οι πρακτικοι και οι γνωστικοι συνιασι τους των πραγματων λογους τα δε της γνωσεως ζητηματα ορωσιν οι γνωστικοι.

πρακτικος εστιν ο το παθητον της ψυχης απαθες κεκτημενος.

γνωστικος εστιν ο μεν αλατι ομοιος προς τους ακαθαρτους φωτι δε προς τους καθαρους.

η εκτοθεν ημιν συμβαινουσα γνωσις δια λογων ημιν την αυτης υλην απο­δεικνυσι η δε χαριτι θεου παρ' ημιν υφισταμενη αυτα τηι διανοιαι ακριβως παρισ­τησι (δηλοι) τα πραγματα εις α ο νους αποβλεπων λογους περι αυτων εκτιθησιν· εστι δε τηι εκτοθεν γνωσει εναντιον η πλανη τηι δε αλληι θυμος και οργη και τα τουτοις επακολουθουντα.

πασαι αι αρεται ομαλιζουσιν την οδον εμπροσθεν του γνωστικου περισσο­τερον δε πασων η αοργησια· ο γαρ τηι γνωσει επιβαλλων ραδιως δε τηι οργηι σαλευθεις ομοιος τωι σιδηραι ραφιδι τους οφθαλμους εξορυσσοντι.

προσεχετω ο γνωστικος εις την παλαιστραν καταβαινων ινα μη πλανηθεις κατασπευδηι πασας τας αρετας ομου επιτελεσαι εφεξης μιαν κατα μιαν υπακολου­θουσας οτι ο νους πεφυκε απο του μειονος τελειωθηναι.

ο γνωστικος διαπαντος γυμναζετω αυτον προς ελεος και εις ευεργεσιαν ετοιμος εστω ει δε αργυριον χρηιζει το σκευος (αγγειον?) της ψυχης σειετω· παν γαρ πεφυκε και ανευ αργυριου ενεργετειν· α δη ουκ εποιησαν αι πεντε παρθενοι ων αι λαμπαδες κατεσβεσαν.

αισχρον τωι γνωστικωι δικαζεσθαι ειτε αδικουμενωι ειτε αδικουντι· αδικου­μενωι μεν οτι ουκ υπεμεινε αδικουντι δε δι' αυτην την αδικιαν.

γνωσις φυλαττομενη διδασκει τους αυτην υποδεχομενους πως φυλασσεται και πως προκοπτει.

εννοειτω ο γνωστικος ει καιρωι οτε εξηγειται ελευθερος εστι οργης και κοτου και λυπης και παθων σωματικων και μεριμνης.

ου δει πολλοις συντυχειν εως αν εν τοις αγαθοις εμβαφθωμεν ουδε συνη­θειαν προς πολλους κτασθαι του μη τον νουν φασματων πληρουσθαι.

εις την ζωην ημων συμφερον τι της πρακτικης η της φυσικης η της θεο­λογικης λεγειν τε και πραττειν εως θανατου πρεπει· ει δε εκεινων των μεσων εστιν ου λεγειν αναγκη ουδε πραττειν δια τους ραδιως σκανδαλιζομενους.

δει τοις παισι και τοις νεοις περι της πρακτικης διαλεγεσθαι και περι της θεολογιας και της φυσιολογιας ολιγον τι εξηγεισθαι οτι ανευ τουτων ουδεις τον κυριον οραι.

τοις ιερευσι μονον αποκρινον σε ερωτωσι και τοις εν τηι θεοσεβειαι σπευ­δουσι μονον τι εστι τα μυστηρια υπ' αυτων αποτελουμενα τε και του εντος ημων ανθρωπου καθαριζοντα και οτι το εν ημιν υποδεχομενον και το δοκιμαζον αποδειξις εστι του παθητου της ψυχης και του λογιστικου και τις η συμμιξις αυτων ου δια­κρινομενη και οποτε μερος μερους υπερισχυει και οτι εν εκαστον των πραγματων πληρωτικον εστιν ενος τυπου· ειπε δε αυτοις παλιν τινος ο ταυτα ποιων συμβολον εστι και τινες οι μετ' αυτου τους καθαρως ζην κωλυοντας αποδιωκοντες και οτι των θηριων τα μεν εχει μνημην τα δε ου.

