Ең баста Қудай аспан ҳәм жерди жаратты. Жер түр-түссиз қаңырап атырған болып, туңғыйық үстин қараңғылық қаплаған еди. Ал Қудайдың Руўхы болса, суўлардың үстинде ушып жүр еди. Сонда Қудай: «Жақтылық болсын!» – деп буйырды ҳәм жақтылық пайда болды. Қудай жақтылықтың жақсы екенин көрди ҳәм оны қараңғылықтан ажыратты. Солай етип, Қудай жақтылықты «күндиз», ал қараңғылықты «түн» деп атады. Кеш болып, таң атты. Бул биринши күн еди. Қудай: «Суўлар ортасында бир гүмбез пайда болып, суўларды бир-биринен айырып турсын!» – деп буйырды. Бул былай болды: Қудай аспан гүмбезин жаратып, гүмбез астындағы суўларды гүмбез үстиндеги суўлардан айырды. Қудай гүмбезди «аспан» деп атады. Кеш болып, таң атты. Бул екинши күн еди. Қудай: «Аспан астындағы суўлар бир жерге топланып, қурғақлық көринсин!» – деп буйырды. Солай болды да. Қудай қурғақлықты «жер» деп, ал топланған суўларды «теңиз» деп атады. Қудай буның жақсы екенин көрди. Қудай: «Жер жасыл шөплерди, туқым шашатуғын өсимликлерди ҳәм туқымы мийўесинде болған жемис ағашларын түр-түрине қарай өндирсин!» – деп буйырды ҳәм солай болды да. Жер жасыл шөплерди, түр-түрине қарай туқым шашатуғын өсимликлерди ҳәм туқымы мийўесинде болған жемис ағашларын өндирди. Қудай буның да жақсы екенин көрди. Кеш болып, таң атты. Бул үшинши күн еди. Қудай: «Күндиз бенен түнди бир-биринен айырыў ушын ҳәм мәўсимлерди, күнлерди, жылларды белгилеў ушын, аспан гүмбезинде жақтыртқышлар пайда болсын. Олар аспан гүмбезинде турып, жер жүзин жақты қылсын!» – деп буйырды. Солай болды да. Қудай үлкен еки жақтыртқышты: күндизди басқарыў ушын үлкен жақтыртқышты ҳәм түнди басқарыў ушын киши жақтыртқышты, және де, жулдызларды да жаратты. Кеш болып, таң атты. Бул төртинши күн еди. Қудай: «Суўлар жанлы жаныўарларға толсын! Жер үстинде аспан гүмбези бойлап қуслар ушсын!» – деп буйырды. Қудай айбатлы теңиз жаныўарларын, суўларда толып тасқан пүткил жаныўарларды ҳәм ҳәр түрли қусларды жаратты. Қудай буның да жақсы екенин көрди. Қудай оларды жарылқап: «Өсип-өнип, көбейиңлер, теңиз суўларын толтырыңлар. Жер жүзинде қуслар көбейсин!» – деди. Кеш болып, таң атты. Бул бесинши күн еди. Қудай: «Жер түрли-түрли жанлы жаныўарларды: малларды, жабайы ҳайўанларды ҳәм жер баўырлаўшыларды өндирсин!» – деп буйырды. Солай болды да. Қудай түрли-түрли ҳайўанларды, малларды ҳәм жер баўырлаўшыларды жаратты. Қудай булардың да жақсы екенин көрди. Қудай: «Өз көринисимиздей қылып, Өзимизге уқсатып, адамды жаратайық. Олар теңиздеги балықлар, аспандағы қуслар, маллар, жер баўырлаўшылар ҳәм жер бетиндегилердиң ҳәммеси үстинен ҳәкимлик етсин!» – деди. Қудай адамды Өзине уқсатып жаратты. Оларды еркек ҳәм ҳаял етип жаратты. Қудай оларды жарылқап: «Өсип-өнип, көбейиңлер. Жер бетин толтырып, оны ийелеп алыңлар. Теңиздеги балықлар, аспандағы қуслар, жер бетинде ҳәрекет етиўши барлық ҳайўанатлар үстинен ҳәкимлик етиңлер!» – деди. Қудай және былай деди: «Мине, Мен сизлерге жер жүзиндеги туқым шашатуғын барлық өсимликлерди, туқымы мийўесинде болған барлық жемис ағашларын бердим. Олар сизлерге азық болады. Ал жер бетиндеги жабайы ҳайўанларға, аспандағы қусларға, жер баўырлаўшыларға, улыўма жер бетинде тиришилик етиўши барлық ҳайўанатларға азық ушын көк шөплерди бердим». Солай болды да. Қудай барлық жаратқанларына қарап, олардың ҳәммесиниң де жүдә жақсы екенин көрди. Кеш болып, таң атты. Бул алтыншы күн еди. Усылайынша аспан ҳәм жер, олардағы пүткил барлық жаратылып болынды. Қудай Өз ислерин жетинши күнге дейин тамамлап, жетинши күни барлық ислеринен дем алды. Ол жетинши күнди жарылқап, оны мухаддес етип айырды. Себеби Ол усы күни Өзиниң барлық жаратыўшылық ислеринен дем алды. Мине, аспан ҳәм жердиң жаратылыў тарийхы усындай. Қудай Ийе аспан менен жерди жаратқанда, жер бетинде еле бирде бир дала путасы ямаса бирде бир дала шөби өспеген еди. Өйткени Қудай Ийе еле жерге жаўын жаўдырмаған болып, жерди тәрбиялайтуғын адам да жоқ еди. Бирақ жерден булақ суўы шығып, пүткил жер жүзин суўғарып туратуғын еди. Соңынан Қудай Ийе жердиң топырағынан адамды жаратып, оның мурнына өмир демин үпледи. Солай етип, адам тири жан болды. Қудай Ийе шығыста, Эденде бир бағ орнатып, Өзи жаратқан адамын сол жерге жайластырды. Кейин Қудай Ийе көздиң жаўын алатуғын, жеўге жақсы түрли-түрли мийўе ағашларын жерден өсирип шығарды. Ал бағдың ортасына өмир терегин ҳәм жақсылық пенен жаманлықты билиў терегин өсирип шығарды. Эденнен бир дәрья ағып, бағды суўғарды ҳәм ары қарай төрт тармаққа бөлинип кетти. Олардың бириншисиниң аты – Пишон болып, ол алтын кәни болған пүткил Хаўила жерин айланып ағады. Алтыны жақсы болған ол жерде хош ийисли шайыр ҳәм оникс тасы бар. Екинши дәрьяның аты – Гихон болып, ол пүткил Куш жерин айланып ағады. Үшинши дәрьяның аты Тигр болып, ол Ашшурдың шығыс тәрепинен ағып өтеди. Төртинши дәрьяның аты – Евфрат еди. Солай етип, Қудай Ийе Эден бағын тәрбиялаўы ҳәм ғамхорлық қылыўы ушын адамды сол жерге орналастырып, оған: «Сен бул бағдағы қәлеген терегиңниң мийўесинен жей аласаң. Бирақ жақсылық ҳәм жаманлықты билиў терегинен жеме, жесең сөзсиз өлесең», – деп буйырды. Соңынан Қудай Ийе: «Адамның жалғыз болғаны жақсы емес, оған ылайықлы жәрдемши жаратаман», – деди. Қудай Ийе жердеги ҳайўанлардың, аспандағы қуслардың ҳәммесин топырақтан жаратып, оларға қандай ат беретуғынын билиў ушын, оларды адамға алып келди. Адам ҳәр бирине қандай ат қойса, сол жанлы жаныўар солай аталатуғын болды. Адам барлық малларға, аспандағы қусларға ҳәм жабайы ҳайўанларға ат қойды. Бирақ адамның өзине ылайықлы жәрдемши табылмады. Сонда Қудай Ийе адамға терең уйқы берди ҳәм ол уйықлап атырғанда, оның бир қабырғасын алып, орнын ет пенен жаўып қойды. Қудай Ийе адамның қабырғасынан ҳаялды жаратып, оны адамға алып келди. Сонда адам былай деди: «Мениң сүйеклеримнен алынған сүйек, Етимнен алынған ет минекей-ғо! Ол ҳаял адам деп аталсын, Өйткени ол ер адамнан алынды». Сонлықтан ер адам ата-анасын қалдырып, өз ҳаялына қосылады ҳәм екеўи бир дене болады. Адам да, оның ҳаялы да жалаңаш еди, бирақ олар бир-биринен уялмады. Қудай Ийе жаратқан жабайы ҳайўанлардың ишиндеги ең ҳийлекери жылан еди. Жылан ҳаялдан: – Ҳақыйқаттанда да, Қудай бағдағы ҳеш бир теректиң мийўесинен жемең деди ме? – деп сорады. Ҳаял жыланға былай деп жуўап берди: – Бизлер бағдағы тереклердиң мийўелеринен жей аламыз. Бирақ Қудай: «Бағдың ортасындағы теректиң мийўесинен жемең, оған қол тийгизбең, болмаса өлип қаласыз», – деген еди. Жылан ҳаялға: – Яқ, ҳасла өлмейсиз! Себеби сол теректиң мийўесинен жегениңизде көзлериңиз ашылып, жақсылық пенен жаманлықты билетуғыныңызды ҳәм Қудай сыяқлы болатуғыныңызды Қудай биледи, – деди. Ҳаял теректиң мийўесиниң жеўге жақсы ҳәм көзге жағымлы екенин көрип, оннан билим алыўға болатуғынын билгенликтен, ҳәўеси келди. Сонлықтан ол мийўени үзип алып жеди ҳәм жанындағы күйеўине де берди. Күйеўи де жеди. Сол ўақытта-ақ екеўиниң де көзлери ашылып, өзлериниң жалаңаш екенин билди. Олар әнжир ағашларының жапырақларын бир-бирине тигип, өзлери ушын жапқышлар иследи. Олар күнниң ыссылығы қайтқан ўақытта, бағдың ишинде Қудай Ийениң жүргенин еситти ҳәм Оннан тасаланып, бағдағы тереклердиң арасына жасырынды. Бирақ Қудай Ийе адамды даўыслап шақырып: – Қай жердесең? – деди. Сонда адам: – Бағда жүргениңди еситкенимде қорқып кеттим. Мен жалаңаш болғанлықтан жасырындым, – деди. Қудай Ийе адамнан: – Жалаңаш екенлигиңди саған ким айтты? Я болмаса, Мен жеме деп буйырған теректиң мийўесинен жедиң бе? – деп сорады. Адам: – Сен маған берген ҳаял теректиң мийўесинен берди, мен де жедим, – деп жуўап берди. Қудай Ийе ҳаялға: – Бул не қылғаның? – деди. Ҳаял: – Жылан мени алдады, сонлықтан мен жедим, – деди. Сонда Қудай Ийе жыланға былай деди: – Сен бул исиң ушын барлық маллар ҳәм жабайы ҳайўанлар арасынан шетлетилип, нәлетий боласаң. Өмириң бойы жер баўырлап, топырақ жейсең. Мен сениң менен ҳаялды, оның урпағы менен сениң урпағыңды бир-бирине душпан етип қояман. Оның урпағы сениң басыңды езеди, ал сен оның табанын шағасаң. Соңынан Қудай Ийе ҳаялға: – Ҳәмиледарлық ўақтыңда аўыр азап шектиремен, қыйналып туўатуғын боласаң. Сен күйеўиңе қуштар боласаң, ол сени басқаратуғын болады, – деди. Ал адамға былай деди: – Ҳаялыңның сөзин тыңлап, Мен жеме деп буйырған теректиң мийўесинен жегениң ушын, жер сен себепли нәлетленеди. Өмириң бойы аўыр мийнет етип, жерден азығыңды таўып жейтуғын боласаң. Сен дала шөплерин аўқат етесең, жер сен ушын шеңгел ҳәм ошаған өсиреди. Жерге қайтқаныңша, наныңды маңлай териңди төгип табатуғын боласаң. Өйткени сен топырақсаң, топырақтан жаратылғаның себепли және топыраққа айланасаң. Адам өзиниң ҳаялын Ҳаўа деп атады, себеби ол пүткил адамзаттың түп анасы болды. Қудай Ийе Адам ҳәм оның ҳаялы ушын териден кийим ислеп, оларды кийиндирди. Соңынан Қудай Ийе былай деди: «Мине, адам жаманлық пенен жақсылықты билип, Бизлердиң биримиз сыяқлы болды. Енди ол өмир терегине қолын созып, оның мийўесин алып жемесин ҳәм мәңгилик өмир сүрмесин». Солай етип, өз денеси жаратылған топырақты тәрбиялаў ушын, Қудай Ийе адамды Эден бағынан шығарып жиберди. Ол адамды қуўып шығарып жиберди ҳәм өмир терегине баратуғын жолды қорғаў ушын Эден бағының шығыс тәрепине керубларды ҳәм ҳәр тәрепке айланып туратуғын отлы қылышты қойды. Адам ҳаялы Ҳаўа менен жақынласқаннан соң, ҳаялы ҳәмиледар болып, Каинды туўды. Сонда Ҳаўа: «Мен Жаратқан Ийениң жәрдеми менен адамды дүньяға келтирдим», – деди. Соңынан ол тағы да Каинның иниси Абылды туўды. Абыл шопан, ал Каин дийхан болды. Арадан бир неше ўақыт өткеннен соң, Каин жердиң өниминен Жаратқан Ийеге қурбанлық берди. Абыл да өзиниң сүриўиндеги туңғыш төллердиң бир нешесин әкелип, олардың майлы бөлеклерин қурбанлыққа берди. Жаратқан Ийе Абылды ҳәм оның қурбанлығын қабыл етти. Бирақ Каинды ҳәм оның қурбанлығын қабыл етпеди. Сонда Каин қатты ашыўланып, қабағы қарыс жаўылды. Жаратқан Ийе Каинға: – Сен не ушын ашыўланасаң? Неге қабағың қарыс жаўылады? Егер нийетиң жақсы болса, басыңды көтерип жүрмес пе едиң? Бирақ, егер нийетиң жаман болса, есик алдында гүна жатыр. Ол сени өзине тартады, бирақ сен оннан үстем бол, – деди. Каин иниси Абылға: – Жүр, атызға барайық! – деди. Олар атызда болған ўақытта Каин иниси Абылға топылып, оны өлтирди. Жаратқан Ийе Каиннан: – Иниң Абыл қай жерде? – деп сорады. Ол: – Билмеймен, мен не инимниң қараўылыман ба? – деп жуўап берди. Сонда Жаратқан Ийе былай деди: – Сен не ислеп қойдың? Иниңниң қаны Маған жерден нала етип атыр. Сениң өз қолың менен өлтирген иниңниң қанын ишиў ушын аўзын ашқан жерден енди сен қуўып жиберилип, нәлетий боласаң. Буннан былай, тәрбиялаған жериң өним бермейтуғын болады ҳәм сен жер бетинде турақлай алмай, гезендеге айланасаң. Каин Жаратқан Ийеге: – Мениң жазам көтере алмайтуғын дәрежеде аўыр. Бүгин Сен мени бул жерлерден қуўып атырсаң, енди мен Сениң көзиңнен таса болып, бир жерде турақлай алмай, гезендеге айланаман. Мени дус келген адам өлтирип кетиўи мүмкин-ғо, – деди. Сонда Жаратқан Ийе оған: – Яқ! Егер ким де ким сени өлтирсе, оннан жети есе өш алынады, – деди. Солай етип, Каинға дусласқан ҳеш бир адам оны өлтирмеўи ушын, Жаратқан Ийе оған бир белги салды. Каин Жаратқан Ийениң жанынан кетип, Эденниң шығысындағы Нод деген жерге орналасты. Каин ҳаялы менен жақынласқаннан соң, ҳаялы ҳәмиледар болып, Ханохты туўды. Сол ўақытта Каин бир қала салып атыр еди. Ол қалаға улы Ханохтың атын қойды. Ханохтан Ирад туўылды. Ирадтан Мехуяел, Мехуяелден Метушаел, Метушаелден Ламех туўылды. Ламех еки ҳаял алды: бириншисиниң аты – Ада, екиншисиниң аты – Силла еди. Ада Ябалды туўды. Ол шатырларда жасаўшы шарўалардың түп бабасы болды. Инисиниң аты Юбал еди. Ол барлық лира ҳәм сыбызғы шертетуғынлардың түп бабасы болды. Ал Силла Тубал-Қайынды туўды. Ол барлық қола ҳәм темир қуралларын ислеўши болды. Тубал-Қайынның қарындасы Наама еди. Ламех ҳаялларына былай деди: «Ҳәй, Ада ҳәм Силла, мени тыңлаңлар! Ламехтиң ҳаяллары, Сөзиме қулақ салыңлар! Мени жарақатлағаны ушын бир ер адамды, Урғаны ушын бир жас жигитти өлтиремен. Егер Каин ушын өш алынса жети есе, Ламех ушын өш алынар жетпис есе». Адам ҳаялы менен тағы жақынласқаннан соң, ҳаялы бир ул туўды. Ол: «Қудай Каин өлтирген Абылдың орнына маған басқа перзент берди», – деп, балаға Шет деп ат қойды. Шеттен де бир ул туўылып, оның атын Энош деп қойды. Адамлар сол ўақыттан баслап Жаратқан Ийениң атын айтып шақыра баслады. Адамның шежиреси мынадай: Қудай адамды жаратқанда, оны Өзине уқсатып жаратты. Оларды еркек ҳәм ҳаял қылып жаратты ҳәм сол күни оларды жарылқап, оларға «адам» деп ат қойды. Адам бир жүз отыз жасқа шыққанда, өзине уқсас, өзиниң бийнесиндей бир балалы болып, оған Шет деп ат қойды. Шет туўылғаннан соң, Адам және сегиз жүз жыл жасады. Оның басқа да уллары ҳәм қызлары болды. Адам барлығы болып тоғыз жүз отыз жыл өмир сүрип, қайтыс болды. Шет бир жүз бес жасқа шыққанда, улы Энош туўылды. Энош туўылғаннан соң, Шет және сегиз жүз жети жыл жасады. Оның басқа да уллары ҳәм қызлары болды. Шет барлығы болып тоғыз жүз он еки жыл өмир сүрип, қайтыс болды. Энош тоқсан жасқа шыққанда, улы Кенан туўылды. Кенан туўылғаннан соң, Энош және сегиз жүз он бес жыл жасады. Оның басқа да уллары ҳәм қызлары болды. Энош барлығы болып тоғыз жүз бес жыл өмир сүрип, қайтыс болды. Кенан жетпис жасқа шыққанда, улы Маҳалалел туўылды. Маҳалалел туўылғаннан соң, Кенан және сегиз жүз қырық жыл жасады. Оның басқа да уллары ҳәм қызлары болды. Кенан барлығы болып тоғыз жүз он жыл өмир сүрип, қайтыс болды. Маҳалалел алпыс бес жасқа шыққанда, улы Еред туўылды. Еред туўылғаннан соң, Маҳалалел және сегиз жүз отыз жыл жасады. Оның басқа да уллары ҳәм қызлары болды. Маҳалалел барлығы болып сегиз жүз тоқсан бес жыл өмир сүрип, қайтыс болды. Еред бир жүз алпыс еки жасқа шыққанда, улы Энох туўылды. Энох туўылғаннан соң, Еред және сегиз жүз жыл жасады. Оның басқа да уллары ҳәм қызлары болды. Еред барлығы болып тоғыз жүз алпыс еки жыл өмир сүрип, қайтыс болды. Энох алпыс бес жасқа шыққанда, улы Метушелах туўылды. Метушелах туўылғаннан соң, Энох үш жүз жыл даўамында Қудай менен тығыз байланыста жасады. Оның басқа да уллары ҳәм қызлары болды. Энох барлығы болып үш жүз алпыс бес жыл жасады. Ол Қудай менен тығыз байланыста жасады. Соңынан ол жер бетинен ғайып болды. Өйткени Қудай оны Өзиниң жанына алған еди. Метушелах бир жүз сексен жети жасқа шыққанда, улы Ламех туўылды. Ламех туўылғаннан соң, Метушелах және жети жүз сексен еки жыл жасады. Оның басқа да уллары ҳәм қызлары болды. Метушелах барлығы болып тоғыз жүз алпыс тоғыз жыл өмир сүрип, қайтыс болды. Ламех бир жүз сексен еки жасқа шыққанда, бир балалы болды. Ол: «Жаратқан Ийениң нәлетлеген жери себепли шеккен азабымызды ҳәм мийнетимизди бул бала жеңиллетип, рәҳәт береди», – деп балаға Нух деп ат қойды. Нух туўылғаннан соң, Ламех және бес жүз тоқсан бес жыл жасады. Оның басқа да уллары ҳәм қызлары болды. Ламех барлығы болып жети жүз жетпис жети жыл өмир сүрип, қайтыс болды. Нух бес жүз жыл жасағаннан соң, уллары Сам, Хам ҳәм Яфет туўылды. Жер бетинде адамлар көбейе баслады. Олардан қызлар да туўылды. Иләҳий барлықлар адамлардың қызларының сулыў екенин көрип, өзлери унатқанларын ҳаяллыққа алды. Сонда Жаратқан Ийе: «Мениң Руўхым адамзатта мәңги қалмайды, өйткени олар бары-жоғы бир адам. Адамның өмири бир жүз жигирма жыл болады», – деди. Иләҳий барлықлар адамлардың қызларына үйленип, балалы болған күнлерде ҳәм сол күнлерден кейин де жер жүзинде дәўлер бар еди. Олар әййемги заманның атақлы қаҳарманлары ҳәм атақлы адамлары болды. Жаратқан Ийе қарап, жер жүзинде адамзаттың жаман ислериниң көп екенин, олардың кеўлиндеги ой-нийетлериниң бәрҳама жаўызлыққа толы екенин көрди. Ол жер бетинде адамзатты жаратқанына өкинип, жүреги ғамға толды. Сонда Жаратқан Ийе былай деди: «Өзим жаратқан адамзатты, ҳайўанларды, жер баўырлаўшыларды ҳәм қусларды жер бетинен қырып таслайман. Себеби Мен оларды жаратқаныма өкинемен». Бирақ Нух Жаратқан Ийениң мийримине еристи. Нухтың өмир тарийхы мынадай: Нух заманласлары арасында ҳақ ҳәм минсиз адам болып, Қудай менен тығыз байланыста жасайтуғын еди. Ол Сам, Хам ҳәм Яфет деген үш уллы болды. Қудайдың көз алдында жер жүзи бузылып, жаўызлыққа толған еди. Қудай жер жүзине қарап, оның соншелли бузылғанын көрди. Өйткени адамлар жолдан шыққан еди. Сонда Қудай Нухқа былай деди: «Мен пүткил адамзатты жоқ етемен, өйткени олар себепли жер жаўызлыққа толды. Мен оларға қосып, жер бетин де жоқ етемен. Сен өзиңе гофер ағашынан бир кеме соқ. Оны бөлмелерге бөлип, иши-сыртын қара май менен майла. Сен кемени былай соғыўың керек: оның узынлығы үш жүз шығанақ, ени елиў шығанақ, бийиклиги отыз шығанақ болсын. Ал бастырмасын бир шығанақ жоқары қылып исле. Қапысын қапталдан қой ҳәм кемениң төменги, ортанғы ҳәм жоқарғы қабатлары болсын. Минекей, Мен жер жүзине топан суўын жиберип, аспан астындағы ҳәмме тири жанды жоқ етемен. Жердеги барлық нәрсе қырылып қалады. Бирақ Мен сениң менен Өз келисимимди дүземен: сен өз улларың, ҳаялың ҳәм келинлериң менен бирге кемеге кир. Аман қалыўы ушын, өзиң менен бирге кемеге барлық жаныўарлардың еркек ҳәм урғашысынан жуп-жуптан алып кир. Аман қалыўы ушын, қуслардың, ҳайўанлардың ҳәм жер баўырлаўшылардың ҳәр қыйлы түрлери жуп-жуптан саған келеди. Өзиңе ҳәм оларға азық болатуғын ҳәр қыйлы аўқатлық затларды жеткиликли етип жыйнап қой». Нух Қудайдың буйырғанларының барлығын орынлады. Жаратқан Ийе Нухқа былай деди: «Пүткил хожалығың менен кемеге кир. Өйткени Мен заманласларың ишинде тек сениң ғана Мениң алдымда ҳақ екениңди көрдим. Өзиң менен бирге ҳадал деп есапланған ҳайўанлардың түрлеринен, еркек ҳәм урғашысынан жети жуптан, ҳарам деп есапланған ҳайўанлардың түрлеринен, еркек ҳәм урғашысынан еки жуптан ал. Және де, туқымы жер бетинде сақланып қалыўы ушын, қуслардың ҳәр қыйлы түрлеринен еркек ҳәм урғашысынан жети жуптан ал. Өйткени Мен жети күннен кейин жерге қырық күн, қырық түн жаўын жаўдыраман. Өзим жаратқан ҳәр бир тири жанды жер бетинен қырып таслайман». Нух Жаратқан Ийениң буйырғанларының барлығын орынлады. Жерди топан суўы басқанда, Нух алты жүз жаста еди. Нух, оның уллары, ҳаялы ҳәм келинлери топан суўынан қутылыў ушын кемеге кирди. Жети күннен соң, жер бетин топан суўы қаплай баслады. Нух алты жүз жасқа толған жылдың екинши айының он жетинши күнинде терең туңғыйықтың барлық булақларынан суў атлығып, аспан қақпақлары ашылып кетти. Жер жүзине қырық күн, қырық түн жаўын жаўды. Тап сол күни Нух, оның уллары Сам, Хам, Яфет, Нухтың ҳаялы ҳәм үш келини кемеге кирди. Барлық жабайы ҳайўанлардың, маллардың, жер баўырлаўшылардың, барлық қуслардың ҳәм қанатлылардың да ҳәр қыйлы түрлери олар менен бирге кирди. Ҳәр түрли жанлы жаныўарлар жуп-жуптан Нухқа келип, кемеге кирди. Кемеге кирген ҳайўанлар Қудай Нухқа буйырғанындай еркек ҳәм урғашы еди. Соннан кейин, Жаратқан Ийе Нухтың изинен кемениң қапысын жапты. Топан суўы қырық күн даўам етти ҳәм суўлар тасып, кемени жерден жоқарыға көтерди. Суў жер бетинде соншелли көбейип жоқары көтерилгенликтен, кеме суў бетинде жүзе баслады. Суўлардың көтерилгени соншелли, жер бетиндеги барлық бәлент таўлар суў астында қалды. Көтерилген суўлар таўлардың үстин он бес шығанақ жоқары қаплады. Жер жүзиндеги барлық тиришилик: қуслар, маллар, жабайы ҳайўанлар, жер баўырлаўшылар ҳәм барлық адамлар қырылып қалды. Қурғақлықтағы тири жанның ҳәммеси өлип қалды. Жер жүзиндегилердиң ҳәммеси: адамлардан баслап малларға дейин, жер баўырлаўшылардан баслап қусларға дейин набыт болды. Тек Нух ҳәм оның менен бирге кемеде болғанлар ғана аман қалды. Топан суўы жер жүзин бир жүз елиў күн қаплап турды. Бирақ Қудай Нухты ҳәм оның менен бирге кемеде болған жабайы ҳайўанлар менен малларды есине түсирип, жер бетине самал естирди. Сонда суўлар азая баслады. Туңғыйықтың булақлары ҳәм аспанның қақпақлары жабылып, жаўын тынды. Суўлар әсте-әсте жер бетинен қайта баслады ҳәм бир жүз елиў күннен кейин азайып қалды. Кеме жетинши айдың он жетинши күни Арарат таўлары үстинде тоқтады. Суўлар оныншы айға шекем азайып, оныншы айдың биринши күнинде таўлардың төбелери көрине баслады. Қырық күннен соң, Нух өзи соққан кемениң әйнегин ашты. Ол бир ғарғаны ушырып жиберди. Жер бетиндеги суўлар қурығанға дейин ғарға ушып келип-кетип турды. Соңынан Нух жер бетиндеги суўдың қайтқан-қайтпағанын билиў ушын бир кептерди ушырып жиберди. Бирақ кептер қонатуғын жер таба алмай, және Нухқа, кемеге қайтып келди. Себеби еле жер бетин суў қаплап тур еди. Нух қолын созып, кептерди өз жанына, кемеге киргизип алды. Жети күн күтип, Нух кептерди кемеден және шығарып жиберди. Кептер кеште қайтып келгенде, оның тумсығында зәйтүн ағашының жаңа жулынған бир жапырағы бар еди. Сонда Нух жер бетиндеги суўдың қайтқанын түсинди. Нух және жети күн күткеннен соң, кептерди қайтадан шығарып жиберди. Бул рет кептер қайтып келмеди. Нух алты жүз бир жасқа толған жылдың биринши айының биринши күни жер бетиндеги суўлар қурғады. Нух кемениң төбесин ашып, жердиң қурғағанын көрди. Екинши айдың жигирма жетинши күни жер толық қурғады. Сонда Қудай Нухқа былай деди: «Ҳаялың, улларың ҳәм келинлериң менен бирге кемеден шық. Өзиң менен бирге барлық жаныўарларды: қусларды, ҳайўанларды ҳәм жер баўырлаўшыларды да шығар. Олар жер жүзине таралып, жер бетинде өсип-өнип, көбейсин». Нух ҳаялы, уллары ҳәм келинлери менен бирге кемеден шықты. Барлық ҳайўанлар, жер баўырлаўшылар, қуслар – жер бетинде тиришилик етиўшилердиң ҳәммеси түр-түри бойынша кемеден шықты. Нух Жаратқан Ийеге арнап қурбанлық орын қурды. Сол жерде ол ҳадал деп есапланған ҳайўанлардың ҳәм қуслардың ҳәммесинен алып, оларды қурбанлыққа шалып, жағып жиберди. Жаратқан Ийе жағымлы ийисти унатып, Өз кеўлинде былай деди: «Мен енди жерди адамлар себепли нәлетлемеймен. Өйткени адамның кеўлиндеги нийетлер балалығынан-ақ жаман болады. Мен усы ислегенимдей, енди ҳеш қашан пүткил тиришиликти жоқ қылып жибермеймен. Ендигиден былай, дүнья турғанша, егин егиў, оны орыў, ыссы ҳәм суўық, жаз ҳәм қыс, күндиз ҳәм түн бола береди». Қудай Нухты ҳәм оның улларын жарылқап былай деди: «Өсип-өнип, көбейиңлер ҳәм жер жүзин толтырыңлар. Жердеги ҳайўанлардың, аспандағы қуслардың, жер жүзиндеги тири жанлардың ҳәм теңиздеги балықлардың ҳәммеси сизлерден қорқып, үркетуғын болсын. Олар сизлердиң бийлигиңизге берилген. Барлық тири жаныўарлар сизлерге аўқат болады. Өсимликлерди бергеним сыяқлы, Мен сизлерге ҳәммесин берип атырман. Бирақ олардың қанын шығармай турып, гөшин жемең. Себеби жан қаннан ибарат. Егер сизлердиң де қаныңыз төгилсе, ҳақыңызды сөзсиз талап етемен. Адам жанын қыйған ҳәр қандай адам ҳәм ҳайўаннан Мен есап талап етемен. Ким адамның қанын төксе, оның өзиниң қаны да басқа адам тәрепинен төгиледи. Себеби Қудай адамды Өзине уқсатып жаратты. Ал сизлер өсип-өнип, көбейиңлер ҳәм жер бетине тарқалып, артып барыңлар». Қудай Нухқа ҳәм оның улларына былай деди: «Мен сизлер менен, сизлердиң келешек урпағыңыз бенен келисим дүземен. Және де, сизлер менен бирге болған барлық жанлы жаныўарлар: қуслар, маллар, жабайы ҳайўанлар ҳәм сизлер менен кемеден шыққан жер бетиндеги барлық ҳайўанлар менен келисим дүземен. Сизлер менен дүзетуғын келисимим мынадан ибарат: ендигиден былай, пүткил тиришилик топан суўы менен жоқ етилмейди ҳәм жер жүзин жоқ ететуғын топан суўы енди қайтып болмайды». Қудай сөзин даўам етип былай деди: «Мениң сизлер ҳәм ҳәр бир жанлы жаныўар менен барлық келешек урпақлар ушын мәңгиге дүзип атырған келисимимниң белгиси мынаў: Мен Өз айқулағымды бултларға жайластыраман ҳәм ол Мениң менен жерде жасаўшылардың арасындағы дүзген келисимимниң белгиси болады. Мен жер үстине булт жибергенимде, бултларда айқулақ пайда болады. Сонда Мен сизлер менен ҳәм ҳәр бир тири жан менен дүзген келисимимди еске аламан. Пүткил тиришиликти жоқ етиўши топан суўы енди қайтып болмайды. Қашан бултларда айқулақ пайда болса, Мен оны көрип, жерде жасаўшылардың ҳәммеси менен Өзим дүзген мәңгилик келисимимди еске аламан». Соңынан Қудай Нухқа: «Мениң жерде жасаўшы ҳәр бир тири жан менен дүзген келисимимниң белгиси – усы», – деди. Нухтың кемеден шыққан уллары – Сам, Хам ҳәм Яфет еди. Хам Қананның әкеси еди. Булар Нухтың үш улы еди. Жер жүзиндеги барлық халықлар олардан тарқады. Нух жерди тәрбиялап, жүзим егиўге киристи. Ол шарап ишип, мәс болып қалды ҳәм өзиниң шатырында жалаңаш жатты. Қананның әкеси болған Хам әкесиниң жалаңаш жатырғанын көрди ҳәм сыртқа шығып, бул ҳаққында еки туўысқанына айтып берди. Сонда Сам менен Яфет бир шапанды ийинлерине таслады да, терис қарап жүриўи менен ишке кирип, әкесиниң жалаңаш денесин шапан менен жапты. Олар әкесиниң жалаңаш екенин көрмеў ушын жүзлерин басқа тәрепке бурды. Мәслиги тарқағаннан соң, Нух кишкене улының не ислегенин билип, былай деди: «Қананға нәлет жаўсын! Ол туўысқанларының қулларының қулы болсын!» Ол және былай деди: «Самның Қудай Ийесине алғыслар болсын! Ал Қанан Самның қулы болсын! Қудай Яфеттиң жерлерин кеңейтсин! Ол Самның шатырларында жасасын! Ал Қанан Яфеттиң қулы болсын!» Нух топан суўынан соң және үш жүз елиў жыл өмир сүрди. Ол барлығы болып тоғыз жүз елиў жыл жасағаннан соң, қайтыс болды. Нухтың уллары Сам, Хам ҳәм Яфеттиң шежиреси мынадай: топан суўынан кейин олардан балалар туўылды. Яфеттиң уллары: Гомер, Магог, Мадай, Яўан, Тубал, Мешех ҳәм Тирас. Гомердиң уллары: Ашкеназ, Рифат ҳәм Тогарма. Яўанның уллары: Элиша, Таршиш, Киттим ҳәм Доданим. Булардан теңиз жағаларында жасаўшы халықлар өрбиди. Олар өз үлкелеринде ҳәр қыйлы тиллерде сөйлеп, халықлары ҳәр қыйлы қәўимлерге бөлинди. Хамның уллары: Куш, Мысыр, Пут ҳәм Қанан. Куштың уллары: Себа, Хаўила, Сабта, Раама ҳәм Сабтеха. Рааманың уллары: Шеба ҳәм Дедан. Куштың және Нимрод деген де бир улы бар еди. Ол жер жүзиндеги биринши күшли жаўынгер болды. Нимрод Жаратқан Ийениң алдында күшли аңшы болғанлықтан: «Жаратқан Ийениң алдында Нимрод сыяқлы күшли аңшы», – деген сөз келип шыққан. Ол дәслеп Шынар жериндеги Бабыл, Эрех, Аккад ҳәм Калне қалаларында патшалық етти. Соңынан ол сол жерден Ашшурға кетип, Ниневия, Рехобот-Ир, Калах қалаларын, сондай-ақ Ниневия менен Калах арасындағы Ресен қаласын қурды. Ол уллы қала болды. Мысырдан луд, анам, леҳаб, нафтух, патрус, каслух ҳәм кафтор халықлары, ал каслух халқынан филист халқы келип шықты. Қананнан туңғыш улы Сидон, кейин Хет туўылды. Сондай-ақ ебус, амор, гиргаш, хиў, арқ, син, арўад, семар ҳәм хамат халықлары да Қананнан келип шықты. Кейин ала қанан қәўимлери әтирапқа тарап жайылып кетти. Қанан халқының жерлери Сидоннан Герар тәрепке қарай Газаға шекем, оннан Содом, Гомора, Адма, Себойым тәрепке қарай Лешаға шекем созылып жатты. Булар өз үлкелеринде ҳәм халықларында ҳәр түрли қәўимлерге ҳәм тиллерге бөлинген Хамның урпақлары еди. Яфеттиң әжағасы Самның да балалары болды. Ол барлық Эбер урпақларының түп бабасы болды. Самның уллары: Элам, Ашшур, Арпахшад, Луд ҳәм Арам. Арамның уллары: Ус, Хул, Гетер, Маш. Арпахшадтан Шелах, Шелахтан Эбер туўылды. Эбердиң еки улы болып, олардың бириниң аты Пелег еди, өйткени сол ўақытта жерлер бөлинген еди. Ал екиншисиниң аты Иоқтан еди. Иоқтаннан Алмодад, Шелеф, Хасармаўет, Ерах, Ҳадорам, Узал, Дикла, Обал, Абимаел, Шеба, Офир, Хаўила ҳәм Иобаб туўылды. Булардың бәри Иоқтанның уллары еди. Олар шығыста, Мешадан Сефарға шекем созылған таўлы үлкеде жасайтуғын еди. Булар өз үлкелеринде ҳәм халықларында ҳәр түрли қәўимлерге ҳәм тиллерге бөлинген Самның урпақлары еди. Топан суўынан соң, пүткил жер жүзине халық-халық, урыў-урыў болып тараған бул адамлар Нухтың урпақлары еди. Сол ўақытлары дүньядағы барлық адамлар бир тилде сөйлеп, бирдей сөзлерди қолланатуғын еди. Адамлар шығыста көшип жүргенде, Шынар жеринде бир тегислик тапты ҳәм сол жерге орналасты. Адамлар бир-бирине: «Келиңлер, ылайдан гербиш қуйып, оларды отқа писирейик», – деди. Олар тастың орнына гербиш, ылайдың орнына қара май қолланды. Соңынан олар: «Өзимизге бир қала қурайық ҳәм төбеси аспанға жететуғын бир минара тиклеп, даңқымызды шығарайық. Сонда бизлер жер жүзине тарап кетпеймиз», – дести. Жаратқан Ийе адамлар қурып атырған қаланы ҳәм минараны көриў ушын төменге түсти ҳәм былай деди: «Мине, олар бир халық болып, бир тилде сөйлегенликтен, усы исти баслады. Буннан былай олар ойлаған ойларын жүзеге асырмай қоймайтуғын болады. Қәне, төменге түсейик, олар бир-бирин түсинбей қалыўы ушын тиллерин араластырып таслайық». Солай етип, Жаратқан Ийе оларды жер жүзине таратып жиберип, қала қурылысын тоқтатып таслады. Сонлықтан бул қала Бабыл деп аталды. Себеби Жаратқан Ийе сол жерде барлық адамлардың тиллерин араластырып таслап, оларды пүткил жер жүзине таратып жиберген еди. Самның шежиреси мынадай: топан суўынан еки жыл өткеннен соң, Сам жүз жаста болғанда, улы Арпахшад туўылды. Арпахшад туўылғаннан соң, Сам және бес жүз жыл жасады. Оның басқа да уллары ҳәм қызлары болды. Арпахшад отыз бес жасқа шыққанда, улы Шелах туўылды. Шелах туўылғаннан соң, Арпахшад және төрт жүз үш жыл жасады. Оның басқа да уллары ҳәм қызлары болды. Шелах отыз жасқа шыққанда, улы Эбер туўылды. Эбер туўылғаннан соң, Шелах және төрт жүз үш жыл жасады. Оның басқа да уллары ҳәм қызлары болды. Эбер отыз төрт жасқа шыққанда, улы Пелег туўылды. Пелег туўылғаннан соң, Эбер және төрт жүз отыз жыл жасады. Оның басқа да уллары ҳәм қызлары болды. Пелег отыз жасқа шыққанда, улы Реу туўылды. Реу туўылғаннан соң, Пелег және еки жүз тоғыз жыл жасады. Оның басқа да уллары ҳәм қызлары болды. Реу отыз еки жасқа шыққанда, улы Серуг туўылды. Серуг туўылғаннан соң, Реу және еки жүз жети жыл жасады. Оның басқа да уллары ҳәм қызлары болды. Серуг отыз жасқа шыққанда, улы Нахор туўылды. Нахор туўылғаннан соң, Серуг және еки жүз жыл жасады. Оның басқа да уллары ҳәм қызлары болды. Нахор жигирма тоғыз жасқа шыққанда, улы Терах туўылды. Терах туўылғаннан соң, Нахор және бир жүз он тоғыз жыл жасады. Оның басқа да уллары ҳәм қызлары болды. Терах жетпис жасқа шыққаннан соң, оннан Ибрам, Нахор ҳәм Ҳаран деген уллар туўылды. Терахтың урпақларының тарийхы мынадай: Терахтан Ибрам, Нахор ҳәм Ҳаран туўылды. Ал Ҳараннан Лут туўылды. Әкеси Терахтың көзиниң тирисинде, Ҳаран өзиниң туўылған жери болған калдейлердиң Ур қаласында қайтыс болды. Ибрам да, Нахор да үйленди. Ибрамның ҳаялының аты Сарай, ал Нахордың ҳаялының аты Милка еди. Милка Исканың әкеси Ҳаранның қызы еди. Сарай нәсилсиз болып, баласы жоқ еди. Терах улы Ибрамды, Ҳаранның улы болған ақлығы Лутты ҳәм Ибрамның ҳаялы болған келини Сарайды алып, Қанан жерине барыў ушын калдейлердиң Ур қаласынан жолға шықты. Бирақ олар Харан жерине жеткенде, сол жерге орналасып қалды. Терах еки жүз бес жыл өмир сүрип, Харанда қайтыс болды. Жаратқан Ийе Ибрамға: «Өз елиңди, ағайин-туўғанларыңды ҳәм әкеңниң үйин қалдырып, Мен саған көрсететуғын елге бар. Мен сеннен уллы халық дөретемен. Сени жарылқайман ҳәм атыңды мәртебели қыламан. Сен басқаларға жарылқаў боласаң. Сени жарылқағанларды Мен жарылқайман. Сени нәлетлегенлерди Мен нәлетлеймен. Жер жүзиндеги барлық халықлар сен арқалы жарылқанады», – деди. Ибрам Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша жолға шықты. Лут та оның менен бирге кетти. Ибрам Хараннан шыққан ўақытта жетпис бес жаста еди. Ол өзи менен бирге ҳаялы Сарайды, иниси Лутты, Харанда жыйнаған мал-мүлкин ҳәм хызметшилерин алды да, Қанан жерине қарай жолға шықты. Олар Қанан жерине жетип барғанда, Ибрам ел бойлап жүрип, Шехемдеги Морениң теребинф терегиниң жанына барды. Сол ўақытлары усы елде қанан халқы жасайтуғын еди. Сонда Жаратқан Ийе Ибрамға көринип: «Мен бул жерди сениң урпағыңа беремен!» – деди. Ибрам өзине көринген Жаратқан Ийеге арнап, сол жерде қурбанлық орын қурды. Кейин ол Бейт-Эл қаласының шығыс жағындағы таўлы жерге қарай жүрип, батыс жақтағы Бейт-Эл қаласы менен шығыс жақтағы Ай қаласының ортасына шатырын тикти. Сол жерде Ибрам Жаратқан Ийеге арнап қурбанлық орын қурып, Оның атын айтып шақырды. Соңынан ол қубла тәрепке, Негебке қарай жолын даўам етти. Сол ўақытта елде күшли ашлық болғанлықтан, Ибрам ўақтынша жасап турыў ушын Мысырға кетти. Олар Мысырға жақынлағанда, Ибрам ҳаялы Сарайға былай деди: – Мен сениң сулыў ҳаял екениңди билемен. Мысырлылар сени көргенде: «Бул оның ҳаялы», – деп, мени өлтирип, ал сени тири қалдырады. Оларға: «Оның қарындасыман», – деп айт. Сонда сен себепли олар маған жақсы қатнаста болады ҳәм мен аман қаламан. Ибрам Мысырға келгенде, мысырлылар оның ҳаялының жүдә гөззал екенин көрди. Фараонның хызметкерлери ҳаялды көрип, фараонға оның сулыўлығын мақтап айтып берди. Ҳаял фараонның сарайына алынды. Фараон Сарай себепли Ибрамға жақсы қатнаста болды. Ибрам ири ҳәм майда малларға, еркек ҳәм урғашы ешеклерге, қул ҳәм шорыларға, түйелерге ийе болды. Бирақ Жаратқан Ийе Ибрамның ҳаялы Сарай себепли фараонды ҳәм оның үй-ишин аўыр апатларға дуўшар етти. Сонда фараон Ибрамды шақыртып оған былай деди: «Сен неге маған булай иследиң? Не себептен маған, оның ҳаялың екенин айтпадың? Не ушын оны қарындасым дедиң? Мен оны ҳаяллыққа алайын деп қалдым-ғо. Ҳаялыңды ал да, кет!» Солай етип, фараон өз адамларына Ибрамды ҳаялы ҳәм барлық жыйған-тергенлери менен шығарып салыўды буйырды. Ибрам ҳаялын ҳәм өзиниң барлық мал-мүлкин алды да, Мысырдан шығып, Негебке кетти. Лут та олар менен бирге кетти. Ибрам малларға, гүмис ҳәм алтынларға оғада бай еди. Ол Негебтен Бейт-Элге шекем көшип-қонып жүрди ҳәм Бейт-Эл менен Ай қаласының ортасындағы бурын өзи шатыр қурған орынға келди. Сол жерде бурын өзи қурған қурбанлық орынға барып, Жаратқан Ийениң атын айтып шақырды. Ибрам менен бирге көшкен Луттың да ири ҳәм майда маллары, шатырлары бар еди. Олардың мал-мүлки соншелли көп болғанлықтан жер жетиспей, бирге жасаў мүмкин болмай қалды. Сонлықтан Ибрам менен Луттың шопанлары арасында жәнжел пайда болды. Сол ўақытлары қанан ҳәм периз халықлары да усы елде жасайтуғын еди. Сонда Ибрам Лутқа: «Бизлердиң арамызда да, шопанларымыздың арасында да жәнжел болмасын. Ақыры, бизлер туўысқанбыз-ғо! Барлық жер сениң көз алдыңда. Кел, бөлинейик. Егер сен солға кетсең, мен оңға кетемен. Егер сен оңға кетсең, мен солға кетемен», – деди. Лут әтирапына қарап, пүткил Иордан тегислигиниң Соарға шекемги мол суўлы жерлерин көрди. Жаратқан Ийе Содом ҳәм Гомораны жоқ етпестен алдын, бул жерлер Жаратқан Ийениң бағындай, Мысыр жериндей еди. Лут пүткил Иордан тегислигин таңлап, шығысқа қарай кетти. Солай етип, олар бир-биринен бөлинди. Ибрам Қанан жеринде қалды, ал Лут тегисликтеги қалалардың арасына жайласып, Содомға жақын жерге шатыр қурды. Содом халқы жаўыз болып, Жаратқан Ийеге қарсы көп гүналар ислейтуғын еди. Лут Ибрамнан бөлингеннен соң, Жаратқан Ийе Ибрамға былай деди: «Өзиң турған жерден арқаға ҳәм қублаға, шығысқа ҳәм батысқа қара! Өзиң көрип турған жердиң ҳәммесин саған ҳәм сениң урпақларыңа мәңгиге беремен. Урпақларыңды жердиң қумы сыяқлы көбейтемен. Ким де ким жердеги қумларды санай алса, сениң урпақларыңды да санай алады. Қәнекей, бар да, Мениң саған беретуғын жерлеримди бастан аяғына шекем айланып шық». Ибрам Хебронға жақын жердеги Мамрениң теребинф тереклиги жанына шатырларын көширип апарып орналасты. Сол жерде ол Жаратқан Ийеге арнап қурбанлық орын қурды. Сол ўақытлары Шынар патшасы Амрафел, Элласар патшасы Арйох, Элам патшасы Кедорлаомер ҳәм Гойым патшасы Тидал биригип, Содом патшасы Бераға, Гомора патшасы Биршаға, Адма патшасы Шинабқа, Себойым патшасы Шемеберге ҳәм Бела патшасына, яғный Соар патшасына қарсы урыс ашты. Ал соңғы аталған бес патша биригип, Сиддим ойпатлығында, яғный ҳәзирги Өли теңиз жайласқан орында аўқам дүзди. Бул патшалар он еки жыл Кедорлаомердиң қол астында болып, он үшинши жылы оған қарсы бас көтерди. Он төртинши жылы Кедорлаомер ҳәм оның менен аўқамлас болған патшалар келип, Аштерот-Қарнайымдағы рефа, Ҳамдағы зуз, Шаўе-Кирятайымдағы эм халықларын, және де, таўлы Сеир жериндеги хор халқын шөл шетиндеги Эл-Паранға дейин қыйратып, жеңилиске ушыратты. Олар сол жерден изге қайтып, Эн-Мишпатқа, ҳәзирги Қадешке келди ҳәм амалеклердиң барлық жерлерин басып алып, Хасесон-Тамарда жасаўшы аморларды қыйратты. Бес патша – Содом, Гомора, Адма, Себойым ҳәм Бела, яғный Соар патшалары Сиддим ойпатлығына шығып, төрт патшаға, яғный Элам патшасы Кедорлаомерге, Гойым патшасы Тидалға, Шынар патшасы Амрафелге ҳәм Элласар патшасы Арйохқа қарсы атланды. Сиддим ойпатлығында қара май кәнлери көп еди. Содом ҳәм Гомора патшалары қашып баратырғанда олардың адамларының гейбиреўлери сол кәнлерге түсип кетти, ал қалғанлары таўға қашты. Жеңген төрт патша Содом ҳәм Гомораның пүткил байлығын ҳәм азық-аўқатларын алып кетти. Олар және сол ўақытта Содомда жасап атырған Ибрамның иниси Лутты ҳәм оның мал-мүлкин де алып кетти. Ол жерден қашып қутылған бир адам келип, еврей Ибрамға болған ўақыяны хабарлады. Сол ўақытта Ибрам Эшкол менен Анердиң туўысқаны болған, амор халқынан болған Мамрениң теребинф тереклиги қасында жасап атыр еди. Булардың ҳәммеси Ибрамның аўқамласлары еди. Ибрам инисиниң тутқынға түскенин еситип, үйинде туўылып өскен, урысқа жарамлы үш жүз он сегиз адамды қуралландырды да, төрт патшаның изинен Дан қаласына шекем қуўып барды. Ибрам адамларын топарларға бөлип, түнде душпанға қарсы ҳүжим жасады ҳәм оларды қыйратып, Дамасктиң арқа тәрепиндеги Хобаға шекем қуўып барды. Ол олжаға алынған пүткил мал-мүликти, иниси Лутты, оның мал-мүлкин, ҳаялларды ҳәм тутқын болғанларды қайтарып алып келди. Ибрам Кедорлаомер ҳәм оның аўқамласлары үстинен жеңиске ерисип қайтып киятырғанда, Содом патшасы оны күтип алыў ушын Шаўе ойпатлығына, яғный Патша ойпатлығына шықты. Қудай Тааланың руўханийи болған Салим патшасы Мелкиседек нан ҳәм шарап алып шықты. Ол Ибрамға пәтиясын берип, былай деди: «Аспан ҳәм жерди жаратқан Қудай Таала Ибрамды жарылқасын. Душпанларыңды тәслим еттирген Қудай Таалаға алғыслар болсын». Сонда Ибрам Мелкиседекке өзиндеги барлық нәрселерден оннан бирин берди. Ал Содом патшасы Ибрамға: – Адамларымды маған қайтарып бер, ал олжаларды өзиңде қалдыра бер, – деди. Бирақ тек адамларымның ишип-жегени ҳәм мениң менен бирге урысқа барған Анер, Эшкол ҳәм Мамрениң өз үлеслери буған кирмейди. Олар өз үлеслерин алсын. Бул ўақыялардан соң, Жаратқан Ийе Ибрамға былай деп аян берди: – Қорқпа, Ибрам. Мен – сениң қалқаныңман. Саған берилетуғын сыйлық оғада уллы болады. Бирақ Ибрам былай деди: – Қудай Ийе! Сен маған не бересең? Мен еле бийперзентпен-ғо! Мениң үйим дамаскли Элиезерге қалады. Сен маған перзент бермегениң себепли, үйимдеги бир хызметшим мийрасхорым болады. Сонда Жаратқан Ийе Ибрамға: – Сениң мийрасхорың ол емес, ал өзиңнен туўылатуғын балаң болады, – деди. Соңынан Ибрамды сыртқа шығарып былай деди: – Аспанға қара! Егер жулдызларды санай алсаң, оларды санап көр. Мине, сениң урпақларың да сондай көп болады. Ибрам Жаратқан Ийеге исенди, Жаратқан Ийе исеними ушын оны ҳақ деп санады. Соңынан Ол Ибрамға: – Бул жерди саған меншик етип бериў ушын, сени калдейлердиң Ур қаласынан шығарған Жаратқан Ийең Мен боламан, – деди. Бирақ Ибрам Оннан: – Қудай Ийе, бул жерлерди меншик етип алатуғынымды қалай билемен? – деп сорады. Сонда Жаратқан Ийе оған: – Маған ҳәр бириниң жасы үш жасар болған қашар, ешки, қошқар, және де, бир қумыры ҳәм кептердиң палапанын алып кел. Ибрам ҳәммесин алып келди ҳәм оларды дәл ортасынан бөлип, бөлеклерди бир-бирине қарама-қарсы қойды. Ал қусларды бөлмеди. Сойылған маллардың денесине жыртқыш қуслар ушып келип, қона баслады, бирақ Ибрам оларды қуўып жиберди. Күн батар ўақытта, Ибрам терең уйқыға кетти. Сонда қорқынышлы бир қара түнек оны қоршап алды. Жаратқан Ийе Ибрамға былай деди: «Мынаны жақсы билип қой: сениң урпақларың жат елде келгинди болып жасайды. Олар төрт жүз жыл қулшылықта болып, езиўшилик көреди. Бирақ Мен оларды қул еткен халықты жазалайман. Соннан соң, олар сол жерден көп мал-мүлик пенен шығып кетеди. Ал сен ғаррылық дәўранын сүрип, өлип жерленесең ҳәм тынышлық пенен ата-бабаларыңның жанына барасаң. Сениң урпақларыңның тек төртинши әўлады ғана бул жаққа қайтып келеди, себеби аморлардың гүнасы еле толыў мөлшерине жеткен жоқ». Күн батып, қараңғылық шөккенде, иши түтеп турған ыдыс ҳәм лаўлаған жалын пайда болып, бөлинген маллардың арасынан жүрип өтти. Усы күни Жаратқан Ийе Ибрам менен келисим дүзип былай деди: «Мен сениң урпақларыңа Мысыр дәрьясынан уллы Евфрат дәрьясына шекем созылған жерди, яғный кен, кениз, қадмон, хет, периз, рефа, амор, қанан, гиргаш ҳәм ебус халықларының жерлерин беремен». Ибрамның ҳаялы Сарай оған еле бала туўып бермеген еди. Сарайдың Ажар деген мысырлы шорысы бар еди. Сарай Ибрамға: «Минекей, Жаратқан Ийе мени бала туўыўдан маҳрум етти. Сен мениң шорым менен жат, мүмкин, ол арқалы балалы боларман», – деди. Ибрам Сарайдың сөзине қулақ асты. Солай етип, Ибрамның Қанан жеринде жасағанына он жыл болғанда, Сарай өзиниң мысырлы шорысы Ажарды Ибрамға тоқаллыққа алып берди. Ибрам Ажар менен жатқаннан соң, ол ҳәмиледар болды. Ажар өзиниң ҳәмиледар екенлигин билгенде, ханымын менсинбей қойды. Сарай Ибрамға: – Мениң жәбир шегиўиме сен айыплысаң. Мен өзимниң шорымды сениң қойныңа салдым, ал ол өзиниң ҳәмиледар екенин билгенде, мени менсинбей қойды. Сениң менен мениң арамда Жаратқан Ийениң Өзи қазылық етсин, – деди. Ибрам Сарайға: – Шорың сениң қолыңда емес пе? Оған не қыламан десең де, өзиң билесең, – деди. Солай етип, Сарай Ажарға қатты азап бере баслағанлықтан, Ажар оннан қашып кетти. Жаратқан Ийениң периштеси оны шөлдеги булақтың жанынан, Шурға апаратуғын жолдың бойынан таўып: – Сарайдың шорысы Ажар, қаяқтан келип, қаяққа баратырсаң? – деп сорады. Ол: – Мен ханымым Сарайдан қашып баратырман, – деп жуўап берди. Сонда Жаратқан Ийениң периштеси оған: – Ханымыңа қайтып бар ҳәм оған бойсын, – деди. Периште даўам етип: – Мен сениң урпақларыңды соншелли көбейтемен, оларды ҳеш ким санай алмайтуғын болады, – деди. Жаратқан Ийениң периштеси оған және: – Минекей, сен ҳәмиледарсаң. Сен ул туўасаң. Оның атын Исмайыл деп қоясаң. Өйткени Жаратқан Ийе сениң зарыңды еситти! Сениң улың қуландай болады. Ол ҳәммеге қарсы, ҳәмме оған қарсы болады ҳәм ол барлық туўысқанлары менен душпан болып өмир сүреди, – деди. Ажар: «Мен өзимди көрип турған Қудайды көрдим», – деп, өзи менен сөйлескен Жаратқан Ийени «Эл-Роий» деп атады. Сонлықтан Қадеш пенен Бередтиң арасында жайласқан бул қудық «Беер-Лахай-Роий» деп аталады. Ажар Ибрамға ул туўып берди. Ибрам улына Исмайыл деп ат қойды. Ажар Исмайылды туўғанда, Ибрам сексен алты жаста еди. Ибрам тоқсан тоғыз жаста болғанда, Жаратқан Ийе оған көринип: – Мен Қүдирети күшли Қудайман. Мениң жолым менен жүр ҳәм минсиз бол. Мен сениң менен Өз келисимимди дүземен ҳәм сениң урпақларыңды есап-сансыз қылып көбейтемен, – деди. Ибрам ет бетинен жығылды. Сонда Қудай оған былай деди: – Мениң сениң менен дүзетуғын келисимим мынаў: сен көп халықлардың бабасы боласаң. Енди сениң атың Ибрам емес, ал Ибрайым болады. Себеби Мен сени көп халықлардың бабасы қыламан. Мен сениң нәсилиңди сансыз етип көбейтип, сеннен халықлар дөретемен. Сениң урпағыңнан патшалар келип шығады. Мен сениң менен ҳәм сеннен кейинги урпақларың менен келешек әўладларға өтетуғын мәңгилик келисим дүземен: Мен сениң ҳәм сеннен кейинги урпақларыңның Қудайы боламан. Ҳәзир өзиң келгинди болып жасап атырған пүткил Қанан жерин саған ҳәм сеннен кейинги урпақларыңа мәңгиге меншик етип беремен ҳәм Мен олардың Қудайы боламан. Қудай Ибрайымға және былай деди: – Ал сен ҳәм сеннен кейинги урпақларың Мениң келисимимди әўладлар даўамында сақлаўыңыз тийис. Мениң сениң менен ҳәм сениң урпақларың менен дүзген келисимим, яғный сизлер орынлаўыңыз керек болған келисим мынаў: сизлердиң араңыздағы ҳәр бир ер адам сүннет етилиўи тийис. Сизлер сүннет етилиўиңиз шәрт. Сүннет арамыздағы келисимниң белгиси болады. Ҳәр бир ер бала, соның ишинде үйиңизде туўылған ямаса урпағыңыздан болмай, қандай да бир шет елли адамнан сатып алынған қуллар сегиз күнлигинде сүннет етилсин. Бул әўладлар бойы даўам етсин. Олар үйиңде туўылған болса да, сатып алынған болса да, сүннет етилиўи шәрт. Денеңиздеги бул белги Мениң мәңгилик келисимимниң белгиси болады. Сүннет етилмеген ҳәр бир еркек өз халқы арасынан шығарылып жиберилсин. Өйткени ол келисимди бузған болады. Қудай Ибрайымға және былай деди: – Ендигиден былай, ҳаялыңды Сарай деп емес, ал Сара деп шақыр. Мен оны жарылқайман ҳәм ол арқалы саған бир ул беремен. Мен оны жарылқайман ҳәм ол халықлардың анасы болады. Оннан халықлардың патшалары келип шығады. Ибрайым ет бетинен жығылды. Ол: «Жүз жасар ғаррыдан бала туўыла ма? Тоқсан жасар Сара бала туўа ма?» – деп ойлап, күлип қойды. Соң ол Қудайға: – Ҳеш болмаса, Исмайыл алдыңда аман жүргей, – деди. Сонда Қудай оған былай деди: – Яқ, ҳаялың Сара саған ул туўып береди. Сен оның атын Ысақ деп қоясаң. Мен оның менен ҳәм оның урпақлары менен мәңгилик келисимимди дүземен. Ал Исмайылға келсек, сениң ол туўралы айтқанларыңды еситтим. Мен оны жарылқап, өсип-өндиремен ҳәм урпақларын есап-сансыз қылып көбейтемен. Исмайылдан он еки көсем келип шығады. Мен оннан уллы халық дөретемен. Бирақ Мен Өз келисимимди келеси жылы усындай ўақытта Сараның туўатуғын улы Ысақ пенен дүземен. Қудай Ибрайым менен сөйлесип болғаннан кейин, жоқарыға көтерилип кетти. Ибрайым Қудайдың айтқанындай, сол күни-ақ үйиндеги барлық еркеклерди: улы Исмайылды, үйинде туўылған ҳәм сатып алынған ер адамлардың ҳәммесин сүннет еттирди. Ибрайым өзи сүннет етилгенде, тоқсан тоғыз жаста, ал улы Исмайыл он үш жаста еди. Ибрайым ҳәм оның улы Исмайыл да сол күни-ақ сүннет етилди. Олар менен бирликте Ибрайымның үйиндеги барлық еркеклер: сол үйде туўылғанлар ҳәм шет елли адамлардан сатып алынған қуллар да сүннет етилди. Күнниң жәзийрама ыссы ўақтында, Ибрайым шатырдың кирер аўзында отырған еди. Сонда оған Мамрениң теребинф тереклиги қасында Жаратқан Ийе көринди. Ибрайым басын көтерип қарағанда, қарсы алдында үш адамның турғанын көрди. Ол дәрҳал отырған орнынан ушып турды да, оларды қарсы алыўға асықты ҳәм жерге дейин ийилип, тәжим етти. Соңынан Ибрайым былай деди: – Мырзам, егер мен мийримиңизге ерискен болсам, мендей қулыңызды шетлеп өтпең. Аяқларыңызды жуўыўыңыз ушын аз-маз суў алдырайын. Мына теректиң астында дем алыңлар. Мендей қулыңыз тәрепке жолыңыз түскен екен, ҳәлленип алыўыңыз ушын жейтуғын бир нәрселер әкелейин. Соң жолыңызды даўам етерсиз. Олар: – Яқшы, өзиң айтқаныңдай қыла бер, – деди. Ибрайым асығыслық пенен шатырға, Сараның қасына келип, оған: – Тез сапалы уннан үш табақ қамыр ийлеп, пәтир писир, – деди. Соңынан Ибрайым падаға жуўырып барды да, бир жас ҳәм жақсы баспақты алып, оны хызметши жигитке берди. Жигит оны тез таярлаўға киристи. Ибрайым қатық, сүт ҳәм писирилген баспақ гөшин әкелип, қонақлардың алдына қойды. Олар аўқатланып отырғанда, Ибрайым олардың қасында, теректиң астында турды. Олар Ибрайымнан: – Ҳаялың Сара қаяқта? – деп сорады. – Усы жерде, шатырда, – деп жуўап берди Ибрайым. Сонда олардың бири оған: – Келеси жылы усындай ўақытта Мен сениң жаныңа сөзсиз қайтып келемен, сол ўақытта Сара уллы болады, – деди. Ал Сара Оның арт бетинде, шатырдың кирер аўзында тыңлап турған еди. Ибрайымның да, Сараның да әлле қашан жасы өтип, қартайып қалған еди. Сара бала туўыў жасынан өткен еди. Сонлықтан Сара ишинен күлип: «Қартайып қалған болсам, бундай ҳәзликке бөлене алар ма екенмен? Оның үстине хожайыным да қартайған», – деп ойлады. Сонда Жаратқан Ийе Ибрайымға: – Сара не ушын: «Мен ҳақыйқаттан да, қартайғанда бала туўа аламан ба?» – деп күлди. Жаратқан Ийе ушын мүмкин емес нәрсе бар ма? Мен белгиленген ўақытта, келеси жылы усындай ўақытта жаныңа қайтқанымда, Сара уллы болады, – деди. Сара қорқып кетип: – Күлгеним жоқ, – деп өтирик сөйледи. Бирақ Ол: – Яқ, күлдиң, – деди. Адамлар сол жерден шығып, төменге, Содомға қарай кетти. Ибрайым да оларды шығарып салыў ушын бирге жүрди. Сонда Жаратқан Ийе былай деди: «Мен ислейжақ исимди Ибрайымнан жасыраман ба? Ибрайымнан уллы ҳәм күшли халық келип шығып, жер жүзиндеги барлық халықлар ол арқалы жарылқанатуғыны сөзсиз-ғо. Туўры ҳәм әдил ислерди ислеп, жолым менен жүриўди балаларына ҳәм урпақларына буйырсын деп, Мен Ибрайымды таңладым. Солай етип, Мен оған берген сөзимди орынлайман». Соңынан Жаратқан Ийе және былай деди: «Содом ҳәм Гомора себепли шегилген налалар оғада көп ҳәм олардың гүналары да жүдә аўыр. Енди Мен төменге түсип, олардың ислеген ислериниң Мен еситкендей дәрежеде жаман ба екенлигин көрейин. Егер олай болмаса, оны да билейин». Еки адам бурылып, Содомға қарай кетти. Бирақ Ибрайым Жаратқан Ийениң алдында турып қалды. Соңынан ол Жаратқан Ийеге жақынырақ келип былай деди: – Сен ҳақ адамды наҳақ адам менен бирге қырып тасламақшымысаң? Мүмкин, бул қалада елиў ҳақ адам бар шығар? Сен ҳақыйқаттан да, сол жерди ишиндеги елиў ҳақ адам ушын кеширмей, қырып таслайжақсаң ба? Булай ислеўден аўлақ бола гөр! Ҳақ адам менен наҳақ адамның тәғдирин бирдей қылып, ҳақ адамды наҳақ адамға қосып өлтириўден аўлақ болғайсаң! Пүткил дүньяны Ҳүким етиўши әдил болыўы керек емес пе? Жаратқан Ийе оған: – Егер Мен Содомнан елиў ҳақ адам тапсам, олар ушын сол жерди кеширемен, – деп жуўап берди. Сонда Ибрайым даўам етип: – Мен топырақ ҳәм күл сыяқлы биреў болсам да, жүрек етип, О Ийем, Саған сөйлеп атырман: егер ҳақ адам елиў болыўы ушын бесеўи жетпесе, сол бесеўи ушын Сен пүткил қаланы жоқ етесең бе? – деди. – Яқ, егер ол жерден қырық бес ҳақ адам тапсам, оны жоқ етпеймен, – деди Қудай. Ибрайым және: – Егер ол жерден қырық ҳақ адам табылса ше? – деди. Ол: – Егер қырық ҳақ адам табылса да, олай ислемеймен, – деди. Сонда Ибрайым: – О, Ийем, айтатуғын сөзиме ашыўланба, бирақ егер ол жерден отыз ҳақ адам табылса ше? – деди. Қудай Ибрайымға: – Егер ол жерден отыз ҳақ адам табылса да, олай ислемеймен, – деди. Ибрайым тағы: – О, Ийем, мен Саған сөйлеўге жүрек еттим: ал егер ол жерде тек жигирма ҳақ адам табылса ше? – деди. Ол Ибрайымға: – Жигирмасы ушын да қаланы жоқ етпеймен, – деди. Соңынан Ибрайым былай деди: – О, Ийем, мен және бир мәртебе сөйлесем ашыўланба: егер ол жерден тек ғана он адам табылса ше? Ол: – Он адам ушын да қаланы жоқ етпеймен, – деп жуўап берди. Жаратқан Ийе Ибрайым менен сөйлесип болғаннан кейин, сол жерден кетти. Ибрайым да өз үйине қайтты. Кеш болғанда, еки периште Содомға келди. Лут қала дәрўазасының жанында отырған еди. Лут оларды көргенде, күтип алыў ушын орнынан турды да, маңлайы жерге тийгенше ийилип, тәжим етти ҳәм оларға: – Мырзалар, қулыңыздың үйине кириңлер. Аяқларыңызды жуўыңлар ҳәм бизикинде қонып қалыңлар. Соңынан ерте азанда турып, жолыңызды даўам етерсиз, – деди. Олар: – Яқ, бизлер түнди қала майданында өткиземиз, – деди. Бирақ Лут жалынып қоймағанлықтан, олар Лутқа ерип, оның үйине келди. Лут олар ушын аўқат таярлады ҳәм ашытқысыз нан писирди. Олар аўқатланды. Олар еле жатып үлгермей атырып, Содом қаласының ҳәмме тәрепинен барлық еркеклер, жаслардан баслап ғаррыларға шекем Луттың үйин қоршап алды. Олар Лутты шақырып: – Бүгин кеште саған келген адамлар қай жерде? Оларды бизлерге шығарып бер, олар менен жатайық, – деди. Лут сыртқа шығып, арқасынан қапыны жапты да, оларға былай деди: – Туўысқанлар, бундай зулымлықты ислемеңлер! Минекей, мениң еркек қолы тиймеген еки қызым бар. Мен оларды сизлерге шығарып берейин. Оларға қәлегениңизди ислеңлер. Тек бул адамларға қол тийгизбеңлер, өйткени олар үйимнен баспана тапқан қонағым-ғо! Сонда олар: – Жолды босат! Өзиң келгинди болып, қазылық та қылмақшымысаң. Бизлер енди саған бетерин көрсетемиз, – деди де, Лутты бар күши менен ийтерип, қапыны сындырмақшы болды. Бирақ иштеги адамлар қолларын созып, Лутты үйдиң ишине киргизди де, қапыны жаўып таслады. Ал есик алдында турған адамлардың жасын ғаррысын ҳәммесин соқыр етип таслады. Олар есикти де таба алмай қалды. Соңынан иштеги адам Лутқа былай деди: – Бул жерде басқа кимиң бар? Күйеў балаларың, улларың, қызларың ҳәм қалада өзиңе дерек ким болса да, ҳәммесин бул жерден алып шық. Себеби бизлер бул жерди жоқ етпекшимиз. Бул халық үстинен Жаратқан Ийеге жетип барған шағымлар жүдә көп. Ол бизлерди қаланы жоқ қылыў ушын жиберди. Лут сыртқа шықты да, болажақ күйеў балаларына барып: – Дәрҳал бул жерден кетиңлер! Өйткени Жаратқан Ийе бул қаланы жоқ етпекши, – деди. Деген менен, олар Лутты ҳәзиллесип атыр деп ойлады. Таң атқанда, периштелер Лутты асықтырып: – Ҳаялыңды ҳәм еки қызыңды ал да, тез бул жерден кет! Болмаса, қала жазаланғанда, сен де бирге өлип кетесең! – деди. Ал Лут еле екиленип турған еди. Лутқа Жаратқан Ийениң мийрими түскенликтен, периштелердиң өзлери Луттың, оның ҳаялының ҳәм қызларының қолларынан услап, қаладан шығарды. Оларды сыртқа шығарыўдан-ақ, периштелердиң бири Лутқа: – Кейниңе бурылып қарама. Бул тегисликлердиң ҳеш бир жеринде иркилмей таўға қаш, болмаса өлесең, – деди. Бирақ Лут оларға: – Яқ, мырзалар! Мине, қулыңыз болған мен сизлердиң мийримиңизге еристим ҳәм жанымды қутқарып, үлкен жақсылық қылдыңыз. Бирақ мен таўға жете алмайман, себеби апатқа ушырап, өлип қаламан. Әне, қашып жете алғандай, кишкене бир қала бар екен. Ол кишкене қала-ғо! Мен жанымды сақлап қалыўым ушын, сол қалаға қашып бара қояйын, – деп өтинди. Олардың бири Лутқа: – Яқшы, сениң бул тилегиңди де қабыл етемен. Сен айтқан сол қаланы қыйратпайман. Тез сол жерге қашып бар! Өйткени сен сол жерге барып жетпегениңше, Мен ҳеш нәрсе ислей алмайман, – деди. Сол себептен бул қала Соар деп аталады. Лут Соарға жетип келгенде, әлле қашан қуяш шыққан еди. Жаратқан Ийе Содом ҳәм Гомора үстине аспаннан отлы күкирт жаўдырды. Ол бул қалаларды, пүткил тегисликти, ол жерде жасаўшылардың ҳәммесин ҳәм жердеги барлық өсимликлерди жоқ етти. Бирақ Луттың ҳаялы артына бурылып қарап, дузға айланып қатып қалды. Ибрайым азанда ерте турып, бурын өзи Жаратқан Ийениң алдында турған жерге келди. Ол Содом менен Гомораға ҳәм пүткил тегисликке қарап, жердиң пеш сыяқлы түтеп турғанын көрди. Солай етип, Қудай тегисликтеги қалаларды қыйратқан ўақытта Ибрайымды еске алды ҳәм Лут жасаған қалаларды қыйратқанда, Лутты аман сақлап қалды. Лут Соарда қалыўдан қорққанлықтан, еки қызы менен бирге қаладан шығып, таўға кетти. Ол еки қызы менен бирге бир үңгирде жасай баслады. Бир күни үлкен қызы кишкенесине былай деди: – Әкемиз қартайып қалды. Бул дүньяның әдети бойынша, бизлерге үйленетуғын бул дөгеректе бирде бир еркек жоқ. Кел, әкемизге шарап ишкизип, оның менен жатайық ҳәм әкемиз арқалы нәсилимизди жалғастырайық. Олар сол күни түнде әкесине шарап ишкизди ҳәм үлкен қызы әкесиниң жанына кирип, оның менен жатты. Бирақ әкеси қызының қашан жатып, қашан турғанын билмеди. Келеси күни үлкен қызы кишкенесине: – Өткен түнде мен әкем менен жаттым. Оған бүгин түнде де шарап ишкизейик ҳәм сен барып, әкемиз бенен жат. Солай етип, әкемиз арқалы нәсилимизди жалғастырайық, – деди. Сол күни түнде олар әкесине және шарап ишкизди ҳәм кишкене қызы әкесиниң жанына кирип, оның менен жатты. Бирақ әкеси қызының қашан жатып, қашан турғанын билмеди. Солай етип, Луттың еки қызы да әкесинен ҳәмиледар болды. Үлкен қызы ул туўып, оған Моаб деп ат қойды. Ол – ҳәзирги моаб халқының бабасы. Кишкене қызы да ул туўып, оған Бен-Аммий деп ат қойды. Ол – ҳәзирги аммон халқының бабасы. Ибрайым Мамреден Негеб жерине көшип, Қадеш ҳәм Шур аралығында жасады. Соңынан бир қанша ўақыт Герарда қалды. Ол ҳаялы Сараны: «Ол мениң қарындасым», – деди. Сонлықтан Герар патшасы Абимелех адам жиберип, Сараны алдыртты. Бирақ Қудай бир күни түнде Абимелехтиң түсине енип: – Сен бул ҳаялды алғаның ушын өлесең, себеби оның күйеўи бар, – деди. Абимелех еле Сараға жақынлаған жоқ еди. Ол: – Ийем! Сен айыпсыз адамларды жоқ етпекшимисең? Ибрайымның өзи маған оны қарындасым деп айтты-ғо. Ҳаялы да: «Ол мениң әжағам», – деген еди. Бул исте мениң ҳүжданым таза, қолларым да ҳадал, – деди. Сонда Қудай түсинде оған былай деди: «Аўа, сениң ҳүжданыңның таза екенин билемен. Сонлықтан сени Маған қарсы гүна ислеўден сақлап, ҳаялға қол тийгизиўиңе жол қоймадым. Ал енди ҳаялды күйеўине қайтып бер. Өйткени ол – пайғамбар. Ол сен ушын дуўа етеди, сонда сен өлмейсең. Бирақ билип қой: егер сен ҳаялды күйеўине қайтарып бермесең, онда өзиң де, барлық адамларың да өлесизлер». Абимелех азанда ерте турды да, өзиниң барлық хызметкерлерин жыйнап, оларға болған ўақыяны айтып берди. Олар қатты қорқып кетти. Абимелех Ибрайымды шақыртып, оған былай деди: – Сен неге бизлерге булай иследиң? Мени ҳәм мениң патшалығымды бундай үлкен гүнаға батырғандай, мен саған не жаманлық қылған едим? Сен маған ислеўге болмайтуғын ислерди иследиң, – деди. Соңынан ол Ибрайымнан: – Бул исти қандай мақсетте иследиң? – деп сорады. Ибрайым былай деп жуўап берди: – Мен бул жерлерде адамлар ҳеш Қудайдан қорқпайды ҳәм ҳаялым ушын мени өлтириўи мүмкин деп ойладым. Ҳақыйқатында да, ол – мениң қарындасым. Бизлердиң әкемиз бир, аналарымыз басқа болғанлықтан, мен оған үйленген едим. Қудай маған әкемниң үйин қалдырып, еллерди гезиўди буйырғанда, мен өз ҳаялыма: «Маған жақсылық исле: қай жерге барсақ та, мени әжағам деп айт», – деп айтқан едим. Сонда Абимелех Ибрайымға қой, сыйыр, қул ҳәм шорыларды саўғаға берди. Ол Сараны да қайтарып берди ҳәм Ибрайымға былай деди: – Мениң жерлерим сениң көз алдыңда: қай жерди қәлесең, сол жерде жаса. Ал Сараға былай деди: – Минекей, мен әжағаңа мың шекел гүмис берип атырман. Бул жаныңдағы адамлар алдында сениң намысыңның таза екенин көрсететуғын дәлил болады. Ҳәмме сениң айыпсыз екениңди билсин. Сонда Ибрайым Қудайға дуўа етти ҳәм Қудай Абимелехке, оның ҳаялына ҳәм шорыларына шыпа берди. Олар және туўатуғын болды. Себеби Ибрайымның ҳаялы Сара себепли Жаратқан Ийе Абимелехтиң үйиндеги барлық ҳаялларды бала туўмайтуғын етип таслаған еди. Жаратқан Ийе Өзи айтқанындай Сараға нәзерин түсирип, Өз ўәдесин орынлады. Сара ҳәмиледар болды ҳәм ол Ибрайымға қартайған шағында, Қудай белгилеген ўақытта ул туўып берди. Ибрайым туўылған баласына, яғный Сара туўып берген улына Ысақ деп ат қойды. Қудайдың өзине буйырғанындай, Ибрайым улы Ысақты сегиз күнлигинде сүннет еттирди. Ысақ туўылғанда, Ибрайым жүз жаста еди. Сара былай деди: «Қудай маған күлки сыйлады. Буны еситкенлердиң ҳәммеси мениң менен бирге күледи». Және де: «Ким Ибрайымға: „Сара бала емизеди“, – деп айта алған болар еди? Өйткени Ибрайым қартайғанда, мен оған ул туўып бердим-ғо», – деди. Ысақ үлкейип, емшектен шығарылған күни Ибрайым үлкен зыяпат берди. Бирақ Сара мысырлы Ажардың Ибрайымға туўып берген улы Исмайылдың Ысақты мазақ етип атырғанын көргенде, Ибрайымға: «Бул шорыны баласы менен бирге қуўып жибер. Себеби шорының улы мениң улым Ысақ пенен бирге мийрасхор болмасын», – деди. Бул гәп Ибрайымға аўыр тийди. Өйткени Исмайыл да оның улы еди. Бирақ Қудай Ибрайымға былай деди: – Сен баланы ҳәм шорыңды қайғырма! Сара не айтса, соны исле, себеби сениң урпағың Ысақ арқалы даўам етеди. Бирақ шорыңның улынан да Мен бир халық шығараман, өйткени ол да сениң урпағың. Ертеңине таң азанда, Ибрайым нан ҳәм бир мес суў алды да, оларды Ажардың ийнине салды ҳәм оны баласы менен қосып шығарып жиберди. Ажар кетип баратырып, Беер-Шеба шөлинде адасып қалды. Местеги суў таўысылғанда, Ажар баласын бир путаның астында қалдырды да: «Баламның қалай өлетуғынын көрмейин», – деп арырақ кетти ҳәм бир оқ жетирим жерге барып отырып, дад салып жылай баслады. Қудай баланың жылағанын еситти ҳәм Оның бир периштеси Ажарға аспаннан даўыслап: «Ажар, саған не болды? Қорқпа, Қудай балаңның жатырған жеринен оның жылағанын еситти. Бар да, баланы турғызып, оны қолынан жетеле. Мен оннан уллы халық жаратаман», – деди. Соңынан Қудай Ажардың көзин ашты ҳәм ол бир қудықты көрди. Ол барып, месин суўға толтырды да, баласына суў ишкизди. Солай етип, Қудай бала менен бирге болды. Ол өсип, шөлде жасады ҳәм мерген болды. Исмайыл Паран шөлинде жасап атырған ўақтында, анасы оған Мысырдан бир қызды ҳаяллыққа алып берди. Сол ўақытлары Абимелех ҳәм оның сәркәрдасы Пихол Ибрайымға былай деди: – Ҳәр бир исиңде Қудай сениң менен бирге. Сонлықтан сен мени, перзентлеримди ҳәм урпақларымды да алдамайман деп, Қудай ҳақы ант иш. Мен саған қандай жақсылық еткен болсам, сен де маған ҳәм өзиң келгинди болып жасап атырған елге сондай жақсылық ет. Ибрайым: – Мен ант ишемен, – деди. Соңынан Ибрайым Абимелехке адамларының бир қудықты тартып алғаны ҳаққында айтып, шағым етти. Ал Абимелех оған: – Мен буны кимниң ислегенин билмеймен. Сен маған ҳеш нәрсе айтпаған едиң. Мен бул ҳаққында ҳәзир еситип турман, – деди. Кейин Ибрайым Абимелехке қой ҳәм сыйырлар саўға етти ҳәм екеўи келисим дүзди. Ибрайым сүриўден жети урғашы қозыны айырып қойды. Абимелех оннан: – Бул жети урғашы қозыны айырып қойыўыңның мәниси не? – деп сорады. Ибрайым оған: – Бул қудықты мениң қаздырғанымның дәлили сыпатында, мына жети урғашы қозыны мениң қолымнан қабыл ет, – деди. Солай етип, сол жер Беер-Шеба деп аталды, өйткени олар екеўи сол жерде ант ишискен еди. Беер-Шебада келисим дүзгеннен соң, Абимелех ҳәм оның сәркәрдасы Пихол филистлердиң жерине қайтып кетти. Ибрайым Беер-Шебада бир тамариск ағашын тикти ҳәм сол жерде Жаратқан Ийениң, мәңгилик Қудайдың атын айтып шақырды. Ибрайым филистлердиң жеринде келгинди болып көп ўақыт жасады. Бир қанша ўақыттан кейин, Қудай Ибрайымды сынады. Қудай оған: – Ибрайым! – деди. Ибрайым: – Ләббәй! – деди. Сонда Қудай оған: – Өзиңниң сүйикли жалғыз улың Ысақты алып, Мория жерине бар. Ол жерде, Мен саған көрсететуғын таўлардың биринде оны қурбанлыққа шалып, жағып жибер, – деди. Ибрайым ертеңине азанда ерте турып, ешегине жүклерди артты. Ол өзи менен бирге еки хызметши баласын ҳәм улы Ысақты алды. Қурбанлық ушын отын шаўып болып, Қудайдың өзине айтқан жерине барыў ушын жолға шықты. Үшинши күни Ибрайым көз таслап, айтылған орынды узақтан көрди. Ибрайым хызметшилерине: – Сизлер усы жерде ешек пенен бирге қалыңлар. Ал бизлер баламыз екеўимиз ана жерге барып, Қудайға сыйынамыз ҳәм сизлерге қайтып келемиз, – деди. Ибрайым қурбанлық ушын шаўылған отынларды баласы Ысаққа арқалатып, өзи от пенен пышақты алды. Соңынан екеўи бирге жүрип кетти. Кетип баратырып, Ысақ әкесине: – Аға! – деди. – Ләббәй, улым, – деди Ибрайым. Ысақ оннан: – Минекей, от ҳәм отын бар. Бирақ жандырылатуғын қурбанлық ушын берилетуғын жанлық қәне? – деп сорады. Ибрайым: – Улым, жандырылатуғын қурбанлық болатуғын жанлықты Қудайдың Өзи жеткизеди, – деп жуўап берди. Солай етип, олар екеўи жолын даўам етти. Олар Қудайдың Ибрайымға айтқан жерине жетип келгенде, Ибрайым қурбанлық орын қурып, оның үстине отынларды қалады. Кейин улы Ысақты байлап, қурбанлық орындағы отынлардың үстине жатқызды. Ибрайым баласын баўызламақшы болып, пышақты алды. Бирақ Жаратқан Ийениң бир периштеси аспаннан даўыслап: – Ибрайым! Ибрайым! – деди. – Ләббәй, – деди ол. Периште оған: – Балаға қол көтерме, оған ҳеш нәрсе ислеме. Енди мен сениң Қудайдан қорқатуғыныңды билдим. Себеби сен Меннен жалғыз улыңды да аямадың, – деди. Ибрайым басын көтерип, путалыққа шақынан илинип турған қошқарды көрди. Ол барып, қошқарды әкелди де, улының орнына қошқарды қурбанлық ушын шалып, жағып жиберди. Солай етип, Ибрайым сол орынды Яҳўе-Ире деп атады. Сонлықтан усы күнге дейин: «Жаратқан Ийениң таўында жеткерип бериледи», – деп айтылады. Жаратқан Ийениң периштеси екинши рет Ибрайымға аспаннан даўыслап былай деди: «Жаратқан Ийе былай дейди: „Өз атым менен ант ишемен, сен бул исти ислеп, жалғыз улыңды да аямадың, сонлықтан Мен сени үсти-үстине жарылқайман. Урпақларыңды аспандағы жулдызлар ҳәм теңиз жағасындағы қумлар сыяқлы үсти-үстине көбейтемен. Сениң урпақларың өз душпанларының қалаларына ийелик етеди. Маған бойсынғаның ушын, урпақларың арқалы жер жүзиндеги барлық халықлар жарылқанады“». Соннан кейин, Ибрайым хызметшилериниң жанына қайтып келди. Олар бирликте Беер-Шебаға қарай кетти. Ибрайым сол жерде жасап қалды. Бир қанша ўақытлардан соң, Ибрайымға: «Туўысқаның Нахорға ҳаялы Милка уллар туўып берди», – деген хабар жетип келди. Милка туңғышы Усты, оның иниси Бузды, Арамның әкеси Кемуелди, Кеседти, Хазоны, Пилдашты, Идлафты ҳәм Бетуелди дүньяға келтирди. Ал Бетуелден Ребекка туўылды. Усы сегиз улды Ибрайымның туўысқаны Нахорға Милка туўып берди. Нахордың Реума деген тоқалы да оған Тебах, Гахам, Тахаш ҳәм Мааха деген балаларды туўып берди. Сара бир жүз жигирма жети жыл өмир сүрди. Ол Қанан жериндеги Кирят-Арбада, яғный ҳәзирги Хебронда қайтыс болды. Ибрайым Сара ушын жылап, аза тутты. Соңынан ол ҳаялының денесиниң қасынан шығып, хетлерге: – Мен араңызда келгинди ҳәм жат адамман. Өз марҳумымды жерлеп, мазар қылыўым ушын, жериңизден маған аз-маз сатыңлар, – деди. Хетлер Ибрайымға былай деп жуўап берди: – Мырза, бизлерди тыңлаңыз. Сиз бизлердиң арамыздағы күшли бир төресиз. Марҳумыңызды қәбирлеримиздиң ең жақсысына апарып қойыңыз. Марҳумыңызды қойыўыңыз ушын, бизлердиң ҳеш биримиз де қәбиримизди аямаймыз. Сонда Ибрайым сол елдиң халқы болған хетлерге тәжим етип былай деди: – Егер сизлер мениң өз марҳумымды жерлеўиме қайыл болсаңыз, онда мени тыңлап, мен ушын Сохардың улы Эфроннан өтиниш етиңлер. Ол өз атызының шетиндеги Махпела үңгирин маған сатсын. Сол үңгирди мазарға айландырыўым ушын, мен сизлердиң алдыңызда үңгирдиң қунын толық төлеймен. Хет халқынан болған Эфрон өз халқының арасында отырған еди. Ол қала дәрўазасының алдына жыйналған барлық хетлерге еситтирип, Ибрайымға: – Яқ, мырзам, мени тыңлаң. Мен үңгирге қоса атызды да беремен. Мен өз халқымның алдында оны сизге беремен. Марҳумыңызды жерлей бериң, – деп жуўап берди. Ибрайым сол жердиң халқының алдында тәжим етти ҳәм ҳәммеге еситтирип, Эфронға: – Өтиниш, мени тыңлаңыз, атыз ушын ақша төлейин. Оны қабыл етиң. Мен марҳум ҳаялымды сол жерге жерлейин, – деди. Сонда Эфрон Ибрайымға: – Яқшы, мырзам, мени тыңлаң. Жердиң баҳасы төрт жүз шекел гүмис. Төрт жүз шекел гүмис туратуғын бир бөлек жер бизлердиң арамызда не болыпты? Марҳумыңызды жерлей бериң, – деп жуўап берди. Ибрайым ыразы болып, Эфрон хетлердиң алдында еситтирип айтқан төрт жүз шекел гүмисти саўдада қолланылатуғын өлшем бойынша тәрезиге салып, өлшеп берди. Солай етип, Мамреге жақын жердеги Махпелада орналасқан Эфронның атызы, ондағы үңгир ҳәм ол жерде өсип турған барлық тереклер Ибрайымның меншигине айланды. Буған қала дәрўазасының алдына жыйналған барлық хетлер гүўа болды. Соннан кейин, Ибрайым ҳаялы Сараны Қанан жериндеги Мамреге, яғный Хебронға жақын жердеги Махпела атызындағы үңгирге қойды. Солай етип, хетлерден алынған атыз ҳәм ондағы үңгир мазар сыпатында Ибрайымның мүлкине айланды. Ибрайым қартайып, бираз жасқа барып қалған еди. Жаратқан Ийе оны ҳәр тәреплеме жарылқап қойған еди. Ибрайым үйиндеги ҳәмме нәрсени басқаратуғын бас хызметшисине былай деди: – Қолыңды санымның астына қойып, аспан ҳәм жердиң Қудайы болған Жаратқан Ийе ҳақы ант ишиўиңди қәлеймен: мен араларында жасап атырған қанан халқынан улыма қыз алма. Ал улым Ысаққа қыз алыў ушын мениң елиме, ағайин-туўғанларыма бар. Хызметши Ибрайымнан: – Егер қыз мениң менен бирге бул елге келиўди қәлемесе ше? Онда улыңызды өзиңиз шығып кеткен елге апарыўым керек пе? – деп сорады. Ибрайым оған былай деди: – Яқ, улымды ҳасла ол жерге апара гөрме! Мени өз әкемниң үйинен, туўылған елимнен алып шығып: «Бул жерди сениң урпақларыңа беремен», – деп ант ишкен аспанның Қудайы Жаратқан Ийе сениң алдыңнан Өз периштесин жибереди ҳәм сен сол жерден улыма қыз алып келесең. Егер қыз сениң менен бирге келиўди қәлемесе, онда сен маған берген бул антыңнан азат боласаң. Тек улымды ол жерге апара гөрме! Солай етип, хызметши хожайыны Ибрайымның санының астына қолын қойып, айтылғанды ислеўге ант ишти. Соңынан хызметши хожайынының түйелеринен онын ҳәм ҳәр қыйлы қымбат баҳалы затларынан алып, жүрип кетти. Ол Арам-Наҳарайымдағы Нахор жасайтуғын қалаға жетип келди. Хызметши түйелерин қала сыртындағы қудықтың қасына шөктирди. Бул ҳаял-қызлар суў алыў ушын шығатуғын кешки пайыт еди. Сонда хызметши былай деп дуўа етти: «Жаратқан Ийе, хожайыным Ибрайымның Қудайы! Бүгин маған әўмет берип, хожайыным Ибрайымға жақсылық ислей гөр! Мине, мен қудық басында турман, қаланың қызлары суў алыўға киятыр. Мен қайсы қызға: „Гүзеңди еңкейт, мен суў ишип алайын“, – дегенимде, ол: „Ишиңиз, мен түйелериңизди де суўғараман“, – десе, онда сол қыз Сениң қулың Ысақ ушын таңлаған қызың болсын. Хожайыныма жақсылық ислегениңди соннан билейин». Хызметши еле дуўасын тамамламай атырып-ақ, ийнине гүзесин көтерген Ребекка келип қалды. Ол Ибрайымның иниси Нахор менен ҳаялы Милканың улы Бетуелдиң қызы еди. Ребекка оғада сулыў, еркек қолы тиймеген қыз еди. Ол қудыққа қарай төмен түсти де, гүзесин суўға толтырып, жоқары шықты. Ибрайымның хызметшиси қыздың алдына жуўырып шығып: – Өтиниш, гүзеңнен маған аз-маз суў бер, – деди. – Ишиңиз, мырза, – деп қыз дәрҳал гүзесин ийнинен түсирди де, оған ишиўге суў берди. Қыз оған ишкизип болып: – Мен түйелериңизди де шөли қанғанша суўғарып берейин, – деди. Соңынан қыз гүзесиндеги қалған суўды наўаға қуйып босатты да, және суў тартып шығарыў ушын қудыққа қарай жуўырып кетти. Солай етип, ол хызметшиниң барлық түйелерин суўғарды. Ал хызметши болса, Жаратқан Ийениң жолын әўметли қылған ямаса қылмағанын билиў ушын, қызға дыққат қойып, үнсиз қарап турды. Түйелери суў ишип болғаннан соң, ол қызға аўырлығы ярым шекел шығатуғын алтын әребек ҳәм он шекел шығатуғын еки алтын билезик берди. Соңынан ол қыздан: – Айтшы, кимниң қызысаң? Бизлердиң түнеп шығыўымыз ушын әкеңниң үйинен орын табыла ма? – деп сорады. Қыз оған: – Мен Милканың Нахорға туўып берген улы Бетуелдиң қызыман. Бизде сабан да, жем де көп, түнеў ушын орын да бар, – деп жуўап берди. Сонда хызметши тәжим етип, Жаратқан Ийеге сыйынды да: «Өз мийрим-шәпәәтин ҳәм садықлығын хожайынымнан аямаған Ибрайымның Қудайы Жаратқан Ийеге алғыслар болсын. Ол мени туўры хожайынымның ағайин-туўғанларының үйине баслап келди», – деди. Қыз анасының үйине жуўырып барып, болған ўақыя ҳаққында айтып берди. Ребекканың Лабан деген әжағасы бар еди. Ол қудық басында турған адамға қарай жуўырып кетти. Лабан қарындасының мурнындағы әребекти, қолларындағы билезиклерди көрип, Ребеккадан ол адамның өзине не айтқанын еситкенде, дәрҳал сол адамның жанына кеткен еди. Ал сол адам қудық басында, түйелердиң жанында турған еди. Лабан оған: – Үйге жүриң, Жаратқан Ийе жарылқаған бенде! Неге сыртта турыпсыз? Мен өзиңиз ушын бөлме, түйелериңиз ушын орын таярлап қойдым, – деди. Солай етип, хызметши үйге кирди. Лабан түйелердиң жүклерин түсиртип, алдына сабан ҳәм жем салдырды. Хызметшиниң ҳәм оның жанындағылардың аяқларын жуўыў ушын суў әкелдирди. Алдыларына аўқат қойылғанда, хызметши: – Мен не ушын келгенимди айтпай турып, аўқат жемеймен, – деди. – Мейли, айтың, – деди олар. Сонда хызметши былай деди: – Мен Ибрайымның хызметшисимен. Жаратқан Ийе хожайынымды мол-мол етип жарылқап, оны байытты. Оған қой ҳәм сыйырлар, гүмис ҳәм алтынлар, қул ҳәм шорылар, түйе ҳәм ешеклер берди. Хожайынымның ҳаялы Сара қартайған шағында оған ул туўып берди. Хожайыным өзиниң барлық мал-мүлкин улына тапсырды. Хожайыным маған ант иштирип: «Улыма мен жеринде жасап атырған қанан халқының қызларынан емес, ал мениң ата журтыма, ағайин-туўғанларыма барып, сол жерден қыз алып бересең», – деди. Мен хожайынымнан: «Егер ол қыз мениң менен келиўди қәлемесе ше?» – деп сорадым. Сонда ол маған: «Мен Жаратқан Ийениң жолы менен жүрмен. Ол Өз периштесин сениң менен бирге жиберип, жолыңды береди. Сен ағайин-туўғанларымнан, ата журтымнан улыма қыз алып кел. Егер сен ағайин-туўғанларыма барғаныңда, олар саған қызын бермесе, онда сен ишкен антыңнан азат боласаң, аўа, сен усындай жағдайда ишкен антыңнан азат боласаң», – деди. Солай етип, мен бүгин қудық басына келгенимде: «Жаратқан Ийе, хожайыным Ибрайымның Қудайы! Өтинемен, жолымды бере гөр! Ҳәзир мен қудық басында турман. Егер мен суў алыўға келген қызлардың бирине: „Өтиниш, гүзеңнен маған аз-маз суў бер“, – десем, ол маған: „Ишиңиз, мен түйелериңизди де суўғараман“, – деп айтса, Жаратқан Ийениң хожайынымның улы ушын таңлаған қызы сол болсын», – деп дуўа еттим. Мен еле ишимнен дуўа етип турғанымда, ийнине гүзесин көтерип, Ребекка сыртқа шықты. Ол төмен түсип, қудықтан суў алды. Мен оған: «Өтиниш, маған ишиўге суў бер», – дедим. Ребекка дәрҳал ийнинен гүзесин түсирип: «Ишиңиз, мен түйелериңизди де суўғараман», – деди. Солай етип, мен суў иштим, ол түйелеримди суўғарды. Мен оннан: «Кимниң қызысаң?» – деп сорадым. Ол маған: «Мен Милканың Нахорға туўып берген улы Бетуелдиң қызыман», – деди. Сонда мен оның мурнына әребек, қолларына билезик тақтым. Соң тәжим етип, Жаратқан Ийеге сыйындым. Хожайынымның улына инисиниң ақлық қызын алыў ушын маған туўры жолды көрсеткен хожайыным Ибрайымның Қудайы Жаратқан Ийеге алғыслар айттым. Енди сизлер хожайыныма жақсылық ислеп, садықлық көрсетпекши болсаңыз, маған айтыңлар, егер қәлемесеңиз, оны да айтыңлар, мен не ислейтуғынымды шешейин. Лабан менен Бетуел былай деп жуўап берди: – Бул – Жаратқан Ийениң иси. Бизлер саған жақсы-жаман, ҳеш нәрсе айта алмаймыз. Мине, Ребекка, оны алып кете бер. Жаратқан Ийениң айтқанындай, ол сениң хожайыныңның улына ҳаял болсын. Ибрайымның хызметшиси буны еситкенде, жерге дейин ийилип, Жаратқан Ийеге сыйынды. Соңынан хызметши гүмис ҳәм алтын затларды, кийимлерди шығарып, Ребеккаға берди, және де, оның әжағасы менен анасына да қымбат баҳалы саўғалар берди. Соңынан хызметши ҳәм оның жанындағылар ишип-жеди ҳәм сол жерде қонып қалды. Ертеңине азанда олар уйқыдан турғанда, хызметши: – Енди рухсат болса, хожайыныма қайтаман, – деди. Бирақ Ребекканың әжағасы ҳәм анасы: – Қыз онлаған күн бизлер менен болсын, кейин жолға шығарсызлар, – деди. Ал хызметши буған: – Жаратқан Ийе жолымды берип тур екен, мени ирикпеңлер. Маған хожайыныма қайтыўға рухсат бериңлер, – деди. Сонда олар: – Қызды шақырып сорайық, өзи не дер екен? – деди. Солай етип, олар Ребекканы шақырып, оннан: – Мына адам менен кетесең бе? – деп сорады. – Кетемен, – деди ол. Солай етип, олар Ребекканы, оның тәрбияшысын, Ибрайымның хызметшиси менен оның адамларын шығарып салды. Олар Ребеккаға пәтия берип былай деди: «Қарындасым, анасы бол мың-мыңлаған перзентлердиң, Үрим-путақларың ийелесин душпан қалаларын». Соңынан Ребекка ҳәм оның жас шорылары таярланып, түйелерге минди ҳәм Ибрайымның хызметшисиниң изине ерди. Солай етип, хызметши Ребекканы алып, жолға шықты. Сол арада Негеб жеринде жасап атырған Ысақ Беер-Лахай-Роийден қайтып келген еди. Кеште Ысақ ойланыў ушын атызға шықты ҳәм ол басын көтерип қарағанда, жақынлап киятырған түйелерди көрди. Ребекка Ысақты көрип, түйеден түсти ҳәм хызметшиден: – Бизлерге қарай атыз бойлап киятырған ана адам ким? – деп сорады. – Бул – мениң хожайыным, – деп жуўап берди хызметши. Сонда Ребекка жаўлығын алып, жүзин жапты. Хызметши Ысаққа ислеген ислериниң ҳәммесин айтып берди. Ысақ Ребекканы анасының шатырына алып келди ҳәм оған үйленди. Солай етип, Ребекка Ысақтың ҳаялы болды. Ысақ Ребекканы сүйип қалды. Усы тәризде ол анасы қайтыс болғаннан кейинги қайғысына жубаныш тапты. Ибрайым және Қатура деген ҳаялға үйленди. Ол Ибрайымға Зимран, Иоқшан, Медан, Мидян, Ишбақ ҳәм Шуах атлы балаларды туўып берди. Иоқшаннан Шеба менен Дедан туўылды. Деданның урпақларынан ашшур, летуш ҳәм леум халықлары келип шықты. Мидянның уллары: Эфа, Эфер, Ханох, Абида ҳәм Элдаа. Булардың ҳәммеси Қатурадан тараған урпақлар еди. Ибрайым өзиниң барлық мал-мүлкин Ысаққа қалдырды. Ал тоқалларының балаларына көзиниң тири ўақтында саўғалар берип, оларды Ысақтан узақластырып, шығыстағы жерлерге жиберди. Ибрайым барлығы болып бир жүз жетпис бес жыл өмир сүрди. Ол ғаррылық дәўранын сүрип, узақ жасады, қартайған шағында деми таўысылып, қайтыс болды ҳәм өз ата-бабаларына қосылды. Уллары Ысақ ҳәм Исмайыл оны Мамреге жақын жердеги, хет халқынан болған Сохардың улы Эфронның атызындағы Махпела үңгирине қойды. Ибрайым бул атызды хетлерден сатып алған еди. Солай етип, Ибрайым ҳәм оның ҳаялы Сара сол жерге қойылды. Ибрайымның өлиминен соң, Қудай оның улы Ысақты жарылқады. Ысақ Беер-Лахай-Роийдиң жанында жасайтуғын еди. Сараның шорысы, мысырлы Ажардан туўылған Ибрайымның улы Исмайылдың шежиреси мынадай: Исмайылдың улларының туўылыў тәртиби бойынша атлары мынадай: туңғыш улы Небайот, соң Кедар, Адбеел, Мибсам. Мишма, Дума, Масса, Хадад, Тема, Етур, Нафиш ҳәм Кедма. Исмайылдың уллары болған булар – он еки урыўдың көсеми болды. Усы он еки урыў ҳәм олардың аўыллары менен мәкан басқан жерлери олардың атлары менен аталды. Исмайыл бир жүз отыз жети жасында деми таўысылып, қайтыс болды ҳәм өз ата-бабаларына қосылды. Исмайылдың урпақлары Хаўила ҳәм Шур аралығындағы жерлерге мәкан басқан еди. Шур Ашшурға баратуғын жолда, Мысырға жақын жайласқан еди. Олар барлық туўысқанлары менен жаўласып өмир сүрди. Ибрайымның улы Ысақтың өмир тарийхы мынадай: Ибрайымнан Ысақ туўылды. Ысақ Ребеккаға үйленгенде қырық жаста еди. Ребекка Паддан-Арамнан болған арамлы Бетуелдиң қызы, арамлы Лабанның қарындасы еди. Ысақ ҳаялы ушын Жаратқан Ийеге дуўа етти, өйткени ҳаялы перзентсиз еди. Жаратқан Ийе Ысақтың дуўасына жуўап берди ҳәм Ребекка ҳәмиледар болды. Оның қурсағындағы балалар бир-бири менен төбелесе баслады. Сонда Ребекка: «Неге бундай болып атыр?» – деп Жаратқан Ийеден сорады. Жаратқан Ийе оған былай деди: «Сениң қурсағыңда еки халық бар, Сеннен еки түрли халық бөлинип шығар, Бири екиншисинен күшлирек болып, Үлкени кишкенесине бағынышлы болар». Ребекканың туўыў ўақты келгенде, қурсағында егиз уллардың бар екени мәлим болды. Биринши туўылған улының денеси қызыл, териси тон сыяқлы жүнли еди. Сонлықтан оның атын Эсаў деп қойды. Кейин оның сыңары туўылды. Ол Эсаўдың табанын қолы менен услап шыққан еди. Сонлықтан оны Яқып деп атады. Олар туўылғанда, Ысақ алпыс жаста еди. Балалар өсип, ержетти. Эсаў дүзди сүйетуғын шебер аңшы, ал Яқып үйден шықпайтуғын тыныш адам болды. Ысақ Эсаўды жақсы көретуғын еди, себеби оның аўлап әкелген аңларының гөшин жеўди унататуғын еди. Ал Ребекка Яқыпты жақсы көретуғын еди. Бир күни Яқып аўқат писирип атырғанда, Эсаў дүзден шаршап, аш болып келди. Ол Яқыпқа: – Маған мына қызыл аўқатыңнан бер, мен аш болып турман, – деди. Сол себепли ол Эдом деп те аталды. Яқып оған: – Дәслеп маған туңғышлығыңды сат! – деди. Эсаў оған: – Аштан өлейин деп турғанымда, туңғышлықтан маған не пайда? – деди. Яқып: – Дәслеп маған ант бер! – деди. Сонда Эсаў Яқыпқа ант берип, өз туңғышлығын оған сатты. Соннан кейин, Яқып Эсаўға нан ҳәм қызыл лобия сорпа берди. Эсаў ишип-жеп болып, орнынан турып кетти. Солай етип, Эсаў өз туңғышлығын писент етпеди. Елде Ибрайымның дәўиринде болған ашлықтан басқа бир ашлық жүз берди. Ысақ Герарға, филистлердиң патшасы Абимелехке кетти. Жаратқан Ийе Ысаққа көринип былай деди: «Мысырға барма, Мен айтатуғын жерде жаса. Сол жерде келгинди болып жасай бер. Мен сениң менен бирге болып, сени жарылқайман. Мине, усы жерлердиң ҳәммесин саған ҳәм сениң урпақларыңа беремен. Әкең Ибрайымға берген антымды орынлайман. Сениң урпақларыңды аспандағы жулдызлар сыяқлы көбейтип, усы жерлердиң ҳәммесин оларға беремен. Жер жүзиниң барлық халықлары сениң урпақларың арқалы жарылқанады. Өйткени Ибрайым Маған бойсынып, Мениң тапсырмаларымды, буйрықларымды, қағыйдаларымды ҳәм көрсетпелеримди орынлады». Солай етип, Ысақ Герарда орналасып қалды. Сол жердиң халқы оннан ҳаялы ҳаққында сорағанда, ол ҳаялын қарындасым деп айтты. Себеби ол: «Ребекка гөззал, сонлықтан бул жердиң адамлары мени ол себепли өлтиреди», – деп ойлап, оны ҳаялым деп айтыўға қорқты. Ысақ сол жерде жасап атырғанына көп болғанда, филистлердиң патшасы Абимелех терезеден қарап, Ысақтың Ребекканы аймалап атырғанын көрди. Сонда Абимелех Ысақты шақырып алып: – Ол сениң ҳаялың екен-ғо. Неге оны қарындасым дедиң? – деп сорады. Ысақ оған жуўап берип: – Өйткени, ол себепли мени өлтиреди деп ойладым, – деди. Абимелех оған: – Неге бизлерге булай иследиң? Халық арасынан биреўдиң ҳаялыңа жақынласып қойыўы мүмкин еди-ғо. Сондай болғанда, сен бизлерди гүнаға батырар едиң! – деди. Соңынан Абимелех пүткил халыққа: «Ким де ким бул адамға ямаса оның ҳаялына қол тийгизсе, ол сөзсиз өлтириледи», – деди. Ысақ сол жерге туқым септи ҳәм сол жылы жүз есе артық өним алды. Себеби оны Жаратқан Ийе жарылқаған еди. Ысақ байып кетти, байлығы кем-кемнен көбейип, ол жүдә бай адамға айланды. Оның ири ҳәм майда маллары, көп хызметшилери болғанлықтан, филистлер оны қызғана баслады. Әкеси Ибрайымның тири ўақтында оның хызметшилери қазған қудықлардың ҳәммесин филистлер топырақ пенен көмип таслады. Сонда Абимелех Ысаққа: – Бизиң жеримизден кет, өйткени сен бизлерден гөре анағурлым күшли болып кеттиң, – деди. Соннан кейин, Ысақ ол жерден кетип, Герар ойпатлығына шатырларын тикти ҳәм сол жерге қоныс басты. Әкеси Ибрайымның тири ўақтында қазылып, оның өлиминен соң филистлер тәрепинен көмип тасланған қудықларды Ысақ қайтадан қаздырып, оларға әкеси қойған бурынғы атларды қойды. Ысақтың хызметшилери ойпатлықта қудық қазып атырып, бир булақ тапты. Герар шопанлары: «Бул суў бизлердики», – деп Ысақтың шопанлары менен жәнжеллести. Олар өзи менен таласқаны ушын Ысақ қудықты Эсек деп атады. Соңынан олар басқа бир қудық қазды. Бирақ бул қудық себепли де жәнжел шығып, Ысақ оны Ситна деп атады. Ысақ ол жерден көшип кетип, және басқа бир қудық қаздырды. Бул қудық себепли жәнжел шықпағанлықтан, Ысақ оны Рехобот деп атап: «Жаратқан Ийе ақыры бизлерге кең жер берди. Енди бизлер бул жерде өсип-өнемиз», – деди. Ысақ ол жерден Беер-Шебаға көшип кетти. Жаратқан Ийе сол күни түнде оған көринип: «Мен әкең Ибрайымның Қудайыман. Қорқпа, Мен сениң менен биргемен. Мен сени жарылқайман ҳәм қулым Ибрайым ушын урпағыңды көбейтемен», – деди. Ысақ сол жерде қурбанлық орын қурып, Жаратқан Ийениң атын айтып шақырды. Ол шатырларын сол жерге тикти ҳәм оның хызметшилери бир қудық қазды. Абимелех, оның кеңесгөйи Ахуззат ҳәм сәркәрдасы Пихол Герардан Ысаққа келди. Ысақ оларға: – Неге мениң алдыма келдиңлер? Сизлер мени жек көрип, елиңизден қуўып жиберген едиңиз-ғо! – деди. Олар: – Жаратқан Ийениң сениң менен бирге екенин бизлер анық билдик. Сонлықтан бизлер сениң менен өз ара ант ишип, келисим дүзиўди ойладық. Бизлер саған қол тийгизбей, тек жақсылық етип, сени тынышлық пенен жибергенимиз сыяқлы, сен де бизлерге жаманлық ислемеўиң ҳаққында келисим дүзейик. Сен енди Жаратқан Ийе тәрепинен жарылқанған адамсаң, – деди. Ысақ олар ушын зыяпат берди ҳәм олар ишип-жеди. Ертеңине таң азанда турып, олар бир-бирине ант берди. Соңынан Ысақ оларды шығарып салды ҳәм олар Ысақтың алдынан аман-есен кетти. Усы күни Ысақтың хызметшилери келип: «Бизлер суў таптық», – деп өзлери қазған қудық ҳаққында оған хабарлады. Ысақ ол қудықтың атын Шеба деп атады. Сол себепли ол қаланың аты бүгинги күнге шекем Беер-Шеба деп аталады. Эсаў қырық жасқа толғанда, хет халқынан болған Беерийдиң қызы Яҳудитке ҳәм хет халқынан болған Элонның қызы Басематқа үйленди. Бул ҳаяллар Ысақ пенен Ребекканың басына көп қайғы салды. Ысақ қартайып, көзи көрмей қалды. Ол үлкен улы Эсаўды шақырып алып, оған: – Улым! – деди. – Ләббәй! – деп жуўап берди Эсаў. Ысақ оған былай деди: – Мине, мен қартайып қалдым, қашан өлетуғынымды билмеймен. Енди сен қуралларыңды: садақ ҳәм оқларыңды ал да, дүзге кетип, мен ушын бир аң аўлап кел. Кейин мен жақсы көретуғын мазалы аўқат таярлап, маған алып кел. Мен оны жеп, өлмесимнен бурын саған пәтия берейин. Ысақ улы Эсаўға бул сөзлерди айтып атырғанда, буны Ребекка еситип турған еди. Эсаў аң аўлап әкелиў ушын дүзге кеткенде, Ребекка улы Яқыпқа былай деди: – Мен әкеңниң әжағаң Эсаўға айтқан гәпин еситип қалдым. Әкең оған: «Маған бир аң аўлап әкелип, мазалы аўқат таярла. Мен оны жеп, өлмесимнен бурын саған Жаратқан Ийе алдында пәтия берейин», – деди. Улым, енди мени дыққат пенен тыңлап алып, айтқанларымды исле: сүриўге барып, ол жерден маған еки ылақты сайлап әкел. Мен олардан әкең жақсы көретуғын мазалы аўқат таярлайын. Соңынан сен оны жеўи ушын әкеңе апарасаң. Сонда әкең өлмесинен бурын саған пәтиясын береди. Яқып анасы Ребеккаға: – Бирақ әжағам Эсаўдың денесин жүн басқан, ал мениң денемде жүн жоқ. Егер әкем мени сыйпалап көрсе не қыламан? Оны алдап атырғанымды билип қойса, пәтия орнына ғарғыс аламан-ғо, – деди. Анасы оған: – Балам, саған келетуғын ғарғыс маған келсин. Сен мениң гәпиме кирип, ылақларды алып кел! – деди. Сонда Яқып барып, ылақларды анасына әкелип берди. Анасы олардан Ысақ жақсы көретуғын мазалы аўқат таярлады. Соңынан Ребекка үлкен улы Эсаўдың үйдеги ең жақсы кийимлерин алып, киши улы Яқыпқа кийгизди. Оның қолларын ҳәм мойнының жүнсиз жерлерин ылақлардың териси менен орады. Кейин өзи таярлаған мазалы аўқат пенен нанды улы Яқыптың қолына берди. Солай етип, Яқып әкесиниң жанына келип: – Аға! – деди. Әкеси оған: – Ләббәй, улым, сен кимсең? – деди. Яқып әкесине: – Мен сениң туңғыш улың Эсаўман. Мен сениң айтқаныңды иследим. Тикейип отырып, мен әкелген аңның гөшинен же. Солай етип, маған пәтияңды бер, – деди. Ысақ улынан: – Қалайынша бунша тез таптың, улым? – деп сорады. Яқып әкесине: – Сениң Қудайың болған Жаратқан Ийе мениң жолымды берди, – деп жуўап берди. Сонда Ысақ Яқыпқа: – Жақынырақ кел, улым. Сен ырасында да, улым Эсаўсаң ба ямаса ол емессең бе, соны билиў ушын сени бир сыйпалап көрейин, – деди. Яқып әкеси Ысаққа жақынлады. Әкеси оны сыйпалап көрип: «Даўысы – Яқыптың даўысы, бирақ қоллары – Эсаўдың қоллары», – деп сөйленди. Яқыптың қоллары әжағасы Эсаўдың қолларындай жүнли болғанлығы себепли, Ысақ оны танымады. Сонлықтан ол пәтиясын бермекши болып атырып, және оннан: – Сен ырасында да, улым Эсаўмысаң? – деп сорады. – Аўа, Эсаўман, – деп жуўап берди Яқып. Сонда Ысақ оған: – Улым өзиң әкелген аңның гөшин алып кел. Мен оны жеп, саған пәтиямды берейин, – деди. Яқып дәслеп аўқатты, кейин шарапты әкелип, әкесине берди. Әкеси аўқаттан жеп, шараптан ишти. Соңынан Ысақ оған: – Жақынырақ келип, мени сүй, улым! – деди. Яқып жақынырақ барып, әкесин сүйди. Ысақ оның кийимлеринен Эсаўдың ийисин сезди ҳәм Яқыпқа пәтиясын берип, былай деди: «Мине, улымның ийиси, Мегзер Жаратқан Ийе жарылқаған дала ийисине. Берсин Қудай саған аспан шығын, Ҳәм жердиң өнимдар топырағын, Мол ғәлле ҳәм жүзим суўын. Халықлар саған хызмет етсин, Миллетлер алдыңда бас ийсин. Бийлик ет туўысқанларыңның үстинен, Қаналасларың алдыңда бас ийсин. Сени ғарғайтуғынлар ғарғысқа ушырасын, Сени жарылқайтуғынлар жарылқансын». Яқып Ысақтың пәтиясын ала сала, оның алдынан шығып баратырған ўақытта-ақ, әжағасы Эсаў аңнан қайтып келди. Эсаў да мазалы аўқат таярлап, әкесине әкелди. Соңынан ол әкесине: – Аға! Тикейип отырып, мен әкелген аңның гөшинен же. Солай етип, маған пәтияңды бер, – деди. Әкеси оннан: – Сен кимсең! – деп сорады. – Мен – сениң туңғыш улың Эсаўман, – деп жуўап берди ол. Сонда Ысақ қатты шоршып, дирилдеп кетип: – Ҳаў, олай болса, маған аң аўлап әкелген ким еди? Сен келместен бурын, мен тап жаңа ғана аўқатты жеп, оған пәтиямды берген едим. Енди пәтия алған ол болады, – деди. Эсаў әкесиниң сөзлерин еситкенде, ашшы даўыс пенен бақырып жылап: – Маған да пәтияңды бер, аға! – деди. Бирақ әкеси оған: – Иниң ҳийлекерлик пенен келип, саған тийисли пәтияны алып кетти, – деди. Сонда Эсаў әкесине: – Ол бийкарға Яқып деп аталмаған шығар! Ол мени еки рет алдады-ғо: дәслеп туңғышлығымды алды, ал енди маған тийисли пәтияны да алып кетти, – деди. Соңынан ол және: – Мен ушын ҳеш қандай пәтия қалдырмадың ба? – деп сорады. Ысақ оған былай деп жуўап берди: – Мен иниңди сени бийлейтуғын қылдым, барлық туўысқанларын оған хызметши еттим. Оны ғәлле ҳәм жаңа шарап пенен тәмийинледим. Енди мен сен ушын не ислей аламан, улым? Эсаў әкесине: – Аға! Сенде пәтия тек биреў ме? Маған да пәтияңды бер, аға! – деп дад салып жылай баслады. Сонда Ысақ улына былай деп жуўап берди: «Сениң мәканың өнимдар топырақтан, Аспан шығынан жырақ болады. Қылышыңның күши менен жасап, Иниңе хызмет етесең. Бирақ оған қарсы бас көтергениңде, Ол салған мойынтырықты ылақтырып таслайсаң». Әкеси пәтиясын Яқыпқа бергени ушын, Эсаў иниси Яқыпты жек көрип қалды. Эсаў: «Әкемниң өлими шамаласты. Оны азалаў күнлери өткеннен кейин, иним Яқыпты өлтиремен», – деп ойлап жүрди. Бирақ Ребекка үлкен улы Эсаўдың ойынан хабардар болғанда, киши улы Яқыпты шақыртып алып, оған былай деди: – Мине, әжағаң Эсаў сени өлтириўди ойлап, өзин жубатып жүрипти. Енди улым, мениң сөзиме қулақ сал: ҳәзир-ақ Харанға, әжағам Лабанның жанына қашып кет. Әжағаңның ашыўы басыламан дегенше, бир қанша ўақыт Лабанның жанында қал. Әжағаңның ашыўы басылып, оған ислеген исиң есинен шыққаннан соң, мен биреўди жиберип, ол жерден сени алдыраман. Болмаса, мен бир күнде екеўиңизден де айырылып қаламан-ғо. Кейин Ребекка Ысаққа: – Мына хет келинлеримиз мени жанымнан тойдырды. Егер Яқып та бул жердиң қызларына, хет қызларға үйленсе, онда маған жасаўдың неге кереги бар? – деди. Ысақ Яқыпты шақырып алып, оған пәтиясын берди ҳәм былай деп буйырды: «Қананлы қызларға үйленбе. Дәрҳал бул жерден кетип, Паддан-Арамға, анаңның әкеси Бетуелдиң үйине бар. Ол жерде дайың Лабанның қызларының биреўине үйлен. Қүдирети күшли Қудай сени жарылқасын, өсип-өндирип, көбейтсин ҳәм урпағыңнан көплеген халықлар таратсын. Ол Ибрайымға берген жарылқаўын саған ҳәм сениң урпақларыңа да берсин. Солай етип, сен ҳәзир келгинди болып жүрген жерди, Қудайдың Ибрайымға берген жерин меншик етип ийелегейсең». Соңынан Ысақ Яқыпты жолға атландырды. Яқып Паддан-Арамға, өзиниң ҳәм Эсаўдың анасы Ребекканың әжағасы, арамлы Бетуелдиң улы Лабанның үйине кетти. Ысақ Яқыпқа пәтия берип, үйлениўи ушын оны Паддан-Арамға жибергенин, оған пәтия берип атырып: «Қананлы қызларға үйленбе», – деп буйырғанын ҳәм Яқып ата-анасының сөзине қулақ салып, Паддан-Арамға кеткенин Эсаў билди. Солай етип, Эсаў қананлы қызлардың әкесине унамайтуғынын түсинди. Сонлықтан ол Ибрайымның улы Исмайылдың алдына барды ҳәм ҳаялларының үстине Исмайылдың қызы, Небайоттың қарындасы Махалатты ҳаяллыққа алды. Яқып Беер-Шебадан шығып, Харанға қарай жол жүрди. Ол бир жерге жетип келгенде, түнеў ушын тоқтады. Себеби қуяш батып қалған еди. Ол сол жерден бир тасты алып, оны басының астына қойды да, уйықлаў ушын жатты. Яқып түсинде жер үстинде тик турған текшени көрди. Текшениң уша басы аспанға тийип турған болып, Қудайдың периштелери оның үстинде минип-түсип жүрген еди. Текшениң басында Жаратқан Ийе турған болып, Ол Яқыпқа былай деди: «Мен – Ибрайымның ҳәм Ысақтың Қудайы Жаратқан Ийемен. Сен жатқан жерди Мен саған ҳәм урпақларыңа беремен. Сениң урпақларың жердиң қумындай көп болып, батысқа ҳәм шығысқа, арқаға ҳәм қублаға жайылады. Жер жүзиндеги барлық халықлар сен ҳәм сениң урпағың арқалы жарылқанады. Мен сениң менен биргемен. Қай жерге барсаң да, Мен сени қорғайман ҳәм сени және усы жерге қайтараман. Саған берген ўәдемди орынламағанымша, сени таслап кетпеймен». Яқып оянып: «Ҳақыйқаттан да, Жаратқан Ийе усы жерде екен-ғо, бирақ мен билмеппен!» – деп ойлады. Ол қорқып кетип: «Бул жер қаншелли қорқынышлы! Бул Қудайдың Үйинен басқа ҳеш нәрсе емес, бул аспан дәрўазасы!» – деди. Яқып азанда ерте турып, басының астына қойған тасты алды да, оны естелик қылып тиклеп, үстине зәйтүн майын қуйды. Илгери Луз деп аталған бул қалаға Бейт-Эл деп ат қойды. Яқып ўәде берип, былай деди: «Егер Қудай мениң менен бирге болып, баратырған усы жолымда мени қорғаса, маған жеўге нан, кийиўге кийим берсе, сөйтип мени әкемниң үйине аман-есен қайтарса, онда Жаратқан Ийе мениң Қудайым болады. Мен естелик қылып тиклеген мына тас Қудайдың Үйи болады. Сениң маған беретуғыныңның ҳәммесинен Саған оннан бирин беремен». Яқып жолын даўам етип, шығыс халықларының жерлерине жетип келди. Ол сол жердеги далада бир қудықты ҳәм қудықтың жанында жатырған үш сүриў қойды көрди. Өйткени қойлар сол қудықтан суўғарылатуғын еди. Қудықтың аўзында үлкен тас бар еди. Барлық сүриўлер ол жерге жыйналғанда, шопанлар қудықтың аўзынан тасты алып қойып, қойларды суўғаратуғын еди. Соңынан олар тасты және өз орнына, қудықтың аўзына қоятуғын еди. Яқып шопанлардан: – Туўысқанларым, қай жерденсизлер? – деп сорады. Шопанлар оған: – Бизлер Хараннанбыз, – деп жуўап берди. Яқып олардан: – Нахордың ақлығы Лабанды таныйсызлар ма? – деп сорады. – Аўа, таныймыз, – деп жуўап берди олар. Яқып олардан және: – Оның ҳал-жағдайы жақсы ма? – деп сорады. Олар: – Жақсы, әне, оның қызы Раҳила қойларын айдап киятыр, – деди. Яқып оларға: – Күн батыўға еле көп ўақыт бар, ҳәзир сүриўди жыйнайтуғын ўақыт емес-ғо. Қойларыңызды суўғарып болып, және отлатып қайтқаныңыз жақсы емес пе? – деди. Шопанлар: – Барлық сүриўлерди жыйнап, қудықтың аўзындағы тасты алып таслағанымыздан кейин ғана, бизлер қойларды суўғара аламыз, – деди. Яқып шопанлар менен сөйлесип турғанда, Раҳила әкесиниң қойлары менен келип қалды. Себеби ол қой бағатуғын еди. Яқып дайысы Лабанның қызы Раҳиланы ҳәм оның қойларын көргенде қудыққа барып, оның аўзындағы тасты алып таслады да, дайысы Лабанның қойларын суўғарды. Соңынан Яқып Раҳиланы сүйип, өкирип жылап жиберди. Ол Раҳилаға әкесиниң жийени, Ребекканың улы екенин айтты. Сонда Раҳила жуўырып барып, әкесине хабар берди. Лабан жийени Яқыптың келгенин еситиўден-ақ, оны қарсы алыў ушын жуўырып шықты. Оны қушақлап сүйди ҳәм үйине алып келди. Яқып оған болған ўақыялардың ҳәммесин айтып берди. Сонда Лабан Яқыпқа: – Аўа, шынында да сен мениң қанлас туўысқаным екенсең! – деди. Яқып Лабандикинде бир айдай жасағаннан кейин, Лабан Яқыпқа: – Ағайиним болғаның ушын, маған тегинге хызмет етиўиң керек пе? Маған айт, хызмет ҳақыңа қанша төлейин? – деди. Лабанның еки қызы болып, олардың үлкениниң аты Леа, кишкенесиниң аты Раҳила еди. Леаның көзлери мүләйим, ал Раҳила қәдди-қәўмети келискен, шырайлы еди. Яқып Раҳиланы сүйип қалды. Ол Лабанға: – Кишкене қызыңыз Раҳила ушын, мен сизге жети жыл хызмет етемен, – деди. Лабан оған: – Басқа биреўге бергеннен гөре, оны саған бергеним жақсы. Меникинде жасай бер, – деди. Солай етип, Яқып Раҳила ушын жети жыл хызмет етти. Яқып Раҳиланы сүйгенликтен, бул жети жыл ол ушын бир неше күндей болып көринди. Сонда Яқып Лабанға: «Келисилген ўақыт келди, енди қызыңызды бериң, мен оған үйленейин», – деди. Солай етип, Лабан ол жердиң барлық халқын жыйнап, той берди. Бирақ түнде ол қызы Леаны әкелип, Яқыпқа берди ҳәм Яқып оның менен жатты. Лабан шорысы Зилпаны қызы Леаға хызметши етип берди. Яқып азанда турып қараса, жанында Леа жатырғанын көрди. Ол Лабанға: – Бул не қылғаныңыз? Мен сизге Раҳила ушын хызмет еткеним жоқ па едим? Мени неге алдадыңыз? – деди. Лабан оған: – Бизлердиң дәстүримиз бойынша, үлкен қызынан бурын кишкене қызын узатпайды. Бул тойлаў ҳәптеси тамам болсын, соңынан саған Раҳиланы да беремиз. Бирақ оның ушын және жети жыл хызмет қыласаң, – деди. Яқып буған келисим берип, сол бир ҳәптени Леа менен бирге өткизди. Соңынан Лабан оған қызы Раҳиланы да ҳаяллыққа берди. Лабан өз шорысы Билҳаны қызы Раҳилаға хызметши етип берди. Яқып Раҳила менен де жатты ҳәм ол Раҳиланы Леадан гөре көбирек жақсы көрди. Солай етип, Яқып Лабанға және жети жыл хызмет етти. Жаратқан Ийе Яқыптың Леада кеўли жоқ екенин көргенде, оны туўатуғын қылды. Ал Раҳила бийперзент еди. Леа ҳәмиледар болып, бир ул туўды. Ол: «Жаратқан Ийе мениң бахытсызлығымды көрди. Енди күйеўим мени жақсы көретуғын болады», – деп, улына Рубен деп ат қойды. Ол және ҳәмиледар болып, ул туўғанда: «Жаратқан Ийе күйеўимниң менде кеўли жоқ екенин еситти ҳәм маған бул улды да берди», – деп, улына Шимон деп ат қойды. Ол және ҳәмиледар болып, тағы бир ул туўғанда: «Енди күйеўим маған байланады, өйткени мен оған үш ул туўып бердим», – деп, улына Лебий деп ат қойды. Кейин ол және ҳәмиледар болып, тағы бир ул туўғанда: «Бул рет мен Жаратқан Ийени алғыслайман», – деди ҳәм улына Яҳуда деп ат қойды. Соң ол бир қанша мүддет бала көтермеди. Раҳила Яқыпқа бала туўып бере алмағанлықтан, әжапасын қызғана баслады. Ол Яқыпқа: – Маған перзент бер, болмаса өлемен! – деди. Яқыптың Раҳилаға ғәзеби қайнап: – Мен Қудайман ба, сениң қурсағыңа перзент бермеген? – деди. Раҳила: – Мынаў мениң шорым Билҳа. Сен оның менен жат. Сонда ол бала туўып, етегиме салады ҳәм мен де ол арқалы балалы боламан, – деди. Солай етип, Раҳила өз шорысы Билҳаны күйеўине ҳаяллыққа алып берди ҳәм Яқып оның менен жатты. Билҳа ҳәмиледар болып, Яқыпқа бир ул туўып берди. Сонда Раҳила: «Қудай мени ақлады. Ол дадымды еситип, маған бир ул берди», – деди ҳәм улына Дан деп ат қойды. Раҳиланың шорысы Билҳа және ҳәмиледар болып, Яқыпқа екинши улын туўып берди. Сонда Раҳила: «Мен әжапама қарсы уллы гүресте оны жеңдим», – деди ҳәм улына Нафталий деп ат қойды. Леа өзиниң туўмай қалғанын көргенде, шорысы Зилпаны Яқыпқа ҳаяллыққа берди. Леаның шорысы Зилпа да Яқыпқа бир ул туўып берди. Сонда Леа: «Бул қандай бахыт!» – деди ҳәм улына Гад деп ат қойды. Леаның шорысы Зилпа Яқыпқа екинши улын туўып берди. Сонда Леа: «Мен қандай қуўанышлыман, енди ҳаяллар мени қуўанышлы деп атайды», – деди ҳәм улына Ашер деп ат қойды. Рубен бийдай орағы ўақтында далаға барды. Ол далада мәргия шөплерди таўып, анасы Леаға әкелип берди. Сонда Раҳила Леаға: – Улыңның мәргия шөплеринен маған да бер, – деди. Бирақ Леа оған: – Күйеўимди алғаның аз болғандай, енди улымның мәргия шөплерин де алмақшымысаң? – деди. Раҳила оған: – Мейли, улыңның мәргия шөплери есабынан күйеўим бул ақшам сениң менен жатсын, – деди. Кешқурын Яқып даладан келгенде, Леа оны қарсы алыўға шықты ҳәм оған: «Бүгин мениң менен жатыўың керек, себеби мен сени улым таўған мәргия шөплерге алмастырдым», – деди. Солай етип, Яқып сол түни Леа менен жатты. Қудай Леаның дуўасын еситип, ол ҳәмиледар болды ҳәм Яқыпқа бесинши улын туўып берди. Сонда Леа: «Шорымды күйеўиме бергеним ушын, Қудай маған сый берди», – деди ҳәм улына Иссахар деп ат қойды. Леа және ҳәмиледар болып, Яқыпқа алтыншы улын туўып берди. Сонда Леа: «Қудай маған жақсы сый берди. Ендигиден былай, күйеўим мени қәдирлейтуғын болады, өйткени мен оған алты ул туўып бердим», – деди ҳәм улына Зебулон деп ат қойды. Бир қанша ўақыттан соң, ол қыз туўып, атын Дина деп қойды. Ақыры Қудай Раҳиланы еске алып, оның дуўасын еситти ҳәм оны туўатуғын қылды. Раҳила ҳәмиледар болып, бир ул туўды. Ол: «Қудай мени шерменделигимнен қутқарды», – деди. Соңынан ол тағы: «Жаратқан Ийе маған және бир ул берсин», – деп, улына Юсуп деп ат қойды. Раҳила Юсупти туўғаннан кейин, Яқып Лабанға былай деди: – Маған жуўап бериң, мен өз үйиме, өз жериме қайтайын. Мен ҳаялларым менен балаларымды да бирге алып кетейин, себеби мен сизге олар ушын хызмет еткен едим-ғо. Мениң сизге қаншелли хызмет еткенимди өзиңиз билесиз. Ал Лабан оған: – Аҳ, егер сениң кеўлиңди таба алғанымда ма еди?! Жаратқан Ийениң мени сен себепли жарылқағанын пал ашыў арқалы билдим. Маған хызмет ҳақыңды айт, саған төлеймен, – деди. Яқып оған: – Сизге қалай хызмет еткенимди ҳәм мениң арқамда малларыңыздың қандай болғанын билесиз. Мен келместен бурын бар болған аз ғана малыңыз жүдә көбейип кетти. Мен келиўден Жаратқан Ийе сизди жарылқап баслады. Бирақ енди мен өз үйим ушын қашан мийнет етемен? – деди. Лабан оннан: – Саған не берейин? – деп сорады. Яқып оған: – Маған ҳеш нәрсе бермең. Егер сиз мына шәртиме көнсеңиз, мен және сизиң сүриўлериңизге қарап, оларды баға беремен: бүгин мен барлық сүриўлериңизди аралап шығып, қой-ешкилердиң ала ҳәм жағалларын, яғный қойлардың қараларын, ешкилердиң жағал ҳәм алаларын ажыратып қояйын. Олар мениң хызмет ҳақым болсын. Кейин ала сиз мениң хызмет ҳақымды тексериў ушын келгениңизде, әдил екенимди билип аласыз. Ешкилеримнен қайсы бири жағал ҳәм ала болмаса, қойларымнан қайсы бири қара болмаса, урлық деп есаплансын. Лабан оған: – Мейли, сен айтқандай болсын, – деди. Деген менен, Лабан сол күни-ақ ала-шубар ҳәм жағал текелерди, үстинде ағы бар жағал ешкилерди ҳәм қара қойлардың ҳәммесин сүриўден айырып, өз улларының қараўына тапсырды. Ол өзи менен Яқып арасындағы аралықты үш күнлик жол етип белгиледи. Ал Яқып Лабанның қалған малларын баға берди. Яқып өзине ақ терек, бадам ҳәм шынар тереклеринен жас шыбықларды кесип алды. Олардың ишиндеги ағы көрингенше, қабықларын ала-ала етип қыршыды. Соңынан ол қыршылған шыбықларды қой-ешкилердиң алдына, олар суў ишетуғын наўалардың ишине салып қойды. Қой-ешкилер суў ишиўге келгенде, сол жерде шағылысатуғын еди. Олар шыбықлардың алдында шағылысқаннан кейин, олардан ала-шубар ҳәм жағал қозы-ылақлар туўылатуғын еди. Яқып қозыларды айырып, қойларды Лабанның барлық ала-шубар ҳәм қара малларына қаратып қойды. Солай етип, ол өзи ушын сүриў пайда етип, оларды Лабанның малларына араластырмады. Урғашылардың күшлилери күйге келген ўақытта, олар шыбықлардың алдында шағылыссын деп, Яқып шыбықларды олардың көз алдына, наўалардың ишине қоятуғын еди. Бирақ әззи урғашылар күйге келген ўақытта, ол шыбықларды қоймайтуғын еди. Солай етип, әззи маллардан туўылғанлары Лабанға, күшлилеринен туўылғанлары Яқыпқа тийисли болды. Усы жол менен Яқып ҳәдден зыят байып кетти. Оның сүриў-сүриў қой-ешкилери, шорылары ҳәм қуллары, түйе ҳәм ешеклери болды. Яқып Лабанның улларының: «Яқып әкемиздиң барлық затларын өзлестирип, пүткил байлығын әкемизге тийисли болған мал-мүликтен арттырды», – деп айтып жүргенин еситти. Және де, Лабанның да өзине бурынғыдай қарым-қатнаста емес екенин байқады. Сонда Жаратқан Ийе Яқыпқа: «Аталарыңның жерине, ағайин-туўғанларыңа қайт! Мен сениң менен бирге боламан», – деди. Солай етип, Яқып адам жиберип, Раҳила менен Леаны өз сүриўлери жүрген жайлаўға шақыртып, оларға былай деди: – Әкеңиздиң маған деген қарым-қатнасының бурынғыдай емес екенлигин көрип турман. Бирақ әкемниң Қудайы мениң менен бирге болды. Мениң әкеңизге бар күшим менен хызмет еткенимди өзлериңиз билесиз. Деген менен, әкеңиз маған пәнт берип, хызмет ҳақымды он мәртелеп өзгертти. Соған қарамастан, Қудай оның маған жаманлық етиўине жол қоймады. Ол: «Жағал маллар сениң хызмет ҳақың болады», – дегенде, барлық сүриў жағал туўатуғын еди. Ал ол: «Ала-шубар маллар сениң хызмет ҳақың болады», – дегенде, барлық сүриў ала-шубар туўатуғын еди. Солай етип, Қудайдың Өзи әкеңиздиң малларын алып қойып, оларды маған берди. Маллардың шағылысыў мәўсиминде, бир күни түс көрдим. Түсимде сүриўдеги урғашы маллар менен шағылысқан еркек маллардың ала-шубар ҳәм жағал екенин көрдим. Қудайдың периштеси түсимде маған: «Яқып!», – деди. «Ләббәй!», – дедим мен. Ол: «Қара, урғашы маллар менен шағылысқан еркек маллардың барлығы ала-шубар ҳәм жағал. Өйткени Лабанның саған не ислеп атырғанының ҳәммесин көрдим. Мен саған Бейт-Элде көринген Қудайман. Сен ол жерде естелик тасын орнатқан едиң ҳәм оның үстине зәйтүн майын қуйып, Маған ўәде берген едиң. Енди бул жерден кетип, өзиңниң туўылған елиңе қайт», – деди. Сонда Раҳила менен Леа Яқыпқа: – Енди әкемиздиң үйинде бизлер ушын үлес те, мийрас та қалып па еди? Ол ушын бизлер жат адамлар сыяқлы емеспиз бе? Себеби ол бизлерди сатып ғана қоймастан, бизлер ушын алған ақшаны да жеп қойды. Сонлықтан әкемизден Қудай алып қойған байлықлардың ҳәммеси бизлерге ҳәм балаларымызға тийисли. Енди Қудай саған не айтқан болса, соны исле, – деп жуўап берди. Солай етип, Яқып уллары менен ҳаялларын түйелерге миндирди. Ол өзиниң барлық малларын алдына салып, Паддан-Арамда арттырған барлық мал-мүлкин алды да, Қанан жерине, әкеси Ысаққа барыў ушын жолға шықты. Лабан қойларының жүнлерин қырқыўға кеткенде, Раҳила әкесиниң кийели мүсинлерин урлап алды. Оның үстине, Яқып та өзиниң кететуғынын айтпай, арамлы Лабанды алдап кетти. Солай етип, ол өзиниң ҳәмме нәрсесин алып, қашып кетти ҳәм Евфрат дәрьясынан өтип, таўлы Гилад үлкесине қарай жол алды. Үшинши күни Лабан Яқыптың қашып кеткенлиги туўралы хабар тапты. Ол ағайин-туўғанларын жанына алып, оны қуўып кетти. Жети күннен соң, таўлы Гилад үлкесинде оны қуўып жетти. Бирақ сол күни түнде Қудай арамлы Лабанның түсине енип, оған: «Абайлы бол, Яқыпқа жақсы да, жаман да, ҳеш нәрсе айтпа!» – деди. Лабан Яқыпты қуўып жеткенде, Яқып таўлы Гилад үлкесинде шатырын тигип қойған еди. Лабан да өзиниң ағайин-туўғанлары менен бирге сол жерге шатыр тикти. Сонда Лабан Яқыпқа былай деди: – Бул не қылғаның? Мени алдап, қызларымды урыста қолға түскен тутқын сыяқлы алып кетипсең-ғо. Неге мени алдап, жасырын түрде қашып кеттиң? Маған неге айтпадың? Мен сени дәп қақтырып, лира шерттирип, қосықлар айттырып, ойын-күлки менен шығарып салар едим-ғо. Сен, ҳәтте, ақлықларымды ҳәм қызларымды сүйип, хошласыўға да мүмкиншилик бермедиң. Сен ақмақларша ис туттың! Сизлерге жаманлық ислеўге күшим жетеди. Бирақ өткен түнде әкеңиздиң Қудайы маған: «Абайлы бол, Яқыпқа жақсы да, жаман да, ҳеш нәрсе айтпа», – деди. Түсинемен, әкеңниң үйин қатты сағынғаның ушын кетип қалғансаң. Бирақ неге сен қудайларымның мүсинлерин урлап кеттиң? Яқып Лабанға былай деп жуўап берди: – Мен сизди қызларын күш пенен тартып алады деп қорқтым. Бирақ егер қудайларыңыздың мүсинлерин кимнен тапсаңыз, ол тири қалмасын! Ағайин-туўғанларымыздың көз алдында өзиңиз тексерип көриң. Егер меннен сизиң бир нәрсеңиз табылса, алып кетиң! Яқып Раҳиланың бутлардың мүсинлерин урлағанын билмейтуғын еди. Лабан Яқыптың, Леаның ҳәм еки шорының шатырларын қарап шықты, бирақ мүсинлерди таба алмады. Ол Леаның шатырынан шығып, Раҳиланың шатырына кирди. Раҳила кийели мүсинлерди алып, түйениң ериниң астына қойып, оның үстине отырып алған еди. Лабан шатырды толық тексерип шықса да, мүсинлерди таба алмады. Раҳила әкесине: – Мырзам, сиз келгениңизде турып, күтип алмағаным ушын ашыўыңыз келмесин. Өйткени ҳәзир ҳаял-қызларға тән жағдайдаман, – деди. Солай етип, Лабан қанша излесе де, мүсинлерди таба алмады. Яқып ашыўға минип, Лабанға бақырынып сөйлеп былай деди: – Айыбым не? Бүйтип изимнен қуўғандай, мен не гүна иследим? Сиз мениң барлық затларымды тинтип шықтыңыз, бирақ өзиңизге тийисли бир нәрсе таптыңыз ба? Егер тапқан болсаңыз, оны мына жерге, ағайин-туўғанларымыздың алдына қойың. Олар екеўимизге төрелик қылсын. Мен жигирма жыл сизикинде жасадым. Қой-ешкилериңиз ҳеш қашан иш тасламады. Сизиң сүриўиңизден бир қошқар да жемедим. Жабайы ҳайўанлар баўызлап таслағанларын сизиң алдыңызға әкелмей, зәлелин өз мойныма алатуғын едим. Ал сиз болсаңыз, малыңыздың күндиз ямаса түнде урланыўына қарамастан, меннен ҳәр бир малыңыздың қунын талап етер едиңиз. Күндиз ыссыдан, түнде суўықтан азап шегетуғын едим. Көзлеримнен уйқы қашатуғын еди. Мениң сизиң үйиңиздеги жигирма жыллық өмирим усылай өтти. Мен сизге он төрт жыл еки қызыңыз ушын, алты жыл сүриўиңиз ушын хызмет еттим. Ал сиз хызмет ҳақымды он рет өзгерттиңиз. Егер де әкемниң ҳәм бабам Ибрайымның Қудайы, яғный Ысақ қорққан Қудай мениң менен бирге болмағанда, сиз мени қуры қол қайтарған болар едиңиз. Бирақ Қудай мениң шеккен азабымды ҳәм ислеген аўыр мийнетимди көрип, кеше түнде мени жақлап, төрелик етти. Лабан Яқыпқа былай деп жуўап берди: – Мына қызлар – мениң қызларым, бул балалар – мениң ақлықларым. Бул сүриўлер – мениң сүриўлерим. Сен көрип турған нәрселердиң ҳәммеси – меники. Бирақ енди мен өз қызларыма ҳәм олардан туўылған ақлықларыма не ислей аламан? Кел, енди арамызда гүўалық болатуғын келисим дүзейик. Сонда Яқып бир тасты алып, оны естелик қылып қойды. Соң ағайин-туўғанларына: «Тас жыйнап келиңлер», – деди. Олар тасларды жыйнап әкелип, бир үйиншик иследи ҳәм сол үйиншиктиң жанында отырып аўқат жеди. Лабан үйиншикти Егар-Саҳадута, Яқып Гал-Эд деп атады. Лабан: «Бүгин бул үйиншик бизиң арамызда гүўалық болсын», – дегенликтен, ол жер Гал-Эд деп аталды. Сондай-ақ үйиншик Миспа деп те аталған. Себеби Лабан: «Бизлер бир-биримизден узақласып кеткенимизден кейин, Жаратқан Ийе бизлерди гүзетип турсын. Егер сен қызларыма жаман қатнаста болсаң ямаса олардың үстине ҳаял алсаң, буған гүўа болатуғын адам болмаса да, билип қой, Қудайдың Өзи гүўа болады», – деген еди. Лабан Яқыпқа және былай деди: – Минекей, мынаў үйиншик ҳәм екеўимиздиң арамызда мен орнатқан естелик. Булар мениң саған жаманлық ислеў ушын усы үйиншиктен ары өтпейтуғыныма ҳәм сениң де маған жаманлық ислеў ушын бул үйиншик ҳәм естеликтен бери өтпейтуғыныңа гүўалық болсын. Ибрайым ҳәм Нахордың Қудайы, олардың ата-бабаларының Қудайы бизлерге төрелик етсин. Сонда Яқып әкеси Ысақ қорққан Қудай ҳақы ант ишти. Соңынан ол сол таўда қурбанлық шалып, ағайин-туўғанларын аўқатқа шақырды. Олар аўқатланып болып, таўда түнеп қалды. Ертеңине Лабан таң азанда турып, ақлықларын ҳәм қызларын сүйип, оларға пәтиясын берди. Соңынан ол үйине қайтып кетти. Яқып жолын даўам етип баратырғанда, оған Қудайдың периштелери дус келди. Яқып оларды көргенде: «Бул Қудай ләшкерлериниң ордасы екен-ғо!» – деп, ол жерди Маханайым деп атады. Яқып Эдом жеринде, яғный Сеир жеринде жасайтуғын әжағасы Эсаўға өзинен алдын хабаршылар жиберди. Яқып оларға буйырып: – Мырзам Эсаўға қулы Яқыптың усы ўақытқа шекем Лабандикинде болып, сол жерде жасағанын, қара маллар, ешеклер, қой-ешкилер, қул ҳәм шорыларға ийе болғанын, енди ол мырзасының кеўлин табыў ушын, бул хабарды жоллап атырғанын айтыңлар, – деди. Хабаршылар қайтып келип, Яқыпқа: – Бизлер әжағаңыз Эсаўға бардық. Ол төрт жүз адам менен бирге сизди қарсы алыўға киятыр, – деди. Сонда Яқып қатты қорқып, албырап қалды. Ол адамларын, қой-ешкилерин, қара малларын ҳәм түйелерин еки топарға бөлди. Яқып: «Егер Эсаў келип, бир топарды қырып тасласа, екинши топар қутылып қалыўы мүмкин», – деп ойлады. Соңынан Яқып былай деп дуўа етти: «Атам Ибрайымның ҳәм әкем Ысақтың Қудай Ийеси! Сен маған: „Өз елиңе ҳәм туўған-туўысқанларыңа қайт, Мен саған жақсылық қыламан“, – деген едиң. Мендей қулыңа көрсеткен барлық жақсылығыңа ҳәм садықлығыңа ылайықлы емеспен. Мен Иордан дәрьясын кесип өткенимде, таяғымнан басқа ҳеш нәрсем жоқ еди. Енди болса, еки топар болып қайттым. Жалбарынаман, мени әжағам Эсаўдан қорға! Өйткени мен оның келип, мени ҳәм мениң балаларымды аналары менен бирге өлтириўинен қорқаман. Сен маған: „Саған жақсылық қыламан, урпағыңды теңиздиң қумындай сансыз етип көбейтемен“, – деген едиң». Яқып түнди сол жерде өткизди. Ол өзинде бар затлардан ағасы Эсаўға саўға етиў ушын ажыратты. Олар: еки жүз бас ешки, жигирма бас теке, еки жүз бас қой, жигирма бас қошқар, отыз бас боталы түйе, қырық бас сыйыр, он бас буға, жигирма урғашы ҳәм он еркек ешек еди. Яқып оларды падаларға бөлип, қулларына тапсырды ҳәм оларға: – Мениң алдымда жүриңлер, ҳәр паданың арасында аралық болсын, – деди. Ол биринши болып жүретуғын қулға былай деп буйрық берди: – Әжағам Эсаў сени ушыратып, сеннен: «Кимниң қулысаң? Қаяққа баратырсаң? Алдыңдағы мына пада кимдики?» – деп сораса, оған: «Булар қулыңыз Яқыптики. Олар мырзам Эсаўға жиберилген саўға. Мине, оның өзи де бизиң изимизден киятыр», – деп айт. Яқып екинши, үшинши болып киятырған қулларға ҳәм падаларды айдап киятырғанлардың ҳәммесине де буйырып: – Эсаў менен ушырасқаныңызда, сизлер де солай айтыңлар. «Қулыңыз Яқып изимизде киятыр», – деңлер, – деди. Себеби Яқып: «Өзимнен бурын жиберген саўғаларым менен оның жүрегин жибиткенимнен соң ғана, оның көзине көринейин, мүмкин, сонда ол мени қабыл етер», – деп ойлады. Солай етип, Яқыптың саўғалары өзинен алдын жиберилди, ал өзи қоныслаған жеринде түнеп қалды. Сол күни түнде Яқып орнынан турып, еки ҳаялын, еки шорысын ҳәм он бир улын жанына алып, Яббоқ дәрьясының өткелинен өтти. Оларды дәрьядан өткизгеннен соң, өзиниң барлық затларын да өткизди. Кейин Яқып жалғыз өзи қалды. Сонда бир адам оның менен таң атқанша гүрести. Ол Яқыпты жеңе алмайтуғынын билгенде, Яқыптың жамбасына урып жиберди ҳәм оның жамбас сүйеги шығып кетти. Сонда Ол адам: – Мени жибер, таң атып киятыр, – деди. Бирақ Яқып Оған: – Маған пәтияңды бермегениңше, Сени жибермеймен! – деди. Ол адам Яқыптан: – Атың ким? – деп сорады. Ол: – Яқып, – деп жуўап берди. Сонда Ол адам: – Буннан былай, сен Яқып емес, ал Израил деп аталасаң. Өйткени сен Қудай ҳәм адамлар менен гүресип, жеңип шықтың, – деди. Яқып Оған: – Өтиниш, атыңызды айтыңыз? – деди. Бирақ Ол адам: – Не ушын Мениң атымды сорап атырсаң? – деди. Соңынан Ол сол жерде Яқыпқа пәтиясын берди. Яқып: «Мен Қудайды жүзбе-жүз көрдим, бирақ тири қалдым», – деп сол жерди Пенуел деп атады. Ол Пенуелден кетип баратырғанда, күн шықты. Жамбасы аўырғанлықтан, ол ақсаңлап жүрди. Яқыптың жамбас сүйегиндеги сиңири зақым көргенликтен, израиллылар усы күнге дейин жамбас сүйектиң сиңирин жемейди. Яқып қарап, Эсаўдың төрт жүз адам менен киятырғанын көрди. Сонда Яқып балаларды Леаға, Раҳилаға ҳәм еки шорысына бөлип тапсырды. Ол еки шорысы менен олардың балаларын алдына, Леаны ҳәм оның балаларын ортаға, Раҳила менен Юсупти ең соңына қойды. Яқыптың өзи ҳәммесиниң алдына шығып, әжағасының жанына жеткенше, жерге дейин ийилип, жети рет тәжим етти. Бирақ Эсаў Яқыпты қарсы алыў ушын жуўырып барды да, оны мойнынан қушақлап сүйди ҳәм олар екеўи де жылап жиберди. Соңынан Эсаў қарап, ҳаяллар менен балаларды көрди ҳәм Яқыптан: – Жаныңдағы бул адамлар кимлер? – деп сорады. Яқып оған: – Булар Қудайдың сизиң қулыңызға сыйлаған балалары, – деп жуўап берди. Сонда шорылар ҳәм олардың балалары жақынлап келип, тәжим етти. Кейин Леа ҳәм оның балалары, ең ақырында Юсуп ҳәм Раҳила келип, оған тәжим етти. Эсаў Яқыптан: – Жолда мен ушыратқан адамлар менен падаларды не мәнисте жибердиң? – деп сорады. Яқып оған: – Мырзамның кеўлин табыў ушын жибердим, – деп жуўап берди. Бирақ Эсаў Яқыпқа: – Иним, мениң дүнья-малым көп, өзиңдики өзиңе буйырсын, – деди. Яқып: – Яқ, маған мийрим көрсетип, саўғамды қабыл етиң. Сизиң жүзиңизди көрип, Қудайдың жүзин көргендей болдым. Өйткени сиз мени жыллы жүзлилик пенен қарсы алдыңыз. Өтиниш, сизге жиберген саўғаларымды қабыл етиң. Себеби Қудай маған жақсылық ислегенликтен, менде ҳәмме нәрсе бар, – деди. Яқып жалынып қоймағанлықтан, Эсаў саўғаларды қабыл етти. Соңынан Эсаў: – Жүриңлер кетейик. Мен сениң алдыңда жүремен, – деди. Бирақ Яқып оған: – Мырзам, өзиңиз билесиз, балаларым жас, қой ҳәм сыйырларым да төллеген. Егер малларды бир күн қатты айдасақ, ҳәммеси өлип қалады. Мырзам, қулыңыздан алдын кете бериң. Мен малларымның ҳәм балаларымның жүрисине қарап, әсте-ақырын бара беремен. Солай етип, Сеирде мырзама жетип аламан, – деди. Эсаў оған: – Жанымдағы адамлардың бир нешесин саған қалдырып кетейин, – деди. Бирақ Яқып: – Буның ҳәжети жоқ. Мырзамның маған мийрим көрсеткениниң өзи жеткиликли, – деди. Солай етип, Эсаў сол күни Сеирге қайтып кетти. Ал Яқып Суккотқа кетип, сол жерде өзи ушын үй, маллары ушын қоралар қурды. Сонлықтан сол жер Суккот деп аталды. Соңынан Яқып Паддан-Арамнан Қанан жериниң Шехем қаласына аман-есен қайтып келип, қаланың сыртына шатырларын тикти. Ол шатырларын тиккен усы жерди Шехемниң әкеси Хамордың улларынан жүз кесита гүмиске сатып алды. Яқып ол жерде қурбанлық орын қурып, оны Эл-Элоҳе-Израил деп атады. Бир күни Яқыптың Леадан туўылған қызы Дина сол жердиң қызларын көриў ушын шықты. Ол жердиң бийи хиў халқынан болған Хамордың улы Шехем Динаны көргенде, оны услап алып, оған зорлық иследи. Жигиттиң Яқыптың қызы Динаға кеўли кетип, оны сүйип қалды ҳәм оған жыллы сөйледи. Шехем әкеси Хаморға: – Бул қызды маған ҳаяллыққа алып бер, – деди. Яқып қызы Динаның намысы аяқ асты етилгенин еситкенде, уллары жайлаўда мал бағып жүрген еди. Сонлықтан Яқып олар қайтып келгенше үндемеди. Сол ўақытта Шехемниң әкеси Хамор Яқып пенен сөйлесиў ушын, оның алдына барды. Ал Яқыптың уллары болған ўақыяны есите сала, жайлаўдан қайтып келди. Олар ашыўланып, ғәзепке минди. Өйткени Шехем Яқыптың қызын зорлап, Израилдың абырайын төккен ҳәм ислеўге болмайтуғын исти ислеген еди. Сонда Хамор оларға былай деди: – Улым Шехемниң кеўли қызыңызда, қызыңызды оған ҳаяллыққа бериң. Бир-биримиз бенен қуда-тамыр болайық. Қыз алысып, қыз берисейик. Бизлер менен бирге жасай бериңлер. Елимиздиң қәлеген жеринде емин-еркин жасап, саўда-сатық қылыңлар ҳәм мүлик ийелеңлер. Кейин Шехем де қыздың әкеси менен әжағаларына: – Кеўлиңиз толыўы ушын, сизлерге қәлегениңизди беремен. Меннен қанша қалың мал ҳәм саўға талап қылсаңлар да, ҳәммесин беремен. Тек қызыңызды маған ҳаяллыққа берсеңиз болғаны, – деди. Яқыптың уллары қарындасы Динаның намысын аяқ асты еткени ушын Шехемге ҳәм оның әкеси Хаморға ҳийле менен жуўап берип, оларға былай деди: – Яқ, бизлер бундай қыла алмаймыз. Қарындасымызды сүннет етилмеген адамға бере алмаймыз, өйткени бул бизлер ушын шерменделик болады. Тек мына шәртимизди қабыл етсеңиз ғана ыразы боламыз: сизлердиң ҳәр бир ер адамыңыз бизлер сыяқлы сүннет етилсе, бир-биримизге қыз берип, қыз алысамыз. Сизлер менен бирге жасап, бир халық боламыз. Егер сүннет болыўға келисим бермесеңиз, қызымызды алып қайтамыз. Бул сөзлер Хамор менен оның улы Шехемге мақул түсти. Әкесиниң үйинде ҳәммеден көп ҳүрметке ийе болған жас жигит Шехем бул талапты орынлаўды тезлестирди. Себеби ол Яқыптың қызына ашық еди. Солай етип, Хамор ҳәм оның улы Шехем қала халқы менен сөйлесиў ушын қала дәрўазасына барды ҳәм оларға былай деди: – Бул адамлар бизлерге дослық қарым-қатнаста. Олар жеримизде жасап, саўда-сатық қылсын. Жер кең, оларға да жетеди. Олар менен қыз алысып, қыз берисейик. Олар тек мына шәрт пенен ғана бизлер менен бирге жасап, бир халық болыўға ыразы болады: бизлердиң ҳәр бир ер адамымыз олар сыяқлы сүннет етилиўи керек екен. Егер солай ислесек, олардың сүриўлери, мал-мүликлери ҳәм барлық маллары бизлердики болмай ма? Келиңлер, оларға келисим берейик, олар бизлер менен бирге жасап қалсын. Қала турғынларының ҳәммеси Хамордың ҳәм оның улы Шехемниң сөзлерин қабыл етти ҳәм қаладағы барлық ер адамлар сүннет етилди. Үшинши күни, олар аўырып жатырғанда, Яқыптың еки улы – Динаның әжағалары Шимон ҳәм Лебий қылышларын асынып алып, қалаға иркинишсиз кирди де, барлық ер адамларды қылыштан өткерди. Олар Хаморды ҳәм улы Шехемди де қылыштан өткизип, Динаны Шехемниң үйинен алып кетти. Қарындасының намысын аяқ асты қылғаны ушын, Яқыптың уллары өлгенлерди тонап, қаланы талан-тараж етти. Олардың ири-майда малларын ҳәм ешеклерин, қаладағы да, жайлаўдағы да барлық нәрселерин алып кетти. Және де, олардың балаларын ҳәм ҳаялларын тутқын қылып, пүткил байлығын ҳәм үйлериндеги барлық затларын олжа етти. Яқып Шимон ҳәм Лебийге: – Сизлер усы жердиң турғынлары болған қанан ҳәм периз халықларын маған душпан қылып қойып, басыма бәле арттырдыңыз. Мениң адамларым аз. Егер олар биригип, маған қарсы шықса, мени хожалығым менен бирликте жоқ қылады, – деди. Бирақ олар: – Қарындасымызға бузық ҳаялға қатнас жасағандай қатнас жасаўға жол қойыўға бола ма? – деди. Қудай Яқыпқа: «Қәнекей, енди Бейт-Элге бар да, сол жерге орналас. Әжағаң Эсаўдан қашып баратырғаныңда саған көринген Қудайға арнап, сол жерде қурбанлық орын қур», – деди. Сонда Яқып хожалығына ҳәм жанындағылардың ҳәммесине былай деди: – Өзлериңиздеги жат қудайлардың мүсинлерин ылақтырып таслаңлар. Өзлериңизди пәклеп, кийимлериңизди алмастырыңлар. Жүриңлер, бул жерден кетип, Бейт-Элге барайық. Қыйын күнлеримде маған жуўап берген ҳәм жүрген жолларымда мениң менен бирге болған Қудайға арнап, мен сол жерде қурбанлық орын қурайын. Сонда олар өзлериндеги жат қудайлардың мүсинлерин ҳәм қулақларындағы сырғаларын Яқыпқа берди. Яқып оларды Шехемге жақын жердеги бир теребинфтиң түбине көмип таслады. Соңынан олар жолға түсти. Қудай әтираптағы қалалардың турғынларына күшли қорқыныш жибергенликтен, ҳеш ким олардың изине түспеди. Солай етип, Яқып жанындағы барлық адамлар менен бирге Қанан жериндеги Лузға, яғный Бейт-Элге жетип келди. Яқып ол жерде қурбанлық орын қурып, сол жерди Эл-Бейт-Эл деп атады. Өйткени Яқып әжағасынан қашып баратырғанда, Қудай сол жерде оған көринген еди. Сол арада Ребекканы емизип баққан Дебора деген ҳаял қайтыс болды. Ол Бейт-Элдиң қубласындағы бир емен ағашының түбине жерленип, сол емен ағашы «Жоқлаў емени» деп аталды. Яқып Паддан-Арамнан қайтып келгеннен кейин, Қудай оған және көринип, оны былай деп жарылқады: «Сениң атың – Яқып. Бирақ буннан былай, сениң атың Яқып емес, ал Израил болады», – деп, оны Израил деп атады. Қудай оған және: «Мен – Қүдирети күшли Қудайман. Өсип-өнип, көбей. Сеннен бир халық, ҳәтте, көплеген халықлар пайда болып, сениң урпағыңнан патшалар келип шығады. Мен Ибрайымға ҳәм Ысаққа берген бул жерди саған ҳәм сеннен кейинги урпақларыңа беремен», – деди. Соңынан Қудай Яқып пенен сөйлескен жерден жоқары көтерилип кетти. Яқып Қудай өзи менен сөйлескен жерде тастан естелик орнатып, оның үстине шарап ҳәм зәйтүн майын қуйды. Ол Қудай өзи менен сөйлескен жерди Бейт-Эл деп атады. Олар Бейт-Элден шығып, Эфратаға жетиўге аз қалғанда, Раҳиланың толғағы тутып, ол қыйыншылық пенен босанды. Ол азап шегип туўып атырғанда, киндик шешеси оған: – Қорқпа, сен және бир ул туўдың, – деди. Раҳила өлип баратырып, соңғы демин шығарарда, улын Беноний деп атады. Бирақ әкеси оның атын Бенямин деп қойды. Солай етип, Раҳила қайтыс болып, Эфратаға, яғный Бейтлеҳемге баратуғын жол бойына жерленди. Яқып оның қәбири үстине қулпы тас орнатты. Раҳиланың қәбириниң қулпы тасы бүгинги күнге шекем бар. Соннан кейин, Израил және көшип, Эдер минарасының арғы жағына шатырын тикти. Израил сол елде жасап атырғанда, улы Рубен әкесиниң тоқалы болған Билҳа менен жатты. Әкеси бул туўралы еситти. Яқыптың он еки улы бар еди. Оның Леадан туўылған уллары: туңғышы Рубен, кейин Шимон, Лебий, Яҳуда, Иссахар ҳәм Зебулон. Оның Раҳиладан туўылған уллары: Юсуп ҳәм Бенямин. Раҳиланың шорысы Билҳадан туўылған уллары: Дан ҳәм Нафталий. Леаның шорысы Зилпадан туўылған уллары: Гад ҳәм Ашер. Булар Яқыптың Паддан-Арамда туўылған уллары. Яқып әкеси Ысақтың үйине, Мамреге келди. Мамре Кирят-Арбаның, яғный Хебронның жанында болып, ол жерде Ибрайым ҳәм Ысақ келгинди болып жасаған еди. Ысақ бир жүз сексен жыл жасады. Ол мазмунлы өмир сүрип, қартайып, деми таўысылып, қайтыс болды ҳәм өз ата-бабаларына қосылды. Уллары Эсаў менен Яқып оны жерледи. Эсаўдың, яғный Эдомның шежиреси мынадай: Эсаў мына қананлы қызларға үйленди: бириншиси хет халқынан болған Элонның қызы Ада, екиншиси хиў халқынан болған Сибонның ақлығы, Ананың қызы Оҳолибама. Және де, ол Исмайылдың қызы, Небайоттың қарындасы Басематқа да үйленди. Ада Эсаўға Элифазды, Басемат Реуелди, Оҳолибама Еушты, Яламды ҳәм Қорахты туўып берди. Булар – Эсаўдың Қананда туўылған уллары еди. Кейин Эсаў ҳаялларын, улларын, қызларын, үйиндеги барлық адамларын, ҳәмме малларын ҳәм Қананда арттырған пүткил мал-мүлкин алып, иниси Яқыптан бөлекленди де, басқа бир елге көшип кетти. Олардың мал-мүлки соншелли көп болғанлықтан, олар енди бирге жасай алмады. Өзлери жасаған бул жерлер олардың малларына тарлық етип қалған еди. Солай етип, Эсаў, яғный Эдом таўлы Сеир жерине орналасты. Таўлы Сеир жеринде жасаўшы эдомлылардың түп атасы болған Эсаўдың шежиреси мынадай: Эсаўдың улларының атлары: оның ҳаялы Ададан Элифаз, ал ҳаялы Басематтан Реуел туўылды. Элифаздың уллары: Теман, Омар, Сефо, Гатам ҳәм Кеназ. Эсаўдың улы Элифаздың тоқалы Тимна күйеўине Амалекти туўып берди. Булар – Эсаўдың ҳаялы Аданың ақлықлары. Реуелдиң уллары: Нахат, Зерах, Шамма ҳәм Мизза. Булар – Эсаўдың ҳаялы Басематтың ақлықлары. Сибонның ақлығы ҳәм Ананың қызы болған Оҳолибаманың күйеўи Эсаўға туўып берген уллары: Еуш, Ялам ҳәм Қорах. Эсаўдың урпақларынан келип шыққан урыў бийлери мыналар: Эсаўдың туңғышы Элифаздың уллары: Теман бий, Омар бий, Сефо бий, Кеназ бий, Қорах бий, Гатам бий ҳәм Амалек бий. Булар Эдом жеринде Элифаздың урпағынан шыққан бийлер болып, Аданың ақлықлары еди. Эсаўдың улы Реуелдиң уллары: Нахат бий, Зерах бий, Шамма бий ҳәм Мизза бий. Булар Эдом жеринде Реуелдиң урпағынан шыққан бийлер болып, Эсаўдың ҳаялы Басематтың ақлықлары еди. Эсаўдың ҳаялы Оҳолибаманың уллары: Еуш бий, Ялам бий ҳәм Қорах бий. Булар – Ананың қызы, Эсаўдың ҳаялы Оҳолибамадан тараған бийлер еди. Булардың ҳәммеси Эсаўдың, яғный Эдомның уллары ҳәм урыў бийлери. Эдом жеринде жасаған хор халқынан болған Сеирдиң уллары мыналар: Лотан, Шобал, Сибон, Ана, Дишон, Эсер ҳәм Дишан. Булар – Сеирдиң уллары болып, Эдом жеринде хор халқының урыў бийлери еди. Лотанның уллары: Хорий ҳәм Ҳемам. Тимна Лотанның қарындасы еди. Шобалдың уллары: Алўан, Манахат, Эбал, Шефо ҳәм Онам. Сибонның уллары: Айя ҳәм Ана. Әкеси Сибонның ешеклерин бағып жүрип, шөлде ыссы булақ тапқан усы Ана еди. Ананың балалары: Дишон ҳәм қызы Оҳолибама. Дишонның уллары: Хемдан, Эшбан, Итран ҳәм Керан. Эсердиң уллары: Билҳан, Зааўан ҳәм Ақан. Дишанның уллары: Ус ҳәм Аран. Хор халқының урыў бийлери мыналар: Лотан бий, Шобал бий, Сибон бий, Ана бий, Дишон бий, Эсер бий ҳәм Дишан бий. Булар – Сеир жериндеги хор халқының урыў бийлери еди. Израилда патша болмастан бурын, Эдом елинде төмендеги патшалар ҳүкимдарлық етти: Беор улы Бела Эдом патшасы болды. Оның қаласының аты Динҳаба еди. Бела өлгеннен кейин, оның орнына Босра қаласынан болған Зерах улы Иобаб патша болды. Иобаб өлгеннен кейин, теманлылардың жеринен келген Хушам патша болды. Хушам өлгеннен кейин, Моаб елинде мидянлыларды қыйратқан, Бедад улы Ҳадад патша болды. Оның қаласының аты Аўит еди. Ҳадад өлгеннен кейин, оның орнына масреқалы Самла патша болды. Самла өлгеннен соң, оның орнына дәрья бойындағы Рехоботтан болған Шаул патша болды. Шаул өлгеннен соң, оның орнына Ахбор улы Баал-Ханан патша болды. Ахбор улы Баал-Ханан өлгеннен соң, оның орнына Ҳадар патша болды. Оның қаласының аты Пау еди. Ҳадардың ҳаялы Меҳетабел Мезаҳабтың ақлығы Матредтиң қызы еди. Тийрелерине ҳәм жерлерине қарай Эсаўдың урпағынан келип шыққан бийлердиң атлары мынадай: Тимна бий, Алўа бий, Етет бий, Оҳолибама бий, Эла бий, Пинон бий, Кеназ бий, Теман бий, Мибсар бий, Магдиел бий ҳәм Ирам бий. Булар – өзлери ийелик еткен үлкеде жасаған жерлерине өзлериниң атларын берген Эдом бийлери еди. Эдомлылардың түп бабасы – Эсаў еди. Яқып әкеси келгинди болып жасаған Қанан жеринде жасай берди. Яқыптың урпақларының тарийхы төмендегише: Юсуп он жети жасар ўақтында әжағаларына, яғный әкесиниң ҳаяллары Билҳа менен Зилпаның улларына қой-ешкилерди бағысатуғын еди. Ол әкесине әжағаларының жаман ислери ҳаққында жеткизип туратуғын еди. Израил Юсупти басқа барлық улларынан гөре көбирек жақсы көрди, өйткени ол Израилдың қартайған шағында көрген улы еди. Әкеси Юсупке нағыслы шапан тиккизип берди. Юсуптиң әжағалары әкесиниң оны өзлеринен гөре көбирек жақсы көретуғынын билгенде, оны жек көрип қалды ҳәм енди оның менен жыллы сөйлесе алмайтуғын болды. Бир күни Юсуп түс көрди. Ол өз түсин әжағаларына айтып бергенде, олар Юсупти бурынғыдан да бетер жек көрип қалды. Юсуп әжағаларына: – Мен көрген түсимди айтып берейин, тыңлаңлар! Түсимде бизлер атызда дәстелерди баўлап атырған екенбиз. Бирден мениң баўлаған баўым жерден көтерилип, тик турды. Ал сизлердиң баўларыңыз мениң баўымды дөгереклеп, оған тәжим етти, – деди. Юсуптиң әжағалары оған: – Сен еле бизлердиң үстимизден патша болып, бизлерди басқармақшымысаң? – деди. Көрген түсин айтқаны себепли әжағалары оны бурынғыдан да бетер жек көрип қалды. Кейин Юсуп тағы бир түс көрди ҳәм оны да әжағаларына айтып берип былай деди: – Тыңлаңлар, мен және бир түс көрдим. Түсимде қуяш, ай ҳәм он бир жулдыз маған тәжим етип атырған екен. Юсуп бул түсин әкесине де айтып бергенде, әкеси оған кейип: – Сен қандай түс көрдиң өзи? Сонда не мен, анаң ҳәм әжағаларың алдыңа келип, жерге дейин ийилип, тәжим етемиз бе? – деди. Әжағалары Юсупке қызғаныш пенен қараўды даўам етти, бирақ әкеси оның сөзлерин есинде сақлап қалды. Бир күни Юсуптиң әжағалары әкесиниң қой-ешкилерин бағыў ушын Шехемге кетти. Израил Юсупке: – Әжағаларыңның Шехемде қой-ешкилерди бағып атырғанын билесең. Бар, мен сени оларға жиберейин, – деди. – Яқшы, – деди Юсуп. Әкеси оған: – Барып, әжағаларыңның ҳәм сүриўдиң жағдайын билип қайт, – деп оны Хеброн ойпатлығынан Шехемге жиберди. Юсуп Шехемге жетип барып, далада адасып жүргенде, бир адам оны көрип: – Не излеп жүрсең? – деп сорады. Юсуп оған: – Мен әжағаларымды излеп жүрмен. Олардың қой-ешкилерди қай жерде бағып жүргенин билмейсиз бе? – деди. Ол адам Юсупке: – Олар бул жерден кетип қалды. «Дотанға барамыз», дегенин еситип қалдым, – деди. Солай етип, Юсуп әжағаларының изинен кетип, оларды Дотаннан тапты. Әжағалары Юсупти узақтан көрди ҳәм ол еле қасларына жетип келместен бурын, оны өлтириўге тил бириктире баслады. Олар бир-бирине: – Әне, түс көргиш киятыр! Келиңлер, оны өлтирип, бир суў сақланатуғын шуқырға таслайық. Соңынан оны жыртқыш ҳайўан жеп кетипти, деп айтамыз. Сонда оның көрген түслериниң не болатуғынын көремиз! – деди. Рубен буны еситкенде, Юсупти олардың қолынан қутқармақшы болып, оларға: – Оны өлтирмейик. Қан төкпейик, оны усы шөлдеги бир суў сақланатуғын шуқырға таслайық, бирақ өзине тиймейик, – деди. Оның нийети Юсупти қутқарып, әкесине қайтарыў еди. Юсуп әжағаларының жанына келгенде, олар оның үстиндеги нағыслы шапанды шешип алып, өзин бир суўсыз, бос шуқырға таслап жиберди. Әжағалары аўқатланыў ушын жайғасып отырғанда, Гилад тәрептен киятырған исмайыллылардың кәрўанын көрди. Олар түйелерине мум, бальзам ҳәм ладан жүклеп, Мысырға кетип баратыр еди. Яҳуда аға-инилерине: – Инимизди өлтирип, оның қанын жасырғанымыздан не пайда? Жақсысы, оны исмайыллыларға сатайық, сонда қолымыз оның қанына былғанбайды. Себеби ол бизлер менен қаны бир туўысқанымыз-ғо, – деди. Туўысқанлар буған ыразы болды. Мидянлы саўдагерлер, яғный исмайыллылар сол жерден өтип баратырғанда, әжағалары Юсупти шуқырдан шығарып алды да, оны сол саўдагерлерге жигирма шекел гүмиске сатып жиберди. Олар Юсупти Мысырға алып кетти. Рубен шуқырға қайтып келгенде, Юсуптиң шуқырдың ишинде жоқ екенин көрип, қайғыдан кийимлерин жыртты. Ол инилериниң жанына қайтып барып, оларға: – Бала ол жерде жоқ, енди мен не қыламан, – деди. Сонда олар бир текени сойып, Юсуптиң нағыслы шапанын алып, оны текениң қанына былғады. Соңынан шапанды әкесине жиберип: – Бизлер мынаны таўып алдық. Қара, бул улыңның шапаны емес пе? – деп соратты. Яқып шапанды танып: – Аўа, бул – улымның шапаны! Оны жыртқыш ҳайўан жеп кетип, Юсуп тилким-тилким болған екен-ғо, – деди. Яқып қайғыдан кийимин жыртып, аза кийимин кийип алды ҳәм улы ушын узақ ўақыт аза тутты. Барлық ул-қызлары оған тәселле берсе де, ол жубанғысы келмей: «Мен улымның жанына, өлилер мәканына усы қайғым менен кетемен», – деп улын жоқлаўды даўам етти. Сол арада мидянлылар Юсупти Мысырда фараонның сарай хызметшиси Потифарға сатып жиберди. Ол сақшылардың басшысы еди. Сол ўақытлары Яҳуда туўысқанларынан бөлинип, адулламлы Хира деген адамның қасына барып орналасты. Яҳуда сол жерде Шуа деген қананлы бир адамның қызын ушыратып, оған үйленди. Ҳаял ҳәмиледар болып, ул туўды. Яҳуда оған Эр деп ат қойды. Ҳаялы және ҳәмиледар болып, ул туўды ҳәм оған Онан деп ат қойды. Ол тағы бир ул туўып, оның атын Шела деп қойды. Ол туўылғанда, Яҳуда Кезибте еди. Яҳуда туңғышы Эрди бир қызға үйлендирди. Қыздың аты Тамара еди. Яҳуданың туңғышы Эр Жаратқан Ийениң нәзеринде наҳақ адам болғанлықтан, Жаратқан Ийе оның жанын алды. Сонда Яҳуда Онанға: – Қәйинлик ўазыйпаңды орынлап, жеңгеңе үйлен ҳәм әжағаңның урпағын даўам еттир, – деди. Бирақ Онан Тамарадан туўылған балалардың өзиники болмайтуғынын билетуғын еди. Сонлықтан ол әжағасының ҳаялы менен жатқанда, әжағасынан урпақ қалмасын деп, урығын жерге төгип жиберетуғын еди. Оның бул иси Жаратқан Ийениң нәзеринде наҳақлық болғанлықтан, Жаратқан Ийе оның да жанын алды. Сонда Яҳуда келини Тамараға: – Әкеңниң үйине қайтып, улым Шела ержеткенше, сол жерде жесир болып жасай тур, – деди. Себеби Яҳуда: «Шела да әжағалары сыяқлы өлип қалар», – деп ойлайтуғын еди. Солай етип, Тамара әкесиниң үйине қайтты. Арадан көп ўақыт өткеннен соң, Шуаның қызы, яғный Яҳуданың ҳаялы қайтыс болды. Азалаў мүддети тамам болғаннан соң, Яҳуда досты адулламлы Хира менен бирге Тимнаға, өзиниң қойларын қырқып атырған адамларға кетти. Тамараға: «Қәйин атаң қойларын қырықтырыў ушын Тимнаға кетип баратыр», – деген хабар жетти. Шела ержетсе де, Яҳуда Тамараны Шелаға ҳаяллыққа алып бермеген еди. Сонлықтан Тамара үстиндеги жесирлик кийимлерин шешип, жүзин жаўлық пенен жаўды да, Тимнаға баратуғын жол бойындағы Энайым дәрўазасының алдына барып отырды. Яҳуда Тамараны көргенде, оны бузық ҳаял деп ойлады. Өйткени оның жүзи жабық еди. Яҳуда жолдан ҳаял тәрепке бурылып келди де, оның өзиниң келини екенин билмей, оған: – Сениң менен жатайын, – деди. Ҳаял оған: – Мениң менен жатсаңыз, маған не бересиз, – деп сорады. Яҳуда: – Сүриўимнен саған бир ылақ берип жиберемен, – деди. – Ылағыңызды жибергениңизше, кепилликке бир нәрсе бересиз бе? – деди ҳаял. Яҳуда оннан: – Кепилликке не берейин? – деп сорады. Тамара оған: – Мөриңизди жиби менен ҳәм қолыңыздағы ҳасаңызды бериң, – деди. Яҳуда сол нәрселерди берип, оның менен жатты. Тамара оннан ҳәмиледар болды. Тамара үйине қайтып келип, жүзиндеги жаўлығын шешип таслады да, және жесирлик кийимлерин кийип алды. Сол арада Яҳуда кепилликке қалдырған нәрселерин қайтарып алыў ушын, адулламлы досты арқалы ҳаялға бир ылақ жиберди. Деген менен, достысы ҳаялды таба алмады. Сонда достысы сол жердиң адамларынан: – Энайымда, жол шетинде бир бузық ҳаял бар еди, ол қаяқта? – деп сорады. Олар: – Бул жерде ондай ҳаял жоқ, – деп жуўап берди. Достысы Яҳуданың жанына қайтып келип: – Ҳаялды таба алмадым. Сол жердиң адамлары да ол жерде ҳеш қандай бузық ҳаялдың болмағанын айтты, – деди. Яҳуда: – Мейли, сол затлар ҳаялда қала берсин. Тек ҳеш кимге масқара болмасақ болғаны. Мен ылақты жиберген едим, бирақ сен ҳаялды таба алмадың, – деди. Шама менен үш айдай ўақыт өткенде, Яҳудаға: «Келиниң Тамара бузықшылық ислепти, ол ҳәзир ҳәмиледар», – деген хабар жетти. Сонда Яҳуда: – Оны далаға алып шығып, жағып жибериңлер, – деди. Тамараны далаға алып шыққанда, ол қәйин атасына: «Мен мына затлардың ийесинен ҳәмиледар болдым. Анықлап қараң, бул мөр, оның жиби ҳәм ҳаса кимдики?» – деп хабар жиберди. Яҳуда затларды танып: «Ҳақыйқатлық ол тәрепте, себеби мен оны улым Шелаға алып бермедим», – деди. Соннан кейин, Яҳуда Тамара менен қайтып жақынласқан жоқ. Тамараның туўыў ўақты келгенде, қарнында егиз бала барлығы мәлим болды. Ол босанып атырған ўақытта, егизлердиң бири қолын сыртқа шығарды. Киндик шешеси баланың қолын услап: – Бул биринши болып туўылды, – деп оның билегине қырмызы жип байлап қойды. Бирақ ол қолын ишке тартып алды ҳәм сол ўақытта оның сыңары туўылды. Сонда киндик шешеси: – Сен қалайынша тосқынлықты бузып өттиң? – деди. Сонлықтан оған Перес деп ат қойылды. Соңынан билегине қырмызы жип байланған оның сыңары туўылды. Оған Зерах деп ат қойды. Исмайыллылар Юсупти Мысырға алып келди. Фараон сарайының хызметшиси, сақшылардың басшысы, мысырлы Потифар Юсупти исмайыллылардан сатып алды. Жаратқан Ийе Юсуп пенен бирге болып, оны табыслы қылды. Солай етип, Юсуп мысырлы хожайынының үйинде жасады. Оның хожайыны Жаратқан Ийениң Юсуп пенен бирге екенин ҳәм ол ислеген ҳәр бир исти табыслы қылып атырғанын көрди. Юсуп хожайынының кеўлинен шықты ҳәм оның жақын хызметшисине айланды. Сонлықтан оны үйи ҳәм барлық мал-мүлки үстинен басқарыўшы етип қойды. Хожайыны Юсупти үйи ҳәм пүткил мал-мүлки үстинен басқарыўшы етип тайынлағаннан баслап, Жаратқан Ийе Юсуп себепли Потифардың үйин жарылқады. Оның үйине, атызына ҳәм оған тийисли ҳәр бир нәрсеге берекет берди. Солай етип, Потифар өзиниң пүткил мал-мүлкин Юсуптиң ықтыярына тапсырып, өзи жейтуғын тамағынан басқа ҳеш нәрсе менен иси болмады. Юсуп қәдди-қәўмети келискен, шырайлы жигит еди. Арадан бир қанша ўақыт өткеннен соң, Потифардың ҳаялының Юсупке ышқы кетип, оған: – Мениң менен жат, – деди. Бирақ Юсуп қарсылық көрсетип, хожайынының ҳаялына былай деди: – Мине, хожайыным үйиндеги барлық затларды мениң ықтыярыма тапсырып, ҳеш бир иске араласпайды. Бул хожалықта меннен бийлиги күшли адам жоқ. Ол сеннен басқа ҳеш нәрсени меннен аямады. Себеби сен оның ҳаялысаң. Мен қалайынша бундай үлкен қылмыс ислеп, Қудайға қарсы гүна қыламан? Ҳаял Юсупке өзи менен бирге жатыўды ҳәм бирге болыўды ҳәр күни усыныс етсе де, Юсуп оның айтқанына көнбеди. Бир күни Юсуп өз ислерин ислеў ушын үйге кирди. Үйде хызметшилерден ҳеш ким жоқ еди. Сонда Потифардың ҳаялы Юсуптиң шапанынан услап: – Мениң менен жат, – деди. Бирақ Юсуп шапанын ҳаялдың қолында қалдырып, сыртқа қашып шықты. Ҳаял Юсуптиң шапанын таслап қашқанын көргенде, үй хызметшилерин шақырып, оларға: – Қараңлар, күйеўим алып келген мына еврей бизлерди масқара қылды-ғо! Ол мениң менен жатыў ушын ишке кирди. Бирақ мен қатты қышқырдым. Ол мениң қышқырып бақырғанымды еситкенде, шапанын қасыма таслап, сыртқа қашып кетти, – деди. Хожайыны үйге келгенше, ҳаял Юсуптиң шапанын сақлап қойды. Ҳаял күйеўине де сол сөзлерди айтып: – Сениң бул жерге алып келген еврей қулың маған келип, мени масқара қылмақшы болды. Бирақ мен қышқырып бақырғанымда, ол шапанын мениң қасыма таслап, сыртқа қашып кетти, – деди. Юсуптиң хожайыны ҳаялының: «Сениң қулың маған усылай иследи», – дегенин еситкенде ғәзепке минди. Ол Юсупти тутқынға алып, патшаның тутқынлары қамалатуғын қамақханаға таслатты. Бирақ Юсуп қамақта болғанда да, Жаратқан Ийе оның менен бирге болып, оған жақсылық иследи ҳәм қамақхана басшысына Юсупти унамлы етип көрсетти. Ол қамақханадағы барлық тутқынларды Юсуптиң қарамағына тапсырды. Ол жердеги барлық ислер ушын Юсуп жуўапкер болды. Қамақхана басшысы Юсупке тапсырған жумыслардың ҳеш бирине араласпады. Өйткени Жаратқан Ийе Юсуп пенен бирге болып, ол ислеген ҳәр бир исти табыслы қылды. Бир қанша ўақыттан соң, Мысыр патшасының шарап қуйыўшысы ҳәм нанбайы өз хожайынына, яғный Мысыр патшасына қарсы айып иследи. Фараон өзиниң усы еки хызметкерине, яғный бас шарап қуйыўшысы менен бас нанбайына ашыўланып, оларды сақшылардың басшысының үйине, Юсуп отырған қамақханаға қаматып таслады. Сақшылардың басшысы Юсупти олардың хызметине бекитти. Солай етип, олар бир қанша ўақыт қамақханада қалды. Бир күни түнде фараонның қамақта болған шарап қуйыўшысы менен нанбайы екеўи де түс көрди. Ҳәр түстиң өзинше мәниси бар еди. Ертеңине азанда Юсуп олардың жанына келгенде, екеўиниң де еңсеси түсип отырғанын көрди. Юсуп хожайынының үйинде өзи менен бирге қамалып жатырған фараонның хызметкерлеринен: – Бүгин неге қапа көринесиз? – деп сорады. Олар: – Бизлер түс көрген едик, бирақ оларды жорып беретуғын ҳеш ким жоқ, – деди. Юсуп оларға: – Түс жорыў Қудайдан емес пе? Түслериңизди маған айтып бериңлер, – деди. Сонда бас шарап қуйыўшы түсин Юсупке айтып: – Мен түсимде бир жүзим ағашын көрдим. Ағаштың үш шақасы бар екен. Олар бөрте сала гүллеп, солқым-солқым жүзим писти. Мениң қолымда фараонның кесеси бар екен. Мен жүзимлерди алып, фараонның кесесине сықтым да, кесени оның қолына бердим, – деди. Юсуп оған былай деди: – Бул түс мынаны аңлатады: үш шақа – үш күн. Үш күн ишинде фараон сениң тәғдириңди шешеди ҳәм сен бурынғы хызметиңе қайтасаң. Оған бурынғыдай шарап усынатуғын боласаң. Бирақ исиң жүрискеннен кейин, мени есиңе ал. Маған жақсылық ислеп, фараонға мен туўралы айт ҳәм мени бул қамақханадан шығарып ал. Себеби мен еврейлердиң жеринен урлап әкелингенмен. Бул жерде де қамаққа таслағандай ҳеш нәрсе ислемедим, – деди. Бас нанбай Юсуптиң түсти жақсы жорығанын көрип, оған былай деди: – Мен де түс көрдим. Түсимде басымда үш себет нан бар екен. Ең үстиндеги себетте фараонға арнап писирилген ҳәр түрли нан өнимлери бар екен. Бирақ қуслар басымдағы себеттен оларды шоқып жеп атыр екен, – деди. Юсуп оған былай деди: – Бул түс мынаны аңлатады: үш себет – үш күн. Үш күн ишинде фараон тәғдириңди шешип, сени дарға астырады ҳәм қуслар келип, денеңди шоқыйды. Үшинши күни фараон өзиниң туўылған күнинде барлық хызметкерлерине арнап зыяпат берди. Сонда ол өз хызметкерлериниң алдында бас шарап қуйыўшысы менен бас нанбайының тәғдирин шешти. Бас шарап қуйыўшыны өз хызметине қайтарды. Солай етип, бас шарап қуйыўшы және фараонға кесесин усынатуғын болды. Бирақ бас нанбайды, Юсуп жорығандай, дарға астырды. Бас шарап қуйыўшы Юсупти еске алмады, оны умытып жиберди. Арадан еки жыл өткенде, фараон түс көрди. Түсинде ол Нил дәрьясының жағасында тур екен. Дәрьядан шырайлы ҳәм семиз, жети сыйыр шығып, қамыслықта отлай баслады. Соңынан дәрьядан сықылсыз ҳәм арық жети сыйыр шығып, дәрьяның жағасындағы алдынғы сыйырлардың жанына барып турды. Сықылсыз ҳәм арық сыйырлар шырайлы ҳәм семиз жети сыйырды жеп қойды. Сол ўақытта фараон оянып кетти. Ол және уйықлап кетип, қайтадан түс көрди. Түсинде бир пақалда жети жақсы ҳәм толық масақ өсип тур екен. Соңынан пуш ҳәм шығыс самалы кептирген жети масақ өсип шықты. Бул пуш масақлар жақсы ҳәм толық масақларды жутып жиберди. Сол ўақытта фараон уйқысынан оянып кетип, буның түс екенин билди. Азанда фараон тынышсызланып, Мысырдың барлық ўәлий руўханийлери менен данышпанларын шақыртып алды да, оларға көрген түслерин айтып берди. Деген менен, олардың ҳеш бири фараонның түслерин жорый алмады. Сонда бас шарап қуйыўшы фараонға былай деди: – Бүгин мен өз айыбымды мойынлаўға мәжбүрмен. Бир күни сиз өзиңиздиң қулларыңыз болған маған ҳәм бас нанбайға ашыўланып, бизлерди сақшылардың басшысының үйине, қамақханаға қаматқан едиңиз. Бир күни түнде екеўимиз де түс көрдик. Ҳәр түстиң өзинше мәниси бар еди. Сол жерде бизлер менен бирге сақшылардың басшысының қулы болған, бир еврей жигит бар еди. Бизлер түслеримизди оған айтып бергенимизде, ол жорып берди. Ҳәмме нәрсе ол жорығандай болды: мен өз хызметиме қайттым, ал нанбай дарға асылды. Сонда фараон Юсупке адам жиберип, оны тезлик пенен қамақханадан алдырды. Юсуп сақал-муртын алып, кийимлерин алмастырғаннан кейин, фараонның алдына келди. Фараон Юсупке: – Мен бир түс көрдим, бирақ оны ҳеш ким жорый алмады. Еситиўимше, сен түс жорый алады екенсең, – деди. Юсуп фараонға: – Түс жорыў мениң қолымда емес. Бирақ сизиң ийгилигиңиз ушын, Қудайдың Өзи жорыйды, – деди. Сонда фараон Юсупке былай деди: – Түсимде Нил дәрьясының жағасында турған екенмен. Сол ўақытта дәрьядан семиз ҳәм шырайлы жети сыйыр шығып, қамыслықта отлай баслады. Соңынан дәрьядан арық, сықылсыз ҳәм ети сүйегине жабысқан жети сыйыр шықты. Мен пүткил Мысыр елинде бундай арық сыйырларды ҳеш көрмеген едим. Сықылсыз ҳәм арық сыйырлар семиз сыйырларды жеп қойды. Бирақ семиз сыйырлар олардың қарнына түссе де, ҳеш нәрсе болмағандай, арық сыйырлар бурынғысынша арық болып қала берди. Соннан кейин, мен оянып кеттим. Кейин мен басқа түс көрдим. Түсимде бир пақалда толық ҳәм жақсы жети масақ өсип шыққанын көрдим. Соңынан пуш, жиңишке ҳәм шығыс самалы кептирген жети масақ өсип шықты. Жиңишке масақлар жақсы жети масақты жутып жиберди. Мен түслеримди ўәлий руўханийлерге айтып бердим, бирақ олардың ҳеш бири жорый алмады. Юсуп фараонға былай деди: – Фараон, сизиң еки түсиңиз де бир мәнисти аңлатады. Қудай не ислейжағын сизге билдирипти. Жети шырайлы сыйыр – жети жыл. Жети жақсы масақ та – жети жыл. Бул түслердиң мәниси бир. Олардан соң шыққан арық ҳәм сықылсыз жети сыйыр менен шығыс самалы кептирген жети жиңишке масақ жети жыл ашлық болатуғынын билдиреди. Мен жаңа айтқанымдай, Қудай не ислейжағын сизге көрсетипти. Пүткил Мысыр жеринде жети жыл молшылық болады. Ал оннан кейин болса, молшылық жылларын умыттыратуғын жети жыл ашлық болады. Бул ашлық жерди жүдетип жибереди. Кейин болатуғын ашлық соншелли аўыр болғанлықтан, бурын болған молшылықты умыттырып жибереди. Сизиң бир мәнистеги түсти еки рет көриўиңиздиң мәниси – Қудайдың анық қарар еткенин ҳәм буны тез арада иске асыратуғынын билдиреди. Енди сиз ақыллы ҳәм дана бир адамды таўып, оған Мысырды басқарыўды тапсырың. Және де, сиз ел үстинен қадағалаўшыларды тайынлап, Мысыр жериндеги молшылықтың жети жылында өнимниң бестен бир бөлегин жыйнатың. Ол адамлар келешектеги молшылық жылларының пүткил азығын топлап, қалалардағы сизге тийисли телеклерге жыйнап сақласын. Жети жыллық ашлық ўақтында бул ғәлле қорлары Мысырға азық болып, ел ашлықтан қырылмайды. Бул усыныс фараонға ҳәм оның барлық хызметкерлерине мақул түсти. Фараон хызметкерлерине: – Бизлер Қудайдың Руўхына ийе болған бул адамнан басқа биреўди таба аламыз ба? – деди. Соңынан ол Юсупке былай деди: – Қудай булардың ҳәммесин саған ашып берген екен, демек, сеннен ақыллы ҳәм дана адам болмағаны. Мен сарайымды басқарыўды саған тапсыраман, пүткил халқым сениң буйрықларыңа қулақ асатуғын болады. Мен тахтым менен ғана сеннен үстин боламан. Ҳәзирден баслап, мен сени пүткил Мысыр үстинен ҳүкимдар етип тайынлайман. Соңынан фараон бармағындағы мөр жүзигин шешип алып, Юсуптиң бармағына тақты. Оған ҳасыл зығыр шапан кийгизип, мойнына алтын шынжыр тақты. Фараон Юсупти өзинен кейинги екинши дәрежели арбаға миндирип, оның алдында: «Тәжим етиңлер!» – деп жар салыўды буйырды. Солай етип, фараон Юсупти пүткил Мысыр ели үстинен ҳүкимдар етип қойды. Соңынан фараон Юсупке және: – Фараон – мен боламан, бирақ сениң рухсатыңсыз пүткил Мысырда ҳеш ким тырп ете алмайды, – деди. Фараон Юсупке Сафнат-Панеах деген ат қойып, оны Уон қаласындағы руўханий Потифераның қызы Асенатқа үйлендирди. Солай етип, Юсуп Мысыр елин аралап шықты. Юсуп Мысыр патшасы фараонның хызметине тайынланғанда отыз жасында еди. Юсуп фараонның алдынан кетип, пүткил Мысыр жерин аралаўға шықты. Жети жыллық молшылық ўақтында жер мол өним берди. Юсуп Мысырда жети жыл ишинде өнген өнимлердиң ҳәммесин жыйнап, қалаларда сақлады. Ҳәр бир қала әтирапындағы атызларда өнген өнимлерди сол қалаға жыйнап қойды. Юсуп теңиз қумындай мол ғәлле жыйнағанлықтан, оны өлшеўди тоқтатты. Өйткени ғәлле өлшеп болмайтуғын дәрежеде көп еди. Ашлық жыллары басланбастан бурын Уон қаласының руўханийи Потифераның қызы Асенат Юсупке еки ул туўып берди. Юсуп: «Қудай маған барлық қыйыншылықларымды ҳәм әкемниң үйин умыттырды», – деп, туңғыш улының атын Менашше деп қойды. Юсуп екинши улын Эфрайым деп атап: «Қыйыншылық көрген елимде Қудай мени өсип-өндирди», – деди. Мысырда жети жыллық молшылық та тамамланды. Юсуптиң айтқанындай, жети жыллық ашлық басланды. Ҳәмме еллерде ашлық болса да, пүткил Мысыр елинде азық-аўқат болды. Пүткил Мысыр ели аш бола баслағанда, халық фараонға жалбарынып, нан сорады. Сонда фараон оларға: «Юсупке барыңлар, ол сизлерге не десе, соны ислеңлер», – деди. Ашлық пүткил елди жайлап алғанда, Юсуп телеклерди ашып, мысырлыларға ғәлле сата баслады. Себеби Мысырда ашлық ҳәўиж алған еди. Юсуптен ғәлле сатып алыў ушын, Мысырға барлық еллерден адамлар келетуғын еди. Өйткени пүткил жер жүзинде ашлық күшейген еди. Яқып Мысырда ғәлле бар екенин билгенде, улларына: – Неге бир-бириңизге қарап отырсызлар? Мен Мысырда ғәлле бар екенин еситтим. Өлмей тири қалыўымыз ушын, сизлер ол жаққа барып, ғәлле сатып алып келиңлер, – деди. Солай етип, Юсуптиң он әжағасы ғәлле сатып алыў ушын, Мысырға кетти. Бирақ Яқып Юсуптиң иниси Беняминди олар менен бирге жибермеди. Себеби ол улының бир бәлеге жолығыўынан қорқатуғын еди. Солай етип, ғәлле сатып алыўға келгенлер менен бирге Израилдың уллары да Мысырға келди. Өйткени Қанан жеринде де ашлық болып атырған еди. Юсуп Мысыр елиниң басшысы болып, елдеги пүткил халыққа ғәлле сататуғын еди. Сонда Юсуптиң ағалары келип, оның алдында маңлайлары жерге тийгенше ийилип, тәжим етти. Юсуп ағаларын көрип, оларды таныды. Бирақ өзин оларды танымайтуғындай қылып көрсетип, қатал сөйледи ҳәм олардан: – Қаяқтан келдиңлер? – деп сорады. Олар Юсупке: – Бизлер азық-аўқат сатып алыў ушын, Қанан жеринен келдик, – деп жуўап берди. Юсуп ағаларын таныса да, ағалары оны танымады. Юсуп олар ҳаққында көрген түслерин еслеп, оларға: – Сизлер жансызларсыз! Бул елдиң ҳәлсиз жерлерин билиў ушын келгенсизлер, – деди. Олар Юсупке: – Яқ, мырзамыз! Сизиң қулларыңыз болған бизлер азық-аўқат сатып алыў ушын келдик. Бизлер ҳәммемиз бир әкениң улларымыз. Сизиң қулларыңыз болған бизлер ҳадал адамлармыз, жансыз емеспиз, – деди. Юсуп оларға және: – Яқ, сизлер елдиң ҳәлсиз жерлерин билиў ушын келгенсизлер, – деди. Олар: – Сизиң қулларыңыз болған бизлер он еки туўысқанбыз. Ҳәммемиз Қанан жеринде жасайтуғын бир әкениң улларымыз. Ең кишкенемиз ҳәзир әкемиздиң жанында, ал басқа биреўи жойтылып кетти, – деди. Юсуп оларға былай деди: – Әне, айтқанымдай, сизлер жансызларсыз. Енди сизлер сынаўдан өтесиз. Егер генже иниңиз бул жерге келмесе, фараонның басы менен ант ишемен, сизлер бул жерден кетпейсизлер. Араңыздан бириңизди жибериң, ол барып, иниңизди алып келсин. Ал қалғанларыңыз қамақта турасызлар. Сөзлериңиздиң ҳақыйқат ямаса жалған екенлигин тексерип көремиз. Егер сөзлериңиз жалған болса, фараонның басы менен ант ишемен, сизлер жансызларсыз. Солай етип, Юсуп ағаларын үш күнге қаматып қойды. Үшинши күни оларға: – Мен Қудайдан қорқатуғын адамман. Егер сизлер былай ислесеңиз, бир қасық қаныңыздан кешемен: өзлериңиздиң ҳадал адамлар екенлигиңизди дәлиллеўиңиз ушын, араңыздан бириңиз қамақта қалсын, ал қалғанларыңыз аш қалған хожалықларыңыз ушын ғәлле алып кетиңлер. Соңынан кишкене иниңизди маған алып келиңлер. Сонда сөзлериңиздиң ҳақыйқый екенлиги дәлилленип, өлимнен аман қаласызлар, – деди. Олар буған келисим берди. Олар бир-бирине: «Шынында да, бизлер инимизге ислеген исимиз ушын жазаланып атырмыз. Ол бизлерге жалбарынғанда, оның қалай қыйналғанын көрсек те, оны тыңламадық. Сол себептен бизлердиң басымызға да усы қыйыншылық түсти», – дести. Рубен оларға: – «Балаға жаманлық ислемеңлер», – деп сизлерге ескертпеген бе едим? Бирақ сизлер тыңламадыңлар. Мине, ҳәзир оның қанының қуны бизлерден талап етилип атыр, – деди. Юсуптиң өзлерин түсинетуғынын ағалары билмеди, себеби Юсуп олар менен дилмаш арқалы сөйлескен еди. Юсуп ағаларының жанынан кетип, жылап жиберди. Соңынан қайтып келип, олар менен сөйлести ҳәм араларынан Шимонды тутқынға алып, басқаларының көз алдында байлатып қойды. Юсуп ағаларының қапларын ғәллеге толтырыўды, гүмислерин ҳәр бириниң қабына қайтарып салыўды ҳәм жол азығын бериўди буйырды. Айтылған сөз орынланды. Юсуптиң ағалары ғәллелерин ешеклерине артып, жолға түсти. Түнеген жеринде олардың биреўи ешегине жем берейин деп қаптың аўзын ашты ҳәм өзиниң гүмисиниң қаптың аўзында турғанын көрди. Ол туўысқанларына: – Гүмисимди қайтарып берипти. Мине, ол қабымның ишинде екен, – деди. Сонда олардың жүреклери суўлап, қалтырасып, бир-бирине: – Қудайдың бизлерге бул не қылғаны? – деди. Олар Қананға, әкеси Яқыпқа қайтып келип, басларынан кеширгенлериниң ҳәммесин айтып берип, былай деди: – Сол елдиң басшысы бизлер менен қатал сөйлесип, бизлерди елге келген жансызлар деп есаплады. Бизлер оған: «Бизлер ҳадал адамлармыз, жансызлар емеспиз. Бизлер он еки туўысқан болып, бир әкениң улларымыз. Бир инимиз жойтылып кетти, ал кишкене инимиз ҳәзир Қананда, әкемиздиң жанында қалды», – дедик. Сол елдиң басшысы бизлерге: «Сизлердиң ҳадал адамлар екенлигиңизди мен мынадан билемен: туўысқаныңыздың биреўин қасымда қалдырың да, ал қалғанларыңыз аш қалған хожалықларыңыз ушын ғәлле алып, кете бериңлер. Ал генже иниңизди маған алып келесизлер. Мен сонда сизлердиң жансыз емес, ал ҳадал адамлар екенлигиңизди билемен ҳәм туўысқаныңызды сизлерге қайтарып беремен. Сонда сизлер бул елде саўда ислей аласызлар», – деди. Олар қапларын босатып атырып, ҳәр қайсысы өз қабының ишинен түйиўли гүмисин таўып алды. Түйиўли гүмислерин көргенде, олардың өзлери де, әкеси де қорқып кетти. Сонда Яқып улларына: – Сизлер мени перзентлеримнен айырдыңлар: Юсуп жоқ, Шимон жоқ, енди Беняминди де алып кетпекшисизлер. Маңлайым буншелли қара болмаса! – деди. Рубен әкесине: – Егер мен Беняминди қайтарып әкелмесем, мениң еки улымды өлтире ғой. Беняминди маған тапсыр, мен оны саған қайтарып әкелемен, – деди. Бирақ Яқып: – Улымды сизлер менен жибермеймен, өйткени ағасы өлип, ол жалғыз қалды. Егер ол жолда бир бәлеге жолықса, сизлер мениң ғарры басымды сол қайғы менен өлилер мәканына жибересизлер, – деди. Қанан жериндеги ашлық күшли еди. Мысырдан алып келинген ғәлле таўысылғаннан кейин, Яқып улларына: – Және барып, аз-маз азық-аўқат сатып әкелиңлер, – деди. Яҳуда әкесине былай деди: – Ол адам бизлерге: «Егер иниңиз сизлер менен бирге келмесе, көзиме көринбеңлер», – деп қатаң айтқан еди. Егер инимизди бизлер менен бирге жиберсең, барып, саған азық-аўқат алып келемиз. Егер жибермесең, бизлер бара алмаймыз, себеби ол адам: «Иниңиз сизлер менен бирге келмесе, көзиме көринбең», – деген еди. Израил: – Не ушын сизлер ол адамға және бир иниңиздиң бар екенин айтып, мениң басымды бәлеге қойдыңыз? – деди. Олар әкесине: – Ол адам бизлерден өзлеримиз ҳәм туўысқанларымыз ҳаққында шуқлап сорап: «Әкеңиз еле тири ме? Басқа туўысқаныңыз бар ма?» – дегенде, бизлер оның сораўларына жуўап бердик. Оның бизлерге: «Иниңизди алып келиң», – деп айтатуғынын қаяқтан билиппиз? – деди. Яҳуда әкеси Израилға: – Баланы мениң менен жибер, кетейик. Сонда сен де, бизлер де, балаларымыз да өлмей, тири қаламыз. Мен бала ушын басым менен жуўап беремен, оны меннен талап етесең. Егер мен оны алдыңа қайтарып әкелмесем, онда бир өмир сениң алдыңда айыпкер боламан. Егер ўақытты соза бермегенимизде, ҳәзирге дейин еки рет барып келген болар едик, – деди. Ақырында Израил улларына былай деди: – Мейли, онда былай ислең: өзлериңиз бенен бирге бул жердиң ең жақсы өнимлеринен алып, ол адамға саўғаға аз-маз бальзам, аз-маз пал ҳәм мум, ладан, писте, бадам алып барыңлар. Қапларыңыздың аўзында қайтып келген гүмислерди қайтарып бериўиңиз ушын, еки есе гүмис алып кетиңлер. Мүмкин, алжасық болған шығар. Иниңизди алып, сол адамға қайтып барыңлар. Қүдирети күшли Қудай ол адамның жүрегине сизлерге деген реҳим берсин, ол сизлердиң сол туўысқаныңыз бенен Беняминди сизлерге қайтарып берсин. Ал маған келсек, егер мен баласыз қалатуғын болсам, мейли, баласыз қала қояйын. Солай етип, туўысқанлар саўғаларды, еки есе гүмисти ҳәм Беняминди алып, Мысырға қарай жолға шықты ҳәм Юсуптиң алдына келди. Юсуп олардың жанындағы Беняминди көргенде, өзиниң үй басқарыўшысына: – Бул адамларды мениң үйиме алып бар да, мал сойып, аўқат таярла. Өйткени олар түски аўқатты мениң менен бирге жейди, – деди. Үй басқарыўшысы Юсуптиң айтқанындай ислеп, оларды Юсуптиң үйине алып барды. Туўысқанлар өзлериниң Юсуптиң үйине апарылғанын көргенде қорқып кетип, бир-бирине: «Бурын қапларымызға қайтарып салынған гүмисти сылтаўлап, ол бизлерди усы жерге алып келген шығар. Ол бизлерге топылып, өзлеримизди қул етпекши ҳәм ешеклеримизди тартып алмақшы шығар», – дести. Олар қапының кирер аўзында Юсуптиң үй басқарыўшысына жақынлап барып: – Мырзамыз, бизлер буннан алдын азық-аўқат сатып алыў ушын бул жерге келген едик. Қайтарсын түнеген жеримизде қапларымызды ашып қарағанымызда, ҳәр биримиз гүмисимиздиң басы бузылмай, қаптың аўзында турғанын көрип, ҳайран қалдық. Бизлер оны қайтарып алып келдик. Буннан тысқары, бизлер азық-аўқат сатып алыў ушын қосымша гүмис алып келдик. Ал сол гүмисимизди қапларымызға ким салып қойғанын бизлер билмеймиз, – деди. Үй басқарыўшысы: – Қәўетерленбеңлер ҳәм қорқпаңлар. Қапларыңыздағы бул ғәзийнени сизлердиң ҳәм әкеңиздиң Қудайы қапларыңызға салып кетипти. Мен гүмисиңизди алдым, – деди. Соңынан ол Шимонды олардың алдына алып келди. Үй басқарыўшы оларды Юсуптиң үйине алып келип, аяқларын жуўыў ушын суў ҳәм ешеклерине жем берди. Туўысқанлар түске, Юсуптиң келиўине саўғаларын таярлап қойды. Себеби өзлериниң сол жерде аўқатланатуғынын еситкен еди. Юсуп үйге келгенде, олар саўғаларын ишке әкелип, Юсупке берди ҳәм оның алдында жерге дейин ийилип, тәжим етти. Юсуп олардан ҳал-аўҳал сорап болғаннан кейин: – Өзлериңиз айтқан ғарры әкеңиз аман-саў жүр ме? Ол еле тири ме? – деди. – Сизиң қулыңыз болған әкемиз аман-саў жүр, ол еле тири, – деп олар ҳүрмет пенен ийилип, тәжим етти. Юсуп көз таслап, өзи менен бир анадан туўылған иниси Беняминди көргенде: – Бул маған айтқан генже иниңиз бе? – деп сорады ҳәм Беняминге: – Қудай саған мийримин түсирсин, улым, – деди де, дәрҳал сол жерден шығып кетти. Өйткени туўысқанын көргенде, оның жүреги елжиреп кеткен еди. Юсуп бөлмесине кирип, сол жерде жылап алды. Ол бетин жуўғаннан кейин сыртқа шықты да, өзин қолға алып: – Аўқат әкелинсин! – деп буйырды. Юсупке бөлек, аға-инилерине бөлек ҳәм Юсуп пенен аўқатланып отырған мысырлыларға бөлек дастурхан жайылды. Себеби мысырлылар еврейлер менен бирге аўқат жемейтуғын еди, бул олар ушын мәкириў есапланатуғын еди. Туўысқанлары Юсуптиң қарсы алдында үлкенинен кишисине дейин, жасы бойынша отырды. Олар таң қалысып, бир-бирине қарады. Юсуптиң дастурханынан оларға аўқат жиберилди. Сонда Беняминниң пайы басқаларға қарағанда бес есе артық болды. Олар Юсуп пенен бирге ишип, кеўил көтерип отырды. Юсуп өзиниң үй басқарыўшысына былай деп буйырды: – Бул адамлардың қапларын өзлери көтере алғанша азық-аўқатқа толтыр ҳәм ҳәр бириниң гүмисин қабының аўзына сал. Ең генжесиниң қабының аўзына ғәлле ушын төленген гүмисине қоса, мениң гүмис кесемди де салып қой. Үй басқарыўшысы Юсуптиң айтқанындай етип иследи. Ертеңине таң атыўдан, сол адамлар ешеклери менен бирге жолға атландырылды. Олар қаладан узақлап кетпей турып, Юсуп өзиниң үй басқарыўшысына былай деп буйырды: – Бар, сол адамлардың изинен қуў. Жетип алғаныңнан кейин, оларға былай деп айт: «Не ушын сизлер жақсылыққа жаманлық қайтардыңыз? Не ушын хожайынымның гүмис кесесин урлап кеттиңиз? Хожайыным оннан ишип, оны пал ашыў ушын қолланады-ғо. Сизлер жаман ис иследиңлер». Үй басқарыўшысы ағалы-инилилердиң изинен қуўып жетип, оларға усы гәплерди айтты. Ағалы-инилилер оған: – Мырзамыз, не ушын бундай сөзлерди айтып турсыз? Сизиң қулларыңыз болған бизлер бундай ислерди ислеўден аўлақпыз. Ҳәтте, бизлер қапларымыздың аўзынан тапқан гүмисти Қанан жеринен сизге қайтарып әкелип берген едик-ғо. Қалай бизлер хожайыныңыздың үйинен гүмис ямаса алтын урлаймыз? Гүмис кесе қулларыңыздың қайсы биринен табылса, сол өлтирилсин, ал қалғанларымыз хожайынымызға қул болайық, – деди. Үй басқарыўшысы: – Мейли, сизлер айтқандай болсын. Кесе кимнен табылса, сол мениң қулым болады. Ал қалғанларыңыз айыпсыз боласыз, – деди. Олар дәрҳал қапларын жерге түсирип, аўызларын ашты. Үй басқарыўшы үлкенинен баслап, кишисине дейин, ҳәммесиниң қапларын тексерип шықты. Кесе Беняминниң қабынан табылды. Туўысқанлар қайғыдан кийимлерин жыртты ҳәм жүклерин ешеклерине артып, қалаға қайтып барды. Яҳуда ҳәм туўысқанлары Юсуптиң үйине келгенде, ол еле үйде еди. Олар Юсуптиң алдында жерге жығылды. Юсуп оларға: – Неге бундай иследиңиз? Мендей адамның пал ашып, билип алатуғынын билмедиңиз бе? – деди. Сонда Яҳуда: – Мырзамызға бизлер не айта аламыз? Не деп түсиндире аламыз? Өзлеримизди қалай ақлай аламыз? Қудай қулларыңыздың айыбын әшкара етти. Бизлер де, кесе табылған адам да сизге қул боламыз, – деди. Юсуп: – Яқ, мен бундай ислеўден аўлақпан. Кесе кимнен табылған болса, тек сол маған қул болады. Ал сизлер аман-есен әкеңиздиң алдына қайта бериң, – деди. Сонда Яҳуда Юсупке жақынырақ келип былай деди: – Мырзам, маған бир сөз айтыўға рухсат етиң. Сиз фараон менен бирдей бийликке ийесиз, қулыңызға ашыўланбаң. Мырзам, сиз қулларыңыз болған бизлерден: «Әкеңиз ямаса басқа туўысқаныңыз бар ма?» – деп сорағаныңызда, бизлер сизге: «Ғарры әкемиз ҳәм оның қартайғанда көрген генже улы бар. Оның туўысқаны өлип, анасынан жалғыз қалған еди ҳәм әкемиз оны жақсы көреди», – деген едик. Сонда сиз қулларыңыз болған бизлерге: «Оны маған алып келиң, бир көрейин», – деген едиңиз. Бирақ бизлер сизге: «Бала әкесин таслап кете алмайды. Егер әкеси оннан айырылса, өлип қалады», – деген едик. Сиз қулларыңыз болған бизлерге: «Егер генже иниңиз сизлер менен бирге келмесе, көзиме көринбең», – деген едиңиз. Бизлер сизиң қулыңыз болған әкемизге қайтып барғанымызда, сизиң сөзлериңизди оған айтып бердик. Әкемиз: «Және барып, бизлерге аз-маз азық-аўқат сатып алыңлар», – дегенде, бизлер оған: «Бара алмаймыз, егер генже инимиз бизлер менен бирге барса ғана, барамыз. Генже инимиз бизлер менен бирге болмаса, ол адамның жүзин көре алмаймыз», – дедик. Сонда қулыңыз болған әкемиз бизлерге: «Ҳаялым Раҳиланың маған еки ул туўып бергенин билесиз. Биреўинен айырылдым. Оны бир ҳайўан тилким-тилким етип таслаған, соннан бери оны қайтып көрмедим. Егер сизлер буны да алып кетсеңиз ҳәм ол бир бәлеге жолықса, онда сизлер мениң ғарры басымды сол қайғы менен өлилер мәканына жибересизлер», – деди. Енди мен сизиң қулыңыз болған әкемизге қайтып барғанымда, оның жанынан артық көретуғын улы қасымда болмаса, ол улының жоқ екенин көрип, өлип қалады. Сонда сизиң қулыңыз болған бизлер қулыңыз болған әкемиздиң ғарры басын сол қайғы менен өлилер мәканына жиберемиз. Сизиң қулыңыз болған мен бул бала ушын басым менен жуўап беремен деп, әкеме: «Егер оны саған қайтарып алып келмесем, онда мен бир өмир сениң алдыңда айыпкер болайын», – дедим. Сонлықтан енди баланың орнына сизге мен қул болып қалайын. Ал бала туўысқанлары менен бирликте қайта берсин. Себеби бала жанымда болмаса, әкеме қалай қайтып бараман? Мен әкемниң басына түсетуғын бахытсызлыққа шыдай алмайман. Сонда Юсуп хызметшилердиң алдында өзин артық тута алмай: – Ҳәммени бул жерден шығарып жибериң! – деп бақырды. Солай етип, Юсуп туўысқанларына өзин танытқанда, оның жанында ҳеш ким жоқ еди. Оның даўыслап жылағаны соншелли, мысырлылар да оның жылағанын еситти. Бул ҳаққында хабар фараонның сарайына да жетип барды. Юсуп туўысқанларына: – Мен Юсуппен! Әкем еле тири ме? – деди. Бирақ туўысқанлары оның алдында албырап, не деп жуўап берерин билмеди. Юсуп оларға: – Маған жақынырақ келиңлер, – деди. Олар жақынырақ келгенде, Юсуп сөзин былай деп даўам етти: – Мен сизлер Мысырға сатып жиберген туўысқаныңыз Юсуппен! Мени бул жерге сатып жибергениңиз ушын қыйналмаң ҳәм өзлериңизди айыпламаң. Қудай адамлардың өмирин сақлап қалыў ушын, мени сизлерден алдын бул жерге жиберди. Елде еки жылдан бери ашлық болмақта, және бес жыл даўамында жер де егилмейди, зүрәәт те жыйналмайды. Қудай жер жүзинде урпақларыңызды сақлап қалыў ушын ҳәм таң қаларлық жол менен жанларыңызды қутқарыў ушын, мени сизлерден алдын бул жерге жиберди. Мени бул жерге сизлер жибергениңиз жоқ, ал Қудай жиберди. Ол мени фараонға кеңесгөй, оның сарайына хожайын ҳәм пүткил Мысыр елине басшы етип қойды. Сизлер дәрҳал әкемниң алдына барың да, оған улыңыз Юсуп: «Қудай мени пүткил Мысыр елине басшы етип қойды. Иркилмей, жаныма кел. Сен балаларың, ақлықларың, сүриў ҳәм падаларың, пүткил мал-мүлкиң менен бирликте Гошен жерине орналасып, мениң жанымда боласаң. Сол жерде мен сени бағаман, өйткени ашлық және бес жыл даўам етеди. Болмаса сен, хожалығың ҳәм саған тийисли ҳәмме нәрсе набыт болады», – деп айтып атыр деңлер. Соңынан ол туўысқанларына және: – Мине, сизлер де, иним Бенямин, сен де өз көзлериңиз бенен көрип турғаныңыздай, сизлерге бул сөзлерди айтып турған мен – ҳақыйқаттан да, Юсуп боламан. Мысырда мениң қаншелли атақ-абырайға ийе екенимди ҳәм өзлериңиз көрген нәрселердиң ҳәммесин әкеме айтып бериң. Әкемди дәрҳал бул жерге алып келиң, – деди. Соңынан Юсуп иниси Беняминниң мойнынан қушақлап жылады. Бенямин де оны қушақлап жылады. Юсуп барлық ағаларын да сүйип, оларды қушақлап жылады. Кейин туўысқанлары оның менен сөйлесе баслады. Юсуптиң туўысқанлары келгени ҳаққында хабар фараонның сарайына жетип барғанда, фараон ҳәм оның хызметшилери буған қуўанды. Фараон Юсупке былай деди: – Туўысқанларыңа айт, олар ешеклерине жүклерин артып, Қананға қайтсын. Әкесин ҳәм хожалықларын алып, усы жерге қайтып келсин. Мен оларға Мысырдың ең жақсы жерлерин беремен, ишип-жейтуғыны мол болады. Және де, оларға былай деп айтыўыңды да буйыраман: балалары ҳәм ҳаяллары ушын Мысырдан арбалар алып кетсин ҳәм әкеңизди бул жерге алып келсин. Қалып кеткен затларына ашынбасын, пүткил Мысырдың ең жақсы затлары олардики болады. Израилдың уллары айтылғанларды иследи. Юсуп фараонның буйрығы бойынша оларға арбалар ҳәм жол ушын азық берди. Юсуп олардың ҳәр бирине бир шапаннан, ал Беняминге үш жүз шекел гүмис пенен бес шапан берди. Ол әкесине арнап, он ешекке Мысырдың ең жақсы затларын жүкледи ҳәм әкесиниң жолы ушын, он машаға дән, нан ҳәм азық-аўқат артып жиберди. Юсуп туўысқанларын жолға шығарып салып атырып: – Жолда жәнжеллесип жүрмеңлер, – деди. Юсуптиң туўысқанлары Мысырдан шығып, Қанан елине, әкеси Яқыптың жанына қайтып келди. Олар әкесине: – Юсуп тири екен, ол ҳәзир пүткил Мысыр елин басқарып тур, – деди. Бирақ Яқыптың жүреги бүлк етпеди ҳәм оларға исенбеди. Олар әкесине Юсуптиң өзлерине айтқан барлық сөзлерин айтып берди. Яқып өзин көширип әкелиў ушын Юсуптиң жиберген арбаларын көргенде, руўхына жан кирди. Сонда Израил: – Енди исенемен, улым Юсуп еле тири екен! Өлмесимнен бурын барып, оны көретуғын болдым, – деди. Солай етип, Израил өзиниң барлық мал-мүлкин алып, жолға шықты. Беер-Шебаға жетип келгенде, әкеси Ысақтың Қудайына арнап қурбанлықлар шалды. Қудай түнде Израилға аян берип: – Яқып, Яқып! – деди. – Ләббәй, – деди ол. Қудай оған былай деди: – Мен Қудайман, әкеңниң Қудайыман. Сен Мысырға барыўдан қорқпа. Мен ол жерде сениң урпақларыңнан уллы халық жаратаман. Мен сениң менен бирге Мысырға бараман ҳәм урпақларыңды усы жерге сөзсиз қайтарып алып келемен. Қайтыс болғаныңда, Юсуп өз қоллары менен көзлериңди жабады. Соңынан Яқып Беер-Шебадан жолға шықты. Израилдың уллары әкеси Яқыпты, балаларын ҳәм ҳаялларын фараон жиберген арбаларға мингизип, алып кетти. Олар малларын ҳәм Қанан жеринде жыйнаған пүткил мал-мүлкин алып, Мысырға келди. Яқып пенен оның пүткил урпақлары бирге еди. Яқып өзи менен бирге улларын, қызларын, ақлықларын, яғный пүткил урпақларын алып, Мысырға көшип келди. Израилдың, яғный Яқыптың Мысырға алып келген улларының ҳәм урпақларының атлары төмендегише: Яқыптың туңғышы – Рубен. Рубенниң уллары: Ханох, Паллу, Хесрон ҳәм Кармий. Шимонның уллары: Емуел, Ямин, Оҳад, Яхин, Сохар ҳәм қананлы ҳаялынан туўылған Шаул. Лебийдиң уллары: Гершон, Қоҳат ҳәм Мерарий. Яҳуданың уллары: Эр, Онан, Шела, Перес ҳәм Зерах. Бирақ Эр менен Онан Қананда қайтыс болған еди. Перестиң уллары: Хесрон ҳәм Хамул. Иссахардың уллары: Тола, Пуўа, Иоб ҳәм Шимрон. Зебулонның уллары: Серед, Элон ҳәм Яхлеел. Булар Леаның Яқыпқа туўып берген уллары ҳәм олардың урпақлары. Леа оларды ҳәм қызы Динаны Паддан-Арамда туўған еди. Яқыптың Леа арқалы тараған урпақлары барлығы болып отыз үш еди. Гадтың уллары: Сифйон, Хаггий, Шуний, Эсбон, Эрий, Ародий ҳәм Арелий. Ашердиң уллары: Имна, Ишўа, Ишўий, Бериа ҳәм олардың қарындасы Серах. Берияның уллары: Хебер ҳәм Малкиел. Булар Лабанның қызы Леаға берген шорысы Зилпаның Яқыпқа туўып берген уллары ҳәм олардың урпақлары. Олар барлығы он алты еди. Яқыптың ҳаялы Раҳиланың уллары Юсуп ҳәм Бенямин еди. Мысырда Юсуп Менашше ҳәм Эфрайым деген еки уллы болды. Юсупке оларды Уон қаласының руўханийи болған Потифераның қызы Асенат туўып берди. Беняминниң уллары: Бела, Бехер, Ашбел, Гера, Нааман, Эхий, Рош, Муппим, Хуппим ҳәм Ард. Булар Раҳиланың Яқыпқа туўып берген уллары ҳәм олардың урпақлары. Олар ҳәммеси болып он төрт еди. Данның улы: Хушим. Нафталийдиң уллары: Яхсиел, Гуний, Есер ҳәм Шиллем. Булар Лабанның қызы Раҳилаға берген шорысы Билҳаның Яқыпқа туўып берген уллары ҳәм олардың урпақлары. Олар ҳәммеси жетеў еди. Яқыптың улларының ҳаялларын қоспағанда, Яқыптың урпағынан болған ҳәм оның менен бирге Мысырға келгенлердиң саны ҳәммеси болып алпыс алты адам еди. Юсуптиң Мысырда туўылған еки улы менен бирликте Мысырға көшкен Яқыптың хожалығы ҳәммеси болып жетпис адам еди. Яқып Гошен жеринде көрисетуғынын айтыў ушын Юсупке алдын ала Яҳуданы жиберди. Олар Гошен жерине жетип келгенде, Юсуп өзиниң арбасын жегип, әкеси Израилды көриў ушын, Гошенге барды. Юсуп әкесин көре сала, оны мойнынан қушақлап, узақ жылады. Израил Юсупке: – Тири екениңди өз көзим менен көрдим, енди өлсем де, әрманым жоқ, – деди. Юсуп туўысқанларына ҳәм әкесиниң үй-ишиндеги адамларға былай деди: – Мен фараонға барып былай деймен: «Қанан жеринде жасаған туўысқанларым ҳәм әкемниң үй-ишиндеги адамлар маған келди. Олар шопанлар болып, шарўашылық пенен шуғылланады. Сонлықтан олар сүриўлерин, падаларын ҳәм барлық мал-мүлкин өзлери менен бирге алып келген». Егер фараон сизлерди шақырып: «Кәсип-кәриңиз не?» – деп сораса, сизлер: «Ата-бабаларымыз сыяқлы, бизлер де бала ўақтымыздан бери шарўашылық пенен шуғылланамыз», – деп айтыңлар. Сонда сизлерге Гошен жерине орналасыўыңызға рухсат етиледи. Себеби мысырлылар шопанлардан жеркенеди. Юсуп фараонға барып: – Әкем ҳәм туўысқанларым сүриўлери, падалары ҳәм барлық мал-мүлки менен Қанан жеринен келди. Олар ҳәзир Гошен жеринде, – деп хабарлады. Кейин Юсуп әжағаларының ишинен бесеўин таңлап алып, фараонның алдына алып келди. Фараон Юсуптиң ағаларынан: – Кәсип-кәриңиз не? – деп сорады. Олар былай деп жуўап берди: – Сизиң қулларыңыз болған бизлер ата-бабаларымыз сыяқлы шопанбыз. Бизлер бул елге ўақытша жасаў ушын келдик. Қанан жеринде күшли ашлық болып, малларымыз жайылатуғын өрис қалмады. Рухсат етсеңиз, Гошен жерине орналасайық. Сонда фараон Юсупке: – Әкең ҳәм туўысқанларың саған келипти. Мысыр жери сениң ықтыярыңда. Оларды елдиң ең жақсы жерине орналастыр. Олар Гошен жеринде жасасын. Егер олардың арасында уқыплы адамлар бар болса, оларды мениң шарўам үстинен бақлаўшы етип қой, – деди. Кейин Юсуп әкеси Яқыпты фараонның алдына апарды. Яқып фараонға пәтиясын берди. Фараон Яқыптан: – Жасыңыз нешеде? – деп сорады. Яқып оған: – Мен бир жүз отыз жылдан бери дүньяға мийманман. Мениң өмирим тез ҳәм машақатлы өтти, бирақ мен ата-бабаларымның мийман болып жасап кеткен жасына еле жетпедим, – деп жуўап берди. Соңынан Яқып фараонға пәтиясын берип, оның алдынан шығып кетти. Солай етип, Юсуп әкесин ҳәм туўысқанларын Мысырға орналастырып, фараонның буйырғанындай, оларға елдиң ең жақсы жеринен, Рамсес үлкесинен меншик жер берди. Және де, Юсуп әкесин, туўысқанларын ҳәм әкесиниң үй-ишин балаларының санына қарай азық-аўқат пенен тәмийинледи. Ашлықтың күшейгени соншелли, ҳеш бир елде жейтуғын нәрсе қалмады. Мысыр ҳәм Қанан еллери қырылып кете жазлады. Юсуп сатқан дәни ушын Мысырдағы ҳәм Қанандағы барлық гүмислерди жыйнап, фараонның сарайына апарды. Мысырда да, Қананда да гүмис таўысылғанда, мысырлылар Юсупке келип: – Бизлерге жейтуғын нәрсе бериң! Бизлер сизиң көз алдыңызда өлип кетейик пе? Гүмислеримиз де таўысылды, – деди. Юсуп оларға: – Егер гүмисиңиз таўысылған болса, малларыңызды алып келиң. Мен олардың орнына сизлерге азық-аўқат беремен, – деди. Солай етип, олар малларын Юсупке алып келди. Юсуп олардың атлары, майда-ири маллары ҳәм ешеклериниң орнына азық-аўқат берди. Юсуп бир жыл бойы оларды малларының орнына азық-аўқат пенен тәмийинледи. Сол жыл өткеннен соң, кейинги жылы халық және Юсуптиң алдына келип: – Мырзамыз, сизден ҳақыйқатты жасырмаймыз: гүмисимиз таўысылды, малларымызды сизге бердик. Енди сизге өзимизден ҳәм жеримизден басқа беретуғын ҳеш нәрсемиз қалмады. Бизлер сизиң көз алдыңызда өлип кетейик пе? Жерлеримиз де шөлге айлансын ба? Сиз бизлерди ҳәм жерлеримизди сатып алып, орнына азық-аўқат бериң. Бизлер жеримиз бенен бирге фараонның қулы болайық. Бизлерге туқым бериң, өлмей, тири қалайық, жер де қаңырап қалмасын, – деди. Солай етип, Юсуп Мысырдағы барлық жерлерди фараон ушын сатып алды. Мысырлылардың ҳәммеси атызларын сатты. Өйткени ашлық оларды буған мәжбүр етти. Жерлердиң ҳәммеси фараондики болды. Юсуп Мысырдың бир шетинен екинши шетине дейин пүткил халықты фараонның қулына айландырды. Ол тек руўханийлердиң жерлерин ғана сатып алмады. Себеби олар фараон тәрепинен тәмийинленип, сол арқалы күн кеширгенликтен, жерлерин сатпады. Юсуп халыққа: – Мен сизлерди ҳәм жерлериңизди фараон ушын сатып алдым. Мине, сизлерге туқым, оны жерге егиңлер. Зүрәәт жыйнағаныңызда, зүрәәттиң бестен бир бөлегин фараонға бересиз. Ал қалған төрт бөлегин атызға егетуғын туқым ретинде қолланасыз, және де, өзиңиз, хожалығыңыз ҳәм балаларыңыз ушын аўқат қыласыз, – деди. Халық Юсупке: – Сиз бизлердиң өмиримизди сақлап қалдыңыз. Мырзамыздың кеўлинен шығайық ҳәм бизлер фараонның қулы болайық, – деди. Юсуп зүрәәттиң бестен бирин фараонға бериў ҳаққында Мысырда нызам шығарды ҳәм бул нызам ҳәзирги күнге дейин сақланып келеди. Тек руўханийлердиң жерлери ғана фараонға берилмеди. Израил Мысырда Гошен жерине орналасты. Олар сол жерде мүлик ийеси болды ҳәм өсип-өнип, жүдә көбейди. Яқып Мысырда он жети жыл жасады. Ол барлығы болып бир жүз қырық жети жыл өмир сүрди. Өлими жақынласқанда, Яқып улы Юсупти шақырып алып, оған былай деди: – Маған мийрим көрсет. Санымның астына қолыңды қой да, маған жақсылық ислеп, садықлық көрсететуғыныңа ҳәм мени Мысырда жерлемейтуғыныңа ант иш. Мен қайтыс болғанымнан соң, мени Мысырдан алып кетип, ата-бабаларымның жанына жерле. Юсуп әкесине: – Мен айтқаныңыздай ислеймен, – деди. Израил оған: – Маған ант иш! – деди. Юсуп ант ишти. Израил төсегиниң бас ушында ийилип, Қудайға сыйынды. Буннан бир қанша ўақыт өткеннен соң, Юсупке: «Әкең аўырып атыр», – деген хабар жеткенде, ол уллары Менашше менен Эфрайымды ертип, әкесине кетти. Яқыпқа: «Улыңыз Юсуп келди», – деп хабарлағанда, Израил күшин жыйнап, төсегинде турып отырды. Яқып Юсупке: – Қүдирети күшли Қудай Қанан жериндеги Лузда маған көринди ҳәм мени жарылқап, маған: «Мен сени өсип-өндирип, көбейтемен. Урпағыңнан көплеген халықлар жаратаман. Бул жерди сеннен кейинги урпақларыңа мәңгиге меншик етип беремен», – деген еди. Мен Мысырға келмесимнен алдын, сениң бул жерде туўылған еки улың Эфрайым менен Менашше енди меники болып есапланады. Олар мен ушын Рубен ҳәм Шимон менен теңдей. Олардан кейин туўылатуғын балаларың өзиңдики болады. Оларға Эфрайым ҳәм Менашше арқалы мийрас өтеди. Мен Падданнан қайтып киятырғанымда, Қанан елинде, Эфратаға жетиўге аз қалғанда, Раҳила қайтыс болып, мен оннан айырылып қалдым. Оны Эфратаға, яғный Бейтлеҳемге баратуғын жол бойына жерледим, – деди. Израил Юсуптиң улларын көрип: – Булар кимлер? – деп сорады. Юсуп әкесине: – Булар – Қудайдың маған Мысырда берген уллары, – деди. Сонда Израил оған: – Оларды маған жақынлат, оларға пәтиямды берейин, – деди. Қартайғанлықтан, Израилдың көзлери әззилеп, жақсы көрмейтуғын еди. Юсуп улларын әкесине жақынлатқанда, әкеси оларды сүйип, қушақлады. Соңынан Израил Юсупке: – Мен сениң дийдарыңды көриўден үмитимди үзген едим, бирақ, минекей, Қудай маған сениң перзентлериңди де көрсетти, – деди. Юсуп әкесиниң дизесинде отырған улларын шетке алды да, маңлайы жерге тийгенше ийилип, әкесине тәжим етти. Соңынан Юсуп Эфрайымды оң жағына алып, Израилдың шеп қолына туўрылап, ал Менашшени шеп жағына алып, Израилдың оң қолына туўрылап турғызды. Бирақ Израил қолларын айқастырып, туңғыш ул Менашше болыўына қарамастан, оң қолын киши ул Эфрайымның басына, ал шеп қолын туңғыш ул Менашшениң басына қойды. Кейин Юсупке пәтиясын берип былай деди: – Аталарым Ибрайым менен Ысақтың хызмет еткен Қудайы, усы күнге дейин, өмирим бойы мениң шопаным болған Қудай, мени барлық жаманлықлардан сақлап келген периште бул өспиримлерди жарылқасын! Мениң атым ҳәм аталарым Ибрайым менен Ысақтың атлары олар арқалы даўам етсин. Олар жер бетинде есап-сансыз болып көбейсин. Әкесиниң оң қолын Эфрайымның басына қойғаны Юсупке унамады. Сонлықтан ол әкесиниң қолын Эфрайымның басынан алып, Менашшениң басына қоймақшы болды. Юсуп әкесине: – Әке, олай емес, туңғыш ул Менашше болады, оң қолыңды оның басына қой, – деди. Бирақ әкеси келисим бермей: – Билемен, улым, билемен. Менашшеден де уллы бир халық шығады. Бирақ оның иниси оннан да уллырақ болып, урпақларынан көп халықлар келип шығады, – деди. Сол күни Израил оларға пәтиясын берип, былай деди: – Израиллылар пәтия бергенде: «Қудай сени Эфрайым ҳәм Менашшедей қылсын!» – деп сизлердиң атыңыз бенен пәтия беретуғын болады. Усылайынша Яқып Эфрайымды Менашшеден жоқары қойды. Соң Израил Юсупке: – Мениң өлимим жақынласты. Қудай сизлер менен бирге болып, сизлерди ата-бабаларыңыздың жерине қайтарады. Саған туўысқанларыңнан бир пай артық етип, таў етегиндеги жерди де беремен. Оны мен қылыш ҳәм садағым менен амор халқынан тартып алған едим, – деди. Яқып улларын жанына шақырып алып, былай деди: – Жаныма жыйналыңлар, мен келешекте сизлерге не болатуғынын билдирейин. Жыйналып қулақ салыңлар, Ҳәй, Яқып уллары, Тыңлаңыз әкеңиз Израилды! Ҳәй сен, Рубен, мениң туңғышым, Еркеклик күшимниң дәслепки жемиси, Сен ҳүрмет ҳәм күш жағынан ең үстинсең. Бирақ тасқаның ушын суў сыяқлы, Үстем болмайсаң ҳеш қашан енди. Өйткени кирдиң сен әкеңниң төсегине, Төсегиме кирип, ҳарамладың оны. Ағайинли Шимон ҳәм Лебий, Қылышлары – жаўызлық қуралы. Олардың жасырын жобасына шерик болмайын, Жыйынына да қатнаспайын мен. Себеби олар ашыўға минип, адам өлтирди, Кеўли күсегенин қылып, Кести буғалардың тирсеклерин. Нәлет жаўсын олардың реҳимсиз ашыўына, Нәлет жаўсын олардың жаўыз ғәзебине! Оларды бөлип жиберип, Яқып халқының арасына, Тарқатаман Израил халқының арасына. Ҳәй Яҳуда, туўысқанларың сени мақтайды. Қолың жаўыңның желкесинен түспейди, Туўысқанларың алдыңда бас ийеди. Яҳуда, сен жас арыслансаң, Улым мениң! Аң аўлап қайттың, Жатасаң арыслан сыяқлы ширенип, Мазаңды алыўға кимниң батылы жетер? Ҳақыйқый ийеси келгенге дейин, Патшалық ҳасасы алынбас сеннен. Бийлик бәрқулла сеники болып, Халықлар саған бойсынар. Байларсаң ешегиңди жүзим ағашына, Гүрреңди мийўели шақасына. Жуўарсаң кийимлериңди шарапқа, Шапаныңды жүзимниң қанына. Шараптан нурлы болар көзлериң, Сүттен ақ болар сениң тислериң. Зебулон жасайды теңиз бойында, Кемелерге жағыс болар ол, Мәканлаған жери болар Сидонға шекем. Жүклер арасында жатырған, Иссахар – бир күшли ешек. Ол қашан дем алатуғын жақсы жер, Унайтуғын бир ел көрсе, Жүкти көтериў ушын ыйығын тутып, Ерксиз хызметшиге айланар. Дан да Израилдың бир урыўы болып, Өз халқына қазылық етер. Дан – жол шетиндеги жылан, Ол – соқпақта жатырған бир уўлы жылан. Ол аттың табанынан шаққанда, Атлыны шалқасына жығылтар. Сениң қутқарыўыңды күтпектемен, Жаратқан Ийе! Гад басқыншылар ҳүжимине ушырар, Бирақ олардың изинен қуўып, шабыўыл жасар. Ашердиң азық-аўқаты тойымлы келер, Ол патшаға сай ләззетли тағам жетистирер. Нафталий – бир азат суўын, Оннан әжайып балалар туўылар. Юсуп – мийўели ағаш, Ол – булақ басындағы жемисли терек. Шақалары дийўалдан асып өтер, Оған садақшылар реҳимсиз ҳүжим етти, Душпанларша үстине оқлар жаўдырды. Бирақ Израилдың Қорғаўшы жартасы ҳәм Шопаны болған, Яқыптың Күшли Қудайының жәрдеминде, Қоллары оның қарыўлы ҳәм шаққан болды, Сонлықтан ол садағын беккем услады. Әкеңниң Қудайы сени қоллап турар, Жоқарыдағы аспанның берекети менен, Жердеги терең булақлардың берекети менен, Көкирек сүти ҳәм ана қурсағының берекети менен, Қүдирети күшли Қудай сени жарылқар. Әкеңниң берген пәтиялары, Уллырақ болар әййемги таўлардың берекетлеринен, Ески төбешиклер молшылығынан да. Пәтияларым туўысқанлары ишинен таңланған Юсупке қонсын! Бенямин – аш қасқыр, Ол аўлаған аңын азанда жеп, Кеште олжаны бөлисер. Израилдың он еки урыўы усылар. Әкеси оларға бул сөзлерди айтып, ҳәр бирине минәсип болған пәтияны берген еди. Буннан кейин, Яқып улларына былай деп ўәсият етти: – Мен өлип, ата-бабаларыма қосылажақпан. Мени ата-бабаларымның жанына, хет халқынан болған Эфронның атызындағы үңгирге апарып қойыңлар. Бул үңгир Қанан жеринде, Мамреге жақын жердеги Махпела атызында жайласқан. Оны Ибрайым хет халқынан болған Эфроннан мазар қылыў ушын сатып алған еди. Ол жерге Ибрайым ҳәм оның ҳаялы Сара, Ысақ ҳәм оның ҳаялы Ребекка қойылған. Мен Леаны да сол жерге қойдым. Бул атыз ҳәм ондағы үңгир хетлерден сатып алынған еди. Яқып улларына бул ўәсият сөзлерин айтып болғаннан соң, төсегинде аяқларын жыйнап жатты да, деми таўысылып, өз ата-бабаларына қосылды. Сонда Юсуп өзин әкесиниң үстине таслап, жылап турып, оны сүйди. Ол өз хызметиндеги шыпакерлерге әкесиниң денесин мумиялаўды буйырды. Олар Израилды мумиялады. Бул ис қырық күнге созылды. Себеби мумиялаўға сонша ўақыт керек еди. Мысырлылар Израил ушын жетпис күн аза тутты. Азалаў күнлери өткеннен кейин, Юсуп фараонның ўәзирлерине: – Маған мийрим көрсетип, фараонға мыналарды жеткизиңлер. Әкем маған ант иштирип: «Мениң өлимим жақынласты. Мени Қанан жериндеги өзим ушын қаздырған қәбирге апарып қой», – деген еди. Енди фараон әкемди жерлеп қайтыўыма рухсат берсин, – деди. Сонда фараон Юсупке: – Әкеңе берген антыңды орынлап, оны жерлеп қайт, – деди. Солай етип, Юсуп әкесин жерлеўге кетти. Фараонның барлық хызметшилери, сарайдың ҳәм Мысыр елиниң басшылары оның менен бирге кетти. Сондай-ақ, Юсуптиң пүткил хожалығы, туўысқанлары ҳәм әкесиниң үй-иши де оның менен бирге еди. Тек балаларды, майда ҳәм ири малларды Гошен жеринде қалдырды. Саўаш арбалар ҳәм оның үстиндеги әскерлер де оларға қосылып, үлкен көшке айланды. Олар Иордан дәрьясының шығысындағы Атад қырманына жетип барғанда, ўай-ўайлап жылап, даўыс шығарды. Юсуп әкеси ушын жети күн аза тутты. Сол жерде жасайтуғын қананлылар Атад қырманындағы азалаў мәресимин көрип: «Мысырлылар қаншелли аўыр аза тутып атыр!» – дести. Сол себепли Иорданның шығысындағы бул жерге Абел-Мисрайым аты берилди. Яқыптың уллары әкесиниң ўәсиятын толық орынлады. Оның денесин Қанан жерине әкелип, Мамреге жақын жердеги Махпела атызындағы үңгирге қойды. Бул үңгирди Ибрайым хет халқынан болған Эфроннан мазар қылыў ушын атыз бенен бирге сатып алған еди. Юсуп әкесин жерлеп болғаннан соң, оның өзи, туўысқанлары ҳәм оның менен бирге әкесин жерлеўге барғанлардың ҳәммеси Мысырға қайтты. Әкеси өлгеннен кейин, Юсуптиң ағалары бир-бирине: «Егер Юсуп бизлерге еле де кек сақлап жүрген болып, оған ислеген жаманлықларымыз ушын бизлерден өш алмақшы болса не қыламыз?» – дести. Солай етип, олар Юсупке мынадай хабар жоллады: «Әкемиз өлмесинен алдын ўәсият етип, саған: „Ағаларыңның саған ислеген жаманлығын, олардың айып ҳәм гүнасын кешир“, – деп айтыўымызды тапсырған еди. Енди сен әкеңниң Қудайының қуллары болған бизлердиң гүнамызды кешир!» Юсуп бул хабарды еситкенде жылап жиберди. Соннан кейин, ағаларының өзлери Юсупке келип, оның алдында жерге жығылып: – Бизлер сениң қулларыңбыз, – деди. Бирақ Юсуп оларға: – Қорқпаңлар! Мен Қудай емеспен. Сизлер маған жаманлық ойлаған едиңиз. Бирақ Қудай көп адамлардың өмирин сақлап қалыў ушын, ҳәзир өзлериңиз көрип турғаныңыздай, бул жаманлықты жақсылыққа айландырды. Сонлықтан қорқпаңлар, мен сизлерди де, балаларыңызды да бағаман, – деди де, ағаларының жүрегине жағатуғын жыллы сөзлер айтып, оларға тәселле берди. Солай етип, Юсуп ҳәм оның әкесиниң үй-иши Мысырда жасап қалды. Юсуп бир жүз он жыл жасады. Юсуп Эфрайымның ақлық-шаўлықларын көрди. Менашшениң улы Махирдиң улларын баўырына басты. Юсуп туўысқанларына: – Мениң өлимим жақынласты. Бирақ Қудай сизлерге сөзсиз нәзер салады. Ол сизлерди бул жерден алып шығып, Өзи Ибрайымға, Ысаққа ҳәм Яқыпқа беремен деп ант ишкен жерине апарады, – деди. Соңынан оларға ант иштирип: – Қудай сизлерге сөзсиз нәзер салады. Сонда сизлер мениң сүйегимди бул жерден алып кетиңлер, – деди. Юсуп бир жүз он жасқа шығып қайтыс болды. Оның денесин мумиялап, Мысырда бир табытқа салып қойды. Яқып пенен бирге хожалықлары менен Мысырға келген Израил улларының атлары мыналар еди: Рубен, Шимон, Лебий, Яҳуда, Иссахар, Зебулон, Бенямин, Дан, Нафталий, Гад ҳәм Ашер. Яқыптың урпағынан шыққанлар барлығы болып жетпис адам еди. Ал Юсуп әлле қашан Мысырда еди. Ўақты келип, Юсуп, оның туўысқанлары ҳәм сол әўладтың ҳәммеси дүньядан өтти. Бирақ Израил урпақлары өсип-өнип, барған сайын оғада көбейип, күшейгени соншелли, Мысыр ели оларға толып кетти. Сол ўақытта Мысыр тахтына Юсупти танымайтуғын жаңа патша отырды. Патша өз халқына: «Минекей, Израил халқының саны жүдә көбейип, күшли болып баратыр. Келиңлер, көбейип кетпеўи ушын оларға қарсы ҳийле қолланайық. Болмаса, урыс болған жағдайда, олар душпанларымызға қосылып кетиўи ҳәм бизлерге қарсы урысып, елимизден кетип қалыўы мүмкин», – деди. Солай етип, мысырлылар израиллыларға аўыр жумысларды ислетип, езиў ушын, олардың үстинен қул жумсайтуғын басшыларды тайынлады. Израиллылар фараон ушын Питом ҳәм Рамсес деген телеклери бар қалаларды салды. Деген менен, мысырлылар израиллыларды қаншелли езген сайын, олар соншелли көбейип, артып барды. Сонда мысырлылар қорқынышқа түсип, израиллыларды аяўсыз түрде жумыс ислеўге мәжбүрледи. Оларды ҳәр түрли атыз жумысларын, ылай соғыў ҳәм гербиш қуйыўдай аўыр жумысларды ислеўге аяўсыз мәжбүрлеп, турмысын қыйынластырды. Мысыр патшасы Шифра ҳәм Пуўа деген еврейлердиң киндик шешелерине буйырып: – Еврей ҳаялларын туўдырып атырғаныңызда, дыққатлы болың: егер ул туўылса, өлтириң, ал егер қыз туўылса, тири қалдырың, – деди. Бирақ киндик шешелер Қудайдан қорқатуғын еди. Сонлықтан олар Мысыр патшасының айтқанын ислемей, ул балаларды тири қалдырды. Сонда Мысыр патшасы киндик шешелерди шақыртып алып: – Неге булай ислеп атырсызлар? Неге ул балаларды тири қалдырып атырсызлар? – деп сорады. Киндик шешелер оған жуўап берип: – Еврей ҳаяллары мысырлы ҳаялларға уқсамайды. Олар жүдә қарыўлы болып, бизлер бармастан алдын-ақ, туўып алады, – деди. Бул иси ушын Қудай киндик шешелерге жақсылық иследи. Ал Израил халқы көбейип, барған сайын күши артып барды. Өзинен қорққаны ушын, Қудай киндик шешелерге урпақ берди. Соннан кейин, фараон өзиниң пүткил халқына: «Еврейлердиң туўылған ҳәр бир ул баласын Нил дәрьясына таслаңлар, ал қыз балаларын тири қалдырыңлар», – деп буйырды. Лебий урыўынан болған бир адам урыўлас қызына үйленди. Ҳаял ҳәмиледар болып, ул туўды ҳәм баласының сондай сүйкимли екенин көрип, оны үш ай жасырып жүрди. Бирақ ҳаял баласын буннан былай жасырып жүре алмайтуғын болғанлықтан, қамыстан исленген бир себетти алып, оған шайыр ҳәм қара май жағып шықты. Кейин ишине баланы салды да, Нил дәрьясының жағасындағы қамыслыққа қойды. Ал баланың әжапасы үкесине не болатуғынын көриў ушын, узақтан бақлап турды. Сонда фараонның қызы шомылыў ушын дәрьяға келди. Ал оның шорылары дәрья жағасында жүрген еди. Фараонның қызы қамыслықтың арасында турған себетти көрип қалып, оны әкелиў ушын шорысын жиберди. Ол себетти ашып, жылап атырған баланы көрди ҳәм оған жаны ашып: – Бул – бир еврей баласы-ғо, – деди. Сол ўақытта баланың әжапасы фараонның қызына: – Сизге баланы емизип бериўи ушын, мен барып, еврейлерден емизиўли бир ҳаялды шақырып келейин бе? – деди. Фараонның қызы оған: – Яқшы, бар, – деп жуўап берди. Қыз барып, баланың анасын шақырып келди. Фараонның қызы ҳаялға: – Мына баланы алып, маған емизип бер, хызмет ҳақыңды төлеймен, – деди. Ҳаял баланы алып, емизди. Бала аз-маз өскеннен кейин, ҳаял оны фараонның қызына алып келди. Фараонның қызы баланы асырап алды ҳәм «Оны суўдан шығарып алдым», – деп, баланың атын Муўса қойды. Муўса ержеткеннен соң, бир күни өз халқына барып, олардың аўыр жумыс ислеп атырғанын көрди. Сонда өз халқынан болған бир еврейди бир мысырлының урып атырғанына көзи түсип кетти. Муўса әтирапына нәзер таслап, ҳеш кимниң жоқ екенин көргенде, мысырлыны өлтирип, оны қумға көмип жасырды. Ертеңине ол және шыққанда, еки еврейдиң төбелесип атырғанын көрди. Сонда Муўса наҳақ болған адамнан: – Неге туўысқаныңды урып атырсаң? – деп сорады. Сол адам Муўсаға: – Ким сени бизлердиң үстимизден басшы ҳәм қазы қылып қойды? Мысырлыны өлтиргениңдей, мени де өлтирмекшимисең? – деди. Сонда Муўса қорқып кетип: «Ырасында да, бул ис әшкара болып қалған екен-ғо», – деп ойлады. Бул ис ҳаққында фараон да еситип, Муўсаны өлтирмекши болды. Бирақ Муўса оннан қашып, Мидян жерине барып жасады. Бир күни ол бир қудықтың қасында отырғанда, Мидян руўханийиниң жети қызы келип, әкесиниң қойларын қудықтан суўғарыў ушын, наўаларды толтыра баслады. Бирақ айырым шопанлар келип, оларды қуўып жиберди. Сонда Муўса келип қызларды қорғады ҳәм олардың қойларын суўғарып берди. Қызлар әкеси Реуелдиң жанына қайтып барғанда, әкеси олардан: – Неге бүгин бунша тез келдиңиз? – деп сорады. Қызлары әкесине: – Мысырлы бир адам бизлерди шопанлардан қорғады. Буның үстине, ол суў алып, қойларымызды да суўғарып берди, – деп жуўап берди. Әкеси оларға: – Сол адам қай жерде? Оны неге таслап кеттиңиз? Барыңлар, оны аўқатқа шақырып келиңлер, – деди. Муўса Реуелдиң мирәтин қабыл етип, оның үйинде жасап қалыўды шешти. Реуел оған қызы Сиппораны ҳаяллыққа берди. Сиппора ул туўды ҳәм Муўса: «Мен жат елде келгинди адам болдым», – деп, балаға Гершом деп ат қойды. Арадан узақ ўақыт өткеннен соң, Мысыр патшасы өлди. Израиллылар еле қулшылықтан нала шегип, дад салып атырған еди. Олардың қулшылық себепли салған дады Қудайға жетип барды. Қудай олардың налаларын еситип, Өзиниң Ибрайым, Ысақ ҳәм Яқып пенен дүзген келисимин еске түсирди. Қудай израиллылардың аўҳалын көрип, оларды аяды. Муўса қәйин атасы, Мидян руўханийи Итроның қойларын бағатуғын еди. Бир күни ол сүриўди шөлдиң түпкирине жайып жүрип, Қудайдың таўы Хоребке келип қалды. Сонда Жаратқан Ийениң периштеси оған шеңгел путасы арасында жанып турған оттың жалыны ишинде көринди. Муўса путаның жанып турғанын, бирақ жанып жоқ болып кетпегенин көрди. Муўса: «Барып, бул таң қаларлық нәрсени көрейин. Пута неге жанып, жоқ болып кетпей тур екен?» – деп ойлады. Жаратқан Ийе Муўсаның қараў ушын жақынлап киятырғанын көргенде, путаның ишинен: – Муўса, Муўса! – деп шақырды. – Ләббәй! – деп жуўап берди ол. Қудай оған: – Буннан артық жақынласпа. Аяқ кийимиңди шеш, себеби сен турған жер – мухаддес. Мен сениң әкеңниң Қудайыман, Ибрайымның Қудайы, Ысақтың Қудайы ҳәм Яқыптың Қудайыман, – деди. Муўса Қудайға қараўға қорққанлықтан, жүзин жапты. Сонда Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Мен халқымның Мысырда жәбир шегип атырғанын көрдим ҳәм қул жумсаўшылары себепли дад салып атырғанын еситтим. Мен олардың азап шегип атырғанын да билемен. Сонлықтан Мен оларды мысырлылардың қолынан қутқарыў ушын келдим. Оларды сол елден шығарып, кең ҳәм өнимдар болған жерге, сүт ҳәм пал ағып турған жерге – қанан, хет, амор, периз, хиў ҳәм ебус халықларының еллерине апараман. Мине, израиллылардың дады Маған жетип келди ҳәм мысырлылардың оларды қалай езип атырғанын Өзим де көрдим. Енди Мен сени халқым болған израиллыларды Мысырдан алып шығыў ушын, фараонға жиберемен. Бирақ Муўса Қудайға: – Фараонға барып, израиллыларды Мысырдан алып шығатуғындай, мен ким болыппан, – деп жуўап берди. Ал Қудай оған: – Мен сениң менен бирге боламан. Сени Мениң жибергенимниң белгиси мынаў болады: халықты Мысырдан алып шыққаныңнан соң, усы таўда Маған сыйынасызлар, – деди. Сонда Муўса Оған: – Мен Израил халқына барып: «Мени сизлерге ата-бабаларыңыздың Қудайы жиберди», – десем, олар меннен: «Оның аты ким?» – деп сораса, мен оларға не деймен? – деди. Қудай Муўсаға: – Мен мәңгиге бар Болыўшыман. Сен израиллыларға: «Мени сизлерге мәңгиге бар Болыўшы жиберди», – деп айт, – деди. Қудай Муўсаға және былай деди: – Сен израиллыларға тағы: «Мени сизлерге ата-бабаларыңыздың Қудайы Жаратқан Ийе: Ибрайымның Қудайы, Ысақтың Қудайы ҳәм Яқыптың Қудайы мәңгиге бар Болыўшы жиберди», – деп айт. Мениң атым мәңгиге усы болады. Әўладтан-әўладқа Мениң атымды усылай шақырсын. Сен бар да, Израил ақсақалларын жыйнап, оларға былай де: «Ата-бабаларыңыз Ибрайымның, Ысақтың ҳәм Яқыптың Қудайы болған мәңгиге бар Болыўшы маған көринип, мыналарды айтты: „Мысырда сизлерге нелер исленип атырғанын көрип, сизлерге нәзеримди түсирдим. Сизлерди Мысырдағы езиўшиликтен қутқарып, қанан, хет, амор, периз, хиў ҳәм ебус халықларының жерлерине, сүт ҳәм пал ағып турған жерге апарыўды шештим“». Израилдың ақсақаллары саған қулақ асады. Сен олар менен бирге Мысыр патшасына барып, оған былай деңлер: «Еврейлердиң Қудайы Жаратқан Ийе бизлерге көринди. Енди шөлде үш күнлик жол жүрип барып, Қудайымыз Жаратқан Ийеге қурбанлық бериўге рухсат бер». Бирақ Мен билемен, күшли бир қол мәжбүрлемегенше, Мысыр патшасы кетиўиңизге рухсат бермейди. Сонлықтан Мен қолымды созаман ҳәм олардың арасында кәраматлар ислеп, Мысырды жазалайман. Соннан кейин, ол сизлерди азат қылады. Халықты мысырлыларға унамлы қылып көрсетемен. Сизлер кеткен ўақтыңызда, қуры қол кетпейсиз. Ҳәр бир ҳаял мысырлы қоңсыларынан ҳәм олардың үйинде жасайтуғын мысырлы ҳаялдан гүмис ҳәм алтын безениў буйымларын, кийим-кеншеклер сорап алады. Ул-қызларыңызды олар менен безендиресизлер ҳәм сол тәризде мысырлыларды тонап кетесизлер. Сонда Муўса Қудайға: – Олар маған исенбесе ҳәм сөзлериме қулақ салмай: «Жаратқан Ийе саған көринбеди», – десе, не қыламан? – деди. Жаратқан Ийе оннан: – Қолыңдағы не? – деп сорады. – Таяқ, – деп жуўап берди Муўса. Жаратқан Ийе Муўсаға: – Оны жерге тасла, – деди. Муўса таяқты жерге таслағанда, таяқ жыланға айланды. Муўса оннан қашты. Жаратқан Ийе Муўсаға: – Қолыңды созып, оның қуйрығынан услап ал, – деди. Муўса қолын созып, жыланның қуйрығынан услап алғанда, ол және таяққа айланды. Жаратқан Ийе Муўсаға: – Ата-бабаларының Қудайы, Ибрайым, Ысақ ҳәм Яқыптың Қудайы болған Жаратқан Ийениң саған көрингенине олардың исениўи ушын, сен оларға усыны көрсет, – деди. Соңынан Жаратқан Ийе Муўсаға және: – Қолыңды қойныңа тық, – деди. Муўса қолын қойнына тығып, оны қайтып шығарып алғанда, қолында тери кеселлиги пайда болып, ети қар сыяқлы түлеп кеткен еди. Жаратқан Ийе оған тағы: – Қолыңды және қойныңа тық, – деди. Муўса және қолын қойнына тығып, оны қайтып шығарғанда, қолы бурынғы ҳалына қайтты. Сонда Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Егер олар саған исенбесе ҳәм биринши кәраматлы белгиге итибар аўдармаса, онда екиншисине исенеди. Ал егер бул еки белгиге де исенбесе ҳәм сөзиңди тыңламаса, онда Нил дәрьясынан суў алып, жерге төк. Дәрьядан алған суўың жерде қанға айланады. Муўса Жаратқан Ийеге: – О, Ийем! Қулың болған мен бурын да, Өзиң мениң менен сөйлесе баслағаннан бери де шешен адам емеспен. Мен майлы тилли де, сөзге шебер де емеспен, – деди. Сонда Жаратқан Ийе оған былай деди: – Адамға тил берип қойған ким? Адамды гүңелек, герең, көретуғын ямаса соқыр қылатуғын ким? Жаратқан Ийе болған Мен емеспен бе? Енди бар! Сөйлегениңде Өзим саған жәрдем берип, не айтыў кереклигин үйретип тураман. Муўса Жаратқан Ийеге: – О, Ийем! Өтинемен, мениң орныма басқа биреўди жибере гөр! – деди. Жаратқан Ийениң Муўсаға қәҳәри келип былай деди: – Лебий урыўынан болған әжағаң Харон бар емес пе? Билемен, ол сөзге шешен. Мине, ол тап ҳәзир сени қарсы алыўға киятыр. Сени көргенде, ол қуўанады. Сен оның менен сөйлесип, не айтыў кереклигин оған билдир. Сөйлегениңизде, Өзим сизлерге жәрдем берип, не ислейтуғыныңызды үйретемен. Сениң орныңа халыққа Харон сөйлейди. Ол сениң аўзың болады, ал сен ол ушын Қудай орнында боласаң. Мына таяғыңды ал, сен оның менен кәраматлы белгилер көрсетесең. Муўса қәйин атасы Итроға қайтып келип, оған: – Мысырдағы туўысқанларымның қасына қайтыўға рухсат бериң. Барып, олардың аманлығын билейин, – деди. Итро оған: – Аман-саў барғайсаң, – деди. Жаратқан Ийе Муўсаға Мидян елинде: «Мысырға қайт, себеби жаныңа қаслық етпекши болғанлардың ҳәммеси өлди», – деген еди. Солай етип, Муўса ҳаялын ҳәм улларын ешекке миндирип, Қудайдың өзине алыўды буйырған таяғын алып, Мысырға қарай жолға шықты. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Мысырға қайтып барғаныңда, Мен саған берген күш пенен фараонның алдында барлық кәраматларды көрсет. Бирақ Мен оның жүрегин қатал қыламан ҳәм ол халқымның кетиўине рухсат етпейди. Кейин сен фараонға былай деп айт: «Жаратқан Ийе былай дейди: „Израил Мениң улым, туңғыш улым. Маған сыйыныўы ушын, улымды жибер, деп саған айтқан едим. Бирақ сен оны жибериўден бас тарттың. Сонлықтан Мен сениң улыңды, туңғыш улыңды өлтиремен“». Жолда, олар түнеген жерде, Жаратқан Ийе Муўсаның қасына келип, оны өлтирмекши болды. Сонда Сиппора дәрҳал бир тас пышақты алды да, улын сүннет етти. Ол кесип алынған етти Муўсаның аяғына тийгизип: – Ҳақыйқаттан да, сен усы қан арқалы мениң күйеўимсең, – деди. Сонда Жаратқан Ийе Муўсаны аман қалдырды. Ал Сиппора Муўсаға: «Сен қан арқалы мениң күйеўимсең», – деп сүннетке байланыслы айтқан еди. Соңынан Жаратқан Ийе Харонға: – Муўсаны қарсы алыў ушын, далаңлыққа бар, – деди. Харон кетип, Муўса менен Қудайдың таўында ушырасты ҳәм оны сүйди. Муўса Жаратқан Ийениң айтыў ушын жиберген ҳәмме сөзлери ҳәм ислеўди буйырған барлық кәраматлы белгилери ҳаққында Харонға айтып берди. Муўса менен Харон барып, Израилдың барлық ақсақалларын жыйнады. Харон Жаратқан Ийениң Муўсаға айтқан ҳәмме сөзлерин оларға айтып берди. Муўса да халық алдында кәраматлы белгилер көрсетти. Халық исенди ҳәм Жаратқан Ийениң өзлерине нәзер салып, шегип атырған азапларын көргенин еситкенде, Оған тәжим етип, сыйынды. Соңынан Муўса менен Харон фараонға барып, оған: – Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: «Шөлге барып, Маған арнап байрам қылыўы ушын, халқымды жибер», – деди. Бирақ фараон оларға: – Мен айтқанын тыңлап, Израил халқын жиберетуғындай, Жаратқан Ийе ким болыпты? Мен Жаратқан Ийени танымайман, израиллылардың кетиўине де рухсат бермеймен, – деди. Сонда Муўса менен Харон: – Еврейлердиң Қудайы бизлер менен ушырасты. Үш күнлик жол жүрип, шөлде Қудайымыз Жаратқан Ийеге қурбанлық берип қайтыўға рухсат етсеңиз. Болмаса, Ол бизлерди иллет пенен ямаса қылыш пенен жазалайды, – деди. Ал Мысыр патшасы оларға: – Ҳәй, Муўса ҳәм Харон! Неге халықты жумысынан алағада қылып атырсыз? Барың, жумысыңызға қайтың. Соншелли көп пуқараларды не ушын жумысынан қалдыражақсыз? – деди. Сол күни фараон қул жумсаўшыларына ҳәм израиллы бақлаўшыларға буйрық берип былай деди: – Буннан былай, гербиш ислеў ушын халыққа бурынғыдай сабан бермең. Барып, сабанды өзлери жыйнап алсын. Бирақ бурын қанша гербиш қуйған болса, ендигиден былай да, сонша гербиш қуйыўды талап етиң. Гербиш санын азайтпаң. Өйткени олар ериншек адамлар болғанлықтан: «Барып, Қудайымызға қурбанлық беремиз», – деп бақырмақта. Жумысларын соншелли дәрежеде аўырластырың, олар ис пенен бәнт болып, жалған сөзлерге қулақ аспасын. Солай етип, қул жумсаўшылар ҳәм израиллы бақлаўшылар барып, израиллыларға былай деди: – Фараон былай демекте: «Енди сизлерге сабан бермеймен. Сабанды қай жерден тапсаңыз, сол жерден табыңлар. Бирақ қуятуғын гербишиңиздиң муғдары азайтылмайды». Солай етип, халық атызлардан сабан жыйнаў ушын пүткил Мысыр бойлап тарап кетти. Қул жумсаўшылар оларды қысқыға алып: «Күнделик жумысыңызды сабан берилген күнлердегидей толық орынлаң», – деди. Соңынан олар: «Неге сизлер кеше ҳәм бүгин бурынғыдай муғдарда гербиш қуйдырмадыңыз?» – деп өзлери қойған израиллы бақлаўшыларды урды. Сонлықтан израиллы бақлаўшылар фараонға барып, оған былай деп нала шекти: – Неге қулларыңызға бундай қатнас жасап атырсыз? Бизлерге сабан бермесе де, гербиш қуйыўды талап етеди. Минекей, қулларыңыз болған бизлер таяқ жеп атырмыз. Ал буған айыплы – сизиң адамларыңыз. Бирақ фараон оларға: – Сизлер ериншексизлер, ериншек! Сол себептен: «Барып, Жаратқан Ийеге қурбанлық беремиз», – деп атырсызлар. Қәнекей, барыңлар жумысларыңызға! Сизлерге сабан берилмейди. Ал гербишти белгиленген муғдарда жеткизесизлер, – деди. «Күнделикли жеткизилетуғын гербиштиң муғдарын азайтпайсызлар», – деген сөзлерди еситкенде, израиллы бақлаўшылар өзлериниң қыйын аўҳалда екенин түсинди. Олар фараонның алдынан шыққаннан кейин, өзлерин күтип турған Муўса менен Харонға дусласып, оларға: – Сизлер бизлерди фараонға ҳәм оның хызметшилерине жаман атлы қылдыңыз. Бизлерди өлтириў ушын, олардың қолларына қылыш услаттыңыз. Бул исиңизди көрип, Жаратқан Ийе сизлерди жазаласын, – деди. Сонда Муўса ол жерден кетти ҳәм Жаратқан Ийениң алдына барып, былай деди: – Ийем! Не ушын бул халықты бәлеге дуўшар қылдың? Мени не ушын жибердиң? Фараонға барып, Сениң атың менен сөйлеген күнимнен бери, фараон бул халықты бәлеге дуўшар қылмақта. Ал Сен Өз халқыңды қутқарыў ушын ҳеш нәрсе ислемедиң. Сонда Жаратқан Ийе Муўсаға: – Енди сен фараонға не ислейтуғынымды көресең. Ол Мениң қүдиретли қолым себепли Израил халқын азат етеди, ҳәтте, қүдиретли қолым себепли оларды өзи елинен қуўып шығарады, – деди. Қудай Муўсаға және былай деди: – Мен – Жаратқан Ийемен. Ибрайымға, Ысаққа ҳәм Яқыпқа Қүдирети күшли Қудай болып көриндим. Бирақ Мен оларға Өзимди Жаратқан Ийе деген атым менен танытпадым. Өзлери келгинди болып жасаған Қанан жерин оларға бериў ушын, Мен олар менен келисим дүздим. Енди болса, мысырлылар қул қылған израиллылардың налаларын еситип, келисимимди еске алдым. Солай етип, израиллыларға былай де: «Мен – Жаратқан Ийемен. Сизлерди мысырлылардың аўыр жумысынан азат етип, олардың қуллығынан алып шығаман. Оларды қатаң жазалайман, сизлерди күшли қолымды созып, қутқарып аламан. Сизлерди Өз халқым қыламан ҳәм Өзим сизлердиң Қудайыңыз боламан. Сонда сизлер Мениң өзлериңизди мысырлылардың аўыр жумысынан азат қылған Қудайыңыз Жаратқан Ийе екенимди билип аласызлар. Сизлерди Ибрайым, Ысақ ҳәм Яқыпқа беремен деп Өзим ант ишкен жерге апараман. Ол жерди сизлерге мүлик етип беремен. Мен – Жаратқан Ийемен». Муўса бул сөзлерди израиллыларға айтып берди. Бирақ олар руўхый түскинликте болып, аўыр қулшылықта жүргенликтен, Муўсаны тыңламады. Сонда Жаратқан Ийе Муўсаға: – Мысыр патшасы фараонға барып: «Израиллылардың жериңнен кетиўине рухсат бер», – деп айт, – деди. Бирақ Муўса Жаратқан Ийеге: – Мен сөзге шешен емеспен. Сөзимди израиллылар тыңламағанда, фараон қалай тыңласын? – деди. Деген менен, Жаратқан Ийе Муўса ҳәм Харон менен сөйлесип, израиллыларды Мысыр жеринен алып шығыў ушын, израиллыларға ҳәм Мысыр патшасы фараонға байланыслы буйрықлар берди. Израиллылардың әўлад басшылары мыналар еди: Израилдың туңғыш улы Рубенниң уллары: Ханох, Паллу, Хесрон, Кармий. Булар Рубенниң тийрелери еди. Шимонның уллары: Емуел, Ямин, Оҳад, Яхин, Сохар ҳәм қананлы бир ҳаялдан туўылған улы Шаул. Булар Шимонның тийрелери еди. Урпақлары бойынша, Лебийдиң улларының атлары мыналар еди: Гершон, Қоҳат ҳәм Мерарий. Лебий бир жүз отыз жети жыл өмир сүрди. Гершонның уллары: ҳәр бири тийре басшысы болған Либний менен Шимей. Қоҳаттың уллары: Амрам, Исҳар, Хеброн ҳәм Уззиел. Қоҳат бир жүз отыз үш жыл өмир сүрди. Мерарийдиң уллары: Махлий ҳәм Муший. Шежиреси бойынша, Лебийдиң тийрелери усылар еди. Амрам әкесиниң қарындасы Иохебедке үйленип, Иохебед оған Харон менен Муўсаны туўып берди. Амрам бир жүз отыз жети жыл өмир сүрди. Исҳардың уллары: Қорах, Нефег ҳәм Зихрий. Уззиелдиң уллары: Мишаел, Элсафан ҳәм Ситрий. Харон Нахшонның қарындасы, Амминадабтың қызы Элишебаға үйленди. Элишеба оған Надаб, Абиҳу, Элазар ҳәм Итамарды туўып берди. Қорахтың уллары: Ассир, Элқана ҳәм Абиасаф. Булар Қорахтың үрим-путағы еди. Харонның улы Элазар Путиелдиң қызларының бирине үйленди. Ҳаялы оннан Пинехасты туўды. Тийрелерге бөлинген Лебий урыўының әўлад басшылары усылар еди. Усы Муўса менен Харонға Жаратқан Ийе: «Израиллыларды топ-тобы менен Мысырдан алып шығыңлар», – деген еди. Израиллыларды Мысырдан алып шығыў ушын, Мысыр патшасы фараон менен сөйлескенлер де усы Муўса менен Харон еди. Жаратқан Ийе Мысырда Муўса менен сөйлескенинде, оған: «Мен – Жаратқан Ийемен. Саған айтатуғынларымның ҳәммесин Мысыр патшасы фараонға жеткиз», – деген еди. Сонда Муўса Жаратқан Ийениң алдында Оған: «Мен сөзге шешен емеспен. Мени фараон тыңлайтуғын ба еди?» – деп жуўап берген еди. Бирақ Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Минекей, Мен сени фараон ушын Қудай сыяқлы қылдым, ал әжағаң Харон сениң пайғамбарың болады. Саған буйырғанларымның ҳәммесин әжағаңа айт. Ол фараон менен сөйлесип: «Израиллылардың Мысыр жеринен кетиўине рухсат бер», – деп айтсын. Деген менен, Мен фараонның жүрегин қатал қыламан. Мысырда көп белгилеримди ҳәм кәраматларымды көрсетсем де, фараон сизлерди тыңламайды. Мен қолымды Мысырға созып, оларды қатаң жазалайман ҳәм халқым Израилды топ-тобы менен Мысыр жеринен алып шығаман. Мысырға қарсы қолымды көтерип, израиллыларды олардың арасынан алып шыққанымда, мысырлылар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Муўса менен Харон Жаратқан Ийениң буйырғанындай иследи. Фараон менен сөйлескенде, Муўса сексен, ал Харон сексен үш жаста еди. Жаратқан Ийе Муўса менен Харонға былай деди: – Фараон сизлерге: «Мени исендириў ушын бир кәрамат көрсетиңлер», – дегенде, сен Харонға: «Таяғыңды фараонның алдына тасла», – деп айт. Сонда таяқ жыланға айланады. Солай етип, Муўса менен Харон фараонға барып, Жаратқан Ийениң буйырғанындай иследи. Харон таяғын фараонның ҳәм оның хызметкерлериниң алдына таслады. Таяқ жыланға айланды. Сонда фараон өз данышпанларын ҳәм сыйқыршыларын шақырды. Олар да өз сыйқыршылығы менен анық солай иследи. Олардың ҳәр бири таяғын таслап жибергенде, таяқлар жыланға айланды. Бирақ Харонның таяғы олардың таяқларын жутып жиберди. Жаратқан Ийениң айтқанындай, фараонның жүреги қатал болып, Муўса менен Харонды тыңламады. Соңынан Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Фараонның жүреги қатал болып тур. Ол халықты жибериўден бас тартып атыр. Ертеңине азанда бар да, фараон Нил дәрьясына қарай шыққанда, жыланға айланған таяғыңды алып, дәрья жағасында оның жолын тосып тур. Кейин фараонға былай де: «Еврейлердиң Қудайы Жаратқан Ийениң: „Шөлде Маған сыйыныўы ушын, халқымды жибер“, – деп айтқан сөзин жеткериўим ушын, мени саған жиберди. Бирақ сен усы ўақытқа шекем қулақ аспадың. Сонлықтан Жаратқан Ийе: „Мениң Жаратқан Ийе екенимди енди билип аласаң“, – дейди. Минекей, мен қолымдағы таяқ пенен дәрьяның суўына урсам, суў қанға айланады. Дәрьядағы балықлар өлип, дәрья сасып кетеди ҳәм мысырлылар дәрьяның суўын ише алмай қалады». Кейин Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Харонға айт, ол таяғын алып, оны Мысырдың суўлары үстине – дәрьялары, өзеклери, көллери ҳәм барлық ҳәўизлери үстине созсын. Олардағы, ҳәтте, пүткил Мысырдағы ағаш ҳәм тас ыдыслардағы суўлар да қанға айланады. Муўса менен Харон Жаратқан Ийениң буйырғанындай иследи. Харон фараон ҳәм оның хызметшилериниң көз алдында таяқты көтерип, Нил дәрьясының суўына урып жибергенде, ондағы барлық суўлар қанға айланды. Дәрьядағы балықлар өлип, дәрья сасый баслады. Мысырлылар дәрьяның суўын ише алмай қалды. Мысырдың ҳәмме жерин қан жайлап кетти. Бирақ мысырлы сыйқыршылар да өз сыйқыршылығы менен анық усылай иследи. Жаратқан Ийениң айтқанындай, фараонның жүреги қатал болып, Муўса менен Харонды тыңламады. Фараон артына бурылып, сарайына қайтып кетти. Бул ўақыя да оған тәсир етпеди. Пүткил мысырлылар ишетуғын суў табыў ушын, дәрья бойын қазыўға киристи. Өйткени олар дәрьяның суўын ише алмайтуғын еди. Жаратқан Ийе Нил дәрьясының суўын қанға айландырғаннан кейин, арадан жети күн өтти. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Фараонға барып, Мениң мына сөзлеримди жеткиз: «Жаратқан Ийе былай дейди: Маған сыйыныўы ушын, халқымды жибер. Егер халқымды жибериўден ўаз кешсең, пүткил елиңди қурбақаларға толтырып, жазалайман. Нил дәрьясы қурбақаларға толып тасып кетеди. Қурбақалар дәрьядан шығып, сарайыңа, уйықлайтуғын бөлмеңе, төсегиңе, хызметкерлериңниң ҳәм халқыңның үйлерине, ҳәтте, тандырларың менен қамыр табақларыңа да кирип алады. Олар сениң, халқыңның ҳәм пүткил хызметшилериңниң үстинде секирип жүреди». Соңынан Жаратқан Ийе Муўсаға: – Харонға айт, ол қолындағы таяғын дәрьялар, өзеклер ҳәм көллерге қарай созып, қурбақаларды шығарсын ҳәм Мысырды қурбақаларға толтырсын, – деди. Солай етип, Харон қолындағы таяғын Мысырдағы суўларға қарай созды. Сонда қурбақалар шығып, Мысырды жайлап кетти. Деген менен, сыйқыршылар да өз сыйқыршылығы менен анық усылай ислеп, Мысыр елине қурбақаларды шығарды. Фараон Муўса менен Харонды шақыртып алып: – Жаратқан Ийеге дуўа етиңлер, Ол меннен ҳәм халқымнан қурбақаларды алып тасласын. Сонда мен де Жаратқан Ийеге қурбанлық бериўи ушын, халқыңызды жиберемен, – деди. Муўса оған: – Әжеп болады, ўақытты өзиңиз белгилең. Қурбақалар тек Нил дәрьясында қалып, өзиңиз де, үйиңиз де қурбақалардан қутылыўыңыз ушын, мен сиз, хызметкерлериңиз ҳәм халқыңыз ушын қашан дуўа етейин? – деди. Фараон Муўсаға: – Ертең, – деди. Муўса оған былай деп жуўап берди: – Яқшы, айтқаныңыздай болсын. Усылайынша, сиз Қудайымыз Жаратқан Ийеге тең келетуғыны жоқ екенин билип аласыз. Қурбақалар сизден, үйлериңизден, хызметкерлериңиз бенен халқыңыздан кетип, тек дәрьяда ғана қалады. Солай етип, Муўса менен Харон фараонның алдынан кетти. Муўса Жаратқан Ийеге дуўа етип, Оның фараонға жиберген қурбақа бәлеси ушын жалбарынды. Жаратқан Ийе Муўсаның тилегин орынлады: үйлердеги, ҳәўлилердеги ҳәм атызлардағы қурбақалар қырылып қалды. Қурбақаларды жыйнап, үйин-үйин етип қойды. Сасық ийис елди жайлап кетти. Деген менен, фараон жағдайдың жеңиллескенин көргенде, Жаратқан Ийениң айтқанындай жүрегин қатал етип, Муўса менен Харонды тыңламады. Жаратқан Ийе Муўсаға: – Харонға айт, ол таяғы менен жерди урсын. Сонда жердиң шаңы ширкейге айланып, пүткил Мысырды қаплайды, – деди. Олар солай иследи. Харон таяғы менен жердиң шаңын урып жибергенде, пүткил Мысыр жериндеги шаң ширкейге айланды. Адамлар менен маллардың үстин ширкейлер басып кетти. Сыйқыршылар да өз сыйқыршылығы менен ширкейлер пайда етпекши болды, бирақ қолларынан келмеди. Адамлардың ҳәм маллардың үстин ширкей қаплаған еди. Сонда сыйқыршылар фараонға: – Бул исте Қудайдың қолы бар, – деди. Бирақ Жаратқан Ийениң айтқанындай, фараон жүрегин қатал қылып, Муўса менен Харонды тыңламады. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Таң азаннан тур да, фараон дәрьяға қарай баратырғанда, оның алдынан шығып тур ҳәм оған Жаратқан Ийениң, яғный Мениң мына сөзлеримди жеткиз: «Маған сыйыныўы ушын, халқымды жибер. Егер жибермесең, сениң, хызметшилериңниң, халқыңның ҳәм үйлериңниң үстине ийтшыбын жаўдыраман. Мысырлылардың үйлери ҳәм олар жасап атырған жер ийтшыбынға толып кетеди. Бирақ сол күни халқым жасайтуғын Гошен жерин айырып қояман. Ол жерде ийтшыбын болмайды. Усылай етип, сен Мысыр жеринде Жаратқан Ийениң, яғный Мениң бар екенимди билип аласаң. Мен Өз халқым менен сениң халқыңның арасына айырмашылық қояман. Ертең усы кәрамат әмелге асады». Жаратқан Ийе айтқанын иследи. Фараонның сарайына, хызметкерлериниң үйлерине ҳәм пүткил Мысыр елине быжнаған ийтшыбынлар ушып келди. Ел ийтшыбынның кесиринен ўайран болды. Сонда фараон Муўса менен Харонды шақыртып алып, оларға: – Барыңлар, Қудайыңызға усы елде қурбанлық бериңлер, – деди. Бирақ Муўса оған былай деп жуўап берди: – Булай ислесек, туўры болмайды. Өйткени мысырлылар Қудайымыз Жаратқан Ийеге қурбанлық бериўимизди жеркенишли деп санайды. Егер олар жеркенишли деп санаған нәрсени көз алдында ислесек, олар бизлерди тас боран қылып өлтирмей ме? Қудайымыз Жаратқан Ийеге қурбанлық бериў ушын, бизлер шөлде үш күнлик жол жүрип барыўымыз керек. Сонда фараон: – Шөлде Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қурбанлық бериўиңиз ушын, сизлерди жиберемен. Тек жүдә узақлап кетпеңлер. Енди мен ушын дуўа етиңлер, – деди. Муўса оған: – Ертең сизден, хызметкерлериңизден ҳәм халқыңыздан ийтшыбынлар кетсин деп, сизиң алдыңыздан шығыўдан-ақ, Жаратқан Ийеге дуўа етемен. Тек сиз Жаратқан Ийеге қурбанлық бериў ушын халықты жибермей қалып, бизлерди және алдамаң, – деди. Солай етип, Муўса фараонның алдынан шығып, Жаратқан Ийеге дуўа етти. Жаратқан Ийе Муўсаның тилегин орынлап, ийтшыбынларды фараоннан, оның хызметкерлеринен ҳәм халқынан алып таслады. Бирде бир ийтшыбын қалмады. Солай болса да, фараон бул рет те жүрегин қатал қылып, халықты жибермеди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Фараонға барып, оған еврейлердиң Қудайы Жаратқан Ийениң, яғный Мениң мына сөзлеримди жеткиз: «Маған сыйыныўы ушын, халқымды жибер. Егер жибериўден бас тартып, оларды иркип тура берсең, онда Жаратқан Ийе, яғный Мен қолымды созып, даладағы малларыңа: атларыңа, ешеклериңе, түйелериңе, ири ҳәм майда малларыңа күшли иллет жиберемен. Бирақ израиллылардың маллары менен мысырлылардың малларының арасына айырмашылық қояман. Израиллылардың малларының ҳеш бири өлмейди». Жаратқан Ийе ўақытты да белгилеп, ертеңине Өзиниң айтқанларын Мысыр жеринде ислейтуғынын айтты. Ертеңине Жаратқан Ийе айтқанын иследи: мысырлылардың барлық маллары қырылып қалды. Бирақ израиллылардың ҳеш бир малы өлмеди. Фараон адам жиберип, израиллылардың бирде бир малының өлмегенин билди. Солай болса да, ол жүрегин қатал қылып, халықты жибермеди. Жаратқан Ийе Муўса менен Харонға былай деди: – Пештен қосуўыслап күл алыңлар, Муўса сол күлди фараонның көз алдында аспанға қарай шашып жиберсин. Күл шаңға айланып, пүткил Мысыр ели бойлап көтериледи. Елдиң ҳәмме жериндеги адамлардың ҳәм маллардың үстилерине ириңли шыйқанлар шығады. Солай етип, Муўса менен Харон пештен күл алып, фараонның көз алдында турды. Муўса күлди аспанға қарай шашып жибергенде, адамларда ҳәм малларда ириңли шыйқанлар пайда болды. Сыйқыршылар да шыйқанның кесиринен Муўсаның алдына келе алмады. Себеби пүткил мысырлылар менен бирге оларға да шыйқан шыққан еди. Бирақ Жаратқан Ийе фараонның жүрегин қатал қылды. Жаратқан Ийениң Муўсаға айтқанындай, фараон Муўса менен Харонды тыңламады. Кейин Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Таң азанда фараонның қарсы алдына шығып тур ҳәм оған еврейлердиң Қудайы Жаратқан Ийениң, яғный Мениң мына сөзлеримди жеткиз: «Маған сыйыныўы ушын, халқымды жибер. Болмаса, бул рет сениң өзиңе, хызметкерлериңниң ҳәм халқыңның үстине барлық бәлелеримди жаўдыраман. Солай етип, сен бул дүньяда Маған тең келетуғыны жоқ екенин билип аласаң. Өйткени Мен қолымды көтерип, сени ҳәм халқыңды иллетке дуўшар қылсам, жер жүзинен жоқ болып кеткен болар едиң. Бирақ Өз қүдиретимди саған көрсетиў ушын ҳәм атымды пүткил дүньяға жайыў ушын, Мен сени тири сақладым. Сен еле де халқыма қарсылық көрсетип, оларды жибермей атырсаң. Сонлықтан ертең усындай ўақытта Мысыр пайда болғаннан баслап, ҳәзирге дейин ҳеш қашан болып көрмеген күшли буршақ жаўдыраман. Енди малларыңды ҳәм далада болған ҳәмме нәрсеңди пана жерлерге жыйнаўды буйыр. Буршақ жаўғанда ишке киргизилмей далада қалған барлық адамлар ҳәм маллар өледи». Фараонның хызметкерлери арасында Жаратқан Ийениң айтқан сөзинен қорққанлар қулларын ҳәм малларын тезлик пенен үйлерине алып келди. Ал Жаратқан Ийениң айтқан сөзин писент етпегенлер қулларын ҳәм малларын далада қалдырды. Сонда Жаратқан Ийе Муўсаға: – Қолыңды аспанға қарай соз. Сонда Мысырдың ҳәмме жерине, адамлардың, маллардың ҳәм даладағы барлық өсимликлердиң үстине буршақ жаўады, – деди. Муўса таяғын аспанға қарай созғанда, Жаратқан Ийе гүлдирмама ҳәм буршақ жиберди ҳәм жерге жасын түсти. Солай етип, Жаратқан Ийе Мысырға буршақ жаўдырды. Усылайынша, күшли буршақ қуйып, үзликсиз жарқыраған шақмақ шағып турды. Мысыр Мысыр болғалы, бундай буршақ жаўып көрмеген еди. Буршақ Мысырда далада болғанның ҳәммесин: адамларды, малларды ҳәм пүткил өсимликлерди набыт қылып, барлық тереклерди сындырды. Тек израиллылар жасаған Гошен жерине буршақ жаўмады. Соңынан фараон Муўса менен Харонды шақыртып алып, оларға былай деди: – Бул рет мен айып иследим. Жаратқан Ийе ҳақ, ал мен ҳәм мениң халқым наҳақпыз. Жаратқан Ийеге дуўа етиңлер. Гүлдирмама менен буршақтың усы жаўғаны да жетер. Мен сизлерди жиберемен, артық услап турмайман. Муўса оған былай деди: – Қаладан шыға сала, қолларымды жайып, Жаратқан Ийеге дуўа етемен. Сонда гүлдирмама тоқтап, буршақ та жаўмайтуғын болады. Бул арқалы сиз бул дүньяның Жаратқан Ийеге тийисли екенин билип аласыз. Бирақ мен сизиң ҳәм хызметкерлериңиздиң Қудай Ийеден еле де қорқпай атырғаныңызды билемен. Солай етип, зығыр ҳәм арпа набыт болған еди. Себеби сол ўақытта арпа масақ байлап, зығыр гүллеп қалған еди. Бирақ бийдайдың түрлери кеш писетуғын болғанлықтан, зыян көрмеди. Муўса фараонның алдынан кетип, қаладан шықты. Ол қолларын жайып, Жаратқан Ийеге дуўа еткенде, гүлдирмама ҳәм буршақ тоқтап, жаўын тынды. Фараон жаўынның, буршақтың ҳәм гүлдирмаманың тоқтағанын көргенде, және гүна ислеўин даўам етти. Оның өзи де, хызметкерлери де жүреклерин қатал қылды. Жаратқан Ийениң Муўса арқалы айтқанындай, фараон жүрегин қатал қылып, израиллыларды жибермеди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Фараонға бар. Олардың арасында кәраматлы белгилеримди көрсетиў ушын, Мен фараонның ҳәм оның хызметкерлериниң жүрегин қатал қылып қойдым. Ал сизлер болсаңыз, Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алыўыңыз ушын, мысырлыларды қалай масқара еткеним ҳәм олардың арасында көрсеткен кәраматларым ҳаққында балаларыңа ҳәм балаларыңның балаларына айтып бериң. Муўса менен Харон фараонға барып, оған былай деди: – Еврейлердиң Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: «Қашанға дейин Маған бас иймейжақсаң? Маған сыйыныўы ушын, халқымды жибер. Халқымды жибериўден бас тартсаң, ертең елиңе шегирткелерди жиберемен. Олардың жер бетин қаплайтуғыны соншелли, жер бети көринбей қалады. Олар буршақтан аман қалған өнимлериңизди ҳәм даладағы барлық тереклериңиздиң қалған жапырақларын жеп қояды. Сениң үйлериң, барлық хызметкерлериңниң ҳәм пүткил мысырлылардың үйлери шегирткеге толып кетеди. Ата-бабаларың усы жерге қоныс басқан күннен бүгинге дейин, ҳеш қашан бундай нәрсени көрген емес». Кейин Муўса бурылып, фараонның қасынан шығып кетти. Сонда хызметкерлери фараонға: – Бул адам қашанға дейин бизлерди қыйнайды? Оларды жибериң. Барып, Қудайы Жаратқан Ийеге сыйынсын. Мысырдың набыт болып атырғанын еле түсинбей атырсыз ба? – деди. Солай етип, олар Муўса менен Харонды фараонның алдына және шақыртып алды. Фараон оларға: – Барыңлар, Қудайыңыз Жаратқан Ийеге сыйыныңлар. Бирақ, кимлер баражақ? – деди. Муўса оған: – Бизлер жас ҳәм ғаррымыз, улларымыз, қызларымыз, майда ҳәм ири малларымыз, ҳәммемиз бирге кетемиз. Өйткени Жаратқан Ийеге арнап байрам қылыўымыз керек, – деди. Фараон оларға: – Аўа, сизлерге Жаратқан Ийе яр болсын деп, бала-шағаларыңыз бенен бирге жиберейин бе? Әне, нийетиңиз қара екени көринип тур! Бул болмайды. Тек ер адамлар кетип, Жаратқан Ийеге сыйынсын. Сизлердиң сорағаныңыз да сол емес пе? – деди. Соң Муўса менен Харон фараонның алдынан қуўып шығарылды. Сонда Жаратқан Ийе Муўсаға: – Қолыңды Мысыр елине қарай соз. Елди шегиртке қапласын ҳәм буршақтан аман қалған барлық өсимликлерди жеп қойсын, – деди. Солай етип, Муўса таяғын Мысыр елине қарай созды. Жаратқан Ийе сол күни күндиз-түни удайына елде шығыс самалын естирди. Азан болғанда, шығыс самалы шегирткелерди алып келди. Шегирткелер Мысырға ҳүжим жасап, оның ҳәмме жерин жайлап кетти. Олардың көп болғаны соншелли, бундай есап-сансыз шегиртке бурын болмаған да, буннан былай болмайды да. Шегирткелер жер бетин басып кеткенликтен, жер қап-қара болып қалды. Олар барлық өсимликлерди, буршақтан аман қалған тереклердеги мийўелердиң ҳәммесин жеп қойды. Мысырдың ҳеш бир жеринде, я тереклерде болып, я даладағы өсимликлерде болып, жасыл жапырақ қалмады. Фараон тезлик пенен Муўса менен Харонды шақыртты да, оларға былай деди: – Мен Қудайыңыз Жаратқан Ийеге ҳәм сизлерге қарсы гүна иследим. Өтинемен, және бир мәртебе гүнамды кеширип, Қудайыңыз Жаратқан Ийеге дуўа етиңлер. Ол мени бул өлим әкелетуғын апаттан қутқарсын. Муўса фараонның алдынан шығып, Жаратқан Ийеге дуўа етти. Сонда Жаратқан Ийе самалдың бағытын өзгертип, батыс жақтан күшли самал естирди. Самал шегирткелерди көтерип апарып, Қызыл теңизге төкти. Пүткил Мысыр елинде бирде бир шегиртке қалмады. Деген менен, Жаратқан Ийе фараонның жүрегин қатал етип қойғанлықтан, ол израиллыларды жибермеди. Буннан соң, Жаратқан Ийе Муўсаға: – Қолыңды аспанға қарай соз, Мысыр елин тас түнек қараңғылық қаплайды, – деди. Муўса қолын аспанға қарай созғанда, Мысырды үш күн бойы қойыў қараңғылық қаплады. Үш күн даўамында адамлар бир-биреўин көре алмай қалып, ҳеш ким орнынан қозғала алмады. Бирақ израиллылар жасаған жер ғана жақты болды. Сонда фараон Муўсаны шақыртып алып, оған: – Барыңлар, Жаратқан Ийеге сыйыныңлар. Бала-шағаңыз сизлер менен кете берсин. Тек майда ҳәм ири малларыңыз қалсын, – деди. Деген менен, Муўса оған былай деди: – Болмайды! Малларымызды да алып кетиўимизге рухсат бериўиңиз керек. Себеби Қудайымыз Жаратқан Ийеге жандырылатуғын қурбанлықлар ҳәм басқа қурбанлықлар беремиз. Малларымызды да бирге алып кетемиз. Бул жерде бирде бир туяқ қалмаўы тийис. Себеби Қудайымыз Жаратқан Ийеге сыйыныўымыз ушын, шалынатуғын малды олардың ишинен аламыз. Ол жерге барғанымызша, Жаратқан Ийеге қайсы малларды бериўимиз кереклигин билмеймиз. Бирақ Жаратқан Ийе фараонның жүрегин қатал қылып қойғанлықтан, ол израиллыларды жибергиси келмеди. Фараон Муўсаға: – Қараңды батыр. Енди қайтып көзиме көринбе. Көзиме көринген күни-ақ, өлесең, – деди. Муўса оған: – Айтқаныңыздай болсын. Енди қайтып, көзиңизге көринбеймен, – деди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Фараонның басына ҳәм Мысыр елине және бир бәле жаўдыраман. Соннан кейин, ол кетиўиңизге рухсат етеди, ҳәтте, сизлерди бул жерден пүткиллей қуўып шығарады. Сен израиллыларға айт, ҳәр бир ер адам ҳәм ҳәр бир ҳаял қоңсысынан гүмис ҳәм алтын буйымларды сорап алсын. Жаратқан Ийе Израил халқын мысырлыларға унамлы етип көрсетти. Муўса да Мысырда фараонның хызметкерлериниң ҳәм халқының алдында мәртебели еди. Солай етип, Муўса фараонға: – Жаратқан Ийе былай дейди: «Түнниң ярымында Мысырды аралап өтемен. Сонда Мысырдағы ҳәмме туңғыш уллар: тахтында отырған фараонның баласынан, дигирман тартатуғын шоры ҳаялдың баласына дейин, сондай-ақ барлық маллардың туңғыш төллери өледи. Пүткил Мысыр ели бурын болмаған ҳәм енди қайтып болмайтуғын дад салып ўай-ўайласқан даўысларға толып кетеди. Ал израиллылардың ҳеш бир адамына, я малына ҳеш қандай зыян тиймейди. Усы арқалы сизлер Мениң, Жаратқан Ийениң израиллылар менен мысырлылар арасына қандай айырмашылық қойғанымды билип аласыз». Сонда мына хызметкерлериңниң ҳәммеси келип, маған тәжим етип: «Сен де кет, сениң изиңе ерген пүткил халық та кетсин», – дейсизлер. Соннан соң, мен кетемен, – деди. Муўса фараонның алдынан қатты қәҳәрленип шығып кетти. Кейин Жаратқан Ийе Муўсаға: – Мысырда Мениң кәраматларым көбейиўи ушын, фараон сизлерди тыңламайды, – деди. Солай етип, Муўса менен Харон фараонның алдында усы барлық кәраматларды иследи. Бирақ Жаратқан Ийе фараонның жүрегин қатал қылып қойғанлықтан, ол израиллыларды өз жеринен жибермеди. Жаратқан Ийе Мысыр жеринде Муўса менен Харонға былай деди: – Бул ай сизлер ушын биринши ай, жылдың биринши айы болады. Пүткил Израил жәмийетине айтыңлар: усы айдың онында ҳәр бир хожалық басшысы өз хожалығы ушын бир қой ямаса ешки таңлап алсын. Егер бир хожалықтағы адамлар саны усы жанлықтың гөшин жеп таўыса алмайтуғындай аз болса, онда оны жақын қоңсысы менен бөлиссин. Жанлықтың үлкен-кишилигине қарап, оны қанша адамның жей алатуғынын анықлаўыңыз керек. Сизлер таңлап алған қой ямаса ешки минсиз, бир жыллық еркек жанлық болсын. Жанлықты усы айдың он төртине дейин бағып, сол күни кеште Израил жәмийетиниң ҳәр бир шаңарағы өз жанлықларын сойыўы тийис. Олар қанды алып, өзлери гөшти жейтуғын үйлериниң қапысының жақлаўларына ҳәм кесе ағашына жақсын. Сол күни кеште гөшти отқа писирип, оны ашытқысыз нан ҳәм ашшы шөплер менен жесин. Гөшти шийкилей ямаса суўға писирип емес, ал бас-сыйрағы ҳәм ишек-қарны менен бирге отқа писирип жеңлер. Гөш азанға дейин қалмаўы тийис. Егер оннан аўысып қалса, оны отта өртеп жибериңлер. Сизлер гөшти жеп атырған ўақтыңызда, беллериңиз буўыўлы, аяқ кийимиңиз кийиўли, таяғыңыз қолыңызда болсын. Гөшти тез жеңлер. Бул – Жаратқан Ийеге арналған Қутқарылыў асы. Мен сол түни Мысыр жеринен өтемен. Ондағы адамлардың да, маллардың да ҳәр бир туңғышын өлтиремен ҳәм Мысырдың пүткил қудайларын ҳүким етемен. Мен – Жаратқан Ийемен. Өзлериңиз турған үйлердиң есигиниң жақлаўларына жағылған қан сизлер ушын нышан болады. Мен қанды көрип, сизлерди шетлеп өтемен. Мысыр елин жазалағанымда, набыт қылыўшы апат сизлерге ҳеш қандай зыян тийгизбейди. Бул күн сизлер ушын еслеў күни болсын. Оны Жаратқан Ийениң байрамы сыпатында байрамлаңлар. Бул байрамды байрамлаў келешек әўладларыңыз ушын мәңги қағыйда болып қалсын. – Жети күн ашытқысыз нан жеңлер. Биринши күни-ақ үйлериңизден ашытқыны жоқ қылыңлар. Ким де ким усы жети күн ишинде ашытқы салынған нан жесе, ол Израил халқы арасынан жоқ қылыныўы тийис. Биринши ҳәм жетинши күнлери мухаддес жыйналысыңыз болсын. Сол күнлери тек өзлериңиз ушын аўқат таярлаўдан тысқары, ҳеш қандай жумыс ислемеңлер. Солай етип, сизлер Ашытқысыз нан байрамын байрамлаңлар! Өйткени анық сол күни Мен сизлерди топ-тобыңыз бенен Мысыр жеринен алып шықтым. Келешек әўладларыңыз бул күнди мәңги қағыйда сыпатында байрамласын. Биринши айдың он төртинши күниниң кешинен жигирма биринши күниниң кешине дейин ашытқысыз нан жеңлер. Сол жети күн даўамында үйлериңизде ашытқы болмасын. Ким де ким ашытқы салынған бир нәрсе жесе, мейли ол келгинди болсын, мейли жергиликли болсын, ол Израил жәмийети арасынан жоқ қылынады. Ашытқы салынған ҳеш нәрсе жемеңлер. Қай жерде жасасаңыз да, ашытқысыз нан жеңлер. Соннан кейин, Муўса Израилдың барлық ақсақалларын шақырып алып, оларға былай деди: – Хожалығыңыз ушын қой ямаса ешки таңлап алып, оны Қутқарылыў асы ушын сойыңлар. Соң, бир баў майоран шөбин алың да, оны қырмадағы қурбанлықтың қанына батырып, қанды қапыларыңыздың жақлаўларына ҳәм кесе ағашына жағыңлар. Азанға шекем ҳеш ким үйинен шықпасын. Жаратқан Ийе мысырлыларды өлтириў ушын елден өткенде, қапыларыңыздың жақлаўларындағы ҳәм кесе ағашындағы қанды көрип, үйлериңизди шетлеп өтеди. Ол набыт қылыўшының үйлериңизге кирип, сизлерди өлтириўине жол қоймайды. Өзлериңиз де, сизлердиң әўладларыңыз да буны мәңги қағыйда қылып орынлаңлар. Жаратқан Ийе өзлериңизге беремен деп ўәде еткен жерге киргениңизден кейин де, бул рәсимди өткизип барыңлар. Балаларыңыз сизлерден: «Бул рәсимниң мәниси қандай?» – деп сорағанда, оларға: «Бул – Жаратқан Ийеге арналған Қутқарылыў байрамының асы. Себеби Жаратқан Ийе мысырлыларды өлтиргенде, үйлеримизди шетлеп өтип, бизлерди аман қалдырды», – деңлер. Сонда халық тәжим етип, сыйынды. Соңынан израиллылар барып, Жаратқан Ийениң Муўса менен Харонға берген буйрығын толық орынлады. Түнниң ярымында Жаратқан Ийе тахтында отырған фараонның туңғыш баласынан, қамақта отырған тутқынның туңғыш баласына дейин, Мысыр елиндеги барлық туңғышларды ҳәм маллардың да туңғыш төллерин өлтирди. Сол күни түнде фараон, оның хызметкерлери ҳәм пүткил Мысыр аяққа турды. Мысыр ели дад салып, ўай-ўайласқан даўысларға толып кетти. Өйткени өли болмаған бирде бир үй жоқ еди. Сол күни түнде-ақ фараон Муўса менен Харонды шақырып алып былай деди: – Барыңлар! Сизлер де, израиллылар да халқымның арасынан шығып кетиңлер. Өзлериңиз айтқаныңыздай, Жаратқан Ийеге сыйыныңлар. Сондай-ақ майда ҳәм ири малларыңызды да алып кетиңлер. Ал маған пәтия бериңлер. Израиллылардың елден тезирек шығып кетиўи ушын, мысырлылар оларды асықтырды. «Болмаса, ҳәммемиз өлемиз», – дести олар. Солай етип, израиллылар еле ашымаған қамырларын табағы менен кийимлерине орады да, ийинлерине көтерип алды. Израиллылар Муўсаның айтқаны бойынша, мысырлылардан гүмис ҳәм алтын буйымлар менен кийимлер сорап алды. Жаратқан Ийе израиллыларды мысырлыларға унамлы қылып көрсеткенликтен, мысырлылар оларға сорағанын берди. Солай етип, израиллылар оларды тонап кетти. Израиллылар Рамсестен Суккотқа қарай жол алды. Бала-шағаларды есапламағанда, шама менен алты жүз мыңдай ер адам пияда жолға шықты. Және де, көп санлы басқа миллет адамлары, есап-сансыз майда ҳәм ири маллар да олар менен бирге кетти. Халық өзлери Мысырдан алып шыққан ашымаған қамырдан нан писирди. Себеби олар Мысырдан қуўып шығарылғанлықтан, қамырды ашытыўға да, жолға азық-аўқат таярлаўға да үлгере алмаған еди. Израиллылардың Мысырда жасағанына төрт жүз отыз жыл болған еди. Төрт жүз отыз жылдың соңғы күни, анық сол күни Жаратқан Ийениң халқы топ-тобы менен Мысыр жеринен шықты. Сол күни түнде Жаратқан Ийе израиллыларды Мысыр жеринен алып шығыў ушын сергек болды. Израиллылар да әўладлар даўамында сол түнди Жаратқан Ийеге бағышлап, ояў болыўы тийис. Соннан кейин, Жаратқан Ийе Муўса менен Харонға былай деди: – Қутқарылыў асының қағыйдалары мынадай: ҳеш бир жат жерли адам байрам асынан жемесин. Бирақ сатып алған қулларыңыз сүннет етилгеннен кейин, оннан жесе болады. Ўақытша қоныс басқанлар ҳәм жалланған жумысшылар оннан жемеўи тийис. Ас таярланған үйде желинсин. Жанлықтың гөши үйдиң сыртына шығарылмасын ҳәм оның ҳеш бир сүйеги сындырылмасын. Пүткил Израил жәмийети Қутқарылыў байрамын байрамлаўы тийис. Араңызда жасап атырған келгинди адам Маған, Жаратқан Ийеге арналған Қутқарылыў байрамын байрамлаўды қәлесе, онда оның үйиндеги ҳәмме еркеклер сүннет етилиўи керек. Соңынан ол жергиликли халық турғыны сыпатында Израил халқына қосылып, байрамды байрамлай алады. Бирақ сүннетсиз адам Қутқарылыў байрамының гөшин жемесин. Жергиликли адам ушын да, араңызда жасайтуғын келгинди адам ушын да бир қағыйда қолланылады. Израиллылар Жаратқан Ийениң Муўса менен Харонға берген буйрығын толық орынлады. Сол күнниң өзинде Жаратқан Ийе израиллыларды топ-тобы менен Мысыр жеринен алып шықты. Буннан соң, Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Барлық биринши туўылғанларды Маған бағышлаңлар. Израил ҳаялларының да, малларының да қарыннан биринши шыққанлары Меники, – деди. Муўса халыққа былай деди: – Мысырдан, өзлериңиз қул болған елден шыққан бүгинги күнди есте сақлаңлар. Өйткени Жаратқан Ийе қүдиретли қолы менен сизлерди ол жерден алып шықты. Ашытқы салынған ҳеш нәрсе жемеңлер. Бүгин абиб айында бул жерден шығып баратырсызлар. Жаратқан Ийе сизлерди қанан, хет, амор, хиў ҳәм ебус халықларының жерлерине, ата-бабаларыңызға беремен деп ант ишкен, сүт ҳәм пал ағып турған жерге апарғанда, усы айда мына рәсимди өткизиңлер: жети күн ашытқысыз нан жеп, жетинши күни Жаратқан Ийеге арнап байрам қылыңлар. Сол жети күн ишинде тек ашытқысыз нан жеңлер. Өзиңизде де, жасап атырған пүткил жериңизде де ашытқы салынған нан ямаса ашытқы болмасын. Сол күни балаларыңызға: «Мысырдан шыққанымызда, Жаратқан Ийе бизлер ушын ислеген ислери себепли буларды ислеп атырмыз», – деп түсиндириңлер. Бул рәсим қолыңызда бир белги, маңлайыңызда сақланатуғын яднама болсын. Усылайынша, Жаратқан Ийениң нызамы аўзыңызда болсын. Себеби Жаратқан Ийе сизлерди күшли қолы менен Мысырдан алып шықты. Сизлер де ҳәр жылы белгиленген ўақытта бул қағыйданы орынлаңлар. Жаратқан Ийе сизлерге ҳәм ата-бабаларыңызға ант ишкениндей, сизлерди Қанан жерине апарып, сизлерге сол жерди бергенде, қарыннан биринши шыққанлардың ҳәммесин Жаратқан Ийеге бағышлаңлар. Малларыңыздың биринши туўылған барлық еркек төллери Жаратқан Ийеге тийисли. Ешектиң ҳәр бир биринши туўылған төлиниң орнына бир қозы берип, сатып алыңлар. Егер олай етпесеңиз, гүррениң мойнын сындырың. Барлық туңғыш улларыңыздың қунын өтеўиңиз тийис. Келешекте улларыңыз сизлерден: «Буның мәниси қандай?» – деп сораса, оларға былай деп жуўап бериңлер: «Жаратқан Ийе бизлерди қүдиретли қолы менен Мысырдан, бизлер қул болған елден алып шықты. Фараон бизлерди жибермей, қайсарлық көрсеткенде, Жаратқан Ийе Мысырда адамлардың ҳәм маллардың барлық туңғышларын өлтирди. Сонлықтан маллардың туңғыш төллерин Жаратқан Ийеге қурбанлыққа беремиз, ал туңғыш улларымыз ушын қун төлеймиз». Бул рәсим қолыңызда бир белги, есиңизде сақланатуғын яднама болсын. Себеби Жаратқан Ийе сизлерди қүдиретли қолы менен Мысырдан алып шықты. Фараон израиллыларды жибергенде, Қудай: халық урысқа дуўшар болатуғынын билгенде өкинип, Мысырға қайтып кетпесин, деп филист халқының жери арқалы өтетуғын жол қысқарақ болса да, оларды ол жер арқалы алып жүрмеди. Қудай халықты Қызыл теңизге шөл жолы менен айландырып апарды. Израиллылар Мысырдан қарыў-жарақ пенен шыққан еди. Муўса Юсуптиң сүйеклерин де өзи менен бирге алып шыққан еди. Өйткени Юсуп израиллыларға ант иштирип: «Қудай сизлерге сөзсиз нәзер салады. Сонда сүйеклеримди бул жерден алып кетиңлер», – деп нәсиятлап кеткен еди. Израиллылар Суккоттан шығып, шөл шетиндеги Этамға орналасты. Олардың күни-түни жол жүриўи ушын, Жаратқан Ийе күндиз минара сыяқлы булт болып жол көрсетип, түнде минара сыяқлы от болып жолларына жарық түсирип, оларды баслап жүрди. Күндиз булт, түнде от халықтың алдынан бир дем де узақламады. Соңынан Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израиллыларға айт, олар изге қайтып, Пий-Ҳахироттың қасына, Мигдол менен теңиз арасына, Баал-Сефонның қарсысындағы теңиз жағасына орналассын. Сонда фараон: «Израиллылар ел гезип, адасып кетти, олар шөл қоршаўында қалды», – деп ойлайды. Мен фараонның жүрегин қатал қыламан ҳәм ол израиллылардың изинен қуўады. Солай етип, Мен фараонды ҳәм оның пүткил әскерлерин жеңип, Өз салтанатымды көрсетемен. Сонда мысырлылар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Израиллылар айтылғанды иследи. «Израил халқы қашып кетипти», – деген хабар Мысыр патшасына жеткенде, ол ҳәм оның хызметкерлери израиллылар туўралы көз қарасларын өзгертип: «Бизлер не ислеп қойдық? Израиллыларды жиберемиз деп, қулларымыздан айырылдық-ғо!» – дести. Фараон өзиниң саўаш арбасын жектирип, ләшкерлерин таярлады. Ол алты жүз сайланды саўаш арбасын, Мысырдың басқа барлық саўаш арбаларын ҳәм олардың басшыларын жанына алды. Жаратқан Ийе Мысыр патшасы фараонның жүрегин қатал қылып қойды. Ол нық қәдем атып баратырған израиллылардың изинен қуўып кетти. Мысырлылар фараонның пүткил әскерлери, атларға жегилген саўаш арбалары ҳәм оның үстиндеги әскерлери менен израиллылардың изине түсип, теңиз жағасына, Пий-Ҳахирот жақынына, Баал-Сефонның қарсысына ордасын қурған израиллыларға жетип алды. Фараон жақынласып қалды. Израиллылар артына бурылып қараса, мысырлылардың излеринен қуўып киятырғанын көрди. Сонда олардың зәррелери ушып, Жаратқан Ийеге пәрияд етти. Олар Муўсаға былай деди: – Мысырда қәбир жоқтай, бизлерди шөлде өлиўге алып келдиң бе? Мысырдан алып шығып, бизлерге не қылғаның? Мысырда болғанымызда, саған: «Бизлерди тынышымызға қой, мысырлыларға хызмет ете берейик», – деген жоқ па едик? Шөлде өлгеннен гөре, мысырлыларға қул болғанымыз жақсырақ еди-ғо! Бирақ Муўса оларға: – Қорқпаңлар! Орныңызда беккем турып, Жаратқан Ийениң бүгин сизлерди қалай қутқаратуғынын көриңлер. Бүгин өзлериңиз көрип турған мысырлыларды енди ҳеш қашан көрмейсизлер. Жаратқан Ийе сизлер ушын урысады. Ал сизлер тыныш турсаңыз болды, – деди. Сонда Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Неге Маған пәрияд етип атырсаң? Израиллыларға айт, алға қарай жылжый берсин. Ал сен таяғыңды көтерип, оны теңиздиң үстине қарай соз да, суўды қақ айыр. Сонда израиллылар теңиздиң ишинен қурғақ жер арқалы жүрип өтеди. Мен мысырлылардың жүрегин қатал қыламан. Олар израиллылардың изинен қуўады. Мен фараонды, оның барлық әскерлерин, саўаш арбаларын ҳәм оның үстиндеги әскерлерин жеңип, Өз салтанатымды көрсетемен. Фараон, оның саўаш арбалары ҳәм оның үстиндеги әскерлери себепли салтанатқа ерискенимде, мысырлылар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Израил ордасының алдында баратырған Қудайдың периштеси орнын өзгертип, артқа өтти. Халықтың алдындағы минара сыяқлы булт та орнын өзгертип, артқа, Мысыр әскерлериниң ҳәм Израил халқының ортасына барып турды. Булт мысырлылар тәрепте қараңғылық орнатып, израиллылар тәрепти жақты қылып турды. Сол себептен түн бойы еки тәреп бир-бирине жақынласа алмады. Муўса қолын теңиздиң үстине қарай созды. Жаратқан Ийе пүткил түн бойы шығыстан күшли самал естирип, теңиз суўын изге ийтерди ҳәм теңизди қурғақ жерге айландырды. Суў екиге бөлинди. Израиллылар қурғақ жерди басып, теңиздиң ортасынан өтти. Теңиз суўы оң ҳәм шеп тәрепте оларға дийўал болып турды. Ал мысырлылар олардың изинен қуўды, фараонның барлық атлары, саўаш арбалары ҳәм оның үстиндеги әскерлери теңиздиң ишине кирип кетти. Таң атарда Жаратқан Ийе минара сыяқлы от ҳәм булт ишинен Мысыр ордасына нәзерин таслап, оларды албыратып таслады. Қудай олардың саўаш арбаларының дөңгелеклерин шығарып таслағанда, олар зорға қозғалды. Сонда мысырлылар: «Израиллылардан қашайық. Өйткени олар ушын Жаратқан Ийениң Өзи бизлерге қарсы урысып атыр», – дести. Кейин Жаратқан Ийе Муўсаға: – Қолыңды теңиздиң үстине қарай соз. Суўлар мысырлыларды, олардың саўаш арбаларын ҳәм оның үстиндеги әскерлерин басып кетсин, – деди. Солай етип, Муўса қолын теңиздиң үстине қарай созды ҳәм таңға жақын теңиз өз ҳалына қайтты. Сонда қашып атырған мысырлылар суўға дуўшар болып, Жаратқан Ийе оларды теңиздиң ишине батырып жиберди. Өз ҳалына қайтқан суў саўаш арбаларды, оның үстиндеги әскерлерди, яғный израиллылардың изинен теңизге түскен фараонның пүткил әскерлерин жутып кетти. Олардан бирде бир адам аман қалмады. Ал израиллылар болса, теңиздиң ишинен қурғақ жер арқалы жүрип өткен еди. Суўлар оң ҳәм шеп тәрепте турып, оларға дийўал болған еди. Жаратқан Ийе сол күни израиллыларды мысырлылардың қолынан қутқарды. Израиллылар мысырлылардың теңиз жағасында өлип жатырғанын көрди. Жаратқан Ийениң мысырлыларға көрсеткен уллы қүдиретин көрген Израил халқы Жаратқан Ийеден қорқып, Оған ҳәм Оның қулы Муўсаға исенди. Соннан соң, Муўса ҳәм израиллылар Жаратқан Ийеге мына жырды айтты: «Жырлайман Жаратқан Ийени, Себеби еристи Ол салтанатлы жеңиске, Атларды да, саўаш арбадағыларды да ылақтырды теңизге. Жаратқан Ийе күш-қүдиретим мениң, Қутқарыўға келди Ол мени, Ол мениң Қудайым. Алғыслар айтаман Оған, Ол мениң әкемниң Қудайы, Уллылайман Оны мен. Жаратқан Ийе жаўынгердур, Аты Оның – Жаратқан Ийе. Ол фараонның саўаш арбаларын, Ҳәм ләшкерлерин атты теңизге. Ғарқ болды Қызыл теңизге, Оның сайланды ләшкербасылары да. Терең суўлар қаплады оларды, Батып кетти тас сыяқлы туңғыйыққа. Сениң оң қолың, Жаратқан Ийе, Қүдиретли күшке ийедур. Сениң оң қолың, Жаратқан Ийе, Тас-талқан етер душпанды. Әжайып уллылығың менен, Саған қарсы шыққанларды, Жер менен жексен қыласаң, Жибересең оларға ғәзебиңди, Сабан сыяқлы күйдирип, күл қыласаң оларды. Мурныңның деминен, Жыйналды суўлар бир жерге. Дийўал сыяқлы болып толқынлар, Теңиз қойнында қатып қалды. Сонда душпан былай деди: „Услайман оларды изинен қуўып, Олжаны бөлемен кеўлимди тоқ қылып, Қыраман оларды қылышымды жалаңашлап“. Демиң менен үплеп едиң, Қаплады теңиз оларды. Қорғасындай батты уллы суўларға. Жаратқан Ийе, қудайлар арасында Саған уқсағаны бар ма? Сен сыяқлы мухаддесликте уллы, айбаты менен алғысқа ылайық болған, Кәраматлар жаратыўшы бар ма? Созып едиң оң қолыңды, Жутып кетти жер оларды. Өзиң қутқарған халқыңды, Жетеледиң сүйиспеншилигиң менен, Алып бардың қүдиретиң менен мухаддес мәканыңа. Қалтырасар еситип миллетлер, Қорқыныш бийледи Филистия халқын. Ҳүрейлери ушады Эдом бийлериниң, Дирилди басар Моаб көсемлерин, Пүткил Қанан турғынларының руўхы түсти. Жүреги суўлар ҳәм қорқыў басар оларды, Сениң халқың өтип кеткенше, Жаратқан Ийе, Сен ийелик еткен халық өтип кеткенше, Билегиңниң күши алдында тас болып тилсиз қатып қалар. Жаратқан Ийе! Апарасаң халқыңды Өз таўыңа, Жайластырасаң Өзиң мәкан қылып алған жерге, Қолларың менен қурған мухаддес мәканға, Ийе! Ҳүкимдарлық қылар шексиз ҳәм мәңгиге Жаратқан Ийе». Фараонның атлары, саўаш арбалары ҳәм оның үстиндеги әскерлери теңиз ишине киргенде, Жаратқан Ийе суўларды олардың үстине қайтарып әкелди. Ал израиллылар теңиздиң ишинен қурғақ жер арқалы жүрип өтти. Харонның әжапасы пайғамбар Мәриям қолына дәп алды. Басқа барлық ҳаяллар да дәп алып, ойнаўы менен оның изине ерди. Мәриям нақыратты қайталап былай деп жырлады: «Жырлаң Жаратқан Ийени, Себеби еристи Ол салтанатлы жеңиске. Атларды да, атлыларды да ылақтырды теңизге». Муўса израиллыларды Қызыл теңизден баслап шыққаннан соң, олар Шур шөлине барды ҳәм шөлде үш күн жүрсе де, суў таба алмады. Соңынан олар Мара деген жерге барды. Бирақ Мараның суўы ашшы болғанлықтан, олар ише алмады. Сонлықтан сол жер Мара деп аталды. Сонда халық Муўсаға: «Не ишемиз?» – деп наразы болып, тоңқылдай баслады. Муўса Жаратқан Ийеге жалбарынды. Жаратқан Ийе оған бир ағашты көрсетти. Муўса оны суўға ылақтырып жибергенде, суў душшы болып қалды. Сол жерде Жаратқан Ийе халық ушын қағыйда ҳәм нызам берди ҳәм оларды сынады. Жаратқан Ийе оларға былай деди: – Егер сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң, яғный Мениң сөзимди дыққат пенен тыңлап, нәзеримде туўры болған ислерди ислесеңлер, буйрықларыма қулақ асып, ҳәмме қағыйдаларымды орынласаңлар, мысырлыларға берген кеселликтиң ҳеш бирин сизлерге бермеймен. Себеби Мен – сизлерге шыпа бериўши Жаратқан Ийемен. Соннан кейин, олар Элимге келди. Сол жерде он еки булақ ҳәм жетпис пальма ағашы бар еди. Солай етип, олар суў жағасына орналасты. Израил халқының пүткил жәмийети Элимнен шықты. Олар Мысырдан шыққанынан кейинги екинши айдың он бесинши күни Элим ҳәм Синай арасында жайласқан Син шөлине келди. Шөлде ҳәммеси Муўса менен Харонға наразы болып, оларға былай деп тоңқылдады: – Қәнекей, Мысырда-ақ Жаратқан Ийениң қолынан өлип қоя қойғанда болар еди. Ҳеш болмаса, ол жерде гөш салынған қазанлардың қасында отырып, тойғанымызша нан жер едик. Бирақ сизлер пүткил халықты ашлықтан өлтириў ушын, бизлерди усы шөлге алып келдиңиз. Сонда Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Мине, Мен сизлерге аспаннан нан жаўдыраман. Халық ҳәр күни шығып, бир күнлик нанын жыйнап алсын. Усылайынша Мен оларды сынап, олардың Мениң көрсетпелерим бойынша жасайтуғынын ямаса жасамайтуғынын көрежақпан. Ал алтыншы күни олар ҳәр күни жыйнағанынан еки есе артық қылып топлап, таярлап қойсын. Муўса менен Харон пүткил израиллыларға былай деди: – Сизлерди Мысырдан Жаратқан Ийениң Өзи алып шыққанын бүгин кеште билип аласызлар. Ал ертең азанда Жаратқан Ийениң салтанатын көресизлер. Себеби Ол сизлердиң Өзине наразы болып, тоңқылдағаныңызды еситти. Бирақ бизлерге наразы болатуғындай, бизлер ким болыппыз? Кейин Муўса былай деди: – Кешқурын сизлерге жеў ушын гөш, азанда тойғаныңызша нан берилгенде, сизлер Жаратқан Ийениң салтанатын көресизлер. Өйткени Жаратқан Ийе сизлердиң Өзине қарсы наразылық билдиргениңизди еситти. Ал бизлер ким болыппыз? Сизлер бизлерге емес, ал Жаратқан Ийеге наразылық билдирип атырсызлар. Кейин Муўса Харонға: – Израил халқының пүткил жәмийетине айт, Жаратқан Ийениң алдына келсин. Себеби Жаратқан Ийе олардың тоңқылдыларын еситти, – деди. Харон Израил халқының пүткил жәмийетине усыларды айтып турғанда, олар шөлге қарады. Сонда Жаратқан Ийениң салтанаты булт ишинде көринди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Мен израиллылардың тоңқылдыларын еситтим. Оларға мынадай деп айт: «Кешқурын гөш жеп, азанда нанға тоятуғын боласызлар. Сонда сизлер Мениң – Қудайыңыз Жаратқан Ийе екенимди билип аласызлар». Кешқурын бөденелер ушып келип, орданы басып кетти. Ал азанда орданың әтирапын шық қаплады. Шық кепкенде, шөлдеги жердиң бетинде қыраўға уқсаған, майда дән сыяқлы бир нәрсе көринди. Буны көргенде, израиллылар бир-биринен: «Бул не?» – деп сорасты. Себеби олар буның не екенин билмейтуғын еди. Муўса оларға: – Бул – Жаратқан Ийениң сизлерге жеў ушын берген наны. Жаратқан Ийе былай деп буйырады: «Ҳәр бир адам жей алғандайын жыйнап алсын. Шатырыңыздағы ҳәр бир адам ушын бир омерден алыңлар». Израиллылар солай ислеп, кимиси көп, кимиси аз жыйнады. Омер менен өлшегенде, көп жыйнағанның артығы, аз жыйнағанның кемиси болмады. Ҳәр бир адам жей алатуғын муғдарда жыйнаған еди. Муўса оларға: – Ҳеш ким оннан азанға дейин бир түйир қалдырмасын, – деди. Деген менен, айырымлар Муўсаны тыңламай, азанға дейин қалдырғанда, ол қуртлап, сасый баслады ҳәм Муўсаның оларға ғәзеби келди. Ҳәр күни азанда ҳәр бир адам өзи жей алатуғын муғдарда жыйнайтуғын еди. Ал қуяш қызған ўақытта жерде қалғанлары ерип кететуғын еди. Алтыншы күни адам басына еки омерден, яғный еки есе жыйнайтуғын еди. Жәмийет басшылары келип, аўҳалды Муўсаға билдирди. Муўса оларға былай деди: – Жаратқан Ийениң буйрығы мынаў: ертең Жаратқан Ийеге арналған толық дем алатуғын мухаддес Шаббат күни. Соның ушын, бүгин писиретуғыныңызды писирип, қайнататуғыныңызды қайнатып алыңлар. Ал аўысып қалғанын азанға дейин сақлап қойыңлар. Муўсаның буйырғанындай, халық аўысып қалғанды азанға дейин сақлап қойғанда, ол сасымады да, қуртлап та кетпеди. Сонда Муўса оларға былай деди: – Аўысып қалғанды бүгин жеңлер. Себеби бүгин Жаратқан Ийе ушын Шаббат күни. Бүгин даладан манна таба алмайсызлар. Сизлер оны алты күн жыйнаңлар. Бирақ жетинши күни болған Шаббат күни ол улыўма болмайды. Жетинши күни айырымлар нан жыйнаў ушын сыртқа шыққанда, ҳеш нәрсе таба алмады. Сонда Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Қашанға шекем буйрықларым ҳәм көрсетпелеримди орынлаўдан мойын таўлайсызлар? Минекей, Мен сизлерге Шаббат күнин бердим. Сонлықтан алтыншы күни сизлерге еки күнлик нан берип атырман. Жетинши күни ҳәр бир адам қай жерде жасап атырған болса, сол жерде қалсын, сыртқа шықпасын. Солай етип, халық жетинши күни дем алды. Израиллылар сол нанды манна деп атады. Оның көриниси кинза туқымы сыяқлы болып, дәми пал қосылған шөрекке уқсайтуғын еди. Муўса халыққа былай деди: – Жаратқан Ийе былай деп буйырады: «Сизлерди Мысырдан алып шыққанымда, Мениң сизлерге шөлде берген нанымды келешек әўладлардың көриўи ушын, оның бир омерин сақлап қойыңлар». Муўса Харонға: – Бир ыдысты алып, ишине бир омер манна сал. Келешек әўладларға сақланып қалыўы ушын, оны Жаратқан Ийениң алдына қой, – деди. Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырғанындай, Харон маннаны сақлап қойыў ушын, оны Келисим сандығының алдына қойды. Израиллылар мәкан етилген Қанан жерине жетип барғанша, қырық жыл манна жеди. Бир омер эфаның оннан бир бөлегине туўры келетуғын еди. Соңынан Израил халқының пүткил жәмийети Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша Син шөлинен шықты да, бир жерден екинши жерге көшип-қонып жүрип, Рефидимге орналасты. Деген менен, ол жерде ишетуғын суў жоқ еди. Олар Муўсаға: – Бизлерге ишетуғын суў бер, – деп урысты. – Неге маған урысып атырсызлар? Неге Жаратқан Ийени сынап атырсызлар? – деди оларға Муўса. Бирақ халық шөллегенликтен, Муўсаға наразы болып: – Бизлерди не ушын Мысырдан алып шықтың? Бизлерди, балаларымызды ҳәм малларымызды шөлден өлтириў ушын ба? – деп тоңқылдады. Муўса Жаратқан Ийеге дад салып: – Бул халыққа не ислейин? Бираздан соң, олар мени тас боран қылып өлтиреди-ғо! – деди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Халықтың алдына өт. Нил дәрьясын урған таяғыңды ал да, Израил ақсақалларының айырымларын изиңе ертип, алға қарай жүр. Мине, Мен Хореб таўындағы бир жартастың үстинде, сениң алдыңда тураман. Сен жартасты урғаныңда, суў атлығып шығады ҳәм халық суў ишеди. Муўса Израил ақсақалларының көз алдында солай иследи. Солай етип, ол сол жерди Масса ҳәм Мериба деп атады. Себеби израиллылар сол жерде Муўса менен урысып: «Арамызда Жаратқан Ийе бар ма екен, я жоқ па екен?» – деп Жаратқан Ийени сынаған еди. Амалеклер келип, Рефидимде израиллыларға урыс ашты. Сонда Муўса Ешуаға: – Халық ишинен адамларды сайлап ал да, барып, амалеклер менен урыс. Ертең мен қолыма Қудайдың таяғын услап, төбешиктиң басында тураман, – деди. Ешуа Муўсаның айтқанын ислеп, амалеклер менен урысты. Сол ўақытта Муўса, Харон ҳәм Хур төбешиктиң басына шықты. Муўса қолын көтергенде израиллылар, ал түсиргенде амалеклер үстин келе берди. Бирақ Муўсаның қоллары шаршап қалды. Сонда олар бир тас әкелип, Муўсаның астына қойды. Муўса тастың үстине отырды. Бир жағында Харон, екинши жағында Хур Муўсаның қолларын жоқары көтерип турды. Қуяш батқанша, Муўсаның қоллары беккем көтерилип турды. Солай етип, Ешуа амалеклерди қылыштан өткизип, оларды жеңди. Соңынан Жаратқан Ийе Муўсаға: – Естелик болып қалыўы ушын, буны китапқа жазып қой. Ешуаның қулағына қуйып қой, Мен амалеклердиң атын жер жүзинен пүткиллей жоқ қыламан, – деди. Муўса бир қурбанлық орын қурып, оның атын «Жаратқан Ийе мениң байрағым» деп қойды. Кейин ол былай деди: «Жаратқан Ийениң тахтына қарсы қол көтергени ушын, Ол әўладлар даўамында амалеклерге қарсы урысады». Муўсаның қәйин атасы мидянлы руўханий Итро Қудайдың Муўса ушын ҳәм Өз халқы Израил ушын ислеген ҳәмме ислерин, Жаратқан Ийениң израиллыларды Мысырдан қалай алып шыққанын еситти. Ал екинши улына: «Ата-бабаларымның Қудайы маған жәрдем етип, мени фараонның қылышынан қутқарды», – деп, Элиезер деп ат қойған еди. Сонда Муўсаның ҳаялын ҳәм улларын ерткен қәйин атасы Итро Қудайдың таўына, Муўса қоныс басқан шөлге келди. Ол Муўсаға: «Мен – қәйин атаң Итроман, ҳаялың менен еки улыңды алып саған киятырман», – деп хабар жиберди. Муўса қәйин атасын күтип алып, оның алдында тәжим етти ҳәм оны сүйди. Олар бир-биринен ҳал-аўҳал сорасып болып, шатырға кирди. Муўса қәйин атасына Жаратқан Ийениң Израил халқы ушын фараон менен мысырлыларға нелер ислегенин, өзлериниң жолда көрген қыйыншылықларын ҳәм Жаратқан Ийениң оларды қалай қутқарғанын бирме-бир айтып берди. Итро Жаратқан Ийениң израиллыларға ислеген жақсылықларына ҳәм оларды мысырлылардың қолынан қутқарғанына қуўанды. Итро былай деди: – Сизлерди мысырлылардың ҳәм фараонның қолынан қутқарып, халықты мысырлылардың мойынтырығынан азат қылған Жаратқан Ийеге алғыслар болсын. Енди мен Жаратқан Ийениң барлық қудайлардан уллы екенин билдим. Өйткени Ол израиллыларға менменлик қатнаста болған мысырлылардан үстин шықты. Итро Қудайға жандырылатуғын қурбанлық ҳәм басқа қурбанлықлар әкелип берди. Харон ҳәм Израилдың пүткил ақсақаллары Муўсаның қәйин атасы менен Қудайдың алдында аўқатланыў ушын келди. Ертеңине Муўса халыққа қазылық етиў ушын өз орнына отырды. Халық азаннан кешке шекем оның алдында тик аяқта турды. Қәйин атасы Муўсаның халыққа қылған бул исин көрип: – Халыққа бул не ислегениң? Неге жалғыз өзиң қазылық етип отырсаң? Неге ҳәмме азаннан кешке шекем сениң алдыңда тур? – деди. Муўса оған былай деди: – Өйткени халық Қудайдың еркин билиў ушын, маған келеди. Қашан араларында бир даў шықса, олар маған келеди. Мен еки тәреп арасында қазылық қылып, оларға Қудайдың қағыйдаларын ҳәм көрсетпелерин мәлим етемен. Қәйин атасы оған былай деди: – Бул исиң жақсы емес. Сен өзиңди де, жаныңдағы халықты да шаршатып таслайсаң. Бул ис сен ушын жүдә аўырлық етеди, ол бир өзиңниң қолыңнан келмейди. Енди маған қулақ сал. Егер сен мениң кеңесиме әмел қылсаң, Қудай саған яр болады. Сен Қудай алдында халық ушын ўәкил болып, олардың даўлы ислерин Қудайға жеткизип турыўың керек. Ал халыққа Қудайдың қағыйдаларын ҳәм көрсетпелерин үйрет. Қандай жол менен жүрип, не ислеў кереклигин оларға көрсет. Буларға қосымша, халық арасынан Қудайдан қорққан, уқыплы, ҳарам пайданы жек көретуғын исенимли адамларды сайлап ал. Оларды халық үстинен мыңбасылар, жүзбасылар, елиўбасылар ҳәм онбасылар қылып тайынла. Олар бәрқулла халыққа қазылық етсин. Үлкен даўларды саған әкелсин, ал кишилерин өзлери шешсин. Усылай етип, олар аўырманлықты сениң менен бөлиссе, саған жеңил болады. Егер сен Қудайдың буйырғанындай етип, усылай ислесең, онда шыдай аласаң ҳәм ҳәмме тынышлық пенен үйлерине қайтады. Муўса қәйин атасының сөзин тыңлап, оның айтқанларының ҳәммесин орынлады. Ол израиллылар арасынан уқыплы адамларды сайлап алып, оларды мыңбасылар, жүзбасылар, елиўбасылар ҳәм онбасылар қылып, халыққа басшы етип тайынлады. Олар халыққа бәрқулла қазылық етип, қыйын мәселелерди Муўсаға алып келди. Ал кишигирим ислерди өзлери шешти. Кейин Муўса қәйин атасын жолға шығарып салды. Итро өз елине қайтып кетти. Израиллылар Мысырдан шыққаннан кейинги үшинши айдың биринши күни Синай шөлине жетип келди. Олар Рефидимнен жолға шыққан болып, Синай шөлине жетип келген еди. Олар сол жерде, Синай таўының қарсысына шатырларын тикти. Сонда Муўса таўға, Қудайдың дәргайына шықты. Жаратқан Ийе оған таўдан былай деди: – Яқып нәсилине, Израил халқына былай де: «Мысырлыларға не ислегенимди ҳәм палапанларын қанатлары менен тасыған бүркит сыяқлы, сизлерди жаныма әкелгенимди көрдиңлер. Ал енди сөзлеримди дыққат пенен тыңлап, келисимиме әмел қылсаңлар, сизлер барлық халықлар ишинде Мениң ғәзийнем боласызлар. Себеби пүткил жер жүзи Маған тийисли. Сизлер Мениң ушын руўханийлер патшалығы ҳәм мухаддес халық боласызлар». Сениң израиллыларға айтатуғын сөзлериң усылар. Муўса келип, халық ақсақалларын шақырып алды да, өзине Жаратқан Ийениң буйырған барлық сөзлерин оларға билдирди. Пүткил халық бир аўыздан: «Жаратқан Ийениң айтқанларының ҳәммесин орынлаймыз», – деп жуўап берди. Муўса халықтың жуўабын Жаратқан Ийеге жеткизди. Сонда Жаратқан Ийе Муўсаға: – Сениң менен сөйлескенимди халықтың еситиўи ҳәм саған мәңгиге исениўи ушын, Мен саған бир қалың булт ишинде келемен, – деди. Муўса халықтың сөзлерин Жаратқан Ийеге жеткизгенде, Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Бар, бүгин ҳәм ертең халық пәкленсин. Олар кийимлерин жуўып, үшинши күни таяр болсын. Өйткени үшинши күни Мен, Жаратқан Ийе пүткил халықтың көз алдында Синай таўына түсемен. Халық ушын таўдың әтирапына шегара сызып, белгиле ҳәм оларға: «Абайлаңлар, таўға шығыўшы болмаңлар, таўдың етегине де жақынламаңлар! Таўға бир жерин тийгизген ҳәр бир адам сөзсиз өлтириледи. Сол адамға қол тийгизилмей, тас боран қылынып, я болмаса оқ жай менен өлтириледи. Ҳайўан болса да, адам болса да, ол тири қалмайды», – деп айт. Тек кәрнай узақ шертилгенде ғана, олар таўға көтериле алады. Соңынан Муўса таўдан халықтың қасына түсип, оларға пәклениўди буйырды. Ҳәр бир адам кийимлерин жуўды. Муўса халыққа: – Үшинши күни таяр болыңлар. Бул ўақыт ишинде ҳаялларыңызға жақынламаңлар, – деди. Үшинши күни таң атыўдан гүлдирмама гүркиреп, шақмақ шақты. Таўдың үстин қалың булт қаплап, бәлент, күшли даўыслы кәрнай сести еситилди. Ордадағы пүткил халық титирей баслады. Муўса халықты Қудай менен ушырастырыў ушын, ордадан баслап шықты. Олар таўдың етегине келип турды. Қудай Синай таўына от ишинде түскенликтен, пүткил таў түтеп турған еди. Таўдан пештен шыққандай түтин шығып, пүткил таў қатты силкинип турған еди. Кәрнай сести барған сайын күшейе берди. Муўса Қудайға сөйледи ҳәм Қудай да оған даўыслап жуўап берди. Жаратқан Ийе Синай таўының төбесине түсип, Муўсаны таўдың төбесине шақырды. Муўса сол жерге шықты. Жаратқан Ийе оған былай деди: – Төмен түсип, халықты ескерт. Мени көриў ушын, шегарадан шығып кетпесин. Болмаса, көбиси өлип қалады. Маған жақынласатуғын руўханийлер де өзлерин пәклесин. Болмаса, оларды қырып таслайман. Муўса Жаратқан Ийеге: – Халық Синай таўына шыға алмайды. Өйткени Сен: «Таўдың әтирапына шегара сызып, белгиле ҳәм таўды мухаддес қыл», – деп ескерткен едиң, – деди. Жаратқан Ийе оған: – Төмен түсип, Харонды өзиң менен бирге алып кел. Бирақ руўханийлер менен халық алдыма келиў ушын, шегарадан өтпесин. Болмаса, оларды қырып таслайман, – деди. Солай етип, Муўса төмен түсти де, халыққа усыларды айтып берди. Сонда Қудай мына сөзлерди айтты: – Мен – сени Мысырдан, қул болған жериңнен алып шыққан Қудайың Жаратқан Ийемен. Сениң Меннен басқа қудайларың болмасын. Жоқарыдағы аспанда, төмендеги жер жүзинде ҳәм жер астындағы суўларда болған ҳеш бир нәрсениң көринисин соғып, өзиңе бут жасама. Оларға табынба ҳәм хызмет қылма. Себеби Мен – сениң Қудайың Жаратқан Ийе, қызғаныўшы Қудайман. Мени жек көргенлерди әкесиниң гүнасы ушын балаларын, олардың үшинши, төртинши әўладына шекем жазалайман. Бирақ Мени сүйгенлерге ҳәм буйрықларымды орынлағанларға мыңыншы урпағына дейин жақсылық қыламан. Қудайың Жаратқан Ийениң атын жөнсиз тилиңе алма. Өйткени Жаратқан Ийе Өзиниң атын босқа тилге алғанларды жазасыз қалдырмайды. Шаббат күнин мухаддес тутыўды есте сақла. Алты күн жумыс ислеп, барлық ислериңди исле. Ал жетинши күн Маған, Қудайың Жаратқан Ийеге арналған Шаббат күни. Сол күни ҳеш қандай ис қылма. Улың да, қызың да, қулың да, шорың да, малларың да, араңыздағы келгинди адам да ҳеш қандай ис қылмасын. Себеби Мен, Жаратқан Ийе алты күн ишинде аспанды, жерди, теңизди ҳәм олардағы пүткил барлықты жаратып, жетинши күни дем алдым. Сонлықтан Мен Шаббат күнин жарылқап, оны мухаддес қылып айырдым. Ата-анаңды ҳүрметле. Сонда Қудайың Жаратқан Ийениң саған беретуғын жеринде өмириң узақ болады. Адам өлтирме. Неке ҳадаллығын бузба. Урлық ислеме. Ҳеш кимге қарсы жалған гүўалық берме. Ҳеш бир адамның үйин күсеме. Оның ҳаялын, қулын, шорысын, өгизин, ешегин, ҳеш бир нәрсесин күсеме. Пүткил халық гүлдирмаманы ҳәм кәрнай сестин еситип, шақмақты ҳәм таўдың басындағы түтинди көргенде, қорққанынан қалтырай баслады. Олар узақта турып, Муўсаға: – Бизлер менен өзиң сөйлес. Бизлер сени тыңлаймыз. Бирақ Қудай бизлерге сөйлемесин. Болмаса, өлип қаламыз, – деди. Муўса халыққа: – Қорқпаңлар! Себеби Қудай сизлерди сынаў ушын ҳәм Оннан қорқып, гүна ислемеўиңиз ушын келди, – деди. Халық узақта тура берди, ал Муўса Қудай турған тас түнек қараңғылыққа жақынласты. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израиллыларға былай деп айт: «Мениң сизлерге аспаннан сөйлегенимди еситтиңлер. Меннен басқа қудайларың болмасын. Өзлериңизге гүмистен болса да, алтыннан болса да, ҳеш қандай бутлар соғып алмаңлар. Мениң ушын топырақтан қурбанлық орын ислеңлер. Ол жерде қой ҳәм буғаларыңызды жандырылатуғын қурбанлық ҳәм татыўлық қурбанлығы етип бериңлер. Маған сыйыныўыңыз ушын Өзим таңлаған ҳәр бир жерге барып, сизлерди жарылқайман. Егер Маған тастан қурбанлық орын қуражақ болсаңыз, жонылмаған тасларды қолланыңлар. Өйткени тасқа қашаў тийгизсеңиз, оны ҳарамлайсызлар. Және де, Маған арналған қурбанлық орынға текше арқалы шықпаңлар, болмаса көтерилгениңизде жалаңаш жериңиз көринип қалыўы мүмкин». – Сен халыққа жәриялаўың керек болған нызамлар мыналар: егер сен еврей қул сатып алсаң, ол алты жыл хызмет етип, жетинши жылы ешейин азат етилсин. Егер ол келгенде бойдақ болса, жалғыз кетсин. Ал үйленген болса, онда оның ҳаялы да бирге кетсин. Егер хожайыны сол қулды үйлендирген ҳәм ҳаялы оған ул-қыз туўып берген болса, онда ҳаялы ҳәм балалары хожайынында қалып, қулдың бир өзи кетсин. Бирақ қул: «Мен хожайынымды, ҳаялымды ҳәм балаларымды жақсы көремен, азатлыққа шықпайман», – десе, онда хожайыны оны қазылардың алдына алып келсин ҳәм оны қапының ямаса қапының жақлаўына қойып, қулағын биз бенен тессин. Сонда ол өмир бойы хожайынына қул болып қалады. Егер ким де ким қызын шорылыққа сатса, қыз еркек қуллар сыяқлы азатлыққа шыға алмайды. Егер хожайыны сол қызды ҳаяллыққа алыўды нийет қылып болып, оны жақтырмай қалса, онда қыздың әкеси тәрепинен қуны төленип, қыздың азат болыўына рухсат етсин. Бирақ өзи алдағаны ушын, жат адамларға сатыўға ҳақысы жоқ. Егер ол қызды улына некелесе, оны өз қызындай көрсин. Ал егер хожайыны шорысына үйленип болып, және басқа ҳаял алса, онда шоры ҳаялын азық-аўқаттан, кийим-кеншектен ҳәм ерли-зайыплылық ҳуқықларынан маҳрум етпесин. Егер ол усы үш нәрседен шорыны маҳрум қылса, шоры қуны төленбестен азат қылынсын. – Ким де ким биреўди урып өлтирсе, оның өзи де сөзсиз өлтирилсин. Бирақ егер ол буны абайсызда ислеген болса, Қудайыңыз болған Мен усыған жол қойған болсам, онда сол адамның қашып барып, паналайтуғын жерин Өзим белгилеп беремен. Ал егер ким де ким жанындағы адамды қастан өлтирип, Мениң қурбанлық орныма қашып барса да, оны сол жерден шығарып алып, өлтириңлер. Ким де ким анасын ямаса әкесин урса, ол сөзсиз өлтирилсин. Ким де ким биреўди урлап, оны сатса ямаса услап турса, ол сөзсиз өлтирилсин. Ким де ким анасын ямаса әкесин ғарғаса, ол сөзсиз өлтирилсин. Еки адам жәнжеллесип, биреўи екиншисин тас ямаса муш пенен урса, ол өлмегени менен, төсек тартып жатып қалса, кейин орнынан турып, далаға таяқ пенен шыға алатуғын болса, онда урған адам айыпсыз болып есапланады. Тек ол жарақат алған адамға оны жумысынан қалдырғаны ушын ҳәм толық емлениўи ушын пул төлесин. Егер ким де ким қулын ямаса шорысын таяқ пенен урып өлтирсе, ол жазалансын. Бирақ егер қул дәрҳал өлмей, ал бир-еки күннен соң өлсе, қулдың хожайыны жазаланбасын. Себеби қул оның өз меншиги. Биреўлер төбелесип атырып, бир ҳәмиледар ҳаялды урып алса ҳәм ҳаял шала туўып қойса, бирақ басқа зыян көрмесе, онда зыян жеткизген адам ҳаялдың күйеўи талап қылған ҳәм қазылар белгилеген муғдарда қун төлесин. Ал егер басқа зыян жеткизилген болса, жанға жан, көзге көз, тиске тис, қолға қол, аяққа аяқ алынып, күйик ушын күйдирилип, жарақат ушын жарақат салынып, көгерген ушын көгертилсин. Егер ким де ким қулының ямаса шорысының көзине урып, соқыр қылса, көзи ушын оны азатлыққа шығарсын. Ал егер қулының ямаса шорысының тисин сындырса, тиси ушын оны азатлыққа шығарсын. Егер бир ер адамды ямаса бир ҳаялды өгиз сүзип өлтирсе, өгиз тас пенен урып өлтирилсин, ал гөши желинбесин. Өгиздиң ийеси айыпсыз болып есаплансын. Бирақ өгиз бурыннан-ақ сүзеўик болып, бул туўралы ескертилгенине қарамай, ийеси өгизине көзқулақ болмаған болса, өгиз бир ер адамды ямаса бир ҳаялды өлтирсе, онда өгиз тас пенен урып өлтирилсин. Өгиздиң ийеси де өлтирилсин. Егер өгиздиң ийесине өз жанын сақлап қалыўы ушын қун төлеўине рухсат етилсе, ол талап қылынған қунды толығы менен төлеўи тийис. Егер өгиз ул баланы ямаса қыз баланы сүзип өлтирсе, онда да усы нызам қолланылсын. Егер өгиз бир қулды ямаса бир шорыны сүзип өлтирсе, онда олардың хожайынына отыз шекел гүмис берилип, өгиз тас пенен урып өлтирилсин. Егер ким де ким суў сақланатуғын шуқырды ашық қалдырса ямаса таза шуқыр қазып, оның аўзын жаппай кетсе ҳәм сол шуқырға бир өгиз ямаса ешек түсип кетсе, онда шуқырдың ийеси малдың қунын төлеўи тийис. Ол малдың ийесине пул төлесин, ал малдың денесин өзине алсын. Егер бир адамның өгизи қоңсысының өгизин сүзип өлтирип қойса, онда олар тири қалған өгизди сатып, ақшасын ҳәм өли өгиздиң гөшин тең бөлисип алсын. Егер өгиздиң сүзеўик екени бурыннан-ақ белгили болса да, ийеси оған көзқулақ болмаған болса, онда ол өгиздиң орнына өгиз берип, өлген малды өзине алсын. – Егер ким де ким ири мал ямаса майда мал урлап, оны сойса ямаса сатып жиберсе, бир өгиздиң орнына бес өгиз, бир қойдың орнына төрт қой төлесин. Ким де ким түнде үйге урлыққа түсип атырған урыға тап болып, оны урып өлтирсе, төгилген қан оның мойнына жүкленбесин. Бирақ егер ўақыя қуяш шыққаннан кейин болса, онда қан төккен адам айыплы болады. Уры урлаған нәрсесиниң қунын толық төлесин. Егер урының төлейтуғын ҳеш нәрсеси болмаса, урлағанларын төлеўи ушын, ол қул қылып сатылсын. Қара мал ма, ешек пе ямаса майда мал ма, не болса да, урланған мал урының қолынан тирилей табылса, онда ол мал ушын еки есе қун төлесин. Егер ким де ким малларын өз атызына ямаса жүзим бағына отлатып қойып, малларының басқа биреўдиң атызына түсиўине жол қойса, онда ол өз атызының ямаса бағының ең жақсы өнимлеринен төлесин. Егер биреў от жағып, бул оттан тикенлер алысып кетип, баўланған егинлерди, атыздағы зүрәәтти ямаса пүткил егисликти жандырып жиберсе, онда от жаққан адам шығынды толық төлесин. Ким де ким қоңсысына ақшасын ямаса затларын аманат етип берсе, бирақ сол нәрселер қоңсысының үйинен урланып, уры табылса, уры урлаған затларын еки есе етип төлесин. Ал егер уры табылмаса, үй ийеси қазылардың алдына барып, аманатқа қыянет етпегенин айтып ант ишсин. Қандай да бир даўлы нәрсе: ири мал, ешек, майда мал, кийим-кеншек, ҳәр қандай жойтылған нәрсе бойынша: «Бул – меники» деген талас болса, онда еки тәреп мәселени қазыларға жеткизсин. Қазылар айыплы деп тапқан адам қоңсысына еки есе төлесин. Ким де ким қоңсысына ешегин, ири малын, майда малын ямаса қандай да бир малын аманат етип берсе, сол мал өлип қалса ямаса жарақат алса, я болмаса урланып, буған гүўа болмаса, онда малды аманатқа алған адам қоңсысының малына қол тийгизбегенин айтып, Жаратқан Ийениң аты менен ант ишсин. Малдың ийеси буны қабыл етсин ҳәм қоңсысы ҳеш нәрсе төлемесин. Бирақ алған адамнан сол мал урланған болса, онда ол малдың ийесине қун төлесин. Егер малды бир жыртқыш ҳайўан тилкимлеп таслаған болса, онда баққан адам тилкимленген малды дәлил етип көрсетиўи тийис ҳәм сол мал ушын ҳеш нәрсе төлемесин. Егер ким де ким қоңсысынан бир мал сорап алып турса, ийеси жоқта мал жарақат алса ямаса өлип қалса, алған адам мал ушын толық қун төлеўи тийис. Бирақ ийеси малдың қасында болған болса, қарызға мал алған адам ҳеш нәрсе төлемесин. Ал егер мал жаллап алынған болса, онда жалланған баҳасы төлениўи тийис. – Егер ким де ким атастырылмаған бир қызды алдап, оның менен жатса, қыз ушын қалың мал берип, оған үйлениўи тийис. Егер әкеси қызын сол адамға бериўге ыразы болмаса, онда ол қызларға берилетуғын қалың мал муғдарын төлесин. Сыйқыршы ҳаялды тири қалдырмаңлар. Ҳайўан менен жынысый қатнас жасайтуғын адам сөзсиз өлтирилсин. Жаратқан Ийеден басқа қудайларға қурбанлық берген адам жоқ қылынсын. Келгинди адамға жәбир берип, езиўши болмаңлар. Себеби сизлер де Мысырда келгинди болдыңлар. Жесирлер менен жетимлерге жәбир бермеңлер. Егер жәбир берсеңиз, олар Маған жалбарынса, олардың налаларын сөзсиз еситемен. Сонда Мениң ғәзебим лаўлап, сизлерди қылыш пенен өлтиремен. Ақыбетинде ҳаялларыңыз жесир, ал балаларыңыз жетим болып қалады. Мениң халқымнан бир кәмбағалға қарызға ақша берсең, өсимге пул бериўши сыяқлы пайыз миндирме. Егер қоңсыңның шапанын гиреўге алсаң, оны қуяш батпастан бурын қайтарып бер. Өйткени сол шапан оның жалғыз жамылатуғын нәрсеси. Шапаны болмаса, ол нени жамылып уйықлайды? Солай етип, ол Маған жалбарынса, оны еситемен. Себеби Мен мийрим-шәпәәтлимен. Қудайға тил тийгизбеңлер. Халқыңыздың басшыларын ғарғамаңлар. Қырманыңыздың ҳәм жуўазларыңыздың зүрәәтин Меннен аяп, Маған алып келиўди кешиктирмеңлер. Туңғыш улларыңызды да Маған бағышлаңлар. Ири мал ҳәм майда малларыңыз бенен де солай ислеңлер. Олар жети күн анасының жанында қалсын, ал сегизинши күни оларды Маған бериңлер. Сизлер Мениң мухаддес халқым боласызлар. Сонлықтан далада тилкимленип тасланған ҳайўанды жемеңлер, оны ийтлерге таслаңлар. – Мыш-мыш гәп тарқатпаң. Жалған гүўалық бериў арқалы, жаман адамға қол бермең. Көпшилик жаўызлық ислегенде, оларға қосылмаң. Даўлы исте гүўалық бергениңизде көпшиликти жақлап, әдилликти бурмаламаң. Кәмбағал болса да, даўда оны жақламаң. Егер душпаныңыздың жойтылып кеткен өгизин ямаса ешегин таўып алсаңыз, оны ийесине қайтарып бериң. Егер душпаныңыздың ешегиниң жүктиң аўырлығынан жығылып қалғанын көрсеңиз, оны сол ҳалында таслап кетпей, оған жәрдем бериўиңиз тийис. Даўда кәмбағалдың исин шешиўде әдилликти бурмаламаң. Жала жабыўдан аўлақ болың, айыпсыз ҳәм ҳақ адамды өлимге ҳүким қылмаң. Өйткени Мен наҳақ адамды ақламайман. Пара алмаң. Себеби пара көретуғын адамды соқыр етип, ҳақ адамды наҳаққа шығарады. Келгинди адамға жәбир бермең. Өзлериңиз де Мысыр жеринде келгинди болғаныңыз себепли, келгинди адамның жағдайының қандай екенин билесизлер. – Алты жыл бойы жериңизге туқым сеўип, зүрәәт жыйнаң. Ал жетинши жылы жерге дем бериң. Халқыңыз арасындағы кәмбағаллар ол жерден азық таўып жесин, олардан аўысқанын жабайы ҳайўанлар жесин. Жүзим бағыңыз бенен зәйтүнзарыңызға да солай ислең. Алты күн жумысыңызды ислеп, жетинши күни дем алың. Усылайынша өгизиңиз ҳәм ешегиңиз дем алып, шорыңыздың улы да, келгинди адамыңыз да ҳәлленип алсын. Мениң сизлерге айтқанларымның ҳәммесин орынлаң. Басқа қудайлардың атын айтып шақырмаң, оларды тилиңизге де алмаң. – Жылына үш мәрте Мениң алдыма келип байрам қылың. Сизлерге буйырғанымдай, абиб айының белгиленген күнлеринде жети күн ашытқысыз нан жеп, Ашытқысыз нан байрамын байрамлаң. Себеби сизлер Мысырдан сол айда шықтыңлар. Ҳеш ким алдыма қуры қол келмесин. Атызға еккен бийдайларыңызды жыйнап баслағаныңызда, Зүрәәт байрамын белгилең. Ал гүзде атыздан барлық егинлериңизди жыйнап болғаныңызда, Жыйын-терим байрамын белгилең. Барлық еркеклериңиз жылына үш мәрте Ийең болған Мениң, яғный Жаратқан Ийениң алдына келиўи керек. Маған берилген қурбанлықтың қанын ашытқы салынған нан менен бермең. Байрамда Маған арнап берилген қурбанлықтың майы азанға дейин қалдырылмасын. Жериңиздиң дәслепки өниминиң ең жақсысын Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Үйине алып келиң. Ылақтың гөшин өз анасының сүтине писирмең. – Мине, жолда сизлерди қорғаўы ҳәм сизлерди Мен таярлап қойған жерге апарыўы ушын, алдыңыздан бир периште жиберип атырман. Оған дыққатлы болып, сөзине қулақ салың. Оған қарсы шықпаң. Себеби Ол Мениң атымнан ҳәрекет еткенликтен, қарсылық көрсеткениңизге сабыр етпейди. Бирақ оның сөзин дыққат пенен тыңлап, айтқанларымның ҳәммесин орынласаңыз, Мен душпанларыңызға душпан болып, сизлерге қарсы шыққанларға қарсы тураман. Периштем алдыңызда жүрип, сизлерди амор, хет, периз, қанан, хиў ҳәм ебуслардың жерлерине алып барғанда, Мен оларды жоқ етемен. Сизлер олардың қудайларына табынып, хызмет қылмаң. Олардың әдетлерин де үйренбең. Керисинше, олардың қудайларын қулатып, кийели тасларын сындырып таслаң. Сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийеге, яғный Маған сыйының. Сонда Мен сизлердиң нан-суўларыңызды жарылқап, араңыздағы кеселликлерди жоқ етемен. Елиңизде түсик түсиретуғын ҳәм бийперзент ҳаял болмайды. Мен сизлерге узақ өмир беремен. Сизлерге қарсы шыққан халықларды Меннен қорқатуғын қыламан ҳәм оларды албыратып таслайман. Душпанларыңыз алдыңыздан қашатуғын болады. Хиў, қанан ҳәм хет халықларын алдыңыздан қуўыў ушын, ешек ҳәрре жиберемен. Ел қаңырап қалып, сизлерге зыян беретуғын жабайы ҳайўанлардың саны көбейип кетпеўи ушын, оларды бир жыл ишинде қуўып жибермеймен. Сизлер көбейип, сол елди ийелик етемен дегенше, оларды аз-аздан қуўып шығараман. Шегараңызды Қызыл теңизден филистлер мәкан басқан теңизге дейин, қубладағы шөлден Евфрат дәрьясына дейин орнатаман. Сол елдиң адамларын сизлерге тәслим етемен, сизлер оларды алдыңыздан қуўып шығасызлар. Олар ҳәм олардың қудайлары менен келисим дүзбең. Олардың жериңизде жасаўына жол қоймаң. Болмаса олар сизлерди өз қудайларына сыйындырып, Маған қарсы гүна ислеўге баслайды ҳәм сизлерди дузаққа түсиреди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Сен, және де, Харон, Надаб, Абиҳу ҳәм Израил ақсақалларынан жетпис адам таўға көтерилип, Мениң алдыма келиңлер ҳәм узақта турып тәжим етиңлер. Тек сен ғана Маған жақынла, басқа ҳеш ким жақын келмесин. Халық сениң менен бирге таўға шықпасын. Муўса барып, Жаратқан Ийениң барлық сөзлерин ҳәм нызамларын халыққа билдирди. Ҳәмме бир аўыздан: – Жаратқан Ийениң айтқанларының ҳәммесин ислеймиз, – деп жуўап берди. Соннан кейин Муўса Жаратқан Ийениң барлық сөзлерин жазып қойды. Ол ертеңине азанда таўдың етегине қурбанлық орын қурды. Израилдың он еки урыўының белгиси ретинде он еки тас орнатты. Соңынан ол Жаратқан Ийеге арнап, жандырылатуғын қурбанлықлар берип, татыўлық қурбанлығы ушын буғаларды сойыўға Израилдың жас жигитлерин жиберди. Муўса қанның ярымын ләгенлерге қуйды. Ал қалған ярымын қурбанлық орынға серпип жиберди. Кейин келисим китабын алып, халыққа оқып берди. Халық: «Жаратқан Ийениң айтқанларының ҳәммесин ислеймиз, Оған қулақ асамыз», – деди. Сонда Муўса ләгенлердеги қанды халыққа сеўип: «Бул – усы айтылған ҳәмме сөзлерге тийкарланып, Жаратқан Ийениң сизлер менен дүзген келисиминиң қаны», – деди. Соннан соң, Муўса, Харон, Надаб, Абиҳу ҳәм Израил ақсақалларынан жетписи таўға шығып, Израилдың Қудайын көрди. Қудайдың аяқлары астына лазурит тасына уқсас, аспан сыяқлы тынық бир нәрсе төселген еди. Израил басшылары Қудайды көрсе де, Қудай оларға зыян тийгизбеди. Олар сол жерде ишип-жеди. Жаратқан Ийе Муўсаға: – Таўға, Мениң жаныма келип, усы жерде күтип тур. Халыққа үйретиў ушын, тегис еки тасқа жазылған нызам ҳәм буйрықларды беремен, – деди. Солай етип, Муўса ҳәм оның жәрдемшиси Ешуа жолға атланды. Муўса Қудайдың таўына шығып баратырып, ақсақалларға: – Бизлер қайтып келгенше, усы жерде күтип турыңлар. Харон менен Хур сизлер менен бирге болады. Кимниң қандай иси болса, соларға айтсын, – деди. Муўса таўға шыққанда, таўды булт қаплады. Сонда Жаратқан Ийениң салтанаты Синай таўына түсти. Булт таўды алты күн қаплап турды. Жетинши күни Жаратқан Ийе булттың ишинен Муўсаны шақырды. Израиллыларға Жаратқан Ийениң салтанаты таўдың төбесинде жалмап жутатуғын от сыяқлы болып көринди. Муўса булт ишине кирип, таўға шықты. Ол қырық күн ҳәм қырық түн таўда қалды. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израиллыларға айт, Маған нәзир алып келсин. Шын жүреги менен берген ҳәр бир адамның нәзирин қабыл етиңлер. Олардан қабыл ететуғын нәзирлериңиз мыналар: алтын, гүмис, қола, жүннен ийирилген қызғыш көк, шым қызыл, қырмызы жиплер ҳәм ҳасыл зығыр жиби, ешкиниң жүни, қызылға боялған қошқар териси, жумсақ тери ҳәм акация ағашы, шыралар ушын зәйтүн майы, майлаў рәсимине арналған май ҳәм хош ийисли түтетки ушын хош ийисли затлар, бас руўханийдиң эфодына ҳәм қалталы өңиршесине тағылатуғын оникс ҳәм қымбатбаҳа таслар. Арасында жасаўым ушын, израиллылар Маған арнап, Мухаддес мәкан таярласын. Мухаддес шатырды ҳәм оның буйымларын Мен саған көрсеткен үлгиге сай қылып ислеңлер. – Акация ағашынан сандық ислеңлер. Оның узынлығы еки ярым шығанақ, ени бир ярым шығанақ ҳәм бийиклиги бир ярым шығанақ болсын. Сандықтың иши-сыртын сап алтын менен қаплат. Ал ернегине алтыннан жийек салдыр. Сандық ушын төрт алтын ҳалқа қуйдырып, төрт туяғына орнаттыр: екеўи бир жағында, қалған екеўи екинши жағында болсын. Соңынан акация ағашынан сырықлар ислетип, оларды алтын менен қаплат. Сандықты көтерип жүриў ушын, сырықларды еки тәрепиндеги ҳалқалардан өткиз. Сырықлар ҳалқалардан айырып алынбай, ҳәмме ўақыт ҳалқаларға киргизиўли турсын. Мен саған беретуғын келисим буйрықлары жазылған еки тасты сандықтың ишине салып қой. Сандықтың қақпағын да сап алтыннан ислет. Қақпақтың узынлығы еки ярым шығанақ, ени бир ярым шығанақ болсын. Қақпақтың еки шетине алтыннан еки керуб шөккишлеп соқтыр. Керублардың биреўи қақпақтың бир шетинде, ал басқасы екинши шетинде болып, олар қақпақ пенен бир тутас қылып исленсин. Керублардың жоқарыға жайылған қанатлары қақпақты жаўып, жүзлери бир-бирине қарама-қарсы түрде қақпаққа қарап турсын. Қақпақты сандықтың үстине, Мен саған беретуғын тасларды болса, сандықтың ишине қой. Мен сениң менен сол жерде, Келисим сандығының үстиндеги керублар арасында, яғный қақпақтың үстинде ушырасып, израиллылар ушын саған буйрықлар беремен. – Акация ағашынан бир стол ислет. Оның узынлығы еки шығанақ, ени бир шығанақ, ал бийиклиги бир ярым шығанақ болсын. Столды сап алтын менен қаплатып, ернегине алтын жийек салдыр. Столдың әтирапына төрт ели болған қаптал ислетип, оны алтын жийек пенен қаплат. Стол ушын төрт алтын ҳалқа ислетип, оларды столдың төрт мүйешиндеги төрт туяққа орнат. Столды көтерип алып жүриўге арналған сырықлар өткизилетуғын ҳалқалар қапталларға жақын орнатылсын. Сырықларды акация ағашынан ислетип, оларды сап алтын менен қаплат. Столды усы сырықлар жәрдеминде көтеретуғын болсын. Және де, стол ушын сап алтыннан табақлар, түтетки салатуғын тостағанлар, ишимлик садақалары ушын гүзелер ҳәм кеселер ислет. Мениң алдымдағы столда бәрқулла усынылған нанлар турсын. – Сап алтыннан шыра қойғыш ислет. Оның ултаны, балдағы, шақалары, гүллери ҳәм оның гүлкеселери менен гүлтажлары өзи менен бир тутас болып шөккишлеп исленсин. Шыра қойғыштың еки қапталынан үш-үштен, алты шақа шығып турсын. Шығып турған ҳәр бир шақада бадам гүлине уқсас үш гүл ҳәм оның гүлкеселери менен гүлтажлары болсын. Шыра қойғыштың балдағында бадам гүлине уқсас төрт гүл ҳәм оның гүлкеселери менен гүлтажлары болсын. Шыра қойғыштан шығып туратуғын алты шақаның ҳәр бир жубының астында үш гүлкесе изли-изинен дизилип турсын. Шыра қойғыш гүлкеселери ҳәм шақалары менен бир тутас етип, сап алтыннан шөккишлеп исленсин. Шыра қойғыш ушын жети шыра ислет. Шыраларды шыра қойғыштың алды бетине жақты түсирип туратуғындай етип орнат. Пиликлерди тазалайтуғын қысқышлар менен ыдыслар да сап алтыннан болсын. Шыра қойғыш ҳәм оның барлық буйымлары бир талант сап алтыннан исленсин. Абайлы бол, булардың ҳәммесин саған таўда көрсетилген үлгилер бойынша ислет. – Ал Мухаддес шатырды он пердеден қур. Перделер ҳасыл зығыр жиптен, жүннен ийирилген қызғыш көк, шым қызыл ҳәм қырмызы жиплерден исленип, үстине керублардың сүўретлери шеберлик пенен кестеленсин. Ҳәр бир пердениң узынлығы жигирма сегиз шығанақ, ени төрт шығанақ болсын. Ҳәмме пердениң өлшеми бирдей болсын. Перделер бесеў-бесеўден бир-бирине қосып тигилсин. Биринши бес пердениң шетине қызғыш көк жиптен илгеклер ислет. Екинши бес пердениң шетине де солай ислет. Биринши бес пердениң дәслепки пердесине елиў, екинши бес пердениң соңғы пердесине елиў илгек тиктир. Илгеклер бир-бирине қарама-қарсы жайласқан болсын. Және де, елиў алтын илмек ислетип, олар жәрдеминде перделерди бир-бирине бириктир. Сонда шатыр бир тутас болады. Мухаддес шатырдың үстин жабыў ушын, ешки жүнинен он бир перде ислет. Ҳәр бир пердениң узынлығы отыз шығанақ, ени төрт шығанақ болсын. Он бир пердениң өлшеми бирдей болсын. Бес пердени бир бөлек, қалған алты пердени бир бөлек қылып, бир-бири менен бириктир. Алтыншы пердени шатырдың алды бетине еки қабатлап бүклеп қойғыз. Солай етип, бириктирилген еки бөлек перделерди бир-бирине қосыў ушын, ҳәр бир бөлектиң шетлерине елиў-елиўден илгек ислет. Тағы да, қоладан елиў илмек ислет. Илгеклерди илмеклер менен илдирип, шатырдың перделерин бир тутас қылып бириктир. Шатырдың перделеринен аўысқан ярым перде шатырдың арт жағына асып қойылсын. Ал перделердиң узынлығынан аўысқан бир шығанақ таўар шатырдың еки жағынан төмен салбырап, шатырды жаўып турсын. Шатыр ушын қызылға боялған қошқар терисинен жапқыш, оның үстине жумсақ териден сыртқы жапқыш ислет. Акация ағашынан шатыр ушын тиккесине туратуғын тахтайлар ислет. Ҳәр бир тахтайдың узынлығы он шығанақ, ени бир ярым шығанақ болсын. Ҳәр бир тахтайдың астына бир-бирине қатарластырып, еки туяқтан өзинен шығарып ислет. Шатырдың ҳәмме тахтайларын усылай ислет. Шатырдың қубла тәрепи ушын жигирма тахтай ислет. Усы жигирма тахтайдың астына қойылатуғын қырық гүмис ултан ислет. Ҳәр бир тахтайдың туяғының астында бир ултаннан болыўы ушын, ҳәр бир тахтайға еки ултаннан ислет. Шатырдың арқа тәрепи ушын жигирма тахтай ислет. Ал ҳәр бир тахтайдың астына еки ултаннан қойыў ушын, қырық гүмис ултан ислет. Шатырдың батысқа қараған арт жағы ушын алты тахтай, шатырдың артындағы мүйешлер ушын еки тахтай ислет. Бул мүйешлердеги тахтайлар төменнен жоқарыға дейин жупласып, жоқарыдағы бир ҳалқа менен бириктириледи. Еки мүйеш те усылай исленсин. Солай етип, сегиз тахтай ҳәм ҳәр бир тахтайдың астына еки ултаннан қойыў ушын, он алты гүмис ултан болады. Акация ағашынан шатырдың бир тәрепиндеги тахтайлар ушын бес қада, екинши тәрепиндеги тахтайлар ушын бес қада ҳәм артындағы, яғный батыс тәрепиндеги тахтайлар ушын да бес қада ислет. Ал тахтайлардың орта белинен өтетуғын қадаларды шатырдың бир шетинен екинши шетине жететуғын қылып ислет. Тахтайларды ҳәм қадаларды алтын менен қаплатып, қадалар өткерилетуғын ҳалқаларды алтыннан ислет. Мухаддес шатырды таўда өзиңе көрсетилген үлги бойынша ислет. Жүннен ийирилген қызғыш көк, шым қызыл, қырмызы жиплерден ҳәм ҳасыл зығыр жиптен бир перде ислет. Оның үстине керублардың сүўретлерин шеберлик пенен кестелет. Акация ағашынан төрт бақан ислетип, оларды төрт гүмис ултанға орнат. Бақанларды алтын менен қаплатып, оларға алтын айры илдиргишлер илдир ҳәм усы илдиргишлерге пердени қыстыр. Пердени шатырдың жоқарысындағы илмеклердиң төменине, айры илгишлерге илдир ҳәм ишки тәрепине Келисим сандығын киргизип қой. Бул перде Мухаддес бөлме менен Ең мухаддес бөлмени бир-биринен айырып турады. Қақпақты Ең мухаддес бөлмеде болған Келисим сандығының үстине қой. Столды пердениң сыртқы жағына, шатырдың арқаға қараған тәрепине орналастыр. Шыра қойғышты столдың қарсысына, шатырдың қубла тәрепине қой. Шатырдың кирер аўзына жүннен ийирилген қызғыш көк, шым қызыл, қырмызы жиплерден ҳәм ҳасыл зығыр жиптен нағыслы перде тоқыт. Пердени илдириў ушын, акация ағашынан бес бақан ислетип, оларды алтын менен қаплат ҳәм үстине алтын айры илдиргишлер орнат. Бақанлар ушын қоладан исленген бес ултан қуйдыр. – Акация ағашынан төрт мүйешли қылып, қурбанлық орын дүзет. Орынның узынлығы да, ени де бес шығанақ, ал бийиклиги үш шығанақ болсын. Оның төрт мүйешине өзинен шығып туратуғын шақлар ислеп, орынды ҳәм шақларын қола менен қаплат. Орын ушын күлге арналған ыдыслар менен белшелер, қан себетуғын табақлар, шанышқылар ҳәм шоқ салынатуғын ыдыслар ислет. Олардың ҳәммесин қоладан ислет. Қурбанлық орынға қоладан тор сыяқлы нағыс ҳәм оның төрт мүйешине қоладан төрт ҳалқа ислет. Тор нағысты қурбанлық орынның ортасына жететуғындай қылып, жийегиниң астынан ислет. Орын ушын акация ағашынан сырықлар ислетип, оларды қола менен қаплат. Қурбанлық орынды көтерип жүриў ушын, орынның еки қапталындағы ҳалқалардан усы сырықларды өткизип қой. Орын ағаштан исленип, иши бос болсын. Орынды таўда саған көрсетилгендей қылып ислет. – Мухаддес шатырдың ҳәўлисин қур. Ҳәўлиниң қубла тәрепине узынлығы жүз шығанақ болған, ҳасыл зығыр жиптен тоқылған перделер тақ. Перделер ушын қоладан исленген жигирма ултанға жигирма бақан орнат. Ал бақанның айры илдиргишлери менен карнизлери гүмистен болсын. Арқадағы узын тәрепи ушын узынлығы жүз шығанақ болған перделер, жигирма бақан ҳәм бақанлар ушын қоладан жигирма ултан исленсин. Бақанлардың айры илдиргишлери менен карнизлери гүмистен болсын. Ҳәўлиниң батыс тәрепиндеги ени ушын узынлығы елиў шығанақ болған перде, он бақан ҳәм оған он ултан исленсин. Ҳәўлиниң шығысқа қараған алдынғы тәрепиниң ени елиў шығанақ болсын. Усы кирер аўыздың бир тәрепинде узынлығы он бес шығанақ перде, үш бақан ҳәм үш ултан болсын. Оның екинши тәрепинде де узынлығы он бес шығанақ перде, үш бақан ҳәм үш ултан болсын. Кирер аўыздың еки тәрепи де усындай болсын. Ҳәўлиниң кирер аўзына жүннен ийирилген қызғыш көк, шым қызыл ҳәм қырмызы жип ҳәм ҳасыл зығыр жиптен узынлығы жигирма шығанақ болған нағыслы перде тоқыт. Оған төрт бақан ҳәм төрт ултан исленсин. Ҳәўлиниң әтирапындағы барлық бақанлар гүмис карнизлер ҳәм гүмис айры илдиргишлер менен бириктирилсин. Олардың ултанлары қола болсын. Ҳәўлиниң узынлығы жүз, ени елиў, ал әтирапындағы ҳасыл зығыр жибинен тоқылған перделердиң бийиклиги бес шығанақ болсын. Ултанлар қоладан болсын. Шатырға тийисли барлық затлары, шатырдың ҳәм ҳәўлиниң барлық қазықлары қоладан болсын. – Шыралар ҳәр күни түнде жанып турыўы ушын, Израил халқына сапалы зәйтүн майынан әкелиўди буйыр. Харон ҳәм оның уллары Ушырасыў шатырында, Келисим сандығының алдындағы пердениң сыртында, кештен таңға дейин шыралардың Мениң алдымда жаныўын тәмийинлесин. Бул израиллылар ушын әўладлар бойы мәңги қағыйда болсын. – Руўханий болып, Маған хызмет етиўи ушын, израиллылар арасынан әжағаң Харонды, оның уллары Надаб, Абиҳу, Элазар ҳәм Итамарды жаныңа ал. Әжағаң Харонның мәртебели болып, көркем көриниўи ушын, оған мухаддес кийимлерди тиктирип бер. Мен айрықша қәбилет берген адамларға айт, олар Харонның Маған бағышланып, руўханийлик етиўи ушын, оған кийим тиксин. Олар мына кийимлерди тиксин: қалталы өңирше, эфод, баҳалы үст кийим, нағыслы узын көйлек, сәлле ҳәм белбеў. Руўханий болып Маған хызмет қылыўы ушын, олар әжағаң Харонға ҳәм оның улларына бул мухаддес кийимлерди тиксин. Олар алтын, және жүннен ийирилген қызғыш көк, шым қызыл, қырмызы жиплерди ҳәм ҳасыл зығыр жибин қоллансын. – Эфодты алтын сабақ, қызғыш көк, шым қызыл ҳәм қырмызы жиплер менен ҳасыл зығыр жиптен шеберлик пенен нағыслап ислесин. Оның алдынғы ҳәм артқы тәреплерин бир-бири менен бириктириў ушын, ийин арқалы өтетуғын еки баўы болсын. Эфодтың жоқарысына бириктирилген ҳалда белбеў ислет. Бул эфод сыяқлы алтын сабақ, қызғыш көк, шым қызыл, қырмызы жиплер ҳәм ҳасыл зығыр жиптен исленсин. Кейин сен еки оникс тас алып, оларға Израил улларының атларын ойып жаздыр. Жасына қарап, алтаўын биринши тасқа, қалған алтаўын екинши тасқа ойып жаздыр. Устаның тасқа мөрди ойып жазғанындай, Израил улларының атларын да еки тасқа ойып жаздыр ҳәм тасларды өрме нағыслы алтын қаснаққа қондыр. Соңынан усы тасларды эфодтың ийин баўларына орнат. Харон Жаратқан Ийениң, яғный Мениң алдыма киргенде, сол таслар Израилдың он еки урыўын еслетип турыў ушын, ол еки ийин баўында бул тасларды алып жүреди. Алтыннан және өрме нағыслы еки қаснақ ислет. Сап алтыннан өрилген шынжырлар ислетип, оларды қаснақларға бириктир. – Қудайдың еркин билиўде қолланылатуғын қалталы өңирше ислет. Оны да эфод сыяқлы алтын сабақ, қызғыш көк, шым қызыл, қырмызы жиплер ҳәм ҳасыл зығыр жиптен шеберлик пенен нағыслап ислет. Өңирше төрт мүйешли ҳәм еки қабатлы болып, узынлығы да бир қарыс, ени де бир қарыс болсын. Өңиршеге төрт қатар қылып ҳасыл тасларды қада. Биринши қатарда сердолик, хризолит ҳәм зүмрет, екинши қатарда периўза, лазурит ҳәм гагат, үшинши қатарда яқыт, агат ҳәм аметист, төртинши қатарда сары яқыт, оникс ҳәм яшма болсын. Таслар алтын қаснақларға орнатылыўы тийис. Таслар он еки болып, оларға мөр ойылғандай қылып, Израилдың он еки улының атлары бирме-бир ойылып жазылсын. Бул таслар Израилдың он еки урыўының тымсалы болсын. Қалталы өңирше ушын сап алтыннан өрилген шынжырлар ислет. Тағы да, еки алтын ҳалқа да ислетип, оларды өңиршениң үстинги еки мүйешине тақ. Өрилген еки алтын шынжырдың бир ушын өңиршедеги ҳалқаларға илдир. Ал екинши ушын ийин баўлардағы еки қаснаққа беккемлеп, эфодтың алды бетине байла. Және еки алтын ҳалқа ислет. Оларды өңиршениң астынғы еки шетине, эфодқа жақын болған ишки жийегине тақ. Тағы да, еки алтын ҳалқа ислет. Оларды эфодтың алды бетиндеги ийин баўлардың астынан, тигиске жақын қылып, белбеўдиң жоқарысынан тақ. Қалталы өңиршениң ҳалқалары менен эфодтың ҳалқалары қызғыш көк баўлар менен бир-бирине байлансын. Сонда өңирше эфодтан айырылмай, эфодтың белбеўиниң жоқарысында турады. Солай етип, Харон ҳәр сапар Мухаддес орынға киргенде, Жаратқан Ийениң алдында мәңгиге естелик болыўы ушын, Израил улларының атлары жазылған өңиршени жүрегиниң тусында көтерип жүреди. Усы қалталы өңиршеге Урим менен Туммимди салып қой. Харон Мениң алдыма келгенде, олар Харонның жүрегиниң тусында болсын. Харон израиллыларға Мениң еркимди билдириў ушын қолланатуғын Урим менен Туммимди Жаратқан Ийениң алдында бәрқулла жүрегиниң тусында алып жүрсин. – Эфодтың ишинен кийилетуғын баҳалы кийим толық қызғыш көк жиптен исленсин. Онда бас сыятуғын орын болсын. Ол сөтилип кетпеўи ушын, оның жийеклерин айландырып тоқыт. Харон хызмет еткенде, усы кийимди кийсин. Ол Мухаддес орынға киргенде ҳәм шыққанда қоңыраў сести еситилсин, сонда ол өлмей аман қалады. Сап алтыннан таж сыяқлы маңлайша ислетип, оған мөр ойғандай қылып: «Жаратқан Ийеге бағышланған» деп жаздыр. Маңлайшаны қызғыш көк баў менен сәллениң алды бетине байлап қой. Солай етип, израиллылар Маған арнап мухаддес сыйларын әкелгенде, қәтеге жол қойса, олардың айыпларын Харон өз мойнына алады. Мениң олардың қурбанлықларын қабыл алыўым ушын, Харон маңлайшаны бәрқулла маңлайына тағып жүриўи тийис. Ҳасыл зығырдан бир узын көйлек нағыслап тоқыт ҳәм ҳасыл зығырдан бир сәлле ислет. Және де, нағыслы белбеў тоқыт. Харонның уллары мәртебели болып, көркем көриниўи ушын, оларға узын көйлеклер, белбеўлер ҳәм кишигирим сәллелер тиктир. Бул кийимлерди әжағаң Харонға ҳәм оның улларына кийдир. Олардың басларына май қуйып, руўханийлик ўазыйпасына тайынла. Усылай етип, олардың хызмет етиўи ушын, Маған бағышла. Денениң ашық жерлери көринип қалмаўы ушын, оларға зығырдан диз кийимлер тиктир. Бул кийимлер белинен дизесине дейин жаўып турсын. Харон ҳәм оның уллары Ушырасыў шатырына киргенде ямаса Мухаддес жерде хызмет етиў ушын қурбанлық орынға жақынлағанда, усы кийимлерди кийиўи тийис. Болмаса, олар айыплы болып, өлип қалады. Харон ҳәм оның урпақлары ушын бул мәңги қағыйда болсын. – Харонды ҳәм оның улларын руўханий қылып, Маған хызмет етиўге бағышлаў ушын мыналарды исле: минсиз бир буға ҳәм еки қошқар ал. Сапалы бийдай унынан ашытқысыз нанлар, зәйтүн майы қосылған ашытқысыз шөреклер ҳәм үстине зәйтүн майы жағылған пәтирлер жаптыр. Оларды бир себетке салып, буға ҳәм қойлар менен бирге Маған алып кел. Харон ҳәм оның улларын Ушырасыў шатырының кирер аўзының алдына әкелип, оларды суў менен жуўыныў рәсиминен өткиз. Кейин руўханийлик кийимлерин ал да, Харонға узын көйлек, баҳалы үст кийим ҳәм эфодты кийгизип, қалталы өңиршени тақ. Эфодтың белбеўин белине байла. Харонның басына сәлле орап, алдынғы жағына мухаддес тажды тағып қой. Соңынан майлайтуғын зәйтүн майын алып, оның басына қуйып, оны майла. Кейин Харонның улларын алып келип, оларға узын көйлеклерди кийгиз. Беллерине белбеў байлап, басларына кишигирим сәлле ора. Харон ҳәм оның урпақлары қағыйда бойынша мәңгиге руўханийлер болып қалады. Усылайынша, Харон ҳәм оның улларын хызметке тайынла. Кейин Ушырасыў шатырының алдына буғаны алып келип, Харон ҳәм оның улларының қолларын буғаның басына қойдыр. Буғаны Мениң алдымда, Ушырасыў шатырының алдында шал. Оның қанын бармағың менен қурбанлық орынның шақларына сүрт. Қалған қанның ҳәммесин орынның түбине төк. Малдың ишеклерин қаплаған шарбы майларын, баўырының төменги ушын, еки бөтекесин ҳәм олардың майларын қурбанлық орынның үстинде түтетип жандыр. Ал буғаның гөшин, терисин ҳәм дәрисин орданың сыртында жағып жибер. Бул – гүна ушын қурбанлық. Соң бир қошқар әкелип, Харон ҳәм оның улларының қолларын қошқардың басына қойдыр. Қошқарды өзиң шалып, қанын қурбанлық орынның төрт қапталына серпип жибер. Қошқарды жиликлерге бөлип, оның ишек-қарнын ҳәм туяқларын жуўып, буларды жиликлер менен бастың үстине қой. Қошқарды толығы менен қурбанлық орынның үстинде түтетип жандыр. Усы Жаратқан Ийеге арналған жандырылатуғын қурбанлық, Оған хош ийисли сый болады. Кейин екинши қошқарды алып кел. Харон ҳәм оның уллары қошқардың басына қолларын қойғаннан соң, қошқарды шалып, қанын Харон ҳәм оның улларының оң қулақларының сырғалығына, оң қол ҳәм оң аяғының бас бармақларына сүрт. Аўысқан қанды қурбанлық орынның төрт қапталына серпип жибер. Қурбанлық орынның үстиндеги қанды ҳәм майлайтуғын зәйтүн майын Харонға, оның улларына ҳәм олардың кийимлерине сеп. Сонда Харон ҳәм оның кийимлери, оның уллары ҳәм олардың кийимлери мухаддес болады. Қошқардың майын, яғный қуйрық майын, ишеклерин қаплаған шарбы майларын, баўырының төменги ушын, еки бөтекесин, бөтеке майларын ҳәм оң санын ал. Себеби бул – руўханийликке тайынлағанда сойылатуғын қошқар. Мениң алдымдағы себеттен ашытқысыз бир шөрек, зәйтүн майы қосылған ашытқысыз бир шөрек ҳәм бир пәтир ал. Олардың ҳәммесин Харонның ҳәм оның улларының қолларына сал. Буларды Мениң алдымда жоқары көтерип усыныңлар. Соңынан сол нәрселерди олардың қолларынан алып, қурбанлық орында жандырылатуғын қурбанлыққа қосып, Маған хош ийисли сый қылып түтетип жандыр. Бул – Жаратқан Ийеге, яғный Маған арналған сый болады. Қошқардың төсин болса, Мениң алдымда жоқары көтерип усын. Бул төс сениң пайың болады. Харон ҳәм оның улларының тайынланыўы ушын сойылған қошқардың жоқары көтерип усынылған төсин ҳәм ажыратылған санын Маған бағышла. Бул жиликлер садақа болғаны ушын, израиллылар буларды Харонға ҳәм оның улларына мәңги пай етип берсин. Бул израиллылардың татыўлық қурбанлықларынан Жаратқан Ийеге, яғный Маған усынған садақасы болады. Харонның мухаддес кийимлери өзинен кейин урпақларына қалсын. Олар май қуйылып, хызметке тайынланғанда, сол кийимлерди кийеди. Мухаддес орында хызмет етиў ушын, Харонның орнына руўханийликке тайынланатуғын ҳәм Ушырасыў шатырына киретуғын улы жети күн даўамында усы кийимлерди кийип жүриўи тийис. Руўханийликке тайынлаў рәсиминде қурбанлық етип берилген қошқардың гөшин бир мухаддес жерде қайнат. Олар сол гөшти ҳәм себеттеги нанды Ушырасыў шатырының кирер аўзының алдында жесин. Руўханийликке тайынлаў рәсиминде пәклеў ушын усынылған нан ҳәм гөшти тек ғана Харон ҳәм оның уллары жесин. Бул нәрселер мухаддес болғаны ушын, олардан басқа адамлардың жеўине болмайды. Бул рәсимде сойылған қурбанлықтың гөшинен ямаса наннан азанға дейин аўысып қалса, оларды жағып жибер. Олар мухаддес болғанлығы себепли, желинбеўи керек. Буларды Харон ҳәм оның уллары ушын Мениң саған буйырғанымдай етип орынла. Оларды руўханийликке тайынлаў рәсими жети күн даўам етсин. Гүналардан пәклениў ушын ҳәр күни бир буға әкел. Қурбанлық орынды пәклеў ушын гүна қурбанлығын бер ҳәм оны мухаддес қылыў ушын оған май серп. Жети күн даўамында орынды пәклеп, мухаддес қыл. Сол тәризде қурбанлық орын жүдә мухаддес болады. Оған тийип кеткен ҳәр бир нәрсе де мухаддес болады. – Ҳәр күни бир жасар еки еркек тоқлыны қурбанлық орынның үстинде қурбанлыққа бер. Тоқлының биреўин азанда, ал екиншисин кеште бер. Биринши тоқлыға қосып, төрттен бир ҳин сапалы зәйтүн майына араластырылған оннан бир эфа сапалы ун ҳәм ишимлик садақасы ушын төрттен бир ҳин шарап бер. Екинши тоқлыны кеште Маған хош ийисли сый қылып, азанғысындай ғәлле ҳәм ишимлик садақалары менен бирге усын. Бул жандырылатуғын қурбанлық Ушырасыў шатырының кирер аўзының алдында, Жаратқан Ийениң алдында әўладлар даўамында ҳәр күни берилип барылсын. Мен сол жерде сениң менен ушырасып, сөйлесемен. Мен израиллылар менен сол жерде ушырасаман, шатыр салтанатым менен мухаддес болады. Ушырасыў шатырын ҳәм қурбанлық орынды мухаддес қыламан. Харон ҳәм оның улларын да руўханий болып, Маған хызмет етиўи ушын мухаддес қыламан. Мен израиллылар арасында жасап, олардың Қудайы боламан. Сонда арасында жасаў ушын, оларды Мысырдан шығарған Қудайы Жаратқан Ийе Мен екенимди олар билип алады. Мен – олардың Қудайы Жаратқан Ийемен. – Түтетки түтетиў ушын, акация ағашынан түтетки түтетилетуғын орын ислет. Ол төрт мүйешли, узынлығы бир шығанақ, ени бир шығанақ, бийиклиги еки шығанақ болып, өзинен шығып туратуғын шақлары менен бир тутас қылып исленсин. Орынның үстин, қапталларын ҳәм шақларын сап алтын менен қаплап, әтирапына алтын жийек ислет. Еки қапталындағы жийектиң астына еки алтын ҳалқа орнат. Орынды көтерип жүриў ушын, усы ҳалқалардан сырықлар өткизиледи. Сырықларды акация ағашынан ислетип, алтын менен қаплат. Орынды Келисим сандығының, яғный сандықтың үстиндеги гүнадан пәклеў қақпағының алдындағы пердениң сыртына, Мен сениң менен ушырасатуғын жердиң сыртына қой. Харон ҳәр күни азанда шыраларды таярлағанда, орынның үстинде хош ийисли түтетки түтетсин. Ал кешқурын шыраларды жаққанда, және түтетки түтетсин. Солай етип, Мениң алдымда әўладлар бойы түтетки үзликсиз жанып турады. Орынның үстинде жат болған түтетки түтетпең ҳәм бунда жандырылатуғын қурбанлық та, ғәлле садақасын да бермең. Оның үстине ишимлик садақасын да қуймаң. Харон жылына бир рет гүналардың кеширилиўи ушын берилген қурбанлықтың қанын түтетки түтетилетуғын орынның шақларына сүртип, орынды пәклейди. Бул ҳәр жылы, әўладлар бойы даўам етсин. Орын Маған, Жаратқан Ийеге бағышланған болып, жүдә мухаддесдур. Соңынан Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израиллылардың есабын алғаныңда, есаптан өткен ҳәр бир адам өз жаны ушын Маған қун төлесин. Сонда олардың есабын алғаныңда, оларға апат келтирмеймен. Есаптан өтетуғын ҳәр бир адам Маған Мухаддес орын өлшеми менен ярым шекел гүмис нәзир берсин. Бир шекел жигирма герадан ибарат. Жигирма ҳәм оннан жоқары жастағы есаптан өтетуғын адамлар Маған нәзир бериўи тийис. Жаныңыздың қуны сыпатында усы нәзирди бергениңизде, бай адам ярым шекелден артық, ал жарлы адам ярым шекелден кем бермеўи керек. Израиллылардың қун сыпатында берген гүмислерин алып, Ушырасыў шатырының хызметинде қоллан. Бул Жаратқан Ийениң алдында жанларыңыздың қуны төленгенин еслетип турады. Және Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Жуўыныў ушын, қоладан үлкен ләген ислет. Оның туяқлары да қоладан болсын. Ләгенди Ушырасыў шатыры менен қурбанлық орынның арасына қойып, ишине суў қуй. Харон ҳәм оның уллары аяқ-қолларын оған жуўады. Олар Ушырасыў шатырына кирместен, яғный Жаратқан Ийеге сыйлар түтетип жандырыў ушын қурбанлық орынға жақынламастан алдын, өлип қалмаўы ушын, суўға жуўынып алыўы тийис. Өлип қалмаўы ушын олар аяқ-қолларын жуўсын. Харон ҳәм оның урпақлары ушын бул мәңги қағыйда болып қалады. Жаратқан Ийе Муўсаға тағы былай деди: – Мына ең жақсы хош ийисли затларды ал: 500 шекел суйық мирра, усының ярымына тең, яғный 250 шекел корица, 250 шекел ийисли қамыс ҳәм 500 шекел кассия. Ҳәммеси Мухаддес орын өлшеми менен өлшенсин. Бир ҳин зәйтүн майын алып, буларды шеберлик пенен араластырып, хош ийисли мухаддес май исле. Ол майлаў рәсимине арналған мухаддес май болады. Бул майды Ушырасыў шатырына, Келисим сандығына, столға, шыра қойғышқа ҳәм оларға тийисли ҳәмме буйымларға, түтетки түтетилетуғын орынға, қурбанлық жандырылатуғын орынға ҳәм оның ҳәмме буйымларына, үлкен ләгенге ҳәм оның туяқларына серпип шық. Сол тәризде оларды мухаддес қыл. Сонда олар жүдә мухаддес болады. Оларға тийген ҳәр бир нәрсе де мухаддес болады. Соң, руўханий болып Маған хызмет етиўи ушын, Харон ҳәм оның улларын майлап, оларды бағышла. Ал израиллыларға былай деп айт: «Бул майлайтуғын мухаддес май әўладлар даўамында тек Мен ушын қолланылады. Оны басқа адамлардың денесине сүртиўге болмайды. Усындай қурамдағы майды өзлериңизге таярламаңлар. Ол мухаддес ҳәм сизлер ушын да мухаддес болыўы керек. Ким де ким усындай майды таярлап, оны руўханий болмаған адамға жақса, ол Израил халқы арасынан жоқ қылынады». Кейин Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Мына хош ийисли затларды: бальзамды, моллюск бақаншағын, галбан шайырын ҳәм таза ливан шайырын ал. Олардың ҳәммеси бирдей мөлшерде болсын. Буларды шеберлик пенен араластырып, түтетки исле. Олар дузланған, сап ҳәм мухаддес болады. Оның бир бөлегин алып, майдалап унта ҳәм Мениң сен менен ушырасатуғын Ушырасыў шатырымдағы Келисим сандығының алдына қой. Сизлер ушын ол жүдә мухаддес болады. Өзлериңиз ушын усындай қурамдағы түтетки ислемеңлер. Оны Жаратқан Ийеге арналған мухаддес деп санаңлар. Ким де ким өзи ушын түтетиўге усындай түтетки ислесе, ол халық арасынан жоқ қылыныўы тийис. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Минекей, Мен Яҳуда урыўынан болған Хурдың ақлығы, Урийдиң улы Бесалелди таңладым. Оны Қудайдың Руўхына толтырып, оған өнерментшиликтиң барлық тараўларында қәбилет, уқып ҳәм шеберлик бердим. Ол алтын, гүмис ҳәм қоладан көркем ислерин ислеўге, ҳасыл тасларды жонып қондырыўға, ағаш усташылығы бойынша ҳәм ҳәр түрли өнерментшилик ислерин ислеўге қәбилетли. Және де, Дан урыўынан болған Ахисамахтың улы Оҳолиабты оған жәрдемши қылып бердим. Саған буйырған ислеримниң ҳәммесин ислей алыўы ушын, Мен оларға жәрдем беретуғын барлық адамларға айрықша қәбилет бердим. Олар Ушырасыў шатырын, Келисим сандығын, сандықтың үстиндеги қақпақты, шатырдағы барлық буйымларды, стол ҳәм оның буйымларын, сап алтын шыра қойғышты ҳәм оның буйымларын, түтетки түтетилетуғын орынды, қурбанлық жандырылатуғын орынды ҳәм орынның ҳәмме буйымларын, үлкен ләген ҳәм оның туяқларын, сондай-ақ, руўханий Харон ушын әжайып қылып тигилген мухаддес кийимлерди, оның улларының руўханийлик кийимлерин, майлайтуғын зәйтүн майын, Мухаддес орын ушын хош ийисли түтеткини, улыўма ҳәммесин Мениң саған буйырғанымдай қылып ислесин. Соңынан Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израиллыларға мыналарды айт: «Мениң Шаббатыма әмел қылыңлар. Себеби бул Мен ҳәм Израил халқы арасындағы әўладлар бойы даўам ететуғын бир нышан болады. Солай етип, Жаратқан Ийе екенимди ҳәм сизлерди Өзиме ажыратып алып, мухаддес қылғанымды билип аласызлар. Шаббат күнине әмел қылыңлар. Өйткени бул сизлер ушын мухаддес. Ким де ким оны хорласа, ол сөзсиз өлтирилсин. Сол күни жумыс ислеген ҳәр бир адам өз халқының арасынан жоқ қылыныўы тийис. Алты күн жумыс ислеңлер, бирақ жетинши күн Жаратқан Ийеге арналған толық дем алатуғын мухаддес Шаббат күни. Усы күни жумыс ислеген ҳәр бир адам сөзсиз өлтирилсин. Израиллылар мәңги келисим сыпатында Шаббат күнин, әўладлар даўамында сақласын. Бул Мениң менен израиллылар арасындағы мәңгилик бир нышан болады. Себеби Мен, Жаратқан Ийе аспан ҳәм жерди алты күнде жараттым, ал жетинши күни дем алып, ҳәллендим». Солай етип, Қудай Синай таўында Муўса менен сөйлесип болып, оған буйрықлар жазылған еки тасты берди. Қудай бул буйрықларды тасларға Өз қолы менен жазған еди. Халық Муўсаның таўдан түспей, иркилип атырғанын көргенде, Харонның әтирапына жыйналды да: – Қәне, бизлерге баслап алып жүретуғын қудай соғып бер. Өйткени бизлерди Мысыр жеринен алып шыққан сол Муўса деген адамға не болғанын билмеймиз, – деди. Харон оларға: – Ҳаялларыңыз, улларыңыз ҳәм қызларыңыздың қулақларындағы алтын сырғаларды шешип, маған алып келиңлер, – деди. Сонда пүткил халық қулақларындағы сырғаларын дәрҳал жулып алды да, оларды Харонға берди. Харон сырғаларды алып, олардан тананың мүсинин соқты. Сонда халық: «Ҳәй, Израил! Сизлерди Мысыр жеринен алып шыққан қудайыңыз усы болады», – деди. Харон буны көрип, тананың алдына бир қурбанлық орын қурды да: «Ертең Жаратқан Ийеге арнап байрам болады», – деп жәриялады. Ертеңине азанда халық жандырылатуғын қурбанлықлар берди ҳәм татыўлық қурбанлықларын усынды. Олар ишип-жеў ушын отырды ҳәм кейин орынларынан турып, ойынға түсти. Сонда Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Тезирек төмен түс. Сениң Мысыр жеринен алып шыққан халқың жолдан азды. Олар Мен буйырған жолдан тез шығып кетти. Өзлерине тананың мүсинин ислеп алып, оған сыйынды ҳәм қурбанлықлар берип: «Ҳәй, Израил! Сизлерди Мысыр жеринен алып шыққан қудайыңыз усы болады», – деди. Жаратқан Ийе Муўсаға тағы да: – Бул халықтың қаншелли қайсар екенин билемен. Енди Мени иркпе. Ғәзебим лаўлап, оларды жоқ қыламан ҳәм сеннен уллы халық дөретемен, – деди. Сонда Муўса Қудайы Жаратқан Ийеге жалбарынып былай деди: – Жаратқан Ийе! Неге Өз халқыңа ғәзебиң лаўлайды? Өзиң оларды Мысыр жеринен уллы қүдиретиң ҳәм күшли қолың менен алып шыққан едиң-ғо. Егер солай ислесең, онда мысырлылар: «Қудай оларды жаман нийет пенен, таўларда өлтирип, жер жүзинен жоқ қылыў ушын алып шығыпты», – деп айтады. Сонлықтан Өзиңниң лаўлаған ғәзебиңди басып, халқыңды жоқ қылыў нийетиңнен қайт. Қулларың Ибрайым, Ысақ ҳәм Израилды есиңе түсир. Оларға Өзиң ҳақы ант ишип: «Урпақларыңызды аспандағы жулдызлар сыяқлы көбейтемен. Сизлерге беремен деп ўәде еткен усы жердиң ҳәммесин урпақларыңызға беремен. Олар сол жерди мәңгиге ийелик етеди», – деген едиң. Солай етип, Жаратқан Ийе халқына жиберемен деген жаманлықты жибериў нийетинен қайтты. Муўса буйрықлар жазылған еки тасты алып, таўдан түсти. Таслардың еки тәрепине де: алдына да, артына да жазылған еди. Тасларды Қудай ислеген болып, таслардағы жазыўларды да Ол ойып жазған еди. Ешуа халықтың бақырысқан даўысын еситкенде, Муўсаға: – Ордадан урыс шаўқымы еситилип тур, – деди. Муўса оған былай деп жуўап берди: – Бул урыста жеңиске ерискенлердиң қышқырығына да, жеңилиске ушырағанлардың зарлаған даўысына да уқсамайды. Мен олардың даўыслап қосық айтып атырғанын еситип турыппан. Муўса ордаға жақынлағанда, тананы ҳәм ойынға түсип атырған адамларды көрди. Сонда оның ғәзеби лаўлады ҳәм қолындағы тасларды ылақтырып жиберип, таў етегинде оларды сындырып таслады. Муўса халық соққан тананы отқа жағып жиберди. Оны езип, унтады да, суўға шашып жиберди ҳәм суўды израиллыларға ишкизди. Муўса Харонға: – Бундай аўыр гүнаға батырғандай, бул халық саған не ислеген еди? – деди. Харон Муўсаға былай деп жуўап берди: – Ғәзепленбе, мырзам! Бул халықтың жаманлыққа бейим екенин өзиң билесең. Олар маған: «Бизлерди баслап алып жүретуғын қудай соғып бер. Өйткени бизлерди Мысыр жеринен алып шыққан сол Муўса деген адамға не болғанын билмеймиз», – деди. Мен оларға: «Кимде алтын бар болса, оларды шешсин», – дегенимде, олар алтынларын маған берди. Мен оларды отқа таслағанымда, бул тана шыға келди. Муўса Харонның халықты қадағаламай, жүўенсиз жибергенин ҳәм олардың душпанларға масқара болғанын көрди. Сонлықтан Муўса орданың кирер аўзында турып: «Ким Жаратқан Ийе тәрепинде болса, мениң жаныма келсин», – деди. Сонда пүткил Лебий урыўы оның әтирапына жыйналды. Муўса оларға: – Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: «Ҳәр бир адам қылышын белине асынсын ҳәм орданың арғы аўзынан берги аўзына дейин аралап шығып, туўысқанын, достысын ҳәм жақынларын өлтирсин», – деди. Лебий урыўының адамлары Муўсаның буйрығын орынлады. Сол күни халықтан үш мыңға жақын адам өлди. Муўса Лебий урыўының адамларына: – Бүгин сизлердиң ҳәр бириңиз өз улыңыздың ҳәм өз туўысқаныңыздың жанының қуны менен Жаратқан Ийениң хызметине бағышландыңызлар. Бүгин Жаратқан Ийе сизлерге жарылқаўын жаўдырады, – деди. Ал ертеңине Муўса халыққа: – Сизлер аўыр гүна иследиңлер. Мен ҳәзир Жаратқан Ийениң алдына шығажақпан. Мүмкин, сизлердиң гүналарыңызға кеширим ала аларман, – деди. Соннан соң, Муўса Жаратқан Ийениң алдына қайтып барып: – Әттең, бул халық аўыр гүна иследи. Олар өзлерине алтын бут соқты. Бирақ, Сен олардың гүналарын кешир. Егер олай ислемесең, Өзиңниң жазған китабыңнан мениң атымды өширип тасла, – деди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Ким Маған қарсы гүна ислеген болса, соның атын китабымнан өширип таслайман. Енди бар, халықты саған айтқан жериме апар. Периштем сени баслап барады. Бирақ, олар жуўапқа тартылатуғын күни, Мен оларды гүнасы ушын жазалайман. Солай етип, Жаратқан Ийе халықты Харонға соқтырған танасы ушын жазалады. Соңынан Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Барыңлар, өзиң де, сен Мысыр жеринен алып шыққан халқың да бул жерди тәрк етип, Мен Ибрайымға, Ысаққа ҳәм Яқыпқа: «Бул жерди сениң урпақларыңа беремен», – деп ант ишкен жериме кетиңлер. Мен сениң алдыңнан Өз периштемди жиберип, қанан, амор, хет, периз, хиў ҳәм ебус халықларын сол жерден қуўып шығараман. Сүт ҳәм пал ағып турған жерге кетиңлер. Мениң Өзим сизлер менен бармайман, себеби сизлер қайсар халықсыз. Болмаса, сизлерди жолда жоқ қылып жибериўим мүмкин. Халық бул жаман хабарды еситип, қайғыға түсти ҳәм ҳеш ким безениў буйымларын тақпады. Өйткени Жаратқан Ийе Муўсаға: «Израиллыларға былай де: „Сизлер қайсар халықсыз. Егер Мен бир сәт-ақ сизлер менен бирге барсам, сизлерди жоқ қылыўым мүмкин. Енди безениў буйымларыңызды шешип қойыңлар. Ал сизлерге не ислейтуғыным ҳаққында бир қарарға келемен“», – деген еди. Сонлықтан израиллылар Хореб таўынан шығып кеткеннен кейин безениў буйымларын шешип таслады. Муўса орданың сыртына, ордадан узағырақ жерге шатыр тигетуғын еди. Ол бул шатырды «Ушырасыў шатыры» деп атаған еди. Жаратқан Ийе менен мәсләҳәтлесиўди қәлеген адам орданың сыртындағы Ушырасыў шатырына келетуғын еди. Муўса шатырға қарай кеткенде, пүткил халық орнынан туратуғын еди. Ҳәр бир адам өз шатырының кирер аўзында турып, Муўса ишке киргенше изинен қарап туратуғын еди. Муўса шатырға кирип, Жаратқан Ийе менен сөйлескенде, минара сыяқлы булт төмен түсип, шатырдың кирер аўзының алдында туратуғын еди. Булттың шатырдың алдында турғанын көрген ҳәр бир адам орнынан турып, өз шатырының кирер аўзында сыйынатуғын еди. Жаратқан Ийе Муўса менен жүзбе-жүз, дос сыяқлы сөйлесетуғын еди. Кейин Муўса ордаға қайтып келетуғын еди. Бирақ оның жас жәрдемшиси Нун улы Ешуа шатырды тәрк етпейтуғын еди. Соңынан Муўса Жаратқан Ийеге былай деди: – Сен маған: «Бул халықты баслап алып жүр», – дейсең. Бирақ мениң менен кимди жиберетуғыныңды айтпадың. Маған: «Сени жақыннан таныйман, сен Мениң мийримиме еристиң», – деген едиң. Егер мен Сениң мийримиңе ерискен болсам, өтинемен, маған Өз жолыңды көрсет. Сени еле де жақсы билип, мийримиңе ерисип барайын. Бул халықтың Өз халқың екенин умытпа. Жаратқан Ийе Муўсаға: – Өзим Сениң менен бирге бараман ҳәм сени тынышлыққа еристиремен, – деди. Ал Муўса Жаратқан Ийеге былай деди: – Егер Сениң Өзиң бизлер менен бирге бармасаң, бизлерди бул жерден шығарма. Болмаса, мен ҳәм халқың Сениң мийримиңе ерискенимизди қалай билиўге болады? Сениң бизлерге жолдас болғаныңнан емес пе? Тек усы арқалы ғана мен ҳәм Сениң халқың жер жүзиндеги басқа халықлардан айырылып турамыз. Жаратқан Ийе Муўсаға: – Айтқаныңдай ислеймен. Себеби сен Мениң мийримиме еристиң ҳәм сени жақыннан таныйман, – деди. Сонда Муўса Оған: – Маған салтанатыңды көрсет, – деди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Мен пүткил ийгилигимди сениң алдыңнан алып өтип, алдыңда Өзимниң «Жаратқан Ийе» деген атымды жәриялайман. Кимге мийрим-шәпәәтимди бериўди қәлесем, соған мийрим-шәпәәтимди беремен. Кимге реҳим етиўди қәлесем, соған реҳим етемен. Тек Мениң жүзимди көре алмайсаң. Өйткени Мениң жүзимди көрген адам тири қалмайды. Маған жақын жерде жартас бар. Сен сол жартастың үстинде тур. Салтанатым жаныңнан өтип баратырғанда, сени жартастың жарығына турғызып қойып, өтип кеткенимше, сени қолым менен жаўып тураман. Кейин қолымды алғанымда, сен Мени артымнан көресең. Бирақ жүзимди көрмейсең. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Бурынғыға уқсаған еки тас жонып ал. Мен усы тасларға алдын өзиң сындырып таслаған таслардағы буйрықларды жазаман. Азанға дейин таярлан. Азан болғанда, Синай таўына шығып, таўдың төбесинде, Мениң менен ушырасыўға алдыма бар. Сениң менен бирге басқа ҳеш ким таўға шықпасын ҳәм таўдың ҳеш бир жеринде ҳеш ким көринбесин. Таўдың етегинде мал-жанлықлар да отламасын. Муўса бурынғыға уқсаған еки тас жонып алды. Жаратқан Ийениң буйырғанындай, ертеңине азанда тасларды алып, Синай таўына шықты. Жаратқан Ийе булт ишинде сол жерге түсип, Муўсаның қасында турды ҳәм Өзиниң «Жаратқан Ийе» деген атын жәриялады. Ол Муўсаның алдынан өтип: – Жаратқан Ийемен, Жаратқан Ийемен. Реҳимли, мийримли, сабыр-тақатлы, сүйиспеншилиги уллы ҳәм садық Қудайман. Мыңыншы әўладларға дейин сүйиспеншилик көрсетип, айыпларды, жынаятларды ҳәм гүналарды кешириўшимен. Бирақ ҳеш бир айыпты жазасыз қалдырмайман. Ата-бабалардың ислеген айыплары ушын, олардың улларын, ақлықларын, үшинши ҳәм төртинши әўладын жазалайман, – деди. Сонда Муўса дәрҳал жерге жығылып, Жаратқан Ийеге сыйынды да: – О, Ийем! Егер мен Сениң мийримиңе ерискен болсам, бизлер менен бирге бар. Бул халық – қайсар халық болса да, Сен бизлердиң айып-гүналарымызды кеширип, бизлерди Өз халқың сыпатында қабыл ет, – деди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Мине, сениң халқың менен келисим дүземен. Олардың алдында дүньяда ҳәм басқа халықлар арасында болып көрилмеген кәраматлар ислеймен. Сен арасында жасап атырған пүткил халық нелер ислейтуғынымды көреди. Мениң сен ушын ислейтуғын ислерим қорқынышлы болады. Бүгин сизлерге беретуғын буйрықларыма бойсыныңлар. Амор, қанан, хет, периз, хиў ҳәм ебус халықларын сизлердиң алдыңыздан қуўып шығараман. Өзлериңиз киретуғын елдеги адамлар менен келисим жасаўдан аўлақ болың. Себеби бул сизлер ушын дузақ болады. Олардың қурбанлық орынларын қыйратып, кийели тасларын сындырып таслаңлар ҳәм кийели ағашларын шаўып таслаңлар. Басқа қудайларға сыйынбаң. Өйткени Мен қызғаныўшы деген аты бар Жаратқан Ийемен, қызғаныўшы Қудайман. Сол жердиң халқы менен ҳеш қандай келисим дүзбең. Болмаса, олар опасызлық қылып, өз қудайларына арнап қурбанлық шалғанда, сизлерди де мирәт етеди, сизлер де олардан жейсизлер. Егер олардың қызларын улларыңызға алып берсеңиз, онда сол қызлар өз қудайларына ерип, бузықлық қылғанда, улларыңызды да излерине ертип кетеди. Өзлериңизге бутлардың мүсинлерин соғып алмаң. Сизлерге буйырғанымдай, абиб айының белгиленген күнлеринде жети күн ашытқысыз нан жеп, Ашытқысыз нан байрамын байрамлаң. Себеби сизлер Мысырдан абиб айында шықтыңлар. Қарыннан биринши шыққанлардың ҳәммеси, барлық ири ҳәм майда малларыңыздың туңғыш еркек төллери Маған тийисли. Ешектиң биринши туўылған төлиниң орнына бир қозы берип, сатып алыңлар. Егер олай етпесеңиз, гүррениң мойнын сындырың. Барлық туңғыш улларыңыздың қунын өтеўиңиз тийис. Ҳеш ким алдыма қуры қол келмесин. Алты күн жумыс ислеп, жетинши күни дем алың. Егин егиў ҳәм оны орыў ўақтында да дем алың. Бийдайдың биринши өнимин жыйнағанда, Ҳәптелер байрамын, ал гүзде Жыйын-терим байрамын өткизиң. Барлық еркеклериңиз жылына үш мәрте Ийең болған Мениң, яғный Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң алдына келиўи керек. Мен басқа миллетлерди алдыңыздан қуўып жиберип, шегараларыңызды кеңейтемен. Жылына үш рет Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдына келгениңизде, ҳеш ким жериңизди басып алыўды нийет етпейди. Маған берилген қурбанлықтың қанын ашытқы салынған нан менен усынбаң. Қутқарылыў байрамының қурбанлығы азанға дейин қалдырылмасын. Жериңиздиң дәслепки өниминиң ең жақсысын Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Үйине алып келиң. Ылақтың гөшин өз анасының сүтине писирмең. Соннан соң, Жаратқан Ийе Муўсаға: – Мына сөзлерди жаз. Себеби Мен сениң менен ҳәм израиллылар менен усы сөзлерге тийкарланып, келисим дүземен, – деди. Муўса сол жерде қырық күн, қырық түн Жаратқан Ийе менен бирге болды. Ол ҳеш нәрсе ишип-жемеди ҳәм келисим сөзлерин, яғный он буйрықты тасларға жазды. Муўса қолына буйрықлар жазылған еки тасты алып, Синай таўынан түсти. Ол Жаратқан Ийе менен сөйлескенликтен, жүзинен нур шашып тур еди. Бирақ буны өзи билмеди. Харон ҳәм пүткил израиллылар Муўсаның нур шашқан жүзин көргенде, оған жақынласыўға қорқты. Бирақ Муўса оларды қасына шақырды. Харон ҳәм жәмийеттиң барлық басшылары оның жанына келди. Муўса олар менен сөйлести. Кейин пүткил Израил халқы оған жақын келди. Муўса Жаратқан Ийениң Синай таўында өзине айтқанларының ҳәммесин орынлаўды халыққа буйырды. Муўса олар менен сөйлесип болғаннан соң, жүзин жаўлық пенен жаўды. Муўса сөйлесиў ушын, Жаратқан Ийениң алдына барғанда, сыртқа шыққанша, жүзиндеги жаўлықты алып қоятуғын еди. Қайтып келгеннен кейин, ол өзине айтылған буйрықларды израиллыларға билдиретуғын еди. Сонда израиллылар оның жүзинен нур шашып турғанын көретуғын еди. Ал Муўса ишке кирип, Жаратқан Ийе менен ушырасыўға дейин, жүзин жаўлық пенен жаўып қоятуғын еди. Муўса Израил халқының пүткил жәмийетин шақырып алып, оларға былай деди: – Жаратқан Ийе мына ислерди ислеўиңизди буйырды: алты күн жумыс ислең. Бирақ жетинши күн сизлер ушын Жаратқан Ийеге арналған толық дем алатуғын мухаддес Шаббат күни болады. Сол күни жумыс ислеген ҳәр бир адам өлтириледи. Шаббат күни өз шаңарақларыңызда от та жақпаң. Муўса Израил халқының пүткил жәмийетине былай деди: – Жаратқан Ийениң буйрығы мынаў: өзлериңизде барынан Жаратқан Ийеге нәзир бериңлер. Оған шын кеўилден бериўди қәлеўшилер мына нәрселерди берсин: алтын, гүмис, қола, жүннен ийирилген қызғыш көк, шым қызыл, қырмызы жип ҳәм ҳасыл зығыр жип, ешкиниң жүни, қызылға боялған қошқар териси, жумсақ тери ҳәм акация ағашы, шыралар ушын зәйтүн майы, майлаў рәсимине арналған май ҳәм хош ийисли түтетки ушын хош ийисли затлар, бас руўханийдиң эфодына ҳәм қалталы өңиршесине тағылатуғын оникс ҳәм қымбатбаҳа таслар. Араңыздағы барлық уқыплы адамлар келип, Жаратқан Ийениң буйырғанларының ҳәммесин ислесин. Олар мыналарды: Мухаддес шатырды, оның ишки ҳәм сыртқы жапқышларын, илмеклерин, тахтайларын, қадаларын, бақанларын, ултанларын, Келисим сандығы ҳәм оның сырықларын, қақпақты, бөлмени жаўып туратуғын пердени, стол ҳәм оның сырықларын, столдың барлық буйымларын ҳәм усынылған нанларды, жақты түсириў ушын шыра қойғышты, оның буйымларын, оның шыраларын ҳәм шыралар ушын зәйтүн майын, түтетки түтетилетуғын орын менен оның сырықларын, майлаў рәсими ушын зәйтүн майын, хош ийисли түтеткини, Мухаддес шатырдың кирер аўзындағы пердени, қурбанлық жандырылатуғын орынды ҳәм оның қола торын, сырықларын ҳәм барлық буйымларын, үлкен ләгенди ҳәм оның туяқларын, ҳәўлиниң перделерин, бақанларын, бақанның ултанларын, ҳәўлиниң кирер аўзындағы пердени, Мухаддес шатырдың қазықларын, ҳәўлиниң қазықларын ҳәм арқанларын, Мухаддес орында хызмет етиўге арналып, әжайып қылып тигилген кийимлерди – руўханий Харонның мухаддес кийимлерин ҳәм оның улларының руўханийлик кийимлерин ислесин. Соңынан Израил халқының пүткил жәмийети Муўсаның қасынан кетти. Жүрегинде қәлеў ҳәм тилеги бар адамлар Ушырасыў шатырының қурылысы, ондағы хызмет ҳәм мухаддес кийимлер ушын, Жаратқан Ийеге садақалар алып келди. Солай етип, жүрегинде қәлеўи бар ҳәр бир еркек ҳәм ҳаял ҳәр түрли алтын буйымларды: билезик, сырға, жүзик ҳәм ҳәйкеллерди әкелип, Жаратқан Ийеге бағышлап, усынды. Кимде жүннен ийирилген қызғыш көк, шым қызыл, қырмызы жип, ҳасыл зығыр жип, ешки жүни, қызылға боялған қошқар териси ҳәм жумсақ тери болса, алып келди. Гүмис ҳәм қоланы садақа қылып бере алғанлар да оларды Жаратқан Ийеге арнады. Кимде акация ағашы болса, оны шатырдың мүтәжликлери ушын алып келди. Жип ийириўге уқыплы барлық ҳаяллар өз қоллары менен ийирген қызғыш көк, шым қызыл, қырмызы жип ҳәм ҳасыл зығыр жиплерди алып келди. Жүн ийирип билетуғын, жүрегинде қәлеўи бар барлық ҳаяллар да ешки жүнин ийирди. Басшылар эфодқа ҳәм қалталы өңиршеге тағылатуғын оникс ҳәм қымбатбаҳа таслар, шыралар ушын, майлаў ушын ҳәм хош ийисли түтетки ушын хош ийисли затлар менен зәйтүн майын алып келди. Ҳаял, еркек, жүрегинде қәлеўи бар барлық израиллылар Жаратқан Ийениң Муўса арқалы ислеўди буйырған ислери ушын, Жаратқан Ийеге ықтыярлы садақалар берди. Муўса израиллыларға былай деди: – Минекей, Жаратқан Ийе Яҳуда урыўынан болған Хурдың ақлығы, Урийдиң улы Бесалелди таңлап алды. Оны Қудайдың Руўхына толтырып, оған өнерментшиликтиң барлық тараўларында қәбилет, уқып ҳәм шеберлик берди. Солай етип, оған алтын, гүмис ҳәм қоладан көркем ислер ислеўге, ҳасыл тасларды жонып қондырыўға, ағаш усташылығы бойынша ҳәм ҳәр қыйлы көркем өнер ислерин ислеўге қәбилет берди. Жаратқан Ийе оған ҳәм Дан урыўынан болған Ахисамах улы Оҳолиабқа басқаларға үйретиў уқыбын да берди. Бул адамлардың ҳәр қандай исти ислей алыўы ушын, оларға усташылық, безеўшилик, қызғыш көк, шым қызыл, қырмызы жип ҳәм ҳасыл зығыр жиплерден тоқымашылық ҳәм ҳәр түрли өнерментшилик ислерин ислеў айрықша қәбилетин берди. – Бесалел, Оҳолиаб ҳәм Жаратқан Ийе Мухаддес шатырды қурыў ушын қәбилет, уқып ҳәм шеберлик берген барлық адамлар ҳәр бир нәрсени Жаратқан Ийениң буйырғанындай қылып ислесин. Муўса Бесалелди, Оҳолиабты ҳәм Жаратқан Ийе қәбилет берген, ислеўге қәлеўи бар барлық адамларды жумысқа шақырды. Келгенлер Мухаддес шатырды қурыў ушын, израиллылар әкелген барлық садақаларды Муўсадан алды. Израиллылар ҳәр күни азанда ықтыярлы садақаларын Муўсаға әкелиўди даўам етти. Сонда Мухаддес шатырды қурыў ислери менен шуғылланып атырған усталар ислерин қалдырып, Муўсаның жанына келди де: – Халық Жаратқан Ийе буйырған ис ушын керегинен зыят алып келмекте, – деди. Сонда Муўса халыққа жәрияланыўы ушын мынадай буйрық берди: «Енди бирде бир еркек те, ҳаял да Мухаддес шатыр ушын ҳеш нәрсе әкелмесин». Солай етип, халық садақа әкелиўди тоқтатты. Себеби сол ўақытқа дейин әкелингенлер исти питкериўге жететуғын, ҳәтте, аўысып та қалатуғын еди. Ислеўшилер арасындағы уқыплы адамлар шатырды он пердеден қурды. Оларды ҳасыл зығыр жиптен, жүннен ийирилген қызғыш көк, шым қызыл ҳәм қырмызы жиплерден ислеп, үстине керублардың сүўретлерин шеберлик пенен кестеледи. Ҳәр бир пердениң узынлығы жигирма сегиз шығанақ, ени төрт шығанақ еди. Перделердиң ҳәммеси бир өлшемде болды. Олар перделерди бесеў-бесеўден бир-бирине қосып тикти. Биринши бес пердениң шетине қызғыш көк жиптен илгеклер тикти. Екинши бес пердениң шетине де солай иследи. Биринши бес пердениң дәслепки пердесине елиў, екинши бес пердениң соңғы пердесине елиў илгек тикти. Илгеклер бир-бирине қарама-қарсы жайласқан еди. Соңынан елиў алтын илмек ислеп, олар жәрдеминде перделерди бир-бирине бириктирди. Сол тәризде шатыр бир тутас болды. Және де, Мухаддес шатырдың үстин жабыў ушын, ешки жүнинен он бир перде иследи. Ҳәр бир пердениң узынлығы отыз шығанақ, ени төрт шығанақ еди. Он бир перде де бир өлшемде болды. Олар бес пердени бир бөлек, қалған алты пердени бир бөлек қылып, бир-бири менен бириктирди. Усы бириктирилген еки бөлек перделерди бир-бирине қосыў ушын, ҳәр бир бөлектиң шетлерине елиў-елиўден илгек тикти. Шатырдың перделерин бир тутас қылып бириктириў ушын, қоладан елиў илмек иследи. Шатыр ушын қызылға боялған қошқар терисинен жапқыш, оның үстине жумсақ териден сыртқы жапқыш иследи. Тағы да, олар акация ағашынан шатыр ушын тиккесине туратуғын тахтайлар иследи. Ҳәр бир тахтайдың узынлығы он шығанақ, ени бир ярым шығанақ еди. Ҳәр бир тахтайдың астына бир-бирине қатарластырып, еки туяқтан өзинен шығарып иследи. Шатырдың ҳәмме тахтайларын усылай иследи. Ал шатырдың қубла тәрепи ушын жигирма тахтай иследи. Усы жигирма тахтайдың астына қойылатуғын қырық гүмис ултан иследи. Ҳәр бир тахтайдың туяғының астында бир ултаннан болыўы ушын, ҳәр бир тахтайға еки ултаннан иследи. Шатырдың арқа тәрепи ушын жигирма тахтай ҳәм ҳәр бир тахтайдың астына еки ултаннан қойыў ушын, қырық гүмис ултан иследи. Ал шатырдың батысқа қараған арт жағы ушын алты тахтай ҳәм шатырдың артындағы мүйешлер ушын еки тахтай иследи. Бул мүйешлердеги тахтайлар төменнен жоқарыға дейин жупласып, жоқарыдағы бир ҳалқа менен бириктирилди. Еки мүйеш те усылай исленди. Солай етип, сегиз тахтай ҳәм ҳәр бир тахтайдың астына еки ултаннан қойыў ушын, он алты гүмис ултан исленди. Акация ағашынан шатырдың бир тәрепиндеги тахтайлар ушын бес қада, екинши тәрепиндеги тахтайлар ушын бес қада ҳәм артындағы, яғный батыс тәрепиндеги тахтайлар ушын бес қада иследи. Және де, тахтайлардың орта белинен өтетуғын қадаларды шатырдың бир шетинен екинши шетине жететуғын қылып иследи. Тахтайларды ҳәм қадаларды алтын менен қаплап, қадалар өткерилетуғын ҳалқаларды алтыннан иследи. Жүннен ийирилген қызғыш көк, шым қызыл, қырмызы жип ҳәм ҳасыл зығыр жиплерден бир перде иследи. Оның үстине керублардың сүўретлерин шеберлик пенен кестеледи. Перде ушын акация ағашынан төрт бақан ислеп, оларды алтын менен қаплады. Олардың айры илдиргишлери де алтын еди. Бақанлар ушын төрт гүмис ултан қуйды. Шатырдың кирер аўзына жүннен ийирилген қызғыш көк, шым қызыл, қырмызы жип ҳәм ҳасыл зығыр жиплерден нағыслы перде тоқыды. Пердени тағыў ушын айры илдиргиши бар бес бақан ислеп, олардың жоқарысын ҳәм карнизлерин алтын менен қаплады. Ал бақанлар ушын қоладан бес ултан иследи. Бесалел акация ағашынан Келисим сандығын иследи. Оның узынлығы еки ярым шығанақ, ени бир ярым шығанақ ҳәм бийиклиги бир ярым шығанақ еди. Сандықтың иши-сыртын сап алтын менен қаплады. Ал ернегине алтыннан жийек салды. Сандық ушын төрт алтын ҳалқа қуйып, оларды төрт туяғына орнатты: екеўин бир жағына, қалған екеўин екинши жағына орнатты. Акация ағашынан сырықлар ислеп, оларды алтын менен қаплады. Сандықты көтерип жүриў ушын, бул сырықларды еки тәрепиндеги ҳалқалардан өткерди. Сандықтың қақпағын сап алтыннан иследи. Қақпақтың узынлығы еки ярым шығанақ, ени бир ярым шығанақ еди. Қақпақтың еки шетине алтыннан еки керубты шөккишлеп соқты. Керублардың биреўи қақпақтың бир шетинде, ал екиншиси екинши шетинде болып, оларды қақпақ пенен бир тутас қылып иследи. Керублардың жоқарыға жайылған қанатлары қақпақты жаўып, жүзлери бир-бирине қарама-қарсы түрде қақпаққа қарап турған еди. Кейин акация ағашынан узынлығы еки шығанақ, ени бир шығанақ, ал бийиклиги бир ярым шығанақ болған бир стол иследи. Столды сап алтын менен қаплап, ернегине алтын жийек салды. Столдың әтирапына төрт ели болған қаптал ислеп, оны алтын жийек пенен қаплады. Стол ушын төрт алтын ҳалқа қуйып, оларды столдың төрт мүйешиндеги төрт туяғына беккемледи. Столды көтерип алып жүриўге арналған сырықлар өткизилетуғын ҳалқалар столдың қапталларына жақын еди. Сырықларды акация ағашынан ислеп, алтын менен қаплады. Стол ушын керекли буйымларды – табақлар, түтетки салатуғын тостағанлар, ишимлик садақалары ушын кеселер ҳәм гүзелерди сап алтыннан иследи. Олар сап алтыннан шыра қойғыш иследи. Оның ултанын, балдағын, шақаларын, гүллерин ҳәм оның гүлкеселери менен гүлтажларын өзи менен бир тутас етип шөккишлеп иследи. Шыра қойғыштың еки қапталынан үш-үштен, алты шақа шығып турды. Шығып турған ҳәр бир шақада бадам гүлине уқсас үш гүл ҳәм оның гүлкеселери менен гүлтажлары бар еди. Ал шыра қойғыштың балдағында бадам гүлине уқсас төрт гүл ҳәм оның гүлкеселери менен гүлтажлары бар еди. Шыра қойғыштан шығып турған алты шақаның ҳәр бир жубының астында үш гүлкесе изли-изинен дизилип туратуғын еди. Шыра қойғышты гүлкеселери ҳәм шақалары менен бир тутас етип, сап алтыннан шөккишлеп иследи. Шыра қойғыш ушын жети шыра иследи. Пиликлерди тазалайтуғын қысқышлар менен ыдысларды сап алтыннан иследи. Шыра қойғыш ҳәм оның барлық буйымлары бир талант сап алтыннан исленди. Акация ағашынан төрт мүйешли, узынлығы бир шығанақ, ени бир шығанақ ҳәм бийиклиги еки шығанақ болған түтетки түтетилетуғын орын қурды. Орынның шақлары өзи менен бир тутас исленип, өзинен шығып туратуғын еди. Орынның үстин, қапталларын ҳәм шақларын сап алтын менен қаплап, әтирапына алтын жийек иследи. Еки қапталындағы жийектиң астына еки алтын ҳалқа орнатты. Орынды көтерип жүриў ушын, усы ҳалқалардан сырықлар өткизилди. Сырықларды акация ағашынан ислеп, алтын менен қаплады. Тағы да, олар майлаў рәсими ушын мухаддес майды ҳәм таза, хош ийисли түтеткини шеберлик пенен араластырып, таярлады. Акация ағашынан жандырылатуғын қурбанлық ушын орын дүзетти. Ол төрт мүйешли болып, оның узынлығы да, ени де бес шығанақ, ал бийиклиги үш шығанақ еди. Оның төрт мүйешине өзинен шығып турған шақлар ислеп, орынды ҳәм шақларды қола менен қаплады. Қурбанлық орынның барлық буйымларын: күлге арналған ыдыслар менен белшелер, қан себетуғын табақлар, шанышқылар ҳәм шоқ салынатуғын ыдысларды қоладан иследи. Орынға қоладан тор сыяқлы нағыс иследи. Тор нағыс қурбанлық орынның ортасына жететуғындай қылып, жийегиниң астынан исленди. Қола тордың төрт мүйешине сырықларды өткериў ушын, төрт ҳалқа қуйды. Сырықларды акация ағашынан ислеп, қола менен қаплады. Қурбанлық орынды көтерип жүриў ушын, орынның қапталындағы ҳалқалардан усы сырықларды өткизди. Орынды ағаштан, ишин бос қылып иследи. Ушырасыў шатырының алдында хызмет ететуғын ҳаяллар берген қола айналардан үлкен қола ләген ҳәм оның туяқларын иследи. Мухаддес шатырдың ҳәўлисин қурды. Ҳәўлиниң қубла тәрепине узынлығы жүз шығанақ болған, ҳасыл зығыр жиптен тоқылған перделер тақты. Перделер ушын қоладан исленген жигирма ултанға жигирма бақан орнатты. Бақанның айры илдиргишлери менен карнизлерин гүмистен иследи. Ал арқа тәрепи ушын узынлығы жүз шығанақ болған перделер, жигирма бақан, бақанлар ушын қоладан жигирма ултан иследи. Бақанлардың айры илдиргишлери менен карнизлери гүмистен еди. Ҳәўлиниң батыс тәрепи ушын узынлығы елиў шығанақ болған перде, он бақан ҳәм он ултан иследи. Бақанлардың айры илдиргишлери менен карнизлери гүмистен еди. Ҳәўлиниң шығысқа қараған алдынғы тәрепиниң кеңлиги елиў шығанақ еди. Усы кирер аўыздың бир тәрепинде узынлығы он бес шығанақ перде, үш бақан ҳәм үш ултан бар еди. Оның екинши тәрепинде де узынлығы он бес шығанақ перде, үш бақан ҳәм үш ултан бар еди. Ҳәўлиниң ҳәмме тәрепиндеги барлық перделер ҳасыл зығырдан еди. Бақанлардың ултанлары қоладан, ал айры илдиргишлери менен карнизлери гүмистен исленген еди. Бақанлардың жоқарысы да гүмис пенен қапланған еди. Ҳәўлиниң барлық бақанлары гүмис карнизлер менен бириктирилди. Ҳәўлиниң кирер аўзындағы перде жүннен ийирилген қызғыш көк, шым қызыл, қырмызы жип ҳәм ҳасыл зығыр жиптен нағысланып тоқылған еди. Оның узынлығы жигирма шығанақ, бийиклиги ҳәўлиниң перделери сыяқлы бес шығанақ еди. Бул перде ушын төрт қола ултанға орнатылған бақан исленди. Бақанлардың айры илдиргишлери ҳәм карнизлери гүмистен исленип, жоқарысы гүмис пенен қапланды. Шатырдың ҳәм шатырды қоршаған ҳәўлиниң барлық қазықлары қоладан исленди. Мухаддес шатырдың, яғный буйрықлар жазылған таслар турған шатырдың қурылысы ушын қолланылған нәрселердиң толық есабы төменде берилген. Есапты Муўсаның буйрығы менен, руўханий Харонның улы Итамардың бақлаўы астында Лебий урыўы алып барды. Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырған ҳәмме ислерин Яҳуда урыўынан болған Хурдың ақлығы, Урийдиң улы Бесалел иследи. Оның менен бирге Дан урыўынан болған Ахисамах улы Оҳолиаб жумыс иследи. Ол уста, безеўши, жүннен ийирилген қызғыш көк, шым қызыл, қырмызы жип ҳәм ҳасыл зығыр жиптен нағыслап тоқыўшы еди. Мухаддес шатырдың барлық ислерине қолланылған алтынның, халық бағышлап алып келген алтынның муғдары Мухаддес орын өлшеми менен 29 талант 730 шекел еди. Есаптан өткен халықтан жыйналған гүмис Мухаддес орын өлшеми менен 100 талант 1775 шекел еди. Бул есаптан өткен жигирма ҳәм оннан жоқары жастағы 603 550 адамның ҳәр бирине бир беқадан, яғный Мухаддес орын өлшеми менен ярым шекелден туўры келетуғын еди. Мухаддес шатырдың ҳәм Ең мухаддес бөлмени бөлип турған пердениң ултанларын қуйыў ушын 100 талант гүмис қолланылды. Ҳәр бир ултанға 1 талант, 100 ултанға 100 талант гүмис сарпланды. Бақанлардың жоқарысын қаплаўға, айры илдиргишлерин ҳәм карнизлерин соғыўға 1775 шекел гүмис сарпланды. Халық берген қола 70 талант 2400 шекел еди. Оннан Ушырасыў шатырының кирер аўзындағы бақанлар ушын ултанлар, қурбанлық орын, оның торы менен ҳәмме буйымлары, ҳәўлидеги барлық бақанлар ушын ултанлар, ҳәўлиниң дәрўазасының бақанлары ушын ултанлар, шатырдың қазықлары менен ҳәўли әтирапындағы барлық қазықлар исленди. Олар қызғыш көк, шым қызыл ҳәм қырмызы жиплерден Мухаддес орында хызмет еткен ўақытта кийиўи ушын, руўханийлерге әжайып қылып кийимлер тикти. Харонға да мухаддес кийимлер тикти. Ҳәммесин Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырғанындай етип иследи. Эфодты алтын сабақ, қызғыш көк, шым қызыл ҳәм қырмызы жип пенен ҳасыл зығыр жиптен иследи. Алтынды жуқалап, жиңишке қылып кесип, қызғыш көк, шым қызыл, қырмызы жип ҳәм ҳасыл зығырға араластырып, шеберлик пенен кестелеў ушын, жип ийирди. Эфодтың алдынғы ҳәм артқы тәреплерин бир-бири менен бириктириў ушын, ийин арқалы өтетуғын еки баў тикти. Эфодтың жоқарысына бириктирилген ҳалда бир белбеў иследи. Бул эфод сыяқлы алтын сабақ, қызғыш көк, шым қызыл, қырмызы жип ҳәм ҳасыл зығыр жиптен исленди. Ҳәммесин Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырғанындай етип иследи. Кейин Израил улларының атларын еки оникс тасына мөр сыяқлы етип, ойып жазды. Жазылған тасларды өрилген алтын қаснақлардың ишине қойып, Израилдың он еки урыўын еслетип турыў ушын, эфодтың ийин баўларына орнатты. Булар да Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырғанындай етип исленди. Қалталы өңирше де эфод сыяқлы алтын сабақ, қызғыш көк, шым қызыл, қырмызы жип ҳәм ҳасыл зығыр жиптен шеберлик пенен нағыслап исленди. Ол төрт мүйешли ҳәм еки қабатлы болып, узынлығы да бир қарыс, ени де бир қарыс еди. Өңиршеге төрт қатар қылып ҳасыл таслар қадалды. Биринши қатарда сердолик, хризолит ҳәм зүмрет, екинши қатарда периўза, лазурит ҳәм гагат, үшинши қатарда яқыт, агат ҳәм аметист, төртинши қатарда сары яқыт, оникс ҳәм яшма болды. Таслар өрилген алтын қаснақларға орнатылған еди. Таслар он еки болып, оларда мөр ойылғандай қылып, Израилдың он еки улының атлары бирме-бир ойылып жазылған еди. Бул таслар Израилдың он еки урыўының тымсалы еди. Кейин қалталы өңирше ушын сап алтыннан өрилген шынжырлар иследи. Және де, еки өрилген алтын қаснақ ҳәм еки алтын ҳалқа ислеп, ҳалқаларды өңиршениң үстинги еки мүйешине тақты. Өрилген еки алтын шынжырдың бир ушын өңиршедеги ҳалқаларға илдирди. Шынжырлардың екинши ушын еки қаснаққа беккемлеп, эфодтың алды бетине, ийин баўларға байлады. Еки алтын ҳалқа ислеп, өңиршениң астынғы еки шетине, эфодқа жақын болған ишки жийегине тақты. Және еки алтын ҳалқа ислеп, эфодтың алды бетиндеги ийин баўлардың астынан, тигиске жақын қылып, белбеўдиң жоқарысынан тақты. Қалталы өңиршениң ҳалқалары менен эфодтың ҳалқаларын қызғыш көк баўлар менен бир-бирине байлады. Солай етип, өңирше эфодтан айырылмай, эфодтың белбеўиниң жоқарысында туратуғын болды. Ҳәммесин Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырғанындай етип иследи. Эфодтың ишинен кийилетуғын баҳалы кийимди толық қызғыш көк жиптен тоқыды. Онда бас сыятуғын орын болып, сөтилип кетпеўи ушын, оның жийеклерин айландырып тоқыды. Харон ҳәм оның уллары ушын, ҳасыл зығырдан тоқылған узын көйлеклерди, ҳасыл зығырдан сәллени, кишигирим сәллелерди ҳәм диз кийимлерди иследи. Белбеўди де ҳасыл зығыр, қызғыш көк, шым қызыл ҳәм қырмызы жиплерден нағыслап тоқыды. Ҳәммесин Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырғанындай қылып иследи. Сап алтыннан таж сыяқлы мухаддес маңлайша ислеп, үстине мөр ойғандай қылып: «Жаратқан Ийеге бағышланған» деп жазды. Бул маңлайша сәллеге қызғыш көк баў менен байланды. Ҳәммесин Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырғанындай етип иследи. Солай етип, Мухаддес шатырдың, яғный Ушырасыў шатырының барлық ислери тамамланды. Израиллылар ҳәр бир нәрсени Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырғанындай қылып иследи. Соңынан олар Муўсаға шатыр ҳәм оның барлық буйымларын алып келди. Булар мыналардан ибарат еди: шатырдың перделери, илмеклери, тахтайлары, қадалары, бақанлары, ултанлары, қызылға боялған қошқар терисинен ҳәм жумсақ териден исленген жапқышлар, ишки бөлмениң пердеси, Келисим сандығы, оның сырықлары ҳәм қақпағы, стол, оның барлық буйымлары ҳәм усынылған нанлар, сап алтыннан исленген шыра қойғыш, оның үстине бир қатар етип қойылған шыралар, оның барлық буйымлары ҳәм шыралар ушын зәйтүн майы, түтетки түтетилетуғын алтын орын, майлаў рәсими ушын зәйтүн майы, хош ийисли түтетки, шатырдың кирер аўзы ушын перде, жандырылатуғын қурбанлық ушын қоладан исленген орын, оның қоладан исленген торы, сырықлары ҳәм барлық буйымлары, үлкен ләген ҳәм оның туяқлары, ҳәўлиниң перделери, бақанлары, ултанлары, ҳәўлиниң кирер аўзындағы пердеси, арқанлары, қазықлары, шатырда хызмет еткенде қолланылатуғын барлық нәрселер, Мухаддес орында хызмет етиўге арналып, әжайып қылып тигилген кийимлер – руўханий Харонның мухаддес кийимлери ҳәм оның улларының руўханийлик кийимлери. Усылардың ҳәммесин израиллылар Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырғанындай қылып иследи. Муўса барлық ислердиң Жаратқан Ийениң буйырғанындай қылып исленгенин көргенде, оларға ақ пәтиясын берди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Мухаддес шатырды, яғный Ушырасыў шатырын биринши айдың биринши күни қур. Келисим сандығын шатырдың ишине киргизип, оны перде менен тасалап қой. Столды ишке әкелип, оған тийисли ҳәмме нәрсени оның үстине қой. Шыра қойғышты да әкелип, шыраларын үстине қой. Алтыннан исленген түтетки түтетилетуғын орынды Келисим сандығының алдына қойып, шатырдың кирер аўзына перде тақ. Қурбанлық жандырылатуғын орынды Мухаддес шатырдың, яғный Ушырасыў шатырының кирер аўзының алдына қой. Үлкен ләгенди шатыр менен қурбанлық орынның арасына қойып, ишине суў қуй. Шатырдың әтирапын айландырып, ҳәўли исле ҳәм ҳәўлиниң кирер аўзына перде тақ. Соңынан майлаўға арналған зәйтүн майын алып, шатырды ҳәм оның ишиндеги барлық буйымларды майлап, мухаддес қыл. Қурбанлық жандырылатуғын орынды ҳәм оның барлық буйымларын майлап, орынды мухаддес қыл. Сонда орын жүдә мухаддес болады. Үлкен ләгенди ҳәм оның туяқларын майлап, мухаддес қыл. Харонды ҳәм оның улларын Ушырасыў шатырының кирер аўзының алдына әкелип, оларды суў менен жуўындыр. Харонға мухаддес кийимлерди кийгиз ҳәм руўханий болып, хызмет етиўи ушын, оның басына май қуйып, Маған бағышла. Оның улларын алып келип, оларға узын көйлек кийгиз. Руўханий болып, Маған хызмет етиўи ушын, оларды да әкеси сыяқлы майла. Бул майлаў олардың әўладлар бойы мәңгиге руўханий болыўын тәмийинлейди. Муўса ҳәмме нәрсени Жаратқан Ийениң буйырғанындай қылып иследи. Солай етип, екинши жылдың биринши айының биринши күни Мухаддес шатыр қурылды. Муўса шатырды қурды: ултанларын қойды, тахтайларын орнатты, қадаларын киргизип, бақанларын көтертти. Кейин шатырдың үстине ишки ҳәм сыртқы жабыўларын жапты. Муўса булардың ҳәммесин Жаратқан Ийениң өзине буйырғанындай етип иследи. Кейин буйрықлар жазылған еки тасты алып, сандыққа салды. Сандықтың сырықларын кийгизди ҳәм сандықтың қақпағын сандықтың үстине қойды. Келисим сандығын шатырға киргизди де, перде тутып, сандықты көзден тасалап қойды. Муўса ҳәммесин Жаратқан Ийениң өзине буйырғанындай етип иследи. Нанлар туратуғын столды Ушырасыў шатырының ишине, яғный шатырдың арқаға қараған тәрепине, ишки пердениң сыртына қойды. Жаратқан Ийениң алдына, столдың үстине нанларды дизип қойды. Муўса буларды Жаратқан Ийениң өзине буйырғанындай етип иследи. Шыра қойғышты Ушырасыў шатырына, столдың қарсысына, шатырдың қубла тәрепине қойды. Жаратқан Ийениң өзине буйырғанындай, ол Жаратқан Ийениң алдына шыраларды қойды. Алтыннан исленген түтетки түтетилетуғын орынды Ушырасыў шатырына, пердениң алдына қойды. Орынның үстинде хош ийисли түтетки түтетти. Муўса буларды да Жаратқан Ийениң өзине буйырғанындай етип иследи. Шатырдың кирер аўзына перде тақты. Қурбанлық жандырылатуғын орынды Мухаддес шатырдың, яғный Ушырасыў шатырының кирер аўзының алдына қойды. Орынның үстинде жандырылатуғын қурбанлық ҳәм ғәлле садақасын усынды. Муўса ҳәммесин Жаратқан Ийениң өзине буйырғанындай етип иследи. Үлкен ләгенди Ушырасыў шатыры менен қурбанлық орынның арасына қойды ҳәм жуўыныў ушын, ишине суў қуйды. Муўса, Харон ҳәм Харонның уллары аяқ-қолларын сол жерде жуўатуғын болды. Олар Ушырасыў шатырына киретуғын яки қурбанлық орынға жақынласатуғын ўақытта, Жаратқан Ийениң буйырғанындай, сол жерде жуўынатуғын еди. Шатырдың ҳәм қурбанлық орынның әтирапындағы ҳәўлини перде менен қоршады ҳәм ҳәўлиниң кирер аўзына да перде тақты. Солай етип, Муўса жумысты тамамлады. Пүткил сапарлары даўамында израиллылар булт шатырдан жоқары көтерилгенде, жолын даўам ететуғын еди. Бирақ олар булт жоқары көтерилмегенше, жолға шықпайтуғын еди. Солай етип, олардың пүткил сапары даўамында, барлық Израил халқының көз алдында Жаратқан Ийениң булты күндиз шатырдың үстинде турды, ал түнде булт ишинде от болып жанып турды. Жаратқан Ийе Муўсаны шақырып алып, Ушырасыў шатырынан оған былай деди: – Сен Израил халқына жәриялап мыналарды айт: «Араңыздағы бириңиз Жаратқан Ийеге қурбанлық бермекши болса, ол ири ямаса майда мал усынсын. Егер ири малдан жандырылатуғын қурбанлық беретуғын болса, онда ол минсиз ҳәм еркек мал усынсын. Жаратқан Ийениң бул қурбанлықты қабыл етиўи ушын, қурбанлықты Ушырасыў шатырының алдына алып келсин. Сол адам қурбанлық малдың басына қолын қойсын. Сонда қурбанлық адамның гүналарынан пәклениўи ушын қабыл етиледи. Кейин ол буғаны Жаратқан Ийениң алдында шалсын. Харонның уллары болған руўханийлер буғаның қанын алып келип, қанды Ушырасыў шатырының кирер аўзының алдындағы қурбанлық орынның төрт қапталына серпип жиберсин. Соңынан қурбанлық берип атырған адам жандырылатуғын қурбанлықтың терисин сыйырып алып, оны жиликлеп бөлсин. Ал руўханий Харонның уллары қурбанлық орында от жағып, үстине отын қаласын. Кейин малдың жиликлерин, басын ҳәм иш майларын сол оттың үстине жайластырсын. Малдың ишек-қарны ҳәм туяқлары суў менен жуўылсын. Ал руўханий олардың барлығын қурбанлық орынның үстинде түтетип жандырсын. Бул – жандырылатуғын қурбанлық, Жаратқан Ийеге хош ийисли сый болады. Егер майда малдан жандырылатуғын қурбанлық беретуғын болса, онда ол минсиз болған еркек тоқлы ямаса теке усынсын. Оны қурбанлық орынның арқа тәрепинде, Жаратқан Ийениң алдында шалсын. Харонның уллары болған руўханийлер қанды қурбанлық орынның төрт қапталына серпип жиберсин. Адам қурбанлықты жиликлеп, басын ҳәм иш майларын айырып алсын. Руўханий оларды қурбанлық орындағы жанып турған оттың үстине жайластырсын. Қурбанлықтың ишек-қарны ҳәм туяқлары суў менен жуўылсын. Ал руўханий олардың барлығын қурбанлық орынның үстинде түтетип жандырсын. Бул – жандырылатуғын қурбанлық, Жаратқан Ийеге хош ийисли сый болады. Егер ким де ким жандырылатуғын қурбанлық етип Жаратқан Ийеге қус бермекши болса, онда ол қумыры ямаса жас кептер усынсын. Руўханий оны қурбанлық орынға әкелип, басын үзип алсын ҳәм басын қурбанлық орынның үстинде түтетип жандырсын. Ал қустың қанын қурбанлық орынның қапталына сығып, ағызсын. Руўханий қустың жемсегин ишиндеги нәрселери менен бирге шығарып, қурбанлық орынның шығыс тәрепиндеги күл төгилетуғын жерге тасласын. Соң қустың қанатларынан услап, қусты қақ айырсын, бирақ оны екиге бөлип тасламасын. Кейин қусты қурбанлық орындағы жанып турған оттың үстине қойып түтетип жандырсын. Бул – жандырылатуғын қурбанлық, Жаратқан Ийеге хош ийисли сый болады». «Егер ким де ким Жаратқан Ийеге арнап ғәлле садақасын бермекши болса, сапалы бийдай унынан алып келсин. Оның үстине зәйтүн майын қуйып, хош ийисли шайыр қоссын ҳәм садақаны Харонның уллары болған руўханийлерге апарсын. Руўханий зәйтүн майы қосылған сапалы уннан бир уўысын толтырып алсын ҳәм хош ийисли шайырдың барлығын алып, оларды толық садақаның белгиси ретинде қурбанлық орынның үстинде түтетип жандырсын. Бул – Жаратқан Ийеге хош ийисли сый болады. Ғәлле садақасының жандырылмаған бөлеги Харон ҳәм оның улларына тийисли. Бул бөлек Жаратқан Ийеге берилген сыйлардан болғаны ушын, жүдә мухаддес. Егер тандырда жабылған нанды ғәлле садақасы етип бермекши болсаңыз, онда сапалы уннан зәйтүн майы қосылған ашытқысыз шөреклер ямаса үстине зәйтүн майы жағылған пәтирлер әкелиўиңиз тийис. Егер табада писирилген нанды садақа қылмақшы болсаңыз, онда оған ашытқы салмай, сапалы унға зәйтүн майын қосып ийлеп, писириң. Оны усынған ўақтыңызда, бөлеклерге бөлиўиңиз ҳәм үстине зәйтүн майын қуйыўыңыз керек. Бул – ғәлле садақасы. Егер садақаң қазанда писирилген болса, онда ол зәйтүн майы қосылған сапалы уннан таярланыўы тийис. Усы тақылетте таярланған ғәлле садақасын Жаратқан Ийеге бериў ушын, руўханийге әкелиўиңиз керек. Ал руўханий оны қурбанлық орынға алып барады. Кейин руўханий толық садақаның белгиси ретинде ғәлле садақаларынан бир бөлек алып, оны жандырылатуғын қурбанлық ҳәм Жаратқан Ийеге хош ийисли сый қылып, қурбанлық орында түтетип жандырсын. Ғәлле садақасының жандырылмаған бөлеги Харон ҳәм оның улларына тийисли. Бул бөлек Жаратқан Ийеге берилген сыйлардан болғаны ушын, жүдә мухаддес. Жаратқан Ийеге усынатуғын ғәлле садақаңыздың ҳеш бирине ашытқы салмаңлар. Өйткени ашытқыны да, палды да Жаратқан Ийеге сый қылып, түтетип жандырмаўыңыз керек. Ашытқы салынған нан менен палды биринши зүрәәтиңиз сыпатында Жаратқан Ийеге усыныўыңызға болады. Бирақ олар Жаратқан Ийеге хош ийисли садақа ретинде қурбанлық орында усынылмаўы керек. Ғәлле садақаңыздың ҳәр бирине дуз қосыңлар. Дуз Қудайдың сизлер менен дүзген келисимин билдиретуғын болғанлықтан, садақаларыңыз дузсыз болмасын. Егер Жаратқан Ийеге дәслепки өнимнен ғәлле садақасын бермекши болсаңыз, онда дәслепки шыққан дәнди қуўырып, оны түйип алып келиң. Бул ғәлле садақасы болғаны ушын, оның үстине зәйтүн майын қуйып, хош ийисли шайыр қосың. Руўханий бираз түйилген дән менен зәйтүн майынан алып, оларға хош ийисли шайырдың ҳәммесин қосып, толық садақаның белгиси ретинде қурбанлық орында түтетип жандырсын. Бул – Жаратқан Ийеге арналған сый». «Егер ким де ким татыўлық қурбанлығы ушын ири мал бермекши болса, онда ол Жаратқан Ийеге арнап минсиз еркек ямаса урғашы мал усынсын. Ол адам қолын қурбанлықтың басына қойып, оны Ушырасыў шатырының алдында шалсын. Харонның уллары болған руўханийлер қанды қурбанлық орынның төрт қапталына серпип жиберсин. Сол адам татыўлық қурбанлығының мына бөлеклерин Жаратқан Ийеге сый етип бериўи тийис: малдың ишеклерин қаплаған шарбы майлары менен иш майларын, еки бөтекесин, бөтеке үстиндеги майын ҳәм баўырының төменги ушын. Харонның уллары буларды қурбанлық орында жанып турған отынның үстине қойып, жандырылатуғын қурбанлық пенен бирге түтетип жандырсын. Бул – Жаратқан Ийеге хош ийисли сый болады. Егер ким де ким татыўлық қурбанлығы ушын майда мал бермекши болса, онда ол Жаратқан Ийеге минсиз еркек ямаса урғашы жанлық усынсын. Егер қой бермекши болса, оны Жаратқан Ийениң алдында усыныўы тийис. Ол қолын қурбанлықтың басына қойсын. Кейин оны Ушырасыў шатырының алдында шалсын. Харонның уллары қойдың қанын алып, қурбанлық орынның төрт қапталына серпип жиберсин. Ол адам татыўлық қурбанлығының мына бөлеклерин Жаратқан Ийеге сый етип бериўи тийис: жанлықтың майларын, яғный қуйымшақтың түбинен кесип алынған пүткил қуйрық майын, ишеклерин қаплаған шарбы майлары менен иш майларын, еки бөтекесин, бөтеке майларын ҳәм баўырының төменги ушын. Руўханий буларды қурбанлық орынның үстинде түтетип жандырсын. Бул – Жаратқан Ийеге аўқат сыпатында берилген сый. Егер ол ешки бермекши болса, оны Жаратқан Ийениң алдында усынсын. Адам қолын қурбанлықтың басына қойсын ҳәм оны Ушырасыў шатырының алдында шалсын. Харонның уллары ешкиниң қанын алып, қурбанлық орынның төрт қапталына серпип жиберсин. Ол адам ешкиниң мына нәрселерин алып, Жаратқан Ийеге сый қылып усынсын: ишеклерин қаплаған шарбы майлары менен иш майларын, еки бөтекесин, бөтеке майларын ҳәм баўырының төменги ушын. Руўханий булардың ҳәммесин қурбанлық орынның үстинде түтетип жандырсын. Бул – Жаратқан Ийеге аўқат сыпатында берилген хош ийисли сый. Майдың ҳәммеси Оған тийисли. Малдың майын жемеңлер, оның гөшин де қаны менен жемеңлер. Бул өзлериңиз жасаған ҳәмме жерде әўладлар бойы мәңги қағыйда болсын». Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил халқына былай деп айт: «Егер ким де ким Мен буйрықларымда қадаған қылған бир нәрсени ислеп, билмей гүна қылса, төменде көрсетилгенлерге әмел қылсын: Егер бас руўханий гүна ислеп, халқын айыпкер қылса, ислеген гүнасы ушын Жаратқан Ийеге гүна қурбанлығы етип минсиз бир буға усынсын. Ол буғаны Ушырасыў шатырының алдына, Жаратқан Ийениң алдына алып келсин. Соңынан қолын буғаның басына қойсын ҳәм Жаратқан Ийениң алдында оны шалсын. Бас руўханий буғаның қанынан бираз алып, Ушырасыў шатырының ишине кирсин. Ол бармағын қанға батырып, қанды Жаратқан Ийениң алдында, Ең мухаддес бөлмени бөлип турған пердеге қарай жети рет серпсин. Соңынан ол шатырдағы, Жаратқан Ийениң алдындағы хош ийисли түтетки түтетилетуғын орынның шақларына қанды сүртсин. Буғаның аўысқан қанын шатырдың кирер аўзының алдындағы жандырылатуғын қурбанлық орынның түбине төксин. Кейин гүна ушын берилген буғаның пүткил майын: ишеклерин қаплаған шарбы майлары менен иш майларын, еки бөтекесин, олардың майларын ҳәм баўырының төменги ушын татыўлық қурбанлығы сыпатында берилген малдың майын айырғандай, айырып алсын. Бас руўханий оларды жандырылатуғын қурбанлық берилетуғын орынның үстинде түтетип жандырсын. Ал буғаның қалған бөлеклерин: терисин, гөшин, геллесин, туяқларын ҳәм ишек-қарны менен дәрисин орданың сыртындағы күл төгилетуғын таза жерге апарып, оларды отынның үстине қойып, жағып жиберсин. Егер пүткил Израил жәмийети Жаратқан Ийениң буйрықларында қадаған етилген нәрсени ислеп, билмей гүна қылса, олар бәри бир айыплы саналады. Ислеген гүнасы белгили болғанда, олар жәмийет атынан гүна қурбанлығы етип бир буға усынып, оны Ушырасыў шатырының алдына алып келсин. Жәмийет ақсақаллары Жаратқан Ийениң алдында қолларын буғаның басына қойып, оны Жаратқан Ийениң алдында шалсын. Бас руўханий буғаның қанынан бираз алып, Ушырасыў шатырының ишине кирсин. Руўханий бармағын қанға батырып, қанды Жаратқан Ийениң алдында, Ең мухаддес бөлмени бөлип турған пердеге қарай жети рет серпсин. Соңынан руўханий қанды шатырдағы, Жаратқан Ийениң алдындағы түтетки түтетилетуғын орынның шақларына сүртсин. Буғаның аўысқан қанын шатырдың кирер аўзының алдындағы жандырылатуғын қурбанлық орынның түбине төксин. Буғаның пүткил майын алып, оны қурбанлық орынның үстинде түтетип жандырсын. Руўханий өз гүнасы ушын берген буғаға не ислеген болса, бул буғаға да соны ислесин. Усылайынша руўханий жәмийетти гүнадан пәклейди ҳәм олардың гүналары кешириледи. Алдынғы буғаны қалай жандырған болса, бул буғаны да орданың сыртына алып шығып, жағып жиберсин. Бул – жәмийеттиң гүнасы ушын қурбанлық болады. Егер басшылардың бири Қудайы Жаратқан Ийениң буйрықларында қадаған етилген бир нәрсени ислеп, билмей гүна қылса, ол айыплы саналады. Ислеген гүнасы өзине әшкара етилген ўақытта, ол қурбанлыққа минсиз бир теке алып келсин. Кейин ол қолын текениң басына қойып, оны жандырылатуғын қурбанлықлар шалынатуғын жерде, Жаратқан Ийениң алдында шалсын. Бул – гүна қурбанлығы. Руўханий бармағын гүна қурбанлығының қанына батырып, қанды жандырылатуғын қурбанлық орынның шақларына сүртсин. Аўысқан қанды қурбанлық орынның түбине төксин. Кейин текениң пүткил майын татыўлық қурбанлығының майы сыяқлы, қурбанлық орынның үстинде түтетип жандырсын. Усылайынша, руўханий сол көсемди гүнасынан пәклейди ҳәм оның гүнасы кешириледи. Егер халық арасынан биреў Жаратқан Ийениң буйрықларында қадаған етилген бир нәрсени ислеп, билмей гүна қылса, ол айыплы саналады. Ислеген гүнасы өзине әшкара болғанда, ол гүнасы ушын қурбанлыққа минсиз бир ешки әкелсин. Соң ол қолын гүна ушын берилген қурбанлықтың басына қойып, оны жандырылатуғын қурбанлық шалынатуғын жерде шалсын. Руўханий қурбанлықтың қанына бармағын батырып, жандырылатуғын қурбанлық орынның шақларына сүртсин. Аўысқан қанды қурбанлық орынның түбине төксин. Қурбанлық берген адам ешкиниң пүткил майын татыўлық қурбанлығының майы сыяқлы айырып алсын. Руўханий майды Жаратқан Ийеге хош ийисли сый қылып, қурбанлық орында түтетип жандырсын. Усылайынша, руўханий сол адамды гүнасынан пәклейди ҳәм оның гүнасы кешириледи. Егер биреў гүна қурбанлығы ушын қой бермекши болса, қой минсиз болсын. Ол қолын қурбанлықтың басына қойсын ҳәм оны жандырылатуғын қурбанлықлар шалынатуғын жерде шалсын. Кейин руўханий бармағын шалынған қойдың қанына батырып, жандырылатуғын қурбанлық орынның шақларына сүртсин. Ал аўысқан қанды қурбанлық орынның түбине төксин. Татыўлық қурбанлығы ушын берилген қой сыяқлы, адам бул қурбанлықтың да пүткил майын айырып алсын. Руўханий оны қурбанлық орында Жаратқан Ийеге арнап жағылып атырған сыйлардың үстине қойып, түтетип жандырып жиберсин. Усылайынша, руўханий адамды гүнасынан пәклейди ҳәм оның гүнасы кешириледи». «Егер ким де ким көрген-билгенлери ҳаққында гүўалық бериўге шақырылса, бирақ ол буннан бас тартса, онда ол өз айыбының жазасын тартады. Ким де ким билмей, ҳарам саналған бир нәрсеге: жабайы я үй ҳайўанының ямаса жер баўырлаўшы бир ҳайўанның өлигине бир жерин тийгизип алса, ол ҳарамланған болып, айыплы саналады. Биреў билмей, адамның денесинен шыққан өзин ҳарамлайтуғын қандай да бир нәрсеге бир жерин тийгизсе, кейин не ислегенин түсинген ўақытта, ол айыплы саналады. Егер ким де ким қандай да бир исти ислеймен деп, ойланбастан ант ишип, оны орынламай қалса, онда ол айыплы саналады. Егер ким де ким усы айтылған ислердиң биреўинде айыплы болса, ислеген гүнасын ашық мойынласын. Ол гүнасының қуны сыпатында Жаратқан Ийеге гүна қурбанлығын берсин. Бул қурбанлық майда малдан бир қой ямаса бир ешки болсын. Сонда руўханий адамды гүнасынан пәклейди. Егер адамның қой әкелиўге жағдайы болмаса, онда ол гүнасының қуны сыпатында Жаратқан Ийеге еки қумыры ямаса еки жас кептер әкелсин. Олардың бири гүна қурбанлығы ушын, ал екиншиси жандырылатуғын қурбанлық ушын бериледи. Оларды руўханийге алып келсин. Руўханий дәслеп гүна қурбанлығын берип, қустың мойнын сындырсын, бирақ оның басын жулып тасламасын. Кейин қустың қанының биразын қурбанлық орынның қапталына серпип, аўысқан қанды қурбанлық орынның түбине төксин. Бул – гүна қурбанлығы. Соннан соң, руўханий екинши қусты жандырылатуғын қурбанлық етип, қағыйда бойынша берсин. Усылайынша руўханий адамды гүнасынан пәклейди ҳәм ол кешириледи. Егер адамның еки қумыры ямаса еки кептер әкелиўге жағдайы келмесе, онда ол ислеген гүнасы ушын эфаның оннан бир мөлшериндеги сапалы бийдай унынан әкелсин. Ол унның үстине зәйтүн майын қуймасын ҳәм хош ийисли шайыр да қоспасын. Себеби бул – гүна қурбанлығы. Адам унды руўханийге алып келсин. Руўханий толық садақаның белгиси ретинде уннан бир уўыс алып, оны қурбанлық орында, Жаратқан Ийеге арнап жағылып атырған сыйлардың үстине қойып, түтетип жандырып жиберсин. Бул – гүна қурбанлығы. Солай етип, руўханий айтып өтилген гүналардың бирин ислеген адамды гүнасынан пәклейди ҳәм оның гүнасы кешириледи. Ғәлле садақасы сыяқлы, садақаның жандырылмаған бөлеги руўханийге тийисли болады». Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Егер ким де ким Жаратқан Ийеге арналып, мухаддесленген нәрселерди былғап, билмей гүна ислесе, ол айып қурбанлығы сыпатында Жаратқан Ийеге майда малдан бир минсиз қошқар усынсын. Қошқардың қуны шекел аўырлығындағы гүмис пенен, Мухаддес орын өлшеми менен баҳалансын. Адам мухаддес нәрсеге келтирген зыянының қунын төлеп, және сол қунның үстине бестен бирин қосып, руўханийге берсин. Руўханий айып қурбанлығы ушын берилген қошқар менен сол адамды гүнасынан пәклейди ҳәм ол кешириледи. Егер ким де ким Жаратқан Ийениң буйрықларында қадаған етилген нәрсени ислеп, гүна қылса, ол билмей ислесе де, өз айыбының жазасын тартады. Ол руўханийге айып қурбанлығы сыпатында майда малдан бир қошқар усынсын. Қошқар минсиз ҳәм қуны белгиленген болыўы тийис. Руўханий адамды билмей ислеген гүнасынан пәклейди ҳәм ол кешириледи. Бул – айып қурбанлығы, өйткени адам Жаратқан Ийеге қарсы айып ислеген еди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: Соңынан Жаратқан Ийеге айып қурбанлығы етип усыныў ушын, қуны белгиленген ҳәм минсиз болған қошқарды руўханийге әкелсин. Сонда руўханий Жаратқан Ийениң алдында оны гүнасынан пәклейди ҳәм оның ислеген айыбы қандай болса да, ол кешириледи. Жаратқан Ийе Муўсаға және былай деди: – Харон ҳәм оның улларына мынадай деп буйыр: «Күнделикли жандырылатуғын қурбанлықты бериў қағыйдасы мынадай: жандырылатуғын қурбанлық қурбанлық орынның үстинде түн бойы, азанға дейин қалыўы керек. Қурбанлық орынның үстиндеги от сөнбесин. Азанда руўханий зығырдан исленген кийими менен диз кийимин кийип алсын. Кейин ол қурбанлық орынның үстиндеги жандырылатуғын қурбанлықтан қалған күлди жыйнап, қурбанлық орынның жанына қойсын. Соңынан руўханий сол кийимлерин шешип, әдеттеги кийимлерин кийсин ҳәм күлди орданың сыртындағы таза жерге апарып тасласын. Қурбанлық орынның үстиндеги от ҳеш қашан өшпей, үзликсиз жанып турсын. Руўханий ҳәр күни азанда отқа отын салып, жандырылатуғын қурбанлықтың бөлеклерин оның үстине қойсын. Кейин татыўлық қурбанлықларының майын оның үстинде түтетип жандырсын. Қурбанлық орынның үстиндеги от ҳеш қашан өшпей, үзликсиз жанып турсын». «Ғәлле садақасын бериў қағыйдасы мынадай: Харонның уллары ғәлле садақасын қурбанлық орынның алдына әкелип, Жаратқан Ийеге усынсын. Руўханий зәйтүн майы қосылған сапалы уннан бир уўысын толтырып алсын ҳәм хош ийисли шайырдың ҳәммесин алып, оларды толық садақаның белгиси ретинде қурбанлық орынның үстинде түтетип жандырсын. Бул – толық садақаның белгиси ҳәм Жаратқан Ийеге хош ийисли сый болады. Садақаның жандырылмаған бөлегин Харон ҳәм оның уллары жесин. Оннан ашытқысыз нан жаўып, мухаддес жерде, Ушырасыў шатырының ҳәўлисинде жесин. Оған ашытқы қосылмасын. Мен буны Өз сыйларымнан руўханийлердиң пайы қылып бердим. Бул – айып қурбанлығы ҳәм гүна қурбанлығы сыяқлы жүдә мухаддес. Харон әўладынан болған ҳәр бир ер адам оннан жеўине болады. Бул Жаратқан Ийеге арналған сыйлардан әўладлар даўамында мәңгиге олардың пайы болады. Қурбанлықларға тийип кеткен ҳәр бир нәрсе мухаддес болады». Жаратқан Ийе Муўсаға тағы былай деди: – Харон ҳәм оның урпағынан бири бас руўханийликке майланып, тайынланған күннен баслап, оның беретуғын садақасы мынадай болсын: ол оннан бир эфа сапалы унның ярымын азанда, ал қалған ярымын кеште ғәлле садақасы етип берсин. Ол бул садақаны ҳәр күни берип турыўы тийис. Сол унға зәйтүн майы қосып ийленип, табада писирилсин. Бул ғәлле садақасын бөлеклеп сындырып, Жаратқан Ийеге хош ийисли сый қылып усынсын. Буны Харон әўладынан болған бас руўханий Жаратқан Ийеге усынсын. Бул мәңгиге Жаратқан Ийениң пайы болады. Усы садақа толығы менен түтетип жандырылыўы тийис. Бас руўханийдиң берген ҳәр бир ғәлле садақасы толығы менен жандырып жиберилсин, оны жеўге болмайды. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Харон ҳәм оның улларына былай деп айт: «Гүна қурбанлығын бериў қағыйдасы мынадай: гүна қурбанлығы жандырылатуғын қурбанлық шалынатуғын жерде, Жаратқан Ийениң алдында шалынсын. Ол – жүдә мухаддес. Гүна қурбанлығын усыныўды орынлайтуғын руўханий оның гөшин мухаддес жерде, Ушырасыў шатырының ҳәўлисинде жесин. Қурбанлықтың гөшине тийип кеткен ҳәр бир нәрсе мухаддес болады. Оның қаны кимниң кийимине шашыраса, кийим мухаддес жерде жуўылсын. Қурбанлықтың гөши писирилген ылай ыдыс сындырып тасланыўы керек. Егер гөш қола ыдыста писирилген болса, ыдыс ысқылап тазаланып, суў менен жуўылсын. Руўханийлер әўладынан болған ҳәр бир ер адам гүна қурбанлығының гөшинен жеўине болады. Бул қурбанлық жүдә мухаддес. Бирақ гүна қурбанлығының қаны Ушырасыў шатырының ишине, гүнадан пәклеў ушын Мухаддес бөлмеге алып кирилсе, бундай қурбанлықтың гөшин жеўге болмайды. Ол толығы менен отқа жандырып жиберилиўи тийис». «Айып қурбанлығы жүдә мухаддес. Бул қурбанлықты бериў қағыйдасы мынадай: айып қурбанлығы жандырылатуғын қурбанлық шалынатуғын жерде шалынсын ҳәм оның қаны қурбанлық орынның төрт қапталына серпип жиберилсин. Малдың пүткил майын: қуйрық майын, ишеклерин қаплаған шарбы майларын, еки бөтекесин, олардың майларын ҳәм баўырының төменги ушын ажыратып алсын. Руўханий булардың ҳәммесин қурбанлық орынның үстинде Жаратқан Ийеге сый қылып түтетип жандырсын. Бул – айып қурбанлығы. Руўханийлер әўладынан болған ҳәр бир ер адам бул қурбанлықтан жеўине болады. Қурбанлық жүдә мухаддес болғанлықтан, мухаддес жерде желиниўи тийис. Айып ҳәм гүна қурбанлықлары ушын бирдей қағыйда қолланылады. Қурбанлықтың гөши гүнадан пәклеў рәсимин өткерген руўханийге тийисли. Жандырылатуғын қурбанлықтың териси де қурбанлықты усынған руўханийге тийисли. Тандырда жабылған, қазанда ямаса табада писирилген ҳәр қандай ғәлле садақасы да оны усынған руўханийге тийисли болады. Зәйтүн майы қосылған ямаса қурғақ ғәлле садақасы да Харонның улларына тийисли. Олар оны өз ара тең бөлисип алсын». «Жаратқан Ийеге татыўлық қурбанлығын бериў қағыйдасы мынадай: егер ким де ким Жаратқан Ийеге миннетдаршылық билдириў ушын қурбанлық бермекши болса, қурбанлыққа қоса зәйтүн майы қосылған ашытқысыз шөреклер, үстине зәйтүн майы жағылған пәтирлер ҳәм сапалы уннан зәйтүн майына қарылған ашытқысыз шөреклерди берсин. Жаратқан Ийеге миннетдаршылық билдириў ушын, татыўлық қурбанлығын ашытқы салынған шөреклер менен бирликте берсин. Усы ғәлле садақасының ҳәр биринен бир дана наннан ажыратып, Жаратқан Ийеге усынсын. Бул нанлар татыўлық қурбанлығының қанын қурбанлық орынға серпкен руўханийге тийисли болады. Жаратқан Ийеге миннетдаршылық билдириў ушын берилген татыўлық қурбанлығының гөши қурбанлық берилген күни желинсин, ол азанға дейин қалдырылмасын. Егер ким де ким ўәде бойынша берилетуғын қурбанлық ямаса ықтыярлы қурбанлық бермекши болса, қурбанлықтың гөши берилген күни желинсин. Егер аўысып қалса, ертеңине желинсе де болады. Бирақ үшинши күни қурбанлықтың қалған гөши отқа жағып жиберилиўи тийис. Егер татыўлық қурбанлығының гөши үшинши күни желинсе, сол адамның усынған қурбанлығы қабыл етилмейди ҳәм есапқа алынбайды. Өйткени гөш ҳарам саналады ҳәм оны жеген ҳәр бир адам айыплы саналып, жазаға тартылады. Ҳәр қандай ҳарам нәрсеге тийип кеткен қурбанлық гөшин жеўге болмайды. Ондай гөшти жағып жибериў керек. Ал ҳарамланбаған гөштен пәк деп саналған ҳәр бир адамның жеўине болады. Бирақ егер бир адам ҳарам бола тура, Жаратқан Ийеге берилген татыўлық қурбанлығын жесе, ол халық арасынан жоқ қылынсын. Және де, ким де ким ҳарам саналған бир нәрсеге, адамнан шыққан ҳарамлайтуғын нәрсеге ямаса ҳарам ҳайўанға бир жерин тийгизип, Жаратқан Ийеге берилген татыўлық қурбанлығының гөшинен жесе, ол халық арасынан жоқ қылынсын». Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил халқына былай деп айт: «Мал, қой ҳәм ешкиниң ишки майын ҳасла жемеңлер. Ҳарам өлген ямаса жабайы ҳайўанлар тәрепинен таланып тасланған ҳайўанның майын ҳәр қандай мүтәжликлериңизге ислетсеңиз болады, бирақ оны ҳеш қашан жемеңлер. Ким де ким Жаратқан Ийеге сый қылып берилген маллардың бириниң майын жесе, ол өз халқы арасынан жоқ қылынсын. Қай жерде жасасаңыз да, ҳеш қандай қус ямаса ҳайўанның гөшин қаны менен жемеңлер. Қан жеген ҳәр бир адам өз халқының арасынан жоқ қылынсын». Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил халқына былай деп айт: «Ким де ким татыўлық қурбанлығын бермекши болса, ол қурбанлықтың бир бөлегин Жаратқан Ийеге сый етип берсин. Сол адам қурбанлықтан сый етип берип атырған майды ҳәм төсти өз қолы менен әкелсин ҳәм төсти Жаратқан Ийениң алдында жоқары көтерип усынсын. Руўханий майды қурбанлық орынның үстинде түтетип жандырсын, бирақ төс Харон ҳәм оның улларына тийисли. Татыўлық қурбанлығының оң санын сый ретинде руўханийге бериң. Харонның улларынан қайсы бири усы татыўлық қурбанлығының қанын ҳәм майын усынса, оң сан соның пайы болады. Себеби Мен Израил халқының татыўлық қурбанлықларының усы төсин ҳәм сан жилигин алып, буларды Израил халқынан мәңгиге берилген пай сыпатында руўханий Харонға ҳәм оның улларына бердим». Харон ҳәм оның уллары руўханий болып тайынланған күннен баслап, олардың пайына Жаратқан Ийеге берилген сыйлардан усылар тийди. Харон ҳәм оның уллары майланып, хызметке тайынланған күнинен баслап, Жаратқан Ийе Израил халқына усы жиликлерди оларға бериўин буйырды. Бул әўладлар бойы олардың мәңги пайы болады. Мине, жандырылатуғын қурбанлық, ғәлле садақасы, айып қурбанлығы, гүна қурбанлығы, хызметке тайынлаў рәсими ҳәм татыўлық қурбанлығы туўралы қағыйдалар усылардан ибарат. Израил халқы Синай шөлинде болған ўақытта, Жаратқан Ийе усы қурбанлықларды усынып баслаўды Синай таўында Муўсаға буйырған еди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Харон ҳәм оның улларын, олар менен бирге руўханийлик кийимлерин, майлаў ушын арналған зәйтүн майын, гүна қурбанлығы ушын берилетуғын буғаны, еки қошқарды ҳәм бир себет ашытқысыз нанды алып кел. Кейин пүткил жәмийетти Ушырасыў шатырының алдына жыйна. Муўса Жаратқан Ийениң буйрығын орынлады. Ҳәмме Ушырасыў шатырының алдына жыйналғанда, Муўса жәмийетке: – Мен ҳәзир Жаратқан Ийениң буйрығын әмелге асыраман, – деди де, Харон ҳәм оның улларын алдыға шығарып, оларды суў менен жуўыныў рәсиминен өткизди. Соннан кейин, Харонға узын көйлек кийгизип, белине белбеў байлады ҳәм оның сыртынан баҳалы үст кийим кийгизди. Оның үстине эфодты тағып, белбеўи менен буўды. Көксине қалталы өңиршени тақты. Өңиршениң ишине Урим ҳәм Туммимди салды. Харонның басына сәлле орап, сәллениң алды бетине мухаддес алтын тажды қойды. Муўса ҳәр бир нәрсени Жаратқан Ийениң буйырғанындай қылып иследи. Соңынан Муўса майлаў рәсимине арналған зәйтүн майын алып, Мухаддес шатырды ҳәм оның ишиндеги ҳәр бир нәрсени майлап, мухаддес қылды. Қурбанлық орынның үстине майдан жети рет серпти. Және де, орынның барлық буйымларына, үлкен ләгенге ҳәм оның туяқларына май серпип, оларды мухаддес қылды. Харонды мухаддес қылып бағышлаў ушын, басына зәйтүн майын қуйып, оны майлаў рәсиминен өткизди. Соннан соң, Харонның улларын алдыға шығарды. Оларға узын көйлеклер кийдирип, беллерине белбеў байлады ҳәм басларына кишигирим сәлле орады. Муўса буларды да Жаратқан Ийениң буйырғанындай қылып иследи. Кейин Муўса гүна қурбанлығы етип берилетуғын буғаны әкелди. Харон ҳәм оның уллары қолларын буғаның басына қойды. Муўса буғаны шалды. Қурбанлық орынды тазалаў ушын, қанды бармағы менен орынның шақларына сүртип шықты. Аўысқан қанды қурбанлық орынның түбине төкти. Усылайынша ол қурбанлық орынды пәклеў рәсимин өткериўге таярлап, оны мухаддес қылды. Муўса малдың иш майларын, баўырының төменги ушын, еки бөтекесин ҳәм бөтеке майларын алып, қурбанлық орынның үстинде түтетип жандырды. Ал буғаның қалған бөлеклерин – терисин, гөшин ҳәм дәрисин орданың сыртында жағып жиберди. Муўса буларды да Жаратқан Ийениң буйырғанындай қылып иследи. Кейин Муўса жандырылатуғын қурбанлыққа бир қошқарды әкелди. Харон ҳәм оның уллары қолларын қошқардың басына қойды. Муўса қошқарды шалып, оның қанын қурбанлық орынның төрт қапталына серпип жиберди. Қошқарды жиликлерге бөлип, жиликлерин, геллесин ҳәм иш майларын түтетип жандырды. Ишек-қарнын ҳәм туяқларын жуўып, қошқарды толығы менен қурбанлық орынның үстинде түтетип жандырды. Бул жандырылатуғын қурбанлық – Жаратқан Ийеге хош ийисли сый болады. Муўса ҳәммесин Жаратқан Ийениң буйырғанындай қылып иследи. Буннан соң, Муўса Харон ҳәм оның улларының руўханийликке тайынлаў рәсимине арналған қурбанлық ушын берилетуғын қошқарды алып келди. Харон ҳәм оның уллары қолларын қошқардың басына қойды. Муўса қошқарды шалып, оның қанын алды. Қанды Харонның оң қулағының сырғалығына, оң қолының ҳәм оң аяғының бас бармақларына сүртти. Соңынан Харонның улларын алдыға шығарды. Олардың да оң қулағының сырғалығына, оң қол ҳәм оң аяғының бас бармақларына қан сүртти. Аўысқан қанды қурбанлық орынның төрт қапталына серпип жиберди. Муўса малдың майын, яғный қуйрық майын, иш майларын, баўырының төменги ушын, еки бөтекесин, бөтеке майларын ҳәм оң санын алды. Кейин Жаратқан Ийениң алдындағы ашытқысыз нан салынған себеттен бир шөрек, зәйтүн майы қосылған шөрек ҳәм бир пәтир алып, малдың майы менен оң санының үстине қойды. Муўса булардың ҳәммесин Харон ҳәм оның улларының қолларына берди. Олар буларды Жаратқан Ийениң алдында жоқары көтерип усынды. Кейин Муўса буларды олардың қолларынан алып, қурбанлық орынның үстинде жандырылатуғын қурбанлық пенен бирге түтетип жандырды. Булар – тайынланыў қурбанлығы, Жаратқан Ийеге хош ийисли сый болады. Соң Муўса төсти алып, оны Жаратқан Ийениң алдында жоқары көтерип усынды. Тайынланыў қурбанлығы ушын берилген қошқардан Муўсаның пайына усы төс тийди. Муўса ҳәммесин Жаратқан Ийениң буйырғанындай қылып иследи. Муўса майлаў рәсимине арналған зәйтүн майын ҳәм қурбанлық орындағы қанды алып, Харон менен оның улларының үстине ҳәм олардың кийимлерине серпти. Усылайынша, Муўса Харонды, оның улларын ҳәм олардың кийимлерин мухаддес қылды. Соң Муўса Харон ҳәм оның улларына: – Гөшти Ушырасыў шатырының кирер аўзының алдында қайнатың. Оны тайынланыў садақалары салынған себеттеги нан менен бирге сол жерде жең. Маған: «Буны Харон ҳәм оның уллары жесин», – деп буйырылған. Гөш пенен наннан аўысып қалғанын жағып жибериң. Руўханийликке тайынланыў рәсимиңиз тамам болғанша, жети күн даўамында Ушырасыў шатырының алдынан ҳеш жаққа шығып кетпең. Себеби тайынланыў рәсимиңиз жети күн даўам етиўи тийис. Бүгинги исленген рәсимди Жаратқан Ийе сизлерди гүналарыңыздан пәклениўиңиз ушын буйырған еди. Жети күн даўамында күни-түни Ушырасыў шатырының алдында тайын болып, Жаратқан Ийениң буйрығын орынлаўыңыз тийис. Болмаса, өлип қаласызлар. Маған усылай буйрық берилген, – деди. Солай етип, Харон ҳәм оның уллары Жаратқан Ийениң Муўса арқалы берген барлық буйрықларын орынлады. Сегизинши күни Муўса Харонды, оның улларын ҳәм Израилдың ақсақалларын шақырды. Сонда Муўса Харонға былай деди: – Гүна қурбанлығы ушын минсиз бир тана, жандырылатуғын қурбанлық ушын минсиз бир қошқар алып, оларды Жаратқан Ийеге усын. Соңынан Израил халқына айт, олар да гүна қурбанлығы ушын бир теке, жандырылатуғын қурбанлық ушын бир жасар минсиз тана менен бир жасар минсиз тоқлы әкелсин. Жаратқан Ийениң алдында татыўлық қурбанлығы ушын бир буға ҳәм бир қошқар алып, буған қоса зәйтүн майы менен араластырылған ғәлле садақасын усынсын. Өйткени бүгин оларға Жаратқан Ийе көринеди. Олар Муўсаның буйырғанларының ҳәммесин Ушырасыў шатырының алдына алып келди. Ҳәмме жақын келип, Жаратқан Ийениң алдында турды. Сонда Муўса оларға: – Жаратқан Ийениң салтанаты сизлерге көриниўи ушын, Ол сизлерге мыналарды ислеўди буйырмақта, – деп, Харонға былай деди: – Қурбанлық орынға жақынлап, гүна қурбанлығын ҳәм жандырылатуғын қурбанлығыңды бер. Усылай етип, өзиңди де, халқыңды да гүналардан тазала. Соннан кейин, Жаратқан Ийе буйырғанындай, халқыңның қурбанлығын берип, оларды гүналардан пәкле. Солай етип, Харон қурбанлық орынға жақынласып, өзи ушын гүна қурбанлығына алып келген тананы шалды. Уллары оған тананың қанын алып келди. Харон бармағын қанға батырып, қурбанлық орынның шақларына сүртти. Аўысқан қанды қурбанлық орынның түбине төкти. Жаратқан Ийениң Муўсаға берген буйрығы бойынша, ол гүна қурбанлығының майын, еки бөтекесин ҳәм баўырының төменги ушын қурбанлық орында түтетип жандырды. Ал тананың гөши менен терисин орданың сыртында жағып жиберди. Кейин Харон жандырылатуғын қурбанлықты шалды. Оның уллары қурбанлықтың қанын оған берди ҳәм ол қанды қурбанлық орынның төрт қапталына серпип жиберди. Соңынан уллары оған жандырылатуғын қурбанлықтың барлық жиликлерин ҳәм басын әкелип берди. Харон ҳәммесин қурбанлық орынның үстинде түтетип жандырды. Ал қурбанлықтың ишек-қарнын ҳәм туяқларын жуўып, қурбанлық орында жандырылатуғын қурбанлыққа қосып түтетип жандырды. Буннан соң, Харон халықтың қурбанлығын алып келди. Халықтың гүналары ушын берилген текени шалды ҳәм биринши қурбанлық сыяқлы буны да гүна қурбанлығы сыпатында усынды. Харон жандырылатуғын қурбанлықты да қағыйдаға сай тәризде берди. Соңынан ол ғәлле садақасын берди. Оннан бир уўыс алып, оны азанда берилетуғын жандырылатуғын қурбанлыққа қоса қурбанлық орынның үстинде түтетип жандырды. Харон халықтың татыўлық қурбанлығы ушын алып келген буғасы менен қошқарын да шалды. Уллары қурбанлықлардың қанын оған әкелип берди. Ол қанды қурбанлық орынның төрт қапталына серпип жиберди. Харонның уллары буға менен қошқардың майын, яғный қуйрық майын, ишек-қарынларындағы майларын, еки бөтекесин ҳәм баўырының төменги ушын төслердиң үстине қойды. Харон усы майлы бөлеклерди алып, қурбанлық орында түтетип жандырды. Соннан кейин, Муўсаның буйырғанындай, ол төслерди ҳәм оң санды Жаратқан Ийениң алдында жоқары көтерип усынды. Харон гүна, жандырылатуғын ҳәм татыўлық қурбанлықларын берип болғаннан соң, қолларын жайып, халыққа пәтия берди. Соннан соң, ол төменге түсти. Муўса менен Харон Ушырасыў шатырына кирди ҳәм олар сыртқа шыққаннан соң, халыққа пәтиясын берди. Сонда Жаратқан Ийениң салтанаты пүткил халыққа көринди ҳәм Жаратқан Ийениң оты пайда болып, қурбанлық орынның үстиндеги жандырылатуғын қурбанлықты ҳәм майларды жандырып жиберди. Буны көрген пүткил халық шадланып бақырысып, ет бетинен жерге жығылды. Харонның уллары Надаб ҳәм Абиҳу түтетки түтетилетуғын ыдысларын алып, ишлерине шоқ, шоқтың үстине түтетки салды. Олар Жаратқан Ийе усыныўды буйырмаған отты Оның алдына алып келди. Жаратқан Ийениң оты пайда болды. От оларды күйдирип жиберди ҳәм олар Жаратқан Ийениң алдында өлип қалды. Сонда Муўса Харонға былай деди: – Жаратқан Ийениң: «Маған хызмет еткенлерге мухаддеслигимди көрсетемен, Пүткил халық алдында салтанатымды ашаман», – деп айтқаны усы еди. Харон үндемеди. Муўса Харонның әкесиниң иниси Уззиелдиң уллары Мишаел ҳәм Элсафанды шақырып алып, оларға: – Берман келиңлер, туўысқанларыңыздың өли денесин Мухаддес шатырдың алдынан орданың сыртына алып шығыңлар, – деди. Олар келди де, Муўсаның буйырғанындай, туўысқанларының денелерин кийимлеринен услап, орданың сыртына алып шықты. Буннан соң, Муўса Харонға ҳәм оның уллары Элазар менен Итамарға былай деди: – Аза тутып, шашларыңызды жаймаңлар ҳәм кийимлериңизди жыртпаңлар. Олай ислесеңиз, өлесизлер ҳәм Жаратқан Ийе пүткил халыққа қәҳәрленеди. Бирақ туўысқанларыңыз болған пүткил Израил халқы Жаратқан Ийе тәрепинен от пенен жоқ қылынғанлар ушын аза тутыўы мүмкин. Ушырасыў шатырының алдынан ҳеш жаққа шығып кетпеңлер, болмаса өлип қаласызлар. Өйткени сизлер Жаратқан Ийениң майлайтуғын майы менен Оған бағышландыңыз. Харон ҳәм оның уллары Муўсаның айтқанына бойсынды. Жаратқан Ийе Харонға былай деди: – Өзиң де, улларың да Ушырасыў шатырына шарап ямаса басқа өткир ишимликлер ишип кирмеңлер, болмаса өлип қаласызлар. Бул әўладлар бойы мәңги қағыйда болсын. Сизлер мухаддес нәрсени әпиўайы нәрседен, ҳарам нәрсени ҳадал нәрседен айыра алыўыңыз шәрт. Мениң Муўса арқалы Израил халқына берген барлық қағыйдаларымды оларға үйретиўиңиз тийис. Муўса Харонға ҳәм оның қалған уллары Элазар менен Итамарға былай деди: – Жаратқан Ийеге берилген ғәлле садақасының жандырылмаған бөлегин алып, оннан ашытқысыз нан жаўып қурбанлық орынның қасында жеңлер. Себеби бул – жүдә мухаддес. Оны мухаддес жерде жеңлер. Өйткени Жаратқан Ийеге берилген сыйлардан сениң ҳәм улларыңның пайы усы болады. Маған усындай буйрық берилди. Ал жоқары көтерип усынылған төс пенен бағышлап усынылған санды улларың ҳәм қызларың менен бирге таза жерде жеңлер. Өйткени Израил халқының берген татыўлық қурбанлықларынан сениң ҳәм балаларыңның пайы етип, усылар берилди. Израил халқы сый қылып берген май менен бирге қурбанлықтың сан ҳәм төсин әкелсин. Олар төс ҳәм санды Жаратқан Ийеге бағышлап, жоқары көтерип усынғаннан кейин, булар саған ҳәм сениң улларыңа бериледи. Жаратқан Ийениң буйрығына муўапық, булар мәңгиге сениң ҳәм балаларыңның пайы болады. Муўса гүна қурбанлығы ушын берилетуғын текени сорастырғанда, оның жандырып жиберилгенин билди. Сонда ол Харонның қалған уллары Элазар ҳәм Итамарға қатты ашыўланып былай деди: – Не ушын гүна қурбанлығының гөшин мухаддес жерде жемедиңлер? Ол – жүдә мухаддес қурбанлық-ғо! Жаратқан Ийениң алдында жәмийеттиң гүнасын жуўып, оларды пәклеўиңиз ушын, Жаратқан Ийе оны сизлерге берген еди. Текениң қаны Мухаддес шатырдың ишине алып кирилмеген. Сизлерге буйырғанымдай, текени мухаддес жерде жеўиңиз керек еди. Харон Муўсаға былай деди: – Олар бүгин Жаратқан Ийеге гүна қурбанлығын ҳәм жандырылатуғын қурбанлықты берди. Ал мениң басыма усындай ис түсти! Бүгин мен гүна қурбанлығының гөшинен жегенимде, бул Жаратқан Ийеге унар ма еди? Бул сөзди еситип, Муўса буған ыразы болды. Жаратқан Ийе Муўса менен Харонға былай деди: – Израил халқына былай деп айтыңлар: «Жер бетинде жасайтуғын ҳайўанлардан мыналардың гөшин жеўиңизге болады: туяқлары терең етип екиге айырылған аша туяқлы ҳәм гүйис қайтаратуғын ҳайўанлардың ҳәммесин. Бирақ бул ҳайўанлардан тек мыналардың гөшин жеўиңизге болмайды: түйе гүйис қайтарады, бирақ оның туяғы екиге айырылмаған. Сонлықтан ол сизлер ушын ҳарам болады. Даман гүйис қайтарады, бирақ оның туяғы жоқ. Сонлықтан ол сизлер ушын ҳарам болады. Қоян гүйис қайтарады, бирақ оның туяғы жоқ. Сонлықтан ол сизлер ушын ҳарам болады. Шошқа екиге айырылған, аша туяқлы болғаны менен, ол гүйис қайтармайды. Сонлықтан ол сизлер ушын ҳарам болады. Усы ҳайўанлардың гөшин жемеңлер ҳәм олардың өлигине де қол тийгизбеңлер. Олар сизлер ушын ҳарам саналады. Суўда жасайтуғын ҳайўанлардан мыналардың гөшин жеўиңизге болады: теңизде, суўларда жасайтуғын қалашлы ҳәм қабыршақлы ҳайўанлардың гөшин жеўиңизге болады. Теңизде ҳәм суўларда жасайтуғын қалашсыз ҳәм қабыршақсыз ҳайўанлардың ҳәммеси сизлер ушын мәкириў саналады. Булар сизлер ушын жеркенишли саналады. Олардың гөшин жемеңлер ҳәм өлигинен жеркениңлер. Суўда жасайтуғын қалашсыз ҳәм қабыршақсыз ҳайўанлардың ҳәммеси сизлер ушын жеркенишли саналады. Мына қусларды жеркенишли деп билип, олардың гөшин жемеңлер: бүркит, күшеген, қара қус, шайқус, лашын ҳәм оның түрлери, ғарғаның барлық түрлери, үки, батпақ байыўлысы, шағала ҳәм қаршығаның түрлери, үй байыўлысы, қарабай, қулақлы жапалақ, ақ қуў, узақша, сипа, ләйлек ҳәм қутанның түрлери, өпепек ҳәм жарғанат. Қанатлы шыбын-ширкейлердиң ҳәммеси сизлер ушын жеркенишли. Ал олардың ишиндеги тек ғана узын аяқлары менен секирип жүретуғынларын жеўиңизге болады. Олар: шегирткениң барлық түрлери, шекшек шегиртке, қара шегиртке ҳәм усылардың барлық түрлери. Басқа шыбын-ширкейлердиң ҳәммеси сизлер ушын жеркенишли. Төмендеги ҳайўанлар сизлерди ҳарамлайды, олардың өлигине бир жерин тийгизген адам кешке дейин ҳарам саналады. Ким де ким олардың өлигин тасыса, ол кийимлерин жуўыўы тийис ҳәм ол кешке дейин ҳарам саналады. Туяғы екиге айырылған, бирақ туяғындағы жарығы терең болмаған ҳәм гүйис қайтармайтуғын ҳәр бир ҳайўан сизлер ушын ҳарам болады. Оларға бир жерин тийгизген адам да ҳарам саналады. Төрт аяқлы ҳайўанлардан пәнжелерин жерге басып жүретуғын ҳайўанлар да сизлер ушын ҳарам болады. Олардың өлигине бир жерин тийгизген адам кешке дейин ҳарам саналады. Олардың өлигин тасыған адам кийимлерин жуўсын ҳәм ол кешке дейин ҳарам саналады. Өйткени бул ҳайўанлар сизлер ушын ҳарам. Жер баўырлап жүриўши мына ҳайўанлар да сизлер ушын ҳарам саналады: гөртышқан, тышқан, кесирткениң түрлери, геккон, ешкемер, дийўал кесирткеси, шөл кесирткеси, хамелеон. Барлық жер баўырлаўшылар ишинде сизлер ушын ҳарам деп саналатуғынлары усылар. Олардың өлигине бир жерин тийгизген адам кешке дейин ҳарам саналады. Олардың биреўиниң өлиги бир нәрсениң үстине түсип кетсе, оны ҳарам қылады. Сол ҳәр бир исте қолланылатуғын ағаш ыдыс, кийим, тери, я кенеп болсын, оларды суўға салып қойыў керек. Олар кешке дейин ҳарам саналып, соңынан ҳадал саналады. Ал егер ҳайўанның өлиги ылай ыдыстың ишине түсип кетсе, онда ыдыстың ишиндеги ҳәр қандай нәрсе ҳарам саналады ҳәм ыдыс сындырып тасланыўы керек. Бундай ыдыстағы суў ишип-жеўге болатуғын азық-аўқатқа тамып кетсе, онда булар ҳарам саналады. Усындай ҳайўанлардың бириниң өлиги нениң үстине түссе де, соны ҳарам қылады. Ол тандырға ямаса ошаққа түскен болса, онда олар бузып тасланыўы тийис. Себеби олар ҳарам болады ҳәм сизлер ушын да ҳарам саналады. Бирақ өлик түскен булақ ямаса суў сақлағыш ғана ҳадал саналады. Ал ҳайўанлардың өлигине бир жерин тийгизген адам ҳарам саналады. Егер усы ҳайўанлардың бириниң өлиги егилетуғын туқымға түссе, туқым ҳадал болып қала береди. Бирақ егер ол суўға салынған туқымның үстине түссе, туқым сизлер ушын ҳарам саналады. Егер гөшин жеўге болатуғын ҳайўан ҳарам өлсе, оның өлигине бир жерин тийгизген адам кешке дейин ҳарам саналады. Оның гөшинен жеген адам кийимлерин жуўыўы тийис ҳәм ол кешке дейин ҳарам саналады. Өликти тасыған адам да кийимлерин жуўыўы тийис. Бундай адам кешке дейин ҳарам саналады. Жер баўырлап жүриўши барлық ҳайўанларды мәкириў санаңлар. Оларды жемеңлер. Қарны менен сүйретилип жүриўши болсын, төрт аяқлы жер баўырлаўшы ҳәм көп аяқлы жаныўарлар болсын, олардың ҳеш бирин жемеңлер. Өйткени олар жеркенишли. Олардың ҳеш бири менен өзиңизди мәкириў етпеңлер, олар арқалы ҳарам болып қалмаңлар. Себеби Мен – сизлердиң Қудайыңыз Жаратқан Ийе боламан. Мухаддес болыў ушын өзлериңизди Маған бағышлаңлар, себеби Мен – мухаддеспен. Жер баўырлаўшылардың ҳеш бири менен өзлериңизди ҳарамламаңлар. Қудайыңыз болыў ушын, сизлерди Мысырдан шығарған Жаратқан Ийе – Мен боламан. Мухаддес болыңлар, өйткени Мен – мухаддеспен. Ҳайўанлар, қуслар, суўда жасаўшы ҳәр түрли ҳайўанлар ҳәм жер баўырлаўшылар туўралы қағыйдалар усы болады. Ҳарамды ҳадалдан, жеўге болатуғын ҳайўанларды жеўге болмайтуғын ҳайўанлардан айырып билиңлер!» Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил халқына былай деп айт: «Егер бир ҳаял ҳәмиледар болып, ул туўса, ол етеги келген күнлери сыяқлы, жети күн ҳарам саналады. Оның баласы сегиз күнлигинде сүннет етилсин. Ҳаялдың қаннан тазаланыў мүддети сегизинши күннен баслап, және отыз үш күн даўам етсин. Бул шилле ўақты тамам болмағанша, ҳаял мухаддес нәрсеге қол тийгизбеўи ҳәм Мухаддес шатырға бармаўы тийис. Егер ҳаял қыз туўса, ол еки ҳәпте даўамында етеги келген күнлери сыяқлы ҳарам саналады. Соннан соң, ҳаялдың қаннан тазаланыў мүддети алпыс алты күн болсын. Ул ямаса қыз туўған ҳаялдың тазаланыў мүддети питкеннен соң, ол жандырылатуғын қурбанлық ушын бир жасар тоқлы, гүна қурбанлығы ушын бир жас кептер ямаса бир қумырыны Ушырасыў шатырының алдына әкелип, руўханийге берсин. Руўханий оларды Жаратқан Ийениң алдында қурбанлыққа берип, ҳаял ушын пәклеў рәсимин өткерсин. Сонда ҳаял қан кетиўден тазаланған болып саналады. Ул ямаса қыз туўған ҳаялға байланыслы қағыйда усы болады. Егер ҳаялдың қошқар бериўге шамасы болмаса, онда ол биреўин жандырылатуғын қурбанлық, ал екиншисин гүна қурбанлығы ушын еки қумыры ямаса еки жас кептер әкелсин. Сонда руўханий ҳаял ушын пәклеў рәсимин өткереди ҳәм ҳаял таза саналады». Жаратқан Ийе Муўса менен Харонға былай деди: – Денесинде жаман тери кеселлигине айланыўы мүмкин болған дақ, бөртпе ямаса ақтаңлағы бар адам руўханий Харонға ямаса оның руўханий улларының бирине апарылсын. Руўханий теридеги жараны тексерип шықсын. Егер жараның үстиндеги қыл ағарып, жара ойылған болса, онда бул – жаман тери кеселлигине тән жара. Бундай жағдайда терисиндеги жараның усындай екенлиги анықланған адамды руўханий ҳарам деп жәрияласын. Ал егер адамның терисинде ақтаңлақ болғаны менен, ол ойылмаған ҳәм үстиндеги қыллар ағармаған болса, онда руўханий кесел адамды жети күн басқалардан бөлеклеп қойсын. Жетинши күни руўханий жараны және тексерип көрсин. Егер жара сол ҳалында қалып, териге жайылмаған болса, онда кесел адамды және жети күн бөлеклеп қойсын. Руўханий жетинши күни кесел адамды тағы тексерип көрсин. Егер жара териге жайылмаған ҳәм алдынғысынан гөре билинбей баратырған болса, онда ол кеселди ҳадал деп жәрияласын. Бул – әпиўайы бөртпе болғаны. Кесел адам кийимлерин жуўсын ҳәм сонда ол ҳадал деп саналады. Руўханийге тексерилип, ҳадал деп саналғаннан кейин, сол адамның терисиндеги бөртпе жайыла басласа, ол қайтадан руўханийге көринсин. Руўханий адамды тағы тексерип шықсын. Егер адамның терисиндеги бөртпе жайылған болса, онда руўханий оны ҳарам деп жәрияласын. Демек, сол адамның жаман тери кеселлигине шалынғаны. Усы кеселдиң белгиси бар адам руўханийге апарылып, руўханий оны тексерип шыққанда, териде ақ дақ табылса, дақтың үстиндеги қыллар да ақ болып, ол аўзы ашық жара болса, бул жазылмайтуғын тери кеселлиги болғаны. Руўханий адамды ҳарам деп жәрияласын, оны бөлеклеп қойыўдың пайдасы жоқ. Себеби ол адам әлле қашан ҳарам болып есапланады. Егер кеселлик жайылып, жара сол адамды басынан аяғына дейин қаплаған болса, онда руўханий оны тексерип шықсын. Егер барлық денеси таза териге қапланған болса, руўханий оны ҳадал деп жәрияласын. Бирақ егер жараның аўзы ашық ҳәм қызарған болса, онда адам ҳарам саналады. Руўханий қызарған, аўзы ашық жара көрсе, адамды ҳарам деп жәрияласын. Усындай жара ҳарам болып, бул жаман тери кеселлигиниң белгиси. Егер биреўдиң терисине шыйқан шығып, ол жазылып кеткен болса, бирақ шыйқанның орнында ақ ямаса ақшыл қызыл реңдеги ақтаңлақ пайда болса, ол руўханийге көриниўи тийис. Руўханий оны тексерип шықсын. Егер дақ терең ойылып, үстиндеги түклер ағарған болса, онда ол адамды ҳарам деп жәрияласын. Бул – шыйқанның орнына шыққан жаман тери кеселлиги болғаны. Бирақ егер руўханий тексергенде, дақтың үстиндеги түктиң ағармағанын көрсе, жара терең ойылмай, алдынғысынан гөре билинбей баратырған болса, онда ол адамды жети күн басқалардан бөлеклеп қойсын. Егер усы ўақыт даўамында жара жайылып баслаған болса, руўханий ол адамды ҳарам деп жәрияласын. Өйткени бул – жаман тери кеселлиги болғаны. Ал егер ақтаңлақ сол ҳалында қалып, жайылмаған болса, бул тек ғана шыйқаннан қалған тыртық болғаны. Руўханий ол адамды ҳадал деп жәрияласын. Егер биреў күйип қалып, күйген териде қызғыш ямаса ақ дақ пайда болса, онда руўханий жарақатты тексерип шықсын. Ақтаңлақтың үстиндеги түклер ағарып, дақ терең ойылған болса, демек, бул – күйген териниң орнында пайда болған жаман тери кеселлиги. Руўханий бундай адамды ҳарам деп жәрияласын. Бирақ егер руўханий ақтаңлақтағы түктиң ағармағанын көрсе, дақ терең ойылмай, алдынғысынан гөре билинбей баратырған болса, онда руўханий ол адамды жети күн басқалардан бөлеклеп қойсын. Жетинши күни руўханий оны және тексерип көрсин. Егер дақ териге жайылған болса, онда ол адамды ҳарам деп жәрияласын. Өйткени ол жаман тери кеселлигине шалынған. Егер теридеги ақтаңлақ сол ҳалында қалып, териге жайылмаған ҳәм алдынғысынан гөре билинбей баратырған болса, онда бул – күйиктен пайда болған тыртық. Руўханий ол адамды ҳадал деп жәрияласын. Бир ер адамның ямаса ҳаялдың басында ямаса ийегинде жара болса, руўханий жараны тексерип шықсын. Жара териде терең орналасқан, үстиндеги түклер жиңишке ҳәм сары болса, онда руўханий аўырыў адамды ҳарам деп жәрияласын. Өйткени бул қотыр жара, бас ҳәм ийекте пайда болған жаман тери кеселлиги. Деген менен, руўханий бундай жараны тексергенде, жараның терең ойылмағанын, бирақ жараның үстинде қара түк жоқ екенин көрсе, онда ол аўырыў адамды жети күн басқалардан бөлеклеп қойсын. Ал жетинши күни руўханий жараны және тексерип көрсин. Егер қотыр жара териге жайылмаған, үстинде сары түк жоқ болып, жара терең ойылмаған болса, онда адамның қотыр болған жеринен басқа ҳәмме жериндеги түклер қырып таслансын. Руўханий аўырыў адамды және жети күн басқалардан бөлеклеп қойсын. Жетинши күни руўханий қотыр жараны тағы тексерип көрсин. Егер қотыр жара териге жайылмаған ҳәм терең ойылмаған болса, онда руўханий сол адамды ҳадал деп жәрияласын. Аўырыў адам кийимлерин жуўсын, сонда ол ҳадал деп саналады. Бирақ аўырыў адам ҳадал деп жәрияланғаннан соң, қотыр жара оның терисине жайылып басласа, руўханий оны қайтадан тексерип шықсын. Егер қотыр жайылған болса, онда сарғайған түкти излемесе де болады. Ол адам ҳарам болып саналады. Ал егер қотыр жара сол ҳалында қалып, үстине қара түк шыққан болса, онда қотыр жазылғаны. Адам ҳадал болады, руўханий оны ҳадал деп жәрияласын. Бир ер адамның ямаса ҳаялдың терисинде ақтаңлақлар пайда болса, онда руўханий оны тексерип шықсын. Теридеги ақтаңлақлар алдынғысынан гөре билинбей баратырған ҳәм ақшыл болса, бул – бөртпе болғаны. Адам ҳадал саналсын. Бирақ кәл болған адамның басында қызғыш ақ жаралар пайда болса, онда ол адамның жаман тери кеселлигине шалынғаны. Руўханий оны тексерип көрсин. Басының төбесиндеги ямаса алды бетиндеги дақлар жаман тери кеселлигине тән жаралар сыяқлы ақшыл қызыл болса, онда адам усындай тери кеселлигине шалынған болып, ол ҳарам саналады. Басындағы жара себепли руўханий оны ҳарам деп жәрияласын. Жаман тери кеселлигине шалынған адамның кийимлери жыртылып, шашлары жайылған болсын. Адам жүзиниң төменин жаўып: «Ҳарамман! Ҳарамман!» – деп бақырсын. Ол адам кеселлиги даўамында ҳарам саналып, халықтан узақта, орданың сыртында жасасын. ҳәм булардағы баз басқан дақ жасыл ямаса қызыл түске енсе, онда олар руўханийге көрсетилиўи тийис. Руўханий оларды тексерип көрип, зыянланған нәрсени жети күн бөлек сақласын. Жетинши күни оны және тексерсин. Егер кийимде, гезлемеде ямаса қандай да бир мақсет пенен қолланылған тери буйымда баз басқан жер жайылса, бул зыянлы болғаны. Зыянланған зат ҳарам саналады. Үсти баз басқан ҳәр бир зат руўханий тәрепинен жағып жиберилсин. Өйткени бул зыянлы нәрсе болғанлықтан, жандырып жиберилиўи керек. Егер руўханий кийимдеги, гезлемедеги ямаса қандай да бир тери буйымдағы баз басқан жердиң жайылмағанын көрсе, баз басқан затты жуўыўды буйырсын. Руўханий оны және жети күн бөлек сақласын. Соннан кейин, руўханий оны және тексерсин. Егер баз жайылмағаны менен реңи бурынғыдай жасыл ямаса қызыл болса, ол ҳарам саналады. Бул заттың иши ямаса сырты баз басып кетсе, ол жандырып жиберилиўи тийис. Бирақ сол заттың баз басқан жери алдынғысынан гөре билинбей баслаған болса, руўханий кийимдеги, теридеги ямаса гезлемедеги баз басқан жерди кесип тасласын. Егер сол затларда және баз басқан жер көринсе, ол жайылып баслағаны. Онда бундай затты жағып жибериўиңиз тийис. Жуўылған кийимнен, гезлемеден ямаса тери буйымнан баз басқан жер жоқ болып кетсе, онда ол қайтадан жуўылсын. Соннан соң, ол ҳадал саналады. Баз басқан жүн ямаса зығыр кийим, гезлеме ямаса тери буйым ҳарам ямаса ҳадал деп жәрияланыўы ушын қолланылатуғын қағыйдалар усылардан ибарат. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Жаман тери кеселлиги менен аўырған адамның ҳадал қылынатуғын күни мына пәклениў қағыйдасы қолланылыўы тийис: аўырыў адам руўханийге апарылсын. Руўханий оны тексериў ушын орданың сыртына шықсын. Егер аўырыў адам тәўир болған болса, руўханий оны пәклеў ушын еки ҳадал тири қус, кедр ағашын, қырмызы жип ҳәм майоран шөбин әкелиўди буйырсын. Руўханийдиң буйрығы менен қуслардың биреўин таза булақ суўы қуйылған ылай ыдыстың үстинде шалсын. Кейин руўханий тири қусты, кедр ағашын, қырмызы жипти ҳәм майоран шөбин сойылған қустың қаны менен араластырылған таза булақ суўына батырсын ҳәм тери кеселлигинен пәкленетуғын адамның үстине жети мәрте серпсин. Соннан кейин, руўханий оны ҳадал деп жәриялап, тири қусты ашық далаға жиберсин. Пәкленетуғын адам кийимлерин жуўып, барлық шашларын қырқып тасласын ҳәм суўға жуўынсын, сонда ол ҳадал саналады. Кейин ол ордаға кириўине болады, бирақ жети күн шатырының сыртында жасасын. Жетинши күни ол шашын, сақалын, қасларын ҳәм денесиндеги барлық жүнлерин қырып тасласын. Кийимлерин жуўып, өзи де суўға жуўынып болғаннан соң, ҳадал саналады. Сегизинши күни ол минсиз еки еркек тоқлы, бир жасар минсиз қой, ғәлле садақасы сыпатында зәйтүн майы менен араластырылған оннан үш эфа сапалы ун ҳәм бир лог зәйтүн майын алып келсин. Пәклеў хызметин орынлап атырған руўханий булардың барлығын ҳәм пәкленип атырған адамды Жаратқан Ийениң алдына, Ушырасыў шатырының алдына алып келсин. Кейин руўханий тоқлылардың биреўин алып, оны бир лог зәйтүн майы менен бирге айып қурбанлығы етип усынсын. Буларды Жаратқан Ийениң алдында жоқары көтерип усынсын. Тоқлыны гүна қурбанлығы ҳәм жандырылатуғын қурбанлық шалынатуғын мухаддес жерде шалсын. Өйткени гүна қурбанлығы сыяқлы айып қурбанлығы да руўханийге тийисли. Бул қурбанлық жүдә мухаддес болып есапланады. Руўханий пәкленетуғын адамның оң қулағының сырғалығына, оң қолының ҳәм оң аяғының бас бармағына айып қурбанлығының қанынан сүртсин. Соннан кейин, ол бир лог зәйтүн майынан азғантай алып, өзиниң шеп алақанына қуйсын. Оң қолының бармағын сол майға батырып, Жаратқан Ийениң алдында жети мәрте серпсин. Пәкленетуғын адамның оң қулағының сырғалығына, оң қолының ҳәм оң аяғының бас бармағына айып қурбанлығынан сүртилген қанның үстине қолындағы майдан сүртсин. Соның менен бирге, руўханий алақанында аўысып қалған майды пәкленетуғын адамның басына сүртип, Жаратқан Ийениң алдында оны пәклесин. Соннан соң, руўханий гүна қурбанлығын берип, пәкленетуғын адамды ҳарамлығынан пәклесин. Буннан кейин жандырылатуғын қурбанлықты шалып, оны ғәлле садақасы менен бирге қурбанлық орында жағып жиберсин. Усылай етип, руўханий оны пәклейди ҳәм сол адам ҳадал болып есапланады. Егер де ол адам жарлы болып, буларды алыўға шамасы келмесе, пәклениўи ушын жоқары көтерип усынатуғын айып қурбанлығы ушын бир еркек тоқлы, ғәлле садақасы ушын зәйтүн майы қосылған оннан бир эфа сапалы ун ҳәм бир лог зәйтүн майын алып келсин. Ол биреўин гүна қурбанлығы, екиншисин жандырылатуғын қурбанлық етип бериў ушын шамасы келгенинше, еки қумыры ямаса еки жас кептер әкелсин. Ол булардың ҳәммесин пәклениў ушын сегизинши күни Жаратқан Ийениң алдына, Ушырасыў шатырының алдына алып келип, руўханийге берсин. Руўханий айып қурбанлығы ушын берилген тоқлыны ҳәм бир лог зәйтүн майын алып, Жаратқан Ийениң алдында жоқары көтерип усынсын. Соңынан айып қурбанлығы ушын берилетуғын тоқлыны шалып, оның қанынан алып, пәкленетуғын адамның оң қулағының сырғалығына, оң қолының ҳәм оң аяғының бас бармағына сүртсин. Соннан соң, руўханий өзиниң шеп алақанына азғантай зәйтүн майын қуйып, оң қолының бармағын сол майға батырып, Жаратқан Ийениң алдында жети мәрте серпсин. Ол қолындағы майдан пәкленетуғын адамның оң қулағының сырғалығына, оң қолының ҳәм оң аяғының бас бармағына айып қурбанлығының қаны сүртилген жерге сүртсин. Соның менен бирге, руўханий Жаратқан Ийениң алдында пәкленетуғын адамды пәклеў ушын, қолында қалған майды оның басына сүртсин. Жаман тери кеселлиги менен аўырып, тәўир болғаннан кейин тазаланыўы ушын жағдайы төмен адамлар ушын қағыйдалар усылардан ибарат. Жаратқан Ийе Муўса менен Харонға былай деди: – Сизлерге мүлик қылып беретуғын Қанан жерине киргениңизден кейин, елиңиздеги бир үйге көгерип, баз басыў бәлесин жиберсем, үйдиң ийеси руўханийге барып: «Үйимде көгериўге уқсаған бир нәрсе көрдим», – деп хабар берсин. Руўханий көгериўди көриўге бармасынан алдын, үйдеги ҳәр бир нәрсе ҳарам деп саналмаўы ушын, оларды сыртқа шығарып қойыўды буйырсын. Соннан кейин, ол үйди көриўге барсын. Ол көгерген дийўалларды көзден өткерсин. Егер көгериўдеги жасыл ямаса қызыл түсли дақлар дийўалға сиңип баратырған болса, онда руўханий үйден шығып, үйди жети күн даўамында жаўып қойсын. Ол жетинши күни қайтып барып, үйди және көзден өткерсин. Егер де көгериў дийўалларға жайылған болса, көгерген тасларды алып таслап, қаланың сыртына, ҳарам саналатуғын бир жерге апарып таслаўды буйырсын. Үйдиң ишиндеги барлық сыбаўды түсиртип, буларды да қаланың сыртындағы сол жерге таслатсын. Алынған таслардың орнына басқа таслар қаланып, үй жаңадан сыбалсын. Соннан кейин де үйде көгериў және пайда болса, руўханий барып, үйди көзден өткерсин. Көгериў жайылса, ол зыянлы болып, үй ҳарам саналады. Бундай үй бузып таслансын. Оның таслары, ағашлары, барлық сыбаўлары қаланың сыртындағы ҳарам жерге апарып таслансын. Үй жабылған күнлери, оған кирген ҳәр бир адам кешке дейин ҳарам саналады. Сол үйде жатқан ямаса аўқат жеген адам кийимлерин жуўсын. Ал егер де үй сыбалғаннан соң, руўханий үйге кирип, көзден өткергенде, сол көгериў жайылмаған болса, онда руўханий үйди таза деп жәрияласын. Өйткени көгериў жоқ болды. Руўханий үйди пәклеў ушын еки қус, кедр ағашын, қырмызы жип ҳәм майоран шөбин алсын. Қуслардың биреўин таза булақ суўы қуйылған ылай ыдыстың үстинде шалсын. Кедр ағашын, майоран шөбин, қырмызы жипти ҳәм тири қусты алып, шалынған қустың қаны менен араластырылған таза булақ суўына батырсын да, оны жети мәрте үйге серпсин. Усылай етип, руўханий үйди пәклегеннен соң, тири қусты қаланың сыртына, ашық далаға ушырып жиберсин. Солай етип, үй пәкленип, таза болады. Булардың қашаннан берли ҳарам, қашаннан берли ҳадал болғаны усы нызам бойынша билинеди. Жаратқан Ийе Муўса менен Харонға былай деди: – Израил халқына былай деп айтыңлар: «Еркектиң жынысый ағзасынан ириң ажыралып шықса, ол ҳарам саналады. Адамнан ажыралып шығатуғын ириң ҳаққында нызам мынадай: ириң ақса да, қойыўласып иркилип қалса да, адам ҳарам саналады. Бундай адамның жатқан төсеги ҳәм отырған ҳәр бир нәрсеси ҳарам саналады. Ким де ким оның төсегине бир жерин тийгизсе, кийимлерин жуўсын, өзи де жуўынсын. Ол кешке дейин ҳарам саналады. Сол адамның отырып кеткен жерине отырған адам да кийимлерин жуўып, өзи жуўынсын ҳәм ол кешке дейин ҳарам саналады. Ким де ким ириң ағып жүрген адамға бир жерин тийгизсе, кийимлерин жуўсын ҳәм өзи де жуўынсын. Ол кешке дейин ҳарам саналады. Егер де ириң ағып жүрген адамның түкириги пәк адамға шашырап кетсе, түкирик шашыраған адам кийимлерин жуўсын, өзи де жуўынсын. Ол кешке дейин ҳарам саналады. Ириңи бар адам минген ҳәр бир аттың ери ҳарам саналады. Усы адам отырған ҳәр бир нәрсеге бир жерин тийгизген адам кешке дейин ҳарам саналады. Бул затларды көтерип жүрген ҳәр бир адам кийимлерин жуўсын, өзи де жуўынсын. Ол кешке дейин ҳарам саналады. Ириңи бар адам қолларын жуўмай, биреўге қолын тийгизсе, сол адам кийимлерин жуўсын, өзи де жуўынсын. Ол кешке дейин ҳарам саналады. Ириңи бар адам услаған ҳәр бир ылай ыдыс сындырып таслансын, ал ағаш ыдыс болса, суў менен жуўылсын. Егер адамның ириңи тоқтап, тәўир болса, жети күн өтиўи тийис. Соннан кейин, ол кийимлерин жуўып, ағын суўда жуўынсын, сонда ол таза болып саналады. Сегизинши күни ол еки қумыры ямаса еки жас кептер алып, Жаратқан Ийениң алдына, Ушырасыў шатырының алдына әкелсин ҳәм буларды руўханийге берсин. Руўханий олардың биреўин гүна қурбанлығы, екиншисин жандырылатуғын қурбанлық етип берсин. Усылай етип, руўханий ириңи бар болған адамды Жаратқан Ийениң алдында пәклесин. Егер де бир еркек адамның урығы ақса, пүткил денесин суўға жуўсын ҳәм ол кешке дейин ҳарам саналады. Үстине жынысый туқымлық тамған ҳәр бир кийим ямаса тери затлар суў менен жуўылсын ҳәм олар кешке дейин ҳарам саналады. Еркек бир ҳаял менен жатып, еркектен урық ақса, екеўи де жуўынсын ҳәм олар кешке дейин ҳарам саналады. Егер ҳаялдың әдеттегидей етек кири келип жүрсе, ол жети күн даўамында ҳарам саналады. Оған бир жерин тийгизген адам да кешке дейин ҳарам саналады. Етек кири келип жүрген ўақтында, ҳаялдың төсеги де, ол үстинде отырған ҳәр бир нәрсе де ҳарам саналады. Ҳаялдың төсегиниң ямаса ол отырған заттың үстинде турған бир нәрсеге жантасқан ҳәр бир адам кешке дейин ҳарам саналады. Егер еркек етек кири келип жүрген ҳаял менен жатса, еркек те ҳарам саналады. Ол еркек жети күн ҳарам болып, ол жатқан ҳәр бир төсек те ҳарам саналады. Егер ҳаялдың етек киринен тысқары қан келсе ҳәм бул узақ ўақыт даўам етсе, ямаса етек кири әдеттен тыс узайып кетсе, онда ол усы ўақыт даўамында да етек кири ўақтындағыдай ҳарам саналады. Усы ўақыт даўамында ҳаялдың жатқан төсеги ямаса отырған ҳәр бир нәрсе етеги келип жүрген ўақтындағы сыяқлы ҳарам саналады. Ким де ким сол нәрселерге жантасса, ҳарам болып есапланады. Ол кийимлерин жуўсын, өзи де жуўынсын. Ол кешке дейин ҳарам саналады. Ҳаялдың қаны тоқтағаннан соң жети күн өтиўи тийис, соннан кейин ол таза болып есапланады. Сегизинши күни ол еки қумыры ямаса еки жас кептерди Ушырасыў шатырының алдына алып келсин ҳәм оларды руўханийге берсин. Руўханий олардың биреўин гүна қурбанлығы, екиншисин жандырылатуғын қурбанлық қылып усынсын. Усылай етип, руўханий қан кетиўден ҳарамланған ҳаялды Жаратқан Ийениң алдында пәклесин. Израил халқын ҳарамлықтан усылай сақлаң. Солай етип, араңызда жайласқан Мениң Мухаддес шатырымды ҳарам қылып, өлип қалмаңлар. Жаратқан Ийениң алдына жақынлаған ўақытта өлген Харонның еки улының өлиминен соң, Жаратқан Ийе Муўса менен сөйлесип, оған былай деди: – Әжағаң Харонға айт, ол Ең мухаддес бөлмеге, пердениң артына, Келисим сандығының үстиндеги гүнадан пәклейтуғын қақпақтың алдына тек белгиленген ўақытта кирсин. Басқа ўақытта кирсе, ол өлип қалады. Себеби Мен булт ишинде, қақпақтың үстинде пайда боламан. Харон Ең мухаддес бөлмеге киретуғын ўақытта гүна қурбанлығы ушын бир буға, жандырылатуғын қурбанлық ушын бир қошқар усынсын. Ол зығырдан исленген мухаддес узын көйлек, зығыр диз кийим кийсин, зығыр белбеў байласын ҳәм басына зығыр сәлле орасын. Булар мухаддес кийимлер, соның ушын оларды кийместен алдын жуўынып алсын. Израил жәмийети де гүна қурбанлығы ушын Харонға еки теке, жандырылатуғын қурбанлық ушын бир қошқар әкелсин. Харон өзин ҳәм шаңарағын пәклеў ушын, гүна қурбанлығы етип бир буға усынсын. Соннан кейин, ол еки текени Жаратқан Ийениң алдына, Ушырасыў шатырының алдына алып келсин. Сол жерде еки теке ушын шек тасланып, қайсысының Жаратқан Ийе ушын, қайсысының Азазел ушын дүзге айдап жиберилетуғынын анықласын. Харон шек бойынша Жаратқан Ийеге тийисли текени алып, гүна қурбанлығы етип усынсын. Шек бойынша Азазелге жиберилетуғын текени тирилей Жаратқан Ийениң алдына әкелип, халықтың гүналарының өтелиўи ушын дүзге айдап жиберсин. Харон өзин ҳәм шаңарағын пәклеў ушын гүна қурбанлығына арналған буғаны шалғаннан соң, ол қурбанлық орыннан шоқларды алып, түтетки түтетилетуғын ыдысқа толтырып салсын. Кейин сол ыдысты ҳәм еки қосуўыс майдалап унталған хош ийисли түтеткини пердениң артындағы Ең мухаддес бөлмеге алып кирсин. Ол жерде, Жаратқан Ийениң алдында түтеткини шоқлардың үстине қойсын. Оның түтини Келисим сандығының үстиндеги қақпақты көзге көринбейтуғын етип қаплайды. Сонда Харон өлмей тири қалады. Соннан кейин, ол буғаның қанынан алып, бармағы менен шығыс тәрептен қақпақтың үстине бир мәрте, кейин қақпақтың алдына жети мәрте серпсин. Усыдан кейин ол халық ушын гүна қурбанлығы етип текени шалсын. Оның қанын пердениң ишки жағына, Ең мухаддес бөлмеге алып кирсин. Буғаның қанын серпкендей етип, текениң қанын да сол Келисим сандығының қақпағының үстине ҳәм оның алдына серпсин. Усылай етип, Ең мухаддес бөлмени Израил халқының напәкликлеринен, жынаятларынан ҳәм барлық гүналарынан пәклесин. Ең мухаддес бөлмениң алдындағы Мухаддес бөлме ушын да анық усылай исленсин. Өйткени шатыр напәк адамлардың арасында жайласқан. Харон өзиниң, шаңарағының ҳәм пүткил Израил жәмийетиниң атынан пәклеў рәсимин өткериў ушын Ең мухаддес бөлмеге киргенде, сыртқа шығаман дегенше, Ушырасыў шатырында ҳеш ким болмаўы тийис. Соңынан Харон Жаратқан Ийениң алдындағы қурбанлық орынға шығып, қурбанлық орынды пәклеў ушын, буға менен текениң қанын қурбанлық орынның шақларына сүртип шықсын. Қанды бармағы менен қурбанлық орынға жети мәрте серпсин. Усылай етип, ол қурбанлық орынды Израил халқының напәклигинен тазалап, мухаддес қылады. Харон Ең мухаддес бөлмени, оның алдындағы Мухаддес бөлмени ҳәм қурбанлық орынды пәклегеннен соң, тири текени алып келсин. Ол еки қолын текениң басына қойып, Израил халқының барлық айыпларын, жынаятларын ҳәм гүналарын даўыслап тән алып, буларды текениң басына жүклесин. Соннан кейин, теке усы ис ушын арнаўлы адамға тапсырылсын ҳәм ол текени қула дүзге айдап жиберсин. Солай етип, теке Израил халқының барлық айыпларын қула дүзге алып кетеди. Соннан соң, Харон Ушырасыў шатырына кирсин. Ол Ең мухаддес бөлмеге кирер алдында кийип алған зығыр кийимлерин шешип, Мухаддес бөлмеде қалдырсын. Ол мухаддес жерде жуўынып, күнделикли руўханийлик кийимлерин кийсин. Соннан соң, өзи ҳәм халық ушын берилетуғын жандырылатуғын қурбанлықларды усынсын. Усылай етип, ол өзин де, халықты да гүнадан пәклесин. Гүна қурбанлығының майын қурбанлық орында түтетип жандырсын. Ал гүна жүкленген текени Азазелге жиберип қайтқан адам кийимлерин жуўсын, өзи де жуўынсын. Соннан кейин, ол ордаға кире алады. Гүна қурбанлығы етип берилген ҳәм пәклеў рәсимин өткериў ушын қанлары Ең мухаддес бөлмеге алып кирилген буға менен теке орданың сыртына шығарып таслансын. Олардың терилери, гөшлери ҳәм дәриси жағып жиберилсин. Буларды жаққан адам кийимлерин жуўып, өзи де жуўынғаннан соң, ордаға кире алады. Сизлер ушын мынаў мәңгиге қағыйда болсын: жетинши айдың оныншы күни ораза тутың. Израиллы болсын, араңызда жасап атырған келгинди адам болсын, ҳеш бириңиз әдеттеги жумысыңызды ислемең. Өйткени сол күни руўханий Харон сизлерди гүналарыңыздан пәклейди. Сонда сизлер Жаратқан Ийениң алдында барлық гүналарыңыздан тазаланасызлар. Сол күн сизлер ушын толық дем алатуғын Шаббат күни болады, сол күни ораза тутыңлар. Бул сизлер ушын мәңги қағыйда болсын. Әкесиниң орнына бас руўханийликке тайынланып, майланған руўханий мухаддес зығыр кийимлерин кийип, пәклеў рәсимин өткерсин. Ол Ең мухаддес бөлмени, Ушырасыў шатырын ҳәм қурбанлық орынды тазалап, руўханийлердиң ҳәм пүткил жәмийеттиң гүналарынан пәклейди. Израил халқының көп гүналары себепли жылына бир мәрте пәклеў рәсими өткерилсин. Бул сизлер ушын мәңги қағыйда болсын. Харон ҳәммесин Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырғанындай етип орынлады. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Харонға, оның улларына ҳәм пүткил Израил халқына былай деп айт: «Жаратқан Ийениң буйрығы мынаў: Солай етип, израиллылар ашық далаларда сойған қурбанлықларын ендигиден былай Жаратқан Ийениң алдына алып келсин. Олар қурбанлықларын Ушырасыў шатырының алдына, руўханийге алып келсин ҳәм татыўлық қурбанлығы етип, Жаратқан Ийеге усынсын. Руўханий қурбанлықтың қанын Ушырасыў шатырының кирер аўзының алдындағы Жаратқан Ийениң қурбанлық орнына серпип жиберсин, майларын болса, Жаратқан Ийеге хош ийисли сый қылып, түтетип жандырып жиберсин. Буннан былай, Израил халқының қурбанлықлары теке көринисиндеги жинлерге берилмесин ҳәм солай ислеп, олар Жаратқан Ийеге опасызлық қылмасын. Бул қағыйдаға әўладлар даўамында әмел қылынсын». Оларға және былай деп айт: «Егер Израил халқынан ямаса арасында жасап атырған келгиндилерден биреўи жандырылатуғын қурбанлық ямаса басқа қурбанлық берсе, бирақ оны Жаратқан Ийеге усыныў ушын Ушырасыў шатырының алдына алып келмесе, ол халықтың арасынан жоқ қылынады. Егер Израил халқынан ямаса арасында жасап атырған келгиндилерден биреўи гөшти қаны менен жесе, Мен оған қарсы шығып, халқының арасынан жоқ қыламан. Өйткени жаныўарлардың жаны қанында болады. Қанды сизлерге қурбанлық орынның үстинде өзлериңизди гүнадан пәклеўиңиз ушын бердим. Өзинде өмир болған бул қан сизлерди гүнадан пәклейди. Соның ушын, Израил халқына: „Сизлер ямаса араңызда жасап атырған келгинди адамлардың ҳеш бири гөшти қаны менен жемесин“, – деп айттым. Израил халқынан ямаса арасында жасап атырған келгинди адамлардан биреўи жеўге болатуғын бир ҳайўан ямаса қус аўласа, оның қанын топыраққа ағызып көмип тасласын. Өйткени жаныўарлардың жаны қанында болады. Сол себепли Мен Израил халқына: „Ҳеш бир жаныўардың гөшин қаны менен жемең“, – дедим. Оны ишкен адам халықтың арасынан жоқ қылынады. Израиллы болсын, араңызда жасап атырған келгинди болсын, ҳарам өлген ямаса жабайы ҳайўан баўызлап өлтирген ҳайўанның гөшин жеген ҳәр бир адам кийимлерин жуўсын, өзи де жуўынсын. Ол кешке дейин ҳарам саналады. Соннан кейин барып, ол ҳадал саналады. Егер де ол кийимлерин жуўмаса, өзи де жуўынбаса, айыплы саналып, жазаға тартылады». Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил халқына былай деп айт: «Қудайыңыз Жаратқан Ийе – Мен боламан. Өзлериңиз бурын арасында жасаған Мысыр халқының ҳәм Мениң сизлерди апаратырған Қанан жериниң үрп-әдетлерине әмел қылып, олар сыяқлы жасамаңлар. Мениң нызамларымды орынлап, қағыйдаларым бойынша жасаңлар. Мен – Қудайыңыз Жаратқан Ийемен. Қағыйда ҳәм нызамларыма әмел қылың. Өйткени адам оларды орынлаўы арқалы өмир сүреди. Мен – Жаратқан Ийемен. Ҳеш ким жынысый қатнас жасаў ушын өз ағайинине жақынламасын. Мен – Жаратқан Ийемен. Анаң менен жынысый қатнас қылып, әкеңди шерменде қылма. Ол анаң болғаны ушын, оның етегин ашпа. Әкеңниң намысына тиймеўиң ушын, оның ҳеш бир ҳаялы менен жынысый қатнас қылма. Сениң менен бир үйде туўылсын, басқа жерде туўылсын, анаңнан ямаса әкеңнен туўылған өгей қарындасларыңның ҳеш бири менен жынысый қатнас қылма. Қызыңнан ямаса улыңнан туўылған ақлық қызың менен жынысый қатнас қылма. Өйткени олар сениң туўған қаналасларың болады. Әкеңниң басқа ҳаялынан туўылған қыз бенен жынысый қатнас қылма. Себеби ол әкеңнен туўылған, сениң қарындасың болады. Әкеңниң әжапасы ямаса қарындасы менен жынысый қатнас қылма. Өйткени ол әкеңниң жақын қаналасы болады. Анаңның әжапасы ямаса сиңлиси менен жынысый қатнас қылма. Себеби ол анаңның жақын қаналасы болады. Әкеңниң ағасының яки инисиниң ҳаялы менен жатып, оларды шерменде қылма. Себеби ол сениң жеңгең болады. Келиниң менен жынысый қатнас қылма. Ол балаңның ҳаялы. Оның менен жатпа. Ағаңның яки иниңниң ҳаялы менен жынысый қатнас қылма. Болмаса олардың намысына тийесең. Бир ҳаялдың өзи менен жынысый қатнаста болып, оның қызы менен де жынысый қатнас қылма. Ҳаялдың қызынан ямаса улынан туўылған ақлық қызы менен жынысый қатнас қылма. Себеби олар ҳаялдың жақын қанласлары. Бул уятсыз ис. Ҳаялың тири ўақтында, оның әжапасын ямаса сиңлисин ҳаяллыққа алма ҳәм оның менен жынысый қатнас қылма. Етеги келип жүргени ушын ҳарам саналған ҳаял менен жынысый қатнас қылма. Басқа биреўдиң ҳаялы менен жынысый қатнас қылып, өзиңди ҳарамлама. Балаларыңның ҳеш бирин Молох қудайына арнап, қурбанлыққа берме ҳәм усылай ислеп, Қудайыңның атына тил тийгизбе. Мен – Жаратқан Ийемен. Ҳаял менен жатқандай қылып, еркек пенен жатпа. Бул жеркенишли ис. Ҳеш қандай ҳайўан менен жынысый қатнас қылып, өзиңди ҳарамлама. Ҳаяллар да жынысый қатнас қылыў ушын ҳеш қандай ҳайўанға жақынламасын. Бул – бузықлық болады. Усы ис-ҳәрекетлердиң ҳеш бири менен өзлериңизди ҳарамламаң. Мен сизлердиң алдыңыздан қуўып шығарып атырған халық усындай ислер менен өзлерин ҳарамлаған еди. Олар себепли ел де ҳарамланған. Олардың гүнасы себепли сол жерди жазаладым. Елдиң өзи турғынларынан кеўли айнып, оларды қусып таслады. Сизлер Мениң қағыйда ҳәм нызамларыма әмел қылып жасаңлар. Израиллы болсын, араңызда жасап атырған келгинди болсын, ҳеш бир адам бундай жеркенишли исти ислемесин. Сизлерден алдын бул елде жасаған адамлар усы барлық жеркенишли ислерди ислеп, елди ҳарамлады. Егер сизлер де елди ҳарамласаңыз, сизлерден алдынғы халыққа ислегениндей, ел сизлерди де қусып шығарып жибереди. Ким де ким усы жеркенишли ислердиң биреўин ислесе, халықтың арасынан жоқ қылынады. Мениң буйрықларымды орынлаңлар, сизлерден алдын елде жасаған адамлардың жеркенишли үрп-әдетлерине әмел қылып, өзлериңизди ҳарамламаң. Мен – Қудайыңыз Жаратқан Ийемен». Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил жәмийетине былай деп айт: «Мухаддес болың, өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийе болған Мен – мухаддеспен. Ҳәр бириңиз өз ата-анаңызды ҳүрметлең. Мениң Шаббатыма әмел қылың. Мен – Қудайыңыз Жаратқан Ийемен. Меннен жүз бурып, жалған қудайларға табынбаң ҳәм өзлериңизге бутлардың мүсинлерин соғып алмаң. Мен – Қудайыңыз Жаратқан Ийемен. Татыўлық қурбанлығын әкелгениңизде, оны Мен қабыл ететуғындай етип усының. Қурбанлықтың гөши сойылған күни ямаса ертеңги күни желиниўи тийис, ал үшинши күнге қалған гөш жандырып жиберилсин. Егер қурбанлықтың гөши үшинши күни желинсе, ол ҳарам саналып, қурбанлық қабыл етилмейди. Оны жеген ҳәр бир адам айыбының жазасын алады, себеби Жаратқан Ийениң алдында мухаддес болғанды аяқ асты қылған болады. Ондай адам халық арасынан жоқ қылынады. Атызыңыздағы егинлерди жыйнағаныңызда, оның шетлерин ормай қалдырып кетиң, жерге түскен масақларды да жыйнап алмаң. Жүзим бағыңыздың зүрәәтин нәрсе қалдырмай жыйнап алмаң. Жерге түскен жүзимлерди де терип алмаң. Оларды жарлыларға ҳәм келгинди адамларға қалдырың. Мен – Қудайыңыз Жаратқан Ийемен. Урлық қылмаң, ҳийлекерлик қылмаң ҳәм бир-бириңизди алдамаң. Мениң атым менен өтирик ант ишип, Қудайыңыздың атына тил тийгизбең. Мен – Жаратқан Ийемен. Басқа бир адамның мал-мүлкин наҳақлық ҳәм зорлық жолы менен қолға киргизбең. Жалланба жумысшының ис ҳақысын таңға дейин услап турмаң. Гереңге ғарғыс сөз айтпаң, соқырдың алдына сүрнигетуғын ҳеш нәрсе қоймаң. Қудайыңнан қорқ. Мен – Жаратқан Ийемен. Ҳүким ўақтында наҳақлық етпе. Жарлыларды жақлап, еки жүзлилик қылмаң, байлардың да кеўлине қарап ҳәрекет қылмаң. Ҳәр бир адамды әдиллик пенен ҳүким етиң. Халқыңыздың арасында мыш-мыш гәп тарқатыўшы болмаң. Олардың өмирине қәўип туўдырмаң. Мен – Жаратқан Ийемен. Жүрегиңизде туўысқаныңызға қарсы жек көриўшилик болмасын. Туўысқаныңыздың айыбын жүзине айтың, сонда оның гүнасына шерик болмайсыз. Өш алыўшы болмаң, өз халқыңыздан болған биреўге қарсы кек сақламаң. Керисинше, өзиңизди сүйгениңиз сыяқлы, жаныңыздағы адамды да сүйиң. Мен – Жаратқан Ийемен. Нызам-қағыйдаларыма әмел қылыңлар. Ҳайўанның еки түрин бир-бири менен шағылыстырмаң. Атызыңызға еки түрли туқым екпең. Үстиңизге еки түрли жиптен тоқылған кийим киймең. Егер де бир адам басқа бир еркекке атастырылып қойылған шоры қыз бенен жатса, ол қыздың қуны төленбеген ямаса еле азат етилмеген болса, онда екеўи де жазалансын, бирақ өлтирилмесин. Өйткени қыз еле азат етилмеген. Сол адам Жаратқан Ийеге, Ушырасыў шатырының алдына айып қурбанлығы ушын бир қошқар алып келсин. Руўханий бул қошқарды айып қурбанлығы ушын берип, сол адамды Жаратқан Ийениң алдында гүнасынан пәклесин. Сонда ол адамның гүнасы кешириледи. Қанан елине киргеннен соң, ҳәр түрли мийўе ағашын тиккениңизде, олардың мийўесин үш жыл даўамында ҳарам санап, оннан жемеңлер. Ал төртинши жылы сол ағашлардың барлық мийўесин шүкирлик садақасы етип, Жаратқан Ийеге бағышлаңлар. Бесинши жылы олардың мийўесин жеўиңизге болады. Усылай қылсаңыз, мийўе ағашларыңыз мол мийўесин береди. Мен – Қудайыңыз Жаратқан Ийемен. Қаны ағызылмаған гөштен жемең. Пал ашыўшылық ҳәм болжаўшылық пенен шуғылланбаң. Шекеңиздиң шашларын кестирмең, сақалларыңыздың ушларын қырықпаң. Марҳумлар ушын аза тутқаныңызда, денеңизди тилип жарақатламаң, териңизди тестирип, ҳеш нәрсе жаздырмаң. Мен – Жаратқан Ийемен. Қызыңызды бузықлық қылыўға ийтермелеп, оны бийабырай қылмаң. Болмаса, бузықшылық тарап, ел уятсыз қылыққа толып кетеди. Мениң Шаббатыма әмел қылың, Мухаддес мәканыма ҳүрмет көрсетиң. Мен – Жаратқан Ийемен. Әрўақларды ҳәм руўхларды шақыратуғынларға барып, оларға хабарласпаң. Олар себепли өзлериңизди ҳарамламаң. Мен – Қудайыңыз Жаратқан Ийемен. Жасы үлкенлер алдында орныңнан турып, жасы уллы адамларға ҳүрмет көрсетиң. Қудайыңыздан қорқың. Мен – Жаратқан Ийемен. Елиңизде сизлер менен бирге жасап атырған келгиндилерге жаўызлық қылмаң. Оларға өз жерлесиңиздей қатнаста болың ҳәм оны өзиңизди сүйгендей етип сүйиң. Өйткени сизлер де Мысырда келгинди болдыңыз. Мен – Қудайыңыз Жаратқан Ийемен. Бир нәрсениң узынлығын, аўырлығын ҳәм сыйымлылығын өлшегениңизде наҳақлық қылмаң. Тәрезиңиз, аўырлық тасларыңыз, эфа ҳәм ҳин өлшем ыдысларыңыз дурыс болсын. Мен сизлерди Мысырдан алып шыққан Қудайыңыз Жаратқан Ийемен. Барлық қағыйда ҳәм нызамларыма әмел қылып, оларды орынлаңлар. Мен – Жаратқан Ийемен». Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил халқына былай деп айт: «Израиллылардан ямаса араңызда жасап атырған келгинди адамлардан биреўи баласын Молох қудайына қурбанлық қылса, ол сөзсиз өлтирилсин. Халық оны тас боран қылсын. Ким де ким өз баласын Молохқа қурбанлық қылып, Мениң Мухаддес мәканымды ҳарамласа ҳәм мухаддес атыма тил тийгизсе, Мен оған қарсы шығып, оны өз халқының арасынан жоқ қыламан. Егер бир адам баласын Молохқа қурбанлық қылса, буны елдеги халық көрмегенге салып, оны өлтирмесе, Өзим сол адамға ҳәм оның хожалығына қарсы шығаман. Маған опасызлық қылған адамның өзин ҳәм оның изинен жүрип, Молохқа табынғанлардың ҳәммесин өз халқының арасынан жоқ қыламан. Ким де ким әрўақларды ҳәм руўхларды шақыратуғынларға хабарласып, Маған опасызлық қылса, Мен оған қарсы шығып, оны өз халқының арасынан жоқ қыламан. Өзлериңизди Маған бағышлаңлар ҳәм мухаддес болыңлар. Мен – Қудайыңыз Жаратқан Ийемен. Мениң қағыйдаларыма әмел қылып, орынлап жүриңлер. Себеби сизлерди Өзиме ажыратып алып, мухаддес қылатуғын Жаратқан Ийемен. Әкесин ямаса анасын ғарғаған ҳәр бир адам сөзсиз өлтирилсин. Анасын ямаса әкесин ғарғағаны ушын, ол адамның қаны өз мойнында қалады. Бир адам басқа биреўдиң ҳаялы менен бузықшылық қылса, онда ол адам да, ҳаял да сөзсиз өлтирилсин. Әкесиниң ҳаялы менен жатқан адам әкесин шерменде қылған болады. Екеўи де сөзсиз өлтирилсин. Олардың төгилген қаны өз мойнында қалады. Егер бир адам өз келини менен жатса, екеўи де сөзсиз өлтирилсин. Себеби олар бузықлық қылған болады ҳәм олардың қаны өз мойнында қалады. Егер бир еркек адам ҳаял менен жатқандай қылып, еркек пенен жатса, екеўи де жеркенишли ис қылған болады. Олар сөзсиз өлтирилсин ҳәм олардың қаны өз мойнында қалады. Егер бир адам қызына да, оның анасына да үйленсе, ол уятсыз ис қылған болады. Сизлердиң араңызда усындай уятсыз ҳәрекетлер болмаўы ушын, үшеўи де отқа жандырылсын. Егер бир еркек ҳайўан менен жынысый қатнас ислесе, адам да, ҳайўан да сөзсиз өлтирилсин. Егер бир ҳаял жынысый қатнаста болыў ушын, бир ҳайўанға жақынласса, ҳаял да, ҳайўан да сөзсиз өлтирилсин. Олардың қаны өз мойнында қалады. Бир адам әкеси ямаса анасынан туўылған қарындасына үйленип, жынысый қатнас қылса, шерменделик болады. Олардың екеўи де халықтың көз алдында ашық түрде жоқ қылынсын. Ол адам өгей қарындасының намысына тийгени ушын, өз айыбының жазасын тартады. Етеги келип жүрген ҳаял менен жатып, жынысый қатнаста болған адам оның етек кирин ашқан болады, ҳаял да буған шериклес есапланады. Екеўи де халықтың арасынан жоқ қылынсын. Әкеңниң әжапа-қарындасы ямаса анаңның әжапа-сиңлиси менен жынысый қатнас қылма. Өйткени бул жақын қанласыңның намысы. Екеўиңиз де өз айыбыңыздың жазасын тартасызлар. Әкесиниң аға-инисиниң ҳаялы менен жатқан адам олардың намысына тийген болады. Екеўи де гүналарының жазасын тартады ҳәм перзент көрмей, өлип кетеди. Туўысқанының ҳаялына үйленген адам жеркенишли ис қылған болады. Ол туўысқанының намысына тийгени ушын, олар перзент көрмей өтеди. Мениң барлық қағыйда ҳәм нызамларыма әмел қылып, оларды орынлаңлар. Сонда Мен сизлердиң жасаўыңыз ушын алып баратырған жер сизлерден кеўли айнып, қусып шығарып тасламайды. Сизлердиң алдыңыздан қуўып шығаратуғын миллетлердиң үрп-әдетлери бойынша жасамаңлар. Себеби олар усы жаман әдетлердиң ҳәммесин ислеп киятыр. Сонлықтан Мен олардан жеркендим. Сонда сизлер олардың жерлерине ийелик етесизлер. Сүт ҳәм пал ағып турған сол жерди сизлерге мүлик етип беремен, деген едим. Сизлерди басқа миллетлерден ажыратып қойған Қудайыңыз Жаратқан Ийе – Мен боламан. Сизлер ҳадал ҳәм ҳарам саналған ҳайўанлар менен қусларды ажыратыўыңыз керек. Сизлерге ҳарам деп айтқан ҳайўанлар, қуслар ҳәм жер баўырлаўшыларды жеп, өзлериңизди ҳарамламаңлар. Мениң алдымда мухаддес болыңлар, өйткени Жаратқан Ийе болған Мен – мухаддеспен. Маған тийисли болыўыңыз ушын, сизлерди басқа халықлардан ажыратып алдым. Әрўақларды ҳәм руўхларды шақыратуғын еркек те, ҳаял да тас боран қылынып, сөзсиз өлтирилсин. Олардың қаны өз мойнында қалады». Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Харонның уллары болған руўханийлерге былай деп айт: «Руўханийлердиң ҳеш бири өз ағайинлериниң арасындағы бир марҳумға жантасып, өзин ҳарамламасын. Ал егер де марҳум өзиниң жақын туўғаны: анасы, әкеси, улы, қызы, аға-иниси ямаса үйиндеги турмысқа шықпаған әжапа-қарындасы болса, онда оның өлигине жантасып, өзин ҳарамлаўы мүмкин. Бирақ қәйин журты тәрепинен биреў қайтыс болса, сол себепли өзин ҳарамламасын. Руўханийлер аза тутқанда шашын қырдырып, сақалларының ушларын қырқтырмасын ҳәм денелерин тилип жарақатламасын. Олар Қудайы ушын мухаддес болсын, Қудайының атына тил тийгизбесин. Олар Жаратқан Ийеге арналған, яғный Қудайына аўқат сыпатында берилген сыйларды усынғаны ушын мухаддес болсын. Руўханийлер бузық ямаса зорланған ҳаялларға ҳәм ажырасқан ҳаялларға үйленбеўи тийис. Себеби руўханий Қудай ушын мухаддес. Қудайыңызға аўқат сыпатында берилген сыйларды усынатуғын руўханийлер болғанлықтан, сизлер де оларды мухаддес санап, ҳүрмет қылың. Олар сизлер ушын мухаддес. Өйткени Мен сизлерди Өзиме ажыратып алып, мухаддес қылатуғын Жаратқан Ийе – мухаддеспен. Егер бир руўханийдиң қызы бузықлық қылып, өзин ҳарамласа, онда ол өзин де, әкесин де ҳарамлаған болады. Ондай қыз отқа жандырып жиберилсин. Басына майлаў майы қуйылып, руўханийлик кийимлерди кийиўге тайынланған ҳәм басқа руўханийлерден уллы болған бас руўханий аза тутып, шашларын жайып жүрмесин ҳәм кийимлерин жыртпасын. Ол ҳеш қандай өлиге жақынласпасын, ҳәттеки қайтыс болған әкеси, я анасы болса да, өзин ҳарамламасын. Аза тутыў ушын, ол Мухаддес шатырдағы хызметин қалдырмасын, Қудайдың Мухаддес шатырын ҳарамламасын. Себеби майланған руўханий Қудайына бағышланған. Мен – Жаратқан Ийемен. Бас руўханий тек ғана пәк қызға үйленсин. Ол жесир, күйеўинен ажырасқан, зорланған ямаса бузық ҳаялға үйленбесин. Тек ғана өз халқынан болған пәк қызға үйленсин. Солай етип, ол өз урпағын ҳарамланыўдан сақласын. Себеби Мен оны Өзиме ажыратып алып, мухаддес қылған Жаратқан Ийемен». Жаратқан Ийе Муўсаға және былай деди: – Харонға былай деп айт: «Келешекте әўладыңнан денесинде кемшилиги бар ҳеш бир адам аўқат сыпатында берилетуғын сыйды усыныў ушын Қудайына жақынламасын. Денесинде кемшилиги бар ҳеш бир адам қурбанлық орынға жақынламасын: соқыр, ақсақ, майып, сықылсыз, аяғы ямаса қолы сынық, бүкир, иргежейли, көзинде кемшилиги бар, қышыма жарасы бар, қотыр ҳәм жынысый қос туқым бези езилген адам. Руўханий Харонның урпағынан денесинде кемшилиги бар ҳеш бир адам Жаратқан Ийениң аўқатын, яғный Оған арналған сыйларды усыныў ушын қурбанлық орынға жақынламасын. Деген менен, ол адам Қудайына усынылған мухаддес ҳәм ең мухаддес аўқаттан жеўине болады. Бирақ ол Мухаддес бөлмедеги пердеге ҳәм қурбанлық орынға жақынламасын. Себеби оның денесинде кемшилиги бар. Ол мухаддес затларға жақынлап, оларды ҳарамламасын. Мен оларды Өзиме ажыратып алып, мухаддес қылатуғын Жаратқан Ийемен». Муўса Харон менен улларына ҳәм пүткил Израил халқына усыларды жәриялады. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Харонға ҳәм оның улларына былай деп айт: «Израил халқының Маған беретуғын мухаддес сыйларына ҳүрмет пенен қарасын, Мениң мухаддес атыма тил тийгизбесин. Мен – Жаратқан Ийемен. Егер әўладыңыздан бири Израил халқының Маған алып келген мухаддес сыйларына ҳарам ҳалда жақынласса, ол Мениң дәргайымнан жоқ қылынады. Мен – Жаратқан Ийемен. Харон урпағынан жаман тери кеселлигине дуўшар болған ямаса жынысый ағзасынан ириң ажыралып шыққан биреўи таза болмағанша, мухаддес сыйларды жемесин. Өли денеге тийгени ушын ҳарам саналған бир нәрсеге жантасқан, урығы аққан, адамды ҳарам қылатуғын жер баўырлаўшылардың бирине ямаса бир нәрседен ҳарам саналған бир адамға жантасқан руўханий кешке дейин ҳарам саналады. Ол суўға жуўынбағанша мухаддес сыйлардан жемесин. Күн батқаннан соң, ол таза саналады ҳәм мухаддес сыйлардан жеўине болады. Өйткени бул оның аўқаты болып есапланады. Ҳарам өлген ямаса жабайы ҳайўанлар тәрепинен баўызланған өликти жеп, руўханий өзин ҳарамламасын. Жаратқан Ийе – Мен боламан. Руўханийлер Мениң буйрықларыма әмел қылсын. Болмаса гүналарының жазасын тартады, буйрықларымды писент етпегени ушын өледи. Мен – оларды Өзиме ажыратып алып, мухаддес қылатуғын Жаратқан Ийемен. Руўханийдиң шаңарақ ағзаларынан болмаған басқа ҳеш ким, руўханийдиң үйинде ўақтынша жасап атырған адам болсын, хызметшиси болсын, мухаддес сыйлардан жемесин. Бирақ руўханийдиң пулға сатып алған ямаса үйинде туўылған қул ҳәм шорылары оның аўқатынан жеўине болады. Руўханийдиң қызы руўханий болмаған адамға турмысқа шықса, ол бағышлап усынылған мухаддес сыйлардан жемесин. Бирақ ол баласы болмай, жесир қалған болса ямаса күйеўинен айырылысқан болса ҳәм әкесиниң үйине қайтып келгеннен соң, қыз ўақтындағыдай үйинде жасаса, онда әкесиниң аўқатынан жеўине болады. Ал руўханийдиң шаңарағынан болмаған ҳеш бир адам оннан жемесин. Егер ким де ким билместен мухаддес сыйдан жеп қойса, ол сол сыйдың орнын толтырып, үстине бестен бир бөлегин қосып, руўханийге қайтарып берсин. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Харонға, оның улларына ҳәм пүткил Израил халқына былай деп айт: «Израил халқынан ямаса израиллылар арасында жасап атырған келгиндилерден бири Жаратқан Ийеге берген ўәдесин орынлаў ушын ямаса өз ықтыяры менен жандырылатуғын қурбанлық бермекши болса, қурбанлығының қабыл етилиўи ушын, минсиз бир еркек ири мал ямаса майда мал алып келсин. Кемшилиги бар ҳеш бир ҳайўанды қурбанлыққа усынбаңлар. Өйткени булар қабыл етилмейди. Ким де ким берген ўәдесин орынлаў ушын ямаса өз ықтыяры менен Жаратқан Ийеге татыўлық қурбанлығын бериў ушын ири мал ямаса майда мал алып келсе, оның қабыл етилиўи ушын әкелген малы минсиз болыўы тийис. Оның ҳеш қандай кемшилиги болмасын. Соқыр, майып, жарақатланған, ириңли жарасы бар, қышыма жарасы бар ямаса қотыры бар малды Жаратқан Ийеге усынбаңлар ҳәм Оған сый қылып, қурбанлық орынның үстине қоймаңлар. Ал мүшелериниң бири узын ямаса келте болған ири мал ямаса майда малды ықтыярлы түрде беретуғын қурбанлық ушын усыныўыңызға болады. Бирақ бундай малды ўәде етилген қурбанлық етип усынбаң, ол қабыл етилмейди. Туқым бези езилген, жулынып қалған ямаса кесип тасланған малды Жаратқан Ийеге усынбаңлар, елиңизде буған ҳеш қашан жол қоймаңлар. Усындай кемшилиги бар малды жат жерли адамнан алып, Қудайға аўқат сыпатында қурбанлық етип бермең. Себеби бул мал зыянланған ҳәм кемшилиги бар. Ол қабыл етилмейди». Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Бузаў, қозы ямаса ылақ жаңа туўылған ўақтында жети күн анасының қасында болсын. Сегизинши күннен баслап, оны Жаратқан Ийеге арнап қурбанлық етип берсеңиз болады. Ири ямаса майда малды туўған баласы менен бирге бир күнде шалмаңлар. Жаратқан Ийеге миннетдаршылық қурбанлығын берген ўақытта, оны қабыл етилетуғын түрде усының. Оның гөшин сол күни жеп таслаң, азанға дейин аўыстырмаң. Мен – Жаратқан Ийемен. Буйрықларыма бойсынып, оларды орынлаңлар. Мен – Жаратқан Ийемен. Мениң мухаддес атыма тил тийгизбеңлер. Израил халқы Мени мухаддес деп тән алсын. Сизлерди Өзиме ажыратып алып, мухаддес қылатуғын Жаратқан Ийемен. Қудайыңыз болыў ушын сизлерди Мысырдан алып шықтым. Мен – Жаратқан Ийемен. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил халқына былай деп айт: «Мухаддес жыйналыс деп жәрия қылынатуғын байрамларым, Жаратқан Ийеге арналған байрамлар мыналар болады: Алты күн жумыс ислең. Бирақ жетинши күн сизлер ушын толық дем алатуғын Шаббат күни ҳәм мухаддес жыйналыс күни болады. Ҳеш қандай жумыс ислемең. Қайсы жерде жасасаңыз да, Шаббат күнин Жаратқан Ийеге бағышлаң. Белгиленген ўақытта мухаддес жыйналыс деп жәрия қылатуғын Жаратқан Ийеге арналған байрамлар мыналар: Биринши айдың он төртинши күни кеште Жаратқан Ийеге арналған Қутқарылыў байрамы. Он бесинши күни Жаратқан Ийеге арналған Ашытқысыз нан байрамы болсын. Солай етип, жети күн ашытқысыз нан жең. Байрамның биринши күни мухаддес жыйналысыңыз болсын. Сол күни күнделикли жумысыңызды ислемең. Жети күн даўамында Жаратқан Ийе ушын қурбанлық бериң. Жетинши күни мухаддес жыйналыс болсын. Күнделикли жумысыңызды ислемең». Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил халқына былай деп айт: «Сизлерге беретуғын елге кирип, арпа зүрәәтин жыйнағаныңызда, жыйнаған зүрәәтиңиздиң биринши баўын руўханийге әкелип бериң. Қабыл етилиўи ушын, Шаббат күнинен кейинги күни руўханий баўды Жаратқан Ийениң алдында жоқары көтерип усынсын. Баў жоқары көтерип усынылған күни Жаратқан Ийеге бир жасар минсиз еркек тоқлыны жандырылатуғын қурбанлық етип усының. Тоқлы менен бирге ғәлле садақасы қылып, зәйтүн майы араластырылған бир эфа сапалы унның оннан екисин берсин. Бул – Жаратқан Ийеге хош ийисли сый болады. Жандырылатуғын қурбанлық пенен бирге ишимлик садақасы етип, бир ҳин шараптың төрттен бирин усының. Қудайыңызға усы садақаны алып келетуғын күнге дейин нан, қуўырмаш ҳәм жаңа пискен дән жемеңлер. Қай жерде жасасаңыз да, бул әўладлар даўамында сизлерге мәңги қағыйда болсын». «Шаббат күнинен кейинги баўды жоқары көтерип усынған күннен баслап, жети ҳәпте санаң. Жетинши Шаббаттан кейин, елиўинши күн басланғанда, Жаратқан Ийеге таза бийдай зүрәәтинен садақа әкелиң. Жасап атырған жериңизден Жаратқан Ийеге жоқары көтерип усынылатуғын садақа етип, еки нан алып келиң. Нанлар биринши зүрәәтиңизден болып, оннан еки эфа сапалы уннан ашытқы салынып жаўылсын ҳәм буны Жаратқан Ийеге усының. Нан менен бирге жандырылатуғын қурбанлық ушын, Жаратқан Ийеге бир жасардан болған минсиз жети еркек тоқлы, бир буға ҳәм еки қошқарды алып келиң. Ғәлле ҳәм ишимлик садақасы менен усынылатуғын бул қурбанлық Жаратқан Ийеге хош ийисли сый болады. Гүна қурбанлығына бир теке, татыўлық қурбанлығына бир жасардан еки тоқлы алып келиң. Руўханий еки тоқлыны биринши бийдай зүрәәтинен жабылған нан менен бирге, Жаратқан Ийениң алдында жоқары көтерип усынсын. Жаратқан Ийеге бағышланып, мухаддес болған бул қурбанлықлар руўханийлерге тийисли. Сол күнди мухаддес жыйналыс деп жәриялаңлар ҳәм күнделикли жумысларыңызды ислемеңлер. Бул жасап атырған ҳәр бир жериңизде әўладларыңыз даўамында мәңги қағыйда болсын. Жериңиздеги егинлерди жыйнағаныңызда, атызыңыздың шетине дейин орып алмаң. Түсип қалған масақларды жыйнап алмаң. Оларды жарлыларға ҳәм келгинди адамларға қалдырың. Мен – Қудайыңыз Жаратқан Ийемен». Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил халқына былай деп айт: «Жетинши айдың биринши күни дем алыс күни болсын. Сол күни кәрнай шертилип, еслеў күни белгиленсин ҳәм мухаддес жыйналыс өткерилсин. Сол күни күнделикли жумысыңызды ислемең, Жаратқан Ийеге қурбанлықлар усының». Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: «Жетинши айдың оныншы күни Гүнадан пәклениў күни. Сол күни мухаддес жыйналыс болсын ҳәм ораза тутып, Жаратқан Ийеге сый усының. Сол күни ҳеш қандай жумыс ислемең. Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында гүналарыңыздан пәкленетуғын күниңиз болады. Сол күни ораза тутпаған ҳәр бир адам өз халқы арасынан жоқ қылынады. Сол күни қандай да бир жумыс ислеген адамды өз халқы арасынан жоқ етемен. Ҳеш қандай жумыс ислемең. Бул жасап атырған ҳәр бир жериңизде әўладлар бойы мәңги қағыйда болсын. Сол күни сизлер ушын толық дем алатуғын Шаббат күни болып, ораза тутың. Айдың тоғызыншы күниниң кешинен баслап, ертеңги кешке дейин Шаббат күнин белгилең». Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил халқына былай деп айт: «Жетинши айдың он бесинши күнинен баслап, жети күн даўамында Жаратқан Ийеге арнап, Қос байрамын белгилең. Байрамның биринши күни мухаддес жыйналыс өткериң. Сол күни күнделикли жумысыңызды ислемең. Жети күн даўамында күнине бир мәрте Жаратқан Ийеге сый усының. Сегизинши күни де мухаддес жыйналыс өткериң ҳәм Жаратқан Ийеге сый усының. Бул салтанатлы жыйналыс болады. Күнделикли жумысыңызды ислемең. Мухаддес жыйналыс деп жәрия қылынатуғын Жаратқан Ийеге арналған байрамлар усылар болады. Байрамларда Жаратқан Ийеге арналған сыйларды, жандырылатуғын қурбанлықларды, ғәлле садақаларын, басқа қурбанлықларды ҳәм ишимлик садақаларын белгиленген өз күнлеринде алып келиң. Булар Жаратқан Ийениң Шаббатынан, Жаратқан Ийеге арнап алып келетуғын сыйларыңыздан, ўәде ҳәм ықтыярлы қурбанлықларыңыздан тысқары болсын. Жерлериңиздиң зүрәәтлерин жыйнап болған ўақтыңызда, жетинши айдың он бесинши күнинен баслап, жети күн даўамында Жаратқан Ийеге арнап Қос байрамын өткизиң. Байрамның биринши ҳәм сегизинши күни дем алыс күни болсын. Биринши күни мийўе ағашларыңыздың ең жақсы мийўелерин, пальма ағашының жапырақларын, мол жапырақлы теректиң талларын, дәрья бойында өсетуғын таллардың шақаларын жыйнап, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында жети күн даўамында шадланың. Буны ҳәр жылы жети күн даўамында Жаратқан Ийениң байрамы етип белгилең. Жылдың жетинши айында белгиленетуғын усы байрам әўладларыңыз даўамында мәңги қағыйда болып қалсын. Жети күн даўамында қоста жасаң. Ҳәр бир жергиликли израиллы қосларда жасасын. Сонда келешек әўладларыңыз Израил халқын Мысырдан алып шыққан ўақтымда, олардың қосларда жасағанын билип алады. Мен – Қудайыңыз Жаратқан Ийемен». Усылай етип, Муўса Израил халқына Жаратқан Ийеге арналған байрамларды жәриялады. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил халқына буйрық бер, олар шыралардың ҳәр күни түнде жанып турыўы ушын, сапалы зәйтүн майынан алып келсин. Харон Ушырасыў шатырында, Келисим сандығының алдындағы пердениң сыртында шыралардың кештен таңға дейин Мениң алдымда сөнбей жанып турыўын тәмийинлесин. Бул әўладларыңыз даўамында мәңги қағыйда болсын. Харон сап алтыннан исленген шыра қойғыштың үстине шыраларды орнатсын. Шыралар Жаратқан Ийениң алдында ҳәмме ўақытта үзликсиз жанып турсын. – Сапалы уннан он еки шөрек нан жап. Ҳәр бир нан оннан еки эфа муғдарындағы уннан жабылсын. Оларды Жаратқан Ийениң алдындағы сап алтыннан исленген столға алтаў-алтаўдан еки жерге үсти-үстине қой. Булардың қасына таза хош ийисли шайырдан қойып шық. Бул хош ийисли шайыр нанның орнына толық садақаның белгиси етип, Жаратқан Ийеге усынылады. Ҳәр Шаббат күни бул нанлар Жаратқан Ийениң алдына қойылсын. Бул Израил халқының мәңги ўазыйпасы болсын. Нанлар Харонға ҳәм оның улларына тийисли, олар нанларды мухаддес жерде жесин. Өйткени бул Жаратқан Ийеге берилетуғын сыйлардың жүдә мухаддес бөлеги болып, олардың мәңги пайы болады. Бир күни анасы израиллы, әкеси мысырлы болған бир адам ордада израиллы бир адам менен жәнжеллесип қалды. Израиллы ҳаялдың улы Жаратқан Ийеге тил тийгизип, нәлет айтты. Сонда оны Муўсаның алдына алып келди. Сол жигиттиң анасы Дан урыўынан болған Дибрийдиң қызы Шеломит еди. Сол адамды қамаққа алып, Жаратқан Ийениң ҳүкимин күтти. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Оны орданың сыртына алып шығың. Ол айтқан нәлетти еситкен ҳәр бир адам қолларын сол адамның басына қойсын ҳәм пүткил жәмийет оны тас боран қылсын. Израил халқына былай деп айт: «Ким де ким Қудайын нәлетлесе, гүнасының жазасын тартады, яғный Жаратқан Ийеге тил тийгизген адам сөзсиз өлтириледи. Пүткил жәмийет оны тас боран қылсын. Жаратқан Ийеге тил тийгизген адамның келгинди ямаса жергиликли адам болыўына қарамастан, ол өлтирилсин. Адам өлтирген ҳәр бир адам сөзсиз өлтирилсин. Басқа биреўдиң малын өлтирген адам орнына бир мал берип, алған жанының орнын жан менен өтесин. Ким де ким жанындағы адамды жарақатласа, оған да сондай жарақат жеткизилиўи керек. Сыныққа сынық, көзге көз, тиске тис. Яғный басқаны қалай жарақатлаған болса, өзи де солай жарақатлансын. Мал өлтирген адам малдың қунын төлесин, адам өлтирген болса, өлтирилсин. Келгинди адам ушын да, жергиликли адам ушын да бирдей нызам қолланылады. Мен – Қудайыңыз Жаратқан Ийемен». Муўса буларды Израил халқына айтып болғаннан соң, халық Жаратқан Ийеге тил тийгизген адамды орданың сыртына алып шықты да, оны тас боран қылып өлтирди. Солай етип, Израил халқы Жаратқан Ийениң Муўсаға берген буйрығын орынлады. Жаратқан Ийе Синай таўында Муўсаға былай деди: – Израил халқына былай деп айт: «Мен сизлерге берип атырған елге киргениңизде, Жаратқан Ийениң ҳүрметине ҳәр жетинши жылы жерге егин екпей, дем алыс бериң. Алты жыл атызларыңызға егин егиңлер, жүзимлердиң шақаларын путап, өнимлерин жыйнаңлар. Бирақ жетинши жылы жер ушын дем алыс жылы, яғный Жаратқан Ийеге арналған Шаббат жылы болсын. Атызларға егин екпеңлер, жүзимзарларыңызды путамаңлар. Өзлигинен өсип шыққан ҳасылды орып, шақалары путаланбаған жүзимлерди сақлап қойыў ушын, жыйнап алмаңлар. Жер толығы менен бир жыл дем алсын. Дем алыс жылында өзлигинен өсип шыққан ҳәр қандай жердиң өниминиң өзи сизлер ушын, қул ҳәм шорыларыңыз, жалланба хызметшилер ҳәм араңызда жасап атырған келгиндилер ушын аўқат болады. Жерде өсип шыққан ҳасыллар малларыңызға да, жабайы ҳайўанларға да азық болады». «Жети жылда бир мәрте белгиленетуғын Шаббат жылының жети мәрте өтиўин бақлаң. Шаббат жылы жети мәрте өткенде, барлығы болып қырық тоғыз жыл болады. Кейинги жылдың жетинши айының оныншы күни, яғный Гүнадан пәклениў күни пүткил ел бойлап қатты даўыслап кәрнай шертилсин. Усы елиўинши жылды мухаддес деп санаңлар ҳәм пүткил ел халқы ушын азатлық жәриялаңлар. Усы жыл сизлер ушын Қутлы жыл болады. Ҳәр бир адам өзиниң жер мүлкин қайтарып алсын ҳәм қул болған ҳәр бир адам азат болып, өз тийресине қайтсын. Елиўинши жыл сизлер ушын Қутлы жыл болсын. Усы жылы егин екпеңлер, өзи өсип шыққан егинлерди орып алып, сақламаңлар, шақасы путаланбаған жүзимлерди жыйнамаңлар. Өйткени усы жыл Қутлы жыл ҳәм бул сизлер ушын мухаддес болсын. Тек атыздан туўрыдан-туўры алынған зүрәәтти жеңлер. Қутлы жылы ҳәр бир адам өзиниң жер мүлкин қайтарып алсын. Егер бир адамға жер сататуғын болсаң ямаса оннан жер сатып алатуғын болсаң, бир-бириңизге наҳақлық қылмаң. Жердиң баҳасы кейинги Қутлы жылға шекемги жердиң жетистиретуғын зүрәәти бойынша баҳалансын. Егер алдында еле көп жыл болса, баҳасы артсын, ал азғантай жыл қалған болса, онда баҳасы түсирилсин. Себеби саған атызды емес, ал оның зүрәәтиниң муғдарын сатады. Бир-бириңизге наҳақлық қылмаңлар, Қудайыңыздан қорқыңлар. Мен – Қудайыңыз Жаратқан Ийемен. Қағыйдаларыма әмел қылып, нызамларыма бойсынсаңыз, сонда елиңизде тынышлық ишинде жасайсызлар. Жер өз зүрәәтин берип, сизлер тоясызлар ҳәм ол жерде тынышлық ишинде жасайсызлар. Сизлер: „Жетинши жылы жеримизге егин екпесек, зүрәәтимизди жыйнамасақ, онда не ишип-жеймиз?“ – деп сораўыңыз мүмкин. Мен алтыншы жылы сизлерге сондай берекет жиберемен, жер сизлер ушын үш жыллық зүрәәт беретуғын болады. Сегизинши жылы жерлериңизге егин еккениңизде де, тоғызыншы жылы зүрәәтиңизди жыйнайман дегенше, сол алтыншы жылы жыйнаған зүрәәтиңизден жейсизлер. Жериңиз пүткиллей меншикке сатылмасын. Өйткени олар Маған тийисли. Ал сизлер бул жерге келгинди ҳәм жат жерлисизлер. Жерин сатқан адамға өзиниң жерин қайтарып сатып алыўына жол қойыңлар. Егер туўысқанларыңыздан бири гедейленип, жериниң бир бөлегин сатып жиберген болса, оның ең жақын әмеңгери келип, жерди қайтарып сатып алсын. Жерин сатып алатуғын әмеңгери болмаса, онда ол адам жағдайы жақсыланып, жетерли пул жыйнаса, жерди сатқаннан кейинги жыллардың ҳәм Қутлы жылға дейинги жыллардың зүрәәтиниң баҳасын есаплап, жерди сатып алған адамға төлесин. Соннан кейин, ол өз жерине өзи ийелик қылсын. Ал оның жерин қайтарып сатып алатуғын пулы болмаса, жер Қутлы жылға дейин сатып алған адамға тийисли болып турады. Сол жылы жер сатып алған адамнан алынып, сатқан адам өз жерине қайтадан ийелик қылсын. Егер ким де ким дийўал менен қоршалған қала ишиндеги үйин сатса, сатқан адам бир жылға дейин үйин қайтарып сатып алыў ҳуқықына ийе болады. Егер ол үйин бир жыл ишинде қайтарып сатып ала алмаса, онда үй сатып алған адамның мүлкине айланып, ол ҳәм оның нәсили үйдиң мәңги ийеси болып қалады. Қутлы жылда да үй жаңа ийесиниң қолынан қайтарып алынбайды. Ал дийўал менен қоршалмаған аўыллардағы үйлер атызлар сыяқлы есаплансын. Бундай үйлерди алдынғы ийеси қайтарып сатып алыў ҳуқықына ийе болады, Қутлы жылда үйди сатып алған адам оны қайтарып бериўи тийис. Ал лебийлилер өзлерине тийисли қалаларда сатқан үйлерин ҳәмме ўақытта қайтарып сатып алыў ҳуқықына ийе болсын. Лебийлилер қайтарып сатып алатуғын усындай мүликлер, яғный лебийлилерге тийисли болған қалалардағы сатылған ҳәр бир үйлер Қутлы жылда өз ийесине қайтарып берилсин. Себеби қалалардағы лебийлилердиң үйлери Израил халқының арасындағы олардың мүлки болып есапланады. Олардың қалаларының әтирапындағы жайлаўлар болса, улыўма сатылмасын. Өйткени булар олардың мәңгилик мүлки». «Егер бир туўысқаныңыз жарлыланып, мүтәж аўҳалға түсип қалса, оған жәрдем бериң. Ол сизлердиң араңызда келгинди ямаса жат жерли сыяқлы жасасын. Ол адамнан пул ҳәм аўқат ушын үстеме өндирип алмаң. Қудайдан қорқың, туўысқаныңыздың араңызда жасаўына жол қойың. Оған үстеме берип, пул өндирмең ҳәм аўқатты өзиңизге кирис қылыў ушын бермеңлер. Мен Қанан елин сизлерге бериў ушын ҳәм Қудайыңыз болыў ушын, сизлерди Мысырдан шығарып алған Қудайыңыз Жаратқан Ийемен. Егер араңызда жасап атырған израиллы бир туўысқаныңыз жарлыланып қалса ҳәм ол қул сыпатында саған сатылса, оны қулдай етип жумсамаң. Оған үйиңиздеги жалланба жумысшы ямаса келгинди сыяқлы қатнаста болың. Ол саған Қутлы жылға дейин хызмет қылсын. Қутлы жылда балалары менен бирге азат болсын. Олар өз тийресине, ата-бабаларының жер мүлкине қайтсын. Себеби израиллылар Мениң Мысырдан шығарып алған қулларым болады. Сонлықтан олар қул сыяқлы сатылмасын. Оған хожайынлық қылып, қатал қатнаста болмаң. Қудайыңыздан қорқың. Қулларыңыз ҳәм шорыларыңыз әтирапыңыздағы халықлардан болсын. Қул ҳәм шорыны олардың арасынан сатып алыўыңызға болады. Және де, араңызда жасап атырған келгиндилердиң балаларын сатып алып, оларға хожайын бола аласызлар. Оларды мийрас қылып, балаларыңызға қалдырып кете аласызлар. Олар өмир бойы сизлерге қул болады. Бирақ израиллы туўысқанларыңыздың бирине хожайынлық қылып, қатал қатнаста болмаң. Араңызда жасап атырған келгинди ямаса жат жерли бир адам байып кетип, гедейленген бир израиллы туўысқаныңыз оған ямаса оның урпақларынан бирине қул сыпатында сатылса, израиллы адам қуны төленип, азат болыў ҳуқықына ийе болады. Оның ағайин-туўғанларының бири оның қунын төлеп, азат қылсын. Сондай-ақ әкесиниң ағасы, аталас туўысқаны ямаса жақын ағайинлериниң бири оны қайтарып сатып алып, оны азат қылыўы мүмкин. Ямаса өзи жетерли пул топласа, өзиниң азатлығын қайтарып алыўына болады. Ол хожайыны менен есапласыўы керек. Өзин сатқан жылдан Қутлы жылға дейинги жылларды есапласын. Азатлығының қуны қалған жыллардың саны бойынша бир жумысшының күнлик ис ҳақысының есабы бойынша төленсин. Егер де Қутлы жылға көп жыллар қалса, онда азатлық қунын өзи сатылған баҳаға тийкарланып төлесин. Егер Қутлы жылға азғантай жыл қалса, онда усы бойынша есапласып, өзиниң азатлық қунын төлесин. Ол хожайынының қасында бир жылға жалланған жумысшы сыяқлы болып жасаўы керек. Хожайынының оған қатал қатнаста болыўына жол қойма. Егер сатылған туўысқаныңыз усы жоллар менен азат бола алмаса, Қутлы жылда балалары менен бирге азат етилсин. Өйткени израиллылар Мениң қулларым, Мысырдан Өзим шығарып алған қулларым болады. Мен – Қудайыңыз Жаратқан Ийемен». «Өзлериңизге жалған қудайлардың мүсинлерин ислемеңлер, кийели тасларды ямаса ойып исленген тасларды орнатпаңлар. Себеби Мен – Қудайыңыз Жаратқан Ийемен. Мениң Шаббатыма әмел қылың, Мухаддес мәканыма ҳүрмет көрсетиң. Мен – Жаратқан Ийемен. Егер қағыйдаларым бойынша жасап, буйрықларымды дыққат пенен орынлап жүрсеңиз, жаўынды өз ўақтында жаўдыраман. Жер өз зүрәәтин, мийўе ағашлар өз мийўелерин береди. Зүрәәтиңиз соншелли мол болғанлықтан, жүзим жыйнайтуғын ўақытқа дейин қырман айдайсызлар, егис ўақтына дейин жүзим жыйнайсызлар. Азық-аўқатыңыз көп болады ҳәм елиңизде қәўипсиз жасайсызлар. Елиңизде тынышлық сақлайман, тыныш жатып-турасызлар, ҳеш ким сизлерди қорқыта алмайды. Жыртқыш ҳайўанларды жериңизден қуўып шығараман. Жериңиз саўаш себепли ўайран болмайды. Душпанларыңызды қуўасызлар, олар сизлердиң қылышларыңыздың соққысынан алдыңызда жерге қулайды. Бесеўиңиз жүз адамды, жүзиңиз он мың адамды қуўатуғын боласызлар. Душпанларыңызды қылыштан өткерип, жеңиске ерисесизлер. Сизлерге Өз нәзеримди саламан, сизлерди өсип-өндирип, көбейтемен. Сизлер менен дүзген келисимиме садық қаламан. Бурынғы зүрәәтиңизди жеп таўыса алмайсызлар. Жаңадан алған зүрәәтиңизге орын босатыў ушын бурынғы зүрәәтиңизди шығарып таслайтуғын боласызлар. Мәкан жайымды сизлердиң араңызға қураман, сизлерден жеркенип, жүз бурмайман. Сизлердиң араңызда жасайтуғын Қудайыңыз боламан. Сизлер де Мениң халқым боласызлар. Мен сизлерди Мысыр елиндеги қуллықтан қутқарған Қудайыңыз Жаратқан Ийемен. Мойынтырығыңызды сындырып тасладым ҳәм басларыңызды көтерип жүриўге мүмкиншилик бердим». «Бирақ Маған қулақ аспай, пүткил буйрықларымды орынламасаңыз, жазаланасызлар. Қағыйдаларымнан жүз бурып, нызамларымнан жеркенип, буйрықларыма бойсынбасаңыз ҳәм келисимимди бузсаңыз, онда сизлерге мынадай жаза жиберемен: үстиңизге қорқыныш дөндиремен. Өкпе кеселлиги ҳәм ысытпа көзлериңиздиң нурын сөндирип, жаныңызды кемиреди. Туқымды босқа егетуғын боласызлар, себеби зүрәәтиңизди душпанларыңыз жейтуғын болады. Сизлерге Өзим қарсы шығаман. Душпанларыңыз сизлердиң үстиңизден жеңиске ериседи. Сизлерди жек көретуғынлар сизлерге ҳүкимдарлық қылады ҳәм изиңизден ҳеш ким қуўмаса да, қашатуғын боласызлар. Егер буларға да қарамай, Маған қулақ салмасаңыз, гүналарыңыздың жазасын жети есе арттыраман. Қайсар менменлигиңизди жоқ қыламан. Аспаныңызды темир сыяқлы, жериңизди қола сыяқлы қыламан. Күшиңизди босқа сарплайсызлар, жериңиз өз зүрәәтин, мийўе ағашларыңыз мийўесин бермейтуғын болады. Егер буннан кейин де қарсы шығыўды даўам етсеңиз, Маған қулақ салыўды қәлемесеңиз, гүналарыңыздың жазасын жети есеге арттыраман. Сизлерге қарсы жабайы ҳайўанларды жиберемен. Олар сизлерди балаларыңыздан айырып, малларыңызды қырып таслайды. Сонда сизлердиң саныңыз азайып, жолларыңыз босап қалады. Буның менен де туўры жолға түспей, Маған қарсы шығыўды даўам етсеңиз, Мен де сизлерге қарсы шығып, гүналарыңыз ушын сизлерди жети есе жазалайман. Келисимимди бузғаныңыз ушын басыңызға саўаш дөндирип, жазалайман. Қалаларыңызға шегинип, тығылсаңыз, араңызға иллет жиберемен ҳәм сизлерди душпаныңызға тәслим қыламан. Бир тислем нанға зар қыламан. Сонда он ҳаял нанларын бир тандырда жабатуғын болады. Наныңыз аз-аздан, өлшеп берилетуғын болады. Сизлер буны жегениңиз бенен де, буған тоймайсызлар. Булардан кейин де Маған және қулақ салмай, Маған қарсы шықсаңыз, онда Мен де ғәзеп пенен сизлерге қарсы шығаман ҳәм гүналарыңыздың жазасын жети есеге көбейтемен. Ашлық себепли ул-қызларыңыздың денесин жейтуғын боласызлар. Табынатуғын орынларыңызды қулатып, түтетки түтетилетуғын орынларыңызды жоқ қыламан. Өликлериңизди жансыз бутларыңызға қосып үйемен, сизлерден жеркенетуғын боламан. Қалаларыңызды ўайран қылып, мухаддес орынларыңызды бузып таслайман. Маған усынған хош ийисли садақаларыңызды қабыл етпеймен. Елиңизди ўайран қыламан, ол жерге жайласатуғын душпанларыңыз бул аўҳалға қатты таң қалысатуғын болады. Сизлерди болса, басқа халықлардың арасына тарқатып жиберип, қылышым менен сизлердиң изиңизге түсип аламан. Елиңиз босап қалады, қалаларыңыз ўайран болады. Сизлер душпанларыңыздың елинде жасап атырғаныңызда, жериңиз босап қалады. Сол ўақытлары Шаббат жылларының орнын толтырып, дем алады. Жериңиз ўайран болып, босап қалған ўақытта дем алады. Себеби сизлер елиңизде жасап атырған ўақтыңызда, Шаббат жыллары жериңизге дем бермеген едиңиз. Душпанларыңыздың жерлеринде аман қалғанларыңыздың жүрегине сондай бир қорқыныш саламан, ҳәттеки, жапырақтың сытырлысынан да қылыштан қашқандай болып қашасызлар. Сизлердиң изиңизден ҳеш ким түспесе де, қашып, жығыласызлар. Сизлерди ҳеш ким қуўмаса да, қылыштан қашқандай болып, бир-бириңизге сүрнигип жығыласызлар. Душпанларыңызға қарсы тура алмайсызлар. Солай етип, басқа халықлардың арасында жоқ боласызлар. Душпанларыңыздың жерлери сизлерди жутып жибереди. Аман қалғанларыңыз болса, душпан жерлеринде өзлериңиздиң ҳәм ата-бабаларыңыздың гүналары себепли димарыңыз қурып, азап шегесизлер. Бирақ сизлер өзлериңиздиң ҳәм ата-бабаларыңыздың гүналарын, Маған қыянет еткенлериңизди ҳәм Маған қарсы ислеген ислериңизди тән аласызлар. Себеби гүналарыңыз себепли сизлерге қарсы шығып, душпанларыңыздың жерине алып бараман. Енди тас жүреклериңизди жумсартып, айыпларыңыздың жазасын өтейсизлер. Сонда Мен де Яқып, Ысақ ҳәм Ибрайым менен дүзген келисимимди ҳәм сизлерге ўәде қылып берген жерди еслеймен. Ел ўайран болып, босап қалған ўақытлары Шаббат жылларының орнын толтырып, дем алады. Сизлер ислеген гүналарыңыздың жаза мүддетин өтейсизлер, өйткени сизлер нызамларымнан бас тартып, қағыйдаларымнан жеркендиңиз. Буларға қарамай, Мен душпан жерлеринде болған сизлерден бас тартпайман, сизлерден жеркенип, толығы менен қырып тасламайман. Сизлер менен дүзген келисимимди бузбайман. Себеби Мен сизлердиң Қудайыңыз Жаратқан Ийемен. Қудайыңыз болыў ушын, басқа халықлардың көз алдында Мысырдан алып шыққан ата-бабаларыңыз бенен дүзген келисимимди сизлер ушын еслеймен. Мен – Жаратқан Ийемен». Жаратқан Ийениң Синай таўында Муўса арқалы Израил халқына берген қағыйдалары, нызамлары ҳәм көрсетпелери усылардан ибарат еди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил халқына былай деп айт: «Егер ким де ким бир адамды Жаратқан Ийеге бағышлаўға ўәде берсе, сол адамның қуны ушын берилетуғын төлеми төмендегидей мөлшерде болсын. Бул төлемниң қуны мынадай болады: жигирма жастан алпыс жасқа дейинги ер адамлар ушын Мухаддес орын өлшеми менен елиў шекел гүмис, ал ҳаяллар ушын отыз шекел гүмис. Бес жастан жигирма жасқа дейинги ер адамлар ушын жигирма шекел, ал ҳаял-қызлар ушын он шекел. Бир айлық бөпеден бес жасқа дейин болған ер балалар ушын бес, қызлар ушын үш шекел гүмис. Егер алпыс ямаса оннан жоқары жаста болса, онда еркеклер ушын он бес шекел гүмис, ал ҳаяллар ушын он шекел гүмис төленсин. Егер ўәде берген адам жарлы болып, белгиленген баҳаны төлеўге шамасы келмесе, бағышланған адамды руўханийге алып барсын. Руўханий ўәде берген адамның жағдайына қарай, баҳа белгилесин. Егер Жаратқан Ийеге ўәде қылынған мал қурбанлыққа шалыўға болатуғын мал болса, ол Жаратқан Ийеге бағышланған мухаддес болып есапланады. Ўәде қылған адам Жаратқан Ийеге бағышлаған малын жақсысының орнына жаманын ямаса жаманының орнына жақсысын алмастырмасын. Егер ол малды алмастырса, алмастырылған мал менен екеўи де Қудайға тийисли болып, мухаддес саналады. Егер Жаратқан Ийеге арнап әкелинген сый ҳарам саналған маллардан болса, оны руўханийге алып барсын. Руўханий малдың жақсы-жаманына қарап, баҳа белгилесин ҳәм оның баҳасы солай қалсын. Егер ийеси малды қайтарып сатып алыўды қәлесе, руўханий тәрепинен белгиленген баҳаның үстине бестен бир бөлегин қосып төлесин. Егер бир адам өзиниң үйин сый қылып, Жаратқан Ийеге бағышласа, руўханий үйдиң жақсы-жаманына қарап, оның баҳасын белгилесин. Руўханий үйге қандай баҳа белгилесе, үйдиң баҳасы сондай болады. Егер сол адам бағышлаған үйин қайтарып сатып алыўды қәлесе, руўханийдиң белгилеген баҳасының үстине бестен бир бөлегин қосып төлесин. Сонда үй қайтадан өзиники болып қалады. Егер бир адам бабасынан қалған мийрас атызының бир бөлегин Жаратқан Ийеге бағышлаўды қәлесе, атызға егилетуғын туқымның муғдары бойынша баҳасы белгиленсин. Бир хомер арпа туқымы егилетуғын атыздың баҳасы елиў шекел гүмис болады. Егер атыз Қутлы жылда бағышланса, буның баҳасы белгиленген толық баҳа бойынша қалсын. Егер атыз Қутлы жылдан соң бағышланса, руўханий кейинги Қутлы жылға дейин қалған жыллардың саны бойынша атыздың баҳасын белгилесин. Атыздың баҳасы соған сәйкес төмен болады. Егер сол адам атызын қайтарып алыўды қәлесе, ол атызға белгиленген баҳаның үстине бестен бир бөлегин қосып төлесин. Сонда атыз және өзиники болып қалады. Бирақ сол адам атызды өзине қайтарып сатып алмаса ҳәм атыз басқа биреўге сатылған болса, онда атыздың ийеси атызды өзине қайтарып сатып ала алмайды. Атыз Қутлы жылға дейин турса, онда бул Жаратқан Ийеге бағышланған болып, мухаддес саналады ҳәм атыз руўханийлерге тийисли болып қалады. Егер бир адам сатып алған, яғный бабасынан мийрас болмаған атызын Жаратқан Ийеге бағышласа, руўханий Қутлы жылға дейин қалған жыллар бойынша оның баҳасын белгилесин. Ол адам белгиленген баҳаны сол күни-ақ төлесин ҳәм төлем Жаратқан Ийеге тийисли болып, мухаддес саналады. Кейинги Қутлы жылда атыз биринши ийесине қайтарып берилсин. Ҳәр бир белгиленген баҳа Мухаддес орынның шекели бойынша белгиленсин. Бир шекел жигирма герадан ибарат. Ири ҳәм майда малларыңыздың биринши туўылған төллери Жаратқан Ийеники болып, олардың ҳеш қайсысын Жаратқан Ийеге бағышламаң. Себеби ол Жаратқан Ийеге тийисли. Бирақ биринши туўылған мал ҳарам саналған маллардан болса, ол ушын руўханийдиң белгилеген баҳасын ҳәм оның үстине бестен бир бөлегин қосып төлеп, малды қайтарып алыўына болады. Егер ол қайтарып алынбаса, онда мал белгиленген баҳаға басқа биреўге сатылады. Жаратқан Ийеге толығы менен бағышланған адам, мал ҳәм мийрастан қалған атыздың ҳеш бири сатылмасын ҳәм қайтарып алынбасын. Өйткени Жаратқан Ийеге толығы менен бағышланған ҳәр бир нәрсе Жаратқан Ийеге тийисли болып, жүдә мухаддес саналады. Өлимге тапсырылған адам ақшаға қайтарып сатып алынбасын, ол сөзсиз өлтирилсин. Жердиң зүрәәти болсын, мийўе ағаштың жемиси болсын, жерден өнип шығатуғын ҳәр бир зүрәәттиң оннан бири Жаратқан Ийеге тийисли. Булар Жаратқан Ийеге тийисли болып, мухаддес саналады. Егер бир адам оннан бириниң бир бөлегин қайтарып алыўды қәлесе, онда ол баҳасының үстине бестен бир бөлегин қосып төлеўи тийис. Барлық ири ҳәм майда маллардың оннан бирине келсек, шопанның таяғының астынан өткен ҳәр бир оныншы мал Жаратқан Ийеге тийисли болып, мухаддес саналады. Ҳеш ким малларды жақсы ҳәм жаман деп айырып, бир-бири менен алмастырмасын. Егер де мал алмастырылса, онда еки мал да мухаддес саналады ҳәм оны қайтарып сатып алыўға болмайды». Жаратқан Ийениң Синай таўында Израил халқына Муўса арқалы берген буйрықлары усылар еди. Израиллылар Мысырдан шыққаннан кейинги екинши жылдың екинши айының биринши күни Жаратқан Ийе Синай шөлинде, Ушырасыў шатырында Муўсаға былай деди: Сизлерге жәрдем бериўи ушын жаныңызда ҳәр бир урыўдан бир адамнан болсын. Олар әўлад басшыларынан болсын. Сизлерге жәрдем беретуғын адамлардың атлары мыналар: Рубен урыўынан Шедеур улы Элисур, Шимон урыўынан Суришаддай улы Шелумиел, Яҳуда урыўынан Амминадаб улы Нахшон, Иссахар урыўынан Суар улы Нетанел, Зебулон урыўынан Хелон улы Элиаб, Юсуп урпағынан болған Эфрайым урыўынан Аммиҳуд улы Элишама, Юсуп урпағынан болған Менашше урыўынан Педасур улы Гамалиел, Бенямин урыўынан Гидоний улы Абидан, Дан урыўынан Аммишаддай улы Ахиезер, Ашер урыўынан Охран улы Пагиел, Гад урыўынан Деўел улы Элясаф, Нафталий урыўынан Энан улы Ахира. Халық арасынан таңлап алынған бул адамлар өз урыўының көсемлери болып, Израилдың тийре басшылары еди. Муўса менен Харон атлары аталған усы адамларды шақыртып алды. Муўса, Харон ҳәм Израилдың он еки урыўының көсемлери тәрепинен дизимге алынғанлар усылар еди. Ҳәр бир көсем өз урыўының ўәкили еди. Израилда жигирма ҳәм оннан жоқары жастағы урысқа жарамлы барлық израиллылар өзлериниң әўладлары бойынша есапқа алынды. Есапқа алынғанлардың барлығы 603 550 адам болды. Бирақ Лебий урыўы басқалар менен бирге дизимге алынбады. Себеби Жаратқан Ийе Муўсаға былай деген еди: «Тек Лебий урыўының есабын алма ҳәм оларды басқа израиллылар менен бирге дизимге киргизбе. Лебийлилерди ишинде буйрықлар жазылған еки тас турған Мухаддес шатырға, оған тийисли ҳәр бир буйым ҳәм затларға жуўапкер қылып қой. Олар Шатырды ҳәм оның барлық буйымларын көтерип алып жүрсин ҳәм абайлап қарап жүрсин. Оның дөгерегине өз шатырларын қурсын. Мухаддес шатыр көширилгенде, оны лебийлилер жыйнасын, тоқтаған ўақытта да, оны лебийлилер қурсын. Лебийлилерден басқа Шатырға жақынласқан ҳәр бир адам өлтирилсин. Израиллылар бөлимлерге бөлинип, шатырларын қурсын. Ҳәр бир адам өз ордасында ҳәм өз байрағы астында орналассын. Ал Израил жәмийети Жаратқан Ийениң ғәзебине ушырамаўы ушын, лебийлилер буйрықлар қойылған Шатырдың дөгерегине өз шатырларын қурсын ҳәм оны қараўылласын». Израиллылар булардың барлығын Жаратқан Ийе Муўсаға қалай буйырған болса, анық сондай етип орынлады. Жаратқан Ийе Муўса ҳәм Харонға былай деди: – Израиллылардың ҳәр бири өз әўладының белгиси болған байрақларының астында орналассын. Олар өз шатырларын Ушырасыў шатырының дөгерегине, оннан бираз қашықлаў жерге тиксин. Ушырасыў шатырының күншығыс тәрепинде орналасатуғын урыўлар Яҳуда ордасының байрағы астында бөлимлерге бөлинип орналассын. Яҳуда урыўының көсеми Амминадаб улы Нахшон. Оның дизимнен өткен ләшкерлериниң саны 74 600. Оның қасына Иссахар урыўы шатырларын тиксин. Иссахар урыўының көсеми Суар улы Нетанел. Оның дизимнен өткен ләшкерлериниң саны 54 400. Зебулон урыўы да Яҳуда урыўының жанына шатырларын тиксин. Зебулон урыўының көсеми Хелон улы Элиаб. Оның дизимнен өткен ләшкерлериниң саны 57 400. Яҳуда ордасының есабына кирген бөлимлердеги барлық ләшкерлердиң саны 186 400. Жолға шыққанда, усы үш урыўдан ибарат болған бөлим биринши болып алдында жүрсин. Ушырасыў шатырының қубла тәрепинде орналасатуғын урыўлар Рубен ордасының байрағы астында бөлимлерге бөлинип орналассын. Рубен урыўының көсеми Шедеур улы Элисур. Оның дизимнен өткен ләшкерлериниң саны 46 500. Оның қасына Шимон урыўы өз шатырларын тиксин. Шимон урыўының көсеми Суришаддай улы Шелумиел. Оның дизимнен өткен ләшкерлериниң саны 59 300. Гад урыўы да Рубен урыўының жанына өз шатырларын тиксин. Гад урыўының көсеми Деўел улы Элясаф. Оның дизимнен өткен ләшкерлериниң саны 45 650. Рубен ордасының есабына кирген бөлимлердеги барлық ләшкерлердиң саны 151 450. Жолға шыққанда, усы үш урыўдан ибарат болған бөлим екинши болып жүрсин. Алдынғы еки орда менен кейинги еки орданың ортасында Ушырасыў шатыры ҳәм лебийлилердиң ордасы жолға шықсын. Ҳәр бир урыўдың орналасыў тәртиби қандай болса, жолға шыққанда да сондай болсын. Ҳәр бири өз байрағы астында өз орнында жүрсин. Ушырасыў шатырының батыс тәрепинде орналасатуғын урыўлар Эфрайым ордасының байрағы астында бөлимлерге бөлинип орналассын. Эфрайым урыўының көсеми Аммиҳуд улы Элишама. Оның дизимнен өткен ләшкерлериниң саны 40 500. Оның қасына Менашше урыўы өз шатырларын тиксин. Менашше урыўының көсеми Педасур улы Гамалиел. Оның дизимнен өткен ләшкерлериниң саны 32 200. Бенямин урыўы да Эфрайым урыўының жанына өз шатырларын тиксин. Бенямин урыўының көсеми Гидоний улы Абидан. Оның дизимнен өткен ләшкерлериниң саны 35 400. Эфрайым ордасының есабына кирген бөлимлердеги барлық ләшкерлердиң саны 108 100. Үшинши болып усылар жолға шықсын. Ушырасыў шатырының арқа тәрепинде орналасатуғын урыўлар Дан урыўының байрағы астында бөлимлерге бөлинип орналассын. Дан урыўының көсеми Аммишаддай улы Ахиезер. Оның дизимнен өткен ләшкерлериниң саны 62 700. Оның қасына Ашер урыўы өз шатырларын тиксин. Ашер урыўының көсеми Охран улы Пагиел. Оның дизимнен өткен ләшкерлериниң саны 41 500. Нафталий урыўы да Дан урыўының жанына өз шатырларын тиксин. Нафталий урыўының көсеми Энан улы Ахира. Оның дизимнен өткен ләшкерлериниң саны 53 400. Дан ордасының есабына кирген барлық ләшкерлердиң саны 157 600. Олар өз байрақлары астында ең ақырында жолға шықсын. Солай етип, өз әўладлары бойынша есаптан өткен пүткил Израил халқы усылар еди. Ҳәр бир орданың бөлимлерге бөлинип, есаптан өткен барлық ләшкерлердиң саны 603 550. Жаратқан Ийениң Муўсаға берген буйрығы бойынша Лебий урыўы басқа израиллылар менен бирге есаптан өткерилмеди. Солай етип, израиллылар Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырғанындай етип иследи. Олар өз байрақлары астында ордаларын қурды. Олардың ҳәр бири тийре ҳәм әўладлары бойынша орналасып, сол тәртипте жолға шығатуғын еди. Жаратқан Ийе Синай таўында Муўса менен сөйлескенде, Харон менен Муўсаның урпақлары мыналардан ибарат еди: Харонның уллары: туңғышы Надаб, оннан кейингиси Абиҳу, Элазар ҳәм Итамар. Май қуйылып, руўханийлик хызметке тайынланған Харонның уллары усылар еди. Бирақ Надаб пенен Абиҳу Синай шөлинде Жаратқан Ийениң алдында буйырылмаған от усынғаны ушын өлген еди. Олардың екеўи де перзентсиз еди. Сонлықтан Элазар менен Итамар әкеси Харонның қасында руўханийлик хызметин атқарды. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Руўханий Харонға жәрдем бериўи ушын Лебий урыўын шақырып, оларды хызметке қой. Олар Харон ҳәм пүткил жәмийет ушын Ушырасыў шатырында қараўыллық қылсын ҳәм ондағы барлық хызметти алып барсын. Олар израиллылар ушын Ушырасыў шатырында хызмет қылып, ондағы барлық буйымларға жуўапкер болсын. Лебийлилерди Харон ҳәм оның улларының хызметине тапсыр. Лебийлилер Израил халқының ишинде пүткиллей Харонның хызметине арналады. Руўханийлик хызметин атқарыўы ушын Харон менен улларын хызметке қой. Олардан басқа Мухаддес орынға жақынлаған ҳәр бир адам өлтирилсин. Жаратқан Ийе Муўсаға және былай деди: – Мине, Израил халқының қарыннан биринши шыққан улларының орнына лебийлилерди таңладым. Олар Маған тийисли. Өйткени барлық туңғышлар Маған тийисли. Мен Мысырда туңғышлардың ҳәммесин жоқ қылған күни, Израилдың барлық туңғышларын – адамның туңғышын, ҳайўанның биринши төлин Өзиме айырып алдым. Олар Маған тийисли. Себеби Мен – Жаратқан Ийемен. Жаратқан Ийе Муўсаға Синай шөлинде былай деди: – Лебий урыўын санақтан өткиз. Бир айлық ҳәм оннан жоқары жастағы барлық ер адамларды әўладлары ҳәм тийрелери бойынша есаплап шық. Солай етип, Муўса Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша оларды санап шықты. Лебийдиң улларының атлары мыналар: Гершон, Қоҳат ҳәм Мерарий. Гершонның тийре басшылары болған уллары мыналар: Либний ҳәм Шимей. Қоҳаттың тийре басшылары болған уллары: Амрам, Исҳар, Хеброн ҳәм Уззиел. Мерарийдиң тийре басшылары болған уллары: Махлий ҳәм Муший. Әўладлары бойынша Лебий тийрелери усылар. Гершоннан Либний ҳәм Шимей тийрелери келип шықты. Олардың бир айлық ҳәм оннан жоқары жастағы есаптан өткен барлық еркеклериниң саны 7500. Гершон тийрелери батыста, Шатырдың артқы тәрепинде орналасыўы керек еди. Гершон әўладының басшысы Лаел улы Элясаф еди. Гершонның урпағы Ушырасыў шатырының мына затлары ушын жуўапкер еди: шатырдың ишки бөлими менен жапқышларына, шатырдың кирер аўзындағы пердеге, ҳәўли ҳәм қурбанлық орынды қоршап турған перделерге, ҳәўлиниң кирер аўзындағы пердеге, арқанларға ҳәм буларға тийисли барлық хызметлерге. Қоҳаттан Амрам, Исҳар, Хеброн ҳәм Уззиел тийрелери келип шықты. Олардағы бир айлық ҳәм оннан жоқары жастағы барлық ер адамлардың саны 8600 еди. Олар Мухаддес шатырдың хызметине жуўапкер болды. Қоҳаттан келип шыққан тийрелер шатырдың қубла тәрепинде орналасыўы керек еди. Қоҳат әўладының басшысы Уззиел улы Элисафан еди. Қоҳат урпағы Келисим сандығына, столға, шыра қойғышқа, қурбанлық орын менен түтетки түтетилетуғын орынға, Мухаддес шатырдың буйымларына, Ең мухаддес бөлме менен Мухаддес бөлмени бөлип турған пердеге ҳәм усыларға тийисли хызметлерге жуўапкер еди. Лебий урыўының басшыларының үстинен руўханий Харонның улы Элазар басшылық қылатуғын еди. Мухаддес шатырға жуўапкер адамлар оның бақлаўы астында болды. Мерарийден Махлий ҳәм Муший тийрелери келип шықты. Олардың бир айлық ҳәм оннан жоқары жастағы есаптан өткен барлық еркеклериниң саны 6200. Мерарий әўладының басшысы Абихайыл улы Суриел еди. Мерарий тийрелери шатырдың арқа тәрепинде орналасыўы керек еди. Муўса, Харон ҳәм оның уллары шатырдың шығысқа қараған алдынғы тәрепине, Ушырасыў шатырының алдында орналасатуғын еди. Олар израиллылар атынан Мухаддес мәканда хызмет қылыў ушын қойылған еди. Олардан басқа сол хызметти атқарыўға Мухаддес мәканға жақынлаған ҳәр бир адам өлтирилетуғын еди. Муўса менен Харон Жаратқан Ийениң буйрығына муўапық Лебий урыўын тийрелери бойынша бир айлық ҳәм оннан жоқары жастағы барлық ер адамларды санап шыққанда, олардың улыўма саны 22 000 болды. Соннан кейин, Жаратқан Ийе Муўсаға: – Израиллылардың бир айлық ҳәм оннан жоқары жастағы еркек туңғышларын санап шығып, оларды атпа-ат дизимге ал. Израиллылардың барлық туңғыш улларының орнына лебийлилерди, және де, израиллылардың ҳайўанларының биринши төллериниң орнына лебийлилердиң ҳайўанларын Маған айырып бер. Мен – Жаратқан Ийемен, – деди. Солай етип, Муўса Жаратқан Ийениң буйырғанындай етип, израиллылардың барлық туңғыш улларын санап шықты. Атпа-ат есапқа алынған бир айлық ҳәм оннан жоқары жастағы туңғыш ер адамлар барлығы болып 22 273 болды. Жаратқан Ийе Муўсаға және былай деди: – Израиллылардың туңғыш улларының орнына лебийлилерди, ҳайўанларының орнына да лебийлилердиң ҳайўанларын айырып шығар. Лебийлилер Меники болады. Мен – Жаратқан Ийемен. Лебийлилердиң санынан артық шыққан 273 израиллы туңғыш ер адамлар ушын қун төлеп қайтып алыўы тийис. Ҳәр бир артық шыққан адам ушын бес шекел гүмистен ал. Ҳәр бир шекел гүмис бөлеклери Мухаддес орын өлшеми менен жигирма герадан болсын. Лебийлилердиң санынан артық шыққанлардан қун сыпатында алынатуғын гүмисти Харон менен улларына бер. Муўса лебийлилерден артық шыққан израиллыллардан қун төлеми сыпатында пул алғанда, бул Мухаддес орын өлшеми менен 1365 шекел гүмис болды. Муўса Жаратқан Ийениң өзине буйырғанындай, қунның төлемлерин Харон ҳәм оның улларына берди. Жаратқан Ийе Муўса менен Харонға былай деди: – Лебий урыўындағы Қоҳат урпағын тийре ҳәм әўладлары бойынша санап шық. Ушырасыў шатырында жумыс ислеўге жарамлы отыздан елиў жасқа дейинги адамлардың ҳәммесин сана. Қоҳат урпағының жумысы Ушырасыў шатырындағы ең мухаддес буйымларға жуўапкершиликтен ибарат. Халық жолға шыққан ўақытта Харон менен уллары келип, ишки бөлмениң пердесин шешип алсын ҳәм оның менен Келисим сандығын жапсын. Кейин оның үстине жумсақ териден исленген жабыў жаўып, үстине және қызғыш көк жапқыш жапсын ҳәм сырықларын сандықтың ҳалқаларына жайластырсын. Усынылған нанлар қойылатуғын столдың үстине қызғыш көк реңли жапқыш жайып, үстине табақларды, түтетки салатуғын тостағанларды, ишимлик садақалары ушын кеселер ҳәм гүзелерди қойсын. Столдың үстинде күнделикли усынылған нанлар да турсын. Булардың үстине қырмызы реңли жапқыш жаўып, кейин оны жумсақ териден исленген жапқыш пенен жапсын, ал сырықларын столдың ҳалқаларына жайластырсын. Соннан соң шыра қойғышты, оның шыраларын, пиликлерди тазалайтуғын қысқышлар менен ыдысларды ҳәм зәйтүн майы ушын қолланылатуғын ыдысларды қызғыш көк реңли жапқыш пенен жаўып орасын. Кейин буларды жумсақ тери менен орап, зәмбердиң үстине қойсын. Түтетки түтетилетуғын алтын орынның үстине қызғыш көк таўар жайып, оның үстин жумсақ бир тери менен қапласын ҳәм сырықларын алтын орынның ҳалқаларына жайластырсын. Мухаддес орында қолланылатуғын барлық буйымларды алып, оларды қызғыш көк жапқыш пенен орап, үстин жумсақ териден исленген жапқыш пенен жапсын ҳәм кейин екинши зәмбердиң үстине қойсын. Қурбанлық орынды күлден тазалап, оны шым қызыл реңли жабыў менен жапсын. Соннан соң, хызмет ўақтында қолланылатуғын барлық буйымларды: шоқ салынатуғын ыдысларды, шанышқыны, күл алатуғын белшени, қан себетуғын табақларды қурбанлық орынның үстине қойып, жумсақ териден исленген жабыў менен жапсын ҳәм сырықларын қурбанлық орынның ҳалқаларына жайластырсын. Израил ордасы басқа жерге көшетуғын ўақытта, Харон менен оның уллары мухаддес буйымларды ҳәм буларға тийисли барлық затларды жыйнастырып, орап болғаннан соң, Қоҳат урпақлары келип, оларды көтерип алып жүрсин. Олар өлмеўи ушын мухаддес буйымларға қол тийгизбесин. Қоҳат урпағының Ушырасыў шатырындағы алып жүретуғын буйымлары усылардан ибарат. Руўханий Харон улы Элазар шыралар ушын зәйтүн майына, хош ийисли түтеткиге, күнделикли берилетуғын ғәлле садақасына ҳәм майлаў рәсимине қолланылатуғын зәйтүн майына, және де, шатырға ҳәм оның ишиндеги барлық мухаддес буйымлар менен буларға тийисли затларға жуўапкер болсын. Жаратқан Ийе Муўса менен Харонға былай деди: – Қоҳат тийрелериниң лебийлилердиң арасынан жоқ болып кетиўине жол қоймаңлар. Олардың ең мухаддес затларға жақынласып, өлип қалмаўы ушын былай ислең: Харон менен оның уллары келип, Қоҳат урпағының ҳәр бириниң ислейтуғын хызметин ҳәм не алып жүретуғынын белгилесин. Бирақ Қоҳат урпағы азғантай ўақытқа болса да ишке кирип, мухаддес буйымларға қарамасын, болмаса олар өледи. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Гершон урпағын да әўладлары ҳәм тийрелери бойынша санақтан өткиз. Ушырасыў шатырында жумыс ислеўге жарамлы отыздан елиў жасқа дейинги барлық ер адамларды сана. Гершон тийрелериниң хызмети ҳәм жүк тасыў ўазыйпалары мыналардан ибарат: олар Ушырасыў шатырының ишки ҳәм сыртқы жапқышларын, оның кирер аўзындағы пердени, шатыр менен қурбанлық орынды айлана дөгереклеп турған ҳәўлиниң перделерин, ҳәўлиниң кирер аўзындағы пердени ҳәм арқанлар менен усыларға қолланылатуғын барлық затларды көтерип алып жүрсин. Усы затлар менен байланыслы жумыслардың ҳәммесин Гершон урпағы орынласын. Харон ҳәм оның уллары Гершон урпағының хызметин, жүклерди тасыўын ҳәм басқа да орынлайтуғын ўазыйпаларын шөлкемлестирсин. Гершон тийрелериниң Ушырасыў шатырындағы ислейтуғын жумыслары усылардан ибарат. Олар руўханий Харон улы Итамардың бақлаўы астында хызмет етеди. Енди Мерарий урпағын тийрелери ҳәм әўладлары бойынша санақтан өткиз. Ушырасыў шатырында жумыс ислеўге жарамлы отыздан елиў жасқа дейинги барлық ер адамларды сана. Олар Ушырасыў шатырындағы жумыс барысында мыналарды орынлайды: шатырдың тахтайларын, қадаларын, бақанларын, ултанларын, шатырды дөгереклеп турған ҳәўлиниң бақанлары менен оның ултанларын, қазықларын, арқанларын ҳәм буларға қолланылатуғын барлық затларды көтерип алып жүрсин. Олардың ҳәр бирине не тасыйтуғынын анықлап, белгилеп бериң. Мерарий тийрелериниң Ушырасыў шатырына байланыслы хызмети усылардан ибарат. Олар руўханий Харон улы Итамардың бақлаўы астында хызмет етеди. Муўса, Харон ҳәм жәмийеттиң көсемлери Қоҳат урпағын тийрелери ҳәм әўладлары бойынша санап шықты. Ушырасыў шатырында жумыс ислеўге жарамлы отыздан елиў жасқа дейинги барлық ер адамларды санап шыққанда, олардың саны 2750 адам болды. Ушырасыў шатырында жумыс ислейтуғын Қоҳат урпағы усылар еди. Жаратқан Ийениң Муўсаға берген буйрығы бойынша Муўса менен Харон оларды санап шықты. Гершон урпағы да тийрелери ҳәм әўладлары бойынша саналды. Ушырасыў шатырында жумыс ислеўге жарамлы отыз жастан елиў жасқа дейинги барлық ер адамлар саналғанда, олардың саны 2630 адам болды. Ушырасыў шатырында жумыс ислейтуғын Гершон урпағы усылар еди. Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша Муўса менен Харон оларды санап шықты. Мерарий урпағы да тийрелери ҳәм әўладлары бойынша саналды. Ушырасыў шатырында жумыс ислеўге жарамлы отыз жастан елиў жасқа дейинги барлық ер адамлар саналғанда, олардың саны 3200 адам болды. Ушырасыў шатырында жумыс ислейтуғын Мерарий урпағы усылар еди. Жаратқан Ийениң Муўсаға берген буйрығы бойынша Муўса менен Харон оларды санап шықты. Солай етип, Муўса, Харон ҳәм Израилдың көсемлери лебийлилерди тийрелери ҳәм әўладлары бойынша санап шықты. Ушырасыў шатырында жумыс ислеўге ҳәм жүк тасыўға жарамлы отыз жастан елиў жасқа дейинги барлық ер адамлар саналғанда, олардың улыўма саны 8580 адам болды. Жаратқан Ийениң Муўсаға берген буйрығы бойынша олардың ҳәр бирине ислейтуғын хызмети ҳәм тасыйтуғын жүклери белгилеп берилди. Солай етип, Жаратқан Ийениң Муўсаға берген буйрығы бойынша барлық адамлар дизимге алынды. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил халқына буйыр. Олар тери кеселлигине жолыққан, жынысый ағзасынан ириң яки қан бөлинип шыққан ямаса өлиге бир жерин тийгизип ҳарамланған ҳәр бир адамды ордадан сыртқа шығарып жиберсин. Еркек болсын, ҳаял болсын арасында Мен жасап атырған орданы ҳарамламаўы ушын, оларды орданың сыртына шығарып жиберсин. Израил халқы айтылғанларды орынлап, Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырғанындай оларды орданың сыртына шығарып жиберди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил халқына былай деп айт: «Егер бир еркек ямаса ҳаял биреўге қарсы қандай да бир гүна ислеп, усы арқалы Жаратқан Ийеге қыянет етсе, ол адам айыплы саналады. Бундай адам ислеген гүнасын ашық мойынласын. Ол жәбир шеккен адамға келтирген зыяны ушын төлем төлесин, және де, оның үстине бестен бир бөлегин де қосып берсин. Егер де ол адам өлсе ҳәм оған берилетуғын төлемди алатуғын бирде бир жақын ағайини болмаса, онда сол төлем Жаратқан Ийеге тийисли болып, буны руўханийге берсин. Айыплы адам усы төлем менен бирге гүнадан пәклениў ушын қурбанлыққа бир қошқар алып келсин. Израил халқының руўханийге алып келген мухаддес садақаларының барлығы руўханийге тийисли болсын. Руўханий қабыл қылған ҳәр бир садақа руўханийдиң өзине тийисли болсын». Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил халқына былай деп айт: «Егер бир адамның ҳаялы жолдан азғырылып, күйеўине бийопалық қылса, басқа бир адам менен жатып, өзин ҳарамласа, буны күйеўинен жасырса ҳәм буған гүўа адам болмағанлығы себепли ҳаялдың ислегени жасырын болса, буған қарамастан, күйеўи ҳаялын қызғанып, оған қарсы жүрегинде гүман пайда болыўы мүмкин. Ямаса ҳаялы бийопалық қылмаса да, күйеўи оны қызғанып, жүрегинде оған қарсы гүман пайда болыўы мүмкин. Усындай жағдайларда ол адам ҳаялын руўханийге алып келсин. Ҳаялы ушын оннан бир эфа арпа унынан садақа алып келсин. Унның үстине зәйтүн майын ямаса хош ийисли шайыр қоспасын. Себеби бул – айыпты еслетиў ушын берилетуғын қызғаныў садақасы. Руўханий ҳаялды алып келип, Жаратқан Ийениң алдына турғызсын. Кейин ылайдан исленген ыдысқа мухаддес суў қуйсын ҳәм Мухаддес шатырдың ишиндеги жерден топырақ алып, суўға салсын. Руўханий сол ҳаялды Жаратқан Ийениң алдына турғызғаннан соң, оның шашын жайсын, еслетиў садақасын, яғный қызғаныў садақасын оның қолына услатсын. Руўханийдиң өзи нәлет келтиретуғын ашшы суўды қолына услап турсын. Соннан соң, ол ҳаялға нәлетти тастыйықлатып, оған былай деп айтсын: „Егер сен басқа бир еркек пенен жатпаған болсаң, күйеўиң бола тура жолдан азғырылып, өзиңди ҳарамламаған болсаң, онда нәлет алып келетуғын мына суў саған зыянын тийгизбесин. Бирақ күйеўиң бола тура жолдан азғырылып, басқа бир еркек пенен жатып, өзиңди ҳарамлаған болсаң, онда адамлар биреўди нәлетлегенде, Жаратқан Ийе сениң атыңды нәлетке қосып айтатуғын қылсын ҳәм қурсағың зыянланып, бийперзент қылсын. Нәлет келтиретуғын бул суў ишиңе барғанда, қурсағың зыянланып, бала туўа алмайтуғын қылсын“. Сонда ҳаял: „Аўмийин, аўмийин“, – деп айтсын. Руўханий бул нәлетлерди бир бөлек териге жазып, оны ашшы суўға шайсын. Нәлет келтиретуғын суўды ҳаялға ишкизсин. Суў ҳаялдың ишине киргеннен соң, оған азап берсин. Руўханий сол ҳаялдың қолынан қызғаныў садақасын алып, Жаратқан Ийениң алдында жоқары көтерип усынғаннан соң, садақаны қурбанлық орынға алып келсин. Руўханий ғәлле садақасынан бир уўыс алып, оны толық садақаның белгиси ретинде қурбанлық орында түтетип жандырсын. Кейин ҳаялға суўды ишкизсин. Егер ҳаял күйеўине бийопалық қылып, өзин ҳарамлаған болса, нәлет алып келетуғын суўды ишкенде, оған азап береди. Суў оның қарнын исирип, туўмайтуғын қылып таслайды ҳәм ол халқы арасында нәлетий болып қалады. Бирақ ҳаял өзин ҳарамламаған ҳәм пәк болса, ол өзине тағылған айыптан қутылады ҳәм бала көтеретуғын болады. Қызғаншақлық ҳаққында қағыйдалар усылардан ибарат. Егер бир ҳаял күйеўине бийопалық қылып, өзин ҳарамласа, ямаса күйеўинде ҳаялына деген қызғаныш ҳәм жүрегинде оған қарсы гүман пайда болса, онда руўханий ҳаялды Жаратқан Ийениң алдына турғызып, усы нызам бойынша ис тутсын. Сонда күйеўи ҳәр қандай айыптан қутылады, ҳаял болса, ислеген айыбының жазасын тартады». Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил халқына былай деп айт: «Егер еркек ямаса ҳаял айрықша ўәде берип, өзин нәзир сыпатында Жаратқан Ийеге бағышласа, ол шараптан ҳәм ҳәр қандай өткир ишимликтен өзин тыйсын. Жүзимнен ямаса басқа өткир ишимликлерден исленген сирке суўынан ишпесин. Жүзимнен таярланған ширели суўдан ишпесин. Жүзим де, кишмиш те жемесин. Ол Жаратқан Ийеге бағышланған дәўиринде жүзимнен таярланған ҳеш нәрсе жемесин, ҳәттеки, жүзимниң дәнесинен қабығына дейин аўзына улыўма алмасын. Нәзир сыпатында бағышланған дәўиринде басына ҳеш қандай пәки тиймесин. Ол өзин Жаратқан Ийеге арнаған дәўириниң ақырына дейин мухаддес болсын, шашын өсирсин. Сол күнлер даўамында өлиге жақынламасын. Ҳәттеки, оның анасы, әкеси, аға-иниси ямаса әжапа-қарындасы қайтыс болса да, олар себепли өзин ҳарамламасын. Өйткени оның басындағы шашы – өзин нәзир сыпатында Қудайға бағышлағанының белгиси. Ол нәзир болған дәўиринде Жаратқан Ийеге бағышланған болады. Егер оның жанында тосаттан биреў қайтыс болып қалса, онда ол адамның бағышланған шашы ҳарамланады. Сол себепли нәзир болған адам өзин пәклеў ушын жети күннен кейин шашын алдырып тасласын. Сегизинши күни ол еки қумыры ямаса еки жас кептер әкелип, Ушырасыў шатырының алдында руўханийге берсин. Руўханий булардың биреўин гүна қурбанлығы етип, екиншисин жандырылатуғын қурбанлық етип берсин. Солай етип, өли себепли айыплы болған сол адам ушын пәклеў рәсими өткерилсин. Сол күни ол өз басын қайтадан бағышласын. Ол ҳарамланғанлығы себепли оның алдынғы бағышланған күнлери есапқа алынбайды. Сонлықтан, айып қурбанлығы ушын бир жасар еркек тоқлы усынып, Жаратқан Ийеге өзин қайтадан бағышлаўы тийис. Нәзир болған адамға арналған қағыйда мыналардан ибарат: оның бағышланыў күнлери тамам болғанда, ол Ушырасыў шатырының алдына алып келинсин. Усы жерде ол Жаратқан Ийеге мына қурбанлықларды усынсын: жандырылатуғын қурбанлық ушын бир жасар минсиз бир еркек тоқлы, гүна қурбанлығы ушын бир жасар минсиз бир қой, татыўлық қурбанлығы ушын минсиз бир қошқар, ғәлле садақасы ҳәм ишимлик садақалары менен бирге бир себет ашытқысыз нанлар – сапалы уннан зәйтүн майы қосылған шөреклер, үстине зәйтүн майы жағылған пәтирлер. Руўханий буларды гүна қурбанлығы ҳәм жандырылатуғын қурбанлық ушын Жаратқан Ийеге усынсын. Кейин қошқарды ғәлле ҳәм ишимлик садақалары менен бирге Жаратқан Ийеге татыўлық қурбанлығы етип усынсын. Сондай-ақ, себеттеги ашытқысыз нанларды да усынсын. Соннан соң, нәзир болған адам Ушырасыў шатырының алдында бағышланған шашын алдырып, шашын татыўлық қурбанлығы жандырылып атырған отқа жағып жиберсин. Нәзир болған адам шашын алдырғаннан соң, руўханий қошқардың қайнатылған алдынғы бир санын, себеттен ашытқысыз бир нанды ҳәм пәтирди оның қолына услатсын. Кейин руўханий буларды Жаратқан Ийеге бағышлаў ушын жоқары көтерип усынсын. Булар жоқары көтерип усынылған төс ҳәм артқы сан менен бирге мухаддес болып, руўханийдиң пайы саналады. Соннан кейин нәзир болған адам шарап ишиўине болады. Ўәде берип, нәзир сыпатында бағышланған адам ушын қағыйдалар усылардан ибарат. Ол усы қағыйдаларға муўапық Жаратқан Ийеге қурбанлықларын берсин. Соның менен бирге, қолынан келгенинше оннан да көбирегин бериўине болады. Ол берген ўәдесин бағышлаў қағыйдасына сай анық орынаўы керек». Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Харон менен оның улларына былай деп айт: «Израил халқына ақ пәтия бергениңизде, оларға былай деп айтың: „Жаратқан Ийе сизлерди жарылқасын, қорғасын! Жаратқан Ийе сизлерге Өз жүзиниң нурын шашсын, реҳимли болсын! Жаратқан Ийе сизлерге Өз нәзерин салсын ҳәм тынышлығын берсин!“ Солай етип, руўханийлер атымды айтып, Израил халқына ақ пәтия берсин. Сонда Мен де оларды жарылқайман». Муўса Шатырды тигип болғаннан соң, Шатырға ҳәм оның барлық буйымларына, және де, қурбанлық орынға ҳәм оған тийисли барлық буйымларға май серпип, оларды бағышлады. Кейин Израилдың көсемлери, дизимге алыў ўазыйпасын алып барған әўлад ҳәм урыў басшылары өз сыйларын алып келди. Олардың Жаратқан Ийеге алып келген сыйлары үсти бастырылған алты арба ҳәм он еки өгизден ибарат еди. Ҳәр бир көсем бир өгизден ҳәм ҳәр бир еки көсем бир арбадан алып келген еди. Көсемлер бул сыйларын шатырдың алдына әкелип қойды. Кейин Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Бул сыйларды олардан қабыл етип ал. Буларды Ушырасыў шатырындағы хызметлерде қолланың. Лебийлилердиң ислейтуғын хызметлерине қарап, буларды оларға бөлип бер. Сонда Муўса арба ҳәм өгизлерди алып, лебийлилерге бөлистирип берди. Ислейтуғын хызметлери бойынша Гершон урпағына еки арба менен төрт өгиз, Мерарий урпағына төрт арба менен сегиз өгиз берди. Мерарий ҳәм Гершон урпақлары руўханий Харонның улы Итамардың бақлаўы астында хызмет қылатуғын еди. Қоҳат урпағына болса, ҳеш нәрсе бермеди. Себеби олардың ислейтуғын хызмети мухаддес буйымларды ийнинде көтерип, алып жүриў еди. Қурбанлық орын майланып, бағышланған ўақытта, көсемлер өзлериниң басқа сыйларын алып келди ҳәм буларды орынның алдына әкелип қойды. Бул ҳаққында Жаратқан Ийе Муўсаға: «Қурбанлық орынның бағышланыўы ушын ҳәр күни бир көсем өзиниң сыйын усынсын», – деген еди. Биринши күни Яҳуда урыўынан Амминадаб улы Нахшон сыйларын усынды. Оның әкелген сыйлары мыналардан ибарат еди: Мухаддес орын өлшеми менен 130 шекел аўырлығындағы бир гүмис жалпақ табақ, 70 шекел аўырлығындағы бир гүмис қырма. Бул екеўи де ғәлле садақасы ушын зәйтүн майы араластырылған сапалы унға толы еди. Түтетки толтырылған 10 шекел аўырлығындағы бир алтын тостаған, жандырылатуғын қурбанлық ушын бир буға, бир қошқар, бир жасар еркек тоқлы, гүна қурбанлығы ушын бир теке, татыўлық қурбанлығы ушын еки буға, бес қошқар, бес теке, ҳәр бири бир жасардан болған бес еркек тоқлы. Амминадаб улы Нахшонның алып келген сыйлары усылар еди. Екинши күни Иссахар урыўының көсеми Суар улы Нетанел сыйларын усынды. Оның алып келген сыйлары мыналар еди: Мухаддес орын өлшеми менен 130 шекел аўырлығындағы бир гүмис жалпақ табақ, 70 шекел аўырлығындағы бир гүмис қырма. Бул екеўи де ғәлле садақасы ушын зәйтүн майы араластырылған сапалы унға толы еди. Түтетки толтырылған 10 шекел аўырлығындағы бир алтын тостаған, жандырылатуғын қурбанлық ушын бир буға, бир қошқар ҳәм бир жасар еркек тоқлы, гүна қурбанлығы ушын бир теке, татыўлық қурбанлығы ушын еки буға, бес қошқар, бес теке ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған бес еркек тоқлы. Суар улы Нетанелдиң алып келген сыйлары усылар еди. Үшинши күни Зебулон урыўының көсеми Хелон улы Элиаб сыйларын усынды. Оның алып келген сыйлары мыналардан ибарат еди: Мухаддес орын өлшеми менен 130 шекел аўырлығындағы бир гүмис жалпақ табақ, 70 шекел аўырлығындағы бир гүмис қырма. Бул екеўи де ғәлле садақасы ушын зәйтүн майы араластырылған сапалы унға толы еди. Түтетки толтырылған 10 шекел аўырлығындағы бир алтын тостаған, жандырылатуғын қурбанлық ушын бир буға, бир қошқар ҳәм бир жасар еркек тоқлы. Гүна қурбанлығы ушын бир теке, татыўлық қурбанлығы ушын еки буға, бес қошқар, бес теке ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған бес еркек тоқлы. Хелон улы Элиабтың алып келген сыйлары усылар еди. Төртинши күни Рубен урыўының көсеми Шедеур улы Элисур сыйларын усынды. Оның алып келген сыйлары мыналардан ибарат еди: Мухаддес орын өлшеми менен 130 шекел аўырлығындағы бир гүмис жалпақ табақ, 70 шекел аўырлығындағы бир гүмис қырма. Бул екеўи де ғәлле садақасы ушын зәйтүн майы менен араластырылған сапалы унға толы еди. Түтетки толтырылған 10 шекел аўырлығындағы бир алтын тостаған, жандырылатуғын қурбанлық ушын бир буға, бир қошқар ҳәм бир жасар еркек тоқлы. Гүна қурбанлығы ушын бир теке, татыўлық қурбанлығы ушын еки буға, бес қошқар, бес теке ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған бес еркек тоқлы. Шедеур улы Элисурдың алып келген сыйлары усылар еди. Бесинши күни Шимон урыўының көсеми Суришаддай улы Шелумиел сыйларын усынды. Оның алып келген сыйлары мыналардан ибарат еди: Мухаддес орын өлшеми менен 130 шекел аўырлығындағы бир гүмис жалпақ табақ, 70 шекел аўырлығындағы бир гүмис қырма. Бул екеўи де ғәлле садақасы ушын зәйтүн майы менен араластырылған сапалы унға толы еди. Түтетки толтырылған 10 шекел аўырлығындағы бир алтын тостаған, жандырылатуғын қурбанлық ушын бир буға, бир қошқар ҳәм бир жасар еркек тоқлы. Гүна қурбанлығы ушын бир теке, татыўлық қурбанлығы ушын еки буға, бес қошқар, бес теке ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған бес еркек тоқлы. Суришаддай улы Шелумиелдиң алып келген сыйлары усылар еди. Алтыншы күни Гад урыўының көсеми Деўел улы Элясаф сыйларын алып келди. Оның алып келген сыйлары мыналардан ибарат еди: Мухаддес орын өлшеми менен 130 шекел аўырлығындағы бир гүмис жалпақ табақ, 70 шекел аўырлығындағы бир гүмис қырма. Бул екеўи де ғәлле садақасы ушын зәйтүн майы араластырылған сапалы унға толы еди. Түтетки толтырылған 10 шекел аўырлығындағы бир алтын тостаған, жандырылатуғын қурбанлық ушын бир буға, бир қошқар ҳәм бир жасар еркек тоқлы. Гүна қурбанлығы ушын бир теке, татыўлық қурбанлығы ушын еки буға, бес қошқар, бес теке ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған бес еркек тоқлы. Деўел улы Элясафтың алып келген сыйлары усылар еди. Жетинши күни Эфрайым урыўының көсеми Аммиҳуд улы Элишама сыйларын усынды. Оның алып келген сыйлары мыналардан ибарат еди: Мухаддес орын өлшеми менен 130 шекел аўырлығындағы бир гүмис жалпақ табақ, 70 шекел аўырлығындағы бир гүмис қырма. Бул екеўи де ғәлле садақасы ушын зәйтүн майы менен араластырылған сапалы унға толы еди. Түтетки толтырылған 10 шекел аўырлығындағы бир алтын тостаған, жандырылатуғын қурбанлық ушын бир буға, бир қошқар ҳәм бир жасар еркек тоқлы. Гүна қурбанлығы ушын бир теке, татыўлық қурбанлығы ушын еки буға, бес қошқар, бес теке ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған бес еркек тоқлы. Аммиҳуд улы Элишаманың алып келген сыйлары усылар еди. Сегизинши күни Менашше урыўының көсеми Педасур улы Гамалиел сыйларын усынды. Оның алып келген сыйлары мыналардан ибарат еди: Мухаддес орын өлшеми менен 130 шекел аўырлығындағы бир гүмис жалпақ табақ, 70 шекел аўырлығындағы бир гүмис қырма. Бул екеўи де ғәлле садақасы ушын зәйтүн майы араластырылған сапалы унға толы еди. Түтетки толтырылған 10 шекел аўырлығындағы бир алтын тостаған, жандырылатуғын қурбанлық ушын бир буға, бир қошқар ҳәм бир жасар еркек тоқлы. Гүна қурбанлығы ушын бир теке, татыўлық қурбанлығы ушын еки буға, бес қошқар, бес теке ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған бес еркек тоқлы. Педасур улы Гамалиелдиң алып келген сыйлары усылар еди. Тоғызыншы күни Бенямин урыўының көсеми Гидоний улы Абидан сыйларын усынды. Оның алып келген сыйлары мыналардан ибарат еди: Мухаддес орын өлшеми менен 130 шекел аўырлығындағы бир гүмис жалпақ табақ, 70 шекел аўырлығындағы бир гүмис қырма. Бул екеўи де ғәлле садақасы ушын зәйтүн майы менен араластырылған сапалы унға толы еди. Түтетки толтырылған 10 шекел аўырлығындағы бир алтын тостаған, жандырылатуғын қурбанлық ушын бир буға, бир қошқар ҳәм бир жасар еркек тоқлы. Гүна қурбанлығы ушын бир теке, татыўлық қурбанлығы ушын еки буға, бес қошқар, бес теке ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған бес еркек тоқлы. Гидоний улы Абиданның алып келген сыйлары усылар еди. Оныншы күни Дан урыўының көсеми Аммишаддай улы Ахиезер сыйларын усынды. Оның алып келген сыйлары мыналардан ибарат еди: Мухаддес орын өлшеми менен 130 шекел аўырлығындағы бир гүмис жалпақ табақ, 70 шекел аўырлығындағы бир гүмис қырма. Бул екеўи де ғәлле садақасы ушын зәйтүн майы араластырылған сапалы унға толы еди. Түтетки толтырылған 10 шекел аўырлығындағы бир алтын тостаған, жандырылатуғын қурбанлық ушын бир буға, бир қошқар ҳәм бир жасар еркек тоқлы. Гүна қурбанлығы ушын бир теке, татыўлық қурбанлығы ушын еки буға, бес қошқар, бес теке ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған бес еркек тоқлы. Аммишаддай улы Ахиезердиң алып келген сыйлары усылар еди. Он биринши күни Ашер урыўының көсеми Охран улы Пагиел сыйларын усынды. Оның алып келген сыйлары мыналардан ибарат еди: Мухаддес орын өлшеми менен 130 шекел аўырлығындағы бир гүмис жалпақ табақ, 70 шекел аўырлығындағы бир гүмис қырма. Бул екеўи де ғәлле садақасы ушын зәйтүн майы араластырылған сапалы унға толы еди. Түтетки толтырылған 10 шекел аўырлығындағы бир алтын тостаған, жандырылатуғын қурбанлық ушын бир буға, бир қошқар ҳәм бир жасар еркек тоқлы. Гүна қурбанлығы ушын бир теке, татыўлық қурбанлығы ушын еки буға, бес қошқар, бес теке ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған бес еркек тоқлы. Охран улы Пагиелдиң алып келген сыйлары усылар еди. Он екинши күни Нафталий урыўының көсеми Энан улы Ахира сыйларын усынды. Оның алып келген сыйлары мыналардан ибарат еди: Мухаддес орын өлшеми менен 130 шекел аўырлығындағы бир гүмис жалпақ табақ, 70 шекел аўырлығындағы бир гүмис қырма. Бул екеўи де ғәлле садақасы ушын зәйтүн майы араластырылған сапалы унға толы еди. Түтетки толтырылған 10 шекел аўырлығындағы бир алтын тостаған, жандырылатуғын қурбанлық ушын бир буға, бир қошқар ҳәм бир жасар еркек тоқлы. Гүна қурбанлығы ушын бир теке, татыўлық қурбанлығы ушын еки буға, бес қошқар, бес теке ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған бес еркек тоқлы. Энан улы Ахираның алып келген сыйлары усылар еди. Солай етип, қурбанлық орын майланған ўақытта, Израил көсемлериниң орынды бағышлаў ушын алып келген сыйлары мыналар еди: он еки гүмис жалпақ табақ, он еки гүмис қырма, он еки алтын тостаған. Ҳәр бир гүмис жалпақ табақтың аўырлығы 130 шекелден, ҳәр бир қырманың аўырлығы 70 шекелден еди. Мухаддес орын өлшеми менен гүмис ыдыслардың барлығының аўырлығы 2400 шекел болды. Түтетки толтырылған он еки алтын тостағанның ҳәр бириниң аўырлығы Мухаддес орын өлшеминде 10 шекел еди. Барлық алтын тостағанлардың аўырлығы 120 шекел болды. Жандырылатуғын қурбанлық ушын ғәлле садақасы менен бирге усынылған ҳайўанлардың саны он еки буға, он еки қошқар ҳәм бир жасардан болған он еки еркек тоқлы, гүна қурбанлығы ушын да он еки теке. Татыўлық қурбанлығы ушын усынылған ҳайўанлардың саны жигирма төрт буға, алпыс қошқар, алпыс теке ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған алпыс еркек тоқлы еди. Қурбанлық орын майланғаннан соң, орынның бағышланыўы ушын берилген сыйлар усылар еди. Муўса Жаратқан Ийе менен сөйлесиў ушын Ушырасыў шатырына киргенде, Келисим сандығының қақпағының үстиндеги еки керуб мүсини арасынан өзине сөйлеген даўысты еситетуғын еди. Жаратқан Ийе Муўса менен усы тәризде сөйлесетуғын еди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Харонға айт, ол жети шыраны шыра қойғышқа орнатқанда, шыра қойғыштың алдынғы тәрепине жақтылық түсип туратуғын қылып орнатсын. Харон айтылғандай етип иследи. Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырғанындай, шыраларды шыра қойғыштың алдынғы тәрепине жақты түсетуғын қылып орналастырды. Шыра қойғыш Жаратқан Ийениң Муўсаға көрсеткен үлгиси бойынша, ултанынан баслап, гүллерине дейин алтыннан шөккишлеп исленген еди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Лебийлилерди Израил халқының арасынан айырып алып, оларды пәклеў рәсиминен өткиз. Оларды пәклеў ушын былай ислейсең: пәклейтуғын суўды олардың үстине серп. Олар шашлары менен барлық жүнлерин қырып тасласын ҳәм кийимлерин жуўсын. Усылайынша, олар пәк болады. Кейин олар бир буға менен ғәлле садақасы ушын зәйтүн майы араластырылған сапалы ун алып келсин. Гүна қурбанлығы ушын сен де басқа бир буға алып кел. Лебийлилерди Ушырасыў шатырының алдына алып келип, барлық Израил жәмийетин жыйна. Лебийлилерди Жаратқан Ийениң, яғный Мениң алдыма әкелгениңде, израиллылар олардың үстине қолларын қойсын. Жаратқан Ийеге хызмет етиўи ушын, Харон израиллылардың арасынан лебийлилерди садақа сыпатында Маған бағышласын. Лебийлилер қолларын буғалардың басына қойсын ҳәм олардың гүналарынан пәклениўи ушын, буғалардың биреўи гүна қурбанлығы ушын, екиншиси жандырылатуғын қурбанлық ушын Жаратқан Ийеге усынылсын. Лебийлилерди Харон ҳәм оның улларының алдында турғыз. Оларды садақа сыпатында Жаратқан Ийеге, Маған бағышла. Лебийлилерди басқа израиллылардың арасынан усы тәризде бөлип ал. Лебийлилер Маған тийисли болады. Сен лебийлилерди пәклеп, садақа сыпатында бағышлағаннан соң, олар Ушырасыў шатырындағы хызметин баслаўына болады. Израиллылар арасында лебийлилер толығы менен Маған тийисли. Себеби қарыннан биринши шыққан барлық уллардың орнына оларды Өзиме таңлап алдым. Израил халқының арасындағы барлық биринши туўылғанлар адам болсын, ҳайўан болсын – олар Меники. Өйткени Мен Мысырда биринши туўылғанларды жоқ қылған күни, оларды Өзиме айырып алдым. Солай етип, Израил халқында барлық биринши туўылған уллардың орнына лебийлилерди таңладым. Израиллылар Мухаддес орынға жақынласып, бәлеге дуўшар болмаўы ушын, олардың орнына Ушырасыў шатырындағы хызметти ислеп, израиллылардың гүналарын пәклеў ушын, лебийлилерди Харон ҳәм оның улларының қолларына тапсырдым. Муўса, Харон ҳәм пүткил Израил жәмийети Жаратқан Ийениң лебийлилерге байланыслы Муўсаға берген ҳәр бир буйрығын толығы менен орынлады. Лебийлилер өзлерин пәклеп, кийимлерин жуўды. Харон оларды Жаратқан Ийениң алдында арнаўлы түрде бағышлады ҳәм оларды тазалаў ушын, гүналарынан пәкледи. Буннан соң, лебийлилер Харон ҳәм оның улларының қол астында Ушырасыў шатырындағы өзлерине тийисли хызметлерин орынлаўға келди. Солай етип, Жаратқан Ийе лебийлилерге тийисли Муўсаға қандай буйрық берген болса, Израил халқы сол буйрықларды орынлады. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Лебийлилерге тийисли қағыйда мынадай: Жигирма бес ҳәм оннан жоқары жастағылар Ушырасыў шатырындағы хызметин басласын. Ал елиў жасқа келгенде, сол хызметинен босап, буннан кейин хызметте болмасын. Хызметтен босаған лебийлилер Ушырасыў шатырында хызмет етип атырған туўысқанларына жәрдем бериўине болады, бирақ өзлери артық хызмет ислемесин. Лебийлилердиң ўазыйпаларын усылайынша белгилеп бер. Израиллылар Мысырдан шыққаннан кейинги екинши жылдың биринши айында Жаратқан Ийе Синай шөлинде Муўсаға былай деди: – Израиллылар Қутқарылыў байрамын белгиленген ўақытта байрамласын. Барлық нызам ҳәм қағыйдаларға әмел қылып, қурбанлықты белгиленген ўақытта, усы айдың он төртинши күни кеште шалсын. Солай етип, Муўса израиллыларға Қутқарылыў байрамын белгилеўди буйырды. Олар Синай шөлинде биринши айдың он төртинши күни кеште Қутқарылыў байрамын белгиледи. Олар ҳәр бир нәрсени Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырғанындай етип орынлады. Ал өлиге бир жерин тийгизип, ҳарам саналған базы адамлар сол күни Қутқарылыў байрамында қатнаса алмады. Сол күни олар Муўса менен Харонның алдына келип, Муўсаға былай деди: – Өлиге жантасқанымыз ушын ҳарам саналамыз. Бирақ белгиленген ўақытта басқа израиллылар менен бирге Жаратқан Ийеге арналған қурбанлықты не ушын усына алмаймыз? Муўса: – Күтиң, Жаратқан Ийениң сизлер туўралы маған не буйыратуғынын тыңлап көрейин, – деди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израиллыларға былай деп айт: «Араңызда бириңиз ямаса әўладыңыздан биреўи өлиге бир жерин тийгизгени ушын ҳарам саналса ямаса биреўи узақ сапарға кетсе, ондай адам Жаратқан Ийеге арналған Қутқарылыў байрамын нышанлаўына болады. Бундай адамлар екинши айдың он төртинши күни кеште Қутқарылыў қурбанлығын шалып, оны ашытқысыз нан ҳәм ашшы шөплер менен жесин. Таңға дейин қурбанлықтың гөшинен бир түйир де қалмасын, сүйеклери сындырылмасын. Қутқарылыў байрамын барлық қағыйдалар бойынша белгилеўиңиз тийис. Бирақ пәк саналған ҳәм узақ сапарда болмаған адам Қутқарылыў байрамына қатнасыўдан бас тартса, ол белгиленген ўақытта Жаратқан Ийеге арнап қурбанлық бермегени ушын халқының арасынан жоқ қылынсын. Солай етип, ол өз гүнасының жазасын тартады. Араңызда жасап атырған келгинди бир адам Жаратқан Ийеге арналған Қутқарылыў байрамына қатнасыўды қәлесе, ол байрамның нызам ҳәм қағыйдаларына әмел қылсын. Жергиликли болсын, келгинди болсын, ҳәмме ушын усы нызамды қолланыўыңыз тийис». Мухаддес шатыр, яғный буйрықлар қойылған шатыр тикленген күни оның үстин булт қаплады. Мухаддес шатырды қаплаған булт кештен азанға дейин от сыяқлы болып туратуғын еди. Бул аўҳал ҳәр күни даўам етти. Мухаддес шатырды қаплаған булт түнде от сыяқлы болып туратуғын еди. Булт шатырдан жоқары көтерилгенде, израиллылар жолға шығатуғын еди. Булт қай жерде тоқтаса, олар сол жерде тоқтайтуғын еди. Израил халқы Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша жолға шығып, Оның буйрығы бойынша тоқтап, шатырларын тигетуғын еди. Булт Мухаддес шатырды қаплап турған ўақытта, олар да сол жерде туратуғын еди. Булт Мухаддес шатырды узақ ўақыт қаплап турғанда, Израил халқы Жаратқан Ийениң буйрығына әмел қылып, жолға шықпайтуғын еди. Базыда булт Мухаддес шатырды азғантай күн қаплап туратуғын еди. Халық та Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша, я қоныс басқан жерде қалатуғын, ямаса көшетуғын еди. Базы ўақытлары булт тек ғана кештен азанға дейин турып, азанда Мухаддес шатырдан көтерилетуғын еди. Сонда халық жолға шығатуғын еди. Түнде болсын, күндиз болсын, булт шатырдан көтерилиўден, халық жолға шығатуғын еди. Булт Мухаддес шатырды еки күн, бир ай ямаса узақ ўақыт қаплап турса да, израиллылар қоныс басқан жеринде қалып, жолға шықпайтуғын еди. Бирақ булт жоқары көтерилиўден, олар жолға шығатуғын еди. Олар Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша қоныс басатуғын ямаса жолға шығатуғын еди. Усылай етип, олар Жаратқан Ийениң Муўса арқалы берген буйрығына әмел қылды. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Гүмистен еки кәрнайды шөккишлеп соқтыр, буларды жәмийетти жыйнаў ушын ҳәм ҳәр бир орданың жолға шығыўы ушын қолланасаң. Еки кәрнай бирге шертилген ўақытта, барлық жәмийет сениң қасыңа, Ушырасыў шатырының алдына жыйналсын. Тек ғана бир кәрнай шертилсе, онда көсемлер, яғный Израилдың тийре басшылары сениң жаныңа жыйналсын. Кәрнай қысқа-қысқа етип шертилген ўақытта, шығыс тәрепте қоныс басқанлар жолға шықсын. Екинши мәрте қысқа-қысқа етип шертилген ўақытта, қубла тәрепте қоныс басқанлар жолға шықсын. Кәрнайдың қысқа-қысқа етип шертилиўи урыўлардың жолға шығыўы кереклигин билдиреди. Жәмийетти жыйнаў ушын кәрнайды узақ ўақыт әпиўайы даўыс пенен шерттир. Кәрнайларды Харонның руўханий уллары шертсин. Бул сизлер ҳәм келешек әўладларыңыз ушын мәңги қағыйда болып қалсын. Үлкеңизде сизлерге ҳүжим қылған душпанға қарсы саўашқа шыққаныңызда, кәрнай шертип, белги бериң. Сонда Қудайыңыз Жаратқан Ийе болған Мен сизлерди еслеп, душпанларыңыздан қутқараман. Шадлы күнлериңизде – байрамларыңызда, Жаңа ай байрамларыңызда, жандырылатуғын қурбанлықлар ҳәм татыўлық қурбанлықлар бергениңизде кәрнай шертиң. Усылай етип, Қудайыңыз болған Мен сизлерди еслеймен. Мен – Қудайыңыз Жаратқан Ийемен. Израил халқы Мысырдан шыққаннан кейин екинши жылдың екинши айының жигирмаланшы күни булт буйрықлар қойылған шатырдан жоқары көтерилди. Сонда израиллылар да Синай шөлинен жолға шығып, булт Паран шөлинде тоқтағанша көшип-қонып жүрди. Олар Жаратқан Ийениң Муўса арқалы берген буйрығы бойынша жолға биринши мәрте шықты. Олар ҳәр сапары жолға шыққанда, ҳәр бир орда өз байрағы астында бир тәртипте жүретуғын еди. Биринши болып, Амминадаб улы Нахшон басшылығындағы Яҳуда ордасы бөлимлери менен бирге өз ордасының байрағы астында көшти баслап жүрди. Иссахар урыўы бөлимине Суар улы Нетанел, Зебулон урыўы бөлимине Хелон улы Элиаб басшылық қылатуғын еди. Соннан кейин, Мухаддес шатыр жыйнастырылып, оны көтерип, алып жүретуғын Гершон урпағы менен Мерарий урпағы жолға шықты. Олардан соң Шедеур улы Элисур басшылығындағы Рубен ордасы бөлимлери менен бирге өз ордасының байрағы астында жолға шықты. Шимон урыўы бөлимине Суришаддай улы Шелумиел, Гад урыўы бөлимине Деўел улы Элясаф басшылық қылатуғын еди. Оннан кейин Қоҳат урпағы мухаддес буйымларды көтерип, жолға шықты. Олар белгиленген жерге жетип бараман дегенше, Мухаддес шатыр қурылып болыныўы тийис еди. Аммиҳуд улы Элишама басшылығындағы Эфрайым ордасы бөлимлери менен бирге өз ордасының байрағы астында жолға шықты. Менашше урыўы бөлимине Педасур улы Гамалиел, Бенямин урыўы бөлимине Гидоний улы Абидан басшылық қылатуғын еди. Көштиң ең ақырында Аммишаддай улы Ахиезер басшылығындағы Дан ордасы бөлимлери менен бирге өз ордасының байрағы астында жолға шықты. Олар Израил ордаларының артқы сақшылары еди. Ашер урыўы бөлимине Охран улы Пагиел, Нафталий урыўы бөлимине Энан улы Ахира басшылық қылатуғын еди. Израиллылар бөлимлерге бөлинип, усы тәртипте жолға шығатуғын еди. Муўса мидянлы қәйин атасы Реуелдиң баласы Хобабқа былай деди: – Жаратқан Ийениң: «Сизлерге беремен», – деген жерине баратырмыз. Сиз де бизлер менен бирге барың, сизге жақсы қатнаста боламыз. Өйткени Жаратқан Ийе Израилға жақсылық етиўди ўәде қылды. Хобаб оған: – Яқ, бармайман. Өз елиме, ағайин-туўғанларымның жанына қайтаман, – деп жуўап берди. Муўса оған былай деди: – Илтимас, бизлерди таслап кетпең. Себеби сиз шөлде қоныслайтуғын жерлерди билесиз. Бизлерге жол көрсетесиз. Егер бизлер менен бирге барсаңыз, Жаратқан Ийениң ислейтуғын барлық жақсылықларын сиз бенен де бөлисемиз. Израиллылар Жаратқан Ийениң таўынан шығып, үш күнлик жол жүрди. Қоныслайтуғын жерди табыў ушын Жаратқан Ийениң Келисим сандығы олардың алдында жүрип барды. Қоныс басқан жерден жолға шыққанда, Жаратқан Ийениң булты күн бойы олардың үстинде болды. Келисим сандығы жолға шыққанда, Муўса былай деп айтатуғын еди: «Тур, Жаратқан Ийе! Тарқалып кетсин душпанларың, Сени жек көргенлер алдыңнан қашып кетсин!» Келисим сандығы тоқтағанда болса, Муўса былай деп айтатуғын еди: «Қайт, мың-мыңлаған Израил халқының Жаратқан Ийеси!» Сол ўақытлары халық қатты налый баслады. Жаратқан Ийе буны еситип, ғәзепленди ҳәм оларға от жиберип, орданың шетлерин жағып жоқ қылып жиберди. Сонда халық Муўсаға жалбарынды. Муўса Жаратқан Ийеге дуўа еткенде, от сөнди. Жаратқан Ийениң жиберген оты олардың арасында жанғаны ушын, сол жер Табера деп аталды. Израил халқының арасындағы басқа миллетлерден топланған тәртипсиз адамлар нәпсиқаўлыққа бериле баслады. Израиллылар да оларға қосылып, былай деп зарлай баслады: «Қәне енди, жеўге гөш болғанда ма еди! Мысырда тегинге жеген балық, қыяр, ғарбыз, көк пияз, домалақ пияз ҳәм сарымсақлар еле ядымызда. Енди болса, диңкемиз қурыған. Мына маннадан басқа жейтуғын ҳеш нәрсе көргенимиз жоқ». Манна кинза туқымындай болып, реңи ақшыл сары еди. Халық далаға шығып, оны жыйнап алатуғын еди ҳәм оны дигирманға тартып ямаса келиге түйетуғын еди. Оны қазанда қайнатып, нан писиретуғын еди. Буның дәми зәйтүн майы қосылған нанға уқсас еди. Түнде ордаға шық түскенде, манна да бирге жаўатуғын еди. Муўса халықтың, ҳәр бир тийредеги адамлардың өз шатырларының алдында турып, дад салып атырғанын еситти. Жаратқан Ийе буған қатты ғәзепленди. Муўса да буған қапа болған еди. Сонда Муўса Жаратқан Ийеге былай деди: – Қулыңа не ушын бундай жаманлықты раўа көрдиң? Не ушын Өз мийримиңди меннен аяп, бул халықтың жүгин маған жүкледиң? Усы халықтың ҳәммесине жүкли болған мен бе едим? Оларды мен туўған ба едим? Болмаса, не себептен Сен маған: «Бала бағыўшының емизиўли баланы алып жүргениндей, оларды ата-бабаларына беремен деп ант ишкен жерге қолларыңда көтерип алып бар», – деп айтып атырсаң? Бул халық маған: «Бизлерге жейтуғын гөш бер», – деп қоймай атыр. Олардың барлығына беретуғын гөшти қай жерден аламан? Бул халықтың барлығын бир өзим жетелеп алып жүре алмайман, себеби олар мен ушын аўыр жүк болады. Егер маған усылай ислемекши болсаң, онда мени өлтир. Егер де Сениң мийримиңе ерискен болсам, онда басыма түскен бул аўырманлықты көрмейин. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Маған Израил ақсақалларынан жетпис адамды жыйнап бер. Олар өзиң басшы ҳәм қадағалаўшы деп тән алғанларыңнан болсын. Оларды Ушырасыў шатырына алып келип, өзиңниң қасыңа турғыз. Мен төмен түсип, сениң менен сөйлесемен. Сениң үстиңдеги Руўхтан алып, оларға да беремен. Халықтың жүгин тек ғана сен көтермеўиң ушын, олар саған жәрдем береди. Халыққа былай деп айт: «Ертеңги күн ушын өзлериңизди пәклең, гөш жейсизлер. Сизлердиң: „Қәне енди, жеўге гөш болғанда ма еди, Мысырда болған ўақтымызда жақсы еди“, – деп налып, дад салғаныңызды Жаратқан Ийе еситти. Енди гөш жеўиңиз ушын, Жаратқан Ийе сизлерге гөш береди. Гөшти тек ғана бир күн, еки күн, бес күн, он күн ямаса жигирма күн емес, ал бир ай даўамында алқымыңызға келгенше, кеўлиңиз айнығанша жейсизлер. Себеби сизлер араңызда болып атырған Жаратқан Ийеден жүз бурдыңлар. Оның алдында Мысырдан не ушын шығып кеттик, деп налып, жыладыңлар». Сонда Муўса: – Қасымдағы бул халық алты жүз мың ер адамнан ибарат. Ал Сен: «Бул халыққа бир ай даўамында жеўи ушын гөш беремен», – деп атырсаң. Барлық қой-ешки, сыйырлар сойылса да, теңиздеги барлық балықлар аўланса да, оларға жетер ме екен? – деди. Жаратқан Ийе оған: – Мениң қолым келте ме? Саған айтқанларым орынланатуғынын ямаса орынланбайтуғынын өз көзиң менен көресең, – деди. Соннан кейин, Муўса сыртқа шығып, Жаратқан Ийениң өзине айтқанларын халыққа жеткерди. Халықтың жетпис ақсақалын жыйнап, Мухаддес шатырдың дөгерегине жайластырды. Сонда Жаратқан Ийе булт ишинде түсип, Муўса менен сөйлести ҳәм Муўсаның үстиндеги Руўхтан алып, жетпис ақсақалға берди. Олар Руўхты алған ўақытта, өзгеше аўҳалға түсти. Бирақ буннан соң, бул жағдай басқа тәкирарланбады. Сайланған жетпис ақсақалдың ишинде болған Элдад пенен Медад деген еки адам ордада қалып, Мухаддес шатырға келмей қалған еди. Бирақ Руўх олардың үстине түсип келип, олар да ордада өзгеше аўҳалға түсе баслаған еди. Буны көрген бир жас бала Муўсаға жуўырып келип: «Элдад пенен Медад ордада өзгеше аўҳалға түсип қалды», – деп хабар жеткерди. Жас ўақтынан Муўсаға жәрдемши болып киятырған Нун улы Ешуа: – Мырзам Муўса, оларды тыйып қой! – деди. Бирақ Муўса: – Сен мениң ушын қызғанып атырсаң ба? Қәне енди, Жаратқан Ийениң пүткил халқы пайғамбар болса, Жаратқан Ийе олардың үстине Өз Руўхын жиберсе еди! – деди. Соннан соң, Муўса менен Израилдың ақсақаллары ордаға қайтып келди. Жаратқан Ийе даўыл жиберди. Даўыл теңиз тәрептен бөденелерди ушырып әкелип, орданың ҳәр тәрепине үйип таслады. Бөденелер ордадан бир күнлик жол узақлыққа дейин, жерден еки шығанақ бийикликке түсип, ушып жүрген еди. Сол күни халық күни менен, түни менен ҳәм ертеңине кешке дейин бөдене жыйнады. Олардың ҳеш бири он хомерден аз жыйнамады. Бөденелерди кептириў ушын, оларды шатырларының дөгерегине жайып қойды. Бирақ халық гөшти еле аўзына алып, жеўге үлгермей-ақ, Жаратқан Ийе ғәзепленип, оларды күшли бир оба менен жазалады. Сонлықтан сол жерге Киброт-Ҳаттааўа аты берилди. Өйткени ол жерде нәпсин тыя алмаған адамлар жерленген еди. Халық Киброт-Ҳаттааўадан Хасеротқа көшип, сол жерде қалды. Муўса Хабашстаннан болған ҳаялға үйленгени ушын, Мәриям менен Харон оған қарсы сөйледи. Олар: «Жаратқан Ийе тек ғана Муўса арқалы сөйлеген бе еди? Ол бизлер арқалы да сөйлеген жоқ па еди?» – деди. Жаратқан Ийе олардың бул сөзлерин еситти. Муўса жер жүзинде жасайтуғын барлық адамлардың ишинде ең кишипейил адам еди. Жаратқан Ийе күтилмегенде Муўса, Харон ҳәм Мәриямға: – Үшеўиңиз Ушырасыў шатырына барың, – деди. Үшеўи де шатырға барды. Жаратқан Ийе минара сыяқлы булт ишинде түсип, шатырдың кирер аўзының алдында турды ҳәм Харон менен Мәриямды шақырып алды. Олар екеўи алдыға қарай шыққанда, Жаратқан Ийе оларға былай деди: – Мениң сөзлериме қулақ салың: Егер араңызда бир пайғамбар бар болса, Мен, Жаратқан Ийе Өзимди танытаман оған аян арқалы, Сөйлесемен оның менен түсинде. Бирақ қулым Муўса менен булай сөйлеспеймен, Пүткил үйимдегилерге жуўапкер адам – Муўсадур. Оның менен жумбақлы түрде емес, Ал жүзбе-жүз сөйлесемен ашық түрде. Ол Мениң бийнемди көреди. Сондай болса да, қулым Муўсаға қарсы сөйлеўден қорқпадыңлар ма? Сонда Жаратқан Ийе оларға ғәзеплениўи менен, ол жерден кетти. Булт Мухаддес шатырдан кетиўден-ақ, Мәриям тери кеселлигине шалынып, етлери қар сыяқлы түлеп кетти. Харон Мәриямға бурылып қарағанда, оның тери кеселлигине шалынғанын көрди. Харон Муўсаға: – Оҳ, мырзам, өтиниш ақылсызлық қылып, ислеген гүнамыз ушын жазалама. Мәриям анасының қарнында-ақ денеси ширип баслаған өли нәрестеге уқсап қалмасын, – деди. Муўса Жаратқан Ийеге: – О, Қудай, Мәриямға шыпа бер! – деп жалбарынды. Жаратқан Ийе Муўсаға: – Егер оның әкеси жүзине түкиргенде, ол жети күн даўамында шерменде болып қалмас па еди? Оны жети күн даўамында бөлеклеп, ордадан шығарып жибериң, соннан кейин изине қайтыўына болады, – деп жуўап берди. Солай етип, Мәриям жети күн даўамында бөлекленип, ордадан шығарып жиберилди, ол қайтып келгенше, халық жолға шықпады. Соннан кейин, халық Хасероттан шығып, Паран шөлине барып, қоныс басты. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Мен Израил халқына берип атырған Қанан жерин көзден өткериў ушын адамлар жибер. Аталарынан тараған ҳәр бир урыўдан бир басшыдан жибер. Муўса Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша Паран шөлинен адамларды жиберди. Булардың ҳәммеси Израил халқының басшылары еди. Олардың атлары мынадай еди: Рубен урыўынан Заккур улы Шаммуа, Шимон урыўынан Хорий улы Шафат, Яҳуда урыўынан Ефунне улы Калеб, Иссахар урыўынан Юсуп улы Игал, Эфрайым урыўынан Нун улы Ҳошеа, Бенямин урыўынан Рафу улы Палтий, Зебулон урыўынан Содий улы Гаддиел, Юсуп урыўынан, яғный Менашше урыўынан Сусий улы Гаддий, Дан урыўынан Гемаллий улы Аммиел, Ашер урыўынан Михаил улы Сетур, Нафталий урыўынан Ўофсий улы Нахбий, Гад урыўынан Махий улы Геуел. Елди көзден өткериў ушын Муўсаның жиберген адамлары усылар еди. Сол ўақытта Муўса Нун улы Ҳошеаға Ешуа, деп ат берди. Муўса оларды Қанан жерин көзден өткериў ушын жиберип атырып, оларға былай деди: – Негеб арқалы жүрип, таўлы жерлерге барың. Ол жерлер қандай екенин, ол жерде жасап атырған халық күшли ме, ямаса ҳәлсиз бе, олар көп пе, ямаса аз ба, билип алың. Олардың жасап атырған жери жақсы ма, ямаса жаман ба, қалалары қорғансыз ба, ямаса қорғанлы ма, көриң. Топырағы өнимдарлы ма, ямаса өнимсиз бе, дөгереги терекли ме, ямаса жоқ па, билип келиң. Қолыңыздан келгенинше, ол жердиң жетистирген мийўелеринен алып келиң! Сол ўақытта жүзим писиги енди басланып атырған еди. Солай етип, сол адамлар жолға шығып, елди Зин шөлинен баслап, Лебо-Хаматқа жақын болған Рехобқа дейин көзден өткерди. Олар Негебти кесип өтип, анақлардың Ахиман, Шешай ҳәм Талмай деген тийрелери жасап атырған Хеброн қаласына барды. Хеброн Мысырдағы Соан қаласынан жети жыл алдын қурылған еди. Жансызлар Эшкол сайына жетип барғанда, ол жерден бир солқым жүзимди кесип алды. Олардан екеўи бир қада ағашқа жүзимди илдирип алып жүрди. Соның менен бирге, анар ҳәм әнжир мийўесин де алды. Израиллылардың кесип алған жүзим солқымы себепли, сол сай Эшкол деп аталды. Жансызлар қырық күн жерди аралап шыққаннан кейин излерине қайтты. Олар Паран шөлиндеги Қадешке, Муўса менен Харонның ҳәм Израил жәмийетиниң жанына келди. Оларға ҳәм пүткил жәмийетке көрген-билгенлерин айтып, сол жердиң мийўелерин көрсетти. Олар Муўсаға былай деп баянлады: – Бизлерди жиберген жерге бардық. Ол жерде шынында да сүт ҳәм пал ағып турған екен! Мине, мынаў сол жердиң мийўелеринен! Бирақ ол жерде жасап атырған халық күшли, қалалары да қорғанлы ҳәм жүдә үлкен екен. Ҳәттеки, ол жерде Анақ әўладынан шыққан дәў адамларды да көрдик. Амалек халқы Негебте, хет, ебус ҳәм амор халықлары таўлы үлкеде, қанан халқы теңиздиң бойында ҳәм Иордан дәрьясының жағасында жасайды екен. Калеб Муўсаның алдында халықты тынышландырып: – Ол жерге барып, елди қолға киргизейик. Әлбетте, буған жетерли күшимиз бар, – деди. Деген менен, оның менен бирге барған адамлар: – Бул халыққа қарсы гүресе алмаймыз, олар бизлерден гөре күшлирек, – деди. Олар өзлери көзден өткерип келген ел ҳаққында израиллылардың арасында мынадай жаман мыш-мышлар тарқатып жүрди: – Бизлер көзден өткерип келген ел, ишине мәкан басатуғынларды жеп питиретуғын ел екен. Сол елде жасап атырған ҳәр бир адам бойшаң ҳәм ири. Дәўлерди, дәўлердиң әўладынан болған анақларды көрдик. Олардың қасында өзлеримизди шегиртке сыяқлы сездик, оларға да сондай болып көриндик. Сол түни пүткил жәмийет қатты даўыслап, дад салып жылады. Пүткил Израил халқы Муўса менен Харонға наразы болып, былай деп тоңқылдай баслады: «Буннан гөре, Мысырда ямаса усы шөлде өлип кеткенимиз жақсы еди! Жаратқан Ийе не ушын бизлерди усы елге алып келди? Бизлерди қылыштан өткизиў ушын ба? Бала-шағаларымыз тутқын болады. Буның орнына Мысырға қайтып кеткенимиз бизлер ушын жақсырақ емес пе?» Соннан кейин, олар бир-бирине: «Өзлеримизге бир басшы сайлап алып, Мысырға қайтайық», – дести. Сонда Муўса менен Харон Израил жәмийетиниң алдында ет бетинен жерге жығылды. Елди аралап қайтқанлардан Нун улы Ешуа менен Ефунне улы Калеб қайғырып кийимлерин жыртты да, пүткил Израил жәмийетине былай деди: – Бизлер көрип келген ел – жүдә жақсы жер. Егер Жаратқан Ийениң бизлерге мийрими түссе, Ол бизлерди сүт ҳәм пал ағып турған сол жерге алып барады ҳәм оны бизлерге береди. Тек ғана Жаратқан Ийеге қарсы шықпаңлар! Ол жерде жасап атырған халықтан қорқпаңлар! Олар бизлерге аңсат ғана олжа болады. Қорғаўшылары оларды таслап кетти, ал Жаратқан Ийе бизлер менен бирге. Олардан қорқпаңлар! Деген менен, пүткил жәмийет оларды тас боран қылыўды нийет қылды. Сонда Жаратқан Ийениң салтанаты Ушырасыў шатырында пүткил Израил халқына көринди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Қашанға дейин бул халық Маған ҳүрметсизлик қылады? Олардың арасында қаншелли кәрамат көрсеткениме қарамай, қашанға дейин Маған исенбей жүреди? Мен оларды иллет пенен жазалайман, мийрастан маҳрум қыламан. Ал сеннен олардан уллырақ ҳәм күшлирек бир халық дөретемен. Бирақ Муўса Жаратқан Ийеге былай деди: – Онда мысырлылар бул ҳаққында еситеди. Бул халықты Өз күшиң менен олардың арасынан алып шыққан едиң. Олар Қанан жеринде жасайтуғын халыққа бул ҳаққында айтады. Жаратқан Ийе, бул халықтың арасында болып, олар менен жүзбе-жүз көрискениңнен хабары бар. Сениң бултың олардың үстинде ҳәмме ўақыт турғанын, күндиз минара сыяқлы булт ишинде, түнде минара сыяқлы от ишинде оларға жол көрсеткениңди биледи. Енди Өз күшиңди көрсет, о, Ийем! Сен Өзиң былай деп айтқан едиң: «Жаратқан Ийе болған Мен сабыр-тақатлыман, сүйиспеншилигим уллы, айып ҳәм жынаятты кеширемен. Бирақ айыплыны жазасыз қалдырмайман, әкесиниң ислеген айыбының жазасын үшинши ҳәм төртинши әўладларынан талап қыламан». Мысырдан шыққаннан баслап, бүгинги күнге дейин бул халықты кеширип келдиң. Енди Өзиңниң уллы сүйиспеншилигиңе сай олардың айыпларын кешире гөр. Жаратқан Ийе оған былай деп жуўап берди: – Сениң тилегиңе бола оларды кеширемен. Деген менен, мәңги бар болған Мен жер жүзин толтырып турған уллылығым менен ант ишемен: уллылығымды, Мысырда ҳәм шөлде көрсеткен кәраматларымды көрсе де, Мени он мәрте сынаған, сөзиме қулақ аспаған бул адамлардың ҳеш бири Мен ата-бабаларына беремен деп ант ишкен жерди көрмейди. Маған ҳүрметсизлик қылғанлардың ҳеш бири ол жерди көрмейди. Бирақ қулым Калеб басқаларға уқсамайды, ол пүткил жүреги менен Маған ерди. Соның ушын, Мен оны өзи аралап, көзден өткерип қайтқан елге алып бараман. Оның әўлады сол жерди ийелеп алады. Амалек пенен қанан халықлары усы ойпатлықларда жасайды. Соның ушын, сизлер ертең артыңызға қайтып, Қызыл теңизге қарай жүриңлер, шөлге барыңлар. Жаратқан Ийе Муўса менен Харонға былай деди: – Мына жаўыз жәмийет қашанға дейин Маған наразы болып, тоңқылдайды? Маған қарсы сөйлеген Израил халқының налыўын еситтим. Оларға Мениң мына сөзлеримди жеткиз: «Тирилигим ҳақы ант ишемен: айтқан сөзлериңизди сөзсиз өзлериңиздиң басыңызға саламан. Өликлериңиз усы шөлде қалады. Маған наразы болып, тоңқылдағанлардың ҳәммеси – есаптан өткен жигирма ҳәм оннан жоқары жастағылар усы шөлде өледи. Сизлерди қонысландыраман деп ант ишкен елге Ефунне улы Калеб пенен Нун улы Ешуадан басқа ҳеш ким кирмейди. Бирақ сизлердиң тутқын болады, деп айтқан балаларыңызды сол жерге киргиземен. Сизлер бас тартқан сол елди балаларыңыз көретуғын болады. Сизлердиң өликлериңиз болса усы шөлде қалып кетеди. Ҳәммеңиз өлип кетемен дегенше, балаларыңыз шөлде қырық жыл шопанлық қылады ҳәм сизлердиң опасызлығыңыз себепли, олар азап шегеди. Сизлер елди қырық күн даўамында аралап шыққан едиңлер. Енди ҳәр бир күн ушын бир жылдан қырық жыл айыбыңыздың жазасын тартасызлар. Сонда Мениң сизлерден жүз бурғанымды билип аласызлар!» Мен, Жаратқан Ийе айтқанымдай, Маған қарсы жыйналған бул жаўыз жәмийетке буларды сөзсиз ислеймен. Олар усы шөлде қырылып, өлип кетеди. Муўсаның елди көзден өткерип қайтыўға жиберген адамлары қайтып келип, ел ҳаққында жаман хабар тарқатыўы пүткил жәмийеттиң Жаратқан Ийеге наразы болыўына себеп болған еди. Сол ел ҳаққында жаман хабар таратқан бул адамлар Жаратқан Ийениң алдында оба кеселлигине шалынып қайтыс болды. Елди аралаў ушын кеткен жансызлардан тек ғана Нун улы Ешуа менен Ефунне улы Калеб тири қалды. Муўса Жаратқан Ийениң сөзлерин пүткил Израил халқына айтқанда, халық терең қайғыға батты. Ертеңине азанда олар таўлы үлкениң жоқарысына шығып баратырып, былай деди: – Аўа, бизлер гүна ислегенимизди мойынлаймыз. Мине, енди Жаратқан Ийениң ўәде қылған жерине барыўға таярмыз. Деген менен, Муўса: – Не ушын Жаратқан Ийениң буйрығына және қарсы шығып атырсызлар? Буның менен ҳеш нәрсеге ерисе алмайсызлар. Саўашқа шықпаңлар, өйткени Жаратқан Ийе сизлер менен бирге емес. Душпанларыңыздың алдында жеңилиске ушырайсызлар. Амалек ҳәм қанан халықлары ол жерде сизлерге қарсылық көрсетеди ҳәм сизлерди қылыш жүзинен өткереди. Өйткени Жаратқан Ийениң изинен жүриўден бас тарттыңлар. Жаратқан Ийе де сизлер менен бирге болмайды. Солай болса да, израиллылар өзлериниң айтқанынан қалмай, таўлы үлкениң жоқарысына шықты. Жаратқан Ийениң Келисим сандығы менен Муўса ордада қалды. Таўлы үлкеде жасайтуғын амалек пенен қанан халықлары оларға қарсы ҳүжим қылды ҳәм оларды Хорма қаласына дейин қыйратып, тас-талқан қылды. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил халқына былай деп айт: «Мәкан етиўиңиз ушын сизлерге беретуғын елге киргениңизде, жандырылатуғын қурбанлық, ўәде бойынша берилетуғын қурбанлық, ықтыярлы қурбанлық ямаса байрамларда усынылатуғын қурбанлық етип ири ҳәм майда малдан Жаратқан Ийеге усыныңлар. Булар – Жаратқан Ийеге хош ийисли сый болады. Қурбанлық усынатуғын адам Жаратқан Ийеге ғәлле садақасы ушын төрттен бир ҳин зәйтүн майы менен араластырылған оннан бир эфа сапалы ун да алып келсин. Және де, жандырылатуғын қурбанлық ямаса басқа қурбанлық пенен бирге ҳәр бир тоқлыға ишимлик садақасы етип төрттен бир ҳин шарап та усыныўы тийис. Егер қошқарды қурбанлық етип берсеңиз, ғәлле садақасы ушын үштен бир ҳин зәйтүн майы араластырылған оннан еки эфа сапалы ун ҳәм ишимлик садақасы ушын үштен бир ҳин шарап усының. Булар – Жаратқан Ийеге хош ийисли сый болады. Жаратқан Ийеге жандырылатуғын қурбанлық, ўәде бойынша берилетуғын қурбанлық ямаса татыўлық қурбанлығы ушын бир буға алып келгениңизде, буға менен бирге ғәлле садақасы ушын ярым ҳин зәйтүн майы араластырылған оннан үш эфа сапалы ун усының. Соның менен бирге, ишимлик садақасы ушын ярым ҳин шарап усының. Булар Жаратқан Ийеге хош ийисли сый болады. Солай етип буға, қошқар, ылақ ямаса тоқлы қурбанлық қылынғанда, усы садақалар менен қоса усынылсын. Қанша ҳайўан қурбанлық қылмақшы болсаңыз да, олардың ҳәр бири ушын белгиленген муғдарда ғәлле ҳәм ишимлик садақаларын қосып усыныўыңыз тийис. Израиллы болған ҳәр бир адам Жаратқан Ийеге хош ийисли сый етип, қурбанлық алып келгенде, ол усы айтылғанларға әмел қылыўы тийис. Егер сизлердиң араңызда ўақтынша жасап атырған келгинди ямаса узақ ўақыт жасап атырған жат жерли адам Жаратқан Ийеге хош ийисли сый қылып, бир қурбанлық алып келсе, ол да усы қағыйдаларға әмел қылыўы тийис. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил халқына былай деп айт: «Сизлерди алып баратырған елге киргениңизден кейин, сол елдиң нанынан жегениңизде, нанның бир бөлегин ажыратып, Маған усының. Қырманыңыздың биринши өниминен ажыратылған садақа сыяқлы қамырыңыздың биринши зуўаласынан жабылған шөректи ажыратып усының. Қамырыңыздың биринши зуўаласынан жабылған бул садақаны әўладлар даўамында Жаратқан Ийеге усының». ҳәм жәмийет бул қәтеге билместен жол қойған болса, пүткил жәмийет Жаратқан Ийеге хош ийисли сый усыныў ушын, бир буғаны жандырылатуғын қурбанлық етип берсин. Олар буға менен бирге белгиленген муғдарда ғәлле ҳәм ишимлик садақасын берсин. Соның менен бирге, гүна қурбанлығы ушын бир теке алып келсин. Солай етип, руўханий пүткил Израил жәмийетиниң гүнасы ушын пәклеў рәсимин өткереди ҳәм олардың гүнасы кешириледи. Себеби олар билместен гүна ислеген еди ҳәм бул ушын Жаратқан Ийеге жандырылатуғын қурбанлық ҳәм гүна қурбанлықларын усынған болады. Пүткил Израил жәмийети де, араңызда жасап атырған келгинди де кешириледи. Өйткени халық билместен усы гүнаны иследи. Егер бир адам билместен гүна ислеп қойса, ол гүна қурбанлығы ушын бир жасар ешки алып келсин. Руўханий Жаратқан Ийениң алдында сол адамның пәклениўи ушын гүнаның қунын төлеў рәсимин өткерсин. Бул рәсим өткерилгенде, сол адамның гүнасы кешириледи. Билместен гүна ислеп қойған израиллы ушын да, араңызда жасап атырған келгинди ушын да усы нызамды қолланыўыңыз тийис. Израиллы ямаса келгинди бир адам билип турып гүна ислесе, Жаратқан Ийеге тил тийгизген болады. Бундай адам Израил халқының арасынан жоқ қылынсын. Ол Жаратқан Ийениң сөзлерин писент етпей, буйрықларына қарсы шыққаны ушын, ол адам халқының арасынан сөзсиз жоқ қылынсын. Оның гүнасы өз мойнында қалады». Бир күни израиллылар шөлде жүрген ўақытта бир адам дем алыс күни болған Шаббат күни отын жыйнап жүрген жеринен услап алынды. Отын жыйнап жүрген адамды услап алған адамлар оны Муўса менен Харонның ҳәм пүткил жәмийеттиң алдына алып келди. Сол адамға қандай шара қолланылыўы кереклиги анық болмағанлықтан, оны қамап қойды. Соннан кейин, Жаратқан Ийе Муўсаға: – Ол адам сөзсиз өлтирилсин. Пүткил жәмийет оны орданың сыртына алып шығып, тас боран қылсын, – деди. Солай етип, Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырғанындай, жәмийет сол адамды орданың сыртына алып шығып, тас боран қылып өлтирди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил халқына былай деп айт: «Әўладларыңыз даўамында кийимиңиздиң етеклерине шашақ тиктирип қойың. Ҳәр бир шашаққа қызғыш көк жип қосып исленсин. Усы шашақлар сизлерге Мениң, яғный Жаратқан Ийениң буйрықларын еслетип турады. Солай етип, буларды көргениңизде, буйрықларыма әмел қылып, жүрегиңиздиң ҳәм көзиңиздиң қәлеўлерине ерип кетпей, опасызлық қылмайсызлар. Сонда сизлер пүткил буйрықларымды ядыңызда тутып, Қудайыңыз ушын мухаддес боласызлар. Мен Қудайыңыз болыў ушын сизлерди Мысырдан алып шыққан Қудайыңыз Жаратқан Ийемен. Мен – Қудайыңыз Жаратқан Ийемен». Олар биргеликте Муўса менен Харонның алдына барып: – Сизлер жүдә ҳәддиңизден асып кеттиңиз! Ҳәммемиз Жаратқан Ийениң мухаддес жәмийетиниң ағзалары емеспиз бе? Ол ҳәммемиздиң арамызда жасайды. Солай екен, сизлер не ушын өзлериңизди Жаратқан Ийениң жәмийетинен үстем қоясызлар? – деди. Буны еситкен Муўса Жаратқан Ийениң алдында ет бетинен жерге жығылды. Кейин ол Қорах ҳәм оның шериклерине былай деди: – Азанда Жаратқан Ийе кимди Өзине бағышлап алғанын көрсетеди. Жаратқан Ийе кимди таңлаған болса, сол адамды Өз дәргайына жақынластырады. Ҳәй, Қорах, сен өз шериклериң менен бирге түтетки түтетилетуғын ыдысларыңызды алың. Ертең Жаратқан Ийениң алдында ыдысларыңызға от салып, үстине түтеткиңизди қойың. Сонда Жаратқан Ийе кимди таңласа, сол адамды Өзине бағышлап алғаны. Ҳәй, лебийлилер, сизлер ҳәддиңизден асып кеттиңиз! Муўса Қорахқа айтып атырған сөзин былай деп даўам етти: – Ҳәй, лебийлилер, маған қулақ салың! Израилдың Қудайы сизлерди Израил халқы арасынан айырып алып, Жаратқан Ийениң Мухаддес шатырындағы хызметти орынлаўыңыз ушын, Өзине жақынластырды. Және де, жәмийеттиң алдында турып, оларға хызмет етиўиңиз ушын сизлерди таңлап алды, булардың барлығы сизлерге азлық қылды ма? Қорах, Жаратқан Ийе сени ҳәм пүткил лебийли туўысқанларыңды Өзине жақынластырған болса, бул жетпегендей, енди сизлер руўханийликти де қәлеп атырсызлар ма? Ҳәй, Қорах, сениң ҳәм шериклериңниң бундай етип жыйналыўы Харонға емес, ал Жаратқан Ийеге қарсы шығыўыңызды билдиреди. Соннан кейин, Муўса Элиабтың уллары Датан менен Абирамды шақыртты. Бирақ олар: – Бармаймыз. Сен бизлерди шөлде өлтириў ушын сүт ҳәм пал ағып турған елден алып шықтың. Бул жетпегендей, бизлердиң үстимизден бийлик қылмақшысаң ба? Сен бизлерди сүт ҳәм пал ағып турған жерге әкелмедиң, бизлерге мүлик етип атыз ҳәм жүзим бағларын да бермедиң. Бизлердиң көзимизди байламақшымысаң? Яқ, сениң алдыңа бармаймыз, – деди. Муўса қатты ашыўланып, Жаратқан Ийеге: – Олардың садақаларын қабыл етпе. Мен олардан бир ешек те алған жоқпан, олардың ҳеш бирине жаманлық қылған жоқпан, – деди. Кейин Муўса Қорахқа: – Ертең сен барлық шериклериң менен бирге Жаратқан Ийениң алдына кел. Харон да усы жерде болады. Ҳәр бириңиз бир түтетки түтетилетуғын ыдыстан, барлығы болып еки жүз елиў ыдыс алып келип, ишине хош ийисли түтетки салың. Сен де өз ыдысыңды алып кел, Харон да өзиникин алып келеди, – деди. Солай етип, олардың ҳәр бири ишине от ҳәм түтетки салып, өз ыдысларын алып келди. Кейин олар Муўса ҳәм Харон менен бирге Ушырасыў шатырының алдына келип турды. Қорах пүткил жәмийетти Муўса менен Харонның қасына, Ушырасыў шатырының алдына жыйнағанда, Жаратқан Ийениң салтанаты ҳәммеге көринди. Жаратқан Ийе Муўса менен Харонға былай деди: – Мына жәмийеттиң арасынан шетке шығың, Мен оларды көзди ашып-жумғанша жоқ қылып жиберемен. Муўса менен Харон ет бетинен жерге жығылып: – Қудай, пүткил тири жанның Қудайы! Бир адам гүна иследи деп, пүткил жәмийетке ғәзепленесең бе? – деди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Жәмийетке: «Қорахтың, Датанның ҳәм Абирамның шатырларынан узақласың», – деп айт. Муўса Датан менен Абирамның қасына барды. Израил ақсақаллары да Муўсаның изине ерди. Муўса жәмийетке қарата: – Бул жаман адамлардың шатырларынан узақласың! Олардың ҳеш бир затына қол тийгизбең. Болмаса, олардың гүнасы себепли, сизлер де жоқ боласызлар, – деди. Солай етип, жәмийет Қорах, Датан ҳәм Абирамның шатырларынан узақласып турды. Датан менен Абирам ҳаяллары ҳәм балалары менен бирге сыртқа шығып, шатырларының алдында турған еди. Сонда Муўса былай деди: – Булардың барлығын ислеўим ушын Жаратқан Ийениң мени жибергенин, мен өзлигимнен бир нәрсе де ислемегенимди мынадан билип аласызлар: егер де бул адамлар өз әжели менен, ҳәмме адамлардың басына түсетуғын өлим менен өлсе, онда билип қойың, Жаратқан Ийе мени жибермеген болады. Бирақ Жаратқан Ийе әдеттен тыс бир нәрсе ислесе, жер жарылып, оларды ҳәм оларға тийисли ҳәр бир затты жутса ҳәм олар өлилер мәканына тирилей кирип кетсе, онда бул адамлардың Жаратқан Ийеге ҳүрметсизлик қылғанын билип аласызлар. Муўса усы сөзлерин айтып болар-болмастан, Датан ҳәм Абирамның аяқ астындағы жер жарылып кетти. Жер жарылып, оларды, олардың шаңарақларын, Қорахтың шериклери менен мал-мүликлерин жутып жиберди. Солай етип, олар бар мал-мүлки менен бирге тирилей өлилер мәканына кирип кетти. Жер жаўылып, олардың үстин қаплап таслады ҳәм олар жәмийеттиң арасынан жоқ қылынды. Олардың бақырысқан даўысларын еситкен әтираптағы израиллылар: «Жер бизлерди де жутып жибермесин!» – деп жән-жаққа қашып кетти. Сол ўақытта Жаратқан Ийениң жиберген оты хош ийисли затларды түтетип турған еки жүз елиў адамды жағып, жоқ қылып жиберди. Жаратқан Ийе Муўсаға және былай деди: – Харонның улы руўханий Элазарға түтетки түтетилетуғын ыдысларды күлдиң ишинен алып шығыўын ҳәм ишиндеги шоқларды орданың бир шетине төгиўин айт. Себеби түтетки ыдыслар мухаддес. Ислеген гүналары ушын өлтирилген бул адамлардың түтетки ыдысларын шөккишлеп жалпайтың да, қурбанлық орынды усылар менен қаплаң. Ыдыслар Жаратқан Ийеге усынылғаны ушын мухаддес. Булар израиллылар ушын ескертетуғын бир белги болсын. Солай етип, руўханий Элазар жанып өлген адамлардың алып келген түтетки түтетилетуғын қола ыдысларын жыйнап алды. Олар ыдысларды қурбанлық орынды қаплаў ушын шөккишлеп жалпайтып шықты. Бул израиллыларға Харонның әўладынан басқа ҳеш кимниң Жаратқан Ийениң алдына шығып, хош ийисли түтетки түтетиўге болмайтуғынын, болмаса сондай ислеген адам Қорах пенен оның шериклери сыяқлы болатуғынын ескертип туратуғын еди. Солай етип, Жаратқан Ийениң Муўса арқалы айтқанындай етип исленди. Ертеңине пүткил Израил жәмийети Муўса менен Харонға наразы болып: «Жаратқан Ийениң халқын сизлер өлтирдиңлер», – деп тоңқылдай баслады. Израил жәмийети Муўса менен Харонға қарсы жыйналып, Ушырасыў шатырына қарай туўры бурылып қарағанда, шатырды булт қаплады ҳәм Жаратқан Ийениң салтанаты көринди. Сонда Муўса менен Харон Ушырасыў шатырының алдына келди. Жаратқан Ийе Муўсаға: – Бул жәмийеттиң арасынан шетке шығың ҳәм Мен оларды көзди ашып-жумғанша жоқ қылып жиберемен, – деди. Сонда Муўса менен Харон ет бетинен жерге жығылды. Соннан кейин, Муўса Харонға: – Түтетки ыдысын алып, ишине қурбанлық орыннан шоқ сал, оттың үстине хош ийисли түтетки қой. Қунын өтеў ушын дәрҳал жәмийетке бар. Себеби Жаратқан Ийе ғәзебин шашып атыр. Ал халыққа өлтиретуғын оба тарқалып баслады, – деди. Харон Муўсаның айтқанларын орынлап, түтетки ыдысын алды да, жәмийеттиң ортасына жуўырып барды. Халықтың арасында набыт қылатуғын кеселлик басланған еди. Харон хош ийисли түтетки усынып, жәмийеттиң қунын өтеди. Ол тирилер менен өлилердиң арасында турғанда, набыт қылатуғын кеселлик тоқтады. Ал Қорах себепли өлгенлерден тысқары, набыт қылатуғын кеселликтен өлгенлердиң саны он төрт мың жети жүз адам болды. Набыт қылатуғын кеселлик тоқтағаннан кейин, Харон Ушырасыў шатырының алдында турған Муўсаның жанына қайтты. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израил халқына ҳәр бир урыў көсеми ушын бир данадан он еки таяқ алып келиўди буйыр. Ҳәр бир урыў басшысының атын өз таяғының үстине жаз. Лебий урыўына тийисли таяқтың үстине Харонның атын жаз. Ҳәр бир урыў басшысы ушын бир таяқтан болыўы тийис. Таяқларды Ушырасыў шатырындағы Мен сизлер менен ушырасатуғын орынның, Келисим сандығының алдына қой. Мен таңлап алатуғын адамның таяғы бөртик шығарады. Солай етип, Израил халқының сизлерге қарсы шығып, наразы болып, тоңқылдаўларына шек қояман. Муўса айтылғанларды Израил халқына жеткерди. Халықтың көсемлери ҳәр бир урыў ушын бир данадан он еки таяқ алып келди. Харонның таяғы да солардың ишинде еди. Муўса таяқларды буйрықлар қойылған шатырға, Жаратқан Ийениң алдына қойды. Муўса ертеңине шатырға кирип қараса, Лебий урыўы ушын алып келинген Харонның таяғы бөртик шығарып ғана қоймай, ол гүллеп, бадам жемисин де берген екен. Муўса барлық таяқларды Жаратқан Ийениң алдынан алып шығып, Израил халқына көрсетти. Халық таяқларды қарастырып, ҳәр бири өзлерине тийисли таяқты алды. Жаратқан Ийе Муўсаға: – Көтерилисшилерге ескертиў болыўы ушын, Харонның таяғын Келисим сандығының алдына қайтадан апарып қой. Усылайынша, сен көтерилислерин тоқтатып, олардың өлип кетиўине жол қоймайсаң, – деди. Муўса Жаратқан Ийениң буйырғанындай етип орынлады. Израиллылар Муўсаға: – Өлип кетемиз! Қырылып кетемиз! Ҳәммемиз қырылып кетемиз! Жаратқан Ийениң Мухаддес шатырына жақынласқан ҳәр бир адам өледи. Енди ҳәммемиз қырылып кетемиз бе? – деди. Жаратқан Ийе Харонға былай деди: – Сен, улларың ҳәм пүткил Лебий урыўы Мухаддес мәканға қарсы исленген гүнаға жуўапкер боласызлар. Ал руўханийлик хызметиңизге байланыслы гүна ушын тек ғана сен ҳәм улларың жуўапкер боласызлар. Сен ҳәм улларың буйрықлар қойылған шатырдың алдында хызмет еткениңизде, бабаңыз Лебийдиң әўладынан болған туўысқанларыңыз да сизлерге жәрдем беретуғын болсын. Олар сениң жуўапкершилигиң астында Мухаддес шатырға тийисли хызметлерди орынласын. Бирақ олар мухаддес жердиң буйымларына ямаса қурбанлық орынға жақынламасын, болмаса олар да, сизлер де өлип қаласызлар. Олар сениң менен бирге Ушырасыў шатырына байланыслы барлық ўазыйпаларды орынласын. Лебийлилерден басқа ҳеш бир адам сизлер менен бирге хызмет қылмасын. Ендигиден былай, Израил халқына қәҳәрленбеўим ушын, Мухаддес жерде ҳәм қурбанлық орында тек ғана сизлер хызмет қыласызлар. Мен израиллылар арасынан лебийли туўысқанларыңызды сизлерге жәрдемши қылып, таңлап алдым. Ушырасыў шатырына байланыслы хызметти орынлаўы ушын, олар Маған бағышланған. Деген менен, қурбанлық орындағы ҳәм пердениң артындағы Ең мухаддес бөлмеге байланыслы руўханийлик хызметти тек ғана сен өз улларың менен орынлайсаң. Руўханийлик хызметти саған сый қылып бердим. Сеннен басқа ким де ким ол жерге жақынласа, ол өлтирилсин. Жаратқан Ийе Харон менен болған сәўбетин былай деп даўам етти: – Израил халқының Маған ажыратқан мухаддес сыйларын бақлаўды саған тапсырдым. Буларды сизлердиң руўханийлик хызметиңиз ушын саған ҳәм улларыңа мәңгиге пай қылып бердим. Қурбанлық орында Маған усынылған ең мухаддес садақалар, яғный ғәлле садақасының, гүна ҳәм айып қурбанлықларының жандырылмайтуғын бөлеклери, саған ҳәм сениң улларыңа тийисли болады. Буларды ең мухаддес зат сыпатында жеўиңиз тийис, себеби булар жүдә мухаддес. Бул садақа ҳәм қурбанлықлардан тек ғана еркек адамлардың жеўине болады. Және де, мыналар да саған тийисли болады: израиллылардың алып келген жоқары көтерип усынатуғын сыйларынан ажыратқан бөлеклерин саған ҳәм сениң ул-қызларыңа мәңгиге пай қылып бердим. Шаңарағыңдағы ҳәр бир пәк адам булардан жеўине болады. Олардың Маған, Жаратқан Ийеге алып келген дәслепки өнимлерин – зәйтүн майының, таза шараптың ҳәм ғәллениң ең сапалы бөлегин сизлерге бердим. Елде жетистирилген дәслепки зүрәәтлерден Маған, Жаратқан Ийеге алып келингенлердиң ҳәммеси сизлерге тийисли. Шаңарағыңдағы ҳәр бир пәк болған адам олардан жеўине болады. Израилда Жаратқан Ийеге толығы менен бағышланған ҳәр бир зат сизлердики болады. Израил халқының Маған алып келген адамлардың да, маллардың да қарыннан биринши шыққанлардың ҳәммеси сизлердики болады. Бирақ адамлардың ҳәм ҳарам есапланған ҳайўанлардың биринши туўылған баласы ушын қун алыўың керек. Биринши туўылған ул бир айлық болғанда, оның қуны ушын бес шекел аласаң. Ҳәр бир шекел Мухаддес орын өлшеми менен жигирма герадан болсын. Бирақ сыйырдың, қойдың ҳәм ешкиниң биринши туўылған төли ушын қун алмайсаң. Олар Мен ушын арналған. Олардың қанларын қурбанлық орынға серпип, майларын Жаратқан Ийеге хош ийисли сый қылып, түтетип жандырып жибересең. Булардың жоқары көтерип усынылған төси ҳәм оң саны сеники болғаны сыяқлы, гөши де сеники болады. Израиллылардың Маған ажыратып усынған мухаддес сыйларының барлығын саған ҳәм ул-қызларыңа мәңгиге пай етип беремен. Бул сен ҳәм сениң әўладың ушын берилген Мениң мәңги бузылмас келисимим болады. Кейин Жаратқан Ийе Харонға және былай деди: – Халықтың арасында сизлердиң үлес жериңиз болмайды, олардың арасында ҳеш қандай пайыңыз болмайды. Сизлердиң израиллылар арасындағы пайыңыз ҳәм үлесиңиз Мен боламан. Лебийлилердиң Ушырасыў шатырындағы жумысы ушын, Израилда жыйналатуғын барлық оннан бирлерди оларға пай қылып беремен. Буннан былай израиллылар Ушырасыў шатырына жақын келмесин. Болмаса, олар сол гүнаның жазасын тартып өледи. Ушырасыў шатырына тийисли жумысты лебийлилер ислейди, шатырға қарсы исленген ҳәр қандай айыпқа олар жуўапкер болады. Бул келешек әўладларыңыз бойынша мәңги қағыйда болсын. Израиллылардың арасында лебийлилердиң жер үлеси болмайды. Буның орнына Мен лебийлилерге израиллылардың Маған, Жаратқан Ийеге ажыратып берген оннан бирлерин үлес қылып беремен. Соның ушын, Мен: «Израиллылардың арасында лебийлилердиң үлес жери болмайды», – деп айтқан едим. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Лебийлилерге мынаны айт: «Мен үлес қылып сизлерге берген үсирлерди израиллылардан алғаныңызда, алған үсирлердиң оннан бирин шығарып, Маған, Жаратқан Ийеге сый қылып бериң. Мен сизлердиң бул сыйыңызды қырманнан әкелинген ғәлле ҳәм жүзим сығатуғын шуқырдан әкелинген шарап сыпатында қабыллайман. Усылай етип, сизлер израиллылардан алған барлық үсирлерден оннан бирин шығарып, Жаратқан Ийеге сый қылып бересизлер. Усы сыйды руўханий Харонға әкелип бериң. Сизлерге берилген барлық сыйлардың ең жақсысын, ең мухаддесин ажыратып, Жаратқан Ийеге бериңлер». Лебийлилерге және былай деп айт: «Сыйлардың ең жақсысын Жаратқан Ийеге ажыратқаныңыздан кейин, қалғаны өз қырманыңыздан болған өним ямаса искенжеден алынған шарап сыпатында өзлериңизге қалады. Буны сизлер шаңарағыңыз бенен қәлеген жерде жеўиңизге болады. Себеби бул – сизлердиң Ушырасыў шатырында ислеген хызметиңиз ушын берилген төлем. Егер оннан бирден ең жақсысын Маған, Жаратқан Ийеге ажыратып усынсаңыз, өзлериңизге гүна жүклемейсизлер. Өлип қалмаўыңыз ушын, израиллылардың усынған мухаддес садақаларын ҳарамламаңлар». Жаратқан Ийе Муўса менен Харонға былай деди: – Жаратқан Ийе буйырған нызамның талаплары мыналар: израиллыларға минсиз, кемшилиги жоқ ҳәм ҳеш қандай мойынтырық салынбаған қызыл жас сыйыр алып келиўин айтың. Сыйыр руўханий Элазарға берилсин. Кейин оны орданың сыртына шығарып, Элазардың көз алдында шалынсын. Руўханий Элазар бармағын сыйырдың қанына батырып, оны Ушырасыў шатырының алдынғы тәрепине жети мәртебе серпсин. Соннан кейин, Элазардың көз алдында сыйыр, оның териси, гөши, қаны ҳәм дәриси менен бирге жандырып жиберилсин. Руўханий кедр ағашын, майоран шөбин ҳәм қырмызы жипти алып, оларды жанып атырған сыйырдың үстине тасласын. Кейин руўханий кийимлерин жуўып, өзи суўға жуўынып алсын. Соннан кейин, ол ордаға кириўине болады. Бирақ ол кешке дейин ҳарам саналады. Сыйырды жаққан адам да кийимлерин жуўып, өзи жуўынып алсын. Ол да кешке дейин ҳарам саналады. Соннан кейин, пәк саналған бир адам сыйырдың күлин жыйнап алып, орданың сыртындағы таза бир жерге апарып қойсын. Израил жәмийети бул күлди пәклениў суўына қосыў ушын сақлап қойсын. Бул күл адамлардың гүнадан пәклениў рәсими ушын қолланылады. Сыйырдың күлин жыйнаған адам кийимлерин жуўсын, ол кешке дейин ҳарам саналады. Бул израиллылар ушын да, араңызда жасап атырған келгиндилер ушын да мәңги қағыйда болсын. Адамның өлигине бир жерин тийгизип алған ҳәр бир адам жети күн ҳарам саналады. Ол адам пәклениў суўы менен үшинши ҳәм жетинши күни өзин пәклесин. Сонда ол пәк болады. Егер ол үшинши ҳәм жетинши күни өзин пәклемесе, онда ол пәк саналмайды. Адамның өлигине бир жерин тийгизип, өзин пәклемеген адам Жаратқан Ийениң Шатырын ҳарамлаған болады. Ондай адам Израил халқының арасынан жоқ қылынсын. Оның үстине пәклениў суўы серпилмегени ушын, ол ҳарам саналады, ҳарамлылығы өзинде қалады. Егер шатырдың ишинде бир адам қайтыс болса, буған тийисли қағыйда мынадан ибарат: сол ўақытта шатырда болған ҳәм шатырға кирген ҳәр бир адам жети күн даўамында ҳарам саналады. Шатырдың ишинде қақпағы жабылмай, аўзы ашық қалған ҳәр бир ыдыс ҳарам саналады. Далада қылыш пенен өлтирилген ямаса өз әжели менен өлген биреўдиң өлигине, сүйегине ямаса қәбирине бир жерин тийгизген ҳәр бир адам жети күн даўамында ҳарам саналады. Ҳарам саналған адам ушын бир ыдыстың ишине жандырылған гүна қурбанлығының күлинен салып, үстине ағын суўдан қуйың. Пәк саналған бир адам майоран шөбин алып, суўға батырсын. Кейин оны шатырға, оның ишиндеги барлық буйымлардың ҳәм ҳәр бир адамның үстине себелесин. Өлген адамның сүйегине, өлтирилген ямаса өз әжели менен өлген адамға ямаса қәбирге бир жерин тийгизген адамның үстине де сол суўдан себеленсин. Пәк саналған адам үшинши ҳәм жетинши күни ҳарам саналған адамның үстине суўдан сеўип, оны жетинши күни пәклесин. Пәкленген адам кийимлерин суўға жуўып, өзи де жуўынсын, сонда ол кеште пәк саналады. Егер ҳарам саналған адам өзин пәклемесе, ол жәмийеттиң арасынан жоқ қылынсын. Өйткени ол Жаратқан Ийениң Мухаддес мәканын ҳарамлаған болады. Пәклениў суўы оның үстине серпилмегени ушын, ол адам ҳарам саналады. Бул халық ушын мәңги қағыйда болсын. Пәклениў суўын серпкен адам да кийимлерин жуўсын. Пәклениў суўын услаған адам кешке дейин ҳарам саналады. Ҳарам адам жантасқан ҳәр бир нәрсе ҳарам саналады. Сол ҳарамланған затқа жантасқан адам да кешке дейин ҳарам саналады. Биринши айда Израил халқының пүткил жәмийети Зин шөлине жетип барып, Қадешке орналасты. Мәриям сол жерде қайтыс болып, жерленди. Ол жерде халық ушын ишетуғын суў жоқ еди. Сол себепли олар Муўса менен Харонға қарсы жыйналып, Муўсаға былай деп урысты: – Туўысқанларымыз Жаратқан Ийениң алдында өлген ўақытта, бизлер де олар менен бирге өлип кеткенимиз жақсы еди! Жаратқан Ийениң жәмийетин бул шөлге не ушын алып келдиң? Бизлер малларымыз бенен бирге өлиўимиз ушын ба? Не ушын бизлерди усы жаман жерге алып келиў ушын Мысырдан алып шықтың? Бул жердиң егислиги де, әнжири де, жүзими де, анары да жоқ. Ҳәттеки, ишетуғын суўы да жоқ! Муўса менен Харон жәмийеттиң алдынан кетип, Ушырасыў шатырының алдына барды да, ол жерде ет бетинен жерге жығылды. Сонда Жаратқан Ийениң салтанаты оларға көринди. Муўса өзине берилген буйрық бойынша Жаратқан Ийениң дәргайындағы таяқты алып, Харон менен бирге жәмийетти жартастың алдына жыйнады. Муўса оларға: – Ҳәй, көтерилисшилер, маған қулақ салыңлар! Мына жартастан сизлерге суў шығарып берейик пе? – деди. Соннан кейин, Муўса қолындағы таяғын көтерип, жартасқа еки мәрте урды. Сонда жартастан суў атлығып шықты ҳәм пүткил жәмийет те, ҳайўанлары да оннан суў ишти. Жаратқан Ийе Муўса менен Харонға былай деди: – Маған толық исенбей, израиллылардың көз алдында Мениң мухаддеслигимди тән алмадыңлар. Соның ушын, Мен бул жәмийетке беретуғын елге оларды сизлер алып бармайсызлар. Израил халқы Жаратқан Ийеге қарсы шығып, даўласқан сол жер Мериба суўлары деп аталды. Усы жерде Жаратқан Ийе оларға Өз мухаддеслигин көрсетти. Муўса Қадештен Эдом патшасына елшилер арқалы мынадай хабар жиберди: «Туўысқаның болған Израил халқы былай деп айтып атыр: Басымызға түскен барлық қыйыншылықлардан хабарың бар. Ата-бабаларымыз Мысыр жерине барып қоныс басты ҳәм сол жерде узақ ўақыт даўамында жасадық. Мысырлылар ата-бабаларымызға да, бизлерге де зулымлық қылды. Бирақ бизлер Жаратқан Ийеге жалбарынғанымызда, Ол периштесин жиберип, бизлерди Мысырдан алып шықты. Мине, енди бизлер сениң шегараңа жақын жердеги Қадеш қаласында турыппыз. Бизлерге елиң арқалы өтип кетиўимизге рухсат берсеңиз. Сизлердиң егин атызларыңызға, жүзим бағларыңызға кирмеймиз ҳәм қудықларыңыздан суў ишпеймиз. Елиңиз арқалы өткенде, оңға да, шепке де бурылмай, тек ғана Патша жолы деген үлкен жолдан жүрип, жолымызды даўам етемиз». Бирақ Эдом патшасы: «Елим арқалы өтпейсизлер! Болмаса, сизлерге қарсы қылыш көтеремиз», – деп жуўап берди. Сонда израиллылар оған: «Бизлер үлкен жолдан жүрип, өтип кетемиз. Егер бизлер ямаса малларымыз суўыңнан ишсек, оның ҳақысын төлеймиз. Бизлер тек бары-жоғы елиңиз арқалы өтип кетемиз», – деп өтиниш қылды. Деген менен, Эдом патшасы оларға және: «Өтпейсизлер!» – деп жуўап берди. Соннан кейин, эдомлылар израиллыларға қарсы жүрис қылыў ушын, көп санлы ҳәм күшли ләшкерлери менен жолға шықты. Эдом патшасы елинен өтиўине рухсат бермегеннен соң, израиллылар артқа бурылып, айланып өтиў ушын, оннан узақласты. Пүткил Израил жәмийети Қадештен шығып, Ҳор таўына келди. Жаратқан Ийе Эдом шегарасындағы Ҳор таўында Муўса менен Харонға былай деди: – Харон өлип, өз ата-бабаларына қосылады. Ол Мен Израил халқына беретуғын елге кирмейди. Өйткени екеўиңиз Мериба суўлары жанында Мениң буйрығыма қарсы шықтыңлар. Енди сен Харон менен оның улы Элазарды Ҳор таўына алып шық. Харонның руўханийлик кийимлерин шешип алып, оларды улы Элазарға кийгиз. Харон ол жерде өлип, ата-бабаларына қосылады. Муўса Жаратқан Ийениң буйырғанындай қылды. Олар үшеўи де пүткил жәмийеттиң көз алдында Ҳор таўына көтерилди. Муўса Харонның руўханийлик кийимлерин үстинен шешип алды да, оларды улы Элазарға кийгизди. Харон сол жерде, таўдың жоқарысында өлди. Кейин, Муўса менен Элазар таўдан түсти. Пүткил Израил жәмийети Харонның өлгенин билгенде, ол ушын отыз күн аза тутты. Негебте жасап атырған қананлы Арад патшасы израиллылардың Атарим жолынан киятырғанынан хабар тапқанда, оларға ҳүжим қылып, олардың базыларын тутқынға алды. Сол себепли израиллылар Жаратқан Ийеге: «Егер Сен бул халықты бизлерге тәслим қылсаң, олардың барлық қалаларын Саған бағышлап, толығы менен жоқ етемиз», – деп ўәде берди. Жаратқан Ийе израиллылардың жалбарынған даўысын еситти ҳәм қананлыларды оларға тәслим қылды. Израиллылар оларды қырып таслап, қалаларын толығы менен жоқ қылды. Кейин ала сол жерге Хорма деген ат берилди. Израил халқы Ҳор таўынан шығып, Эдом елин айланып өтип кетиў ушын, Қызыл теңизге баратуғын жол менен жүрип кетти. Бирақ халық жолда кетип баратырып, және сабырсызлық қылды. Олар Қудайға ҳәм Муўсаға қарсы налып: – Не ушын бизлерди Мысырдан алып шықтыңыз? Шөлде өлип кетиўимиз ушын ба? Бул жерде нан да, суў да жоқ. Ал мына жеркенишли маннадан болса кеўлимиз айнып кетти! – деди. Сонда Жаратқан Ийе халық арасына зәҳәрли жыланлар жиберди. Жыланлар израиллыларды шақты ҳәм олардан көп адамлар өлди. Халық Муўсаның алдына келип: – Жаратқан Ийеге ҳәм саған қарсы сөйлеп, бизлер гүна қылдық. Бизлердиң арамыздан жыланларды жоқ қылыўы ушын, Жаратқан Ийеге жалбарынып, дуўа қыл, – деди. Солай етип, Муўса халық ушын дуўа етти. Жаратқан Ийе Муўсаға: – Бир жылан ислеп, оны бақан үстине орналастыр. Жылан шаққан ҳәр бир адам оған қараса, тири қалады, – деди. Солай етип, Муўса мыстан бир жылан ислеп, оны бақанның үстине орналастырды. Жылан шаққан адамлар мыс жыланға қарағанда, олар өлмей, тири қалды. Израил халқы жолын даўам етип, Оботқа орналасты. Соннан соң, олар Оботтан шығып, Моабтың шығыс тәрепиндеги шөлге, Ийе-Абаримге орналасты. Ол жерден де шығып, Зеред дәрьясында тоқтады. Кейин олар сол жерден шығып, амор халқының шегарасына дейин созылған шөлде, Арнон дәрьясының арғы жағасында тоқтады. Арнон дәрьясы Моаб пенен Амор елиниң арасындағы шегара еди. Жаратқан Ийениң Саўашлары китабында Суфа жерлериндеги Ўаҳеб қаласы, сайлар, және де, Арнон дәрьясы, Ар қаласына дейин ҳәм Моаб шегарасы бойлап созылған таў жанбаўырлардағы сайлар ҳаққында сөз етиледи. Сол жерден Израил халқы Беер деген жердеги қудыққа жол алды. Бул қудықтың қасында Жаратқан Ийе Муўсаға: «Халықты бир жерге жыйна, Мен оларға суў беремен», – деп айтқан еди. Сол ўақытта израиллылар мына қосықты айтты: «Суўларың толып тассын, ҳәй, қудық! Қудыққа арнап қосық айтың. Бул қудықты қазды басшылар менен халық көсемлери, Ҳүкимдарлық ҳаса ҳәм ҳаса таяқлары менен қазған еди». Соннан соң, олар шөлден Маттанаға, Маттанадан Наҳалиелге, Наҳалиелден Бамотқа, Бамоттан Моаб жерлериндеги ойпатлыққа, шөлге қарама-қарсы болған Писга таўының етеклерине кетти. Израиллылар Амор патшасы Сихонға елшилери арқалы мына хабарды жиберди: «Елиңизден өтип кетиўимизге рухсат берсеңиз. Бизлер атызларыңызға ҳәм жүзим бағларыңызға кирмеймиз ҳәм ҳеш бир қудықтан суў ишпеймиз. Шегараңыздан өтип кеткенше, Патша жолынан жүрип, жолымызды даўам етемиз». Деген менен, Сихон өз ели арқалы израиллылардың өтип кетиўине рухсат бермеди. Ол израиллылар менен урысыў ушын пүткил ләшкерлерин жыйнап, шөлге қарай шықты. Яҳасқа жетип барып, израиллыларға қарсы ҳүжим қылды. Урыста израиллылар Сихонды қылыш жүзинен өткерип, оларды жеңилиске ушыратты ҳәм Арнон дәрьясынан Яббоқ дәрьясына шекемги барлық жерлерди ийелеп алды. Бирақ аммон халқының шегарасынан арман қарай өтпеди, себеби Аммон елиниң шегарасы беккем еди. Израиллылар Хешбон ҳәм оның дөгерегиндеги аўыллар менен бирге амор халқының барлық қалаларын қолға киргизип, сол жерлерде жасай баслады. Хешбон амор халқының патшасы Сихонның қаласы еди. Сихон Моабтың алдынғы патшасына қарсы саўаш ашып, оның Арнон дәрьясына дейин созылған жерлерин басып алған еди. Соның ушын, жыраўлар былай деп жырлап жүрди: «Хешбонға келиң, оны қайта қурың, Сихонның қаласын беккем қылың, Хешбоннан от жалыны шықты, Сихонның қаласынан от лаўлап шықты, Моабтың Ар қаласын, Арнон төбешиги хожайынларын жағып жоқ етти. Ҳәсирет болсын саған, ҳәй моаб халқы! Кемош қудайының халқы жоқ болдың! Кемош өз улларын қашқын қылды, Қызларын болса Амор патшасы Сихонға тутқын қылды. Оларды жеңилиске ушыраттық, Хешбоннан Дибонға дейин ҳәммесин жоқ қылдық. Медебаға созылған Нофахқа дейин оларды ўайран қылдық». Солай етип, Израил халқы амор халқының елинде жасай баслады. Муўса Язерди көзден өткериў ушын адамларын жиберди. Кейин израиллылар Язер дөгерегиндеги аўылларды басып алып, ол жерде жасап атырған амор халқын қуўып жиберди. Соннан кейин, олар Башанға қарай жол алды. Башан патшасы Ог оларға қарсы урысыў ушын барлық ләшкерлери менен Эдрейде олардың алдынан шықты. Сонда Жаратқан Ийе Муўсаға: – Оннан қорқпа! Өйткени оның өзин, ләшкерлерин ҳәм пүткил елин саған тәслим қыламан. Амор халқының Хешбонда жасаған патшасы Сихонға не ислеген болсаң, оған да соны ислейсең, – деди. Солай етип, Израил халқы ҳеш кимди аман қалдырмастан, Ог пенен оның балаларын ҳәм ләшкерлерин қырып таслады. Кейин олар Огтың елин ийелеп алды. Соннан кейин, израиллылар жолын даўам етти. Олар ойпатлықтың Моабқа тийисли бөлегине келип, Иордан дәрьясының шығысына, Ерихо қаласының қарсы алдына орналасты. Сиппор улы Балақтың израиллылардың амор халқына нелер ислегенинен хабары бар еди. Израил халқы соншелли көп болғанлықтан, моаблылар олардан қатты қорқысып, албыраўшылыққа түскен еди. Сонда моаблылар Мидян ақсақалларына: «Өгиз жайлаўдағы от-шөпти жеп жоқ қылғаны сыяқлы, бул халық та дөгерегимиздеги барлық нәрсени ишип-жеп жоқ қылады», – деди. Сол ўақытлары Сиппор улы Балақ Моаб патшасы еди. Балақ Беор улы Биламды шақыртыў ушын хабаршыларын жиберди. Билам Евфрат дәрьясының бойында, Аммаў үлкесиндеги Петорда жасайтуғын еди. Балақ Биламға хабаршыларынан былай деп айтып жиберген еди: «Мысыр жеринен шығып, жер жүзин қаплаған бир халық мениң жаныма келип орналасты. Өтинемен, сиз келип, меннен де күшли болған сол халықты мен ушын нәлетлең. Мүмкин, сонда мен оларды жеңип, елимнен қуўып шығара аларман. Өйткени сизиң пәтия берген адамыңыз жарылқанып, нәлетлеген адамыңыз нәлетленетуғынын билемен». Моаб ҳәм Мидян ақсақаллары Биламға нәлетлеўи ушын төленетуғын пулды алып кетти. Олар Биламға барып, оған Балақтың сөзлерин жеткерди. Билам оларға: – Усы жерде қонып қалың. Жаратқан Ийениң айтқаны бойынша сизлерге жуўап беремен, – деди. Солай етип, Моаб басшылары Биламның үйинде қонып қалды. Қудай Биламға келип, оннан: – Үйиңде қалған мына адамлар ким? – деп сорады. Билам Қудайға былай деп жуўап берди: – Моаб патшасы Сиппор улы Балақ маған мына хабарды жиберипти: «Мысыр жеринен шыққан бир халық жер жүзин қаплап кетти. Сиз келип, мен ушын сол халықты нәлетлең. Сонда мен оларға қарсы урысыўға күшим жетип, оларды қуўып жибере аларман». Бирақ Қудай Биламға: – Олар менен бирге барма! Сол халықты нәлетлеме, себеби олар жарылқаў алған халық, – деди. Азанда Билам Балақтың жиберген басшыларына: – Елиңизге қайта бериң. Себеби Жаратқан Ийе сизлер менен бирге барыўыма рухсат бермеди, – деди. Моаб басшылары изине қайтып, Балаққа: «Билам бизлер менен бирге келиўге ыразы болмады», – деди. Сонда Балақ алдынғы жибергенлеринен де көбирек ҳәм олардан да абырайлылаў басшыларын жиберди. Олар Биламның алдына барып, былай деп айтты: – Сиппор улы Балақ былай деп айтып жиберди: «Өтинемен, мениң алдыма келиўиңизге ҳеш бир нәрсе тосқынлық қылыўына жол қоймаң. Өйткени сизге айрықша ҳүрмет көрсетемен, не қәлесеңиз, соны ислеймен. Не болса да, келиң, мен ушын бул халықты нәлетлең». Билам Балақтың хабаршыларына мынадай жуўап қайтарды: – Балақ сарайындағы барлық гүмис ҳәм алтынды маған берсе де, Қудайым Жаратқан Ийениң буйрығысыз ҳеш нәрсе қылмайман. Мәрҳәмат, бүгин түнде усы жерде сизлер де қонып қалың, Жаратқан Ийениң маған басқа не айтатуғынын билип алайын. Сол түни Қудай Биламға келип: – Бул адамлар сени шақырыў ушын келген екен, олар менен бирге бар, бирақ Мен саған не айтсам, соны ислейсең, – деди. Солай етип, азанда Билам ешегин ертледи де, Моаб басшылары менен бирге кетти. Билам жолға шыққанда, Қудай оған ғәзепленди. Жаратқан Ийениң периштеси оған қарсылық қылыў ушын, оның жолында турып алды. Сонда Билам ешегине минип, кетип баратыр еди. Оның қасында еки хызметкери бар еди. Ешек қылышын жалаңашлап турған Жаратқан Ийениң периштесин көргенде, жолдан шығынып, атыздың ишине кирип кетти. Ал Билам болса, ешегин жолға қайтарыў ушын, оны сабай баслады. Соннан соң, Жаратқан Ийениң периштеси жүзимзарлардың арасындағы тар соқпақта турып алды. Соқпақтың еки тәрепи де дийўаллар менен қоршалған еди. Ешек Жаратқан Ийениң периштесин көрип, дийўалға тығылып, Биламның аяғын қысып таслады. Билам ешегин және сабай баслады. Жаратқан Ийениң периштеси алдыға жылжып, тар жерде турып алды. Енди ешек оңға да, солға да бурылып кете алмайтуғын еди. Жаратқан Ийениң периштесин көрген ешек Биламның астына жатып алды. Биламның буған ғәзеби қайнап, таяғы менен ешекти және сабай баслады. Сонда Жаратқан Ийениң қүдирети менен ешекке тил питип, Биламға: – Мени үш мәрте урып сабағандай, мен саған не қылдым? – деп сорады. Билам: – Сен мени мазақ қылып атырсаң. Егер қолымда қылышым болғанда, сени өлтирип таслаған болар едим! – деп бақырды. Ешек оған: – Усы күнге дейин минип жүрген ешегиң мен емеспен бе? Бурын саған усындай қылық шығарған ба едим? – деди. Билам: – Яқ, – деди. Соннан соң, Жаратқан Ийе Биламның көзин ашты. Сонда Билам қылышын жалаңашлап, жолда турған Жаратқан Ийениң периштесин көрип, ет бетинен жерге жығылды. Жаратқан Ийениң периштеси Биламға: – Не ушын ешегиңди үш мәрте урып, сабадың? Саған қарсылық қылыў ушын келдим. Себеби тутқан жолың сени бәлеге дуўшар қылады. Ал ешегиң болса Мени көрип, үш мәрте өзин жолдан шетке алып қашты. Егер ол жолдан шетке шықпағанда, сени өлтирип, оны аман қалдырған болар едим, – деди. Билам Жаратқан Ийениң периштесине: – Гүна қылдым. Маған қарсы шығыў ушын, жолда турғаныңды билмеппен. Егер бул тутқан жолым Саған мақул болмаса, онда үйиме қайтайын, – деди. Жаратқан Ийениң периштеси оған: – Мына адамлар менен бирге кете бер. Бирақ Мен саған не айтсам, тек ғана соны айтасаң, – деди. Солай етип, Билам Балақтың басшылары менен бирге кетти. Балақ Биламның киятырғанын еситиўден, оны күтип алыў ушын Арнон бойындағы, Моаб елиниң шегарасында жайласқан Ир қаласына кетти. Балақ Биламға: – Сизди шақырыў ушын жиберген алдынғы адамларым менен не ушын келмедиңиз? Ямаса мени саўға менен сыйлаўға күши жетпейди, деп ойлап па едиңиз? – деди. Билам Балаққа: – Мине, енди сизиң алдыңызға келдим. Қудай мениң аўзыма қандай сөз салса, соны айтаман, өзлигимнен не айтыўым мүмкин? – деп жуўап берди. Соннан кейин, Билам Балақ пенен бирге жолға түсип, Кирят-Хусот қаласына кетти. Сол жерде Балақ буға ҳәм қойларды қурбанлыққа шалды. Қурбанлықтың гөшинен Билам менен оның қасындағы басшыларға да берди. Ертеңине азанда Балақ Биламды Бамот-Баал төбешигине алып шықты. Билам ол жерден Израил халқының бир бөлегин көрди. Билам Балаққа: – Усы жерде мен ушын жети қурбанлық орын қурып, жети буға менен жети қошқар таярлаң, – деди. Балақ оның айтқанларын иследи. Балақ пенен Билам екеўи ҳәр бир қурбанлық орынның үстинде бир буға ҳәм бир қошқардан жандырылатуғын қурбанлық қылды. Кейин Билам Балаққа: – Сиз қурбанлықларыңыздың қасында турың, мен сәл арманлаў барып көрейин. Бәлким, Жаратқан Ийе мениң менен ушырасыўға келер. Ол маған не десе, сизге соны айтаман, – деди де, төбешикке шықты. Қудай Биламға көрингенде, Билам Қудайға: – Жети қурбанлық орын қурдырдым, ҳәр бир қурбанлық орынның үстинде бир буға ҳәм бир қошқардан қурбанлық қылдым, – деди. Жаратқан Ийе Биламның аўзына айтатуғын сөзлерин салып, оған: – Балақтың алдына бар ҳәм оған Мениң айтқан сөзлеримди жеткиз, – деди. Солай етип, Билам Балақтың қасына қайтып барды. Ол Балақтың Моаб басшылары менен бирге жандырылған қурбанлықтың жанында турғанын көрди. Сонда Билам мына сөзлерди айтты: «Моаб патшасы Балақ мени Арамнан, Шығыс таўларынан алып келди. Ол: „Келип, мениң ушын Яқып урпағын нәлетле, Келип, Израилға жаманлық тиле!“ – деди. Қудай нәлетлемегенди Мен қалай нәлетлеймен? Жаратқан Ийе жаманлық тилемегенге, Мен қалай жаманлық тилеймен? Жартаслардың төбесинде турып, көрип турман оларды, Төбелерден қарап турман оларға. Өз алдына жасайтуғын, Басқа халықлардан өзлерин бөлек услайтуғын, Бир халықты көрип турман. Яқыптың қум сыяқлы көп урпағын ким санай алады? Көтерилген шаң киби сансыз Израилды ким есаплай алады? Ҳақ адамлардай болып мен де өлейин, Ақыретим олардики киби болсын!» Балақ Биламға: – Маған не ислеп атырсыз өзи? Мен сизди душпанларымды нәлетлесин деп алып келген едим, ал сиз болсаңыз, оларға пәтия берип атырсыз-ғо! – деди. Билам: – Мен Жаратқан Ийе аўзыма салған сөзди абайлап айтыўым керек емес пе? – деп жуўап берди. Соннан соң, Балақ оған былай деди: – Мениң менен бирге оларды көре алатуғын басқа жерге жүриң. Бирақ ол жерден олардың ҳәммесин емес, ал тек ғана бир бөлегин көресиз. Сол жерде турып, Израил халқын мениң ушын нәлетлең. Солай етип, Балақ Биламды Писга таўының төбесиндеги гүзетиў орнына алып барды. Балақ ол жерде де жети қурбанлық орын қурып, ҳәр бир қурбанлық орынның үстинде бир буға ҳәм бир қошқардан қурбанлық берди. Билам Балаққа: – Сен усы жерде, жандырылатуғын қурбанлықтың қасында тур, ал мен ана жерге барып, Жаратқан Ийе менен ушырасып келемен, – деди. Жаратқан Ийе Билам менен ушырасты ҳәм оның аўзына айтатуғын сөзлерин салып: – Балақтың алдына барып, оған мына сөзлерди жеткиз, – деди. Солай етип, Билам Балақтың қасына қайтып барды. Ол Балақтың Моаб басшылары менен бирге жандырылған қурбанлықтың қасында турғанын көрди. Балақ: – Жаратқан Ийе не деди? – деп сорады. Билам оған мына сөзлерди жеткерди: «Балақ, тыңлап түсинип алың, Сиппор улы, маған қулақ салың. Қудай инсан емес жалған сөйлейтуғын, Ол адамзат емес Өз пикирин өзгертетуғын. Ол Өзи айтқан сөзин әмелге асырар, Ўәде бергенде, сөзсиз орынлар. Жарылқаў ушын маған буйрық берди, Өзгерте алмаспан мен Оның жарылқаўын. Яқып урпағында апат көринбейди, Бахытсызлық та көринбес Израилда, Қудайы Жаратқан Ийе олар менен бирге, Ол Патшасыдур олардың арасында, Патшалық кәрнай шертилер арналып Оның атына. Қудай оларды Мысырдан алып шықты, Жабайы буға сыяқлы Оның күши бар. Яқыптың урпағында жорыўшылық жоқ, Израилда палкерлик қылынбас. Енди болса, Яқыптың урпағы Израил ушын, „Қудай нелерди иследи!“ – деп айтылып атыр. Мине, халық ана арыслан киби оянар, Арыслан яңлы олжасын жеп таўыспағанша, Өлтирген олжасының қанын ишип болмағанша жатпас». Сонда Балақ: – Егер Израил халқын нәлетлемейди екенсиз, онда оларды жарылқамаң да! – деди. Билам оған: – Саған Жаратқан Ийе не айтса, соны айтаман деп айтқан жоқ па едим? – деп жуўап берди. Балақ Биламға: – Не болса да, жүриң, енди сизди басқа жерге алып барайын. Бәлким, Қудайға мақул болып, ол жерден оларды нәлетлеўиңизге жол қояр, – деди. Солай етип, ол Биламды Пеор таўының төбесине алып барды. Ол жерден шөл дала көринетуғын еди. Билам оған: – Бул жерде де жети қурбанлық орын қурып, жети буға ҳәм жети қошқар таярлаң, – деди. Балақ оның айтқанларын иследи ҳәм ҳәр бир қурбанлық орынның үстинде бир буға ҳәм бир қошқардан қурбанлық берди. Билам Жаратқан Ийениң Израил халқын жарылқаўды мақул көретуғынын билгенде, алдынғыдай барып, жорыўға урынбады. Ол өз нәзерин шөлге қаратты. Билам ол жақта Израилдың урыў-урыў болып жайласқанын көрди. Сонда Қудайдың Руўхы Биламның үстине түсти ҳәм Билам мына сөзлерди айтты: «Көзи ашық Беор улы Билам, Қудайдың сөзлерин еситкен, Қүдирети күшли Қудайдың аяны түскен, Жерге қулаған, бирақ Қудай көзлерин ашқан адам сөйлейди: „Яқып урпағы, шатырларың қандай әжайып, Израил халқы, мәкан жериңиз қандай гөззал! Олар созылғандур пальмазардай, Дәрья бойындағы бағы-бақша киби, Жаратқан Ийениң отырғызған алоэ ағашындай, Мегзейди суў бойындағы кедр ағашларына. Суў ыдысларынан суў толып тасар, Туқымлары мол суў менен суўғарылар. Агагтан Израил патшасы уллы болар, Израил патшалығы қүдиретли болар. Қудай оларды Мысырдан алып шықты, Жабайы буға сыяқлы күши бар Оның. Душпаны болған халықларды жалмамай жутар, Олардың сүйеклерин езип, оқларын сындырар. Израил арысландай, ана арыслан яңлы, Жерге ийилди де, жатты, Оны оятыўға кимниң батылы барар? Сени жарылқайтуғынлар жарылқансын, Сени ғарғайтуғынлар ғарғысқа ушырасын!“» Биламға ғәзеби қайнаған Балақ қолларын бир-бирине урып: – Душпанларымды нәлетлесин деп, сизди шақырған едим. Ал сиз болсаңыз, оларға үш мәрте пәтия бердиңиз. Енди дәрҳал үйиңизге қайтың! Сизге саўға сыйлайман деген едим, бирақ Жаратқан Ийе сизди саўғадан бос қалдырды, – деди. Енди мен өз елиме қайтаман. Бирақ алдын Израил халқының келешекте сениң халқыңа нелер ислейтуғынын айтып берейин. Соңынан Билам мына сөзлерди айтты: «Көзи ашық Беор улы Билам, Қудайдың сөзлерин еситкен, Қудай Тааладан билим алған, Қүдирети күшли Қудайдың саўлатын көрген, Жерге қулаған, Қудай көзлерин ашқан адам сөйлейди: „Оны көрип турман, бирақ ҳәзир емес, Оған қарап турман, бирақ ол жақын емес. Яқып урпағынан бир жулдыз шығар, Израилдан патшалық ҳасасы көтерилер. Ол Моабтың көсемлерин жоқ қылып, Шеттиң урпағының басларын езер. Душпаны болған Эдомды ийелеп алар, Аўа, Сеир жеңилиске ушырар, Ал Израил халқы күшке толар. Яқып урпағынан болған адам басшылық қылар, Қала халқының қалғанларын жоқ қылар“». Соннан кейин, Билам амалеклерди көрип, мынадай сөзлерди айтты: «Амалек халқы басқа халық арасында биринши еди, Бирақ апат болажақ оның ақыры». Кейин ол кен халқын көрип, мынадай сөз айтты: «Сизлердиң баспанаңыз беккем, Уяңыз жартасларға қурылған. Бирақ, ҳәй кенлер, ашшур халқы сизлерди тутқын қылғанда, Сизлер жанып, жоқ боласызлар». Билам сөзлерин және былай деп даўам етти: «Оҳ, буны әмелге асыратуғын Қудай болса, Онда ким аман қалар? Киттим жағаларынан кемелер келер, Ашшур менен эбер халқын тәслим қылар, Бирақ өзлери де апатқа дуўшар болар». Кейин, Билам жолға шығып, үйине қайтты. Балақ та өз жолы менен кетти. Израиллылар Шиттимде орналасып турғанда, олардың еркеклери моаблы қызлар менен бузықшылық қыла баслады. Моаблы ҳаяллар израиллыларды өз қудайларына арнап беретуғын қурбанлыққа мирәт етти. Израил халқы олардың қурбанлық гөшлеринен жеди ҳәм олардың қудайларына табынды. Солай етип, Израил халқы Пеордағы Баалға байланып қалды. Сол себептен Жаратқан Ийениң оларға ғәзеби қайнады. Жаратқан Ийе Муўсаға: – Бул халықтың барлық басшыларын әкелип, оларды күндиз Мениң алдымда асып қой. Усылай етип, Мениң Израил халқына болған лаўлаған ғәзебим түссин, – деди. Сонда Муўса Израил басшыларына: – Ҳәр бириңиз Пеордағы Баалға байланып қалған адамларыңызды өлтириң, – деп буйрық берди. Жәмийет Ушырасыў шатырының алдында жылап турғанда, израиллы бир адам мидянлы бир ҳаялды Муўсаның ҳәм Израил жәмийетиниң көз алдында өз шатырына алып кирген еди. Буны көрген Харонның ақлығы, Элазар улы Пинехас жәмийет арасынан шығып, қолына бир найза алды. Пинехас израиллы сол адамның изинен барып, шатырға кирди де, найзаны екеўине де қадады. Найза израиллы сол адамның денесин тесип өтип, мидянлы сол ҳаялдың қарнына кирген еди. Солай етип, Израил халқын жоқ етип атырған оба тоқтады. Бул обадан өлгенлердиң саны 24 000 адам еди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Руўханий Харонның ақлығы, Элазар улы Пинехас Израил халқына болған ғәзебимди қайтарды. Өйткени ол халықтың арасында Мениң ушын уллы қызғанышты көрсетти. Сол себепли, Мен Өз қызғаныўшылығым менен оларды пүткиллей жоқ қылмадым. Сен оған былай деп айт: Мен Пинехас пенен тынышлық келисимимди дүземен. Бул келисим бойынша Пинехас ҳәм оның әўлады мәңги руўханий болады. Себеби ол Қудайы ушын қызғанышты көрсетип, Израил халқынан Мениң ғәзебимди қайтарды. Мидянлы ҳаял менен бирге өлтирилген израиллы адамның аты Салу улы Зимрий еди. Ол Шимон урыўындағы бир әўладтың басшысы еди. Ал өлтирилген ҳаял болса, мидянлы бир тийрениң басшысы болған Сурдың қызы Козбий еди. Жаратқан Ийе Муўсаға: – Мидян халқын душпан деп бил ҳәм оларды қырып тасла. Өйткени олар сизлерге қарсы сумлық ойлап, сизлерди Пеорда жалған қудайларға табындырды ҳәм өзлериниң туўысқаны болған мидянлы тийре басшысының қызы Козбий арқалы азғырыўға салып, душпанлық қылды. Бул ҳаял Пеорда оба тарқалған ўақытта өлтирилген еди, – деди. Обадан кейин, Жаратқан Ийе Муўса менен руўханий Харонның улы Элазарға былай деди: – Израил жәмийетиндеги саўашқа жарамлы жигирма ҳәм оннан жоқары жастағы барлық ер адамларды әўладлары бойынша санап шығың! Сол ўақытта Израил халқы ойпатлықтың Моабқа тийисли бөлегинде, Ерихоның қарсысындағы Иордан дәрьясының бойында еди. Муўса менен руўханий Элазар халыққа: – Жаратқан Ийениң Муўсаға берген буйрығы бойынша, жигирма ҳәм оннан жоқары жастағы ер адамларды санап шығың, – деди. Мысырдан шыққан израиллылар мыналар еди: Израилдың туңғышы Рубен урыўынан тараған тийрелер: Ханохтан Ханох тийреси, Паллудан Паллу тийреси, Хесроннан Хесрон тийреси, Кармийден Кармий тийреси. Рубеннен тараған тийрелер усылардан ибарат болып, олардың саны 43 730 адам болды. Паллудың Элиаб деген улы бар еди. Элиабтың уллары Немуел, Датан ҳәм Абирам еди. Булар жәмийеттиң сайланды адамлары болып, Жаратқан Ийеге бойсынбай, Муўса ҳәм Харонға қарсы шыққан Қорах ҳәм оның шериклерине қосылған Датан менен Абирам еди. Сол ўақытта жер жарылып, Қорах пенен бирге оларды да жер жутып жиберген еди. Сол күни от Қорахтың еки жүз елиў шериклерин жағып жоқ қылған еди. Солай етип, бул басқаларға ескертиў болып қалды. Бирақ Қорахтың уллары аман қалған еди. Шимон урыўынан келип шыққан тийрелер мыналар: Немуелден Немуел тийреси, Яминнен Ямин тийреси, Яхиннен Яхин тийреси, Зерахтан Зерах тийреси, Шаулдан Шаул тийреси. Шимон урыўынан тараған тийрелер усылардан ибарат болып, олардың саны 22 200 адам болды. Гад урыўынан келип шыққан тийрелер мыналар: Сефоннан Сефон тийреси, Хаггийден Хаггий тийреси, Шунийден Шуний тийреси, Ознийден Озний тийреси, Эрийден Эрий тийреси, Ародтан Арод тийреси, Арелийден Арелий тийреси. Гад урыўынан тараған тийрелер усылардан ибарат болып, олардың саны 40 500 адам болды. Яҳуданың Эр ҳәм Онан деген еки улы Қанан елинде қаза болған еди. Яҳуда урыўынан келип шыққан тийрелер мыналар: Шеладан Шела тийреси, Перестен Перес тийреси, Зерахтан Зерах тийреси. Перестен тараған тийрелер мыналар: Хесроннан Хесрон тийреси, Хамулдан Хамул тийреси. Яҳуда урыўынан тараған тийрелер усылардан ибарат болып, олардың саны 76 500 адам болды. Иссахар урыўынан келип шыққан тийрелер мыналар: Толадан Тола тийреси, Пуўадан Пуўа тийреси, Яшубтан Яшуб тийреси, Шимроннан Шимрон тийреси. Иссахар урыўынан тараған тийрелер усылардан ибарат болып, олардың саны 64 300 адам болды. Зебулон урыўынан келип шыққан тийрелер мыналар: Середтен Серед тийреси, Элоннан Элон тийреси, Яхлеелден Яхлеел тийреси. Зебулон урыўынан тараған тийрелер усылардан ибарат болып, олардың саны 60 500 адам болды. Юсуптиң уллары Менашше ҳәм Эфрайымнан келип шыққан тийрелер мыналар: Менашше урыўынан келип шыққан тийрелер мыналар: Махирден Махир тийреси. Махир Гиладтың әкеси еди. Гиладтан Гилад тийреси. Гиладтан тараған тийрелер: Иезерден Иезер тийреси, Хелектен Хелек тийреси, Асриелден Асриел тийреси, Шехемнен Шехем тийреси, Шемидадан Шемида тийреси, Хеферден Хефер тийреси. Хефердиң улы Селофехадтың ул перзентлери болмады, оның тек ғана Махла, Ноа, Хогла, Милка ҳәм Тирса деген қызлары болды. Менашше урыўынан тараған тийрелер усылардан ибарат болып, олардың саны 52 700 адам болды. Эфрайым урыўынан келип шыққан тийрелер мыналар: Шутелахтан Шутелах тийреси, Бехерден Бехер тийреси, Таханнан Тахан тийреси. Шутелахтан тараған тийре: Эраннан Эран тийреси. Эфрайым урыўынан тараған тийрелер усылардан ибарат болып, олардың саны 32 500 адам болды. Тийрелери бойынша Юсуптиң урпағынан келип шыққан тийрелер усылар еди. Бенямин урыўынан келип шыққан тийрелер мыналар: Беладан Бела тийреси, Ашбелден Ашбел тийреси, Ахирамнан Ахирам тийреси, Шефуфамнан Шефуфам тийреси, Хуфамнан Хуфам тийреси. Беланың уллары Ард ҳәм Нааманнан келип шыққан тийрелер: Ардтан Ард тийреси, Нааманнан Нааман тийреси. Бенямин урыўынан тараған тийрелер усылардан ибарат болып, олардың саны 45 600 адам болды. Дан урыўынан келип шыққан тийрелер мыналар: Шухамнан Шухам тийреси. Дан урыўынан тараған тийре усыдан ибарат еди. Дан урыўы Шухам тийресинен ибарат болып, олардың саны 64 400 адам болды. Ашер урыўынан келип шыққан тийрелер мыналар: Имнадан Имна тийреси, Ишўийден Ишўий тийреси, Бериадан Бериа тийреси. Бериадан келип шыққан тийрелер: Хеберден Хебер тийреси, Малкиелден Малкиел тийреси. Ашердиң Серах атлы бир қызы бар еди. Ашер урыўынан тараған тийрелер усылардан ибарат болып, олардың саны 53 400 адам болды. Нафталий урыўынан келип шыққан тийрелер мыналар: Яхсиелден Яхсиел тийреси, Гунийден Гуний тийреси, Есерден Есер тийреси, Шиллемнен Шиллем тийреси. Нафталий урыўынан тараған тийрелер усылардан ибарат болып, олардың саны 45 400 адам болды. Солай етип, есаптан өткен израиллы ер адамлардың барлығы 601 730 адам болды. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Оларға адам саны бойынша жерди үлес етип бөлип бер. Адам саны көп болған урыўға үлкен, саны аз болған урыўға киши үлес жер бересең. Ҳәр бир урыўға есаптан өткен адам санына қарай жер үлеси берилсин. Жер шек бойынша бөлистирип берилсин. Ҳәр бир урыў өз үлес жерин бабасының аты бойынша алыўы тийис. Ҳәр бир урыўдың үлеси үлкен-кишисине қарап, шек бойынша бөлистирип берилсин. Тийрелери бойынша есаптан өткен Лебий урыўының урпақлары мыналар: Гершоннан Гершон тийреси, Қоҳаттан Қоҳат тийреси, Мерарийден Мерарий тийреси. Мыналар да Лебийге тийисли тийрелер: Либний тийреси, Хеброн тийреси, Махлий тийреси, Муший тийреси, Қорах тийреси. Қоҳат Амрамның әкеси еди. Амрамның ҳаялы Иохебед еди. Ол Лебий урыўынан болып, Мысырда туўылған еди. Иохебед Амрамға Харон ҳәм Муўса деген еки ул ҳәм Мәриям деген бир қыз туўып берген еди. Харонның Надаб, Абиҳу, Элазар ҳәм Итамар деген уллары бар еди. Надаб пенен Абиҳу Жаратқан Ийе буйырмаған отты Оның алдына алып келгени ушын өлген еди. Лебий урыўындағы бир айлық ҳәм оннан жоқары жастағы барлық ер адамлардың саны 23 000 болды. Олар басқа израиллылар менен бирге есаптан өтпеди. Өйткени оларға басқа израиллылар менен бир қатар үлес жер берилмеген еди. Ойпатлықтың Моабқа тийисли бөлегинде, Ерихо қарсысындағы Иордан дәрьясының бойында Муўса менен руўханий Элазардың есаптан өткерген Израил халқы усылардан ибарат еди. Бирақ бул есаптан өткенлердиң арасында Муўса менен руўханий Харонның Синай шөлинде есаптан өткерген израиллылардан биреўи де жоқ еди. Себеби Жаратқан Ийе сол ўақытта олардың шөлде пүткиллей қырылып кететуғынын айтқан еди. Олардан Ефунне улы Калеб пенен Нун улы Ешуадан басқа ҳеш ким аман қалмаған еди. Юсуп улы Менашшениң урыўынан болған Махирдиң шаўлығы, Гиладтың ақлығы, Хефердиң улы болған Селофехад деген адамның қызлары бар еди. Олардың атлары Махла, Ноа, Хогла, Милка ҳәм Тирса еди. Бир күни Селофехадтың қызлары Ушырасыў шатырының алдына, Муўсаның, руўханий Элазардың, көсемлердиң ҳәм пүткил жәмийеттиң алдына келип, былай деди: – Әкемиз шөлде қайтыс болған еди. Ол Жаратқан Ийеге көтерилис қылған Қорахтың шериклеслериниң арасында болған жоқ еди, ал өз гүнасы себепли қайтыс болған еди. Оның ул перзенти болмады. Ул перзенти болмағаны ушын әкемиздиң аты өз тийреси арасынан өшип қалыўы керек пе? Әкемиздиң туўысқанлары менен қоса бизлерге де жер үлес бериң. Муўса олардың талабын Жаратқан Ийеге жеткерди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Селофехадтың қызлары дурыс айтып атыр. Оларға әкесиниң туўысқанлары менен бир қатар мийрас қылып, үлес жер бер. Әкесиниң жер үлеси оларға берилсин. Израиллыларға былай деп айт: Егер ким де ким ул перзенти болмай қайтыс болса, оның мүлки қызына берилсин. Егер қызы болмаса, оның мүлки туўысқанларына берилсин. Егер оның туўысқанлары болмаса, әкесиниң туўысқанларына берилсин. Ал егер әкесиниң туўысқанлары болмаса, оның мүлки өзине ең жақын болған тийрелес ағайинине берилсин. Сол ағайини мийрасхор болсын. Муўсаға буйырғанымдай, бул израиллылар ушын қағыйда болып қалсын. Соннан соң, Жаратқан Ийе Муўсаға: – Абарим таўына шығып, израиллыларға беретуғын елге қара. Сол елди көргениңнен соң, әжағаң Харон сыяқлы сен де өлип, ата-бабаларыңа қосыласаң. Себеби Харон екеўиңиз де Зин шөлинде буйрығыма қарсы шыққан едиңиз. Жәмийет суў бойында Маған көтерилис қылғанда, сизлер олардың көз алдында Мениң мухаддеслигиме ҳүрмет көрсетпедиңлер, – деди. Бул ўақыя Зин шөлинде, Қадештеги Мериба суўлары бойында болған еди. Муўса Жаратқан Ийеге былай деди: – Жаратқан Ийе, пүткил адамзатқа жан берген Қудай, бул жәмийетке бир басшы тайынла. Ол адам жәмийеттиң алдында жүрип, оларға басшылық қылсын. Солай етип, Жаратқан Ийениң, яғный Сениң жәмийетиң шопансыз қойлардай болып қалмасын. Сонда Жаратқан Ийе былай деди: – Руўхый күшли адамды – Нун улы Ешуаны жаныңа ал ҳәм оған қолыңды қой. Соннан кейин, оны руўханий Элазар менен пүткил жәмийеттиң алдына шығарып, олардың көз алдында оны хызметке тайынла. Пүткил Израил жәмийети оған бойсыныўы ушын, Ешуаға өз бийлигиңнен бер. Бирақ Ешуа руўханий Элазардың алдына барып, хабарласатуғын болсын. Элазар Урим арқалы Ешуа ушын Мениң еркимди билип берсин. Усылай етип, Ешуа ҳәм пүткил Израил жәмийети барлық жағдайда усыған қарап ис тутсын. Муўса Жаратқан Ийениң өзине буйырғанындай етип орынлады. Ол Ешуаны руўханий Элазардың ҳәм пүткил жәмийеттиң алдына тик турғызып қойды. Кейин Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша Муўса Ешуаның үстине қолларын қойып, оны хызметке тайынлады. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израиллыларға буйрық берип, былай деп айт: «Маған усынатуғын қурбанлықты, яғный аўқатты хош ийисли сый ретинде белгиленген ўақытта алып келиң». Оларға және былай деп айт: «Жаратқан Ийеге беретуғын сый мынадан ибарат: күнделикли берилетуғын жандырылатуғын қурбанлық ушын ҳәр күни бир жасар еки минсиз еркек тоқлы алып келиң. Тоқлылардың биреўин азанда, екиншисин кеште қурбанлық қылың. Ҳәр бир тоқлы менен бирге ғәлле садақасы етип төрттен бир ҳин сапалы зәйтүн майына араластырылған оннан бир эфа сапалы уннан усының. Бул – Синай таўында буйырылған күнделикли берилетуғын жандырылатуғын қурбанлық, Жаратқан Ийеге хош ийисли сый болады. Ҳәр бир тоқлы менен бирге ишимлик садақасы ушын төрттен бир ҳин шарап усының. Ишимлик садақасын Жаратқан Ийеге арнап Мухаддес жерде қуйың. Екинши тоқлыны кеште қурбанлық қылың. Азанғы қурбанлық сыяқлы, бул қурбанлыққа қосып, белгиленген муғдарда ғәлле ҳәм ишимлик садақасын бериң. Бул қурбанлықты Жаратқан Ийеге хош ийисли сый ретинде усының». «Ал Шаббат күни бир жасар минсиз еки еркек тоқлы менен бирге ғәлле садақасы етип зәйтүн майы араластырылған оннан еки эфа сапалы ун ҳәм ишимлик садақасын бериң. Күнделикли берилетуғын жандырылатуғын қурбанлық пенен ишимлик садақасынан тысқары ҳәр Шаббат күни берилетуғын жандырылатуғын қурбанлық усыдан ибарат». «Ҳәр айдың биринши күни Жаратқан Ийеге арнап жандырылатуғын қурбанлық ушын ҳәр бири минсиз болған еки буға, бир қошқар ҳәм бир жасардан болған жети еркек тоқлы усының. Бул қурбанлықларға қосып белгиленген муғдарда зәйтүн майы араластырылған сапалы унды ғәлле садақасы етип усының: ҳәр бир буға менен оннан үш эфа ун, қошқар менен оннан еки эфа ун, ҳәр бир тоқлы менен оннан бир эфа ун. Бул – Жаратқан Ийеге хош ийисли сый ҳәм жандырылатуғын қурбанлық болады. Ҳәр бир буға менен бирге ишимлик садақасы етип ярым ҳин, ҳәр бир қошқар менен бирге үштен бир ҳин, ҳәр бир тоқлы менен бирге төрттен бир ҳин шарап усының. Бул жыл даўамында жаңа айда берилетуғын жандырылатуғын қурбанлық болады. Күнделикли берилетуғын жандырылатуғын қурбанлық пенен ишимлик садақасынан тысқары, Жаратқан Ийеге гүна қурбанлығы ушын бир теке усының». «Биринши айдың он төртинши күни Жаратқан Ийеге арналған Қутқарылыў байрамы. Он бесинши күни жети күнлик байрам басланады, сизлер усы жети күн даўамында ашытқысыз нан жеўиңиз керек. Байрамның биринши күни мухаддес жыйналыс болсын, күнделикли жумысыңызды ислемең. Жаратқан Ийе ушын жандырылатуғын қурбанлық етип еки буға, бир қошқар ҳәм бир жасардан болған жети еркек тоқлы усының. Бул ҳайўанлардың ҳәммеси минсиз болсын. Ҳәр бир буға менен бирге ғәлле садақасы етип, зәйтүн майы араластырылған оннан үш эфа сапалы ун, ҳәр бир қошқар менен бирге оннан еки эфа сапалы ун, ҳәр бир тоқлы менен бирге оннан бир эфа сапалы уннан алып келиң. Өзлериңизди гүнадан пәклеў ушын гүна қурбанлығы етип бир теке усының. Буларды ҳәр күни азанда усынатуғын жандырылатуғын қурбанлығыңыз бенен бирге усының. Солай етип, жети күн даўамында ҳәр күни Жаратқан Ийеге аўқат сыпатында хош ийисли сый усының. Буны күнделикли жандырылатуғын қурбанлық пенен ишимлик садақасынан тысқары усының. Жетинши күни мухаддес жыйналыс қылып, күнделикли жумысларыңызды ислемеңлер». «Дәслепки өнимди нышанлайтуғын Ҳәптелер байрамында Жаратқан Ийеге таза бийдай зүрәәтинен садақа усынғаныңызда, мухаддес жыйналыс қылың. Сол күни күнделикли жумысларыңызды ислемеңлер. Жаратқан Ийеге хош ийисли сый болыўы ушын еки буға, бир қошқар ҳәм бир жасардан болған жети еркек тоқлыны жандырылатуғын қурбанлық етип усының. Бул қурбанлықларға қосып белгиленген муғдарда зәйтүн майы араластырылған сапалы уннан ғәлле садақасы етип усының: ҳәр бир буға менен оннан үш эфа ун, қошқар менен оннан еки эфа ун, ҳәр бир тоқлы менен оннан бир эфа ун. Өзлериңизди гүнадан пәклеўиңиз ушын бир теке усының. Бул қурбанлықларды ҳәм оған қосып берилетуғын ишимлик садақаларын күнделикли жандырылатуғын қурбанлық пенен ғәлле садақасынан тысқары усының. Қурбанлыққа алып келетуғын ҳайўанларыңыз минсиз болсын». «Жетинши айдың биринши күни мухаддес жыйналыс қылың, күнделикли жумысларыңызды ислемең. Сол күни сизлер ушын кәрнай шертилетуғын күн болсын. Жаратқан Ийеге хош ийисли сый болыўы ушын минсиз бир буға, бир қошқар ҳәм бир жасардан болған жети еркек тоқлыны жандырылатуғын қурбанлық етип усының. Буға менен бирге ғәлле садақасы ушын зәйтүн майы араластырылған оннан үш эфа сапалы ун, қошқар менен бирге оннан еки эфа сапалы ун, ҳәр бир тоқлы менен бирге оннан бир эфа сапалы ун алып келиң. Өзлериңизди гүналардан пәклеў ушын гүна қурбанлығы етип бир теке усының. Қағыйда бойынша ҳәр бир айда ҳәм күнделикли берилетуғын жандырылатуғын қурбанлық пенен ишимлик садақасы ҳәм ғәлле садақасынан тысқары усыларды қурбанлыққа бериң. Булар – Жаратқан Ийеге хош ийисли сый болады». «Жетинши айдың оныншы күни мухаддес жыйналыс қылың. Сол күни ораза тутып, ҳеш қандай жумыс ислемең. Жаратқан Ийеге хош ийисли сый ушын бир буға, бир қошқар ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған жети тоқлыны жандырылатуғын қурбанлық қылып усының. Қурбанлыққа берилетуғын бул ҳайўанлар минсиз болсын. Буға менен бирге берилетуғын ғәлле садақасы ушын зәйтүн майы араластырылған оннан үш эфа сапалы ун, қошқар менен бирге оннан еки эфа сапалы ун, ҳәр бир тоқлы менен бирге оннан бир эфа сапалы уннан усының. Гүна қурбанлығы ушын бир теке усының. Бул қурбанлықлар гүналарыңыздан пәклениў ушын берилген гүна қурбанлығынан, күнделикли жандырылатуғын қурбанлық пенен ишимлик ҳәм ғәлле садақаларынан тысқары берилсин». «Жетинши айдың он бесинши күни мухаддес жыйналыс қылың. Сол күни күнделикли жумысларыңызды ислемең. Жети күн даўамында Жаратқан Ийеге арнап байрам қылың. Биринши күни Жаратқан Ийеге хош ийисли сый ушын он үш буға, еки қошқар ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған он төрт еркек тоқлыны жандырылатуғын қурбанлық етип усының. Бул ҳайўанлар минсиз болсын. Ҳәр бир буға менен бирге берилетуғын ғәлле садақасы ушын зәйтүн майы араластырылған оннан үш эфа сапалы ун, ҳәр бир қошқар менен бирге оннан еки эфа сапалы ун, ҳәр бир тоқлы менен бирге оннан бир эфа сапалы уннан усының. Гүна қурбанлығы ушын бир теке усының. Бул қурбанлықлар күнделикли жандырылатуғын қурбанлық пенен ғәлле ҳәм ишимлик садақаларынан тысқары берилсин. Екинши күни он еки буға, еки қошқар ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған он төрт еркек тоқлыны усының. Бул ҳайўанлардың ҳәммеси минсиз болсын. Ҳәр бир буға, қошқар ҳәм тоқлы менен бирге санына қарай белгиленген муғдарда ғәлле ҳәм ишимлик садақаларын усының. Гүна қурбанлығы ушын бир теке усының. Бул қурбанлықлар күнделикли жандырылатуғын қурбанлық пенен ғәлле ҳәм ишимлик садақаларынан тысқары берилсин. Үшинши күни он бир буға, еки қошқар ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған он төрт еркек тоқлыны қурбанлық қылың. Бул ҳайўанлардың ҳәммеси минсиз болсын. Ҳәр бир буға, қошқар ҳәм тоқлы менен бирге санына қарай белгиленген муғдарда ғәлле ҳәм ишимлик садақаларын усының. Гүна қурбанлығы ушын бир теке усының. Бул қурбанлықлар күнделикли жандырылатуғын қурбанлық пенен ғәлле ҳәм ишимлик садақаларынан тысқары берилсин. Төртинши күни он буға, еки қошқар ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған он төрт еркек тоқлыны қурбанлық қылың. Бул ҳайўанлардың ҳәммеси минсиз болсын. Ҳәр бир буға, қошқар ҳәм тоқлы менен бирге санына қарай белгиленген муғдарда ғәлле ҳәм ишимлик садақаларын усының. Гүна қурбанлығы ушын бир теке усының. Бул қурбанлықлар күнделикли жандырылатуғын қурбанлық пенен ғәлле ҳәм ишимлик садақаларынан тысқары берилсин. Бесинши күни тоғыз буға, еки қошқар ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған он төрт еркек тоқлыны қурбанлық қылың. Бул ҳайўанлардың ҳәммеси минсиз болсын. Ҳәр бир буға, қошқар ҳәм тоқлы менен бирге санына қарай белгиленген муғдарда ғәлле ҳәм ишимлик садақаларын усының. Гүна қурбанлығы ушын бир теке усының. Бул қурбанлықлар күнделикли жандырылатуғын қурбанлық пенен ғәлле ҳәм ишимлик садақаларынан тысқары берилсин. Алтыншы күни сегиз буға, еки қошқар ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған он төрт еркек тоқлыны қурбанлық қылың. Бул ҳайўанлардың ҳәммеси минсиз болсын. Ҳәр бир буға, қошқар ҳәм тоқлы менен бирге санына қарай белгиленген муғдарда ғәлле ҳәм ишимлик садақаларын усының. Гүна қурбанлығы ушын бир теке усының. Бул қурбанлықлар күнделикли жандырылатуғын қурбанлық пенен ғәлле ҳәм ишимлик садақаларынан тысқары берилсин. Жетинши күни жети буға, еки қошқар ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған он төрт еркек тоқлыны қурбанлық қылың. Бул ҳайўанлардың ҳәммеси минсиз болсын. Ҳәр бир буға, қошқар ҳәм тоқлы менен бирге санына қарай белгиленген муғдарда ғәлле ҳәм ишимлик садақаларын усының. Гүна қурбанлығы ушын бир теке усының. Бул қурбанлықлар күнделикли жандырылатуғын қурбанлық пенен ғәлле ҳәм ишимлик садақаларынан тысқары берилсин. Сегизинши күни салтанатлы жыйналыс қылың, күнделикли жумысларыңызды ислемеңлер. Жаратқан Ийеге хош ийисли сый ушын бир буға, бир қошқар ҳәм ҳәр бири бир жасардан болған жети еркек тоқлыны жандырылатуғын қурбанлық етип усының. Бул ҳайўанлар минсиз болсын. Ҳәр бир буға, қошқар ҳәм тоқлы менен бирге санына қарай белгиленген муғдарда ғәлле ҳәм ишимлик садақаларын усының. Гүна қурбанлығы ушын бир теке усының. Бул қурбанлықлар күнделикли жандырылатуғын қурбанлық пенен ғәлле ҳәм ишимлик садақаларынан тысқары берилсин. Усы қурбанлықлардың барлығын – ўәде бойынша берилетуғын қурбанлық ҳәм ықтыярлы қурбанлықларыңыздан тысқары жандырылатуғын қурбанлық болсын, ғәлле ҳәм ишимлик садақалар болсын, татыўлық қурбанлық болсын Жаратқан Ийеге белгиленген ўақытта алып келиң». Солай етип, Муўса Жаратқан Ийениң өзине буйырған ҳәр бир сөзин израиллыларға жеткерди. Муўса Израилдың урыў басшыларына былай деди: – Жаратқан Ийе былай деп буйырды: «Егер ким де ким Жаратқан Ийеге ўәде берсе ямаса өзин бир нәрседен тыйыў ушын ант ишсе, ол өз ўәдесин бузбай, айтқан сөзлериниң ҳәммесин орынласын. Егер бир қыз әкесиниң үйинде жасап атырған ўақтында, Жаратқан Ийеге ўәде берсе ямаса өзин бир нәрседен тыйыў ушын ант ишсе, әкеси оның Жаратқан Ийеге берген ўәдесин ямаса өзин бир нәрседен тыйыў ушын берген антын еситип, оған қарсы шықпаса, онда қыздың берген ўәдеси ҳәм анты өз күшинде қалады. Ал егер қыздың әкеси оның берген ўәдесин ҳәм өзин бир нәрседен тыйыў ушын берген антын еситкен күни қадаған қылса, қыздың берген ўәдеси ҳәм анты өз күшинде қалмайды. Әкеси қызының антын қадаған қылғаны ушын, Жаратқан Ийе қызды кеширеди. Егер қыз ўәде бергеннен соң ямаса ойланбастан өзин бир нәрседен тыйыў ушын ант ишкеннен кейин турмысқа шықса, оның күйеўи усы ҳаққында еситкен күни қарсы шықпаса, онда қыздың берген ўәдеси ҳәм анты өз күшинде қалады. Ал егер қыздың күйеўи усы ҳаққында еситкен күни қадаған қылса, қыздың берген ўәдеси ҳәм анты өз күшинде қалмайды. Жаратқан Ийе қызды кеширеди. Жесир яки күйеўинен айырылысқан ҳаялдың берген ўәдеси ямаса өзин бир нәрседен тыйыў ушын берген анты өз күшинде қалады. Егер күйеўи менен бирге жасап атырған ҳаял ўәде берсе ямаса бир нәрседен өзин тыйыў ушын ант ишсе, оның күйеўи бул ҳаққында еситип, оған қарсы шықпаса, онда ҳаялдың берген ўәдеси ҳәм ишкен ҳәр бир анты өз күшинде қалады. Ал егер оның күйеўи бул ҳаққында еситкен күни буны бийкарласа, ҳаялдың берген ўәдеси ҳәм ишкен анты өз күшинде қалмайды. Күйеўи буларды бийкарлағаны ушын, Жаратқан Ийе ҳаялды кеширеди. Солай етип, күйеўи ҳаялының берген ўәдесин ямаса бир нәрседен өзин тыйыў ушын ишкен антын орынлаўына рухсат бериўи де, оны бийкар қылыўы да мүмкин. Егер күйеўи бир күн ишинде бул мәселеде ҳаялына қарсы шықпаса, онда ҳаялының берген барлық ўәделерин ямаса бир нәрседен өзин тыйыўы ушын ишкен антын тастыйықлап, рухсат берген болады. Себеби ол буларды еситкен күни ҳаялына қарсы шықпай, оны мақуллаған болып есапланады. Бирақ күйеўи буларды еситкеннен кейин ертеңине бийкарласа, ол ҳаялының айыбына өзи жуўапкер болады». Ерли-зайыплылардың ҳәм әкеси менен үйинде жасап атырған қыздың арасындағы қарым-қатнасларға тийисли Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырған қағыйдалары усылардан ибарат. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Мидянлылардан израиллылардың өшин ал, соннан кейин бул дүньядан көз жумып, өз ата-бабаларыңа қосыласаң. Соннан кейин, Муўса халыққа: – Мидянлыларға барып, олардан Жаратқан Ийениң өшин алыў ушын өз адамларыңызды урысқа алып шығың. Израилдың ҳәр бир урыўынан мың адамнан урысқа жибериң, – деди. Солай етип, Израилдың ҳәр бир урыўынан мың адамнан, он еки мың адам таңлап алынып, урысқа таяр болып турды. Муўса оларды ҳәм руўханий Элазар улы Пинехасты урысқа жиберди. Пинехас өзи менен бирге мухаддес орынға тийисли базы буйымларды ҳәм дабыл қағып белги беретуғын кәрнайларды алып кетти. Израиллылар Жаратқан Ийениң Муўсаға берген буйрығы бойынша мидянлыларға қарсы саўаш ашып, олардың барлық еркеклерин қырып таслады. Өлтирилгенлердиң арасында Мидянның бес патшасы – Эўий, Рекем, Сур, Хур ҳәм Реба да бар еди. Олар Беор улы Биламды да қылыш пенен өлтирди. Израиллылар мидян халқының ҳаяллары менен балаларын тутқын қылып, барлық малларын, сүриўлерин ҳәм мүликлерин олжа қылып алды. Мидянлылардың жасап атырған барлық қалалары менен ордаларына от берди. Олар адамларды, ҳайўанларды ҳәм олжа қылып алған барлық мүликлерди өзлери менен алып кетти. Бул тутқынларды ҳәм олжа қылып алған мал-мүликлерди Иордан дәрьясының бойына, Муўса менен руўханий Элазар ҳәм Израил жәмийети жыйналған Ерихо қаласының қарсысында жайласқан ойпатлықтың Моабқа тийисли бөлегиндеги ордаға алып келди. Муўса, руўханий Элазар ҳәм жәмийет басшылары оларды қарсы алыў ушын орданың сыртына шықты. Бирақ Муўса саўаштан қайтқан орда сәркәрдаларына – мыңбасыларға ҳәм жүзбасыларға ғәзепленди. Муўса оларға былай деди: – Не ушын барлық ҳаялларды аман қалдырдыңыз?! Бул ҳаяллар Биламның берген мәсләҳәти бойынша Пеор таўында израиллылардың Жаратқан Ийеге қыянет етиўине себеп болған еди. Сол себепли Жаратқан Ийениң жәмийети арасында өлим обасы ҳәўиж алған еди. Енди барлық ул балаларды ҳәм еркек көрген ҳаялларды өлтириң. Тек ғана еркекке жақынласпаған жас қызларды өзлериңиз ушын аман қалдырың. Соңынан араңыздағы адам өлтирген ямаса өлиге жантасқан ҳәр бир адам жети күн даўамында орданың сыртында қалсын. Үшинши ҳәм жетинши күни өзлериңизди де, тутқынларыңызды да пәклең. Және де, барлық кийимлерди, териден, ешки жүнинен ҳәм ағаштан исленген ҳәмме затларды пәклең. Кейин руўханий Элазар саўаштан қайтқан ләшкерлерге былай деди: – Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырған нызамының талаплары мыналардан ибарат: алтын, гүмис, мыс, темир, қалайы, қорғасын – отқа жанбайтуғын барлық затларды оттан өткерип, ҳадаллап алың, сонда олар ҳадал саналады. Соның менен бирге, оларды пәклеў суўы менен де ҳадаллаң. Отқа жанатуғын затларды суўдың өзи менен ҳадаллап алың. Жетинши күни кийимлериңизди жуўың. Сонда сизлер пәк саналасызлар. Кейин сизлер ордаға қайтып келиўиңизге болады. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Сен, руўханий Элазар ҳәм жәмийеттиң әўлад басшылары қолға түскен тутқынлар менен олжаға түскен малларды есаплап шығың. Қолға киргизгенлериңизди теңдей екиге бөлип, саўашқа қатнасқан ләшкерлер менен жәмийеттиң қалған адамларына бөлистирип бериң. Саўашқа қатнасқан ләшкерлердиң пайына түскен тутқынлардан, мал, ешек ҳәм майда малдан Жаратқан Ийеге, Маған бес жүзден биреўин пай қылып айырып бериң. Әскерлерден алынған усы пайды Маған ажыратылған түрде руўханий Элазарға бериң. Израиллыларға түскен жарты пайдан – адамлардан, мал, ешек ҳәм майда малдан, яғный барлық ҳайўанлардан елиўден биреўин алып, Мениң Мухаддес шатырымның жумысына жуўапкер болған лебийлилерге бериң. Муўса менен руўханий Элазар Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырғанындай етип иследи. Саўашқа қатнасқан ләшкерлердиң қолға киргизгенлеринен қалған олжалар мыналар еди: 675 000 майда мал, 72 000 ири мал, 61 000 ешек, еркекке жақынласпаған 32 000 қыз. Саўашқа қатнасқан ләшкерлерге түскен жарты пай мыналар: 337 500 майда мал, булардан Жаратқан Ийеге 675 ири мал пай қылып берилди, 36 000 ири мал, булардан Жаратқан Ийеге 72 ири мал пай қылып берилди, 30 500 ешек, булардан Жаратқан Ийеге 61 ешек пай қылып берилди, 16 000 қыз, булардан Жаратқан Ийеге 32 қыз пай қылып берилди. Муўса Жаратқан Ийениң өзине буйырғанындай Жаратқан Ийеге ажыратылған пайды руўханий Элазарға берди. Муўсаның саўашқа қатнасқан ләшкерлерден алып, израиллыларға ажыратып берген жарты пайы мыналар: 337 500 майда мал, 36 000 ири мал, 30 500 ешек, 16 000 қыз. Жаратқан Ийениң өзине буйырғанындай, Муўса израиллыларға түскен жарты пайдан ҳәр елиў адамнан ҳәм ҳәр елиў ҳайўаннан биреўин алып, Жаратқан Ийениң Мухаддес шатырының хызметине жуўапкер болған лебийлилерге берди. Соннан кейин, орда сәркәрдалары – мыңбасылар менен жүзбасылар Муўсаның алдына барып: – Мырза, қол астымыздағы ләшкерлерди санап шықтық, бирде бир ләшкеримизди жойтпаппыз. Мине, қолға киргизген алтын буйымларымызды – қолға тағылатуғын шынжыр, билезик, жүзик, сырға ҳәм ҳәйкеллеримизди алып келдик. Жанымыздың қуны сыпатында усыларды Жаратқан Ийеге беремиз, – деди. Муўса менен руўханий Элазар олар алып келген барлық алтын буйымларды алды. Мыңбасы менен жүзбасылар Жаратқан Ийеге берген алтынның аўырлығы барлығы болып 16 750 шекел. Саўашқа қатнасқан ҳәр бир ләшкер болса, олжаларын өзлерине қалдырған еди. Муўса менен руўханий Элазар мыңбасы ҳәм жүзбасылардың усынған алтынларын қабыллап алды. Оларды Жаратқан Ийениң Израил халқын еслеп турыўы ушын Ушырасыў шатырына алып келди. Рубен ҳәм Гад урыўларының маллары жүдә көп еди. Олар Язер ҳәм Гилад жерлериниң мал шарўашылығы ушын қолайлы жер екенин көрип, Муўса менен руўханий Элазардың ҳәм жәмийет басшыларының алдына барып, былай деди: – Атарот, Дибон, Язер, Нимра, Хешбон, Элале, Себам, Небо ҳәм Беон қалалары жайласқан елди Жаратқан Ийе Израил халқына жеңип берди. Бул елдиң жери маллар ушын қолайлы екен. Ал қулларыңыз болған бизлерде малларымыз бар. Мийрим көрсетип, бизлерди Иордан дәрьясының арғы тәрепине өткизбей, бул елди бизлерге мүлик етип бер. Муўса оларға былай деп жуўап берди: – Туўысқанларыңыз саўашқа баратырғанда, сизлер усы жерде қалажақсыз ба? Жаратқан Ийениң берип атырған жерине кириўге израиллыларды не ушын айнытып атырсызлар? Мен әкелериңизди елди көзден өткериўге Қадеш-Барниядан жибергенимде, олар да тап усындай қылған еди. Олар Эшкол сайына дейин барып, елди көзден өткергеннен соң, Жаратқан Ийениң өзлерине беретуғын жерге бармаўы ушын израиллыларды айнытқан еди. Сол күни Жаратқан Ийениң ғәзеби қайнап, былай деп ант ишкен еди: «Мысыр жеринен шыққан жигирма ҳәм оннан жоқары жастағы адамлардың ҳеш бири Мениң Ибрайымға, Ысаққа ҳәм Яқыпқа беремен деп ант ишкен жеримди көрмейди. Өйткени олар пүткил жүреги менен Маған бойсынбады. Кениз тийресинен болған Ефунне улы Калеб пенен Нун улы Ешуадан басқа ҳеш бири ол жерди көрмейди. Себеби Калеб ҳәм Ешуа пүткил жүреги менен Маған садық қалды». Жаратқан Ийе израиллыларға қатты ғәзепленди. Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди ислеген сол әўлад пүткиллей жоқ болып кеткенше, оларды қырық жыл шөлде алып жүрди. Енди, мине, гүнакарлар әўлады болған сизлер әкелериңиздиң орнын басып, Жаратқан Ийениң Израилға болған лаўлаған ғәзебин күшейтип атырсызлар. Егер Оннан жүз бурсаңыз, Ол бул халықты және шөлге таслап кетеди. Солай етип, сизлер пүткил халықты жоқ қылажақсызлар. Бирақ Гад ҳәм Рубен урыўы Муўсаның қасына жақынлап, былай деди: – Бизлердиң усы жерде малларымыз ушын қоралар соғып, бала-шағаларымыз ушын қалалар қурыўымызға рухсат бер. Ал өзлеримиз болса қуралланып, израиллылар менен бирге барып, олардың мәкан қылатуғын жерин ийелеп алғанға дейин, олардың алдында жүремиз. Бала-шағаларымыз елдиң турғынларынан қәўипсиз болған қорған қалаларда жасай берсин. Ҳәр бир израиллы өз мүлкин ийелемегенше, бизлер үйлеримизге қайтпаймыз. Иордан дәрьясының арғы жағасында олар менен бирге жер үлестен алмаймыз, себеби бизлердиң үлесимиз Иордан дәрьясының шығыс жағасында болады. Муўса оларға былай деп жуўап берди: – Егер сизлер айтқанларыңызды орынлайтуғын болсаңыз, Жаратқан Ийениң алдында саўашқа барыў ушын қуралланың. Жаратқан Ийе душпанларын қуўып жибермегенше, ҳәммеңиз Оның алдында қуралланып, Иордан дәрьясының арғы жағасына өтиң. Пүткил сол ел Жаратқан Ийе ушын басып алынғаннан соң, сизлер Жаратқан Ийе ҳәм Израил халқы алдындағы миннетиңизден азат боласызлар. Сонда сизлер усы жерге қайтып келиўиңизге болады ҳәм бул жер Жаратқан Ийениң алдында сизлердиң мүлкиңиз болып қалады. Бирақ айтқанларыңызды орынламасаңыз, Жаратқан Ийеге қарсы гүна ислеген боласызлар ҳәм бул гүнаңыз өз басыңызға жетеди. Бала-шағаларыңыз ушын қалалар қурып, малларыңыз ушын қоралар соғың. Деген менен, берген ўәдеңизде турың. Гад ҳәм Рубен урыўларының адамлары Муўсаға былай деди: – Мырзамыз, сиз не буйырсаңыз, қулларыңыз болған бизлер соны орынлаймыз. Бала-шағамыз, малларымыз ҳәм ҳайўанларымыз усы жерде, Гилад қалаларында қалады. Ал қулларыңыз болған бизлер сизиң буйырғаныңыздай, ҳәр биримиз қуралланып, Жаратқан Ийениң алдында саўашқа түсиў ушын дәрьяның арғы жағасына өтемиз. Соннан кейин, Муўса Гад ҳәм Рубен урыўлары ҳаққында руўханий Элазарға, Нун улы Ешуаға ҳәм Израил урыўларының әўлад басшыларына буйрық берип, былай деди: – Егер Гад ҳәм Рубен урыўларынан қуралланған адамлар Жаратқан Ийениң алдында сизлер менен бирге Иордан дәрьясының арғы жағасына өтсе ҳәм сизлер сол елди қолға киргизсеңиз, онда Гилад үлкесин мүлик қылып, оларға бериң. Бирақ, егер де олар қуралланып, сизлер менен бирге дәрьяның арғы жағасына өтпесе, онда олар Қанан үлкесинен сизлер менен бирге үлес жер алады. Сонда Гад ҳәм Рубен урыўларының адамлары: – Жаратқан Ийе қулларыңыз болған бизлерге қандай буйрық берген болса, соның ҳәммесин орынлаймыз. Бизлер қуралланып, Жаратқан Ийениң алдында Қанан үлкесине барамыз. Ал бизлердиң алатуғын жер үлесимиз Иордан дәрьясының шығыс жағасында болсын, – деди. Солай етип, Муўса Гад пенен Рубен урыўларына ҳәм Юсуп улы Менашше урыўының жартысына амор халқының патшасы Сихонның ели менен Башан патшасы Огтың елин ҳәм олардың қалалары менен қала дөгерегиндеги жерлерди берди. Гад урыўы Дибон, Атарот, Ароер, Атрот-Шофан, Язер, Иогбоҳа, Бейт-Нимра ҳәм Бейт-Ҳаран деген қорғанлы қалаларын жаңадан қурды, маллары ушын қоралар соқты. Рубен урыўы Хешбон, Элале, Кирятайым, атлары өзгертилген еки қала Небо менен Баал-Меон ҳәм Сибма қалаларын қайта қурды. Олар тиклеген қалаларына жаңадан ат қойды. Менашшениң улы Махирдиң әўладлары Гиладқа барды ҳәм оны ийелеп алып, ол жерде жасап атырған амор халқын қуўып шығарды. Солай етип, Муўса Гиладты Менашше улы Махирдиң әўладына берди. Олар сол жерге қоныс басты. Менашшениң улы Яир бир неше қалаларға ҳүжим етип, оларды ийелеп алды. Сол жерлерди Яирге тийисли қалалар деп атады. Нобах та Кенат қаласын ҳәм оның дөгерегиндеги аўылларды ийелеп алып, ол жерди өзиниң аты менен Нобах деп атады. Муўса ҳәм Харонның жетекшилиги астында топ-тобы менен Мысырдан шыққан израиллылар төмендеги жоллар менен жүрип өтти. Муўса Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша көшип-қонып жүрген жолларында қоныс басқан жерлериниң атларын жазып барды. Бул жерлер мыналар еди: Израиллылар Қутқарылыў асынан кейинги күни, биринши айдың он бесинши күни мысырлылардың көз алдында нық қәдем атып, Рамсес қаласынан жолға шықты. Сол ўақытта мысырлылар Жаратқан Ийениң өлтирген туңғыш улларын жерлеп атырған еди. Себеби Жаратқан Ийе олардың қудайларын жазалаған еди. Солай етип, израиллылар Рамсестен жолға шығып кеткеннен кейин, олар Суккотқа орналасты. Кейин олар Суккоттан шығып, шөлдиң шетиндеги Этамға орналасты. Этамнан шығып, олар Баал-Сефонның шығысындағы Пий-Ҳахиротқа қарай бурылып, Мигдолға жақын жерге орналасты. Пий-Ҳахироттан шығып, теңиз арқалы өтип, шөлге қарай жол алды. Этам шөлинде үш күн жол жүргеннен соң, олар Мараға орналасты. Марадан шығып, олар он еки суў булағы ҳәм жетпис пальма ағашы болған Элимге барып, сол жерге орналасты. Олар Элимнен шығып, Қызыл теңиздиң бойына орналасты. Қызыл теңиздиң бойынан шығып, Син шөлине орналасты. Син шөлинен шығып, олар Дофқаға орналасты. Дофқадан шығып, Алушқа орналасты. Алуштан шығып, Рефидимге орналасты. Бирақ ол жерде халық ушын ишетуғын суў жоқ еди. Рефидимнен шығып, Синай шөлине орналасты. Синай шөлинен шығып, Киброт-Ҳаттааўаға орналасты. Киброт-Ҳаттааўадан шығып, Хасеротқа орналасты. Хасероттан шығып, Ритмаға орналасты. Ритмадан шығып, Риммон-Переске орналасты. Риммон-Перестен шығып, Либнаға орналасты. Либнадан шығып, Риссаға орналасты. Риссадан шығып, Кеҳелатаға орналасты. Кеҳелатадан шығып, Шефер таўына орналасты. Шефер таўынан шығып, Харадаға орналасты. Харададан шығып, Мақҳелотқа орналасты. Мақҳелоттан шығып, Тахатқа орналасты. Тахаттан шығып, Терахқа орналасты. Терахтан шығып, Митқаға орналасты. Митқадан шығып, Хашмонаға орналасты. Хашмонадан шығып, Мосеротқа орналасты. Мосероттан шығып, Бене-Яақанға орналасты. Бене-Яақаннан шығып, Хор-Ҳагидгадқа орналасты. Хор-Ҳагидгадтан шығып, Иотбатаға орналасты. Иотбатадан шығып, Абронаға орналасты. Абронадан шығып, Эсион-Геберге орналасты. Эсион-Геберден шығып, Зин шөлиндеги Қадешке орналасты. Қадештен шығып, олар Эдом шегарасындағы Ҳор таўының қасына орналасты. Руўханий Харон Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша Ҳор таўына шығып, сол жерде қайтыс болды. Бул ўақыя израиллылар Мысырдан шыққаннан кейин қырқыншы жылы, бесинши айдың биринши күнинде болды. Харон Ҳор таўында қайтыс болғанда 123 жаста еди. Қанан елиниң Негебте жасайтуғын қананлы Арад патшасы израиллылардың сол жерге келгенинен хабар тапты. Израиллылар Ҳор таўынан шығып, Салмонаға орналасты. Салмонадан шығып, Пунонға орналасты. Пуноннан шығып, Оботқа орналасты. Оботтан шығып, Моаб шегарасындағы Ийе-Абаримге орналасты. Ийе-Абаримнен шығып, Дибон-Гадқа орналасты. Дибон-Гадтан шығып, Алмон-Диблатайымға орналасты. Алмон-Диблатайымнан шығып, Небоға жақын Абарим таўларына орналасты. Абарим таўларынан шығып, ойпатлықтың Моабқа тийисли бөлегине, Ерихоның қарсысындағы Иорданның бойына орналасты. Олар ойпатлықтың Моабқа тийисли бөлегинде Иордан бойлап, Бейт-Ешимоттан Абел-Шиттимге дейин орналасып барды. Сол жерде, ойпатлықтың Моабқа тийисли бөлегинде, Ерихоның қарсысындағы Иорданның бойында Жаратқан Ийе Муўсаға былай деп айтты: – Израиллыларға былай деп айт: «Сизлер Иордан дәрьясынан өтип, Қанан елине киргениңизде, сол елде жасайтуғын барлық халықты қуўып жибериң, бут сүўретлерин ҳәм мүсинлерин жоқ қылып, сыйыныў орынларын бузып таслаң. Елди ийелеп алып, ол жерге орналасып алың, өйткени Мен сизлерге сол жерди мүлик қылып бердим. Жерлерди урыўлар ара шек таслап бөлисип алың. Үлкен урыўға үлкен үлес жер, киши урыўға киши үлес жер бериң. Шек бойынша кимге қайсы жер түссе, сол жер сол урыўға тийисли болады. Үлес жерлерди ата-бабаларыңыздан тараған урыўлар бойынша бөлистирип бериң. Егер сол елдиң турғынларын қуўып шығармасаңыз, онда сол жерде қалған халық көзлериңизге түскен шөп, бүйирлериңизге кирген тикендей болады. Олар жасайтуғын жериңизде сизлерди қысқыға алады. Сонда Мен оларға не ислеўди нийетлеген болсам, сизлерге соны ислеймен». Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Израиллыларға былай деп буйыр: «Сизлерге мүлик етип берилетуғын Қанан елине киргениңизде, оның шегаралары мынадай болады: Сизлердиң қубла тәрептеги шегараңыз Зин шөлинен Эдом шегарасы бойлап созылады. Бул қубла шегараңыз шығыстағы Өли теңиздиң шетинен басланады. Оннан кейин Ақраббим бийиклигиниң қубласынан Зин арқалы өтип, Қадеш-Барнияның қубласына дейин созылады. Ол жерден шегара Хасар-Аддар арқалы өтип, Асмонға дейин барады. Кейин сол жерден бурылып, Мысыр шегарасындағы сайға дейин созылып, Жер Орта теңизине барып таўысылады. Батыс шегараңыз Жер Орта теңизиниң жағасы болады. Батыстағы шегараңыз усыдан ибарат. Арқа шегараңыз Жер Орта теңизинен Ҳор таўына дейин созылады. Ҳор таўынан Лебо-Хаматқа дейин, кейин Седадқа дейин барып, Зифронға дейин созылады ҳәм Хасар-Энанда таўысылады. Арқадағы шегараңыз усыдан ибарат. Шығыс шегараңыз Хасар-Энаннан басланып, Шефамға дейин созылады. Кейин шегара Шефамнан Айынның шығыс тәрепиндеги Риблаға дейин барады. Ол жерден Киннерет көлиниң шығыс жағындағы жанбаўырларға дейин созылады. Соннан кейин, шегара ол жерден Иордан дәрьясы бойынша созылып, Өли теңизге барып тоқтайды. Ҳәр тәрептеги елиңиздиң шегаралары усы болады». Соннан кейин, Муўса израиллыларға: – Мине, мүлик қылып, шек бойынша бөлисип алатуғын ел усы болады. Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша бул ел тоғыз урыў менен бир урыўдың ярымына бөлистирип бериледи. Өйткени Рубен ҳәм Гад урыўлары менен Менашше урыўының ярымы өзлерине тийисли жер үлесин әўладлары бойынша бөлисип алды. Бул еки урыў менен ярым урыў Ерихоның қарсысындағы Иордан дәрьясының шығыс тәрепинен өз мүликлерин алды, – деди. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: – Руўханий Элазар ҳәм Нун улы Ешуа Израил халқына елди бөлистирип берсин. Елди бөлистириў ушын ҳәр бир урыўдан бир жетекшиден алып, хызметке қойың. Сол адамлардың атлары мыналар: Яҳуда урыўынан Ефунне улы Калеб, Шимон урыўынан Аммиҳуд улы Самуел, Бенямин урыўынан Кислон улы Элидад, Дан урыўынан Иоглий улы басшы Буккий, Юсуп улы Менашше урыўынан Эфод улы басшы Ханниел, Эфрайым урыўынан Шифтан улы басшы Кемуел, Зебулон урыўынан Парнах улы басшы Элисафан, Иссахар урыўынан Аззан улы басшы Палтиел, Ашер урыўынан Шеломий улы басшы Ахиҳуд, Нафталий урыўынан Аммиҳуд улы басшы Педаел. Қанан жерин Израил халқына мүлик етип бөлистирип бериң, деп Жаратқан Ийе усы адамларға буйырған еди. Жаратқан Ийе ойпатлықтың Моабқа тийисли бөлегинде, Ерихоның қарсысындағы Иорданның бойында Муўсаға былай деди: – Израиллыларға буйыр, олар алатуғын үлес жеринде лебийлилердиң жасаўы ушын қалалар ажыратып берсин. Соның менен бирге, қалалардың әтирапындағы жайлаўларды да берсин. Солай етип, лебийлилердиң жасаўы ушын қалалары ҳәм олардың пада, сүриўлери менен басқа да ҳайўанлары ушын жайлаўлары болсын. Лебийлилерге берилетуғын қалалардың айлана әтирапындағы жайлаўлар қала қорғанынан баслап мың шығанақ узынлыққа созылған болсын. Қала ортада жайласқан болып, оның сыртынан баслап, шығысқа, қублаға, батысқа ҳәм арқаға қарай еки мың шығанақтан өлшеп шығың. Булар қалалар ушын жайлаўлар болады. – Лебийлилерге берилетуғын қалалардан алтаўы паналайтуғын қала болсын. Солай етип, адам өлтириўшиниң сол жерге қашыўына жол қоясызлар. Усы алты қаладан тысқары лебийлилерге қырық еки қала берилсин. Барлығы болып, лебийлилерге жайлаўлары менен бирге қырық сегиз қала бересизлер. Израиллылардың үлес жеринен лебийлилерге берилетуғын қалалар ҳәр бир урыўға түскен пайына ылайықлы болсын. Көп үлес жер алған урыў көп, аз үлес жер алған урыў аз қала берсин. Жаратқан Ийе Муўса менен сөйлесиўин даўам етип, былай деди: – Израиллыларға былай деп айт: «Иордан дәрьясынан өтип, Қанан елине киргениңизден кейин, паналайтуғын қалаларды таңлап алың. Солай етип, абайсызда адам өлтирип қойған адам сол паналайтуғын қалаға қашып кете алатуғын болсын. Бул қалалар адам өлтирип қойған адамның жәмийет алдында ҳүким етилмесинен алдын өлтирилмеўи ушын, оның өш алыўшы әмеңгерден қашып, паналайтуғын жери болады. Сизлер ажырататуғын алты қала паналайтуғын қала болсын. Паналайтуғын қалалардың үшеўи Иордан дәрьясының шығыс тәрепинен, қалған үшеўи Қанан жеринен таңлап алынсын. Бул алты қала израиллылар ҳәм араңызда жасап атырған келгиндилер менен жат жерли адамлар ушын паналаў қаласы болсын. Солай етип, абайсызда адам өлтирип қойған адам сол жерге қашып барсын. Егер ким де ким темир қурал менен бир адамды урып өлтирип қойса, онда урған адам қанхор саналады ҳәм ол сөзсиз өлтирилсин. Егер тас пенен биреўди урып, оны өлтирсе, өлтирген адам қанхор саналады ҳәм ол сөзсиз өлтирилсин. Ямаса ол ағаш буйым менен биреўди урып, оны өлтирсе, онда өлтирген адам қанхор саналады ҳәм ол сөзсиз өлтирилсин. Өлген адамның өш алыўшы адамы қанхорды ушыратып қалыўдан-ақ, оны өлтирсин. Сондай-ақ егер бир адам биреўди жек көргенликтен ийтерип жиберип ямаса билқастан оған қарай бир нәрсени ылақтырып, ол адамды өлтирсе, ямаса өшегисип, оны мушы менен урып өлтирсе, урған адам сөзсиз өлтирилсин. Өйткени ол қанхор. Өлген адамның өшин алыўшы адам қанхорды ушыратып қалыўдан-ақ, оны өлтирсин. Егер ким де ким бир адамды өшегисип емес, ал абайсыздан ийтерип жиберсе, ямаса оған қарай билместен бир нәрсени ылақтырып жиберсе, ямаса оны көрмей қалып, үстине бир тасты түсирип алып, оны өлтирип қойса, бирақ өлтирип қойған адам оған душпан болмай, оған жаўызлық ойламаған болса, жәмийет адам өлтирип қойған менен өш алыўшы әмеңгердиң арасында усы қағыйдалар бойынша қарар шығарсын. Жәмийет адам өлтирип қойған адамды өш алыўшы әмеңгердиң қолынан қорғаўы керек ҳәм оны қашып келген паналайтуғын қалаға қайтадан қайтарып жиберсин. Ол адам мухаддес май менен майланған бас руўханийдиң өлимине дейин сол жерде жасап қалсын. Бирақ адам өлтириўши қашып барған паналайтуғын қаланың шегарасынан шықса, өш алыўшы әмеңгер де оны паналайтуғын қаланың шегарасының сыртында көрип қалса, өш алыўшы әмеңгер адам өлтириўшини өлтирсе, ол айыплы саналмайды. Өйткени адам өлтириўши бас руўханийдиң өлимине дейин паналайтуғын қала ишинде болыўы керек. Тек ғана бас руўханийдиң өлиминен соң өз жерине қайтыўына болады. Қай жерде жасасаңыз да булар әўладлар даўамында сизлер ушын қағыйда болсын. Адам өлтириўши гүўалардың айтқан сөзлери бойынша өлим жазасына тартылсын. Тек бир адамның ғана гүўалығы менен ҳеш ким өлтирилмесин. Өлимге ылайықлы қанхордың жанын қутқарыў ушын қун алмаң, ол сөзсиз өлтирилсин. Паналайтуғын қалаға қашқан адам қун төлеп, бас руўханийдиң өлиминен алдын өз жерине қайтып барып жасаўына рухсат бермең. Өзлериңиз жасап атырған елди ҳарамламаң. Қан төгиўшилик елди ҳарамлайды. Ишинде қан төгилген жер тек ғана қан төккен адамның қаны менен пәкленеди. Өзлериңиз ишинде жасап атырған ҳәм Мен ишинде болып атырған жерди ҳарамламаң. Себеби Мен израиллылардың арасында жасайтуғын Жаратқан Ийемен». Бир күни Юсуп улы Менашше урыўынан Махир улы Гилад әўладынан болған басшылар Муўсаның ҳәм Израилдың тийре басшыларының алдына келип, оларға былай деди: – Жаратқан Ийе елди мүлик етип, шек бойынша израиллылар арасында үлестириў ушын мырзамыз Муўсаға буйрық берди. Туўысқанымыз Селофехадтың мүлки қызларына берилиўи ушын да буйрық берилген еди. Деген менен, егер Селофехадтың қызлары басқа бир Израил урыўына тийисли еркеклерге турмысқа шықса, олардың мүликлери күйеўлери тийисли болған урыўдың мүлкине өтип кетеди. Сонда урыўымыз шек бойынша алған жер үлесиниң бир бөлегинен айырылып қалады. Ҳәттеки, израиллылардың Қутлы жылы белгиленгенде де, қызлардың мүлки урыўымызға қайтарылмай, күйеўлери тийисли болған урыўда қалып кетеди. Солай етип, олардың мүликлери бабаларымыздың урыўына түскен мүликтен алынып, бир бөлек жеримизден айырылып қаламыз. Муўса Жаратқан Ийениң сөзи бойынша израиллыларға былай деп буйрық берди: – Юсуп әўладынан болған адамлардың айтқанлары дурыс. Жаратқан Ийе Селофехадтың қызлары ҳаққында мынадай буйрық береди: «Селофехадтың қызлары қәлеген жигитке турмысқа шығыўына болады, бирақ бул жигитлер әкесиниң урыўынан ҳәм тийресинен болыўы шәрт. Израил халқының мүлик етип алған жери бир урыўдан екинши урыўға өтип кетпесин. Ҳәр бир израиллы өз урыўының мүлкин сақлап қалсын. Израилдағы ҳәр бир урыўдағы жер мүлкине мийрасхор болған қыз әкеси тийисли болған урыў ҳәм тийресиндеги жигитке турмысқа шықсын. Солай етип, ҳәр бир израиллы ата-бабаларының мүлкине өзлери ийелик етип қалсын. Сонда мүлик бир урыўдан екинши урыўға өтип кетпейди. Ҳәр бир Израил урыўы өзлерине алған мүликти сақлап қалсын». Селофехадтың қызлары Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырғанындай иследи. Селофехадтың қызлары Махла, Тирса, Хогла, Милка ҳәм Ноа өз аталас ағаларына турмысқа шықты. Солай етип, олар Юсуп улы Менашше урпағынан болған жигитлерге турмысқа шықты ҳәм олардың мүликлери әкелери тийисли болған тийре ҳәм урыўда қалды. Жаратқан Ийениң Муўса арқалы ойпатлықтың Моабқа тийисли бөлегинде, Ерихо қаласының қарсысындағы Иордан дәрьясының бойында израиллыларға берген буйрық ҳәм нызамлары усылардан ибарат еди. Муўса Иордан дәрьясының шығыс жағасындағы шөлде израиллыларға төмендеги сөзлерди айтты. Бул шөл Суфтың қарама-қарсысындағы Иордан тегислигиниң бир бөлегинде, Паран менен Тофел, Лабан, Хасерот ҳәм Дий-Заҳаб арасында жайласқан еди. Хоребтен таўлы Сеир жерине алып баратуғын жол менен жүргенде, Қадеш-Барнияға дейин он бир күнлик жол еди. Израил халқы Мысырдан шыққаннан кейин, қырқыншы жылдың он биринши айының биринши күни Муўса оларға Жаратқан Ийениң буйырған сөзлерин жәриялады. Буннан алдын Муўса Хешбонда ҳүкимдарлық қылған амор халқының патшасы Сихонды, Аштаротта ҳәм Эдрейде ҳүкимдарлық қылған Башан патшасы Огты жеңилиске ушыратқан еди. Муўса Иордан дәрьясының шығыс жағасындағы Моаб жеринде Жаратқан Ийениң нызамын былай деп түсиндире баслады: «Қудайымыз Жаратқан Ийе Хоребте бизлерге былай деди: „Бул таўда узақ ўақыт турып қалдыңыз. Қәнекей, жолға шығыңлар. Амор халқының таўлы жерине ҳәм сол жерге қоңсылас болған барлық еллерге: Иордан тегислигине, таўлы үлкеге, батыстағы таў етеклерине, Негебке ҳәм Жер Орта теңизиниң бойларына кирип барыңлар. Яғный, пүткил Қанан ели менен Лебанонға, және де, уллы Евфрат дәрьясына дейин барыңлар. Сол жерлерди сизлерге берип атырман. Барыңлар, ата-бабаларыңызға – Ибрайымға, Ысаққа, Яқыпқа ҳәм олардың әўладларына беремен деп ант ишкен жерлерди мүлик етип алыңлар“». «Сол ўақытта сизлерге былай деп айттым: „Сизлерди бир өзим жетелеп алып жүре алмайман, себеби сизлер мен ушын аўыр жүк боласызлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерди көбейтти. Мине, бүгинликте аспандағы жулдызлар сыяқлы сансыз болып, көбейдиңиз. Ата-бабаларыңыздың Қудайы Жаратқан Ийе ўәде бергениндей, сизлерди еле де мың есе көбейтсин ҳәм жарылқасын! Бирақ сизлердиң аўыр жүклериңиз бенен даўларыңызды бир өзим қалайынша көтеремен? Енди ҳәр бир урыўдан дана, ақыллы ҳәм тәжирийбели адамларды таңлап алыңлар. Оларды сизлерге басшы етип тайынлайман“. Сизлер де буны жақсы деп мақулладыңыз. Сонда урыўларыңыздан дана ҳәм тәжирийбели болған адамларды сизлерге мыңбасы, жүзбасы, елиўбасы, онбасы ҳәм базыларын жәмийеттиң қадағалаўшылары етип тайынладым. Сол ўақытта тайынланған қазыларға былай деп буйырған едим: „Туўысқанларыңыздың арасындағы даўларға қулақ салың. Бир адамның израиллы туўысқаны менен ямаса келгинди бир адам менен болған даўларын әдиллик пенен шешиң. Ҳүким ўақтында бир тәреплилик қылмаң, бай адамға да, жарлы адамға да қулақ салың. Ҳеш кимнен қорқпаң, өйткени ҳүким Қудайдандур. Өзлериңиз шеше алмаған бир мәселе болса, маған алып келиң, оны өзим шешемен“. Сол ўақытта сизлерге ислеўиңиз керек болған ҳәр бир исти тапсырған едим». «Соннан кейин, Қудайымыз Жаратқан Ийениң бизлерге буйырғанындай, бизлер Хореб таўынан шығып, амор халқының таўлы жерине баратуғын жолдан жүрип, өзлериңиз көрген кең ҳәм қорқынышлы шөл арқалы Қадеш-Барнияға бардық. Сол жерде мен сизлерге: „Мине, Қудайымыз Жаратқан Ийе бизлерге берип атырған амор халқының таўлы жерине жетип келдик. Қараңлар, Қудайыңыз Жаратқан Ийе усы жерлерди сизлерге берди. Қәне, ата-бабаларыңыздың Қудайы Жаратқан Ийениң сизлерге айтқанындай, барып ол жерди мүлик етип алыңлар. Қорқпаңлар, қәўетерге түспеңлер“, – дедим. Ал сизлер ҳәммеңиз маған келип, былай дедиңлер: „Елди аралап, көзден өткерип шығыў ушын, алдымыздан жансызларды жиберейик. Олар қайсы жолдан баратуғынымызды ҳәм баратуғын сол қалалар ҳаққында хабар алып келсин“. Бул пикир маған да мақул болды. Солай етип, араңыздан он еки адамды, ҳәр бир урыўдан бир адамнан таңлап алдым. Олар таўлы үлкеге көтерилди ҳәм Эшкол сайына барып, елди аралап шықты. Қайтып киятырып, сол жердиң жетистирген мийўелеринен алып келди. Олар: „Қудайымыз Жаратқан Ийениң бизлерге берип атырған жери жақсы екен“, – деди. Деген менен, сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң буйрығына қарсы шығып, ол жерге барыўды қәлемедиңиз. Сонда өз шатырларыңызда тоңқылдап, былай дедиңиз: „Жаратқан Ийе бизлерди жек көреди. Ол бизлерди аморларға тәслим қылып, жоқ етиў ушын Мысырдан алып шықты. Ол жерге не ушын баратырмыз? Туўысқанларымыз ол жердеги халықтың бизлерден гөре жүдә күшли ҳәм бойлары да бәлент екенин айтып, руўхымызды түсирип жиберди. Олардың үлкен қалалары аспанға тийер дийўаллар менен қоршалған, ҳәттеки, ол жерде Анақ әўладынан шыққан дәў адамларды да көрген екен“. Сонда мен сизлерге былай дедим: „Олардан қорқпаңлар, қәўетерге де түспеңлер. Алдыңызда баратырған Қудайыңыз Жаратқан Ийе Мысырда урысқандай, сизлер ушын урысады. Қудайыңыз Жаратқан Ийе шөлде сизлерге ғамхорлық қылып келди. Ол әкениң өз баласын алып жүргениндей, сизлерди усы жерге дейин жол бойы көтерип келди. Сонда да сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийеге исенбей атырсыз. Ал Ол болса, шатырларыңызды қурыўға жер излеў ушын, жүретуғын жолыңызды көрсетип түнде от, күндиз булт ишинде алдыңызда жүрип келди“». «Жаратқан Ийе сизлердиң сөзлериңизди еситип, ғәзепленди ҳәм ант ишип былай деди: „Ата-бабаларыңызға беремен деп ант ишкен сол жақсы жерди усы жаман әўладтың ҳеш бири көрмейди. Сол жерди тек ғана Ефунне улы Калеб көреди. Аяқ басқан жерлерин оған ҳәм оның әўладына беремен. Өйткени ол пүткил жүреги менен Жаратқан Ийеге, яғный Маған садық қалды“. Жаратқан Ийе сизлер себепли маған да ғәзепленип, былай деди: „Сен де сол жерге кирмейсең. Бирақ жәрдемшиң Нун улы Ешуа ол жерге киреди. Оны жигерлендир. Израиллыларға жерди мүлик етип, алып беретуғын адам Ешуа болады. Сонда сизлер балаларымыз тутқын болады деп, айтқан едиңиз. Бүгинликте сол ақ пенен қараны айыра алмайтуғын балаларыңыз сол елге киреди. Елди оларға беремен, сол жерди олар мүлик етип, ийелейди. Ал сизлер артыңызға қайтыңлар, Қызыл теңизге баратуғын жолдан шөлге кетиңлер“. Сонда сизлер маған: „Бизлер Жаратқан Ийеге қарсы гүна иследик. Қудайымыз Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша барып урысамыз“, – дедиңиз. Сизлер сол таўлы үлкени басып алыў аңсат болады, деп ойлап, ҳәр бириңиз қуралларыңызды алдыңыз. Бирақ Жаратқан Ийе маған былай деди: „Оларға айт, урысыўға шықпасын. Себеби Мен сизлер менен бирге емеспен. Душпаныңыздан жеңилип қаласыз“. Сизлерди ескерткен едим, бирақ қулақ салмадыңыз. Жаратқан Ийениң буйрығына қарсы шықтыңыз. Сизлер менменликке берилип, урысыў ушын таўлы үлкеге шықтыңыз. Таўлы үлкеде жасайтуғын аморлар сизлерге қарсы шығып, олар пал ҳәррелердей болып, изиңизден қуўып, Сеирден Хорма қаласына дейин сизлерди тас-талқан қылды. Аман қалғанларыңыз қайтып келип, Жаратқан Ийениң алдында жыладыңыз. Бирақ Жаратқан Ийе дадыңызға қулақ салмады, сизлерге итибар да бермеди. Солай етип, узақ ўақытқа дейин Қадеште қалдыңыз». «Кейин, Жаратқан Ийениң маған буйырғанындай, бизлер кейнимизге қайтып, Қызыл теңизге баратуғын жол менен шөлге кеттик. Сеир таўларының әтирапында узақ ўақыт жүрдик. Ақырында Жаратқан Ийе маған былай деди: „Усы таўлы үлкениң дөгерегинде жүргениңиз жетер. Енди арқа тәрепке қарай жүриңлер“. Соннан кейин, халыққа мына буйрықларды бериўимди айтты: „Сеир жеринде жасайтуғын туўысқанларыңыз болған Эсаўдың урпақларының жеринен өтесизлер. Олар сизлерден қорқады. Деген менен, өзлериңиз де абайлы болыңлар. Оларға қарсы урыс ашпаңлар. Сизлерге олардың жеринен бир қарыс та жер бермеймен. Өйткени таўлы Сеир жерин Эсаўға мүлик етип бердим. Олардан жейтуғын аўқатыңызды ҳәм ишетуғын суўыңызды гүмиске сатып алыңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийе, яғный Мен сизлердиң қол урған ҳәр бир исиңизди жарылқадым. Усы ушы-қыйыры жоқ шөлде айланып жүргениңизде, сизлерди қорғадым. Мен қырық жыл даўамында сизлер менен бирге болдым ҳәм сизлердиң ҳеш қандай мүтәжлигиңиз болмады“. Солай етип, бизлер Сеирде жасап атырған туўысқанларымыз Эсаў урпақларының жанынан өттик. Элат ҳәм Эсион-Геберден Иордан тегислигине баратуғын жолдан жүрдик, кейин жолымызды Моаб шөлине қарай бурдық. Сонда Жаратқан Ийе маған: „Моаблыларға ҳүжим қылып, урыс ашпаңлар. Олардың жеринен сизлерге мүлик бермеймен. Өйткени Ар қаласын Луттың урпағына мүлик етип бердим“, – деди». Бурын ол жерде анақлар сыяқлы узын бойлы, күшли ҳәм көп санлы эм халқы жасайтуғын еди. Анақлар сыяқлы, эм халқы да рефа халқы деп есапланатуғын еди. Бирақ моаблылар оларды эм халқы деп атаған еди. Сеирде бурын хор халқы жасайтуғын еди. Эсаўдың урпақлары ол жерди олардан тартып алған еди. Израил халқы Жаратқан Ийениң мүлик етип берген жеринде халықларды жоқ қылғанындай, Эсаўдың әўладлары да хор халқын жоқ етип, жерлерине жайласып алған еди. «Жаратқан Ийе: „Қәнекей, жолға шығыңлар, Зеред дәрьясынан өтиңлер“, – деди. Бизлер Зеред дәрьясынан өттик. Қадеш-Барниядан жолға шығып, Зеред дәрьясынан өтемен дегенше, отыз сегиз жыл жол жүрдик. Жаратқан Ийениң ант ишип айтқанындай, усы ўақытқа келип, Израил халқынан буннан алдынғы әўладтың барлық урысқа жарамлылары жоқ болған еди. Ҳәттеки, Жаратқан Ийе оларды ордадан жоқ қылыў ушын, оларға қарсы қол көтерди. Сол урысқа жарамлылардың барлығы өлип, халық арасынан жоқ болғаннан кейин, Жаратқан Ийе маған былай деди: „Бүгин Ар қаласының жолынан, Моаб жерлеринен өтесизлер. Аммон халқына жақынласқаныңызда, оларға ҳүжим қылып, урыс ашпаңлар. Себеби аммонлардың жеринен сизлерге мүлик бермеймен. Мен ол жерди мүлик етип Луттың урпағына бердим“». Бурын бул жер де рефа халқының ели деп есапланатуғын еди. Рефа халқы олардан алдын сол жерде жасаған еди. Аммон халқы оларды замзумлар деп атайтуғын еди. Замзумлар анақ халқындай узын бойлы, күшли ҳәм көп еди. Бирақ Жаратқан Ийе оларды аммон халқының алдында қыйратты. Аммонлар замзумлардың жерлерин басып алып, сол жерге жайласып алған еди. Жаратқан Ийе Сеирде жасайтуғын Эсаў урпағы ушын да солай ислеп, хор халқын олардың алдында қыйратты. Эсаў әўладлары хорлардың жерлерин басып алып, сол жерге жайласқан еди. Олар бүгин де сол жерде жасайды. Кафтордан келген кафторлылар да Газаға дейин созылған аўылларда жасайтуғын аў халқын жоқ етип, олардың жерлерине жайласып алған еди. «Бизлер Моаб жеринен өткенимизден кейин, Жаратқан Ийе бизлерге: „Енди жолға шығыңлар! Арнон дәрьясынан өтиңлер! Мине, амор халқының Хешбондағы патшасы Сихонды ҳәм оның елин сизлерге тәслим қыламан. Оған ҳүжим қылып, жерин ийелеп баслаңлар. Бүгиннен баслап Мен жер жүзиндеги халықларды сизлерден ҳүрейи ушып, қорқатуғын қыламан. Олар сизлер туўралы еситкенде, қорқыўдан титирейтуғын болады“, – деди». «Соннан кейин, мен Кедемот шөлинен Хешбон патшасы Сихонға елшилер арқалы тынышлық келисимин усынып, мына хабарды жибердим: „Елиңизден өтип кетиўимизге рухсат берсеңиз. Бизлер оңға да, солға да бурылмай туўры жолдан өтип кетемиз. Жейтуғын аўқатымызды да, ишетуғын суўымызды да сизден гүмиске сатып аламыз. Тек ғана жериңизден өтип кетсек болды. Сеирде жасайтуғын Эсаў әўладлары менен Арда жасайтуғын моаб халқы өз шегараларынан өтиўимизге рухсат берди. Сиз де жериңизден өтип кетиўимизге рухсат берсеңиз. Иордан дәрьясынан өтип, Қудайымыз Жаратқан Ийе бизлерге беретуғын жерге жетип алайық“. Деген менен, Хешбон патшасы Сихон жеринен өтиўимизге рухсат бермеди. Себеби Қудайыңыз Жаратқан Ийе бүгин көрип турғаныңыздай, Сихонды сизлерге тәслим қылыў ушын, оның жүрегин тас етип, өжет қылып қойған еди. Жаратқан Ийе маған: „Мине, Сихонды ҳәм оның елин саған тәслим қылып атырман. Енди оның елин қолға киргизип, ийелеп алыўды басла“, – деди. Сихон бизлер менен урысыў ушын, Яҳаста барлық әскерлери менен бизлерге қарсы шықты. Қудайымыз Жаратқан Ийе оны бизлерге тәслим қылды. Сихонды, оның улларын ҳәм пүткил халқын қырып тасладық. Олардың барлық қалаларын қолға киргизип, ҳәммесин жоқ қылдық. Еркек, ҳаял ҳәм балаларынан ҳеш бирин аман қалдырмадық. Тек ғана олардың ҳайўанларын ҳәм қалаларындағы мал-мүликлерин өзлеримизге олжа етип алдық. Арнон сайының шетинде жайласқан Ароерден ҳәм сайдың ишиндеги қаладан баслап Гиладқа дейин ҳеш бир қала бизлерден үстем келмеди. Себеби Қудайымыз Жаратқан Ийе ҳәммесин бизлерге тәслим қылған еди. Бирақ Қудайымыз Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша аммонлардың елине, Яббоқ дәрьясының бойларындағы ҳәм таўлы үлкедеги қалаларға жақынламадық». «Соннан кейин, бизлер Башанға қарай жол алдық. Башан патшасы Ог бизлерге қарсы урысыў ушын барлық ләшкерлери менен Эдрейде бизлердиң алдымыздан шықты. Жаратқан Ийе маған: „Оннан қорқпа! Өйткени оның өзин, ләшкерлерин ҳәм пүткил елин саған тәслим қыламан. Амор халқының Хешбонда жасаған патшасы Сихонға не ислеген болсаң, оған да соны ислейсең“, – деди. Солай етип, Қудайымыз Жаратқан Ийе Башан патшасы Огты ҳәм оның ләшкерлерин бизлерге тәслим қылды. Олардың ҳеш бирин аман қалдырмай, ҳәммесин қырып тасладық. Қолға киргизбеген бирде бир қала қалдырмай, Огтың барлық алпыс қаласын, Башандағы оның патшалығына кирген барлық Аргоб үлкесин қолға киргиздик. Бул қалалардың ҳәммеси бийик дийўаллар, дәрўазалар ҳәм дәрўазаларды қулыплап қоятуғын тәмбилер менен беккемленген еди. Булардан басқа дийўаллар менен қоршалмаған көп аўыллар да бар еди. Хешбон патшасы Сихонға ислегенимиздей, олардың ҳәммесин жоқ қылдық. Ҳәр бир қаланы еркек, ҳаял ҳәм балалары менен бирге пүткиллей жоқ қылдық. Олардың барлық ҳайўанларын ҳәм мал-мүликлерин өзлеримизге олжа етип алдық. Солай етип, сол ўақытта бизлер Арнон сайынан Хермон таўына дейин созылған Иордан дәрьясының күншығыс жағасындағы жерлерди амор халқының еки патшасының қолынан тартып алдық. Хермон таўын сидонлылар Сирйон таўы, ал амор халқы Сенир таўы деп атайды. Сол тегисликтеги барлық қалаларды, пүткил Гиладты, Огтың патшалығына тийисли Салка менен Эдрей қалаларына дейин созылған барлық Башанды қолға киргиздик». Рефа халқынан тек ғана Башан патшасы Ог тири қалған еди. Огтың Рабба қаласындағы жататуғын орны темирден еди, әпиўайы өлшемде бул орынның узынлығы тоғыз, ени төрт шығанақ еди. «Сонда бизлер қолға киргизген сол жерлерден Арнон сайының шетинде жайласқан Ароер қаласының арқа тәрепин, Гилад таўлы үлкесиниң жартысын ҳәм ол жердеги қалаларды Рубен ҳәм Гад урыўларына бердим. Менашше урыўының жартысына болса, Гиладтың қалған бөлегин ҳәм Огтың патшалығына тийисли Башанды бердим. Башандағы Аргоб үлкеси рефа халқының ели деп есапланатуғын еди. Менашше урыўынан болған Яир пүткил Аргоб үлкесин ийелеп алды. Бул үлке гешурлылар менен маахалылардың шегараларына дейин созылған еди. Яир Башан деп аталған бул үлкени өзиниң аты менен атады ҳәм ол жерлер бүгинге дейин Яирге тийисли қалалар деп аталады. Менашше урыўынан болған Махирдиң урпағына Гиладты бердим. Рубен ҳәм Гад урыўларына Гиладтан Арнон сайына дейин созылған жерлерди бердим. Арнон сайының ортасы олардың қубла шегарасы, бир бөлеги аммонлардың шегарасы болған Яббоқ дәрьясы арқа шегарасы болды. Олардың батыстағы шегарасы болса, Иордан тегислигиндеги Иордан дәрьясы бойлап, арқадағы Киннерет көлинен қубладағы Өли теңизге дейин ҳәм оның шығысындағы Писга таўының жанбаўырларына дейин созылған еди. Сонда мен сизлерге былай деп буйрық бердим: „Қудайыңыз Жаратқан Ийе усы Иордан дәрьясының шығыс тәрепиндеги жерди сизлерге мүлик етип берди. Енди сизлердиң барлық урысқа жарамлы адамларыңыз қуралланып, дәрьядан кесип өтсин. Олар израиллы туўысқанларының алдында жүрсин. Ал ҳаялларыңыз бенен балаларыңыз мен сизлерге берген қалаларда қалсын. Малларыңыз көп екенин билемен, олар да қалаларыңызда қала берсин. Жаратқан Ийе сизлерге рәҳәт бергениндей, туўысқанларыңыз да рәҳәтке ериссин ҳәм Қудайыңыз Жаратқан Ийе берип атырған Иордан дәрьясының арғы тәрепиндеги жерди ийелеп алыўына жәрдем бериң. Соннан кейин, ҳәр бириңиз өзлериңизге берилген усы жерге қайтып келиўиңизге болады“. Сол ўақытта мен Ешуаға: „Қудайың Жаратқан Ийениң бул еки патшаға не ислегенин өз көзиң менен көрдиң. Жаратқан Ийе сен басып өтетуғын сол барлық патшалықларды да сондай аўҳалға салады. Олардан қорқпа! Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлер ушын урысады“, – дедим». «Кейин мен Жаратқан Ийеге былай деп жалбарындым: „Қудай Ийе, уллылығыңды ҳәм қүдиретли қолыңды Өз қулыңа көрсетип басладың. Аспанда да, жерде де Сениң әжайып ҳәм уллы ислериңди ислей алатуғын басқа ҳеш қандай қудай жоқ! Маған рухсат бер, мен Иордан дәрьясынан өтип, арғы жағадағы әжайып елди, сол сулыў таўлы үлкени ҳәм Лебанон таўларын көрейин“. Бирақ Жаратқан Ийе сизлер себепли маған ғәзепленип, жалбарыныўыма қулақ салмады. Ол маған былай деди: „Жетер, болды! Маған бул ҳаққында артық сөз айтпа. Писга таўына шық. Батысқа, арқаға, қублаға ҳәм шығысқа көз таслап, жақсылап өз көзиң менен көрип ал. Себеби сен Иордан дәрьясының арғы жағасына өтпейсең. Ешуаға хызметти тапсыр. Оны жигерлендирип, руўхландыр. Өйткени бул халық Иордан дәрьясының арғы жағасына Ешуаның басшылығы астында өтеди. Сен көретуғын жерлерди халыққа ол мүлик етип, алып береди“. Солай етип, бизлер Бейт-Пеордың қарсы алдындағы ойпатлықта тоқтадық». «Енди, ҳәй Израил, мен сизлерге үйрететуғын қағыйдалар ҳәм нызамларға қулақ салыңлар. Өмирге ийе болыў ушын ҳәм ата-бабаларыңыздың Қудайы Жаратқан Ийениң өзлериңизге берип атырған жерине кирип, оны мүлик етиўиңиз ушын, буларды орынлаңлар. Мен сизлерге жеткерип атырған буйрықларға ҳеш нәрсе қоспаңлар, ҳеш нәрсе алып та тасламаңлар! Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сол буйрықларына әмел қылыңлар! Жаратқан Ийениң Баал-Пеорда нелер ислегенин өз көзиңиз бенен көрдиңиз. Қудайыңыз Жаратқан Ийе Пеордағы Баалдың изине ерген ҳәр бир адамды сизлердиң араңыздан жоқ қылды. Қудайыңыз Жаратқан Ийеге садық қалғанлар бүгин де тири. Мине, Қудайым Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша мен сизлерге қағыйда ҳәм нызамлар бердим. Солай етип, мүлик етиў ушын баратуғын елде усыларға әмел қылыңлар. Усыларды орынласаңыз, басқа халықлар сизлердиң қандай даналыққа ҳәм ақыл-парасатқа ийе екениңизди көреди. Олар усы қағыйдаларды еситип: „Бул уллы халық шынында да дана ҳәм ақыл-парасатлы екен!“ дейди. Қудайымыз Жаратқан Ийени қашан шақырсақ та, Ол бизлерге жақын. Қудайы өзлерине усындай жақын болған басқа бир уллы халық бар ма? Бүгин мен сизлерге берген усы нызам сыяқлы әдил қағыйдалары ҳәм нызамлары бар басқа бир уллы халық бар ма? Абайлы болыңлар, көзлериңиз бенен көргенлериңизди умытпай, өмириңиз даўамында жүрегиңизде сақлаңлар. Буларды балаларыңызға ҳәм балаларыңыздың балаларына айтып бериңлер. Хореб таўында Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында турған күниңизди еслеңлер. Сол күни Жаратқан Ийе маған былай деп айтқан еди: „Сөзлеримди тыңлаўы ушын халықты Мениң алдыма жыйна. Солай етип, олар өмири даўамында Меннен қорқыўды үйренсин, балаларына да үйретсин“. Сонда сизлер жақынласып, таўдың етегинде турдыңлар. Таў болса, аспанға дейин көтерилип турған от ҳәм қап-қара бултлар менен қараңғылыққа қапланған еди. Жаратқан Ийе оттың ишинен сизлерге сөйледи. Сизлер айтылған сөзлерди еситтиңиз, бирақ Оның сүлдерин көрмедиңиз. Тек ғана даўысты еситкен едиңиз. Сизлердиң орынлаўыңыз ушын Жаратқан Ийе Өз келисимин, яғный Он буйрықты берген еди. Оларды еки тастың үстине жазды. Өзлериңиз мүлик етип алатуғын елде орынлаўыңыз керек болған қағыйдалар ҳәм нызамларды сизлерге үйретиўимди маған буйырды». «Жаратқан Ийе Хореб таўында оттың ишинен сизлерге сөйлеген күни ҳеш қандай сүлдер көрмедиңлер. Соның ушын, қатты абайлы болыңлар. Және, жолдан азғырылып, өзлериңиз ушын еркектиң ямаса ҳаялдың сүлдериндеги, жерде жасайтуғын жаныўардың ямаса аспанда ушып жүретуғын қуслардың сүлдериндеги, жер баўырлап жүриўши жаныўардың ямаса суўдағы балықтың сүлдериндеги ҳеш қандай бут ислеп алмаңлар. Сондай-ақ, аспанға қарап, қуяш, ай, жулдызларды – аспан денелерин көрип азғырылыўға түспеңлер, оларға табынып, хызмет етпеңлер. Қудайыңыз Жаратқан Ийе буларды жер жүзиндеги басқа халықлар ушын арнап қойған. Сизлерге келсек, Жаратқан Ийе бүгингидей Өзиниң халқы қылыў ушын, сизлерди темир еритетуғын ошақтың ишинен – Мысыр жеринен алып шықты. Жаратқан Ийе сизлер себепли маған ғәзепленди. „Иордан дәрьясының арғы жағасына өтпейсең ҳәм Мен халыққа мүлик етип беретуғын сол жақсы жерге сен кирмейсең“, – деп Қудайыңыз Жаратқан Ийе маған ант ишти. Мен Иордан дәрьясының арғы жағына өте алмайман, усы жерде өлемен. Бирақ сизлер Иорданның арғы жағына өтип, сол жақсы жерди мүлик етип аласызлар. Сонда абайлы болыңлар! Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлер менен дүзген келисимин умытпаңлар, Ол қадаған қылған ҳеш бир заттың сүлдерине мегзетип, өзлериңизге бут ислеп алмаңлар. Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийе жандырып жоқ қылып жиберетуғын от ҳәм Ол қызғаныўшы Қудайдур. Сол елде узақ ўақыт жасап, балалы ҳәм ақлықлы болғаннан кейин, жолдан азғырылмаңлар. Өзлериңиз ушын ҳәр түрли заттың сүлдерине мегзетип бут ислеп, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди ислесеңиз, Оны ғәзеплендиресиз. Бүгин сизлерге қарсы жерди ҳәм аспанды гүўа қыламан: егер маған қулақ салмасаңыз, Иордан дәрьясынан өтип, мүлик етиў ушын баратуғын елде сөзсиз ҳәм тез өлип кетесизлер. Ол жерде узақ ўақыт жасамайсызлар, пүткиллей жоқ боласызлар. Жаратқан Ийе сизлерди басқа халықлардың арасына тарқатып жибереди. Сол халықлардың арасында базыларыңыз ғана аман қаласызлар. Ол жерде көзи көрмейтуғын, еситпейтуғын, жемейтуғын ҳәм ийис сезбейтуғын адамзаттың қолынан исленген ағаш ҳәм тас қудайларға табынатуғын боласызлар. Деген менен, сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийени шын жүрегиңиз ҳәм жан-тәниңиз бенен излесеңиз, Оны табасызлар. Қыйыншылыққа дуўшар болғаныңызда ҳәм усылардың барлығы басыңызға түскеннен кейин барып, Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қайтасызлар, Оның сөзине қулақ саласызлар. Себеби Қудайыңыз Жаратқан Ийе реҳимли Қудайдур. Ол сизлерди таслап кетпейди, жоқ қылып жибермейди ҳәм ата-бабаларыңыз бенен ант ишип дүзген келисимин умытпайды. Сизлер дүньяға келмесиңизден алдынғы күнлерди, Қудайдың жер жүзиндеги адамзатты жаратқан күннен усы күнге дейин өткен дәўирди сорастырып көриңлер. Дүньяның бир шетинен екинши шетине дейин сорап көриң, сондай уллы ўақыя улыўма болды ма екен ямаса ким болса да, усыған уқсаған бир ўақыяны еситти ме екен? Сизлерге уқсап, оттың ишинен сөйлеген Қудайдың даўысын еситип, аман қалған басқа бир халық бар ма? Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Мысырда нелер ислегенин сизлер өз көзиңиз бенен көрдиңиз. Қайсы қудай сондай апатлар, кәраматлы белгилер, таң қаларлық ислер, саўаш, созылған күшли ҳәм қүдиретли қол, уллы ҳәм қорқынышлы ислер арқалы басқа бир халықтың арасынан өзине бир халықты айырып алыў ушын барды? Жаратқан Ийениң Қудай екенин ҳәм Оннан басқа қудай жоқ екенин билсин, деп бул ўақыялар сизлерге көрсетилген. Ол сизлерди туўры жолға салыў ушын, аспаннан даўыслап сөйледи. Жер жүзинде Ол сизлерге уллы отын көрсетти. Оттың ишинен Оның сөзлерин еситтиңиз. Ол ата-бабаларыңызды сүйгенликтен ҳәм олардың урпағын таңлағаны ушын, сизлерди уллы күши менен Мысырдан Өзи алып шықты. Бундағы Оның мақсети сизлерден көп ҳәм күшли болған халықларды алдыңыздан қуўып, олардың жерлерине киргизип, бүгингидей мүлик етиўиңиз ушын жерлерин сизлерге бериў еди. Соның ушын, бүгин Жаратқан Ийениң аспанда ҳәм жер жүзинде Қудай екенин, Оннан басқа қудай жоқ екенлигин билип алыңлар ҳәм жүрегиңизде сақлаңлар. Сизлер ҳәм урпақларыңыз абадан турмыс кешириўиңиз ушын, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң мәңгиге сизлерге берип атырған бул жерлерде узақ жыллар жасаўыңыз ушын, бүгин мен сизлерге жеткерип атырған Жаратқан Ийениң қағыйдаларына ҳәм буйрықларына әмел қылыңлар». Соннан кейин, Муўса Иордан дәрьясының шығыс тәрепинен үш қаланы ажыратты. Солай етип, алдыннан жаўызлық қылыў нийети болмай, бир адамды абайсызда өлтирип қойған адам усы қалалардың биреўине қашып, өз жанын қутқарып қалыўы мүмкин. Бул қалалар мыналар еди: Рубен урыўы ушын тегисликте жайласқан Бесер қаласы, Гад урыўы ушын Гиладтағы Рамот қаласы, Менашше урыўы ушын Башандағы Голан қаласы. Муўса Израил халқына төмендеги нызамларды берди. Израиллылар Мысырдан шыққаннан кейин, Муўсаның оларға берген тәртиплери, қағыйдалары ҳәм нызамлары мыналар. Муўса буларды Иордан дәрьясының шығыс тәрепинде, Бейт-Пеордың қарсы алдындағы ойпатлықта баянлады. Бул жерлер алдын Хешбонда ҳүкимдарлық қылған аморлардың патшасы Сихонға тийисли еди. Муўса менен израиллылар Мысырдан шыққаннан кейин, Сихонды жеңилиске ушыратқан еди. Израил халқы Сихонның ҳәм Башан патшасы Огтың жерлерин, яғный Иордан дәрьясының шығыс тәрепинде жасайтуғын амор халқының еки патшасының елин қолға киргизген еди. Бул жерлер Арнон сайының шетинде жайласқан Ароер қаласынан Сийонға дейин, яғный Хермон таўына дейин созылған еди. Және де, Писга таўының жанбаўырларындағы Өли теңизге дейин созылған бул жерлер Иордан дәрьясының шығыс жағасындағы пүткил тегисликти де өз ишине алатуғын еди. Муўса пүткил израиллыларды бир жерге жыйнап, оларға былай деди: «Ҳәй, Израил, бүгин сизлерге айтатуғын қағыйдалар ҳәм нызамларға қулақ салыңлар! Оларды үйренип, муқыятлы түрде орынлаңлар! Қудайымыз Жаратқан Ийе Хореб таўында бизлер менен бир келисим дүзди. Жаратқан Ийе ата-бабаларымыз бенен емес, ал бизлер менен, бүгин усы жерде тири болған ҳәммемиз бенен келисим дүзди. Жаратқан Ийе сол таўда оттың ишинен сизлер менен жүзбе-жүз сөйлести. Сол ўақытта мен Жаратқан Ийе менен сизлердиң араңызда турып, Оның сөзин сизлерге жеткердим. Себеби сизлер оттан қорқып, таўға шықпадыңыз. Сонда Жаратқан Ийе былай деп айтты: „Мен – сени Мысырдан, қул болған жериңнен алып шыққан Қудайың Жаратқан Ийемен. Сениң Меннен басқа қудайларың болмасын. Жоқарыдағы аспанда, төмендеги жер жүзинде ҳәм жер астындағы суўларда болған ҳеш бир нәрсениң көринисин соғып, өзиңе бут жасама. Оларға табынба ҳәм хызмет қылма. Себеби Мен – сениң Қудайың Жаратқан Ийе, қызғаныўшы Қудайман. Мени жек көргенлерди әкесиниң гүнасы ушын балаларын, олардың үшинши, төртинши әўладына шекем жазалайман. Бирақ Мени сүйгенлерге ҳәм буйрықларымды орынлағанларға мыңыншы урпағына дейин жақсылық қыламан. Қудайың Жаратқан Ийениң атын жөнсиз тилиңе алма. Өйткени Жаратқан Ийе атын босқа тилге алғанларды жазасыз қалдырмайды. Қудайың Жаратқан Ийениң буйрығына муўапық, Шаббат күнине әмел қылып, оны мухаддес тут. Алты күн жумыс ислеп, барлық ислериңди исле. Ал жетинши күн Маған, Қудайың Жаратқан Ийеге арналған Шаббат күни. Сол күни ҳеш қандай ис қылма. Улың да, қызың да, қулың да, шорың да, өгизиң, ешегиң ҳәм басқа малларың да, араңыздағы келгинди адам да ҳеш қандай ис қылмасын. Солай етип, қул ҳәм шорыларың да өзиңдей дем алсын. Мысырда қул болғаныңды ҳәм Қудайың Жаратқан Ийе сени сол жерден күшли ҳәм қүдиретли қолын созып шығарғанын есле. Соның ушын, Қудайың Жаратқан Ийе Шаббат күнине әмел қылыўыңды буйырды. Қудайың Жаратқан Ийе буйырғанындай, ата-анаңды ҳүрметле. Сонда Қудайың Жаратқан Ийениң саған беретуғын жеринде өмириң узақ болады ҳәм абадан турмыс кеширесең. Адам өлтирме. Неке ҳадаллығын бузба. Урлық ислеме. Ҳеш кимге қарсы жалған гүўалық берме. Ҳеш бир адамның ҳаялын күсеме. Оның үйин, атызын, қулын, шорысын, өгизин, ешегин, ҳеш бир нәрсесин күсеме“. Жаратқан Ийе бул сөзлерди пүткил жәмийетиңизге сол таўда оттың, булттың, қойыў қараңғылықтың ишинен бәлент даўыс пенен айтты. Бул сөзлерге басқа ҳеш нәрсе қоспады. Соннан кейин, Ол бул буйрықларды тегис еки тастың үстине жазып, маған берди. Таў от болып жанып турғанда, қараңғылық ишинен даўыс еситтиңиз. Сонда барлық урыў басшыларыңыз ҳәм ақсақалларыңыз мениң алдыма келип, былай деди: „Мине, Қудайымыз Жаратқан Ийе бизлерге салтанатын ҳәм уллылығын көрсетти ҳәм оттың ишинен шыққан Оның даўысын еситтик. Бүгин бизлер Қудайдың адамзат пенен сөйлескенин ҳәм адамзаттың тири қалғанын көрдик. Бирақ енди бизлер не ушын өмиримизди және қәўип астына қойыўымыз керек? Бул үлкен от бизлерди жағып, жоқ етеди-ғо! Егер Қудайымыз Жаратқан Ийениң даўысын және бир мәрте еситсек, онда сөзсиз өлип қаламыз. Оттың ишинен сөйлеген тири Қудайдың даўысын бизлер сыяқлы еситип, тири қалған адам бар ма? Сен барып, Қудайымыз Жаратқан Ийениң сөзлерин тыңла. Соннан кейин, Оның барлық сөзлерин бизлерге айтып бер. Бизлер қулақ салып, орынлаймыз“. Жаратқан Ийе сизлердиң маған айтқанларыңызды еситип, маған былай деди: „Мен бул халықтың саған не айтқанларын еситтим. Олардың барлық айтқанлары дурыс. Қәнекей, олардың жүреклери ҳәмме ўақытта усындай болса, Меннен қорқып, барлық буйрықларыма әмел қылса! Сонда өзлери де, урпақлары да мәңги абадан турмыс кеширер еди. Енди сен оларға барып, шатырларыңызға қайтың, деп айт. Ал сен усы жерде, Мениң қасымда қал. Мен саған барлық буйрықларымды, қағыйдаларымды ҳәм нызамларымды беремен. Буларды халыққа сен үйретесең. Солай етип, Мен оларға мүлик етип берип атырған елде булардың ҳәммесине әмел қылсын“. Енди оңға да, солға да бурылмай, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге берген буйрықларын муқыятлы түрде орынлаңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң буйырған барлық жоллары менен жүриңлер. Сонда сизлер мүлик етип алатуғын жерде аман болып, абадан турмыс кеширип, узақ өмир сүресизлер». «Булар Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге үйретиў ушын маған берген буйрықлары, қағыйдалары ҳәм нызамлары. Иордан дәрьясынан өтип, мүлик етиў ушын баратырған елде оларға әмел қылың. Мен сизлерге берип атырған барлық қағыйда ҳәм буйрықларға өзлериңиз, балаларыңыз ҳәм балаларыңыздың балалары да әмел қылып, өмириңиздиң ақырына дейин Қудайыңыз Жаратқан Ийеден қорқып жасаң. Сонда өмириңиз узақ болады. Ҳәй, Израил халқы қулақ салың! Буларды муқыятлы түрде орынлаң. Сонда ата-бабаларыңыздың Қудайы Жаратқан Ийениң сизлерге айтқанындай сүт ҳәм пал ағып турған жерде өсип-өнип көбейесиз ҳәм абадан турмыс кеширесиз. Қулақ сал, Израил! Жаратқан Ийе – бизлердиң Қудайымыз, тәнҳа Жаратқан Ийе. Қудайыңыз Жаратқан Ийени шын жүрегиңиз, жан-тәниңиз ҳәм бар күшиңиз бенен сүйиң. Бүгин мен сизлерге берип атырған бул буйрықларды жүрек төриңизде сақлаң. Буларды балаларыңызға да муқыятлы түрде үйретиң. Үйде отырғанда да, жолда жүргенде де, жатқанда да, турғанда да усылар туўралы айтып бериң. Буларды белги қылып, қолларыңызға байлап қойың, маңлайыңызға нышан сыпатында тағып қойың. Үйиңиздеги есиктиң жақлаўларына, қалаларыңыздың дәрўазаларына жазып қойың». «Қудайыңыз Жаратқан Ийе ата-бабаларыңыз болған Ибрайымға, Ысаққа ҳәм Яқыпқа беремен деп ант ишкен жерге сизлерди алып киреди. Ол сизлерге өзлериңиз қурмаған үлкен ҳәм жақсы қалаларды, өзлериңиз жыйнамаған жақсы мал-мүликлерге толы үйлерди, өзлериңиз мийнет етип қазбаған суў сақлағышларды, өзлериңиз екпеген жүзимзарларды ҳәм зәйтүн бағларын береди. Ол жерде ишип-жеп тоясызлар. Сол ўақытта абайлы болыңлар! Сизлерди Мысырдағы қуллықтан алып шыққан Жаратқан Ийени умытпаңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийеден қорқыңлар. Тек ғана Оған хызмет етип, Оның аты менен ант ишиңлер. Басқа қудайларға, дөгерегиңиздеги халықлардың қудайларына ермеңлер. Себеби араңызда болатуғын Қудайыңыз Жаратқан Ийе қызғаныўшы Қудайдур. Егер Ол ғәзепленсе, сизлерди жер жүзинен жоқ қылып жибереди. Массада ислегениңиздей, Қудайыңыз Жаратқан Ийени сынамаңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң буйрықларын, сизлерге берген тәртип ҳәм қағыйдаларын биреўин де қалдырмай орынлаңлар. Жаратқан Ийениң нәзеринде дурыс ҳәм жақсы болған ислерди ислеңлер. Сонда сизлер абадан турмыс кеширесиз, Ол ата-бабаларыңызға беремен деп ант ишкен жақсы жерди мүлик етип аласыз. Жаратқан Ийениң Өзи айтқанындай, Ол сизлердиң барлық душпанларыңызды ол жерден қуўып шығарады. Егер де келешекте балаларыңыз сизлерден: „Қудайымыз Жаратқан Ийе усы тәртиплерди, қағыйдаларды ҳәм нызамларды сизлерге не себептен берди?“ – деп сораса, оларға былай деп айтыңлар: „Бизлер Мысырда фараонның қулы едик. Жаратқан Ийе бизлерди күшли қолы менен ол жерден алып шықты. Ол бизлердиң көз алдымызда Мысырға, фараонға ҳәм олардың шаңарақларына қарсы уллы, қорқынышлы кәраматлар ҳәм белгилер көрсетти. Ол ата-бабаларымызға ант ишип, ўәде қылған жерге бизлерди алып келиў ушын ҳәм ол жерди бизлерге бериў ушын бизлерди Мысырдан алып шықты. Бизлердиң бәрҳа бахытлы өмир сүриўимиз ҳәм бүгингидей тири жүриўимиз ушын, Қудайымыз Жаратқан Ийе усы қағыйдалардың ҳәммесине әмел қылып, Оннан қорқыўымызды буйырды. Қудайымыз Жаратқан Ийениң алдында усы буйрықларды муқыятлы түрде орынласақ, бизлер ҳақ боламыз“». «Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерди мүлик етип алатуғын жериңизге алып барғанда, көп халықларды – хет, гиргаш, амор, қанан, периз, хиў ҳәм ебус халықларын сизлердиң алдыңыздан қуўып шығарады. Бул жети халық сизлерден гөре көп ҳәм күшли. Қудайыңыз Жаратқан Ийе бул халықларды сизлерге тәслим еткенде, олардың үстинен жеңиске ерисесиз. Сонда олардың ҳәммесин толығы менен жоқ қылыңлар! Сол халықлар менен келисим дүзбеңлер, оларды аямаңлар. Олар менен қуда-тамыр болып, өз қызларыңызды олардың улларына турмысқа бермеңлер ҳәм олардың қызларын улларыңызға алып бермеңлер. Себеби олар ул-қызларыңызды Жаратқан Ийеден жүз бурдырады ҳәм ул-қызларыңыз басқа қудайларға хызмет ететуғын болады. Сонда Жаратқан Ийе сизлерге ғәзепленип, сизлерди сол ўақыттың өзинде жоқ қылып жибереди. Керисинше, ол халықларға мынадай қылыңлар: олардың қурбанлық орынларын қыйратыңлар, кийели тасларын сындырып таслаңлар, кийели ағашларын шаўып таслаңлар ҳәм бутларын жағып жибериңлер. Өйткени сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң мухаддес халқысыз. Жер жүзиндеги барлық халықлардың арасынан Ол сизлерди Өз ғәзийнеси сыпатында таңлап алды. Жаратқан Ийе сизлерди басқа халықлардан көп болғаныңыз ушын сүйип, таңламады. Сизлер басқа барлық халықлардан аз едиңиз. Ал Жаратқан Ийе сизлерди сүйгени ушын ҳәм ата-бабаларыңызға ишкен антын орынлаў ушын сизлерди күшли қолы менен Мысырдағы қуллықтан, Мысыр патшасы фараонның қол астынан азат етти. Солай етип, Қудайыңыз Жаратқан Ийе – ҳақыйқый Қудай екенин билип алыңлар. Ол садық Қудай, Өзин сүйип, буйрықларына әмел қылғанлардың мыңыншы әўладына дейин Өз келисиминде садық қалып, жақсылық қылады. Бирақ Өзин жек көргенлерди болса, екиленбестен жоқ етеди. Аўа, оларды жазалаўға кешикпейди. Соның ушын, бүгин мен сизлерге жеткерип атырған буйрықларды, қағыйдаларды ҳәм нызамларды муқыятлы түрде орынлаңлар». «Егер де усы буйрықларға бойсынып, оларды толық орынласаңыз, онда Қудайыңыз Жаратқан Ийе ата-бабаларыңызға ант ишкениндей, сизлер менен дүзген келисимине садық қалады. Ол сизлерге беремен деп, ата-бабаларыңызға ант ишкен елде сизлерди сүйип, жарылқап, көбейтеди. Сизлердиң урпақларыңызды өнип-өстирип, жериңиздиң зүрәәтин, дән өнимлерин, жаңа шарапты, зәйтүн майын, пада ҳәм сүриўлериңизди мол қылады. Басқа халықлардан гөре, сизлер көп берекетли боласыз. Сизлердиң араңызда нәсилсиз еркек те, бала көтермейтуғын ҳаял да, қысыр мал да болмайды. Жаратқан Ийе сизлерди ҳәр түрли аўырыў-сырқаўлардан сақлайды. Мысырда өзлериңиз көрген қорқынышлы кеселликлердиң ҳеш бирин сизлердиң басыңызға салмайды, ал оларды душпанларыңызға жибереди. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге тәслим қылатуғын халықлардың барлығын қырып таслаңлар, оларды аяп отырмаңлар. Олардың қудайларына табынбаңлар. Өйткени олардың қудайлары сизлер ушын дузақ болады. Сизлер: „Бул халықлар бизлерден гөре жүдә күшли-ғо, оларды қалайынша қуўып шығарамыз?“ – деп ойлап атырған шығарсыз. Бирақ олардан қорқпаңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң фараонға ҳәм пүткил Мысыр халқына нелер ислегенин есиңизде сақлаңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерди Мысырдан шығарыў ушын, оларға жиберген уллы апатларын, көрсеткен кәраматларын, таң қаларлық ислерин, күшли ҳәм қүдиретли қолын созғанын өз көзиңиз бенен көрдиңиз. Қудайыңыз Жаратқан Ийе ҳәзир сизлер қорқып атырған усы халықлардың ҳәммесине де солай ислейди. Ҳәттеки, сизлерден жасырынып, аман қалғанларға да ешек ҳәрре жиберип, оларды өлтиреди. Олардан қорқып, қәўетерге түспеңлер. Сизлердиң араңыздағы Қудайыңыз Жаратқан Ийе уллы ҳәм айбатлы Қудайдур. Ол усы халықларды алдыңыздан аз-аздан қуўады. Сизлер оларды бирден жоқ қыла алмайсыз. Болмаса, әтирапыңызды жабайы ҳайўанлар басып кетеди. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сол халықларды сизлерге тәслим қылады ҳәм олардың ҳәммесин албыраўшылық ишинде қалдырып, жоқ қылады. Олардың патшаларын да сизлерге тәслим қылады. Сизлер олардың атларын жер жүзинен өширип таслайсыз. Ҳеш ким сизлерге қарсы тура алмайды, сизлер ҳәммесин қырып таслайсыз. Олардың қудайларының мүсинлерин жағып жибериңлер. Сол мүсинлер қапланған гүмис ҳәм алтынға қызығып, оларды өзлериңизге алмаңлар. Егер алсаңыз, онда олар сизлерге дузақ болады. Бул мүсинлер Қудайыңыз Жаратқан Ийеге жеркенишлидур. Усы жеркенишли затларды үйиңизге алып бармаңлар, болмаса, олар сыяқлы сизлер де жоқ қылынасыз. Сизлер сол бутларды жек көрип, олардан жеркениўиңиз керек, себеби олар ғарғыстың астында болып, жоқ қылыныўы керек». «Бүгин мен сизлерге берип атырған буйрықлардың ҳәммесин муқыятлы түрде орынлаңлар, сонда жасайсыз ҳәм көбейесиз. Жаратқан Ийениң ата-бабаларыңызға беремен деп ант ишкен жерин мүлик етип аласызлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерди қырық жыл даўамында шөлде алып жүрди, сол жүрген узақ жолыңызды есте сақлаңлар! Сизлердиң жүрегиңизде не бар екенин ҳәм Оның буйрықларына бойсынатуғыныңыз, я бойсынбайтуғыныңызды билиў ушын, сизлерге қыйыншылық жиберип, сынады. Ол сизлерди аш қалдырып, бойсындырды. Кейин өзлериңиз де, ата-бабаларыңыз да көрмеген манна менен тойдырды. Буны адамның тек ғана нан менен емес, ал Жаратқан Ийениң аўзынан шыққан ҳәр бир сөз бенен жасайтуғынын сизлерге үйретиў ушын иследи. Сол қырық жыл даўамында я кийимлериңиз тозбады, я аяқларыңыз исип кетпеди. Мынаны есте тутыңлар: әке баласын қалай тәрбияласа, Қудайыңыз Жаратқан Ийе де сизлерди солай тәрбиялайды. Сонлықтан Қудайыңыз Жаратқан Ийениң буйрықларына бойсынып, көрсеткен жолы менен жүриң ҳәм Оннан қорқың. Ол сизлерди жақсы бир жерге алып барады. Ол жердиң дәрьялары, булақлары ҳәм таўлар менен ойпатлықларда жер астынан шығатуғын суўлары, бийдайы, арпасы, жүзими, әнжири, анары, зәйтүн ағашлары ҳәм палы бар. Сол елде тойып нан жейсизлер, ҳеш қандай мүтәжлик көрмейсизлер. Ол сондай ел, тасларынан темир, таўларынан мыс аласызлар. Сол жерде ишип-жеп тойғаныңызда, сизлерге берген өнимдар ел ушын, Қудайыңыз Жаратқан Ийеге шүкирлик билдириңлер. Қудайыңыз Жаратқан Ийени умытпаңлар, бүгин мен сизлерге жеткерип атырған Оның буйрықларын, нызамларын ҳәм қағыйдаларын орынламай қалыўдан сақ болыңлар. Және, қарныңыз тойып, сулыў үйлер салып, жайласып алғанда, ири ҳәм майда малларыңыз көбейип, гүмис-алтынларыңыз ҳәм мал-дүньяңыз артқанда, менмен болып кетпеңлер! Сизлерди Мысыр елиндеги қуллықтан алып шыққан Қудайыңыз Жаратқан Ийени умытпаңлар! Жаратқан Ийе сизлерди зәҳәрли жыланлар ҳәм шаянларға толы сол үлкен ҳәм қорқынышлы шөлден, қурғақ ҳәм суўсыз жерлерден алып өтти. Ол жерде сизлер ушын жартастан суў шығарды. Ата-бабаларыңыз көрмеген манна менен шөлде сизлерди тойдырды. Ақыбетинде сизлерге жақсылық алып келиў ушын, сизлерди қыйыншылыққа дуўшар етип, сынады. Сизлер: „Усы мал-дүньяны өз күш-қуўатым менен таптым“, – деп ойламаңлар. Ал сол мал-дүньяны жыйнаўға сизлерге күш-қуўат берген Қудайыңыз Жаратқан Ийе екенин есиңизде тутыңлар. Ол ата-бабаларыңыз бенен дүзген келисимине садық болғаны ушын, оны бүгин орынлап атыр. Бүгин мен сизлерди қатал ескертемен: егер Қудайыңыз Жаратқан Ийени умытып, басқа қудайлардың изине ерип кетсеңиз, оларға хызмет етип, алдында табынсаңыз, онда сөзсиз жоқ болып кетесиз! Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлердиң алдыңыздан басқа халықларды жоқ қылып атырғанындай, Оған бойсынбағаныңыз ушын, сизлерди де жоқ қылады». «Қулақ салың, ҳәй, Израил халқы! Сизлер бүгин өзлериңизден көп ҳәм күшли болған халықлардың жерлерин мүлик етиў ушын, Иордан дәрьясынан өтесиз. Олардың үлкен қалалары аспанға тийер дийўаллар менен қоршалған. Сол күшли, узын бойлы халық Анақ әўладынан. Оларды өзлериңиз билесиз. Олар ҳаққында: „Анақ әўладларына ким қарсы шыға алар екен?“ – деген сөзлерди еситкенсизлер. Бирақ бүгин мынаны билип қойыңлар: Қудайыңыз Жаратқан Ийе жалмамай жутатуғын жалын сыяқлы сизлердиң алдыңыздан барады. Ол Анақ әўладларын жеңилиске ушыратып, сизлерге бас ийдиреди. Сонда Жаратқан Ийе сизлерге ўәде бергениндей, оларды қуўып, бир майданда жоқ қыласыз. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сол халықларды сизлердиң алдыңыздан қуўып шығарғаннан кейин, сизлер өзлериңизше: „Жаратқан Ийе ҳақлығымыз себепли бул елди ийелеўимиз ушын, бизлерди усы жерге алып келди“, – деп ойлап жүрмеңлер. Өйткени Жаратқан Ийе бул халықларды ислеген жаўызлықлары ушын, сизлердиң алдыңыздан қуўып атыр. Сизлер өз әдиллигиңиз ҳәм кеўлиңиздиң ҳақлығы себепли олардың жерлерин мүлик етип алып атырған жоқсыз. Қудайыңыз Жаратқан Ийе бул халықларды ислеген жаўызлықлары себепли сизлердиң алдыңыздан қуўып атыр. Усылайынша, Ол ата-бабаларыңыз Ибрайым, Ысақ ҳәм Яқыпқа ант ишип, берген ўәдесин орынлайды. Мынаны билип қойыңлар: Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге бул жақсы жерди ҳақ болғаныңыз ушын берип атырған жоқ. Керисинше, сизлер қайсар бир халықсыз». «Қудайыңыз Жаратқан Ийени шөлде қаншелли ғәзеплендиргениңизди есиңизде сақлаң, ҳасла умытпаңлар. Мысырдан шыққан күннен баслап, усы жерге жетип келгенге дейин ҳәмме ўақытта Жаратқан Ийеге қарсы бас көтерип келдиңиз. Хореб таўында Жаратқан Ийениң ғәзебине тийгениңиз соншелли, Ол сизлерди жоқ қылып жиберейин деп қалды. Сонда мен еки тасты, яғный Жаратқан Ийениң сизлер менен дүзген келисим тасларын алыў ушын, таўға шыққан едим. Мен ол жерде қырық күн, қырық түн болып, ҳеш нәрсе ишип-жемедим. Жаратқан Ийе Өз қолы менен жазған еки тасты маған берди. Бул тасларда сизлер таўда жыйналған күни Жаратқан Ийениң от ишинен сизлерге айтқан буйрықларының ҳәммеси жазылған еди. Сол қырық күн, қырық түннен кейин Жаратқан Ийе маған еки тасты, келисим тасларын берди. Соннан кейин, Жаратқан Ийе маған: „Қәне, бул жерден дәрҳал төмен түс. Себеби Мысырдан алып шыққан халқың жолдан азғырылды. Олар Мен буйырған жолдан шығып, өзлерине бир бут мүсинин ислеп алды“, – деди. Жаратқан Ийе маған және: „Бул халықтың ҳақыйқаттан қайсар халық екенин көрдим! Енди Мени тоқтатып қалма. Мен олардың ҳәммесин жоқ қылып, атларын жер жүзинен өширип таслайман. Ал сеннен олардан гөре күшлирек ҳәм көбирек халық дөретемен“, – деди. Солай етип, мен таўдан төменге түстим. Таў от болып жанып турған еди. Мениң қолымда еки келисим тасы бар еди. Сонда мен сизлердиң Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қарсы гүна ислеп, өзлериңизге тананың сүлдериндеги бутты ислеп алғаныңызды көрдим. Сизлер Жаратқан Ийениң берген жолынан дәрҳал шығып кеткен едиңиз. Сол себепли қолымдағы еки келисим тасын ылақтырып жиберип, сизлердиң көз алдыңызда сындырып тасладым. Соннан кейин, мен көп гүнаңыз себепли, және Жаратқан Ийениң алдында узақ ўақыт, қырық күн, қырық түн ҳеш нәрсе ишип-жемей, ет бетимнен жерге жатып, сизлер ушын жалбарындым. Себеби Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған исти ислеп, Оның ғәзебин келтирген едиңиз. Мен Жаратқан Ийениң жанып турған ғәзебиниң алдында қатты қорққан едим. Оның ғәзеби соншелли лаўлап кеткенликтен, Ол сизлерди жоқ қылмақшы еди. Деген менен, Жаратқан Ийе бул рет те мениң жалбарыныўыма қулақ салды. Жаратқан Ийе Харонға да қатты ғәзепленип, оны өлтирмекши еди. Бирақ сол ўақытта Харон ушын да жалбарынған едим. Ал мен сизлердиң гүналы исиңизди, яғный танаға мегзетип ислеген бутыңызды алып, жағып жибердим. Оны бөлеклеп, унтақлап ездим де, кейин оны таўда ағып турған булаққа шашып жибердим. Сизлер және, Таберада да, Массада да, Киброт-Ҳаттааўада да Жаратқан Ийениң ғәзебин келтирдиңиз. Жаратқан Ийе Қадеш-Барниядан сизлерди жиберип: „Барыңлар, сизлерге берип атырған елди мүлик етип, ийелеп алыңлар“, – деп буйырғанда да, сизлер Оның буйрығына қарсы шықтыңыз. Сизлер Оған исенбедиңиз, сөзлерине де қулақ салмадыңыз. Мен сизлерди танығанымнан баслап, ҳәзирге дейин Жаратқан Ийеге қарсы шығып, бас көтерип киятырсыз. Жаратқан Ийе сизлерди жоқ ететуғынын айтқанлықтан, мен Оның алдында сол қырық күн, қырық түн бойы ет бетимнен жерге жатып алған едим. Сонда мен Жаратқан Ийеге былай деп жалбарынған едим: „Қудай Ийе, Сен Өз уллылығың менен азат етип, қүдиретли қолың менен Мысырдан алып шыққан халқыңды, Өз мүлкиңди жоқ етпе. Қулларың Ибрайымды, Ысақты ҳәм Яқыпты есле. Бул халықтың қайсарлығына, жаўызлықлары менен гүналарына итибар берме. Болмаса, Сен бизлерди алып шыққан елдиң халқы: Жаратқан Ийе оларды ўәде қылған жерине алып бара алмады. Ол сол халықты жек көргени ушын, шөлде жоқ қылыў мақсетинде оларды Мысырдан алып шыққан екен, – деп айтады. Бирақ олар уллы күшиң ҳәм қүдиретли қолың менен Мысырдан алып шыққан Өзиңниң халқың ҳәм мүлкиңдур“». «Сол ўақытта, Жаратқан Ийе маған былай деди: „Бурынғы тасқа уқсаған еки тас жонып алып, Мениң алдыма, таўға шық. Және, ағаштан бир сандық исле. Мен усы тасларға алдын өзиң сындырып таслаған таслардағы буйрықларды жазаман. Кейин сен тасларды сандыққа салып қоясаң“. Солай етип, мен акация ағашынан бир сандық иследим. Бурынғы таслардай етип, еки тас жонып алдым. Соннан кейин, еки тасты алып, таўға шықтым. Таўда жыйналған күниңизде, Жаратқан Ийе от ишинен сизлерге айтқан он буйрықты алдынғыдай етип, сол еки тасқа және жазды да, оны маған берди. Мен таўдан төмен түсип, Жаратқан Ийе буйырғанындай, тасларды сандықтың ишине салып қойдым. Таслар ҳәзир де сол сандықтың ишинде турыпты». Израиллылар Беерот-Бене-Яақаннан шығып, Мосераға жүрип кетти. Харон сол жерде өлип, жерленди. Оның орнына баласы Элазар бас руўханий болды. Израиллылар ол жерден Гудгодаға, кейин болса, ағын суўлар үлкеси болған Иотбатаға барды. Сол ўақытта Жаратқан Ийе Келисим сандығын көтерип жүрсин ҳәм дәргайымда хызмет етип, Мениң атым менен адамларға ақ пәтия берсин, деп Лебий урыўын таңлап алған еди. Олар бүгин де усы хызметти орынлап киятыр. Соның ушын, лебийлилер туўысқанлары болған басқа урыўлар сыяқлы жерден үлес алмады. Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийениң оларға берген ўәдеси бойынша Жаратқан Ийениң Өзи олардың ырысқы-несийбесин береди. «Мен алдынғыдай, таўда және қырық күн, қырық түн қалдым. Сонда Жаратқан Ийе және бир мәрте мениң жалбарыныўымды еситип, сизлерди өлтирмейтуғын болды. Соннан кейин, Ол: „Қәне, тур, бул халықты баслап бар. Оларды Мен ата-бабаларына беремен деп ант ишкен жерге алып бар. Олар сол жерге барып, оны мүлик етип, ийелеп алсын“, – деди». «Енди, ҳәй, Израил халқы, Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерден бир нәрсени ғана талап қылады: Қудайыңыз Жаратқан Ийеден қорқып, Оның жоллары менен жүриңлер, Оны сүйиңлер, шын жүрегиңиз ҳәм жан-тәниңиз бенен Оған хызмет етиңлер. Мен бүгин сизлерге берип атырған Жаратқан Ийениң буйрықларына ҳәм қағыйдаларына әмел қылыңлар, сонда абадан турмыс кеширесиз. Көклер де, көклердиң көклери де, жер жүзи ҳәм оның ишиндеги барлық та Қудайыңыз Жаратқан Ийеге тийислидур. Деген менен, Жаратқан Ийе сизлердиң ата-бабаларыңызды сүйди. Мине, Ол бүгин көрип турғаныңыздай, олардың урпағы болған сизлерди барлық халықлардың арасынан таңлап алды. Жүреклериңизди сүннет етиңлер, буннан былай қайсар болмаңлар. Себеби Қудайыңыз Жаратқан Ийе, қудайлардың Қудайы, ийелердиң Ийесидур. Ол ҳеш кимге еки жүзлилик қылмайтуғын, ҳеш қандай пара алмайтуғын уллы, қүдиретли ҳәм айбатлы Қудайдур. Ол жетим-жесирлердиң ҳуқықын қорғайды, келгиндилерди сүйип, оларға аўқат ҳәм кийим береди. Сизлер де келгиндилерди сүйиўиңиз керек, өйткени өзлериңиз де Мысырда келгинди болған едиңиз. Қудайыңыз Жаратқан Ийеден қорқып, тек ғана Оған хызмет етиңлер. Оған садық қалып, Оның аты менен ант ишиңлер. Ол сизлердиң даңқыңыздур. Өз көзиңиз бенен көрген сол уллы ҳәм таң қаларлық ислерди сизлер ушын ислеген Қудайыңыздур. Сизлердиң ата-бабаларыңыз Мысырға барғанда, олар бары-жоғы жетпис адам еди. Ал ҳәзир болса, Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерди аспандағы жулдызлар сыяқлы сансыз етип көбейтти». «Қудайыңыз Жаратқан Ийени сүйиңлер. Оның тапсырмаларына, қағыйдаларына, нызамларына ҳәм буйрықларына ҳәмме ўақытта әмел қылыңлар. Бүгин мынаны есиңизде тутыңлар: Қудайыңыз Жаратқан Ийениң тәрбиясын алып жасаған балаларыңыз емес, ал сизлер боласыз. Сизлер Оның уллылығын, күшли қолын созғанын, қүдиретин, Мысырда фараон ҳәм оның пүткил елине ислеген кәраматларын ҳәм белгилерин, Мысыр ләшкерлерине, атларына, саўаш арбаларына нелер ислегенин, мысырлылар сизлердиң изиңизден қуўғанда, оларды Қызыл теңиздиң астына қалай мантықтырып, оларды қалайынша толығы менен жоқ қылғанын көрдиңиз. Усы жерге жетип келемен дегенше, Жаратқан Ийе сизлер ушын шөлде не ислегенин, Рубен урыўынан Элиабтың уллары Датан менен Абирамға не ислегенин билесиз. Пүткил Израил халқының көз алдында жер ашылып, оларды, шаңарақларын, шатырларын ҳәм оларға тийисли болғанлар менен барлық жаныўарларын жутып жиберди. Жаратқан Ийениң ислеген барлық уллы ислерин өз көзиңиз бенен көрдиңиз». «Сонлықтан бүгин мен сизлерге жеткерип атырған буйрықлардың ҳәммесине әмел қылыңлар. Сонда сизлер күшли боласыз ҳәм Иордан дәрьясынан өтип, мүлик етип алатуғын елди қолға киргизесиз. Жаратқан Ийениң ата-бабаларыңызға ҳәм олардың урпақлары болған сизлерге беремен деп ант ишкен сүт ҳәм пал ағып турған жерде узақ өмир сүресиз. Сизлер мүлик етип, ийелеў ушын баратырған ел, өзлериңиз шығып келген Мысыр елиндей емес. Палыз атызын тәрбиялағандай, Мысырда туқым егип, аўыр мийнет пенен егинлериңизди суўғарар едиңлер. Бирақ сизлер мүлик етип, ийелеў ушын баратырған ел таў ҳәм ойпатлықлардан ибарат болып, оның жери жаўын менен суўғарылады. Бул жерге Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Өзи ғамхорлық қылып, жыл басынан ақырына дейин ол жерди Өзи гүзетип турады. Қудайыңыз Жаратқан Ийени сүйип, шын жүрегиңиз ҳәм жан-тәниңиз бенен Оған хызмет етиў ушын, бүгин мен сизлерге жеткерип атырған буйрықларға жақсылап қулақ салсаңыз, Жаратқан Ийе жериңизге гүз ҳәм бәҳәр жаўынларын өз ўақтында жаўдырады. Солай етип, дәниңизди, таза шарабыңызды ҳәм зәйтүн майыңызды жыйнап аласыз. Жаратқан Ийе атызларыңызда малларыңыз ушын от-шөп өсиреди, сизлердиң наныңыз мол болады. Бирақ абайлы болыңлар! Және, азғырылып жолдан адаспаңлар. Басқа қудайларға хызмет етип, оларға табынбаңлар. Болмаса, Жаратқан Ийе сизлерге ғәзепленип, аспанды жаўып таслайды ҳәм жаўын жаўмай, жер өз өнимин бермей қалады. Нәтийжеде, Жаратқан Ийе сизлерге берип атырған жақсы елде тез қырылып, жоқ болып кетесиз. Мениң усы сөзлеримди ақыл-ойыңыз бенен жүрегиңизде сақлаңлар ҳәм қолыңызға белги қылып байлап, маңлайыңызға нышан қылып тағып қойыңлар. Буларды балаларыңызға үйретиң. Үйде отырғанда да, жолда жүргенде де, жатқанда да, турғанда да усылар туўралы айтып бериң. Үйиңиздеги есиктиң жақлаўларына, қалаларыңыздың дәрўазаларына жазып қойың. Солай етип, Жаратқан Ийениң ата-бабаларыңызға беремен, деп ант ишкен елде сизлердиң де, балаларыңыздың да өмири узақ болсын ҳәм жердиң үстинде аспан қанша турса, сол жерде сонша жасаңлар. Мен бүгин сизлерге жеткерип атырған бул буйрықлардың ҳәммесин муқыятлы түрде орынласаңыз, Қудайыңыз Жаратқан Ийени сүйип, Оның жолларынан жүрсеңиз ҳәм Оған садық болсаңыз, Жаратқан Ийе бул халықлардың барлығын сизлердиң алдыңыздан қуўып жибереди. Сизлер өзлериңизден гөре, көбирек ҳәм күшлирек болған халықлардың жерлерин мүлик етип, ийелеп аласыз. Аяғыңыз тийген ҳәр бир жер сизлердики болады. Сизлердиң жер шегараларыңыз қубладағы шөлден арқадағы Лебанон таўларына, шығыстағы Евфрат дәрьясынан батыстағы теңизге дейин созылады. Сизлерге ҳеш ким қарсы тура алмайды. Себеби Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге ўәде бергениндей, аяғыңызды басқан ҳәр бир жердеги адамларды сизлерден қорқып, титирейтуғын қылады. Мине, бүгин мен сизлерге таңлаўыңыз ушын, жарылқаў менен нәлетти усынып атырман. Егер де бүгин мен сизлерге жеткерип атырған Қудайыңыз Жаратқан Ийениң буйрықларына бойсынсаңыз, онда жарылқаў аласыз. Бирақ егер де Қудайыңыз Жаратқан Ийениң буйрықларына қулақ салмай, өзлериңиз танымайтуғын басқа қудайлардың изинен кетип, сизлерге бүгин буйырған жолдан азғырылсаңыз, онда нәлетке ушырайсыз. Қудайыңыз Жаратқан Ийе мүлик етип берип атырған елге сизлерди алып киргеннен кейин, Гериззим таўында жарылқаўларды, Эбал таўында нәлетлерди жәриялаңлар. Бул еки таў Иордан дәрьясының батыс тәрепинде, усы дәрьяның тегислигинде жасайтуғын қананлылардың жеринде жайласқан. Олар Гилгалға жақын Морениң теребинф тереклиги қасында. Сизлер тез арада Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге беретуғын елди мүлик етип, ийелеў ушын, Иордан дәрьясынан өтесиз. Ол жерди қолға киргизип, жайласып алғаннан кейин, мен бүгин сизлерге жеткерип атырған қағыйдалардың ҳәм нызамлардың биреўин де қалдырмай орынлаңлар». «Ата-бабаларыңыздың Қудайы Жаратқан Ийе сизлерге мүлик етип берип атырған елде өмириңиз даўамында усы қағыйда ҳәм нызамларды муқыятлы түрде орынлаңлар. Сизлер жерлерин ийелейтуғын халықлардың бийик таўлардағы, төбешиклердеги ҳәм қойыў жапырақлы тереклердиң астындағы өз қудайларына табынатуғын орынларын бузып, пүткиллей жоқ қылыңлар. Олардың қурбанлық орынларын бузың, кийели тасларын сындырып таслаң, кийели ағашларын жағып жибериң ҳәм қудайларының мүсинлерин майдалап таслаң. Солай етип, олардың қудайларының атларын ол жерден жоқ қылыңлар. Сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийеге сол халықлардың табынғанындай етип сыйынбаңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийе Өз атын орнатыў ушын, урыўларыңыз арасында бир жерди таңлап алады. Сизлер сол жерге барып, Оған сыйыныңлар. Сизлер жандырылатуғын қурбанлықларыңызды, басқа қурбанлықларыңызды, оннан бирлериңизди, бағышлаған затларыңызды, ўәде етип атаған ҳәм ықтыярлы садақаларыңызды, ири ҳәм майда малларыңыздың биринши төллерин сол жерге алып барыңлар. Ол жерде сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында өз шаңарағыңыз бенен бирге ишип-жеп, Оның барлық ислериңизге берекет бергени ушын шадланыңлар. Бүгин бизлер усы жерде ислеп атырған ислеримизди сол жерде ислемеңлер. Бул жерде ҳәр ким өзи қәлегениндей сыйынып атыр. Өйткени сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң мүлик етип берип атырған, тынышлыққа еристиретуғын жерине еле кирмедиңиз. Деген менен, тез арада сизлер Иордан дәрьясынан өтип, Қудайыңыз Жаратқан Ийе мүлик етип, сизлерге беретуғын жерге орналасып аласыз. Жаратқан Ийе сизлерди дөгерегиңиздеги барлық душпанларыңыздан қорғап, тынышлыққа бөлейди. Кейин сизлер қәўип-қәтерсиз өмир сүресиз. Қудайыңыз Жаратқан Ийе Өз атын орналастырыў ушын, бир жерди таңлайды. Сонда мен сизлерге буйырған барлық жандырылатуғын қурбанлықларыңызды, басқа қурбанлықларыңызды, оннан бирлериңизди, бағышлаған затларыңызды ҳәм Жаратқан Ийеге ўәде етип атаған ең жақсы садақаларыңызды сол жерге алып барыңлар. Сол жерде улларыңыз, қызларыңыз, қулларыңыз ҳәм шорыларыңыз, және де, қалаларыңызда жасайтуғын лебийлилер менен Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында шадланыңлар. Өйткени сизлер сыяқлы, лебийлилердиң өзлерине тийисли жер үлеси жоқ. Жандырылатуғын қурбанлықларыңызды дус келген жерде усыныўдан аўлақ болыңлар. Буларды тек Жаратқан Ийе урыўларыңыз арасынан таңлаған орында ғана усыныңлар. Мен сизлерге буйырғанлардың ҳәммесин сол жерде орынлаңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге берген берекетине жараса, жасап атырған ҳәр бир қалаңызда қәлегениңизше мал сойып, гөшин жеўиңизге болады. Адам ҳарам болсын, пәк болсын, жейран ямаса суўын гөшинен жегендей, бул гөштен жеўине болады. Бирақ сизлер малдың гөшин қаны менен бирге жемеңлер, оның қанын суўдай етип, жерге ағызып жибериңлер. Және де, дәнлериңиздиң, таза шарабыңыздың, зәйтүн майыңыздың оннан бирлерин, ири ҳәм майда малларыңыздың биринши төллерин, ўәде етип атаған ҳәм ықтыярлы садақаларыңызды ҳәм бағышлаған садақаларыңызды жасап атырған қалаларыңызда жемеңлер. Ал сизлер буларды ул-қызларыңыз, қулларыңыз, шорыларыңыз ҳәм қалаларыңызда жасап атырған лебийлилер менен бирге Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында, Оның таңлаған жеринде жеңлер. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлердиң барлық ислериңизге берекет бергенине шадланыўыңыз керек. Елиңизде жасаған ўақтыңызда, лебийлилерди умытып кетиўден аўлақ болыңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге берген ўәдеси бойынша шегараңызды кеңейткенде, гөш жеўди қәлесеңиз, қәлеген ўақтыңызда гөш жеўиңизге болады. Қудайыңыз Жаратқан Ийе Өз атын орнатыў ушын таңлаған жер сизлер турған жерден узақ болса, мен буйырғандай, Жаратқан Ийе сизлерге берген ири ҳәм майда малларыңыздан сойып, өз қалаларыңызда қәлегениңизше гөш жеўиңизге болады. Ҳарам адам болса да, пәк адам болса да, жейран ямаса суўын гөшиндей, сол гөштен жеўине болады. Усылай ислесеңиз өзлериңиз де, әўладларыңыз да абадан турмыс кеширесиз. Солай етип, сизлер Жаратқан Ийениң нәзеринде дурыс болған исти қылған боласыз. Ал мухаддес қурбанлықларыңызды ҳәм усыған киретуғын ўәде етип атаған қурбанлықларыңызды болса, Жаратқан Ийениң таңлайтуғын жерине алып барыўыңыз тийис. Жандырылатуғын қурбанлықларыңызды, олардың гөшин ҳәм қанын Қудайыңыз Жаратқан Ийениң қурбанлық орнында усыныңлар. Басқа қурбанлықларыңыздың қаны Қудайыңыз Жаратқан Ийениң қурбанлық орнының қасына төгилсин, ал олардың гөшинен жеўиңизге болады. Мен сизлерге берип атырған бул буйрықлардың биреўин де қалдырмай орынлаңлар. Сонда өзлериңиз де, әўладларыңыз да ҳәмме ўақытта абадан турмыс кеширесиз. Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийениң нәзеринде жақсы ҳәм дурыс болған исти ислеген боласыз». «Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлер жерлерин ийелейин деп атырған халықларды сизлердиң алдыңыздан қуўып, қырып таслайды. Кейин сизлер олардың жерлерин ийелеп, сол жерлерде жайласып аласыз. Сол халықларды жоқ қылғаныңыздан кейин, олардың диний дәстүрлерин ислеп, дузағына түсиўден абайлы болыңлар. Сизлер: „Бул халықлар қудайларына қалай табынған екен? Бизлер де сондай қылайық“, – деп олардың қудайлары ҳаққында сорастырмаңлар. Сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийеге олардың табынғанындай етип, сыйынбаңлар. Себеби олар Жаратқан Ийе жек көретуғын ҳәр түрли жеркенишли ислерди ислейди. Ҳәттеки, ол халықлар қудайларына арнап, ул-қызларын отта жандырады. Мен сизлерге буйырғанларымның ҳәммесин муқыятлы түрде орынлаңлар. Бул буйрықларға ҳеш нәрсе қоспаң да, алып тасламаң да». «Егер сизлердиң араңыздан бир пайғамбар ямаса түсинде аян көретуғын биреў пайда болып, ол: „Бир нышан ямаса кәрамат көрсетемен“, – деп айтса, усы айтқан нышан ҳәм кәраматларды ислеп, кейин ол адам: „Келиңлер, сизлер танымаған басқа қудайлардың изине ерип, оларға хызмет қылайық“, – десе, сизлер сол пайғамбардың ямаса түсинде аян көриўшиниң сөзлерине қулақ салмаңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийе Өзин шын жүрегиңиз ҳәм жан-тәниңиз бенен сизлердиң сүйетуғыныңыз ямаса сүймейтуғыныңызды билиў ушын, сынап атырған болады. Сизлер тек ғана Қудайыңыз Жаратқан Ийениң изинен жүрип, Оннан қорқыңлар. Оның буйрықларына бойсынып, сөзлерине қулақ салыңлар. Жаратқан Ийеге хызмет етип, Оған садық қалыңлар. Ал сол пайғамбар ямаса түсинде аян көретуғын адам өлтирилиўи тийис. Себеби ол үгитлеп, Мысыр елинен алып шыққан, Мысырдағы қуллықтан азат еткен Қудайыңыз Жаратқан Ийеге сизлерди қарсы қоймақшы болды. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң буйырған жолынан шығарып, азғырмақшы болды. Солай етип, араңыздағы жаўызлықты жоқ қылыңлар. Ҳәттеки, бир анадан туўылған туўысқаныңыз ямаса ул-қызыңыз, сүйген ҳаялыңыз ямаса ең жақын достыңыз сизлерди өзиңиз де, ата-бабаларыңыз да танымаған басқа қудайларға табыныўға қупыя түрде үгитлеўи мүмкин. Олардың бири сизлерди әтирапыңыздағы алыс-жақын жерде жасап атырған, дүньяның бир шетинен екинши шетине дейин жасайтуғын халықлардың қудайларына сыйыныўды үгитлеўи мүмкин. Бирақ сизлер буған ыразы болып, оған қулақ салмаңлар. Ондай адамға реҳимлилик көрсетпеңлер, оны қорғамаңлар. Ондай адамды сөзсиз өлтирип таслаңлар. Оны өлтириў ушын биринши болып сен қолыңды көтер, кейин пүткил халық қол көтерсин. Оны тас боран қылып өлтириңлер. Себеби ол сизлерди Мысыр елиндеги қуллықтан алып шыққан Қудайыңыз Жаратқан Ийеден жүз бурдырып, азғырыўға ҳәрекет етти. Сонда пүткил Израил халқы бул ҳаққында еситип, қорқады. Буннан кейин, араңызда ҳеш ким усыған уқсаған жаўыз ис қылмайтуғын болады. Егер де Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге жасаўыңыз ушын берип атырған қалалардың биринде, жаман адамлар шығып: „Жүриңлер, өзлериңиз танымайтуғын басқа қудайларға табынайық“, – деп қала турғынларын азғырғанын еситсеңиз, онда олар ҳаққында сорастырып, жақсылап тексериң. Егер сол жеркенишли ўақыя шынында да жүз берген болса, еситкенлериңиз дәлилленсе, сол қаланың пүткил турғынларынан баслап, ҳайўанларына дейин қылыштан өткизиңлер. Сол қаланы ҳәм ондағы барлық затларды пүткиллей жоқ қылыңлар. Қаладан алынған олжалардың барлығын қала майданына жыйнаңлар. Қаланы ҳәм сол жердеги барлық олжаны Қудайыңыз Жаратқан Ийеге толығы менен жандырылатуғын қурбанлық етип жағып жибериңлер. Сол қала мәңгиге қарабақанаға айланған ҳалында қалсын, ол ҳеш қашан қайта тикленбесин. Жоқ қылынатуғын затлардан ҳеш биреўин де өзлериңизге алмаңлар. Сонда Жаратқан Ийениң лаўлаған ғәзеби қайтып, Ол ата-бабаларыңызға ант ишкениндей, сизлерге мийрим-шәпәәт, реҳим көрсетип, сизлерди көбейтеди. Соның ушын, сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қулақ салыңлар, бүгин мен сизлерге жеткерип атырған буйрықларға бойсынып, Оның нәзеринде дурыс болған ислерди ислеңлер». «Сизлер – Қудайыңыз Жаратқан Ийениң балаларысыз. Марҳумға аза тутқаныңызда, денелериңизди тилип, шашыңыздың алдын қыйдырмаңлар. Сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң мухаддес халқысыз. Жаратқан Ийе жер жүзиндеги барлық халықлардың арасынан сизлерди Өз ғәзийнеси сыпатында таңлап алды». «Сизлер жеркенишли саналатуғын ҳайўанлардың гөшин жемеңлер. Мына ҳайўанлардың гөшин жеўиңизге болады: сыйыр, қой, ешки, суўын, жейран, қызыл антилопа, таў ешкиси, жабайы өгиз, ақ антилопа ҳәм таў қошқары. Туяқлары терең етип екиге айырылған аша туяқлы ҳәм гүйис қайтаратуғын ҳайўанлардың ҳәммесин жеўиңизге болады. Бирақ бул ҳайўанлардан тек мыналардың гөшин жеўиңизге болмайды: түйе, қоян ҳәм даман. Булар гүйис қайтарады, бирақ аша туяғы жоқ. Сонлықтан олар сизлер ушын ҳарам болады. Шошқа аша туяқлы болғаны менен, ол гүйис қайтармайды. Сонлықтан ол сизлер ушын ҳарам болады. Усы ҳайўанлардың гөшин жемеңлер ҳәм олардың өлигине де қол тийгизбеңлер. Суўда жасайтуғын қалашлы ҳәм қабыршақлы жаныўардың гөшин жеўиңизге болады. Бирақ қалашсыз ҳәм қабыршақсыз ҳайўанлардың ҳеш бирин жемеңлер. Булар сизлер ушын ҳарам саналады. Ҳадал саналатуғын барлық қусларды жеўиңизге болады. Гөшин жеўге болмайтуғын қуслар мыналар: бүркит, күшеген, қара қус, шайқус, лашын ҳәм оның түрлери, ғарғаның барлық түрлери, үки, батпақ байыўлысы, шағала ҳәм қаршығаның түрлери, үй байыўлысы, қулақлы жапалақ, ақ қуў, узақша, сипа, қарабай, ләйлек ҳәм қутанның түрлери, өпепек ҳәм жарғанат. Қанатлы шыбын-ширкейлер сизлер ушын ҳарам саналады. Олардың ҳеш бирин жемеңлер. Бирақ қанатлы шыбын-ширкейлердиң базылары ҳадал болып, оларды жеўиңизге болады. Ҳарам өлип қалған ҳайўанның гөшин жемеңлер. Ондай өли ҳайўанды жеўи ушын қалаңызда жасап атырған келгинди биреўге бериўиңизге ямаса басқа бир жат жерли адамға сатыўыңызға болады. Сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң мухаддес халқысыз. Ылақты өз анасының сүтине писирмеңлер». «Ҳәр жылы атызларыңызда жетистирилетуғын барлық өнимлердиң оннан бирин айырып қойыңлар. Дәниңиздиң, таза шарабыңыздың, зәйтүн майыңыздың оннан бирин, ири ҳәм майда малларыңыздың биринши туўылған төллерин Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Өз атын орналастырыў ушын таңлайтуғын жеринде, Оның алдында жеңлер. Солай ислеп, ҳәмме ўақытта Оннан қорқыўды үйренесиз. Ал егер де, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Өз атын орнатыў ушын таңлайтуғын жери узақ болып, Қудайыңыз Жаратқан Ийе берекетлеп берген өниминен оннан бирин сол жерге алып барыўға мүмкиншилигиңиз болмаса, онда сол затларды гүмиске алмастырыңлар. Гүмисти Қудайыңыз Жаратқан Ийениң таңлайтуғын жерине алып барыңлар. Сол гүмиске қәлеген нәрсени: ири ямаса майда мал, шарап, өткир ишимлик ямаса кеўлиңиз күсеген басқа бир нәрсе сатып алып, өз шаңарағыңыз бенен бирге Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында ишип-жеп, шадланыңлар. Қалаларыңызда жасап атырған лебийлилерди умытып қалдырмаңлар. Себеби олардың өзлерине тийисли үлес жери жоқ. Ҳәр үшинши жылдың ақырында, сол жылы алған өнимиңиздиң барлық оннан бир бөлегин алып, өз қалаңызға жыйнап, сақлап қойыңлар. Солай етип, үлес жери болмаған лебийлилер, және де, қалаларыңызда жасап атырған келгиндилер, жетим ҳәм жесирлер келип, соннан ишип-жеп тойсын. Сонда Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлердиң қол урған ҳәр бир исиңизге берекет береди». «Ҳәр жетинши жылдың ақырында сизлерге қарыздар болғанларды қарызларынан кешип жибериңлер. Қарызларды кешип жибериў ушын былай ислеңлер: израиллы бир туўысқанына қарыз берген ҳәр бир адам қарызын кешип жиберсин ҳәм оннан қайтып талап қылмасын. Себеби Жаратқан Ийениң Өзи қарызларды кешип жиберилиўди жәриялады. Жат жерли адамнан қарызыңызды сорасаңыз болады. Бирақ израиллы туўысқаныңа берген қарызыңнан кешип жибериўиң тийис. Сизлердиң араңызда ҳеш қандай жарлы адам болмасын. Қудайыңыз Жаратқан Ийе мүлик етип берип атырған елде сизлерге берекет береди. Тек ғана Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сөзине қулақ салып, бүгин мен сизлерге жеткерип атырған усы буйрықларды муқыятлы түрде орынлаўыңыз керек. Қудайыңыз Жаратқан Ийе Өзи ўәде бергениндей сизлерге берекет береди. Сонда сизлер көп халықларға қарыз беретуғын боласыз, ал өзлериңиз қарыз алмайсыз. Көп халықлардың үстинен ҳүкимдарлық қыласыз, бирақ олар сизлерге ҳүкимдарлық етпейди. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге беретуғын елдеги қалалардың биринде израиллы туўысқаныңыздың бири жарлы болса, жүреклериңизди тас қылмай, жәрдем қолыңызды аямаңлар. Керисинше, сизлер ашық қол болыңлар ҳәм оған мүтәжлигине қарап, қарыз бериңлер. Сақ болыңлар, қарызларды кешип жиберетуғын жетинши жыл жақынлап қалғаны ушын, жарлы туўысқаныңызға жәрдем бериўден бас тартпаңлар. Кеўлиңизде усындай жаман ойға жол қоймаңлар. Егер де сондай туўысқаныңызға жәрдем бериўден бас тартсаңыз, онда ол Жаратқан Ийеге налыйды ҳәм өзлериңизге гүна арттырып аласыз. Оған қыйналмастан ашық кеўлиңиз бенен қарыз бериңлер. Сонда Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлердиң қол урған ҳәр бир исиңизге берекет береди. Елиңизде ҳәмме ўақытта жарлы адамлар болады. Соның ушын, елиңиздеги жәрдемге мүтәж жарлы туўысқанларыңызға ҳәмме ўақытта жәрдем қолыңыз ашық болыўын буйыраман». «Егер еврей туўысқаныңыздан бир еркек ямаса ҳаял сизге өзин хызметке сатса, ол алты жыл саған хызмет етсин, ал жетинши жылы оны азат қылыўың тийис. Оны азат қылғаныңызда, қолын бос жибермең. Оған сүриўиңиздеги малыңыздан, дәниңизден ҳәм шарабыңыздан мол-мол етип бериң. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге берген берекетинен, оған да бериң. Мысырда қул болғаныңызды ҳәм Қудайыңыз Жаратқан Ийе сол жерден сизлерди азат еткенин есте тутыңлар. Соның ушын да, бүгин мен сизлерге усы буйрықты берип атырман. Егер қулыңыз сизди ҳәм шаңарағыңызды жақсы көрип, сизлер менен бирге қалыўды қәлесе ҳәм „Сизиң қасыңыздан кетиўди қәлемеймен“, деп айтса, онда оны есигиңиздиң қасына алып барың. Кейин оның қулағын есикке қойып, биз бенен тесиң. Сонда ол өмири бойы қулыңыз болып қалады. Шорыңызға да солай ислеўиңиз керек. Қулыңызды азат қылғаныңызда өкинбең. Себеби сизге хызмет еткен сол алты жыл даўамында, ол жалланба хызметшиден гөре еки есе көп жумыс иследи. Оны азат қылсаңыз, Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлердиң қол урған ҳәр бир исиңизге берекет береди». «Ири ҳәм майда малларыңыздың биринши туўылған ҳәр бир еркек төлин Қудайыңыз Жаратқан Ийеге бағышлаңлар. Малыңыздың биринши туўылған буғасын жумысқа қоспаң, биринши туўылған майда малыңыздың жүнин қырқып алмаң. Булардың гөшин шаңарағыңыз бенен бирге ҳәр жылы Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында, Оның таңлап алатуғын жеринде жеңлер. Егер де сол мал ақсақ ямаса соқыр болса ямаса оның басқа бир кемшилиги болса, оны Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қурбанлыққа бермең. Бундай малларды өз қалаңызда жесеңиз болады. Пәк адам болса да, напәк адам болса да, жейран ямаса суўынның гөшиндей етип сондай малдың гөшинен жеўине болады. Бирақ оның гөшин қаны менен бирге жемеңлер. Оның қанын суў сыяқлы топыраққа ағызып жибериңлер». «Абиб айында Қудайыңыз Жаратқан Ийеге арналған Қутқарылыў байрамын байрамлаңлар. Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийе абиб айында, түнде сизлерди Мысырдан алып шықты. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Өз атын орналастырыў ушын таңлайтуғын жеринде майда ҳәм ири малларыңыздан Қутқарылыў қурбанлықларын шалыңлар. Қурбанлықтың гөши менен бирге ашытқы салынған нан жемеңлер. Жети күн даўамында ашытқысыз нан, яғный қыйын күнлерде жейтуғын нан жеўиңиз керек. Себеби сизлер Мысырдан асығып шығып кеткениңизде, ашытқысыз нан жеген едиңлер. Усы нанды жеп, өмириңиз даўамында Мысырдан шыққан күниңизди еслеп жүресизлер. Жети күн даўамында елиңиздиң ҳеш бир жеринде ашытқы болмасын. Байрамның биринши күни кеште қурбанлық қылған малларыңыздың гөшинен азанға дейин қалдырылмасын. Қутқарылыў қурбанлықларын Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге беретуғын қалалардың ҳәммесинде шалмаңлар. Ал оны тек ғана Қудайыңыз Жаратқан Ийе Өз атын орналастырыў ушын таңлайтуғын жеринде шалыңлар. Буны күн бататуғын ўақытта, Мысырдан шыққан мезгилде сойыңлар. Оның гөшин Қудайыңыз Жаратқан Ийениң таңлайтуғын жеринде писирип жеңлер ҳәм таң атқанда өз шатырларыңызға қайтыңлар. Алты күн ашытқысыз нан жеңлер. Жетинши күни Қудайыңыз Жаратқан Ийеге арнап, салтанатлы жыйналыс қылыңлар. Сол күни ҳеш қандай жумыс ислемеңлер». «Егинди орып баслаған ўақыттан баслап, жети ҳәпте санаңлар. Кейин Қудайыңыз Жаратқан Ийеге арналған Ҳәптелер байрамын байрамлаңлар ҳәм сол ўақытта Оның сизлерге берген берекетине жараса, ықтыярлы садақаларыңызды бериңлер. Сизлер ул-қызларыңыз, қул ҳәм шорыларыңыз, қалаларыңызда жасайтуғын лебийлилер, араңызда жасайтуғын келгиндилер ҳәм жетим-жесирлер менен бирге Өз атын орналастырыў ушын таңлайтуғын жеринде, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында шадланыңлар. Мысырда қул болғаныңызды умытпаңлар ҳәм усы қағыйдалардың биреўин де қалдырмай орынлаңлар». «Қырманыңыздан дәниңизди жыйнап, жүзимиңизди сығып шарабын алғаннан кейин, жети күн даўамында Қос байрамын байрамлаңлар. Сизлер ул-қызларыңыз, қул ҳәм шорыларыңыз, қалаларыңызда жасайтуғын лебийлилер, келгиндилер ҳәм жетим-жесирлер менен бирге усы байрамда шадланыңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң таңлайтуғын жеринде жети күн даўамында Оған арнап байрам өткериңлер. Қудайыңыз Жаратқан Ийе зүрәәтиңиздиң барлығын ҳәм қол урған ҳәр бир исиңизди берекетлейди. Сонлықтан, үлкен қуўанышқа бөлениңлер. Солай етип, барлық еркеклериңиз жылына үш мәрте: Ашытқысыз нан байрамында, Ҳәптелер байрамында ҳәм Қос байрамында Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында болыўы ушын, Оның таңлайтуғын жерине келсин. Ҳеш ким Жаратқан Ийениң алдына қуры қол келмесин. Ҳәр бириңиз Қудайыңыз Жаратқан Ийениң өзлериңизди берекетлегенине жараса сыйлар алып келиңлер». «Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге беретуғын қалаларда ҳәр бир урыў ушын қазылар ҳәм қадағалаўшыларды тайынлаңлар. Олар халықты әдиллик пенен ҳүким етсин. Олар ҳүким еткенде, әдилликти бурмаламасын, еки жүзлилик қылмасын ҳәм пара алмасын. Себеби пара дана адамның көзин соқыр қылып қояды ҳәм ҳақты наҳаққа шығарады. Өмир сүриўиңиз ушын ҳәм Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге берип атырған елди мүлик етип алыўыңыз ушын әдилликке, тек ғана әдилликке умтылыңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийе ушын қуратуғын қурбанлық орынның қасына кийели ағаш орнатпаңлар! Кийели тас та орнатпаңлар! Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийе булардан жеркенеди». «Ҳәр қандай кемшилиги бар ири мал ямаса майда малды Қудайыңыз Жаратқан Ийеге арнап қурбанлық қылмаңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийе буннан жеркенеди. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге берип атырған қалаларының биринде Оның нәзеринде жаўыз болған исти қылып, келисимине қыянет ететуғын бир еркек ямаса ҳаял шықса ҳәм буйрықларыма қарамастан, басқа қудайларға хызмет етсе, сол қудайларға, қуяшқа ҳәм айға ямаса басқа да аспан денелерине табынса, кейин бул ҳаққында сизлерге хабар жетсе, еситкенлериңизди жақсылап тексериңлер. Егер де Израил халқының арасында шынында да сондай жеркенишли ис исленгени дәлилленсе, онда сол еркекти ямаса ҳаялды қала дәрўазасының сыртына алып шығып, тас боран қылып өлтириңлер. Деген менен, өлимге ҳүким етилген адам еки ямаса үш адамның гүўалығы менен өлтирилиўи тийис, бирақ бир адамның гүўалығына тийкарланып өлтирилмесин. Сол гүна ислеген адамға биринши болып гүўалар тас ылақтырсын, соннан кейин пүткил халық тас боран қылсын. Солай етип, араңыздағы жаўызлықты жоқ қылыңлар. Егер қалаңызда абайсыздан ямаса қастан адам өлтириўшилик, ҳуқық таласыў ҳәм бир-биреўге зорлық қылыў туўрысындағы даўларды шешиўиңиз қыйын болса, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң таңлайтуғын жерине барыңлар. Сол жерде сизлер лебийли руўханийлер ҳәм сол ўақытта хызмет етип атырған қазылар менен мәсләҳәтлесиңлер. Олар ҳүким шығарып, өз қарарын сизлерге мәлим қылады. Жаратқан Ийениң таңлаған жеринен олардың сизлерге айтатуғын қарарын муқыятлы түрде орынлаңлар. Олар түсиндирип берген нызамды ҳәм шығарған ҳүкимди толығы менен орынлаўыңыз тийис. Олар жәриялаған қарардан оңға да, солға да шығып кетпеңлер. Ким де ким өзбасымшылық қылып, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында хызмет етип атырған руўханийге ҳәм қазыға қулақ салмаса, ол адам өлтирилсин. Усылай етип, Израилдан жаўызлықты жоқ қылыңлар. Пүткил халық бул ўақыяны еситип қорқады ҳәм және өзбасымшылық қылмайтуғын болады». «Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге беретуғын елге барып, ол жерди мүлик етип, жайласып алғаннан кейин: „Әтирапымыздағы халықлар сыяқлы бизлер де өзлеримизге патша сайлайық“, – деп айтасыз. Сонда сизлер сайлайтуғын патша Қудайыңыз Жаратқан Ийе тәрепинен таңланатуғын адам болыўы тийис. Сайлайтуғын патшаңыз Израил халқынан болсын. Өз халқыңыздан болмаған жат жерли адамды патша қылып қоймаңлар. Патшаның көп аты болмасын, және де ат сатып алыў ушын адамларды Мысырға жибермесин. Өйткени Жаратқан Ийе сизлерге: „Ол жерге қайтып бармаңлар“, – деген еди. Сайлайтуғын патшаңыз көп ҳаял алмасын, болмаса, ол Жаратқан Ийеден жүз бурып кетеди. Және де, ол өзи ушын көп муғдарда гүмис ҳәм алтын жыйнамасын. Ол патшалық тахтқа отырғанда, лебийли руўханийлер сақлап қойған усы Нызамнан бир көширмени өзи ушын жаздырып алсын. Сол Нызамның көширмеси ҳәмме ўақытта патшаның қасында болсын. Патша оны ҳәр күни өмири даўамында оқысын. Солай етип, ол Қудайы Жаратқан Ийеден қорқып, усы Нызамның барлық сөзлерине ҳәм қағыйдаларына әмел қылыўды үйренсин. Ол өзин туўысқанларынан жоқары санамасын ҳәм Жаратқан Ийениң буйрықларынан оңға да, солға да бурылмасын. Сонда өзи де, урпағы да Израилдың үстинен узақ жыллар даўамында патшалық етеди». «Лебийли руўханийлер пүткил Лебий урыўы менен бирге басқа израиллылар сыяқлы үлес те, мүлик те алмайды. Оларға тийисетуғын үлес Жаратқан Ийеге берилетуғын сыйлар болып, олар солардан жейди. Туўысқанлары арасында олардың мүлки болмайды. Жаратқан Ийениң лебийлилерге ўәде бергениндей, Оның Өзи олардың ырысқы-несийбесин береди. Мал ямаса қой қурбанлық етилгенде, руўханийлерге тийисли пай мыналардан ибарат: малдың алдынғы сан жилиги, жағы ҳәм асқазаны. Дәниңиздиң, таза шарабыңыздың, зәйтүн майыңыздың биринши өнимин ҳәм қойларыңыздың биринши қырқылған жүнлерин руўханийге бериң. Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийе Лебий урыўы Өзиниң алдында турып, Жаратқан Ийениң аты менен мәңги хызмет етиўи ушын, оларды пүткил урыўларыңыздың ишинен таңлап алды. Егер бир лебийли Израилдағы өзи жасап атырған қаладан Жаратқан Ийениң таңлайтуғын жерине өз қәлеўи менен барса, сол жерде Жаратқан Ийениң алдында хызмет етип атырған лебийли туўысқанлары сыяқлы ол да Қудайы Жаратқан Ийениң аты менен хызмет етиўине болады. Ол ата-бабаларының мийрасынан қалған затты сатып, өз пайдасына алған болса да, басқа лебийлилер менен бирдей өзине тийисли үлесин алыўы керек». «Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге берип атырған жерине киргениңизде, ол жердеги халықлардың жеркенишли ислерин үйренбеңлер. Сизлердиң араңызда өз улын ямаса қызын отта қурбанлық қылатуғын, пал ашатуғын, адамның келешегин болжайтуғын, белгилерди жорыйтуғын, сыйқыршылық қылатуғын, зикир салатуғын, әрўақларды ҳәм руўхларды шақыратуғын ямаса өлилер менен тиллесип, мәсләҳәт алатуғын бирде бир адам болмасын. Себеби Жаратқан Ийе сондай ислейтуғынлардан жеркенеди. Қудайыңыз Жаратқан Ийе усындай жеркенишли ислери себепли сол халықларды сизлердиң алдыңыздан қуўып шығарып атыр. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында минсиз болыңлар». «Сизлер елин алып атырған сол халықлар болжаўшылар менен палкерлердиң үгит-нәсиятына қулақ салады. Бирақ Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлердиң булай ислеўиңизге рухсат бермейди. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлер ушын араңыздан, өз туўысқанларыңыздан мен сыяқлы бир пайғамбар шығарады. Оған қулақ салыңлар. Сизлер Хореб таўында жыйналған күни Қудайыңыз Жаратқан Ийеден өзлериңиз мынадай деп тилеген едиңиз: „Қудайымыз Жаратқан Ийениң даўысын екинши мәрте еситпейик, сол уллы отты да басқа көрмейик, болмаса өлип қаламыз“. Сонда Жаратқан Ийе маған былай деди: „Олардың айтқанлары дурыс. Олар ушын өзлериниң арасынан сен сыяқлы бир пайғамбар шығараман. Мен оның аўзына Өз сөзлеримди саламан ҳәм ол Мен айт деп буйырғанларымның ҳәммесин оларға жеткереди. Ол Мениң атымнан сөйлейди, оған қулақ салмаған адамды Мен Өзим жуўапкершиликке тартаман. Бирақ бир пайғамбар Мен буйырмаған сөзди Мениң атымнан сөйлеўге жүрексинсе ямаса басқа қудайлардың атынан сөйлесе, ол өлиўи тийис“. Сизлер: „Жаратқан Ийениң айтқанын ямаса айтпағанын қаяқтан билемиз?“ – деп ойлаўыңыз мүмкин. Егер де бир пайғамбар Жаратқан Ийениң атынан сөйлесе, бирақ айтқан сөзлери орынланбаса ямаса әмелге аспаса, онда сол сөзди Жаратқан Ийе айтпаған болады. Пайғамбар өз атынан сөйлеген, оннан қорқпаңлар». «Қудайыңыз Жаратқан Ийе жерлерин сизлерге берип атырған халықларды жоқ қылғанда, сизлер сол жерлерди мүлик етип алып, қалаларына ҳәм үйлерине жайласып аласыз. Сондай жағдай басына түскен адамға байланыслы қағыйда мынадай: егер бир адам алдыннан жаўызлық қылыў нийети болмай, абайсызда биреўди өлтирип қойса, онда ол сол жерге қашып қутылыўы мүмкин. Мысалы: бир адам биреў менен бирге ағаш таярлаўға тоғайға барып, ағаш шабыў ушын балтасын көтергенде, балтаның темири сабынан шығып кетсе ҳәм қасындағы адамға тийип кетип, оны өлтирип алса, онда усындай абайсызда адам өлтирип қойған адам сол пана қалалардың бирине қашып, жанын қутқарып қалсын. Болмаса, өлген адамның өшин алыўшы әмеңгер ашыўланып, қанхордың изинен қуўыўы мүмкин ҳәм пана қалаға баратуғын жол узақ болғаны ушын, оған жетип алып, оны өлтириўи мүмкин. Деген менен, өлтирген адам өлимге ылайықлы емес, себеби өлген адамға оның алдын ала қаслығы болмаған. Сизлерге үш қаланы өзлериңиз ушын айырып қойыңлар, деп буйырғанымның себеби усы еди. Солай етип, Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге мүлик етип беретуғын елде айыпсыз адамның қаны төгилмесин. Айыпсыз адамның төгилген қаны ушын айыплы болып қалмаңлар. Бирақ бир адам биреўге қаслық етип, буққыда жатса ҳәм ҳүжим етип, оны өлтирсе, кейин ол сол қалалардың биреўине қашып барса, онда сол жынаятшы жасаған қаладағы ақсақаллар оның изинен адам жиберип, оны қайтарып алып келсин. Жынаятшы өлген адам ушын өшин алыўшының қолына тапсырылсын. Солай етип, ол өлтирилиўи керек. Ондай адамды аяп отырмаңлар. Айыпсыз қанды төгиў гүнасынан Израилды тазалаңлар. Сонда абадан турмыс кеширесиз. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге мүлик етип берип атырған елде қоңсыңыздың бурыннан белгиленген жер шегарасын жылжытыўшы болмаңлар». «Биреўди қандай да жынаят ямаса гүна ислеген, деп айыплаў ушын бир гүўа жетерли емес. Бул еки ямаса үш адамның гүўалығы менен тастыйықланыўы керек. Егер де бир адам жалған гүўалық берип, биреўди жаўыз нийетте айыпласа, онда екеўи де Жаратқан Ийениң алдына, сол ўақытта хызмет етип атырған руўханийлердиң ҳәм қазылардың алдына келсин. Қазылар сол мәселени жақсылап тексерип шықсын. Егер сол гүўаның туўысқанына қарсы жалған гүўалық берип атырғаны анықланса, туўысқанына қарсы ойлаған жаўыз нийетин өзине қайтарыңлар. Солай етип, араңыздағы жаўызлықты жоқ қылыңлар. Басқалар усы болған ўақыяны еситип, қорқады ҳәм усындай жаўызлықты ҳеш ким ислемейтуғын болады. Жалған гүўалық берген адамды аяп отырмаңлар: жанға жан, көзге көз, тиске тис, қолға қол ҳәм аяққа аяқ». «Сизлер душпанларыңызға қарсы саўашқа шығыў ушын барғаныңызда, олардың атлары, саўаш арбалары ҳәм сизлерден гөре көп әскерлери бар екенин көрсеңиз, олардан қорқпаңлар. Өйткени сизлерди Мысырдан алып шыққан Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге яр болады. Саўаш басламасыңыздан алдын руўханий келип, әскерлердиң алдына шығып, сөз сөйлеп, оларға былай деп айтсын: „Ҳәй, израиллылар, қулақ салыңлар! Бүгин сизлер душпанларыңызға қарсы саўашқа баратырсыз. Руўхыңыз түспесин, қорқпаңлар. Қәўетерге түсип, олардан сескенбеңлер. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Өзи сизлер менен бирге урысқа барады! Ол сизлер ушын душпанларыңызға қарсы урысып, сизлерге жеңис береди!“ Қадағалаўшылар әскерлерге былай деп айтсын: „Араңызда таза үй қурған ҳәм оған көшип барып, қолланыўға үлгермеген адам бар ма? Егер бар болса, үйине қайтсын. Ол урыста қайтыс болса, оның үйине басқа биреў көшип барып, жасайды. Жүзимзар егип, оның мийўесинен татпаған адам бар ма? Егер бар болса, үйине қайтсын. Ол урыста қайтыс болса, оның жүзимин басқа биреў терип алады. Бир қыз бенен атастырылып болып, үйленбеген адам бар ма? Егер бар болса, үйине қайтсын. Ол урыста қайтыс болса, сол қызға басқа биреў үйленип кетеди“. Қадағалаўшылар және былай деп айтсын: „Араңызда қорқып, руўхы түскен адам бар ма? Бар болса, үйине қайтсын. Болмаса, туўысқанлары да оған уқсап қорқысып қалады“. Қадағалаўшылар әскерлерге усы сөзлерди айтып болғаннан соң, әскербасылар әскерлердиң үстинен басшылық етсин. Бир қалаға қарсы ҳүжим етиў ушын, оған жақынласқаныңызда, қала халқына тынышлық жолы менен тәслим болыўын усыныңлар. Егер де олар усы тынышлық усынысыңызды қабыллап, дәрўазаларын сизлерге ашып берсе, онда қалада жасайтуғынлардың ҳәммеси ерксиз хызметшиге айланып, сизлер ушын жумыс ислейди. Бирақ тынышлық усынысыңызды қала халқы қабылламай, сизлер менен урысыўды қәлесе, онда қаланы қоршап алыңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийе қаланы сизлерге тәслим қылғанда, ол жерде жасап атырған барлық еркеклерди қылыш жүзинен өткизиңлер. Ҳаялларды, балаларды, ҳайўанларды ҳәм қаладағы ҳәр бир нәрсени өзлериңизге олжа етип алыңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге берген душпаныңыздың мал-мүликлерин қолланыўыңызға болады. Сизлер ийелеп алатуғын елиңизден узақта жайласқан қалаларға усылай ислеңлер. Бирақ Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге мүлик етип берип атырған жердеги қалаларда ҳеш бир тири жан қалдырмаңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге буйырғанындай, хет, амор, қанан, периз, хиў ҳәм ебус халықларын пүткиллей қырып таслаңлар. Болмаса, олар өзлериниң қудайларына табынып, ислейтуғын жеркенишли ислерин сизлерге үйретеди ҳәм сизлер де Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қарсы гүна ислейсиз. Егер де бир қаланы қолға алыў ушын, узақ ўақыт қоршап турсаңыз, оның дөгерегиндеги мийўе ағашларды шаўып, жоқ қылмаңлар. Олардың мийўелерин жеўиңизге болады, бирақ шаўып тасламаңлар. Өйткени даладағы мийўе ағашлар қорғанның ишине қашып кететуғындай адам емес-ғо. Тек ғана мийўе бермейтуғын тереклерди шаўып, жоқ қылыўыңызға болады. Қаланы қолға аламан дегенше, қамал қылатуғын үскенелер соғыў ушын, сол тереклерден пайдаланыўыңызға болады». «Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге мүлик етип берип атырған елде далада жатырған бир өли дене табылса ҳәм оны кимниң өлтиргени белгисиз болса, ақсақалларыңыз ҳәм қазыларыңыз барып, сол өлиниң дөгерегиндеги жақын қалалардың аралығын өлшеп шықсын. Өлиге жақын болған қаланың ақсақаллары еле жумысқа қосылмаған, мойынтырық тағылмаған бир қашарды алсын. Қала ақсақаллары қашарды жери сүрилмеген, ғәлле егилмеген ҳәм ишинде ҳәмме ўақытта суў ағып туратуғын бир сайға алып барсын. Сол сайда қашардың мойнын сындырсын. Лебийли руўханийлер де сол жерге барсын. Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийе Маған хызмет етсин ҳәм Мениң атым менен халықты жарылқасын деп, Лебий урыўын таңлап алды. Ҳәр түрли жәнжеллерди ҳәм бир-биреўге зорлық қылыў мәселелерин олар шешеди. Өли дене табылған жерге ең жақын болған қаланың ақсақаллары сайда мойны сындырылған қашардың үстине қолларын жуўып, былай деп айтсын: „Бул адамның қанын төккен бизлердиң қолларымыз емес, буны кимниң қылғанын да көрмедик. Жаратқан Ийе, Өзиң Мысырдан азат еткен халқың израиллыларды кешире гөр. Халқың Израилды айыпсыз төгилген қанға жуўапкер қылма“. Соннан кейин, олар төгилген қанның жуўапкершилигинен азат болады. Сонда Жаратқан Ийениң нәзеринде туўры ислерди қылған боласыз, араңыздағы айыпсыз қанды төгиў гүнасынан өзлериңизди тазалайсыз». «Қудайыңыз Жаратқан Ийе саўашта душпанларыңызды сизлерге тәслим қылғанда ҳәм сизлер оларды тутқын қылғаныңызда, олардың арасынан сулыў бир қызды көрип, унатып қалсаңыз, онда оған үйлениўиңизге болады. Сол қызды үйиңизге әкелиң. Қыз шашын қырқып, тырнақларын алып тасласын. Ол үстиндеги тутқынлық кийимин алмастырсын ҳәм бир ай даўамында әке-шешесин жоқлап, үйиңизде жасасын. Кейин жигит қызға жақынлап, оған күйеў, қыз оның ҳаялы болады. Егер кейинирек қыз жигитке унамай қалса, оны азат қылып жиберсин. Сол қызды ҳаял болыўға мәжбүрлегени ушын, оны пулға сатпасын ҳәм оған қул сыпатында қатнас жасамасын». «Егер бир адамның еки ҳаялы болса, ол биреўин сүйип, екиншисин жақсы көрмесе, екеўи де оған бир улдан туўып берсе, туңғыш улы жақсы көрмейтуғын ҳаялының баласы болса, онда ол адам мал-мүлкин улларына мийрас етип бөлистирген күни жақсы көрген ҳаялының баласын үстин қойып, оған туңғышлық ҳуқықын бермесин. Жақсы көрмейтуғын ҳаялының баласын туңғыш ул деп тән алсын ҳәм оған барлық мал-мүлкинен еки есе етип мийрас берсин. Өйткени сол ул әкесиниң белиндеги күштиң биринши жемиси болады. Туңғышлық ҳуқық оған тийисли». «Егер де бир адамның тентек, қайсар, ата-анасына бойсынбайтуғын, оны қанша жазаласа да, тыңламайтуғын бир улы болса, онда ата-анасы оны услап, қала дәрўазасында мәселе шешетуғын қала ақсақалларының алдына алып келсин. Баланың ата-анасы оларға былай деп айтсын: „Улымыз тентек ҳәм бойсынбайды. Бизлердиң сөзлеримизге қулақ салмайды. Ол тамақсаў ҳәм мәскүнем“. Соннан кейин, қаланың барлық адамлары сол баланы тас боран қылып өлтирсин. Солай етип, араңыздағы жаўызлықты жоқ қылыңлар. Пүткил Израил халқы бул ҳаққында еситип, қорқатуғын болады». «Егер бир адам өлим жазасына тартылатуғын гүна ислесе, сизлер оны өлтирип, ағашқа асып қойсаңыз, өли денени түн бойы ағашта асыўлы қалдырмаң. Оны сол күни жерлеңлер. Өйткени ағашқа асылған адам Қудай тәрепинен нәлетленгендур. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге мүлик етип берип атырған елди ҳарамламаңлар». «Егер де бир израиллы туўысқаныңыздың адасқан сыйырын ямаса қойын көрсеңиз, өзиңизди көрмегенге салмаңлар. Оны өз ийесине апарып бериңлер. Егер де малдың ийеси сеннен узақта болса ямаса кимниң малы екенин билмесең, оны өзиңниң үйиңе алып бар. Малдың ийеси малын излеп келген ўақытта, оған қайтарып бересең. Туўысқаныңның ешегин, кийимин ямаса басқа да жойтқан нәрселерин таўып алғаныңызда да анық солай ислеңлер. Өзиңизди көрмегенге салмаңлар. Және де, израиллы бир туўысқаныңыздың ешеги ямаса сыйыры жолда қулап жатырғанын көрип қалсаңыз, оны көрмегенге салмаңлар. Оларды аяққа турғызыў ушын туўысқаныңызға жәрдем бериңлер. Ҳаяллар еркектиң кийимин, еркеклер ҳаял адамның кийимин киймесин. Қудайыңыз Жаратқан Ийе бундай қылғанлардан жеркенеди. Жол-жөнекей теректе ямаса жерде бир қустың уясына дус келип қалсаңыз, қус мәйек басып атырған ямаса палапанлары менен отырған болса, қусты палапанлары менен бирге қосып алмаңлар. Өзиңизге тек ғана палапанларын алыўыңызға болады, бирақ анасын босатып жибериңлер. Сонда сизлер абадан турмысқа ерисип, өмириңиз узақ болады. Таза үй салғаныңызда, төбесин жийеклеп, қоршаў ислеп шығыңлар. Сонда үйиңиздиң төбесинен биреў жерге қулап, өлип қалса, шаңарағыңыз буған жуўапкер болмайды. Жүзимзарыңызға жүзимнен басқа егин екпеңлер. Болмаса, еккен туқымыңыз да, жүзимзарыңыз да ҳарам болып, өзлериңиз қоллана алмайсыз. Жерди сүриў ушын ешек пенен өгизди бир гүндеге қоспаң. Жүн ҳәм зығырдан араластырып тоқылған кийим киймең. Кийимиңиздиң етеклериниң төрт мүйешине шашақ ислетип, тиктирип қойыңлар». «Егер биреў үйленип, қыз бенен жатқаннан кейин, оны унатпай қалса ҳәм оны айыплап: „Бул қызға үйлендим, бирақ оның менен жатқанымда, ол қыз болмай шықты“, – деп жаман атлы қылса, қыздың ата-анасы қызының пәклигин дәлиллейтуғын төсектеги қызлық белгини алып, ақсақалларға көрсетиў ушын қала дәрўазасына алып барсын. Қыздың әкеси ақсақалларға былай десин: „Қызымды мына жигитке узатқан едим. Ал кейин ол қызымды унатпай қалыпты. Енди болса, қызыңыз қыз болып шықпады, деп жалған айыплап атыр. Бирақ мынаў қызымның пәклигин дәлиллейтуғын қызлық белгиси!“ Кейин қыздың ата-анасы қызының қызлық белгиси бар төсекти ақсақаллардың көз алдында жайып, көрсетсин. Қала ақсақаллары үйленген жигитти әкелдирип, сабалап жазаласын. Және де, ақсақаллар сол жигитке айыбы ушын жүз шекел гүмис төлетсин. Жигит израиллы пәк бир қызды жаман атлы қылғаны ушын, гүмисти қыздың әкесине берсин. Қыз сол жигиттиң ҳаялы болып қалсын ҳәм жигит өмири даўамында қыз бенен ажырасыў ҳуқықына ийе емес. Ал егер де сол адамның айтқанлары дурыс болып, қыздың пәклигиниң дәлили болмаса, қызды әкесиниң үйиниң есигине алып барсын. Қала халқы сол қызды тас боран қылып өлтирсин. Өйткени ол әкесиниң үйинде жасаған ўақтында бузықшылық қылып, Израилда жеркенишли ис қылды. Солай етип, араңыздағы жаўызлықты жоқ қылыңлар. Егер де бир адам басқа биреўдиң ҳаялы менен жатқан жеринен усланса, онда еркек те, ҳаял да өлтирилсин. Усылай етип, Израилдан жаўызлықты жоқ қылыңлар. Егер бир адам қалада басқа биреў менен атастырылып қойылған бир қызды ушыратып қалып, оның менен жатса, екеўи де қала дәрўазасының қасына алып барылсын ҳәм тас боран қылып өлтирилсин. Себеби қыз қаланың ишинде болса да жәрдем сорап, даўыслап бақырмады, ал еркек болса, басқа биреўдиң болажақ ҳаялының абырайын төкти. Солай етип, араңыздағы жаўызлықты жоқ қылыңлар. Егер де бир адам атастырылып қойылған бир қызды далада ушыратып қалып, оны услап алып зорласа, онда тек сол зорлаған адам ғана өлтирилсин. Қызға ҳеш нәрсе қылмаңлар. Өйткени қыздың өлимге ылайық ҳеш қандай айыбы жоқ. Бул биймәлел биреўге ҳүжим қылып, оны өлтирген адамның исине уқсайды. Себеби ол адам атастырылған қызды ашық далада услап алған, ал қыз болса, жәрдем сорап, бақырған. Деген менен, қутқаратуғын ҳеш ким болмаған. Егер де бир адам атастырылмаған бир пәк қызды ушыратып, оны услап алса ҳәм оның менен жатқан жеринен усланса, қыз бенен жатқан адам қыздың әкесине елиў шекел гүмис берсин. Ол қызды зорлағаны ушын, оған үйленсин ҳәм өмири даўамында қыз бенен ажырасыў ҳуқықына ийе емес. Ҳеш ким әкесиниң ҳаялына үйленбесин, усылай ислеп, әкесин шерменде қылмасын». «Туқым бези езилген ямаса жынысый ағзасы кесилген адам Жаратқан Ийениң жәмийетине кирмейди. Тыйым салынған некеден туўылған бала Жаратқан Ийениң жәмийетине кирмейди, ҳәттеки, оның кейинги оныншы әўладына дейин Жаратқан Ийениң жәмийетине кире алмайды. Аммон ямаса моаб халқынан болған адам Жаратқан Ийениң жәмийетине кирмейди. Ҳәттеки, олардың оныншы әўладына дейин Жаратқан Ийениң жәмийетине ҳасла кире алмайды. Өйткени Мысырдан шығып киятырғаныңызда, олар жолда сизлерди нан ҳәм суў менен күтип алмады. Және де, Арам-Наҳарайымдағы Петор қаласынан болған Беор улы Биламды сизлерди нәлетлеў ушын жаллаған еди. Деген менен, Қудайыңыз Жаратқан Ийе Биламға қулақ салыўды қәлемеди. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерди сүйгени ушын, нәлетти жарылқаўға айландырды. Өмириңиз даўамында олардың тынышлығы ҳәм ийгилиги ушын ҳәрекет етпеңлер. Эдомлылардан болса, жеркенбеңлер, олар сизлердиң туўысқаныңыздур. Мысырлылардан да жеркенбеңлер. Өйткени олардың жеринде сизлер келгинди болып жасаған едиңлер. Олардан туўылған үшинши әўлад Жаратқан Ийениң жәмийетине кире алады». «Душпанларыңыз бенен урысыў ушын орда қурғаныңызда, ҳәр қандай ҳарамылықтан сақ болыңлар. Егер араңызда бир адамның түнде урығы ағып, ҳарам болса, ол ордадан шығып кетсин ҳәм сол жерде қалсын. Ол кешке қарай жуўынып алсын, күн батқаннан кейин ордаға қайтыўына болады. Орданың сыртында дәретке шығатуғын жериңиз болсын. Қурал-жарағыңыздың арасында жер қазыў ушын бир белше болсын. Дәретке шығарда, шуқыр қазып, кейин оны көмип таслаң. Ордаңызды пәк сақлаңлар, себеби Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерди қутқарып, душпанларыңызды сизлерге тәслим қылыў ушын, ордада сизлер менен бирге жүреди. Егер де Жаратқан Ийе араңызда қандай да бир әдепсиз ислерди көрсе, Ол сизлерден жүз бурады». «Хожайынынан қашып, Израилдан пана излеп келген қулды хожайынына қайтарып берип жибермеңлер. Ол сизлердиң араңызда, өзи унатқан жерде, қәлеген қалалардың биринде жасасын. Оған жаўызлық қылмаңлар. Бутханаларда бузықлық пенен шуғылланатуғын израиллы ҳеш қандай ҳаял ямаса еркек болмасын. Қудайыңыз Жаратқан Ийе бузықлық пенен шуғылланатуғын ҳаял ҳәм еркеклерден жеркенеди. Олардың ис ҳақысын Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Үйине ўәде бойынша берилетуғын сый етип алып келмеңлер. Израиллы туўысқаныңызға пулды, нанды ямаса басқа да затларыңызды қарызға бергениңизде, оннан үстеме талап қылмаңлар. Басқа жат жерли адамнан үстеме алыўыңызға болады, бирақ израиллы туўысқаныңыздан алмаңлар. Сонда сизлер мүлик етип алыў ушын баратырған елде, Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлердиң қол урған ҳәр бир исиңизге берекет береди. Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қандай да бир ўәде берсеңиз, оны кешиктирмей орынлаңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерден ўәдеңизди орынлаўыңызды талап қылады. Егер ўәдеңизди орынламасаңыз, өзлериңизге гүна арттырып аласыз. Егер ўәде бермеген болсаңыз, гүналы болмайсыз. Ал аўзыңыздан шыққан ўәдеңизди сөзсиз орынлаңлар. Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийеге өз қәлеўиңиз бенен ўәде бердиңиз. Туўысқаныңыздың жүзимзарына киргениңизде, жүзимнен тойғаныңызша жеўиңизге болады, бирақ оннан ыдысыңызға терип алмаңлар. Туўысқаныңыздың егислигине киргениңизде, қолыңыз бенен масағын үзип алыўыңызға болады, бирақ оның егинлерин орып алмаңлар». «Егер де бир адам үйленип, кейин ала ҳаялынан шерменделик бир нәрсе таўып, оны унатпай қалса, ҳаялына талақ хат жазып берип, оны үйинен шығарып жибериўи мүмкин. Ҳаял күйеўиниң үйинен кеткеннен кейин, басқа биреўге турмысқа шықса, екинши күйеўи де оны унатпай қалып, ол да оған талақ хат жазып берип, үйинен шығарып жиберсе ямаса сол екинши күйеўи өлип қалса, ажырасқан биринши күйеўи ҳаялға қайтадан үйлениўине болмайды. Себеби ҳаял ҳарамланған. Егер үйленсе, буннан Жаратқан Ийе жеркенеди. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге мүлик етип берип атырған елди гүнаға батырмаңлар. Жақында үйленген адам урысқа бармасын, оған ҳәр түрли ўазыйпалар берилмесин. Ол бир жыл даўамында үйинде болып, ҳаялын бахытлы қылсын. Ҳеш ким кепиллик сыпатында дигирманды ямаса дигирманның үстиндеги тасты да алмасын. Бундай ис қылыў адамның жанын кепилликке алған менен барабар болады. Егер биреўдиң израиллы туўысқанларынан бирин урлап, оған қул сыпатында қарап, зулымлық қылғаны ямаса оны қул қылып сатып жибергени мәлим болса, онда бундай уры адам өлтирилсин. Солай етип, араңыздағы жаўызлықты жоқ қылыңлар. Жаман тери кеселлиги мәселесинде, лебийли руўханийлердиң сизлерге үйрететуғынларының ҳәммесин муқыятлы түрде орынлаңлар. Мениң лебийлилерге берген буйрықларыма әмел қылыңлар. Сизлер Мысырдан шыққаннан кейин, жолда Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Мәриямға не қылғанын есиңизде сақлаңлар. Израиллы туўысқаныңыздың биреўине бир нәрсени қарызға бергениңизде, кепилликке зат алыў ушын, оның үйине кирмеңлер. Сыртта күтип турыңлар. Ол адам кепилликке беретуғын затын өзи сыртқа алып шықсын. Егер ол кәмбағал адам болса, оның кепилликке берген кийимин түн бойы өзиңизде қалдырмаңлар. Оннан алған кийимди қуяш батар ўақытта қайтарып бериңлер. Ол өз кийимин кийип уйықлап, сизге ақ пәтия береди. Усылай ислеп, сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында дурыс ис қылған боласыз. Кәмбағал ҳәм мүтәжликте жасап атырған жалланба жумысшының ис ҳақысын услап қалмаңлар. Ол израиллы болсын, қалаңыздың биринде жасап атырған келгинди адам болсын, ондай қылмаңлар. Оның ис ҳақысын ҳәр күни қуяш батпастан алдын бериңлер. Себеби ол кәмбағал болғаны ушын, тиришилиги усыдан ибарат. Болмаса, ол адам сизлерге қарсы Жаратқан Ийеге налыйды ҳәм өзиңизге гүна арттырып аласыз. Балаларының гүнасы ушын әкелер, әкелериниң гүнасы ушын балалар өлтирилмесин. Ҳәр бир адам өз гүнасы ушын өлтирилсин. Келгинди адамлардың ҳәм жетимлердиң ҳуқықын аяқ асты қылмаңлар. Жесир ҳаялдың кийимин кепилликке алмаңлар. Мысырда қул болғаныңызды ҳәм Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерди сол жерден азат еткенин есиңизде сақлаңлар. Соның ушын да, мен сизлерге усы буйрықты берип атырман. Атызыңыздағы егинди орғаныңызда, орылған бир баўды умытып қалдырған болсаңыз, оны алыў ушын кейниңизге қайтпаңлар. Оны келгиндилерге ҳәм жетим-жесирлерге қалдырыңлар. Сонда Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлердиң қол урған ҳәр бир исиңизге берекет береди. Зәйтүн ағашларыңыздың мийўелерин қағып алғаныңыздан кейин, шақаларда қалып қойғанларды және терип алыў ушын бармаңлар. Оларды келгиндилерге ҳәм жетим-жесирлерге қалдырыңлар. Және де, жүзимзарыңыздың мийўелерин тергениңизде де, шақаларында қалып кеткен жүзимлерди қайтадан терип алмаңлар. Буларды келгиндилерге ҳәм жетим-жесирлерге қалдырыңлар. Мысырда қул болғаныңызды есиңизде сақлаңлар. Соның ушын да, мен сизлерге усы буйрықты берип атырман». «Еки адамның арасында жәнжел шықса, олар қазылардың алдына барсын. Қазылар сол еки адамның арасындағы даўды қарап шықсын ҳәм айыпсызды ақлап, ал айыплы адамды жазаға тартсын. Егер де айыплы адам сабаўға ылайықлы болса, қазы оны жерге жатқарсын ҳәм өзиниң көз алдында айыбына жараса сабатсын. Айыплы адам қырықтан артық сабалмасын. Егер қырықтан асып кетсе, онда туўысқаныңыз сизлердиң көз алдыңызда хорланып қалады. Түйек айдап атырған өгиздиң аўзын байлап қоймаңлар. Егер бирге жасап атырған ағалы-инилилердиң бири перзентсиз қайтыс болса, марҳумның ҳаялы жат адамға турмысқа шықпасын. Марҳумның туўысқаны жесир қалған ҳаялға үйленсин ҳәм өзиниң қәйинлик ямаса қайнағалық ўазыйпасын орынласын. Сол ҳаял туўған туңғыш ул марҳумның атын даўам етсин. Солай етип, марҳумның аты Израил халқынан өшип кетпейди. Бирақ сол адам марҳум ағасының ямаса инисиниң жесир қалған ҳаялына үйлениўден бас тартса, жесир ҳаял қала дәрўазасына барып, ақсақалларға былай деп айтсын: „Марҳум күйеўимниң туўысқаны оның атын Израил халқының арасында даўам еттириўди қәлемей, өз ўазыйпасын орынлаўдан бас тартып атыр“. Сонда қаланың ақсақаллары сол адамды шақырып алып, оның менен сөйлессин. Егер ол адам: „Оған үйлениўди қәлемеймен“, – деп турып алса, жесир ҳаял марҳум күйеўиниң туўысқанының қасына келсин. Ҳаял қала ақсақалларының көз алдында оның бир аяқ кийимин шешип алып, жүзине түкирип: „Туўысқанының әўладын тиклеўди қәлемеген адамға усындай исленеди“, – деп айтсын. Усыдан кейин, сол адамның әўлады Израилда „Аяқ кийими шешилген“, деп аталатуғын болады». «Еки адам бир-бири менен төбелесип атырғанда, биреўиниң ҳаялы келип, урып атырған адамнан күйеўин айырып алыў ушын, сол адамның жынысый ағзасынан усласа, онда ҳаялдың қолын шаўып таслаңлар. Оны аяп отырмаңлар. Дорбаңызда биреўи аўыр, екиншиси жеңил еки түрли тәрези таслар болмасын. Үйиңизде биреўи үлкен, екиншиси кишкене сыйымлылық өлшейтуғын ыдыслар болмасын. Тәрези тасларыңыз да, сыйымлылық өлшейтуғын ыдысларыңыз да ҳадал ҳәм дурыс болсын. Сонда Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге берип атырған жеринде өмириңиз узақ болады. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сондай наҳақлық қылатуғынлардан жеркенеди. Сизлер Мысырдан шыққаннан кейин амалек халқының сизлерге не ислегенин умытпаңлар. Сизлер жолдан шаршап, ҳәлсизленип қалғаныңызда, олар Қудайдан қорқпай сизлерге ҳүжим қылып, артыңызда қалған барлық ҳәлсирегенлерди өлтирген еди. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге мүлик етип берип атырған елде әтирапыңыздағы барлық душпанларыңызды жеңип, тынышлыққа ерискениңизде, амалек халқын жоқ қылып, олардың атын жер жүзинен өширип таслаңлар. Буны умытпаңлар!» «Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге мүлик етип берип атырған елге кирип, ол жерди ийелеп, жайласып алғаныңызда, сол елдиң жерлеринен жыйнап алатуғын барлық зүрәәтлериңиздиң биринши өнимлеринен алып, себетке салыңлар. Кейин оларды Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Өз атын орналастырыў ушын таңлайтуғын жерине алып барыңлар. Сол ўақытта хызмет етип атырған руўханийдиң алдына барып, оған былай деп айтыңлар: „Жаратқан Ийениң бизлерге беремен деп, ата-бабаларымызға ант ишкен елине келдим. Бүгин мен усыны Қудайың Жаратқан Ийениң алдында тән аламан“. Руўханий қолыңыздан себетти алып, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң қурбанлық орнының алдына қойсын. Соннан кейин, сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында былай деп айтыңлар: „Ата-бабам көшпели арамлы еди. Ол азғантай адамы менен Мысырға барып, сол жерде келгинди болып жасай баслады. Бирақ ол уллы, күшли ҳәм сансыз халыққа айланды. Мысырлылар бизлерге жаман қатнаста болып, зулымлық етти ҳәм аўыр жумыс ислеўге мәжбүрледи. Сонда бизлер ата-бабаларымыздың Қудайы Жаратқан Ийеге жалбарынып, дад салдық. Жаратқан Ийе дадымызды еситти ҳәм бизлердиң азап шегип атырғанымызды, ислеп атырған аўыр мийнетимизди, мысырлылардың бизлерге ислеп атырған езиўшилигин көрди. Соннан кейин, Ол қүдирети ҳәм созылған күшли қолы, уллы ҳәм қорқынышлы ислери ҳәм кәраматлы белгилери менен бизлерди Мысырдан алып шықты. Ол бизлерди усы жерге алып келди, сүт ҳәм пал ағып турған усы жерди бизлерге берди. Енди, Жаратқан Ийе, бизлерге берген жериңниң биринши зүрәәтин Саған алып келдик“. Кейин себетти Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдына қойып, Оған сыйыныңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге ҳәм шаңарақларыңызға берген барлық ийгиликли затлары ушын қуўанып, шадланыңлар. Лебийлилер ҳәм араңызда жасап атырған келгиндилер де сизлер менен бирге байрамласын. Сизлер үшинши жылы, оннан бирин беретуғын жылы, барлық зүрәәтиңизден оннан бир бөлегин айырып қойыңлар. Сол оннан бириңизди лебийлилерге, келгиндилерге, жетим-жесирлерге бериңлер. Солай етип, олар да қалаларыңызда ишип-жеп тойсын. Соннан кейин, Қудайыңыз Жаратқан Ийеге былай деп айтыңлар: „Үйимнен мухаддес оннан бирлерди толығы менен шығарып, Өзиң буйырғаныңдай, буларды лебийлилерге, келгиндилерге ҳәм жетим-жесирлерге бердим. Сениң ҳеш бир буйрықларыңды бузбадым, олардың ҳеш бирин де умытпадым. Аза тутқан ўақтымда, мухаддес оннан биринен жемедим, ҳарам болған ўақтымда да, оларға тиймедим ҳәм өлилердиң әрўақларына усынбадым. Қудайым Жаратқан Ийе, Сениң сөзиңе қулақ салдым ҳәм маған буйырғанларыңның ҳәммесин орынладым. Енди аспандағы мухаддес мәканыңнан бизлерге нәзериңди түсир! Ата-бабаларымызға ишкен антың бойынша бизлерге берген сүт ҳәм пал ағып турған жерге ҳәм Израил халқыңа берекет бер“». «Бүгин Қудайыңыз Жаратқан Ийе усы қағыйдаларға ҳәм нызамларға әмел қылыўыңызды буйырып атыр. Буларды шын жүрегиңиз ҳәм жан-тәниңиз бенен муқыятлы түрде орынлаңлар. Бүгин сизлер: „Жаратқан Ийе бизлердиң Қудайымыз, Оның жолларынан жүремиз, Оның қағыйдаларына, буйрықларына ҳәм нызамларына әмел қыламыз, Оған бойсынамыз“, – деп ашық тән алдыңыз. Жаратқан Ийе берген ўәдеси бойынша, бүгин сизлерди Өз ғәзийнеси сыпатында жәриялайды. Оның барлық буйрықларына әмел қылыңлар. Ол сизлерди Өзи жаратқан барлық халықлардан жоқары қылады. Сизлер алғыс-мақтаўға ҳәм ҳүрметке ерисесиз. Оның берген ўәдеси бойынша, сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң мухаддес халқы боласыз». Муўса менен Израилдың ақсақаллары халыққа былай деп буйырды: «Бүгин мен сизлерге берген буйрықларға әмел қылыңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге берип атырған елге кириў ушын Иордан дәрьясынан кесип өткениңизден кейин, үлкен тасларды орналастырып, оларды ҳәклеп шығыңлар. Ата-бабаларыңыздың Қудайы Жаратқан Ийениң сизлерге берген ўәдеси бойынша, Ол сизлерге беретуғын сүт ҳәм пал ағып турған жерге киргениңизде, бул нызамдағы барлық сөзлерди сол тасларға жазыңлар. Иордан дәрьясынан кесип өткеннен кейин, бүгин сизлерге буйырғанымдай, тасларды Эбал таўына орнатып, оларды ҳәклеп шығыңлар. Ол жерде Қудайыңыз Жаратқан Ийеге арнап басқа таслардан бир қурбанлық орын қурыңлар. Қурбанлық орын соғылатуғын тасларға темир әсбап тийгизбеңлер. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сол қурбанлық орнын жонылмаған таслардан қурыңлар. Қурбанлық орынның үстинде Қудайыңыз Жаратқан Ийеге жандырылатуғын қурбанлықлар усыныңлар. Татыўлық қурбанлықларын да сол жерде шалып, жеңлер ҳәм Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында шадланыңлар. Сол орнатылған тасларға нызамның барлық сөзлерин түсиникли етип жазып шығыңлар». Соннан кейин, Муўса менен лебийли руўханийлер пүткил израиллыларға: «Ҳәй, Израил, үнсизлик сақлап, қулақ салыңлар! Бүгин Қудайыңыз Жаратқан Ийениң халқы болдыңыз. Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қулақ салыңлар, бүгин мен сизлерге берип атырған Оның буйрықларына ҳәм қағыйдаларына әмел қылыңлар», – деди. Сол күни Муўса халыққа былай деп буйырды: «Иордан дәрьясынан өткениңизден кейин, халыққа айтылатуғын жарылқаўды тастыйықлаў ушын, Гериззим таўында мына урыўлар турсын: Шимон, Лебий, Яҳуда, Иссахар, Юсуп ҳәм Бенямин. Ал айтылатуғын нәлетлерди тастыйықлаў ушын, мына урыўлар Эбал таўында турсын: Рубен, Гад, Ашер, Зебулон, Дан ҳәм Нафталий. Лебийлилер пүткил Израил халқына бәлент даўыс пенен былай деп айтсын: „Жаратқан Ийеге жеркенишли болған ойма ямаса қуйма бутты өнерментке ислетип, оны жасырын түрде орнатқан адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ – деп айтсын. „Ата-анасына ҳүрметсизлик қылған нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ – деп айтсын. „Өз қоңсысының жер шегарасын жылыстырған адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ – деп айтсын. „Соқыр адамды жолдан адастырған адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ – деп айтсын. „Келгинди ҳәм жетим-жесирлер ҳүким етилгенде, олардың ҳуқықын аяқ асты қылған адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ – деп айтсын. „Әкесин шерменде қылып, оның ҳаялы менен жатқан адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ – деп айтсын. „Қандай да бир ҳайўан менен жынысый қатнас ислеген адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ – деп айтсын. „Анасынан ямаса әкесинен туўылған әжапасы яки қарындасы менен жатқан адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ – деп айтсын. „Қәйин енеси менен жатқан адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ – деп айтсын. „Биреўди жасырын түрде өлтирген адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ – деп айтсын. „Айыпсыз биреўди өлтириў ушын, пара алған адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ – деп айтсын. „Усы нызамға әмел қылмай, буларды орынламаған адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ – деп айтсын». «Егер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сөзине қулақ салып, бүгин мен сизлерге жеткерип атырған Оның барлық буйрықларын муқыятлы түрде орынласаңыз, Ол сизлерди жер жүзиндеги ҳәмме халықлардан жоқары қылады. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сөзин тыңласаңыз, үстиңизге мына берекетлер жаўады ҳәм берекетли боласыз: Қалада да, атызда да берекетли боласыз. Үбирли-шүбирли болып жарылқанасыз. Жериңиздиң зүрәәти мол болады, малларыңыздың төллери – пада ҳәм сүриўлериңиздиң бузаўлары менен қозылары көп болады. Дән себетлериңиз ҳәм қамыр табақларыңыз берекетли болады. Үйде де, дүзде де ҳәр бир исиңиз берекетли болады. Жаратқан Ийе сизлерге ҳүжим қылған душпанларыңызды жеңилиске ушыратады. Олар сизлерге бир тәрептен ҳүжим етсе, сизлерден тумлы-тусқа қашып кетеди. Жаратқан Ийениң буйрығы менен ғәллеханаңыз толы болады. Қол урған ҳәр бир исиңизди Жаратқан Ийе берекетлейди. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге берип атырған елде сизлерди жарылқайды. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң буйрықларына әмел қылып, Оның жоллары менен жүрсеңиз, Жаратқан Ийе сизлерге ант ишкениндей, сизлерди Өзиниң мухаддес халқы қылады. Жер жүзиндеги барлық халықлар сизлердиң Жаратқан Ийеге тийисли екениңизди көрип, сизлерден қорқатуғын болады. Жаратқан Ийе сизлерге беремен деп, ата-бабаларыңызға ант ишкен елде молшылықта жасаўыңызды тәмийинлейди. Үбирли-шүбирли боласыз, малларыңыздың төллери көбейеди ҳәм жериңиздиң зүрәәти мол болады. Жаратқан Ийе елиңизге өз ўақтында жаўын жаўдырыў ушын аспандағы бай ғәзийнесин ашады ҳәм қол урған ҳәр бир исиңизге берекет береди. Көп халықларға қарыз бересиз, өзлериңиз болса, қарыз алмайтуғын боласыз. Бүгин мен сизлерге жеткерип атырған Қудайыңыз Жаратқан Ийениң буйрықларын тыңлап, оларды муқыятлы түрде орынласаңыз, Ол сизлерди қуйрық емес, ал бас қылады. Сизлер төменде емес, ал жоқарыда боласыз. Бүгин мен сизлерге жеткерип атырған буйрықлардан оңға да, солға да шығып кетпеңлер, басқа қудайларға ерип, оларға табынбаңлар». «Бирақ, егер де Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сөзине қулақ салмай, бүгин мен сизлерге жеткерип атырған Оның барлық буйрықларын ҳәм қағыйдаларын муқыятлы түрде орынламасаңыз, мына нәлетлер басыңызға түседи: Қалада да, атызда да нәлетий боласыз. Дән себетлериңиз ҳәм қамыр табақларыңыз нәлетий болады. Ул-қызға зар болып, жериңиз зүрәәтсиз, сыйырларыңыз ҳәм сүриўлериңиз көбеймей, нәлетий боласыз. Үйде де, дүзде де ҳәр бир исиңиз нәлетий болады. Жаратқан Ийеден жүз бурып, жаўызлық ислегениңиз ушын, қол урған ҳәр бир исиңизде Ол сизлерди нәлетке ҳәм бәле-қадаға дуўшар қылады. Исиңиз оңынан келмейди. Ақырында, тез арада үстиңизге апат жаўып, пүткиллей жоқ боласыз. Сизлер мүлик етиў ушын баратырған елиңизге Жаратқан Ийе иллет жиберип, сизлерди жоқ қылады. Ол сизлерди өкпе кеселлигине, ысытпа ҳәм қалтыратпаға дуўшар қылады. Соның менен бирге, жаздың саратан ыссысын ҳәм қурғақшылық жиберип, егинлериңизди қуўратып таслайды ҳәм кеселлендиреди. Сизлер өлип кеткениңизше, усы апатлар изиңизден қалмайды. Төбеңиздеги аспан қола сыяқлы, аяғыңыздың астындағы жер темир сыяқлы болып қалады. Сизлер жоқ болып кетпегениңизше, Жаратқан Ийе аспаннан жаўынның орнына елиңизге шаң-тозаң жаўдырады. Жаратқан Ийе сизлерди душпанларыңызға тәслим етеди. Сизлер оларға бир тәрептен ҳүжим етесиз, бирақ олардан жети тәрепке қарай қашасыз. Буны көрип, жер жүзиндеги барлық патшалықлардың ҳүрейлери ушып кетеди. Өликлериңиз барлық қусларға ҳәм жабайы ҳайўанларға жем болады, оларды қуўып жиберетуғын ҳеш ким болмайды. Жаратқан Ийе мысырлыларға жиберген даўасы жоқ шыйқанлар, қотыр жаралар ҳәм қышымаларға сизлерди дуўшар етеди. Соның менен бирге, Ол сизлерди жинлилик, соқырлық, естен айырылыў бәлелери менен жазалайды. Соқыр адам түнде сыйпаланып жүргениндей, сизлер күндизги ўақыт сыйпаланып жүресиз. Ислеген ҳәр бир исиңизде табыссыз боласыз, үзликсиз езилип, тоналасыз ҳәм сизлерди қутқаратуғын ҳеш ким болмайды. Бир қыз бенен некеден өтесиз, бирақ оны басқа биреў зорлайды. Үй саласыз, бирақ оның ишине кирип, жасай алмайсыз. Жүзим бағын отырғызасыз, бирақ жүзиминен жей алмайсыз. Малыңыз көз алдыңызда сойылады, бирақ гөшинен жей алмайсыз. Ешегиңизди сизлерден зорлап тартып алады ҳәм қайтарып бермейди. Қой-ешкилериңиз душпанларыңызға бериледи. Сизлерди қутқаратуғын ҳеш ким болмайды. Ул-қызларыңыз көз алдыңызда басқа халықларға қул етип бериледи. Қолыңыздан ҳеш нәрсе келмегенликтен, ҳәр күни олардың қайтып келиўин күтип, жолына көз тигип, көзлериңиз талады. Сизлер танымайтуғын бир халық келип, жериңиздиң зүрәәтин ҳәм барлық мийнетиңиздиң мийўесин жейди. Өмириңиз бойы жәбирленип, езилесиз. Усыларды көзлериңиз бенен көрип, ақыл-есиңизден айырыласыз. Жаратқан Ийе сизлерди басыңыздан аяғыңыздың ушына дейин даўасы жоқ жара ҳәм шыйқанлар менен қаплайды. Жаратқан Ийе сизлерди ҳәм өзлериңизге тайынлаған патшаңызды өзлериңиз де, ата-бабаларыңыз да танымайтуғын бир халыққа сүргинге айдатып жибереди. Ол жерде ағаштан ҳәм тастан исленген басқа қудайларға табынып, хызмет етесиз. Жаратқан Ийе сизлерди сол басқа халықларға алып барғанда, сизлер олардың арасында қорқынышлы көриниске ҳәм әпсанаға айланып, масқара боласыз. Атызларыңызға көп туқым егесиз, бирақ аз зүрәәт аласыз. Себеби зүрәәтиңизди шегиртке жеп кетеди. Жүзим бағын отырғызып, тәрбиялайсыз, бирақ оның шарабын ишпейсиз, жүзимин термейсиз. Өйткени оларды қурт жеп кетеди. Елиңиздиң ҳәмме жеринде зәйтүн бағы болса да, оның майын үстиңизге жаға алмайсыз. Себеби зәйтүн ағашларының мийўелери төгилип қалады. Сизлер ул-қызлы боласыз, бирақ өзлериңизге буйырмайды, оларды сүргин қылып алып кетеди. Барлық мийўе ағашларыңыздың мийўелерин ҳәм жериңиздиң зүрәәтин шегирткелер жеп кетеди. Сизлердиң араңызда жасап атырған келгиндилердиң жағдайы жоқарылап күшейеди, ал сизлер болса, төменлейсиз. Олар сизлерге қарыз беретуғын болады, ал сизлер болса, оларға қарыз бере алмайсыз. Олар бас, ал сизлер қуйрық боласыз. Сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қулақ салмай, Оның берген буйрықларына ҳәм қағыйдаларына әмел қылмасаңыз, усы нәлетлер басыңызға жаўып, сизлерди жоқ қылмағанша, изиңизден қалмай, жетип алады. Бул нәлетлер сизлер ҳәм урпағыңыз ушын, Қудай берген жазаның мәңги белгиси болып қалады. Себеби ҳәмме нәрсе молшылық ўақытта, сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийеге шадлы ҳәм қуўанышлы түрде хызмет етпедиңиз. Соның ушын, Жаратқан Ийе сизлерге жиберген душпанларға қуллық етесиз, аш, суўсыз ҳәм жалаңаш қалып, ҳәмме нәрсеге мүтәж боласыз. Жаратқан Ийе сизлерди жоқ етпегенше, мойныңызға темир мойынтырық салып қояды. Жаратқан Ийе сизлерге қарсы узақтан, дүньяның басқа шетинен бир халықты төменге тасланып атырған бүркиттей етип жибереди. Сизлер олардың тилин түсинбейсиз. Бул халық қорқынышлы болып, жасы үлкенлерге реҳим, жасы кишилерге мийрим-шәпәәт көрсетпейди. Олар сизлерди жоқ қылмағанша, малларыңыздың төллерин ҳәм жериңиздиң зүрәәтин жейди. Сизлерге дән де, шарап та, зәйтүн майын да, сыйырларыңыздың бузаўларын да, қойларыңыздың қозыларын да қалдырмайды. Сонда сизлер жоқ болып кетесиз. Олар Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге берип атырған елдеги барлық қалаларды қамал қылады. Сизлер исенген бийик ҳәм беккем дийўаллар жер менен жексен болады. Душпаныңыз қамал қылып, қысқыға алғанда, сизлер өз перзентлериңизди, Қудайыңыз Жаратқан Ийе өзлериңизге берген ул-қызларыңызды жейсиз. Араңыздағы ең мүләйим, ең нәзик адам да туўысқанына, ҳаялына ҳәм аман қалған балаларына жаны ашымай, өзи жеп отырған баласының гөшин қызғанып, олардың ҳеш бири менен бөлиспейди. Өйткени сизлерди душпаныңыз қамал қылып, қысқыға алғаны себепли қалаларыңызда ҳеш қандай аўқат қалмайды. Араңыздағы ең мүләйим, ең нәзик ҳаял, мүләйимлиги ҳәм нәзиклигинен аяғын жерге басыўды қәлемейтуғын ҳаял сүйикли күйеўине, өз ул-қызына жаны ашымай, аш болғанлықтан, туўған баласын ҳәм баласының жолдасын жасырынша жеп, олар менен бөлиспейди. Себеби душпаныңыз сизлерди қамал қылып, қысқыға алғанлықтан, усындай қыйын аўҳалда қалып қоясыз. Усы китапта жазылған нызамның барлық сөзлерин муқыятлы түрде орынламай, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң уллы ҳәм айбатлы атынан қорқпасаңыз, Ол сизлерди ҳәм урпағыңызды қорқынышлы, уллы ҳәм үзликсиз апатларға, және де, аўыр ҳәм даўасыз кеселликлерге дуўшар қылады. Сизлерди қорқынышқа салған Мысырдағы барлық кеселликлерди сизлерге және жибереди ҳәм олардан ҳеш қашан шыпа таба алмайсыз. Сизлер жоқ болып кетпегениңизше, Жаратқан Ийе усы Нызам китабында жазылмаған ҳәр түрли аўырыўлар менен апатларды басыңызға дөндиреди. Сизлер аспандағы жулдызлар сыяқлы көп едиңиз, бирақ Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қулақ салмағаныңыз ушын, саныңыз азайып қалады. Жаратқан Ийе сизлерге жақсылық қылып, көбейткенинен қаншелли сүйсинген болса, сизлерди қулатып, жоқ еткенде де, соншелли сүйсинеди. Мүлик етип алыў ушын баратырған елден сизлерди суўырып, ылақтырып жибереди. Жаратқан Ийе сизлерди дүньяның арғы шетинен берги шетине дейин, барлық халықлардың арасына тарқатып жибереди. Ол жерде өзлериңиз де, ата-бабаларыңыз да танымаған ағаштан ҳәм тастан исленген басқа қудайларға табынасыз. Бирақ сол халықлардың арасында тынышлығыңыз да, дем алатуғын бир жериңиз де болмайды. Ол жерде Жаратқан Ийе сизлерге титиреген жүреклер, үмитсизлик ҳәм үмитсиз көзлер береди. Өмириңиз қыл үстинде турғандай болып, күни-түни өлимнен қорқып жасайсыз. Түнде жүрегиңизди бийлеп алған қорқыныш себепли „Қәнекей, азан болғанда ма еди!“ дейсиз, ал азанда өз көзиңиз бенен көретуғын ўақыялар себепли „Қәнекей, кеш болғанда ма еди!“ дейсиз. Жаратқан Ийе сизлерге Мысырға қайтып бармайсыз, деп айтқан болса да, Ол сизлерди кемелер менен Мысырға қайтадан жибереди. Ол жерде сизлер өзлериңизди душпанларыңызға қул ҳәм шоры қылып сатыўға ҳәрекет етесиз, бирақ сизлерди сатып алатуғын қарыйдар болмайды». Жаратқан Ийе израиллылар менен Хореб таўында дүзген келисиминен тысқары, Моабта израиллылар менен келисим дүзиўди Муўсаға буйырды. Бул келисим төмендегиден ибарат: Муўса пүткил Израил халқын бир жерге жыйнап, оларға былай деди: «Жаратқан Ийениң Мысырда көз алдыңызда фараонға, оның барлық хызметкерлери менен халқына не ислегенлерин көрдиңиз. Оның жиберген уллы апатларын, белгилерин ҳәм қүдиретли кәраматларын өз көзиңиз бенен көрдиңиз. Деген менен, Жаратқан Ийе усы күнге дейин сизлерге түсинетуғын жүрек, көретуғын көз ҳәм еситетуғын қулақ бермеди. Ол сизлерди қырық жыл шөлде алып жүрди. Сонда сизлердиң үст кийимиңиз де, аяқ кийимиңиз де тозбады. Жегениңиз нан емес, ишкениңиз шарап ямаса басқа да өткир ишимлик емес еди. Булардың барлығын Оның Қудайыңыз Жаратқан Ийе екенин түсиниўиңиз ушын қылды. Усы жерге келгенимизде, Хешбон патшасы Сихон менен Башан патшасы Ог бизлерге қарсы урыс ашты. Бирақ оларды жеңилиске ушыраттық. Олардың жерлерин ийелеп, Рубен, Гад урыўларына ҳәм Менашше урыўының ярымына мүлик етип бердик. Енди ҳәр бир исиңизде табыслы болыўыңыз ушын, усы келисим шәртлерин муқыятлы түрде орынлаңлар. Бүгин Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлер менен дүзетуғын келисиминиң күшке миниўи ушын, оны ант ишип тастыйықлаў ушын усы жерде турыпсыз. Солай етип, Ол ата-бабаларыңыз Ибрайымға, Ысаққа ҳәм Яқыпқа ант ишип, сизлерге ўәде бергениндей, бүгиннен баслап, Ол сизлерди Өз халқы етип белгилесин ҳәм сизлердиң Қудайыңыз болсын. Мысырда қалай жасағанымызды, басқа халықлардың жерлеринен қалай өтип келгенимизди өзлериңиз де билесиз. Олардың ағаштан, тастан, гүмистен ҳәм алтыннан исленген жеркенишли бутларын көрдиңиз. Абайлы болыңлар, сизлердиң араңызда сол халықлардың қудайларына табыныў ушын, Қудайымыз Жаратқан Ийеден жүз буратуғын еркек ямаса ҳаял, тийре ямаса урыў болмасын. Араңызда бундай зәҳәр ҳәм ашшы мийўе беретуғын тамыр болмасын. Араңызда ҳеш бир адам усы келисимдеги нәлетлерди еситип турып, кеўлинде: „Өз қәлеўим бойынша жасасам да, бахытлы боламан“, – деп ойламасын. Бундай пикир ҳәммеңиздиң басыңызға апат алып келеди. Жаратқан Ийе бундай адамды кеширмейди. Жаратқан Ийениң ғәзеби ҳәм қызғанышы ол адамға қарсы лаўлап жанады. Усы китапта жазылған барлық нәлетлер оның басына жаўып, Жаратқан Ийе оның атын жер жүзинен өширип таслайды. Усы Нызам китабында жазылған келисимдеги барлық нәлетлер бойынша, Жаратқан Ийе оны Израил урыўларының арасынан жазалаў ушын айырып алады. Келешек әўладлар, балаларыңыз ҳәм узақ елден келген жат жерли адамлар Жаратқан Ийениң усы елге жиберген апатларын ҳәм кеселликлерди көреди. Пүткил елди отлы күкирт ҳәм дуз күйдирип таслайды. Жерге ҳеш нәрсе егип те болмайды, ҳеш нәрсе өсип те шықпайды, ҳеш қандай шөп те көгермейди. Елиңиз Жаратқан Ийениң лаўлаған ғәзебинен жер менен жексен болған Содом, Гомора, Адма ҳәм Себойым сыяқлы болып қалады. Пүткил халықлар: „Жаратқан Ийе бул елге не ушын бундай қылды? Бундай ғәзептиң төгилиўиниң себеби неде екен?“ – дейди. Сонда оларға мынадай жуўап болады: „Бул халық ата-бабаларының Қудайы Жаратқан Ийениң келисиминен бас тартты. Жаратқан Ийе оларды Мысырдан алып шыққанда, олар менен усы келисимди дүзген еди. Олар өзлери танымаған, Жаратқан Ийе өзлерине үлес қылып бермеген басқа қудайларға хызмет етип, табынып кетти. Сол себепли Жаратқан Ийениң ғәзеби қайнап, усы китапта жазылған барлық нәлетлерди усы елге жаўдырды. Ол қатты ашыўланып, күшли ғәзеби менен оларды өз елинен суўырып алып, бүгин көрип турғаныңыздай, басқа елге ылақтырып жиберди. Олар бүгинге дейин сол еллерде жасап атыр“. Жасырын қылмыслар Қудайымыз Жаратқан Ийеге тийисли. Бирақ ашылған қылмысларды усы нызамның шәртлери бойынша жазалаў мәңгиге бизлерге ҳәм урпақларымызға тапсырылған». «Мен сизлерге айтқан усы барлық жарылқаўлар ямаса нәлетлер басыңызға түскенде, Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерди тарқатып жиберген халықлардың арасында усыларды есиңизге түсиресиз. Сол ўақытта бүгин сизлерге буйырғанымдай, сизлер ҳәм урпақларыңыз Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қайтып, шын жүрегиңиз ҳәм жан-тәниңиз бенен Оған қулақ салсаңыз, Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге реҳим қылып, бурынғы абаданшылығыңызды тиклейди. Сизлерди арасына тарқатып жиберген халықлардың ишинен қайтадан жыйнап алады. Дүньяның басқа шетине сүргин болсаңыз да, Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерди жыйнап, қайтарып алып келеди. Сизлерди ата-бабаларыңыздың мүлик етип алған елине алып келеди. Сол жерди мүлик етип алғаныңызда, Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге жақсылық алып келеди ҳәм сизлерди ата-бабаларыңыздан да гөре көбейтеди. Сизлердиң ҳәм урпақларыңыздың жүреклерин өзгертеди. Сонда Оны шын жүрегиңиз ҳәм жан-тәниңиз бенен сүйип, өмирге ийе боласыз. Қудайыңыз Жаратқан Ийе барлық нәлетлерди сизлерди жек көрип, қуўдалаған душпанларыңыздың үстине жаўдырады. Сизлер Жаратқан Ийениң сөзине және қулақ салып, бүгин мен сизлерге берип атырған буйрықлардың ҳәммесине әмел қыласыз. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерди қол урған ҳәр бир исиңизде табыслы қылады. Сизлер үбирли-шүбирли боласыз, малларыңыз көбейеди ҳәм жерлериңиздиң өними мол болады. Жаратқан Ийениң ата-бабаларыңыздан қаншелли кеўли толған болса, сизлерден де соншелли кеўли толады ҳәм сизлерди табысқа еристиреди. Бирақ Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қулақ салың, усы Нызам китабында жазылған Оның буйрықларына, қағыйдаларына әмел қылып, шын жүрегиңиз ҳәм жан-тәниңиз бенен Жаратқан Ийеге қайтың. Бүгин мен сизлерге берип атырған буйрық сизлер ушын қыйын емес ямаса сизлер жетип бара алмайтуғындай узақта емес. Сизлер: „Бизлер буйрықты тыңлап, оны орынлаўымыз ушын, ким аспанға шығып, оны алып келеди?“ – деп айтатуғындай, ол аспанда емес. Сизлер: „Бизлер буйрықты тыңлап, оны орынлаўымыз ушын, ким теңиздиң арғы жағына барып, оны алып келеди?“ – деп айтатуғындай, ол теңиздиң арғы жағында да емес. Керисинше, Қудайдың сөзи сизлерге жүдә жақын, орынлаўыңыз ушын, ол сизлердиң аўзыңызда ҳәм жүрегиңизде. Мине, бүгин мен сизлердиң алдыңызға өмир менен ийгиликти, өлим менен жаўызлықты қойып атырман. Бүгин мен сизлерге Қудайыңыз Жаратқан Ийени сүйиўди, Оның жолы менен жүриўди, буйрықларына, қағыйдаларына ҳәм нызамларына әмел қылыўды буйыраман. Сонда сизлер аман жасайсыз, көбейесиз ҳәм мүлик етиў ушын баратырған елде Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерди жарылқайды. Бирақ, егер де сизлер жүрегиңизди басқа жаққа бурып, буларға қулақ салмай, жолдан азғырылсаңыз ҳәм басқа қудайларға табынып, хызмет етсеңиз, онда сизлерге сөзсиз жоқ болатуғыныңызды билдиремен. Иордан дәрьясынан өтип, мүлик етип алатуғын елде көп жасамайсыз. Бүгин мен сизлерге өмир ямаса өлимди, жарылқаў ямаса нәлетти таңлаў мүмкиншилигин бердим. Буған аспан менен жерди сизлерге қарсы гүўа етип қояман. Өмирди таңлаң, сонда сизлер де, балаларыңыз да жасайсыз. Қудайыңыз Жаратқан Ийени сүйиң, Оның сөзине қулақ салып, Оған садық болың. Өйткени Ол сизлердиң өмириңиздур. Жаратқан Ийе ата-бабаларыңыз Ибрайым, Ысақ ҳәм Яқыпқа беремен, деп ант ишкен елде сизлердиң өмириңиз узақ болады». Муўса пүткил Израил халқына жоқарыдағы сөзлерди айтып болғаннан кейин, былай деди: «Ҳәзир мен бир жүз жигирма жастаман. Буннан былай, мен сизлерге басшылық ете алмайман. Оннан қала берсе, Жаратқан Ийе маған: „Иордан дәрьясының арғы жағына өтпейсең“, – деп айтқан еди. Сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң басшылығында Иорданның арғы жағына өтесиз. Ол сол жерде жасайтуғын халықларды жоқ қылады. Сизлер олардың еллерин мүлик етип, ийелеп аласыз. Жаратқан Ийениң сөзи бойынша Ешуа сизлерге басшылық қылады. Жаратқан Ийе амор халқының патшалары Сихон менен Огты өлтирип, олардың елин жоқ қылғанындай, сол халықларды да жоқ қылады. Жаратқан Ийе оларды сизлерге тәслим қылады. Оларға мен сизлерге буйырғанымдай ислеңлер. Күшли ҳәм батыр болыңлар! Олардан қорқып, сескенип жүрмеңлер. Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлер менен бирге барады. Ол сизлерди тәрк етпейди ҳәм таслап кетпейди». Соннан кейин, Муўса Ешуаны шақырып алып, пүткил израиллылардың алдында оған былай деди: «Күшли ҳәм батыр бол! Себеби сен Жаратқан Ийе ата-бабаларыңызға беремен деп ант ишкен елге бул халық пенен бирге барасаң ҳәм елди мүлик етип, оларға сен бересең. Жаратқан Ийениң Өзи сениң алдыңда жүрип, саған яр болады. Ол сени тәрк етпейди ҳәм таслап кетпейди. Қорқпа ҳәм қәўетерленбе». Муўса усы нызамды жазып, Жаратқан Ийениң Келисим сандығын алып жүрген лебийли руўханийлерге ҳәм Израил халқының барлық ақсақалларына берди. Кейин Муўса оларға былай деп буйырды: «Ҳәр жетинши жылдың, қарызлар кешип жиберилетуғын жылдың ақырында, Қос байрамында усы нызамды оқыңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң таңлаған жеринде, Оның алдында жыйналған пүткил Израил халқына усы нызамды оқып бериңлер. Барлық еркеклерди, ҳаялларды, балаларды ҳәм қалаларыңызда жасап атырған келгиндилерди жыйнаң. Солай етип, олардың ҳәр бири оны еситип, үйренип алсын ҳәм Қудайыңыз Жаратқан Ийеден қорқсын. Усы нызамның барлық сөзлерин муқыятлы түрде орынласын. Нызамды билмейтуғын урпақларыңыз да еситсин. Солай етип, сизлер мүлик ететуғын Иордан дәрьясының арғы жағындағы елде, олар өмири даўамында Қудайыңыз Жаратқан Ийеден қорқыўды үйренсин». Жаратқан Ийе Муўсаға: «Сениң өлимиң жақынлап қалды, Ешуаны шақыр ҳәм екеўиңиз де Ушырасыў шатырына келиң. Мен оған орынлайтуғын ўазыйпаларын тапсыраман», – деди. Муўса менен Ешуа Ушырасыў шатырына барып турды. Кейин Жаратқан Ийе минара сыяқлы булт ишинде көринди. Булт шатырдың кирер аўзының алдында турды. Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: «Жақында өлип, ата-бабаларыңа қосыласаң. Ал бул халық өзлери киретуғын елде Маған опасызлық қылады, сол елдиң қудайларына ерип, хызмет етип кетеди. Олар Меннен бас тартып, олар менен дүзген келисимимди бузады. Сонда Мен оларға ғәзепленип, таслап кетемен ҳәм олардан жүзимди жасыраман. Олар басқаларға аңсат олжа болып қалады. Басларына сансыз қайғылар ҳәм апатлар келген күни, олар: „Усы қайғылардың басымызға түсиўи Қудайымыз бизлер менен бирге болмағаны ушын емес пе?“ – дейди. Басқа қудайларға ерип, қылған жаўызлықлары ушын, сол күни Мен сөзсиз олардан жүзимди жасыраман. Енди өзлериңиз ушын мына жырды жазып алың, оны израиллыларға үйретиң ҳәм олар ядлап алсын. Солай етип, бул жыр израиллыларға қарсы Мениң гүўалығым болсын. Мен ата-бабаларына ант ишкенимдей, оларды сүт ҳәм пал ағып турған жерге алып киремен. Олар ишип-жеп тойынып, семиреди де, басқа қудайларға ереди ҳәм оларға хызмет етип кетеди. Олар Мени көзге илмей бас тартып, келисимимди бузады. Ал басларына сансыз қайғы ҳәм апатлар түскенде, бул жыр оларға қарсы гүўалық болады. Себеби олардың әўладлары бул жырды умытпайтуғын болады. Мен беремен деп ант ишкен елге оларды алып келмесимнен алдын, олардың қандай нийетлери бар екенин билемен». Сол күни Муўса усы жырды жазып алып, израиллыларға үйретти. Жаратқан Ийе Нун улы Ешуаға мынадай буйрық берди: «Күшли ҳәм батыр бол! Сен Израил халқын Мен оларға беремен деп ант ишкен елге алып барасаң. Мен сениң менен бирге боламан». Муўса нызамның барлық сөзлерин ақырына дейин орама китапқа жазып болғаннан кейин, Жаратқан Ийениң Келисим сандығын алып жүрген лебийлилерге мына буйрықты берди: «Мына Нызам китабын алып, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Келисим сандығының жанына қойың. Бул ол жерде сизлерге қарсы гүўалық болып турсын. Себеби мен сизлердиң қозғалаңшы ҳәм қайсар екениңизди жақсы билемен. Бүгин мен сизлердиң араңызда тири болғанымның өзинде Жаратқан Ийеге қарсы шығып атырсыз, ал өлгенимнен кейин, буннан да бетер боласыз. Енди урыўларыңыздың барлық ақсақалларын ҳәм қадағалаўшыларын маған шақырып келиңлер. Оларға усы сөзлерди айтайын. Аспан ҳәм жер оларға қарсы гүўа болсын. Мениң өлимимнен соң, сизлердиң азғырылыўға түсетуғыныңызды, сизлерге буйырған жолдан шығып кететуғыныңызды билемен. Ўақыттың өтиўи менен бахытсызлыққа дуўшар боласыз. Өйткени сизлер Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди ислеп, Оның ғәзебин келтиресиз». Соннан кейин, Муўса пүткил Израил жәмийетине мына жырды ақырына дейин айтып берди: «Ҳәй, аспан, қулақ сал, мен айтайын, Ҳәй, жер жүзи аўзымнан шыққан сөзлерди тыңла! Тәлимим жаўындай жаўсын, Сөзлерим шық яңлы түссин, Майса шөплерге түскен жаўын тамшысындай, От-шөплерге қуятуғын мол жаўындай болсын. Жаратқан Ийениң атын жәриялайман, Мақтаңлар Қудайымыздың уллылығын! Ол мениң қорғаўшы жартасымдур, Оның ислери минсиздур, Барлық жоллары әдилдур. Наҳақлық қылмайтуғын садық Қудайдур. Ол әдил ҳәм ҳақыйқатдур. Бирақ бул бузық ҳәм турақсыз әўлад, Оған садық қалмады. Соның ушын, Оның балалары емесдур. Бул олардың шерменделигидур. Жаратқан Ийениң жақсылығын усылай қайтарасыз ба, Ҳәй, ақмақ ҳәм ақылсыз халық? Ол сизлерди жаратып, пишим берген, Әкеңиз болған Жаратыўшыңыз емес пе?! Әййемги заманды еслең, Өткен урпақларды ойлаң, Әкеңизден сораң, ол сизлерге айтып берер, Ғаррылар сизлерге баянлап берер. Қудай Таала халықларға үлес жерлерин берип, Адамзатты миллетлерге бөлип тарқатқанда, Халықлардың шегаралары, Иләҳий барлықлардың санына қарай белгиленди. Ал Жаратқан Ийениң үлеси Өз халқыдур, Яқып урпағы Оның пайына түскен мүлкидур. Жаратқан Ийе Израилды шөлден, Ызғырған қула дүзден таўып алды, Оны орап алып, ғамхорлық қылды, Көзиниң қарашығындай етип қорғады. Ининдегилерин оятып атырған, Өз палапанларын дөгереклеп айланған, Қанатларын жайып, палапанларын көтерген, Қанатлары үстинде оларды алып жүрген бүркиттей, Жаратқан Ийе жалғыз Өзи Израилды алып жүрди, Жат қудайдың ҳеш қандай жәрдемисиз. Израилды жердиң таўлы үлкесине отырғызды, Атыздың өними менен тойдырды. Оны жартастан аққан пал менен, Таслы жерден шыққан зәйтүн майы менен тәмийинледи. Сыйырлардың қатығы, ешкилердиң сүти менен, Семиз қозылар, Башанның ең жақсы қошқар ҳәм текелери менен, Ең сапалы бийдай менен оны тәмийинледи. Жүзимнен исленген қызыл қандай шарабынан ишкизди. Ешурун семирди де, өжетленип тепкиленди, Қарны тойды ҳәм май байлап, жылтырап кетти, Өзин жаратқан Қудайды таслап кетип, Қутқарыўшы Жартасын менсинбеди. Басқа қудайларға табынып, Қудайдың қызғанышын оятты, Жеркенишли бутлары менен Оны ғәзепке миндирди. Олар қудай болмаған жинлерге, Өзлери танымаған басқа қудайларға, Ата-бабалары қорқпаған, кейин пайда болған, Таза қудайларға қурбанлық берди. Сени туўған Жартасты еслемедиң, Сени дүньяға келтирген Қудайды умытып кеттиң. Жаратқан Ийе буларды көрип, олардан жүз бурды, Өйткени Өз ул-қызлары Оның ғәзебине тийди. Ол былай деди: „Бул халықтан жүзимди жасыраман, Олардың ақыбети не болатуғынын көремен. Себеби олар турақсыз нәсил, опасыз балалардур. Олар қудай болмаған бутлары менен, Мениң қызғанышымды оятты, Жарамсыз бутлары менен Мениң ғәзебиме тийди. Мен де халық болмаған бир халық пенен, Олардың қызғанышын оятаман. Ақылсыз бир халық пенен, олардың ғәзебине тийемен. Себеби сизлерге қарсы ғәзебим оттай лаўлап, Өлилер мәканының түпкирине дейин жанып кетти, Ол жер жүзин ҳәм оның өнимлерин күйдирип жоқ етеди, Таўлардың негизги тырнақларын жандырып жибереди. Олардың басына апат жаўдыраман, Оқларымды оларға қарсы толық жумсайман. Ашлық олардың диңкесин қуртады, Ысытпа кеселлиги жанып күйдиреди, Оба олардың жанын алады. Жыртқыш ҳайўанларды жиберемен оларға қарсы, Жер баўырлаўшылар зәҳәрин шашады. Көшелерде жигит ҳәм қызларды қылыш өлтиреди, Үйлеринде қорқыныш бийлик қылады, Емизиўли бала да, ақ шашлы ғаррылар да аман қалмайды. Оларды тас-талқан етер едим, Адамлардың арасынан олардың атларын өширип таслар едим. Бирақ душпанлар мақтанып жүрмесин, Олар надурыс түсинбесин, дедим. Булардың барлығын ислеген Жаратқан Ийе емес, Бизлер өзлеримиз жеңиске еристик, – деп ойламасын дедим“. Израил ақылын жойтқан халықдур, Оларда ҳеш қандай сезим жоқдур. Қәнекей, оларда ақыл болғанда, түсинер еди, Ақыбети не болатуғынын билер еди! Қорғаўшы Жартасы оларды сатпағанда, Жаратқан Ийе Өз халқын жаўға тәслим етпегенде, Душпанның бир адамы мың израиллыны қуўа алар ма еди? Еки адамы он мың адамды қуўғын қыла алар ма еди? Ҳәттеки, мойынлайды душпанларымыз, Жартасымыздың уқсамайтуғынын олардың жартасына. Олардың жүзим шақалары Содом шақасынан, Бағлары Гомора бағларынандур. Жүзим мийўелери зәҳәрге толы, Ашшыдур жүзим солқымлары. Шараплары жыланның зәҳәри, Кобраның өлтиретуғын уўыдур. Жаратқан Ийе былай дейди: „Израил душпанларының жаўызлықларын дизип қойдым, Оларды жазалаў ушын, ғәзийнеме мөрлеп қойдым. Өш алыў Мениң қолымда, сазайын Өзим беремен, Ўақты келгенде, олардың аяқлары таяды, Жақындур олардың қулайтуғын күни, Жаза күни жүдә жақын қалды“. Жаратқан Ийе Өз халқының ҳуқықын қорғайды, Олардың күши ҳәлсизленип, Елде қул ҳәм еркли адамлардың аман қалмағанын көргенде, Оларға жаны ашыйды. Сонда Жаратқан Ийе Өз халқына былай дейди: „Исенген қудайларыңыз қай жерде? Сизлердиң пана тапқан жартасыңыз қәне? Қурбанлықларыңыздың майын жеген, Ишимлик садақаларыңызды ишкен, Қаяқта сол бир қудайларыңыз? Енди олар келип, сизлерге жәрдем берсин! Сизлерди солар қорғасын! Билип қойыңлар, жалғыз Мен Қудайман, Меннен басқа қудай жоқдур! Өлтиретуғын да, тирилтетуғын да Мен, Жарақатлайтуғын да, шыпа беретуғын да Мен боламан. Ҳеш ким Мениң қолымнан қутқара алмас. Қолымды аспанға көтеремен, Мәңги тирилигим ҳақы ант ишемен: Мен жалтылдаған қылышымды қайрайман, Әдиллик орнатыў ушын, оны қолыма аламан, Солай етип, душпанларымнан өш аламан, Мени жек көргенлерди жазалайман. Оқларымды қан менен мәс етемен, Қылышымды ет пенен тойдыраман. Өликлер ҳәм тутқынлардың қаны ағады, Душпан басшыларының баслары кесиледи“. Ҳәй, халықлар, Оның халқын қутлықлаңлар, Өйткени Ол қулларының қанының қунын талап қылар. Душпанларынан өш алып, Өз халқының жерин пәклер». Муўса Нун улы Ешуа менен бирге келип, усы жырды халыққа айтып берди. Муўса усы сөзлердиң ҳәммесин пүткил Израил халқына айтып болғаннан кейин, оларға былай деди: – Бүгин мен сизлерге жеткерген усы сөзлердиң ҳәммесин жүрегиңизде сақлаң. Усы нызамның барлық сөзлерин муқыятлы түрде орынлаң, деп балаларыңызға буйырың. Булар бос сөзлер емес, ал сизлердиң өмириңиздур. Иордан дәрьясынан өтип, мүлик ететуғын елде усы сөзлердиң саясында сизлердиң өмириңиз узақ болады. Жаратқан Ийе сол күни Муўсаға былай деди: – Ерихоның қарсысындағы Моаб елиндеги Абарим таўларының бири болған Небо таўына шық. Сол жерден Мен Израил халқына мүлик етип берип атырған Қанан жерине қара. Әжағаң Харон Ҳор таўында өлип, ата-бабаларына қосылғаны сыяқлы, сен де усы таўға шығып, өлесең ҳәм ата-бабаларыңа қосыласаң. Себеби екеўиңиз де Зин шөлинде, Қадештеги Мериба суўларында израиллылардың алдында Маған опасызлық қылып, мухаддеслигимди тән алмадыңыз. Соның ушын, сен Мен Израил халқына берип атырған жерди тек узақтан көресең, бирақ оған кирмейсең. Қудайдың адамы Муўса өлиминен алдын израиллыларға ақ пәтиясын берип, былай деди: «Жаратқан Ийе Синай таўынан келди, Сеирден Өз халқына қуяштай көтерилди, Паран таўынан нур шашты. Он мыңдай периште менен бирге келди, Оң қолында лаўлаған от бар еди. Аўа, Жаратқан Ийе Өз халқын сүйеди, Өзине бағышланған барлық адамларды қорғайды. Олар Жаратқан Ийениң аяқларына бас урады, Ҳәм Оның сөзлерин қабыллайды. Муўсаның бизлерге берген нызамы, Яқып жәмийетиниң баҳалы мүлки болды. Израилдың урыўлары ҳәм басшылары бир жерге жыйналғанда, Жаратқан Ийе Ешурунның патшасы болды». Муўса Рубен урыўы ҳаққында былай деди: «Рубен урыўы жасасын, өлмесин, Халқының саны аз болса да, аман болсын». Муўса Яҳуда урыўы ҳаққында мыналарды айтты: «Яҳуданың пәриядын есит, Жаратқан Ийе, Оны басқа урыўлар менен бирлестир. Ол өз қоллары менен өзин қорғап атыр, Душпанларына қарсы оған жәрдемши бол». Ол Лебий урыўы ҳаққында былай деди: «О, Жаратқан Ийе, Сениң Урим ҳәм Туммимиң Садық қулың Лебий ушындур. Массада оны сынап көрдиң, Мериба суўларында оның менен тартыстың. Ол ата-анасынан, аға-инисинен, Өз балаларынан гөре, Сени жоқары қойды. Сениң буйрықларыңды орынлады, Келисимиңе садық қалды. Сениң қағыйдаларыңды Яқыптың урпақларына, Нызамларыңды Израилға үйретеди. Сениң алдыңда түтетки түтетип, Қурбанлық орныңда толығы менен жандырылатуғын қурбанлықлар усынады. Оның байлығын жарылқа, Жаратқан Ийе, Қол урған ислеринен кеўлиң толсын. Оған қарсы шыққанлардың Душпанларының белин сындыр, Жаўлары қайтып аяққа тура алмасын!» Муўса Бенямин урыўы ҳаққында былай деди: «Жаратқан Ийениң сүйиклиси, Оның жанында қәўип-қәтерсиз жасасын, Жаратқан Ийе ҳәмме ўақытта оны қорғайды, Ол да Жаратқан Ийениң қушағында тынышлық табады». Юсуп ушын былай деди: «Жаратқан Ийе оның жерине берсин берекет, Аспаннан түсетуғын баҳалы шық пенен, Жер асты булақ суўлары менен. Жеринде қуяшқа тойған сапалы өним өссин, Өз мәўсиминде мийўелер мол болсын. Әййемнен киятырған таўлардың ең жақсы сыйлары менен, Мәңги төбешиклердиң молшылығы менен, Жердиң ең жақсы өними ҳәм ҳәр бир нәрсеси менен, Пута ишинде Көрингенниң мийрими менен берекетленсин. Юсуп урпағынан болған адамларға, Туўысқанларының арасында басшы болған Юсупке усы берекет жаўсын. Биринши туўылған буға сыяқлы қүдиретлидур ол, Шақлары жабайы буғаның шақлары яңлы. Оның бир шақы Эфрайымның он мың адамы, Екинши шақы Менашшениң мыңлағаны. Юсуп усы шақлары менен халықларды сүзеди, Жер жүзиндеги халықларды қуўады». Ол Зебулон ҳәм Иссахар урыўы ҳаққында былай деди: «Ҳәй, Зебулон жолға шыққаныңда қуўанышқа бөлен, Иссахар, сен шатырларыңда шадлан! Олар басқа халықларды таўға шақырады, Ол жерде мақул болатуғын қурбанлықларды шалады. Олар теңизлердиң молшылығы менен, Теңиз жағасының байлығы менен азықланар». Муўса Гад урыўы ҳаққында былай деди: «Гадтың жерин кеңейткен Қудайға алғыс айтың! Гад арыслан сыяқлы өз жеринде жасайды, Олжасының қол ҳәм басларын бөлеклеп таслайды. Ол өзи ушын жердиң жақсысын таңлады, Басшының үлеси оған берилди. Халықтың басшылары жыйналғанда, Ол орынлады Израил халқы менен бирге, Жаратқан Ийениң әдил еркин ҳәм Оның ҳүкимлерин». Муўса Дан урыўы ҳаққында былай деди: «Дан жас арысланға мегзер, Ол Башаннан секирип шығар». Нафталий урыўы ҳаққында былай деди: «Ҳәй, Жаратқан Ийениң оң жағына шыққан, Оның жарылқаўына толып турған Нафталий! Сен батыс пенен қубланы мүлик етип аласаң». Ол Ашер ҳаққында былай деди: «Басқа урыўлардың ишинде Ашер ең көп жарылқанғаныдур, Туўысқанларының ишиндеги ең сүйиклиси болсын. Оның жери зәйтүн ағашына бай болсын. Дәрўазаңның тәмбилери темир ҳәм қоладан болып, Өмириң бойы қәўипсиз жаса». «Ҳәй, Ешурун, Қудайымызға мегзес ҳеш ким жоқдур, Ол саған жәрдем бериў ушын аспаннан, Бултлар үстинде келер салтанаты менен. Әзелден бар болған Қудай сениң панаңдур, Сени Ол Өзиниң мәңгилик қолларында алып жүрер. Душпанларыңды алдыңнан қуўып шығарып, Саған: „Оларды қырып тасла!“ – деп айтады. Солай етип, Израил қәўип-қәтерсиз жасайды, Яқыптың мәканы аман болады, Дән ҳәм шарап елинде мол болады, Аспаннан оның жерине шық түседи. Израил, сен қандай бахытлысаң! Саған мегзейтуғын бар ма өзи? Сен Жаратқан Ийе қутқарған халықсаң. Жаратқан Ийе сени қорғайтуғын қалқандур, Жеңис беретуғын сениң қылышыңдур. Душпанларың сеннен айбынады, Сен олардың арқасын басып, езесең». Соннан кейин, Муўса ойпатлықтың Моабқа тийисли бөлегинен Ерихо қаласына қарсы жайласқан Небо таўына, Писга таўының төбесине шықты. Жаратқан Ийе оған пүткил елди көрсетти: арқадағы Дан қаласына дейин созылған Гилад жерин, пүткил Нафталий жерлерин, Эфрайым ҳәм Менашше жерлерин, батыстағы теңизге дейин созылған пүткил Яҳуда жерлерин, қубладағы Негебти ҳәм тегисликти. Бул Соар қаласына дейин созылған Пальма қаласы деп аталған Ерихо тегислиги. Кейин Жаратқан Ийе Муўсаға: «Ибрайымға, Ысаққа ҳәм Яқыпқа: „Сениң урпағыңа беремен“ деп ант ишкен ел усы болады. Мине, усы елди көзлериң менен көриўге мүмкиншилик бердим, бирақ сен ол жерге кирмейсең», – деди. Солай етип, Жаратқан Ийениң айтқанындай, Оның қулы Муўса сол Моаб елинде қайтыс болды. Жаратқан Ийе оны Бейт-Пеорға қарама-қарсы жайласқан Моабтағы ойпатлыққа көмди. Муўсаның қәбири қай жерде екенлигин бүгинге дейин ҳеш ким билмейди. Муўса қайтыс болғанда, бир жүз жигирма жаста еди. Деген менен, оның көзи де ҳәлсизленбеген, күш-ғайраты да қайтпаған еди. Израиллылар ойпатлықтың Моабқа тийисли бөлегинде Муўсаны жоқлап отыз күн аза тутты. Кейин Муўса ушын азалаў күнлери тамам болды. Нун улы Ешуа даналық руўхы менен толған еди. Өйткени Муўса өлиминен алдын оған қолларын қойып, оны жолбасшы етип тайынлаған еди. Израиллылар оған қулақ салып, Жаратқан Ийениң Муўса арқалы берген буйрықларына әмел қылды. Израилда сол күннен бүгинге дейин, Муўсаға уқсаған пайғамбар болмады. Себеби Жаратқан Ийе Муўса менен жүзбе-жүз көрисип, сөйлесетуғын еди. Жаратқан Ийе оны Мысырда фараонға, оның хызметкерлерине ҳәм пүткил Мысыр халқына Өз кәрамат ҳәм белгилерин көрсетиў ушын жиберген еди. Муўса пүткил Израил халқының көз алдында қүдиретли, уллы ҳәм қорқынышлы ислер ислеген еди. Жаратқан Ийе Өз қулы Муўсаның өлиминен соң, оның жәрдемшиси Нун улы Ешуаға былай деди: – Мениң қулым Муўса өлди. Қәнекей, енди сен пүткил халық пенен бирге Иордан дәрьясын кесип өтип, Мен сизлерге, яғный Израил халқына беретуғын елге кириңлер. Муўсаға айтқанымдай, аяғыңыз тийген барлық жерлерди сизлерге беремен. Сизлердиң жер шегараңыз қубладағы шөлден арқадағы Лебанонға дейин, шығыстағы уллы Евфрат дәрьясынан пүткил хетлердиң ели арқалы батыстағы Жер Орта теңизине дейин созылған болады. Өмириң бойы ҳеш ким саған қарсы тура алмайды. Муўса менен бирге болғаным сыяқлы, Мен сениң менен де бирге боламан. Сени ҳеш қашан қалдырмайман ҳәм таслап кетпеймен. Күшли ҳәм мәрт бол. Себеби Мен ата-бабаларына беремен деп ант ишкен жерди бул халық ийелеўи ушын, сол жерди оларға сен алып бересең. Тек күшли ҳәм жүдә мәрт болып, қулым Муўсаның саған буйырған пүткил Нызамын муқыятлы түрде орынла. Қай жерге барсаң да, табысқа ийе болыўың ушын, бул Нызамнан узақлама ҳәм оннан я оңға, я солға аўып кетпе. Нызам китабында жазылған сөзлерди аўзыңнан түсирме. Онда жазылғанлардың барлығын толық орынлаў ушын, ол ҳаққында күни-түни ой жуўыртып жүр. Сонда сен табысқа ийе болып, мақсетиңе ерисесең. Саған күшли ҳәм мәрт бол демеген бе едим? Қорқпа ҳәм руўхыңды түсирме. Өйткени Қудайың Жаратқан Ийе сен баратуғын ҳәр бир жерде сениң менен бирге болады. Солай етип, Ешуа халық қадағалаўшыларына былай деп буйырды: – Орданы аралап шығып, халыққа мына буйрықты бериңлер: «Өзлериңизге азық-аўқат таярлаңлар. Себеби Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге беретуғын жерине кирип, оны меншик етип ийелеўиңиз ушын, үш күннен соң, Иордан дәрьясын кесип өтесизлер». Ал Ешуа Рубен ҳәм Гад урыўлары менен Менашше урыўының ярымына былай деди: – Жаратқан Ийениң қулы Муўсаның: «Қудайыңыз Жаратқан Ийе бул жерди сизлерге берип, сизлерди тынышлыққа еристиреди», – деген сөзлерин еске түсириңлер. Сизлердиң ҳаялларыңыз, балаларыңыз ҳәм малларыңыз усы жерде, яғный Иордан дәрьясының шығысында, Муўсаның сизлерге берген жеринде қалсын. Бирақ сизлер, яғный пүткил жаўынгерлер қуралланып, туўысқанларыңыздан алдын дәрьяны кесип өтиңлер ҳәм оларға жәрдем бериңлер. Жаратқан Ийе сизлерди тынышлыққа еристиргени сыяқлы, оларды да тынышлыққа еристиреди. Олар Қудайыңыз Жаратқан Ийениң беретуғын жерин мүлик етип алғаннан соң, сизлер де мүлик етип алған жериңизге, Жаратқан Ийениң қулы Муўсаның Иордан дәрьясының шығысындағы сизлерге берген жерине қайтып, усы жерге орналасыңлар. Олар Ешуаға былай деп жуўап берди: – Бизлерге буйырғанларыңның ҳәммесин орынлаймыз. Қай жерге жиберсең де, барамыз. Ҳәр бир нәрседе Муўсаның сөзине бойсынғанымыз сыяқлы, сениң сөзиңе де бойсынамыз. Муўса менен бирге болған Қудайың Жаратқан Ийе сениң менен де бирге болсын. Сөзиңе қарсы шыққан ҳәм қандай да бир буйрығыңа бойсынбаған адамға өлим жазасы бериледи. Тек сен күшли ҳәм мәрт бол. Нун улы Ешуа Шиттимнен жасырын түрде еки жансызды жиберип атырып, оларға: – Барып, Қанан жерин, әсиресе Ерихоны көзден өткизиңлер, – деди. Солай етип, жансызлар жолға шығып, Рахаб деген бузық ҳаялдың үйине келди ҳәм сол жерде қонып қалды. Сонда Ерихо патшасына: «Елимизди көзден өткизиў ушын, усы түни Израил халқынан адамлар келди», – деген хабар жетти. Сонлықтан Ерихо патшасы Рахабқа: «Сениң үйиңе келген сол адамларды шығарып бер. Себеби олар елимизди көзден өткизиў ушын келген», – деген хабар жоллады. Ал еки адамды жасырып қойған Рахаб: – Сол адамлардың маған келгени ырас. Бирақ мен олардың қай жерли екенин билмеген едим. Геўгим түспестен бурын, қала дәрўазасы жабылайын деп атырғанда, олар шығып кетти. Олардың қай жаққа кеткенин билмеймен. Излеринен дәрҳал кетсеңиз, жетип аласызлар, – деди. Негизинде ҳаял сол адамларды тамның төбесине шығарып, ол жерге жайып қойылған зығыр баўларының астына жасырған еди. Ал патшаның адамлары болса, жансызларды Иордан дәрьясын кесип өтетуғын жерге қарай қуўып кетти. Олар қаладан шығыўдан-ақ, қала дәрўазасы жабылды. Тамның төбесиндеги адамлар уйқыға жатпасынан алдын, ҳаял олардың жанына барды да, оларға былай деди: – Жаратқан Ийениң бул елди сизлерге бергенин билемен. Бизлерди сизлер себепли қорқыныш бийледи. Елде жасайтуғын ҳәр бир адамның руўхы түсип жүр. Өйткени сизлер Мысырдан шыққаныңызда, Жаратқан Ийениң Қызыл теңизди алдыңызда қалай қурғатып таслағанын, Иордан дәрьясының арғы жағындағы аморлардың еки патшасы Сихон менен Огқа сизлер нелер ислегениңизди, оларды қалайынша пүткиллей қырып таслағаныңызды еситкен едик. Буларды еситкенимизде, руўхымыз түсип кетти. Сизлерден қорққанымыздан, ҳеш кимде ҳал-дәрман қалмады. Себеби сизлердиң Қудайыңыз Жаратқан Ийе – жоқарыдағы аспанда да, төмендеги жер жүзинде де Қудай. Адамлар оған: – Егер бул исимизди әшкара қылмасаңыз, бизлер сизлер ушын жанымызды бериўге таярмыз. Жаратқан Ийе бул жерди бизлерге бергенинде, саған жақсылық ислеп, садықлық көрсетемиз, – деди. Үйи қала дийўалында жайласқанлықтан, Рахаб адамларды арқан менен әйнектен төменге түсирди де, оларға: – Изиңизден қуўып кеткен адамлар сизлерге дус келип қалмаўы ушын, таўға шығыңлар. Олар излерине қайтып кеткенге дейин, үш күн сол жерде жасырынып турыңлар. Соңынан жолыңызды даўам етерсизлер, – деди. Сол адамлар Рахабқа былай деди: – Бизлер иштирген антыңда турыўымыз ушын мына нәрсени ислеўиң шәрт: Усы елге киргенимизде, мына қырмызы арқанды бизлерди түсирип жиберген әйнегиңе байлап қой. Соңынан ата-анаңды, туўысқанларыңды ҳәм әкеңниң пүткил хожалығын жаныңа, өз үйиңе жыйна. Сениң үйиңниң қапысынан сыртқа шыққан адам өз басы ушын өзи жуўап береди. Бундай адам ушын бизлер жуўапкер емеспиз. Бирақ егер сениң менен бирге үйиңде болған бир адам жәбир көрсе, оның өлимине бизлер жуўапкер боламыз. Деген менен, ислеримизди әшкара қылсаң, онда бизлер сен иштирген анттан азат боламыз. Ҳаял оларға: – Айтқаныңыздай болсын, – деди ҳәм оларды жолға шығарып салғаннан соң, қырмызы арқанды әйнекке байлап қойды. Адамлар ол жерден кетип, таўға шықты ҳәм излеринен қуўғанлар қайтып кеткенше, сол жерде үш күн қалды. Олардың изинен қуўғанлар барлық жерден оларды излесе де, таба алмады. Еки адам изине қайтыў ушын таўдан түсти де, дәрьяны кесип өтип, Нун улы Ешуаның жанына барды ҳәм басларынан өткен ҳәмме нәрсени айтып берди. Олар Ешуаға: – Жаратқан Ийе ҳақыйқаттан да усы жердиң барлығын бизлердиң қолымызға тапсырыпты. Ол жерде жасайтуғын ҳәр бир адам бизлерден қорқып, руўхы түсип жүр екен, – деди. Ешуа таң азаннан турды да, пүткил Израил халқы менен бирликте Шиттимнен жолға шығып, Иордан дәрьясына келди. Олар дәрьяны кесип өтпей, сол жерде түнеди. Үшинши күнниң соңында орданы бастан-аяқ айланып шыққан қадағалаўшылар халыққа былай деп буйырды: – Лебийли руўханийлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Келисим сандығын көтерип баратырғанын көргениңизде, сизлер де орныңыздан қозғалып, сандықтың изине ериңлер. Солай етип, сизлер қайсы тәрепке баратуғыныңызды билип аласызлар. Себеби сизлер алдын бул жолдан ҳеш қашан жүрип көрмегенсизлер. Бирақ Келисим сандығына жақынласпаңлар. Сандық пенен сизлердиң араңызда еки мың шығанақ қашықлық болсын. Ешуа халыққа: – Өзлериңизди пәклеңлер. Өйткени Жаратқан Ийе ертең араңызда әжайып ислер ислейди, – деди. Ал руўханийлерге: – Келисим сандығын көтерип, халықтың алдында жүриңлер, – деди. Солай етип, руўханийлер сандықты көтерип, халықтың алдында жүрип кетти. Сол арада Жаратқан Ийе Ешуаға былай деди: – Мен Муўса менен бирге болғаным сыяқлы, сениң менен де бирге екенимди олар түсиниўи ушын, бүгиннен баслап сени пүткил Израил халқының көз алдында мәртебели қыламан. Сен Келисим сандығын көтерген руўханийлерге: «Иордан дәрьясының жағасына барғаныңызда, суўға аяқ басып, тоқтап турыңлар», – деп буйрық бер. Ешуа Израил халқына: – Жақынырақ келип, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сөзлерин тыңлаңлар, – деп болып, сөзин былай даўам етти: – Тири Қудайдың араңызда екенин, Оның қанан, хет, хиў, периз, гиргаш, амор ҳәм ебус халықларын алдыңыздан сөзсиз қуўып жиберетуғынын мынадан билип аласызлар: мине, пүткил жер жүзи Ийесиниң Келисим сандығы сизлерден алдын Иордан дәрьясынан өтеди. Енди өзлериңизге ҳәр бир урыўдан бир адамнан, яғный Израил урыўларынан он еки адамды сайлап алыңлар. Пүткил жер жүзиниң Ийеси болған Жаратқан Ийениң сандығын көтерген руўханийлер Иордан дәрьясына аяқ басқанда, жоқарыдан аққан суўлар тоқтап, бир жерге топланады. Халық Иордан дәрьясынан өтиў ушын түнеген жеринен жолға шықты. Келисим сандығын көтерген руўханийлер алдында жүрип баратыр еди. Иордан дәрьясы жыйын-терим ўақтында тасып, кәнарынан шығып кететуғын еди. Сонда сандықты көтерген руўханийлер дәрьяның жағасына барып, суўға аяқларын тийгизиўден-ақ, жоқарыдан аққан суўлар тоқтап, жүдә узақларда, Саретанға жақын болған Адам қаласында топланып, жоқарылай баслады. Ал Иордан тегислигиндеги теңизге, яғный Өли теңизге аққан дәрьяның қалған суўлары болса, пүткиллей тоқтап қалды. Халық дәрьяны Ерихоның қарсы алдынан кесип өтти. Пүткил халық дәрьядан өтип болғанша, Жаратқан Ийениң Келисим сандығын көтерген руўханийлер дәрьяның қурғап қалған ултанының ортасында қозғалмай турды. Солай етип, пүткил Израил халқы дәрьяның қурғап қалған ултаны арқалы өтти. Пүткил халық Иордан дәрьясынан өтип болғаннан соң, Жаратқан Ийе Ешуаға былай деди: – Халық ишинен он еки адамды, яғный ҳәр урыўдан бир адамнан сайлап алың да, оларға былай деп буйырыңлар: «Бул жерден, Иордан дәрьясының ортасынан, анық руўханийлердиң аяқлары турған жерден он еки тас алыңлар. Бул тасларды өзлериңиз бенен бирге алып, түнейтуғын жериңизге апарып қойыңлар». Солай етип, Ешуа Израилдың ҳәр бир урыўынан өзи сайлап алған он еки адамды шақырып алып, оларға былай деп буйырды: – Дәрьяның ортасына, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сандығының алды бетине барып, Израил халқының урыў санына қарай ҳәр бириңиз ийниңизге бир тастан көтерип алыңлар. Олар сизлер ушын белги болады. Балаларыңыз келешекте: «Бул таслар нени аңлатады?» – деп сорағанда, оларға: «Иордан дәрьясының суўлары Жаратқан Ийениң Келисим сандығының алдында ақпай қалды. Келисим сандығы дәрьядан өтип атырғанда, ағып турған суўлар тоқтап қалды. Бул таслар Израил халқы ушын сол ўақыядан мәңгиге естелик болады», – дейсизлер. Израиллылар Ешуаның буйрығын орынлады. Жаратқан Ийениң Ешуаға айтқанындай, Израил урыўларының санына қарай Иордан дәрьясының ортасынан алынған он еки тасты олар өзлери түнеген жерге алып келип, сол жерге қойды. Ешуа Иордан дәрьясының ортасына, Келисим сандығын көтерген руўханийлер турған жерге басқа он еки тас орнатты. Бул таслар бүгин де сол жерде тур. Солай етип, Жаратқан Ийениң халыққа жеткизиў ушын Ешуаға буйырған ҳәр бир нәрсеси орынланыўға дейин, сандықты көтерген руўханийлер Иордан дәрьясының ортасында турды. Ҳәр бир нәрсе Муўсаның Ешуаға буйырғанындай етип исленди. Халық дәрьядан асығыслық пенен өтти. Пүткил халық дәрьядан өткеннен кейин, Жаратқан Ийениң сандығын көтерген руўханийлер де халықтың көз алдында дәрьядан өтти. Рубен ҳәм Гад урыўлары менен Менашше урыўының ярымы Муўсаның өзлерине буйырғаны сыяқлы қурал асынып, Израил халқының алдында дәрьядан кесип өтти. Усы тәризде қырық мыңға шамалас қураллы адамлар урысыў ушын Жаратқан Ийениң алдында Ерихо тегислигине өтти. Жаратқан Ийе сол күни Ешуаны пүткил Израил халқының көз алдында мәртебели қылды. Муўсаға өмири бойы қандай ҳүрмет көрсетилген болса, Ешуаға да сондай ҳүрмет көрсетиле баслады. Жаратқан Ийе Ешуаға: – Келисим сандығын көтерген руўханийлерге Иордан дәрьясынан шығыўды буйыр, – деди. Ешуа руўханийлерге: – Иордан дәрьясынан шығыңлар, – деп буйырды. Жаратқан Ийениң Келисим сандығын көтерген руўханийлер Иордан дәрьясының ортасынан шығып, жағаға аяқ басыўдан-ақ, дәрьяның суўлары бурынғыдай жийеклеринен тасып аға баслады. Халық биринши айдың оныншы күни Иордан дәрьясынан өтип, Гилгалға, Ерихоның шығыс шегарасына орналасты. Ешуа Иорданнан алынған он еки тасты Гилгалға орнатты. Соңынан ол Израил халқына былай деди: – Келешекте сизлердиң урпақларыңыз өз әкелеринен: «Бул таслар нени аңлатады?» – деп сораса, оларға Израил халқының Иордан дәрьясының қурғап қалған ултаны арқалы өткенин айтың. Қудайыңыз Жаратқан Ийе Қызыл теңизди бизлер өтип боламан дегенше, қалай қурғатып таслаған болса, Иордан дәрьясын да сизлер өтип боламан дегенше, солай қурғатып таслағанын түсиндириң. Ол буларды жер жүзиндеги барлық халықлар Жаратқан Ийениң қаншелли қүдиретли екенин билиўи ушын ҳәм сизлер де бәрқулла Қудайыңыз Жаратқан Ийеден қорқыўыңыз ушын иследи. Жаратқан Ийениң Иордан дәрьясының суўларын израиллылардың алдында, олар өтип боламан дегенше, қалай қурғатып таслағанын Иорданның батыс тәрепиндеги амор патшалары ҳәм Жер Орта теңизи жағасындағы қанан патшалары еситкенде, руўхлары түсти. Израиллылардан қорққанынан, ҳеш кимде ҳал-дәрман қалмады. Сол ўақытта Жаратқан Ийе Ешуаға: – Тастан пышақлар ислеп, израиллыларды бурынғыдай сүннет ет, – деди. Солай етип, Ешуа тастан пышақлар ислеп, израиллыларды Аралот төбешигинде сүннет етти. Буны ислегениниң себеби мынаў еди: Мысырдан шыққанлардың ҳәммеси, урысқа жарамлы болған барлық ер адамлар Мысырдан шыққаннан соң, шөлде жүргенде өлип кеткен еди. Мысырдан шыққан барлық ер адамлар сүннет етилген еди. Бирақ Мысырдан шыққаннан кейин шөлде жүрген ўақытта туўылған ер адамлардың ҳеш бири сүннет етилмеген еди. Мысырдан шыққанда урысқа жарамлы болғанлардың ҳәммеси өлип болғанша, израиллылар шөлде қырық жыл гезип жүрди. Себеби олар Жаратқан Ийениң сөзин тыңламаған еди. Жаратқан Ийе оларға: «Мен ата-бабаларыңызға ўәде етип, сизлерге беремен деген сүт ҳәм пал ағып турған жерди сизлер көрмейсизлер», – деп ант ишкен еди. Жаратқан Ийе олардың орнына балаларына өмир берди. Сүннет етилмеген бул балаларды Ешуа сүннет етти. Өйткени олар жолда сүннет етилмеген еди. Барлық ер адамлар сүннет етилгеннен соң, тәўир болғанша, ордадағы өз орынларында қалды. Сонда Жаратқан Ийе Ешуаға: – Мысырда сизлерде болған масқарашылықты бүгин алып тасладым, – деди. Сонлықтан сол жер бүгин де Гилгал деп аталады. Гилгалда Ерихо тегислигине орда қурған Израил халқы айдың он төртинши күни кеште Қутқарылыў байрамын байрамлады. Бир күн даўам еткен байрамнан соң, олар елдиң зүрәәтинен ашытқысыз нан ҳәм қуўырмаш жеди. Олар сол елдиң зүрәәтинен жей баслады ҳәм ертеңине маннаның жаўыўы пүткиллей тоқтады. Израиллылар сол жылы Қанан елиниң зүрәәти менен азықланды. Ешуа Ерихо қаласына жақын жерде болғанда, басын көтерип қарап, алдында қылыш услап турған бир адамды көрди. Ешуа оған жақынласып: – Сен бизлер тәрептиң адамымысаң ямаса душпан тәрептиң бе? – деп сорады. Сол адам оған: – Ҳеш тәрептиң де емес. Мен Жаратқан Ийениң әскерлериниң сәркәрдасыман. Мине, мен келдим, – деди. Сол ўақытта Ешуа ет бетинен жерге жығылып, оған табынды да: – Мырзам, қулыңызға айтатуғын қандай сөзиңиз бар? – деп сорады. Жаратқан Ийениң әскерлериниң сәркәрдасы Ешуаға: – Аяқ кийимиңди шеш. Өйткени сен турған жер – мухаддес, – деди. Ешуа айтылғанды орынлады. Израиллылар себепли, Ерихо қаласының дәрўазалары тас қылып жабылған еди. Ол арқалы ҳеш ким кирмеди де, шықпады да. Сонда Жаратқан Ийе Ешуаға былай деди: – Мен Ерихо қаласын, оның патшасын ҳәм жаўынгерлерин саған тәслим қыламан. Сен пүткил әскерлериң менен бирге алты күн даўамында қала дөгерегин күнине бир мәртебе айланып шығыўың керек. Кәрнай көтерген жети руўханий сандықтың алдында жүрсин. Жетинши күни қаланың дөгерегин жети мәртебе айланыңлар ҳәм сонда руўханийлер кәрнайларын шертсин. Руўханийлердиң кәрнайларды узақ созып шерткенин еситкениңизде, пүткил халық бәлент даўыс пенен бақырсын. Сонда қаланың дийўаллары қулап түседи ҳәм ҳәр бир адам турған жеринен туўры қалаға киреди. Нун улы Ешуа руўханийлерди шақырып алып, оларға: – Келисим сандығын көтериңлер. Жети руўханий қолларына кәрнайларды алып, Жаратқан Ийениң сандығының алдында жүрсин, – деди. Соңынан халыққа: – Алға жүриңлер, қаланың дөгерегин айланыўды баслаңлар. Қураллы адамлар Жаратқан Ийениң сандығының алдында жүрсин, – деди. Ешуа бул сөзлерди халыққа айтып болғаннан соң, кәрнайларды көтерген жети руўханий кәрнайларды шертип, Жаратқан Ийениң алдында алға жүре баслады. Олардың изинен Жаратқан Ийениң Келисим сандығы алып жүрилди. Қуралланған адамлар кәрнай шерткен руўханийлердиң алдында, ал артта киятырғанлар сандықтың изинен жүрип киятыр еди. Сол ўақытта кәрнайлар да үзликсиз шертилип турды. Сонда Ешуа халыққа: – Бақырмаңлар, сеслериңизди шығармаңлар. Мен: «Бақырыңлар», – демегенимше, аўзыңыздан бирде бир сөз шықпасын. Буйрығымды еситкен ўақтыңызда, бақырыңлар, – деп буйырды. Солай етип, олар Жаратқан Ийениң сандығын көтерип, қала әтирапын бир мәртебе айланды. Кейин ордаға келип, сол жерде түнеди. Ертеңине азанда Ешуа ерте турды ҳәм руўханийлер Жаратқан Ийениң сандығын көтерди. Кәрнайларды көтерген жети руўханий Жаратқан Ийениң сандығының алдында кәрнайларды шертип жүрди. Қуралланған адамлар олардың алдында, ал артта киятырғанлар сандықтың изинде жүрди. Сол ўақытта кәрнайлар үзликсиз шертилип турды. Солай етип, олар екинши күни де қала әтирапын бир мәртебе айланып, ордаға қайтып келди. Олар бул исти алты күн тәкирарлады. Жетинши күни олар ерте, жаңа таң атқанда турып, қала әтирапын анық сол тәризде жети мәртебе айланып шықты. Олар тек сол күни ғана қала әтирапын жети мәртебе айланып шықты. Руўханийлер жетинши айланбада кәрнайларын шерткенде, Ешуа халыққа былай деди: – Бақырыңлар! Жаратқан Ийе қаланы сизлерге берди! Қала ҳәм оның ишиндеги ҳәр бир нәрсе Жаратқан Ийеге бағышланып, жоқ қылынсын. Тек бизлер жиберген жансызларды жасырып қалған бузық ҳаял Рахаб ҳәм оның үйиндегилер ғана аман қалады. Абайлаңлар, бағышланған нәрселерге қол тийгизбеңлер. Сол нәрселерди бағышлап болып, кейин олардан алсаңыз, сизлер Израилдың ордасын қырғынға ушыратып, бәлеге дуўшар қыласыз. Пүткил гүмис, алтын, мыс ҳәм темир нәрселер Жаратқан Ийеге бағышланған болып, олар Жаратқан Ийениң қазнасына түседи. Солай етип, руўханийлер кәрнайларын шертти. Халық бул даўысты еситиўден, қатты бақырысты ҳәм дийўаллар қулап түсти. Ҳәр бир адам турған жеринен туўры қалаға кирди ҳәм оны қолға киргизди. Олар еркек ҳәм ҳаялларды, жас ҳәм ғаррыларды, ири ҳәм майда малларды, ешеклерди, қаладағы ҳәмме тири жанды қылыштан өткизип, қырып таслады. Ешуа усы жерге жансыз болып келген еки адамға: – Сол бузық ҳаялдың үйине барыңлар. Ант ишкениңиздей, ҳаялды ҳәм оның пүткил жақынларын сыртқа алып шығыңлар, – деди. Үйге кирген жас жансызлар Рахабты, оның ата-анасын, аға-инилерин, ағайинлерин ҳәм оның үйиндеги ҳәмме адамларды алып шығып, Израилдың ордасының жанына әкелди. Соңынан олар қаланы ишиндегилери менен бирликте жағып жиберди. Тек гүмис, алтын, мыс ҳәм темир нәрселерди Жаратқан Ийениң Үйиниң қазнасына салды. Ешуа бузық ҳаял Рахабты, оның әкесиниң үй-ишин ҳәм жақынларын тири қалдырды. Ешуаның Ерихоны көзден өткизип келиў ушын жиберген жансызларын жасырып қалған Рахаб бүгин де израиллылардың арасында жасамақта. Буннан соң, Ешуа былай деп ғарғыс жәриялады: – Бул қаланы, яғный Ерихо қаласын қайтадан тиклеўге ҳәрекет еткен адам Жаратқан Ийениң ғарғысына ушырасын. Сол адам қаланың тийкарын өзиниң туңғыш улының үстине салады, ал қала дәрўазасын генже улының үстине қурады. Жаратқан Ийе Ешуа менен бирге еди ҳәм Ешуаның даңқы елдиң ҳәмме жерине жайылды. Деген менен, израиллылар бағышланған нәрселерге қыянет иследи. Яҳуда урыўынан болған Зерахтың шаўлығы, Забдийдиң ақлығы, Кармийдиң улы Ахан бағышланған нәрселердиң айырымларын алғанлықтан, Жаратқан Ийениң израиллыларға қәҳәри келди. Ешуа Ериходан Бейт-Элдиң шығысында, Бейт-Аўенге жақын жерде жайласқан Ай қаласына адамларды жиберип атырып, оларға: – Барып, елди көзден өткизиңлер, – деди. Адамлар барып, Ай қаласын көзден өткизди. Кейин олар Ешуаның қасына қайтып келип, оған: – Пүткил халықтың ол жерге барып, әўере болыўының ҳәжети жоқ. Саны жағынан аз болған Ай қаласының халқын жеңиўге еки-үш мың адам жеткиликли, – деди. Солай етип, үш мыңға жақын израиллылар қалаға қарай жүрис қылды. Бирақ олар Ай халқынан қаша баслады. Ай халқы израиллыларды қала дәрўазасынан Шебаримге дейин қуўып, оларды төбешиктен түсерликте қырып баслады ҳәм олардың шама менен отыз алты адамын өлтирди. Буннан қорққанынан израиллылардың руўхлары түсип, жүреклери суўлады. Сонда Ешуа кийимлерин жыртып, Израилдың ақсақаллары менен бирликте басларына топырақ шашты ҳәм Жаратқан Ийениң сандығының алдында ет бетинен жерге жығылып, кешке дейин сол аўҳалда жатты. Соңынан Ешуа былай деди: – О, Қудай Ийе, Сен бизлерди аморларға тәслим етип, жоқ қылыў ушын Иордан дәрьясынан өткизген бе едиң? Қәнекей, дәрьяның арғы тәрепинде қалсақ еди! О, Ийемиз, Израил халқы душпанларынан қашқаннан соң, мен не айта аламан? Қананлылар ҳәм усы жерде жасайтуғын басқа халықлар буны еситкенде, әтирапымызды қоршап алып, атымызды жер жүзинен жоқ қылады. Сонда Сен Өзиңниң уллы атыңды сақлап қалыў ушын не ислейжақсаң? Жаратқан Ийе Ешуаға былай деди: – Орныңнан тур! Неге булай ет бетиңнен жерге жығылып жатырсаң? Израиллылар гүна ислеп, Мениң оларға орынлаң деп буйырған келисимимди бузды. Олар бағышланған нәрселердиң бир бөлегин урлады ҳәм алдап, өз затларының арасына жасырды. Сол себепли, ендигиден былай израиллылар душпанларына қарсы тура алмайды, олар артқа қайтып, душпанларының алдына түсип қашады. Себеби олар жоқ қылыныў жазасына тартылған. Сизлер өзлериңиздеги бағышланған нәрселерди жоқ етпесеңиз, Мен буннан былай сизлер менен бирге болмайман. Бар, сен халықты пәкле ҳәм оларға былай де: «Ертеңги күн ушын өзлериңизди пәклеңлер. Өйткени Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе: „Ҳәй, Израил, сизлердиң араңызда бағышланған нәрселер бар. Сол нәрселерди жоқ етпегениңизше, душпанларыңызға қарсы тура алмайсызлар“, – дейди. Таң атқанда, сизлер урыў-урыў болып дизилип, гезек пенен алдыға шығасызлар. Жаратқан Ийениң көрсеткен урыўы тийре-тийре болып алдыға шығады. Соң Жаратқан Ийе көрсеткен тийре хожалықлары менен бирме-бир алдыға шығады. Кейин Жаратқан Ийе көрсеткен хожалықтың ер адамлары алдыға шығады. Бағышланған нәрселерди алды деп көрсетилген адам өзине тийисли ҳәр бир нәрсе менен бирге жағып жибериледи. Себеби ол адам Жаратқан Ийениң келисимин бузып, Израилда жеркенишли гүна иследи». Таң азаннан турған Ешуа Израил халқын урыў бойынша алдыға шығарды. Сонда олардың ишинен Яҳуда урыўы көрсетилди. Яҳуда тийрелери алдыға шығарылғанда, Зерах тийреси көрсетилди. Зерах тийреси хожалықлары менен алдыға шығарылғанда, Забдий хожалығы көрсетилди. Забдий хожалығының ер адамлары алдыға шығарылғанда, Яҳуда урыўынан Зерахтың шаўлығы, Забдийдиң ақлығы, Кармийдиң улы Ахан көрсетилди. Сонда Ешуа Аханға: – Улым! Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң ҳүрметин орнына қой ҳәм Оның уллылығын тән алып, ҳақыйқатын айт, не иследиң? Меннен жасырма, – деди. Ахан Ешуаға былай деди: – Дурыс, мен Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге қарсы гүна иследим. Мен мына исти қылған едим: олжалардың ишинде Шынардан әкелинген сулыў бир шапан, еки жүз шекел гүмис, елиў шекел аўырлығында бир алтын қуйманы көргенимде ҳәўесим келип, оларды алдым. Гүмисти ең астына салып, олардың ҳәммесин шатырымның ишине, жерге жасырдым. Ешуа жиберген адамлар дәрҳал шатырға қарай жуўырып кетти. Олар сол жерге көмилген затларды тапты. Гүмис ең астына көмилген екен. Олар бул нәрселердиң ҳәммесин шатырдан алды да, Ешуаға ҳәм Израил халқына әкелип берип, Жаратқан Ийениң алдына қойды. Ешуа ҳәм пүткил Израил халқы Зерах улы Аханды, гүмисти, алтын қуйманы, шапанды, Аханның ул-қызларын, ири ҳәм майда малларын, ешеклерин, оның шатырын ҳәм шатырының ишиндеги барлық затларын Ахор ойпатлығына апарды. Ешуа Аханға: – Сен неге бизлерди бул бәлеге жолықтырдың? Жаратқан Ийе бүгин өзиңди бәлеге жолықтырады, – деди. Соңынан пүткил Израил халқы Ахан менен оның хожалығындағыларды тас боран қылып өлтирди ҳәм оларды отқа жағып жиберди. Кейин олар Аханның үстине үлкен тас үйиндисин үйди. Бул үйинди бүгин де бар. Солай етип, усы ўақыядан соң, Жаратқан Ийениң лаўлаған ғәзеби басылды. Сол жердиң бүгинги күнге дейин Ахор ойпатлығы деп аталыўының мәниси усы. Жаратқан Ийе Ешуаға былай деди: – Қорқпа ҳәм қәўетерленбе. Барлық әскерлерди жаныңа алып, Ай қаласына жүрис қыл. Мине, Ай патшасын, халқын, қаласын ҳәм оның жерин саған тәслим қылдым. Ерихо қаласына ҳәм оның патшасына не ислеген болсаң, Ай қаласына ҳәм оның патшасына да соны исле. Бирақ ондағы мал ҳәм затларды олжа етип алыңлар. Қаланың арт бетине бекинис жаса. Солай етип, Ешуа барлық әскерлер менен бирликте Ай қаласына жүрис қылыўға таярланды. Ол таңлаған отыз мың мәрт жаўынгерди түнде жолға атландырып атырып, оларға былай деп буйырды: – Енди сизлер барып, қаланың арт бетиндеги бекинисте жатыңлар. Қаладан онша алыслап кетпеңлер. Ҳәммеңиз таяр болып турыңлар. Мен жанымдағы адамлар менен бирге қалаға жақынласаман. Душпан қаладан шығып, әўелгидей бизлерге қарсы келгенде, бизлер олардан қашқандай болып, оларды қаладан узақластырғанша изимизден ертип барамыз. Олар бизлерди бурынғыдай қашып баратыр деп ойлайды. Бизлер олардан қашып баратырғанымызда, сизлер бекинисте жатырған жериңизден шығып, қаланы қолға киргизесизлер. Қудайыңыз Жаратқан Ийе ол жерди сизлерге тәслим етежақ. Қаланы қолға киргизгениңизден соң, оған от бериңлер. Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша ҳәрекет етиңлер. Минекей, мениң сизлерге буйрығым усы. Соңынан Ешуа оларды жолға атландырды. Адамлар кетип, Бейт-Эл менен Ай қаласының арасындағы, яғный Ай қаласының батыс тәрепиндеги бекинисте жатты. Ал Ешуа болса, түнди қалған адамлар менен бирге өткизди. Ешуа таң азаннан турды да, әскерлерди көзден өткерип, оларды сапқа турғызды. Кейин өзи ҳәм Израилдың ақсақаллары әскерлердиң алдына түсип, Ай қаласына қарай жолға шықты. Ешуа ҳәм оның жанындағы барлық әскерлер қалаға жүрис қылды. Олар жақынлап барып, қаланың арқа тәрепине орда қурды. Олар менен қаланың арасында бир ойпатлық бар еди. Ешуа бес мыңға шамалас адамға Бейт-Эл менен Ай қаласы арасына, қаланың батыс тәрепине бекинис қурғызды. Соңынан арқада орда қурғанлар да, батыста бекинисте жатырғанлар да урыс майданына түсиўге таяр турды. Ешуа сол түни ойпатлыққа келди. Буны көргенде Ай патшасы адамлары менен израиллыларға қарсы урысыў ушын қаладан асығыс түрде шықты. Ешуа жобаластырғандай олар Иордан тегислигиниң жанындағы бир жерге шықты. Деген менен, олар өзлерине қарсы қаланың артқы тәрепинде бекинис жасалғанынан хабарсыз еди. Ешуа ҳәм оның жанындағы израиллылар қала халқынан жеңилип атырғандай болып, шөлге қарай қаша баслады. Қаладағы пүткил халық израиллылардың изинен қуўыўға шақырылды. Олар Ешуаны қуўа берип, қаладан узақласып кетти. Израиллыларды қуўыўға Ай қаласы менен Бейт-Элден бир адам қалмай шыққан еди. Олар израиллыларды қуўыўға шығып баратырып, қаланы қорғаўсыз, ашық қалдырған еди. Сонда Жаратқан Ийе Ешуаға: – Қолыңдағы семсерди Ай қаласына қарай соз. Мен сол жерди саған тәслим етип атырман, – деди. Ешуа қолындағы семсерди туўры қалаға қарай созды. Ол қолын созыўдан-ақ, бекинисте жатырғанлар орынларынан ушып турып, қалаға кирди. Олар қаланы қолға киргизип, оны дәрҳал жағып жиберди. Ай қаласының турғынлары артына қарағанда, жанып атырған қаланың түтини аспанға көтерилип атырғанын көрди. Шөлге қарай қашқан израиллылар артқа қайтып, оларға ҳүжим жасағанда, олар тығыларға тесик таба алмай қалды. Ешуа ҳәм оның жанындағы израиллылар бекинисте жатырғанлардың қаланы қолға киргизгенин ҳәм қаладан түтин шығып атырғанын көргенде изге қайтып, Ай халқына қарсы ҳүжим жасады. Қаланы қолға киргизгенлер де ҳүжимге өткенде, қала халқы еки жақтан келген израиллылардың ортасында қалды. Израиллылар олардан аман қалғанлардың да, қашқанлардың да бирде биреўин қалдырмай, ҳәммесин өлтирди. Олар Ай патшасын тирилей тутқынға алып, Ешуаның алдына әкелди. Ай қаласынан шығып, қыр далада ҳәм шөлде өзлериниң изинен қуўғанлардың ҳәммесин израиллылар қылыштан өткизгеннен соң, қалаға қайтып келип, сол жерде қалған адамларды да қылыштан өткизди. Сол күни пүткил Ай қаласының халқы, ҳаял-еркеги ҳәммеси болып он еки мың адам өлтирилди. Қала турғынларының ҳәммесин толық қырып болғанша, Ешуа семсер услаған қолын төмен түсирмеди. Израиллылар Жаратқан Ийениң Ешуаға берген буйрығына қулақ асып, тек қаладағы маллар менен затларды ғана олжа етип алды. Соңынан Ешуа Ай қаласын жағып жиберип, оны мәңги қарабақанаға айландырды. Сол қала бүгин де солай турыпты. Ешуа Ай қаласының патшасын ағашқа илдирип қойып, оны кешке шекем сол жерде қалдырды ҳәм қуяш батарда оның өли денесин ағаштан түсиртип, қала дәрўазасының кирер аўзына таслатты. Ал оның өли денесиниң үстине тасларды таслап, бир үйинди иследи. Бул үйинди бүгин де бар. Буннан соң, Ешуа Эбал таўында Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге арнап қурбанлық орын қурды. Бул орын Жаратқан Ийениң қулы Муўсаның Израил халқына берген буйрығы бойынша, Муўсаның Нызам китабында жазылғанындай қылып қурылды. Яғный, темир тиймеген ҳәм жонылмаған таслардан қурылды. Ол жерде Жаратқан Ийеге арнап жандырылатуғын қурбанлықлар ҳәм татыўлық қурбанлықлары берилди. Муўсаның Израил халқы алдында жазған Нызамының көширмесин Ешуа сол жердеги тасларға жазды. Ал пүткил израиллылар болса, ақсақаллар, қадағалаўшылар, қазылар ҳәм келгинди адамлар менен бирге Жаратқан Ийениң Келисим сандығының еки тәрепинде сандықты көтерген лебийли руўханийлерге қарама-қарсы болып дизилди. Халықтың биринши ярымы Гериззим таўы тәрепинде, екинши ярымы Эбал таўы тәрепинде турған еди. Өйткени Жаратқан Ийениң қулы Муўса жарылқаў алыў ушын усы тәризде турыўды алдын буйырған еди. Кейин Ешуа Нызам китабында жазылғанындай етип, жарылқаў ҳәм ғарғыс сөзлердиң барлығын оқыды. Солай етип, Ешуа пүткил Израил жәмийетиниң, ҳаяллардың, балалардың ҳәм халықтың арасында болған келгинди адамлардың алдында Муўсаның буйрықларынан бирде бир сөз қалдырмай оқып берди. Иордан дәрьясының батыс тәрепинде, таўлы үлкеде, батыстағы таў етеклеринде ҳәм Лебанонға дейин созылған Жер Орта теңизи жағасында жасайтуғын барлық патшалар: хет, амор, қанан, периз, хиў ҳәм ебус патшалары болып өткен ўақыяларды еситкенде, Ешуаға ҳәм Израил халқына қарсы урысыў ушын ҳәммеси бир жерге жыйналды. Ал хиў халқынан болған Гибон қаласының турғынлары болса, Ешуаның Ерихо ҳәм Ай қалаларына ислеген ислерин еситкенде, ҳийле қолланбақшы болды. Олар өзлерин елши қылып көрсетип, ешеклерине ески қалталар, гөне, жыртық ҳәм жамаў-жамаў шарап меслерин жүкледи. Аяқларына ески ҳәм жамалған аяқ кийимлер, үстилерине гөне-көкси кийимлер кийди. Олардың дорбаларындағы нанлар кеўип, қатып қалған еди. Солай етип, сол адамлар Гилгалдағы ордаға, Ешуаның жанына келди. Олар Ешуаға ҳәм Израил халқына: – Бизлер бир узақ елден келдик. Бизлер менен келисим дүзиўиңизди қәлер едик, – деди. Бирақ израиллылар гибонлыларға: – Сизлер менен неге келисим дүзиўимиз керек екен? Мүмкин, сизлер бизлерге жақын жерде жасайтуғын шығарсыз, – деди. Олар Ешуаға: – Бизлер сениң қулларыңбыз, – деди. Ешуа олардан: – Сизлер кимсиз? Қаяқтан киятырсыз? – деп сорады. Олар Ешуаға былай деди: – Қулларың болған бизлер бир узақ елден келдик. Себеби сениң Қудайың Жаратқан Ийениң даңқы туўралы еситкен едик. Бизлер Қудай ҳаққында ҳәмме нәрседен: Оның Мысырда ислеген ҳәр бир исинен, Иордан дәрьясының арғы жағындағы аморлардың еки патшасына, яғный Хешбон патшасы Сихонға ҳәм Аштаротта ҳүкимдарлық еткен Башан патшасы Огқа нелер ислегенинен де хабарымыз бар. Сонлықтан ақсақалларымыз ҳәм елимиздиң барлық халқы бизлерге былай деген еди: «Жаныңызға азық-аўқат алып, оларды қарсы алыў ушын шығыңлар ҳәм оларға: „Бизлер сизлердиң қулларыңызбыз. Бизлер менен келисим дүзиўиңизди қәлеймиз“, – деңлер». Бизлер сизлерге келиў ушын жолға шыққан күнимизде, азық ушын үйимизден алған бул нанларымыз ыссы еди. Енди қараңлар, олар кеўип, қатып қалған. Шарап толтырылған мына меслер де таза еди. Мине, олардың қалай жыртылып қалғанына қараңлар. Көп жол басып өткенимиз себепли, кийим-кеншегимиз ҳәм аяқ кийимимиз де тозып қалды. Израиллылар Жаратқан Ийе менен кеңеспестен, гибонлылардың азықларынан алып, татып көрди. Ешуа оларды аман қалдыратуғынына сөз берип, олар менен парахатшылық келисимин дүзди. Жәмийет басшылары да келисимге садық қалатуғынына ант ишти. Деген менен, келисим дүзилгенинен кейин үш күн өткенде, олар гибонлылардың жақын жерде, өзлериниң арасында жасайтуғынын билди. Өйткени израиллылар жолға шығып, үш күннен кейин олардың Гибон, Кефира, Беерот ҳәм Кирят-Ярим деген қалаларына келген еди. Бирақ израиллылар оларға шабыўыл жасамады. Себеби жәмийет басшылары Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң аты менен ант ишкен еди. Сонлықтан халық жәмийет басшыларына наразы болып, тоңқылдай баслады. Басшылар халыққа: – Бизлер оларға Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе ҳақы ант иштик. Сонлықтан оларға қол тийгизе алмаймыз. Ант ишкенимиз себепли, оларды аман қалдырамыз, болмаса Қудайдың ғәзебине ушыраймыз, – деди. Соңынан халыққа усыныс етип: – Оларды аман қалдырайық, – деди. Солай етип, басшылар берген сөзинде турды ҳәм гибонлылар пүткил жәмийет ушын отын шаўып, суў тасыйтуғын болды. Кейин Ешуа гибонлыларды шақырып алып, оларға былай деди: – Жақын жерде жасай турып, неге жүдә узақ жерден келдик деп, бизлерди алдадыңыз? Сол себептен сизлер ғарғысқа ушырайсызлар. Енди мәңгиге қул болып қаласызлар. Сизлер Қудайымның Үйи ушын отын шаўып, суў тасыйсызлар. Гибонлылар Ешуаға былай деп жуўап берди: – Мырзамыз, сениң Қудайың Жаратқан Ийе Өз қулы Муўсаға пүткил елди сизлерге беретуғынын ҳәм елде жасайтуғынлардың ҳәммесин жоқ қылыўды буйырғанын еситкен едик. Бизлер сизлерден қатты қорқтық ҳәм жанымыздан айырылыўдан қәўетерленип, усылай иследик. Енди бизлер сениң қолыңдамыз. Сен нени мақул ҳәм дурыс деп тапсаң, соны исле. Солай етип, Ешуа оларды израиллылардың қолынан қутқарды ҳәм оларды өлтиртпеди. Сол күни Ешуа оларды жәмийет ушын ҳәм Жаратқан Ийе белгилеген жерде қурылатуғын Оның қурбанлық орны ушын отын шаўып, суў тасыйтуғын хызметке қойды. Олар бүгин де сол жумысты атқарады. Ерусалим патшасы Адоний-Седек Ешуаның Ерихоны қолға киргизип, патшасын жоқ қылғаны сыяқлы, Ай қаласын да қолға киргизип, толық қыйратқанын ҳәм патшасын өлтиргенин, Гибон халқының да израиллылар менен парахатшылық келисимин дүзип, олар менен бирге жасап атырғанын еситти. Сонда оны күшли қорқыныш бийледи. Өйткени Гибон өз патшасына ийе болған қалалардың бири сыяқлы үлкен бир қала еди. Ол Ай қаласынан да үлкен болып, халқы мәрт жаўынгерлер еди. Сол себепли Ерусалим патшасы Адоний-Седек Хеброн патшасы Ҳоҳамға, Ярмут патшасы Пирамға, Лахиш патшасы Яфиаға ҳәм Эглон патшасы Дебирге мына хабарды жиберди: «Келип, маған Гибонды жоқ етиўге жәрдем бериңлер. Себеби Гибон халқы Ешуа ҳәм Израил халқы менен парахатшылық келисимин дүзипти». Солай етип, аморлардың бес патшасы – Ерусалим, Хеброн, Ярмут, Лахиш ҳәм Эглон патшалары әскерлерин топлады ҳәм ҳәммеси бирликте барып, Гибонның қарсысына орда қурды да, ҳүжимге өтти. Гибонлылар Гилгалдағы ордада болған Ешуаға мына хабарды жиберди: «Қулларың болған бизлерди жалғыз таслап кетпе. Бизлерге тезирек келип, жәрдем қолыңды соз ҳәм бизлерди қутқар. Өйткени таўлы елдеги аморлардың барлық патшалары бизлерге қарсы бирлести». Сонлықтан Ешуа пүткил әскерлери ҳәм мәрт жаўынгерлери менен бирге Гилгалдан жолға шықты. Сонда Жаратқан Ийе Ешуаға: – Олардан қорқпа. Мен оларды саған тәслим етип атырман. Олардың ҳеш бири саған қарсы тура алмайды, – деди. Гилгалдан шығып, түни менен жол жүрген Ешуа аморларға тосаттан ҳүжим жасады. Жаратқан Ийе аморларды израиллылардың алдында албыратып таслады ҳәм израиллылар оларды Гибонда үлкен қыйралыўға ушыратты. Бейт-Хоронға баратуғын жол бойынша, оларды Азеқаға ҳәм Маккедаға жеткенше қуўып, өлтирип барды. Жаратқан Ийе израиллылардан қашқан аморлардың үстине Бейт-Хороннан Азеқаға барғанша аспаннан ири тас буршақ жаўдырды. Жаўған тас буршақтың астында өлгенлер израиллылардың қылыш пенен өлтиргенлеринен де көбирек еди. Жаратқан Ийениң аморларды израиллылар тәрепинен қыйратқан күни Ешуа Израил халқының алдында Жаратқан Ийеге дуўа етти. Ол халықтың көз алдында былай деди: «Ҳәй қуяш, тур сен Гибон үстинде, Ҳәй ай, сен де Айялон ойпатлығында». Халық өз душпанларынан өшин алғанша, қуяш тоқтап, ай да өз орнында турды. Бул ўақыя Әдилдиң китабында сөз етилген. Қуяш шама менен бир күн бойы аспанның ортасында турды, батыўға асықпады. Жаратқан Ийе адамның сөзине қулақ асқан бундай күн – буннан алдын да, буннан кейин де болған емес. Себеби Жаратқан Ийениң Өзи Израил ушын саўаш жүргизген еди. Буннан соң, Ешуа Израил халқы менен бирге Гилгалдағы ордаға қайтып келди. Аморлардың бес патшасы қашып, Маккедадағы бир үңгирге жасырынған еди. Ешуаға: «Бес патша табылды. Олар Маккедадағы бир үңгирге жасырынып алған екен», – деген хабар жетти. Ешуа халыққа былай деди: – Үңгирдиң аўзын үлкен таслар менен жаўыңлар ҳәм сол жерди қорғап турыў ушын сақшылар жибериңлер. Бирақ сизлер қарап тура бермей, душпанларыңыздың изинен қуўыңлар. Оларға арт бетинен ҳүжим жасап, өз қалаларына кетиўине тосқынлық етиңлер. Қудайыңыз Жаратқан Ийе оларды сизлерге тәслим еткен. Ешуа ҳәм израиллылар душпанды жүдә аўыр жеңилиске ушыратып, оларды пүткиллей жоқ етти. Ал аман қалғанлар болса, қорған қалаларға барып, баспана тапты. Соңынан пүткил израиллылар аман-есен Маккедадағы ордаға, Ешуаның жанына қайтты. Ҳеш бир адам израиллыларға қарсыласыўға жүрексине алмады. Сонда Ешуа адамларына: – Үңгирдиң аўзын ашып, сол бес патшаны шығарың да, оларды маған алып келиңлер, – деди. Олар бес патшаны, яғный Ерусалим, Хеброн, Ярмут, Лахиш ҳәм Эглон қалаларының патшаларын үңгирден шығарып, Ешуаға алып келди. Патшалар алып келингенде, Ешуа пүткил Израил халқын жыйнады. Өзи менен урысқа қатнасқан әскербасыларға болса: – Жақынырақ келип, аяқларыңызды мына патшалардың желкелерине қойыңлар, – деди. Әскербасылар жақынлап келип, аяқларын патшалардың желкелерине қойды. Ешуа оларға: – Қорқпаңлар ҳәм қәўетерленбеңлер. Күшли ҳәм мәрт болыңлар. Жаратқан Ийе сизлер менен урысатуғын душпанларыңыздың ҳәммесин усындай аўҳалға салады, – деди. Кейин Ешуа бес патшаны өлтирип, оларды бес ағашқа илдирип қойды. Денелер кешке дейин ағашқа илдириўли турды. Қуяш батарда, Ешуаның буйрығы бойынша патшалардың денелери ағашлардан алынып, бурын өзлери жасырынған үңгирдиң ишине тасланды. Ал үңгирдиң аўзы үлкен таслар менен жаўылды. Бул таслар бүгинги күнге дейин сол жерде тур. Ешуа сол күни-ақ Маккеда қаласын басып алды, оның патшасын ҳәм халқын қылыштан өткизди. Ол қалада бирде бир тири жан қалдырмай, толығы менен қырып таслады. Ешуа Ерихо қаласының патшасына не қылған болса, Маккеда қаласының патшасына да соны қылды. Ешуа менен Израил халқы Маккедадан Либна қаласына барып, қалаға ҳүжим жасады. Жаратқан Ийе қаланы ҳәм оның патшасын израиллыларға тәслим етти. Ешуа пүткил қала халқын қылыштан өткизди, бирде бир тири жан қалдырмады. Ол Ерихо қаласының патшасына не ислеген болса, бул қаланың патшасына да соны иследи. Буннан соң, Ешуа Израил халқы менен бирге Либнадан Лахиш қаласына келди ҳәм қала қарсысына орда қурып, ҳүжимге өтти. Жаратқан Ийе Лахишти израиллыларға тәслим етти. Ешуа ертеңине қаланы басып алды. Ол Либнада ислегени сыяқлы, бул қаланың да барлық адамларын қылыштан өткизди. Сонда Гезер қаласының патшасы Ҳорам Лахишке жәрдемге келди. Ешуа ҳеш бир тири жанды аман қалдырмай, оны ҳәм оның әскерлерин қырып таслады. Ешуа Израил халқы менен Лахиштен шығып, Эглонға келди. Ол қала қарсысына орда қурып, ҳүжимге өтти. Олар қаланы сол күни-ақ басып алды. Лахиште ислегени сыяқлы, бул қаланың да барлық адамларын сол күни-ақ қылыштан өткизип, қырып таслады. Соңынан Ешуа менен Израил халқы Эглоннан Хеброн қаласына келип, оған қарсы ҳүжимге өтти. Олар қаланы қолға киргизип, оның патшасын, халқын ҳәм аўылларындағы барлық адамларды қылыштан өткизди. Эглонда ислегени сыяқлы, Хебронда да ҳеш бир тири жан қалдырмай, толығы менен қырып таслады. Буннан соң, Ешуа менен Израил халқы изге қайтып, Дебирге қарсы ҳүжим жасады. Олар қаланы, оның патшасын ҳәм аўылларын қолға киргизип, пүткил халықты қылыштан өткизди. Ҳеш бир тири жан қалдырмай, толығы менен қырып таслады. Хеброн, Либна қалаларына ҳәм олардың патшаларына не ислеген болса, Дебирге ҳәм оның патшасына да соны иследи. Солай етип, Ешуа пүткил елди: таўлы жерлерди, Негебти, батыстағы таў етеклерин ҳәм таў жанбаўырларын қолға киргизип, сол жерлердеги патшалардың барлығын жеңилиске ушыратты. Ол Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң буйрығына қулақ асып, ҳеш бир тири жан қалдырмай, толығы менен қырып таслады. Ешуа Қадеш-Барниядан Газаға дейин ҳәм Гибонға дейин созылған пүткил Гошен үлкесин басып алды. Ол бул патшалардың барлығын ҳәм олардың жерлерин бир урыста-ақ қолға киргизди. Өйткени Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе Израил ушын урысқан еди. Кейин Ешуа Израил халқы менен бирге Гилгалдағы ордаға қайтып келди. Болып өткен ўақыялар ҳаққында Хасор патшасы Ябин еситкенде, Мадон патшасы Иобабқа, Шимрон ҳәм Ахшаф патшаларына, арқадағы таўлы үлкелердеги, Киннерет көлиниң қубласындағы тегисликлердеги, батыстағы таў етеклериндеги ҳәм батыстағы Дор төбешиклериндеги патшаларға, шығыс ҳәм батыс үлкелердеги қананлыларға, таўлы үлкедеги амор, хет, периз ҳәм ебус халықларына, Хермон таўының етегиндеги Миспа үлкесинде жасайтуғын хиўлерге хабар жиберди. Бул патшалар пүткил ләшкерлери, яғный теңиз жағасындағы қум сыяқлы есап-сансыз әскерлери, жүдә көп ат ҳәм урыс арбалары менен жолға шықты. Усы барлық патшалар израиллыларға қарсы урысыў ушын бирлесип, Мером суўлары жағасына келди де, ҳәммеси бирге орда қурды. Сонда Жаратқан Ийе Ешуаға былай деди: – Олардан қорқпа. Ертең усындай ўақытта олардың ҳәммесин өлимге тапсырып, Израилға тәслим етемен. Сен олардың атларының тирсеклерин кесип, саўаш арбаларын отқа жандырып жибер. Солай етип, Ешуа пүткил әскерлери менен бирге Мером суўлары жағасындағы патшаларға тосаттан ҳүжим жасады. Жаратқан Ийе оларды израиллыларға тәслим етти. Израиллылар оларды жеңилиске ушыратты ҳәм қашқанларды уллы Сидонға, Мисрефот-Майымға ҳәм шығыстағы Миспе ойпатлығына шекем қуўып барып, оларды өлтирди. Олар ҳеш кимди аман қалдырмады. Ешуа Жаратқан Ийениң өзине буйырғанындай иследи: олардың атларының тирсеклерин кести ҳәм саўаш арбаларын отқа жандырып жиберди. Буннан соң, Ешуа изге қайтты ҳәм Хасор қаласын қолға киргизип, оның патшасын қылыштан өткерди. Себеби Хасор бурын усы барлық патшалықлардың басы еди. Израиллылар қаладағы барлық адамларды қылыштан өткизип, оларды қырып таслады. Олар бирде бир тири жан қалдырмады. Кейин Ешуа Хасор қаласын жағып жиберди. Солай етип, Ешуа бул қалаларды ҳәм олардың патшаларын қолға түсирди ҳәм Жаратқан Ийениң қулы Муўсаның буйырғанындай, ҳәммесин қылыштан өткизип, қырып таслады. Израиллылар Ешуаның жағып жиберген қаласы Хасордан басқа, төбешиклерде қурылған қалалардың ҳеш бирине от бермеди. Олар бул қалалардағы ҳәмме нәрсени ҳәм малларды олжа қылды, ал адамларының ҳәммесин қылыштан өткизди. Олар бирде бир тири жан қалдырмады. Жаратқан Ийениң қулы Муўса Жаратқан Ийеден алған буйрықларын Ешуаға тапсырған еди. Ешуа оларды тыңлап, Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырғанларының ҳәммесин толық орынлады. Солай етип, Ешуа усы пүткил елди: таўлы жерлерди, пүткил Негеб ҳәм Гошен жерлерин, батыстағы таў етеклерин, Иордан тегислигин ҳәм Израил таўлары менен олардың етеклерин, Сеирге жақын Халақ таўынан баслап, Хермон таўының жанындағы Лебанон ойпатлығындағы Баал-Гадқа дейинги жерлерди басып алды. Ал олардың патшаларын қолға алып, өлтирди. Ешуа бул патшалар менен узақ ўақыт урысып келген еди. Гибонда жасайтуғын хиўлерден басқа ҳеш бир қала халқы израиллылар менен парахатшылық келисимин дүзген жоқ. Израиллылар басқа қалалардың ҳәммесин урыс пенен алды. Өйткени Израилға қарсы урысыў ушын олардың жүреклерин қатал қылған Жаратқан Ийениң Өзи еди. Солай етип, Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырғанындай, израиллылар оларды аяўсыз өлтирип, толық қырып таслады. Сол ўақытта Ешуа барып, таўлы Хебронда, Дебирде ҳәм Анабта, Яҳуда ҳәм Израилдың барлық таўлы үлкелеринде жасайтуғын анақ халқын қалалары менен қоса пүткиллей қырып таслады. Израиллылардың елинде анақлардан бирде бир адам аман қалмады. Тек Газа, Гат ҳәм Ашдодта аман қалғанлар болды. Солай етип, Жаратқан Ийениң Муўсаға айтқанындай, Ешуа пүткил елди қолға киргизди ҳәм оны Израил урыўлары арасында мүлик қылып бөлистирди. Солай етип, урыс тоқтап, ел тынышлыққа еристи. Израиллылар Иордан дәрьясының шығысын, Иордан тегислигиниң пүткил шығыс тәрепи менен Арнон дәрьясынан Хермон таўына шекем болған жерлерди қолға киргизип, мына патшаларды жеңилиске ушыратқан еди: олардың бири Хешбонда жасаған аморлардың патшасы Сихон болып, оның патшалығы Арнон дәрьясының жағасындағы Ароер қаласын ҳәм сол дәрьяның ортасынан басланатуғын аммон халқының шегарасы болған Яббоқ дәрьясына дейинги жерлерди, яғный Гиладтың ярымын өз ишине алатуғын еди. Иордан тегислигиниң шығыс тәрепи де оған тийисли еди. Бул жер Киннерет көлинен Иордан тегислигиндеги теңизге, яғный Өли теңизге дейин созылған жерлерди, және де, Бейт-Ешимотқа ҳәм қубладағы Писга таўының жанбаўырларына дейинги жерлерди өз ишине алатуғын еди. Екиншиси Башан патшасы Ог болып, ол ең соңғы рефалардың бири еди ҳәм Аштарот пенен Эдрейде ҳүкимдарлық етти. Ол Хермон таўына, Салкаға, гешурлылар менен маахалылардың шегараларына дейин созылған пүткил Башанға ҳәм Хешбон патшасы Сихонның шегарасына дейин созылған Гиладтың ярымына ҳүкимдарлық ететуғын еди. Жаратқан Ийениң қулы Муўса ҳәм израиллылар усы патшаларды жеңилиске ушыратты. Сонда Жаратқан Ийениң қулы Муўса олардың жерлерин Рубен ҳәм Гад урыўлары менен Менашше урыўының ярымына мүлик қылып берди. Лебанон ойпатлығындағы Баал-Гадтан Сеирге жақын Халақ таўына шекемги Иордан дәрьясының батысындағы жерлерде жасаған патшаларды Ешуа ҳәм израиллылар жеңилиске ушыратты. Олардың жерлерин Ешуа Израил урыўларына мүлик қылып бөлип берди. Яғный, Ешуа таўлы жерлерди, батыстағы таў етеклерин, Иордан тегислигин, таў жанбаўырларындағы жерлерди, шөлди ҳәм Негебти Израил урыўлары арасында мүлик қылып бөлистирди. Бул жерлерде хет, амор, қанан, периз, хиў ҳәм ебус халықлары жасайтуғын еди. Израил жеңилиске ушыратқан патшалар мыналар еди: Ерихо патшасы, Бейт-Элге жақын жердеги Ай қаласының патшасы, Ерусалим патшасы, Хеброн патшасы, Ярмут патшасы, Лахиш патшасы, Эглон патшасы, Гезер патшасы, Дебир патшасы, Гедер патшасы, Хорма патшасы, Арад патшасы, Либна патшасы, Адуллам патшасы, Маккеда патшасы, Бейт-Эл патшасы, Таппуах патшасы, Хефер патшасы, Афек патшасы, Лашшарон патшасы, Мадон патшасы, Хасор патшасы, Шимрон-Мерон патшасы, Ахшаф патшасы, Таанах патшасы, Мегиддо патшасы, Кедеш патшасы, Кармелдеги Иоқнеам патшасы, Төбешикли Дор елиниң патшасы, Галиладағы Гойым патшасы, ҳәм Тирса патшасы. Барлығы болып отыз бир патша. Ешуа қартайып, бираз жасқа барып қалған ўақтында, Жаратқан Ийе оған былай деди: – Сен қартайып, бираз жасқа барып қалдың. Бирақ басып алынатуғын жерлер еле жүдә көп. Сол қалған жерлер мыналар: пүткил филист ҳәм гешур халықлары жасайтуғын аймақлар, яғный қананлыларға тийисли болып есапланған Мысырдың шығыс тәрепиндеги Шихор дәрьясынан арқадағы Экрон шегараларына шекем созылған жерлер – булар филист халқының бес ҳүкимдарына тийисли Газа, Ашдод, Ашкелон, Гат ҳәм Экрон қалалары ҳәм қублада аў халқының жерлери. Және де, сидонлыларға тийисли Ара деген жерден баслап, Афекке, яғный Амор шегарасына шекемги пүткил Қанан жерлери. Тағы гебаллылардың жерлери ҳәм Хермон таўы етегиндеги Баал-Гадтан Лебо-Хаматқа шекем созылған шығыс тәрептеги пүткил Лебанон жерлери. Лебаноннан Мисрефот-Майымға шекем созылған таўлы жерде жасайтуғынларды, яғный барлық сидонлыларды израиллылардың алдынан қуўып шығараман. Саған буйырғанымдай, бул жерлерди израиллыларға үлестиресең. Енди бул жерлерди тоғыз урыўға ҳәм Менашше урыўының ярымына мүлик етип бөлистирип бер. Менашше урыўының басқа ярымы менен Рубен ҳәм Гад урыўлары Иордан дәрьясының шығысындағы жерлерди үлес етип алды. Оларға бул жерлерди Жаратқан Ийениң қулы Муўса берген еди. Сол жерлер Арнон дәрьясының жағасындағы Ароерден ҳәм ойпатлықтың ортасындағы қаладан басланып, Дибонға дейин созылған пүткил Медеба тегислигин өз ишине алады. Және де, оның ишине Хешбонда ҳүкимдарлық еткен аморлардың патшасы Сихонның аммон халқының шегарасына дейин созылған пүткил қалалары, Гилад үлкеси ҳәм гешурлылар менен маахалылардың жерлери, пүткил Хермон таўы ҳәм Салкаға дейинги пүткил Башан жерлери киреди. Және де, ең соңғы рефалардың бири болған, Аштарот ҳәм Эдрейде ҳүкимдарлық еткен Башан патшасы Огтың қалған жерлериниң барлығы да киреди. Муўса рефа халқын жеңилиске ушыратып, оларды қуўып жиберген еди. Израиллылар гешурлылар менен маахалыларды қуўып жибермеди. Олар бүгин де израиллылардың арасында жасап келмекте. Муўса тек Лебий урыўына ғана жерден үлес бермеди. Жаратқан Ийениң Муўсаға берген буйрығы бойынша, Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге берилген қурбанлықлардың бир бөлеги лебийлилердиң үлеси болады. Тийре санына қарай, Муўсаның Рубен урыўына берген жерлери мыналар: Арнон дәрьясының жағасындағы Ароерден ҳәм ойпатлықтың ортасындағы қаладан басланып, пүткил Медеба тегислиги, Хешбон ҳәм тегисликтеги оған тийисли мына қалалардың ҳәммеси: Дибон, Бамот-Баал, Бейт-Баал-Меон, Яҳаса, Кедемот, Мефаат, Кирятайым ҳәм Сибма, ойпатлықтағы төбешикте қурылған Серет-Шахар, Бейт-Пеор, Писга таўының жанбаўырлары, Бейт-Ешимот, тегисликтеги барлық қалалар ҳәм Хешбонда ҳүкимдарлық еткен амор патшасы Сихонның пүткил ели. Муўса Сихонды ҳәм оған тийисли жерлерде жасайтуғын Мидян көсемлери болған Эўий, Рекем, Сур, Хур ҳәм Ребаны жеңилиске ушыратқан еди. Израиллылар өлтирилгенлерге қосып, Беор улы палкер Биламды да қылыштан өткизди. Рубен урыўының жери Иордан дәрьясына шегаралас еди. Тийре санына қарай, оларға мүлик етип берилген аўыл ҳәм қалалар усылар еди. Тийре санына қарай, Муўса Гад урыўына мына жерлерди берди: Язер жери, пүткил Гилад қалалары, Рабба жақынындағы Ароерге дейин созылған аммонларға тийисли болған жерлердиң ярымы, Хешбоннан Рамат-Миспе ҳәм Бетонимге, Маханайымнан Ло-Дебарға дейинги жерлер, Иордан ойпатлығындағы Бейт-Ҳарам, Бейт-Нимра, Суккот, Сафон, Хешбон патшасы Сихонның жерлеринен аўысқан бөлеги, Киннерет көлиниң қубла тәрепине дейин созылған Иордан дәрьясының шығыс тәрепи. Тийре санына қарай, Гад урыўына мүлик етип берилген қала ҳәм аўыллар усылар еди. Тийре санына қарай, Муўса Менашше урыўының ярымына мына жерлерди берди: олар Маханайымнан басланып, Башан патшасы Огтың ели болған пүткил Башанды ҳәм Башанда Яирге тийисли болған алпыс қаланың ҳәммесин өз ишине алды. Және де, Гиладтың ярымын, Башан патшасы Огтың пайтахт қалалары болған Аштарот ҳәм Эдрейди өз ишине алды. Бул жерлер Менашшениң улы Махирдиң урпақларының ярымына тийре санына қарай берилген еди. Муўсаның Ерихоның шығысында, Иордан дәрьясының арғы жағасындағы ойпатлықтың Моабқа тийисли бөлегинде бөлип берген жерлери усылар еди. Бирақ Лебий урыўына жерден үлес берилмеди. Жаратқан Ийениң айтқанындай, олардың үлеси Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң Өзи болады. Израиллылардың Қананда мүлик етип алған жерлерине келсек, бул жерлер руўханий Элазар, Нун улы Ешуа ҳәм Израил урыўларының тийре басшылары тәрепинен израиллыларға бөлип берилди. Жаратқан Ийениң Муўса арқалы буйырғанындай, үлеслер тоғыз урыў менен бир урыўдың ярымына шек таслаў жолы менен бөлистирилди. Себеби Муўса қалған еки урыў менен бир урыўдың ярымының үлеслерин Иордан дәрьясының шығыс тәрепинде берген еди. Бирақ олар менен бирге лебийлилерге мүликтен үлес берилмеген еди. Юсуптиң улларынан Менашше ҳәм Эфрайым деген еки урыў келип шықты. Сонлықтан лебийлилерге жерден үлес берилмей, тек жасаў ушын қалалар ҳәм мал-мүликлери ушын сол қалалар әтирапындағы жайлаўлар ғана берилди. Солай етип, израиллылар Жаратқан Ийениң Муўсаға буйырғаны бойынша ис тутып, жерлерди бөлисип алды. Бир күни Яҳуда урыўынан болған адамлар Гилгалда болып атырған Ешуаға келди. Сонда Кениз тийресинен болған Ефунне улы Калеб Ешуаға былай деди: – Жаратқан Ийениң Қадеш-Барнияда Қудайдың адамы болған Муўсаға сен ҳәм мен туўралы нелерди айтқанынан өзиңниң хабарың бар. Жаратқан Ийениң қулы Муўса елди көзден өткизип келиў ушын мени Қадеш-Барниядан жибергенинде, мен қырық жаста едим. Мен көргенлеримди ҳақ кеўлим менен жеткизип келдим. Деген менен, мениң менен бирге барған туўысқанларым халықтың жүрегине қорқыныш салды. Бирақ мен Қудайым Жаратқан Ийеге толық бойсындым. Сонлықтан Муўса сол күни: «Сен Қудайым Жаратқан Ийеге толық бойсынғаның ушын, аяғың тийген жерлер саған ҳәм сениң урпақларыңа мәңгиге мүлик етип бериледи», – деп ант ишкен еди. Сол ўақытта израиллылар шөлде жүрген еди. Жаратқан Ийениң Муўсаға бул сөзлерди айтқанына қырық бес жыл болды. Минекей, Жаратқан Ийе Өз сөзиниң үстинен шығып, маған өмир берди. Ҳәзир мен сексен бес жастаман. Муўса мени жиберген күнде қандай күшли болған болсам, бүгин де сондайман. Сол ўақыттағыдай, урысқа шығыўға еле де күшим жетеди. Енди Жаратқан Ийениң сол күни айтқанындай, бул таўлы елди маған бер. Ол жерде анақ халқының жасайтуғынын, олардың үлкен ҳәм беккем етип қорғалған қалаларының барлығын сол күни өзиң де еситкен едиң. Мүмкин, Жаратқан Ийе маған жәрдем етер ҳәм мен Оның айтқанындай, оларды сол жерден қуўып шығарарман. Сонда Ешуа Ефунне улы Калебке ақ пәтиясын берди ҳәм Хебронды оған мүлик қылып берди. Солай етип, Хеброн Кениз тийресинен болған Ефунне улы Калебтиң мүлки болды ҳәм бүгинги күнге дейин бул жер оған тийисли. Өйткени ол Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге толық бойсынған еди. Хебронның ески аты Кирят-Арба болып, Арба анақлардың ең уллы адамы еди. Солай етип, урыс тоқтап, ел тынышлыққа еристи. Тийре санына қарай, Яҳуда урыўының шегине түскен жерлер қублада болып, Эдом шегарасына, ең қублада Зин шөлине дейин созылатуғын еди. Олардың қубла шегарасы Өли теңиздиң қубла тәрепиндеги қолтықтан басланып, Ақраббим бийиклигиниң қубласына, ол жерден Зинге, Қадеш-Барнияның қубласынан Хесронға, Хесроннан Аддарға өтип, ол жерден Қарқаға бурылатуғын еди. Соңынан Асмоннан өтетуғын еди ҳәм Мысыр шегарасындағы сайды бойлап, Жер Орта теңизине тақалатуғын еди. Бул Яҳуда урыўының қубла шегарасы еди. Шығыс шегарасы Өли теңиз бойлап Иордан дәрьясының қуяр қолтығына қарай созылған еди. Ал арқа шегарасы Иордан дәрьясының Өли теңизге қуятуғын қолтығынан басланатуғын еди. Ол кейин Бейт-Хоглаға қарай созылып, Бейт-Арабаның арқа тәрепинен өтетуғын еди ҳәм Рубенниң улы Боҳанның тасы турған жерге дейин баратуғын еди. Соңынан шегара Ахор ойпатлығынан Дебирге дейин барып, ойпатлықтың қубласындағы Адуммим бийиклиги қарсысындағы Гилгалға бурылатуғын, бул жерден Эн-Шемеш суўларына дейин созылып, Рогел булағына барып тақалатуғын еди. Кейин Ебус қаласының, яғный Ерусалимниң қубла тәрепи бойлап Бен-Ҳинном ойпатлығынан өтетуғын еди. Бул жерден Рефаим ойпатлығының арқа тәрепинде болған Ҳинном ойпатлығының батысындағы таўдың төбесине көтерилип, ол жерден Нефтоах суў булағына бурылып, Эфрон таўындағы қалаларға созылатуғын ҳәм Баалаға, яғный Кирят-Яримге қарай бурылатуғын еди. Ал Бааладан батысқа, Сеир таўына қарай Ярим таўы бойлап, яғный Кесалон таўының арқа тәрепи бойлап созылып, Бейт-Шемешке қарай баратуғын ҳәм Тимна арқалы өтетуғын еди. Соңынан Экронның арқа тәрепиндеги жанбаўырға созылып, Шиккаронға қарай бурылатуғын, Баала таўына жеткеннен кейин, Ябнеелге баратуғын ҳәм Жер Орта теңизине барып тақалатуғын еди. Ал батыс шегарасы Жер Орта теңизиниң жағалары еди. Яҳуда урыўының тийрелери усы шегаралар менен қоршалған еди. Ешуа Жаратқан Ийениң өзине буйырғанындай, Яҳуда бөлегиндеги Кирят-Арбаны, яғный Хеброн қаласын Ефунне улы Калебке үлес етип берди. Арба – анақ халқының түп бабасы еди. Калеб анақлардың Шешай, Ахиман ҳәм Талмай деген тийрелерин ол жерден қуўып жиберди. Ол сол жерден ески аты Кирят-Сефер болған Дебир қаласының халқына қарсы жүрис қылды. Сонда Калеб: – Кирят-Сефер халқын жеңип, ол жерди қолға киргизген адамға қызым Ахсаны ҳаяллыққа беремен, – деди. Қаланы Калебтиң иниси, Кеназдың улы Отниел қолға киргизди. Сонлықтан Калеб қызы Ахсаны оған ҳаяллыққа берди. Қыз Отниелдиң жанына барғанда, ол күйеўин үгитлеп: – Әкемнен бир атыз сора, – деди. Калеб ешектен түсип атырған қызынан: – Қандай тилегиң бар? – деп сорады. Қыз әкесине: – Маған бир енши берсең. Мени Негеб шөлине узатқан екенсең, енди маған суў булақларын бер, – деди. Солай етип, Калеб қызына жоқарғы ҳәм төменги суў булақларын берди. Тийре санына қарай, Яҳуда урыўы мына жерлерди үлес қылып алды: Яҳуда урыўының ең қублада, Эдом жериниң шегарасындағы қалалары төмендегилер еди: Қабсеел, Эдер, Ягур, Кина, Димона ҳәм Адада, Кедеш, Хасор, Итнан, Зиф, Телем, Беалот, Хасор-Хадатта, Керийот-Хесрон, яғный Хасор, Амам, Шема, Молада, Хасар-Гадда, Хешмон, Бейт-Пелет, Хасар-Шуал, Беер-Шеба, Бизиотия, Баала, Иййим, Эсем, Элтолад, Кесил, Хорма, Сиклаг, Мадманна, Сансанна, Лебаот, Шилхим, Айын ҳәм Риммон. Ҳәммеси болып, аўыллары менен бирликте жигирма тоғыз қала. Батыстағы таў етеклеринде: Эштаол, Сора, Ашна, Заноах, Эн-Ганним, Таппуах, Энам, Ярмут, Адуллам, Сохо, Азеқа, Шаарайым, Адитайым, Гедера ямаса Гедеротайым. Ҳәммеси болып, аўыллары менен бирликте он төрт қала. Сенан, Хадаша, Мигдал-Гад, Дилан, Миспе, Иоқтеел, Лахиш, Босқат, Эглон, Каббон, Лахмас, Китлиш, Гедерот, Бейт-Дагон, Наама ҳәм Маккеда. Ҳәммеси болып, аўыллары менен бирликте он алты қала. Либна, Этер, Ашан, Ифтах, Ашна, Несиб, Кеила, Ахзиб ҳәм Мареша. Ҳәммеси болып, аўыллары менен бирликте тоғыз қала. Қалалары ҳәм аўыллары менен бирликте Экрон, Экроннан Жер Орта теңизине шекемги Ашдодтың дөгерегиндеги барлық аўыллар. Ашдод пенен оның қалалары ҳәм аўыллары. Мысыр шегарасындағы сайға ҳәм Жер Орта теңизине дейин созылған Газа менен оның қалалары ҳәм аўыллары. Таўлы үлкеде Шамир, Яттир ҳәм Сохо, Данна, Кирят-Санна, яғный Дебир. Анаб, Эштемоа ҳәм Аним, Гошен, Холон ҳәм Гило. Ҳәммеси болып, аўыллары менен бирликте он бир қала. Араб, Дума ҳәм Эшан, Янум, Бейт-Таппуах ҳәм Афека. Хумта, Кирят-Арба, яғный Хеброн ҳәм Сиор. Ҳәммеси болып, аўыллары менен бирликте тоғыз қала. Маон, Кармел, Зиф ҳәм Ютта. Изреел, Иоқдеам ҳәм Заноах. Каин, Гиба ҳәм Тимна. Ҳәммеси болып, аўыллары менен бирликте он қала. Халхул, Бейт-Сур ҳәм Гедор. Маарат, Бейт-Анот ҳәм Элтеқон. Ҳәммеси болып, аўыллары менен бирликте алты қала. Кирят-Баал, яғный Кирят-Ярим ҳәм Рабба. Ҳәммеси болып, аўыллары менен бирликте еки қала. Шөлде Бейт-Араба, Миддин ҳәм Сехаха. Нибшан, Дуз қаласы ҳәм Эн-Гедий. Ҳәммеси болып, аўыллары менен бирликте алты қала. Яҳуда урыўы Ерусалимде жасаған ебуслыларды қуўып шығара алмады. Ебуслылар бүгин де Яҳуда урыўы менен бирге Ерусалимде жасамақта. Юсуп урпағының шегине түскен жерлердиң шегаралары Ерихо жанындағы Иордан дәрьясынан, Ерихо булақларының шығыс тәрепинен басланып, шөл арқалы Ериходан Бейт-Элдиң таўлы үлкесине қарай созылады. Кейин Бейт-Элден Лузға өтип, Арк тийресиниң жери болған Атаротқа қарай созылады. Шегара сол жерден батыстағы Яфлет урпағының жерлерине, төменде Бейт-Хорон үлкесине, ол жерден Гезерге түседи ҳәм Жер Орта теңизине келип таўысылады. Солай етип, Юсуптиң уллары Менашше ҳәм Эфрайым усы жерлерди үлес етип алды. Тийре санына қарай, Эфрайым урыўының үлесине тийген жерлердиң шегарасы шығыста Атрот-Аддардан жоқарыдағы Бейт-Хоронға қарай созылып, Жер Орта теңизине барады. Арқадағы Михметаттан шығысқа, Таанат-Шилоға қарай бурылып, қала бойлап, Яноахтың шығысына қарай созылады. Бул жерден Атарот ҳәм Наараға түседи, Ерихоға жетип, Иордан дәрьясына барып таўысылады. Таппуахтан батысқа қарай Қана сайына дейин созылып, Жер Орта теңизинде таўысылады. Тийре санына қарай, Эфрайым урыўының үлеси усы еди. Буннан тысқары, Менашше урыўына тийген үлес жердиң ишинде Эфрайым урыўына тийисли қалалар ҳәм олардың әтирапларындағы аўыллар бар еди. Деген менен, Эфрайым урыўы Гезерде жасаған қананлыларды қуўып шығармады. Қананлылар бүгинги күнге дейин Эфрайым урыўының арасында жасайды ҳәм олар ушын ерксиз хызметшиге айланған. Юсуптиң туңғыш улы Менашшениң урпақларына, Менашше урыўына берилген үлес жерлер мыналар еди: Гиладтың әкеси Махир Менашшениң туңғыш улы еди. Махир жаўынгер адам болғанлықтан, Гилад ҳәм Башан жери оныки болды. Менашшениң басқа уллары Абиезер, Хелек, Асриел, Шехем, Хефер ҳәм Шемиданың улларына да тийре санына қарай үлес берилди. Булар тийре көсемлери болып, Юсуптиң улы Менашшениң ер балалары еди. Менашшениң қуўлығы, Махирдиң шаўлығы, Гиладтың ақлығы, Хефердиң улы болған Селофехадтың ул баласы болмады. Оның тек Махла, Ноа, Хогла, Милка ҳәм Тирса деген қызлары болды. Сол қызлар руўханий Элазарға, Нун улы Ешуаға ҳәм басшыларға келип, оларға: – Ер туўысқанларымыз қатары бизлерге де үлес берилиўин Жаратқан Ийе Муўсаға буйырған еди, – деди. Сонда Ешуа Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша оларға да ер туўысқанлары қатары жерден үлес берди. Солай етип, Менашше урыўына Иордан дәрьясының шығысындағы Гилад ҳәм Башан жеринен басқа, және он жер үлес етип берилди. Өйткени Менашшениң қыз урпақлары да ер урпақлары қатары жерден үлес алған еди. Ал Гилад жери болса, Менашшениң басқа улларына берилди. Менашше урыўының жери Ашерден Шехемниң шығысындағы Михметатқа созылатуғын еди ҳәм шегарасы ол жерден қублаға бурылып, Эн-Таппуах халқының жерлерине дейин баратуғын еди. Таппуах қаласының әтирапындағы жерлер Менашше урыўына, ал оның шегарасындағы Таппуах қаласының өзи Эфрайым урыўына тийисли еди. Соңынан шегара Қана сайына түсип, сайдың қубласындағы Менашше урыўына тийисли қалалар арасындағы Эфрайым урыўына тийисли қалаларға дейин баратуғын еди. Менашше урыўының жер шегарасы сайдың арқа тәрепи бойынша созылып, Жер Орта теңизине барып тоқтайтуғын еди. Қубладағы жерлер Эфрайым урыўыники, ал арқадағы жерлер Менашше урыўыники болып, батыста Жер Орта теңизи, арқада Ашер, шығыста Иссахар урыўының жерлери менен шегараласатуғын еди. Иссахар ҳәм Ашер урыўларына тийисли жерлердеги Бейт-Шеан ҳәм оның аўыллары, Иблеам ҳәм оның аўыллары, Дор, яғный Нафат-Дор халқы ҳәм оның аўыллары, Эн-Дор халқы ҳәм оның аўыллары, Таанах халқы ҳәм оның аўыллары, Мегиддо халқы ҳәм оның аўыллары Менашше урыўына тийисли еди. Деген менен, Менашшениң урпақлары бул қалаларды қолға киргизе алмады. Себеби қананлылар сол жерлерде қалыўға қарар еткен еди. Израиллылар күшке толғанда, қананлыларды ерксиз хызметшиге айландырды, бирақ оларды толық қуўып шығармады. Бир күни Юсуптиң урпақлары Ешуаға келип: – Не ушын бизлерге тек бир мәрте шек таслап, бир үлес жер бердиң? Жаратқан Ийе бизлерди жарылқағанлықтан, бизлер жүдә көппиз, – деди. Ешуа оларға: – Сизлер соншелли көп болсаңыз ҳәм сизлерге Эфрайымның таўлы үлкеси тарлық етип атырған болса, перизлер ҳәм рефалардың жерлериндеги тоғайларды шаўып, өзлериңизге жер ашып алыңлар, – деп жуўап берди. Юсуптиң урпақлары Ешуаға: – Аўа, таўлы жерлер бизлерге жетпейди. Бирақ Бейт-Шеан менен оның аўылларында ҳәм Изреел ойпатлығында жасайтуғынлардың, яғный сол жерде жасайтуғын барлық қананлылардың темир арбалары бар-ғо, – деди. Ешуа Юсуптиң уллары Эфрайым менен Менашшениң урпақларына былай деди: – Сизлер көп санлы ҳәм күшлисиз. Сизлер тек бир үлес пенен қалмайсызлар. Таўлы жерлер ҳәм ондағы тоғайлықлар да сизлердики болады. Сизлер тереклерди шаўып, тазаласаңлар, ол жерлер толығы менен сизлердики болады. Қананлылар күшли болса да, олардың темир арбалары болса да, сизлер оларды қуўып шығарасызлар. Елди қолға киргизгеннен соң, пүткил Израил жәмийети Шилода бир жерге топланды. Олар сол жерде Ушырасыў шатырын қурды. Деген менен, олардың арасында жерден елеге дейин өз үлесин алмаған жети урыў бар еди. Сонда Ешуа израиллыларға былай деди: – Ата-бабаларыңыздың Қудайы Жаратқан Ийениң сизлерге берген жерлерин қолға киргизиўди қашанға шекем кешиктиресизлер? Ҳәр урыўдан үш адамнан сайлап алыңлар. Мен оларды елди көзден өткизип келиў ушын жибережақпан. Олар үлес етип алатуғын жерлериниң шегараларын белгилейди ҳәм оларды сүўретлеп жазып, маған қайтып келеди. Олар бул жерлерди жети бөлекке бөлсин. Яҳуда урыўы қубла бөлектеги, Юсуптиң урпақлары арқа бөлектеги өз жерлеринде қалсын. Жерди жети бөлекке бөлип, сүўретлеп жазғаныңыздан кейин, маған алып келиңлер. Мен бул жерде, Қудайымыз Жаратқан Ийениң алдында сизлер ушын шек таслайман. Лебийлилерге келсек, олардың сизлердиң араңызда үлеси жоқ. Олардың үлеси – Жаратқан Ийе ушын руўханийлик хызметин атқарыўдан ибарат. Ал Гад ҳәм Рубен урыўы менен Менашше урыўының ярымы Иордан дәрьясының шығыс тәрепинде өзлериниң үлес жерлерин алған еди. Сол жерлерди оларға Жаратқан Ийениң қулы Муўса берген еди. Ешуа жерди сүўретлеп жазып келиў ушын жолға шықпақшы болған адамларға: – Барып, жерлерди айланып шығып, сүўретлеп жазың да, соңынан жаныма қайтып келиңлер. Кейин мен бул жерде, Шилода, Жаратқан Ийениң алдында сизлер ушын шек таслайман, – деп буйырды. Солай етип, адамлар жолға атланып, елди айланып шықты. Олар елди қалама-қала жети бөлекке бөлген ҳалда китапқа сүўретлеп жазды да, Шилоға, ордада болған Ешуаға қайтып келди. Ешуа Шилода, Жаратқан Ийениң алдында олар ушын шек таслап, жерлерди Израил урыўлары арасында бөлистирди. Тийре санына қарай, Бенямин урыўы ушын шек тасланды. Олардың шегине түскен жерлер Яҳуда урыўы менен Юсуптиң урпақларының жерлери арасында еди. Олардың жериниң шегарасы арқада Иордан дәрьясынан басланып, Ерихоның арқа тәрепине көтерилетуғын, батыста таўлы үлкеге қарай созылып, Бейт-Аўенниң әтирапындағы елсиз далада тоқтайтуғын еди. Шегара ол жерден Луздың жанбаўырына, яғный Бейт-Элдиң қубла тәрепине өтип, Бейт-Хоронның қубласындағы таўдың қасындағы төменги Атрот-Аддарға түседи. Ол жерден шегара бурылып, Бейт-Хоронның қарсысында болған таўдың батыс тәрепи менен қублаға қарай созылады ҳәм Яҳуда урыўына тийисли болған Кирят-Баал, яғный Кирят-Ярим қаласында тоқтайды. Бул батыс шегарасы еди. Ал қубла шегарасы Кирят-Яримниң шетинен басланып, Нефтоах суў булағына дейин созылатуғын еди. Шегара бул жерден Рефаим ойпатлығының арқа тәрепиндеги Бен-Ҳинном ойпатлығына қараған таўдың етеклерине барып, Ҳинном ойпатлығы арқалы өтетуғын ҳәм Ебустың қубла тәрепине, ол жерден Рогел булағына түсетуғын еди. Арқаға бурылған шегара Эн-Шемеш ҳәм Адуммим бийиклигиниң қарсысындағы Гелилотқа барып, Рубенниң улы Боҳанның тасына түсетуғын еди. Соңынан Иордан тегислигиниң жанындағы қырдың арқа тәрепинен өтип, тегисликке түсетуғын еди. Ол жерден Бейт-Хогланың арқа етеклерине өтип, Өли теңиздиң арқа қолтығында, Иордан дәрьясының қубла қуяр қолтығында тоқтайтуғын еди. Бул қубла шегарасы еди. Шығыс шегарасы Иордан дәрьясы еди. Тийре санына қарай, Бенямин урыўының үлесине тийген жерлердиң шегаралары усылар еди. Тийре санына қарай, Бенямин урыўының үлесине тийген қалалар мыналар еди: Ерихо, Бейт-Хогла, Эмек-Кесис, Бейт-Араба, Семарайым, Бейт-Эл, Аўўим, Пара, Офра, Кефар-Аммоний, Офний, Геба. Ҳәммеси болып, аўыллары менен бирликте он еки қала. Гибон, Рама, Беерот, Миспе, Кефира, Моса, Рекем, Ирпеел, Тарала, Села, Элеф, Ебус, яғный Ерусалим, Гибат ҳәм Кирят. Ҳәммеси болып, аўыллары менен бирликте он төрт қала. Тийре санына қарай, Бенямин урыўының үлеси усы еди. Екинши шек Шимонға, тийре санына қарай, Шимон урыўына түсти. Олардың үлеси Яҳуда урыўының үлесине тийген жерлердиң ишинде еди. Оларға мына қалалар берилди: Беер-Шеба яғный Шеба, Молада, Хасар-Шуал, Бала, Эсем, Элтолад, Бетул, Хорма, Сиклаг, Бейт-Маркабот, Хасар-Суса, Бейт-Лебаот, Шарухен. Ҳәммеси болып, аўыллары менен бирликте он үш қала. Айын, Риммон, Этер ҳәм Ашан. Булар аўыллары менен бирликте төрт қала. Баалат-Беер, яғный Негебтеги Рамаға қарай созылған бул қалалардың әтирапындағы барлық аўыллар да Шимон урыўына тийисли еди. Тийре санына қарай, Шимон урыўына тийген үлес усы еди. Шимон урыўына берилген үлес Яҳуда урыўының үлесинен алынған еди. Өйткени Яҳуда урыўының үлеси керегинен артық еди. Солай етип, Шимон урыўының үлеси Яҳуда урыўына тийисли жердиң ишинде еди. Тийре санына қарай, үшинши шек Зебулон урыўына түсти. Олардың жерлери Саридке шекем созылатуғын еди. Шегара сол жерден батысқа қарай, Маралаға дейин барып, Даббешетке жететуғын ҳәм Иоқнеам қарсысындағы сайға дейин созылатуғын еди. Соңынан Саридтан күншығысқа, Кислот-Табордың шегарасына барып, ол жерден Дабератқа тақалатуғын ҳәм Яфиаға шығатуғын еди. Шығыс шегарасы Яфиадан Гат-Хефер ҳәм Эт-Қасинге өтип, Риммонға дейин созылатуғын, кейин Неаға бурылатуғын еди. Ал арқа шегарасы бул жерден Ханнатонға бурылып, Ифтах-Эл ойпатлығына келип тоқтайтуғын еди. Бул шегара Қаттат, Наҳалал, Шимрон, Идала ҳәм Бейтлеҳемди өз ишине алады. Ҳәммеси болып, олар аўыллары менен бирликте он еки қала еди. Тийре санына қарай, Зебулон урыўына усы қалалар аўыллары менен бирликте үлес етип берилди. Төртинши шек Иссахарға, тийре санына қарай, Иссахар урыўына түсти. Олардың жер шегарасының ишине кирген қалалар: Изреел, Кесуллот, Шунем, Хафарайым, Шион, Анахарат, Раббит, Кишйон, Эбес, Ремет, Эн-Ганним, Эн-Хадда ҳәм Бейт-Пассес. Олардың шегарасы Табор, Шахасима ҳәм Бейт-Шемеш арқалы созылып, Иордан дәрьясына келип тоқтайтуғын еди. Ҳәммеси болып, олар аўыллары менен бирликте он алты қала еди. Тийре санына қарай, Иссахар урыўына усы қалалар аўыллары менен бирликте үлес етип берилди. Тийре санына қарай, бесинши шек Ашер урыўына түсти. Олардың жер шегарасының ишине кирген қалалар: Хелқат, Халий, Бетен, Ахшаф, Алламмелех, Амад ҳәм Мишал болып, батыста Кармел ҳәм Шихор-Либнатқа дейин созылатуғын еди. Бул жерден шығысқа, Бейт-Дагонға қайтып, Зебулон шегарасы ҳәм Ифтах-Эл ойпатлығы бойынша созылатуғын, ал арқада Бейт-Эмек ҳәм Неиелге жалғасатуғын еди. Кейин Кабулдың арқа тәрепинен Эброн, Рехоб, Хаммон ҳәм Қанаға өтип, уллы Сидонға жететуғын еди. Усы жерден Рамаға қайтып, қорғанлы Тир қаласына қарай созылатуғын, кейин Хосаға бурылып, Ахзиб аймағында, Жер Орта теңизинде тамамланатуғын еди. Және де, Умма, Афек ҳәм Рехоб. Ҳәммеси болып, аўыллары менен бирликте жигирма еки қала. Тийре санына қарай, Ашер урыўына усы қалалар аўыллары менен бирликте үлес етип берилди. Алтыншы шек Нафталийге, тийре санына қарай, Нафталий урыўына түсти. Олардың шегарасы Хелеф ҳәм Саананнимдеги теребинф ағашынан басланып, Адамий-Некеб ҳәм Ябнеел арқалы Лаққумға қарай созылатуғын ҳәм Иордан дәрьясында тамамланатуғын еди. Шегара және Хелефтен басланып, батысқа қарай Азнот-Табордан өтетуғын ҳәм Хуқоққа жалғасатуғын еди. Қублада Зебулон жерлерине, батыста Ашер жерлерине, ал шығыста Иордан дәрьясына барып тирелетуғын еди. Олардың қорғанлы қалалары мыналар еди: Сиддим, Сер, Хаммат, Раққат, Киннерет, Адама, Рама, Хасор, Кедеш, Эдрей, Эн-Хасор, Ирон, Мигдал-Эл, Хорем, Бейт-Анат, Бейт-Шемеш. Ҳәммеси болып, аўыллары менен бирликте он тоғыз қала. Тийре санына қарай, Нафталий урыўына усы қалалар аўыллары менен бирликте үлес етип берилди. Тийре санына қарай, жетинши шек Дан урыўына түсти. Олардың үлесине тийген жерлер мына қалаларды өз ишине алады: Сора, Эштаол, Ир-Шемеш, Шаалаббин, Айялон, Итла, Элон, Тимна, Экрон, Элтеке, Гиббетон, Баалат, Еҳуд, Бене-Берақ, Гат-Риммон, Ме-Ярқон ҳәм Яфоның қарсысындағы жерлер менен бирликте Раққон. Жерлеринен айырылып қалғанлықтан, Дан урыўы Лешемге ҳүжим жасады. Олар қаланы алып, пүткил халқын қылыштан өткизди де, сол жерге орналасып алды. Және де, бабасы Данның ҳүрметине сол жерди Дан деп атады. Тийре санына қарай, Дан урыўына усы қалалар аўыллары менен бирликте үлес етип берилди. Жерлерди шегаралап бөлистирип болғаннан соң, израиллылар өз жерлери ишинен Нун улы Ешуаға үлес берди. Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша, олар Ешуаға өзи сораған қаланы, Эфрайымның таўлы үлкесиндеги Тимнат-Серахты берди. Ешуа қаланы қайтадан салып, сол жерге орналасты. Руўханий Элазар, Нун улы Ешуа ҳәм Израил урыўларындағы тийре басшыларының Шилода, Жаратқан Ийениң алдында, Ушырасыў шатырының кирер аўзының алдында шек таслап бөлистирген үлес жерлери усылар еди. Солай етип, олар елди бөлистириў исин тамамлады. Буннан соң, Жаратқан Ийе Ешуаға былай деди: – Муўса арқалы сизлерге буйырғанымдай, израиллыларға айт, олар өзлери паналайтуғын қалаларды таңласын. Егер биреў абайсызда адам өлтирип қойса, ол сол жерге қашып барсын. Сизлердиң өлген адамның өш алыўшы әмеңгеринен қашып паналайтуғын бир жериңиз болыўы керек. Бул қалалардың бирине қашқан адам қала дәрўазасының қасында турып, өзиниң аўҳалын қаланың ақсақалларына билдирсин. Ақсақаллар оны қаласына қабыл етип, оған жасайтуғын орын берсин. Адам өлтирген адамның изинен өш алыўшы әмеңгери қуўып келсе, қаланың басшылары оны өш алыўшы адамға тапсырып жибермесин. Себеби ол абайсызда адам өлтирди ҳәм онда өлтирген адамына деген алдын ала ҳеш қандай қаслық болмаған. Адам өлтирген адам қаладағы жәмийетшилик алдында ҳүким етилмегенше ҳәм сол ўақытта хызмет еткен бас руўханий өлгенге дейин, сол қалада қалыўы керек. Соңынан ол өзи қашып шыққан қаласына, өз үйине қайтсын. Солай етип, олар Нафталийдиң таўлы үлкесиндеги, яғный Галиладағы Кедешти, Эфрайымның таўлы үлкесинде болған Шехемди ҳәм Яҳуданың таўлы үлкесиндеги Кирят-Арбаны, яғный Хебронды таңлады. Және де, Иордан дәрьясының арғы жағындағы, Ерихоның шығысындағы мына қалаларды таңлады: олар Рубен урыўына тийисли тегисликтеги шөлде жайласқан Бесер қаласы, Гад урыўының жерлери ишиндеги Гиладтағы Рамот, Менашше урыўының жерлери ишиндеги Башандағы Голан еди. Бул қалалар израиллылар ҳәм олар арасында жасайтуғын келгинди адамлар ушын ажыратылды. Егер олардың биреўи абайсызда адам өлтирип қойса, өш алыўшы әмеңгердиң қолынан өлим көрмеў ушын, сол қалаларға қашып барады. Ол жәмийетшиликтиң алдында ҳүким етилмегенше, сол жерде қәўип-қәтерсиз болады. Лебий урыўының тийре басшылары руўханий Элазар, Нун улы Ешуа ҳәм Израил урыўларының тийре басшыларына барды. Олар Қанан жериндеги Шилода еди. Сонда лебийлилер оларға: – Жаратқан Ийе Муўса арқалы бизлерге жасаў ушын қалалар, малларымыз ушын қала әтирапындағы жайлаўлар берилиўин буйырған еди, – деди. Солай етип, израиллылар Жаратқан Ийениң буйрығына қулақ асып, лебийлилерге өз үлеслеринен мына қалаларды ҳәм олардың әтирапындағы жайлаў жерлерди берди: Биринши шек Қоҳат тийрелерине түсти. Лебийли болған руўханий Харонның урпақларына шек бойынша Яҳуда, Шимон ҳәм Бенямин урыўларынан он үш қала берилди. Ал Қоҳаттың басқа урпақларына шек бойынша Эфрайым, Дан ҳәм Менашше урыўының ярымына тийисли болған тийрелерден алынған он қала берилди. Гершон урпақларына шек бойынша Иссахар, Ашер, Нафталий урыўларына тийисли болған тийрелерден ҳәм Башандағы Менашше урыўының ярымынан алынған он үш қала берилди. Тийре санына қарай, Мерарий урпақларына Рубен, Гад ҳәм Зебулон урыўларынан алынған он еки қала берилди. Солай етип, Жаратқан Ийениң Муўса арқалы буйырғанындай, израиллылар шек таслап, усы қалаларды жайлаўлары менен бирликте лебийлилерге берди. Яҳуда ҳәм Шимон урыўларынан алынған ҳәм төменде атлары аталатуғын қалалар лебийли Қоҳат тийрелеринен болған Харонның урпақларына берилди. Себеби биринши шек оларға түскен еди. Оларға Яҳуданың таўлы үлкесиндеги Анақтың урпақларының түп бабасы болған Арбаның аты менен аталған Кирят-Арба, яғный Хеброн ҳәм оның әтирапындағы жайлаўлар берилди. Ал қаланың атызлары менен аўыллары болса, Ефунне улы Калебке мүлик етип берилген еди. Руўханий Харонның урпақларына абайсызда адам өлтиргенлер паналайтуғын Хеброн қаласын, Либнаны, Яттир, Эштемоа, Холон, Дебир, Айын, Ютта ҳәм Бейт-Шемеш қалалары менен олардың жайлаўлары, яғный Яҳуда ҳәм Шимон урыўларынан барлығы болып тоғыз қала берилди. Ал Бенямин урыўынан Гибон, Геба, Анатот ҳәм Алмон деген төрт қала жайлаўлары менен бирликте берилди. Солай етип, Харон урпағынан шыққан руўханийлерге жайлаўлары менен бирликте берилген қалалардың саны барлығы болып он үшке жетти. Лебий урыўының Қоҳат тийрелериниң қалған адамларына Эфрайым урыўынан мына қалалар үлес етип берилди: Эфрайымның таўлы үлкесиндеги абайсызда адам өлтиргенлер паналайтуғын Шехем қаласы ҳәм Гезер, Кибсайым, Бейт-Хорон деген төрт қала жайлаўлары менен бирликте берилди. Ал Дан урыўынан Элтеке, Гиббетон, Айялон ҳәм Гат-Риммон деген төрт қала жайлаўлары менен бирликте берилди. Менашше урыўының ярымынан жайлаўлары менен бирликте Таанах ҳәм Гат-Риммон деген еки қала берилди. Солай етип, Қоҳаттың қалған урпақларына жайлаўлары менен бирликте барлығы болып он қала берилди. Лебий урыўынан болған Гершонның урпақларына Менашше урыўының ярымына тийисли болған еки қала: Башандағы абайсызда адам өлтиргенлер паналайтуғын Голан қаласы ҳәм Беештера қаласы жайлаўлары менен бирликте берилди. Иссахар урыўынан болса, жайлаўлары менен бирликте Кишйон, Даберат, Ярмут ҳәм Эн-Ганним деген төрт қала берилди. Ашер урыўынан жайлаўлары менен бирликте Мишал, Абдон, Хелқат ҳәм Рехоб деген төрт қала берилди. Нафталий урыўынан үш қала жайлаўлары менен бирликте берилди: олар Хаммот-Дор, Қартан ҳәм абайсызда адам өлтиргенлер паналайтуғын Галиладағы Кедеш қаласы. Тийре санына қарай, Гершонның урпақларына жайлаўлары менен бирликте барлығы болып он үш қала берилди. Қалған лебийлилерге, яғный Мерарийдиң урпақларының тийрелерине Зебулон урыўынан алынған Иоқнеам, Қарта, Димна ҳәм Наҳалал деген төрт қала жайлаўлары менен бирликте берилди. Рубен урыўынан алынған Бесер, Яҳаса, Кедемот ҳәм Мефаат деген төрт қала жайлаўлары менен бирликте берилди. Гад урыўынан Гиладтағы паналайтуғын Рамот қаласы ҳәм Маханайым, Хешбон ҳәм Язер қалалары барлығы болып төрт қала жайлаўлары менен бирликте берилди. Тийре санына қарай, лебийлилердиң қалған тийрелерине, яғный Мерарийдиң урпақларына үлес етип берилген қалалардың саны барлығы болып он еки еди. Израиллылардың жерлеринен лебийлилерге жайлаўлары менен бирликте барлығы болып қырық сегиз қала берилди. Бул қалалардың ҳәммесиниң әтирапында жайлаўлары бар еди. Жайлаўсыз қала жоқ еди. Солай етип, Жаратқан Ийе ата-бабаларына бериўге ант ишкен барлық жерлерди израиллыларға берди. Израиллылар сол жерлерди ийелеп, мәкан басты. Жаратқан Ийе ата-бабаларына ант ишкениндей, оларды ҳәр тәреплеме тынышлыққа еристирди. Ҳеш бир душпаны оларға қарсы тура алмады. Жаратқан Ийе душпанларының ҳәммесин оларға тәслим етти. Жаратқан Ийениң Израил халқына берген ҳеш бир ийгиликли сөзи орынланбай қалмады, ҳәммеси иске асты. Буннан соң, Ешуа Рубен ҳәм Гад урыўлары менен Менашше урыўының ярымын жыйнады да, оларға былай деди: – Сизлер Жаратқан Ийениң қулы Муўсаның өзлериңизге буйырған ҳәр бир нәрсесин иследиңлер. Мениң ҳәмме буйрықларыма да бойсындыңлар. Соншама ўақыт даўамында, бүгинге дейин туўысқанларыңызды жалғыз таслап кетпедиңлер. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге берген буйрығын орынладыңлар. Минекей, Қудайыңыз Жаратқан Ийе туўысқанларыңызға ўәде қылғанындай, оларды тынышлыққа еристирди. Енди Жаратқан Ийениң қулы Муўсаның Иордан дәрьясының арғы жағасында сизлерге мүлик қылып берген жерлердеги үйлериңизге қайтыңлар. Бирақ Жаратқан Ийениң қулы Муўсаның сизлерге берген буйрықларын ҳәм Нызамын муқыятлы түрде орынлаңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийени сүйиңлер, Оның жолы менен жүрип, буйрықларын орынлаңлар. Оған садық болыңлар, Оған шын жүрегиңиз ҳәм жан-тәниңиз бенен хызмет етиңлер. Соңынан Ешуа оларға ақ пәтиясын берип, жолға атландырды. Солай етип, олар үйлерине қайтып кетти. Муўса Менашше урыўының ярымына Башанда жер берген еди. Ешуа болса, Менашше урыўының қалған ярымына Иордан дәрьясының батысынан, басқа туўысқанлары арасынан жер берди. Ешуа оларды үйлерине қайтарып атырып, оларға ақ пәтиясын берип: – Үйлериңизге үлкен байлық пенен, жүдә көп мал, гүмис, алтын, мыс, темир ҳәм жүдә көп кийим-кеншек пенен қайтып баратырсызлар. Душпанларыңыздан олжа қылып алған нәрселериңизди туўысқанларыңыз бенен бөлисиңлер, – деди. Солай етип, Рубен ҳәм Гад урыўлары менен Менашше урыўының ярымы Қанан жериндеги Шилодан, израиллылардың жанынан кетти. Олар Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша, Муўса арқалы өзлери мүлик етип алған Гилад жерине қайтыў ушын жолға шықты. Рубен ҳәм Гад урыўлары менен Менашше урыўының ярымы Иордан дәрьясына жақын орналасқан Қанан жериндеги аймаққа келгенде, дәрьяның жағасында көриниси үлкен болған қурбанлық орын қурды. Израил халқына: «Рубен ҳәм Гад урыўлары менен Менашше урыўының ярымы Қанан елиниң шегарасында, Иордан дәрьясының жағасында, израиллыларға тийисли жерде бир қурбанлық орын қурды», – деген хабар жетти. Израил халқы бул хабарды еситкенде, оларға қарсы урысыў ушын пүткил жәмийет Шилоға жыйналды. Сонда израиллылар руўханий Элазардың улы Пинехасты Гилад жерине, Рубен ҳәм Гад урыўлары менен Менашше урыўының ярымына жиберди. Оның менен бирге Израил урыўларынан он көсем кетти. Бул көсемлердиң ҳәр бири Израил тийрелериниң ишиндеги өз қәўимлерине басшы еди. Олар Гилад жерине, Рубен ҳәм Гад урыўлары менен Менашше урыўының ярымына келип былай деди: – Жаратқан Ийениң пүткил жәмийети былай дейди: «Сизлер неге Израилдың Қудайына қыянет еттиңлер? Неге бүгин сизлер өзлериңиз ушын қурбанлық орын қурып, Жаратқан Ийеден ўаз кештиңлер ҳәм Оған қарсы бас көтердиңлер? Бизлерге Пеор таўындағы гүнамыз аз ба еди? Жаратқан Ийениң жәмийети сол гүна себепли бәлеге жолыққан еди. Бизлер усы күнге дейин өзлеримизди бул гүнадан тазалай алмадық. Сизлер бүгин Жаратқан Ийеден ўаз кештиңиз! Егер сизлер бүгин Жаратқан Ийеге қарсы қозғалаң көтерсеңиз, Ол да ертең пүткил Израил жәмийетине ғәзепленеди. Егер сизлерге тийисли жерлер ҳадал болмаса, Жаратқан Ийениң шатыры турған Оған тийисли жерге келип, арамыздағы жерден үлес алыңлар. Өзлериңизге Қудайымыз Жаратқан Ийениң қурбанлық орнынан басқа бир қурбанлық орын қурып, Жаратқан Ийеге ҳәм бизлерге қарсы қозғалаң көтермеңлер. Зерах улы Ахан бағышланған олжадан алып, қыянет еткенде, пүткил Израил жәмийети ғәзепке ушырамады ма? Аханның гүнасы ушын тек оның өзи ғана өлимге дуўшар болмады-ғо!» Сонда Рубен ҳәм Гад урыўлары менен Менашше урыўының ярымы Израилдың тийре басшыларына былай деп жуўап берди: – Жаратқан Ийе – қудайлар Қудайы! Жаратқан Ийе – қудайлар Қудайы! Ол булардың барлығын биледи ҳәм Израил да билип қойсын: егер бизлер ислеген исимизди Жаратқан Ийеге қарсы қозғалаң көтериў ямаса Оған қыянет ислеў мақсетинде ислеген болсақ, онда бүгин Жаратқан Ийе бизлерди аямасын! Егер бизлер қурбанлық орынды Жаратқан Ийеден ўаз кешиў ушын, жандырылатуғын қурбанлықларды, ғәлле садақаларын ямаса татыўлық қурбанлықларын бериў ушын қурған болсақ, Жаратқан Ийениң Өзи бизлерди жазаласын. Бизлер бул исти мынадан тәшиўишленгенимиз себепли ислеген едик: келешекте сизлердиң урпақларыңыз бизлердиң урпақларымызға: «Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе менен сизлердиң қандай байланысыңыз бар? Ҳәй, Рубен ҳәм Гад урпақлары! Жаратқан Ийе сизлер менен бизлердиң арамызға Иордан дәрьясын шегара қылып қойған. Сизлердиң Жаратқан Ийеге ҳеш қандай қатнасыңыз жоқ», – деп бизлердиң урпақларымыздың Жаратқан Ийеден қорқып жасаўына тосқынлық жасаўы мүмкин. Сонлықтан бизлер өзлеримиз ушын қурбанлық орын қурыўды шештик. Буны жандырылатуғын қурбанлық ҳәм басқа қурбанлықлар ушын емес, ал тек сизлер менен бизлердиң арамызда ҳәм келешек әўладлар арасында гүўалық болыўы ушын иследик. Солай етип, бизлер де Жаратқан Ийениң алдында жандырылатуғын қурбанлықларымыз, татыўлық қурбанлықларымыз ҳәм басқа қурбанлықларымыз бенен Оған сыйынажақпыз. Сонда сизлердиң урпақларыңыз келешекте бизлердиң урпақларымызға: «Жаратқан Ийеге ҳеш қандай қатнасыңыз жоқ», – деп айта алмайды. Солай етип, бизлер былай ойладық: келешекте бизлерге ямаса болажақ урпақларымызға усылай десе, бизлер: «Ата-бабаларымыздың Жаратқан Ийеге арнап қурған қурбанлық орынның нусқасына қараңлар. Бул орын жандырылатуғын ямаса басқа қурбанлықлар ушын емес, ал бизлер менен сизлердиң араңызда гүўалық болыў ушын қурылған», – деймиз. Бизлер Жаратқан Ийеге қарсы қозғалаң көтериўден, бүгин Оннан ўаз кешиўден, жандырылатуғын қурбанлықлар, ғәлле садақалары ямаса басқа қурбанлықлар бериў ушын Қудайымыз Жаратқан Ийениң шатырының алдында турған қурбанлық орыннан басқа биреўин қурыўдан аўлақпыз. Руўханий Пинехас ҳәм оның менен бирге болған жәмийет басшылары, яғный Израилдың тийре басшылары Рубен ҳәм Гад урыўлары менен Менашше урыўының ярымының айтқан сөзлерин еситкенде кеўиллери толды. Сонлықтан руўханий Элазардың улы Пинехас Рубен ҳәм Гад урыўлары менен Менашше урыўының ярымына: – Енди Жаратқан Ийениң арамызда екенин билемиз. Себеби сизлер Оған қыянет етпедиңиз ҳәм израиллыларды Оның жазасынан қутқардыңыз, – деди. Руўханий Элазардың улы Пинехас ҳәм басшылар Рубен ҳәм Гад урыўлары жасайтуғын Гилад жеринен Қанан жерине, израиллыларға қайтып келип, не болғанын айтып берди. Израиллылар бул хабарға кеўли толып, Қудайға алғыслар айтты. Олар Рубен ҳәм Гад урыўларына қарсы урыс ашыў ҳәм олардың жасайтуғын жерлерин ўайран етиў ҳаққында қайтып аўыз ашпады. Рубен ҳәм Гад урыўлары: «Бул қурбанлық орын – бизлердиң арамызда Жаратқан Ийениң Қудай екенине гүўа» деп, орынды «Гүўа» деп атады. Жаратқан Ийе Израилды әтирапындағы барлық душпанларынан қутқарып тынышлыққа еристиргеннен соң, көп жыллар өтти. Ешуа болса қартайып, бираз жасқа барып қалған еди. Сонда ол пүткил Израил халқын, олардың ақсақалларын, тийре басшыларын, қазыларын ҳәм қадағалаўшыларын шақырып алып, оларға былай деди: – Мен қартайып, бираз жасқа барып қалдым. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлер ушын бул барлық халықларға нелер ислегенин көрдиңлер. Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Өзи сизлер ушын урысты. Минекей, мен Иордан дәрьясынан баслап, күн батар тәрептеги Жер Орта теңизине дейин жасаған барлық халықларды жоқ етип, олардың жерлерин де, еле жоқ қылынбаған халықлардың жерлерин де сизлердиң урыўларыңызға бөлип бердим. Қудайыңыз Жаратқан Ийе бул халықларды қуўып шығарып, алдыңыздан шегиндиреди ҳәм Өзи сизлерге ўәде еткениндей, сизлер олардың жерлерин ийелейсизлер. Сонлықтан сизлер Муўсаның Нызам китабында жазылған ҳәр бир нәрсени орынлаў ушын жүдә күшли болыңлар. Жазылғанлардан я оңға, я солға аўып кетпеңлер. Араңызда қалған халықлар менен ҳеш қандай қарым-қатнас жасамаңлар. Олардың қудайларының атларын тилге алмаңлар ҳәм олардың атлары менен ант ишпеңлер. Сол қудайларға хызмет етпеңлер ҳәм табынбаңлар. Бүгинги күнге дейин ислеп келгениңиздей, Қудайыңыз Жаратқан Ийеге садық қалыңлар. Себеби Жаратқан Ийе уллы ҳәм күшли халықларды сизлердиң алдыңыздан қуўып шығарды. Бүгинги күнге дейин ҳеш ким сизлерге қарсы тура алмады. Сизлердиң араңыздағы биреўиңиз мың адамды қуўып шығарады. Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийениң ўәде еткениндей, Оның Өзи сизлер ушын урысады. Сонлықтан Қудайыңыз Жаратқан Ийени сүйиўде жүдә муқыятлы болыңлар. Ал егер сизлер Оннан жүз бурып, араңыздағы қалған сол халықлар менен аралассаңыз, олар менен қыз алысып, қыз берисетуғын болсаңыз, қарым-қатнас жасасаңыз, онда билип қойыңлар: Қудайыңыз Жаратқан Ийе сол халықларды енди алдыңыздан қуўып шығармайды. Оның сизлерге берген усы жақсы жеринен жоқ болынғаныңызша, бул халықлар сизлер ушын дузақ, қақпан, арқаңызға қамшы ҳәм көзлериңизге тикен болады. Минекей, мениң де бул дүньядан өтетуғын ўақтым келди. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге берген ўәделериниң ҳеш бири босқа шықпағанын шын жүрегиңиз ҳәм жан-тәниңиз бенен билесизлер. Олардың ҳәммеси орынланды, ҳеш бири орынланбай қалмады. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге берген ўәделериниң ҳәммесин қалай орынлаған болса, Ол Өзи берген усы жақсы жерден сизлерди жоқ етпегенше, айтқан барлық жаманлықларын да солай басыңызға салады. Егер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге орынлаң деп буйырған келисимин бузсаңыз ҳәм барып, басқа қудайларға хызмет етип, оларға табынсаңыз, Жаратқан Ийениң сизлерге ғәзеби тутанады. Сонда сизлер Ол берген бул жақсы жерден тез арада қырылып кетесизлер. Ешуа пүткил Израил урыўларын Шехемге топлап, Израилдың ақсақалларын, тийре басшыларын, қазыларын ҳәм қадағалаўшыларын шақыртты. Олардың ҳәммеси келип, Қудайдың алдында турды. Сонда Ешуа пүткил халыққа былай деди: – Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: «Сизлердиң ата-бабаларыңыз ески заманларда Евфрат дәрьясының арғы жағасында жасап, басқа қудайларға хызмет ететуғын еди. Олардың бири Ибрайым менен Нахордың әкеси Терах еди. Бирақ Мен бабаңыз Ибрайымды дәрьяның арғы жағынан алып, пүткил Қанан жерлери бойлап алып жүрдим. Оның урпақларын көбейтип, оған Ысақты бердим. Ал Ысаққа болса, Яқып пенен Эсаўды бердим. Эсаўға таўлы Сеир жерин мүлик етип бердим. Яқып ҳәм оның уллары Мысырға кетти. Кейин Мен Муўса менен Харонды тайынлап, Мысыр халқының басына бәлелер жаўдырдым ҳәм сизлерди Мысырдан алып шықтым. Аўа, Мен ата-бабаларыңызды Мысырдан алып шықтым. Олар Қызыл теңизге жетип келгенде, мысырлылар саўаш арбалары ҳәм оның үстиндеги әскерлери менен ата-бабаларыңыздың изинен теңизге дейин қуўып барды. Ата-бабаларыңыз Жаратқан Ийеге, Маған жалбарынып, жәрдем сорағанда, Мен олар менен мысырлылар арасына қараңғылық түсирдим. Мысырлылардың үстине теңиз суўларын бастырып, оларды шөктирдим. Сизлер Мениң Мысырда не ислегенимди өз көзиңиз бенен көрдиңиз. Сизлер шөлде узақ ўақыт жасадыңыз. Соңынан Мен сизлерди Иордан дәрьясының арғы жағасында жасаған аморлардың жерине әкелдим. Олар сизлерге қарсы урысқанда, Мен оларды сизлерге тәслим еттим. Сизлер олардың жерлерин ийеледиңиз. Мен оларды сизлердиң алдыңыздан жоқ қылдым. Моаб патшасы Сиппор улы Балақ Израилға қарсы урысқа шықты ҳәм хабар жиберип, Беор улы Биламды сизлерди нәлетлеў ушын шақыртты. Бирақ Мен Биламға қулақ салыўды мақул көрмедим. Сонлықтан ол сизлерге пәтиясын бериўге мәжбүр болды. Солай етип, Мен сизлерди оның қолынан қутқардым. Соңынан сизлер Иордан дәрьясынан өтип, Ерихоға келдиңиз. Мен сизлерге қарсы урысқан ерихолыларды, және де амор, периз, қанан, хет, гиргаш, хиў ҳәм ебус халықларын сизлерге тәслим еттим. Мен сизлерден алдын ешек ҳәрре жиберип, аморлардың еки патшасын алдыңыздан қуўдым. Бул ис сизлердиң қылышыңыз ямаса оқ жайыңыз жәрдеминде исленбеди. Солай етип, Мен сизлерге өзлериңиз мийнет етпеген жерди ҳәм өзлериңиз салмаған қалаларды бердим. Сизлер бул жерлерде жасап, өзлериңиз отырғызбаған жүзим ҳәм зәйтүн бағларының мийўелерин жеп атырсызлар». Ешуа даўам етип былай деди: – Сонлықтан Жаратқан Ийеден қорқыңлар, Оған шын жүректен ҳәм садықлық пенен хызмет етиңлер. Евфрат дәрьясының арғы жағасында ҳәм Мысырда ата-бабаларыңыздың хызмет еткен қудайларын таслап, Жаратқан Ийеге хызмет етиңлер. Егер Жаратқан Ийеге хызмет еткиңиз келмесе, онда Евфрат дәрьясының арғы жағасында ата-бабаларыңыздың хызмет еткен қудайларына ямаса өзлериңиз елинде жасап атырған аморлардың қудайларына хызмет еткиңиз келе ме? Бүгин усыны шешип алыңлар. Ал мен ҳәм мениң хожалығым Жаратқан Ийеге хызмет етемиз. Халық жуўап берип былай деди: – Жаратқан Ийени таслап, басқа қудайларға хызмет етиўден аўлақ болғаймыз! Себеби бизлерди ҳәм ата-бабаларымызды Мысыр елиндеги қуллықтан алып шыққан, көз алдымызда уллы кәраматлар ислеп, пүткил жолымызда ҳәм халықлар арасынан өткенимизде бизлерди сақлаған Қудайымыз Жаратқан Ийениң Өзи болады. Ол бул елде жасаған барлық халықларды ҳәм аморларды алдымыздан қуўып жиберди. Сонлықтан бизлер де Оған хызмет етемиз. Өйткени Ол – бизлердиң Қудайымыз. Сонда Ешуа халыққа былай деди: – Бирақ сизлер Жаратқан Ийеге хызмет ете алмайсызлар. Өйткени Ол мухаддес ҳәм қызғаншақ Қудай. Ол сизлердиң жынаятларыңызға ҳәм гүналарыңызға сабыр етпейди. Егер сизлер Жаратқан Ийени таслап, жат қудайларға хызмет етсеңиз, Өзи бурын сизлерге жақсылық қылған болса да, енди Ол сизлерден жүз бурады ҳәм сизлерди бәлеге жолықтырып, жоқ етеди. Халық Ешуаға: – Яқ! Бизлер Жаратқан Ийеге хызмет етемиз, – деп жуўап берди. Сонда Ешуа халыққа: – Жаратқан Ийеге хызмет етемиз деп, таңлағаныңызға өзлериңиз гүўасызлар, – деди. – Аўа, өзлеримиз гүўамыз, – деп жуўап берди халық. Ешуа оларға: – Олай болса, енди өзлериңиздеги жат қудайларды таслаңлар. Жүреклериңизди Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге бериңлер, – деди. Халық Ешуаға: – Бизлер Қудайымыз Жаратқан Ийеге хызмет етип, Оның сөзин тыңлаймыз, – деп жуўап берди. Ешуа сол күни Шехемде халық ушын бир миннетлеме алды. Оларға қағыйдалар ҳәм нызамлар берди. Ешуа бул сөзлерди Қудайдың Нызам китабына да жазып қойды. Кейин бир үлкен тас алып, оны сол жерге, Жаратқан Ийениң Мухаддес мәканы жанындағы емен ағашының астына орнатты. Соң Ешуа пүткил халыққа: – Минекей, бул тас бизлерге гүўа болсын. Себеби ол Жаратқан Ийениң бизлерге айтқан барлық сөзлерин еситти. Қудайға берген ўәдемизде турмасақ, бул тас бизлерге қарсы гүўа болады, – деди. Буннан соң, Ешуа халықтың барлығын мүлик етип алған өз жерлерине жиберди. Усы ўақыялардан кейин, Жаратқан Ийениң қулы Нун улы Ешуа бир жүз он жасында қайтыс болды. Оны Эфрайымның таўлы үлкесиндеги Гааш таўының арқа тәрепине, өзине үлес етип берилген Тимнат-Серахқа жерледи. Ешуаның тири ўақтында ҳәм Ешуадан кейин жасап, Жаратқан Ийениң Израил ушын ислеген барлық ислерин билген ақсақаллардың тири ўақтында Израил халқы Жаратқан Ийеге хызмет етти. Израил халқы Мысырдан кетип баратырып, Юсуптиң сүйегин де өзлери менен бирге алып кеткен еди. Олар оны Яқыптың Шехемдеги атызына жерледи. Яқып бул атызды Шехемниң әкеси Хамордың улларынан жүз кесита гүмиске сатып алған еди. Сол жер Юсуптиң урпақларының мүлки болды. Харонның улы Элазар да қайтыс болды. Ол Эфрайымның таўлы үлкесине, улы Пинехасқа берилген Гиба қаласына жерленди. Ешуаның өлиминен кейин, Израил халқы Жаратқан Ийеден: «Қананлылар менен урысыўға бизлерден биринши болып ким барады?» – деп сорады. Жаратқан Ийе оларға: «Яҳуда урыўы барады, Қанан үлкесин оған тәслим қыламан», – деп жуўап берди. Яҳуда урыўы туўысқанлары Шимон урыўына: «Қананлылар менен урысыў ушын, бизлердиң пайымызға тийген жерге бизлер менен бирге барың. Соңынан бизлер де сизлердиң пайыңызға тийген жерге сизлер менен бирге барамыз», – деди. Солай етип, Шимон урыўы Яҳуда урыўы менен бирге кетти. Яҳуда урыўы урысқа шықты ҳәм Жаратқан Ийе қананлылар менен перизлерди оларға тәслим қылды. Яҳуда урыўы Безекте олардан он мың адамды өлтирди. Сол жерде олар Адоний-Безек пенен ушырасып, оның менен урысты ҳәм қананлылар менен перизлерди жеңилиске ушыратты. Адоний-Безек қашып кетти, бирақ олар оны қуўып жетип, услап алды да, қол ҳәм аяқларының бас бармақларын кесип таслады. Сонда Адоний-Безек: «Қол ҳәм аяқларының бас бармақлары кесилген жетпис патша мениң дастурханымнан түскен усақларды терип жеген еди. Енди болса, мениң оларға ислегенлеримди Қудай алдыма келтирди», – деди. Олар Адоний-Безекти Ерусалимге алып келди ҳәм ол сол жерде өлди. Яҳуда урыўы Ерусалимге ҳүжим жасап, қаланы басып алды ҳәм халқын қылыштан өткерип, қалаға от берди. Соннан кейин, олар таўлы үлкеде, Негебте ҳәм батыстағы таў етеклеринде жасайтуғын қананлылар менен урысыў ушын жолға түсти. Ески аты Кирят-Арба болған Хебронда жасайтуғын қананлыларға қарсы атланыс жасап, Шешай, Ахиман ҳәм Талмай деген тийрелерди жеңип шықты. Ол жерден олар ески аты Кирят-Сефер болған Дебир қаласының халқына да қарсы урыс ашты. Сонда Калеб: – Кирят-Сефер халқын жеңип, ол жерди қолға киргизген адамға қызым Ахсаны ҳаяллыққа беремен, – деди. Қаланы Калебтиң иниси, Кеназдың улы Отниел қолға киргизди. Сонлықтан Калеб қызы Ахсаны оған ҳаяллыққа берди. Қыз Отниелдиң жанына барғанда, ол күйеўин үгитлеп: – Әкемнен бир атыз сора, – деди. Калеб ешектен түсип атырған қызынан: – Қандай тилегиң бар? – деп сорады. Қыз әкесине: – Маған бир енши берсең. Мени Негеб шөлине узатқан екенсең, енди маған суў булақларын бер, – деди. Солай етип, Калеб қызына жоқарғы ҳәм төменги суў булақларын берди. Муўсаның қәйин атасының урпақлары болған кенлер Яҳуда урыўы менен бирге Пальма қаласынан шығып, Арадтың қубласындағы Яҳуда шөлинде жасаўға кетти ҳәм сол жердеги халықлар арасына орналасты. Соннан кейин, Яҳуда урыўы туўысқанлары Шимон урыўы менен бирге барып, Сефат қаласында жасап атырған қананлыларды қыйратты ҳәм олардың қаласын толығы менен жоқ етти. Солай етип, ол жер Хорма деп аталды. Яҳуда урыўы Газаны, Ашкелонды, Экронды ҳәм оларға тийисли жерлерди де басып алды. Жаратқан Ийе Яҳуда урыўы менен бирге болғанлықтан, олар таўлы үлкени қолға киргизди. Ал ойпатлықта жасап атырған халықтың темирден исленген саўаш арбалары болғанлықтан, оларды қуўа алмады. Олар Муўсаның айтып кеткениндей, Хебронды Калебке берди. Калеб ол жерден анақлардың үш тийресин қуўып шығарды. Бирақ Бенямин урыўы Ерусалимде жасап атырған ебуслыларды қуўмады. Ебуслылар бүгинги күнге дейин Бенямин урыўы менен бирге жасап киятыр. Юсуптиң урпағы Бейт-Элге ҳүжим жасады. Жаратқан Ийе олар менен бирге еди. Юсуптиң урпағы бурынғы аты Луз болған Бейт-Эл қаласына жансызларды жибергенде, олар қаладан шығып киятырған бир адамды көрди. Сонда олар: – Қалаға кирер жолды көрсетсең, саған жақсылық ислеймиз, – деди. Солай етип, сол адам оларға қалаға киретуғын жолды көрсетти. Олар қала халқын қылыштан өткергенде, оған ҳәм оның ағайин-туўғанларына тиймеди. Сол адам хетлердиң жерине көшип барды ҳәм сол жерге қала қурып, оның атын Луз деп атады. Бул қала ҳәзирге дейин усы ат пенен аталады. Менашше урыўы Бейт-Шеан, Таанах, Дор, Иблеам, Мегиддо ҳәм булардың әтирапындағы аўылларда жасайтуғын халықты қуўа алмады. Себеби қананлылар беккем қорғанып, сол жерде жасаўын даўам етти. Израиллылар күшке толысқан ўақтында, қананлыларды ерксиз хызметшиге айландырды, бирақ оларды қуўып жибермеди. Эфрайым урыўы да Гезерде жасайтуғын қананлыларды ол жерден қуўып жибермеди ҳәм қананлылар Гезерде олардың арасында жасады. Зебулон урыўы да Китрон ҳәм Наҳалал қалаларындағы халықларды қуўмады. Зебулон урыўының арасында қалған бул қананлылар олар ушын ерксиз хызметшиге айланды. Ашер урыўына келсек, олар да Акко, Сидон, Ахлаб, Ахзиб, Хелба, Афек ҳәм Рехоб турғынларын қуўмады. Олар сол жерлердеги қананлыларды қуўып шығармай, олар менен бирге жасады. Нафталий урыўы да Бейт-Шемеш ҳәм Бейт-Анат халқын қуўмай, сол жердиң халқы болған қананлылар менен бирге жасады ҳәм қананлылар олар ушын ерксиз хызметшиге айланды. Аморлар Дан урыўына ойпатлыққа түсиўге жол қоймай, оларды таўлы үлкелерде услап турды. Аморлар Ҳар-Хересте, Айялонда ҳәм Шаалбимде беккем қорғанып, сол жерде қалды. Бирақ Юсуптиң урпақлары күшке толысқанда, аморлар олар ушын ерксиз хызметшиге айланды. Аморлардың шегарасы Ақраббим бийиклигинен баслап Селаға, оннан да арманыраққа дейин созылған еди. Жаратқан Ийениң периштеси Гилгалдан Бохимге келип, израиллыларға былай деди: – Сизлерди Мысырдан шығарып, ата-бабаларыңызға беремен деп ант ишкен жерге алып келдим. Мен сизлерге: «Сизлер менен дүзген келисимимди ҳеш қашан бузбайман. Ал сизлер бул жерлерде жасап атырғанлар менен келисим дүзбеңлер ҳәм олардың қурбанлық орынларын қыйратып таслаңлар», – деген едим. Бирақ сизлер сөзиме қулақ салмадыңлар. Не ушын бундай иследиңлер? Және де, Мен сизлерге: «Бул халықларды сизлердиң араңыздан қуўып шығармайман. Олардың өзлери сизлерге душпан, ал қудайлары дузақ болады», – деп айтқан едим. Жаратқан Ийениң периштеси усы сөзлерди айтқанда, пүткил Израил халқы дад салып жылай баслады. Сонлықтан олар сол жерди Бохим деп атады ҳәм сол жерде Жаратқан Ийеге арнап қурбанлық шалды. Ешуа халықты тарқатып жибергеннен соң, олардың ҳәр қайсысы өз пайына тийген жерлерди ийелеп алыў ушын жолға шықты. Ешуаның тири ўақтында ҳәм Жаратқан Ийениң Израил ушын ислеген уллы ислерин көрип, Ешуадан кейин өмир сүрген ақсақаллар дәўиринде, халық Жаратқан Ийеге хызмет етти. Жаратқан Ийениң қулы Нун улы Ешуа бир жүз он жасында қайтыс болды. Оны Эфрайымның таўлы үлкесиндеги Гааш таўының арқа тәрепине, өзиниң пайына тийген Тимнат-Херес деген жерге жерледи. Бул әўладтан болғанлардың ҳәммеси өлип, ата-бабаларына қосылғаннан соң, Жаратқан Ийени танымайтуғын ҳәм Оның Израил халқы ушын ислеген ислерин билмейтуғын басқа бир әўлад өсип жетисти. Израил халқы Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди ислеп, Баалларға табына баслады. Олар өзлерин Мысырдан алып шыққан ата-бабаларының Қудайы Жаратқан Ийеден жүз бурып, әтираптағы халықлардың қудайларына аўып кетти ҳәм оларға табынды. Бул Жаратқан Ийениң қәҳәрин келтирди. Өйткени олар Жаратқан Ийеден жүз бурып, Баал ҳәм Аштарта бутларына табына баслаған еди. Сонлықтан Жаратқан Ийениң Израил халқына ғәзеби қайнап, оларды мүликлерин тонайтуғын басқыншылардың қолына тапсырды. Жаратқан Ийе оларды әтираптағы душпанларға тәслим етти. Солай етип, артық олар душпанларына қарсы тура алмады. Жаратқан Ийениң айтқанындай ҳәм ант ишкениндей, Израил халқы ҳәр сапар саўашқа түскенде, Жаратқан Ийениң Өзи оларға қарсы болды ҳәм олар аўыр аўҳалда қалды. Сонда Жаратқан Ийе оларды тонаўшылардың қолынан қутқаратуғын бийлерди жиберди. Бирақ олар бийлерди де тыңламады ҳәм Жаратқан Ийеге опасызлық етип, басқа қудайларға табынып кетти. Олар Жаратқан Ийениң буйрықларын орынлаған ата-бабалары сыяқлы болмай, ата-бабалары жүрген жолдан тез азғырылды. Жаратқан Ийе олар ушын бир бий таңлап шығарғанда, Ол сол бий менен бирге болды ҳәм сол бий жасаған ўақытта оларды душпанларының қолынан қутқаратуғын еди. Себеби олар езиўшилик ҳәм зулым астында нала шеккенде, Жаратқан Ийениң оларға реҳими келетуғын еди. Деген менен, бийлер өлиўден-ақ, олар ата-бабаларынан да бетер болып, және басқа қудайлардың изине еретуғын, оларға хызмет етип, табынатуғын еди. Олар ислеген жаман ис-ҳәрекетлеринен ҳәм қайсарлықтан ўаз кешпеди. Солай етип, Жаратқан Ийениң Израилға ғәзеби қайнап, былай деди: «Бул халық Мениң ата-бабаларына орынлаң деп буйырған келисимимди бузып, сөзиме қулақ салмады. Сонлықтан енди Мен де Ешуа өлгенде, усы жерлерде қалған халықлардың ҳеш бирин олардың алдынан қуўып шығармайман. Ата-бабалары сыяқлы Жаратқан Ийениң жолынан жүретуғынын ямаса жүрмейтуғынын көриў ушын, оларды усы миллетлер арқалы сынайман». Солай етип, Жаратқан Ийе сол миллетлерди дәрҳал қуўып шығармаған ҳәм оларды Ешуаға тәслим еттирмей, елде қалыўға рухсат берген еди. филист халқының бес ҳүкимдары, барлық қананлылар, сидонлылар ҳәм Баал-Хермон таўынан Лебо-Хаматқа дейинги аралықта Лебанон таўларында жасайтуғын хиўлер. Жаратқан Ийе Израил халқын сынаў ушын ҳәм Муўса арқалы ата-бабаларына берген буйрықларын олардың орынлайтуғынын ямаса орынламайтуғынын көриў ушын, бул миллетлерди олардың елинде қалдырған еди. Солай етип, израиллылар қанан, хет, амор, периз, хиў ҳәм ебус халықларының арасында жасады. Олар менен қыз алысып, қыз беристи ҳәм олардың қудайларына табынды. Израил халқы Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Олар Қудайы Жаратқан Ийени умытып, Баал ҳәм Ашера бутларына табынды. Сонлықтан Жаратқан Ийениң Израилға қәҳәри келип, оларды Арам-Наҳарайым патшасы Кушан-Ришатайымға тәслим қылды. Олар сегиз жыл Кушан-Ришатайымның қол астында болды. Бирақ израиллылар Жаратқан Ийеге нала еткенде, Жаратқан Ийе оларға бир қутқарыўшы жиберди. Оларды қутқарған Калебтиң кишкене иниси Кеназдың улы Отниел еди. Жаратқан Ийениң Руўхы Отниелдиң үстине түсип, ол Израилды басқарды. Отниел урысқа шыққанда, Жаратқан Ийе Арам патшасы Кушан-Ришатайымды оған тәслим қылды ҳәм Отниел Кушан-Ришатайымнан үстин келди. Солай етип, ел Кеназ улы Отниелдиң өлимине дейин қырық жыл тынышлықта жасады. Соннан кейин, израиллылар Жаратқан Ийениң нәзеринде және жаўыз болған ислерди ислей баслады. Соның ушын Жаратқан Ийе Моаб патшасы Эглонды израиллыларға қарсы туратуғындай етип күшке толтырды. Патша Эглон аммон ҳәм амалек халықларын өзине бириктирип алып, Израилға ҳүжим жасады. Олар Израилды жеңилиске ушыратып, Пальма қаласын басып алды. Солай етип, израиллылар он сегиз жыл Моаб патшасы Эглонның қол астында қалды. Бирақ израиллылар Жаратқан Ийеге нала еткенде, Жаратқан Ийе олар ушын Эҳуд атлы бир қутқарыўшыны жиберди. Бенямин урыўынан болған Гераның улы Эҳуд солақай еди. Бир күни израиллылар Эҳуд арқалы Моаб патшасы Эглонға салықларын жиберди. Эҳуд өзине узынлығы еки қарыс келетуғын, еки жүзи бар бир қанжар ислеп алды ҳәм қанжарды кийиминиң астына, оң санына байлап қойды. Эҳуд салықты Моаб патшасы Эглонға апарып берди. Эглон жүдә семиз адам еди. Эҳуд салықты бергеннен соң, салықты көтерип апарған адамларды қайтарып жиберди. Ал өзи болса, Гилгалдың қасындағы тас бутлардың жанынан кейнине қайтып келди де, патшаға: – Тақсыр, мениң сизге айтатуғын бир сырым бар, – деди. Патша оған: – Үндеме, – деди де, қасындағы адамлардың ҳәммесин сыртқа шығарып жиберди. Эҳуд жоқарыдағы салқын бөлмесинде жалғыз қалған патшаға жақынлап, оған: – Сизге Қудайдан бир хабар алып келдим, – дегенде, патша тахтынан турды. Эҳуд шеп қолы менен оң санындағы қанжарды алды да, патшаның қарнына тықты. Қанжар патшаның қарнына сабы менен қосыла кирип кетти. Эҳуд қанжарды суўырып алмағанлықтан, қанжар патшаның майлы қарнында қалып қойды. Эҳуд айўанға шықты да, жоқарыдағы бөлмениң қапыларын жаўып, қулыплап кетти. Ол шығып кеткеннен кейин, патшаның хызметшилери келип, жоқарыдағы бөлмениң қапысының илик турғанын көрди де, бир-бирине: «Патшамыз салқын бөлмеде дәрет сындырып атырған шығар», – дести. Олар көп ўақыт күтсе де, патша бөлмениң қапысын ашпады. Сонлықтан олар гилтти алып, қапыны ашып қараса, мырзасының өлиги жерде жатыр екен. Олар патшаны күтип турғанда, Эҳуд тас бутлардың жанынан өтип, Сеираға қашып кетти. Эҳуд сол жерге жетип барды да, Эфрайымның таўлы үлкесине шығып, кәрнай шертти. Израиллылар оның менен бирге таўлардан төменге түсти. Эҳуд олардың алдында жол баслап жүрди. Эҳуд оларға: – Изимнен жүриңлер, себеби Жаратқан Ийе душпаныңыз болған моаблыларды сизлерге тәслим етти, – деди. Эҳудтың изинен киятырған израиллылар Моабқа өтетуғын Иордан өткеллерин ийелеп, ҳеш кимди өткермеди. Олар моаблылардың он мыңға шамалас қарыўлы ҳәм күшли адамын өлтирди. Моаблылардың ҳеш бири аман қалмады. Сол күни моаблылар израиллылардың қол астына өтти. Ел сексен жыл парахатшылықта жасады. Эҳудтан соң, Анат улы Шамгар бий болды. Шамгар филистлердиң алты жүз адамын өгиз айдайтуғын таяқ пенен өлтирип, ол да израиллыларды қутқарды. Эҳудтың өлиминен кейин, Израил халқы Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди және ислей баслады. Сонлықтан да Жаратқан Ийе израиллыларды Хасорда ҳүкимдарлық етип атырған қананлы патша Ябинге тәслим қылды. Ябинниң Сисера деген бир сәркәрдасы болып, ол Харошет-Гойымда жасайтуғын еди. Ябинниң тоғыз жүз темир саўаш арбасы бар еди. Ол израиллыларды жигирма жыл аяўсыз езгенликтен, израиллылар Жаратқан Ийеге нала шекти. Сол ўақытлары пайғамбар ҳаял, Лаппидоттың ҳаялы Дебора израиллыларға бийлик қылатуғын еди. Дебора Эфрайымның таўлы үлкесинде, Рама менен Бейт-Эл арасындағы пальма ағашының астында отырып, алдына келген израиллылардың даўларын шешетуғын еди. Бир күни Дебора Абиноам улы Барақты Кедеш-Нафталийден шақыртып алып, оған: – Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе қасыңа Нафталий ҳәм Зебулон урыўларынан он мың адамды алып, Табор таўына барыўыңды буйырады. Ол патша Ябинниң сәркәрдасы Сисераны, оның саўаш арбаларын ҳәм әскерлерин Кишон сайына, сениң алдыңа апарып, саған тәслим қылады, – деди. Барақ Дебораға: – Егер мениң менен бирге барсаң, бараман. Ал бирге бармасаң, бармайман, – деди. Дебора: – Әлбетте, сениң менен бирге бараман, бирақ сен тутқан бул жол өзиңе даңқ алып келмейди. Себеби Жаратқан Ийе Сисераны бир ҳаялға тәслим етежақ, – деди. Солай етип, Дебора Барақ пенен бирге Кедешке кетти. Барақ Зебулон ҳәм Нафталий урпақларын Кедешке жыйнады. Барақтың изине он мың адам ерди. Дебора да оның менен бирге кетти. Кен тийресинен болған Хебер Муўсаның қәйин атасы Хобабтың урпағынан болған тийрелеслеринен бөлек шығып, Кедешке жақын жердеги Саананнимдеги теребинф ағашының жанына шатырын тиккен еди. Абиноам улы Барақтың Табор таўына шыққанын еситкен Сисера тоғыз жүз темир саўаш арбасын ҳәм қасындағы барлық әскерлерин Харошет-Гойымнан шығарып, Кишон сайына топлады. Дебора Бараққа: – Қәне, атлан! Себеби бул күн – Жаратқан Ийениң Сисераны саған тәслим ететуғын күни. Жаратқан Ийе сениң алдыңда барады, – деди. Солай етип, Барақ он мың адамды ертип, Табор таўынан түсти. Барақ ҳүжим қылғанда, Жаратқан Ийе Сисераны, оның саўаш арбаларын ҳәм әскерлерин албыратты. Сонда Сисера саўаш арбасынан түсип, жаяў қашып кетти. Барақ оның саўаш арбаларын ҳәм әскерлерин Харошет-Гойымға дейин қуўып барды. Сисераның пүткил әскерлери қылыш жүзинен өткерилди. Ҳеш бири аман қалмады. Ал жаяў қашып кеткен Сисера болса, кенлерден болған Хебердиң ҳаялы Яелдиң шатырына келди. Өйткени Хасордың патшасы Ябин менен Хебердиң шаңарағы арасындағы қарым-қатнас жақсы еди. Яел Сисераны күтип алыўға шығып, оған: – Қорқпаң, мырзам. Келиң, шатырыма кириң, – деди. Сисера ҳаялдың шатырына киргенде, ҳаял оның үстине бир жапқышты жаўып қойды. Сисера: – Шөлледим, өтиниш, ишиўге аз-маз суў бер, – деди. Яел сүт месин ашып, Сисераға сүт ишкизгеннен кейин, оның үстин және жаўып қойды. Сисера ҳаялға: – Шатырдың кирер аўзында тур. Егер биреў келип: «Шатырыңда ким бар?» – деп сораса, «Ҳеш ким жоқ», – деп жуўап бер, – деди. Хебердиң ҳаялы Яел қолына шатырдың бир қазығы менен балғаны алды. Ол шаршағанлықтан қатты уйқыға кеткен Сисераның қасына әсте жақынлап барды да, қазықты оның шекесине қақты ҳәм қазық тесип өтип, жерге кирип кетти. Сисера сол заматта-ақ өлди. Сол ўақытта Барақ Сисераны қуўып киятырған еди. Яел Барақтың алдынан шығып, оған: – Ишке кир, излеп киятырған адамыңды саған көрсетейин, – деди. Барақ ҳаялдың шатырына кирип барғанда, шекесине қазық қағылып, өлип атырған Сисераны көрди. Солай етип, Қудай сол күни қананлы патша Ябинди Израил халқына бойсындырды. Израил халқы қанан патшасы Ябинге күннен-күнге қарсы турып, ақырында оны жоқ қылды. Дебора менен Абиноам улы Барақ сол күни былай жырлады: «Израил көсемлери басшылық қылғанда, Халық пидәкерлик пенен атланғанда, Жаратқан Ийени алғыслаңлар! Тыңлаңлар, сизлер, ҳәй патшалар! Ҳәй төрелер, қулақ салыңлар! Жаратқан Ийени жырлайман, Израилдың Қудайы Жаратқан Ийени саз шертип алғыслайман. Сеирден шыққаныңда, Жаратқан Ийе, Эдом жеринен жүрис қылғаныңда, Жер силкинди, аспаннан жаўын қуйды. Аўа, бултлар жаўын қуйдырды. Таўлар Жаратқан Ийениң алдында титиреди, Ҳәттеки, титиреди Синай таўы, Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң алдында. Анат улы Шамгардың дәўиринде, Яелдиң заманында кәрўанлар жүрмей қалды, Жолаўшылар айланба жолдан жүретуғын болды. Мен Израилда ана болып, ортаға шықпағанымша, Мен, Дебора ортаға шыққанға дейин, Израил аўыллары босап қалды. Израиллылар жаңа қудайларды таңлағанда, Урыс қаланың дәрўазасына тирелди, Израилдың қырық мың әскериниң қолында, Қалқан да, найза да көринбеди. Жүрегим Израилдың басшылары менен, Ҳәм халық арасындағы пидәкерлер менен бирге, Жаратқан Ийени алғыслаңлар! Ҳәй, ақ ешек мингенлер, Ҳәй, гилем үстинде отырғанлар, Ҳәй, жолда жаяў жүриўшилер, тыңлаңлар! Қудықлардың басындағы аламан даўысы, Жаратқан Ийениң жеңислерин, Израил әскерлериниң жеңислерин аңлатар: „Сонда Жаратқан Ийениң халқы, Қала дәрўазаларына қарай жүрис қылды. Оян, Дебора, оян, Оян, жырыңды айт, оян! Ҳәй, Абиноам улы Барақ, Орныңнан тур, алып жүр тутқынларыңды“. Аман қалғанлар сәркәрдаларының жанына келди, Жаратқан Ийениң халқы батырлары менен маған келди. Амалек жериндеги Эфрайымнан келди, Беняминлилер де саған ерди. Махир әўладынан келди басшылар, Зебулоннан келди сәркәрдалық ҳасасын услағанлар. Бирге еди Иссахар басшылары Дебора менен, Иссахар урыўы да Барақтың изинен, Ойпатлыққа түсти асығыслық пенен. Бирақ Рубен урыўының тийрелери, Күшли екилениўшилик ишинде қалды. Не ушын қалдыңыз сүриўлер арасында? Шопанлардың қойларды шақырғанын еситиў ушын ба? Бирақ Рубен урыўының тийрелери, Күшли екилениўшилик ишинде қалды. Гиладлылар Иордан дәрьясының арғы жағында қалды, Не ушын Дан урыўы кемелер жанында қалды? Ашер урыўы теңиз жағасында қалды, Өз жағысларына мәкан басты. Бирақ Зебулон ҳәм Нафталий халқы, Жанларын өлимге тикти майданның бийик жерлеринде. Сонда патшалар келип урысты, Таанахта ҳәм Мегиддо суўлары жағасында, Қанан патшалары урысты, Бирақ гүмис те, олжа да алмады. Саўашқа түсти жулдызлар аспаннан, Сисераға қарсы урысты, жүрип олар аспандағы өз жолынан. Кишон дәрьясы, ҳәй, ески дәрья, Ағызып кетти оларды, Ҳәй жаным, күш-қуўатқа толып, алға бас. Келди сонда атлар дүсирлеп, Күшли атлардың туяқлары, Қалдырды излерин жерде. Жаратқан Ийениң периштеси былай деди: „Нәлетлеңлер, Мероз қаласын, Нәлетлер айтың, оның халқына. Жәрдемге келмегени ушын Жаратқан Ийеге, Батырларға қарсы урысыў ушын“. Кен тийресинен болған Хебердиң ҳаялы Яел, Ҳаяллар арасында мол-мол етип жарылқансын, Шатырларда жасайтуғын ҳаяллар арасында, Мол-мол етип жарылқансын. Суў сорағанда сүт берди, Ҳасыл кеседе қатық усынды. Алды шеп қолына шатыр қазығын, Оң қолына жумысшының балғасын. Урды Сисераны, езди басын, Шекесине қақты қазықты, Қазық та тесип өтти оның басын. Жығылды Сисера оның аяқлары астына, Қулап, жерде созылып жатты. Ол жығылып, Яелдиң аяқлары астына, Жығылған жеринде жансыз қалды. Сисераның анасы терезе артынан, Зарланды былай деп, пәнжиреден қарап: „Улымның саўаш арбасы, Кешикти неге буншелли? Еситилмейди неге елеге дейин, Саўаш арбаларының сеслери?“ Жуўап берер оған жанындағы дана ҳаяллары. Анасы да өзин жубатып былай дер: „Мүмкин, олар олжаны бөлисип атырған шығар, Ҳәр жигиттиң пайына бир-еки қыздан. Сисераға олжадан реңли кийимлер, Аўа, олжадан түскен рәңбәрәң кийимлер, Олжа алғанның ҳәр бирине, Еки рәңбәрәң етип кестеленген кийимлер тийискен шығар“. Жаратқан Ийе! Барлық душпанларың усылай жоқ болсын. Сени сүйгенлер болса, Пүткил қүдирети менен шыққан қуяш яңлы болсын!» Соннан кейин, ел қырық жыл парахатшылықта жасады. Израиллылар Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди және иследи. Жаратқан Ийе де оларды жети жыл мидянлыларға тәслим етти. Мидянлылардың израиллыларға көрсеткен зулымлығы соншелли аўыр болғанлықтан, израиллылар өзлери ушын таўларда паналайтуғын жерлер, үңгирлер ҳәм қорғанлар ислеп алды. Израиллылар егин еккен ўақтында, мидянлылар, амалеклер ҳәм күншығыстағы басқа халықлар елге басқыншылық ететуғын еди. Олар Израилда ордаларын қурып алып, Газаға дейинги егинлерин жоқ қылатуғын ҳәм тиришилик етиўге керекли болған қой, сыйыр, ешек сыяқлы нәрселердиң ҳеш қайсысын қоймайтуғын еди. Себеби олар өзлериниң маллары ҳәм шатырлары менен бирге шегиртке сыяқлы көп болып келетуғын еди. Олардың өзлериниң де, түйелериниң де есап-саны жоқ болып, Израилды ўайран етиў ушын, ел бойлап жүретуғын еди. Израил халқы мидянлылар себепли соншелли жарлыланып қалғанлықтан, олар Жаратқан Ийеге жалбарына баслады. Израиллылар мидянлылар себепли Жаратқан Ийеге жалбарынғанда, Жаратқан Ийе оларға бир пайғамбар жиберди. Пайғамбар оларға былай деди: – Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: «Сизлерди Мысырдан, қул болған жериңизден Мен алып шықтым. Сизлерди мысырлылардың ҳәм пүткил зулым етиўшилердиң қолынан Мен қутқардым. Оларды алдыңыздан қуўып, жерлерин сизлерге бердим. Сонда Мен сизлерге: „Мен – сизлердиң Қудайыңыз Жаратқан Ийе боламан. Өзлериңиз жерлеринде жасап атырған аморлардың қудайларына табынбаңлар“, – деген едим. Бирақ сизлер сөзиме қулақ салмадыңлар». Соннан кейин, Жаратқан Ийениң периштеси келип, Офра қаласындағы Абиезер әўладынан болған Иоашқа тийисли теребинф ағашының астында отырды. Сол ўақытта Иоаштың улы Гидеон мидянлылардан жасырып, шарап искенжесинде бийдай түйеклеп атырған еди. Жаратқан Ийениң периштеси оған көринип: – Ҳәй, батыр жигит, Жаратқан Ийе сениң менен бирге, – деди. Гидеон оған: – О, мырзам, егер Жаратқан Ийе бизлер менен бирге болса, онда булардың барлығы не ушын басымызға түсти? Ата-бабаларымыз бизлерге: «Жаратқан Ийе бизлерди Мысырдан алып шықты», – деп айтып берген еди. Жаратқан Ийениң сол әжайып ислери қайда қалды? Жаратқан Ийе бизлерди таслап кетти ҳәм мидянлыларға тәслим қылды, – деди. Жаратқан Ийе Гидеонға қарап: – Өзиңде бар болған күш-қуўатың менен бар да, Израилды мидянлылардың қолынан қутқар. Сени Мен жиберип атырман, – деди. Гидеон: – О, Ийем, мен Израилды қалайынша қутқара аламан? Мениң тийрем Менашше урыўындағы ең әззи тийре, мен де үйдеги генже улман, – деди. Жаратқан Ийе оған: – Мен сениң менен бирге боламан. Сен мидянлылардың ҳәммесин бир адамды жеңгендей қылып, қырып таслайсаң, – деди. Сонда Гидеон: – Егер мен Сениң мийримиңе ерискен болсам, мениң менен сөйлесип атырған Сен екениңди билиўим ушын, маған бир нышан көрсет. Илтимас, Саған садақамды әкелип, усынбағанымша, бул жерден кетип қалма, – деди. Жаратқан Ийе Гидеонға: – Сен қайтып келгениңше, усы жерде тураман, – деп жуўап берди. Гидеон үйине барып, бир ылақты сойды, бир эфа уннан ашытқысыз нан писирди ҳәм гөшти себетке салды да, сорпасын табаққа қуйды. Гидеон буларды теребинф ағашының астына алып барып, периштеге усынды. Қудайдың периштеси оған: – Гөшти ҳәм ашытқысыз нанларды алып, оларды мына тастың үстине қой да, сорпаны үстине қуй, – деди. Гидеон айтылғанларды иследи. Жаратқан Ийениң периштеси қолындағы таяғының ушын гөш ҳәм ашытқысыз нанға тийгизгенде, тастан от шықты. От гөш ҳәм ашытқысыз нанды жағып, жоқ қылып жиберди. Соннан кейин Жаратқан Ийениң периштеси көзден ғайып болды. Гидеон көрген адамының Жаратқан Ийениң периштеси екенин түсинип: – Ўаҳ, Қудай Ийе! Мен Сениң периштең менен жүзбе-жүз көристим, – деди. Жаратқан Ийе оған: – Саған тынышлық болсын. Қорқпа, өлмейсең, – деди. Гидеон ол жерде Жаратқан Ийе ушын қурбанлық орын иследи. Қурбанлық орынды «Жаратқан Ийе – тынышлық» деп атады. Бул орын бүгин де Абиезер урпақларының Офра қаласында тур. Тап сол күни түнде Жаратқан Ийе Гидеонға: – Әкеңниң падасынан жети жасар бир буғаны ал. Соннан кейин, әкеңниң Баал ушын соқтырған қурбанлық орнын бузып, қасындағы кийели ағашты шаўып тасла. Усы төбешиктиң үстине Қудайың Жаратқан Ийеге арнап, тегис етип қурбанлық орын қур. Соңынан сол буғаны ал да, өзиң кесетуғын кийели ағашты отын қылып, жандырылатуғын қурбанлық етип бағышла, – деди. Гидеон өз адамларынан он адамды қасына алып, Жаратқан Ийениң өзине айтқанларын орынлады. Бирақ ол үйиндегилерден ҳәм қала халқынан қорққанлықтан, буны күндиз емес, ал түнде иследи. Азанда ерте турған қала халқы Баалға арналған қурбанлық орынның бузылып атырғанын, кийели ағаштың шабылғанын ҳәм буғаның тазадан қурылған қурбанлық орынның үстинде қурбанлық қылып усынылғанын көрди. Сонда олар бир-биринен: «Буны ким иследи?» – деп сорады. Сорастырып көргеннен соң, бул исти Иоаш улы Гидеонның қылғанын билди. Сол себептен олар Иоашқа: – Балаңды сыртқа шығар, ол өлиўи керек. Себеби ол Баалдың қурбанлық орнын бузып, қасындағы кийели ағашты шаўып таслаған, – деди. Иоаш өзине топылып келген адамларға: – Баалды қорғаў сизлерге қалды ма? Оны қутқаратуғын сизлер ме? Баалды қорғайтуғынлар таңға дейин өлтириледи. Егер Баал қудай болса, ол өзи ушын гүрессин. Өйткени бузылған қурбанлық орын оныки-ғо! – деди. Сол күни Иоаш: «Баал өзи ушын өзи гүрессин, өйткени бузылған қурбанлық орын оныки», – деп, Гидеонды Еруббаал деп атады. Сол арада мидянлылар, амалеклер ҳәм шығыс халықлары бирлесип, Иордан дәрьясынан өтти де, Изреел ойпатлығына шатырларын қурды. Сонда Жаратқан Ийениң Руўхы Гидеонның үстине түсти ҳәм ол кәрнайын шертип, Абиезер урпақларын өзиниң изине ериўге шақырды. Гидеон пүткил Менашше урыўына хабаршылар жиберип, ол жердеги халықты да жыйнады. Ол Ашер, Зебулон ҳәм Нафталий урыўларына да хабаршылар жиберди. Солай етип, олар да бирлесиўге келди. Сонда Гидеон Қудайға былай деди: – Егер Өзиң ўәде еткениңдей, Израилды мен арқалы қутқаратуғының ырас болса, онда мен мына қырқылған жүнди қырманның үстине жаяман. Егер шық жүнниң үстине түсип, ал жер қурғақ болса, онда Өзиң айтқаныңдай, Израилды мен арқалы қутқаратуғыныңды билемен. Солай болды да. Ертеңине азанда ерте турған Гидеон жүнди алып сыққанда, жүннен бир кесе толы суў шықты. Соннан кейин, Гидеон Қудайға былай деди: – Маған ғәзепленбе, және бир тилегим бар. Усы жүн арқалы сынаўыма және бир мәрте рухсат ет. Бул рет тек жүн ғана қурғақ болып, жер бетин шық қапласын. Қудай сол түнде Гидеонның айтқанын иследи. Жүн қурғақ болып, пүткил жер бетин шық қаплады. Еруббаал, яғный Гидеон ҳәм оның жанындағы барлық адамлар ерте турып, Харод булағының басына орда қурды. Мидянлылардың ордасы олардың арқа тәрепинде, Море төбешигиниң қасындағы ойпатлықта еди. Жаратқан Ийе Гидеонға былай деди: – Сениң қасыңдағы адамлар жүдә көп. Олар: «Өз күшимиз бенен қутқарылдық» деп, Мениң алдымда мақтанбаўы ушын, мидянлыларды оларға тәслим қыла алмайман. Енди сен халыққа: «Ким қорққанынан қалтырап турған болса, кетсин, Гилад таўынан изине қайтсын», – де. Солай етип, халықтан жигирма еки мың адам қайтып кетип, ол жерде он мың адам қалды. Жаратқан Ийе Гидеонға: – Адамларыңның саны еле де көп. Сен оларды суў бойына алып бар. Мен оларды сол жерде сен ушын електен өткеремен. «Сениң менен барады» деген адамым сениң менен барады. Ал «Сениң менен бармайды» деген адамым бармайды, – деди. Гидеон халықты суў бойына алып барды. Жаратқан Ийе Гидеонға: – Ийт сыяқлы тили менен суў ишкенлерди бир тәрепке, дизерлеп отырып суў ишкенлерди екинши тәрепке айыр, – деди. Қолларын аўзына апарып, тиллери менен суў ишкенлердиң саны үш жүз болды. Ал қалғанларының ҳәммеси суў ишиў ушын дизерлеп отырды. Жаратқан Ийе Гидеонға: – Сизлерди тили менен суў ишкен үш жүз адам арқалы қутқараман. Мидянлыларды саған тәслим қыламан. Ал қалғанлары үйлерине қайтсын, – деди. Солай етип, Гидеон тек үш жүз адамды ғана алып қалып, қалған израиллыларды үйлерине қайтарып жиберди. Сол үш жүз адам кеткенлердиң азық-аўқатлары менен кәрнайларын алып қалды. Мидянлылардың ордасы Гидеон болған жердиң төменги жағында, ойпатлықта еди. Жаратқан Ийе сол күни түнде Гидеонға былай деди: – Тур, мидянлылардың ордасына ҳүжим қыл, өйткени оларды саған тәслим қылып атырман. Егер ҳүжим етиўге қорқсаң, Пура атлы хызметшиңди жаныңа алып, төменге, олардың ордасына бар. Мидянлылардың сөзлерин тыңла. Сонда сен оларға ҳүжим етиўге жүрексинесең. Солай етип, Гидеон хызметшиси Пура менен бирге мидянлылар ордасының шетиндеги сақшылар бөлимине кетти. Ойпатлыққа жайласып алған мидянлылар, амалеклер ҳәм барлық шығыс халықлары шегиртке сыяқлы көп еди. Олардың түйелери де теңиз жағасындағы қум сыяқлы есап-сансыз еди. Гидеон ол жерге жетип барғанда, бир адам өз жолдасына көрген түсин айтып берип атыр еди. Ол: – Мен бир түс көрдим. Түсимде арпадан писирилген бир шөрек нан Мидян ордасына туўры домалап барып, шатырға урылғанда, шатыр қулап, жер менен жексен болды, – деди. Сол адамның жолдасы: – Бул израиллы Иоаш улы Гидеонның қылышынан басқа ҳеш нәрсе емес. Қудай мидянлыларды ҳәм пүткил орданы оған тәслим етежақ болғаны, – деп жуўап берди. Гидеон түсти ҳәм оның жорылыўын еситип, Қудайға сыйынды. Ол Израил ордасына қайтып келип, адамларына: – Турыңлар! Жаратқан Ийе Мидян ордасын сизлерге тәслим қылды, – деди. Соңынан Гидеон үш жүз адамды үш топарға бөлип, олардың ҳәр бирине бир кәрнай ҳәм бос бир гүзеден берди. Гүзелердиң ишинде шыралар бар еди. Сонда Гидеон оларға былай деди: – Көзиңиз менде болсын. Мен не ислесем, сизлер де соны ислеңлер. Олардың ордасына барғанымда, мен не ислесем, сизлер де соны ислеңлер. Мен ҳәм мениң қасымдағылар кәрнайларымызды шерткенимизде, сизлер де орданың айнала дөгерегинде турып, кәрнайларыңызды шертиңлер де: «Жаратқан Ийе ушын ҳәм Гидеон ушын!» – деп бақырыңлар. Гидеон ҳәм оның қасындағы жүз адам түнде, ортанғы гезектеги қараўыллар алмасыўдан-ақ, ордаға жетип барды. Олар кәрнайларын шертип, қолларындағы гүзелерди сындырды. Үш топар да кәрнайларын шертип, гүзелерин сындырды. Олар шеп қолына шырасын, оң қолына кәрнайын услап: «Жаратқан Ийениң ҳәм Гидеонның қылышы!» – деп бақырды. Олардың ҳәр бири душпан ордасының дөгерегинде, өз орнында турғанда, ордадағылардың ҳәммеси албырасып, бақырысып қаша баслады. Үш жүз кәрнай бирден шертилгенде, Жаратқан Ийе ордадағылардың ҳәммесине бир-бирине қарсы қылыш көтергизди. Мидян ордасы Серера тәрептеги Бейт-Шиттаға қарай, яғный Таббатқа жақын жердеги Абел-Мехоланың шетине дейин қашып кетти. Сонда Нафталий, Ашер ҳәм пүткил Менашше урыўларынан болған израиллылар шақырылды ҳәм олар мидянлыларды қуўа баслады. Кейин Гидеон Эфрайымның пүткил таўлы үлкесине хабаршылар жиберип, былай деди: «Төменге түсип, мидянлыларға ҳүжим қылыңлар. Олардың жолларын тосыў ушын, Бейт-Бараға дейинги Иордан дәрьясының суў өткеллерин қолға киргизиңлер». Солай етип, эфрайымлылар жыйналып, Бейт-Бараға дейинги Иордан дәрьясының суў өткеллерин қолға киргизди. Олар мидянлылардың еки басшысын, Ореб пенен Зеебти тутқынға алды. Оребти Ореб жартасының қасында, ал Зеебти Зееб шарап искенжеси жанында өлтирип, мидянлыларды қуўыўды даўам етти. Ореб пенен Зеебтиң кесилген басларын Иордан дәрьясының арғы жағындағы Гидеонға апарып берди. Эфрайым урыўының адамлары Гидеонға: – Мидянлылар менен урысыўға кеткениңде, бизлерди шақырмадың. Бизлерге не ушын бундай қылдың? – деп оны қатты айыплады. Гидеон оларға былай деп жуўап берди: – Сизлердиң ислеген исиңиздиң қасында меники не болыпты? Эфрайымның териминен қалған жүзимлер Абиезердиң пүткил жүзим өнимлеринен жақсырақ емес пе? Қудай Мидян басшылары болған Ореб ҳәм Зеебти сизлерге тәслим қылды. Сизлерге тең келетуғындай, мен не ислей алдым? Гидеонның бул сөзлери олардың ғәзебин қайтарды. Гидеон ҳәм оның жанындағы үш жүз адам Иордан дәрьясына келип, дәрьяны кесип өтти. Олар шаршаса да, мидянлыларды қуўыўды даўам етти. Ол Суккотқа келгенде, қала халқына: – Мениң изимнен киятырған адамларыма нан бериңлер, олар ҳалдан тайған. Мен Мидян патшалары Зебах ҳәм Салмуннаның изинен қуўып баратырман, – деди. Суккот басшылары оған: – Сениң әскерлериңе нан бергендей, сен Зебах ҳәм Салмуннаны тутқынға алып па едиң? – деди. Гидеон оларға: – Болады, усы сөзиңиз ушын, Жаратқан Ийе Зебах пенен Салмуннаны маған тәслим еткенде, мен денелериңизди шөл тикенлери ҳәм шеңгеллери менен тилким-тилким қыламан, – деди. Гидеон ол жерден Пенуелге кетти ҳәм оның халқынан да тап солай деп өтиниш қылды. Бирақ Пенуел халқы да Суккот халқының берген жуўабын берди. Гидеон оларға: – Саў-саламат изиме қайтқанымда, бул минараны қулатаман, – деди. Сол ўақытта Зебах пенен Салмунна он бес мыңға шамалас аман қалған шығыс халықларының әскерлери менен бирликте Қарқорда еди. Қуралланған бир жүз жигирма мың әскер өлген еди. Гидеон Нобах ҳәм Иогбоҳаның шығыс тәрепиндеги кәрўан жолы менен барып, аңсыз турған душпан ордасына ҳүжим жасады. Зебах пенен Салмунна қашып кетти, ал Гидеон олардың изинен қуўды. Ол Мидянның еки патшасы болған усы Зебах пенен Салмуннаны қолға алып, олардың барлық әскерлерин албыратып таслады. Иоаш улы Гидеон урыстан Херес төбешиги бойлап қайтты. Жолда Гидеон Суккоттың бир жас жигитин услап алып, оны сораўға тутты. Жас жигит оған Суккоттың жетпис жети басшысы менен ақсақалларының атларын жазып берди. Гидеон Суккот халқына барып, оларға былай деди: – Сизлер маған: «Сениң ҳалдан тайған адамларыңа нан беретуғындай, сен Зебах пенен Салмуннаны тутқынға алып па едиң?» – деп мени масқаралаған едиңиз. Минекей, Зебах пенен Салмунна! Соңынан Гидеон қала ақсақалларын топлап, Суккот халқын шөл тикенлери ҳәм шеңгеллери менен жазалады. Кейин Пенуел минарасын қулатып, қала халқын өлтирди. Соңынан Гидеон Зебах пенен Салмуннадан: – Таборда өлтиргенлериңиз қандай адамлар еди? – деп сорады. Олар Гидеонға: – Олар саған уқсаған еди, ҳәммеси патша улларына мегзес еди, – деп жуўап берди. Гидеон оларға: – Олар мениң туўысқанларым, анамның уллары еди. Тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен, егер сизлер оларды аман қалдырғаныңызда, мен де сизлерди өлтирмес едим, – деди. Соннан кейин, Гидеон туңғыш улы Етерге: – Қәне, оларды өлтир, – деди. Деген менен, еле жас болған Етер қорқып, қылышын көтермеди. Сонда Зебах пенен Салмунна Гидеонға: – Бизлерди өзиң өлтир. Еркектиң исин тек еркек ислей алады, – деди. Солай етип, Гидеон барып, Зебах пенен Салмуннаны өлтирди ҳәм түйелериниң мойнындағы ярым ай көринисиндеги безениў буйымларын алды. Израиллылар Гидеонға: – Сен, улың ҳәм ақлығың бизлерге басшылық етиң. Себеби бизлерди мидянлылардың қолынан сен қутқардың, – деди. Бирақ Гидеон оларға: – Мен де, улым да сизлерге басшылық қылмаймыз. Сизлерге Жаратқан Ийе басшылық қылады, – деп жуўап берди. Соңынан Гидеон даўам етип: – Сизлерден бир тилегим бар: маған ҳәр бириңиз олжаларыңыздан бир алтын сырғадан бериңлер, – деди. Душпанлар исмайыллылар болғанлықтан, алтын сырға тағатуғын еди. Израиллылар: – Жан деп беремиз, – деп, жерге бир жайыў жайды да, олжаларынан бир сырғадан жайыўдың үстине таслады. Ай көринисиндеги безениў буйымларын, түймелерди, Мидян патшаларының шым қызыл шапанларын ҳәм түйелердиң мойнындағы алтын шынжырларды есапламағанда, Гидеонның алған алтын сырғаларының аўырлығы бир мың жети жүз шекел шықты. Гидеон олардан бир эфод ислетип, оны өз қаласы болған Офраға жайластырды. Пүткил израиллылар усы эфодқа табынып, Жаратқан Ийеге опасызлық қылды. Солай етип, бул Гидеон ҳәм оның шаңарағы ушын бир дузақ болды. Израиллылардан жеңилген мидянлылар оларға бир мәрте де қарсы көтерилмеди. Ел Гидеон дәўиринде қырық жыл парахатшылықта жасады. Иоаш улы Еруббаал қайтып келип, өз үйинде жасаўды даўам етти. Оның жетпис улы бар еди, себеби оның ҳаяллары көп болды. Гидеонның Шехемде бир тоқалы бар еди. Сол тоқалы да бир ул туўып берип, оның атын Абимелех қойды. Иоаш улы Гидеон ғаррылық дәўранын сүрип, қайтыс болды. Ол Абиезер урпақларының Офра қаласындағы әкеси Иоаштың қәбирине жерленди. Гидеон өлгеннен кейин, израиллылар Жаратқан Ийеге және опасызлық қылып, Баалларға табынды. Олар Баал-Беритти өзлерине қудай етип қойды. Өзлерин әтирапындағы душпанларынан қутқарған Қудайы Жаратқан Ийени умытты. Және де, олар Израилға сонша жақсылықлар қылған Еруббаалдың, яғный Гидеонның шаңарағына да жақсы қатнаста болмады. Еруббаалдың улы Абимелех дайыларының жанына, Шехем қаласына барып, оларға ҳәм анасының тийресинен болған барлық адамларға былай деди: – Шехем халқынан: «Сизлер ушын қайсысы жақсырақ? Гидеонның жетпис улы сизлерге бийлик еткени ме ямаса бир адамның бийлик еткени ме?» – деп сораңлар. Мениң өзлериңиз бенен сүйеги бир, қанлас екенимди умытпаңлар. Дайылары Абимелехтиң айтқанларын Шехем халқына жеткерди. Соннан кейин, Абимелехке халықтың кеўли ийип: «Ол бизлердиң туўысқанымыз болады», – деди. Олар Абимелехке Баал-Берит бутханасынан жетпис шекел гүмис берди. Ал Абимелех бул гүмиске оңбаған ҳәм жарамас адамларды изине ертти. Соңынан ол Офраға, әкесиниң үйине кетип, туўысқанларын, яғный Еруббаалдың жетпис улын бир тас үстинде өлтирди. Тек ғана Еруббаалдың генже улы Иотам қашып жасырынғаны ушын аман қалды. Кейин пүткил Шехем ҳәм Бейт-Милло халықлары бирге жыйналып, Шехемдеги естелик тастың жанындағы теребинф ағашының қасына барды ҳәм Абимелехти патша етип тайынлады. Бул хабар Иотамға жетип барғанда, ол Гериззим таўының төбесине шығып, бәлент даўыс пенен халыққа былай деди: – Ҳәй, Шехем халқы! Мени тыңлаңлар, сонда Қудай да сизлерди тыңлайды. Бир күни тереклер өзлерине патша таңлап, оны майламақшы болыпты. Сонда олар зәйтүн ағашына барып: «Бизлердиң патшамыз бол», – депти. Зәйтүн ағашы оларға: «Қудайлар ҳәм адамларды ҳүрметке еристириў ушын қолланылатуғын майымды таслап, тереклердиң үстинде шақаларымды тербелтип турайын ба?» – деп жуўап берипти. Сонда тереклер әнжир ағашына: «Кел, сен бизлердиң патшамыз бол», – депти. Әнжир ағашы оларға: «Жақсы ҳәм мазалы мийўемди таслап, тереклер үстинен басшылық етейин бе?» – деп жуўап берипти. Соңынан тереклер жүзим ағашына: «Кел, сен-ақ бизлердиң патшамыз бол», – депти. Жүзим ағашы оларға: «Қудайлардың ҳәм адамлардың кеўлин көтеретуғын шарабымды таслап, тереклер үстинен басшылық етейин бе?» – депти. Ақыры тереклер шеңгелге келип: «Кел, бизлердиң патшамыз бол», – депти. Шеңгел оларға: «Егер шынында да мени майлап, өзлериңизге патша етип қоймақшы болсаңыз, онда келиңлер, көлеңкемде паналаңлар. Егер паналамасаңыз, тикенлеримнен шыққан от Лебанонның кедр ағашларын жандырып жибереди», – депти. Минекей, сизлер Абимелехти патша етип сайлап әдил ҳәм дурыс иследик деп ойлайсызлар ма? Еруббаал ҳәм оның шаңарағына жақсылық еткениңиз усы ма? Бул мүнәсибетиңиз әкеме ылайық па? Ал әкем сизлерди мидянлылардың қолынан қутқарыў ушын өз жанын қәўип астына қойып, сизлер ушын урысты. Бирақ бүгин сизлер әкемниң шаңарағына қарсы қол көтердиңлер, оның жетпис улын бир тастың үстинде өлтирдиңлер. Оның тоқалынан туўылған Абимелехти болса, өз туўысқаныңыз болғаны ушын Шехемге патша қылып қойдыңлар. Егер бүгин Еруббаал ҳәм оның шаңарағына әдил ҳәм дурыс ис ислеген болсаңыз, онда Абимелех ушын қуўаның, ол да сизлер ушын қуўансын! Бирақ олай болмаса, Абимелехтен от шығып, Шехем ҳәм Бейт-Милло халқын жандырып жиберсин. Я болмаса, Шехем ҳәм Бейт-Милло халқынан от шығып, Абимелехти жандырып жиберсин. Соңынан Иотам туўысқаны Абимелехтен узаққа, Беерге қарай қашып кетип, сол жерде жасады. Абимелех Израилды үш жыл басқарды. Кейин Қудай Абимелех пенен Шехем халқының арасына жаман руўх жиберип, бир-бирине қарсы қылды ҳәм халық Абимелехке бойсынбай қойды. Себеби Қудай буны өз туўысқанлары болған Еруббаалдың жетпис улын өлтирген Абимелехтен ҳәм оның бул исин қоллап қуўатлаған Шехем халқынан, олар төккен қанның қунын алыў ушын иследи. Шехем халқы Абимелехке қарсы таў басларында буққы жасады ҳәм ол жерден өткенлердиң ҳәммесин тонады. Бул ҳаққында Абимелехке хабар жетти. Эбед улы Гаал туўысқанлары менен бирге келип, Шехемге жайласты. Ол Шехем халқының исенимине кирди. Олар бағларға барып, жүзим жыйнады ҳәм оны сығып, шарап ислегеннен кейин, байрамлады. Олар өз қудайының бутханасында ишип-жеп отырып, Абимелехке мазақ сөзлер айтты. Сонда Эбед улы Гаал былай деди: «Бизлер, яғный Шехем халқы Абимелехке хызмет ететуғындай, ол ким болыпты? Ол Еруббаалдың улы емес пе? Зебул да оның оң қолы емес пе? Сизлер шехемлилердиң атасы Хамордың урпағынан болғанларға хызмет қылыңлар. Абимелехке не деп хызмет етемиз? Қәнекей, бул халықты мен басқарсам еди! Сонда Абимелехти өзим қуўып жиберер едим ҳәм оған: „Әскерлериңди көбейтип, саўаш майданына шық!“ – дер едим». Қала басшысы Зебул Эбед улы Гаалдың сөзлерин еситкенде, ғәзеби қайнады. Ол Абимелехке жасырын түрде хабаршылар жоллап, олар арқалы мыналарды айтып жиберди: «Мине, Эбед улы Гаал ҳәм оның туўысқанлары Шехемге келди. Олар қаланы саған қарсы қоймақта. Енди сен түнде адамларың менен бирге келип, атызда буққы таслап жат. Азанда таң атыўдан-ақ орныңнан турып, қалаға ҳүжим жаса. Гаал ҳәм оның адамлары саған қарсы шыққанда, оларға қолыңнан келгенин исле». Солай етип, Абимелех ҳәм оның адамлары түнде турып, төрт топарға бөлинди де, Шехемге жақын жерде буққы таслап жатты. Эбед улы Гаал сыртқа шығып, қала дәрўазасының аўзында турғанда, Абимелех ҳәм оның қасындағылар буққыда жатырған жеринен шықты. Киятырғанларды көрген Гаал Зебулға: – Таўлардың төбесинен түсип киятырғанларға қара! – деди. Зебул оған: – Адамларға уқсатып турғаның негизинде таўлардың көлеңкеси-ғо, – деди. Бирақ Гаал сөзин даўам етип: – Қара, үлкемиздиң ортасындағы төбешиктен адамлар түсип киятыр. Палкерлер теребинфи тәрептен де бир топар киятыр, – деди. Сонда Зебул Гаалға: – Енди сениң: «Бизлер Абимелехке хызмет ететуғындай, ол ким болыпты?» – деген сөзиң қаяқта? Сен менсинбеген халық усы емес пе? Қәне, енди шығып, олар менен өзиң урыс, – деди. Гаал Шехем халқын баслап, Абимелех пенен урысыўға шықты. Бирақ ол жеңилип қаша баслады ҳәм Абимелех оның изинен қуўды. Қаланың кирер аўзына дейинги аралықта көп санлы өлилер жайрап жатты. Абимелех Арумада қалды. Ал Зебул Гаалға ҳәм оның туўысқанларына Шехемде жасаўға рухсат бермей, оларды қаладан қуўып жиберди. Ертеңине Абимелех шехемлилердиң атызларға шыққанынан хабар тапты. Ол адамларын үш топарға бөлип, атызларда буққы таслап жатты. Халықтың қаладан шыққанын көргенде ҳүжим қылып, оларды өлтирди. Абимелех жанындағы топары менен жылдам түрде қаланың кирер аўзына барып турғанда, басқа еки топары атызда болғанларға ҳүжим жасап, оларды өлтирди. Абимелех күн бойы қалаға қарсы урысып, қаланы қолға киргизди ҳәм халқын қылыштан өткизди. Қаланы ўайран етип, үстине дуз септи. Шехем минарасындағы адамлар болған ўақыялар ҳаққында еситкенде, Эл-Берит бутханасының қорғанын паналады. Абимелех Шехем минарасында болғанлардың сол жерге жыйналғанынан хабар тапты. Сонда ол қасындағы адамлары менен бирге Салмон таўына шықты. Қолына бир балта алып, теректиң шақасын шапты да, оны ийнине қойып, қасындағы халыққа: «Мениң не ислегенимди көрдиңлер, дәрриў сизлер де солай ислеңлер», – деди. Солай етип, ҳәммеси бир шақадан кесип алып, Абимелехтиң изине ерди. Олар шақаларды қорғанның түбине үйип, от берди. Солай етип, Шехем минарасындағы мыңға жақын еркек ҳәм ҳаяллар өлди. Соннан кейин, Абимелех Тебеске барды да, қаланы қамал қылып, оны қолға киргизди. Қаланың ортасында беккем бир минара бар еди. Еркек ҳәм ҳаяллар, пүткил қала халқы сол жерди паналады. Олар қапыларды илип, минараның төбесине шықты. Абимелех минараға келип, оған ҳүжим қылды. Бирақ ол минараға от бериў ушын қапысына жақынласқанда, бир ҳаял дигирманның үстинги тасын Абимелехтиң үстине ылақтырып жиберип, басын жарды. Абимелех дәрҳал қурал-жарағын алып жүретуғын нөкерин шақырып алды да, оған: – Қылышыңды шығар да, мени өлтир. Ҳеш ким: «Абимелехти бир ҳаял өлтирди» деп айтып жүрмесин, – деди. Нөкер қылышын Абимелехке суғып, оны өлтирди. Абимелехтиң өлгенин көргенде, израиллылар үйлерине қайтты. Солай етип, жетпис туўысқанын өлтирип, әкесине қарсы жаўызлық қылғаны ушын, Қудай Абимелехти усылай жазалады. Қудай Шехем халқын да ислеген барлық жаўызлықлары ушын жазалады. Олар Еруббаалдың улы Иотамның ғарғысына ушырады. Абимелехтиң өлиминен кейин, Израилды қутқарыў ушын Иссахар урыўынан Додоның ақлығы, Пуаның улы болған Тола атлы бир адам шықты. Тола Эфрайымның таўлы үлкесиндеги Шамирде жасайтуғын еди. Ол Израилға жигирма үш жыл бийлик еткеннен соң, қайтыс болды ҳәм Шамирде жерленди. Соннан кейин, Гиладтан Яир деген адам шығып, Израилда жигирма еки жыл бийлик етти. Оның отыз улы болды. Олар отыз ешекке минип, отыз қаланы басқарды. Гилад жериндеги бул қалалар бүгин де Яирге тийисли қалалар деп аталады. Яир өлип, Қамонда жерленди. Израиллылар Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди және иследи. Олар Бааллар ҳәм Аштарталарға, арамлылар, сидонлылар, моаблылар, аммонлар ҳәм филистлердиң бутларына табынып кетти. Олар Жаратқан Ийени таслап кетти, Оған сыйынбай қойды. Солай етип, израиллыларға ғәзеби қайнаған Жаратқан Ийе оларды филистлер менен аммонлардың қолына тапсырды. Олар Иордан дәрьясының арғы тәрепинде, Гиладтағы аморлардың жеринде жасайтуғын пүткил израиллыларды сол жылдан баслап он сегиз жыл даўамында езип, оларға зулымлық иследи. Аммон халқы Яҳуда, Бенямин ҳәм Эфрайым урыўлары менен урысыў ушын Иордан дәрьясынан өтти. Сол себепли Израил аўыр аўҳалда қалды. Сонда израиллылар Жаратқан Ийеге: – Бизлер Саған қарсы гүна иследик. Сени, өз Қудайымызды таслап, Баалларға табынып кеттик, – деп нала шекти. Жаратқан Ийе израиллыларға былай деп жуўап берди: – Сизлерди мысырлылардан, аморлардан, аммонлардан ҳәм филистлерден қутқарған Мен емес пе едим? Сидонлылар, амалеклер ҳәм маонлылар сизлерге езиўшилик қылғанда да, сизлер Маған нала шеккен едиңиз ҳәм Мен сизлерди олардың қолынан қутқарған едим. Бирақ сизлер Мени таслап, басқа қудайларға табынып кеттиңиз. Сол себепли Мен де енди сизлерди қутқармайман. Барыңлар, таңлаған қудайларыңызға нала етиңлер. Қыйыншылыққа түскениңизде, сизлерди олар қутқарсын. Израиллылар Жаратқан Ийеге: – Бизлер гүна иследик. Нени мақул деп тапсаң, бизлерге соны исле. Тек бүгин бизлерди қутқар, – деди. Соңынан олар өзлериндеги жат қудайлардың мүсинлерин ылақтырып таслап, Жаратқан Ийеге сыйынды. Жаратқан Ийе де израиллылардың жәбир шегиўине артық шыдамады. Аммонлар урысыў ушын жыйналып, Гиладта орда қурғанда, израиллылар да жыйналып, Миспада ордасын қурды. Гилад әскерлериниң басшылары бир-бирине: «Аммонларға қарсы биринши болып урысты баслаған адам пүткил Гилад халқының басшысы болады», – деди. Гиладлы Ифтах деген бир мәрт жаўынгер бар еди. Ол бир бузық ҳаялдың улы болып, әкесиниң аты Гилад еди. Гиладтың өз ҳаялы да оған уллар туўып берди. Олар үлкейгенде Ифтахты қуўып, оған: – Әкемиздиң үйинен мийрас алмайсаң. Өйткени сен басқа бир ҳаялдың улысаң, – деди. Ифтах туўысқанларынан қашып, Тоб журтына жайласып алды ҳәм дөгерегине жыйналған оңбаған адамлар оның менен бирге басқыншылық ете баслады. Бир қанша ўақыт өткеннен кейин, аммон халқы израиллыларға урыс ашты. Урыс ўақтында, Гилад ақсақаллары Ифтахты алып келиў ушын Тоб журтына кетти. Олар Ифтахқа: – Жүр, бизлердиң сәркәрдамыз бол, аммонлар менен урысайық, – деди. Ифтах оларға: – Мени жек көрип, әкемниң үйинен қуўған сизлер емес пе? Басыңызға ис түскенде, не ушын маған келдиңиз? – деп жуўап берди. Гилад ақсақаллары оған: – Енди саған бас ийип келиўимиздиң себеби, сен бизлер менен бирге барып, аммонлар менен урыс. Сонда сен бизлерге, яғный Гилад халқына басшы боласаң, – деди. Ифтах олардан: – Аммонлар менен урысыўға мени алып барсаңыз ҳәм Жаратқан Ийе оларды маған тәслим қылса, онда мен сизлердиң басшыңыз боламан, – деди. Гилад ақсақаллары оған: – Жаратқан Ийе бизлерге гүўа болсын, анық айтқаныңдай болады, – деди. Солай етип, Ифтах Гилад ақсақаллары менен бирге кетти. Халық оны өзлерине басшы ҳәм сәркәрда етип қойды. Ифтах айтқан барлық сөзлерин Миспада, Жаратқан Ийениң алдында тәкирарлады. Соннан кейин, Ифтах аммон халқының патшасына елшилер жиберип: «Жеримизге урыс ашыўға келгендей, бизлердиң арамызда қандай келиспеўшилик болған еди?» – деди. Аммон патшасы Ифтахтың елшилерине мына жуўапты айтып жиберди: «Израиллылар Мысырдан шыққаннан кейин, Арнон дәрьясынан баслап Яббоқ ҳәм Иордан дәрьяларына дейинги жерлеримди алып қойды. Енди бул жерлерди маған урыссыз қайтарып бер». Ифтах аммон халқының патшасына және елшилер жиберип, былай деди: «Ифтах былай деп атыр: Израил Моаб жерлерин де, аммон халқының жерлерин де алмады. Себеби Израил Мысырдан шыққан ўақытта шөл арқалы жүрип, Қызыл теңизге, кейин Қадешке келди. Соңынан Израил Эдом патшасына елшилер жиберип, жерлери арқалы өтиўге рухсат сорады. Бирақ Эдом патшасы қулақ аспады. Израил Моаб патшасына да елшилер жиберди, бирақ ол да рухсат бермеди. Сонлықтан Израил Қадеште қалды. Кейин Израил шөл жерлер менен жүрип, Эдом менен Моаб жерлериниң әтирапынан өтти. Олар Моаб жериниң шығыс тәрепине келип, Арнонның арғы тәрепине орналасты. Бирақ Моаб шегарасының ишине кирмеди. Өйткени Арнон моаблылардың шегарасы еди. Соңынан Израил Хешбонда ҳүкимдарлық етип атырған аморлардың патшасы Сихонға елшилер жиберип: „Жеримизге барыў ушын сениң елиң арқалы өтиўимизге рухсат бер“, – деди. Бирақ Сихон Израилдың жеринен кесип өтиўине исенбеди. Сонлықтан ол барлық әскерлерин жыйнап, Яҳасада орда қурды ҳәм Израилға урыс ашты. Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе Сихонды ҳәм оның пүткил халқын израиллыларға тәслим қылды. Израиллылар аморларды жеңип, олар жасаған жерлердиң ҳәммесин қолға киргизди. Олар Арноннан Яббоқ дәрьясына, шөлден Иордан дәрьясына дейин созылған пүткил Амор жерлерин ийелеп алды. Енди Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе аморларды Өз халқы болған Израилдың алдынан қуўғаннан кейин, оларды қайтарып алыўға сениң қандай ҳақың бар? Қудайың болған Кемош саған бир жер берсе, ол жерге ийелик етпес пе едиң? Бизлер де Қудайымыз Жаратқан Ийениң өзлеримизге берген жерлерине ийелик етемиз. Сен Моаб патшасы Сиппор улы Балақтан үстемсең бе? Ол қашан израиллылар менен тартысып, қашан олар менен урысыўға шықты? Израиллылар үш жүз жылдан берли Хешбон менен Ароерде ҳәм олардың әтирапындағы аўылларда, және де, Арнон жағасындағы барлық қалаларда жасап киятыр. Усы ўақытқа дейин бул жерлерди не ушын алмадыңлар? Мен сениң алдыңда айыплы емеспен. Бирақ сен маған қарсы урысқа шығып, наҳақлық қылып атырсаң. Жаратқан Ийе – Қазы, Оның Өзи бүгин израиллыларға ҳәм аммонларға қазылық етсин». Бирақ Ифтахтың айтып жиберген бул сөзлерине Аммон патшасы қулақ салмады. Сонда Жаратқан Ийениң Руўхы Ифтахтың үстине түсти. Ифтах Гилад ҳәм Менашшеден, соңынан Гиладтағы Миспадан өтип, аммонларға қарай кетти. Ол Жаратқан Ийениң алдында ўәде берип былай деди: «Егер аммонларды маған тәслим қылсаң, оларды жеңип, саў-саламат қайтқанымда, мени күтип алыў ушын үйимниң есигинен биринши болып ким шықса, оны Жаратқан Ийеге бағышлап, жандырылатуғын қурбанлық етип беремен». Соннан кейин, Ифтах аммонлар менен урысыўға кетти. Жаратқан Ийе оларды Ифтахқа тәслим қылды. Ифтах Ароерден Миннитке шекемги жигирма қаланы ҳәм Абел-Керамимге шекемги қалаларды ўайран етип, аммонларды үлкен жеңилиске ушыратты. Солай етип, аммонлар израиллыларға бағынышлы болды. Ифтах Миспаға, өз үйине қайтқанда, оның қызы дәп шертип, ойынға түсип, оны күтип алыўға шықты. Бул қыз оның жалғыз перзенти болып, оннан басқа я улы, я қызы жоқ еди. Ифтах қызын көргенде, кийимлерин жыртып: – Ўаҳ, қызым, жүрегимди қан етип, мени бахтықара қылдың-ғо! Өйткени мен Жаратқан Ийеге берген ўәдемди буза алмайман, – деди. Қыз әкесине: – Аға, сен Жаратқан Ийеге ант иштиң. Жаратқан Ийе душпанларың болған аммонлардан сениң ушын өш алған екен, енди сен де аўзыңнан не шыққан болса, маған соны исле, – деди. Соңынан қыз әкесине және: – Бир тилегим бар: маған еки ай мәўлет бер, досларым менен таўға шығып, маған турмысқа шығыў несип етпегенине жылайын, – деди. Әкеси қызына: – Яқшы, бара ғой, – деп еки айға рухсат берди. Қыз дослары менен бирге таўға шығып, турмысқа шығыў несип етпегенине жылады. Еки айдан соң, қыз әкесиниң жанына қайтты. Әкеси берген ўәдесин орынлады. Қызға еркектиң қолы тиймеген еди. Соннан кейин, Израилда мынадай бир дәстүр пайда болды: Израил халқының қызлары ҳәр жылы таўға шығып, гиладлы Ифтахтың қызы ушын төрт күн аза тутатуғын болды. Эфрайым урыўы жыйналып, Сафонға қарай кешип өтти. Олар Ифтахқа: – Аммонлар менен урысыўға кеткениңде, бизлерди не ушын шақырмадың? Сонлықтан бизлер сени де, үйиңди де жағып жиберемиз, – деди. Ифтах оларға: – Халқым ҳәм мен аммонлар менен қатты жәнжеллескенимизде, мен сизлерди шақырған едим. Бирақ сизлер келип, мени олардың қолынан қутқармадыңлар. Мени қутқармайтуғыныңызға көзим жеткенде, жанымды қәўип астына қойып, аммонларға қарсы ҳүжим жасадым. Кейин Жаратқан Ийе оларды маған тәслим қылды. Не ушын бүгин мениң менен урысыўға келдиңлер? – деди. Эфрайым урыўынан болғанлар гиладлыларға: «Ҳәй, Эфрайым ҳәм Менашше урпақлары арасында жасайтуғын гиладлылар! Сизлер Эфрайымның қашқынларысыз», – деген еди. Сонда Ифтах пүткил Гилад халқын жыйнап, Эфрайым урыўына қарсы саўашқа түсти ҳәм оларды қыйратты. Иордан дәрьясындағы Эфрайым урыўының жерине қарай өтетуғын өткеллерди қолға алған гиладлылар өтпекши болып келген қашқыннан: «Эфрайым урыўынанбысаң?» деп сорағанда, ол: «Яқ» десе, сонда оларға: «Шибболет деп айт», – дейтуғын еди. Бирақ олар: «Сибболет» дейтуғын еди. Өйткени олар «шибболет» сөзин дурыс айта алмайтуғын еди. Сол себепли оларды услап, Иордан дәрьясының өткеллеринде өлтиретуғын еди. Сол ўақытта эфрайымлылардан қырық еки мың адам өлтирилди. Гиладлы Ифтах Израилда алты жыл бийлик қылды. Соннан кейин ол өлип, Гиладтың бир қаласында жерленди. Кейин ала Израил халқына бейтлеҳемли Ибсан бийлик етти. Ибсанның отыз улы ҳәм отыз қызы болды. Ол қызларын басқа тийрелерге узатып, улларын да басқа урыўлардан үйлендирди. Ибсан Израилда жети жыл бийлик етти. Соңынан ол өлип, Бейтлеҳемде жерленди. Ибсаннан кейин, Израилда Зебулон урыўынан болған Элон он жыл бийлик етти. Ол өлип, Зебулон жериндеги Айялонда жерленди. Элоннан кейин, Израилда Пиратоннан болған Ҳиллел улы Абдон бийлик етти. Абдонның жетпис ешекке минип жүретуғын қырық улы ҳәм отыз ақлығы болды. Абдон Израилда сегиз жыл бийлик етти. Пиратонлы Ҳиллелдиң улы Абдон өлип, Эфрайым жериндеги, бурын амалеклерге тийисли болған таўлы үлкедеги Пиратонға жерленди. Израил халқы Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди және ислей баслады. Жаратқан Ийе де оларды қырық жылға филистлердиң қолына тапсырды. Сора қаласынан, Дан урыўынан болған Маноах атлы бир адам бар еди. Оның ҳаялы нәсилсиз болып, ҳеш перзенти жоқ еди. Жаратқан Ийениң периштеси ҳаялға көринип, оған былай деди: – Сен нәсилсиз болып, перзент көрмеген болсаң да, енди ҳәмиледар болып, бир ул туўасаң. Ендигиден былай абайлы бол, сен шарап та, басқа өткир ишимлик те ишпе ҳәм ҳеш бир ҳарам нәрсе жеме. Себеби сен ҳәмиледар болып, бир ул туўасаң. Оның басына пәки тиймесин. Өйткени бала ана қурсағынан баслап-ақ, Қудайға бағышланған болады ҳәм ол Израил халқын филистлердиң қолынан қутқара баслайды. Ҳаял күйеўине былай деди: – Қасыма Қудайдың бир адамы келди. Ол Қудайдың периштеси сыяқлы жүдә айбатлы еди. Мен оннан қай жерден келгенин сорамадым, ол да маған атын айтпады. Бирақ ол маған: «Сен ҳәмиледар болып, бир ул туўасаң. Ендигиден былай, шарап та, басқа өткир ишимлик те ишпе ҳәм ҳеш бир ҳарам нәрсе жеме. Себеби бала ана қурсағынан баслап, өлетуғын күнине дейин, Қудайға бағышланған болады», – деди. Сонда Маноах Жаратқан Ийеге дуўа етип: «О Ийем, Сен жиберген сол Қудайдың адамы және келиўин ҳәм туўылатуғын бала ушын не ислеўимиз кереклигин бизлерге үйретиўин жалбарынып сорайман», – деди. Қудай Маноахтың дуўасын еситти. Ҳаял атызда отырған ўақытта, Қудайдың периштеси оған және келди. Бирақ Маноах ҳаялының жанында жоқ еди. Ҳаял күйеўине хабар бериў ушын асығыс түрде жуўырып кетти ҳәм күйеўине: – Ана бирде қасыма келген адам маған және көринди! – деди. Маноах турып, ҳаялының изине ерди ҳәм сол адамның жанына келип, оннан: – Ҳаялым менен сөйлескен сиз бе? – деп сорады. Сол адам оған: – Аўа, мен, – деди. Маноах оннан: – Сизиң айтқанларыңыз орынланғанда, бала қалай жасаўы ҳәм не ислеўи керек? – деп сорады. Жаратқан Ийениң периштеси Маноахқа былай деди: – Ҳаялың айтқанларымның ҳәммесин орынласын. Ол жүзимнен исленген ҳеш бир нәрсени жемесин, шарап та, басқа өткир ишимлик те ишпесин ҳәм ҳеш бир ҳарам нәрсе жемесин. Буйырғанларымның ҳәммесин орынласын. Сонда Маноах Жаратқан Ийениң периштесине: – Тоқтап турың. Сиз ушын бир ылақ соймақшымыз, – деди. Жаратқан Ийениң периштеси оған: – Мени ириккениң менен таярлаған аўқатыңды жемеймен. Егер жандырылатуғын қурбанлық бермекши болсаң, оны Жаратқан Ийеге бер, – деди. Ал Маноах оның Жаратқан Ийениң периштеси екенлигин билмеген еди. Маноах Жаратқан Ийениң периштесине: – Айтқанларыңыз орынланғанда, сизге алғыс айтыўымыз ушын, атыңыздың ким екенин айтың, – деди. Жаратқан Ийениң периштеси Маноахқа: – Атымды не ушын сорап атырсаң? Мениң атым қупыя ат, – деди. Маноах бир ылақ пенен ғәлле садақасын алып, бир тастың үстинде Жаратқан Ийеге қурбанлық берди. Сол ўақытта Маноахтың ҳәм оның ҳаялының көз алдында таң қаларлық ўақыя жүз берди: қурбанлық орыннан жалын көтерилгенде, Жаратқан Ийениң периштеси жалын менен бирге аспанға көтерилип кетти. Буны көрген Маноах ҳәм оның ҳаялы ет бетинен жерге жығылды. Соннан кейин, Жаратқан Ийениң периштеси Маноахқа ҳәм оның ҳаялына қайтып көринбеди. Сонда Маноах оның Жаратқан Ийениң периштеси екенин түсинди. Маноах ҳаялына: – Бизлер сөзсиз өлемиз, өйткени Қудайды көрдик, – деди. Ҳаялы оған: – Егер Жаратқан Ийе бизлерди өлтириўди қәлегенде, онда жандырылатуғын қурбанлығымызды ҳәм ғәлле садақамызды қабыл етпеген болар еди. Ол бүгин булардың барлығын бизлерге көрсетип те, айтып та отырмас еди, – деп жуўап берди. Солай етип, ҳаял ул туўып, оның атын Самсон деп қойды. Бала өсип үлкейди ҳәм Жаратқан Ийе оны жарылқады. Сора менен Эштаол арасындағы Махане-Данда болған Самсонды Жаратқан Ийениң Руўхы басқара баслады. Бир күни Самсон Тимнаға барды. Ол жерде Самсон филистли бир қызды көрип қалды. Ол қайтып келип, ата-анасына: – Тимнада филистли бир қызды көрдим, оны маған ҳаяллыққа алып бериң, – деди. Ата-анасы оған: – Ағайин-туўғанлардың ямаса халқымыздың арасында саған қыз қурып қалып па? Не ушын сүннетсиз филистлерден қыз алмақшысаң? – деди. Бирақ Самсон әкесине: – Маған сол қызды алып бер, өйткени ол маған унап қалды, – деди. Самсонның ата-анасы буның Жаратқан Ийениң ерки екенин билмейтуғын еди. Себеби Жаратқан Ийе сол ўақытта израиллыларға ҳүкимдарлық етип атырған филистлерге қарсы қолайлы пурсат излеп атырған еди. Солай етип, Самсон ата-анасы менен бирге Тимнаға кетти. Олар Тимнадағы жүзим бағларына жақынласқанда, бир арыслан ақырып, Самсонның қарсы алдынан шықты. Сонда Жаратқан Ийениң Руўхы Самсонды бийлеп алды. Ол қолында ҳеш нәрсе болмаса да, арысланды ылақты бөлгендей етип, бөлип таслады. Бирақ ол бул исин ата-анасына билдирмеди. Соңынан Самсон барып, қыз бенен сөйлести ҳәм қыз оған унады. Бир неше күннен кейин, Самсон қызға үйлениў ушын және Тимнаға кетип баратырғанда, ол арысланның өлигин көриў ушын бурылды. Қараса, арысланның өлигинде пал ҳәррелериниң уясы ҳәм пал бар екен. Самсон палдан бир қосуўыс алып, жол-жөнекей жеп кетти. Ол ата-анасына келип, оларға да палдан берди, олар да жеди. Бирақ палды арысланның өлигинен алғанын айтпады. Самсонның әкеси қыздың үйине барды ҳәм Самсон да ол жерде зыяпат берди. Себеби дәстүр бойынша күйеў бала усылай ислейтуғын еди. Филистлер Самсонға отыз жас жигитти күйеў жора қылып жиберди. Сонда Самсон оларға былай деди: – Мен сизлерге бир жумбақ айтайын. Жумбағымды зыяпаттың жети күни ишинде дурыс тапсаңыз, онда сизлерге зығырдан тоқылған отыз көйлек ҳәм баҳалы отыз шапан беремен. Бирақ егер жумбақты таба алмасаңлар, онда сизлер маған зығырдан тигилген отыз кийим ҳәм баҳалы отыз шапан бересизлер. Олар Самсонға: – Жумбағыңды айт, еситейик, – деди. Самсон оларға былай деди: «Жейтуғыннан желинетуғын шықты, Күшлиден мазалы шықты». Арадан үш күн өтсе де, филистлер жумбақты таба алмады. Төртинши күни олар Самсонның ҳаялына: – Күйеўиңди көндирип, бизлерге жумбақтың шешимин билип бер. Болмаса, бизлер сени де, әкеңниң үйин де жағып жиберемиз. Бизлерди не бул жерге тонаў ушын шақырдыңлар ма? – деди. Ҳаялы Самсонға жылап: – Сен мени жек көресең, сен мени жақсы көрмейсең. Өйткени мениң халқымның жигитлерине жумбақ айттың, бирақ оның жуўабын маған айтпадың, – деди. Самсон ҳаялына: – Өз ата-анама айтпағанымды не ушын саған айтыўым керек? – деди. Ҳаял жети күн даўам етип атырған зыяпаттың қалған күнинде жылап қоймады. Ҳаялы жанына тийип қоймағанлықтан, Самсон оған жетинши күни жумбақтың жуўабын айтты. Ал ҳаял болса, жуўапты өз халқының жигитлерине жеткизди. Жетинши күни күн батпастан бурын, қаланың жигитлери Самсонға келип, былай деди: «Палдан татлы, Арысланнан күшли не бар?» Самсон оларға: – Егер мениң қашарым менен жер сүрмегениңизде, жумбағымды шеше алмас едиңлер, – деди. Сонда Жаратқан Ийениң Руўхы Самсонды бийлеп алды. Самсон Ашкелонға кетти ҳәм ол жерде отыз адамды өлтирип, олардың кийим-кеншеклерин шешип алды да, оларды жумбақты шешкен адамларға әкелип берди. Кейин ол сол ғәзеплениўи менен әкесиниң үйине қайтып кетти. Ал Самсонның ҳаялы болса, Самсонның күйеў жораларының бирине узатылып жиберилди. Бир неше күннен кейин, бийдай орағының ўақтында Самсон бир ылақ алып, ҳаялын көриўге барды ҳәм ол: – Ҳаялымның бөлмесине кирмекшимен, – деди. Бирақ ҳаялдың әкеси Самсонның кириўине рухсат бермеди ҳәм оған: – Сени қызымды таслап кетти деп ойлап, оны сениң күйеў жораларыңның бирине узатып жибердим. Кишкене қызым оннан гөре сулыўырақ емес пе? Оның орнына сол қызымды ала ғой, – деди. Сонда Самсон: – Енди филистлерге жаманлық қылсам да, ҳақым бар, – деди. Соңынан Самсон далаңлыққа шығып, үш жүз түлки услады. Ол ҳәр еки түлкиниң қуйрықларын бир-бирине байлап, қуйрықларының арасына бир шомнан байлап шықты. Самсон шомларды жағып, түлкилерди филистлердиң егинлериниң арасына жиберди. Солай етип, филистлердиң гүдилери, орылмаған бийдайлары, жүзим ҳәм зәйтүн бағлары жанып кетти. Филистлер: «Буны ким иследи?» – деп сорастырғанда, оларға: «Буны тимналының күйеў баласы Самсон иследи. Өйткени қәйин атасы оның ҳаялын күйеў жораларының бирине узатып жиберипти», – деген хабар жетти. Филистлер барды да, ҳаялды ҳәм оның әкесин жағып жиберди. Сонда Самсон оларға: – Усылай ислегениңиз ушын, сизлерден өш алмай қоймайман! – деди. Самсон оларға аяўсыз түрде ҳүжим жасап, олардың көбисин өлтирди. Соңынан ол Этам жартасына барып, сол жердеги бир үңгирди паналады. Филистлер де Яҳудаға барып, сол жерге орда қурды да, Лехийге шабыўыл жасады. Сонда яҳудалылар оларға: – Не ушын бизлер менен урысыўға келдиңлер? – деп сорады. Филистлер оларға: – Бизлерге қылғанын өзине ислеў ушын, Самсонды тутып алыўға келдик, – деп жуўап берди. Яҳудалылардан үш мың адам Этам жартасындағы үңгирге барып, Самсонға: – Филистлердиң бизлерге ҳүкимдарлық қылатуғынын билмейсең бе? Сен не ушын бизлерге булай иследиң? – деди. Самсон оларға: – Олар маған не ислеген болса, мен де оларға соны иследим, – деп жуўап берди. Олар Самсонға: – Бизлер сени байлап, филистлердиң қолына тапсырыў ушын келдик, – деди. Самсон оларға: – Мени өлтирмейтуғыныңызды айтып, ант ишиңлер, – деди. Олар Самсонға: – Болады, бизлер сени тек байлап, олардың қолына тапсырамыз. Сөз беремиз, сени өлтирмеймиз, – деди. Соннан кейин, олар Самсонды еки таза арқан менен байлап, үңгирден шығарды. Самсон Лехийге жақынласқанда, филистлер оны қышқырысып күтип алды. Сонда Жаратқан Ийениң Руўхы Самсонды бийлеп алды ҳәм оның қолларына байланған арқанлар жанған сабан сыяқлы үзилип түсти. Самсон жаңа өлген бир ешектиң жақ сүйегин таўып, оны қолына алды да, оның менен мың адамды өлтирди. Соңынан ол былай деди: «Бир ешектиң жақ сүйеги менен, Оларды үйиндилерге айландырдым, Бир ешектиң жақ сүйеги менен, Мың адамды өлтирдим». Самсон буларды айтып болғаннан соң, жақ сүйекти ылақтырып таслады. Сол жер Рамат-Лехий деп аталды. Бирақ Самсон қатты шөллегенликтен, Жаратқан Ийени шақырып: «Сен Өз қулыңа уллы бир жеңис бердиң. Бирақ енди мен шөлден өлип, сүннетсизлердиң қолына түсемен бе?» – деди. Сонда Жаратқан Ийе Лехийдеги шуқырлықты жарды ҳәм оннан суў шықты. Самсон суў ишип, ҳәлленип алды. Сонлықтан суў шыққан жерге Эн-Ҳаққоре деген ат берилди. Булақ бүгин де Лехийде тур. Самсон филистлердиң ҳүкимдарлық дәўиринде израиллыларға жигирма жыл бийлик қылды. Бир күни Самсон Газаға барды. Сол жерде бир бузық ҳаялды көрип қалып, оның менен бирге түнеди. Газалыларға: «Самсон усы жерге келди», – деген хабар жетиўден, олар сол дөгеректи қоршап алды да, түн бойы Самсонды аңлып, қала дәрўазасының жанында буққы таслап жатты. Олар: «Күн шығыўдан, оны өлтиремиз», – деп ойлап, түн бойы турған жеринен қыймылдамады. Ал Самсон түн ортасына дейин жатты. Ол түн ярымында орнынан турып, қала дәрўазасын еки жақлаў ҳәм илгиши менен қосып, орнынан қопарып алды. Оны ийнине қойып, Хебронның қарсы алдындағы таўдың төбесине апарып таслады. Буннан соң, Самсон Сорек ойпатлығында жасайтуғын Делила атлы бир қызға ашық болып қалды. Филист ҳүкимдарлары қызға келип: – Сен Самсонның қүдиретли күшиниң сыры неде екенин билип бер. Оны байлап бойсындырыўымыз ушын, қалай жеңе алатуғынымызды айтыўға ҳийле менен оны көндир. Усылай ислесең, бизлер саған ҳәр биримиз бир мың бир жүз шекел гүмистен беремиз, – деди. Сонда Делила Самсонға: – Илтимас, маған бул қүдиретли күшти қай жерден алып атырғаныңды айт. Сени бойсындырыў ушын, не менен байлаў керек? – деп сорады. Самсон оған: – Егер мени кеппеген жети таза гирис пенен байласа, сонда мен әпиўайы адам сыяқлы күшсиз болып қаламан, – деди. Сонда Филист ҳүкимдарлары Делилаға кеппеген жети таза оқ жайдың гирисин әкелип берди. Делила оның менен Самсонды байлады. Сол ўақытта ишки бөлмеде қыздың жасырынып турған адамлары бар еди. Делила Самсонға: – Самсон! Филистлер бастырып келди! – деди. Самсон байланған гирислерди отқа жанған жип сыяқлы үзип таслады. Солай етип, оның күшиниң сыры ашылмай қалды. Сонда Делила Самсонға: – Мени алдап, жалған сөйледиң. Енди айт, сени не менен байлаў керек? – деди. Самсон оған: – Егер мени ҳеш қолланылмаған таза арқан менен байласа, мен әпиўайы адам сыяқлы күшсиз болып қаламан, – деди. Солай етип, Делила таза арқанды алып, Самсонды байлады да: – Самсон! Филистлер киятыр! – деди. Сол ўақытта аңлып отырғанлар ишки бөлмеде отыр еди. Самсон қолларындағы арқанды жип сыяқлы үзип таслады. Делила Самсонға: – Ҳәзирге дейин мени алдап, маған жалған сөйледиң. Маған айтшы, сени не менен байлаўға болады? – деди. Самсон оған: – Егер жети бурым шашымды өрмекке қосып тоқып, оны қазық пенен беккемлесең, мен әпиўайы адам сыяқлы күшсиз болып қаламан, – деди. Самсон уйықлап атырғанда, Делила оның жети бурым шашын өрмекке қосып тоқыды да, қазық пенен беккемледи. Соңынан ол: – Самсон! Филистлер киятыр! – деди. Сонда Самсон уйқысынан оянып, өрмек ҳәм қазықты таўар менен қоса шашынан жулып алды. Сонда Делила Самсонға: – Маған исенбей турып, қалайынша: «Сени жақсы көремен», – деп айта аласаң? Мине, сен мени үшинши мәрте алдап, қүдиретли күшиңниң сыры неде екенин айтпай отырсаң, – деди. Делила ҳәр күни усы сөзлер менен Самсонның мазасын алып, қыйнап жиберди. Ақырында бул Самсонның жанына батқанлықтан, ол қызға өзиниң барлық ишки сырын ашып: – Мениң басыма ҳеш пәки тиймеген. Өйткени мен анамның қурсағына түскеннен баслап, Қудайға бағышланғанман. Егер шашымды алдырсам, мен өз күшимди жойтаман ҳәм әпиўайы адам сыяқлы күшсиз болып қаламан, – деди. Делила Самсонның ишки сырының барлығын ашып бергенин билгенде, филистлердиң ҳүкимдарларын шақыртты да: – Және келиңлер, өйткени Самсон маған өз сырын ашты, – деди. Филист ҳүкимдарлары қолларына гүмислерин алып, Делилаға келди. Делила Самсонды дизесиниң үстинде уйықлатты да, адамларынан биреўин шақырып, Самсонның жети бурым шашын қырқтырды. Солай етип, Делила Самсонның үстинен бийликти өз қолына ала баслады ҳәм оның күши қайтып қалды. Делила Самсонға: – Самсон! Филистлер киятыр! – деди. Самсон оянып: «Бурынғыдай өзимди азат етемен», – деп ойлады. Бирақ ол Жаратқан Ийениң өзин таслап кеткенин билмеген еди. Сонда филистлер оны қолға алып, көзлерин ойып таслады. Олар Самсонды Газаға апарып, қола шынжырлар менен байлады ҳәм қамақханада оған дигирман айдатты. Бирақ Самсонның қырқылған шашлары өсе баслады. Филист ҳүкимдарлары өз қудайы Дагонның ҳүрметине уллы байрам берип, оған қурбанлықлар бериў ҳәм кеўил көтериў ушын жыйналып: «Қудайымыз душпанымыз болған Самсонды бизлерге тәслим етти», – деди. Филист халқы Самсонды көргенде, өзлериниң қудайына былай деп алғыс айта баслады: «Өлтирип көп адамларымызды, Елимизди ўайран еткен душпанымызды, Қудайымыз бизлерге тәслим етти». Олардың кейпи көтерилгенде: «Самсонды алып келиңлер, ол бизлердиң кеўлимизди көтерсин», – деди. Олар Самсонды қамақханадан әкелдирип, оны мазақ қыла баслады. Сонда оны өрелердиң арасына турғызып қойған еди. Самсон өзиниң қолынан услап келген хызметшиге: – Мен усы жайды тиреп турған өрелерге қолымды қойып, оларға сүйенип турайын, – деди. Бутхананың иши еркек ҳәм ҳаялларға толы болып, филистлердиң барлық ҳүкимдарлары да сол жерде еди. Үш мыңға жақын еркек ҳәм ҳаяллар Самсонды тамаша қылыў ушын тамның басында тур еди. Самсон Жаратқан Ийеге: «Қудай Ийе, мени есиңе ал. Жалбарынаман, маған және бир мәрте күш бер, о Қудайым. Бир умтылғанда, филистлерден еки көзим ушын өш алайын», – деп жалбарынды. Соңынан ол бутхананы тиреп турған орайлық өрелердиң бириншисине оң қолын, ал екиншисине шеп қолын тиреди де: «Филистлер менен бирге өлейин!» – деди ҳәм бар күши менен өрелерди ийтерип жиберди. Бутхана филистлердиң ҳүкимдарларының ҳәм ишиндеги адамлардың ҳәммесиниң үстине қулап түсти. Солай етип, Самсон өлип баратырып, тири ўақтында өлтиргенлеринен гөре көбирек адамларды өлтирди. Самсонның туўған-туўысқанлары ҳәм пүткил үй-иши келип, оның өлигин алып кетти. Олар Самсонды әкеси Маноахтың Сора менен Эштаол арасындағы қәбирине жерледи. Самсон Израилда жигирма жыл бийлик қылған еди. Эфрайымның таўлы үлкесинде Миха атлы бир адам бар еди. Миха анасына: – Сеннен урланған бир мың бир жүз шекел гүмис есиңде ме? Сен оны урлағанды көз алдымда ғарғаған едиң-ғо. Сол гүмис менде, оны мен алған едим, – деди. Сонда анасы оған: – Сени Жаратқан Ийе жарылқасын, балам! – деди. Миха бир мың бир жүз шекел гүмисти анасына қайтарып берди. Ал анасы: – Улымның бир жонылған ҳәм бир қуйма бут ислетиўи ушын, мен бул гүмисти Жаратқан Ийеге бағышлайман. Улым, гүмисти өзиңе қайтарып берип атырман, – деди. Солай етип, анасы Миха қайтарып берген гүмистен еки жүз шекел алып, оны зергерге берди. Зергер оннан бир жонылған ҳәм бир қуйма бут ислеп берди. Олар Миханың үйине қойылды. Миханың сыйыныў ушын салдырған мухаддес үйи бар еди. Ол бир эфод ҳәм кийели мүсинлерди ислетип, улларының бирин руўханий етип тайынлады. Ол дәўирде Израилда патша жоқ болып, ҳәр ким өзине дурыс болып көринген исти ислейтуғын еди. Сол ўақытлары Яҳуда урыўының Бейтлеҳем қаласында жасап атырған лебийли бир жас жигит бар еди. Ол жасаўға басқа бир жер табыў ушын, Яҳуданың Бейтлеҳем қаласынан шықты да, жол-жөнекей Эфрайымның таўлы үлкесиндеги Миханың үйине келди. Миха оннан: – Қай жерден киятырсаң? – деп сорады. Ол Михаға: – Яҳуданың Бейтлеҳем қаласынан киятырман. Өзим лебийлимен, жасайтуғын жер излеп жүрмен, – деди. Миха оған: – Мениң үйимде қалып, мениң кеңесгөйим ҳәм руўханийим бол. Мен саған жылына он шекел гүмис берейин, тамағыңды тойдырайын ҳәм кийиндирейин, – деди. Солай етип, лебийли жигит Миханың үйинде жасаўға келисим берди. Миха да оны өз улындай көрди. Миха лебийлини руўханий етип тайынлады ҳәм ол Миханың үйинде жасап қалды. Сонда Миха: «Енди мен Жаратқан Ийениң маған жақсылық қылатуғынын билемен. Өйткени мениң лебийли руўханийим бар», – деди. Сол дәўирде Израилда патша жоқ еди. Сонда Дан урыўы мәканлайтуғын жер излеп атырған еди. Өйткени оларға Израил урыўлары арасында өзлерине тийисли үлес жер еле берилмеген еди. Солай етип, данлылар өз урыўындағы барлық тийрелери ишинен Сора ҳәм Эштаол қалаларынан болған бес батыр жигитти жерлерди көзден өткерип, оларды билип қайтыў ушын жиберди. Олар жигитлерге: – Барып, жерлерди көзден өткизиңлер, – деди. Жигитлер Эфрайымның таўлы үлкесинде жайласқан Миханың үйине келди ҳәм сол жерде түнеп қалды. Олар Миханың үйиниң жанында турғанда, лебийли жас жигитти сөйлеген сөзиниң өзгешелигинен таныды ҳәм сол тәрепке бурылып, оннан: – Сени бул жерге ким әкелди? Бул жерде не ислеп атырсаң? Не ушын бул жердесең? – деп сорады. Лебийли жигит Миханың өзине не ислегенлерин айтып: – Миха мени жаллады, мен оған руўханийлик қыламан, – деди. Сонда данлылар оған: – Бизлердиң баратырған бул жолымыздың сәтли яки сәтсиз екенин Қудайдан сорап, билип бер, – деди. Руўханий оларға: – Қәўетерленбей кете бериңлер, Жаратқан Ийе баратырған жолыңызда яр болады, – деп жуўап берди. Солай етип, сол бес адам жолға шығып, Лайышқа келди. Олар қала халқының сидонлылар сыяқлы қәўипсиз, тыныш ҳәм бийғам өмир сүрип атырғанын көрди. Бул үлкениң халқына ҳүкимин өткизип, жәбир беретуғын ҳеш ким жоқ еди. Олар сидонлылардан узақта болып, ҳеш ким менен қарым-қатнас жасамайтуғын еди. Бес жигит Сора ҳәм Эштаолға, урыўласларының жанына қайтқанда, урыўласлары олардан: – Қандай хабар алып келдиңлер? – деп сорады. Жигитлер оларға былай деп жуўап берди: – Жүриңлер, сидонлыларға ҳүжим етейик. Бизлер олардың жерин көрдик, ол жүдә жақсы жер екен. Не қылып турсызлар? Иркилмей барып, оған ийелик етейик. Ол жерге барғаныңызда, бийғам жасап атырған халықты ҳәм жүдә кең жерди көресизлер. Ҳеш қандай кемшилиги жоқ ол жерди Қудай қолыңызға тапсырып атыр. Сонда Дан урыўынан алты жүз адам қуралланып, Сора ҳәм Эштаолдан жолға шықты. Олар Яҳудаға келип, Кирят-Ярим қаласының жанында орда қурды. Сол себепли Кирят-Яримниң батысындағы бул жер бүгинги күнге дейин Махане-Дан деп аталады. Данлылар сол жерден Эфрайымның таўлы үлкесине қарай кетип, Миханың үйине келди. Лайыш журтын көзден өткериўге кеткен бес жигит урыўласларына: – Сизлер мына үйлердиң биринде эфод, кийели мүсинлер, жонылған бир бут ҳәм қуйма бир бут бар екенин билесизлер ме? Енди не ислеў кереклигин өзлериңиз шешиңлер, – деди. Сонда олар лебийли жас жигит жасап атырған Миханың үйине келип, лебийлиден ҳал-аўҳал сорады. Ал қуралланған алты жүз данлы адам дәрўазаның кирер аўзында турды. Жерди көзден өткерген бес жигит үйге кирип, эфодты, кийели мүсинлерди ҳәм жонылған бут пенен қуйма бутты алып шықты. Руўханий ҳәм қуралланған алты жүз адам дәрўазаның кирер аўзында турған еди. Олардың Миханың үйине кирип, эфодты, кийели мүсинлерди ҳәм бутларды алып шыққанын көрген руўханий олардан: – Не қылып атырсызлар? – деп сорады. Олар руўханийге: – Үниңди өшир, аўзыңды жап. Сен бизлер менен бирге жүр де, бизлерге кеңесгөй ҳәм руўханий бол. Саған бир адамның үйинде руўханийлик еткениң жақсы ма, я Израилдың бир урыўы ямаса бир тийресине руўханийлик еткениң жақсы ма? – деди. Руўханий қуўанып кетти. Ол эфодты, кийели мүсинлерди ҳәм бутты алып, сол адамлар менен бирге кетти. Данлылар бала-шағаларын, малларын ҳәм дүнья-мүлкин алдына салып, жолға шықты. Данлылар Миханың үйинен узақласқанда, Миханың қоңсы-қобалары жыйналып, оларды қуўып жетти. Олар данлылардың изинен бақырғанда, данлылар артына бурылып қарап, Михаға: – Не болып қалды, неге адамларды жыйнап келдиң? – деди. Миха оларға: – Сизлер мениң руўханийимди ҳәм соқтырған бутларымды алып кеттиңлер. Маған не қалды өзи? Және меннен: «Саған не болды?» – деп сорағаныңыз неси?! – деди. Данлылар оған: – Үниңди өшир! Болмаса, адамларымыздың базылары ғәзепленип, ҳүжим етсе, өзиңди де, шаңарағыңды да набыт қыласаң, – деди. Соннан кейин, данлылар жолларын даўам етти. Миха олардың өзинен гөре күшлирек екенлигин көрип, үйине қайтып кетти. Ал данлылар Миханың соқтырған затларын ҳәм руўханийин жанына алып, Лайышқа қарай кетти. Олар тыныш ҳәм бийғам қала халқын қылыштан өткерип, қалаға от берди. Бейт-Рехобтың жанындағы ойпатлықта жайласқан Лайыш қаласына жәрдемге келетуғын ҳеш ким болмады. Өйткени Лайыш Сидоннан узақта болып, басқа қалалар менен қарым-қатнас жасамайтуғын еди. Дан урыўы қаланы жаңадан қурып, сол жерге орналасып қалды. Олар Израилдың улы болған бабасы Данның ҳүрметине қаланы Дан деп атады. Қаланың ески аты Лайыш еди. Данлылар жонылған бутты сол жерге орнатты. Муўсаның ақлығы болған Гершомның улы Ионатан ҳәм оның урпақлары сүргинге дейин Дан урыўына руўханийлик қылды. Қудайдың Үйи Шилода болған ўақыт даўамында, данлылар Миха ислеткен жонылған бутқа табынды. Израилда патша болмаған дәўирде, Эфрайымның таўлы үлкесиниң алыс түпкиринде лебийли бир адам жасайтуғын еди. Сол лебийли адам Яҳуданың Бейтлеҳем қаласынан өзине бир тоқал алды. Бирақ тоқалы оған опасызлық етти ҳәм оны таслап, әкесиниң үйине, Яҳуданың Бейтлеҳем қаласына кетип қалды. Ҳаял сол жерде төрт ай болғанда, күйеўи оның кеўлин таўып, қайтарып алып келиў ушын изинен келди. Ол өзи менен бирге хызметшисин ҳәм еки ешегин алып келген еди. Ҳаял оларды әкесиниң үйине киргизди ҳәм ҳаялдың әкеси лебийлини көргенде, оны қуўаныш пенен күтип алды. Лебийлиниң қәйин атасы, яғный тоқалының әкеси оны үш күн қонақ қылды. Олар сол жерде ишип-жеди ҳәм түнеп қалды. Төртинши күни олар ерте турды. Қыздың әкеси кетиўге таярланып атырған күйеў баласына: – Нан-пан жеп, ҳәлленип ал, соңынан қайтарсызлар, – деди. Екеўи бирге отырып, ишип-жеп болғаннан кейин, қәйин атасы оған: – Бүгин де түнеп қалып, кеўлиңди хошла, – деди. Лебийли кетпекши болып орнынан турды, бирақ қәйин атасы оны және түнеп қалыўға көндирди. Бесинши күни лебийли кетпекши болып, азанда ерте турды. Сонда қәйин атасы: – Ишип-жеп, ҳәлленип ал, күн аўғанша күтиң, – деди. Солай етип, екеўи бирге отырып, ишип-жеп алды. Сол адам тоқалы ҳәм хызметшиси менен бирге қайтпақшы болғанда, қәйин атасы оған: – Қара, күн аўып, кеш болайын деп тур. Енди бүгин де усы жерде қонып қалып, кеўлиңди хошла. Ертең ерте турып, жолға атланып, үйиңизге қайтарсызлар, – деди. Бирақ сол адам ол жерде және түнеп қалыўды қәлемеди. Ол тоқалын алып, жүк артылған еки ешеги менен жолға шықты ҳәм Ебусқа, яғный Ерусалимге жақын жерге жетип келди. Олар Ебусқа жақынласқанда, күн батайын деп турған еди. Сонда хызметши хожайынына: – Ебуслылардың бул қаласына кирип, усы жерде түнеп қалайық, – деди. Хожайыны оған: – Яқ, халқы израиллылар болмаған жат қалаға кирмеймиз, ал Гибаға барамыз, – деди. Кейин лебийли сөзин даўам етип, хызметшисине: – Жүр, Гибаға ямаса Рамаға жетип қалайық. Екеўиниң биреўинде түнеп қалармыз, – деди. Солай етип, олар жолын даўам етти ҳәм Бенямин урыўының Гиба қаласына жақынласқанда, қуяш та батып қалған еди. Олар түнеп қалыў ушын, Гибаға қарай бурылды да, барып, қала майданында отырды. Бирақ ҳеш ким оларды үйине мирәт етпеди. Кеште, бир ғарры атыз жумысынан қайтып киятыр еди. Ол Эфрайымның таўлы үлкесинен болып, Гибада жасайтуғын еди. Ал қала халқы болса, беняминлилер еди. Ғарры қала майданындағы жолаўшыларды көрип, лебийлиден: – Қай жерден келип, қай жерге баратырсызлар? – деп сорады. Лебийли адам ғаррыға былай деп жуўап берди: – Яҳуданың Бейтлеҳем қаласынан киятырмыз. Эфрайымның таўлы үлкесиндеги узақ бир жерге, өзим жасайтуғын жерге кетип баратырмыз. Мен Бейтлеҳем қаласына барған едим, енди Жаратқан Ийениң үйине қайтып баратырман. Бирақ ҳеш ким мени үйине мирәт етпеди. Бизлерде ешеклеримиз ушын от-жем, өзим, тоқалым ҳәм хызметшим ушын аўқат ҳәм шарап бар. Бизлер ҳеш нәрсеге мүтәж емеспиз. Ғарры оған: – Кеўлиң тоқ болсын. Барлық керекли нәрселерди өзим берейин, тек ғана көшеде қонып қалма, – деди. Ғарры оларды үйине алып барып, ешеклерине жем берди. Қонақлар аяқларын жуўып, соңынан ишип-жеди. Олар жаңа кеўиллерин жазып отырғанда, қалада жасаўшы бузық адамлар үйди қоршап алды. Олар қапыны қағып, үйдиң ийеси болған ғаррыға: – Үйиңе келген адамды сыртқа шығар, бизлер оның менен жатайық, – деп бақырысты. Үй ийеси сыртқа шығып, оларға былай деди: – Яқ, туўысқанларым, бундай жаўызлық қылмаңлар. Бул адам мениң үйиме келген қонағым-ғо, оған бундай масқарашылықты ислемеңлер. Мине, үйимде еркек қолы тиймеген қызым ҳәм бул адамның тоқалы бар. Мен оларды сыртқа шығарып берейин. Сизлер олар менен жатыңлар ҳәм оларға қәлегениңизди ислеңлер. Бирақ бул адамға бундай масқарашылықты ислемеңлер. Бирақ адамлар оны тыңламады. Сонда лебийли тоқалын ийтерип сыртқа шығарды да, олардың қолына тапсырды. Адамлар түн бойы ҳаялды зорлап, оның намысына тийди ҳәм таңға шамалас оны жиберди. Ҳаял таң сәҳәрде хожайыны қонып қалған үйдиң қапысына келип жығылды ҳәм қуяш шыққанша, сол жерде жатты. Ҳаялдың хожайыны жолын даўам етиў ушын азанда турып, есикти ашты. Сонда ол қолларын босағаға қойып жатырған тоқалын көрди. Ол ҳаялға: – Орныңнан тур, кетемиз, – деди. Бирақ ҳаял жуўап бермеди. Лебийли оны ешегине жүклеп, үйине қарай жүрип кетти. Ол үйине жеткенде, қолына пышақ алды да, тоқалының өлигин он еки бөлекке бөлип, пүткил Израил жерине тарқатып жиберди. Буны көргенлердиң ҳәммеси: «Израиллылар Мысырдан шыққалы берли бүгинге дейин бундай ўақыя болып көрген емес. Бул туўралы ойласып, кеңесиңлер ҳәм не ислеўимиз кереклигин айтыңлар», – дести. Даннан Беер-Шебаға дейинги аралықта ҳәм Гилад жеринде жасайтуғын пүткил Израил халқы жолға шықты. Олар бир жағадан бас шығарып, Миспаға, Жаратқан Ийениң алдына жыйналды. Қудайдың халқының бул жыйынына Израил халқының ҳәм пүткил урыўларының басшылары қатнасыўға келди. Ол жерде қуралланған төрт жүз мың әскер бар еди. Сол арада Бенямин урыўы израиллылардың Миспаға жыйналғанын еситкен еди. Израиллылар: – Бул жаўызлықтың қалай болғанын бизлерге түсиндирип бериң, – деди. Өлтирилген ҳаялдың лебийли күйеўи былай деп жуўап берди: – Мен түнеў ушын тоқалым менен бирге беняминлилердиң Гиба қаласына келдим. Сонда Гибаның адамлары мени өлтирмекши болып, түнде үйди қоршап алды ҳәм олар тоқалымды зорлады. Тоқалым сол себепли өлди. Мен оның өлигин алып бөлекледим ҳәм ҳәр бир бөлекти пүткил Израил жери бойлап жибердим. Себеби олар Израилда жаўыз ҳәм уят исти иследи. Ҳәй, Израил халқы! Минекей, ҳәммеңиз усы жердесиз, енди сизлер бул исти қарап шығып, шешимиңизди айтыңлар. Сол жердеги пүткил халық бир аўыздан былай деди: – Бизлердиң ҳеш биримиз шатырларымызға кетпеймиз, үйлеримизге қайтпаймыз. Енди бизлер Гибаға былай ислеймиз: оған шек бойынша ҳүжим жасаймыз. Әскерлерди азық-аўқат пенен тәмийинлеў ушын, пүткил Израил урыўларынан ҳәр жүз адамнан он, мың адамнан жүз, он мың адамнан мың адам сайлап алынады. Ал қалғанлары беняминлилердиң Гиба қаласына барып, оларды Израилда ислеген уят иси ушын жазалайды. Солай етип, пүткил израиллылар бир жағадан бас шығарып, Гибаға қарсы жыйналды. Израил урыўлары Бенямин урыўына адамларын жиберип: «Араңызда бундай жаўызлық неге исленди? Гибадағы сол бузық адамларды ҳәзир-ақ қолымызға тапсырың. Бизлер оларды өлтирип, Израилдан жаўызлықты жоқ етейик», – деди. Бирақ беняминлилер израиллы туўысқанларына қулақ салмады. Израиллыларға қарсы урысыў ушын, беняминлилер өз қалаларынан Гибаға келди. Сол күни Гиба халқынан болған жети жүз ағла жаўынгерден тысқары, беняминлилердиң басқа қалаларынан келген, қуралланған жигирма алты мың адам жыйналды. Олардың арасында солақай болған жети жүз ағла жаўынгер бар еди. Олардың ҳәммеси, ҳәтте, бир тал шашты нышан қылып қойғанда да, сақпан менен урып тийгизе алатуғын еди. Беняминлилерден басқа, израиллылардан қуралланған төрт жүз мың адам жыйналды. Олардың ҳәммеси жаўынгер адамлар еди. Израиллылар Бейт-Элге барып, Қудайдан: «Беняминлилер менен урысыўға бизлерден биринши болып ким барады?» – деп сорады. Жаратқан Ийе оларға: «Биринши болып яҳудалылар урысқа шығады», – деди. Израиллылар азанда жолға шығып, Гибаның қарсы алдына әскерий орда қурды. Израиллылар Бенямин урыўы менен саўашқа түсиў ушын, Гибада сап тартып турды. Гибадан шыққан беняминлилер сол күни израиллылардан жигирма еки мың адамды өлтирди. Бирақ Израил халқы бир-бирин жигерлендирип, алдынғы күни турған жеринде және сап тартып турды. Сонда израиллылар Бейт-Элге барып, Жаратқан Ийениң алдында кешке дейин жылады ҳәм Жаратқан Ийеден: «Туўысқанларымыз болған беняминлилер менен және урысыўға шығайық па?» – деп сорады. Жаратқан Ийе оларға: «Аўа, оларға қарсы урысыңлар», – деди. Солай етип, израиллылар екинши күни және беняминлилерге қарсы жүрис қылды. Сол күни Бенямин урыўы да Гибадан оларға қарсы атланып, израиллылардан қолына қылыш көтерген және он сегиз мың адамды өлтирди. Сонда пүткил Израил халқы Бейт-Элге барып, ол жерде Жаратқан Ийениң алдында отырып жылады ҳәм сол күни кешке дейин ораза тутты. Және де, олар Жаратқан Ийеге жандырылатуғын қурбанлықлар ҳәм татыўлық қурбанлықларын усынды. Израиллылар Гибаның айналасында буққы таслап жатты. Олар үшинши күни беняминлилерге қарсы ҳәрекетке өтип, бурынғыдай қала қарсысында сапқа дизилип турды. Беняминлилер де оларға қарсы шығып, қаладан узақласып кетти. Олар Бейт-Элге ҳәм Гибаға баратуғын жолларда, ашық майданларда алдынғысы сыяқлы израиллыларды өлтире баслады. Израиллылардан отызға шамалас адам өлтирилди. Беняминлилер: «Өткен сапардағыдай оларды және жеңилиске ушыратамыз», – дести. Ал израиллылар болса: «Олардан қашайық ҳәм оларды қаладан узақластырып, жолларға шығарайық», – дести. Сонда израиллылардың барлығы өз орынларынан шығып, Баал-Тамарда сапқа дизилип турды. Гибаның әтирапында буққыда жатырған израиллылар да орынларынан атлығып шықты. Солай етип, Израилдың он мың ағла жаўынгери Гибаға ҳүжим жасады. Ғыжлаған урыс басланды. Беняминлилер басына түсетуғын апаттан хабарсыз еди. Жаратқан Ийе беняминлилерди израиллылар алдында жеңилиске ушыратты. Израиллылар сол күни беняминлилерден қолына қылыш услаған жигирма бес мың бир жүз адамды өлтирди. Сонда беняминлилер жеңилиске ушырағанын түсинди. Ал израиллылар артқа шегинип, беняминлилерге жол берди. Өйткени олар Гиба айналасында буққыда жатырғанларға исенетуғын еди. Буққыдағылар тосаттан Гибаға ҳүжим жасап, қаладағы пүткил халықты қылыштан өткерди. Буққыдағылар менен израиллылар арасында келисилген бир белги бар еди. Қалаға от берилип, қойыў түтинниң аспанға көтерилиўи – ҳүжимге өтиўдиң белгиси еди. Сол ўақытта израиллылар саўаш майданынан артқа бурылып, ҳүжимге өтиў керек еди. Сол арада беняминлилер израиллылардың отызға жақын адамын өлтирген еди. Сол себептен беняминлилер: «Бурынғы саўаштағы сыяқлы, израиллылар бизлерден және жеңиледи», – деди. Бирақ қаладан қойыў түтин көтериле баслағанда, беняминлилер артына бурылып қарап, пүткил қаладан аспанға түтин көтерилип атырғанын көрди. Олар изине бурылып киятырған израиллыларды көргенде, албырасып қалды. Өйткени олар басларына апат түскенин билген еди. Беняминлилер израиллылардан жол бойлап, шөлге қарай қашса да, урыстан қашып қутыла алмады. Ал қалалардан шыққан израиллылар да оларды қыра баслаған еди. Солай етип, израиллылар беняминлилерди қоршап алды ҳәм оларды Гибаның шығысындағы жерлерге дейин қуўып, қыйратты. Беняминлилерден он сегиз мың адам өлтирилди. Олардың ҳәммеси де мәрт әскерлер еди. Олардың аман қалғанлары шөлге, Риммон жартасына қарай қаша баслады. Израиллылар жол-жөнекей олардан және бес мың адамды өлтирди. Оларды Гидомға дейин қуўып барып, және еки мыңын өлтирди. Сол күни беняминлилерден ҳәммеси болып жигирма бес мың адам өлтирилди. Олардың ҳәммеси де қолына қылыш услаған мәрт әскерлер еди. Бирақ алты жүз адам шөлге қашып барып, Риммон жартасын паналады. Олар сол үңгирде төрт ай қалды. Израиллылар беняминлилерге қайтып барып, қалалардағы адамларды, малларды ҳәм дус келгенниң ҳәммесин қылыштан өткерди. Алдыларынан шыққан барлық қалаларға от берди. Израиллылар Миспада: «Ҳеш биримиз беняминлилерге қыз бермеймиз», – деп ант ишкен еди. Халық Бейт-Элге келди ҳәм сол жерде Жаратқан Ийениң алдында кешке дейин отырып, дад салып, зар жыласты. Олар: «Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе! Неге Израилда булай болды? Не ушын Израилдың бир урыўы жоқ болып кетти?» – деди. Келеси күни халық азанда ерте турды да, қурбанлық орын ислеп, жандырылатуғын қурбанлықлар ҳәм татыўлық қурбанлықларын усынды. Сонда израиллылар: «Жаратқан Ийениң алдындағы жыйынымызға Израил урыўларынан қайсы урыў келмей қалды?» – деп сорады. Себеби олар Миспаға, Жаратқан Ийениң алдындағы жыйынға келмегенлердиң сөзсиз өлтирилетуғынын айтып, қатаң ант ишкен еди. Израиллылар беняминли туўысқанлары ушын қайғырысып, былай деди: «Израил бүгин бир урыўынан айырылды. Аман қалған беняминлилерге ҳаял болатуғын қызларды қаяқтан табамыз? Себеби бизлер қызларымызды оларға ҳаяллыққа бермеймиз деп, Жаратқан Ийе ҳақы ант ишкен едик». Соңынан олар: «Миспаға, Жаратқан Ийениң алдына Израил урыўларынан ким келмеди?» – деп сорады. Солай етип, ордадағы жыйынға Ябеш-Гиладтан ҳеш кимниң келмегени мәлим болды. Өйткени келгенлер көзден өткерилгенде, Ябеш-Гиладтан ҳеш ким жоқ еди. Сонлықтан жыйналғанлар Ябеш-Гиладқа он еки мың мәрт әскерди жиберип, оларға былай деди: «Барыңлар, Ябеш-Гилад халқын, сондай-ақ ҳаял ҳәм балаларын да қылыштан өткериңлер. Орынлайтуғын исиңиз мынадан ибарат: ҳәр бир еркекти ҳәм еркек қолы тийген ҳәр бир ҳаялды өлтириңлер». Олар Ябеш-Гилад халқы арасынан еркек қолы тиймеген төрт жүз қыз таўып, оларды Қанан жериндеги Шилодағы ордаға алып келди. Соңынан барлық жыйналғанлар Риммон үңгириндеги беняминлилерге адам жиберип, тынышлық жәриялады. Сонда беняминлилер қайтып келди. Жыйналғанлар Ябеш-Гилад халқынан тири қалдырылған қызларды оларға ҳаяллыққа берди. Бирақ қызлардың саны олардың ҳәммеси ушын жеткиликсиз болып шықты. Израил халқы беняминлилердиң жағдайына қайғырды. Өйткени Жаратқан Ийе Израил урыўларының бирлигин бузған еди. Жыйындағы ақсақаллар: «Беняминлилердиң барлық ҳаяллары өлтирилгенликтен, қалған еркеклерди үйлендириў мәселесин қалай шешемиз?» – деди. Ақсақаллар даўам етип: «Израилдан бир урыў жоқ болып кетпеўи ушын, тири қалған беняминлилердиң мийрасхорлары болыўы керек. Бизлер оларға қызларымызды ҳаяллыққа бере алмаймыз. Себеби: „Беняминлилерге қыз берген ҳәр бир израиллы нәлетленсин“, – деп ант ишкен едик», – деди. Соңынан олар: «Минекей, Шилода ҳәр жылы Жаратқан Ийеге арнап байрам өткизиледи», – деди. Шило Бейт-Элдиң арқа тәрепинде, Бейт-Элден Шехемге кететуғын жолдың шығысында, Лебонаның қубласында жайласқан еди. Солай етип, олар беняминлилерге былай деп үйретти: «Барып, жүзим бағы ишинде жасырынып турыңлар. Дыққат пенен қарап турыңлар. Шилоның қызлары ойынға шыққанда, дәрҳал жүзим бағынан шығып, ҳәр бириңиз бир қыздан услап алыңлар да, Бенямин жерине алып қашыңлар. Қызлардың әкелери ямаса әжағалары бизлерге шағым жасап келсе, бизлер оларға: „Беняминлилерди бизлер ушын кешириңлер. Өйткени тутқынға алған қызларымыз ҳәммесине жетпеди. Ал сизлер қызларыңызды өз қәлеўиңиз бенен бермегениңиз ушын, айыплы саналмайсызлар“, – деп айтамыз». Беняминли жигитлер усылай иследи. Қызлар ойынға түскенде, ҳәр бир жигит бир қыздан алып қашты. Олар өзлериниң жерлерине қайтып барып, қалалар салды ҳәм сол жерде жасай баслады. Соңынан Израил халқы сол жерден тарқап, ҳәр бири өз урыўына, тийресине ҳәм үлесине тийген жерлерине қайтты. Ол дәўирде Израилда патша жоқ болып, ҳәр ким өзине дурыс болып көринген исти ислейтуғын еди. Израилды бийлер басқарған дәўирде елде ашаршылық болды. Яҳуданың Бейтлеҳем қаласынан бир адам ҳаялы ҳәм еки улы менен бирге бир қанша ўақыт жасап турыў ушын Моаб елине көшип кетти. Ол адамның аты Элимелех, ҳаялының аты Нағыйма, улларының атлары болса Махлон ҳәм Килйон еди. Эфратлы болған бул адамлар Яҳуданың Бейтлеҳем қаласының турғынлары еди. Олар Моаб елине жетип келип, сол жерде жасап қалды. Арадан бир қанша ўақыт өткеннен кейин, Нағыйманың күйеўи Элимелех қайтыс болды. Ол еки улы менен жесир болып қалды. Оның еки улы моаблы қызларға үйленди: биринши келининиң аты Орпа, ал екинши келининиң аты Рут еди. Моабта жасағанына он жылдай болғанда, Махлон да, Килйон да бул дүньядан көз жумды. Солай етип, Нағыйма күйеўинен ҳәм еки улынан айырылып, жалғыз қалды. Моаб елинде жүрген Нағыйма: «Жаратқан Ийе Өз халқына нәзерин түсирип, оларға нан берди», – деген гәпти еситип, келинлери менен бирге өз елине қайтыўға бел байлады. Олар жасаған жерин – Моаб елин таслап, Яҳудаға қарай жолға шықты. Жолда киятырып, Нағыйма келинлерине: – Барыңлар, екеўиңиз де төркиниңизге қайтыңлар. Сизлер марҳум күйеўлериңизге ҳәм маған қандай жақсылық қылған болсаңыз, Жаратқан Ийе де сизлерге сондай жақсылық қайтарсын. Жаратқан Ийе сизлердиң ҳәр бириңизге күйеў берип, үйли-жайлы болып кеткейсиз! – деп, олардың бетлеринен сүйди. Бирақ олар зар жыласып: – Яқ, бизлер сениң менен бирге сениң халқыңа баражақпыз, – деди. Сонда Нағыйма келинлерине былай деди: – Қызларым, үйлериңизге қайтыңлар! Мениң менен кеткениңизден не пайда? Сизлерге күйеў болғандай, қурсағымда балам бар ма еди? Барыңлар, кейниңизге қайтыңлар, қызларым! Мен енди қартайдым, күйеўге шыға алмайман. Егер де мен еле де үмит қылсам болады, деп усы түни күйеўим менен қосылып уллар туўсам да, олар ержеткенше сизлер күтип отырар ма едиңиз? Соларға қарап, турмысқа шықпай жүрер ме едиңиз? Яқ, қызларым, Жаратқан Ийе мени соншама бахытсызлықларға дуўшар етти. Мениң қайғы-ҳәсиретим сизлердикинен де күшлирек. Келинлер және зар жыласты. Ақыры Орпа енеси менен сүйисип хошласты. Ал Рут болса енесинен айырылғысы келмей, оның менен бирге қалды. Нағыйма Рутқа: – Мине, абысының өз халқына ҳәм өз қудайына қайтып баратыр. Сен де оның изине ерип кете бер! – деди. Бирақ Рут былай деди: – Сени таслап кетиўге мени мәжбүр етпе! Сен қай жерге барсаң, мен де сол жерге бараман, сен қай жерде болсаң, мен де сол жерде боламан. Сениң халқың мениң халқым, сениң Қудайың мениң Қудайым болады. Сен қай жерде дүньядан көз жумсаң, мен де сол жерде өлип, жерленемен. Егер де мен өлимнен басқа бир себеп пенен сеннен айырылсам, Жаратқан Ийе мени жазалаған үстине жазаласын. Нағыйма Руттың өзи менен бирге кетиўге қатаң қарар еткенин көрип, оны қайтып үгитлемеди. Солай етип, екеўи Бейтлеҳемге қарай жүрип кетти. Олар Бейтлеҳемге жетип келгенде, барлық қала халқы жанланып кетип, ҳаяллар: – Ҳаў, бул Нағыйма емес пе? – дести. Нағыйма оларға былай деди: – Мени енди Нағыйма деп емес, ал Мара деп атаңлар. Себеби Қүдирети күшли Қудай мениң басыма көп қайғы-ҳәсирет салды. Бул жерден кеткенимде мен ҳәммесине ийе едим, бирақ Жаратқан Ийе мени қуры қол қайтарды. Неге мени Нағыйма деп атап атырсызлар? Қүдирети күшли Қудай мени азап-ақыретлерге дуўшар қылып, бахытсыз етти-ғо. Солай етип, Нағыйма Моаб елинен келини болған моаблы Рут пенен бирге қайтты. Олар Бейтлеҳемге келген ўақытта арпа орағы басланған еди. Нағыйманың күйеўи Элимелехтиң Боаз деген тийрелес ағайини бар еди. Ол абырайлы ҳәм бай адам еди. Бир күни моаблы Рут Нағыймаға: – Мен атызға барайын. Мийримли биреўди ушыратсам, соның атызынан масақ терип келейин, – деди. – Яқшы, қызым, бара ғой, – деди Нағыйма. Рут атызға барды да, орақшылардың изинен жүрип, масақ тере баслады. Бул егислик майдан Элимелехтиң тийрелес ағайини Боаздың меншик жери болып шықты. Сол ўақытта Бейтлеҳемнен Боаз келип, орақшыларға: – Жаратқан Ийе сизлер менен бирге болсын! – деди. Орақшылар оған: – Сизди Жаратқан Ийе жарылқасын! – деди. Боаз олардың басқарыўшысынан: – Бул жас келиншек ким? – деп сорады. Орақшылардың басқарыўшысы былай деп жуўап берди: – Бул Моаб елинен Нағыйма менен бирге келген моаблы жас келиншек. Ол маған: «Орақшылардың изинен жүрип, баўлардың арасына түскен масақты териўиме рухсат етиң», – деген еди. Шертекте азғантай ғана дем алғаны болмаса, ерте азаннан усы ўақытқа дейин тынбай атызда ислеп атыр. Боаз Рутқа қарап: – Қызым, сөзиме қулақ сал. Масақ териў ушын басқа атызға бармай-ақ қой. Усы жерде, мениң хызметши қызларымның қасында жүрип, тере бер. Орақшылар қайсы атызды орса, нәзериң сол жерде болып, қызлардың кейнинен жүре бер. Хызметшилерге саған тиймеўге буйрық бердим. Егер шөллесең барып, хызметшилер толтырып қойған ыдыстан суў ише бер, – деди. Рут Боаздың алдында ет бетинен жығылып, тәжим етти де: – Мен бир жат жерли адам болсам да, неге сиз маған нәзер аўдарып, мийримлилик көрсетип атырсыз? – деди. Боаз оған былай деп жуўап берди: – Күйеўиң қайтыс болғаннан кейин, енеңе нелерди ислегениңниң ҳәммесин еситтим. Сен ата-анаңды ҳәм өз ўатаныңды таслап, бурын өзиң танымаған халық арасына жасаўға келдиң. Бул жақсы ислериң Жаратқан Ийеден қайтсын! Сен Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң қолы астынан пана излеген екенсең, Оның Өзи сени мол-мол етип сыйлықласын. Сонда Рут: – Ендигиден былай да, маған деген мийримлилигиңиз таўысылмасын, мырзам! Мен сизиң шорыларыңыздың бирине де арзымайман. Бирақ сиз мендей қулыңызға жубаныш бердиңиз ҳәм жыллы сөйледиңиз, – деди. Түслик ўақты келгенде, Боаз оған: – Берман кел, наннан алып, сирке суўына батырып же, – деди. Рут орақшылардың жанына барып отырды. Боаз оған қуўырмаштан узатты. Рут жеп тойып алды ҳәм жегенинен аўыстырып алып қойды. Соннан кейин Рут масақ териў ушын орнынан турып кеткенде, Боаз хызметшилерге былай деп буйырды: – Рут баўлар қасынан да масақ тере берсин, оны қапа қылыўшы болмаңлар. Ҳәттеки, оған дәстелерден шашып қалдырып кетиңлер. Ол терип алсын, оның кеўлине тиймеңлер. Солай етип, Рут кешке дейин атызда масақ терди ҳәм тергенлерин түйип, суўырғанда бир эфаға шамалас арпа алды. Рут дәнди көтерип қалаға қарай жүрип кетти. Ол терип келген дәнин енесине көрсетти ҳәм түсте өзи жеген азығынан аўыстырып қалдырғанын оған берди. Енеси Рутқа: – Бүгин қай жерде масақ тердиң, қай жерде иследиң? Саған нәзерин аўдарған адамды Қудай жарылқасын! – деди. Рут кимниң атызында жумыс ислегенин енесине айтып: – Бүгин мен ислеген егислик жердиң ийеси Боаз деген адам, – деди. Нағыйма келинине: – Тирилерден ҳәм марҳумлардан Өз мийрим-шәпәәтин аямаған Жаратқан Ийе сол адамды жарылқасын, – деди. Нағыйма және даўам етип: – Ол киси бизлерге жақын адам, әмеңгерлеримиздиң бири болады, – деди. Моаблы Рут былай деди: – Аўа, ҳәттеки, ол маған: «Хызметшилерим жыйын-терим ислерин тамамлағанша, олар менен бирге жүре бер», – деген еди. Нағыйма өз келини Рутқа: – Жүдә жақсы, қызым, сол адамның хызметши қызлары менен бирге жүре бергениң жақсырақ. Басқаның атызына барсаң, саған азар бериўи мүмкин, – деди. Солай етип, Рут арпа ҳәм бийдай орағының ақырына дейин Боаздың хызметши қызларынан айырылмады. Ол масақ терип, енеси менен бирге жасай берди. Бир күни қәйин енеси Нағыйма Рутқа былай деди: – Қызым, саған жақсы болыўы ушын, сениң үйли-жайлы болып кетиўиңе мен жәрдем бериўим керек емес пе? Айтпақшы, сен өзиң хызметшилери менен бирге жумыс ислеген сол Боаз бизлердиң жақын ағайинимиз-ғо. Минекей, бүгин түнде ол қырманда арпасын суўырады. Енди сен жуўынып, үстиңе әтир сеўип, шырайлы кийимиңди кийип ал, соннан кейин қырманға бар. Бирақ Боаз қашан ишип-жеп болмағанша, оған көринбе. Ол уйықлаўға жатқанда, жатқан жерин билип ал. Соннан кейин бар да, оның аяқ уш бетин ашып, сол жерде жат. Ол саған не ислеўиң кереклигин өзи айтады. Рут енесине: – Маған айтқанларыңның ҳәммесин орынлайман, – деди. Соннан кейин Рут қырман басына барып, енесиниң тапсырғанларының ҳәммесин орынлады. Боаз ишип-жеп, кеўли көтерилди ҳәм гүдиниң қасына барып, уйықлаўға жатты. Рут әстен сездирмей келди де, оның аяқ уш бетин ашыңқырап жатты. Түнниң ортасында Боаз шоршып оянып кетти. Ол бурылып қарап, аяқ уш бетинде бир ҳаялдың жатырғанын көрди ҳәм оннан: – Сен кимсең? – деп сорады. Рут оған: – Мен сизиң шорыңыз Рутпан. Шорыңызды өз панаңызға алсаңыз, себеби сиз әмеңгеримиз боласыз, – деди. Боаз оған былай деди: – Қызым, сени Жаратқан Ийе жарылқасын! Сениң бул соңғы жақсылығың алдынғысынан да уллы. Себеби сен я кәмбағал болсын, я бай болсын, жас жигитлер арасынан өзиңе күйеў излемедиң. Енди қәўетерленбе, қызым. Айтқанларыңның ҳәммесин орынлайман. Пүткил қала халқы сениң адамгершиликли ҳаял екениңди биледи. Мениң сизлерге әмеңгер екенлигим дурыс, бирақ меннен де жақынырақ әмеңгериңиз бар. Бүгин түнде усы жерде қонып қал. Ертең азанда сол ағайиниң әмеңгерлик ўазыйпасын орынлаўға ыразы болса, онда жүдә жақсы. Егер де ол әмеңгерлик ўазыйпасын орынлаўды қәлемесе, тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен, бул ўазыйпаны мен орынлайман. Енди таңға дейин жата тур. Солай етип, Рут Боаздың аяқ уш бетинде таң атқанша жатып қалды. Бирақ ол таң саз берип, адамлар бир-бирин танымайтуғын ўақытта турды. Өйткени Боаз: «Қырманға ҳаял адамның келгенин ҳеш ким билмесин», – деген еди. Боаз Рутқа: – Жаўлығыңды жайып, услап тур, – деди. Рут жаўлығын жайып, услап турды. Боаз жаўлыққа алты өлшем арпаны өлшеп салып, ийнине арқалатып жиберди. Кейин өзи де қалаға қарай жүрип кетти. Рут үйине қайтып келгенде, енеси оннан: – Қызым, не болды? – деп сорады. Рут өзине Боаздың не ислегениниң ҳәммесин айтып берди. Соңынан Рут: – Ол маған: «Қәйин енеңниң алдына қуры қол барма», – деп мына алты өлшем арпаны берип жиберди, – деди. Енеси оған: – Қызым, усы истиң ақыры не болатуғынын билгениңше күтип тур. Себеби ол адам бул исти бүгин ақырына жеткермегенше тыным таппайды, – деди. Боаз қала дәрўазасының жанына барып отырды. Қараса, өзи айтқан әмеңгери қасынан өтип баратыр екен. Боаз оны шақырып: – Туўысқаным, берман келип, мына жерге отыр, – деди. Сол адам келип отырды. Соңынан Боаз қала ақсақалларынан он адамды жыйнап алып, оларға: – Келиңлер, сизлер де усы жерде отырыңлар! – деди. Олар келип отырды. Сонда Боаз сол әмеңгерге былай деди: – Моаб елинен қайтып келген Нағыйма ағайинимиз Элимелехке тийисли жер үлесин сатпақшы. Мен саған мынаны мәлим етпекшимен: усы жерде отырғанлар ҳәм халқымның ақсақаллары алдында сен сол жерди сатып ал. Егер сен әмеңгерлик ўазыйпасын орынламақшы болсаң, орынла. Егер де орынлаўды қәлемесең, онда маған айт, мен билейин. Себеби бул ўазыйпаны орынлаў биринши гезекте сениң мойныңда. Ал сеннен кейинги нәўбет меники. Сол адам: – Мен әмеңгерлик ўазыйпамды орынлайман, – деди. Боаз оған: – Егер сен Нағыймадан жерди сатып алатуғын болсаң, онда марҳумның мүлкин өз атында қалдырыў ушын, оның моаблы жесир ҳаялы Рутты да ҳаяллыққа алыўың керек, – деди. Сол әмеңгери Боазға: – Олай болса, мен әмеңгерлик ўазыйпамды орынлай алмайман. Себеби өз мүлкимди жоғалтып алыўым мүмкин. Жақсысы, бул ўазыйпаны сен орынла, өйткени мен орынлай алмайман, – деди. Әййемги Израилда мынадай дәстүр бар еди: егер биреў әмеңгерлик ўазыйпасын орынлайтуғын ямаса мал-мүликлерин алыс-берис қылатуғын болса, онда буның дәлили сыпатында биреўи аяқ кийимин шешип, екиншисине беретуғын еди. Мине, бул Израилда тастыйықланған гүўалықтың орнын басатуғын еди. Солай етип, сол әмеңгер Боазға: – Өзиң сатып ала бер, – деди де, аяқ кийимин шешип, оған берди. Боаз ақсақалларға ҳәм барлық халыққа қарап былай деди: – Бүгин сизлер мынаған гүўасызлар: мен Нағыймадан марҳум Элимелех, Килйон ҳәм де Махлонның барлық мүлкин сатып алып атырман. Және де, мен марҳумның мүлкин өз атында қалдырыў ушын, Махлонның жесири, моаблы Рутты ҳаяллыққа аламан. Марҳумның туўысқанлары арасында ҳәм өзи жасаған қалада аты өшпесин. Бүгин сизлер усыған гүўасызлар. Дәрўаза жанында болған пүткил халық ҳәм ақсақаллар: – Бизлер гүўамыз. Сениң үйиңе киретуғын ҳаялды Жаратқан Ийе Израил халқының еки түпки анасы Раҳила ҳәм Леадай қылғай. Эфратада байлықлар ийеси болғайсаң, Бейтлеҳемде атың уллы болғай. Жаратқан Ийениң усы жас ҳаялдан саған беретуғын балалары арқалы сениң урпағың Тамараның Яҳудаға туўып берген улы Перестиң урпағындай көп болғай, – деди. Солай етип, Боаз Рутты ҳаяллыққа алып, оған үйленди. Боаз Рут пенен қосылды ҳәм Жаратқан Ийе Руттың қурсағына бала берип, ол ул туўды. Ҳаяллар Нағыймаға: «Жаратқан Ийеге алғыслар болсын! Ол бүгин сени ғамхоршысыз қалдырмады. Баланың аты Израилда даңқ-атаққа ийе болсын! Ол сениң өмириңди жаңартады, қартайғанда бағыўшың болады. Себеби оны сени жақсы көретуғын келиниң туўып берди. Усы келиниң сениң ушын жети улдан да артығырақ», – деди. Нағыйма баланы қолына алып, баўырына басты ҳәм өзи бағып тәрбиялады. Қоңсы ҳаяллар: «Нағыйма уллы болды», – деп, балаға ат қойып, оны Обид деп атады. Обид Ишайдың әкеси, Ишай Даўыттың әкеси болды. Перестиң шежиреси мынадай: Перестен Хесрон туўылды, Хесроннан Рам туўылды, Рамнан Амминадаб туўылды, Амминадабтан Нахшон туўылды, Нахшоннан Салмон туўылды, Салмоннан Боаз туўылды, Боаздан Обид туўылды, Обидтен Ишай туўылды, Ишайдан Даўыт туўылды. Эфрайымның таўлы үлкесиниң Рама қаласында Эфрайым урыўының Суф тийресинен болған Элқана деген бир адам жасайтуғын еди. Ол Суфтың қуўлығы, Тохудың шаўлығы, Элиҳудың ақлығы ҳәм Ерохамның улы еди. Элқананың Ханна ҳәм Пенинна атлы еки ҳаялы бар еди. Пениннаның балалары болды, ал Ханна қурсақ көтермеди. Элқана Әлемниң Жаратқан Ийесине сыйынып, Оған қурбанлық бериў ушын ҳәр жылы өз қаласынан Шилоға баратуғын еди. Ол жерде Элийдиң еки улы Хофний ҳәм Пинехас Жаратқан Ийениң руўханийлери еди. Элқана қурбанлық шалған күни ҳаялы Пениннаға ҳәм оның ул-қызларына пайларын бергенде, Ханнаға жақсы жеринен пай беретуғын еди. Себеби Қудай Ханнаны нәсилсиз қылып қойған болса да, Элқана оны сүйетуғын еди. Бирақ Пенинна Жаратқан Ийениң перзент бермегенин күндесиниң бетине басып, оған бәрқулла азап беретуғын еди. Бул ҳәр жылы даўам етти. Ханна Жаратқан Ийениң Үйине ҳәр келгенде, күндеси оған азап беретуғын еди. Ал ол жылап, ҳеш нәрсе жемейтуғын еди. Сонда күйеўи Элқана оған: «Ханна, неге жылайсаң, неге аўқат жемейсең? Неге буншама қайғылысаң? Мен сен ушын он улдан артық емеспен бе?» – дейтуғын еди. Бир күни олар Шилода ишип-жеп болғаннан кейин, Ханна орнынан турды. Сонда руўханий Элий Жаратқан Ийениң Ибадатханасының кирер аўзындағы өз орынлығында отыр еди. Ханнаның жүреги қайғыға толып, өксип жылаўы менен Жаратқан Ийеге дуўа етти. Ол былай деп ўәде берди: «Әлемниң Жаратқан Ийеси! Егер Сен қулыңның қайғысына нәзер салып, мени еске алсаң ҳәм Өз қулыңды умытпай, оған бир ул сыйласаң, мен оны өмир бойы Саған бағышлайман. Оның басына ҳеш қашан пәки тиймейди». Ханна Жаратқан Ийеге усылай дуўа етиўин даўам етип турғанда, Элий оның аўзын гүзетип отырды. Ханна ишинен дуўа еткенликтен, оның тек еринлери жыбырлап турды, ал даўысы еситилмеди. Сол себептен Элий оны мәс деп ойлап қалды. Элий оған: – Мәскүнемликти қашанға шекем даўам етесең? Ишкенди тоқтат, – деди. Сонда Ханна Элийге: – Яқ, мырзам, олай емес. Мен бир қайғыға батқан ҳаялман. Мен шарап та, өткир ишимлик те ишкен жоқпан. Тек жүрегимдеги қайғымды Жаратқан Ийеге төгип атырман. Қулыңызды уятсыз ҳаял деп ойламаңыз. Қайғы-ҳәсиретим күшли болғанлықтан, усы ўақытқа дейин жалбарынып турман, – деп жуўап берди. Сонда Элий оған: – Аман-есен қайта бер. Израилдың Қудайы тилегиңди орынласын, – деди. Ханна оған: – Маған кеўлиңиз толсын, – деди де, өз жолына түсти. Соңынан ол аўқатланды, оның жүзи де бурынғыдай қайғылы болмады. Олар ертеңине азанда ерте турып, Жаратқан Ийеге сыйынғаннан соң, Рамадағы өз үйине қайтып келди. Элқана ҳаялы Ханна менен жақынласты ҳәм Жаратқан Ийе Ханнаны есине алды. Ханна ҳәмиледар болып, ўақты келгенде ул туўды. Ханна: «Мен оны Жаратқан Ийеден тилеп алғанман», – деп оған Самуел деп ат қойды. Элқана Жаратқан Ийеге жыллық қурбанлығын ҳәм ўәде етип атаған қурбанлығын бериў ушын пүткил хожалығы менен бирге Шилоға кетти. Бирақ Ханна олар менен бирге кетпеди. Ол күйеўине: – Бала емшектен шыққаннан кейин, оны Жаратқан Ийеге хызмет етиўге алып бараман. Ол Жаратқан Ийениң алдында болып, мәңгиге сол жерде қалады, – деди. Күйеўи Элқана оған: – Нени мақул тапсаң, соны исле. Баланы емшектен шығарғаныңша, усы жерде бол. Жаратқан Ийе саған ўәдеңде турыўға жәрдем берсин, – деди. Солай етип, Ханна улын емшектен шығарғанға шекем үйде болып, оны емизди. Бала емшектен шыққаннан соң, Ханна баланы, үш жасар буғаны, бир эфа унды ҳәм бир мес шарапты алып, Жаратқан Ийениң Шилодағы Үйине барды. Бала еле жас еди. Олар буғаны шалғаннан кейин, баланы Элийге апарды. Соңынан Ханна Элийге былай деди: – О, мырзам! Алдыңызда ант ишип айтаман: мен усы жерде, сизиң жаныңызда турып, Жаратқан Ийеге дуўа еткен ҳаялман. Мен Жаратқан Ийеден мына баланы сорап, дуўа еткен едим. Ол мениң тилегимди орынлады. Мен де оны Жаратқан Ийеге бағышлайман. Ол бир өмир Жаратқан Ийеге хызмет етеди. Соңынан олар сол жерде Жаратқан Ийеге сыйынды. Ханна былай деп дуўа етти: «Жүрегим Жаратқан Ийеде йошланар, Оның Өзи маған күш берди. Душпанларым алдында тилим узайып, Оның қутқарғанына қуўанаман. Ҳеш ким жоқ Жаратқан Ийедей мухаддес, Аўа, Сен сыяқлы ҳеш ким жоқ, Жаратқан Ийе! Қорғаўшы жартас та жоқ Қудайымыз сыяқлы! Буннан былай менменсип сөйлегенди тоқтатың, Аўзыңыздан тәкаббир сөзлер шықпасын. Себеби Жаратқан Ийе ҳәммесин билиўши Қудай-ғо, Ҳәр бир исти тәрезиге тартыўшы да Ол. Күшлилердиң оқ жайлары сынар, Күшсизлер күшке толар. Тоқлар нан ушын жалланып, Ашлар тояр, Нәсилсизлер жетеўин туўып, Көп балалы ҳаяллар бийперзент қалар. Жаратқан Ийе өлтиреди де, тирилтеди де, Өлилер мәканына түсиреди де, шығарып алады да. Ол кимисин жарлы қылып, кимисин байытар, Кимисин қулатып, кимисин жоқарылатар. Жарлыны топырақтан көтерип алып, Бийшараны тасланды арасынан алып шығар. Отырғызып ақсүйеклер менен, Ҳүрмет тахтын берер. Өйткени жердиң тийкары Жаратқан Ийениң қолында, Сол тийкар үстине Ол дүньяны орнатқан. Жаратқан Ийе садық қулларының адымларын қорғар, Ал жаманлар қараңғылықта жоқ болар, Себеби өз күши менен жеңиске ериспес инсан. Жаратқан Ийеге қарсы турғанлар шыл-пәрше болар, Жаратқан Ийе оларға қарсы көклерди гүркиретер, Пүткил дүньяны Ол ҳүким қылар, Өз патшасын күшке толтырып, Майлаған адамын даңққа еристирер». Соңынан Элқана Рамаға, үйине қайтып кетти. Ал кишкене Самуел болса, руўханий Элийдиң қолында Жаратқан Ийеге хызмет ете баслады. Ол шанышқыны шүлен қазанға, қазанға, табаға ямаса табаққа тығып, оған илингенниң ҳәммесин руўханий ушын алатуғын еди. Олар Шилоға келген израиллылардың ҳәммесине усылай ислейтуғын еди. Ҳәтте, қурбанлықтың майлары түтетип жандырыў ушын ажыратып алынбастан бурын руўханийдиң хызметшиси келип, қурбанлық шалған адамға: «Руўханийге қуўырыў ушын шийки гөш бер. Ол сеннен пискен гөш емес, ал шийки гөш алады», – дейтуғын еди. Егер қурбанлық шалған адам: «Дәслеп майды түтетип жандырайық, соңынан қәлегениңди аларсаң», – десе, хызметши оған: «Яқ, ҳәзир бересең, болмаса тартып аламан», – дейтуғын еди. Жаратқан Ийениң нәзеринде жигитлердиң ислеген гүнасы жүдә аўыр еди. Өйткени олар Жаратқан Ийеге арналған қурбанлықларға ҳүрметсизлик етти. Сол арада жас Самуел зығыр эфод кийип, Жаратқан Ийениң алдында хызмет етип жүрди. Анасы ҳәр жылы күйеўи менен бирге жыллық қурбанлық бериў ушын келгенде, тиккен кишкене шапанын улына әкелип беретуғын еди. Сонда Элий Элқанаға ҳәм оның ҳаялына пәтиясын берип: «Тилеп алып, Жаратқан Ийеге арнаған балаңның орнына Жаратқан Ийе саған бул ҳаялдан басқа балалар берсин», – дейтуғын еди. Соңынан олар үйине қайтатуғын еди. Жаратқан Ийе Ханнаға нәзерин түсирди. Ол ҳәмиледар болып, және үш ул, еки қыз туўды. Ал кишкене Самуел Жаратқан Ийе алдында өсип барды. Элий жүдә қартайып қалған еди. Ол улларының израиллыларға ислеген барлық ислери ҳәм Ушырасыў шатырының алдында хызмет ислейтуғын ҳаяллар менен жатқаны ҳаққында еситти. Сонда Элий улларына былай деди: – Не ушын бундай ислерди ислеп атырсызлар? Мен сизлер ислеген жаўызлықлар ҳаққында ҳәмме адамлардан еситтим. Бул жақсы емес, балаларым! Жаратқан Ийениң халқы арасында тарап кеткен бул хабар – жақсы хабар емес. Егер адам адамға қарсы гүна ислесе, Қудай айыпкер ушын тәўеллеши болады. Бирақ Жаратқан Ийеге қарсы гүна ислеген адам ушын ким тәўеллеши болады? Деген менен, олар әкесиниң сөзлерине қулақ аспады. Өйткени Жаратқан Ийе оларды өлтириўди шешип қойған еди. Сол арада өспирим Самуел өсип, Жаратқан Ийениң де, халықтың да кеўлине унап барды. Бир күни Қудайдың бир адамы Элийге келип, былай деди: – Жаратқан Ийе былай дейди: «Бабаң ҳәм оның урпақлары Мысырда фараонның халқына қул болған ўақытта, Мен оларға Өзимди ашып көрсетпеген бе едим? Қурбанлық орынға барыў ҳәм хош ийисли затларды түтетип, эфод кийип жүриў ушын пүткил Израил урыўлары арасынан тек сениң бабаңды ғана Өзиме руўханий етип таңламадым ба? Және де, израиллылардың пүткил сыйларын да сениң ата-бабаларыңның урпақларына бермедим бе? Солай екен, Мениң мәканым ушын әкелиўди буйырған қурбанлық ҳәм садақаларға неге ҳүрметсизлик етесизлер? Не ушын халқым Израилдың берген барлық қурбанлықларының ең жақсы жерлерин өзлериңиз жеп семирип, неге улларыңды Меннен артық көресең?» Сонлықтан Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: «Сениң хожалығың ҳәм сениң бабаңның урпақлары Маған мәңгиге хызмет етеди, – деген едим». Бирақ енди Жаратқан Ийе былай дейди: «Енди булай ислеўден аўлақпан. Себеби Мени ҳүрметлегенди Мен де ҳүрметлеймен, ал Мени ҳүрмет етпегенлер масқара болады. Мине, сениң ҳәм бабаңның урпағының күшин қуртатуғын күнлерим киятыр. Солай етип, туқымыңда ҳеш ким узақ өмир сүрмейди. Мениң Израилға ислейтуғын жақсылығыма қарамастан, сен Мениң мәканымда қыйыншылық көресең. Ендигиден былай, туқымыңда ҳеш ким узақ өмир сүрмейди. Көзлериңди соқыр қылып, жүрегиңди қайғыға толтырыў ушын, Мениң қурбанлық орнымда сениң туқымыңнан тек бир адамды қалдыраман. Бирақ басқа урпақларыңның ҳәммеси жаслай дүньядан өтеди. Еки улың Хофний менен Пинехастың бир күнде өлиўи сениң ушын бир нышан болады. Мен Өзиме қәлеўлеримди ҳәм мақсетлеримди орынлайтуғын садық бир руўханий қояжақпан. Ол Мениң майлаған патшамның алдында бәрқулла хызмет етиўи ушын, оның урпағын мәңгиге усы хызметке қояман. Сонда сениң урыўыңнан аман қалған ҳәр бир адам бир бөлек гүмис ямаса бир тислем нан ушын бас ийип келип, нан таўып жеўи ушын, өзин қандай да бир диний хызметке қойыўды сорайды». Өспирим Самуел Элийдиң қолы астында Жаратқан Ийеге хызмет ететуғын еди. Ол күнлери Жаратқан Ийениң сөзи сийрек, аянлары да аз болды. Бир күни түнде Элий орнында жатырған еди. Оның көзлери жүдә әззилеп қалған болып, зорға көретуғын еди. Ал Самуел болса, Қудайдың сандығы турған Жаратқан Ийениң Ибадатханасында жатырған еди. Қудайдың шырасы еле сөнбеген еди. Сонда Жаратқан Ийе Самуелди шақырды. Самуел Оған: – Ләббәй, – деп жуўап берди. Соңынан Элийге жуўырып барып: – Шақырдыңыз ба? Мен келдим, – деди. Бирақ Элий: – Мен сени шақырмадым. Барып, орныңа жат, – деди. Самуел барып, орнына жатты. Жаратқан Ийе және: – Самуел! – деп шақырды. Самуел орнынан турды да, Элийге барып: – Мени шақырдыңыз ба? Мен келдим, – деди. Элий оған: – Шақырмадым, балам. Барып, орныңа жат, – деди. Самуел Жаратқан Ийениң даўысын танымайтуғын еди. Себеби Жаратқан Ийениң сөзи оған еле аян болмаған еди. Жаратқан Ийе Самуелди үшинши мәрте шақырды. Самуел орнынан турды да, Элийге барып: – Мени шақырдыңыз ба? Мен келдим, – деди. Сонда Элий баланы Жаратқан Ийениң шақырғанын түсинди. Ол Самуелге: – Барып, орныңа жат. Егер Ол сени және шақырса: «Жаратқан Ийе! Айта бер, қулың тыңлап тур», – деп айт, – деди. Самуел барып, орнына жатты. Жаратқан Ийе келип, сол жерде турды ҳәм бурынғыдай етип: – Самуел, Самуел! – деп шақырды. Самуел Оған: – Айта бер, қулың тыңлап тур, – деп жуўап берди. Сонда Жаратқан Ийе Самуелге былай деди: – Мен Израилда еситкен ҳәр бир адамның ҳүрейин ушыратуғын бир нәрсе ислейжақпан. Сол күни Элийдиң хожалығына қарсы айтқанларымның ҳәммесин басынан аяғына шекем жүзеге асыраман. Элийге өзи билетуғын гүна себепли хожалығын мәңгиге жазалайтуғынымды хабарлаған едим. Оның уллары Қудайға тил тийгизсе де, ол улларына тыйым салмады. Сонлықтан Мен: «Элийдиң хожалығының айыбы ҳеш қашан ҳеш қандай қурбанлық пенен өтелмейди», – деп оның хожалығы ҳаққында ант иштим. Самуел азанға шекем жатты, соңынан Жаратқан Ийениң Үйиниң қапыларын ашты. Ол көрген аянын Элийге айтыўға қорқты. Бирақ Элий оны: – Балам, Самуел! – деп шақырды. Самуел оған: – Ләббәй, – деп жуўап берди. Элий Самуелге: – Жаратқан Ийе саған нелерди айтты? Меннен ҳеш нәрсени жасырма. Егер Оның саған айтқанларынан бирин жасырып қалсаң, Ол сени жазалаған үстине жазаласын, – деди. Самуел ҳеш нәрсени жасырмастан, оған ҳәммесин айтып берди. Сонда Элий: – Ол Жаратқан Ийе-ғо. Нени мақул көрсе, соны ислесин, – деди. Самуел өсип барды. Жаратқан Ийе оның менен бирге еди. Жаратқан Ийениң оған айтқан сөзлериниң биреўи де орынланбай қалмады. Даннан Беер-Шебаға шекемги пүткил Израил халқы Самуелдиң Жаратқан Ийениң пайғамбары болып белгиленгенин билди. Жаратқан Ийе Шилода көриниўин даўам етти. Сол жерде Ол Өз сөзи арқалы Самуелге Өзин танытқан еди. Самуелдиң сөзи пүткил Израилға жайылды. Сол күнлери израиллылар филистлер менен урысыў ушын жолға шықты. Израиллылар Эбен-Эзерге, филистлер Афекке ордаларын қурды. Филистлер израиллыларға қарсы саўаш майданына түсти. Саўаш ҳәўиж алғанда, филистлер израиллыларды жеңилиске ушыратты. Саўашта израиллылардың төрт мыңға шамалас адамы қаза тапты. Әскерлер ордаға қайтып келгенде, Израил ақсақаллары: «Не ушын бүгин Жаратқан Ийе бизлердиң филистлерден жеңилиўимизге жол қойды? Жаратқан Ийениң Келисим сандығын Шилодан усы жерге алып келейик. Ол арамызда болып, бизлерди душпанларымыздың қолынан қутқарсын», – деди. Солай етип, халық Шилоға адамларды жиберди. Олар барып, керублар арасында тахтта отырған Әлемниң Жаратқан Ийесиниң Келисим сандығын алып келди. Элийдиң еки улы Хофний менен Пинехас та Қудайдың Келисим сандығының жанында еди. Жаратқан Ийениң Келисим сандығы ордаға әкелингенде, пүткил израиллылардың қатты бақырысқан даўысларынан жер ләрзеге келди. Филистлер бақырысларды еситип: «Еврейлер ордасында неге буншелли бақырыс болып атыр екен?» – дести. Олар Жаратқан Ийениң сандығының ордаға әкелингенин билгенде, қорқып кетип былай деди: «Олардың қудайлары ордаға келипти. Қурып қалдық! Бурын ҳеш қашан бундай нәрсе болып көрмеген еди. Қурып қалдық! Бул күшли қудайлардың қолынан бизлерди ким қутқарады? Олар шөлде мысырлыларды түрли бәлелерге ушыратқан қудайлар-ғо. Беккем болыңлар, филистлер! Мәрт болыңлар! Болмаса, еврейлердиң сизлерге қул болғаны сыяқлы, сизлер де оларға қул боласызлар. Мәрт болып, саўашқа түсиңлер». Солай етип, филистлер саўашқа түсип, израиллыларды жеңди. Израиллылардың ҳәр бири өз шатырына қарай қашты. Қырғынға ушырағаны соншелли, израиллылар отыз мың пияда әскеринен айырылды. Қудайдың сандығы қолға түсти, ал Элийдиң еки улы Хофний ҳәм Пинехас қаза тапты. Бенямин урыўынан бир адам саўаш майданынан қашып шығып, сол күнниң өзинде Шилоға жетип келди. Ол қайғыдан кийимлерин жыртып, басына топырақ шашқан еди. Сол адам жетип келгенде, Қудайдың сандығын ойлап, жүреги езилген Элий жол шетиндеги отырғышта жолға қарап отырған еди. Адам қалаға кирип, болған ўақыяны айтып бергенде, қаладағылардың ҳәммеси дад салып бақырысты. Элий дад салып бақырысқанды еситип: – Неге шаўқым көтерилип атыр? – деп сорады. Хабаршы болған ўақыяны айтып бериў ушын дәрриў Элийдиң жанына келди. Сонда Элий тоқсан сегиз жаста болып, көзлери әззилеп, көрмей қалған еди. Хабаршы Элийге: – Мен саўаш майданынан киятырман. Ҳәзир ғана сол жерден қашып шықтым, – деди. Элий оннан: – Балам, не болды? – деп сорады. Хабаршы Элийге: – Израиллылар филистлердиң алдына түсип қашты. Әскерлер үлкен қырғынға ушырады. Еки улыңыз Хофний менен Пинехас қаза тапты, ал Қудайдың сандығы қолға түсти, – деди. Хабаршы Қудайдың сандығы туўралы айтқанда, Элий отырғыштан шалқасына түсип, қала дәрўазасының қасына қулады. Ол жүдә ғарры ҳәм семиз болғанлықтан жулыны үзилип, жан тапсырды. Элий Израилға қырық жыл бийлик еткен еди. Сол ўақытта Элийдиң келини, Пинехастың ҳаялы жүкли болып, туўатуғын ўақты шамаласқан еди. Ҳаял Қудайдың сандығының қолға түскени, қәйин атасы ҳәм күйеўиниң өлгени ҳаққында еситкенде, бирден толғағы тутты да, дизерлеп отырып босанды. Жәрдем берген ҳаяллар оған өлими алдынан: – Қорқпа, уллы болдың, – деди. Бирақ ол жуўап та бермеди, дыққат та аўдармады. Қудайдың сандығының қолға түсип, қәйин атасы ҳәм күйеўиниң өлгенлиги себепли ҳаял: «Уллылық Израилды тәрк етти», – деп улына Ихабод деп ат қойды. Ол: – Уллылық Израилды тәрк етти. Себеби Қудайдың сандығы қолға түсти, – деди. Филистлер Қудайдың сандығын қолға киргизгеннен соң, оны Эбен-Эзердеги саўаш майданынан Ашдодқа алып келди. Олар Қудайдың сандығын Дагонның бутханасына апарып, оны Дагонның мүсининиң жанына қойды. Ертеңине азанда ерте турған ашдодлылар Дагонның Жаратқан Ийениң сандығының алдында ет бетинен жығылып жатырғанын көрди. Олар Дагонды алды да, оны өз орнына қойды. Бирақ олар ертеңине азанда турғанда, Дагонның және Жаратқан Ийениң сандығының алдында ет бетинен жығылып жатырғанын көрди. Бул ретте оның басы ҳәм еки қолы жулынып, босағада жатырған еди. Оның тек геўдеси ғана пүтин қалған еди. Сонлықтан Дагонның руўханийлери де, Ашдодтағы Дагонның бутханасына келгенлердиң ҳәммеси де усы күнге шекем ол жатқан босағаны баспайды. Жаратқан Ийе ашдодлыларды ҳәм дөгерегиндеги халықты аўыр жазалады. Оларды шыйқан менен жазалап, қыйыншылыққа дуўшар етти. Болып атырған ўақыяларды көрген Ашдод халқы: «Израилдың Қудайының сандығы бизлерде қалмасын, себеби Ол бизлерди де, қудайымыз Дагонды да аўыр жазалап атыр», – деди. Сонлықтан олар адам жиберип, пүткил филист ҳүкимдарларын шақыртты ҳәм олардан: – Израилдың Қудайының сандығын не қылайық? – деп сорады. Олар: – Сандық Гатқа апарылсын, – деди. Солай етип, олар Израилдың Қудайының сандығын Гатқа апарды. Бирақ сандық Гатқа апарылғаннан соң, Жаратқан Ийе сол қаланы да жазалады. Қаланы күшли қорқыныш бийлеп алды. Жаратқан Ийе пүткил қала халқын, кишкенесинен үлкенине шекем жазалады. Оларға да шыйқанлар шыға баслады. Сол себепли олар Қудайдың сандығын Экронға жиберди. Сандық қалаға кирер-кирместен, экронлылар: «Бизлерди ҳәм халқымызды жоқ қылыў ушын, Израилдың Қудайының сандығын бизлерге алып келдиңлер!» – деп бақырысты. Олар пүткил филист ҳүкимдарларын топлап: «Израилдың Қудайының сандығын бул жерден алып кетиңлер. Бизлерди де, халқымызды да жоқ қылмаўы ушын, ол өз жерине қайтарылсын», – деди. Себеби пүткил қаланы өлим қорқынышы бийлеп алған еди. Қудайдың оларға берген жазасы жүдә аўыр еди. Тири қалғанларға шыйқанлар шықты. Қала халқының дады аспанға жетти. Жаратқан Ийениң сандығы филистлер елинде жети ай болғаннан соң, филистлер руўханийлерди ҳәм палкерлерди шақыртып, оларға: – Жаратқан Ийениң сандығын не қылсақ екен? Оны өз орнына қалай қайтарыўымыз кереклигин бизлерге айтыңлар, – деди. Олар: – Егер сизлер Израилдың Қудайының сандығын изге қайтармақшы болсаңыз, оны бос жибермей, оған қоса айыбыңызды жуўыў ушын сый берип жибериңлер. Сонда шыпа табасызлар ҳәм Оның сизлерди не ушын жазалап атырғанын билип аласызлар, – деди. Сонда филистлер: – Айыбымызды жуўыў ушын Оған қандай сый жиберейик? – деп сорады. Руўханийлер ҳәм палкерлер былай деп жуўап берди: – Сизлер жиберетуғын сыйлар филист ҳүкимдарларының санына қарай бес шыйқанның ҳәм бес тышқанның алтын мүсинлеринен ибарат. Өйткени сизлер де, ҳүкимдарларыңыз да бирдей жазаға тартылғансыз. Буның ушын шыйқанлардың ҳәм жериңизди ўайран еткен тышқанлардың мүсинлерин ислең ҳәм Израилдың Қудайын уллылаң. Мүмкин, сонда Ол сизлерди, қудайларыңызды ҳәм жериңизди жазалаўды тоқтатар. Не ушын мысырлылар ҳәм фараон сыяқлы қайсарлық қыласызлар? Қудай мысырлылардың жанына тийгенде, олар Израил халқын босатып жибермеди ме? Енди жаңа бир арба ислетиңлер де, биринши рет төллеген ҳәм ҳеш қашан арбаға жегилмеген еки қашарды алып, оларды арбаға жегиңлер. Қашарлардың бузаўларын айырып алып, қораға апарыңлар. Жаратқан Ийениң сандығын арбаның үстине қойыңлар. Айыбыңызды жуўыў ушын Оған жиберип атырған алтын затларыңызды қутыға салып, сандықтың жанына жайластырыңлар. Соңынан арбаны айдап жибериңлер, кете берсин. Бирақ изинен гүзетип барыңлар. Егер арба өз елине, Бейт-Шемешке қарай бетлесе, онда бул уллы апатшылықты бизлерге Жаратқан Ийениң Өзи жиберген болады. Егер арба басқа тәрепке жол алса, онда бул апатшылықтың Оннан жиберилмегенин, ал оған тосаттан дуўшар болғанымызды билип аламыз. Адамлар айтылғандай иследи. Олар биринши рет төллеген еки қашарды арбаға жекти, ал бузаўларын қораға қамап таслады. Жаратқан Ийениң сандығы менен бирге ишине шыйқанлардың ҳәм тышқанлардың алтын мүсинлери салынған қутыны арбаға салды. Сонда қашарлар туўры Бейт-Шемешке қарай жол алды. Олар оңға да, солға да бурылмастан, мөңиреўи менен алға илгериледи. Ал филист ҳүкимдарлары болса, Бейт-Шемештиң шегарасына дейин оларға ерип келди. Сол ўақытта Бейт-Шемеш халқы ойпатлықта бийдай орып атырған еди. Олар басларын көтерип қарап, сандықты көргенде, қуўанып кетти. Филистлердиң бес ҳүкимдары болып өткенлерди көргеннен соң, сол күни Экронға қайтып кетти. Филистлер айыбын жуўыў ушын сый ретинде Ашдод, Газа, Ашкелон, Гат ҳәм Экрон қалалары ушын Жаратқан Ийеге бир-бирден шыйқанлардың алтын мүсинлерин жиберген еди. Ал алтыннан исленген тышқан мүсинлери болса, бес филист ҳүкимдарларына қараслы болған қорған қалалар менен қоса дөгерегиндеги аўыллардың санына туўры келетуғын еди. Үстине Жаратқан Ийениң сандығы қойылған сол үлкен тас бүгинге дейин бейт-шемешли Ешуаның атызында гүўалық болып тур. Бейт-шемешлилерден базылары Жаратқан Ийениң сандығының ишине үңилген еди. Соның ушын Жаратқан Ийе оларды жазалап, жетпис адамды жоқ қылды. Халық Жаратқан Ийениң өзлерине берген бул аўыр жазасы себепли аза тутты. Бейт-Шемеш халқы: «Бул мухаддес Қудайдың, Жаратқан Ийениң алдында ким тура алады? Сандық бизлерден кимге апарылыўы тийис?» – деп сорады. Олар Кирят-Яримде жасаўшыларға хабаршылар жиберип: «Филистлер Жаратқан Ийениң сандығын қайтарып жиберипти, келип, оны алып кетиңлер», – деди. Солай етип, Кирят-Яримниң халқы келип, Жаратқан Ийениң сандығын алды да, оны төбешиктеги Абинадабтың үйине апарды. Оның улы Элазарды Жаратқан Ийениң сандығына қараў ушын тайынлады. Сандық узақ ўақыт, жигирма жыл даўамында Кирят-Яримде қалды. Сол ўақыт ишинде пүткил Израил халқы қайғыға батып, Жаратқан Ийеге интизар болды. Самуел пүткил Израил халқына былай деди: – Егер Жаратқан Ийеге шын жүректен жүз бурмақшы болсаңыз, онда өзлериңиздеги басқа қудайлардың ҳәм Аштартаның мүсинлерин жоқ қылыңлар. Өзлериңизди Жаратқан Ийеге бағышлап, тек Оған хызмет етиңлер. Сонда Ол сизлерди филистлердиң қолынан қутқарады. Солай етип, израиллылар Баалдың ҳәм Аштартаның мүсинлерин жоқ қылып, жалғыз Жаратқан Ийеге хызмет ете баслады. Сонда Самуел: – Пүткил израиллыларды Миспаға жыйнаңлар, мен сизлер ушын Жаратқан Ийеге жалбарынаман, – деди. Миспаға жыйналған израиллылар қудықтан суў алып, оны Жаратқан Ийеге арнап төкти. Олар сол күни ораза тутып: «Жаратқан Ийеге қарсы гүна иследик», – деди. Самуел Миспада Израил халқына бийлик етти. Филистлер Израил халқының Миспаға топланғанын еситкенде, филист ҳүкимдарлары израиллыларға қарсы ҳүжимге атланды. Израиллылар буны еситкенде, филистлерден қорқты. Олар Самуелге: – Бизлерди филистлердиң қолынан қутқарыўы ушын Қудайымыз Жаратқан Ийеге тынбай жалбарын, – деди. Сонда Самуел еле сүттен шықпаған бир қозыны алып, оны Жаратқан Ийеге арнап толығы менен жандырылатуғын қурбанлық етип берди. Самуел Израил халқы ушын Жаратқан Ийеге жалбарынды. Жаратқан Ийе де оған жуўап берди. Самуел қурбанлықты жандырып атырғанда, филистлер израиллыларға ҳүжим қылыў ушын жақынласып қалған еди. Бирақ сол ўақытта Жаратқан Ийе күшли даўыс пенен гүркиреп, филистлерди қатты албыратты ҳәм олар израиллылардың алдында күл-талқан болды. Миспадан шыққан израиллылар филистлердиң изинен қуўып, оларды Бейт-Кардың төменги жағына шекем өлтирип барды. Самуел бир тас алып, оны Миспа менен Шенниң арасына орнатты. Ол: «Жаратқан Ийе бизлерге усы жерге дейин жәрдем берди», – деп тасқа Эбен-Эзер деп ат қойды. Солай етип, жеңилиске ушыраған филистлер қайтып Израил жерине ҳүжим жасамайтуғын болды. Самуелдиң көзиниң тирисинде Жаратқан Ийе филистлерге қарсы турды. Экроннан Гатқа шекемги филистлердиң басып алған қалалары израиллыларға қайтарып берилди. Израиллылар олардың әтирапындағы жерлерди де филистлердиң қолынан қутқарды. Израил ҳәм амор халқы арасында парахатшылық орнады. Самуел пүткил өмири бойы Израилға бийлик етти. Ол ҳәр жылы Бейт-Элди, Гилгалды ҳәм Миспаны айланып шығатуғын, бул қалаларда турып, пүткил Израилға бийлик ететуғын еди. Соңынан Рамадағы өз үйине қайтып кететуғын ҳәм сол жерден Израилға бийлик ететуғын еди. Ол сол жерде Жаратқан Ийеге арнап қурбанлық орын қурды. Самуел қартайған шағында, өзиниң улларын Израилға бийлер етип қойды. Туңғыш улының аты Иоел, екиншисиниң аты Абия болып, олар Беер-Шебада бийлик етти. Бирақ уллары әкесиниң жолынан жүрмеди. Олар ҳарам пайдаға берилип, пара алатуғын ҳәм әдилликти бурмалайтуғын еди. Сонлықтан пүткил Израил ақсақаллары жыйналып, Рамадағы Самуелдиң алдына барды. Олар Самуелге: – Мине, сен де қартайдың. Улларың да сениң жолыңнан жүрмей атыр. Соның ушын басқа халықларда болғаны сыяқлы, бизлерге бийлик ететуғын бир патша қойып бер, – деди. Олардың: «Бизлерге бийлик ететуғын бир патша қойып бер», – деген сөзлери Самуелге унамады. Сол себепли ол Жаратқан Ийеге дуўа етти. Сонда Жаратқан Ийе Самуелге былай деп жуўап берди: – Халықтың саған айтып атырған сөзлериниң ҳәммесин тыңла. Себеби олар сеннен емес, ал өзлериниң патшасы болған Меннен ўаз кешти. Оларды Мысырдан алып шыққан күнимнен баслап, усы күнге шекем Маған не қылған болса, саған да соны ислеп атыр. Олар Мени таслап, басқа қудайларға хызмет еткен еди. Енди оларға қулақ сал. Бирақ оларға өзлериниң үстинен патшалық ететуғын патшаның ҳуқықлары туўралы билдирип, қатаң ескерт. Самуел өзинен патша талап еткен халыққа Жаратқан Ийениң барлық сөзлерин жеткерип, оларға былай деди: – Сизлердиң үстиңизден ҳүкимдарлық ететуғын патшаның ҳуқықлары мынадай: ол сизлердиң улларыңызды алып, өзиниң саўаш арбалары ҳәм атлары ушын хызмет еттирип қояды. Және де, олар оның арбасының алдында жуўырып жүретуғын болады. Ол базыларын мыңбасылар ҳәм елиўбасылар етип қояды. Базыларға жерин сүрдирип, егинин жыйнатады. Ал базыларға болса, урыс қуралларын ҳәм саўаш арбаларының әсбап-үскенелерин соқтырып қояды. Қызларыңызды ийис май ислеўши, аспаз ҳәм нанбай етип алады. Жақсы егислик жерлериңизди, жүзим ҳәм зәйтүн бағларыңызды алып, өз хызметшилерине береди. Ол зүрәәтиңиздиң ҳәм жүзимиңиздиң оннан бирин алып, өз ақталарына ҳәм хызметшилерине береди. Қул ҳәм шорыларыңызды, ең жақсы өгиз ҳәм ешеклериңизди алып, өз жумысларында пайдаланады. Ол майда малларыңыздың да оннан бирин алады, ал өзлериңиз оның қуллары боласызлар. Усылар орынланғанда, өзлериңиз таңлаған патшаңыздың дәртинен нала шегесизлер. Бирақ сол күни Жаратқан Ийе сизлерге жуўап бермейди. Деген менен, халық Самуелдиң сөзин тыңлағысы келмей: – Яқ, бизлерди басқаратуғын бир патша болсын. Сонда бизлер де басқа халықлар сыяқлы боламыз. Патшамыз бизлерге бийлик етеди ҳәм алдымызда жүрип, саўашларымызды басқарады, – деди. Самуел халықтың барлық сөзлерин тыңлағаннан соң, оларды Жаратқан Ийеге айтып берди. Сонда Жаратқан Ийе Самуелге: – Олардың сөзине қулақ салып, оларға бир патша қойып бер, – деп жуўап берди. Соннан кейин, Самуел израиллыларға: – Ҳәр бир адам өз қаласына қайтсын, – деди. Бенямин урыўынан Киш деген абырайлы бир адам бар еди. Ол Абиелдиң улы, Серордың ақлығы, Бехораттың шаўлығы, Афиахтың қуўлығы еди. Киштиң жас ҳәм сымбатлы Шаул атлы бир улы бар еди. Израил халқы арасында оннан асқан сымбатлы адам жоқ еди. Ҳәр қандай адамның бойы оның ийнине келетуғын еди. Бир күни Шаулдың әкеси Киштиң ешеклери жойтылып кетти. Сонда Киш улы Шаулға: – Хызметшилерден биреўин жаныңа алып, ешеклерди изле, – деди. Шаул Эфрайымның таўлы үлкесин ҳәм Шалиша жерлерин айланып шықты. Бирақ ешеклерди таба алмады. Олар Шаалим үлкесине барды, бирақ ешеклер ол жерде де жоқ болып шықты. Соңынан олар Бенямин жерине барды, бирақ ешеклерди ол жерден де таба алмады. Олар Суф жерине жеткенде, Шаул жанындағы хызметшисине: – Жүр, қайта қояйық. Болмаса, әкем ешеклерди қойып, бизлерди қайғыра баслар, – деди. Бирақ хызметши оған: – Қара, мына қалада Қудайдың адамы турады. Ол абырайлы адам болып, оның айтқанларының бәри орынланады. Ҳәзир сол жерге барайық. Бәлким, ол бизлерге жол көрсетер, – деди. Шаул оннан: – Егер барсақ, оған не апарамыз? Дорбамыздағы нанымыз да таўысылды. Қудайдың адамына беретуғын ҳеш қандай саўғамыз жоқ. Немиз қалды? – деп сорады. Хызметши Шаулға және: – Мине, менде шерек шекел гүмис бар. Ол бизлерге баратуғын жолымызды көрсетиўи ушын, мен оны Қудайдың адамына беремен, – деп жуўап берди. Бурын Израилда бир адам Қудайдан бир нәрсе сорамақшы болғанда: «Жүриң, көзи ашыққа барайық», – дейтуғын болған. Себеби ҳәзир пайғамбар деп аталатуғын адамларды бурын «көзи ашықлар» деп атаған. Шаул хызметшисине: – Яқшы, барайық, – деди. Солай етип, олар Қудайдың адамы жасайтуғын қалаға қарай кетти. Олар қалаға қарай көтерилип баратырғанда, суў алыўға шыққан қызларды ушыратып, олардан: – Көзи ашық усы жерде ме? – деп сорады. Қызлар оларға былай деп жуўап берди: – Аўа, ол сизлердиң алдыңызда кетип баратыр. Асығыңлар, ол қаламызға бүгин келди. Себеби халық бүгин сыйыныў орында қурбанлық бережақ. Қалаға кириўиңизден-ақ, аўқатланыў ушын сыйыныў орынға шықпасынан бурын оны таўып аласыз. Ол барып, қурбанлықты мухаддеслемегенше, халық аўқат жемейди. Шақырылғанлар ол келгеннен соң жеўди баслайды. Ҳәзир барсаңыз, оны дәрҳал таўып аласыз. Шаул ҳәм оның хызметшиси қалаға кетти. Олар қалаға киргенде, сыйыныў орнына баратырған Самуел олардың қарсы алдынан шықты. Шаул келмесинен бир күн алдын, Жаратқан Ийе Самуелге аян берип: «Ертең усы ўақытта саған Бенямин жеринен бир адамды жиберемен. Оны майлап, халқым Израилға ҳүкимдар етип қой. Ол халқымды филистлер қолынан қутқарады. Мен халқымның аўҳалын көрдим. Өйткени олардың дады Маған жетип келди», – деген еди. Самуел Шаулды көргенде, Жаратқан Ийе Самуелге: «Саған айтқан адамым усы болады. Халқыма ол ҳүкимдарлық етеди», – деди. Шаул қала дәрўазасында Самуелди ушыратып, оннан: – Көзи ашықтың үйи қай жерде, айтып жибересиз бе? – деп сорады. Самуел оған былай деп жуўап берди: – Көзи ашық мен боламан. Мениң алдымда жүрип, сыйыныў орнына көтерил. Бүгин мениң менен бирге аўқатланасаң. Ал азанда жүрегиңдегиниң бәрин өзиңе айтып берип, үйиңе қайтараман. Үш күн алдын жойтылған ешеклериңди қайғырма, олар табылды. Израилдың пүткил үмити кимнен? Сеннен ҳәм әкеңниң хожалығынан емес пе? Шаул Самуелге: – Мен Израил урыўлары ишиндеги ең кишкенеси болған Бенямин урыўынан емеспен бе? Мен тийисли болған тийре де Бенямин урыўындағы барлық тийрелердиң ең кишкенеси емес пе? Маған не ушын бул сөзлерди айтып турыпсыз? – деди. Самуел Шаулды ҳәм оның хызметшисин сыйыныў орнының аўқатланыў бөлмесиндеги шақырылған отыздай қонақтың үстине алып барып, ең төрге отырғызды. Соңынан аспазға: – Мениң саған бөлек алып қой деп берген гөшимди алып кел, – деди. Аспаз санның гөшин әкелип, Шаулдың алдына қойды. Самуел Шаулға: – Бул сениң пайың. Мәрҳәмат, же! Себеби буны белгиленген күни мен шақырған халық пенен бирге жеўиң ушын сақлап қойған едим, – деди. Сол күни Шаул Самуел менен бирге аўқатланды. Олар сыйыныў орнынан қалаға түскеннен кейин, Самуел үйиниң төбесинде Шаул менен сөйлесип отырды. Таң азанда Самуел үйдиң төбесинде жатырған Шаулды шақырып: – Таярлан, сени жолға шығарып салайын, – деди. Шаул орнынан турып, Самуел менен бирге сыртқа шықты. Олар қала шетине жеткенде, Самуел Шаулға: – Хызметшиңе айт, алдымызға түсип жүре берсин, – деди. Хызметши алдыға жүрип кеткеннен кейин, Самуел Шаулға: – Бирақ сен тоқтап тур, мен саған Қудайдың сөзлерин билдирейин, – деди. Соңынан Самуел зәйтүн майы қуйылған ыдысын алып, майды Шаулдың басына қуйды ҳәм оны сүйип, былай деди: – Жаратқан Ийе сени майлап, Өз халқы үстинен ҳүкимдар етип қойды. Бүгин мениң жанымнан кеткениңнен соң, Бенямин жериниң шегарасындағы Селсахтағы Раҳиланың мазары жанында еки адамды ушыратасаң. Олар саған: «Сен излеп кеткен ешеклер табылды. Әкең ешеклерди ойлағанды қойып, балама не болды екен деп, сени қайғырып атыр», – дейди. Оннан арман қарай жүрип, Табордағы теребинф ағашына барасаң. Ол жерде үш адамды ушыратасаң. Олардың биреўи үш ылақ, екиншиси үш нан, ал үшиншиси шарап қуйылған мес алып, Қудайдың үйине, Бейт-Элге баратырған болады. Олар сәлемлесип, саған еки нан береди, сен оларды аласаң. Соңынан филистлердиң сақшылар бөлимшеси орналасқан Гибат-Элоҳимге барасаң. Қалаға киргениңде, сыйыныў орнынан түсип киятырған пайғамбарлар топарын ушыратасаң. Олар арфа, дәп, сырнай ҳәм лира шерткенлерге қосылып, өзгеше бир аўҳалда киятырған болады. Сонда Жаратқан Ийениң Руўхы сени толық бийлеп алып, сен де олар менен бирге өзгеше аўҳалға түсесең ҳәм пүткиллей басқа адамға айланасаң. Бул белгилер орынланғанда, жағдайға қарай ис тут. Өйткени Қудай сениң менен бирге болады. Енди меннен алдын Гилгалға барып, сол жерде мени жети күн күт. Мен жандырылатуғын қурбанлықларды ҳәм татыўлық қурбанлықларын бериў ушын сениң жаныңа бараман. Мен жаныңа барғанымда, не ислеў кереклигин билдиремен. Шаул Самуелдиң жанынан кетиў ушын бурылыўдан-ақ, Қудай Шаулдың жүрегин өзгертип жиберди. Сол күни Самуел айтқан ҳәмме нәрсе орынланды. Олар Гибаға келгенде, Шаулды пайғамбарлар топары қарсы алды. Сонда Қудайдың Руўхы Шаулды бийлеп алып, Шаул да олар менен бирге өзгеше аўҳалға түсип қалды. Оны бурыннан таныйтуғынлардың ҳәммеси оның пайғамбарлар менен бирге өзгеше аўҳалда жүргенин көргенде, бир-бирине: «Киштиң улына не болған? Шаул да пайғамбарлардың арасында ма?» – дести. Сол жерде отырғанлардың бири: «Ал олардың әкеси ким екен?» – деди. «Шаул да пайғамбарлардың арасында ма?» – деген гәп усыдан қалған екен. Шаул өзгеше аўҳалдан өзине келгеннен кейин, сыйыныў орнына көтерилди. Сонда ағасы Шаулдан ҳәм оның хызметшисинен: – Сизлер қай жерге бардыңлар? – деп сорады. Шаул оған: – Бизлер ешеклерди изледик. Оларды таба алмағаннан соң, Самуелге бардық, – деп жуўап берди. Ағасы Шаулға: – Самуел саған не айтты, маған да айтып бер, – деди. Шаул оған: – Ол бизлерге ешеклердиң табылғанын анық айтып берди, – деди. Бирақ ол Самуелдиң өзине патшалық туўралы айтқан сөзлери ҳаққында тис жармады. Самуел Израил халқын Миспаға, Жаратқан Ийениң алдына жыйнап, оларға былай деди: – Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: «Мен израиллыларды, яғный сизлерди Мысырдан алып шықтым. Мысырлылардың ҳәм өзлериңизди езген барлық патшалардың қолынан сизлерди қутқардым. Бирақ сизлер бүгин өзлериңизди барлық мүсийбет ҳәм қыйыншылықларыңыздан қутқарған Қудайыңыздан жүз бурып, өзлериңизге бир патша қойып бериўди талап еттиңиз». Енди Жаратқан Ийениң алдында урыўларыңыз ҳәм тийрелериңиз бойынша дизилиңлер. Самуел пүткил Израил урыўларын бирме-бир алдыға шығарды. Шек бойынша олардан Бенямин урыўы таңланды. Соңынан Бенямин урыўы тийрелери бойынша шақырылғанда, Матрийдиң тийреси таңланды. Ең соңында Матрийдиң тийресинен Киштиң улы Шаул таңланды. Бирақ оны излегенде, таба алмады. Сонда халық Жаратқан Ийеден: – Ол адам еле бул жерге келмеди ме? – деп сорады. Жаратқан Ийе оларға: – Ол усы жерде, жүклердиң арасында жасырынып жатыр, – деп жуўап берди. Олар жуўырып барып, Шаулды сол жерден алып келди. Шаул халықтың арасында турғанда, ҳәммениң бойы оның ийнине келип турды. Самуел халыққа: – Жаратқан Ийениң таңлаған адамын көрип турсызлар ма? Пүткил халық арасында оған тең келетуғыны жоқ, – деди. Сонда халық: – Жасасын патша! – деп бақырды. Самуел халыққа патшалықтың ҳуқықлары туўралы баянлап берди. Оларды бир китап қылып жазып, Жаратқан Ийениң алдына қойды. Соңынан ҳәммени үйине қайтарды. Шаул да Гибаға, өз үйине қайтты. Қудай жүреклерине түртки салған мәрт адамлар оған жолдас болды. Бирақ гейбир жарамас адамлар: «Ол бизлерди қалай қутқара алады?» – деп Шаулды менсинбей, оған сыйлар бермеди. Ал Шаул өзин сезбегенге алды. Аммон патшасы Нахаш Гиладтағы Ябеш қаласына келип, қаланы қамал етти. Пүткил ябешлилер Нахашқа: – Бизлер менен келисим дүз. Бизлер саған хызмет етемиз, – деди. Бирақ Аммон патшасы Нахаш: – Мен бир шәрт пенен келисим дүземен. Пүткил Израил халқын масқара етиў ушын, ҳәр бириңиздиң оң көзиңизди ойып аламан, – деди. Ябеш қаласының ақсақаллары Нахашқа: – Израилдың ҳәмме жерине хабаршылар жибериўимиз ушын, бизлерге жети күн мәўлет бер. Егер бизлерди қутқаратуғын ҳеш ким табылмаса, саған тәслим боламыз, – деди. Хабаршылар Шаул жасап атырған Гиба қаласына келип, болып атырған ўақыяларды халыққа хабарлағанда, халық дад салып жылай баслады. Тап усы ўақытта Шаул өгизлерин айдап, атыздан киятырған еди. Ол: – Адамларға не болды? Неге бунша жылап атыр? – деп сорады. Сонда ябешлилердиң жоллаған хабарын оған айтып берди. Шаул бул гәплерди еситкен ўақытта, Қудайдың Руўхы оны бийлеп алды. Шаул қатты ашыўға минди. Ол бир жуп өгизди сойып, оларды жиликледи де, жиликлерди хабаршылар арқалы Израилдың ҳәмме тәрепине жиберип: «Шаул менен Самуелдиң изине ермеген ҳәр бир адамның өгизлерине де анық усылай исленеди», – деди. Халық Жаратқан Ийеден қорққанынан қалтырап, ҳәммеси бир жағадан бас шығарып, жолға атланды. Шаул оларды Безекке жыйнады. Сонда Израилдың басқа урыўларынан үш жүз мың, ал Яҳуда урыўынан отыз мың адам болды. Израиллылар сол жерге келген ябешли хабаршыларға: – Гиладтағы Ябеш турғынлары ертең күн тас төбеге көтерилгенде қутқарылатуғынын айтыңлар, – деди. Хабаршылар барып, бул хабарды жеткизгенде, ябешлилер қуўанып кетти. Олар Нахашқа: – Ертең сизлерге тәслим боламыз. Сонда бизлерге нени мақул көрсеңиз, соны ислең, – деди. Ертеңине Шаул адамларын үш топарға бөлди. Олар ерте таңда аммонлардың ордасына бастырып кирип, оларды күн қызғанша қырып таслады. Аман қалғанлары тарап кетип, дара-дара болып қашты. Буннан кейин, халық Самуелге: – «Шаул ма бизге патша болатуғын?» – дегенлер кимлер еди? Оларды алып келиңлер, өлтиремиз, – деди. Бирақ Шаул оларға: – Бүгин ҳеш ким өлтирилмейди. Себеби Жаратқан Ийе бүгин Израил халқына қутқарылыў берди, – деди. Ал Самуел халыққа: – Гилгалға барып, сол жерде патшалықты қайта тастыйықлайық, – деди. Солай етип, пүткил халық Гилгалға барып, Жаратқан Ийениң алдында Шаулдың патшалығын тастыйықлады. Сол жерде, Жаратқан Ийениң алдында татыўлық қурбанлықларын берди. Шаул да, пүткил Израил халқы да жақсылап бәзим қурды. Буннан кейин, Самуел Израил халқына былай деди: – Мен айтқанларыңыздың ҳәммесине қулақ асып, сизлерге патша тайынлап бердим. Енди сизлерди басқаратуғын патшаңыз бар. Ал мен қартайдым, шашларым да ағарды. Улларым да сизлер менен бирге. Жаслығымнан баслап, усы күнге шекем сизлерге бийлик еттим. Мине, мен алдыңызда турыппан. Айтыңлар, қайсы бириңиздиң өгизиңизди алдым? Кимниң ешегин тартып алдым? Кимди алдадым? Кимге зулымлық қылдым? Кимнен пара алып, оның айыпларын көрмесликке алдым? Жаратқан Ийениң ҳәм Оның майлаған патшасының алдында гүўалық бериңлер. Сизлерден бир нәрсе алған болсам, қайтарып берейин. Халық оған: – Бизлерди алдамадың, бизлерге зулымлық та қылмадың, ҳеш кимниң қолынан ҳеш нәрсе алмадың, – деди. Самуел оларға: – Меннен бирде бир нуқсан таппағаныңызға Жаратқан Ийе де, Ол майлаған патша да гүўа, – деди. – Аўа, гүўа, – деди халық. Самуел сөзин былай деп даўам етти: – Муўса менен Харонды тайынлап, ата-бабаларыңызды Мысыр елинен алып шыққан Жаратқан Ийе болады. Енди усы жерде турыңлар. Жаратқан Ийениң сизлерди ҳәм ата-бабаларыңызды қутқарыў ушын ислеген барлық жақсы ислерин Оның алдында сизлерге дәлиллеп берейин. Яқып Мысырға кеткеннен кейин, ата-бабаларыңыз Жаратқан Ийеге жалбарынғанда, Ол Муўса менен Харонды жиберди. Олар ата-бабаларыңызды Мысырдан алып шығып, усы жерге орналастырды. Бирақ ата-бабаларыңыз өзлериниң Қудайы Жаратқан Ийени умытты. Сонлықтан Жаратқан Ийе оларды Хасор патшасының сәркәрдасы Сисераның, филистлердиң ҳәм Моаб патшасының қолына тапсырды. Олар ата-бабаларыңызға қарсы урысты. Ата-бабаларыңыз Жаратқан Ийеге: «Бизлер гүна иследик. Сени таслап, Баал ҳәм Аштарта бутларына хызмет еттик. Енди бизлерди душпанларымыздың қолынан қутқар, Саған хызмет етемиз», – деп жалбарынды. Сонда Жаратқан Ийе Еруббаалды, Беданды, Ифтахты ҳәм Самуелди, яғный мени жиберип, қәўипсиз жасаўыңыз ушын, әтирапыңызды қоршаған душпанларыңыздың қолынан сизлерди қутқарды. Бирақ сизлер Аммон патшасы Нахаштың өзлериңизге қарсы атланғанын көргениңизде, патшаңыздың Қудайыңыз Жаратқан Ийе екенине қарамастан: «Яқ, бизлерди патша басқарсын», – дедиңлер. Мине, өзлериңиз таңлап, тилеп алған патшаңыз! Аўа, Жаратқан Ийе сизлерге патша берди. Егер Жаратқан Ийеден қорқып, Оған хызмет қылсаңыз, Оның сөзлерин тыңлап, буйрықларына қарсы шықпасаңыз, сизлер де, сизлерди басқаратуғын патшаңыз да Қудайыңыз Жаратқан Ийеге ерсеңиз, ҳәммеси жақсы болады. Егер Жаратқан Ийениң сөзине қулақ аспай, Оның буйрықларына қарсы шықсаңыз, Жаратқан Ийе ата-бабаларыңызды жазалағаны сыяқлы, сизлерди де жазалайды. Енди орныңызда турып, Жаратқан Ийениң көз алдыңызда ислейтуғын уллы исин көриңлер. Ҳәзир бийдай орымы ўақты емес пе? Мен Жаратқан Ийеге жалбарынаман ҳәм Ол аспанды гүркиретип, жаўын жаўдырады. Сонда сизлер патша қойыўды сорап, Жаратқан Ийениң нәзеринде қандай жаманлық ислегениңизди жақсы түсинип аласыз. Самуел Жаратқан Ийеге жалбарынды ҳәм Жаратқан Ийе сол күни аспанды гүркиретип, жаўын жаўдырды. Халық Жаратқан Ийеден де, Самуелден де қатты қорқты. Олар Самуелге: – Набыт болмаўымыз ушын, бизлер, яғный өз қулларың ушын Қудайың Жаратқан Ийеге жалбарын. Өйткени бизлер патша сорап, өз гүналарымыз үстине гүна жамадық, – деди. Сонда Самуел халыққа былай деди: – Қорқпаңлар, сизлер бул үлкен жаманлықты иследиңлер. Бирақ енди Жаратқан Ийеден жүз бурмай, Оған ериңлер ҳәм шын жүректен хызмет етиңлер. Ҳеш кимди қутқара алмайтуғын жарамсыз бутлардың изине ермеңлер. Себеби олар пайдасыз. Өзиниң уллы аты ушын Жаратқан Ийе Өз халқынан жүз бурмайды. Себеби Ол сизлерди Өз халқы қылыўды мақул тапты. Маған келсек, сизлер ушын Жаратқан Ийеге жалбарыныўдан ўаз кешиў арқалы, Оған қарсы гүна ислеўден аўлақ болғайман! Мен сизлерге тек жақсы ҳәм туўры жолды көрсетемен. Жалғыз Қудайдан қорқыңлар, Оған шын жүректен садықлық пенен хызмет етиңлер. Оның сизлер ушын қандай уллы ислерди ислегенин есте тутыңлар! Бирақ жаўызлық ислеўди даўам ете берсеңиз, өзлериңиз де, патшаңыз да қырылып кетесизлер. Шаул Израилда еки жыл патшалық еткеннен соң, халықтан үш мың адамды таңлап алып, олардың еки мыңын Михмас ҳәм Бейт-Элдиң таўлы үлкелеринде өз жанына алып қалды. Ал бир мыңын Бенямин урыўына тийисли болған Гиба қаласындағы Ионатанның жанына жиберди. Халықтың қалғанын үйлерине қайтарды. Ионатан филистлердиң Гибадағы сақшылар топарын қыйратты. Филистлер бул туўралы еситти. Ал Шаул: «Еврейлер бул хабарды еситсин», – деп пүткил ел бойлап кәрнай шерттирди. Солай етип, израиллылардың ҳәммеси Шаулдың филистлердиң сақшылар топарын қырғаны ҳәм филистлердиң израиллыларды жек көрип қалғанлығы туўралы еситти. Сонлықтан халық Гилгалға, Шаулдың жанына жыйналды. Филистлер израиллылар менен урысыў ушын топланды. Олар үш мың саўаш арбасы, олардың үстиндеги алты мың әскери ҳәм теңиз қумындай сансыз пияда әскерлери менен келип, Бейт-Аўенниң шығысындағы Михмасқа орда қурды. Израиллылар өзлериниң қәўипли жағдайда екенин ҳәм әскерлериниң қысқыға алынғанын көргенде, үңгирлерге, шеңгелликлерге, жартаслардың қуўысларына, шуқырларға ҳәм суў сақлағышларға жасырынды. Еврейлердиң айырымлары болса, Иорданнан Гад ҳәм Гилад жерлерине кесип өтти. Бирақ Шаул еле Гилгалда еди. Оның изине ерген пүткил әскерлер қорқыныштан қалтырасты. Шаул Самуел тәрепинен белгиленген мүддетке бойсынып, жети күн күтти. Бирақ Самуел Гилгалға келмей атырғанлықтан, халық Шаулдың жанынан кете баслады. Сонда Шаул: – Жандырылатуғын қурбанлық пенен татыўлық қурбанлығы ушын берилетуғын малларды маған алып келиңлер, – деди де, жандырылатуғын қурбанлықты усынды. Шаул жандырылатуғын қурбанлықты берип болар-болмастан, Самуел келди. Шаул сәлем бериў ушын оның алдына шықты. Самуел Шаулдан: – Не ислеп қойдың? – деп сорады. Шаул оған былай жуўап берди: – Адамларым жанымнан кете баслады. Сен де белгиленген күни келмедиң. Буның үстине, филистлердиң Михмасқа топланғанын көргенимде: «Енди филистлер Гилгалға, мениң үстиме бастырып келеди, ал мен елеге шекем Жаратқан Ийеден мийрим сорамадым», – деп ойладым. Сонлықтан мен жандырылатуғын қурбанлықты бериўди шештим. Самуел Шаулға: – Сен ақылсызларша ис тутып, Қудайың Жаратқан Ийениң өзиңе берген буйрығын орынламадың. Булай ислемегениңде, Ол сениң Израил үстинен патшалығыңды мәңгилик қылар еди. Бирақ енди сениң патшалығың узаққа бармайды. Жаратқан Ийе Өзиниң кеўлине жаққан биреўди таўып, оны Өз халқы үстинен ҳүкимдар етип қойды. Себеби сен Жаратқан Ийениң буйрығына бойсынбадың, – деди. Соннан кейин, Самуел Гилгалдан шығып, Бенямин урыўының Гиба қаласына кетти. Шаул жанында қалған адамларды санап шықты. Олар шама менен алты жүз адам еди. Шаул, оның улы Ионатан ҳәм олардың адамлары Бенямин урыўына тийисли болған Гиба қаласына орналасты. Ал филистлер болса, Михмасқа орда қурған еди. Филистлердиң ордасынан үш топар әскер елди тонаў ушын бөлинип шықты. Топарлардың бири Шуўал үлкесиндеги Офраға, екиншиси Бейт-Хоронға, үшиншиси Себоим ойпатлығы үстинен көтерилип турған шөлге баратуғын жол арқалы шегарадағы жерлерге қарай жол алды. Пүткил Израил елинде бирде бир темирши уста жоқ еди. Өйткени филистлер: «Еврейлер найза ҳәм қылыш соғып алмасын», – деген еди. Сонлықтан пүткил Израил халқы пазналарын, кетпенлерин, балталарын ҳәм орақларын егетиў ушын филистлерге барыўға мәжбүр еди. Пазна ҳәм кетпенлердиң егеў баҳасы бир шекелдиң үштен еки бөлегине шамалас болған гүмистен, ал бел, балта ҳәм ушлы қуралларды егеў баҳасы бир шекелдиң үштен бирине тең болған гүмистен ибарат еди. Сол себепли саўаш ўақтында Шаул менен Ионатанның қасындағылардың ҳеш биринде қылыш та, найза да болмады. Олар тек Шаул менен Ионатанда ғана бар еди. Сол арада филистлердиң бир топары Михмас өткелине қарай шықты. Бир күни Шаулдың улы Ионатан өз нөкерине: – Жүр, арғы тәрептеги филистлердиң ордасына өтейик, – деди. Бирақ Ионатан буны әкесине айтпады. Шаул Гиба қаласы жанындағы Мигронда бир анар ағашының саясында отырған болып, оның жанында алты жүзге шамалас адамы бар еди. Эфод кийген Ахия да сол жерде еди. Ахия Ихабодтың ағасы Ахитубтың улы, Пинехастың ақлығы, Шилода Жаратқан Ийениң руўханийи болған Элийдиң шаўлығы еди. Халық Ионатанның кеткенин сезбей қалды. Ионатан филистлердиң ордасына өтиўди режелестирген өткелдиң еки тәрепинде де жартаслар болып, олардың биреўи Босес, екиншиси Сенне деп аталатуғын еди. Жартаслардың биреўи арқада болып, Михмасқа, екиншиси қублада болып, Гибаға қарап турған еди. Ионатан нөкерине: – Жүр, сол сүннетсизлердиң ордасына барайық. Бәлким, Жаратқан Ийе бизлерге жәрдем берер. Себеби көпшилик пенен де, азшылық пенен де Жаратқан Ийениң жеңиске ерисиўине ҳеш нәрсе тосқынлық жасай алмайды, – деди. Нөкер оған: – Не ойласаңыз, соны ислең. Баслаң, қаяққа барыўды мақул көрсеңиз де, мен сиз бенен биргемен, – деп жуўап берди. Сонда Ионатан былай деди: – Бизлер сол адамлар бетке өтейик, олар бизлерди көрсин. Егер олар бизлерге: «Жаныңызға барғанымызша, тоқтап турың», – десе, турған жеримизде қалып, оларға қарай көтерилмеймиз. Егер олар: «Жанымызға келиңлер», – десе, бизлер көтерилемиз. Себеби бул – бизлер ушын Жаратқан Ийениң филистлерди бизлерге тәслим ететуғынын билдиретуғын белги болады. Солай етип, олар екеўи де филистлердиң әскерлерине көринди. Сонда филистлер: – Қараңлар, еврейлер жасырынған шуқырларынан шыға баслады, – деди. Соңынан олар Ионатанға ҳәм оның нөкерине: – Берман келиңлер, сизлерге бир нәрсе айтажақпыз, – деп бақырды. Сонда Ионатан өз нөкерине: – Мениң изимнен ер, Жаратқан Ийе оларды израиллыларға тәслим етти, – деди. Ионатан аяқ-қоллары менен тырмасып, өрмелей баслады. Нөкери де оған ерди. Ионатан филистлерди урып қулата берди, нөкери де оларды өлтире берди. Ионатан ҳәм оның нөкери бул биринши ҳүжим ўақтында, еки өгиз бир күнде сүретуғын атыз майданының ярымындай жерде жигирмаға жақын адамды өлтирди. Қыр даладағы ордада ҳәм пүткил филист халқы арасында қорқыныш ҳүким сүрди. Әскерлер менен тонаўшы топарлар да қатты қалтырасты. Жер де силкинди. Бул Қудай жиберген қорқыныш еди. Бенямин жериниң Гиба қаласында Шаулдың гүзетшилери сансыз филист әскерлериниң тарап, жән-жаққа қашып баратырғанын көрди. Сонда Шаул жанындағыларға: – Әскерлерди барлап шығып, кимниң жоқ екенин билиңлер, – деди. Олар барлап шыққанда, Ионатан менен оның нөкериниң жоқ екенлиги мәлим болды. Шаул Ахияға: – Қудайдың сандығын алып кел, – деди. Сол ўақытта Қудайдың сандығы Израил халқында еди. Шаул руўханий менен сөйлесип атырған ўақытта, филистлердиң ордасындағы ала-пасырлы және де ҳәўиж алған еди. Шаул руўханийге: – Сандықты әкелмей-ақ қой, керек емес, – деди. Соңынан Шаул ҳәм оның жанындағы әскерлердиң ҳәммеси топланып, саўаш майданына кетти. Ол жерде уллы ала-пасырлы жүз берип, филистлер бир-бирине қылыш сермеп атырған еди. Бурын филистлер тәрепине өтип, олардың ордасында болған еврейлер де саптан шығып, Шаул менен Ионатанның жанындағы Израил әскерлерине қосылды. Эфрайымның таўлы үлкесинде жасырынып жүрген израиллылар да филистлердиң қашып атырғанын еситкенде, саўаш майданына шығып, филистлерди қуўа баслады. Солай етип, Жаратқан Ийе сол күни израиллыларды жеңиске еристирди. Саўаш Бейт-Аўенниң арғы тәрепине шекем жайылды. Сол күни израиллылар қатты шаршаған еди. Себеби Шаул: «Кешке шекем, мен душпанларымнан өш алмағанымша, дуз татқан ҳәр бир адамға нәлет жаўсын», – деген шәрт қойып, халыққа ант иштирген еди. Сонлықтан ҳеш ким ҳеш нәрсе жемеген еди. Әскерлер тоғайға кетти. Ол жерде ағып атырған пал бар еди. Олар тоғайға киргенде, ағып атырған палға көзлери түссе де, ишкен антынан қорққанлықтан, ҳеш бири палға қол тийгизбеди. Бирақ Ионатан әкесиниң әскерлерге ант иштиргенин еситпеген еди. Ол қолындағы таяғын созып, ушын уядағы палға батырып алды. Ол палды татып көриўден-ақ, көзлери шайдай ашылды. Сонда сол жердегилердиң бири оған: – Әкең әскерлерге: «Егер бүгин ким де ким дуз татса, оған нәлет жаўсын», – деп ант иштирген еди. Сонлықтан да әскерлер ҳалдан тайған, – деди. Ионатан оған: – Әкем елди аўыр аўҳалға салып қойған екен. Қараңлар, мына палдан аз-маз татып көрип едим, көзлерим шайдай ашылды. Бүгин халық душпанларынан олжаға алған азық-аўқаттан жегенде, жүдә жақсы болар еди. Сонда филистлер буннан да үлкенирек қырғынға ушыраған болар ма еди? – деди. Сол күни израиллылар филистлерди Михмастан Айялонға шекем жеңилиске ушыратты. Халық қатты ҳалдан тайды. Сонлықтан олар олжалаған малларына тасланып, қойларды, өгизлерди ҳәм баспақларды сол жерде-ақ сойып, қанын ағызбастан жеди. Сонда Шаулға: «Қара, халық гөшти қаны менен жеп, Жаратқан Ийеге қарсы гүна ислеп атыр», – деп хабарлады. Шаул адамларға: – Опасызлық қылдыңлар. Ҳәзир-ақ маған үлкен бир тасты домалатып алып келиңлер, – деди. Соңынан ол және: – Адамлар арасына барып айтыңлар: өзлериниң өгизлерин ҳәм қойларын маған алып келип, усы жерде сойып жесин. Гөшти қаны менен жеп, гүна ислемесин, – деди. Сол күни түнде ҳәр бир адам өзиниң өгизин алып келип, сол жерде сойды. Шаул Жаратқан Ийеге арнап қурбанлық орнын қурды. Бул Шаулдың Жаратқан Ийеге арнап қурған биринши қурбанлық орны еди. Шаул адамларына: – Келиңлер, бүгин түнде филистлердиң изинен қуўып, таң атқанша малларын тартып алайық. Олардың бирде биреўин тири қалдырмайық, – деди. Олар Шаулға: – Нени мақул көрсеңиз, соны ислең, – деди. Бирақ руўханий: – Келиңлер, Жаратқан Ийеден сорайық, – деди. Шаул Қудайдан: – Филистлерге ҳүжим қыла берейин бе? Оларды израиллыларға тәслим қыласаң ба? – деп сорады. Бирақ Қудай сол күни жуўап бермеди. Сонда Шаул былай деди: – Ҳәй, пүткил халық басшылары! Берман келиңлер, бүгин қандай гүна исленгенин анықлайық. Израилды қутқарған тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен: егер бул гүнаға жол ашқан улым Ионатан болса да, ол сөзсиз өлтириледи. Бирақ ҳеш ким үндемеди. Шаул пүткил израиллыларға: – Сизлер бир тәрепте турыңлар, мен улым Ионатан менен екинши тәрепте тураман, – деди. Адамлар оған: – Нени мақул көрсеңиз, соны ислең, – деп жуўап берди. Шаул Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге: – Маған дурыс жуўапты бер, – деди. Шек Ионатан менен Шаулға түсти, ал халық ақланды. Сонда Шаул: – Енди улым Ионатан екеўимиздиң арамызға шек таслаң, – деди. Бул рет шек Ионатанға түсти. Сонда Шаул Ионатаннан: – Маған айтшы, сен не иследиң? – деп сорады. Ионатан әкесине: – Мен қолымдағы таяқтың ушы менен азғантай пал алып жеген едим. Мине, енди мен өлиўим керек, – деди. Шаул оған: – Ионатан, сен сөзсиз өлесең. Егер мен сени өлтиртпесем, Қудай мени жазалаған үстине жазаласын, – деди. Бирақ халық Шаулға: – Израилды үлкен жеңиске еристирген Ионатанды өлтирмекшимисең? Ҳасла! Тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемиз: оның шашының бир талына да зыян тиймейди. Себеби ол бүгин не ислеген болса да, Қудайдың жәрдеми менен иследи, – деди. Солай етип, халық Ионатанды өлимнен қутқарып қалды. Буннан соң, Шаул филистлерди қуўыўдан ўаз кешти. Филистлер де өз жерлерине қайтып кетти. Шаул Израилға патша болғаннан соң, әтираптағы душпанларына: моаб, аммон, эдом халықларына, Соба патшаларына ҳәм филистлерге қарсы урысты. Ол ҳәмме жерде жеңиске еристи. Ол мәртлерше урысып, амалеклерди жеңди ҳәм израиллыларды тонаўшылардың қолынан қутқарды. Шаулдың улларының аты Ионатан, Ишўий ҳәм Малкий-Шуа еди. Оның еки қызы болып, үлкениниң аты Мераб, кишкенесиниң аты Михал еди. Ал ҳаялының аты Ахиноам болып, ол Ахимаастың қызы еди. Шаулдың әкесиниң туўысқаны Нердиң улы Абнер Шаулдың сәркәрдасы еди. Абнердиң әкеси Нер ҳәм Шаулдың әкеси Киш туўысқан болып, олар Абиелдиң уллары еди. Шаулдың пүткил өмири даўамында филистлер менен қатал урыслар болып турды. Шаул қай жерде батыр ҳәм жаўынгер адамды көрсе, оны өз хызметине алды. Бир күни Самуел Шаулға былай деди: – Жаратқан Ийе сени майлап, Өз халқы Израил үстинен патша етип қойыў ушын мени жиберген еди. Енди Жаратқан Ийениң сөзлерин тыңла. Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Израиллыларға ислеген жаманлығы ушын амалеклерди жазаламақшыман. Өйткени олар Мысырдан шыққан Израил халқына қарсы шыққан еди. Енди барып, амалеклерге ҳүжим қыл ҳәм оларға тийисли барлық нәрсени толық жоқ қыл. Оларды аяма. Еркегин де, ҳаялын да, балаларын да, нәрестелерин де, өгизин де, қойын да, түйесин де, ешегин де, ҳәммесин өлтир». Шаул әскерлерин топлап, оларды Телаим қаласында санақтан өткизди. Ол жерде еки жүз мың пияда әскер болып, Яҳуда урыўынан да он мың әскер бар еди. Шаул амалеклердиң қаласына барып, ойпатлықта буққы жасады. Соңынан ол кен халқына: «Сизлерди де амалеклер менен бирге қырып тасламаўым ушын, бөлинип, олардың арасынан шығып кетиңлер. Себеби сизлер Мысырдан шыққан Израил халқына жақсылық ислеген едиңлер», – деп хабар жиберди. Сонда кенлер амалеклерден айырылып шықты. Шаул Хаўиладан Мысырдың шығысындағы Шурға шекемги амалеклерди қыйратты. Ол амалек патшасы Агагты тирилей қолға алды, ал оның пүткил халқын қылыштан өткерип, қырып таслады. Бирақ Шаул ҳәм оның адамлары Агагты, оның ең жақсы қойларын, сыйырларын, ең семиз таналарын ҳәм қозыларын, улыўма жақсы нәрселерди аяп, оларды толық қырып таслаўды қәлемеди. Ал әҳмийетсиз ҳәм ҳәлсизлерин қырып таслады. Сонда Жаратқан Ийеден Самуелге мынадай сөз түсти: – Мен Шаулды патша етип тайынлағаныма өкинемен. Ол Меннен жүз бурып, буйрықларымды орынламады. Самуел ашыўланды ҳәм түни менен Жаратқан Ийеге жалбарынды. Ертеңине Самуел азанда ерте турып, Шаул менен ушырасыўға барды. Бирақ ол Шаулдың Кармел қаласына кеткенин, сол жерде өзине бир ескерткиш орнатқаннан соң, төмен түсип Гилгалға қайтқанын билди. Самуел Шаулға келгенде, Шаул оған: – Сени Жаратқан Ийе жарылқасын. Мен Жаратқан Ийениң буйрығын орынладым, – деди. Бирақ Самуел оннан: – Онда неге қулағыма қойдың маңырағаны ҳәм сыйырдың мөңирегени еситилип тур? – деп сорады. Шаул оған: – Адамларым оларды амалеклерден алып келди. Қудайың Жаратқан Ийеге арнап қурбанлыққа шалыў ушын, қой ҳәм сыйырлардың ең жақсыларын аяп алып қалды, қалғанларын толық жоқ қылдық, – деп жуўап берди. Сонда Самуел Шаулға: – Тоқтай тур, бүгин түнде Жаратқан Ийениң маған нелерди айтқанын саған билдирейин, – деди. – Айт, – деди Шаул. Самуел сөзин даўам етип былай деди: – Өзиңди пәс санап жүргениңде, Израил урыўларының басшысына айланбадың ба? Жаратқан Ийе сени майлап, Израилға патша етип қоймады ма? Ол сени: «Барып, сол гүнакар амалеклерди пүткиллей қырып тасла. Ҳәммесин жоқ қылмағанша, олар менен урыс», – деген тапсырма менен жиберген еди. Олай болса, неге Жаратқан Ийениң сөзине қулақ аспадың? Неге олжаға тасланып, Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған исти иследиң? Шаул Самуелге былай деп жуўап берди: – Бирақ мен Жаратқан Ийениң сөзине қулақ астым. Мен Оның жиберген жерине бардым. Амалек халқын толық қырып таслап, олардың патшасы Агагты усы жерге алып келдим. Адамларым болса, Гилгалда Қудайың Жаратқан Ийеге арнап қурбанлыққа шалыў ушын қырып тасланыўы керек болған олжадан ең жақсы қой ҳәм малларды алды. Сонда Самуел Шаулға былай деп жуўап берди: – Жандырылатуғын ҳәм басқа қурбанлықлар бергеннен гөре, Өзине қулақ асқанларға Жаратқан Ийе көбирек қуўанбай ма? Қулақ асыў қурбанлықтан, бойсыныў қошқардың майынан артығырақ. Себеби бойсынбаўшылық палкерлик сыяқлы гүна, ал менменлик бутпаразлық пенен барабар. Сен Жаратқан Ийениң буйрығын орынлаўдан бас тартқаның ушын, Жаратқан Ийе де сени патша етиўден бас тартты. Шаул Самуелге: – Мен гүна иследим! Аўа, Жаратқан Ийениң буйрығына да, сениң сөзлериңе де бойсынбай, адамларымнан қорққаным ушын, оларға қулақ салдым. Бирақ енди өтинемен, мениң гүнамды кешир. Жаратқан Ийеге сыйыныўым ушын мениң менен бирге қайт, – деди. Ал Самуел Шаулға: – Мен сениң менен бирге қайтпайман. Өйткени сен Жаратқан Ийениң буйрығын орынлаўдан бас тарттың, Жаратқан Ийе де сени Израилға патша етиўден бас тартты, – деди. Самуел кетпекши болып бурылғанда, Шаул оның шапанының етегинен услап қалды. Шапан жыртылды. Сонда Самуел: – Бүгин Жаратқан Ийе Израилдың патшалығын сениң қолыңнан алды ҳәм сеннен жақсырағына берди. Израилдың уллы Қудайы жалған сөйлемейди, пикирин де өзгертпейди. Пикирин өзгертетуғындай Ол адам емес, – деди. Шаул Самуелге: – Мен гүна иследим. Бирақ халқымның ақсақаллары ҳәм басқа израиллылардың алдында маған ҳүрмет көрсет. Қудайың Жаратқан Ийеге сыйыныўым ушын, мениң менен бирге қайт, – деди. Солай етип, Самуел Шаул менен бирге қайтты ҳәм Шаул Жаратқан Ийеге сыйынды. Соңынан Самуел: – Амалеклердиң патшасы Агагты мениң алдыма алып келиңлер, – деп буйырды. Агагты байлаўлы ҳалда Самуелдиң алдына алып келди. Ал Агаг ишинен: «Өлим қәўпиниң шетлеп өткени анық», – деп ойлады. Бирақ Самуел оған: – Қылышың аналарды балаларынан қалай айырған болса, сениң анаң да ҳаяллар арасында баласынан айырылсын, – деди де, Агагты Гилгалда, Жаратқан Ийениң алдында қылыш пенен шаўып таслады. Кейин Самуел Рамаға, ал Шаул Гибадағы өз үйине қайтты. Сол күннен баслап өмириниң ақырына шекем Самуел Шаулды қайтып көрмеди. Бирақ оның ушын қайғырып жүрди. Ал Жаратқан Ийе болса, Шаулды Израилға патша етип тайынлағанына пушайман еди. Жаратқан Ийе Самуелге: – Шаулдың Израилға патша болыўынан Мени бас тартты деп, қашанға шекем ол ушын қайғырып жүресең? Май қуятуғын шақыңды зәйтүн майына толтырып жолға шық. Сени бейтлеҳемли Ишайдың үйине жиберемен. Себеби Мен оның улларының бирин патша етиў ушын таңлап алдым, – деди. Самуел: – Қалай бараман? Шаул буны еситсе, мени өлтиреди-ғо, – деди. Сонда Жаратқан Ийе былай деди: – Өзиң менен бирге бир қашарды ал да: «Жаратқан Ийеге қурбанлық бериў ушын келдим», – деп айт. Ишайды қурбанлық асына мирәт ет. Сонда Мен саған не ислеўиң кереклигин билдиремен. Саған көрсеткен адамымды майлап, Мениң ушын патша етип қоясаң. Самуел Жаратқан Ийениң айтқанын орынлап, Бейтлеҳем қаласына барды. Қала ақсақаллары оны қорқыныш пенен күтип алып: – Тынышлық па? – деп сорады. Самуел оларға: – Аўа, тынышлық. Жаратқан Ийеге қурбанлық бериў ушын келдим. Өзлериңизди пәклеп, мениң менен бирге қурбанлық асына жүриңлер, – деди. Соңынан ол Ишайды ҳәм оның улларын пәклеў рәсиминен өткерип, қурбанлық асына мирәт етти. Ишай ҳәм оның уллары келгенде, Самуел Элиабты көрип: «Ҳақыйқаттан да, Жаратқан Ийениң алдында турған мына адам – Оның майлағаны», – деп ойлады. Бирақ Жаратқан Ийе Самуелге: «Оның шырайына, бойының узынлығына қарама. Себеби Мен оны мақул көрмедим. Мен адамлар сыяқлы қарамайман. Адам сыртқы көринисине қарайды, ал Мен жүрекке қарайман», – деди. Ишай улы Абинадабты шақырып, Самуелдиң алдынан өткерди. Бирақ Самуел: «Жаратқан Ийе буны да таңламады», – деди. Кейин Ишай үшинши улын, Шамманы алып келди. Бирақ Самуел: «Жаратқан Ийе буны да таңламады», – деди. Солай етип, Ишай өзиниң жети улын да Самуелдиң алдынан өткерди. Бирақ Самуел: «Жаратқан Ийе булардың ҳеш бирин де таңлап алмады», – деди. Соңынан Самуел Ишайдан: – Булар улларыңның ҳәммеси ме? – деп сорады. Ишай оған: – Ең кишкенеси бар. Ол қой бағып жүр, – деп жуўап берди. Самуел Ишайға: – Биреўди жиберип, оны шақырт. Ол келмегенше, аўқатқа отырмаймыз, – деди. Ишай биреўди жиберип, улын алдыртты. Ол қызыл жүзли, сымбатлы болып, көзлери жанып турған еди. Жаратқан Ийе Самуелге: «Орныңнан турып, оны майла. Таңлаған адамым усы болады», – деди. Самуел зәйтүн майы қуйылған шақты алып, ағаларының көз алдында жигиттиң басына май қуйды. Усы күннен баслап, Жаратқан Ийениң Руўхы Даўытты бийлеп алды. Соңынан Самуел Рамаға қайтып кетти. Сол арада Жаратқан Ийениң Руўхы Шаулды тәрк етти. Жаратқан Ийе жиберген жаман бир руўх оны қыйнайтуғын еди. Хызметшилери Шаулға: – Қараң, Қудай жиберген жаман руўх сизди қыйнап атыр. Тақсыр, хызметшилериңиз болған бизлерге буйрық бериң. Бизлер лираны жақсы шертетуғын биреўди таўып келейик. Сонда Қудай жиберген жаман руўх сизге келгенде, ол адам лира шертеди ҳәм сиз жеңил тартасыз, – деди. Шаул хызметшилерине: – Яқшы, лираны жақсы шертетуғын биреўди таўып, маған алып келиңлер, – деп буйырды. Сонда хызметшилерден бири: – Бейтлеҳемли Ишайдың улларының бирин көрген едим. Ол лираны жақсы шертеди екен. Буның үстине, ол батыр жигит ҳәм жаўынгер адам екен. Оның сөзлери мәнили, қәдди-қәўмети де келискен. Жаратқан Ийе де оның менен бирге, – деди. Шаул Ишайға: «Қой бағып жүрген улың Даўытты маған жибер», – деп хабаршылар жөнетти. Ишай бир ешекке нан, бир мес шарап ҳәм бир ылақты артып, Даўыт пенен қоса Шаулға жиберди. Даўыт Шаулға барып, оның хызметине кирди. Шаул Даўытты жүдә жақсы көрди ҳәм оны өзине нөкер етип алды. Шаул Ишайға: «Даўыттың хызметимде қалыўына рухсат бер. Оған кеўлим толды», – деген хабар жиберди. Сол күннен баслап, Қудай жиберген жаман руўх Шаулға келгенде, Даўыт лира шертетуғын еди. Сонда Шаул өзине келип жақсы болатуғын, жаман руўх та оны тәрк ететуғын еди. Филистлер урысыў ушын әскерлерин топлап, Яҳуданың Сохо қаласына жыйналды. Олар Сохо менен Азеқа қаласы аралығындағы Эфес-Даммим деген жерге орда қурды. Шаул менен израиллылар да топланды. Олар Эла ойпатлығына орда қурып, филистлерге қарсы саўашқа таярланды. Филистлер бир төбешикти, ал израиллылар екинши төбешикти ийеледи. Олардың ортасында ойпатлық бар еди. Филистлер сапынан гатлы Голият деген күшли бир жаўынгер ортаға шықты. Оның бойы алты шығанақ ҳәм бир қарыс еди. Ол басына қоладан исленген дуўлыға, үстине қоладан исленген саўыт кийип алған болып, саўытының аўырлығы шама менен бес мың шекел еди. Оның аяқлары қола дизеқап пенен қапланып, жаўырынына қола семсер асқан еди. Семсериниң сабы тоқыў үскенесиниң қадасындай, ал семсериниң ушындағы темирдиң аўырлығы алты жүз шекел еди. Голияттың үлкен қалқанын нөкери оның алдында көтерип жүретуғын еди. Голият турып, сапта турған израиллыларға былай деп бақырды: – Сизлер неге саўаш майданына шықтыңыз? Мен филистпен, ал сизлер Шаулдың қуллары емессизлер ме? Маған қарсы шығыў ушын араңыздан бирин таңлаң. Егер ол мениң менен урысып, мени өлтире алса, онда бизлер сизлердиң қулларыңыз боламыз. Егер мен үстин келип, оны өлтире алсам, онда сизлер бизлерге қул болып, бизлерге хызмет қыласызлар. Соңынан филист сөзин даўам етип: – Бүгин мен Израил әскерлериниң шермендесин шығараман. Мениң менен алысатуғын бир адамды алдыма шығарың, – деди. Филисттиң бул сөзлерин еситип, Шаул да, израиллылар да қатты қорқып, қәўетерге түсти. Даўыт Яҳуданың Бейтлеҳем қаласынан болған эфратлы Ишай деген адамның улы еди. Ишайдың сегиз улы бар еди. Шаулдың патшалығы дәўиринде Ишай қартайып қалған болып, адамлар арасында ең жасы үлкени еди. Ишайдың үлкен үш улы Шаул менен бирге саўашқа кеткен еди. Саўашқа кеткен улларының ең үлкениниң аты Элиаб, екиншисиниң аты Абинадаб, үшиншисиниң аты Шамма еди. Даўыт ең генже улы еди. Үлкен үш улы Шаулдың жанында еди. Ал Даўыт болса, әкесиниң сүриўин бағыў ушын, Шаулдың жанынан Бейтлеҳемге қайтып келген еди. Филист Голият қырық күн даўамында азанлы-кеш ортаға шығып, урысыўға шақырды. Бир күни Ишай улы Даўытқа былай деди: – Мына бир эфа қуўырмаш пенен он шөрек нанды ал да, оларды тезирек ордаға, ағаларыңа апарып бер. Ал мына он бөлек иримтикти болса, олардың мыңбасысына бер. Ағаларыңның ҳал-жағдайын бил ҳәм олардың жақсы екенин билдиретуғын қандай да бир белги алып кел. Ағаларың, Шаул ҳәм басқа барлық израиллылар менен бирге Эла ойпатлығында филистлерге қарсы урысып атыр. Ертеңине Даўыт азанда ерте турды. Сүриўди бир шопанға қалдырып, Ишайдың буйрығы бойынша азық-аўқатларды алды да, жолға шықты. Ол ордаға жетип барғанда, әскерлер сап тартып, сүрен салыўы менен саўашқа шығып атырған еди. Израиллылар менен филистлер бир-бирине қарама-қарсы болып сапқа дизилген еди. Даўыт апарған затларын жүклерди қараўыллайтуғын адамға қалдырып, сапқа қарай жуўырып кетти. Ол туўысқанларының жанына барып, олар менен сәлемлести. Даўыт туўысқанлары менен сөйлесип турғанда, гатлы филист жаўынгери Голият өз сапынан ортаға шығып, бурынғы сөзлерин тәкирарлап бақыра баслады. Даўыт буны еситти. Израиллылар Голиятты көргенде қатты қорқып, оннан қаша баслады. Израиллылар бир-бирине: «Израилды масқаралаў ушын ортаға шығып турған мына адамды көрип турсызлар ма? Оны өлтирген адамға патшамыз үлкен байлық сыйлап, қызын да бермекши. Ҳәтте, оның әкесиниң хожалығын да Израилда салық төлеўден азат қылмақшы», – деди. Даўыт жанындағыларға: – Бул филистти өлтирип, Израилды шерменделиктен қутқарған адамға не бериледи? Тири Қудайдың әскерлерин масқаралайтуғындай, бул сүннетсиз филист ким болыпты? – деди. Адамлар бурынғы сөзлерди қайталап, Голиятты өлтирген адамға нелер берилетуғынын айтып берди. Даўыттың әскерлер менен сөйлескенин еситкенде, үлкен әжағасы Элиабтың ашыўы келди. Ол Даўытқа: – Бул жерге неге келдиң? Шөлдеги азғантай қойымызды кимге таслап кеттиң? Сениң қаншелли менмен ҳәм қаншелли жаман нийетли екениңди билемен. Сен тек урысты тамашалаў ушын келгенсең, – деди. Даўыт оған: – Мен не қылдым? Сораўға да болмай ма? – деди. Ол әжағасының қасынан кетип, басқа адамлардан да сол нәрселерди сорады. Олар да бурынғыдай жуўапты берди. Даўыттың сөзлерин еситкенлер оны Шаулға жеткизди. Шаул Даўытты шақыртты. Даўыт Шаулға: – Мына филист себепли ҳеш кимниң руўхы түспесин. Қулыңыз болған мен барып, оның менен алысаман, – деди. Шаул оған: – Сен бул филистке қарсы шығып, оның менен алыса алмайсаң. Себеби сен еле жассаң, ал ол болса, жаслығынан жаўынгер адам, – деди. Бирақ Даўыт Шаулға былай деди: – Қулыңыз болған мен әкемниң сүриўин бағаман. Арыслан ямаса айыў келип, сүриўден бир қозыны алып қашса, изинен қуўып, оған ҳүжим қыламан ҳәм қозыны аўзынан алып қаламан. Егер арыслан ямаса айыў маған тасланса, оның жалынан услап алып, урып өлтиремен. Қулыңыз болған мен арысланды да, айыўды да өлтиргенмен. Мына сүннетсиз филисттиң басына да сол күн туўады. Себеби ол тири Қудайдың әскерлерин масқаралады. Мени арысланның ҳәм айыўдың пәнжесинен қутқарған Жаратқан Ийе бул филисттиң қолынан да қутқарады. Сонда Шаул Даўытқа: – Мейли бар, Жаратқан Ийе саған яр болсын! – деди. Шаул өзиниң саўаш кийимлерин Даўытқа берди. Басына қола дуўлыға, үстине саўыт кийгизди. Даўыт патшаның саўаш кийимлериниң үстинен қылышын да асынып жүрмекши болды. Бирақ ол буларға үйренбегенликтен, Шаулға: – Мен бул кийимлер менен жүре алмайман, себеби үйренбегенмен, – деди де, оларды шешип таслады. Даўыт таяғын қолына алып, сайдан бес сыйпақ тас терип алды. Оларды шопан дорбасына салғаннан соң, сақпанын алды да, филист Голиятқа қарай жүрди. Филист те, оның алдында қалқанын көтерип жүрген нөкери де Даўытқа қарай жүрди. Голият Даўытқа бастан-аяқ қарап шығып, оны менсинбеди. Себеби Даўыт қызыл жүзли, сымбатлы жас жигит еди. – Маған таяқ пенен шығатуғындай, мен не саған ийт пе едим? – деп, Голият өз қудайларының аты менен Даўытты нәлетледи. Соңынан: – Берман кел, денеңди аспандағы қуслар менен қыр даладағы ҳайўанларға жем қылайын, – деди. Даўыт оған былай деди: – Сен маған қылыш, найза ҳәм семсер менен қарсы шығып турсаң. Ал мен сен масқаралаған Израил әскерлериниң Қудайы, Әлемниң Жаратқан Ийесиниң аты менен саған қарсы шығып турман. Бүгин Жаратқан Ийе сени маған тәслим етеди. Сени өлтирип, басыңды денеңнен жуда қыламан. Бүгин филист әскерлериниң өликлерин көктеги қуслар менен жердеги ҳайўанларға жемтик қыламан. Сонда пүткил жер жүзи Израилда Қудай бар екенин билип алады. Бул жердегилердиң ҳәммеси Жаратқан Ийениң қылыш ҳәм найза менен қутқармайтуғынын билип алады. Себеби бул урыста Жаратқан Ийениң Өзи урысады. Ол сизлерди бизлерге тәслим етеди. Голият тасланбақшы болып, Даўытқа қарай жүрди. Даўыт та оның менен алысыў ушын, филистлер сапына қарай тез жуўырып кетти. Даўыт қолын дорбасына тығып, бир тасты алды да, сақпанына салып, атып жиберди. Тас филисттиң қақ маңлайын тесип кирди. Филист ет бетинен жерге жығылды. Солай етип, Даўыт филист Голиятты сақпан ҳәм тас пенен жеңди. Қолында қылышы болмаса да, оны өлтирип, жерге қулатты. Соңынан Даўыт жуўырып барып, филисттиң үстине минип турды. Оның семсерин қынынан суўырып алды да, оны өлтирип, басын кесип алды. Өзлериниң батыры болған Голияттың өлгенин көрген филистлер қаша баслады. Израил ҳәм Яҳуда әскерлери тура көтерилип, филистлерди Гаттың кирер аўзына ҳәм Экрон дәрўазаларына шекем қуўып барды. Шаарайымнан Гат ҳәм Экрон қалаларына баратуғын жолда филистлердиң өликлери жайрап жатты. Филистлерди қуўып болып қайтып келген израиллылар филистлердиң ордасын талан-тараж етти. Даўыт филист Голияттың басын алып, Ерусалимге әкелди, ал оның қурал-жарақларын өз шатырына қойды. Шаул Даўыттың Голият пенен алысыўға шыққанын көргенде, сәркәрда Абнерден: «Абнер, мына жас жигит кимниң баласы?» – деп сораған еди. Ал Абнер патшаға: «Алдыңызда ант ишип айтаман: патшам, мен билмеймен», – деп жуўап берген еди. Сонда патша оған: «Бул жигиттиң кимниң улы екенин бил», – деп буйырған еди. Даўыт Голиятты өлтирип, ордаға қайтып келиўден-ақ, Абнер оны ертип, Шаулға апарды. Голияттың кесилген басын Даўыт еле қолына услап жүрген еди. Шаул Даўыттан: – Кимниң улысаң? – деп сорады. Даўыт оған: – Бейтлеҳемли қулыңыз Ишайдың улыман, – деп жуўап берди. Шаул менен Даўыттың сөйлесиўи ақырына жеткенде, Шаулдың улы Ионатан Даўытты унатып, оны жанындай жақсы көрип қалды. Сол күннен баслап, Шаул Даўытты жанында алып қалды. Оған әкесиниң үйине қайтыўға рухсат бермеди. Ионатан Даўытты жанындай жақсы көргенликтен, оның менен дослық келисимин дүзди. Ионатан үстиндеги шапанын шешип, оны Даўытқа берди. Буған қоса саўытын, қылышын, оқ жайын ҳәм белбеўин де берди. Шаул Даўытты қай жерге жиберсе де, ол табысқа еристи. Сонлықтан Шаул оған әскерий адамлар үстинен жоқары лаўазымды берди. Бул пүткил халыққа ҳәм Шаулдың хызметшилерине унады. Даўыт филист Голиятты өлтиргеннен соң, әскерлер үйлерине қайтып баратырғанда, Израилдың барлық қалаларынан келген ҳаяллар дәп ҳәм тарлы әсбапларды шертип, қуўанышлы қосықлар айтты ҳәм ойынға түсип, патша Шаулды күтип алыўға шықты. Олар ойнап жүрип: «Шаул мыңлағанын, Ал Даўыт он мыңлағанын өлтирди», – деп қосық айтты. Бул сөзлер Шаулға аўыр батты. Ол қатты ашыўланып: «Даўытқа он мың адам, ал маған тек мың адам берди. Енди оған тек патша болыў ғана жетпей тур!» – деп ойлады. Солай етип, сол күннен баслап, Шаул Даўытқа қызғаныш пенен қарай баслады. Ертеңине Қудай жиберген жаман руўх Шаулды бийлеп алды. Шаул өз үйинде жинлене баслады. Даўыт бурынғыдай лира шертип отырды. Шаулдың қолында бир найза бар еди. Шаул өзинше: «Даўытты урып, дийўалға қадап қояйын», – деп ойлап, қолындағы найзасын Даўытқа ылақтырып жиберди. Бирақ Даўыт еки ретте де қаймығып қалды. Шаул Даўыттан қорқатуғын еди. Өйткени Жаратқан Ийе Даўыт пенен бирге болып, ал Шаулды тәрк еткен еди. Сонлықтан Шаул Даўытты өзинен узақластырып, мыңбасы етип қойды. Даўыт әскерлерге басшылық етти. Жаратқан Ийе оның менен бирге болғанлықтан, ол ҳәр бир исте табысқа еристи. Даўыттың үлкен табысларын көргенде, Шаулдың қорқынышы және де артып барды. Пүткил Израил ҳәм Яҳуда халқы Даўытты сүйетуғын еди. Себеби Даўыт олардың алдында жүрип, саўашқа шығатуғын еди. Шаул Даўытқа: – Мынаў мениң үлкен қызым Мераб. Оны саған ҳаяллыққа беремен. Тек маған мәртлерше хызмет етип, Жаратқан Ийениң саўашларын алып бар, – деди. Себеби ол: «Даўыт мениң қолымнан емес, ал филистлердиң қолынан өлсин», – деп ойлайтуғын еди. Даўыт Шаулға: – Патшаға күйеў бала болатуғындай, мениң өзим, үй-ишим ҳәм әкемниң тийреси Израилда ким болыпты? – деди. Деген менен, Шаулдың қызы Мерабтың Даўытқа берилетуғын ўақты келгенде, қыз мехолалы Адриелге ҳаяллыққа берилди. Сол арада Шаулдың басқа қызы Михал Даўытты сүйип қалды. Буны еситкенде, Шаул қуўанып кетти. Ол: «Даўытқа Михалды беремен. Солай етип, Михал ол ушын дузақ болады. Ал филистлер оны өлтиреди», – деп ойлады. Шаул Даўытқа: – Ҳәзир маған күйеў бала болыўың ушын және бир мүмкиншилигиң бар, – деди. Соңынан хызметшилерине: «Патшаның сеннен кеўли тоқ, ҳәмме хызметшилери де сени жақсы көреди. Оған күйеў бала болатуғын ўақтың келди», – деп Даўытқа жасырынша айтыўды буйырды. Шаулдың хызметшилери бул сөзлерди Даўытқа жеткизди. Даўыт оларға: – Мендей кәмбағал ҳәм әпиўайы адам ушын патшаға күйеў бала болыў аңсат деп ойлайсызлар ма? – деди. Хызметшилер Даўыттың айтқанларын Шаулға жеткизди. Сонда Шаул Даўытқа былай деп айтыўды буйырды: «Патша өз душпанларынан өш алыў ушын, қалың мал ретинде жүз филисттиң сүннет терисинен басқа ҳеш нәрсени қәлемейди». Шаул Даўыттың филистлердиң қолына түсип өлиўин режелестирген еди. Хызметшилер Шаулдың айтқанларын Даўытқа жеткизди. Даўыт патшаға күйеў бала болыўды мақул көрди. Белгиленген күн болмастан алдын, Даўыт ҳәм оның адамлары барып, еки жүз филистти өлтирди. Патшаға күйеў бала болыў ушын, Даўыт өлтирилген филистлердиң сүннет терилериниң бирде биреўин қалдырмастан патшаға әкелип берди. Сонда Шаул қызы Михалды Даўытқа ҳаяллыққа берди. Шаул Жаратқан Ийениң Даўыт пенен бирге екенин ҳәм қызы Михалдың оны сүйетуғынын анық билди. Сол себептен Шаул Даўыттан және де қаттырақ қорқты ҳәм өмириниң ақырына шекем оған душпан болып қалды. Филист әскербасылары урысқа шығыўын даўам етти. Ҳәр урыста Даўыт Шаулдың басқа әскербасыларына қарағанда көбирек табысқа ерисетуғын еди. Сонлықтан Даўыт үлкен даңққа бөленди. Шаул улы Ионатанға ҳәм барлық хызметшилерине Даўытты өлтириўди буйырды. Бирақ Шаулдың улы Ионатан Даўытты жүдә жақсы көретуғын еди. Ол Даўытқа хабар жиберип: «Әкем Шаул сени өлтирмекши. Ертең азанда сақ бол. Бир жерге жасырынып, сол жерде отыр. Ал мен сен жасырынған атызға барып, әкемниң жанында тураман ҳәм оның менен сен туўралы сөйлесемен. Бир нәрсе билсем, саған айтаман», – деди. Ионатан әкеси Шаулға Даўытты мақтап былай деди: – Патшам, өз қулың Даўытқа қарсы гүна ислеме. Себеби ол саған қарсы ҳеш қандай гүна ислемеди ҳәм ҳәр бир иси арқалы саған үлкен пайда келтирди. Ол жанын қәўип астына қойып, филистти өлтирди. Жаратқан Ийе пүткил Израилды жеңиске еристирди. Сен де буны көрип қуўандың. Солай екен, неге Даўытты себепсиз өлтирип, жазықсыз бир адамға наҳақлық ислеп атырсаң? Шаул Ионатанның сөзлерине қулақ салып: – Тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен, Даўыт өлтирилмейди, – деди. Ионатан Даўытты шақырып, оған ҳәммесин айтып берди. Соңынан Даўытты Шаулдың қасына алып келди. Даўыт та алдынғыдай патшаның хызметине кирди. Саўаш және ҳәўиж алды. Даўыт филистлерге қарсы урысқа шығып, оларға күшли соққы берди. Филистлер Даўыттың алдына түсип қашты. Бир күни Шаул найзасын қолына алып, үйинде отырған еди. Даўыт та лира шертип отырған еди. Сол ўақытта Жаратқан Ийе жиберген жаман руўх Шаулды бийлеп алды. Шаул найзасы менен Даўытты дийўалға қадамақшы болды. Бирақ Даўыт және қашып қалып, Шаулдың найзасы дийўалға қадалды. Сол түни Даўыт қашып қутылды. Даўытты гүзетип, ертеңине азанда өлтириў ушын, Шаул Даўыттың үйине хызметшилерин жиберди. Бирақ ҳаялы Михал Даўытқа: – Егер бүгин түнде қашып қутылмасаң, азанда сени өлтиреди, – деди. Соңынан ол Даўытты терезеден төменге түсирип жиберди. Солай етип, Даўыт қашып қутылды. Михал бут мүсинин алып, оны төсекке жатқызды да, үстине көрпе жапты. Ал бас бетине ешки жүнинен исленген көпшик қойды. Шаул жиберген хызметшилер Даўытты тутып алып кетиўге келгенде, Михал оларға: – Даўыт аўырып атыр, – деди. Даўытты көрип келиў ушын Шаул хызметшилерин және жиберип атырып: «Оны төсеги менен усы жерге алып келиңлер, өлтирейин», – деп буйырды. Шаулдың хызметшилери үйге киргенде, төсекте басына ешки жүнинен көпшик қойылған мүсинниң жатырғанын көрди. Шаул Михалдан: – Неге мени алдап, душпанымды қашырып жибердиң? – деп сорады. Михал оған: – Даўыт маған: «Егер мени босатып жибермесең, өзиңди өлтиремен», – деди, – деп жуўап берди. Қашып қутылған Даўыт Рамада жасап атырған Самуелге барды ҳәм Шаулдың өзине ислеген барлық ислери туўралы айтып берди. Соңынан Даўыт Самуел менен бирге Найотқа барып, сол жерде қалды. Даўыттың Раманың Найот деген жеринде екенлиги ҳаққында хабар Шаулға жетип барды. Сонда Шаул Даўытты услап келиў ушын хызметшилерин сол жерге жиберди. Олар Самуелдиң басшылығындағы бир пайғамбарлар топарының өзгеше аўҳалға түсип жүргенин көрди. Сол ўақытта Қудайдың Руўхы Шаулдың хызметшилерине де түсип, олар да өзгеше аўҳалға түсип қалды. Шаул болып өткен ўақыяны еситкенде, басқа хызметшилерди жиберди. Олар да өзгеше аўҳалға түсти. Шаулдың үшинши рет жиберген хызметшилери де өзгеше аўҳалға түсти. Ақыры Шаулдың өзи Рама қаласына қарай жолға шықты. Ол Сехудағы үлкен суў сақлағышқа жеткенде: – Самуел менен Даўыт қай жерде? – деп сорады. Бир адам оған: – Раманың Найот деген жеринде, – деп жуўап берди. Шаул Рамадағы Найотқа баратырғанда, оған да Қудайдың Руўхы түсти. Ол Найотқа барғанша, жол бойы өзгеше аўҳалда болды. Шаул кийимлерин шешип таслады ҳәм Самуелдиң алдында өзгеше аўҳалға түсип қалып, пүткил күни ҳәм түни бойы жалаңаш жатты. Сонлықтан да, халықтың: «Шаул да пайғамбарлар арасында ма?» – деген сөзи усыннан қалған. Даўыт Раманың Найот деген жеринен қашып, Ионатанға барды. Даўыт оннан: – Мен не қылдым? Айыбым не? Мени өлтиретуғындай, әкеңе қарсы не гүна иследим? – деп сорады. Ионатан оған: – Ҳасла, сен өлмейсең. Қандай ис болса да, әкем маған айтпай ҳеш нәрсе ислемейди. Буны неге меннен жасырар екен? Бундай нәрсе болмайды, – деп жуўап берди. Бирақ Даўыт оған: – Сениң мени жақсы көретуғыныңды әкең жақсы биледи. Ол: «Ионатан не ислейтуғынымды билмесин. Билсе, қапа болады», – деп ойлайды. Тири Жаратқан Ийе ҳақы алдыңда ант ишип айтаман: мен жар жағасында турман, – деди. Ионатан Даўытқа: – Тиле тилегиңди, сен ушын орынлайман, – деди. Даўыт Ионатанға былай деди: – Минекей, ертең Жаңа ай байрамы болады. Мен патша менен бирге дастурханға отырыўым керек. Бирақ маған рухсат бер, мен ертеңниң арғы күни кешке дейин атызда жасырынып турайын. Егер әкең мениң жоқлығымды сезип қалса, оған: «Даўыт асығыс түрде өз қаласы Бейтлеҳемге кететуғын болып, меннен жалынып рухсат сорады. Ол жерде пүткил тийреси жыллық қурбанлық береди екен», – дерсең. Егер әкең: «Яқшы», – десе, онда мениң қәўип-қәтерден аман болғаным. Егер ғәзепленсе, билип қой, оның мени өлтириўди қарар еткени. Ал саған келсек, сен маған жақсылық исле. Себеби Жаратқан Ийениң алдында мениң менен келисим дүзгенсең. Егер айыплы болсам, мени өзиң өлтир. Мени әкеңе апарыўыңның не кереги бар? Ионатан Даўытқа: – Саған ҳасла ондай болмайды. Егер әкемниң сени өлтириўди қарар еткенин билгенимде, саған айтпас па едим? – деди. Даўыт Ионатаннан: – Егер әкең саған қатал жуўап берсе, оны маған ким хабарлайды? – деп сорады. Ионатан Даўытқа: – Жүр атызға барайық, – деди де, олар екеўи атызға кетти. Ионатан сөзин даўам етип, Даўытқа былай деди: – Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе гүўа болсын! Ертең ямаса арғы күни усындай ўақытқа дейин әкемниң нийетин билип аламан. Егер әкемниң саған деген нийети жақсы болса, саған хабар жиберемен. Егер әкем сени өлтириўди нийет еткен болса, ал мен сени хабардар етип, қәўипсиз кетиўиңди тәмийинлемесем, онда Жаратқан Ийе мени жазалаған үстине жазаласын. Жаратқан Ийе бурын мениң әкеме яр болғаны сыяқлы, саған да яр болсын. Бирақ сен көзимниң тирисинде маған Жаратқан Ийениң мийримин көрсет. Егер мен өлип қалсам, Жаратқан Ийе сениң барлық душпанларыңды жер бетинен жоқ қылып жиберсе де, сен мениң үй-ишимнен мәңгиге өз мийримиңди аяма. Солай етип, Ионатан Даўыттың нәсили менен келисим дүзип: «Жаратқан Ийе Даўыттың душпанларын жазаласын», – деди. Даўытқа деген сүйиспеншилиги себепли, Ионатан оған және бир мәрте ант иштирди. Өйткени Ионатан Даўытты жанындай жақсы көретуғын еди. Ионатан Даўытқа былай деди: – Ертең Жаңа ай байрамы. Сениң жоқлығың билинеди, себеби орның бос турады. Арғы күни кеште төмен түсип, тез бурын жасырынған жериңе бар да, Эзел тасының жанында күтип тур. Мен бир нышанды гөзлегендей болып, тас бетке қарай үш рет оқ атаман. Соңынан хызметшиме: «Барып, оқларды таўып, алып кел», – деп буйыраман. Егер хызметшиме: «Қара, оқлар сениң арт жағыңда, оларды алып кел», – десем, онда сен мениң жаныма кел. Тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен: сен қәўип-қәтерден аўлақсаң. Егер хызметшиме: «Қара, оқлар алды бетиңде», – десем, сен кет. Өйткени Жаратқан Ийе сени узақларға жиберип атыр. Ал бир-биримизге берген антымызға келсек, Жаратқан Ийе бизлерге мәңгиге гүўа болсын. Солай етип, Даўыт атызға жасырынды. Жаңа ай байрамы басланғанда, патша Шаул дастурханға отырды. Ол әдеттегидей дийўал жанындағы өз орнына отырды. Ионатан Шаулдың қарсы алдына, Абнер оның қасындағы өз орнына отырды. Ал Даўыттың орны бос қалды. Бирақ Шаул сол күни ҳеш нәрсе демеди. Ол: «Даўыттың қандай да бир жағдайы шығып, тазаланыў рәсимин орынлай алмай қалып, пәкленбеген шығар», – деп ойлады. Деген менен, ертеңине, байрамның екинши күни де Даўыттың орны және бос турды. Сонда Шаул улы Ионатаннан: – Ишайдың улы неге кеше де, бүгин де аўқатланыўға келмеди? – деп сорады. Ионатан әкесине: – Даўыт Бейтлеҳемге барыў ушын меннен жалынып рухсат сораған еди. Ол маған: «Илтимас, маған рухсат бер. Себеби тийремиз қалада қурбанлық бермекши еди. Әжағам маған сол жерде болыўымды буйырған еди. Егер мақул көрсең, барып, туўысқанларымды көрип келейин», – деген еди. Сонлықтан ол патша дастурханына келе алмады, – деп жуўап берди. Сонда Шаул ғәзепленип, Ионатанға былай деп бақырды: – Ҳәй сен, найсап! Ишайдың баласы менен досласып алғаныңды билмейди дейсең бе? Бул исиң менен өзиңди де, сени туўған анаңды да уятқа қалдырып атырсаң. Егер Ишайдың улы жер бетинде тири турса, өзиң де, патшалығың да сақланып қалмайды. Енди адам жиберип, оны маған алып келтир. Ол өлиўи тийис! Ионатан әкесине: – Ол не ушын өлиўи керек? Ол не иследи, ақыры? – деди. Бирақ Шаул Ионатанды өлтирмекши болып, оған қарай найзасын ылақтырып жиберди. Сонда Ионатан әкесиниң Даўытты өлтириўге анық қарар қылғанын түсинди. Ионатан қатты ашыўланып, дастурхан басынан турды. Ол айдың екинши күни ҳеш дуз татпады. Себеби әкесиниң Даўытты хорлаўы оны ҳәсиретке салды. Ертеңине азанда Ионатан Даўыт пенен көрисиў ушын атызға кетти. Ол жанына бир жас баланы алды. Ионатан балаға: – Жуўыр, мен атқан оқларды изле! – деди. Бала жуўырып баратырғанда, Ионатан оның алдына қарай бир оқ атты. Бала Ионатанның атқан оғы түскен жерге барғанда, Ионатан оған: – Оқ алды бетиңде! – деп бақырды. Соңынан Ионатан және: – Тез бол, жуўыр, тоқтап турма! – деп бақырды. Бала оқты алып, мырзасына әкелип берди. Бала ҳеш нәрседен хабарсыз еди. Бул истиң мәниси тек Ионатан менен Даўытқа аян еди. Ионатан қурал-жарақларын балаға берип: – Мыналарды қалаға апар, – деди. Бала кетиўден-ақ, Даўыт тастың қубла тәрепинен шығып келди де, жүзи жерге тийгенше ийилип, үш рет тәжим етти. Еки дос бир-бирин сүйип жылады, бирақ Даўыт қаттырақ жылады. Ақырында Ионатан Даўытқа: – Аман-есен жолыңа түс. Екеўимиз Жаратқан Ийениң аты менен ант ишкенбиз. Жаратқан Ийе бизлердиң ҳәм урпақларымыздың арасында мәңгиге гүўа болсын, – деди. Соннан кейин, Даўыт өз жолына түсти. Ал Ионатан қалаға қайтты. Даўыт Ноб қаласындағы руўханий Ахимелехтиң жанына барды. Ахимелех Даўытты күтип алып атырып: – Неге жалғызсаң? Неге жаныңда ҳеш ким жоқ? – деп қорқыныш пенен сорады. Даўыт оған былай деп жуўап берди: – Патша маған бир тапсырма берген еди. Ол маған: «Мениң сени не ушын жибергенимди ҳәм саған қандай тапсырма бергенимди ҳеш ким билмесин», – деген еди. Сонлықтан адамларыма белгили бир жерге барып турыўды буйырған едим. Ҳәзир жегендей неңиз бар? Маған бес нан ямаса жегендей бир нәрсе бериң. Руўханий оған: – Әпиўайы нан жоқ. Егер адамларыңыз ҳаяллардан өзлерин тыйған болса, Қудайға арналған нан бар, – деп жуўап берди. Даўыт оған: – Әдетке гөре, жолға шыққанымызда, адамларымыз өзлерин пәк сақлап, ҳаял адамға жақынламайды. Әсиресе, бүгин олар өзлерин жүдә пәк тутты, – деди. Соннан кейин, руўханий Даўытқа мухаддес нан берди. Себеби ол жерде Қудайға усынылған наннан басқа нан жоқ еди. Бул нан Жаратқан Ийениң алдынан алынған күни оның орнына ыссы нан әкелип қойылды. Сол күни Шаулдың хызметшилериниң бири Доег деген эдомлы бас шопан Жаратқан Ийениң алдында диний хызметин өтеў ушын барып, сол жерде турған еди. Даўыт Ахимелехке: – Жаныңда қылыш ямаса найза жоқ па? Патшаның тапсырмасы асығыс болғанлықтан, жаныма қылыш та, қурал-жарақ та алып шықпаппан, – деди. Руўханий оған: – Эла ойпатлығында өзиң өлтирген филист Голияттың қылышы бар. Эфодтың артында таўарға ораўлы тур. Бул жерде басқа қурал жоқ. Қәлесең, соны ал, – деди. Даўыт оған: – Оған тең келетуғыны жоқ, оны маған бер, – деди. Шаулдан қашқан Даўыт сол күни Гат патшасы Ахишке барды. Ахиштиң хызметшилери: «Бул Израилдың патшасы Даўыт емес пе? Адамлар усы адам ҳаққында: „Шаул мыңлағанын, Ал Даўыт он мыңлағанын өлтирди“, – деп аяқ ойынға түсип, қосық айтқан жоқ па еди?» – деди. Бул сөзлер Даўытты терең ойландырып, ол Гат патшасы Ахиштен қатты қорқты. Даўыт олардың алдында өзиниң келбетин өзгертип, өзин жинли етип көрсетти ҳәм қала дәрўазаларын тырмалап, силекейин сақалына ағызып жүрди. Ахиш хызметшилерине: – Бул адамға қараңлар, ол нағыз жинли-ғо. Оны неге маған алып келдиңлер? Өзимизде жинлилер аздай, оны мениң алдымда жинлилик қылсын деп алып келдиңлер ме? Бул адамның сарайыма келиўи шәрт пе еди? – деди. Соннан кейин, Даўыт Гаттан шығып, Адуллам үңгирине жасырынды. Ағалары ҳәм әкесиниң үй-иши буны еситип, Даўыттың жанына келди. Қыйын жағдайда қалған, қарызға батқан ҳәм өмирден түңилген адамлардың ҳәммеси Даўыттың жанына жыйналды. Саны төрт жүзге шамаласқан бул адамларға Даўыт жетекшилик қылды. Даўыт сол жерден Моабтағы Миспе қаласына барып, Моаб патшасынан: – Қудайдың маған не қылажағын билип алғанымша, ата-анамның сизиң қасыңызда қалыўына рухсат бериң, – деп өтиниш етти. Солай етип, Даўыт ата-анасын Моаб патшасының жанына алып келди. Даўыт бас паналап жүргенинде, ата-анасы Моаб патшасының жанында жасады. Бирақ пайғамбар Гад Даўытқа: – Бул жерде қалма, Яҳуда жерине кет, – деди. Соннан кейин, Даўыт сол жерден кетип, Херет тоғайына барды. Сол арада Шаул Даўыт ҳәм оның жанындағы адамлардың қай жерде екенин билди. Сол ўақытта патша найзасын қолына алып, Гибада тамариск терегиниң астында отырған еди. Әскерлери де оның әтирапын қоршап турған еди. Сонда Шаул оларға былай деди: – Ҳәй беняминлилер, мени тыңлаңлар! Ишайдың улы ҳәр бириңизге егислик жерлерди ҳәм жүзимзарларды береди дейсиз бе? Ҳәр бириңизди мыңбасы ямаса жүзбасы етип қояды дейсиз бе? Сол себепли ҳәммеңиз маған қарсы тил бириктирдиңиз бе? Улымның Ишайдың улы менен келисим дүзгенин маған ҳеш ким хабарламады. Араңыздан маған жаны ашыйтуғын бирде бир адам шықпады. Бүгингидей маған дузақ қурыў ушын, улымның қулым Даўытты қайрағанын маған билдирген адам да болмады. Сол ўақытта Шаулдың әскерлериниң жанында турған эдомлы Доег: – Ишайдың улы Даўыттың Ноб қаласына Ахитубтың улы Ахимелехтиң жанына барғанын көрдим. Ахимелех Даўыт ушын Жаратқан Ийеден сорады. Оған азық-аўқат та, филист Голияттың қылышын да берди, – деди. Патша Шаул Ахитубтың улы руўханий Ахимелехти ҳәм оның әкесиниң әўладынан болған Нобта жасайтуғын барлық руўханийлерди шақырып келиў ушын адамларын жиберди. Олардың ҳәммеси патшаға келди. Шаул Ахимелехке: – Ҳәй Ахитуб улы, мени тыңла! – деди. – Ләббәй, тақсыр, – деп жуўап берди Ахимелех. Шаул оған: – Неге сен Ишайдың улы менен бирге маған қарсы тил бириктирдиң? Сен оған нан менен қылыш бердиң ҳәм оның ушын Қудайдан сорадың. Даўыт маған қарсы қозғалаң көтерип, дузақ қурды. Бул бүгин анық көринип тур, – деди. Ахимелех Шаулға былай деп жуўап берди: – Пүткил хызметшилериңиз арасында Даўыттай исенимли адам бар ма? Даўыт сизиң күйеў балаңыз, сақшыларыңыздың басшысы ҳәм хожалығыңыздағы ҳүрметли адамлардың бири. Мени Даўыт ушын Қудайдан сораўды сол күни баслады дейсиз бе? Әлбетте, яқ! Тақсыр, қулыңыз болған мени ҳәм мениң әкемниң хожалығын айыпламаңыз. Себеби мен бул ис ҳаққында ҳеш нәрсе билмейтуғын едим. Бирақ Шаул оған: – Ҳәй Ахимелех, өзиң де, әкеңниң пүткил хожалығы да сөзсиз өлесизлер, – деди. Соңынан Шаул жанында турған сақшыларына: – Қәнекей, Даўытты қоллаған Жаратқан Ийениң руўханийлерин өлтириңлер. Олар Даўыттың қашып кеткенин билсе де, маған хабар бермеди, – деди. Деген менен, патшаның хызметшилери қол көтерип, Жаратқан Ийениң руўханийлерин өлтиргиси келмеди. Сонда патша Доегке: – Сен барып, руўханийлерди өлтир, – деп буйырды. Сол күни эдомлы Доег барып, зығыр эфод кийген сексен бес руўханийди өлтирди. Соңынан ол еркек, ҳаял, бала ямаса нәресте деместен, руўханийлер қаласы Нобтың халқын қылыштан өткизди. Және де, сыйырларды, ешеклерди ҳәм қойларды да шаўып таслады. Тек Ахитуб улы руўханий Ахимелехтиң улларының бири Абиятар ғана қутылып, Даўыттың жанына қашып кетти. Абиятар Шаулдың Жаратқан Ийениң руўханийлерин өлтиргени туўралы Даўытқа айтып берди. Даўыт Абиятарға былай деди: – Сол күни ол жерде эдомлы Доегти көргенимде, оның Шаулға сөзсиз жеткизип баратуғынын билген едим. Әкеңниң хожалығындағы ҳәр бир жанның өлимине мен себепшимен. Жанымда қал, қорқпа. Сени өлтирмекши болғанлар мени де өлтирмекши. Жанымда қалсаң, қәўипсиз боласаң, – деди. Даўытқа: «Филистлер Кеила қаласына ҳүжим жасап, қырманды талан-тараж қылып атыр», – деп хабарлады. Даўыт Жаратқан Ийеден: – Барып, сол филистлерге ҳүжим жасайын ба? – деп сорады. Жаратқан Ийе оған: – Бар да, филистлерге ҳүжим жасап, Кеиланы азат ет, – деди. Бирақ Даўыттың адамлары: – Мине, бизлер бул жерде, Яҳудада жүрип қорқамыз. Солай екен, Кеилаға барып, филист әскерлерине қарсы қалай урысамыз? – деди. Сонда Даўыт Жаратқан Ийеден және сорағанда, Жаратқан Ийе оған: – Турып, Кеилаға бар! Өйткени филистлерди саған Мен тәслим етежақпан, – деди. Солай етип, Даўыт адамлары менен Кеилаға барып, филистлерге қарсы урысты ҳәм олардың малларын қолға киргизди. Ол филистлерди күшли қырғынға ушыратып, Кеила халқын азат етти. Ахимелехтиң улы Абиятар қашып, Кеилада турған Даўыттың жанына барғанда, эфодты да өзи менен бирге алып барған еди. Шаул Даўыттың Кеила қаласына барғанын еситип: «Қудай Даўытты қолыма услап берди. Даўыт дәрўазалары тәмбиленген бир қалаға кирип, өзин өзи тутып берди», – деди. Солай етип, Шаул Кеилаға барып, Даўытты ҳәм оның адамларын қамалға алыў ушын, пүткил халықты саўашқа шақырды. Даўыт Шаулдың өзине жаманлық қылыўды режелестиргенин еситкенде, руўханий Абиятарға: – Эфодты берман алып кел, – деди. Соңынан ол дуўа етип былай деди: – Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе! Қулың болған мен себепли Шаулдың Кеилаға келип, халқын ўайран етпекши екенин еситтим. Кеилалылар мени Шаулдың қолына тутып бере ме? Қулыңның еситкениндей, Шаул усы жерге кележақ па? Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе, жалбарынаман, қулыңа аян ет. Жаратқан Ийе: – Шаул келеди, – деп жуўап берди. Даўыт Жаратқан Ийеден: – Кеила халқы мени ҳәм адамларымды Шаулдың қолына тутып бере ме? – деп сорады. – Тутып береди, – деп жуўап берди Жаратқан Ийе. Сонда Даўыт ҳәм оның жанындағы алты жүздей адам Кеиладан кетип, ҳәр жерде орын өзгертип жүре берди. Даўыттың Кеиладан қашып кеткенин еситкен Шаул ол жерге барыў пикиринен қайтты. Даўыт шөлдеги адам бара алмайтуғын жерлерде, Зиф шөлиниң таўлы бөлегинде жасап жүрди. Шаул Даўытты ҳәр күни излесе де, Қудай Даўытты оның қолына тутып бермеди. Даўыт Зиф шөлинде, Хореш тоғайында жүргенде, Шаулдың өзин өлтириў ушын жолға шыққанын билип қалды. Сол арада Шаулдың улы Ионатан Хореште жасап турған Даўытқа барды ҳәм оны Қудайдың аты менен руўхландырып, оған: – Қорқпа, сен әкем Шаулдың қолына түспейсең. Сен Израилға патша боласаң, ал мен сениң жәрдемшиң боламан. Әкем Шаул да буны биледи, – деди. Кейин екеўи Жаратқан Ийениң алдында өзлериниң арасындағы келисимди жаңалады. Соңынан Ионатан үйине қайтты, ал Даўыт Хореште қалды. Зифлилер Гибаға барып, Шаулға былай деп хабарлады: – Даўыт бизлерде, Ешимонның қубласында, Хахила төбешигиндеги Хорештиң адам бара алмайтуғын жерлеринде жасырынып жүр. Тақсыр, қәлеген ўақытта келе бериң. Даўытты сизге тутып бериўди бизлерге қойып бериң. Шаул оларға былай деди: – Маған жаныңыз ашығаны ушын Жаратқан Ийе сизлерди жарылқасын! Барып, және бир мәрте тексерип шығың. Даўыттың қай жерлерде жасырынып жүргенин, сол жерде оны кимлердиң көргенин жақсылап билип алыңлар. Себеби халық оны жүдә ҳийлекер демекте. Оның жасырынатуғын жерлериниң ҳәммесин билип алып, маған анық хабар алып келиңлер. Сонда мен де сизлер менен бирге бараман. Егер Даўыт сол үлкеде болса, оны пүткил Яҳуданың тийрелери арасынан излеп табаман. Солай етип, зифлилер жолға түсип, Шаулдан алдын Зифке келди. Сол ўақытта Даўыт ҳәм оның адамлары Ешимонның қубласындағы далаңлықта, Маон шөлинде еди. Шаул адамлары менен Даўытты излеўге шықты. Даўыт Шаулдың киятырғанын еситип, Маон шөлиндеги жартасларға барып жасырынды. Шаул буны еситип, Даўыттың изинен Маон шөлине кетти. Шаул таўдың бир тәрепинен, Даўыт пенен оның адамлары таўдың екинши тәрепинен алға қарай жүрди. Даўыт Шаулдан қашып қутылыўға асықты. Ал Шаул ҳәм оның адамлары болса, Даўытты ҳәм оның адамларын қолға түсириў ушын, қоршай баслады. Сол ўақытта бир хабаршы келип, Шаулға: – Тез жүриң! Филистлер елимизге ҳүжим жасап атыр, – деди. Сонда Шаул Даўытты қуўыўын тоқтатып, филистлер менен урысыўға кетти. Сонлықтан сол жерге Села-Ҳаммахлеқот деген ат берилди. Даўыт сол жерден кетип, Эн-Гедий үлкесиндеги адам бара алмайтуғын жерлерде жасырынып жүрди. Шаул филистлер менен болған урыстан қайтып келгенде, Даўыттың Эн-Гедий шөлинде жүргенинен хабар тапты. Шаул Даўытты ҳәм оның адамларын «Таў ешкиси» жартаслығынан излеў ушын, пүткил Израилдан үш мың ағла әскер алып, жолға шықты. Жол жийегинде қой қорасы болып, оның жанында бир үңгир бар еди. Шаул майданлаў ушын үңгирге кирди. Ал сол үңгирдиң ең түпкиринде Даўыт пенен оның адамлары отырған еди. Адамлары Даўытқа: – Жаратқан Ийе саған: «Душпанларыңа қәлегениңди ислей алыўың ушын, оларды саған тәслим етемен», – деген еди. Мине, бүгин сол күн келди, – деди. Сонда Даўыт орнынан турып, билдирмей Шаулдың шапанының шалғайынан кесип алды. Бирақ Даўыт кейин ала Шаулдың шалғайынан кесип алғаны ушын, өзин айыплы сезди. Даўыт өз адамларына: – Тақсырыма, Жаратқан Ийениң майлаған адамына қол көтерип, оған бир нәрсе ислеўден Жаратқан Ийениң Өзи сақласын! Себеби ол Жаратқан Ийениң майлаған адамы, – деди. Даўыт усы сөзлери менен адамларына тыйым салып, Шаулға қол тийгизиўге рухсат бермеди. Ал Шаул үңгирден шығып, жолға түсти. Даўыт та Шаулдың изинше үңгирден шығып: – Тақсыр! – деп бақырды. Шаул артына қарағанда, Даўыт ет бетинен жерге жығылып, оған тәжим етти. Соңынан ол Шаулға былай деди: – «Даўыт саған жаманлық қылажақ», – дегенлердиң сөзлерине неге қулақ саласыз? Бүгин Жаратқан Ийениң сизди қолыма тутып бергенин көзиңиз бенен көрип турыпсыз. Базылар мениң сизди өлтириўимди қәлеген еди. Бирақ мениң сизге жаным ашып: «Тақсырыма қол тийгизбеймен, өйткени ол Жаратқан Ийениң майлаған адамы», – дедим. Ҳәй әке, минекей, шапаныңыздың шалғайынан кесип алынған қолымдағы мына қыйындыға қараң! Мен сизиң шапаныңыздың шалғайынан кесип алдым, бирақ сизди өлтирмедим. Буннан кеўлимде жаманлықтың ҳәм зулымлықтың жоқ екенин билип алың. Мен сизге жаманлық қылмасам да, сиз мени өлтирмекши болып атырсыз. Жаратқан Ийе арамызда төрелик етсин ҳәм мениң өшимди сизден Ол алсын. Бирақ мен сизге қол көтермеймен. Ата-бабаларымыз: «Жаманлық жаман адамлардан шығады», – дегени сыяқлы, мен сизге қол көтермеймен. Израил патшасы кимге қарсы шықты? Сиз кимди қуўдалап атырсыз? Өлген ийтти ямаса бир бүргени емес пе? Жаратқан Ийе бизлерге қазылық етип, қай биримиздиң ҳақ екенимизди шешип берсин. Жаратқан Ийе даўымды қарап шықсын ҳәм мени жақлап, сизиң қолыңыздан қутқарсын. Даўыт сөзин тамамлағанда, Шаул оған: – Даўыт, улым! Бул сениң даўысың ба? – деп сорады ҳәм өкирип жылай баслады. Соңынан ол былай деди: – Сен маған қарағанда әдилирексең. Мен саған жаманлық ислесем де, сен маған жақсылық пенен жуўап бердиң. Бүгин сен маған жақсы қатнаста екенлигиңди дәлилледиң. Жаратқан Ийе мени қолыңа тутып берсе де, мени өлтирмедиң. Душпанын тутып алған қайсы бир адам оны аман жибереди? Бүгин маған ислеген жақсылығың ушын, Жаратқан Ийе саған жақсылық сыйласын! Енди мен сениң сөзсиз патша болатуғыныңды билдим. Израил патшалығы сениң қолыңда беккем болады. Енди меннен кейин урпақларымды жоқ қылмайтуғыныңды, әкемниң хожалығынан атымды өширмейтуғыныңды айтып, Жаратқан Ийе ҳақы ант иш. Даўыт Шаулға ант берди. Соннан кейин, Шаул үйине қайтты, ал Даўыт ҳәм оның адамлары паналаған жерлерине кетти. Сол арада Самуел дүньядан өтти. Пүткил Израил халқы жыйналып, оған жоқлаў айтып жылап, оны Рамадағы өз үйине жерледи. Буннан соң, Даўыт Паран шөлине кетти. Маон қаласында жүдә бай бир адам бар еди. Оның жер ийелиги Кармел қаласында болып, үш мың қойы ҳәм мың ешкиси бар еди. Ол сол ўақытта Кармелде қойларының жүнин қырқып атырған еди. Бул адам Калеб урпағынан болып, аты Набал, ҳаялының аты Абигайыл еди. Ҳаялы ақыллы ҳәм сулыў, ал күйеўи турпайы ҳәм жаўыз адам еди. Даўыт шөлде жүргенде, Набалдың қойларын қырқып атырғанын еситти. Сонда Даўыт он жигитти Набалға жиберип атырып, оларға былай деп буйырды: – Кармелдеги Набалға барыңлар, оған меннен сәлем айтып, былай деңлер: «Өмириңиз узақ болсын! Сизге, үй-ишиңизге ҳәм өзиңизге тийислиниң ҳәммесине аманлық болсын! Ҳәзир қойларыңызды қырқып атырғаныңызды еситтим. Шопанларыңыз бизлер менен бирге болғанда, оларды қапа қылмадық. Кармелде болған ўақытта ҳеш нәрсеси де жоғалмады. Хызметшилериңизден сорап көрсеңиз, олар сизге айтып береди. Сонлықтан адамларымды жыллы жүзлилик пенен қарсы алсаңыз. Себеби сизге байрам күни келип турмыз. Өтиниш, қулларыңызға ҳәм улыңыз Даўытқа қолыңызда барынан берсеңиз». Даўыттың адамлары барып, бул сөзлерди Даўыттың атынан Набалға жеткизип болып, жуўап күте баслады. Бирақ Набал оларға мына жуўапты қайтарды: «Даўыт деген ким өзи? Ишайдың улы ким болыпты? Усы күнлери хожайынларынан қашып жүрген қуллар көбейип кетти. Мен не қой қырқып атырған адамларыма арнап қойған нанымды, суўымды ҳәм сойған малымның гөшин қаяқтан келгени белгисиз бир адамларға бериўим керек пе?» Даўыттың адамлары келген жолы менен қайтып кетти. Олар Набалдың айтқанларының ҳәммесин Даўытқа жеткизди. Даўыт адамларына: – Ҳәмме қылышларыңызды асыныңлар! – деп буйырды. Даўыт та, адамлары да қылышларын асынып алды. Төрт жүзге жақын адам Даўыт пенен бирге кетти, ал еки жүз адам қурал-сайманлар жанында қалды. Сол арада Набалдың хызметшилеринен бири оның ҳаялы Абигайылға мынадай хабар жеткизди: «Даўыт мырзамыз Набалға шөлден өз хабаршыларын жиберип, сәлем жоллаған еди. Бирақ Набал оларға турпайы қатнаста болды. Ал ол адамлар болса, бизлерге жүдә жақсы қатнаста болған еди. Олар бизлерди ренжитпеди. Жайлаўда олар менен бирге болған ўақтымызда, ҳеш нәрсемиз жоғалмады. Олардың қасларында қой баққанымызда, олар бизлерди күни-түни қорғап жүретуғын еди. Енди не ислеў кереклигин жақсылап ойлап көриң. Өйткени мырзамыздың ҳәм оның пүткил үй-ишиниң басына апат дөнип тур. Мырзамыз соншелли зулым болғанлықтан, ҳеш бир адам оған бир аўыз сөз айта алмайды». Сонда Абигайыл ўақытты бос жибермей, еки жүз нан, еки мес шарап, бес қойдың гөшин, бес сеа қуўырмаш, нығызланған кишмиштен жүз дана ҳәм кептирип нығызланған әнжирден еки жүз дана алып, оларды ешеклерге артты. Соңынан ҳаял хызметшилерине: – Сизлер мениң алдымнан жүриңлер, мен сизлердиң изиңизден бараман, – деди. Бирақ ол күйеўи Набалға ҳеш нәрсе айтпады. Абигайыл ешекке минип, таўдың соқпақ жоллары арқалы төменге түсип киятырғанда, өзине қарсы киятырған Даўытты ҳәм оның адамларын ушыратты. Даўыт адамларына мына сөзлерди айтып атырған екен: «Бул адамның шөлдеги мал-мүлкин бийкарға қорыған екенмен. Оның ҳеш бир нәрсеси жойтылып кетпеди. Ал ол болса, жақсылығыма жаманлық пенен жуўап қайтарды. Егер азанға шекем Набалға тийисли еркек затынан биреўин тири қалдырсам, Қудай мени жазалаған үстине жазаласын ». Абигайыл Даўытты көриўден дәрҳал ешектен түсти де, Даўыттың алдында ет бетинен жерге жығылып, тәжим етти. Оның аяқларына бас урып, былай деп жалбарынды: – Мырзам, айыпты мен, жалғыз мен мойныма аламан. Шорыңыз болған маған бир аўыз сөз айтыўға рухсат етиң. Айтқанларыма қулақ салың. Жалбарынаман, мырзам, сол Набал деген оңбаған адамға итибар бермеңиз. Аты ақылсыз дегенди билдиреди, сол сыяқлы өзи де ақылсыздың бири. Тилекке қарсы шорыңыз болған мен мырзам, сизиң жиберген адамларыңызды көрмей қалдым. Енди, мырзам, Жаратқан Ийе сизди қан төгиўден, өз қолыңыз бенен өш алыўдан сақлап қалды. Тири Жаратқан Ийе ҳақы алдыңызда ант ишип айтаман: душпанларыңыздың ҳәм сизге жаманлық тилейтуғынлардың ҳәммесиниң басына Набалдың басына түсетуғын күн түссин. Мырзам, сизге алып келген мына сыйларымды изиңизге ерген адамларға берсеңиз. Шорыңыздың гүнасын кешириң. Жаратқан Ийе, әлбетте, урпағыңызды беккем қылады. Себеби мырзам, сиз Жаратқан Ийениң урысларын алып барып атырсыз. Өмириңиздиң ақырына шекем сизде ҳеш бир наҳақлық болмасын. Егер биреў сизди өлтириў ушын қуўып жүрсе, Қудайыңыз Жаратқан Ийе өмириңизди Өз панасында асырайды. Ол душпанларыңызды сақпаннан атылған тастай етип ылақтырып таслайды. Жаратқан Ийе сизге ўәде еткен ийгиликлериниң ҳәммесин орынлап, сизди Израилға ҳүкимдар етип қояды. Сонда өзим ушын өш алып, жөнсиз қан төктим деп азап шегип, пушайман болмайсыз. Жаратқан Ийе мырзама табыс бергенде, өз шорыңызды еске алың. Даўыт Абигайылға былай деди: – Бүгин сени маған ушырастырған Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге алғыслар болсын! Берекет тапқайсаң! Жақсы ақыл берип, бүгин мени қан төгиўден ҳәм өз қолым менен өшимди алыўдан сақлап қалғаның ушын жарылқаў алғайсаң. Саған жаманлық қылыўдан сақлап қалған Израилдың Қудайы, тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен: егер сен мени ушыратыў ушын, асығыслық пенен жолға шықпағаныңда, таң атқанша, Набалға тийисли ер адамлардың биреўи де тири қалмаған болар еди. Даўыт Абигайылдың сыйларын қабыл етип: – Аман-есен үйиңе қайт. Сөзлериңе қулақ салып, тилегиңди қабыл еттим, – деди. Абигайыл Набалдың жанына қайтып келгенде, Набал үйинде патшалық зыяпаттай етип зыяпат берип атырған екен. Ол жүдә мәс болып, кеўли көтериңки еди. Сонлықтан азанға шекем Абигайыл оған ҳеш нәрсе айтпады. Ертеңине азанда Набал өзине келгеннен соң, ҳаялы оған болған ўақыяларды айтып берди. Сол ўақытта-ақ Набалдың жүреги музлап, ләң болып қалды. Онлаған күннен кейин, Жаратқан Ийе Набалды жазалап, оны өлтирди. Даўыт Набалдың өлгенин еситкенде: «Мени масқаралаған Набалға қарсы даўымды қарап шығып, қулын жаманлық ислеўден сақлап қалған Жаратқан Ийеге алғыслар болсын! Жаратқан Ийе оның жаманлығын өзине қайтарды», – деди. Соңынан Даўыт Абигайылға үйленбекшилигин билдириў ушын адам жиберди. Даўыттың адамлары Кармелдеги Абигайылға барып: – Даўыт саған үйленбекши. Соны билдириў ушын бизлерди жиберди, – деди. Абигайыл маңлайы жерге тийгенше ийилип: – Мине, мен, ҳәтте, Даўыттың хызметшилериниң шорысы болыўға да таярман, – деди. Абигайыл тез орнынан турды да, ешекке минди. Қасына бес шорысын алып, Даўыттың хабаршыларының изинен жолға түсти. Соңынан ол Даўыттың ҳаялы болды. Даўыт изреелли Ахиноамға үйленген еди. Солай етип, Даўыттың еки ҳаялы болды. Сол арада Шаул қызы Михалды, яғный Даўыттың ҳаялын галлимли Лайыштың улы Палтийге берип жиберген еди. Зифлилер Гибаға, Шаулға келип: – Даўыт Ешимонға қарама-қарсы жайласқан Хахила төбешигинде жасырынып жүр, – деди. Шаул Израилдың үш мың ағла әскерин алып, Зиф шөлине Даўытты излеў ушын шықты. Олар Ешимонға қарама-қарсы жайласқан Хахила төбешигиндеги жол бойына орда қурды. Шөлде жүрген Даўыт Шаулдың өзин излеп, сол жерге келгенин билгенде, тыңшылар жиберди. Солай етип, ол Шаулдың сол жерге келгенин анық билип алды. Сонлықтан Даўыт Шаулдың орда қурған жерине барып, Шаул менен сәркәрда Нер улы Абнердиң қай жерде жатырғанын көрди. Шаул орданың ортасында, ал әскерлер оның әтирапында жатырған екен. Сол ўақытта Даўыт хет халқынан болған Ахимелехтен ҳәм Иоабтың әжағасы Серуяның улы Абишайдан: – Ким мениң менен бирге ордаға, Шаулдың жанына барады? – деп сорады. Абишай: – Сениң менен мен бараман, – деп жуўап берди. Даўыт пенен Абишай сол күни кеште ордаға кирди. Шаул найзасын бас ушына жерге шаншып қойып, орданың ортасында уйықлап атырған еди. Абнер менен әскерлер де оның әтирапында уйықлап атырған еди. Сонда Абишай Даўытқа: – Бүгин Қудай душпаныңды қолыңа тутып берди. Енди рухсат бер, оны найза менен бир урғанда жерге қадап қояйын. Екинши рет урыўыма ҳәжет қалмайды, – деди. Бирақ Даўыт оған былай деди: – Яқ, оны өлтирме. Жаратқан Ийениң майлаған адамына қол көтерген адам жазасыз қалмайды. Тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен: Шаулды Жаратқан Ийениң Өзи өлтиреди. Ол я өмири таўысылып өледи, я урыста өледи. Бирақ Жаратқан Ийениң майлаған адамына қарсы қол көтериўден Жаратқан Ийениң Өзи сақласын! Оның бас ушындағы найзасы менен гүзесин алайық та, кетейик. Солай етип, Даўыт Шаулдың бас ушындағы найзасы менен гүзесин алды да, сол жерден кетип қалды. Оларды ҳеш ким көрмеди. Болып өткен ўақыяны ҳеш ким билмеди, ҳеш ким оянбады да. Олардың ҳәммеси қатты уйықлап атырған еди. Өйткени Жаратқан Ийе оларға терең уйқы берген еди. Даўыт арғы тәрепке өтип, узағырақтағы бир төбешикке шығып турды. Олардың арасы әдеўир қашық еди. Даўыт әскерлерге ҳәм Нер улы Абнерге: – Ҳәй Абнер, маған жуўап бер, – деди. Абнер оған: – Бақырып, патшаның тынышын алатуғындай сен кимсең? – деди. Даўыт оған былай деп жуўап берди: – Сен еркек емессең бе? Израилда саған тең келетуғыны бар ма? Солай екен, неге патшаңды қорғамадың? Себеби биреў оны өлтириў ушын ордаға кирди. Сен өз хызметиңди жақсы орынламадың. Тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен: ҳәммеңиз өлимге ылайықлысыз. Өйткени тақсырыңызды, Жаратқан Ийениң майлаған адамын қорғамадыңыз. Қарап көр, патшаның бас ушындағы найзасы менен гүзеси қаяқта? Даўыттың даўысын таныған Шаул: – Даўыт, улым, бул сениң даўысың ба? – деп сорады. Даўыт оған былай деп жуўап берди: – Аўа, тақсыр, мениң даўысым. Тақсыр, қулыңызды неге қуўдалай бересиз? Мен не қылдым? Жазығым не? Тақсыр! Қулыңыздың сөзине қулақ салсаңыз. Егер сизди маған қарсы қайраған Жаратқан Ийе болса, онда бир қурбанлық берип, Оны тынышландырың. Егер бул исти адамлар ислеген болса, олар Жаратқан Ийениң ғарғысына ушырасын. Өйткени олар: «Кет, басқа қудайларға хызмет ет», – деп, Жаратқан Ийениң жеринен, мениң үлесиме тийген жерден мени қуўып жиберди. Қаным Жаратқан Ийеден узақ жерлерде төгилмесин. Израил патшасы таўларда кеклик аўлаған аңшы сыяқлы, бир бүргени аўлаўға шығыпты. Сонда Шаул: – Гүна иследим. Даўыт, улым, изиңе қайт. Бүгин мениң жанымды қәдирли көргениң ушын, буннан былай, саған ҳеш бир жаманлық ислемеймен. Мен ақылсызлық пенен ис тутып, жүдә үлкен қәтеге жол қойдым, – деди. Даўыт оған былай деди: – Мине, патшаның найзасы. Адамларыңыздан бири келип, оны алсын. Жаратқан Ийе ҳәр бир адамның әдиллигине ҳәм садықлығына қарай сый береди. Бүгин Жаратқан Ийе сизди қолыма тутып берсе де, мен Жаратқан Ийениң майлаған адамына қол көтергим келмеди. Бүгин сизиң өмириңиз маған қәдирли болғанындай, Жаратқан Ийе де мениң өмиримди қәдирли көрсин ҳәм мени ҳәр қандай бәледен қутқарсын. Шаул Даўытқа: – Даўыт, улым, сени Жаратқан Ийе жарылқасын! Сен сөзсиз уллы ислер ислейсең ҳәм жеңиске ерисесең, – деди. Буннан кейин, Даўыт өз жолына түсти, ал Шаул болса, үйине қайтты. Даўыт ишинен: «Бир күни Шаулдың қолынан өлип кетермен. Жақсысы, тезирек филистлердиң жерине қашып кетейин. Сонда Шаул Израилдың ҳәр жеринен мени излегенди қояр, мен де оннан қутыларман», – деп ойлады. Усылайынша Даўыт ҳәм оның жанындағы алты жүз адам жолға шығып, Гат патшасы Маох улы Ахиштиң тәрепине өтип кетти. Олар хожалығындағылар менен бирге Гат қаласына, Ахиштиң жанына орналасты. Даўыттың еки ҳаялы: изреелли Ахиноам ҳәм кармелли Набалдың жесири Абигайыл да оның жанында еди. Шаул Даўыттың Гатқа қашып кеткенин еситкенде, енди оны излеўден ўаз кешти. Даўыт Ахишке: – Егер мақул көрсеңиз, әтираптағы қалалардың биринен маған бир жер берилсин, мен сол жерде жасайын. Себеби қулыңыз болған маған сизиң қасыңызда, патшаның қаласында жасаўдың неге кереги бар? – деди. Ахиш сол күни Даўытқа Сиклаг қаласын берди. Сол себептен Сиклаг ҳәзирге дейин Яҳуда патшаларына тийисли қала болып қалды. Даўыт филистлер елинде бир жыл төрт ай жасады. Сол ўақыт ишинде Даўыт ҳәм оның адамлары гешур, гизер ҳәм амалек халықларына шабыўыл жасады. Бул халықлар узақ ўақытлардан бери Шурға, ҳәтте, Мысырға шекем созылған жерлерде жасайтуғын еди. Даўыт қай жерге шабыўыл жасаса да, еркекти де, ҳаялды да, ҳеш кимди тири қалдырмай, тек олардың қойларын, өгизлерин, ешеклерин, түйелерин ҳәм кийим-кеншеклерин алып, патша Ахишке қайтып келетуғын еди. Егер Ахиш Даўыттан: «Бүгин қай жерлерге шабыўыл жасадыңыз?» – деп сораса, Даўыт оған: «Яҳуданың қубла тәрепине, Ерахмеел тийресиниң ҳәм кенлердиң қубла тәрепине шабыўыл жасадық», – деп жуўап беретуғын еди. Даўыт ҳеш бир адамның Гатқа келип: «Даўыт олай иследи ямаса Даўыт булай иследи», – деп айтпаўы ушын, еркекти де, ҳаялды да, ҳеш кимди тири қалдырмайтуғын еди. Даўыт филистлердиң елинде жасаған ўақтының ҳәммесинде усылай иследи. Ахиш Даўытқа исенип: «Даўыт өз халқы болған израиллыларға жек көринишли болды. Буннан былай, ол мәңгиге мениң хызметимде болады», – деп ойлады. Сол күнлери филистлер Израил менен урысыў ушын әскерлерин топлады. Ахиш Даўытқа: – Билип қой, сен адамларың менен бирге мениң жанымда урысасаң, – деди. Даўыт оған: – Сол ўақытта сиз де қулыңыздың нелер қылатуғынын көресиз, – деп жуўап берди. Ахиш оған: – Яқшы, онда мен сени бир өмирге өзимниң тән сақшым етип тайынлайман, – деди. Самуел өлгенде, пүткил Израил халқы оған жоқлаў айтып жылап, оны өз қаласы Рамаға жерлеген еди. Ал Шаул болса, әрўақларды ҳәм руўхларды шақыратуғынларды елден қуўып жиберген еди. Филистлер топланып, Шунемге келди ҳәм сол жерге орда қурды. Шаул да пүткил израиллыларды топлап, Гилбоа таўына орда қурды. Шаул филист әскерлерин көргенде қорқып кетип, жүрегин қорқыныш бийлеп алды. Ол Жаратқан Ийеден сораса да, Жаратқан Ийе оған түс арқалы да, Урим арқалы да, пайғамбарлар арқалы да жуўап бермеди. Сонлықтан Шаул хызметшилерине: – Маған әрўақ шақыратуғын бир ҳаялды таўып келиң. Оған барып, мәсләҳәт сорайын, – деп буйырды. Хызметшилери оған: – Эн-Дорда әрўақ шақыратуғын бир ҳаял бар, – деди. Шаул кийимин алмастырып, сыртқы көринисин өзгертти де, жанына еки адамды алып, түнде сол ҳаялға келди. Шаул ҳаялға: – Өтинемен, мен ушын әрўақлардан сорап, мен айтқан адамның әрўағын шақырып бер, – деди. Бирақ ҳаял: – Шаулдың нелер ислегенин, әрўақларды ҳәм руўхларды шақыратуғынларды елден қуўып жибергенин билесең. Солай екен, неге мени өлтириў ушын дузақ қойып атырсаң? – деди. Шаул оған: – Тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен, бул истен саған ҳеш қандай зыян келмейди, – деди. Сонда ҳаял Шаулдан: – Саған кимди шақырып берейин? – деп сорады. Шаул оған: – Маған Самуелди шақырып бер, – деди. Ҳаял Самуелди көргенде, даўысының барынша бақырып жиберип, Шаулға: – Сиз Шаулсыз-ғо, неге мени алдадыңыз? – деди. Патша оған: – Қорқпа, не көрип турсаң? – деди. Ҳаял оған: – Жердиң астынан шығып киятырған бир әрўақты көрип турман, – деп жуўап берди. Шаул ҳаялдан: – Оның көриниси қандай? – деп сорады. Ҳаял оған: – Үстине шапан кийген бир ғарры адам жоқарыға шығып киятыр, – деди. Сонда Шаул оның Самуел екенин билди де, ет бетинен жерге жығылып, тәжим етти. Самуел Шаулға: – Неге мени шақырып, тынышымды алдың? – деди. Шаул оған: – Мен жүдә қыйналып атырман. Филистлер маған қарсы урыспақта. Қудай да мени таслап кетти. Ол маған пайғамбарлар арқалы да, түслерим арқалы да жуўап бермей қойды. Сонлықтан не ислеўим кереклигин билдириўиң ушын, сени шақыртқан едим, – деди. Самуел оған былай деп жуўап берди: – Жаратқан Ийе сени таслап кетип, саған душпан болған болса, енди неге меннен сорап турсаң? Жаратқан Ийе мен арқалы айтқанларын жүзеге асырды. Ол патшалықты сеннен тартып алып, оны жаныңдағы адамға, яғный Даўытқа берди. Өйткени сен Жаратқан Ийениң буйрығына бойсынбадың, Оның лаўлаған ғәзебин амалеклерге шашпадың. Сонлықтан Жаратқан Ийе бүгин бул нәрселерди сениң басыңа салды. Жаратқан Ийе сени де, Израил халқын да филистлерге тәслим етеди. Ертең сен ҳәм сениң улларың мениң жанымда боласызлар. Жаратқан Ийе Израил ордасын да филистлерге тәслим етеди. Шаул Самуелдиң сөзлеринен қатты қорқып кетип, бирден гүрс етип жерге қулады. Бир күн ҳәм бир түн дуз татпағанлықтан, оның димары да қалмаған еди. Ҳаял Шаулға жақынлап келди де, оның қатты қорқып кеткенин көрип былай деди: – Минекей, шорыңыз болған мен гәпиңизге қулақ астым. Жанымды қәтерге қойып, тилегиңизди орынладым. Енди өтинемен, сиз де шорыңыз болған мениң сөзлеримди тыңлаң. Сизге азғантай аўқат алып келиўге рухсат бериң. Жолыңызды даўам етиўге дәрман болыў ушын, аўқатланып алыңыз. Бирақ Шаул: – Жемеймен, – деп бас тартты. Деген менен, хызметшилери де, ҳаял да зорлай бергеннен кейин, Шаул олардың айтқанын иследи. Ол жатқан жеринен турып, төсекке отырды. Ҳаялдың қорасында бағып отырған бир жас баспағы бар еди. Ҳаял оны дәрриў сойды, қамыр ийлеп, ашытқысыз нан писирди. Соңынан оларды Шаул ҳәм оның хызметшилериниң алдына қойды. Олар ишип-жеп болып, сол күни түнде кетип қалды. Филистлер пүткил әскерлерин Афекке топлады. Израиллылар болса, Изреелдеги булақтың жанына орда қурып, жайласып алған еди. Филист ҳүкимдарлары жүз ҳәм мың адамлық топарлар менен баратырған еди. Даўыт ҳәм оның адамлары патша Ахиш пенен бирге изде киятырған еди. Филист әскербасылары: – Мына еврейлер бул жерде не қылып жүр? – деп сорағанда, Ахиш оларға: – Бул адам Израил патшасы Шаулдың хызметшиси Даўыт болады. Бир жылдан аслам ўақыттан бери, ол мениң жанымда жүр. Мен тәрепке өткеннен бери, оннан бирде бир жаманлық көрмедим, – деп жуўап берди. Бирақ филист әскербасылары Ахишке ашыўланып былай деди: – Бул адамды изине қайтарып жибер. Ол сен белгилеп берген жерге қайтсын. Бизлер менен урысқа бармасын, болмаса саўаш ўақтында бизге қарсы шығыўы мүмкин. Ол алдынғы мырзасына өзин қалай жақсы көрсете алады? Оған адамларымыздың басын алып барыўдан басқа жақсы жол бар ма? Олардың ойынға түсип: «Шаул мыңлағанын, Ал Даўыт он мыңлағанын өлтирди», – деп усы Даўыт ҳаққында қосық айтып жүрген жоқ па еди? Сонда Ахиш Даўытты шақырып алып былай деди: – Тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен: сен ҳақ адамсаң. Мениң менен бирге урысқа барыўыңды қәлер едим. Сен жаныма келген күннен бери, ҳеш бир жаман ис ислегениңди көрмедим. Бирақ сен филист ҳүкимдарларына жақпадың. Енди аман-есен изиңе қайта бер. Және филист ҳүкимдарларына жақпайтуғын ис ислеп қойма. Даўыт Ахишке: – Бирақ мен не қылдым? Жаныңызға келгеннен баслап, ҳәзирге дейин меннен қандай айып таптыңыз? Тақсыр, не ушын мен барып, сизиң душпанларыңызға қарсы урыса алмайман? – деди. Ахиш оған былай деди: – Билемен, сен мениң нәзеримде Қудайдың периштеси сыяқлы жақсысаң. Деген менен, филист әскербасылары сени: «Бизлер менен урысқа бармасын», – деп атыр. Енди сен ҳәм сениң менен бирге келген мырзаң Шаулдың қуллары азанда ерте турып, таң атар-атпастан кетиңлер. Солай етип, Даўыт ҳәм оның адамлары филистлердиң жерине қайтыў ушын, азанда ерте турды. Ал филистлер болса, Изреелге кетти. Даўыт ҳәм оның адамлары үшинши күни Сиклаг қаласына жетип келди. Сол арада амалеклер Негебке ҳәм Сиклагқа шабыўыл жасап, Сиклагты өртеп жиберген еди. Олар ҳеш кимди өлтирмей, тек ҳаялларды ҳәм сол жерде болған кишкенесинен үлкенине дейингиниң ҳәммесин тутқын етип, өзлери менен бирге алып кеткен еди. Даўыт адамлары менен ол жерге жетип барғанда, қаланың өртеп жиберилгенин, ҳаяллары, уллары ҳәм қызларының тутқынға алынғанын билди. Олар ҳалдан тайғанша, дад салып жылады. Даўыттың еки ҳаялы, изреелли Ахиноам ҳәм кармелли Набалдың жесири Абигайыл да тутқын етилген еди. Даўыт қыйын жағдайда қалды. Себеби ҳәр бир адам уллары ҳәм қызлары ушын қайғырып: «Даўытты тас боран қылып өлтиремиз», – дести. Бирақ Даўыт өз Қудайы Жаратқан Ийеден күш алды. Ол Ахимелех улы руўханий Абиятарға: – Маған эфодты алып кел, – деди. Абиятар эфодты алып келди. Даўыт Жаратқан Ийеден: – Бул басқыншыларды қуўып барсам, оларға жете аламан ба? – деп сорады. Жаратқан Ийе оған: – Изинен қуў, әлбетте, оларға жетип алып, тутқынларды азат етесең, – деп жуўап берди. Солай етип, Даўыт жанындағы алты жүз адам менен жолға шығып, Бесор сайының жағасына келди. Олардың ҳалдан тайғанлары сол жерде қалды. Ал Даўыттың өзи төрт жүз адам менен басқыншыларды қуўыўды даўам етти. Сайды кесип өтиўге шамасы келмеген еки жүз адам сол жерде қалды. Олар қыр даладан бир мысырлыны таўып алып, Даўыттың алдына алып келди. Оған ишиўге суў ҳәм жеўге азық берди. Және де, оған кептирип нығызланған бир бөлек әнжир менен еки бөлек кишмиш берди. Сол адам жеп, ҳәлленип алды. Ол үш күн, үш түн дуз татпаған ҳәм суў да ишпеген еди. Даўыт оннан: – Сен кимниң қулысаң? Қай жерденсең? – деп сорады. Жигит былай деп жуўап берди: – Мен мысырлыман, бир амалектиң қулы едим. Үш күн бурын наўқасланып қалғанлығым себепли, хожайыным мени таслап кетти. Бизлер керетлердиң қубла шегарасына, яғный Яҳуда жерлерине ҳәм Калебтиң қубла тәрепине шабыўыл жасадық. Ал Сиклаг қаласын өртеп жибердик. Даўыт оннан: – Мени сол басқыншыларға алып бара аласаң ба? – деп сорады. Жигит оған: – Мени өлтирмейтуғыныңызды ҳәм хожайынымның қолына тапсырмайтуғыныңызды айтып, Қудай ҳақы ант ишсеңиз, мен сизди сол басқыншыларға алып бараман, – деп жуўап берди. Солай етип, мысырлы Даўытқа жол көрсетип кетти. Басқыншылар дөгерекке жайылып, филистлердиң жеринен ҳәм Яҳудадан басып алған үлкен олжаларынан ишип-жеп мәслик қурып атырған еди. Даўыт ертеңине таң азаннан күн батқанға дейин оларды қырды. Басқыншылардың түйелерге минип қашқан төрт жүз жигитинен басқа бирде биреўи қутылып кете алмады. Даўыт амалеклер алып кеткен нәрселердиң ҳәммесин, сондай-ақ өзиниң еки ҳаялын да қутқарды. Жаслар, ғаррылар, уллар, қызлар, олжаланған маллар, қулласы, амалеклердиң алып кеткенлеринен ҳеш бири жоғалмады. Даўыт ҳәммесин қайтарып алды. Ол пүткил қой ҳәм қара малларды да алды. Даўыттың адамлары оларды өз малларының алдына салып, айдап баратырып: «Бул Даўыттың олжасы», – деп айтатуғын еди. Соннан соң, Даўыт изине ериўге ҳаллары келмей, Бесор сайының жағасында қалған еки жүз адамның жанына барды. Олар да Даўытты ҳәм оның жанындағыларды күтип алыўға шықты. Даўыт жақынласып, олар менен аманласты. Бирақ Даўыт пенен кеткен жаман ҳәм оңбаған адамлардың ҳәммеси: – Булар бизлер менен бирге бармағанлықтан, олжаға алынған нәрселерден оларға пай бермеймиз. Ҳәр бири тек өз ҳаялын ҳәм балаларын алып кетсин, – деди. Бирақ Даўыт оларға былай деди: – Яқ, туўысқанларым! Жаратқан Ийениң бизге бергенлерине булай ислемеңлер. Ол бизлерди қорғады ҳәм бизлерге шабыўыл жасаған басқыншыларды қолымызға тутып берди. Сизлердиң бул сөзлериңизди ким қабыл етеди? Саўашқа барғанлар менен жүклердиң қасында қалғанлардың пайы теңдей болады. Ҳәр бир нәрсе теңдей бөлип бериледи. Сол күннен баслап, Даўыт буны Израил ушын дәстүрге айландырып, қағыйда етип бекитти. Ол ҳәзирге дейин сақланып келмекте. Даўыт Сиклагқа қайтып келгеннен соң, дослары болған Яҳуда ақсақалларына: «Мине, бул Жаратқан Ийениң душпанларынан алынған олжалардан сизлерге саўға», – деп алынған олжалардан берип жиберди. Ол саўғаларды Бейт-Эл, Негебтеги Рамот, Яттир, Ароер, Сифмот, Эштемоа, ҳәм Рахалда болғанларға, Ерахмеел тийресиниң ҳәм кенлердиң қалаларында болғанларға, Хорма, Бор-Ашан, Атах ҳәм Хебронда болғанларға, сондай-ақ, өзи адамлары менен бирге гезген барлық жердегилерге жиберди. Сол ўақытта филистлер израиллылар менен урысып атырған еди. Израиллылар филистлердиң алдына түсип қашып, көпшилиги Гилбоа таўында набыт болды. Филистлер Шаул менен оның улларының изине түсип, Шаулдың уллары Ионатанды, Абинадабты ҳәм Малкий-Шуаны өлтирди. Шаулдың әтирапында саўаш ҳәўиж алған еди. Сонда садақшылар тәрепинен атылған оқ Шаулға тийип, ол аўыр жарақатланды. Шаул өз нөкерине: – Қылышыңды қынабынан суўырып ал да, мени өлтир. Болмаса, мына сүннетсизлер келеди де, қылышын суғып, мени хорлайды, – деди. Бирақ нөкери қатты қорқып, буны ислемеди. Сонлықтан Шаул қылышын қынынан суўырып алып, өзин қылыштың үстине таслады. Нөкери Шаулдың өлгенин көргенде, ол да қылышының үстине өзин таслап, Шаул менен бирге өлди. Солай етип, Шаул, оның үш улы, нөкери ҳәм пүткил адамлары бир күнде қаза тапты. Ойпатлықтың арғы тәрепинде ҳәм Иордан дәрьясының аржағында жасайтуғын израиллылар Израил әскерлериниң қашып, Шаул ҳәм оның улларының өлгенин көргенде қалаларын таслап, қаша баслады. Филистлер келип, сол қалаларға орналасып алды. Ертеңине филистлер өлгенлерди тонаў ушын келгенде, Гилбоа таўында Шаулдың ҳәм оның үш улының өлигин тапты. Олар Шаулдың басын кесип алды ҳәм қурал-жарақларын талан-тараж қылды. Соңынан бул хабарды бутханаларына ҳәм халқына жеткериў ушын, филистлердиң жерлериниң ҳәммесине хабаршылар жиберди. Шаулдың қурал-жарағын қудайы Аштартаның бутханасына қойды, ал денесин Бейт-Шан қаласының дийўалына асып қойды. Ябеш-Гилад халқы филистлердиң Шаулға ислеген ислери туўралы еситкенде, олардың барлық мәрт жаўынгерлери түни менен жол жүрип, Бейт-Шанға барды. Олар Шаулдың ҳәм оның улларының денелерин Бейт-Шан дийўалларынан түсирип алып, Ябешке алып келди ҳәм сол жерде жағып жиберди. Соңынан сүйеклерин жыйнап алып, Ябештеги тамариск ағашының астына көмди ҳәм жети күн ораза тутып, азалады. Шаул патша қаза тапқан еди. Сол арада Даўыт амалеклер үстинен жеңиске ерисип, Сиклаг қаласына қайтып келди ҳәм ол жерде еки күн қалды. Үшинши күни Шаулдың ордасынан қайғысының белгиси ретинде кийимлерин жыртып, басына топырақ шашқан бир адам келди. Ол Даўытқа жақынласқаннан жерге жығылып, оған тәжим етти. Даўыт оннан: – Қай жерден киятырсаң? – деп сорады. Сол адам Даўытқа: – Израил ордасынан қашып қутылдым, – деп жуўап берди. Даўыт оған: – Не болды? Маған айтып бер, – деди. Сол адам Даўытқа: – Әскерлер саўаш майданынан қашып кетти. Олардың көпшилиги қырылып қалды. Солардың ишинде Шаул менен оның улы Ионатан да өлди, – деди. Сонда Даўыт хабаршы жигиттен: – Шаулдың ҳәм оның улы Ионатанның өлгенин қаяқтан билесең? – деп сорады. Жигит Даўытқа былай деп жуўап берди: – Тосаттан Гилбоа таўына барып қалдым. Қарасам, ол жерде Шаул найзасына сүйенип турған екен. Ал душпанның саўаш арбалары менен арбакешлери болса, оған жақынласып киятырған екен. Сонда Шаул артына бурылып, мени көрип қалды да, қасына шақырды. Мен оған: «Ләббәй», – дедим. Ол меннен: «Сен кимсең?» – деп сорады. Мен оған: «Мен бир амалекпен», – деп жуўап бердим. Шаул маған: «Берман келип, мени өлтир. Себеби жаным шықпай, қыйналып атырман», – деди. Мен жанына барып, оны өлтирдим. Өйткени аўыр жарақатланып қулағаннан кейин, тири қалмайтуғынын билген едим. Мен оның басындағы тажы менен қолына тағылған шынжырын алдым ҳәм оларды усы жерге, мырзам, сизге алып келдим. Буны еситкен Даўыт ҳәм оның жанындағылар қайғыдан кийимлерин жыртты. Олар қылыштан қаза тапқан Шаул, оның улы Ионатан ҳәм Жаратқан Ийениң халқы болған израиллылар ушын кешке шекем жоқлаў айтып жылап, ораза тутты. Даўыт өзине хабар алып келген жигиттен: – Қай жерлисең? – деп сорады. Жигит оған: – Мен бир келгинди амалектиң улыман, – деп жуўап берди. Сонда Даўыт оған: – Жаратқан Ийениң майлаған адамына қол көтерип, оны өлтириўге қорқпадың ба? – деди. Соңынан Даўыт адамларынан бирин шақырып: – Бар, оны өлтир! – деп буйырды. Солай етип, сол адам амалек жигитти өлтирди. Даўыт амалек жигитке: – Өз басыңа өзиң жеттиң. Өйткени: «Жаратқан Ийениң майлаған адамын мен өлтирдим», – деп өзиңе қарсы өз аўзың менен гүўалық бердиң, – деди. Даўыт Шаул ҳәм оның улы Ионатан ушын жоқлаў айтты. Соңынан бул жыр Яҳуда халқына үйретилсин деп буйырды. «Оқ жай» деп аталған усы жыр Әдилдиң китабында жазылған: «Ҳәй Израил! Бийик төбешиклерде жоқ болды салтанатың! Қалай жерге қулады батырларың?! Бул хабарды Гатқа еситтирмең, Ашкелон көшелеринде жайып жүрмең. Еситип, филист қызлары қуўанбасын, Сүннетсизлердиң қызлары йошланбасын. Ҳәй, Гилбоа таўлары, Үстиңизге шық түсип, жаўын жаўмасын, Жерлериң өним де бермесин. Себеби батырлардың қалқаны, Енди қайтып майланбайтуғын Шаулдың қалқаны, Сол жерде қулатылды. Өлгенлердиң қанысыз, батырлардың тәнисиз, Ионатанның оқ жайы кери қайтпас еди, Шаулдың қылышы ҳеш бос қайтпас еди. Шаул менен Ионатан сүйкимли ҳәм жағымлы еди, Өмирде де, өлимде де бирге болды олар. Олар бүркитлерден де шаққанырақ, Арысланлардан да күшлирек еди. Ҳәй, Израил қызлары! Сизлерге безелген қырмызы кийимлер кийгизген, Кийимиңизди алтын безениў буйымлары менен безеген, Шаул ушын жылаңлар! Ўаҳ, қалай қаза тапты батырлар саўашта! Бийиклигиңде жатыр өли Ионатан. Сениң ушын қайғыраман, туўысқаным Ионатан, Мен ушын сен жүдә қәдирли едиң, Сүйиспеншилигиң мен ушын, Артық еди ҳаял муҳаббатынан. Ўаҳ, қалай қаза тапты батырлар! Қалай жоқ болды урыс қураллары!» Буннан кейин, Даўыт Жаратқан Ийеден: – Яҳуда қалаларының бирине барайын ба? – деп сорады. Жаратқан Ийе оған: – Бар, – деп жуўап берди. Даўыт Оннан: – Қай жерге барайын? – деп сорады. Жаратқан Ийе Даўытқа: – Хебронға бар, – деп жуўап берди. Солай етип, Даўыт өзиниң еки ҳаялы: изреелли Ахиноам ҳәм кармелли Набалдың жесири Абигайыл менен бирге сол жерге кетти. Даўыт өзиниң жанындағы адамларын да хожалықлары менен бирге алып кетти. Олар Хебронның өзине ҳәм әтирапындағы қалаларға орналасты. Сонда яҳудалылар Хебронға келип, Даўытты майлап, Яҳудаға патша етип қойды. Соңынан олар Даўытқа: – Ябеш-Гилад турғынлары Шаулдың денесин жерледи, – деди. Даўыт Ябеш-Гилад турғынларына хабаршылар жиберип, оларға былай деди: «Мырзаңыз Шаулды жерлеп, оған көрсеткен садықлығыңыз ушын Жаратқан Ийе сизлерди жарылқасын! Енди сизлерге Жаратқан Ийе мийрим-шәпәәтин ҳәм садықлығын көрсетсин. Бул исиңиз ушын, мен де сизлерге жақсылық қыламан. Сонлықтан күшли ҳәм мәрт болыңлар! Мырзаңыз Шаул қайтыс болды. Ал Яҳуда халқы болса, мени майлап, өзлерине патша етип қойды». Шаулдың сәркәрдасы Нер улы Абнер Шаулдың улы Иш-Бошетти Маханайымға алып барды. Ол жерде Абнер Иш-Бошетти Гиладтың, Ашердиң, Изреелдиң, Эфрайымның, Беняминниң ҳәм пүткил Израилдың үстинен патша етип тайынлады. Шаулдың улы Иш-Бошет қырық жасында патша болып, Израилда еки жыл патшалық етти. Бирақ Яҳуда халқы Даўыт пенен бирге қалды. Даўыт Хебронда Яҳуда халқына жети жыл алты ай патшалық етти. Бир күни Нер улы Абнер Шаулдың улы Иш-Бошеттиң адамлары менен бирге Маханайымнан Гибонға кетти. Ал Серуя улы Иоаб болса, Даўыттың адамлары менен барып, Гибон ҳәўизиниң жанында оларды қарсы алды. Усы еки топардың бири ҳәўиздиң бир тәрепинде, екиншиси екинши тәрепинде отырды. Сонда Абнер Иоабқа: – Жигитлер орынларынан турып, көз алдымызда алыссын, – деп усыныс қылды. Иоаб оған: – Мейли, алыса ғойсын, – деп келисим берди. Солай етип, Бенямин урыўынан Шаулдың улы Иш-Бошет тәрептен он еки адам ҳәм Даўыт тәрептен он еки адам алдыға шықты. Олардың ҳәр бири қарсыласының басынан услап алды да, бир-бириниң бүйирине қылыш шаншып, биргеликте жан тапсырды. Сонлықтан Гибондағы сол жерге Хелқат-Ҳассурим деген ат берилди. Сол күни саўаш жүдә қатал түс алып, Даўыттың адамлары Абнер менен израиллыларды жеңилиске ушыратты. Серуяның үш улы: Иоаб, Абишай ҳәм Асаҳел де сол жерде еди. Асаҳел жейран сыяқлы шапқыр еди. Ол изинен қалмай, Абнерди қуўалап кетти. Сонда Абнер артына бурылып: – Асаҳел, бул сенбисең? – деп сорады. Асаҳел оған: – Аўа, бул мен, – деп жуўап берди. Абнер оған: – Изимнен қуўыўды тоқтатып, жигитлердиң бирине ҳүжим қыл да, қурал-жарағын ал, – деди. Бирақ Асаҳелдиң Абнерди қуўыўды тоқтатқысы келмеди. Сонда Абнер Асаҳелге және ескертип: – Мени қуўыўды тоқтат! Сени өлтириўимниң неге кереги бар? Соңынан туўысқаның Иоабтың жүзине қалай қарайман? – деди. Бирақ Асаҳел қуўыўды тоқтатпағанлықтан, Абнер найзасының артқы ушын Асаҳелдиң қарнына тығып жиберди. Найза Асаҳелдиң арқасын тесип шықты. Ол жерге жығыла сала, жан берди. Асаҳел жығылып өлген жерден өтип баратырғанлардың ҳәммеси сол жерде тоқтап қалды. Ал Иоаб пенен Абишай Абнерди қуўыўды даўам етип, күн батқанда, Гибон шөлине кететуғын жолдағы Гиахтың қарсы алдындағы Амма төбешигине келди. Бенямин урыўының адамлары Абнердиң изине ерип жыйналып, бир топарға бирлести ҳәм бир төбешиктиң басына шығып, сап тартып турды. Абнер даўыслап бақырып, Иоабқа: – Қылышымыз мәңгиге инсанларды қырыўы керек пе? Ямаса сен буның ақыбетиниң қайғылы болатуғынын билмейсең бе? Әскерлериңе туўысқанларын қуўыўды тоқтатыўды қашан буйырасаң? – деди. Иоаб Абнерге: – Тири Қудай ҳақы ант ишемен: егер өзиң айтпағаныңда, әскерлер ертең азанға шекем туўысқанларын қуўыўды тоқтатпаған болар еди, – деп жуўап берди. Соңынан Иоаб кәрнай шертти ҳәм пүткил халық тоқтады. Кейин олар израиллыларды қуўмады да, олар менен урыспады да. Абнер ҳәм оның адамлары түн бойы Иордан тегислиги бойлап жүрди. Олар Иордан дәрьясын кесип өтип, Битрон жолы арқалы Маханайымға қайтып барды. Иоаб та Абнерди қуўыўды тоқтатып, қайтып келгеннен соң, ҳәмме адамларын жыйнады. Асаҳелден басқа, Даўыттың адамларынан және он тоғыз адам қазаланған болып шықты. Бирақ Даўыттың адамлары Абнер тәрептеги Бенямин урыўының адамларынан үш жүз алпыс адамды өлтирген еди. Иоаб ҳәм оның адамлары Асаҳелдиң денесин алып келип, Бейтлеҳемдеги әкесиниң қәбирине жерледи. Соңынан олар түн бойы жол жүрип, таң ата Хебронға жетип келди. Шаулдың тәрепдарлары менен Даўыттың тәрепдарлары арасындағы урыс узақ даўам етти. Даўыттың күшине күш қосылған сайын, Шаулдың тәрепдарлары ҳәлсиреп бара берди. Хебронда туўылған Даўыттың уллары: туңғыш улы Амнон. Ол изреелли Ахиноамнан туўылды. Екиншиси Килеаб болып, ол кармелли Набалдың жесири Абигайылдан туўылды. Үшиншисиниң аты Абшалом, ол Гешур патшасы Талмайдың қызы Маахадан туўылды. Төртиншиси Хаггиттен туўылған Адония, бесиншиси Абиталдан туўылған Шефатия, алтыншысы Даўыттың Эгла деген ҳаялынан туўылған Итреам еди. Даўыттың бул улларының ҳәммеси Хебронда туўылды. Шаулдың тәрепдарлары менен Даўыттың тәрепдарлары арасында урыс даўам етип атырғанда, Абнер Шаулдың тәрепдарлары арасында күшке толып бара берди. Шаулдың Риспа деген бир тоқалы бар болып, ол Айя деген адамның қызы еди. Бир күни Иш-Бошет Абнерден: – Не ушын сен әкемниң тоқалы менен жаттың? – деп сорады. Иш-Бошеттиң сораўына қатты ғәзепленген Абнер оған былай деп бақырды: – Мен не Яҳудаға хызмет қылып жүрген бир көпек пе едим? Мен усы күнге дейин, әкеңиз Шаулдың хожалығына, туўысқанларына ҳәм досларына садық болдым. Сизди де Даўытқа сатып бермедим. Бирақ бүгин сиз мени усы ҳаял себепли айыплап атырсыз. Жаратқан Ийениң Даўытқа ишкен антын жүзеге асырмасам, онда Қудай мени жазалаған үстине жазаласын! Ол патшалықты Шаулдың нәсилинен тартып алып, Даннан Беер-Шебаға шекем созылған Израил менен Яҳудада Даўыттың патшалығын орнататуғынын айтып, ўәде еткен еди. Иш-Бошет Абнерден қорққанлықтан, оған басқа ҳеш нәрсе айта алмады. Буннан кейин, Абнер өз атынан Даўытқа хабаршылар жиберип, былай деди: «Бул елди сиз басқарыўыңыз керек емес пе? Егер мениң менен келисим дүзсеңиз, пүткил Израилды сиз тәрепке аўдырыў ушын, жәрдем беремен». Даўыт оған: «Яқшы, мен сениң менен келисим дүземен. Бирақ бир шәртим бар: мени көриўге келгениңде, Шаулдың қызы, ҳаялым Михалды да өзиң менен бирге алып кел. Болмаса, алдыма келмей-ақ қой», – деди. Соңынан Даўыт Шаулдың улы Иш-Бошетке де хабаршылар жиберип, олар арқалы: «Қалың малға жүз филисттиң сүннет терисин төлеп алған ҳаялым Михалды маған қайтарып бер», – деди. Сонда Иш-Бошет адамлар жиберип, Михалды күйеўи Палтиелдиң үйинен алдырды. Палтиел Лайыш деген адамның улы еди. Күйеўи жылаўы менен Бахуримге шекем ҳаялына ерип барды. Бирақ Абнер оған: «Изиңе қайт», – дегенде, ол изине қайтып кетти. Сол арада Абнер Израилдың ақсақаллары менен ушырасып, оларға былай деди: «Сизлер көптен бери Даўыттың өзлериңизге патша болыўын қәлеген едиңиз. Енди буны иске асырың. Себеби Жаратқан Ийе Даўыт ҳаққында: „Қулым Даўыт арқалы халқым Израилды филистлердиң ҳәм пүткил душпанларының қолынан қутқараман“, – деген еди». Абнер беняминлилер менен де сөйлести. Соңынан ол Израил халқының ҳәм Бенямин урыўының қәлеўи туўралы Даўытқа хабарлаў ушын Хебронға кетти. Абнер жанына жигирма адамды алып Хебронға, Даўыттың жанына барды. Даўыт Абнер ҳәм оның жанындағылар ушын зыяпат берди. Абнер Даўытқа: – Енди барып, пүткил Израил халқын жыйнап, тақсырым, сизиң алдыңызға алып келейин. Олар сиз бенен келисим дүзсин. Сонда сиз қәлеген жериңиздиң ҳәммеси үстинен патшалық қыласыз, – деди. Буннан соң, Даўыт Абнерди шығарып салды. Ол да аман-есен жолына түсти. Көп узамай, Даўыттың адамлары менен Иоаб бир басқыншылықтан қайтып келди. Олар өзлери менен бирге көп олжа алып келген еди. Бирақ сол ўақытта Абнер Хебронда Даўыттың жанында жоқ еди. Себеби Даўыт оны шығарып салған болып, ол аман-есен жөнеп кеткен еди. Иоаб ҳәм оның жанындағы пүткил әскерлер Хебронға келгенде, оларға Нер улы Абнердиң патшаға келгени, патшаның оны қайтарып жибергени, оның да аман-есен үйине қайтқаны туўралы хабарлады. Сонда Иоаб патшаға келип: – Сиз не ислеп қойдыңыз? Абнер өз аяғы менен алдыңызға келген болса, оны неге босатып жибердиңиз? Ол кетип қалыпты-ғо! Нер улы Абнерди өзиңиз билесиз. Ол сизди алдаў ушын, қай жерге барып, қай жерден келетуғыныңызды ҳәм нелер ислейтуғыныңызды билиў ушын келген, – деди. Иоаб Даўыттың жанынан шыққаннан кейин, Абнердиң изинен хабаршылар жиберди. Хабаршылар оны Сира суў сақлағышының жанынан қайтарып алып келди. Даўыт буннан бийхабар еди. Абнер Хебронға қайтып келгенде, Иоаб өзин оның менен жеке сөйлесип алатуғын адамдай көрсетип, оны қала дәрўазасынан киргизди. Туўысқаны Асаҳелдиң қанын төккени ушын, Иоаб сол жерде Абнердиң қарнына пышақ урып өлтирди. Даўыт бул ўақыяны еситкенде былай деди: «Мен де, мениң патшалығым да Нер улы Абнердиң қаны ушын Жаратқан Ийениң алдында мәңгиге айыпсызбыз. Оның қанының қуны Иоабтың ҳәм оның әкесиниң пүткил үй-ишиниң мойнында. Иоабтың урпағынан ириңли жараға ҳәм жаман тери кеселлигине шалынғанлар, балдаққа сүйенгенлер, қылыштан өлгенлер, нанға зар болғанлар ҳеш қашан арылмасын». Солай етип, Иоаб ҳәм оның иниси Абишай Абнерди өлтирди. Өйткени Абнер Гибондағы саўашта олардың иниси Асаҳелди өлтирген еди. Соңынан Даўыт Иоабқа ҳәм оның жанындағыларға: – Кийимлериңизди жыртып, аза кийимин кийиңлер ҳәм Абнер ушын жылаңлар, – деп буйрық берди. Даўыт патшаның өзи Абнердиң табытының изинде жүрди. Олар Абнерди Хебронға жерледи. Патша Абнердиң қәбириниң басында даўыс шығарып жылады. Сол жердеги пүткил халық та жылады. Соңынан патша Абнер ушын мына жоқлаўды айтты: «Абнер, сен бир ақмақ сыяқлы өлиўиң керек пе еди? Қолларың байлаўлы, аяқларың кисенлеўли емес еди-ғо. Бирақ сен қарақшылар қолынан өлтирилген адам сыяқлы қаза таптың». Ҳәмме Абнер ушын және жылады. Халық Даўытқа барып, күн батпастан бурын оны бир нәрсе жеп алыўға көндирмекши болғанда, Даўыт ант ишип былай деди: – Күн батпастан алдын нан ямаса бир нәрсе жесем, Қудай мени жазалаған үстине жазаласын! Пүткил халық буны билди ҳәм патшаның барлық ислерин унатқаны сыяқлы, бул исин де унатты. Сол күни Яҳудадағы ҳәм Израилдағы ҳәр бир адам Нер улы Абнердиң өлиминде патшаның қолы жоқлығын билди. Патша адамларына былай деди: – Бүгин Израилда бир басшының, уллы бир адамның өлгенин билмейсизлер ме? Мен майланып, патша етип қойылған болсам да, бүгин ҳәлсизбен. Ал мына Серуяның уллары болса, меннен күшлирек. Жаратқан Ийе жаманлық ислегенге жаманлығына жараса қайтарсын! Шаулдың улы Иш-Бошет Абнердиң Хебронда өлтирилгенин еситкенде, қәўетерге түсти. Пүткил Израил халқы да қорқысып қалды. Иш-Бошеттиң хызметинде басқыншылар топарын басқаратуғын Баана ҳәм Рехаб деген еки адам бар еди. Олар Бенямин урпағынан болған бееротлы Риммонның уллары еди. Беерот қаласы беняминлилерге тийисли қала деп саналатуғын еди. Себеби бееротлылар қаланы таслап, Гиттайымға қашып кеткен еди. Сонлықтан олар усы күнге шекем сол жерде келгинди болып жасап киятыр. Шаулдың улы Ионатанның еки аяғы да ләң болып қалған Мефибошет деген бир улы бар еди. Изреелден Шаул менен Ионатанның қазаланғаны ҳаққында хабар келгенде, Мефибошет бес жаста еди. Сонда тәрбияшысы оны алып қашып кеткен еди. Ол баланы асығыс алып қашып баратырғанда, баланы қолынан түсирип алғанлықтан, бала майып болып қалған еди. Бееротлы Риммонның уллары Рехаб пенен Баана жолға шығып, күн қатты қызған ўақытта Иш-Бошеттиң үйине келгенде, Иш-Бошет уйықлап жатырған еди. Рехаб ҳәм оның туўысқаны Баана бийдай алатуғын адам сыяқлы үйге кирип, Иш-Бошеттиң қарнына қанжар тығып өлтирди де, қашып кетти. Ўақыя былай болған еди: олар үйге киргенде, Иш-Бошет уйықлайтуғын бөлмесиндеги өз төсегинде жатырған еди. Рехаб пенен Баана Иш-Бошетти өлтирип, басын кесип алды ҳәм басты көтерип, пүткил түн бойы Иордан тегислиги арқалы жүрди. Олар Иш-Бошеттиң басын Хебронға, Даўыт патшаға алып келип, оған: – Мине, сизди өлтирмекши болған душпаныңыз Шаулдың улы Иш-Бошеттиң басы! Жаратқан Ийе бүгин Шаулдан ҳәм оның урпағынан тақсырым, сизиң өшиңизди алды, – деди. Бирақ Даўыт бееротлы Риммонның уллары Рехаб пенен оның туўысқаны Баанаға былай деп жуўап берди: – Мени ҳәр түрли бәле-қадалардан қутқарған тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен: бурын Шаулдың өлими ҳаққында хабарды маған хош хабар ретинде алып келген адамды услап алып, Сиклагта өлтирген едим. Әкелген хош хабары ушын оған берилген сый усы болды. Енди айыпсыз бир адамды өз үйинде, өз төсегинде өлтирген жаўыз адамлар да сөзсиз өлтириледи. Оның қаны ушын сизлерден өш алып, сизлерди жер бетинен жоқ қылып жибермеймен бе? Соңынан Даўыт адамларына буйрық берди. Олар еки туўысқанды өлтирип, олардың аяқ-қолларын кести де, денесин Хеброндағы ҳәўиздиң бойына асып қойды. Ал Иш-Бошеттиң басын апарып, Хеброндағы Абнердиң қәбирине жерледи. Израилдың барлық урыўлары Хебронға, Даўытқа келип, былай деди: «Бизлер сизиң өз сүйегиңиз ҳәм өз етиңизбиз. Бурын Шаул патшамыз болған ўақытта саўашта Израилды өзиңиз баслап жүретуғын едиңиз. Жаратқан Ийе сизге: „Халқым Израилға сен шопанлық етип, Израил үстинен ҳүкимдар боласаң“, – деп ўәде берген еди». Солай етип, Израилдың барлық ақсақаллары Хебронға, патша Даўыттың алдына келгенде, Даўыт Хебронда Жаратқан Ийениң алдында олар менен келисим дүзди. Олар да Даўытты майлап, Израилға патша етип қойды. Даўыт отыз жасында патша болып, қырық жыл патшалық етти. Ол Хебронда жети жыл алты ай Яҳуда үстинен, Ерусалимде отыз үш жыл пүткил Израил ҳәм Яҳуда үстинен патшалық етти. Патша ҳәм оның адамлары Ерусалимде жасап атырған ебус халқына шабыўыл жасаў ушын жолға шыққанда, ебус халқы: «Даўыт бул жерге кире алмайды», – деп ойлап, Даўытқа: – Сен бул жерге кире алмайсаң. Соқырлар менен шолақлар-ақ сени қуўып салады, – деп бақырды. Деген менен, Даўыт Сион қорғанын қолға киргизди. Кейин ала бул қорған Даўыттың қаласы деп аталды. Сол күни Даўыт адамларына былай деди: – Ебус халқын жеңбекши болған ҳәр бир адам суў тармақлары арқалы барып, Даўытты жек көретуғын сол шолақ ҳәм соқыр ебусларды жоқ қылсын. Сонлықтан: «Соқырлар менен шолақлар сарайға кирмейди», – деген гәп қалған екен. Буннан кейин, Даўыт қорған қалаға орналасып алды ҳәм оны Даўыттың қаласы деп атады. Ол қорғанның айнала дөгерегине Милло деген жерден баслап қосымша қорған қурды. Даўыт күшке толып бара берди. Өйткени Әлемниң Қудайы Жаратқан Ийе оның менен бирге еди. Тир патшасы Хирам Даўытқа елшилер, соның менен бирге кедр ағашларын, ағаш усталарын ҳәм тас қалаўшыларды жиберди. Бул адамлар Даўыт ушын бир сарай қурды. Сонда Даўыт Жаратқан Ийениң өзин Израилға патша етип тайынлағанын ҳәм Өз халқы Израил ушын оның патшалығын даңққа еристиргенин түсинди. Даўыт Хеброннан Ерусалимге келгеннен кейин де өзине және тоқаллар ҳәм ҳаяллар алып, олардан да ул ҳәм қызлар көрди. Даўыттың Ерусалимде туўылған ул-қызларының атлары мыналар: Шаммуа, Шобаб, Натан, Сулайман, Ибхар, Элишуа, Нефег, Яфиа, Элишама, Эляда ҳәм Элифелет. Филистлер Даўыттың майланып, Израилға патша етип қойылғанын еситкенде, пүткил филист әскерлери Даўытты қолға түсириў ушын излеп кетти. Буны еситкен Даўыт қорғанға кетти. Филистлер келип, Рефаим ойпатлығына жайласты. Даўыт Жаратқан Ийеден: – Филистлерге қарсы жүрис қылайын ба? Оларды маған тәслим етесең бе? – деп сорады. Жаратқан Ийе Даўытқа: – Аўа, жүрис қыл. Оларды саған сөзсиз тәслим етемен, – деди. Сонда Даўыт әскерлери менен бирге Баал-Перасимге кетти ҳәм ол жерде филистлерди қыйратты. Кейин ол: «Ҳәр бир бөгетти жайпап өтетуғын суў тасқыны сыяқлы, Жаратқан Ийе душпанларымды алдымда қыйратып таслады», – деди. Сол себепли сол жерге Баал-Перасим деген ат берилди. Филистлер бутларын сол жерге таслап қашқан еди. Даўыт ҳәм оның адамлары сол бутларды алып кетти. Көп өтпей, филистлер қайтадан келип, Рефаим ойпатлығына жайласты. Даўыт Жаратқан Ийеден қайта сорағанда, Жаратқан Ийе оған былай деп жуўап берди: – Оларға бул жерден ҳүжим қылма. Олардың артынан айланып бар да, тут ағашлары тәрептен ҳүжим қыл. Сен тут ағашларының жоқарысынан аяқ сеслери сыяқлы даўысты еситиўден-ақ, ҳәрекетке кирис. Себеби сол ўақытта Мен сениң алдыңда филист ордасын қыйратыў ушын баратырған боламан. Даўыт Жаратқан Ийениң буйырғанындай қылды ҳәм филист ордасын Гебадан Гезерге дейин қыйратып барды. Даўыт және Израилдағы пүткил сайланды әскерлерди топлады. Олар отыз мың адам еди. Соңынан Даўыт ҳәм оның менен бирге болған сол адамлардың ҳәммеси сандықтың үстиндеги керублар арасында тахтта отырған Әлемниң Жаратқан Ийесиниң аты менен аталған Қудайдың сандығын алып келиў ушын Баале-Яҳудаға кетти. Олар Қудайдың сандығын төбешиктеги Абинадабтың үйинен алып, таза бир арбаға қойды. Абинадабтың уллары Узза менен Ахйо таза арбаны жетеклеп жүрди. Олар Қудайдың сандығын алып кетип баратырғанда, Ахйо сандықтың алдында жүрди. Сол ўақытта Даўыт ҳәм пүткил Израил халқы Жаратқан Ийениң алдында бар күши менен қосық айтып, лира ҳәм арфа шертип, дәп қағып, систраны шыңғырлатып, кимбалды даңғырлатып, ойынға түсип киятырған еди. Олар Нахон деген адамның қырманына жетип барғанда, өгизлер сүрнигип кетти. Сонда Узза қолын созып, Қудайдың сандығын услап қалды. Ҳүрметсизлиги ушын Жаратқан Ийениң Уззаға ғәзеби лаўлады ҳәм сол жерде-ақ оның жанын алды. Узза Қудайдың сандығының қасында жан тапсырды. Жаратқан Ийениң Уззаны жазалағаны ушын, Даўыт қатты ашыўланды. Сол күннен баслап, ҳәзирге дейин бул орын Перес-Узза деп аталады. Даўыт сол күни Жаратқан Ийеден қорқып: «Енди қалай Жаратқан Ийениң сандығын әкелип, жаныма қоя аламан?» – деди. Сол күни Даўыт сандықты өзиниң аты менен аталған қалаға алып барыўдың орнына, гатлы Обед-Эдомның үйине апарды. Жаратқан Ийениң сандығы гатлы Обед-Эдомның үйинде үш ай турды. Жаратқан Ийе Обед-Эдомды ҳәм оның пүткил шаңарағын жарылқады. Даўытқа: «Қудайдың сандығы себепли, Жаратқан Ийе Обед-Эдомның шаңарағын ҳәм оған тийисли ҳәмме нәрсени жарылқады», – деген хабар жетти. Сонда Даўыт барып, Қудайдың сандығын Обед-Эдомның үйинен Даўыттың қаласына қуўанышлы түрде алып келди. Жаратқан Ийениң сандығын көтергенлер алты адым атқанда, Даўыт бир буға менен бир семиртилген тананы қурбанлыққа шалды. Зығыр эфод кийип алған Даўыт Жаратқан Ийениң алдында бар күши менен ойынға түсти. Усылайынша Даўыт ҳәм пүткил Израил халқы қуўанышлы даўыслар ҳәм кәрнай сеслери астында сандықты алып киятырған еди. Сандық Даўыттың қаласына кирип киятырғанда, Шаулдың қызы Михал терезеден қарап турған еди. Ол Жаратқан Ийениң алдында секирип ойынға түсип киятырған Даўыт патшаны көргенде, оны өз кеўлинде пәс көрип кетти. Жаратқан Ийениң сандығы алып келинип, Даўыттың арнаўлы түрде қурдырған шатырының ишиндеги өз орнына қойылды. Соңынан Даўыт Жаратқан Ийеге арнап жандырылатуғын қурбанлықлар ҳәм татыўлық қурбанлықларын берди. Жандырылатуғын ҳәм татыўлық қурбанлықларын берип болғаннан кейин, Даўыт Әлемниң Жаратқан Ийесиниң аты менен халыққа пәтия берди. Кейин ол пүткил халыққа, Израил жәмийетиндеги ҳәр бир еркек ҳәм ҳаялға бир шөрек нан, бир уўыс хурма ҳәм бир уўыс кептирип нығызланған кишмиштен тарқатты. Буннан соң, пүткил халық үйлерине қайтты. Даўыт өз хожалығына пәтия бериў ушын үйине қайтып келгенде, Шаулдың қызы Михал оны қарсы алыўға шықты ҳәм оған: – Израил патшасы бүгин қандай абырайға еристи?! Өз қулларының шорылары алдында жарамсыз адам сыяқлы жалаңашланып, өзин көрсетти-ғо, – деди. Даўыт Михалға былай деп жуўап берди: – Мени әкеңниң ҳәм оның пүткил нәсилиниң орнына таңлап, Өз халқы Израилға ҳүкимдар етип қойған Жаратқан Ийениң алдында ойынға түстим. Аўа, мен Жаратқан Ийениң алдында ойнай беремен. Енди өзимди буннан да төмен тутып, және де пәсирек санайман. Бирақ сен айтқан сол шорылар мени ҳүрметке бөлейди. Шаулдың қызы Михал өмириниң ақырына шекем бийперзент өтти. Даўыт патша өз сарайында жасай берди. Себеби Жаратқан Ийе оны әтирапындағы барлық душпанларынан қорғап, тынышлық берди. Сол ўақытлары патша пайғамбар Натанға: – Қара, мен кедр ағашынан қурылған сарайда жасап атырман, ал Қудайдың сандығы болса, шатырда турыпты, – деди. Натан патшаға: – Жүрегиңиз нени қәлесе, соны ислең. Себеби Жаратқан Ийе сиз бенен бирге, – деп жуўап берди. Бирақ сол күни түнде Натанға Жаратқан Ийеден мынадай сөз түсти: – Барып, қулым Даўытқа былай деп айт: «Жаратқан Ийе былай дейди: Мәкан басыўым ушын, Маған арнап үйди сен қурмақшымысаң? Израил халқын Мысырдан алып шыққан күнимнен баслап бүгинге дейин, Мен үйде жасадым ба, өзи? Шатырда ол жақтан бул жаққа көшип жүрген жоқпан ба? Пүткил израиллылар менен бирге көшип жүрген жерлерде халқымды басқарыўды буйырған Израил бийлериниң қайсы бирине: Неге Маған кедр ағашынан үй қурып бермедиңиз? – деген едим?» Енди қулым Даўытқа былай деп айт: «Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Мен сени жайлаўда қой бағып жүрген жериңнен алып, халқым Израилға ҳүкимдар етип қойдым. Қай жерге барсаң да, сениң менен бирге болып, алдыңдағы ҳәмме душпанларыңды жоқ қылдым. Атыңды дүньядағы уллы адамлардың атлары сыяқлы уллы қыламан. Халқым Израил ушын орын таярлап, оларды сол жерге орналастыраман. Олардың өз журты болады ҳәм ҳеш ким тынышын бузбайды. Залымлар оларға бурынғыдай зорлық қылмайды. Халқым Израилға бийлер қойған ўақыттан бери залымлар оларды езип келмекте. Ал сени пүткил душпанларыңнан қутқарып, рәҳәтке еристиремен. Жаратқан Ийе және былай деп билдиреди: Мен сениң ушын бир шаңарақ – патшалар әўладын жаратаман. Сен өлип, ата-бабаларыңа қосылғаныңда, зүрядыңнан бирин тахтқа отырғызып, оның патшалығын беккемлеймен. Маған атап үйди ол қурады. Мен де оның патшалық тахтын мәңгилик қылып орнатаман. Мен оған әке боламан, ол Маған ул болады. Егер ол гүна ислесе, әке улын таяқ пенен жазалағандай, оны басқа миллетлер арқалы жазалайман. Бирақ сениң көз алдыңда Шаулдан Өз мийримимди тартып алғаным сыяқлы, оннан Өз мийримимди ҳеш қашан тартып алмайман. Сениң урпағың ҳәм патшалығың Мениң алдымда мәңгиге турады ҳәм тахтың мәңги беккем болады». Солай етип, Натан аян арқалы берилген бул сөзлердиң ҳәммесин Даўытқа айтып берди. Соңынан Даўыт патша келип, Жаратқан Ийениң алдында отырды да, былай деди: – Қудай Ийе! Сен мени буншелли мәртебели қылғандай, мен ким болыппан, мениң үй-ишим де не болыпты? Қудай Ийе! Сениң нәзериңде бул да аз болғандай, қулыңның урпағының келешеги туўралы да айтып бердиң. Қудай Ийе, Сениң адамзатқа деген қатнасың усындай ма?! Мен Саған басқа не айта аламан? Өйткени Қудай Ийе, Сен Өз қулыңды билесең. Сен Өз сөзиңе ҳәм жүрегиңе муўапық болған бул уллы исти иследиң ҳәм оны қулыңа билдирдиң. Қандай уллысаң, Қудай Ийе! Өз қулақларымыз бенен еситкен барлық хабарымыз бойынша, Саған тең келетуғыны жоқ, Сеннен басқа Қудай да жоқ. Дүньяда халқың Израилға уқсаған бирде бир халық жоқ. Оларды Өз халқың қылыў ушын, азат қылыўға бардың ҳәм халқың ушын да, елиң ушын да уллы ҳәм таң қаларлық ислер ислеп, Өз даңқыңды шығардың. Мысырдан Өзиң ушын азат қылған халқыңның алдынан халықларды ҳәм қудайларды қуўып жибердиң. Халқың Израилды мәңгиге Өз халқым болады деп, оларды беккемледиң ҳәм Өзиң, Жаратқан Ийе, олардың Қудайы болдың. Енди, Қудай, Жаратқан Ийе! Қулыңа ҳәм оның урпағына берген ўәдеңде мәңгиге турып, сөзиңди орынлай гөр. Адамлар: «Әлемниң Жаратқан Ийеси – Израилдың Қудайы», – деп атыңды мәңгиге уллыласын ҳәм қулың Даўыттың урпағы да Сениң алдыңда беккем турсын. Әлемниң Жаратқан Ийеси, Израилдың Қудайы! Сен қулыңа: «Сениң ушын бир шаңарақ – патшалық жаратаман», – деп аян еттиң. Сонлықтан қулың усылай дуўа етиўге жүрек етти. Қудай Ийе, Сен Қудайсаң, Сениң сөзлериң ҳақ. Сен қулыңа бул ийгиликли ўәдени бердиң. Енди алдыңда мәңгиге даўам етиўи ушын, қулыңның патшалығын жарылқаўыңды сорайман. Себеби Қудай Ийе, Сен солай сөз бердиң ҳәм қулыңның патшалығы Сениң жарылқаўың арқалы мәңгиге жарылқанатуғын болады. Арадан бираз ўақыт өткеннен кейин, Даўыт филистлерди жеңип, оларды бойсындырды ҳәм филистлердиң қолынан Метег-Амма қаласын тартып алды. Соңынан моаб халқын да жеңилиске ушыратты. Оларды жерге қатара жатқызып, арқан менен өлшеди ҳәм еки өлшемди өлтирип, үшинши өлшемди тири қалдырды. Солай етип, моаблылар Даўытқа бағынышлы болып, оған салық төлейтуғын болды. Соба патшасы Рехоб улы Ҳададезер Евфрат дәрьясы бойлап өз патшалығын қайта тиклемекши болып барғанда, Даўыт оған шабыўыл жасап, жеңип шықты. Даўыт оның бир мың жети жүз арбалы ҳәм жигирма мың пияда әскерин қолға түсирди. Ол саўаш арбасына жегилетуғын барлық атлардың тирсеклерин кесип майырып, оннан тек жүз атты ғана алып қалды. Даўыт Соба патшасы Ҳададезерге жәрдемге келген Дамаскте жасайтуғын арамлардан жигирма еки мың адамды өлтирди. Соңынан ол Дамасктеги арамлардың жерине өзиниң сақшылар топарын орналастырды. Арамлар да Даўытқа қул болып, салық төлейтуғын болды. Даўыт қай жерге барса да, Жаратқан Ийе оны жеңиске еристирди. Даўыт Ҳададезердиң сәркәрдалары алып жүрген алтын қалқанларды алып, Ерусалимге әкелди. Және де, ол Ҳададезердиң қол астындағы Бетах ҳәм Беротай қалаларынан көп муғдарда қола алды. Хамат патшасы Той Даўыттың Ҳададезердиң пүткил әскерлерин жеңип шыққанынан хабар тапты. Сонда Той өз улы Иорамды сәлем бериў ҳәм Ҳададезер үстинен ерискен жеңиси менен қутлықлаў ушын, Даўыт патшаға жиберди. Себеби Той Ҳададезер менен узақ ўақыттан бери урысып киятырған еди. Иорам Даўытқа гүмис, алтын ҳәм қоладан исленген затларды саўғаға алып келди. Даўыт патша бул саўғаларды басып алған еллеринен алып келген гүмис ҳәм алтынлар менен бирге Жаратқан Ийеге бағышлады. Булар арам, моаб, аммон, филист ҳәм амалек халықларынан алып келинген, және де, Соба патшасы Рехоб улы Ҳададезерден тартып алынған гүмис ҳәм алтынлар еди. Даўыт Дуз ойпатлығында эдом халқынан он сегиз мың адамды өлтирип қайтқаннан соң, оның даңқы асты. Даўыт Эдом аймағының ҳәмме жерине өз сақшылар топарын орналастырды. Пүткил эдом халқы Даўытқа бағынышлы болды. Даўыт қайда барса да, Жаратқан Ийе оны жеңиске еристирди. Даўыт пүткил Израилда патшалық етип, халқына туўры ҳәм әдиллик пенен ҳүкимдарлық етти. Серуя улы Иоаб сәркәрда, Ахилуд улы Еҳошафат дийўанбеги болды. Ахитуб улы Садоқ пенен Абиятар улы Ахимелех руўханий, Серая хаткер еди. Еҳояда улы Беная керетлер менен пелетлерден алынған тән сақшылардың сәркәрдасы еди. Ал Даўыттың уллары руўханийлер еди. Бир күни Даўыт: «Шаулдың хожалығынан тири қалған бар ма? Мен Ионатанның ҳүрмети ушын оған жақсылық қылар едим», – деди. Шаулдың хожалығында Сиба деген бир хызметши киси бар еди. Оны Даўыттың алдына шақырып келди. Патша оннан: – Сиба деген сенбисең? – деп сорады. Сиба оған: – Аўа, Сиба деген қулыңыз мен боламан, – деп жуўап берди. Патша оған: – Шаулдың хожалығынан аман қалған адам бар ма? Мен оған Қудай ушын жақсылық қылайын, – деди. Сиба патшаға: – Ионатанның еки аяғы да майып болып қалған бир улы бар, – деп жуўап берди. Патша оннан: – Ол қай жерде? – деп сорады. Сиба патшаға: – Ол Ло-Дебардағы Аммиел улы Махирдиң үйинде, – деп жуўап берди. Солай етип, Даўыт патша оны Ло-Дебардан, Аммиел улы Махирдиң үйинен алдырды. Шаулдың ақлығы, Ионатанның улы болған Мефибошет Даўытқа келди ҳәм ет бетинен жығылып, оған тәжим етти. Даўыт: – Мефибошет! – деди. – Ләббәй, қулыңыз усы жерде, – деп жуўап берди Мефибошет. Даўыт оған: – Қорқпа, мен әкең Ионатанның ҳүрмети ушын саған жақсылық қыламан. Атаң Шаулдың барлық жерлерин саған қайтарып беремен. Ал сен бәрқулла мениң дастурханымнан аўқатланатуғын боласаң, – деди. Мефибошет тәжим қылып: – Өли ийтке уқсаған мендей қулыңызға жақсылық қылатуғындай, мен ким болыппан? – деди. Соңынан патша Шаулдың хызметшиси Сибаны шақыртып алып, оған былай деди: – Бурын мырзаң Шаулға ҳәм оның хожалығына тийисли болған нәрсениң ҳәммесин оның ақлығы Мефибошетке бердим. Енди мырзаңның ақлығы керекли азық-аўқат пенен тәмийинлениўи ушын, сен ҳәм сениң улларың менен қулларың оның ушын жерди тәрбиялап, өним алыңлар. Ал мырзаңның ақлығы Мефибошет болса, бәрқулла мениң дастурханымнан аўқат жейди. Сибаның он бес улы ҳәм жигирма қулы бар еди. Сиба патшаға: – Тақсырым, қулыңыз болған мен буйырғанларыңыздың ҳәммесин орынлайман, – деди. Мефибошет патшаның улларының бири сыяқлы, патшаның дастурханынан аўқат жейтуғын болды. Мефибошеттиң Миха деген кишкене бир улы бар еди. Сол ўақыттан баслап, Сибаның үйинде жасайтуғын ҳәр бир адам Мефибошетке хызмет ететуғын болды. Мефибошет бәрқулла патшаның дастурханынан аўқат жейтуғын болғанлықтан, Ерусалимде жасады. Оның еки аяғы да майып еди. Арадан бир қанша ўақыт өткеннен соң, Аммон патшасы өлип, оның орнына улы Ханун патша болды. Сонда Даўыт: «Әкесиниң маған жақсылық еткени сыяқлы, мен де Нахаш улы Ханунға жақсылық етейин», – деп ойлап, әкесиниң өлимине кеўил айтыў ушын, Ханунға хызметшилерин жиберди. Даўыттың хызметшилери аммонлардың жерине барғанда, аммон басшылары өз мырзасы Ханунға: – Даўыт бул адамларды әкеңиздиң ҳүрмети ушын сизге кеўил айтыўға жиберген деп ойлайсыз ба? Яқ, Даўыт оларды қаланы көзден өткерип, билип алыў ҳәм қыйратыў ушын сизге жиберген, – деди. Солай етип, Ханун Даўыттың хызметшилерин тутқынға алып, олардың сақалларының ярымын қырқтырды, шапанларын жамбасына келетуғын етип кестирип, оларды изине қайтарып жиберди. Даўыт елшилери туўралы еситкенде, оларды күтип алыў ушын адам жиберди. Өйткени елшилер қатты хорланған еди. Патша оларға: «Сақалыңыз өскенше, Ерихода қалыңлар, соңынан қайтып келесизлер», – деди. Аммонлар Даўытты өзлерине қарсы өшегистирип алғанын түсинди. Сонда адам жиберип, Бейт-Рехоб пенен Собадан жигирма мың арамлы пияда әскерди, Мааха патшасы менен оның мың адамын ҳәм Тоб аймағынан он еки мың адамды жаллап алды. Даўыт буны еситкенде, Иоабты ҳәм мәрт жаўынгерлерден ибарат болған пүткил әскерлер топарын оларға қарсы атландырды. Аммонлар шығып, қала дәрўазасы алдында сап тартып турды. Ал Рехоб пенен Собадан келген арамлар, Тоб пенен Маахадан келген адамлар менен бирге далада бөлек сап тартып турды. Иоаб душпан әскерлериниң алдында да, артында да турғанын көргенде, Израилдың ағла әскерлеринен базыларын таңлап алып, оларды арамларға қарсы сапқа турғызды. Қалған топарларды иниси Абишайдың қолына тапсырды. Абишай оларды аммонларға қарсы сапқа дизди. Иоаб инисине былай деди: – Егер арамлар меннен басым келсе, сен маған жәрдемге келесең. Ал аммонлар сеннен басым келсе, мен саған жәрдемге бараман. Мәрт бол! Халқымыз ушын ҳәм Қудайымыздың қалалары ушын мәртлерше гүресейик. Жаратқан Ийе нени мақул тапса, соны ислесин. Иоаб әскерлери менен бирге арамларға тәп бергенде, арамлар олардың алдына түсип қашты. Арамлардың қашқанын көрген аммонлар да Абишайдан қашып, қалаға кирип кетти. Буннан кейин Иоаб аммонлар менен урысыўдан ўаз кешип, Ерусалимге қайтып кетти. Өзлериниң израиллылардан жеңилгенин көрген арамлар бир жерге топланды. Соба патшасы Ҳададезер хабар жиберип, Евфрат дәрьясының арғы тәрепинде жасайтуғын арамларды шақыртты. Арамлар Ҳададезердиң сәркәрдасы Шобахтың басшылығында Хеламға келди. Бул Даўытқа мәлим болғанда, ол пүткил Израил ордасын топлады да, Иордан дәрьясын кесип өтип, Хеламға барды. Арам әскерлери Даўытқа қарсы сап тартып турды ҳәм оның менен саўаш қылды. Деген менен, арамлар израиллылардың алдына түсип қашты. Даўыт олардың жети жүз саўаш арбасының арбакешлерин, қырық мың арбалы әскерин өлтирип, Ҳададезердиң сәркәрдасы Шобахты жарақатлады ҳәм ол саўаш майданында жан тапсырды. Ҳададезердиң қол астындағы ҳәмме патшалар өзлериниң израиллылардан жеңилгенин көргенде, израиллылар менен тынышлық келисимин дүзип, оларға бағынышлы болды. Буннан кейин, арам халқы аммон халқына жәрдем бериўден қорқып қалды. Келеси жылы бәҳәрде, патшалар урысқа шығатуғын ўақытта, Даўыт өз әскербасыларын ҳәм пүткил Израил әскерлерин Иоабтың басшылығында урысқа жиберди. Олар аммонларды қырып таслап, Рабба қаласын қамал қылды. Бирақ Даўыттың өзи Ерусалимде қалған еди. Бир күни кешке қарай Даўыт төсегинен турды да, сарайдың үшегине шығып, арман-берман жүре баслады. Ол сол жерден қарап, шомылып атырған бир ҳаялды көрди. Ҳаял жүдә сулыў еди. Даўыт ҳаялдың ким екенин билип келиў ушын, адам жиберди. Сол адам қайтып келип, ҳаялдың Элиамның қызы, хет халқынан болған Урияның ҳаялы Бат-Шеба екенлигин айтты. Даўыт ҳаялды алып келиў ушын хызметшилерин жиберди. Ҳаял Даўыттың алдына келди. Даўыт етек киринен енди тазаланған ҳаял менен жатты. Соңынан ҳаял үйине қайтты. Ҳаял ҳәмиледар болып қалған еди. Сонлықтан ол Даўытқа: «Мен ҳәмиледарман», – деп хабар жиберди. Сонда Даўыт Иоабқа: «Хет халқынан болған Урияны маған жибер», – деген хабар жоллады. Иоаб Урияны Даўыттың алдына жиберди. Урия алдына келгенде, Даўыт оннан Иоаб пенен әскерлердиң жағдайы ҳәм урыстың барысы ҳаққында сорады. Соңынан Урияға: – Үйиңе барып, дем ал, – деди. Урия сарайдан шыққаннан соң, патша оның изинен сый жиберди. Деген менен, Урия үйине қайтпай, патшаның барлық хызметшилери менен бирге сарай дәрўазасы алдында уйықлады. Даўытқа Урияның үйине қайтпағаны ҳаққында хабар жеткенде, Даўыт Урияны шақыртып: – Сен узақ ўақыт сыртта болдың-ғо, неге үйиңе қайтпадың? – деп сорады. Урия Даўытқа: – Қудайдың сандығы да, Израил ҳәм Яҳуда әскерлери де ордада қалды. Сәркәрдам Иоаб пенен сизиң адамларыңыз болса, қыр далада түнеп атыр. Солай екен, ишип-жеп, ҳаялым менен жатыў ушын, мен үйиме бара аламан ба? Алдыңызда ант ишип айтаман: мен ҳасла булай ислемеймен, – деп жуўап берди. Сонда Даўыт Урияға: – Бүгин де усы жерде қал, ертең сени қайтарып жиберемен, – деди. Урия сол күни Ерусалимде қалды. Ертеңине Даўыт Урияны шақырып алып, ишкизип-жегизди ҳәм оны мәс қылды. Бирақ кеште Урия және үйине бармай, патшаның хызметшилери менен бирге уйықлаў ушын бурынғы жатқан орнына барды. Сонлықтан келеси күни азанда Даўыт Иоабқа бир хат жазып, оны Урияның қолына берип жиберди. Ол хатта былай деп жазған еди: «Урияның жарадар болып өлиўи ушын, оны саўаштың ең қызған жерине қойып, бир өзин қалдыр». Солай етип, Иоаб қаланы қоршап алғанда, душпанлардың мәрт әскерлериниң қай жерде туратуғынын билгенликтен, Урияны сол жерге қойды. Қала халқы шығып, Иоабтың әскерлери менен саўашқа түсти. Саўашта Даўыттың әскерлеринен айырымлары қаза тапты. Қазаланғанлар арасында хет халқынан болған Урия да бар еди. Саўаштың барысы ҳаққында хабарлаў ушын, Иоаб Даўытқа адам жиберди. Ол хабаршыға былай деп буйырды: – Сен саўаштың барысы ҳаққында патшаға жеткергениңде, патша ғәзепленип, саған: «Олар менен урысыў ушын қалаға неге буншелли жақынластыңыз? Олардың қала дийўалынан оқ ататуғынын билмейтуғын ба едиңиз? Еруббешеттиң улы Абимелехти қалай өлтиргенин билмейтуғын ба едиңиз? Тебесте бир ҳаял дийўалдан Абимелехтиң үстине дигирман тасын таслап жиберип, оны өлтиргени есиңизде жоқ па еди? Солай екен, неге дийўалға буншелли жақын бардыңлар?» – дегенде, сен оған: «Хет халқынан болған қулыңыз Урия да өлди», – деп айтарсаң. Хабаршы жолға шықты. Ол Даўытқа барғанда, Иоабтың өзине айтқанларының ҳәммесин оған жеткизип былай деди: – Душпан бизлерден үстин шықты. Олар қаладан шығып, бизлер менен қыр далада урысты. Бирақ бизлер оларды қала дәрўазасына шекем қуўып бардық. Сонда мергенлер сизиң адамларыңызға қарай дийўалдан оқ атты. Патшаның адамларының айырымлары қаза тапты, хет халқынан болған қулыңыз Урия да қаза тапты. Даўыт хабаршыға: – Иоабқа былай деп айт: «Болған ўақыяға қапа болма. Саўашта кимниң өлетуғынын билип болмайды. Қалаға қарсы ҳүжимди күшейтип, оны жер менен жексен қылыңлар». Усы сөзлерди айтып, оған жигер бер, – деди. Урияның ҳаялы күйеўиниң қаза тапқанын еситип, ол ушын аза тутты. Аза тутыў ўақты тамам болғанда, Даўыт ҳаялды сарайға алдырды. Ҳаял Даўытқа турмысқа шығып, оған бир ул туўып берди. Бирақ Даўыттың бул иси Жаратқан Ийениң нәзеринде жаман ис болды. Жаратқан Ийе пайғамбар Натанды Даўытқа жиберди. Сонда Натан Даўытқа келип, былай деди: – Бир қалада еки адам болыпты. Олардың бириншиси бай, ал екиншиси кәмбағал екен. Бай адамның жүдә көп майда ҳәм ири маллары бар екен. Бирақ кәмбағалдың сатып алып, бағып атырған бир урғашы қозысынан басқа ҳеш нәрсеси жоқ екен. Қозы кәмбағалдың үйинде балалары менен бирге өсипти. Оның нанынан жеп, кесесинен суў ишип, қойнында уйықлапты. Сол адам ушын қозы өз қызындай еди. Бир күни бай адамның үйине бир жолаўшы келипти. Келген қонаққа аўқат таярлаў ушын, өзиниң қой ҳәм сыйырларынан бирин сойыўға байдың көзи қыймай, кәмбағалдың қозысын алып, қонағына аўқат таярлап берипти. Даўыттың бай адамға қатты ғәзеби келип, Натанға былай деди: – Тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен: бундай исти ислеген адам өлимге ылайықлы! Тас баўырлық қылып, усындай исти ислегени ушын, қозыны төрт есе қылып төлеўи тийис. Сонда Натан Даўытқа былай деди: – Сол адам сизсиз! Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: «Мен сени майлап, Израилға патша етип қойдым ҳәм Шаулдың қолынан қутқардым. Мен саған мырзаңның үйин бердим, ҳаялларын да қойныңа салдым. Израил ҳәм Яҳуда халқын да саған бердим. Егер бул да аз болса, булардан да көп нәрселерди берер едим. Солай екен, неге Мениң нәзеримде жаўыз болған ислерди ислеп, сөзимди писент етпедиң? Хет халқынан болған Урияны қылыш пенен өлтирип, ҳаялын өзиңе алдың. Аўа, сен оны аммонлардың қылышы менен өлтирдиң. Буннан былай, мәңгиге сениң хожалығыңнан қылыш арымайды. Себеби сен Мени писент етпей, хет халқынан болған Урияның ҳаялын өзиңе ҳаяллыққа алдың». Жаратқан Ийе және былай дейди: «Саған өз хожалығың арқалы жаманлық келтиремен. Сениң көз алдыңда ҳаялларыңды алып, жақынларыңның бирине беремен. Ол күпә-күндиз ҳаялларыңның қойнына киреди. Аўа, сен бул исти жасырынша иследиң, бирақ Мен буны пүткил Израил халқының көз алдында күпә-күндиз ислеймен». Даўыт Натанға: – Мен Жаратқан Ийеге қарсы гүна иследим, – деди. Натан оған: – Жаратқан Ийе гүнаңыздан өтти, сиз өлмейсиз. Бирақ сиз бул исиңиз арқалы Жаратқан Ийениң душпанларына Оған тил тийгизиўге жол қойып бердиңиз. Сол себепли сизиң туўылған перзентиңиз өледи, – деп жуўап берди. Соңынан Натан үйине қайтты. Жаратқан Ийе Урияның ҳаялының Даўыттан туўған баласын аўыр кеселге дуўшар етти. Даўыт Қудайға бала ушын жалбарынып, ораза тутты. Үйине келип, жерде жатқан ҳалда түнлерди өткерди. Сарай ақсақаллары Даўытты жерден турғызыў ушын келгенде, ол турыўды қәлемеди ҳәм олар менен бирге аўқат та жемеди. Жетинши күни бала шетнеди. Хызметшилери Даўытқа баланың шетнегени ҳаққында хабарлаўға қорқты. Олар: «Бала тири ўақытта, бизлер оның менен сөйлескен едик, бирақ ол бизлерге қулақ аспады. Енди баланың шетнегенин оған қалай айтамыз? Ол өзине қандай да бир жаман нәрсе ислеп қояр», – деп сыбырласты. Даўыт хызметшилериниң өз ара сыбырласып атырғанын көргенде, баланың шетнегенин түсинди. Ол хызметшилеринен: – Бала қайтыс болды ма? – деп сорады. Олар Даўытқа: – Аўа, қайтыс болды, – деп жуўап берди. Сонда Даўыт орнынан турып, жуўынды. Үстине әтир жағып, кийимлерин алмастырды ҳәм Жаратқан Ийениң Үйине барып, сыйынды. Соңынан үйине қайтып келип, өзине аўқат берилиўин буйырды ҳәм алдына қойылған аўқатты жеди. Хызметшилери оған: – Бул исиңизди қалай түсинсек болады? Бала тири ўақтында ораза тутып, жыладыңыз. Ал ол өлгеннен кейин, орныңыздан турып, аўқат жедиңиз, – деди. Даўыт оларға былай деп жуўап берди: – Аўа, бала тири ўақтында ораза туттым, жыладым. Себеби: «Ким биледи, Жаратқан Ийе маған мийримин түсирип, бала жасап кетер», – деп ойлаған едим. Бирақ енди бала өлди. Солай екен, ораза тутыўымның не кереги бар? Оны қайтара алар ма едим? Мен оның жанына бараман, бирақ ол мениң жаныма қайтып келмейди. Даўыт ҳаялы Бат-Шебаны жубатты ҳәм жанына кирип, оның менен жатты. Бат-Шеба ул туўды ҳәм оның атын Сулайман деп қойды. Жаратқан Ийе баланы сүйгенликтен, Натан пайғамбарды оған жиберди. Натан Жаратқан Ийениң сөзи бойынша балаға Едидия деп ат қойды. Сол ўақытлары аммонлардың Рабба қаласына қарсы саўаш жүргизип атырған Иоаб патша сарайы жайласқан қорған қаланы қолға киргизди. Соңынан Иоаб Даўытқа хабаршылар жиберип былай деди: «Мен Рабба қаласына ҳүжим қылып, оның суў тармағын қолға киргиздим. Енди сиз қалған әскерлерди баслап келиң де, қаланы қоршап алып, оны қолға киргизиң. Егер қаланы мен басып алсам, қала мениң атым менен аталып кетер». Даўыт пүткил әскерлерин топлап, Рабба қаласына кетти ҳәм қалаға ҳүжим жасап, оны қолға киргизди. Даўыт олардың патшасының басындағы тажды алды. Ҳасыл таслар менен безелген, аўырлығы бир талант келетуғын алтын таж Даўыттың басына кийгизилди. Даўыт қаладан көп муғдарда олжа да алып қайтты. Ол қала халқын сыртқа шығарып, оларды жарғы, шөккиш ҳәм балта менен жумыс ислеўге, гербиш таярлаўға мәжбүр етти. Даўыт аммонлардың қалаларының ҳәммесинде усылай иследи. Соңынан Даўыт пүткил әскерлерин ертип, Ерусалимге қайтты. Даўыттың улы Абшаломның Тамара деген бир сулыў қарындасы бар еди. Даўыттың басқа ҳаялынан болған улы Амнон Тамараны сүйип қалды. Амнон қарындасы Тамара себепли азап шегип, аўырып қалды. Себеби Тамара пәк қыз болғанлықтан, Амнон ушын қызға бир нәрсе ислеў мүмкиншилигин табыў қыйын еди. Бирақ Амнонның Ионадаб деген жорасы бар еди. Ионадаб Даўыттың әжағасы Шимеаның улы болып, ол жүдә ҳийлекер еди. Бир күни Ионадаб Амноннан: – Ҳәй, патшаның улы, неге күннен-күнге азып баратырсаң? Маған себебин айтпайсаң ба? – деп сорады. Амнон оған: – Туўысқаным Абшаломның қарындасы Тамараны сүйип қалдым, – деп жуўап берди. Ионадаб оған: – Төсекке жатып алып, өзиңди аўырып атырғандай етип көрсет. Әкең сени көриў ушын келгенде, оған: «Аға, өтиниш, қарындасым Тамара келип, маған аўқат писирип берсин. Аўқатты көз алдымда писирсин, оны көрип, қолынан аўқат жейин», – деп айт, – деди. Солай етип, Амнон төсекке жатып алып, өзин аўырып атырғандай етип көрсетти. Патша оны көриўге келгенде, Амнон патшаға: – Аға, өтиниш, қарындасым Тамара келип, көз алдымда бир-еки таба нан писирип берсин. Мен оның қолынан нан жейин, – деди. Сонда Даўыт сарайда жасап атырған Тамараға: «Әжағаң Амнонның үйине барып, оған жейтуғын бир нәрсе писирип бер», – деп хабар жиберди. Тамара әжағасы Амнонның үйине кетти. Ол төсекте жатырған еди. Тамара қамыр ийлеп, оның үйинде таба нан писирди. Соңынан табаны алып, нанды Амнонның дастурханына қойғанда, ол жегиси келмеди. Сонда Амнон үйдегилерге: – Қасымнан ҳәмме шығып кетсин, – деп буйырды. Ҳәмме шығып кетти. Буннан кейин, Амнон Тамараға: – Аўқатты жататуғын бөлмеме алып кел, мен сениң қолыңнан аўқат жейин, – деди. Тамара өзи писирген нанларды әжағасы Амнонның жататуғын бөлмесине апарды. Жесин деп, Тамара нанды Амнонға жақынлатқанда, ол Тамараны услап алып: – Қарындасым, кел, мениң менен жат, – деди. Бирақ Тамара оған былай деди: – Яқ, әжаға, мениң намысыма тийме. Израилда бундай ис исленбейди. Бундай ақылсызлықты ислеме. Усындай шерменделиктен кейин, мен қалай бас көтерип жүре аламан? Ал сен Израилдағы ақмақ адамлардың бири болып қаласаң. Өтинемен, патша менен сөйлес, ол сениң маған үйлениўиңе қарсы болмайды. Деген менен, Амнон Тамараға қулақ салғысы келмеди. Ол қыздан күшлирек болғанлықтан, қызды зорлап, намысына тийди. Соннан соң, Амнонның Тамараны жек көргенлиги соншелли, оның жек көриўшилиги бурын болған муҳаббатынан да күшлирек болды. Амнон Тамараға: – Тур, жоқ бол! – деди. Тамара Амнонға: – Яқ, мени қуўыўың – бул биринши ислеген жаманлығыңнан да аўырырақ, – деди. Бирақ Амнон оған қулақ салғысы келмеди. Амнон хызметши жигитин шақырып оған: – Мына биреўди бул жерден қуўып жибер де, артынан қапыны жаўып тасла, – деди. Жигит Тамараны сыртқа шығарып, изинше қапыны жаўды. Тамараның үстинде узын, жеңи де узын нағыслы кийим бар еди. Патшаның турмысқа шықпаған қызлары усылай кийинетуғын еди. Тамара басына күл шашып, үстиндеги узын жеңли кийимин жыртып таслады. Ол қоллары менен басын услап, дад салып, еңиреўи менен кетти. Әжағасы Абшалом қызға: – Сениң менен бирге болған әжағаң Амнон ба еди? Енди сестиңди шығарма, қарындасым. Ол сениң әжағаң-ғо. Бул ўақыяға қапа болма, – деди. Солай етип, Тамара әжағасы Абшаломның үйинде жалғыз ҳәм муңлы жасады. Даўыт патша болып өткенлер ҳаққында еситип, қатты ғәзепленди. Абшалом Амнонға жақсы да, жаман да сөз айтпады. Өйткени ол қарындасы Тамараның намысына тийгени ушын, Амнонды жек көрип қалған еди. Еки жылдан кейин, Абшалом патшаның барлық улларын өзиниң қойын қырқтырып атырған жерге, Эфрайым қаласына жақын жердеги Баал-Хасорға шақырды. Абшалом патшаға келип: – Мен қойларымды қырқтырып атырман. Өтинемен, өзиңиз де, хызметшилериңиз де мениң менен бирге сол жерге барсаңыз, – деди. Даўыт патша оған: – Яқ, улым, егер бизлер ҳәммемиз барсақ, саған жүк боламыз, – деди. Абшалом қатты жалынса да, патшаның барғысы келмеди, бирақ баласына пәтия берди. Сонда Абшалом патшаға: – Онда әжағам Амнонның бизлер менен бирге барыўына рухсат бериң, – деди. Патша оннан: – Амнон неге сениң менен барыўы керек? – деп сорады. Бирақ Абшалом жалына бергеннен кейин, патша Амнонды ҳәм басқа улларының ҳәммесин оның менен бирге жиберди. Абшалом хызметшилерине былай деп буйырды: – Амноннан көз үзбеңлер! Ол шарап ишип, мәс болған ўақытта, мен сизлерге: «Амнонды өлтириң», – деп айтаман. Сонда оны өлтириңлер. Қорқпаңлар! Сизлерге буйрықты мен берип атырман. Күшли ҳәм мәрт болыңлар! Хызметшилер Абшаломның буйрығын орынлап, Амнонды өлтирди. Сонда патшаның басқа уллары ғашырларына минип, қашып кетти. Олар жолда киятырғанда, Даўытқа: «Абшалом патшаның барлық улларын өлтирипти, олардың бирде биреўи тири қалмапты», – деген хабар жетип келди. Патша орнынан турды да, кийимлерин жыртып, өзин жерге таслады. Оның жанындағы барлық хызметшилери де кийимлерин жыртты. Сонда Даўыттың әжағасы Шимеаның улы Ионадаб былай деди: – Тақсыр, ҳәмме улларымнан айырылып қалдым деп ойламаңыз. Тек Амнон өлди. Себеби ол қарындасы Тамараның намысына тийгеннен бери, Абшалом Амнонды өлтириўди ойлап жүрген еди. Сонлықтан тақсыр, ҳәмме улларыңыз өлди, деген хабардан тәшиўишленбең. Тек жалғыз Амнон ғана өлди. Сол арада Абшалом қашып кетти. Гүзетши жигит төбешиктиң батыс жолынан үлкен бир аламанның киятырғанын көрди. Ионадаб патшаға: – Әне, улларыңыз киятыр. Қулыңыздың айтқанындай болды, – деди. Ол айтып болар-болмастан, патшаның уллары жетип келди де, дад салып жылай баслады. Патша да, хызметшилери де қатты өкирип жылады. Ал Абшалом қашып, Гешур патшасы Аммиҳуд улы Талмайдың жанына барды. Даўыт улы Амнон ушын узақ ўақыт аза тутты. Гешурға қашқан Абшалом ол жерде үш жыл болды. Патша Даўыттың Амнонның қазасына қайғысы басылып, енди Абшаломды сағына баслады. Серуя улы Иоаб патшаның Абшаломды сағынып жүргенин билди. Ол биреўди жиберип, Теқоада жасайтуғын ақыллы бир ҳаялды алдырды. Иоаб ҳаялға: – Аза кийимлериңди кийип, өзиңди аза тутып жүрген адам сыяқлы көрсет. Әтир де жақпай, өзиңди узақ ўақыттан бери өлини азалап жүрген сыяқлы тут. Кейин патшаға барып, оған мениң усы сөзлеримди жеткиз, – деди де, Иоаб ҳаялға нелерди айтыў кереклигин үйретти. Солай етип, теқоалы ҳаял патшаға барды. Ол патшаның алдында ет бетинен жығылып, тәжим етип, патшаға: – Тақсыр, маған жәрдем бериң, – деди. Патша оннан: – Не болды? – деп сорады. Ҳаял патшаға былай деп жуўап берди: – Мен бир бахытсыз жесир ҳаялман. Күйеўим өлип қалды. Шорыңыз болған мениң еки улым бар еди. Олар атызда төбелесип қалыпты. Оларды айыратуғын ҳеш ким болмағаннан соң, биреўи биреўин урып, өлтирип қойыпты. Енди пүткил тийре шорыңыз болған маған қарсы шығып: «Туўысқанын өлтирген адамды бизлердиң қолымызға бер. Туўысқанын өлтиргени ушын оны өлтирип, усылайынша мийрасхорды да жоқ қыламыз», – деп атыр. Солай етип, жер бетинде күйеўимниң атын ҳәм урпағын даўам еттиретуғын туяқ қалдырмаў ушын, олар мениң ошағымдағы қалған шоқты да өширежақ. Патша ҳаялға: – Үйиңе қайта бер, бул исти сениң пайдаңа шешип беремен, – деди. Сонда теқоалы ҳаял патшаға: – Тақсыр! Бул ўақыяға мен ҳәм мениң әкемниң хожалығы айыплы болсын. Патша ҳәм оның тахты айыпсыз болсын, – деди. Патша ҳаялға: – Биреў саған қарсы бир нәрсе десе, оны маған алып кел. Ол қайтып саған тиймейтуғын болады, – деди. Ҳаял патшаға: – Олай болса, өш алыўшы әмеңгерлер исин гүжитип, улымды өлтирип қоймаўы ушын, патша, Қудайыңыз Жаратқан Ийе ҳақы ант ишсеңиз, – деди. Патша ҳаялға: – Тири Жаратқан Ийениң аты менен айтаман: улыңның бир тал шашы да түспейди, – деди. Ҳаял патшаға: – Тақсыр, шорыңыз болған маған және бир сөз айтыўға рухсат берсеңиз, – деди. – Айт, – деди патша. Ҳаял сөзин даўам етип былай деди: – Не ушын сиз Қудайдың халқына қарсы булай ислеп атырсыз? Патша, сиз усы гәпиңиз арқалы өзиңиз өзиңизди айыплап атырсыз. Өйткени өзиңиз қуўғын қылған адамды қайтармай атырсыз. Жерге төгилген суўды қайтып жыйнаў мүмкин болмағаны сыяқлы, ҳәммемиз де дүньядан өтип кетемиз. Бирақ Қудай жанды набыт қылыўды қәлемейди. Ол қуўғын қылынған адамның Өзинен узақ кетпеўи ушын шара излейди. Халық мени қорқытқаны себепли, тақсырыма усыларды айтып бериў ушын келдим. Мен өзимше: «Патша менен сөйлесейин, бәлким, ол шорысының тилегин орынлар. Сөзлериме қулақ асып, мени ҳәм улымды өлтирмекши болып, Қудайдың берген мийрасынан айырыўды қәлегенлердиң қолынан қутқарар, тақсырымның сөзи мени тынышландырар», – деп ойладым. Себеби сиз, тақсыр, жақсы менен жаманды айырыўда Қудайдың периштеси сыяқлысыз. Сизге Қудайыңыз Жаратқан Ийе яр болсын! Патша ҳаялға: – Сеннен бир нәрсе сорайын, бирақ меннен ҳеш нәрсени жасырма, – деди. Ҳаял патшаға: – Сораң, тақсыр, – деп жуўап берди. Патша ҳаялдан: – Бул ислердиң ҳәммесинде Иоабтың қолы бар ма? – деп сорады. Ҳаял патшаға былай деп жуўап берди: – Тақсыр, алдыңызда ант ишип айтаман: сизден ҳеш нәрсени жасырыў мүмкин емес. Аўа, маған буйрық берген ҳәм шорыңызға усы сөзлердиң ҳәммесин үйреткен қулыңыз Иоаб болады. Жағдайды өзгертиў ушын, қулыңыз Иоаб буны ойлап тапқан еди. Тақсыр, сиз Қудайдың бир периштеси сыяқлы дана болып, елдеги ўақыялардың ҳәммесинен хабардарсыз. Сонда патша Иоабты шақыртып, оған: – Мейли, тилегиңди орынлайман. Барып, жас жигит Абшаломды қайтарып алып кел, – деди. Иоаб ет бетинен жерге жығылып, патшаға тәжим етти ҳәм оған миннетдаршылық билдирип: – Тақсыр, бүгин меннен кеўлиңиз толғанын билип турман. Себеби сиз қулыңыздың тилегин орынладыңыз, – деди. Соңынан Иоаб Гешурға барып, Абшаломды Ерусалимге алып келди. Бирақ патша: – Абшалом үйине кетсин, мениң алдыма келмесин, – деп буйрық берди. Сонлықтан Абшалом патшаны көрмей, өз үйине кетти. Пүткил Израилда сын-сымбаты бойынша Абшалом сыяқлы мақтаўы артқан адам жоқ еди. Ол басынан аяғына шекем минсиз еди. Абшаломға шашы аўырлық қылатуғын болғанлықтан, ол ҳәр жылы шашын кестиретуғын еди. Ол шашын кестирген ўақытта өлшететуғын еди. Оның шашының аўырлығы патшалықтағы өлшем бирлиги бойынша өлшегенде, еки жүз шекел шығатуғын еди. Абшаломның үш улы ҳәм Тамара деген сулыў бир қызы бар еди. Абшалом Ерусалимде еки жыл жасаса да, патшаны көре алмады. Соңынан ол патшаға жибериў ушын Иоабты шақыртты. Бирақ Иоаб Абшаломға келиўди қәлемеди. Абшалом екинши рет шақыртты, бирақ Иоабтың және келгиси келмеди. Сонда Абшалом қулларына: – Минекей, Иоабтың арпа атызы меникиниң жанында тур. Барып, атызға от бериң, – деди. Хызметшилер барып, Иоабтың атызына от берди. Иоаб орнынан турды да, Абшаломның үйине барып: – Қулларың не ушын атызыма от берди? – деп сорады. Абшалом оған былай деди: – Минекей, мен сени патшаның алдына жибериў ушын, усы жерге келиўиңди айтып, адам жоллаған едим. Сен арқалы патшаға: «Гешурдан не ушын келдим? Ол жерде қалғаным мен ушын жақсырақ болар еди», – деп айтпақшы едим. Енди мен патшаны көргим келеди. Егер айыплы болсам, мени өзи өлтирсин. Сонда Иоаб барып, Абшаломның сөзлерин патшаға жеткизди. Патша Абшаломды шақыртты. Абшалом патшаның алдына келди де, оның алдында ет бетинен жерге жығылып, тәжим етти. Патша Абшаломды сүйди. Буннан соң, Абшалом өзине бир саўаш арбасын, атлар ҳәм алдында жуўырып жүретуғын елиў сақшы таярлады. Ол азанда ерте турып, қала дәрўазасына баратуғын жол бойында туратуғын еди. Өз арзын тыңлатып, ҳүким шығартыў ушын патшаға келген ҳәр бир адамды шақырып алып, оннан: «Қайсы қаладансаң?» – деп сорайтуғын еди. Сол адам Израилдың қайсы урыўынан келгенин айтатуғын еди. Сонда Абшалом сол адамға: «Қара, сениң даўа исиң туўры ҳәм әдил. Бирақ патшаның жанында сени тыңлаў ушын тайынланған ҳеш ким жоқ», – дейтуғын еди. Соңынан: «Қәнекей, енди мени елге қазы қылып қойса, даўа-арзы менен келген ҳәр бир адамның исин әдалатлық пенен шешер едим», – деп қосып қоятуғын еди. Егер биреў Абшаломға тәжим етиў ушын жақынласса, ол сол адамға қолын созатуғын ҳәм оны қушақлап, сүйетуғын еди. Абшалом патшаға арыз қылып келген израиллылардың ҳәр бирине усылай қатнас жасайтуғын еди. Солай етип, ол израиллылардың кеўлин өзине аўдырып алды. Арадан төрт жыл өткеннен соң, Абшалом патшаға былай деди: – Мениң Хебронға барып, Жаратқан Ийеге берген ўәдемди орынлап келиўиме рухсат берсеңиз. Себеби қулыңыз болған мен Арам үлкесиндеги Гешурда жасап атырғанымда: «Егер Жаратқан Ийе мени Ерусалимге қайтарса, онда мен Хебронға барып, Оған сыйынаман», – деп ўәде берген едим. Патша оған: – Аман-есен кете бер, – деди. Ол орнынан турып, Хебронға кетти. Абшалом Израилдың пүткил урыўларына жасырын түрде хабаршылар жиберип, оларға: «Кәрнай даўысын еситиўден-ақ: „Абшалом Хебронда патша болды“, – деп айтыңлар», – деди. Ерусалимнен мирәт етилген еки жүз адам болып өткен ўақыялардан бийхабар ҳалда, жақсы нийет пенен Абшаломға ерип кетти. Абшалом қурбанлық шалып атырып, Даўыттың мәсләҳәтшиси гилолы Ахитофелди де Гило қаласынан алдыртты. Усылайынша қозғалаң күшейе берди. Өйткени Абшаломның изине ергенлердиң саны көбейип атырған еди. Бир хабаршы Даўытқа келип: – Израиллылардың кеўли Абшаломға аўып кетти, – деди. Сонда Даўыт Ерусалимде өзи менен бирге болған барлық хызметшилерине: – Турыңлар, қашайық! Болмаса, Абшаломнан қашып қутыла алмайсыз. Дәрҳал кетип қалмасақ, Абшалом изимизден тез жетип алып, бәлеге дуўшар етер, қаланы да қылыштан өткерер, – деди. Патшаның хызметшилери: – Тақсыр, сиз қандай қарарға келсеңиз, бизлер орынлаўға таярмыз, – деп жуўап берди. Солай етип, патша пүткил сарай халқын изине ертип, жолға шықты. Ал сарайға қарап турыўы ушын, он тоқалын сол жерде қалдырды. Патша ҳәм оның изине ерген пүткил халық қаланың ең шетиндеги үйдиң жанына келип, тоқтады. Сол жерден баслап, барлық хызметшилери, керетлер менен пелетлерден алынған тән сақшылар ҳәм Гаттан өзине ерип келген гатлы алты жүз әскер патшаның алдынан жүрип өтти. Патша гатлы Иттайға былай деди: – Неге сен де бизлер менен киятырсаң? Изиңе қайтып, жаңа патша менен қал. Өйткени сен ўатаныңнан қуўылған бир жат еллисең. Сен кеше келгенсең. Бүгин қай жерге барарымды өзим билмей турып, сени де сергиздан қылайын ба? Изге қайт, әскерлериңди де өзиң менен алып қайт. Қудайдың сүйиспеншилиги ҳәм садықлығы саған яр болсын! Бирақ Иттай патшаға: – Тақсыр, тири Жаратқан Ийе ҳақы алдыңызда ант ишип айтаман: өлим ушын болса да, өмир ушын болса да, сиз қай жерде болсаңыз, қулыңыз болған мен де сол жерде боламан, – деп жуўап берди. Даўыт Иттайға: – Яқшы, онда алдыға өтип, жүре бер, – деди. Солай етип, гатлы Иттай ҳәм оның жанындағы ҳәмме адамлар бала-шағалары менен бирге жолын даўам етти. Халық кетип баратырғанда, әтираптағы пүткил ел зар-зар жыласты. Патша Кидрон сайынан өтти. Пүткил халық шөлистанлыққа қарай жол алды. Руўханий Садоқ пенен Қудайдың Келисим сандығын көтерген лебийлилер де сол жерде еди. Олар Қудайдың сандығын жерге қойды. Пүткил халық қаладан шығып болғанша, руўханий Абиятар төбешикке көтерилип, оларды күтип турды. Соңынан патша Садоққа былай деди: – Қудайдың сандығын қалаға қайтарып алып бар. Егер Жаратқан Ийениң маған мийрими түскен болса, Ол мени изиме қайтарып, сандықты ҳәм сандық туратуғын орынды маған көрсетер. Егер Ол маған: «Саған кеўлим толмады», – десе, онда мен таярман. Ол маған мақул көргенин ислесин. Патша сөзин даўам етип, руўханий Садоққа былай деди: – Жағдайды көрип турған жоқсаң ба? Улың Ахимаасты ҳәм Абиятардың улы Ионатанды жаныңа ал да, Абиятар менен бирге аман-есен қалаға қайт. Сизлерден анық бир хабар алмағанымша, мен Иордан тегислигинде, дәрьяның өткелинде күтип тураман. Солай етип, Садоқ пенен Абиятар Қудайдың сандығын Ерусалимге қайтарып апарып, сол жерде қалды. Ал Даўыт болса, жылап-еңиреп Зәйтүн таўына көтериле берди. Ол басын орап алып, жалаңаяқ кетип баратыр еди. Оның жанындағы адамлардың ҳәммеси де басларын орап алып, жылап-еңиреп таўға шығып баратыр еди. Сол арада биреў Даўытқа: – Ахитофел де Абшаломның тәрепин алған тил бириктириўшилер арасында екен, – деп хабарлады. Сонда Даўыт: «Жаратқан Ийе, Ахитофелдиң кеңесин жоққа шығара гөр!» – деп дуўа етти. Даўыт Қудайға сыйынатуғын таўдың төбесине жетип барғанда, Арк тийресинен болған Хушай кийими жыртылған, басына топырақ шашылған ҳалда оны қарсы алды. Даўыт оған былай деди: – Мениң менен бирге кетсең, маған жүк боласаң. Егер қалаға қайтып барсаң, Абшаломға: «Тақсыр, сизиң қулыңыз болмақшыман. Бурын әкеңизге қандай хызмет еткен болсам, сизге де солай хызмет етемен», – деп айтарсаң. Усылай сен Ахитофелдиң мәсләҳәтин мениң ушын босқа шығарасаң. Руўханийлер Садоқ пенен Абиятар сол жерде сениң менен бирге болады. Патшаның сарайында еситкенлериңниң ҳәммесинен оларды хабардар етип тур. Садоқтың улы Ахимаас пенен Абиятардың улы Ионатан да сол жерде. Еситкенлериңниң ҳәммесин олар арқалы маған жеткерип турасаң. Солай етип, Даўыттың достысы Хушай Ерусалимге кетти. Сол ўақытта Абшалом да Ерусалимге кирип киятырған еди. Даўыт таўдың төбесинен арман қарай бираз түскенде, Мефибошеттиң хызметшиси Сиба қосақланған еки ешекке еки жүз нан, кептирип нығызланған кишмиштен жүз дана, таза пискен мийўеден жүз дана ҳәм бир мес шарап жүклеп, Даўыттың алдынан шықты. Патша Сибадан: – Буларды не ушын алып келдиң? – деп сорады. Сиба оған: – Ешеклер патша хожалығындағылардың миниўи ушын, нан менен таза мийўелер хызметшилериңиздиң жеўи ушын, ал шарап шөлде ҳалдан тайғанлардың ишиўи ушын, – деп жуўап берди. Патша оннан: – Мырзаң Шаулдың ақлығы қаяқта? – деп сорады. Сиба оған: – Мефибошет Ерусалимде қалды. Себеби ол: «Израил халқы бүгин атамның патшалығын маған қайтарып береди», – деп айтып атыр, – деп жуўап берди. Сонда патша оған: – Мефибошеттиң ҳәмме нәрсеси сеники болады, – деди. Сиба патшаға тәжим етип: – Қуллық, тақсыр! Маған бәрқулла кеўлиңиз толғай! – деди. Даўыт патша Бахуримге жетип барғанда, Шаулдың тийресинен болған Гераның улы Шимей ғарғаныўы менен оның алдынан шықты. Пүткил әскерлери ҳәм мәрт жаўынгерлери Даўыт патшаның оң ҳәм шеп жағында турғанына қарамастан, Шимей Даўытқа ҳәм оның хызметшилерине тас ылақтырды. Шимей былай деп ғарғанды: – Жоқ бол, кет. Ҳәй, қанхор, оңбаған адам! Сен орнына патша болған Шаулдың үй-ишинде төгилген қанлардың қунын Жаратқан Ийе сеннен өндирип атыр. Ол патшалықты улың Абшаломға берди. Сен қанхор болғаның ушын, бул бәлеге жолықтың. Серуя улы Абишай патшаға: – Бул өли көпек неге тақсырымды ғарғайды екен? Рухсат бериң, басын үзип таслайын, – деди. Бирақ патша оған: – Серуя уллары, буның менен сизлердиң жумысыңыз болмасын! Жаратқан Ийе оған: «Даўытты ғарға», – дегени ушын ғарғап атырған болса, ким оннан: «Неге булай ислеп атырсаң?» – деп сорай алады? – деди. Кейин Даўыт Абишайға ҳәм хызметшилерине былай деди: – Өз улым мени өлтирмекши болып турғанда, мына беняминли оннан бетерин ислемей ме? Оны тынышына қойыңлар, ғарғай берсин. Өйткени буны оған Жаратқан Ийе айтқан. Бәлким, Жаратқан Ийе мениң хорланып атырғанымды көрип, бүгинги ғарғыслар орнына жақсылық қайтарар. Даўыт адамлары менен бирге жолын даўам етти. Ал Шимей Даўыттың қапталында, таўдың жанбаўырында жүрип оны ғарғады, оған тас атып, топырақ шашты. Иордан дәрьясындағы өткелге шаршап жеткен патша ҳәм оның жанындағы халық сол жерде дем алды. Сол арада Абшалом ҳәм оның израиллы пүткил тәрепдарлары Ерусалимге келди. Ахитофел де Абшалом менен бирге еди. Сонда Даўыттың достысы Арк тийресинен болған Хушай Абшаломның жанына барып: – Жасасын патша! Жасасын патша! – деп бақырды. Абшалом Хушайдан: – Достыңа садықлығың усы ма? Не ушын достың менен кетпедиң? – деп сорады. Хушай оған былай деп жуўап берди: – Яқ, мен Жаратқан Ийениң, мына халықтың ҳәм пүткил израиллылардың таңлаған адамы тәрепинде болып, оның жанында қаламан. Енди мен Даўыттың улы Абшаломнан басқа кимге хызмет қыламан? Әкеңизге қалай хызмет еткен болсам, сизге де солай хызмет етемен. Сонда Абшалом Ахитофелге қарап: – Не ислейик, бизлерге кеңес бер, – деди. Ахитофел Абшаломға: – Сарайға қарап турыўы ушын, әкеңниң таслап кеткен тоқаллары менен жат. Сонда пүткил Израил әкеңиздиң сизди жек көрип қалғанын биледи ҳәм сизди қоллаўшылардың ҳәммеси және де күшке минеди. Солай етип, сарайдың үшегине Абшалом ушын бир шатыр қурылды. Ол пүткил израиллылардың көз алдында әкесиниң тоқаллары менен жатып шықты. Сол ўақытлары Ахитофел берген кеңеслер Қудай тәрепинен берилген кеңеслер деп саналатуғын еди. Ахитофелдиң ҳәр бир кеңеси Даўыт ушын да, Абшалом ушын да усындай еди. Ахитофел Абшаломға және былай деди: – Рухсат берсеңиз, он еки мың адамды сайлап алып, бүгин түнде кетип, Даўыттың изине түсейин. Ҳәзир Даўыт шаршап, ҳалдан тайған ўақытта, оған ҳүжим етип, көзин қорқытсам, қасындағылар қашып кетеди. Сонда мен Даўыт патшаның бир өзин өлтиремен. Соңынан пүткил халықты сизге қайтарып алып келемен. Халықтың сизге қайтыўы сиз өлтирмекши болып атырған адамның өлимине байланыслы. Солай етип, пүткил халық зыян көрмейди. Бул кеңес Абшаломға да, пүткил Израил ақсақалларына да унап қалды. Бирақ Абшалом: – Арк тийресинен болған Хушайды да шақырың. Ол не дер екен, еситейик, – деди. Хушай келгенде, Абшалом оған Ахитофелдиң қандай кеңес бергени туўралы айтып берди. Соңынан ол Хушайдан: – Оның кеңеси бойынша ис тутайын ба? Болмаса, сен кеңес бер, – деп сорады. Хушай Абшаломға былай жуўап берди: – Ахитофелдиң бул ретте берген кеңеси жақсы емес. Әкеңиздиң ҳәм оның адамларының мәрт жаўынгерлер екенин билесиз. Олар далада балаларынан айырылған айыў сыяқлы ғәзепли. Буның үстине, әкеңиз тәжирийбели жаўынгер, ол түнди әскерлер жанында өткермейди. Бул ўақытта ол үңгирлердиң биринде ямаса бир жерде жасырынып жүрген болса керек. Егер ол әскерлеримизге биринши болып ҳүжим жасаса, ол ҳаққында еситкен ҳәр бир адам: «Абшаломға ергенлер қырғынға ушырапты», – деп айтады. Сонда жүреклери арысланның жүрегиндей болған мәртлердиң де қорқыныштан руўхлары түседи. Себеби әкеңиздиң батырлығын ҳәм оның қасындағылардың мәртлигин пүткил Израил биледи. Сонлықтан сизге айтатуғын кеңесим мынаў: Даннан Беер-Шебаға шекемги, теңиз жағасындағы қум сыяқлы сан-санақсыз болған пүткил израиллыларды әтирапыңызға топлаң. Сиз өзиңиз де саўашқа шығың. Сонда бизлер жасырынған жерлериниң биринде Даўытқа ҳүжим қылып, жер бетине түскен шық киби үстине бастырып барамыз. Даўытты да, оның жанындағылардың ҳеш бирин де тири қалдырмаймыз. Егер ол бир қаланы паналаса, онда пүткил израиллылар сол қалаға арқанлар алып барады. Қаланы бир тасы қалмағанша, ойпатлыққа қарай тартып қулатып, жоқ қыламыз. Абшалом ҳәм пүткил израиллылар: «Хушайдың кеңеси Ахитофелдиң кеңесинен жақсырақ», – деди. Себеби Жаратқан Ийе Абшаломды апатқа ушыратыў ушын, Ахитофелдиң жақсы кеңесин жоққа шығарыўды шешип қойған еди. Хушай руўханийлер Садоқ пенен Абиятарға Ахитофелдиң Абшалом менен Израил ақсақалларына берген кеңеси ҳәм өзиниң оларға берген кеңеси туўралы айтып берди. Соңынан оларға: – Сизлер мына хабарды Даўытқа тез жеткизиң: бул түнди Иордан тегислигинде, дәрьяның өткелинде өткизбесин. Тез арғы тәрепке өтсин. Болмаса, патшаның өзи де, жанындағылар да толық қырылып кетеди, – деди. Сол ўақытлары қалада көринбеў ушын, Ионатан менен Ахимаас қала сыртындағы Рогел булағы жанында күтип туратуғын еди. Бир шоры қыз барып, оларға болып өткенлерди хабарлап туратуғын, ал олар еситкенлерин Даўыт патшаға жеткизип туратуғын еди. Бирақ бир өспирим оларды көрип қалып, Абшаломға хабарлады. Сонда Ионатан менен Ахимаас асығыс ол жерден кетип, Бахуримдеги бир адамның үйине келди. Үйдиң ҳәўлисинде бир қудық бар еди. Ионатан менен Ахимаас сол қудыққа жасырынды. Сол адамның ҳаялы бир жапқыш алып, қудықтың аўзын жаўып қойып, ҳеш нәрсе сезилмеўи ушын, оның үстине масақларды жайып таслады. Абшаломның хызметшилери үйге, ҳаялдың жанына келип, оннан: – Ахимаас пенен Ионатан қай жерде? – деп сорады. Ҳаял оларға: – Өзектиң арғы тәрепине өтип кетти, – деп жуўап берди. Абшаломның хызметшилери оларды излеп кетти, бирақ таба алмай, Ерусалимге қайтты. Адамлар кеткеннен кейин, Ахимаас пенен Ионатан қудықтан шықты да, болып өткен ўақыяларды хабарлаў ушын, Даўыт патшаға кетти. Олар Даўытқа барып: – Қәне, ҳәзир-ақ дәрьяны кесип өтиңлер, – деди ҳәм Ахитофелдиң оған қарсы қандай кеңес бергенлигин айтып берди. Даўыт сол ўақытта-ақ пүткил адамлары менен бирге Иордан дәрьясын кесип өтти. Таң атқанда, Иордан дәрьясын кесип өтпеген бирде бир адам қалмады. Ахитофел өзи берген кеңестиң иске аспағанын көргенде, ешегин ертлеп, оған минди де, өз қаласына, өз үйине қайтып кетти. Ол үй-ишине ўәсиятнама қалдырғаннан соң, асылып өлди. Оның денеси әкесиниң қәбирине қойылды. Даўыт Маханайымға барған ўақытта, Абшалом ҳәм оның жанындағы Израил әскерлери Иордан дәрьясын кесип өтип атырған еди. Абшалом Иоабтың орнына Амасаны сәркәрда етип тайынлады. Амаса израиллы Итраның улы болып, анасының аты Абигайыл еди. Абигайыл Серуяның сиңлиси болып, олар Нахаш деген адамның қызлары еди. Серуя болса, Иоабтың анасы еди. Абшалом ҳәм Израил әскерлери Гилад жерине орда қурды. Даўыт Маханайымға барғанда, аммонлардың Рабба қаласынан болған Нахаш улы Шобий, ло-дебарлы Аммиел улы Махир ҳәм Рогелимнен болған гиладлы Барзиллай Даўытқа көрпе-төсеклер, қырмалар ҳәм ылай ыдыслар алып келди. Және де, Даўыт ҳәм оның жанындағылардың жеўи ушын бийдай, арпа, ун, тары, ақ лобия, қызыл лобия, қуўырмаш, пал, қатық, қой және де малдың сүтинен алынған иримтик алып келди. Себеби олар: «Халық шөлде аш, ҳалдан тайған ҳәм шөллеген болса керек», – деп ойлаған еди. Даўыт өзиниң жанындағы әскерлерин бир жерге топлап, көзден өткерди ҳәм олардың үстинен мыңбасылар менен жүзбасылар қойды. Соңынан оларды Серуя улы Иоабтың, оның иниси Абишайдың ҳәм гатлы Иттайдың басшылығында үш топарға бөлип атландырды. Патша әскерлерге: – Мен де сизлер менен бирге бараман, – деди. Бирақ әскерлер: – Илтимас, сиз бизлер менен бирге бармаң. Егер бизлердиң қашыўымызға туўра келсе де, олар бизлерге дыққат аўдармайды, ҳәтте, ярымымыз өлип кетсек те, олар бизлерге дыққат аўдармайды. Сиз бизлердиң он мыңымызға татыйсыз. Сонлықтан сизиң бизлерге қалада турып жәрдем бергениңиз жақсырақ, – деп жуўап берди. Патша оларға: – Сизлер нени мақул көрсеңиз, соны ислеймен, – деди. Адамлар жүзлик ҳәм мыңлық топарларға бөлинип, қаладан шығып баратырғанда, патша дәрўаза жанында турған еди. Патша Иоаб, Абишай ҳәм Иттайға: – Мениң ҳүрметим ушын жигит Абшаломға зыян тийгизбеңлер, – деп буйырды. Ҳәмме әскерлер патшаның әскербасыларға Абшаломға байланыслы берген буйрығын еситти. Даўыттың әскерлери израиллылар менен урысыў ушын урыс майданына шықты. Саўаш Эфрайым тоғайында болды. Израил әскерлери Даўыттың әскерлеринен жеңилип қалды. Ол жерде үлкен қырғын болып, сол күни жигирма мың адам өлди. Саўаш ҳәмме жерге жайылды. Сол күни тоғайдағы қәўипли жағдайларға жолығып өлгенлердиң саны қылыштан өлгенлердиң санынан көбирек еди. Абшалом аңсызда Даўыттың адамларына дус келип қалды. Ол ғашырға минген еди. Ғашыр үлкен бир теребинф ағашының қалың шақалары астынан өтип баратырғанда, Абшаломның басы шақалар арасына кирип, илинип қалды. Ғашыр жолын даўам етип кете берди, ал Абшалом терекке илиниўи менен, салбырап қалды. Сонда бир адам буны көрип қалып, Иоабқа: – Мен Абшаломның бир теребинф ағашына илинип, салбырап қалғанын көрдим, – деп хабарлады. Иоаб хабар берген адамға: – Әнеқалас, оны көрген болсаң, неге жерге қулатып өлтирмедиң? Саған он шекел гүмис пенен бир қайыс саўға етер едим, – деди. Бирақ сол адам оған былай деп жуўап берди: – Егер қолыма мың шекел гүмис санап услатқаныңызда да, патшаның улына қол көтермеген болар едим. Себеби патшаның сизге, Абишайға ҳәм Иттайға: «Мениң ҳүрметим ушын жигитти, Абшаломды сақлап қалыңлар», – деп буйрық бергенин еситтик. Егер мен жанымды қәтерге қойып, Абшаломды өлтиргенимде, бул исим патшаға билинбей қалмас еди. Сиз де мени жақламаған болар едиңиз. Сонда Иоаб сол адамға: – Булай етип, сениң менен ўақытты босқа өткермейин, – деп, қолына үш найза алып барып, теребинф ағашына илинип, еле тири турған Абшаломның жүрегине қадады. Соңынан Иоабтың он нөкер жигити Абшаломды қоршап алып, оны өлтирди. Соннан кейин Иоаб саўашты тоқтатыў ушын кәрнай шерттиргенде, әскерлер израиллыларды қуўыўды тоқтатып, изине қайтты. Иоабтың әскерлери Абшаломды түсирип алды да, тоғайдағы бир терең шуқырға таслады. Шуқырдың үстине үлкен тасларды үйди. Пүткил израиллылар үйлерине қарай қашып кетти. Абшалом тири ўақтында: «Атымды есте қалдыратуғын бирде бир улым жоқ», – деп Патша ойпатлығына бир естелик орнатып, оған өзиниң атын берген еди. Бул естелик ҳәзир де «Абшаломның естелиги» деп аталады. Садоқ улы Ахимаас Иоабқа: – Рухсат бер, жуўырып барып, патшаға Жаратқан Ийениң оны душпанларынан қутқарғанын хабарлайын, – деди. Иоаб оған: – Яқ, бүгин хабарды сен жеткизбейсең. Басқа ўақытта хабар жеткизерсең, бирақ бүгин емес. Өйткени патшаның улы өлди, – деди. Соңынан Иоаб бир хабашстанлы адамға: – Сен барып, көргенлериңди патшаға жеткиз, – деди. Хабашстанлы адам Иоабтың алдында тәжим етти де, жуўырып кетти. Бирақ Садоқ улы Ахимаас және: – Не болса болсын, рухсат бер, мен де хабашстанлының изинен жуўырайын, – деди. Иоаб оған: – Улым, неге жуўырып барғың келип қалды? Бул хабар ушын саған сүйинши бермейди-ғо, – деди. Деген менен, Ахимаас: – Не болса, сол болсын, жуўырып бараман, – деди. Сонда Иоаб: – Мейли, жуўырсаң жуўыр, – деди. Солай етип, Ахимаас тегислик бойлап жуўырып, хабашстанлыдан озып кетти. Сол ўақытта Даўыт қаланың ишки ҳәм сыртқы дәрўазаларының арасында отыр еди. Гүзетши дийўал жанындағы дәрўазаның төбесине шықты. Ол әтирапқа көз жиберип, бир адамның жуўырып киятырғанын көрди. Гүзетши бақырып, буны патшаға хабарлады. Патша оған: – Егер тек бир адам киятырған болса, демек, оның жақсы хабар алып киятырғаны, – деди. Сол адам кем-кемнен жақынласып келе берди. Гүзетши басқа бир адамның да жуўырып киятырғанын көрип, дәрўаза қараўылына: – Әне, және бир адам жуўырып киятыр, – деп бақырды. Сонда патша: – Ол да жақсы хабар алып киятыр, – деди. Гүзетши: – Бириншисиниң жуўырғанын Садоқ улы Ахимаастың жуўырғанына уқсатып турман, – деди. Патша оған: – Ахимаас жақсы адам. Ол жақсы хабар алып келеди, – деп жуўап берди. Сол ўақытта Ахимаас бәлент даўыс пенен патшаға: – Тынышлық, – деп бақырды. Соңынан патшаның алдында ет бетинен жерге жығылып, тәжим етип: – Тақсырыма қол көтергенлерди тәслим еткен Қудайыңыз Жаратқан Ийеге алғыслар болсын! – деди. Патша оннан: – Абшалом жигит аман ба? – деп сорады. Ахимаас патшаға: – Иоаб патшаның хызметшиси болған хабашстанлы адам менен мени бул жерге жиберген ўақтында, үлкен бир ала-сапыран болып атырған еди. Бирақ не болғанын билмеймен, – деп жуўап берди. Патша оған: – Шетке шығып, бул жерде тур, – деди. Ахимаас шетке шығып турды. Сол ўақытта хабашстанлы адам да жетип келип: – Тақсыр, хош хабар! Бүгин Жаратқан Ийе сизге қарсы бас көтергенлердиң ҳәммесиниң қолынан сизди қутқарды, – деди. Патша хабашстанлыдан: – Абшалом жигит аман ба? – деп сорады. Хабашстанлы патшаға: – Тақсыр! Душпанларыңыздың ҳәм жаман нийет пенен сизге қарсы бас көтергенлердиң ҳәммесиниң ақыры бул жигиттиң ақыры сыяқлы болсын! – деп жуўап берди. Патша албырап қалды. Ол дәрўаза үстиндеги бөлмеге шығып, жылады. Ол шығып баратырып: – Ўаҳ, улым Абшалом! Ўаҳ, улым, улым Абшалом! Улым, сениң орныңа мен өлсем болмас па еди! Ўаҳ, улым, улым Абшалом! – деп зарлап жылар еди. Иоабқа: «Даўыт патша Абшалом ушын жылап, аза тутып атыр», – деп хабарлады. Сол күнги жеңис әскерлер ушын азаға айланды. Себеби олар патшаның улы ушын аза тутып атырғанын еситкен еди. Сол күни әскерлер қалаға саўаштан қашқан адамлар сыяқлы уялып кирди. Ал патша болса, бетин басып, бәлент даўыс пенен: «Ўаҳ, улым, Абшалом! Абшалом, улым, улым!» – деп бақырып отырған еди. Иоаб патша отырған үйге барып, оған былай деди: – Бүгин сизиң жаныңызды, ул-қызларыңыздың жанларын, ҳаялларыңыздың жанларын қутқарған адамлардың ҳәммесин уятқа қойдыңыз. Өйткени сиз өзиңизди жек көргенлерди жақсы көрип, өзиңизди жақсы көргенлерди жек көресиз. Бүгин сиз әскербасылардың ҳәм хызметшилердиң өзиңиз ушын ҳеш нәрсеге арзымайтуғынын көрсеттиңиз. Аўа, егер Абшалом тири қалып, ҳәммемиз өлип кеткенде, сиз ушын жақсы болатуғынын мен бүгин аңлап жеттим. Енди сыртқа шығып, адамларыңызды жигерлендириң! Жаратқан Ийениң аты менен ант ишемен: егер шықпасаңыз, бүгин түнде сизиң қасыңызда бирде бир адам қалмайды. Бул жаслығыңыздан усы күнге шекем басыңызға түскен апатлардың ишиндеги ең жаманы болады. Сонда патша қала дәрўазасының алдына шығып отырды. Пүткил әскерлерге: «Патша қала дәрўазасының алдына келип отырды», – деген хабар жеткенде, олар да патшаның жанына келди. Сол ўақытта Абшаломның жанындағы израиллылар үйлерине қашып кеткен еди. Израилдың ҳәмме урыўларынан болған адамлар бир-бири менен тартысып былай дести: «Патша бизлерди душпанларымыздың қолынан қутқарды. Бизлерди филистлердиң қолынан қутқарған да сол еди. Ал енди болса, ол Абшалом себепли елден қашып кетти. Бизлерге басшы болыўы ушын майлағанымыз Абшалом болса, саўашта өлди. Солай екен, енди неге Даўыт патшаны қайтарып алып келиўге асықпай атырмыз?» Даўыт патша руўханийлер Садоқ пенен Абиятарға былай деп хабар жиберди: «Яҳуда ақсақалларына былай деп айтыңлар: „Пүткил израиллылардың патшаны өз сарайына қайтарамыз деп айтқан сөзлери мениң қулағыма жетип келди. Ал сизлер неге патшаны қайтарыўда соңғылар болмақшысыз? Сизлер мениң туўысқанларымсыз – өз сүйегим ҳәм өз етимсиз. Неге сизлер патшаны өз сарайына қайтарыўда ең соңғылар болмақшысыз?“ Амасаға да былай деп айтыңлар: „Сен мениң туўысқанымсаң – өз сүйегим ҳәм өз етимсең. Егер мен сени Иоабтың орнына мәңгиге сәркәрда етип қоймасам, Қудай мени жазалаған үстине жазаласын!“» Солай етип, Даўыт пүткил яҳудалыларды өзине толық аўдырып алды. Яҳудалылар патшаға: «Пүткил адамларыңыз бенен қайтып келиң», – деп хабар жиберди. Патша қайтып, Иордан дәрьясына барды. Яҳуда халқы патшаны күтип алып, Иордан дәрьясынан өткизиў ушын Гилгалға келди. Бахуримнен беняминли Гера улы Шимей де Даўыт патшаны күтип алыў ушын, яҳудалылар менен бирге асығыс жолға шықты. Оның жанында Бенямин урыўынан мың адам бар еди. Шаулдың үйиниң хызметшиси Сиба да он бес улы ҳәм жигирма қулы менен бирге Иордан дәрьясына, патшаның жанына жетип келди. Олар патшаның үй-ишин дәрьядан өткериў ҳәм оның тилегин орынлаў ушын патшаның жанына келди. Патша дәрьяны кесип өтпекши болып турғанда, Гера улы Шимей патшаның алдына жығылып, оған былай деди: – Тақсыр, мени айыпкер санамаңыз. Сиз Ерусалимнен шыққан күниңизде ислеген жаманлығымды кеўлиңизде сақламай, умытып жибериң. Қулыңыз болған мен қандай гүна ислегенимди билемен. Сонлықтан тақсырымды қарсы алыў ушын, пүткил Юсуптиң халқынан биринши болып мен келдим. Сонда Серуя улы Абишай: – Жаратқан Ийениң майлаған адамын ғарғағаны ушын, Шимей өлиўи тийис, – деди. Бирақ Даўыт оған: – Ҳәй, Серуяның уллары, бул сизлердиң жумысыңыз емес. Бүгин сизлер неге маған қарсы шығып атырсыз? Израилда бүгин бирде бир адам өлтирилмейди! Мен өзимниң Израилдың патшасы екенимди билмеймен бе?! – деди. Соңынан ол ант ишип, Шимейге: – Сен өлмейсең! – деди. Шаулдың ақлығы Мефибошет те патшаны күтип алыў ушын шыққан еди. Ол патша кеткен күннен баслап, аман-есен изге қайтқан күнине шекем аяқларын да, кийимлерин де жуўмаған, сақалын да алмаған еди. Мефибошет патшаны күтип алыў ушын Ерусалимнен келгенде, патша оннан: – Мефибошет, сен неге мениң менен бирге кетпедиң? – деп сорады. Мефибошет патшаға былай деп жуўап берди: – Тақсыр, қулыңыз болған мен майып болғаным себепли, қулым Сибаға: «Ешекти ертле, мен оған минип, патша менен бирге кетемен», – дедим. Бирақ ол мени алдады. Тақсыр, сизиң алдыңызда ол маған жала жапты. Бирақ сиз, тақсыр, Қудайдың периштеси сыяқлысыз. Сиз нени мақул көрсеңиз, соны ислең. Себеби тақсырым, сизиң алдыңызда әкемниң урпақларының ҳәммеси өз өлимин күтип жүргенинде, сиз қулыңыз болған мени дастурханыңыздан аўқат жейтуғынлар арасына отырғыздыңыз. Сизден буннан артық бир нәрсе сораўға не ҳақым бар, о, патша?! Патша оған: – Өз ислериң ҳаққында гәпти балалатыўдың не ҳәжети бар? Саған айтатуғыным мынаў: Сиба менен екеўиңиз жерлерди бөлисип алың, – деди. Бирақ Мефибошет патшаға: – Тақсырым сарайына аман-саў қайтып келген екен, енди барлық жерлерди Сиба ала ғойсын, – деп жуўап берди. Гиладлы Барзиллай да Иордан дәрьясын кесип өтиўде патшаға жолдас болып, оны шығарып салыў ушын, Рогелимнен келген еди. Барзиллай оғада қартайған болып, сексен жасқа шыққан еди. Ол жүдә бай адам болғанлықтан, патша Маханайымда болған ўақытта, патшаны азық-аўқат пенен тәмийинлеп турған еди. Патша Барзиллайға: – Мениң менен бирге дәрьяны кесип өт. Ерусалимде мен сени азық-аўқат пенен тәмийинлеймен, – деди. Бирақ Барзиллай патшаға былай деп жуўап берди: – Сиз бенен Ерусалимге кететуғындай, қанша өмирим қалды дейсиз? Мен ҳәзир сексен жастаман. Жақсы менен жаманды ажырата алмасам, ишкен-жегенимниң дәмин сезе алмасам, еркек ҳәм ҳаял қосықшының даўысын есите алмасам, тақсыр, сизге жүк болыўымның не кереги бар? Қулыңыз болған мен тек ғана Иордан дәрьясын сиз бенен бирге кесип өтип, сизге аз-маз жолдас болмақшы едим. Патша, сиз неге маған буншелли сый көрсетип атырсыз? Маған үйиме қайтыўға рухсат бериң. Бирақ қулыңыз Кимҳам усы жерде, ол сиз бенен бирге арғы тәрепке өтсин. Оған нени мақул көрсеңиз, соны ислең. Патша оған: – Кимҳам мениң менен бирге арғы тәрепке өтеди. Сен оған нени мақул көрсең, мен соны ислеймен. Меннен не тилесең де, тилегиңди орынлайман, – деди. Соннан кейин, патша ҳәм пүткил халық Иордан дәрьясынан өтти. Патша Барзиллайды сүйип, оған пәтия берди. Соңынан Барзиллай үйине қайтты. Патша Гилгалға кетти. Кимҳам да оның менен бирге кетти. Пүткил Яҳуда әскерлери ҳәм Израил әскерлериниң ярымы патшаға жолдас болды. Сонда израиллылар патшаға барып: – Неге туўысқанларымыз яҳудалылар сизди урлап кетип, сизди ҳәм хожалығыңызды пүткил адамларыңыз бенен Иордан дәрьясының арғы тәрепине өткерип қойды? – деди. Яҳудалылар израиллыларға: – Өйткени патша бизлердиң жақынымыз. Неге буған қапа боласызлар? Патшаның аўқатынан бир нәрсе жедик пе? Я болмаса, өзимизге бир нәрсе алдық па? – деди. Израиллылар яҳудалыларға жуўап берип: – Патшада бизлердиң он пайымыз бар. Сонлықтан Даўыт патшада сизлерден гөре көбирек ҳақымыз бар. Солай екен, неге бизлерди жерге урасызлар? Патшамызды қайтып алып келиўди биринши болып бизлер айтқан жоқ па едик? – деди. Деген менен, яҳудалылардың сөзлери израиллылардикинен күшлирек болды. Сол арада Бенямин урыўынан Бихрийдиң улы Шеба деген жарамас бир адам сол жерде пайда болды. Шеба кәрнай шертип: «Даўыт пенен байланысымыз жоқ, Ишай улы Даўытта қарызымыз жоқ. Ҳәй, израиллылар, ҳәр бириңиз өз үйиңизге қайтыңлар!» – деди. Сонда пүткил израиллылар Даўытты таслап, Бихрий улы Шебаның изине ерип кетип қалды. Ал яҳудалылар өз патшасы тәрепинде қалып, Иордан дәрьясынан Ерусалимге шекем оған жолдас болды. Даўыт патша Ерусалимдеги сарайына қайтып барғанда, сарайға қарап турыўы ушын таслап кеткен тоқалларын бақлаў астында сақлап, оларды тәмийинлеп турды. Бирақ олар менен жатпады. Олар өмириниң ақырына шекем үй қамағында сақланып, жесир ҳаяллар сыяқлы жасады. Даўыт Амасаға: – Үш күн ишинде яҳудалыларды алдыма шақырып кел. Өзиң де усы жерде бол, – деди. Амаса яҳудалыларды шақырып келиў ушын кетти. Бирақ ол белгиленген ўақытта қайтып келмеди. Сонда Даўыт Абишайға: – Енди Бихрий улы Шеба бизлерге Абшаломнан да үлкенирек жаманлық ислейди. Ол өзине қорғанлы қалаларды таўып алып, көзимизден ғайып болмаўы ушын, сен мениң әскерлеримди ал да, оның изинен қуў, – деди. Солай етип, Иоабтың адамлары, керетлер менен пелетлерден алынған тән сақшылар ҳәм пүткил мәрт жаўынгерлер Бихрий улы Шебаны қуўыў ушын, Абишайдың басшылығында Ерусалимнен шықты. Олар Гибондағы үлкен жартастың жанына жетип барғанда, Амаса олардың алдынан шықты. Иоаб саўаш кийимин кийип алған еди. Ол кийиминиң сыртынан бир қайыс тағып, қайысқа қынында турған бир қанжар байлаған еди. Иоаб алдыға жүрип баратырып, қанжарды қынынан шығарды. Иоаб Амасаға: – Қалайсаң, туўысқаным? – деди де, оны сүйиў ушын, оң қолы менен Амасаның сақалынан услады. Амаса Иоабтың қолындағы қанжарды аңламады. Иоаб қанжарды Амасаның қарнына суғып жибергенде, оның ишек-қарны жерге төгилди. Екинши рет урыўға ҳәжет қалмады, ол өлген еди. Буннан соң, Иоаб ҳәм оның иниси Абишай Бихрий улы Шебаны қуўыўды даўам етти. Иоабтың адамларының бири Амасаның өлигиниң жанында турып, Амасаның адамларына: – Иоабқа садық болып, Даўыт тәрепте болған ҳәр бир адам Иоабқа ерсин, – деди. Амасаның өли денеси қанға былғанып, жолдың ортасында жатырған еди. Иоабтың адамы өлиге жақынласқан ҳәр бир адамның сол жерде тоқтап қалып атырғанын көргенде, Амасаның өлигин сүйреп, атызға ылақтырып жиберди де, үстине бир кийимди таслады. Өлик жолдан алып тасланғаннан соң, ҳәмме Бихрий улы Шебаны қуўыў ушын, Иоабтың изинен кетти. Сол арада Шеба пүткил Израил урыўларының жерлеринен өтип, Абел-Бейт-Маахаға келди. Сол аймақлардың халқы да оған қосылды. Ҳәммеси топланып, Шебаға ерди. Иоаб барлық адамлары менен барып, Абел-Бейт-Мааха қаласында болған Шебаны қоршап алды. Олар қаланың алдына топырақ үйди ҳәм оның үстине минип, дийўалды қулата баслады. Сол ўақытта ақыллы бир ҳаял қала ишинен бақырып: – Тыңлаңлар! Тыңлаңлар! Иоабқа айтыңлар, берман келсин, мен оның менен сөйлесежақпан, – деди. Иоаб ҳаялға жақынласты. Сонда ҳаял оннан: – Иоаб деген сизбисиз? – деп сорады. – Аўа, мен, – деп жуўап берди Иоаб. Ҳаял Иоабқа: – Онда шорыңыздың гәпин еситиң, – деди. Иоаб оған: – Қулағым сенде, – деди. Ҳаял сөзин былай деп даўам етти: – Бурынғылар: «Абел қаласына барып, мәсләҳәт алыңлар», – дейтуғын ҳәм мәселе солай шешилетуғын еди. Бизлер Израилдың тынышлығын қәлейтуғын садық адамлармыз. Сиз болсаңыз, Израилдағы анадай қәдирли қалалардың бирин ўайран қылмақшысыз. Жаратқан Ийениң ийелигин не ушын жоқ қылмақшысыз? Иоаб ҳаялға жуўап берип былай деди: – Ҳасла, олай емес! Мен ўайран қылмақшы да, жоқ қылмақшы да емеспен. Ҳеш қандай олай емес. Эфрайым таўлы үлкесинен болған Бихрий улы Шеба деген адам Даўыт патшаға қарсы бас көтерди. Егер оның жалғыз өзин тутып берсеңиз, мен қаладан артқа шегинемен. Сонда ҳаял Иоабқа: – Оның басын сизге дийўалдан таслаймыз, – деди. Соңынан ҳаял өзиниң дана сөзлерин пүткил халыққа жеткизиў ушын кетти. Халық Бихрий улы Шебаның басын кесип, Иоабқа ылақтырды. Сонда Иоаб кәрнай шертти ҳәм оның адамлары қаланы таслап, үйлерине кетти. Иоаб та Ерусалимге, патшаның жанына қайтып келди. Иоаб пүткил Израил әскерлериниң сәркәрдасы еди. Еҳояда улы Беная керетлер менен пелетлерден алынған тән сақшылардың әскербасысы еди. Адонирам мәрдикарға алынғанлар үстинен жуўапкер, Ахилуд улы Еҳошафат дийўанбеги еди. Шеўа хаткер, Садоқ ҳәм Абиятар руўханийлер еди. Және де, яирли Ира Даўыттың руўханийи еди. Даўыт патшалық еткен дәўирде үш жыл қатара ашаршылық болды. Сонда Даўыт Жаратқан Ийеден кеңес сорады ҳәм Жаратқан Ийе оған: – Буған Шаул ҳәм оның қанхор үй-иши себепши болды. Өйткени Шаул гибонлыларды өлтирди, – деп жуўап берди. Патша гибонлыларды шақыртып алып, олар менен сөйлести. Гибонлылар Израил халқынан емес, ал амор халқынан қалған халық болып, израиллылар оларды тири қалдырыўға ант ишкен еди. Деген менен, Израил ҳәм Яҳуда халқы ушын жан күйдирген Шаул оларды жоқ қылыўға ҳәрекет етти. Даўыт гибонлылардан: – Сизлер ушын не ислейин? Жаратқан Ийениң халқына пәтияңызды бериўиңиз ушын, бул гүнаны не менен жуўайын? – деп сорады. Гибонлылар Даўытқа: – Бизлерге Шаулдан ҳәм оның үй-ишинен гүмис те, алтын да керек емес. Израилда ҳеш кимди де өлтириўди қәлемеймиз, – деди. Даўыт және: – Сизлер нени қәлесеңиз, мен соны орынлайман, – деди. Сонда гибонлылар патшаға былай деп жуўап берди: – Израилдың ҳеш бир жеринде жасамаўымыз ушын, Шаул бизлерди қырып тасламақшы болды. Сонлықтан Шаулдың урпақларынан жетеўин бизлерге бер. Бизлер оларды Жаратқан Ийениң таңлағаны болған Шаулдың қаласы Гибада, Жаратқан Ийениң алдында дарға асамыз. Патша: – Мен оларды сизлерге беремен, – деди. Даўыт патша Шаулдың улы Ионатан менен Жаратқан Ийениң алдында ант ишискени себепли, Ионатанның улы Мефибошетке реҳим қылды. Ал Айя қызы Риспаның Шаулдан туўған Армоний ҳәм Мефибошет деген еки улын, Шаулдың қызы Мерабтың мехолалы Барзиллай улы Адриелден туўған бес улын алдырып, оларды гибонлылардың қолына тапсырды. Гибонлылар оларды таўда, Жаратқан Ийениң алдында дарға асты. Олардың жетеўи де бир ўақытта жан берди. Олар бәҳәрдеги жыйын-теримниң дәслепки күнлеринде, арпа орағының басланған ўақтында өлтирилди. Айя қызы Риспа аза кийимин алып, сол таўдағы бир жартастың үстине жайды ҳәм жыйын-теримниң дәслепки күнлеринен баслап, денелердиң үстине гүзги жаўын жаўғанға шекем сол жерде отырды. Ол денелерди күндиз аспандағы қуслардан, түнде жабайы ҳайўанлардан қорыды. Даўытқа Шаулдың тоқалы Айя қызы Риспаның ислеген ислери ҳаққында билдирилди. Сонда Даўыт барып, Шаулдың ҳәм оның улы Ионатанның сүйеклерин Ябеш-Гилад халқынан алды. Филистлер Гилбоада Шаулды өлтирген күни оның ҳәм оның улының денелерин Бейт-Шан қаласының майданына асып қойған еди. Ал Ябеш-Гилад халқы денелерди жасырын түрде ол жерден алып қайтқан еди. Даўыт Шаулдың ҳәм оның улы Ионатанның сүйеклерин ол жерден алып келди. Дарға асылған жети адамның сүйеклери де жыйналды. Олардың ҳәм Шаул менен оның улы Ионатанның сүйеклери Бенямин жериндеги Селаға, Шаулдың әкеси Киштиң қәбирине қойылды. Солай етип, патшаның барлық буйрықлары орынланды. Буннан кейин, Қудай ел ушын соралған дуўаларға жуўап берди. Филистлер менен израиллылар арасында жаңадан урыс басланды. Даўыт адамлары менен барып, филистлерге қарсы урысты ҳәм ол қатты шаршады. Ушының өзи үш жүз шекел қоладан исленген найза көтерип, таза қылыш асынған дәў әўладларынан болған Ишбий-Беноб Даўытты өлтирмекши болды. Бирақ Серуя улы Абишай Даўытқа жәрдемге келип, сол филистти өлтирди. Буннан кейин, Даўыттың адамлары ант ишип, Даўытқа: «Израилдың шырағы өшип қалмаўы ушын, енди сизиң бизлер менен урысқа барыўыңызға жол қоймаймыз», – деди. Соңынан Гоб қаласында филистлер менен және урыс басланды. Бул урыста хушалы Сиббехай дәў әўладларынан болған Саф деген адамды өлтирди. Гобта израиллылар менен филистлер арасында тағы бир урыс болды. Урыста бейтлеҳемли Яаре-Орегимниң улы Элханан гатлы Голиятты өлтирди. Голияттың найзасының сабы тоқыў үскенесиниң қадасындай еди. Кейинирек Гат қаласында және саўаш болды. Ол жерде дәўдей бир адам бар еди. Оның қоллары ҳәм аяқлары алты бармақлы болып, ҳәммеси болып жигирма төрт бармағы бар еди. Ол да дәў әўладларынан еди. Усы адам израиллыларды масқаралағанда, Даўыттың әжағасы Шимеаның улы Ионатан оны өлтирди. Даўыт ҳәм оның адамлары тәрепинен өлтирилген усы төрт адам да Гаттағы дәў әўладларынан еди. Жаратқан Ийе Даўытты пүткил душпанларынан ҳәм Шаулдың қолынан қутқарған күни Даўыт Жаратқан Ийеге арнап, мына жырды айтты: «Жаратқан Ийе – жартасым, қорғаным ҳәм қутқарыўшым, Қудайым мениң қорғаўшы жартасым, Оннан пана табаман, Ол қалқаным, қүдиретли қутқарыўшым, Ол қорғаным ҳәм панам, Қутқарыўшым, зулымлықтан мени Сен қутқарасаң. Мақтаўға ылайықлы Жаратқан Ийени шақыраман, Қутқарыламан душпанларымнан. Әжел толқынлары қоршап алып, Набыт қылыў ағыслары қорқытты мени. Өлилер мәканының арқанлары байлады мени, Өлим дузақлары шықты қарсыма. Азап ишинде Жаратқан Ийеге жалбарындым, Қудайымды шақырдым. Ибадатханасынан Ол даўысымды еситти, Қышқырғаным қулағына жетип барды. Сол ўақытта жер жүзи титиреп, шайқалды, Аспанның тийкары ләрзеге келди, Себеби Жаратқан Ийе ғәзепке минген еди. Мурнынан түтин көтерилди, Аўзынан жалмап жутатуғын жалын шығып, Оннан көмир шоғы жаўды. Көклерди жарып, төменге түсти, Қара булт Оның аяғының астында. Бир керубқа минип, Самалдың қанатлары үстинде ушып келди. Түнекке оранып, Қара бултларды Өзине шертек қылды. Оның алдындағы нурдан, Көмир шоғы шашырап турды. Гүркиреди аспаннан Жаратқан Ийе, Даўыс берди Қудай Таала. Оқлар атып, душпанларды пытыратты, Шақмақ шақтырып, оларды албыратты. Жаратқан Ийениң кейисинен, Мурнынан шыққан күшли деминен, Теңиздиң түби көринди, Дүньяның тийкары ашылып қалды. Алды мени Жаратқан Ийе қолын созып жоқарыдан, Ҳәм шығарды терең суўлардан. Қутқарды мени күшли душпанымнан, Меннен күшлирек болған, Мени жек көретуғынлардан. Қарсы турды олар маған басыма ис түскенде, Бирақ тирек болды маған Жаратқан Ийе. Ол кең жерге шығарды мени, Кеўли толып, қутқарды мени. Жаратқан Ийе ҳақлығым ушын сый берип, Пәк қолларым ушын есесин қайтарды. Өйткени жүрдим Жаратқан Ийениң жолы менен, Жаманлық ислемедим, Қудайымнан узақласып. Көз алдымда сақладым барлық қарарларын, Оның қағыйдаларынан жүз бурмадым. Минсиз болдым Оның алдында, Өзимди сақладым гүна ислеўден. Есесин қайтарды Жаратқан Ийе, Ҳақлығым ҳәм көз алдындағы пәклигим ушын. Сен садыққа садықлық көрсетип, Минсизге минсиз боласаң. Пәк адамға пәклигиңди көрсетип, Жалатайға жалатайшылығына гөре ис тутасаң. Езилгенлерди қутқарасаң, Менменлерди бақлап, көкирегин басасаң. Қараңғылығымды жақтыға айландыратуғын, Шырағым Өзиңсең, Жаратқан Ийе! Сениң менен ләшкерлерди қыйратып, Қудайым менен дийўаллардан асарман. Қудайдың жолы минсиз, Жаратқан Ийениң сөзи исенимли, Ол қалқаны Өзинен пана излеген ҳәр бир адамның. Жаратқан Ийеден басқа Қудай бар ма? Қудайымыздан басқа қорғаўшы жартас бар ма? Қудай мениң қорғаным, Жолымды минсиз қылатуғын да Ол. Кийиктиң аяқларындай қылар аяқларымды, Қояр мени бийикликлерге. Үйретеди қолларымды урысыўға, Ҳәм қола оқ жайды керип тартыўға. Бересең маған қутқарылыў қалқаныңды, Мәртебели қылар жәрдемиң мени. Кең қыларсаң басар жолымды, Аяқларым мениң сүрникпес. Душпанларымның изинен қуўып жоқ қылдым, Оларды жоқ қылмай турып изге қайтпадым. Қырып, жоқ еттим, тура алмай қалды, Аяқларым астында созылып жатты. Саўаш ушын мени толтырдың күшке, Маған қарсы шыққанларды бас ийдирдиң алдымда. Душпанларымды меннен қашатуғын қылдың, Мен де өзимди жек көргенлерди жоқ еттим. Жалбарынды олар, бирақ қутқарған болмады, Жаратқан Ийени шақырды, бирақ Ол жуўап бермеди. Басқыладым оларды даладағы ылай яңлы, Басқыладым оларды жердеги ылай яңлы. Қутқардың халқымның көтерилисинен мени, Миллетлерге басшы қылыў ушын сақладың мени, Хызмет етер өзим танымайтуғын халықлар маған. Жат еллилер меннен айбынар, Мен туўралы еситиўден маған бойсынар. Жат еллилердиң жүзлери қуўарып, Шықты титиреп, паналаған жерлеринен. Жаратқан Ийе тири! Қорғаўшы жартасыма алғыслар болсын! Қутқарыўшы жартасым, Қудай уллылансын! Ол болады душпанларымнан өш алыўыма жол қойған, Халықларды маған бойсындырған. Алып шығар Ол душпанларымның арасынан, Үстин қылар маған қарсы шыққанлардан, Азат қылар жаўызлардың қолынан. Буның ушын Жаратқан Ийе! Тәрийиплеймен Сени миллетлер арасында, Саз шертип алғыс айтаман арнап атыңа. Жаратқан Ийе Өз патшасын уллы жеңислерге еристирер, Майлаған патшасы Даўытқа ҳәм оның урпағына, Мәңгиге мийрим-шәпәәтин көрсетер». Даўыттың соңғы сөзлери мыналар болды: «Ишай улы Даўыт, Қудай мәртебели қылған адам, Яқыптың Қудайының майлағаны, Израилдың сүйикли жыршысы былай дейди: Сөйлер Жаратқан Ийениң Руўхы мен арқалы, Оның сөзи мениң тилимде. Сөйледи Израилдың Қудайы, Израилдың сүйенген жартасы маған былай деди: „Инсанларды әдиллик пенен Ҳәм Қудайдан қорқып басқарған адам, Ол бултсыз аспандағы таң нурына уқсайды, Жерден шөп шығаратуғын жаўыннан кейинги нурларға уқсайды“. Үй-ишим де Қудай менен солай емес пе? Ол мениң менен мәңги қалатуғын, Ҳәр тәреплеме қолайлы ҳәм исенимли келисим дүзди. Мениң қутқарылыўымды да, тилеклеримди де Ол иске асырмай ма? Ал наҳақлар қол менен услап болмайтуғын тикенлер киби ылақтырылар, Тикенлерди жоқ қылмақшы болғанлар, Темир әсбап ямаса найзаның сабы менен қуралланар. Тикенлер турған жеринде жағып жиберилер». Даўыттың батыр жаўынгерлериниң атлары мыналар: үш адамның ишинде басшы болған тахкемонлы Иошеб-Башшебет. Ол сегиз жүз адамға найза менен қарсы шығып, бир ҳүжим еткенде ҳәммесин өлтирди. Оннан кейингиси ахохлы Додоның улы Элазар. Ол урысыў ушын топланған филистлерге қарсы шыққан Даўыттың жанындағы үш батырдың бири еди. Израиллылар ол ўақытта артқа шегинген еди. Бирақ Элазар орнында турып қалды. Ол қолы талып, қылышқа жабысып қалғанша, филистлерди өлтирди. Сол күни Жаратқан Ийе уллы жеңис инам етти. Израиллылар тек өлгенлердиң затларын олжаға алыў ушын ғана Элазардың жанына барды. Үшиншиси ҳарарлы Аге улы Шамма еди. Филистлер Лехийдеги бир қызыл лобия атызының жанында топланғанда, Израил әскерлери олардың алдына түсип қашқан еди. Бирақ Шамма атыздың ортасында турып, сол жерди қорғады ҳәм филистлерди өлтирди. Сонда Жаратқан Ийе уллы жеңис инам етти. Жыйын-терим ўақтында, отыз басшыдан үшеўи Даўытқа қосылыў ушын Адуллам үңгирине келди. Сол ўақытта филистлердиң бир топары Рефаим ойпатлығында орда қурған еди. Сол ўақытта Даўыт қорғанда, ал филистлердиң тийкарғы топары Бейтлеҳемде еди. Даўыт суў ишкиси келип: – Қәнекей, Бейтлеҳем дәрўазасының жанындағы суў сақлағыштан биреў маған суў әкелип берсе еди! – деди. Сонда бул үш батыр филистлердиң ордасын жарып өтип, Бейтлеҳем дәрўазасының жанындағы суў сақлағыштан суў алып, Даўытқа әкелип берди. Бирақ Даўыт оны ишиўден бас тартты ҳәм суўды жерге төгип, Жаратқан Ийеге усынды. Ол: – Жаратқан Ийе, буны ислеўден мени сақлай гөр! Жанларын қәўип астына қойып барған бул үш адамның қанын ишейин бе? – деп, Даўыт суўды ишпеди. Бул үш батыр усындай ерлик көрсеткен еди. Иоабтың иниси, Серуяның улы Абишай сол отыз батырдың басшысы еди. Ол найзасы менен үш жүз адамды өлтирди. Сол тәризде ол үш батыр сыяқлы даңққа еристи. Оның отыз батырдан да даңқы артып, олардың басшысы болғаны менен, сол үш батырдың қатарына кирмейтуғын еди. Еҳояда улы қабсеелли Беная да мәрт жаўынгер болып, ол да уллы ислер иследи. Ол моаблы еки күшли жаўынгерди, ал қар жаўған күни бир шуқырға түсип, арысланды өлтирди. Және ол дәўдей бир мысырлыны да өлтирди. Мысырлының қолында найзасы бар еди. Ал Беная оған таяқ пенен қарсы шығып, оның қолындағы найзасын тартып алды да, оны өзиниң найзасы менен өлтирди. Еҳояда улы Бенаяның ислеген ислери мине усылар. Ол да сол үш батыр сыяқлы даңқ таратты. Ол отыз батырға қарағанда атақлырақ болса да, бирақ сол үш батырдың қатарына кирмеди. Даўыт оны өзиниң тән сақшыларына басшы етип қойды. Отыз батырдың қатарында болғанлар төмендегилер: Иоабтың иниси Асаҳел, бейтлеҳемли Додоның улы Элханан, хародлылар Шамма ҳәм Элиқа, пелетли Хелес, теқоалы Иккеш улы Ира, анатотлы Абиезер, хушалы Мабуннай, ахохлы Салмон, нетофалы Маҳарай, нетофалы Баананың улы Хелеб, Бенямин урыўынан гибалы Рибайдың улы Иттай, пиратонлы Беная, Гааш сайлары аймағынан Ҳиддай, арабалы Абий-Албон, бархумлы Азмаўет, шаалбонлы Эляхба, Яшенниң уллары: ҳарарлы Шамманың улы Ионатан, ҳарарлы Шарар улы Ахиам, маахалы Ахасбай улы Элифелет, гилолы Ахитофел улы Элиам, кармелли Хесрай, араблы Паарай, собалы Натан улы Игал, Гад урыўынан Баний, аммон халқынан Селек, Серуя улы Иоабтың нөкери бееротлы Нахарай, Итер тийресинен Ира ҳәм Гареб, хет халқынан Урия. Ҳәммеси отыз жети адам еди. Жаратқан Ийениң Израил халқына және ғәзеби қайнады ҳәм Даўытты оларға қарсы қойып, Израил ҳәм Яҳуда халқын санап шығыўға ийтермеледи. Сонда патша қасындағы сәркәрдасы Иоабқа мына буйрықты берип, оған: – Даннан Беер-Шебаға шекемги барлық урыўларға барып, халықты санап шығыңлар, мен халықтың санын билейин, – деди. Бирақ Иоаб Даўытқа: – Қудайың Жаратқан Ийе Израил халқын ҳәзиргисинен жүз есе қылып көбейтсин. Тақсыр, сиз де буны көргейсиз. Бирақ, тақсыр, неге усылай ислеўди қәлеп қалдыңыз? – деди. Деген менен, Иоабтың ҳәм әскербасылардың сөзинен патшаның сөзи үстин келди. Солай етип, олар патшаның жанынан шығып, Израил халқын санаў ушын кетти. Олар Иордан дәрьясын кесип өтип, Гад жериндеги ойпатлықтың ортасындағы қаланың қубласына, Ароерге шатыр қурып, сол жерде тоқтады. Соңынан ол жерден Язерге, Гиладқа, Тахтим-Ходши жерлерине ҳәм Дан-Яаанға өтип, айланба жол арқалы Сидонға барды. Оннан кейин, Тир қорғанына ҳәм хиў менен қанан халықларының барлық қалаларына барды. Ақырында, Яҳуданың қубласындағы Беер-Шебаға келди. Олар тоғыз ай жигирма күн елди бастан-аяқ айланып шыққаннан кейин, Ерусалимге қайтып келди. Иоаб санақ нәтийжесин Даўытқа баян қылды. Израилда урысқа жарамлы сегиз жүз мың, ал Яҳудада болса, бес жүз мың адам бар екен. Халықты санақтан өткергеннен кейин, Даўыттың ҳүжданы қыйналды ҳәм Жаратқан Ийеге: «Бул исти ислеп, үлкен гүнаға баттым. Жаратқан Ийе, жалбарынаман, қулыңның айыбын кешире гөр! Мен қатты ақмақлық қылдым», – деди. Ертеңине азанда Даўыт уйқыдан турмастан алдын, оның ўәлийи болған пайғамбар Гадқа Жаратқан Ийеден мынадай сөз түсти: – Барып, Даўытқа былай деп айт: «Жаратқан Ийе былай дейди: Мен саған үш жазаны усынаман. Өзиңе солардың биреўин таңла, кейин саған сол жазаны беремен». Гад Даўытқа барып, мыналарды билдирди: – Елиңизде жети жыл ашлық болсын ба? Ямаса сизди қуўдалайтуғын душпанларыңыздың алдында үш ай қашып жүресиз бе? Яки, елиңиз үш күн иллетке ушырасын ба? Енди жақсылап ойлап көрип, мени Жибергенге не деп жуўап беретуғынымды шешиң. Даўыт Гадқа: – Маған жүдә қыйын. Адамның қолына түскенше, Жаратқан Ийениң қолына түсейин. Себеби Оның реҳими күшли, – деп жуўап берди. Солай етип, Жаратқан Ийе азаннан баслап белгиленген ўақытқа шекем Израил халқына иллет жиберди. Сонда Даннан Беер-Шебаға шекемги халықтан жетпис мың адам өлди. Бирақ Қудайдың периштеси Ерусалимди жоқ қылмақшы болып қолын созғанда, Жаратқан Ийе Өзи жиберип атырған қырғыннан ўаз кешти ҳәм халықты қырған периштеге: «Жетер енди, қолыңды тарт», – деди. Сол ўақытта Жаратқан Ийениң периштеси ебус халқынан болған Араўнаның қырман жеринде турған еди. Даўыт халықты қырған периштени көргенде, Жаратқан Ийеге: «Гүна ислеп, жаўызлық қылған мен-ғо. Ал мына қойлардың не жазығы бар? Өтинемен, жақсысы, мени ҳәм әкемниң хожалығын жазала», – деди. Сол күни пайғамбар Гад Даўытқа келип, оған: – Ебус халқынан болған Араўнаның қырман жерине барып, сол жерде Жаратқан Ийеге арнап, қурбанлық орын қурың, – деди. Даўыт Гадтың сөзине Жаратқан Ийениң буйрығы сыяқлы қулақ асып, жолға шықты. Араўна патшаның ҳәм оның хызметшилериниң өзине туўрылап киятырғанын көрди. Ол Даўыттың алдына барып, ет бетинен жерге жығылып, тәжим етти. Соңынан ол: – Тақсыр, не ушын қулыңыздың жанына келдиңиз? – деп сорады. Даўыт оған: – Жаратқан Ийеге арнап қурбанлық орын қурыў ушын, қырман жерин сеннен сатып алыўға келдим. Халыққа келген иллет тоқтаў ушын усылай ислемекшимен, – деп жуўап берди. Араўна Даўытқа: – Тақсыр, нени мақул көрсеңиз, соны алып, Жаратқан Ийеге усының. Мине, жандырылатуғын қурбанлық ушын өгизлер, отын ушын түйек айдайтуғын тахта ҳәм өгизлердиң ер-турманлары. Тақсыр! Мен булардың ҳәммесин сизге беремен, – деди. Соңынан: – Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизге кеўли толсын! – деп қосып қойды. Бирақ патша: – Яқ, болмайды! Сеннен бул нәрселерди қунын төлеп сатып аламан. Себеби пулы төленбеген қурбанлықты Қудайым Жаратқан Ийеге арнап жақпайман, – деди. Солай етип, Даўыт қырман жерин ҳәм өгизлерди елиў шекел гүмиске сатып алды. Даўыт сол жерге Жаратқан Ийеге арнап қурбанлық орын қурып, жандырылатуғын қурбанлықларды ҳәм татыўлық қурбанлықларын берди. Жаратқан Ийе де ел ушын етилген дуўаларға жуўап берди ҳәм Израилға келген иллет тоқтады. Патша Даўыт қартайып, бираз жасқа барып қалды. Оның үстине қанша көрпе жаўса да, ол ҳеш ысымады. Сонда хызметшилери Даўытқа: – Тақсыр! Жаныңызда болып сизге қараўы, қойныңызға кирип сизди ысытыўы ушын жас бир қыз табайық, – деди. Хызметшилер пүткил Израилды аралап, сулыў қыз изледи ҳәм шунемли Абишаг деген жас ҳәм сулыў бир қызды таўып, оны патшаға алып келди. Қыз жүдә гөззал еди. Ол патшаға қарап, оған хызмет етти. Бирақ патша қызға жақынласпады. Даўыттың Хаггит деген ҳаялынан туўылған улы Адония: «Мен патша боламан», – деп көкирек көтерип жүрди. Ол өзине саўаш арбалары менен атларды ҳәм алдында жуўырып жүретуғын елиў сақшыны алды. Әкеси Даўыт ҳеш қашан оған: «Неге булай иследиң?» – деп, оны тәртипке шақырып турмайтуғын еди. Адония Абшаломнан кейин туўылған болып, ол да жүдә сымбаты келискен жигит еди. Адония Серуя улы Иоаб ҳәм руўханий Абиятар менен кеңести ҳәм олар Адонияны қоллап қуўатлады. Бирақ руўханий Садоқ, Еҳояда улы Беная, пайғамбар Натан, Шимей, Рей ҳәм Даўыттың тән сақшылары Адонияға қосылмады. Адония Рогел булағына жақын жердеги Зохелет тасының жанында қойлар, буғалар ҳәм семиртилген таналарды қурбанлыққа шалды. Оған өзиниң пүткил туўысқанларын, яғный патшаның улларын ҳәм патшаға хызмет ететуғын барлық яҳудалыларды мирәт етти. Бирақ пайғамбар Натанды, Бенаяны, патшаның тән сақшыларын ҳәм туўысқаны Сулайманды мирәт етпеди. Сонда Натан Сулайманның анасы Бат-Шебаға былай деди: – Хаггиттен туўылған Адонияның өзин өзи патша деп жәриялағанын еситпедиңиз бе? Мырзамыз Даўыттың буннан хабары жоқ. Енди өзиңиздиң ҳәм улыңыз Сулайманның өмирин қутқарып қалыўыңыз ушын сизге бир мәсләҳәт берейин. Барып, патша Даўыттың алдына кириң ҳәм оған: «Тақсыр, меннен соң сениң улың Сулайман патша болып, мениң тахтыма отырады, деп маған ант ишкен жоқ па едиңиз? Онда неге Адония патша болды?» – деп айтың. Сиз патша менен сөйлесип атырғаныңызда, изиңизше мен де ишке кирип барып, сөзлериңизди тастыйықлайман. Бат-Шеба патшаның жатақ жайына кирди. Патша қатты қартайған болып, шунемли Абишаг оған хызмет етип атырған еди. Бат-Шеба жерге жығылып, патшаға тәжим етти. Патша оннан: – Тилегиң не? – деп сорады. Бат-Шеба оған былай деп жуўап берди: – Тақсыр! Сиз: «Меннен кейин улың Сулайман патша болып, тахтыма отырады», – деп Қудайыңыз Жаратқан Ийе ҳақы маған ант берген едиңиз. Мине, ҳәзир Адония патша болып алған. Тақсыр, буннан сизиң хабарыңыз жоқ. Ол бир қанша буғаларды, семиртилген таналарды ҳәм қойларды қурбанлыққа шалды. Оған патшаның ҳәмме улларын, руўханий Абиятарды ҳәм сәркәрда Иоабты мирәт етти. Бирақ сизге хызмет ететуғын улыңыз Сулайманды мирәт етпеди. Тақсыр, пүткил Израилдың көзи сизде. Олар өзиңизден кейин тахтыңызға кимниң отыратуғынын билдириўиңизди күтип атыр. Болмаса, сиз дүньядан өтип, ата-бабаларыңызға қосылғаныңызда, маған ҳәм улым Сулайманға айып тағылады. Бат-Шеба еле патша менен сөйлесип турғанда, пайғамбар Натан да келди. Патшаға: «Пайғамбар Натан келди», – деп хабарлады. Натан патшаның алдына келди де, ет бетинен жығылып, тәжим етти. Соңынан Натан былай деди: – Тақсыр, сиз: «Меннен кейин Адония патша болады, тахтыма ол отырады», – деген бе едиңиз? Ол бүгин барып, бир қанша буғаларды, семиртилген таналарды ҳәм қойларды қурбанлыққа шалып, сизиң барлық улларыңызды, ордадағы әскербасыларды ҳәм руўханий Абиятарды мирәт етти. Ҳәзир ҳәммеси оның менен ишип-жеп: «Жасасын, патша Адония!» – деп бақырысып атыр. Бирақ Адония мени, руўханий Садоқты, Еҳояда улы Бенаяны ҳәм сизге хызмет ететуғын улыңыз Сулайманды мирәт етпеди. Тақсыр, булардың ҳәммеси сизиң рухсатыңыз бенен болып атыр ма? Не ушын өзиңизден кейин тахтыңызға кимниң отыратуғынын қулларыңыз болған бизлерге билдирмедиңиз? Патша Даўыт: – Бат-Шебаны маған шақырың! – деди. Бат-Шеба келип, патшаның алдында турды. Патша Бат-Шебаға былай деди: – Мени барлық бәле-қадалардан қутқарған тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен: «Меннен кейин улың Сулайман патша болып, тахтыма отырады», – деп Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе ҳақы саған берген антымды бүгин орынлайман. Сонда Бат-Шеба ет бетинен жығылып, патшаға тәжим етти де: – Мырзам Даўыт патша мәңги жасасын! – деди. Патша Даўыт: – Руўханий Садоқты, пайғамбар Натанды ҳәм Еҳояда улы Бенаяны маған шақырың, – деди. Олардың ҳәммеси патшаның алдына келгенде, патша оларға былай деди: – Мениң хызметкерлеримди жаныңызға алың ҳәм улым Сулайманды мениң ғашырыма миндирип, Гихон булағына апарың. Ол жерде руўханий Садоқ ҳәм пайғамбар Натан оны майлап, Израилға патша етип қойсын. Кейин кәрнай шалып: «Жасасын, патша Сулайман!» – деп жар салың. Соңынан оның изине ерип, қайтып келиң. Ол келип, мениң тахтыма отырады ҳәм мениң орныма патша болады. Мен оны Израил ҳәм Яҳудаға ҳүкимдар етип тайынладым. Еҳояда улы Беная патшаға жуўап берип былай деди: – Аўмийин. Тақсыр, сизиң Қудайыңыз Жаратқан Ийе де бул қарарды қоллап қуўатласын. Жаратқан Ийе сиз бенен бирге болғаны сыяқлы, Сулайман менен де бирге болсын ҳәм оның патшалығын сизиң патшалығыңыздан да уллырақ қылсын! Руўханий Садоқ, пайғамбар Натан, Еҳояда улы Беная ҳәм керетлер менен пелетлерден алынған тән сақшылар Сулайманды патша Даўыттың ғашырына миндирип, оны Гихонға алып барды. Руўханий Садоқ Мухаддес шатырдан зәйтүн майы қуйылған шақты алып, Сулайманның басына май қуйды. Соңынан олар кәрнай шалды ҳәм ҳәмме адамлар: «Жасасын, патша Сулайман!» – деп бақырды. Халық Сулайманның изине ерип кетти. Олардың сырнай шалып, уллы қуўаныш пенен бақырысқан даўысларынан жер титиреди. Адония ҳәм оның жанындағы қонақлар енди аўқатларын жеп болғанда, усы даўысты еситти. Иоаб кәрнай даўысын еситкенде: – Қаланы ләрзеге келтирип атырған бул не шаўқым екен? – деди. Ол еле сөйлеп турғанда, руўханий Абиятардың улы Ионатан келип қалды. Адония оған: – Ишке кир, сен өзиң садық адамсаң, алып келген хабарың да жақсы болса керек, – деди. Ионатан оған былай деп жуўап берди: – Яқ, бул рет басқаша. Мырзамыз Даўыт патша Сулайманды патша етип қойды. Патша руўханий Садоқты, пайғамбар Натанды, Еҳояда улы Бенаяны ҳәм керетлер менен пелетлерден алынған тән сақшыларды Сулайманға қосып жиберди. Олар Сулайманды патшаның ғашырына миндирди. Гихонда Сулайман руўханий Садоқ ҳәм пайғамбар Натан тәрепинен майланып, патша етип қойылды. Олар сол жерден қуўаныш пенен қайтып келди ҳәм қала жанланып кетти. Еситип турғаныңыз олардың даўыслары. Сулайман ҳәзир патшалық тахтында отырыпты. Буннан тысқары, патшамыз Даўытты қутлықлаўға келген хызметшилери: «Қудайыңыз Сулайманның атын сизиң атыңыздан атақлырақ, ал оның патшалығын сизиң патшалығыңыздан да уллырақ қылсын!», – дегенде, патша төсегинде жатып, тәжим етип: «Бүгин көзимниң тирисинде урпағымнан бирин тахтыма отырғызғаны ушын Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге алғыслар болсын!» – деди. Сонда Адонияның қонақларының ҳәммесин қорқыў басып, орынларынан турды да, ҳәр бири өз жолына түсти. Адония болса, Сулайманнан қорққанынан орнынан турды да, қурбанлық орынға барып, оның шақларына жабысты. Буны Сулайманға хабарлап: – Адония сизден қорқып, қурбанлық орынның шақларына жабысып алған. Ол: «Дәслеп патша Сулайман қулы болған мени қылыш пенен өлтирмейтуғынын айтып ант ишсин», – деп атыр, – деди. Сулайман оларға: – Егер ол маған садық адам болса, оның шашының бир талына да зыян тиймейди. Ал егер ишинде қандай да бир жаманлық бар болса, онда ол өлтириледи, – деп жуўап берди. Соңынан патша Сулайман жиберген адамлар Адонияны қурбанлық орыннан алып келди. Адония келип, патша Сулайманға тәжим етти. Сулайман оған: – Үйиңе бар, – деди. Даўыттың өлими жақынласқанда, ол улы Сулайманға мына ўәсиятларды берди: – Басқалар сыяқлы мен де жақын арада бул дүньяны тәрк етемен. Сен күшли ҳәм мәрт бол. Ислеген ҳәр бир исиңде ҳәм барған ҳәр бир жериңде табысқа ерисиўиң ушын, Қудайың Жаратқан Ийениң тапсырмаларын орынлап, Оның жолларынан жүр ҳәм Муўсаның Нызамында жазылғанындай, Қудайдың қағыйдаларына, буйрықларына, нызамларына ҳәм қарарларына бойсын. Сонда Жаратқан Ийе маған берген мына сөзин орынлайды: «Егер урпақларың өз жолларынан адаспай, шын жүректен ҳәм жан-тәни менен Маған садық болып жүрсе, сениң урпағыңнан Израил тахтында отыратуғын ер адамның изи үзилмейди». Буннан тысқары сен Серуя улы Иоабтың маған нелер ислегенин билесең. Ол Израилдың еки сәркәрдасы Нер улы Абнер менен Етер улы Амасаны өлтирип, тынышлық ўақтында урыстағыдай қан төкти ҳәм белиндеги белбеўи менен аяғындағы сандалларын қанға былғады. Сен ақыл менен ис тут. Бирақ оның ғарры басының өлилер мәканына тынышлық пенен кириўине жол қойма. Гиладлы Барзиллайдың улларына жақсылық исле. Оларға дастурханыңнан аўқатланатуғынлар арасынан орын бер. Өйткени мен әжағаң Абшаломнан қашып жүргенимде, олар маған жәрдем берди. Бенямин урыўынан болған бахуримли Гераның улы Шимей де сениң жаныңда. Ол Маханайымға қарай қашып баратырғанымда, мени қатты ғарғаған еди. Бирақ соңынан ол мени күтип алыў ушын Иордан дәрьясының бойына келди. Сонда мен оған: «Сени қылыш пенен өлтирмеймен», – деп Жаратқан Ийе ҳақы ант ишкен едим. Деген менен, сен оны жазасыз қалдырма. Сен ақыллы адамсаң, оған не ислеўди өзиң билесең. Оның ғарры басын өлилер мәканына қаны менен жибер. Даўыт өлип, ата-бабаларына қосылғанда, ол өзиниң аты менен аталған қалаға жерленди. Даўыт Израилда қырық жыл патшалық етип, оның жети жылын Хебронда, отыз үш жылын Ерусалимде өткизди. Солай етип, Сулайман әкеси Даўыттың тахтына отырды ҳәм оның патшалығы жүдә беккем болды. Хаггит улы Адония Сулайманның анасы Бат-Шебаның жанына барды. Бат-Шеба оннан: – Аманлық па? – деп сорады. Адония оған: – Аманлық, – деп жуўап берди. Соңынан ол: – Сизге бир нәрсе айтпақшы едим, – деди. Бат-Шеба оған: – Айта бер, – деди. Адония Бат-Шебаға былай деди: – Өзиңиз билесиз, патшалық маған тийисли еди ҳәм пүткил Израил мениң патша болыўымды күтип жүрген еди. Бирақ жағдай өзгерип, патшалық инимниң қолына өтти. Себеби Жаратқан Ийениң ерки усы еди. Бирақ мениң сизден бир тилегим бар. Өтинемен, қарсылық билдирмең. Бат-Шеба: – Айт, – деди. Сонда Адония Бат-Шебаға: – Өтинемен, патша Сулайман менен сөйлесиң. Ол сизге қарсылық билдирмейди. Маған шунемли Абишагты ҳаяллыққа берсин, – деди. Бат-Шеба оған: – Яқшы, сен туўралы патша менен сөйлесип көрейин, – деп жуўап берди. Бат-Шеба Адонияның өтиниши туўралы сөйлесиў ушын патша Сулайманға кетти. Сулайман анасын күтип алыў ушын орнынан турып, анасына тәжим етти ҳәм соңынан тахтына отырды. Патша өзиниң оң тәрепине бир тахт қойдырып, оған анасын отырғызды. Анасы тахтқа отырғаннан соң, патшаға: – Сеннен кишкене бир өтинишим бар еди, сөзимди жерде қалдырма, – деди. Патша оған: – Айта бериң, анажан, сөзиңизди жерде қалдырмайман, – деди. Бат-Шеба патшаға: – Шунемли Абишагты әжағаң Адонияға ҳаяллыққа берсең қәйтеди? – деди. Патша Сулайман анасына: – Не ушын Адонияға тек шунемли Абишагты сорап турсыз? Ол ушын патшалықты да сорасаңыз болар еди. Ақыры ол меннен үлкен. Буның үстине, руўханий Абиятар менен Серуя улы Иоаб та ол тәрепте емес пе? – деди. Соңынан патша Сулайман Жаратқан Ийениң аты менен ант ишип былай деди: – Егер Адонияны бул гәпи ушын өлтиртпесем, Қудай мени жазалаған үстине жазаласын! Мени күшке толтырып, әкем Даўыттың тахтына отырғызған ҳәм Израил патшаларының мениң урпағымнан келип шығатуғынын айтып, ўәде еткен тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен: Адония бүгин-ақ өлтириледи. Солай етип, патша Сулайман Еҳояда улы Бенаяға Адонияны өлтириўди буйырды. Ол барып, Адонияны өлтирди. Патша руўханий Абиятарға: – Сен Анатоттағы өз жериңе бар. Негизинде, сен өлимге ылайықлысаң. Бирақ ҳәзир сени өлтирмеймен. Себеби сен әкем Даўыттың алдында Қудай Ийениң сандығын көтерип жүрдиң ҳәм әкем шеккен ҳәр бир азапты оның менен бирге бастан кеширдиң, – деди. Сулайман Абиятарды Жаратқан Ийениң руўханийлигинен шетлетти. Солай етип, Жаратқан Ийениң Шилода Элийдиң үй-ишине қарсы айтқан сөзи орынланды. Бул хабар Иоабқа да жетти. Иоаб Абшаломға қосылмаған болса да, Адонияны қоллап қуўатлаған еди. Сонлықтан Иоаб Жаратқан Ийениң шатырына қашып барып, қурбанлық орынның шақларына жабысты. Иоабтың Жаратқан Ийениң шатырына қашып барып, қурбанлық орынның жанында турғаны патша Сулайманға хабарланды. Сулайман Еҳояда улы Бенаяға барып, оны өлтириўди буйырды. Беная Жаратқан Ийениң шатырына барып, Иоабқа: – Патша сыртқа шығыўыңды буйырады, – деди. Бирақ Иоаб: – Яқ, мен усы жерде өлмекшимен, – деп жуўап берди. Сонда Беная барып, Иоабтың берген жуўабын патшаға жеткизди. Патша Бенаяға былай деди: – Оның айтқанындай исле. Оны өлтирип, жерле. Усылайынша, Иоабтың жазықсыз төккен қанларының қунын мениң ҳәм әкемниң урпақларының мойнынан алып тасла. Жаратқан Ийе оның төккен қаны ушын өзин жазаласын. Себеби ол әкем Даўытқа билдирместен, өзинен әдилирек ҳәм өзинен жақсырақ болған еки адамды: Израилдың сәркәрдасы Нер улы Абнерди ҳәм Яҳуданың сәркәрдасы Етер улы Амасаны қылыш пенен өлтирди. Солай етип, олардың қаны мәңгиге Иоабтың ҳәм оның урпақларының мойнында қалады. Ал Жаратқан Ийе Даўытқа, оның урпақларына, үй-ишине ҳәм тахтына мәңгиге тынышлық береди. Еҳояда улы Беная барып, Иоабты өлтирди ҳәм ол шөлдеги өз үйине жақын жерге жерленди. Патша Иоабтың орнына Еҳояда улы Бенаяны сәркәрда етип, ал Абиятардың орнына Садоқты руўханий етип тайынлады. Буннан кейин патша адам жиберип, Шимейди шақыртты ҳәм оған былай деди: – Ерусалимде бир үй қурып алып, сол жерде жаса. Ҳеш жаққа кетпе. Ол жерден шығып, Кидрон сайынан өткен күниң-ақ сөзсиз өлтирилетуғыныңды билип қой. Өз қаның ушын өзиң жуўапкер боласаң. Шимей патшаға: – Тақсыр, қуллық. Сиз не десеңиз, қулыңыз болған мен соны орынлайман, – деди. Солай етип, Шимей узақ ўақыт Ерусалимде жасады. Бирақ арадан үш жыл өткеннен соң, Шимейдиң еки қулы Гат патшасы Мааха улы Ахиштиң жанына қашып кетти. Шимейге қулларының Гатта екенлиги туўралы хабар келди. Сонда Шимей ешегин ертлеп, қулларын излеў ушын Гатқа, Ахиштиң жанына кетти. Ол қулларын қайтарып әкелди. Шимейдиң Ерусалимнен шығып, Гатқа барып қайтқаны туўралы Сулайманға хабар жетти. Сонда Сулайман Шимейди шақыртып, оған былай деди: – Саған Жаратқан Ийе ҳақы ант иштирген жоқ па едим? «Билип қой, қаладан шығып, қандай да бир жерге барған күниң-ақ сөзсиз өлтирилесең», – деп ескертпеген бе едим? Сен де маған: «Қуллық, ыразыман», – демеген бе едиң? Онда неге Жаратқан Ийениң алдында ишкен антыңа ҳәм мениң буйрығыма бойсынбадың? Патша сөзин даўам етип, Шимейге және былай деди: – Сен әкем Даўытқа ислеген барлық жаманлықларыңды жақсы билесең. Бул ислеген жаманлықларыңды Жаратқан Ийе өзиңе қайтарады. Бирақ Жаратқан Ийе мени жарылқасын ҳәм Даўыттың тахты Жаратқан Ийениң алдында мәңгиге беккем болсын. Патша Еҳояда улы Бенаяға буйрық берди. Ол Шимейди алып шығып, өлтирди. Солай етип, Сулайманның патшалығы беккемленди. Сулайман Мысыр патшасы фараонның қызларының бирине үйленип, фараон менен байланыс дүзди. Ол ҳаялын Даўыттың қаласына алып келди. Сулайман өз сарайын, Жаратқан Ийениң Үйин ҳәм Ерусалимниң әтирапындағы дийўалларды тиклегенше, ҳаялы сол жерде жасады. Халық еле сыйыныў орынларында қурбанлықлар беретуғын еди. Себеби сол ўақытқа шекем Жаратқан Ийениң атына арнап Үй қурылмаған еди. Сулайман әкеси Даўыттың көрсетпелери менен жүрип, Жаратқан Ийени сүйетуғын еди. Деген менен, ол да сыйыныў орынларында қурбанлықлар берип, түтеткилер түтететуғын еди. Патша қурбанлық бериў ушын Гибон қаласына кетти, себеби сыйыныў орнының ең баслысы сол жерде еди. Сулайман сол қурбанлық орында мың бас малды жандырылатуғын қурбанлыққа берди. Гибонда болғанда, Сулайман түнде түс көрди. Түсинде Жаратқан Ийе оған көринип: – Тиле тилегиңди, сорағаныңды беремен, – деди. Сулайман Оған былай деди: – Сен қулың болған әкем Даўытқа үлкен жақсылық иследиң. Себеби ол ҳақ ҳәм Саған садық болып, Сениң алдыңда шын жүректен туўры ислерди ислеп жүрди. Сен бүгин оған тахтына отыратуғын бир ул инам етип, оған үлкен жақсылық ислеўди даўам еттиң. О Қудайым Жаратқан Ийе, Сен Өз қулыңды әкем Даўыттың орнына патша етип қойдың. Бирақ мен еле жүдә жаспан, басқарыўға еле тәжирийбем жоқ. Қулың Өзиң таңлаған халықтың, көплигинен санап шығыў мүмкин болмаған уллы халықтың ортасында тур. Сонлықтан жаман менен жақсыны айырып билип, халқыңа бийлик етиўим ушын, маған ақылға толы бир жүрек бер. Болмаса, Сениң бул уллы халқыңды ким басқара алады? Сулайманның бул тилегине Ийемиздиң кеўли толды. Қудай Сулайманға былай деди: – Сен өзиң ушын узақ өмир, байлық ҳәм душпанларыңның өлимин тилемедиң, ал дурыс ҳүким жүргизиў ушын даналық сорадың. Мен сениң тилегиңди орынлайман. Саған даналыққа ҳәм ақылға толы жүрек беремен. Саған уқсағаны сеннен бурын болмаған ҳәм сеннен кейин де болмайды. Саған сорамағанларыңды да: байлық ҳәм даңқты да беремен. Өмириң бойы патшалар арасында саған тең келетуғыны болмайды. Егер сен де әкең Даўыт сыяқлы қағыйдаларыма ҳәм буйрықларыма бойсынып, Мениң жолларым менен жүрсең, саған узақ өмир де беремен. Сулайман оянғанда, буның түси екенин аңлады. Соңынан Ерусалимге келди. Ол Ийемиздиң Келисим сандығының алдында турып, жандырылатуғын қурбанлықлар ҳәм татыўлық қурбанлықларын берди. Ол пүткил хызметшилери ушын үлкен зыяпат берди. Бир күни еки бузық ҳаял патшаның алдына келди. Ҳаяллардың бири патшаға былай деди: – Тақсыр! Мен мына ҳаял менен бир үйде жасайман. Бизлер бирге қалған ўақытта, мен босандым. Мен босанғаннан кейин, үшинши күни мына ҳаял да босанды. Бизлер бирге едик, үйде екеўимизден басқа ҳеш ким жоқ еди. Түнде мына ҳаял баласын астына басып алып, өлтирип қойыпты. Қулыңыз болған мен уйықлап атырғанымда, түн ортасында ол орнынан турып, мениң баламды жанымнан алып, өзиниң қойнына жатқарыпты. Ал өзиниң өлип қалған баласын болса, мениң қойныма салыпты. Таңда баламды емизиў ушын турғанымда, ол жансыз жатырған екен. Бирақ азанда дыққат пенен қарағанымда, оның мениң балам емес екенин билдим. Екинши ҳаял: – Яқ, тири бала меники, өлгени сеники, – деди. Биринши ҳаял: – Яқ, өлген бала сеники, ал тириси меники, – деди. Олар патшаның алдында усылай тартысып турды. Сонда патша: – Биреўиңиз: «Тири бала меники, ал өлгени сеники», – дейсиз. Екиншиңиз: «Өлген бала сеники, ал тириси меники», – дейсиз. Онда маған бир қылыш әкелиңлер! – деди. Қылыш алып келингенде, патша: – Тири баланы екиге бөлип, ярымын биреўине, қалған ярымын екиншисине бериңлер, – деп буйырды. Сонда баласына жаны ашып, жүреги сызлаған тири баланың анасы патшаға: – Тақсыр, өтинемен, тири баланы өлтирмең, оны мына ҳаялға бериң, – деди. Ал екинши ҳаял болса: – Бала саған да, маған да жоқ, оны екиге бөлиң, – деди. Сонда патша жуўап берип: – Тоқтаңлар, баланы өлтирмеңлер! Оны биринши ҳаялға бериңлер. Баланың анасы – сол болады, – деди. Пүткил израиллылар патша шығарған бул ҳүкимди еситип, патшаны ҳүрмет ететуғын болды. Себеби олар Сулайманда әдил ҳүким шығарыў ушын, Қудайдан берилген даналық бар екенин билди. Сулайман пүткил Израилдың патшасы еди. Оның қол астындағы ҳәмелдарлары мыналар еди: Садоқ улы Азария – руўханий; Шишаның уллары Элихореф пенен Ахия – хаткерлер; Ахилуд улы Еҳошафат – дийўанбеги; Еҳояда улы Беная – сәркәрда; Садоқ ҳәм Абиятар – руўханийлер; Натан улы Азария – үлке ҳәкимлериниң баслығы; Натан улы Забуд – руўханий ҳәм патшаның мәсләҳәтшиси; Ахишар – сарай басқарыўшысы; Абда улы Адонирам – мәрдикарға алынғанлар үстинен жуўапкер. Сулайманның пүткил Израил үлкелерин басқаратуғын он еки ҳәкими бар еди. Олар патшаны ҳәм оның үй-ишин азық-аўқат пенен тәмийинлеп туратуғын болып, олардың ҳәр бири жылына бир ай патшаны ҳәм оның үй-ишин азық-аўқат пенен тәмийинлеўи шәрт еди. Олардың атлары мыналар: Эфрайымның таўлы үлкесиниң ҳәкими Бен-Хур; Мақас, Шаалбим, Бейт-Шемеш, Элон-Бейт-Ханан қалаларының ҳәкими Бен-Декер; Сохо ҳәм пүткил Хефер жерлерин өз ишине алған Аруббот үлкесиниң ҳәкими Бен-Хесед; Пүткил Нафат-Дор үлкесиниң ҳәкими Сулайманның қызы Тафаттың күйеўи Бен-Абинадаб; Таанах, Мегиддо, Изреелдиң қубласындағы Саретанның жанындағы пүткил Бейт-Шеан ҳәм Бейт-Шеаннан Абел-Мехола менен Иоқмеамның арғы жағына дейин созылып жатырған үлкелердиң ҳәкими Ахилуд улы Баана; Гиладтағы Менашше урпағынан болған Яирге тийисли қалаларды ҳәм Башандағы Аргоб дөгерегиндеги дийўаллар менен қоршалып, дәрўазасына қола тәмби басылған үлкен алпыс қаланы өз ишине алған Гилад жериндеги Рамот қаласының ҳәкими Бен-Гебер; Маханайым үлкесиниң ҳәкими Иддо улы Ахинадаб; Нафталий үлкесиниң ҳәкими Сулайманның қызы Басематтың күйеўи Ахимаас; Ашер ҳәм Беалот үлкелериниң ҳәкими Хушай улы Баана; Иссахар үлкесиниң ҳәкими Паруах улы Еҳошафат; Бенямин үлкесиниң ҳәкими Эла улы Шимей; Гилад жериниң, яғный аморлардың патшасы Сихонның ҳәм Башан патшасы Огтың ески жерлериниң ҳәкими Урий улы Гебер. Ол сол үлкениң жалғыз ҳәкими еди. Яҳуда ҳәм Израил халқы теңиздиң қумындай көп болып, олар жеп-ишип шадлық ишинде жасады. Сулайман Евфрат дәрьясынан филистлердиң жерине ҳәм Мысыр шегараларына шекемги барлық патшалықлар үстинен ҳүкимдарлық етти. Олар Сулайманның өмири даўамында оған салық төлеп, хызмет етти. Сулайманның сарайының бир күнлик азық-аўқаты отыз кор сапалы бийдай уны, алпыс кор ири тартылған бийдай уны, семиртилген он буға, жайлаўдан алынған жигирма буға, жүз қой, және де, суўынлар, жейранлар, антилопалар ҳәм семиз қуслардан ибарат еди. Сулайман Тифсахтан Газаға шекемги, Евфрат дәрьясының батысындағы пүткил патшалықлар үстинен ҳүкимдарлық етти. Ол әтираптағы барлық еллер менен тынышлықта жасады. Сулайманның дәўиринде Даннан Беер-Шебаға шекемги Яҳуда ҳәм Израил халқының ҳәр бири өзлериниң әнжир ҳәм жүзим ағашлары астында тыныш өмир сүрди. Сулайманның саўаш арбалары ушын төрт мың ат қорасы ҳәм он еки мың аты бар еди. Сол он еки ҳәкимниң ҳәр бири өзи ушын белгиленген бир ай даўамында патша Сулайманды ҳәм оның дастурханынан аўқат жейтуғынлардың ҳәммесин азық-аўқат пенен тәмийинлейтуғын еди. Олар бирде бир кемшиликке жол қоймайтуғын еди. Ҳәр бир ҳәким белгиленген жерге саўаш арбаларының атлары ҳәм шапқыр атлар ушын арпа менен сабан жеткизип туратуғын еди. Қудай Сулайманға мол даналық, ақыл ҳәм теңиз жағасындағы қум сыяқлы шексиз терең түсиниўшилик берди. Сулайманның даналығы пүткил шығыс халықларының даналығынан ҳәм Мысырдың пүткил даналығынан да үстин еди. Ол барлық адамлардан өткен дана болып, Эзрах нәсилинен болған Этаннан, Махолдың уллары Ҳеман, Калкол ҳәм Дардадан да дана еди. Оның даңқы әтираптағы пүткил халықларға жайылды. Ол үш мың нақыл-мақал айтты ҳәм оның бир мың бес қосығы бар еди. Сулайман Лебанон таўларындағы кедр ағашынан баслап, дийўалда өсип туратуғын майоран шөбине шекем сөз етти. Ол ҳайўанатлар, қуслар, жер баўырлаўшылар ҳәм балықлар туўралы да айтты. Ҳәмме халықлардан адамлар келип, Сулайманның дана сөзлерин тыңлайтуғын еди. Олар Сулайманның даналығы туўралы еситкен дүньяның барлық патшаларынан жиберилген еди. Тир патшасы Хирам Сулайманның майланып, әкеси Даўыттың орнына патша етип қойылғанын еситкенде, Сулайманды қутлықлаў ушын елшилерин жиберди. Себеби Хирам өмир бойы Даўытқа дос болып келген еди. Сулайман да Хирамға өз елшилерин жиберип, былай деди: «Өзиңиз билесиз, әкем Даўыт әтирапындағы душпанлары менен саўаш жүргизгенликтен, Қудайы Жаратқан Ийениң атына арнап Үй қура алмады. Жаратқан Ийе саўашларда душпанларын оның аяғының астына таслағанға шекем, ол бул исти қыла алмады. Енди Қудайым Жаратқан Ийе маған ҳәр тәреплеме тынышлық берди. Ҳәзир бирде бир душпаным да, дөнип турған қәўип те жоқ. Жаратқан Ийе әкем Даўытқа: „Мен сениң тахтыңа отырғызатуғын улың Мениң атыма арнап Үй қурады“, – деген еди. Сонлықтан мен Қудайым Жаратқан Ийениң атына арнап Үй қурыўды нийет еттим. Енди мен ушын Лебанон таўларынан кедр ағашларын кесиў ушын адамларыңызға буйрық берсеңиз. Мениң адамларым да сизиң адамларыңыз бенен бирге ислейди ҳәм мен сизиң адамларыңызға өзиңиз белгилеген мийнет ҳақыны төлеймен. Бизлерде ағаш кесиўде сидонлылар сыяқлы тәжирийбели адамлар жоқ екенин өзиңиз билесиз». Хирам Сулайманның бул сөзлерин еситкенде, қатты қуўанып: «Бүгин бул уллы бир халықты басқарыў ушын Даўытқа дана бир ул берген Жаратқан Ийеге алғыслар болсын!» – деди. Соңынан ол Сулайманға мына хабарды жиберди: «Маған жиберген хабарыңызды алдым. Кедр ҳәм сәрўи ағашларына байланыслы барлық тилеклериңизди орынлайман. Адамларым оларды Лебанон таўларынан теңизге алып келеди. Мен оларды сал етип буўдырып, теңиз арқалы айтқан жериңизге жеткизип беремен. Адамларым сол жерде салларды шешип, жыйып береди, сизлер алып кетесизлер. Сиз де тилегимди орынлап, мениң үй-ишимди азық-аўқат пенен тәмийинлесеңиз». Хирам Сулайманға керегинше кедр ҳәм сәрўи ағашларын берди. Сулайман болса, Хирамның үй-ишиниң азық-аўқаты ушын ҳәр жылы жигирма мың кор бийдай, жигирма кор сапалы зәйтүн майын берип турды. Жаратқан Ийе ўәде еткениндей, Сулайманға даналық берди. Сонлықтан Сулайман менен Хирам арасында татыўлық болып, олар өз ара келисим дүзди. Патша Сулайман қара жумыс ислетиў ушын пүткил Израилдан отыз мың адамды мәрдикарға алды. Гезек пенен ҳәр айда олардан он мыңын Лебанон таўларына жиберди. Олар бир ай Лебанон таўларында, еки ай үйлеринде болатуғын еди. Бул адамларға Адонирам басшылық етти. Және де, Сулайманның жүк тасыйтуғын жетпис мың адамы ҳәм таўларда тас кесетуғын сексен мың адамы бар еди. Булардан тысқары, Сулайман истиң барысын бақлап, жумысшыларды қадағалап туратуғын үш мың үш жүз қадағалаўшы тайынлады. Патшаның буйрығы бойынша, жумысшылар Үйдиң тийкарын жонылған таслардан қалаў ушын үлкен ҳәм сапалы тасларды кесип шығарды. Сулайманның ҳәм Хирамның адамлары гебаллылар менен бирге Үйдиң қурылысы ушын ағашлар менен тасларды жонып таярлады. Израил халқының Мысырдан шыққанына төрт жүз сексен жыл болғанда, Сулайманның Израил тахтына отырғанына төрт жыл болған еди. Ол сол жылдың екинши айында, яғный зиў айында Жаратқан Ийениң Үйиниң қурылысын баслады. Патша Сулайманның Жаратқан Ийеге арнап қурған Үйиниң узынлығы алпыс шығанақ, ени жигирма шығанақ, ал бийиклиги отыз шығанақ еди. Ибадатхана имаратының алдынғы жағындағы айўанның узынлығы Үй имаратының ениндей, яғный жигирма шығанақ, ал ени он шығанақ болды. Сулайман Үйге айна тәризли ойықлар ислетти. Ибадатхананың сыртын, яғный үлкен бөлмениң ҳәм ең төрги бөлмениң дийўалларын айландырып, үш қабатлы қосымша бөлмелер ислетти. Ең төменги қабаттың ени бес шығанақ, ортанғы қабаттың ени алты шығанақ, үшинши қабаттың ени жети шығанақ еди. Үйдиң дийўалларына ислеў бермеў ушын, бөлмелер текшеге уқсатып өрилген бөренелер арқалы Үйдиң дийўалларына бириктирилди. Үйдиң қурылысы ушын пайдаланылатуғын таслар кәнниң өзинде жонып таярланды. Үй қурылып атырғанда, шөккиштиң де, балтаның да, басқа темир әсбабының да сести еситилмеди. Ортадағы қосымша бөлмениң есиги Үйдиң қубла тәрепинде еди. Айланба текше арқалы ортанғы қабатқа, оннан үшинши қабатқа өтетуғын еди. Сулайман Үйди қурып тамамлады. Төбесин кедр бөренелер ҳәм кедр ағашынан исленген тахталар менен бастырды. Және де, ол пүткил Үйди айландырып, ҳәр бириниң бийиклиги бес шығанақ болған қосымша бөлмелер салдырды. Олар Үй дийўалына кедр бөренелер менен бекитилди. Жаратқан Ийеден Сулайманға мынадай сөз түсти: – Мине, сен Үй қурып атырсаң. Егер сен Мениң қағыйдаларымды, нызам ҳәм буйрықларымды орынлап жүрсең, онда Мен әкең Даўытқа берген сөзимди сен арқалы орынлайман. Мен израиллылар арасында жасап, халқым Израилды ҳеш қашан тәрк етпеймен. Солай етип, Сулайман Үйди қурып питкерди. Ол Үйдиң ишки дийўалын еденнен төбеге шекем кедр ағашынан исленген тахталар менен қаплады, ал еденине сәрўи ағашынан исленген тахталар төсетти. Үйдиң арқа тәрепиниң ең төрин еденнен төбесине дейин кедр тахталар менен бөлдирип, узынлығы жигирма шығанақ болған бир бөлме ажыраттырды. Ол жер Ең мухаддес бөлме деп аталды. Ең мухаддес бөлмениң алдындағы үлкен бөлмениң узынлығы қырық шығанақ еди. Дийўалдағы таслар көринбеўи ушын Үйдиң ишин қаплап турған кедр тахталарға асқабақлар ҳәм асылып турған гүллер ойып салынды. Үйдиң ишиндеги ең төрги бөлме Жаратқан Ийениң Келисим сандығын қойыў ушын таярланды. Бул бөлмениң узынлығы жигирма шығанақ, ени жигирма шығанақ ҳәм бийиклиги де жигирма шығанақ еди. Сулайман усы бөлмени де, кедр ағашынан исленген түтетки түтетилетуғын орынды да сап алтын менен қаплатты. Сулайман Үйдиң ишин де сап алтын менен қаплатып, алтын менен қапланған төрги бөлмениң алдына алтын менен қапланған шынжырлар тарттырды. Үйдиң иши бастан-аяқ ҳәм ең төрги бөлмениң алдындағы түтетки түтетилетуғын орын алтын менен қапланды. Ең төрги бөлмеге қойыў ушын зәйтүн ағашынан исленген, ҳәр бириниң бийиклиги он шығанақ болған еки керуб исленди. Ҳәр қанаты бес шығанақ болған керубтың жайылған еки қанатының узынлығы он шығанақ болды. Екинши керубтың да жайылған қанаты он шығанақ болып, еки керубтың өлшеми де, көриниси де бирдей еди. Еки керубтың да бийиклиги он шығанақ еди. Сулайман керубларды Үйдиң Ең мухаддес бөлмесиниң ортасына қойды. Керублардың жайылған қанатларының бир ушы бөлмениң дийўалларына тийип, екинши ушлары бөлмениң ортасында бир-бирине тийисип турды. Сулайман керубларды да алтын менен қаплатты. Үйдиң ишки ҳәм сыртқы бөлмелериниң ҳәмме дийўалларына айландырып керублардың, пальма ағашларының ҳәм ашылып турған гүллердиң көринислерин ойып салдырды. Усы еки бөлмениң еденлерин де алтын менен қаплатты. Ең төрги бөлмениң кирер аўзына зәйтүн ағашынан жақлаўы бес қырлы болған жарма қапы ислетти. Ол зәйтүн ағашынан исленген жарма қапыларға керублардың, пальма ағашларының ҳәм ашылып турған гүллердиң көринисин ойып салдырып, қапыларды алтын менен қаплатты. Керублар менен пальма ағашларының сүўретлерин де алтын менен қаплатты. Үлкен бөлмениң кирер аўзына да зәйтүн ағашынан төрт мүйешли жақлаў ислетип, жақлаўға жыйналатуғын еки жарма қапыны сәрўи ағашынан ислетти. Буларға да керублардың, пальма ағашларының ҳәм ашылып турған гүллердиң көринислерин ойып салдырып, оларды алтын менен қаплатты. Ол ишки ҳәўли қурдырып, оның дийўалларын үш қатар жонылған тастан ҳәм бир қатар кедр ағашынан ислетти. Сулайман өз патшалығының төртинши жылының зиў айында Жаратқан Ийениң Үйиниң тийкарын қойған еди. Ал он биринши жылдың сегизинши айы болған буўл айында Үй алдын ала белгиленгениндей етип, барлық майда-шүйдесине шекем қурып болынды. Сулайман Үйди жети жылда қурып болды. Сулайман өзи ушын да сарай қурдырып, оны он үш жылда толық тамамлады. Ол қурдырған Лебанон тоғайы деп аталатуғын имараттың узынлығы жүз шығанақ, ени елиў шығанақ, бийиклиги отыз шығанақ еди. Имарат төрт қатар етип қойылған кедр өрелерден ҳәм олардың үстине қойылған кедр бөренелерден ибарат еди. Өрелердиң үстине, ҳәр қатарға он бес бөренеден қойылған болып, усы қырық бес бөренениң үстине кедр тахталар төселген еди. Имараттың еки тәрепиндеги айналары үш қатардан ибарат болып, олар бир-бирине қарап турған еди. Барлық қапылар ҳәм олардың жақлаўлары төрт мүйешли еди. Айналар болса, үш қатар етип, бир-бирине қарама-қарсы қурылған еди. Сулайман узынлығы елиў шығанақ, ени отыз шығанақ болған өрели бир айўан ислетти. Айўанның алдында өрелер қойылып, үсти бастырылған шертек бар еди. Және де, тахт туратуғын, яғный ол жерде өзи отырып қазылық ететуғын Ҳүким шығарыў айўанын қурдырды. Оны еденинен төбесине шекем кедр тахталар менен қаплатты. Усы айўанның арқа тәрепиндеги Сулайман жасайтуғын сарай да усы тақылетте салынған еди. Сулайман ҳаялы, фараонның қызы ушын да анық усындай бир сарай қурып берди. Бул имаратлардың ҳәммеси иши ҳәм сырты тийкарынан төбесине дейин ҳәм сыртынан үлкен ҳәўлиге дейин жарғылар менен кесилип, еки тәрепи де жонылған ҳәм белгиленген өлшем бойынша таярланған сапалы таслардан салынған еди. Тийкары он шығанақ ҳәм сегиз шығанақ келетуғын үлкен, сапалы таслардан қаланды. Дийўалы да өлшем бойынша кесилген сапалы таслардан өрилип, дийўал ушын кедр ағашы да пайдаланылды. Үлкен ҳәўлиниң айналасы жонылған тастан үш қатар ҳәм кедр бөренеден бир қатар етип, айландырып өрилген еди. Жаратқан Ийениң Үйиниң ишки ҳәўлисиниң ҳәм айўанының дийўаллары да усылай исленген еди. Патша Сулайман хабар жиберип, Тирден Хирамды алдырды. Оның анасы Нафталий урыўынан болған бир жесир ҳаял, ал әкеси тирли мыскер еди. Хирам қоладан зат ислеў уқыбын, шеберлигин ҳәм қәбилетин ийелеген уста еди. Ол патша Сулайманға келип, оның барлық ислерин орынлады. Хирам қоладан еки өре иследи. Олардың ҳәр бириниң бийиклиги он сегиз шығанақ, ал ҳәр бириниң айнала өлшеми он еки шығанақ келетуғын еди. Және де, өрелердиң үстине қойыў ушын, қоладан еки төбелик қуйып иследи. Олардың ҳәр бириниң бийиклиги бес шығанақ еди. Өрениң төбелигиниң ҳәр бири торға уқсатып өрилген шынжырлар менен безелди. Ол өрелердиң жоқарысындағы төбеликлерди жаўып турыў ушын, ҳәр бир торды еки қатар етип айландырып, қола анарлар менен безеди. Айўандағы өрелердиң төбеликлери лала гүллерге уқсатып исленип, олардың ҳәр бириниң бийиклиги төрт шығанақ еди. Ҳәр бир өрениң төбесиндеги тордың жанындағы кесеге уқсаған бөлегиниң үстине айландырып, еки жүзден анар салынған еди. Хирам бул өрелерди Ибадатхананың айўанына орнатып, оның қубладағысын Яхин, арқадағысын Боаз деп атады. Өрелердиң төбеликлери лала гүл тақылетте еди. Солай етип, өрелерге байланыслы ислер тамам болды. Хирам қоладан қуйма ҳәўиз жасады. Ол домалақ болып, оның бир ернегинен екинши ернегине шекемги аралығы он шығанақ, тереңлиги бес шығанақ, айлана узынлығы отыз шығанақ еди. Ҳәўиз қуйылған ўақытта, оның ернегиниң астына еки қатар етип асқабаққа уқсаған нағыслар қосып қуйылған болып, олар ҳәр бир шығанаққа он-оннан туўры келетуғын еди. Ҳәўиз он еки қуйма буғаның үстине орнатылған болып, олардың үшеўи арқаға, үшеўи батысқа, үшеўи қублаға, үшеўи шығысқа қарап турған еди. Буғалардың артқы жағы ҳәўиздиң астында, иште еди. Ҳәўиздиң қалыңлығы төрт ели болып, ернеги кесениң ернегине, ашылып турған лала гүлге уқсайтуғын еди. Ҳәўизге еки мың бат суў сыятуғын еди. Хирам қоладан он түбелдирик иследи. Ҳәр бир түбелдириктиң узынлығы төрт шығанақ, ени төрт шығанақ, бийиклиги үш шығанақ еди. Түбелдириклердиң дүзилиси мынадай еди: түбелдириклер жақлаўларға бекитилген төрт мүйешли қола тахталардан исленди. Тахталарға, сондай-ақ жақлаўларға да арыслан, буға ҳәм керублардың сүўретлери салынды. Ал арыслан ҳәм буғалардың сүўретлериниң асты менен үстине аспа гүлшеңберлери ойып исленди. Ҳәр бир түбелдириктиң қоладан исленген төрт дөңгелеги ҳәм оғы бар еди. Түбелдириктиң төрт тәрепине ләгенди услап турыў ушын қуйма тирепбердилер исленип, олардың ҳәр бир тәрепи гүлшеңберлер менен безетилген еди. Түбелдириктиң үсти бетинде ләген қойыў ушын арналған дөңгелек ойық бар болып, ләген түбелдириктен жоқары қарай бир шығанақ шығып турған еди. Оның түбине дейинги тереңлиги бир ярым шығанақ еди. Ойықтың айнала дөгерегинде ойма нағыслар бар еди. Бирақ түбелдириклердиң тахталары дөңгелек емес, төрт мүйешли еди. Түбелдириктиң тахталарының асты бетинде төрт дөңгелек бар болып, оның оғы түбелдирикке қатырылған еди. Ҳәр бир дөңгелектиң бийиклиги бир ярым шығанақ еди. Дөңгелеклер саўаш арбаларының дөңгелеклерине уқсайтуғын еди. Оның ҳәмме нәрсеси: оқлары, тоғыны, кегейи ҳәм гүпшеги қуйма еди. Ҳәр бир түбелдириктиң төрт мүйешинде түбелдирикке қатырылған төрт тирепберди бар еди. Түбелдириктиң үстинде ярым шығанақ бийикликте бир домалақ ҳалқа бар еди. Түбелдириктиң тирепбердилери менен тахталары түбелдирикке бириктирип исленген еди. Хирам тирепбердилер менен тахталарға сыйғанынша керублардың, арысланлардың, пальма ағашларының сүўретлерин, ал айналасына гүлшеңберлерди ойып салды. Усылайынша, ол он түбелдирик иследи. Олардың ҳәммесиниң қуйылыўы да, өлшеми де, көриниси де бирдей болды. Хирам он түбелдириктиң үстине қойыў ушын қоладан он ләген иследи. Ҳәр бир ләгенниң ени төрт шығанақ болып, оның ҳәр бирине қырық бат суў кететуғын еди. Түбелдириктиң бесеўин Үйдиң қубла тәрепине, бесеўин арқа тәрепине қойды. Ал ҳәўизди болса, Үйдиң оң тәрепине, яғный қубла-шығысына қойды. Буннан соң, Хирам күл салынатуғын ыдыслар, күл алатуғын белшелер ҳәм қан себетуғын табақлар соқты. Солай етип, Хирам патша Сулайманның тапсырмасы бойынша Жаратқан Ийениң Үйи ушын ислеп атырған мына ислерин тамамлады: еки өре, өрелердиң төбесине қойылатуғын еки төбелик, өрелердиң төбелерин орап турған еки тор, өрениң төбелигин жаўып турыў ушын арналған ҳәр бир тордағы еки қатар анар, яғный еки тордағы төрт жүз анар, он түбелдирик ҳәм түбелдирик үстине он ләген, ҳәўиз ҳәм ҳәўиздиң астындағы он еки буға, күл салынатуғын ыдыслар, күл алатуғын белшелер ҳәм қан себетуғын табақлар. Хирамның патша Сулайманға Жаратқан Ийениң Үйи ушын ислеп берген ҳәмме нәрсеси жылтыратылған қоладан исленди. Патша буларды Иордан тегислигинде, Суккот пенен Саретан арасындағы саз ылайлы жерлерде қуйдырды. Буйымлар соншелли көп болғанлықтан, Сулайман олар ушын кеткен қоланың өлшемин анықламады. Сулайман Жаратқан Ийениң Үйи ушын төмендеги затларды: алтыннан исленген түтетки түтетилетуғын орынды, усынылған нанлар туратуғын столды, ең төрги бөлмеге кирер аўызда, оң тәрепте туратуғын бес шыра қойғыш пенен шеп тәрепте туратуғын бес шыра қойғышты, гүллерди, шыраларды ҳәм пилик тазалайтуғын қысқышларды, қырмаларды, пилик кескишлерди, қан себетуғын табақларды, түтетки салатуғын тостағанларды ҳәм шоқ салынатуғын ыдысларды, Ибадатхананың ең төрги бөлмесиниң, яғный Ең мухаддес бөлмениң ҳәм үлкен бөлмениң қапыларының топсаларын алтыннан ислетти. Патша Сулайман Жаратқан Ийениң Үйине тийисли болған ислерди тамамлағаннан соң, әкеси Даўыттың атаған гүмис, алтын ҳәм басқа затларын әкелип, Үйдиң қазнасына қойды. Патша Сулайман Жаратқан Ийениң Келисим сандығын Даўыттың қаласы болған Сионнан алып келиў ушын Израилдың ақсақалларын, Израил халқының барлық урыў ҳәм әўлад басшыларын Ерусалимге шақырды. Ҳәмме жетинши ай болған этаним айындағы байрам ўақтында Сулайман патшаның алдына жыйналды. Израил ақсақалларының ҳәммеси жыйналғанда, руўханийлер Келисим сандығын жерден көтерип алды. Руўханийлер менен лебийлилер Жаратқан Ийениң Келисим сандығын, Ушырасыў шатырын ҳәм шатырдағы ҳәмме мухаддес буйымларды тасыды. Патша Сулайман ҳәм оның жанындағы пүткил Израил жәмийети Келисим сандығының алдында, сан-санақсыз қой ҳәм буғаларды қурбанлыққа шалды. Руўханийлер Жаратқан Ийениң Келисим сандығын Үйдиң ең төрине, Ең мухаддес бөлмеге киргизип, керублардың қанатларының астындағы өз орнына қойды. Керублардың қанатлары сандықтың үсти бойлап созылып, сандықты да, оның сырықларын да жаўып турды. Сырықлар жүдә узын болғанлықтан, олардың ушлары төрги бөлмениң алдындағы Мухаддес бөлмеден көринип туратуғын еди. Бирақ олар сырттан көринбейтуғын еди. Олар ҳәзир де сол жерде тур. Сандықтың ишинде Муўсаның Хореб таўында қойған еки тас тахтасынан басқа ҳеш нәрсе жоқ еди. Булар Мысыр жеринен шыққанда Жаратқан Ийениң израиллылар менен дүзген келисими жазылған тас тахталар еди. Руўханийлер Мухаддес бөлмеден шыққанда, бир булт Жаратқан Ийениң Үйин толтырды. Бул булт себепли руўханийлер хызметин даўам еттире алмады. Себеби Жаратқан Ийениң салтанаты Үйди толтырып турған еди. Сонда Сулайман былай деди: – Жаратқан Ийе! Сен: «Қойыў бултлар ишинде мәкан қурыўды қәлеймен», – деп айтқан едиң. Мен Сен ушын салтанатлы бир Үй, мәңгиге жасайтуғын бир қоныс қурдым. Патша бурылып, тик аяқта турған пүткил Израил жәмийетине пәтия берди. Соңынан патша былай деди: – Әкем Даўытқа Өз аўзы менен айтқан сөзлерин Өз қоллары менен орынлаған Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге алғыслар болсын! Ол былай деген еди: «Халқым Израилды Мысырдан алып шыққан күннен бери Өзимниң атыма арнап бир Үй қурыў ушын, Израил урыўларына тийисли қалалардың ҳеш бирин таңламадым. Ал халқым Израилды басқарыў ушын Даўытты таңладым». Әкем Даўыттың жүрегинде Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң атына арнап Үй қурыў қәлеўи бар еди. Бирақ Жаратқан Ийе әкем Даўытқа: «Мениң атыма арнап Үй қурыўды нийет етипсең. Бул жақсы нийет. Деген менен, Мениң атыма арнап бул Үйди сен емес, ал сениң бел балаң қурады», – деди. Жаратқан Ийе берген сөзин орынлады. Жаратқан Ийениң айтқанындай, әкем Даўыттан соң Израил тахтына мен отырдым ҳәм Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң атына арнап Үй қурдым. Усы Үйдиң ишинде мен Жаратқан Ийениң Келисим сандығын қоятуғын бир орын таярладым. Ата-бабаларымызды Мысырдан алып шыққанда, Жаратқан Ийениң олар менен дүзген келисими усы сандықтың ишинде тур. Сулайман Жаратқан Ийеге арналған қурбанлық орынның алдында, пүткил Израил жәмийетиниң қарсысында турып, қолларын көклерге жайып былай деди: – Жаратқан Ийе, Израилдың Қудайы! Көкте де, жерде де Саған тең келетуғын қудай жоқ. Сен Өзиңе шын жүректен бойсынып жүрген қулларың менен дүзген келисимиңе садық қалып, оларға мийримиңди көрсетесең. Сен Өз қулыңа, әкем Даўытқа Өз аўзың менен айтқан сөзлериңди бүгин Өз қолларың менен иске асырдың. Жаратқан Ийе, Израилдың Қудайы! Енди әкем Даўытқа берген мына сөзиңниң де орынланыўын қәлеймен. Сен оған: «Егер урпақларың да саған уқсап, Мениң алдымда өз жолларынан адаспай жүрсе, сениң урпағыңнан Израил тахтында отыратуғын ер адамның изи үзилмейди», – деген едиң. Израилдың Қудайы, енди Өз қулың, әкем Даўытқа берген сөзиңди орынлай гөр! Ырасында да, Қудай жер бетинде жасар ма еди? Сен көклерге, көклердиң көклерине де сыймайсаң. Оның алдында мен қурған мына Үй не болыпты?! Солай болса да, Қудайым Жаратқан Ийе, қулыңның дуўаларын ҳәм өтинишлерин еситип, бүгин оның жалбарыныўларына ҳәм дуўасына қулақ сал. Көзлериң күни-түни: «Мениң атым сол жерде болады», – деп Өзиң айтқан Үйде болсын ҳәм қулыңның сол жерге қарап еткен дуўасын есит. Усы жерге қарап дуўа еткенинде, қулыңның ҳәм халқың Израилдың жалбарыныўларын есите гөр. Көклердеги Өз мәканыңнан оларға қулақ тутып, оларды кешире гөр. Егер биреў өз жақынына қарсы гүна ислеўде айыпланса ҳәм оннан ант ишиў талап етилсе, ол келип, усы Үйдеги Сениң қурбанлық орның алдында ант ишсе, Сен оларға көклерден қулақ салып, қулларыңды Өзиң ҳүким ете гөр. Жазықлыны исине сай жазалап, жазықсызды әдиллигине сай ақлай гөр. Егер халқың Израил Сениң алдыңда гүна ислегени ушын душпанларынан жеңилсе ҳәм қайтадан Саған жүз бурып, атыңды тән алса ҳәм усы Үйде дуўа етип, Саған жалбарынса, онда Сен оларға көклерден қулақ салып, Өз халқың Израилдың гүналарын кешире гөр ҳәм оларды ата-бабаларына Өзиң берген жерге қайтара гөр. Олар Саған қарсы гүна ислегени ушын аспан жабылып, жаўын жаўмағанда, олар усы жерге қарап дуўа етсе, атыңды тән алса ҳәм Сен оларды жазалағаныңда, гүналарынан жүз бурса, онда Сен оларға көклерден қулақ салып, қулларыңның ҳәм халқың Израилдың гүналарын кешире гөр, оларға жүриўи тийис болған туўры жолды көрсет ҳәм халқыңа мүлик етип берген жериңе жаўын жаўдыра гөр. Егер елде ашлық болса, иллет пайда болса, егинлер қуўраса, кеселленсе, шегиртке ҳәм қурт қапласа, душпанлар келип, өз қалаларының биринде қамал қылса, қандай да бир апатшылық басына түссе ямаса иллет тарқаса, сонда бир адам ямаса пүткил халқың Израил дуўа етип, жалбарынса, ҳәр бир адам өзиниң басына түскен апатшылықты сезип, усы Үйге қарай қолларын жайса, Сен көклердеги Өз мәканыңнан оларға қулақ сала гөр ҳәм оларды кеширип, ислеген ислерине қарай жуўап бере гөр. Себеби адам баласының жүрегинде не барын тек Сен ғана билесең. Олар Өзиң ата-бабаларымызға берген бул жерде өмир бойы Сеннен қорқып жасасын. Егер халқың Израилдан болмаған жат жерли адам Сениң атың себепли узақ елден келсе, Сениң уллы атың, қүдиретли қолың ҳәм Өз халқыңа қол созғаның ҳаққында еситип, усы Үйге келип дуўа етсе, көклердеги Өз мәканыңнан оған қулақ салып, сорағанларын бере гөр. Солай етип, дүньядағы барлық халықлар халқың Израил сыяқлы Сениң атыңды билип, Сеннен қорқсын ҳәм мен қурдырған усы Үйдиң Саған сыйынатуғын орын екенин билсин. Егер халқың Сен жиберген жол бойынша душпанларына қарсы саўашқа шықса ҳәм Сен таңлап алған қала менен Сениң атыңа арнап мен қурған усы Үйге қарап Саған, яғный Жаратқан Ийеге дуўа етсе, көклерден олардың дуўаларына ҳәм жалбарыныўларына қулақ сала гөр ҳәм оларға жәрдем бере гөр. Егер олар Саған қарсы гүна ислесе, себеби гүна ислемеген бирде бир адам жоқ, Сен ғәзепленип, оларды душпанға тәслим етсең ҳәм душпан оларды тутқын етип, өзиниң жақын ямаса узақ бир елине алып кетсе, олар да тутқын болған елде жүрип, есин жыйып алғаннан кейин тәўбеге келип: «Гүна иследик, нызамсызлық қылдық, айыпдармыз», – деп жалбарынса, олар өзлерин тутқын қылған душпан елинде жүрип, шын жүректен ҳәм жан-тәни менен Саған жүз бурса, өзлериниң ата-бабаларына берген жерине, Сен таңлап алған қалаға ҳәм Сениң атыңа арнап мен қурған Үйге қарап дуўа етсе, көклердеги Өз мәканыңнан олардың дуўа ҳәм жалбарыныўларына қулақ сала гөр ҳәм оларды қутқара гөр. Сениң көз алдыңда гүна ислеген халқыңды, олардың Саған қарсы ислеген барлық гүналарын кешире гөр. Оларды тутқын еткенлердиң оларға реҳимли болыўы ушын, оларды тутқын еткенлерге инсап бере гөр. Себеби олар Мысырдан, темир ошақ ишинен Өзиң алып шыққан Өз халқың ҳәм Өз мийрасың. Көзлериң мениң ҳәм халқың Израилдың жалбарыныўларында болсын. Саған жалбарынғанда бәрқулла оларды еситип, жуўап бере гөр. Себеби, Қудай Ийе! Сен ата-бабаларымызды Мысырдан алып шыққаныңда қулың Муўсаға айтқаныңдай, пүткил дүнья халықлары арасынан оларды Өзиңе мийрас етип ажыратып алдың. Сулайман Жаратқан Ийеге дуўа етиўин ҳәм жалбарыныўларын тамамлағаннан соң, Жаратқан Ийениң қурбанлық орны жанынан, қолларын көклерге жайыўы менен диз шөккен жерден турды. Ол тик турып, қатты даўыс пенен пүткил Израил жәмийетине былай деп пәтия берди: – Өз сөзинде турып, халқы Израилға тынышлық берген Жаратқан Ийеге алғыслар болсын! Оның қулы Муўса арқалы айтқан ийгиликли сөзлериниң ҳеш бири орынланбай қалмады. Қудайымыз Жаратқан Ийе ата-бабаларымыз бенен бирге болғаны сыяқлы, бизлер менен де бирге болсын, бизлерди тәрк етпесин ҳәм таслап кетпесин. Өзиниң жолларынан жүриўимиз, ата-бабаларымызға берген буйрықларына, қағыйдаларына ҳәм нызамларына бойсынып жасаўымыз ушын, бизлердиң жүреклеримизди Өзине қаратсын. Аўа, Жаратқан Ийе алдында жалбарынып айтқан бул сөзлерим күни-түни Қудайымыз Жаратқан Ийениң ядында болып, бул қулының ҳәм халқы Израилдың күнделикли мүтәжликлерин берип турсын. Солай етип, барлық халықлар Жаратқан Ийениң Қудай екенин ҳәм Оннан басқа қудай жоқ екенин билип қойсын. Бүгингидей, Оның қағыйдалары бойынша жасаў ҳәм буйрықларын орынлаў ушын, жүрегиңизди Қудайымыз Жаратқан Ийеге толық бағышлаңлар. Соңынан патша ҳәм пүткил Израил халқы Жаратқан Ийеге арнап қурбанлық шалды. Сулайман жигирма еки мың бас буға ҳәм бир жүз жигирма мың бас қойды Жаратқан Ийеге арнап, татыўлық қурбанлығы ушын шалды. Солай етип, патша ҳәм пүткил Израил халқы Жаратқан Ийениң Үйин бағышлады. Усы күни патша Жаратқан Ийениң Үйиниң алдындағы ҳәўлиниң ортанғы бөлегин де мухаддес қылып айырып, жандырылатуғын қурбанлықларды, ғәлле садақаларын ҳәм татыўлық қурбанлықларының майларын сол жерде берди. Өйткени Жаратқан Ийениң алдындағы қоладан исленген қурбанлық орынға жағылатуғын қурбанлықлар, ғәлле садақалары ҳәм татыўлық қурбанлықларының майлары сыймай кетти. Сонда Сулайман ҳәм үлкен жәмийет – Лебо-Хаматтан Мысыр шегарасындағы сайға дейинги жерлерден келген пүткил Израил халқы Қудайымыз Жаратқан Ийениң алдында еки ҳәпте, улыўма он төрт күн байрамлады. Жети күнлик байрам тамам болғаннан кейин, сегизинши күни Сулайман халыққа рухсат берди. Олар да патшаға пәтия берип, Жаратқан Ийениң қулы Даўытқа ҳәм халқы Израилға ислеген жақсылықлары ушын кеўли толып, қуўаныш пенен үйлерине қайтты. Сулайман Жаратқан Ийениң Үйин ҳәм өзиниң сарайын салып, нийетлеген исиниң ҳәммесин тамамлағаннан соң, Гибонда көрингени сыяқлы, Жаратқан Ийе оған және көринди. Ол Сулайманға былай деди: – Мен сениң дуўаларыңды ҳәм жалбарыныўларыңды еситтим. Атымның мәңгиге сол жерде болыўы ушын, сен Маған арнап қурған мына Үйди мухаддес қылдым. Мениң көзлерим ҳәм жүрегим бәрқулла сол жерде болады. Саған келсек, әкең Даўыт сыяқлы Мениң алдымда ҳадал жүрек ҳәм әдиллик пенен жүрсең, барлық буйрықларымды орынлап, қағыйда ҳәм нызамларыма бойсынып жасасаң, онда: «Израил тахтынан сениң урпағыңның изи үзилмейди» – деп әкең Даўытқа берген сөзимде турып, Израил ели үстинен сениң патшалығыңды мәңгиге туратуғын қыламан. Бирақ егер сен ҳәм сениң урпақларың Меннен жүз бурып, сизлерге берген буйрық ҳәм қағыйдаларыма бойсынбай, кетип қалсаңыз ҳәм басқа қудайларға хызмет етип, оларға табынсаңыз, онда Мен Израилды Өзим берген жерден шығарып таслайман ҳәм Өз атым ушын мухаддес қылған мына Үйди тәрк етемен. Сонда Израил пүткил халықлар арасында әпсанаға айланып, масқара болады. Ал мына көркем Үй қарабақанаға айланады. Сонда оның жанынан өтип баратырған ҳәр бир адамның жүреги суўлап, жаны түршигип: «Жаратқан Ийе бул елди ҳәм мына Үйди не ушын бул аўҳалға салды екен?» – деп сорайтуғын болады. Кейин олар: «Израил халқы ата-бабаларын Мысырдан алып шыққан Қудайы Жаратқан Ийени тәрк етип, басқа қудайларға жабысып алды ҳәм оларға табынып, хызмет етти. Сонлықтан Жаратқан Ийе оларды усы апатшылыққа дуўшар етти», – дейди. Сулайман еки имаратты: Жаратқан Ийениң Үйи менен өзиниң сарайын жигирма жылда питкерди. Бул ислер ушын Тир патшасы Хирам Сулайманға керегинше кедр менен сәрўи ағашларын ҳәм алтын жеткерип берди. Сол себепли Сулайман Хирамға Галила үлкесиндеги жигирма қаланы берди. Бирақ Хирам Тирден келип, Сулайманның өзине берген қалаларын көргенде, бул қалалар оған унамады. Сонда Хирам Сулайманға: – Туўысқаным, маған берген қалаларың қандай қалалар өзи? – деди ҳәм бул жерди Кабул деп атады. Олар ҳәзир де солай аталады. Хирам Сулайман патшаға бир жүз жигирма талант алтын жиберген еди. Патша Сулайман Жаратқан Ийениң Үйин, өзиниң сарайын, Миллоны, Ерусалимниң дийўалларын, Хасор, Мегиддо ҳәм Гезер қалаларын қурдырыў ушын мәрдикарға адам жыйнаған еди. Гезер қаласын Мысыр патшасы фараон қолға алып, өртеп жиберген еди. Ал сол жерде жасап атырған қананлыларды болса, қырып таслап, қаланы Сулайманға ҳаяллыққа берген қызына еншиге берген еди. Сол себепли Сулайман Гезер қаласын қайта қурған еди. Ол және төменги Бейт-Хоронды, Баалатты ҳәм Яҳуда жериндеги шөлдеги Тамарды, өзине тийисли пүткил телеклери бар қалаларды, саўаш арбалары менен атлары туратуғын қалаларды қайта қурып, беккемледи. Буннан тысқары, Сулайман Ерусалимде, Лебанон таўларында ҳәм қол астындағы ҳәмме қалаларда қәлеген нәрселерин қурды. Үлкеде Израил халқынан болмаған халықлар: амор, хет, периз, хиў ҳәм ебус халықлары қалып кеткен еди. Израил халқы оларды толық жоқ қыла алмаған еди. Сулайман бул халықлардың урпақларын мәрдикарға алып, қул етти. Бул ҳәзир де даўам етпекте. Бирақ Сулайман Израил халқының биреўин де қара жумысқа салмады. Оларды әскер, хызметкер, басшы, әскербасы, арбалы әскерлердиң басшысы етип қойды. Сулайман жүргизип атырған ислердиң басында жумыс ислеп атырған халықты басқарып турған бес жүз елиў қадағалаўшы басшы бар еди. Фараонның қызы Даўыттың қаласынан Сулайманның өзи ушын қурдырған сарайына көшип өткеннен соң, Сулайман Миллоны салдырды. Сулайман Жаратқан Ийе ушын арнап қурдырған қурбанлық орында жылына үш рет жандырылатуғын қурбанлықлар ҳәм татыўлық қурбанлықларын беретуғын ҳәм соның менен бирге Жаратқан Ийениң алдында түтетки түтететуғын еди. Солай етип, ол Үйдиң қурылысын тамамлады. Патша Сулайман Эдом жеринде, Қызыл теңиз жағасында жайласқан Элат жанындағы Эсион-Геберде кемелер соқтырды. Хирам теңизди жақсы билетуғын кемешилерин Сулайманның адамлары менен бирге кемеде Офирге жиберди. Олар Офирге барып, патша Сулайманға төрт жүз жигирма талант алтын әкелип берди. Шеба ҳаял патшасы Жаратқан Ийениң аты себепли Сулайманның арттырған даңқы туўралы еситип, оны жумбақлар менен сынаў ушын келди. Ол хош ийисли затлар, көп муғдарда алтын ҳәм қымбатбаҳа таслар жүкленген үлкен бир кәрўанды баслап, бир қанша адамлары менен Ерусалимге келди ҳәм кеўлинде бар болған ҳәмме нәрсесин Сулайман менен бөлисти. Сулайман ҳаял патшаның ҳәмме сораўларына жуўап берди. Сораўларда патша түсиндире алмастай ҳеш нәрсе жоқ еди. Шеба ҳаял патшасы Сулайманның даналығын, ол қурдырған сарайды көрди. Ол және патшаның дастурханындағы тағамларын, ўәзирлериниң отырыс-турысын, хызметшилериниң хызметин ҳәм олардың кийимлерин, шарап қуйыўшыларын ҳәм оның Жаратқан Ийениң Үйинде берген жандырылатуғын қурбанлықларын көргенде, артық өзин услап тура алмады. Ол патшаға былай деди: – Сизиң ислериңиз ҳәм даналығыңыз ҳаққында өз елимде еситкенлерим ырас екен. Бирақ мен келип, өз көзлерим менен көрмегенше сол сөзлерге инанбаған едим. Маған булардың ярымын да айтпаған екен. Сизиң даналығыңыз ҳәм байлығыңыз еситкенимнен де артық екен. Сизиң адамларыңыз ҳәм хызметшилериңиз қаншелли бахытлы! Олар бәрқулла алдыңызда турып, даналығыңызды тыңлай алады. Сизге кеўли толып, сизди Израил тахтына отырғызған Қудайыңыз Жаратқан Ийеге алғыслар болсын! Жаратқан Ийе мәңгиге Израилды сүйгенлиги себепли, әдалатты ҳәм туўрылықты жүзеге асырыўыңыз ушын сизди патша етип қойды. Шеба ҳаял патшасы патшаға бир жүз жигирма талант алтын, жүдә көп муғдарда хош ийисли затлар ҳәм қымбатбаҳа таслар саўға етти. Шеба ҳаял патшасының патша Сулайманға саўға еткениндей дәрежеде көп хош ийисли затлар буннан кейин ҳеш қашан алып келинген емес. Хирамның Офирден алтын алып келген кемелери де сол жерден жүдә көп муғдарда сапалы арша ағашларын ҳәм қымбатбаҳа таслар алып келди. Патша сапалы арша ағашларынан Жаратқан Ийениң Үйи ҳәм өзиниң сарайы ушын тирепбердилер, қосықшылар ушын лира ҳәм арфа саз әсбапларын ислетти. Бүгинге дейин ондай дәрежеде көп сапалы арша ағашы әкелинбеген де, буны ҳеш ким көрмеген де еди. Сулайман Шеба ҳаял патшасына кеўлинен шыққан бир қанша саўғаларын берди. Буннан тысқары, ол ҳаял патшаға сораған ҳәм қәлеген нәрселериниң ҳәммесин берди. Буннан кейин, ҳаял патша адамлары менен бирге өз елине қайтып кетти. Ҳәр жылы Сулайманға келип туратуғын алтынның муғдары алты жүз алпыс алты талант еди. Усақлап сатыўшылардан, саўдагерлердиң саўдасынан ҳәм Арабстанның барлық патшалары менен Израил үлкелериниң ҳәкимлеринен келип түсетуғын алтынлар буған кирмейтуғын еди. Патша Сулайман еки жүз үлкен қалқан ислетип, оларды алтын менен қаплатты. Ҳәр бир қалқанға алты жүз шекел алтын жумсалды. Және алтыннан ҳәр бири үш мина келетуғын үш жүз кишкене қалқан ислетти. Патша бул қалқанларды Лебанон тоғайы деп аталатуғын имаратқа қойды. Ол және пилдиң сүйегинен үлкен тахт ислетип, оны сап алтын менен қаплатты. Тахттың алты басқалдағы бар еди. Тахттың сүйенгишиниң бас бети домалақ болып, отырғышының еки тәрепинде шығанақ қойғышы ҳәм оның жанында еки арысланның мүсини тур еди. Тахттың алты басқалдағының ҳәр бириниң еки тәрепинде бир-бирден он еки арысланның мүсини тур еди. Ҳеш бир патшалықта бундай нәрсе жоқ еди. Патша Сулайманның ишимлик ишетуғын ыдыслары алтыннан исленди. Лебанон тоғайы деп аталатуғын имараттағы ҳәмме ыдыслар да алтыннан исленген болып, ҳеш гүмис қолланылмаған еди. Себеби Сулайманның ўақтында гүмис қәдирсиз болып қалған еди. Теңизде Хирамның кемелериниң жанында Сулайманның да үлкен саўда кемелери бар еди. Бул кемелер үш жылда бир рет алтын, гүмис, пил сүйеги, маймыллар ҳәм таўыс қусларын алып келетуғын еди. Патша Сулайман байлықта ҳәм даналықта дүньяның барлық патшаларынан үстин болды. Қудайдың Сулайманға берген даналығын тыңлаў ушын, пүткил дүнья оны көриўге қуштар еди. Оны көриўге келгенлердиң ҳәр бири ҳәр жылы саўға ушын гүмис ҳәм алтын ыдыслар, кийимлер, қурал-жарақлар, хош ийисли затлар, ат ҳәм ғашырлар алып келип турды. Сулайман саўаш арбалары менен атларды жыйнады. Оның бир мың төрт жүз саўаш арбасы ҳәм он еки мың аты бар еди. Олардың бир бөлегин саўаш арбалары ушын ажыратылған қалаларға, бир бөлегин өзиниң жанына, Ерусалимге жайластырды. Патша Ерусалимде гүмисти әпиўайы тасларға тең қылып қойды. Ал кедр ағашы жүдә көп болғанлықтан, батыстағы таў етеклеринде өсетуғын жабайы әнжир ағашына тең болып қалды. Сулайманның атлары Мысыр менен Қуўеден алып келинди. Патшаның саўдагерлери атларды Қуўеден сатып алатуғын еди. Мысырдан ҳәр бир саўаш арбасы алты жүз шекел гүмиске, ал ҳәр бир ат бир жүз елиў шекел гүмиске сатып әкелинип, олар патша саўдагерлери арқалы пүткил Хет ҳәм Арам патшаларына сатылатуғын еди. Сулайман фараонның қызынан басқа моаб, аммон, эдом, хет халықларынан ҳәм сидонлылардан болған шет елли ҳаялларды сүйди. Жаратқан Ийе Израил халқына усы халықлар туўралы: «Сизлердиң жүрегиңизди өзлериниң қудайларына аўдырмаўы ушын, олардан қыз алып, қыз бериспеўиңиз керек», – деген еди. Деген менен, Сулайман бул ҳаялларға сүйиспеншилик пенен байланды. Сулайманның патша қызларынан болған жети жүз ҳаялы ҳәм үш жүз тоқалы бар еди. Ҳаяллары Сулайманды жолдан шығарды. Қартайған шағында, олар Сулайманның жүрегин басқа қудайларға аўдырды. Сулайман жүрегин толығы менен Қудайы Жаратқан Ийеге бағышлаған әкеси Даўытқа уқсамады. Ол сидонлылардың ҳаял қудайы Аштартаға ҳәм аммонлардың жеркенишли буты Милкомға ере баслады. Солай етип, Сулайман Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Ол әкеси Даўытқа уқсамады ҳәм өзин Жаратқан Ийеге толық бағышламады. Сулайман Ерусалимниң шығысындағы бир төбеге моаб халқының жеркенишли қудайы Кемошқа ҳәм аммон халқының жеркенишли қудайы Молохқа арнап сыйыныў орнын қурды. Ол өз қудайларына арнап түтетки түтетип, қурбанлықлар беретуғын шет елли ҳаялларының ҳәммеси ушын усылай иследи. Жаратқан Ийениң Сулайманға ғәзеби келди. Себеби ол Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеден жүз бурған еди. Бурын Жаратқан Ийе Сулайманға еки рет көринип: «Басқа қудайлардың изине ерме», – деп буйырған еди. Бирақ Сулайман Жаратқан Ийениң буйрығына бойсынбады. Сонда Жаратқан Ийе Сулайманға былай деди: – Усылай етип, сен Мениң өзиң менен дүзген келисимиме ҳәм Мен буйырған қағыйдаларыма бойсынбағаның ушын, патшалықты сеннен тартып алып, қулларыңның бирине беремен. Бирақ әкең Даўыттың ҳүрмети ушын, Мен буны сениң дәўириңде ислемеймен. Ал улыңның қолынан патшалықты тартып аламан. Бирақ улыңның қолынан пүткил патшалықты тартып алмайман. Қулым Даўыттың ҳәм Өзим таңлап алған қалам Ерусалимниң ҳүрмети ушын, улыңа бир урыўды қалдыраман. Солай етип, Жаратқан Ийе Эдом патшаларының нәсилинен болған эдомлы Ҳададты Сулайманға душпан қылып, оған қарсы көтерди. Даўыт эдомлылар менен урыс алып барғанда, оның сәркәрдасы Иоаб өлгенлерди көмиў ушын келди ҳәм Эдомдағы еркеклердиң ҳәммесин қырып таслады. Иоаб ҳәм пүткил израиллы әскерлер Эдомдағы еркек затының ҳәммесин қырып таслайман дегенше, сол жерде алты ай қалып кетти. Бирақ сол ўақытта кишкене бала болған Ҳадад әкесине хызмет еткен базы эдомлылар менен бирге Мысырға қарай қашып кетти. Олар Мидяннан шығып, Паранға барды ҳәм ол жерден базы паранлыларды қосып алып, Мысырға, фараонға барды. Фараон Ҳададқа үй ҳәм жер берди, оны азық-аўқат пенен тәмийинледи. Ҳадад фараонның кеўлинен шықты. Фараон Ҳададты өз ҳаялының, ханбийке Тахпенестиң сиңлисине үйлендирди. Тахпенестиң сиңлиси Ҳададқа Генубат атлы ул туўып берди. Тахпенес Генубатты фараонның үйинде өсирди. Ол фараонның балалары менен бирге өсти. Ҳадад Мысырда жүрген ўақытта Даўыттың ҳәм оның сәркәрдасы Иоабтың өлгени туўралы еситти. Ол фараонға: – Рухсат берсеңиз, өз елиме қайтайын, – деди. Фараон оған: – Өз елиме кетемен дейтуғындай, бул жерде бир нәрседен кемшилигиң бар ма? – деп сорады. Ҳадад оған жуўап берип: – Ҳасла, бирақ өтинемен, қайтыўыма рухсат бериң, – деди. Қудай және бир душпанды, яғный өз ҳүкимдарынан, Соба патшасы Ҳададезерден қашқан Эляда улы Резонды Сулайманға қарсы көтерди. Даўыт собалыларды қырып таслағаннан соң, Резон жанына қарақшыларды топлап, оларға басшы болған еди. Бул адамлар Дамаскке кетип, сол жерде қалған ҳәм Дамаскте ҳүкимдарлықты қолға киргизген еди. Резон да Сулайманның өмири даўамында Израилға душпан болып келди. Ол Арамда патшалық етти ҳәм Ҳадад ислеген жаманлықларға қоса, ол да Израилға жаманлық ислеп келди. Және, Сулайманның хызметкерлеринен бири Эфрайым урыўынан середалы Набат улы Яробам патшаға қарсы бас көтерди. Оның анасы Серуа деген бир жесир ҳаял еди. Яробамның патшаға қарсы шығыўының себеби мынаў еди: Сулайман Миллоны қурдырып, әкеси Даўыттың қаласының дийўалындағы жарықларды питетти. Яробам мәрт адам еди. Сулайман бул жигиттиң қәбилетли екенин көргенде, оны Юсуптиң урпақларынан алынған пүткил мәрдикаршылар үстинен бақлаўшы етип қойды. Бир күни Яробам Ерусалимнен сыртқа шыққанда, шилолы пайғамбар Ахия оны жолда қарсы алды. Ахияның үстинде таза кийим бар еди. Қала сыртындағы далада олардан басқа ҳеш ким жоқ еди. Ахия үстиндеги таза кийимди шешти де, оны жыртып, оны он еки бөлекке бөлди. Кейин Яробамға: – Он бөлегин өзиңе ал, себеби Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: «Мен Сулайманның қолынан патшалықты тартып аламан ҳәм он урыўды саған беремен. Бирақ қулым Даўыттың ҳүрмети ҳәм Израилдың пүткил урыўлары арасынан таңлап алған қалам Ерусалим ушын бир урыўды оған қалдыраман. Себеби Сулайман Меннен жүз бурып, сидонлылардың ҳаял қудайы Аштартаға, моаблардың қудайы Кемошқа ҳәм аммонлардың қудайы Милкомға табынып кетти. Ол Мениң нәзеримде дурыс болған ислерди ислеп, қағыйдаларыма ҳәм нызамларыма бойсынып жасаған әкеси Даўытқа уқсамады ҳәм Мениң жолларымнан жүрмеди. Деген менен, буйрықларыма ҳәм қағыйдаларыма бойсынып жасаған, таңлап алған қулым Даўыттың ҳүрмети ушын, пүткил патшалықты Сулайманның өзиниң қолынан тартып алмайман. Оны өмириниң ақырына шекем ҳүкимдар етип қояман. Бирақ патшалықты оның улының қолынан тартып алып, он урыўды Яробам, саған беремен. Ал Мениң алдымда, атымның сол жерде болыўы ушын Өзиме таңлап алған қалам Ерусалимде қулым Даўыттың шырағы мәңгиге сөнип қалмаўы ушын, Сулайманның улына бир урыўды беремен. Саған келсек, Мен сени таңлап аламан, сен кеўлиң күсеген нәрселердиң ҳәммесиниң үстинен бийлик жүргизип, Израилға патша боласаң. Егер сен қулым Даўыт сыяқлы айтқанларымды орынлап, қағыйда ҳәм буйрықларыма бойсынып жасасаң, нәзеримде туўры болған ислерди ислеп, Мениң жолларым менен жүрсең, онда Мен сениң менен бирге боламан. Даўытқа ислегеним сыяқлы, сениң ушын да беккем бир урпақ – патшалар әўладын жаратып, Израилды саған беремен. Сулайманның гүнасы себепли Даўыттың урпағын жазалайман, бирақ буны мәңгиге ислемеймен». Сулайман Яробамды өлтирмекши болды. Бирақ Яробам Мысырға, Мысыр патшасы Шишақтың жанына қашып кетип, Сулайманның өлимине шекем сол жерде жасады. Сулайманның басқа ислери ҳәм ол ислеген барлық ислер, оның даналықлары Сулайманның ислери китабында жазылған. Сулайман қырық жыл даўамында пүткил Израилды Ерусалимде турып басқарды. Сулайман өлип, ата-бабаларына қосылды ҳәм әкеси Даўыттың қаласына жерленди. Оның орнына улы Рехабам патша болды. Рехабам Шехемге кетти. Өйткени пүткил израиллылар Рехабамды патша етип қойыў ушын Шехемге топланған еди. Патша Сулайманнан қашып, Мысырда жасап атырған Набат улы Яробам буны еситкенде, еле Мысырда еди. Израиллылар Яробамды шақыртты. Сонда Яробам ҳәм пүткил Израил жәмийети Рехабамға келип: – Әкеңиз мойнымызға аўыр мойынтырық салған еди. Сиз әкеңиз жүклеген аўыр жүкти ҳәм ол салған мойынтырықты жеңиллетиң. Сонда сизге хызмет етемиз, – деди. Рехабам оларға: – Енди барып, үш күннен кейин қайтып келиңлер, – деди. Солай етип, халық тарқасты. Патша Рехабам әкеси Сулайманның көзиниң тирисинде оған хызмет еткен ақсақаллар менен ойласып: – Мына халыққа не деп жуўап берейин, қандай мәсләҳәт бересизлер? – деп сорады. Ақсақаллар оған: – Егер бүгин сиз бул халыққа қул болып, хызмет етсеңиз ҳәм оларға жуўап бергенде, жақсы сөзиңизди аямасаңыз, олар сизге бир өмир қул болады, – деп жуўап берди. Деген менен, Рехабам ақсақаллардың мәсләҳәтине қулақ аспай, өзи менен бирге өскен жас хызметшилери менен кеңесип, олардан: – «Әкеңиздиң бизлерге салған мойынтырығын жеңиллетсеңиз», – деп атырған бул халыққа не деп жуўап берсем екен? Сизлер қандай мәсләҳәт бересиз? – деп сорады. Сонда өзи менен бирге өскен жас жигитлер оған былай деп жуўап берди: – Сизге: «Әкеңиз мойнымызға аўыр мойынтырық салған еди, сиз оны жеңиллетсеңиз», – деп атырған халыққа: «Мениң шунатай бармағым әкемниң белинен де жуўанырақ. Әкем сизлерге аўыр мойынтырық салған болса, мен мойынтырығыңызды оннан да аўырлатаман. Әкем сизлерди қамшы менен жазалаған болса, мен сизлерди сым қосып өрилген қамшы менен жазалайман», – деп айтың. Патшаның: «Үш күннен кейин қайтып келиңлер», – деген сөзи бойынша, үшинши күни Яробам ҳәм пүткил халық Рехабамға келди. Патша ақсақаллардың өзине берген кеңесине қулақ аспай, халыққа қатал жуўап берди. Ол жас жигитлердиң мәсләҳәти бойынша халыққа: – Әкем сизлерге аўыр мойынтырық салған болса, мен мойынтырығыңызды оннан да аўырлатаман. Әкем сизлерди қамшы менен жазалаған болса, мен сизлерди сым қосып өрилген қамшы менен жазалайман, – деди. Патша халыққа қулақ салмады. Себеби Жаратқан Ийе шилолы Ахия арқалы Набат улы Яробамға айтқан сөзлерин орынлаў ушын усылай иследи. Пүткил израиллылар патшаның өзлерине қулақ салмағанын көргенде, патшаға былай деп жуўап берди: «Даўыт пенен бизиң не байланысымыз бар, Ишайдың улында алатуғын үлесимиз де жоқ. Ҳәй, Израил халқы, үйлериңизге қайтыңлар! Ҳәй Даўыт, өз үйиң өзиңе ардана болсын!» Усыларды айтып, израиллылар өз үйлерине қайтып кетти. Бирақ Рехабам Яҳуда қалаларында жасайтуғын израиллыларға патшалық етиўин даўам етти. Патша Рехабам мәрдикарға алынғанлар үстинен қадағалаўшы Адонирамды Израил халқына жиберди. Халық оны тас боран қылып өлтирди. Сонда патша Рехабам тез саўаш арбасына минди де, Ерусалимге қашып кетти. Сол күннен баслап ҳәзирге дейин, Израил халқы Даўыттың урпағына қарсы көтерилип келмекте. Пүткил израиллылар Яробамның Мысырдан қайтып келгенин еситкенде адам жиберип, оны өзлериниң жыйынына шақырды ҳәм пүткил Израил үстинен патша етип қойды. Яҳуда урыўынан басқа ҳеш бири Даўыттың урпағының қол астында қалмады. Сулайманның улы Рехабам Ерусалимге барды да, Израил урыўлары менен урысып, өз патшалығын қайтарып алыў ушын, пүткил Яҳуда ҳәм Бенямин урыўынан бир жүз сексен мың ағла жаўынгерди әскерликке топлады. Бирақ сол арада Қудайдың адамы болған Шемаяға Қудайдан мынадай сөз түсти: – Яҳуда патшасы Сулайманның улы Рехабамға, пүткил Яҳуда, Бенямин урыўларына ҳәм сол жерде жасайтуғын басқа халықларға былай деп айт: «Жаратқан Ийе былай дейди: „Израиллыларға, өз туўысқанларыңызға қарсы урыс ашып, урысты басламаңлар. Ҳәр бириңиз өз үйиңизге қайтыңлар. Өйткени бул ислерди ислеп атырған Мен боламан“». Жаратқан Ийениң бул сөзлерин еситкен халық Оның буйрығына бойсынып, үйлерине қайтты. Яробам Эфрайымның таўлы үлкесиндеги Шехем қаласын беккемлеп, сол жерде жасай баслады. Соңынан ол жерден кетип, Пенуел қаласына қорған салды. Яробам ишинен: «Патшалық және Даўыттың урпақларына өтиўи мүмкин. Егер бул халық Ерусалимге, Жаратқан Ийениң Үйине қурбанлық бериў ушын бара берсе, жүреклери ҳүкимдарына, Яҳуда патшасы Рехабамға аўып кетер ҳәм мени өлтирип, патшасы Рехабам тәрепке өтип кетер», – деп ойлады. Патша кеңесгөйлери менен кеңескеннен соң, алтыннан еки тананы ислетип, халыққа: «Ҳәй, Израил халқы, сыйыныў ушын енди Ерусалимге барыўыңыздың ҳәжети жоқ. Мине, сизлерди Мысырдан алып шыққан қудайларыңыз!» – деди. Ол таналардың биреўин Бейт-Элге, екиншисин Дан қаласына қойды. Бул аўыр гүнаға алып келди. Себеби халық таналардың биреўине табыныў ушын, ҳәтте, Данға қарай кете баслады. Яробам сыйыныў орынларына бутханалар қурдырды ҳәм халық арасынан лебийлилерден болмаған адамларды руўханийлер етип қойды. Яробам сегизинши айдың он бесинши күни Яҳудадағы байрамға еликлеп бир байрам шөлкемлестирди. Ол Бейт-Элдеги қурбанлық орында өзи соқтырған таналарына атап қурбанлықлар берди ҳәм сол жерде өзи қурдырған сыйыныў орынларының руўханийлерин хызметке қойды. Ол өз қәлеўи менен белгилеп алған күни, сегизинши айдың он бесинши күни қурбанлықты жағып түтетиў ушын Бейт-Элде өзи қурдырған қурбанлық орынға барды. Сол күнди Израил урпақлары ушын байрам күни деп белгиледи. Яробам қурбанлықты жағып түтетиў ушын қурбанлық орынның жанында турған ўақытта, Қудайдың адамы Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша Яҳудадан Бейт-Элге келди. Ол Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша, қурбанлық орынға қарата былай деп бақырды: – Қурбанлық орын, ҳәй, қурбанлық орын! Жаратқан Ийе былай дейди: «Даўыттың урпағынан Иошия деген бир ул дүньяға келеди. Ол қурбанлықты жағып түтетип, сыйыныў орынларында хызмет еткен руўханийлерди сениң үстиңде қурбанлыққа береди. Сениң үстиңде адамның сүйеклери жағылады». Сол күни Қудайдың адамы буның белгиси туўралы былай деди: – Бул сөзлерди Жаратқан Ийениң айтқанлығын билдиретуғын белги мынаў: мына қурбанлық орын қақ айырылып, үстиндеги күл төгилип кетеди. Патша Яробам Қудайдың адамының Бейт-Элде қурбанлық орынға қарсы бақырып айтқан сөзлерин еситкенде, қолын қурбанлық орыннан алып, оған қарай созды да: – Услаңлар оны! – деп бақырды. Сонда оның Қудайдың адамына қарай созған қолы сәррийип қатып, қыймылдамай қалды. Қудайдың адамының Жаратқан Ийениң сөзине муўапық айтқан белгиси бойынша, қурбанлық орын қақ айырылып, үстиндеги күл төгилди. Сол ўақытта патша Яробам Қудайдың адамына: – Өтинемен, қолымның бурынғы ҳалына келиўи ушын, Қудайың Жаратқан Ийеге дуўа етип, Оннан реҳим етиўди сора, – деди. Қудайдың адамы Жаратқан Ийеге жалбарынғанда, патшаның қолы жазылып, бурынғы ҳалына келди. Патша Қудайдың адамына: – Мениң менен үйиме барып, аўқатланып, ҳәлленип ал, саған сыйлар берейин, – деди. Бирақ Қудайдың адамы оған: – Байлығыңыздың ярымын берсеңиз де, мен сиз бенен бирге бармайман, бул жерден нан да жемеймен, суў да ишпеймен. Себеби Жаратқан Ийе маған: «Ол жерде ҳеш нәрсе ишип-жеме ҳәм барған жолың менен қайтпа», – деп буйрық берди, – деп жуўап берди. Солай етип, Қудайдың адамы Бейт-Элге келген жолынан кери қайтпай, басқа жол менен кетти. Бейт-Элде жасайтуғын бир ғарры пайғамбар бар еди. Уллары келип, оған сол күни Қудайдың адамының Бейт-Элде ислеген ислери ҳәм патшаға айтқанлары ҳаққында әкесине айтып берди. Ғарры олардан: – Қудайдың адамы қайсы жолдан кетти? – деп сорады. Уллары оған Яҳудадан келген Қудайдың адамының қайсы жолдан кеткенин көрсетти. Сонда ғарры улларына: – Ешегимди ертлеңлер, – деди. Уллары ешегин ертлегеннен соң, ол ешекке минип, Қудайдың адамының изинен кетти. Оны теребинф ағашының астында отырған жеринен тапты ҳәм оннан: – Яҳудадан келген Қудайдың адамы сенбисең? – деп сорады. Сол адам: – Аўа, мен, – деп жуўап берди. Ғарры пайғамбар оған: – Жүр, мениң менен үйге барып, аўқат жеп кет, – деди. Қудайдың адамы оған: – Жолымнан қайтып, сиз бенен кете алмайман. Бул жерде нан да жемеймен, суў да ишпеймен. Өйткени Жаратқан Ийе маған: «Ол жерде ҳеш нәрсе ишип-жеме ҳәм барған жолың менен қайтпа», – деп буйрық берди, – деп жуўап берди. Ғарры пайғамбар оған: – Мен де сен сыяқлы бир пайғамбарман. Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша бир периште келип, маған: «Оны қайтарып, үйиңе әкел. Ол нан жеп, суў ишип алсын», – деп айтты, – деди. Бирақ ғарры пайғамбар Қудайдың адамын алдаған еди. Солай етип, Қудайдың адамы ғарры пайғамбар менен бирге изине қайтты ҳәм оның үйине барып, ишип-жеди. Олар еле дастурхан әтирапында отырғанда, Қудайдың адамын жолынан қайтарған пайғамбарға Жаратқан Ийеден сөз түсти. Ғарры пайғамбар Яҳудадан келген Қудайдың адамына былай деп бақырды: – Жаратқан Ийе былай дейди: «Сен Мениң сөзиме бойсынбадың, Қудайың Жаратқан Ийениң өзиңе берген буйрығын орынламадың. Жолыңнан қайтып, саған ишип-жеме деген жеримде ишип-жедиң. Сонлықтан сениң денең ата-бабаларыңның қәбирине қосылмайды». Қудайдың адамы ишип-жеп болғаннан соң, ғарры пайғамбар оның ешегин ертлеп берди. Қудайдың адамы кетип баратырып, жолда бир арысланға тап болды, арыслан оны өлтирди. Ешек те, арыслан да созылып жатырған денениң жанында турған еди. Жолдан өтип баратырғанлар жолда жатырған өликти ҳәм оның жанында турған арысланды көрди. Олар ғарры пайғамбар жасап атырған қалаға барып, көргенлерин айтып берди. Қудайдың адамын жолдан қайтарған ғарры пайғамбар буны еситкенде: «Жаратқан Ийениң сөзине бойсынбаған Қудайдың адамы сол болады. Сонлықтан Жаратқан Ийе Өз сөзи бойынша оған бир арысланды жиберди. Арыслан оны тилкимлеп өлтирди», – деди. Ол улларына: – Ешегимди ертлеңлер, – деди. Олар ешекти ертледи. Ғарры кетип, жолда жатырған денени таўып алды. Ешек пенен арыслан еле денениң жанында турған екен. Арыслан денени де жемеген, ешекке де тиймеген еди. Ғарры пайғамбар Қудайдың адамының денесин көтерип алып, ешекке артты. Жоқлаў айтып жерлеў ушын, оны өз қаласына қайтарып алып келди. Соңынан ғарры марҳумды өзиниң қәбирине қойып: «Ўаҳ, баўырым!» – деп оған жоқлаў айтты. Қудайдың адамын жерлегеннен кейин, пайғамбар ғарры улларына былай деди: – Өлгенимнен кейин, мени Қудайдың адамының қәбирине қойың, сүйеклеримди де оның сүйеклериниң жанына қойың. Себеби оның Бейт-Элдеги қурбанлық орын ҳәм Самария қалаларындағы барлық сыйыныў орынлары туўралы Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша айтқан сөзлери сөзсиз орынланады. Бул ўақыядан кейин де, Яробам өзиниң жаман жолынан қайтпады. Ол халық арасынан қәлеген адамын сыйыныў орынларына руўханийлер етип қойыўын даўам етип, руўханий болыўды қәлеген ҳәр бир адамды хызметке тайынлады. Бул ислер Яробамның урпағының гүнаға батыўына ҳәм қырылып, жер бетинен жоқ болып кетиўине алып келди. Сол ўақытлары Яробамның улы Абия наўқасланып қалды. Сонда Яробам ҳаялына былай деди: – Тур, мениң ҳаялым екениңди билмеўи ушын, кийимлериңди өзгертип ал да, Шилоға бар. Мениң усы халықтың патшасы болатуғыным туўралы алдын ала айтқан пайғамбар Ахия сол жерде жасайды. Он шөрек, бир неше қытырлақ нан ҳәм бир гүзе пал алып, оған апар. Улымызға не болатуғынын ол саған айтады. Ҳаялы Яробамның айтқанындай ислеп, Шилоға, Ахияның үйине кетти. Ахия қартайғанлықтан, көзи көрмейтуғын болып қалған еди. Жаратқан Ийе Ахияға: «Мине, Яробамның ҳаялы киятыр. Ол кеселге шалынған улына не болатуғынын сеннен сорамақшы. Сен оған мынадай-мынадай деп айт. Ол өзин басқа ҳаял етип көрсетиў ушын сыртқы көринисин өзгертип алған», – деди. Ахия қапыдан кирип киятырған ҳаялдың аяқ сестин еситкенде былай деди: – Яробамның ҳаялы, ишке кир! Неге сыртқы көринисиңди өзгертип, басқаша кийинип алдың? Саған жаман хабарларым бар. Яробамға барып, былай деп айт: «Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: Мен сени халқым арасынан таңлап алып, Өз халқыма, израиллыларға ҳүкимдар етип қойдым. Патшалықты Даўыттың урпағынан тартып алып, саған бердим. Бирақ сен қулым Даўытқа уқсамадың. Ол буйрықларыма бойсынды ҳәм Мениң нәзеримде дурыс болған ислерди ислеп, шын жүректен Мениң изимнен жүрди. Сен өзиңнен алдын жасағанлардың ҳәммесинен де бетер жаманырақ жаманлықлар иследиң. Өзиңе басқа қудайлардың, яғный тана мүсинлерин соғып алып, Мениң ғәзебимди келтирдиң. Сен Меннен жүз бурдың. Сол себепли Мен сениң хожалығыңды апатшылыққа ушыратып, Израилда сениң урпағыңнан болған пүткил еркек затын: қул болса да, азат адам болса да, ҳәммесин тезектиң түйирин де қалдырмай өртегендей етип өртеп, күлин көкке суўыраман. Сениң хожалығыңнан қалада өлгенлери ийтлерге, далада өлгенлери көктеги қусларға жем болады». Буны Жаратқан Ийе айтты. Сен енди үйиңе қайт. Қалаға аяғыңды басыўдан-ақ улың өледи. Пүткил Израил халқы жоқлаў айтып, оны жерлейди. Яробамның хожалығынан жалғыз ол ғана жерленеди. Себеби Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе Яробамның урпағынан жалғыз онда ғана Өзине унаған бир нәрселерди тапты. Енди Жаратқан Ийе Өзи ушын Израилға бир патша қояды. Бул патша сол күни-ақ, аўа, ҳәзир-ақ Яробамның урпағын қырып таслайды. Жаратқан Ийе Израил халқын жазалайды ҳәм ол суўда тербелип турған қамысқа уқсап қалады. Жаратқан Ийе оларды ата-бабаларына берген бул жақсы жерлерден қуўып шығарып, Евфрат дәрьясының арғы тәрепине шашыратып жибереди. Өйткени олар өзлерине кийели ағашларды ислеп алып, Жаратқан Ийениң ғәзебин келтирди. Яробамның ислеген ҳәм Израилға ислеткен гүналары себепли Жаратқан Ийе Израилды тәрк етеди. Яробамның ҳаялы ол жерден шығып, Тирсаға келди. Ол үйине аяқ басар-баспастан, бала қайтыс болды. Пүткил израиллылар оны жерлеп, ол ушын аза тутты. Солай етип, Жаратқан Ийениң Өз қулы пайғамбар Ахия арқалы айтқан сөзи орынланды. Яробамның басқа ислери, яғный, қалай урысқанлары ҳәм елди қалай басқарғаны Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Яробам жигирма еки жыл патшалық етти. Ол өлип, ата-бабаларына қосылғаннан соң, оның орнына улы Надаб патша болды. Сулайманның улы Рехабам Яҳудаға патша болғанда қырық бир жаста еди. Рехабам Жаратқан Ийе Өз атын орнатыў ушын Израилдың пүткил урыўлары арасынан таңлап алған қаласы Ерусалимде он жети жыл патшалық етти. Оның анасы аммон халқынан болып, аты Наама еди. Яҳудалылар Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Олар ата-бабалары ислеген гүналардан да үлкенирек гүналар ислеп, Жаратқан Ийениң қызғанышлы ғәзебин оятты. Олар да арқа патшалық сыяқлы, өзлери ушын ҳәр бир бийик төбешикке ҳәм қойыў жапырақлы теректиң астына сыйыныў орынларын ислеп, кийели таслар менен кийели ағашлар орнатты. Ҳәтте, үлкедеги сыйыныў орынларында бузықшылық иси менен шуғылланатуғын еркеклер де болды. Яҳудалылар Жаратқан Ийениң бурын Израил халқының алдынан қуўған халықлары ислеген барлық жеркенишли ислерди иследи. Рехабамның патшалығының бесинши жылында Мысыр патшасы Шишақ Ерусалимге ҳүжим жасады. Ол Жаратқан Ийениң Үйиндеги ҳәм патша сарайындағы ғәзийнелерди тартып алып кетти. Ол ҳәмме нәрсени, Сулайман соқтырған алтын қалқанларды да алып кетти. Соңынан патша Рехабам булардың орнына қоладан қалқанлар ислетти ҳәм оларды патша сарайының кирер аўзын қорғайтуғын сақшылардың басшыларына берди. Патша Жаратқан Ийениң Үйине ҳәр барғанда, сақшылар бул қалқанларды алып жүретуғын, соңынан және сақшылардың бөлмесине апарып қоятуғын еди. Рехабамның басқа ислери ҳәм ол ислеген ҳәр бир нәрсе Яҳуда патшаларының жылнама китабында жазылған. Рехабам менен Яробам пүткил өмири даўамында урысып келди. Рехабам өлип, ата-бабаларына қосылғанда, ол Даўыттың қаласына, ата-бабаларының жанына қойылды. Рехабамның анасы аммон халқынан болып, аты Наама еди. Рехабамның орнына улы Абиям патша болды. Израил патшасы Набат улы Яробамның патшалығының он сегизинши жылында Абиям Яҳудаға патша болды. Ол Ерусалимде үш жыл патшалық етти. Абиямның анасы Абшаломның қызы Мааха еди. Абиям да әкесиниң бурын ислеген барлық гүналарын даўам етти. Ол Қудайы Жаратқан Ийеге жүрегин толық бағышлаған бабасы Даўытқа уқсамады. Солай болса да, Қудайы Жаратқан Ийе Даўыттың ҳүрмети ушын оған Ерусалимде бир шырақ жағып берди: өзинен кейин улын оның орнына отырғызды ҳәм Ерусалимди беккемледи. Себеби хет халқынан болған Урияға ислеген исин есапқа алмағанда, Даўыт Жаратқан Ийениң нәзеринде дурыс болған ислерди ислеп, пүткил өмири бойы Оның буйрықларының ҳеш бирин орынлаўдан бас тартпаған еди. Рехабам менен Яробам арасындағы саўаш Абиямның өмириниң ақырына шекем даўам етти. Абиямның басқа ислери ҳәм ол ислеген барлық ислер Яҳуда патшаларының жылнама китабында жазылған. Абиям менен Яробам арасында саўаш үзликсиз даўам еткен еди. Абиям өлип, ата-бабаларына қосылғанда, Даўыттың қаласына жерленди. Оның орнына улы Аса патша болды. Израил патшасы Яробамның патшалығының жигирмаланшы жылында Аса Яҳудаға патша болды. Ол Ерусалимде қырық бир жыл патшалық етти. Оның кемпир апасы Абшаломның қызы Мааха еди. Аса бабасы Даўыт сыяқлы Жаратқан Ийениң нәзеринде дурыс болған ислерди иследи. Ол сыйыныў орынларындағы бузықшылық пенен шуғылланатуғын еркеклерди қуўып жиберди ҳәм ата-бабалары ислеген барлық бутларды алып таслады. Кемпир апасы Мааха Ашераға арнап жеркенишли бир бут соқтырғаны ушын, патша Аса оннан ханбийкелик атағын тартып алды. Аса бул жеркенишли бутты шаўып таслап, Кидрон сайында жағып жиберди. Ол тек сыйыныў орынларын жоқ қылмады, бирақ өмир бойы Жаратқан Ийеге садық қалды. Аса әкесиниң ҳәм өзиниң атаған нәрселерин: гүмисти, алтынды ҳәм буйымларды Жаратқан Ийениң Үйине алып келди. Яҳуда патшасы Аса менен Израил патшасы Бааша арасындағы саўаш олардың өмириниң ақырына шекем даўам етти. Израил патшасы Бааша Яҳудаға қарсы шығып, Яҳуда патшасы Асаның жерлерине ҳеш кимниң кирип-шықпаўы ушын, Рама қаласының бекинисин күшейтти. Сонда Аса Жаратқан Ийениң Үйиндеги ҳәм сарай қазнасындағы қалған барлық гүмис пенен алтынды алды да, оларды хызметшилери арқалы Дамаскте жасайтуғын Арам патшасына, Хезйонның ақлығы Табриммонның улы Бен-Ҳададқа жиберип, оған былай деди: «Әкелеримиз арасында болғаны сыяқлы, бизлердиң арамызда да келисим болсын. Сизге саўғаға гүмис ҳәм алтын жиберип атырман. Израил патшасы Бааша мениң жеримнен кетиўи ушын, сиз оның менен дүзген келисимиңизди бузсаңыз». Бен-Ҳадад патша Асаның усынысын қабыл етип, Израил қалаларына қарсы әскербасыларын жиберди. Олар Иййон, Дан, Абел-Бейт-Мааха қалаларын, пүткил Нафталий жери менен бирге пүткил Киннеретти басып алды. Бааша буны еситкенде, Раманың бекинисиниң қурылысын тоқтатып, Тирсаға қайтып келди. Патша Аса бирде бир адамды қалдырмай, пүткил яҳудалыларды шақырды. Олар Раманың бекинисин қурғанда, Бааша қолланған тас ҳәм ағашларды Рамадан тасып алып кетти ҳәм патша Аса олардан Бенямин жериндеги Геба ҳәм Миспа қалаларының бекинисин күшейтти. Асаның басқа барлық ислери, барлық қаҳарманлықлары, барлық ислеген ислери ҳәм ол қурдырған барлық қалалар Яҳуда патшаларының жылнама китабында жазылған. Ол қартайғанда аяқ аўырыўына шалынды. Аса өлип, ата-бабаларына қосылғанда, бабасы Даўыттың қаласына, ата-бабаларының жанына жерленди. Оның орнына улы Еҳошафат патша болды. Яҳуда патшасы Асаның патшалығының екинши жылында Яробамның улы Надаб Израилға патша болды ҳәм Израилда еки жыл патшалық етти. Ол да Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди ислеп, әкесиниң жолы ҳәм Израилға ислеткен гүналары изинен кетти. Надаб ҳәм пүткил израиллылар филистлердиң Гиббетон қаласын қамал қылып атырғанда, Иссахар урыўынан шыққан Ахия улы Бааша тил бириктирип, Надабты Гиббетонда өлтирди. Яҳуда патшасы Асаның патшалығының үшинши жылында Бааша Надабты өлтирип, оның орнына патша болды. Ол тахтқа отырыўдан-ақ, Яробамның урпағын толығы менен қырып таслады. Яробамның хожалығы пүткиллей жоқ етилип, бирде бир тири жан қалмады. Солай етип, Жаратқан Ийениң Өз қулы шилолы Ахия арқалы айтқан сөзи орынланды. Булардың ҳәммеси Яробамның өзи гүна ислеп, Израил халқына да гүна ислетип, Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң ғәзебин келтиргени себепли жүз берди. Надабтың басқа ислери ҳәм ол ислеген барлық ислер Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Яҳуда патшасы Аса менен Израил патшасы Бааша арасындағы саўаш олардың өмириниң ақырына дейин даўам етти. Яҳуда патшасы Асаның патшалығының үшинши жылында Ахия улы Бааша пүткил Израилға патша болды ҳәм Тирсада жигирма төрт жыл патшалық етти. Бааша Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Ол Яробамның жолын қуўып, оған уқсап гүнаға батты, Израилды да гүнаға батырды. Жаратқан Ийеден Хананий улы Еҳуға Израил патшасы Бааша ҳаққында мынадай сөз түсти: «Сени Мен топырақтан шығарып алып, халқым Израилға ҳүкимдар етип қойдым. Бирақ сен Яробамның жолынан жүрдиң ҳәм халқым Израилды гүнаға баслап, олардың гүнасы арқалы Мениң ғәзебимди келтирдиң. Сонлықтан Набат улы Яробамның урпағына уқсатып, сениң ҳәм сениң урпағыңның күлин көкке суўыраман. Сениң урпағыңнан қалада өлгенлери ийтлерге, далада өлгенлери көктеги қусларға жем болады». Баашаның басқа ислери, ол ислеген ҳәр бир нәрсе, оның қаҳарманлықлары Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Бааша өлип, ата-бабаларына қосылғанда, Тирсаға жерленди ҳәм оның орнына улы Эла патша болды. Жаратқан Ийениң Баашаға ҳәм оның урпағына қарсы ҳүкими Хананий улы пайғамбар Еҳу арқалы айтылған еди. Өйткени Бааша Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи, Яробамның хожалығына еликлеп ғана қоймай, өз гүналары менен Оның ғәзебин оятты ҳәм Яробамның пүткил әўладларын қырып таслады. Яҳуда патшасы Асаның патшалығының жигирма алтыншы жылында Бааша улы Эла Тирсада Израилға патша болды ҳәм ол еки жыл патшалық етти. Саўаш арбаларының ярымына басшылық ететуғын Зимрий деген бир хызметшиси Элаға қарсы тил бириктирди. Бир күни Эла Тирсада сарай басқарыўшысы Арсаның үйинде ишип, мәс болып қалды. Сонда Зимрий ишке кирип, Эланы өлтирди ҳәм оның орнына тахтқа отырды. Бул ўақыя Яҳуда патшасы Асаның патшалығының жигирма жетинши жылында болды. Зимрий патша болып тахтқа отырыўдан-ақ, Баашаның урпағын толығы менен қырып таслады. Оның досларынан да, туўысқанларынан да бирде бир ер адамды тири қалдырмады. Жаратқан Ийениң Баашаның хожалығына қарсы пайғамбар Еҳу арқалы айтқан сөзлери бойынша, Зимрий Баашаның урпағын пүткиллей қырып таслады. Бул ўақыя Бааша ҳәм оның улы Эланың гүналары көп болып, Израил халқын гүнаға батырғаны, өзлериниң жарамсыз бутлары менен Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң ғәзебин келтиргени ушын жүз берген еди. Эланың басқа ислери, ол ислеген ҳәмме нәрсе Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Яҳуда патшасы Асаның патшалығының жигирма жетинши жылында Зимрий Тирсада тек жети күн-ақ патшалық етти. Сол ўақытлары Израил әскерлери филистлердиң Гиббетон қаласын қамал қылып, ордада жатырған еди. Ордадағы израиллылар Зимрийдиң тил бириктирип, патшаны өлтиргенин еситти ҳәм сол күни-ақ олар сәркәрда Омрийди Израилға патша етип жәриялады. Омрий ҳәм оның қасындағы пүткил израиллылар Гиббетоннан келип, Тирсаны қамал қылды. Зимрий қаланың қолдан кеткенин көргенде, патша сарайының қорғанына кирип, сол жерге от берди ҳәм өзи де оттың ишинде өлип кетти. Бул оның Яробамның гүналы жолынан жүрип, Израилды гүнаға баслағаны ҳәм Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди ислегени себепли болды. Зимрийдиң басқа ислери, оның патшаға ислеген қастыянлығы Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Буннан соң, Израил халқы екиге бөлинди. Олардың ярымы Гинат улы Тибнийдиң, ал ярымы Омрийдиң патша болыўын қәледи. Ақырында, Омрийге ерген халық Гинат улы Тибнийге ерген халықтан үстин келди. Тибний өлип, Омрий патша болды. Яҳуда патшасы Асаның патшалығының отыз биринши жылында Омрий Израилға патша болды. Ол ҳәммеси болып он еки жыл патшалық етип, соның дәслепки алты жылында Тирсада патшалық етти. Омрий Шемер деген адамнан Самария төбешигин еки талант гүмиске сатып алып, оның үстине қала қурды. Қаланы төбешиктиң бурынғы ийеси Шемердиң аты менен Самария деп атады. Омрий де Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди ислеп, өзинен алдынғы барлық патшалардан да жаманырақ жаўызлықларды иследи. Ол толық Набат улы Яробамның жолынан жүрди ҳәм оның Израилды баслаған гүналарына қосылып, өзлериниң жарамсыз бутлары менен Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң ғәзебин келтирди. Омрийдиң басқа ислери ҳәм оның көрсеткен қаҳарманлықлары Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Омрий өлип, ата-бабаларына қосылғанда, Самарияға жерленди ҳәм оның орнына улы Ахаб патша болды. Яҳуда патшасы Асаның патшалығының отыз сегизинши жылында Омрий улы Ахаб Израилға патша болды ҳәм Самарияда жигирма еки жыл патшалық етти. Омрий улы Ахаб Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Оның бул ислери өзинен бурын болған патшалардың ҳәммесиникинен де асып түсти. Оған Набат улы Яробамның гүналарына шерик болыў аз болғандай, Сидон патшасы Этбаалдың қызы Изабелге үйленди ҳәм Баалға хызмет етип, оған табына баслады. Ол Самарияда Баалға арнап қурдырған бутханасының ишине Баал ушын қурбанлық орын да қурды. Буның үстине, ол кийели ағаш та ислетти. Ахаб өзинен бурын өткен Израил патшаларының барлығынан да артығырақ гүна ислеп, Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң қатты ғәзебин келтирди. Ахаб патшалық еткен дәўирде, бейт-элли Хиел Ерихо қаласын қайта қурды. Жаратқан Ийениң Нун улы Ешуа арқалы алдын ала айтқанындай, Хиел қаланың тийкарын салғанда, өзиниң туңғыш улы Абирамнан, ал қаланың дәрўазасын қойғанда, генже улы Сегубтан айырылды. Гиладтың Тишбе қаласынан болған Илияс Ахабқа: – Мен хызмет ететуғын Израилдың Қудайы, тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен: мен айтпағанша, келеси жыллары жаўын да жаўмайды, шық та түспейди, – деди. Сол ўақытта Жаратқан Ийеден Илиясқа мынадай сөз түсти: – Бул жерден кетип, шығыс тәрепке қарай жүр ҳәм Иордан дәрьясының шығысындағы Керит сайының бойына жасырын. Сен сол сайдан суў ишесең, сол жерде сени бағыўды ғарғаларға буйырдым. Илияс Жаратқан Ийениң сөзине бойсынып, Иордан дәрьясының шығысындағы Керит сайының бойына барды ҳәм сол жерде қалды. Ғарғалар ҳәр күни азанда ҳәм кеште оған нан менен гөш әкелип турды, ол суўды сайдан ишти. Бирақ бир қанша ўақыт өткеннен кейин, жерге жаўын жаўмағанлықтан, сай да қурып қалды. Сол ўақытта Илиясқа Жаратқан Ийеден мынадай сөз түсти: – Енди Сидонға жақын жердеги Сарафат қаласына барып, сол жерде қал. Сол жерде жасайтуғын бир жесир ҳаялға сени бағыўды буйырдым. Илияс Сарафатқа кетти. Ол қала дәрўазасына жақынлағанда, сол жерде отын жыйнап жүрген бир жесир ҳаялға көзи түсти. Ол ҳаялға: – Маған ишиў ушын бир сарқум суў бересең бе? – деди. Ҳаял суў әкелиў ушын кетип баратырғанда, Илияс оның изинен: – Илтимас, маған шаппаттай нан да ала кел, – деп бақырды. Ҳаял оған: – Сизиң Қудайыңыз, тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен: жейтуғын ҳеш нәрсем жоқ. Тек ыдыстағы бир уўыс ун менен гүзеде азғантай май ғана бар. Мине, еки қысым отын теремен де, барып сол уннан улым менен өзиме бир нәрсе писиремен. Усы соңғы асымызды жеп болып, өлип кетемиз, – деди. Илияс ҳаялға былай деди: – Қорқпа, барып айтқаныңды писир. Бирақ дәслеп бир кишкене шөрек жаўып, маған әкелип бер. Ал өзиң ҳәм улың ушын кейин жабасаң. Себеби Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: «Жаратқан Ийе жерге жаўын жибергенше, ыдыстағы ун да, гүзедеги май да таўысылмайды». Ҳаял барып, Илиястың айтқанларын иследи. Ҳаял, оның хожалығы ҳәм Илияс узақ ўақыт азық-аўқаттан тарықпады. Жаратқан Ийениң Илияс арқалы айтқан сөзи бойынша, ыдыстағы ун да, гүзедеги май да таўысылмады. Арадан бираз ўақыт өткеннен соң, үй ийеси болған жесир ҳаялдың баласы наўқасланып қалды. Оның наўқасы жүдә аўыр болып, ақырында деми таўысылды. Сонда ҳаял Илиясқа: – Қудайдың адамы, мен сизге не қылып едим? Сиз маған гүналарымды еслетиў ҳәм улымды өлтириў ушын келип пе едиңиз? – деди. Илияс ҳаялға: – Балаңды маған бер, – деди де, баланы ҳаялдың қолынан алып, оны өзи жасайтуғын жоқарғы бөлмеге алып шықты ҳәм өз төсегине жатқарды. Соңынан Жаратқан Ийеге жалбарынып былай деди: «Қудайым Жаратқан Ийе, неге Сен үйинен маған пана берген жесир ҳаялдың баласын өлтирип, оған жаманлық иследиң?» Кейин Илияс үш рет баланың үстине өзин таслап, Жаратқан Ийеге: «Қудайым Жаратқан Ийе, бул балаға қайтадан жан бере гөр», – деп жалбарынды. Жаратқан Ийе Илиястың жалбарыныўларын еситти. Баланың жаны өзине қайтып, ол тирилди. Илияс баланы жоқарғы бөлмеден алып түсип, анасына берип атырып: – Қара, балаң тири, – деди. Сонда ҳаял Илиясқа: – Енди билдим, сиз Қудайдың адамысыз ҳәм сиз арқалы айтқан Жаратқан Ийениң сөзи ҳақ, – деди. Арадан көп ўақытлар өткеннен соң, қурғақшылықтың үшинши жылында Жаратқан Ийеден Илиясқа: «Патша Ахабтың алдына барып, өзиңди көрсет. Мен жерге жаўын жаўдыражақпан», – деген сөз түсти. Илияс Ахабтың алдына барыў ушын кетти. Сол ўақытта Самарияда күшли ашаршылық ҳүким сүрип турған еди. Сонлықтан Ахаб сарай басқарыўшысы Обадияны шақырды. Обадия Жаратқан Ийеден қатты қорқатуғын еди. Изабел Жаратқан Ийениң пайғамбарларын қырып таслаған ўақытта, Обадия жүз пайғамбарды алып кетип, елиў-елиўден үңгирлерге жасырды да, оларды нан ҳәм суў менен тәмийинлеп турған еди. Ахаб Обадияға: – Үлке бойлап, барлық булақлар менен сайларды көрип шық. Бәлким, ат ҳәм ғашырларымызды бағыў ушын бир жерден от-шөп табылып, оларды аман сақлап қалармыз, – деди. Олар айланып шығыў ушын, жерди бөлисип алғаннан соң, екеўи еки жаққа қарай жолға түсти. Обадия кетип баратырып, жолда өзине қарай киятырған Илиясты көрди. Ол Илиясты танып, ет бетинен жығылып, тәжим етип: – Мырзам Илияс, бул сизбисиз? – деди. Илияс оған: – Аўа, бул мен. Мырзаңа барып: «Илияс усы жерде», – деп айт, – деди. Бирақ Обадия Илиясқа былай деди: – Қулыңыз болған мени өлтириў ушын Ахабтың қолына тапсыратуғындай, мен не гүна иследим? Сизиң Қудайыңыз, тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен: тақсырым сизди излеў ушын адам жибермеген бирде бир халық яки патшалық қалмады. Ол: «Илияс бул жерде жоқ», – деген ҳәр бир халық ҳәм патшалықларға сизди таба алмағаны ҳаққында ант иштирди. Ал сиз болсаңыз, енди маған өзиңиздиң усы жерде екенлигиңизди мырзаңа айт деп атырсыз. Мен сизиң жаныңыздан кетиўден-ақ, Жаратқан Ийениң Руўхы сизди мен билмейтуғын бир жерге алып барады. Мен барып, Ахабқа хабар бергенимде, ол келип, сизди таппай қалса, мени өлтиреди. Ал қулыңыз болған мен балалығымнан Жаратқан Ийеден қорқып жасап келдим. Изабел Жаратқан Ийениң пайғамбарларын қырып таслап атырғанда, мениң не ислегенимнен, мырзам, сизиң хабарыңыз жоқ па? Мен Жаратқан Ийениң жүз пайғамбарын елиў-елиўден үңгирлерге жасырдым, оларды нан ҳәм суў менен тәмийинлеп турдым. Енди сиз болсаңыз маған: «Мырзаңа барып: „Мине, Илияс усы жерде“, – деп айт», – дейсиз. Ол мени өлтиреди-ғо. Илияс Обадияға: – Мен дәргайында турған Әлемниң Жаратқан Ийесиниң тирилиги ҳақы ант ишемен: бүгин мен сөзсиз оған көринемен, – деди. Обадия Ахабқа барып, оны ўақыядан хабардар етти. Сонда Ахаб Илиясты қарсы алыўға кетти. Ахаб Илиясты көргенде: – Ҳәй, Израилды бәлеге дуўшар еткен адам, бул сенбисең?! – деди. Илияс оған былай деди: – Израилды бәлеге дуўшар еткен мен емес, ал Жаратқан Ийениң буйрықларына бойсынбай, Баалдың мүсинлерине хызмет етип, Израилды бәлеге дуўшар еткен сиз ҳәм сизиң үй-ишиңиз болады. Енди барып, хабар жибериң: пүткил Израил халқы, Изабелдиң дастурханынан ишип-жейтуғын Баалдың төрт жүз елиў пайғамбары ҳәм Ашераның төрт жүз пайғамбары Кармел таўына, мениң жаныма жыйналсын. Ахаб хабар жиберип, пүткил Израил халқын ҳәм пайғамбарларды Кармел таўына жыйнады. Илияс халықтың алдына шығып: – Қашанға дейин, еки кемениң басын услап жүресиз? Егер Жаратқан Ийени Қудай деп билсеңиз, Оның изине ериң. Ал егер Баалды Қудай деп билсеңиз, онда оның изине ериң, – деди. Бирақ халық Илиясқа ҳеш қандай жуўап бермеди. Илияс сөзин даўам етип былай деди: – Жаратқан Ийениң пайғамбарларынан жалғыз мен қалдым. Ал Баалдың төрт жүз елиў пайғамбары бар. Бизлерге еки буға алып келиң. Биреўин Баалдың пайғамбарлары таңлап алып, шалсын ҳәм оны майдалап отынның үстине қойсын. Бирақ отынды жақпасын. Ал екинши буғаны мен шалып таярлап, отынның үстине қояман. Бирақ отынды жақпайман. Кейин сизлер өз қудайыңыздың атын айтып шақырың, мен де Жаратқан Ийениң атын айтып шақыраман. Сонда кимниң қудайы от арқалы жуўап берсе, сол – Қудай болады. Пүткил халық: – Яқшы, солай болсын, – деп жуўап берди. Илияс Баалдың пайғамбарларына: – Сизлер көпсиз. Сонлықтан дәслеп сизлер буғаның биреўин таңлап алып, таярлаңлар ҳәм қудайыңыздың атын айтып шақырыңлар. Бирақ отынды жақпаңлар, – деди. Олар өзлерине берилген буғаны алып, таярлағаннан соң, азаннан түске шекем: «Ҳәй Баал, бизлерге жуўап бер», – деп Баалдың атын айтып шақырды. Бирақ ҳеш бир даўыс та, жуўап та болмады. Сонда олар өзлери қурған қурбанлық орын әтирапында секире баслады. Түс болғанда, Илияс: – Қатты бақырып, шақырың! Өйткени ол қудай-ғо. Бәлким, ол ойға шүмип кеткен, ямаса бир нәрсе менен бәнт шығар, яки сапарда шығар. Бәлким, уйықлап атырған болып, оны оятыў керек шығар, – деп олардың үстинен күле баслады. Олар қатты бақырды. Дәстүрлери бойынша, өзлерине пышақ ҳәм найза суғып, қан ағызып, денелерин жарақатлады. Олар түс аўғаннан баслап, кешки қурбанлық берилетуғын ўақытқа шекем жинлиленип бақыра берди. Бирақ саза да, белги де, жуўап та болмады. Сонда Илияс пүткил халыққа: – Мениң жаныма келиңлер, – деди. Пүткил халық Илиястың жанына келди. Ол Жаратқан Ийениң бузылған қурбанлық орнын қайта тикледи. Илияс Яқыптың улларынан келип шыққан урыўлардың саны бойынша он еки тас алды. Себеби Жаратқан Ийеден Яқыпқа: «Сениң атың Израил болады», – деген сөз түскен еди. Илияс бул таслардан Жаратқан Ийениң атына арнап қурбанлық орын қурды ҳәм оның дөгерегине еки сеа дән сыятуғын ор қазды. Соңынан отынларды қалады ҳәм буғаны бөлеклеп, отынның үстине қойды да: – Төрт гүзе суў әкелип, жандырылатуғын қурбанлық пенен отынның үстине қуйыңлар, – деди. Кейин ол: – Және солай ислеңлер, – деди. Олар солай иследи. Кейин және: – Үшинши рет те солай ислеңлер, – деди. Олар үшинши рет те солай иследи. Суў қурбанлық орынның дөгерегине ағып, ор да суўға толды. Кеште, қурбанлық берилетуғын ўақытта, Илияс пайғамбар қурбанлық орынға жақынлап, былай деп дуўа етти: «Ибрайымның, Ысақтың ҳәм Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе! Бүгин Израилда Өзиңниң Қудай екениңди, мениң де Сениң қулың екенимди ҳәм булардың ҳәммесин Сениң буйрықларың бойынша ислегенимди билдире гөр! Жаратқан Ийе, мени еситип, маған жуўап бер. Бул халыққа Өзиңниң Қудай екениңди ҳәм олардың жүреклерин қайтадан Өзиңе қаратып атырғаныңды билдире гөр!» Сол ўақытта Жаратқан Ийениң оты түсти. Түскен от жандырылатуғын қурбанлықты, отынды, тасларды ҳәм топырақты жандырып жиберип, ордағы суўды да жалмап кетти. Пүткил халық буны көргенде, ет бетинен жерге жығылып: «Жаратқан Ийе – Қудай, Жаратқан Ийе – Қудай!» – деп бақырысты. Сонда Илияс оларға: – Баалдың пайғамбарларын услап алыңлар, ҳеш бири қашып кетпесин! – деп буйырды. Олар услап алынды. Илияс оларды Кишон сайына алып барып, сол жерде өлтирди. Буннан кейин, Илияс патша Ахабқа: – Барып, ишип-жең. Себеби күшли жаўынның даўысы еситилип тур, – деди. Ахаб аўқатланыўға кетти. Илияс Кармел таўының төбесине шықты ҳәм басын еки дизесиниң арасына тығып, жерге қарап отырды. Кейин хызметшисине: – Барып, теңиз тәрепке қара, – деди. Хызметшиси барып, теңизге қарады да: – Ҳеш нәрсе жоқ, – деди. Илияс хызметшисин жети рет теңиз тәрепке қарап келиў ушын жиберди. Жетинши ретте хызметшиси: – Теңизден үлкенлиги адамның алақанындай бир булт көтерилип киятыр, – деди. Сонда Илияс: – Ахабқа барып айт, арбасын жегип тез қайтсын, жаўында қалып қоймасын, – деди. Сол ўақытта, аспанды қалың булт қаплап, самал ести ҳәм нөсер жаўын жаўа баслады. Ахаб арбасына минди де, Изреелге кетти. Жаратқан Ийениң қолы Илиястың үстинде болды. Ол белин беккем буўды да, Ахабтың алдына түсип, Изреелге шекем жуўырып барды. Патша Ахаб Илиястың ислеген ҳәмме ислерин, барлық пайғамбарларды қалай қылыштан өткергенин ханбийке Изабелге айтып берди. Сонда Изабел Илиясқа: «Ертең анық усындай ўақытқа шекем сениң пайғамбарларға ислегениңди өзиңе ислемесем, қудайлар мени жазалаған үстине жазаласын», – деп хабар жиберди. Илияс буны еситкенде қорқып, жан сақлаў ушын Яҳудадағы Беер-Шеба қаласына қашып барып, хызметшисин сол жерде қалдырды. Ал өзи болса, шөлде бир күн жол жүрди. Ақырында, бир теректиң астына келип отырды да, өзине өлим сорап: – Жаратқан Ийе, жетер енди! Жанымды ал, мениң ата-бабаларымнан артық жерим жоқ, – деп дуўа етти. Соңынан теректиң шақалары астына жатып, уйқыға кетти. Тосаттан бир периште оны түртип: – Турып, жеп ал, – деди. Илияс турып қараса, бас бетинде тасқа қойып писирилген ыссы шөрек пенен бир гүзе суў турған екен. Ол ишип-жеп болып, және уйқыға кетти. Жаратқан Ийениң периштеси екинши рет қайтып келди де, оны түртип: – Турып, жеп ал, алдыңда узақ жол турыпты, – деди. Илияс турып, ишип-жеди. Сол аўқаттан күш алған Илияс Қудайдың таўы болған Хореб таўына шекем қырық күн, қырық түн жол жүрди. Ол сол жердеги бир үңгирге кирип түнеди. Мине, Жаратқан Ийеден Илиясқа сөз түсти. Ол Илиясқа: – Илияс, бул жерде не қылып атырсаң? – деп сорады. Илияс Оған: – Әлемниң Қудайы, Жаратқан Ийе, мен Саған шын ықлас пенен хызмет еттим. Бирақ Израил халқы Сениң менен дүзген келисимнен жүз бурып, қурбанлық орынларыңды бузып таслады ҳәм пайғамбарларыңды қылыштан өткизди. Жалғыз мен қалдым, олар өлтириў ушын мени де излеп атыр, – деп жуўап берди. Жаратқан Ийе Илиясқа: – Таўға шығып, көз алдымда тур. Мен сениң жаныңнан өтемен, – деди. Жаратқан Ийениң алдында таўларды жарып, жартасларды майдалаған қатты ҳәм күшли самал ести. Бирақ Жаратқан Ийе самал ишинде емес еди. Самалдан кейин жер силкинди, бирақ Жаратқан Ийе жер силкиниў ишинде де емес еди. Жер силкиниўден кейин, от түсти, бирақ Жаратқан Ийе оттың да ишинде емес еди. Оттан кейин өлпең даўыс еситилди. Илияс бул даўысты еситкенде, бетин шапаны менен жаўып алды да, сыртқа шығып, үңгирдиң аўзында турды. Сол ўақытта бир даўыс: – Илияс, бул жерде не қылып атырсаң? – деп сорады. Илияс Оған: – Әлемниң Қудайы, Жаратқан Ийе, мен Саған шын ықлас пенен хызмет еттим. Бирақ Израил халқы Сениң менен дүзген келисимнен жүз бурып, қурбанлық орынларыңды бузып таслады ҳәм пайғамбарларыңды қылыштан өткизди. Жалғыз мен қалдым, олар өлтириў ушын мени де излеп атыр, – деп жуўап берди. Сонда Жаратқан Ийе Илиясқа: – Келген жолың менен изиңе қайтып, шөл арқалы Дамаскке бар. Ол жерге барғаныңда, Хазаелди майлап, Арамға патша етип қой, Нимший улы Еҳуды майлап, Израилға патша етип, ал абел-мехолалы Шафат улы Элишаны майлап, өзиңниң орныңа пайғамбар етип қой. Хазаелдиң қылышынан қашып қутылғанды Еҳу, Еҳудың қылышынан қашып қутылғанды Элиша өлтиреди. Деген менен, Израилда Баалға тәжим етип, оны сүймеген жети мың адамды тири қалдыраман. Солай етип, Илияс сол жерден кетип, Шафат улы Элишаны таўып алды. Ол он еки жуп өгиз бенен жер айдап атырғанлардың он екиншиси болып жер айдап атыр екен. Илияс Элишаның жанына жақынлап, шапанын оның үстине атып жиберди. Элиша өгизлерди қалдырып, Илиястың изинен жуўырды ҳәм оған: – Ата-анамды сүйип, хошласып қайтыўыма рухсат берсеңиз, соңынан изиңизден жетип аламан, – деди. – Илияс Элишаға: – Яқшы, кете бер, бирақ саған не қылғанымды умытпа, – деди. Солай етип, Элиша изине қайтып барып, бир жуп өгизин сойды. Олардың мойынтырықларын отын етип жағып, гөшин писирди ҳәм адамларға тарқатты. Адамлар да жеди. Кейин Элиша Илиястың изинен кетти ҳәм оған хызмет ете баслады. Арам патшасы Бен-Ҳадад пүткил әскерлерин жыйнады. Бен-Ҳададқа қараслы отыз еки патша да атлары ҳәм саўаш арбалары менен оған қосылды. Олар барды да, Самарияны қоршап алып, қалаға ҳүжим етти. Бен-Ҳадад қалаға, Израил патшасы Ахабқа хабаршылар жиберип, былай деди: «Бен-Ҳадад былай дейди: „Сениң гүмис ҳәм алтының, ҳаялларың ҳәм улларыңның ең жақсылары меники болады“». Израил патшасы оған: «Тақсыр, сизиң айтқаныңыздай болсын. Өзим де, мендеги ҳәмме нәрсе де сизики», – деп жуўап берди. Бен-Ҳададтың елшилери және қайтып келип, Ахабқа былай деди: «Бен-Ҳадад былай дейди: „Саған гүмис ҳәм алтыныңды, ҳаялларыңды ҳәм улларыңды маған бересең деп хабар жиберген едим. Енди ертең усы ўақытта сениң сарайыңды ҳәм хызметшилериңниң үйин тинтиў ушын адамларымды жиберемен. Олар саған қәдирли болған ҳәмме нәрсени алып кетеди“». Сонда Израил патшасы елдеги барлық ақсақалларды жыйнап, оларға: – Ойлап көриңлер, бул адам қандай жаманлық ойлап қойыпты? Ол меннен ҳаялларымды, улларымды, гүмис ҳәм алтынымды талап еткенде, мен қарсылық билдирмедим, – деди. Сонда ақсақаллар да, халық та патшаға: – Оған қулақ салмаң, ыразы да болмаң, – деди. Солай етип, Ахаб Бен-Ҳададтың елшилерине: «Тақсырға дәслепки тилегин орынлайтуғынымды, бирақ кейингисине ыразы емеслигимди айтып барыңлар», – деди. Елшилер барып, Бен-Ҳададқа жуўапты жеткизди. Сонда Бен-Ҳадад Ахабқа хабаршыларын жиберип: «Самарияда изиме ерген әскерлердиң уўысын толтырғандай топырақ қалдырсам, қудайлар мени жазалаған үстине жазаласын», – деди. Израил патшасы оған былай деп жуўап берди: «Патшаңызға барып айтың, саўытын кийип атырып емес, ал шешип атырып мақтансын». Шатырда өзине қараслы патшалар менен бирге шарап ишип отырған Бен-Ҳадад буны еситкенде, адамларына: «Ҳүжимге таярланың», – деп буйырды. Олар қалаға ҳүжим қылыўға таяр турды. Сол ўақытта бир пайғамбар Израил патшасы Ахабқа келип былай деди: – Жаратқан Ийе былай дейди: «Мына үлкен әскерлер топарын көрип турсаң ба? Бүгин оны саған тәслим етемен! Сонда сен Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласаң!» Ахаб пайғамбардан: – Ким арқалы? – деп сорады. Пайғамбар оған: – Жаратқан Ийе былай дейди: «Ўәлаят ҳәкимлериниң жас жаўынгерлери арқалы», – деп жуўап берди. Ахаб оннан: – Саўашты ким баслайды? – деп сорады. Пайғамбар Ахабқа: – Сиз баслайсыз, – деп жуўап берди. Ахаб ўәлаят ҳәкимлериниң жас жаўынгерлерин шақырып санады. Олар еки жүз отыз еди. Соңынан пүткил халықты, Израил әскерлерин санады. Олар жети мың адам еди. Түсте, Бен-Ҳадад өзине жәрдем берип атырған отыз еки патша менен бирге шатырда ўақты хошлық етип атырған ўақытта, израиллылар ҳүжимди баслады. Дәслеп ўәлаят ҳәкимлериниң жас жаўынгерлери саўашқа шықты. Бен-Ҳадад жиберген тыңшылар оған: – Самариядан адамлар шығып киятыр, – деп хабарлады. Бен-Ҳадад: – Олар келисим дүзиў ушын киятырған болса да, урысыў ушын киятырған болса да, тирилей услап алыңлар, – деди. Дәслеп ўәлаят ҳәкимлериниң жас жаўынгерлери, олардың изинен басқа әскерлер қаладан шықты. Олардың ҳәр бири өз қарсыласын өлтирди, арамлылар қаша баслады ҳәм израиллылар олардың изинен қуўып кетти. Арам патшасы Бен-Ҳадад та атына минип, атлылары менен бирге қашып қутылды. Израил патшасы қаладан шығып, атлар менен саўаш арбаларына ҳүжим жасады ҳәм арамлыларды үлкен қырғынға ушыратты. Буннан кейин, пайғамбар келип, Израил патшасына: – Барып, күшиңизди жыйнаң ҳәм не ислейтуғыныңызды билип алың. Себеби келеси жылы бәҳәрде Арам патшасы сизге және ҳүжим қылады, – деди. Арам патшасының хызметкерлери оған былай деди: – Израилдың қудайы – таўлар Қудайы. Сонлықтан олар бизлерди жеңди. Егер олар менен тегисликте урыссақ, бизлер оларды сөзсиз жеңемиз. Енди қол астыңыздағы патшалардың ҳәммесин орынларынан алып таслап, орынларына сәркәрдаларды тайынлаң. Қолдан кеткен ат орнына ат, арба орнына арба топлап, бурынғыдай әскер жыйнаң. Кейин израиллылар менен тегисликте саўаш жүргиземиз ҳәм сөзсиз оларды жеңемиз. Бен-Ҳадад оларға қулақ салып, солай иследи. Келеси жылы бәҳәрде Бен-Ҳадад арамлыларды жыйнап, Израил менен урысыў ушын Афек қаласына кетти. Израиллылар да жыйналып, азық-аўқатын алды да, олар менен урысыў ушын жолға шықты ҳәм олардың қарсысына орда қурды. Үлкени толтырған арамлылардың алдында израиллылар кишкене еки ешки сүриўи сыяқлы еди. Қудайдың адамы Израил патшасының жанына келип былай деди: – Жаратқан Ийе былай дейди: «Арамлылар Жаратқан Ийе тегисликлердиң емес, ал таўлардың Қудайы дегени ушын, усы үлкен әскерлер топарын саған тәслим етемен. Сонда Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласызлар». Бир-бирине қарсы орда қурған арамлылар менен израиллылар жети күн турды. Жетинши күни саўаш басланды. Бир күнде израиллылар арамлылардың жүз мың пияда әскерин өлтирди. Қалғанлары Афекке, қаланың ишине қашты. Ол жерде қалған жигирма жети мың адамның үстине қаланың дийўалы қулады. Бен-Ҳадад та қаланың ишине қашып барып, ишки бир бөлмеге кирип алды. Сонда хызметшилери Бен-Ҳададқа: – Еситиўимизше, Израил патшалары реҳимли патшалар қусайды. Енди үстимизге аза кийимин кийип, мойнымызға арқан салып, Израил патшасының алдына барайық. Бәлким, ол бир қасық қаныңыздан кешер, – деди. Олар үстине аза кийимин кийип, мойынларына арқан салды ҳәм Израил патшасының алдына келип: – Қулыңыз Бен-Ҳадад бир қасық қанынан кешиўиңизди сорап жалбарынады, – деди. Ахаб: – Бен-Ҳадад еле тири ме? Ол мениң әжағам-ғо, – деди. Бен-Ҳададтың хызметшилери буны жақсылыққа жорып, патшаның аўзындағы сөзди қағып алды да: – Бен-Ҳадад сизиң әжағаңыз! – деди. Патша: – Барып, оны алып келиңлер, – деп буйырды. Бен-Ҳадад келгенде, патша оны өз саўаш арбасына мингизди. Бен-Ҳадад Ахабқа: – Әкемниң сизиң әкеңизден тартып алған қалаларын қайтып беремен. Әкемниң Самарияда базарлар қурғаны сыяқлы, сиз де Дамаскте базарлар қурасыз, – деди. Ахаб оған: – Келисим дүзгеннен соң, сени босатып жиберемен, – деди. Соңынан оның менен келисим дүзди де, босатып жиберди. Сол арада пайғамбарлар топарындағылардан бири Жаратқан Ийениң сөзи бойынша жолдасына: – Өтинемен, мени ур, – деди. Бирақ ол жолдасын урыўды қәлемеди. Сонда пайғамбар жолдасына: – Жаратқан Ийениң буйрығын орынламағаның ушын, жанымнан кетиўден-ақ, сени бир арыслан өлтиреди, – деди. Сол адам пайғамбардың қасынан кетиўден-ақ, бир арысланға дус келип, арыслан оны өлтирди. Соңынан пайғамбар басқа бир адамға келип: – Өтинемен, мени ур, – деди. Сол адам оны урып, жарадар етти. Пайғамбар кетти ҳәм өзин танытпаў ушын көзин жапқыш пенен жаўып, жол бойында патшаны күте баслады. Патша сол жерден өтип баратырғанда, пайғамбар бақырып, оған былай деди: – Қулыңыз болған мен урысқа барған едим. Сонда бир әскер арман барды да, бир тутқынды маған әкелип: «Мына адамға қарап тур. Егер қашып кетсе, оның орнына өзиңниң жаның алынады ямаса бир талант гүмис бересең», – деди. Бирақ мен анаў-мынаў менен бәнт болғанымда, ол қашып кетипти. Израил патшасы оған: – Өзиңе өзиң ҳүким шығарып турсаң-ғо. Сениң жазаң сол болады, – деди. Сол ўақытта пайғамбар дәрриў бетиндеги жапқышты алып таслады. Сонда патша оның пайғамбарлардан бири екенин билди. Пайғамбар патшаға былай деди: – Жаратқан Ийе былай дейди: «Мен жоқ қылыўды буйырған адамды өз қолыңнан босатып жибергениң ушын, оның орнына өзиңниң жаның алынады. Ал оның халқының басына түсетуғын апат сениң халқыңның басына түседи». Израил патшасы қапа болып, тынышсызланған ҳалда Самариядағы сарайына келди. Арадан бираз ўақыт өтип, мынадай ўақыя жүз берди: Изреелде, Самария патшасы Ахабтың сарайының жанында изреелли Наботтың бир жүзим бағы бар еди. Бир күни Ахаб Наботқа: – Жүзим бағыңды маған бер. Ол мениң сарайыма жақын болғаны ушын, оның орнына палыз егинлерин өсирейин. Бағыңның орнына басқа жақсырақ бағ беремен. Егер қәлесең, бағыңның баҳасын гүмис пенен төлеймен, – деди. Бирақ Набот Ахабқа: – Ата-бабаларымнан қалған мийрасты сизге бериўден мени Жаратқан Ийениң Өзи сақласын! – деди. Изреелли Наботтың: «Ата-бабаларымнан қалған мийрасты сизге бермеймен», – деген сөзине қатты ашыўланған Ахаб үйине тунжырайып келди. Ол төсегине кирип, жүзин терис қаратып жатып алды ҳәм дуз татпады. Ҳаялы Изабел оның жанына келип: – Неге руўхыңыз түскен? Неге аўқат жемей атырсыз? – деди. Ахаб ҳаялына: – Мен изреелли Наботқа: «Жүзим бағыңды маған гүмиске сат, егер қәлесең, оның орнына саған басқа бир бағ берейин», – дегенимде, ол маған: «Жүзим бағымды саған бермеймен», – деп жуўап берди, – деди. Ҳаялы Изабел Ахабқа: – Сиз Израилдың патшасына сай ис тутып атырсыз ба? Орныңыздан турып, нан жеп алың да, тынышланың. Изреелли Наботтың бағын сизге өзим алып беремен, – деди. Изабел Ахабтың атынан хат жазып, оны Ахабтың мөри менен тастыйықлады. Соң бул хатты Набот жасайтуғын қаланың ақсақаллары менен ақсүйеклерине жиберди. Хатта былай деп жазылған еди: «Ораза тутыўды жәриялап, Наботты халық арасындағы сыйлы орынға отырғызыңлар. Оның алдына: „Ҳәй Набот, сен Қудайға ҳәм патшаға тил тийгиздиң“, – деп гүўалық беретуғын еки жалахор адамды отырғызыңлар. Соңынан оны сыртқа алып шығып, тас боран қылып өлтириңлер». Набот жасайтуғын қаланың ақсақаллары менен ақсүйеклери Изабелдиң хат арқалы өзлерине жазған буйрығын орынлады. Олар ораза жәрия етип, Наботты халық арасындағы сыйлы орынға отырғызды. Соңынан еки жарамас адам келип, Наботтың қарсы алдына отырды ҳәм халықтың алдында: «Набот Қудайға ҳәм патшаға тил тийгизди», – деп гүўалық берди. Сонда Наботты қаланың сыртына алып шығып, тас боран қылып өлтирди. Кейин Изабелге: «Набот тас боран қылып өлтирилди», – деп хабар жиберди. Изабел Наботтың тас боран қылып өлтирилгенин еситиўден, дәрриў Ахабқа: – Барып, сизге гүмиске сатқысы келмеген изреелли Наботтың жүзим бағына ийелик етиң. Себеби ол енди жоқ, өлди, – деди. Ахаб изреелли Наботтың өлтирилгенин есите сала, оның бағын мүлик етип алыў ушын сол жерге кетти. Сол ўақытта Жаратқан Ийеден тишбели Илияс пайғамбарға мынадай сөз түсти: – Самариядағы Израил патшасы Ахабты көриўге бар. Ҳәзир ол Наботтың жүзим бағында, оны ийелеп алыў ушын сол жерге келди. Оған мына сөзлерди жеткиз: «Жаратқан Ийе былай дейди: Сен оны өлтирип, мүлкин де ийелеп алдың ба?» Және былай деп айт: «Жаратқан Ийе былай дейди: Ийтлер Наботтың қанын жалаған жерде, сениң қаныңды да жалайды». Ахаб Илиясқа: – Ҳәй, душпаным, мени таўып келдиң бе? – деди. Илияс оған былай деди: – Аўа, таўып келдим. Өйткени сиз Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди ислеўге берилип кеткенсиз. Сол себепли Жаратқан Ийе былай дейди: «Сени апатқа ушыратып, күлиңди көкке суўыраман. Израилда Ахабтың нәсилинен болған пүткил еркек затын: ол қул болсын, азат болсын, ҳәммесин қырып таслайман. Израилды гүнаға баслап, Мениң ғәзебимди келтиргениң ушын, сениң үй-ишиңди Набат улы Яробам ҳәм Ахия улы Баашаның үй-иши сыяқлы қыламан». Және де, Жаратқан Ийе Изабел ҳаққында былай дейди: «Изабел Изреел қаласының дийўаллары ишинде ийтлерге жем болады. Ахабтың нәсилинен қалада өлгенлери ийтлерге, далада өлгенлери көктеги қусларға жем болады». Ахабтай болып, Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди ислеўге буншелли берилген адам болмады. Ҳаялы Изабел оны ийтермелеп туратуғын еди. Ахаб Жаратқан Ийе Израил халқы алдынан қуўып жиберген аморларға уқсап, бутларға табынып, жүдә жеркенишли ислерди иследи. Ахаб бул сөзлерди еситкенде, кийимлерин жыртып, аза кийимлерин кийди. Ораза тутты, аза кийими менен уйықлады ҳәм қайғырып жүрди. Сонда Жаратқан Ийеден тишбели Илияс пайғамбарға мынадай сөз түсти: – Ахабтың Мениң алдымда қандай бойсыныўшаң болып қалғанын көрдиң бе? Ол Маған бойсынғаны ушын, Өзим айтқан бәлелерди оның ўақтында емес, ал улының ўақтында оның үй-ишиниң басына жаўдыраман. Үш жыл даўамында Арам ҳәм Израил арасында урыс болмады. Үшинши жылы Яҳуда патшасы Еҳошафат Израил патшасын көриўге барды. Израил патшасы Ахаб хызметшилерине: – Гиладтағы Рамоттың бизлерге тийисли екенин билмейсизлер ме? Бизлер болсақ, оны Арам патшасынан қайтарып алыў ушын ҳеш нәрсе қылмадық, – деди. Соңынан Еҳошафаттан: – Гиладтағы Рамотқа қарсы урысыў ушын мениң менен бирге барасыз ба? – деп сорады. Еҳошафат Израил патшасына: – Мени өзиңиздей, халқымды халқыңыздай, атларымды атларыңыздай көриң, – деп жуўап берди. Соңынан Еҳошафат: – Дәслеп Жаратқан Ийениң не дейтуғынын билип алайық, – деди. Сонда Израил патшасы төрт жүзге жақын пайғамбарды топлап, оларға: – Гиладтағы Рамотқа қарсы урысыў ушын барайын ба ямаса бармайын ба? – деп сорады. Олар: – Барың, Ийемиз қаланы сизге тәслим етеди, – деп жуўап берди. Бирақ Еҳошафат: – Бул жерде булардан басқа Жаратқан Ийениң пайғамбары бар ма? Оннан да сорайық, – деди. Израил патшасы Еҳошафатқа: – Жаратқан Ийениң еркин сорағандай, және бир пайғамбар бар. Ол Имла улы Миха. Бирақ мен оны жаман көремен. Себеби ол мен туўралы ҳеш жақсы пайғамбаршылық айтпайды, тек жаман пайғамбаршылық айтады, – деп жуўап берди. Еҳошафат патшаға: – Патша, булай демеңиз, – деди. Сонда Израил патшасы бир хызметкерди шақырып, оған: – Имла улы Миханы тез алып кел, – деп буйырды. Израил патшасы Ахаб ҳәм Яҳуда патшасы Еҳошафат патшалық кийимлерин кийип, Самарияның дәрўазасының кирер аўзындағы майданда, ҳәр бири өз тахтында отырған еди. Барлық пайғамбарлар олардың алдында пайғамбаршылық етип атырған еди. Кенаана улы Седекия өзине темирден шақлар ислеп: – Жаратқан Ийе былай дейди: «Арамлыларды қырып таўыспағанша, усы шақлар менен сүзе бересиз», – деди. Басқа пайғамбарлардың ҳәммеси де: – Гиладтағы Рамотқа ҳүжим етиң, жеңиске ерисесиз. Себеби Жаратқан Ийе оларды сизге тәслим етеди, – деп, анық сол сөзди қайталады. Миханы шақырыў ушын кеткен хызметкер оған барып: – Мине, пайғамбарлардың ҳәммеси бир аўыздан патшаға жақсы болжаўларды айтып атыр. Сизиң сөзиңиз де олардики менен бирдей болсын, сиз де жақсы болжаў айтың, – деди. Бирақ Миха оған: – Тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен: Жаратқан Ийе маған не десе, соны айтаман, – деп жуўап берди. Миха патшаға келди. Патша Михадан: – Миха, бизлер Гиладтағы Рамотқа қарсы урысыў ушын барайық па ямаса бармайық па? – деп сорады. Миха патшаға: – Бара бериңлер, жеңесизлер. Себеби Жаратқан Ийе оны сизге тәслим етеди, – деп жуўап берди. Деген менен, патша Михаға: – Жаратқан Ийениң аты менен тек ҳақыйқатты айтыўың ушын, саған неше мәрте ант ишкизиўим керек? – деди. Сонда Миха патшаға былай деди: – Маған пүткил израиллылар таўлар үстинде жайылып жүрген шопансыз қойлар сыяқлы көринип тур. Сонда Жаратқан Ийе маған: «Булардың хожайыны жоқ. Ҳәр бири аман-есен үйине қайтсын», – деди. Израил патшасы Еҳошафатқа: – Буның мен туўралы жақсы емес, ал тек жаман пайғамбаршылық айтатуғынын сизге айтқан жоқ па едим? – деди. Миха патшаға былай деди: – Онда Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаң. Мен Жаратқан Ийениң Өз тахтында отырғанын, пүткил аспан барлықларының Оның оң ҳәм шеп тәрепинде турғанын көрдим. Сонда Жаратқан Ийе: «Гиладтағы Рамотқа барып, сол жерде өлиўи ушын, Ахабты ким көндире алады?» – деп сорады. Биреўи анаў, биреўи мынаў деп турғанда, бир руўх алдыға шықты да, Жаратқан Ийениң алдында турып: «Мен көндире аламан», – деди. Жаратқан Ийе оннан: «Қалай?» – деп сорады. Сол руўх: «Мен жалған руўхқа айланып, Ахабтың барлық пайғамбарларына жалған сөйлетемен», – деп жуўап берди. Жаратқан Ийе оған: «Сен оны көндирип, буны ислейсең. Барып, солай исле», – деди. Мине, ҳәзир Жаратқан Ийе сизиң сол пайғамбарларыңыздың ҳәммесиниң аўзына жалған руўхты салып қойған. Өйткени Жаратқан Ийе сизге жаманлық ислеўге қарар етти. Кенаана улы Седекия Михаға жақынлап, оның бетине шапалақ пенен урып жиберди де: – Жаратқан Ийениң Руўхы сениң менен сөйлесиў ушын, меннен шығып кеткен бе екен? – деди. Миха оған: – Буны сен жасырыныў ушын ишки бөлмеге тығылған ўақтыңда көресең, – деди. Сонда Израил патшасы былай деди: – Миханы қала ҳәкими Амон менен патшаның улы Иоашқа қайтып алып барың. Оларға мениң мына сөзимди жеткизиң: «Мен аман-есен қайтып келгенимше, бул адамды қамақханаға қамап қойып, нан менен суўдан басқа ҳеш нәрсе бермесин». Миха патшаға: – Егер аман-есен қайтып келсеңиз, онда Жаратқан Ийе мениң аўзым арқалы сөйлемеген болады, – деди, соңынан халыққа: – Ҳәммеңиз буны еситип қойыңлар, – деди. Израил патшасы Ахаб ҳәм Яҳуда патшасы Еҳошафат Гиладтағы Рамотқа ҳүжим жасаў ушын жолға шықты. Израил патшасы Еҳошафатқа: – Мен патшалық кийимлерин киймей, урысқа шығаман, ал сиз патшалық кийимлериңизди кийип шығың, – деди. Солай етип, Израил патшасы кийимлерин өзгертип, саўашқа шықты. Арам патшасы өз саўаш арбаларының отыз еки әскербасысына: – Кишкенеси менен де, үлкени менен де урысып отырмай, тек Израил патшасы менен урысқа кирисиң, – деп буйырды. Саўаш арбаларының әскербасылары Еҳошафатты көргенде: «Израил патшасы усы болса керек», – деп ойлап, оған қарай бас салды. Еҳошафат бақырып жибергенде, саўаш арбаларының әскербасылары оның Израил патшасы емеслигин аңғарып, изге қайтты. Бирақ бир адам тосаттан оқ жайын атып жиберип, Израил патшасын жарадар етти. Оқ саўыттың қосылған жеринен кирген еди. Патша арбакешине: – Изге айланып, мени саўаш майданынан алып шық, мен жарақатландым, – деди. Сол күни ғыжлаған саўаш болды. Патша өзиниң саўаш арбасы менен тығылыста қалып, арамлыларға қарап турды ҳәм кеште жан тапсырды. Оның саўаш арбасы жараланған жеринен аққан қанға былғанды. Күн бата Израил ордасы ишинде: «Ҳәр ким өз қаласына, өз жерине қайтсын!» – деп жар салынды. Патша өлди. Оны Самарияға әкелип, сол жерде жерледи. Арбаны Самариядағы бузықлар жуўынатуғын ҳәўизге жуўды. Жаратқан Ийениң айтқанындай, ийтлер оның қанын жалады. Ахабтың басқа ислери, ол ислеген барлық ислер, оның пил сүйегинен қаплаған сарайы ҳәм ол қурдырған барлық қалалар ҳаққында Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Ахаб өлип, ата-бабаларына қосылды. Оның орнына баласы Ахазия патша болды. Израил патшасы Ахабтың патшалығының төртинши жылында Аса улы Еҳошафат Яҳудаға патша болған еди. Еҳошафат отыз бес жасында патша болып, Ерусалимде жигирма бес жыл патшалық етти. Оның анасының аты Азуба болып, ол Шилхийдиң қызы еди. Еҳошафат әкеси Асаның жолынан жүрип, сол жолдан шықпай, Жаратқан Ийениң нәзеринде туўры болған ислерди иследи. Бирақ сыйыныў орынлары жоқ қылынбады ҳәм халық еле сол орынларда қурбанлықлар берип, түтеткилер түтететуғын еди. Еҳошафат Израил патшасы менен тынышлық келисимин дүзди. Еҳошафаттың басқа ислери, ол ислеген қаҳарманлықлар ҳәм жүргизген саўашлары Яҳуда патшаларының жылнама китабында жазылған. Еҳошафат әкеси Асаның ўақтынан қалған сыйыныў орынларындағы бузықшылық ислеўши еркеклерди жер бетинен жоқ қылды. Сол ўақытлары Эдомда патша жоқ еди, елди Яҳуда патшасы қойған ҳәким басқаратуғын еди. Еҳошафат Офирден алтын алып келиў ушын, үлкен саўда кемелерин соқтырды. Бирақ кемелер Эсион-Геберден шықпай атырып-ақ апатқа ушырап, Офирге кете алмады. Сол ўақытта Ахабтың улы Ахазия Еҳошафатқа: «Мениң адамларым кемеде сизиң адамларыңыз бенен бирге барсын», – деген еди. Бирақ Еҳошафат буған келисим бермеген еди. Еҳошафат өлип, ата-бабаларына қосылды ҳәм бабасы Даўыттың қаласына, ата-бабаларының жанына жерленди. Оның орнына улы Еҳорам патша болды. Яҳуда патшасы Еҳошафаттың патшалығының он жетинши жылында Ахаб улы Ахазия Самарияда Израилға патша болды. Ол еки жыл патшалық етти. Ахазия Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Ол ата-анасының ҳәм Израилды гүнаға батырған Набат улы Яробамның жолынан жүрди. Ахазия әкеси сыяқлы Баалға хызмет етип, оған табынды ҳәм Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң ғәзебин келтирди. Израил патшасы Ахабтың өлиминен соң, моаблылар Израилға қарсы бас көтерди. Израил патшасы Ахазия Самариядағы сарайының жоқарғы бөлмесиниң балконынан жығылып, жарақатланды. Сонда ол адамларын жиберип, оларға: «Филистлердиң Экрон қаласындағы қудайы Баал-Зебубқа барып, оннан мениң тәўир болатуғын яки болмайтуғынымды сорап билиңлер», – деди. Бирақ Жаратқан Ийениң периштеси тишбели Илиясқа былай деди: – Барып, Самария патшасы жиберген адамлардың алдынан шығып, оларға былай деп айт: «Экрон қудайы Баал-Зебубтан сораў ушын баратуғындай, Израилда Қудай жоқ па еди? Сонлықтан Жаратқан Ийе патшаңызға былай дейди: „Жатқан төсегиңнен турмай, сөзсиз өлесең“». Солай етип, Илияс тапсырманы орынлаў ушын кетти. Адамлар патшаның жанына қайтып келди. Патша олардан: – Неге бунша тез қайтып келдиңлер? – деп сорады. Олар патшаға былай деп жуўап берди: – Бир адам алдымыздан шығып, бизлерге былай деди: «Өзлериңизди жиберген патшаға қайтып барып, оған былай деп айтыңлар: „Жаратқан Ийе былай дейди: Экрон қудайы Баал-Зебубтан сораў ушын адамларыңды жиберетуғындай, Израилда Қудай жоқ па еди? Усы исиң ушын жатқан төсегиңнен турмай, сөзсиз өлесең“». Патша өзи жиберген адамлардан: – Сизлерди қарсы алып, усы сөзлерди айтқан адамның түр-түси қандай еди? – деп сорады. Олар патшаға: – Ол жүннен тоқылған шапан кийип, белине тери қайыс байлаған еди, – деп жуўап берди. Патша: – Бул тишбели Илияс, – деди. Патша бир елиўбасыны елиў әскери менен бирге Илиясты алып келиўге жиберди. Елиўбасы бир төбешиктиң басында отырған Илиястың жанына барып, оған: – Ҳәй, Қудайдың адамы, патша сени төменге түссин, – деп атыр, – деди. Бирақ Илияс елиўбасыға: – Егер мен Қудайдың адамы болсам, онда аспаннан от түсип, сени ҳәм елиў адамыңды жалмап кетсин, – деп жуўап берди. Сонда аспаннан от түсип, елиўбасыны ҳәм оның елиў адамын жалмап кетти. Кейин патша басқа бир елиўбасыны елиў әскери менен Илиясқа жиберди. Елиўбасы Илиясқа: – Ҳәй, Қудайдың адамы, патша саған: «Тез төменге түс», – деп атыр, – деди. Илияс оған: – Егер мен Қудайдың адамы болсам, онда аспаннан от түсип, сени ҳәм елиў адамыңды жалмап кетсин, – деп жуўап берди. Сонда аспаннан Қудайдың оты түсип, елиўбасыны ҳәм оның елиў адамын жалмап кетти. Патша үшинши рет бир елиўбасыны елиў адамы менен Илиясқа жиберди. Бул елиўбасы төбеге шығып, Илиястың алдында диз шөкти ҳәм жалбарынып былай деди: – Қудайдың адамы, мениң ҳәм мына елиў қулыңның жанына реҳимиңиз келсин. Аспаннан от түсип, меннен алдын келген еки елиўбасыны ҳәм олардың ҳәр бириниң елиў адамын жалмап кеткен еди. Енди мениң жаныма реҳимиңиз келсин. Сонда Жаратқан Ийениң периштеси Илиясқа: – Оның менен бирге төменге түс, оннан қорқпа, – деди. Илияс орнынан турып, елиўбасы менен бирге патшаға кетти. Илияс патшаға былай деди: – Жаратқан Ийе былай дейди: «Экронның қудайы Баал-Зебубтан сораў ушын адамларыңды жиберетуғындай, Израилда Қудай жоқ па еди? Усылай ислегениң ушын жатқан төсегиңнен турмай, сөзсиз өлесең». Жаратқан Ийениң Илияс арқалы айтқан сөзи бойынша, Ахазия өлди. Ахазияның улы болмағанлықтан, оның орнына иниси Иорам патша болды. Бул ўақыя Яҳуда патшасы Еҳошафат улы Еҳорамның патшалығының екинши жылында болды. Ахазия ислеген басқа ислер Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Жаратқан Ийе Илиясты қуйын ишинде аспанға көтерип алып кетпестен алдын, Илияс пенен Элиша Гилгалдан жолға шыққан еди. Сонда Илияс Элишаға: – Өтинемен, усы жерде қал, Жаратқан Ийе мени Бейт-Элге жиберип атыр, – деди. Элиша оған: – Тири Жаратқан Ийе ҳақы ҳәм сизиң тирилигиңиз ҳақы ант ишемен: сизден айырылмайман, – деп жуўап берди. Сөйтип олар бирге Бейт-Элге кетти. Бейт-Элдеги пайғамбарлар топары Элишаның алдынан шығып, оннан: – Жаратқан Ийе бүгин мырзаңды қасыңнан алып кетеди, буны билесең бе? – деп сорады. Элиша оларға: – Аўа, билемен, үндемеңлер, – деди. Илияс Элишаға: – Элиша, өтинемен, усы жерде қал, Жаратқан Ийе мени Ерихоға жиберип атыр, – деди. Элиша оған: – Тири Жаратқан Ийе ҳақы ҳәм сизиң тирилигиңиз ҳақы ант ишемен: сизден айырылмайман, – деди. Сөйтип олар Ерихоға келди. Сонда Ериходағы пайғамбарлар топары Элишаға келип: – Жаратқан Ийе бүгин мырзаңды қасыңнан алып кетеди, буны билесең бе? – деп сорады. Элиша оларға: – Аўа, билемен, үндемеңлер, – деди. Кейин Илияс Элишаға: – Өтинемен, сен усы жерде қал, себеби Жаратқан Ийе мени Иордан дәрьясына жиберип атыр, – деди. Элиша оған: – Тири Жаратқан Ийе ҳақы ҳәм сизиң тирилигиңиз ҳақы ант ишемен: сизден айырылмайман, – деди. Солай етип, екеўи жолын даўам етти. Пайғамбарлар топарынан елиўи келип, узағырақтан оларға қарап турды. Ал олар екеўи Иордан дәрьясының жағасында турды. Илияс шапанын алып, айландырып, суўға урып жибергенде, суў екиге айырылды. Олар екеўи қурғақ жер арқалы арғы жағаға өтти. Дәрьядан өтип болғаннан соң, Илияс Элишадан: – Мени жаныңнан алып кетпестен бурын айт, меннен қандай тилегиң бар? – деп сорады. Сонда Элиша: – Менде сиздеги руўхтың еки есеси болсын, – деди. Илияс оған: – Қыйын нәрсени сорадың. Егер жаныңнан мениң қалай алып кетилгенимди көрсең, онда солай болады. Егер көрмесең, олай болмайды, – деди. Олар жолда сөйлесип кетип баратырғанда, тосаттан отлы арбаға жегилген отлы атлар көринди ҳәм оларды бир-биринен айырды. Илияс қуйын ишинде аспанға көтерилип кетти. Элиша буны көрип: – Әкем, әкем, Израилдың арбасы ҳәм атлылары! – деп қышқырып қала берди. Элиша Илиясты қайтып көре алмайтуғын болғанлықтан, кийимлерин жыртып, екиге айырды. Соңынан Илиястан түсип қалған шапанды алып, изине қайтты ҳәм Иордан дәрьясының жағасына келип турды. Ол Илиястан түсип қалған шапан менен суўды урып: – Жаратқан Ийе, Илиястың Қудайы қай жердесең? – деди. Кейин ол суўды қайтадан урғанда, суў қақ айырылып, Элиша сол жерден кесип өтти. Ериходағы пайғамбарлар топары узақтан Элишаны көргенде: «Илиястың руўхы Элишаға түсти», – дести. Олар барып, Элишаны күтип алды ҳәм баслары жерге тийгенше ийилип оған тәжим етти. Кейин олар Элишаға: – Жанымызда елиў күшли адам бар. Рухсат бериң, олар барып, мырзаңызды излеп келсин. Бәлким, Жаратқан Ийениң Руўхы оны көтерип әкетип, қандай да бир таўға ямаса ойпатлыққа апарып таслаған шығар, – деди. Бирақ Элиша оларға: – Яқ, оларды излеўге жибермеңлер, – деди. Деген менен, пайғамбарлар жалынып қоймай, бийзар қылғаннан соң, Элиша излеўге рухсат берди. Пайғамбарлар елиў адамды жиберди. Олар үш күн излеп, Илиясты таба алмады. Кейин Ерихоға, Элишаның қасына қайтып келди. Элиша оларға: – Мен сизлерге оны излемеңлер деген жоқ па едим? – деди. Ерихолылар Элишаға: – Мырзамыз, өзиңиз көрип турғандай, қаланың турған жери жақсы, бирақ суўы жаман, жери де өнимсиз, – деди. Элиша оларға: – Таза бир кесеге дуз салып, маған алып келиңлер, – деди. Олар солай иследи. Элиша булақ басына барып, дузды суўға таслады да, былай деди: – Жаратқан Ийе былай дейди: «Мен бул суўды таза қылдым, оннан енди өлим де, өнимсизлик те келип шықпайды». Элишаның айтқан сөзи бойынша, суў ҳәзирге дейин ишиўге жарамлы. Элиша сол жерден Бейт-Элге кетти. Ол жолда кетип баратырғанда, қаладан кишкене балалар шығып: – Жоқ бол, таз, жоқ бол! – деп масқаралай баслады. Ол артына қарап, балаларды көрди ҳәм оларды Жаратқан Ийениң аты менен ғарғады. Сонда тоғайдан еки урғашы айыў шығып, қырық еки баланы тилкимлеп таслады. Элиша ол жерден Кармел таўына, Кармел таўынан Самарияға қайтты. Яҳуда патшасы Еҳошафаттың патшалығының он сегизинши жылында, Ахаб улы Иорам Самарияда Израилға патша болды ҳәм он еки жыл патшалық етти. Иорам Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди ислеўди даўам етсе де, оның ислери өз ата-анасының ислериндей жүдә жаман болмады. Ол әкесиниң Баалға арнап соқтырған кийели тасларын алып таслады. Деген менен, ол Набат улы Яробамның Израилды баслаған гүналарына ерип, олардан ўаз кешпеди. Моаб патшасы Меша шарўашылық пенен шуғылланатуғын еди. Ол Израил патшасына жылына жүз мың қозы ҳәм жүз мың қошқардың жүнин беретуғын еди. Бирақ патша Ахабтың өлиминен соң, Моаб патшасы Израил патшасына қарсы бас көтерди. Сол ўақытта патша Иорам Самариядан шығып, пүткил израиллыларды бир жерге топлады. Ол Яҳуда патшасы Еҳошафатқа: «Моаб патшасы маған қарсы бас көтерди. Моаблыларға қарсы урысыў ушын мениң менен бирге барасыз ба?» – деген хабар жиберди. Еҳошафат оған: «Аўа, бараман, мени өзиңиздей, халқымды өз халқыңыздай, атларымды өз атларыңыздай көриң», – деди. Соңынан ол: «Бизлер қайсы жолдан барайық?» – деп сорады. Иорам оған: «Эдом шөли арқалы», – деп жуўап берди. Солай етип, Израил, Яҳуда ҳәм Эдом патшалары бирге жолға шықты. Олар айланба жоллар арқалы жети күн жүргеннен кейин, суўлары таўысылып, әскерлер де, жанындағы ҳайўанлар да суўсыз қалды. Сонда Израил патшасы: – Ўаҳ, Жаратқан Ийе бизлерди, үш патшаны моаблыларға тәслим етиў ушын бир жерге жыйнаған екен-дә! – деп бақырды. Бирақ Еҳошафат: – Бул жерде Жаратқан Ийениң пайғамбары жоқ па? Ол арқалы Жаратқан Ийениң еркин сорап билер едик, – деди. Сонда Израил патшасының хызметкерлеринен бири: – Бул жерде Шафат улы Элиша бар, ол бурын Илиястың қолына суў қуйған шәкирти болған, – деп жуўап берди. Еҳошафат: – Ол Жаратқан Ийениң не айтажағын биледи, – деди. Солай етип, Израил патшасы, Еҳошафат ҳәм Эдом патшасы Элишаға кетти. Элиша Израил патшасына: – Сен неге маған киятырсаң? Әкең менен анаңның пайғамбарларына бар, – деди. Израил патшасы оған: – Яқ, себеби бул үш патшаны моаблыларға тәслим етиў ушын бир жерге топлаған – Жаратқан Ийе, – деп жуўап берди. Элиша оған: – Өзим хызметинде болған Әлемниң Жаратқан Ийесиниң тирилиги ҳақы айтаман: егер Яҳуда патшасы Еҳошафатты ҳүрмет етпегенимде, саған қарамаған да, нәзер де салмаған болар едим. Енди маған лира шертетуғын бир сазендени алып келиң, – деди. Сазенде келип, лира шерткенде, Жаратқан Ийениң күши Элишаның үстине түсти. Сонда Элиша былай деди: – Жаратқан Ийе былай дейди: «Бул ойпатлықтың басынан аяғына дейин орлар қазыңлар. Сизлер самал да, жаўын да көрмейсизлер. Бирақ мына ойпатлық суўға толып, өзлериңиз де, малларыңыз ҳәм ҳайўанларыңыз да оннан суў ишесизлер». Жаратқан Ийе ушын буны ислеў аңсат. Ол моаблыларды да сизлерге тәслим етеди. Сонда сизлер олардың барлық қорғанлы қалаларын ҳәм бас қалаларын қыйратып, олардағы ҳәр бир мийўе ағашын кесип таслайсызлар, барлық булақларының көзлерин бекитип, өнимдар атызларының ҳәммесин таслаққа айландырып, жарамсыз қыласызлар. Ертеңине азанда қурбанлық берилетуғын ўақытта, бирден Эдом тәрептен суў ағып келип, жерди басып кетти. Моаблылар патшалардың өзлери менен урысыў ушын киятырғанын еситкенде, урысқа жарамлы үлкен-кишини топлап, шегараға келип турды. Олар азанда ерте турды. Қуяш көтерилип, суў бетине түскенде, бул суўлар арғы жақтағы моаблыларға қанға уқсап қызарып көринди. Сонда олар: «Мынаў қан-ғо. Патшалар өз ара урысып, бир-бирин қырып таслаған екен. Қәне, моаблылар, олжаға!» – деп бақырысты. Бирақ моаблылар Израил ордасына келгенде, израиллылар моаблыларға ҳүжим жасап, оларды қыра баслады. Сонда моаблылар қаша баслады, ал израиллылар оларды қуўыўын ҳәм қырыўын даўам етти. Олар қалаларды қыйратты, өнимдар атызларға ҳәр бири бир тастан ылақтырып, оларды тасқа толтырды. Суў булақларының көзлерин бекитип, мийўе ағашларын кесип таслады. Тек Кир-Харесеттиң тас дийўаллары ғана өз орнында қалды. Бирақ сақпаншылар қоршап алып, оны да қыйратты. Моаб патшасы өзиниң жеңилип атырғанын көргенде, жанына жети жүз қылышпазын алып, Эдом патшасының әскерлерин жарып өтпекши болды. Бирақ жарып өте алмады. Сонда ол өз тахтының мийрасхоры болған туңғыш улын шалып, дийўал үстинде жандырылатуғын қурбанлық етип берди. Бул израиллыларда күшли ғәзеп оятты ҳәм олар қаланы тәрк етип, өз еллерине қайтып кетти. Бир күни пайғамбарлар топарынан бириниң ҳаялы дад салып келип, Элишаға: – Қулыңыз болған күйеўим өлди. Сиз оның Жаратқан Ийеден қорқып жасағанын билесиз. Енди болса, бизге қарыз берген адам еки улымды қул қылып алып кетиўге келип тур, – деди. Элиша оған: – Саған қандай жәрдем берсем екен? Айтшы, үйиңде не бар? – деди. Ҳаял: – Шорыңыздың үйинде кишкене бир гүзе зәйтүн майынан басқа ҳеш нәрсе жоқ, – деди. Элиша ҳаялға былай деди: – Барып, ҳәмме қоңсыларыңнан бос ыдысларын сорап ал. Илажы болғанша көп ыдыс жыйна. Кейин улларың менен үйге кир де, қапыны илдирип алып, ыдыслардың ҳәммесине зәйтүн майын қуй. Толған ыдысларды шетке алып қоя бер. Ҳаял Элишаның жанынан кетти. Соңынан ол уллары менен бирге үйге кирип, есикти илдирди. Уллары ыдысларды алып берип турды, ал ҳаял майды қуйып турды. Ҳәмме ыдыслар толғанда, ол улларының бирине: – Және бир ыдыс алып бер, – деди. Улы оған: – Басқа ыдыс қалмады, – деп жуўап берди. Сонда майдың ағыўы да тоқтады. Ҳаял келип, Қудайдың адамына болған ўақыяны айтып берди. Ол ҳаялға: «Барып, майды сат та, қарызыңды төле. Қалғанын улларың менен бирге күн көрисиң ушын пайдалан», – деди. Бир күни Элиша Шунемге келди. Ол жерде жасайтуғын бир абырайлы ҳаял Элишаны үйине мирәт етип, аўқатланыўға көндирди. Соңын ала Элиша Шунемнен ҳәр өткенде, аўқатланыў ушын сол үйге баратуғын болды. Арадан бираз ўақыт өткеннен кейин ҳаял күйеўине: – Бул жерден тез-тез өтип туратуғын сол адамның Қудайдың мухаддес адамы екенин билдим. Кел, үйимиздиң үстине кишкене бир бөлме салып, ишине көрпе-төсек, стол, отырғыш ҳәм шыра қояйық. Ол бизлерге келгенде, сол жерде болады, – деди. Бир күни Элиша келип, жоқарғы бөлмеге шығып жатты. Ол хызметшиси Гехазийге: – Шунемли ҳаялды шақыр, – деди. Ол ҳаялды шақырды, ҳаял Элишаның алдына келгенде, Элиша Гехазийге былай деди: – Ҳаялға былай деп айт: «Бизлерге көрсетип атырған ғамхорлығыңды саған не менен қайтарайық? Сен ҳаққында патша менен ямаса сәркәрда менен сөйлесейин бе?» Ҳаял оған: – Яқ, рахмет. Мен өз халқымның арасында кемшиликсиз жасап атырман, ҳәмме нәрсем бар, – деди. Соңынан Элиша Гехазийге: – Онда, бул ҳаял ушын не ислесем екен? – деди. Гехазий: – Оның улы жоқ екен, күйеўи де қартайып қалыпты, – деди. Элиша: – Ҳаялды шақыр, – деди. Гехазий ҳаялды шақырды. Ол келип, қапының аўзында турды. Элиша ҳаялға: – Келеси жылы усы ўақытта баўырыңда бир улың болады, – деди. Ҳаял оған: – Яқ мырзам, Қудайдың адамы, шорыңызды алдамаң, – деди. Бирақ Элишаның айтқанындай, ҳаял ҳәмиледар болып, келеси жылы сондай ўақытта бир ул туўды. Бала өсти. Ол бир күни орақшылардың басында болып атырған әкесиниң жанына барды. Сол жерде бала бирден әкесине: – Ўай, басым аўырып тур, ўай басым! – деп бақыра баслады. Әкеси хызметшисине: – Баланы анасына алып бар, – деди. Хызметши баланы көтерип, анасына алып келди. Бала түске дейин анасының дизесинде отырып, кейин қайтыс болды. Ҳаял жоқарғы бөлмеге шығып, баланы Қудайдың адамының төсегине жатқызды да, есикти жаўып, сыртқа шықты. Ол күйеўин шақырып: – Илтимас, маған бир хызметши менен бир ешек жиберсең. Мен тез Қудайдың адамына барып келемен, – деди. Күйеўи оған: – Не ушын оған бүгин барғың келип қалды? Бүгин Жаңа ай байрамы да, Шаббат күни де емес ғой, – деди. Бирақ ҳаял: – Зыяны жоқ, – деди. Ҳаял ешекти ертлеп, хызметшисине: – Ешекти айда, мен айтпағанымша жүристи пәсейтпе, – деди. Ҳаял кетип, Кармел таўына, Қудайдың адамының жанына жақынлады. Қудайдың адамы ҳаялды узақтан көргенде, хызметшиси Гехазийге: – Қара, шунемли ҳаял киятыр! Тез алдынан шығып оннан: «Қалайсаң, күйеўиң ҳәм балаң қалай?» – деп сора, – деди. Ҳаял Гехазийге: – Ҳәммеси жақсы, – деп жуўап берди. Ҳаял таўға шығып, Қудайдың адамының жанына келди де, оның аяқларына жабысты. Гехазий ҳаялды шетке шығармақшы болғанда, Қудайдың адамы оған: – Оған тийме, оның кеўли қабарған, ал Жаратқан Ийе буны меннен жасырып, айтпады, – деди. Ҳаял оған: – Мырзам, мен сизден ул сорап па едим? «Мени алдамаңыз», – деген жоқ па едим? – деди. Сонда Элиша Гехазийге: – Белиңди буўып, мениң таяғымды қолыңа ал да, жолға шық. Егер биреўди ушыратсаң, сәлем берме, егер биреў саған сәлем берсе, сәлемин алма. Барып, таяғымды баланың бетине қой, – деди. Баланың анасы Элишаға: – Тири Жаратқан Ийе ҳақы ҳәм сизиң тирилигиңиз ҳақы ант ишемен: сизсиз ҳеш жаққа кетпеймен, – деди. Сонлықтан Элиша да ҳаялға ерип жолға шықты. Гехазий олардан алдынырақ барып, таяқты баланың бетине қойды. Бирақ сес те, тирилик белгиси де болмағаннан соң, Гехазий олардың алдынан шығып: – Бала тирилмеди, – деп хабарлады. Үйге киргенде, Элиша өзиниң төсегинде өлген баланың жатырғанын көрди. Ол бөлмеге кирип, есикти жаўды ҳәм Жаратқан Ийеге дуўа етти. Кейин ол төсекке шығып, баланың үстине жатты. Аўзын баланың аўзына, көзлерин көзлерине, алақанларын алақанларына қойып, баланың үстине созылып жатқанда, баланың денеси ысый баслады. Ол турып, бөлмениң ишинде ояқтан-буяққа жүрди, соңынан және барып, баланың үстине созылып жатты. Бала жети рет түшкирди де, көзлерин ашты. Элиша Гехазийди шақырып оған: – Шунемли ҳаялды шақыр, – деди. Ол ҳаялды шақырды. Ҳаял келгенде, Элиша оған: – Улыңды ал, – деди. Ҳаял Элишаның аяқларына жығылып, басы жерге тийгенше ийилип тәжим етти. Соңынан улын алып, шығып кетти. Элиша Гилгалға қайтып келди. Ол жерди ашлық жайлаған болып, пайғамбарлар топарындағылар оның алдында отырған еди. Ол хызметшисине: – Үлкен қазанды отқа қойып, пайғамбарлар топарындағыларға сорпа писирип бер, – деди. Сонда олардың бири көк шөп терип келиў ушын атызға кетти ҳәм ийт түйнекти таўып, оның жемисине етегин толтырып келди. Аўқат писирип атырғанлар оның не екенин билмей, майдалап туўрап қазанға салып жиберди. Аўқат ҳәммеге қуйып берилди. Бирақ адамлар аўқатты татып көриўден: «Ҳәй, Қудайдың адамы! Мына аўқат зәҳәр-ғо», – деп бақырыса баслады. Ҳеш ким оны ише алмады. Сонда Элиша: – Ун алып келиңлер, – деди. Ол унды қазанға салды да: – Енди адамларға қуйып бериңлер, ишсин, – деди. Қазанда зыянлы ҳеш нәрсе қалмады. Бир күни Баал-Шалишадан бир адам Қудайдың адамына өзиниң арпасының биринши зүрәәтинен жабылған жигирма нан ҳәм таза жыйналған бийдайдың масақларынан дорбасына салып алып келди. Элиша хызметшисине: – Адамларға үлестирип бер, жесин, – деди. Хызметшиси оған: – Бул жүз адамға не болады? – деди. Элиша оған: – Адамларға үлестирип бер, жесин. Себеби Жаратқан Ийе былай дейди: «Жеп тояды, аўысып та қалады», – деди. Сонда хызметши оларды адамлардың алдына қойды. Жаратқан Ийениң айтқанындай, олар жеп тойды ҳәм аўысып та қалды. Арам патшасының сәркәрдасы Нааман өз мырзасы ушын уллы ҳәм ҳүрметли адам еди. Себеби Жаратқан Ийе арамлыларға ол арқалы жеңис сыйлаған еди. Нааман мәрт жаўынгер еди, бирақ ол жаман тери кеселлигине жолыққан еди. Бурын арамлылар бир шабыўыл жасағанында, Израилдан бир кишкене қызды тутқын етип алып келген еди. Бул қыз Нааманның ҳаялына хызмет ететуғын еди. Бир күни ол өз бийкесине: – Қәнекей, мырзам Самариядағы пайғамбарға барғанда ма еди, ол оны тери кеселлигинен азат еткен болар еди, – деди. Буны еситкенде, Нааман барып, израиллы қыздың айтқанларын өз мырзасына, патшаға айтып берди. Арам патшасы Нааманға: – Жолға атлан, мен Израил патшасына хат жазып беремен, – деди. Ол он талант гүмис, алты мың шекел алтын ҳәм он қатар кийим алып, жолға шықты. Ол хатты Израил патшасына әкелип берди. Хатта былай деп жазылған еди: «Бул хат пенен бирге қулым Нааманды сизге жиберип атырман. Оны тери кеселлигинен азат етиўиңизди қәлеймен». Израил патшасы хатты оқып көрди де, кийимлерин жыртып: – Адамның тери кеселлигин жазыў ушын маған адам жиберетуғындай, мен не жан алып жан беретуғын Қудай ма едим? Мине, көриңлер ҳәм билип қойыңлар, ол мениң менен урысыў ушын себеп излеп атыр, – деп бақырды. Израил патшасының кийимлерин жыртқанын еситкен Қудайдың адамы Элиша патшаға: «Неге кийимлериңизди жырттыңыз? Ол адамды маған жибериң, Израилда бир пайғамбар бар екенин билип қойсын», – деген хабар жиберди. Солай етип, Нааман атлары ҳәм арбалары менен Элишаның үйиниң есигиниң алдына келип турды. Сонда Элиша хабаршысын жиберип, ол арқалы Нааманға былай деди: «Барып, Иордан дәрьясына жети рет жуўын, сонда териң жаңарып, пәк боласаң». Нааман буған қатты ашыўланып: – Мен, ол алдымнан шығып, өз Қудайы Жаратқан Ийениң атын айтып шақырады ҳәм кеселленген жериме қолын қойып, оны жазады деп ойлаған едим. Дамасктеги Абана ҳәм Парпар дәрьялары Израилдағы барлық дәрьялардың суўларынан артық емес пе? Мен оларда-ақ жуўынып, пәкленип алмас па едим? – деди де, ашыўға буўлығыўы менен бурылып кетти. Бирақ Нааманның хызметшилери жанына келип: – Мырзам, егер пайғамбар сизге қыйынырақ бир исти исле дегенде, ислемес пе едиңиз? Ол сизге тек: «Барып жуўын, тазаланасаң», – деди-ғо, – деди. Буннан соң, Нааман Қудайдың адамының сөзи бойынша Иордан дәрьясына барып, жети рет сүңгиди. Сонда оның денеси нәрестениң денесиндей тап-таза болды ҳәм ол пәкленди. Нааман барлық адамлары менен бирге Қудайдың адамына қайтып келди ҳәм оның алдында турып былай деди: – Мине, енди пүткил жер бетинде Израилдың Қудайынан басқа қудайдың жоқ екенин билдим. Өтинемен, қулыңыздың мына саўғасын қабыл етиң, – деди. Бирақ Элиша оған: – Өзим хызметинде болған тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен: ҳеш нәрсе алмайман, – деди. Нааман Элишаны алыўға көндирмекши болды, бирақ ол алмады. Сонда Нааман былай деди: – Онда маған усы жердиң топырағынан еки ғашырым көтере алғандай топырақ алыўға рухсат бериң. Өйткени қулыңыз болған мен ендигиден былай Жаратқан Ийеден басқа ҳеш бир қудайға жандырылатуғын қурбанлықлар ҳәм басқа қурбанлықлар бермеймен. Бирақ мына жағдайда Жаратқан Ийе қулын кешириўин өтинемен: мырзам Риммонның бутханасына табыныў ушын барғанда, ол мениң қолыма сүйенеди. Сол ўақытта, Риммонның бутханасында мен де оның менен бирге тәжим қыламан. Сонда Жаратқан Ийе мени кеширсин. Элиша оған: – Аман-есен кете бер, – деди. Нааман сол жерден шығып, бираз узақласқанда, Қудайдың адамы болған Элишаның хызметшиси Гехазий ишинен былай деди: «Мырзам бул арамлы Нааманның әкелген саўғаларын алыўдан бас тартты. Тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен: мен оның изинен қуўып жетип, оннан бир нәрселер аламан». Солай етип, Гехазий Нааманды қуўып кетти. Нааман изинен биреўдиң қуўып киятырғанын көргенде, арбадан түсти де, оны қарсы алып: – Аманлық па? – деп сорады. Гехазий оған: – Аманлық, – деп жуўап берди. – Мырзам мени: «Жаңа ғана Эфрайымның таўлы үлкесиндеги пайғамбарлар топарынан еки жигит келип қалды. Оларға бир талант гүмис ҳәм еки қатар кийим берсин», – деген хабар менен жиберди. Нааман: – Өтинемен, еки талант гүмис ал, – деди. Оны көндирип, еки талант гүмисти еки дорбаға салып байлады ҳәм еки қатар кийим қосып берип, оларды өзиниң еки хызметшисине көтертти. Олар Гехазийдиң алдында жүрди. Төбешикке жеткенде, Гехазий затларды олардың қолынан алып, үйге жасырды ҳәм адамларды изине қайтарып жиберди. Кейин өзи Элишаның алдына келди. Элиша оннан: – Гехазий қай жақтан киятырсаң? – деп сорады. Гехазий: – Қулыңыз ҳеш жаққа бармады, – деп жуўап берди. Сонда Элиша оған: – Сол адам арбасынан түсип, сени қарсы алғанда руўхым сениң менен бирге емес пе еди? Ҳәзир гүмис, кийим, зәйтүн ҳәм жүзим бағларын, майда ҳәм ири маллар, қул ҳәм шорылар алатуғын ўақыт па? Усы исиң ушын Нааманның жаман тери кеселлиги мәңгиге саған ҳәм сениң урпағыңа жабыссын, – деди. Гехазий Элишаның алдынан шыққанда, оның жаман тери кеселлигине шалынған денеси түлеп кеткен еди. Бир күни пайғамбарлар топарындағылар Элишаға: – Қараң, сизиң жаныңыздағы бизлер жасайтуғын жер жүдә тар. Сонлықтан Иордан дәрьясының бойына барайық ҳәм ҳәр қайсысымыз бир ағаштан кесип алып, сол жерге баспана қурайық, – деди. Элиша оларға: – Барыңлар, – деди. Олардан бири: – Илтимас, сиз де бизлер менен бирге жүриң, – деди. Элиша оған: – Яқшы, бараман, – деди де, олар менен бирге кетти. Олар Иорданға келип, ағаш кесе баслады. Олардан бири ағаш шаўып атырғанда, балтасының басы суўға түсип кетти. Сонда ол: – Ўай, мырзам, балтаны аз-маз ўақытқа сорап алған едим! – деп шырлап қоя берди. Қудайдың адамы оннан: – Ол қай жерге түсти? – деп сорады. Сол адам балтаның басы түскен жерди көрсетти. Элиша бир шақаны кесип алып, сол жерге ылақтырып жибергенде, балтаның басы суўдың бетине қалқып шықты. Элиша: – Оны ал, – деди. Адам қолын созып, балтаның басын алды. Арам патшасы Израилға қарсы урысқа атланды. Ол өз хызметшилери менен мәсләҳәтлескеннен соң: «Мен мына ҳәм мына жерлерге орда қураман», – деди. Қудайдың адамы Израил патшасына: «Ол жерден өтпең, себеби арамлылар сол жерге буққы таслап жатыр», – деген хабар жиберди. Сонда Израил патшасы Қудайдың адамының айтқан жерин тексерип көрди. Бир емес, бир неше мәрте Элиша патшаға алдын ала ескертти. Солай етип, патша сол жерлерге барғанда сақ болды. Буған Арам патшасының қатты ашыўы келди ҳәм хызметшилерин шақырып, оларға: – Маған айтыңлар, қайсы бириңиз Израил патшасының жансызысыз? – деди. Сонда хызметшилерден бири: – Тақсыр, ҳеш биримиз. Буларды Израил патшасына билдирип туратуғын Израилда жасайтуғын пайғамбар Элиша болады. Ол ҳәтте, жататуғын бөлмеңизде айтылғанларды да оған жеткизип турады, – деди. Патша: – Онда барып, оның қай жерде екенин билиңлер. Адам жиберип, оны қолға түсирейин, – деди. Патшаға: «Элиша Дотанда екен», – деп хабарлады. Патша ол жерге атлар, саўаш арбаларын ҳәм ләшкерлер топарын жиберди. Олар түнде келип, қаланы қоршап алды. Қудайдың адамының хызметшиси азанда ерте турып, сыртқа шықса, қала әтирапының ләшкерлер, атлар ҳәм саўаш арбалары менен қоршалғанын көрди. Ол Элишаға: – Ўай мырзам, енди не қыламыз? – деди. Элиша оған: – Қорқпа, себеби бизлердиң тәрепдарларымыз олардикинен көп, – деди. Соңынан Элиша: «Жаратқан Ийе, ол көриўи ушын, оның көзлерин аша гөр», – деп дуўа етти. Жаратқан Ийе хызметшиниң көзлерин ашты. Сонда ол Элишаның дөгерегиндеги таўлардың отлы атлар менен саўаш арбаларына толып турғанын көрди. Арамлылар Элишаға ҳүжим қыла баслағанда, Элиша Жаратқан Ийеге дуўа етип: «Бул адамларды соқыр қылып таслай гөр», – деди. Элишаның сөзи бойынша, Жаратқан Ийе оларды соқыр қылып таслады. Кейин Элиша оларға: – Жолдан адасыпсыз, сизлер излеген қала бул емес. Маған ериңлер, сизлерди излеген адамыңыздың алдына алып бараман, – деди де, оларды Самарияға баслап келди. Олар Самарияға келгенде, Элиша: – Жаратқан Ийе! Олар көриўи ушын олардың көзлерин аша гөр, – деди. Жаратқан Ийе олардың көзлерин ашты ҳәм олар өзлериниң Самарияның ортасында турғанын көрди. Израил патшасы оларды көргенде Элишаға: – Мырзам, оларды қырып таслайын ба? – деди. Элиша патшаға: – Яқ, қырып тасламаң. Оларды өлтиретуғындай, сиз оларды өз қылышыңыз ҳәм өз оқ жайыңыз бенен қолға алып па едиңиз? Оларға нан ҳәм суў бериң, ишип-жесин ҳәм өз ҳүкимдарына қайтсын, – деди. Патша арамлылар ушын үлкен зыяпат берди ҳәм ишип-жеп болғаннан кейин, оларды өз ҳүкимдарына қайтарып жиберди. Буннан соң, арамлы басқыншылар Израил жерине қайтып келмеди. Кейинирек Арам патшасы Бен-Ҳадад өзиниң барлық әскерлерин жыйнап келип, Самарияны қамал қылды. Олар қаланы қамал қылып турғанда, онда қатты ашлық болды. Солай етип бир ешектиң геллеси сексен шекел гүмиске, бир уўыс кептер қыйы бес шекел гүмиске сатылды. Бир күни Израил патшасы қала дийўалы үсти менен кетип баратырғанда, бир ҳаял: – Тақсыр, жәрдем бериң, – деп дад салды. Патша оған: – Егер Жаратқан Ийе саған жәрдем бермесе, мен қалай жәрдем бере аламан? Бийдай да, шарап та бере алмайман, – деди де, соңынан: – Не демекшисең? – деди. Ҳаял былай деди: – Мына ҳаял маған: «Улыңды бер, оны бүгин жейик, ал меникин ертең жеймиз», – деген еди. Сөйтип бизлер улымды писирип жедик. Ертеңине мен оған: «Улыңды бер, жейик», – десем, ол улын жасырып таслады. Патша ҳаялдың сөзин еситкенде, кийимлерин жыртып, дийўалдың үсти бойлап жүрди. Сонда халық оның иштен аза кийимин кийип жүргенин көрди. Патша: «Егер усы бүгин Шафат улы Элишаның басы денесинен жуда қылынбаса, Қудай мени жазалаған үстине жазаласын», – деди. Элиша ақсақаллар менен өз үйинде отырған еди. Патша бир адамды Элишаға жиберди. Сол адам еле Элишаға жетип келместен алдын Элиша ақсақалларға: – Бул қанхордың мениң басымды кестириў ушын адам жиберип атырғанын көрип турсыз ба? Сол адам келгенде, қапыны илип таслаң, оны ишке киргизбең. Оның изинде мырзасының да аяқ сеслери еситилип тур, – деди. Элиша еле олар менен сөйлесип отырғанда, патша оның алдына келип: – Мине, Жаратқан Ийе қандай апатшылық жиберди! Енди Жаратқан Ийеден не күте аламан? – деди. Элиша буған былай деп жуўап берди: – Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаңлар! Жаратқан Ийе былай дейди: «Ертең усы ўақытта Самария дәрўазасындағы базарда бир сеа сапалы ун да, еки сеа арпа да бир шекелге сатылады». Сонда патша сүйенип жүретуғын әскербасы Қудайдың адамына: – Егер Жаратқан Ийе аспан қақпақларын ашса да, булай бола қоймас, – деди. Элиша оған: – Сен ҳәммесин өз көзиң менен көресең, бирақ оннан жеў саған несип етпейди, – деди. Қала дәрўазасының сыртында жаман тери кеселлигине шалынған төрт адам бар еди. Олар бир-бирине: «Өлимимизди күтип бул жерде отыра берип не қыламыз? Қалаға кирейик десек, ол жерде ашлық болып атыр, ашлықтан өлемиз. Ал бул жерде отыра берсек те, өлемиз. Жақсысы, арамлылардың ордасына барайық. Егер өлтирмесе, тири қалармыз, өлтирсе өлип кетермиз», – деди. Олар арамлылардың ордасына барыў ушын таң қараңғысында турып, орданың шетине келсе, ол жерде бирде бир адам жоқ екен. Себеби Ийемиз Арам ордасына саўаш арбаларының тақыр-туқырлысын, атлардың киснеўин ҳәм көп әскерлердиң шаўқым-сүренин еситтирген еди. Сонда арамлылар бир-бирине: «Израил патшасы бизлерге ҳүжим жасаў ушын Хет ҳәм Мысыр патшаларын жаллап алған қусайды», – дести. Олар таң қараңғысында шатырларын, атларын, ешеклерин яғный пүткил ордасын таслап, бас саўғалап қашып кеткен еди. Жаман тери кеселлигине шалынған адамлар орданың шетине келди ҳәм бир шатырға кирип, ишип-жеди. Ол жерден гүмис, алтын ҳәм кийимлер алып, оларды жасырып қайтты. Кейин қайтып келип, басқа шатырға кирди ҳәм ол жерден алғанларын да апарып жасырып қойды. Соңынан бир-бирине: «Бизлердиң бул исимиз дурыс емес. Бүгин қуўанышлы хабарлар күни. Егер бизлер айтыўға асықпай, ертең күн шыққанға дейин күтсек, онда жазаға тартыламыз. Жүриң, патша сарайына барып, хабар берейик», – деди. Солай етип, олар келип, қала дәрўазасының қараўылларын шақырып, оларға былай деди: – Бизлер арамлылардың ордасына барып едик. Ол жерде бирде бир адам жоқ, адамның даўысы да еситилмейди. Тек байланған атлар менен ешеклер ҳәм қалай болған болса солай қалған шатырлар бар екен. Дәрўаза қараўыллары жар салып, хабарды патша сарайына жеткизди. Патша түн ортасында төсегинен турып, хызметшилерине: – Арамлылардың қандай жоба дүзип атырғанын сизлерге айтып қояйын: олар бизлердиң ашаршылықты бастан кеширип атырғанымызды биледи. Олар: «Израиллылар қаладан шыққанда, оларды тирилей қолға түсирип, қалаға кирип аламыз», – деп ойлап, атызларға жасырыныў ушын, шатырларын таслап кеткен, – деди. Сонда хызметшилеринен бири патшаға: – Қалада қалған бес атты алып, жағдайды билип келиў ушын бир неше адам жиберейик. Ол жерге барғанлар да, қалада қалғанлар да бәри бир өледи, – деди. Олар ҳәр бирине жуп аттан жегилген еки саўаш арбасын алды. Патша: «Барып, көриңлер», – деп оларды арам әскерлериниң изинен жиберди. Олар арамлылардың изи менен Иордан дәрьясына дейин барды. Пүткил жол бойы арамлылардың асығып қашып баратырып ылақтырып кеткен кийим ҳәм затларына толы еди. Жиберилген адамлар қайтып келип, жағдайды патшаға жеткизди. Сонда халық қаладан шығып, Арам ордасын талан-тараж қылды. Жаратқан Ийениң сөзи бойынша, бир сеа сапалы ун да, еки сеа арпа да бир шекелге сатылды. Патша өзи сүйенип жүретуғын әскербасыны дәрўаза аўзына қойған еди. Ол дәрўазаның алдында адамлардың аяғының астында қалып, өлди. Патша Қудайдың адамының алдына барғанда, ол патшаға усылай болатуғынын айтқан еди. Ҳәммеси Қудайдың адамының патшаға айтқанындай болды. Ол патшаға: «Ертең усы ўақытларда Самария дәрўазасындағы базардың алдында еки сеа арпа да, бир сеа сапалы ун да бир шекелге сатылады», – дегенде, усы әскербасы Қудайдың адамына: «Жаратқан Ийе аспан қақпақларын ашса да, бундай бола қоймас», – деп жуўап берген еди. Сонда Элиша оған: «Сен буны өз көзлериң менен көресең, бирақ оннан жеў саған несип етпейди», – деген еди. Солай болды да. Ол дәрўазаның алдында адамлардың аяғының астында қалып, өлди. Элиша өзи өлимнен тирилткен баланың анасына: – Үй-ишиң менен көшип кетип, жасай алғандай жерде жасап тур. Себеби Жаратқан Ийе елге жети жыллық ашлық жибериўди қарар етти, – деди. Ҳаял Қудайдың адамының сөзи бойынша, үй-иши менен бирге көшип кетип, жети жыл филистлердиң жеринде жасады. Арадан жети жыл өткеннен соң, ҳаял филистлердиң жеринен қайтып келди ҳәм үйи менен жерлериниң қайтарып берилиўин сораў ушын патшаның алдына келди. Сол ўақытта патша Қудайдың адамының хызметшиси Гехазий менен сөйлесип отырған болып, оған: «Маған Элиша ислеген ҳәмме уллы ислер ҳаққында айтып бер», – деген еди. Ол Элишаның өлген адамды тирилткени ҳаққында айтып берип атырған ўақытта, Элиша улын тирилткен ҳаял үйи менен жерлериниң қайтып берилиўин сорап патшаға келди. Сонда Гехазий патшаға: – Тақсыр, мен айтқан ҳаял мынаў, ал қасындағы бала сол Элиша тирилткен бала, – деди. Патша ҳаялдан сорағанда, ол ҳәммесин айтып берди. Патша ҳаялға бир сарай хызметшисин қосып жиберип: – Оған тийисли ҳәмме нәрсе, елден кеткен күннен баслап, усы күнге шекемги жеринен алынған ҳәмме пайдасы менен бирге қайтарып берилсин, – деди. Бир күни Элиша Дамаскке келди. Сол ўақытта Арам патшасы Бен-Ҳадад аўырып атырған еди. Патшаға: «Қудайдың адамы усы жерге келди», – деп хабарлады. Сонда патша Хазаел деген хызметшисине: – Саўғаға бир нәрселер ал да, Қудайдың адамының алдынан шық ҳәм мениң бул аўырыўдан жазылатуғын яки жазылмайтуғынымды ол арқалы Жаратқан Ийеден сора, – деди. Хазаел саўғаға Дамасктеги ең жақсы затлардан қырық түйеге артып, Қудайдың адамын күтип алыўға кетти. Ол Элишаның алдына келип, оған: – Қулыңыз, Арам патшасы Бен-Ҳадад аўырыўынан жазылатуғын яки жазылмайтуғынын сораў ушын мени сизге жиберди, – деди. Элиша оған: – Барып оған: «Пүткиллей саўалып кетеди екенсиз», – деп айт. Бирақ Жаратқан Ийе маған оның сөзсиз өлетуғынын аян қылды, – деди. Хазаел уяттан қызарып кеткенше, Қудайдың адамы оған тигилип қарап турды, соңынан жылап жиберди. Хазаел оннан: – Мырзам, неге жылайсыз? – деп сорады. Элиша оған: – Себеби мен сениң Израил халқына ислейтуғын жаўызлықларыңды билемен. Сен олардың қорғанлы қалаларын өртеп, жигитлерин қылыштан өткизесең, емизиўли нәрестелерди жерге урып өлтиресең, жүкли ҳаяллардың қарынларын жарып таслайсаң, – деп жуўап берди. Сонда Хазаел: – Бундай үлкен ислерди ислей алатуғындай, көпектен парқы болмаған бул қулыңыз ким болыпты? – деди. Элиша оған: – Жаратқан Ийе маған сениң Арам патшасы болатуғыныңды көрсетти, – деди. Хазаел Элишаның қасынан кетип, өз ҳүкимдарына келди. Бен-Ҳадад оннан: – Элиша саған не деди? – деп сорады. Ол: – Элиша маған сизиң пүткиллей саўалып кететуғыныңызды айтты, – деп жуўап берди. Бирақ ертеңине Хазаел бир көрпени суўға малып алып, оны патшаның бетине басып, патшаны туншықтырып өлтирди. Солай етип оның орнына өзи патша болды. Израил патшасы Ахаб улы Иорамның патшалығының бесинши жылында Еҳошафат еле Яҳудаға патша болып турған ўақытта, Еҳошафаттың улы Еҳорам да Яҳудаға патша болды. Еҳорам патша болған ўақытта отыз еки жаста еди. Ол Ерусалимде сегиз жыл патшалық етти. Оның ҳаялы Ахабтың қызы болғанлықтан, ол да Ахабтың үй-иши сыяқлы Израил патшаларының жолынан жүрип, Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Бирақ Жаратқан Ийе қулы Даўыттың ҳүрмети ушын Яҳуданы жоқ қылғысы келмеди. Себеби Ол Даўытқа ҳәм оның урпағына мәңгиге сөнбейтуғын шырақ бериўди ўәде еткен еди. Еҳорамның патшалығы дәўиринде эдомлылар Яҳуда ҳүкимдарлығына қарсы бас көтерип, өзлерине патша қойып алды. Еҳорам пүткил саўаш арбалары менен бирге Саирге кетти. Ол жерде эдомлылар оны ҳәм оның саўаш арбаларының сәрдарларын қоршап алды. Бирақ Еҳорам түнде турып, қамалды жарып шықты. Оның әскерлери де өз үйлерине қарай қашты. Соннан баслап усы күнге дейин эдомлылар Яҳуданың ҳүкимдарлығына бойсынбай келеди. Сол ўақытта Либна қаласы да қозғалаң көтерген еди. Еҳорамның басқа ислери ҳәм ол ислеген барлық ислер Яҳуда патшаларының жылнама китабында жазылған. Еҳорам өлип, ата-бабаларына қосылды ҳәм Даўыттың қаласына, ата-бабаларының қасына жерленди. Оның орнына улы Ахазия патша болды. Израил патшасы Ахаб улы Иорамның патшалығының он екинши жылында, Еҳорам улы Ахазия Яҳудаға патша болды. Ахазия жигирма еки жасында патша болып, Ерусалимде бир жыл патшалық етти. Оның анасы Израил патшасы Омрийдиң ақлығы болып, аты Аталия еди. Ахазия Ахабқа қуда-тамыр болғанлығы себепли, Ахабтың урпағының жолынан жүрди ҳәм оларға уқсап, Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Ахазия Арам патшасы Хазаелге қарсы урысыў ушын, Ахаб улы Иорам менен бирге Гиладтағы Рамотқа кетти. Арамлылар Иорамды жарадар етти. Патша Иорам Рамада, Арам патшасы Хазаел менен урысқанда, арамлылардан алған жарақатын емлетиў ушын Изреелге қайтты. Яҳуда патшасы Еҳорам улы Ахазия да жарадар болған Ахаб улы Иорамды көриў ушын Изреелге келди. Сол күнлери пайғамбар Элиша пайғамбарлар топарындағылардан бирин шақырып, оған былай деди: – Белиңди буўып, мына зәйтүн майы қуйылған ыдысты ал да, Гиладтағы Рамотқа бар. Сол жерге барыўдан Нимшийдиң ақлығы Еҳошафаттың улы Еҳуды тап. Оны жолдасларының арасынан шақырып алып, ишки бөлмеге алып бар. Кейин зәйтүн майы қуйылған ыдысты алып, майды оның басына қуй ҳәм оған былай деп айт: «Жаратқан Ийе былай дейди: „Сени майлап, Израил үстинен патша етип қойдым“». Соңынан иркилмей, қапыны аш та қаш. Солай етип, пайғамбардың хызметши жигити Гиладтағы Рамотқа кетти. Жигит сол жерге жетип барғанда, әскербасылардың бир жерге жыйналып отырғанын көрди. Ол: – Ҳәй әскербасы, сизге айтар гәпим бар, – деди. Еҳу оннан: – Қайсы биримизге? – деп сорады. Жигит оған: – Сизге, әскербасы, – деди. Еҳу орнынан турып, үйге кирди. Жигит зәйтүн майын Еҳудың басына қуйды да былай деди: – Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: «Сени майлап, халқым Израил үстинен патша етип қойдым. Сен мырзаң Ахабтың урпағын қырып таслайсаң. Мениң қулларым болған пайғамбарларымның ҳәм барлық қулларымның төгилген қаны ушын Мен Изабелден өш аламан. Ахабтың пүткил урпағы жоқ болады. Израилда Ахабтың урпағынан болған ҳәр бир еркек затын, азат болсын, қул болсын ҳәммесин жоқ қыламан. Набат улы Яробам менен Ахия улы Баашаның урпағына не қылған болсам, Ахабтың урпағына да соны ислеймен. Изабелдиң денесин Изреел жеринде ийтлерге жем қыламан ҳәм оның денеси көмиўсиз қалады». Жигит усыларды айтып бола сала, қапыны ашып, қашып кетти. Еҳу шығып, патшаның әскербасыларының жанына келгенде, олардан бири Еҳудан: – Тынышлық па? Ана телбе саған неге келипти? – деп сорады. Еҳу оған: – Сизлер оның ким екенин де, не айтатуғынын да билесиз-ғо, – деп жуўап берди. Олар: – Сен алдап турсаң, бизлерге де айтшы, – деди. Еҳу оларға былай деди: – Ол маған мына нәрселерди айтты: «Жаратқан Ийе былай дейди: „Сени майлап, Израил үстинен патша етип қойдым“». Сонда олар асығыс түрде шапанларын шешип, оларды Еҳу турған текшеге төседи ҳәм кәрнай шалып: «Еҳу патша болды!» – деп жар сала баслады. Солай етип, Нимшийдиң ақлығы Еҳошафат улы Еҳу Иорамға қарсы тил бириктирди. Сол ўақытлары Иорам Израил халқы менен бирге Гиладтағы Рамотты Арам патшасы Хазаелден қорғап турған еди. Бирақ патша Иорам Арам патшасы Хазаел менен болған урыста жарақатланып, емлениў ушын Изреелге қайтқан еди. Еҳу қасындағыларға былай деди: – Егер сизлер мен тәрепте болсаңыз, онда ҳеш бир адамның бул қаладан шығып кетип, Изреелге хабар жеткериўине жол қоймаңлар. Соңынан Еҳу саўаш арбасына минип, Иорам жатырған жерге, Изреелге келди. Яҳуда патшасы Ахазия да Иорамды көриў ушын сол жерге келген еди. Изреелдеги минара үстинде турған гүзетши Еҳудың әскерлери менен жақынласып киятырғанын көрип: – Әскерлер топарын көрип турман, – деп бақырды. Иорам: – Оларды қарсы алып, не ушын киятырғанын билип келиў ушын бир атлыны жибер, – деди. Атлы Еҳуды қарсы алыў ушын кетти ҳәм оған: – Патшамыз: «Тынышлық па?» – деп сорап атыр, – деди. Еҳу оған: – Тынышлық па, жоқ па, саған не? Оннанша мениң изиме ер, – деди. Гүзетши: «Атлы олардың жанына жетип барды, бирақ изине қайтпады», – деп хабарлады. Сонда екинши бир атлы жиберилди. Атлы оларға барып: – Патшамыз: «Тынышлық па?» – деп сорап атыр, – деди. Еҳу оған: – Тынышлық па, жоқ па, саған не? Оннанша мениң изиме ер, – деди. Гүзетши: «Атлы олардың жанына жетип барды, бирақ изине қайтпады. Киятырған адамның арбасының жүриси Нимший улы Еҳудикине уқсайды. Себеби ол қутырып шаўып киятыр», – деп хабарлады. Сонда Иорам: – Арбаны жегиңлер! – деп буйырды. Оның арбасын жекти. Израил патшасы Иорам ҳәм Яҳуда патшасы Ахазия ҳәр бири өз арбасына минип, Еҳуды қарсы алыўға шықты ҳәм олар изреелли Наботтың атызында ушырасты. Иорам Еҳуды көргенде, оннан: – Еҳу, тынышлық па? – деп сорады. Еҳу оған: – Анаң Изабел баслаған бутпаразлық ҳәм сыйқыршылықлар даўам етер екен, қалай тынышлық болсын? – деп жуўап берди. Сонда Иорам Ахазияға: – Сатқынлық бул, Ахазия, сатқынлық! – деп бақырыўы менен арбасының дизгинин бурып, қаша жөнелди. Ал Еҳу оқ жайын бар күши менен керип, Иорамның жаўырынына атты ҳәм оқ оның жүрегин тесип өтти. Иорам арбасының ишине қулады. Сонда Еҳу әскербасы Бидқарға: – Оны алып, изреелли Наботтың атызына ылақтырып жибер. Себеби ядыңа түсир, бизлер екеўимиз бирге Иорамның әкеси Ахабтың изинен барғанымызда, Жаратқан Ийе Ахабқа қарсы мына сөзлерди айтқан еди: «Кеше Наботтың ҳәм оның улларының қанын көрдим. Сеннен усы атызда өш аламан». Енди Жаратқан Ийениң сөзи бойынша оның денесин алып, атызға ылақтыр, – деди. Яҳуда патшасы Ахазия буны көргенде, Бейт-Ҳагганға қарай қашты. Еҳу оны қуўып баратырып: – Оны да өлтириң, – деп бақырды. Ахазияны Иблеам жанындағы Гур жолында, арбасында турған жеринде оқ жай менен атты. Ол Мегиддоға қашып барып, сол жерде жан тапсырды. Адамлары оның денесин арба менен Ерусалимге алып келди ҳәм Даўыттың қаласындағы ата-бабаларының қасына, өз қәбирине қойды. Ахазия Ахаб улы Иорамның патшалығының он биринши жылында Яҳудаға патша болған еди. Кейин Еҳу Изреелге келди. Изабел болған ўақыяларды еситип, көзлерине сүрме жағып, шашларын сулыўлап, терезеден қарап турған еди. Еҳу дәрўазадан киргенде, Изабел оған: – Ҳәй, өз ҳүкимдарын өлтирген Зимрий, тынышлық па? – деди. Еҳу терезеге қарап: – Ким мен тәрепте, ким? – деди. Сонда еки-үш сарай хызметшиси Еҳуға бой көрсетти. Еҳу оларға: – Оны төменге ылақтырыңлар! – деди. Хызметшилер Изабелди жерге ылақтырды. Оның қаны дийўалға ҳәм атларға шашырап, атлар оның денесин басқылап таслады. Еҳу ишке кирип ишип-жеди ҳәм соңынан: – Бул ғарғыс урған ҳаялды таўып, жерлеңлер. Өйткени ол патша туқымынан ғой, – деди. Бирақ Изабелди жерлеў ушын кеткенлер оның бас сүйеги ҳәм аяқ-қолларынан басқа ҳеш нәрсесин таппады. Олар қайтып келип, буны Еҳуға хабарлады. Сонда Еҳу былай деди: «Жаратқан Ийениң қулы тишбели Илияс арқалы айтқан сөзи орынланды. Жаратқан Ийе: „Изабелдиң денеси Изреел атызларында ийтлерге жем болады. Аўа, Изабелдиң денеси Изреел атызларына төгилген төгинге уқсап қалады ҳәм ҳеш ким оны бул Изабел-ғо деп айтпайды“, – деген еди». Самарияда Ахабтың жетпис улы бар еди. Сол себепли Еҳу хат жазып, оны Самариядағы Изреел басшыларына, ақсақалларға ҳәм Ахабтың улларының тәрбияшыларына жиберди. Онда былай деп жазылған еди: «Мырзаңыздың уллары сизлер менен бирге. Сизлерде саўаш арбалары, атлар, қурал-жарақлар бар ҳәм сизлер қорғанлы қалада жасайсыз. Сонлықтан бул хат сизлерге жетип барыўдан, өз ҳүкимдарыңыздың улларынан ең жақсысын ҳәм ең ылайықлысын сайлап, оны әкесиниң тахтына отырғызың ҳәм ҳүкимдарыңыздың үй-иши ушын гүресиң». Бирақ олар қатты қорқып кетип: «Еҳуға еки патша бас келе алмағанда, бизлер қалай бас келе аламыз?» – дести. Кейин сарай басқарыўшысы, қала ҳәкими, ақсақаллар ҳәм Ахабтың улларын тәрбиялаўшылар Еҳуға мына хабарды жиберди: «Бизлер сизиң қулларыңбыз, не буйырсаңыз, соны ислеймиз. Бизлер ҳеш кимди патша етип қоймаймыз, өзиңизге не мақул болса, соны ислең». Еҳу оларға екинши рет мына мазмунда хат жазды: «Егер сизлер мен тәрепте болсаңыз ҳәм мениң сөзиме бойсынсаңыз, онда өз ҳүкимдарыңыздың улларының басын алып, ертең усы ўақытта Изреелге, мениң алдыма келиңлер». Патшаның жетпис улы болып, оларды қаланың ҳүрметли адамлары тәрбиялап атырған еди. Хат оларға жетип келгенде, олар патшаның жетпис улын өлтирип, басларын себетке салды ҳәм Изреелге, Еҳуға жиберди. Хабаршы келип, Еҳуға: – Патшаның улларының басларын алып келди, – деп билдиргенде, Еҳу оған: – Оларды еки үйиншик етип, қала дәрўазасының кирер аўзына қойың, азанға дейин сол жерде турсын, – деди. Ертеңине азанда Еҳу сыртқа шығып, пүткил халыққа былай деди: – Сизлердиң айыбыңыз жоқ. Ҳүкимдарыма қарсы мен бас көтердим ҳәм оны мен өлтирдим. Ал мыналардың бәрин ким өлтирди? Енди билип қойыңлар, Жаратқан Ийениң Ахабтың үй-ишине қарсы айтқан сөзлериниң бирде биреўи орынланбай қалмайды. Жаратқан Ийе Өз қулы Илияс арқалы айтқанларын жүзеге асырды. Еҳу Изреелде Ахабтың үй-ишинен қалған адамлардың ҳәммесин, ўәзирлерин, жақынларын, руўханийлерин өлтирди. Оның бирде бир адамын тири қалдырмады. Соңынан Еҳу Самарияға қарай жолға шықты. Жолда шопанларға тийисли болған Бейт-Экед деген жерден өтип баратырып, Яҳуда патшасы Ахазияның туўысқанларын ушыратты. Олардан: – Сизлер кимсизлер? – деп сорады. Олар: – Бизлер Ахазияның туўысқанларымыз. Патшаның ҳәм ханбийке Изабелдиң улларынан хабар алыўға баратырмыз, – деди. Еҳу адамларына: – Буларды тирилей услап алыңлар, – деди. Оларды тирилей услап алып, Бейт-Экед суў сақлағышының жанында қылыштан өткизди. Олар қырық еки адам еди. Олардан бирде бири аман қалмады. Еҳу сол жерден кеткеннен соң, өзин күтип алыўға киятырған Рехаб улы Ионадабты ушыратты ҳәм оның менен сәлемлесип атырып: – Мениң саған деген нийетим қалыс болғаны сыяқлы, сениң де маған деген нийетиң қалыс па? – деди. Ионадаб оған: – Аўа, – деди. Еҳу: – Онда қолыңды бер, – деди. Ионадаб қолын созды. Еҳу оны арбасына мингизип: – Мениң менен бирге жүр ҳәм мениң Жаратқан Ийе ушын қаншелли жан күйдиретуғынымды көр, – деди де, оны арбасына мингизип алып кетти. Соңынан Еҳу Самарияға барды ҳәм Жаратқан Ийениң Илияс арқалы айтқан сөзлери бойынша Ахабтың Самарияда қалған барлық адамларын түп-тамыры менен жоқ қылды. Еҳу пүткил халықты жыйнап, оларға былай деди: – Ахаб Баалға аз хызмет етти, ал мен оған көбирек хызмет етежақпан. Баалдың барлық пайғамбарларын, руўханийлерин ҳәм оған табынатуғынлардың ҳәммесин мениң алдыма шақырыңлар, ҳеш ким келмей қалмасын. Себеби Баалға арнап уллы бир қурбанлық бережақпан. Ким де ким келмей қалса, ол өлтириледи. Еҳу бул жерде Баалға табынатуғынларды жоқ қылыў ушын ҳийле ислеткен еди. Соңынан Еҳу: – Баалға арнап салтанатлы жыйналыс қылың, – деди. Жыйын жәрияланды. Еҳу пүткил Израилға хабаршылар жиберди ҳәм Баалға табынатуғынлардың ҳәммеси келди, бирде бир адам келмей қалмады. Олар Баалдың бутханасына кирди, бутхана аўзына дейин лыққа толды. Еҳу мухаддес кийимлерди қорғайтуғын адамға: – Баалға табынатуғынлардың ҳәммесине кийим әкелип бер, – деди. Ол оларға кийим әкелип берди. Еҳу Рехаб улы Ионадаб пенен Баалдың бутханасына кирип, Баалға табынатуғынларға: – Әтирапыңызға жақсылап қараң, араңызда Жаратқан Ийеге сыйынатуғынлардан ҳеш ким болмасын, бул жерде тек Баалға табынатуғынлар болсын, – деди. Соңынан Еҳу ҳәм Ионадаб жандырылатуғын қурбанлықты ҳәм басқа қурбанлықларды бериўди баслады. Еҳу бутхананың сыртына сексен адамды қойып, оларға былай деп ескерткен еди: «Қолыңызға берген адамлардан биреўи қашып кетсе, жаныңыз бенен төлейсиз». Жандырылатуғын қурбанлық бериў жуўмақланғанда, Еҳу сақшыларға ҳәм әскербасыларға: – Ишке кирип, оларды өлтириң, бирде биреўи қашып кетпесин, – деди. Олар ҳәммени қылыштан өткизип, денелерин сыртқа ылақтырды. Кейин Баалдың бутханасының ишки бөлмесине кирди. Бутханадан Баалға арналған кийели тасларды алып шығып, оларды өртеп жиберди. Олар Баалға арналған кийели тасты да, Баалдың бутханасын да бузып таслады. Халық ол жерди ҳәзирги күнге шекем ҳәжетхана ретинде пайдаланып келмекте. Солай етип, Еҳу Израилдағы Баалға табыныўшылықты жоқ қылды. Деген менен, ол Набат улы Яробамның Израилды баслаған гүналарынан, яғный Бейт-Эл ҳәм Дандағы алтын таналарға табыныўдан бас кешпеди. Жаратқан Ийе Еҳуға: – Мениң нәзеримде туўры болған ислерди ислегениң, Ахабтың үй-ишине Мениң жүрегимде болған ҳәмме нәрсени ислегениң ушын, сениң нәсилиң төртинши әўладқа дейин Израил тахтында отырады, – деди. Бирақ Еҳу Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң нызамы бойынша жүриўге шын жүректен ҳәрекет етпеди. Ол Израилды гүнаға баслаған Яробамның гүналарынан ўаз кешпеди. Сол күнлери Жаратқан Ийе Израил жерлерин бөлеклеп, қысқарта баслады. Арам патшасы Хазаел барлық Израил аймақларында израиллыларды жеңип барды. Ол Иордан дәрьясының шығысындағы Гад, Рубен ҳәм Менашше урыўларына тийисли болған пүткил Гилад жерин, Арнон сайының бойындағы Ароерден Гиладқа ҳәм Башанға дейинги жерлерди басып алды. Еҳудың қалған ислери ҳәм ол ислеген барлық ислер, оның қаҳарманлықлары Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Еҳу өлип, ата-бабаларына қосылды ҳәм оны Самарияға жерледи. Оның орнына улы Еҳоахаз патша болды. Еҳу Самарияда Израил үстинен жигирма сегиз жыл патшалық еткен еди. Яҳуда патшасы Ахазияның анасы Аталия улының өлтирилгенин еситкенде, патша туқымынан болғанлардың ҳәммесин қырып таслаўды шешти. Бирақ патша Еҳорамның қызы, Ахазияның қарындасы Еҳошеба Ахазия улы Иоашты патшаның өлтирилиўи керек болған уллары арасынан алып қашып, тәрбияшысы менен бирге жататуғын бөлмеге жасырып таслады. Оны Аталиядан жасырып, өлимнен аман алып қалды. Аталия ел үстинен патшалық етип турғанда, бала Жаратқан Ийениң Үйинде өз тәрбияшысы менен алты жыл жасырын түрде жасады. Жетинши жылы руўханий Еҳояда карлы сақшылар менен сарай сақшыларының жүзбасыларына адам жиберип, оларды өз жанына, Жаратқан Ийениң Үйине алдырды. Сол жерде бул адамлар менен келисим дүзип, оларға ант ишкизгеннен соң, оларға патшаның улын көрсетти. Кейин Еҳояда оларға буйрық берип, былай деди: – Сизлер былай ислейсизлер: Шаббат күни хызметке келгениңизде, үштен бириңиз патшаның сарайын қорғайсыз. Үштен бириңиз Сур дәрўазасын, ал қалған үштен бириңиз сарай сақшыларының артындағы дәрўазаны қорғайсыз. Усылайынша сарайды қорғайсыз. Шаббат күни хызметтен шыққан басқа еки топар сақшыларыңыздың ҳәммеси Жаратқан Ийениң Үйиниң жанында патшаны қорғайды. Ҳәр бир адам қуралларын қолға алып, патшаны қоршап турсын, ким де ким сапқа жақынласса, ол өлтирилсин. Патша ишке киргенде де, шыққанда да оның жанында болыңлар. Жүзбасылар руўханий Еҳояданың ҳәмме буйрықларын орынлады. Ҳәр бир жүзбасы Шаббат күни хызметке түсетуғын ҳәм хызметтен шығатуғын өзиниң қол астындағы адамларын алып, руўханий Еҳоядаға келди. Руўханий Жаратқан Ийениң Үйиндеги патша Даўыттан қалған найза ҳәм қалқанларды жүзбасыларға таратты. Патшаны қорғаў ушын Үйдиң қубласынан арқасына дейин, қурбанлық орынның ҳәм Үйдиң әтирапына қураллы сақшылар қойылды. Еҳояда патшаның улы Иоашты сыртқа алып шығып, басына таж кийгизди, қолына патшалық нызамларын берип, оны патша деп жәриялады. Оны майлап, патша етип қойды, халық қол шаппатлап: «Жасасын патша!» – деп қышқырысты. Аталия сақшылардың ҳәм халықтың бақырысқан даўысларын еситип, Жаратқан Ийениң Үйиндеги жыйналған халықтың жанына келди. Қараса, дәстүр бойынша патша Жаратқан Ийениң Үйиниң киреберисиндеги өрениң жанында, ал әскербасылар ҳәм кәрнайшылар оның әтирапында турған екен. Ал пүткил үлке халқы болса, қуўаныш пенен кәрнай шалып турған екен. Сонда Аталия кийимлерин жыртып: – Қыянет, қыянет! – деп бақырды. Руўханий Еҳояда Аталияның Жаратқан Ийениң Үйинде өлтирилиўин қәлемеди. Сонлықтан жүзбасыларға: – Мына ҳаялды бул жерден алып шығыңлар. Оған ергенлерди қылыштан өткизиңлер, – деп буйрық берди. Аталия тутып алынды ҳәм сарайдың Ат дәрўазасына әкелинип, сол жерде өлтирилди. Руўханий Еҳояда халықтың Жаратқан Ийениң халқы болыўы ушын, патша, халық ҳәм Жаратқан Ийе арасында келисим дүзди. Ол патша менен халық арасында да келисим дүзди. Үлке халқы Баалдың бутханасына барып, оны қыйратты. Ондағы қурбанлық орынды ҳәм мүсинлерди бузып таслады, ал Баалдың руўханийи Маттанды қурбанлық орынлардың алдында өлтирди. Руўханий Еҳояда Жаратқан Ийениң Үйине қараўыллар қойды. Кейин ол жүзбасыларды, карлы сақшыларды, сарай сақшыларын ҳәм пүткил үлке халқын ертип, патшаны Жаратқан Ийениң Үйинен алып шықты. Оны сақшылар дәрўазасының жолы арқалы сарайға алып келди ҳәм ол патшалық тахтқа отырды. Пүткил үлке халқы шадлыққа бөленип, қала тынышланып қалды. Себеби Аталия патша сарайында қылыш пенен өлтирилген еди. Иоаш тахтқа отырғанда жети жаста еди. Израил патшасы Еҳудың патшалығының жетинши жылында, Иоаш Яҳудаға патша болды ҳәм Ерусалимде қырық жыл патшалық етти. Оның анасы беер-шебалы болып, аты Сибия еди. Иоаш руўханий Еҳояданың көзиниң тирисинде Жаратқан Ийениң нәзеринде туўры болған ислерди иследи. Өйткени руўханий Еҳояда оған жол көрсететуғын еди. Бирақ сыйыныў орынлары жоқ қылынбады ҳәм халық еле сол орынларда қурбанлықлар берип, түтеткилер түтететуғын еди. Сонда Иоаш руўханийлерге былай деди: – Жаратқан Ийениң Үйине арнап алып келинген барлық гүмисти: дизим бойынша жыйналған жан салығын ҳәм Жаратқан Ийениң Үйине ўәде бойынша берилген ямаса еркли түрде берилген гүмислерди топлаң. Бул гүмислерди руўханийлер қазнашылардан қабыл етип алсын ҳәм оларды Үйдиң бузылған жерлери болса, сол жерлерди оңлаўға сарпласын. Бирақ Иоаштың патшалығының жигирма үшинши жылында да руўханийлер Үйдиң бузылған жерлерин еле оңламаған еди. Сонлықтан патша Иоаш руўханий Еҳояданы ҳәм басқа руўханийлерди шақырып, оларға былай деди: – Не ушын Үйдиң бузылған жерлерин оңламай атырсызлар? Ендигиден былай қазнашылардан гүмис алмай, оларды Үйдиң бузылған жерлерин оңлаў ушын бериңлер. Руўханийлер халықтан гүмис алмаўға ҳәм Үйдиң бузылған жерлерин оңлаўға қатнаспаўға ыразы болды. Руўханий Еҳояда бир қуты алып, оның қақпағының үстин тести де, қутыны Жаратқан Ийениң Үйиниң кирер аўзындағы қурбанлық орынның оң жағына қойды. Босағадағы қадағалаўшы руўханийлер Жаратқан Ийениң Үйине алып келинген ҳәмме гүмислерди қутыға салып турды. Қутыға көп гүмис жыйылғанын көргенде, патшаның хаткери менен бас руўханий келип, Жаратқан Ийениң Үйине түскен гүмислерди қалталап, тәрезиге тартып өлшеди. Өлшенген гүмислерди Жаратқан Ийениң Үйиниң ислерин жүргизиў ушын қойылған адамларға берди. Олар бул гүмислерди Жаратқан Ийениң Үйинде ислеп атырған ағаш усталарына, қурылысшыларға, өриўшилерге ҳәм тас кесиўшилерге төледи. Және де, Жаратқан Ийениң Үйин оңлаў ушын ағаш, жонылған таслар сатып алыўға ҳәм оңлаў ушын керек болған басқа да затларға сарпланды. Бирақ Жаратқан Ийениң Үйинде жыйналған гүмистен Үй ушын гүмис қырмалар, пилик кескишлер, қан себетуғын табақлар, кәрнайлар ҳәм алтын ямаса гүмис буйымлар ислеўде жумсалмады. Себеби бул гүмислер тек жумысшыларға төленип, Жаратқан Ийениң Үйин дүзетиўге сарпланды. Жумысшыларға төлеў ушын гүмис берилген адамлардан ҳеш қандай есап талап етилмеди. Себеби олар ҳадал ислейтуғын еди. Айып ҳәм гүна қурбанлығы ушын берилген гүмислер Жаратқан Ийениң Үйине алып келинбеди, олар руўханийлерге тийисли еди. Сол ўақытта Арам патшасы Хазаел Гат қаласына ҳүжим жасап, оны басып алды. Кейин ол Ерусалимге ҳүжим жасаўға қарар етти. Бирақ Яҳуда патшасы Иоаш өз ата-бабалары болған Яҳуда патшалары Еҳошафаттың, Еҳорамның, Ахазияның ҳәм өзиниң Жаратқан Ийеге атаған мухаддес сыйларының ҳәммесин, Жаратқан Ийениң Үйинен ҳәм патша сарайының қазнасынан табылған барлық алтынларды Арам патшасы Хазаелге жиберди. Сонда Хазаел де Ерусалимнен шегинди. Иоаштың басқа ислери ҳәм ол ислеген барлық ислер Яҳуда патшаларының жылнама китабында жазылған. Иоаштың хызметшилери қозғалаң көтерип, оған қарсы тил бириктирди ҳәм оны Силлаға баратуғын жолда, Бейт-Миллода өлтирди. Иоашты өлтирген хызметшилери Шимеат улы Иозабад ҳәм Шомер улы Еҳозабад еди. Иоаш өлип, ол Даўыттың қаласына, ата-бабаларының жанына қойылды. Оның орнына улы Амасия патша болды. Яҳуда патшасы Ахазия улы Иоаштың патшалығының жигирма үшинши жылында, Еҳу улы Еҳоахаз Самарияда Израилға патша болды ҳәм он жети жыл патшалық етти. Еҳоахаз Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи ҳәм Израилды гүнаға баслаған Набат улы Яробамның гүналарын даўам етип, олардан бас тартпады. Сол себепли Жаратқан Ийениң Израилға ғәзеби қайнап, оларды узақ ўақыт Арам патшасы Хазаелдиң ҳәм оның улы Бен-Ҳададтың қолына берип қойды. Сонда Еҳоахаз Жаратқан Ийеге жалбарынды ҳәм Жаратқан Ийе оны еситти. Себеби Ол Арам патшасының израиллыларды қалай аяўсыз езип атырғанын көрип турған еди. Солай етип Жаратқан Ийе израиллыларға бир қутқарыўшыны жиберди ҳәм израиллылар арам халқының қол астынан қутылып, бурынғыдай өз үйлеринде қәўипсиз жасай баслады. Деген менен, олар Яробамның үй-ишиниң Израилды баслаған гүналарынан бас тартпай, оны даўам етти ҳәм кийели ағаш та Самарияда тура берди. Еҳоахаздың елиў атлысы, он саўаш арбасы ҳәм он мың пияда әскери қалды. Өйткени Арам патшасы оларды қырып, күлин көкке суўырған еди. Еҳоахаздың қалған ислери, ол ислеген барлық ислер ҳәм оның қаҳарманлықлары Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Еҳоахаз өлип, ата-бабаларына қосылды ҳәм оны Самарияға жерледи. Оның орнына улы Еҳоаш патша болды. Яҳуда патшасы Иоаштың патшалығының отыз жетинши жылында, Еҳоахаз улы Еҳоаш Самарияда Израилға патша болды ҳәм он алты жыл патшалық етти. Ол Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди ислеп, Набат улы Яробамның Израилды баслаған гүналарынан жүз бурмай, сол гүналарды даўам етти. Еҳоаштың басқа ислери, ол ислеген барлық ислер ҳәм Яҳуда патшасы Амасия менен урысқанда көрсеткен қаҳарманлықлары Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Еҳоаш өлип, ата-бабаларына қосылды ҳәм Самарияда Израил патшаларының жанына жерленди. Оның тахтына улы Яробам отырды. Элиша даўасыз кеселликке шалынды. Израил патшасы Еҳоаш оны көриўге барып: – Әкем, әкем, Израилдың арбасы ҳәм атлылары! – деп жылады. Элиша оған: – Қолыңа оқ жай менен оқларды ал, – деди. Патша оқ жай менен оқларды алды. Элиша: – Оқ жайды кер, – деди. Патша оқ жайды керди. Сонда Элиша қолларын патшаның қоллары үстине қойып: – Шығыс тәрептеги айнаны аш, – деди. Патша айнаны ашты. Элиша: – Оқты ат, – деди. Ол атты. Элиша оған: – Бул оқ – Арам үстинен сени жеңиске еристиретуғын Жаратқан Ийениң жеңис оғы. Сен Афекте оларды толығы менен жоқ қыласаң, – деди. Соңынан: – Оқларды ал, – деди. Патша оқларды алғанда, Элиша оған: – Оқларды жерге ур, – деди. Патша оқларды үш рет жерге урды да, тоқтап қалды. Қудайдың адамының буған ашыўы келип: – Бес-алты рет урыўың керек еди. Сонда арамлыларды толығы менен жеңген болар едиң. Енди арамлыларды тек үш рет ғана жеңе аласаң, – деди. Элиша өлип, жерленди. Ҳәр жылы бәҳәрде Моаб басқыншылары Израилға келетуғын еди. Бир күни израиллылар бир өлини жерлеп атырғанда басқыншыларды көрип қалды ҳәм өлини Элишаның гөрине ылақтырып қашты. Өли дене Элишаның сүйеклерине тийгенде тирилип, аяққа турды. Арам патшасы Хазаел Еҳоахаздың патшалығы дәўиринде израиллыларға зулымлық етип келди. Бирақ Жаратқан Ийе Ибрайым, Ысақ ҳәм Яқып пенен дүзген келисимине гөре, израиллыларға мийрим-шәпәәт көрсетти ҳәм реҳим етип, оларға нәзерин түсирди. Оларды жоқ қылыўды қәлемеди ҳәм бүгинге дейин Өз дәргайынан қуўып жибермеди. Арам патшасы Хазаел өлип, орнына улы Бен-Ҳадад патша болды. Израил патшасы Еҳоаш әкеси Еҳоахаздың патшалығы дәўиринде қолдан берген қалаларды Хазаелдиң улы Бен-Ҳададтан қайтарып алды. Еҳоаш оны үш рет жеңилиске ушыратып, Израил қалаларына қайта ийелик етти. Израил патшасы Еҳоахаздың улы Еҳоаштың патшалығының екинши жылында Яҳуда патшасы Иоаштың улы Амасия Яҳуда тахтына отырды. Амасия патша болғанда, жигирма бес жасында еди, ол Ерусалимде жигирма тоғыз жыл патшалық етти. Оның анасы ерусалимли болып, аты Еҳоаддан еди. Амасия Жаратқан Ийениң нәзеринде туўры болған ислерди ислесе де, бабасы Даўытқа уқсамады. Ал ҳәр бир исте ол әкеси Иоаштан өрнек алды. Бирақ сыйыныў орынлары жоқ қылынбады ҳәм халық еле сол орынларда қурбанлықлар берип, түтеткилер түтететуғын еди. Амасия өзиниң патшалық бийлигин беккемлеп алғаннан соң, әкеси Иоаш патшаны өлтирген хызметшилерди өлтирди. Бирақ Муўсаның Нызам китабында жазылғанына сай ис тутып, жынаятшылардың балаларын өлтирмеди. Онда Жаратқан Ийе: «Балалар ушын әкелер, әкелер ушын балалар өлтирилмесин. Ҳәр бир адам өз гүнасы ушын өлтирилсин», – деп буйырған еди. Амасия Дуз ойпатлығында он мың эдомлыны өлтирип, Села қаласын басып алды ҳәм оған Иоқтеел деп ат қойды. Бул қала ҳәзир де сол ат пенен аталады. Кейин Амасия Еҳудың ақлығы Еҳоахаздың улы Израил патшасы Еҳоашқа хабаршылар жиберип: «Кел, жекпе-жек алысайық», – деп шақырық таслады. Израил патшасы Еҳоаш та Яҳуда патшасы Амасияға мынадай жуўап жиберди: «Лебанон таўларындағы шат тикен сол жердеги кедрге: „Қызыңды мениң улыма ҳаяллыққа бер“, – деп хабар жиберипти. Бирақ Лебанон таўларындағы бир жабайы ҳайўан сол жерден өтип баратырып, шат тикенди женшип кетипти. Сен эдомлыларды жеңдиң, сонлықтан көкирегиң әласпанда. Усы жеңисиңди жуўып, үйиңде отыр. Жәнжел баслаўдың не кереги бар? Өзиңниң де, Яҳуданың да басын бәлеге қалдыражақсаң». Деген менен, Амасия қулақ аспады. Израил патшасы Еҳоаш Яҳуда патшасы Амасияға қарсы жүрис қылып, олар Яҳуданың Бейт-Шемеш қаласында жүзбе-жүз келди. Яҳудалылар израиллылар тәрепинен қыйратылып, үйлерине қарай қашты. Израил патшасы Еҳоаш Ахазияның ақлығы Иоаштың улы Яҳуда патшасы Амасияны Бейт-Шемеште тутқынға алды. Соңынан Ерусалимге келип, қала дийўалының Эфрайым дәрўазасынан Мүйеш дәрўазасына шекемги төрт жүз шығанақ аралығын қулатып таслады. Ол Жаратқан Ийениң Үйиндеги ҳәм патша сарайындағы қазнадан табылған ҳәмме алтын ҳәм гүмислерди, ҳәмме затларды, және де, кепилге қойылатуғын тутқынларды алып Самарияға қайтып кетти. Еҳоаштың басқа ислери, оның қаҳарманлықлары ҳәм Яҳуда патшасы Амасия менен қалай урысқаны Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Еҳоаш өлип, ата-бабаларына қосылды ҳәм Самарияға, Израил патшаларының жанына жерленди. Оның орнына улы Яробам патша болды. Яҳуда патшасы Иоаш улы Амасия Израил патшасы Еҳоахаз улы Еҳоаштың өлиминен соң, он бес жыл өмир сүрди. Амасияның басқа ислери Яҳуда патшаларының жылнама китабында жазылған. Ерусалимде Амасияға қарсы тил бириктирилгенликтен, ол Лахишке қашты. Бирақ тил бириктириўшилер Амасияның изинен Лахишке адам жиберип, оны сол жерде өлтиртти. Олар Амасияның денесин атқа артып, Ерусалимге алып келди ҳәм ол Даўыттың қаласына, ата-бабаларының жанына жерленди. Яҳуда халқы он алты жасар Азарияны әкеси Амасияның орнына патша етип қойды. Әкеси Амасияның өлиминен кейин, Азария Элат қаласын Яҳудаға қайтарып алып, оны қайтадан қурды. Яҳуда патшасы Иоаш улы Амасияның патшалығының он бесинши жылында, Еҳоаш улы Яробам Самарияда Израилға патша болды ҳәм қырық бир жыл патшалық етти. Яробам Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи ҳәм Набат улы Яробамның Израилды баслаған гүналарынан ўаз кешпеди. Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң Өз қулы гат-хеферли пайғамбар Амиттай улы Юнус арқалы айтқан сөзлери бойынша, Яробам Лебо-Хаматтан Өли теңизге шекемги Израил жерлерин қайта тикледи. Себеби Жаратқан Ийе Израил халқы тартып атырған күшли азапты көрди. Қул да, азат адам да, ҳәммеси азап ишинде болып, оларға жәрдем бергендей ҳеш ким жоқ еди. Жаратқан Ийе Израилдың атын жер бетинен жоқ қылып жибериўди қәлемегенликтен, Еҳоаш улы Яробам арқалы оларды қутқарды. Яробамның басқа ислери, ол ислеген барлық ислер, оның қаҳарманлықлары, қалай урысқанлары ҳәм Яҳудаға тийисли болған Дамаск пенен Хаматты Израилға қалай қайтарып алғаны ҳаққында Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Яробам өлип, ата-бабалары болған Израил патшаларына қосылды. Оның орнына улы Зехария патша болды. Израил патшасы Яробамның патшалығының жигирма жетинши жылында, Яҳуда патшасы Амасияның улы Азария Яҳудаға патша болды. Азария он алты жасында тахтқа отырып, Ерусалимде елиў еки жыл патшалық етти. Оның анасы ерусалимли болып, аты Ехолия еди. Азария да әкеси Амасияға уқсап, Жаратқан Ийениң нәзеринде туўры болған ислерди иследи. Бирақ сыйыныў орынлары жоқ қылынбады ҳәм халық еле сол орынларда қурбанлықлар берип, түтеткилер түтететуғын еди. Жаратқан Ийе патша Азарияны жазалады. Ол бир өмир жаман тери кеселлигине шалынып, бөлек бир үйде жасады. Сарайды ҳәм үлке халқын оның улы Иотам басқарды. Азарияның басқа ислери ҳәм ол ислеген барлық ислер Яҳуда патшаларының жылнама китабында жазылған. Азария өлип, ата-бабаларына қосылды ҳәм Даўыттың қаласындағы ата-бабаларының жанына жерленди. Оның орнына улы Иотам патша болды. Яҳуда патшасы Азарияның патшалығының отыз сегизинши жылында, Яробам улы Зехария Самарияда Израилға патша болды ҳәм алты ай патшалық етти. Ата-бабалары сыяқлы, ол Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи ҳәм Набат улы Яробамның Израилды баслаған гүналарынан бас тартпады. Ябеш улы Шаллум Зехарияға қарсы тил бириктирип, оны халықтың алдында өлтирди ҳәм орнына өзи патша болды. Зехарияның басқа ислери Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Солай етип, Жаратқан Ийениң Еҳуға: «Сениң нәсилиң төртинши әўладқа дейин Израил тахтында отырады», – деп айтқан сөзи орынланды. Яҳуда патшасы Уззияның патшалығының отыз тоғызыншы жылында, Ябеш улы Шаллум Израилға патша болды ҳәм Самарияда бир ай патшалық етти. Гад улы Менахем Тирсадан Самарияға келип, сол жерде Ябеш улы Шаллумды өлтирди ҳәм оның орнына өзи патша болып алды. Шаллумның басқа ислери ҳәм ол дүзген қастыяншылық Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Сол ўақытта Менахем Тирсадан шығып, өзине дәрўазаларын ашпағаны ушын, Тифсах қаласын ҳәм оның әтирапындағы аўыллардың ҳәммесин қырды ҳәм ҳәмиледар ҳаяллардың қарынларын жарып таслады. Яҳуда патшасы Азарияның патшалығының отыз тоғызыншы жылында, Гад улы Менахем Израилға патша болып, Самарияда он жыл патшалық етти. Ол Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи ҳәм өмири бойы Набат улы Яробамның Израилды баслаған гүналарынан бас тартпады. Ассирия патшасы Пул Израилға ҳүжим етти. Бирақ Менахем Пулдың қоллап қуўатлаўына ерисиў арқалы өз патшалығын беккемлеў ушын, Пулға мың талант гүмис берди. Менахем Ассирия патшасына бериў ушын, Израилдағы бай адамлардың ҳәр бирине елиў шекел гүмистен салық салды. Солай етип, Ассирия патшасы елден шегинип, өз үлкесине қайтып кетти. Менахемниң басқа ислери ҳәм ол ислеген барлық ислер Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Менахем өлип, ата-бабаларына қосылды ҳәм оның орнына улы Пеқахия патша болды. Яҳуда патшасы Азарияның патшалығының елиўинши жылында, Менахем улы Пеқахия Самарияда Израилға патша болды ҳәм еки жыл патшалық етти. Пеқахия Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи ҳәм Набат улы Яробамның Израилды баслаған гүналарынан бас тартпады. Пеқахияның әскербасыларынан бири Ремалия улы Пеқах оған қарсы тил бириктирди. Ол жанына гиладлы елиў адамды алып, Аргоб ҳәм Арйе деген адамлар менен бирикти де, Самариядағы сарайдың қорғанында Пеқахияны өлтирип, орнына өзи патша болды. Пеқахияның басқа ислери ҳәм ол ислеген барлық ислер Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Яҳуда патшасы Азарияның патшалығының елиў екинши жылында, Ремалия улы Пеқах Самарияда Израилға патша болды ҳәм жигирма жыл патшалық етти. Ол Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи ҳәм Набат улы Яробамның Израилды баслаған гүналарынан жүз бурмады. Израил патшасы Пеқахтың дәўиринде, Ассирия патшасы Тиглат-Пилесер Израилдың Иййон, Абел-Бейт-Мааха, Яноах, Кедеш, Хасор қалаларын ҳәм Гилад, Галила, Нафталий үлкелерин басып алып, халқын Ассирияға айдап кетти. Яҳуда патшасы Уззия улы Иотамның патшалығының жигирмаланшы жылында, Эла улы Ҳошеа Ремалия улы Пеқахқа қарсы тил бириктирип, оны өлтирди ҳәм орнына өзи патша болды. Пеқахтың басқа ислери ҳәм ол ислеген барлық ислер Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Израил патшасы Ремалия улы Пеқахтың патшалығының екинши жылында, Уззия улы Иотам Яҳудаға патша болды. Иотам жигирма бес жасында патша болды ҳәм Ерусалимде он алты жыл патшалық етти. Оның анасының аты Еруша болып, ол Садоқ деген адамның қызы еди. Иотам да әкеси Уззияға уқсап, Жаратқан Ийениң нәзеринде туўры болған ислерди иследи. Бирақ сыйыныў орынлары жоқ қылынбады ҳәм халық еле сол орынларда қурбанлықлар берип, түтеткилер түтететуғын еди. Иотам Жаратқан Ийениң Үйиниң жоқарғы дәрўазасын салдырды. Иотамның басқа ислери ҳәм ол ислеген барлық ислер Яҳуда патшаларының жылнама китабында жазылған. Сол күнлерде Жаратқан Ийе Арам патшасы Ресин менен Израил патшасы Ремалия улы Пеқахты Яҳудаға ҳүжимге жибере баслады. Иотам өлип, ата-бабаларына қосылды ҳәм бабасы Даўыттың қаласына, ата-бабаларының жанына жерленди. Оның орнына улы Ахаз патша болды. Израил патшасы Ремалия улы Пеқахтың патшалығының он жетинши жылында, Иотам улы Ахаз Яҳудаға патша болды. Ахаз жигирма жасында патша болып, Ерусалимде он алты жыл патшалық етти. Ол Қудайы Жаратқан Ийениң нәзеринде туўры болған ислерди ислеген бабасы Даўытқа уқсамады. Ахаз Израил патшаларының жолынан жүрди. Ҳәтте, Жаратқан Ийе Израил халқының алдынан қуўып жиберген миллетлердиң жеркенишли дәстүрлерине еликлеп, өз улын отқа жағып, қурбан етти. Ол сыйыныў орынларында, төбешиклерде ҳәм ҳәр бир қойыў жапырақлы теректиң астында қурбанлықлар берип, түтеткилер түтетти. Сонда Арам патшасы Ресин ҳәм Израил патшасы Ремалия улы Пеқах Ерусалимди басып алыў ушын ҳүжим етти. Олар қаланы қамал қылып турса да, Ахазды жеңе алмады. Сол арада Арам патшасы Ресин Элат қаласын қайтарып алып, ол жердеги Яҳуда халқын қуўып жиберди. Соңынан эдомлылар Элатқа қоныс басты, олар ҳәзир де сол жерде жасайды. Ахаз Ассирия патшасы Тиглат-Пилесерге елшилерин жиберип: «Мен сизиң қулыңыз ҳәм хызметшиңизбен. Келип, маған ҳүжим етип атырған Арам ҳәм Израил патшаларының қолынан мени қутқарың», – деди. Ахаз Жаратқан Ийениң Үйинен ҳәм сарайдың қазнасынан табылған гүмис ҳәм алтынларды алып, Ассирия патшасына саўғаға берип жиберди. Ассирия патшасы Ахаздың тилегин орынлап, Дамаскке ҳүжим етип, оны қолға киргизди. Қала халқын Кирге сүргин қылып, Ресинди өлтирди. Патша Ахаз Ассирия патшасы Тиглат-Пилесерди қарсы алыў ушын Дамаскке барғанда, сол жердеги қурбанлық орынды көрди. Ол қурбанлық орынның сүўретин ҳәм қурылысының сызылмасын руўханий Урияға жиберди. Руўханий Урия патша Ахаз Дамасктен келгенше, Дамасктен ол жиберген үлги бойынша, қурбанлық орын қурдырып қойды. Патша Дамасктен қайтып келгенде, қурбанлық орынды көрди ҳәм оған жақынлап, үстинде қурбанлықлар берди. Ол қурбанлық орында жандырылатуғын қурбанлығын ҳәм ғәлле садақасын түтетип жандырды, оған ишимлик садақасын қуйып, татыўлық қурбанлығының қанын септи. Ал Жаратқан Ийениң алдындағы қоладан исленген қурбанлық орынды Жаратқан Ийениң Үйиниң алдынан, яғный таза қурбанлық орын менен Үй ортасында турған орнынан жылжытып, оны жаңа қурбанлық орынның арқа тәрепине қойды. Соңынан патша Ахаз руўханий Урияға мынадай буйрық берди: – Азанғы жандырылатуғын қурбанлықты ҳәм кешки ғәлле садақасын, патша берген жандырылатуғын қурбанлықты ҳәм ғәлле садақасын, үлке халқы берген жандырылатуғын қурбанлықты, ғәлле садақасын ҳәм ишимлик садақасын үлкен қурбанлық орында усын. Жандырылатуғын қурбанлықлардың ҳәм басқа қурбанлықлардың ҳәммесиниң қанын оған сеп. Ал қоладан исленген қурбанлық орынды мен келешекти билиў ушын қолланаман. Руўханий Урия патша Ахаздың буйрықларын толық орынлады. Патша Ахаз түбелдириклердиң тахталарын кестирип, үстиндеги ләгенлерди алдырып таслады. Ҳәўизди де қола буғалардың үстинен түсирип, төселген тастың үстине қойды. Ассирия патшасына жағыныў ушын, ол Шаббат күнлери Жаратқан Ийениң Үйине киретуғын үсти жабық жолды ҳәм патша киретуғын қапыны жаўып таслады. Ахаздың басқа ислери ҳаққында Яҳуда патшаларының жылнама китабында жазылған. Ахаз өлип, ата-бабаларына қосылды ҳәм Даўыттың қаласына, ата-бабаларының жанына жерленди. Оның орнына улы Хизкия патша болды. Яҳуда патшасы Ахаздың патшалығының он екинши жылында, Эла улы Ҳошеа Самарияда Израилға патша болып, тоғыз жыл патшалық етти. Ол Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Бирақ өзинен алдынғы Израил патшаларынан тәўирирек еди. Ассирия патшасы Шалманасар Ҳошеаға қарсы саўаш ашты. Ҳошеа тәслим болып, оған салық төлей баслады. Бирақ Ассирия патшасы Ҳошеаның сатқынлық еткенин билип қалды. Себеби Ҳошеа Мысыр патшасы Соға хабаршылар жиберген еди ҳәм Ассирия патшасына ҳәр жылы төлейтуғын салығын төлемей қойған еди. Сонлықтан Ассирия патшасы оны тутып алып, қамақханаға таслады. Ассирия патшасы пүткил Израил жерлерине ҳүжим қылып, Самарияны үш жыл қамал етип турды. Ҳошеаның патшалығының тоғызыншы жылында, Ассирия патшасы Самарияны қолға киргизип, Израил халқын Ассирияға сүргин етти. Оларды Халахқа, Хаборға, Гозандағы дәрья бойына ҳәм Мидия қалаларына орналастырды. Булардың ҳәммеси израиллылардың өзлерин Мысыр патшасы фараонның қол астынан, Мысыр жеринен алып шыққан Қудайы Жаратқан Ийеге қарсы гүна ислегени себепли жүз берди. Олар басқа қудайларға табына баслады. Олар өзлериниң алдынан Жаратқан Ийе қуўып шығарған халықлардың дәстүрлери ҳәм Израил патшаларының шығарған дәстүрлери бойынша жасады. Израиллылар өзлериниң Қудайы Жаратқан Ийеге унамайтуғын бул ислерди жасырын ислейтуғын еди. Олар аўыллардан баслап, қорғанлы қалаларға шекем ҳәмме жерде өзлери ушын сыйыныў орынларын қурды. Ҳәр бир бийик төбешикке ҳәм қойыў жапырақлы теректиң астына кийели таслар ҳәм кийели ағашлар орнатты. Олар Жаратқан Ийениң өзлериниң алдынан қуўып шығарған халықлары сыяқлы, барлық сыйыныў орынларында түтеткилер түтетти ҳәм ислеген жаман ислери менен Жаратқан Ийени ғәзеплендирди. Жаратқан Ийениң өзлерине: «Булай ислемеңлер», – дегенине қарамастан, олар бутларға табынды. Сонда Жаратқан Ийе Өзиниң барлық пайғамбарлары ҳәм ўәлийлери арқалы Израил ҳәм Яҳудаға былай деп ескертти: «Жаман жолыңыздан қайтыңлар. Ата-бабаларыңызға буйырған ҳәм қулларым болған пайғамбарларым арқалы сизлерге жиберген Нызамдағы барлық буйрықларыма ҳәм қағыйдаларыма бойсыныңлар». Бирақ олар қулақ салмай, Қудайы Жаратқан Ийеге исенбеген ата-бабаларына уқсап қайсарлық қылды. Олар Оның қағыйдаларынан, ата-бабалары менен дүзген келисиминен ҳәм өзлерине берилген ескертиўлеринен жүз бурып, жарамсыз бутларға табынды ҳәм өзлери де мәниссиз өмир сүрди. Жаратқан Ийе: «Әтирапыңыздағы халықларға уқсап жасамаңлар», – деп буйырса да, олар сол халықлардың әдетлерине еликлеп жасай берди. Олар өзлериниң Қудайы Жаратқан Ийениң барлық буйрықларынан жүз бурып, тананың еки мүсинин қуйдырды, кийели ағаш ислетти ҳәм пүткил аспан денелерине табынып, Баалға хызмет етти. Улларын ҳәм қызларын отта қурбанлыққа берди, палкерлик етти ҳәм белгилерди жорыды. Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди ислеўге берилип кетип, Оның ғәзебин келтирди. Сонлықтан Жаратқан Ийениң израиллыларға қатты ғәзеби келди ҳәм Яҳуда урыўынан басқасының ҳәммесин Өз дәргайынан қуўды. Бирақ Яҳуда да Өз Қудайы Жаратқан Ийениң буйрықларына бойсынбай, олар да израиллылар ислеген дәстүрлерди иследи. Ақыбетте, Жаратқан Ийе пүткил Израил урпақларынан жүз бурып, оларды жазалады ҳәм басқыншылардың қолына тәслим етип, ҳәммесин Өз дәргайынан шығарып жиберди. Бурын Жаратқан Ийе израиллыларды Даўыттың урпағының қолынан тартып алғаннан соң, израиллылар Набат улы Яробамды патша етип қойған еди. Яробам оларды Жаратқан Ийениң жолынан шығарып, уллы гүнаға баслады. Израил урпақлары Яробам ислеген барлық гүналарға қосылды, бул гүналардан бас тартпады. Ақырында, Жаратқан Ийе Өз қуллары болған пайғамбарлар арқалы айтқаны сыяқлы, израиллыларды Өз дәргайынан қуўып жиберди. Олар өз жеринен Ассирияға сүргин етилди. Бүгин де олар сол жерде жасайды. Ассирия патшасы Бабилон, Кута, Аўўа, Хамат ҳәм Сефарўайым қалаларынан адамларды көширип әкелип, израиллылардың орнына Самария жерине қонысландырды. Олар Самарияны ийелеп, оның қалаларында жасай баслады. Олар сол жерде жасай баслаған ўақытлары Жаратқан Ийеге сыйынбады. Сонлықтан Жаратқан Ийе оларға арысланларды жиберди, арысланлар олардың айырымларын өлтире баслады. Сонда Ассирия патшасына мынадай хабар жетти: «Сиз Самария қалаларына көширип әкелип қонысландырған халықлар сол жердиң қудайына қалай сыйыныўды билмейди. Халық үлке қудайының нызамларын билмегени ушын, үлке қудайы үлкеге арысланлар жиберип атыр, арысланлар да адамларды өлтирип атыр». Ассирия патшасы: «Самариядан сүргин етип әкелинген руўханийлерден бирин изге қайтарың. Ол барып, сол жерде жасасын ҳәм оларға сол жердиң қудайының нызамларын үйретсин», – деп буйырды. Самариядан сүргин етилген руўханийлерден бири келип, Бейт-Элде жасады ҳәм Жаратқан Ийеге қалай сыйыныўды оларға үйретти. Деген менен, Самария қалаларына қоныс басқан ҳәр бир халық өз қудайларының мүсинлерин иследи. Оларды израиллылар Самарияда жасаған ўақтында қурған сыйыныў орынларына қойды. Бабилоннан келгенлер Суккот-Бенот деген, Куттан келгенлер Нергал деген, Хаматтан келгенлер Ашима деген, Аўўадан келгенлер Нибхаз ҳәм Тартақ деген бутларды иследи. Ал Сефарўайымнан келгенлер Сефарўайым қудайлары Адраммелех пенен Анаммелехке арнап улларын отта жандырды. Бир тәрептен олар Жаратқан Ийеге сыйынса, екинши тәрептен сыйыныў орынларындағы бутханаларда хызмет етиў ушын, араларынан руўханийлер сайлап қойды. Сол жерге көшип келген ҳәр бир халық Жаратқан Ийеге сыйыныў менен бирге, өз халықларының дәстүрлери бойынша өз қудайларына да табынды. Ҳәзир де олар сол ески дәстүрлери бойынша жасап келеди. Олар Жаратқан Ийеден қорқпайды, Жаратқан Ийе Израил деп ат берген Яқыптың балаларына буйырған қағыйдаларға, пәрманларға, нызамларға ҳәм буйрықларға бойсынбайды. Жаратқан Ийе Яқыптың урпағы менен келисим дүзип, оларға былай деп буйырған еди: «Басқа қудайлардан қорқып, оларға табынбаңлар ҳәм оларға хызмет етип, қурбанлық бермеңлер. Тек уллы қүдирети менен қол созып, сизлерди Мысыр жеринен алып шыққан Жаратқан Ийеден қорқыңлар, Оған сыйынып, қурбанлық бериңлер. Сизлер ушын жазған қағыйдаларын, пәрманларын, нызамларын ҳәм буйрықларын бәрҳа муқыятлы түрде орынлаңлар ҳәм басқа қудайлардан қорқпаңлар. Мениң сизлер менен дүзген келисимимди умытпаңлар, басқа қудайлардан қорқпаңлар. Тек Қудайыңыз Жаратқан Ийеден қорқыңлар. Ол сизлерди барлық душпанларыңыздың қолынан қутқарады». Бирақ Самарияға қоныс басқан халықлар бул сөзлерге қулақ аспай, өзлериниң бурынғы әдетлери бойынша жасай берди. Сол халықлар ҳәм Жаратқан Ийеге, ҳәм өзлери жондырып ислеткен мүсинлерге сыйынды. Олардың балалары да, балаларының балалары да өзлериниң ата-бабалары ислеген исти бүгинге дейин даўам етпекте. Израил патшасы Эла улы Ҳошеаның патшалығының үшинши жылында, Ахаз улы Хизкия Яҳудаға патша болды. Хизкия жигирма бес жасында патша болып, Ерусалимде жигирма тоғыз жыл патшалық етти. Оның анасының аты Абий болып, ол Зехарияның қызы еди. Ол да атасы Даўытқа уқсап, Жаратқан Ийениң нәзеринде туўры болған ислерди иследи. Ол сыйыныў орынларын жоқ қылды, кийели тасларды майдалап, кийели ағашты кесип таслады, Муўса ислеген мыс жыланды да бөлип, майдалады. Себеби израиллылар оны Нехуштан деп атап, сол күнге дейин оған арнап түтетки түтететуғын еди. Патша Хизкия Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге үмит байлады. Оннан бурын да, оннан кейин де, Яҳуда патшалары арасында оған уқсағаны болмады. Ол Жаратқан Ийеге садық болып, Оннан жүз бурмады ҳәм Жаратқан Ийениң Муўса арқалы берген буйрықларын орынлады. Сонлықтан Жаратқан Ийе оның менен бирге еди. Хизкия не ислесе де, табысқа еристи. Ол Ассирия патшасына қарсы бас көтерип, оған бойсыныўдан бас тартты. Ол Газа ҳәм оның әтирапына шекем, аўыллардан баслап, қорғанлы қалаларға шекемги ҳәмме жерлердеги филистлерди қырып таслады. Хизкияның патшалығының төртинши жылында, Израил патшасы Эла улы Ҳошеаның патшалығының жетинши жылында, Ассирия патшасы Шалманасар Самарияға ҳүжим жасап, қаланы қамал етти. Ол үш жылдан соң, Самарияны қолға киргизди. Солай етип, Хизкияның патшалығының алтыншы, Израил патшасы Ҳошеаның патшалығының тоғызыншы жылында, Самария басып алынды. Ассирия патшасы израиллыларды Ассирияға сүргин етип, оларды Халахқа, Хаборға, Гозандағы дәрья бойына ҳәм Мидия қалаларына орналастырды. Бул ўақыя израиллылардың Қудайы Жаратқан Ийениң сөзине қулақ аспағаны, Оның келисимин бузғаны себепли жүз берди. Себеби израиллылар Қудайы Жаратқан Ийениң қулы Муўса арқалы берген буйрықларына бойсынбады. Оларды тыңламады да, орынламады да. Хизкияның патшалығының он төртинши жылында, Ассирия патшасы Санхериб Яҳуданың барлық қорғанлы қалаларына ҳүжим жасап, оларды басып алды. Сонда Яҳуда патшасы Хизкия Лахиш қаласындағы Ассирия патшасына: «Мен айыплыман, мениң жеримнен кетсеңиз. Не талап етсеңиз де, төлеймен», – деп хабар жиберди. Сөйтип, Ассирия патшасы Яҳуда патшасы Хизкияға үш жүз талант гүмис ҳәм отыз талант алтын салық салды. Хизкия Жаратқан Ийениң Үйинен ҳәм сарайдың қазнасынан табылған гүмистиң ҳәммесин оған берди. Сондай-ақ Яҳуда патшасы Хизкия Жаратқан Ийениң Ибадатханасының есиклерин ҳәм жақлаўларын алтын менен қаплатқан еди. Ол өзи қаплатқан усы алтынларды қыршып алып, оларды да Ассирия патшасына берди. Деген менен, Ассирия патшасы бас сәркәрдасын, әскерий ўәкилин ҳәм бас ўәзирин үлкен армия менен Лахиштен Ерусалимге, патша Хизкияға жиберди. Олар Ерусалимге келип, кир жуўыўшының атызына баратуғын жолдағы, Жоқарғы ҳәўизге суў қуйылатуғын жерде тоқтады. Олар патшаны шақыртты. Сарай басқарыўшысы Хилкия улы Эляким, хаткер Шебна ҳәм дийўанбеги Асаф улы Иоах ассириялыларға барды. Сонда Ассирия патшасының бас ўәзири оларға былай деди: – Уллы патша, Ассирия патшасының мына сөзлерин Хизкияға жеткизиң: «Неңе үмит артып турсаң? Урыс ушын жоба ҳәм күш бар деп айтасаң, бирақ сен тек бос сөзлерди айтып турсаң. Сен кимге сүйенип, маған қарсы бас көтерип турсаң? Мине, сен өзине сүйенгенниң алақанын тесетуғын сынық қамыс ҳасаға уқсаған Мысырға сүйенип турсаң. Мысыр патшасы фараон өзине исенгенлердиң ҳәммесине усындай. Бәлким маған: „Бизлер Қудайымыз Жаратқан Ийеге үмит байлаймыз“, – дерсизлер. Яҳуда ҳәм Ерусалим халқына: „Тек Ерусалимде, мына қурбанлық орында сыйыныңлар“, – деп сыйыныў орынларын ҳәм қурбанлық орынларын жоқ қылған Хизкия емес пе еди?» Енди сен, мениң мырзам Ассирия патшасы менен маўасаға кел. Егер мен саған еки мың бас ат берсем, оларға минетуғын сонша адам таба алар ма едиң? Солай екен, мырзамның ең ҳәлсиз әскербасысын да жеңе алмайсаң-ғо. Ямаса Мысырдың саўаш арбалары менен атлыларына исенип турсаң ба? Қала берсе, мен бул жерди ўайран етиў ушын Жаратқан Ийениң еркисиз келдим бе? Жаратқан Ийе маған: «Сол үлкеге ҳүжим қылып, оны ўайран ет», – деди. Хилкия улы Эляким, Шебна ҳәм Иоах бас ўәзирге былай деп жуўап берди: – Бул қулларыңыз бенен арамейше сөйлесе бериң, түсинемиз. Дийўал үстиндеги халыққа еситтирип, бизлер менен еврей тилинде сөйлеспең. Бас ўәзир оларға: – Мырзам мени бул сөзлерди тек мырзаңа ҳәм саған айтыў ушын емес, ал сизлер менен бирге өз дәретин жеп, сидигин ишиўге дуўшар болатуғын дийўал үстинде отырған адамларға да жеткериў ушын жиберди, – деди. Соңынан бас ўәзир орнынан турып, еврей тилинде былай деп бақырды: – Уллы патшаның, Ассирия патшасының сөзлерине қулақ салыңлар! Патша былай дейди: «Хизкия сизлерди алдамай-ақ қойсын. Ол сизлерди мениң қолымнан қутқара алмайды. Ол: „Жаратқан Ийе бизлерди қутқарады, қала Ассирия патшасының қолына берилмейди“, – деп сизлерди Жаратқан Ийеден үмитлендирмесин». Хизкияға қулақ салмаңлар. Себеби Ассирия патшасы былай дейди: «Мениң менен жарасып, маған келиңлер. Сонда ҳәр бир адам өз жүзиминиң ҳәм әнжир ағашының мийўесинен жеп, өз суў сақлағышынан суў ишеди. Соңынан мен келип, сизлерди бийдайы, шарабы, наны, жүзимзарлары, зәйтүн майы ҳәм палы мол болған, өз үлкеңизге уқсаған бир үлкеге көширемен. Сонда өлмей, тири қаласызлар. Хизкия: „Жаратқан Ийе бизлерди қутқарады“, – деп алдағанына қулақ салмаңлар. Қайсы халықтың қудайы өз үлкесин Ассирия патшасының қолынан қутқара алған? Хамат ҳәм Арпадтың қудайлары қайда? Сефарўайым, Ҳена ҳәм Иўўаның қудайлары қайда? Самарияның қудайлары Самарияны мениң қолымнан қутқара алды ма? Усы еллердиң қудайларының қайсы бири өз жерин мениң қолымнан қутқара алды? Солай екен, Жаратқан Ийе Ерусалимди мениң қолымнан қалай қутқарады?» Халық үндемеди, жуўап та қайтармады. Өйткени патша Хизкия халыққа оған жуўап бермеўди буйырған еди. Сарай басқарыўшысы Хилкия улы Эляким, хаткер Шебна ҳәм дийўанбеги Асаф улы Иоах кийимлерин жыртып, Хизкияның алдына келди ҳәм Ассирия патшасының бас ўәзириниң сөзлерин оған айтып берди. Патша Хизкия буларды еситкенде, кийимлерин жыртты ҳәм аза кийимлерин кийип, Жаратқан Ийениң Үйине барды. Ол аза кийимин кийген сарай басқарыўшысы Элякимди, хаткер Шебнаны ҳәм жасы үлкен руўханийлерди Амос улы пайғамбар Ийшаяға жиберди. Олар Ийшаяға былай деди: – Хизкия былай дейди: «Бүгинги күн азап, жаза ҳәм масқарашылық күни. Себеби бала шығайын деп аўызға тақалып турғаны менен, туўыўға күши жоқ ҳаялға уқсаймыз. Бәлким, тири Қудайды ақыретлеў ушын мырзасы, Ассирия патшасы жиберген бас ўәзирдиң барлық сөзлерин Қудайың Жаратқан Ийе еситкен шығар ҳәм усы еситкен сөзлери ушын оларды жазалар. Сонлықтан тири қалғанлар ушын дуўа ет». Патша Хизкияның хызметкерлери патшаның сөзлерин Ийшаяға жеткизгенде, Ийшая оларға былай деди: – Мырзаңызға былай деп айтыңлар: «Жаратқан Ийе былай дейди: Ассирия патшасының хызметкерлериниң Мени масқаралап айтқан сөзлеринен, яғный өзиң еситкен сөзлерден қорқпа. Мине, Мен оған бир руўх жиберемен. Сонда ол бир хабар еситип, өз елине қайтып кетеди. Мен оны өз елинде қылыш пенен өлтиртемен». Ассирия патшасының бас ўәзири изине қайтып, өз патшасын Либна қаласына қарсы урысып атырған жеринен тапты. Себеби ол Ассирия патшасының Лахиштен шегингенин еситкен еди. Ассирия патшасы Хабашстан патшасы Тирҳақаның өзине қарсы урысқа атланғанын еситип, Хизкияға және елшилерин жиберип былай деди: – Яҳуда патшасы Хизкияға былай деп айтыңлар: «Сүйенген Қудайың сени: „Ерусалим Ассирия патшасына тәслим болмайды“, – деп алдамасын. Ассирия патшаларының барлық еллерди жер менен жексен етип, нелер ислегенин еситкен шығарсаң?! Енди сен қутылып қалмақшымысаң? Ата-бабаларым ўайран еткен Гозан, Харан, Ресеф ҳәм Телассардағы Эденде жасаған халықлардың қудайлары оларды қутқара алды ма? Хамат ҳәм Арпад патшалары қәне? Сефарўайым, Ҳена ҳәм Иўўа қалаларының патшалары қәне?» Хизкия хатты елшилердиң қолынан алып оқығаннан соң, Жаратқан Ийениң Үйине барды ҳәм хатты Жаратқан Ийениң алдына жайып қойды. Кейин Жаратқан Ийениң алдында дуўа етип, былай деди: – Керублар арасында тахтта отырған Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе! Сен пүткил дүнья патшалықларының жалғыз Қудайысаң! Аспан ҳәм жерди Сен жаратқансаң. Жаратқан Ийе, қулақ салып, есит, көзлериңди ашып, көр. Тири Қудайды ақыретлеў ушын Санхерибтиң айтып жиберген сөзлерин есит. Жаратқан Ийе, ырасында да, Ассирия патшалары халықларды ҳәм олардың жерлерин ўайранлады. Олардың қудайларын отқа таслап, жоқ қылды. Бирақ олар ҳақыйқатында қудайлар емес, ал ағаштан ҳәм тастан адам қолы менен исленген нәрселер еди. Қудайымыз Жаратқан Ийе, бизлерди Санхерибтиң қолынан қутқара гөр. Сонда пүткил дүнья патшалықлары, о, Жаратқан Ийе, жалғыз Сениң Қудай екениңди биледи. Соңынан Амос улы Ийшая пайғамбар Хизкияға мынадай хабар жиберди: «Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: Ассирия патшасы Санхериб ҳаққында Маған еткен дуўаңды еситтим. Ол туўралы Мен, Жаратқан Ийе былай деймен: Пәк қыз Сион, сени кемситип, үстиңнен күлер, Қыз Ерусалим, сениң изиңнен бас шайқар. Сен кимди ақыретлеп, кимди мазақладың? Кимге даўыс көтерип сөйлеп, кимге менменсип қарадың? Маған – Израилдың Мухаддесине! Елшилериң арқалы Мени ақыретлеп былай дедиң: „Сансыз саўаш арбаларым менен таўлардың бийик шыңына, Лебанон таўларының узақ жанбаўырларына шықтым, Бийик кедр ағашларын, жақсы сәрўи ағашларын кестим. Оның ең төрине, ең қалың тоғайына бардым. Мен қудықлар қаздым ҳәм жат еллердиң суўларын иштим, Мысырдың барлық дәрьяларын табаным менен қурыттым“. Бирақ буның ҳәммесин бурыннан жобаластырып, Әййемги күнлерден ойлап қойғанымды еситпеген бе едиң? Ҳәзир Мен соны орынладым. Сонлықтан сен қорғанлы қалаларды қарабақанаға айландыра алдың. Сонда қол-қанаты қырқылды қала халқының, Қорқып, уятқа қалды. Олар даладағы көк шөпке, жаңа шыққан нәзик шөпке, Тамның басындағы, шықпай атырып өрт шалған шөпке уқсап қалды. Мен сениң отырыс-турысыңды, қашан келип-кететуғыныңды, Маған деген ғәзебиңди, ҳәммесин билемен. Маған деген ғәзебиң ушын, Тәкаббирлигиң қулағыма жетип келгени ушын, Ҳалқамды мурныңнан өткизип, Суўлығымды аўзыңа тағаман. Сени келген жолың менен изиңе қайтараман. Ҳәй, Хизкия! Сен ушын белги мынаў болады: Усы жылы шашылған дәннен өскен өнимди жейсиз, Келеси жылы соның орнына өскен өнимди азық қыласыз, Ал үшинши жылы дән сеўип, өним аласыз, Жүзим бағларын отырғызып, олардың мийўесинен жейсиз. Яҳуда халқының қутылып қалғанлары жерге тамыр жайып, Жоқарыда мийўе береди. Себеби тири қалғанлар Ерусалимнен, Қутылғанлар Сион таўынан келип шығады. Буны Әлемниң Жаратқан Ийеси, Өз қызғаншақлығы менен жүзеге асырады. Сонлықтан Жаратқан Ийе Ассирия патшасы туўралы былай дейди: Ол бул қалаға кирмейди, оқ та атпайды, Қалаға жақынламас қалқаны менен, Қала дийўалына топырақ та үйдирмейди. Келген жолы менен қайтады, қалаға кирмейди. Бул – Жаратқан Ийениң айтқаны! Мен Өзим ушын ҳәм қулым Даўыттың ҳүрмети ушын, Бул қаланы қорғап, қутқараман». Сол күни түнде Жаратқан Ийениң периштеси ассириялылардың ордасына барып, бир жүз сексен бес мың адамды қырып таслады. Азанда оянып қарағанлар ҳәмме жердиң өликлерге толып кеткенин көрди. Сонда Ассирия патшасы Санхериб орданы таслап, изине қайтты. Ол Ниневияға қайтып келип, сол жерде жасап қалды. Бир күни ол өз қудайы Нисрохтың бутханасында табынып атырғанда, уллары Адраммелех пенен Саресер оны қылыш пенен өлтирди ҳәм өзлери Арарат үлкесине қашып кетти. Санхерибтиң орнына улы Эсар-Хаддон патша болды. Сол күнлери Хизкия аўырып, өлим төсегинде жатты. Сонда Амос улы Ийшая пайғамбар оған келип былай деди: – Жаратқан Ийе былай дейди: «Үй-ишиңе ўәсиятнамаңды қалдырып, ырзаласа бер, себеби тәўир болмайсаң, өлесең». Хизкия жүзин дийўалға қаратып, Жаратқан Ийеге дуўа етип: – О, Жаратқан Ийе! Алдыңда мениң шын жүректен садықлық пенен жасағанымды ҳәм нәзериңде туўры ислерди ислеп жүргенимди еслей гөр! – деди ҳәм өксип-өксип жылады. Ийшая еле сарайдың ортанғы ҳәўлисинен шығып кетпей атырып, оған Жаратқан Ийеден мынадай сөз түсти: – Изиңе қайтып, Мениң халқымның ҳүкимдары Хизкияға мына хабарды жеткиз: «Бабаң Даўыттың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: Дуўаңды еситтим, көз жасларыңды көрдим. Мине, Мен сени шыпалайман. Сен үшинши күни Жаратқан Ийениң Үйине барасаң. Өмириңди он бес жылға узайтаман. Өзиңди де, бул қаланы да Ассирия патшасының қолынан қутқараман. Өзим ушын ҳәм қулым Даўыттың ҳүрмети ушын бул қаланы қорғайман». Ийшая патшаның адамларына: – Кептирип нығызланған әнжир алып келиңлер, – деди. Оны әкелип, жараға қойғанда, ол саўалып кетти. Хизкия Ийшаядан: – Жаратқан Ийениң мени саўалтатуғынын ҳәм үшинши күни Жаратқан Ийениң Үйине баратуғынымды қандай белги арқалы билемен? – деп сорады. Ийшая оған: – Жаратқан Ийениң Өз сөзин орынлайтуғынын билдиретуғын белги мынаў: текшеге түсип турған сая он адым алдыға жылжысын ба ямаса он адым артқа жылжысын ба? – деди. Хизкия Ийшаяға: – Саяның алдыға он адым жылжыўы аңсат. Сая он адым артқа жылжысын, – деди. Ийшая пайғамбар Жаратқан Ийеге жалбарынды. Сонда Жаратқан Ийе патша Ахаз соқтырған текшениң үстине түсип турған саяны он адым артқа жылжытты. Сол арада Хизкияның аўырып қалғанын еситкен Бабилония патшасы Баладан улы Меродах-Баладан Хизкияға хатлар ҳәм саўғалар жиберди. Хизкия елшилерди қабыл етти ҳәм оларға өз қазнасындағы затлардың ҳәммесин: гүмис ҳәм алтынларын, хош ийисли затларын, қымбатбаҳа майларын, қурал-жарақ сақланатуғын бөлмесин көрсетти. Хизкияның сарайында да, патшалығында да оларға көрсетилмеген ҳеш нәрсе қалмады. Сонда пайғамбар Ийшая патша Хизкияның жанына келип, оған: – Бул адамлар сизге не деди? Олар қай жақтан келипти? – деп сорады. Хизкия оған: – Олар узақ елден, Бабилониядан келген, – деп жуўап берди. Ийшая: – Олар сарайыңызда нелерди көрди? – деп сорады. Хизкия: – Сарайымдағы ҳәмме нәрсени көрди. Қазнамда оларға көрсетпеген ҳеш нәрсем қалмады, – деп жуўап берди. Сонда Ийшая Хизкияға былай деди: – Онда Жаратқан Ийениң сөзин еситиң: «Сарайыңдағы ҳәмме нәрсе ҳәм ата-бабаларыңның усы күнге шекем жыйнаған ҳәмме нәрсеси Бабилонға алып кетилетуғын күн келеди, ҳеш нәрсе қалмайды, – дейди Жаратқан Ийе. – Сениң нәсилиңнен болған айырым урпақларың да алып кетилип, Бабилония патшасының сарайында хызметши болады». Хизкия Ийшаяға: – Жаратқан Ийениң сиз арқалы айтқан сөзлери жақсы сөзлер, – деди. Себеби ол ишинен: «Ҳеш болмағанда мениң заманымда тынышлық ҳәм абаданшылық болады», – деп ойлады. Хизкияның басқа ислери, барлық қаҳарманлықлары, ол қурғызған ҳәўиз, суў өткеллери ҳәм қалаға қалай суў апарғанлары Яҳуда патшаларының жылнама китабында жазылған. Хизкия өлип, ата-бабаларына қосылды. Оның орнына улы Менашше патша болды. Менашше он еки жасында патша болды ҳәм Ерусалимде елиў бес жыл патшалық етти. Оның анасының аты Хефсиба еди. Ол Жаратқан Ийениң Израил халқының алдынан қуўып жиберген халықлардың жеркенишли жаман ислерине еликлеп, Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Әкеси Хизкия жоқ қылған сыйыныў орынларын қайта тикледи. Израил патшасы Ахабқа уқсап, Баалға арнап қурбанлық орынлар қурды, кийели ағаш орнатты ҳәм пүткил аспан денелерине табынып, оларға хызмет етти. Менашше Жаратқан Ийениң Үйине, яғный Жаратқан Ийениң: «Мен Ерусалимде Өз атымды орнатаман», – деген Үйине басқа қудайларға арнап, қурбанлық орынлар қурдырды. Ол Жаратқан Ийениң Үйиниң еки ҳәўлисине де барлық аспан денелерине арнап қурбанлық орынлар қурды. Ол өз улын отта жандырып қурбанлыққа берди, пал ашты, белгилерди жорыды, әрўақ ҳәм руўхларды шақырыўшыларға мәсләҳәт салды. Ол Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди ислеп, Оны ғәзеплендирди. Менашше өзи ислеткен Ашера бутын Жаратқан Ийениң Үйине қойды. Жаратқан Ийе Даўытқа ҳәм оның улы Сулайманға: «Бул Үйде ҳәм Израил урыўлары арасынан таңлап алған қалам Ерусалимде атымды мәңгиге орнатаман. Егер олар Мениң буйрықларымды ҳәм қулым Муўса буйырған барлық Нызамларды муқыятлы түрде орынлап жасаса, онда Израил халқын өзлериниң ата-бабаларына берген жерден қуўып шығармайман», – деген еди. Бирақ халық қулақ аспады. Менашшениң халықты жолдан азғырғаны соншелли, Жаратқан Ийениң Израил халқының алдынан жоқ қылған халықларынан да көбирек жаманлықлар иследи. Жаратқан Ийе Өз қуллары болған пайғамбарлар арқалы былай деди: «Яҳуда патшасы Менашше өзинен бурын сол жерде жасаған амор халқынан да жаманырақ жеркенишли ислерди ислегени, өз бутлары менен яҳудалыларды гүнаға баслағаны ушын, Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: „Мен Яҳуда елиниң ҳәм оның бас қаласы Ерусалимниң басына еситкен адамның жүрегин суўлататуғын бир апатшылық жаўдыраман. Самарияға қолланған өлшеў жибин ҳәм Ахабтың үй-ишине қолланған өлшемди Ерусалимге де қолланаман. Табақты сыпырып, төңкерип қойғаны сыяқлы, Ерусалимди де солай сыпырып тазалайман. Халқымның қалғанларынан жүз бураман, оларды душпанларының қолына тапсыраман. Душпанлары оларды тонап, талан-тараж етеди. Себеби олар Мениң нәзеримде жаўыз болған ислерди иследи ҳәм ата-бабалары Мысырдан шыққан күннен усы күнге дейин Мениң ғәзебимди келтирди“». Менашше Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди ислеп, яҳудалыларға ислеткен гүнасына қоса, жүдә көп айыпсыз қан төгип, Ерусалимди басынан аяғына шекем қанға батырды. Менашшениң басқа ислери, ол ислеген барлық ислер ҳәм ол ислеген гүналар ҳаққында Яҳуда патшаларының жылнама китабында жазылған. Менашше өлип, ата-бабаларына қосылды ҳәм сарайдың Узза деп аталатуғын бағына жерленди. Оның орнына улы Амон патша болды. Амон жигирма еки жасында патша болып, Ерусалимде еки жыл патшалық етти. Анасының аты Мешуллемет болып, ол иотбалы Харустың қызы еди. Амон да әкеси Менашшеге уқсап, Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Ол әкесиниң жолынан жүрди, әкеси табынған бутларға хызмет етип, оларға табынды. Амон ата-бабаларының Қудайы Жаратқан Ийени тәрк етти, Оның жолынан жүрмеди. Патша Амонның хызметшилери оған қарсы тил бириктирип, оны өз сарайында өлтирди. Бирақ үлке халқы патша Амонға қарсы тил бириктиргенлердиң ҳәммесин өлтирди ҳәм оның орнына улы Иошияны патша етип қойды. Амон ислеген басқа ислер Яҳуда патшаларының жылнама китабында жазылған. Амон Узза бағындағы өз қәбирине жерленди. Оның орнына улы Иошия патша болды. Иошия сегиз жасында патша болып, Ерусалимде отыз бир жыл патшалық етти. Оның анасының аты Едида болып, ол босқатлы Адаяның қызы еди. Иошия Жаратқан Ийениң нәзеринде туўры болған ислерди иследи ҳәм оңға да солға да бурылмай, бабасы Даўыттың жолынан жүрди. Патша Иошия өз патшалығының он сегизинши жылында, Мешулламның ақлығы Асалияның улы хаткер Шафанды Жаратқан Ийениң Үйине жиберип, оған былай деди: – Бас руўханий Хилкияға бар. Ол босағадағы қадағалаўшы руўханийлер халықтан жыйнап, Жаратқан Ийениң Үйине алып келген гүмислерди есаплап шықсын. Кейин оны Жаратқан Ийениң Үйиниң ишиндеги ислерди бақлаў ушын тайынланған адамларға берсин. Олар буны Жаратқан Ийениң Үйиниң бузылған жерлерин дүзетиўшилерге, усталарға, қурылысшыларға, тас өриўшилерге төлесин ҳәм Үйди дүзетиўге керекли болған ағашларды ҳәм жонылған тасларды сатып алыўға жумсасын. Деген менен, оларға берилген гүмистиң есабы талап етилмесин, өйткени олар ҳадал ислейди. Бас руўханий Хилкия хаткер Шафанға: – Мен Жаратқан Ийениң Үйинен Нызам китабын таптым, – деп, китапты Шафанға берди. Шафан китапты оқыды. Соңынан хаткер Шафан патшаға: – Қулларыңыз Үйден табылған гүмислерди алып, оны Жаратқан Ийениң Үйиндеги ислерди алып барыўшыларға тапсырды, – деген хабар алып келди. Соңынан ол: – Руўханий Хилкия маған бир китап берди, – деди ҳәм китапты патшаға оқып берди. Патша Нызам китабындағы сөзлерди еситкенде, кийимлерин жыртты. Ол руўханий Хилкияға, Шафан улы Ахиқамға, Михая улы Ахборға, хаткер Шафанға ҳәм өз хызметшиси Асаяға былай деп буйырды: – Барып, табылған бул китаптың сөзлери ҳаққында мен ушын, халық ушын ҳәм пүткил Яҳуда ушын Жаратқан Ийениң еркин сораңлар. Ата-бабаларымыздың бул китаптың сөзлерине қулақ аспағаны ҳәм онда бизлер ушын жазылған бул сөзлерге сай жасамағаны себепли, Жаратқан Ийениң бизлерге қарсы лаўлаған ғәзеби уллы. Руўханий Хилкия, Ахиқам, Ахбор, Шафан ҳәм Асая барып, Хархастың ақлығы Тиқўаның улы болған мухаддес кийимлерге қараўшы Шаллумның ҳаялы пайғамбар Хулда менен сөйлести. Хулда Ерусалимниң таза бөлиминде жасайтуғын еди. Ҳаял оларға былай деди: – Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе сизлерди маған жиберген адамға былай деп айтыңлар деп атыр: «Жаратқан Ийе былай дейди: „Яҳуда патшасының оқыған китабында жазылғанындай, бул жерге де, бул жерде жасайтуғын халықтың басына да апатшылық жаўдыраман. Олар мени тәрк етти ҳәм басқа қудайларға түтетки түтетип, пүткил ислери менен Мениң ғәзебимди келтирди. Сонлықтан бул жерге қарсы ғәзебим лаўлады ҳәм ол сөнбейди“». Жаратқан Ийениң еркин сораў ушын сизлерди жиберген Яҳуда патшасына былай деп айтыңлар: «Сен еситкен сөзлер туўралы Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: „Бул жер ҳәм бул жерде жасайтуғынлардың ўайран етилиўге ҳәм нәлетке ҳүким етилгени ҳаққында Мениң сөзлеримди еситкенде, жүрегиң езилди ҳәм Маған бойсындың. Сен кийимлериңди жыртып, Мениң алдымда жылағанлықтан, Мен де сени еситтим. Сонлықтан Мен сени ата-бабаларыңа қосаман, тынышлық пенен қәбирге қойыласаң. Мен бул жерге жаўдыратуғын ҳеш бир апатшылықты сениң көзиң көрмейди“». Олар бул хабарды патшаға жеткизди. Патша Иошия адам жиберип, Яҳуда ҳәм Ерусалимниң барлық ақсақалларын өз жанына топлады. Соңынан ол пүткил Яҳуда менен пүткил Ерусалим турғынларын, руўханийлерди, пайғамбарларды, кишкенесинен үлкенине дейинги пүткил халықты ертип, Жаратқан Ийениң Үйине барды. Патша Жаратқан Ийениң Үйинен табылған Келисим китабын басынан аяғына дейин оларға даўыслап оқып берди. Кейин патша сүтинниң жанындағы арнаўлы орнында турып, Жаратқан Ийениң алдында келисим дүзди. Ол Жаратқан Ийениң жолы менен жүрип, Оның буйрықларын, қарарларын, қағыйдаларын шын жүректен, жан-тәни менен орынлаўға, усы китапта жазылған келисим сөзлерине әмел қылыўға ант ишти. Пүткил халық та келисимге қосылды. Соннан соң, патша бас руўханий Хилкияға, екинши дәрежели руўханийлерге ҳәм босағадағы қадағалаўшы руўханийлерге Баалға, Ашераға ҳәм пүткил аспан денелерине арнап исленген ҳәмме нәрселерди Жаратқан Ийениң Ибадатханасынан алып шығыўды буйырды. Оларды Ерусалимниң сыртындағы Кидрон ойпатлығында өртетип, күлин Бейт-Элге апарғызды. Патша Яҳуда қалаларында ҳәм Ерусалим әтирапындағы сыйыныў орынларында түтетки түтетиў ушын Яҳуда патшалары тәрепинен тайынланған бутқа хызмет етиўши руўханийлерди, Баалға, қуяшқа, айға, жулдызларға ҳәм пүткил аспан денелерине арнап түтетки түтеткенлерди жоқ қылды. Кийели ағашты Жаратқан Ийениң Үйинен Ерусалимниң сыртына, Кидрон сайына шығарды. Оны сол жерде жағып, күл-талқан етти ҳәм күлин улыўма халықлық қәбирлердиң үстине шашты. Бузықшылық ислеўши еркеклердиң Жаратқан Ийениң Үйиндеги үйлерин бузып таслады. Ол жерде ҳаяллар Ашера бутына арнап, кийимлер тоқыйтуғын еди. Иошия Яҳуда қалаларындағы ҳәмме руўханийлерди жыйнап, Ерусалимге алып келди. Кейин Гебадан Беер-Шебаға шекемги аралықтағы руўханийлер түтетки түтетип, сыйынатуғын орынларды ҳарамлады. Қала ҳәкими болған Ешуаның дәрўазасына кирер аўыздағы сыйыныў орынларын да жоқ қылды. Бул дәрўаза қала дәрўазасының шеп тәрепинде еди. Сыйыныў орынларының руўханийлери Ерусалимдеги Жаратқан Ийениң қурбанлық орнында қурбанлық бере алмаса да, олар өз кәсиплеслери болған руўханийлер менен ашытқысыз нан жейтуғын еди. Иошия ҳеш кимниң қудай Молохқа арнап өз улын яки қызын отта жандырмаўы ушын, Бен-Ҳинном ойпатлығындағы Тофетти де ҳарамлап, жарамсыз аўҳалға келтирди. Ол Жаратқан Ийениң Үйиниң кирер алдына, сарай хызметшиси Натан-Мелехтиң бөлмесиниң қасына Яҳуданың бурынғы патшаларының қуяшқа арнап қойдырған атларының мүсинлерин алып таслап, олардың арбаларын отта жандырды. Иошия Ахаздың жоқарыдағы бөлмесиниң тамының басындағы Яҳуданың бурынғы патшалары қурдырған қурбанлық орынларын да, Жаратқан Ийениң Үйиниң еки ҳәўлисиндеги Менашшениң қурдырған қурбанлық орынларын да буздырды. Оларды майдалап езип, Кидрон сайына шашып жиберди. Және ол Ерусалимниң шығысына, Зәйтүн таўының қубласына Израил патшасы Сулайманның сидонлылардың жеркенишли буты Аштарта, моаблылардың жеркенишли буты Кемош ҳәм аммонлардың жеркенишли буты Милкомға арнап қурдырған сыйыныў орынларын ҳарамлады. Иошия кийели тасларды күл-талқан етип, кийели ағашларды кесип таслады ҳәм олардың орынларын адам сүйегине толтырды. Буннан тысқары, Израилды гүнаға баслаған Набат улы Яробам қурдырған Бейт-Элдеги сыйыныў орнын ҳәм қурбанлық орнын жоқ қылды. Ол сыйыныў орнын жағып жиберип, күлин көкке суўырды, кийели ағашты да жағып жиберди. Иошия айналасына қарап, таў үстиндеги қәбирлерди көрди. Ол адамларын жиберип, қәбирдеги сүйеклерди алдыртты ҳәм оларды қурбанлық орынның үстинде жағып жиберип, қурбанлық орынды ҳарамлады. Бул Жаратқан Ийениң Қудайдың адамы арқалы алдын ала айтқан сөзлери бойынша болды. Иошия: – Ана жердеги қулпы тас кимдики? – деп сорады. Қала турғынлары оған: – Яҳудадан келген Қудайдың адамының қәбири. Ол Бейт-Элдеги қурбанлық орында ҳәзир сиз ислеген ислер туўралы алдын ала жәриялаған еди, – деп жуўап берди. Сонда патша: – Оған тиймеңлер, ҳеш ким оның сүйеклериниң тынышын алмасын, – деди. Солай етип, оның сүйеклерине де, Самариядан келген пайғамбардың сүйеклерине де ҳеш ким тиймеди. Израил патшалары Жаратқан Ийениң ғәзебин келтирип, Самария қалаларындағы сыйыныў орынларына бутханалар қурдырған еди. Иошия Бейт-Элде ислегенлерин бул жерде де ислеп, бул бутханаларды да қыйратып таслады. Ол сол жердеги сыйыныў орынларының руўханийлерин қурбанлық орын үстинде баўызлап, сол жерде адам сүйеклерин жандырды ҳәм соңынан Ерусалимге қайтып келди. Патша Иошия пүткил халыққа: «Қудайыңыз Жаратқан Ийеге арнап Қутқарылыў байрамын мына Келисим китабында жазылғаны бойынша байрамлаңлар», – деп буйрық берди. Себеби Израилда бийлер басқарған дәўирден баслап, Израил ҳәм Яҳуда патшалары басқарған дәўир бойы Қутқарылыў байрамы усылай байрамланбаған еди. Жаратқан Ийеге арналған бул Қутқарылыў байрамы Иошияның патшалығының он сегизинши жылында, Ерусалимде болып өтти. Буннан басқа, Иошия руўханий Хилкияның Жаратқан Ийениң Үйинен тапқан китабында жазылған нызам сөзлерин орынлаў ушын, Ерусалимде ҳәм Яҳуда жеринде пайда болған барлық жеркенишли ислерди: әрўақларды ҳәм руўхларды шақырыўшыларды, кийели мүсинлерди ҳәм бутларды жоқ қылды. Иошиядан алдын да, оннан кейин де оған уқсап Муўсаның ҳәмме Нызамларына бойсынып, шын жүреги, жан-тәни ҳәм бар күши менен Жаратқан Ийеге жүз бурған патша болмады. Бирақ Менашше өз ислери арқалы Жаратқан Ийениң ғәзебин келтиргени ушын, Ол Өзиниң Яҳудаға қарсы лаўлаған ғәзебинен ўаз кешпеди. Жаратқан Ийе былай деди: «Израилды дәргайымнан қалай қуўып шығарған болсам, Яҳуданы да солай қуўып шығараман. Таңлап алған қалам Ерусалимнен ҳәм „атым сол жерде болады“ деген Үйден жүз бураман». Иошияның басқа ислери, ол ислеген барлық ислер Яҳуда патшаларының жылнама китабында жазылған. Иошияның ҳүкимдарлығы ўақтында, Мысыр фараоны Нехо Ассирия патшасына жәрдем бериў ушын, Евфрат дәрьясына қарай жолға шықты. Патша Иошия да Нехоға қарсы жүрис қылды ҳәм олар Мегиддода дусласқанда Нехо Иошияны өлтирди. Хызметшилери Иошияның денесин арбаға салып, Мегиддодан Ерусалимге алып келди ҳәм өз қәбирине жерледи. Үлке халқы Иошияның улы Еҳоахазды майлап, әкесиниң орнына патша етип қойды. Еҳоахаз жигирма үш жасында патша болып, Ерусалимде үш ай патшалық етти. Оның анасының аты Хамутал болып, ол либналы Еремияның қызы еди. Еҳоахаз ата-бабалары сыяқлы Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Еҳоахаздың Ерусалимде патшалық етпеўи ушын, фараон Нехо оны Хамат үлкесинде, Риблада тутқынға алды ҳәм үлке халқына жүз талант гүмис ҳәм бир талант алтын салық салды. Фараон Нехо Иошияның улы Элякимди әкесиниң орнына патша етип қойды ҳәм атын өзгертип, Еҳояким деп қойды. Ал Еҳоахазды Мысырға алып келди ҳәм ол сол жерде қайтыс болды. Еҳояким фараон талап еткен гүмис ҳәм алтынды берди. Буның ушын ол үлке халқына ҳәр бириниң мал-мүлкине сай салық салып, халықтан гүмис ҳәм алтын өндирип алды. Еҳояким жигирма бес жасында патша болып, Ерусалимде он бир жыл патшалық етти. Оның анасының аты Зебуда болып, ол румалы Педаяның қызы еди. Еҳояким ата-бабалары сыяқлы, Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Яҳуда патшасы Еҳоякимниң патшалығы дәўиринде Бабилония патшасы Набуходоносор Яҳудаға ҳүжим жасады. Еҳояким үш жыл оған бағынышлы болып, соңынан оған қарсы бас көтерди. Жаратқан Ийе Өз қуллары болған пайғамбарлар арқалы айтқан сөзлери бойынша, Яҳуданы жоқ етиў ушын Бабилония, Арам, Моаб ҳәм Аммон еллериниң басқыншы топарларын Яҳудаға жиберди. Булардың ҳәммеси Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша Яҳуданың басына түсти. Менашше ислеген барлық гүналар себепли, Жаратқан Ийе оны Өз дәргайынан қуўып шығармақшы болды. Себеби Жаратқан Ийе Менашшениң айыпсыз қан төгип, Ерусалимди айыпсызлардың қанына толтырғанын кешириўди қәлемеди. Еҳоякимниң басқа ислери ҳәм ол ислеген барлық ислер Яҳуда патшаларының жылнама китабында жазылған. Еҳояким өлип, ата-бабаларына қосылды, орнына улы Еҳоякин патша болды. Мысыр патшасы енди өз жеринен сыртқа шықпады. Себеби Бабилония патшасы Мысыр шегарасындағы сайдан Евфрат дәрьясына шекемги Мысыр патшасына тийисли барлық жерлерди басып алған еди. Еҳоякин он сегиз жасында патша болып, Ерусалимде үш ай патшалық етти. Оның анасы ерусалимли Элнатанның қызы Нехушта еди. Еҳоякин де әкеси сыяқлы Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Сол ўақытлары Бабилония патшасы Набуходоносордың әскерлери Ерусалимге қарсы жүрис қылып, қаланы қамал қылды. Әскерлери қаланы қамал қылғанда, Бабилония патшасы Набуходоносордың өзи де қалаға келди. Сонда Яҳуда патшасы Еҳоякин анасы, ўәзирлери, басшылары ҳәм сарай хызметшилери менен бирге Бабилония патшасына тәслим болды. Бабилония патшасы өз патшалығының сегизинши жылында, Еҳоякинди тутқынға алды. Жаратқан Ийениң алдын ала айтқан сөзи бойынша, Набуходоносор Жаратқан Ийениң Үйиндеги ҳәм патша сарайындағы ғәзийнелерди алып кетти. Израил патшасы Сулайманның Жаратқан Ийениң Ибадатханасы ушын ислеткен алтын буйымларының ҳәммесин сындырды. Ол және пүткил Ерусалим турғынларын: басшылардың, мәрт жаўынгерлердиң, усталардың ҳәм темиршилердиң барлығын, улыўма он мың адамды сүргин етип алып кетти. Үлкеде жарлы халықтан басқа ҳеш ким қалмады. Бабилония патшасы Набуходоносор Еҳоякинди Бабилонға сүргин етти. Оның анасын, ҳаялларын, сарай хызметшилерин ҳәм үлкениң елбасшыларын да Ерусалимнен Бабилонға сүргин етти. Буннан тысқары Бабилония патшасы жети мың сайланды әскерди, мың уста ҳәм темиршини Бабилонға сүргин етти. Олардың ҳәммеси урысқа жарамлы ҳәм мәрт жаўынгерлер еди. Бабилония патшасы Еҳоякинниң орнына Еҳоякинниң әкесиниң иниси Маттанияны патша етип қойды ҳәм атын Седекия деп өзгертти. Седекия жигирма бир жасында патша болып, Ерусалимде он бир жыл патшалық етти. Оның анасының аты Хамутал болып, ол либналы Еремияның қызы еди. Еҳоякимге уқсап, Седекия да Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Жаратқан Ийе Ерусалим менен Яҳудаға ғәзепленгени ушын, оларды Өз дәргайынан шығарып таслады. Седекия Бабилония патшасына қарсы бас көтерди. Седекияның патшалығының тоғызыншы жылының оныншы айының оныншы күни Бабилония патшасы Набуходоносор пүткил әскерлери менен Ерусалимниң әтирапына келип, орда қурды ҳәм қаланың айналасына қамал минараларын қурды. Солай етип, Седекияның патшалығының он биринши жылына дейин қала қамалда болды. Сол жылғы төртинши айдың тоғызыншы күни қалада ашлықтың ҳәўиж алғаны соншелли, үлке халқы бир тислем нанға зар болды. Сол ўақытта қала дийўалының бир жери бузылды. Бабилония әскерлериниң қаланы қамал қылып турғанына қарамастан, барлық әскерлер түнде патшаның бағының жанындағы еки дийўал арасындағы дәрўаза арқалы шығып, Иордан тегислигине қарай қашып кетти. Бирақ калдей әскерлери патшаны қуўып, Ерихо тегислигинде изинен жетип алды. Ҳәмме әскерлер патша Седекияны таслап, қашып кетти. Патшаны тутқынға алып, оны Риблаға, Бабилония патшасына апарды ҳәм сол жерде оған ҳүким шығарылды. Бабилонлылар Седекияның көз алдында улларын баўызлады, ал өзиниң көзлерин ойып алды. Соңынан кисенлеп, Бабилонға алып кетти. Бабилония патшасы Набуходоносордың патшалығының он тоғызыншы жылының бесинши айының жетинши күни Бабилония патшасының хызметшиси, сақшылар баслығы Набузарадан Ерусалимге келди. Ол Жаратқан Ийениң Үйине, патша сарайына ҳәм Ерусалимдеги үйлердиң ҳәммесине от берип, пүткил зәўлим жайларды өртеп жиберди. Сақшылар баслығы менен бирге келген калдей әскерлери Ерусалимди қоршап турған барлық дийўалларды қулатып таслады. Сақшылар баслығы Набузарадан қалада аман қалғанларды, Бабилония патшасы тәрепине өткен қашқынларды ҳәм басқа әпиўайы халықты сүргин етти. Жүзимгершилик ҳәм дийханшылық пенен шуғылланыўы ушын, Набузарадан үлкедеги жарлы халықтың бир қаншасын сол жерде қалдырды. Калдейлер Жаратқан Ийениң Үйиндеги қола өрелерди, түбелдириклерди, қола ҳәўизди бөлеклеп, қолаларды Бабилонияға алып кетти. Соның менен бирге, олар хызмет етиў ўақтында қолланылатуғын шоқ салынатуғын ыдысларды, күл алатуғын белшелерди, пилик кескишлерди, түтетки салатуғын тостағанларды ҳәм барлық қола буйымларды алып кетти. Сақшылар баслығы алтын ҳәм гүмистен исленген буйымлардың ҳәммесин, шоқ салынатуғын ыдысларды ҳәм қан себетуғын табақларды алып кетти. Жаратқан Ийениң Үйи ушын Сулайман ислеткен еки өре, ҳәўиз ҳәм түбелдириклер ушын кеткен қоланың есабы жоқ еди. Ҳәр бир өрениң бийиклиги он сегиз шығанақ болып, үстинде қоладан исленген төбелик бар еди. Ҳәр бир төбеликтиң бийиклиги үш шығанақ болып, айланасы қоладан исленген шынжырлы торлар ҳәм қуйма анарлар менен безелген еди. Сақшылар баслығы Набузарадан бас руўханий Сераяны, екинши дәрежели руўханий Сефанияны ҳәм Ибадатхана босағасындағы қадағалаўшы үш руўханийди тутқынға алды. Және де, ол қалада қалған әскерлерге әскербасы етип қойылған сәркәрданы, қаладан табылған патшаның бес ўәзирин, үлке халқын әскерликке шақырыў иси менен шуғылланатуғын әскербасының хаткерин ҳәм ел турғынларынан алпыс адамды тутқынға алды. Сақшылар баслығы Набузарадан оларды Риблаға, Бабилония патшасына алып барды. Бабилония патшасы оларды Хамат жериниң Рибла қаласында өлтиртти. Яҳуда халқы өз жеринен сүргин етилди. Бабилония патшасы Набуходоносор Шафанның ақлығы Ахиқамның улы Гедалияны Яҳудада қалған халық үстинен ҳәким етип тайынлады. Ҳәмме әскербасылар ҳәм олардың адамлары Бабилония патшасының Гедалияны ҳәким етип қойғанын еситкенде, Миспа қаласына, Гедалияның жанына келди. Келгенлер Нетания улы Исмайыл, Қареах улы Юханан, нетофалы Танхумет улы Серая, маахалының улы Язания ҳәм олардың адамлары еди. Гедалия оларға ҳәм олардың адамларына ант ишип: – Бабилонлы хызметкерлердиң қол астында болыўдан қорқпаң. Елге орналасып алып, Бабилония патшасына хызмет етиң. Сонда сизлер ушын жақсы болады, – деди. Бирақ усы жылдың жетинши айында патша нәсилинен болған Элишаманың ақлығы Нетанияның улы Исмайыл он адамы менен Миспаға барып, Гедалияны өлтирди. Олар Миспада Гедалияның жанында болған Яҳуда халқын да калдейлилер менен бирге қылыштан өткерди. Сонда кишкенесинен үлкенине дейин пүткил халық калдейлилерден қорққанынан әскербасылар менен бирге Мысырға қашты. Яҳуда патшасы Еҳоякинниң сүргин етилгенине отыз жети жыл болғанда, Бабилонға Эўил-Меродах патша болды. Ол сол жылдың он екинши айының жигирма жетинши күни Яҳуда патшасы Еҳоякинди қамақханадан шығарды. Патша Еҳоякин менен жыллы сөйлести ҳәм оған Бабилонға сүргин етилген басқа патшалардан жоқарырақ болған мәртебе берди. Солай етип, Еҳоякин қамақтағы кийимлерин өзгертти ҳәм өмириниң ақырына дейин патша дастурханынан аўқат жеди. Оның күнделикли керек-жарағы өмириниң ақырына шекем патша тәрепинен берилди. Адам, Шет, Энош, Кенан, Маҳалалел, Еред, Энох, Метушелах, Ламех ҳәм Нух. Нухтың уллары: Сам, Хам ҳәм Яфет. Яфеттиң уллары: Гомер, Магог, Мадай, Яўан, Тубал, Мешех ҳәм Тирас. Гомердиң уллары: Ашкеназ, Рифат ҳәм Тогарма. Яўанның уллары: Элиша, Таршиш, Киттим ҳәм Роданим. Хамның уллары: Куш, Мысыр, Пут ҳәм Қанан. Куштың уллары: Себа, Хаўила, Сабта, Раама ҳәм Сабтеха. Рааманың уллары: Шеба ҳәм Дедан. Куштың және Нимрод деген де бир улы бар еди. Ол жер жүзиндеги биринши күшли жаўынгер болды. Мысырдан луд, анам, леҳаб, нафтух, патрус, каслух ҳәм кафтор халықлары, ал каслух халқынан филист халқы келип шықты. Қананнан туңғыш улы Сидон, кейин Хет туўылды. Сондай-ақ, ебус, амор, гиргаш, хиў, арқ, син, арўад, семар ҳәм хамат халықлары да Қананнан келип шықты. Самның уллары: Элам, Ашшур, Арпахшад, Луд, Арам, Ус, Хул, Гетер ҳәм Мешех. Арпахшадтан Шелах, Шелахтан Эбер туўылды. Эбердиң еки улы болып, олардың бириниң аты Пелег еди, өйткени сол ўақытта жерлер бөлинген еди. Ал екиншисиниң аты Иоқтан еди. Иоқтаннан Алмодад, Шелеф, Хасармаўет, Ерах, Ҳадорам, Узал, Дикла, Эбал, Абимаел, Шеба, Офир, Хаўила ҳәм Иобаб туўылды. Булардың бәри Иоқтанның уллары еди. Сам, Арпахшад, Шелах, Эбер, Пелег, Реу, Серуг, Нахор, Терах, Ибрам, яғный Ибрайым. Ибрайымның уллары: Ысақ ҳәм Исмайыл. Олардың шежиреси мынадай: Исмайылдың туңғыш улы Небайот. Оннан кейин, Кедар, Адбеел, Мибсам, Мишма, Дума, Масса, Хадад, Тема, Етур, Нафиш ҳәм Кедма. Булар Исмайылдың уллары еди. Ибрайымның тоқалы Қатурадан туўылған уллары мыналар: Зимран, Иоқшан, Медан, Мидян, Ишбақ ҳәм Шуах. Иоқшанның уллары: Шеба ҳәм Дедан. Мидянның уллары: Эфа, Эфер, Ханох, Абида ҳәм Элдаа. Булардың ҳәммеси Қатурадан тараған урпақлар еди. Ысақ Ибрайымның улы еди. Ысақтың уллары: Эсаў ҳәм Израил. Эсаўдың уллары: Элифаз, Реуел, Еуш, Ялам ҳәм Қорах. Элифаздың уллары: Теман, Омар, Сефий, Гатам, Кеназ ҳәм Тимнадан туўылған Амалек. Реуелдиң уллары: Нахат, Зерах, Шамма ҳәм Мизза. Сеирдиң уллары: Лотан, Шобал, Сибон, Ана, Дишон, Эсер ҳәм Дишан. Лотанның уллары: Хорий ҳәм Ҳомам. Тимна Лотанның қарындасы еди. Шобалдың уллары: Алиан, Манахат, Эбал, Шефий ҳәм Онам. Сибонның уллары: Айя ҳәм Ана. Ананың улы: Дишон. Дишонның уллары: Хамран, Эшбан, Итран ҳәм Керан. Эсердиң уллары: Билҳан, Зааўан ҳәм Яақан. Дишонның уллары: Ус ҳәм Аран. Израилда патша болмастан бурын, Эдом елинде төмендеги патшалар ҳүкимдарлық етти: Беор улы Бела. Оның қаласының аты Динҳаба еди. Бела өлгеннен кейин, оның орнына Босра қаласынан болған Зерах улы Иобаб патша болды. Иобаб өлгеннен кейин, теманлылардың жеринен келген Хушам патша болды. Хушам өлгеннен кейин, Моаб елинде мидянлыларды қыйратқан Бедад улы Ҳадад патша болды. Оның қаласының аты Аўит еди. Ҳадад өлгеннен кейин, оның орнына масреқалы Самла патша болды. Самла өлгеннен соң, оның орнына дәрья бойындағы Рехоботтан болған Шаул патша болды. Шаул өлгеннен соң, оның орнына Ахбор улы Баал-Ханан патша болды. Баал-Ханан өлгеннен соң, оның орнына Ҳадад патша болды. Оның қаласының аты Паий еди. Ҳададтың ҳаялы Меҳетабел Мезаҳабтың ақлығы Матредтиң қызы еди. Соңынан Ҳадад та өлди. Эдом бийлери мыналар: Тимна бий, Алиа бий, Етет бий, Оҳолибама бий, Эла бий, Пинон бий, Кеназ бий, Теман бий, Мибсар бий, Магдиел бий ҳәм Ирам бий. Эдом бийлери усылар еди. Израилдың уллары мыналар: Рубен, Шимон, Лебий, Яҳуда, Иссахар, Зебулон, Дан, Юсуп, Бенямин, Нафталий, Гад ҳәм Ашер. Яҳуданың уллары: Эр, Онан ҳәм Шела. Яҳудаға бул үш улды қананлы Шуаның қызы туўып берди. Яҳуданың туңғыш улы Эр Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз ис ислегени ушын, Жаратқан Ийе оны өлтирди. Яҳуданың келини Тамара да оған Перес пенен Зерахты туўып берди. Яҳуданың барлығы болып бес улы болды. Перестиң уллары: Хесрон ҳәм Хамул. Зерахтың уллары: Зимрий, Этан, Ҳеман, Калкол ҳәм Дара. Олар барлығы болып бесеў еди. Кармийдиң улы: бағышланған нәрселерге қыянет ислеп, Израилға апат әкелген Ахар. Этанның улы: Азария. Хесронның уллары: Ерахмеел, Рам ҳәм Келубай. Рамнан Амминадаб, Амминадабтан Яҳуда урыўының көсеми Нахшон туўылды. Нахшоннан Салма, Салмадан Боаз, Боаздан Обид, Обидтен Ишай туўылды. Ишайдың жети улы болды: туңғышы Элиаб, екиншиси Абинадаб, үшиншиси Шимеа, төртиншиси Нетанел, бесиншиси Раддай, алтыншысы Осем, жетиншиси Даўыт. Олардың Серуя ҳәм Абигайыл деген қарындасы болды. Серуяның үш улы бар еди: Абишай, Иоаб ҳәм Асаҳел. Исмайыл урпағынан болған Етерге турмысқа шыққан Абигайыл Амасаны туўды. Хесронның улы Калебтиң Азуба ҳәм Ериот деген ҳаяллары болды. Оның Азубадан туўылған уллары: Ешер, Шобаб ҳәм Ардон. Азуба өлгеннен кейин, Калеб Эфратаға үйленди. Эфрата оған Хурды туўып берди. Хурдан Урий туўылды. Урийден Бесалел туўылды. Буннан соң, Хесрон Гиладтың әкеси Махир деген адамның қызы менен жатты ҳәм алпыс жасында үйленген бул ҳаялы оған Сегубты туўып берди. Яир Сегубтың улы еди. Яирдиң Гилад жеринде жигирма үш қаласы бар еди. Бирақ Гешур менен Арам Яирге тийисли қалаларды, сондай-ақ, Кенатты ҳәм оның айланасындағы алпыс қаланы басып алды. Бул жерлерде жасап атырған барлық халық Гиладтың әкеси Махирдиң урпағынан еди. Хесрон Калеб-Эфратада қайтыс болғаннан соң, ҳаялы Абия Ашхурды туўды. Ашхур Теқоа қаласының тийкарын салған еди. Хесронның туңғыш улы Ерахмеелдиң уллары: туңғыш улы Рам, кейин Буна, Орен, Осем ҳәм Ахия. Ерахмеелдиң Атара деген басқа бир ҳаялы болып, ол Онамның анасы еди. Ерахмеелдиң туңғыш улы Рамның уллары: Маас, Ямин ҳәм Экер. Онамның уллары: Шаммай, Яда. Шаммайдың уллары: Надаб, Абишур. Абишурдың Абиҳайыл деген ҳаялы болып, усы ҳаялы оған Ахбан менен Молидти туўып берди. Надабтың уллары: Селед ҳәм Аппайым. Селед бийперзент дүньядан өтти. Аппайымның улы: Иший. Ишийдиң улы: Шешан. Шешанның улы: Ахлай. Шаммайдың туўысқаны Яданың уллары: Етер ҳәм Ионатан. Етер бийперзент дүньядан өтти. Ионатанның уллары: Пелет ҳәм Заза. Булар Ерахмеелдиң урпақлары еди. Шешанның улы болмай, тек қызлары бар еди. Шешанның Ярха деген мысырлы бир қулы бар еди. Шешан қызын қулы Ярхаға ҳаяллыққа берди. Ҳаялы оған Аттайды туўып берди. Аттайдан Натан туўылды. Натаннан Забад, Забадтан Эфлал, Эфлалдан Обид, Обидтен Еҳу, Еҳудан Азария, Азариядан Хелес, Хелестен Эласа, Эласадан Сисмай, Сисмайдан Шаллум, Шаллумнан Еқамия, Еқамиядан Элишама туўылды. Ерахмеелдиң иниси Калебтиң уллары: туңғыш улы Зифтиң әкеси Меша ҳәм екиншиси Хебронның әкеси Мареша болды. Хебронның уллары: Қорах, Таппуах, Рекем ҳәм Шема. Шемадан Рахам, Рахамнан Иорқоам туўылды. Шеманың әжағасы Рекемнен Шаммай туўылды. Шаммайдан Маон, Маоннан Бейт-Сур туўылды. Калебтиң тоқалы Эфа оған Харан, Моса ҳәм Газезди туўып берди. Харанның улының аты да Газез еди. Яҳадайдың уллары: Регем, Иотам, Гешан, Пелет, Эфа ҳәм Шааф. Калебтиң Мааха атлы басқа тоқалы оған Шебер менен Тирхананы туўып берди. Мааха Мадманнаның әкеси Шаафты ҳәм Махбена менен Гибаның әкеси Шеўаны да туўды. Калебтиң Ахса деген бир қызы болды. Булардың ҳәммеси Калебтиң урпақлары еди. Калебтиң ҳаялы Эфратадан туўылған туңғыш улы Хурдың уллары: Кирят-Яримниң тийкарын салған Шобал, Бейтлеҳемниң тийкарын салған Салма, Бейт-Гадердиң тийкарын салған Хареф. Кирят-Яримниң тийкарын салған Шобалдан Ҳарое тийреси, Менухотта жасайтуғын халықтың ярымы ҳәм Кирят-Яримде мәкан басқан итер, пут, шумат, мишра тийрелери пайда болды. Бул тийрелерден Сора менен Эштаол турғынлары келип шықты. Салмадан тараған урпақлар: Бейтлеҳем, Нетофа, Атрот-Бейт-Йоаб, Манахаттың ярымы ҳәм Сора турғынлары, Ябесте жасайтуғын хаткерлердиң тират, шимеат ҳәм сухат тийрелери. Булар Рехаб урпақларының бабасы Хамматтың нәсилинен келип шыққан кен халқы болады. Даўыттың Хебронда туўылған уллары мыналар: туңғышы изреелли Ахиноамнан туўылған Амнон, екиншиси кармелли Абигайылдан туўылған Даниел, үшиншиси Гешур патшасы Талмайдың қызы Маахадан туўылған Абшалом, төртиншиси Хаггиттен туўылған Адония, бесиншиси Абиталдан туўылған Шефатия, алтыншысы ҳаялы Эгладан туўылған Итреам. Даўыттың бул алты улы Хебронда туўылды. Даўыт Хебронда жети жыл алты ай, соңынан Ерусалимде отыз үш жыл патшалық қылды. Даўыттың Ерусалимде туўылған уллары: Шимеа, Шобаб, Натан ҳәм Сулайман. Бул төртеўи Аммиелдиң қызы Бат-Шуадан туўылды. Олардан басқа Даўыттың Ибхар, Элишама, Элифелет, Ногаҳ, Нефег, Яфиа, Элишама, Эляда ҳәм Элифелет деген тоғыз улы болды. Булардың барлығы Даўыттың ҳаялларынан туўылған уллары еди. Оның тоқалларынан туўылған уллары да болды. Даўыттың Тамара деген қызы да бар еди. Рехабам Сулайманның улы еди. Рехабамнан Абия, Абиядан Аса, Асадан Еҳошафат, Еҳошафаттан Еҳорам, Еҳорамнан Ахазия, Ахазиядан Иоаш, Иоаштан Амасия, Амасиядан Азария, Азариядан Иотам, Иотамнан Ахаз, Ахаздан Хизкия, Хизкиядан Менашше, Менашшеден Амон, Амоннан Иошия туўылды. Иошияның уллары: туңғыш улы Юханан, екиншиси Еҳояким, үшиншиси Седекия, төртиншиси Шаллум. Еҳоякимниң уллары: Ехония ҳәм Седекия. Бабилонда тутқын болған Ехонияның уллары мыналар: Шеалтиел, Малкирам, Педая, Шенассар, Еқамия, Ҳошама ҳәм Недабия. Педаяның уллары: Зеруббабел ҳәм Шимей. Зеруббабелдиң перзентлери: Мешуллам, Ханания ҳәм қарындасы Шеломит. Зеруббабелдиң және бес улы бар еди: Хашуба, Оҳел, Берехия, Хасадия ҳәм Юшаб-Хесед. Хананияның уллары: Пелатия ҳәм Ешая. Ешаядан Рефая, Рефаядан Арнан, Арнаннан Обадия, Обадиядан Шекания туўылды. Шеканияның улы Шемая еди. Шемаяның уллары: Хаттуш, Игал, Бариах, Неария, Шафат – барлығы болып алтаў. Неарияның уллары: Элйоенай, Хизкия, Азриқам – барлығы болып үшеў. Элйоенайдың уллары: Ҳодаўия, Эляшиб, Пелая, Аққуб, Юханан, Делая ҳәм Ананий – барлығы болып жетеў. Яҳуданың урпақлары: Перес, Хесрон, Кармий, Хур ҳәм Шобал. Шобалдың улы Реая Яхаттың әкеси еди. Яхат Ахумай менен Лаҳадтың әкеси еди. Булар Сора турғынларының тийрелери еди. Изреел, Ишма, Идбаш ҳәм олардың қарындасы Ҳаселелпонийдиң әкеси Этамның тийкарын салған еди. Пенуел Гедордың ҳәм Эзер Хушаның тийкарын салған еди. Булар Бейтлеҳемниң тийкарын салыўшылар ҳәм Эфратаның туңғыш улы Хурдың урпақлары еди. Теқоа қаласының тийкарын салған Ашхурдың Хела ҳәм Наара деген еки ҳаялы бар еди. Наара Ашхурға Ахуззам, Хефер, Темени ҳәм Ахаштарийди туўып берди. Булар Наараның уллары еди. Ашхурдың Хеладан туўылған уллары: Серет, Сохар, Этнан ҳәм Қос. Қос Ануб пенен Ҳассобебаның әкеси ҳәм Ҳарум улы Ахархел тийрелериниң түп бабасы еди. Ябес деген бир адам туўысқанларына қарағанда абырайлырақ еди. Анасы: «Оны азап шегип туўдым», – деп, атын Ябес қойған еди. Ябес Израилдың Қудайына: «Қәнекей, Сен мени жарылқап, жерлеримди кеңейткениңде еди! Қолың мениң үстимде болып, азап шекпеўим ушын, мени жаманлықтан сақласаң еди!» – деп жалбарынды. Қудай оның тилегин орынлады. Шуханың туўысқаны Келуб Мехирдиң әкеси, Мехир Эштонның әкеси еди. Эштоннан Бейт-Рафа, Пасеах ҳәм Техинна туўылды. Техинна Ир-Нахаштың тийкарын салды. Булар бурын Рехада жасайтуғын еди. Кеназдың уллары: Отниел ҳәм Серая. Отниелдиң уллары: Хатат ҳәм Меонотай. Меонотай Офраның әкеси еди. Серая Ге-Харашимниң тийкарын салған Иоабтың әкеси еди. Булай аталыўының себеби, сол жердиң турғынлары өнерментшилик пенен шуғылланатуғын еди. Ефунне улы Калебтиң уллары: Иру, Эла ҳәм Наам. Эланың улы: Кеназ. Еҳаллелелдиң уллары: Зиф, Зифа, Тирия ҳәм Асарел. Эзраның уллары: Етер, Меред, Эфер, Ялон. Меред фараонның қызы Битеаға үйленип, ол Мередке Мәриямды, Шаммайды ҳәм Эштемоаның тийкарын салған Ишбахты туўып берди. Меред және яҳудалы қызға үйленди. Бул ҳаялы оған Гедордың тийкарын салған Ередти, Сохоның тийкарын салған Хеберди ҳәм Заноахтың тийкарын салған Еқутиелди туўып берди. Ҳодия Нахамның қарындасына үйленди. Оннан туўылған уллар Кеилада жасайтуғын Гарм тийресиниң ҳәм Эштемоада жасайтуғын Мааха тийресиниң түп бабасы еди. Шимонның уллары: Амнон, Ринна, Бен-Ханан ҳәм Тилон. Ишийдиң урпақлары: Зохет ҳәм Бен-Зохет. Яҳуданың улы Шеланың уллары: Леханың тийкарын салған Эр, Марешаның тийкарын салған Лаада, Бейт-Ашбеадағы ҳасыл зығыр тоқыўшылардың әўладлары, Иоким, Козеба турғынлары, Моаб пенен Яшубий-Лехемди басқарған Иоаш пенен Сараф. Бул мағлыўматлар әййемги жазбалардан алынған. Олар Нетаим ҳәм Гедерада жасайтуғын ҳәм гүлалшылық етип, патша ушын хызмет ететуғын еди. Шимонның урпақлары: Немуел, Ямин, Яриб, Зерах ҳәм Шаул. Шаулдан Шаллум, Шаллумнан Мибсам, Мибсамнан Мишма туўылды. Мишманың урпақлары: Мишмадан Хаммуел, Хаммуелден Заккур, Заккурдан Шимей туўылды. Шимейдиң он алты улы, алты қызы бар еди. Бирақ оның туўысқанларының перзентлери аз болғанлықтан, олардың урыўы Яҳуда урыўындай үлкен болмады. Шимонның урпақлары Беер-Шеба, Молада, Хасар-Шуал, Билҳа, Эсем, Толад, Бетуел, Хорма, Сиклаг, Бейт-Маркабот, Хасар-Сусим, Бейт-Бирий ҳәм Шаарайым қалаларында жасады. Даўыттың патшалығына дейин усы қалалар Шимонның урпақларына тийисли болды. Олардың әўладлары Этам, Айын, Риммон, Тохен ҳәм Ашан атлы бес қалада да жасады. Баалға дейин созылған бул қалалардың дөгерегиндеги барлық аўыллар да оларға тийисли болды. Олар сол жерлерде жасап, өзлериниң шежиресин жазып барды. Шимонның басқа урпақлары: Мешобаб, Ямлех, Амасия улы Иоша, Иоел, Асиелдиң шаўлығы Сераяның ақлығы Иошибияның улы Еҳу, Элйоенай, Яақоба, Ешохая, Асая, Адиел, Есимиел, Беная ҳәм Шемаяның жаўлығы Шимрийдиң қуўлығы Едаяның шаўлығы Аллонның ақлығы Шифий улы Зиза. Жоқарыда аты аталғанлардың ҳәр бири тийре басшылары еди. Олардың нәсиллери көбейип, кеңнен тарады. Олар малларына жайлаў излеп, Гедордың жанына, ойпатлықтың шығысына дейин барды. Ол жерде мол ҳәм жақсы жайлаўлар болып, үлке кең, тыныш ҳәм қәўипсиз еди. Бурын ол жерде Хамның урпақларының айырымлары жасаған еди. Яҳуда патшасы Хизкияның дәўиринде, жоқарыда аты аталған Шимон урпақлары Хам урпақларына ҳәм сол жерде жасап атырған Меуним урпақларына ҳүжим жасап, оларды толық қырып таслады. Соңынан өзлери сол жерге жайласып алды, олар бүгин де сол жерде жасайды. Себеби ол жерде сүриўлери ушын жайлаў бар еди. Кейин Ишийдиң уллары Пелатия, Неария, Рефая ҳәм Уззиел басшылығында Шимонның урпағынан бес жүз адам таўлы Сеир жерине барып, Амалек нәсилинен аман қалғанларды қырып таслады. Шимон урпақлары бүгин де сол жерлерде жасап келмекте. Израилдың туңғыш улы Рубенниң уллары. Рубен Израилдың туңғыш улы еди. Бирақ ол әкесиниң төсегин ҳарамлағаны ушын, туңғышлық ҳуқықы Израилдың улы Юсуптиң улларына берилди. Сол себепли Рубен шежиреде туңғыш ул сыпатында дизимге алынбаған. Яҳуда туўысқанлары ишинде ең күшлиси болып, ҳүкимдар оның урпағынан шықса да, туңғышлық ҳуқықы Юсупке тийисли болды. Израилдың биринши улы Рубенниң уллары: Ханох, Паллу, Хесрон ҳәм Кармий. Иоелдиң урпағы: Иоелдиң улы Шемая, Шемаяның улы Гог, Гогтың улы Шимей, Шимейдиң улы Миха, Миханың улы Реая, Реаяның улы Баал ҳәм Баалдың улы Беера. Ассирия патшасы Тилгат-Пилнесер Беераны сүргин қылып алып кеткенде, ол Рубен урыўының көсеми еди. Беераның ағайинлери шежиреде тийрелери бойынша былай дизимге алынған: жетекши Еиел, Зехария ҳәм Бела. Бела Азаздың улы, Шеманың ақлығы ҳәм Иоелдиң шаўлығы еди. Олар Ароерден баслап Небо менен Баал-Меонға дейин созылған жерлерде жасады. Олардың Гилад жериндеги падалары көбейип кеткенликтен, шығыс тәрептеги Евфрат дәрьясына қарай созылған шөлге дейинги жерлерди ийелеп алды. Шаулдың патшалық қылған дәўиринде, Рубен урпағы Ажар урпағына қарсы урыс ашты. Оларды жеңип, Гиладтың шығыс тәрепиндеги оларға тийисли барлық жерлерди ийелеп алды. Гад урыўы Рубен урыўына қоңсылас Башан аймағында Салкаға дейин созылған жерлерде жасады. Башан жеринде Иоел басшы еди, Шафам екинши дәрежели басшы, Янай ҳәм Шафат олардан кейингилер еди. Олардың ағайинлери, басқа жети тийрениң басшылары мыналар: Михаил, Мешуллам, Шеба, Иорай, Якан, Зиа ҳәм Эбер. Булар Абихайылдың уллары болып, Абихайыл Хурийдиң, Хурий Яроахтың, Яроах Гиладтың, Гилад Михаилдиң, Михаил Ешишайдың, Ешишай Яхдоның, Яхдо Буздың улы еди. Гунийдиң ақлығы, Абдиелдиң улы Ахий усы тийрелердиң басшысы еди. Гадлылар Гиладта, Башанда, оларға тийисли аўылларда ҳәм Шаронның барлық жайлаўларының шегараларына дейинги жерлерде жасады. Булардың ҳәммеси Яҳуда патшасы Иотамның ҳәм Израил патшасы Яробамның патшалық еткен дәўиринде шежиреге киргизилген. Рубен ҳәм Гад урыўлары менен Менашше урыўының ярымында урысқа жарамлы қырық төрт мың жети жүз алпыс адам бар еди. Олардың ҳәммеси қалқан ҳәм қылыш услап, оқ жай тартып, урыса алатуғын батырлар еди. Олар Ажар урпақларына, Етур, Нафиш ҳәм Нодаб қәўимлерине қарсы урыс алып барды. Оларды жеңиўде Рубен, Гад урыўлары менен Менашше урыўының ярымына жәрдем берилди ҳәм Қудай Ажар урпақлары менен оның аўқамласларын оларға тәслим етти. Себеби олар урысып атырып, даўыслап Қудайды шақырған еди. Қудай да олардың дуўасына жуўап берди, өйткени олар Оған үмит байлаған еди. Олар Ажар урпақларының малларын: елиў мың түйе, еки жүз елиў мың қой, еки мың ешекти олжа қылып, жүз мың адамды тутқынға алды. Оларға қарсы Қудайдың Өзи урысқанлығы себепли, душпанлардың көпшилиги саўашта қырылып кетти. Рубен ҳәм Гад урыўлары менен Менашше урыўының ярымы сүргинге дейин сол жерлерде жасады. Менашше урыўының ярымы көп санлы еди. Олар Башаннан Баал-Хермонға, Сенир ҳәм Хермон таўына дейин созылған жерлерде жасады. Олардың әўлад басшылары мыналар: Эфер, Иший, Элиел, Азриел, Еремия, Ҳодаўия ҳәм Яхдиел. Булар мәрт жаўынгерлер, абырайлы ерлер ҳәм әўлад басшылары еди. Деген менен, олар ата-бабаларының Қудайына опасызлық етти. Қудайға қыянет етип, өзлериниң алдында қырып жиберилген сол еллердиң халықларының бутларына табынды. Сол себепли Израилдың Қудайы Ассирия патшасы Пулды, яғный Тилгат-Пилнесерди ҳәрекетке келтирди. Ассирия патшасы Рубен ҳәм Гад урыўлары менен Менашше урыўының ярымын жеңип, оларды тутқынға алды. Оларды Халахқа, Хаборға, Ҳараға ҳәм Гозандағы дәрья бойына сүргин қылды. Олар бүгин де сол жерлерде жасап келмекте. Лебийдиң уллары: Гершом, Қоҳат ҳәм Мерарий. Қоҳаттың уллары: Амрам, Исҳар, Хеброн ҳәм Уззиел. Амрамның балалары: Харон, Муўса ҳәм Мәриям. Харонның уллары: Надаб, Абиҳу, Элазар, Итамар. Элазардан Пинехас, Пинехастан Абишуа, Абишуадан Буккий, Буккийден Уззий, Уззийден Зерахия, Зерахиядан Мерайот, Мерайоттан Амария, Амариядан Ахитуб, Ахитубтан Садоқ, Садоқтан Ахимаас, Ахимаастан Азария, Азариядан Юханан, Юхананнан Азария туўылды. Азария Ерусалимде патша Сулайман қурғызған Қудайдың Үйинде руўханий болып хызмет етти. Азариядан Амария, Амариядан Ахитуб, Ахитубтан Садоқ, Садоқтан Шаллум, Шаллумнан Хилкия, Хилкиядан Азария, Азариядан Серая, Сераядан Иосадақ туўылды. Жаратқан Ийе Яҳуда ҳәм Ерусалим халқын Набуходоносор арқалы сүргин қылғанда, Иосадақ та сүргин қылынған еди. Лебийдиң уллары: Гершом, Қоҳат ҳәм Мерарий. Гершомның улларының атлары: Либний ҳәм Шимей. Қоҳаттың уллары: Амрам, Исҳар, Хеброн ҳәм Уззиел. Мерарийдиң уллары: Махлий ҳәм Муший. Түп бабасы бойынша дизимге алынған Лебий урыўының тийрелери мыналар: Гершомның урпағы: Гершомнан Либний, Либнийден Яхат, Яхаттан Зимма, Зиммадан Иоах, Иоахтан Иддо, Иддодан Зерах, Зерахтан Еатрай туўылды. Қоҳаттың урпағы: Қоҳаттан Амминадаб, Амминадабтан Қорах, Қорахтан Ассир, Ассирден Элқана, Элқанадан Эбясаф, Эбясафтан Ассир, Ассирден Тахат, Тахаттан Уриел, Уриелден Уззия, Уззиядан Шаул туўылды. Элқананың басқа уллары: Амасай ҳәм Ахимот. Ахимоттан Элқана, Элқанадан Софай, Софайдан Нахат, Нахаттан Элиаб, Элиабтан Ерохам, Ерохамнан Элқана туўылды. Самуелдиң уллары: туңғыш улы Иоел, екиншиси Абия. Мерарийдиң урпағы: Мерарийден Махлий, Махлийден Либний, Либнийден Шимей, Шимейден Узза, Уззадан Шимеа, Шимеадан Хаггия, Хаггиядан Асая туўылды. Келисим сандығы Жаратқан Ийениң Үйине апарылғаннан соң, сол жерде хызмет етиў ушын Даўыт тайынлаған сазенделердиң атлары төменде берилген. Сулайман Ерусалимде Жаратқан Ийеге арнап Үй қурғанға дейин, олар Ушырасыў шатырында қосық айтып, хызмет етти. Олар өз хызметин берилген көрсетпелер бойынша орынлайтуғын еди. Сол жерде уллары менен бирге сол хызметти атқарып атырғанлар мыналар: Қоҳаттың урпағынан: қосықшы Ҳеман. Ҳеман Иоелдиң, Иоел Самуелдиң, Самуел Элқананың, Элқана Ерохамның, Ерохам Элиелдиң, Элиел Тоахтың, Тоах Суфтың, Суф Элқананың, Элқана Махаттың, Махат Амасайдың, Амасай Элқананың, Элқана Иоелдиң, Иоел Азарияның, Азария Сефанияның, Сефания Тахаттың, Тахат Ассирдиң, Ассир Эбясафтың, Эбясаф Қорахтың, Қорах Исҳардың, Исҳар Қоҳаттың, Қоҳат Лебийдиң, Лебий Израилдың улы еди. Ҳеманның оң жағында хызмет ететуғын жәрдемшиси, туўысқаны Асаф болды. Асаф Берехияның улы болып, Берехия Шимеаның, Шимеа Михаилдиң, Михаил Баасияның, Баасия Малкияның, Малкия Этнийдиң, Этний Зерахтың, Зерах Адаяның, Адая Этанның, Этан Зимманың, Зимма Шимейдиң, Шимей Яхаттың, Яхат Гершомның, Гершом Лебийдиң улы еди. Ҳеманның шеп жағында хызмет ететуғын жәрдемшиси туўысқаны Мерарий урпағынан Этан болды. Этан Кишийдиң улы болып, Киший Абдийдиң, Абдий Маллухтың, Маллух Хашабияның, Хашабия Амасияның, Амасия Хилкияның, Хилкия Амсийдиң, Амсий Банийдиң, Баний Шемердиң, Шемер Махлийдиң, Махлий Мушийдиң, Муший Мерарийдиң, Мерарий Лебийдиң улы еди. Олардың лебийли туўысқанлары Мухаддес шатырдағы, Қудайдың Үйиндеги басқа барлық хызметлерди орынлаў ушын тайынланды. Бирақ тек Харон ҳәм оның урпақлары ғана қурбанлық орында жандырылатуғын қурбанлықларды берип, түтетки түтетилетуғын орында түтеткилерди түтететуғын ҳәм Ең мухаддес бөлмеде исленетуғын барлық хызметлерди атқаратуғын еди. Олар Қудайдың қулы Муўса берген барлық буйрықлар бойынша, Израил халқын гүнадан пәклейтуғын еди. Харонның урпақлары мыналар: Харонның улы Элазар, Элазардың улы Пинехас, Пинехастың улы Абишуа, Абишуаның улы Буккий, Буккийдиң улы Уззий, Уззийдиң улы Зерахия, Зерахияның улы Мерайот, Мерайоттың улы Амария, Амарияның улы Ахитуб, Ахитубтың улы Садоқ, Садоқтың улы Ахимаас. Лебийлилердиң жасаўы ушын ажыратылған жерлер мыналар: Қоҳат тийресинен шыққан Харонның урпақларына биринши шек түскенликтен, оларға Яҳудадағы Хеброн ҳәм оның әтирапындағы жайлаўлар берилди. Ал қала дөгерегиндеги атыз ҳәм аўыллар Ефунне улы Калебке берилди. Солай етип, Харонның урпақларына паналайтуғын қалалар: Хеброн, Либна, Яттир, Эштемоа, Хилез, Дебир, Ашан ҳәм Бейт-Шемеш қалалары жайлаўлары менен қоса берилди. Бенямин урыўынан да оларға Геба, Алемет, Анатот қалалары жайлаўлары менен қоса берилди. Қоҳат тийресине берилген бул қалалар барлығы болып он үш еди. Қоҳат тийресиниң қалғанларына Менашше урыўының ярымынан алынған он қала шек таслаў арқалы берилди. Гершом урпағына тийре санына қарай, Иссахар, Ашер, Нафталий урыўларынан ҳәм Башандағы Менашше урыўынан алынған он үш қала шек бойынша берилди. Мерарий урпағына тийре санына қарай, Рубен, Гад ҳәм Зебулон урыўларынан алынған он еки қала шек бойынша берилди. Израиллылар бул қалаларды жайлаўлары менен қоса лебийлилерге берди. Яҳуда, Шимон, Бенямин урыўларынан алынған ҳәм жоқарыда атлары аталған қалалар шек таслаў арқалы берилди. Қоҳат тийресинен болған базы шаңарақларға Эфрайым урыўына тийисли жерлерден қалалар берилди. Оларға Эфрайымның таўлы үлкесиндеги паналайтуғын қала Шехем, Гезер, Иоқмеам, Бейт-Хорон, Айялон ҳәм Гат-Риммон қалалары жайлаўлары менен қоса берилди. Қоҳат тийресиниң қалған шаңарақларына Менашше урыўының ярымынан алынған Анер ҳәм Билеам қалалары жайлаўлары менен қоса берилди. Гершом урпағына мына қалалар жайлаўлары менен қоса берилди: Менашше урыўының ярымына тийисли жерлерден: Башандағы Голан ҳәм Аштарот. Иссахар урыўынан: Кедеш, Даберат, Рамот ҳәм Анем. Ашер урыўынан: Машал, Абдон, Хуқоқ ҳәм Рехоб. Нафталий урыўынан: Галиладағы Кедеш, Хаммон ҳәм Кирятайым. Мерарий урпақларының қалғанларына мына қалалар жайлаўлары менен қоса берилди: Зебулон урыўынан: Риммоно ҳәм Табор. Рубен урыўынан: Ерихоның қарсы алдында, Иордан дәрьясының шығыс тәрепинде жайласқан шөлдеги Бесер, сондай-ақ, Яҳаса, Кедемот ҳәм Мефаат. Гад урыўынан: Гиладтағы Рамот, Маханайым, Хешбон ҳәм Язер. Иссахардың Тола, Пуа, Яшуб ҳәм Шимрон деген төрт улы бар еди. Толаның уллары: Уззий, Рефая, Ериел, Яхмай, Ибсам ҳәм Самуел. Олар өз әўладларының басшылары еди. Даўыт патшалық еткен дәўирде, Тола урпақларының шежиресинде олардан жигирма еки мың алты жүз мәрт жаўынгер есапқа алынған. Уззийдиң улы Израхия. Израхияның уллары: Михаил, Обадия, Иоел ҳәм Ишшия. Олардың бесеўи де әўлад басшылары еди. Олардың ҳаяллары да, балалары да көп болғанлықтан, әўладының шежиреси бойынша оларда урысқа жарамлы отыз алты мың адам бар еди. Урыў шежиреси бойынша, Иссахар урыўының тийрелеринен сексен жети мың мәрт жаўынгер есапқа алынған. Беняминниң үш улы бар еди: Бела, Бехер ҳәм Едиаел. Беланың бес улы бар еди: Эсбон, Уззий, Уззиел, Еримот ҳәм Ирий. Олардың бесеўи де әўлад басшылары еди. Олардың шежиресинде жигирма еки мың отыз төрт мәрт жаўынгер дизимге алынған еди. Бехердиң уллары: Земира, Иоаш, Элиезер, Элйоенай, Омрий, Еремот, Абия, Анатот ҳәм Алемет. Булардың ҳәммеси Бехердиң уллары еди. Олардың шежиресинде әўлад басшылары ҳәм жигирма мың еки жүз мәрт жаўынгер дизимге алынған. Едиаелдиң улы: Билҳан. Билҳанның уллары: Еуш, Бенямин, Эҳуд, Кенаана, Зетан, Таршиш ҳәм Ахишахар. Едиаелдиң барлық уллары әўлад басшылары еди. Оларда урысқа жарамлы он жети мың еки жүз мәрт жаўынгер бар еди. Шуппим ҳәм Хуппим Ирдиң, Хушим болса, Ахердиң урпақлары еди. Нафталийдиң уллары: Яхсиел, Гуний, Есер ҳәм Шаллум. Олар Яқыптың тоқалы Билҳадан тараған урпақлар еди. Менашшениң уллары: арамлы тоқалынан туўылған уллары Асриел ҳәм Махир. Махир Гиладтың әкеси еди. Махир Хуппим менен Шуппимниң қарындасы Мааханы ҳаяллыққа алды. Менашшениң басқа урпағының аты Селофехад болып, оның тек ғана қызлары болды. Махирдиң ҳаялы Мааха ул туўып, атын Переш деп қойды. Оның инисиниң аты Шереш еди. Шерештиң Улам ҳәм Рекем атлы еки улы болды. Уламның улы Бедан. Менашшениң ақлығы Махирдиң улы Гиладтың әўлады усылардан ибарат еди. Махирдиң қарындасы Ҳаммолехет Ишҳодты, Абиезерди ҳәм Махланы туўды. Шемиданың уллары: Ахиян, Шехем, Ликхий ҳәм Аниам. Эфрайымның Шутелах деген улы бар еди. Шутелахтан Беред, Бередтен Тахат, Тахаттан Элада, Элададан Тахат, Тахаттан Забад, Забадтан Шутелах туўылды. Эфрайымның Шутелахтан басқа Эзер ҳәм Элад деген уллары да болды. Эзер менен Элад Гат қаласының тийкарғы турғынларына қараслы малларды урлап алып кетпекши болғанда, гатлылар оларды өлтирди. Олардың әкеси Эфрайым узақ ўақыт аза тутты. Сонда туўысқанлары оны жубатыўға келди. Эфрайым және ҳаялы менен жатты ҳәм ҳаялы жүкли болып, бир ул туўды. Үйинде бахытсызлық жүз бергени ушын, әкеси баланың атын Бериа деп қойды. Оның Шеера деген қызы да бар еди. Шеера төменги ҳәм жоқарғы Бейт-Хорон ҳәм Уззен-Шеера қалаларының тийкарын салды. Эфрайымның Рефах атлы басқа бир улы да бар еди. Рефахтан Решеф, Решефтен Телах, Телахтан Тахан, Таханнан Лаадан, Лааданнан Аммиҳуд, Аммиҳудтан Элишама, Элишамадан Нун, Нуннан Ешуа туўылды. Эфрайымлылардың жайласқан жерлери Бейт-Элди ҳәм оның дөгерегиндеги аўылларды, шығыстағы Нааранды, батыстағы Гезерди ҳәм оның дөгерегиндеги аўылларды, Шехемди, Айяны ҳәм олардың дөгерегиндеги аўылларды өз ишине алды. Менашше урыўының жерлерине шегаралас Бейт-Шеан, Таанах, Мегиддо ҳәм Дор қалалары, және оларға тийисли аўыллар бар еди. Израил улы Юсуптиң урпағы усы жерлерде жасады. Ашердиң уллары: Имна, Ишўа, Ишўий, Бериа ҳәм олардың қыз туўысқаны Серах. Берианың уллары: Хебер ҳәм Бирзаиттың тийкарын салған Малкиел. Хебердиң Яфлет, Шомер, Хотам атлы уллары ҳәм Шуўа атлы бир қызы бар еди. Яфлеттиң уллары: Пасах, Бимҳал ҳәм Ашўат. Яфлеттиң уллары усылар еди. Шамердиң уллары: Ахий, Роҳага, Хубба ҳәм Арам. Оның туўысқаны Ҳелемниң уллары: Софах, Имна, Шелеш ҳәм Амал. Софахтың уллары: Суах, Харнефер, Шуўал, Берий, Имра, Бесер, Ҳод, Шамма, Шилша, Итран ҳәм Беера. Етердиң уллары: Ефунне, Писпа ҳәм Ара. Улланың уллары: Арах, Ханниел ҳәм Рисия. Булардың ҳәммеси Ашерден тараған урпақлар болып, олар әўлад басшылары, таңланған мәрт жаўынгерлер, абырайлы басшылар еди. Ашер урыўының шежиреси бойынша, урысқа жарамлы жигирма алты мың адам есапқа алынған еди. Беняминниң туңғыш улы Бела, екинши улы Ашбел, үшинши улы Ахрах, төртинши улы Ноха, бесинши улы Рафа еди. Беланың уллары: Аддар, Гера, Абиҳуд, Абишуа, Нааман, Ахоах, Гера, Шефуфан ҳәм Хурам. Гебада жасап, кейин Манахатқа сүргин етилген әўладлардың басшылары болған Эхудтың уллары: Нааман, Ахия ҳәм буларды баслап алып барған Гера. Гера Узза менен Ахихудтың әкеси еди. Шахарайым еки ҳаялы Хушим менен Баарадан ажырасқаннан кейин, Моаб үлкесинде уллар көрди. Ол кейинги алған ҳаялы Ходештен Иобаб, Сибия, Меша, Малкам, Еус, Сахия ҳәм Мирма атлы улларды көрди. Шахарайымның усы улларының ҳәммеси әўлад басшылары еди. Шахарайымның Хушим деген ҳаялынан да Абитуб ҳәм Элпаал атлы еки улы бар еди. Элпаалдың уллары: Эбер, Мишам, сондай-ақ, Оно ҳәм Лод қалалары менен оның әтирапындағы аўылларды қурған Шемед, және Бериа ҳәм Шема. Бериа менен Шема Айялонда жасайтуғын халықтың әўлад басшылары еди. Олар Гат турғынларын сол қаладан қуўып жиберген еди. Ахйо, Шашақ, Еремот, Зебадия, Арад, Эдер, Михаил, Ишпа ҳәм Иоха – булар Берианың уллары еди. Зебадия, Мешуллам, Хизкий, Хебер, Ишмерай, Излиа ҳәм Иобаб – булар Элпаалдың уллары еди. Яким, Зихрий, Забдий, Элиенай, Силлетай, Элиел, Адая, Берая ҳәм Шимрат – булар Шимейдиң уллары еди. Ишпан, Эбер, Элиел, Абдон, Зихрий, Ханан, Ханания, Элам, Антотия, Ифдея ҳәм Пенуел – булар Шашақтың уллары еди. Шамшерай, Шехария, Аталия, Ярешия, Илияс ҳәм Зихрий – булар Ерохамның уллары еди. Булардың ҳәммесиниң әўлад басшылары ҳәм көсемлер болғанлығы шежиреде жазылған. Олар Ерусалимде жасады. Гибонның тийкарын салған адам Гибонда жасады. Оның ҳаялының аты Мааха еди. Туңғыш улы Абдон, кейинги уллары: Сур, Киш, Баал, Надаб, Гедор, Ахйо, Зехер ҳәм Шимеаның әкеси Миклот. Булар Ерусалимде, ағайинлериниң жанында жасады. Нер Киштиң, Киш Шаулдың әкеси еди. Шаул Ионатанның, Малкий-Шуаның, Абинадабтың ҳәм Эшбаалдың әкеси еди. Ионатан Мериб-Баалдың, Мериб-Баал Миханың әкеси еди. Миханың уллары: Питон, Мелех, Тареа ҳәм Ахаз. Ахаз Еҳоадданың әкеси еди. Еҳоадда Алемет, Азмаўет ҳәм Зимрийдиң әкеси еди. Зимрий Мосаның, Моса Бинеаның, Бинеа Рефаның, Рефа Эласаның, Эласа Аселдиң әкеси еди. Аселдиң алты улы бар еди. Олардың атлары: Азриқам, Бохеру, Исмайыл, Шеария, Обадия ҳәм Ханан. Булардың барлығы Аселдиң уллары еди. Аселдиң иниси Эшектиң уллары: туңғыш улы Улам, екиншиси Еуш, үшиншиси Элифелет. Уламның уллары оқ жай атыўға шебер, мәрт жаўынгерлер болды. Уламның уллары ҳәм ақлықлары көп болып, олар барлығы болып бир жүз елиў еди. Булардың ҳәммеси Беняминниң урпақлары еди. Солай етип, пүткил Израил халқы Израил патшаларының жылнама китабында жазылған шежиреге киргизилген еди. Яҳуда халқы Жаратқан Ийеге қыянет ислегени ушын, Бабилонияға сүргин етилген еди. Өз қалаларындағы өз ийеликлерине израиллылар руўханийлер, лебийлилер ҳәм Ибадатхана хызметшилери менен бирге биринши болып қайтып келип, қоныс басты. Яҳуда, Бенямин, Эфрайым ҳәм Менашше урыўынан болған мына адамлар Ерусалимде жасады: Яҳуданың улы Перестиң урпағынан: Банийдиң қуўлығы Имрийдиң шаўлығы Омрийдиң ақлығы Аммиҳудтың улы Утай. Шеланың урпағынан: туңғыш улы Асая ҳәм оның уллары. Зерахтың урпағынан: Еуел ҳәм оның туўысқанлары. Яҳуда урыўынан ҳәммеси болып алты жүз тоқсан адам еди. Бенямин урыўынан: Ҳассенуаның шаўлығы Ҳодаўияның ақлығы Мешулламның улы Саллу, Ерохамның улы Ибнея, Михрийдиң ақлығы Уззийдиң улы Эла ҳәм Ибнияның шаўлығы Реуелдиң ақлығы Шефатияның улы Мешуллам. Шежиресинде жазылғаны бойынша Бенямин урыўынан тоғыз жүз елиў алты адам еди. Булардың ҳәммеси әўлад басшылары еди. Руўханийлер: Едая, Еҳояриб, Яхин ҳәм Азария. Азария Хилкияның улы Мешулламның ақлығы Садоқтың шаўлығы Мерайоттың қуўлығы Ахитубтың жаўлығы еди. Ахитуб Қудайдың Үйиниң бас хызметкери еди. Малкияның шаўлығы Пашхурдың ақлығы Ерохамның улы Адая ҳәм Иммердиң жаўлығы Мешиллемиттиң қуўлығы Мешулламның шаўлығы Яхзераның ақлығы Адиелдиң улы Маасай. Әўлад басшылары болған Қудайдың Үйиниң хызметшилери барлығы бир мың жети жүз алпыс адам еди. Олар Қудайдың Үйиндеги ислерди шеберлик пенен атқаратуғын еди. Лебийлилер: Мерарий урпағынан: Хашабияның шаўлығы Азриқамның ақлығы Хашшубтың улы Шемая, Бақбаққар, Хереш, Галал ҳәм Маттания. Маттания Асафтың шаўлығы Зихрийдиң ақлығы Миханың улы еди. Едутунның шаўлығы Галалдың ақлығы Шемаяның улы Обадия ҳәм нетофалылардың аўылларында жасап атырған Элқананың ақлығы Асаның улы Берехия. Қудайдың Үйиндеги дәрўаза қараўыллары: Шаллум, Аққуб, Талмон, Ахиман. Олардың туўысқаны Шаллум олардың басшысы еди. Олар бүгинге дейин, шығыс тәрептеги Патша дәрўазасында хызмет етип келеди. Лебийлилердиң ордасынан болған дәрўаза қараўыллары да усылар еди. Қорахтың шаўлығы Эбясафтың ақлығы Қорениң улы Шаллум ҳәм оның Қорах әўладынан болған туўысқанлары Үйдиң кирер аўзын қараўыллады. Олардың ата-бабалары да Жаратқан Ийениң Мухаддес шатырының кирер аўзын қараўыллаған еди. Алдынғы ўақытлары Элазар улы Пинехас дәрўаза қараўылларын басқарған еди ҳәм Жаратқан Ийе оның менен бирге еди. Мешелемия улы Зехария Ушырасыў шатырының дәрўазасының қараўылы еди. Таңлап алынған дәрўаза қараўыллары барлығы болып еки жүз он еки адам еди. Олар аўыллары бойынша шежиреге киргизилди. Оларды бул жуўапкершиликли ўазыйпаға Даўыт ҳәм көзи ашық Самуел тайынлаған еди. Олар ҳәм олардың урпақлары Жаратқан Ийениң Үйиниң, яғный Шатырының дәрўазасында сақшылық қылатуғын еди. Олар төрт тәрептеги: шығыс, батыс, арқа ҳәм қубладағы дәрўазаларды қараўыллады. Олардың аўылларда жасайтуғын туўысқанлары ўақты-ўақты келип, жети күнлик хызметти олар менен бөлисип ислеўге миннетли болды. Бас дәрўаза қараўылларының төртеўи де лебийли болып, оларға Қудайдың Үйиндеги бөлмелер ҳәм ғәзийнеханалар исенип тапсырылған еди. Оларға Қудайдың Үйин қараўыллаў ҳәм ҳәр таңда қапыларды ашыў ўазыйпасы жүкленгенликтен, олар түнди Қудайдың Үйи әтирапында өткеретуғын еди. Лебийлилердиң базылары Қудайдың Үйиниң хызметинде қолланылатуғын затларға жуўапкер болды. Олар затларды хызмет ушын бергенде де, қайтарып алғанда да санайтуғын еди. Олардың басқалары Қудайдың Үйиндеги буйымларға ҳәм басқа барлық затларға, сондай-ақ сапалы унға, шарапқа, зәйтүн майына, ливан шайырына ҳәм хош ийисли затларға жуўапкер еди. Ал руўханийлердиң базылары хош ийисли затларды араластырып таярлаў хызметин атқарды. Қорахтың урпағынан Шаллумның туңғыш улы, лебийли Маттития садақа етип усынылатуғын нанларды таярлаў хызметине қойылған еди. Оның Қоҳат урпағынан болған базы туўысқанларына болса, ҳәр Шаббат күни усынылатуғын нанларды таярлап, оларды усыныў хызмети жүкленди. Лебийлилердиң әўлад басшылары болған сазенде ҳәм қосықшылар Қудайдың Үйиниң бөлмелеринде жасады. Олар күни-түни хызметте болғанлықтан, хызметтиң басқа түрлеринен азат болды. Булардың ҳәммеси урпақ шежиреси бойынша лебийлилердиң әўлад басшылары еди ҳәм олар Ерусалимде жасайтуғын еди. Гибонның тийкарын салған Еиел Гибонда жасады. Оның ҳаялының аты Мааха еди. Еиелдиң туңғыш улы Абдон, кейинги уллары: Сур, Киш, Баал, Нер, Надаб, Гедор, Ахйо, Зехария ҳәм Миклот. Миклот Шимеамның әкеси еди. Булар Ерусалимде, ағайинлериниң жанында жасады. Нер Киштиң, Киш Шаулдың әкеси еди. Шаул Ионатанның, Малкий-Шуаның, Абинадабтың ҳәм Эшбаалдың әкеси еди. Ионатан Мериб-Баалдың, Мериб-Баал Миханың әкеси еди. Миханың уллары: Питон, Мелех ҳәм Тахреа. Ахаз Яраның әкеси еди. Яра Алемет, Азмаўет ҳәм Зимрийдиң әкеси еди. Зимрий Мосаның, Моса Бинеаның, Бинеа Рефаяның, Рефая Эласаның, Эласа Аселдиң әкеси еди. Аселдиң алты улы бар еди. Олардың атлары: Азриқам, Бохеру, Исмайыл, Шеария, Обадия ҳәм Ханан. Булар Аселдиң уллары еди. Филистлер израиллылар менен урысып атырған еди. Израиллылар филистлердиң алдына түсип қашып, көпшилиги Гилбоа таўында набыт болды. Филистлер Шаул менен оның улларының изине түсип, Шаулдың уллары Ионатанды, Абинадабты ҳәм Малкий-Шуаны өлтирди. Шаулдың әтирапында саўаш ҳәўиж алған еди. Сонда садақшылар тәрепинен атылған оқ Шаулға тийип, ол жарақатланды. Шаул өз нөкерине: – Қылышыңды қынабынан суўырып ал да, мени өлтир. Болмаса, мына сүннетсизлер келеди де, мени хорлайды, – деди. Бирақ нөкери қатты қорқып, буны ислемеди. Сонлықтан Шаул қылышын қынынан суўырып алып, өзин қылыштың үстине таслады. Нөкери Шаулдың өлгенин көргенде, ол да қылышының үстине өзин таслап өлди. Солай етип, Шаул менен оның үш улы да қаза тапты ҳәм пүткил шаңарағы олар менен бирге қурып кетти. Ойпатлықта жасайтуғын барлық израиллылар Израил әскерлериниң қашқанын ҳәм Шаул менен оның улларының өлгенин көргенде, өз қалаларын таслап, қаша баслады. Филистлер келип, сол қалаларға орналасып алды. Ертеңине филистлер өлгенлерди тонаў ушын келгенде, Гилбоа таўында Шаулдың ҳәм оның улларының өлигин тапты. Олар Шаулды талан-тараж етип, басын ҳәм қурал-жарақларын алды. Соңынан бул хабарды өзлериниң бутларына ҳәм халқына жеткериў ушын, филистлердиң жерлериниң ҳәммесине хабаршылар жиберди. Олар Шаулдың қурал-жарақларын өз қудайларының бутханасына қойып, басын Дагонның бутханасына илдирип қойды. Гиладтағы пүткил Ябеш халқы филистлердиң Шаулға ислеген ҳәмме ислери ҳаққында еситкенде, олардың барлық мәрт жаўынгерлери барып, Шаул менен оның улларының денелерин Ябешке алып келди. Кейин олардың сүйеклерин Ябештеги теребинф ағашының астына көмип, жети күн ораза тутып, азалады. Шаул Жаратқан Ийеге қыянет еткени ушын өлген еди. Ол Жаратқан Ийениң сөзине бойсынбай, ҳәтте, әрўақ шақырыўшыға да мәсләҳәт салды. Ал Жаратқан Ийеден мәсләҳәт сорамады. Сол себепли Жаратқан Ийе Шаулды өлтиртип, оның патшалығын Ишай улы Даўытқа берди. Пүткил израиллылар Хебронға, Даўыттың жанына жыйналып былай деди: «Бизлер сизиң өз сүйегиңиз ҳәм өз етиңизбиз. Бурын Шаул патша болған ўақытта да, саўашта Израилды өзиңиз баслап жүретуғын едиңиз. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизге: „Халқым Израилға сен шопанлық етип, оларға ҳүкимдар боласаң“, – деп ўәде берген еди». Солай етип, Израилдың барлық ақсақаллары Хебронға, патша Даўыттың алдына келгенде, Даўыт Хебронда Жаратқан Ийениң алдында олар менен келисим дүзди. Олар да Жаратқан Ийениң Самуел арқалы берген ўәдеси бойынша, Даўытты майлап, Израилға патша етип қойды. Даўыт пенен израиллылар Ерусалимге жүрис қылды. Сол ўақытлары бул қала Ебус деп аталып, ол жерде ебуслылар жасайтуғын еди. Ебус халқы Даўытқа: «Сен бул жерге кире алмайсаң», – деген еди. Деген менен, Даўыт Сион қорғанын қолға киргизди. Кейин ала бул қорған Даўыттың қаласы деп аталды. Даўыт: «Ебуслыларға биринши болып ҳүжим жасап, жеңген адам сәркәрда ҳәм басшы болады», – деп ўәде берген еди. Серуя улы Иоаб биринши болып ҳүжим жасап, жеңип шықты ҳәм сәркәрда болды. Буннан кейин, Даўыт қорған қалаға орналасып алды. Сол себепли ол жерге Даўыттың қаласы деген ат берилди. Даўыт Миллодан баслап қаланың айнала дийўалларын қайта тикледи. Ал Иоаб қаланың қалған бөлеклерин қайта қурды. Даўыт күшке толып бара берди. Өйткени Әлемниң Жаратқан Ийеси оның менен бирге еди. Жаратқан Ийениң Израилға ўәде еткениндей, Даўыттың батыр әскерлериниң әскербасылары пүткил Израил халқы менен бирге Даўытты патша қылды ҳәм оның патшалығының күшли болыўын қоллап қуўатлады. Даўыттың батыр әскерлериниң дизими мынаў: үш батырдың сәрдары Хахмон улы Яшобам. Ол үш жүз адамға найза менен қарсы шығып, бир ҳүжим еткенде, ҳәммесин өлтирди. Оннан кейингиси үш батырдың бири ахохлы Додоның улы Элазар. Филистлер урысыў ушын Пас-Даммимде жыйналғанда, Элазар Даўыттың қасында болды. Ол жерде бир арпа атызы бар еди. Сонда израиллылар филистлерден қаша баслады. Бирақ Элазар менен Даўыт атыздың ортасында турып, ол жерди қорғады ҳәм филистлерди қырып таслады. Жаратқан Ийе оларға уллы жеңис сыйлады. Бир күни филист әскерлери Рефаим ойпатлығына орда қурған ўақытта, отыз басшыдан үшеўи Адуллам үңгириндеги жартасты паналап турған Даўытқа барды. Сол ўақытта Даўыт қорғанда, ал филистлердиң сақшылар топарының биреўи Бейтлеҳемде еди. Даўыт қатты шөллеп: – Қәнекей, Бейтлеҳем дәрўазасының жанындағы суў сақлағыштан биреў маған суў әкелип берсе еди! – деди. Сонда бул үш батыр филистлердиң ордасын жарып өтип, Бейтлеҳем дәрўазасының жанындағы суў сақлағыштан суў алып, Даўытқа әкелип берди. Бирақ Даўыт оны ишиўден бас тартты ҳәм суўды жерге төгип, Жаратқан Ийеге усынды. Ол: – Қудайым, буны ислеўден мени сақлай гөр! Жанларын қәўип астына қойып, суў алып келген бул үш адамның қанын ишейин бе? – деп, Даўыт суўды ишпеди. Бул үш батыр усындай ерлик көрсеткен еди. Иоабтың иниси Абишай үш батырдың басшысы еди. Ол найзасы менен үш жүз адамды өлтирди. Сол тәризде ол үш батыр сыяқлы даңққа еристи. Оның үш батырдан да даңқы артып, олардың басшысы болғаны менен, сол үш батырдың қатарына кирмейтуғын еди. Еҳояда улы қабсеелли Беная да мәрт жаўынгер болып, ол да уллы ислер иследи. Ол моаблы еки күшли жаўынгерди, ал қар жаўған күни бир шуқырға түсип, арысланды өлтирди. Және де, ол бойы бес шығанақ болған мысырлыны да өлтирди. Мысырлының қолында тоқыў үскенесиниң қадасындай жуўан найзасы бар еди. Ал Беная оған таяқ пенен қарсы шығып, оның қолындағы найзасын тартып алды да, оны өзиниң найзасы менен өлтирди. Еҳояда улы Бенаяның ислеген ислери мине усылар. Ол да сол үш батыр сыяқлы даңқ таратты. Ол отыз батырға қарағанда атақлырақ болса да, бирақ сол үш батырдың қатарына кирмеди. Даўыт оны өзиниң тән сақшыларына басшы етип қойды. Басқа батыр әскерлер мыналар: Иоабтың иниси Асаҳел, бейтлеҳемли Додоның улы Элханан, ҳарорлы Шаммот, пелонлы Хелес, теқоалы Иккештиң улы Ира, анатотлы Абиезер, хушалы Сиббехай, ахохлы Илай, нетофалы Маҳарай ҳәм нетофалы Баананың улы Хелед, Бенямин урыўынан гибалы Рибайдың улы Иттай, пиратонлы Беная, Гааш сайлары аймағынан Хурай, арабалы Абиел, бахарумлы Азмаўет, шаалбонлы Эляхба, гизонлы Ҳашемниң уллары, ҳарарлы Шагениң улы Ионатан, ҳарарлы Сакардың улы Ахиам, Урдың улы Элифал, мехералы Хефер, пелонлы Ахия, кармелли Хесрай, Эзбай улы Наарай, Натанның иниси Иоел, Ажар улы Мибхар, аммон халқынан Селек, Серуя улы Иоабтың нөкери бееротлы Нахарай, Итер тийресинен Ира ҳәм Гареб, хет халқынан Урия, Ахлай улы Забад, рубенлилердиң қәўим басшысы, рубенли Шизаның улы Адина ҳәм оның отыз әскери, Мааха улы Ханан, митанлы Иошафат, аштеротлы Уззия, ароерли Хотамның уллары Шама ҳәм Еиел, Шимрий улы Едиаел ҳәм оның иниси тизли Иоха, махаўлы Элиел, Элнаамның уллары Ерибай ҳәм Иошаўия, моаблы Итма, Элиел, Обид, месобалы Ясиел. Даўыт Киш улы Шаулдан қашып, Сиклагта жасап жүрген ўақытлары, айырым әскерлер келип, оған қосылды. Урысларда Даўытқа жәрдем берген бул жаўынгерлер Бенямин урыўынан, Шаулдың ағайинлеринен еди. Бул садақшылар оқ жай менен қуралланған болып, оң қолы менен де, шеп қолы менен де оқ жай тартып, сақпанда тас ататуғын еди. Олардың басшысы гибалы Шеманың улы Ахиезер болып, иниси Иоаш оның жәрдемшиси еди. Басқа жаўынгерлер: Азмаўеттиң уллары Езиел ҳәм Пелет, сондай-ақ, Бераха ҳәм анатотлы Еҳу, отыз батырдың биреўи, яғный олардың басшысы гибонлы Ишмая, сондай-ақ, Еремия, Яхазиел, Юханан, гедералы Иозабад, Элузай, Еримот, Беалия, Шемария, харуфлы Шефатия, Қорахтың урпағынан болған Элқана, Ишшия, Азарел, Иоезер, Яшобам, гедорлы Ерохамның уллары Иоела ҳәм Зебадия. Даўыт шөлдеги қорғанда болғанда, гадлылардың биразы оған қосылды. Олар урысқа таяр мәрт жаўынгерлер болып, қалқан ҳәм найзаны ислете алатуғын еди. Олардың жүзлери арысландай айбатлы, өзлери таўлардағы жейран киби шаққан еди. Олардың басшысы Эзер еди. Екиншиси Обадия, үшиншиси Элиаб, төртиншиси Мишманна, бесиншиси Еремия, алтыншысы Аттай, жетиншиси Элиел, сегизиншиси Юханан, тоғызыншысы Элзабад, оныншысы Еремия, он бириншиси Махбаннай еди. Усы гадлылар орда әскербасылары еди. Олардың ең ҳәлсизлери жүз адамға, ең күшлилери мың адамға бас келетуғын еди. Биринши айда, Иордан толып тасып турған ўақытта, олар арғы жағаға кесип өтип, ойпатлықтың шығыс ҳәм батыс тәрепинде жасап атырғанлардың ҳәммесин бас саўғалап қашыўға мәжбүр етти. Бенямин ҳәм Яҳуда урыўларындағы базы адамлар да Даўыттың жанына, қорғанға келди. Даўыт оларды күтип алыўға шықты ҳәм оларға былай деди: – Егер маған жәрдем бериў ушын жақсы нийет пенен келген болсаңыз, қатарымызға қосылыўыңызға ыразыман. Ал егер ҳеш кимге зорлық ислемеген болсам да, мени душпанларыма услап бериўге келген болсаңыз, онда ата-бабаларымыздың Қудайы буны көрип, ҳүким етсин. Сонда кейинирек отыз батырдың сәрдары болған Амасайдың үстине Қудайдың Руўхы түсип, ол былай деди: «Даўыт, бизлер сизикимиз! Ишай улы, сиз бенен биргемиз! Тынышлық ҳәм аманлық сизге яр болсын! Сизге жәрдем берип атырғанларға да аманлық болсын! Себеби сизди қоллап турған – Қудайыңыздың Өзи». Даўыт оларды жақсы қабыл етти ҳәм өзиниң басқыншылар топарларына басшылар етип қойды. Даўыт филистлер менен бирге Шаулға қарсы урысыў ушын барғанда, Менашше урыўының базы адамлары Даўыттың тәрепине өткен еди. Деген менен, сол урыста Даўыт ҳәм оның адамлары филистлерге жәрдем бермеди. Өйткени филист ҳүкимдарлары кеңесип: «Даўыт мырзасы Шаул тәрепке өтип кетип, басымыздан айырылармыз», – деп, оны кейин қайтарған еди. Даўыт Сиклагқа қайтып кетип баратырғанда, Менашше урыўынан оның тәрепине өткенлер мыналар еди: Аднах, Иозабад, Едиаел, Михаил, Иозабад, Элиҳу ҳәм Силлетай. Булардың барлығы менашшелилердиң мыңбасылары еди. Олар мәрт жаўынгерлер болып, Даўыттың ордасында ләшкербасылық хызметин атқарды ҳәм қарақшылар топарына қарсы гүресиўде Даўытқа жәрдем берди. Даўытқа жәрдем бериў ушын ҳәр күни адамлар келип қосылатуғын еди. Нәтийжеде, Даўыт Қудайдың ләшкерлери сыяқлы үлкен ҳәм күшли ордаға ийе болды. Жаратқан Ийениң берген ўәдеси бойынша, Шаулдың патшалығын Даўытқа бериў ушын Хебронға, Даўыттың жанына келген ләшкерлер саны мынадай еди: Яҳуда урыўынан: урысқа таяр, қалқан ҳәм найза менен қуралланған алты мың сегиз жүз адам. Шимон урыўынан: урысқа таяр, жети мың бир жүз мәрт жаўынгер. Лебий урыўынан: төрт мың алты жүз адам. Харон нәсилиниң басшысы Еҳояда ҳәм оның менен бирге болғанлар үш мың жети жүз адам. Жас ҳәм мәрт жаўынгер Садоқ ҳәм оның тийресинен жигирма еки әскербасы. Шаулдың урыўласлары болған Бенямин урыўынан: үш мың адам. Беняминлилердиң көпшилиги сол ўақытқа дейин Шаулдың шаңарағына садық болып қалды. Эфрайым урыўынан: өз әўлады арасында атағы шыққан жигирма мың сегиз жүз мәрт жаўынгер. Даўытты патша етип қойыў ушын, Менашше урыўының ярымынан арнаўлы түрде шақырылғанлар он сегиз мың адам. Иссахар урыўынан: дәўир талабын түсинетуғын, Израилдың не ислеў кереклигин билетуғын еки жүз ләшкербасы ҳәм олардың қол астындағы адамлар. Зебулон урыўынан: елиў мың адам. Олар урыс қуралларының ҳәмме түри менен қуралланған болып, Даўытқа шын жүректен жәрдем бериў ушын келди. Нафталий урыўынан: мың әскербасы ҳәм олар менен бирге қалқан ҳәм найза менен қуралланған отыз жети мың адам. Дан урыўынан: урысқа таяр жигирма сегиз мың алты жүз адам. Ашер урыўынан: урысқа таяр, тәжирийбели қырық мың әскер. Иордан дәрьясының шығысында жасайтуғын Рубен ҳәм Гад урыўлары менен Менашше урыўының ярымынан: урыс қуралларының ҳәмме түри менен қуралланған бир жүз жигирма мың адам. Булардың ҳәммеси сап тартып, урысқа шығыўға таяр әскерлер еди. Олар қатты қәлеў менен, Даўытты пүткил Израил үстинен патша етип қойыў ушын Хебронға келди. Қалған израиллылар да Даўытты патша етиў нийетинде еди. Хебронға келгенлер Даўыттың жанында үш күн қалды ҳәм туўысқанлары таярлап берген азық-аўқатларды ишип-жеди. Сондай-ақ, Иссахар, Зебулон ҳәм Нафталий урыўларының алыс аймақларынан да адамлар ешек, түйе, ғашыр ҳәм өгизлерге азық-аўқат тийеп келди. Олар мол етип ун, кептирип нығызланған әнжир менен кишмиш, шарап, зәйтүн майын, ири ҳәм майда малларды көп етип алып келди. Себеби Израилда шадлық ҳүким сүрген еди. Даўыт барлық басшылары, мыңбасылары ҳәм жүзбасылары менен мәсләҳәтлести. Соңынан ол пүткил Израил жәмийетине былай деди: – Егер бул сизлерге мақул болса ҳәм Қудайымыз Жаратқан Ийениң еркине сай болса, онда Израил жериниң ҳәр тәрепинде жасап атырған туўысқанларымызға ҳәм қалалары менен жайлаўлары әтирапында жасап атырған руўханийлер менен лебийлилерге хабаршылар жиберейик. Олар да келип, бизлерге қосылсын. Қудайымыздың сандығын өзлеримизге қайтарып алып келейик. Өйткени Шаулдың дәўиринде Қудайдың еркин билиўде оннан пайдаланбадық. Бул усыныс пүткил жәмийетке мақул түсти, себеби пүткил халық нәзеринде бул ис туўры еди. Солай етип, Даўыт Қудайдың Келисим сандығын Кирят-Яримнен алып келиў ушын, Мысырдағы Шихор дәрьясынан Лебо-Хаматқа дейинги жерлерде жасайтуғын барлық израиллыларды жыйнады. Кейин Даўыт ҳәм барлық израиллылар керублар арасында тахтта отырған Жаратқан Ийениң аты менен аталған Қудайдың Келисим сандығын алып келиў ушын, Яҳудадағы Баала қаласына, яғный Кирят-Яримге кетти. Олар Қудайдың сандығын Абинадабтың үйинен алып, таза бир арбаға қойды. Арбаға жегилген өгизлерди Узза менен Ахйо жетеклеп жүрди. Ал Даўыт ҳәм пүткил Израил халқы Қудайдың алдында қосықлар айтып, лира, арфа, дәп, кимбал ҳәм кәрнай шертип, бар күши менен шадлыққа бөленип киятырған еди. Олар Кидонның қырман жерине жеткенде, өгизлер сүрнигип кетти ҳәм қулап кетпеўи ушын Узза қолын созып, сандықты услады. Сонда Уззаға қарсы Жаратқан Ийениң ғәзеби лаўлады ҳәм сандыққа қолын созғаны ушын, оны өлтирди. Узза сол жерде, Қудайдың алдында жан тапсырды. Жаратқан Ийениң Уззаны жазалағаны ушын, Даўыт қатты ашыўланды. Сол күннен баслап, ҳәзирге дейин бул орын Перес-Узза деп аталады. Даўыт сол күни Қудайдан қорқып: «Қудайдың сандығын жаныма қалай алып келе аламан?» – деди. Сол күни Даўыт сандықты өзиниң жанына, Даўыттың қаласына алып бармай, гатлы Обед-Эдомның үйине апарды. Қудайдың сандығы гатлы Обед-Эдомның үйинде үш ай турды. Жаратқан Ийе Обед-Эдомның шаңарағын ҳәм оған тийисли ҳәр бир нәрсени жарылқады. Тир патшасы Хирам Даўытқа елшилер, соның менен бирге сарай қурылысы ушын кедр ағашларын, тас қалаўшыларды ҳәм ағаш усталарын жиберди. Сонда Даўыт Жаратқан Ийениң өзин Израилға патша етип тайынлағанын ҳәм Өз халқы Израил ушын оның патшалығын уллы даңққа еристиргенин түсинди. Даўыт Ерусалимде және бир неше ҳаяллар алды ҳәм олардан да ул ҳәм қызлар көрди. Даўыттың Ерусалимде туўылған перзентлериниң атлары мыналар: Шаммуа, Шобаб, Натан, Сулайман, Ибхар, Элишуа, Элпелет, Ногаҳ, Нефег, Яфиа, Элишама, Белияда ҳәм Элифелет. Филистлер Даўыттың майланып, пүткил Израилға патша етип қойылғанын еситкенде, пүткил филист әскерлери Даўытты қолға түсириў ушын излеп кетти. Буны еситкен Даўыт оларды қарсы алыўға шықты. Филистлер келип, Рефаим ойпатлығына шабыўыл жасады. Даўыт Қудайдан: – Филистлерге қарсы жүрис қылайын ба? Оларды маған тәслим етесең бе? – деп сорады. Жаратқан Ийе оған: – Аўа, жүрис қыл. Оларды саған тәслим етемен, – деди. Сонда Даўыт әскерлери менен бирге Баал-Перасимге кетти ҳәм ол жерде филистлерди қыйратты. Кейин ол: «Ҳәр бир бөгетти жайпап өтетуғын суў тасқыны сыяқлы, Қудай душпанларымды мениң қолым менен қыйратып таслады», – деди. Сонлықтан сол жерге Баал-Перасим деген ат берилди. Филистлер бутларын сол жерге таслап қашқан еди. Даўыттың буйрығы бойынша, бутлар жағып жиберилди. Көп өтпей, филистлер қайтадан сол ойпатлыққа шабыўыл жасады. Даўыт және Қудайдан сорады ҳәм Қудай оған былай деп жуўап берди: – Оларға бул жерден ҳүжим қылма. Оларды айланып өтип, арт жағынан, тут ағашлары тәрептен ҳүжим қыл. Сен тут ағашларының жоқарысынан аяқ сеслери сыяқлы даўысты еситиўден-ақ, оларға ҳүжимге өт. Себеби сол ўақытта Мен сениң алдыңда филист ордасын қыйратыў ушын баратырған боламан. Даўыт Қудайдың буйырғанындай қылды ҳәм филист ордасын Гибоннан Гезерге дейин қыйратып барды. Солай етип, Даўыттың даңқы дөгеректеги еллердиң ҳәммесине жайылды. Жаратқан Ийе барлық халықларды оннан қорқатуғын қылды. Даўыт өз аты менен аталған қалаға өзи ушын үйлер салдырды. Ол Қудайдың Келисим сандығы ушын да бир орын таярлап, шатыр қурды. Кейин Даўыт: «Қудайдың Келисим сандығын тек ғана лебийлилер көтерип жүреди. Өйткени Жаратқан Ийе сандықты алып жүриў ҳәм мәңгиге Өзине хызмет етиў ушын лебийлилерди таңлап алды», – деди. Даўыт Жаратқан Ийениң сандығын өзи таярлаған жерге алып келиў ушын, пүткил Израил халқын Ерусалимге жыйнады. Кейин төменде аты аталған Харонның урпақларын ҳәм лебийлилерди бир жерге топлады: Қоҳат урпағынан: басшы Уриелди ҳәм оның бир жүз жигирма ағайинин; Мерарий урпағынан: басшы Асаяны ҳәм оның еки жүз жигирма ағайинин; Гершом урпағынан: басшы Иоелди ҳәм оның бир жүз отыз ағайинин; Элисафан урпағынан: басшы Шемаяны ҳәм оның еки жүз ағайинин; Хеброн урпағынан: басшы Элиелди ҳәм оның сексен ағайинин; Уззиел урпағынан: басшы Амминадабты ҳәм оның бир жүз он еки ағайинин. Соннан кейин, Даўыт руўханийлер Садоқ пенен Абиятарды, лебийлилер Уриел, Асая, Иоел, Шемая, Элиел ҳәм Амминадабты шақырып алып, оларға былай деди: – Сизлер лебийлилердиң тийре басшыларысыз. Сонлықтан лебийли туўысқанларыңыз бенен бирге тазаланыў рәсиминен өтиңлер. Кейин Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң сандығын мен таярлаған орынға алып келиңлер. Өткен сапар сандықты сизлер, лебийлилер көтерип жүрмегениңиз ушын, Қудайымыз Жаратқан Ийе бизлерге ғәзебин шашқан еди. Сонда бизлер оны қағыйдаға сай, қалай алып жүриў кереклигин Қудайдан сорамаған едик. Солай етип, руўханийлер менен лебийлилер Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң сандығын алып келиў ушын, тазаланыў рәсиминен өтти. Жаратқан Ийениң Муўса арқалы берген буйрығы бойынша, лебийлилер Қудайдың сандығының қадаларын ийинлерине қойып, көтерип жүрди. Даўыт лебийлилердиң басшыларына туўысқанлары арасынан арфа, лира ҳәм кимбал саз әсбаплары ҳаўазы астында қуўанышлы қосықлар айтатуғын қосықшыларды тайынлаўды тапсырды. Лебийлилер Иоел улы Ҳеманды, оның туўысқанларынан Берехия улы Асафты ҳәм Мерарий урпағынан Қушая улы Этанды тайынлады. Олардан кейинги екинши дәрежеге туўысқанларынан мыналар тайынланды: Зехария, Бен, Язиел, Шемирамот, Ехиел, Унний, Элиаб, Беная, Маасея, Маттития, Элифелеҳу, Микнея, сондай-ақ, дәрўаза қараўыллары Обед-Эдом ҳәм Еиел. Сазенделер Ҳеман, Асаф ҳәм Этанға қоладан исленген кимбалды даңғырлатыў, Зехария, Азиел, Шемирамот, Ехиел, Унний, Элиаб, Маасея ҳәм Бенаяға арфаны жоқарғы даўыста шертиў, ал Маттития, Элифелеҳу, Микнея, Обед-Эдом, Еиел ҳәм Азазияға төменги даўыста лира шертип, сазда жетекшилик етиў тапсырылды. Лебийлилердиң басшысы Кенания қосықшыларға жуўапкер болды, себеби ол бул истиң маманы еди. Берехия менен Элқана Келисим сандығына қараўыл етип тайынланды. Шебания, Иошафат, Нетанел, Амасай, Зехария, Беная, Элиезер атлы руўханийлер Қудайдың Келисим сандығының алдында кәрнай шертип туратуғын болды. Обед-Эдом менен Ехия да Келисим сандығын қараўыллап туратуғын болды. Солай етип, Даўыт, Израил ақсақаллары ҳәм мыңбасылар Жаратқан Ийениң Келисим сандығын Обед-Эдомның үйинен алып келиў ушын қуўанышлы түрде жолға шықты. Жаратқан Ийениң Келисим сандығын алып киятырған лебийлилерге Қудайдың Өзи яр болғанлықтан, жети буға менен жети қошқар қурбанлыққа шалынды. Даўыт ҳәм сандықты көтерип алып киятырған лебийлилер, қосықшылар ҳәм қосықшылардың басшысы Кенания ҳасыл зығырдан тигилген кийим кийген еди. Буның сыртынан Даўыт зығыр эфод та кийип алған еди. Усылайынша, пүткил Израил халқы ҳәр түрли кәрнайлар, кимбал, арфа ҳәм лира намасы астында қуўанышлы түрде бақырысып, Жаратқан Ийениң Келисим сандығын алып киятырған еди. Жаратқан Ийениң Келисим сандығы Даўыттың қаласына кирип киятырғанда, Шаулдың қызы Михал терезеден қарап турған еди. Ол шадланып ойынға түсип киятырған Даўыт патшаны көргенде, оны өз кеўлинде пәс көрип кетти. Қудайдың сандығы алып келинип, Даўыттың арнаўлы түрде қурдырған шатырының ишине қойылды. Соңынан Қудайға арнап жандырылатуғын ҳәм татыўлық қурбанлықларын берди. Жандырылатуғын ҳәм татыўлық қурбанлықларын берип болғаннан кейин, Даўыт Жаратқан Ийениң аты менен халыққа пәтия берди. Кейин ол пүткил израиллыларға – ҳәр бир еркек ҳәм ҳәр бир ҳаялға бир шөрек нан, бир уўыс хурма ҳәм бир дана кептирип нығызланған кишмиштен тарқатты. Даўыт лебийлилердиң айырымларын Жаратқан Ийениң сандығы алдында хызмет етип, Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге жалбарыныў ҳәм Оны тәрийиплеп, алғыс-мақтаў айтыў ушын тайынлады. Олардың басшысы Асаф, оның жәрдемшиси Зехария, кейингилери Еиел, Шемирамот, Ехиел, Маттития, Элиаб, Беная, Обед-Эдом ҳәм Еиел еди. Олар арфа ҳәм лира шертиўи, Асаф болса бәлент даўыслы кимбал, ал руўханий Беная менен Яхазиел Қудайдың Келисим сандығының алдында ҳәр күни белгиленген ўақытта кәрнай шертиўи тийис болды. Сол күни Даўыт биринши рет Асафқа ҳәм оның туўысқанларына Жаратқан Ийеге арнап, мына алғыслаў жырын айтыўды тапсырды: «Жаратқан Ийени алғыслап, атын айтып шақырың, Халықларға билдириң Оның ислерин! Оны жырлап, саз шертип алғыс айтың, Баян етиң барлық әжайып ислерин! Оның мухаддес аты менен мақтаның, Жаратқан Ийени излейтуғынлардың жүреклери шадлыққа толсын! Жаратқан Ийени ҳәм Оның қүдиретин излең, Бәрқулла Оның дәргайында болыўға умтылың! Есте сақлаң Оның ислеген әжайып ислерин, Кәраматлары менен аўзынан шыққан ҳүкимлерин! Ҳәй, Оның қулы болған Израил урпақлары, Ол таңлап алған Яқыптың балалары! Ол – Жаратқан Ийе, бизлердиң Қудайымыз! Ҳүкимлери пүткил жер жүзин қаплаған. Мәңгиге есте сақлаң Оның келисимин, Мың-мыңлаған әўладларға берген сөзин, Ибрайым менен дүзген келисимин, Ысаққа берген антын! Буны Яқып ушын бир қағыйда етип тастыйықлады, Израил ушын мәңгилик келисим қылып: „Әўладларыңның пайына тийген мүлик етип, Қанан жерин саған беремен“, – деди. Сол ўақытта олар саны жағынан аз еди, Сол жерде аз санлы ҳәм келгинди еди. Олар бир халықтан екиншисине, Бир патшалықтан екиншисине гезип жүрген еди. Жаратқан Ийе ҳеш кимниң оларды езиўине жол қоймады, Олар ушын патшаларға ескертиў берип: „Мениң майлағанларыма тиймең, Пайғамбарларыма жаманлық қылмаң!“ – деди. Ҳәй, пүткил дүнья, Жаратқан Ийеге арнап қосық айтың! Ҳәр күни жәриялаң Оның қутқарыўын! Баян етиң даңқын миллетлерге, Әжайып ислерин барлық халықларға! Аўа, Жаратқан Ийе уллы, мақтаўға жүдә ылайықлы, Барлық қудайлардан айбатлы. Халықлардың барлық қудайлары жалған, Ал Жаратқан Ийе көклерди жаратқан. Салтанат ҳәм уллылық Оның дәргайында, Қүдирет ҳәм қуўаныш Оның мәканында. Ҳәй, пүткил халықлар, Жаратқан Ийени мақтаң, Жаратқан Ийениң салтанатын ҳәм қүдиретин мақтаң! Жаратқан Ийениң салтанатын атына ылайықлы түрде мақтаң, Сыйлар алып, Оның алдына кириң! Мухаддес сән-саўлатқа бөленген Жаратқан Ийеге сыйының! Титирең пүткил жер жүзи Оның алдында! Дүнья беккем орнатылған, ол тербелмейди. Қуўансын көклер, йошлансын жер жүзи, Миллетлер арасында: „Жаратқан Ийе патшалық қылмақта!“ – деп айтылсын. Йошлансын теңиз ҳәм оны толтырып турғанлар! Қуўансын дала ҳәм оның үстиндегилер! Сонда тоғайдағы ағашлар шадланып бақырысар, Жаратқан Ийениң алдында. Өйткени Ол жер жүзин ҳүким етиў ушын киятыр. Жаратқан Ийени тәрийиплең, Ол ийгиликли, Садықлығы мәңги даўам етеди. Оған былай деңлер: „Қутқарыўшымыз Қудай, бизлерди қутқар, Бизлерди жыйнап, басқа халықлардан азат ет. Мухаддес атыңды тәрийиплейик, Саған алғыс айта алғанымыз ушын мақтанайық“. Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге, Әўел бастан, мәңгиге дейин алғыслар болсын!» Пүткил халық: «Аўмийин!» – деп, Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаўлар айтты. Даўыт Асафты ҳәм оның ағайинлерин Жаратқан Ийениң Келисим сандығының алдында болып, сол жерде ҳәр күнги мүтәжликлерге қарай бәрқулла хызмет етиў ушын бекитти. Олар менен бирге хызмет етиўи ушын Обед-Эдомды ҳәм оның алпыс сегиз лебийли ағайинин де тайынлады. Едутунның улы Обед-Эдом менен Хоса дәрўаза қараўыллары болды. Даўыт руўханий Садоқ пенен оның руўханий туўысқанларын Гибондағы сыйыныў орнына қурылған Жаратқан Ийениң Мухаддес шатырына хызметке қойды. Олар Жаратқан Ийениң Израилға берген Нызамында жазылған барлық қағыйдаларға сай, ҳәр күни таңда ҳәм кеште жандырылатуғын қурбанлықлар берилетуғын қурбанлық орында Жаратқан Ийеге арнап, қурбанлықлар беретуғын болды. Олар менен бирге Ҳеманды, Едутунды ҳәм атлары аталып таңлап алынған басқа адамларды Жаратқан Ийениң садықлығының мәңги даўам ететуғынын тәрийиплеў ушын тайынлады. Ҳеман менен Едутун Қудайға алғыс-мақтаў айтылғанда, кәрнай, кимбал, және де, басқа саз әсбапларының шертилиўине жуўапкер еди. Едутунның уллары дәрўаза қараўыллары етип тайынланды. Соннан кейин, пүткил халық өз үйлерине тарқасты. Даўыт та өз шаңарағындағыларға пәтия бериў ушын, үйине қайтты. Даўыт сарайына жайғасып алғаннан кейин, Натан пайғамбарға: – Қара, мен кедр ағашынан қурылған сарайда жасап атырман. Ал Жаратқан Ийениң Келисим сандығы болса, шатырда тур! – деди. Натан Даўытқа: – Жүрегиңиз нени қәлесе, соны ислең. Себеби Қудай сиз бенен бирге, – деп жуўап берди. Бирақ сол күни түнде Натанға Қудайдан мынадай сөз түсти: – Барып, қулым Даўытқа былай деп айт: «Жаратқан Ийе былай дейди: Мәкан басыўым ушын, Маған арнап үйди сен қурмайсаң. Израил халқын Мысырдан алып шыққан күнимнен баслап бүгинге дейин, Мен үйде жасамадым. Ал шатырдан-шатырға, ана жерден мына жерге көшип жүрдим. Пүткил израиллылар менен бирге көшип жүрген жерлерде халқымды басқарыўды буйырған Израил бийлериниң қайсы бирине: Неге Маған кедр ағашынан үй қурып бермедиңиз? – деген едим?» Енди қулым Даўытқа былай деп айт: «Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Мен сени жайлаўда қой бағып жүрген жериңнен алып, халқым Израилға ҳүкимдар етип қойдым. Қай жерге барсаң да, сениң менен бирге болып, алдыңдағы ҳәмме душпанларыңды жоқ қылдым. Атыңды дүньядағы уллы адамлардың атлары сыяқлы уллы қыламан. Халқым Израил ушын орын таярлап, оларды сол жерге орналастыраман. Олардың өз журты болады ҳәм ҳеш ким тынышын бузбайды. Залымлар оларға бурынғыдай зорлық қылмайды. Халқым Израилға бийлер қойған ўақыттан бери, залымлар оларды езип келмекте. Мен барлық душпанларыңызды бойсындыраман. Жаратқан Ийең болған Мен саған өзиң ушын бир шаңарақ – патшалар әўладын жарататуғынымды билдиремен. Сен өлип, ата-бабаларыңның жанына атланғаныңда, зүрядыңнан бирин тахтқа отырғызып, оның патшалығын беккемлеймен. Мен ушын үйди ол қурады. Ал Мен болсам, оның тахтын мәңгилик қылып орнатаман. Мен оған Әке боламан, ол Маған ул болады. Сеннен алдын болған патшадан мийримимди тартып алғаным сыяқлы, оннан Өз мийримимди ҳеш қашан тартып алмайман. Мен оны Өз үйимниң ҳәм патшалығымның үстинен мәңгиге қояман. Оның тахты мәңгиге беккем болады». Солай етип, Натан аян арқалы берилген бул сөзлердиң ҳәммесин Даўытқа айтып берди. Соңынан Даўыт патша келип, Жаратқан Ийениң алдында отырды да, былай деди: – Қудай, Жаратқан Ийе! Сен мени буншелли мәртебели қылғандай, мен ким болыппан, мениң шаңарағым да не болыпты? Қудай, Сениң нәзериңде бул да аз болғандай, қулыңның урпағының келешеги туўралы да айтып бердиң. Қудай, Жаратқан Ийе, Сен маған уллы бир адам сыяқлы қарадың! Қулыңа иззет-ҳүрмет көрсеткениң ушын, мен Саған басқа не айта аламан! Өйткени Сен Өз қулыңды билесең. Жаратқан Ийе! Қулыңның ийгилиги ушын, жүрегиңе муўапық болған бул уллы исти ислеп, уллы ўәделерди ашық билдирдиң. Жаратқан Ийе, өз қулақларымыз бенен еситкен барлық хабарымыз бойынша, Саған тең келетуғыны жоқ, Сеннен басқа Қудай да жоқ! Дүньяда халқың Израилға уқсаған бирде бир халық жоқ. Оларды Өз халқың қылыў ушын, азат қылыўға бардың. Сен Мысырдан Өзиң ушын азат қылған халқыңның алдынан басқа халықларды қуўып жиберип, уллы ҳәм таң қаларлық ислериң арқалы Өз атыңды уллылыққа еристирдиң. Сен халқың Израилды мәңгиге Өз халқың қылдың ҳәм Өзиң, Жаратқан Ийе олардың Қудайы болдың. Енди, Жаратқан Ийе! Қулыңа ҳәм оның урпағына берген ўәдеңди мәңгиге тастыйықлап, сөзиңди орынлай гөр. Солай етип, адамлар: «Израилдың Қудайы болған Әлемниң Жаратқан Ийеси – Израилдың Қудайы!» – десин ҳәм атың мәңги турып, уллылансын. Қулың Даўыттың урпағы да Сениң алдыңда беккем турсын. Қудайым! Сен маған мен ушын бир шаңарақ – патшалық жарататуғыныңды аян қылдың. Сонлықтан қулың Сениң алдыңда дуўа етиўге жүрек етти. Жаратқан Ийе, Сен Қудайсаң! Қулыңа усы ийгиликли нәрселерди ўәде еттиң. Өзиңниң алдыңда мәңгиге болыўы ушын, қулыңның патшалығын жарылқаўды мақул таптың. Жаратқан Ийе, оны Сен жарылқағаның ушын, ол мәңгиге жарылқанатуғын болады. Арадан бираз ўақыт өткеннен кейин, Даўыт филистлерди жеңип, оларды бойсындырды. Гат қаласын ҳәм оның дөгерегиндеги аўылларды филистлердиң қолынан тартып алды. Соңынан моаб халқын да жеңилиске ушыратты. Олар Даўытқа бағынышлы болып, салық төлейтуғын болды. Және де, Соба патшасы Ҳададезер Евфрат дәрьясы бойлап өз патшалығын бекитиўге барғанда, Даўыт оған Хаматқа дейин шабыўыл жасап, жеңип шықты. Даўыт оның мың саўаш арбасын, жети мың арбалы ҳәм жигирма мың пияда әскерин қолға түсирди. Ол саўаш арбасына жегилетуғын барлық атлардың тирсеклерин кесип майырып, оннан тек жүз атты ғана алып қалды. Даўыт Соба патшасы Ҳададезерге жәрдемге келген Дамаскте жасайтуғын арамлардан жигирма еки мың адамды өлтирди. Соңынан ол Дамасктеги арамлардың жерине өзиниң сақшылар топарын орналастырды. Арамлар да Даўытқа бағынышлы болып, салық төлейтуғын болды. Даўыт қай жерге барса да, Жаратқан Ийе оны жеңиске еристирди. Даўыт Ҳададезердиң сәркәрдалары алып жүрген алтын қалқанларды алып, Ерусалимге әкелди. Және де, ол Ҳададезердиң қол астындағы Тибхат ҳәм Кун қалаларынан көп муғдарда қола алды. Кейин ала, Сулайман буны Үй ушын ҳәўиз, сүтинлер ҳәм ҳәр қыйлы буйымлар ислетиў ушын қолланды. Хамат патшасы Тоў Даўыттың Соба патшасы Ҳададезердиң пүткил әскерлерин жеңип шыққанынан хабар тапты. Сонда Тоў өз улы Ҳадорамды сәлем бериў ҳәм Ҳададезер үстинен ерискен жеңиси менен қутлықлаў ушын Даўыт патшаға жиберди. Себеби Тоў Ҳададезер менен узақ ўақыттан бери урысып киятырған еди. Ҳадорам Даўытқа алтын, гүмис ҳәм қоладан исленген ҳәр түрли саўғалар алып келди. Патша Даўыт бул саўғаларды барлық миллетлерден – эдом, моаб, аммон, филист ҳәм амалек халықларынан алып келген гүмис ҳәм алтын менен бирге Жаратқан Ийеге бағышлады. Серуя улы Абишай Дуз ойпатлығында эдом халқынан он сегиз мың адамды қырғынға ушыратты. Даўыт Эдомға сақшылар топарын орналастырды. Пүткил эдом халқы Даўытқа бағынышлы болды. Даўыт қайда барса да, Жаратқан Ийе оны жеңиске еристирди. Даўыт пүткил Израилда патшалық етип, халқына туўры ҳәм әдиллик пенен ҳүкимдарлық етти. Серуя улы Иоаб сәркәрда, Ахилуд улы Еҳошафат дийўанбеги болды. Ахитуб улы Садоқ пенен Абиятар улы Абимелех руўханий, ал Шаўша хаткер еди. Еҳояда улы Беная керетлер менен пелетлерден алынған тән сақшылардың сәркәрдасы еди. Даўыттың уллары да патшаның бас хызметкерлери болды. Арадан бир қанша ўақыт өткеннен соң, аммонлардың патшасы Нахаш өлип, оның орнына улы патша болды. Сонда Даўыт: «Әкеси маған жақсылық еткени ушын, мен де Нахаш улы Ханунға жақсылық етейин», – деп ойлап, әкесиниң өлимине кеўил айтыў ушын Ханунға елшилерин жиберди. Даўыттың хызметшилери Ханунға кеўил билдириў ушын аммонлардың жерине барғанда, аммон басшылары Ханунға: – Даўыт бул адамларды әкеңиздиң ҳүрмети ушын, сизге кеўил айтыўға жиберген деп ойлайсыз ба? Яқ, олар елди көзден өткерип, билип алыў ҳәм қыйратыў ушын келген, – деди. Солай етип, Ханун Даўыттың хызметшилерин тутқынға алып, сақалларын қырқтырды, шапанларын жамбасына келетуғын етип кестирип, оларды изине қайтарып жиберди. Солай етип, олар қайтып кетти. Даўыт елшилери туўралы еситкенде, оларды күтип алыў ушын адам жиберди. Өйткени елшилер қатты хорланған еди. Патша оларға: «Сақалыңыз өскенше, Ерихода қалыңлар, соңынан қайтып келесизлер», – деди. Аммонлар Даўытты өзлерине қарсы өшегистирип алғанын түсинди. Сонлықтан Ханун менен аммонлар Арам-Наҳарайым, Арам-Мааха ҳәм Собадан саўаш арбалары менен арбалы әскерлерди жаллап алыў ушын мың талант гүмис жиберди. Ханун отыз еки мың саўаш арбасын ҳәм Мааха патшасы менен оның әскерлерин жаллады. Мааха патшасы әскерлери менен келип, Медеба қаласының алдына орда қурды. Аммонлар да қалаларынан шығып, урысқа атланды. Даўыт буны еситкенде, Иоабты ҳәм мәрт жаўынгерлерден ибарат болған пүткил әскерлер топарын оларға қарсы атландырды. Аммонлар шығып, өз қаласының дәрўазасы алдында сап тартып турды. Жәрдемге келген патшалар далада бөлек сап тартып турды. Иоаб алдыдан да, арттан да урысыўға туўры келип турғанын көргенде, Израилдың ағла әскерлеринен базыларын таңлап, арамларға қарсы сапқа турғызды. Қалған топарларды иниси Абишайдың қолына тапсырды. Олар аммонларға қарсы сап тартып турды. Иоаб инисине былай деди: – Егер арамлар меннен басым келсе, сен маған жәрдемге келесең. Ал аммонлар сеннен басым келсе, мен саған жәрдемге бараман. Мәрт бол! Халқымыз ушын ҳәм Қудайымыздың қалалары ушын мәртлерше гүресейик! Жаратқан Ийе нени мақул тапса, соны ислесин. Иоаб әскерлери менен бирге арамларға тәп бергенде, арамлар олардың алдына түсип қашты. Арамлардың қашқанын көрген аммонлар да Иоабтың иниси Абишайдан қашып, қалаға кирип кетти. Буннан кейин, Иоаб Ерусалимге қайтып келди. Арамлар өзлериниң израиллылардан жеңилгенин көргенде, Евфрат дәрьясының арғы жағасындағы арамларға елшилер жиберип, Ҳададезердиң сәркәрдасы Шофахтың қол астындағы арамларды шақырды. Бул Даўытқа мәлим болғанда, ол пүткил Израил ордасын топлады да, Иордан дәрьясын кесип өтип, оларға қарсы әскерлерин сапқа турғызды. Даўыт арамларға ҳүжимге өтип, олар менен урысты. Арамлар израиллылардың алдына түсип қашты. Даўыт олардың жети мың саўаш арбасының арбакешлерин, қырық мың пияда әскерин ҳәм олардың сәркәрдасы Шофахты да өлтирди. Ҳададезердиң қол астындағы патшалар өзлериниң израиллылардан жеңилгенин көргенде, Даўыт пенен тынышлық келисимин дүзди ҳәм оған бағынышлы болды. Буннан кейин, арам халқы аммон халқына жәрдем бериўден бас тартатуғын болды. Келеси жылы бәҳәрде, патшалар урысқа шығатуғын ўақытта, Иоаб әскерлерин баслап жолға шықты. Олар аммонлардың елин ўайран етип, Рабба қаласын қамал қылды. Бирақ Даўыт Ерусалимде қалған еди. Иоаб Рабба қаласына ҳүжим жасап, оны жер менен жексен етти. Даўыт олардың патшасының басындағы тажды алды. Ҳасыл таслар менен безелген, аўырлығы бир талант келетуғын алтын таж Даўыттың басына кийгизилди. Даўыт қаладан көп муғдарда олжа да алып қайтты. Ол қала халқын сыртқа шығарып, оларды жарғы, шөккиш ҳәм балта менен исленетуғын жумысларды ислеўге мәжбүр етти. Даўыт аммонлардың қалаларының ҳәммесинде усылай иследи. Соңынан Даўыт пүткил әскерлерин ертип, Ерусалимге қайтты. Бир қанша ўақыт өткеннен соң, Гезерде филистлер менен урыс басланды. Бул урыста хушалы Сиббехай дәў әўладларынан болған Сиппайды өлтирди. Сонда филистлер бас ийди. Филистлер менен болған басқа саўашта, Яир улы Элханан гатлы Голияттың туўысқаны Лахмийди өлтирди. Лахмийдиң найзасының сабы тоқыў үскенесиниң қадасындай еди. Кейинирек Гат қаласында және саўаш болды. Ол жерде дәўдей бир адам бар еди. Оның қоллары ҳәм аяқлары алты бармақлы болып, ҳәммеси болып жигирма төрт бармағы бар еди. Ол да дәў әўладларынан еди. Усы адам израиллыларды масқаралағанда, Даўыттың әжағасы Шимеаның улы Ионатан оны өлтирди. Даўыт ҳәм оның адамлары тәрепинен өлтирилген усы адамлар да Гаттағы дәў әўладларынан еди. Шайтан Израилға қарсы шығып, Даўытты Израил халқын санақтан өткериўге ийтермеледи. Сонда Даўыт Иоабқа ҳәм ләшкербасыларға: – Барып, Беер-Шебадан Данға дейинги израиллыларды санақтан өткизип, олардың қанша екенин билиўим ушын нәтийжесин маған алып келиң, – деди. Бирақ Иоаб: – Жаратқан Ийе Израил халқын ҳәзиргисинен жүз есе қылып көбейтсин. Тақсыр, олардың ҳәммеси сизиң қулларыңыз емес пе? Неге усылай ислеўди қәлеп қалдыңыз? Не ушын Израилды гүнаға батырмақшысыз? – деди. Деген менен, патшаның сөзи Иоабтың сөзинен үстин келди. Солай етип, Иоаб кетти ҳәм пүткил Израилды аралап шығып, Ерусалимге қайтып келди. Иоаб санақ нәтийжесин Даўытқа баян қылды. Пүткил Израилда урысқа жарамлы бир миллион бир жүз мың, ал Яҳудада төрт жүз жетпис мың адам бар екен. Иоаб патшаның буйрығына наразы болғанлығы себепли, лебийлилер менен беняминлилерди есапқа киргизбеди. Бул буйрық Қудайға да унамады ҳәм Ол Израил халқын жазалады. Сонда Даўыт Қудайға: «Бул исти ислеп, үлкен гүнаға баттым. Жалбарынаман, қулыңның айыбын кешире гөр. Мен қатты ақмақлық қылдым», – деди. Жаратқан Ийе Даўыттың ўәлийи Гадқа былай деди: – Барып, Даўытқа былай деп айт: «Жаратқан Ийе былай дейди: Мен саған үш жазаны усынаман. Өзиңе солардың биреўин таңла, кейин саған сол жазаны беремен». Гад Даўытқа барып былай деди: – Жаратқан Ийе былай дейди: «Мыналардан бирин таңла: үш жыл ашлық болсын ба? Үш ай душпанларың қуўдалап, сени қырсын ба? Ямаса Жаратқан Ийениң қылышы болған иллет Оның периштеси арқалы пүткил Израил елин қырғынға ушыратсын ба?» Енди жақсылап ойлап көрип, мени Жибергенге не деп жуўап беретуғынымды шешиң. Даўыт Гадқа: – Маған жүдә қыйын. Адамның қолына түскенше, Жаратқан Ийениң қолына түсейин. Себеби Оның реҳими жүдә күшли, – деп жуўап берди. Солай етип, Жаратқан Ийе Израил халқына иллет жиберди ҳәм халықтан жетпис мың адам өлди. Қудай Ерусалимди жоқ етиў ушын бир периштесин жиберди. Бирақ Қудайдың периштеси Ерусалимди қыра баслағанда, Жаратқан Ийе болып атырған апатты көрип, ашынып кетти ҳәм халықты қырған периштеге: «Жетер енди, қолыңды тарт», – деди. Сол ўақытта Жаратқан Ийениң периштеси ебус халқынан болған Орнанның қырман жеринде турған еди. Даўыт басын көтергенде, қолындағы жалаңашланған қылышын Ерусалим тәрепке созып, жер менен аспан арасында турған Жаратқан Ийениң периштесин көрди. Сонда аза кийимин кийген Даўыт пенен халық ақсақаллары ет бетинен жерге жығылды. Даўыт Қудайға жалбарынып: «Халқыңды санақтан өткериўди буйырған мен емеспен бе? Гүна ислеп, жаўызлық қылған мен-ғо. Ал мына қойлардың не жазығы бар? Қудайым, Жаратқан Ийе! Өтинемен, жақсысы, мени ҳәм әкемниң хожалығын жазала. Бирақ халқыңның иллеттен қырылып кетиўине жол қойма», – деди. Сонда Жаратқан Ийениң периштеси пайғамбар Гадқа: «Ебус халқынан болған Орнанның қырман жерине барып, сол жерде Жаратқан Ийеге арнап, қурбанлық орын қурсын», – деген хабарды Даўытқа жеткериўди буйырды. Даўыт Жаратқан Ийениң Гад арқалы берген буйрығы бойынша жолға шықты. Қырманда бийдайын айдатып атырған Орнан артына қарағанда, периштени көрди. Сонда оның қасындағы төрт улы жасырынып алды. Сол ўақытта Даўыт Орнанға жақынлап киятырған еди. Орнан Даўытты көргенде, қырманнан шықты да, ет бетинен жерге жығылып, Даўытқа тәжим етти. Даўыт Орнанға: – Мына қырман турған жерди маған бер. Халыққа келген иллет тоқтаў ушын, мен бул жерге Жаратқан Ийеге арнап қурбанлық орын қураман. Қырман турған жерди маған толық қунына сат, – деди. Орнан Даўытқа: – Ала бериң! Тақсыр, нени мақул көрсеңиз, соны ислең. Мине, өгизлерди жандырылатуғын қурбанлық ушын, түйек айдайтуғын тахтаны отын ушын ҳәм бийдайды ғәлле садақасы ушын беремен. Булардың ҳәммесин беремен, – деп жуўап берди. Бирақ патша Даўыт Орнанға: – Яқ, болмайды! Буларды толық қунын төлеп, сатып аламан. Саған тийисли нәрселерди Жаратқан Ийеге усынбайман. Тегин нәрсени жандырылатуғын қурбанлық етип усынбайман, – деди. Солай етип, Даўыт бул жер ушын Орнанға алты жүз шекел алтын төледи. Даўыт сол жерге Жаратқан Ийеге арнап қурбанлық орын қурып, жандырылатуғын қурбанлықларды ҳәм татыўлық қурбанлықларын берди. Ол Жаратқан Ийеге жалбарынды ҳәм Жаратқан Ийе қурбанлық орындағы жандырылатуғын қурбанлыққа аспаннан от жиберип, оған жуўап берди. Буннан кейин, Жаратқан Ийе периштеге қылышын қынабына салып қойыўды буйырды. Периште буйрықты орынлады. Даўыт ебус халқынан болған Орнанның қырманында Жаратқан Ийениң өзине жуўап бергенин көргенде, ол жерде қурбанлықлар шалды. Шөлде Жаратқан Ийеге арнап Муўса қурдырған шатыр ҳәм жандырылатуғын қурбанлық берилетуғын қурбанлық орын сол ўақытта Гибондағы сыйыныў орнында еди. Бирақ Даўыт Жаратқан Ийениң периштесиниң қылышынан қорққанлықтан, Қудайдың еркин билиў ушын ол жерге бара алмады. Сонда Даўыт: «Қудай Ийениң Үйи де, Израил ушын жандырылатуғын қурбанлық орын да усы жерде болады», – деди. Даўыт Израилда жасайтуғын келгиндилердиң ҳәммесин жыйнаўды буйырды. Қудайдың Үйин қурыў ушын, олардың арасынан тасларды кесетуғын ҳәм жонатуғын адамларды тайынлады. Даўыт дәрўаза есиклериниң шегелери ҳәм қазық шегелер ушын көп муғдарда темир таярлап қойды. Таярланған қоланың да көплиги соншелли, оның салмағын анықлаў мүмкин емес еди. Және де, ол сансыз кедр ағашын да жыйнап қойды. Өйткени сидонлылар менен тирлилер Даўытқа көп муғдарда кедр ағашын әкелген еди. Даўыт: «Улым Сулайман жас ҳәм тәжирийбесиз. Ал Жаратқан Ийеге арнап қурылатуғын Үй жүдә саўлатлы болып, даңқы барлық халықларға жайылыўы керек. Сонлықтан оның қурылысы ушын таярлық көрип қоя берейин», – деди. Солай етип, Даўыт өлмесинен алдын Қудайдың Үйин қурыў ушын үлкен таярлықлар көрди. Даўыт улы Сулайманды қасына шақырып алды ҳәм оған Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге арнап Үй қурыўды тапсырып, былай деди: – Улым, мен Қудайым Жаратқан Ийеге арнап Үй қурыўды қәлеген едим. Бирақ Жаратқан Ийе маған былай деди: «Сен үлкен саўашларда қатнасып, көп қан төктиң. Мениң алдымда жерге көп қан төккениң ушын, Мениң атыма арнап Үйди сен қурмайсаң. Бирақ сеннен тынышлықты сүйетуғын бир ул туўылады. Мен оны дөгерегиндеги барлық душпанларынан қутқарып, рәҳәтке еристиремен. Оның аты Сулайман болады. Оның дәўиринде Израилға тынышлық ҳәм аман-есенлик инам етемен. Мениң атыма арнап Үйди ол қурады. Ол Маған ул болады, Мен де оған Әке боламан. Оның Израил үстинен қуратуғын патшалық тахтын мәңгиге беккемлеймен». Енди, улым, Жаратқан Ийе саған яр болсын! Өзи ўәде еткениндей, Қудайың Жаратқан Ийеге арнап Үй қурғаныңда, сени табысқа еристирсин. Жаратқан Ийе сени Израилға ҳүкимдар етип қойғанда, Қудайың Жаратқан Ийениң Нызамына әмел қылыўың ушын, Ол саған ақыл-парасат берсин. Жаратқан Ийениң Муўса арқалы Израилға берген қағыйда ҳәм нызамларын муқыятлы түрде орынлаўға тырыссаң, табысқа ерисесең. Күшли ҳәм мәрт бол! Қорқпа, руўхың түспесин! Мен көп машақатлар менен Жаратқан Ийениң Үйи ушын жүз мың талант алтын, бир миллион талант гүмис, өлшеп болмас дәрежеде көп қола менен темир, және де, ағаш пенен тас та жыйнап, таярлап қойдым. Буларға сен де қосарсаң. Сенде көп жумысшылар: тас кесиўшилер, тас қалаўшылар, ағаш усталары, ҳәр түрли өнерге ийе адамлар, алтын, гүмис, қола ҳәм темирди ислете алатуғын сансыз өнерментлер бар. Енди иске кирис. Жаратқан Ийе саған яр болсын! Даўыт Израилдың барлық басшыларына улы Сулайманға жәрдем бериўди буйырып, былай деди: – Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлер менен бирге емес пе? Сизлерди ҳәр тәреплеме тынышлыққа бөлемеди ме? Ол усы жердиң турғынларын маған тәслим қылды. Сол себепли бул жер Жаратқан Ийеге ҳәм Оның халқына бағынышлы болды. Енди жүрегиңизди ҳәм жаныңызды Қудайыңыз Жаратқан Ийени излеўге бағышлаңлар. Қудай Ийениң Мухаддес мәканын қурыўды баслаңлар. Кейин Жаратқан Ийениң Келисим сандығын ҳәм Қудайға бағышланған басқа мухаддес буйымларды Жаратқан Ийениң атына арнап қурылған Үйге апарып қойыңлар, – деди. Даўыт мазмунлы өмир сүрди ҳәм қартайғанда, улы Сулайманды Израилға патша етип қойды. Даўыт Израилдың барлық басшыларын, руўханийлерди ҳәм лебийлилерди бир жерге топлады. Отыз ҳәм оннан жоқары жастағы лебийлилер санап шығылды. Олар барлығы болып отыз сегиз мың ер адам екен. Даўыт былай деди: «Олардың жигирма төрт мыңы Жаратқан Ийениң Үйиндеги ислерди атқарыўға, алты мыңы жоқары лаўазымларға ҳәм қазылық исине, төрт мыңы дәрўаза қараўыллығына, төрт мыңы өзи таярлап берген саз әсбапларын шертип, Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаў айтыў хызметине қойылсын». Даўыт лебийлилерди Лебийдиң уллары Гершон, Қоҳат ҳәм Мерарийдиң урпақлары бойынша үш топарға бөлди. Гершонның уллары: Лаадан ҳәм Шимей. Лааданның үш улы болып, туңғышы Ехиел, кейин Зетам ҳәм Иоел. Шимейдиң Шеломит, Хазиел ҳәм Ҳаран деген үш улы бар еди. Олар Лаадан урыўының әўлад басшылары еди. Шимейдиң басқа уллары: Яхат, Зиза, Еуш ҳәм Бериа. Бул төртеўи де Шимейдиң уллары еди. Яхат туңғышы, Зиза екинши улы еди. Бирақ Еуш пенен Берианың уллары көп болмағанлықтан, екеўи бир тийре болып есапланды. Қоҳаттың Амрам, Исҳар, Хеброн ҳәм Уззиел деген төрт улы болды. Амрамның уллары Харон ҳәм Муўса еди. Харон ең мухаддес затларды бағышлаў исине тайынланды. Сонлықтан Харон ҳәм оның уллары мәңгиге Жаратқан Ийениң алдында қурбанлықлар бериўи, Оған хызмет етиўи ҳәм мәңгиге Оның аты менен халықты жарылқаўы тийис болды. Қудайдың адамы Муўсаның уллары да Лебий урыўына киргизилди. Муўсаның уллары: Гершом ҳәм Элиезер. Гершомның туңғыш улы Шебуел еди. Элиезердиң туңғыш улы Рехабия еди. Элиезердиң басқа улы болмады. Ал Рехабияның уллары көп болды. Исҳардың туңғыш улы Шеломит еди. Хебронның уллары: туңғышы Ерия, екиншиси Амария, үшиншиси Яхазиел, төртиншиси Еқамам. Уззиелдиң уллары: туңғышы Миха, екиншиси Ишшия. Мерарийдиң уллары: Махлий ҳәм Муший. Махлийдиң уллары: Элазар ҳәм Киш. Элазар улсыз бул дүньядан көз жумды. Бирақ оның қызлары бар еди. Аталас ағайинлери болған Киштиң уллары оларға үйленди. Мушийдиң Махлий, Эдер ҳәм Еремот деген үш улы болды. Әўладлары бойынша Лебий урпағы усылар еди. Әўлад басшыларының ҳәр бири шежиреге атпа-ат киргизилди. Жигирма ҳәм оннан жоқары жастағы ҳәр бир лебийлиге Жаратқан Ийениң Үйинде хызмет етиўге болатуғын еди. Өйткени Даўыт: «Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе Өз халқын тынышлыққа еристирип, Өзи де Ерусалимди мәңгиге мәкан етиўди шешти. Сонлықтан буннан былай, лебийлилерге Жаратқан Ийениң шатырын ҳәм сыйыныў хызметинде қолланылатуғын затларды тасып жүриўдиң ҳәжети жоқ», – деди. Даўыттың ақырғы буйрығы бойынша жигирма ҳәм оннан жоқары жастағы лебийлилер саналды. Лебийлилер Жаратқан Ийениң Үйиндеги хызметте Харонның урпақларына жәрдем бериўге миннетли еди. Буларға ҳәўли ҳәм бөлмелерди гүзетиў, мухаддес затларды пәклеў рәсиминен өткериў ҳәм Қудайдың Үйине тийисли басқа да ўазыйпаларды орынлаў ислери кирди. Олар усынылатуғын нанларға, ғәлле садақасы ушын берилетуғын сапалы унға, пәтир нанларға, пеште писирилген садақаларға ҳәм зәйтүн майы араластырылған садақаларға, садақалардың көлем ҳәм өлшемине жуўапкер болды. Лебийлилер ҳәр күни азанда ҳәм кеште Жаратқан Ийени тәрийиплеў ҳәм алғыс-мақтаў айтыў ушын таяр туратуғын еди. Олар Шаббат күнлери де, Жаңа ай байрамларында да, белгиленген байрам күнлеринде Жаратқан Ийеге жандырылатуғын қурбанлықлар берилгенде де, солай иследи. Жаратқан Ийениң алдында хызмет етиўши лебийлилердиң саны бәрқулла алдын ала көрсетпеде белгиленген санда болыўы керек еди. Солай етип, лебийлилерге Ушырасыў Шатыры менен Мухаддес орынды қорғаў ҳәм өз туўысқанлары болған Харон урпақларына Жаратқан Ийениң Үйиндеги хызметте жәрдем бериў ўазыйпасы жүкленди. Харон урпақлары мынадай топарларға бөлинди. Харонның уллары: Надаб, Абиҳу, Элазар ҳәм Итамар. Бирақ Надаб пенен Абиҳу әкесинен бурын, ул көрмей өлип кеткенликтен, тек Элазар менен Итамар руўханий болды. Даўыт Харон урпақларын орынлайтуғын хызметлери бойынша топарларға бөлди. Бул исте оған Элазар урпағынан Садоқ ҳәм Итамар урпағынан Ахимелех жәрдем берди. Элазар урпақлары арасында әўлад басшылары Итамар урпақларына қарағанда көбирек болып шықты. Сонлықтан Элазар урпақлары он алты топарға, Итамар урпақлары сегиз топарға бөлинди. Элазар урпақлары арасында да, Итамар урпақлары арасында да Мухаддес орынға ҳәм Қудайдың алдындағы баслы хызметлерге жуўапкер болған басшылар бар еди. Сол себепли хызметлер ҳеш кимди жақламастан, шек таслаў жолы менен бөлип берилди. Лебийли Нетанел улы хаткер Шемая патшаның ҳәм халық басшыларының, руўханий Садоқтың, Абиятар улы Ахимелехтиң, руўханийлердиң ҳәм лебийлилердиң әўлад басшыларының көз алдында шек таслаўдың жуўмағын жазып барды. Шек бойынша, Элазар урпақларынан бир шаңарақтан, Итамар урпақларынан бир шаңарақтан гезекпе-гезек алынды. Биринши шек Еҳоярибке, екиншиси Едаяға түсти. Үшинши шек Харимге, төртиншиси Сеоримге, бесиншиси Малкияға, алтыншысы Мияминге, жетиншиси Ҳаққосқа, сегизиншиси Абияға, тоғызыншысы Ешуаға, оныншысы Шеканияға, он бириншиси Эляшибке, он екиншиси Якимге, он үшиншиси Хуппаға, он төртиншиси Ешебабқа, он бесиншиси Билгаға, он алтыншысы Иммерге, он жетиншиси Хезирге, он сегизиншиси Ҳапписсеске, он тоғызыншысы Петахияға, жигирмаланшысы Ехезкелге, жигирма бириншиси Яхинге, жигирма екиншиси Гамулға, жигирма үшиншиси Делаяға, жигирма төртиншиси Маазияға түсти. Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша, бабасы Харон оларға қағыйдалар берген еди. Жаратқан Ийениң Үйине киргенде, олардың хызметиниң белгиленген тәртиби соған тийкарланған еди. Лебийлилердиң басқа урпақлары мыналар: Амрамның улларынан Шубаел, Шубаелдиң улларынан Ехдея. Рехабия улларынан туңғышы Ишшия. Исҳардың урпақларынан Шеломот. Шеломоттың улларынан Яхат. Хебронның уллары: туңғышы Ерия, екиншиси Амария, үшиншиси Яхазиел, төртиншиси Еқамам. Уззиелдиң улы: Миха. Миханың улы: Шамир. Миханың туўысқаны: Ишшия. Ишшияның улы Зехария. Мерарийдиң уллары: Махлий, Муший ҳәм Язия. Мерарийдиң урпақларынан Язияның уллары: Шоҳам, Заккур ҳәм Ибри. Махлийден Элазар туўылды. Элазардың улы болмады. Киштиң урпағынан Ерахмеел. Мушийдиң уллары: Махлий, Эдер ҳәм Еримот. Лебий урыўынан болған әўладлар усылар еди. Олар да туўысқанлары Харонның урпақлары сыяқлы, патша Даўыттың, Садоқтың, Ахимелехтиң, руўханийлердиң ҳәм лебийлилердиң әўлад басшыларының көз алдында шек таслап, өз ўазыйпаларын белгилеп алды. Шек таслағанда, үлкен улдың шаңарағы менен кишкене улдың шаңарағының ҳуқықы теңдей болды. Даўыт пенен орда әскербасылары хызмет ушын Асафтың, Ҳеманның ҳәм Едутунның улларынан айырымларын лира ҳәм арфа шертиў ҳәм кимбалды даңғырлатып, руўхтан илҳамланып қосық айтыў ушын айырып қойды. Бул хызмет ушын тайынланғанлардың дизими мынаў: Асафтың улларынан: Заккур, Юсуп, Нетания ҳәм Асарела. Булар Асафтың басшылығы астында болып, патшаның буйрығы бойынша, руўхланып қосық айтатуғын еди. Едутунның улларынан: Гедалия, Серий, Ийшая, Шимей, Хашабия ҳәм Маттития – жәми алты адам. Олар лира намасы астында Жаратқан Ийени тәрийиплейтуғын ҳәм руўхланып, алғыс-мақтаўлар менен қосық айтатуғын әкеси Едутунның басшылығы астында еди. Ҳеманның улларынан: Буккия, Маттания, Уззиел, Шебуел, Еримот, сондай-ақ Ханания, Хананий, Элиата, Гиддалтий, Ромамтий-Эзер, және де Иошбеқаша, Маллотий, Ҳотир ҳәм Махазиот. Булардың ҳәммеси патшаның ўәлийи Ҳеманның уллары еди. Себеби Қудай Өзиниң Ҳеманды абырайлы қыламан деген ўәдеси бойынша, Ҳеманға он төрт ул ҳәм үш қыз сыйлаған еди. Олардың барлығы өз әкесиниң басшылығы астында Қудайдың Үйиндеги хызмет ўақтында кимбалды даңғырлатып, арфа ҳәм лира шертип, Жаратқан Ийениң Үйинде сазенделик қылатуғын еди. Асаф, Едутун ҳәм Ҳеман патшаның басшылығы астында болды. Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаў айтыў ушын үйретилген шебер сазенделер ағайинлери менен бирге еки жүз сексен сегиз адам еди. Олар үлкен-киши, устаз-шәкирт деп айырып отырмастан, ҳәр бири өз хызмет ўазыйпасын билип алыў ушын шек таслады. Биринши шек Асаф урыўынан Юсупке, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Екинши шек Гедалияға, оның өзине, улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Үшинши шек Заккурға, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Төртинши шек Исрийге, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Бесинши шек Нетанияға, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Алтыншы шек Буккияға, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Жетинши шек Есарелаға, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Сегизинши шек Ийшаяға, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Тоғызыншы шек Маттанияға, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Оныншы шек Шимейге, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Он биринши шек Азарелге, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Он екинши шек Хашабияға, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Он үшинши шек Шубаелге, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Он төртинши шек Маттитияға, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Он бесинши шек Еремотқа, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Он алтыншы шек Хананияға, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Он жетинши шек Иошбеқашаға, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Он сегизинши шек Хананийге, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Он тоғызыншы шек Маллотийге, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Жигирмаланшы шек Элиатаға, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Жигирма биринши шек Ҳотирге, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Жигирма екинши шек Гиддалтийге, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Жигирма үшинши шек Махазиотқа, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Жигирма төртинши шек Ромамтий-Эзерге, оның улларына ҳәм ағайинлерине түсти. Олар он еки адам еди. Дәрўаза қараўыллары мына топарлардан ибарат болды: Қорах урпақларынан: Асаф әўладынан Қоре улы Мешелемия. Мешелемияның уллары: туңғыш улы Зехария, екиншиси Едиаел, үшиншиси Зебадия, төртиншиси Ятниел, бесиншиси Элам, алтыншысы Еҳоханан, жетиншиси Элиеҳоенай. Обед-Эдомның уллары: туңғыш улы Шемая, екиншиси Еҳозабад, үшиншиси Иоах, төртиншиси Сакар, бесиншиси Нетанел, алтыншысы Аммиел, жетиншиси Иссахар, сегизиншиси Пеуллетай. Қудай Обед-Эдомды усылай жарылқаған еди. Обед-Эдомның улы Шемаяның уллары бар еди. Олар уллы қәбилет ийелери болғанлықтан, өз әўладларының басшылары болды. Шемаяның уллары: Отний, Рефаел, Обид ҳәм Элзабад. Шемаяның туўысқанлары Элиҳу менен Семахия да қәбилетли адамлар еди. Олардың барлығы Обед-Эдомның урпақлары еди. Олардың өзлери де, уллары менен туўысқанлары да жумысқа инталы, жүдә уқыплы адамлар болды. Обед-Эдомға тийислилер барлығы болып алпыс еки адам еди. Мешелемияның уллары ҳәм ағайинлери он сегиз адамнан ибарат болып, олар да қәбилетли адамлар еди. Мерарий урпағынан Хосаның уллары: басшысы Шимрий. Шимрий туңғыш ул болмаса да, әкеси оны басшы етип тайынлады. Екиншиси Хилкия, үшиншиси Тебалия, төртиншиси Зехария. Хосаның уллары менен ағайинлери он үш адам еди. Дәрўаза қараўылларының топарлары өз басшылары бойынша бөлинди. Олар да Жаратқан Ийениң Үйинде хызмет етип атырған басқа лебийлилер сыяқлы өз ўазыйпаларына ийе еди. Ҳәр дәрўаза ушын, әўладлары бойынша үлкен-кишиге теңдей шек тасланды. Шығыс тәрептеги дәрўаза тасланған шек бойынша Шелемияға түсти. Кейин оның улы Зехария ушын шек тасланды ҳәм оған арқа тәрептеги дәрўаза түсти. Зехария ақыллы, кеңесгөй адам еди. Қубладағы дәрўаза шек бойынша Обед-Эдомға, ал затлар сақланатуғын бөлмелер оның улларына түсти. Батыстағы дәрўаза менен жоқарғы жолдағы Шаллехет дәрўазасы шек бойынша Шуппим менен Хосаға түсти. Қараўыллар үзликсиз избе-изликте өз ўазыйпасын орынлайтуғын еди. Ҳәр күни шығыстағы дәрўазада алты лебийли, арқадағы дәрўазада төрт лебийли, қубладағы дәрўазада төрт лебийли, затлар сақланатуғын бөлмелерде еки адамнан төрт лебийли қараўыллықта турды. Батыс тәрептеги ҳәўлиге баратуғын жол бойында төрт қараўыл, ҳәўлиниң ишинде еки қараўыл турды. Қорах ҳәм Мерарий урпақларынан болған дәрўаза қараўыллары усылай орналастырылды. Олардың ағайинлери болған лебийлилерге Қудайдың Үйиндеги қазнаға ҳәм Қудайға арналған саўғалар туратуғын қазнаға қараў тапсырылды. Гершонның әўладынан болған Лааданның урпағынан, Лаадан тийресиниң тийре басшысы Ехиелий. Ехиелийдиң уллары Зетам ҳәм оның туўысқаны Иоел Жаратқан Ийениң Үйиниң қазнасын қараўыллады. Амрам, Исҳар, Хеброн ҳәм Уззиел урпақларынан мына адамларға хызмет берилди: Муўсаның улы Гершомның урпағынан Шебуел қазналар үстинен бас бақлаўшы болды. Гершомның туўысқаны Элиезердиң нәсили мынадай еди: Элиезерден Рехабия, Рехабиядан Ийшая, Ийшаядан Иорам, Иорамнан Зихрий, Зихрийден Шеломит туўылған еди. Шеломитке ҳәм оның ағайинлерине Даўыт патшаның, тийре басшыларының, мыңбасылардың, жүзбасылардың ҳәм әскербасылардың бағышлаған саўғалары сақланатуғын қазнаға қараў тапсырылды. Олар саўашта қолға түсирген олжалардан бир бөлегин Жаратқан Ийениң Үйин тәмийинлеў ушын бағышлайтуғын еди. Көзи ашық Самуел, Киш улы Шаул, Нер улы Абнер, Серуя улы Иоаб бағышлаған саўғаларды ҳәм Жаратқан Ийеге арналған басқа саўғаларды да Шеломит пенен оның ағайинлери қараўыллайтуғын болды. Исҳар урпағынан Кенания ҳәм оның уллары Қудайдың Үйиниң сыртындағы ислерге жуўапкер болып, Израилдағы жоқары лаўазымларға ҳәм қазылық исине тайынланды. Хеброн урпағынан Хашабия ҳәм оның бир мың жети жүз қәбилетли ағайини Израилда Иордан дәрьясының батыс бөлегиндеги Жаратқан Ийениң ҳәм патшаның хызметине байланыслы ислерге жуўапкер болды. Хеброн урпағынан болған Ерия өз урпағының шежиреси бойынша Хеброн урпақларының басшысы болды. Даўыттың ҳүкимдарлығының қырқыншы жылында Хеброн урпақларының шежиреси изертленген еди. Сонда Гиладтағы Язерде жасаған Хеброн урпақлары арасынан жүдә қәбилетли адамлар табылды. Ерияның ағайинлери арасында еки мың жети жүзи жүдә қәбилетли әўлад басшылары болды. Қудайдың ҳәм патшаның ислерине қараўы ушын, Даўыт патша оларды Рубен ҳәм Гад урыўлары, және де, Менашше урыўының ярымы үстинен басшы етип тайынлады. Төменде Израил халқының әўлад басшылары, мыңбасылары, жүзбасылары ҳәм патшалық ислерин алып баратуғын олардың басқарыўшыларының дизими берилген. Олар ҳәр бири жигирма төрт мың адамнан ибарат болған, гезек пенен жылына бир ай хызмет ететуғын әскерий топарларға жуўапкер болды. Биринши ай ушын қойылған биринши бөлимге Забдиел улы Яшобам басшылық етти. Оған тийисли бөлимде жигирма төрт мың адам бар еди. Яшобам Перестиң урпағынан болып, ол биринши айда хызмет ететуғын барлық әскербасыларға басшы болды. Екинши ай ушын қойылған екинши бөлимге ахохлы Додай басшылық етти. Миклот оның сәркәрдасы болды. Оған тийисли бөлимде жигирма төрт мың адам бар еди. Үшинши ай ушын қойылған үшинши бөлимге руўханий Еҳояданың улы Беная басшылық етти. Оған тийисли бөлимде жигирма төрт мың адам бар еди. Отыз батырдың бири ҳәм отыз батырдың жетекшиси болған Беная усы еди. Оның улы Аммизабад та оның бөлиминде оған жәрдемши еди. Төртинши ай ушын қойылған төртинши бөлимге Иоабтың туўысқаны Асаҳел басшылық етти. Соңынан оның орнын улы Зебадия ийеледи. Оған тийисли бөлимде жигирма төрт мың адам бар еди. Бесинши ай ушын қойылған бесинши бөлимге израхлы Шамҳут басшылық етти. Оған тийисли бөлимде жигирма төрт мың адам бар еди. Алтыншы ай ушын қойылған алтыншы бөлимге теқоалы Иккеш улы Ира басшылық етти. Оған тийисли бөлимде жигирма төрт мың адам бар еди. Жетинши ай ушын қойылған жетинши бөлимге Эфрайым урыўынан пелонлы Хелес басшылық етти. Оған тийисли бөлимде жигирма төрт мың адам бар еди. Сегизинши ай ушын қойылған сегизинши бөлимге Зерах урпағынан хушалы Сиббехай басшылық етти. Оған тийисли бөлимде жигирма төрт мың адам бар еди. Тоғызыншы ай ушын қойылған тоғызыншы бөлимге Бенямин урыўынан анатотлы Абиезер басшылық етти. Оған тийисли бөлимде жигирма төрт мың адам бар еди. Оныншы ай ушын қойылған оныншы бөлимге Зерах урпағынан нетофалы Маҳарай басшылық етти. Оған тийисли бөлимде жигирма төрт мың адам бар еди. Он биринши ай ушын қойылған он биринши бөлимге Эфрайым урыўынан пиратонлы Беная басшылық етти. Оған тийисли бөлимде жигирма төрт мың адам бар еди. Он екинши ай ушын қойылған он екинши бөлимге Отниелдиң урпағынан нетофалы Хелдай басшылық етти. Оған тийисли бөлимде жигирма төрт мың адам бар еди. Израил урыўларын басқаратуғын көсемлер мыналар болды: Рубен урыўын Зихрий улы Элиезер, Шимон урыўын Мааха улы Шефатия, Лебий урыўын Кемуел улы Хашабия, Харонның урпақларын Садоқ, Яҳуда урыўын Даўыттың әжағасы Элиҳу, Иссахар урыўын Михаил улы Омрий, Зебулон урыўын Обадия улы Ишмая, Нафталий урыўын Азриел улы Еримот, Эфрайым урыўын Азазия улы Ҳошеа, Менашше урыўының ярымын Педая улы Иоел, Гиладтағы Менашше урыўының басқа ярымын Зехария улы Иддо, Бенямин урыўын Абнер улы Ясиел, Дан урыўын Ерохам улы Азарел басқаратуғын болды. Израил урыўларының көсемлери усылар еди. Даўыт жигирма ҳәм оннан төмен жастағыларды санамады. Себеби Жаратқан Ийе Израилды аспандағы жулдызлар киби көп қылыўға ўәде берген еди. Серуя улы Иоаб та халықты санақтан өткериўди баслағаны менен, оны ақырына жеткермеген еди. Сол санақтың кесиринен Жаратқан Ийе Израилға ғәзебин шашқан еди. Сонлықтан санақтың нәтийжеси Даўыт патшаның жылнама китабына киргизилмеди. Патшаға тийисли қазналарға қараў Адиел улы Азмаўетке, ал қала әтирапындағы, қалалардағы, аўыллардағы ҳәм минаралардағы қазналарға қараў Уззия улы Ионатанға тапсырылды. Егислик жерлерди тәрбиялайтуғын дийханларға Келуб улы Эзрий, жүзим бағларына рамалы Шимей, жүзим бағларындағы шарап сақланатуғын орынларға шифамлы Забдий, батыстағы таў етеклериндеги зәйтүн ҳәм жабайы әнжир ағашларына гедерли Баал-Ханан, зәйтүн майы сақланатуғын орынларға Иоаш, Шаронда отлайтуғын малларға шаронлы Шитрай, ойпатлықларда бағылатуғын малларға Адлай улы Шафат, түйелерге Исмайыл урпағынан Обил, ешеклерге меронотлы Ехдея, майда малларға Ажар урпағынан Язиз жуўапкер еди. Булардың ҳәммеси Даўыт патшаның мал-мүлки үстинен қарайтуғын хызметкерлер еди. Даўыттың әкесиниң туўысқаны Ионатан мәсләҳәтши болды. Ол дана мәсләҳәтши ҳәм хаткер еди. Хахмон улы Ехиел патшаның улларының тәрбияшысы болды. Ахитофел патшаның мәсләҳәтшиси, ал Арк тийресинен болған Хушай патшаның досты еди. Ахитофелден кейин, оның орнын Беная улы Еҳояда менен Абиятар ийеледи. Иоаб патша ордасының сәркәрдасы еди. Даўыт Израилдағы барлық ҳәмелдарларды – урыў басшыларын, патшаның хызметиндеги әскерий бөлимлердиң басшыларын, мыңбасыларды, жүзбасыларды, патшаға ҳәм оның улларына тийисли мүликлерди ҳәм сүриўлерди қадағалаўшыларды, сарай хызметкерлерин, әҳмийетли адамларды ҳәм барлық мәрт жаўынгерлерди Ерусалимге жыйнады. Даўыт патша орнынан турып, оларға былай деди: – Туўысқанларым ҳәм халқым, мени тыңлаңлар! Қудайдың аяқ қойғышы болған Жаратқан Ийениң Келисим сандығы ушын турақлы орын болатуғын бир Үй қурмақшы едим. Қурылыс ушын таярлық та көрдим. Бирақ Қудай маған: «Мениң атыма арнап Үй қурмайсаң. Себеби сен көп урысып, қан төккен адамсаң», – деди. Деген менен, Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе мениң урпақларымның мәңгиге Израилда патша болыўы ушын, әкемниң пүткил нәсили арасынан мени таңлады. Ол Яҳуданы басшы етип таңлады ҳәм Яҳуда урыўынан әкемниң шаңарағын, ал әкемниң уллары арасынан мени таңлап, пүткил Израилдың патшасы қылыўды мақул тапты. Жаратқан Ийе маған көп уллар берип, олардың арасынан Израил үстинен Жаратқан Ийениң патшалық тахтында отырыўы ушын улым Сулайманды таңлады. Жаратқан Ийе маған былай деди: «Мениң Үйимди ҳәм ҳәўлилеримди улың Сулайман қурады. Өйткени Мен оны Өзиме ул етип таңладым. Мен де оған Әке боламан. Егер ол Мениң буйрық ҳәм нызамларымды ҳәзиргидей булжытпай орынлайтуғын болса, оның патшалығын мәңгиге беккемлеймен». Енди Қудайымыздың алдында ҳәм Жаратқан Ийениң жәмийети болған Израил халқының көзи алдында сизлерге тапсыраман: Қудайыңыз Жаратқан Ийениң барлық буйрықларын муқыятлы түрде орынлаңлар. Сонда сизлер усы берекетли жерди мәңгиге ийелеп, әўладларыңызға мәңгиге мийрас етип бересизлер. Ал сен, улым Сулайман, әкеңниң Қудайын танып бил ҳәм шын жүректен, жан-тәниң менен Оған хызмет ет. Себеби Жаратқан Ийе ҳәр бир жүректи сынайды ҳәм барлық ой-қыялларды түсинеди. Егер Оны излесең, сен Оны табасаң. Бирақ сен Оны тәрк етсең, Ол сеннен мәңгиге жүз бурады. Қулақ сал! Мухаддес мәкан болған Үйди қурыў ушын Жаратқан Ийе сени таңлаған екен, сен де мәрт болып иске кирис! Кейин Даўыт Үйдиң айўанының, оның имаратларының, затлар сақланатуғын бөлмелериниң, жоқарғы қабатының, ишки бөлмелериниң ҳәм гүнадан пәкленетуғын орынның сызылмасын улы Сулайманға берди. Даўыт Мухаддес Руўх арқалы өзине аян болған барлық сызылмаларды: Жаратқан Ийениң Үйиниң ҳәўлиси менен дөгерегиндеги барлық бөлмелердиң, Қудайдың Үйиниң ғәзийнеханаларының, бағышланған саўғалар қойылатуғын бөлмелердиң сызылмаларының барлығын Сулайманға тапсырды. Даўыт Сулайманға руўханийлер менен лебийлилердиң топарларына, олардың Жаратқан Ийениң Үйиндеги барлық хызметлерине ҳәм хызметте қолланылатуғын барлық буйымларға байланыслы көрсетпелер берди. Ол ҳәр түрли хызметлерде қолланылатуғын алтын ҳәм гүмис буйымларды ислетиўге керек болған алтын ҳәм гүмистиң муғдарын да белгилеп қойды: ҳәр бир шыра ҳәм шыра қойғыштың пайдаланылатуғын хызметине қарай, ҳәр бир алтын шыра қойғыш пенен оның шыралары ушын қанша алтын, ҳәр бир гүмис шыра қойғыш пенен оның шыралары ушын қанша гүмис кететуғынын айтты. Сондай-ақ, усынылған нанлар қойылатуғын столлар ушын кететуғын алтынның, гүмис столлар ушын кететуғын гүмистиң, шанышқы, қан себетуғын табақлар, гүзе ушын кететуғын сап алтынның, ҳәр бир алтын тостаған ушын жумсалатуғын алтынның, ҳәр бир гүмис тостаған ушын ислетилетуғын гүмистиң, түтетки түтетилетуғын орын ушын кететуғын сап алтынның мөлшерин билдирди. Буннан тысқары, Даўыт оған арбаның, яғный қанатларын жайып, Жаратқан Ийениң Келисим сандығын жаўып туратуғын алтын керублардың сызылмасын да берди. Даўыт: «Булардың ҳәммеси Жаратқан Ийениң көрсетпеси бойынша жазылып, жобаластырылды. Ол маған жобаны толық түсиниўге қәбилет берди», – деди. Кейин Даўыт улы Сулайманға былай деди: – Мәрт ҳәм батыр болып, иске кирис! Қорқпа, руўхың түспесин. Себеби Қудай Ийе, яғный мениң Қудайым сениң менен бирге. Жаратқан Ийениң Үйиниң барлық ислери тамам болмағанша, Ол сени таслап та қоймайды, тәрк те етпейди. Мине, руўханийлер менен лебийлилердиң топарлары Қудайдың Үйиндеги ҳәр қандай жумыс ушын таяр тур. Ҳәр түрли тараўдың шебер өнерментлери болған қәлеўшилер саған жәрдем береди. Ал басшылар менен пүткил халық сениң буйрықларыңа бойсынады. Даўыт патша пүткил жәмийетке былай деди: – Қудай таңлап алған улым Сулайман жас ҳәм тәжирийбесиз. Ал қылынатуғын ис жүдә үлкен. Себеби бул имарат адам ушын емес, ал Қудай Ийе ушын салынады. Қудайымның Үйи ушын қолымнан келгенинше алтын буйымлар ушын алтын, гүмис буйымлар ушын гүмис, қола буйымлар ушын қола, темир буйымлар ушын темир, ағаш буйымлар ушын ағаш, және де, оникс, қаснаққа қойылатуғын таслар, периўза, ҳәр түрдеги реңли таслар, сондай-ақ, қымбатбаҳа таслардың ҳәмме түрлерин ҳәм көп муғдарда мрамор жыйнадым. Булардан тысқары, Қудайымның Үйине болған ықласым себепли, өзимниң жеке қазнамдағы алтын менен гүмисти де Қудайымның Үйине беремен. Оларды бул мухаддес Үй ушын өзим таярладым. Мен берип атырған үш мың талант Офир алтыны менен жети мың талант сап гүмис Үйдиң дийўалларын қаплаў, барлық алтын ҳәм гүмис буйымларды ислеў ушын ҳәм өнерментлердиң барлық ислеринде қолланылсын. Және де, ким бүгин өзин Жаратқан Ийеге бағышлап, Оған өз ықтыяры менен садақа бериўди қәлейди? Сонда әўлад басшылары, Израилдың урыў басшылары, мыңбасылар, жүзбасылар ҳәм патшаның ислерин басқаратуғын хызметкерлер ықтыярлы садақалар берди. Олар Қудайдың Үйиниң қурылысы ушын бес мың талант алтын менен он мың дарик алтын, он мың талант гүмис, он сегиз мың талант қола ҳәм жүз мың талант темир саўға қылды. Баҳалы таслары бар адамлар оларды Жаратқан Ийениң Үйиниң қазнасына, Гершонның урпағынан болған Ехиелдиң қолына тапсырды. Халық өз басшыларының ықтыярлы түрде берген сыйлары ушын қуўанды. Өйткени олар Жаратқан Ийеге шын жүректен ықтыярлы түрде садақалар берип атырған еди. Даўыт патша да қатты қуўанды. Даўыт пүткил жәмийеттиң көз алдында Жаратқан Ийени алғыслап, былай деди: «Бабамыз Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе, Мәңгиге Саған алғыслар болсын! Жаратқан Ийе, уллылық, қүдирет, даңқ, Жеңис ҳәм салтанат Сеники. Аспанда ҳәм жерде болған ҳәр бир нәрсе Сеники. Патшалық та Сеники, Жаратқан Ийе! Сен ҳәр бир нәрседен жоқарысаң. Байлық ҳәм ҳүрмет Сеннен келер. Ҳәмме нәрсеге ҳүкимдарсаң. Күш ҳәм қүдирет Сениң қолыңда. Биреўди жоқарылатыў ҳәм күшли қылыў, Сениң қолыңда. Енди, Қудайымыз, Сени тәрийиплеп, Әжайып атыңа алғыс-мақтаўлар айтамыз. Бирақ Саған ықтыярлы садақалар бере алатуғындай, мен киммен, халқым ким болыпты? Ҳәр бир нәрсе Сеннен шығады, бизлер тек Сениң қолыңнан алғанларымызды ғана Саған берип атырмыз. Сениң алдыңда бизлер ата-бабаларымыз сыяқлы, жат жерли келгиндимиз. Жер жүзиндеги өмиримиз көлеңке сыяқлы өткинши ҳәм үмитсиз. Қудайымыз Жаратқан Ийе, мухаддес атыңа арнап Үй қурыў ушын бизлер таярлаған мына ағыл-тегил байлықты Сениң қолыңнан алғанбыз, ҳәммеси Сеники. Қудайым, мен Сениң жүректи сынайтуғыныңды ҳәм ҳадаллықты унататуғыныңды билемен. Мына нәрселердиң ҳәммесин мен шын жүректен ықтыярлы түрде бердим. Ҳәзир усы жерде турған халқыңның да Саған ықтыярлы садақалар берип атырғанын қуўаныш пенен көрип турман. Жаратқан Ийе, бабаларымыз Ибрайымның, Ысақтың ҳәм Израилдың Қудайы! Халқыңның бул қәлеўин мәңгиге олардың жүрегинде сақлап, жүреклерин Өзиңе садық қәлпинде сақлап қала гөр! Улым Сулайманға да Сениң буйрықларыңа, қарарларыңа ҳәм қағыйдаларыңа бойсыныўы ушын, және де мен керекли затларды таярлап қойған Үйди қурыўы ушын садық жүрек бере гөр!» Соңынан Даўыт пүткил жәмийетке: – Қудайыңыз Жаратқан Ийени алғыслаңлар! – деди. Солай етип, ҳәммеси ата-бабаларының Қудайы Жаратқан Ийени алғыслады, Қудайдың ҳәм патшаның алдында басларын ийип, тәжим етти. Келеси күни халық Жаратқан Ийеге арнап, мың бас буға, мың бас қошқар, мың тоқлы шалып, жандырылатуғын қурбанлықлар берди. Буларға қоса, ишимлик садақаларын да усынды. Пүткил израиллылар ушын басқа да көп қурбанлықлар берилди. Сол күни израиллылар үлкен қуўаныш пенен Жаратқан Ийениң алдында ишип-жеди. Кейин, Даўыттың улы Сулайманды екинши мәрте патша деп тастыйықлады. Сулайманды Жаратқан Ийениң алдында майлап, ҳүкимдар, ал Садоқты майлап, руўханий етип қойды. Солай етип, Сулайман әкеси Даўыттың орнына патша болып, Жаратқан Ийениң берген тахтына отырды. Ол табыслы болып, пүткил Израил оған бойсынды. Барлық басшылар, батырлар ҳәм Даўыттың уллары патша Сулайманға бағынды. Жаратқан Ийе пүткил Израилдың көз алдында Сулайманды уллы мәртебели қылды ҳәм оны бурынғы Израилдағы патшалардың ҳеш бири ерисе алмаған салтанатқа бөледи. Ишай улы Даўыт пүткил Израил үстинен патшалық етти. Даўыт Израилда қырық жыл патшалық етип, оның жети жылын Хебронда, отыз үш жылын Ерусалимде өткизди. Даўыт ғаррылық дәўранын сүрип, байлыққа ҳәм иззет-ҳүрметке толы күнлерди бастан кеширди ҳәм мазмунлы узақ өмир сүрип, бул дүньядан көз жумды. Оның орнына улы Сулайман патша болды. Даўыт патшаның патшалық қурған дәўириндеги ислеген ислери басынан аяғына шекем көзи ашық Самуелдиң, пайғамбар Натанның, ўәлий Гадтың қолжазбаларында жазылған. Бул жазбалар Даўыттың патшалығы дәўириндеги ислер, оның қаҳарманлықлары, оның басынан кеширген ўақыялары, Израилда ҳәм дөгеректеги барлық еллерде болған ўақыялар туўралы баян етеди. Даўыт улы Сулайман өз патшалығын беккемлеп алды. Қудайы Жаратқан Ийе оның менен бирге болып, мәртебесин жүдә жоқарылатты. Бир күни Сулайман пүткил Израил халқын – мыңбасыларды, жүзбасыларды, бийлерди, Израилдың барлық көсемлерин ҳәм әўлад басшыларын шақыртты. Сулайман жыйналғанларды ертип, Гибон қаласындағы сыйыныў орнына жол алды. Жаратқан Ийениң қулы Муўса шөлде қурдырған Қудайдың Ушырасыў шатыры сол жерде еди. Даўыт Қудайдың Келисим сандығын қойыў ушын Ерусалимде бир шатыр тигип, сандықты Кирят-Яримнен сол шатырға алып барған еди. Бирақ Хурдың ақлығы Урийдиң улы Бесалел қурған қоладан исленген қурбанлық орын еле Гибондағы Жаратқан Ийениң Мухаддес шатырының алдында турған еди. Сулайман ҳәм жыйналған халық Қудайдың еркин билиў ушын сол жерге барды. Сулайман Жаратқан Ийениң алдында Ушырасыў шатырының алдындағы қоладан исленген қурбанлық орынға көтерилип, онда мың бас малды жандырып қурбанлыққа берди. Сол түни Қудай Сулайманға көринип, оған: – Тиле тилегиңди, сорағаныңды беремен, – деди. Сулайман Қудайға былай деди: – Әкем Даўытқа үлкен жақсылық иследиң ҳәм мени оның орнына патша етип қойдың. Енди Қудай, Жаратқан Ийе, әкем Даўытқа берген ўәдеңди орынла! Ақыры, Сен мени жердиң шаңындай көп болған халық үстинен патша етип қойдың. Бул халықты басқара алыўым ушын, маған даналық ҳәм билим бер. Болмаса, бул уллы халқыңа ким ҳүкимдарлық қыла алады? Қудай Сулайманға былай деди: – Демек жүрегиңниң қәлеўи усы. Сен байлық, мал-мүлик, даңқ-атақ яки душпанларыңа өлим тилемедиң, ҳәтте, өзиң ушын узақ өмир де сорамадың. Қайтама, сени патша етип қойған халқымды басқарыў ушын даналық ҳәм билим сорадың. Сонлықтан саған даналық ҳәм билим бериледи. Буған қоса, саған дейинги ҳеш бир патша көрмеген ҳәм сеннен кейин де ҳеш бир патша көрмейтуғын байлық, мал-мүлик ҳәм даңқ-атақ беремен. Сулайман Гибондағы Ушырасыў шатыры орналасқан сыйыныў орнынан Ерусалимге келди ҳәм Израил үстинен ҳүкимдарлық қыла баслады. Сулайман саўаш арбалары менен атларды жыйнады. Оның бир мың төрт жүз саўаш арбасы ҳәм он еки мың аты бар еди. Олардың бир бөлегин саўаш арбалары ушын ажыратылған қалаларға, бир бөлегин өзиниң жанына, Ерусалимге жайластырды. Патша Ерусалимде гүмис пенен алтынды әпиўайы тасларға тең қылып қойды. Ал кедр ағашы жүдә көп болғанлықтан, батыстағы таў етеклеринде өсетуғын жабайы әнжир ағашына тең болып қалды. Сулайманның атлары Мысыр менен Қуўеден алып келинди. Патшаның саўдагерлери атларды Қуўеден сатып алатуғын еди. Мысырдан ҳәр бир саўаш арбасы алты жүз шекел гүмиске, ҳәр бир ат бир жүз елиў шекел гүмиске сатып әкелинип, олар патша саўдагерлери арқалы пүткил Хет ҳәм Арам патшаларына сатылатуғын еди. Сулайман Жаратқан Ийеге арнап Үй ҳәм өзи ушын бир сарай қурыўды буйырды. Ол жүк тасыў ушын жетпис мың, таўларда тас кесиў ушын сексен мың ҳәм оларды қадағалаў ушын үш мың алты жүз адам белгиледи. Сулайман Тир патшасы Хирамға былай деп айтыў ушын адамларын жиберди: «Әкем Даўыт өзи жасаў ушын сарай салдырғанда жиберген кедр бөренелеринен маған да жиберсеңиз. Ҳәзир мен Қудайым Жаратқан Ийеге арнап Үй қурып, Үйди Оған бағышламақшыман. Сол жерде Оның алдында хош ийисли түтеткилер түтетилип, ҳәрдайым усынылған нанлар турыўы керек. Және де, ҳәр күни азанда ҳәм кеште, Шаббат күнлери, Жаңа ай байрамларында ҳәм Қудайымыз Жаратқан Ийе белгилеген байрамларда жандырылатуғын қурбанлықлар усынылыўы тийис. Бул рәсимлер Израил ушын мәңги қағыйда болады. Қудайымыз басқа барлық қудайлардан уллы болғанлығы себепли, Мен қуратуғын Үй де аса уллы болады. Бирақ көклер, ҳәтте, көклердиң көклери Оны сыйғыза алмағанда, Оған арнап Үй қурыўға кимниң шамасы жетеди? Оған арнап Үй қуратуғындай, мен ким болыппан? Тек Оның алдында қурбанлықларды өртеп усыныў ушын бир орын қурмақшыман. Сол себепли маған алтын, гүмис, қола ҳәм темирден зат ислеўде, шым қызыл, қырмызы ҳәм қызғыш көк реңли жиплерден зат тоқыўда ҳәм оймашылықта шебер уста болған бир адам жиберсеңиз. Ол әкем Даўыт жетистирген шебер усталар менен бирге Яҳудада ҳәм Ерусалимде жумыс ислесин. Маған Лебанон таўларынан кедр, сәрўи ҳәм сапалы арша ағашларын да жиберсеңиз. Себеби адамларыңыздың Лебанондағы ағашларды кесиўге уқыплы екенин билемен. Мениң адамларым сизиң адамларыңыз бенен бирге ислейди. Олар маған жүдә көп муғдарда ағаш кесип берсин. Өйткени мен қуратуғын Үй зәўлим ҳәм салтанатлы болыўы керек. Мен ағашларды кесетуғын адамларыңызға жигирма мың кор женшилген бийдай, жигирма мың кор арпа, жигирма мың бат шарап ҳәм жигирма мың бат зәйтүн майын жиберемен». Тир патшасы Хирам Сулайманға хат арқалы былай деп жуўап берди: «Жаратқан Ийе Өз халқын сүйгенликтен, сизди патша етип қойды». Хирам хатын былай даўам етти: «Аспан ҳәм жерди жаратқан Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге алғыслар болсын! Ол патша Даўытқа Жаратқан Ийе ушын Үй, өзи ушын сарай салатуғын дана, ақыллы ҳәм парасатлы ул инам етипти. Сизге Хурам-Абий деген ақыллы ҳәм шебер бир адамды жиберемен. Оның анасы Дан урыўынан, ал әкеси тирли. Хурам-Абий алтын, гүмис, қола, темир, тас ҳәм ағаш пенен, шым қызыл, қызғыш көк ҳәм қырмызы реңли жиплер, және ҳасыл зығыр менен жумыс ислей алады. Ол оймашылықтың ҳәмме түрлерине уста болып, қәлеген буйыртпаңызды орынлай алады. Ол сизиң шеберлериңиз ҳәм әкеңиз мырзам Даўыттың шеберлери менен ислейди. Енди мырзам, өзиңиз айтқан бийдай, арпа, зәйтүн майы ҳәм шарапты қулларыңызға жиберсеңиз. Бизлер де Лебанон тоғайларынан сизге керекли ағашларды кесип, бир-бирине байлап сал соғып, теңиз арқалы Яфоға жеткерип беремиз. Сиз ағашларды сол жерден Ерусалимге алып кетерсиз». Әкеси Даўыт жүргизген сол санақтан кейин, Сулайман да Израилда жасайтуғын барлық шет еллилердиң есабын алды. Олардың саны бир жүз елиў үш мың алты жүз болды. Олардың жетпис мыңын жүк тасыўшы, сексен мыңын таўларда тас кесиўши, ал үш мың алты жүзин жумысшылар үстинен қадағалаўшы етип белгиледи. Сулайман Ерусалимдеги Мория таўында, ебуслы Орнанның қырман жеринде Жаратқан Ийениң Үйиниң қурылысын баслады. Бул жерди әкеси Даўыт алдын ала таярлап қойған болып, ол жерде Жаратқан Ийе Даўытқа көринген еди. Сулайман қурылысты өз патшалығының төртинши жылының екинши айының екинши күни баслады. Қудайдың Үйиниң иргетасының өлшеми ески өлшем бирлиги бойынша мынадай болды: узынлығы алпыс шығанақ, ени жигирма шығанақ еди. Қудайдың Үйиниң имаратының алдынғы жағындағы айўанның узынлығы Үй имаратының ениндей, яғный жигирма шығанақ, бийиклиги бир жүз жигирма шығанақ еди. Сулайман Үйдиң ишин сап алтын менен қаплатты. Оның үлкен бөлмесиниң дийўалларын сәрўи тахташалар менен, олардың үстин сап алтын менен қаплатты. Алтынның бетине пальма ағашлары менен шынжыр нағысларын ойдырып салдырды. Ол Үйди қымбатбаҳа таслар менен әшекөйлетти. Ол қолланған алтын Парўайым жеринен алып келинген еди. Сулайман Үйдиң төбесиндеги өрелерди, қапының дөгерек ағашын, дийўалларын ҳәм қапыларын алтын менен қаплатып, дийўалларға керублардың сүўретлерин ойып салдырды. Ол Ең мухаддес бөлмени де қурдырды. Оның узынлығы да жигирма шығанақ, ени де жигирма шығанақ болып, Үйдиң ени менен бирдей өлшемде еди. Сулайман бул бөлмениң ишин алты жүз талант жақсы алтын менен қаплатты. Онда қолланылған алтын шегелердиң аўырлығы елиў шекел еди. Жоқарғы бөлмелердиң дийўаллары да алтын менен қапланды. Ең мухаддес бөлме ушын еки керубтың мүсинин ислетип, оларды алтын менен қаплатты. Керублардың қанатларының улыўма узынлығы жигирма шығанақ еди. Бир керубтың бир қанаты бес шығанақ болып, ол Үйдиң бир дийўалына тийип турды, ал екинши қанаты да бес шығанақ болып, ол екинши керубтың қанатына тийип турды. Сол сыяқлы, екинши керубтың да бир қанатының узынлығы бес шығанақ болып, ол Үйдиң екинши дийўалына тийип турды, ал екинши қанаты да бес шығанақ болып, ол биринши керубтың қанатына тийип турды. Керублардың жайылған қанатларының узынлығы жигирма шығанақ болды. Еки керуб та тик аяқта турған қәлипте исленип, жүзлери үлкен бөлмеге қарап турды. Сулайман қызғыш көк, шым қызыл, қырмызы жиплерден ҳәм жиңишке ҳасыл зығыр жиплерден таўар тоқытты ҳәм олардың бетине керублардың сүўретлерин кестелетип, перде ислетти. Сулайман еки өре ислетип, оларды Үйдиң алдына қойдырды. Ҳәр бир өрениң бийиклиги отыз бес шығанақ, ал олардың үстиндеги төбелигиниң ҳәр бириниң бийиклиги бес шығанақ еди. Ол ҳалқа сыяқлы оралып туратуғын шынжырлар ислетип, олар менен өрениң жоқарысын безеди. Және, ол жүз дана анар мийўесин ислетип, оларды шынжырларға илдиртти. Өрелерди Ибадатхананың алдына: биреўин қубла тәрепине, екиншисин арқа тәрепине қойдырып, қубладағысын Яхин, арқадағысын Боаз деп атады. Сулайман қоладан қурбанлық орын да ислетти. Оның узынлығы жигирма шығанақ, ени жигирма шығанақ, бийиклиги он шығанақ еди. Кейин қоланы еритип, үлкен ҳәўиз қуйдырды. Оның бир ернегинен екинши ернегине шекемги аралығы он шығанақ, бийиклиги бес шығанақ, айлана узынлығы отыз шығанақ еди. Ҳәўиз қуйылған ўақытта, оның ернегиниң астына еки қатар етип буғалардың көринислери қосып қуйылған болып, олар ҳәр бир шығанаққа он-оннан туўры келетуғын еди. Ҳәўиз он еки қуйма буғаның үстине орнатылған болып, олардың үшеўи арқаға, үшеўи батысқа, үшеўи қублаға, үшеўи шығысқа қарап турған еди. Буғалардың артқы жағы ҳәўиздиң астында, иште еди. Ҳәўиздиң қалыңлығы төрт ели болып, ернеги кесениң ернегине, ашылып турған лала гүлге уқсайтуғын еди. Оған үш мың бат суў сыятуғын еди. Сулайман он ләген ислетип, оның бесеўин қубла тәрепке, бесеўин арқа тәрепке қойды. Буларда жандырылатуғын қурбанлықлар жуўылатуғын еди. Ал ҳәўизде руўханийлер жуўынатуғын еди. Сулайман берилген көрсетпелер бойынша он алтын шыра қойғыш ислетип, олардың бесеўин Ибадатхананың ишине оң тәрепке, бесеўин шеп тәрепке қойды. Кейин ол он стол соқтырып, оның бесеўин Ибадатхананың ишине оң тәрепке, бесеўин шеп тәрепке қойды. Және алтыннан жүз дана қан себетуғын табақ та ислетти. Ол руўханийлер ушын ҳәўли ҳәм үлкен ҳәўли қурдырып, ҳәўлилер ушын қапылар ислетти ҳәм қапыларды қола менен қаплатты. Ҳәўизди Ибадатхананың қубла-шығыс тәрепине қойдырды. Буннан кейин Хурам күл салынатуғын ыдыслар, күл алатуғын белшелер ҳәм қан себетуғын табақлар соқты. Солай етип, Хурам патша Сулайманның тапсырмасы бойынша Қудайдың Үйи ушын ислеп атырған мына ислерин тамамлады: еки өре, өрелердиң төбесине қойылатуғын еки төбелик, өрелердиң төбелигин орап турған еки тор, өрениң төбелигин жаўып турыў ушын арналған ҳәр бир тордағы еки қатар анар, яғный еки тордағы төрт жүз анар, түбелдириклер ҳәм түбелдирик үстине ләгенлер, ҳәўиз ҳәм ҳәўиздиң астындағы он еки буға, күл салынатуғын ыдыслар, күл алатуғын белшелер, шанышқылар. Хурам-Абийдиң Жаратқан Ийениң Үйи ушын патша Сулайманға ислеп берген ҳәмме буйымлары жылтыратылған қоладан исленди. Патша буларды Иордан тегислигинде, Суккот пенен Середа арасындағы саз ылайлы жерлерде қуйдырды. Сулайман ислеткен буйымлар соншелли көп болғанлықтан, олар ушын кеткен қоланың өлшеми анықланбады. Сулайман Қудайдың Үйи ушын төмендеги затларды ислетти: алтыннан исленген түтетки түтетилетуғын орын, үстинде усынылған нанлар туратуғын столлар, қағыйдаға муўапық, төрги бөлмеге кирер аўызда жанып турыўы ушын, сап алтыннан шыра қойғышлар ҳәм олардың шыралары, сапалы алтыннан исленген гүллер, шыралар ҳәм пилик тазалайтуғын қысқышлар, сап алтыннан пилик кескишлер, қан себетуғын табақлар, лаўабы кеселер, шоқ салынатуғын ыдыслар. Ибадатхананың Ең мухаддес бөлмесиниң ҳәм үлкен бөлмениң қапылары да алтыннан исленди. Сулайман Жаратқан Ийениң Үйине тийисли болған барлық ислерди тамамлағаннан кейин, әкеси Даўыт атаған ҳәмме нәрсени: гүмис, алтын ҳәм басқа затларды әкелип, Қудайдың Үйиниң қазналарына қойды. Патша Сулайман Жаратқан Ийениң Келисим сандығын Даўыттың қаласы болған Сионнан алып келиў ушын Израилдың ақсақалларын, Израил халқының барлық урыў ҳәм әўлад басшыларын Ерусалимге шақырды. Ҳәмме израиллылар жетинши айдағы байрам ўақтында патшаның алдына жыйналды. Израил ақсақалларының ҳәммеси жыйналғанда, лебийлилер Келисим сандығын жерден көтерип алды. Руўханийлер менен лебийлилер Келисим сандығын, Ушырасыў шатырын ҳәм шатырдағы ҳәмме мухаддес буйымларды Ибадатханаға тасыды. Патша Сулайман ҳәм оның жанындағы пүткил Израил жәмийети Келисим сандығының алдында, сан-санақсыз қой ҳәм буғаларды қурбанлыққа шалды. Руўханийлер Жаратқан Ийениң Келисим сандығын Үйдиң ең төрине, Ең мухаддес бөлмеге киргизип, керублардың қанатларының астындағы өз орнына қойды. Керублардың қанатлары сандықтың үсти бойлап созылып, сандықты да, оның сырықларын да жаўып турды. Сырықлар жүдә узын болғанлықтан, олардың ушлары төрги бөлмениң алдындағы Мухаддес бөлмеден көринип туратуғын еди. Бирақ олар сырттан көринбейтуғын еди. Олар ҳәзир де сол жерде тур. Сандықтың ишинде Муўсаның Хореб таўында қойған еки тас тахтасынан басқа ҳеш нәрсе жоқ еди. Мысырдан шыққанда Жаратқан Ийе бул таўда израиллылар менен келисим дүзген еди. Руўханийлер Мухаддес бөлмеден шықты. Ол жердеги барлық руўханийлер қайсы топарға тийисли болыўына қарамастан, тазаланыў рәсиминен өткен еди. Барлық лебийли сазенделер: Асаф, Ҳеман, Едутун, олардың уллары ҳәм ағайинлери ҳасыл зығырдан кийим кийип алған еди. Олар кимбал, арфа ҳәм лира шертип қурбанлық орынның шығыс жағында турған еди. Олардың жанында кәрнай шалатуғын бир жүз жигирма руўханий турды. Кәрнайшылар менен қосықшылар биригип, бәлент даўыс пенен Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаўлар айтып, Оны тәрийипледи. Кәрнай, кимбал ҳәм басқа саз әсбапларына қосылып қосықшылар: «Жаратқан Ийе ийгиликли, Оның садықлығы мәңги даўам етеди!» – деп Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаўлар айтты. Сонда бир булт Жаратқан Ийениң Үйин толтырды. Бул булт себепли руўханийлер хызметин даўам еттире алмады. Себеби Жаратқан Ийениң салтанаты Қудайдың Үйин толтырып турған еди. Сонда Сулайман былай деди: – Жаратқан Ийе! Сен: «Қойыў бултлар ишинде мәкан қурыўды қәлеймен», – деп айтқан едиң. Мен Сен ушын салтанатлы бир Үй, мәңгиге жасайтуғын бир қоныс қурдым. Патша бурылып, тик аяқта турған пүткил Израил жәмийетине пәтия берди. Соңынан патша былай деди: – Әкем Даўытқа Өз аўзы менен айтқан сөзлерин Өз қоллары менен орынлаған Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге алғыслар болсын! Ол былай деген еди: «Халқымды Мысырдан алып шыққан күннен бери Өзимниң атыма арнап бир Үй қурыўы ушын, Израил урыўларына тийисли қалалардың ҳеш бирин таңламадым. Сондай-ақ халқым Израилды басқарыў ушын да бирде бир адамды таңламадым. Бирақ енди Мен атыма арнап Үй қурыў ушын Ерусалимди, ал халқымды басқарыў ушын Даўытты таңлап алдым». Әкем Даўыттың жүрегинде Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң атына арнап Үй қурыў қәлеўи бар еди. Бирақ Жаратқан Ийе әкем Даўытқа: «Мениң атыма арнап Үй қурыўды нийет етипсең. Бул жақсы нийет. Деген менен, Мениң атыма арнап бул Үйди сен емес, ал сениң бел балаң қурады», – деди. Жаратқан Ийе берген сөзин орынлады. Жаратқан Ийениң айтқанындай, әкем Даўыттан соң Израил тахтына мен отырдым ҳәм Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң атына арнап Үй қурдым. Сондай-ақ, ишинде Жаратқан Ийениң Израил халқы менен дүзген келисими турған сандықты усы Үйдиң ишине қойдым. Сулайман Жаратқан Ийеге арналған қурбанлық орынның алдында, пүткил Израил жәмийетиниң қарсысында турып, қолларын жайып дуўа етти. Қоладан узынлығы да, ени де бес шығанақ, бийиклиги үш шығанақ болған бир сыпа ислетип, оны ҳәўлиниң ортасына қойдырған болып, Сулайман сол сыпаға минип турған еди. Ол пүткил Израил жәмийети алдында дизерлеп отырып, қолларын көклерге жайып, былай деди: – Жаратқан Ийе, Израилдың Қудайы! Көкте де, жерде де Саған тең келетуғын қудай жоқ. Сен Өзиңе шын жүректен бойсынып жүрген қулларың менен дүзген келисимиңе садық қалып, оларға мийримиңди көрсетесең. Сен Өз қулыңа, әкем Даўытқа Өз аўзың менен айтқан сөзлериңди бүгин Өз қолларың менен иске асырдың. Жаратқан Ийе, Израилдың Қудайы! Енди әкем Даўытқа берген мына сөзиңниң де орынланыўын қәлеймен. Сен оған: «Егер урпақларың да саған уқсап, Мениң Нызамларыма әмел қылып, жолларынан адаспай жүрсе, сениң урпағыңнан Израил тахтында отыратуғын ер адамның изи үзилмейди», – деген едиң. Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе, енди Өз қулың Даўытқа берген сөзиңди орынлай гөр! Ырасында да, Қудай жер бетинде адамлар арасында жасар ма еди? Сен көклерге, көклердиң көклерине де сыймайсаң. Оның алдында мен қурған мына Үй не болыпты?! Солай болса да, Қудайым Жаратқан Ийе, қулыңның дуўаларын ҳәм өтинишлерин еситип, оның жалбарыныўларына ҳәм дуўасына қулақ сал. Көзлериң күни-түни: «Мениң атым сол жерде болады», – деп Өзиң айтқан Үйде болсын ҳәм қулыңның сол жерге қарап еткен дуўасын есит. Усы жерге қарап дуўа еткенинде, қулыңның ҳәм халқың Израилдың жалбарыныўларын есите гөр. Көклердеги Өз мәканыңнан оларға қулақ тутып, оларды кешире гөр. Егер биреў өз жақынына қарсы гүна ислеўде айыпланса ҳәм оннан ант ишиў талап етилсе, ол келип, усы Үйдеги Сениң қурбанлық орның алдында ант ишсе, Сен оларға көклерден қулақ салып, қулларыңды Өзиң ҳүким ете гөр. Жазықлыны исине сай жазалап, жазықсызды әдиллигине сай ақлай гөр. Егер халқың Израил Сениң алдыңда гүна ислегени ушын душпанларынан жеңилсе ҳәм қайтадан Саған жүз бурып, атыңды тән алса ҳәм усы Үйде дуўа етип, Саған жалбарынса, онда Сен оларға көклерден қулақ салып, Өз халқың Израилдың гүналарын кешир ҳәм оларды өзлерине және ата-бабаларына Өзиң берген жерге қайтара гөр. Олар Саған қарсы гүна ислегени ушын аспан жабылып, жаўын жаўмағанда, олар усы жерге қарап дуўа етсе, атыңды тән алса ҳәм Сен оларды жазалағаныңда, гүналарынан жүз бурса, онда Сен оларға көклерден қулақ салып, қулларыңның ҳәм халқың Израилдың гүналарын кешире гөр, оларға жүриўи тийис болған туўры жолды көрсет ҳәм халқыңа мүлик етип берген жериңе жаўын жаўдыра гөр. Егер елде ашлық болса, иллет пайда болса, егинлер қуўраса ямаса кеселленсе, шегиртке ҳәм қурт қапласа, душпанлар келип, өз қалаларының биринде қамал қылса, қандай да бир апатшылық басына түссе ямаса иллет тарқаса, сонда бир адам ямаса пүткил халқың Израил дуўа етип, жалбарынса, ҳәр бир адам өзиниң басына түскен апатшылықты сезип, қайғырып, усы Үйге қарай қолларын жайса, Сен көклердеги Өз мәканыңнан оларға қулақ сала гөр ҳәм оларды кеширип, ислеген ислерине қарай жуўап бере гөр. Себеби адам баласының жүрегинде не барын тек Сен ғана билесең. Олар Өзиң ата-бабаларымызға берген бул жерде өмир бойы Сеннен қорқып жасасын ҳәм бәрқулла Сениң жолың менен жүрсин. Егер халқың Израилдан болмаған жат жерли адам Сениң уллы атың, қүдиретли қолың ҳәм Өз халқыңа қол созғаның ҳаққында еситип, узақ елден келсе ҳәм усы Үйге қарап дуўа етсе, көклердеги Өз мәканыңнан оған қулақ салып, сорағанларын бере гөр. Солай етип, дүньядағы барлық халықлар халқың Израил сыяқлы Сениң атыңды билип, Сеннен қорқсын ҳәм мен қурдырған усы Үйдиң Саған сыйынатуғын орын екенин билсин. Егер халқың Сен жиберген жол бойынша душпанларына қарсы саўашқа шықса ҳәм Сен таңлап алған қала менен Сениң атыңа арнап мен қурған усы Үйге қарап Саған дуўа етсе, көклерден олардың дуўаларына ҳәм жалбарыныўларына қулақ сала гөр ҳәм оларға жәрдем бере гөр. Егер олар Саған қарсы гүна ислесе, себеби гүна ислемеген бирде бир адам жоқ, Сен ғәзепленип, оларды душпанға тәслим етсең ҳәм душпан оларды тутқын етип, жақын ямаса узақ бир елге алып кетсе, олар да тутқын болған елде жүрип, есин жыйып алғаннан кейин тәўбеге келип: «Гүна иследик, нызамсызлық қылдық, айыпдармыз», – деп жалбарынса, өзлери тутқынға алынып, сүргин қылынған елинде жүрип, шын жүректен ҳәм жан-тәни менен Саған жүз бурса, өзлериниң ата-бабаларына берген жерине, Сен таңлап алған қалаға ҳәм Сениң атыңа арнап мен қурған Үйге қарап дуўа етсе, көклердеги Өз мәканыңнан олардың дуўа ҳәм жалбарыныўларына қулақ сала гөр ҳәм оларды қутқара гөр. Саған қарсы гүна ислеген халқыңды кешире гөр. Енди Қудайым, нәзериң бизлерде болсын ҳәм усы жерде айтылатуғын дуўаларымызға қулақ сала гөр! Қудай, Жаратқан Ийе! Көтерил енди Өзиң жасайтуғын жерге, Қүдиретиңниң белгиси болған сандығың менен бирге. Қудай Ийе! Руўханийлериң қутқарыўға бөленсин, Садық қулларың жақсылығыңнан қуўансын. Қудай Ийе! Өз майлағаныңнан ўаз кешпе, Қулың Даўытқа көрсеткен жақсылығыңды есте сақла! Сулайман дуўа етип болыўдан-ақ, аспаннан от түсип, жандырылатуғын ҳәм басқа қурбанлықларды жалмап кетти. Жаратқан Ийениң салтанаты Үйди толтырды. Жаратқан Ийениң салтанатының Өз Үйин толтырғаны соншелли, руўханийлер Үйге кире алмады. Пүткил Израил халқы аспаннан түскен отты ҳәм Үй үстиндеги Жаратқан Ийениң салтанатын көргенде, тас төселген алаңда ет бетинен жерге жығылып, тәжим етти ҳәм: «Жаратқан Ийе ийгиликли, Оның садықлығы мәңги даўам етеди», – деп тәрийипледи. Соңынан патша ҳәм пүткил халық Жаратқан Ийеге арнап қурбанлық шалды. Патша Сулайман жигирма еки мың бас буға ҳәм бир жүз жигирма мың бас қойды Жаратқан Ийеге арнап, қурбанлыққа шалды. Солай етип, патша ҳәм пүткил халық Қудайдың Үйин бағышлады. Руўханийлер өз хызмет орынларын ийеледи. Лебийлилер де Жаратқан Ийени тәрийиплеў ушын патша Даўыт соқтырған саз әсбапларын қолларына алып турды. Даўыттың өзи де: «Оның садықлығы мәңги даўам етеди», – деп тәрийиплегенде, усы әсбаплардан пайдаланған еди. Лебийлилердиң қарсысында турған руўханийлер кәрнайларын шалды, пүткил Израил халқы тик аяқта турған еди. Сулайман Жаратқан Ийениң Үйиниң алдындағы ҳәўлиниң ортанғы бөлегин де мухаддес қылып айырып, жандырылатуғын қурбанлықларды ҳәм татыўлық қурбанлықларының майларын сол жерде берди. Өйткени өзи қоладан ислеткен қурбанлық орынға жандырылатуғын қурбанлықлар менен ғәлле садақалары ҳәм де татыўлық қурбанлықларының майлары сыймай кетти. Сол ўақытта Сулайман ҳәм үлкен жәмийет – Лебо-Хаматтан Мысыр шегарасындағы сайға дейинги жерлерде жасайтуғын пүткил Израил халқы Қос байрамын жети күн нышанлады. Сегизинши күни салтанатлы жыйналыс өткерди. Олар жети күн даўамында қурбанлық орынды бағышлаў рәсиминен өткергеннен кейин, жети күн байрамды нышанлаған еди. Жетинши айдың жигирма үшинши күни Сулайман халықты үйлерине қайтарды. Жаратқан Ийениң Даўытқа, Сулайманға ҳәм Өз халқы Израилға ислеген жақсылықларына қуўанып, олардың жүреклери толып тасты. Сулайман Жаратқан Ийениң Үйин ҳәм өзиниң сарайын салып, нийетлеген исиниң ҳәммесин табыслы тамамлағаннан соң, түнде Жаратқан Ийе оған және көринип, былай деди: – Мен сениң дуўаларыңды еситтим ҳәм бул жерди Өзиме қурбанлық шалынатуғын Үй қылып таңладым. Егер Мен жаўын жаўмасын деп аспанды жаўып тасласам, яки шегирткелерге жер бетиндегилерди жеп таслаўды буйырсам, яки халқыма иллет жиберсем, сонда Мениң атым менен аталатуғын халқым Маған бойсынып, дуўа етсе, Маған жүз бурып, жаман жолларынан қайтса, онда Мен аспаннан оларға қулақ саламан. Олардың гүналарын кеширип, жерлерин шыпалайман. Буннан былай, усы жерде қылынатуғын дуўаларға нәзеримди саламан, қулақларым түриўли болады. Атымның мәңгиге сол жерде болыўы ушын, усы Үйди таңлап алып, мухаддес қылдым. Мениң көзлерим ҳәм жүрегим бәрқулла сол жерде болады. Саған келсек, Мениң алдымда әкең Даўытқа уқсап жүрсең, барлық буйрықларымды орынлап, қағыйда ҳәм нызамларыма бойсынып жасасаң, онда: «Израил тахтынан сениң урпағыңның изи үзилмейди», – деп әкең Даўытқа берген сөзимде турып, патшалық тахтыңды мәңгиге туратуғын қыламан. Бирақ егер сизлер жолымнан тайып, берген қағыйда ҳәм буйрықларыма бойсынбай, кетип қалсаңыз ҳәм басқа қудайларға хызмет етип, оларға табынсаңыз, онда Мен Израилды Өзим берген жерден шығарып таслайман ҳәм Өз атым ушын мухаддес қылған мына Үйди тәрк етип, оны пүткил халықлар арасында әпсанаға айландырып, масқара қыламан. Сонда ҳәзир зәўлим болып турған мына Үйдиң жанынан өтип баратырған ҳәр бир адам ҳайран қалып, қорқыныш пенен: «Жаратқан Ийе бул елди ҳәм мына Үйди не ушын бул аўҳалға салды екен?» – деп сорайтуғын болады. Кейин олар: «Израил халқы ата-бабаларын Мысырдан алып шыққан Қудайы Жаратқан Ийени тәрк етип, басқа қудайларға жабысып алды ҳәм оларға табынып, хызмет етти. Сонлықтан Жаратқан Ийе оларды усы апатшылыққа дуўшар етти», – дейди. Сулайман Жаратқан Ийениң Үйи менен өзиниң сарайын жигирма жылда питкерди. Соның менен бирге Сулайман өзине Тир патшасы Хирам берген қалаларды да қайта қурып, оларға израиллыларды орналастырды. Сулайман Хамат-Соба патшалығына жүрис қылып, оны да қолға киргизди. Ол шөлдеги Тадмор қаласын ҳәм Хамат елиндеги барлық телеклери бар қалаларды қурып питкерди. Жоқарғы ҳәм төменги Бейт-Хорон қалаларын қайта салып, дийўал менен қоршап, тәмбиленетуғын дәрўаза қурды. Сондай-ақ, Баалат қаласын, өзине тийисли барлық телеклери бар қалаларды, барлық саўаш арбалары ҳәм атлары сақланатуғын қалаларды қайта қурып, беккемледи. Солай етип, Сулайман Ерусалимде, Лебанон таўларында ҳәм қол астындағы ҳәмме қалаларда қәлеген нәрселерин қурды. Үлкеде Израил халқынан болмаған халықлар: хет, амор, периз, хиў ҳәм ебус халықлары қалып кеткен еди. Израил халқы оларды толық жоқ қыла алмаған еди. Сулайман бул халықлардың урпақларын мәрдикарға алды. Бул ҳәзир де даўам етпекте. Бирақ Сулайман Израил халқының биреўин де қара жумысқа салмады. Оларды өзине әскер, әскербасылар, арбалы әскерлердиң басшылары етип қойды. Сулайман патшаның халықты басқарып турған еки жүз елиў қадағалаўшысы да израиллылардан еди. Сулайман: «Ҳаялым Израил патшасы Даўыттың сарайында турмаўы керек. Себеби Жаратқан Ийениң Келисим сандығы турған жер – мухаддес», – деп, фараонның қызын Даўыттың қаласынан ол ушын салдырған сарайға көширди. Сулайман Ибадатхананың айўанының алдына қурылған қурбанлық орында Жаратқан Ийеге арнап жандырылатуғын қурбанлықлар усынатуғын еди. Ол бул қурбанлықларды Муўсаның ҳәр күн ушын белгилеп берген қағыйдасына муўапық, Шаббат күнлери, Жаңа ай байрамларында, жылдың үш байрамында: Ашытқысыз нан байрамы, Ҳәптелер байрамы ҳәм Қос байрамы күнлери усынатуғын еди. Сулайман әкеси Даўыттың буйрығы бойынша, руўханийлерди топарлары бойынша хызметлерге қойды. Лебийлилерди болса алғыс-мақтаў айтыў ҳәм күнделикли ислерде руўханийлерге жәрдемлесиў хызметине қойды. Дәрўаза қараўылларын да топарлары бойынша дәрўазаларға бөлип қойды. Себеби Қудайдың адамы Даўыт усылай буйырған еди. Патшаның руўханийлерге, лебийлилерге, сондай-ақ қазнаға байланыслы берген буйрықлары булжытпай орынланды. Сулайман ислеўди қәлеген ислер, Жаратқан Ийениң Үйиниң негизин қойған күннен баслап, ол қурылып болынғанға дейинги ислер толық орынланды. Солай етип, Жаратқан Ийениң Үйи қурып болынды. Патша Сулайман Эдом жеринде, теңиз жағасында жайласқан Эсион-Гебер ҳәм Элат қалаларына барды. Патша Хирам Сулайманға теңизди жақсы билетуғын адамлары менен бирге кемелерин жиберди. Олар Сулайманның кемешилери менен бирге Офирге барып, ол жерден патша Сулайманға төрт жүз елиў талант алтын әкелип берди. Шеба ҳаял патшасы Сулайманның арттырған даңқы туўралы еситип, оны жумбақлар менен сынаў ушын, хош ийисли затлар, көп муғдарда алтын ҳәм қымбатбаҳа таслар жүкленген үлкен бир кәрўанды баслап Ерусалимге келди. Ол кеўлинде бар болған ҳәмме нәрсесин Сулайман менен бөлисти. Сулайман ҳаял патшаның ҳәмме сораўларына жуўап берди. Сораўларда патша түсиндире алмастай ҳеш нәрсе жоқ еди. Шеба ҳаял патшасы Сулайманның даналығын, ол қурдырған сарайды көрди. Ол және патшаның дастурханындағы тағамларын, ўәзирлериниң отырыс-турысын, хызметшилериниң хызметин ҳәм олардың кийимлерин, шарап қуйыўшыларын ҳәм олардың кийимлерин, оның Жаратқан Ийениң Үйинде берген жандырылатуғын қурбанлықларын көргенде, артық өзин услап тура алмады. Ол патшаға былай деди: – Сизиң ислериңиз ҳәм даналығыңыз ҳаққында өз елимде еситкенлерим ырас екен. Бирақ мен келип, өз көзлерим менен көрмегенше, сол сөзлерге исенбеген едим. Маған сизиң даналығыңыздың ярымын да айтпаған екен. Сиз еситкенимнен де артық екенсиз. Сизиң адамларыңыз ҳәм хызметшилериңиз қаншелли бахытлы! Олар бәрқулла алдыңызда турып, даналығыңызды тыңлай алады. Сизге кеўли толып, сизди Қудайыңыз Жаратқан Ийеге хызмет етиў ушын патша етип Өз тахтына отырғызған Қудайыңыз Жаратқан Ийеге алғыслар болсын! Қудайыңыз Израилды мәңгиге беккемлеў ушын, оны сүйгенлиги себепли, әдалатты ҳәм туўрылықты жүзеге асырыўыңыз ушын сизди патша етип қойды. Шеба ҳаял патшасы Сулайман патшаға бир жүз жигирма талант алтын, жүдә көп муғдарда хош ийисли затлар ҳәм қымбатбаҳа таслар саўға етти. Шеба ҳаял патшасының патша Сулайманға саўға еткениндей дәрежеде сапалы хош ийисли затлар ҳеш қашан алып келинген емес. Хирам менен Сулайманның Офирден алтын алып келген адамлары да сол жерден сапалы арша ағашларын ҳәм қымбатбаҳа таслар алып келди. Патша сапалы арша ағашларынан Жаратқан Ийениң Үйи ҳәм өзиниң сарайы ушын текшелер, қосықшылар ушын лира ҳәм арфа саз әсбапларын ислетти. Бүгинге дейин Яҳуда елинде бундай сапалы арша ағашын ҳеш ким ҳеш қашан көрмеген еди. Сулайман Шеба ҳаял патшасына өзиниң әкелгенинен де көбирек саўғалар берди. Буннан тысқары, ол ҳаял патшаға сораған ҳәм қәлеген нәрселериниң ҳәммесин берди. Кейин, ҳаял патша адамлары менен бирге өз елине қайтып кетти. Ҳәр жылы Сулайманға келип туратуғын алтынның муғдары алты жүз алпыс алты талант еди. Буннан тысқары, усақлап сатыўшылар, саўдагерлер ҳәм Арабстанның барлық патшалары менен Израил үлкелериниң ҳәкимлери Сулайманға алтын ҳәм гүмис алып келетуғын еди. Патша Сулайман еки жүз үлкен қалқан ислетип, оларды алтын менен қаплатты. Ҳәр бир қалқанға алты жүз шекел алтын жумсалды. Және алтыннан ҳәр бири үш жүз шекел келетуғын үш жүз кишкене қалқан ислетти. Патша бул қалқанларды Лебанон тоғайы деп аталатуғын имаратқа қойды. Ол және пилдиң сүйегинен үлкен тахт ислетип, оны сап алтын менен қаплатты. Тахттың алты текшеси ҳәм тахтқа бекитилген алтын табан тирегиши бар еди. Тахттың отырғышының еки тәрепинде шығанақ қойғышы ҳәм оның жанында еки арысланның мүсини бар еди. Тахттың алты текшесиниң ҳәр бириниң еки тәрепинде бир-бирден он еки арысланның мүсини тур еди. Ҳеш бир патшалықта бундай нәрсе жоқ еди. Патша Сулайманның ишимлик ишетуғын ыдыслары алтыннан исленди. Лебанон тоғайы деп аталатуғын имараттағы ҳәмме ыдыслар да алтыннан исленген еди. Себеби Сулайманның ўақтында гүмис қәдирсиз болып қалған еди. Теңизде Хирамның адамларының басшылығында Сулайманның үлкен саўда кемелери бар еди. Бул кемелер үш жылда бир мәрте қайтып келетуғын ҳәм сонда алтын, гүмис, пил сүйеги, маймыллар ҳәм таўыс қусларын алып келетуғын еди. Патша Сулайман байлықта ҳәм даналықта дүньяның барлық патшаларынан үстин болды. Қудайдың Сулайманға берген даналығын тыңлаў ушын, жер бетиндеги барлық патшалар оны көриўге қуштар еди. Оны көриўге келгенлердиң ҳәр бири ҳәр жылы саўға ушын гүмис ҳәм алтын ыдыслар, кийимлер, қурал-жарақлар, хош ийисли затлар, ат ҳәм ғашырлар алып келип турды. Сулайманның атлары менен саўаш арбаларына арналған төрт мың қорасы ҳәм он еки мың аты бар еди. Олардың бир бөлегин саўаш арбалары ушын ажыратылған қалаларға, бир бөлегин өзиниң жанына, Ерусалимге жайластырды. Сулайман Евфрат дәрьясынан филистлердиң жерине ҳәм Мысыр шегарасына дейинги барлық патшалықлар үстинен ҳүкимдарлық етти. Патша Ерусалимде гүмисти әпиўайы тасларға тең қылып қойды. Ал кедр ағашы жүдә көп болғанлықтан, батыстағы таў етеклеринде өсетуғын жабайы әнжир ағашына тең болып қалды. Сулайманның атлары Мысырдан ҳәм басқа барлық үлкелерден алып келинетуғын еди. Сулайманның басқа ислери басынан ақырына дейин, Натан пайғамбардың тарийх китабында, шилолы Ахия пайғамбардың пайғамбаршылықларында ҳәм ўәлий Иддоның Набат улы Яробам туўралы көрген аяны баян етилген жазыўларда жазылған. Сулайман Ерусалимде пүткил Израил үстинен қырық жыл патшалық етти. Кейин Сулайман өлип, ата-бабаларына қосылды ҳәм әкеси Даўыттың қаласына жерленди. Оның орнына улы Рехабам патша болды. Рехабам Шехемге кетти. Өйткени пүткил израиллылар Рехабамды патша етип қойыў ушын Шехемге топланған еди. Патша Сулайманнан қашып, Мысырда жасап атырған Набат улы Яробам буны еситкенде, Мысырдан қайтты. Израиллылар Яробамды шақыртты. Яробам пүткил израиллылар менен бирге Рехабамға келип: – Әкеңиз мойнымызға аўыр мойынтырық салған еди. Сиз әкеңиз жүклеген аўыр жүкти ҳәм ол салған мойынтырықты жеңиллетиң. Сонда сизге хызмет етемиз, – деди. Рехабам оларға: – Үш күннен кейин қайтып келиңлер, – деди. Халық тарап кетти. Патша Рехабам әкеси Сулайманның көзиниң тирисинде оған хызмет еткен ақсақаллар менен ойласып: – Мына халыққа не деп жуўап берейин, қандай мәсләҳәт бересизлер? – деп сорады. Ақсақаллар оған: – Егер сиз бул халыққа жыллы шырай көрсетип, кеўлин алып, жақсы сөзиңизди аямасаңыз, олар сизге бир өмир қул болады, – деп жуўап берди. Деген менен, Рехабам ақсақаллардың мәсләҳәтине қулақ аспай, өзи менен бирге өскен жас хызметшилери менен кеңесип, олардан: – «Әкеңиздиң бизлерге салған мойынтырығын жеңиллетсеңиз», – деп атырған бул халыққа не деп жуўап берсем екен? Сизлер қандай мәсләҳәт бересиз? – деп сорады. Сонда өзи менен бирге өскен жас жигитлер оған былай деп жуўап берди: – Сизге: «Әкеңиз мойнымызға аўыр мойынтырық салған еди, сиз оны жеңиллетсеңиз», – деп атырған халыққа: «Мениң шунатай бармағым әкемниң белинен де жуўанырақ. Әкем сизлерге аўыр мойынтырық салған болса, мен мойынтырығыңызды оннан да аўырлатаман. Әкем сизлерди қамшы менен жазалаған болса, мен сизлерди сым қосып өрилген қамшы менен жазалайман», – деп айтың. Патшаның: «Үш күннен кейин қайтып келиңлер», – деген сөзи бойынша, үшинши күни Яробам ҳәм пүткил халық Рехабамға келди. Патша ақсақаллардың кеңесине қулақ аспай, оларға қатал жуўап берди. Ол жас жигитлердиң мәсләҳәти бойынша халыққа: – Әкем сизлерге аўыр мойынтырық салған болса, мен оны және де аўырлатаман. Әкем сизлерди қамшы менен жазалаған болса, мен сизлерди сым қосып өрилген қамшы менен жазалайман, – деди. Патша халыққа қулақ салмады. Себеби Жаратқан Ийениң шилолы Ахия арқалы Набат улы Яробамға айтқан сөзлери орынланыўы ушын Қудай усылай иследи. Пүткил израиллылар патшаның өзлерине қулақ салмағанын көргенде, патшаға былай деп жуўап берди: «Даўыт пенен бизиң не байланысымыз бар, Ишайдың улында алатуғын үлесимиз де жоқ. Ҳәй, Израил халқы, үйлериңизге қайтыңлар! Ҳәй Даўыт, өз үйиң өзиңе ардана болсын!» Усыларды айтып, израиллылар ҳәммеси өз үйлерине қайтып кетти. Бирақ Рехабам Яҳуда қалаларында жасайтуғын израиллыларға патшалық етиўин даўам етти. Патша Рехабам мәрдикарға алынғанлар үстинен қадағалаўшы Ҳадорамды Израил халқына жиберди. Халық оны тас боран қылып өлтирди. Сонда патша Рехабам тез саўаш арбасына минди де, Ерусалимге қашып кетти. Сол күннен баслап ҳәзирге дейин, Израил халқы Даўыттың урпағына қарсы көтерилип келмекте. Рехабам Ерусалимге барды да, Израил менен урысып, өз патшалығын қайтарып алыў ушын, Яҳуда ҳәм Бенямин урыўынан бир жүз сексен мың ағла жаўынгерди әскерликке топлады. Бирақ сол арада Қудайдың адамы болған Шемаяға Жаратқан Ийеден мынадай сөз түсти: – Яҳуда патшасы Сулайманның улы Рехабамға, Яҳуда ҳәм Бенямин жериндеги барлық израиллыларға былай деп айт: «Жаратқан Ийе былай дейди: Өз туўысқанларыңызға қарсы урыс ашып, урысты басламаңлар. Ҳәр бириңиз өз үйиңизге қайтыңлар. Өйткени бул ислерди ислеп атырған Мен боламан». Жаратқан Ийениң бул сөзлерин еситкен халық Яробамға қарсы урысыўдан ўаз кешип, изине қайтты. Рехабам Ерусалимде жасады ҳәм қорғаныў ушын Яҳудадағы мына қалаларды дийўаллар менен қоршады: Бейтлеҳем, Этам, Теқоа, Бейт-Сур, Сохо, Адуллам, Гат, Мареша, Зиф, Адорайым, Лахиш, Азеқа, Сора, Айялон ҳәм Хеброн. Булар Яҳуда ҳәм Бенямин жерлериндеги қорғанлы қалалар еди. Рехабам усы қалалардың бекинислерин күшейтип, бекинислерге әскербасылар қойды ҳәм оларда азық-аўқат, зәйтүн майы ҳәм шарап сақланатуғын орынлар қурды. Ҳәр бир қаланы үлкен қалқан ҳәм найзалар менен тәмийинлеп, қорғаныўды беккемледи. Солай етип, Яҳуда ҳәм Бенямин урыўлары Рехабамның қол астында қалды. Израилдың барлық аймақларындағы руўханийлер менен лебийлилер Рехабамның қасына топланды. Лебийлилер, ҳәтте, өз жайлаўлары менен мал-мүликлерин таслап, Яҳуда ҳәм Ерусалимге көшип келди. Себеби Яробам менен оның уллары оларды руўханий болып, Жаратқан Ийеге хызмет етиўден шетлеткен еди. Яробам теке ҳәм тана мүсинлерин ислетип сыйыныў орынларына қойды ҳәм ол жерлерге хызмет етиў ушын өз руўханийлерин тайынлады. Израилдың барлық урыўларындағы Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге шын жүректен умтылғанлар өзлериниң ата-бабаларының Қудайы Жаратқан Ийеге қурбанлық бериў ушын, руўханийлер менен лебийлилерге ерип, Ерусалимге келди. Олар Яҳуда патшалығын беккемледи ҳәм үш жыл даўамында Даўыт пенен Сулайманның жолы менен жүрип, Сулайманның улы Рехабамды қоллап қуўатлады. Рехабам Даўыттың улы Еримоттың қызы Махалатқа үйленди. Оның анасы Ишайдың улы Элиабтың қызы Абиҳайыл еди. Махалат Рехабамға Еуш, Шемария ҳәм Заҳам деген улларды туўып берди. Махалаттан соң Рехабам Абшаломның қызы Маахаға үйленди. Ол Рехабамға Абия, Аттай, Зиза ҳәм Шеломитти туўып берди. Рехабам басқа ҳаяллары ҳәм тоқалларына қарағанда, Абшаломның қызы Мааханы көбирек жақсы көрди. Рехабамның он сегиз ҳаялы ҳәм алпыс тоқалы болып, олардан жигирма сегиз ул ҳәм алпыс қызы бар еди. Рехабам Маахадан туўылған улы Абияны өз тахтының мийрасхоры қылмақшы болып, басқа туўысқанларына басшы етип қойды. Рехабам ақыллылық пенен ис тутып, басқа улларының ҳәммесин Яҳуда менен Бенямин жерлериндеги қорғанлы қалаларға бөлип жиберди. Оларды керек-жарағы менен молдан тәмийинлеп, бир қанша ҳаяллар алып берди. Израил патшасы Яробамның патшалығының он сегизинши жылында Абия Яҳудаға патша болды. Ол Ерусалимде үш жыл патшалық етти. Абияның анасы гибалы Уриелдиң қызы Михая еди. Абия менен Яробам ортасында урыс болды. Абия төрт жүз мың ағла әскерди саўашқа баслады. Яробам болса, сегиз жүз мың ағла ҳәм мәрт әскерин оған қарсы сапқа дизди. Абия Эфрайымның таўлы үлкесиндеги Семарайым таўына шығып, былай деди: – Ҳәй, Яробам ҳәм пүткил Израил, мени тыңлаңлар! Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң бузылмас бир келисим бойынша Израилға патшалық қылыўды мәңгиге Даўытқа ҳәм оның урпақларына бергенин билмейсиз бе? Бирақ Даўыт улы Сулайманның хызметшиси Набат улы Яробам өз мырзасына қарсы бас көтерди. Оның қасына оңбаған ҳәм жарамас адамлар жыйналып, Сулайман улы Рехабамға қарсы шықты. Рехабам сол ўақытта жас ҳәм тәжирийбесиз болғанлықтан, оларға қарсы тура алмады. Енди болса, Даўыттың урпағының қолында болған Жаратқан Ийениң патшалығына қарсы турмақшысыз. Аўа, сизлер көпшиликсиз! Буның үстине, қудайыңыз деп Яробам соқтырып берген алтын таналар да жаныңызда! Жаратқан Ийениң руўханийлери болған Харонның урпақларын ҳәм лебийлилерди қуўып жиберген сизлер емес пе? Олардың орнына басқа халықлардың дәстүрине сай, әпиўайы адамлардан руўханийлерди қойып алған жоқсыз ба? Аўа, тайынланыў рәсимине бир буға ямаса жети қошқар алып келген ҳәр бир адам жалған қудайларға руўханий бола алады-дә! Ал бизлерге келсек, Жаратқан Ийе бизлердиң Қудайымыз! Бизлер Оннан жүз бурмадық. Жаратқан Ийеге хызмет етип атырған руўханийлер де Харон урпағынан болып, лебийлилер оларға жәрдем бермекте. Олар ҳәр күни азанда ҳәм кеште Жаратқан Ийеге жандырылатуғын қурбанлықлар береди, хош ийисли түтеткилер түтетеди, арнаўлы столға усынылған нанлар қояды, ҳәр күни кеште алтын шыра қойғыштағы шыраларды жағады. Аўа, бизлер Қудайымыз Жаратқан Ийениң тапсырмаларын орынлап жүрмиз. Ал сизлер болсаңыз, Оны тәрк еттиңиз. Қудай бизлер менен бирге, Ол бизлердиң жолбасшымыз. Оның руўханийлери кәрнайлар шалып, сизлерге қарсы урысқа шақырады. Израил урпақлары, ата-бабаларыңыздың Қудайы Жаратқан Ийеге қарсы урыспаңлар! Бәри бир жеңиске ериспейсиз. Сол арада Яробам әскерлериниң бир бөлегин Яҳуда әскерлериниң артқы тәрепине буққы қойыў ушын жиберген еди. Әскерлердиң тийкарғы бөлими Яҳуда әскерлериниң алдында турды, ал буққыдағылар артқы тәрепинде еди. Яҳуда әскерлери әтирапқа қарап, өзлерине алдыдан да арттан да ҳүжим жасамақшы болып турғанларды көргенде, Жаратқан Ийеге жалбарынды. Ал руўханийлер кәрнайларын шалды. Яҳуда әскерлери сүрен салып бақырысты. Олар бақырысқанда, Қудай Яробамды ҳәм израиллыларды Абия менен Яҳуда алдында қырғынға ушыратты. Израиллылар яҳудалылардың алдына түсип қашты ҳәм Қудай оларды яҳудалыларға тәслим етти. Абия ҳәм оның әскерлери израиллыларға аўыр соққы берди. Израиллылардың бес жүз мың ағла әскери қаза тапты. Солай етип израиллылар жеңилиске ушырады. Ал яҳудалылар ата-бабаларының Қудайы Жаратқан Ийеге сүйенгени ушын жеңиске еристи. Абия Яробамды қуўып кетип, оған тийисли Бейт-Эл, Ешана, Эфрон қалаларын ҳәм олардың дөгерегиндеги аўылларды қолға киргизди. Яробам Абия дәўиринде өзиниң бурынғы қүдиретин тиклей алмады. Жаратқан Ийе оның жанын алды ҳәм ол қайтыс болды. Ал Абияның ҳүкимдарлығы күшейе берди. Ол он төрт ҳаял алып, олардан жигирма еки ул ҳәм он алты қызлы болды. Абияның басқа ислери, ислеген ислери ҳәм айтқанлары Иддо пайғамбардың түсиндирме китабында жазылған. Абия өлип, ата-бабаларына қосылғанда, Даўыттың қаласына жерленди. Оның орнына улы Аса патша болды. Асаның дәўиринде елде он жыл тынышлық болды. Аса Қудайы Жаратқан Ийениң нәзеринде жақсы ҳәм дурыс болған ислерди иследи. Ол жат қудайлардың қурбанлық орынлары менен сыйыныў орынларын алып таслап, кийели тасларды ҳәм кийели ағашларды бузып таслады. Ол яҳудийлерге ата-бабаларының Қудайы Жаратқан Ийеге жүз бурып, Оның нызам ҳәм буйрықларын орынлаўды буйырды. Ол Яҳуданың барлық қалаларындағы сыйыныў орынларын ҳәм түтетки түтетилетуғын орынларды алып таслады. Оның дәўиринде патшалық парахатшылықта жасады. Елде тынышлық ҳүким сүрген ўақытта, Аса Яҳудада қорғанлы қалалар қурды. Сол жыллары оның менен ҳеш ким урыспады, себеби Жаратқан Ийе оған тынышлық сыйлаған еди. Аса Яҳуда халқына былай деген еди: «Мына қалаларды салып, әтирапын дийўаллар менен қоршайық. Оларға минаралар ҳәм тәмбиленетуғын дәрўазалар қурып, қалаларды беккемлейик. Бизлер Қудайымыз Жаратқан Ийеге жүз бурғанымыз ушын, бул ел еле бизлердики. Аўа, бизлер Оған жүз бурдық ҳәм Ол бизлерге ҳәр тәреплеме тынышлық сыйлады». Солай етип, олар қурылысты баслап, табыслы тамамлады. Асаның Яҳуда урыўынан үлкен қалқан ҳәм найза менен қуралланған үш жүз әскери, ал Бенямин урыўынан кишкене қалқан ҳәм оқ жай менен қуралланған еки жүз сексен әскери бар еди. Олардың ҳәммеси мәрт жаўынгерлер еди. Хабашстанлы Зерах миллионлаған әскери ҳәм үш жүз саўаш арбасы менен Яҳудаға атланып, Мареша қаласына жетип келди. Аса оған қарсы атланды. Олар Марешаға жақын жердеги Сефата ойпатлығында урысыў ушын сап тартып турды. Аса өз Қудайы Жаратқан Ийеге: – Жаратқан Ийе! Күшлиниң алдында турған күшсизге Сеннен басқа ҳеш ким жәрдем бере алмайды. Қудайымыз Жаратқан Ийе, бизлерге жәрдем бере гөр! Себеби бизлер Саған сүйенемиз ҳәм Сениң атың менен мына сансыз ләшкерге қарсы шығып турмыз. Жаратқан Ийе, Сен бизлердиң Қудайымызсаң, инсан затының Өзиңди жеңиўине жол қойма! – деп жалбарынды. Сонда Жаратқан Ийе Аса менен яҳудалылардың алдында хабашстанлыларды қырғынға ушыратып, хабашстанлылар қаша баслады. Аса болса өз әскерлери менен оларды Герарға дейин қуўып барды. Хабашстанлылардан қаза тапқанлар соншелли көп болып, бирде биреўи аман қалмады. Олар Жаратқан Ийениң ҳәм Оның ордасының алдында қырып тасланды. Яҳуда әскерлери көп олжа менен қайтты. Герар әтирапындағы қалаларда жасайтуғын халық Жаратқан Ийеден қорқып қалған еди. Яҳудалылар оларға да шабыўыл жасап, қырғынға ушыратты ҳәм талан-тараж етип, мол олжа алып қайтты. Яҳудалылар шопанлардың шатырларына да шабыўыл жасап, олардың көп қой-ешки ҳәм түйелерин айдап кетти. Кейин олар Ерусалимге қайтып келди. Одед улы Азарияның үстине Қудайдың Руўхы түсти. Сонда Азария патша Аса менен ушырасыў ушын жолға шықты ҳәм оған барып былай деди: – Ҳәй, Аса, пүткил Яҳуда ҳәм Бенямин халқы, маған қулақ салыңлар! Сизлер Жаратқан Ийе менен бирге болған дәўирде, Ол да сизлер менен бирге болады. Егер Оны излесеңиз, табасызлар. Ал егер Оны тәрк етсеңиз, Ол да сизлерди тәрк етеди. Узақ ўақыт даўамында Израил халқы ҳақыйқый Қудайдан, тәлим беретуғын руўханийден ҳәм Оның Нызамынан алыста жасады. Бирақ қыйыншылыққа ушырағанында олар Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге бет бурып, Оны изледи ҳәм Оны тапты. Сол күнлери сапарға шығыў қәўипли болып, ҳәмме еллердиң турғынлары ушын ғаўасатлы ўақытлар еди. Миллет миллетке, қала қалаға қарсы урысатуғын еди. Себеби Қудай оларды ҳәр түрли апатшылықларға ушыратып, албыратып қойған еди. Бирақ сизлер беккем болыңлар! Түскинликке түспеңлер! Өйткени мийнетиңиздиң жемисин аласызлар. Одед улы Азария пайғамбардың бул пайғамбаршылық сөзлерин еситкенде, Аса жигерленди. Ол пүткил Яҳуда менен Бенямин жерлериндеги ҳәм Эфрайымның таўлы үлкесиндеги өзи қолға киргизген қалалардағы жеркенишли бутларды алып таслады. Сондай-ақ, Жаратқан Ийениң Үйиниң айўанының алдына орнатылған Жаратқан Ийениң қурбанлық орнын қайта тикледи. Буннан кейин, Аса Яҳуда ҳәм Бенямин урыўы менен бирге олардың арасында жасап атырған Эфрайым, Менашше ҳәм Шимон урыўынан болғанларды топлады. Өйткени көп адамлар Асаның Қудайы Жаратқан Ийениң оның менен бирге екенин көрип, Израилды таслап, Яҳудаға көшип келген еди. Олар Асаның ҳүкимдарлығының он бесинши жылының үшинши айында Ерусалимге жыйналды. Сол күни олар урыстан алып келген олжасынан жети жүз бас ири мал ҳәм жети мың бас майда малды Жаратқан Ийеге арнап қурбанлыққа берди. Халық ата-бабаларының Қудайы Жаратқан Ийени шын жүректен, жан-тәни менен излеў ушын келисим дүзди. Израилдың Қудайы Жаратқан Ийени излемеген ҳәр бир адам: жас болсын, ғарры болсын, еркек болсын, ҳаял болсын ҳәммеси өлтирилетуғын болды. Олар бақырып, ҳәр түрли кәрнайлар ҳаўазлары астында бәлент даўыс пенен Жаратқан Ийеге ант ишти. Пүткил яҳудалылар берген анты ушын қуўанышлы еди, себеби олар шын жүректен ант ишкен еди. Олар ықласланып Жаратқан Ийени излегени ушын, Оны тапты. Жаратқан Ийе оларға ҳәр тәреплеме тынышлық берди. Кемпир апасы Мааха Ашераға арнап жеркенишли бир бут соқтырғаны ушын, патша Аса оннан ханбийкелик атағын тартып алды. Аса бул жеркенишли бутты шаўып таслап, майдалап, Кидрон сайында жағып жиберди. Ол Израилдағы сыйыныў орынларын жоқ қылмаса да, өмир бойы Жаратқан Ийеге садық қалды. Аса әкесиниң ҳәм өзиниң атаған нәрселерин: гүмисти, алтынды ҳәм буйымларды Қудайдың Үйине алып келди. Асаның патшалығының отыз бесинши жылына дейин елде урыс болмады. Яҳуда патшасы Асаның ҳүкимдарлығының отыз алтыншы жылында Израил патшасы Бааша Яҳудаға қарсы шықты ҳәм Асаның жерлерине ҳеш кимниң кирип-шықпаўы ушын, Рама қаласының бекинисин күшейтти. Сонда Аса Жаратқан Ийениң Үйиндеги ҳәм сарай қазнасындағы гүмис пенен алтынды алды да, оларды хызметшилери арқалы Дамаскте жасайтуғын Арам патшасы Бен-Ҳададқа жиберип, оған былай деди: «Әкелеримиз арасында болғаны сыяқлы, бизлердиң арамызда да келисим болсын. Сизге гүмис ҳәм алтын жиберип атырман. Израил патшасы Бааша мениң жеримнен кетиўи ушын, сиз оның менен дүзген келисимиңизди бузсаңыз». Бен-Ҳадад патша Асаның усынысын қабыл етип, Израил қалаларына қарсы әскербасыларын жиберди. Олар Иййон, Дан, Абел-Майым қалаларын, пүткил Нафталий жериндеги барлық телеклери бар қалаларды басып алды. Бааша буны еситкенде, Раманың бекинисиниң қурылысын тоқтатып, исти таслап кетти. Патша Аса пүткил яҳудалыларды шақыртты. Олар Раманың бекинисин қурғанда, Бааша қолланған тас ҳәм ағашларды Рамадан тасып алып кетти ҳәм патша Аса олардан Геба ҳәм Миспа қалаларының бекинисин күшейтти. Сол ўақытлары көзи ашық Хананий Яҳуда патшасы Асаға келип, былай деди: – Сиз Қудайыңыз Жаратқан Ийеге сүйенбей, Арам патшасына сүйендиңиз. Сол себепли Арам патшасының әскерлерин қолдан шығардыңыз. Есиңизге түсириң, хабашстанлылар менен ливиялылар көп санлы саўаш арбалары ҳәм атлылары менен үлкен бир орда болып келмеп пе еди? Сонда сиз Жаратқан Ийеге сүйенгениңиз ушын, Ол оларды сизге тәслим еткен еди. Жаратқан Ийе Өзине шын жүректен садық болғанларға күш-қуўат берип турыў ушын, пүткил жер жүзине нәзер салып турады. Сиз ақылсызларша ис туттыңыз, сол себепли буннан былай сизиң басыңыз урыстан шықпайды. Аса көзи ашықтың бул сөзлерине ғәзепленди. Оның ғәзепленгени соншелли, көзи ашықты зинданға таслатты. Сол ўақытлары Аса халқының айырымларына қысым көрсетип, езди. Асаның барлық ислери басынан аяғына шекем, Яҳуда ҳәм Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Ҳүкимдарлығының отыз тоғызыншы жылында, Аса аяқ аўырыўына шалынды. Аўырыўы асқынлап атырған болса да, ол Жаратқан Ийеге жүз бурмай, тәўиплерден үмит етти. Аса өз ҳүкимдарлығының қырық биринши жылы өлип, ата-бабаларына қосылды. Оны ҳәр түрли хош ийисли затларға толтырылған табытқа жатқарып, Даўыттың қаласында өзи ушын ойдырған қәбирге қойды. Оның ҳүрметине үлкен от жақты. Асаның орнына улы Еҳошафат патша болды ҳәм Израилға қарсы бекинисин күшейтти. Ол Яҳуданың барлық қорғанлы қалаларына әскерлерин орналастырып, пүткил Яҳуда жеринде ҳәм әкеси Аса Эфрайым урыўынан басып алған қалаларға сақшылар топарларын қойды. Еҳошафат бабасы Даўыттың дәслепки жүрген жолларынан жүргени ушын, Жаратқан Ийе оның менен бирге болды. Ол Баалларға сыйынбай, әкеси Аса сыйынған Қудайға умтылып, Оның буйрықларына бойсынды. Ал Израил халқы ислеген дәстүрлерге ермеди. Сонлықтан Жаратқан Ийе Еҳошафаттың патшалығын беккемледи. Пүткил Яҳуда ели оған сыйлықлар алып келип турды. Усылайынша патша мол байлыққа ҳәм ҳүрметке ийе болды. Оның жүреги Жаратқан Ийеге бағышланған еди. Ол Яҳудадағы сыйыныў орынларын ҳәм кийели ағашларды алып таслады. Еҳошафат өз ҳүкимдарлығының үшинши жылында өзиниң хызметкерлеринен Бен-Хайылды, Обадияны, Зехарияны, Нетанелди ҳәм Михаяны халыққа тәлим бериўи ушын Яҳуда қалаларына жиберди. Олар менен бирге лебийлилерден: Шемая, Нетания, Зебадия, Асаҳел, Шемирамот, Еҳонатан, Адония, Тобия ҳәм Тоб-Адонияны, руўханийлерден: Элишама ҳәм Иорамды жиберди. Жиберилгенлер Жаратқан Ийениң Нызам китабын жанына алып жүрип, Яҳудада тәлим берди. Олар пүткил Яҳуда қалаларын аралап, халыққа үйретти. Яҳуда әтирапындағы барлық үлкелердиң патшалықларына Жаратқан Ийе қорқыў салғанлықтан, олардың ҳеш бири Еҳошафатқа қарсы урыс ашпады. Базы филистлер саўға ҳәм салық сыпатында Еҳошафатқа гүмис, ал араблар майда мал сүриўин: жети мың жети жүз қошқар ҳәм жети мың жети жүз теке алып келди. Еҳошафат күшейип бара берди. Ол Яҳудада қорғанлар ҳәм телеклери бар қалалар қурғызып, Яҳуда қалаларында көп муғдарда керек-жарақ жыйнап қойды. Ал Ерусалимде тәжирийбели мәрт жаўынгерлери бар еди. Олардың әўладлары бойынша дизими мынадай: Яҳуда урыўында мыңбасылар бар еди. Әскербасы Адна үш жүз мың мәрт жаўынгерди басқарды. Оннан кейинги әскербасы Еҳоханан болып, ол еки жүз сексен мың жаўынгерге басшылық етти. Оннан кейинги әскербасы Зихрий улы Амасия болып, ол еки жүз мың мәрт жаўынгерге басшылық етти. Амасия өз ерки менен Жаратқан Ийеге хызмет етип атырған еди. Бенямин урыўынан шыққан оқ жай ҳәм қалқан менен қуралланған еки жүз мың мәрт жаўынгерге Эляда басшылық етти. Оннан кейинги әскербасы Еҳозабад урысқа таяр, қуралланған бир жүз сексен мың адамды басқарды. Бул жаўынгерлер патшаның пүткил Яҳуда елиндеги бекинисли қалаларына жайластырған әскерлеринен тысқары әскерлери еди. Яҳуда патшасы Еҳошафат жүдә бай болып, атақ-абырайы асып кетти. Ол Израил патшасы Ахаб пенен қуда-тамыр болды. Арадан бир неше жыл өткеннен соң, Еҳошафат Ахабты көриў ушын Самарияға барды. Ахаб Еҳошафаттың ҳәм оның менен барғанлардың ҳүрметине көплеген майда ҳәм ири малларды сойды ҳәм Гиладтағы Рамот қаласына ҳүжим қылыўға көндирмекши болды. Соңынан Израил патшасы Ахаб Яҳуда патшасы Еҳошафаттан: – Гиладтағы Рамотқа мениң менен бирге барасыз ба? – деп сорады. Еҳошафат Ахабқа: – Мени өзиңиздей, халқымды халқыңыздай, көриң. Сиз бенен бирге урысқа барамыз, – деп жуўап берди. Соңынан Еҳошафат: – Дәслеп Жаратқан Ийениң не дейтуғынын билип алайық, – деди. Сонда Израил патшасы төрт жүз пайғамбарды топлап, оларға: – Гиладтағы Рамотқа қарсы урысыў ушын барайық па ямаса бармайық па? – деп сорады. Олар: – Барың, Қудай қаланы сизге тәслим етеди, – деп жуўап берди. Бирақ Еҳошафат: – Бул жерде булардан басқа Жаратқан Ийениң пайғамбары бар ма? Оннан да сорайық, – деди. Израил патшасы Еҳошафатқа: – Жаратқан Ийениң еркин сорағандай, және бир пайғамбар бар. Ол Имла улы Миха. Бирақ мен оны жаман көремен. Себеби ол мен туўралы ҳеш жақсы пайғамбаршылық айтпайды, тек жаман пайғамбаршылық айтады, – деп жуўап берди. Еҳошафат патшаға: – Патша, булай демеңиз, – деди. Сонда Израил патшасы бир хызметкерди шақырып, оған: – Имла улы Миханы тез алып кел, – деп буйырды. Израил патшасы Ахаб ҳәм Яҳуда патшасы Еҳошафат патшалық кийимлерин кийип, Самарияның дәрўазасының кирер аўзындағы майданда, ҳәр бири өз тахтында отырған еди. Барлық пайғамбарлар олардың алдында пайғамбаршылық етип атырған еди. Кенаана улы Седекия өзине темирден шақлар ислеп: – Жаратқан Ийе былай дейди: «Арамлыларды қырып таўыспағанша, усы шақлар менен сүзе бересиз», – деди. Басқа пайғамбарлардың ҳәммеси де: – Гиладтағы Рамотқа ҳүжим етиң, жеңиске ерисесиз. Себеби Жаратқан Ийе оларды сизге тәслим етеди, – деп, анық сол сөзди қайталады. Миханы шақырыў ушын кеткен хызметкер оған барып: – Мине, пайғамбарлардың ҳәммеси бир аўыздан патшаға жақсы болжаўларды айтып атыр. Сизиң сөзиңиз де олардики менен бирдей болсын, сиз де жақсы болжаў айтың, – деди. Бирақ Миха оған: – Тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен: Қудайым маған не десе, соны айтаман, – деп жуўап берди. Миха патшаға келди. Патша Михадан: – Миха, бизлер Гиладтағы Рамотқа қарсы урысыў ушын барайық па ямаса мен оннан бас тартайын ба? – деп сорады. Миха патшаға: – Бара бериңлер, жеңесизлер, олар сизлерге тәслим етиледи, – деп жуўап берди. Деген менен, патша Михаға: – Жаратқан Ийениң аты менен тек ҳақыйқатты айтыўың ушын, саған неше мәрте ант ишкизиўим керек? – деди. Сонда Миха патшаға былай деди: – Маған пүткил израиллылар таўлар үстинде жайылып жүрген шопансыз қойлар сыяқлы көринип тур. Жаратқан Ийе маған: «Булардың хожайыны жоқ, ҳәр бири аман-есен үйине қайтсын», – деди. Израил патшасы Еҳошафатқа: – Буның мен туўралы жақсы емес, ал тек жаман пайғамбаршылық айтатуғынын сизге айтқан жоқ па едим? – деди. Миха патшаға былай деди: – Онда Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаң. Мен Жаратқан Ийениң Өз тахтында отырғанын, пүткил аспан барлықларының Оның оң ҳәм шеп тәрепинде турғанын көрдим. Сонда Жаратқан Ийе: «Гиладтағы Рамотқа барып, сол жерде өлиўи ушын, Израил патшасы Ахабты ким көндире алады?» – деп сорады. Биреўи анаў, биреўи мынаў деп турғанда, бир руўх алдыға шықты да, Жаратқан Ийениң алдында турып: «Мен көндире аламан», – деди. Жаратқан Ийе оннан: «Қалай?» – деп сорады. Сол руўх: «Мен жалған руўхқа айланып, Ахабтың барлық пайғамбарларына жалған сөйлетемен», – деп жуўап берди. Жаратқан Ийе оған: «Сен оны көндирип, буны ислейсең. Барып, солай исле», – деди. Мине, ҳәзир Жаратқан Ийе сизиң сол пайғамбарларыңыздың аўзына жалған руўхты салып қойды. Өйткени Жаратқан Ийе сизге жаманлық ислеўге қарар етти. Кенаана улы Седекия Михаға жақынлап, оның бетине шапалақ пенен урып жиберди де: – Жаратқан Ийениң Руўхы сениң менен сөйлесиў ушын, меннен қайсы жол арқалы шығып кеткен екен? – деди. Миха оған: – Буны сен жасырыныў ушын ишки бөлмеге тығылған ўақтыңда көресең, – деди. Сонда Израил патшасы былай деди: – Миханы қала ҳәкими Амон менен патшаның улы Иоашқа қайтып алып барыңлар. Оларға мениң мына сөзимди жеткизиң: «Мен аман-есен қайтып келгенимше, бул адамды қамақханаға қамап қойсын ҳәм нан менен суўдан басқа ҳеш нәрсе бермесин». Миха патшаға: – Егер аман-есен қайтып келсеңиз, онда Жаратқан Ийе мениң аўзым арқалы сөйлемеген болады, – деди, соңынан халыққа: – Ҳәммеңиз буны еситип қойыңлар, – деди. Израил патшасы Ахаб ҳәм Яҳуда патшасы Еҳошафат Гиладтағы Рамотқа ҳүжим жасаў ушын жолға шықты. Израил патшасы Еҳошафатқа: – Мен патшалық кийимлерин киймей, урысқа шығаман, ал сиз патшалық кийимлериңизди кийип шығың, – деди. Солай етип, Израил патшасы кийимлерин өзгертип, олар саўашқа шықты. Арам патшасы өз саўаш арбаларының әскербасыларына: – Кишкенеси менен де, үлкени менен де урысып отырмай, тек Израил патшасы менен урысқа кирисиң, – деп буйырды. Саўаш арбаларының әскербасылары Еҳошафатты көргенде: «Израил патшасы усы болса керек», – деп ойлап, оған қарай бас салды. Еҳошафат бақырып жибергенде, Қудай Ийе оған жәрдемге келип, ҳүжим қылыўшыларды басқа жаққа бурып жиберди. Өйткени саўаш арбаларының әскербасылары оның Израил патшасы емеслигин аңғарып, изге қайтты. Бирақ бир адам тосаттан оқ жайын атып жиберип, Израил патшасын жарадар етти. Оқ саўыттың қосылған жеринен кирген еди. Патша арбакешине: – Изге айланып, мени саўаш майданынан алып шық, мен жарақатландым, – деди. Деген менен, сол күни ғыжлаған саўаш болып, Израил патшасы өзиниң саўаш арбасы менен тығылыста қалды ҳәм кешке шекем арамлыларға қарап турыўға мәжбүр болды. Кешке таман патша қаза тапты. Яҳуда патшасы Еҳошафат Ерусалимдеги сарайына аман-есен қайтып киятырғанда, Хананий улы ўәлий Еҳу Еҳошафаттың алдынан шығып, оған былай деди: – Залымларға жәрдем берип, Жаратқан Ийени жек көргенлерди сүйиўиң керек пе еди? Бул исиң ушын саған Жаратқан Ийениң ғәзеби төгилди. Деген менен, сениң жақсы ислериң де бар. Сен елди кийели ағашлардан тазаладың ҳәм шын жүректен Қудайды изледиң. Еҳошафат Ерусалимде жасады. Бирақ ол тез-тез Беер-Шебадан Эфрайымның таўлы үлкелерине дейин жасайтуғын халықты аралап, оларды ата-бабаларының Қудайы Жаратқан Ийеге жүз бурыўға шақырар еди. Ол Яҳуда елиндеги барлық бекинисли қалаларға қазылар қойды. Ол қазыларға: «Ислеген исиңизге дыққатлы болыңлар. Себеби сизлер адамлар атынан емес, ал Жаратқан Ийениң атынан ҳүким шығарасызлар. Жаратқан Ийе ҳүким исинде сизлер менен бирге болады. Жаратқан Ийеден қорқың, итибарлы түрде ҳүким шығарың. Өйткени Қудайымыз Жаратқан Ийе наҳақлыққа, жағымпазлыққа ҳәм параға көз жумып қарамайды», – дейтуғын еди. Еҳошафат Ерусалимде де айырым лебийлилерди, руўханийлерди ҳәм Израилдың әўлад басшыларын Жаратқан Ийениң Нызамына байланыслы шешимлерди қабыллаў ҳәм даўларды шешиў ушын тайынлады. Олар Ерусалимде жасады Патша оларға мынадай буйрық берди: «Сизлер өз ўазыйпаларыңызды Жаратқан Ийеден қорққан ҳалда, садықлық пенен шын жүректен орынлаңлар. Өз қалаларында жасап атырған туўысқанларыңыз: төгилген қан туўралы болсын, Жаратқан Ийениң Нызамына, буйрықларына, қағыйдаларына ямаса қарарларына байланыслы болсын, қандай да бир даўа менен келсе, оларға Жаратқан Ийеге қарсы гүна ислемеўди қатаң ескертиң. Сонда гүнадан қалыс боласыз. Болмаса, сизге де, туўысқаныңызға да Жаратқан Ийениң ғәзеби төгиледи. Жаратқан Ийениң Нызамына байланыслы ислерде бас руўханий Амария, патшаға байланыслы ислерде Яҳуданың урыўбасысы Исмайыл улы Зебадия басшылық етеди. Ал лебийлилер болса, бул ислерди қадағалаўда сизлерге жәрдем береди. Мәрт болып иске кирисиң, Жаратқан Ийе жақсылық ислеўшилерге яр болсын!» Арадан бираз ўақыт өткеннен кейин, моаблар, аммонлар ҳәм маон халқының бир бөлеги Еҳошафатқа қарсы урыс ашыў ушын жолға шықты. Сонда хабаршылар келип Еҳошафатқа: – Эдомнан, Өли теңиздиң арғы тәрепинен сизге урыс ашыў ушын үлкен орда киятыр. Олар ҳәзир Хасесон-Тамарға, яғный Эн-Гедийге жетип қалды, – деп хабарлады. Қорқып кеткен Еҳошафат Жаратқан Ийениң еркин билиўге қарар етти ҳәм пүткил Яҳуда бойлап ораза тутыўды жәриялады. Сонда Жаратқан Ийеден жәрдем сораў ушын, Яҳуданың барлық қалаларынан халық ағылып келип, Ерусалимге жыйналды. Еҳошафат Яҳуда ҳәм Ерусалим жыйынында, Жаратқан Ийениң Үйиниң жаңа ҳәўлиси алдында турып, былай деп дуўа етти: – Ата-бабаларымыздың Қудайы Жаратқан Ийе! Көклердеги Қудай Сен емесписең? Сен халықлардың барлық патшалықларына бийлик етесең. Күш ҳәм қүдирет Сениң қолыңда. Саған ҳеш ким де қарсы тура алмайды. Қудайымыз! Усы елдиң бурынғы турғынларын Өз халқың Израилдың алдынан қуўып шығып, елди Өз достың Ибрайымның урпақларына мәңгиге берген Сен емесписең? Олар усы елде қоныс басып, Сениң атыңа арнап Мухаддес мәкан қурды ҳәм былай деген еди: «Егер апат, яғный қылыштан жазаланыў, иллет ямаса ашлық басымызға түссе, Өзиң бар болған усы Үйдиң алдына, Сениң алдыңа келип, қыйыншылық ишинде Саған жалбарынамыз, Сен де бизлерди еситип, қутқарасаң». Мине, Аммон, Моаб ҳәм таўлы Сеир жериниң турғынларының не ислеп атырғанына қара! Израиллылар Мысырдан шыққанда, Сен оларға сол халықлардың жерлерине кириўге рухсат бермедиң. Сонлықтан оларды айланып өтип, оларды қырып жибермеген еди. Енди болса, бул халықлардың бизге берип атырған саўғасына қарап қой! Сен бизлерге мүлик етип берген жерден олар бизлерди қуўып шығарыўға киятыр. О Қудайымыз, Сен оларды жазалай гөр! Себеби бизлерде өзимизге бастырып киятырған бул үлкен ордаға қарсылық қылатуғын күш жоқ. Бизлер не қылыўды билмеймиз, бирақ көз тигип, Сеннен үмит етемиз. Сол ўақытта пүткил Яҳуда еркеклери нәрестелери, ҳаяллары ҳәм балалары менен бирге Жаратқан Ийениң алдында турған еди. Сонда жыйын ортасында турған Яхазиелге Жаратқан Ийениң Руўхы түсти. Асаф урпағынан шыққан лебийли Яхазиел Маттанияның қуўлығы, Еиелдиң шаўлығы, Бенаяның ақлығы, Зехарияның улы еди. Яхазиел тил қатып, былай деди: – Ҳәй, пүткил Яҳуда менен Ерусалим турғынлары ҳәм патша Еҳошафат, тыңлаңлар! Жаратқан Ийе сизлерге былай дейди: «Бул сан-санақсыз ләшкерлерден қорқып, қәўетерленбең. Бул урыс сизлердики емес, Меники, яғный Қудайдики. Ертең оларға қарсы төмен қарай жүристи баслаң. Олар Сиске баратуғын жол арқалы көтерилип киятыр. Сизлер оларды Еруел шөлиниң алдындағы ойпатлықтың ақырында ушыратасыз. Бирақ сизлер урыспайсыз. Тек барып, орныңызды ийелеп турып, Жаратқан Ийениң қутқарыўын көресиз. Ҳәй, Яҳуда ҳәм Ерусалим халқы! Қорқып, қәўетерленбең. Ертең оларға ҳүжим қылың, Жаратқан Ийе болған Мен сизлер менен бирге боламан». Еҳошафат басы жерге тийгенше ийилип тәжим етти. Пүткил Яҳуда ҳәм Ерусалим халқы да тәжим етип, Жаратқан Ийеге сыйынды. Қоҳат ҳәм Қорах урпақларынан тараған лебийлилер орынларынан турып, бәлент даўыс пенен Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаў айтты. Еҳошафаттың ләшкерлери ертеңине азанда ерте турып, Теқоа шөлине атланды. Олар жолға шығып баратырғанда Еҳошафат тоқтап оларға: – Ҳәй Яҳуда ҳәм Ерусалим турғынлары, мени тыңлаң! Қудайыңыз Жаратқан Ийеге исениң, сонда бийқәтер боласыз! Оның пайғамбарларына исениң, сонда табысқа ерисесиз, – деди. Еҳошафат халық пенен кеңесип болғаннан кейин, Жаратқан Ийеге арнап қосық айтатуғын ҳәм Оның мухаддес сән-саўлатын тәрийиплейтуғын қосықшыларды тайынлады. Олар әскерлердиң алдында жүрип: «Жаратқан Ийени тәрийиплең, Оның садықлығы мәңги даўам етеди», – деп қосық айтыўы керек еди. Олар қосық ҳәм алғыс айтып баслаған ўақытта-ақ, Жаратқан Ийе Яҳудаға урыс ашыў ушын келген аммон, моаб халықларына ҳәм таўлы Сеир жериниң турғынларына дузақ қурды ҳәм олар қырылды. Себеби аммон ҳәм моаб халқы қырып таслаў ушын, таўлы Сеир жериниң турғынларына бас салды. Оларды қырып болғаннан кейин болса, аммон ҳәм моаб халқы бир-бирин қыра баслады. Яҳуда халқы шөл даладағы гүзетши минарасына жетип, душпан ордасына көз жибергенде, олар тек жерде жатқан өли денелерди көрди. Олардың биреўи де қашып қутылмаған екен. Еҳошафат өз адамлары менен олардан қалған нәрселерди олжалаў ушын келгенде, жүдә көп қурал-сайманлар, кийим-кеншеклер ҳәм қымбатбаҳа нәрселерди тапты. Олар көтере алғандайын алып кетти. Олжаның көплиги соншелли, оны жыйнаўға үш күн кетти. Ал төртинши күни олар бир ойпатлыққа жыйналып, Жаратқан Ийени алғыслады. Сонлықтан ол жер бүгин де Бераха ойпатлығы деп аталады. Кейин пүткил Яҳуда ҳәм Ерусалим халқы Еҳошафаттың басшылығында қуўаныш пенен Ерусалимге қайтты. Себеби Жаратқан Ийе оларды душпанларынан қутқарып, қуўанышқа бөлеген еди. Олар лира, арфа ҳәм кәрнай намасы астында Ерусалимге кирип, Жаратқан Ийениң Үйине бет алды. Израилдың душпанларына қарсы Жаратқан Ийениң Өзиниң урысқанын еситкенде, әтираптағы патшалар Қудайдан қорқып қалды. Еҳошафаттың патшалығында тынышлық ҳүким сүрди. Оның Қудайы оған ҳәр тәреплеме парахатшылық сыйлаған еди. Солай етип, Еҳошафат Яҳудаға патшалық етти. Ол отыз бес жасында патша болып, Ерусалимде жигирма бес жыл патшалық етти. Оның анасының аты Азуба болып, ол Шилхийдиң қызы еди. Еҳошафат әкеси Асаның жолынан жүрип, сол жолдан шықпай, Жаратқан Ийениң нәзеринде туўры болған ислерди иследи. Бирақ сыйыныў орынларын жоқ қылмады. Сонлықтан халық еле ата-бабаларының Қудайына толық жүз бурмады. Еҳошафаттың басқа ислери бастан ақырына дейин, Израил патшаларының жылнама китабының бир бөлими болған Хананий улы Еҳудың жылнама китабында баян етилген. Кейинирек Яҳуда патшасы Еҳошафат жаман ислерге ҳәўес болған Израил патшасы Ахазия менен тынышлық келисимин дүзди. Олар Таршишке жибериў ушын кеме соқтырыўға келисип алды. Кемелер Эсион-Геберде соғылды. Сонда марешалы Додаўаҳу улы Элиезер Еҳошафатқа қарсы пайғамбаршылық етип: – Сен Ахазия менен келисим дүзгениң ушын, Жаратқан Ийе сениң исиңди жоқ қылады, – деди. Кемелер апатқа ушырап, Таршишке кете алмады. Еҳошафат өлип, ата-бабаларына қосылды ҳәм Даўыттың қаласына, ата-бабаларының жанына жерленди. Оның орнына улы Еҳорам патша болды. Еҳошафат улы Еҳорамның Азария, Ехиел, Зехария, Азарияҳу, Михаил, Шефатия атлы инилери бар еди. Булардың ҳәммеси Израил патшасы Еҳошафаттың уллары еди. Әкеси Еҳошафат оларға мол гүмис, алтын ҳәм қымбатбаҳа нәрселерге қоса, Яҳудадағы қорған қалаларды да саўға етти. Ал Еҳорам туңғыш перзент болғанлықтан, патшалықты оған берди. Бирақ Еҳорам әкесиниң тахтына отырып, оны беккемлегеннен соң, барлық инилерин ҳәм бир қатар Израил басшыларын қылыштан өткизди. Еҳорам патша болған ўақытта отыз еки жаста еди. Ол Ерусалимде сегиз жыл патшалық етти. Оның ҳаялы Ахабтың қызы болғанлықтан, ол да Ахабтың үй-иши сыяқлы Израил патшаларының жолынан жүрип, Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Бирақ Жаратқан Ийе Даўыт пенен дүзген келисими себепли, Даўыттың үй-ишин жоқ қылмады. Өйткени Ол Даўытқа ҳәм оның урпағына мәңгиге сөнбейтуғын шырақ бериўди ўәде еткен еди. Еҳорамның патшалығы дәўиринде эдомлылар Яҳуда ҳүкимдарлығына қарсы бас көтерип, өзлерине патша қойып алды. Еҳорам әскербасылары ҳәм барлық саўаш арбалары менен бирге сол жерге кетти. Ол жерде эдомлылар оны ҳәм оның саўаш арбаларының сәрдарларын қоршап алды. Бирақ Еҳорам түнде турып, қамалды жарып шықты. Соннан баслап усы күнге дейин эдомлылар Яҳуданың ҳүкимдарлығына бойсынбай келеди. Сол ўақытта Либна қаласы да Еҳорамның ҳүкимдарлығына қарсы бас көтерди. Себеби Еҳорам ата-бабаларының Қудайы Жаратқан Ийени тәрк еткен еди. Сондай-ақ, Еҳорам Яҳудадағы төбешикли жерлерге сыйыныў орынларын қурып, Ерусалим турғынларын Қудайға опасызлық қылыўға жетеледи ҳәм Яҳуда халқын жолдан азғырды. Бир күни Еҳорамға пайғамбар Илиястан хат келди. Онда былай деп жазылған еди: «Бабаң Даўыттың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: „Сен әкең Еҳошафаттың ҳәм Яҳуда патшасы Асаның жолынан жүрмедиң. Керисинше, Израил патшаларының жолынан жүрдиң ҳәм Ахабтың үй-ишиниң ислегени киби, Яҳуда ҳәм Ерусалим турғынларын опасызлыққа басладың. Буның үстине, бир әкеден туўылған, сеннен жақсырақ болған өз инилериңди өлтирдиң. Сонлықтан Жаратқан Ийе, яғный Мен сениң халқыңа, ҳаялларыңа, балаларыңа ҳәм пүткил мал-мүлкиңе уллы апат жиберемен. Өзиңди болса аўыр ишек кеселлигине жолықтыраман. Ишеклериң сыртқа төгилгенше, аўырыў күннен-күнге күшейе береди“». Буннан кейин Жаратқан Ийе филистлерди ҳәм хабашстанлылардың жанында жасап атырған арабларды Еҳорамға қарсы қозғады. Олар Яҳудаға шабыўыл жасап, ишкериге бастырып кирди ҳәм патшаның сарайынан тапқан ҳәмме байлықларды, сондай-ақ патшаның балалары менен ҳаялларын алып кетти. Тек Еҳорамның Еҳоахаз атлы генже улы ғана өзинде қалды. Бул ўақыялардан кейин, Жаратқан Ийе Еҳорамды даўасы жоқ ишек кеселлигине дуўшар етти. Ўақыт өте берди, арадан еки жыл өткенде, кеселлик себепли оның ишеклери сыртқа атылып шықты. Ол қатты қыйналып жан тапсырды. Еҳорамның ата-бабалары өлгенде, халық олардың ҳүрметине от жағыў рәсимин өткерген еди, ал Еҳорамның ҳүрметине от жағылмады. Еҳорам тахтқа отырғанда отыз еки жаста болып, Ерусалимде сегиз жыл патшалық етти. Ол ушын ҳеш ким жоқлаў айтып жыламады. Ол Даўыттың қаласына жерленген болса да, патшалар қәбирине қойылмады. Ерусалим турғынлары Еҳорамның орнына оның ең генже улы Ахазияны патша етип қойды. Себеби араблар менен бирге әскерий ордаға шабыўыл жасаған басқыншылар патшаның Ахазиядан үлкен улларының ҳәммесин өлтирген еди. Усылайынша, Еҳорам улы Ахазия Яҳуда үстинен патшалық ете баслады. Ахазия жигирма еки жасында патша болып, Ерусалимде бир жыл патшалық етти. Оның анасы Израил патшасы Омрийдиң ақлығы болып, аты Аталия еди. Ахазия Ахабтың урпағының жолынан жүрди. Себеби анасы оған мәсләҳәт берип, жаман ислерди ислеўге түртки салып отырды. Ахазия Ахабтың урпағы сыяқлы Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Әкеси Еҳорам өлгеннен кейин, Ахабтың урпақлары оған кеңесши болып, оны қулаўға алып келди. Ахазия олардың мәсләҳәтине қулақ салып, Израил патшасы Ахаб улы Иорамға ерип, Арам патшасы Хазаел менен урысыў ушын Гиладтағы Рамотқа кетти. Арамлылар Иорамды жарадар етти. Патша Иорам Рамада, Арам патшасы Хазаел менен урысқанда, арамлылардан алған жарақатын емлетиў ушын Изреелге қайтты. Яҳуда патшасы Еҳорам улы Ахазия да жарадар болған Ахаб улы Иорамды көриў ушын Изреелге келди. Бирақ Қудай Ахазияны Иорамды көриўге келгенде өлтириўди шешип қойған еди. Ахазия келгеннен кейин, Иорам менен бирге Нимшийдиң улы Еҳуды қарсы алыўға шықты. Жаратқан Ийе Еҳуды майлап, Ахабтың үй-ишин жоқ қылыў ушын таңлаған еди. Еҳу Ахабтың үй-иши үстинен шығарылған ҳүкимди орынлап атырғанда, Ахазияға хызмет етип атырған Яҳуда басшылары менен Ахазияның әжағаларының улларына дус келди ҳәм оларды да өлтирди. Кейин ол Ахазияны излей баслады. Еҳудың адамлары Ахазияны Самариядағы жасырынған жеринен тапты ҳәм оны Еҳуға алып келип, сол жерде өлтирди. Кейин: «Бул өзин шын жүректен Жаратқан Ийеге бағышлаған Еҳошафаттың улы ғой!» – деп, оны жерледи. Солай етип, Ахазияның үй-ишинен патшалық қылғандай ҳеш ким қалмады. Ахазияның анасы Аталия улының өлтирилгенин еситкенде, Яҳудадағы патша туқымынан болғанлардың ҳәммесин қырып таслаўды шешти. Бирақ патша Еҳорамның қызы Еҳошабат Ахазияның улы Иоашты патшаның өлтирилиўи керек болған улларының арасынан алып қашып, тәрбияшысы менен бирге жататуғын бөлмеге жасырып таслады. Усылайынша, патша Еҳорамның қызы, руўханий Еҳояданың ҳаялы, Ахазияның өгей қарындасы болған Еҳошабат баланы Аталиядан жасырды. Солай етип, Аталия баланы өлтире алмады. Аталия ел үстинен патшалық етип турғанда, бала Қудайдың Үйинде олар менен алты жыл жасырын түрде жасады. Аталияның ҳүкимдарлығының жетинши жылы руўханий Еҳояда күшке толып, жүзбасылар: Ерохам улы Азария, Еҳоханан улы Исмайыл, Обид улы Азария, Адая улы Маасея ҳәм Зихрий улы Элишафат пенен келисим дүзди. Олар Яҳуданы аралап шығып, лебийлилер менен Израил әўладларының басшыларын жыйнады ҳәм Ерусалимге алып келди. Солай етип пүткил жәмийет Қудайдың Үйинде патша менен келисим дүзди. Еҳояда оларға былай деди: – Жаратқан Ийениң Даўыттың урпақларына берген ўәдесине муўапық, патшаның улы патшалық қылыўы керек. Енди сизлер былай ислейсизлер: Шаббат күни хызметке келетуғын руўханийлер менен лебийлилердиң үштен бири дәрўазаларды қараўылласын. Үштен бири патшаның сарайын, ал қалған үштен бири Тийкар дәрўазасын қорғасын. Басқа адамлардың ҳәммеси Жаратқан Ийениң Үйиниң ҳәўлисине жыйналсын. Руўханийлер менен хызметтеги лебийлилерден басқа ҳеш ким Жаратқан Ийениң Үйине кирмесин. Олар мухаддес болғанлығы себепли, ол жерге кире алады. Басқа адамлардың ҳәммеси Жаратқан Ийениң тапсырмасы бойынша сыртта қалсын. Лебийлилер қуралларын қолға алып, патшаны қоршап турсын. Үйге кирген ҳәр бир адам өлтирилсин. Патша ишке киргенде де, шыққанда да оның жанында болыңлар. Лебийлилер ҳәм пүткил Яҳуда халқы руўханий Еҳояданың ҳәмме буйрықларын орынлады. Ҳәр бир жүзбасы Шаббат күни хызметке түсетуғын ҳәм хызметтен шығатуғын өзиниң қол астындағы адамларын алып қалды. Себеби руўханий Еҳояда топарлардың ҳеш бириниң кетиўине рухсат бермеген еди. Руўханий Еҳояда Қудайдың Үйиндеги патша Даўыттан қалған найзаларды, кишкене ҳәм үлкен қалқанларды жүзбасыларға таратты. Патшаны қорғаў ушын Үйдиң қубласынан арқасына дейин, қурбанлық орынның ҳәм Үйдиң әтирапына қураллы сақшылар қойды. Еҳояда ҳәм оның уллары патшаның улы Иоашты сыртқа алып шығып, басына таж кийгизди, қолына патшалық нызамларын берип, оны патша деп жәриялады. Оны майлап, патша етип қойды, кейин: «Жасасын патша!» – деп қышқырды. Аталия жуўырысқан ҳәм патшаны алғыслап бақырысқан халықтың шаўқымын еситип, Жаратқан Ийениң Үйиндеги жыйналған халықтың жанына келди. Қараса, патша Үйдиң киреберисиндеги өрениң жанында, ал әскербасылар ҳәм кәрнайшылар оның әтирапында турған екен. Ал пүткил үлке халқы болса, қуўаныш пенен кәрнай шалып, қосықшылар болса саз әсбапларына қосылып алғыс-мақтаў қосықларын айтып турған екен. Сонда Аталия кийимлерин жыртып: «Қыянет, қыянет!» – деп бақырды. Руўханий Еҳояда Аталияның Жаратқан Ийениң Үйинде өлтирилиўин қәлемегенликтен, әскерлерге жуўапкер жүзбасыларды жиберип атырып, оларға былай деди: – Оны бул жерден сыртқа алып шығыңлар ҳәм оған ерген ҳәр бир адамды қылыштан өткизиңлер, – деди. Әскерлер Аталияны тутып алды ҳәм сарайдың Ат дәрўазасына әкелип, сол жерде өлтирди. Халықтың Жаратқан Ийениң халқы болыўы ушын, Еҳояда өзи, пүткил халық ҳәм патша арасында келисим дүзди. Соңынан пүткил халық Баалдың бутханасына барып, оны қыйратты. Ондағы қурбанлық орынды ҳәм мүсинлерди бузып таслады, ал Баалдың руўханийи Маттанды қурбанлық орынлардың алдында өлтирди. Кейин Еҳояда Жаратқан Ийениң Үйиниң ислерин алып барыўды лебийли руўханийлерге тапсырды. Оларға Даўыт белгилеген Жаратқан Ийениң Үйиниң хызметлерин орынлаў, Муўсаның Нызамында жазылғанларға муўапық, Жаратқан Ийеге жандырылатуғын қурбанлықлар усыныў ҳәм Даўыттың буйрығына муўапық, қуўанышлы түрде қосық айтыў тапсырылды. Қандай себеп пенен болса да, ҳарам болған адамның Жаратқан Ийениң Үйине кирип кетпеўи ушын, дәрўазаға қараўыллар қойды. Соңынан Еҳояда жүзбасыларды, ақсүйеклерди, халық басшыларын ҳәм пүткил үлке халқын ертип, патшаны Жаратқан Ийениң Үйинен алып шықты. Олар Жоқарғы дәрўаза арқалы өтип, патшаны тахтқа отырғызды. Пүткил үлке халқы шадлыққа бөленип, қала тынышланып қалды. Себеби Аталия қылыш пенен өлтирилген еди. Иоаш жети жасында патша болып, Ерусалимде қырық жыл патшалық етти. Оның анасы беер-шебалы болып, аты Сибия еди. Иоаш руўханий Еҳояданың көзиниң тирисинде Жаратқан Ийениң нәзеринде туўры болған ислерди иследи. Еҳояда Иоашқа еки ҳаял алып берди. Иоаш олардан ул-қызлар көрди. Арадан бираз ўақыт өткеннен кейин, Иоаш Жаратқан Ийениң Үйин оңлаўға қарар қылды. Ол руўханийлер менен лебийлилерди жыйнап, оларға: – Яҳуда қалаларына барып, пүткил Израил халқынан Қудайыңыздың Үйин оңлаў ушын келип түсетуғын жыллық салықты жыйнап келиң. Бул исти тез орынлаң, – деди. Бирақ лебийлилер асықпады. Сонда патша бас руўханий Еҳояданы шақыртып оған: – Не ушын сиз лебийлилерди Яҳудадан ҳәм Ерусалимнен салық жыйнап келиўге жибермедиңиз? Жаратқан Ийениң қулы Муўса ҳәм Израил жәмийети бул салықты Келисим шатырының қәрежетлери ушын белгилеп қойған-ғо, – деди. Себеби залым ҳаял Аталияның уллары Қудайдың Үйине бастырып кирип, ҳәтте, ол жердеги мухаддес нәрселерди де Бааллар ушын қолланған еди. Патшаның буйрығы бойынша бир қуты исленип, қуты Жаратқан Ийениң Үйиниң дәрўазасының сыртына қойылды. Қудайдың қулы Муўсаның шөлде Израил халқы ушын белгилеген салығын Жаратқан Ийеге алып келиў Яҳуда ҳәм Ерусалим бойлап жәрияланды. Барлық ҳәмелдарлар ҳәм пүткил халық салықты қуўанышлы түрде алып келип, толғанша қутыға таслады. Лебийлилер қутыны патшаның хызметшилерине алып келетуғын еди. Олар қутының толғанын көргенде, патшаның хаткерине ҳәм бас руўханийдиң жәрдемшисине хабар беретуғын еди. Олар да келип, қутыны босатып, кейин қайтадан орнына апарып қоятуғын еди. Олар бәрқулла солай иследи ҳәм көп пул жыйнады. Патша ҳәм Еҳояда бул пулларды Жаратқан Ийениң Үйиниң ислерин жүргизиў ушын қойылған адамларға берди. Олар бул пулларға Жаратқан Ийениң Үйин қайта тиклеў ушын тас кесиўшилерди ҳәм ағаш усталарын, сондай-ақ Үйди оңлаў ушын темир ҳәм қолаға ислеў беретуғын жумысшыларды жаллады. Жумысшылар ықлас пенен иследи ҳәм ислер олардың қолында алға илгериледи. Қудайдың Үйи дәслепки аўҳалына қайтып, беккемленди. Олар ислерин тамамлап, қалған пулларды патшаға ҳәм Еҳоядаға алып келди. Бул пулларға Жаратқан Ийениң Үйи ушын хызметте ҳәм жандырылатуғын қурбанлықлар бергенде қолланылатуғын буйымлар, тостағанлар, басқа алтын ҳәм гүмис буйымлар исленди. Еҳояданың көзиниң тирисинде Жаратқан Ийениң Үйинде ҳәр күни жандырылатуғын қурбанлықлар берилип барды. Еҳояда мазмунлы өмир сүрип, қартайып, бир жүз отыз жасында дүньядан өтти. Израилда Қудай ҳәм Оның Үйи ушын ислеген хызметлери есапқа алынып, оның денеси Даўыттың қаласына патшалардың қасына қойылды. Еҳояданың өлиминен соң, Яҳуда басшылары патшаға келип, оған тәжим етти. Патша да оларға қулақ салды. Олар ата-бабаларының Қудайы Жаратқан Ийениң Үйин тәрк етип, кийели ағашларға ҳәм бутларға табына баслады. Олардың гүнасы себепли, Яҳуда ҳәм Ерусалимге Жаратқан Ийениң ғәзеби келди. Жаратқан Ийе халықты Өзине қайтарыў ушын пайғамбарлар жиберген болса да, пайғамбарлар оларға ескерткен болса да, бәри бир халық пайғамбарларға қулақ аспады. Сонда Қудайдың Руўхы руўханий Еҳояда улы Зехарияны бийлеп алды. Зехария халықтың алдына шығып, былай деди: – Қудай былай дейди: «Неге буйрықларыма қарсы шығып атырсызлар? Сизлер табысқа ерисе алмайсызлар. Себеби сизлер Мени тәрк еттиңлер, Мен де сизлерди тәрк еттим». Бирақ Зехарияға қарсы тил бириктирилип, патшаның буйрығы менен Жаратқан Ийениң Үйиниң ҳәўлисинде ол тас боран қылып өлтирилди. Патша Иоаш Зехарияның әкеси Еҳояда көрсеткен жақсылықларды умытып, оның улын өлтирди. Зехария жан берип атырып: – Жаратқан Ийе бул ислериңизди көрип, есесин қайтарсын! – деди. Сол жылдың ақырында, Арам ордасы Иоашқа ҳүжим жасады. Олар Яҳуда ҳәм Ерусалимге кирип, халықтың барлық басшыларын өлтирди, ал алған олжаларының ҳәммесин Дамаскке, өз патшасына жиберди. Арам ордасы көп санлы болмаса да, Жаратқан Ийе өзлеринен жүдә үлкен болған орданы оларға тәслим етти. Өйткени Яҳуда халқы өзлериниң ата-бабаларының Қудайы Жаратқан Ийени тәрк еткен еди. Солай етип, Иоаш өз жазасын алды. Арам әскерлери Иоашты аўыр жараланған ҳалда таслап кетти. Сонда Иоаштың хызметкерлери руўханий Еҳояданың улының қаны ушын өш алмақшы болып тил бириктирди ҳәм Иоашты өз төсегинде өлтирди. Оны Даўыттың қаласына жерледи, бирақ патшалардың қәбирине қоймады. Иоашқа қарсы тил бириктиргенлер: аммон халқынан Шимеат деген ҳаялдың улы Забад ҳәм моаблы Шимрит деген ҳаялдың улы Еҳозабад еди. Иоаштың уллары ҳаққында мағлыўмат, Иоашқа қарсы айтылған көп санлы пайғамбаршылықлар ҳәм Қудайдың Үйиниң оңланыўы ҳаққындағы мағлыўматлар Патшалар китабында жазылған. Иоаштың орнына оның улы Амасия патша болды. Амасия патша болғанда, жигирма бес жасында еди, ол Ерусалимде жигирма тоғыз жыл патшалық етти. Оның анасы ерусалимли болып, аты Еҳоаддан еди. Амасия Жаратқан Ийениң нәзеринде туўры болған ислерди ислесе де, оларды шын жүректен ислемеди. Амасия өзиниң патшалық бийлигин беккемлеп алғаннан соң, әкеси Иоаш патшаны өлтирген хызметшилерди өлтирди. Бирақ Муўсаның Нызам китабында жазылғанына сай ис тутып, олардың балаларын өлтирмеди. Онда Жаратқан Ийе: «Балаларының гүнасы ушын әкелер, әкелериниң гүнасы ушын балалар өлтирилмесин. Ҳәр бир адам өз гүнасы ушын өлтирилсин», – деп буйырған еди. Амасия Яҳуда халқын топлап, пүткил яҳудалылар менен беняминлилерге әўладлары бойынша мыңбасылар ҳәм жүзбасылар қойды. Кейин жигирма ҳәм оннан жоқары жастағыларды санақтан өткерип, әскерий хызметке жарамлы ҳәм найза менен үлкен қалқанды ислете алатуғын үш жүз мың ағла әскердиң бар екенин билди. Булардан тысқары, жүз талант гүмиске Израилдан жүз мың баҳадыр жаўынгерди жаллап алды. Сол арада Қудайдың бир адамы Амасияға келип былай деди: – Тақсыр! Израил әскерлери сиз бенен бирге бармасын, себеби Жаратқан Ийе израиллылар, яғный пүткил эфрайымлылар менен бирге емес. Жақсысы, өзиңиз барып, иске кирисиң ҳәм мәртлерше урысың. Болмаса, Қудай сизди жеңилиске ушыратады. Өйткени Қудайдың қоллап қуўатлаўға да, жеңилиске ушыратыўға да күши жетеди. Амасия Қудайдың адамынан: – Онда Израил әскерлери ушын төленген жүз талант не болады? – деп сорады. Қудайдың адамы оған: – Жаратқан Ийе сизге оннан да көбирегин бериўи мүмкин, – деп жуўап берди. Сонда Амасия Эфрайымнан келген әскерлерди үйлерине қайтарып жиберди. Олардың Яҳуда халқына деген ғәзеби лаўлады ҳәм ғәзепке толыўы менен үйлерине қайтып кетти. Амасия мәртлик етип, өз әскерлерин Дуз ойпатлығына алып барды ҳәм ол жерде Сеирдиң адамларынан он мыңын өлтирди. Яҳуда әскерлери олардың және он мыңын тутқынға алып, оларды жартастың төбесине алып шықты ҳәм ол жерден төменге ийтерип жиберди. Олардың ҳәммеси бөлек-бөлек болды. Сол арада Амасия өзи менен урысқа барыўға рухсат бермей изине қайтарып жиберген әскерлер Самария менен Бейт-Хорон аралығындағы Яҳуда қалаларына ҳүжим қылды. Олар үш мың адамды өлтирип, көп олжа алып кетти. Амасия эдомлыларды қырып қайтып келгенде, Сеир халқының бутларын өзи менен бирге алып келди. Ол бул бутларды өзине қудай етип қойды ҳәм оларға табынып, қурбанлықлар берди. Сонда Амасияға Жаратқан Ийениң ғәзеби лаўлады ҳәм оған бир пайғамбарды жиберди. Пайғамбар патшаға: – Өз халқын сениң қолыңнан қутқара алмаған сол халықтың қудайларына не ушын жүз бурдыңыз? – дей бергенде, Амасия оның гәпин бөлип: – Қашаннан бери сен патшаның мәсләҳәтшиси болып қалдың?! Үниңди өшир! Болмаса жаныңды аламан, – деди. Пайғамбардың сөзи аўзында қалды, бирақ соңынан: – Сиз усылай етип, мениң сөзлериме қулақ салмағаныңыз ушын, Қудайдың сизди жоқ қылыўды қарар еткенин билемен, – деди. Яҳуда патшасы Амасия кеңесгөйлери менен мәсләҳәтлескеннен соң, Еҳудың ақлығы Еҳоахаздың улы Израил патшасы Еҳоашқа хабаршылар жиберип: «Кел, жекпе-жек алысайық», – деп шақырық таслады. Израил патшасы Еҳоаш та Яҳуда патшасы Амасияға мынадай жуўап жиберди: «Лебанон таўларындағы шат тикен сол жердеги кедрге: „Қызыңды мениң улыма ҳаяллыққа бер“, – деп хабар жиберипти. Бирақ Лебанон таўларындағы бир жабайы ҳайўан сол жерден өтип баратырып, шат тикенди женшип кетипти. Эдомлыларды жеңдим деп, мақтанып, көкирегиң көтерилип кетипти. Жақсысы, үйиңде отыр! Жәнжел баслаўдың не кереги бар? Өзиңниң де, Яҳуданың да басын бәлеге қалдыражақсаң». Деген менен, Амасия қулақ аспады. Бул Қудайдың иси еди. Амасияның Эдомның қудайларына табынғаны ушын, Қудай оларды душпанның қолына бериўге қарар қылған еди. Израил патшасы Еҳоаш Яҳуда патшасы Амасияға қарсы жүрис қылып, олар Яҳуданың Бейт-Шемеш қаласында жүзбе-жүз келди. Яҳудалылар израиллылар тәрепинен қыйратылып, үйлерине қарай қашты. Израил патшасы Еҳоаш Еҳоахаздың ақлығы Иоаштың улы Яҳуда патшасы Амасияны Бейт-Шемеште тутқынға алып, оны Ерусалимге алып келди. Еҳоаш Ерусалим дийўалының Эфрайым дәрўазасынан Мүйеш дәрўазасына шекемги төрт жүз шығанақ аралығын қулатып таслады. Ол Қудайдың Үйиндеги Обед-Эдомның жуўапкершилиги астындағы ҳәмме алтын ҳәм гүмислерди, ҳәмме буйымларды, патша сарайындағы қазнаны, және де, кепилге қойылатуғын тутқынларды алып, Самарияға қайтып кетти. Яҳуда патшасы Иоаш улы Амасия Израил патшасы Еҳоахаз улы Еҳоаштың өлиминен соң, он бес жыл өмир сүрди. Амасияның басқа ислери, басынан ақырына шекем Яҳуда ҳәм Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Амасия Жаратқан Ийеден бас кешкен күннен баслап, Ерусалимде оған қарсы тил бириктириле баслады. Ол Лахишке қашты. Бирақ тил бириктириўшилер Амасияның изинен Лахишке адам жиберип, оны сол жерде өлтиртти. Олар Амасияның денесин атқа артып, алып келди ҳәм ол Даўыттың қаласына, ата-бабаларының жанына жерленди. Буннан кейин, Яҳуданың пүткил халқы он алты жасар Уззияны әкеси Амасияның орнына патша етип қойды. Әкеси Амасияның өлиминен кейин, Элат қаласын Яҳудаға қайтарып алып, оны қайтадан қурған усы Уззия еди. Уззия он алты жасында тахтқа отырып, Ерусалимде елиў еки жыл патшалық етти. Оның анасы ерусалимли болып, аты Ехолия еди. Уззия да әкеси Амасияға уқсап, Жаратқан Ийениң нәзеринде туўры болған ислерди иследи. Өзине Қудайдан қорқыўды үйреткен Зехарияның көзиниң тирисинде Уззия Қудайға умтылып жасады. Ол Жаратқан Ийеге умтылып жасағанында, Қудай оны табыслы қылды. Уззия филистлерге урыс ашып, Гат, Ябне ҳәм Ашдод қалаларының дийўалларын қулатты. Кейин Ашдод жанына ҳәм филистлерге қараслы басқа жерлерге қалалар қурды. Филистлерге, Гур-Баалда жасайтуғын арабларға ҳәм меунимлилерге қарсы урыста Қудай оған жәрдем берди. Аммонлар Уззияға салық төлейтуғын болды. Оның күшейгенлиги соншелли, даңқы Мысыр шегараларына дейин жетти. Уззия Ерусалимде Мүйеш дәрўазасының, Ойпатлық дәрўазасының ҳәм дийўаллардың мүйешлериниң үстине минаралар қурып, оларды беккемледи. Ол шөлге де минаралар қурғызды, көплеген суў сақлағышлар қаздырды. Себеби оның батыстағы таў етеклеринде ҳәм тегисликте бағылып атырған маллары көп еди. Ал таўларда ҳәм өнимдар жерлерде дийханлары менен жүзим өсириўши бағманлары мийнет етти. Уззия дийханшылықты сүйди. Уззияның топарларға бөлинип, ҳәрдайым урысқа таяр турған ләшкерлери бар еди. Оларды дизимге алып, топарларға бөлиў исин патшаның ўәзирлеринен бири Хананияның басшылығында хаткер Еиел ҳәм қадағалаўшы Маасея алып барды. Бул мәрт жаўынгерлерге жетекшилик ететуғын әўлад басшыларының улыўма саны еки мың алты жүз еди. Олардың қол астында урысқа жарамлы үш жүз жети мың бес жүз әскер болып, патшаға душпанларына қарсы урысыўда жәрдем беретуғын үлкен күш еди. Уззия пүткил орданы қалқан, найза, дуўлыға, саўыт, оқ жай ҳәм сақпанның таслары менен тәмийинледи. Ол Ерусалимдеги минаралар үстине ҳәм қала дийўалының мүйешлерине өзиниң алымлары ойлап тапқан оқ ататуғын ҳәм үлкен тасларды ылақтыратуғын урыс қуралларын орнатты. Оның даңқы алысларға жайылды. Ол Қудайдан үлкен жәрдем алғанлықтан, қүдиретли патшаға айланды. Деген менен, Уззияның қүдиретли болыўы, оның менменсип қулаўына алып келди. Ол Қудайы Жаратқан Ийеге деген садықлығын бузып, түтетки түтетилетуғын орында түтетки түтетиў ушын, Жаратқан Ийениң Ибадатханасына кирди. Руўханий Азария менен Жаратқан Ийениң сексен батыр руўханийи патшаның изинен ишке кирип, патшаның жолын тосып, оған былай деди: – Уззия, Жаратқан Ийеге арнап түтетки түтетиўге ҳақыңыз жоқ! Түтетки түтетиў – бул Харон урпақларынан болған бағышланған руўханийлердиң иси. Мухаддес мәканнан шығып кетиң! Сиз жынаятқа қол урдыңыз. Қудай Ийе де бул исиңизди мақулламайды. Түтетки түтетиў ушын, хош ийисли затлар салынған табаны қолына услап турған Уззия руўханийлерге қатты ашыўланды. Сол ўақытта-ақ, олардың көз алдында Уззияның маңлайында жаман тери кеселлигиниң дағы пайда болды. Бул Жаратқан Ийениң Үйиндеги түтетки түтетилетуғын орын жанында жүз берген еди. Бас руўханий Азария ҳәм барлық руўханийлер патшаға қарағанда, оның маңлайында жаман тери кеселлиги пайда болғанын көрди ҳәм оны сыртқа шығарыўға асықты. Патшаның өзи де Жаратқан Ийениң жазасына жолыққанын түсинип, ол жерден кетиўге асықты. Ол бир өмир жаман тери кеселлигинен қутыла алмады. Сонлықтан ол Жаратқан Ийениң Үйине кире алмай, бөлек бир үйде жасады. Сарайды ҳәм үлке халқын оның улы Иотам басқарды. Уззияның басқа ислерин басынан ақырына дейин, Амос улы пайғамбар Ийшая жазып қалдырған. Уззия өлип, ата-бабаларына қосылғанда, жаман тери кеселлиги менен аўырғанлығы себепли, патшалар қойылатуғын қәбирге емес, ал оның қасындағы атызға жерленди. Оның орнына улы Иотам патша болды. Иотам жигирма бес жасында патша болды ҳәм Ерусалимде он алты жыл патшалық етти. Оның анасының аты Еруша болып, ол Садоқ деген адамның қызы еди. Иотам да әкеси Уззияға уқсап, Жаратқан Ийениң нәзеринде туўры болған ислерди иследи. Оның әкесинен айырмашылығы, ол Жаратқан Ийениң Ибадатханасына бастырып кирмеди. Деген менен, халық жаўызлықларын даўам ете берди. Иотам Жаратқан Ийениң Үйиниң жоқарғы дәрўазасын салдырды ҳәм қала дийўалының Офел төбешигиндеги бөлегин оңлап, үлкен жумыслар иследи. Буннан тысқары, патша Яҳуданың таўлы үлкесине бир қанша қалалар қурдырды, тоғайлықларға қорғанлар менен минаралар салдырды. Ол аммонлардың патшасы менен урысып, жеңиске еристи. Сол жылы аммонлар Иотамға салық ретинде жүз талант гүмис, он мың кор бийдай ҳәм он мың кор арпа төледи. Екинши, үшинши жылы да олар солай иследи. Иотам Қудайы Жаратқан Ийеге бойсынып жасағаны ушын, қүдиретли патшаға айланды. Иотамның басқа ислери, жүргизген барлық урыслары ҳәм басқа ис-ҳәрекетлери Израил ҳәм Яҳуда патшаларының жылнама китабында жазылған. Иотам жигирма бес жасында патша болды ҳәм Ерусалимде он алты жыл патшалық етти. Иотам өлип, ата-бабаларына қосылды ҳәм Даўыттың қаласына жерленди. Оның орнына улы Ахаз патша болды. Ахаз жигирма жасында патша болып, Ерусалимде он алты жыл патшалық етти. Ол бабасы Даўытқа уқсамады, Жаратқан Ийениң нәзеринде туўры болған ислерди ислемеди. Ахаз Израил патшаларының жолынан жүрди. Ҳәтте, Баалларға табыныў ушын қуйма бут мүсинлерин ислетти. Ол Бен-Ҳинном ойпатлығында қурбанлықлар жандырды, ҳәтте, Жаратқан Ийе Израил халқының алдынан қуўып жиберген миллетлердиң жеркенишли дәстүрлерине еликлеп, өз улын отқа жағып қурбан етти. Ол сыйыныў орынларында, төбешиклерде ҳәм ҳәр бир қойыў жапырақлы теректиң астында қурбанлықлар берип, түтеткилер түтетти. Сол себепли Қудайы Жаратқан Ийе Ахазды Арам патшасының қолына берди. Арамлылар оны жеңип, халқынан көп адамларды тутқын етип, Дамаскке алып кетти. Буннан тысқары, оны Израил патшасының да қолына берди. Израил патшасы Ахазды үлкен қырғынға ушыратты. Израил патшасы Ремалия улы Пеқах бир күнде Яҳуда әскерлеринен бир жүз жигирма мың баҳадыр жаўынгерди өлтирди. Себеби олар ата-бабаларының Қудайы Жаратқан Ийени тәрк еткен еди. Эфрайымлы Зихрий атлы батыр әскер патшаның улы Маасеяны, сарай басқарыўшысы Азриқамды ҳәм патшаның бас ўәзири Элқананы өлтирди. Израиллылар өзлериниң туўысқаны болған яҳудалылардан еки жүз мың ҳаял ҳәм балаларды тутқын қылып, көп олжа менен бирге Самарияға алып кетти. Самарияда Жаратқан Ийениң Одед атлы пайғамбары бар еди. Ол қайтып киятырған ләшкерлердиң алдынан шығып, оларға былай деди: – Ата-бабаларыңыздың Қудайы Жаратқан Ийе Яҳуда халқына ғәзепленгени ушын оларды сизлерге тәслим етти. Бирақ сизлердиң оларды қандай қәҳәрге минип қырғаныңыз аспанға жетип барды. Бул аз болғандай, енди болса Яҳуда ҳәм Ерусалим турғынларын өзлериңизге қул қылмақшысыз. Өзлериңиз не, Қудайыңыз Жаратқан Ийеге ҳеш гүна қылмадыңыз ба? Сонлықтан маған қулақ салып, тутқынға алған туўысқанларыңызды изге қайтарыңлар! Өйткени, Жаратқан Ийениң лаўлаған ғәзеби үстиңизге дөнип тур! Сонда Эфрайым халқының айырым көсемлери: Еҳоханан улы Азария, Мешиллемот улы Берехия, Шаллум улы Хизкия ҳәм Хадлай улы Амаса урыстан қайтқанларға қарсы турып: – Тутқынларды бул жерге алып келмеңлер. Бизлер Жаратқан Ийениң алдында айыплы болып қаламыз. Ямаса гүна ҳәм айыпларымызды және де көбейтиўди қәлейсизлер ме? Онысыз да айыпларымыз көп, Жаратқан Ийениң лаўлаған ғәзеби Израилдың үстине дөнип тур, – деди. Сонда әскерлер тутқынлар менен олжаларды көсемлер менен пүткил жыйын турған жерге қалдырып кетти. Жоқарыда аты аталған төрт көсем орынларынан турып, тутқынларға ғамхорлық етти. Олардың кийими жоқларына олжадағы кийимлерден алып, кийим кийгизди, аяқ кийим берди, ишкизип-жегизди, жараларына май жақты. Ҳалдан тайғанларын ешекке мингизип, ҳәммесин пальма ағашлары өсетуғын Ерихо қаласындағы ағайинлерине алып барды. Кейин өзлери Самарияға қайтты. Сол арада патша Ахаз Ассирия патшасына елши жиберип, жәрдем сорады. Себеби эдомлылар қайтадан Яҳудаға ҳүжим жасап, адамларын тутқын етип, алып кеткен еди. Буның үстине, филистлер Яҳуданың батысындағы таў етеклериндеги ҳәм қубласындағы қалаларға шабыўыл жасап, Бейт-Шемеш, Айялон, Гедерот қалаларын, сондай-ақ Сохо, Тимна, Гимзо қалаларын әтирапындағы аўыллары менен қоса басып алып, ол жерлерге қонысланып алды. Жаратқан Ийе Яҳуданы патшасы Ахаздың кесиринен аяқ асты қылды. Ахаз Яҳуданы гүнаға баслап, өзи де Жаратқан Ийеге опасызлық еткен еди. Солай етип, Ассирия патшасы Тилгат-Пилнесер Ахазға келди. Бирақ ол жәрдем бериўдиң орнына, оны қысқыға ала баслады. Ахаз Жаратқан Ийениң Үйиндеги, өзиниң сарайындағы ҳәм ҳәкимлериниң үйлериндеги баҳалы нәрселерди алып, Ассирия патшасына салық ретинде берди. Бирақ бул да оған жәрдем бермеди. Аўыр күнлерди басынан кеширип атырса да, Ахаз Жаратқан Ийеге деген опасызлығын бурынғыдан да күшейтти. Аўа, ол – патша Ахаз-дә! Ол: «Арам патшаларының қудайлары оларға жәрдем берип келмекте. Енди оларға қурбанлық берсем, олар да маған жәрдем берер», – деп ойлап, өзин жеңилиске ушыратқан Дамаск қаласының қудайларына қурбанлықлар берди. Бирақ, тилекке қарсы, олар Ахаздың өзиниң ҳәм пүткил Израилдың қулаўына себепши болды. Ахаз Қудайдың Үйиндеги буйымларды жыйнап, майдалады. Және, Жаратқан Ийениң Үйиниң қапыларын жаптырып таслады ҳәм Ерусалим көшелериниң ҳәр бир мүйешине қурбанлық орынлар қурдырды. Ол басқа қудайларға арнап түтеткилер түтетиў ушын, Яҳуданың ҳәр бир қаласына сыйыныў орынларын қурып, ата-бабаларының Қудайы Жаратқан Ийени ғәзеплендирди. Ахаздың басқа ислери ҳәм барлық ис-ҳәрекетлери бастан аяғына шекем Яҳуда ҳәм Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Ахаз өлип, ата-бабаларына қосылды ҳәм Ерусалим қаласында жерленди. Бирақ оны Израил патшаларының мазарына қоймады. Оның орнына улы Хизкия патша болды. Хизкия жигирма бес жасында патша болып, Ерусалимде жигирма тоғыз жыл патшалық етти. Оның анасының аты Абия болып, ол Зехарияның қызы еди. Ол да атасы Даўытқа уқсап, Жаратқан Ийениң нәзеринде туўры болған ислерди иследи. Хизкия өз патшалығының биринши жылының биринши айында Жаратқан Ийениң Үйиниң қапыларын ашып, оларды дүзеттирди. Соңынан руўханийлер менен лебийлилерди шақыртып, Үйдиң шығыс тәрепиндеги майданға жыйнады ҳәм оларға былай деди: – Лебийлилер, мени тыңлаңлар! Өзлериңизди тазаланыў рәсиминен өткерип, пәклениңлер, ата-бабаларыңыздың Қудайы Жаратқан Ийениң Үйин да пәклеңлер! Ҳарам нәрселерди бул Мухаддес орыннан шығарып таслаңлар! Ата-бабаларымыз опасызлық қылып, Қудайымыз Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи ҳәм Оны тәрк етти. Олар Жаратқан Ийениң қонысынан жүз бурып, Оған арқасын қаратты. Олар Ибадатхана айўанының қапыларын жаўып таслап, шыраларын да өширип қойды. Израилдың Қудайының Мухаддес орнында түтеткилер де түтетпей, жандырылатуғын қурбанлықларды да усынбай қойды. Сол себепли, Яҳуда менен Ерусалим Жаратқан Ийениң ғәзебине ушырады. Өз көзлериңиз бенен көргениңиздей, Жаратқан Ийениң оларға ислегенлери басқалардың ҳүрейин ушыратуғын, қорқынышлы ҳәм жанды түршиктиретуғын көриниске айланды. Қараңлар, сонлықтан әкелеримиз қылыштан қаза тапты, ул-қызларымыз бенен ҳаялларымыз тутқында жүр. Енди мен бизлерге деген лаўлаған ғәзебинен қайтыўы ушын, Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе менен келисим дүзиўди қәлеймен. Балаларым, бийпәрўа болмаңлар! Себеби Жаратқан Ийе сизлерди Өзиниң алдында турып хызмет етиўиңиз ҳәм қурбанлықлар жағыўыңыз ушын таңлап алған еди. Сонда мына лебийлилер хызметти баслады: Қоҳат урпағынан: Амасай улы Махат, Азария улы Иоел; Мерарий урпағынан: Абдий улы Киш, Еҳаллелел улы Азария; Гершон урпағынан: Зимма улы Иоах, Иоах улы Эден; Элисафан урпағынан: Шимрий ҳәм Еиел; Асаф урпағынан: Зехария ҳәм Маттания; Ҳеман урпағынан: Ехиел ҳәм Шимей; Едутун урпағынан: Шемая ҳәм Уззиел. Бул лебийлилер туўысқанларын жыйнап алып, пәклениў рәсиминен өтти. Соңынан патшаның буйрығы бойынша, Жаратқан Ийениң сөзине муўапық, Оның Үйин пәклеўге келди. Руўханийлер Жаратқан Ийениң Үйин пәклеў ушын ишке кирип, оннан тапқан ҳарам нәрселердиң бәрин ҳәўлиге шығарды. Лебийлилер оларды алып, Кидрон сайына апарып таслады. Олар биринши айдың биринши күни пәклеўди баслап, сол айдың сегизинши күни Жаратқан Ийениң Үйиниң айўанына жетти. Олар және сегиз күн Үйдиң өзин пәкледи ҳәм биринши айдың он алтыншы күни пәклеў исин жуўмақлады. Соңынан патша Хизкияға барып: – Бизлер Жаратқан Ийениң Үйин, жандырылатуғын қурбанлықлар берилетуғын орынды ҳәм оған тийисли ҳәмме нәрселерди, усынылған нанлар қойылатуғын столды ҳәм оған тийисли барлық нәрселерди толық пәкледик. Ахаз патшаның өз ҳүкимдарлығы ўақтында Қудайға бийопалық етип, шығарып таслаған нәрселерин таярлап, пәкледик. Олар ҳәзир Жаратқан Ийениң қурбанлық орнының жанында тур, – деди. Ертеңине патша Хизкия ерте турып, қала ҳәкимлерин жыйнады ҳәм оларды ертип, Жаратқан Ийениң Үйине жол алды. Олар патшалық, Мухаддес мәкан ҳәм Яҳуда халқы ушын гүналарын өтеў қурбанлығы етип жети буға, жети қошқар, жети тоқлы ҳәм жети теке алып келди. Патша Харон урпақларынан болған руўханийлерге буларды Жаратқан Ийениң қурбанлық орны үстинде қурбанлыққа бериўди буйырды. Руўханийлер дәслеп буғаларды шалып, қанын қурбанлық орынға септи. Соңынан қошқарларды шалып, қанын қурбанлық орынға септи, кейин тоқлыларды шалып, қанын қурбанлық орынға септи. Ақырында, гүна қурбанлығы ушын берилген текелерди патша менен пүткил жәмийеттиң алдына алып келди. Олар текелердиң үстине қолларын қойды. Кейин руўханийлер текелерди шалып, қанын пүткил Израил халқының гүналардан пәклениўи ушын, гүнаның қуны ретинде қурбанлық орынға септи. Себеби патша жандырылатуғын қурбанлықлар ҳәм гүна қурбанлықлары пүткил Израил халқы ушын берилсин, деп буйырған еди. Соңынан патша Даўыттың, оның ўәлийи Гадтың ҳәм пайғамбары Натанның көрсетпесине муўапық, лебийлилерге кимбал, арфа ҳәм лира берип, оларды Жаратқан Ийениң Үйине орналастырды. Усылай ислеўди Жаратқан Ийе Өз пайғамбарлары арқалы буйырған еди. Лебийлилер Даўыттың саз әсбаплары менен, руўханийлер кәрнайлар менен өз орынларын ийеледи. Хизкия жандырылатуғын қурбанлықты қурбанлық орында усыныўды буйырды. Қурбанлықлар жандырыла баслағанда, кәрнайларға ҳәм Израил патшасы Даўыттың саз әсбапларына қосылып, Жаратқан Ийеге арнап қосықлар айтыла баслады. Қурбанлық жандырылып болынғанша, пүткил жыйналғанлар тәжим етип, қосықшылар қосық айтып, кәрнайшылар кәрнайларын шертип турды. Қурбанлық бериў тамам болғанда, патша ҳәм оның жанындағылар дизелерин бүгип, сыйынды. Патша Хизкия ҳәм оның хызметшилери лебийлилерге Даўыттың ҳәм ўәлий Асафтың сөзлери менен Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаў айтыўды буйырды. Олар қуўаныш пенен алғыс-мақтаў айтты, сыйынды ҳәм тәжим етти. Кейин Хизкия: – Мине, сизлер өзлериңизди Жаратқан Ийеге бағышладыңлар. Енди жақынырақ келип, Жаратқан Ийениң Үйине қурбанлықлар ҳәм миннетдаршылық қурбанлықларын алып келиңлер, – деди. Сонда жыйналғанлар қурбанлықлар ҳәм миннетдаршылық қурбанлықларын берди. Айырым қәлеўшилер болса, жандырылатуғын қурбанлықлар алып келди. Халық алып келген жандырылатуғын қурбанлықлардың улыўма саны мынадай болды: жетпис буға, жүз қошқар, еки жүз тоқлы. Булардың ҳәммеси Жаратқан Ийеге арнап жандырыў ушын алып келинген еди. Басқа мухаддес қурбанлықлар ушын да алты жүз бас ири мал, үш мың бас майда мал да алып келинди. Бирақ руўханийлер дым аз болғанлықтан, жандырылатуғын қурбанлықларды терисинен айырып үлгере алмай атырған еди. Сол себепли ис тамам болғанша ҳәм басқа руўханийлер пәклениў рәсиминен өтип болғанша, лебийли туўысқанлары оларға жәрдем берди. Себеби лебийлилер пәклениў рәсимине руўханийлерге қарағанда итибарлырақ еди. Татыўлық қурбанлықларының майы ҳәм жандырылатуғын қурбанлықлар ҳәм оның менен берилетуғын ишимлик садақалары мол болды. Усылайынша Жаратқан Ийениң Үйиниң хызмети қайта тикленди. Хизкия ҳәм пүткил халық Қудайдың халық ушын ислеген ислерине қуўанды. Себеби бул ис қысқа ўақыт ишинде жүз берди. Хизкия пүткил Израил ҳәм Яҳудаға хабар жиберип, Эфрайым ҳәм Менашше урыўларына да хат жазып, оларды Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге арнап Қутқарылыў байрамын нышанлаў ушын Ерусалимдеги Жаратқан Ийениң Үйине мирәт етти. Патша, оның ўәзирлери ҳәм Ерусалимдеги пүткил жыйын кеңесип, байрамды екинши айда өткериўди шешти. Олар байрамды белгиленген ўақытта, биринши айда өткере алмаған еди. Себеби пәклениў рәсиминен өткен руўханийлер жеткиликсиз болды ҳәм халық та Ерусалимге жыйналып үлгермеди. Бул усыныс патшаға да, пүткил жыйынға да унады. Солай етип, олар пүткил Израил бойлап, қубладағы Беер-Шебадан арқадағы Данға шекемги пүткил халық Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге арнап Қутқарылыў байрамын нышанлаў ушын Ерусалимге келсин деп жәриялаўды шешти. Себеби бул байрам жазылғанға сай улыўма халықлық байрам сыпатында нышанланбай киятырған еди. Патшаның буйрығы бойынша, шабарманлар патшаның ҳәм оның хызметкерлериниң жазған хатын пүткил Израил ҳәм Яҳуда бойлап таратты. Онда былай деп жазылған еди: «Израил халқы, Ибрайымның, Ысақтың ҳәм Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге қайтыңлар! Сонда Ол да сизлерге, Ассирия патшаларының қолынан аман қалғанларға қайтады. Ата-бабаларының Қудайы Жаратқан Ийеге опасызлық еткен ата-бабаларыңыз ҳәм туўысқанларыңыз сыяқлы болмаңлар! Көрип турғаныңыздай, Жаратқан Ийе оларды қорқынышлы көриниске алып келди. Ата-бабаларыңыз сыяқлы қайсар болмай, Жаратқан Ийеге бойсыныңлар! Оның мәңгиге мухаддес қылған Мухаддес орнына келип, үстиңизге дөнип турған Оның лаўлаған ғәзебиниң басылыўы ушын, Қудайыңыз Жаратқан Ийеге хызмет етиңлер! Егер Жаратқан Ийеге жүз бурсаңыз, ағайинлериңизди ҳәм балаларыңызды тутқында услап турғанлар оларға реҳим етип, оларды усы елге қайтарады. Себеби Қудайыңыз Жаратқан Ийе мийримли ҳәм реҳимли. Егер Оған қайтсаңыз, Ол сизлерден жүз бурмайды». Солай етип, шабарманлар Эфрайым ҳәм Менашше жерлерин Зебулонға шекем қалама-қала аралап шықты. Бирақ адамлардың көпшилиги жаршылардың үстинен күлип, масқаралады. Деген менен, Ашер, Менашше ҳәм Зебулон урыўларының айырымлары бойсынып, Ерусалимге келди. Жүреклерине бирлик руўхын сыйлаған Жаратқан Ийениң қолы да Яҳуда үстинде болып, халықта патша ҳәм оның ўәзирлериниң Жаратқан Ийениң сөзи бойынша берген буйрығын орынлаўға деген қәлеў туўдырды. Екинши айда Ашытқысыз нан байрамын нышанлаў ушын, жүдә үлкен аламан Ерусалимге жыйналды. Олар иске кирисип, Ерусалимдеги жат қудайларға арналған қурбанлық орынларды ҳәм түтетки түтетилетуғын барлық қурбанлық орынларды қыйратып, Кидрон сайына ылақтырды. Екинши айдың он төртинши күни олар Қутқарылыў байрамына арналған қурбанлықты шалды. Руўханийлер менен лебийлилер уялып қалып, өзлерин пәкледи ҳәм Жаратқан Ийениң Үйине жандырылатуғын қурбанлықлар алып келди. Кейин олар Қудайдың адамы Муўсаның нызамы бойынша, өз орынларын ийеледи. Руўханийлер лебийлилер әкелип берген қурбанлық қанын алып, қурбанлық орынға септи. Халық арасында өзлерин пәклемеген адамлар көп еди. Сонлықтан тазаланыў рәсиминен өтпегенлердиң Қутқарылыў қурбанлығын шалыў ҳәм оларды Жаратқан Ийеге бағышлаў лебийлилерге жүкленди. Халықтың көпшилиги, әсиресе Эфрайым, Менашше, Иссахар ҳәм Зебулон урыўларынан келгенлердиң көбиси пәклениў рәсиминен өтпеген болса да, Қутқарылыў байрамының асынан жеп, қағыйданы бузды. Бирақ Хизкия олар ушын былай деп дуўа етти: – Ийгиликли Жаратқан Ийе! Бул адамлар Мухаддес орынның нызамына сай өзлерин пәклемеген болса да, олар Қудайды, ата-бабаларының Қудайы Жаратқан Ийени шын жүректен изледи, сонлықтан олардың ҳәр бирин кешире гөр! Жаратқан Ийе Хизкияның дуўасын еситти ҳәм халықты кеширди. Ерусалимге жыйналған израиллылар жети күн даўамында үлкен қуўаныш пенен Ашытқысыз нан байрамын нышанлады. Лебийлилер менен руўханийлер Жаратқан Ийени тәрийиплеўге арналған саз әсбаплары менен ҳәр күни Жаратқан Ийеге арнап алғыс-мақтаў айтты. Хизкия Жаратқан Ийеге деген хызметлерин шеберлик пенен атқарған лебийлилерди жигерлендирди. Халық жети күн даўамында татыўлық қурбанлықларын берди, ата-бабаларының Қудайы Жаратқан Ийеге алғыслар айтып, байрам асынан жеди. Пүткил жыйын байрамды және жети күнге созыўға қарар етти. Сөйтип, олар және жети күн қуўаныш пенен байрам қылды. Яҳуда патшасы Хизкия жыйналғанларға мың буға ҳәм жети мың қой-ешки берди. Ал ҳәмелдарлар болса, мың буға ҳәм он мың қой-ешки берди. Жүдә көп руўханийлер пәклеў рәсиминен өткен еди. Пүткил Яҳуда халқы, руўханийлер, лебийлилер, Израилдан келгенлер, Израилдан келип Яҳудада жасап атырған жат жерлилер қуўанышқа толған еди. Ерусалимде уллы қуўаныш ҳүким сүрди. Себеби Израилдың патшасы Даўыт улы Сулайманның дәўиринен бери Ерусалимде бундай байрам болып көрмеген еди. Руўханийлер менен лебийлилер халыққа пәтия берди. Қудай оларды еситти, олардың дуўалары көклерге, Оның мухаддес мәканына жетип барды. Байрам толық тамам болғаннан кейин, оған қатнасқан израиллылардың барлығы Яҳуда қалаларына барып, кийели тасларды майдалап, кийели ағашларды кесип таслады. Олар пүткил Яҳуда, Бенямин, Эфрайым ҳәм Менашше жерлериндеги сыйыныў орынларын ҳәм қурбанлық орынларын бирде биреўин қалдырмай бузып таслады. Соңынан израиллылар өз қалаларына, өз ийеликлерине қайтты. Хизкия руўханийлер менен лебийлилерди атқаратуғын ўазыйпаларына қарап, топарларға бөлди. Олардың айырымларына жандырылатуғын қурбанлықларды ҳәм татыўлық қурбанлықларын усыныў, айырымларына Жаратқан Ийениң мәканының дәрўазаларында хызмет етиў, айырымларына тәрийиплеў ҳәм алғыс-мақтаў қосықларын айтыў тапсырылды. Патша Жаратқан Ийениң нызамына муўапық, ҳәр күни азанда ҳәм кеште, Шаббат күнлери, Жаңа ай байрамында ҳәм Жаратқан Ийениң Нызамында белгиленген байрамларда усынылатуғын жандырылатуғын қурбанлықлар ушын өз мал-мүлкинен маллар ажыратты. Руўханийлер менен лебийлилердиң өзлерин Жаратқан Ийениң Нызамын орынлаўға бағышлаўы ушын, патша Ерусалимде жасайтуғын халыққа руўханийлер менен лебийлилерге тийисли болған пайларын берип турыўды буйырды. Бул пәрман жәрияланыўдан-ақ, израиллылар бийдайдың, жаңа шараптың, зәйтүн майының, палдың, жерден өнген барлық өнимлердиң биринши зүрәәтинен сақыйлық пенен алып келе баслады. Сондай-ақ қолларында бар болғаннан мол етип оннан бирин берди. Яҳуда қалаларында жасап атырған израиллылар менен яҳудалылар да өз сүриў ҳәм падаларынан оннан бирин берди, және Қудайы Жаратқан Ийеге арналған мухаддес затларынан да оннан бирин берип, оларды бир жерге жыйнап үйин-үйин қылды. Олар бул исти үшинши айда баслап, жетинши айда тамамлады. Патша Хизкия ҳәм оның ҳәмелдарлары келип, үйинлерди көргенде, Жаратқан Ийеге алғыс айтып, Оның халқы Израилға пәтиясын берди. Хизкия руўханийлер менен лебийлилерден бул үйинлер ҳаққында сорағанда, Садоқ тийресинен болған бас руўханий Азария жуўап берип: – Халық Жаратқан Ийениң Үйине садақаларын алып келе баслағаннан бери, тамағымыз тоқ, артып та қалмақта. Жаратқан Ийе Өз халқын жарылқағанлықтан, аўысығының өзи ағыл-тегил, – деди. Сонда Хизкия Жаратқан Ийениң Үйине зат сақланатуғын бөлмелер қурыўды буйырды ҳәм олар қурылды. Бул бөлмелерге барлық садақалар, барлық заттың оннан бири, бағышланған затлар садықлық пенен апарып қойылды. Бул ислердиң басында лебийли Кенания турды, ал иниси Шимей оның орынбасары болды. Патша Хизкия ҳәм Қудайдың Үйиниң басқарыўшысы Азарияның тапсырмасы бойынша, Ехиел, Азазия, Нахат, Асаҳел, Еримот, Иозабад, Элиел, Исмахия, Махат ҳәм Беная Кенания менен оның иниси Шимейдиң қол астында бақлаўшылар хызметин атқара баслады. Шығыс дәрўазаның қараўылы лебийли Имна улы Қоре Қудайға ықтыярлы түрде берилген садақаларға жуўапкер болып, ол Жаратқан Ийеге аталған сыйларды бағышлап, арнаўлы түрде берилген сыйларды бөлип бериў ўазыйпасын алып барды. Эден, Минямин, Ешуа, Шемая, Амария ҳәм Шекания руўханийлер жасап атырған қалаларда руўханийлерге тийисли үлеслерин топарлары бойынша, үлкен-кишисине бирдей етип бөлип бериўде Қореге жәрдемлести. Буннан тысқары, Жаратқан Ийениң Үйине кирип, өзиниң ўазыйпасы ҳәм топарына сай ондағы күнделикли жумысларды атқаратуғын үш жасқа толған ҳәм оннан жоқары болған, шежиреге киргизилген еркеклерге, сондай-ақ, әўладлары бойынша шежиреге киргизилген руўханийлерге, жигирма ҳәм оннан жоқары жастағы лебийлилерге ўазыйпалары менен топарларына сай үлес бөлип берди. Және де, руўханийлер менен лебийлилердиң шежиреге киргизилген нәрестелерине, ҳаялларына ҳәм ул-қызларына да үлес тийди. Себеби олар өзлерин садықлық пенен Қудайға бағышлаған еди. Қалаларының әтирапындағы аўылларда жасап атырған Харон урпақларынан болған руўханийлерге келсек, олардан болған барлық еркеклерге ҳәм лебийлилердиң шежиресине кирген ҳәр бир адамға тийисли үлесин бериў ушын атлары аталып, айырым адамлар тайынланды. Хизкия пүткил Яҳуда бойлап усылай ис алып барды. Ол Қудайы Жаратқан Ийениң нәзеринде ийгиликли, туўры ҳәм ҳадал ислерди иследи. Ол Қудайдың Үйиндеги хызметте ҳәм Нызам менен буйрықларға әмел қылыў ислеринде нелер ислеген болса да, Қудайына бойсынып, шын жүректен ҳәрекет етти. Нәтийжеде ол табысқа еристи. Хизкияның садықлық пенен ислеген усындай ислеринен кейин, Ассирия патшасы Санхериб келип, Яҳудаға ҳүжим жасады. Ол қорғанлы қалаларын қамал қылып, басып алыўды ойлады. Санхерибтиң Ерусалимге келип, урыс ашпақшы болғанын көрген Хизкия, ўәзирлери ҳәм әскербасылары менен қала сыртындағы суў көзлерин питеп таслаўды кеңести. Олар да патшаны қоллады. Көп халық жыйналып: «Ассирия патшалары не ушын мол суўға ийе болар екен?» – деп, ел бойлап ағып турған барлық суў көзлерин питеп, дәрьяларды бөгеп таслады. Хизкия күшин топлап, дийўаллардың жығылған жерлерин қайта тиклеп, үстине минаралар салды. Ол дийўал сыртынан тағы бир дийўал өрдирип, Даўыттың қаласындағы Миллоны беккемледи. Және де, ол көплеген қурал-жарақлар ҳәм қалқанлар ислетти. Патша халыққа әскербасылар тайынлап, оларды қала дәрўазасы алдындағы майданға жыйнады ҳәм былай деп жигерлендирди: – Күшли ҳәм мәрт болыңлар! Ассирия патшасы ҳәм оның сансыз ордасы себепли қорқып, руўхларыңыз түспесин! Себеби бизлер менен Болған, олар менен болғаннан күшлирек! Олар тәрепте адам күши болса, бизлер тәрепте бизлерге жәрдем беретуғын ҳәм бизлер ушын урысатуғын Қудайымыз Жаратқан Ийе бар. Халық Яҳуда патшасы Хизкияның сөзлеринен жигерленди. Буннан кейин, Ассирия патшасы Санхериб пүткил ләшкерлери менен Лахиш қаласын қамал қылып турған ўақытта, Яҳуда патшасы Хизкияға ҳәм Ерусалимдеги пүткил Яҳуда халқына мына хабарды жеткериў ушын өз хызметкерлерин Ерусалимге жиберди: «Ассирия патшасы Санхериб былай дейди: Сизлер неңизге үмит байлап, қамал ишинде қалған Ерусалимде отырсыз? Хизкия сизлерди: „Қудайымыз Жаратқан Ийе бизлерди Ассирия патшасының қолынан қутқарады“, – деп алдап, ашлық пенен шөлден набыт қылмақшы. Қудайға арналған сыйыныў орынларын ҳәм қурбанлық орынларын қыйратып, Яҳуда ҳәм Ерусалим халқына: „Тек бир қурбанлық орында Қудайға сыйынып, тек оның үстинде қурбанлықларды түтетип жандырыңлар“, – деген усы Хизкия емес пе? Ырасында да, мениң ҳәм мениң ата-бабаларымның басқа еллердиң халықларына не ислегенимизди билмейсизлер ме? Сол жердеги халықлардың қудайлары өз жерин мениң қолымнан қутқара алды ма? Ата-бабаларым толық қырып таслаған усы халықлардың қудайларының қайсы бири өз халқын мениң қолымнан қутқара алды? Солай екен, қалайынша сизлердиң Қудайыңыз сизлерди мениң қолымнан қутқара алады? Хизкияның өзлериңизди алдап, жолдан урыўына жол қоймаңлар! Оған исенбеңлер! Себеби ҳеш бир халықтың яки патшалықтың қудайы өз халқын мениң қолымнан ямаса ата-бабаларымның қолынан қутқара алмаған. Енди сизлерди мениң қолымнан қутқара алатуғындай, Қудайыңыз ким болыпты?!» Санхерибтиң хызметкерлери Қудай Ийеге ҳәм Оның қулы Хизкияға қарсы тағы бир талай сөзлер айтты. Буның үстине, Санхериб Израилдың Қудайы Жаратқан Ийени ақыретлейтуғын хат жазып, Оған қарсы мына сөзлерди айтыпты: «Басқа жерлердиң қудайларының өз халқын меннен қутқара алмағанындай, Хизкияның қудайы да Өз халқын мениң қолымнан қутқара алмайды». Хатты алып келгенлер бул сөзлерди дийўал үстиндеги Ерусалим турғынларына қарай еврей тилинде бақырып айтты. Олар халықты қорқытып, ҳүрейин ушырып, қаланы тезирек қолға киргизбекши болды. Олар Ерусалимниң Қудайы ҳаққында жер бетиндеги басқа халықлардың адам қолы менен жаратылған қудайы ҳаққында айтқандай қылып сөйледи. Патша Хизкия ҳәм Амос улы пайғамбар Ийшая усы ушын дуўа етип, көклерге қарап жалбарынды. Сонда Жаратқан Ийе Өз периштесин жиберди. Периште Ассирия патшасының ордасындағы барлық батыр жаўынгерлерди, көсемлерди ҳәм әскербасыларды қырып таслады. Санхериб масқара болып елине қайтты. Бир күни ол өз қудайының бутханасына киргенде, оны өз уллары қылыш пенен өлтирди. Солай етип, Жаратқан Ийе Хизкияны ҳәм Ерусалим турғынларын Ассирия патшасы Санхерибтиң ҳәм басқа да душпанларының қолынан қутқарды. Оларды ҳәр тәреплеме қорғап-сақлады. Көплер Ерусалимге келип, Жаратқан Ийеге сыйлар, Яҳуда патшасы Хизкияға қымбатбаҳа затлар алып келди. Сол ўақыттан баслап, Хизкия барлық халықлар арасында жоқары ҳүрметке еристи. Сол күнлери Хизкия аўырып, өлим төсегинде жатты ҳәм Жаратқан Ийеге дуўа етти. Ол Хизкияны еситип, оған қәстелигинен дүзелетуғын белги берди. Бирақ Хизкия өзине көрсетилген жақсылыққа шүкирлик етпей, менменсип кетти. Сол себепли Жаратқан Ийе оған, Яҳудаға ҳәм Ерусалимге ғәзепленди. Сонда Хизкияның өзи де, Ерусалим турғынлары да өзлериниң менменлиги ушын тәўбе қылды. Сонлықтан Жаратқан Ийе оларға Хизкияның көзиниң тирисинде ғәзебин шашпады. Хизкия жүдә бай ҳәм абырайлы болды. Ол өзиниң гүмис ҳәм алтыны, қымбатбаҳа таслары, хош ийисли затлары, қалқанлары ҳәм ҳәр түрли қымбатбаҳа затлары ушын қазналар салдырды. Және де, ол дән өнимлери, жаңа шарап ҳәм зәйтүн майы сақланатуғын орынлар, сондай-ақ ири ҳәм майда маллар ушын қоралар қурдырды. Қудай мол байлық инам еткенлиги себепли, патша өзине қалалар қурдырды ҳәм көп санлы падалар менен сүриўлерге ийе болды. Гихон булағының жоқарғы ағысын питеп таслап, суўын жер асты арқалы Даўыттың қаласының батысына ағызған да усы Хизкия еди. Ол ислеген ҳәр бир исинде табысқа еристи. Бирақ Бабилон ел басшылары жиберген елшилер елде болған белги ҳаққында сорастырыў ушын келгенде, Қудай сынаў ҳәм жүрегинде не барын билиў ушын, Хизкияны өз еркине қойды. Хизкияның басқа ислери, қылған жақсылықлары Яҳуда ҳәм Израил патшаларының китабындағы Амос улы Ийшая пайғамбардың аянларында баян етилген. Хизкия өлип, ата-бабаларына қосылғанда, Даўыт әўладларының қәбирлериниң жоқарысына қойылды. Пүткил Яҳуда ҳәм Ерусалим халқы оған ҳүрмет көрсетти. Оның орнына улы Менашше патша болды. Менашше он еки жасында патша болды ҳәм Ерусалимде елиў бес жыл патшалық етти. Ол Жаратқан Ийе Израил халқының алдынан қуўып жиберген халықлардың жеркенишли жаман ислерине еликлеп, Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Әкеси Хизкия қыйратып таслаған сыйыныў орынларын қайта тикледи, Баалларға арнап қурбанлық орынлар қурды, кийели ағашларды орнатты ҳәм пүткил аспан денелерине табынып, оларға хызмет етти. Менашше Жаратқан Ийениң Үйине, яғный Жаратқан Ийениң: «Атым мәңгиге Ерусалимде болады», – деген Үйине басқа қудайларға арнап, қурбанлық орынлар қурдырды. Ол Жаратқан Ийениң Үйиниң еки ҳәўлисине де барлық аспан денелерине арнап қурбанлық орынлар қурды. Ол Бен-Ҳинном ойпатлығында өз улын отта жандырып қурбанлыққа берди, пал ашты, белгилерди жорыды, дуўаханлық қылды, әрўақ ҳәм руўхларды шақырыўшыларға мәсләҳәт салды. Ол Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди көп ислеп, Оны ғәзеплендирди. Менашше өзи ислеткен ойма бутты Қудайдың Үйине қойды. Қудай Даўытқа ҳәм оның улы Сулайманға: «Бул Үйде ҳәм Израил урыўлары арасынан таңлап алған қалам Ерусалимде атымды мәңгиге орнатаман. Егер олар Муўса арқалы берген барлық Нызам, қағыйда ҳәм пәрманларыма байланыслы буйрықларымды муқыятлы түрде орынлап жасаса, онда Израил халқын өзлериниң ата-бабаларына белгилеп берген жерден қайтадан қуўып шығармайман», – деген еди. Бирақ Менашше Яҳуда халқын ҳәм Ерусалим турғынларын жолдан азғырғаны соншелли, Израил халқы өзиниң алдынан Жаратқан Ийе жоқ қылған халықларынан да көбирек жаманлықлар иследи. Жаратқан Ийе Менашшеге ҳәм оның халқына ескертсе де, олар қулақ салмады. Сонлықтан Жаратқан Ийе оларға Ассирия патшасының әскербасыларын жиберди. Олар Менашшени тутқынға алды, мурнына ҳалқа өткерип, қола кисен менен кисенледи ҳәм оны Бабилонға алып кетти. Ол азап шегип атырып, Қудайы Жаратқан Ийеге жалбарынды ҳәм ата-бабаларының Қудайы алдында шын жүректен бас ийди. Ол дуўа етти, Жаратқан Ийе де оның дуўасын қабыл етип, жалбарыныўын еситти. Оны және Ерусалимге, өз тахтына қайтарды. Сонда Менашше Жаратқан Ийениң ҳақыйқаттан да Қудай екенин билди. Буннан кейин, Менашше Даўыттың қаласының сыртқы дийўалын бурынғыдан да бийик етип қайта қурды. Бул дийўал ойпатлықтағы Гихон булағының батысынан Офел төбесин айнала өтип, Балық дәрўазасының киреберисине шекем созылды. Патша Яҳуданың қорғанлы қалаларының ҳәммесине әскербасылар тайынлады. Менашше Жаратқан Ийениң Үйинен басқа жерлердиң қудайларының мүсинлерин, өзи қойдырған бутларды, Жаратқан Ийениң Үйи жайласқан таўдағы ҳәм Ерусалимдеги барлық қурбанлық орынларды алдырып, оларды қаладан шығарып таслады. Ол Жаратқан Ийениң қурбанлық орнын қайта тиклеп, онда татыўлық ҳәм миннетдаршылық қурбанлықларын усынды ҳәм Яҳуда халқына Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге хызмет етиўди буйырды. Деген менен, халық сыйыныў орынларында қурбанлық бериўин даўам етти. Бирақ олар берген қурбанлықларын Қудайы Жаратқан Ийеге арнайтуғын еди. Менашшениң басқа ислери, Қудайына арналған дуўасы ҳәм Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң атынан оған айтылған ўәлийдиң сөзлери Израил патшаларының жылнама китабында жазылған. Оның дуўасы, Қудайдың оған реҳим етиўи, барлық гүналары, опасызлығы, ол өзи бойсынғанға шекем қурғызған сыйыныў орынлары, кийели ағашлары ҳәм бутлары ҳаққында барлығы Көзи ашықлардың китабында жазылған. Менашше өлип, ата-бабаларына қосылғанда, өз сарайына жерленди. Оның орнына улы Амон патша болды. Амон жигирма еки жасында патша болып, Ерусалимде еки жыл патшалық етти. Амон да әкеси Менашшеге уқсап, Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Ол әкеси соқтырған барлық бутларға қурбанлық берип, оларға хызмет етти. Амон әкеси Менашшеге уқсап, Жаратқан Ийеге қайта жүз бурмады, керисинше, гүна ислеўди арттыра берди. Амонның хызметшилери оған қарсы тил бириктирип, оны өз сарайында өлтирди. Бирақ үлке халқы патша Амонға қарсы тил бириктиргенлердиң ҳәммесин өлтирди ҳәм оның орнына улы Иошияны патша етип қойды. Иошия сегиз жасында патша болып, Ерусалимде отыз бир жыл патшалық етти. Ол Жаратқан Ийениң нәзеринде туўры болған ислерди иследи ҳәм оңға да солға да бурылмай, бабасы Даўыттың жолынан жүрди. Иошия өз патшалығының сегизинши жылында, еле жас болса да, бабасы Даўыттың Қудайын излей баслады. Ал өз патшалығының он екинши жылы Яҳуда менен Ерусалимди сыйыныў орынларынан, кийели ағашлардан, ойма ҳәм қуйма бутлардың мүсинлеринен тазалай баслады. Оның басшылығында Баалларға арналған қурбанлық орынлар бузып тасланды, олардың жанындағы түтетки түтетилетуғын орынлар қыйратылды, кийели ағашлар менен ойма ҳәм қуйма бутлардың мүсинлери майдаланып, усы бутларға қурбанлық бергенлердиң қәбирлери үстине шашылды. Иошия бутқа хызмет ететуғын руўханийлердиң сүйеклерин өзлериниң қурбанлық орынларының үстинде отқа жақты. Усылайынша ол Яҳуда менен Ерусалимди пәкледи. Кейин Иошия Менашше, Эфрайым, Шимон урыўларының қалаларынан Нафталий жерлерине дейин ҳәм олардың қыйрап қалған аймақларындағы қурбанлық орынларды, кийели ағашларды кести ҳәм бутларды майдалап езди. Ол пүткил Израил ели бойлап түтетки түтетилетуғын орынларды қыйратып, соңынан Ерусалимге қайтып келди. Өз патшалығының он сегизинши жылында, елди ҳәм Жаратқан Ийениң Үйин пәклегеннен соң, патша Иошия Асалия улы Шафанды, қала ҳәкими Маасеяны ҳәм дийўанбеги Еҳоахаз улы Иоахты Қудайы Жаратқан Ийениң Үйин оңлаў ушын жиберди. Олар бас руўханий Хилкияға барып, Қудайдың Үйине алып келинген барлық гүмислерди оған берди. Босағадағы қадағалаўшы руўханийлер болған лебийлилер бул гүмислерди Менашше ҳәм Эфрайым халқынан, басқа барлық израиллылардан, барлық Яҳуда ҳәм Бенямин халқынан, және Ерусалим турғынларынан жыйнаған еди. Олар гүмислерди Жаратқан Ийениң Үйиндеги ислерди бақлаў ушын тайынланған адамларға берди. Бақлаўшылар буны Үйдиң бузылған жерлерин дүзетип, оңлап атырған жумысшыларға төледи. Қаржының бир бөлеги усталар менен қурылысшыларға да берилип, олар сол гүмислерге Яҳуда патшалары қараўсыз қалдырған имаратларды оңлаў ушын, жонылған таслар ҳәм бақанлар менен арқалық ағашлар сатып алды. Бул адамлар жумысын ҳадал иследи. Олардың үстинен Мерарий урпағынан лебийли Яхат пенен Обадияны ҳәм Қоҳат урпағынан лебийли Зехария менен Мешулламды бақлаўшы етип қойды. Саз әсбапларын жақсы шертетуғын барлық лебийлилер жүк тасыўшыларды ҳәм ҳәр бир имараттағы ҳәмме жумысшыларды бақлап жүрди. Лебийлилерден айырымлары хаткерлер, қадағалаўшылар ҳәм дәрўаза қараўыллары хызметин атқарды. Жаратқан Ийениң Үйине әкелинген гүмисти алып шығып баратырып, руўханий Хилкия Жаратқан Ийениң Муўса арқалы берген Нызам китабын таўып алды. Хилкия хаткер Шафанға: – Мен Жаратқан Ийениң Үйинен Нызам китабын таптым, – деп, китапты Шафанға берди. Шафан китапты патшаға алып келип, оған: – Қулларыңыз өзлерине тапсырылғанның ҳәммесин ислеп атыр. Олар Жаратқан Ийениң Үйиндеги бар гүмисти алып, бақлаўшылар менен жумысшыларға берди, – деп хабар берди. Соңынан хаткер Шафан: – Руўханий Хилкия маған бир китап берди, – деди ҳәм китапты патшаға даўыслап оқып берди. Патша Нызам китабындағы сөзлерди еситкенде, кийимлерин жыртты. Ол Хилкияға, Шафан улы Ахиқамға, Миха улы Абдонға, хаткер Шафанға ҳәм өз хызметшиси Асаяға былай деп буйырды: – Барып, табылған бул китаптың сөзлери ҳаққында мен ушын да, Израил ҳәм Яҳуда халқының қалғанлары ушын да, Жаратқан Ийениң еркин сораңлар. Жаратқан Ийениң үстимизге жаўдыратуғын ғәзеби уллы, себеби ата-бабаларымыз Жаратқан Ийениң сөзине әмел қылмады. Олар бул китапта жазылғанларға сай ис тутпады. Руўханий Хилкия менен патша жиберген адамлар барып, Хасраның ақлығы Тақҳаттың улы болған мухаддес кийимлерге қараўшы Шаллумның ҳаялы пайғамбар Хулда менен сөйлести. Хулда Ерусалимниң таза бөлиминде жасайтуғын еди. Ҳаял оларға былай деди: – Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе сизлерди маған жиберген адамға былай деп айтыңлар деп атыр: «Жаратқан Ийе былай дейди: Яҳуда патшасының алдында оқылған китапта жазылған барлық нәлетлерди, яғный апатшылықларды усы жерге ҳәм ондағы халыққа жаўдырмақшыман. Олар мени тәрк етти ҳәм басқа қудайларға түтетки түтетип, пүткил ислери менен Мениң ғәзебимди келтирди. Сонлықтан бул жерге ғәзебим төгиледи ҳәм ол сөнбейди». Жаратқан Ийениң еркин сораў ушын сизлерди жиберген Яҳуда патшасына былай деп айтыңлар: «Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе сен еситкен сөзлер туўралы былай дейди: Бул жер ҳәм ондағы халыққа қарсы айтқан сөзлеримди еситкениңде, жүрегиң езилди ҳәм Маған бойсындың. Сен Маған бойсынып, кийимлериңди жыртып, Мениң алдымда жылағанлықтан, Мен де сени еситтим. Бул Жаратқан Ийениң сөзлери. Сонлықтан Мен сени ата-бабаларыңа қосаман, тынышлық пенен қәбирге қойыласаң. Мен бул жерге ҳәм бул жерде жасайтуғынларға жаўдыратуғын ҳеш бир апатшылықты сениң көзиң көрмейди». Олар бул хабарды патшаға жеткизди. Сонда патша адам жиберип, Яҳуда ҳәм Ерусалимниң барлық ақсақалларын жыйнады. Ол Яҳуда халқын, Ерусалим турғынларын, руўханийлерди, лебийлилерди ҳәм үлкенинен кишкенесине дейинги пүткил халықты ертип, Жаратқан Ийениң Үйине барды. Кейин патша оларға Жаратқан Ийениң Үйинен табылған Келисим китабын басынан аяғына дейин даўыслап оқып берди. Патша өзиниң арнаўлы орнында турып, Жаратқан Ийениң алдында келисим дүзди. Ол Жаратқан Ийениң жолы менен жүрип, Оның буйрықларын, қарарларын, қағыйдаларын шын жүректен, жан-тәни менен орынлаўға, усы китапта жазылған келисим сөзлерине әмел қылыўға ант ишти. Ол Ерусалимде ҳәм Бенямин жеринде жасайтуғын адамларға усы антты тастыйықлаўды буйырды. Ерусалим турғынлары Қудайдың, ата-бабаларының Қудайының келисимине садық қалды. Иошия Израилға қараслы барлық аймақлардағы жеркенишли бутларды алып таслап, Израилда жасайтуғынлардың ҳәммесине өзлериниң Қудайы Жаратқан Ийеге сыйыныўды буйырды. Иошияның көзиниң тирисинде халық ата-бабаларының Қудайы Жаратқан Ийениң жолынан таймады. Иошия Ерусалимде Жаратқан Ийениң ҳүрметине Қутқарылыў байрамын нышанлады. Биринши айдың он төртинши күни қурбанлық шалынды. Иошия руўханийлерди өз хызметлерине қойып, Жаратқан Ийениң Үйиндеги хызметин орынлаў ушын, оларды жигерлендирди. Ол пүткил Израил халқына тәлим берип келген, Жаратқан Ийеге бағышланған лебийлилерге былай деди: – Мухаддес сандықты Израил патшасы Даўыттың улы Сулайман қурдырған Үйге қойыңлар. Оны буннан былай ийинлериңизде көтерип жүриўдиң ҳәжети жоқ. Енди Қудайыңыз Жаратқан Ийеге ҳәм Оның халқы Израилға хызмет етиңлер! Израил патшасы Даўыттың ҳәм оның улы Сулайманның көрсетпелерине муўапық, әўладыңыз ҳәм топарларыңыз бойынша хызметке таярланыңлар. Мухаддес орында туўысқанларыңыз болған халықтың ҳәр бир әўладына лебийлилердиң бир тобы хызмет етиўге таяр турсын. Қурбанлық сойып, өзлериңизди пәклеңлер ҳәм Жаратқан Ийениң Муўса арқалы буйырғанындай, оларды туўысқанларыңыз ушын тайынлаңлар. Иошия сол жердеги халыққа Қутқарылыў қурбанлығы ушын, майда малдан отыз мың бас тоқлы ҳәм ылақ, ири малдан үш мың бас буға сыйлады. Булардың ҳәммеси патшаның жеке мүлкинен берилген еди. Патшаның ўәзирлери де ықтыярлы түрде халыққа, руўханийлерге ҳәм лебийлилерге қурбанлықлар сыйлады. Қудайдың Үйиниң басқарыўшылары Хилкия, Зехария ҳәм Ехиел де байрамға арнап, руўханийлерге Қутқарылыў қурбанлығы ушын еки мың алты жүз майда мал ҳәм үш жүз ири мал берди. Сондай-ақ, Кенания ҳәм оның туўысқанлары Шемая менен Нетанел, және де лебийлилердиң көсемлери Хашабия, Еиел ҳәм Иозабад байрамда Қутқарылыў қурбанлығына шалыў ушын лебийлилерге бес мың бас майда мал ҳәм бес жүз бас ири мал берди. Хызмет ушын ҳәммеси таяр болғанда, патша буйырғанындай, руўханийлер өз орынларында, ал лебийлилер өз топарлары менен таяр турды. Қурбанлықлар сойылып, руўханийлер өзлерине берилген қанды қурбанлық орынға септи. Лебийлилер малларды териден айырды. Олар Муўсаның китабында жазылғанларға муўапық, Жаратқан Ийеге усыныўы ушын, қурбанлыққа жандырылатуғын малларды халықтың ҳәр бир әўладына бөлип берди. Ири малларды да солай иследи. Қағыйда бойынша, Қутқарылыў байрамының қурбанлығын отта қуўырды, мухаддес қурбанлықларды ҳәр түрли қазанларда асып, пүткил халыққа асығыс үлестирди. Кейин лебийлилер өзлери ҳәм руўханийлер ушын аўқат таярлады. Себеби Харонның урпақларынан болған руўханийлер қас қарайғанша жандырылатуғын қурбанлықларды ҳәм малдың майын өртеў менен бәнт еди. Сонлықтан лебийлилер өзлери ҳәм Харонның урпақларынан болған руўханийлер ушын аўқатты кейин таярлады. Асаф урпағынан болған қосықшылар Даўыт, Асаф, Ҳеман ҳәм патшаның ўәлийи Едутунның буйрығы бойынша белгиленген орынларында турды. Дәрўазалардағы дәрўаза қараўылларына өз орынларын таслап кетиўдиң ҳәжети болмады, себеби олардың туўысқанлары болған лебийлилер олар ушын ҳәммесин таяр қылды. Солай етип, сол күни патша Иошияның буйрығына муўапық, Қутқарылыў байрамын өткериў ҳәм Жаратқан Ийениң қурбанлық орнында жандырылатуғын қурбанлықлар бериўге байланыслы Жаратқан Ийеге арналған ҳәмме хызметлер орынланды. Сол күни сол жерде болған барлық израиллылар Қутқарылыў байрамын нышанлады ҳәм оған қоса, жети күн бойы Ашытқысыз нан байрамын байрамлады. Пайғамбар Самуелдиң күнлеринен бери, Израилда Қутқарылыў байрамы бундай етип нышанланбаған еди. Израил патшаларының ҳеш бири де Иошияның нышанлағаны сыяқлы, руўханийлер, лебийлилер, пүткил Яҳуда халқы, сол жердеги израиллылар ҳәм Ерусалим турғынлары менен бирге Қутқарылыў байрамын байрамламаған еди. Усы Қутқарылыў байрамы Иошияның патшалығының он сегизинши жылында болып өтти. Бул ўақыялардан соң, Иошия Қудайдың Үйин тәртипке келтирип болғанда, Мысыр патшасы Нехо урысыў ушын Евфрат дәрьясы бойындағы Каркемиш қаласына келди. Патша Иошия да Нехоға қарсы жүрис қылды. Бирақ Нехо Иошияға елшилери арқалы мына хабарды жиберди: «Ҳәй, Яҳуда патшасы! Мениң менен не жумысың бар? Бүгин саған қарсы емес, ал өзим менен урысатуғын патшалыққа қарсы урысқа шықтым. Қудай маған асығыўды буйырды, Ол мен тәрепте. Сонлықтан Оған қарсы шықпа, болмаса набыт боласаң». Бирақ Иошия Нехо менен урысыўдан ўаз кешпей, кийимлерин өзгертти. Қудайдың Нехо арқалы айтқан сөзлерине де қулақ салмай, Мегиддо ойпатлығында Нехо менен урысқа киристи. Сол жерде садақшылардың оғы патша Иошияға тийип, ол хызметшилерине: – Мени алып кетиңлер, мен аўыр жарақатландым, – деди. Хызметшилери Иошияны арбасынан алды да, басқа арбаға мингизип, Ерусалимге алып келди ҳәм ол сол жерде қайтыс болды. Оны ата-бабаларының қәбирине жерледи. Пүткил Яҳуда ҳәм Ерусалим халқы ол ушын жоқлаў айтып жылады. Еремия пайғамбар Иошияға арнап жоқлаў жырын шығарды. Усы күнге дейин қосықшылар Иошияны жоқлаў жырлары арқалы еске алады. Бул жоқлаўлар Израилда дәстүрге айланып, олар Жоқлаўлар китабына киргизилген. Иошияның басқа ислери, Жаратқан Ийениң Нызамында жазылғанларға сай алып барған ийгиликли ислери, ҳәмме ўақыялар басынан аяғына шекем Израил ҳәм Яҳуда патшаларының жылнама китабында жазылған. Яҳуда халқы әкеси Иошияның орнына улы Еҳоахазды Ерусалимде патша етип қойды. Еҳоахаз жигирма үш жасында патша болып, Ерусалимде үш ай патшалық етти. Мысыр патшасы Нехо оны Ерусалимде тахттан түсирип, Яҳуда елине жүз талант гүмис ҳәм бир талант алтын салық салды. Мысыр патшасы Нехо Яҳуда ҳәм Ерусалим тахтына Еҳоахаздың әжағасы Элякимди отырғызды ҳәм атын өзгертип, Еҳояким деп қойды. Ал Еҳоахазды болса, Мысырға алып кетти. Еҳояким жигирма бес жасында патша болып, Ерусалимде он бир жыл патшалық етти. Ол Қудайы Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Бабилония патшасы Набуходоносор Еҳоякимге ҳүжим жасады ҳәм оны қола кисенлер менен кисенлеп, Бабилонға алып кетти. Ол Жаратқан Ийениң Үйиндеги бир қанша буйымларды алып кетип, Бабилондағы өзиниң бутханасына қойды. Еҳоякимниң басқа ислери, ол ислеген жеркенишли ислер ҳәм оның басына түскен барлық ислер ҳаққында Израил ҳәм Яҳуда патшаларының жылнама китабында жазылған. Оның орнына улы Еҳоякин патша болды. Еҳоякин сегиз жасында патша болып, Ерусалимде үш ай он күн патшалық етти. Ол да Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Ерте бәҳәрде патша Набуходоносор адам жиберип, оны Бабилонға алдыртты. Келгенлер оның менен бирге Жаратқан Ийениң Үйиндеги қымбатбаҳа буйымларды да алып кетти. Еҳоякинниң орнына Еҳоякинниң әкесиниң иниси Седекияны Яҳуда ҳәм Ерусалимге патша етип қойды. Седекия жигирма бир жасында патша болып, Ерусалимде он бир жыл патшалық етти. Седекия да Қудайы Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Жаратқан Ийениң сөзин хабарлаған Еремия пайғамбар алдында бойсыныўшылық билдирмеди. Седекия Қудай ҳақы өзине ант иштирген патша Набуходоносорға қарсы бас көтерди. Ол қайсарлық пенен қасарысып, Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге жүз бурмады. Буның үстине, руўханийлердиң ҳәм халықтың барлық басшылары да барған сайын басқа халықлардың жеркенишли ислерине еликлеп, опасызлық қылды ҳәм Жаратқан Ийе мухаддес қылған Ерусалимдеги Үйин де ҳарамлады. Ата-бабаларының Қудайы Жаратқан Ийе Өз халқы ҳәм Өз мәканына жаны ашып, Өз хабаршылары арқалы оларға қайта-қайта ескертти. Бирақ олар Қудайдың хабаршыларын мазақ қылып, Оның сөзлерин писент етпеди ҳәм Оның пайғамбарларының үстинен күлди. Ақырында, Жаратқан Ийениң Өз халқына ғәзепленгени соншелли, енди қутқарылыўдың шарасы жоқ еди. Қудай калдейлердиң патшасын оларға қарсы атландырды. Калдейлердиң патшасы олардың жасларын Мухаддес мәканда қылыштан өткерди, жасты да, қыз баланы да, ғаррыны да, ақ шашлыны да аямады. Жаратқан Ийе олардың ҳәммесин Набуходоносордың қолына берди. Ол Қудайдың Үйиндеги үлкен-киши буйымлардың ҳәммесин, Жаратқан Ийениң Үйиниң қазналарын, патшаның ҳәм оның ўәзирлериниң қазналарын Бабилонға алып кетти. Ол Қудайдың Үйине от қойды, Ерусалимниң дийўалын қулатты, ондағы барлық әҳмийетли имаратларды жағып жиберип, ондағы қымбатбаҳа нәрселердиң ҳәммесин жоқ қылды. Ал қылыштан аман қалғанларды болса, Бабилонға сүргин қылды. Олар Персия патшалығы күшейгенге шекем, Бабилония патшасының ҳәм оның улларының қуллары болды. Солай етип, Жаратқан Ийениң Еремия пайғамбар арқалы айтқан мына сөзлери орынланды: «Жер жетпис жыл бос қалып, Шаббат дем алысларын өтемегенше дем алады». Персия патшасы Кирдиң патшалығының биринши жылында Жаратқан Ийе Өзиниң Еремия пайғамбар арқалы айтқан сөзин әмелге асырыў ушын, Персия патшасы Кирдиң жүрегине түртки салды. Сонда патша Кир мынадай пәрман шығарып, оны пүткил патшалығы бойлап жәриялаўды ҳәм жазба түрде таратыўды буйырды: «Персия патшасы Кир былай дейди: „Аспанның Қудайы Жаратқан Ийе жер жүзиндеги барлық патшалықларды маған берди ҳәм Яҳуданың Ерусалим қаласына Өзи ушын бир Үй қурыўды маған тапсырды. Араңыздағы Оның халқынан болған ҳәр бир адам Ерусалимге барсын. Қудайы Жаратқан Ийе оған яр болсын!“» Персия патшасы Кирдиң патшалығының биринши жылында Жаратқан Ийе Өзиниң Еремия пайғамбар арқалы айтқан сөзин әмелге асырыў ушын, Персия патшасы Кирдиң жүрегине түртки салды. Сонда патша Кир мынадай пәрман шығарып, оны пүткил патшалығы бойлап жәриялаўды ҳәм жазба түрде таратыўды буйырды: «Персия патшасы Кир былай дейди: „Аспанның Қудайы Жаратқан Ийе жер жүзиндеги барлық патшалықларды маған берди ҳәм Яҳуданың Ерусалим қаласына Өзи ушын бир Үй қурыўды маған тапсырды. Араңыздағы Оның халқынан болған ҳәр бир адамға Қудайы яр болсын! Енди олар Яҳуданың Ерусалим қаласына барып, Ерусалимдеги Қудайдың, яғный Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң Үйин қайта қурсын. Ҳәзир тири қалған яҳудийлер жасап атырған жерлердиң турғынлары оларды гүмис, алтын, буйым ҳәм маллар менен тәмийинлеў менен бирге, Ерусалимдеги Қудайдың Үйи ушын ықтыярлы садақалар берсин“». Солай етип, Яҳуда ҳәм Бенямин урыўларының әўлад басшылары, руўханийлер, лебийлилер ҳәм Қудай тәрепинен руўхландырылған ҳәр бир адам Жаратқан Ийениң Ерусалимдеги Үйин қайта қурыў ушын кетиўге таярланды. Ҳәмме қоңсылары ықтыярлы садақаларға қоса, оларға гүмис буйымлар, алтын, мал-мүликлер ҳәм қымбатбаҳа нәрселер берип, жәрдем қолларын созды. Патша Кирдиң өзи Жаратқан Ийениң Үйине тийисли болған затларды, яғный Набуходоносордың Ерусалимнен алып келип, өз қудайының үйине қойған затларын ол жерден шығартты. Персия патшасы Кир оларды қазнашы Митредатқа әкелдирип, Яҳуда ҳәкими Шешбассарға санап тапсыртты. Олардың есабы мынадай еди: Алтын ыдыс – 30 дана, Гүмис ыдыс – 1000 дана, Пышақ – 29 дана, Алтын тостаған – 30 дана, Жуп гүмис тостаған – 410 дана, Басқа буйымлар – 1000 дана. Алтын ҳәм гүмис буйымлардың барлығы 5400 дана еди. Сүргин етилгенлер Бабилониядан Ерусалимге қайтарылғанда, Шешбассар бул ыдысларды өзи менен бирге алып қайтты. Бабилония патшасы Набуходоносордың Бабилонияға тутқын етип алып кеткен адамлары сүргин етилип, тутқында болған ўәлаятынан Ерусалимге ҳәм Яҳудадағы өз қалаларына қайтып келди. Олар Зеруббабел, Ешуа, Нехемия, Серая, Реелая, Мордохай, Билшан, Миспар, Бигўай, Рехум ҳәм Баананың басшылығында қайтып келди. Сүргиннен қайтқан Израил ерлериниң дизими төмендегише: Парош урпақларынан – 2172 адам; Шефатия урпақларынан – 372 адам; Арах урпақларынан – 775 адам; Пахат-Моаб, яғный Ешуа ҳәм Иоаб урпақларынан – 2812 адам; Элам урпақларынан – 1254 адам; Затту урпақларынан – 945 адам; Заккай урпақларынан – 760 адам; Баний урпақларынан – 642 адам; Бебай урпақларынан – 623 адам; Азгад урпақларынан – 1222 адам; Адониқам урпақларынан – 666 адам; Бигўай урпақларынан – 2056 адам; Адин урпақларынан – 454 адам; Атер, яғный Хизкия урпақларынан – 98 адам; Бетсай урпақларынан – 323 адам; Иора урпақларынан – 112 адам; Хашум урпақларынан – 223 адам; Гиббар урпақларынан – 95 адам; Бейтлеҳемлилерден – 123 адам; Нетофалылардан – 56 адам; Анатотлылардан – 128 адам; Азмаўетлилерден – 42 адам; Кирят-Яримлилерден, кефиралылардан ҳәм бееротлылардан – 743 адам; Рамалылардан ҳәм гебалылардан – 621 адам; Михмаслылардан – 122 адам; Бейт-Эллилерден ҳәм айлылардан – 223 адам; Неболылардан – 52 адам; Магбишлилерден – 156 адам; Басқа эламлылардан – 1254 адам; Харимлилерден – 320 адам; Лодлылардан, хадидлилерден ҳәм онолылардан – 725 адам; Ерихолылардан – 345 адам; Сеналылардан – 3630 адам. Руўханийлер: Ешуа нәсилинен болған Едая урпақларынан – 973 адам; Иммер урпақларынан – 1052 адам; Пашхур урпақларынан – 1247 адам; Харим урпақларынан – 1017 адам. Лебийлилер: Ҳодаўия нәсилинен тараған Ешуа ҳәм Қадмиел урпақларынан – 74 адам. Қосықшылар: Асаф урпақларынан – 128 адам. Дәрўаза қараўыллары: Шаллум, Атер, Талмон, Аққуб, Хатита ҳәм Шобай урпақларынан – 139 адам. Ибадатхана хызметшилери: Сиха урпақларынан, Хасуфа урпақларынан, Таббаот урпақларынан, Керос урпақларынан, Сиаҳа урпақларынан, Падон урпақларынан, Лебана урпақларынан, Хагаба урпақларынан, Аққуб урпақларынан, Хагаб урпақларынан, Шалмай урпақларынан, Ханан урпақларынан, Гиддел урпақларынан, Гахар урпақларынан, Реая урпақларынан, Ресин урпақларынан, Неқода урпақларынан, Газзам урпақларынан, Узза урпақларынан, Пасеах урпақларынан, Бесай урпақларынан, Асна урпақларынан, Меуним урпақларынан, Нефусим урпақларынан, Бақбуқ урпақларынан, Хақуфа урпақларынан, Хархур урпақларынан, Баслут урпақларынан, Мехида урпақларынан, Харша урпақларынан, Барқос урпақларынан, Сисера урпақларынан, Темах урпақларынан, Незиах урпақларынан ҳәм Хатифа урпақларынан еди. Сулайманның мәрдикарға алынған хызметшилериниң урпақлары: Сотай урпақларынан, Соферет урпақларынан, Перуда урпақларынан, Яла урпақларынан, Дарқон урпақларынан, Гиддел урпақларынан, Шефатия урпақларынан, Хаттил урпақларынан, Покерет-Ҳассебайым урпақларынан ҳәм Амий урпақларынан еди. Ибадатхана хызметшилери менен Сулайманның хызметшилериниң урпақларынан барлығы болып 392 адам еди. Тел-Мелах, Тел-Харша, Керуб, Аддан ҳәм Иммер қалаларынан көшип келген, бирақ өзлериниң шығысын ҳәм Израилдың қайсы урыўына тийисли екенин дәлиллей алмағанлар мыналар еди: Делая, Тобия ҳәм Неқода урпақларынан – 652 адам. Сондай-ақ, руўханийлер нәсилинен болған Хабайя урпақлары, Ҳаққос урпақлары ҳәм гиладлы Барзиллайдың қызларының бирине үйленип, қәйин атасының аты менен аталған Барзиллай урпақлары. Булар жазба шежиреден өз шығысын изледи, бирақ таба алмағанлықтан қаны таза емес деп, руўханийлик хызметинен шетлетилди. Ҳәким оларға Урим ҳәм Туммимнен пайдалана алатуғын руўханий шықпағанша, тек руўханийлерге берилетуғын ең мухаддес тағамнан жемеўди буйырды. Сүргиннен қайтқан пүткил жәмийет ҳәммеси болып 42 360 адам еди. Булардан тысқары, олардың 7337 қул ҳәм шорылары, 200 еркек ҳәм ҳаял қосықшылары бар еди. Сүргиннен қайтқанлардың 736 аты, 245 ғашыры, 435 түйеси ҳәм 6720 ешеги бар еди. Олар Ерусалимдеги Жаратқан Ийениң Үйине келиўден-ақ, Қудайдың Үйин өз орнына қайта тиклеў ушын, айырым урпақ басшылары ықтыярлы садақалар усынды. Ҳәр бири шамасы келгенин берди. Бул ис ушын қазнаға 61 000 дарик алтын, 5000 мина гүмис ҳәм 100 руўханийлик кийим берилди. Руўханийлер, лебийлилер, халық ишинен айырым адамлар, қосықшылар, дәрўаза қараўыллары ҳәм Ибадатхана хызметшилери өз қалаларына орналасты. Қалған барлық израиллылар да өз қалаларына орналасып алды. Израиллылар өз қалаларына жайласып болғаннан соң, жетинши айда олардың ҳәммеси бир адамдай Ерусалимге жыйналды. Қудайдың адамы болған Муўсаның Нызам китабындағы жазыўларға муўапық, қурбанлық орын үстинде жандырылатуғын қурбанлықлар усыныў ушын, Иосадақ улы Ешуа ҳәм оның руўханий ағайинлери, Шеалтиел улы Зеруббабел ҳәм оның туўысқанлары Израилдың Қудайына арнап қурбанлық орын қурыўға киристи. Олар әтираптағы халықлардан қорқса да, қурбанлық орынды оның бурынғы тийкары үстине қурып, онда азанда ҳәм кеште Жаратқан Ийеге арнап жандырылатуғын қурбанлықлар берди. Соңынан Нызамда жазылғаны бойынша, Қос байрамын нышанлады ҳәм қағыйда бойынша ҳәр күн ушын белгиленген муғдарда жандырылатуғын қурбанлықлар берди. Буннан соң, күнделикли жандырылатуғын қурбанлықларды, Жаңа ай байрамында ҳәм Жаратқан Ийе белгилеген барлық мухаддес байрамларда берилетуғын қурбанлықларды, Жаратқан Ийеге арнап ықтыярлы садақаларды усынды. Жетинши айдың биринши күнинен баслап, олар Жаратқан Ийеге арнап жандырылатуғын қурбанлықлар бериўди баслаған еди. Бирақ еле Жаратқан Ийениң Ибадатханасының тийкары салынбаған еди. Израиллылар тас кесиўшилерге ҳәм усталарға гүмис теңге, Лебаноннан Яфоға теңиз жолы арқалы кедр ағашларын алып келиўи ушын сидонлылар менен тирлилерге азық-аўқат, ишимлик ҳәм зәйтүн майын берди. Буларға Персия патшасы Кир рухсат берген еди. Ерусалимге, Қудайдың Үйи болған жерге келгеннен соң, екинши жылдың екинши айында Шеалтиел улы Зеруббабел, Иосадақ улы Ешуа, басқа руўханийлер, лебийлилер ҳәм сүргиннен Ерусалимге қайтқанлардың ҳәммеси исти баслады. Жигирма ҳәм оннан жоқары жаста болған лебийлилер Жаратқан Ийениң Үйиндеги ислерди қадағалаў ушын қойылды. Қудайдың Үйиндеги жумысшыларды Ешуа, оның уллары ҳәм ағайинлери, Қадмиел ҳәм оның уллары, Ҳодаўияның пүткил урпақлары қадағалап турды. Олар бул хызметти атқарыўда Хенадад урпағынан болған лебийлилерден жәрдем алды. Қурылысшылар Жаратқан Ийениң Ибадатханасының тийкарын салып болғанда, руўханийлер арнаўлы кийимлерин кийип, қолларына кәрнайларын алды. Асаф урпақларынан болған лебийлилер де кимбалларын алып, Израил патшасы Даўыт белгилеген қағыйдаға муўапық, Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаў айтыў ушын өз орынларын ийеледи. Олар гезекпе-гезек: «Жаратқан Ийе ийгиликли, Оның Израилға болған садықлығы мәңги даўам етеди», – деп Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаў ҳәм тәрийиплеў қосықларын айтты. Жаратқан Ийениң Үйиниң тийкары салынғаны ушын, пүткил халық қатты даўыс пенен Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаў айта баслады. Көпшилик қуўаныштан қышқырған болса да, Жаратқан Ийениң бурынғы Үйин көрген көплеген жасы үлкен руўханийлер, лебийлилер ҳәм урпақ басшылары бул Үйдиң тийкарының салынғанын көргенде өкирип жылады. Халық қатты шуўласып бақырысқанлықтан, қуўаныш сеслеринен жылағанлардың даўысларын ажыратыў мүмкин емес еди. Шаўқым узақтан еситилип турды. Яҳуда ҳәм Бенямин урыўларының душпанлары сүргиннен қайтқанлардың Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге арнап Ибадатхана қурып атырғанын еситти. Олар Зеруббабелге ҳәм әўлад басшыларына келип: – Бизлер де сизлер менен бирге қурылысқа қатнасайық. Себеби бизлер де сизлер сыяқлы Қудайыңызға сыйынамыз. Бизлерди усы жерге алып келген Ассирия патшасы Эсар-Хаддонның дәўиринен бери, Оған арнап қурбанлық берип келемиз, – деди. Бирақ Зеруббабел, Ешуа ҳәм Израилдың басқа әўлад басшылары оларға былай деп жуўап берди: – Қудайымызға арнап Үй қурыў ушын сизлердиң бизлер менен бирге қурылысқа қатнасыўға ҳақыңыз жоқ. Персия патшасы Кирдиң буйрығы бойынша, Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге арнап Үйди жалғыз өзимиз қурамыз. Сонда сол жердеги халықлар Яҳуда халқын қорқытып, қурылыс исине тосқынлық жасаўға ҳәм истен қолын суўытыўға ҳәрекет етти. Душпанлар кеңесшилерге пара берип, Персия патшасы Кирдиң пүткил ҳүкимдарлығы даўамында олардың жобаларына қарсылық қылып келди. Бул аўҳал Персия патшасы Дарийдиң патшалығына дейин даўам етти. Жыллар өтип, Ахашўерош тахтқа отырып, оның патшалығы басланыўдан, душпанлар Яҳуда ҳәм Ерусалим турғынлары үстинен шағым хат жазды. Соңынан Персия патшасы Артаксеркстиң дәўиринде де Бишлам, Митредат, Табеел ҳәм олардың басқа жолдаслары патшаға хат жазды. Хат арамей тилинде жазылған болып, патшаға аўдарып берилди. Ўәкил Рехум менен хаткер Шимшайдың патша Артаксеркске Ерусалимди қаралап жазған хатының мазмуны мынадай еди: «Ўәкил Рехум, хаткер Шимшай ҳәм олардың басқа жолдаслары: Триполис, Персия, Эрех ҳәм Бабилон турғынларынан ҳәм Суза қаласының, яғный элам халқының бийлери ҳәм ҳәмелдарларынан, және де, уллы ҳәм қүдиретли Аснаппар тутқын етип әкелип, Самария қалаларына ҳәм Евфраттың арғы тәрепине қонысландырған халықлардан». Олар жиберген хаттың нусқасы мынадай еди: «Патша Артаксеркске Евфрат дәрьясының арғы тәрепинде жасайтуғын хызметшилеринен. Патшаға мынаны мәлим етпекшимиз: сизиң қол астыңыздан шығып, бизге, Ерусалимге келген яҳудийлер қозғалаңшы ҳәм жаўыз қаланы қайта қура баслады. Олар дийўалларды тиклеп, имаратлардың тийкарларын дүзетип атыр. Және мынаны да мәлим етпекшимиз: егер усы қала қурылып, оның дийўаллары қайта тикленип болынса, онда олар салғырт, салық ҳәм бажы пулларын төлемей қояды. Нәтийжеде патша қазнасына зыян келеди. Патша сарайының дузына өзлеримиз де шерик болғанымыз себепли ҳәм патшамыздың зыянға ушыраўына қарап тура алмайтуғын болғанлықтан, хат жиберип, патшаны хабардар қылып қоймақшымыз. Егер ата-бабаларыңыздың жылнама китабынан излетсеңиз, жазбаларда бул қаланың қозғалаңшы, патшалар ҳәм ўәлаятлар ушын қәўипли болғанын көресиз. Бул қала әзелден қозғалаңның ошағы болғанлықтан, ўайран етилген. Усы себепли патшаға мәлим етемиз: егер усы қала қайта тикленип, дийўаллары қайта қурылса, онда дәрьяның арғы жағындағы ийеликлериңизден де айырыласыз». Патша мынадай жуўап жиберди: «Ўәкил Рехумға, хаткер Шимшайға, Самарияда ҳәм дәрьяның арғы тәрепинде жасайтуғын олардың басқа жолдасларына сәлем! Сизлердиң бизлерге жиберген хатыңыз мениң алдымда оқылып, аўдарылды. Мениң буйрығым менен излеў алып барылды ҳәм бул қаланың әзелден патшаларға қарсы бас көтерип келгени, қозғалаң ҳәм бүлгиншиликтиң мәканы болғаны тастыйықланды. Ерусалимде Евфрат дәрьясының арғы тәрепиндеги пүткил жерлерди ийелеп, олардан салғырт, салық ҳәм бажы пулларын өндирген қүдиретли патшалар жасаған екен. Сонлықтан сол адамлардың исти тоқтатыўы ушын буйрық бер. Мен буйрық бермегенше, қаланы қайта қурмасын. Абайлы болыңлар, итибарсызлық етпеңлер. Патшаға зәлел келтиретуғын зыянлы истиң көбейиўине жол қоймаңлар». Патша Артаксеркстиң бул хаты Рехум, хаткер Шимшай ҳәм олардың жолдасларының алдында оқылыўдан, олар асығыс Ерусалимге, яҳудийлердиң жанына барды ҳәм әскерий күш пенен жумысты тоқтатыўға мәжбүр қылды. Солай етип, Қудайдың Ерусалимдеги Үйиниң қурылысы тоқтап қалып, Персия патшасы Дарийдиң патшалығының екинши жылына шекем ҳәрекетсиз турды. Сол арада пайғамбар Хаггай менен Иддо улы пайғамбар Зехария Яҳуда ҳәм Ерусалимде жасайтуғын яҳудийлерге олардың үстинен бийлик еткен Израилдың Қудайының аты менен пайғамбаршылық етти. Сонда Шеалтиел улы Зеруббабел ҳәм Иосадақ улы Ешуа Қудайдың Ерусалимдеги Үйин қайта қурыўды баслады. Қудайдың пайғамбарлары да олар менен бирге болып, оларға жәрдем берди. Сол ўақытта Евфраттың арғы тәрепиндеги үлкениң ҳәкими Таттенай, Шетар-Бознай ҳәм олардың жолдаслары яҳудийлерге келип: «Мына Үйди қурып, бул қурылысты қайта тиклеўге сизлерге ким рухсат берди?» – деп сорады. Олар бул қурылысты алып барып атырған адамлардың атларын да сорады. Бирақ Қудай яҳудий ақсақалларына нәзерин салған еди. Персия ҳәмелдарлары бул ис туўралы Дарийге бир хат жиберген болып, сол хатқа жуўап келмегенше, яҳудийлерди тоқтатпады. Дәрьяның арғы тәрепиндеги үлкениң ҳәкими Таттенай, Шетар-Бознай, олардың жолдаслары, яғный сол үлкениң ҳәмелдарлары патша Дарийге хат жазып, нусқасын жиберди. Олар патша Дарийге жоллаған хатта былай деп жазылған еди: «Патша Дарийге тынышлық тилеймиз! Патшаға мыналарды билдирмекшимиз: бизлер Яҳуда ўәлаятына, уллы Қудайдың Үйине бардық. Ол үлкен таслардан қурылып, дийўалларына ағашлар қосып қаланып атыр. Бул жумыс жедел пәт алған болып, олардың қолларында табыслы кетип атыр. Бизлер сол жердеги ақсақаллар менен сөйлесип, олардан: „Мына Үйди қурып, бул қурылысты қайта тиклеўге сизлерге ким рухсат берди?