εννοει χρονον των λογων τε και των εργων των νομων ινα εχηις λεγειν περι των συμφεροντων.

δει σε εχειν ικανως εις εκδιηγησιν παντων των ειρημενων και αρκεισθω σοι παντα τα πραγματα (= τα οντα) ει και τι των αυτων μερων ημας εκφευγει· αγγελου γαρ εστι μηδεν των επι γης αυτον λανθανειν.

αναγκαιον τους των πραγματων ορους γιγνωσειν και περισσοτερον τους των αρετων και των κακιων· αυται γαρ πηγαι και αρχη της τε γνωσεως και της αγνωσιας και της βασιλειας του ουρανου και της κατακρισεως.

δει ημας συνιεναι και τας αλληγοριας των μυστηριων και τα αισθητα ει περι της πρακτικης εισιν η περι της φυσεως η της θεου γνωσεως· και ει περι της πρακτικης εννοωμεν ει περι θυμου η περι των εξ αυτου συμφορων η περι επιθυμιων και των αυταις επακολουθουντων η περι του νοος και των αυτου κινησεων· ει δε περι των φυσεως δει ημας βλεπειν ειποτε περι των ταξεων (αξιωματων) των φυσεων και περι των τοιουτων σημαινει· ει δε περι θεοτητος εστιν αλληγορουμενου ποσως κατα δυναμιν εραυναν· ει δε περι της αγιας τριαδος γνωριζει και τουτο απλως η τροπικως (κατα μετονομασιαν) ει δε ουδεν τουτων οραμα εστι ψιλον η προφητειαν γνωριζον.

καλον την των αγιων γραφων συνηθειαν γιγνωσκειν και αυτο τουτο καθοσον δυναμεθα δια τεκμηριων παρισταναι.

και τουτο παλιν γιγνωσκωμεν οτι ου παντος ρυματος παραινεσιν εχοντος και το νοητον παραινετικον ουδε παντος φυσικου και το νοητον φυσικον αλλα και το προτρεπτικον σημαινει περι φυσεως και το φυσικον εστι προτρεπτικον και τουτο παλιν λεγει περι της θεοτητος.

το λεγον περι της πορνειας και της μοιχειας Ιερουσαλημ και περι θηριων του τε ξηρου και της θαλασσης και των πετεινων και των καθαρων και των ακα­θαρτων και της ανατολης του ηλιου και της δυσεως τουτων το αναγνωσμα δοκει δηλουν αλλο το δε νοητον αλλο τι εστι. το γαρ περι της πορνειας Ιερους. γνωριζει περι της θεοτητος δοκουν προτρεπτικον ειναι και το των καθαρων και ακαθαρτων θηριων δοκει ειναι φυσικον, εστι δε ρημα παραινεσεως το δε του ηλιου εστι φυσι­κον · και εδοξε το πρωτον ρημα ειναι παραινετικον, τα δε δυο αλλα φυσικα.

λογους αισχρων προσωπων μη οιου περιεχειν μυστηρια μηδε τι πνευματι­κον εν αυτοις επιζητει· αλλ' οικονομικως ενεργει ο θεος ως εν βαλααμ και καιαφα ων ο μεν περι της του σωτηρος γεννησεως ο δε περι του θανατου αυτου προειπεν.

ου πρεπει τον γνωστικον ειναι στυγνον και αχαριστον προς τους αυτωι παραβαλλοντας· το γαρ ειναι λυπηρον ανδρος εστιν ουκ επισταμενου τους των οντων λογους και το ειναι ουχ ιλαρον προς τους αυτωι πλησιαζοντας ανδρος εστιν ου θελοντος παντας ανθρωπους σωθηναι και εις επιγνωσιν αληθειας ελθειν.

αναγκαιον ενιοτε ημας υποκρινεσθαι μηδεν ειδεναι δια τους ημας ερω­τωντας ακροασθαι δε ουκ αξιους οντας· πιστευηι δε λεγων οτι σωματικος ων ουκ εχεις νυν γνωσιν ακριβη των πραγματων.

προσεχε σαυτωι μηποτε δι' αιτιαν κερδους η ευπαθειας η κενοδοξιας προς­καιρου τι λεγηις ου πρεπον λεγεσθαι και εξω της θειας ελευθεριας εκβληθηις ως ο εν τωι ιερωι περιστερας πωλων.

τους ανευ γνωσεως πολεμιζοντας ουκ απο της τελειοτητος αλλ' απο της αρχης δει προσαγειν τηι αληθειαι, τοις δε νηπιοις μη τα των γνωστικων υπομηνυσαι μηδε τοιαυτα βιβλια αυτοις εγχειρισαι· ου γαρ εχουσιν αντιστηναι ολισθημασι ταυτης της θεωριας ακολουθοις· δια τουτο τοις υπο τουτων των παθων κατεχομενοις ουκ δικαιον λογους της ειρηνης λεγειν αλλα πως αμυνουνται τους πολεμιους οτι ουκ εστιν αποστολη εν ημεραι πολεμου κατα τον εκκλησιαστην .

οι υπο τα παθη οντες και περι των λογων των τε ενσωματων και των ασωματων εραυνωντες ομοιοι νοσηλευουσι περι της υγιειας ζητουσιν.

γευεσθαι των υγιεινων της γνωσεως εγκριδων τοτε ημας προσηκει οταν υπο των ψυχικων παθων μη σαλευωμεθα. ουκ ο αυτος καιρος ζητησεως και εξηγησεως, διο δει ημας επιτιμαν τοις ακαιρως μεταξυ υπολαβουσι κατα δε τον λογον στρε­φουσιν· η γαρ αιρετικων εστι τουτο η αντιλογιστικων.

μηποτε απερισκεπτως τι θεολογησηις μηδε τι αυτον (τον θεον) οριζηις ποτε οτι των τε γεγονοτων και των συνθετων οι οροι.

μνημονευε τα πεντε της δοκιμασιας ειδη ινα εχηις ορθωσαι τους ολιγοψυ­χους και τους λυπηι εκλυομενους. η δε κρυπτη αρετη δια δοκιμασιας αποκαλυπτεται και η αμελουμενη δια καταδικης μετανερχεται και γιγνεται αιτια ζωης τοις αλλοις, και ει η πρακτικη μετα της γνωσεως συνυπαρχει τους αυτην κεκτημενους διδασκει ταπεινοφροσυνην. μισει γαρ την κακιαν ο αυτης πειραν λαβων η δε πειρα εκγονος εστι δοκμασιας, η δε δοκιμασια θυγατηρ της απαθειας της δε δοκιμ. θυγατ. η απαθεια.

οι παρα σου τι μανθανοντες λεγετωσαν αει φιλε προσαναβηθι ανωτερος . αισχρον γαρ σε τηι διδαχηι σου ανω αναβαντα παλιν υπο των ακροατων σου κατω καταβιβαζεσθαι.

φιλαργυρος ουχ ο αργυριον εχων αλλ' ο κτασθαι επιθυμων· τον γαρ οικονομον λογικον μαρσιππιον οι λογικοι ονομαζουσιν.