“ – деп сорадық. Буның үстине, сизге мағлыўмат ретинде жазып жибериў ушын олардың басшыларының атларын да сорадық. Олар бизлерге былай деп жуўап берди: „Бизлер аспан ҳәм жердиң Қудайының қулларымыз. Бизлер көп жыллар бурын қурылған Қудайдың Үйин қайта тиклеп атырмыз. Бул Үй Израилдың бир уллы патшасы тәрепинен қурып питкерилген еди. Бирақ ата-бабаларымыз аспанның Қудайын ғәзеплендиргени ушын, Қудай оларды Бабилония патшасы калдейли Набуходоносорға тәслим етти. Ол бул Үйди ўайран етип, халықты Бабилонияға сүргин қылды. Деген менен, Бабилония патшасы Кир өз ҳүкимдарлығының биринши жылында усы Қудайдың Үйи қайта тикленсин деп, пәрман шығарды. Набуходоносор Қудайдың Ерусалимдеги Үйинен алтын ҳәм гүмис ыдысларды алып кетип, Бабилондағы ибадатханаға апарып қойған еди. Патша Кир Бабилондағы ибадатханадан сол ыдысларды алдырып, өзи ҳәким етип тайынлаған Шешбассар деген адамға қайтарып берди. Патша Кир Шешбассарға: „Бул ыдысларды апарып, Ерусалимдеги Ибадатханаға қой. Ал Қудайдың Үйи өз орнына қайта қурылсын“, – деди. Солай етип, Шешбассар келип, Қудайдың Ерусалимдеги Үйиниң тийкарын қойды. Соннан бери қурылыс даўам етпекте, еле тамамланбады“. Егер патшаға мақул болса, Бабилониядағы ҳүжжетлер сақланатуғын архив тексерилип, патша Кирдиң Қудайдың Ерусалимдеги Үйин қурыўға рухсат бергени ямаса бермегени анықлансын. Соңынан патша өз қарарын бизлерге жазып жиберсин». Буннан соң, патша Дарийдиң буйрығы бойынша, Бабилониядағы ҳүжжетлер сақланатуғын архивте излеў ислери алып барылды. Архив Мидия ўәлаятының пайтахты Ахмета қорған қаласында болып, ол жерден бир орама ҳүжжет табылды. Онда былай деп жазылған еди: «Есте сақлаў ушын: патша Кирдиң ҳүкимдарлығының биринши жылында Қудайдың Ерусалимдеги Үйи ҳаққында Кир мынадай пәрман шығарды: „Қудайдың Үйи қурбанлық усынылатуғын орында, бурынғы тийкары үстине қайта қурылсын. Оның бийиклиги алпыс шығанақ, ени де алпыс шығанақ болсын. Дийўаллары үш қатар үлкен таслардан ҳәм бир қатар ағаштан қурылсын. Ал кететуғын қәрежетлер болса, патша қазнасынан төленсин. Буннан тысқары, Қудайдың Үйиниң алтын ҳәм гүмис ыдыслары, яғный Набуходоносордың Ерусалимдеги Ибадатханадан Бабилонға алып келген ыдыслары да қайтарып берилсин. Олар Ерусалимдеги Ибадатханаға, өз орнына алып барылып, Қудайдың Үйине қойылсын“». Сонда патша Дарий мына хатты жоллады: «Солай етип, дәрьяның арғы тәрепиндеги үлкениң ҳәкими Таттенай, Шетар-Бознай ҳәм олардың жолдаслары, яғный дәрьяның арғы тәрепинде жасаўшы ҳәмелдарлар! Ол жерге жақынласпаңлар. Қудайдың Үйиндеги ислерге араласпаңлар. Яҳуда ҳәкими ҳәм яҳудийлердиң ақсақаллары Қудайдың Үйин бурынғы орнына қайта тиклесин. Буннан тысқары, Қудайдың Үйиниң қурылысы ушын яҳудий ақсақалларына жәрдем ретинде нелер ислеўиңиз кереклиги туўралы сизлерге мыналарды буйыраман: бул адамлардың жумсайтуғын қәрежетлери толық патша қазнасынан төленетуғын болғанлықтан, жумыс тоқтап қалмаўы ушын, дәрьяның арғы тәрепинен жыйналатуғын салықлардан тез оларға бериңлер. Ерусалимдеги руўханийлер талап еткен ҳәмме нәрсе: аспанның Қудайына арнап жандырылатуғын қурбанлықлар ушын таналар, қошқарлар, тоқлылар, және де, бийдай, дуз, шарап ҳәм зәйтүн майы ҳәр күни иркинишсиз берилсин. Солай етип, олар аспанның Қудайына унайтуғын қурбанлықлар берсин, патша ҳәм оның улларының өмири ушын дуўа етсин. Тағы да мынаны буйыраман: егер ким де ким бул пәрманды өзгертсе, онда сол адамның үйинен бир бөрене алып шығылып, сол адам бөренениң ушына илдирип өлтирилсин, ал үйи қарабақанаға айландырылсын. Өз атын сол жерде орнатқан Қудай бул пәрманды өзгертиўге ямаса Қудайдың Ерусалимдеги Үйин жоқ қылыўға урынған ҳәр бир патшаны яки халықты жоқ қылсын. Мен, Дарий усы буйрықты бердим. Буйрығым толық орынлансын». Сонда дәрьяның арғы тәрепиндеги үлкениң ҳәкими Таттенай, Шетар-Бознай ҳәм олардың жолдаслары патша Дарийдиң буйрығын толық орынлады. Яҳудий ақсақаллары қурылысты даўам етти ҳәм пайғамбарлар Хаггай менен Иддо улы Зехарияның пайғамбаршылық сөзлеринен жигер алып, олардың ислери табыслы болды. Олар Израилдың Қудайының буйрығы ҳәм Персия патшалары Кир, Дарий ҳәм Артаксеркстиң пәрманы бойынша Ибадатхананы қурып питкерди. Қудайдың Үйиниң қурылысы патша Дарийдиң ҳүкимдарлығының алтыншы жылында, адар айының үшинши күни тамамланды. Израиллылар: руўханийлер, лебийлилер ҳәм сүргиннен қайтқанлардың ҳәммеси Қудайдың Үйиниң бағышланыўын қуўаныш пенен байрамлады. Олар Қудайдың Үйиниң бағышланыўына арнап жүз тана, еки жүз қошқар ҳәм төрт жүз тоқлы шалды, ал Израил урыўларының саны бойынша он еки текени пүткил Израил халқының гүналары ушын гүна қурбанлығы ретинде қурбанлыққа берди. Соңынан Муўсаның китабында жазылғанындай, руўханийлерди топарлары ҳәм лебийлилерди шақаплары бойынша Ерусалимдеги Қудайдың Ибадатханасындағы хызметке қойды. Биринши айдың он төртинши күни сүргиннен қайтқанлар Қутқарылыў байрамын нышанлады. Себеби руўханийлер менен лебийлилер өзлерин пәклеў рәсиминен өткерген болып, олардың ҳәммеси пәк еди. Лебийлилер сүргиннен қайтқанлардың ҳәммеси ушын, руўханий туўысқанлары ушын ҳәм өзлери ушын Қутқарылыў байрамының қурбанлығын шалды. Сүргиннен қайтқан Израил халқы ҳәм Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге сыйыныў ушын, өзлерин әтираптағы халықлардың напәкликлеринен сақлаған адамлардың ҳәммеси қурбанлық гөшинен жеди. Олар жети күн қуўаныш пенен Ашытқысыз нан байрамын байрамлады. Себеби Жаратқан Ийе оларды қуўанышқа бөлеген еди ҳәм Израилдың Қудайы болған Қудайдың Үйиниң қурылысына жәрдем бериў ушын Ассирия патшасының жүрегин жибиткен еди. Бул ўақыялардан кейин, Персия патшасы Артаксеркстиң ҳүкимдарлығы дәўиринде Эзра деген бир адам жасады. Ол Серая улы еди, Серая Азария улы, Азария Хилкия улы, Хилкия Шаллум улы, Шаллум Садоқ улы, Садоқ Ахитуб улы, Ахитуб Амария улы, Амария Азария улы, Азария Мерайот улы, Мерайот Зерахия улы, Зерахия Уззий улы, Уззий Буккий улы, Буккий Абишуа улы, Абишуа Пинехас улы, Пинехас Элазар улы, ал Элазар бас руўханий Харонның улы еди. Усы Эзра Бабилониядан Ерусалимге келди. Эзра Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң Муўсаға берген Нызамын жетик билетуғын улама еди. Қудайы Жаратқан Ийениң қолы оның үстинде болғанлығы себепли, патша оған сораған нәрсесиниң ҳәммесин берди. Патша Артаксеркстиң ҳүкимдарлығының жетинши жылы Израил халқынан айырым адамлар, сондай-ақ руўханийлерден, лебийлилерден, қосықшылардан, дәрўаза қараўылларынан ҳәм Ибадатхана хызметшилеринен айырымлары да оның менен бирге Ерусалимге қайтты. Эзра Ерусалимге келгенде, Артаксеркстиң ҳүкимдарлығының жетинши жылының бесинши айы еди. Ол биринши айдың биринши күни Бабилониядан жолға шығып, өз Қудайының мийримли қолы астында бесинши айдың биринши күни Ерусалимге жетип келди. Себеби Эзра өз өмирин Жаратқан Ийениң Нызамын үйрениўге, оларды орынлаўға ҳәм Израилда қағыйда ҳәм нызамларды үйретиўге бағышлаған еди. Жаратқан Ийениң буйрықларын ҳәм Оның Израилға берген қағыйдаларын жақсы билетуғын улама ҳәм руўханий Эзраға патша Артаксеркстиң берген хатының мазмуны мынадай еди: «Патшалар патшасы Артаксеркстен аспанның Қудайының Нызамын жетик билетуғын улама, руўханий Эзраға сәлем! Мен мынаны буйыраман: патшалығымда жасайтуғын Израил халқынан болған ҳәр бир адамның, сондай-ақ сениң менен бирге Ерусалимге кетиўди қәлеген руўханийлердиң ҳәм лебийлилердиң кетиўине рухсат беремен. Сен қолыңдағы Қудайдың Нызамына тийкарланып, Яҳуда менен Ерусалимдеги жағдайды үйрениў ушын патша ҳәм оның жети мәсләҳәтшиси тәрепинен жиберилип атырсаң. Ерусалимде мәкан басқан Израилдың Қудайына арнап, патша ҳәм оның жети мәсләҳәтшиси ықтыярлы түрде берген гүмис ҳәм алтынларды сол жерге жеткересең. Және де, Бабилон ўәлаятынан өзиң жыйнайтуғын барлық гүмис ҳәм алтынды, өзлериниң Қудайының Ерусалимдеги Үйине арнап халық ҳәм руўханийлер берген ықтыярлы садақаларды да алып кетесең. Бул пулларға сен таналар, қошқарлар, тоқлылар, олардың ғәлле садақаларын ҳәм ишимлик садақаларын сатып ал. Оларды Қудайыңның Ерусалимдеги Үйиниң қурбанлық орнында қурбанлыққа бер. Қалған гүмис ҳәм алтынларды туўысқанларың менен бирге Қудайдың еркине сай қәлегениңше ислет. Қудайыңның Үйиндеги хызметке қолланыў ушын берилген ыдысларды Ерусалимниң Қудайына тапсыр. Қудайыңның Үйи ушын не нәрсе талап етилсе де, жеткизиўиң керек болған ҳәр бир нәрсени патшаның қазнасынан аларсаң. Енди мен, патша Артаксеркс дәрьяның арғы тәрепиндеги үлкениң барлық қазнашыларына буйыраман: аспанның Қудайының Нызамы бойынша улама, руўханий Эзраның сизлерден талап қылған нәрсесиниң ҳәммесин сөзсиз бериңлер. Оған 100 талантқа шекем гүмис, 100 корға шекем бийдай, 100 батқа шекем шарап, 100 батқа шекем зәйтүн майы ҳәм қәлегенинше дуз бериңлер. Аспанның Қудайы Өз Үйи ушын нени буйырса, соны булжытпай орынлаңлар. Оның ғәзебин мениң ҳәм улларымның патшалығына қарсы лаўлатыўдың не кереги бар? Мынаны да билип қойыңлар: руўханийлердиң, лебийлилердиң, қосықшылардың, дәрўаза қараўылларының, Үй хызметшилериниң ҳәм Қудайдың сол Үйиндеги басқа хызметшилердиң ҳеш биринен салғырт та, салық та, бажы пулы да алынбасын. Саған келсек, Эзра, Қудайыңның өзиңе берген даналығы менен ҳәкимлер ҳәм қазылар тайынла. Олар дәрьяның арғы тәрепиндеги сениң Қудайыңның нызамларын билетуғын барлық халықты ҳүким етсин. Ал нызамларды билмейтуғынларға тәлим бер. Қудайыңның нызамларына ҳәм патшаның буйрықларына бойсынбағанлар жазаға тартылсын: өлимге ҳүким етилсин, сүргинге жиберилсин, мал-мүлки тартып алынсын яки сөзсиз қамаққа таслансын». Жаратқан Ийениң Ерусалимдеги Үйине ҳүрмет көрсетиў ушын патшаның жүрегине усындай қәлеўди салған ата-бабаларымыздың Қудайы Жаратқан Ийеге алғыслар болсын! Ол патшада, оның мәсләҳәтшилеринде ҳәм барлық күшли басшыларында маған деген мийрим оятты. Қудайым Жаратқан Ийениң қолы мениң үстимде болғанлықтан жигерлендим ҳәм өзим менен алып кетиў ушын Израилдың басшыларын топладым. Артаксеркстиң патшалығы дәўиринде мениң менен бирге Бабилониядан келген урпақ басшылары ҳәм олардың дизими мынадай: Пинехас урпағынан Гершом, Итамар урпағынан Даниел, Даўыттың нәсилинен болған Шекания урпағынан Хаттуш; Парош урпағынан Зехария ҳәм оның менен бир нәсилден дизимге алынған 150 еркек; Пахат-Моаб урпағынан Зерахия улы Элиеҳоенай ҳәм оның менен бирге 200 еркек; Затту урпағынан Яхазиел улы Шекания ҳәм оның менен бирге 300 еркек; Адин урпағынан Ионатан улы Эбед ҳәм оның менен бирге 50 еркек; Элам урпағынан Аталия улы Ешая ҳәм оның менен бирге 70 еркек; Шефатия урпағынан Михаил улы Зебадия ҳәм оның менен бирге 80 еркек; Иоаб урпағынан Ехиел улы Обадия ҳәм оның менен бирге 218 еркек; Баний урпағынан Иосифияның улы Шеломит ҳәм оның менен бирге 160 еркек; Бебай урпағынан Бебай улы Зехария ҳәм оның менен бирге 28 еркек; Азгад урпағынан Ҳаққатан улы Юханан ҳәм оның менен бирге 110 еркек; Адониқамның Элифелет, Еиел, Шемая деген ең соңғы уллары ҳәм олар менен бирге 60 еркек; Бигўай урпағынан Утай, Заккур ҳәм олар менен бирге 70 еркек. Мен оларды Аҳаўаға қарай ағып турған өзектиң бойына топладым. Бизлер сол жерде үш күн турдық. Мен халық ҳәм руўханийлер арасынан лебийлилерди изледим, бирақ Лебий урпағынан ҳеш кимди таба алмадым. Сонлықтан басшылардан Элиезерди, Ариелди, Шемаяны, Элнатанды, Ярибти, Элнатанды, Натанды, Зехарияны, Мешулламды ҳәм алымлардан Иояриб пенен Элнатанды шақырттым. Оларды Касифия деген жердиң басшысы Иддо деген адамға жибердим. Олардың Қудайдың Үйинде хызмет ететуғын адамларды жибериўи ушын, Иддоға ҳәм Касифия деген жердеги Ибадатхана хызметшилери болған туўысқанларына нелерди айтыўы кереклигин үйреттим. Қудайымыздың мийримли қолы бизлердиң үстимизде болғанлығы себепли, олар Израилдың улы Лебийдиң нәсилинен, Махлийдиң урпағынан Шеребия деген дана бир адамды жиберди. Ол өзи менен бирге уллары ҳәм туўысқанларынан 18 адамды әкелди. Сондай-ақ, Хашабияны, Мерарий урпағынан Ешаяны ҳәм туўысқанлары менен олардың улларынан 20 адамды, лебийлилерге жәрдемлесиў ушын Даўыт ҳәм оның хызметшилери қойған Ибадатхана хызметшилеринен 220 адамды алып келди. Олардың ҳәммеси атпа-ат дизимге алынған. Сонда Қудайымызға бойсыныў, Оннан өзлеримиз, балаларымыз ҳәм пүткил дүнья малымыз ушын, ҳақ жол сораў ушын Аҳаўа өзегиниң бойында ораза жәрия еттим. Бизлер патшаға: «Қудайымыз Өзин излегенлердиң ҳәммесиниң үстине мийримли қолын қояды, ал Өзинен жүз бурғанларға күшли ғәзебин шашады», – деген едик. Сонлықтан жолда бизлерди душпаннан қорғаў ушын әскерлер ҳәм атлылар сораўға уялдым. Солай етип, бизлер ораза тутып, Қудайымызға жолымыз ушын жалбарындық, Ол да дуўамызды қабыл етти. Соңынан басшы руўханийлер арасынан он екисин: Шеребияны, Хашабияны ҳәм олардың туўысқанларынан онын таңлап алдым. Кейин патшаның, оның мәсләҳәтшилериниң, басшыларының ҳәм сол жердеги пүткил израиллылардың Қудайымыздың Үйи ушын берген барлық садақаларын: гүмисти, алтынды ҳәм ыдысларды тәрезиге тартып, оларға бердим. Мен оларға берген затлардың өлшеми мынадай еди: 650 талант гүмис, 100 талантлық гүмис ыдыслар, 100 талант алтын. Нарқы 1000 дарик болған 20 алтын тостаған, алтындай қунлы, жылтыр мыстан исленген еки ыдыс. Мен оларға былай дедим: «Сизлер – Жаратқан Ийениң мухаддесисизлер, ыдыслар да мухаддес. Гүмис ҳәм алтын – сизлердиң ата-бабаларыңыздың Қудайы Жаратқан Ийеге берилген ықтыярлы садақалар. Руўханийлердиң басшылары, лебийлилер ҳәм израиллылардың урпақ басшылары алдында өлшеп, Жаратқан Ийениң Ерусалимдеги Үйиниң қазнасына тапсырғаныңызша сергек болып, оларды сақлаңлар». Солай етип, руўханийлер ҳәм лебийлилер Ерусалимге, Қудайымыздың Үйине алып барыў ушын, тәрезиге тартылған гүмисти, алтынды ҳәм ыдысларды қабыл етип алды. Бизлер биринши айдың он екинши күни Ерусалимге барыў ушын Аҳаўа өзеги бойынан жолға шықтық. Қудайымыздың қолы бизлердиң үстимизде болып, жолымызда Ол бизлерди душпанлардың ҳүжиминен ҳәм қарақшылардан қорғады. Солай етип, бизлер Ерусалимге жетип келип, ол жерде үш күн дем алдық. Төртинши күни Қудайымыздың Үйине барып, гүмисти, алтынды ҳәм ыдысларды тәрезиге тартып, Урия улы руўханий Меремотқа тапсырдық. Пинехас улы Элазар оның қасында болды. Лебийли Ешуа улы Иозабад ҳәм Биннуй улы Ноадия да олар менен бирге еди. Ҳәр бир нәрсе саналды ҳәм тәрезиге тартылды. Өлшенген затлардың ҳәммеси сол ўақытта жазып қойылды. Тутқыннан келгенлер, яғный сүргиннен қайтып келгенлер Израилдың Қудайына арнап, жандырылатуғын қурбанлықлар берди. Олар пүткил израиллылар ушын он еки буға, тоқсан алты қошқар, жетпис жети тоқлы шалды. Ал гүна қурбанлығы ушын он еки текени қурбанлыққа шалды. Булардың ҳәммеси Жаратқан Ийеге усынылған жандырылатуғын қурбанлықлар еди. Сүргиннен қайтқанлар патшаның буйрықларын патшаның найыпларына ҳәм дәрьяның арғы тәрепиндеги ўәлаятларының ҳәкимлерине берди. Олар да Израил халқын ҳәм Қудайдың Үйин қоллап қуўатлайтуғын болды. Бул ўақыялардан кейин, басшылар алдыма келип былай деди: «Израил халқы, ҳәтте, руўханийлер менен лебийлилер де айналамыздағы халықлардың: қанан, хет, периз, ебус, аммон, моаб, амор халықларының ҳәм мысырлылардың жеркенишли нәрселеринен еле арылмады. Себеби өзлери де, уллары да усы халықлардың қызларына үйленген. Усылайынша мухаддес туқым әтираптағы халықлар менен араласып кеткен. Басшылар ҳәм хызметкер адамлар бул опасызлыққа бас болды». Мен бул гәплерди еситкенимде, көйлек-шапанымды жыртып, шаш-сақалымды жулып, қатты қапа болып жерге отырып қалдым. Сонда сүргиннен қайтқанлардың опасызлығына байланыслы, Израилдың Қудайының сөзлеринен қорққанлардың ҳәммеси мениң жаныма топланды. Мен болсам, кешки қурбанлық ўақтына шекем қайғыға батып отырдым. Ал кешки қурбанлық ўақтында қайғыға батып, көйлек-шапаным жыртылған ҳалда отырған орнымнан турдым. Дизерлеп отырып қолларымды жайып, Қудайым Жаратқан Ийеге былай дедим: «Қудайым! Басымды көтерип Саған қараўға уялып ҳәм қысынып турман. Себеби гүнамыз басымыздан асып, айыбымыз аспанға жеткен. Ата-бабаларымыздың заманынан баслап усы күнге шекем айыпқа көмилип қалғанбыз. Гүнамыз себепли бизлер өзлеримиз, патшаларымыз, руўханийлеримиз басқа еллердиң патшаларының қолына тапсырылдық, өлтирилдик, тутқынға алындық, таландық ҳәм бүгингидей шерменде болдық. Бирақ бүгин Қудайымыз Жаратқан Ийе! Сен бизлерге қысқа ўақытқа мийрим көрсетип, айырымларымызды тири қалдырдың. Қуллықта болғанымызда көзимизге нур бериў ҳәм аз ғана болса да, еңсемизди көтериў ушын, Өзиңниң мухаддес орныңнан мәкан жай бердиң. Себеби бизлер қуллар едик. Бирақ Қудайымыз, Сен бизлерди қуллыққа таслап қоймадың. Сен Персия патшаларының жүрегинде бизлерге деген мийрим ояттың. Өзиңниң Үйиңди қурыўымыз ҳәм қарабақанаға айланған Үйди қайта тиклеўимиз ушын жаңа өмир бердиң. Және де, Ерусалимде ҳәм Яҳудада бизлерге қорғаныў дийўалын бердиң. Ал енди, Қудайымыз, буннан кейин не дей аламыз? Өйткени Сениң буйрықларыңнан жүз бурдық. Сен Өз қулларың пайғамбарлар арқалы мынадай буйрық берген едиң: „Сизлер ийелик етиў ушын кирип атырған жер – ҳарам жер. Ол сол жерде жасап атырған халықлардың ҳарамлықлары ҳәм жеркенишли дәстүрлери менен ҳарамланған. Олар елди бастан аяғына өз напәклигине толтырған. Сонлықтан олар менен қыз берисип, қыз алыспаңлар. Ҳеш қашан олардың тынышлығы ҳәм ийгилиги ушын ҳәрекет етпеңлер. Сонда күшли боласыз, бул жердиң өниминен жеп, оларды өз балаларыңызға мәңгиге мийрас етип бересиз“. Басымызға түскенлердиң ҳәммеси өзлеримиздиң жаман ислеримиз ҳәм үлкен айыбымыз себепли болды. Бирақ Сен, Қудайымыз, бизлерди ислеген исимизге қарағанда жеңил жазаладың ҳәм айырымларымызды тири қалдырдың. Енди қалайынша және Сениң буйрықларыңды бузып, усындай жеркенишли ислерди ислеп атырған халықлар менен қуда-тамыр бола аламыз? Егер солай ислесек, онда Сен бизлерге ғәзепленип, бирде биреўимизди тири қалдырмай, қырып тасламайсаң ба? Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе! Сен әдилсең. Бүгинги күнге келип бизлер аман қалдық. Сениң алдыңда турыўға ҳақымыз болмаса да, мине, бизлер өз айыпларымызды арқалап, Сениң алдыңда турмыз». Эзра Қудайдың Үйиниң алдында жер баўырлап жылаўы менен гүналарды мойынлап, дуўа етип атырғанда, израиллылардың үлкен бир жыйыны: еркеклер, ҳаяллар ҳәм балалар оның жанына жыйналды. Олар да зар еңиреп, жылап турды. Сонда Элам урпағынан Ехиел улы Шекания Эзраға былай деди: – Бизлер басқа миллет қызларына үйленип, Қудайымыздың алдында опасызлық еттик. Деген менен, израиллылар ушын еле үмит бар. Енди Қудайымыз бенен келисим дүзейик. Мырзам, сизиң ҳәм Қудайымыздың буйрықларын қәдирлейтуғынлардың мәсләҳәти бойынша, басқа миллеттен алынған барлық ҳаяллар менен ажырасып, оларды балалары менен бирге босатып жиберейик. Буны Нызамға сай түрде ислейик. Қәне, орныңыздан турың! Себеби бул ис сизге жүкленген, ал бизлер сизди қоллап қуўатлаймыз. Руўхыңызды көтерип, иске кирисиң! Сонда Эзра орнынан турды. Ол руўханийлердиң басшыларына, лебийлилерге ҳәм пүткил израиллыларға усы айтылғанларды орынлаймыз деп, ант ишиўди буйырды. Олар ант ишти. Кейин Эзра Қудайдың Үйиниң алдынан турып, Эляшиб улы Еҳохананның бөлмесине барды. Сол жерде болғанда, ол сүргиннен қайтқанлардың опасызлығы ушын аза тутыўын даўам етип, нан да жемеди, суў да ишпеди. «Сүргиннен қайтқанлардың ҳәммеси Ерусалимге жыйналсын», – деп Яҳуда ҳәм Ерусалим бойлап жар салынды. Және де: «Егер ким де ким үш күн ишинде келмесе, басшылардың ҳәм ақсақаллардың қарары бойынша оның барлық мал-мүлки тартып алынып, өзи сүргиннен келгенлер жәмийетинен шығарып жибериледи», – деп хабарланды. Сонда пүткил Яҳуданың ҳәм Бенямин урыўының адамлары үш күн ишинде Ерусалимге жыйналды. Бул тоғызыншы айдың жигирмаланшы күни еди. Пүткил халық Қудайдың Үйи алдындағы майданда отырды. Олар ҳәм усы истен, ҳәм қуйып жаўған жаўыннан дирилдер еди. Руўханий Эзра орнынан турып, оларға былай деди: – Сизлер опасызлық еттиңлер, басқа миллет қызларына үйленип, Израилдың айыбына айып жамадыңлар. Енди ата-бабаларыңыздың Қудайы Жаратқан Ийе алдында гүналарыңызды мойынлап, Оның еркин орынлаңлар. Әтирапыңыздағы халықлардан ҳәм басқа миллеттен алынған ҳаяллардан айырылыңлар. Сонда пүткил жәмийет жуўап берип, бәлент даўыс пенен былай деди: – Аўа, сиз ҳақсыз. Сиз не айтсаңыз, соны ислеймиз. Деген менен, халық көп, жаўын да қуйып тур, ашық жерде турыўға димарымыз қалмады. Бул бир-еки күнлик ис емес, себеби бизлердиң көпшилигимиз усы исте гүна ислегенбиз. Басшыларымыз пүткил жәмийет атынан ўәкиллик қылсын. Ал қалаларымыздағы басқа миллет қызларына үйленген адамлардың ҳәммеси белгиленген ўақытта өз қалаларының ақсақаллары ҳәм қазылары менен бирге усы жерге келсин. Қудайымыздың усы ис себепли лаўлаған ғәзеби қайтқанға шекем усылай исленсин. Бул усынысқа тек Асаҳел улы Ионатан ҳәм Тиқўа улы Яхзея қарсы болды, ал Мешуллам ҳәм лебийли Шаббетай болса, буларды қоллап қуўатлады. Сүргиннен қайтқанлар айтылғандай иследи. Руўханий Эзра ҳәр бир урпақтың урпақ басшысын атпа-ат таңлап алды. Оныншы айдың биринши күни олар бул исти изертлеўге отырды. Биринши айдың биринши күни олар басқа миллет қызларына үйленгенлердиң ҳәммесиниң исин қарап болды. Руўханийлер урпағы арасында басқа миллет қызларына үйленгенлер: Иосадақ улы Ешуаның ҳәм оның туўысқанларының урпақларынан: Маасея, Элиезер, Яриб ҳәм Гедалия. Олар ҳаялларынан ажырасыўға сөз берди ҳәм ҳәр бири сүриўден бир қошқарды өз айыбы ушын айып қурбанлығы ретинде қурбанлыққа берди. Иммер урпағынан: Хананий ҳәм Зебадия; Харим урпағынан: Маасея, Илияс, Шемая, Ехиел, Уззия; Пашхур урпағынан: Элйоенай, Маасея, Исмайыл, Нетанел, Иозабад, Эласа; Лебийлилерден: Иозабад, Шимей, Келая, яғный Келита, Петахия, Яҳуда, Элиезер; Қосықшылардан: Эляшиб; Дәрўаза қараўылларынан: Шаллум, Телем, Урий. Басқа израиллылардан: Парош урпағынан: Рамия, Иззия, Малкия, Миямин, Элазар, Малкия, Беная; Элам урпағынан: Маттания, Зехария, Ехиел, Абдий, Еремот, Илияс; Затту урпағынан: Элйоенай, Эляшиб, Маттания, Еремот, Забад, Азиза; Бебай урпағынан: Еҳоханан, Ханания, Заббай, Атлай; Баний урпағынан: Мешуллам, Маллух, Адая, Яшуб, Шеал, Рамот; Пахат-Моаб урпағынан: Адна, Келал, Беная, Маасея, Маттания, Бесалел, Биннуй, Менашше; Харим урпағынан: Элиезер, Ишшия, Малкия, Шемая, Шимон, Бенямин, Маллух, Шемария; Хашум урпағынан: Маттенай, Маттата, Забад, Элифелет, Еремай, Менашше, Шимей; Баний урпағынан: Маадай, Амрам, Уўел, Беная, Бедея, Келуҳу, Ўанея, Меремот, Эляшиб, Маттания, Маттенай, Ясай, Баний, Биннуй, Шимей, Шелемия, Натан, Адая, Махнадбай, Шашай, Шарай, Азарел, Шелемия, Шемария, Шаллум, Амария, Юсуп; Небо урпағынан: Еиел, Маттития, Забад, Зебина, Яддай, Иоел, Беная. Бул адамлардың ҳәммеси басқа миллет қызларына үйленген болып, олардың айырымларының балалары да бар еди. Хахалия улы Нехемияның сөзлери: Персия патшасы Артаксеркстиң ҳүкимдарлығының жигирмаланшы жылының кислеў айында мен Суза қорған қаласында едим. Сонда туўысқанларымнан бири Хананий айырым адамлар менен бирге Яҳудадан келди. Мен олардан сүргиннен қутылып қалып, тири қалған яҳудийлер ҳәм Ерусалим қаласы туўралы сорадым. Олар маған сүргиннен қутылып қалып, Яҳуда ўәлаятында тири қалғанлардың қатты қыйыншылық ҳәм шерменделик аўҳалда қалғаны, Ерусалим дийўалларының ўайран етилип, дәрўазаларының өртеп жиберилгени туўралы айтып берди. Бул сөзлерди еситкенимде, отырып жыладым. Бир неше күн қайғыға батып жүрдим, ораза тутып, аспанның Қудайына былай деп дуўа еттим: «О, аспанның Қудайы Жаратқан Ийе! Сен уллы ҳәм айбатлы Қудайсаң! Сен Өзиңди сүйгенлер ҳәм буйрықларыңды орынлағанлар менен дүзген келисимиңе садық қаласаң. Қулыңның дуўасын еситиў ушын қулақларың түриўли, көзлериң ашық болғай. Енди Сениң алдыңда қулларың болған Израил халқы ушын күни-түни дуўа етип, олардың гүналары ушын тәўбе қыламан. Аўа, бизлер Сениң алдыңда гүна иследик, мен де, мениң әкемниң үй-иши де гүна иследи. Бизлер Сениң алдыңда қатты жеркенишли ислерди иследик. Сениң қулың Муўсаға берген буйрықларыңа, қағыйдалар ҳәм нызамларыңа бойсынбадық. Енди қулың Муўсаға берген мына сөзлериңди есиңе ала гөр: „Егер сизлер Маған опасызлық етсеңиз, Мен сизлерди халықлар арасына шашып жиберемен. Бирақ Маған қайтып келсеңиз ҳәм буйрықларыма бойсынып, оларды орынласаңыз, жердиң ең шетине қуўғын қылынған болсаңыз да, сизлерди ол жерден жыйнап аламан. Атымды орналастырыў ушын, таңлап алған жерге сизлерди алып келемен“. Израил халқы – Сениң қулларың ҳәм Өз халқың. Уллы қүдиретиң ҳәм күшли қолың менен оларды азат еткенсең. О, Ийем! Қулың болған мениң дуўама ҳәм Сениң атыңды ҳүрмет қылыўдан заўықланатуғын қулларыңның дуўасына қулақ түре гөр. Бүгин маған әўмет берип, патшада маған деген реҳим оята гөр». Сол ўақытлары мен патшаның шарап қуйыўшысы едим. Патша Артаксеркстиң ҳүкимдарлығының жигирмаланшы жылы, нисан айы еди. Мен патшаның алдына әкелинген шарапты оған усындым. Бурын ҳеш қашан патша мени түскин аўҳалда көрген жоқ еди. Сонлықтан патша маған: – Неге қапа көринесең? Билемен, кесел емессең. Жүрегиңде бир дәртиң бар ма деймен? – деди. Мен қатты қорқып кеттим. Сонда да патшаға: – Тақсыр, өмириңиз узақ болсын! Ата-бабаларымыз жерленген қала қаңырап, дәрўазалары өртелген болса, мен қалай қапа болмайын? – дедим. Патша маған: – Не тилейсең? – деди. Сонда мен ишимнен аспанның Қудайына дуўа еттим, кейин патшаға былай дедим: – Тақсыр, егер мақул деп тапсаңыз ҳәм мендей қулыңызға кеўлиңиз толған болса, онда мени Яҳудаға, ата-бабаларым жерленген қалаға жиберсеңиз. Мен бул қаланы қайта қурмақшыман. Сонда ханбийке де патшаның жанында отырған еди. Патша меннен: – Сапарың қанша ўақытқа созылады, қашан қайтып келесең? – деп сорады. Патша мени жибериўге ыразы болды. Соңынан мен ўақытты белгилеп айттым. Мен патшаға және былай дедим: – Тақсыр, егер сизге мақул болса, Яҳудаға жетип барғанымша, өз жерлеринен өтиўиме рухсат бериўи ушын, дәрьяның арғы жағының ҳәкимлерине хат жазып берилсин. Және де, патша тоғайларының бажбаны Асафқа да хат жаздырып берсеңиз. Ол маған Қудайдың Ибадатханасы жанындағы қорғанның дәрўазаларын, қала дийўалларын соқтырыўым ҳәм өзиме үй салдырыўым ушын керек болатуғын ағашларды берсин. Қудайдың мийримли қолы мениң үстимде болғанлығы себепли, патша сорағанымның ҳәммесин берди. Патша мениң менен бирге бир неше әскербасылар ҳәм атлылар жиберген еди. Мен дәрьяның арғы жағының ҳәкимлерине келип, оларға патшаның хатларын бердим. Хоронлы Санбаллат ҳәм аммон халқынан болған хызметши Тобия Израил халқының ийгилиги ушын ғамхорлық етиўге бир адамның келгенин еситкенде, қатты ғәзепленди. Мен Ерусалимге келип, ол жерде үш күн болдым. Мен Ерусалим ушын ислейтуғын ислеримди Қудайымның жүрегиме салғанын ҳеш кимге айтпадым. Түнде турып, жанымдағы адамлардан бир нешеўин ертип, жолға шықтым. Жаныма өзим минип жүрген жаныўардан басқа ҳеш қандай жаныўар алған жоқ едим. Түнде Ойпатлық дәрўазасы арқалы шығып, Айдарҳа булағына, ол жерден Тезек дәрўазасына бардым. Мен ўайран етилген Ерусалим дийўалларын ҳәм оның жағып жиберилген дәрўазаларын көзден кеширдим. Соңынан Булақ дәрўазасына ҳәм Патша ҳәўизине бардым. Бирақ астымдағы жаныўарым өтиўге жол таба алмады. Сонлықтан түнде сай бойлап көтерилип, дийўалды көзден кеширдим. Ақырында, кери айланып, Ойпатлық дәрўазасы арқалы изге қайттым. Ҳүкимет басшылары мениң қай жерге барып, не ислеп жүргенимди билмеди. Себеби мен яҳудийлерге де, руўханийлерге де, ақсүйеклерге де, басшыларға да, усы иске қатнасы бар басқа жумыс алып барыўшыларға да еле ҳеш нәрсе айтпаған едим. Соңынан мен оларға: – Қандай апатшылыққа ушырағанымызды көрип турсыз ба? Ерусалим босап қалған, ал оның дәрўазалары болса, жандырып жиберилген. Жүриңлер, Ерусалимниң дийўалларын қайта тиклейик. Буннан былай аяқ асты болыўға шек қояйық, – дедим. Мен оларға Қудайдың мийримли қолының мениң үстимде екенин ҳәм патшаның өзиме айтқан сөзлерин айтып бердим. Сонда олар: – Қурылысты баслаймыз, – деди ҳәм қайырлы иске бар күшин жумсаўға таяр турды. Бирақ хоронлы Санбаллат, аммон халқынан болған хызметши Тобия ҳәм араб халқынан болған Гешем буларды еситкенде, үстимизден күлди ҳәм: – Не ислеп атырсыз өзи? Ямаса патшаға қарсы бас көтерип атырсызлар ма? – деп бизлерди кемситип сөйледи. Сонда мен оларға: – Аспанның Қудайы исимизди сәтли қылады, ал Оның қуллары болған бизлер қурылысты баслаймыз. Сизлердиң Ерусалимде үлесиңиз де, ҳақыңыз да, тарийхый дерегиңиз де жоқ, – деп жуўап бердим. Соннан соң, бас руўханий Эляшиб ҳәм оның руўханий туўысқанлары иске кирисип, Қой дәрўазасын қайта қурды. Олар дәрўазаны бағышлаў рәсиминен өткерип, қапыларын орнына қурды. Жүзлик минарасына дейинги дийўалларды тиклеп, оны бағышлаў рәсиминен өткерди. Және де, олар Хананел минарасына шекемги дийўалларды да тикледи. Ерихолылар оннан кейинги бөлегин, ал оннан кейинги бөлекти Имрий улы Заккур қурды. Балық дәрўазасын Ҳассенаның уллары қурды. Олар дәрўазаның бөренелерин қойып, қапыларын қурды, қулып ҳәм тәмбилерин орнатты. Оннан кейинги бөлекте Ҳаққостың ақлығы Урияның улы Меремот дүзетиў ислерин алып барды. Оннан кейинги бөлекти Мешезабелдиң ақлығы Берехияның улы Мешуллам, ал оннан кейинги бөлекти Баана улы Садоқ дүзетти. Олардан кейинги бөлекти теқоалылар дүзетти. Бирақ олардың ақсүйеклери өз қадағалаўшыларының буйрығын орынлаў ушын қәддин бүкпеди. Ешана дәрўазасын Пасеах улы Иояда ҳәм Бесодия улы Мешуллам дүзетти. Олар дәрўазаның бөренелерин қойып, қапыларын қурды, қулып ҳәм тәмбилерин орнатты. Олардан кейинги бөлекти гибонлы Мелатия ҳәм меронотлы Ядон дәрьяның арғы жағындағы ҳәкимниң қол астындағы Гибон ҳәм Миспа турғынлары менен бирге дүзетти. Олардан кейинги бөлекти зергер Харҳая улы Уззиел, ал оннан кейинги бөлекти хош ийисли затлар таярлаўшы Ханания дүзетти. Олар Ерусалим дийўалларының Кең дийўалға дейинги аралығын қайта тикледи. Олардың жанындағы бөлекти Ерусалим үлкесиниң ярымының басқарыўшысы Хур улы Рефая дүзетти. Олардан кейинги бөлекти, өз үйиниң қарама-қарсысын Харумаф улы Едая, ал оннан кейинги бөлекти Хашабния улы Хаттуш дүзетти. Харим улы Малкия менен Пахат-Моаб улы Хашшуб басқа бир бөлекти ҳәм Тандырлар минарасын дүзетти. Кейинги бөлекти Ерусалим үлкесиниң ярымының басқарыўшысы Ҳаллохеш улы Шаллум өз қызлары менен бирге дүзетти. Ханун ҳәм Заноах турғынлары Ойпатлық дәрўазасын дүзетти. Олар дәрўаза бөренелерин қойып, қапыларын қурды, қулып ҳәм тәмбилерин орнатты. Және де, олар дийўалдың Тезек дәрўазасына шекемги мың шығанақ аралығын дүзетти. Ал Тезек дәрўазасын Бейт-Ҳаккерем үлкесиниң басқарыўшысы Рехаб улы Малкия дүзетти. Ол дәрўазаны қурып, қапыларын, қулып ҳәм тәмбилерин орнатты. Булақ дәрўазасын Миспа үлкесиниң басқарыўшысы Кол-Хозе улы Шаллун дүзетти. Ол дәрўазаны қурып, үстин жаўды, қапыларын, қулып ҳәм тәмбилерин орнатты. Ол патша бағының қасындағы Шелах ҳәўизиниң дийўалын да Даўыттың қаласынан төменге түсетуғын текшеге шекем дүзетти. Оның жанындағы бөлекти, яғный Даўыттың мазарының қарама-қарсысына шекемги орыннан ҳәўизге ҳәм Батырлар үйине дейинги аралықты Бейт-Сур үлкесиниң ярымының басқарыўшысы Азбуқ улы Нехемия дүзетти. Оның жанындағы бөлекти Баний улы Рехумның басшылығында лебийлилер дүзетти. Оннан кейинги бөлекте Кеила үлкесиниң ярымының басқарыўшысы Хашабия өз үлкеси атынан дүзетиў ислерин алып барды. Оннан кейинги бөлекти Хашабияның туўысқанлары Кеила үлкесиниң қалған ярымының басқарыўшысы Хенадад улы Биннуй басшылығында дүзетти. Оннан кейин Миспаның басшысы Ешуа улы Эзер қурал-жарақ сақлаў бөлмесине көтерилетуғын жолдың алдынан дийўалдың мүйешине шекемги аралықты дүзетти. Оннан кейин мүйештен баслап, бас руўханий Эляшибтиң үйиниң қапысының кирер аўзына дейинги аралықты Заббай улы Барух ықлас пенен дүзетти. Оның жанындағы Эляшибтиң үйиниң қапысының кирер аўзынан баслап, оның үйиниң ақырына шекемги аралықты Ҳаққостың ақлығы Урияның улы Меремот дүзетти. Оннан кейинги бөлекти дөгеректеги аймақлардан келген руўханийлер дүзетти. Олардан кейин Бенямин ҳәм Хашшуб өз үйлериниң қарсы алдындағы бөлекти, ал олардан кейин Ананияның ақлығы Маасеяның улы Азария өз үйиниң жанындағы бөлекти дүзетти. Оннан кейин Азарияның үйинен дийўалдың мүйешине ҳәм айланбасына шекемги аралықты Хенадад улы Биннуй дүзетти. Мүйештиң ҳәм сақшылар ҳәўлисиндеги патшаның жоқарғы сарайына шығатуғын минараның қарсысын Узай улы Палал дүзетти. Оннан кейин Парош улы Педая Офел төбешигинде жасайтуғын Ибадатхана хызметшилери менен бирге шығыс тәрептеги Суў дәрўазасының қарсы алдына ҳәм Шығыңқы минарасына шекемги аралықты дүзетти. Шығыңқы минарасының қарсысынан Офел төбешигиндеги дийўалға шекемги басқа бөлекти теқоалылар дүзетти. Руўханийлер Ат дәрўазасының жоқарысын, ҳәр бири өз үйиниң қарсы алдын дүзетти. Олардан кейин Иммер улы Садоқ өз үйиниң қарсысын, оннан кейинги бөлекти Шығыс дәрўазасының қараўылы Шекания улы Шемая дүзетти. Оннан кейинги басқа бир бөлекти Шелемия улы Ханания ҳәм Салафтың алтыншы улы Ханун дүзетти. Олардан кейин Берехия улы Мешуллам өз бөлмесиниң қарсы алдын дүзетти. Оннан кейин Сап тартыў дәрўазасына қарсы турған Ибадатхана хызметшилери менен саўдагерлердиң үйине ҳәм мүйештеги жоқарғы бөлмеге шекемги аралықты зергер Малкия дүзетти. Ал мүйештеги жоқарғы бөлмеден Қой дәрўазасына шекемги аралықты зергерлер ҳәм саўдагерлер дүзетти. Санбаллат бизлердиң дийўалды қайта қурып атырғанымызды еситкенде, қаны қайнап, ғәзепке минди ҳәм яҳудийлерди масқаралай баслады. Ол өз шериклери менен Самария ләшкерлери алдында былай деди: «Мына бийшара яҳудийлер не ислеп атыр? Ырасында да, олар өз дийўалын қайта тиклемекши ме? Ырасында да, олар қурбанлық бермекши ме? Булар не, бир күн ишинде қурылысты питкермекши ме? Ырасында да, олар жанып, үйилген шығындыға айланған тасларды жанландырмақшы ма?» Санбаллаттың жанында турған аммон халқынан болған Тобия да: «Қурып атырған дийўалына қараңлар! Егер бир түлки келип үстине минсе, тас дийўалы тас-талқан болады», – деди. Сонда мен былай деп дуўа еттим: «Қудайымыз, бизлерге қулақ сал! Бизлер хорланып атырмыз. Олардың бизлерге көрсеткен хорлығын өзлериниң басына жаўдыр ҳәм олар да тутқын болып, жат елде таланатуғын болсын. Олардың айыпларын жаўып, гүналарын кеширип, көз алдыңнан өширип таслай гөрме! Себеби олар қурылысшылардың арына тийди». Деген менен, бизлер дийўал қурылысын даўам еттик. Халық бар ықласы менен ислегенликтен, пүткил дийўалды оның ярымына дейин тикледик. Бирақ Санбаллат, Тобия, араблар, аммонлар ҳәм ашдодлылар Ерусалим дийўалларының тиклениў ислериниң алға илгерилеп, бузылған жерлериниң пителип атырғанын еситкенде, қатты ашыўланды. Олар ҳәммеси бирге келип, Ерусалимге қарсы урыс ашыўға ҳәм ол жерде тәртипсизликти келтирип шығарыўға келисип алды. Сонда бизлер Қудайымызға дуўа етип, олардан қорғаныў ушын күни-түни сақшылар қойдық. Бирақ яҳудалылар тоңқылдап: «Жүк тасыўшылар ҳалдан тайды, Шығынды болса жүдә көп. Сонлықтан өз күшимиз бенен, Дийўалды қайта қура алмаймыз», – деди. Ал душпанларымыз болса: «Бизлерди билип, көрип қоймасынан бурын араларына кирип алып, оларды өлтирейик ҳәм исти тоқтатайық», – деп атыр. Олардың жанында жасайтуғын яҳудийлер келип, бизлерге: «Олар ҳәр тәрептен сизлерге бастырып келмекши», – деп он мәртелеп айтты. Сол себепли дийўалдың ең пәс, ашық жерлериниң артына қылыш, найза ҳәм оқ жай менен қуралланған адамларды тийрелери бойынша орналастырдым. Буларды көрип шыққаннан соң, ақсүйеклерге, басшыларға ҳәм пүткил халыққа: «Олардан қорқпаңлар. Уллы ҳәм айбатлы Ийемизди еске алыңлар. Туўысқанларыңыз, ул-қызларыңыз, ҳаялларыңыз ҳәм үйлериңиз ушын урысыңлар», – дедим. Өзлериниң нийетлеринен хабардар екенимиз ҳәм Қудай оларды пушқа шығарғаны душпанларымыздың қулағына жетип барды. Сонда бизлер ҳәммемиз дийўалға, ҳәр биримиз өз исимизге қайттық. Ҳәр бир қурылысшы белине қылышын байлап алып, жумыс иследи. Кәрнай шертетуғынлар мениң жанымда жүрди. Мен ақсүйеклерге, басшыларға ҳәм пүткил халыққа былай дедим: «Жумыс көлеми үлкен ҳәм кең. Бизлер дийўал бойлап жайылып кетип, бир-биримизден узақласып баратырмыз. Сонлықтан қай жерден кәрнай сестин еситсеңиз, сол жерге, қасымызға жыйналыңлар. Қудайымыз бизлер ушын урысады». Бизлер жумысты азанда ерте, күн шыққанда баслап, кеште кеш, жулдызлар шыққанда тамамладық. Адамлардың ярымы бәрқулла сақшылықта турды. Сол ўақытлары мен халыққа және: «Ҳәр бир адам өз хызметшилери менен бирге Ерусалимде түнесин. Олар түнде қараўыллықта турып, күндиз жумыс ислесин», – дедим. Мен де, туўысқанларым да, хызметшилерим де, жанымдағы қараўыллар да, ҳеш биримиз кийимлеримизди шешпедик. Ҳәр бир адамның қуралы қолында болды. Сол ўақытлары халық ишинде, еркеклер ҳәм олардың ҳаяллары арасында өз туўысқанлары болған яҳудийлерге деген күшли наразылық жүзеге келди. Олардың базылары: «Бизлер көпшиликпиз, ул-қызларымыз көп. Нан таўып жеп, тиришилик етиўимиз ушын бизлерге бийдай керек», – деди. Ал базылары болса: «Ашлық ўақытта нанымызды табыў ушын, атызларымызды, жүзимзарларымызды ҳәм үйлеримизди гиреўге берип атырмыз», – деди. Және басқалары болса: «Патшаға салық төлеў ушын атызларымыз ҳәм жүзимзарларымыз үстинен үстеме пул алдық. Бизлердиң яҳудий туўысқанларымыз бенен қанымыз бир, балаларымыздың да олардың балаларынан айырмашылығы жоқ. Бирақ бизлер ул-қызларымызды қул етип сатыўға мәжбүр болып атырмыз, қызларымыздың айырымлары әлле қашан шорылыққа сатылды. Атыз ҳәм жүзимзарларымыз енди басқалардың қолына өткенликтен, бизлер шарасыз қалдық», – деди. Мен олардың наразылығы менен усындай сөзлерин еситкенимде, қатты ашыўландым. Бираз ойландым, кейин ақсүйеклер менен басшыларға кейип: – Сизлер өз туўысқанларыңыздан үстеме алып атырсызлар ма? – дедим. Мен усы мәселеге байланыслы үлкен жыйын топладым. Соңынан жыйналғанларға: – Бизлер басқа халықларға сатылған яҳудий туўысқанларымызды күшимиз жеткенше қайтарып сатып алдық. Ал сизлер болсаңыз, өз туўысқанларыңызды сатып атырсызлар. Оларды және сатып алыўымыз ушын ба? – дедим. Олар жуўап таппай, үнсиз турды. Мен оларға және былай дедим: – Ислеп атырғаныңыз жақсы ис емес. Бизге душпан болған халықларға масқара болмаў ушын, Қудайдан қорқып жасаў керек емес пе еди? Мениң өзим, туўысқанларым ҳәм хызметкерлерим менен бирге халыққа қарызға гүмис ҳәм бийдай берип атырмыз. Бирақ ендигиден былай ол ушын үстеме алыўды тоқтатайық! Ҳәзирден-ақ оларға өзлериңиз тартып алған атызларын, жүзим ҳәм зәйтүн бағларын, үйлерин, үстеме ушын төлеген гүмислерин, бийдайын, шарап ҳәм майларын қайтарып бериңлер. Олар: – Қайтарып беремиз, олардан ҳеш нәрсе талап етпеймиз. Сизиң айтқаныңыздай қыламыз, – деди. Сонда мен руўханийлерди шақыртып, руўханийлердиң алдында ақсүйеклер менен басшыларға берген ўәдесинде туратуғыны туўралы оларға ант иштирдим. Соңынан шапанымның белбеўлигин шешип қағып: – Өз ўәдесинде турмаған адамды Қудай үй-жайынан ҳәм ийелигинен айырып, дымсыз қалдырсын, – дедим. Пүткил жыйналғанлар: – Аўмийин, – деди ҳәм Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаўлар айтты. Халық берген ўәдесинде турды. Және де, өзим Яҳуда жерине ҳәким болып тайынланған күннен баслап он еки жыл даўамында, яғный Артаксеркстиң патшалығының жигирмаланшы жылынан отыз екинши жылына шекем мен де, туўысқанларым да ҳәкимге арналған азық-аўқаттан жемедик. Меннен бурынғы ҳәкимлер халыққа аўырманлық жүклеп, нан менен шараптан тысқары олардан қырық шекел гүмис те алған екен. Ҳәтте, олардың хызметшилери де халыққа өз ҳүкимин өткерген екен. Бирақ мен Қудайдан қорққанлықтан, булай ислемедим. Оның орнына мен бар күшимди дийўалдың қурылысына бағышладым. Хызметкерлеримниң ҳәммеси истиң басына жыйналды. Бизлер бирде бир атыз сатып алмадық. Айланамыздағы басқа халықлардан келгенлерди есапқа алмағанның өзинде, яҳудийлерден ҳәм лаўазымлы адамлардан бир жүз елиў адам мениң дастурханымнан аўқатланатуғын еди. Бир күнлик аўқат ушын бир өгиз, алты семиз қой ҳәм бир қанша таўықлар писирилетуғын, және ҳәр он күнде бир рет мол етип, түрли-түрли шараплардан берилетуғын еди. Деген менен, мен үлке ҳәкимине тийисли аўқатты талап етпедим, онысыз да халықтың жүги аўыр еди. Қудайым, бул халық ушын ислеген ислеримди мениң ийгилигим ушын еске ала гөр! Дийўалларды қурып, бузылған жерлериниң бирде биреўин қалдырмай, толық оңлап болғаным Санбаллат, Тобия, араб халқынан болған Гешем ҳәм басқа душпанларымның қулағына жетип барды. Бирақ ол ўақытта, мен еле дәрўазалардың қапыларын орнатып болмаған едим. Сонда Санбаллат пенен Гешем маған адам жиберип: «Оно тегислигиндеги аўыллардың биринде ушырасайық», – деди. Олар маған зыян келтириў нийетинде еди. Сонлықтан мен де оларға хабаршылар жиберип: «Мен үлкен бир ис пенен бәнтпен. Сонлықтан бара алмайман. Не ушын мен исти таслап, сизлерге барыўым ҳәм жумысты тоқтатыўым керек?» – дедим. Олар төрт мәрте сол хабарды жиберди, мен де төрт мәрте солай жуўап қайтардым. Сонда бесинши рет Санбаллат маған өз хызметшисин жиберди. Оның қолында мөрленбеген ашық хат бар еди. Хатта былай деп жазылған еди: «Басқа халықлар арасында хабарлар тараған, Гешем де буны тастыйықлайды. Сен ҳәм яҳудийлер қозғалаң көтериўди ойлап атырсызлар. Сол себептен сизлер дийўалларды қайта тиклеп атырған екенсиз. Усы хабарларға қарағанда, сен оларға патша болмақшы екенсең. Және де, өзиң ҳаққында: „Яҳуданың өз патшасы бар!“ деп жәриялаўы ушын, сен пайғамбарларды да тайынлапсаң. Бул сөзлер, әлбетте, патшаның қулағына жетип барады. Сонлықтан кел, бирге кеңесип алайық». Мен оған адам жиберип: «Айтқанларыңның ҳәммеси жалған, буларды сен өзиң ойлап шығарғансаң», – деп жуўап бердим. Олардың ҳәммеси бизлерди қорқытпақшы болып: «Қолларын истен суўытсақ, ис тоқтайды», – деп ойлаған еди. Буған қарсы, мен Қудайдан қолларыма күш бериўин сорадым. Бир күни мен Меҳетабелдиң ақлығы Делая улы Шемаяның үйине бардым. Ол үйине тығылып алған еди. Ол маған: – Кел, Қудайдың Үйинде, Ибадатхананың ишинде ушырасып, есиклерин тас қылып, илдирип алайық. Себеби олар сени өлтириў ушын кележақ, түнде сени өлтириўге келеди, – деди. Бирақ мен оған: – Мен қашып кететуғын адамға уқсайман ба? Яки тири қалыў ушын, Ибадатханаға жасырынатуғын адамға уқсайман ба? Бармайман, – дедим. Мен оны Қудайдың жибермегенин, бирақ оны Тобия менен Санбаллат параға сатып алғанлықтан, ол маған қарсы усындай жалған пайғамбаршылық сөзлерин айтқанын түсинип жеттим. Олар мени қорқытыў ушын ҳәм қорққанымнан оның айтқанын қылып, гүна ислеўим ушын, Шемаяны жаллаған еди. Сонда мени жаманлап, абырайымды төгиў ушын себеп табылар еди. Мен былай деп дуўа еттим: «Қудайым, Тобия менен Санбаллаттың ислеген ислерин умыта гөрме! Сондай-ақ мени қорқытпақшы болған пайғамбар ҳаял Ноадияны ҳәм басқа пайғамбарларды да есиңде сақлай гөр!» Дийўал элул айының жигирма бесинши сәнесинде, елиў еки күнде питкерилди. Барлық душпанларымыз бул ҳаққында еситкенде, әтирапымыздағы халықлардың ҳәммеси қорқып кетти ҳәм олардың қатты еңсеси түсти. Себеби олар бул истиң Қудайымыздың жәрдеминде исленгенин түсинди. Буннан тысқары, сол күнлери Яҳуда ақсүйеклери Тобияға көп хатлар жазған болып, Тобиядан да оларға хатлар келип турды. Тобия Арах улы Шеканияның күйеў баласы болғанлықтан ҳәм Тобияның улы Еҳоханан Берехия улы Мешулламның қызына үйленгенликтен, Яҳудадағы көп адамлар оның менен нан сындырысып, ант ишискен еди. Ҳәтте, олар Тобияның жақсы ислери ҳаққында маған айтатуғын, мениң айтқанларымды да оған жеткерип туратуғын еди. Тобия да мени қорқытыў ушын хатлар жиберип туратуғын еди. Қала дийўалы қурылып, дәрўазаның қапылары орнатылып болынғаннан соң, дәрўаза қараўыллары, қосықшылар ҳәм лебийлилер хызметке қойылды. Мен туўысқаным Хананийге ҳәм қорғанның әскербасысы Хананияға Ерусалимге жетекшилик етиўди тапсырдым. Әскербасы Ханания басқаларға қарағанда садық ҳәм Қудайдан қорқатуғын адам еди. Мен оларға былай дедим: – Күн қатты қызған ўақытта, Ерусалим дәрўазалары жабық турсын. Дәрўаза қараўыллары хызметте турған болса да, қапылар жабылып, илдирип қойылсын. Қараўыллар Ерусалим турғынларынан тайынлансын. Олардың айырымлары нәўбетшиликте турсын, ал айырымлары өз үйиниң қарсы алдын қараўылласын. Ерусалим кең ҳәм уллы қала еди. Бирақ оның халқы аз болып, қурылған жайлар да еле аз еди. Сонда Қудайым мениң жүрегиме ақсүйеклерди, басшыларды ҳәм халықты жыйнап, оларды шежиреси бойынша дизимге алыўды салды. Мен сүргиннен биринши болып қайтып келгенлердиң жазба түрдеги шежиресин таптым. Онда былай деп жазылған еди: «Бабилония патшасы Набуходоносордың Бабилонға тутқын етип алып кеткен адамлары сүргин етилип, тутқында болған ўәлаятлардан Ерусалимге ҳәм Яҳудадағы өз қалаларына қайтып келди. Олар Зеруббабел, Ешуа, Нехемия, Азария, Раамия, Нахманий, Мордохай, Билшан, Мисперет, Бигўай, Нехум ҳәм Баананың басшылығында қайтып келди. Сүргиннен қайтқан Израил ерлериниң дизими төмендегише: Парош урпақларынан – 2172 адам; Шефатия урпақларынан – 372 адам; Арах урпақларынан – 652 адам; Пахат-Моаб, яғный Ешуа ҳәм Иоаб урпақларынан – 2818 адам; Элам урпақларынан – 1254 адам; Затту урпақларынан – 845 адам; Заккай урпақларынан – 760 адам; Биннуй урпақларынан – 648 адам; Бебай урпақларынан – 628 адам; Азгад урпақларынан – 2322 адам; Адониқам урпақларынан – 667 адам; Бигўай урпақларынан – 2067 адам; Адин урпақларынан – 655 адам; Атер, яғный Хизкия урпақларынан – 98 адам; Хашум урпақларынан – 328 адам; Бетсай урпақларынан – 324 адам; Хариф урпақларынан – 112 адам; Гибон урпақларынан – 95 адам; Бейтлеҳемлилер менен нетофалылардан – 188 адам; Анатотлылардан – 128 адам; Бейт-Азмаўетлилерден – 42 адам; Кирят-Яримлилерден, кефиралылардан ҳәм бееротлылардан – 743 адам; Рамалылардан ҳәм гебалылардан – 621 адам; Михмаслылардан – 122 адам; Бейт-Эллилерден ҳәм айлылардан – 123 адам; Басқа неболылардан – 52 адам; Басқа эламлылардан – 1254 адам; Харимлилерден – 320 адам; Ерихолылардан – 345 адам; Лодлылардан, хадидлилерден ҳәм онолылардан – 721 адам; Сеналылардан – 3930 адам. Руўханийлер: Ешуа нәсилинен болған Едая урпақларынан – 973 адам; Иммер урпақларынан – 1052 адам; Пашхур урпақларынан – 1247 адам; Харим урпақларынан – 1017 адам. Лебийлилер: Ҳодеўа нәсилинен тараған Ешуа ҳәм Қадмиел урпақларынан – 74 адам. Қосықшылар: Асаф урпақларынан – 148 адам. Дәрўаза қараўыллары: Шаллум, Атер, Талмон, Аққуб, Хатита ҳәм Шобай урпақларынан – 138 адам. Ибадатхана хызметшилери: Сиха урпақларынан, Хасуфа урпақларынан, Таббаот урпақларынан, Керос урпақларынан, Сиа урпақларынан, Падон урпақларынан, Лебана урпақларынан, Хагаба урпақларынан, Шалмай урпақларынан, Ханан урпақларынан, Гиддел урпақларынан, Гахар урпақларынан, Реая урпақларынан, Ресин урпақларынан, Неқода урпақларынан, Газзам урпақларынан, Узза урпақларынан, Пасеах урпақларынан, Бесай урпақларынан, Меуним урпақларынан, Нефушесим урпақларынан, Бақбуқ урпақларынан, Хақуфа урпақларынан, Хархур урпақларынан, Баслит урпақларынан, Мехида урпақларынан, Харша урпақларынан, Барқос урпақларынан, Сисера урпақларынан, Темах урпақларынан, Незиах урпақларынан ҳәм Хатифа урпақларынан еди. Сулайманның мәрдикарға алынған хызметшилериниң урпақлары: Сотай урпақларынан, Соферет урпақларынан, Перида урпақларынан, Яла урпақларынан, Дарқон урпақларынан, Гиддел урпақларынан, Шефатия урпақларынан, Хаттил урпақларынан, Покерет-Ҳассебайым урпақларынан ҳәм Амон урпақларынан еди. Ибадатхана хызметшилери менен Сулайманның хызметшилериниң урпақларынан барлығы болып 392 адам еди. Тел-Мелах, Тел-Харша, Керуб, Аддон ҳәм Иммер қалаларынан көшип келген, бирақ өзлериниң шығысын ҳәм Израилдың қайсы урыўына тийисли екенин дәлиллей алмағанлар мыналар еди: Делая, Тобия ҳәм Неқода урпақларынан – 642 адам. Сондай-ақ руўханийлер нәсилинен болған Хабайя урпақлары, Ҳаққос урпақлары ҳәм гиладлы Барзиллайдың қызларының бирине үйленип, қәйин атасының аты менен аталған Барзиллай урпақлары. Булар жазба шежиреден өз шығысын изледи, бирақ таба алмағанлықтан қаны таза емес деп, руўханийлик хызметинен шетлетилди. Ҳәким оларға Урим ҳәм Туммимнен пайдалана алатуғын руўханий шықпағанша, тек руўханийлерге берилетуғын ең мухаддес тағамнан жемеўди буйырды. Пүткил жәмийет ҳәммеси болып 42 360 адам еди. Булардан тысқары, олардың 7337 қул ҳәм шорылары, 245 еркек ҳәм ҳаял қосықшылары да бар еди. Және де, 736 аты, 245 ғашыры, 435 түйеси ҳәм 6720 ешеги бар еди. Айырым әўлад басшылары исти жүргизиў ушын сыйлар берди. Ҳәким қазнаға 1000 дарик алтын, 50 қырма, 530 дана руўханийлик кийимин берди. Айырым әўлад басшылары истиң жүриўи ушын қазнаға 20 000 дарик алтын, 2200 мина гүмис берди. Ал халықтың қалған бөлеги 20 000 дарик алтын, 2000 мина гүмис ҳәм 67 руўханийлик кийимин берди. Солай етип, руўханийлер, лебийлилер, дәрўаза қараўыллары, қосықшылар, айырым адамлар, Ибадатхана хызметшилери ҳәм пүткил Израил халқы өз қалаларына орналасты». Израиллылар қалаларына орналасып болғаннан соң, жетинши айда пүткил халық бир адамдай болып Суў дәрўазасының алдындағы майданға жыйналды. Олар улама Эзрадан Жаратқан Ийениң Муўса арқалы Израил халқына берген буйрықлары жазылған Нызам китабын алып келиўди сорады. Сонда жетинши айдың биринши күни руўханий Эзра Нызам китабын халық жыйналған жерге алып келди. Еркеклер, ҳаяллар ҳәм тыңлап, оқылғанды түсине алатуғын балалардың ҳәммеси сол жерде еди. Эзра Суў дәрўазасы алдындағы майданда еркеклердиң, ҳаяллардың ҳәм түсине алатуғын ҳәр бир адамның алдында күн шыққаннан түске шекем Нызам китабын даўыслап оқыды. Ҳәмме оқылған сөзди дыққат пенен тыңлады. Улама Эзра усы ис ушын алдын ала таярланған ағаш минбер үстинде турды. Оның оң тәрепинде Маттития, Шема, Аная, Урия, Хилкия ҳәм Маасея, ал шеп тәрепинде Педая, Мишаел, Малкия, Хашум, Хашбаддана, Зехария ҳәм Мешуллам турды. Бийик минберде турған Эзра пүткил халықтың көз алдында китапты ашты. Сонда пүткил халық орнынан турды. Эзра уллы Қудайға, Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаўлар айтты. Пүткил халық қолларын көтерип: «Аўмийин, аўмийин», – деп жуўап берди ҳәм ет бетинен жерге жығылып, Жаратқан Ийеге сыйынды. Лебийлилер – Ешуа, Баний, Шеребия, Ямин, Аққуб, Шаббетай, Ҳодия, Маасея, Келита, Азария, Иозабад, Ханан, Пелая өз орынларында тик турған халыққа Нызамды түсиндирди. Олар Қудайдың Нызам китабын анық оқып, мәнисин түсиндирип берди ҳәм халық оқылғанды түсинди. Нызам сөзлерин еситкенде, пүткил халық жылады. Сонлықтан ҳәким Нехемия, улама ҳәм руўханий болған Эзра, және халыққа үйретип турған лебийлилер халыққа: «Бүгин Қудайыңыз Жаратқан Ийе ушын мухаддес күн. Аза тутып, көз жас төкпеңлер», – деди. Кейин Нехемия халыққа былай деди: «Енди үйлериңизге қайтып, майлы аўқатлардан жеп, мазалы ишимликлерден ишиңлер. Аўқат таярламағанларға да сол нәрселерден пай берип жибериңлер. Себеби бүгин Ийемиз ушын мухаддес күн. Қайғырмаңлар, себеби Жаратқан Ийе беретуғын қуўаныш сизлерди күшли қылады». Лебийлилер де: «Тынышланыңлар, бүгин мухаддес күн, қайғырмаңлар», – деп халықты тынышландырды. Солай етип, пүткил халық жеп-ишиў, басқаларға пайларын бериў ҳәм уллы қуўаныш пенен байрамлаў ушын кетти. Өйткени олар өзлерине айтылғанларды түсинген еди. Ертеңине пүткил халықтың әўлад басшылары, руўханийлер ҳәм лебийлилер Нызам сөзлерин үйрениў ушын улама Эзраның жанына жыйналды. Олар Нызамда жазылған Жаратқан Ийениң Муўса арқалы берген мына буйрығын тапты: «Израил халқы жетинши айдағы байрам күнлери қосларда жасасын. Сонлықтан барлық қалаларда ҳәм Ерусалимде: „Жазылғанға муўапық, таўларға шығып, зәйтүн, жабайы зәйтүн, мирта, пальма ҳәм басқа да жапырақлы ағашлардың шақаларын алып келип, қос қурыңлар“, – деп жар салып, жәриялансын». Солай етип, халық барып, шақалар алып келди ҳәм ҳәр бир адам өз тамларының басына, шарбақларына, Қудайдың Үйиниң шарбағына, Суў дәрўазасы алдындағы майданға ҳәм Эфрайым дәрўазасының алдындағы майданға өзлери ушын қослар қурып алды. Сүргиннен қайтып келгенлердиң ҳәммеси қослар қурып, қосларда жасады. Нун улы Ешуаның дәўиринен усы күнге дейин израиллылар булай ислемеген еди. Олар шексиз қуўанышқа бөленген еди. Эзра биринши күннен соңғы күнге дейин, ҳәр күни Қудайдың Нызам китабын оқыды. Олар жети күн байрамлады, ал сегизинши күни қағыйдаға муўапық салтанатлы жыйналыс болды. Жетинши айдың жигирма төртинши күни пүткил Израил халқы ораза тутып, аза кийимин кийген ҳәм басларына топырақ шашқан ҳалда жыйналды. Сол ўақытта Израил урпақлары барлық басқа халықлардан айырылып шықты. Олар өзлериниң гүналарын ҳәм ата-бабалары ислеген жаман ислерди ашық мойынлады. Олар өз орынларында турып, үш саатты өзлериниң Қудайы Жаратқан Ийениң Нызам китабын оқыў менен, ал үш саатты гүнаны ашық мойынлаў ҳәм өзлериниң Қудайы Жаратқан Ийеге сыйыныў менен өткизди. Ешуа, Баний, Қадмиел, Шебания, Бунний, Шеребия, Баний ҳәм Кенаний лебийлилер ушын ажыратылған сыпаның үстине шығып, Қудайы Жаратқан Ийеге қатты даўыслап жалбарынды. Кейин лебийлилер Ешуа, Қадмиел, Баний, Хашабния, Шеребия, Ҳодия, Шебания ҳәм Петахия былай деди: «Турып, мәңгиге бар болған Қудайыңыз Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаўлар айтыңлар». Олар былай деп дуўа етти: «Бизлердиң тәрийиплеўлеримизден де, алғыс-мақтаўларымыздан да уллы болған Оның даңқлы атына алғыс-мақтаўлар айтыңлар! Жаратқан Ийе, Сен жалғызсаң. Сен аспанды, аспанның аспанын, олардағы пүткил барлықты, жерди ҳәм ондағы барлық нәрсени, теңизлерди ҳәм олардың ишиндеги барлық нәрсени жараттың. Ҳәммесине Сен жан бердиң, пүткил аспан денелери саған сыйынады. Қудай Ийе, Сен Өзиң Ибрамды таңлап алып, калдейлердиң Ур қаласынан алып шықтың ҳәм оған Ибрайым деген жаңа ат бердиң. Оны алдыңда садық деп таптың ҳәм оның урпақларына қанан, хет, амор, периз, ебус ҳәм гиргаш халықларының жерлерин бериў ушын, оның менен келисим дүздиң. Сен ўәдеңди орынладың, себеби Сен әдилсең. Сен ата-бабаларымыздың Мысырда шеккен азапларын көрдиң ҳәм Қызыл теңиз жанындағы олардың дад-пәриядын еситтиң. Менменсип, ата-бабаларымызға жәбир көрсеткени ушын, Сен фараонға, оның барлық хызметкерлерине ҳәм сол жердеги оның пүткил халқына кәраматлы белгилер ҳәм таң қаларлық ислер көрсеттиң. Сол себепли бүгинге дейин Өзиңниң даңқлы атыңды сақлап қалдың. Сен ата-бабаларымыздың көз алдында теңизди екиге айырдың ҳәм олар теңизди қурғақ жер арқалы кесип өтти. Ал оларды қуўғанларды болса, терең суўға ылақтырылған тас киби теңиз түбине батырып жибердиң. Күндиз минара сыяқлы булт болып, түнде олардың жүретуғын жолларына жақты түсириў ушын минара сыяқлы от болып, ата-бабаларымызға жол көрсеттиң. Сен Синай таўына түсип, аспаннан олар менен сөйлестиң ҳәм оларға әдил нызамлар, дурыс көрсетпелер, ийгиликли қағыйдалар ҳәм буйрықлар бердиң. Оларға Өзиңниң мухаддес Шаббат күниңди билдирдиң. Қулың Муўса арқалы буйрықлар, қағыйдалар ҳәм нызамлар бердиң. Аш болғанында, аспаннан нан жаўдырдың, шөллегенинде, жартастан суў шығарып бердиң. Сен оларға Өзиң беремен деп ант ишкен жерге барыўды ҳәм сол жерди ийелеўди буйырдың. Бирақ ата-бабаларымыз тәкаббирлик ҳәм қайсарлық қылып, буйрықларыңа бойсынбады. Олар бойсыныўдан бас тартып, Сениң өзлериниң көз алдында ислеген кәраматларыңды умытты. Олар менменлик етти ҳәм Мысырдағы қуллыққа қайтыў ушын өзлерине бир басшы қойып алып, Саған қарсы бас көтерди. Бирақ Сен кеширетуғын, мийримли, реҳимли, сабыр-тақатлы ҳәм сүйиспеншилиги уллы Қудай болғанлықтан, оларды таслап кетпедиң. Ҳәтте, ата-бабаларымыз өзлерине тананың мүсинин ислеп алып: „Мине, бизлерди Мысырдан алып шыққан қудайымыз“, – деп Сени қатты хорлады. Бирақ Сениң реҳимлилигиң уллы болғанлығы себепли, оларды шөлде таслап кетпедиң. Күндиз оларға жол көрсетиўши минара сыяқлы булт та, түнде олардың жүретуғын жолларына жақты түсириўши минара сыяқлы от та оларды тәрк етпеди. Сен оларға тәлим бериў ушын, Өзиңниң ийгиликли Руўхыңды бердиң. Аўызларынан маннаны тартып алмадың, шөлин қандырыў ушын суў да бердиң. Шөлде Сен оларды қырық жыл бақтың: олар ҳеш нәрседен кемлик көрмеди, кийимлери де тозбады, аяқлары да қабармады. Сен оларға патшалықлар менен халықларды тәслим етип, олардың барлық жерлерин бөлистирип бердиң. Олар Хешбон патшасы Сихонның ҳәм Башан патшасы Огтың жерлерине ийелик етти. Сен олардың урпақларын аспандағы жулдызлардай етип көбейттиң ҳәм оларды ата-бабаларына: „Кирип, ийелик етиңлер“, деген жерге алып келдиң. Олардың урпақлары сол жерге кирип, оны ийеледи. Сен оларға сол жердиң турғынлары болған қананлыларды бойсындырдың ҳәм қәлегенин қылыў ушын, қананлылардың патшалары менен халқын оларға тәслим еттиң. Олар қорған қалаларды, өнимдар жерлерди басып алды ҳәм түрли жақсы затлар менен толтырылған үйлерди, қазылған суў сақлағышларды, жүзимзарларды, зәйтүн бағларын ҳәм көп санлы мийўе ағашларын ийеледи. Олар жеп тойды, семирди ҳәм Сениң уллы ийгилигиңнен рәҳәтленди. Бирақ олар бойсынбай, Саған қарсы бас көтерди. Олар Сениң Нызамыңа арқасын бурып, Саған қайтыўға шақырған пайғамбарларыңды өлтирди. Усылай олар Саған қатты тил тийгизди. Сонлықтан Сен оларды душпанларының қолына бердиң, душпанлары оларды езди. Олар азап шеккен ўақытларында, Саған жалбарынды. Сен оларды аспаннан еситтиң ҳәм Өзиңниң уллы реҳимиң менен оларға қутқарыўшыларды жибердиң. Қутқарыўшылар оларды душпанларының қолынан қутқарды. Бирақ олар тынышлыққа ерискеннен соң, және Сениң көз алдыңда жаман ислерди иследи. Сол себепли Сен оларды қайтадан душпанларының қолына бердиң ҳәм душпанлары олардың үстинен ҳүкимдарлық етти. Олар және Саған жалбарынғанда, Сен оларды аспаннан еситтиң ҳәм Өзиңниң уллы реҳимиң менен оларды көп мәрте қутқарып алдың. Сен оларды Өз Нызамыңа қайтарыў ушын ескертсең де, қайсарлық етип, буйрықларыңа бойсынбады ҳәм қағыйдаларыңнан жүз бурып, гүна иследи. Егер оларды орынлағанда, өмирге ерисер еди. Бирақ олар Саған терис қарады ҳәм менменсип, бойсыныўдан бас тартты. Жыллар бойы оларды шыдамлылық пенен күттиң. Өз Руўхың менен пайғамбарларың арқалы оларға ескерттиң. Бирақ олар тыңламады. Сонлықтан Сен оларды айналасындағы халықларға тәслим еттиң. Бирақ Өзиңниң уллы реҳимлилигиң себепли, оларды толық жоқ қылмадың ҳәм тәрк етпедиң. Себеби Сен мийримли ҳәм реҳимли Қудайсаң. Қудайымыз, Өз келисимине ҳәм сүйиспеншилигине садық болған мийримли, уллы, қүдиретли ҳәм айбатлы Қудайсаң! Ассирия патшаларының дәўиринен бүгинге дейин бизлер шеккен азаплар, патшаларымыз, басшыларымыз, руўханийлеримиз, пайғамбарларымыз, ата-бабаларымыз ҳәм пүткил халқымыз шеккен азаплар Сениң нәзериңде аз болып көринбегей. Басымызға түскен ҳәр бир исте Сен әдил болдың. Өйткени Сен садықлық пенен ис тутсаң да, бизлер жаўызлық ислей бердик. Патшаларымыз, басшыларымыз, руўханийлеримиз ҳәм ата-бабаларымыз Сениң Нызамың бойынша жасамады, Сен берген буйрық ҳәм ескертиўлерге қулақ аспады. Олар өз патшалығында, Сен берген уллы жақсылық ишинде жасаса да, кең ҳәм өнимдар жерлерди ажыратып берсең де, олар Саған қулақ аспады ҳәм өзлериниң жаўыз ислеринен қайтпады. Мине, бүгин бизлер қулмыз. Мийўелеринен жеп, ийгилигинен татсын деп ата-бабаларымызға берген жериңде қул болып жасап атырмыз. Гүналарымыз себепли, жеримиздиң мол ҳасылын үстимизден Өзиң қойған патшаларға беремиз. Олар өзлеримизди де, малларымызды да қәлегенинше басқарады. Бизлер қатты азап шегип атырмыз». «Усы ислер себепли бизлер жазба түрде қатал миннетлеме аламыз. Оған басшыларымыз, лебийлилеримиз ҳәм руўханийлеримиз қол қойып, мөр басады». Миннетлемеге мөр басқанлар мыналар еди: Хахалия улы ҳәким Нехемия ҳәм Седекия. Руўханийлер: Серая, Азария, Еремия, Пашхур, Амария, Малкия, Хаттуш, Шебания, Маллух, Харим, Меремот, Обадия, Даниел, Гиннетон, Барух, Мешуллам, Абия, Миямин, Маазия, Билгай, Шемая. Лебийлилер: Азания улы Ешуа, Хенадад урпақларынан Биннуй, Қадмиел, олардың туўысқанлары: Шебания, Ҳодия, Келита, Пелая, Ханан, Миха, Рехоб, Хашабия, Заккур, Шеребия, Шебания, Ҳодия, Баний, Бенину. Халық басшылары: Парош, Пахат-Моаб, Элам, Затту, Баний, Бунний, Азгад, Бебай, Адония, Бигўай, Адин, Атер, Хизкия, Аззур, Ҳодия, Хашум, Бетсай, Хариф, Анатот, Небай, Магпиаш, Мешуллам, Хезир, Мешезабел, Садоқ, Яддуа, Пелатия, Ханан, Аная, Ҳошеа, Ханания, Хашшуб, Ҳаллохеш, Пилха, Шобек, Рехум, Хашабна, Маасея, Ахия, Ханан, Анан, Маллух, Харим, Баана. Қалған халықтың ҳәммеси: руўханийлер, лебийлилер, дәрўаза қараўыллары менен Ибадатхана хызметшилери, қосықшылар, Қудайдың Нызамына муўапық басқа халықлардан бөлекленген ҳәр бир адам ҳаяллары ҳәм оқылғанды түсине алатуғын ул-қызлары менен бирге өз туўысқанларына, яғный ақсүйеклерге қосылып былай деп ант ишти: «Бизлер Қудайдың Өз қулы Муўса арқалы берген Нызамы бойынша жасаймыз, Ийемиз болған Жаратқан Ийениң барлық буйрықларына, нызам ҳәм қағыйдаларына толық бойсынамыз. Ал бойсынбағанларға нәлет жаўсын! Әтирапымыздағы халықлар менен қыз алып, қыз бериспеймиз. Егер әтираптағы халықлар Шаббат күни қандай да бир затын ямаса бийдайын сатыў ушын алып келсе, олардан Шаббат күни ямаса қандай да бир мухаддес күнде зат сатып алмаймыз. Ҳәр жети жылдың жетинши жылында бир рет жерди сүрмеймиз ҳәм қарызларымыздан кешемиз. Қудайымыздың Үйиндеги хызмет ушын жылына шекелдиң үштен бирин бериў миннетлемесин өзимизге аламыз. Бул ақша усынылған нанлар, күнделикли ғәлле садақалары, күнделикли жандырылатуғын қурбанлықлар, Шаббат күни, Жаңа ай байрамлары, белгиленген байрамлар, мухаддес садақалар, Израил урпақларын пәклеў ушын берилетуғын гүна қурбанлықлары ҳәм Қудайымыздың Үйиндеги басқа ислер ушын жумсалады. Бизлер – руўханийлер, лебийлилер ҳәм халық биргеликте шек таслаймыз. Ол арқалы Нызамда жазылғанына муўапық, Қудайымыз Жаратқан Ийениң қурбанлық орнында жағылатуғын отынды ҳәр жылы белгиленген ўақытта Қудайымыздың Үйине қайсы әўладтың алып келетуғынын белгилеп аламыз. Ҳәр жылы егинимиздиң ҳәм ҳәр бир мийўе ағашымыздың биринши өнимин Жаратқан Ийениң Үйине алып келемиз. Нызамда жазылғанындай, туңғыш улларымызды, малларымыздың биринши төллерин, сондай-ақ ири ҳәм майда малларымыздың биринши төллерин Қудайымыздың Үйине, сол жерде хызмет етип атырған руўханийлерге алып келемиз. Және қамырдың биринши зуўаласынан жабылған нанымызды, басқа өнимлеримизден берилетуғын садақалардың, барлық мийўе ағашларымыздың мийўелериниң, шараптың ҳәм зәйтүн майының дәслепки өнимлерин Қудайымыздың Үйиндеги затлар сақланатуғын бөлмеге қосыў ушын руўханийлерге беремиз. Ал жеримизден өнген өнимнен берилетуғын оннан бирин лебийлилерге беремиз. Себеби дийханшылық пенен шуғылланатуғын ҳәмме қалалардан алынатуғын оннан бирди лебийлилер жыйнайды. Лебийлилер оннан бирин жыйнап атырғанда, Харон урпағынан болған бир руўханий олардың қасында болады. Лебийлилер өзлери жыйнаған оннан бирден оннан бирин Қудайдың Үйиндеги затлар сақланатуғын бөлмеге береди. Израил халқы ҳәм лебийлилер бийдайдан, жаңа шараптан, зәйтүн майынан берилетуғын садақаларды сол затлар сақланатуғын бөлмелерге алып келеди. Ол жерде Мухаддесхана буйымлары сақланады. Сондай-ақ руўханийлер, дәрўаза қараўыллары ҳәм қосықшылар хызмет ўақтында сол жерде болады. Бизлер Қудайымыздың Үйин қараўсыз қалдырмаймыз». Халық басшылары мухаддес қала Ерусалимде қалып, сол жерге орналасты. Халықтың оннан бириниң мухаддес қалаға, Ерусалимге келип жасаўы ушын шек тасланды. Ал қалған тоғыз бөлеги өз қалаларында қалды. Және Ерусалимде жасап қалыўды қәлегенлердиң ҳәммесине халық пәтия берди. Деген менен, базы израиллылар, руўханийлер, лебийлилер, Ибадатхана хызметшилери, Сулайманның хызметшилериниң урпағынан болғанлар өз ийеликлеринде, Яҳуда қалаларында жасады. Ерусалимде жасайтуғын ўәлаят басшылары мыналар еди: Яҳуда ҳәм Бенямин урпақларынан базылары Ерусалимге орналасты. Яҳуда урпақларынан: Перес нәсилинен Атая. Атая Уззия улы, Уззия Зехария улы, Зехария Амария улы, Амария Шефатия улы, Шефатия Маҳалалел улы еди. Шела нәсилинен Маасея. Маасея Барух улы, Барух Кол-Хозе улы, Кол-Хозе Хазая улы, Хазая Адая улы, Адая Иояриб улы, Иояриб Зехария улы еди. Перес урпақларынан 468 адам Ерусалимге орналасты. Олар батыр жаўынгерлер еди. Бенямин урпағынан: Мешуллам улы Саллу. Мешуллам Иоед улы, Иоед Педая улы, Педая Қолая улы, Қолая Маасея улы, Маасея Итиел улы, Итиел Ешая улы еди. Саллуға Габбай ҳәм Саллай қосылып, ҳәммеси болып 928 адам болды. Зихрий улы Иоел оларға басшылық етти, ал Ҳассенуа улы Яҳуда қалада Иоелден кейинги екинши басшы еди. Руўханийлерден: Иояриб улы Едая, Яхин, Қудайдың Үйиниң бас хызметшиси Серая. Серая Хилкия улы, Хилкия Мешуллам улы, Мешуллам Садоқ улы, Садоқ Мерайот улы, Мерайот Ахитуб улы еди. Олардың Қудайдың Үйинде хызмет ететуғын туўысқанларының саны 822 адам. Ерохам улы Адая. Ерохам Пелалия улы, Пелалия Амсий улы, Амсий Зехария улы, Зехария Пашхур улы, Пашхур Малкия улы еди. Адаяның әўлад басшылары болған туўысқанлары барлығы болып 242 адам. Азарел улы Амашсай. Азарел Ахзай улы, Ахзай Мешиллемот улы, Мешиллемот Иммер улы еди. Амашсайдың батыр жаўынгер болған туўысқанлары 128 адам. Олардың басшысы Ҳаггедолим улы Забдиел еди. Лебийлилерден: Хашшуб улы Шемая. Хашшуб Азриқам улы, Азриқам Хашабия улы, Хашабия Бунний улы еди. Лебийлилердиң басшыларынан Шаббетай ҳәм Иозабад. Олар Қудайдың Үйиниң сыртқы ислери менен шуғылланатуғын еди. Миха улы Маттания тәрийиплеў дуўасын алып барыўшы бас жетекши еди. Миха Забдий улы, Забдий Асаф улы еди. Маттанияның туўысқанларынан бири Бақбуқыя оннан кейинги екинши дәрежели хызметши еди. Және де, Шаммуа улы Абда да бар еди. Шаммуа Галал улы, Галал Едутун улы еди. Мухаддес қалада жасайтуғын лебийлилер барлығы болып 284 адам еди. Дәрўаза қараўыллары: Дәрўазаларда Аққуб, Талмон ҳәм олардың туўысқанлары нәўбетшилик ететуғын еди. Олар ҳәммеси болып 172 адам еди. Израиллылардың, руўханийлердиң ҳәм лебийлилердиң қалғанлары Яҳуданың барлық қалалары бойлап, өз үлесине тийген жерде жасады. Ибадатхана хызметшилери Офел төбешигинде жасады. Оларды Сиха менен Гишпа басқарды. Лебийлилердиң Ерусалимдеги басшысы Баний улы Уззий болып, Баний Хашабия улы, Хашабия Маттания улы, Маттания Миха улы еди. Уззий Қудайдың Үйинде қосық айтыў хызметин атқарып келген Асафтың урпақларынан еди. Патшаның қосықшыларға берген айрықша пәрманы бар еди. Қосықшыларға ҳәр күн ушын белгиленген муғдарда қаржы ажыратылған еди. Яҳуда улы Зерах урпақларынан Мешезабел улы Петахия Израил халқына байланыслы барлық ислерде Персия патшасының кеңесшиси болды. Яҳуда урыўының айырым адамлары өз атызларына жақын жердеги қалаларда жасап қалды. Олар: Кирят-Арбада ҳәм оған тийисли аўылларда, Дибонда ҳәм оған тийисли аўылларда, Еқабсеелде ҳәм оған тийисли аўылларда, Ешуада, Моладада, Бейт-Пелетте, Хасар-Шуалда, Беер-Шебада ҳәм оған тийисли аўылларда, Сиклагта, Мехонада ҳәм оған тийисли аўылларда, Эн-Риммонда, Сорада, Ярмутта, Заноахта, Адулламда ҳәм оған тийисли аўылларда, Лахиште ҳәм оған тийисли атызларда, Азеқада ҳәм оған тийисли аўылларда жасап қалды. Олар Беер-Шебадан Ҳинном ойпатлығына шекемги жерлерге орналасты. Бенямин урпақлары Геба, Михмас, Айя, Бейт-Эл ҳәм оның әтирапындағы аўылларда, Анатот, Ноб, Анания, Хасор, Рама, Гиттайым, Хадид, Себоим, Небаллат, Лод, Оно ҳәм Ге-Харашим ойпатлығында жасады. Яҳуда жеринен келген лебийлилердиң айырым топарлары беняминлилер арасына орналасты. Шеалтиел улы Зеруббабел ҳәм бас руўханий Ешуа менен бирге сүргиннен қайтып келген руўханийлер менен лебийлилер мыналар еди: Руўханийлер: Серая, Еремия, Эзра, Амария, Маллух, Хаттуш, Шекания, Рехум, Меремот, Иддо, Гиннетон, Абия, Минямин, Моадия, Билга, Шемая, Иояриб, Едая, Саллу, Амоқ, Хилкия, Едая. Булар Ешуаның дәўиринде өзлериниң изиндеги барлық руўханийлерге басшылық еткен еди. Лебийлилер: Ешуа, Биннуй, Қадмиел, Шеребия, Яҳуда ҳәм Маттания. Маттания өз туўысқанлары менен бирге тәрийиплеў қосықларын алып барыў исине жуўапкер еди. Ал олардың туўысқанлары Бақбуқыя менен Унний хызмет ўақтында олардың қарсы алдында туратуғын еди. Бас руўханий болған Ешуа Иоякимниң әкеси еди. Иояким Эляшибтиң әкеси, Эляшиб Иояданың әкеси, Иояда Юхананның әкеси, Юханан Яддуаның әкеси еди. Бас руўханий Иояким дәўиринде әўлад басшылары болған руўханийлер мыналар еди: Серая нәсилинен Мерая, Еремия нәсилинен Ханания, Эзра нәсилинен Мешуллам, Амария нәсилинен Еҳоханан, Маллух нәсилинен Ионатан, Шекания нәсилинен Юсуп, Харим нәсилинен Адна, Меремот нәсилинен Хелқай, Иддо нәсилинен Зехария, Гиннетон нәсилинен Мешуллам, Абия нәсилинен Зихрий, Минямин нәсилинен бир басшы, Моадия нәсилинен Пилтай, Билга нәсилинен Шаммуа, Шемая нәсилинен Еҳонатан, Иояриб нәсилинен Маттенай, Едая нәсилинен Уззий, Саллу нәсилинен Қаллай, Амоқ нәсилинен Эбер, Хилкия нәсилинен Хашабия, Едая нәсилинен Нетанел. Бас руўханийлер болған Эляшиб, Иояда, Юханан ҳәм Яддуаның ўақтында, Персия патшасы Дарийдиң ҳүкимдарлығы дәўиринде, лебийли әўлад басшыларының ҳәм руўханийлердиң дизими жазып қойылды. Эляшиб улы Юхананның заманына дейинги лебийли әўлад басшыларының дизими жылнама китабына жазылды. Лебийли басшылардан Хашабия, Шеребия ҳәм Қадмиел улы Ешуа бир тәрепте, олардың туўысқанлары қарсы тәрепте турып, Қудайдың адамы болған Даўыттың көрсетпесине муўапық, гезекпе-гезек алғыс-мақтаў ҳәм тәрийиплеў қосықларын айтатуғын еди. Маттания, Бақбуқыя, Обадия, Мешуллам, Талмон ҳәм Аққуб нәўбет пенен дәрўаза қараўыллары болып, Ибадатхана дәрўазасының ишиндеги затлар сақланатуғын бөлмелерди қараўыллайтуғын еди. Олар Иосадақтың ақлығы, Ешуаның улы Иояким, ҳәким Нехемия, улама ҳәм руўханий Эзра жасаған дәўирде хызмет етти. Ерусалимниң жаңа дийўалларының питкенине арнап рәсим өткергенде, тәрийиплеў қосықларын айтып, кимбал, арфа ҳәм лиралар шертип, оны қуўанышлы түрде өткериў ушын, ҳәмме жерде жасап атырған лебийлилер Ерусалимге шақыртылды. Қосықшылар Ерусалимниң әтирапындағы үлкелерден, нетофалылардың аўылларынан, Бейт-Гилгалдан ҳәм Геба менен Азмаўет жерлеринен келди. Себеби қосықшылар Ерусалим әтирапынан өзлери ушын аўыллар қурып алған еди. Руўханийлер менен лебийлилер дәслеп өзлерин пәклеў рәсиминен өткерди, соңынан халықты, дәрўазаларды ҳәм дийўалды пәкледи. Сонда мен Яҳуда басшыларын дийўалдың үстине шығардым ҳәм тәрийиплеў қосықларын айтатуғын үлкен еки топарды тайынладым. Олардың биреўи дийўалдың оң тәрепи бойлап, Тезек дәрўазасына қарай жүрди. Олардың изинен Ҳошая ҳәм Яҳуда басшыларының ярымы, Азария, Эзра, Мешуллам, Яҳуда, Бенямин, Шемая, Еремия, ҳәм кәрнай шерткен бир неше руўханийлер жүрди. Олардан бири Ионатан улы Зехария болып, Ионатан Шемая улы, Шемая Маттания улы, Маттания Михая улы, Михая Заккур улы, Заккур Асаф улы еди. Зехарияның туўысқанлары Шемая, Азарел, Милалай, Гилалай, Маай, Нетанел, Яҳуда ҳәм Хананий Қудайдың адамы болған Даўыттың саз әсбапларына уқсаған әсбапларды шертип жүрди. Олардың алдында улама Эзра жүрди. Олар Булақ дәрўазасынан өтип, Даўыттың қаласының дийўалына қарай көтерилетуғын текшелер арқалы Даўыттың сарайының үстинги тәрепинен кесип өтип, шығыс тәрептеги Суў дәрўазасына қарай кетти. Тәрийиплеў қосықларын айтатуғын екинши топар дийўалдың үсти бойлап, шеп тәрепке қарай жүрди. Мен де халықтың ярымы менен бирге олардың изине ердим. Бизлер Тандырлар минарасынан өтип, Кең дийўалға қарай жүрдик. Эфрайым дәрўазасын, Ешана дәрўазасын, Балық дәрўазасын, Хананел минарасын, Жүзлик минарасын ҳәм Қой дәрўазасын басып өтип, Сақшылар дәрўазасына келип тоқтадық. Кейин тәрийиплеў қосықларын айтатуғын еки топар Қудайдың Үйиндеги өзлериниң орнында турды. Мен де, мениң жанымда болған басшылардың ярымы да сол жерде турды. Руўханийлер: Эляким, Маасея, Минямин, Михая, Элйоенай, Зехария, Ханания жанымда кәрнай шертип жүрди. Және де, Маасея, Шемая, Элазар, Уззий, Еҳоханан, Малкия, Элам ҳәм Эзер де бар еди. Қосықшылар Израхияның басшылығында бақырып қосық айтты. Сол күни көп қурбанлықлар берилди. Халық шадлыққа бөленди, себеби Қудай оларға үлкен қуўаныш сыйлаған еди. Ҳаяллар да, балалар да шадлыққа бөленди, Ерусалимниң шадлығы узақ-узақларға еситилип турды. Сол күни берилген садақалар, дәслепки өнимлер ҳәм ҳәмме заттың оннан бири сақланатуғын бөлмелер үстинен жуўапкер адамлар хызметке қойылды. Ҳәмме яҳудалылардың руўханийлер менен лебийлилердиң хызметинен кеўли тоқ болғанлықтан, Нызам бойынша қалалардың әтирапындағы егислик жерлерден жыйналатуғын, руўханийлер менен лебийлилерге арналған үлеслер усы бөлмелерге алып келинди. Руўханийлер менен лебийлилер өзлериниң Қудайының хызметин ҳәм пәклеў хызметин алып барды. Қосықшылар менен дәрўаза қараўыллары да Даўыттың ҳәм оның улы Сулайманның көрсетпеси бойынша өз хызметлерин атқарды. Өйткени бурыннан Даўыт пенен Асафтың дәўиринде қосықшыларға жетекши қойылған болып, Қудайға арнап алғыс-мақтаў ҳәм тәрийиплеў қосықларын айтатуғын еди. Зеруббабелдиң ҳәм Нехемияның заманында пүткил Израил халқы қосықшылар менен қараўылларды күнделикли азық-аўқат пенен тәмийинлеп турды. Халық лебийлилерге өз үлеслерин айырып берди, лебийлилер де Харон урпақларына, яғный руўханийлерге тийислисин ажыратып берди. Сол күни Муўсаның китабы халыққа оқып берилди. Китапта былай деп жазылған еди: «Аммонлар менен моаблылар ҳеш қашан Қудайдың жәмийетине кире алмайды. Себеби олар Израил халқы Мысырдан шыққанда, оларды суў ҳәм нан менен қарсы алыўдың орнына, израиллыларды ғарғаў ушын Биламды жаллап алды. Бирақ Қудайымыз ғарғысты жарылқаўға айландырды». Бул Нызамды еситкеннен соң, Израил халқы барлық өзге миллет адамларын өзлеринен бөлекледи. Буннан алдын Қудайымыздың Үйиндеги затлар сақланатуғын бөлмеге руўханий Эляшиб қадағалаўшы етип тайынланған еди. Ол Тобия менен жақын байланыста болып, Тобияға үлкен бир бөлме ажыратып берген еди. Бурын бул бөлмеге ғәлле садақалары, хош ийисли түтетки, Ибадатхана буйымлары, сондай-ақ нызам бойынша лебийлилерге, қосықшыларға ҳәм дәрўаза қараўылларына тийисли болған дән, шарап ҳәм зәйтүн майынан алынған оннан бирлер, руўханийлерге берилген садақалар қойылатуғын еди. Бирақ бул ислер болып атырған ўақытта мен Ерусалимде емес едим. Себеби Бабилония патшасы Артаксеркстиң патшалығының отыз екинши жылы мен патшаға кеткен едим. Бир неше ўақыт өткеннен кейин, мен патшадан рухсат алып, Ерусалимге қайттым. Сонда Эляшиб ислеген жаман ис, яғный Эляшибтиң Тобияға Қудайдың Үйиниң ҳәўлисинен бир бөлме ажыратып бергенин билдим. Буған қатты ғәзебим келип, Тобияға тийисли ҳәмме затларды бөлмеден шығарып, ылақтырдым. Кейин бөлмелерди пәклеўди буйырдым. Соңынан Қудайдың Үйине тийисли буйымларды, ғәлле садақаларын ҳәм хош ийисли түтеткини ол жерге қайтадан қойдырдым. Және де, лебийлилерге өз үлеслери берилмегенин, сол себепли Ибадатханада хызмет етип жүрген лебийлилер менен қосықшылар өз атызларына кетип қалғанын билдим. Сонда ел басшыларына кейип, оларға: «Қудайдың Үйи неге қараўсыз қалды?» – дедим. Соңынан кетип қалғанлардың ҳәммесин қайта жыйнап, өз орынларына хызметке қойдым. Сонда пүткил Яҳуда халқы дәннен, шараптан ҳәм зәйтүн майынан беретуғын оннан бир бөлегин затлар сақланатуғын бөлмелерге алып келе баслады. Мен руўханий Шелемияны, улама Садоқты ҳәм лебийлилерден Педаяны затлар сақланатуғын бөлмелерге жуўапкер етип, ал Маттанияның ақлығы, Заккурдың улы Хананды оларға жәрдемши етип қойдым. Булар садық адамлар еди. Олардың ўазыйпасы Лебий урыўынан болған туўысқанларына үлеслерин бөлип бериўден ибарат еди. Қудайым, мени ядқа ала гөр. Қудайымның Үйи ушын ҳәм ондағы хызметлер ушын ислеген жақсы ислеримди ҳеш қашан умытпағайсаң! Сол күнлери Яҳудада базы адамлардың Шаббат күни искенжеде жүзим сығып атырғанын көрдим. Базылардың қап-қап дәнди ешеклерине жүклеп, және де шарап, жүзим, әнжир ҳәм басқа да жүклерди артып, Шаббат күни Ерусалимге алып киятырғанын көрдим. Сол күни, мен оларды азық-аўқат сатып атырғаны ушын қатты ескерттим. Соның менен бирге Ерусалимде жасайтуғын тирлилер балық ҳәм ҳәр түрли затлар алып келип, Шаббат күни Ерусалимде жасайтуғын яҳудийлерге сатып жүрди. Мен Яҳуда ақсүйеклерине кейип, оларға былай дедим: «Неге бундай жаўыз ислерди ислеп, Шаббат күнин хорлап атырсызлар? Ата-бабаларыңыз да усылай ислегенликтен Қудайымыз басымызға ҳәм бул қалаға апатшылық жаўдырмады ма? Сизлер Шаббат күнин хорлаў арқалы Қудайдың Израилға деген ғәзебин лаўлатып атырсызлар». Буннан кейин, мен: «Шаббат күнинен алдынғы күн геўгим түсе баслағаннан Ерусалим дәрўазалары жабылып, олар Шаббат күни өткенше ашылмасын», – деп буйырдым. Шаббат күни қалаға ҳеш бир жүктиң киргизилмеўи ушын, хызметшилеримнен базыларын дәрўазаларға қойдым. Сонда саўдагерлер ҳәм ҳәр қыйлы нәрселерди сатыўшылар бир-еки рет Ерусалим сыртында түнеди. Бирақ мен оларға қатты кейип: «Сизлер неге дийўал жанында түнеп атырсызлар? Егер және усылай ислейтуғын болсаңыз, сизлерге қарсы шара қолланаман», – дедим. Сол күннен баслап, олар Шаббат күни келмейтуғын болды. Шаббат күниниң мухаддеслигин сақлаў ушын, мен лебийлилерге өзлерин пәклеўди ҳәм келип, дәрўазаларда нәўбетшилик етиўди буйырдым. Қудайым, бул ис ушын да мени еске алып, Өзиңниң уллы мийримиң менен маған реҳим ете гөр! Және мен сол күнлери Ашдод, Аммон ҳәм Моаб жерлеринен болған ҳаялларға үйленген яҳудийлердиң де бар екенин билдим. Ҳәтте, олардың балаларының ярымы ашдодлылар сөйлейтуғын тилде ямаса басқа халықлардың тилинде сөйлеп, еврей тилин билмейди екен. Соның ушын мен оларға кейип, нәлет айттым. Айырым еркеклерди урып, шашларын жулдым. Оларға Қудай ҳақы былай ант ишкиздим: «Қызларыңызды өзге миллет адамларына турмысқа бермеңлер, өзлериңиз де, улларыңыз да олардың қызларына үйленбеңлер. Израил патшасы Сулайман да усындай ҳаяллар себепли гүнаға батқан жоқ па еди? Көплеген халықларда оған уқсаған патша жоқ еди. Ол өз Қудайының сүйиклиси болғанлықтан, Қудай оны пүткил Израил үстинен патша етип қойған еди. Сондай болса да, өзге миллетлерден алған ҳаяллары оны да гүнаға баслады. Өзге миллет қызларына үйленип, Қудайымызға опасызлық еттиңиз. Ислеген бул аса жаўызлығыңызды көрмесликке алыўымыз керек пе?» Бас руўханий Эляшибтиң улы Иояданың улларынан бири хоронлы Санбаллаттың күйеў баласы еди. Сол себепли мен оны жанымнан қуўып жибердим. Қудайым, оларды еске ала гөр! Себеби олар руўханийлик хызметин, руўханийлик ҳәм лебийлик келисимин бузып, мухаддесликти ҳарамлады. Усылайынша, мен руўханийлер менен лебийлилерди ҳәмме жат нәрселерден тазаладым. Және олардың хызметлерин қайта тиклеп, жумысларын белгилеп бердим. Жандырылатуғын отынлар менен егинниң дәслепки өнимлерин белгиленген ўақытта алып келиўди жолға қойдым. Қудайым, буларды мениң ийгилигим ушын еске ала гөр! Бул ўақыя патша Ахашўероштың дәўиринде болған еди. Ахашўерош Ҳиндистаннан Хабашстанға шекем созылған бир жүз жигирма жети ўәлаяттың үстинен патшалық ететуғын еди. Сол ўақытта патша Ахашўерош Суза қорған қаласындағы тахтында отырып ел басқарды. Ол патшалығының үшинши жылында өзиниң барлық беклери ҳәм хызметшилери ушын зыяпат берди. Персия ҳәм Мидия әскербасылары, ақсүйеклер ҳәм бир жүз жигирма жети ўәлаяттың басшылары оның алдына келди. Көп күнлер, яғный бир жүз сексен күн даўамында Ахашўерош өз патшалығының шексиз байлығын, уллылығының сулыўлығын ҳәм салтанатын көрсетти. Сол күнлер тамам болғаннан кейин, патша Суза қаласындағы халықтың үлкен-кишисине арнап, өз сарайының бағ ҳәўлисинде жети күн зыяпат берди. Ҳәўлиниң мәрмер бақанларына орнатылған гүмис ҳалқаларға шым қызыл ҳәм ҳасыл зығыр арқанлар менен байланған ақ ҳәм қызғыш көк реңли гезлемелер илдирилген еди. Мәрмер ҳәм ҳәр түрли реңдеги таслар төселген ҳәўлиде алтын ҳәм гүмис орынлықлар орнатылған еди. Шараплар бир-биринен айрықша болған ҳәр түрли алтын ыдысларда берилди. Патшаның байлығына жараса, оның шарабы да мол болды. Патшаның буйрығы бойынша, ҳеш ким қонақларды шарап ишиўге мәжбүрлемеди. Себеби патша сарай хызметшилерине ҳәр бир қонақтың тилегин орынлаўды буйырған еди. Сол ўақытта ханбийке Ўаштий де патша Ахашўероштың сарайында ҳаяллар ушын зыяпат берип атырған еди. Жетинши күни шарап ишип кеўли көтерилген патша өзиниң Меҳуман, Бизта, Харбона, Бигта, Абагта, Зетар ҳәм Каркас атлы жети ақтасына ханбийке Ўаштийге таж кийдирип, алдына алып келиўди буйырды. Патша халыққа ҳәм беклерге оның қаншелли гөззал екенин көрсетпекши болды. Себеби ханбийке Ўаштий жүдә сулыў еди. Бирақ ханбийке Ўаштий ақталардың патшадан әкелген буйрығын орынлаўдан бас тартып, келиўди қәлемеди. Патшаның буған қатты ашыўы келип, ғәзеби қайнап кетти. Патша заманның бағытын билетуғын данышпан адамлар менен сөйлести. Өйткени ол өз ислерин нызам ҳәм қағыйдаларды билетуғынлардың ҳәммеси менен кеңесип ислейтуғын еди. Сол ўақытта патшаның жақынлары болған Каршена, Шетар, Адмата, Таршиш, Мерес, Марсена ҳәм Мемухан атлы Персия ҳәм Мидияның жети ўәзири бар еди. Патшалықта жоқары мәртебеге ийе болған усы адамлар патша менен жүзбе-жүз көрисе алатуғын еди. Патша олардан: – Мениң ақталарым арқалы айтқан буйрығымды орынламағаны ушын, нызам бойынша ханбийке Ўаштийге не ислеў керек? – деп сорады. Сонда патша ҳәм ўәзирлердиң алдында Мемухан былай деп жуўап берди: – Ханбийке Ўаштий тек патшаға қарсы емес, ал барлық беклерге ҳәм патшаның қолы астындағы пүткил ўәлаятлардағы халықлардың ҳәммесине қарсы айып иследи. Себеби ханбийкениң ислеген иси туўралы ҳәмме ҳаяллар еситкенде: «Патша Ахашўерош ханбийке Ўаштийди алдына алып келиўди буйырғанда, ханбийке бармапты», – деп айтып жүреди ҳәм күйеўлерин менсинбей қояды. Бүгин ханбийкениң усы иси туўралы еситкен Персия ҳәм Мидия ақсүйеклериниң ҳаяллары да өз күйеўлерине сондай қатнаста болады ҳәм ортадағы менсинбеўшиликлер менен кеўил қалыспақлардың шеги болмайды. Егер патшамыз мақул көрсе: «Ўаштий енди патша Ахашўероштың алдына келмесин ҳәм оның ханбийке деген абырайы оннан гөре жақсырағына берилсин», – деген пәрман шығарсын. Бул пәрман Персия ҳәм Мидияның ҳеш қашан өзгертилмейтуғын нызамларына қосымша етип жазып қойылсын. Патшалықтың үлкен болыўына қарамастан, патшаның бул пәрманы пүткил патшалықтың ҳәмме жерине жетип барғанда, бай ҳәм кәмбағал ҳаяллардың ҳәммеси өз күйеўлерин ҳүрмет ететуғын болады. Бул гәп патшаға да, ўәзирлерге де мақул түсти. Патша Мемуханның айтқанындай иследи. Ол өз қолы астындағы барлық ўәлаятларға хат жиберди. Хат ҳәр бир ўәлаятқа өз жазыўында ҳәм ҳәр бир халыққа өз тилинде жазылған болып, онда: «Ҳәр бир еркек өз үйиниң хожайыны болсын ҳәм өз ана тилинде сөйлесин», – деп жазылған еди. Патша Ахашўероштың ашыўы басылғаннан кейин, ол Ўаштийди, оның ислеген исин ҳәм оған қарсы шығарылған ҳүкимди есине түсирди. Патшаның арнаўлы хызметшилери: «Патшамыз ушын жас, сулыў ҳәм пәк қызлар изленсин. Буның ушын патшаның қолы астындағы барлық ўәлаятларда бақлаўшылар тайынлансын. Олар жас, сулыў ҳәм пәк қызларды Суза қаласындағы ҳаял-қызлар сарайына жыйнатып, патшаның ҳаялларына қарайтуғын ақтасы Ҳегайдың қараўына тапсырсын ҳәм оларға ийисли затлар менен пардоз берилсин. Патшамызға унаған қыз Ўаштийдиң орнына ханбийке болсын», – деди. Бул гәп патшаға мақул болды ҳәм ол солай иследи. Суза қаласында Бенямин урыўынан болған Мордохай деген бир яҳудий жасайтуғын еди. Ол Яир деген адамның улы болып, Яир Шимейдиң, ал Шимей Киштиң улы еди. Киш Яҳуда патшасы Ехония менен бирге Бабилония патшасы Набуходоносор тәрепинен Ерусалимнен сүргин етилип алып келингенлердиң бири еди. Мордохайға әкеси жағынан туўысқан болған Ҳадасса атлы бир қыз бар еди. Басқа аты Эстер болған Ҳадасса ата-анасынан жетим қалғаннан соң, Мордохай оны асырап алып тәрбиялады. Қыз қәдди-қәўмети келискен, сулыў еди. Патшаның буйрығы менен пәрманы жәрияланғаннан соң, көп қызлар Суза қаласына әкелинип, ҳаял-қызлар ушын жуўапкер болған Ҳегайдың қараўына тапсырылды. Патша сарайына әкелинген қызлардың ишинде Эстер де бар еди. Ҳегай Эстерди унатты ҳәм оған кеўли толды. Ол Эстерге пардозланыўы ушын керекли затларды ҳәм оған арналған азық-аўқатларды бериўге асықты. Оған хызмет етиў ушын патша сарайынан сайланған жети қызды белгиледи. Эстерди ҳәм оның қәнизеклерин ҳаял-қызлар сарайының ең жақсы бөлмесине жайластырды. Эстер өз халқы ҳәм өз ата теги ҳаққында ашық айтпады. Себеби Мордохай оған бул туўралы аўыз ашпаўды буйырған еди. Мордохай ҳәр күни Эстердиң аўҳалынан хабар алыў ушын ҳәм оған не болып атырғанын билиў ушын ҳаял-қызлар сарайының ҳәўлиси әтирапында жүретуғын еди. Патша Ахашўероштың алдына кириў гезеги келгенше, ҳәр бир жас қызға он еки ай даўамында пардоз берилетуғын еди. Қызлар ушын шығарылған қағыйда усындай болып, оларға алты ай мирра майы, алты ай әтир майлары ҳәм пардозлайтуғын затлар жағылатуғын еди. Соңынан қыз патшаның алдына киретуғын еди. Қыз патша сарайына кирер алдынан ҳаяллар сарайынан нени алыўды қәлесе, оған ҳәммеси берилетуғын еди. Кеште патшаның бөлмесине кирген қыз ертеңине азанда патшаның тоқалларына қарайтуғын ақтасы Шаашгаздың бақлаўы астындағы екинши ҳаяллар сарайына қайтатуғын еди. Патшаға унамаған ҳәм аты айтып шақырылмаған қыз патшаның жанына қайтып кире алмайтуғын еди. Патшаның бөлмесине кириў гезеги Мордохайдың асырап алған қызына, яғный оның ағасы Абихайылдың қызы Эстерге келгенде, ол патшаның ҳаялларын қараўыллайтуғын ақтасы Ҳегайдың айтқанларын ғана алды ҳәм басқа ҳеш нәрсе сорамады. Эстер өзин көрген ҳәр бир адамның кеўлине унап қалды. Солай етип, Ахашўероштың патшалық етиўиниң жетинши жылының оныншы айы, тебет айында Эстер патша Ахашўероштың сарайына апарылды. Патша Эстерди басқа қызлардан гөре көбирек жақсы көрип қалып, оған кеўли толды ҳәм Эстерди басқа ҳаял-қызларға қарағанда көбирек унатты. Ахашўерош Эстердиң басына таж кийдирип, оны Ўаштийдиң орнына ханбийке етип қойды. Соңынан патша барлық ўәзирлери ҳәм хызметшилери ушын Эстердиң ҳүрметине үлкен зыяпат берди. Ол ўәлаятларға байрам жәрия етти ҳәм патшаларға ылайық сақыйлық пенен саўғалар үлестирди. Қызлар екинши рет жыйналғанда, Мордохай сарайда өз хызметин атқарып отырған еди. Эстер Мордохайдың буйрығы бойынша өзиниң ата теги ҳәм халқы ҳаққында еле ҳеш нәрсе айтпаған еди. Эстер Мордохайдың тәрбиясында болған ўақтында оған қалай бойсынатуғын болса, ҳәзир де солай бойсынатуғын еди. Сол күнлери Мордохай сарайда өз хызметин атқарып отырғанда, дәрўаза сақшылары болған Бигтан ҳәм Тереш деген еки ақта патша Ахашўерошқа ашыўланып, оны өлтириўди режелестирди. Мордохай бул исти билгенде, ханбийке Эстерге хабарлады. Эстер оны Мордохайдың атынан патшаға жеткизди. Бул ўақыя тексерилип, дурыс деп табылды ҳәм еки сақшы да дарға асылды. Кейин бул ўақыя жылнама китабына патшаның көз алдында жазып қойылды. Бул ўақыядан кейин патша Ахашўерош Агаг әўладынан болған Ҳаммедата улы Ҳаманды жоқары лаўазымға тайынлап, оның мәртебесин көтерди. Оны барлық ўәзирлерден де жоқары бийликке ийе қылды. Патшаның буйрығы бойынша, патша сарайындағы хызметшилердиң ҳәммеси Ҳаманға тәжим етип, жерге дейин ийилетуғын еди. Бирақ Мордохай оған тәжим етпеди де, жерге дейин ийилмеди де. Патша сарайындағы хызметшилер Мордохайдан: «Сен не ушын патшаның буйрығына бойсынбай атырсаң?» – деп сорады. Олар бул сөзди ҳәр күни қайталаса да, Мордохай оларды тыңламады. Сонлықтан олар буны Ҳаманға жеткизди. Себеби Мордохай оларға өзиниң яҳудий екенин айтқан еди ҳәм олар Мордохайдың усылай ислеўди даўам ететуғынын ямаса етпейтуғынын көргиси келди. Ҳаман Мордохайдың өзине тәжим етип, жерге дейин ийилмегенин көргенде, ашыўдан түтеп кететуғын еди. Ҳаман Мордохайдың жалғыз өзин өлтириўди ойлап қоймай, Мордохайдың қайсы халықтан екенин билгенликтен, Ахашўероштың пүткил патшалығындағы барлық яҳудийлерди, яғный Мордохайдың пүткил халқын қырып таслаўды қарар етти. Ахашўероштың патшалығының он екинши жылының биринши айында, нисан айында бул исти әмелге асыратуғын күн ҳәм айды белгилеў ушын Ҳаманның алдында пур, яғный шек тасланды. Шек он екинши айға, адар айына түсти. Соңынан Ҳаман патша Ахашўерошқа былай деди: – Патшалығыңыздағы барлық ўәлаятлардағы халықлар арасына жайылып, тарап кеткен бир халық бар. Олардың нызамлары басқа барлық халықлардың нызамларынан өзгеше болып, олар патшамыздың нызамларына бойсынбайды. Оларды өз билдигинше қалдырыў патшамыздың мәртебесине зыян тийгизеди. Егер патшамыз мақул көрсе, оларды қырып таслаў ушын пәрман шығарсын. Мен бул исти орынлағанларға төлеў ушын патша қазнасына он мың талант гүмис беремен. Сонда патша қолындағы мөр жүзигин шешип, пәрманды тастыйықлаў ушын, яҳудийлердиң душпаны, Агаг әўладынан болған Ҳаммедата улы Ҳаманға берди. Патша оған: – Гүмис өзиңде қалсын. Сол халыққа қәлегениңди исле, – деди. Биринши айдың он үшинши күни патшаның хаткерлери шақырылды. Ҳаманның ҳәмме буйрықлары патшаның найыпларына, барлық ўәлаятлардың ҳәкимлерине, барлық халықлардың беклерине, ҳәр бир ўәлаятқа өз жазыўында ҳәм ҳәр бир халыққа өз тилинде патша Ахашўероштың атынан жазылып, оның мөр жүзиги менен тастыйықланды. «Яҳудийлердиң ҳәммеси: жасы ҳәм ғаррысы, ҳаял ҳәм бала-шағасы он екинши айдың, адар айының он үшинши күни, бир күнде өлтирилип, жоқ қылынсын, қырып тасланып, мал-мүлки талан-тараж қылынсын», – деген патшаның хаты патшалықтың пүткил ўәлаятларына шабарманлар арқалы жиберилди. Бул пәрманның көширмеси ҳәр бир ўәлаятта нызам сыпатында жәрияланып, барлық халықларға билдирилиўи тийис болды. Себеби ҳәмме белгиленген сол күнге таяр болып турыўы керек еди. Шабарманлар патшаның буйрығы менен асығыс жолға шықты. Пәрман Суза қаласында да жәрияланды. Қала халқы албырасып атырған ўақытта патша менен Ҳаман отырып алып, шарап ишти. Мордохай болған ислердиң ҳәммесинен хабар тапқанда кийимлерин жыртып, аза кийимин кийди ҳәм басына күл шашып, дад салып бақырып жылаўы менен қала ортасына келди. Ол барып, сарай дәрўазасының алдында турды, өйткени аза кийиминдеги ҳеш бир адамды сарайға киргизбейтуғын еди. Сондай-ақ патшаның буйрығы ҳәм пәрманы жетип барған ҳәр бир ўәлаятта яҳудийлер уллы қайғыға батып, ораза тутты ҳәм дад салып жыласты. Көпшилиги аза кийимин кийип, күлдиң үстинде жатты. Ханбийке Эстердиң қәнизеклери ҳәм ақталары келип, Мордохай туўралы хабар бергенде, Эстер қатты тынышсызланды. Үстиндеги аза кийимлерин шешип, мыналарды кийип алсын деп, ол Мордохайға кийимлер жиберди. Бирақ Мордохай оларды қабыл етпеди. Эстер өзине патша тәрепинен хызметши етип тайынланған Ҳатах деген ақтасын шақыртып алып, оған Мордохайға не болғанын билип келиўди буйырды. Ҳатах патша сарайының дәрўазасы алдындағы ашық майданға, Мордохайдың жанына кетти. Мордохай оған басына түскен ҳәмме нәрсени ҳәм Ҳаманның яҳудийлерди қырып таслаў ушын патша қазнасына қанша гүмис бериўди ўәде еткенин де айтып берди. Кейин Мордохай яҳудийлерди қырып таслаў ҳаққында Сузада жәрияланған пәрманның бир көширмесин Ҳатахқа берип: «Эстерге мынаны көрсетип, оған ҳәммесин түсиндир. Эстер патшаға барсын ҳәм оннан өз халқына реҳим етиўди жалбарынып сорасын», – деп тапсырды. Ҳатах қайтып келип, Мордохайдың айтқанларын Эстерге жеткизди. Эстер Ҳатахты Мордохайға және жиберип, мына сөзлерди жеткизиўди буйырды: «Сарайдың ишки ҳәўлисине, патшаның алдына шақырылмастан кирген ҳәр бир адамды, оның еркек ямаса ҳаял болыўына қарамастан, тек бир жаза, яғный өлим жазасы күтеди. Бул ҳаққында патшаның ҳәмме хызметшилери де, оның қол астындағы ўәлаятлардың халықлары да биледи. Тек патша кимге өзиниң алтын ҳасасын созса, сол адам ғана тири қалады. Мен де патшаның алдына отыз күннен бери шақырылған жоқпан». Ҳатах Эстердиң бул сөзлерин Мордохайға жеткизгенде, Мордохай Эстерге мына жуўапты қайтарды: «Сарайда жасағаным ушын пүткил яҳудийлер ишинде жалғыз өзим аман қаламан, деп ойлама. Егер сен ҳәзир үндемей қалсаң, яҳудийлерге жәрдем ҳәм қутқарылыў басқа жақтан келеди. Ал сен ҳәм сениң әкеңниң үй-иши набыт боласызлар. Ким биледи, бәлким, усындай күнлер ушын сен ханбийке болыў мәртебесине ерискен шығарсаң». Эстер де Мордохайға мына жуўапты қайтарды: «Барып, Сузадағы барлық яҳудийлерди жыйнап, мен ушын ораза тутыңлар. Үш күн ҳәм үш түн ҳеш нәрсе ишип-жемеңлер. Мен де өз қәнизеклерим менен сизлер сыяқлы ораза тутаман, соңынан бул нызамға қарсы болса да, патшаның алдына бараман. Егер мениң өлиўим тийис болса, өлемен». Солай етип, Мордохай сол жерден кетип, Эстердиң өзине буйырғанларының ҳәммесин орынлады. Үшинши күни Эстер патшалық кийимлерин кийип, сарайдың ишки ҳәўлисине, патшаның тахты турған бөлмениң алдына келип турды. Сол ўақытта патша ҳәўлиниң кирер аўзына туўры қарап турған өз тахтында отырған еди. Патша ҳәўлиде турған ханбийке Эстерди көргенде, оған мийрими түсти ҳәм қолындағы алтын ҳасаны Эстерге қарай созды. Эстер патшаға жақынлап келип, алтын ҳасаның ушына қолын тийгизди. Патша оған: – Ханбийке Эстер, не қәлейсең? Қандай тилегиң бар? Ҳәтте, патшалықтың ярымын сорасаң да, бериледи, – деди. Эстер оған: – Егер патшамыз мақул көрсе, бүгин мениң ол ушын таярлаған зыяпатыма Ҳаман менен бирге келсин, – деди. Патша: – Эстердиң өтинишин орынлаў ушын тез барып, Ҳаманды таўып келиңлер, – деп буйырды. Солай етип, патша ҳәм Ҳаман Эстер таярлаған зыяпатқа келди. Патша шарап ишип отырып Эстерге және: – Айт, қандай тилегиң бар? Тилегиң орынланады. Қандай өтинишиң бар? Патшалықтың ярымын сорасаң да бериледи, – деди. Эстер жуўап берип: – Мениң тилегим ҳәм өтинишим мынадай: егер патшамыздың маған кеўли толған болса, патшамыз мениң тилегимди орынлап, өтинишимди қанаатландырыўды мақул көрсе, ертең мениң олар ушын таярлайтуғын зыяпатыма Ҳаман менен бирге келсин. Сонда патшамыздың сораўына жуўап беремен, – деди. Сол күни Ҳаман зыяпаттан кеўли көтерилип, шад болып қайтты. Бирақ ол патша сарайында Мордохайды көргенде, Мордохай орнынан да турмады, оған ҳүрмет те көрсетпеди. Сонда Ҳаман ашыўдан түтеп кетти. Деген менен, ол өзин тутып, үйине кетти. Ол үйине келип, досларын ҳәм ҳаялы Зерешти шақыртты. Оларға өзиниң шексиз байлығы, улларының көплиги, патшаның өзин қаншелли ҳүрмет ететуғынлығы ҳәм барлық ўәзирлер менен хызметшилерден үстин қойғаны ҳаққында айтып берди. Кейин Ҳаман сөзин даўам етип: – Ханбийке Эстер зыяпат таярлап, патша менен тек мени ғана мирәт етти. Ертең де мен патша менен бирге шақырылғанман. Бирақ сарайда яҳудий Мордохайды көргенимде, булардың ҳәммеси мен ушын шыбын шелли көринбейди, – деди. Сонда ҳаялы Зереш ҳәм барлық дослары Ҳаманға былай деди: – Бийиклиги елиў шығанақ болған дар қурдыр. Азанда патшадан Мордохайды сол дарға асыўды соран. Соңынан шад болып, патша менен зыяпатқа бар. Бул кеңес Ҳаманға унады ҳәм ол дар қурдырып қойды. Сол түни патша Ахашўероштың уйқысы қашты. Ол жылнама китабын әкелиўди буйырды ҳәм китап патшаға оқып берилди. Оннан дәрўаза сақшылары болған Бигтан ҳәм Тереш деген еки ақтаның патша Ахашўерошты өлтириўди режелестиргени, буны Мордохайдың билип қалғаны ҳәм хабарлағаны туўралы жазылған сөзлер табылды. Патша: – Бул иси ушын Мордохайға қандай ҳүрмет-иззет көрсетилди? – деп сорады. Патшаның арнаўлы хызметшилери: – Оған ҳеш нәрсе де исленбеди, – деп жуўап берди. Сонда патша: – Ҳәўлиде ким бар? – деп сорады. Таярлатып қойған дарына Мордохайды астырыўды патшадан сораў ушын, Ҳаман тап сол ўақытта сарайдың сыртқы ҳәўлисине келген еди. Хызметшилери патшаға: – Ҳәўлиде Ҳаман күтип турыпты, – деп жуўап берди. – Ишке кирсин, – деди патша. Ҳаман ишке киргенде, патша оннан: – Патша ҳүрмет көрсеткиси келген адамына не ислеўи керек? – деп сорады. Ҳаман ишинен: «Патша меннен басқа кимге ҳүрмет көрсетиўди қәлер еди», – деп ойлап, патшаға былай деди: – Патша ҳүрмет көрсеткиси келген адамға патша кийген патшалық кийим менен патша минген ат әкелинсин ҳәм аттың басына патшалық таж кийдирилсин. Кийим де, ат та патшаның ең абырайлы ўәзирлериниң бирине берилсин. Ол адам патша ҳүрмет көрсеткиси келген адамға сол кийимлерди кийгизип, сол атқа миндирип, оны қала майданы бойлап айландырсын. Оның алдында жүрип: «Мине, патша кимге ҳүрмет көрсеткиси келсе, оған усылай ислейди», – деп жар салсын, – деди. Сонда патша Ҳаманға: – Тез бар да, кийимлер менен атты алып кел ҳәм сарай хызметшиси яҳудий Мордохайға өзиңниң айтқанларыңды исле. Айтқанларыңның биреўи де қалып қоймасын, – деди. Солай етип, Ҳаман кийимлерди ҳәм атты алып келди. Кейин Мордохайды кийиндирип, оны атқа миндирди де, қала майданы бойлап алып жүрди ҳәм оның алдында: «Мине, патша кимге ҳүрмет көрсеткиси келсе, оған усылай ислейди», – деп жар салды. Соңынан Мордохай сарайға қайтып келди. Ҳаман болса, шерменделиктен жүзин жаўып, асығыс үйине қайтты. Ҳаман ҳаялы Зерешке ҳәм ҳәмме досларына жүз берген барлық ўақыялар туўралы айтып берди. Сонда ҳаялы Зереш ҳәм кеңесшилери оған: – Сениң мәртебең Мордохай алдында төмен түсе баслаған екен, егер ол яҳудий болса, онда сен оны жеңе алмайсаң, керисинше, оның алдында жығылатуғының гүмансыз, – деди. Олар еле сөйлесип отырғанда, патшаның ақталары келип, Ҳаманды Эстер таярлаған зыяпатқа асығыс алып кетти. Солай етип, патша Ҳаман менен бирге ханбийке Эстердиң зыяпатына келди. Екинши зыяпат күни де олар шарап ишип отырғанда, патша Эстерге және: – Эстер, қандай тилегиң бар? Тилегиң орынланады. Қандай өтинишиң бар? Патшалықтың ярымын сорасаң да бериледи, – деди. Сонда ханбийке Эстер жуўап берип былай деди: – Тақсырым! Егер маған кеўлиңиз толған болса ҳәм дурыс деп тапсаңыз, мениң жанымды сақлап қалыўыңызды тилеймен ҳәм мениң халқыма да өмир бағышлаўыңызды өтинемен. Себеби мен ҳәм мениң халқым өлтирилип жоқ етилиў ҳәм қырып тасланыў ушын сатылғанбыз. Егер бизлер қул ҳәм шоры етип сатылғанымызда, мен үндемеген болар едим. Өйткени бул ис себепли патшамыздың тынышын алыў мақул болмас еди, – деди. Сонда патша Ахашўерош ханбийке Эстерден: – Бундай исти ислеўге кимниң батылы барды, сол адам қай жерде? – деп сорады. Эстер: – Душпанымыз ҳәм жаўымыз – бул жаўыз Ҳаман, – деди. Сонда патшаның ҳәм оның ҳаялының алдында Ҳаманның ҳүрейи ушып, қорқып кетти. Патша ғәзепленип, орнынан турды да, сарай бағына қарай кетти. Ал Ҳаман ханбийке Эстерден өз жанын қутқарыўын өтинип сораў ушын иште қалды. Өйткени ол патшаның өзин қатаң жазалаўды қарар еткенин түсинген еди. Патша сарай бағынан зыяпат болып атырған жерге қайтқанда, Эстер жамбаслап отырған орынлықта Ҳаманның ет бетинен жығылып атырғанын көрди де: – Бул адам сарайда, ҳәттеки, мениң көз алдымда ҳаялыма зорлық қылмақшы ма? – деп бақырды. Патша усы сөзлерди айтып болар-болмастан, патшаның хызметшилери Ҳаманның бетин жапты. Соңынан патшаға хызмет ететуғын ақталардың бири Харбона былай деди: – Ҳаманның үйиниң алдында бийиклиги елиў шығанақ келетуғын дар турыпты. Бул дар патшамызды ескертип, оның өмирин сақлап қалған Мордохайды асыў ушын қурылған, – деди. Сонда патша: – Сол дарға оның өзин асыңлар! – деп буйрық берди. Солай етип, Ҳаманның Мордохайды асыў ушын қурдырған дарына оның өзин асты. Соннан кейин ғана патшаның ашыўы басылды. Сол күни патша Ахашўерош яҳудийлердиң душпаны болған Ҳаманның мал-мүлкин ханбийке Эстерге берди. Мордохай патшаның алдына кирди, себеби Эстер Мордохайдың өзине ким болатуғынын айтқан еди. Сонда патша Ҳаманнан қайтарып алған мөр жүзигин бармағынан шешип алып, Мордохайға берди. Эстер де Мордохайды Ҳаманның мал-мүлки үстинен басқарыўшы етип тайынлады. Эстер және патша менен сөйлести. Ол жылап, патшаның аяғына жығылды ҳәм Агаг әўладынан болған Ҳаманның яҳудийлерге қарсы режелестирген жаўыз нийетин бийкар етиўди сорап жалынды. Патша алтын ҳасасын Эстерге қарап созғанда, ол орнынан түргелип, патшаның алдында турды. Ол патшаға: – Егер патшамыздың маған кеўли толған болса ҳәм мақул көрсе, егер патшамыз тилегимди туўры деп билсе ҳәм мен оған унасам, Агаг әўладынан болған Ҳаммедата улы Ҳаманның патшалықтың барлық ўәлаятларындағы яҳудийлерди қырып таслаўды буйырып, қара нийет пенен жаздырған хатларын бийкарлап, хатлар жазылсын. Себеби мен халқымның басына апатшылық түсиўине қалай қарап тура аламан? Туўған-туўысқанларымның қырып тасланыўына қалай қарап тура аламан? – деди. Патша Ахашўерош ҳаялы Эстерге ҳәм яҳудий Мордохайға былай деди: – Минекей, Ҳаманның мал-мүлкин Эстерге бердим. Ал Ҳаманды яҳудийлерди қырып таслаўды режелестиргени ушын дарға астырдым. Бирақ патшаның атынан жазылып, оның жүзиги менен мөрленген хатты ҳеш ким өзгерте алмайды. Сонлықтан енди өзлериңиз яҳудийлер ушын нени мақул көрсеңиз, патшаның атынан соны жазып, патшаның жүзиги менен мөрлеңлер. Сонда үшинши ай болған сиўан айының жигирма үшинши күнинде патшаның хаткерлери шақырылды. Мордохайдың буйырған ҳәр бир нәрсеси Ҳиндистаннан баслап Хабашстанға шекемги бир жүз жигирма жети ўәлаятта жасайтуғын яҳудийлерге, найыпларға, ҳәкимлерге ҳәм ўәлаят басшыларына: ҳәр бир ўәлаятқа өз жазыўында ҳәм ҳәр бир халыққа өз тилинде, яҳудийлерге де өз жазыўы менен өз тилинде жазылды. Мордохай патша Ахашўероштың атынан жаздырған хатларын патшаның жүзиги менен мөрледи ҳәм патшаның хызметинде қолланыў ушын бағылып атырған шапқыр атларға шабарманларды мингизди де, оларға хатларды берип, жолға атландырды. Патшаның пәрманында барлық қалалардағы яҳудийлерге бир жерге жыйналып, өзлерин қорғаўға ҳуқық берилген еди. Және де, өзлерине ҳүжим қылатуғын барлық душпан халықлардың ямаса ўәлаяттың қураллы күшлерин, балаларын ҳәм ҳаялларын өлтирип жоқ қылыўға, қырып таслаўға, мал-мүлкин талан-тараж қылыўға рухсат берилген еди. Бул ис патша Ахашўероштың ҳәмме ўәлаятларында белгиленген күни, он екинши айдың, яғный адар айының он үшинши күни ислениўи керек еди. Усы пәрманның көширмеси ҳәмме ўәлаятларға нызам ретинде жәрияланып, барлық халықларға билдирилди. Солай етип, яҳудийлер сол күни душпанларынан өш алыў ушын таяр турыўы тийис еди. Шабарманлар патшаның шапқыр атларына минип, оның буйрығы менен асығыс жолға атланды. Бул пәрман Суза қаласында да жәрияланды. Мордохай үстине қызғыш көк ҳәм ақ реңдеги патшалық кийимлерди, басына үлкен алтын таж кийип, сыртынан шым қызыл ҳасыл зығыр шапан жамылып, патшаның алдынан шықты. Суза қаласы қуўаныш ҳәм шадлыққа бөленди. Яҳудийлер ушын жақты, қуўанышлы, шадлы ҳәм ҳүрметке толы күнлер келген еди. Патшаның буйрығы ҳәм пәрманы жетип барған ҳәр бир ўәлаят ҳәм қалада яҳудийлер қуўанышқа толып, шадланды. Олар зыяпатлар уйымластырды ҳәм байрамлады. Патшалықтағы халықлардан көплеген адамлар яҳудий болды. Себеби оларды яҳудийлерден қорқыў туйғысы бийлеп алған еди. Патшаның буйрығы ҳәм пәрманы орынланатуғын он екинши ай болған адар айының он үшинши күни де келди. Яҳудийлердиң душпанлары бул күни яҳудийлер үстинен ҳүкимдарлықты орнатыўды үмит пенен күткен еди. Бирақ керисинше болып шықты. Яҳудийлер өзлерин жек көргенлерден үстем келди. Олар өзлерине жәбир етпекши болғанларға қарсы ҳүжим жасаў ушын, патша Ахашўероштың қолы астындағы барлық ўәлаятлардағы өзлери жасайтуғын қалаларда бир жерге жыйналды. Ҳеш ким яҳудийлерге қарсы шыға алмады, себеби барлық халықларды олардан қорқыў туйғысы бийлеп алған еди. Ўәлаят басшылары, найыплар, ҳәкимлер ҳәм патша ислерин жүргизиўшилер Мордохайдан қорққанлықтан, яҳудийлерди қоллап қуўатлады. Өйткени Мордохай сарайда уллы адам болды. Оның даңқы барлық ўәлаятларға тарады ҳәм күши күннен-күнге артып барды. Яҳудийлер душпанларының ҳәммесин қылыштан өткерди, өлтирди ҳәм жоқ қылды. Олар өзлерин жек көргенлерге қәлеген нәрсесин иследи. Яҳудийлер Суза қаласында бес жүз адамды өлтирип, жоқ қылды. Және де, олар Паршандата, Далфон, Аспата, Пората, Адаля, Аридата, Пармашта, Арисай, Аридай ҳәм Ўайзатаны өлтирди. Бул өлтирилгенлер яҳудийлердиң душпаны Ҳаммедата улы Ҳаманның он улы еди. Бирақ яҳудийлер олардың мал-мүлкине қол тийгизбеди. Сол күни-ақ Суза қаласында өлтирилгенлердиң саны патшаға билдирилди. Патша ханбийке Эстерге: – Яҳудийлер Суза қаласында бес жүз адамды ҳәм Ҳаманның он улын өлтирип, жоқ қылыпты. Ким биледи, басқа ўәлаятларда олар не иследи екен? Не тилейсең? Ол қанаатландырылады. Және не сорайсаң? Ол орынланады, – деди. Сонда Эстер: – Егер патшамыз мақул көрсе, Сузадағы яҳудийлер бүгинги пәрманыңызды ертең де орынласын. Ал Ҳаманның он улының денелери дарға асылсын, – деди. Патша бул өтиништи орынлаўды буйырды ҳәм пәрман Сузада жәрияланып, Ҳаманның он улының денеси дарға асылды. Сузадағы яҳудийлер адар айының он төртинши күни де бир жерге жыйналып, қалада үш жүз адамды өлтирди. Бирақ олардың мал-мүлкине қол тийгизбеди. Патшалықтың ўәлаятларында жасайтуғын басқа яҳудийлер де жан сақлаў ҳәм душпанларынан қорғаныў ушын бир жерге жыйналды. Олар өзлерин жек көргенлерден жетпис бес мың адамды өлтирди, бирақ олардың мал-мүлкине қол тийгизбеди. Бул ўақыя адар айының он үшинши күни жүз берген еди. Ал айдың он төртинши күни олар тынышланып, бул күнди зыяпат ҳәм қуўаныш күни деп белгиледи. Сузадағы яҳудийлер болса, сол айдың он үшинши ҳәм он төртинши күнлери бир жерге жыйналды, ал он бесинши күни тынышланды. Сол күнди зыяпат ҳәм қуўаныш күни деп белгиледи. Сонлықтан аўыл-аймақларда жасайтуғын яҳудийлер адар айының он төртинши күнин зыяпат ҳәм қуўаныш күни ретинде белгилейди ҳәм бир-бирине тағамлар береди. Мордохай бул ўақыяларды жазып қойды. Соңынан ол патша Ахашўероштың қолы астындағы узақ ҳәм жақын жердеги ўәлаятларда жасайтуғын яҳудийлерге хатлар жиберди. Хатта ҳәр жылы адар айының он төртинши ҳәм он бесинши күнлерин байрамлаў буйырылған еди. Себеби бул күнлер яҳудийлердиң өз душпанларынан қутылған күнлери болып, қайғысы қуўанышқа, азасы байрамға айланған айы еди. Мордохай сол күнлерди зыяпат ҳәм қуўаныш күнлери деп белгилеп, бир-бирине тағамлар үлестириўди ҳәм кәмбағалларға садақалар бериўди буйырды. Солай етип, яҳудийлер Мордохайдың буйрығын қабыл етти ҳәм ҳәр жылы сол күнлерди байрамлаўды әдетке айландырды. Пүткил яҳудийлердиң душпаны Агаг әўладынан болған Ҳаммедата улы Ҳаман яҳудийлерди қырып таслаўды нийет етип, оларды езип жоқ қылыў ушын пур, яғный шек таслаған еди. Бирақ бул хабар патшаға жеткенде, патша хат арқалы: «Ҳаманның яҳудийлерге қарсы ойлаған жаўыз нийети өзиниң басына жетсин. Ҳаман ҳәм оның уллары дарға асылсын», – деп буйрық берген еди. Пур сөзи себепли, бул күнлерге Пурим деп ат берилген еди. Солай етип, яҳудийлер Мордохайдың бул хатында жазылғанларды, көрген-билгенлерин ҳәм басларынан кеширгенлерин еслеринде сақлаў ушын, яҳудийлер, олардың әўладлары ҳәм оларға қосылғанлардың ҳәммеси хатта жазылғанындай, белгиленген ўақытта бул еки күнди ҳәр жылы сөзсиз байрамлаўға қарар етти. Солай етип, бул күнлер ҳәр бир ўәлаятта, ҳәр бир қалада ҳәм ҳәр бир тийреде әўладтан-әўладқа еске алынады ҳәм байрамланады. Усы Пурим күнлерин яҳудийлер тәрепинен байрамлаў ҳеш қашан тоқтатылмайды ҳәм бул күнлер әўладлар бойы есте сақланады. Абихайыл қызы ханбийке Эстер ҳәм яҳудий Мордохай Пуримге байланыслы бул екинши хатты толық бийлик пенен жазып тастыйықлады. Мордохай Ахашўероштың қол астындағы бир жүз жигирма жети ўәлаятта жасайтуғын ҳәмме яҳудийлерге тынышлық ҳәм аманлық тилеклерине толы хатларды жиберди. Хатта яҳудий Мордохай ханбийке Эстер менен бирликте алдын ала қарар еткениндей, яҳудийлерге усы Пурим күнлерин белгиленген ўақытта нышанлаўды қатаң сақлаўды буйырды. Бурын яҳудийлердиң өзлери ҳәм урпақлары ораза тутыў ҳәм азалаў бойынша белгиленген қағыйдаларға бойсынғаны сыяқлы, бул байрамға да бойсыныўы белгиленген еди. Солай етип, Эстердиң буйрығы бойынша Пуримге тийисли усы қағыйдалар тастыйықланып, китапқа жазып қойылды. Патша Ахашўерош өз патшалығындағы шетки атаўларға дейин пүткил халықтан салық жыйнайтуғын еди. Оның барлық қүдиретли ислери ҳәм қаҳарманлықлары, ол мәртебели қылған Мордохайдың уллылығы ҳаққында Персия ҳәм Мидия патшаларының жылнама китабында жазылған. Яҳудий Мордохай бийлиги бойынша патша Ахашўероштан кейинги екинши адам болды. Ол яҳудийлер арасында ҳүрметке еристи ҳәм көп урпақласлары оны жақсы көрди. Себеби ол өз халқының ийгилигин ойлады ҳәм пүткил урпақласларының тынышлығы ушын гүрести. Ус үлкесинде Аюп атлы бир адам жасайтуғын еди. Ол минсиз ҳәм әдил болып, Қудайдан қорқатуғын, жаманлықтан аўлақ жүретуғын адам еди. Аюптың жети улы ҳәм үш қызы бар еди. Ол жети мың қой, үш мың түйе, бес жүз жуп өгиз, бес жүз урғашы ешек, сондай-ақ, жүдә көп хызметшилерге ийе болып, шығыс халықлары арасында ең бай адам еди. Аюптың уллары үйлеринде гезек пенен зыяпат берип, өзлери менен ишип-жеў ушын, үш апа-сиңлисин де мирәт ететуғын еди. Зыяпат тамам болғаннан кейин, Аюп балаларын шақыртып алып, пәклениў рәсиминен өткеретуғын еди. Ол улларым ишлеринен Қудайға тил тийгизип, гүна ислеп қойған болыўы мүмкин, деп ойлап, азан менен олардың ҳәр бири ушын жандырылатуғын қурбанлық беретуғын еди. Аюп бәрқулла усылай ислейтуғын еди. Бир күни иләҳий барлықлар Жаратқан Ийениң алдына келгенде, олар менен бирге шайтан да келген еди. Жаратқан Ийе шайтаннан: – Сен қай жерден киятырсаң? – деп сорады. Шайтан Жаратқан Ийеге: – Мен жер бетин гезип, оның ҳәмме жерин айланып шықтым, – деп жуўап берди. Жаратқан Ийе шайтанға: – Қулым Аюпқа сер салдың ба? Жер бетинде ол сыяқлы минсиз, әдил, Меннен қорқатуғын ҳәм жаманлықтан аўлақ жүретуғын адам жоқ, – деди. Сонда шайтан Жаратқан Ийеге былай деп жуўап берди: – Аюп Сеннен бийкардан-бийкарға қорқады деп ойлайсаң ба? Оның өзин, үй-ишин ҳәм барлық ийелигин қорғап жүрген Өзиң емессең бе? Сен оның қолы тийген ҳәр бир иске берекет берип атырсаң. Оның пада ҳәм сүриўлери пүткил үлкеге жайылған. Бирақ қолыңды созып, оған тийисли болғанның ҳәммесин жоқ қылсаң, онда ол жүзиңе тик қарап, Саған нәлет айтады. Жаратқан Ийе шайтанға: – Яқшы, Аюпқа тийисли болғанның ҳәммесин сениң қолыңа беремен, бирақ оның өзине зыян тийгизбе, – деди. Солай етип, шайтан Жаратқан Ийениң дәргайынан кетти. Бир күни Аюптың уллары менен қызлары үлкен әжағасының үйинде зыяпат берип, шарап ишип отырған еди. Сонда бир хабаршы жуўырыўы менен Аюпқа келип, былай деди: – Өгизлериңиз жер айдап, ешеклер олардың қасында отлап жүрген еди. Бирден шебалы басқыншылар ҳүжим жасап, хызметшилериңиздиң ҳәммесин қылыштан өткерди ҳәм малларды айдап алып кетти. Бул хабарды сизге жеткизиў ушын, жалғыз мен ғана қашып қутылдым. Ол сөзин тамамлап үлгермей-ақ, басқа бир хабаршы келип, былай деди: – Аспаннан Қудайдың жалыны түсип, қойларыңыз бенен шопанларыңыз жанып, күлге айланды. Бул хабарды сизге жеткизиў ушын, жалғыз мен ғана аман қалдым. Сол адам сөзин тамамлап үлгермей-ақ, үшинши хабаршы жетип келип былай деди: – Калдейлер үш топар болып келип, түйелердиң падасына тасланды. Олар барлық падашыларды өлтирип, түйелерди айдап кетти. Бул хабарды сизге жеткизиў ушын, жалғыз мен ғана қашып қутылдым. Ол усы сөзлерди айтып турғанда, басқа бир хабаршы келип, былай деди: – Сизиң ул-қызларыңыз үлкен әжағасының үйинде аўқатланып, шарап ишип отырған еди. Бирден шөл тәрептен күшли даўыл көтерилип, жайды төрт тәрепинен соққылай баслады. Үй қулап, оның ишиндегилердиң ҳәммеси өлди. Бул хабарды жеткизиў ушын, жалғыз мен ғана аман қалдым. Сонда Аюп орнынан турды да, қайғыдан шапанын жыртты ҳәм шашын алдырып таслады. Кейин ет бетинен жерге жығылып, сыйынды. Ол былай деди: – Анамның қурсағынан жалаңаш шыққан едим, Бул дүньядан да жалаңаш қайтаман. Жаратқан Ийе берди, Жаратқан Ийе алды, Жаратқан Ийениң атына алғыслар болсын! Сонша ис болып өтсе де, олардың ҳеш биринде Аюп гүна ислемеди, Қудайды да айыпламады. Басқа бир күни иләҳий барлықлар Қудайдың алдына және келгенде, Оның дәргайында турыў ушын, шайтан да олар менен бирге келген еди. Сонда Жаратқан Ийе шайтаннан: – Сен қай жерден киятырсаң? – деп сорады. Шайтан Жаратқан Ийеге: – Мен жер бетин гезип, оның ҳәмме жерин айланып шықтым, – деп жуўап берди. Жаратқан Ийе шайтанға: – Қулым Аюпқа сер салдың ба? Жер бетинде ол сыяқлы минсиз, әдил, Меннен қорқатуғын ҳәм жаманлықтан аўлақ жүретуғын адам жоқ. Қара, ол еле минсизлигинде беккем турыпты. Ал сен болсаң, айыпсыздан айыпсыз оны жоқ қылыў ушын Мени ийтермеледиң, – деди. Сонда шайтан: – Етке ет дегениндей, адам өз жаны ушын қолындағысының бәрин береди. Қолыңды созып, ет пенен сүйегине зыян тийгизип көр, сонда Аюп жүзиңе тик қарап, нәлет айтады, – деди. Жаратқан Ийе шайтанға: – Яқшы, оны сениң қолыңа беремен, тек оның жанын алма, – деди. Солай етип, шайтан Жаратқан Ийениң дәргайынан шығып кетти ҳәм Аюпты басынан аяғының ушына дейин аўыртатуғын жара менен қаплап таслады. Сонда Аюп күлдиң ортасында отырып, гүзениң сынығы менен жараларын қасып отырған еди. Ҳаялы оған келип: – Сен еле минсиз болыўға тырысып атырсаң ба? Оннан да Қудайды нәлетлеп, кейин өлип қала ғойсеш, – деди. Аюп оған: – Сен ақылсыз ҳаяллар сыяқлы сөйлеп турсаң. Сонда не, бизлер Қудайдан тек жақсылықты қабыл етип, жаманлықты қабыл етпеўимиз керек пе? – деп жуўап берди. Соншама азап шексе де, Аюптың аўзынан гүна болғандай сөз шықпады. Аюптың үш достысы: теманлы Элифаз, шуўахлы Билдад ҳәм наамалы Софар Аюптың басына түскен бахытсызлықлары ҳаққында еситкенде, жасап турған жерлеринен шықты ҳәм бир жерде ушырасып, жолға атланды. Олар Аюптың қайғысын бөлисип, оған тәселле бериў ушын оның жанына келди. Дослары Аюпты узақтан көрип, оны зорға таныды. Сонда олар зар еңиреп жылады, кийимлерин жыртып, аспанға қарай топырақ шашып, оны басларына да септи. Дослары жети күн, жети түн Аюп пенен бирге қара жерде отырды. Ҳеш бири оған бир аўыз сөз сөйлемеди, олар Аюптың соншелли қатты қыйналып атырғанын көрип турған еди. Ақыры Аюп тилге кирип, өзиниң дүньяға келген күнин нәлетледи. Ол былай деди: – Жоқ болсын мен туўылған күн, «Бойына бала питти» деген түн! Сол күн түнекке айланып қалсын! Аспандағы Қудай да ол күнди еслемесин, Жарық та сол күнге сәўле шашпасын. Сол күнди тас түнек қараңғылық ийелеп алсын, Жүзин қара бултлар қаплап алсын, Қараңғылық сол күнниң ҳүрейин ушырсын. Аўа, сол түнди тас түнек қараңғылық жутып жиберсин, Ол жыл күнлери арасында саналмасын, Айлардың биреўине де кирмесин. Сол түн қысыр болсын, Онда ҳеш бир шадлық ҳаўазы еситилмесин. Күнлерди нәлетлейтуғынлар, Лиўятанды оята алатуғынлар, Сол түнди ғарғасын. Оның таң жулдызлары сөнип қалсын. Жарықлықты күтсин, бирақ ол келмесин, Таң шуғласын көрмесин. Өйткени усы азапты көзлерим көрмеўи ушын, Сол түн анамның қурсағын жаппады. Не ушын туўылып атырып, өлмедим екен? Ямаса туўыла сала, демим таўысылмады екен? Мени неге дизесине алып отырды? Неге мени емизди екен? Солар болмағанда, ҳәзир тыныш жатқан болар едим, Уйықлап тыным тапқан болар едим. Қарабақаналарды өзлерине қайта тиклеп алған, Дүнья патшалары ҳәм кеңесгөйлери менен бирге болар едим. Ямаса үйлерин гүмиске толтырған, Алтынға бай ҳүкимдарлар менен бирге болар едим. Ямаса не ушын өли туўылған бөпе сыяқлы, Күн нурын көрмеген нәресте сыяқлы көмилмедим? Ол дүньяда залымлар жаманлық қылыўды тоқтатады, Ҳарыққанлар да тыным табады. Ол жерде тутқынлар да тынышлықтан рәҳәт алады, Қадағалаўшылардың бақырысларын еситпейди. Уллы да, киши де бардур ол жерде, Қул болса, хожайынынан азат. Не ушын азап шегип жүргенге нур, Ал қайғыға батқанға өмир бериледи екен? Олар өлимин күтеди, бирақ ол келмес, Әжелин көмилген ғәзийнеден де бетер излер. Егер әжелин тапса, Олар қуўанышқа бөленип, шадланар еди. Жолын көре алмайтуғын адамға, Қудай айнала дөгерегин қараңғылық пенен қоршаған адамға, Не ушын өмир берилер екен? Нан жеўдиң орнына гүрсинемен, Аҳыў-налам суў киби ақпақта. Неден қорққан болсам, сол жүз берди, Неден қәўетерленген болсам, сол басыма түсти. Маған тынышлық та, тыным да, рәҳәт те жоқ, Басыма ғаўасатлы күн туўды. Сонда теманлы Элифаз Аюпқа былай деди: – Егер биреў саған сөз айтпақшы болса, Саған аўыр батпай ма? Ақыры, ким сөйлеўден өзин тыйып тура алады? Еслеп көр, сен көплерге тәлим берер, Ҳәлсизлерди жигерлендирип, күш берер едиң. Сениң сөзлериң жығылғанға тирек болып, Дизелери қалтырап, ҳәлсирегенлерге күш беретуғын еди. Ал енди сол нәрселер өз басыңа түскенде, Түскинликке түсип қалыпсаң, Өзиң бахытсызлыққа ушырағанда, Руўхың түсип кетипти. Қудайдан қорқыўың – исенимиңниң, Минсиз жасаўың – үмитиңниң белгиси емес пе? Ойлап көрши: қашан айыпсыз адам набыт болып, Әдил адам жоқ қылынған еди? Мениң көргеним мынаў: ким жаўызлықты шүдигарлап, Ғам-қайғы туқымын ексе, соны орып алады. Олар Қудайдың үплеген деминен набыт болады, Оның ғәзебиниң даўылынан жоқ болады. Арысланлар ақырып, ырылдассын, Бирақ Қудай жыртқыш арысланлардың тислерин сындырады. Сонда арыслан олжасыз өлип кетеди, Жетим қалған балалары тарап кетеди. Маған жасырынша бир сөз келди, Сыбырлысы қулағыма шалынды. Түнги тәшиўишли түстен туўған ойлар ишинде, Адамлар қатты уйқыға шүмген ўақытта, Мени қорқыў бийлеп алып, қалтыратпа басты, Пүткил денем ләрзеге келди. Самал бетимди сыйпап өтти, Сонда төбе шашым тик турды. Бир сүлдер турғандай болды, Бирақ мен оның не екенин түсинбедим. Көз алдымда бир тулға пайда болды, Тынышлық ҳүким сүрди ҳәм мен өлпең даўысты еситтим: «Адамзат Қудайдың алдында әдил бола ала ма? Адам өз Жаратыўшысының алдында пәк бола ала ма? Қудай, ҳәтте, Өзиниң аспандағы хызметшилерине де исенбейди, Ҳәтте, периштелеринен де кемшилик табады. Сонда тийкары топырақтан болған, Ылайдан жаратылған, Жәнликтей аңсат женшилип қалатуғынларға не болады? Олар күн шыққаннан ымырт жабылғанға шекемги аралықта набыт болады, Олардың мәңгиге жоқ болғанын байқамай да қаласаң. Олардың шатырларының ишиндеги жиплери үзилген, Даналықтан хабарсыз өлип кетеди». – Ал енди, Аюп, шақырғың келсе, шақыр! Саған жуўап бергендей, биреў бар ма екен? Периштелердиң қайсысынан жәрдем сорамақшысаң? Ашыў-ғәзеп ақмақты набыт қылар, Күншиллик саданы өлтирер, Мен ақмақтың тамыр жайғанын көрдим, Бирақ тосаттан оның үй-иши ғарғысқа ушырады. Оның балалары аманлықтан аўлақ болар, Ҳүким ўақтында езилер, Бирақ оларды жақлайтуғын ҳеш ким болмас. Оның зүрәәтин ашлар жеп қояр, Ҳәтте, тикенлер арасында өскенлерин де. Ашкөзлер мал-мүлкин де алып кетер. Жаўызлық жерден өсип шықпайды, Ғам-қайғы да атызда өспейди. Деген менен, от ушқынының жоқары қарап ушқаны сыяқлы, Азап шегиў ушын туўылар инсан. Бирақ мен Қудайды излеген, Даўа-арзымды Оған тапсырған болар едим. Ол ақылға сыймайтуғын, уллы ислерди ислеп, Сансыз кәраматлар көрсетер. Ол жер бетине жаўын жаўдырып, Атызларды суўғарар. Ол төмен аўҳалдағыларды жоқары көтерип, Қайғыға батқанларды қәўипсизликке шығарар. Ол ҳийлекерлердиң нийетлерине тосқынлық жасап, Оларды табыстан маҳрум етер. Ол даналарды өзлериниң мәккарлығы арқалы қолға түсирип, Ҳийлекерлердиң ойларын пушқа шығарар. Күндиз олар қараңғылыққа тап болар, Тал түсте де түндегидей сыйпаланып жүрер. Қудай жарлыны жаманлардың ашшы сөзлеринен, Күшлилердиң қолынан қутқарар. Солай екен, кәмбағалларда үмит бар, Наҳақлардың аўзы жабылар. Қудай ескертип, дүзететуғын адам қандай бахытлы! Сонлықтан Қүдирети күшли Қудайдың үгит-нәсиятын писент етпей жүрме. Ол жаралайды ҳәм Өзи оны таңады, Ол зыян келтиреди, бирақ Өз қолы менен шыпалайды. Ол сени алты бахытсызлықтан қутқарады, Жетинши апат та саған зыян келтире алмайды. Ашаршылықта өлимнен, Урыста қылыштан сақлайды. Ол сени тил бәлесинен қорғайды, Апат келгенде қорқпайтуғын боласаң. Ўайраншылық ҳәм ашлық үстинен күлетуғын боласаң, Жабайы ҳайўанлардан да қорқпайтуғын боласаң. Даладағы таслар менен тил табысасаң, Жабайы ҳайўанлар да сениң менен татыў болады. Сен үйиңниң қәўипсизлик ишинде екенин билесең, Сүриў ҳәм падаларыңды көзден өткергениңде, Ҳеш нәрсеңниң жоғалмағанын көресең. Сениң сансыз балаларың болады, Урпағың жер бетиндеги шөп сыяқлы мол болады. Өз ўақтында буўылған бийдай баўы киби, Жасарыңды жасап, қәбириңе киресең. Мине, бизлер буны изертледик, ҳәммеси ҳақыйқат екен, Усыларды тыңлап, қабыл қыл. Сонда Аюп былай деп жуўап берди: – Аҳ, егер мениң шегип атырған қайғым өлшенип, Мен көрген апатшылық тәрезиге тартылса еди! Олар теңиз қумынан да аўыр болар еди. Сонлықтан ойланбай сөйледим. Қүдирети күшли Қудайдың оқлары денеме қадалды, Руўхым олардың зәҳәрин ишпекте, Қудай жиберген қорқыныш маған қарсы сапқа дизилген. Қуланның жайлаўда оты мол болса, аңқырар ма еди? Ямаса өгиз ақырының басында мөңирер ме еди? Аўқаттың дузсыз дәми бола ма? Ямаса мәйектиң ақ уўызында дәм бар ма? Бундай аўқатлардан дәм татқым келмейди, Ондай аўқатлардан жүрегим айныйды. Егер тилегим орынланып, Қудай әрманыма жеткизсе еди! Қудай мени езип тасласа еди, Қолын созып жанымды алса еди! Сонда мен жубаныш табар едим, Қатты аўырып атырсам да, қуўанар едим. Себеби мен мухаддес Қудайдың сөзлеринен жүз бурмадым. Күшти қайдан табаман күтетуғындай? Ақыбетим не болар сабыр қылатуғындай? Мениң күшим тастан ба еди? Ямаса денем темирден бе еди? Өзиме өзим жәрдем бергендей күшим қалды ма? Табыс та мени тәрк етти. Достына мийрим көрсетиўден бас тартқан адам, Қүдирети күшли Қудайдан қорқыўдан ўаз кешкен адам болады. Досларым, сизлер де қурып қалған сай киби турақсызсыз, Ағып кететуғын сай суўларына уқсайсыз. Олар муз еригенде ылайланып тасып, Қар суўларына толып кетеди. Бирақ қурғақ мәўсимде олардың суўлары тартылып, Ыссыда жоқ болып кетеди. Кәрўанлар суў излеп, бағытын өзгертер, Шөлге кирип кетип, набыт болар. Тема журтының кәрўанлары суў излер, Шеба журтының саўдагерлери үмит пенен қарар. Олар өз үмитине алданар, Сол жерге келип, албырап қалар. Сизлер де мен ушын сол сайлар сыяқлысыз, Мениң қорқынышлы аўҳалымды көрип, ҳүрейиңиз ушып кетти. Мен сизлерден саўға сорап па едим? Ямаса мен ушын байлығыңыздан төлем төлең дедим бе? Мени душпан қолынан қутқарың деп жалындым ба? Ямаса қарақшылардың қолынан мени сатып алың дедим бе? Маған үйретиң, үндемей турайын, Көрсетиңлер, мен неде алжастым? Туўры сөз қандай ашшы! Бирақ сизлердиң айыплаўларыңыз нени дәлиллейди? Сизлер мениң сөзлеримди дүзетпекшимисиз? Езилген адамның сөзлерин итибарға ылайықсыз деп санайсызлар ма? Сизлер, ҳәтте, жетимлер ушын шек таслаўдан, Досларыңызды саўдаға салып, сатыўдан тайынбас едиңиз. Енди өтинемен, маған қараңлар, Бетиңизге қарап, өтирик сөйлемеймен ғой. Райдан қайтың, енди әдалатсыз болмаңлар, Райдан қайтың, мен ҳақпан! Ямаса аўзымнан әдалатсыз сөзлер шыққан ба еди? Яки тилим апатшылықтың дәмин айыра алмай ма? Адамның жердеги турмысы аўыр мийнеттен ибарат емес пе? Оның күнлери күнликшиниң күнине уқсамай ма? Адам кешки көлеңкени аңсаған қулға, Мийнет ҳақысын күткен күнликшиге уқсайды. Сол сыяқлы, үлес етип мәниссиз айлар берилди, Пайыма азаплы кешелер тийди. Жатқанымда: «Қашан турар екенмен?» – деп айтаман, Бирақ түн узаққа созылып, Таң атқанша, өрден-ыққа аўнап шығаман. Денемди қурт пенен жара басқан, Терим тесилип, ириң ақпақта. Күнлерим тоқыўшының мәкисинен де тезирек өтпекте, Бирақ үмитсиз жуўмақланбақта. Қудай, өмиримниң бир дем сыяқлы екенин умытпа, Көзим енди қайтып жақсылықты көрмейди. Мени көрип турған көзлериң кейин мени көрмейди, Көзлериң мени излейди, бирақ мен жоқ боламан. Булттың серпилип, жоқ болып кеткениндей, Өлилер мәканына кеткен адам да қайтып келмейди. Ол үйине қайтып келмейди, Жасаған жери де енди оны еске алмайды. Соның ушын аўзыма ерк беремен, Өз дәртимди баян етемен. Жанымның азабы ишинде шағым етемен. Қудайым, Сен маған сақшы қоятуғындай, Мен не, теңиз ямаса теңиз айдарҳасы ма едим? Төсегим маған тәселле берер, Жатсам, дәртим жеңиллесер, деп ойласам, Мени түслер арқалы қорқытып, Аянлар арқалы зәрремди ушырасаң. Бул денеде жасағаннан гөре, Буўылып, өлгеним жақсы еди. Мен жасаўдан тойдым, мәңги жасаўды қәлемеймен, Мени тыныш қой, өмирим өзи бир демдей ғана. Инсан ким өзи, оны сонша қәдирлеп, Оған дыққат қоясаң, Ҳәр таңда оны тексерип, Ҳәр сәтте оны сынайсаң? Қашанға шекем меннен көз үзбейсең? Түкиригимди жутып алғанша да, мени тыныш қоймақшы емесписең? Егер гүна ислеген болсам, Саған не тәсири бар, адамзаттың Бақлаўшысы? Не ушын мени Өзиңе нышан қылып қойдың? Мен Саған соншелли жүк болдым ба? Не ушын қылмысларымды кеширип, Гүналарымды меннен алып тасламайсаң? Себеби тез арада топыраққа қайтаман. Мени излейсең, бирақ мен жоқ боламан. Сонда шуўахлы Билдад Аюпқа былай деди: – Қашанға дейин усы сөзлериңди даўам етесең? Аўзыңнан шыққан сөзлериң даўылға уқсайды. Қудай әдилликти бурмалай ма? Қүдирети күшли Қудай ҳақыйқатты бурмалай ма? Балаларың Оған қарсы гүна иследи. Сонлықтан Қудай да оларды гүналары ушын жазалаған. Бирақ, сен егер Қудайды шақырып, Қүдирети күшли Қудайға жалбарынсаң, Егер сен пәк ҳәм әдил болсаң, Онда Ол саған жәрдемге келип, Сени ылайықлы орынға қайтарады. Сонда басланыўы кишкене болса да, Келешегиң уллы болады. Өтинемен, өткен әўладлардан сорап көр, Олардың ата-бабаларының нелерди излеп билгенин қарап көр. Бизлер кеше туўылдық, ҳеш нәрсе билмеймиз, Бизлердиң жер бетиндеги күнлеримиз көлеңкедей өткинши. Олар саған үйретип, нәсият береди, Жүреклериндеги сөзлерин сөйлеп береди. Батпақлық жоқ жерде папирус өсе ме? Суўсыз жерде қамыс бой соза ма? Ҳәтте, олар көгерип турып, еле орылмай атырып-ақ, Ҳәмме шөплерден бурын қуўрап қалады. Қудайды умытқанлар да келешекте сол күйге түседи, Қудайсызлардың үмити де солай қурыйды. Олардың исенгени морт, Сүйенгени өрмекшиниң аўындай. Сондай адам өз үйине сүйенсе, үй тура алмайды, Беккем усласа да, ол шыдам бере алмайды. Қудайсыз адам қуяш астында суўы мол жерде, Өсип турған өсимликке уқсайды, Оның шақалары бағ үстинде жайылып турады. Тамырлары тас үйиндилерин орап алып, Таслардың арасына орналасып алады. Ал егер өсимлик сол жерден жулып тасланса, Сол жердиң өзи оннан танып: «Сени ҳеш қашан көрмедим», – дейди. Оның өмириниң қуўанышы мине, усылай аяқланады! Ал топырақтан болса, басқа өсимликлер өсип шығады. Қудай минсиз адамды тәрк етпейди, Жаўызлық ислегенлерди де қолламайды. Ол және, сениң аўзыңды күлкиге, Еринлериңди шадлық ҳаўазына толтырады. Сонда душпанларың уятқа қалады, Залымлардың шатыры ўайран болады. Сонда Аюп былай деп жуўап берди: – Аўа, ырас, буның сондай екенин мен де билемен, Бирақ инсан Қудайдың алдында қалай ақлана алады? Егер адам Қудай менен тартыспақшы болса да, Ол берген мың сораўдан биреўине де жуўап бере алмас еди. Қудайдың даналығы терең, қүдирети күшли, Оның менен қасарысып, Ким аман қала алды? Алдын ала ескертпей-ақ, Ол таўларды жылжытар, Ғәзепленгенде, оларды аўдарып таслар. Ол жерди орнынан қозғап, силкитер, Оның тиреклерин титиретер. Ол қуяшқа буйрық берсе, қуяш уясынан шықпай қояр, Жулдызларды да қулыплап қояр. Оның жалғыз Өзи көклерди жайған, Ол теңиз толқынлары үстинде жүрер. Ол Жети қарақшыны, Орионды, Үркерди ҳәм қубладағы жулдызлардың ҳәммесин жаратты. Ол ақылға сыймайтуғын, уллы ислерди ислеп, Сансыз кәраматлар көрсетер. Егер Ол қасымнан өтип кетсе де, мен Оны көрмеймен, Жақынлап өтип кетсе де, мен Оны байқамайман. Егер Ол алып қойса, Оны ким тоқтата алады? Ким Оған: «Сен не қылып атырсаң?» – деп айта алады? Қудай Өз ғәзебин тутып турмайды, Раҳабтың жәрдемшилери де Оның аяғына жығылады. Солай екен, мен қалай Оған жуўап бере аламан? Оған айтыў ушын сөзлерди қайдан табаман? Айыпсыз болсам да, Оған жуўап бере алмас едим, Мен тек Қазымнан реҳим етиўин ғана сорап жалбарынар едим. Егер Оны даўыслап шақырсам, Ол да маған жуўап берсе еди. Бирақ, мениң даўысыма қулақ салатуғынына исенбеймен. Ол мени дүбелей менен соққылап, азап бермекте, Айыпсыздан айыпсыз жараларымды көбейтпекте. Ол дем алыўға да жол қоймайды, Жүрегимди қайғыға толтырып атыр. Егер күш сыналса, Ол күшли! Егер әдалат соралса, Оны ким қазыханаға алып келе алады? Айыпсыз болсам да, өз аўзым мени айыплы етер, Егер, ҳәтте, минсиз болсам да, Ол мени наҳаққа шығарар. Мен минсизбен, бирақ енди маған бәри бир, Өз өмиримнен түңилип турман. Аўа, бәри бир екен. Сонлықтан мен былай деймен: «Қудай айыпсызды да, айыплыны да набыт қылады». Бахытсызлық тосаттан өлим келтирсе, Ол айыпсызлардың басына түскен апатқа күледи. Жер жүзи залымлардың қолына берилген, Ол оның қазыларының көзин жаўып қойған. Егер буны Ол ислемеген болса, онда басқа ким екен? Күнлерим жуўырыўшыдан да тез жуўырып өтпекте, Олар жақсылық көрмей-ақ, өтип кетпекте. Олар қамыс қайық сыяқлы, Олжаға тасланған бүркит сыяқлы, тез көзден ғайып болады. Егер мен: «Шағымымды умытайын, Қайғылы түримди өзгертип, күлимсирейин», – десем де, Бәри бир көретуғын азабымнан қорқар едим. Билемен, Сен мени айыпсыз деп санамайсаң. Егер айыплы деп табылған екенмен, Онда бостан-босқа гүресип не қыламан? Ҳәтте, қар суўына жуўынсам да, Қолларымды сабын менен жуўсам да, Бәри бир Сен мени ылай шуқырға таслайсаң, Ҳәтте, кийимлерим де меннен жеркенеди. Қудай мен сыяқлы инсан болмағанлықтан, Мен Оған жуўап бере алмайман, Оның менен бирге қазыханаға да бара алмайман. Қолын екеўимиздиң үстимизге қойып, жарастыратуғын, Арамызда бир дәлдалшы болса еди! Ҳасасын үстимнен алып тасласа еди Қудай, Қорқынышы да мени қорқытыўды тоқтатса еди! Сонда мен Оннан қорқпастан, Оның менен сөйлесер едим, Бирақ бул аўҳалда ҳеш нәрсе қыла алмайман. Өмирден тойдым! Енди арзымды еркин айтаман, Ишимдеги ашшы дәрт пенен сөйлеймен. Мен Қудайға былай деймен: «Мени айыплама. Мени не ушын айыплап атырғаныңды айт. Ямаса мени езиў, Яғный Өз қолларың жаратқаннан бас тартыў, Залымлардың нийетлерин қоллаў Саған унай ма? Сениң көзлериң инсанның көзлериндей ме? Ямаса Сен де олар қарағандай қарайсаң ба? Сениң күнлериң де инсанның күнлериндей ме? Жылларың адамның жылларындай ма? Не ушын мениң гүнамды излеп, Айыбымды табыўға асығасаң? Бирақ Сен мениң айыпсыз екенимди, Сениң қолыңнан мени ҳеш кимниң қутқара алмайтуғынын билесең. Сениң қолларың мени соғып, жаратты, Бирақ енди мени пүткиллей жоқ қылмақшымысаң? Мени ылайдан қалай соққаныңды есле. Енди мени және топыраққа қайтармақшымысаң? Сен емес пе, мени анамның қурсағына сүт киби қуйған, Сол жерде мени иримтик киби қойылтқан, Мени тери ҳәм дене менен кийиндирип, Сүйек ҳәм сиңирлер менен бириктирген? Сен маған өмир сыйлап, мийримиңди көрсеттиң, Сениң ғамхорлығың мениң руўхымды қорғады. Бирақ, мине, Сен жүрегиңде мына нәрселерди жасырып қойдың, Сениң нийетиңниң не екенин билемен: Гүна ислесем, мени гүзетип турған боласаң, Буны жазасыз қалдырмайсаң. Егер айыплы болсам, маған ҳәсирет болсын! Бирақ ҳақ болсам да, басымды көтере алмай атырман, Уятқа қалдым, дәртим аўыр. Егер басымды көтерсем, Арыслан киби маған тасланасаң, Қорқынышлы күшиңди қайтадан маған қарсы ислетесең. Маған қарсы жаңадан гүўалар алып келесең, Маған деген ғәзебиңди арттырасаң, Шабыўыл үстине шабыўыл қыласаң. Не ушын туўылыўыма жол қойдың? Ҳеш ким мени көрместен алдын, өлгеним жақсы еди. Ҳеш дүньяға келмегендей болып, Анамның қурсағынан туўры қәбирге қойылғанымда еди. Мениң өмир күнлерим қысқа емес пе? Мени тыныш қой, бир сәт тәселле табайын. Себеби мен қайтып келмес жолға, Тас түнек қараңғылық ҳүким сүрген жерге атланаман. Қойыў қараңғылыққа шүмген жерге, Тәртипке келтирилмеген өлим түнеги елине, Жақтылығы да тас түнек болған жерге кетемен». Сонда наамалы Софар былай деди: – Сонша көп сөз жуўапсыз қала ма? Көп сөйлеген адам ақлана ма? Мылжың гәплериң адамлардың тилин тыйып қойсын ба? Масқаралағаныңда, сени ҳеш ким уялтпасын ба? Сен: «Тәлимим минсиз, Өзим де Қудайдың алдында пәкпен», – дейсең. Қәне, енди Қудай жуўап берип, Саған қарсы тил қатып, Даналықтың сырларын билдирсе еди! Себеби даналық көп қырлы ғой. Билип қой, Қудай гүналарыңның базыларын жеңил жазалайды. Қудайдың терең сырларын түсине аласаң ба? Қүдирети күшли Қудайдың шегине жете аласаң ба? Қудайдың даналығы аспаннан да бийик, сен не қыла аласаң? Өлилер мәканынан да терең, не биле аласаң? Оның өлшеми жерден де узын, Теңизден де кең. Егер Қудай келип, зинданға тасласа, Ҳүким етиў ушын шақырса, ким Оған тосқынлық қыла алады? Ол өтирикшилерди биледи, Ол жаўызлықты көрип, оны итибарсыз қалдыра ма? Қуланнан адам туўылмайтуғыны сыяқлы, Мийи жоқ адам да дана бола алмайды. Бирақ, сен егер Оған жүрегиңди қайта бағышлап, Қолларыңды жайып, дуўа етсең, Егер жаўызлық ислеген болсаң, оны өзиңнен узақластырсаң, Шатырыңнан наҳақлықты қуўып шығарсаң, Сонда уялмастан басыңды көтерип, Қорқпастан тикке туратуғының сөзсиз. Азабыңды умытып, Оны ағып кеткен суўлар киби ядқа аласаң. Өмириң түстеги күнниң нурынан да жарық болар, Ондағы қараңғылық та таң нурына айланар. Үмитиң болғанлықтан, арқайын боларсаң, Әтирапың қоршалғанлықтан, қәўипсиз дем аласаң. Жатқаныңда, сени қорқытатуғын ҳеш ким болмайды, Көплер сеннен мийрим излеп келеди. Бирақ залымлардың көзлери талып, Бас саўғалайтуғын жери де болмайды, Үмитлери тек соңғы демин бериў болып қалады. Сонда Аюп былай деп жуўап берди: – Әлбетте, сизлер ҳәммесин билесиз, Даналық та сизлер менен бирге өлип кетсе керек! Бирақ менде де сизлердегидей ақыл бар, Мен де сизлерден кем емеспен, Сизлер айтып атырғанларды ким билмейди? Мен өз досларыма күлки болдым. Қудайды шақырғанымда, Ол маған бурын жуўап беретуғын еди. Әдил ҳәм минсиз болсам да, күлкиге қалып отырман! Қайғысызлар бахытсызлыққа ушырағанды менсинбейди, Сүрниккенди ийтерип жибереди. Қарақшылардың шатырында тынышлық ҳүким сүрген, Қудайдың ғәзебин келтиргенлер қәўип-қәтерсиз жасап атыр, Тап Қудай олардың қолында сыяқлы. Бирақ ҳайўанатлардан сора, олар саған үйретеди, Көктеги қуслардан сора, олар саған айтып береди. Жер менен сөйлес, ол саған тәлим береди, Теңиздеги балықлар саған билдиреди. Олардың қайсысы билмес, Булардың ҳәммеси Жаратқан Ийениң қолы менен исленгенин? Ҳәр бир жаратылыстың өмири де, Ҳәр бир адамның жаны да Оның қолында. Аўыз аўқаттың дәмин ажыратқанындай, Қулақ та сөзлердиң мәнисин айыра алмай ма? Даналық жасы үлкенлерде болмай ма? Ақыл узақ өмир сүргенлерде болмай ма? Бирақ Қудайда даналық та, күш те бар, Мәсләҳәт пенен ақыл да Оған тийисли. Ол қулатқан нәрсе қайта тикленбейди, Ол қамаққа таслағанды, ҳеш ким босата алмайды. Қудай суўларды тоқтатса, қурғақшылық болар, Егер жиберсе, дүньяны суў алар. Күш-қуўат пенен жеңис те Оған тийисли, Алданған да, алдаған да Оның қолында. Ол мәсләҳәтшилерди жалаңаяқ айдатып, Бийлерди ақмаққа айландырады. Ол патшалардың сәнли белбеўлерин шешип алып, Беллерине арқан байлап қояды. Руўханийлерди де жалаңаяқ айдатып, Күшлилерди аўдарып таслайды. Ол исенимли мәсләҳәтшилерди тилден айырады, Ақсақалларды ақылынан жуда қылады. Ол ақсүйеклерди шерменде қылады, Күшлилерди күшинен айырады. Ол қараңғылықтың терең сырларын ашады, Тас түнекти де жарыққа шығарады. Халықларды уллы қылатуғын да, жоқ қылатуғын да Ол, Оларды көбейтетуғын да, тарқатып жиберетуғын да Ол. Жер бетиндеги халық басшыларын ақылынан айыратуғын да Ол, Жолсыз шөлде гездирип қоятуғын да Ол. Олар тас түнек қараңғылықта сыйпаланып жүреди, Оларды мәс адамдай теңселдирип қояды. Мине, булардың ҳәммесин көзлерим көрди, Қулақларым менен еситип, түсиндим. Сизлердиң билгенлериңизди мен де билемен, Мен сизлерден кем емеспен. Бирақ мен Қүдирети күшли Қудай менен сөйлесип, Даўамды Қудай менен тартысқым келеди. Ал сизлер мени өтирик пенен ыласлайсыз, Ҳәммеңиз пайдасыз тәўиплерге уқсайсыз. Қәне, ҳәммеңиз дым үндемей отырсаңыз, Бул сизлер ушын даналық болар еди. Енди мениң арзымды тыңлап, Келтиретуғын дәлиллериме қулақ салың. Қудай ушын наҳақ сөзлерди айтып, Ол ушын өтирик сөйлеўиңиз керек пе? Еки жүзлилик пенен Қудайды жақлап, Оның сөзин сөйлемекшимисиз? Егер Қудай сизлерди тексерсе, жақсы бола ма? Адамларды алдағандай, Оны да алдайсызлар ма? Еки жүзлилик етип, жасырынша Оны жақласаңыз, Ол сизлерди сөзсиз жазалайды. Оның уллылығы сизлерди қорқытпай ма? Оның айбаты сизлерге ҳүжим қылмай ма? Ескертиўлериңиз күл сыяқлы пайдасыз нақыллардан ибарат, Дәлиллериңиз ылайдан исленген қалқандай ҳәлсиз. Үндемеңлер, мен сөйлеймен, Кейин не болса, болар. Сонлықтан тәўекелге бел байлап, Жанымды қәтерге қойып атырман. Қараңлар, Ол мени өлтирмекши, үмитим қалмады, Бирақ мен жолларымды Оның алдында қорғайман. Сол арқалы қутқарыламан, Қудайсыз адам Оның алдына барыўға жүрек ете алмайды. Сөзлеримди дыққат пенен тыңлаң, Гәплерим қулақларыңызға кирсин. Мине, мен даўа-арзымды таярладым, Ақланатуғынымды билемен. Мениң менен тартысатуғын адам бар ма? Егер биреў мени айыплы деп тапса, үндемей өлип кетемен. Тек мына еки нәрсени сорайман, Қудай, Соны қылсаң, мен Сеннен артық жасырынбайман: Меннен қолыңды тарт, Ҳәм айбатың менен мени қорқытпа. Соңынан мени шақыр, жуўап беремен, Ямаса маған сөйлеўге рухсат берип, Өзиң жуўап бер. Мениң қанша айып ҳәм гүналарым бар? Маған қылмысларым менен гүнамды көрсет. Не ушын жүзиңди жасырасаң? Неге мени душпаным деп санайсаң? Сен самал ушырған жапырақты қорқытпақшымысаң? Қуўрап қалған қаўықты қуўдаламақшымысаң? Сен мен туўралы ашшы айыплар жазып қойып, Балалығымдағы гүналарымды маған мийрас етип, берип атырсаң. Аяқларымды буғаўлап, Жолларымды гүзетип, Изимнен ҳеш қалмайсаң. Сонлықтан шириген нәрседей, Күйе жеген кийимдей ыдырап жоқ болмақтаман. Ҳаялдан туўылған инсанның, Өмири қысқа, азапқа толы болады. Ол гүл сыяқлы өседи, солып қалады, Көлеңке сыяқлы тез өтип кетеди, турып қалмайды. Сондай инсан болған маған нәзериңди үзбей қарайсаң ба? Ҳүким қылыў ушын мени дәргайыңа алып келесең бе? Ким ҳарам нәрседен ҳадал нәрсе шығара алады? Ҳеш ким! Инсанның күнлерин белгилеп, Айларының санын санап, Асып кетпейтуғын шек те қойған екенсең, Енди оннан нәзериңди алып, оны тынышына қой. Ол да күнликшиниң жумыс күниниң аяқланғанына қуўанғанындай, өмиринен рәҳәтленсин. Ҳәтте, ағашта да үмит бар, Оны кесип тасласа, ол қайта өседи, Өсиўин тоқтатпайды. Тамырлары қартайып қаўсап, Түбири топырақта ширип кетсе де, Суў ийисин алып-ақ, жайнап кетеди, Жас терек сыяқлы шақаларын жаяды. Бирақ инсан өлсе, бар күшинен айырылады, Соңғы демин шығарғаннан соң, ол қай жерде болады? Көлдиң суўы қурып қалғандай, Дәрья суўы тартылып, кеўип қалғандай, Өлген адам да жатады, қайтып турмайды, Аспан жоғалып кетпегенше, ол оянбайды, Уйқысынан ҳеш турмайды. Қәне, Сен мени өлилер мәканына жасырып қойсаң еди, Ғәзебиң басылғанша, сақлап қойсаң еди! Мен ушын бир ўақыт белгилеп, Соңынан мени еске алсаң еди! Адам өлгеннен соң, қайта тириле ме? Егер сондай болса, азат етилгенимше, Азаплы күнлеримниң барлық күнлеринде қайта тирилиўди күтер едим. Сонда мени, Өзиң жаратқан жаратылысыңды, Көргиң келгенде, шақырар едиң, Мен де жуўап берер едим. Сонда Сен адымларымды санап, гүзетер едиң, Бирақ гүналарымның есабын алмас едиң. Қылмысларымды дорбаға салып мөрлеп, Ислеген гүналарымды жасырар едиң. Бирақ таўлар қулап, майдаланып, Жартаслар өз орнынан қозғалғандай, Суўдың тасты жалмап, Ағыстың топырақты ағызып кеткениндей, Сен де инсанның үмитин жоқ қыласаң. Сен оны ақырына шекем езесең, ол жоқ болады, Өлгенинде жүзин өзгертип, узаққа жибересең. Уллары ҳүрметке миясар болар, буннан оның хабары болмас, Жерге урылар, буны билмес. Ол тек өз денесиниң азабын сезер, Тек өзи ушын қайғырар. Сонда теманлы Элифаз былай деп жуўап берди: – Қарнын ыссы самалға толтырғандай, Дана адам бундай ҳаўадан алынған сөзлер менен жуўап бере ме? Пайдасыз сөзлер менен айтысып, Мәниссиз гәплер айтып, тартысар ма еди? Ҳақыйқаттан да, сен Қудайдан қорқыўды шетке ысырып қойдың, Оның алдында дуўа етиўди де болар-болмас нәрсе деп санадың. Гүналарың аўзыңа сөз салып тур, Ҳийлекерлердиң тили менен сөйлеп турсаң. Сени айыплап атырған мен емес, ал өз аўзың, Тилиң өзиңе қарсы гүўалық берип тур. Сен не адамзаттың туңғышымысаң? Ямаса төбелер жаратылмастан да бурын туўылғанбысаң? Қудайдың мәжилисине қатнасып, Оны тыңлап па едиң? Ямаса дана адам тек жалғыз өзиңбисең? Сен билип, биз билмейтуғын не нәрсе екен? Сен түсинип, биз түсинбейтуғын не нәрсе екен? Арамызда ақ шашлылар да, ғаррылар да бар, Олардың жасы сениң әкеңнен де үлкен. Қудайдың тәселлеси сен ушын аз болды ма? Саған айтқан жағымлы сөзлери кемлик қылды ма? Не ушын жүрегиң сени алағада қылады? Не ушын көзлериңде ғәзеп оты лаўлап тур? Не ушын Қудайға ашыўланып, Аўзыңа соншелли ерк бересең? Адам қалай пәк бола алады? Ҳаял затынан туўылған бенде қалай әдил бола алады? Қудай Өз периштелерине де исенбейди, Ҳәтте, аспан да Оның нәзеринде пәк емес. Солай екен, наҳақлықты суў киби ишетуғын, Иплас ҳәм бузық инсан оннан бетер емес пе? Қулақ сал, мен саған түсиндиремен, Өзим көргенимди айтып беремен. Даналардың айтқанларын, Ата-бабаларынан үйренип, жасырмай үйреткенлерин айтып беремен. Жер тек олардың ата-бабаларына берилген еди, Олардың арасында жат адамлар жоқ еди. Залым адам өмир бойы азап шегеди, Езиўшилерге берилген жыллар санаўлы. Қорқынышлы даўыслар олардың қулақларынан кетпейди, Тынышлық ўақтында да басқыншылардың ҳүжимине ушырайды. Олар қараңғылықтан қутылыўға үмит етпейди, Олардың тәғдирине қылыштан өлиў жазылған. Олар бир тислем нан излеп сергиздан болар, Қараңғылық күниниң жақынласқанын да билер. Азап ҳәм қайғы оларды қорқынышқа салар, Урысқа таяр турған патша сыяқлы қорқыныш оларды жеңер. Олар қолларын Қудайға қарсы көтерип, Қүдирети күшли Қудайды майданға шақырар. Қалың, беккем қалқанын көтерип, Өжетленип, Оған қарсы жуўырар. Залым адамның бетин май қаплап, Бөкселерине май жыйналған. Олар қарабақанаға айланған қалаларда жасайды, Қулап кетейин деп турған, Қаңырап қалған үйлерде жасайды. Олар байымайды, байлығы узаққа созылмайды, Мал-мүлки жер бетине жайылмайды. Олар қараңғылықтан қутыла алмайды, Олар шақалары жанған терекке уқсайды, Қудайдың деми оларды ушырып жибереди. Бос нәрсеге үмит байлап, өзин алдамасын, Олардың сыйы бослық болады. Ўақты-сааты келмей шаўып тасланады, Шақалары енди қайтып көгермейди. Олар көклей мийўеси төгилген жүзим ағашына, Гүллери төгилип, мийўесиз қалған зәйтүн ағашына уқсайды. Қудайсызлардың топары нәсилсиз болады, Парахорлардың шатырларын от жалмап, жоқ қылады. Олар қайғыға ҳәмиледар болып, жаўызлықты туўады, Жүреклери жалғанға толы болады. Сонда Аюп былай деп жуўап берди: – Мен бундай нәрселерди көп еситтим, Сизлердиң ҳәммеңиз қандай бийшара жубатыўшысызлар! Бос сөзлериңиздиң ақыры бар ма өзи? Тартысыўға сизлерди не мәжбүрлеп тур? Егер сизлер мениң орнымда болғаныңызда, Мен де сизлердиң айтқаныңызды айта аламан. Сизлерге қарсы сөз тоқып айтып, Басымды шайқай аламан. Бирақ мен сөзлерим менен тәселле берер едим, Ернимниң қыймылдысы менен дәртиңизди жеңиллетер едим. Ал ҳәзир сөйлесем де, азабым жеңилленбейди, Сөйлемесем де, ол басылмайды. Эҳ, Қудай, Сен мени женшип тасладың, Пүткил үй-ишимди қырып тасладың! Жүзимди әжим менен қапладың, Олар маған қарсы гүўалық болмақта, Азғынлығым да маған қарсы турып, Маған қарсы гүўалық бермекте. Қудай мени жек көрип, Ғәзеп пенен тилким-тилким етпекте, Тислерин қайрап маған, Душпан көзи менен қарап, мени теспекте. Адамлар аўызларын керип ашып, Мени масқаралап, шекеме урды, Олар маған қарсы бирикти. Қудай мени жаўызлардың қолына тапсырды, Залымлардың қолына таслап қойды. Мен тыныш жасап атыр едим, Бирақ Ол мени майдалап таслады, Желкемнен услап алып, жерге урды. Мени Өзине нышан қылды. Оның садақшылары мени қоршап алды, Аямай бөтекелеримди тесип, Өтимди жерге төкти. Қудай денемдеги тесиктиң үстин қайта-қайта тесип, Жаўынгер әскер киби үстиме топылмақта. Мен үстиме аза кийимин тиктим, Аяқ асты болып, топырақта отырман. Жылағаннан жүзим қызарды, Қабақларым қарайып кетти. Бирақ қолларым жаўызлық ислемеди, Дуўам да таза. Топырақ, сен мениң қанымды жасырма, Пәриядым ҳасла тынбасын. Мине, ҳәзир мениң Гүўам аспанда, Жоқарыда мениң Қорғаўшым бар. Досларым мени мазақ қылмақта, Көз жасларым Қудайға қарай ақпақта. Биреўдиң дослары арасында тәўеллеши болғанындай, Қудай менен мениң арамда да бир тәўеллеши болса еди! Өмиримниң ақыры жақынлап қалды, Қайта келмес жолға атланаман. Руўхым түскен, өмирим аз қалған, Қәбир мени күтип турыпты. Мазақ қылыўшылар әтирапымды орап алған, Олардың қалай хорлық көрсетип атырғанын көрип турман. Қудай, Өзиң маған кепил бола гөр, Сеннен басқа ким бар мени жақлайтуғын? Сен мениң досларымның ақыл-санасын түсинбейтуғын етип жаўып қойдың, Сонлықтан Сен олардың жеңиске ерисиўине жол қоймайсаң. Өз пайдасын гөзлеп, досларын сатқан адамның, Соқырлығының кесапаты балаларына тийеди. Қудай мени адамлар тилиндеги әпсанаға айландырды, Олар бетиме түкирди. Қайғыдан көзлерим қараўытып, Денемниң сүлдери қалды. Әдил адамлар буны көрип шоршып кетер, Айыпсызлар қудайсызларға қарсы ғәзеп атына минер. Сонда да әдил адамлар өз жолларына берик қалар, Қоллары таза болғанлар беккемленип бара берер. Қәне, сизлер және бир ҳәрекет етип көриң, Бәри бир араңыздан дана адам таба алмаспан. Мениң күнлерим өтип кетти, Нийетлерим де шилпәрше болды. Жүректеги қәлеўлерим де өлди. Досларым түнди күндизге айландырады, Қараңғы басса да: «Ҳәзир жарық түседи», – дейди. Егер өлилер мәканы мениң үйим болса, Төсегимди қараңғылыққа салайын деп атырсам, Қәбирге: «Сен мениң әкемсең», – десем, Қуртларға: «Сизлер мениң анам ҳәм апа-қарындасларымсыз», – десем, Онда мениң үмитимниң қайда болғаны? Ким мениң үмитимди көре алады? Үмитим мениң менен бирге өлилер мәканына бара ма? Мениң менен бирге топырақ қойнына кире ме? Сонда шуўахлы Билдад былай деп жуўап берди: – Бундай сөзлерди айтыўды қашан тоқтатасызлар? Ақылға келиңлер, соңынан сөйлесемиз. Аюп, сен не ушын бизлерди ҳайўан деп санап турсаң? Не ушын көзиңе ақмақ болып көринип турмыз? Ғәзеп пенен өз жаныңды жарақатлап атырсаң, Сени деп жер бети қаңырап қалып, Жартаслар өз орнынан қозғалыўы керек пе? Дурыс, залымның оты сөнеди, Ҳәтте, ушқыны да қалмайды. Шатырындағы жақтылық қараңғылыққа айланады, Жоқарысында турған шырасы да өшип қалады. Кең қәдемлери қысқарып, Өз жобаларының қурбанына айланады. Өз аяқлары оны торға жетелеп, Өзи барып, шуқырға түседи. Дузақ оны табанынан қысып алып, Тор оны беккем услап алады. Ол ушын жерге бир дузақ жип қойылған, Жолында оны қақпан күтпекте. Жән-жағынан қорқыныш оның зәрресин ушырып, Ҳәр адымында изинен қуўып жүреди. Оның күши ашлықтан таўысылып, Сүрниккен жеринде апат та күтип турады. Кеселлик оның терисин кемиреди, Аўыр қәстелик оның мүшелерин жеп таслайды. Оны қәўипсиз шатырынан суўырып алып, Қорқыныш патшасының алдына алып барады. Залымның шатырын өрт жалмайды, Ол жасаған үйге ыссы күкирт жаўады. Оның тамырлары қурғап, кеўип, Шақалары қуўрап қалады. Жер бетинде ол еске алынбай, Көшелерде оның аты өшеди. Ол жарықтан түнекке айдалып, Бул дүньядан қуўып жибериледи. Халық арасында оннан ул да, ақлық та қалмайды, Ол жасаған жерде ҳеш кими қалмайды. Батыстағылар оның тәғдиринен қорқынышқа түседи, Шығыстағыларды қорқыныш бийлеп алады. Аўа, жаўызлардың жасайтуғын жери усы аўҳалға түседи, Қудайды танымайтуғынлардың мәканы усындай болады. Сонда Аюп былай деп жуўап берди: – Қашанға шекем мени қыйнап, Сөзлериңиз бенен мени езесиз? Мине, мени он мәрте кемситтиңиз, Азар бере бериўге уялмайсызлар ма? Егер мениң қәтелескеним ырас болса, Онда ол мениң мойнымда. Өзлериңизди меннен жоқары қойып, Шерменде болғанымды бетиме бассаңыз, Онда билип қойың: Қудай маған наҳақлық қылды, Өз торын үстиме таслады. Мен: «Бул – зорлық», – деп бақырсам да, Ҳеш ким жуўап бермейди. Жәрдемге шақыраман, бирақ әдалатлық жоқ. Қудай жолыма бөгет қойды, өте алмайман, Соқпақларымды қараңғылыққа бүркеди. Ол мени абырайымнан журдай қылып, Басымнан тажымды шешип алды. Мени жән-жақтан қырып жойды, тамам болдым, Ағашты суўырғандай етип, үмитимди түп-тамыры менен суўырып алды. Оның ғәзеби маған қарсы қайнамақта, Ол мени душпан деп санайды. Оның ләшкерлери де маған қарсы атланып, Мени қамал қылыў нийетинде, Шатырым әтирапына орда қурды. Қудай туўысқанларымды меннен узақластырып, Жақынларымды жат қылды. Ағайин-туўғанларым меннен жүз бурды, Досларым мени умытты. Қонақларым да, шорыларым да, Мени жат санап, Өзге адамдай қарасады. Хызметшимди шақырсам, жуўап бермейди, Оған жалыныўым керек. Ҳаялым демимнен тиксинеди, Туўысқанларым меннен жеркенеди. Ҳәтте, кишкене балалар да мени кемситеди, Орнымнан турсам, үстимнен күледи. Жақын досларым меннен жеркенеди, Сүйгенлерим меннен жүз бурды. Ет-терим сүйегиме жабысқан, Тәнимде шықпас жаным ғана бар. Маған ашының, ҳәй досларым, маған ашының! Мени Қудай урды! Неге Қудай сыяқлы сизлер де изимнен қалмайсызлар? Етиме еле тоймадыңыз ба? Қәне енди, сөзлерим жазып қойылса, Орама китапқа жазып қалдырылса! Темир қәлем ҳәм қорғасын менен, Тасқа ойылып мәңгиге қалса! Бирақ мен билемен, Әмеңгерим тири, Ақырында Ол мен ушын жер бетине келип турады. Денем бузылып кеткеннен кейин болса да, Усы денем менен Қудайды көремен, Оны мен өзим көремен! Оны көретуғын басқаның емес, мениң өз көзлерим болады. Жүрегим қанамнан шығып баратыр! Егер сизлер: «Бизлер оны қалай қуўдалаймыз, Ақыры, мәселениң түп-тамыры онда ғой», – десеңиз, Онда қылыштан қорқың, Себеби Қудайдың ғәзеби басыңызға қылыш дөндиреди, Сонда ҳүким етиўшиниң бар екенин көресиз. Сонда наамалы Софар Аюпқа былай деди: – Қәўетерли пикирлерим мени жуўап бериўге мәжбүр етпекте, Мен қатты тынышсызланып турман. Мен кеўлиме тийетуғын айыплаўларыңды еситип турман, Сонлықтан ақылым мен ушын жуўап бермекте. Билмес пе едиң әййемнен бери, Адамзат дүньяға келгенли бери, Залымның шадлығы узаққа созылмады, Қудайсыздың қуўанышы бир сәтлик ғана. Оның көкиреги көклерге жетип, Басы бултларға тийсе де, Ол өзиниң дәрети киби мәңгиге жоқ болады. Оны көргенлер: «Ол қай жерде?» – деп сорайды. Ол түс сыяқлы ғайып болады, оны ҳеш ким таба алмайды, Түнде көринген елестей жоғалып кетеди. Оны көрген көзлер енди көрмейди, Үй-ишиндегилерге қайтып көринбейди. Оның балалары кәмбағаллардан меҳир күтеди, Урпақлары тартып алған мал-дүньясын қайтарып береди. Денесин толтырған жаслық жигери, Оның менен бирге топырақта жатады. Жаманлық оның аўзында татлы көринип, Оны тилиниң астына жасырса да, Оны қәдирлеп, жибермей, Аўзында услап турса да, Ол асқазанда айнып, Ишинде жыланның уўына айланады. Ол жутқан байлықларын қайтарып қусады, Қудай оларды асқазанынан шығарып алады. Ол жыланның уўын сорыйды, Зәҳәрли қара жылан оны шағып өлтиреди. Ағар суўлардың, сүт ҳәм пал ағып турған дәрьялардың, Рәҳәтин көре алмайды. Мийнет пенен ерискенлерин жемей атырып, қайтарып береди, Саўдадан тапқан пайдасынан ләззет алмайды. Себеби ол кәмбағалларды езип, оларды көзге илмеди, Өзи салмаған үйлерди тартып алды. Нәпсиқаўлығы тынышлық бермегенликтен, Өзи унататуғын нәрселердиң ҳеш қайсысын сақлап қала алмайды. Ашкөзлигинен ҳеш нәрсе қалдырмайды, Сонлықтан абаданлығы узаққа созылмайды. Дәўлетли ўақтында басына апат келеди, Апатшылықлар оны жоқ қылады. Қарнын қампайтып толтырып болғанда, Қудай оған лаўлаған ғәзебин шашып, Үстине ғәзебин жаўындай жаўдырады. Залым темир қуралдан қашып кетсе де, Оны қола оқ тесип өтеди. Атылған оқ арқасынан шығады, Өтин тесип өткен ушы жылтырап турады, Өлим қәўпи оны бийлеп алады. Қара түнек оның ғәзийнелерин күтпекте, Адам жақпаған от оны жалмайды, Шатырында қалған соңғы нәрселерин де жағып жоқ қылады. Аспан оның айыбын әшкара етеди, Жер оған қарсы бас көтереди. Оның үйиндеги байлығы жоқ болады, Қудайдың қәҳәрленип, жазалайтуғын күни ҳәммеси селдей болып ағып кетеди. Мине, залымның Қудайдан алатуғын пайы усы, Қудайдың оған беретуғын мийрасы усы. Сонда Аюп былай деп жуўап берди: – Сөзлеримди дыққат пенен тыңлаң, Усы сизлердиң маған берген тәселлеңиз болсын. Сабыр қылың, мен де сөйлейин, Сөйлеп болғанымнан кейин мазақ қыларсыз. Маған келсек, мен не адамға арыз қылып атырман ба? Не ушын шыдамсызланбайын? Жағдайыма қараңлар, денеңиз түршигеди, Аўзыңызды қолларыңыз бенен жаўың. Жағдайымды ойласам, қорқыныш бийлеп алады, Денемди қалтыратпа басады. Залымлар не ушын жасаўын даўам етеди, Қартайып, ҳәтте, күш-ғайраты арта береди? Балалары саў-саламат дөгерегинде, Урпақлары көз алдында жүреди. Үйлери қәўип-қәтерден аўлақ болады, Қудайдың ҳасасы үстине дөнбес. Буғаларының төл қойыўы ҳеш босқа кетпес, Сыйырлары бузаўлайды, ҳеш иш тасламас. Балаларын сүриў киби шығарып жиберер, Перзентлери аяқ ойынға түсер. Дәп ҳәм лира сестине қосылып, қосық айтар, Сыбызғы сестине қосылып, кеўил көтерер. Өмирлери заўқы-сапа менен өтип, Өлилер мәканына тынышлық пенен кетер. Сонда да залымлар Қудайға былай деп айтар: «Бизлерди тыныш қой! Сениң жолларыңды билиўди қәлемеймиз, Саған хызмет ететуғындай Қүдирети күшли Қудай, Сен ким болыпсаң? Саған дуўа етиўден бизге не пайда?» Деген менен, олардың абаданлығы өз қолының иси емес, Залымлардың ой-қыяллары меннен аўлақ болсын! Қашан залымлардың шырағы сөнген еди? Қашан олардың басына апат дөнген еди? Қашан Қудай оларға ғәзепленип, жазалаған еди? Қашан олар жел ушырған сабандай, Ямаса даўыл ушырған қаўықтай болған еди? Сизлер: «Олардың гүналары ушын балаларын жазалайды», – дейсизлер, Оннан да, Қудай олардың өзлерин жазаласын, Бул оларға сабақ болады. Олар опат болғанларын өз көзлери менен көрсин, Қүдирети күшли Қудайдың ғәзебин татсын. Өмири таўысылғаннан кейин, Изинде қалған хожалығына не болса да, оларға бәри бир емес пе? Бирақ, ең жоқарыдағыларды да ҳүким ететуғын Қудайға, Ким ақыл үйрете алады? Биреў өлгенинше, күшке толысар, Тыныш ҳәм қайғысыз жасар, Денесин май басып, Сүйеклери кемик болар. Екиншиси қайғыға батып, Өмирден жақсылық көрмей өтип кетер. Ақырында, олар топырақта бирге жатар, Екеўи де қуртқа жем болар. Аўа, мен сизлердиң ойыңызды билемен, Нийетиңиз маған зыян келтириў екенин де билемен. Сизлер: «Сол ақсүйек адамның үйи қай жерде? Залымлардың шатырлары қай жерде?» – дейсизлер. Жолаўшылардан сорамадыңыз ба? Олар берген гүўалықларды қабылламадыңыз ба? Залым адам бәле келген күни аман қалады, Ғәзеп күни оған қутылыў ушын жол ашылады. Жүрген жолын ким оның бетине айтады, Қылмыслары ушын ким оған жаза береди? Ол қәбирге қойылғанда, Қәбириниң басында гүзетши турады. Ҳәмме адамлар оның изине ереди, Алдында жүргенлердиң де сан-санағы жоқ. Гөрдиң топырағы да оған жағымлы болады. Бос гәплериңиз бенен мени қалай жубатасыз? Берген жуўапларыңыздың ҳәммеси жалған. Сонда теманлы Элифаз былай деди: – Адам Қудайға пайда келтире ала ма? Ҳәтте, ең ақыллы адам да Оған пайда келтире алар ма еди? Сениң әдиллигиңнен Қүдирети күшли Қудай не ләззет алады? Пәк өмир тәризиңнен Оған не пайда? Қудайдың сени жазалаўы, ҳүким етиўи, Оннан қорққаның ушын ба? Керисинше, сениң жаўызлығың уллы, Қылмысларың шексиз болғанлықтан емес пе? Сен туўысқанларыңнан жөнсиз кепиллик алдың, Кийимлерин шешип алып, жалаңаш қалдырдың. Шөллегенге суў бермедиң, Аш болғанға нан бермедиң. Билегиңниң күши менен үлкеге ийелик еттиң, Ҳүрметли адам болып жасадың. Бирақ жесир ҳаялларды қуры қол қайтардың, Жетимлердиң қол-қанатын қайырдың. Сонлықтан әтирапыңды дузақлар орап алған, Тосаттан сени қорқыныш баспақта. Қараңғылық ишиндесең, көре алмайсаң, Селлер сени ғарқ қылмақта. Қудай көклерден де жоқарыда емес пе? Жулдызларға қара, олар қаншелли бийикте! Бирақ сен: «Қудай не биледи? Терең қараңғылық ишинен ҳүким ете ала ма? Қойыў бултлар Оны жасырып тур, Ол бизлерди көрмейди, Ол аспан гүмбезинде айланып жүр», – дейсең. Сен не, залымлар жүрген, Ески жолды тутпақшымысаң? Олар ўақтынан бурын жоқ қылынды, Тийкарларын сел ағызып кетти. Олар Қудайға: «Бизлерди тыныш қой! Қүдирети күшли Қудай бизлерге не қыла алар еди?» – деди. Бирақ олардың үйлерин берекетке толтырған Қудай еди ғой! Ал мен болсам, залымлардың нийетинен аўлақ боламан. Әдиллер олардың қулағанын көрип, қуўанар, Айыпсызлар олардың үстинен күлип, былай дер: «Душпанларымыз жоқ қылынды, Мал-мүлки жанып, күл болды». Қудай менен жарас, тынышлықта бол, Сонда берекет табарсаң. Қудайдың аўзынан шыққан көрсетпелерин қабыл етип, Сөзлерин жүрегиңде сақла. Егер сен Қүдирети күшли Қудайға қайта жүз бурсаң, Ески ҳалыңа қайтарсаң. Шатырыңды наҳақлықтан тазаласаң, Алтынды жердеги топырақтай, Офир алтынын сайдағы таслардай көрсең, Онда Қүдирети күшли Қудайдың Өзи сениң алтының, Қымбатбаҳа гүмисиң болады. Сонда Қүдирети күшли Қудайдан заўық аларсаң, Қудайға басыңды көтерип қарай аларсаң. Оған дуўа ет, Ол сени еситеди, Сен де өзиң ўәде етип атағанларыңды бересең. Сонда нени нийет етсең, орынланар, Жолларыңа нур төгилер. Егер биреў аяқ асты болса, сен: «Оны қоллай гөр», – деп айтасаң, Сонда Қудай кемкеўиллилерди қутқарады. Ол, ҳәтте, айыплыларды да қутқарады, Олар сениң қолларыңның пәклиги себепли қутқарылар. Сонда Аюп былай деп жуўап берди: – Бүгин де айтар шағымым ашшы, Зарлағаныма қарамастан, Қудай аўыр жазалаўын даўам етпекте. Аҳ, егер Оны қай жерден табыўды билсем еди! Ол тахтта отырған жерге бара алсам еди! Арзымды Оның алдында баян етип, Аўзымды толтырып, дәлиллеримди айтар едим. Оның маған беретуғын жуўабын билип, Не айтажағын түсинер едим. Ол уллы күши менен маған қарсы шығар ма еди? Яқ, Оның Өзи мени тыңлаған болар еди. Әдил адам Оның менен пикир таласып билер еди, Мен де Қазым тәрепинен мәңгиге ақланар едим. Бирақ шығысқа барсам, ол жерде Қудай жоқ, Батысқа барсам да, Оны таба алмайман. Арқада бир нәрсе ислесе, мен Оны көре алмайман, Қублаға айланса да, Оны байқамайман. Бирақ Қудай мен тутқан жолды жақсы биледи, Ол мени сынаққа салғанда, алтындай пәк болып шығаман. Себеби аяқларым адымба-адым Оның изинен жүрди, Ҳеш жаққа бурылмай, Оның жолын туттым. Аўзынан шыққан буйрықларынан жүз бурмадым, Оның сөзлерин күнделикли тамағымнан да үстин қойдым. Қудай қарар шығарады, ким Оған қарсы шыға алады? Ол нени қәлесе, соны қылады. Мен ушын шығарған қарарын Ол ақырына шекем орынлайды, Бундай нәрселер Онда еле көп. Сонлықтан Оның дәргайында ҳүрейим ушады, Бул ҳаққында ойласам, Оннан қорқаман. Қудай мени қоян жүрек қылып қойды, Қүдирети күшли Қудай мени қорқынышқа салып қойды. Бирақ жүзимди қаплаған тас түнек қараңғылық та, Мениң даўысымды сөндире алмады. Не ушын Қүдирети күшли Қудай ҳүким ушын ўақыт белгилемейди? Не ушын Оны танығанлар бул күнлерди ҳеш көрмейди? Залымлар шегара белгилерин жылжытып, Өзлестирип алған сүриўлерин сол жайлаўларда бағады. Жетимлердиң ешегин тартып алады, Жесирлердиң өгизин кепилликке алады. Жарлыларды жолдан қуўып шығарады, Үлкедеги барлық кәмбағаллар болса, олардан жасырыныўға мәжбүр болады. Сонлықтан кәмбағаллар шөлдеги қуланлар сыяқлы, ерте иске шығып, Балалары ушын қула дүзден аўқат излейди. Олар азықларын басқалардың атызларынан топлайды, Залымлардың жүзим бағынан қалған-қутқанларын терип алады. Түнди кийимсиз, жалаңаш өткереди, Суўықта жамылатуғын ҳеш нәрсеси жоқ. Таўда жаўған жаўыннан үсти-басы сел болып, Баспанасы болмағанлықтан, жылыныў ушын жартасларға тығылады. Залымлар жетимди көкирек сүтинен айырады, Жарлының баласын қарызы ушын тартып алады. Олар кийимсиз, жалаңаш сандалып жүреди, Аш қарынға бийдай дәстелерин тасыйды. Дийўаллап қоршалған жерде зәйтүннен май шығарады, Искенжеде жүзим сығады, бирақ өзлери шөлден ҳарыған. Қалаларда өлип баратырғанлар нала шекпекте, Жарақатланған жанлар жәрдем сорап, пәрияд етпекте, Бирақ, сонда да Қудай олардың жалбарыныўларына кеўил бөлмейди. Нурға қарсы бас көтеретуғынлар да бар, Олар нурдың жолын танымас, Оның соқпақларынан да жүрмес. Жарлы ҳәм кәмбағалды өлтириў ушын, Қанхор күн батқанда аяққа турар, Түнде болса, урлық қылар. Бузықшылық қылыўшының көзи ымырт жабылыўын күтер, Ол: «Мени ҳеш ким көрмейди», – деп ойлап, Жүзин жаўып алар. Қараңғылықта урылар үйлерди тонап, Ал күндизлери өз үйлерине тығылып алар, Олар нурдың не екенин билмес. Олар ушын азан өлимдей қойыў қараңғылық, Ал түнектиң қорқынышлары – олардың досты. Бирақ ондай адамлар суў бетиндеги көбиктей тез жоқ болады, Олардың жер бетиндеги үлесине нәлет жаўған, Ҳеш ким олардың жүзим бағына аяқ баспас. Ыссы ҳаўа ҳәм қурғақшылық қар суўларын сорып алғандай, Өлилер мәканы да гүнакарларды өз қушағына алады. Оларды, ҳәтте, қурсағына көтерген ана да умытады, Қуртлар оларды ҳәз етип жейди, Оларды енди ҳеш ким еслемейди, Солай етип, наҳақ адамлар ағаш киби сындырылады. Залымлар перзенти жоқ, қақсал ҳаялға зулымлық қылар, Жесирге ҳеш жақсылық қылмас. Бирақ Қудай Өз күши менен күшлилерди жоқ қылар, Олар беккем орналасып алса да, өмири ушын үмити болмас. Қудай оларға қәўипсизлик берер, олар Оған сүйенер, Бирақ Қудайдың көзлери олардың жолларында. Олар бир демге көтерилип, кейин жоқ болар, Төменлетилер, басқалар киби өлип кетер, Масақ сыяқлы қуўрап қалар. Солай емес пе? Жалған деп, ким мени айыплай алады? Ким мениң гәплеримниң бос екенин көрсете алады? Сонда шуўахлы Билдад былай деди: – Қудайда бийлик бар ҳәм Ол айбатлы! Ол Өзиниң бийик аспанында тынышлық орнатқан. Оның ләшкерлерин санаўға сан жете ме? Ол жақтылығын кимниң үстине түсирмейди? Сонда инсан Қудайдың алдында қалай әдил бола алады? Ҳаял затынан туўылған қалай пәк бола алады? Ҳәтте, Қудайдың нәзеринде ай да жарық емес, Жулдызлар да пәк емес. Солай екен, инсан Қудайдың көзине қурт сыяқлы, Адам баласы күйе қурты сыяқлы көринер. Сонда Аюп былай деп жуўап берди: – Аҳ, ҳәлсизге сен қалай жәрдем бердиң! Күшсизге қалай мәдет бердиң! Ақылсызға қалай мәсләҳәт бердиң! Даналықты қалай терең түсиндире алдың! Бул сөзлерди айтыўға саған ким жәрдем берди? Сен арқалы сөйлеген кимниң руўхы? Суўлардың ҳәм олардағы тиришиликтиң астында мәкан басқан, Өлилердиң руўхлары титирейди. Өлилер мәканы Қудайдың алдында жалаңаш, Набыт болыў мәканының да жапқышы жоқ. Қудай көклердиң арқа тәрепин бослыққа жайып қойды, Жерди де бослыққа асып қойды. Ол суўларды Өз бултларының ишине салып қойды, Бирақ бултлар суўлардың аўырлығынан жыртылып кетпейди. Ол тахттың үстин жаўып қойып, Үстине Өз бултларын жайды. Суўлардың бетин шегаралап сызып, Жақтылықты қараңғылықтан айырды. Қудай абай еткенде, Аспанның сүтинлери қалтырасып, титиреседи. Ол Өз күши менен теңизди тынышландырды, Өз ақылы менен теңиз айдарҳасы Раҳабты жоқ қылды. Өз деми менен бултларды қуўып, аспанды ашық қылды, Қоллары менен қашып баратырған үлкен жыланды жоқ қылды. Бул Оның ислериниң кишкене бир бөлеги ғана, Ол ҳаққында еситкенлеримиз сыбырлап айтылғандай жүдә аз. Оның қүдиретиниң гүркиреўин ким түсине алады? Аюп сөзин даўам етип, былай деди: – Ҳуқықымнан маҳрум еткен тири Қудай ҳақы, Жанымды ҳәсиретке толтырған Қүдирети күшли Қудай ҳақы ант ишемен: Геўдемде жаным бар екен, Қудай берген дем мурнымда екен, Аўзымнан наҳақ сөз шықпайды, Тилим жалған сөз айтпайды. Сизлерди ҳеш қашан ҳақ деп тән алмайман, Өлгенимше, пәклигимнен бас тартпайман. Әдиллигимде беккем турып, оннан ҳасла жүз бурмайман, Тири екенмен, ҳүжданым мени айыпламас. Душпанымның басына залымның күни, Қарсыласымның басына наҳақтың күни түссин. Қудай қудайсыздың жанын алып, оны жоқ қылғанда, Онда қандай үмит қалады? Қудайсыздың басына апатшылық түскенде, Қудай оның дад салып жылағанын есите ме? Ол қүдирети күшли Қудайдан заўық ала ма? Бәрқулла Қудайды шақыра ала ма? Қудайдың қүдирети ҳаққында сизлерге үйретемен, Қүдирети күшли Қудайдың нийетин сизлерден жасырмайман. Ҳаслында, булардың ҳәммесин өзлериңиз көрдиңиз, Онда неге ҳәммеңиз мәниссиз сөзлерди сөйлей бересиз? Залым адамның Қудайдан алатуғын үлеси, Қысым көрсетиўшиниң Қүдирети күшли Қудайдан алатуғын мийрасы мынаў: Оның балалары қаншелли көп болса да, Олар қылыштан қырылып кетеди, Урпақларының жеткиликли тамағы болмайды. Тири қалғанлары кеселликтен өлип, көмиледи, Жесир қалған ҳаяллары жоқлаў айтып, жыламайды. Жаўыз адам жердиң шаңындай мол гүмис жыйнаса да, Ылайдай мол кийим-кеншек топласа да, Оның топлағанларын әдиллер кийеди, Айыпсызлар гүмислерди бөлисип алады. Жаўыздың салған үйи өрмекшиниң аўындай, Қараўылдың шертегиндей ҳәлсиз болады. Ол бай болып, уйқыға кетеди, бирақ артық ондай болмайды. Көзин ашқанда, байлығы жоқ болып шығады. Қорқыныш оны сел киби басады, Түнде дүбелей ушырып кетеди. Шығыс самалы оны ушырып алып кетип, Ол көзден ғайып болады. Оны өз орнынан сыпырып таслайды. Самал аяўсыз оған тасланар, Ол самалдың күшинен қашыўға урынады. Самал оның үстинен күлип, қолларын шаппатлап, Өз орнынан оның изинен ысқырады. Мине, гүмис қазып алынатуғын кәнлер, Алтынды тазартатуғын орынлар бар. Темир жерден қазып алынады, Мыс та тастан балқытып алынады. Кәнши қараңғылыққа шек қояды, Жер астының узақ шетине барып, Түнек ҳәм қойыў қараңғылықтан қазылма излейди. Ол адам жасайтуғын жерлерден узақта, Адам аяқ баспайтуғын жерлерде қудық қазып, Ҳәммеден узақта жипке асылып, тербелип турады. Жер бетине келсек, оннан азық-аўқат өнип шығады, Ал жер асты болса, жандырылғандай астан-кестен болып атыр. Оның таслары лазуриттиң мәканы, Топырағында алтын бар. Жыртқыш қус кәнге баратуғын жолларды билмейди, Суңқардың көзи оған түспейди. Жабайы ҳайўанлар ол жерлерге аяқ баспаған, Арыслан да ол жерлерден жүрмеген. Адам жартасларды сындырып, Таўларды түп-тамыры менен қопарып таслайды. Ол жартаслар арасынан жол ашады, Көзлери ҳәр бир баҳалы нәрсени көреди, Адам дәрьялардың сағасын табады, Жасырын болғанларды жақтылыққа шығарады. Бирақ даналықты қаяқтан табыўға болады? Ақылдың мәканы қай жерде екен? Адамзат оның қәдирин билмес, Тирилер әлеминен оны таба алмас. Терең суўлар: «Ол менде емес», – дер, Теңиз де: «Ол мениң жанымда да емес», – дер. Оны сап алтынға да сатып ала алмайсаң, Қунын гүмис пенен де төлей алмайсаң. Даналық Офир алтыны менен де, Қымбатбаҳа оникс ҳәм лазурит пенен де баҳаланбас. Ол алтын менен де, кристалл менен де салыстырылмас, Сап алтын буйымға да алмастырылмас. Маржан ҳәм яшманы айтпай-ақ қояйық, Даналық яқыттан да қымбат турады. Хабашстан хризолити де оған салыстырылмас, Сап алтын менен де оның қуны өлшенбес. Даналық қайдан келеди? Ақылдың мәканы қай жерде екен? Ол барлық тири жанлардың көзинен жасырылған, Көктеги қуслардан да сыр сақланған. Набыт болыў мәканы ҳәм өлим: «Биз ол ҳаққында тек мыш-мыш еситтик», – дейди. Даналыққа баратуғын жол Қудайға аян, Оның мәканын тек Ол биледи. Ол жердиң шетлерине дейин көз салады, Көклердиң астындағылардың ҳәммесин көреди. Ол самалға күш берип, Суўлардың өлшемин белгилеп бергенде, Ол жаўын ушын қарар шығарып, Жылдырым ушын жол белгилегенде, Ол даналықты көрип, оны баҳалады, Оны тексерип, тастыйықлады. Соңынан адамға: «Ҳақыйқаттан да, Ийеден қорқыў – бул даналық, Жаўызлықтан аўлақ болыў – бул ақыллылық», – деди. Аюп сөзин даўам етип былай деди: – Қәне енди, өткен айлар, Қудай мени қорғап-сақлаған күнлер қайтып келсе еди! Сол ўақытлары Оның шырасы төбемде жарқырап, Оның нуры менен қараңғылықты қәўипсиз кесип өтер едим! Аўа, өнип-өскен күнлерим, Қудайдың дослығы шатырымды қорғап турған күнлер қайтып келсе еди! Сол күнлери Қүдирети күшли Қудай еле мениң менен бирге болып, Балаларым да әтирапымда еди. Үйимде ағарғаным мол болып, Жартас мен ушын зәйтүн майын дәрья қылып ағызар еди. Қала дәрўазасы алдына барып, Майдандағы орныма отырмақшы болғанымда, Жаслар мени көрип жол берер, Жасы үлкенлер де орнынан турар еди. Басшылар да сөйлеўин тоқтатып, Қоллары менен аўызларын басар еди. Ақсүйеклердиң де даўысы сөнип, Тиллери таңлайына жабысып қалар еди. Мени тыңлағанлар маған рахмет айтар еди, Мени көргенлер мени мақтар еди. Мен нала шеккен жарлыны да, Жәрдемге мүтәж жетимди де қутқарар едим. Өлим төсегинде жатырғанлар маған пәтиясын берер еди, Жесир ҳаяллардың жүреги де мен берген жәрдемнен қуўанышқа толар еди. Әдилликти кийим киби кийип алдым, Әдалатлық шапаным ҳәм сәллемдей еди. Соқырға көз, Майыпқа аяқ болдым. Жарлыларға әкелик қылдым, Өзим танымаған адамның даўын да әдиллик пенен шешип бердим. Наҳақлардың жақларын сындырып, Олжасын аўзынан тартып алар едим. Сонлықтан мен былай ойлар едим: «Күнлерим қум киби көп болады, Мен өз ошағымның басында жан беремен, Мен тамыры суўға тийип турған, Шақаларына түн бойы шық түсип туратуғын терек яңлыман. Атақ-абырайым өсе береди, Қолымдағы оқ жай жаңалана береди». Адамлар маған сабырлылық пенен қулақ салып, Кеңеслеримди үнсиз тыңлар еди. Мениң сөзлеримнен кейин ҳеш ким гәп қоспас еди, Сөзлерим оларға майдай жағар еди. Олар мени жаўынды күткендей күтер еди, Сөзлеримди бәҳәрдеги жаўынды симирген жер сыяқлы симирер еди. Оларға күлип қарасам, көзлерине исенбес еди, Жүзимдеги нурдан олар жигерленер еди. Оларға бас болып, жол көрсетип отырар едим, Ләшкерлери арасындағы патша сыяқлы, Жылағанларды жубататуғын адам болып жасадым. Мине енди, өзимнен жасы киши болғанлар үстимнен күлип отыр. Олардың әкелерин сүриўимди қорыйтуғын ийтлердиң жанына қойыўға да ылайық көрмес едим. Олардың қолларындағы күштен маған не пайда? Олар күш-қуўаттан айырылған. Жоқшылық пенен ашлықтан қурыған, Олар түнде шөлде ҳәм елсиз жерлерде шөп тамырын кемиреди. Путалардың түбинен ашшы шөплер тереди, Теректиң тамыры – олардың аўқаты. Олар халық арасынан қуўып жиберилген, Урыларға бақырғандай, олардың изинен бақырады. Олар сайлардың жыраларында, Жердеги шуқырларда ҳәм жартаслардағы үңгирлерде жасаўға мәжбүр. Олар путалар арасында улысып, Шатлы путалар астында топланады. Олар ақмақ, ата теги белгисиз адамлардың уллары, Оларды елден қамшылап қуўып шыққан. Енди болса, мен олардың балаларының қосығына айландым, Олар ушын күлки болдым. Олар меннен тиксинип, жаныма жоламайды, Бетиме түкириўден де тартынбайды. Қудай мениң оқ жайымның жибин босатып жиберип, Мени жерге урғаны ушын, Олар мениң алдымда өзлерин жылаўлай алмайтуғын болды. Бул гәззаплар мениң оң қапталымнан ҳүжим қылып, Аяқларымнан шалып, Өзлериниң набыт қылатуғын жолын маған қарсы таярлайды. Олар жолымды тосып, Басыма түсетуғын апатшылықты тезлетеди, Оларды тоқтататуғын ҳеш ким жоқ. Олар омырылған үлкен тесиктен жапырылып кирип, Топан суўындай үстиме бастырады. Мени қорқыныш басқан, Абырайым самалға суўырылғандай ушып кетти, Дәўлетим де булт киби өтип кетти. Енди жаным мени тәрк етпекте, Қайғылы күнлер мени қоршап алды. Түни менен сүйеклерим сырқырап, Азары тынымсыз жанымды жейди. Қудай қәҳәр менен кийимимнен услап, Шапанымның жағасы сыяқлы мени қылқындырады. Қудай мени ылайға ылақтырды, Мен шаң ҳәм күлге айландым. Қудай, Саған жалбарынаман, маған жуўап бермейсең, Аяққа турсам, маған тек қарап турасаң. Маған реҳимсиз болып кеттиң, Өз күш-қуўатың менен мени қуўғын қылып атырсаң. Қуйын менен мени көтерип алып, ылақтырып, Даўылдың ишинде анда-мында зыңғытасаң. Аўа, мени өлимге, Барлық тири жан ушын тайынланған үйге алып баражағыңды билемен. Азап шегип, жәрдем сорап, пәрияд еткенге, Ҳеш ким қарсы қол көтермес! Күни аўыр болғанлар ушын мен жыламадым ба? Жарлылар ушын жаным ашымады ма? Бирақ мен жақсылықтан үмит қылсам, жаманлық келди, Жақтылықты күтсем, түнек келди. Жүрегим астан-кестен, тыным билмейди, Басыма қайғылы күнлер түскен. Қарайып кеттим, бирақ қуяштан емес, Жыйын арасында турып, жәрдем сорап, пәрияд етемен. Мен сағаллардың туўысқаны, Үкилердиң жолдасы болдым. Терим қарайып, түлеп түспекте, Сүйеклерим ыссылықтан күймекте. Лирамның даўысы жоқлаў айтқанлардың, Сыбызғымның даўысы жылағанлардың даўысына айланды. Қызларға қумарланып қарамаў ушын, Көзлерим менен келисим дүздим. Аспандағы Қудайдан алатуғын пайым не болады? Жоқарыдағы Қүдирети күшли Қудайдан берилген мийрасым не болады? Ол әдалатсызлардың басына апат, Жаўызлық қылғанлардың басына бәле жаўдырмай ма? Ол мениң жолларымды көрип, Ҳәр бир адымымды санамай ма? Егер мен жалған жолдан жүрип, Аяғым ҳийлеге асықса, Қудай мени туўры тәрезиге тартсын, Ҳәм Ол мениң пәклигимди билсин. Егер аяқларым туўры жолдан тайған, Жүрегим көзлериме бойсынған, Ямаса қолларым ҳарамланған болса, Онда еккен егинимниң өнимин басқалар жесин, Егинлерим тамыры менен суўырылып қалсын. Егер бир ҳаял арқалы жүрегим азғырылса, Қоңсымның қапысы алдында оның ҳаялын аңлыған болсам, Онда мениң ҳаялым басқаның бийдайын тартсын, Басқа еркеклер оның менен жатсын. Ақыры, бул уятсыз ис, Ҳүким қылынатуғын гүна. Сондай ислер набыт болыў мәканына дейин жандырып баратуғын от болып, Пүткил егинимди тамыры менен күйдирип жиберер еди. Егер қул ҳәм шорыларым маған арыз қылғанда, Мен оларға әдалатсызлық қылған болсам, Онда Қудай орнынан турғанда, мен не қыламан? Ол есап сорағанда, Оған не деп жуўап беремен? Мени анамның қурсағында жаратқан, оларды да жаратпады ма? Бизлерге қурсақта пишим берген бир Қудай емес пе? Егер мен жарлылардың тилегин орынламаған, Жесирлердиң үмитин пушқа шығарған болсам, Ямаса нанымды бир өзим жеп, Жетимлер менен бөлиспеген болсам, Жаслығымнан жетимлерге әкелик қылып келдим, Өмир бойы жесирлерге ғамхорлық қылдым. Егер кийими болмағаны ушын жан берип атырғанды, Ямаса жамылатуғын нәрсесиз қалған жарлыны көрип, Оларға қойларымның жүнинен кийим кийгизбеген болсам, Олар да жүректен маған алғыс айтпаған болса, Қазыханада сөзимниң өтетуғынына көзим жетип, Жетимге қол көтерген болсам, Онда қолларым ийнимнен жулынып түсип, Буўынларынан бөлинип қалсын. Мен Қудайдан келетуғын апаттан қорқатуғын едим, Қудайдың уллылығын биле тура, ондай ис қыла алмас едим. Егер алтынға үмит байлаған болсам, Ямаса сап алтынға: «Сен – мениң үмитимсең», – деген болсам, Байлығымның моллығына, Көп нәрсеге қол жеткизгениме мақтанған болсам, Жарқырап турған қуяшқа қарап, Жымыңлаған айдың жүргенине қарап, Жүрегим жасырын азғырылып, Қолларымды сүйип, оларға қарай жайып табынған болсам, Бул да ҳүкимге ылайықлы гүна болар еди. Себеби мен көктеги Қудайға опасызлық қылған болар едим. Егер душпанымның жығылғанын көрип, сүйинген, Апатшылыққа дуўшар болғанын көрип, қуўанған болсам, Оларды ғарғаў арқалы, Аўзыма гүна ислеўге жол қоймадым. Егер шатырымдағылар: «Аюп берген гөштен жеп, Қарнын тойғызбаған бар ма?» – деп сорамаған болса, Ҳеш бир жолаўшы көшеде түнемес еди, Қапым олар ушын бәрқулла ашық еди. Егер басқаларға уқсап, қылмысымды жасырған, Айыпларымды сыр сақлаған болсам, Онда мен аламаннан қорққаным ушын, Урыўласларымның қыйнаўынан қорққаным ушын, Үндемей, қапыдан сыртқа шықпаған болар едим. Қәне, мени тыңлайтуғын биреў болса еди! Мине, мен айтқанларымды тастыйықлап, мөрледим. Қүдирети күшли Қудай маған жуўап берсин! Қәне енди, душпаным айыплаўын жазып, қолыма берсе еди! Сөзсиз, оны ийнимде көтерип, Басыма таждай етип, кийип жүрер едим! Мен Қудайға атқан ҳәр бир адымымның есабын берер едим, Ханзада киби Оған жақынласар едим. Жерим маған қарсы пәрияд еткен болса, Оның қарықлары да бирге нала қылған болса, Пулын төлемей зүрәәтин алған болсам, Оның ийелериниң өлимине себепши болған болсам, Онда бийдай орнына тикен, Арпа орнына жабайы шөплер өсип шықсын. Солай етип, Аюптың сөзи ақырына жетти. Аюп өз нәзеринде ҳақ болғанлықтан, үш достысы оның менен тартысыўды тоқтатты. Бирақ Аюп өзин ақлап, Қудайды айыплағаны ушын, Рам әўладынан, Буз тийресинен болған Барахел улы Элиҳудың Аюпқа ашыўы келди. Сондай-ақ, Аюпты айыплағаны менен, оған жөнли жуўап қайтара алмағаны ушын, оның үш достысына да ашыўы келди. Элиҳу Аюп пенен сөйлесиў ушын өзиниң гезегин күтти. Өйткени басқалардың жасы оннан үлкенирек еди. Бирақ сол үш адамның басқа гәпи жоқлығын көргенде, Элиҳу ашыўға минди. Солай етип, Буз тийресинен болған Барахел улы Элиҳу сөзин баслап, былай деди: – Мениң жасым киши, сизлер болсаңыз жасы үлкенсизлер, Сонлықтан батына алмадым, өз билгенимди сизлерге айтыўға қорқтым. Жасы үлкенлер сөйлесин, Көп жасағанлар даналықтан сабақ берсин, дедим. Бирақ адамға ишиндеги руўх, Қүдирети күшли Қудайдың деми ақыл береди. Сонлықтан тек жасы үлкенлер дана болмайды, Тек көп жасағанлар ғана нениң дурыс екенин түсине бермейди. Сонлықтан былай деймен: Мени тыңлаң, мен де өз билгенимди баян етейин. Сизлер сөйлегениңизде, мен күттим, Сизлер не айтыўды излеп атырғаныңызда, Ақыллы сөзлериңизге қулақ түрдим. Сизлерди бар дыққатым менен тыңладым. Бирақ ҳеш бириңиз Аюптың наҳақлығын дәлиллей алмадыңыз, Ҳеш бириңиз оның сөзлерине жуўап бермедиңиз. «Бизлер дана жолды таптық: Аюпты адам емес, ал Қудайдың Өзи жеңсин», – демеңлер. Аюп маған қарата сөйлемеди, Егер сөйлегенде де, оған сизлердиң сөзлериңиз бенен жуўап бермеген болар едим. Сизлер иренжип, сөз таппай отырсызлар, Айтатуғын сөзиңиз де қалмады. Сизлер үндемей, жуўап бермей тура берсеңиз, Мен де күтип тура бериўим керек пе? Мениң де айтар сөзим бар, Мен де өз билгенимди баян етпекшимен. Ишим сөзлерге толған, Ишимдеги руўх мени зорламақта. Жүрегим ашылмаған шарап киби, Жаңа шарап қуйылған мес киби, жарылып кетейин деп тур. Сөйлейин, жаным жай тапсын, Аўыз ашып, жуўап берейин. Мен ҳеш кимниң бет-жүзине қарамайман, Ҳеш кимге жағымпазлық қылмайман. Мен жағымпазлық қылыўды билмеймен, Болмаса, Жаратыўшым мени дәрриў жоқ қылған болар еди. Енди Аюп, айтажағымды тыңлап, Барлық сөзлериме қулақ салың! Мине, аўзымды аштым, Сөзлерим тилимниң ушында дизилип тур. Сөзлерим пәк жүрегимнен шығады, Тилим билгенин ашық айтады. Қудайдың Руўхы мени жаратты, Қүдирети күшли Қудайдың деми маған өмир берди. Қолыңыздан келсе, маған жуўап бериң, Алдымда турып, дәлиллер келтириң. Қудайдың алдында мен де сиздеймен, Мен де ылай бөлегинен жасалғанман. Сонлықтан меннен қорқпасаңыз да болады, Қысқыға алыўым сизге аўыр батпасын. Гәплериңизди өз қулақларым менен еситтим, Олар еле қулақларымда жаңлап тур. Сиз былай дедиңиз: «Мен пәкпен ҳәм гүнасызбан, Минсиз ҳәм айыпсызбан. Сонда да, Қудай маған қарсы себеп излеп атыр, Мени Өз душпаны деп санамақта. Ол аяқларыма буғаў салып, Жолларымды гүзетпекте». Бирақ сизге айтайын: бул жерде сиз наҳақсыз, Қудай адамзаттан уллы. «Ҳеш бир сөзиме жуўап бермеди», – деп турып, Неге Оның менен тартысып атырсыз? Қудай ҳәр қыйлы жол менен сөйлейди, Ал буны адамлар аңламайды да. Адамлар терең уйқыға шүмгенде, Төсеклеринде қалғып кеткенде, Түслеринде, көрген аянларында, Қудай олардың қулақларын ашып, Ескертиўлери менен оларды қорқытады. Усылайынша, Ол адамды жаман ислеринен қайтарады, Менменликтен сақлайды. Жанын қәбирден, Өмирин қылыштан қутқарады. Ямаса адам төсек тартып жатқарылып, Сүйеклери тынымсыз сырқыраў менен жазаланады. Сонда ол нанға да қарай алмайтуғын болып қалады, Ҳәтте, ең мазалы тағамларға да иштейи болмайды. Азып-тозып, тек сүлдери қалады, Көринбеген сүйеклери енди анық көзге тасланады. Оның жаны қәбирге, Өмири жан алыўшы периштелерге жақынласады. Ал егер мың периштениң ишинде адамды жақлайтуғын, Оған өзи ушын нениң туўры екенин билдиретуғын бир периште бар болса, Оның мийрими түсип: «Оны қәбирге түсиўден аман сақлап қала гөр! Мен оның қунын өтейтуғын төлем таптым», – десе, Сонда адамның денеси жас баланикиндей болып, Оның жаслық шағы қайтып келеди. Соңынан адам Қудайға дуўа етеди ҳәм Қудай оны қабыл етеди. Ол қуўаныш пенен Қудайдың дәргайына келеди, Қудай оның әдиллигин тиклейди. Сонда адам адамлар алдында қосық айтып, былай дейди: «Мен гүна ислеп, ҳақыйқатты бурмаладым, Бирақ оның жазасын тартпадым. Ол жанымды қәбирден қутқарды, Мен жақты дүньяны көрип турман». Мине, Қудай бул нәрселердиң ҳәммесин, Еки емес, үш емес, қайта-қайта тәкирарлайды. Буны адамның жанын қәбирден қайтарыў, Оған өмирдиң нурын көрсетиў ушын солай ислейди. Дыққат қылың, Аюп, мени тыңлаң, Үндемең, мен сөйлейин. Егер айтатуғын гәпиңиз болса, айтың, Мен сизиң ақланыўыңызды қәлеймен. Егер болмаса, онда мени тыңлаң, Үндемең, мен сизге даналықты үйретейин. Элиҳу сөзин даўам етип, былай деди: – Сөзлеримди тыңлаң, ҳәй данышпанлар! Маған қулақ салың, ҳәй билимпазлар! Аўыздың аўқаттың дәмин ажыратқанындай, Қулақ та сөзлердиң мәнисин айырады. Келиңлер, дурыс нәрсени таңлап, Жақсы нәрсени биргеликте анықлап алайық. Мине, Аюп: «Мен айыпсызбан, Бирақ Қудай мени ҳуқықымнан маҳрум етти. Меники дурыс болса да, жалғаншы саналдым, Мен жазықсыз болсам да, дәртиме ем жоқ», – деди. Аюпқа уқсаған адам бар ма? Ол ушын мазақ қылыў суў ишкендей нәрсе! Ол жаманлық ислеўшилер менен дос тутынып, Жаўызлар менен жүреди. Ол былай дейди: «Қудайға унайтуғын ислерди ислеў, Адамға ҳеш қандай пайда келтирмейди». Ҳәй, саналы адамлар, мени тыңлаңлар! Қудай жаўызлық ислеўден аўлақ, Қүдирети күшли Қудай наҳақлық ислеўден аўлақ! Ол адамның исине сай төлем төлейди, Жүрген жолына сай қайтарады. Ҳақыйқаттан да, Қудай жаманлық қылмайды, Қүдирети күшли Қудай әдилликти бурмаламайды. Жер үстинен ҳүкимдарлық қылыўды Оған ким берди? Ким Оны пүткил дүньяға ҳүкимдар қылып қойды? Егер Қудай Өз руўхын, Демин қайтарып алыўды қарар қылса, Пүткил тири жанлар бирге набыт болар, Адамзат және топыраққа қайтқан болар еди. Ақылыңыз болса, мынаны тыңлаң, Сөзлериме қулақ салың. Әдалатты жек көретуғын адам ҳүкимдар бола ала ма? Әдил ҳәм қүдиретли Қудайды айыпламақшымысыз? Ол патшаға: «Сен жарамассаң», – деп, Ақсүйеклерге: «Сизлер залымсызлар», – дейди. Ол басшыларға жарамсақланбайды, Байды жарлыдан артық көрмейди. Олардың ҳәммесин Өз қоллары менен жаратқан. Олар түн ортасында көзди ашып-жумғанша өлип кетеди, Қалтыратпа тийеди де, жан береди. Күшлилер де адам қолы тиймей-ақ, жоқ қылынады. Қудайдың көзлери адамның жолын гүзетип турады, Ол адам басқан ҳәр бир адымды көреди. Жаўызлық ислеўшилер жасырыныў ушын, Қараңғылық та, түнек те жоқ. Ҳәр қандай адамды ҳүким қылыў ушын, Қудай ўақыт белгилеўи шәрт емес. Ол тексермей-ақ, күшлилерди майдалап таслайды, Олардың орнына басқаларды қояды. Қудай олардың ислерин биледи, Сонлықтан түнде оларды аўдарып таслайды, олар жоқ болады. Оларды залымлығы ушын, Ҳәммениң көз алдында жазалайды. Олар Қудайдың изине ермеди, Оның жолларын итибарға алмады. Олар себепли жарлылардың наласы Оған жетип келди, Ол азап шеккенлердиң пәриядын еситти. Егер Қудай үндемесе, ким Оны айыплай алады? Егер Ол жүзин жасырса, ким Оны көре алады? Қудай ҳәр бир миллет ушын да, ҳәр бир адам ушын да бирдей. Ол, қудайсызлардың ҳүкимдарлық қылып, Халыққа дузақ қурыўынан сақлайды. Қудайға: «Мен жазамды алдым, Енди жаманлық қылмайман. Көрмегенимди маған үйрет, Наҳақлық қылған болсам, енди ислемеймен», – дейтуғыныңыз бар ма? Сөзлеримнен жүз бурғаныңыз ушын, Қудай сизди сыйлықлаўы керек пе? Мен емес, сиз таңлаўыңыз керек, Не билесиз, айтың. Саналы адамлар, Мени тыңлап турған даналар маған: «Аюп билмегенликтен, солай сөйлеп тур, Оның гәплериниң мәниси жоқ», – дейди. Жаўыз адам сыяқлы сөйлегени ушын, Аюп, сиз ақырына дейин сыналсаңыз еди! Сиз гүнаңызға қозғалаңды да қостыңыз, Арамызда қол шаппатлап, Қудайға қарсы гәпти балалаттыңыз. Элиҳу сөзин былай даўам етти: – Аюп, сиз: «Қудайдың алдында ҳақпан», – дейсиз. Усы дурыс деп ойлайсыз ба? Және де: «Менде қандай артықмашлық бар? Гүна ислемеў арқалы мен неге еристим?» – деп сорайсыз. Мен сизге ҳәм досларыңызға жуўап беремен. Көклерге көз жиберип, қараңлар, Бултларға көз жибериң, олар сизлерден бийик. Егер гүна ислесеңиз, буннан Қудайға қандай зыян келеди? Егер қылмысыңыз көбейсе, Оған қандай тәсири бар? Егер әдил болсаңыз, буннан Қудайға не пайда? Ямаса Ол сизлердиң қолыңыздан не алады? Жаўызлығыңыз өзлериңизге уқсаған адамларға зыян келтиреди. Ал әдиллигиңиз болса, тек адам баласы ушын тәсир етеди. Езиўшиликтиң ҳәдден тыс көплигинен адамлар пәрияд етеди, Күшлилердиң қолынан қутқарыўды сорап, жалбарынады. Бирақ ҳеш ким: «Түнде қосықлар инам еткен, Мениң Жаратыўшым – Қудай қайда екен? Ол бизлерге жер бетиндеги ҳайўанларға қарағанда көбирек үйреткен, Бизлерди көктеги қуслардан ақыллырақ етип жаратқан», – демейди. Жаўыз адамлардың менменлиги себепли, Адамлар пәрияд етеди, бирақ Қудай жуўап бермейди. Аўа, Қудай бос сөзлерге қулақ салмайды, Қүдирети күшли Қудай оны итибарға алмайды. Аюп, сиз: «Оны көрип турған жоқпан», – дейсиз, Бирақ даўа-арзыңыз Оның алдында. Оны күте турың! Енди сиз: «Ол қәҳәрленип, жаза бермеди, Қылмыс иске де кеўил бөлмейди», – дейсиз. Усылайынша, сиз мылжың гәплерди айтасыз, Ҳеш нәрсе билмей турып, гәпти көбейтип атырсыз. Элиҳу сөзин даўам етип, және былай деди: – Бираз сабыр қылыңлар, мен сизлерге көрсетейин, Еле Қудай ушын айтатуғын сөзлерим бар. Мен билимимди түрли дереклерден топладым, Жаратыўшымның әдиллигин дәлиллеп берейин. Шынында, сөзлерим де жалған емес, Қарсыңызда билими жетик бир адам тур. Әлбетте, Қудай қүдиретли, Бирақ Ол ҳеш кимди пәс көрмейди, Оның қүдирети де, даналығы да шексиз. Ол залымлардың жасай бериўине жол қоймайды, Ал жарлыларға әдалатлық қылады. Ол әдиллерден көзлерин айырмайды, Оларды патшалар сыяқлы тахтқа отырғызып, Мәңгиге мәртебели қылады. Егер әдиллер шынжыр менен байланған, Азап дузағына түсирилген болса, Онда Қудай олардың гүналарын, Менменсип ислеген қылмысларын өзлерине көрсетеди. Тәлим алсын деп, олардың қулақларын ашады, Ҳәм жаўызлықтан бас тартыўды буйырады. Егер олар Қудайға бойсынып, Оған хызмет етсе, Онда олардың қалған күнлери бахытқа, Жыллары шадлыққа толы болады. Ал егер олар Қудайға бойсынбаса, қылыштан өткерилип, Билим алмастан, өлип кетеди. Қудайсызлардың иши ғәзепке толы болады, Қудай оларды кисенлесе де, жәрдем сорамайды. Олар жаслай өледи, Өмири шерменделик пенен аяқланады. Қудай қыйналғанларды шеккен азаплары арқалы қутқарады, Машқалаларға дуўшар етиў арқалы Өзин тыңлайтуғын қылады. Ол сизди де дәрттен азат етип, Қәўипсиз, шекленбеген кеңисликке алып шығар, Дастурханыңызды ләззетли тағамларға толтырар еди. Бирақ сиз айыплылар алатуғын жазаны толық алғансыз, Ҳүким ҳәм әдалат жағаңызға асылып алған. Ғәзеплениўден сақланың, байлық сизди азғырмасын, Мол пара да сизди жолдан урмасын. Байлығыңыз, күш-қүдиретиңиз, Сизди дәрттен қутқара ала ма? Сонлықтан халықлар өз орнынан, Жоқ қылынатуғын түнди аңсамаң. Жаўызлыққа жүз бурыўдан сақ болың, Сиз апаттан гөре, гүнаны таңлаған көринесиз. – Билип қойыңыз, Қудайдың қүдирети уллы, Ол киби тәлим беретуғын устаз бар ма? Ким Оған жүретуғын жолын белгилеп береди? Ямаса ким Оған: «Мына исиң надурыс», – деп айта алады? Қудайдың ислерин алғыслаўды умытпаңыз, Адамлар сол ҳаққында тәрийиплеў қосықларын айтады. Барлық адамлар Оның ислерине таң қалып, Ҳәр бир адам оларға узақтан қарайды. Аўа, Қудай уллы, бизлер Оны түсине алмаймыз, Оның өмир жылларының саны да ақылға сыймайды. Ол суў пуўларын көтерип алып, Оларды жаўын тамшыларына айландырады. Бултлар суў тамшыларын төгеди, Ол адамлардың үстине нөсер болып қуяды. Бултлардың қалай жайылатуғынын, Оның шатырынан шыққан гүлдирмаманың қалай гүркирейтуғынын ким түсине алады? Қудай көкте шақмағын шақтырғанда, Оны теңиздиң түбинен көриўге болады. Қудай халықларға усылай бийлик жүргизип, Мол азық-аўқат береди. Ол шақмақты Өз қолларында сақлап, Нышанға барып тийиўге буйрық береди. Гүркиреў даўылдан хабар береди, Ҳәтте, маллар да даўылдың болатуғынын сезеди. Буннан жүрегим дирилдеп, Қанасынан шығып кетейин дейди. Тыңлаңлар! Оның гүркиреген даўысына, Аўзынан шыққан сестине қулақ түриңлер! Ол пүткил аспан асты бойлап шақмақ шақтырады, Шақмақтың жалтылдысы жердиң төрт тәрепине жетип барады. Буннан кейин, Қудайдың даўысы гүркиреп шығады, Ол әжайып даўысы менен гүркирейди, Оның даўысы еситилгенде, үзликсиз шақмақ шағады. Қудайдың даўысы әжайып тәризде гүркирейди, Ол бизлердиң ақылымыз жетпейтуғын уллы ислерди ислейди. Ол қарға: «Жерге жаў!» – дейди. Ал нөсер жаўынға: «Нөсер болып қуй!» – дейди. Сонда ҳәр бир адам исин тоқтатады, Барлық адамлар булардың Оның иси екенин биледи. Жабайы ҳайўанлар өз инлерине кирип, Уяларын паналайды. Даўыл өз мәканынан шығып, Күшли самал аяз алып келеди. Қудайдың деминен муз пайда болады, Шексиз суўлар музлап қалады. Қойыў бултларды ығал менен тойдырады, Олар арқалы шақмағын шақтырады. Бултлар Оның басқарыўында айланып жүреди, Пүткил жер бетин айланады, Булардың ҳәммесин Қудай өзлерине буйырғаны ушын ислейди. Ол гейде адамларды жазалаў ушын, Ал гейде жер жүзин суўғарып, Сүйиспеншилигин көрсетиў ушын жаўын жаўдырады. Аюп, мыналарды тыңлаң, Тоқтап, Қудайдың уллы ислери ҳаққында ойлап көриң. Қудайдың бултларды қалай басқаратуғынын, Өз бултларынан шақмақты қалай шақтыратуғынын билесиз бе? Бултлардың аспанда қалай қалқып жүретуғынын, Билими жетик Қудайдың кәраматлы ислерин билесиз бе? Қубла самалы есип, жер бети қуўрап қалғанда, Кийимлериңиз сизди терлеткенде, Қола айна сыяқлы қатты аспанды, Сиз де Қудай сыяқлы жайып жибере аласыз ба? Қудайға не айтыўымыз кереклигин бизлерге үйретиң, Қараңғылықта болғанлығымыз себепли, биз исимизди қорғай алмаймыз. Мениң сөйлеспекши болғаным туўралы Оған биреў хабарлай ма? Ким өзиниң набыт болыўын қәлейди? Самал есип, аспандағы бултларды серпип таслағанда, Жарқыраған күн нурына ҳеш ким қарай алмайды. Қудай арқадан алтын нур таратып келмекте, Ол әжайып салтанатқа бөленген. Бизлер Қүдирети күшли Қудайға жете алмаймыз, Оның қүдирети ҳәм әдиллиги уллы, Әдалатлығы шексиз, Ол ҳеш наҳақлық қылмайды. Сонлықтан, ҳәй адамлар! Оннан қорқыңлар! Өзин дана деп билгенлерге Ол итибар бермейди. Соннан кейин, Жаратқан Ийе қуйын ишинен Аюпқа былай деди: – Билимсиз сөзлериң менен, Даналық шешимлериме гүман келтиретуғындай, сен ким болыпсаң? Еркек киби белиңди беккем буў, Мен сорайман, сен жуўап бер. Мен жердиң негизин орнатқанда, сен қай жерде едиң? Билетуғын болсаң, маған айт. Оның өлшемин белгилеген ким? Оның үстинен жип тартқан ким? Сен оны билесең-ғо! Жердиң тийкарлары нениң үстине қойылған? Оның иргетасын қойған ким? Сол ўақытта таң жулдызлары шадланып бақырысып, Иләҳий барлықлар қуўаныш пенен қышқырысқан еди. Теңиз жер түбинен атылып шыққанда, Оған қапылар қойып, бөгет басқан ким еди? Мен оған бултларды кийим, Қара түнекти жөргек қылдым. Шегаралар белгилеп, Теңизге тәмбиленген қапылар қойдым. Соңынан оған: «Мына жерге дейин келесең, оннан өтпейсең, Сениң өркөкирек толқынларың усы жерде тоқтайды», – дедим. Сен өмириңде бир мәрте болса да, таңға буйрық бердиң бе? Ямаса таң шуғласына орнын белгилеп бердиң бе? Оған жердиң түп-түпкирлерине жетип барып, Залымларды жасырынған жеринен силкип шығарыўды буйырдың ба? Жер жүзи ылайға мөр басылғандай болып, өзгереди, Кийим кийгендей болып безенеди. Залымлар күн нурынан маҳрум етиледи, Көтерилген қоллары сындырылады. Сен теңиздиң суў көзлерине түсип көрдиң бе? Ямаса теңиз түбин изертлеп көрдиң бе? Саған өлилер мәканының дәрўазалары көрсетилип пе еди? Ямаса қара түнектиң дәрўазаларын көрип пе едиң? Жер кеңислигин түсиндиң бе? Егер булардың ҳәммесин билген болсаң, онда түсиндир! Нурдың мәканына алып баратуғын жол қайда? Ал қараңғылықтың мәканы қай жерде? Оларды өз орнына қайтара аласаң ба? Олардың үйине баратуғын жолды билесең бе? Аўа, сен билесең! Сен олардан бурын туўылғансаң! Жүдә узақ өмир көрип атырсаң! Сен қар сақланатуғын жерге кирдиң бе? Ямаса буршақ сақланатуғын жерди көрдиң бе? Мен оларды апат күнлери ушын, Урыс ҳәм саўаш күнлери ушын сақлап қойыппан. Жақтылықтың қай жерден келип, Шығыс самалының қай жерден басланатуғынын билесең бе? Ким нөсер жаўын ушын арна, Жылдырым ушын жол ашты? Адам жасамайтуғын жерлерге, Бос қалған шөллерге жаўын жаўдыратуғын ким? Керексиз қуў шөлди суўға қандырып, Ол жерлерге шөплер өсиретуғын ким? Жаўынның әкеси бар ма? Шық тамшыларын дүньяға келтирген ким? Муз кимниң қурсағынан шықты? Аспаннан түскен қыраўды ким туўды? Суўлар тастай болып қатып қалады, Теңиздиң бети музлап қалады. Үркердиң шынжырларын байлай аласаң ба? Ямаса Орионның жиплерин шеше аласаң ба? Жулдызлар топарын өз ўақтында шығара аласаң ба? Ямаса Жети қарақшыны балалары менен бирге жетелей аласаң ба? Сен аспанға тийисли қағыйдаларды билесең бе? Ямаса сол нызамларды жер бетинде орната аласаң ба? Үстиме нөсер жаўын жаўсын деп, Бултларға бақырып, буйрық бере аласаң ба? Шақмақларға шағыўды буйыра аласаң ба? Олар саған: «Бизлер сениң хызметиңдемиз», – дер ме екен? Жүрекке даналық, Ақылға түсиник берген ким? Бултларды санаўға кимниң даналығы жетеди? Ким аспандағы суў меслерин аўдарып таслай алады? Сонда шаң ылайға айланып, Кесеклер бир-бирине жабысады. Ғарғаның балалары ашлықтан қаңғып жүрип, Қудайға жалынғанда, Оларды азық пенен тәмийинлейтуғын ким? Сен таў ешкисиниң қашан туўатуғынын билесең бе? Ямаса суўынның балалағанына қарап турғанбысаң? Олардың қанша ай буўаз болып жүретуғынын билесең бе? Олардың балалайтуғын ўақтын ше? Олар толғатқанда, жүресине отырып, Баласын дүньяға келтиреди. Олардың балалары ашық жайлаўларда өсип, күшке толады, Кейин кетип, қайтып келмейди. Қуланға еркинлик берген ким? Жабайы ешектиң арқанын шешип таслаған ким? Мен шөл даланы оған үй, Шорлы жерлерди мәкан қылып бердим. Ол қаладағы шаўқым-сүрен үстинен күледи, Мал айдаўшының бақырысын еситпейди. Ол отлаў ушын таўларды шарлап, Өзине көк жайлаў излейди. Жабайы буға саған хызмет етиўге ыразы болып, Сениң қораңдағы ақырыңның жанында түнер ме екен? Жериңди айдатыў ушын, Оны жүўенлеп, гүндеге қоса аласаң ба? Күшли деп, оған исене аласаң ба? Аўыр ислериңди оған тапсыра аласаң ба? Жабайы өгиздиң егиниңди тасып, Қырманыңа алып келетуғынына исенесең бе? Түйеқус қанатларын гәрдийип қақса да, Ол ләйлектиң қанат ҳәм пәрине жетпейди. Түйеқус мәйеклерин жерге қалдырып кетеди, Ал қум оларды жылытады. Мәйеклер аяқ астында қалып, езиледи, Жабайы ҳайўан оларды басып кетпей ме, буны ҳеш ойламайды. Түйеқус өз балаларына басқаники сыяқлы қатал, Мийнетиниң күйип кетиўинен қәўетерленбейди. Өйткени Мен оны даналықтан маҳрум еткенмен, Оған ақыл да бермегенмен. Бирақ түйеқус қанат жайып жуўырғанда, Ат ҳәм шабандозды изде қалдырып, үстинен күледи. Атқа күш берген, Оның желкесине жал өсирген, Оны шегиртке киби секиретуғын қылған сен бе едиң? Оның пысқырып киснегениниң өзи қорқынышлы. Ат туяқлары менен жер тепсинип, өз күшине қуўанып, Душпанның үстине қарай шабады. Ол қорқыныш үстинен күлип қарап, ҳеш нәрседен сескенбейди, Қылыштан да қаймықпайды. Оқ салынған қап үстинде шыңғырлайды, Найза ҳәм семсер жалтылдайды. Ғәзеп пенен реҳимсиз жерди тепкилеп, Кәрнай сестин еситкенде, бир жерде турмайды, Кәрнай шертилген сайын киснеп, Саўаштың ийисин алыстан сезеди, Сәркәрдалардың шаўқым-сүренлерин еситеди. Қаршығаның қублаға қарай қанат жайып, Бийиклеп ушатуғыны сениң даналығыңның арқасы ма? Бүркит сениң буйрығың менен көтерилип ушып, Бийикликке уя сала ма? Ол жартаслар үстине мәкан басып, сол жерде жасайды, Жартастың уша басы – оның қорғаны. Ол сол жерде турып, аң аўлайды, Оның көзлери олжасын узақтан көреди. Палапанлары қан сорыйды, Өлик қай жерде болса, ол да сол жерде болады. Жаратқан Ийе сөзин даўам етип, Аюпқа былай деди: – Қүдирети күшли Қудай менен тартысып атырған адам, Енди Оны жолға салмақшы ма? Қудайды айыплап атырған адам жуўап берсин. Сонда Аюп Жаратқан Ийеге былай деп жуўап берди: – Мен санда жоқ бир адамман, Саған не деп жуўап берейин? Енди аўзыма бек боламан. Бир рет сөйледим, бирақ жуўап бере алмадым, Екинши рет сөйледим, бирақ енди сөйлемеймен. Соннан кейин, Жаратқан Ийе қуйын ишинен Аюпқа былай деди: – Еркек киби белиңди беккем буў, Мен сорайман, сен жуўап бер. Сен Мени әдалатсызлықта айыпламақшымысаң? Өзиңди ақлаў ушын мени қараламақшымысаң? Сенде Қудайдың, яғный Мениң қүдиретимдей қүдирет бар ма? Даўысың Меники сыяқлы гүркирей ала ма? Егер солай болса, онда өзиңди даңқ ҳәм бәлент мәртебе менен безе, Уллылық ҳәм салтанатқа бөлен. Ғәзебиңди төгип, шаш, Тәкаббирлерге көз салып, оларды бойсындыр. Тәкаббирлерге нәзер салып, оларды диз шөктир. Жаўызларды турған жеринде мылжалап тасла. Олардың ҳәммесин бирге топыраққа көм, Жүзин кепинге орап, қараңғы дүньяға байлап қой. Сонда оң қолыңның сени қутқарғанын, Мен де мойныма алайын. Мына бегемотқа қара, Сени жаратқаным сыяқлы, оны да Мен жараттым. Ол өгиз сыяқлы шөп жейди. Оның белинде не деген күши бар, Қарнындағы булшық етлери қандай беккем! Оның қуйрығы кедр ағашы сыяқлы мықлы, Жамбасындағы сиңирлери өрим-өрим. Сүйеклери қола бөренелерге, Қабырғалары темир бақанларға уқсайды. Бегемот Мениң жаратқанларым ишиндеги ең әжайыбы, Жаратқанның Өзи ғана оған қылыш көтере алады. Таўлар оған азық береди, Ол жерде барлық жабайы ҳайўанлар ойнақлап жүреди. Бегемот лотос жапырағы астында, Батпақлықта өскен қамыслар арасында жатады. Лотос жапырақлары оған көлеңке түсирип, Дәрья бойындағы таллар оны орап турады. Дәрья бурқасынлап ақса да, ол қорқпайды, Иордан тасып, аўзына келсе де, оған тәсир етпейди. Ким оны көзине түспей, тута алады? Ким оның мурнынан илмек өткере алады? Ал Лиўятанды ше, балық услайтуғын қармақ пенен услап, Тилин жип пенен байлай аласаң ба? Оның мурнынан жип өткизип, Жағына қармақ илдире аласаң ба? Ол саған қайта-қайта жалынып-жалбарынып, Сениң менен жыллы сөйлесер ме екен? Саған мәңгиге қул болыў ушын, Сениң менен келисим дүзер ме екен? Қус пенен ойнаған сыяқлы, оның менен ойнай аласаң ба? Ямаса ермек қылыўы ушын, қызларыңа оны байлап бере аласаң ба? Балықшылар оның ушын саўдаласа ма? Саўдагерлер оны өз ара бөлисип ала ма? Оның терисин найза менен, Басын балықшының шанышқысы менен тесе аласаң ба? Қолыңды оған тийгизип көр, Екинши мәрте тийгизбейтуғын боласаң, Бул саўашты да ҳеш қашан умытпайтуғын боласаң. Лиўятанды тутыўға үмит етиў пайдасыз, Оның қарасы көриниўден-ақ, қорқыныштан адамның жүреги жарылады. Оны қозғаўға ҳеш кимниң батылы бармайды. Солай екен, онда ким Мениң алдымда тура алады? Оған қарыздар болып қалатуғындай, ким Маған бир нәрсе берди екен? Аспан астындағы ҳәмме нәрсе – Меники. Мен Лиўятанның дене ағзалары, Уллы күши ҳәм әжайып денеси ҳаққында айтып берейин. Ким оның терисин сылып ала алады? Ким оның еки қабат саўытын тесип зақымлай алады? Ким оның аўзын ашып көре алады? Оның аўзындағы тислери қорқынышлы. Арқасы қатар-қатар қалқаннан исленген, Олар мөр басылғандай етип, бир-бирине тығыз беккемленген. Олардың бир-бирине жақын жайласқаны соншелли, Арасынан ҳаўа да өтпейди. Олар бир-бирине тығызланып, жабыстырылған, Оларды ажыратыў мүмкин емес. Лиўятан түшкиргенде, от шашады, Оның көзлери таң нуры сыяқлы жайнап турады. Аўзынан жалын лаўлап, От ушқынлары шашырайды. Мурнынан шыққан түтин, Жанып турған қамыс үстинде қайнап турған қазанның пуўына уқсайды. Деми көмирди алыстырады, Аўзынан жалын шашады. Оның күши мойнында, Оның алдында қорқыныш ойынға түседи. Етиниң қабатлары бир-бирине беккем жабысқан, Қуймаға уқсайды, ҳеш тербелмейди. Жүреги тастай, Дигирманның астынғы тасындай қатты. Ол орнынан турғанда, күшлилердиң де ҳүрейи ушады, Қорқыныштан артқа шегинеди. Оны қылыш та кеспейди, Оған найза да, қанжар да, оқ та өтпейди. Темир оған сабан киби, Қола шириген терек киби көринеди. Атылған оқлар оны қашыўға мәжбүрлей алмайды, Сақпаннан атылған тас ол ушын қаўықтай нәрсе. Шоқмар менен урған оған сабан менен урғандай, Өзине ылақтырылған семсерлердиң сестине күледи. Денесиниң астынғы теңгелери гүзениң өткир сынықларына уқсайды, Ылайдың үстинде жатса, түйек айдалғандай из қалдырады. Түпсиз терең ийиримди ол қазан киби қайнатады, Теңизди қайнап турған май киби тастырады. Ол изинде нурлы из қалдырады, Көргенлер теңиздиң ақ шашы бар деп ойлайды. Жер бетинде оның теңи-тайы жоқ, Ол қорқынышты билмейтуғын етип жаратылған. Ол барлық тәкаббирлерге пәс нәзер менен қарайды, Ҳәм барлық менменлердиң патшасы. Сонда Аюп Жаратқан Ийеге былай деп жуўап берди: – Мен билемен, Сениң қолыңнан ҳәмме нәрсе келеди, Нийетиңе кесент етиў де мүмкин емес. Сен: «Билимсизлик пенен Мениң қарарымды қаралап атырған, Мына адам ким өзи?» – деп сораған едиң. Аўа, мен өзим түсинбеген нәрселер ҳаққында, Ҳасла түсиниўге ақылым жетпейтуғын уллы ислер ҳаққында сөйледим. Сен және: «Сен дыққат пенен тыңла, Мен сөйлейин, Мен сорайын, сен жуўап бер», – деген едиң. Бурын мен Сен туўралы тек қулақларым менен еситкен едим, Ал ҳәзир Сени өз көзлерим менен көрип турман. Сонлықтан бурынғы айтқанларыма өкинип, Тәўбе қылып, топырақ пенен күлде отырман. Жаратқан Ийе Аюп пенен сөйлесип болғаннан соң, теманлы Элифазға тил қатып, былай деди: – Мениң саған ҳәм сениң еки достыңа қәҳәрим келди. Сизлер Мен туўралы қулым Аюп сыяқлы дурыс сөйлемедиңлер. Енди жети буға ҳәм жети қошқар алып, қулым Аюпқа барыңлар ҳәм өзлериңиз ушын жандырылатуғын қурбанлық усыныңлар. Қулым Аюп сизлер ушын дуўа етеди. Мен оның дуўасын қабыл етемен ҳәм ақмақлығыңыз ушын сизлерди жазаламайман. Сизлер Мен туўралы қулым Аюп сыяқлы дурыс сөйлемедиңлер. Солай етип, теманлы Элифаз, шуўахлы Билдад ҳәм наамалы Софар Жаратқан Ийениң айтқанларын орынлады. Жаратқан Ийе де Аюптың дуўасын қабыл етти. Аюп дослары ушын дуўа еткеннен соң, Жаратқан Ийе оның ҳал-жағдайын бурынғы абаданшылығына қайтарып, бурын болған нәрселериниң ҳәммесин еки есе қылып қайтарып берди. Аюптың аға-инилери, апа-қарындаслары ҳәм оны бурын танығанның ҳәммеси оның үйине келип, Аюп пенен бирге аўқатланды. Олар Жаратқан Ийениң басына салған барлық сынақлары ушын Аюпқа кеўил айтты ҳәм тәселле берди. Олардың ҳәр бири Аюпқа бир кесита гүмис ҳәм бир алтын сырғадан сыйға берди. Жаратқан Ийе Аюптың соңғы күнлерин бурынғысынан да бетер жарылқады. Енди онда он төрт мың қой, алты мың түйе, бир мың жуп өгиз ҳәм мың урғашы ешек болды. Және де, Аюптың жети ул ҳәм үш қызы болды. Ол биринши қызына Емима, екиншисине Кесиа, үшиншисине Керен-Ҳаппух деп ат қойды. Үлкениң ҳеш бир жеринде Аюптың қызларындай сулыў қызлар болмады. Әкеси Аюп қызларына аға-инилери менен бирдей мийрас ажыратып, еншиге берди. Буннан кейин, Аюп және бир жүз қырық жыл жасап, төрт әўлад көрди. Солай етип, Аюп узақ ҳәм мазмунлы өмир сүрип, дүньядан көз жумды. Қандай бахытлы мынадай адам: Напәклердиң мәсләҳәти менен жүрмейтуғын, Гүнакарлардың жолына аяқ баспайтуғын, Сурбетлердиң арасында отырмайтуғын. Ал ол Жаратқан Ийениң көрсетпелеринен рәҳәтленер, Күни-түни көрсетпелериниң үстинде ой жуўыртар. Ол ағын суў бойына егилген мийўе ағашына мегзер, Мийўесин өз мәўсиминде берер, Жапырақлары қуўрап қалмас, Ол не ислесе де, табысқа ерисер. Ал напәклер болса бундай емес, Олар самал ушырған қаўыққа уқсар. Соның ушын әдиллик болған жерде напәклер тура алмас, Ҳақлардың жәмийетинде гүнакарларға орын болмас. Жаратқан Ийе ҳақлардың жолын гүзетер, Ал наҳақлардың жолы өлимге жетеклер. Не ушын көтерилис қылады миллетлер? Неге бийҳуда жобалар дүзеди халықлар? Жаратқан Ийеге ҳәм Оның майлаған патшасына, Қарсы сап тартып турар жер жүзиндеги патшалар, Тил бириктирип, былай дейди ҳүкимдарлар: «Сындырайық олардың салған кисенлерин, Ылақтырайық мойнымыздағы буғаўларын». Көкте отырған Ийе болса, Оларды масқаралап, үстинен күлер. Кейин Ол ашыўланып, оларды ескертер, Ғәзеби менен қорқынышқа салып, былай дер: «Мен мухаддес таўым болған Сионға, Өзимниң патшамды отырғыздым». Жаратқан Ийениң қарарын жәрия қыламан: Ол маған былай деди: «Сен Мениң улымсаң, Бүгин Мен саған Әке болдым. Сора Меннен, халықларды қолыңа беремен, Ийелигиңе жер жүзиниң төрт тәрепин тапсыраман. Темир ҳаса менен оларды урып езесең, Ылай ыдыстай етип, сындырасаң». Ҳәй патшалар, ақыл менен ис тутың! Ҳәй дүньядағы ҳүкимдарлар, сабақ алың! Қорқыў менен Жаратқан Ийеге хызмет етиң, Мүләйимлик пенен шадланың. Оның улының алдында бас ийиң, Болмаса, Оның ғәзеби қайнар, Сизлер де өмир жолыңызда бирден жоқ боларсыз. Оның қәҳәри тез лаўлап жанар. Қандай бахытлы Оннан пана тапқанлар! Даўыттың өз улы Абшаломнан қашқан ўақытта жазған жыры Жаратқан Ийе, соншелли көп душпанларым, Маған қарсы бас көтерип атыр көп адам! Көплер мен ҳаққында: «Қудайдан оған қутқарылыў жоқ», – деп айтар. Бирақ Сен Жаратқан Ийе, мениң қалқанымсаң, Мени даңққа бөлеп, басымды жоқары көтересең. Жәрдем сорап, Жаратқан Ийеге жалбарынаман, Жуўап берер Ол маған мухаддес таўынан. Жаратқан Ийе мени қорғағаны себепли, Жатаман, уйықлайман, және аман-есен тураман. Ҳәр тәрептен қоршап турған, Он мыңлаған жаўлардан қорқпайман. Жаратқан Ийе, тур, Қудайым, мени қутқар! Сен барлық душпанларымның жүзине урдың, Жаўызлардың тислерин сындырдың. Қутқарылыў Жаратқан Ийеден келер, Халқыңның үстине жаўсын берекетиң! Атқарыўшылардың жетекшисине. Тарлы саз әсбаплар менен айтылатуғын Даўыттың жыры Мениң ҳуқықымды қорғаўшы Қудай! Жалбарынғанымда жуўап бер маған! Қыйыншылықта қалғанымда, мени азат қылдың, Реҳим етип маған, қулақ сал дуўама. Ҳәй, инсанлар, қашанға дейин атыма дақ түсиресиз? Қашанға дейин бийҳуда нәрселерге кеўил берип, Қашанға дейин жалғанның изинен жүресиз? Билиңлер, Жаратқан Ийе Өзине садық адамды таңлар, Жалбарынсам, Ол мени еситер. Ғәзепленип, гүна ислемең, Төсекте жатқаныңызда, ойланың ҳәм тынышланың. Жаратқан Ийеге мақул болған қурбанлықлар усынып, Оған үмит байлаң. «Ким бизлерге жақсылық қылады?» – деп айтатуғынлар көп, Жаратқан Ийе, жүзиңниң нурын үстимизге төк! Қуўанар дән ҳәм шарабы мол болғанлар, Сен жүрегиме оннан да көп шадлық бердиң. Жатқанымда, тыныш уйықлайман, Жалғыз Сен, Жаратқан Ийе, Аманлық ишинде сақлайсаң мени. Атқарыўшылардың жетекшисине. Най сазында атқарылатуғын Даўыттың жыры Сөзлериме қулақ сал, Жаратқан Ийе, Шеккен налаларыма дыққат аўдар. Есите гөр, жәрдем сорап дад саламан, Патшам ҳәм Қудайым, Саған дуўа етемен. Таңда даўысымды еситесең, Жаратқан Ийе, Ҳәр ерте таңда усынаман дуўамды, Сеннен күтемен жуўапты. Сен жаманлықты хош көрмейтуғын Қудайсаң, Жаўызлық Сениң жаныңда тура алмас. Тәкаббирлер көз алдыңда тура алмас, Барлық напәклик қылғанларды жек көресең Сен. Жалған сөйлейтуғынларды жоқ қыласаң, Жаратқан Ийе, қанхор ҳәм мәккарлардан жеркенесең. Мен мол сүйиспеншилигиңниң саясында, Сениң Үйиңе, мухаддес Ибадатханаңа киремен, Қорқыў менен Саған тәжим қылып, сыйынаман. Жаратқан Ийе, Сен әдалатлысаң, Душпанларыма бола, мени жетеле, Алдымда Өз жолыңды тегисле. Шынлық жоқ душпанларымның сөзлеринде, Олардың жүреклери бәле-қадаға толы, Аўызлары ашық бир қәбир сыяқлы, Майлы тиллери менен жалған сөйлейди. Қудай, оларды ҳүким етип, жазала! Дүзген жобалары апат келтирсин өзлерине, Олар Саған қарсы бас көтерер, Гүналары көп болғаны ушын, оларды қуўып жибер. Қуўансын Сеннен пана тапқанлар, Олар мәңги шадланып бақырсын. Атыңды сүйгенлер Сенде йошыў ушын, Оларды Өзиң қорғай гөр! Жаратқан Ийе, Сен ҳақ адамларды жарылқайсаң, Реҳимиң менен оларды қалқандай қорғайсаң. Атқарыўшылардың жетекшисине. Тарлы саз әсбаплар менен төменги даўыста айтылатуғын Даўыттың жыры Жаратқан Ийе, қәҳәрленип, айыбымды әшкаралама, Ғәзебиң менен мени жазалама. Реҳим ет маған, Жаратқан Ийе, дәрманым қалмады, Шыпа бер маған, Жаратқан Ийе, пүткил денем қалтырайды. Жаным азап ишинде қалды, Жаратқан Ийе, қашанға дейин бул даўам етеди? Жаратқан Ийе, маған қайырылып, қутқар жанымды, Азат қыл сүйиспеншилигиң ҳақы. Өйткени өлилер арасында ҳеш ким сыйынбас Саған, Өлилер мәканында ким алғыс айтар Саған? Аҳ урып, гүрсинип, шаршадым, Түни бойы көз жасым көл-дәрья болады, Зар еңиреп, төсегим ләм болады. Көзлеримниң нуры сөнди қайғыдан, Әззиленди көзлерим душпанларым себепли. Жаўызлық ислеўшилер, меннен аўлақ жүриңлер, Өйткени Жаратқан Ийе еситти дадымды, Жалбарыныўыма қулақ салды. Ол дуўамды қабыл қылады, Барлық душпанларым уялып қалады, Ҳәммесин қорқыныш бийлеп алады, Ҳәпзаматта шерменде болып, қайтып кетеди. Бенямин урыўынан болған Куш себепли Даўыттың Жаратқан Ийеге айтқан жыры Сеннен пана табаман, Қудайым Жаратқан Ийе! Изиме түскенлерден азат қылып, қутқар мени. Болмаса, олар мени арысландай тилкимлеп таслайды, Майдалап бөлеклейди, қутқаратуғын ҳеш ким жоқ. Қудайым Жаратқан Ийе, Егер айып ис қылған болсам, Биреўге наҳақлық қылған болсам, Достымның жақсылығына жаманлық қайтарсам, Маған себепсиз ҳүжим қылған душпаныма реҳим қылсам, Онда жаўларым мени изимнен қуўып, услап алсын, Жанымды аяқ асты қылып, тепкилесин, Абырайымды жерге урсын. Қәҳәрленип көтерил, Жаратқан Ийе! Қарсы шық душпанларымның ғәзебине! Оян, ҳүким шығарған Қудайым! Халықларды әтирапыңа жыйна, Жоқарыдағы тахтыңда отырып, Олардың үстинен ҳүкимдарлық қыл. Жаратқан Ийе, Сен халықлардың үстинен ҳүким шығарасаң, Жаратқан Ийе, әдиллигим ҳәм минсизлигиме гөре, Сен мени ақла. Жаўызлардың жаўызлықларына шек қой, Ҳақларды қоллап қуўатла, Ақыл-ой ҳәм жүреклерди Сен сынайсаң, Ҳақ Қудай! Қудай қалқан сыяқлы мени қорғар, Пәк жүреклерди Ол қутқарар. Қудай әдалатлы қазыдур, Жаўызға Ол ҳәр күни ғәзебин шашар. Егер ким де ким тәўбе қылмаса, Қудай оған қарсы қылышын қайрар, Садағын керип, таяр турар. Қыратуғын қурал-жарағын алып, Отлы оқларын таярлап турар. Жаман адамнан жаманлық шығады, Жаўызлыққа жүкли болады, Нәтийжеде жалғанды туўады. Ол шуқыр қазады, Бирақ қазған шуқырына өзи түседи. Оның жаманлығы өзине қайтады, Жаўызлығы өз басына жетеди. Әдалатлығы ушын Жаратқан Ийени тәрийиплеймен, Саз шертип, Қудай Тааланың атын алғыслайман. Атқарыўшылардың жетекшисине. Гат тарлы әсбабында айтылатуғын Даўыттың жыры Жаратқан Ийе, бизлердиң Ийемиз, Пүткил жер жүзинде қаншелли уллы Сениң атың! Көктен де жоқары Сениң даңқың. Душпанларыңның ҳәм жаўларыңның Үнин өшириў ушын, Нәрестелер ҳәм емизиўли балалардың аўзынан, Өзиңе мақтаўлар айтқыздың. Қолларың менен дөреткен аспаныңа, Өзиң жайластырған ай ҳәм жулдызларға қарасам, Мынадай сораўлар пайда болар ойымда: «Сен адам туўралы ойлағандай, ол ким болыпты? Сен адамзатқа ғамхорлық қылғандай, ол ким болыпты?» Сен оны Қудайдан сәл-ақ төменирек қылдың, Иззет-ҳүрмет тажын оған кийгиздиң. Қолың менен дөреткенлериңниң үстинен оны ҳүкимдар қылдың, Ҳәммесин аяқларының астына қойдың: Барлық майда ҳәм ири малларды да, Даладағы жабайы ҳайўанларды да, Аспандағы қусларды, теңиздеги балықларды, Теңизде жүзетуғын ҳәр түрли мақлуқларды. Жаратқан Ийе, бизлердиң Ийемиз, Пүткил жер жүзинде қаншелли уллы Сениң атың! Атқарыўшылардың жетекшисине. «Улдың өлими» намасына айтылады. Даўыттың жыры Жаратқан Ийе, шын жүректен Сени тәрийиплеймен, Барлық әжайып ислериңди жәриялайман. Сенде қуўанып, йошланаман, Атыңа арнап, саз шертип алғыслайман, Қудай Таала! Душпанларым шегинип қашқанда, Сүрнигип өлер Сениң алдыңда. Мени ҳүким қылып, даўымды қарап шықтың, Тахтыңа отырып, әдил ҳүким шығардың. Қәҳәрленип, халықларды айыпладың, Напәклерди жоқ қылдың, Мәңги-бақый өширдиң олардың атларын. Ўайран ишинде қалып, мәңги жоқ болды душпанымыз, Сен олардың қалаларын қулаттың, Олар енди қайтадан еске алынбас. Жаратқан Ийе мәңги патшалық қылады, Ҳүким қылыў ушын Өз тахтын қурды. Ол дүньяны басқарар әдалатлық пенен, Ҳүким қылар халықларды әдиллик пенен. Езилгенлер ушын Жаратқан Ийе бийик қорғандур, Қыйын жағдайларда оларға қорған болар. Сени таныйтуғынлар, Саған үмит байлар, Жаратқан Ийе, Өзиңди излегенлерди ҳеш қашан таслап кетпедиң. Саз шертип, Сионда отырған Жаратқан Ийени алғыслаң! Ислеген ислерин халықлар арасында жәриялаң! Төгилген қанның қунын талап қылады, Ол буларды есте сақлайды, Езилгенлердиң пәриядын умытпайды. Реҳим қыл маған, Жаратқан Ийе! Мени жек көрген жаўларым азап бермекте! Өлим аўзынан Сен мени қайтарасаң. Соның ушын, қыз Сионның дәрўазаларының майданында, Саған алғыс-мақтаў айтаман, Шадланаман, мени қутқарған Сенсең. Халықлар өзлери қазған шуқырға өзлери түсти, Қурған торларына өз аяқлары илинди. Әдил ҳүкими менен Жаратқан Ийе Өзиниң кимлигин көрсетти, Залымлар өзлери қурған дузаққа түсти. Жаўызлар ҳәм Қудайды умытқан барлық халықлар, Өлилер мәканына түсер. Ал мүтәж адамлар ҳәмме ўақытта умытылып қалмас, Ғәриплердиң үмити мәңги жоққа шығарылмас. Тур, Жаратқан Ийе! Адамзат жеңип шықпасын, Дәргайыңда халықлар ҳүким қылынсын. Оларға қорқыныш бер, Жаратқан Ийе! Халықлар өзлериниң адамзат екенин билсин. Жаратқан Ийе, не ушын узақта турыпсаң, Қыйын жағдайларда Өзиңди жасырасаң? Жаўызлар менменлик пенен ғәриплерди аўлайды, Өз басына жетсин тоқыған ҳийлелери. Жаўыз адам жаўыз ҳәўеслери менен мақтанар, Ҳарам табысқа қумар адам Жаратқан Ийеге нәлет айтып, Оны менсинбес. Қудайға қарай умтылмайды тәкаббир залымлар, Ҳәмме ўақытта «Қудай жоқ», – деп ойлайды олар. Залымлар ҳәмме ўақытта табысқа ерисер, Қудайдың буйрықларына ақылы жетпес, Олар душпанларын писент етпес. Олар өз кеўлинде былай деп ойлайды: «Бизлер ҳеш қашан сүрникпеймиз, Әўладтан-әўладқа апатқа дус келмеймиз». Жаўызлардың аўзы нәлетке, ҳийлеге, зулымға толы, Тилиниң астында тур жаўызлық ҳәм жаман сөзлер. Олар аўылларда жасырынып алады, Аңлып, айыпсыз адамды өлтиреди. Көзлери шарасыз қалған қурбанды излейди. Буққыда жатқан арыслан сыяқлы, Бийшараны услайман, деп тасада жатады. Өз торына илиндирип, ғәрипти услап алады. Бийшара жеңилип, қулайды, Жаўыздың олжасына айланады. Олар өз кеўлинде: «Қудай қылмысларымызға итибар бермейди, Жүзин жаўып алған, ҳеш қашан көрмейди», – деп ойлайды. Тур, Жаратқан Ийе, қолыңды соз, Қудай! Езилгенлерди умытпа! Не ушын жаўызлар Сени менсинбейди? Не ушын олар өз кеўлинде: «Қудай меннен есап сорамайды», – дейди? Ал Сен езилгенлерди ҳәм азап шеккенлерди көресең, Жәрдем бериў ушын оларға нәзер саласаң, Шарасыз қалғанлар өзлерин Саған тапсырады, Жетимлердиң жәрдемшиси Өзиңсең. Напәк ҳәм жаўыздың қолларын сындырып тасла, Қылмыслары ушын олардан есап сора, Басқа жаўызлық қылмасын олар. Жаратқан Ийе мәңги-бақый патшадур, Жоқ болады Оның елинен басқа халықлар. Жаратқан Ийе, езилгенлердиң тилегин еситесең, Жигерлендирерсең оларды, Жетим ҳәм езилгенлердиң дадына қулақ салып, Ҳеш адам бендеси оларды қорқынышқа салмасын, деп, Әдиллик қыласаң оларға. Атқарыўшылардың жетекшисине. Даўыттың жыры Жаратқан Ийеде пана табаман, Қалай маған былай деп айтасыз: «Қустай болып ушып кет таўыңа, Мине, пәк кеўилли адамларды, Қараңғылықта атыў ушын, Жаўызлар садақларын таярлап, Оқларын салып керди. Тәртип-нызамның тийкары бузылса, Ҳақ адам не қыла алады?» Жаратқан Ийе мухаддес Ибадатханасындадур, Оның тахты көклерде, Барлық адамзатты бақлар, Нәзери адамларды тексерип турар. Жаратқан Ийе ҳақ адамды сынар, Наҳақ адамнан, жаўызлықты сүйиўшиден жеркенер. Наҳақлардың үстине шоқ, отлы күкирт жаўдырады, Олар ушын үлес қылып, ыссы шөл самалын жибереди. Жаратқан Ийе әдалатлыдур, әдил ислерди сүйеди, Туўры жүретуғын адамлар Оның жүзин көреди. Атқарыўшылардың жетекшисине. Төменги даўыста айтылатуғын Даўыттың жыры Қутқар мени, Жаратқан Ийе, садық қулың қалмады, Исенимли адамлар жоқ болды. Ҳәмме бир-бирине жалған сөйлер, Еки жүзлилик қылып, жалатайлық қылар. Жаратқан Ийе кессин еки жүзлилердиң тиллерин, Мақтаншақ аўызларды жаўып тасласын. Олар: «Тилимиз бенен жеңиске ерисемиз, Ким бизге хожайынлық қылады?» – деп айтады. Жаратқан Ийе былай дейди: «Бийшаралар зулымлық көрди, Жарлылар ҳәсирет шекти. Енди қозғаламан, Өзлери умтылған қутқарылыўды беремен». Жаратқан Ийениң сөзлери пәкдур, Оның сөзлери мегзер, Жети мәрте ошақта тазаланған гүмиске. Жаратқан Ийе, Сен оларды қорғайсаң, Жаўыз нәсиллерден бәрқулла сақлайсаң! Адамлар арасында жаманлық мақталғанда, Толып жүрер жаўызлар ҳәр тәрепте. Атқарыўшылардың жетекшисине. Даўыттың жыры Жаратқан Ийе, қашанға дейин мени умытасаң? Мәңгиге ме? Қашанға дейин, жүзиңди меннен жасырасаң? Қашанға дейин, жаным азапта қалып, Күн даўамында жүрегим ғамға толады? Қашанға дейин, душпаным меннен үстем шығады? Аўҳалыма қара, Қудайым Жаратқан Ийе, маған жуўап бер, Көзлериме нур бер, өлим уйқысына кетпейин. «Оны жеңдик», – деп айтпасын душпанларым, Жығылғанымда сүйсинбесин жаўларым. Үмит байлайман сүйиспеншилигиңе, Мени қутқарып, кеўлимди толтыр қуўанышқа. Жырлайман Сени, Жаратқан Ийе, Маған жақсылық қылдың. Атқарыўшылардың жетекшисине. Даўыттың жыры Ақмақлар өз кеўлинде: «Қудай жоқ», – дер. Олар бузылды, жеркенишли ислер қылар, Жақсылық қылатуғын ҳеш ким жоқ. Ақыллы, яғный Қудайды излейтуғын бар ма екен, деп, Жаратқан Ийе көктен қарар адамзатқа. Ҳәмме адасқан, бирдей бузылған, Жақсылық қылатуғын ҳеш ким жоқ, Бирде биреўи жоқ! Жаўызлық қылыўшылардың ҳәммеси, Нан жеген киби халқымды жалмайтуғынлар, Жаратқан Ийени шақырмайтуғынлар ҳеш нәрсеге түсинбей ме? Олар қорқынышқа түседи, Қудай ҳақ адамлар менен биргедур. Напәклер езилгенлердиң нийетин пушқа шығарса да, Жаратқан Ийе езилгенлердиң панасыдур. Келсе еди Израилдың қутқарылыўы Сионнан! Жаратқан Ийе Өз халқын абаданшылыққа және еристирсе, Яқыптың урпақлары шадланып, Израил қуўанар еди! Даўыттың жыры Жаратқан Ийе, ким жасай алады Сениң шатырыңда? Ким мәканлай алады мухаддес таўыңда? Минсиз жасап, ҳақ ис қылғанлар, Жүректен ҳақыйқатты сөйлегенлер. Басқаларға жала жаўмағанлар, Достына жаманлық ислемегенлер, Жақынын уятқа қалдырмағанлар. Қудай бийзар адамлардан жеркенетуғынлар, Жаратқан Ийеден қорқатуғынларды ҳүрмет ететуғынлар, Өзине зыян болса да, ишкен антында туратуғынлар. Пул берип, сүтхорлық қылмағанлар, Айыпсызға қарсы гүўалық бериў ушын пара алмағанлар. Мәңги сүрникпес усылай жасағанлар. Даўыттың жыры Сақла мени, Қудай! Мен Сеннен пана тапқанман. Жаратқан Ийеге былай дедим: «Мениң Ийемсең, Сеннен басқа бахыт жоқ мен ушын». Үлкедеги мухаддеслерге келсек, Әжайыпдур, маған қатты унайды олар. Басқа қудайларға ергенлердиң дәрти артады, Олардың ишимлик садақасы қан екен, буған қосылмайман, Қудайларының атларын аўзыма алмайман. Маған тийисли үлесим ҳәм несийбем Сенсең, Жаратқан Ийе, Тәғдирим Сениң қолыңда. Әжайып жерлер түсти пайыма, Жүдә жағымлы мениң үлесим. Маған нәсият берген Жаратқан Ийеге алғыс айтаман, Ҳәттеки, түнлерде тәлим берер жүрегим. Көзимди айырмайман Жаратқан Ийеден, Ол оң жағымда болғаны ушын, Ҳеш қашан сүрникпеспен. Соның ушын, жүрегим қуўанышқа, жаным йошқа толы, Денем де тынышлық ишинде жасайды. Сен мени өлилер мәканына таслап кетпейсең, Садық қулыңды қәбирде қалдырмайсаң. Өмир жолын маған көрсетесең, Мол қуўаныш бардур Сениң дәргайыңда, Оң қолың мәңги бахыт алып келер маған. Даўыттың дуўасы Жаратқан Ийе, әдиллик ушын дуўа етемен, есит мени, Пәриядымды тыңла, Ҳийлесиз аўзымнан шыққан дуўама қулақ сал! Өзиң ҳүким етип, ҳақлығымды көрсет, Көзлериң әдилликти көрсин. Жүрегимди изертлеп, түнде сынадың, Мени толық тексерсең де, ҳеш нәрсе таппадың. Аўзым гүна қылмасын, деп қарар қылдым. Басқа адамлардың қылмысларын қылмадым, Сениң аўзыңнан шыққан сөзге әмел қылып, Зорлық қылыў жолынан аўлақ жүрдим. Қәдемлерим менен Сениң жолыңды туттым, Ҳеш қашан тайып кетпеди аяқларым. Саған жалбарынаман, Қудай, Себеби маған жуўап бересең. Қулақ сал, тыңла сөзлеримди! Көрсет Өз сүйиспеншилигиңди, Душпанларынан пана излеп, Саған келгенлерди оң қолың менен азат ет! Көзиңниң қарашығындай етип қорға мени, Қанатларыңның саясына жасыр, Жаўызлардың ҳүжиминен, Сақла мени жаныма қас болып, қоршап алғанлардан. Олардың жүреклерин май басқан, Менмен сөзлер шығар аўзынан. Олар изиме түскен, қоршап алған, Жерге урыў ушын маған көзлерин тиккен. Олар мени тилкимлемекши болған арыслан киби, Буққыда жатырған жыртқыш арыслан сыяқлы. Кел, Жаратқан Ийе, оларға қарсы тур, Оларды дизерлетип, тәжим қылдыр, Қылышың менен напәклерден мени қутқар. Өз қолың менен аман сақла, Жаратқан Ийе, Несийбеси бул дүньядан болған адамлардан. Қарынлары Сен таярлап қойған жазаға тойсын, Балалары да жеп тойсын, Аўысып қалғаны олардың балаларына да қалсын! Ал мен, ҳақлықта Сениң жүзиңди көрейин, Оянып, дийдарыңа тояйын. Атқарыўшылардың жетекшисине. Жаратқан Ийениң қулы Даўыттың жыры. Жаратқан Ийе оны пүткил душпанларынан ҳәм Шаулдың қолынан қутқарған күни, Даўыт усы жырды Оған арнап айтқан Сени сүйемен, күш-қүдиретим Сенсең, Жаратқан Ийе! Жаратқан Ийе – жартасым, қорғаным ҳәм қутқарыўшым. Қудайым мениң қорғаўшы жартасым, Оннан пана табаман, Ол қалқаным, қүдиретли қутқарыўшым ҳәм қорғанымдур! Мақтаўға ылайықлы Жаратқан Ийени шақыраман, Қутқарыламан душпанларымнан. Әжел арқанлары шырмап алып, Набыт қылыў ағыслары қорқытты мени. Өлилер мәканының арқанлары байлады мени, Өлим дузақлары шықты қарсыма. Азап ишинде Жаратқан Ийеге жалбарындым, Жәрдемге шақырдым Қудайымды. Ибадатханасынан Ол даўысымды еситти, Қышқырғаным қулағына жетип барды. Сол ўақытта жер жүзи титиреп, шайқалды, Силкинди таўлардың негизги тырнақлары, Себеби Жаратқан Ийе ғәзепке минген еди. Мурнынан түтин көтерилди, Аўзынан жалмап жутатуғын жалын шығып, Оннан көмир шоғы жаўды. Көклерди жарып, төменге түсти, Қара булт Оның аяғының астында. Бир керубқа минип, Самалдың қанатлары үстинде ушып келди. Өзин жасырыў ушын түнекти перде қылды, Қойыў қара бултларды Өзине шертек қылды. Оның алдындағы нурдан, Буршақ ҳәм көмир шоғы қара бултларды жарып шықты. Гүркиреди аспанда Жаратқан Ийе, Даўыс берди Қудай Таала. Буршақ ҳәм көмир шоғы жаўды. Оқларын атып, душпанларды пытыратты, Шақмақ шақтырып, оларды албыратып таслады. Жаратқан Ийе, Сениң кейисиңнен, Мурныңнан шыққан күшли демиңнен, Суўлардың түби көринди, Дүньяның тийкары ашылып қалды. Алды мени Жаратқан Ийе қолын созып жоқарыдан, Ҳәм шығарды терең суўлардан. Қутқарды мени күшли душпанымнан, Меннен күшлирек болған, Мени жек көретуғынлардан. Қарсы турды олар маған басыма ис түскенде, Бирақ тирек болды маған Жаратқан Ийе. Ол кең жерге шығарды мени, Кеўли толып, қутқарды мени. Жаратқан Ийе ҳақлығым ушын сый берип, Пәк қолларым ушын есесин қайтарды. Өйткени жүрдим Жаратқан Ийениң жолы менен, Жаманлық ислемедим, Қудайымнан узақласып. Көз алдымда сақладым барлық қарарларын, Қағыйдаларын шетке ысырып қоймадым. Минсиз болдым Оның алдында, Өзимди сақладым гүна ислеўден. Есесин қайтарды Жаратқан Ийе ҳақлығым ушын, Көз алдында қолларымның пәклиги ушын. Сен садыққа садықлық көрсетип, Минсизге минсиз боласаң. Пәк адамға пәклигиңди көрсетип, Жалатайға жалатайшылығына гөре ис тутасаң. Езилгенлерди қутқарасаң, Менменлерди болса, жерге урасаң. Қудайым Жаратқан Ийе, шырағымды жағыўшы, Қараңғылығымды жақтыландырыўшы Сенсең. Сениң менен ләшкерлерди қыйратып, Қудайым менен дийўаллардан асарман. Қудайдың жолы минсиз, Жаратқан Ийениң сөзи исенимли, Ол қалқаны Өзинен пана излеген ҳәр бир адамның. Жаратқан Ийеден басқа Қудай бар ма? Қудайымыздан басқа қорғаўшы жартас бар ма? Қудай мени күшке толтырар, Жолымды минсиз қылар. Кийиктиң аяқларындай қылар аяқларымды, Қояр мени бийикликлерге. Үйретеди қолларымды урысыўға, Ҳәм қола оқ жайды керип тартыўға. Бересең маған қутқарылыў қалқаныңды, Оң қолың маған сүйениш болады, Мәртебели қылар жәрдемиң мени. Кең қыларсаң басар жолымды, Аяқларым мениң сүрникпес. Душпанларымның изинен қуўып, жетип алдым, Оларды жоқ қылмай турып, изге қайтпадым. Езип тасладым, тура алмай қалды олар, Аяқларым астында созылып жатты. Саўаш ушын мени толтырдың күшке, Маған қарсы шыққанларды бас ийдирдиң алдымда. Душпанларымды меннен қашатуғын қылдың, Мен де өзимди жек көргенлерди жоқ еттим. Жалбарынды олар, бирақ қутқарған болмады, Жаратқан Ийени шақырды, бирақ Ол жуўап бермеди. Ездим оларды самал ушырған шаң сыяқлы, Даладағы ылай сыяқлы шашыратып тасладым. Қутқардың халықтың көтерилисинен, Миллетлердиң басшысы қылдың мени, Хызмет етер өзим танымайтуғын халықлар маған. Мен туўралы еситиўден бойсынып, Жат еллилер меннен айбынды. Жат еллилердиң жүзлери қуўарып, Шықты титиреп, паналаған жерлеринен. Жаратқан Ийе тири, Қорғаўшы жартасыма алғыслар болсын! Қутқарыўшым Қудай уллылансын! Ол болады душпанларымнан өш алыўыма жол қойған, Халықларды маған бағынышлы қылған. Қутқарар Ол душпанларымнан, Аўа, үстин қылар маған қарсы шыққанлардан, Азат қылар жаўызлардың қолынан. Буның ушын, Жаратқан Ийе, Тәрийиплеймен Сени миллетлер арасында, Саз шертип алғыс айтаман арнап атыңа. Жаратқан Ийе Өз патшасын уллы жеңислерге еристирер, Майлаған патшасы Даўытқа ҳәм оның урпағына, Мәңгиге мийрим-шәпәәтин көрсетер. Атқарыўшылардың жетекшисине. Даўыттың жыры Қудайдың уллылығын көклер жәриялап турады, Оның дөретпеси ҳаққында аспан гүмбези хабарлайды. Буны күн күнге жәриялайды, Түн түнге мәлим қылады. Ол жерде бир сөз де, бир гәп те айтылмас, Шықпас олардан ҳеш қандай сес. Бирақ хабарлары ҳәр тәрепке тарқалар, Сөзлери дүньяның төрт тәрепине жетип барар. Қудай қуяш ушын көклерде шатыр қурды. Қуяш шымылдықтан шыққан күйеў балаға уқсайды, Жуўырмақшы болған жуўырыўшы яңлы қуўанады. Аспанның бир шетинен шығып, Жолын басқа бир шетине қарай даўам етеди, Оның ҳәўиринен ҳеш нәрсе жасырына алмайды. Жаратқан Ийениң нызамы минсиз, Ол жанға жан қосар, Жаратқан Ийениң буйрықлары исенимли, Ол саданы дана қылар. Жаратқан Ийениң пәрманлары дурыс, Жүректи шадлыққа толтырар. Жаратқан Ийениң буйрықлары анық, Олар көзлерге нур берер. Жаратқан Ийеден қорқыў пәклик, Бул мәңги даўам етер. Жаратқан Ийениң қағыйдалары ҳақыйқат, Барлығы әдилдур. Булар алтыннан, сап алтыннан да қәдирли, Пал көзгенектен тамған палдан да мазалы. Булар қулың болған маған нәсият берер, Оларға әмел қылғанлар уллы сый алар. Ким өз қәтесин көре алады? Билмей қылған гүналарымнан Өзиң пәкле. Биле тура гүна ислеўден сақла қулыңды, Гүнаның мени басқарыўына жол қойма! Сонда мен минсиз боламан, Аўыр гүнадан да узақта боламан. Аўзымнан шыққан сөзлер, Жүрегимдеги ой-пикирлер, Сениң алдыңда мақул болсын, Жаратқан Ийе, қорғаўшы жартасым, әмеңгерим! Атқарыўшылардың жетекшисине. Даўыттың жыры Қыйыншылықта қалғаныңда, Жаратқан Ийе жуўап берсин, Яқыптың Қудайының аты сени аман сақласын! Жәрдем жиберсин саған мухаддес Ибадатханасынан, Сионнан Ол саған сүйениш болсын. Барлық садақаларыңды ядында сақласын, Жандырылатуғын қурбанлықларыңа ыразы болсын! Кеўлиңдегини берсин саған, Барлық жобаларыңды жүзеге асырсын! Сонда жеңисиң ушын шадланып бақырамыз, Қудайымыздың аты менен байрақларымызды орнатамыз, Жаратқан Ийе барлық тилегиңди жүзеге асырсын. Билемен, Жаратқан Ийе Өзи майлаған патшаға жеңис берер, Оң қолының қутқарыў күши менен, Мухаддес аспанынан оған жуўап берер. Базылар саўаш арбаларға, Базылар атларға исенеди, Бизлер Қудайымыз Жаратқан Ийениң атын айтып шақырамыз. Олар қулап, жерге шөгеди, Бизлер турып, тиклеймиз қәддимизди. Жаратқан Ийе, патшамызға жеңис сыйла, Жуўап бере гөр Саған жалбарынғанымызда! Атқарыўшылардың жетекшисине. Даўыттың жыры Жаратқан Ийе, қүдиретиңе патша қуўанар, Берген жеңисиңе сондай шадланар! Жүрегиндеги арзыў-әрманына жеткердиң, Аўзынан шыққан тилегинен бас тартпадың. Оны уллы жарылқаўлар менен қарсы алдың, Басына сап алтыннан таж кийдирдиң. Сеннен өмир сорағанда, өмир бердиң, Узақ, мәңги-бақый өмир сыйладың. Жеңис берип, оны уллы даңққа бөледиң, Оны салтанат ҳәм уллылыққа бөледиң. Оның үстине мәңги берекет жаўдырдың, Қасында болып, шадлыққа толтырдың. Патша Жаратқан Ийеге үмит байлайды, Қудай Тааланың сүйиспеншилиги арқалы сүрникпейди. Қолың барлық душпанларыңды, Оң қолың Сени жек көретуғынларды табады. Жаратқан Ийе, Сен келген ўақтыңда, Қызған тандырдай қыласаң оларды. Өз ғәзебиң менен оларды жутып, Жалын менен жандырасаң. Жоқ етесең урпақларын жер жүзинен, Зүрядын адамлар арасынан. Душпанларың жаманлық жобасын дүзип, Саған қарсы жаўызлық ойласа да, Олар ҳеш нәрсеге ерисе алмайды. Оқ жайыңды керип, жүзине гөзлеп, Артына қашыўға мәжбүрлейсең. Уллылығың менен көтерил, Жаратқан Ийе! Қүдиретиңди саз шертип, жырлайық. Атқарыўшылардың жетекшисине. «Таңдағы суўын» намасына айтылады. Даўыттың жыры Қудайым, Қудайым! Неге мени таслап кеттиң? Неге меннен соншелли узақтасаң? Не ушын маған жәрдем бермейсең, Шеккен налаларымды еситпейсең? Қудайым! Күн бойы шақыраман, жуўап бермейсең, Түн бойы шақыраман, еле тынышлық таппадым. Сен мухаддессең, Израилдың алғыслары үстине тахт қурғансаң. Саған үмит қылды ата-бабаларымыз, Үмит байлады, Сен оларды қутқардың. Саған жалбарынып, азат болды, Саған үмит байлап, алданып уятқа қалмады. Бирақ мен адам емес, қуртпан, Адамлар мени кемситеди, халық жек көреди. Мени көргенлердиң ҳәммеси үстимнен күледи, Басларын шайқап былай дейди: «Жаратқан Ийеге өзин тапсырды, оны қутқарсын, Оннан кеўли толса, Оның Өзи жәрдем берсин!» Сен едиң мени ана қарнынан шығарған, Сен едиң емизиўли ўақтымда мени аман сақлаған. Туўылмасымнан алдын, Сениң ғамхорлығыңа өткенмен, Анамның қарнынан берли, Қудайым Сенсең. Меннен узақ болма, Апат жақын маған, Жәрдем беретуғын ҳеш ким жоқ. Сүзетуғын буғалардай қоршап атыр көп душпанлар, Башанның күшли буғаларындай дөгереклеп тур. Ақырған жыртқыш арыслан яңлы, Олар маған қарсы аўзын ашып турыпты. Суў сыяқлы төгилдим, Барлық сүйеклерим буўынларынан босасты, Мумдай болып, жүрегим ишимде ериди. Кеўип қалған гүлалдай ҳал-дәрманым қалмады, Тилим таңлайыма жабысты, Мени өлим топырағына жатқыздың. Әтирапымда ийтлер ызғып жүр, Жаўызлар топары дөгерегимди қоршап тур. Аяқ-қолларымды тесип атыр. Барлық сүйеклеримди санай аламан, Душпанларым маған тигилип, тамаша қылып тур. Кийимлеримди өз ара бөлиспекте, Липасларым ушын шек тасламақта. Меннен узақ болма, Жаратқан Ийе, Күш-қуўатым мениң, жәрдемге асық! Жанымды қылыш жүзинен, Өмиримди ийтлердиң пәнжесинен қутқар! Қутқар мени арысланның аўзынан, Жабайы буғалардың шақынан, Жалбарыныўыма жуўап бердиң. Туўысқанларыма Сениң атыңды жәриялайман, Жәмийет алдында Саған алғыс-мақтаў айтаман. Ҳәй, Жаратқан Ийеден қорқатуғынлар, Оған алғыс-мақтаў айтыңлар! Оны даңққа бөлең, ҳәй, Яқып урпағы! Оған ҳүрмет көрсетиң, ҳәй, Израил урпағы! Езилгенниң қайғы-ҳәсиретин көрип, Ол тиксинип, жеркенип қарамады. Ал оннан жүзин жасырмай, қулақ салды пәриядына. Уллы жыйында алғыс-мақтаў айтыўымның себеби Сенсең, Сеннен қорққанлардың алдында ўәделеримди орынлайман. Жарлылар жеп тояды, Сени излегенлер алғыс-мақтаў айтады, Олардың өмири узақ ҳәм шад болады! Жер жүзиниң барлығы Жаратқан Ийени еслеп, Оған қайтады, Дүньядағы барлық миллетлер Оның алдында тәжим қылады. Патшалық Жаратқан Ийеге тийисли, Барлық миллетлерге Ол ҳүкимдарлық қылады. Жер жүзиндеги барлық байлар ишип-жеп, Оған тәжим қылады, Ҳәтте, топыраққа кететуғын ҳәм жанын сақлай алмайтуғынлар да, Оның алдында дизе бүгип, бас ийеди. Келешек әўладлар Оған хызмет етеди, Туўылатуғын нәсиллерге Ийемиз ҳаққында жәрияланады. Олар келип, Жаратқан Ийениң қутқарыў жолын, Оның қылған ислерин еле туўылмағанларға жеткереди. Даўыттың жыры Жаратқан Ийе шопанымдур, Мен мүтәжлик көрмеспен. Мени жасыл жайлаўларда жатқызар, Тыныш ағын суў бойына алып барар. Ол жанымды қайта тиклеп, Өз аты ушын мени туўры жолға жетеклер. Ҳәттеки, өлим қараңғылығы яңлы, Сол ойпатлықтан өтсем де, Қорқпайман қәўип-қәтерден. Сен мениң менен биргесең, Ҳасаң, шопанлық таяғың, Тынышлық берер маған. Көз алдында душпанларымның, Мен ушын дастурхан жаясаң. Басыма май сүртип, Кесемди мениң толтырасаң. Өмирим бойы жақсылық ҳәм сүйиспеншилик изимнен жүрер, Жаратқан Ийениң Үйи мәңги мәканым болар. Даўыттың жыры Жаратқан Ийеге тийисли жер жүзи ҳәм оны толтырып турғанлар, Әлем ҳәм онда жасайтуғынлар. Ол теңизлердиң үстине жерди орнатып, Оны беккемледи суўлар үстине. Жаратқан Ийениң таўына ким шығыўы мүмкин? Оның мухаддес жеринде ким турыўы мүмкин? Қоллары пәк, жүреги таза болған, Кеўлин жалған нәрселерге бермеген, Жалғаннан ант ишпеген адам. Ол Жаратқан Ийеден жарылқаў алады, Қутқарыўшысы Қудай оны ақлайды. Жаратқан Ийени излегенлер, Оның жүзин көриўди тилеген Яқыптың нәсили сондай болады. Кең ашылың, ҳәй дәрўазалар! Ашылың, ҳәй әзелги қапылар! Уллы Патша кирсин ишке! Ким бул уллы Патша? Ол – Жаратқан Ийедур, күшли ҳәм қүдиретли, Саўашларда қүдиретли болған Жаратқан Ийе. Көтерилип ашылың, ҳәй дәрўазалар! Ашылың, ҳәй әзелги қапылар! Уллы Патша кирсин ишке! Ким бул уллы Патша? Ол – Әлемниң Жаратқан Ийеси, Ол – уллы Патша! Даўыттың жыры Жаратқан Ийе, пүткил барлығым менен Саған жақынласаман, Қудайым, Сеннен үмит қыламан, Мен уятқа қалмайын, Душпанларым меннен үстин шығып, йошланбасын. Саған үмит байлаған ҳасла уятқа қалмас, Себепсиз қыянет ететуғынлар уятқа қалар. Жаратқан Ийе, жолларыңды көрсет, Өз соқпақларыңды түсиндир маған. Ҳақыйқатлыққа жетелеп, үйрет маған, Қутқарыўшым Қудай Өзиңсең. Күни бойы үмитим Сеннен. Жаратқан Ийе, реҳимиңди ҳәм сүйиспеншилигиңди есле, Бардур булар әзелден бери. Еске алма жаслықтағы гүна ҳәм қылмысларымды, Сүйиспеншилигиң ҳәм ийгилигиң ҳақы, Мени есле, Жаратқан Ийе. Жаратқан Ийе жақсы ҳәм әдалатлыдур! Соның ушын, гүнакарларға жол көрсетер. Кишипейиллерди әдиллик жолы менен алып жүрер, Оларға Өз жолын үйретер. Келисимдеги шәртлерге әмел қылғанлар ушын, Жаратқан Ийениң соқпақлары сүйиспеншилик ҳәм садықлыққа толыдур. Мениң айыпларым көп, Жаратқан Ийе, Өз атың ушын, Айыпларымды кешир. Ким Жаратқан Ийеден қорқса, Жаратқан Ийе оған таңлайтуғын жолды көрсетер. Ол адам бахытлы жасар, Оның нәсили елди мүлик етип алар. Жаратқан Ийе Өзинен қорққанларға сырлас болар, Келисимин оларға билдирер. Көзлерим ҳәмме ўақытта Жаратқан Ийе тәрепте, Ол азат қылар тордан аяқларымды. Аўҳалыма қара, реҳим қыл маған, Жалғызбан ҳәм езилгенмен. Артып бармақта жүрегимдеги қайғылар, Усы дәртлерден мени қутқар! Азап-ақыретиме қара, Кешир барлық гүналарымды! Душпанларыма қара, қаншелли көбейген, Жаўызларша олар мени жек көреди! Жанымды сақлап, қутқара гөр! Шерменде қыла гөрме, Мен Сеннен пана тапқанман! Шынлық ҳәм әдиллик мени қорғасын, Саған үмит байлағанман. Қудай, қутқар Израилды, Барлық қайғы-ҳәсиретлеринен. Даўыттың жыры Мени ақла, Жаратқан Ийе, Мен пәк жолдан жүрдим, Екиленбестен Жаратқан Ийеге үмит байладым. Жаратқан Ийе, мени тексерип, имтиханнан өткер, Жүрегим ҳәм нийетимди сынап көр. Сүйиспеншилигиң көз алдымда, Сениң садықлығың мени жетеклер. Өтирикшилер менен бирге отырмайман, Еки жүзлилер менен дос болмайман. Напәклер топарын жек көремен, Зулымлардың арасында отырмайман. Көрсетиў ушын айыпсызлығымды, Жуўаман қолларымды, Жаратқан Ийе, Қурбанлық орныңды айланып жүремен. Бәлент даўыс пенен алғыс қосығын айтаман, Тәрийиплеймен, барлық әжайып ислериңди. Жақсы көремен, Жаратқан Ийе, Сен мәкан қылған Үйди, Сениң салтанатың орналасқан жерди. Гүнакарлар менен бирге жанымды алма, Қанхорлар қатарында өмириме шек қойма. Жаўыз жоба дүзеди олардың қоллары, Оң қоллары параға толы. Ал мен пәк өмир сүремен, Қутқар мени, реҳим қыл маған! Аяқларым тегис жерде турыпты, Жаратқан Ийе, уллы жыйында алғыслайман Сени. Даўыттың жыры Жаратқан Ийе мениң нурым ҳәм қутқарыўшым, Мен кимнен қорқаман? Жаратқан Ийе өмиримниң қорғаны, Мени ким қорқыта алады? Денемди тилкимлеў ушын жаўызлар үстиме бастырып келгенде, Жаўларым ҳәм душпанларым маған қарсы шабыўыл жасағанда, Өзлери сүрнигип, қулайды. Бир орда ләшкер мени қамал қылса да, Жүрегим қорқпас, Маған қарсы урыс басланса да, Үмитим үзилмес. Жаратқан Ийеден бир тилегим ҳәм излегеним мынаў: Жаратқан Ийениң Үйинде өмир бойы жасаў, Оның гөззаллығын көриў, Ибадатханасында сыйынып, ой жуўыртыў. Апатта қалған күнлеримде, Ол мени Өз панасында аман сақлайды. Шатырының ишине жасырып мени, Бәлент жартас үстине алып шығады. Сонда әтирапымдағы душпанларым үстинен, Басым жоқары көтериледи. Жаратқан Ийениң шатырында қурбанлық беремен, Шадланып, алғыслаў қурбанлығын беремен, Саз шертип, Оны жырлайман. Жаратқан Ийе, қулақ сал даўысыма, Саған жалбарынаман, Реҳим етип, жуўап бер маған! «Мениң жүзимди изле!» дегениңди кеўлим еситти, Аўа, Жаратқан Ийе, Сениң жүзиңди излеймен. Жүзиңди меннен жасырма, Ғәзепленип, қулыңнан жүз бурма! Жәрдемшим Сен болдың, Жүз бурып, мени тәрк етпе, Қудай, қутқарыўшым мениң! Ата-анам мени таслап кетсе де, Жаратқан Ийе мени қабыл етеди. Жаратқан Ийе, жолыңды үйрет маған, Буққыда жатқан душпанларыма бола, Туўры соқпақларыңнан жетеле мени. Жаўларымның қолына тапсырма мени, Жалған гүўалар, наҳақ айыплаўшылар, Маған қарсы шықты. Бирақ мынаған анық исенемен: Мен тирилер әлеминде жүрип, Жаратқан Ийениң ийгилигин көремен. Жаратқан Ийеге үмит қыл, Күшли ҳәм мәрт бол, Жаратқан Ийеге үмит қыл. Даўыттың жыры Саған жалбарынаман, Жаратқан Ийе, Қорғаўшы жартасым, еситпей қалма даўысымды. Егер маған жуўап бермей, үнсиз қалсаң, Өлим шуқырына түскен адамдай болып қаламан. Сени жәрдемге шақырғанымда, Қолларымды мухаддес Ибадатханаңа созғанымда, Қулақ сал жалбарыныўларыма. Мени жаўызлар ҳәм наҳақлық қылатуғынлар менен, Бир қатарға қойып, жазалама. Олар адамлар менен досларша қатнаста болып, Жүреклеринде жаўызлық ислеўди нийет қылар. Қылмысларының, ислеген жаўызлықларының есесин қайтар, Қоллары менен ислеген наҳақлықларына жараса жаза бер. Олар итибар бермес Жаратқан Ийениң ислерине, Оның қолларының дөретпесине. Соның ушын, Жаратқан Ийе оларды қулатады, Олар қайтадан тиклене алмайды. Жаратқан Ийеге алғыслар болсын! Ол қулақ салды мениң жалбарыныўларыма. Жаратқан Ийе күш-қуўатым ҳәм қалқанымдур, Жүректен Оған үмит етемен, Ол маған жәрдем берди, жүрегим йошланар, Қосықларым менен Оған алғыс айтаман. Жаратқан Ийе Өз халқының қүдиретидур, Өзи майлаған патшаның қутқарылыў қорғаныдур. Халқыңды қутқар, Өз меншик халқыңды жарылқа, Олардың шопаны бол, мәңги ғамхорлық қыл! Даўыттың жыры Ҳәй, иләҳий барлықлар, Жаратқан Ийени алғыслаң, Жаратқан Ийениң салтанатын ҳәм қүдиретин алғыслаң, Жаратқан Ийениң уллы атын алғыслаң, Мухаддес сән-саўлатқа бөленген Жаратқан Ийеге сыйының! Суў бетинде еситилер Жаратқан Ийениң даўысы, Уллы Қудай гүркиреп, даўыс шығарар, Шексиз суў бетинде еситилер Жаратқан Ийениң жаңғырығы. Жаратқан Ийениң даўысы күшлидур, Жаратқан Ийениң даўысы салтанатлыдур. Жаратқан Ийениң даўысы кедр ағашларын сындырар, Ҳәттеки, Лебанондағы кедр ағашларын майдалап таслар. Ол Лебанон таўын бузаўдай етип, Сирйон таўын жабайы танадай етип, секиртер. Шақмақ шақтырар Жаратқан Ийениң даўысы, Шөлистанды титиретер Оның даўысы, Жаратқан Ийе Қадеш шөлин ләрзеге салар. Жаратқан Ийениң даўысы суўынларды туўдырар, Тоғайларды жалаңашлар. Оның Ибадатханасында ҳәмме «Даңқ болсын!» деп бақырысар. Жаратқан Ийе топан суўы үстине тахтын қурды, Ол мәңги патша болып қалады. Жаратқан Ийе Өз халқына күш бағышлар, Халқын тынышлық пенен жарылқар! Даўыттың жыры. Жаратқан Ийениң үйи бағышланған ўақытта айтылған қосық Сени уллылайман, Жаратқан Ийе, Мени жоқары алып шықтың, Душпанларымның мениң үстимнен, Күлиўине жол қоймадың. Қудайым Жаратқан Ийе, Саған жалбарындым, маған шыпа бердиң. Жаратқан Ийе, жанымды өлилер мәканынан алып шықтың, Өлим шуқырына түсип баратырғанымда, мени қутқардың. Ҳәй Жаратқан Ийениң садық қуллары, Саз шертип, Оны алғыслаң, Оның мухаддес атын тәрийиплең! Оның ғәзеби бир мезгил, Ал меҳрибанлығы бир өмир даўам етер. Қайғы-азап бир түн болар, Бирақ азан менен қуўаныш кирип келер. Әўметли болып, исим жүрискенде, «Ҳасла сүрникпеспен!» – деген едим. Жаратқан Ийе, меҳриң менен, Мени таўдай қылып беккемледиң. Бирақ Сен жүзиңди жасырғаныңда, Қорқыныш бийлеп алды мени. Жаратқан Ийе, Сени шақырдым, Ийеме жалбарынып, реҳим сорадым: «Егер мен кирсем қәбирге, Өлимимнен Саған не пайда? Топырақ Саған алғыс айта ма? Сениң садықлығыңды жәриялай ма? Қулақ сал, Жаратқан Ийе, маған реҳим қыл, Жәрдемшим бол, Жаратқан Ийе!» Қайғымды ойын-күлкиге айландырдың, Аза кийимимди шешип, шадлыққа бөледиң. Жаным Сени алғыслап қосық айтсын, үнсиз қалмасын, Саған мәңги миннетдаршылық билдиремен, Қудайым Жаратқан Ийе. Атқарыўшылардың жетекшисине. Даўыттың жыры Жаратқан Ийе, Сени паналайман, Мени ҳасла шерменде қылма! Әдалатлығың менен қутқар мени! Маған қулағыңды түрип, дәрҳал қутқар мени, Паналайтуғын жартасым бол, Қутқарылыўым ушын, беккем қорған бол! Шынында да, Сен жартасым ҳәм қорғанымсаң, Өз атың ушын мени жетеле, жол көрсет маған. Маған қарсы қойылған тордан узақлат мени, Өзиңсең мениң панам. Жанымды қолларыңа тапсыраман, Жаратқан Ийе, садық Қудай, қутқар мени. Жарамсыз бутларға табыныўшылардан жеркенемен, Жаратқан Ийеге үмит байлайман. Садықлығың арқалы йошып, шад болайын, Қайғыларымды Өзиң көрдиң, Шеккен азапларымды билесең. Мени душпанның қолына тапсырмадың, Ал аяқларымды кең жерге бастырдың. Реҳим қыл маған, Жаратқан Ийе, қыйыншылықтаман, Қайғыдан көзлеримниң нуры сөнди, Жан-тәним де тамам болды. Өмирим азап пенен, Жылларым аҳ урыў менен таўысылар, Гүналарым себепли күшим қайтып, Сүйеклерим қуўрап қалар. Душпанларым себепли жек көринишли болдым, Әсиресе өз қоңсыларыма. Досларым да аўҳалымды көрип қорқады, Көшеде көргенлер меннен қашатуғын болды. Марҳум сыяқлы умыт болдым мен, Сынып қалған ыдысқа уқсайман. Көплердиң өсек сөзлерин еситип атырман, Олар маған қарсы тил бириктирди, Жанымды алыў ушын жоба дүзди, Әтирапымды қорқыныш орап алды. Жаратқан Ийе, мен Саған үмит байлайман, «Қудайым Сенсең!» деп айтаман. Тәғдирим Сениң қолыңда, Мени душпанларымның қолынан, Қутқара гөр изиме түскенлерден. Сениң жүзиң қулыңа нурын шашсын, Сүйиспеншилигиңди көрсетип, қутқар мени! Шерменде қылма мени, Жаратқан Ийе, Жәрдем сорап, Саған жалбарынаман. Жаўызлар шерменде болсын, Өлилер мәканында үнлери өшсин. Менменлик пенен, жоқарыдан қарап, Ҳақ адамнан жеркенип, оны кемситип сөйлегенниң, Өшсин жалған сеслери. Ийгилигиң соншелли молдур, Жаратқан Ийе, Оны Өзиңнен қорққанлар ушын сақлайсаң, Ҳәммениң көз алдында, Сеннен пана тапқанларға жақсы қатнас қыласаң. Адамлардың жаўыз жобасынан, Дәргайыңда пана болып, оларды қорғайсаң, Жаман тиллерден, Өз панаңда сақлайсаң. Жаратқан Ийеге алғыслар болсын, Қамалдағы қалада қалғанымда, Әжайып мийрим-шәпәәтиңди көрсеттиң маған. Қорқынышқа түсип, былай дедим: «Сениң дәргайыңнан шығарылдым!» Бирақ жәрдемге шақырғанымда Сени, Еситтиң мениң жалбарыныўымды. Жаратқан Ийени сүйиң, ҳәй Оның садық қуллары! Жаратқан Ийе исенимли адамларды қорғайды, Менменлерге толық жаза береди. Ҳәй, Жаратқан Ийеге үмит байлағанлар, Күшли болың ҳәм мәрт болсын жүрегиңиз! Даўыттың нәсият жыры Қылмыслары кеширилгенлер, Гүналары алып тасланғанлар қандай бахытлы! Жаратқан Ийе тәрепинен айыплы саналмаған, Кеўлинде сумлық болмаған адам қандай бахытлы! Гүнамды мойынлаўдан бас тартқанымда, Зар жылап жүргенликтен күни бойы, Сүйеклерим кеўип қалды. Күни-түни қолың үстимде аўыр жүк болды, Саратан ыссысының қурғақшылығы яңлы, дәрманым қалмады. Сонда гүнамды алдыңда мойынладым, Айыбымды жасырмай, былай дедим: «Жаратқан Ийениң алдында қылмысымды тән аламан». Ал Сен айып-гүналарымды кеширдиң. Соның ушын, ҳәр бир садық қулың, Мүмкиншилик бар ўақытта дуўа етсин. Сонда топан суўы тасып кетсе де, оған жетип бармас. Сен мениң панамсаң, Мени қәўип-қәтерден сақлайсаң, Маған берген қутқарылыўың себепли, Әтирапымдағыларды шадлыққа бөледиң. Жаратқан Ийе былай дейди: «Саған ақыл-нәсият беремен, Жүретуғын жолыңды көрсетемен, Мәсләҳәт берип, нәзеримнен қашырмайман. Ат ямаса ғашырдай ойсыз болмаң, Суўлық ҳәм жүўен керек оларды жолға салыў ушын, Болмаса, олар бойсынбайды». Напәклердиң азабы көп болады, Бирақ Жаратқан Ийеге үмит еткенлерди, Оның сүйиспеншилиги қоршап алады. Ҳәй, ҳақ адамлар, Жаратқан Ийеде қуўанып, шадланың, Ҳәй, жүреги пәк болғанлар, Ҳәммеңиз шадланып бақырың! Ҳәй, ҳақ адамлар, Жаратқан Ийеде шадланып бақырың! Әдил адамларға жарасар Оған алғыс-мақтаў айтыў. Лира шертип, Жаратқан Ийени тәрийиплең, Он тарлы арфада Оған арнап нама шалың. Оған арнап таза қосық айтың, Бәлент даўыс пенен шадланып, саз шертиң. Жаратқан Ийениң сөзи ҳақыйқатдур, Оның ҳәр бир иси исенимлидур. Жаратқан Ийе ҳақлықты ҳәм әдалатлықты сүйер, Жер жүзи Оның сүйиспеншилигине толар. Көклер Жаратқан Ийениң буйрығы менен, Аспан денелери аўзынан шыққан сөзи менен жаратылған. Ол теңиз суўларын бир жерге жыйнар, Түпсиз суўларды суў сақлағышларға сыйдырар. Пүткил дүнья жүзи Жаратқан Ийеден қорқсын, Жер жүзинде жасап атырғанның барлығы Оннан сескенсин. Ол сөйледи, айтқаны бар болды, Буйрық берди, ҳәммеси пайда болды. Жаратқан Ийе миллетлердиң жобаларын бузар, Халықлардың нийетлерин босқа шығарар. Бирақ Жаратқан Ийениң жобалары мәңги турар, Жүрегиндеги нийетлери әўладтан-әўладқа даўам етер. Қандай бахытлы, Қудайы Жаратқан Ийе болған миллет, Қандай бахытлы, Жаратқан Ийе таңлап алған халық. Жаратқан Ийе көктен көз таслар, Пүткил адамзатты көрер. Ол тахтта отырған жеринен, Гүзетер жер жүзинде жасайтуғынлардың ҳәммесин. Ол ҳәммениң жүрегин жаратқан, Олардың ислериниң ҳәммесин билер. Әскери көп болғаны менен, патша қутқарылмас, Уллы күши менен жаўынгер жеңе бермес. Жеңис ушын саўаш атлары бос үмитдур, Олар қүдиретли күши менен қутқара алмас. Жаратқан Ийениң көзи Өзинен қорқатуғынларда, Оның сүйиспеншилигинен үмит ететуғынларда. Олардың жанын өлимнен қутқарар, Ашлық дәўирде оларды тири қалдырар. Жанымыз Жаратқан Ийеден үмит етер, Ол жәрдемшимиз ҳәм қалқанымыз. Ол арқалы жүрегимиз қуўанышқа толар, Оның мухаддес атына үмит байлаймыз. Жаратқан Ийе, мудамы үмит байлаймыз Саған, Сүйиспеншилигиң бизлерге яр болсын! Абимелехтиң алдында өзин ақылы кемис қылып көрсетип, оның алдынан қуўылған ўақытта Даўыттың айтқан жыры Ҳәмме ўақытта Жаратқан Ийеге алғыс айтаман, Алғыс-мақтаў түспейди аўзымнан. Жаратқан Ийе менен мақтанар жаным, Езилгенлер еситип, шад болсын! Мениң менен бирге Жаратқан Ийени уллылаң, Атын биргеликте даңққа бөлейик. Жаратқан Ийеге жалбарындым, Ол жуўап берди маған, Мени азат етти барлық қәўип-қәтерден. Оннан үмит қылғанлардың жүзлеринде нур жарқырайды, Уятқа қалып, жүзлери қызармайды. Мен езилип жалбарындым, Жаратқан Ийе еситти, Мени барлық азапларымнан азат етти. Жаратқан Ийеден қорқатуғынлардың әтирапына, Оның периштелери орда қурып, қутқарар оларды. Жаратқан Ийениң жақсылығын татың ҳәм көриң. Қандай бахытлы Оннан пана тапқанлар. Жаратқан Ийеден қорқың, ҳәй, Оның мухаддеслери, Оннан қорққанлардың болмас мүтәжлиги. Ҳәттеки, арысланлар аш ҳәм мүтәж болар, Бирақ ҳеш қандай мүтәжлик көрмес Жаратқан Ийеге келгенлер. Келиң, ҳәй балалар, тыңлаң мени, Үйретейин сизлерге Жаратқан Ийеден қорқыўды. Ким өмирден заўықланып, Жақсы күнлер келиўин қәлейди? Онда, тилиңизди жаман сөзден, Аўзыңызды өтирик сөз айтыўдан тыйың. Жаманлықтан қашып, жақсылық ислең, Тынышлыққа умтылып, соған күш салың. Жаратқан Ийениң көзи ҳақ адамларда, Қулағын түрер олардың дадына. Жаратқан Ийе жаманлық қылатуғынларға қарсы шығар, Жер жүзинен олардың атларын өширер. Ҳақ адамлар жалбарынар, Жаратқан Ийе еситер, Барлық азапларынан оларды азат етер. Жаратқан Ийе кеўли қабарғанларға жақындур, Руўхы езилгенлерди қутқарар. Ҳақ адамның қайғылары көп болса, Жаратқан Ийе булардан оны азат қылар, Барлық сүйеклерин аман сақлар, Сындырылмас оның бир сүйеги де. Жаманлық залымды өлтирер, Ҳақ адамнан жеркенген жаза алар. Өз қулларын Жаратқан Ийе қутқарар, Ҳеш қандай жаза алмас Оннан пана тапқанлар. Даўыттың жыры Жаратқан Ийе, маған қарсы болғанларға Өзиң қарсы шық, Маған ҳүжим қылғанларға Өзиң қарсы ҳүжим қыл! Үлкен ҳәм кишкене қалқан алып, Маған жәрдемге кел! Мени қуўып киятырғанларға қарсы, Найза ҳәм балтаңды ал. «Сени Мен қутқараман», – деп ўәде бер маған! Жаныма қаслық қылып жүргенлер, Уятқа қалып, масқара болсын! Маған қарсы жаўыз нийет еткенлер, Шермендеси шығып, артқа шегинсин! Олар самалда ушқан қаўық сыяқлы болсын, Жаратқан Ийе, Сениң периштең изине түссин! Қараңғы ҳәм сырғанақ болсын олардың жолы, Жаратқан Ийе, Сениң периштең қуўсын оларды! Себепсиз маған тор қурды, Мени тутып алыў ушын, себепсиз шуқыр қазды. Тосаттан олардың басына апат келсин, Қойған торына өзлери түссин, Қазған шуқырына өзлери қуласын. Сонда Жаратқан Ийе, Сен арқалы шадланаман, Мени қутқарғаның ушын қуўанаман. Пүткил барлығым былай дейди: «Ҳәлсизди күшлиниң қолынан, Бийшара ҳәм жарлыны тонаўшылардан қутқаратуғын, Саған уқсаған ким бар, Жаратқан Ийе?» Жаўыз нийетли гүўалар турып, Билмейтуғын нәрселер ҳаққында меннен сорар. Олар жақсылығыма жаманлық қайтарар, Жаным жалғызланып қалды. Олар кесел болған ўақытта, Аза кийим кийип, ораза туттым. Басымды ийип, дуўа қылдым. Достым, туўысқаным, деп қайғырдым, Анам ушын аза тутқандай етип, Қайғыдан басымды ийип жүрдим. Олар болса, жығылғанымда жыйналып, шад болды, Маған қарсы жыйналды бийтаныс адамлар, Тоқтамастан мени талап таслады. Қудайсызлардай аямай масқара қылды, Маған қарап, тислерин қайрады. Ийем, қашанға дейин қарап турасаң? Қутқара гөр жанымды олардың ҳүжиминен, Азат қыла гөр бул арысланлардан! Уллы жәмийет ишинде Саған шүкир айтаман, Сансыз халық арасында Саған алғыс-мақтаў айтаман. Үстимнен күлмесин себепсиз маған душпан болғанлар, Көзлерин алартпасын айыпсыз мени жек көргенлер. Тынышлық сөзин аўзына алмас олар, Ал елде тыныш жасап атырғанларға қарсы, Жалған сөзлерди ойлап табар. Маған қарсы аўзын кең ашып, былай деп айтар: «Ҳай-ҳай, өз көзимиз бенен көрдик қылмысларыңды!» Ҳәммесин көрдиң, Жаратқан Ийе, үнсиз қалма, Ийем, меннен узақ болма! Оян, тур, ҳуқықымды қорғап, Мен ушын гүрес, Қудайым, Ийем! Әдиллигиңе гөре, мени ақлай гөр, Қудайым Жаратқан Ийе! Үстимнен күлмесин душпанларым! Олар ишинен былай деп айтпасын: «Ҳай-ҳай, болды-ғо бизиң қәлегенимиз!» «Оның басына жеттик!» – демесин. Аўыр аўҳалыма шадланғанлар, Уялып, шерменде болсын, Меннен өзлерин үстин қойғанлар, Уят ҳәм шерменделикке шырмалып қалсын. Мениң ҳақ болып шығыўымды қәлегенлер, Шадланып бақырып, қуўансын. Тынбастан былай деп айтсын олар: «Қулының аманлығын қәлеген Жаратқан Ийе уллылансын!» Сонда күни бойы тилимнен түспес Сениң әдиллигиң, Саған арнап алғыс-мақтаў айтаман. Атқарыўшылардың жетекшисине. Жаратқан Ийениң қулы Даўыттың жыры Наҳақтың гүнасы жүрегинде сөйлейди. Қудайдан қорқыў жоқ оның кеўлинде. Ол өзин жоқары қойып, Гүнамды Қудай көрмейди, Ҳүким қылмайды, деп айтады. Аўзынан жаманлық ҳәм жалған шығар, Даналықтан ҳәм жақсылық қылыўдан бас тартар. Ҳәттеки, жатқанда да, напәкликти ойлар, Жаман жолға түсип, бас тартпас жаўызлықтан. Жаратқан Ийе, сүйиспеншилигиң көклерге, Садықлығың бултларға жайылғандур. Әдиллигиң уллы таўларға мегзер, Әдалатың түпсиз теңизге уқсар. Сен адамзатты да, ҳайўанды да қорғайсаң, Жаратқан Ийе! Сүйиспеншилигиң қаншелли баҳалыдур, Қудай! Қанатларыңның саясында пана табар адамлар. Олар жеп тояр үйиңдеги молшылықтан, Оларға ишкизерсең ләззетке толы дәрьяңнан. Өмир булағы Сенде, Жақтылықты көремиз нурың арқалы. Сени таныйтуғынларға сүйиспеншилигиңди, Жүреги пәклерге ҳақлығыңды көрсет. Менменниң аяғы мени баспасын, Напәклердиң қоллары мени қуўмасын. Қара, жаўызлық ислеўшилер жерге жығылды, Қайтып тура алмастай етип, төменге ылақтырылды. Даўыттың жыры Жаманлық қылыўшыларға көзиң қызбасын, Наҳақлық ислеўшилерге ҳәўес қылма! Олар майса шөптей тез солып қалар, Көк шөптей тез қуўрап қалар. Сен Жаратқан Ийеге үмит байлап, жақсылық қыл, Усы елде жасап, садықлықты сақла. Жаратқан Ийеден заўықлан, Ол жүрегиңдеги қәлеўиңди әмелге асырар. Өмир жолыңды Жаратқан Ийеге тапсыр, Оған исен, сонда Ол сен ушын ҳәрекет етер. Ол сениң әдиллигиңди нур сыяқлы жарқыратып, Ҳақлығыңды күндизги қуяштай қылар. Жаратқан Ийениң алдында сабырлы бол, Оған үмит байла, Ҳәўес қылма өз жолында әўметли болып, Жаўыз нийетлерин әмелге асырғанларға. Ғәзебиңди тыйып, ашыўыңды бас, Қызба болма, бул тек зыян алып келер. Жаўызлық етиўшилер жоқ етилер, Жаратқан Ийеден үмит етиўшилер елге ийелик етер. Тез арада напәктиң күни питеди, Қанша излесең де, бул жерде таба алмайсаң оны. Кишипейиллер болса, елге ийелик қылар, Мол бахытқа ерисип, рәҳәт табар. Напәк адам пәк адамға қарсы жаман нийет қылар, Оған қарсы тислерин ғышырлатар. Бирақ Ийе напәклер үстинен күлер, Олардың күни питкенин билер. Бийшара ҳәм жарлыны қулатып, Туўры жолда жүргенлерди өлтириў ушын, Напәклер қылышын жалаңашлап, керди садақларын. Бирақ қылышлары өзлериниң жүрегине суғылар, Садақлары да сынып кетер. Ҳақ адамның аз заты, Напәктиң байлығынан гөре абзалдур. Напәктиң күши қырқылар, Ҳақ адамды болса, Жаратқан Ийе қоллап қуўатлар. Минсизлердиң ҳәр күни Жаратқан Ийеге белгили, Мәңги даўам етер олардың мийрасы. Уятқа қалмас олар жаман күнлерде, Қарынлары тоқ болар ашлық ўақытта да. Бирақ напәклер сөзсиз қырылып қалар, Жаратқан Ийениң душпанлары дала гүлиндей солып, Түтин яңлы тарқалып, жоқ болар. Напәклер қарыз алар, қайтып бермес, Ҳақ адам болса сақыйлық пенен берер. Жаратқан Ийе жарылқаған адамлар елге ийелик қылар, Ал Ол ғарғаған адамлар жоқ болып кетер. Адамның жүрген жолына, Жаратқан Ийениң кеўли толса, Оның қәдемлерин беккемлер. Ол сүрниксе де, жығылмас, Жаратқан Ийе қолынан услап қалар. Мен жас едим, енди қартайдым, Ҳақ адамның таслап кетилгенин, Оның урпағының нан сорағанын көрмедим. Ол ҳәмме ўақытта сақыйлық пенен қарыз берер, Урпағы да жарылқаў алып келер. Жаманлықтан қашып, жақсылық қыл, Сонда елиңде мәңги жасарсаң. Жаратқан Ийе ҳақлықты сүйер, Ол садық қулларын тәрк етпес. Оларды мәңги қорғар, Напәклердиң урпағы жоқ болар. Ҳақ адамлар елди мүлик етип алар, Сол елде мәңги жасап қалар. Ҳақтың аўзынан даналық шығар, Оның тили әдалатты сөйлер. Қудайының нызамы жүрегиндедур, Соның ушын, қәдеминде адаспас. Напәк адам ҳақ адамды аңлып жүрер, Оны өлтириўдиң жолын излер. Жаратқан Ийе ҳақ адамды напәклердиң қолына тапсырмас, Ҳүким етилгенде, оны айыплы қылмас. Жаратқан Ийеге үмит байла, Оның жолынан жүр, Ол сени мәртебели қылып, бул елди мүлик қылып берер. Напәктиң қырылып кеткенин көрерсең. Көрдим напәк ҳәм жаўыз адамның, Өз топырағында жасыл теректей өсип-өнгенин. Бирақ узақ турмай, ол өтип кетти, жоқ болды, Қанша излесем де, таба алмадым оны. Минсизге итибар бер, ҳақ адамға қара, Тынышлықты сүйетуғынлардың келешеги бар. Гүнакарлардың ҳәммеси қырылып кетер, Напәктиң келешеги жоқ болар. Ҳақлардың қутқарылыўы Жаратқан Ийеден, Апат күнинде оларға болар қорған. Жаратқан Ийеден пана тапқаны ушын, Жаратқан Ийе оларды қоллап қуўатлап, қутқарар, Напәклердиң қолынан аман сақлап, азат қылар. Даўыттың ядқа салыў жыры Жаратқан Ийе, ғәзепленип, мени әшкаралама, Қәҳәрленип, мени жазалама! Ишиме қадалды оқларың, Үстиме басылды қолларың. Ғәзебиңнен денемде қалмады саў жерим, Гүнам себепли сырқырайды сүйеклерим. Айыпларым басымнан асты, Олар аўыр жүк болып, желкемди басты. Ақылсызлығым себепли, Жараларым сасып, ириң басып кетти. Ийилип, еки бүкленип қалдым, Күни бойы ғам шегип жүремен. От болып жанар мениң белим, Денемде қалмады саў жерим. Диңкем қурып, пүткиллей езилдим, Жүрегимниң сызлаўынан нала шегемен. Ийем, жүрегимдеги барлық қәлеўлеримди билесең, Налаларым жасырын емес Сеннен. Жүрегим титирейди, күш-қуўатым кетти, Көзлеримниң нуры пүткиллей сөнди. Дос-яранларым қашты жараларым себепли, Жақынларым қасыма келмей қойды. Жаныма қас адамлар маған дузақ қурар, Нийети жаўызлар маған өлим тилер, Күни бойы маған қарсы ҳийле ойлап жүрер. Ал мен герең сыяқлы еситпеймен, Тилсиз адамдай аўзымды ашпайман. Шынында да, мен гүңге уқсайман, Тилинде жуўабы жоқ адамдайман. Үмитим Сенде, Жаратқан Ийе, Сен жуўап бересең, Қудай Ийем! Саған дуўа етип, былай дедим: «Жағдайымды көрип, душпанларым күлмесин, Аяқларым сүрниккенде, өзлерин меннен үстин қоймасын!» Жығылайын деп турыппан, Ашшы қайғымды ишиме жутып атырман. Жынаятларымды мойынлайман, Гүналарым себепли қайғыраман. Ал душпанларым күшли ҳәм аман жүрипти, Себепсиз мени жек көретуғынлар көбейип кетти. Олар жақсылығыма жаманлық қайтарар, Ийгиликли ислерим ушын маған душпан болар. Мени таслап кетпе, Жаратқан Ийе! Қудайым, меннен узақ болма! Маған жәрдем бериўге асық, Қутқарыўшым, Ийем! Атқарыўшылардың жетекшиси Едутунға. Даўыттың жыры Мен өзиме былай дедим: «Атқан адымыма дыққат қылайын, Тилимди гүнадан тыйып жүрейин, Алдымда напәклер турса да, Аўзыма қум қуйып қояйын». Тилимди тыйып, үнсизлик сақладым, Ҳәтте, жақсы нәрсени айтыўдан бас тарттым. Артып кетти мениң дәртим. Жүрегим оттай болып, лаўлап кетти, Ойлаған сайын, кеўлим өртенди, Мына сөзлер тилимнен төгилди: «Билдире гөр ақыбетимди, Жаратқан Ийе, Билдир қанша күнлерим қалғанын, Билейин өмиримниң қаншелли қысқа екенин! Қысқа өмир бергенсең маған, Сениң нәзериңде ҳеш нәрседур өмирим, Бир демдур ҳәр бир адамның өмири. Ҳәр бир адамның өмири саядай өтип кетер, Адамзаттың ҳәрекети бийҳуда болар, Мал-дүнья жыйнар, Бирақ оның кимге қалатуғынын билмес. Мен енди не күтиўим мүмкин, Ийе? Барлық үмитим Сеннен. Азат қыла гөр барлық жынаятларымнан, Ақмақлардың үстимнен күлиўине жол қойма. Үнсизлик сақлайман, ашпайман аўзымды, Себеби Сен иследиң буны. Жудырығыңды узақластыр меннен, Сен берген соққылардан тамам болдым. Гүналары ушын адамзатты, Жазалап, жолға саласаң. Күйе жегендей, әзиз нәрселерин жоқ қыласаң, Сөзсиз, адамзат бир демде өтип кетеди. Дуўамды есит, Жаратқан Ийе, Қулақ сал жалбарыныўыма, Көз жасларыма бийпәрўа болма! Мен бир қонақпан алдыңда Сениң, Ата-бабаларым сыяқлы келгиндимен. Қәҳәрли нәзериңди узақластыр меннен, Бул дүньядан өтип кетпесимнен бурын шадланайын!» Атқарыўшылардың жетекшисине. Даўыттың жыры Сабыр етип күттим Жаратқан Ийени, Ол маған бурылып, жалбарыныўымды еситти. Мени өлим шуқырынан, Батпақлықтан шығарып алды. Аяқларымды тастың үстине бастырды, Қәдемлеримди беккемледи. Аўзыма жаңа бир қосық, Қудайымызға арналған алғыс салды. Көплер буны көрип, қорқар, Жаратқан Ийеге үмит байлар. Қандай бахытлы Жаратқан Ийеге үмит байлаған, Менмен ҳәм өтирикшилерге сүйенбейтуғын. Жаратқан Ийе, Қудайым, Бизлер ушын әжайып ислериң ҳәм нийетлериң көпдур, Ҳеш бир зат Саған тең келе алмас, Буларды тилге алып, сөйлей басласам, Көплигинен санап таўыса алмаспан. Сен қурбанлық ҳәм садақаларды қәлемедиң, Жандырылатуғын ҳәм гүна қурбанлықларын талап қылмадың, Бирақ бойсыныўым ушын қулақларымды аштың. Сонда мен былай дедим: «Мине, мен келдим, Орама китапта мен ҳаққында жазылған. Сениң еркиңди орынлаўдан рәҳәтленемен, Қудайым, Жүрегимниң төриндедур Сениң нызамың». Уллы жәмийетиңде әдиллигиңди жәрия қылдым, Жаратқан Ийе, Өзиң билесең, Тилимди ҳеш тыймадым. Әдиллигиңди ишимде сақламадым, Исенимли екениңди ҳәм қутқарғаныңды жәрияладым, Мийрим-шәпәәтиңди, садықлығыңды, Уллы жәмийеттиң алдында сыр тутпадым. Жаратқан Ийе, реҳимиңди аяма меннен, Сүйиспеншилигиң ҳәм садықлығың мени мәңги қорғасын. Сансыз апатлар орап алды әтирапымды, Гүналарым басыма жетти, көзим көрмейди, Булар шашымнан көпдур, Енди жүрексиз болып қалдым. Жаратқан Ийе, маған мийримиң түссин, қутқар мени! Жаратқан Ийе, маған жәрдем бериўге асық! Жанымды алыўға умтылғанлардың ҳәммеси, Шерменде болып, уятқа қалсын! Маған зыян тийгизиўди қәлегенлер, Масқара болып, кейнине қайтсын! «Ҳай-ҳай!» деп мени масқаралағанлар, Шерменде болып, сасқалақлап қалсын. Сени излегенлердиң ҳәммеси, Сенде шадлық ҳәм қуўанышқа толсын. Сениң қутқарыўыңды сүйгенлер: «Жаратқан Ийе уллыдур!» – деп бәрқулла айтып жүрсин! Мен бийшара ҳәм ғәриппен, Бирақ ғамхорлық қылар маған Ийем. Жәрдемшим ҳәм қутқарыўшым Өзиңсең, Кешикпе, Қудайым! Атқарыўшылардың жетекшисине. Даўыттың жыры Қандай бахытлы жарлыны ойлайтуғын! Апат күнинде оны Жаратқан Ийе қутқарар. Жаратқан Ийе оны қорғап, өмирин сақлар, Ол елде бахытлы болар, Душпанларының қолына тапсырылмас. Төсекте жатып қалғанында, Жәрдем берер оған Жаратқан Ийе, Оны кеселинен толық айықтырар. Мен: «Оҳ, Жаратқан Ийе, маған реҳим қыл, Саған қарсы гүна қылдым, шыпа бер!» – дедим. Душпанларым жаўыз нийет пенен: «Қашан өлип, аты өшер екен?» – дейди. Олар мени көриў ушын келгенде, жалған сөйлейди, Ишинен өсек сөзлер тоқыйды, Кейин сыртқа шығып, өсек тарқатады. Мени жек көретуғынлардың ҳәммеси, Маған зыян тийгизиўди жобаластырады, Биргеликте мен ҳаққында сыбырласып: «Аўыр кеселликке шалынған ол, Енди тура алмас төсегинен», – дейди. Мениң нанымды жеген жақын достым, Маған қарсы қол көтерди. Сен маған реҳим қыл, аяққа турғыз, Жаратқан Ийе, Қылмысларына жараса, өзлерине қайтарайын. Душпанларым меннен үстин шықпаса, Маған кеўлиң толғанын билемен. Айыпсызлығым ушын мени аман сақлайсаң, Мени дәргайыңда мәңги турғызасаң. Әзелден мәңгиге дейин, Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге алғыслар болсын! Аўмийин! Аўмийин! Атқарыўшылардың жетекшисине. Қорах әўладының нәсият жыры Суўын ағын суўды қалай аңсаса, Қудай, мениң жаным да Сени солай аңсайды! Жаным Қудайға, тири Қудайға шөллейди, Қашан бараман Қудайдың жүзин көриўге? Ҳәр күни: «Қудайың қай жерде?» – дегени ушын, Көз жасларым азығым болды күни-түни. Жүрер едим аламан арасында, Барар едим Қудайдың Үйине. Байрамды белгилер едик көпшилик пенен, Қуўаныш ҳәм алғыс жаңғырығы менен. Усылар түссе ядыма, сырқырайды жүрегим. Не ушын түскинликке түсесең, ҳәй жаным? Не ушын тынышсызланасаң? Қудайға үмит байла, Мен Оған және алғыс айтаман, Қутқарыўшым ҳәм Қудайыма. Түскинликке түсип кеткенмен, Соның ушын, Қудайым, Сени Иордан бойында, Хермон ҳәм Мисар таўларында еслеймен. Гүркиреген теңизлердей, Гүўилдеген булақлардай, Сениң жиберген қүдиретли толқынларың, Басып өтти үстимнен мениң. Күндиз Жаратқан Ийе көрсетер сүйиспеншилигин, Түнде Оған арнап қосық айтаман. Өмирим болған Қудайға дуўа етемен. Қорғаўшы жартасым болған Қудайға былай деймен: «Не ушын мени умыттың? Душпанларымның зулымынан, Не ушын қайғы-ғам шегип жүриўим керек?» Күни бойы душпанларым: «Қай жерде Қудайың?» деп, Мени кемситкенде, сырқырайды сүйеклерим. Не ушын түскинликке түсесең, ҳәй жаным? Не ушын тынышсызланасаң? Қудайға үмит байла, Мен Оған және алғыс айтаман, Қутқарыўшым ҳәм Қудайыма. Қудай, Сен мени ақла! Опасыз халыққа қарсы даўымда мени жақла. Өтирикши ҳәм әдилсиз адамлардан қутқар. Мениң қорғаным – Қудай Сенсең, Неге мени таслап кеттиң? Душпанларымның зулымынан, Не ушын қайғы-ғам шегип жүриўим керек? Нурыңды ҳәм ҳақыйқатыңды жибер, Олар жол көрсетсин маған, Алып барсын мени Сениң мухаддес таўыңа, мәканыңа. Бараман мен Қудайдың қурбанлық орнына, Қуўанышым ҳәм шадлығым болған Қудайыма. Лира шертип алғыслайман Сени, Қудай, Қудайым! Не ушын түскинликке түсесең, ҳәй жаным? Не ушын тынышсызланасаң? Қудайға үмит байла, Мен Оған және алғыс айтаман, Қутқарыўшым ҳәм Қудайыма. Атқарыўшылардың жетекшисине. Қорах әўладының нәсият жыры Қудай, қулақларымыз бенен еситтик, Әййемги заманда, ата-бабаларымыздың дәўиринде, Айтып берди олар ислеген ислериң ҳаққында. Өз қолың менен қуўып шығып басқа миллетлерди, Ата-бабаларымызға жер бердиң, Сол халықларды қырып тасладың. Шынында, олар жерди қылыш пенен алмады, Өз қоллары менен жеңиске ериспеди, Ал Сениң оң қолың, қүдиретиң, Жүзиңниң нуры менен жеңиске еристи. Олардан Сениң кеўлиң толған еди. Қудай, Сен патшамсаң, Буйыр, Яқыптың урпағы жеңсин! Сениң саяңда душпанымызды сүзип шығарамыз, Бизге қарсы болғанларды атың менен басқылап таслаймыз. Мен өз садағыма исенбеспен, Қылышым да жеңис алып келмес маған. Душпанларымыздан қутқарған Сенсең, Бизлерди жек көретуғынларды шерменде қылдың. Күни бойы Қудайымыз бенен мақтанамыз, Мәңги алғыслаймыз Сениң атыңды. Бирақ Сен бизлерди таслап кетип, шерменде қылдың, Әскерлеримиз бенен саўашқа шықпай қойдың. Душпанларымыздың алдында шегиндирдиң, Жек көретуғынлар бизлерди арқайын тонап кетти. Бизлерди сойылатуғын қойдай қылдың, Миллетлер арасына дағытып жибердиң. Халқыңды арзан баҳаға саттың, Олардың баҳасын жоқарылатпадың. Қоңсы халықларға бизлерди шерменде қылдың, Дөгерегимиздегилерге масқара ҳәм күлки қылдың. Миллетлерге әпсана еттиң, Халықлар бизге басын шайқар. Күни бойы масқарашылық мениң алдымда, Шерменделик жүзимди қаплаған. Еситетуғынымыз масқара сөз, көретуғынымыз хорлық, Көз алдымызда өш алыўшы душпанлар. Булардың барлығы басымызға түсти, Бирақ бизлер Сени умытпадық, Келисимиңди бузбадық. Жүрегимиз Сеннен жүз бурмады, Сениң жолларыңнан шетке шықпадық. Бизлерди сағаллар мәканында езип тасладың, Үстимизге тас түнек қараңғылықты жаўдың. Егер бизлер Қудайымыздың атын умытқанымызда, Басқа қудайларға қолларымызды жайғанымызда, Онда Қудай буны билмес пе еди? Ол жүректеги сырларды биледи. Сен себепли күни бойы бизлерди өлтиреди, Шалынатуғын қой деп, бизлерди есаплайды. Тур, Ийе! Неге уйықлап атырсаң? Оян, мәңгиге бизлерди таслап кетпе! Не ушын жүзиңди жасырып атырсаң? Қайғы ҳәм азапларымызды не ушын умытасаң? Бизлер топырақта жатырмыз, Денемиз жерге жабысып қалды. Тур, жәрдем бер бизлерге, Сүйиспеншилигиң ҳақы қутқар бизлерди! Атқарыўшылардың жетекшисине. «Лала гүл» намасына айтылады. Қорах әўладының нәсият жыры. Муҳаббат қосығы Жүрегимнен гөззал сөзлер төгилди, Патшаға арнайман қосығымды, Тилим шебер жазыўшының қәлеминдей болсын. Адам уллары арасындағы ең сулыўысаң, Мийрим төгилер тилиңнен. Аўа, Қудай сени мәңги жарылқаған. Ҳәй батыр, даңқың ҳәм салтанатың менен, Белиңе қылышыңды байла. Уллылығың менен атланып, алға бас, Ҳақыйқат, кишипейиллик ҳәм әдалат ушын жеңиске ерис! Оң қолың таң қаларлық ислер көрсетсин. Патшаның душпанларының жүрегин, Өткир оқларың тесип өтер. Халықлар аяқларыңның астына жығылар. Қудай, тахтың мәңги-бақый турар, Сениң патшалық ҳасаң – әдалат ҳасасыдур. Сен әдилликти сүйип, жаўызлықты жек көресең, Соның ушын, Қудай, сениң Қудайың, Досларыңнан гөре көбирек сени, Қуўаныш майы менен майлады. Барлық кийимиңнен мирра, алоэ ҳәм кассияның хош ийислери шығады, Пил сүйегинен безелген сарайларда тарлы әсбаплардың ҳаўазы, Сениң кеўлиңди көтереди! Патша қызлары иззетли ҳаялларың арасында, Офир алтынлары менен безелген ханбийке турар оң жағыңда. Тыңла, ҳәй қыз, қара, қулақ сал, Халқыңды ҳәм әкеңниң үйин умыт. Патша сениң гөззаллығыңа ҳәўес, Хожайының болғаны ушын, алдында тәжим қыл. Қыз Тир саўғалар алып келер, Халықтың бай адамлары мийримиңе ерисиўди қәлер. Сарайға кирип киятырған сол қыз қандай гөззал, Кийимлери безелген алтын сабақ пенен. Нағыслы кийимде оны алып келер патша алдына, Оның артынан қызлар, оның дослары ерип келер. Олар қуўаныш ҳәм шадлық пенен алып келинер, Патшаның сарайына кирип келер. Бабаларыңның орнын улларың алсын, Оларды ҳәким етип қоярсаң пүткил үлкеге. Атыңды әўладтан-әўладқа умытылмас қыламан, Солай етип, халықлар сени мәңги алғыслайды. Атқарыўшылардың жетекшисине. Қорах әўладының қосығы. Жоқарғы даўыста айтылады Қудай бизлердиң панамыз ҳәм күшимиз, Апатта қалғанымызда, исенимли жәрдемшимиз. Соның ушын, қорқпаймыз жер қыймылдаса да, Таўлар теңизлердиң түбине қуласа да. Олардың суўлары гүркиреп, жоқары көтерилсе де, Күшли толқынлар таўларды титиретсе де. Бир дәрья бар, суўлары қуўаныш алып келер Қудайдың қаласына, Қудай Тааланың мухаддес мәканына. Қалада Қудай болғаны ушын, Қала ҳеш қашан қуламастан турар. Таң атыўдан, Қудай оған жәрдем берер. Миллетлер шуўласып, патшалықлар қулар, Қудайдың даўысы гүркиреп, жер жүзи ерип кетер. Әлемниң Жаратқан Ийеси бизлер менен биргедур, Яқыптың Қудайы қорғанымыздур. Келиң, көриң Жаратқан Ийениң ислерин, Жер жүзине алып келген апатын. Ол жер жүзиндеги саўашларды тоқтатар, Садақларды сындырып, найзаларды бөлеклеп, Қалқанларды отқа жағып, былай дер: «Тоқтаң ҳәм билиң, Мен Қудайман! Мен уллыланаман халықлар арасында, Уллыланаман жер жүзинде!» Әлемниң Жаратқан Ийеси бизлер менен биргедур, Яқыптың Қудайы қорғанымыздур. Атқарыўшылардың жетекшисине. Қорах әўладының жыры Ҳәй, барлық халықлар, шаппатлаң! Шадлық даўыслары менен Қудайды алғыслаң. Қудай Таала, Жаратқан Ийе қандай айбатлы! Пүткил дүньяның уллы патшасы. Ол бизлерге бойсындырды халықларды, Аяғымыздың астына таслады миллетлерди. Өзи сүйген Яқыптың мақтаўлы мүлкин, Ол таңлап, бизлерге мүлик қылып берди. Қудай шадлық даўыслары, Жаратқан Ийе кәрнай сеслери менен жоқары шықты. Саз шертип алғыслаң Қудайды, саз шертип алғыслаң, Саз шертип алғыслаң Патшамызды, саз шертип алғыслаң. Қудай пүткил дүньяның патшасыдур, Саз шертип, нәсият жыр айтың! Қудай мухаддес тахтына отырып, Барлық миллетлердиң патшасы болар. Халықлардың ҳүкимдарлары, Ибрайымның Қудайының халқы менен бир жерге жыйналар, Қудайға тийисли жер жүзиниң патшалары, Ол жүдә уллыдур. Қосық. Қорах әўладының жыры Жаратқан Ийе уллыдур! Қудайымыздың қаласында, мухаддес таўында, Ол аса мақтаўға ылайықлыдур. Бийик ҳәм гөззалдур, Пүткил жер жүзиниң қуўанышы Сион таўы, Мухаддес таў – уллы Патшаның қаласы. Қудай оның бекиниси ишинде, Оның беккем қорғаны болып Өзин танытты. Мине, патшалар жыйналып, Биргеликте Сион таўына жүрис қылды. Бирақ қаланы көрип, албырап қалды, Қорқынышқа түсип, қашып кетти. Толғақ тутқан ҳаялдай, Сол жерде оларды титиреў басты. Үлкен саўда кемелерин қыйратқан шығыс самалы сыяқлы, Жоқ еттиң оларды. Әлемниң Жаратқан Ийесиниң қаласында, Қудайымыздың қаласында, Нени еситкен болсақ, соны көрдик. Қудай оның қәўипсизлигин мәңги беккемлейди. Қудай, Сениң Ибадатханаңда, Сүйиспеншилигиң ҳаққында ойлаймыз. Атың сыяқлы, Қудай, Саған арналған алғыс-мақтаў да, Дүньяның төрт тәрепине жайылғандур. Оң қолың әдилликке толыдур. Сениң ҳүкимиңнен қуўансын Сион таўы, Шадлансын Яҳуда қалалары! Сионның дөгерегин айланып жүриң, Оның минараларын санап шығың. Келешектеги әўладыңызға айтып бериў ушын, Дийўалларына дыққатыңызды қаратың, Қорғанларына қараң. Бул Қудай мәңги-бақый бизлердиң Қудайымыз болады, Бизлерди өмиримиздиң ақырына дейин жетелейди. Атқарыўшылардың жетекшисине. Қорах әўладының жыры Тыңлаң, ҳәй, барлық халықлар! Қулақ салың ҳәммеңиз, жер жүзинде жасайтуғынлар, Әпиўайы ҳәм ақсүйеклер, бай ҳәм жарлылар! Аўзымнан шығар даналық сөзлер, Кеўлимдеги пикирим түсиник берер. Қулақ түремен ҳикметли сөзлерге, Лира менен мәнисин ашып беремен. Не ушын қорқаман апат күнлерде, Нийети бузық душпанларым мени қоршап алғанда? Олар өз мал-дүньясына исенер, Есапсыз байлықлары менен мақтанар. Ҳеш ким биреўдиң өмириниң төлемин өтей алмас, Ол ушын Қудайға қун төлей алмас. Адам өмириниң төлеми қымбат, Ҳеш ким ҳеш қашан өтей алмас. Олай болмағанда, мәңги жасар еди адамзат, Көрмес еди қәбир жүзин. Ҳәмме билер даналардың да өлетуғынын, Ақмақ ҳәм биймәни адамлардың жоқ болатуғынын. Олардың байлығын басқалар ийелер. Жерлерине өз атларын қойса да, Қәбирлери мәңги үйи болып, Әўладтан-әўладқа мәканы болар. Абырайлы инсан да мәңги турмас, Өлип кететуғын ҳайўанға мегзер. Өзине исенгенлердиң ақыбети, Олардың сөзин мақуллағанлардың тәғдири мынадай болар: Сүриў сыяқлы өлилер мәканына айдалар, Өлим олардың шопаны болар. Таңда ҳақ адамлар оларға ҳүкимдарлық қылар, Денелери ширип кетер, Өлилер мәканы олардың үйи болар. Бирақ Қудай мени өлилер мәканының қолынан қутқарар, Ол мени Өз дәргайына алар. Қорқпа, егер бир адам байып кетсе, Үйиниң мал-дүньясы артып кетсе. Ол өлгенде, өзи менен ҳеш нәрсе алып кете алмас, Байлығы да оның изинен қәбирге ерип кетпес. Тири ўақтында, ол өзин бахытлы санаса да, Табыслы болғаны ушын көплерден мақтаў алса да, Ол да ата-бабалары жатқан жерге кетип, Жақтылықты артық көрмес. Абырайлы болса да, ақылсыз болғанлар, Өлип кететуғын ҳайўанларға мегзер. Асафтың жыры Қүдиретли болған Қудай, Жаратқан Ийе сөйлер, Күншығыстан, батысқа дейин, Пүткил жер жүзин шақырар. Гөззаллықта минсиз Сионнан, Қудай жарқырап келер. Қудайымыз келер, үнсиз болмас, Алдындағы жанып турған от ҳәммесин жалмайды, Дөгерегинде күшли даўыл есер. Халқын ҳүким қылыў ушын, Жер ҳәм аспанды гүўа қылып шақырар: «Жыйнаң алдыма садық қулларымды, Қурбанлық шалып, Мениң менен келисим дүзгенлерди». Көклер Оның әдиллигин жәриялар, Ҳүким шығарыўшы Қудайдың Өзидур. «Ҳәй, халқым, тыңлаң, Мен сөйлеймен, Ҳәй, Израил, саған қарсы гүўалық берейин: Мен Қудайман, сениң Қудайыңман! Қурбанлықларың ушын, Ҳәм күнделикли жандырылатуғын қурбанлықларың ушын, Даўа қылып атырған жоқпан. Қораңдағы буғаға да, Сүриўиңдеги текеге де зар емеспен. Меники тоғайдағы барлық жаныўарлар, Мың-мыңлаған таўлардағы ҳайўанлар. Таўлардағы барлық қусларды билемен, Далалардағы ҳәр бир жабайы ҳайўан Меники. Аш болсам, сорамаспан сеннен, Пүткил дүнья ҳәм оны толтырып турғанлар Меники. Мен буғаның гөшин жейтуғын ба едим? Текениң қанын ишетуғын ба едим? Маған, Қудайға шүкирлик қурбанлығын усын, Қудай Таала алдында ишкен антыңды орынла. Азап-қайғы күниңде шақыр Мени, Сени қутқараман, сен де Мени даңққа бөлейсең». Бирақ Қудай напәк адамға былай дейди: «Не ҳақың бар қағыйдаларым ҳаққында сөйлеўге? Не ҳақың бар келисимимди аўзыңа алыўға? Өзиңе берген тәрбиямды жек көресең, Сөзлеримнен жүз бурасаң. Урыны көргениңде, оған қосыласаң, Бузықлық қылып атырғанлар менен шерик боласаң. Аўзыңды жаўызлыққа кең ашасаң, Тилиң менен жалған сөзлер тоқыйсаң. Отырып, туўысқаныңа қарсы сөйлейсең, Туўған-туўысқаныңа да жала жаўасаң. Сен усыларды иследиң, Мен үндемедим, Мени де өзиңдей деп ойладың. Енди сени әшкаралап, айыбыңды көз алдыңа қояман. Дыққат салың, ҳәй, Қудайды умытқанлар! Болмаса, сизлерди тилкимлеп таслайман, Қутқаратуғын ҳеш ким болмайды сизлерди. Маған шүкир қурбанлығын усынғанлар, Мени ҳүрмет қылған болады. Ким өз жолын туўрылап жүрсе, Соған Өз қутқарыўымды көрсетемен». Қудай, реҳим ет маған, Сүйиспеншилигиң менен. Жынаятларымды алып тасла, Шексиз мийрим-шәпәәтиң менен. Жуўып тасла айыпларымды, Пәкле мени гүналарымнан. Билемен қылмысларымды, Гүнам ҳәр қашан турар көз алдымда. Саған қарсы, жалғыз Саған қарсы гүна иследим, Сениң нәзериңде жаўыз болған иске қол урдым. Соның ушын, айыпласаң Сен ҳақсаң, Ҳүким шығарғаныңда, Сен әдилсең. Мине, гүнакар болып туўылғанман, Анамның қарнында-ақ гүнакар едим. Сен адамның кеўлинде шынлық болыўын қәлейсең, Жан дүньяма даналық үйрет. Мени майоран шөби менен пәкле, таза болайын, Жуўа гөр мени, қардан да аппақ болайын. Шадлық ҳәм қуўаныш даўысын еситтир маған, Йошсын Сен сындырған сүйеклерим. Жүзиңди бур гүналарымнан, Алып тасла айыпларымды. Қудай, менде таза жүрек жарат, Ишимдеги турақлы руўхты жаңала. Мени дәргайыңнан шығарып таслама, Мухаддес Руўхыңды меннен алма. Қайтара гөр маған қутқарылыў шадлығыңды, Бойсыныў қәлеўин оята гөр менде. Жынаятшыларға Сениң жолыңды үйретемен, Гүнакарлар қайтып келер Саған. Кешир мени қан төккеним ушын, Қудай, Қутқарыўшы Қудай, Сениң әдиллигиң ушын шадланып бақырады тилим. Ийе, аша гөр ләблеримди, Аўзым Саған алғыслар айтсын. Сен қәлемейсең қурбанлықларды, Болмаса, Саған усынар едим, Жандырылатуғын қурбанлықтан да кеўлиң толмайды. Саған мақул болатуғын қурбанлық – езилген руўхдур, Езилген ҳәм тәўбе қылған жүреклерден, Сен жүз бурмассаң, Қудай. Реҳим етип, Сионға жақсылық қыл, Ерусалим дийўалларын қайтадан тикле. Сонда туўры усынылған қурбанлықлар, Толығы менен жандырылатуғын қурбанлықлар Саған мақул болар. Қурбанлық орныңда буғалар усынылар. Не ушын мақтанасаң жаўызлығың менен, ҳәй, күшли адам? Қудайдың мийрим-шәпәәти ҳәмме ўақытта мениң менен бирге. Тилиң менен апат келтирерсең, Өткир пәкиге уқсар тилиң, Алдаўға сен шеберсең. Сен жақсылықтан гөре, жаўызлықты, Ҳақыйқаттан гөре, өтирикти жақсы көресең. Зыян тийгизетуғын сөзлерди жақсы көресең, Өтирикши тилди сүйесең. Бирақ Қудай сени мәңги ўайран қылады, Сени услап, шатырыңнан тартып шығарады, Тирилер әлеминен тамырың менен қуртады. Ҳақ адамлар буны көрип, қорқады, Үстиңнен күлип, былай дейди: «Қараңлар, бул адам Қудайға қорғаным деп сүйенбеди, Мол байлығына үмит байлады, Басқаларға қырғын келтирип, күшейди». Ал мен Қудайдың Үйинде жасыл зәйтүн ағашындайман, Қудайдың сүйиспеншилигине мәңги-бақый исенемен. Ислериң ушын Саған мәңги алғыс айтаман, Садық қулларыңның жәмийетинде, Ийгиликли атыңа үмит байлап, күтемен. Атқарыўшылардың жетекшисине. Муңлы айтылатуғын Даўыттың нәсият жыры Ақмақлар өз кеўлинде: «Қудай жоқ», – дер. Олар бузылды, жеркенишли қылмыс қылар. Жақсылық қылатуғын ҳеш ким жоқ. Бар ма екен деп, ақыллы ҳәм Қудайды излейтуғын, Қудай көктен қарар адамзатқа. Ҳәммеси жолдан азғырылған, бирдей бузылған, Жақсылық қылатуғын ҳеш ким жоқ, Бирде биреўи жоқ! Жаўызлық қылыўшылар, Нан жеген киби халқымды жалмайтуғынлар, Қудайды шақырмайтуғынлар ҳеш нәрсеге түсинбей ме? Олар қорқыныш жоқ жерде қорқынышқа түседи, Қудай саған қарсы ләшкер тартып келгенлердиң, Сүйеклерин шашып таслайды, Қудай олардан жүз бурғаны ушын, сен оларды шерменде қыласаң. Келсе еди, Израилдың қутқарылыўы Сионнан! Қудай Өз халқын абаданшылыққа және еристирсе, Яқыптың урпақлары шадланып, Израил қуўанар еди. Қудай, мени атың менен қутқар, Күш-қүдиретиң менен ҳуқықымды қорға! Қудай, дуўамды есите гөр, Қулақ сал аўзымнан шыққан сөзлерге. Өзге журтлылар маған қарсы бас көтерди, Залымлар алмақшы мениң жанымды, Олар Сени писент етпейди. Мине, Қудай мениң жәрдемшимдур, Жанымды қоллап қуўатлайтуғын Ийемдур. Ол душпанларымның жаўызлығын өзлерине қайтарар, Қудайым, садықлығың ҳақы оларды қырып тасла! Саған өз ықтыярым менен қурбанлық усынаман, Атыңды тәрийиплеймен, Жаратқан Ийе, өйткени ол ийгидур. Қутқардың мени ҳәр түрли апатлардан, Көзлерим көрди душпанларымның жеңилисин. Атқарыўшылардың жетекшисине. Тарлы саз әсбапларында айтылатуғын Даўыттың нәсият жыры Қудай, қулақ сал дуўама, Жалбарыныўыма итибарсыз болма. Қулақ салып, тыңла мени, Тынышсызланып, азап шегемен, Душпанларымның даўысынан, жаўыздың зулымынан. Олар басыма қайғы-ғам алып келеди, Ғәзепленип, маған душпанлық қылады. Жүрегим сызлайды ишимде, Өлим қорқынышы туўды басыма. Сескениў ҳәм титиреў басты мени, Қәўетер қаплады денемди. Сонда мен: «Қәнекей, кептердей қанатларым болса, Ушып кетип, тынышланар едим. Шынында да, алысларға кетип, Елсиз жерде мәканлар едим. Күшли самал ҳәм боранлардан қашып, Өзиме пана табыўға асығар едим», – дедим. Ийем, оларды алжастыр, Олардың жобаларын бузып жибер. Қалада зорлық ҳәм жәнжелди көрип турыппан. Олар күни-түни қала дийўалларының үстинде ызғыйды, Жаўызлық ҳәм апат қала ишинде жүз берип атыр. Оның ортасында ўайраншылық бар, Жалған ҳәм ҳийлекерлик арымас майданынан. Егер жаўым мени кейисе, Буны көтере алар едим, Душпаным меннен өзин жоқары қойса, Оннан жасырынған болар едим. Бирақ сен, маған теңлес болған адам, Достым ҳәм жақыным. Бизлер сырлас дос едик, Қудайдың Үйине бирге барар едик. Өлимге дуўшар болсын душпанларым, Тирилей өлилер мәканына түссин, Себеби үйлери ҳәм жүреклери жаўызлыққа толыдур. Ал мен Қудайды шақыраман, Жаратқан Ийе қутқарар мени. Түнде, таңда ҳәм күндиз, Жалбарынып, дад саламан, Ол еситеди даўысымды. Маған қарсы шыққанлар көп болса да, Аманлық ишинде қутқарар жанымды. Әзелден тахтта отырған Қудай, Мени еситип, оларды бойсындырады. Оларда өзгерис жоқ, Қудайдан қорқпайды. Жолдасым достына қарсы қол көтерди, Дүзген келисимимизди бузды. Оның аўзынан пал тамады, Бирақ жүрегинде душпанлық. Сөзлери майдан да жағымлы, Бирақ булар жалаңашланған қылышдур. Жүгиңди Жаратқан Ийеге тапсыр, Ол саған сүйениш болады. Ҳасла жол қоймас, Ҳақ адамның қулаўына. Сен, Қудай, өлим шуқырына ылақтырасаң жаўызларды, Өмириниң жартысын да көрмес қанхор ҳәм қыянетшилер. Ал мен Саған үмит байлайман. Атқарыўшылардың жетекшисине. «Узақтағы үнсиз кептер» намасына. Филист халқы Даўытты Гат қаласында тутып алғанда, оның айтқан жыры Қудай, маған реҳим ет, Адамлар мени қуўдалап атыр, Күни бойы ҳүжим қылып, қысқыға алып атыр. Душпанларым күни бойы изиме түсип, мени излеп атыр, Маған қарсы шыққанлар көпдур, уллы Қудай! Қорққанымда, Саған үмит байлайман. Қудай, сөзиңди мақтайман, Қудайға үмит байлайман, қорқпайман. Адамзат маған не қыла алады? Күни бойы жаўларым сөзлеримди бурмалайды, Олардың ой-пикирлери маған жаўызлық ислеў. Олар тил бириктирип, буққыда жатады, Жанымды алыў ушын, ҳәр бир адымымды аңлыйды. Жынаятларының жазасынан қутылып қала ма олар? Қудай, ғәзебиң менен оларды жерге ур! Сергиздан күнлерим Сениң алдыңда есаплы, Көз жасларымды ыдысыңа салып қой. Булар китабыңда жазылған емес пе? Сени шақырған ўақтымда, Душпанларым артқа шегинеди. Мынаны билемен: Қудай мен тәрепте. Сөзин өзим мақтап атырған Қудайға, Сөзин өзим мақтап атырған Жаратқан Ийеге, Қудайға үмит байлайман, қорқпайман, Адамзат маған не қыла алады? Қудай, Саған берген ўәделеримди орынлайман, Миннетдаршылық қурбанлықларын Саған арнайман. Жанымды өлимнен қутқарып қалдың, Аяқларымды сүрнигиўден сақладың, Соның ушын, Қудай, Сениң алдыңда, Өмир нурында жүремен. Атқарыўшылардың жетекшисине. «Жоқ етпе» намасына айтылады. Даўыттың Шаулдан қашып, үңгирге киргенде айтқан жыры Реҳим ет маған, Қудай, реҳим ет маған, Жаным Сенде паналайды. Апат өтип кеткенше, Паналайман қанатларыңның саясында. Жалбарынаман Қудай Таалаға, Мен ушын ийгилик қылатуғын Қудайға. Көктен маған қутқарылыў жибереди, Мени қуўдалағанларға кейис сөз айтады, Қудай Өз сүйиспеншилигин ҳәм садықлығын жибереди. Жаным арысланлар арасында қалды, Адам денесин жейтуғынлардың арасында жатырман, Тислери найза ҳәм садақ оғы, Тиллери өткир қылыш. Көктен де жоқары уллылана бер, Қудай, Даңқың пүткил жер жүзине жайылсын! Душпанларым аяқларым астына аў таслады, Руўхым түсип кетти. Жолыма шуқыр қазды, Ишине олардың өзлери түсти. Жүрегим Саған садық, Қудай, жүрегим садық, Сени жырлап, саз шертемен. Оян, ҳәй жаным, Оян, ҳәй арфа ҳәм лира, Ерте таңды мен оятайын! Халықлар арасында Сени алғыслайман, Ийе, Миллетлер арасында саз шертип, Саған алғыс айтаман. Сүйиспеншилигиң көклерге жетер, Садықлығың бултларға уласар. Көктен де жоқары уллылана бер, Қудай, Даңқың пүткил жер жүзине жайылсын! Атқарыўшылардың жетекшисине. «Жоқ етпе» намасына айтылады. Даўыттың жыры Ҳәй, ҳүкимдарлар, шынында да, сизлер әдил қарар шығарасыз ба? Адам улларын әдалатлық пенен ҳүким қыласыз ба? Яқ, сизлер жүрегиңизде наҳақлық дүзесиз, Зорлық шашар қолларыңыз жер жүзинде. Жаўызлар еле туўылмасынан алдын жолдан адасар, Анасының қарнында-ақ адасып, жалған сөйлер. Олардың зәҳәри жыланның зәҳәриндей, Кобрадай қулақларын бекитеди. Жылан ойнатыўшылардың даўысын, Күшли порханның зикирин еситпейди. Қудай, олардың аўзындағы тислерин сындыр, Арысланлардың жақларын сындыр, Жаратқан Ийе! Ағып кететуғын суўдай жоқ болсын, Садақларын кергенде, оқлары сынып кетсин. Ерип кеткен суў өгизиндей жоқ болсын, Ана қарнынан түскен түсиктей, олар қуяшты көрмесин. Жанып турған тикен қазанды қыздырмай турып, Оларды соншелли тез жоқ қыл. Жаўыздан өш алынғанын көрип, ҳақ адам қуўанар, Аяқларын жаўызлардың қанына жуўар. Сонда адамлар: «Шынында, ҳақ адамға сыйлық бар, Жер жүзинде ҳүким шығарыўшы Қудай бар», – дейди. Атқарыўшылардың жетекшисине. «Жоқ етпе» намасына айтылады. Шаул Даўытты өлтириў ушын, үйин аңлыўға адам жибергенде, Даўыттың айтқан жыры Қудайым, мени душпанларымнан қутқар! Маған қарсы шыққанлардан аман сақла. Жынаятшылардан мени сақла, Қанхорлардан қутқар. Қара, олар жанымды алыў ушын, аңлып жатыр, Жазығым ҳәм гүнам болмаса да, Жаратқан Ийе, Күшлилер маған қарсы бирлеспекте. Айыбым болмаса да, Маған қарсы ҳүжим етиўге асығып атыр. Маған жәрдем бериў ушын тур, аўҳалыма қара! Сен, Әлемниң Қудайы Жаратқан Ийе, Израил халқының Қудайы, Тур, барлық халықларды жазала, Ҳеш бир жаўыз жынаятшыны аяма. Олар кеште қайтып келеди, Ийтлердей ырылдасып, қаланың ишинде ызғып жүреди. Қара, олардың тиллеринен сөгис төгиледи, Аўызларынан қылыш шығады. Олар: «Ким бизлерди еситер еди?» – деп ойлайды. Бирақ Сен олардың үстинен күлесең, Жаратқан Ийе, Барлық халықларды масқара қыласаң. Күш-қуўатым Сенсең, Саған интизарман, Сен мениң қорғанымсаң, Қудай! Қудайым сүйиспеншилиги менен қарсы алар мени, Мени аңлыған жаўларымның қулаўын көрсетер маған. Оларды өлтирме, болмаса халқым умытып кетеди, Қүдиретиң менен оларды гезенде қылып, тарқат, Кейин оларды жерге ур, Ийе, қалқанымыз. Олардың аўзынан шыққан гүналары ушын, Тиллери менен сөйлеген сөзлери ушын, Айтқан нәлет ҳәм жалған сөзлери ушын, Өзлериниң менменлигиниң дузағына түссин. Ғәзебиң менен жоқ қыл оларды, Биреўин де қалдырмай қырып тасла. Сонда Қудайдың Яқып урпақларының үстинен ҳүкимдар екенин, Жер жүзиниң шетине дейин биледи. Олар кеште қайтып келеди, Ийтлердей ырылдасып, қаланың ишинде ызғып жүреди. Аўқат табыў ушын гезеди, Түнди аш қарны менен өткереди. Ал мен Сениң күш-қүдиретиңди жырлайман, Таң азаннан сүйиспеншилигиң ушын шадланып бақыраман. Өйткени Сен маған қорған, Апатта қалғанымда, пана болдың. Күш-қуўатым мениң, саз шертип, Сени алғыслайман, Сен мениң қорғанымсаң, Маған сүйиспеншилик көрсеткен Қудайымсаң. Қудай, бизлерден бас тарттың, Бизлердиң қорғанымызды жарып өттиң, Ғәзеплендиң, енди алдынғы аўҳалымызға бизлерди қайтар! Жерди силкип, оны жардың, Жарықларын дүзет, ол шайқалып атыр. Халқыңа аўыр жағдайлар бердиң, Тентиреклеп жүрсин, деп бизлерге шарап ишкиздиң. Душпан оқларынан сақланыў ушын, Өзиңнен қорқатуғынларға байрақ көтерт. Оң қолың менен жеңис бер, бизлерди есит, Өз сүйгенлериң қутқарылсын! Қудай Мухаддес мәканында былай деди: «Йошланып, Шехемди бөлемен, Суккот ойпатлығын өлшеп беремен. Гилад Меникидур, Менашше де Меники, Эфрайым дуўлығам, Яҳуда ҳүкимдарлық ҳасам. Моаб жуўынатуғын ләгеним, Эдомға аяқ кийимимди таслайман, Филист жеринде жеңис дабылын қағаман». Ким мени қорғанлы қалаға алып барады? Ким маған Эдомға дейин жол көрсетеди? Қудай, Сен емессең бе? Бирақ Сен бизлерден жүз бурдың, Әскерий ордамызға басшылық етпей қойдың. Душпанға қарсы гүресте жәрдем бер, Адамзаттың жәрдеми бийҳудадур. Қудай, Сениң жәрдемиң менен қаҳарманлық көрсетемиз, Душпанларымызды басқылап таслайсаң. Атқарыўшылардың жетекшисине. Тарлы саз әсбапларында айтылатуғын Даўыттың жыры Қудай, есит наламды, Тыңла мениң дуўамды! Жердиң арғы шетинен Саған жалбарынаман, Жүрегимди қәўетер басты. Шығып болмас бәлент жартасқа алып шық мени. Сен мениң панам болып киятырсаң, Душпанға қарсы беккем қорғансаң. Шатырыңда мәңги жасайын, Қанатларың саясына паналайын. Қудай, Сен ўәделеримди еситтиң, Маған атыңнан қорқатуғынларға берилетуғын сыйлықтан бердиң. Патшаның өмирин узақ қыл, Өмир жыллары әўладтан-әўладқа даўам етсин. Қудайдың алдында ол мәңги тахтында отырсын, Оны сүйиспеншилигиң ҳәм садықлығың менен қорға! Сонда саз шертип, Сениң атыңды мәңги алғыслайман, Ҳәр күни берген ўәдемди орынлайман. Атқарыўшылардың жетекшиси Едутун ушын. Даўыттың жыры Жаным тек ғана Қудайда тынышлық табар, Қутқарылыў маған Оннан келер. Жалғыз Ол мениң қорғаўшы жартасым, Қутқарылыўым ҳәм қорғаным, Мен ҳасла сүрникпеймен. Ҳәй, душпанлар, қыйсық дийўалға уқсаған, Қулайын деп турған қорадай болған маған, Қашанға дейин ҳүжим қыласыз? Сизлердиң жобаңыз жоқарғы дәрежемнен төмен түсириў, Жалған сөзлерден ләззет аласыз, Аўзыңыз бенен пәтия берип, Ишиңизден нәлет айтасыз. Ҳәй жаным, жалғыз Қудайдан тынышлық тап, Мениң үмитим Оның Өзи. Жалғыз Қудай мениң қорғаўшы жартасым, қутқарыўшым, Қорғаным Олдур, соның ушын, сүрникпеспен. Қутқарылыўым ҳәм абырайым Қудайдан келер, Қүдиретли жартасым, панам Олдур. Ҳәй халық, ҳәмме ўақытта Оннан үмит қылың, Жүрегиңизди Оған ашың, Бизлердиң панамыз Қудайдур. Адамзат ҳеш нәрсе емес, Аўа, адам баласы өткинши. Егер тәрезиге тартылса, Олар ҳаўадан да жеңил. Тонаўшылыққа исенип қалма, Урланған малға үмит байлама, Егер байлығың көбейип қалса, оған кеўил қойма. Қудай бир мәрте сөйледи, Буны еки мәрте еситтим: Күш-қүдирет Қудайда. Сүйиспеншилик те Сенде, Ийе! Ҳәр бир адамға қылған исине жараса қайтарасаң. Даўыттың Яҳуда шөлинде айтқан жыры Қудай, Сен мениң Қудайымсаң, Сени барлығым менен излеймен, Жаным Сени аңсайды, Кеўип, қуўрап ҳәм суўсыз қалған жерде, Денем Саған интизар. Мухаддес Ибадатханаңда нәзер тасладым Саған, Күш-қүдиретиңди ҳәм даңқыңды көрдим. Сениң сүйиспеншилигиң өмирден абзалдур, Соның ушын, тилим Сени алғыслар. Өмирим бойы Саған алғыс айтаман, Сениң атың менен қолларымды жоқары созаман. Майлы жилик жегендей жаным тояды, Шадлы даўыс пенен аўзым Саған алғыс-мақтаў айтады. Төсегимде жатқанымда, Сени еслеймен, Түни бойы Сени ойлап шығаман. Сен маған жәрдемши болдың, Қанатларыңның саясында шадланып бақыраман. Кеўлим Саған беккем байланған, Оң қолың мени қоллап қуўатлайды. Ал жанымды алыўды қәлеп атырғанлар, Жердиң түбине түсип, жоқ болады. Олар қылыштың соққысына дуўшар болып, Сағалларға жем болады. Патша болса, Қудайдан шадлық табады, Қудай ҳақы ант еткенлер қуўанышын жәриялайды, Өтирикшилердиң аўзы жабылады. Атқарыўшылардың жетекшисине. Даўыттың жыры Қудай, қулақ сал арзыма, Жанымды душпан қорқынышынан қорға. Напәклердиң жаўыз жобасынан, Жаўызлардың топарынан сақла мени. Олар тиллерин қылыштай етип қайрап, Зәҳәрли сөзлери оқ сыяқлы нышанды гөзлеген. Олар айыпсызға оқ атыў ушын буққыда жатады, Оған күтилмегенде қорқпастан атады. Бир-бириниң жаўыз нийетлерин қоллап қуўатлайды, Жасырын дузақ қурыў ушын тил бириктиреди, «Буны ким көрер еди?» – деседи. Олар әдилсизликти излеп, «Әжайып бир жоба дүздик», – деп айтады. Адамзаттың ишки дүньясы ҳәм жүреги терең сырдур. Бирақ Қудай оларға оқ атады, Тосаттан олар жарақатланады. Өз тиллери менен өз басына жетеди, Аўҳалын көргенлердиң жүреги суўлайды. Барлық адамларды қорқыў бийлейди, Олар Қудайдың ислерин жәриялайды, Оның ислери ҳаққында ойланады. Ҳақ адам Жаратқан Ийеде қуўанады, Оннан пана табады, Барлық пәк жүреклилер қуўанышын жәриялайды. Атқарыўшылардың жетекшисине. Даўыттың жыры. Қосық Қудай, Сионда алғыс-мақтаў Саған тийисли, Саған берилген антлар орынланады. Сен дуўаларымызды еситесең, Барлық адамзат Саған келеди. Гүна аўырманлығынан қыйналып жүргенде, Сен қылмысларымызды кеширесең. Қандай бахытлы ҳәўлилериңде жасаўы ушын, Сен таңлаған, Өзиңе жақынлатқан адам! Үйиңниң, мухаддес Ибадатханаңның, Жақсы жемислерине тоямыз. Қутқарыўшымыз Қудай, ҳақлығың менен, Таң қаларлық ислериң менен бизлерге жуўап бер. Сен жер жүзиниң төрт тәрепиниң, Узақ теңизлердиң үмитисең. Күш-қүдирет пенен қуралланғансаң, Өз күшиң менен таўларды жайластырғансаң. Теңизлердиң ҳәм олардың толқынларының шаўқымын, Және де, халықлардың қозғалаңын тынышландырасаң. Дүньяның арғы шетинде жасайтуғынлар, Кәраматлы белгилериңди көрип қорқыўға түсер. Шығыстан батысқа дейинги халықларды, Қуўанышлы даўысларға толтырасаң. Жерге ғамхорлық қылып, оның шөлин қандырасаң, Оны молдан байытасаң. Қудай, Сениң салмаларың суўға толы, Адамларға ғәлле бересең, Жерди соған таярлағансаң. Қарықларын қандырып, суўғарасаң, Бийик жерлерин тегислейсең. Жаўының менен оны жумсартасаң, Оның өнимин берекетли қыласаң. Ийгилигиң менен жылға таж кийдиресең, Жүрген жолларыңнан байлық ағып турар. Шөл отлақ жерге айланар, Төбешиклер шадлыққа бөленер. Жайлаўлар сүриўлер менен қапланар, Ойпатлықлар дәнге кийинер, Олар қуўаныштан бақырысып, қосық айтар. Атқарыўшылардың жетекшисине. Қосық, жыр Ҳәй, жер жүзиндеги барлық адамлар, Бәлент даўыс пенен Қудайда шадланың! Оның уллы атын саз шертип, алғыслаң, Оған салтанатлы түрде алғыс айтың! Қудайға айтың: «Сениң ислериң қандай қорқынышлы! Қүдиретиңниң уллылығынан, Душпанларың Сеннен айбынады. Пүткил жер жүзи Саған тәжим қылады, Олар Саған арнап қосық айтады, Аўа, саз шертип, Сениң атыңды алғыслайды». Келиң, Қудайдың не ислегенлерин көриң! Қандай қорқынышлы ислер иследи адамзат ушын: Ол теңизди қурғақ жерге айландырды, Ата-бабаларымыз дәрьядан жүрип өтти, Қуўанайық Оның сол ислерине! Қүдирети менен мәңги ҳүкимдарлық етеди, Көзлери миллетлерди бақлап турады. Қозғалаңшылар менменликке берилмесин. Ҳәй, халықлар, Қудайымызға алғыс айтың, Оған айтқан алғыс-мақтаўыңыз жаңласын. Ол өмиримизди сақлады, Аяқларымыздың тайып кетиўине жол қоймады. Қудай, Сен бизлерди сынадың, Гүмисти отта тазалағандай етип тазаладың. Бизлерди дузаққа жолықтырдың, Желкемизге аўыр жүк жүкледиң. Саўаш арбаларын басымыздың үстинен жүргиздиң, Оттан ҳәм суўдан кешип өттик, Бирақ кейин абаданшылыққа алып келдиң. Жандырылатуғын қурбанлықлар менен Үйиңе бараман, Берген ўәделеримди орынлайман. Апатта қалғанымда, аўзымнан шыққан еди, Тилим менен берген едим ўәделерди. Семиртилген ҳайўанларды жандырылатуғын қурбанлыққа беремен, Қошқарды түтетип Саған усынаман. Мал ҳәм текелерди қурбанлық етип беремен. Келиң, тыңлаң, ҳәй, Қудайдан қорқатуғынлар, Мен ушын Оның не ислегенин сизлерге айтып берейин. Аўзым менен Оны шақырдым, Тилим менен Оны уллыладым. Егер жүрегимде жаўыз нийет болса, Онда Ийе мени еситпес еди. Бирақ Қудай тыңлады мени, Дуўа еткенимде, даўысыма қулақ салды. Алғыслар болсын Қудайға, Ол дуўамнан бас тартпады, Сүйиспеншилигин меннен аямады. Атқарыўшылардың жетекшисине. Тарлы саз әсбапларында айтылады. Жыр. Қосық Қудай, бизлерге мийримли болып, жарылқа, Жүзиңниң нуры түссин үстимизге. Солай етип, жер жүзи Сениң жолыңды, Барлық миллетлер Сениң қутқарыўыңды билсин. Халықлар Саған алғыс айтсын, Қудай, Барлық халықлар Саған алғыс айтсын! Миллетлер қуўанып, шадланып бақырсын, Сен халықларды әдалатлық пенен ҳүким қыласаң, Жер жүзиндеги миллетлерди жетелейсең. Қудай, халықлар Саған алғыс айтсын, Барлық халықлар Саған алғыс айтсын! Жер өз өнимин берди, Қудай, Қудайымыз бизлерди жарылқасын. Қудай бизлерди жарылқасын, Дүньяның төрт тәрепиндегилер Оннан қорқсын! Атқарыўшылардың жетекшисине. Даўыттың жыры. Қосық Қудай қозғалады, тарқалып кетеди душпанлары, Оны жек көргенлер алдынан қашады. Самал айдаған түтин сыяқлы, Сен оларды айдап жибересең, Отта ериген мум сыяқлы, Қырылады жаўызлар Қудайдың алдында. Ал ҳақ адамлар болса, қуўанады, Қудайдың алдында йошланады, Қуўанып шадланады. Қудайымызды жырлаң, Саз шертип, Оның атына алғыс айтың. Бултлар үстинде келетуғынды уллылаң, Оның аты – Жаратқан Ийе! Оның алдында йошланың! Мухаддес мәканындағы Қудай, Жетимлердиң әкеси, жесирлердиң ҳуқықын қорғаўшы. Қудай жалғыз баслыны үйли қылар, Тутқынларды аман-есен азат етер, Қозғалаңшылар болса, ыссы шөлде қалар. Қудай, Өз халқыңның алдында жүргениңде, Шөл арқалы жүргениңде, Қудайдың, Синайдағы Қудайдың алдында, Қудайдың, Израилдың Қудайының алдында, Жер силкинди, көклерден жаўын жаўды. Мол жаўын жаўдырдың, Қудай, Күшсизленген жериңе қайтадан күш бердиң. Халқың ол жерге мәкан басты, Қудай, ийгилигиң менен мүтәжлерди тәмийинледиң. Ийеден хабар келеди, Көп ҳаяллар мына хабарды жеткизеди: «Душпан әскерлери қашып баратыр, Патшалары менен бирге қашып баратыр!» Үйде қалған ҳаяллар олжаны бөлисип алады! Олар қанатлары гүмиске, Пәрлери сап алтынға қапланған кептерге мегзер. Ҳәй, еркеклер, саўаш күни не ушын жайлаўда жатырсыз? Қүдирети күшли Қудай патшаларды тарқатып жибергенде, Салмон таўындағы қар боранға мегзеди. Ҳәй, уллы таў, Башан таўы! Ҳәй, шоққылары көп таў, Башан таўы! Ҳәй, шоққылары көп таў, Қудай мәкан қылыўға таңлаған таўына, Қудай мәңги мәкан қылатуғын таўға, Не ушын қызғаныш пенен қарайсаң? Қудайдың саўаш арбалары сан-санақсыздур, Ийемиз мухаддеслик ишинде Синайдан келер. Сен жоқары шықтың, тутқынларды тутқын еттиң, Адамлардан, ҳәтте, қозғалаңшылардан сыйлар қабылладың, Ол жерде жасайсаң, Қудай Ийе. Ҳәр күни жүгимизди көтеретуғын Ийеге, Бизлерди қутқаратуғын Қудайға алғыслар болсын. Қудайымыз – қутқарыўшы Қудайдур, Өлимнен қутқаратуғын – Қудай Ийедур. Аўа, Қудай Өз душпанларының басын, Гүна жолында жүргенлердиң шашлы геллесин езеди. Ийе былай дейди: «Душпанларыңды Башаннан қайтарып алып келемен, Теңиз түбинде болса да алып шығаман. Сонда аяқларыңды олардың қанына батырасаң, Ийтлер де қан жалап, өз үлесин алады». Қудай, Сениң жеңис кәрўаныңның, Қудайымның, Патшамның мухаддес Ибадатханасына, Салтанатлы киятырғаны көринер. Алдында жыршылар, кейининде сазенделер, Ортасында дәп қаққан жас қызлар. «Ҳәй, сизлер, Израил туқымынан болғанлар, Жыйыныңызда Қудайға, Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаў айтыңлар!» Алдында ең кишкенеси Бенямин урыўы, Изинен өз топарлары менен Яҳуда басшылары келеди, Зебулон ҳәм Нафталий басшылары оларға ереди. Қудай, көрсет күш-қүдиретиңди, Және көрсет бизлер ушын қолланған күшиңди, Ерусалимдеги Ибадатханаңнан! Патшалар Саған саўғалар алып келеди. Бақыр, қамыс арасындағы сол бир жабайы ҳайўанға, Бузаўлар арасында күшли буғалардай болғанларға. Олар алдыңда мүләйим болып, гүмислерин Саған саўға қылсын, Тарқатып жибер саўаштан рәҳәтленетуғын халықларды! Мысырдан елшилер келеди, Хабашстан халқы асығып, қолларын Саған созады. Қудайдың қүдиретин жәрия қылың, Оның уллылығы Израилдың үстинде, Күш-қүдирети көклерде. Қудай айбатлыдур Өзиниң мухаддес Ибадатханасында, Израилдың Қудайы күш-қуўат берер Өз халқына. Қудайға алғыслар болсын! Атқарыўшылардың жетекшисине. «Лала гүл» намасына айтылады. Даўыттың жыры Қудай, қутқар мени, Суўлар алқымыма келди. Шөгип баратырман түпсиз батпаққа, Аяғымды басатуғын қатты жер жоқ. Терең суўларға шөгип кеттим, Күшли ағыс мени тартып кетпекте. Дад салыўдан диңкем қурыды, Тамағым кеўип қалды, Қудайымды күтип, көз нурым сөнди. Себепсиз мени жек көретуғынлар, Басымдағы шашымнан да көпдур. Душпанларым маған қарсы жалған сөйлер, Олар күшли, мени өлтирмекши, Урламаған нәрсемди қайтарыўды талап қылар. Қудай, ақылсызлығымды Өзиң билесең, Айыпларым Сеннен жасырын емес. Қудай, Әлемниң Ийеси, Мен себепли уятқа қалмасын Саған үмит қылғанлар! Израилдың Қудайы, Сени излегенлер мен себепли шерменде болмасын! Сен ушын шыдайман сөгислерге, Шерменделик қаплайды жүзимди. Аға-инилериме жат адамдай болдым, Анамның уллары ушын келгинди сыяқлыман. Сениң Үйиңе болған ықласым ишимди жейди, Сени ақыретлегенлер мени ақыретлеген болады. Ораза тутып, дад салсам, Мен масқара боламан. Аза кийим кийсем, Олар ушын әпсана боламан. Қала дәрўазасы жанында отырғанлар, Мен туўралы өсек тоқыйды. Мәскүнемлер мени мысқыллап, қосық айтады. Бирақ мен Саған дуўа етемен, Жаратқан Ийе, Мақул ўақытта, уллы сүйиспеншилигиңниң саясында, Қудай, Исенимли қутқарыўың менен жуўап бер маған. Мени қутқар, батпаққа батып кетпейин, Мени жек көретуғынлардан азат қыл, Терең суўлардан мени сақлап қал. Күшли ағыс мени тартып кетпесин, Түпсиз суўлар мени жутпасын, Қәбир үстимнен аўзын жаппасын. Жуўап бер маған, Жаратқан Ийе, Ийгиликлидур сүйиспеншилигиң. Уллы реҳимиң себепли маған қарай бурыл. Өз қулыңнан жүзиңди жасырма, Апат ишинде қалдым, тез жуўап бер маған! Жақынлап маған, қутқар жанымды, Душпанларымнан азат ет мени. Мени қандай масқара қылғанын, Шерменде болып, уятқа қалғанымды билесең, Душпанларымның ҳәммеси Сениң қарсыңда. Кейислер кеўлимди жарақатлады, дәртке толғанман, Дәртлесетуғын биреўди изледим, ҳеш ким жоқ, Жигерлендиретуғын биреўди изледим, оны да таппадым. Аўқатыма олар зәҳәр салды, Шөллегенимде, маған сирке суўын берди. Алдындағы дастурханы өзлерине қақпан болсын, Дослары ушын дузақ болсын! Көзлерин қараңғылық басып, көрмей қалсын, Беллери мәңгиге бүгилип қалсын. Ашыўыңды төк олардың үстине, Лаўлаған ғәзебиң оларды жутсын! Олардың мәканы қаңырап қалсын, Шатырларында жасайтуғын ҳеш ким қалмасын! Олар Сен урған адамларды қуўғын қылар, Сен жарақатлаған адамлардың жарасын өсек қылар. Гүналары үстине гүна қоса гөр, Сен оларды ақлама. Атлары өмир китабынан өширилсин, Ҳақ адамлар менен бирге жазылмасын! Мен бийшараман ҳәм азап шегип атырман, Қудай, қутқар мени ҳәм қәўипсиз жерде сақла! Қудайдың атын қосық айтып мақтайман, Шүкирлик пенен Оны уллылайман. Бул шақлы ҳәм туяқлы буға ямаса танадан гөре, Жаратқан Ийеге көбирек мақул болады. Езилгенлер буны көрип, қуўансын, Ҳәй, Қудайды излегенлер, жүрегиңиз жанлансын! Жаратқан Ийе мүтәжлерди еситеди, Тутқын болған халқын жек көрмейди. Оған алғыс-мақтаў айтың, ҳәй, аспан ҳәм жер, Теңизлер ҳәм ондағы барлық жаныўарлар. Қудай Сионды қутқарады, Яҳуда қалаларын қайта тиклейди, Халық орналасып, ол жерди ийелейди. Оның қулларының урпағы жерди мийрас қылады, Оның атын сүйгенлер ол жерге мәкан басады. Атқарыўшылардың жетекшисине. Даўыттың ядқа салыў жыры Қудай, мени қутқарыўға, Жаратқан Ийе, маған жәрдем бериўге асық! Жанымды алыўға умтылғанлар, Шерменде болып, уятқа қалсын! Маған зыян тийгизиўди қәлегенлер, Масқара болып, кейнине қайтсын! «Ҳай-ҳай!» деп масқаралағанлар, Шерменде болып, изине қайтсын. Сени излегенлердиң ҳәммеси, Сенде шадлық ҳәм қуўанышқа толсын. Сениң қутқарыўыңды сүйгенлер: «Қудай уллыдур!» – деп бәрқулла айтып жүрсин! Мен бийшара ҳәм ғәриппен, Қудай, тезирек кел маған! Жәрдемшим ҳәм қутқарыўшым Өзиңсең, Кешикпе, Жаратқан Ийе! Жаратқан Ийе, Сени паналайман, Мени ҳасла шерменде қылма! Әдалатлығың менен қутқарып, азат қыл мени! Маған қулағыңды түрип, қутқар мени! Паналайтуғын жартасым бол, Ҳәмме ўақытта паналаўға ол жерге бара алайын. Мени қутқарыў ушын буйрық бер, Шынында да, Сен жартасым ҳәм қорғанымсаң. Қудайым, мени жаўызлардың қолынан, Әдалатсыз ҳәм залым адамның пәнжесинен қутқар! Сен мениң үмитимсең, Қудай Ийе, Жаслығымнан Саған исенемен. Туўылғанымнан баслап, Саған сүйендим, Мени анамның қарнынан Сен алып шықтың, Ҳәмме ўақытта Саған алғыс-мақтаў айтаман. Көплер ушын өрнек болдым, Сен мениң беккем панамсаң. Аўзым толып тассын алғыс-мақтаўға, Күни бойы салтанатыңды жәриялайман. Қартайған шағымда, меннен жүз бурма, Күшим қайтқаннан кейин, мени тәрк етпе! Душпанларым маған қарсы тил бириктирер, Мени өлтириўди қәлегенлер бир-бири менен кеңесер. Олар: «Қудай оны тәрк етти, Қуўып, услап алыңлар, Оны қутқаратуғын ҳеш ким жоқ!» – дейди. Қудай, меннен узақласпа, Қудайым, маған жәрдем бериўге асық! Шерменде болып, жоқ болсын, мени айыплаўшылар, Маған жаўызлық қылмақшы болғанлар, Уятқа қалып, бийабырай болсын. Ал мен ҳәмме ўақытта Сеннен үмит қыламан, Үсти-үстине Саған алғыс айтаман. Күни бойы Сениң әдил ислериңди, Қутқарыўың туўрысында жәриялайман, Оларды санап, ада болмаспан. Қудай Ийе, қүдиретиң себепли келемен, Сениң, жалғыз Сениң әдиллигиңди баян қыламан. Қудай, жаслығымнан маған Сен тәлим бердиң, Елеге дейин, Сениң әжайып ислериңди айтып жүремен. Шашларым ағарып, қартайғанымда да, Тәрк етпе мени, Қудай! Күшиңди келешек әўладқа, Қүдиретиңди кейинги урпақларға жеткерейин. Қудай, көклерге жетер әдиллигиң, Уллы ислер қылдың Сен, Саған уқсаған ким бар, Қудай? Сен маған көп аўыр апатлар жибердиң, Бирақ мени қайтадан жанландырасаң, Мени жердиң түбинен және шығарып аласаң. Абырайымды жоқарылатасаң, Маған және жубаныш бересең. Мен де арфа шертип, Саған алғыс айтаман, Садықлығыңды қосық етип айтаман, Қудайым. Лира шертип, Саған алғыс айтаман, Израилдың Мухаддеси! Саз шертип, Саған алғыс айтқанымда, Аўзымнан шадлық даўысы шығып, Өзиң қутқарған жаным қуўанады. Тилим күни бойы Сениң әдалатың ҳаққында жәриялайды, Маған жаўызлық қылыўды қәлегенлер, Уятқа қалып, шерменде болды. Сулайманның жыры Қудай, ҳүким шығарыўды патшаға, Әдалатлығыңды патшаның улына сыйла. Ол Сениң халқыңды әдалатлық пенен, Ғәриплериңди туўрылық пенен ҳүким қылсын! Таўлар халыққа абаданшылық, Төбешиклер ҳақыйқатлық алып келсин. Патша жарлыларды қорғасын, Кәмбағаллардың балаларын қутқарсын, Залымларды езип тасласын. Қуяш ҳәм ай турғанындай, Халқың әўладтан-әўладқа Сеннен қорқып жасасын. Патшамыз жаңа орылған атызға жаўған жаўындай, Топырақты суўғаратуғын берекетли жаўындай болсын. Оның дәўиринде ҳақ адам гүллеп, жаснасын, Ай жоқ болып кетпегенше, абаданшылық мол болсын. Ол ҳүкимдарлық етсин бир теңизден екинши теңизге дейин, Евфрат дәрьясынан жер жүзиниң шетине дейин! Оның алдында шөлде жасайтуғынлар бас ийсин, Душпанлары топырақ жаласын. Таршиш ҳәм атаў үлкелериниң патшалары, Оған салық алып келсин. Шеба ҳәм Себа патшалықлары саўғалар усынсын. Барлық патшалар алдында тәжим қылсын, Пүткил халықлар оған хызмет етсин! Ол нала шеккен жарлыға жәрдем берер, Сүйениши жоқ бийшараны қутқарар. Ғәрип ҳәм жарлыға реҳими келер, Жарлылардың жанын қутқарар. Зорлық ҳәм зулымлықтан оларды азат қылар, Олардың қаны оның нәзеринде әзиздур. Патшаның өмири узақ болсын! Шебаның алтыны оған берилсин, Тынымсыз дуўа етилсин ол ушын, Күни бойы оны жарылқасын! Үлкеде дән мол болсын, Таў басларында дән өнимлери шайқалып турсын! Масақлары Лебанон тоғайындай мол болсын, Қала халқы жердеги шөп яңлы көбейсин! Патшаның аты мәңги жасасын, Қуяш сөнгенше, аты өшпесин, Ол арқалы адамлар жарылқансын, Пүткил халықлар: «Ол қандай бахытлы», – деп айтсын! Жаратқан Ийе Қудайға, Израилдың Қудайына алғыслар болсын. Кәраматлар ислейтуғын жалғыз Олдур. Оның уллы атына мәңги алғыслар болсын, Пүткил жер жүзи Оның даңқына толсын! Аўмийин! Аўмийин! Ишай улы Даўыттың дуўалары усы жерде тамамланды. Асафтың жыры Қудай ҳақыйқаттан да Израилға, Жүреги пәк болғанларға ийгиликли. Аяқларым тайып кете жазлады, Сырғанап жығылыўдан сәл қалдым. Жаўызлардың абаданшылығын көрип, Сол менменлерге ишим күйди. Олар өмириниң ақырына дейин, қайғы не екенин билмес, Денелери саў-саламат. Адамзатта болатуғын қыйыншылықты көрмес, Басқалар сыяқлы азап шекпес. Менменлик олардың мойнындағы моншағы, Жаўызлық үстиндеги кийими сыяқлы. Олардың көзлерин май басқан, Жүреклери тәкаббирликке толып тасқан. Адамлардың үстинен күлип, жаўыз нийетте сөйлер, Менменлик етип, зулымлық қылыўды жобаластырар. Көклерге қарсы аўзын ашар, Тиллери менен жер жүзин ийелер. Соның ушын, халық соларға қарай жүз бурар, Сөзлерин болса, суўдай етип ишип алар. Олар былай дейди: «Қудай қалай биледи? Қудай Тааланың хабары бар ма еди?» Мине, усындайдур жаўызлар, Ҳәмме ўақытта тәшиўишсиз жасар, Өз байлығын арттырар. Мен бийкарға жүрегимди пәк тутқан екенмен-дә, Айыпсызбан, деп қолларымды жуўған екенмен-дә. Күни бойы азап шегемен, Ҳәр күни азанда жазаланаман. Мен де олар сыяқлы сөйлейин, десем, Қыянет еткен боламан Сениң ҳақыйқый халқыңа. Буларды түсиниў ушын ойланғанымда, Мен ушын қыйын болды бул. Сениң мухаддес Ибадатханаңа киремен дегенше, Түсинбеген едим олардың ақырети не болатуғынын. Шынында да, оларды тайғақ жерге қойғансаң, Жерге қулатып, ўайран қыласаң. Олар күтилмегенде бирден қырылып қалады, Қорқынышлы апат ишинде пүткиллей жоқ болады. Оянғанда умытылып кететуғын түс сыяқлы, Сен қозғалғанда, Ийе, Оларды елес сүлдердей көрип, менсинбейсең. Жүрегим ғамға толып, Қәлбимде дәрт пайда болғанда, Мен надан болып, билмеген екенмен, Саған ҳайўандай қатнаста болдым. Сонда да ҳәмме ўақытта Сениң менен биргемен, Мениң оң қолымнан услағансаң. Нәсиятларың менен маған жол көрсетесең, Кейин мени даңққа қарай жетелейсең. Сеннен басқа кимим бар аспанда? Сеннен басқаны қәлемеймен жер жүзинде. Денем ҳәм қәлбим ҳәлсиреп баратыр, Бирақ Қудай – Сен жүрегимниң күш-қуўатысаң, Мениң мәңгилик үлесимсең. Сеннен узақласқанлар өлип кетеди, Қырып таслайсаң Саған опасызлық қылғанларды. Ал мен ушын Қудай, Саған жақын болыў жақсы, Барлық ислериңди жәриялайын деп, Қудай Ийе, Сени пана қылып алдым өзиме. Асафтың нәсият жыры Қудай, не ушын бизлерден мәңги бас тарттың? Не ушын Өзиң бағып атырған қойларға ғәзебиңди шашасаң? Есле өтмиштеги ийелик қылған жәмийетиңди, Өз халқың қылыў ушын азат еткен қәўимиңди, Өзиң мәкан қурған усы Сион таўын. Адымларыңды тикленбей турған қарабақанаға қарай бур, Душпан Мухаддес орындағы барлық нәрсени қыйратты. Ибадатханаңда душпанларың қышқырысты, Ол жерге өз байрақларын тикти. Олар тоғайда терек шабыў ушын, Балтасын көтерген адамға уқсайды. Кейин олар ай балта ҳәм балғалары менен, Қыйратып таслады барлық ойма ислерди. Мухаддес мәканыңды өртеди, Атың орналасқан мәканыңды пүткиллей ҳарамлады. Олар өз кеўлинде: «Оларды пүткиллей қуртамыз», – деп, Елдеги сыйыныў орынларын өртеп жиберди. Кәраматлы белгилериңди көрмеймиз, Енди пайғамбарлар да қалмады, Бул қашанға дейин даўам ететуғынын билетуғын, Ҳеш ким қалмады бизлердиң арамызда. Қудай, қашанға дейин душпан Сени ақыретлейди? Жаў Сениң атыңа мәңгиге тил тийгизе ала ма? Не ушын қолыңды, оң қолыңды артқа тартасаң? Қойныңнан қолыңды шығарып, оларды қырып тасла! Қудай, әзелден мениң патшамсаң, Жер жүзине жеңис алып келесең. Күшиң менен теңизди екиге бөлдиң, Теңиз айдарҳаларының басларын суў ишинде ездиң. Лиўятанның басларын ездиң, Шөлде жасайтуғынларға оны азық қылып бердиң. Суўдың көзлерин ҳәм булақларды ашып ағызған Сенсең, Ағып турған дәрьяларды қурғатып таслаған Сенсең. Күндиз Сеники, түн де Сеники, Ай ҳәм қуяшты Сен орнаттың. Сен жер жүзиниң барлық шегараларын орнаттың, Жазды да, қысты да Өзиң жараттың. Есиңде тут, Жаратқан Ийе, душпан ақыретлеп атыр, Ақмақ халықлар атыңа тил тийгизип атыр. Қумырыңның жанын жыртқышларға тапсырма, Бийшара бенделериңди мәңгиге умытпа. Дүзген келисимиңе нәзер сал, Елдиң қараңғы жерлери зорлыққа толған. Езилген адам шерменде болып қайтпасын, Бийшара ҳәм жарлылар атыңа алғыс-мақтаў айтсын. Тур, Қудай, Өз исиңди қорға, Ақмақлардың күни бойы Сени масқара қылыўын есле. Душпанларыңның қышқырығын, Саған қарсы шыққанлардың тынбай көтерилген шаўқымын умытпа. Атқарыўшылардың жетекшисине. «Жоқ етпе» намасына айтылады. Асафтың жыры. Қосық Алғыслаймыз Сени, Қудай, алғыслаймыз, Атың Сениң бизлерге жақын, Адамлар әжайып ислериңди жәриялайды. Қудай былай дейди: «Белгиленген ўақыт келгенде, Әдиллик пенен қазылық етемен. Жер жүзи ҳәм онда жасайтуғынлар шайқалады, Бирақ беккем қылдым оның сүтинлерин. „Мақтанбаң!