τους γεροντας μεν πειθε του θυμου κατακρατειν τους δε νεους της γαστρος οτι τοις γερουσι τα ψυχικα παθη πολεμει τοις δε νεοις ως επι πλειστον τα σωματικα (σαρκικα)·

επιστομιζε τους εν τοις ωσι σου των εταιρων καταλαλουντας και μη θαυ­μαζε ει πολλοι σε ονειδιζουσιν· ουτος γαρ εστιν ο των γνωστικων παρα των δαι­μονων πειρασμος ου βουλομενων τον τελειον ειναι μισους και κοτου αμοιρον.

ο δια θεον τους ανθρωπους θεραπευων καθ' ησυχιαν τηι αυτου ψυχηι ιασιν επαγει· το γαρ φαρμακον υπο του γνωστικου επιβαλλομενον ποσως κατα δυνα­μιν του εταιρου αυτου ιαται την δε αυτου ψυχην αναγκαιως ολως.

ου παντα ρηματα προς αλληγοριας πεφυκοτα πνευματικως εξηγησαι αλλα τα την υποθεσιν ωφελουντα· τουτο γαρ μη ποιων χρονον πολυν καταναλωσεις διεξη­γουμενος περι του Ιωνα πλοιου· βιαζομενος εν τι των του πλοιου σκεων διεξιων προς αλληγοριαν εκλαβειν ου μονον ουκ ωφελεις τους ακροωμενους αλλα και κατα­γελαστος αυτοις γιγνηι, παντων των ακουοντων σοι περι των του πλοιου σκευων γνωριζοντων τε και το αν πλανωμενον δια πολλου γελωτος προφεροντων.

αναπειθε τους μοναχους σοι παραβαλλοντας ενα εκαστον περι των ειδων της θεοσεβειας και της εναρετου πολιτειας σοι διαλεγεσθαι, περι δε διδαχης της θεου γνωσεως μη· πλην ει τις υπαρχει και περι τουτου ποσως λεγειν δυναμενος.

καλυφθητω απο των νεων και νηπιων ο υψηλος περι της κρισεως λογος ως ραδιως ραθυμιαν γεννων οτι ουκ συνιασιν οδυνας ψυχης λογικης εκδικησιν δεχο­μενης την αγνωσιαν.

ει ο αγιος Παυλος υπωπιαζεν αυτου το σωμα και εδουλαγωγησε μη αμελει συ της αναστροφης σον εν τηι ζωηι ωστε ονειδισαι την απαθειαν καταταπεινουντα εν σωματι ανυποτακτωι·

μη μεριμνα περι βρωματος η ενδυματος αλλα μνημονευσον Αβεδδαδομ του γεθθαιου λευιτου ος υποδεξαμενος την κιβωτον του θεου εγενετο πλουσιος εκ πενητος και ενδοξος εξ αδοξον.

κατηγορος πικρος του γνωστικου η συνειδησις και ουδεν αυτην λαθειν δυναται τα της καρδιας κρυπτα ειδυιαν.

εννοει μηποτε οιηι οτι μια παντων των γεγονοτων αιτια αλλα πολλαι και κατα μετρον της αναστροφης τινος και αυται αυτωι αποκαλυπτονται· και γαρ αι αγιαι δυναμεις πολλας επιστανται αιτιας αλλ' ου τας αρχικας μονωι τωι Χ. γνωστας.

ει πασα προτασις η γενος εχει κατηγορουμενον η ειδος η διαφοραν η ιδιον η συμβεβκος η το εκ τουτων συγκειμενον ουδεν δε επι της αγιας τριαδος των ειρημενων εστι λαβειν σιωπηι προσκυνεισθω το αρρητον.

πειρασμος του γνωστικου εστιν οιησις ψευδης εν νοι υπαρχουσα πραγ­ματος οντος μεν ως ουκ οντος του δε ουκ οντος ως οντος, του δε οντος αλλ' ουχ ως εστι η ην νομιζομενου.

αμαρτια του γνωστικου εστι γνωσις ψευδης των πραγματων η των αυτων νοηματων γεννωμενη υπο παθους ουτινοσουν η δια το μη δι' αυτο το καλον ημας εραυναν περι των οντων (= πραγματων).

τεσσαρας αρετας και τας θεωριας αυτων παρα του δικαιου Γρηγοριου μεμαθηκαμεν ειναι, φρονησιν και ανδρειαν σωφροσυνην και δικαιοσυνην. και φρονη­σεως μεν εργον ελεγεν ειναι το θεωρειν τας νοερας και αγιας δυναμεις διχα των λογων· τουτους γαρ υπο της σοφιας δηλουσθαι παραδεδωκεν. ανδρειας δε το εγκαρ­τερειν τοις αληθεσι και πολεμουμενον και μη εμβατευειν εις τα μη οντα. το δε παρα του πρωτου γεωργου δεχεσθαι σπερματα και απωθεισθαι τον επισπορεα της σωφρο­συνης ιδιον απεκρινατο ειναι. δικαιοσυνης δε παλιν το κατ' αξιαν εκαστου λογον αποδιδοναι τα μεν σκοτεινως απαγγελουσαν τα δε δι' αινιγματων σημαινουσαν τινα δε και φανερουσαν προς ωφελειαν των απλουστερων.

της αληθειας ο στυλος καππαδοκης Βασιλειος την μεν απ' ανθρωπων φησιν επισυμβαινουσαν γνωσιν προσεχης μελετη και γυμνασια κρεισσω ποιει την δε εκ θεου χαριτος εγγιγνομενην δικαιοσυνη και αοργησια και ελεος· την μεν προτεραν δυνατον και τους εμπαθεις υποδεξασθαι της δε δευτερας οι απαθεις μονοι εισι δεκτικοι οι και παρα τον καιρον της προσευχης το οικειον φεγγος του νου περιλαμπον αυτους θεωρουσι.

των Αιγυπτιων ο αγιος φωστηρ Αθανασιος την τραπεζαν φησι μωυσης ει εις το βορρειον μερος στησαι προστασσεται γιγνωσκετωσαν οι γνωστικοι τις ο πνεων εστι κατ' αυτων και παντα περασμον γενναιως υπομενετωσαν και μετα προθυμιας τους προσιοντας τρεφετωσαν.

ελεγεν ο της Θμυιτων εκκλησιας αγγελος Σεραπιων οτι ο νους μεν πεπωκως πνευματικην γνωσιν τελειως καθαιρεται αγαπη δε τα φλεγμαινοντα μορια του θυμου θεραπευει πονηρας δε επιθυμιας επιρρεουσας ιστησιν εγκρατεια.

τους περι προνοιας και κρισεως κατα σαυτον αει γυμναζε λογους φησιν ο μεγας και γνωστικος διδασκαλος Διδυμος και τουτων τας υλας δια μνημης φερειν πειρασθητι· απαντες γαρ σχεδον εν τουτοις προσπταιουσι· και τους μεν περι κρισεως λογους εν τηι διαφοραι των σωματων και κατα τον κοσμον ευρησεις τους δε περι προνοιας εν τοις τροποις τοις απο κακιας και αγνωσιας επι την αρετην η επι την γνωσιν ημας επαναγουσιν.

σκοπος της μεν πρακτικης τον νουν αποκαθαριζειν και των παθων ου δεκτικον καθισταναι, της δε φυσιολογιας την αληθειαν αποφηναι την εν τοις πραγ­μασιν κρυπτην· το δε αποστησαι τινα τον νουν παντων των γηινων και προς την κεφαλαιωδη απαντων επαναγειν γνωσιν χαρισμα εστι της θεου οψεως.

σπευδε (πει­ρασθητι?) την εικονα σου μεταναπλαττειν καθ' ομοιωσιν του αρχετυπου και μη αμελει του κερδους σου εν τοις σοι συμβαινουσιν ολοις εμποριζομενος.