“ – дедим мақтаншақларға, Наҳақларға: „Көкирек көтермең! Көкирегиңизди жоқары көтермең! Менменлик пенен сөйлемең!“ – дедим». Шығыстан да, батыстан да, Таўлы шөлден де ҳүким шықпас. Бирақ қазылық етиўши Қудай, Бирин төменлетип, екиншисин жоқарылатар. Жаратқан Ийе қолында бир кесе услап тур, Ол дәмли араласпалы көпирген шарапқа толы. Оннан жер жүзиндеги барлық наҳақларға қуяды, Олар түбине дейин оны ишеди. Ал мен Оның ислерин мәңги жәриялайман, Саз шертип, Яқыптың Қудайына алғыс айтаман. Ол барлық наҳақлардың көкирегин басады, Ҳақ адамлардың күшин жоқарылатады. Атқарыўшылардың жетекшисине. Тарлы саз әсбапларында айтылатуғын Асафтың жыры. Қосық Яҳудада Қудай белгили, Израилда Оның аты уллы. Оның қонысы Салим қаласында, Жасайтуғын мәканы Сионда. Ол жерде сындырды отлы оқларды, Қалқан, қылыш ҳәм саўаш қуралларын. Аңға толы таўлардағы арыслан киби, Салтанатлы ҳәм қүдиретлисең. Қаза таўып тоналған батыр жаўынгерлер, Мәңги уйқыға кетти. Күшли жигитлердиң ҳеш бири қолын қозғалта алмайды. Яқыптың Қудайы, Сениң қорқынышлы даўысыңнан, Атлар ҳәм арбакешлер естен танды. Жалғыз Сен айбатлысаң, Ким алдыңда тура алады ғәзепленгениңде? Адамзаттың ғәзеби Сениң даңқыңа айланар, Қалған ғәзебин Өзиң басасаң. Ўәде бериңлер Қудайыңыз Жаратқан Ийеге, Орынлаңлар өз ўәделериңизди. Оның дөгерегинде болған барлығыңыз, Қорқынышлы Қудайға сыйлар алып келиң. Ол ҳүкимдарлардың руўхын сөндирер, Қорқыныш салар жер жүзиндеги патшаларға. Атқарыўшылардың жетекшиси Едутун ушын. Асафтың жыры Даўыслап Қудайға жалбарынаман, Даўыслап Қудайды шақыраман, Ол мени еситеди. Қыйын күнимде Ийени изледим, Түни менен қолларымды түсирмей жайдым, Кеўлим бас тартты жубаныштан. Қудайды еслесем, аҳ ураман, Ой жуўыртсам, руўхым ҳәлсирейди. Көзлериме уйқы бермейсең, Ҳәўлирип кеткенликтен, сөйлей алмайман. Өтмиштеги күнлер ҳаққында, Өткен жыллар ҳаққында ойлайман. Түнде айтқан қосықларымды еске аламан, Өзим менен өзим сөйлесип, Руўхым сораўларға жуўап излер: Ийе бизлерден мәңги бас тартты ма? Енди қайтып ҳеш қашан маған мийримиң түспей ме? Оның сүйиспеншилиги мәңги жоқ болғаны ма? Берген сөзи әўладтан-әўладқа даўам етпей ме? Қудай реҳим етиўди умытқаны ма? Мийрим-шәпәәтиниң орнын ғәзеп басқаны ма? Өзиме өзим былай дедим: «Мине, мениң дәртим – Қудай Тааланың Өз күшин көрсетпеўи». Жаратқан Ийе, Сениң ислериңди еске аламан, Бурынғы кәраматларыңды еслеймен. Сениң барлық ислериңди түсиниўге тырысаман, Уллы ислериң үстинде ой жуўыртаман. Қудай, жолың мухаддесдур! Қудай, Сен сыяқлы басқа уллы қудай бар ма? Сен – кәраматлар ислейтуғын Қудайсаң, Халықлар арасында Өз қүдиретиңди көрсеттиң. Өз күшиң менен халқыңды, Яқып ҳәм Юсуп әўладларын азат қылдың. Суўлар Сени көрип, Қудай, Суўлар Сени көрип, қорқып кетти. Түпсиз теңизлер титиреди. Бултлардан жаўын қуйды, Көклерден шақмақ шақты, Сонда Сениң оқларың ушты. Дүбелей ишинде даўысың гүркиреди, Жылдырымлар жер жүзин жарық қылды. Жер титиреп, ләрзеге келди. Жолың теңиз арқалы, Соқпағың уллы суўлар арқалы өтти, Излериң болса, көринбеди. Муўса ҳәм Харонның қоллары менен, Халқыңды сүриў сыяқлы алып жүрдиң. Асафтың нәсият жыры Тыңлаң, ҳәй халқым, көрсетпелеримди, Мениң сөзлериме қулақ түриң. Тымсаллар айтыў ушын аўзымды ашаман, Өтмиштеги сырлы сабақларды баян етемен, Не еситип, билгенимизди, Ата-бабаларымыздың бизлерге айтып бергенин. Балаларымыздан буларды жасырмаймыз, Жаратқан Ийениң даңқын, Оның күшин, Оның әжайып ислерин келешек әўладқа баян етемиз. Жаратқан Ийе Яқып урпағына қағыйдалар орнатып, Израилға нызам тайынлады. Буларды балаларына үйретсин деп, Ата-бабаларымызға буйрық берди. Солай етип, келешек әўладлар билсин, Келешекте туўылатуғын балалар да, Буларды өз балаларына жеткерсин. Сөйтип, олар Қудайға үмит байласын, Қудайдың ислерин умытпасын, Оның буйрықларын орынласын. Жүреклери турақлы болмаған, Руўхлары Қудайға садық болмаған, Ата-бабалары сыяқлы өжет, қозғалаңшы әўлад болмасын. Садақ ҳәм оқлар менен қуралланған Эфрайым әўлады, Саўаш күни кейнине бурылып қашты. Олар Қудайдың келисимин сақламады, Оның нызамы бойынша жүриўден бас тартты. Умытты Оның ислерин, Өзлерине көрсеткен кәраматларын. Мысырда, Соан даласында, Ол кәрамат иследи ата-бабаларының көз алдында, Теңизди екиге бөлип, оларды алып өтти, Суўларды дийўал сыяқлы етип қойды. Күндиз булт пенен, Түнде оттың жақтысы менен оларды алып жүрди. Шөлде жартасларды қақ айырып, Теңиздей мол етип суў берди. Жартастан булақлар ашып, Суўларды дәрьядай ағызды. Бирақ олар Оның алдында гүна ислеўди, Шөлде Қудай Таалаға қарсы бас көтериўди даўам етти: Жүреклеринде Қудайды сынап, Кеўли күсеген аўқатты талап қылды. Олар Қудайға қарсы сөйлеп, былай деди: «Қудай шөлде дастурхан жая ала ма? Мине, Ол тасты урып, суў шығарды, Суўды дәрья қылып ағызды. Енди халқына нан бере ала ма, Гөш пенен де тәмийинлей ала ма?» Жаратқан Ийе буны еситип, қатты ғәзепленди, Яқыпқа қарсы отын лаўлатып, Израилға қәҳәрин шашты. Себеби олар Қудайға исенбеди, Оның қутқарыўынан үмит етпеди. Ол жоқарыдағы бултларға буйрық берип, Аспан қақпақларын ашты. Халыққа жейтуғын манна жаўдырды, Көктеги дәннен берди оларға. Адамлар периштелердиң нанын жеди, Тойғанынша аўқат жиберди оларға. Шығыс самалын естирди аспанда, Қүдирети менен қубла самалын алып келди. Шаңдай қылып, оларға гөш, Теңиз қумындай мол етип қуслар жаўдырды. Оларды ордасының ортасына, Мәкан қылған жердиң дөгерегине қондырды. Солай етип, халық тойғанынша жеди, Қәлегенинше оларға Қудай берди. Бирақ олардың күсеўи қайтпай турып, Аўқатлары еле аўзында екен, Қудайдың ғәзеби оларға шашылды, Ең күшлилерин өлтирди, Жерге қулатты Израилдың жас жигитлерин. Буған қарамастан, олар даўам етти гүна ислеўин, Оның әжайып ислерине исенбеди. Соның ушын, Қудай олардың күнлерин бийҳудалық пенен, Жылларын қорқыныш ишинде ақырына жеткерди. Қудай оларды өлтирип баслағанда, Олар Оны излеп, қайта бет бурды, Пүткил барлығы менен Қудайды изледи. Қудай – өзлериниң қорғаўшы жартасы екенин, Қудай Таала – әмеңгери екенин еследи. Бирақ аўызлары менен Оған жағымпазлық қылды, Тиллери менен Оның алдында өтирик сөйледи. Оның алдында жүреклери садық болмады, Оның келисимине бийопалық қылды. Деген менен, Қудай реҳимли, Гүналарды кеширеди, гүнакарларды жоқ етпейди, Көп мәрте Өз ғәзебин басады, Қәҳәрин толық шашпайды. Қудай олардың тәннен ибарат екенин, Есип өтип, қайтып келмейтуғын самал екенин еследи. Шөлде Оған қарсы нешше рет бас көтерди, Қула дүзде Оны қапа қылды. Қайта-қайта сынады Қудайды, Израилдың Мухаддесин иренжитти. Еслемеди Оның қүдиретли қолын, Өзлерин душпаннан қутқарған күнин. Мысырда көрсеткен белгилерин, Соан даласында ислеген кәраматларын. Сонда Мысырдың өзеклерин қанға айландырды, Олар суўларынан ише алмай қалды. Оларға шақсын деп, ийтшыбын, Ўайран қылсын деп, қурбақалар жиберди. Олардың егинлерин ҳәм қол мийнетлерин, Шегирткелерге тапсырды. Буршақ пенен жүзимзарларын, Жабайы әнжир ағашларын жоқ етти. Олардың ири малларын буршақтың, Сүриўлерин жылдырымның астында қалдырды. Олардың үстине лаўлаған ғәзебин шашты, Оларға қәҳәр, ашыў ҳәм азап, Апат алып келетуғын периштелерин жиберди. Өз қәҳәрине жол қойды, Оларды өлимнен сақламады, Жанларын иллетке дуўшар қылды. Қырып таслады Мысырдағы барлық туңғышларды, Хамның шатырларындағы белиндеги күшиниң, Биринши жемиси болған балаларын. Өз халқын қой сыяқлы жетеклеп шықты, Шөлде сүриўдей етип баслап жүрди. Оларды аман-есен алып жүрди, олар қорқпады, Душпанлары болса, теңизге ғарқ болды. Оларды Өзиниң мухаддес жерине, Қүдиретли оң қолы менен ерискен таўлы үлкеге алып келди. Алдыларынан басқа халықларды қуўып шығарды, Жерлерин оларға мүлик етип, бөлип берди, Израил урыўларын олардың шатырларына жайластырды. Бирақ олар еле де Қудайды сынады, Қудай Таалаға қарсы бас көтерди, Оның тәртиплерине бойсынбады. Ата-бабалары сыяқлы опасызлық қылып, қыянет етти, Жарамсыз садақ яңлы исенимсиз болды. Табынатуғын орынлары менен Оны иренжитти, Мүсин қудайлары менен Оның қызғанышын оятты. Қудай буларды еситип, ғәзеби лаўлады, Израилдан пүткиллей жүз бурды. Адамлар арасындағы мәкан жерин, Шилодағы Мухаддес мәканын тәрк етти. Өз қүдиретин тутқынлыққа, Өз салтанатын душпан қолына тапсырды. Халқын қылыш жүзине тапсырды, Өз меншик халқына ғәзепленди. Жас жигитлерин от жалмады, Жас қызларына той қосықлары айтылмады. Руўханийлери қылыштан өлди, Жесирлери жоқлаў да айта алмады. Бирақ Ийе уйқыдан оянғандай, Шараптың тәсиринен қышқырған батырдай қозғалды. Душпанларын шегиндирип, жеңилиске ушыратты, Оларды мәңги шерменделикке дуўшар қылды. Кейин Ол Юсуптиң урпағынан бас тартты, Эфрайым урыўын таңламады. Бирақ Яҳуда урыўын, Өзи сүйген Сион таўын таңлады. Өз мухаддес Ибадатханасын аспан сыяқлы қурды, Оны жер жүзиндей етип мәңги беккемледи. Өз қулы Даўытты таңлады, Қой қорасынан оны шақырып алды. Өз халқы Яқыпты, меншиги Израилды бағыў ушын, Саўлық қойлардың арасынан алып келди. Солай етип, ол халқына әдалатлық пенен шопанлық қылды, Шебер қоллары менен оларды жетекледи. Асафтың жыры Қудай, басқа миллетлер Сениң елиңе бастырып келди, Мухаддес Ибадатханаңды ҳарамлады, Ерусалимди қарабақанаға айландырды. Жем қылды қулларыңның өликлерин қусларға, Садық адамларыңның денелерин жабайы ҳайўанларға. Қанларын суўдай ағызды Ерусалим бойлап, Оларды жерлейтуғын ҳеш ким болмады. Бизлер қоңсы халықларға масқара, Дөгерегимиздегилерге күлки ҳәм шерменде болдық. Қашанға дейин, Жаратқан Ийе, Мәңги даўам ете бере ме ғәзебиң, От сыяқлы жанған қәҳәриң? Ғәзебиңди шаш Сени билмейтуғын халықларға, Сениң атыңды шақырмайтуғын патшалықларға. Олар Яқып урпақларын жалмады, Оның мәканын ўайран қылды. Өтмиштеги гүналарды бизлерге жүклеме, Өз реҳимиңди бизлерге тез арада көрсет, Бизлер жүдә ҳәлсиреп қалдық. Қутқарыўшымыз Қудай, даңқыңа бола, бизлерге жәрдем бер, Азат ет, Өз атың ушын гүналарымызды кешир. Не ушын басқа халықлар: «Олардың Қудайы қаяқта?» – деп айтыўы керек? Қулларыңның қанының өшин алғаныңды, Өз көзимиз бенен көрейик, буны басқа миллетлер де билсин. Тутқынлардың дады жетип барсын алдыңа, Өлимге ҳүким етилгенлерди, Өз қүдиретли күшиң менен қутқар. Сени ақыретлеген қоңсы халықларға, Жети есе етип, өзлерине қайтар, Ийе! Ал бизлер Сениң халқың ҳәм Өзиң бағып атырған қойларыңбыз. Сени мәңги тәрийиплеймиз, Әўладтан-әўладқа Саған алғыс-мақтаў айтамыз. Атқарыўшылардың жетекшисине. Асафтың жыры. «Лала гүллердиң келисими» намасына айтылады Израилдың шопаны, қулақ сал, Юсупти қой сыяқлы алып жүриўши! Нурыңды шаш, керублар арасында тахтта отырған. Эфрайым, Бенямин ҳәм Менашше алдында, Өз күшиңди көрсет, Келип, бизлерди қутқар. Қудай! Бизлерди алдынғы ҳалымызға қайтар, Бизлерге жүзиңниң нурын шаш, қутқарылайық! Жаратқан Ийе, Әлемниң Қудайы! Қашанға дейин, халқыңның дуўаларына қәҳәрленесең? Бизлерге нан орнына көз жас бердиң, Көз жасқа әбден тойдырдың. Қоңсыларымызды бизлерге қарсы ийтермеледиң, Душпанларымыз күлер үстимизден. Әлемниң Қудайы! Бизлерди алдынғы ҳалымызға қайтар, Бизлерге жүзиңниң нурын шаш, қутқарылайық! Мысырдан бир жүзим ағашын алып келип, Басқа халықларды қуўып, оны отырғыздың. Ол ушын жер таярлап, тазаладың, Ол тамыр жайып, елди толтырды. Көлеңкеси таўларды қаплады, Шақалары нәҳән кедр ағашын қаплады. Шақалары созылды Жер Орта теңизине дейин, путалары болса, Евфрат дәрьясына дейин. Не ушын қулаттың оның дийўалларын? Жолдан өткенлердиң ҳәммеси жүзимин жулсын деп пе? Тоғайдағы доңызлар оны қопарып таслайды, Жабайы ҳайўанлар жеп қояды. Әлемниң Қудайы, бизлерге жүзиңди бур, Көклерден қарап, нәзер сал, Ғамхорлық қыл усы жүзим ағашына. Оң қолың менен отырғызғаныңды, Өзиң ушын күшейткен нәлиңди қорға! Душпанларымыз оны отқа жағып, қырқып атыр, Ғәзебиң менен оларды өлтир. Жәрдем қолың оң тәрепиңдегилердиң үстинде, Өзиң ушын тәрбиялаған халқыңның үстинде болсын. Бизлер Сеннен ҳеш қашан безбеймиз, Бизлерди қайта тирилт, атыңды шақырамыз. Жаратқан Ийе, Әлемниң Қудайы! Бизлерди алдынғы ҳалымызға қайтар, Бизлерге жүзиңниң нурын шаш, қутқарылайық! Атқарыўшылардың жетекшисине. Гат тарлы әсбабында айтылатуғын Асафтың жыры Шадланып бақырың күш-қуўатымыз болған Қудайға, Қуўанышлы түрде қышқырың Яқыптың Қудайына! Қосық айтың, дәп қағың, Жағымлы даўыслы лира ҳәм арфа шертиң. Кәрнай шертиң жаңа айда, Толық айда, байрам күнимизде. Бул Израил ушын бир қағыйдадур, Яқыптың Қудайының қарарыдур. Қудай Мысырға қарсы жүрис қылғанда, Ол буны Юсуп урпағына нызам қылып қойды. Мен бир таныс болмаған даўысты тыңлап турман: «Желкеңизден жүкти алып тасладым, Қолларыңызды аўыр себеттен азат қылдым. Басыңызға апат түскенде, Мени шақырдыңыз, Сонда сизлерди қутқарып алдым, Гүлдирмама арасынан сизлерге жуўап бердим, Мериба суўлары жанында сизлерди сынадым. Тыңла, халқым, сизлерге ескертемен: Израил, қәне енди, сен Маған қулақ салғаныңда! Араңызда басқа қудай болмасын, Жат қудайға табынбаң. Сени Мысырдан алып шыққан, Қудайың Жаратқан Ийе – Мен боламан. Аўзыңды аш, оны толтыраман. Бирақ халқым, сен даўысыма қулақ салмадың, Израил, сен Маған бойсыныўдан бас тарттың. Мен де жүреклериңиздиң қайсарлығынша қалдырып, Жол қойдым өз қәлеўлериңиз бенен жүриўиңизге. Қәне енди халқым, сен Маған қулақ салғаныңда, Израил, сен Мениң жолларым менен жүргениңде! Душпанларыңызды дәрҳал бойсындырар едим, Жаўларыңызға қарсы қолымды көтерер едим! Мени жек көретуғынлар Меннен айбынар еди, Олардың бул аўҳалы мәңги даўам етер еди. Халқым, сизлерди ең жақсы бийдай менен азықландырар едим, Жартастағы пал менен тойдырар едим». Асафтың жыры Қудай иләҳийлер жыйынын басқарып, Қудайлардың арасында ҳүкимин жәриялайды: «Қашанға дейин, сизлер жаўызлардың тәрепин алып, Наҳақ қазылық етесиз? Кәмбағал ҳәм жетимлерге әдалатлық көрсетиң, Ғәрип ҳәм жарлылардың ҳуқықын қорғаң. Кәмбағал ҳәм ғәриплерди қутқарың, Жаўызлардың қолынан оларды азат қылың. Сизлер ҳеш нәрсени билмейсиз, түсинбейсиз, Қараңғылықта жүресиз. Жер жүзиниң тийкары ләрзеге келеди. „Сизлер қудайларсыз, Ҳәммеңиз – Қудай Тааланың улларысыз“, – дедим. Бирақ сизлер инсан сыяқлы өлесиз, Ҳәр қандай ҳүкимдар сыяқлы қулайсыз!» Тур, Қудай, қазылық ет жер жүзине, Барлық халықлар Саған тийислидур. Қосық. Асафтың жыры Қудай, үнсиз қалма, Сөйлемей, тып-тыныш болма, Қудай! Мине, душпанларың шаўқым шығарып, Сени жек көретуғынлар бас көтермекте. Халқыңа қарсы ҳийлели жоба дүзип, Қәдирлегенлериңе қарсы ойласық өткермекте. Олар: «Келиң, оларды халықлар арасынан жоқ қылайық, Израилдың аты қайтадан еске алынбасын», – дейди. Мыналардың ҳәммеси тил бириктирип, Саған қарсы аўқам дүзген: Эдомлылар ҳәм Исмайыл урпағы, Моаблылар ҳәм Ажар урпағы, Гебал, аммон ҳәм амалек халықлары, Филист халқы ҳәм Тир турғынлары. Ассирия да оларға қосылған, Олар Лут урпағына қосымша күш болған. Мидянға не ислеген болсаң, Кишон сайында Сисера ҳәм Ябинге не қылған болсаң, Оларға да соны исле. Олар Эн-Дорда жоқ қылынып, Жер ушын төгин болып қалды. Олардың ақсүйеклерине Ореб ҳәм Зеебке ислегениңди исле, Барлық көсемлерине Зебах ҳәм Салмуннаға қылғаныңды қыл. Олар: «Келиң, Қудайдың жайлаўларына, Ийелик етейик», – деген еди. Қудайым! Оларды қуйын көтерген шаңдай, Самал ушырған қаўықтай етип тасла, От тоғайды жалмағандай, Жалын таўлардағы шөплерди күйдиргендей, Боранларың менен оларды қуўып, Өз даўылларың менен қорқынышқа сал. Шерменделиктен қызарсын жүзлери, Солай етип, олар Сениң атыңды излесин, Жаратқан Ийе. Олар мәңги уятқа қалып, қорқынышқа түссин, Хорланып, жоқ болсын. Билсин олар Сениң атың Жаратқан Ийе екенин, Жер жүзиниң жалғыз Қудай Тааласы екениңди. Атқарыўшылардың жетекшисине. Гат тарлы әсбабында. Қорах әўладының жыры Қандай әжайып Сениң мәканың, Әлемниң Жаратқан Ийеси! Жаным Сениң ҳәўлилериңди аңсап, шаршады, Жүрегим ҳәм пүткил барлығым, Тири Қудайға шадланып бақырады. Әлемниң Жаратқан Ийеси, Патшам, Қудайым! Қурбанлық орныңның қасында, Қус та жасаў ушын өзине орын табар, Палапанлары ушын қарлығаш уя қурар. Қандай бахытлы Сениң Үйиңде жасайтуғынлар, Олар тынбастан Саған алғыс-мақтаў айтар! Қандай бахытлы Сеннен күш тапқан адам, Шын жүректен Сионға барыўға умтылғанлар. Жылаў ойпатлығынан өтип, Олар суў өзеклерин ашар, Биринши жаўын ол жерди берекетке толтырар. Жол жүрип, олардың күшине күш қосылар, Сионда Қудайдың алдында болар. Жаратқан Ийе, Әлемниң Қудайы, дуўамды тыңла, Қулақ сал, Яқыптың Қудайы! Қудай, бизлердиң қалқанымызға қара, Өзиң майлаған патшаңа нәзер сал! Сениң ҳәўлилериңдеги бир күн мың күннен артық. Наҳақлардың шатырында жасаўдан гөре, Қудайдың Үйиниң босағасында турғаным абзал. Қудай Ийе – қуяш ҳәм қалқандур, Ол мийрим ҳәм даңқ берер, Минсиз жүргенлерден жақсылықты аямас. Әлемниң Жаратқан Ийеси, Қандай бахытлы Саған үмит байлаған адам! Атқарыўшылардың жетекшисине. Қорах әўладының жыры Жаратқан Ийе, Өз елиңе мийрим көрсеттиң, Яқып урпағын абаданшылыққа және еристирдиң. Халқыңның айыбын кеширдиң, Олардың барлық гүналарынан өттиң. Пүткил қәҳәриңди услап қалдың, Лаўлаған ғәзебиңнен қайттың. Бизлерди қутқарған Қудай, алдынғы аўҳалымызға қайтар, Бизлерге деген ғәзебиңди тоқтат. Мәңги ғәзепленесең бе бизлерге? Ғәзебиңди әўладтан-әўладқа даўамлайсаң ба? Халқың Сенде қуўаныш табыўы ушын, Бизлерди қайтадан жанландырмайсаң ба? Жаратқан Ийе, сүйиспеншилигиңди көрсет, Бизлерге қутқарыўыңды инам ет. Қудайдың, Жаратқан Ийениң сөзине қулақ түремен, Ол Өз халқына, Өзиниң садық адамларына тынышлық сөзин айтады, Енди олар ақылсыз жолларына қайтпасын. Оның салтанаты елимизде мәканлаўы ушын, Сөзсиз, Оннан қорққанларға Оның қутқарыўы жақын. Сүйиспеншилик ҳәм садықлық ушырасады, Әдиллик пенен тынышлық сүйиседи. Садықлық жерден көгерип шығады, Әдалатлық аспаннан қарайды. Жаратқан Ийе ийгиликти жаўдырады, Жеримиз өз өнимин береди. Әдалатлық Оның алдында жүреди, Оның қәдемлери ушын жол таярлайды. Даўыттың дуўасы Жаратқан Ийе, қулақ салып, жуўап бер маған, Мен ғәрип ҳәм мүтәжбен. Жанымды қорға, Саған садықпан, Қудайым, Саған үмит байлаған қулыңды қутқар! Маған мийрим-шәпәәтиңди түсир, Ийе, Саған күни бойы жалбарынаман. Қулыңның қәлбин қуўанышқа толтыр, Жүрегимди ашаман Саған, Ийе. Сен ийгиликли ҳәм кеширимлисең, Ийе, Сени шақырғанлардың ҳәммесине сүйиспеншилигиң уллы. Қулақ сал мениң дуўама, Жаратқан Ийе, Жалбарынған даўысыма дыққат ет! Қыйын күнлеримде Сени шақыраман, Сен мени еситесең. Қудайлар арасында Саған теңлесетуғыны жоқ, Ийе, Сениң ислериңдей ислер жоқ. Сен жаратқан барлық миллетлер, Ийе, Сениң алдыңа келип, тәжим қылады, Сениң атыңды даңққа бөлейди. Сен уллысаң, әжайып ислер ислейсең, Сен жалғыз Қудайсаң. Жаратқан Ийе, жолыңды маған үйрет, Саған садық болып жүрейин, Сениң атыңнан қорқатуғын етип, жүрегимди беккемле. Қудай Ийем, шын жүрегим менен алғыслайман, Сениң атыңды мәңги даңққа бөлеймен. Маған деген сүйиспеншилигиң уллы, Жанымды өлилер мәканының туңғыйығынан аман сақлайсаң. Қудай, арсызлар маған қарсы көтерилди, Қарақшылар топары жанымды алыў ушын мени излеп жүр, Олар Сени писент етпейди. Сен, Ийе, реҳимли ҳәм мийримли Қудайсаң, Сабыр-тақатлы, сүйиспеншилигиң уллы ҳәм садықсаң. Аўҳалыма қара, реҳим қыл маған, Қулыңа күш-қуўат бер, Шорыңның улын қутқар. Қайырқомлығыңнан бир белги көрсет маған, Мени жек көретуғынлар көрип, уялып қалсын. Жаратқан Ийе, жәрдем көрсетип, Маған жубаныш берген Өзиңсең. Қорах әўладының жыры. Қосық Жаратқан Ийе мухаддес таўлар үстине Сионның тийкарын қурды, Яқыптың барлық мәкан жайларынан гөре, Сионның дәрўазаларын сүйеди. Қудайдың қаласы, Сен ҳаққында әжайып сөзлер айтылады. Қудай былай дейди: «Мени таныйтуғынлар ишинде, Раҳаб ҳәм Бабилонияны есапқа аламан. Мине, Филистия, Тир ҳәм Хабашстан да, Сол жерде туўылған». Сион ҳаққында былай деп айтылады: «Ҳәр бири сол жерде туўылған! Қудай Тааланың Өзи Сионды беккемлейди». Жаратқан Ийе халықларды дизимге алғанда, «Бул да Сионда туўылды», – деп жазады. Жыршылар ҳәм ойынға түсиўшилер: «Өмиримниң булағы сендедур!» – дейди. Қосық. Қорах әўладының жыры. Атқарыўшылардың жетекшиси ушын. Муңлы айтылатуғын Эзрах нәсилинен болған Ҳеманның нәсият жыры Жаратқан Ийе, мени қутқарыўшы Қудай, Күни-түни алдыңа келип, жалбарынаман. Дуўам Сениң алдыңа жетип барсын, Қулақ сал жалбарыныўыма. Жаным азапқа толы, Өмирим өлилер мәканына жақынласты. Қәбирге киргенлер арасында деп есапланаман, Ҳал-дәрманы қалмаған адамға уқсайман. Мен өлилер арасына тасланғанман, Сен енди еске алмайтуғын, Жәрдем қолыңнан маҳрум болған, Қазаланып қәбирде жатырғанларға уқсайман. Сен мени қәбирдиң түбине, Қараңғылық ҳәм туңғыйыққа тасладың. Ғәзебиң үстимди зилдей басып, Барлық толқынларың менен ездиң мени. Жолдасларымнан айырдың, Мени оларға жеркенишли қылдың, Қамалып қалдым, шыға алмайман. Көзлерим қайғыдан ҳәлсиреген, Ҳәр күни Сени шақырдым, Жаратқан Ийе, Қолларымды Саған жайдым. Кәраматларыңды көрсетер ме едиң өлилер ушын? Руўхлары турып, Сени тәрийиплер ме еди? Сениң сүйиспеншилигиң қәбирде, Садықлығың набыт болыў мәканында айтыла ма? Қараңғылықта Сениң әжайып ислериң ҳаққында, Умытылыў мәканында әдалатлығың ҳаққында айтыла ма? Ал мен, Жаратқан Ийе, Сени жәрдемге шақыраман, Қылған дуўам таңда жетип барар Саған. Не ушын меннен жүз бурдың, Жаратқан Ийе, Неге жүзиңди меннен жасырасаң? Жаслығымнан қыйналаман, өлимим жақын қалған, Қорқынышың алдында шарасыз қалдым. Қәҳәрли ғәзебиң үстимнен басып таслады, Қорқынышларың мени тамам қылды. Күни бойы булар суў сыяқлы орап алды, Дөгерегимди пүткиллей қоршап алды. Досларымнан ҳәм жақынымнан айырдың, Тек ғана қараңғылық жолдасым болып қалды. Эзрах нәсилинен болған Этанның нәсият жыры Жаратқан Ийениң сүйиспеншилигин мәңги жырлайман, Садықлығын әўладтан-әўладқа жәриялайман. Сүйиспеншилигиң мәңги орналасқан, Садықлығыңды көклерде беккемледиң, деймен. Сен былай дедиң: «Таңлағаным менен келисим дүздим, Қулым Даўытқа былай деп ант иштим: „Урпағыңды мәңги беккем қыламан, Тахтыңды әўладтан-әўладқа даўам еттиремен“». Жаратқан Ийе, көклер алғыслар әжайып ислериңди, Мақталар садықлығың периштелер жыйынында. Көклерде Жаратқан Ийеге ким теңлесе алады? Иләҳий барлықлар ишинде Жаратқан Ийеге уқсайтуғыны бар ма? Периштелер кеңесинде Қудай оғада қорқынышлы, Әтирапындағылардың ҳәммесинен айбатлы. Әлемниң Қудайы Жаратқан Ийе, Сен сыяқлы күшли бар ма, Жаратқан Ийе? Садықлығың әтирапыңды орап алған. Қутырған теңизлер үстинен Сен ҳүкимдарлық қыласаң, Көтерилген толқынларды Сен тынышландырасаң. Сен Раҳабты өликтей етип езип тасладың, Қүдиретли қолың менен душпанларды тарқатып жибердиң. Көклер Сеники, жер жүзи де Сеники, Дүньяны ҳәм оны толтырып турғанларды Сен орнаттың. Арқа ҳәм қубланы Өзиң жараттың, Табор ҳәм Хермон таўлары атың себепли шадланып бақырады. Билегиң күшли, қолың қүдиретли, Оң қолың ҳәммесинен бәлентте. Әдиллик ҳәм әдалатлық тахтыңның тийкары, Сүйиспеншилик ҳәм садықлық алдыңда турады. Қандай бахытлы бәлент даўыста шадланған халық, Жаратқан Ийе! Олар Сениң жүзиңниң нурында жүреди. Күни бойы Сениң атың себепли шадланады, Әдиллигиң арқалы жоқары көтериледи. Сен даңққа бөлейтуғын күшимизсең, Ыразылығың арқалы күшимиз артады. Қалқанымыз Жаратқан Ийеники, Патшамыз Израилдың Мухаддесине тийисли. Бурын аян арқалы сөйлеп, Өз садық адамларыңа былай дедиң: «Бир жаўынгерди қоллап қуўатладым, Халық ишинен бир жигитти жоқары көтердим. Қулым Даўытты таптым, Мухаддес майым менен оны майладым. Қолым оны қоллап қуўатлайды, Билегим оған күш береди. Душпан оны алдай алмайды, Жаўызлар оған зулымлық қыла алмайды. Жаўларын оның көз алдында еземен, Оны жек көргенлерди қыраман. Садықлығым ҳәм сүйиспеншилигим оның менен бирге, Мениң атым менен ол жеңиске ериседи. Оның қолын теңиздиң үстине, Оң қолын дәрьялардың үстине қояман. Ол Мени шақырып, былай дейди: „Сен мениң әкемсең, Қудайымсаң, Қутқарыўшы жартасымсаң“. Мен де оны туңғыш ул қылып аламан, Дүньядағы патшалардың ең уллысы қыламан. Оған болған сүйиспеншилигимди мәңги сақлайман, Оның менен дүзген келисимим беккем турады. Әўладын мәңгиге, Тахтын көклер турғанша даўам еттиремен. Егер оның нәсили көрсетпелеримнен жүз бурып, Нызамларым бойынша жүрмесе, Қағыйдаларымды бузып, Буйрықларымды орынламаса, Жынаятлары ушын таяқ пенен ураман, Гүналары ушын оларды жазалайман. Бирақ Даўытқа болған сүйиспеншиликтен ўаз кешпеймен, Садықлығыма немқурайды қарамайман. Келисимимди бузбайман, Аўзымнан шыққан сөзимнен ҳасла қайтпайман. Бир мәрте мухаддеслигим ҳақы ант иштим, Даўытты алдамайман. Оның әўлады мәңги даўам етеди, Оның тахты Мениң алдымда қуяш яңлы турады. Ай сыяқлы мәңги-бақый аман турады, Көклерде садық гүўа болады». Бирақ Сен оннан жеркенип, жүз бурдың, Майлаған патшаңа қатты ғәзеплендиң. Қулың менен дүзген келисимнен бас тарттың, Оның тажын топыраққа былғадың. Оның барлық дийўалларын қулаттың, Ўайран қылдың қорғанларын. Жолдан өткенлердиң ҳәммеси оны тонады, Қоңсы халықларға масқара болды. Жаўларының оң қолын оннан жоқары қылдың, Барлық душпанларын қуўанышқа бөледиң. Өткир қылышын артқа қайтардың, Саўашта оны қоллап қуўатламадың. Оның салтанатына шек қойдың, Тахтын жерге қулаттың. Оның жаслық күнлерин қысқарттың, Оны шерменде қылдың. Қашанға дейин бул даўам етеди, Жаратқан Ийе?! Өзиңди бизлерден мәңги жасырасаң ба? Қашанға дейин, ғәзебиң оттай лаўлап жанады? Есиңе түсир өмиримниң қаншелли қысқа екенин, Не ушын адамзатты бийҳуда жараттың?! Бул дүньяда өмир сүрип, өлим көрмейтуғын, Өлилер мәканының күшинен жанын қутқаратуғын адам бар ма? Қаяқта сениң бурынғы сүйиспеншилигиң, Ийе? Даўытқа садықлық пенен ант ишкен едиң! Есле, Ийе, қулыңның шерменде болғанын, Барлық халықлардың хорлықлы сөзлерин көтерип жүриппен. Есле, душпанларыңның масқаралаўын, Майлаған патшаңның ҳәр бир қәдемин масқара қылыўын. Жаратқан Ийеге мәңги алғыслар болсын! Аўмийин! Аўмийин! Қудайдың адамы болған Муўсаның дуўасы Ийе, әўладтан-әўладқа, Бизлердиң пана жеримиз болдың. Таўлар пайда болмасынан алдын, Жер жүзи ҳәм дүньяны бар қылмасыңнан алдын, Әзелден мәңгиге Сен – Қудайсаң. Адамзатты топыраққа қайтарасаң, «Адам уллары, топыраққа қайтың», – дейсең. Сениң нәзериңде мың жыл өткен бир күн сыяқлы, Өтетуғын түнги бир нәўбетшилик яңлы. Адамларды тасқын суў сыяқлы ығызып кетесең, Олар таңда умыт болатуғын түс сыяқлы, Азанда гүллеп, өсетуғын, Ал кеште солып қалатуғын шөп киби. Жоқ болып кетемиз ғәзебиңнен, Қорқынышқа түсемиз Сениң қәҳәриңнен. Сен айыпларымызды Өзиңниң алдыңа, Жасырын гүналарымызды жүзиңниң нуры алдына қойдың. Күнлеримиз ғәзебиң астында өтер, Жылларымыз бир дем яңлы таўысылар. Өмиримиз жетпис жыл екен, Егер күшли болсақ, сексен жыл болар. Әжайып жылларымыз да машқала ҳәм қыйыншылықта өтти, Өмиримиз тез өтер, ушып кетермиз. Ким биле алар Сениң ғәзебиңниң күшин? Адамлар қорққандай, ол сондай күшли! Дана жүрекке ийе болыўымыз ушын, Өмиримиздиң күнлерин санаўды үйрет. Бизлерге қайт, Жаратқан Ийе! Қашанға дейин бул даўам етеди? Қулларыңа реҳим қыл! Таңда бизлерди сүйиспеншилигиң менен тойдыр, Өмир бойы қуўанып, шадланып бақырайық. Бизлерди азапқа қалдырған күнлериңниң, Бахытсыз жасаған жылларымыздың есесине, Бизлерди шадлыққа бөле. Сениң ислериң қулларыңа, Салтанатың олардың балаларына көринсин. Қудай Ийемиз, Сениң бизлерге мийримиң түссин, Қол мийнетимизди табыслы қыл, Аўа, қол мийнетимизди табыслы қыл. Қудай Тааланың панасында жасаған адам, Қүдирети күшли Қудайдың саясында түнейди. Жаратқан Ийеге былай деймен: «Сен мениң панамсаң, бекинисимсең, Мен үмит байлаған Қудайымсаң». Сөзсиз Ол сени аңшының дузағынан, Өлтиретуғын иллеттен қутқарады. Ол сени орайды Өз пәрлери менен, Оның қанатларының астынан пана табасаң, Оның садықлығы қалқаның ҳәм қорған дийўалың болады. Сонда сен түнде қәўип-қәтерден, Күндиз ушқан оқлардан, Қараңғылықта келетуғын иллеттен, Түски ўақытта қырғын келтиретуғын апаттан қорқпайсаң. Қапталыңда мың адам, Оң тәрепиңде он мың адам қырылса да, Бул апатлар саған жақынламайды. Тек ғана сен өз көзиң менен, Жаўыз адамлардың жазаланыўын көресең. Егер Жаратқан Ийени өз панаң, Қудай Тааланы мәканлайтуғын жериң қылсаң, Бәлеге дуўшар болмайсаң, Шатырыңа апат жақынламайды. Ол периштелерине буйрық береди, Периштелер барлық жолларыңды қорғайды. Аяғыңды тасқа урып алмаўың ушын, Олар сени қолларында алып жүреди. Арыслан ҳәм жыланның үстинен басып өтесең, Күшли арыслан ҳәм жыланды басқылап таслайсаң. Жаратқан Ийе былай дейди: «Мени сүйгени ушын, оны қутқараман, Мениң атымды билгени ушын, оны аман сақлайман. Мени шақырғанда, оған жуўап беремен, Басына ис түскенде, оның қасында боламан, Оны қутқарып, иззет көрсетемен. Оған узақ өмир бағышлайман, Өз қутқарыўымды оған көрсетемен». Жыр. Шаббат ушын арналған қосық Жаратқан Ийеге миннетдаршылық билдириў, Саз шертип, Қудай Тааланың атын алғыслаў, Таңда сүйиспеншилигиңди, Түнде садықлығыңды жәриялаў қандай жақсы! Буларды он тарлы әсбап, арфа, Және лира ҳаўазында айтыў қандай жақсы! Ислериң менен мени қуўандырдың, Жаратқан Ийе, Қолларыңның ислери себепли шадланып бақыраман. Қандай уллы ислеген ислериң, Жаратқан Ийе, Ой-пикирлериң жүдә терең! Надан адам буны билмейди, Ақмақ адам буны түсинбейди. Наҳақлар майса шөптей өсип шыққаны менен, Жаўызлық ислеўшилер жайнап-жаснағаны менен, Олар мәңгиге жоқ қылынады. Бирақ Сен мәңгиге уллысаң, Жаратқан Ийе. Мине, Жаратқан Ийе, душпанларың сөзсиз, Аўа, сөзсиз қырылып кетеди, Жаўызлық ислеўшилердиң ҳәммеси тарқалып кетеди. Мени жабайы буғадай күшли қылдың, Таза зәйтүн майы менен майладың. Душпанларымның жеңилисин көрди көзлерим, Маған қарсы шыққан жаўызларға не болғанын еситти қулақларым. Ҳақ адам пальма ағашындай гүллеп жаснайды, Лебанондағы кедр ағашындай бийик болып өседи. Олар Жаратқан Ийениң Үйине отырғызылған болып, Қудайымыздың ҳәўлисинде гүллеп жаснайды. Ҳәттеки, қартайса да, мийўесин береди, Жапырақлары қойыў, тап-таза болып турады. Олар былай деп жәрия қылады: «Жаратқан Ийе әдалатлы! Сүйенген жартасым! Онда ҳеш қашан наҳақлық болмас!» Жаратқан Ийе патшалық қылмақта! Ол уллылықты кийим етип кийип, Қүдиретти белине байлаған, Дүнья беккем орнатылған, тербелмейди. Сениң тахтың әзелден орнатылған, Сен әзелден барсаң. Суў толқынлары гүркиреп шуўылдайды, Жаратқан Ийе, Толқынлар гүркиреп даўыс шығарады, Толқынлар гүркиреп шуўылдап, урылады. Жоқарыдағы Жаратқан Ийе уллы суўлардың гүркиреўинен, Күшли теңиз толқынларынан да қүдиретли. Сениң қағыйдаларың турақлы, Үйиңе мухаддеслик мәңги жарасады, Жаратқан Ийе. Өш алыўшы Қудай, Жаратқан Ийе, Өш алыўшы Қудай, нурыңды шаш! Тур, жер жүзин ҳүким етиўши, Менменлерге ылайықлы жазасын бер! Жаратқан Ийе, жаўызлар қашанға дейин, Қашанға дейин, үстем болып, йошланады? Аўызларынан менмен сөзлер шығып, Залымлардың ҳәммеси мақтанып атыр. Жаратқан Ийе, олар халқыңды езип, Өзиң таңлаған халқыңа азап берип атыр. Жесир ҳәм келгиндини өлтирип, Жетимлерди жоқ қылып атыр. Олар: «Жаратқан Ийе көрмейди, Яқыптың Қудайы итибар бермейди», – дейди. Ҳәй, халықтың ишиндеги ойсызлар, дыққат етиң, Ҳәй, ақмақлар, қашан сизлерге ақыл киреди? Қулақты жаратқан еситпей ме? Көзди дөреткен көрмей ме? Миллетлерге тәртип берген, Адамзатқа билим берген жазаламай ма? Жаратқан Ийе адамзаттың пикирлерин, Ҳәм олардың бийҳуда екенин биледи. Жаратқан Ийе, қандай бахытлы Сен тәртип берген, Нызамыңды Өзиң үйреткен адам! Қыйын күнлерде оған тынышлық бересең, Жаўызлар ушын шуқыр қазылғанша, ол аман болады. Аўа, Жаратқан Ийе халқын таслап кетпейди, Өз меншик халқын тәрк етпейди. Ҳүкимниң тийкары және әдалат болады, Әдил адамлар оның изине ереди. Ким мени қорғаў ушын жаўызларға қарсы шығады? Ким мен ушын залымларға қарсы турады? Егер Жаратқан Ийе маған жәрдем бермегенде, Жаным үнсиз өлим мәканына түсер еди. «Аяғым тайып атыр», – дегенимде, Сениң сүйиспеншилигиң мени қоллады, Жаратқан Ийе. Ишим қайғы-уўайымға толып кеткенде, Сениң жубанышың кеўлимди көтерди. Қағыйданы бәнелеп, наҳақлық қылған ҳүкимдар, Сениң менен шерик бола ала ма? Олар ҳақ адамға қарсы бирлеседи, Айыпсызға өлим жазасын береди. Бирақ Жаратқан Ийе мениң қорғаным, Қудайым паналайтуғын жартасым. Қудайымыз Жаратқан Ийе олардың жаўыз ислерин, Өз басына келтиреди. Жаўызлықлары ушын оларды жоқ қылады, Аўа, оларды жоқ қылады. Келиң, Жаратқан Ийеге шадланып бақырайық, Қутқарыўшы жартасқа шадланайық. Алғыс айтып, Оның алдына келейик, Оған бәлент даўыс пенен қосық айтайық! Жаратқан Ийе уллы Қудайдур, Барлық қудайлардан үстем турыўшы уллы патшадур. Жердиң туңғыйықлары Оның қолында, Таў шыңлары да Оған тийисли. Теңиз Оныки, оны Өзи жаратты, Қурғақ жерди де Өз қолы менен дөретти. Келиң, тәжим қылып, ийилейик, Бизлерди жаратқан Жаратқан Ийениң алдында дизе бүгейик. Ол бизлердиң Қудайымыз, Бизлер Оның бағып атырған халқымыз, Қолының астындағы қойларымыз. Егер бүгин Оның даўысын еситсеңиз, Мерибада, сол күни шөлдеги Массада болғаны сыяқлы, Тас қылмаңлар жүреклериңизди. Ислеген ислеримди көрген болса да, Ата-бабаларыңыз сол жерде Мени сынап, тексерди. Қырық жыл даўамында ол әўладтан жеркенип, былай дедим: «Олар жүреклери азғырылған халық, Мениң жолларымды билмейди». Сонлықтан ғәзепленип, былай деп ант иштим: «Олар Мениң тынышлық беретуғын мәканыма ҳасла кирмейди!» Жаратқан Ийеге таза қосық айтың! Ҳәй, пүткил дүнья, Жаратқан Ийеге арнап қосық айтың! Жаратқан Ийеге арнап қосық айтың, Оның атын алғыслаң, Ҳәр күни жәриялаң Оның қутқарыўын! Баян етиң даңқын миллетлерге, Әжайып ислерин барлық халықларға! Аўа, Жаратқан Ийе уллы, мақтаўға жүдә ылайықлы, Барлық қудайлардан айбатлы. Халықлардың барлық қудайлары жалған, Ал Жаратқан Ийе көклерди жаратқан. Салтанат ҳәм уллылық Оның дәргайында, Қүдирет ҳәм гөззаллық мухаддес Ибадатханасында. Ҳәй, пүткил халықлар, Жаратқан Ийени мақтаң, Жаратқан Ийениң салтанатын ҳәм қүдиретин мақтаң, Жаратқан Ийениң салтанатын атына ылайықлы түрде мақтаң, Сыйлар әкелип, Оның ҳәўлисине кириң! Мухаддес сән-саўлатқа бөленген Жаратқан Ийеге сыйының! Титирең пүткил жер жүзи Оның алдында! Миллетлер арасында: «Жаратқан Ийе патшалық қылмақта, Дүнья беккем орнатылған, тербелмейди, Ол халықларды әдалатлық пенен ҳүким қылады», – деп айтың. Қуўансын көклер, йошлансын жер жүзи! Шуўласын теңиз ҳәм оны толтырып турғанлар! Йошлансын дала ҳәм оның үстиндегилер! Сонда тоғайдағы ағашлар шадланып бақырысар, Киятырған Жаратқан Ийениң алдында. Өйткени Ол жер жүзин ҳүким етиў ушын киятыр, Дүньяны әдалатлық пенен, Халықларды Өз әдиллиги менен ҳүким етеди. Жаратқан Ийе патшалық қылмақта, Шадлансын жер жүзи, Барлық атаўлар қуўансын! Булт ҳәм қойыў қараңғылық Оның дөгерегин қаплаған, Әдиллик ҳәм ҳақыйқатлық тахтының тийкары. От жүрер Оның алдында, Әтирапындағы душпанларын жандырып жибереди. Шақмақлары дүньяны жақтыландырады, Жер жүзи оны көрип, титирейди. Жаратқан Ийениң алдында, Пүткил жер жүзиниң Ийесиниң алдында, Таўлар мумдай ерип кетеди. Көклер Оның әдалатлығын жәриялайды, Пүткил халықлар уллылығын көреди. Бутқа табыныўшылар, Жалған қудайлары менен мақтанатуғынлар шерменде болсын! Жаратқан Ийеге сыйының, ҳәй, барлық қудайлар! Жаратқан Ийе, ҳүкимлериңди еситип, Сион қуўанады, Яҳуда қалалары шадланады. Жер жүзиндеги ең уллысы Сенсең, Жаратқан Ийе, Барлық қудайлардан үстемсең, уллысаң. Жаратқан Ийени сүйетуғынлар, Жаманлықты жек көриң. Ол садық қулларының жанын қорғайды, Оларды жаўызлардың қолынан қутқарады. Ҳақ адамларға нур шашылып, Пәк жүреклилер қуўанышқа бөленеди. Ҳәй, ҳақ адамлар, Жаратқан Ийеде қуўаның, Оның мухаддес атын тәрийиплең! Жыр Жаратқан Ийеге таза қосық айтың, Ол әжайып ислер қылды, Жеңис алып келди Оның оң қолы ҳәм мухаддес билеги. Жаратқан Ийе миллетлерге Өз жеңисин аян етти, Әдалатлығын оларға көрсетти. Израил халқына болған сүйиспеншилигин, Оларға болған садықлығын есинде сақлады, Қудайымыздың жеңисин көрди дүньяның төрт тәрепи. Пүткил жер жүзи шадланып бақырың, Жаратқан Ийеге, Қуўанышлы түрде саз шертип, қосық айтың. Лира шертип, Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаў айтың, Лира ҳәм саз ҳаўазлары астында! Ҳәр түрли кәрнайлар шертип, Бәлент даўыста шадланың патшамыз Жаратқан Ийениң алдында. Шуўласын теңиз ҳәм оны толтырып турғанлар, Жер жүзи ҳәм онда жасайтуғынлар. Дәрьялар қол шаппатласын, Таўлар биргеликте шадланып бақырсын, Жаратқан Ийениң алдында! Ол жер жүзин ҳүким етиў ушын киятыр. Ол дүньяны әдалатлық пенен, Халықларды теңлик пенен ҳүким етеди. Жаратқан Ийе патшалық қылмақта, Титиресин халықлар! Керублар арасында тахтта отыр, Шайқалсын жер жүзи! Сионда Жаратқан Ийе уллы, Ол барлық халықлардан да жоқары. Олар Сениң уллы ҳәм айбатлы атыңды алғысласын! Ол мухаддесдур. Әдалатлықты сүйетуғын қүдиретли Патша, Сен әдилликти орнаттың, Яқып урпағында әдалатлық ҳәм әдиллик орнаттың. Қудайымыз Жаратқан Ийени уллылаң, Оның аяқ қойғышының алдына жығылып, сыйының! Ол мухаддесдур. Оның руўханийлери арасында Муўса менен Харон да бар еди, Самуел де Оның атын айтып шақырғанлар арасында еди. Олар Жаратқан Ийеге жалбарынды, Ол да оларға жуўап берди. Минара сыяқлы булт ишинен олар менен сөйлести, Олар Оның буйрықларына, Өзлерине берилген қағыйдаларға әмел қылды. Қудайымыз Жаратқан Ийе, Сен оларға жуўап бердиң, Ислеген жаўызлықлары ушын жазаласаң да, Кешириўши Қудай болдың. Қудайымыз Жаратқан Ийени уллылаң, Сыйының Оған мухаддес таўында! Қудайымыз Жаратқан Ийе мухаддесдур! Миннетдаршылық жыры Пүткил дүнья, бәлент даўыста Жаратқан Ийеге шадланың! Қуўанышлы түрде Оған хызмет қылың, Бәлент даўыста шадланып, Оның дәргайына барың! Жаратқан Ийе – Қудай екенин тән алыңлар, Ол бизлерди жаратты, бизлер де Оған тийислимиз, Оның халқымыз, бағып атырған қойларымыз. Дәрўазаларына мақтаўлар менен, Ҳәўлилерине алғыс пенен кириң! Оны тәрийиплеп, атын алғыслаң! Жаратқан Ийе ийгиликли, Сүйиспеншилиги даўам етер мәңги, Садықлығы әўладтан-әўладқа даўам етеди. Даўыттың жыры Сүйиспеншилик ҳәм әдилликти қосық қылып айтаман, Саз шертип, Сени алғыслайман, Жаратқан Ийе. Минсиз жолдан жүриўге дыққатлы боламан, Маған қашан келесең? Пәк жүрек пенен өмир сүремен үйимде. Жеркенишли нәрседен көзлерим жырақ болады, Қыйсық жолларды жаман көремен, Ондай ислердиң маған жабысыўына жол қоймайман. Азғын жүрек меннен аўлақ болсын, Жаўызлықты билиўди де қәлемеймен. Достының артынан мыш-мыш айтқанның үнин өширемен, Тәкаббир ҳәм менмен адамларға тақатым жоқ. Көзим елдеги садық адамлардың үстинде болады, Олардың жанымда болыўын қәлеймен, Минсизлик жолынан жүретуғын адам, Маған хызмет етеди. Ҳийлекерлик қылатуғын мениң сарайымда жасамайды, Өтирик сөйлейтуғын көз алдымда тура алмайды. Ҳәр таңда елдеги жаўызларды жоқ қыламан, Барлық залымларды Жаратқан Ийениң қаласынан жоқ қыламан. Езилген бийшараның Жаратқан Ийеге өз дәртин айтып, еткен дуўасы Жаратқан Ийе, дуўамды есит, Пәриядым Саған жетип барсын. Қыйын күнимде жүзиңди меннен жасырма, Қулақ сал мениң даўысыма, Сени шақырғанымда, тез жуўап бер маған. Өмирим түтиндей жоқ болып, Сүйеклерим оттай жанып атыр. Жүрегим қуўраған шөптей болып қалды, Аўқат жеўди де умыттым. Дад салып, аҳыў-нала шеккенликтен, Етим сүйеклериме жабысқан. Мен қула дүздеги узақшаға уқсайман, Қарабақанаға айланған жерлердеги байыўлы сыяқлыман. Көзиме уйқы келмейди, Там басындағы жалғыз бир қус яңлыман. Күни бойы душпанларым мени мазақ қылады, Мени мазақлаўшылар атымды нәлет айтыў ушын қолланады. Нан орнына күл жеп атырман, Көз жасымды ишимлигиме араластыраман. Сениң ашыў ҳәм қәҳәриң себепли усындай қылып атырман. Аўа, Сен мени көтерип, ылақтырдың. Кешки ўақыттағы көлеңкеге уқсайды өмирим, Шөп сыяқлы, сарғайып солып атырман. Бирақ Сен, тахтыңда мәңги отырасаң, Жаратқан Ийе, Сениң даңқың әўладтан-әўладқа даўам етеди. Орныңнан турып, Сионға реҳим ет, Оған мийрим-шәпәәт көрсететуғын ўақыт келди, Белгиленген ўақыт-саат жетип келди. Қулларың оның тасларын да қәдирлейди, Оның топырағы ушын жанлары ашыйды. Миллетлер Жаратқан Ийениң атынан, Жер жүзиндеги патшалар Оның салтанатынан қорқады. Жаратқан Ийе Сионды қайта тиклейди, Өз салтанаты менен пайда болады. Гедейлердиң дуўасына қулақ салады, Пәриядынан бас тартпайды. Еле туўылмаған халық Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаў айтсын, Мыналар кейинги әўлад ушын жазылсын: Солай етип, Жаратқан Ийениң аты Сионда, Алғыс-мақтаў Ерусалимде жәрияланады. Халықлар ҳәм патшалықлар, Жаратқан Ийеге сыйыныў ушын жыйналады. Өмир жолымда Ол мени күштен қалдырды, Өмир жасымды қысқартты. Мен былай дедим: «Қудайым, өмиримниң жартысында жанымды алма! Сениң жылларың даўам етер әўладтан-әўладқа! Әзелден жер жүзин орнаттың, Көклер Сениң қолларыңның дөретпеси. Олар жоқ болады, ал Сен даўам етесең, Олардың ҳәммеси кийимдей тозып қалады, Шапандай етип оларды алмастырасаң, Олар жоқ болып кетеди. Бирақ Сен өзгермейсең, Ҳеш таўысылмайды Сениң жылларың. Қулларыңның балалары усы жерди мәканлайды, Әўладлары Сениң алдыңда қәўипсиз жасайды». Даўыттың жыры Жаратқан Ийеге алғыслар айт, ҳәй жаным! Оның мухаддес атына алғыслар айт, ҳәй пүткил барлығым! Жаратқан Ийеге алғыслар айт, ҳәй жаным! Умытпа Оның барлық жақсылықларын! Барлық айыпларымды кеширетуғын, Ҳәмме кеселиме шыпа беретуғын, Жанымды өлим шуқырынан азат ететуғын, Сүйиспеншилик ҳәм реҳим тажын кийдиретуғын, Өмиримди ийгилик пенен толтыратуғын Ол, Мени бүркиттей етип, жаслығымды тиклейди. Жаратқан Ийе барлық езилгенлерге, Ҳақлық ҳәм әдалатлық қылады. Өз жолларын Муўсаға, Ислерин израиллыларға көрсетти. Жаратқан Ийе реҳимли ҳәм мийримли, Сабыр-тақатлы ҳәм сүйиспеншилиги уллы. Ол бәрқулла айыплай бермейди, Мәңгиге кек те сақламайды. Бизлерге гүналарымызға қарап қатнас қылмайды, Жаманлықларымызды өзимизге қайтармайды. Көклер жер жүзинен қаншелли жоқары болса, Оның Өзинен қорқатуғынларға болған сүйиспеншилиги де соншелли уллы. Шығыс батыстан қаншелли узақ болса, Ол жынаятларымызды бизлерден соншелли узақластырды. Әке балаларына қандай реҳим қылса, Жаратқан Ийе де Өзинен қорқатуғынларға сондай реҳим қылады. Ол бизлердиң қандай жаралғанымызды биледи, Топырақтан екенимизди умытпайды. Адамзаттың өмири шөпке уқсайды, Даладағы гүлдей болып гүллейди. Самал ескенде, жоқ болып кетеди, Болған жери оны қайтып танымайды. Жаратқан Ийе Өз тахтын көклерге орнатты, Оның патшалығы ҳәмме жерди өз ишине алады. Оның сөзине қулақ салып, Айтқанларын орынлайтуғын, Қүдирети күшли периштелер, Жаратқан Ийеге алғыслар айтың! Жаратқан Ийениң көктеги ләшкерлери, Оның еркин орынлайтуғын хызметкерлери, Оған алғыс-мақтаўлар айтың! Жаратқан Ийеге алғыслар айтың, Ҳәй, Оның патшалығындағы барлық жаратылыс! Жаратқан Ийеге алғыслар айт, ҳәй жаным! Жаратқан Ийеге алғыслар айт, ҳәй жаным! Қудайым Жаратқан Ийе, Сен оғада уллысаң! Салтанат ҳәм уллылыққа бөленгенсең, Шапандай етип нурға оранғансаң, Көклерди шатырдай етип жайғансаң, Сарайыңды жоқарыдағы суўлардың үстине қурғансаң, Бултларды Өзиңе саўаш арбасы қылғансаң, Самалдың қанатларына минип кетесең. Самалларды Өзиңе хабаршы, От жалынларын хызметкер қыласаң. Сен жерди тийкар үстине орнаттың, Ол мәңги-бақый орнынан қозғалмас. Оған туңғыйықты кийим сыяқлы кийгиздиң, Ҳәттеки, таўлардың жоқарысын да суў қаплаған. Сениң кейислериңнен суўлар қашты, Гүркиреген даўысыңнан олар шегинди. Таўлардан асып, ойпатлықларға түсти, Өзиң белгилеген жерлерге ақты. Суўлар тасып кетпесин, жер жүзин және қапламасын деп, Олар ушын шегара қойдың. Булақларды сайларға қарай, Таўлар арасы менен ағызасаң. Олар барлық жабайы ҳайўанларды суўғарады, Қуланлардың шөлин қандырады. Қуслар суў бойларында жасайды, Путалар арасынан олар сайрайды. Көктеги үйиңнен таўларды суўғарасаң, Жер жүзи ислериңниң мийўесинен тояды. Малларды шөплер менен тәмийинлейсең, Адамлар мийнет пенен азығын алсын деп, Жерге егинлер өсиресең. Кеўиллерин көтеретуғын шарапты, Жүзлерине нур беретуғын зәйтүн майын, Күш-қуўат беретуғын нанды Сен бересең. Жаратқан Ийениң тереклери, Өзи тиккен Лебанондағы кедр ағашлары суўға қанады. Қуслар тереклерде уя қурады, Ләйлектиң уясы бар сәрўи ағашларында. Таў ешкилери бийик таўларда жасайды, Жартасларда даманлардың инлери бар. Ўақытты белгилесин деп, айды, Бататуғын ўақтын билетуғын қуяшты жараттың. Қараңғылық шөктиргениңде, түн болады, Сонда тоғай ҳайўанлары гезип жүреди. Арысланлар ақырып, олжа излейди, Қудайдан азығын сорайды. Қуяш шыққанда, олар изине қайтады, Өзлериниң инлерине барып жатады. Адам өз жумысларына шығады, Кешке дейин жумысы менен бәнт болады. Қаншелли ислер қылдың, Жаратқан Ийе! Ҳәммесин даналық пенен жараттың, Жер жүзи жаратқанларың менен толы. Мине, ушы-қыйыры жоқ теңизлер, Ишинде қайнаған сансыз жанзатлар, Үлкен-киши жаныўарлар. Ол жерде кемелер жүзеди, Ишинде ойнасын деп, жараттың Лиўятанды. Ўақтында ырысқымызды берсин, деп, Олардың ҳәммеси Саған көз тигеди. Ырысқысын бергениңде, олар жыйнап алады, Қолларыңды ашқаныңда, олар жеп тояды. Жүзиңди жасырғаныңда, олар сасқалақлап қалады, Жанларын алсаң, олар өлип, топыраққа қайтады. Жан берсең, олар жаратылады, Жаңадан өмир бересең жер жүзине. Жаратқан Ийениң салтанаты мәңги даўам етсин! Жаратқан Ийе шадлансын Өз жаратқанларына! Ол жер бетине көз тасласа, жер титирейди, Таўларға қол тийгизсе, таўлар түтейди. Өмирим бойы Жаратқан Ийени жырлайман, Бар екенмен, саз шертип, Қудайыма алғыслар айтаман. Ой-пикирлерим Оған мақул болсын, Жаратқан Ийеде қуўанаман! Жер жүзинен гүнакарлар жоқ болсын, Буннан былай жаўызлар болмасын! Жаратқан Ийеге алғыслар айт, ҳәй жаным! Ҳалилуйя! Жаратқан Ийени алғыслап, атын айтып шақырың, Оның ислерин халықларға билдириң! Оны жырлап, саз шертип алғыс айтың, Барлық әжайып ислерин баян етиң! Оның мухаддес аты менен мақтаның, Жаратқан Ийени излейтуғынлардың жүреклери шадлыққа толсын! Жаратқан Ийени ҳәм Оның қүдиретин излең, Бәрқулла Оның дәргайында болыўға умтылың! Есте сақлаң Оның ислеген әжайып ислерин, Кәраматларын ҳәм аўзынан шыққан ҳүкимлерин, Ҳәй, Оның қулы Ибрайымның урпақлары, Ол таңлап алған Яқыптың балалары! Ол – Жаратқан Ийе, бизлердиң Қудайымыз! Ҳүкимлери пүткил жер жүзин қаплаған. Мәңги есте сақлайды Өз келисимин, Мың-мыңлаған әўладларға берген сөзин, Ибрайым менен дүзген келисимин, Ысаққа берген антын. Буны Яқып ушын бир қағыйда етип тастыйықлады, Израил ушын мәңгилик келисим қылып: «Әўладларыңның пайына тийген мүлик етип, Қанан жерин саған беремен», – деди. Сол ўақытта олар саны жағынан аз еди, Сол жерде аз санлы ҳәм келгинди еди. Олар бир халықтан екиншисине, Бир патшалықтан екиншисине гезип жүрген еди. Жаратқан Ийе ҳеш кимниң оларды езиўине жол қоймады, Олар ушын патшаларға ескертиў берип: «Мениң майлағанларыма тиймең, Пайғамбарларыма жаманлық қылмаң!», – деди. Елге ашлық жиберди, Бир тислем нанға зар қылды. Олардың алдынан бир адамды жиберди, Аўа, Юсуп қул болып сатылды. Оның аяқлары шынжырланды, Мойнына буғаў салынды. Оның айтқанлары орынланғанша, Жаратқан Ийениң сөзи оны сынады. Патша адам жиберип, Юсупти босатты, Халықлардың ҳүкимдары оны азат қылды. Оны өз сарайының басқарыўшысы, Пүткил ийелигиниң ҳүкимдары етип тайынлады. Қәлесе, хызметкеримди шынжырласын, Ақсақалларыма даналық үйретсин, деди. Кейин Израил Мысырға келди, Яқып Мысырға, яғный Хам үлкесине орналасты. Жаратқан Ийе оның халқын берекетледи, Душпанларына қарағанда, олардың санын көбейтти. Кейин Ийемиз Мысыр халқының жүрегинде, Өз халқына деген жек көриўшилик оятты. Мысыр халқы Оның қулларына қарсы, Ҳийлекерлик қыла баслады. Ол Өз қулы Муўсаны, Өзи таңлап алған Харонды жиберди. Олар көрсетти Жаратқан Ийениң кәраматлы белгилерин, Хам үлкесинде әжайып ислерин. Жаратқан Ийе қараңғылық жиберип, елди тас түнек қылды, Муўса менен Харон Оның сөзлерине қарсы шықпады. Олардың суўларын қанға айландырды, Ондағы балықларды набыт қылды. Мысыр жери қурбақаларға толып кетти, Ҳәттеки, патшасының бөлмесине кирди. Жаратқан Ийе буйырғанда, ийтшыбынлар ушып келди, Ширкейлер пүткил елди қаплады. Жаўынның орнына буршақ жаўдырды, Шақмақ шақтырды олардың елинде. Жүзимзарларын ҳәм әнжир ағашларын қуртты, Елдеги барлық тереклерди сындырды. Ол буйырғанда, шегирткелер келди, Сансыз шекшеклер пайда болды. Олар елдеги барлық өсимликлерди, Атызлардағы егинлерди жеп таўысты. Жаратқан Ийе елдеги туңғышлардың ҳәммесин, Ҳәр бириниң белиндеги күшиниң биринши жемиси болған балаларын өлтирди. Израиллыларды елден гүмис ҳәм алтын менен шығарды, Урыўларының ишинде сүрниккени болмады. Олар шығып кеткенде, Мысыр қуўанды, Мысыр халқы Израилдан қорқып қалған еди. Жаратқан Ийе Израилды булт пенен жаўды, Түнде жақты болсын, деп от берди. Халық сорағанда, оларға бөденелер жиберди, Аспаннан нан жаўдырып, оларды тойдырды. Тасты жарды, суў атлығып шықты, Қуўраған жерлерден дәрья болып ақты. Ол Өз мухаддес ўәдесин, Қулы Ибрайымға берген сөзин ядына алды. Халқын қуўаныш ишинде, Таңлағанларын шадлық пенен елден алып шықты. Басқа миллетлердиң жерлерин оларға берди, Сол халықлардың мийнетин мүлик қылып алды. Солай етип, Оның қағыйдаларын орынлап, Нызамларына бойсыныўы ушын иследи. Ҳалилуйя! Ҳалилуйя! Жаратқан Ийени тәрийиплең, Ол ийгиликли, Садықлығы мәңги даўам етеди. Жаратқан Ийениң уллы ислерин ким айтып бере алады? Ким Оған ылайықлы түрде алғыс айта алады? Қандай бахытлы әдалатлық пенен ис тутқанлар, Ҳәмме ўақытта туўры ислерди қылғанлар! Жаратқан Ийе, халқыңа реҳим еткениңде, есле мени, Қутқарғаныңда, мени де итибарға ал. Таңлағанларыңның бахытын көрейин, Халқыңның қуўанышын көрип, қуўанайын, Халқыңның мақтанышын бирге бөлисейин. Ата-бабаларымыз сыяқлы, бизлер де гүна иследик, Айып ислер ҳәм жаўызлық қылдық. Ата-бабаларымыз Мысырда болған ўақытта, Ислеген әжайып ислериңе итибар бермеди, Сениң мол сүйиспеншилигиңди еслемеди, Теңиз бойында, Қызыл теңизде қозғалаң көтерди. Бирақ Жаратқан Ийе қүдиретин көрсетиў ушын, Өз аты ушын оларды қутқарды. Қызыл теңизге бақырды, теңиз қурып қалды, Қурғақ жерден жүргизгендей, Оларды теңиз түби арқалы өткерди. Оларды жек көретуғынлардың қолынан қутқарды, Душпанларының қолынан азат қылды. Жаўларын суў басты, Олардың ҳеш бири аман қалмады. Сонда ата-бабаларымыз Оның сөзине исенди, Оны алғыслап, қосық айтты. Деген менен, олар Жаратқан Ийениң ислерин дәрҳал умытты, Оның көрсететуғын жол-жорығын күтип отырмады. Шөлде олар нәпсихорлыққа берилди, Изсиз далада Қудайды сынады. Қудай олардың сорағанын берди, Бирақ оларға аўыр кеселлик жиберди. Ордада олар Муўсаны, Жаратқан Ийениң мухаддеси болған Харонды күнледи, Жер жарылып, Датанды жутып жиберди, Абирам менен оның шериклерин жалмады. Олардың изинен жүргенлерге от түсти, Жалын жандырып жиберди жаўызларды. Хореб таўында тананың мүсинин ислеп алды, Сол қуйып ислеген бутына табынды. Шөп жейтуғын тананың мүсинине, Қудайдың уллылығын алмастырды. Олар умытты өзлерин қутқарған Қудайды, Мысырда уллы ислерди ислегенди, Хам үлкесинде әжайып ислерди көрсеткенди, Қызыл теңизде таң қаларлық ислерди қылғанды. Соның ушын, Қудай оларды жоқ қылатуғынын айтты, Бирақ таңлаған адамы Муўса араға түсип, Оны қуртаман деген ғәзебинен қайтарды. Кейин әжайып елден жүз бурды, Қудайдың берген ўәдесине исенбеди. Өз шатырларында тоңқылдады, Жаратқан Ийениң айтқанларына қулақ салмады. Соның ушын, Жаратқан Ийе ант ишип: «Сизлерди шөлде қуртып таслайман, Урпақларыңызды миллетлер арасына тарқатаман, Өзге еллерге шашып жиберемен», – деди. Олар Пеордағы Баалға байланып қалды, Өлилерге берилген қурбанлық гөшинен жеди. Олар өз қылмыслары менен Жаратқан Ийени ғәзеплендирди, Сонлықтан оба кеселлиги олардың арасына жайылды. Пинехас турып, араға түсти, Сонда апат та тоқтады. Оның бул иси әдиллик саналып, Әўладтан-әўладқа мәңги даўам етеди. Мериба суўлары жанында олар Жаратқан Ийени және ғәзеплендирди, Олар себепли Муўсаның басына қайғы түсти. Олар Муўсаның ашыўына тийди, Ол да ойланбастан сөйледи. Жаратқан Ийе жоқ етиўди буйырса да, Олар жоқ етпеди халықларды. Басқа халықлар менен араласты, Олардың үрп-әдетлерин үйренди. Олардың бутларына табынды, Бутлар олар ушын дузақ болды. Ул ҳәм қызларын, Жинлерге қурбанлық қылды. Қанан бутларына қурбанлық болсын деп, Ул ҳәм қызларының қанын, Айыпсызлардың қанын төкти. Ел төгилген қан себепли ҳарамланды. Олар ислери менен ҳарам болды, Қылмыслары менен опасызлық қылды. Жаратқан Ийениң ғәзеби лаўлады халқына қарсы, Жеркенди Өзиниң меншик халқынан. Оларды басқа халықларға тәслим қылды, Жек көретуғынлары оларға ҳүкимдар болды. Душпанлары оларды езди, Олардың қол астында баслары ийилди. Жаратқан Ийе оларды көп мәрте қутқарды, Бирақ олардың ақыл-еси қозғалаң көтериў болды, Гүналары себепли пәске урылды. Сонда да, Жаратқан Ийе халықтың қыйыншылығына итибар берди, Дад-пәриядына қулақ салды. Олар ҳақы Өз келисимин еследи, Уллы сүйиспеншилиги себепли оларға реҳим қылды. Оларды тутқынға алғанларды, Реҳимли болыўға ийтермеледи. Қутқар бизлерди, Қудайымыз Жаратқан Ийе, Басқа халықлар арасынан бизлерди жыйна. Мухаддес атыңды тәрийиплейик, Саған алғыс айта алғанымыз ушын мақтанайық. Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге, Әўел бастан, мәңгиге дейин алғыслар болсын! Пүткил халық: «Аўмийин!» – десин. Ҳалилуйя! Жаратқан Ийени тәрийиплең, Ол ийгиликли, Садықлығы мәңги даўам етеди. Солай десин Жаратқан Ийениң қутқарғанлары, Душпан қолынан азат етип алғанлары, Шығыс, батыс, арқа ҳәм қубладан, Шет еллерден жыйнап алғанлары. Базылары изсиз далаларда гезип жүрди, Мәканлаў ушын қалаға жол таппады. Аш болып, шөллеп қалды, Жанлары ҳәлсиреп, өле жазлады. Сонда олар азап ишинде Жаратқан Ийеге жалбарынды, Жаратқан Ийе оларды азаптан азат етти. Мәканлай алатуғын қалаға оларды, Туўры жол менен жетелеп, баслап барды. Алғыслар айтсын Жаратқан Ийеге сүйиспеншилиги ушын, Адамларға ислеген әжайып ислери ушын. Ол шөллегенниң шөлин қандырды, Аш болғанды жақсы азықлар менен тойдырды. Базылары тас түнек қараңғылықта, Шынжырланып, азап ишинде отырды. Олар Қудайдың сөзлерине қарсы шығып, Қудай Тааланың үгит-нәсиятларын менсинбеген еди. Ол аўыр жумыслар менен олардың көкирегин басты, Жығылғанда, жәрдем беретуғын ҳеш ким болмады. Сонда олар азап ишинде Жаратқан Ийеге жалбарынды, Жаратқан Ийе оларды азаптан қутқарды. Алып шықты тас түнек қараңғылықтан, Үзип таслады шынжырларын. Алғыслар айтсын Жаратқан Ийеге сүйиспеншилиги ушын, Адамларға ислеген әжайып ислери ушын! Ол қола дәрўазаларды сындырды, Темир тәмбилерди екиге бөлип таслады. Базылары жынаят қылып, ақмақтай болды, Гүналары себепли азап шекти. Барлық азық-аўқаттан жүреклери айнып, Өлим аўзына жақынлап қалды. Сонда олар азап ишинде Жаратқан Ийеге жалбарынды, Жаратқан Ийе оларды азаптан қутқарды. Сөзин жиберип, шыпалады, Қәбирден оларды қутқарды. Алғыслар айтсын Жаратқан Ийеге сүйиспеншилиги ушын, Адамларға ислеген әжайып ислери ушын! Миннетдаршылық қурбанлықларын усынсын, Оның ислерин бәлент даўыс пенен жәрияласын! Базылары кемелер менен теңизге шығып, Шексиз суўларда саўда қылды, Жаратқан Ийениң ислерин, Терең суўларда ислеген әжайып ислерин көрди. Ол буйрық бергенде, даўыл басланды, Теңиз толқынлары бийик көтерилди. Кемелер жоқары көтерилип, және туңғыйыққа түсти, Апаттан кемедегилердиң руўхлары түсип кетти. Олар мәскүнемдей шайқалып жүрди, Олардың шеберликлери нәтийже бермеди. Сонда олар азап ишинде Жаратқан Ийеге жалбарынды, Жаратқан Ийе оларды апаттан алып шықты. Ол даўылды тынышландырды, Теңиз толқынлары да басылды. Даўыл тоқтағанда, олар қуўанды, Өзлери гөзлеген мәнзилге Жаратқан Ийе жеткерди. Алғыслар айтсын Жаратқан Ийеге сүйиспеншилиги ушын, Адамларға ислеген әжайып ислери ушын! Оны уллыласын жәмийет ишинде, Алғыслар айтсын ақсақаллар жыйынында. Ол дәрьяларды шөлге, Булақларды кеўип қалған жерге айландырады. Турғынларының жаўызлығы себепли, Өнимли топырақты шор жерге айландырады. Ал шөлди көллерге, Кеўип қалған жерди булақларға айландырады. Ашларды сол жерге жайластырады, Олар жасаў ушын қала қурады. Егин егип, жүзимзарлар отырғызады, Солардан мол өним алады. Жаратқан Ийениң жарылқаўы астында, Олар өсип-өнеди, Малларының саны көбейеди. Ал жарлыларды болса, езиўшиликтен қутқарды, Қой сүриўиндей етип, зүрядын көбейтти. Ҳақ адамлар буны көрип шадланады, Наҳақлар болса аўызларын жабады. Ким дана болса, усыларға итибар берсин, Жаратқан Ийениң сүйиспеншилигин аңласын. Қосық. Даўыттың жыры Жүрегим Саған садық, Қудай, Пүткил жаным менен Сени жырлап, саз шертемен. Оян, ҳәй арфа ҳәм лира, Ерте таңды мен оятайын! Халықлар арасында Сени алғыслайман, Жаратқан Ийе, Миллетлер арасында саз шертип, Саған алғыс айтаман. Сүйиспеншилигиң көклерден асар, Садықлығың бултларға тийер. Көктен де жоқары уллылана бер, Қудай, Даңқың пүткил жер жүзине жайылсын! Оң қолың менен жеңис бер, мени есит, Өз сүйгенлериң қутқарылсын! Қудай Мухаддес мәканында былай деди: «Йошланып, Шехемди бөлемен, Суккот ойпатлығын өлшеп беремен. Гилад Меникидур, Менашше де Меники, Эфрайым дуўлығам, Яҳуда ҳүкимдарлық ҳасам. Моаб жуўынатуғын ләгеним, Эдомға аяқ кийимимди таслайман, Филист жеринде жеңис дабылын қағаман». Ким мени бекинисли қалаға алып барады? Ким маған Эдомға дейин жол көрсетеди? Қудай, Сен емессең бе? Бирақ Сен бизлерден жүз бурдың. Әскерий ордамызға басшылық етпей қойдың. Душпанға қарсы гүресте жәрдем бер, Адамзаттың жәрдеми бийҳудадур. Қудай, Сениң жәрдемиң менен қаҳарманлық көрсетемиз, Душпанларымызды басқылап таслайсаң. Атқарыўшылардың жетекшиси ушын. Даўыттың жыры Мен алғыслап жүрген Қудай, Үнсиз қалма! Жаўызлар ҳәм өтирикшилер маған қарсы аўзын ашып, Жалғаншы тиллери менен мени алдайды. Жеркенишли сөзлер менен мени қоршап, Себепсиз маған қарсы ҳүжим қылады. Сүйиспеншилигиме қарсы айып тағады, Бирақ дуўа етиўди даўам етемен. Жақсылығыма жаманлық қайтарады, Сүйиспеншилигим ушын мени жек көреди. Жаўыз адамды оларға қарсы қой, Оң жағында айыплаўшы биреў турсын! Ҳүким етилгенде, олар айыплы болсын, Олардың дуўасы гүна саналсын! Олардың өмири қысқа болсын, Ислейтуғын ўазыйпасын басқа биреў алсын! Балалары жетим, Ҳаяллары жесир болып қалсын! Балалары гезенде болып, тиленшилик қылсын, Қарабақанаға айланған үйлеринен кетип, нан излесин! Мал-мүликлерин сүтхорлар ийелесин, Жыйнап-тергенлерин жат адамлар тартып алсын! Ҳеш ким оларға жақсылық қылмасын, Жетимлерине ҳеш ким реҳим етпесин! Олардың әўлады жоқ болсын, Бир әўладтан соң атлары өшип қалсын! Олардың ата-бабаларының гүналарын, Жаратқан Ийе, Сен еске ал, Аналарының гүнасы өширилмесин! Гүналары ҳәмме ўақытта, Жаратқан Ийе, Сениң алдыңда турсын, Олардың атларын жер жүзинен жоқ ет! Себеби олар жақсылық қылыўға урынбады, Бийшара ҳәм мүтәжлерди қуўдалап, Үмитсизликке түскенлерди өлтирди. Басқаларды нәлетлеўди жақсы көрди, Енди сол нәлетлер өз басына түссин! Ҳеш кимди жарылқаўды хош көрмеди, Енди жарылқаў олардан узақ болсын! Нәлетти олар кийимдей етип кийип алды, Нәлетлер суўдай ишине кирсин, Майдай сүйеклерине сиңсин! Кийим кийгендей, нәлетке оранып алсын, Оны ҳәр күни белине қайыс қылып тақсын! Жаратқан Ийе усылай етип қайтарсын мени айыплаўшыларға, Маған қарсы жаман сөз айтыўшыларға! Ал Қудай Ийе, Өз атың ушын маған жәрдем бер, Сүйиспеншилигиң ийгиликли, мени қутқар! Мен бийшара ҳәм мүтәжбен, Ишимде жүрегим жараланған. Кешки көлеңкедей жоқ болып баратырман, Қағып жиберилдим шегиртке сыяқлы. Ораза тутыўдан дизелеримде дәрман қалмады, Азып, сүйек болып қалдым. Мени айыплап атырғанлардың алдында жүзим төмен болды, Мени көргенде, олар басын шайқайды! Маған жәрдем бер, Қудайым Жаратқан Ийе, Сүйиспеншилигиң ҳақы қутқар мени! Олар билсин бул исте Сениң қолың бар екенин, Буны Сениң ислегениңди, Жаратқан Ийе! Мейли, олар мени нәлетлесин, бирақ Сен мени жарылқайсаң, Маған ҳүжим қылғанда, олар шерменде болсын, Қулың болған мен шадланаман. Мени айыплаўшылар кийим кийгендей уятқа бөленсин, Шапан жамылғандай, шерменделикти жамылсын! Жаратқан Ийени көп тәрийиплеймен, Жәмәәт ишинде Оны алғыслайман. Ол мүтәж адамның оң тәрепинде турады, Оның жанына қарсы ҳүким шығаратуғынлардан қутқарады. Даўыттың жыры Жаратқан Ийе ийеме былай деди: «Душпанларыңды аяғыңның астына бастырмағанымша, Мениң оң жағымда отыр». Жаратқан Ийе Сионнан баслап патшалығыңды кеңейтеди, Душпанларыңның үстинен ҳүкимдарлық қыл! Сен саўашқа атланғаныңда, Ләшкерлериң өз қәлеўи менен изиңе ереди. Таң қушағынан туўылған шық сыяқлы, Мухаддес кийимлер ишинде, Жаслар сениң алдыңа келеди. Жаратқан Ийе ант ишти, Өз қарарынан қайтпайды: «Сен Мелкиседек сыяқлы, Мәңгиге руўханий болып қаласаң!» – деди. Ийе сениң оң жағыңда, Ол Өзиниң ғәзеп күнинде патшаларды езип таслайды. Миллетлерге қарсы ҳүким шығарып, Өликлерди үйип таслайды, Пүткил жер жүзиндеги ҳүкимдарларды езип таслайды. Патша жол бойындағы өзектен суў ишеди, Ол басын жоқары көтереди. Ҳалилуйя! Ҳақ адамлардың жыйынында, Жәмийет ишинде, Пүткил жүрегим менен Жаратқан Ийени тәрийиплеймен. Жаратқан Ийениң ислери уллы, Олардан ләззет алатуғынлар оларды изертлейди. Оның ислери салтанатлы ҳәм уллы, Әдалатлығы мәңгиге даўам етеди. Жаратқан Ийе умытылмас әжайып ислер қылды, Ол мийримли ҳәм реҳимли. Өзинен қорқатуғынларға нан береди, Дүзген келисимин ҳеш ўақытта умытпайды. Басқа халықлардың жерлерин Өз халқына берип, Көрсетти оларға қүдиретли ислерин. Ислеген ҳәр бир исинде садық ҳәм әдил, Оның барлық пәрманлары исенимли. Булар мәңги-бақый беккем турады, Садықлық ҳәм әдалатлық пенен орынланыўы тийис. Ол Өз халқын азат етти, Олар менен мәңгиге келисим дүзди. Оның аты мухаддес ҳәм айбатлыдур. Жаратқан Ийеден қорқыў – даналықтың басы, Оның буйрықларын орынлағанның ҳәммеси, Ақыл-парасаттың ийеси болады. Оған мәңги алғыс-мақтаў айтылады! Ҳалилуйя! Қандай бахытлы Жаратқан Ийеден қорқатуғын, Оның буйрықларын орынлап, рәҳәтленетуғын адам! Оның әўлады қүдиретли болар жер жүзинде, Ҳақлардың әўлады жарылқаў алады. Молшылық ҳәм байлық үйинде болады, Ҳақлығы мәңги даўам етеди. Қараңғылықта нур шығады ҳақлар ушын, Мийрим-шәпәәтли, реҳимли ҳәм әдил адамлар ушын. Қолы ашық, қарыз беретуғын, Ислерин әдалатлық пенен ислейтуғын адам абадан турмысқа ериседи! Ол ҳасла сүрникпейди, Ҳақ адам мәңги еске алынады. Ол жаман хабардан қорқпайды, Жаратқан Ийеге исенген жүреги беккем. Оның жүреги мықлы, қорқыў дегенди билмейди, Душпанларының жеңилисин көреди. Ол мүтәжлерге сақыйлық пенен жәрдем береди, Оның ҳақлығы мәңги даўам етеди, Қүдиретли ҳәм абырайлы болады. Жаўыз адам буны көрип, ашыўланады, Тисленип, өзин өзи жеп, жоқ болады, Жаўызлардың қәлеўи пушқа шығады. Ҳалилуйя! Алғыслар айтың, ҳәй Жаратқан Ийениң қуллары, Жаратқан Ийениң атына алғыслар айтың! Ҳәзир ҳәм мәңгиге, Жаратқан Ийениң атына алғыслар болсын! Шығыстан батысқа дейин, Жаратқан Ийениң атына алғыслар болсын! Жаратқан Ийе барлық миллетлерден бәлентте, Оның салтанаты көклерден де жоқары. Жоқарыда тахтта отырған, Қудайымыз Жаратқан Ийеге ким теңлесе алады? Ол ийилип қарайды, Көктегилерге ҳәм жер жүзиндегилерге. Жарлыны топырақтан көтерип алып, Бийшараны тасланды арасынан алып шығады. Оларды отырғызады ақсүйеклер менен, Халқының ақсүйеклери менен. Бийперзент ҳаялды өз үйинде жарылқап, Оған перзент сыйлап, бахытлы қылады. Ҳалилуйя! Израил Мысырдан шыққанда, Яқыптың урпағы тили басқа халықтан кеткенде, Яҳуда Жаратқан Ийениң мухаддес жери, Израил Оның патшалығы болды. Теңиз оларды көрип, артқа шегинди, Иордан дәрьясы терисине ақты. Таўлар қошқарлар сыяқлы, Төбешиклер қозылар киби секирди. Ҳәй, теңиз, не ушын артқа шегиндиң? Ҳәй, Иордан, не ушын терис қарай ақтың? Ҳәй, таўлар, не ушын қошқар сыяқлы, Ҳәй, төбешиклер, не ушын қозы киби секирдиң? Титире, ҳәй жер жүзи, Ийениң алдында, Яқыптың Қудайының алдында. Ол жартасты суў ҳәўизине, Қатты тасты булаққа айландырды. Бизлердиң емес, Жаратқан Ийе, бизлердиң емес, Сүйиспеншилигиң ҳәм садықлығың ҳақы, Сениң атың даңққа бөленсин! Не ушын басқа халықлар: «Олардың Қудайы қаяқта?» – деп айтыўы керек? Бизлердиң Қудайымыз көклерде, Ол нени қәлесе, соны ислейди. Ал олардың бутлары гүмис ҳәм алтыннан, Адамның қоллары менен соғылған. Аўызлары бар, сөйлемейди, Көзлери бар, көрмейди, Қулақлары бар, еситпейди, Мурынлары бар, ийис сезбейди, Қоллары бар, бирақ сезбейди, Аяқлары бар, жүрмейди, Тамақларынан даўыс шығара алмайды. Оларды соққан, оларға исенгенлердиң ҳәммеси, Солар сыяқлы болып қалады! Израил халқы, Жаратқан Ийеге үмит байлаң, Ол жәрдемшиңиз ҳәм қалқаныңыздур! Харон урпағы, Жаратқан Ийеге үмит байлаң, Ол жәрдемшиңиз ҳәм қалқаныңыздур! Жаратқан Ийеден қорқатуғынлар, Жаратқан Ийеге үмит байлаң, Ол жәрдемшиңиз ҳәм қалқаныңыздур! Жаратқан Ийе бизлерди ядында тутып, жарылқайды, Израил халқын жарылқайды, Харон урпағын жарылқайды. Үлкенди-кишини, Өзинен қорқатуғынлардың ҳәммесин жарылқайды. Сизлердиң ҳәм балаларыңыздың санын, Жаратқан Ийе көбейтсин! Аспан ҳәм жерди дөреткен Жаратқан Ийе, Сизлерди жарылқасын! Көклер Жаратқан Ийеге тийисли, Ал жер жүзин Ол адамларға берди. Марҳумлар, үнсизлик мәканына түскенлер, Жаратқан Ийеге алғыслар айтпайды. Бизлер Жаратқан Ийени алғыслаймыз, Ҳәзирден баслап мәңгиге дейин. Ҳалилуйя! Жаратқан Ийени сүйемен, Ол дадымды еситеди. Маған қулақ түргени ушын, Өмирим бойы, Оны шақыраман. Өлим арқанлары мени орап алды, Өлилер мәканының қорқынышы қыйнады, Мени ҳәсирет ҳәм қайғы басты. Сонда Жаратқан Ийениң атын айтып шақырдым, «О Жаратқан Ийе, жанымды қутқар!» – дедим. Жаратқан Ийе меҳрибан ҳәм әдил, Қудайымыз реҳимли. Жаратқан Ийе сада адамларды сақлайды, Қәўип-қәтерде қалғанымда, мени қутқарады. Ҳәй, жаным, және рәҳәтлен, Жаратқан Ийе саған жақсылық қылды. Жаратқан Ийе, Сен жанымды өлимнен, Көзлеримди жастан, Аяқларымды сүрнигиўден сақладың. Тирилердиң әлеминде, Жаратқан Ийениң дәргайында жүремен. «Қатты азап шегип атырман», – дегенимде де, Мен исенимимди жойтпадым. Асығып, албырағанымда, «Барлық адамлар өтирикши», – дедим. Маған қылған соншелли көп жақсылықларын, Жаратқан Ийеге қалай қайтараман? Қутқарғаны ушын ишимлик садақасын усынаман, Жаратқан Ийениң атын айтып шақыраман. Пүткил халқының алдында, Жаратқан Ийеге айтқан антымды орынлайман. Садық қулларының өлими, Жаратқан Ийениң нәзеринде қымбатлыдур. О Жаратқан Ийе, шынында мен Сениң қулыңман, Шорыңның улыман, Сен мени буғаўдан азат еттиң. Миннетдаршылық қурбанлығын Саған усынып, Сениң атыңды айтып шақыраман, Жаратқан Ийе. Барлық миллетлер, Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаўлар айтың! Барлық халықлар, Оны даңққа бөлең! Бизлерге көрсеткен сүйиспеншилиги уллы, Жаратқан Ийениң садықлығы мәңгиге даўам етеди. Ҳалилуйя! Жаратқан Ийени тәрийиплең, Ол ийгиликли, Садықлығы мәңги даўам етеди! Израил халқы былай десин: «Садықлығы мәңги даўам етеди!» Харонның урпағы былай десин: «Садықлығы мәңги даўам етеди!» Жаратқан Ийеден қорқатуғынлар былай десин: «Садықлығы мәңги даўам етеди!» Қыйын жағдайымда Жаратқан Ийеге жалбарындым, Жуўап берип, Ол мени кеңисликке шығарды. Жаратқан Ийе мениң менен бирге, қорқпайман, Не қыла алады адамлар маған? Жаратқан Ийе мениң менен бирге, Ол мениң мәдеткерим, Мени жек көргенлердиң жеңилисин көремен. Адамнан үмит еткеннен гөре, Жаратқан Ийеден пана излеген жақсы. Ақсүйеклерден үмит еткеннен гөре, Жаратқан Ийеден пана излеген жақсы. Барлық миллетлер мени қоршап алды, Жаратқан Ийениң аты менен қыйраттым оларды. Қоршап алып, маған ҳүжим қылды, Жаратқан Ийениң аты менен қырдым оларды. Ҳәррелердей мени қоршап алды, Бирақ жанған тикен путасындай тез өшип қалды, Жаратқан Ийениң аты менен қырдым оларды. Мени қулатыў ушын қатты ийтерди, Бирақ Жаратқан Ийе маған жәрдем берди. Жаратқан Ийе күш-қүдиретим, Қутқарыўға келди Ол мени. Шадлық ҳәм жеңис даўыслары, Жаңлайды ҳақ адамлардың шатырларында: «Жаратқан Ийениң оң қолы қүдиретли ислер қылады! Жаратқан Ийениң оң қолы жеңис береди, Жаратқан Ийениң оң қолы қүдиретли ислер қылады!» Мен өлмеймен, жасайман, Жаратқан Ийениң ислерин жәриялайман. Жаратқан Ийе мени қатаң жазалап, жолға салды, Бирақ өлимге тапсырмады. Ашың маған ҳақлық дәрўазаларын, Кирип, Жаратқан Ийени тәрийиплейин. Бул Жаратқан Ийениң дәрўазасы! Ҳақ адамлар оннан кире алады. Сени тәрийиплеймен, себеби маған жуўап бердиң, Мени қутқарыўға келдиң. Қурылысшылардың керексиз деп таслаған тасы, Үйдиң мүйешиниң тийкарғы тасы болды. Жаратқан Ийе қылған бул ис, Көзимизге әжайып көринди! Бүгин Жаратқан Ийениң жаратқан күни, Усы күни қуўанып, шадланайық! Жалбарынамыз, Жаратқан Ийе, қутқар бизлерди, Жалбарынамыз, Жаратқан Ийе, бизлерге әўмет бер! Жаратқан Ийениң аты менен келетуғын жарылқансын! Жаратқан Ийениң Үйинен саған пәтия беремиз. Жаратқан Ийе – Қудайдур, бизлерге нур береди, Байрамды белгилеп баслаң, Жапырақлы шақаларды алып, қурбанлық орынға барың. Сен мениң Қудайымсаң, Сени тәрийиплеймен, Сен мениң Қудайымсаң, Сени уллылайман. Жаратқан Ийени тәрийиплең, Ол ийгиликли, Садықлығы мәңги даўам етеди. Қандай бахытлы минсиз жолдан жүргенлер, Жаратқан Ийе, Сениң нызамың бойынша жасайтуғынлар! Қандай бахытлы Сениң шәртлериңе әмел қылатуғынлар, Шын жүреги менен Сени излегенлер! Олар ҳеш қандай наҳақлық қылмас, Сениң жолыңда жүрер. Берген пәрманларыңды, Муқыятлы түрде орынлаўымызды тапсырдың. Қәне енди, турақлы болсам, Сениң қағыйдаларыңды орынлаўда! Егер барлық буйрықларыңнан нәзеримди айырмасам, Мен шерменде болмайман. Сениң әдил нызамларыңды үйренгенимде, Пәк жүрек пенен Саған алғыс-мақтаў айтаман. Қағыйдаларыңды орынлайман, Мени пүткиллей таслап кетпе! Жас жигит қалай пәк жол менен жүре алады? Сениң сөзиң бойынша жасаў арқалы соған ериседи. Пүткил жүрегим менен Саған умтыламан, Буйрықларыңнан аўып кетиўиме жол қойма! Саған қарсы гүна ислемеўим ушын, Жүрегимде сақладым сөзлериңди. Алғыслар болсын Саған, Жаратқан Ийе, Маған қағыйдаларыңды үйрет. Аўзыңнан шыққан барлық қарарларыңды, Өз аўзым менен жәриялайман. Шәртлериң менен жасап, шадланаман, Үлкен байлық тапқандай боламан. Пәрманларың ҳаққында терең ой жуўыртаман, Сениң жолларыңа дыққат қыламан. Қағыйдаларыңнан ләззет аламан, Сөзлериңди умытпайман. Маған, қулыңа ийгилик қыл, Өмир сүрип, сөзиңе әмел қыламан. Көзлеримди аш, Нызамыңдағы әжайып ислериңди көрейин. Мен бир келгиндимен бул дүньяда, Буйрықларыңды меннен жасырма. Бәрқулла Сениң ҳүкимлериңди, Жаным сағынып сарғаяды. Буйрықларыңнан аўып кеткен, Нәлетленген тәкаббирлерди кейийсең. Масқарашылық ҳәм хорлықты меннен узақластыр, Себеби шәртлериңди орынлап киятырман. Басшылар жыйналып, маған қарсы өсек айтса да, Мен, қулың Сениң қағыйдаларың ҳаққында терең ой жуўыртаман. Шәртлериңнен ләззет аламан, Олар маған ақыл береди. Жаным әжелге жақынлап қалды, Ўәдең бойынша өмир бер маған. Жүрген жолларымды айтып бердим, маған жуўап бердиң, Қағыйдаларыңды үйрет маған! Пәрманларыңның мәнисин түсиндир, Солай етип, әжайып ислериң ҳаққында ой жуўыртайын. Ғам-қайғыдан жаным ада болды, Ўәде қылғаныңдай, мени аяққа турғыз! Жаман жолдан узақластыр, Мийримиң менен маған нызамыңды үйрет. Садықлық жолын таңладым, Әдалатлы қағыйдаларыңды көз алдыма қойдым. Шәртлериңди беккем услайман, Жаратқан Ийе, уятқа қалдырма мени! Шын жүректен буйрықларыңның жолынан жүремен, Кеўлиме кең түсиник бердиң. Қағыйдаларыңның жолын үйрет маған, Жаратқан Ийе, Мен оларды ақырына дейин орынлайман. Түсиник бер, нызамыңа әмел қыламан, Шын жүрегимнен оған бойсынаман. Буйрықларыңның жолы менен мени жетеле, Мен оннан рәҳәт аламан. Жүрегимди наҳақ пайдаға емес, Ал Өз шәртлериңе қарай бур. Көзлеримди бийҳуда нәрселерден қайтар, Өз жолыңда жанымды сақлай гөр. Адамлар Сеннен қорқыўы ушын, Маған, Өз қулыңа берген ўәдеңди орынла. Мени өзим қорққан шерменделиктен узақ қыл, Сениң қағыйдаларың ийгиликли. Пәрманларыңа талпынаман, Сен әдалатлысаң, өмиримди сақла. Маған сүйиспеншилигиңди көрсет, Жаратқан Ийе, Ўәдең бойынша қутқар мени! Сонда мени мазақлағанларға жуўап қайтара аламан, Сениң сөзиңе исенемен. Ҳақыйқат сөзиңди алып қойма аўзымнан, Сениң қарарларыңа үмит байлайман. Нызамыңа ҳәмме ўақытта, Ҳәзир ҳәм мәңги-бақый әмел қыламан. Мен еркин жүремен, Себеби пәрманларыңды орынлаўға тырысаман. Патшалар алдында шәртлериңди айтаман, Буннан уялмайман. Буйрықларыңнан ләззет аламан, Оларды жақсы көремен. Буйрықларыңды сүйип, ҳүрмет етемен, Қағыйдаларың ҳаққында ой жуўыртаман. Қулың болған маған берген ўәдеңди есле, Ол арқалы Сен маған үмит бердиң. Сениң ўәдең өмиримди сақлайды, Азап ишинде қалғанымда усы маған жубаныш береди. Тәкаббирлер мени ҳәдден тыс мазақлайды, Сонда да Сениң нызамыңнан жүз бурмадым. Әзелги қағыйдаларыңды еслеймен, Солар маған жубаныш береди, Жаратқан Ийе. Нызамыңнан жүз бурған жаўызлар себепли, Ғәзепке толып кетемен. Қай жерде жасасам да, Сениң қағыйдаларыңды жырлап жүремен. Түнде атыңды еслеймен, Жаратқан Ийе, Нызамыңа әмел қыламан. Бул маған әдет болып қалған, Сениң пәрманларыңа әмел қыламан. Мениң үлесим Сенсең, Жаратқан Ийе, Сөзлериңди орынлайман, деп ўәде бердим. Шын жүрегимнен Сениң мийримиңди излеймен, Ўәдең бойынша маған реҳим ет. Тутқан жолларыма дыққат еттим, Шәртлериң бойынша адым аттым. Буйрықларыңды орынлаўға, Асығаман ҳәм кешиктирмеймен. Жаўызлардың арқанлары мени орап байлады, Ал мен нызамыңды умытпадым. Әдил ҳүкимлериң ушын, Түн ортасында турып, Сени тәрийиплеймен. Сеннен қорқатуғынлардың, Пәрманларыңа әмел қылатуғынлардың достыман. Жер жүзи сүйиспеншилигиңе толы, Жаратқан Ийе, Қағыйдаларыңды үйрет маған! Жаратқан Ийе, жақсылық қылдың қулыңа, Берген ўәдеңде турдың. Маған зейин ҳәм түсиник бер, Сениң буйрықларыңа исенемен. Азап шегиўден алдын жолдан адастым, Бирақ енди Сениң сөзиңе әмел қыламан. Сен ийгиликлисең, жақсылық қыласаң, Маған қағыйдаларыңды үйрет. Тәкаббирлер жалған сөйлеп, мени қаралады, Бирақ мен шын жүрегим менен пәрманларыңа бойсынаман. Олардың жүреклерин май басқан, Ал мен нызамыңнан ләззет аламан. Жақсы болды азап шеккеним, Усы арқалы қағыйдаларыңды үйрендим. Аўзыңнан шыққан нызам мен ушын, Мыңлаған алтын ҳәм гүмистен баҳалыдур. Сениң қолларың мени жаратып, пишим берди, Түсиник берип, буйрықларыңды үйрет. Сеннен қорқатуғынлар мени көрип қуўансын, Мен Сениң сөзиңе үмит байладым. Жаратқан Ийе, Сениң ҳүкимлериң әдил екенин билемен, Маған әдалатлы түрде азап шектирдиң. Қулың болған маған берген ўәдең бойынша, Сүйиспеншилигиң мени жубатсын. Маған реҳим қыл, аман жасайын, Нызамың мен ушын ләззетли. Мени жалған айыплағаны ушын, Тәкаббирлер шерменде болсын. Ал мен пәрманларың ҳаққында ой жуўыртаман. Шәртлериңди билетуғынлар, Сеннен қорқатуғынлар, Маған бет бурсын. Шерменде болмаўым ушын, Қағыйдаларыңа бола жүрегим минсиз болсын. Қутқарыўыңа интизар болып, жаным ада болды, Сениң сөзиңе үмит байладым. Берген сөзиңниң орынланыўын күтип, Көзлеримниң нуры сөнди, «Қашан мени жубатасаң?» – деп сорайман. Тозған шапандай болып қалсам да, Умытпайман Сениң қағыйдаларыңды. Қулың болған мен және қанша күтиўим керек? Мени қуўғын қылып атырғанларды қашан ҳүким қыласаң? Нызамыңа бойсынбайтуғын тәкаббирлер, Шуқыр қазды мен ушын. Барлық буйрықларың исенимли, Мени наҳақ қуўдаламақта, жәрдем бер! Олар мени жер жүзинен жоқ қыла жазлады, Бирақ мен Сениң пәрманларыңнан айырылмадым. Сүйиспеншилигиң ҳақы жанымды қорға, Аўзыңнан шыққан шәртлериңе әмел қыламан. Жаратқан Ийе, сөзиң мәңги, Ол көклерде беккем турады. Садықлығың әўладтан-әўладқа даўам етеди, Сен орнатқан жер жүзи беккем турады. Қарарларың бойынша олар бүгинге дейин турыпты, Олардың ҳәммеси Саған хызмет етеди. Егер нызамың маған ләззет бағышламағанда, Шеккен азапларымнан өлип кетер едим. Пәрманларыңды ҳасла умытпайман, Солар арқалы өмиримди сақладың. Мен Саған тийислимен, қутқар мени, Сениң пәрманларыңа талпынаман. Жаўызлар мени жоқ қылыў ушын аңлыйды, Ал мен Сениң шәртлериңе дыққат аўдараман. Сениң буйрықларыңнан басқа, Ҳеш бир нәрсе минсиз емес. Нызамыңды қаншелли сүйемен! Күни бойы оның үстинде ой жуўыртаман. Буйрықларың мени душпанларымнан гөре дана қылады, Буйрықларың мәңги мениң менен бирге. Барлық устазларымнан гөре, ақыллырақ болдым, Себеби шәртлериң үстинде ой жуўырттым. Жасы үлкенлерден гөре, данаман, Өйткени пәрманларыңа бойсындым. Сениң сөзиңе әмел қылыў ушын, Жаман жолға аяқ басыўдан аўлақ болдым. Қағыйдаларыңнан шетке шықпадым, Сен маған тәлим бергенсең. Сөзлериң таңлайыма соншелли мазалы, Палдан да татлы мениң аўзыма! Пәрманларың арқалы даналыққа ийе боламан, Соның ушын, ҳәр қандай жалған жолдан жеркенемен. Сөзлериң қәдемлерим ушын шыра, Жолымды жарық қылатуғын нур. Әдил қағыйдаларыңды орынлаўға ант иштим, Сөзимде турып, антымды орынлайман. Көп азап шектим, Жаратқан Ийе, Ўәдең бойынша жанымды қорға. Ықтыярлы садақам болған алғысларымды қабыл ет, Маған қағыйдаларыңды үйрет. Жаным ҳәмме ўақытта қәўип астында, Сонда да нызамыңды умытпайман. Жаўызлар дузақ қурды маған, Сонда да пәрманларыңнан шетке шықпадым. Шәртлериң мәңги мийрасым, Жүрегимниң қуўанышы олар. Қағыйдаларыңа ақырына дейин, Мәңгиге бойсыныўды қарар еттим. Еки жүзлилерден жеркенемен, Сениң нызамыңды сүйемен. Панам ҳәм қалқаным Сенсең, Сениң сөзиңе үмит байладым. Ҳәй, жаўызлар, меннен аўлақ жүриң, Мен Қудайымның буйрықларын орынлайман. Қудай, жасаўым ушын, ўәдең бойынша мени қоллап қуўатла, Үмитимди босқа шығарып, уялтпа! Қутқарылыўым ушын, мени қоллап қуўатла, Мудамы дыққат саламан қағыйдаларыңа. Қағыйдаларыңнан аўып кеткенлерден жүз бурасаң, Олардың ҳийлелери бийҳудадур. Дүньядағы жаўызларды шығындыдай етип таслайсаң, Сонлықтан сүйемен Сениң шәртлериңди. Сеннен қорққанымнан денем титирейди, Ҳүкимлериңнен қорқаман. Әдил ҳәм туўры ислер қылдым, Езиўшилердиң қолына қалдырма мени! Қулыңның бахтына кепиллик бер, Тәкаббирлердиң мени езиўине жол қойма. Мени қутқарыўыңды күтип, Көзлеримниң нуры сөнди. Мени азат етиўди ўәде қылған едиң. Қулыңа сүйиспеншилигиңди көрсет, Маған қағыйдаларыңды үйрет. Мен Сениң қулыңман, маған ақыл бер, Шәртлериңди билип алайын. Жаратқан Ийе, Өз исиңди қылатуғын ўақтың келди, Адамлар нызамыңды бузды. Сениң буйрықларыңды, Алтыннан, сап алтыннан да жақсы көремен. Сен берген барлық пәрманларың бойынша қәдем басаман, Ҳәр бир жалған жолдан жеркенемен. Сениң шәртлериң әжайып, Сонлықтан оларға әмел қыламан. Мәниси ашылғанда, сөзлериң нур шашады, Садаларға ақыл береди. Шөллеп, аўзымды ашаман, Сениң буйрықларыңа қуштарман. Атыңды сүйгенлерге мудамы қылғаныңдай, Нәзер салып, маған реҳим көрсет. Сөзиң менен қәдемлеримди беккемле, Ҳеш бир гүна мениң үстимнен ҳүкимдарлық қылмасын. Адамлардың зулымлығынан азат қыл мени, Солай етип, пәрманларыңа әмел қыламан. Сениң жүзиң қулың болған маған нурын шашсын, Қағыйдаларыңды үйрет маған. Дәрья болып, жас төгилер көзлеримнен, Нызамыңа әмел қылмай атыр адамлар. Сен әдилсең, Жаратқан Ийе, Ҳүкимлериң әдалатлы. Буйырған шәртлериң әдалатлы, Олар толық исенимли. Сөзлериңди умытты душпанларым, Соған деген ғәзебим диңкемди қуртты. Сөзиң сондай пәк, Қулың оны сүйеди. Мен керексизбен, хорланғанман, Бирақ пәрманларыңды умытпайман. Сениң әдалатың мәңгидур, Нызамың ҳақыйқатдур. Қайғы ҳәм азапқа дус келсем де, Ләззет аламан буйрықларыңнан. Шәртлериң мәңгиге әдалатлыдур, Жасаўым ушын маған ақыл бер. Пүткил жүрегим менен жалбарынаман, Жуўап бер маған, Жаратқан Ийе! Сениң қағыйдаларыңа әмел қыламан. Мени қутқар деп, Саған дад саламан, Шәртлериңе әмел қыламан. Күн шықпастан турып, жәрдем сорайман, Сениң сөзиңе үмит байлайман. Берген ўәдеңди түсинейин деп, Түни бойы уйқы келмес көзиме. Сүйиспеншилигиң бойынша даўысыма қулақ сал, Ҳүкимлериң бойынша, жанымды аман сақла, Жаратқан Ийе! Жаўыз жоба дүзетуғынлар жақынлап қалды, Олар нызамыңнан узақласқан. Бирақ Жаратқан Ийе, Сен жанымдасаң, Барлық буйрықларың ҳақыйқатдур. Шәртлериңди мәңгиге тайынлағаныңды, Бурыннан мен түсиндим. Шеккен азапларыма қара, қутқар мени, Нызамыңды умытпадым. Сен мени жақлап, мени қутқар, Ўәдең бойынша жанымды сақла. Қутқарылыў жаўызлардан узақдур, Сениң қағыйдаларыңды олар излемес. Реҳимиң уллыдур, Жаратқан Ийе, Ҳүкимлериң бойынша жанымды сақла. Мени қуўдалайтуғын душпанларым көп, Сонда да шәртлериңнен шетке шықпадым. Опасызларды көргенимде жеркенемен, Олар көрсетпелериңе әмел қылмайды. Қара, пәрманларыңды қаншелли сүйемен, Сүйиспеншилигиң менен жанымды сақла. Сөзиңниң негизи ҳақыйқатдур, Әдил ҳүкимлериңниң ҳәммеси мәңги даўам етеди. Ҳүкимдарлар мени айыпсыз қуўдалайды, Ал жүрегим сөзиңнен қорқады. Көп олжа тапқан адамдай, Сениң сөзлериңе сондай қуўанаман. Жалғаннан тиксинип, жеркенемен, Бирақ Сениң нызамыңды сүйемен. Әдил ҳүкимлериң ушын, Күнине жети мәрте Саған алғыс айтаман. Нызамыңды сүйгенлер уллы абаданшылыққа жетисер, Олар ҳеш нәрсеге сүрникпес. Жаратқан Ийе, қутқарыўыңнан үмит қыламан, Буйрықларыңды орынлайман. Шәртлериңе әмел қыламан, Мен оларды жүдә жақсы көремен. Пәрман ҳәм шәртлериңе әмел қыламан, Барлық жолларымнан хабарың бар. Пәриядым Саған жетсин, Жаратқан Ийе, Сөзиң бойынша даналық бер маған. Жалбарыныўым Саған жетип барсын, Ўәдең бойынша қутқар мени! Аўзым алғыс-мақтаўға толып тассын, Маған қағыйдаларыңды үйретесең. Тилим сөзиңди жырласын, Барлық буйрықларың әдил. Қолың маған жәрдем берсин, Пәрманларыңа бойсыныўды таңладым. Қутқарыўыңды аңсайман, Жаратқан Ийе, Нызамыңнан ләззет аламан. Жанымды сақла, Саған алғыслар айтайын, Ҳүкимлериң маған жәрдем берсин. Жойтылған қойдай жолдан адастым, Қулыңды излеп таўып ал, Себеби буйрықларыңды умытпадым. Ибадатханаға баратырғанда айтылатуғын жыр Қыйын жағдайға түскенимде, Жаратқан Ийеге пәрияд еттим, Ол маған жуўап берди. Жаратқан Ийе, қутқар жанымды жалған сөзлерден, Өтирикши тиллерден. Ҳәй, өтирикши тил, Жаратқан Ийе басыңа не салады? Және саған нелерди қылар екен? Ол сени жаўынгердиң өткир оқлары менен, Жанып турған отынның шоқлары менен жазалайды. Сорым қурысын, Мешехте келгиндимен, Кедар халқының шатырлары арасында жасайман. Тынышлықты жек көретуғынлардың арасында, Узақ ўақыт бирге турдым. Мен тынышлық тәрепдарыман, Сөйлейин деп аўзымды ашсам, Олар урысыўға таяр. Ибадатханаға баратырғанда айтылатуғын жыр Көзлеримди таўларға тигемен, Қай жерден маған жәрдем келер деп? Аспан ҳәм жерди дөреткен, Жаратқан Ийеден келеди жәрдем. Ол аяқларыңның сүрнигиўине жол қоймас, Сени қорғаўшы мүлгимес. Қара, Израилдың қорғаўшысы, Мүлгимейди де, уйықламайды да. Жаратқан Ийе – сениң қорғаўшың, Ол – сениң оң жағыңдағы көлеңкең. Күндиз қуяштың ыссылығы, Түнде айдың сәўлеси саған зыян тийгизбес. Жаратқан Ийе сени барлық жаманлықтан сақлайды, Ол сениң жаныңды қорғайды. Барар ҳәм қайтар жолларыңда, Жаратқан Ийе ҳәзир ҳәм мәңгиге сени қорғайды. Ибадатханаға баратырғанда айтылатуғын Даўыттың жыры «Жаратқан Ийениң Үйине барайық», – деп, Маған айтқанда, қуўанып кеттим. Ерусалим, дәрўазаларыңның ишине қәдем бастық! Дийўаллары бир-бири менен тутасқан, Ерусалим беккем қала болып салынған. Израилға берилген нызам бойынша, Жаратқан Ийениң атына алғыс айтыў ушын, Урыўлар, Жаратқан Ийеге тийисли урыўлар, Ол жерге көтерилип барады. Ол жерде ҳүким тахтлары, Даўыт урпағының тахтлары қурылған. Тынышлық тилең Ерусалимге: «Сени сүйетуғынлар тыныш өмир сүрсин! Сениң дийўалларыңның ишинде тынышлық, Қорғанларыңда бийқәтерлик болсын!» Туўысқанларым ҳәм досларым ҳақы, «Тынышлық болсын саған!» – деймен. Қудайымыз Жаратқан Ийениң Үйи ҳақы, Саған ийгилик тилеймен. Ибадатханаға баратырғанда айтылатуғын жыр Көклерде тахт қурған Қудай! Көзлеримди Саған тигемен. Қуллардың көзлери хожайынының, Шорының көзлери ханымының қолына тигилгениндей, Бизлерге реҳим қыл, деп, Бизлердиң көзлеримиз Қудайымыз Жаратқан Ийеге тигилген. Реҳим қыл бизлерге, Жаратқан Ийе, реҳим қыл, Көрген хорлығымыз жетип артады. Рәҳәтте жасап атырғанлардың масқаралаўы, Тәкаббирлердиң хорлаўы, Жанымыздан тойдырып жиберди. Ибадатханаға баратырғанда айтылатуғын Даўыттың жыры Израил былай деп айтсын: «Егер Жаратқан Ийе бизлер тәрепте болмағанда, Аўа, Жаратқан Ийе бизлер тәрепте болмағанда, Адамлар бизлерге ҳүжим қылғанда, Ғәзеплери бизлерге қарсы лаўлағанда, Олар бизлерди тирилей жутар еди. Топан суў бизлерди жуўып таслар еди, Селлер үстимизден басып кетер еди. Қутырған суўлар бизлерди басып кетер еди». Олардың тислерине бизлерди олжа қылмаған Жаратқан Ийеге, Алғыслар болсын! Аңшының дузағынан қутылған қусларға уқсаймыз, Дузақ сынып, бизлер қутылдық. Аспан ҳәм жерди жаратқан, Жаратқан Ийениң атынан бизге жәрдем келеди. Ибадатханаға баратырғанда айтылатуғын жыр Жаратқан Ийеге үмит еткенлер Сион таўына уқсайды, Ҳеш қашан шайқалмай, мәңги беккем турады. Таўлар Ерусалимди қоршап турғанындай, Ҳәзирден мәңгиге дейин, Жаратқан Ийе Өз халқын қоршап турыпты. Шынында, жаўыз патшаның бийлик ҳасасы, Ҳақлардың үлесине тийген жерде мәңги турмайды, Болмаса, ҳақлар надурыс ислерге қол урар еди. Жақсылық қыл, Жаратқан Ийе, Жақсыларға, жүреги пәк болғанларға. Ал надурыс жолларға түскенлерди, Жаўызлар менен бирге қосып шығарып жибер. Израилға тынышлық болсын! Ибадатханаға баратырғанда айтылатуғын жыр Жаратқан Ийе Сионның абаданшылығын және қайтарғанда, Түс көрип атырған адамға уқсаған едик. Аўзымыз күлкиге, Тиллеримиз шадлық шаўқымларына толды. Сонда халықлар өз ара былай дести: «Жаратқан Ийе олар ушын уллы ислер қылды». Жаратқан Ийе бизлер ушын уллы ислер қылды, Бизлер қуўанышқа толдық. Негеб шөлиндеги сайларды суўға толтырғаның яңлы, Жаратқан Ийе, абаданшылығымызға қайтар. Көз жас төгип дән еккенлер, Шадлық пенен зүрәәт орар. Туқым қалтасын көтерип, жылап баратырғанлар, Шадланып, дән баўларын алып қайтар. Ибадатханаға баратырғанда айтылатуғын Сулайманның жыры Егер Жаратқан Ийе үйди қурмаса, Қурылысшылар бийкарға мийнет қылар. Егер Жаратқан Ийе қаланы қорғамаса, Гүзетши бийкарға қараўыллар. Бийкарға ерте турып, кеш жатасыз, Аўқат табыў ушын көп мийнет етесиз. Жаратқан Ийе Өз сүйгенлериниң мүтәжликлерин, Уйықлағанда да тәмийинлейди. Балалар Жаратқан Ийениң сыйы, Перзентлер Оннан берилген саўға. Жас ўақтыңда туўылған уллар, Жаўынгердиң қолындағы оқлардай болар. Қандай бахытлы оқ қалтасы толы адам! Қала дәрўазасында душпаны менен даўласқанда, Ол шерменде болып қалмайды. Ибадатханаға баратырғанда айтылатуғын жыр Қандай бахытлы Жаратқан Ийеден қорқатуғынлар, Оның жоллары менен жүретуғынлар! Еткен мийнетиңниң жемисин жейсең, Бахытлы болып, абадан турмыс кеширесең. Ҳаялың үйиңде жемисли бир жүзим путасындай, Балаларың дастурхан дөгерегинде зәйтүн нәлшесиндей болады. Жаратқан Ийеден қорқатуғын адам, Мине, усылай жарылқанады. Жаратқан Ийе сени Сионнан жарылқасын! Пүткил өмириң бойы, Ерусалимниң табысқа ерискенин көресең! Балаларыңның балаларын көресең! Израилға тынышлық болсын! Ибадатханаға баратырғанда айтылатуғын жыр «Душпанларым жаслығымнан мени көп жәбирледи», Израил былай деп айтсын, «Аўа, олар жаслығымнан мени көп жәбирледи, Бирақ мени жеңе алмады. Жер айдаўшылар арқамда қос айдады, Узын қарықтай етип, из қалдырды. Бирақ Жаратқан Ийе әдилдур, Қырқып таслады жаўызлардың арқанларын». Сионды жек көретуғынлардың ҳәммеси, Шерменде болып, артқа шегинсин. Олар өспей атырып, қуўрап қалатуғын, Там үстиндеги шөпке уқсап қалсын. Буған орақшылардың қысымы толмайды, Баўлаўшылардың қушағы толмайды. Сонда жолдан өткен-кеткенлер: «Жаратқан Ийе сизлерди жарылқасын, Жаратқан Ийениң аты менен сизлерге ақ пәтия беремиз», – деп айтпайды. Ибадатханаға баратырғанда айтылатуғын жыр Түпсизликтен Сени шақыраман, Жаратқан Ийе, Ийе, даўысымды есит, Жалбарыныўыма дыққат етип, қулақ сал! Егер Сен, Жаратқан Ийе, гүналарды есапқа алғаныңда, Ким Сениң алдыңда тура алады, Ийе? Бирақ Сен кеширимлисең, Соның ушын, Сеннен қорқамыз. Жаратқан Ийеге интизарман, Жаным Жаратқан Ийеге интизар, Үмит байлайман Оның сөзине. Таңды күткен сақшылардан көбирек, Аўа, таңды күткен сақшылардан да көбирек, Жаным Ийени күтеди. Ҳәй, Израил, Жаратқан Ийеге үмит байла! Жаратқан Ийеде сүйиспеншилик бар, Ол азатлық бериўге жүдә уқыплы. Израилды барлық гүналарынан, Азат ететуғын Оның Өзидур. Ибадатханаға баратырғанда айтылатуғын Даўыттың жыры Жаратқан Ийе, жүрегимде менменлик жоқ, Көзим тәкаббирлик пенен қарамайды, Уллы ислер менен, Ақылым жетпейтуғын ислер менен өзимди бәнт қылмайман. Бала анасының баўырында тынышланғанындай, Мен де жеңил тартып, тынышландым. Аўа, тынышланған баладай жаным жай тапты. Ҳәй, Израил, бүгиннен баслап мәңгиге, Жаратқан Ийеге үмит байла! Ибадатханаға баратырғанда айтылатуғын жыр Жаратқан Ийе, есле Даўытты, Оның көрген барлық қыйыншылықларын. Ол Саған ант ишкен еди, Яқыптың Күшли Қудайы, Ол Саған ўәде берген еди: «Мен кирмеймен үйиме, Жатпайман төсегиме, Көзлериме уйқы бермеймен, Қабақларымның жумылыўына жол қоймайман, Жаратқан Ийеге бир орын, Яқыптың Күшли Қудайына бир мәкан салмағанша!» Келисим сандығының Эфратада екенин еситтик, Бизлер оны Яар далаларынан таптық. «Жаратқан Ийениң мәканына барайық, Оның аяқ қойғышының алдында сыйынайық», – дедик. Көтерил, Жаратқан Ийе, Өз мәканыңа, Қүдиретиңниң белгиси болған сандығың менен бирге. Руўханийлериң әдилликке бүркенип алсын, Садық қулларың шадланып бақырыссын. Қулың Даўыт ушын, Өз майлағаныңнан ўаз кешпе. Жаратқан Ийе, Сен Даўытқа ант ишкен едиң, Сен усы антыңнан ҳасла қайтпайсаң: «Урпағыңнан, улларыңнан бирин, Сениң тахтыңа отырғызаман. Егер улларың келисимиме әмел қылса, Оларға үйреткен қағыйдаларымды орынласа, Олардың балалары да мәңгиге, Сениң тахтыңа отырады». Жаратқан Ийе Сионды таңлады, Онда Өзи жасаўды қәледи. Ол былай деди: «Мениң мәңги мәканым усы, Усы жерге орналасаман, буны Өзим қәледим. Ол жердиң азық-аўқатын берекетлеймен, Ондағы жарлыларды тойдыраман. Қутқарылыўға бөлеймен руўханийлерди, Маған садықлар шадланып бақырады. Ол жерде Даўыт урпағынан бир күшли патша шығараман, Өзим майлаған патшаның шырағын сөндирмеймен. Душпанларын шерменделикке бүркеймен, Ал оның басындағы таж жарқырап тура береди». Ибадатханаға баратырғанда айтылатуғын Даўыттың жыры Қандай жақсы, қандай жағымлы, Туўысқанлар биргеликте жасаса! Бул – басқа қуйылған баҳалы майға уқсайды, Сақаллар бойлап, Харонның сақаллары бойлап, Кийимлериниң жағасына ағып баратырған майға мегзейди. Сион таўларына түскен, Хермон таўының шығы сыяқлы, Жаратқан Ийе Сионнан Өз берекетин, Ҳәм мәңгилик өмирин берди. Ибадатханаға баратырғанда айтылатуғын жыр Ҳәй, сизлер, Жаратқан Ийениң барлық қуллары, Жаратқан Ийениң Үйинде түни менен хызмет етип атырғанлар, Оған алғыс-мақтаўлар айтың! Қолларыңызды Мухаддес орынға қарай созып, Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаўлар айтың! Аспан ҳәм жерди дөреткен Жаратқан Ийе, Жарылқасын сени Сионнан. Ҳалилуйя! Жаратқан Ийениң атына алғыс-мақтаўлар айтың! Жаратқан Ийениң қуллары, алғыс-мақтаўлар айтың, Ҳәй, сизлер, Жаратқан Ийениң Үйинде, Қудайымыздың Үйиниң ҳәўлисинде хызмет қылатуғынлар! Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаўлар айтың, Жаратқан Ийе – ийгиликли. Оның атына арнап, саз шертип, алғыс айтың, Оның аты сүйкимли. Жаратқан Ийе Өзиники етип Яқып урпағын, Өз ғәзийнеси етип Израилды таңлады. Билемен, Жаратқан Ийе уллыдур, Ийемиз барлық қудайлардан мәртебелидур. Көклерде, жер жүзинде, Теңизлерде, пүткил түпсизликлерде, Жаратқан Ийе нени қәлесе, соны ислейди. Жер жүзиниң шетинен бултларды көтерер, Жаўын ушын шақмақ шақтырар, Телеклеринен самал естирер. Мысырда биринши туўылғанларды, Адамлардан баслап ҳайўанларға дейин өлтирди. Фараон ҳәм оның хызметкерлерине қарсы, Мысырдың ортасында белгилер ҳәм кәраматлар көрсетти. Ол көп миллетлерди қырып таслады, Қүдиретли патшаларды өлтирди: Амор патшасы Сихонды, Башан патшасы Огты, Пүткил Қанан патшалықларын. Олардың жерлерин мүлик етип, Аўа, мүлик етип халқы Израилға берди. Жаратқан Ийе, Сениң атың мәңги турады, Әўладтан-әўладқа Сени шақырады. Жаратқан Ийе халқын қорғап, Қулларына реҳим қылады. Халықлардың бутлары гүмис ҳәм алтыннан, Адамның қоллары менен соғылған. Аўызлары бар, сөйлемейди, Көзлери бар, көрмейди, Қулақлары бар, еситпейди, Ҳәттеки, дем ала алмайды. Оларды соққан, оларға исенгенлердиң ҳәммеси, Солар сыяқлы болып қалады! Ҳәй, Израил халқы, Жаратқан Ийеге алғыслар айтың! Ҳәй, Харон урпағы, Жаратқан Ийеге алғыслар айтың! Ҳәй, Лебий урпағы, Жаратқан Ийеге алғыслар айтың! Ҳәй, Жаратқан Ийеден қорқатуғынлар, Оған алғыслар айтың! Ерусалимде орналасқан Жаратқан Ийеге, Сионда алғыслар болсын! Ҳалилуйя! Жаратқан Ийени тәрийиплең, Ол ийгиликли, Садықлығы мәңги даўам етеди. Алғыс айтың қудайлар Қудайына, Садықлығы мәңги даўам етеди. Миннетдаршылық билдириң ийелер Ийесине, Садықлығы мәңги даўам етеди. Жалғыз Ол кәраматлы ислер ислейди, Садықлығы мәңги даўам етеди. Даналық пенен көклерди жаратты, Садықлығы мәңги даўам етеди. Жерди суўлар үстине орнатты, Садықлығы мәңги даўам етеди. Уллы жақтылықларды жаратты, Садықлығы мәңги даўам етеди. Күндизди басқарыў ушын қуяшты жаратты, Садықлығы мәңги даўам етеди. Түнди басқарыў ушын ай ҳәм жулдызларды жаратты, Садықлығы мәңги даўам етеди. Мысырдың биринши туўылғанларын өлтирди, Садықлығы мәңги даўам етеди. Израилды Мысырдан алып шықты, Садықлығы мәңги даўам етеди. Буны күшли ҳәм қүдиретли қолын созып, жүзеге асырды, Садықлығы мәңги даўам етеди. Қызыл теңизди екиге бөлди, Садықлығы мәңги даўам етеди. Израилды теңиздиң ортасы менен алып өтти, Садықлығы мәңги даўам етеди. Фараон ҳәм оның ләшкерлерин, Қызыл теңизге батырып жиберди, Садықлығы мәңги даўам етеди. Өз халқын шөл арқалы алып жүрди, Садықлығы мәңги даўам етеди. Уллы патшаларды қыйратты, Садықлығы мәңги даўам етеди. Қүдиретли патшаларды жоқ қылды, Садықлығы мәңги даўам етеди. Амор патшасы Сихонды өлтирди, Садықлығы мәңги даўам етеди. Башан патшасы Огты өлтирди, Садықлығы мәңги даўам етеди. Олардың жерлерин мүлик қылып берди, Садықлығы мәңги даўам етеди. Қулы Израилға мүлик қылып берди, Садықлығы мәңги даўам етеди. Жағдайымыз төменлегенде, бизлерди еследи, Садықлығы мәңги даўам етеди. Жаўларымыздан бизлерди қутқарды, Садықлығы мәңги даўам етеди. Барлық жанзатларды азықландырады, Садықлығы мәңги даўам етеди. Алғыс айтың көклердиң Қудайына, Садықлығы мәңги даўам етеди. Бабилондағы дәрьялардың бойында отырып, Сионды еслеп, жыладық. Дөгеректеги талларға, Лираларымызды илдирип қойдық. Ол жерде тутқынға алғанлар бизлерден жыр айтыўымызды, Бизлерге зулымлық қылғанлар шадлық қосығын талап етип: «Сион қосықларынан айтыңлар», – деди. Бөтен журтта жүргенимизде, Қалай Жаратқан Ийениң қосығын айта аламыз? Ҳәй, Ерусалим, егер сени умытсам, Қолым саз шерте алмай қалсын. Егер мен сени еслемесем, Ерусалимди ең үлкен шадлығымнан үстем қоймасам, Тилим қосық айта алмай қалсын. Ерусалим қулаған күни, Эдомлылардың не ислегенин есле, Жаратқан Ийе. Олар: «Қулатың, тийкарына дейин жығып таслаң оны!» – деген еди. Ҳәй, қыз Бабилон, сен ўайран етилесең, Бизлерге не қылған болсаң, Соны сениң басыңа салатуғынлар қандай бахытлы! Бөпелериңди услап алып, Тасқа урып, шыл-пәрше қылатуғынлар қандай бахытлы! Даўыттың жыры Шын жүректен Саған миннетдаршылық билдиремен, Жаратқан Ийе, Иләҳий барлықлар алдында Саған саз шертип, алғыслар айтаман. Мухаддес Ибадатханаң алдында тәжим қыламан, Сүйиспеншилигиң ҳәм садықлығың ушын, Сениң атыңа миннетдаршылық билдиремен. Өз атыңды ҳәм сөзиңди ҳәмме нәрседен жоқары қойдың. Шақырғанымда, маған жуўап бердиң, Мени жигерлендирип, жүрегимди батыр қылдың. Алғысласын Сени, Жаратқан Ийе, жер жүзиндеги патшалардың ҳәммеси, Олар аўзыңнан шыққан сөзлерди еситти, Ислеген ислериңди қосық қылып айтсын, Сен уллы даңққа бөленгенсең. Жаратқан Ийе, Сен жоқарыда болсаң да, Кишипейил адамларға нәзер аўдарасаң, Менменлерди узақтан билесең. Қыйын жағдайда жүрсем де, жанымды аман сақлайсаң, Душпанларымның ғәзебине қарсы қол көтересең, Оң қолың мени қутқарады. Мен ушын өш аласаң. Сүйиспеншилигиң мәңгидур, Жаратқан Ийе, Өзиң жаратқанларды таслап кетпе! Атқарыўшылардың жетекшисине. Даўыттың жыры О, Жаратқан Ийе, мени тексердиң ҳәм мени билесең, Қашан отырып, қашан туратуғынымды билесең, Нийетимди узақтан түсинип турасаң. Жүрсем де, жатсам да, мени тексересең, Хабарың бар барлық жолларымнан. Аўзымнан еле бир сөз де шықпай турып, Не айтажағымды Сен толық билесең, Жаратқан Ийе. Мени алды-артымнан орап алғансаң, Қолыңды үстиме қойғансаң. Усы даналығың мен ушын жүдә әжайыпдур, Дым бәлент, оны түсинип жете алмайман. Сениң Руўхыңнан қаяққа қаша аламан? Сениң дәргайыңнан қаяққа кете аламан? Көклерге шықсам, Сен сол жерде барсаң, Өлилер мәканына түссем, Сен ол жерде де барсаң. Таңның қанатларына минип ушсам, Теңиздиң арғы жағасына қонсам, Ол жерде де қолың мени жетелер, Оң қолың мени услап турар. Егер: «Қараңғылық мени қапласын, Әтирапымдағы жақтылық түнге айлансын», – десем, Қараңғылық Сен ушын қараңғы емес, Түн күндиздей жақты, Қараңғылық та, жақты да, Сен ушын бирдей. Сен мениң жан-тәнимди жараттың, Анамның қурсағында мени дөреттиң. Саған алғыс айтаман, Мен таң қаларлық ҳәм әжайып етип жаратылғанман. Сениң ислериң әжайып, Буны жүдә жақсы билемен. Жасырын жерде жаратылғанымда, Жердиң түбинде дөретилгенимде, Сүйеклерим Сеннен жасырын емес еди. Қурсаққа түскен ўақтымнан-ақ мени Сениң көзлериң көрди, Маған ажыратылған күнлердиң еле ҳеш бири келместен бурын, Ҳәммеси Сениң китабыңа жазылған еди. Мен ҳаққында нийетлериң қаншелли сырлы, Қудай, Олардың есап-саны жүдә көп! Егер санасам, олар қумнан да көп, Оянғанымда, мен еле Сениң менен биргемен. Қәне енди, жаўызларды өлтирсең, Қудай! Қанхорлар, меннен узақласың! Олар Сен арқалы ант ишип, сум жоба дүзеди, Душпанларың Сениң атың менен жалған ант ишеди. Жаратқан Ийе, Сени жек көргенлерди қалай жаман көрмейин? Саған қарсы шыққанлардан қалай жеркенбейин? Мен оларды пүткиллей жек көремен, Оларды өзимниң душпаным деп есаплайман. Қудай, мени тексерип, жүрегимди бил, Мени сынап көр ҳәм пикирлеримди бил. Қара, қәўипли жолда жүрген жоқпан ба? Мени Өзиң мәңгилик жолына жетеле! Атқарыўшылардың жетекшисине. Даўыттың жыры Жаратқан Ийе, мени жаўызлардан қутқар, Залымлардан қорға. Олар жүреклеринде жаўыз жоба дүзеди, Бәрқулла урыс-жәнжел қозғайды. Тиллерин жыланның тилиндей өткир қылар, Аўызларында жылан зәҳәри бар. Жаратқан Ийе, мени жаманның қолынан сақла, Залымнан қорға. Олар аяғымнан шалып, мени қулатпақшы. Менменлер мен ушын дузақ қурды, Жаўызлар жолыма тор таслады, Олар маған қақпан қойды. Жаратқан Ийе, Саған былай деп айтаман: «Қудайым – Сенсең, Жалбарыныўыма қулақ сал, Жаратқан Ийе. Қудай Ийе, қүдиретли қутқарыўшым, Саўаш күни Сен басымды аман сақладың. Жаўызлардың тилеклерин орынлама, Жаратқан Ийе, Дүзген жобаларын табыслы қылма, Болмаса, олар көкиреклерин көтерип кетеди». Мени қоршап алғанлардың аўызларынан шыққан зулымлықлар, Өзлериниң басына түссин. Көмир шоғы жаўсын үстилерине! Олар отқа, түпсиз шуқырларға ылақтырылсын, Ҳасла қайтып шықпасын. Жалахорларға жер жүзинде ҳасла орын қалмасын, Апат залымның изине түсип, жоқ қылсын. Билемен, Жаратқан Ийе, Сен езилгенниң ҳуқықын қорғайсаң, Жарлыларға әдалатлық қыласаң. Аўа, пәк адамлар атыңа алғыс айтады, Ҳақлар Сениң дәргайыңда жасайды. Даўыттың жыры Сени шақыраман, Жаратқан Ийе, жәрдемге асық! Сени шақырғанымда, даўысыма қулақ сал! Дуўам хош ийисли түтеткидей алдыңа жетип барсын, Көтерген қолларым кешки садақа сыяқлы болсын! Аўзыма қараўыл қой, Жаратқан Ийе, Еринлеримниң есигин қорға. Жүрегим жаманлыққа аўып кетпесин, Жаўыз адамлардың гүналы ислерине қатнаспайын, Олардың мазалы аўқатларынан жемейин. Пәк адам мени жазаласын – бул жақсылық, Әшкараласын – бул басыма сүртилген май. Дуўам жаўызлардың ислерине пүткиллей қарсыдур. Олардың басшылары жартастан ылақтырылады, Сонда наҳақлар сөзлеримниң дурыс екенин билип алады. Сүриўши жерди жарып, сүргениндей, Сүйеклеримиз өлилер мәканының аўзында шашылды. Көзлерим Сенде, Қудай Ийе, Сени паналайман, жанымды қорғаўсыз қалдырма! Жаўызлардың мен ушын қурған дузақларынан, Олар қойған қақпанлардан мени сақла. Жаўызлар өзлери қойған дузаққа өзлери түссин, Ал мен аман-есен өтип кетейин. Үңгирде болған ўақытта, Даўыттың айтқан нәсият жыры. Дуўа Даўыслап дад саламан Жаратқан Ийеге, Даўыслап жалбарынаман Жаратқан Ийеге. Оған дәртлеримди төгемен, Оның алдында қайғыларымды баян етемен. Руўхым түскенде, Жүрер жолымды Сен билесең. Мен жүретуғын соқпақларда, Жаўларым дузақ қойған. Оң жағыма қарап көр, Ҳеш ким мени ойламайды, Паналайтуғын жерим қалмады, Ҳеш ким мени қайғырмайды. Саған жалбарынаман, Жаратқан Ийе, «Сен мениң панамсаң, Тирилер әлеминде үлесим Өзиңсең», – деп жалбарынаман. Дадыма қулақ сал, Мен жүдә ҳәлсиредим. Изиме түскенлерден қутқар мени, Олар меннен күшлирек. Шығарып ал жанымды қамақтан, Солай етип, атыңа алғыс айтайын. Әтирапымды ҳақ адамлар қоршайды, Себеби Сен маған жақсылық қыласаң. Даўыттың жыры Жаратқан Ийе, дуўамды есит, Жалбарыныўыма қулақ сал! Сен садық ҳәм әдалатлысаң, жуўап бер маған! Өз қулың менен даўласпа, Тирилердиң ҳеш бири Сениң алдыңда минсиз болмас. Душпанларым мени қуўғын қылды, Өмиримди жер менен жексен қылды. Әзелде әлемнен өткенлер сыяқлы, Мени қараңғылықта жасаўға мәжбүрледи. Соның ушын, руўхым түсти, Жүрегим суўлап кетти. Өткен күнлерди еслеймен, Сениң барлық ислериң ҳаққында ой жуўыртаман, Қолларыңның ислери ҳаққында пикир жүритемен. Қолларымды Саған созаман, Кеўип қалған топырақ яңлы, жаным Саған шөллейди. Тез жуўап бер маған, Жаратқан Ийе, Руўхым түсип кетти. Қәбирге кирген өлилердей болып қалмаўым ушын, Меннен жүзиңди жасырма. Азанда сүйиспеншилигиңди маған еситтир, Өйткени мен Саған исенемен, Жүретуғын жолымды Өзиң көрсет, Жүрегимди ашаман Саған. Душпанларымнан қутқар мени, Жаратқан Ийе, Сеннен пана табаман. Еркиңди орынлаўды маған үйрет, Сен мениң Қудайымсаң, Сениң ийгиликли Руўхың, Тегис жолдан мени жетелесин! Жаратқан Ийе, Өз атың ушын жанымды сақла, Сен әдалатлысаң, мени апаттан қутқар. Сүйиспеншилигиң ҳақы душпанларымды жоқ қыл, Жанымда қасты барлардың ҳәммесин қырып тасла, Мен Сениң қулыңман. Даўыттың жыры Қолларымды урысқа, Бармақларымды саўашқа үйреткен, Қорғаўшы жартасым болған Жаратқан Ийеге алғыслар болсын! Ол мени сүйеди, Ол мениң қорғаным, Бекинисим ҳәм қутқарыўшым, Ол мениң қалқаным ҳәм панам, Халықларды Ол маған бойсындырады. Жаратқан Ийе, Сен ғамхорлық қылғандай, инсан ким болыпты? Сен нәзериңди салғандай, адам баласы ким болыпты? Инсан бир дем сыяқлы, Адамзаттың өмири өткинши бир көлеңке яңлы. Жаратқан Ийе, көклерди ашып, төменге түс, Таўларға қол тийгиз, олардан түтин шықсын. Шақмақ шақтырып, жаўларды шашып тасла, Оқларыңды атып, оларды албырат. Жоқарыдан қолыңды созып, қутқар мени, Терең суўлардан шығарып ал мени, Жат журтлылардың қолынан азат ет. Олардың аўзы жалғанға толы, Оң қолларын көтерип, өтирик ант ишеди. Қудай, Саған жаңа қосық айтаман, Он тарлы арфа шертип, Сени алғыслайман. Патшаларға Сен жеңис сыйлайсаң, Қулың Даўытты қылыштан қутқарасаң. Жат жерлилердиң қолынан, Мени қутқарып, азат қыл. Олардың аўзы жалғанға толы, Оң қолларын көтерип, өтирик ант ишеди. Улларымыз жаслығында жақсы өскен өсимликке уқсасын, Қызларымыз сарайдың нағыслы сүтинлери сыяқлы болсын. Телеклеримиз түрли азық-аўқатларға толып тассын. Қойларымыз мыңлап, он мыңлап көбейип, Жайлаўларымызды толтырсын, Өгизлеримиз семиз болсын. Қорғанларымыз ҳеш қашан тесилмесин, Адамларымыз сүргин қылынбасын, Көшелеримизде зар жылаған даўыс шықпасын! Усындай тилеклери әмелге асқан халық қандай бахытлы! Қудайы Жаратқан Ийе болған халық қандай бахытлы! Даўыттың айтқан алғыс-мақтаўы Қудайым, Патша, Сени уллылайман, Атыңды мәңги-бақый алғыслайман. Сени ҳәр күни алғыслайман, Атыңды мәңги-бақый даңққа бөлеймен. Жаратқан Ийе уллы, Ол мақтаўға жүдә ылайықлы, Оның уллылығына ақыл жетпес. Ислериңди бир әўлад екинши әўладқа мақтап жеткизеди, Қүдиретли ислериңди айтып береди. Сениң салтанатлы уллылығың, Әжайып ислериң ҳаққында ой жуўыртаман. Адамлар таң қаларлық ислериңниң қүдирети ҳаққында айтады, Мен жәриялайман уллы ислериңди! Адамлар уллы ийгилигиң ҳаққында баян етеди, Әдалатлығыңды жәриялап, шадланып бақырады. Жаратқан Ийе мийримли ҳәм реҳимли, Сабыр-тақатлы ҳәм сүйиспеншилиги мол. Жаратқан Ийе ҳәммеге ийгиликли, Жаратқанларының ҳәммесине реҳимли. Барлық жаратқанларың Сени алғыслайды, Жаратқан Ийе, Садық қулларың Саған алғыс-мақтаўлар айтады. Олар патшалығыңның уллылығы ҳаққында сөйлеп, Күш-қүдиретиң туўрысында айтып береди. Солай етип, ҳәмме Сениң күш-қүдиретиңди, Патшалығыңның уллы даңқын биледи. Сениң патшалығың – мәңги патшалық болар, Ҳүкимдарлығың әўладтан-әўладқа даўам етер. Жаратқан Ийе жығылғанларға сүйениш болады, Еки бүгилгенлердиң қәддин туўрылайды. Ҳәмме үмит етип, Саған қарайды, Өз ўақтында олардың ырысқысын бересең. Сен қолыңды ашып, Пүткил жанзатларды қәлегенинше тойдырасаң. Жаратқан Ийе барлық жолларында әдил, Ислеген барлық ислеринде сүйиспеншилигин көрсетеди. Жаратқан Ийе Өзин шақырғанларға, Шын кеўилден шақырғанларға жақын болады. Өзинен қорққанлардың тилегин береди, Наласын еситип, оларды қутқарады. Жаратқан Ийе Өзин сүйгенлердиң ҳәр бирин қорғайды, Жаўызлардың ҳәммесин жоқ етеди. Аўзым Жаратқан Ийеге алғыслар айтсын! Пүткил жанзатлар Оның мухаддес атына, Мәңги-бақый алғыс-мақтаўлар айтсын. Ҳалилуйя! Ҳәй, жаным, Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаўлар айт. Тири екенмен, Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаўлар айтаман, Бар екенмен, Қудайыма саз шертип, Оған алғыс айтаман. Үмит байламаң ақсүйеклерге, Сизлерди қутқара алмайтуғын инсанларға. Олардың деми таўысылып, топыраққа қайтар, Сол күни-ақ, ой-нийети жоқ болар. Қандай бахытлы жәрдемшиси Яқыптың Қудайы болған инсанлар, Үмити Қудайы Жаратқан Ийеде болғанлар! Аспанды, жерди, теңизди, Ҳәм олардағы пүткил барлықты жаратқан, Мәңгиге садық болған, Езилгенлерге әдалатлық қылатуғын, Аш болғанларға нан беретуғын Ол болады. Жаратқан Ийе тутқынларды азат қылады, Соқырлардың көзин ашады, Еки бүгилгенлердиң қәддин тиклейди, Ҳақ адамларды сүйеди. Жаратқан Ийе келгиндилерди қорғайды, Жетим-жесирлерди қоллап қуўатлайды, Жаўызларды жолларынан адастырады. Ҳүкимдарлық қылады Жаратқан Ийе мәңгиге, Сион, сениң Қудайың ҳүкимдар болады әўладтан-әўладқа. Ҳалилуйя! Ҳалилуйя! Қандай жақсы саз шертип, Қудайымызды алғыслаў! Қандай ләззетли ҳәм жарасықлы Оған алғыс-мақтаў айтыў. Ерусалимди қайтадан тиклейтуғын Жаратқан Ийе болады. Израилдың айдап әкетилгенлерин жыйнап алады. Ол жаралы жүреклерге шыпа береди, Олардың жараларын таңады. Ол жулдызлардың санын есаплайды, Олардың ҳәммесине ат қояды. Ийемиз уллы ҳәм қүдирети күшли, Шексиздур Оның даналығы. Езилгенлерди аяққа турғызатуғын Жаратқан Ийе болады, Жаўызларды жер менен жексен қылады. Жаратқан Ийеге шүкирлик жырларын айтың, Қудайымызды лира шертип алғыслаң. Ол көклерди бултлар менен қаплайды, Жер жүзин жаўын менен тәмийинлейди, Таўларда от-шөп өсиреди. Ол азық береди ҳайўанларға, Ғарқылдаған ғарғаның палапанларына. Ол аттың күшине заўықланбайды, Жаўынгердиң күшли аяқларынан ләззетленбейди. Жаратқан Ийе Өзинен қорққанларға, Сүйиспеншилигине үмит байлағанларға ырза болады. Жаратқан Ийени даңққа бөле, ҳәй, Ерусалим! Қудайыңа алғыслар айт, ҳәй, Сион! Дәрўазаларыңның тәмбилерин Ол беккемлейди, Ишиндеги балаларыңды жарылқайды. Елиңе тынышлық береди, Сени ең жақсы бийдай менен тойдырады. Жер жүзине Өз буйрығын жибереди, Оның айтқан сөзи тез жайылады. Мамықтай етип қар жаўдырады, Қыраўды күл киби шашады. Буршақты усақтай етип жаўдырады, Оның қақаман аязына ким шыдай алады? Өзи буйрық берип, музларды еритеди, Самалды естирип, суўларды ағызады. Буйрықларын Яқыптың урпағына, Қағыйда ҳәм нызамларын Израилға билдирди. Бундай қылмады басқа халықларға, Олар Оның нызамларын билмейди. Ҳалилуйя! Ҳалилуйя! Көклерден Жаратқан Ийеге алғыслар айтың, Бийик аспанда Оған алғыслар айтың! Оның барлық периштелери, Оған алғыслар айтың, Алғыслар айтың Оған, ҳәй, пүткил аспан ләшкерлери! Қуяш, ай, Оған алғыслар айтың, Алғыслар айтың Оған, ҳәй, жарқыраған барлық жулдызлар! Аспанлар аспаны, Көклер үстиндеги суўлар, Оған алғыслар айтың! Булар Жаратқан Ийениң атына алғыслар айтсын, Ол буйрық бергенде, олар пайда болды, Оларды мәңги-бақый беккем орнатты, Бул қағыйда ҳеш қашан бийкар қылынбайды. Жер жүзинен Жаратқан Ийеге алғыслар айтың: Ҳәй, теңиздеги нәҳән жанзатлар, барлық түпсиз теңизлер, Шақмақ, буршақ, қар ҳәм бултлар, Оның буйрығына бойсынатуғын даўыллар, Таўлар, барлық төбешиклер, Мийўе ағашлары ҳәм кедр ағашлары, Жабайы ҳайўанлар ҳәм үй ҳайўанлары, Жер баўырлаўшылар менен қуслар, Жер жүзиниң патшалары, барлық халықлар, Ақсүйеклер, жер жүзиндеги барлық ҳүкимдарлар, Жигитлер ҳәм қызлар, Ғаррылар ҳәм жаслар! Ҳәммеси Жаратқан Ийениң атына алғыслар айтсын, Жалғыз Оның аты уллы. Оның уллылығы жер ҳәм көктен бәлент. Жаратқан Ийе Өз халқын күшли қылды, Барлық садық қулларының, Өзине жақын болған халықтың, Израил халқының даңқын шығарды. Ҳалилуйя! Ҳалилуйя! Жаратқан Ийеге жаңа қосық айтың, Садық қулларының жыйынында Оны алғыслаң! Израил өз Жаратыўшысы себепли қуўансын, Сион халқы өз Патшасына шадлансын! Ойынға түсип, алғыслар айтсын Оның атына, Дәп ҳәм лира шертип, Оған алғыс-мақтаў қосығын айтсын! Жаратқан Ийе халқына кеўли толады, Кишипейиллилерге жеңис берип, оларды даңққа бөлейди. Усы ерискен ҳүрметине йошлансын садық қуллары, Төсеклеринде шадланып бақырсын! Аўызларында Қудайға алғыс-мақтаўлар болсын, Қолларында еки жүзли қылыш пенен, Жат халықлардан өш алсын, Халықларға жаза берсин. Олардың патшаларын шынжырлап, Абырайлы адамларына темир кисенлер салсын! Олардың үстинен шығарылған ҳүкимди орынласын! Барлық садық қуллары ушын бул ҳүрмет болар. Ҳалилуйя! Ҳалилуйя! Мухаддес мәканында Қудайға алғыслар айтың! Қүдирети ушын көклерде Оған алғыслар айтың! Алғыслар айтың Оған қүдиретли ислери ушын! Алғыслар айтың Оған теңсиз уллылығына жараса! Кәрнай шертип, Оған алғыслар айтың! Арфа ҳәм лира шертип, Оған алғыслар айтың! Дәп қағып, ойынға түсип, Оған алғыслар айтың! Тарлы саз әсбап ҳәм сыбызғы шертип, Оған алғыслар айтың! Кимбаллар қағып, Оған алғыслар айтың! Бәлент даўыслы кимбаллар менен Оған алғыслар айтың! Мурнында деми бар барлық тири жанлар, Жаратқан Ийеге алғыслар айтың! Ҳалилуйя! Булар Израилдың патшасы Даўыттың улы Сулайманның ҳикметлери: Бул ҳикметлердиң мақсети мынаў: Даналықты ҳәм нәсиятты үйретиў, Ақыллы сөзлерди түсиндириў; Туўры жасаў қағыйдаларын, Әдиллик, әдалатлық ҳәм ҳадаллықты өзлестириў; Садаларға терең түсиник, Өспиримлерге билим ҳәм сана бериў. Даналар тыңлап, билимине билим қосады, Ақыллылар дана кеңес алады. Усылайынша олар нақыл ҳәм ҳикметлерди, Данышпанлардың сөзлери менен жумбақларын түсинеди. Жаратқан Ийеден қорқыў – даналықтың басы. Тек ақылсызлар ғана даналық ҳәм нәсиятты жек көреди. Балам, әкеңниң нәсиятларына қулақ сал, Анаң берген тәлимнен бас тартпа! Олар басыңа әжайып таж, Мойныңа моншақ болады. Балам! Егер гүнакарлар сени азғырмақшы болса, Оларға көнбе. Егер олар: «Бизлер менен жүр, Қан төгиў ушын буққыда жатайық, Себепсизден себепсиз бийгүнаны аңлыйық. Оларды өлилер мәканы киби тирилей, Туңғыйыққа түскенлер киби пүтинлей жутайық. Барлық қымбатбаҳа затларын алайық, Үйлеримизди олжаға толтырайық. Бизлер менен тәўекелге бел байла, Бар байлығымыз ортақ болады», – десе, Балам, олар менен жолдас болма, Олардың жолынан аўлақ бол! Олардың аяқлары жаўызлыққа талпынар, Қан төгиўге асығар. Ҳәтте, қуслар да, Көз алдында қурылған аўға түспес. Ал сол адамлар өз қанын төгиў ушын буққыда жатады, Өзлериниң жанын өзлери аңлыйды. Ҳарам табысқа қумардың ақыбети сондай болады, Сол қумарлық ҳарам табыс ийесиниң басын жалмайды. Даналық көшелерде жар салып, Майданларда даўыслап бақырады. Шаўқымлы көшениң басында қышқырып, Қала дәрўазаларының кирер аўзында өз сөзин айтады: «Ҳәй, садалар! Садалығыңызды қашанға дейин сүймекшисиз? Сурбетлер қашанға дейин мазақлаўдан заўық алады? Ақмақлар қашанға шекем билимди жек көреди? Қәне, мениң әшкаралағанымнан дүзелсеңиз еди! Сизлерди руўхыма толтырып, Сөзлеримди билдирер едим. Сизлерди шақырдым, мени тыңлаўдан бас тарттыңыз, Қолымды создым, нәзер аўдарған болмады. Сизлер мениң барлық кеңеслеримди менсинбедиңиз, Мениң әшкаралаўларымды қабыл етпедиңиз. Соның ушын мен де апатқа ушырағаныңызда, үстиңизден күлемен, Ҳүрейиңиз ушқанда, мазақ қыламан. Қорқыныш даўылдай бастырып келгенде, Апатшылық қуйындай дүбегенде, Қайғы ҳәм ҳәсирет басыңызға түскенде, Мени шақырасыз, мен де жуўап бермеймен, Мени излейсиз, бирақ таппайсыз. Өйткени сизлер билимди жек көрдиңиз, Жаратқан Ийеден қорқыўды мақул көрмедиңиз. Кеңеслеримди қабыл қылмадыңыз, Әшкаралаўларымды көзге илмедиңиз. Соның ушын, тутқан жолыңыздың ашшы мийўелерин жеп, Өз сумлықларыңызға тойынасызлар. Саданың өжетлиги өзин өлтиреди, Ақмақтың бийғамлығы оны қуртады. Ал мени тыңлағанлар қәўипсиз жасап, Жаманлықтан қорқпай, тыныш болады». Балам! Егер сен сөзлеримди қабыл қылып, Буйрықларымды жүрегиңде сақласаң, Даналыққа қулақ түрип, Түсиникке жүрегиңди ашсаң, Егер ақыл-парасатты шақырып, Түсиникке даўыслап жалбарынсаң, Оны гүмис киби излеп, Көмилген ғәзийне киби ақтарсаң, Сонда сен Жаратқан Ийеден қорқыўдың не екенин түсинип, Қудайдың ким екенин билесең. Даналықты Жаратқан Ийе берер, Билим ҳәм түсиник Оның аўзынан шығар. Ол ҳақлар ушын табыс сыйлап, Минсизлер ушын қалқан болар. Ол әдалатлық жолларын қорып, Өзине садықлардың жолларын қорғар. Сонда сен әдиллик ҳәм әдалатлықты уғып, Ҳадал ҳәм туўры жолдың не екенин түсинерсең. Жүрегиң даналыққа толып, Кеўлиң билимнен заўық алар. Ақыл-парасат сени аман сақлап, Дурыс түсиник сени қорғар. Даналық сени жаўызлардың жолынан, Жалған сөйлеўшилерден, Қараңғылық жолынан жүриў ушын, Туўры жолды таслап кеткенлерден, Жаманлық ислеп қуўанып, Жаўызлықтың бузғынлығынан ләззет алатуғынлардан, Терис жолға түсип, Өз жолларынан адасқанлардан сақлар. Даналық сени бузық ҳаялдан, Жезөкше ҳаялдың майлы тилинен сақлар. Ол жаслай қосылған күйеўин таслап кеткен, Қудайдың алдында дүзген келисимин умытқан. Оның үйи өлимге, Жоллары өлилер алдына алып барады. Оған барғанлар қайтып келмес, Өмир жолына қайта түспес. Сонлықтан жақсылардың жолынан жүр, Әдиллердиң жолын беккем тут. Ҳақлар жер бетин мәкан қылар, Минсизлер сол жерде қалар. Жаманлар жер бетинен қырып тасланар, Опасызлар түп-тамыры менен жоқ қылынар. Балам, үйреткенлеримди умытпа, Буйрықларымды жүрегиңде сақла! Олар өмир жасыңды узайтып, Мол тынышлық сыйлайды. Сүйиспеншилик ҳәм садықлық ҳасла сени тәрк етпесин, Оларды мойныңа тағып, Жүрегиңе ойып жазып қой. Сонда Қудайдың ҳәм адамлардың нәзеринде, Мийрим ҳәм абырайға ийе боласаң. Шын жүректен Жаратқан Ийеге үмит байла, Өз ақыл-парасатыңа сүйенип жүрме. Ислеген ҳәр бир исиңде Жаратқан Ийени танып бил, Ол сениң жолларыңды туўрылап турар. Өзиңди данышпанман деп санама, Жаратқан Ийеден қорқ, жаманлықтан аўлақ жүр. Бул денеңе саламатлық, Сүйеклериңе азық болады. Мал-мүлкиңнен ҳәм ҳәмме зүрәәтиңниң дәслепки өниминен берип, Жаратқан Ийеге ҳүрмет көрсет. Сонда телеклериң дәнге толып тасып, Искенжелериң таза шарапқа толады. Балам, Жаратқан Ийениң тәрбиясына итибарсыз қарама, Ол әшкаралағанда жүрегиңе аўыр алма. Әке жақсы көрген улын жазалағаны сыяқлы, Жаратқан Ийе де кимди сүйсе, соны әшкаралайды. Даналықты тапқан, Түсиникке ийе болған адам қандай бахытлы! Өйткени даналық гүмистен қунлырақ, Оның пайдасы алтыннан да жоқары. Даналық ҳасыл тастан да қымбат, Қумартқан ҳеш бир нәрсең оған тең келмес. Узақ өмир оның оң қолында, Байлық ҳәм даңқ сол қолында. Даналықтың жоллары жағымлы жоллар, Оның барлық соқпақлары тынышлыққа апарар. Даналық – оны ийелеген адам ушын өмир тереги, Оны беккем услаған қандай бахытлы! Жаратқан Ийе даналық пенен жердиң тийкарын салды, Түсиник пенен көклерди беккем орнатты. Оның билими менен туңғыйықтың көзлери ашылды, Бултлар шық түсирди. Балам! Саў пикир ҳәм дурыс түсиникти сақла, Оларды нәзериңнен қашырма. Олар жаныңа өмир, Мойныңа әжайып моншақ болады. Сонда өмир жолыңда қәўипсиз жүресең, Аяқларың да сүрникпейди. Жатқаныңда қорқпайсаң, Уйықлағаныңда уйқың тыныш болады. Тосаттан болатуғын апаттан, Наҳақлардың басына түсетуғын бәледен қорқпайсаң. Жаратқан Ийе сениң сүйенишиң болып, Аяқларыңды дузаққа түсиўден сақлайды. Қолыңнан келетуғын ўақытта, Мүтәжлерден жәрдемиңди аяма. Қолыңда бар бола тура жақыныңа: «Ертең кел, сонда беремен», – деме. Бийғам жаныңда жасап атырған қоңсыңа, Жаманлық ойлама. Өзиңе жаманлық қылмаған адам менен, Себепсиз жәнжеллеспе. Зорлық ислеўшиге ҳәўес қылма, Оның жолларының бирде биреўин таңлама. Жаратқан Ийе азғырыўшылардан жеркенеди, Ҳақ адамға жақын болады. Жаратқан Ийе залымның үйин нәлетлейди, Әдиллердиң мәканын жарылқайды. Ол сурбетлердиң өзлерин мазақ қылады, Кишипейиллерге мийрим көрсетеди. Даналар даңқ-атақты, Ақылсызлар шерменделикти мийрас етип алады. Балаларым, әкеңиздиң нәсиятларына қулақ салың! Ақыл-парасатты ийелеўге итибар бериң. Мен сизлерге жақсы тәлим беремен, Үйреткенлеримнен жүз бурмаңлар. Мен де әкемниң үйинде бала болдым, Көзиниң қарасы, анамның жалғызы едим. Әкем маған үйретип, былай дер еди: «Сөзлеримди жүрегиңе беккем жайла, Буйрықларымды орынла, сонда жақсы жасайсаң. Даналықты ҳәм ақыл-парасатты ийеле, Сөзлеримди умытпа, олардан жүз бурма. Даналықтан айырылма, ол сени қорғайды, Оны сүй, ол сени аман сақлайды. Ең баслысы – даналық, даналықты ийеле, Бар ийелигиңди берип болса да, ақылға ийе бол. Оны жоқары баҳала, ол сени мәртебели қылады, Оған жабысып алсаң, ол сени абырайға еристиреди. Даналық басыңа әжайып гүл шеңбер, Саўлатлы бир таж кийдиреди». Балам, тыңла ҳәм сөзлеримди қабыл ет, Сонда өмир жасың узақ болады. Мен саған даналық жолын үйреттим, Сени туўры соқпақлардан жетеледим. Жүргениңде, адымың тосқынлыққа ушырамайды, Жуўырғаныңда сүрникпейсең. Нәсиятыма беккем әмел қыл, оннан айырылма, Оны сақла, ол – сениң өмириң. Залымлардың соқпағынан, Жаўызлардың жолынан жүрме. Оннан бас тарт, ол жолдан жүре гөрме, Оннан аўлақ болып, бурылып кет. Олар жаўызлық ислемесе, уйықлай алмайды, Биреўди қулатпаса, уйқысы қашады. Олар нызамсызлық арқалы нан жеп, Жаўызлық арқалы шарап ишеди. Әдилдиң жолы таң шуғласына уқсайды, Ол түске дейин жарқыраған сайын жарқырайды. Залымның жолы түнекке уқсайды, Олар неге сүрнигип қулайтуғынын билмейди. Балам, сөзлериме дыққат қой, Айтқанларыма қулақ түр. Сөзлеримди нәзериңнен қашырма, Оларды жүрек төринде сақла. Олар өзин тапқанларға өмир сыйлайды, Пүткил денесине денсаўлық береди. Ең баслысы, бар күшиң менен жүрегиңди қорға, Ол өмир булағы. Аўзыңнан жалған сөз шықпасын, Тилиңди өтирик сөзден тый. Көзлериң алға туўры қарасын, Нәзериң алдыға тигилген болсын. Қәдемиңди ойлап бас, Пүткил жолларың беккем болсын. Оңға да, солға да қайырылма, Аяғыңды жаўызлықтан аўлақ тут. Балам, даналығыма итибар бер, Мен түсинген нәрселерге қулақ сал. Солай етсең, сана-сезимиң жоғалмас, Аўзың билимди сақлап қалар. Бузық ҳаялдың аўзынан пал тамар, Сөзлери майдан да жумсақ болар. Бирақ оның ақыбети жуўсандай ашшы, Еки жүзли қылыштай өткир. Аяқлары өлимге түсип барар, Қәдемлери өлилер мәканына қарай жетелер. Өмир жолы туўралы ол ойламас, Қыйсық жол менен жүргенин аңғармас. Солай екен, балаларым, мени тыңлаңлар, Айтқан сөзлеримнен бас тартпаңлар! Ондай ҳаялдан аўлақ бол, Оның есигине де жолама. Болмаса, абырайыңды басқаларға, Өмириңди тас баўырға бересең. Байлығыңнан басқалар рәҳәтленип, Мийнетиң басқа үйди байытады. Етиң сүйегиңе тақалып, өмириң ақырлағанда, Аҳ шегип, былай деп пәрияд қыларсаң: «Мен неге нәсиятты жек көрдим? Неге жүрегим ескертиўди писент етпеди? Муғаллимлеримди тыңламадым, Устазларыма қулақ аспадым. Сонлықтан мен жыйналған жәмийеттиң алдында, Ийт масқара болайын деп қалыппан!» Суўды өз суў сақлағышыңнан, Өз қудығыңнан шыққан суўдан иш. Булақларың көше бойлап, Ағын суўларың майданлар бойлап ақсын ба? Олар тек өзиңдики болсын, Басқалар менен бөлиспе. Булағың берекетли болсын, Жаслай қосылған қостарыңнан ләззет ал. Ол сүйкимли суўын, нәзик кийикке уқсайды. Оның көкирегине бәрқулла қанаат етип, Бәрқулла муҳаббатынан ләззет ал. Балам, саған тийисли емес ҳаялдан ләззет алыўдың, Басқаның геўдесин қушыўдың не кереги бар? Адамның жоллары Жаратқан Ийениң көз алдында, Ол оның барлық адымларын бақлап турады. Жаман адамның айыплы ислери оның өзин дузаққа түсиреди, Ол өз гүналарына шырмалып қалады. Ол тәрбиясызлықтан өлип кетеди, Ақмақлығы оны жолдан шығарады. Балам, егер биреў ушын кепил болып, Оның қарызын мойныңа алсаң, Онда сен сөзиңнен тутылып, Өз сөзиңниң қармағына илингениң. Яғный, сол адамның қолына түскениң. Балам, оннан қутылыў ушын былай қыл: Бар да, аяғына жығыл, жалын. Көзиңе уйқы берме, Кирпик илме. Аңшыдан қашқан жейран киби, Қус аўлаўшыдан қашқан қус киби, өзиңди қутқар. Ҳәй ериншек, қумырысқаның жанына бар, Оның ислерине қарап, даналық үйрен. Оның баслығы да, қадағалаўшысы да, Ҳүкимдары да жоқ. Бирақ ол жазда өз азығын топлайды, Жыйын-терим ўақтында аўқатын жыйнайды. Ҳәй ериншек! Қашанға дейин жатпақшысаң? Қашан уйқыңнан оянасаң? Бираз уйықлап, аз-маз мүлгип отырсаң, Гейде қол қаўсырып, жатып та алсаң, Тонаўшыдай болып жоқшылық жетип келер, Қарақшыдай болып мүтәжлик бас салар. Оңбаған ҳәм жаўыз адам жалған сөйлеп жүрер, Көзлерин қыпылықлатар, Аяқлары менен белги берип, Бармақлары менен ишарат қылар, Жүрегиндеги ҳийле менен жаўыз нийет қылып, Бәрқулла жәнжел туўдырар. Сонлықтан апат оған тосаттан келер, Күтилмегенде, шарасыз шыл-пәрше болар. Жаратқан Ийе жек көретуғын алты нәрсе, Ҳәтте, Ол жеркенетуғын жети нәрсе бар: Менмен көз, жалған сөйлеўши тил, Айыпсыз қан төгетуғын қоллар, Жаўыз нийетли жүрек, Жаўызлыққа асығатуғын аяқлар, Өтирик сөйлейтуғын жалған гүўа, Туўысқанлар арасына от салыўшы адам. Балам, әкеңниң буйрығын есте сақла, Анаң берген тәрбиядан бас тартпа! Оларды бәрқулла жүрегиңе түйип, Мойныңа байлап жүр. Жүргениңде, олар сени жетелер, Уйықлағаныңда, олар сени қорғап турар, Оянғаныңда, олар саған кеңес берер. Бул буйрықлар – шыра, нәсиятлар – нур. Дүзетиўши тәрбия – өмирге жол. Олар сени жүўенсиз ҳаялдан, Бузық ҳаялдың майлы тилинен қорғайды. Оның сулыўлығын жүрегиң қумартпасын, Көзин сүзип сени айландырып алмасын. Жезөкше себепли нанға зар боласаң, Ал күйеўи бар ҳаял себепли өмириңнен айырыласаң. Адам қойынға от салар да, Кийимин өртемес пе? Шоқ үстинде жүрер де, Аяғын күйдирмес пе? Басқаның ҳаялы менен жатқанға да солай болады, Оған жақынлаған жазасыз қалмайды. Ашлық себепли тек қарнын тойдырыў ушын урлық қылса, Адамлар оны жек көрмейди. Бирақ ол қолға түсип қалса, Урлаған нәрсесин жети есе қылып төлейди, Ҳәтте, үйиндеги барлық мал-мүлкин бериўи мүмкин. Бузықшылық қылған – есиўас, Солай ислеген өз жанын набыт қылар. Ол таяқ жеп, масқара болар, Шерменделиктен мәңгиге тазалана алмас. Қызғаныштан күйеўин ашыў кернер, Өш алғанда аяўды билмес. Ҳеш қандай төлемди қабыл етпес, Не берсең де, алыўды қәлемес. Балам, сөзлеримди есиңде тут, Буйрықларымды жүрегиңде сақла. Буйрықларыма әмел қыл, сонда жақсы жасайсаң, Нәсиятымды көз қарашығындай асыра. Оларды жүзик киби бармағыңа тағып ал, Жүрегиңе ойып жазып қой. Даналыққа: «Сен мениң апамсаң», – деп айт, Түсиникти туўысқаным, деп ата. Олар сени бузық ҳаялдан, Жезөкше ҳаялдың майлы тилинен қорғайды. Бир күни үйимниң әйнегинен, Терезеден сыртқа қарадым. Сада жаслардың арасында, Ақылы толмаған жас жигитти көрип қалдым. Ол көшени ҳаял жасайтуғын мүйешке жақын жерден кесип өтип, Сол ҳаялдың үйине апаратуғын жол менен кетти. Бул ымырт жабылған кешки ўақыт болып, Түнги қараңғылық шөккен еди. Сонда бузықлар сыяқлы кийинген ҳийлекер ҳаял, Алдынан шығып, жигитти күтип алды. Ол үйинде турмайтуғын, Ўайрақы ҳәм жүўенсиз болып, Биресе көшеде, биресе майданда, Мүйешлерде жигитлерди аўлап турады. Ол жигитти услап алып, сүйди, Бети бүлк етпей оған былай деди: «Бүгин татыўлық қурбанлығын берип, Берген ўәдемди орынладым. Сонлықтан сени күтип алыўға шықтым, Сени излеп, мине, таўып та алдым! Түрли реңли Мысыр таўарларынан, Төсегимди қаплап, төседим. Жатақ жайыма хош ийисли мирра, Алоэ ҳәм корица септим. Қәне кел, таң атқанша, муҳаббат ләззетин татып, Оннан рәҳәтленейик. Үйде күйеўим жоқ, Ол алыс сапарға кетти. Ол гүмис толы шыжланын да алып кетти, Ай толғанша қайтып келмейди». Ҳаял жыллы сөзлер менен жигитти айландырып, Майлы тили менен жолдан урды. Сол ўақытта-ақ, жигит оған ерип кетти. Жигит сойылыўға баратырған буғаға, Дузаққа аяқ басып атырған суўынға уқсар еди. Оқ баўырын тесип өтпегенше, Дузаққа тасланған қус сыяқлы, Өлимге баратырғанын билмес еди. Солай екен, балаларым, мени тыңлаңлар, Айтқан сөзлериме қулақ салыңлар! Жүрегиңиз сондай ҳаялдың жолына бурылмасын, Оның соқпақлары бойлап адасып жүрмеңлер. Ол көплерди жарадар етип қулатты, Сансыз адамлар оның қолынан қаза тапты. Оның үйи өлилер мәканына жетелейтуғын, Өлимге алып түсетуғын жол. Шақырып атырған Даналық емес пе? Даўыслап турған түсиник емес пе? Ол жол шетиндеги бәлентликлердиң үстинде, Дәрбент жолларда турады. Ол қала дәрўазаларының алдында, Қалаға кирер аўызда турып жар салады: «Ҳәй адамлар, мен сизлерди шақырып турман, Шақырығым адам баласына қаратылған! Садалар, узақты көриўди үйрениң, Ақмақлар, түсиникке ийе болың! Тыңлаңлар, әҳмийетли нәрселерди айтпақшыман, Ҳақыйқатты баян етпекшимен. Тилим ҳақыйқатты сөйлейди, Аўзым жалғаннан жеркенеди. Аўзымнан шыққан ҳәр бир сөз ҳақыйқат, Онда ҳийле ҳәм жалған жоқ. Саналыға барлығы аян, Билимди ийелегенге бәри дурыс. Гүмисти емес, мениң нәсиятымды ал, Сап алтын орнына билим ал. Даналық яқыттан да қымбат, Аңсаған ҳеш нәрсең оған тең келмес. Мен – Даналықпан, Ақыл-парасат пенен бирге жасайман, Билим ҳәм сана-сезим менде бар. Жаратқан Ийеден қорқыў – жаманлықтан жеркениў. Мен менменлик ҳәм тәкаббирликти, Жаўызлық жолын ҳәм өтирик сөзди жек көремен. Менде жақсы кеңес бар, менде үгит-нәсият бар, Мен түсиникпен, күш-қуўат та менде бар. Мен арқалы патшалар бийлик етер, Ҳүкимдарлар әдил ҳүким шығарар. Жер бетиндеги барлық ҳүкимдарлар, Әдил басқарып отырған ҳәмме ақсүйеклер мен арқалы басқарар. Мени сүйгенлерди мен де сүйемен, Мени ықлас пенен излегенлер, мени табады. Менде байлық ҳәм даңқ-атақ бар, Таўысылмас байлық ҳәм әдалат менде бар. Беретуғын жемисим алтыннан, сап алтыннан да жақсы, Мен беретуғын пайда сайланды гүмистен де жоқары. Мен әдиллик жолынан, Әдалат соқпақларынан жүремен. Мени сүйгенлерге байлық сыйлап, Олардың қазналарын толтыраман. Жаратқан Ийе Өз исин басламастан алдын, Өз жолының басы ретинде мени жаратты. Ең баста, дүнья жаратылмастан алдын, Мен тайынланған едим. Еле түпсиз теңиз де болмаған, Мол суўлы булақлар да көз ашпаған ўақытта, Мен туўылған едим. Еле таўлар орнатылмастан алдын, Төбелерден де бурын мен туўылдым. Ол ўақытта Ол еле жерди де, далаларды да, Дүньяның биринши топырағын да жаратқан жоқ еди. Ол аспанды орнатқанда, Терең теңиз жүзине жийек сызғанда, мен сол жерде едим. Жоқарыға бултларды қойғанда, Жер асты булақларына тийкар салғанда, Суўлар шегарадан шығып кетпесин деп, Теңизге көрсетпе бергенде, Жердиң тийкарын белгилегенде, Мен Оның жанында уста болдым. Ҳәр күни Оны қуўантып, Оның алдында шадланар едим. Ол жаратқан дүньяда кеўлимди көтерер едим, Адам баласы мениң қуўанышым еди. Солай екен, балаларым, мени тыңлаңлар, Жолымды тутқанлар қандай бахытлы! Нәсиятымды тыңлап, дана болыңлар, Ҳеш қашан оннан жүз бурмаңлар! Ҳәр күни дәрўазам алдында сергек туратуғын, Есигим алдында күтип туратуғын, Мени тыңлайтуғын адам қандай бахытлы! Мени тапқан өмирди табады, Жаратқан Ийениң мийримине ериседи. Ал Мени қолдан шығарған өзине зыян келтиреди, Мени жек көретуғынлардың ҳәммеси өлимди сүйеди». Даналық өзине үй қурып алды, Оның жети сүтинин жонып қойды. Ол малларын сойып, шарап таярлап, Дастурхан жайды. Ол өз хызметши ҳаялларын жоллап, Қаланың бийик жерлеринде жар салдырды: «Ким сада болса, берман келсин!» Ал ақыл-еси кемлерге былай деди: «Келиңлер, нанымнан жеп, Мен таярлаған шараптан ишиңлер. Наданлықты таслап, жасаңлар, Ақыл-парасаттың жолынан жүриңлер». Сурбетке нәсият берген масқара болар, Жаманды әшкаралағанға мин тағылар. Сурбетти әшкаралама, ол сени жек көрип қалар, Дананы әшкарала, ол сени сүйип қалар. Данаға үйрет, ол еле де данарақ болар, Әдилге тәлим бер, ол билимин арттырар. Жаратқан Ийеден қорқыў – даналықтың басы, Мухаддес Қудайды таныў – ақыл-парасат. Мен – даналық арқалы өмириң узаяр, Жасыңа жас қосылар. Егер дана болсаң, өзиңе пайда, Сурбет болсаң, жәбирин өзиң тартарсаң. Ақмақлық – ғаўғалы ҳаял, Ол надан, ҳеш нәрсени билмейди. Ол үйиниң есиги алдында, Қаланың бийик жеринде отырып алып, Жолдан өтип баратырғанларды, Өз жолы менен кетип баратырғанларды шақырып: «Ким сада болса, берман келсин!» – дейди. Ал жарымеслерге былай дейди: «Урлап ишилген суў жүдә татлы, Жасырып желинген нан сондай мазалы». Бирақ садалар билмейди бурын шақырылғанлардың, Өлилер мәканының түбинде өлип жатырғанын. Сулайманның дана ҳикметлери: Дана перзент әкесиниң қуўанышы, Ақылсыз перзент анасының қайғысы. Ҳарам байлық пайда келтирмес, Ал туўрылық өлимнен қутқарар. Жаратқан Ийе әдил адамды аш қоймас, Залымлардың қәлеўиниң орынланыўына жол қоймас. Ериншек қол жарлы қылар, Мийнеткеш қол байлық келтирер. Жазда өним жыйнаған – ақыллы бала, Жыйын-терим ўақтында уйықлаған бала әкесин уятқа қалдырар. Әдил адамның басына берекет жаўар, Залымның аўзы зорлықты жасырар. Әдиллер теберик қылып еске алынар, Залымлардың аты умыт болып кетер. Дананың жүреги буйрықларды қабыл етер, Ақмақтың тили апатқа жетелер. Ҳадал жүрген қәўипсиз жүрер, Ал өз жолын надурыс тәрепке бурған әшкара болар. Көз қысқан адам апатқа жолығар, Өтирик сөйлеген набыт болар. Әдилдиң аўзы – өмир булағы, Ал залымның аўзы зорлықты жасырар. Өшпенлилик жәнжел туўдырар, Сүйиспеншилик барлық қылмысларды жуўып кетер. Ақыллы адамның аўзынан даналық төгилер, Ес-ақылы кем адамның арқасына қамшы тийер. Даналар билимди сақлап қояр, Ақылсыздың аўзы бәлени жақынластырар. Байдың байлығы – оның қорғаны, Жарлының апаты – оның кәмбағаллығы. Әдилдиң мийнети өмирге, Залымның табысы гүнаға апарар. Нәсиятты алғанлар өмир жолында жүрер, Әшкаралағанды тән алмағанлар жолдан азғырылар. Қаслығын жасырғанның тили жалғаншы, Өсек таратқан адам ақылсыз. Көп сөйлеген қылмыссыз болмас, Тилин тыйған – ақыллы. Әдилдиң тили – сайланды гүмис, Залымның жүреги ҳеш нәрсеге арзымас. Әдилдиң тили көплерди азықландырар, Ақмақ ақылы жетпегенликтен набыт болар. Жаратқан Ийениң жарылқаўы адамды байытар, Ол байлыққа ғам-қайғыны қоспас. Ақылсыз жаманлық қылыўдан, Түсимпаз даналықтан ләззет алар. Залым неден қорқса, соған тап болар, Әдил адамлардың әрманы орынланар. Қуйын турып, залымлар жоқ болар, Әдиллер мәңги беккем турар. Ериншек өзин жумсағанлар ушын, Тиске қуйылған сирке суўына, Көзге кирген түтинге мегзер. Жаратқан Ийеден қорқыў өмирди узайтар, Ал залымлардың өмири қысқарар. Әдилдиң күткени шадлыққа жетелер, Залымның үмити пушқа шығар. Жаратқан Ийе – жолы минсизлерге қорған, Жаўызлық ислеўшилерге апатшылық болады. Әдил адам мәңгиге шайқалмас, Залым адам жер бетинде тура алмас. Әдилдиң аўзы даналықтан сөйлер, Ал жалғаншының тили кесип тасланар. Әдилдиң тили минәсип сөзлерди билер, Залымның аўзы өтирик сөзлер шығарар. Жаратқан Ийе жалған тәрезиден жеркенер, Дурыс тәрезиге Оның кеўли толар. Менменлик келсе, масқарашылық та келер, Кишипейиллилер даналық пенен бирге болар. Ҳақ нийетлиниң минсизлиги оған жол көрсетер, Опасыздың сумлығы өзиниң басына жетер. Ғәзеп күни байлық пайда бермес, Әдиллик өлимнен қутқарар. Минсиздиң әдиллиги оның жолын дүзиў қылар, Залым залымлығы себепли қулап түсер. Ҳақ нийетлини әдиллиги қутқарар, Опасызлар өз нәпсиниң торына түсер. Залым адам өлгенде, үмити де үзилер, Сүйенген байлығы да пайдасыз болар. Әдил адам бәледен қутылар, Оның орнына залым сол бәлеге дуўшар болар. Қудайсыз жақынын тили менен жоқ қылар, Әдиллер өз билими менен аман қалар. Әдиллер жайнап-жаснаса, қала йошланар, Залымлар қуласа, қуўаныш пенен бақырысар. Ҳақ адамлардың ақ пәтиясы менен қала раўажланар, Залымлардың аўзы менен ол ўайран болар. Ақылсыз жақынын кемситер, Ақыллы аўзына бек болып жүрер. Өсек тасыған сырды ашар, Садық адам сырды сақлар. Қәўендерсиз ел қулар, Кеңесшиси көп ел жеңер. Басқаға кепил болған бәлеге жолығар, Кепил болыўдан қашқан қәўипсизликте болар. Мийримли ҳаял абырайға ерисер, Тас баўыр еркек тек байлыққа ийе болар. Мийримли адам өз жанына жақсылық қылар, Тас баўыр өзине зыян келтирер. Залым алдамшы сый ушын мийнет етер, Әдиллик себиўши ҳақыйқый сый алар. Әдилликти беккем услаған жасар, Жаўызлыққа умтылған өлер. Ҳийлекер жүрекли Жаратқан Ийеге жеркенишли, Ал минсиз жүргенге Оның кеўли толар. Билип қой, жаўыз адам жазасыз қалмас, Әдилдиң әўлады аман қалар. Сулыў, бирақ әдепсиз ҳаял, Шошқаның мурнына тағылған алтын әребекке мегзер. Әдиллердиң тилеги тек жақсылық, Ал залымлардың күткени – ғәзеп. Биреў кең пейиллик пенен шашар, сонда да байлығы арта берер, Биреў ҳәдден тыс сақ, бирақ жарлылана берер. Сақый болған молшылыққа ерисер, Шөллегенге суў бергенниң өзине де суў берилер. Бийдайды жасырғанды халық нәлетлер, Оны сатқанға пәтия берилер. Жақсылыққа талпынған берекет табар, Жаўызлықты излегенге жаўызлық келер. Өз байлығына исенген қулар, Әдиллер болса жасыл жапырақтай жайнап өсер. Хожалығын азапқа қалдырған самалды мийрас етип алар, Ақылсыз данаға қул болар. Әдилдиң мийўеси – өмир тереги, Дана адам адамларды өзине тартар. Егер әдил адамға жер бетинде исине сай қайтарылса, Онда залымлар менен гүнакарларға сирә да жаза берилер. Нәсиятты сүйген билимди сүйер, Ескертиўди жек көрген – надан. Ақ кеўил адамға Жаратқан Ийениң кеўли толар, Нийети бузықты жазаға ҳүким қылар. Адам жаўызлық пенен кәмал таппас, Әдилдиң негизи тербелмес. Жақсы ҳаял – күйеўиниң тажы, Күйеўин уятқа қалдыратуғын ҳаял – сүйегиндеги ириңли жара. Әдилдиң ой-нийети әдалатлы, Залымның кеңеси алдамшы. Залымның сөзи – қан төгиў ушын дузақ, Әдил адамның сөзи қан төгилиўден қутқарар. Залым қулап, жоқ болар, Әдилдиң үйи беккем турар. Адамды ақылына қарап мақтар, Нийети бузық кемситилер. Нанға зар бола тура, көкирек көтерип жүргеннен, Қарапайым болып, хызметши болған жақсырақ. Әдил өз малының да жанын аяр, Залымның реҳими де жаўызлық. Жерине тәрбия бергенниң тамағы тоқ, Бос арзыў-қыялға берилгенниң ақылы жоқ. Залым адам жаўыз адамның олжасын күсер, Әдилдиң тамыры ен жаяр. Залым гүналы тили себепли тутылар, Әдил бәледен шығып кетер. Адам өз сөзиниң мийўесинен жақсылыққа ерисер, Қолларының мийнети де өз ҳақысын алар. Ақылсыздың жолы өз көзине дурыс болып көринер, Дана адам мәсләҳәтке қулақ салар. Ақылсыздың ашыўы дәрриў бетине шығар, Ақыллы шеккен жәбирин жасырар. Туўры сөйлейтуғын гүўа ҳақыйқатты, Жалған гүўа өтирикти айтар. Ойланбай айтылған сөз қылыштай жарақатлар, Дананың сөзи шыпа берер. Ырас сөйлейтуғын тил мәңги турар, Өтирикши тил тек бир сәтлик. Жаман нийетлилердиң жүрегинде жалған, Тынышлықты нийет еткенниң жүрегинде шадлық бар. Ҳақ адамға ҳеш қандай бәле келмес, Наҳақтың басы бәледен шықпас. Өтирикши тил Жаратқан Ийеге жеркенишли, Туўры ис ислейтуғынларға Оның кеўли толар. Ақыллы адам билимин жасырар, Ақмақтың жүреги наданлығын жәрия қылар. Мийнеткеш қол бийлик қылар, Ериншек мәрдикарға алынар. Жүректеги уўайым адамды шөктирер, Жақсы сөз оны қуўантар. Әдил адам жақынына жол көрсетер, Залым адамның жолы оларды адастырар. Ериншек тутқан аңын писирип жемес, Талапшаң қымбатбаҳа байлыққа ийе болар. Әдиллик жолында өмир бар, Оның соқпақларында өлим жоқ. Ақыллы перзент әкесиниң нәсиятына қулақ салар, Сурбет перзент кейигенге қулақ аспас. Жақсы адам аўзының мийўесинен жақсылық татар, Опасызлар жаўызлыққа талпынар. Тилин тыйған өз өмирин сақлап қалар, Тилине ерк берген өзин набыт қылар, Ериншек қәлесе де, ҳеш нәрсе ала алмас, Талапшаңның тилеги ақырына дейин орынланар. Әдил адам өтирик сөзди жек көрер, Залым уятсызлық қылып, өзиниң абырайын төгер. Әдиллик минсизди жолында қорғар, Залымлық гүнакарды қулатар. Биреў ҳеш нәрсеси болмаса да, өзин бай қылып көрсетер, Басқасы байлығы мол болса да, өзин жарлы қылып көрсетер. Байлығы менен адам өз жанын сатып алар, Жарлы болса қәўип-қәтерден аўлақ болар. Әдиллердиң нуры жарқырап жайнап турар, Залымлардың шырасы да өшип қалар. Менменлик даў-жәнжел келтирип шығарар, Кеңеске қулақ салғанларда даналық болар. Аңсат табылған байлық тез таўысылар, Мийнет пенен жыйнаған байлығын көбейтер. Узақ ўақыт орынланбаған үмит жүректи түңилдирер, Орынланған тилек болса, өмир терегине уқсар. Нәсиятты менсинбеген өзине зыян келтирер, Буйрықларды ҳүрмет еткен сый алар. Даналар тәлими – өмирдиң булағы, Ол адамды өлим дузағынан қутқарар. Жақсы ақыл унамлы қылар, Опасыздың өмири ўайран болар. Ҳәр қандай ақыллы адам билим менен ис тутар, Ақылсыз өзиниң ақмақлығын көрсетер. Жаман шабарман апатқа ушырар, Исенимли елши шыпа алып келер. Нәсиятқа қулақ салмаған жоқшылық пенен шерменделикке ушырар, Ескертиўди қабыл еткенлер ҳүрмет-иззетке бөленер. Орынланған тилек жанға жағымлы, Ақылсыз жаманлықтан ўаз кешиўди жек көрер. Дана менен дос болған дана болар, Ақылсыз бенен дос болған апатқа ушырар. Бахытсызлық гүнакарды қуўып жүрер, Абаданлық әдиллердиң сыйы болар. Жақсы адам ақлық-шаўлықларына да мийрас қалдырар, Гүнакарлардың байлығы әдиллер ушын жыйналар. Жарлының атызы да мол бийдай бериўи мүмкин, Бирақ әдалатсызлық себепли ўайран болар. Жазалаўға аяған баласын сүймейди, Баласын сүйген балалықтан тәрбиялайды. Әдил тойғанынша жер, Залымның қарны аш қалар. Дана ҳаял үйин жайнатар, Ақылсыз ҳаял оны өз қолы менен бузар. Туўры жолдан жүретуғын Жаратқан Ийеден қорқатуғын адам, Жолдан шыққан Оны менсинбейтуғын адам. Ақмақтың сөзи арқасына қамшы болар, Дананың сөзи оны қорғар. Өгиз болмаса, ақыр бос турар, Өгиздиң күшинен мол пайда алынар. Исенимли гүўа өтирик сөйлемес, Жалған гүўаның өтириги таўысылмас. Сурбет даналық излер, бирақ таба алмас, Ақыллыға билим аңсат табылар. Ақмақтан аўлақ жүр, Билимли сөз шықпас оның аўзынан. Парасатлы адамның даналығы – өз жолын түсиниўи, Ақылсыздың ақмақлығы – алдамшылық. Ақмақлар айып қурбанлығы үстинен күлер, Әдил адамлар Қудайдың мийримине сазыўар болар. Ҳәр кимниң қайғысы өзине аян, Қуўанышын да ҳеш ким бөлисе алмас. Залымның үйи бузылар, Әдил адамның шатыры гүллене берер. Сондай жол бар, адамға дурыс болып көринер, Бирақ ақыбети, өлимге алып барар. Гейде күлгенде де жүрегиң сызлар, Қуўаныш та гейде қайғы менен жуўмақланар. Азғын адам тутқан жолының, Жақсы адам ислеген исиниң сыйын алар. Сада ҳәмме сөзге исене берер, Ақыллы адымын ойлап басар. Дана қорқып, жаманлықтан аўлақ болар, Ақылсыз өзин басқара алмас ҳәм өзине исенер. Ашыўшақ ақылсызлық қылар, Нийети бузықты ҳәмме жек көрер. Саданың несийбесине ақмақлық тийер, Ақыллы билимди таж қылар. Жаўызлар жақсылар алдында, Залымлар әдиллердиң дәрўазасы алдында тәжим етер. Кәмбағалды қоңсылары да жақсы көрмес, Байлардың досты көп болар. Жақынын кемситкен гүна қылар, Жарлыға мийрим көрсеткен бахытлы болар. Нийети бузықлар жолдан адаспай ма? Бирақ жақсы нийетлилер сүйиспеншилик ҳәм садықлыққа ийе болар. Ҳәр қандай мийнеттиң пайдасы бар, Бос сөз тек жоқшылық келтирер. Даналардың тажы – олардың байлығы, Ақылсызлардың тажы – ақмақлығы. Әдил гүўа жанды қутқарар, Жалған гүўа сатқынлық қылар. Жаратқан Ийеден қорқыў – беккем қорған, Оның балаларына да пана болар. Жаратқан Ийеден қорқыў – өмирдиң булағы, Ол адамды өлим дузағынан қутқарар. Халықтың көплиги – патшаның уллылығы, Халықтың азлығы – ҳүкимдардың апаты. Сабыр-тақатлы адамда уллы ақыл бар, Ашыўшақ өз ақмақлығын мәлим қылар. Тыныш жүрек денеге өмир берер, Қызғаншақлық сүйеклерди ширитер. Жарлыны езген оны Жаратқанды ақыретлеген болар, Мүтәжге жәрдем берген оны Жаратқанды ҳүрмет еткен болар. Залым өз жаўызлығы себепли жоқ болар, Әдиллерге өлеринде де пана табылар. Даналық ақыллының жүрегине орналасар, Ҳәтте, ақмақлардың жүреги де оны таныйды. Әдиллик халықтың дәрежесин көтерер, Нызамсызлық халықты масқара етер. Патшаға ақыллы хызметши унар, Шерменде ис қылғанға оның ғәзеби жаўар. Мүләйим жуўап ашыўды басар, Ашшы сөз ғәзепти қозғар. Дананың тили билимди мақтар, Ақылсыздың аўзынан ақмақлық ағар. Жаратқан Ийениң көзи ҳәмме жерде, Ол жаманды да, жақсыны да көрип турар. Мүләйим тил – өмир тереги, Өтирикши тил – жанды жаралар. Ақмақ әкесиниң тәрбиясынан безер, Ескертиўге қулақ асқан ақыл-парасатлы. Әдилдиң үйинде мол ғәзийне болар, Залымның тапқаны машқала алып келер. Дананың аўзы билим таратар, Ақмақтың жүреги ондай емес. Наҳақтың қурбанлығынан Жаратқан Ийе жеркенер, Ҳақ адамның дуўасы Оған унар. Залымның жолынан Жаратқан Ийе жеркенер, Әдиллик изинен жүргенди Ол сүйер. Туўры жолдан адасқанлар аўыр жаза алар, Ескертиўди жек көргенлер набыт болар. Өлилер мәканы ҳәм набыт болыў мәканы Жаратқан Ийеге аян екен, Демек, адам баласының жүреги Оған олардан да аянырақ! Сурбет өзин әшкаралағанды унатпас, Ол дананың қасына да жоламас. Жүректиң қуўанышы жүзди жарқыратар, Жүректиң қайғысы руўхты сөндирер. Ақыллының жүреги билимди излер, Ақылсыздың аўзы ақмақлыққа тойынар. Бахытсыздың ҳәр бир күни қайғыдан арылмас, Жүреги қуўанышлының зыяпаты ада болмас. Көп байлық пенен тәшиўиште жасағаннан гөре, Аз байлық пенен Жаратқан Ийеден қорқып жасаған абзалырақ. Жек көрип берилген семиз баспақ гөшинен гөре, Сүйиспеншилик пенен берилген быламық жақсырақ. Ашыўшақ жәнжел туўдырар, Сабыр-тақатлы даўды басар. Ериншектиң жолы шатлы тикенге уқсар, Ҳақ адамның жолы тегис болар. Дана бала әкесин қуўантар, Ақмақ бала анасын писент етпес. Ақмақлық ақылсызды қуўандырар, Ақыллы адам туўры жолдан жүрер. Кеңеспей исленген ис босқа шығар, Көп мәсләҳәтшиниң ой-нийети иске асар. Орынлы жуўап адамды қуўантар, Өз ўақтында айтылған сөз әжайып болар! Төмендеги өлилер мәканына түспеўи ушын, Ақыллыны өмир жолы жоқарыға жетелер. Жаратқан Ийе тәкаббирдиң үйин қулатар, Жесирдиң жер шегарасын сақлап қалар. Залымлардың нийетлери Жаратқан Ийеге жеркенишли, Жақсы сөзлер – пәк. Ҳарам табысқа қумар өз үйине апат келтирер, Параны жек көрген тыныш өмир сүрер. Әдил ойлап жуўап берер, Залымның аўзы жаўызлық қусар. Жаратқан Ийе залымлардан алыс болар, Әдиллердиң дуўасын еситер. Нурлы жүз жүректи қуўантар, Жақсы хабар сүйекке азық берер. Өмир беретуғын нәсиятқа қулақ салған, Даналар арасынан орын табар. Нәсияттан жүз бурған өз жанын хор қылар, Ескертиўге қулақ салған ақылға ийе болар. Жаратқан Ийеден қорқыў даналыққа үйретер, Кишипейиллик даңққа баслар. Адам жоба дүзер, Бирақ бул жобаның жуўабын Жаратқан Ийе берер. Адамға ҳәмме жоллары ҳадал болып көринер, Бирақ ой-нийетти Жаратқан Ийе өлшер. Ислериңди Жаратқан Ийеге тапсыр, Сонда нийетиң жүзеге асар. Жаратқан Ийе ҳәмме нәрсени олардың өзлериниң мақсетине сай жаратты, Ҳәтте, залымларды да апатшылық күни ушын жаратты. Ҳәр бир тәкаббир Жаратқан Ийе ушын жеркенишли, Гүмансыз, олар жазасыз қалмайды. Сүйиспеншилик ҳәм садықлық гүнаны жуўар, Жаратқан Ийеден қорқыў жаўызлықтан аўлақ қылар. Адамның жолы Жаратқан Ийеге мақул болса, Ол оны душпанлары менен де жарастырар. Ҳарам жол менен кирген мол пайдадан гөре, Ҳадал жол менен кирген азғантай пайда жақсырақ. Жүрер жолын адам жүрегинде ойлап қояр, Бирақ Жаратқан Ийе оның адымларын бағдарлар. Патша Қудайдың атынан сөйлейди, Ол ҳүким қылғанда әдилликти бурмаламаўы тийис. Туўры тәрези ҳәм тәрезиниң пәллелери Жаратқан Ийеден берилер, Барлық тәрези таслары Ол арқалы жаратылған. Патша жаўызлықтан жеркенер, Тахт әдиллик арқалы беккем болар. Әдил тил патшаға унар, Ҳақыйқатты айтқанды ол сүйер. Патшаның ғәзеби – өлим хабаршысы, Бирақ дана адам оны тынышландырар. Патшаның жүзи нурланса – өмирден нышан, Оның мийрими бәҳәрдеги жаўын алып келетуғын бултқа мегзер. Даналыққа ийе болыў алтыннан қаншелли жақсырақ, Ақылға ийе болыў гүмистен қаншелли қунлырақ. Ҳақ адамның жолы жаўызлықтан аўлақ қылар, Жолын қорғаған өз жанын аман сақлар. Ўайран болыўдан алдын менменлик, Қулаўдан алдын тәкаббирлик келер. Менменлер менен олжа бөлискеннен, Жарлылар арасында кишипейил болған жақсырақ. Ақыл менен ис алып барған жақсылық табар, Жаратқан Ийеден үмит еткен бахытлы болар! Жүреги даналар парасатлы делинер, Жағымлы тил тәлим күшин арттырар. Ақыл ийеси ушын – өмир булағы, Ақмақлық ақмақ ушын – жаза. Дананың жүреги оның сөзин дана қылып, Аўзындағы тәлимин арттырар. Жағымлы сөз палдай татлы, Жанға жағымлы, денеге шыпалы. Сондай жол бар, адамға дурыс болып көринер, Бирақ ақыбети, өлимге алып барар. Адамның иштейи оған мийнет еттирер, Ашлығы оны мәжбүр етер. Оңбаған адам жаманлық ойлар, Оның сөзи жалмайтуғын жалынға мегзер. Ҳийлекер адам жәнжел туўдырар, Өсекши досларды айырар. Зорлық ислеўши жақынын азғырар, Оны жаман жолға баслар. Көзин сүзип қараған ҳийле ойлар, Ернин тислеген жаўызлық ислер. Ағарған шаш – ҳүрметли таж, Туўры жасаған оны қолға киргизер. Сабырлы адам мәрт әскерден, Өзин услай алатуғын адам қаланы басып алғаннан үстинирек. Кийимниң шалғайына шек тасланар, Оның шешими Жаратқан Ийеден берилер. Дастурханы мол ҳәм зыяпаты көп жәнжелли үйден, Бир тислем қатты наны бар тыныш-татыў үй жақсырақ. Уят ис қылатуғын улды ақыллы қул басқарар, Ол туўысқанлар қатарында мийрасқа шерик болар. Гүмис балқытыўханада, алтын ошақта сыналар, Адамның жүрегин Жаратқан Ийе сынар. Залым жаўыздың сөзине дыққат қояр, Өтирикши бүлгинши тилге қулақ салар. Кәмбағалды мазақ қылған адам, Оны Жаратқанды ақыретлеген болар, Бахытсызлыққа қуўанған жазасыз қалмас. Ақлықлар – аталар тажы, Ата-аналар – балалар мақтанышы. Төрели сөз ақмаққа жараспағаны сыяқлы, Өтирик сөз де ҳүкимдарға жараспас. Бериўшиниң нәзеринде пара сыйқырлы тасқа уқсар, Не қылса да иси табыслы болар. Қәтени кеширген дослықты сақлар, Оны қайта-қайта еслей берген достын бездирер. Ақылсызға берилген жүз дүрреден гөре, Ақыллыға берилген бир кейис тәсирлирек. Жаман адам тек бүлгиншиликти гөзлер, Сонлықтан оған қарсы залым периште жиберилер. Ақмақтың ақмақлығына тап болғанша, Баласынан айырылған ана айыўға тап болған жақсырақ. Жақсылыққа жаманлық қылғанның, Үйинен жаманлық арымас. Жәнжелдиң басланыўы жыққын суўға уқсар, Жәнжелди күшейместен бурын тоқтат. Наҳақты ақлаў ҳәм ҳақты айыплаў – Екеўи де Жаратқан Ийеге жеркенишли. Ақылсыздың қолындағы ғәзийнеден не пайда? Даналықты ийелеўге оның қәлеўи жоқ ғой! Дос ҳәрдайым сүйеди, Туўысқан да қайғыны бөлисиў ушын туўылған. Ақылы кем қол берип, Қоңсысы ушын кепил болар. Гүнаны жақсы көрген жәнжелди сүйер, Дәрўазасын бийик қурған қулаўды излер. Ҳийлекер жүрек жақсылық таппас, Өтирикши тил бәлеге жолығар. Ақылсыз бала туўған адамның маңлайының соры, Ақмақтың әкеси қуўаныштың не екенин билмес. Қуўанышлы жүрек шыпа бағышлаўшы дәри, Езилген руўх сүйекти қуўратар. Әдалат жолын бурмалаў ушын, Залым жасырын пара алар. Ақыллы адам нәзерин даналықтан қашырмас, Ақмақтың көзи жер түбин шарлар. Ақмақ бала әкеси ушын қайғы, Анасы ушын ғам келтирер. Айыпсызды жазалаў, Ҳасылзаданы ҳадаллығы ушын урыў жақсы емес. Билимли адам тилин жылаўлар, Парасатлы адам салдамлы болар. Ақмақ та үндемесе дана саналар, Тилин тыйып турған, парасатлы болып көринер. Саяқ адам қара басын ойлар, Барлық саў пикирге қарсы шығар. Ақмақ түсиниўди жек көрер, Ол өз ойын билдириўди хош көрер. Залым өзи менен кемситиўшилик, Бийабырайлық өзи менен масқарашылық алып келер. Адамның аўзынан шыққан сөзлер терең суўларға, Даналық булағы ағын суўға мегзер. Ҳүкимде залымды жақлап, Айыпсызды наҳаққа шығарыў жақсы емес. Ақмақтың тили жәнжел туўдырар, Аўзы менен дүррени шақырар. Ақылсыздың аўзы өзине әжел, Оның тили болса, жанына дузақ болар. Өсекшиниң сөзлери сондай татлы, Олар адамның жан дүньясына кирип алар. Өз жумысына немқурайды болыў – Бузғыншының туўысқаны. Жаратқан Ийениң аты – беккем қорған, Әдил оған қашып, бас саўғалар. Байдың байлығы оның беккем қаласы, Өз қыялына бийик дийўалдай көринер. Қулар алдынан адамның жүреги тәкаббирленер, Ҳүрметтен алдын кишипейиллик келер. Тыңламай жуўап бериў, Ақмақлық ҳәм уятсызлық. Адамның дәртине руўхы төзим берер, Бирақ езилген руўхқа ким шыдам берер? Ақыллының жүреги билимди ийелер, Дананың қулағы билимди излер. Сый бериў адамға жол ашар, Ҳүрметли адамлар алдына дейин апарар. Қарсыласы келип, оған сораў қойып тексермегенше, Биринши болып даўласқан ҳақ болып көринер. Шек таслаў даўды тоқтатар, Күшли қарсыласлардың даўын шешер. Өкпели туўысқан бекитилген қалаға, Арасындағы даў болса, қорған қала дәрўазасының тәмбисине уқсар. Адам аўзының жемисинен қарнын, Тилиниң өниминен өзин тойдырар. Өлим ҳәм өмир тилдиң ықтыярында, Тил не сөйлесе, соның жемисинен дәм татар. Үйленген берекет табар, Жаратқан Ийениң мийримине ерисер. Жарлы жалынып сөйлер, Бай турпайы жуўап берер. Дослар бар, өзин дос қылып көрсеткен, Бирақ шын дос та бар, туўысқаннан да жақын. Жалған тилли ақмақтан, Минсиз жүрген жарлы жақсы. Билимсиз умтылыс жақсы емес, Асыққан жолдан жаңылысар. Өз ақмақлығы адамның жолын бузар, Ал оның жүреги Жаратқан Ийеге наразы болар. Байлық досларды көбейтер, Жарлыны досты да таслап кетер. Жалған гүўа жазасыз қалмас, Өтирик сөйлеген қутыла алмас. Көплер жомарт адамның мийримине түсиўди қәлер, Қолы ашыққа ҳәмме дос болар. Жарлыны туўысқанлары да жек көрер, Дослары да оннан соншелли безип кетер, Сөйлесиў ушын излесе де, оларды таба алмас. Даналыққа ерискен өз жанын сүйер, Ақыл-парасатқа кеўил қойған жақсылық табар. Жалған гүўа жазасыз қалмас, Өтирикши тири қалмас. Салтанатлы өмир ақмаққа жараспағаны сыяқлы, Баслықларға бийлик етиў қулға сирә дә жараспас. Ақыл адамның ғәзебин тыяр, Қәтени кешириў оған ҳүрмет келтирер. Патшаның ғәзеби арысланның ақырыўына уқсар, Ал оның мийрими шөпке түскен шыққа уқсар. Ақылсыз бала әкесиниң басына бәле болар, Урысқақ ҳаял тоқтамай таматуғын суўға уқсар. Үй ҳәм байлық – ата-анадан мийрас, Ақыллы ҳаял – Жаратқан Ийеден сый. Қосжақпаслық адамды қатты уйқышы қылар, Ериншек аш қалар. Буйрықларды орынлаған өмирин сақлар, Өз жолына итибар бермеген набыт болар. Жарлыға мийрим көрсетиў – Жаратқан Ийеге қарыз бергендей болар, Ислеген жақсылығының есесин Жаратқан Ийе қайтарар. Үмит барда балаңды жөнге сал, Оның өлиўине айыплы болма. Ашыўшақ жазасын алсын, Егер қутқарсаң, оны және де жазалаўға туўры келеди. Келешекте дана болыўың ушын, Кеңести тыңлап, нәсиятты қабыл ет. Адам жүрегинде нийет көп, Бирақ тек Жаратқан Ийениң мақсети әмелге асар. Адамның қәлеўи – садықлық, Жарлы болыў өтирикши болыўдан жақсырақ. Жаратқан Ийеден қорқыў өмирге жетелер, Ол тыныш ҳәм машқаласыз жасар. Ериншек табаққа қол салар, Бирақ аўзына апарыўға еринер. Сурбетти жазаласаң, садалар ақылға кирер, Егер ақыллыны әшкараласаң, ол соннан сабақ алар. Әкесин тонап, анасын қуўған бала, Жүзи қара ҳәм уятсыз бала. Балам, нәсиятты тыңлаўды тоқтатқаның, Бул билимли сөзлерден бас тартқаның. Жарамас гүўа әдалатлық үстинен күлер, Залымлардың аўзы жаманлықты жалмап жутар. Сурбетлер ушын ҳүким таяр, Ақмақтың арқасына дүрре таяр. Шарап – сурбет, өткир ишимлик – жәнжелкеш, Оларды ишип алданған ҳәр бир адам ақылсыз. Патшаның қәҳәри арысланның ақырғанына уқсар, Оның қәҳәрин келтирген өмири менен жуўап берер. Жәнжелден аўлақ болыў адамға абырай келтирер, Барлық ақмақлар жәнжелге асығар. Ериншек ўақтында жер сүрмес, Жыйын ўақтында ҳеш нәрсе таппас. Адамның ой-пикири терең суўға мегзер, Ақыллы адам оларды тереңнен илип шығарар. Көплер өзин садықпан дер, Бирақ ҳақыйқаттан исенимли адамды ким таба алар? Әдил минсиз жасар, Изиндеги балалары бахытлы болар! Патша ҳүким гүрсисинде отырғанда, Көзлери менен барлық жаўызлықты ажыратар. Ким: «Мениң жүрегим таза, Ҳадал ҳәм гүнасызбан», – деп айта алар. Надурыс тәрези ҳәм надурыс таслар, Екеўи де Жаратқан Ийеге жеркенишли. Ҳәтте, бала да исинен билинер, Оның тазалығы да, дурыслығы да ҳәрекетинен аян болар. Еситетуғын қулақты, көретуғын көзди, Екеўин де Жаратқан Ийе жаратқан. Уйқышыл болма, жоқшылыққа ушырарсаң, Қырағы бол, наның мол болар. Сатып алыўшы: «Жарамсыз нәрсе», – дер, Былай шығып, арзан алғанына мақтанар. Алтын бар, қымбатбаҳа тас та мол, Билимли тил – таптырмайтуғын ҳасыл тасқа мегзер. Бийтанысқа кепил болғанның кийимин шешип ал, Оны басқаға кепил болғаны ушын гиреўге услап тур. Ҳийле менен табылған нан мазалы, Бирақ кейин аўыз толған қумға айланар. Мәсләҳәт пенен жобалар дүз, Дана кеңес пенен урысқа шық. Өсек тасыған сырыңды ашар, Аўзы бос пенен қатнас қылма. Ата-анасын ғарғағанның, Қойыў қараңғылықта өмир шырағы сөнер. Әўел бастан, асығыс қолға киргизилген мийрастың, Ақыры берекетли болмас. «Жаманлық ушын өш аламан», – деме, Жаратқан Ийеге тапсырып күт, Ол сени қутқарар. Надурыс өлшем таслары Жаратқан Ийеге жеркенишли, Надурыс тәрези де жақсы емес. Адамның адымларын Жаратқан Ийе белгилер, Солай екен, адам өз жолын қалай түсинсин? Асығыс ўәде етип, Қудайға атаў, Атап болып, ойланыў, Бул – адам ушын дузақ. Ақыллы патша жаўызларды ажыратып, Олардың үстинен түйек айдайды. Адамның руўхы – Жаратқан Ийениң шырағы, Ол адам қәлбиниң тереңликлерин изертлер. Мийрим-шәпәәт ҳәм садықлық патшаны қорғар, Мийрим менен ол тахтын беккем қылар. Жаслардың мақтанышы – олардың күш-қуўаты, Жасы үлкенлердиң абырайы – олардың ақ шашлары. Таяқтан қалған жарақат жаўызлықтан тазартар, Таяқтың зардабы ишки дүньяны пәклер. Патшаның жүреги Жаратқан Ийениң қолындағы суў ағысына уқсар, Ол патшаны қәлеген жағына бағытлар. Өз жолының ҳәммеси адамға туўры болып көринер, Бирақ Жаратқан Ийе жүректи тексерер. Әдиллик ҳәм әдалатлықты сақлаў, Жаратқан Ийе ушын қурбанлық бергеннен унамлырақ. Тәкаббир нәзер ҳәм менмен жүрек, Залымлардың шырағы ҳәм гүнасы. Мийнеткеш адамның ой-нийети молшылық алып келер, Асығыслардың бәри жоқшылыққа ушырар. Жалған тил менен жыйналған байлық, Жоқ болып кететуғын пуў ҳәм өлим дузағы. Залымлардың зулымлығы өзин жоқ қылар, Олар әдалатлы ис тутыўдан бас тартар. Айыплының жолы қыйсық, Айыпсыздың ис-ҳәрекети туўры. Урысқақ ҳаял менен бир үйде жасағаннан, Үшектиң бир мүйешинде жасаған жақсы. Залымның кеўли жаўызлыққа қумар, Жақыны да оннан реҳим таппас. Сурбетке жаза берилсе, садаға ақыл кирер, Дана тәлим алса, билими артар. Әдил Қудай залымның үйин бақлар, Залымларды набыт қылар. Жарлының пәриядына қулақ салмаған, Өзи пәрияд қылғанда жуўап ала алмас. Жасырын берилген саўға ғәзепти, Қойынға тығып берилген пара күшли қәҳәрди басар. Әдалат жүзеге асса, әдиллер қуўанар, Ал жаўызлық қылыўшыларды қорқыныш бийлер. Ақыллылық жолынан узақласқан, Өлилер жыйынына орналасар. Заўқы-сапаны сүйген жарлыланар, Шарапты ҳәм зәйтүн майын сүйген байымас. Залым әдилдиң, Бийопа ҳақтың төлеми болар. Урысқақ ҳәм кекшил ҳаял менен жасағаннан, Шөлде жасаған жақсырақ. Дананың үйи қымбатбаҳа ғәзийне ҳәм зәйтүн майына толар, Ақылсыз барын шашар. Әдиллик ҳәм мийрим излеген адам, Өмир, әдалат ҳәм ҳүрметке ийе болар. Дана адам күшлилердиң қаласына кирер, Олар исенген қорғанды тас-талқан қылар. Аўзына ҳәм тилине бек болған, Жанын апаттан сақлар. Өркөкирек ҳәм тәкаббирди сурбет деп атар, Ол аса менменлик пенен ҳәрекет етер. Ериншекти қумарлығы өлтирер, Қоллары жумыстан бас тартар. Ол күн бойы ашкөзлик пенен алыўды гөзлер, Бирақ әдил аямай берер. Залымның қурбанлығы – жеркенишли, Әсиресе, жаўыз ой менен берсе, оннан да жаман. Жалған гүўа набыт болар, Ҳәммесин еситкенниң гүўалығы өтер. Залым жүзин исенимли қылып көрсетер, Әдил адам өз жолында беккем турар. Жаратқан Ийеге қарсы туратуғын, Даналық та, түсиник те, кеңес те жоқ. Ат саўаш күни ушын тайынланар, Бирақ жеңис Жаратқан Ийеден берилер. Жақсы атақ үлкен байлықтан жақсы, Жақсы атақ-абырай гүмис ҳәм алтыннан жақсы. Бай ҳәм жарлының ортақлығы мынада: Олардың екеўин де Жаратқан Ийе жаратқан. Ақыллы қәўип-қәтерди көрип, бас саўғалар, Сада алға басып бара берип, зәлел көрер. Кишипейиллик ҳәм Жаратқан Ийеден қорқыў ушын берилетуғын сый – Байлық, даңқ ҳәм өмир. Азғынның жолы тикен ҳәм дузаққа толы, Жанын сақламақшы болған оннан аўлақ жүрсин. Баланы жастан туўры жолға сал, Ол қартайғанда да оннан таймайды. Байлар жарлыларға үстемлик қылар, Қарыздар қарыз бергенге қул болар. Наҳақлық қылған апат орар, Оның ғәзеп қамшысы сынар. Сақый адам берекет табар, Өз нанын жарлылар менен бөлисер. Сурбетти қуўсаң, жәнжел де кетер, Даў ҳәм кейис те тоқтар. Жүрек пәклигин сүйетуғын ҳәм жағымлы сөйлейтуғын адамға, Патша дос болар. Жаратқан Ийениң нәзери билимди қорғар, Опасыздың сөзлерин Ол жоққа шығарар. Ериншек: «Далада арыслан бар! Майдан ортасында мени өлтиреди!» – дер. Бузық ҳаялдың аўзы түпсиз шуқырға мегзер, Жаратқан Ийе кимге ғәзепленсе, ол сол шуқырға қулар. Ақылсызлық өспиримниң жүрегинде бар, Тәрбиялаўшы қамшы оны соннан арылтар. Байыў ушын жарлыға жәбир көрсететуғын, Байға сый беретуғын адам кәмбағалласады. Даналардың сөзлерин қулақ түрип тыңла, Беретуғын билимиме жүрегиңди аш. Оларды жүрегиңде сақласаң, Ҳәм олар сениң тиллериңде болса, жақсы болады. Исенимиңди Жаратқан Ийеге артыўың ушын, Бүгин буларды саған, аўа, саған үйретип атырман. Мәсләҳәт ҳәм билим менен, Саған отыз нәсият жазбаған ба едим? Бул исенимли ҳақыйқат сөзлерин үйрениўиң, Сени жибергенге дурыс жуўап бере алыўың ушын жазылған емес пе еди? Жарлыны жарлылығы себепли тонама, Бахытсызды қала дәрўазасы алдында ҳүким қылғанда қыйнама. Олардың исин Жаратқан Ийе жақлар, Оларды тонағанлардың жанын алар. Ашыўшақ адам менен дос болма, Қызба адам менен жолдас болма. Болмаса, сен де оған еликлерсең, Жаныңды дузаққа түсирерсең. Қол берип, Басқаның қарызына кепил болатуғынлардың бири болма. Төлеў ушын ҳеш нәрсең болмаса, Төсегиңди де астыңнан тартып алар. Ата-бабаларың қойып кеткен, Ески шегара белгисин жылжытпа. Өз кәсибиниң маманы болған адамды көрдиң бе? Ол патшаларға хызмет етер, Әпиўайы адамларға хызмет етпес. Ҳүкимдар менен дастурханлас болғаныңда, Алдыңдағыларға дыққат пенен нәзер сал, Егер қулқыныңды тыя алмасаң, Аўзыңды буўып қой. Оның дәмли тағамларын кеўлиң күсемесин, Ол ҳийле менен берилген болыўы мүмкин. Бай болыў ушын өзиңди зорықтырма, Бул ойыңды шығарып таслайтуғын даналыққа ийе бол. Байлық көз ашып-жумғанша жоқ болар, Қанат байлап, бүркит киби аспанға ушып кетер. Иши тардың үйинен ас ишпе, Оның мазалы тағамларын да күсеме. Ол жеген ҳәр бир нәрсеңди есаплап турар, «Иш, же», – дер саған, бирақ жүреги буны қәлемес. Жеген аз-маз нәрсеңди қусып тасларсаң, Айтқан жақсы сөзлериң де босқа кетер. Ақмаққа сөз айтпа, Ол сениң дана сөзлериңди менсинбейди. Ески шегара белгисин жылжытпа, Жетимниң атызына қол салма. Олардың Әмеңгери күшли, Ол саған қарсы шығып, олардың исин жақлар. Жүрегиңди тәлимге, Қулағыңды билимли сөзлерге бер. Баланы тәрбиясыз қалдырма, Оны қамшы менен жазаласаң да, өлмейди. Оны қамшы менен жазала, Жанын өлилер мәканынан қутқарарсаң. Балам, егер жүрегиң дана болса, Мениң жүрегим де шадланар. Аўзың дурыс сөйлесе, Қәлбим йошланар. Жүрегиң гүнакарларға ҳәўес қылмасын, Бәрқулла Жаратқан Ийеден қорқып жаса. Сонда келешегиң болатуғыны гүмансыз, Үмитиң де босқа шықпас. Тыңла балам, дана бол, Жүрегиңди туўры жолға бағытла. Мәскүнем ҳәм гөшке тоймайтуғынлар арасында болма. Мәскүнем ҳәм тамақсаў адам жарлыланар, Уйқышыллық адамға жыртық кийим кийгизер. Сени дүньяға келтирген әкеңе қулақ сал, Қартайғанында анаңды менсинбей жүрме. Ҳақыйқатты сатып ал, оны сатпа, Даналық, тәлим ҳәм ақылға ийе бол. Әдилдиң әкеси шадланады, Дана баласы бар әке ол ушын қуўанады. Әкең ҳәм анаң қуўансын, Сени туўған қатты шадлансын! Балам, жүрегиңди маған бағышла, Көзлериң мен жүрген жолда болсын. Бузық ҳаял – терең шуқыр, Өзгениң ҳаялы – тар қудық. Ол қарақшыдай буққыда күтер, Бийопа еркектиң санын көбейтер. Аҳ шеккен ким? Дад салған ким? Кимде жәнжел? Кимде шағым? Кимге себепсиз көк түскен? Кимниң көзлери қызарған? Буның бәри шарап ишип көп отыратуғынларда, Аралас шарапларды татып көриўге барғанларда болар. Шараптың қызарғанына, Кеседе таўланып турыўына, Жумсақ жутылыўына қарама! Ақыбетинде ол жылан киби шағар, Сур жылан киби уўын шашар. Көзлериңе ерси нәрселер көринер, Ойыңнан жаман пикирлер өтер. Сен теңиздиң қақ ортасында қайықта, Өрлик ағашының үстинде жатырғандай боларсаң. «Мени урды, аўырмады, Сабады, маған сезилмеди, Және ишимликти излеў ушын, Қашан оянаман?» – дерсең. Залым адамларға ҳәўес қылма, Олар менен бирге болыўды күсеме. Олардың ойы зорлық етиўди ойлар, Аўзы машқала келтириў туўралы сөз етер. Даналық пенен үй салынар, Ақыл менен беккем болар. Билим менен үйдиң иши, Қымбатбаҳа ҳәм әжайып байлыққа толар. Дана адам күшли болар, Билимли адам күшке толып барар. Сонлықтан урысты ақыл-кеңес пенен алып бар, Мәсләҳәтши көп жерде жеңис бар. Ақмақ ушын даналық қол жетпес болар, Мәжилисте ол аўзын да ашпас. Жаманлық ислеўди нийет еткен адам, Нийети бузық деп аталар. Ақмақтың ҳарам ойы – гүна, Сурбет – адамлар ушын жеркенишли. Егер сен апатқа ушырағанда ҳәлсизлик етсең, Онда сениң күшиңниң аз болғаны. Айыпсыз өлимге кесилгенди қутқар, Соймақшы болғанды изине қайтар. «Биз буны билмедик», – десең де, Жүректи сынайтуғын Қудай шынлықты билмей ме? Жаныңды қорғайтуғын буны аңламай ма? Ол ҳәр бир адамға исине жараса қайтармай ма? Балам, пал же, ол жақсы, Пал уяның палы таңлайыңа татлы. Сол сыяқлы, даналық та жаныңа татлы, Егер оны тапсаң, келешегиң болар, Үмитиң де үзилмес. Ҳәй залым, әдилдиң үйине жаўызлық ойлама, Оның мәканын ўайранлама. Әдил жети рет жығылса да, турып кетер, Залым апатшылықтан набыт болар. Душпаның жығылса, қуўанба, Сүрниксе, шадланба. Солай ислесең, Жаратқан Ийе буны көрип, наразы болар, Душпаныңа деген ғәзебинен қайтар. Жаўызлық қылыўшыларға қәҳәрленбе, Залымларға ҳәўес қылма. Жаўызлық қылыўшылардың келешеги жоқ, Залымлардың шырағы өшип қалар. Балам, Жаратқан Ийеден ҳәм патшадан қорқ, Қозғалаңшы менен шерик болма. Жаратқан Ийе ҳәм патша тосаттан бәле жиберер, Олар екеўиниң қандай бәле жиберетуғынын ким билер? Мыналар да даналардың айтқанлары: Ҳүкимде адамды алалаў жақсы емес. Айыплыға: «Сен айыпсызсаң», – дегенди халықлар нәлетлер, Миллетлер оны жек көрер. Айыплыны жазалаған табысқа ерисер, Оған жарылқаўлар жаўар. Туўры жуўап, Ҳақыйқый дослықтың белгиси. Сырттағы ислериңди питкер, Егислик жериңди тәртипке сал, Соңынан үйиңди қур. Себепсиз жақыныңа қарсы жалған гүўалық берме, Аўзың менен өтирик сөйлеме. «Маған не қылған болса, өзине де соны ислеймен, Ол не қылса, өзине соны қайтараман», – деме. Мен ериншектиң атызынан, Ессиздиң жүзимзарынан өттим. Қарасам, ҳәммесине тикенлер өскен, Жериниң бетин жабайы шөп басқан, Тас дийўалы да қулаған. Қарап, ойланып қалдым, Көрип, сабақ алдым. Бираз уйықлап, аз-маз мүлгип отырсаң, Гейде қол қаўсырып, жатып та алсаң, Тонаўшыдай болып, жоқшылық жетип келер, Қарақшыдай болып, мүтәжлик бас салар. Мыналар да Яҳуда патшасы Хизкияның адамлары тәрепинен жазып алынған Сулайманның ҳикметлери: Исти қупыя етиў – Қудайдың даңқы, Исти изертлеп ашыў – патшалардың даңқы. Аспанның бийиклиги, жердиң тереңлиги киби, Патшаның ой-нийети де түсинип болмас нәрсе. Гүмистен ғаўажақты алып тасла, Сонда өнермент оннан ыдыс соға алар. Патшадан залымды узақластыр, Оның тахты әдиллик пенен беккем болар. Патшаның алдында гәрдийме, Уллылардың орнына турып алма. Ҳасылзада алдында кемситилгеннен гөре, Оның саған: «Былай, жоқары шық», – дегени жақсырақ. Көзлериң менен көрген нәрсени, Ҳүкимге тапсырыўға асықпа. Егер қарсыласың сени жеңип шығып, уялтса, Кейин не қыласаң? Даўды жақының менен жеке талқыла, Басқаның сырын ашпа. Болмаса адамлар еситип, сени уялтар, Жаман атың изиңнен қалмас. Орны менен айтылған сөз, Гүмис табаққа салынған алтын алмаға уқсар. Тыңлар қулаққа дананың әшкаралаўы, Алтын сырғаға яки сап алтын тағыншаққа уқсар. Исенимли елши өзин жибергенлер ушын, Орым-жыйын ўақтындағы қардың суўығы яңлы, Өз хожайынларының жанын жай таптырар. Бермеген сыйын бердим деп мақтанатуғын адам, Қурғақ самал ҳәм жаўмас бултқа уқсайды. Сабырлылық пенен ҳүкимдар көндирилер, Жумсақ тил сүйекти сындырар. Пал тапсаң, жетерлисин же, Артық жесең, қусып тасларсаң. Қоңсыңа жийи-жийи бара берме, Сеннен безип, жек көрип қалмасын. Жақынына қарсы жалған гүўалық берген адам, Шоқмар, қылыш ҳәм ушлы оққа уқсар. Апат күни опасыздан үмитлениў, Сынған тис ҳәм сал болған аяққа мегзер. Қайғылыға кеўилли қосық айтыў, Суўық күни кийимин шешип алғанға, Ямаса жараға дуз сепкенге мегзер. Егер душпаның аш болса, оған нан бер, Егер шөллесе, суў бер. Солай ислеп, оны уялтарсаң, Есесин Жаратқан Ийеден аларсаң. Арқа самалы жаўын алып келер, Өсекши тил адам жүзинде ғәзеп оятар. Урысқақ ҳаял менен бир үйде жасағаннан, Үшектиң бир мүйешинде жасаған жақсы. Алыс елден келген жақсы хабар, Шөллегенге берилген салқын суўға мегзер. Залымға бас ийген әдил адам, Ылайланған булақ ҳәм патасланған қудыққа мегзер. Көп пал жеген жақсы емес, Даңқ ушын умтыла бериў де даңқ әпермес. Өзин басқара алмайтуғын адам, Дийўалсыз, ўайран болған қалаға мегзер. Жазға қар, орым-жыйын ўақтына жаўын жараспағаны сыяқлы, Ақмаққа даңқ жараспас. Пырр етип ушқан шымшықтай, Ушып кеткен қарлығаштай, Жөнсиз ғарғыс та адамға тиймес. Атқа қамшы, ешекке жүўен, Ақмақтың арқасына таяқ керек. Ақмаққа ақмақлық пенен жуўап берме, Болмаса, өзиң де оған уқсап қаласаң. Егер ақмаққа ақмақлығына сай жуўап бермесең, Онда ол өзин ақыллы санар. Ақмақ арқалы хабар жиберген, Аяғына балта урғандай ямаса зорлыққа шыдағандай болар. Ақмақ айтқан ҳикметлер, Ақсақтың аяғындай натегис болар. Ақылсызды ҳүрметлеў, Сақпанға тасты байлап атқандай пайдасыз. Ақмақ айтқан ҳикметлер, Мәскүнемниң қолындағы тикенли шақаға уқсар. Ақмақты яки дус келген адамды жаллаўшы, Бет алдына қарамай жарақат салатуғын садақшыға уқсар. Өз ақмақлығын тәкирарлаған ақмақ, Өз қусығына қайтып келген ийтке уқсар. Өзин дана деп санайтуғын адамды көрдиң бе? Сондай адамға қарағанда, ақмақтан көбирек үмит бар. Ериншек: «Жолда арыслан бар. Майданларда арыслан жүр», – дейди. Есиктиң топсада айлана бергени сыяқлы, Ериншек төсегинде аўнап жата берер. Ериншек табаққа қол салар, Бирақ аўзына апарыўға еринер. Ериншек өзин, Ойланып жуўап беретуғын жети адамнан да ақыллырақ санар. Басқаның жәнжелине араласқан, Жолдағы ийттиң қулағынан тартқанға уқсар. Телбе адамды өлтиретуғын отлы оқлар атады. Жақынын алдап, зыян келтиргеннен кейин: «Мен ҳәзиллесип едим», – дейтуғын адам да сондай. Отын таўысылса, от өшер, Өсекши болмаса, даў сөнер. Көмир қызыў ушын, отын от ушын, Урысқақ адам жәнжелди тутандырыў ушын. Өсекшиниң сөзи сондай татлы, Олар адамның жан дүньясына кирип алар. Шийрин сөзли жаўыз нийетли адам, Гүмис жалатылған ылай ыдысқа мегзер. Душпан өз кегин тили артына жасырар, Жүрегинде болса, ҳийле сақлар. Оның мүләйим сөйлегенине исенбе, Жүрегинде жети сумлық бар оның. Өшпенлигин ҳийле менен жасырса да, Жаўызлығы халық жыйынында жүзеге шығар. Ким гөр қазса, соған өзи түсер, Ким жоқарыға тас домалатса, өзи астында қалар. Жалған тил өзи жаралағанларды жек көрер, Жағымпаз аўыз апат келтирер. Ертеңги күн менен мақтанба, Оның не алып келетуғынын билмейсең. Сени өз аўзың емес, басқа аўыз, Өз тиллериң емес, өзге тил мақтасын. Тас та салмақлы, қум да аўыр, Ақмақ туўдырған ғәзеп екеўинен де аўыр. Ашыў реҳимсиз, ғәзепти басқарып болмас, Бирақ күншилликке ким қарсы тура алады? Ашық ескерткен, Жасырын сүйиспеншиликтен жақсы. Достың ескертиўи садықлық, Душпанның сүйиўи алдамшы. Тойынған палдан да бас тартар, Ашқа ашшы да мазалы көринер. Өз мәканын таслап, гезип кеткен, Уясын таслап, гезип кеткен қусқа мегзер. Хош ийисли май ҳәм түтетки жүректи қуўантар, Достың шын жүректен айтқан кеңеси кеўилге жағымлы болар. Өзиңниң достыңнан ҳәм әкеңниң достынан қол үзбе, Басыңа ис түскенде ағайинлериңе жуўырма, Узақтағы ағайиннен жақындағы қоңсы артық. Балам, дана болып жүрегиме қуўаныш бағышла, Сонда мени айыплағанларға не деп жуўап бериўди билемен. Ақыллы қәўип-қәтерди көрип, бас саўғалар, Сада алға басып бара берип, зәлел көрер. Бийтанысқа кепил болғанның кийимин шешип ал, Оны басқаға кепил болғаны ушын гиреўге услап тур. Таң азаннан қоңсысына даўыслап алғыс айтқан, Ғарғаған саналар. Урысқақ ҳаял, Жаўынлы күни тынбай тамшылайтуғын жаўынға мегзер. Оны тоқтатыў самалды басқарғанға, Ямаса қол менен майды услағанға уқсайды. Темир темирди қайрап өткир қылғаны сыяқлы, Адам адамды жетик қылады. Әнжирди тәрбиялаған жемисин жер, Мырзасына ғамхорлық еткен ҳүрметте болар. Адам суўға қарап жүзин көргендей, Жүрегине қарап өзин көрер. Өлилер мәканы ҳәм набыт болыў мәканы тойымсыз болғаны сыяқлы, Адамның көзи де тойымсыз. Гүмис балқытыўханада, алтын ошақта сыналар, Адам мақталғанда сыналар. Ақмақты бийдай менен келиде түйсең де, Оннан ақмақлығы айырылмас. Сүриўлериңниң жағдайын жақсы бил, Падаларыңа жақсылап қара. Байлық мәңгилик емес, Таж да әўладтан-әўладқа берилмес. Отлар орылып, таза шөп шығар, Таўдағы шөплер де жыйнап алынар. Сонда қойлар сени кийиндирер, Текелер жер сатып алыўға пул болар. Өзиңе ҳәм үй-ишиңе азық ушын, Ешки сүти мол болар, Шорыларыңның ишиўи ушын да жетер. Жаўыз адам ҳеш ким қуўмаса да қаша берер, Әдиллер арысландай батыр болар. Елде нызамсызлық көбейсе, басшылар көбейер, Түсимпаз ҳәм билимли басшы болса, елде тәртип сақланар. Ҳәлсизлерди езетуғын жарлы, Егинди жайпайтуғын нөсер жаўынға уқсар. Нызамды бузғанлар залымларды мақтар, Нызамға әмел қылғанлар оларға қарсы турар. Жаўыз адамлар әдалатты уқпас, Жаратқан Ийени излегенлер ҳәммесин түсинер. Натуўры жолдан жүрген байдан, Минсиз жүрген жарлы жақсы. Нызамға әмел қылған бала – ақыллы бала, Ал жарамасқа дос болған бала әкесин уятқа қалдырады. Үстеме пайдасы менен байлық жыйнаған, Оны жарлыларға сақаўат көрсететуғын адам ушын жыйнайды. Нызамды еситпеў ушын қулағын жаўған адамның, Еткен дуўасы да жеркенишли. Ҳақ адамды жолдан азғырған, Өзи қазған шуқырға өзи түсер, Минсизлер жақсылықты мийрас қылар. Бай адам өзин дана санар, Ақыллы жарлы оны әшкара қылар. Әдиллер үстин шықса, қуўаныш ҳүким сүрер, Залымлар лаўазымға көтерилсе, журт бас саўғалар. Қылмысын жасырған табысқа ериспес, Мойынлаған ҳәм олардан бас тартқан реҳим табар. Бәрқулла Қудайдан қорққан адам қандай бахытлы! Жүрегин қатал қылған апатқа ушырар. Жарлы халыққа бийлик еткен залым басшы, Ақырған арысланға яки аш айыўға уқсар. Ақылсыз ҳүкимдар халқын езер, Ҳарам пайданы жек көргенниң өмири узақ болар. Қан төгип адам өлтирген, Гөрге киргенше, қашып жүрер, Оған ҳеш ким жәрдем бермесин! Минсиз жүрген қәўипсизликте болар, Надурыс жолдан жүрген тосаттан қулар. Жерине тәрбия бергенниң тамағы тоқ болар, Бос арзыў-қыялға берилген жоқшылыққа тояр. Садық адам жарылқаўға бай болар, Байыўға асыққан жазасыз қалмас. Адамларды алалаў жақсы емес, Гейбир адам бир тислем нан ушын наҳақлық қылар. Иши тар адам байыўға асығар, Жоқшылыққа ушырайтуғынын ойламайды да. Адамды әдил әшкаралаған, Ақырында, жағымпазға қарағанда үлкен ҳүрметке ерисер. «Гүна емес», – деп ата-анасынан урлайтуғын – Геллекесерлердиң шериги. Ашкөз жәнжел шығарар, Жаратқан Ийеге үмит артқан тоқ жасар. Өзине исенген – ақылсыз, Даналық пенен жүрген қәўипсизликте болар. Жарлыға берген кем болмас, Ал оннан көз жумған көп ғарғысқа қалар. Залымлар лаўазымға көтерилсе, журт бас саўғалар, Олар қуласа, әдиллер көбейер. Жийи ескертиўди тыңламай қасарысқан адам, Күтилмегенде, шыпасыз өлип кетер. Әдиллер бийлик етсе, халық қуўанар, Залымлар бийлик етсе, халық дад салар. Даналықты сүйген әкесине қуўаныш келтирер, Бузықлар менен дос болған байлығын шашар. Патша әдалатлық пенен елди беккемлер, Пара алған оны қулатар. Жақынына жағымпазланған, Оның аяғы астына аў қурған болар. Залымның гүнасы өзине дузақ болар, Әдил шадланып бақырар ҳәм қуўанар. Әдил жарлылардың ҳуқықын қорғар, Залымның буған билими жетпес. Сурбетлер қаланы көтерилиске түрткилер, Даналар ашыў-ызаны басар. Дана адам ақмақ пенен қазыханада даўласса, Ақмақ ашыўланар, күлер, ҳеш маза бермес. Қанхор адамлар минсизди жек көрер, Ҳақ адамлар оның өмирине ғамхорлық етер. Ақмақ бар ашыўын төгер, Дана өзин өзи бийлер. Егер ҳүкимдар жалған сөзге қулақ салса, Оның барлық ҳәмелдарлары жаўызға айланар. Жарлы менен езиўшиге ортақ нәрсе мынаў: Екеўиниң де көзине Жаратқан Ийе нур берген. Патша жарлыларға әдалатлы ҳүким шығарса, Оның тахты ҳәрдайым беккем болар. Таяқ ҳәм ескертиў даналық берер, Қараўсыз қалған бала анасын уятқа қалдырар. Залымлар көбейсе, нызамсызлық көбейер, Әдиллер болса, олардың қулағанын көрер. Балаңды тәрбияла, ол саған рәҳәт берер, Жаныңды қуўанышқа бөлер. Көктен аян болмаса, халық жүўенсиз болар, Нызамға әмел қылған бахытлы болар. Қулды тек сөз бенен тәрбиялап болмас, Ол түсинеди, бирақ қулақ салмас. Ойланбай сөйлейтуғын адамды көрдиң бе? Сондай адамға қарағанда, ақмақтан көбирек үмит бар. Қул балалығынан еркелетип өсирилсе, Ақырында басыңа бәле болар. Ашыўлы адам жәнжел шығарар, Қызба адам көп гүна қылар. Менменлик адамды жер қылар, Кишипейил ҳүрметке ийе болар. Урыға шерик болған өз жанын жаман көрер, Ғарғысқа қалса да, билгенин айтыўға батылы жетпес. Адамнан қорқыў дузаққа түсирер, Жаратқан Ийеге үмит артқан қәўипсиз болар. Көплер ҳүкимдардың көзине түсиўди қәлер, Бирақ әдалат Жаратқан Ийеден берилер. Әдиллер ушын наҳақлар жеркенишли, Залымлар ушын ҳақ жүргенлер жеркенишли. Мыналар Яке улы Агурдың Итиелге, Итиел менен Ухалға айтқан ҳикметли сөзлери: Ырасында да, мен адамлар арасындағы ең наданы екенмен, Адамға тән ақыл да жоқ менде. Даналықты үйренген де емеспен, Мухаддес Қудайды танымайман да. Ким бир рет болса да, көклерге көтерилген ямаса төмен түскен? Ким алақанына самалды жыйнап алған? Ким суўды кийимине орап алған? Ким жердиң шегин орнатқан? Оның аты ким? Улының аты ким? Билсең, маған айт! Қудайдың ҳәр бир сөзи ҳақ, Ол Өзин паналайтуғынлардың қалқаны. Оның сөзлерине ҳеш нәрсе қоспа, Қоссаң, Ол сени әшкаралар, өтирикши болып қаларсаң. Қудай, мен Сеннен еки нәрсе сорайман, Өлмесимнен бурын соларды берши: Мылжың сөзди ҳәм өтирикти меннен аўлақ қыл, Жарлылық та, байлық та бермеши маған, Тек бере гөр күнделикли нанымды. Тойынып кетип, Сеннен бас тартып: «Жаратқан Ийе деген ким өзи?» – деп айтпайын, Жарлыланып қалып урлық ислеп, Сениң атыңа дақ түсирип жүрмейин. Хызметкерин хожайынына жаманлама, Болмаса, ол сени ғарғап, жазасын тартарсаң. Сондай әўлад бар, әкесин ғарғар, Анасына да алғыс айтпас. Сондай әўлад бар, өзин таза санар, Ҳәтте, қусығынан тазармаған болса да. Сондай әўлад бар, тәкаббирленип бағар, Ҳәммениң үстинен қарар. Жарлыларды жер бетинен, Мүтәжлерди адамлар арасынан жалмап жутатуғын, Тислери қылыш, азыўлары пышақтай адамлар бар. Сүликтиң еки қызы бар. «Бер, бер», – деп бақырар олар. Ҳеш қашан тоймайтуғын үш нәрсе, «Жетерли» демейтуғын төрт нәрсе бар: Өлилер мәканы, нәсилсиз қурсақ, Суўға қанбайтуғын топырақ пенен өрт ҳеш қашан «жетерли» демес. Әкени мазақлайтуғын, Анаға бойсыныўдан бас тартатуғын көзди, Ойпатлықтағы ғарғалар шоқыйды, Қара қустың палапанлары жейди. Мениң ақылым жетпейтуғын үш нәрсе, Мен түсинбейтуғын төрт нәрсе бар: Аспандағы бүркиттиң жолы, Тас үстиндеги жыланның жолы, Теңиз ортасындағы кемениң жолы, Еркектиң қызға баратуғын жолы. Бузық ҳаялдың жолы да сондай. Ол жеп болып, аўзын сүртип, «Ҳеш жаманлық ислемедим», – дер. Жер үш нәрседен ләрзеге келер, Төртеўин ол көтере алмас: Қул патша болғанда, Ақмақ асқа тойғанда, Жағымсыз қыз турмысқа шыққанда, Шоры ханымының орнын алғанда. Жер бетинде төрт кишкене нәрсе бар, Бирақ олар даналардың данасы: Қумырысқа күшсиз жанзат, Бирақ қыс азығын жазда таярлар. Даман ҳәлсиз жанзат, Бирақ өз инин жартасқа салар. Шегирткеде патша жоқ, Бирақ ҳәммеси сап тартып жүрис қылар. Кесирткени қол менен услаўға болар, Бирақ ол патша сарайында да бола алар. Қәдеми саўлатлы үш нәрсе, Жүриси айбатлы төрт нәрсе бар: Ҳайўанлардың ең күшлиси арыслан, Ҳеш нәрседен қаймықпас. Мәкийенлер алдындағы қораз, Сүриў алдындағы теке, Ордасының басындағы патша. Егер менменлик етип ақмақлық қылған, Ямаса жаманлық ойлаған болсаң, Аўзыңды қолың менен жап. Сүтти гүбиге писсе май шығар, Мурынға урса қан шығар, Сол сыяқлы, ашыўды қозғаса жәнжел шығар. Патша Лемуелдиң ҳикметли сөзлери, анасының оған үйреткенлери: Балам, қурсағымнан шыққан балам! Балам, ўәде берип, тилеп алғаным! Күшиңди ҳаялларға жумсама, Патшаларды набыт қылатуғынларға жаслығыңды сарп қылма. Лемуел, патшаларға шарап ишиў жараспас, Ҳүкимдарларға өткир ишимликти аңсаў жараспас. Ишкенде, олар нызамды умытар, Езилгенлерден ҳуқықын тартып алар. Өткир ишимликти өлип баратырғанға, Шарапты руўхы қыйналғанға бер. Ол ишип, жарлылығын умытсын, Қайғы-ҳәсиретин енди еске алмасын. Аўзыңды өз ҳуқықын қорғай алмайтуғынлар ушын, Езилгенлерди қорғаў ушын аш. Аўзыңды әдил ҳүким шығарыў ушын, Жарлы ҳәм мүтәждиң исин қорғаў ушын аш. Жақсы ҳаялды ким таба алар? Ол қымбатбаҳа таслардан да қымбат. Күйеўи оған шын жүректен исенер, Ҳеш нәрседен мүтәжлик көрмес. Ол күйеўине жаманлық емес, Бир өмир жақсылық қылар. Ол жүн ҳәм зығыр табар, Рәҳәтленип, өз қоллары менен ислер. Ол саўдагердиң кемесине уқсар, Нанын узақтан алып келер. Ол таң атпай турып, Хожалығы ушын аўқат таярлар, Шорыларына да тапсырма берер. Атызды көзден кеширип, сатып алар, Еңбегиниң түсиминен жүзим отырғызар. Белин беккем буўып, Қолларына күшин жыйнар. Ол исиниң пайдалы екенин билер, Шырасы түнде де өшпес. Қолларын шарыққа қояр, Бармақлары менен уршық ийирер. Жарлыларға қолын созар, Мүтәжлерге қол берер. Үй-ишин ойлап, қардан қорқпас, Үйиндегилер қырмызы кийим кийген. Ол өзи ушын төсек тигер, Кийимлери шым қызыл ҳасыл зығырдан. Күйеўиниң атағы кең жайылып, Ел ақсақаллары менен кеңес қурар. Ҳаял зығырдан кийим тигип сатар, Саўдагерлерди қайыс пенен тәмийинлер. Күш ҳәм абырай оның кийими, Шад болып бағады ертеңги күнге. Ол даналық пенен сөйлер, Меҳир менен нәсият қылар. Хожалық ислерин бақлап барар, Мийнетсиз нан жемес. Балалары турып, рахмет айтар, Күйеўи де былай деп оны мақтар: «Жақсы ҳаяллар көп, Бирақ сен ҳәммесинен артықсаң». Сүйкимлилик алдамшы, сулыўлық өткинши, Бирақ Жаратқан Ийеден қорқатуғын ҳаял мақтаўға ылайық. Оған мийнетине жараса сый бериңлер, Ислери қала дәрўазасы алдындағы кеңесте тәрийипленсин! Булар Даўыттың улының, Ерусалимде патшалық еткен Ўазшының сөзлери: «Бийҳуда, бийҳуда, – дейди Ўазшы, – ҳәммеси бийҳуда!» Қуяш астында ислеген барлық мийнетинен, Адам не пайда табар? Бир әўлад кетер, бир әўлад келер, Ал дүнья мәңгиге усылай қала берер. Күн шығар, күн батар, Кейин ол шыққан орнына қайтыўға асығар. Самал қублаға есер, кейин арқаға айланар. Ол айланып-айланып есип, Қайтып өз жолына түсер. Барлық дәрьялар теңизге қуяр, Бирақ теңиз ҳеш толмас. Дәрьялар аққан жаққа қайтадан аға берер. Ҳәмме нәрсе жалықтырады, Адам оларды сөз бенен жеткере алмас. Көз көриўден, Қулақ еситиўден тоймас. Алдын не болған болса, және болар. Не қылынған болса, және қайталанар. Қуяш астында ҳеш қандай жаңа нәрсе жоқ. Қандай да бир нәрсе бар ма: «Қараңлар, мынаў жаңалық-ғо», – деп айта алғандай? Бирақ ол нәрсе де әййемнен, бизлерден әсирлер алдын бар еди. Бурын болғанлар еске алынбас, Келешекте болатуғынлар да олардан кейингилер арасында еске алынбас. Мен, Ўазшы, Ерусалимде Израил патшасы едим. Өзимди аспан астында исленип атырған нәрселердиң ҳәммесин даналық пенен изертлеўге ҳәм үйрениўге бағышладым. Қудайдың адам баласына берген жүги қандай аўыр! Мен қуяш астында исленип атырған барлық ислерди көрдим: олардың ҳәммеси бийҳуда, ҳәммеси самалдың изинен қуўғанға уқсайды екен. Қыйсайған нәрсени дүзетип болмас, Жоқ нәрсени санап болмас. Мен өзиме өзим былай дедим: «Мине, мен уллылықта ҳәм даналықта Ерусалимде өзимнен алдын бийлик еткенлердиң ҳәммесинен де илгерилеп, озып кеттим. Мол даналық ҳәм билимди ийелеп алдым». Мен өзимди даналықты билиўге, және ақылсызлық пенен ақмақлықты билиўге бағышладым. Сонда буның да самалдың изинен қуўғанға уқсайтуғынын түсиндим. Көп билген сайын, қапашылық та көбейер. Көп түсинген сайын, дәрт те асып барар. Мен өзиме: «Қәне, енди рәҳәтленип, кеўил-хошлық етип көрейин», – дедим. Бирақ ол да бийҳуда екен. Мен күлки ҳаққында: «Ақылсызлық», – дедим, ал кеўил-хошлық ҳаққында: «Не кереги бар?» – дедим. Даналығым басшылығында денемди шарап пенен сынап көриў ушын ақмақлыққа берилиўди шештим. Усылайынша, адамлар аспан астындағы қысқа өмиринде нелерди ислесе пайдалы болатуғынын билмекши болдым. Мен уллы ислер иследим: өзиме үйлер қурдым, жүзим бағларын өсирдим, бағлар ҳәм сулыў тоғайлар жараттым, ол жерлерге түрли мийўе ағашларын отырғыздым, Ағашларды суўғарыў ушын ҳәўизлер қурдым, қул ҳәм шорылар сатып алдым, үйимде туўылған қул ҳәм шорыларым да бар еди, ири ҳәм майда малларым да соншелли көп еди. Меннен алдын Ерусалимде жасағанлардың ҳеш биринде буншелли көп мал болмаған. Өзиме гүмис ҳәм алтын жыйнадым, патшалардан ҳәм ўәлаятлардан ғәзийне топладым, ҳаял ҳәм еркек қосықшыларға ийе болдым, еркекке унайтуғын сулыў тоқалларды алып кеўлимди хошладым. Солай етип, мен уллылыққа ерисип, өзимнен алдын Ерусалимде жасағанлардың ҳәммесинен асып түстим. Даналығым да мени тәрк етпеди. Көзим түсип, унатқанның ҳеш қайсысынан бас тартпадым. Кеўлим күсеген нәрсеге шек қоймадым. Қылған ҳәр бир исимнен кеўлим хош болды. Пүткил мийнетиме берилген пай усы болды. Бирақ өз қолларым менен ислеген ислериме, Қылған ҳәмме мийнетлериме қарасам, Булардың ҳәммеси бийҳуда, самалдың изинен қуўғандай нәрсе екенин, Қуяш астында ҳеш қандай пайдалы нәрсе жоқ екенин көрдим. Соннан кейин, және даналық, ақылсызлық ҳәм ақмақлықтың не екенин көрмекши болдым. Патша мийрасхоры әлле қашан исленген ислерден басқа нелер ислей алар еди? Жақтылықтың қараңғылықтан жақсырақ болғаны сыяқлы, Даналықтың да ақылсызлықтан жақсырақ екенин көрдим. Дана жүрер жолын билер, Ал ақылсыз қараңғылықта жүрер. Бирақ мен екеўиниң де өмириниң ақыбетиниң бирдей екенин түсиндим. Сонда мен ишимнен былай дедим: «Ақылсыздың басына не түссе, мениң басыма да сол түседи. Онда жүдә ақыллы болыўдың не кереги бар?» Және өзиме өзим: «Бул да бийҳуда», – дедим. Ақылсыз да, дана да, Узақ есте сақланбайды, Екеўи де тез арада умытылады. Дана да ақылсыз бенен бирдей өлим көрмей ме? Усылайынша мен өмирди жек көрдим. Себеби қуяш астында исленген ҳәр бир ис маған жүдә қайғылы көринди. Ҳәммеси бийҳуда, самалдың изинен қуўғандай нәрсе екен. Мен қуяш астында ислеген пүткил мийнетимди жек көрдим. Себеби оларды өзимнен кейинги адамға қалдырыўым керек еди. Ол дана бола ма, ақылсыз бола ма, ким биледи? Бәри бир ол мениң қуяш астында мийнет етип, ақыл менен ерискенлеримниң ҳәммесине ийелик қылады. Бул да бийҳуда. Сонлықтан мен қуяш астында ислеген барлық мийнетлериме ашына басладым. Адам даналығы, билими ҳәм уқыбы менен мийнет етеди, кейин булардың ҳәммеси, тап оның пайы сыяқлы буларға ҳеш мийнети сиңбеген адамға қалыўы керек болады. Бул да бийҳуда, бул – уллы азап! Қуяш астында ислеген мийнетинен ҳәм урыныўларынан адам неге ериседи? Оның барлық күнлери дәртке, жумыслары қайғыға толы, ҳәтте, жүреги түнде де тынышланбайды. Бул да бийҳуда. Адам ушын ишип-жеўден, ислеген мийнетинен рәҳәтлениўден артық нәрсе жоқ екен. Булардың да Қудайдан берилгенине көзим жетти. Ақыры, Ол бермесе, ким жей алады, ким рәҳәтлене алады? Өзине ылайықлы болғанларға Қудай даналық, билим ҳәм қуўаныш береди. Ал гүнакарларға болса, байлық арттырып жыйнаў исин тапсырады. Соңынан Өзине ылайықлы болған адамларға оның жемисин береди. Бул да ақылға сыймайды, бул да самалдың изинен қуўғандай нәрсе. Ҳәр нәрсениң өз мәҳәли бар, қуяш астындағы ҳәр истиң өз ўақты бар. Туўылыўдың да, өлиўдиң де өз ўақты бар. Егиўдиң де, егисти жыйнаўдың да өз ўақты бар. Өлтириўдиң де, шыпа бериўдиң де өз ўақты бар, Бузыўдың да, қурыўдың да өз ўақты бар. Жылаўдың да, күлиўдиң де өз ўақты бар, Жоқлаў айтып жылаўдың да, ойынға түсиўдиң де өз ўақты бар. Тас атыўдың да, оны жыйнаўдың да өз ўақты бар, Қушақласыўдың да, оннан өзин тыйыўдың да өз ўақты бар. Излеўдиң де, жоғалтыўдың да өз ўақты бар, Сақлап қойыўдың да, таслап жибериўдиң де өз ўақты бар. Жыртыўдың да, тигиўдиң де өз ўақты бар, Үндемеўдиң де, сөйлеўдиң де өз ўақты бар. Сүйиўдиң де, жек көриўдиң де өз ўақты бар, Урыстың да, тынышлықтың да өз ўақты бар. Жумысшы ислеген мийнетинен қандай пайда табады? Инсанлардың тер төгиўи ушын, Қудай берген аўыр жумысларды көрдим. Қудай ҳәмме нәрсени өз ўақтында әжайып етип жаратты. Ол адамларға дәўирди түсиниў мүмкиншилигин берди. Сонда да адам Қудайдың ислеген ислерин басынан ақырына дейин түсине алмайды. Адам ушын өмирде рәҳәтленип жасаўдан ҳәм жақсылық ислеўден артық ҳеш нәрсениң жоқ екенин билдим. Егер адам ишип-жесе ҳәм өз мийнетиниң рәҳәтин көрсе, бул оған Қудайдан берилген сый. Және де, Қудай ислеген ҳәр бир истиң мәңгиге өзгермейтуғынын билдим. Оннан ҳеш нәрсе алынып, оған ҳеш нәрсе қосылмайды. Қудай адамлардың Өзинен қорқыўы ушын усылай иследи. Ҳәзир не болса, өтмиште де сол болды, Келешекте болатуғынлар ҳәзир де болып атыр, Қудай болып өткенлерди және қайтарар. Мен қуяш астында мына нәрсени: Әдалат қарар табыўы тийис орында нызамсызлықты, Әдиллик иске асыўы тийис орында жаўызлықты көрдим. Сонда мен ишимнен: «Қудай жақсыны да, жаманды да ҳүким қылады. Ол ҳәр бир нәрсе ҳәм ҳәр бир ис ушын, Ҳүким қылатуғын ўақыт белгилеген», – дедим. Және, адамлар туўралы ишимнен былай дедим: «Қудай адамлардың өзлериниң де ҳайўанлардай екенин көрсетиўи ушын, оларды сынайды». Ҳайўанлардың басына түскен нәрсе адамлардың да басына түседи: ҳайўанлар да өледи, адамлар да өледи. Екеўинде де бирдей жан бар, адамның ҳайўаннан үстинлиги жоқ. Аўа, ҳәммеси бийҳуда. Екеўи де бир жерге барады, топырақтан жаратылған, топыраққа қайтады. Адам баласының руўхы жоқарыға көтериле ме, ҳайўанның руўхы төменге, жер астына кире ме, буны ким биледи? Сонда мен адам ушын өз мийнетинен рәҳәтлениўден басқа жақсы нәрсениң жоқ екенин түсиндим. Оның пайына тийген нәрсе усы. Өзинен кейин бул дүньяда не болатуғынын оған ким көрсете алады? Мен қуяш астында болып атырған езиўшиликлерди көрдим: Жәбирленгенлердиң көз жасларын көрдим, Оларды жубатыўшы жоқ еди. Күш езиўшилер тәрепинде еди. Ал езилгенлерге тәселле бериўши де жоқ. Сонда мен өлип кеткен марҳумлардың жағдайының, Тирилердиң жағдайынан жақсырақ екенин түсиндим. Бирақ еле туўылмағанлар, Булар екеўинен де бахытлырақ. Олар қуяш астында исленип атырған жаўыз ислерди көрмеди. Мен және адамның пүткил мийнети ҳәм истеги жетискенлиги адамлар арасында қызғаныш туўдыратуғынын көрдим. Бул да бийҳуда, бул да самалдың изинен қуўғанға уқсайды. Ақылсыз қолларын қаўсырып алып, өзиниң етин өзи жейди. Тынышлық пенен алынған бир уўыс зат, Самалдың изинен қуўып, аўыр мийнет етип тапқан бир қосуўыс заттан жақсырақ. Мен қуяш астында және бир бийҳудалықты көрдим: Бир жалғыз баслы адам бар еди. Оның перзенти де, туўысқаны да жоқ еди. Ол тыным таппай мийнет етер, Көзлери де байлыққа тоймас еди. Ол өзинен: «Мен ким ушын мийнет етип, Өзимди рәҳәтлениўден маҳрум етип атырман?» – деп сорамайды. Бул да бийҳуда, аўыр бир дәрт. Биреўден екеў жақсы, Олар мийнетине жақсы сый алады. Егер биреўи қуласа, екиншиси турғызады. Ал егер жалғыз адам қуласа, Оны турғызатуғын адам болмайды. Еки адам бирге жатса, жыллы жатады. Ал жалғыз жатқан адам қалай жылынады? Егер биреў жалғыз болса, жеңилер, Екеў болса, қарсы тура алар. Үш жиптен есилген арқан тегинликте үзилмес. Берилген кеңеске қулақ аспайтуғын ақылсыз ғарры патшадан, жарлы, бирақ ақыллы жигит жақсырақ. Сондай жигит патшалықта жарлы болып туўылып, қамақханада отырған болса да, ол қамақханадан шығып, патша болып көтерилиўи мүмкин. Мен қуяш астында жасап атырған ҳәр бир адамның патшаның орнына отырған сондай жигиттиң изине ергенин көрдим. Оның изине ерген халық есап-сансыз болса да, кейинги урпақлардың оған кеўли толмайды. Аўа, бул да бийҳуда, бул да самалдың изинен қуўғанға уқсайды. Қудайдың Үйине барғанда, қәдемиңди ойлап бас! Ол жерге ислеген жаманлығының парқына бармайтуғын ақылсызлар сыяқлы тек қурбанлық бериў ушын барғаннан гөре, тыңлаў ушын барған жақсырақ. Тилиң сөйлеўге асықпасын. Қудайдың алдында сөз сөйлеўге жүрегиң асықпасын. Қудай аспанда, сен болсаң, жердесең. Сонлықтан гәпиң қысқа болсын. Машқала көп болғанда, адам көп түс көретуғыны сыяқлы, Көп сөйлегенде, ақылсызлық жүзеге келеди. Қудайға ўәде берсең, оны орынлаўды кешиктирме. Ол ақылсызларды унатпайды. Ал сен ўәдеңди орынла. Ўәде берип, орынламағаннан гөре, ўәде бермегениң жақсырақ. Тилиңниң сени гүнаға баслаўына жол қойма ҳәм Қудайдың руўханийине: «Ўәде берип, қәте қылдым», – деме. Сөзлериң менен Қудайдың ғәзебин келтирме. Болмаса, Ол қолларың менен ислеген ислериңди жоқ қылады. Көп сөйлеў де, көп түс көриў де пайдасыз. Жақсысы, Қудайдан қорқ! Егер сен бир жерде жарлыға зулымлық қылынып, әдиллик ҳәм ҳақлықтың аяқ асты етилип атырғанын көрсең, буған ҳайран болма. Себеби ҳәмелдардың үстинен қадағалаўшы үлкени бар, ал олардың үстинен қадағалаўшы олардан да үлкениреги бар. Ҳәр бир адам жердиң өнимине өш, ҳәтте, патша да атыздан алынған өнимнен өзиниң пайын алады. Пулды сүйген, пулға тоймас, Байлықты сүйген байлыққа тоймас. Бул да бийҳудалық. Мал-дәўлет көбейсе, оларды ислетиўшилер де көбейеди. Сонда байлықтың ийеси өз байлығына телмирип, қызықсынып қараўдан басқа не пайда табады? Жумысшы аз жесе де, көп жесе де тыныш уйықлайды. Ал байды байлығы уйқыдан маҳрум қылады. Мен қуяш астында және бир қайғылы ўақыяны көрдим: Жыйналған байлық ийесине зыян келтирди. Бул байлық әўметсизлиги себепли жоқ болып кетти, Улы туўылғанда, Улына ҳеш нәрсе қалдыра алмады. Адам анадан қалай жалаңаш туўылған болса, Бул дүньядан да солай кетеди. Ислеген мийнетиниң жемисинен Ҳеш нәрсени де қолларына алып кете алмайды. Мынаў да аўыр қайғылы нәрсе: Адам қалай келген болса, солай кетеди. Онда қуры далаға мийнет етиўдиң не кереги бар? Ол өмир бойы нанын қараңғылықта жейди, Қыйыншылықты, кеселликти ҳәм ашыўшақлықты бастан кеширеди. Мен инсан ушын жақсы ҳәм әжайып нәрсе – бул Қудайдың өзине берген қысқа өмири ишинде ишип-жеў, қуяш астында ислеген барлық мийнетиниң рәҳәтин көриў екенин билдим. Инсанға тийген пай – усы. Егер Қудай адамға мал-мүлик ҳәм байлық берсе, оған усы нәрселерден пайдаланыўға, өз үлесин алып, мийнетинен рәҳәтлениўге жол ашса, онда бул Қудайдан берилген сый. Қудай оның жүрегин қуўанышқа толтырып қойғанлықтан, бундай адам қанша өмири кетип, қаншасы қалғанлығы туўралы кем ойлайды. Мен қуяш астында адамлар арасында болып туратуғын, аўыр бир апатты көрдим: Қудай адамға байлық, мал-мүлик, атақ-абырай береди. Ол кеўли күсегениниң ҳәммесине ийе болады. Бирақ Қудай оған соның қызығын көриўге имканият бермейди ҳәм булардың барлығы басқаға буйырады. Бул да бийҳуда, бул – қайғылы бир дәрт. Егер бир адамның жүз баласы болса ҳәм ол узақ өмир сүрсе, бирақ ол өмирдиң рәҳәтин көрмесе ҳәм өлигин көмгендей адам болмаса, онда мен өли туўылған бала оннан бахытлырақ дер едим. Өли туўылған бала бийкарға дүньяға келип, қараңғылық ишинде дүньядан өтеди, аты да қараңғылыққа көмиледи. Ол, ҳәтте, қуяшты көрген де, билген де жоқ. Бирақ өли туўылған баланың жағдайы сол адамның жағдайынан жақсырақ. Сол адам, ҳәтте, мың жылдан еки рет өмир сүрсе де, рәҳәт көрмейди. Бәри бир ҳәмме де бир жерге бармай ма? Адамның барлық мийнети қарынды тойдырыў ушын, Бирақ ашкөзликтен кеўил тоймайды. Дананың ақылсыздан қандай артықмашлығы бар? Жарлыға өмирде өзин қалай тутыўды билгенинен не пайда? Өзиңде жоқты күсегеннен, барға қанаат еткен жақсырақ. Ол да бийҳуда, ол да самалдың изинен қуўғандай нәрсе. Бар нәрсениң ҳәммесине әлле қашан ат қойылған. Адамның да тәғдири белгили. Ҳеш ким өзинен күшли болған менен қасарыса алмайды. Сөз көп болса, бийҳудалық көбейер. Буннан адамға не пайда? Сая сыяқлы өтип кететуғын өмириниң мәниссиз күнлеринде адам ушын нениң жақсы екенин ким биледи? Өзинен кейин қуяш астында не болатуғынын адамға ким айта алады? Жақсы ат қымбатбаҳа әтир майынан, Өлим күни болса, туўылған күннен жақсырақ. Той берип атырған үйге барғаннан, Жоқлаў айтылып атырған үйге барған жақсырақ. Ҳәммениң өмири өлим менен жуўмақланады. Адам тири ўақтында буны жүректе сақласын. Қайғы күлкиден жақсырақ. Қайғы өмирден баҳалы сабақ береди. Дананың ойы жоқлаў айтылып атырған үйде, Ақылсыздың ойы тойлап атырған үйде. Дананың кейиўи, Ақылсыздың мақтаўынан жақсырақ. Ҳақыйқаттан да ақылсыздың күлкиси Қазан астында жанған отынның сытырлысына уқсайды. Бул да бийҳуда. Басқаларды жәбирлеў дананы ақылынан айырар, Пара жүректи азғырар. Тамамлаў баслаўдан жақсырақ, Сабырлылық менменликтен жақсырақ. Ашыўланыўға асықпа, Ашыў ақылсызлардың жүрегине уя салады. «Не ушын өтмишим бүгинимнен жақсы еди?» – деп сорама. Бул сораў даналыққа тән емес. Даналық мийрас сыяқлы жақсы, Ол қуяшты көрип турған ҳәр бир адам ушын пайдалы. Байлық адамды қалай қорғаса, Даналық та адамды солай қорғайды. Бирақ билимниң артықмашлығы мынаў: Даналық өз ийесиниң өмирин сақлайды. Қудайдың ислерине нәзер сал. Ол қыйсайтқан нәрсени ким дүзете алады? Жақсы күнлериңде оннан рәҳәтлен, Жаман күнлериңде мынаған ой жуўырт: Адам ертең не болатуғынын биле алмаўы ушын, Жақсы күнди де, жаман күнди де Қудай жаратқан. Мен усы бийҳуда өмирим даўамында ҳәмме нәрсени көрдим: Ҳақ адам әдил бола тура, ерте өлип кетеди, Ал жаман адам жаман бола тура, узақ өмир сүреди. Сонлықтан аса әдил де, аса дана да болма. Өзиңди өзиң қуртыўдың не кереги бар? Ҳәдден тыс жаман да, ақылсыз да болма. Әжелиң жетпей, өлиўдиң не кереги бар? Биреўин тут, Екиншисинен де қол үзбе. Қудайдан қорққан адам екеўин де басшылыққа алады. Даналық дананы қаланың он ҳүкимдарынан да күшлирек қылады. Жер бетинде бәрқулла жақсылық ислеп, Ҳеш гүна қылмай жүрген әдил адам жоқ. Адамлар айтып атырған ҳәмме сөзлерге дыққат аўдара берме, Болмаса қулыңның өзиңди жаманлап атырғанын еситип қалыўың мүмкин. Өзиңниң де басқа адамларды, Көп мәрте жаманлағаныңды ишиң биледи. Булардың ҳәммесин даналығым менен сынап көрдим. Өзиме өзим: «Дана боламан», – дедим. Бирақ даналық меннен алыс еди. Даналық деген нәрсе, Жүдә узақ ҳәм жүдә тереңде. Оны ким таба алады? Мен даналықты ҳәм барлықтың мазмунын излеп табыўға, Изертлеп, терең түсиниўге өзимди бағышладым. Жаўызлықтың ақылсызлық, Ақылсызлықтың телбелик екенин билмекши болдым. Және мен мынадай ҳаялды өлимнен де ашшы деп таптым: Оның өзи – дузақ, жүреги тор, ал қоллары кисен. Қудайға унамлы болған адам оннан қашады, Ал гүнакар оған тутқын болады. Мине, мен мынаны үйрендим, – дейди Ўазшы. – Көп нәрсени изертлеп, Мынаны түсиндим: Жүрегим еле излеген нәрсесин таба алмады: Мыңнан бир ҳақ еркекти таптым, Бирақ бирде бир ҳақ ҳаялды таба алмадым. Мен тек мына нәрсени аңладым: Қудай адамды ҳақ етип жаратты, Бирақ адамлар жүдә көп надурыс ой-қыялларда. Ким дана адамға уқсайды? Ҳәмме нәрсениң мәнисин ким түсине алады? Даналық адамның жүзин жайнатады, Оның бетиндеги қаталлықты жумсартады. Мен былай деймен: патшаның айтқанларына қулақ сал, себеби Қудай оған ант ишкен. Патшаның алдынан кетиўге асықпа ҳәм патшаға қарсы тил бириктириўшилерге қосылма. Ол қәлегениниң ҳәммесин ислей алады. Патшаның сөзинде қүдирет бар, ҳеш ким оған: «Сиз не ислеп атырсыз?» – деп айтпайды. Буйрықты орынлағанлар зыян көрмейди. Дана адам дурыс нәрсени ислеў ўақтын да, жолын да биледи. Ҳәр бир истиң өз ўақты ҳәм қағыйдасы бар. Сондай болса да, адам ушын қыйыншылықты көтериў жүдә аўыр. Келешекте не болатуғынын адам билмейди, Буның қалай болатуғынын оған ким айта алады? Ҳеш кимниң самалды услап алып, Оған бийлик етиўге күши жетпегенлиги сыяқлы, Өлим күни үстинен бийлик етиўге де, Ҳеш кимниң күши жетпейди. Урыстан қашыўға болмайтуғынлығы сыяқлы, Жаўызлық та жаўызлық ислеўши адамды қутқара алмайды. Мен булардың ҳәммесин көрдим ҳәм қуяш астында болып атырған ҳәмме нәрсеге дыққат аўдардым: адам адамға ҳүкимдарлық еткен ўақытта, бир-бирине зыян келтиргенин көрдим. Кейин жаман адамның қалай жерленгенин көрдим. Мухаддес орынға келип-кетип жүрген сол адамлар өзлери жаманлық қылған қалада мақтаў алды. Бул да бийҳуда. Жынаят ушын тез жаза берилмесе, адам баласының жүреги жаманлық ислеўге қумар болады. Гүнакар жүз мәрте гүна ислеп, узақ өмир сүрсе де, Қудайдан қорққанлардың ҳәм Оның алдында ҳадал жүргенлердиң жақсылық көретуғынын анық билемен. Ал жаман адам Қудайдан қорқпағаны ушын жақсылық көрмейди ҳәм оның саяға уқсаған өмири узақ болмайды. Жер бетинде ақылға сыймайтуғын мынадай нәрсе де бар: гейде әдил адамлар жаман адамларға тийисли болған жазаны алады, ал әдил адамларға тийисли ҳүрметти жаман адамлар алады. Мен: «Бул да бийҳуда, түсиниксиз нәрсе», – деймен. Сонлықтан мен кеўил көтериўди артық көрдим. Қуяш астында адам ушын ишип-жеп, кеўил көтериўден артық бахыт жоқ. Қуяш астында Қудайдың адамға берген өмири даўамында ислеген мийнетинен оған қалатуғыны усы. Мен өзимди даналықты билиўге ҳәм жер бетинде күни-түни уйқы көрмей исленип атырған ислерди түсиниўге бағышладым. Сонда мен Қудайдың ҳәмме ислерине ой жуўырттым. Ҳеш ким қуяш астында болып атырған нәрселерге түсинбейди. Ол қанша урынса да, буған ерисе алмайды. Дана адам буны билетуғынын айтса да, ол буның түбине жете алмайды. Солай етип, булардың ҳәммесин үйренип, мына жуўмаққа келдим: әдиллер, даналар ҳәм олар ислеген ҳәр бир ис Қудайдың қолында. Оларды Қудай уната ма, унатпай ма, буны адам билмейди. Ҳәр бир адамның ақыбети бирдей болады. Әдил адам менен жаўыз адамның да, жақсы адам менен жаман адамның да, ҳадал адам менен ҳарам адамның да, қурбанлық беретуғын адам менен қурбанлық бермейтуғын адамның да ақыбети бирдей болады. Жақсы адамға не болса, гүнакарға да сол болады. Ант ишкенге не болса, ант ишиўден қорққанға да сол болады. Қуяш астында болып атырған ислердиң ҳәммесиниң ишинде қайғылысы мынаў: ҳәммениң тәғдири бирдей. Адамлардың жүреги жаўызлыққа толған ҳәм олар өмир сүрген дәўиринде ақмақлық ислейди. Кейин олар өлилердиң жанына кетеди. Бирақ тири жүрген ҳәр бир адам ушын үмит бар. Аўа, өли арысланнан тири ийт жақсы. Тирилер өлетуғынын биледи, Ал өлилер ҳеш нәрсени билмейди. Оларға артық сый жоқ, Олар енди ҳеш еске алынбайды. Өлгенлердиң сүйиспеншилиги, жек көриўшилиги, Қызғанышлары әлле қашан өтип кетти. Олар қуяш астында болып атырған нәрселерге, Енди араласа алмайды. Енди барып, шадлық пенен наныңды жеп, қуўаныш пенен шарабыңды иш. Қудай усы ислериңди мақуллайды. Кийимлериңиз ҳәрдайым таза болсын, басыңыздан әтир арымасын. Қуяш астында Қудай өзиңе берген қысқа өмириңниң пүткил жумбақлы күнлерин сүйикли ҳаялың менен рәҳәтте өткер. Өмирден ҳәм қуяштың астында ислеген мийнетиңнен саған берилген пай усы болады. Қолыңнан не нәрсе келсе, ҳәммесин бар күшиң менен исле. Сен баратуғын жерде, яғный өлилер мәканында жумыс та, ой-пикир де, билим де, даналық та жоқ. Қуяш астында мен және бир нәрсени көрдим: Жарыста жүйрик, Урыста күшли жеңе бермейди екен. Данаға – мал-мүлик, Ақыллыға – байлық, Уқыплыға – ҳүрмет бәрқулла несип ете бермейди екен. Бирақ олардың ҳәммеси ушын еле ўақыт ҳәм үмит бар. Адам өз ўақтын билмейди. Торға түскен балық ҳәм дузаққа түскен қус сыяқлы, Адам да күтилмегенде бахытсызлыққа ушырайды. Қуяш астында мен даналықтан және бир мысал көрдим. Ол маған әҳмийетли болып көринди. Ишинде аз ғана адам жасайтуғын кишкене бир қала бар еди. Күшли бир патша ол жерге келип, оны қамал қылды ҳәм қаланы басып алыў ушын, оның қарсысына үлкен бекинис қурды. Бирақ сол қалада жарлы болса да, дана бир адам жасайтуғын еди. Ол өз даналығы менен бул қаланы қутқарып қалды. Деген менен, кейин бул жарлы адамды ҳеш ким еске алмады. Сонда мен өзиме өзим: «Даналық күштен артық. Бирақ жарлы адамның даналығына кеўил бөлип, оның сөзлерин тыңламайды екен», – дедим. Дананың әлпайым айтқан сөзи, Ақылсызлар ишиндеги басшының бақырып айтқан сөзлеринен жақсырақ. Даналық урыс қуралларынан жақсырақ, Бирақ бир ақылсыз көп жақсылықты жоққа шығарады. Әтир майға түсип өлген шыбынлар әтир майды бузады, Сол сыяқлы, ҳүрметли адамның аз ғана ақылсызлығы, Оның даналығы менен абырайына зыян келтиреди. Дананың жүреги дурыс жолға, Ақылсыздың жүреги терис жолға талпынады. Ақылсыз қандай жолдан жүрмесин, Оған бәри бир ақыл жетиспейди. Ол өзиниң ақылсызлығын ҳәммеге көрсетеди. Егер ҳүкимдарыңның ғәзеби саған қарай лаўласа, Орныңнан турып, кетип қалма. Кишипейиллик үлкен қапашылықларды да бастыра алады. Қуяш астында және бир жаўызлықты көрдим. Ол ҳүкимдар ислеген қәтелик еди: Ақылсызлар жоқары лаўазымларға отырып, Ҳүрметли адамлар төменде отырады. Мен және атқа минген қулларды, Қулдай болып, жаяў жүрген басшыларды көрдим. Шуқыр қазғанның өзи сол шуқырға түседи, Дийўалды бузғанды жылан шағады. Тас қашаған адамды таслар жарақатлайды, Ағаш жарғанды ағаш жарақатлаўы мүмкин. Топыр балтаны қайрамаса, Көп күш сарп етиледи. Бирақ табысқа ерисиў ушын, даналықтың пайдасы көп. Егер жылан сыйқырланбастан бурын шағып алса, Онда жылан сыйқырлаўшының не кереги бар? Дананың аўзынан жағымлы сөзлер шығады, Ал ақылсыз өз сөзи менен өзин набыт қылады. Оның сөзиниң басы – ақылсызлық, Ақыры – ақмақлық. Ақылсыз көп сөйлейди, Бирақ адам келешекте не болатуғынын билмейди. Адам өлгеннен кейин не болатуғынын ким айта алады? Ақылсыздың жумысы өзин шаршатады, Ол қалаға баратуғын жолды да билмейди. Ҳәй, патшасы жас болып, Ҳәмелдарлары азаннан баслап зыяпат қуратуғын ел, ҳәсирет шегесең! Ал патшасы ҳасыл туқымнан шыққан, Ҳәмелдарлары тек мәслик етиў ушын емес, Ал күш топлаў ушын керек ўақтында зыяпат беретуғын ел бахытлы! Ериншекликтен тамның төбеси ойылар, Жалқаўлықтан төбеден суў өтер. Зыяпат адамның кеўлин көтерер, Шарап өмирге қуўаныш алып келер, Бирақ ҳәммеси ақша менен питер. Патшаны, ҳәтте, ишиңнен болса да, жаманлама, Ҳүрметли адамды төсекте жатып та, ғарғама. Себеби аспандағы қуслар хабар тасыр, Қанатлы барлықлар сөзиңди жеткизер. Наныңды басқаларға бергенде, қыйналмай бер, Сонда күнлер өтип, ол өзиңе қайтып келер. Барыңнан жети ямаса сегиз адамға пай бер, Жер бетинде қандай апатшылық болажағын билмейсең. Бултлар тойынғанда, Жер бетине жаўын жаўдырады. Терек қублаға қарай қуласа да, арқаға қарай қуласа да, Ол қулаған жеринде қалады. Самал қатты ессе, туқым сеппес, Булт қойыў болса, зүрәәтин ормас. Самалдың қай жақтан есетуғынын ҳәм қурсақтағы баланың сүйегиниң қалай пайда болатуғынын билмейтуғының сыяқлы, Ҳәмме нәрсени ислейтуғын Қудайдың ислерин де биле алмайсаң. Азанда туқым сеп, Кеште де қолың бос турмасын. Олардың қайсысының өнимли болатуғынын билмейсең. Анаўсы ма, мынаўсы ма? Бәлким екеўи де жақсы өним берер. Жақтылық татлы, Қуяшты көриў көзге жағымлы. Адам қанша көп жасаса да, Бәрқулла қуўанып жасасын. Бирақ қараңғы күнлердиң бар екенин де умытпасын. Олар да аз емес. Не жүз бермесин, бәри де бийҳуда. Ҳәй, өспирим! Жаслық шақта кеўил көтер. Жаслық шағыңда жүрегиң сени шадлыққа бөлесин. Кеўлиң күсеген, көзиң қәлеген нәрсени исле. Бирақ булардың барлығы ушын, Қудайдың сени ҳүким қылатуғынын билип қой. Сонлықтан жүректен қайғыны қуўып, Денеңнен азапты алып тасла. Балалық та, жаслық та тез өтип кетеди. Қайғылы күнлер, яғный ақырғы күнлер келип: «Мен олардан ҳеш рәҳәт таппадым», – деп айтпасыңнан алдын, Жаслық шағыңда Жаратыўшыңды еске ал! Қуяш, жарықлық, ай ҳәм жулдызлар гүңгиртленип, Жаўын изинен және қара бултлар қапламастан алдын, Оны еске ал! Сол күн келгенде, Үйди қорғайтуғынлар қалтырайды, Күшлилер ийиледи, Дигирман тартыўшылар аз қалғанлықтан, исин тоқтатады, Терезеден сыртқа қарайтуғынларды гүңгирт тартады. Көшеге қараған қапылар жабылады, Дигирманның сестин еситпейтуғын болады. Қус сестинен оянады, Бирақ сайрағанын зорға еситеди. Бәлентликтен қорқатуғын болып қалады, Көшеге шығыўға жүрексинбейди, Бадам ағашы ақ түске енеди, Шегиртке сүйретилип қалады, Ҳеш бир мийўе қуштарлық оятыўға жәрдем бермейди. Адам өзиниң мәңгилик үйине кирежақ, Көше жоқлаў айтып жылағанларға толып кетеди. Сонлықтан гүмис шынжыр үзилип, Алтын кесе сынбастан, Булақ басындағы гүзе қыйрап, Қудық үстиндеги суў тартқыш үзилместен, Топырақтан исленген денең жерге қайтпастан, Қудай берген руўхың да Қудайға қайтпастан бурын, Өзиңди Жаратқанды еске ал! Бийҳуда, бийҳуда! – дейди Ўазшы, – Ҳәммеси бийҳуда! Ўазшы дана адам болып ғана қоймай, билгенлерин халыққа да үйретти. Ол көплеген нақыл-мақалларды ой елегинен өткизип, изертледи ҳәм қайта ислеп, орны-орнына қойды. Ўазшы терең мәнили сөзлерди изледи, ол ҳақыйқат сөзлерин дурыс жазды. Даналардың сөзлери шопанның ушлы таяғына, жыйналған нақыл сөзлер беккем қағылған шегеге уқсайды. Бул сөзлер бир Шопан тәрепинен берилген. Булардан тысқары, балам, мыналарды билип қой: көп китап жазыўдың шеги жоқ, көп китап оқыў денени шаршатады. Ҳәмме нәрсе айтылды, енди жуўмақты тыңлайық: Қудайдан қорқ, Оның буйрықларын орынла! Бул ҳәр бир адамның парызы. Қудай ҳәр бир исти, Жасырын исленген жақсы-жаман ислердиң ҳәммесин ҳүким қылады. Сулайманның ең жақсы қосығы. Сүй мени, еринлериң менен сүй! Муҳаббатың шараптан да татлы! Әтир майың қандай хош ийисли! Атың да төгилген әтир киби, Соның ушын қызлар сүйеди сени! Мени өзиң менен алып кет, асығайық, Шаҳзадам мени отаўына апарсын! Сениң менен қуўанып, шадланамыз, Муҳаббатыңды шараптан да зыяда деп тәрийиплеймиз. Минәсипсең сен қызлардың муҳаббатына. Ерусалим қызлары, Мен қара торыдан келген сулыўман. Кедар шатырларындай қараман, Сулайманның перделериндей гөззалман. Қара торы болғаныма қарамаң, Қуяш қарайтты мени. Аға-инилерим маған ашыўланып, Мени жүзимзарға қараўыл қылып қойды. Өзимниң жүзимзарыма қарай алмадым. Сүйиклим, айтшы, сүриўиңди қай жерде бағасаң? Түсте оны қай жерде тынықтырасаң? Неге сениң досларыңның сүриўлери арасынан, Бетине перде жамылған бузықлардай, Сени излеп, сергиздан болыўым керек? Ҳәй, гөззаллар гөззалы! Билмесең, сүриўлердиң изи менен жүр, Шопанлардың шатырларының жанында, Ылақларыңды бақ. Фараонның арбасына жегилген, Байталға мегзетемен сени, сүйиклим! Тағыншақлар бет әлпетиңе, Моншақлар мойныңа қандай жарасқан! Саған гүмис пенен әшекөйленген, Алтын тағыншақ соғып беремиз. Шаҳзадам өз дастурханы әтирапында отырғанда, Нард әтирим хош ийисин таратты. Сүйиклим мен ушын, Көкиреклерим ортасында жатырған, Мирра толы қалташаға мегзейди. Сүйиклим мен ушын, Эн-Гедийдеги жүзим бағындағы, Қына гүлиниң дәстесине мегзейди. Қандай гөззалсаң, сүйиклим! Гөззалсаң, қумыры көзлим. Қандай сымбатлысаң, сүйиклим! Жүдә сүйкимлисең! Жатағымыз жасыл майсазар. Кедрлер үйимиздиң төбеси болса, Сәрўи ағашлары шертегимиз. Мен Шарон наргизимен, Ойпатлықлар лаласыман. Қызлар арасында мениң сүйиклим, Тикенлер арасындағы лалаға мегзер. Жигитлер арасында мениң сүйиклим, Тоғай ағашлары арасындағы алма ағашына мегзер. Саясында отырыў маған рәҳәт бағышлар, Мийўесиниң дәми аўзымнан кетпес. Ол мени зыяпат үйине алып келди, Мени муҳаббаты менен қаплады. Кишмишлер менен мени күшке толтыр, Алмалар менен жанландыр. Себеби ышқы дәртинде жанбақтаман. Оның шеп қолы басым астында, Оң қолы менен мени аймалайды. Ерусалим қызлары! Жейран ҳәм жабайы суўынлар ҳақы жалбарынаман: Муҳаббаттың өзи оянбағанша, Ышқыны оятпаң ҳәм қозғамаң. Мынаў сүйиклимниң даўысы! Ол таўлардан секирип, Төбешиклерден атлап киятыр. Сүйиклим жейранға ямаса жас суўынға мегзер. Мине, ол дийўалымыз артында турып, Терезелерден үңилип, Әйнектиң көзлеринен сығалар. Сүйиклим маған былай деди: «Тур, сүйиклим, гөззалым, Жүр, бирге кетейик! Қара, қыс та өтти, Жаўын да тынды. Жерде гүллер ашылып, Қосық айтатуғын ўақыт келди. Үлкемизде қумырының, Ҳаўазы еситилип тур. Әнжир ғумша шығарды. Жүзим шақалары гүллеп, Хош ийисин шашып тур. Тур, сүйиклим, гөззалым, Жүр, бирге кетейик!» Жартастың жарығына, Таўлардың шыңларына жасырынған қумырым! Жамалыңды көрсет, даўысыңды еситейин. Даўысың жағымлы, жамалың гөззал. Бизге түлкилерди, Жүзимзарларды ўайран етип атырған, Түлкишеклерди услап бериң. Жүзим бағларымыз гүл ашпақта. Сүйиклим меники, мен де оныкимен. Сүриўин лала гүллер арасында бағады ол. Кеш түсип, көлеңке узайғанша, Қайтып кел, сүйиклим, Сәнли таўлардағы жейрандай, Ямаса жас суўындай шапқыла! Түн бойы төсегимде жатып, Қәлбимниң ашығын аңсадым, Аңсадым, бирақ оны таба алмадым. Енди турып, қаланы айланайын, Көше ҳәм майданлар бойлап, Қәлбимниң ашығын излейин. Оны изледим, бирақ таба алмадым. Қаланы айланып жүрген сақшылар, Мени көрип қалды. Олардан мен: «Мениң қәлбимниң ашығын көрмедиңиз бе?» – деп сорадым. Олардың жанынан кетиўим менен, Қәлбимниң ашығын таптым. Оны қолтықлап услап, Анамның үйине, Маған ҳәмиледар болған бөлмеге, Алып келгенимше, жибермедим. Ерусалим қызлары! Жейран ҳәм жабайы суўынлар ҳақы жалбарынаман: Муҳаббаттың өзи оянбағанша, Ышқыны оятпаң ҳәм қозғамаң. Саўдагерлердиң барлық хош ийисли әтирлеринен исленген, Мирра ҳәм хош ийисли түтеткини аңқытып, Буўдақлаған түтиндей көтерилип, Шөлден шығып киятырған ким екен? Қараңлар, Сулайманның тасымалы тахты! Қасында алпыс батыры, Израилдың мәрт жаўынгерлери бар. Ҳәммеси қылыш асынған, Урыс тәжирийбесине ийе. Түнги қәўипке қарсы, Ҳәр бириниң қылышы белинде. Патша Сулайман Лебанондағы кедр ағашынан, Өзине тасымалы тахт ислеткен. Оның бақанларын гүмистен, Арқасын алтыннан ислетип, Отырғышын шым қызыл таўар менен қаплатқан. Ишин Ерусалим қызлары шын кеўилден безеген. Сион қызлары, сыртқа шығыңлар! Тойы күни, Жүреги шадлыққа толған күни, Анасы басына кийдирген, Тажына қараңлар! Қандай гөззалсаң, сүйиклим, гөззалсаң! Жүзиңдеги перде астындағы көзлериң, Қумырының көзлерине мегзейди. Шашларың Гилад таўларынан түсип киятырған, Қара ешкилер сүриўиндей таўланып турады. Қырқып, шомылдырып шығарылған, Қой сүриўиндей аппақ сениң тислериң. Ҳәр бириниң сыңары бар, Ҳеш бири жалғыз емес. Қырмызы сабақтай еринлериң, Аўзың сондай әжайып. Жапқыш астындағы жүзиңниң алмасы, Анардың ярымындай қып-қызыл. Мойның тик қурылған, Даўыттың минарасына мегзейди, Оған мың қалқан асылған, Ҳәммеси батырлар қалқаны. Лалазарда отлап жүрген қос суўынға, Егиз жейранға уқсайды қос анарың. Кеш түсип, көлеңке узайғанша, Мирра таўына, Хош ийисли шайырлар бар төбеге бараман. Сүйиклим, сен сондай гөззалсаң, Ҳеш жериңде миниң жоқ! Лебаноннан мениң менен бирге кел, келиншегим, Лебаноннан мениң менен бирге кел! Амана төбесинен, Сенир, яғный Хермон төбесинен, Арысланлар инлеринен, Қапланлар мәканлаған таўлардан асып кел. Әзизим, келиншегим, жүрегимди бийлеп алдың, Жанарыңның бир қараўы, Моншағыңның бир данасы менен, Жүрегимди бийлеп алдың. Муҳаббатың қандай татлы, әзизим, келиншегим! Муҳаббатың шараптан, Әтириңниң хош ийиси, Барлық хош ийисли затлардан ләззетли! Ләблериңнен пал тамады, келиншегим, Пал менен сүт бар тилиң астында. Кийимлериңниң жағымлы ийиси, Лебанонның хош ийисиндей. Әзизим, келиншегим, сен бир қапысы жабық бағ, Аўзы жабық қудық, мөр басылған булақсаң. Сен – жақсы мийўе беретуғын, Анар бағысаң. Бул бағда қына ҳәм нард бар. Аўа, бул бағда нард ҳәм шафран, Хош ийисли қамыс ҳәм корица, Ҳәр түрли хош ийисли тереклер, Мирра ҳәм алоэ, Әлўан түрли, ең жақсы хош ийисли өсимликлер өседи. Сен бағ булағысаң, Таза суў қудығы, Лебанон таўларының ағар суўысаң. Оян, ҳәй, арқа самалы! Кел, қубла самалы! Бағымда есип, оның хош ийисин тарат! Сүйиклим өз бағына келип, Оның сайланды мийўелеринен жесин. Мен бағыма кирдим, әзизим, келиншегим. Мирра ҳәм хош ийисли затларымды жыйнайман. Палымды уясы менен жеймен, Шарабымды, сүтимди ишемен. Жеңлер, дослар, ишиңлер! Ишип, ләззет алың, ҳәй, ашықлар! Уйықлап жатсам да, кеўлим сергек. Тыңлап көр! Сүйиклим есик қағып тур: «Есикти аш, әзизим, сүйиклим, Қумырым, минсиз сулыўым! Ҳөл болған басым шықтан, Шашларым түнги ызғардан». Мен шешинип қойдым, Қалай және кийинемен? Аяқларымды жуўып қойдым, Қалай және патас қыламан? Сүйиклим есик тесигинен қолын суққанда, Жүрегим толқынланып кетти. Турдым сүйиклиме қапы ашпаға, Қолларымнан мирра тамды, Бармақларымнан ақты мирра, Есиктиң илдиргишине. Сүйиклиме есик аштым, Бирақ ол кетип қалған екен. Оның кетип қалғанына, жүрегим езилди. Оны изледим, таба алмадым, Шақырдым, жуўап бермеди. Қаланы айланып жүрген сақшылар, Мени услап алып, урып, жарақатлады, Сол дийўал сақшылары, Мениң жаўлығымды шешип таслады. Ерусалим қызлары! Сизлерге жалбарынаман: Егер сүйиклимди ушыратсаңыз, Айтыңлар, ышқыдан қәстемен мен. Сүйиклиңниң басқалардан неси артық, Ҳәй, гөззаллар гөззалы? Бизлерге жалбарынатуғындай, Сүйиклиңниң басқалардан неси артық? Сүйиклим мениң қызыл жүзли, қуўатлы, Он мың адамның арасында айырылып турар. Басы сап алтыннан, Шашлары буйра, Ғарғадай қара. Көзиниң қарашықлары суў жағасында, Сүтке шомылып, ләззетленип отырған, Қос қумырыға уқсайды. Шекелери әтир таратып турған, Гүл бағына уқсайды. Еринлери мирра тамып турған, Лала гүлге уқсайды. Қоллары сары яқыт тағылған, Алтын ҳасаға уқсайды. Денеси лазурит таслары менен қапланған, Пил сүйегинен исленген буйымға уқсайды. Аяқлары алтын түбекке орнатылған, Мрамор сүтинге уқсайды. Түр-түси Лебанон таўларына уқсайды, Кедр ағашларындай саўлатлы. Тили шийрин, Қәдди-қәўмети келискен. Усы мениң сүйиклим, усы мениң достым, Ҳәй, Ерусалим қызлары! Сүйиклиң қайда кетти, Ҳәй, гөззаллар гөззалы? Ол қай тәрепке кетти? Оны сениң менен бирге излейик. Сүйиклим өз бағына, Жупар ийисли гүл бағына, Бағда сүриўин бағыўға, Лала гүллер териўге кетти. Мен сүйиклимдики, сүйиклим меники. Сүриўин лала гүллер арасында бағады ол. Сүйиклим, сен Тирса қаласындай гөззалсаң, Ерусалимдей сүйкимлисең, Байрақ көтерген ләшкерлердей айбатлысаң. Көзлериңди алып қаш меннен, Олар мени бенде қылмақта. Шашларың Гилад таўларынан түсип киятырған, Қара ешкилер сүриўине уқсайды. Қырқып, шомылдырып шығарылған, Қой сүриўиндей аппақ сениң тислериң. Ҳәр бириниң сыңары бар, Ҳеш бири жалғыз емес. Жапқыш астындағы жүзиңниң алмасы, Анардың ярымындай қып-қызыл. Патшаның алпыс ҳаялы, сексен тоқалы, Сансыз жас қызлары бар. Бирақ мениң қумырым, минсиз сулыўым – теңсиз. Ол анасының жалғызы, Оны туўғанның еркеси. Қызлар оны көрип, бахытлы дейди, Ҳаяллар ҳәм тоқаллар оны мақтайды. Таңдай атқан, Айдай сулыў, күндей жарқыраған, Байрақ көтерген ләшкерлердей айбатлы, Ким екен бул? Ойпатлықтағы көклемзарды көриў ушын, Ҳәм де жүзим путалары бүртик жарды ма, Анар ағашлары гүлледи ме деп, Усыларды көриў ушын, мен ғоза тоғайына бардым. Билмедим, қәлбим мени бийлеп алып, Халқымның ақсүйеклериниң арбасына миндирди. Қайт, шуламлы қыз, изге қайт! Сени бир көрейик, изге қайт! Қыз-жигитлер арасында аяқ ойынға түсип атырғандай, Не ушын мени көрежақсыз? Қандай сулыў сандал кийген аяқларың, Ҳәй, ҳасылзаданың қызы! Домалақ бөкселериң зергердиң, Қолынан шыққан гәўҳар мысалы. Киндигиң бәрқулла хош дәмли шарапқа толы, Домалақ кесе мысалы. Белиң лалалар менен оралған, Бийдай үйиндиси мысалы. Қос анарың қос суўын, Егиз жейран мысалы. Мойның пил сүйегинен қурылған минарадай, Көзлериң Бат-Раббим дәрўазасы жанындағы, Хешбон ҳәўизлериндей. Мурның Дамаскке қарап турған, Лебанон минарасындай. Басың Кармел таўындай тик болып, Илпилдеген шашларың шым қызыл, Патша шашларыңа тутқын болды. Қандай сулыўсаң, қаншелли сүйкимлисең, Ышқым кеткен сүйкимли жамалыңа! Турпатың пальма ағашына, Қос анарың оның солқым-солқым жемисине мегзейди. Мен: «Бул пальмаға өрмелейин, Услайын мийўели шақаларын», – дедим. Анарларың жүзим солқымларындай, Демиң алманың ийисиндей жупар, Еринлериң ең жақсы шарапқа уқсар. Бул шарап сүйиклиме, Оның уйықлап атырған еринлерине қарай ақсын. Мен сүйиклимдикимен, Ол да мени қумсайды. Жүр сүйиклим, атызға барайық, Түнди қына гүллери арасында өткерейик. Ерте турып, жүзимзарға барайық, Көрейик, жүзим путалары бүршик жарды ма, Олардың гүллери ашылды ма, Анар ағашлары да гүлледи ме? Сол жерде ышқымды саған бағышлайман. Мәргия шөп хош ийисин аңқытпақта, Есигимиз алдында, Әлўан түрли жақсы мийўелер бар. Жаңасын да, ескисин де, Сен ушын сақладым, сүйиклим! Қәнекей, туўысқанымдай болсаң еди, Анамның емшегин бирге емген! Көшеде көргенимде, сүйер едим, Ҳеш ким мени айыпламас еди. Алдыңа түсип, Турмысқа таярлаған, Анамның үйине алып келер едим. Хош ийисли шараптан, Анарларымның суўынан ишкизер едим саған. Сениң шеп қолың басым астында, Оң қолың менен мени аймалайды. Ерусалим қызлары, сизлерге жалбарынаман: Муҳаббаттың өзи оянбағанша, Ышқыны оятпаң ҳәм қозғамаң. Сүйиклисине сүйенип, Шөлден шығып киятырған ким екен? Алма ағашының астында, Анаң саған ҳәмиледар болған жерде, Ол толғатып, сени туўған жерде, Мен сени оятып алдым. Сал мени жүрегиңе мөрдей қылып, Қолыңа мөрли жүзиктей қылып. Өйткени муҳаббат өлимдей қүдиретли, Қумарлық әжелдей күшли. Ышқының оты отлы жалындай жанар, Лаўлап жанған жалын киби. Суўлар да муҳаббатты өшире алмас, Дәрьялар да оны ағызып кете алмас. Егер адам муҳаббат ушын бары-жоғын берсе де, Ол жек көринишли болып, мазақ қылынар еди. Бизлердиң кишкене қарындасымыз бар, Оның еле көкиреги де шықпаған. Оны айттырып келген күни, Қарындасымыз ушын не қыла аламыз? Егер ол дийўал болса, Үстине гүмис минара қурар едик, Егер ол қапы болса, Оны кедр тахталар менен жаўып таслар едик. Мен өзим дийўалман, Қос анарым минара мысалы, Сол себепли оның көзине, Бахытлы көриндим. Сулайманның Баал-Ҳамонда, Жүзим бағы бар екен, Ол бағды сақшыларға тапсырыпты. Ҳәр бири оның жемиси ушын, Мың шекел гүмис төлеўи керек екен. Мың гүмис теңге сеники болсын, ҳәй, Сулайман, Еки жүзи жемисин қорығандики болсын. Ал мениң жүзимзарым өзимдики, өзиме тийисли. Ҳәй, бағларға мәкан басқан! Жолдасларым даўысыңды еситип тур, Даўысыңды тек мен еситетуғын болайын. Асық сүйиклим! Жупар ийиси аңқыған таўлардағы, Жейрандай ямаса жас суўындай шапқыла. Яҳуда патшалары Уззия, Иотам, Ахаз ҳәм Хизкия ҳүкимдарлық қылған дәўирде Амос улы Ийшаяның Яҳуда ҳәм Ерусалим туўралы көрген аяны: Ҳәй көклер, тыңлаң! Ҳәй жер, қулақ түр! Жаратқан Ийе былай дейди: «Мен балаларды тәрбиялап, өсирдим, Бирақ олар Маған қарсы бас көтерди. Мал өз ийесин, Ешек ийеси қойған ақырды таныйды. Бирақ Израил Мени танымайды, Халқым Мени түсинбейди». Ўаҳ, гүналы миллет, Жазығы аўыр халық, Жаўызлық ислеўши әўлад, Бузғын балалар, ҳәсирет шегесизлер! Сизлер Жаратқан Ийени тәрк еттиңиз, Израилдың Мухаддесин менсинбедиңиз, Оған арқаңызды қараттыңыз. Не ушын сизлер еле жазалана бересиз? Неге бас көтериўди даўам ете бересиз? Басыңыз пүткиллей жараланған, Жүрегиңиз толық ҳәлсиреген. Аяғыңыздың ушынан басыңызға шекем саў жериңиз жоқ, Тек жарақатлар, кесиклер, ашық жаралар. Жуўылмаған, байланбаған, май жағылмаған. Елиңиз ўайран болған, Қалаңыз жанып күл болған. Жат жерлилер көз алдыңызда жериңизди талан-тараж етеди, Ўайран етип, оны қарабақанаға айландырады. Қыз Сион жалғызланып, жүзим бағындағы саяман, Палыз атызындағы шертек, Қамалдағы қала сыяқлы болып қалады. Егер Әлемниң Жаратқан Ийеси, Бизлер ушын бир қанша адамды аман қалдырмағанда, Бизлер Содомдай болар, Гомораға мегзер едик. Ҳәй, Содом басшылары, Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаң! Ҳәй, Гомора халқы, Қудайымыздың Нызамына қулақ салың! «Қурбанлықларыңыздың көп болғанынан Маған не пайда?! – дейди Жаратқан Ийе. – Жандырылатуғын қурбанлыққа берген қошқарларыңызға, Семиртилген малларыңыздың майларына әбден тойдым. Буға, тоқлы ҳәм ешкилердиң қанынан ләззет алмайман. Алдыма хызмет етиў ушын келгениңизде, Ким сизлерден булардың ҳәммесин алып келиўди сорады? Мениң ҳәўлимди басқыламаң, Буннан былай мәниссиз садақаларыңызды усынбаң! Хош ийисли түтеткилериңиз де Маған жеркенишли. Жаңа ай байрамларыңыздағы, Шаббат күнлериңиздеги, Басқа да жыйналысларыңыздағы жаўызлықларға тақатым жоқ. Жаңа ай байрамыңызды ҳәм белгиленген байрам күнлериңизди, Жаным жек көреди. Олар Мен ушын жүк болды, Оларды көтерип жүриўден шаршадым. Сизлер қол жайып, Маған жалбарынғаныңызда, Көзимди сизлерден жасыраман, Қаншама көп дуўа етсеңиз де, Мен тыңламайман. Қолларыңыз қанға батқан. Жуўының, тазаланың, Ислеген жаўыз ислериңизди көзимнен жоқ қылың, Жаманлық қылыўды тоқтатып, Жақсылық ислеўди үйрениң! Әдалатлықты излең, Езиўшини жолға салың, Жетимди қорғаң, Жесирди жақлаң. Келиңлер, мәселени бирге талқылайық! – дейди Жаратқан Ийе. – Гүналарыңыз қып-қызыл болса да, Олар қардай аппақ болады. Олар шым қызыл болса да, Ақ жүндей болады. Егер бойсынып, тыңласаңыз, Жер өндирген жақсы нәрселерди жейсиз. Ал егер қасарысып, бас көтерсеңиз, Сизлерди қылыш жалмайды». Булар Жаратқан Ийениң аўзынан шыққан сөзлер. Ерусалим! Қалайынша садық қала бузық ҳаялға айланды? Ол әдалатқа толы еди, Онда әдиллик мәкан басқан еди, Енди болса, қанхорларға толған! Гүмистей едиң ғаўажаққа айландың, Жақсы шараптай едиң енди суў араласты. Ҳүкимдарларың қулақсызлық етти, Урыларға шерик болды. Олардың ҳәммеси параны жақсы көреди, Саўға дәме етеди. Олар жетимлерди қорғамайды, Жесирлердиң арзын тыңламайды. Сонлықтан Ийе, Әлемниң Жаратқан Ийеси, Израилдың Күшли Қудайы былай дейди: «Душпанларыма ғәзебимди төгип, Жаўларымнан өшимди аламан! Қолымды саған қарсы көтерип, Ғаўажағыңды силти менен тазартаман, Барлық қосымталарды сеннен алып таслайман. Бурынғыдай, бийлериңди қайта тиклеп, Басында болғанындай, мәсләҳәтшилериңди қайта қояман. Сонда сени „Әдиллик қаласы, Садық пайтахт“ деп атайды. Сион әдалатлық пенен, Тәўбе қылған турғынлары әдиллик пенен қутқарылады. Бирақ өшегискенлери менен гүнакарлары бирге қырып тасланып, Жаратқан Ийени тәрк еткенлер жоқ қылынады. Заўықланып сыйынған кийели теребинф ағашларыңыз ушын уятқа қалып, Сыйыныў ушын өзлериңиз сайлап алған бағларыңыз ушын шерменде боласыз. Сизлер жапырағы төгилген теребинф ағашына, Суўсыз қалған бағқа уқсайсыз. Күшлилер қаўыққа, Олардың ислери ушқынға айланады. Күшлилер ислери менен бирге жанады, Бул отты ҳеш ким өширмейди». Амос улы Ийшаяға Яҳуда ҳәм Ерусалим ҳаққында аян арқалы билдирилген сөз мынаў: Ақырғы күнлер келгенде, Жаратқан Ийениң Үйи қурылған таў, Барлық таўлардан жоқары болып, Ҳәмме төбешиклерден мәртебели болады. Пүткил миллетлер оған қарай ағылады. Көплеген халықлар келип, былай дейди: «Жүриңлер, Жаратқан Ийениң таўына, Яқыптың Қудайының Үйине көтерилейик. Ол бизлерге Өз жолларын үйретсин, Бизлер де Оның соқпақларынан жүрейик». Өйткени Нызам Сионнан, Жаратқан Ийениң сөзи Ерусалимнен шығады. Жаратқан Ийе миллетлер арасында қазылық етип, Көплеген халықлардың арызын шешеди. Енди олар қылышларынан пазна, Найзаларынан орақ соғады. Миллет миллетке қарсы қылыш көтермейди, Артық урысыўды да үйренбейди. Яқыптың урпақлары, Келиң, Жаратқан Ийениң нурында жүрейик! Сен Өз халқыңды, Яқыптың урпақларын тәрк еттиң, Өйткени олардың иши шығыстың үрп-әдетлерине толы. Олар филистлер киби пал ашады, Жат еллилер менен қол қысысады. Жери болса, гүмис ҳәм алтынға толы, Ғәзийнесиниң есап-саны жоқ. Ели атларға толы, Арбаларының есап-саны жоқ. Олардың жери жалған қудайларға толы, Олар өз қолларының исине, Бармақлары менен соққан нәрсеге тәжим етеди. Инсан аяқ асты болды, Ҳәр бири диз шөкти, Қудай, оларды кеширме! Жаратқан Ийениң қорқынышлы қәҳәринен, Оның салтанатының уллылығынан, Жартасларға кирип алың, Топырақ астына жасырының. Адамның менмен нәзери төмен қаратылып, Тәкаббирлиги жерге урылады. Тек жалғыз Жаратқан Ийе сол күни жоқарылатылады. Әлемниң Жаратқан Ийесиниң бир күни бар, Сол күни Ол барлық менменлерге, Тәкаббирлерге ҳәм барлық мақтаншақларға қарсы шығып, Оларды жерге урады. Лебанонның барлық бийик ҳәм асқынлаған кедр ағашларына, Башанның барлық еменлерине, Барлық бийик таўларға, Барлық бәлент төбешиклерге, Ҳәр бир бийик минараға, Ҳәр бир беккем дийўалға, Барлық үлкен саўда кемелерине, Барлық әжайыбатларға қарсы турылады. Адамзаттың менменлиги қулатылып, Инсан мақтанышы жерге урылады. Тек жалғыз Жаратқан Ийе сол күни жоқарылатылады. Жалған қудайлар биротала жоқ болады. Жаратқан Ийе жерди ләрзеге келтириў ушын турғанда, Оның қорқынышлы қәҳәринен, Салтанатының уллылығынан, Адамлар жартаслардың жарықларына, Жердиң тесиклерине кирип кетеди. Сол күни адамлар өзлери сыйыныў ушын, Гүмис ҳәм алтыннан ислеген жалған қудайларын, Гөртышқан ҳәм жарғанатларға таслайды. Жаратқан Ийе жерди ләрзеге келтириў ушын турғанда, Оның қорқынышлы қәҳәринен, Салтанатының уллылығынан қашып, Жартаслардың жарықларына, Таўлардың тесиклерине кириў ушын солай ислейди. Деми мурнында болған адамзаттан үмит етиўди тоқтатың! Ол ким болыпты? Мине, Ийе, Әлемниң Жаратқан Ийеси, Ерусалимнен ҳәм Яҳудадан тирек ҳәм сүйенишлерин: Барлық нан ҳәм суў дереклерин, Батырларын ҳәм жаўынгерлерин, Бийлерин ҳәм пайғамбарларын, Палкерлерин ҳәм ақсақалларын, Елиўбасыларын ҳәм абырайлы адамларын, Мәсләҳәтшилерин, шебер усталарын ҳәм көзбайлаўшыларын тартып алады. Ол былай дейди: «Мен өспиримлерди оларға басшы етип қояман, Оларға гөдеклер ҳүкимдарлық етеди. Адамлар бир-бирине қысым жасап, Қоңсы қоңсысын жәбирлейди. Жаслар жасы үлкенлерди, Қарапайымлар абырайлыларды сыйламай қояды. Сонда адамлар өз әкесиниң хожалығындағы, Туўысқанына жабысып: „Сениң үстиңде кийимиң бар екен, Сен бизлерге басшы болып, Мына ўайран болған үйиндилерди қол астыңа ал!“ – дейди. Бирақ сол күни ол бақырып: „Мен жараңызды таңа алмайман! Үйимде аўқат та, кийим де жоқ. Мени басшы қылып қоймаңлар“, – дейди». Ерусалим қыйрады, Яҳуда қулады. Олардың сөзлери ҳәм ислери Жаратқан Ийеге қарсы болып, Оның салтанатын масқара қылды. Жүз көринислери өзлерине қарсы гүўалық береди, Содом сыяқлы гүналарын ашық айтады, ҳеш жасырмайды. Олардың соры қурыйды! Себеби олар өз басына өзлери апат келтирди. Әдиллерге айтың, олар жақсылық көреди, Олар өз ислериниң мийўесин татады. Залымлардың соры қурыйды! Олар жақсылық көрмейди, Қолы менен ислеген исиниң есесин алады. Жас балалары халқымды езеди, Ҳаяллары оларға ҳүкимдарлық етеди. Халқым, жетекшилериң сизлерди жолдан урды, Жүрер жолыңыздан адастырды. Жаратқан Ийе даўа ашыў ушын орнынан қозғалып, Халықларды ҳүким етиў ушын аяққа турды. Жаратқан Ийе Өз халқының ақсақалларын ҳәм басшыларын ҳүким етиўге кирисип: «Сизлер жүзимзарларымды ўайран еттиңиз, Үйлериңиз жарлылардан талап алған олжаға толы. Сизлер неге Мениң халқымды езип, Жарлыларды қысқыға ала бересиз?» – дейди Ийе, Әлемниң Жаратқан Ийеси. Жаратқан Ийе былай дейди: «Сион қызлары тәкаббир, Мурнын аспанға көтерип, Көзлерин сүзип жүреди, Аяқларындағы ҳалқаларын шыңғырлатып, Керилип қәдем басады». Сонлықтан Ийемиз Сион қызларының бас кийимлерин жулып алып, Еңбегин ашып таслайды. Сол күни Ийемиз олардың аяқларындағы ҳалқаларды, Шашбаўларын, ярым ай көринисиндеги безениў буйымларын, Сырғаларын, билезиклерин, орамалларын, Орайпеклерин, тобығындағы шынжырларды, ийин жапқышларын, Әтир шийшелерин, тумарларын, Мөр жүзиклерин, әребеклерин, Сәнли кийимлерин, жегделерин, шекпенлерин, шыжланларын, Сийледей жуқа кийимлерин, зығыр кийимлерин, Түрмелерин, жаўлықларын тартып алады. Сонда әтирдиң орнын сасық ийис, Белбеўдиң орнын жип, Әшекөйленген шаштың орнын тақыр бас, Сәнли кийимниң орнын аза кийими, Сулыўлықтың орнын шерменделик тамғасы басады. Еркеклериңиз қылыштан өледи, Жаўынгерлериңиз саўаш майданында қаза табады. Сионның дәрўазалары жылап, аза тутады, Босап қалып, пайтахт тақыр жерде отырып қалады. Сол күни жети ҳаял бир еркекке жабысып, оған: «Бизлер өз нанымызды жеп, өз кийимимизди кийемиз, Бизлерди өз некеңе алып, Шерменделиктен қутқарсаң болғаны», – дейди. Сол күни Жаратқан Ийе отырғызған нәл гөззал ҳәм салтанатлы болады. Жердиң мийўеси де Израилдың аман қалғанларына мақтаныш ҳәм даңқ болады. Сионда қалғанлар, Ерусалимде аман қалғанлар – Ерусалимде тири қалыў тәғдирине жазылған ҳәр бир адам «мухаддес» деп аталады. Ийемиз Сион қызларының напәклигин жуўып таслағанда, Ерусалимде төгилген қанды да ҳүким руўхы ҳәм от руўхы менен тазалайды. Соңынан Жаратқан Ийе Сион таўының ҳәмме тәрепиниң үстине ҳәм ол жерге жыйналғанлардың үстине күндиз булт ҳәм түтин, түнде жалынлаған оттың жақтысын жаратады. Пүткил салтанат үсти қапланған болып, ол күндизги ыссыда шатыр, даўыл менен жаўында пана ҳәм қорғаныш болады. Мен сүйиклимниң жүзимзары туўралы жыр айтып берейин: Топырағы өнимдар бир төбеде, Сүйиклимниң жүзимзары бар еди. Ол жерди аўдарып, тастан тазалап, Сайланды нәллерди екти. Оның ортасына гүзет минарасын орнатып, Жүзим сығатуғын шуқыр қазды. Ол бағынан жақсы жүзим күтти, Бирақ бағ жабайы жүзим берди. Сонлықтан сүйиклим былай дейди: «Енди, ҳәй Ерусалим турғынлары, Яҳуда халқы! Мениң менен жүзимзарым ортасында қазылық етиң. Жүзимзарым ушын және не қылайын? Мен оған ислемеген не қалды? Мен жақсы жүзим күткен едим, Ол неге жабайы жүзим берди? Ал енди мен сизлерге, Жүзим бағыма не қылатуғынымды айтайын: Оның қорғанларын алып таслайман, Бағ жалмап жеп қойылсын, Дийўалларын бузып таслайман, Ол басқылап таслансын. Мен бағды ўайран қыламан, Ол путалмайды, топырағы аўдарылмайды, Оны шат тикен ҳәм жантақ басып кетеди. Үстине жаўын жаўмасын деп, бултқа буйрық беремен». Әлемниң Жаратқан Ийесиниң жүзимзары – Израил халқы, Яҳуда халқы – Оның отырғызған сүйикли бағы. Ол әдалатлық күтти, Бирақ, қаннан басқа ҳеш нәрсе көрмеди. Ол әдиллик күтти, Бирақ жапа шеккенлердиң пәриядынан басқа ҳеш нәрсе еситпеди. Үй үстине үй, атыз үстине атыз қосып атырғанлар, Ҳәсирет шегесизлер! Басқаларға жер қалдырмай, Жер бетинде жалғыз өзиңиз жасамақшысызлар. Әлемниң Жаратқан Ийесиниң мына сөзлери қулағыма шалынды: «Сөзсиз, көп үйлер ўайран қылынады, Зәўлим ҳәм көркем жайлар ийесиз қалады. Он сүрим жердеги жүзимзардан тек бир бат шарап шығады, Бир хомер туқым тек бир эфа өним береди». Ерте таңда турып, өткир ишимлик изинен қуўғанлар, Ымырт жабылғанша шарап ишип мәс болғанлар, ҳәсирет шегеди! Олардың зыяпатларында лира ҳәм арфа, Дәп ҳәм сырнай шертилип, шарап ишиледи, Бирақ олар Жаратқан Ийениң ислерине кеўил бөлмейди, Оның қоллары менен жаратылғанларға итибар бермейди. Сонлықтан халқым наданлығы себепли сүргин қылынады. Абырайлы адамлары ашлықтан өлип, Қарапайым халық шөлден қырылады. Буған қоса, өлилер мәканының иштейи ашылып, Аўзын қатты керип ашады, Ерусалимниң абырайлылары ҳәм қарапайым халқы, Олардың шаўқым-сүренлери ҳәм шадлығы сол жерге киреди. Адамзат бойсындырылып, ҳәр бир адам дизе бүгеди, Менменниң көзи төмен қарайды. Бирақ Әлемниң Жаратқан Ийеси әдалатлықта мәртебеге ерисип, Мухаддес Қудай әдилликте Өз мухаддеслигин көрсетеди. Сонда қойлар өз жайлаўларындағыдай жайылып жүреди, Қозылар байлар таслап кеткен қарабақаналар арасында отлайды. Қылмысын жалған қосып есилген арқан менен, Ал гүнаны арбаның жиби менен тартып жүргенлер, ҳәсирет шегеди! Ҳәтте, олар: «Қудай асықсын, исин тезирек ислесин, Биз де көрейик. Израилдың Мухаддесиниң мақсети тезирек әмелге ассын, Биз де оны билейик», – дейди. Жаманды жақсы, жақсыны жаман, Түнекти жақты, жақтыны түнек, Ашшыны мазалы, мазалыны ашшы дегенлер, ҳәсирет шегеди! Өзин дана деп санап, Өзин ақыллы билгенлер, ҳәсирет шегеди! Шарап ишиўде қаҳарман болғанлар, Өткир ишимликти араластырып ишиўде батырлар, Пара алып, айыплыны ақлағанлар, Ҳақты ҳуқықынан айырғанлар ҳәсирет шегеди! Оттың сабанды жалмағаны, Жалынның пишенди өртегени сыяқлы, Олардың тамыры да ширип кетеди, Гүллери шаң-тозаң киби көкке суўырылады. Себеби олар Әлемниң Жаратқан Ийесиниң Нызамынан жүз бурып, Израилдың Мухаддесиниң сөзин нәзерге илмеди. Сол себепли Жаратқан Ийениң ғәзеби, Өз халқына қарсы лаўлады, Қолын көтерип, оларды жазалайды. Сонда таўлар титиреседи, Олардың өли денелери тасланды сыяқлы көшелерде жатады. Сонда да Оның ғәзеби басылмайды, Қолы көтерилиўин даўам етеди. Ол алыслардағы миллетлерге белги береди, Жер шетинде жасап атырғанларды ысқырып шақырады, Мине, олар да тез, асығып-үсигип жетип келеди. Бирде биреўи шаршамайды, сүрникпейди, Мүлгимейди, уйықламайды, Белинен белбеўи шешилмейди, Аяқ кийиминиң баўы үзилмейди. Олардың оқлары ушқырланған, Оқ жайлары тартылған, Атларының туяқлары шақмақ тасқа, Арбаларының дөңгелеклери қуйынға мегзейди. Олардың ақырыўы арысланға уқсайды, Олар жыртқыш арыслан киби ақырады, Ырылдап, олжасын тутып, алып кетеди, Ҳеш ким оны қутқара алмайды. Сол күни олар олжа үстинде, Теңиз туўлаўы киби ырылдасады. Егер биреў жерге нәзер салса, Әне, қара түнек пенен азапты көреди, Нур қара бултлар менен қапланған болады. Патша Уззия өлген жылы мен бийик ҳәм салтанатлы тахт үстинде отырған Ийемизди көрдим. Оның кийиминиң етеклери Ибадатхананы толтырып турған еди. Оның жоқарысында серафлар турған болып, ҳәр бириниң алты қанаты бар еди. Олар еки қанаты менен жүзин, еки қанаты менен аяқларын жаўып, ал қалған екеўи менен ушып турған еди. Олар бир-бирине даўыслап былай деп айтып турды: «Әлемниң Жаратқан Ийеси, Мухаддес, мухаддес, мухаддес! Пүткил әлем Оның салтанатына толған». Олардың даўысынан қапының жақлаўлары қозғалып, Ибадатхана түтинге толды. Сонда мен: – Сорым қурысын! Қурып қалдым! Өйткени мен аўзы ҳарам адамман ҳәм аўзы ҳарам адамлар арасында жасап атырман. Деген менен, Патшаны – Әлемниң Жаратқан Ийесин көзлерим көрди, – дедим. Буннан соң, серафлардың бири маған қарай ушты. Оның қолында түтетки түтетилетуғын орыннан әтөшкир менен алынған қоз бар еди. Ол қозды аўзыма тийгизип: – Мине, бул қоз еринлериңе тийди. Енди қылмысларың алып тасланды, гүналардан пәклендиң, – деди. Соңынан Ийемиздиң: – Кимди жиберейин? Бизлер ушын ким барады? – деген даўысын еситтим. – Мине, мени жибер, мен бараман, – дедим мен. Ол былай деди: – Барып, бул халыққа: «Тыңлап турасыз, бирақ түсинбейсиз, Қарап турасыз, бирақ мән бермейсиз», – деп айт. Солай етип, бул халықтың жүрегин сезимсиз қыл, Қулақларын аўырластыр, Көзлерин гүңгиртлестир. Олар көзлери менен көрмесин, Қулақлары менен еситпесин, Жүреклери менен сезбесин, Маған қайтып келип, шыпа таппасын. Мен Оннан: – Ийем, бул қашанға дейин даўам етеди? – деп сорадым. Ол былай деп жуўап берди: – Қалалар қыйрап, қаңырап босап, Үйлер адамсыз қалғанша, Жерлер қаңырап, ўайран болғанша, Мен, Жаратқан Ийе ҳәммесин узақларға қуўып жиберип, Елде таслап кетилген жерлер көбейгенше. Егер де елде халықтың оннан бири қалса да, Оны қайтадан жоқ қыламан. Бирақ кесип тасланғанда түбири қалған, Теребинф ямаса емен ағашы сыяқлы, Мухаддес туқым да түбирден қайта шығады. Уззияның ақлығы Иотамның улы Ахаз Яҳудаға патшалық қылған дәўирде Арам патшасы Ресин менен Израил патшасы Ремалия улы Пеқах Ерусалимге урыс ашты, бирақ басып ала алмады. Даўыттың урпағы Арамның Эфрайым менен бирлескенин еситкенде, Ахаздың ҳәм оның халқының жүреги тоғайдағы даўыл тербеткен тереклер киби шайқалып, дирилдеди. Сол арада Жаратқан Ийе Ийшаяға былай деди: – Улың Шеар-Яшуб пенен бирге кир жуўыўшының атызына баратуғын жолдағы, Жоқарғы ҳәўизге суў қуйылатуғын жерге барып, Ахазды қарсы ал. Оған былай деп айт: «Абайлы бол, тынышлық сақла, қорқпа! Пысқып, шала жанып турған еки отын қалдығынан – Арам патшасы Ресинниң ҳәм Ремалияның улының лаўлаған ғәзебинен руўхың түспесин. Арам Эфрайым ҳәм Ремалияның улы менен саған қарсы жаман жоба дүзип: „Келиң, Яҳудаға шабыўыл жасайық, оны қорқытып, басып алайық ҳәм Табеелдиң улын патша етип қояйық“, – дейди. Бирақ Қудай Ийе былай дейди: „Бул әмелге аспайды, Жүз бермейди де, Дамаск тек Арамның пайтахты, Ресин болса тек ғана Дамасктиң басы. Эфрайым алпыс бес жыл ишинде халық болыўдан қалады. Самария тек Эфрайымның пайтахты, Ал Ремалияның улы болса тек ғана Самарияның басы. Егер исенимиңизде беккем турмасаңыз, Сизлер де ҳеш қашан беккем тура алмайсыз“». Жаратқан Ийе Ахазға қайтадан: – Қудайың Жаратқан Ийеден белги сора. Белги өлилер мәканынан тереңде, аспаннан бийикте болса да сорай бер, – деди. Бирақ Ахаз: – Мен сорамайман, Жаратқан Ийени сынамайман, – деди. Сонда Ийшая былай деди: – Онда тыңлаң, ҳәй Даўыттың урпақлары! Адамлардың шыдамын сынағаныңыз аз болғандай, енди Қудайымның да шыдамын сынамақшымысыз? Солай етип, Ийениң Өзи сизлерге белги береди: Мине, қыз ҳәмиледар болып ул туўады. Оның атын Иммануел деп қояды. Ол жаманнан қашып, жақсыны таңлай билемен дегенше, қатық ишип, пал жейди. Себеби бала жаманнан қашып, жақсыны таңлай билемен дегенше, сени қорқытқан сол еки патшаның жери шөлге айландырылады. Бирақ Жаратқан Ийе Ассирия патшасы арқалы сениң, халқыңның ҳәм ата-бабаларыңның урпақларының басына Эфрайымның Яҳудадан айырылған күнинен бери болып көрилмеген аўыр күнлерди салады. Сол күни Жаратқан Ийе Мысыр дәрьяларының аяқ ушларындағы шыбынларды ҳәм Ассирия жерлериндеги ҳәррелерди ысқырып шақырады. Олар ушып келип, дәрья жағасындағы ойпатлықларға, жартаслардың жарықларына, барлық тикенекли путаларға ҳәм барлық жайлаўларға орналасып алады. Сол күни Ийемиз Евфрат дәрьясының арғы жағынан жаллап алынған пәки – Ассирия патшасы арқалы шашыңызды, аяқларыңыздағы түклерди, ҳәтте, сақалларыңызды да алып таслайды. Сол күн келгенде ким де ким бир қашар ҳәм еки қойды сақлап қала алса, олар берген мол сүттен, сол адам қатық ишеди. Елде қалған ҳәр бир адам қатық ишип, пал жейди. Сол күни баҳасы мың шекел гүмиске тең болған мың жүзим нәли отырғызылған ҳәр бир бағды шат тикен ҳәм жантақ қаплап кетеди. Пүткил елди тикен ҳәм жантақ қаплап кеткенликтен, адамлар ол жерге оқ жай ҳәм оқлары менен аңға келеди. Бир ўақытлары ислеў берип пайдаланған төбешиклердиң ҳеш бирине енди тикен ҳәм жантақлардан қорқып, бара алмайсызлар. Ол жерлер сыйыр бағылып, қой басқылайтуғын жерге айланады. Жаратқан Ийе маған: – Үлкен бир тахта ал да, оған анық етип: «Маҳер-Шалал-Хаш-Баз» деп жаз. Мен руўханий Урия менен Еберехия улы Зехарияны исенимли гүўалар етип тайынлайман, – деди. Кейин мен пайғамбар ҳаялым менен жаттым. Ол ҳәмиледар болып, ул туўды. Сонда Жаратқан Ийе маған: – Атын Маҳер-Шалал-Хаш-Баз қой. Бала «аға, апа» деп айтып үлгерместен алдын, Ассирия патшасы Дамасктиң байлығын ҳәм Самариядан тартып алған олжаларын алып кетеди, – деди. Жаратқан Ийе сөзин даўам етип маған былай деди: – Бул халық тыныш ағып турған Шилоах суўларынан ўаз кешип, Ресин ҳәм Ремалияның улына қуўанды. Сонлықтан, Ийеңиз болған Мен Евфраттың мол ҳәм бурқасынлаған суўын – Ассирия патшасын ҳәм оның пүткил қүдиретин үстиңизге баслап келмектемен. Ол барлық кәнарларынан шығып, пүткил жағаны басып кетеди. Суў тасқыны Яҳуданы басып, алқымына келеди. Иммануел, оның жайылған қанатлары пүткил елиңди қаплайды! Ҳәй халықлар, жыйналыңлар, набыт боласызлар! Қулақ түриңлер, ҳәй узақтағы еллердиң ҳәммеси! Беллериңизди буўыңлар, бирақ набыт боласызлар! Беллериңизди буўыңлар, бирақ набыт боласызлар! Бирге мәсләҳәт қурың, бирақ ол пушқа шығады. Сөз сөйлейсиз, бирақ ол әмелге аспайды. Себеби Қудай бизлер менен бирге! Жаратқан Ийениң күшли қолы үстимде болып, бул халықтың жолынан жүрмеўди қатаң ескертип, маған былай деди: «Бул халықтың тил бириктириў деп атағанының ҳеш қайсысын, Тил бириктириў деп атамаң. Олар қорққан нәрседен қорқпаң, ҳүрейиңиз де ушпасын. Әлемниң Жаратқан Ийесин мухаддес деп ҳүрмет қылың. Оннан қорқың, Оннан зәрреңиз ушсын, Ол Мухаддесхана болады. Бирақ Израилдың еки патшалығы ушын, Ол сүрниктиретуғын тас, жығылтатуғын жартас, Ал Ерусалим турғынлары ушын, Дузақ ҳәм тор болады. Олардың көпшилиги сүрнигип, жығылып, Мылжа-мылжа болады, Дузаққа түсип, тутқын болады». Бул хабарды жазып, орап байла, Шәкиртлерим арасында тәлиматты мөрлеп, оларға сақлатқызып қой. Мен жүзин Яқыптың урпақларынан жасырған, Жаратқан Ийени күтемен, Үмитим тек Оннан. Минекей, мен ҳәм Жаратқан Ийе маған берген балалары менен бирге усы жердемен. Бизлер Сион таўында мәкан қурған Әлемниң Жаратқан Ийесиниң Израилдағы нышаны ҳәм белгисимиз. Биреўлер сизлерге: «Сыбырлап ҳәм сандырақлап әрўақларды ҳәм руўхларды шақырыўшылардан сораң. Халық өз қудайларынан сораўы керек емес пе? Тирилер ушын өлилерден сораў керек емес пе?» – дейди. Қудайдың тәлиматына ҳәм хабарына жүз бурың! Егер ким де ким буларға сай сөйлемесе, ол жерде таң нуры болмайды. Ол аш ҳәм әбигер болып жер бети бойлап, посып жүреди. Олар аш болғанда, ғәзепленип, өз патшасын ҳәм өз Қудайын нәлетлейди. Олар жоқарыға қараса да, жерге қараса да, тилекке қарсы, тек қайғы-ҳәсирет, қараңғылық ҳәм қорқынышлы түнекти көреди ҳәм қойыў қараңғылыққа шүмип кетеди. Деген менен, қайғы ишиндегилер қойыў қараңғылықта болмайды. Бурын Ийемиз Зебулон жери менен Нафталий жерин масқара қылған еди, ал келешекте Иорданның арғы жағасындағы теңизге баратуғын жолдағы басқа миллетлер жасайтуғын Галиланы даңққа бөлейди. Түнекте жүрген бул халық, Уллы нурды көрди, Терең қараңғылық елинде жасағанлардың, Үстине нур шашылды. Жаратқан Ийе, Сен миллетлерди көбейттиң, Олардың қуўанышын арттырдың. Олар жыйын-терим ўақтында қуўанғандай, Олжа бөлисип атырғанда шадланғандай, Сениң алдыңда қуўанышқа бөленеди. Мидянларды жеңген күндеги сыяқлы, Сен олардың аўыр мойынтырығын, Жаўырынына тийетуғын жуўан таяқты, Езиўшилердиң қолындағы қамшыны сындырдың. Әскерлердиң саўашта кийген етиклери, Қанға былғанған барлық кийимлери, Жағып жиберилип, отқа жем болады. Себеби бизлер ушын бир нәресте туўылды, Бир ул инам етилди! Ҳүкимдарлық оның желкесине жүкленеди, Оның аты: Әжайып Мәсләҳәтши, Күшли Қудай, Мәңгилик Әке, Парахатшылық Көсеми болады. Оның ҳүкимдарлығы тынымсыз өсип, Тынышлық шексиз ҳүким сүреди. Ол Даўыттың тахтына отырып, Оның патшалығында ҳүкимдарлық етеди. Ҳәзирден баслап мәңгиге, Әдалатлық ҳәм туўрылық пенен, Патшалықты тастыйықлап, беккемлейди, Әлемниң Жаратқан Ийеси жан күйдирип, Буны иске асырады. Ийемиз Яқыпқа қарсы сөз жиберди, Ол Израилға келип түсти. Пүткил халық – Эфрайым ҳәм Самария турғынлары буны билди. Бирақ олар менменлик ҳәм тәкаббирлик пенен былай дейди: «Гербиш пенен салынған үйлер қулады, Орнына жонылған таслардан үй қурамыз, Жабайы әнжир ағашлары кесип тасланды, Орнына кедр ағашларын тигемиз». Солай етип, Жаратқан Ийе Ресинниң душпанларын, Оларға қарсы қозғап, Душпанларды ҳәрекетке келтирди. Шығыстан арамлар, батыстан филистлер, Аўзын ашып, Израилды жутып жиберди. Бирақ, сонда да Жаратқан Ийениң ғәзеби басылмас, Қолы көтерилиўин даўам етер. Халық өзлерин жазалағанға жүз бурмады, Әлемниң Жаратқан Ийесин излемеди. Сонлықтан Жаратқан Ийе Израилдың басын да, қуйрығын да, Пальма ағашларының шақаларын да, қамысын да, Бир күнде кесип таслайды. Ақсақаллар ҳәм абырайлы адамлар – бул бас, Жалған пайғамбарлар – бул қуйрық. Жол көрсеткенлер бул халықты адастырды, Оларға ергенлер басы берик көшеге кирип қалды. Сонлықтан Ийемиз олардың жаслары ушын қуўанбас, Жетим ҳәм жесирине жаны ашымас. Себеби ҳәр бири қудайсыз ҳәм жаўыз, Ҳәммесиниң аўзынан ақмақ сөз шығар. Бирақ, сонда да, Жаратқан Ийениң ғәзеби басылмас, Қолы көтерилиўин даўам етер. Жаўызлық от киби жанып, Тикен ҳәм жантақларды жалмап жиберер, Тоғайдағы қалың ағашларды от алып, Түтин сүтин болып әласпанға көтерилер. Әлемниң Жаратқан Ийесиниң ғәзебинен жер жанар, Адамлар от ушын отын болып, Ҳеш ким туўысқанын аямас. Олар оң тәрептен тутып жер, бирақ ашлығы басылмас, Шеп тәрептен алып жер, бирақ қарны тоймас. Ҳәр ким өз жақынының етин жер. Менашше Эфрайымның, Эфрайым Менашшениң етин жер, Кейин екеўи биригип, Яҳудаға ҳүжим етер. Бирақ, сонда да Жаратқан Ийениң ғәзеби басылмас, Қолы көтерилиўин даўам етер. Әдалатсыз қағыйдалар шығарып, Жәбирлеўши пәрманлар жазғанлар, ҳәсирет шегесизлер! Сизлер жарлыларды ҳуқықынан айырып, Халқымның ҳәлсизлерин әдалаттан маҳрум етесиз, Жесирлерди тонап, Жетимлерди олжаға айландырасыз. Сизлер жаза күни, Узақтан апат келгенде не қыласыз? Жәрдем сорап кимге жуўырасыз? Байлығыңызды қаяққа қалдырасыз? Тутқынлар арасында дизе бүгиўден, Ямаса саўашта өлип кетиўден басқа шараңыз жоқ. Бәри бир, Жаратқан Ийениң ғәзеби басылмас, Қолы көтерилиўин даўам етер. «Ашыўымның таяғы болған Ассирия, ҳәсирет шегеди! Қолындағы таяғы – Мениң ғәзебим. Оны қудайсыз халыққа, Ғәзебим келген халыққа қарсы жиберемен. Оны талан-тараж қылып, олжалаўды, Көшедеги ылай сыяқлы, аяқ асты қылыўды буйыраман. Бирақ Ассирия патшасы булай нийет етип, Булай ойламайды да. Оның ойы көплеген миллетлерди қырып, жоқ қылыў. Ол былай дейди: „Мениң ләшкербасыларымның ҳәммеси патшалар емес пе? Кално қаласы Каркемиш сыяқлы, Хамат қаласы Арпад сыяқлы, Самария Дамаск сыяқлы жоқ болған емес пе? Бутлары Ерусалим менен Самарияникинен де үлкен болған, Бутқа исениўши патшалықларға қолым жетти. Самария ҳәм оның бутларына ислегенимди, Ерусалим ҳәм оның бутларына да ислемеймен бе?“» Ийемиз Сион таўына ҳәм Ерусалимге қарсы барлық ислерин тамамлап болып, былай дейди: «Ассирия патшасын мақтанып көкирек көтергени ҳәм тәкаббир нәзер таслап жүргени ушын жазалайман. Себеби Ассирия патшасы былай дейди: „Буны өз қолларымның күши менен, Өз даналығым менен иследим. Өйткени мен ақыллыман. Мен халықлардың шегараларын алып таслап, Ғәзийнелерин таладым, Қүдиретли биреўдей, олардың патшаларын тахттан қулаттым. Уя тапқан сыяқлы, Миллетлердиң байлығын таптым, Қараўсыз қалдырылған мәйеклерди жыйнағандай, Пүткил дүньяны жыйнадым. Қанат қағып, аўзын ашып, Айбат еткен болмады“». Балта өзи менен шаўып атырғанға мақтана ма? Ямаса жарғы өзи менен кесип атырғанға өзин мақтай ма? Таяқ өзин услап турғанды көтере ала ма? Ямаса ағаштан болмаған тири жанды шоқмар көтерип силке ала ма? Сонлықтан Ийе, Әлемниң Жаратқан Ийеси, Ассирияның мықлы жаўынгерлерине, Жүдететуғын кеселлик жибереди. Оның салтанаты астында алысып атырған өрт киби, Жалын тутанады. Израилдың нуры отқа, Оның Мухаддеси жалынға айланып, Ассирияның тикензар ҳәм жантақларын, Бир күнде жандырып, жалмап жибереди. Оның саўлатлы тоғайлары менен өнимдар жерлерин, Пүткиллей жоқ қылады Жаратқан Ийе, Жаны да, тәни де набыт болады, Аўыр дәртке жолыққан адам киби. Тоғайдағы тереклердиң аз қалғаны соншелли, Ҳәтте, жас балалар да оларды санап, жаза алады. Сол күни Израилдың қалғанлары, Яқыптың урпағының аман қутылғанлары, Буннан былай өзлерин жазалағанларға арқа сүйемей, Садықлық пенен Жаратқан Ийеге, Израилдың Мухаддесине арқа сүйейди. Аман қалғанлар, Яқыптың урпағының аман қалғанлары, Күшли Қудайға қайтып келеди. Израил, сениң халқың теңиздиң қумындай көп санлы болған болса да, Тек олардан аман қалғанлары ғана қайтады. Жоқ қылыныў қарар етилген, Ол әдиллик пенен иске асырылады. Қарар қылынғанындай, Ийе, Әлемниң Жаратқан Ийеси, Пүткил жер жүзинде жоқ қылыныўды әмелге асырады. Сонлықтан Ийе, Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Ҳәй, Сионда жасап атырған халқым! Мысырлылардың ислегени сыяқлы, Ассириялылар сизлерге шоқмар көтерип, Таяқ пенен урғанда, олардан қорқпаңлар. Көп өтпей, Мениң сизлерге деген ғәзебим басылып, Қәҳәрим ассириялыларды жоқ қылыўға қарай дөнеди. Мен, Әлемниң Жаратқан Ийеси, Мидянларды Ореб жартасында қырғаным сыяқлы, Оларға қарсы қамшымды көтеремен. Мысырда қылғаным сыяқлы, Ҳасамды суўлар үстине созаман. Сол күни ассириялылардың жүги еңсеңизден түсип, Мойынтырығы мойныңыздан алып тасланады. Күшке толғаныңыз себепли, мойынтырық сындырылады». Ассириялылар Айят қаласына жүрис қылды, Мигронды кесип өтип, Жүклерин Михмаста қалдырды. Қыйын жолдан асып өтип, Гебада түнеди, Рама қаласы ләрзеге келди, Гибада жасайтуғын Шаулдың халқы қашып кетти. Пәрияд қыл, ҳәй, Галлим қызы! Қулақ түр, ҳәй, Лайша! Жуўап бер, ҳәй, Анатот! Мадмена халқы қашып кетти, Гебим турғынлары пана излеп, ушты. Бул күни душпанлар Нобта тоқтайды, Қыз Сионның таўына, Ерусалимниң төбешигине муш көтереди. Мине, Ийе, Әлемниң Жаратқан Ийеси, Қорқынышлы күши менен шақаларды кесип, Саўлатлы ағашларды шаўып таслайды, Бийик тереклер созылып жерге қулайды. Тоғайдағы қалың жерлерди Ол балта менен шаўып таслайды, Лебанонның қалың тоғайлары да қулайды. Ишайдың түбиринен бир путақ өсип шығып, Оның тамырынан өсип шыққан шақа мийўе береди. Жаратқан Ийениң Руўхы: Даналық ҳәм ақыл-парасат руўхы, Мәсләҳәт ҳәм күш-қүдирет руўхы, Жаратқан Ийени билиў ҳәм Оннан қорқыў руўхы, Оның үстинде болады. Ол Жаратқан Ийеден қорқыўдан ләззет алар. Ол көзи көргенине қарап, ҳүким қылмас, Қулағы еситкенине қарап, шешим қабылламас. Ол жарлыларды әдиллик пенен ҳүким қылып, Жер бетиндеги кәмбағаллар ушын туўры қарар шығарар. Бир аўыз сөзи менен дүньяны жазалап, Деми менен залымды өлтирер. Әдиллик Оның белиндеги, Садықлық Оның белдемесиндеги қайыс болар. Сонда қозы қасқыр менен жасар, Қаплан ылақ пенен жатар, Баспақ, арыслан ҳәм семиртилген маллар бирге болып, Кишкене балалар оларды жетеклеп жүрер. Сыйыр айыў менен бирге отлар, Олардың төллери бирге жатар, Арыслан буға сыяқлы сабан жер. Бөпе жылан уясының үстинде ойнар, Нәресте қолын уўлы жыланның инине тығар. Мухаддес таўымның ҳеш бир жеринде, Зыян келтирилмес, ҳеш ким өлтирилмес. Себеби теңиз суўға толғаны сыяқлы, Жер бети де Жаратқан Ийениң билимине толар. Сол күни Ишайдан өсип шыққан тамыр халықлар ушын белги болады. Миллетлер Оны излеп келеди, Оның мәканы салтанатлы болады. Сол күни Ийемиз Өз халқынан аман қалғанларды қайтарыў ушын екинши рет қолын созады. Ол Ассириядан, Мысырдан, Патрустан, Хабашстаннан, Эламнан, Шынардан, Хаматтан ҳәм теңиздеги атаўлардан оларды қайтарып алып келеди. Ол миллетлерге белги етип байрақ көтерип, Израилдың қуўғын болғанларын топлар. Яҳуданың тарқалып кеткенлерин, Жердиң төрт тәрепинен жыйнар. Эфрайымның қызғаншақлығы тоқтар, Яҳуданың душпанлығы жоқ қылынар, Эфрайым Яҳуданы күнлемес, Яҳуда Эфрайымға душпанлық етпес. Олар батыста филистлерге ҳүжим етер, Шығыстағы халықларды бирге талар, Эдомға ҳәм Моабқа қарсы қол көтерер, Аммонлар бойсынар оларға. Мысыр теңизиниң қолтығын, Бөлеклеп таслар Жаратқан Ийе. Ол Евфрат дәрьясы үстине қолын созып, Күйдиретуғын самал жиберер, Оны жети арнаға бөлер, Сандал менен өтер адамлар оннан. Мысырдан шыққан күни, Израиллыларға шығыў жолы болғаны киби, Жаратқан Ийениң халқының Ассирияда аман қалғанлары ушын, Үлкен бир шығыў жолы болады. Сол күни сен былай дейсең: «Жаратқан Ийе! Сени алғыслайман. Сен маған ғәзеплендиң, Бирақ Өз ғәзебиңди басып, Мени жубаттың. Ҳақыйқаттан да, Қудай мениң қутқарыўшым, Оған үмит байлайман, енди қорқпайман, Себеби Жаратқан Ийе болған Қудай мениң күш-қүдиретим, Ол мени қутқарыўға келди». Қутқарылыў булақларынан қуўаныш пенен суў аласызлар. Сол күни былай дейсизлер: «Жаратқан Ийеге миннетдаршылық билдирип, Оның атын айтып шақырыңлар, Халықларға Оның ислерин билдирип, Атының уллылығын жәриялаңлар. Жаратқан Ийеге саз шертип, алғыс айтыңлар, Себеби Ол уллы ислер иследи, Буны пүткил дүнья билсин! Қуўаныштан қышқыр Сион халқы, шадланып бақыр, Өйткени араңыздағы Израилдың Мухаддеси уллы!» Амос улы Ийшая көрген аянда Бабилон туўралы айтылған пайғамбаршылық сөз: Тақыр төбе басына байрақ тигиң, Шабыўылшыларға даўыслап бақырың. Ақсүйеклердиң дәрўазаларына кириўи ушын, Қол былғап, оларға белги бериң. Мен Өзимниң таңлап алғанларыма буйрық бердим. Ғәзебимди шашыў ушын, жаўынгерлеримди шақырдым. Мениң жеңисиме қуўанатуғынларды топладым. Таўлардағы аламанның бақырысқан даўысын тыңлаң, Ол сансыз халықтың даўысына мегзер. Бир жерге жыйналған миллетлердиң, Яғный патшалықлардың қышқырысқан даўысын тыңлаң! Әлемниң Жаратқан Ийеси саўашқа ләшкер топламақта! Жаратқан Ийе ҳәм Оның ғәзеп қураллары, Пүткил жерди жоқ қылыў ушын, Узақ жерлерден, аспанның шетинен киятыр олар. Пәрияд етиң! Жаратқан Ийениң ҳүким күни жақын қалды! Ол келеди Қүдирети күшли Қудайдың апатшылығы киби. Сол себепли қолларда дәрман қалмас, Ҳәр бир адамның руўхы түсер. Оларды қорқыныш бийлеп, Дәрт ҳәм қайғы басар, Толғақ тутқан ҳаялдай азап шегер, Бир-бирине ҳайран болып қарар, Жүзлери оттай лаўлап жанар. Мине, Жаратқан Ийениң ҳүким күни киятыр! Жер жүзин ўайран етип, Ондағы гүнакарларды жоқ қылыў ушын, Реҳимсиз, қәҳәрли ҳәм лаўлаған ғәзепке толған. Көктеги жулдызлар, олардың топары, Жарықлық таратпас, Шыққан қуяш қараўытып, Ай да нурын шашпас. Мен дүньяны жаўызлығы ушын, Залымларды қылмыслары ушын жазалайман. Менменлердиң менменлигине шек қояман, Залымлардың тәкаббирлигин жерге ураман. Мен адамларды сап алтыннан да, Офир алтынынан да сийрек ушырайтуғын қыламан. Сонлықтан Әлемниң Жаратқан Ийесиниң, Мениң ғәзебим лаўлаған күни, Мен көклерди титиретемен, Қәҳәримнен жер орнынан қозғалар. Сонда аңшы қуўған жейрандай, Шопаны жоқ қойлардай, Ҳәр бир адам өз халқына қайтар, Ҳәр бири өз елине қашар. Ҳәр бир тутылған адам найзаға шаншылар, Ҳәр бир қолға түскен адам қылыштан өткерилер. Балалары көз алдында мылжа-мылжа қылынар, Үйлери тоналып, ҳаялларының намысы аяқ асты қылынар. Мине, Мен гүмисти қәдирлемейтуғын, Алтынды сүймейтуғын, Мидиялыларды оларға қарсы өшегистиремен. Олардың оқ жайлары жас жигитлерди өлтирер, Бөпелерге реҳим етпес, Балаларға да аяныш пенен қарамас. Мен, Қудай патшалықлардың ең салтанатлысы, Калдейлердиң жарқын мақтанышы болған Бабилонды, Содом ҳәм Гомора сыяқлы, Жер менен жексен етемен. Ол жерде ҳеш қашан адам жасамас, Әўладтан-әўладқа мәкан басқан адам болмас, Көшпели араблар ол жерге шатырын тикпес, Шопанлар да сүриўин ол жерге жаймас. Бирақ жабайы ҳайўанлар ол жерге мәкан басар, Ол жердеги үйлерди жабайы аңлар ийелер, Ол жерде үкилер жасар, Текелер секирип жүрер. Қорған қалаларында сыртланлар, Көркем сарайларында сағаллар улыр. Бабилонның соңы жақын қалды, Оның күнлери узақ болмас. Жаратқан Ийе Яқыптың урпақларына реҳим етер, Израилды және таңлап алып, Өзлериниң елине орналастырар. Жат жерлилер оларға қосылып, Яқыптың нәсилине биригер. Халықлар оларды өз жерлерине алып келер, Израил халқы болса, оларды басып алып, Жаратқан Ийениң жеринде қул ҳәм шоры қылар. Өзлерин тутқын қылғанды тутқын қылып, Өзлерин езгенлерге ҳүкимдарлық қылар. Жаратқан Ийе сизлерди азаптан, қайғыдан ҳәм қуллықтың аўыр жүгинен қутқарған күни, Бабилония патшасын мазақ қылып, мына қосықты айтып берерсиз: «Мине, езиўшиниң ақыры келди! Тәкаббирлиги тамам болды! Жаратқан Ийе залымның таяғын, Ҳүкимдардың ҳасасын сындырды. Ол ғәзепленип, халықларды үзликсиз сабап, Аяўсыз езип, миллетлерди қәҳәр менен басқарған еди. Енди пүткил дүнья тынышлық ҳәм парахатшылық ишинде, Шадланып қосық айтады. Ҳәтте, Лебанонның сәрўи ҳәм кедр ағашлары, Шадланып, езиўшилер үстинен былай дейди: „Сен жерге қулағаннан бери, Ҳеш ким бизди шабыўға келмейди“. Сени күтип алыў ушын, Өлилер мәканы ҳәрекетке келеди. Сени қарсы алыў ушын, Ол өлилердиң руўхларын, Жер жүзиниң барлық басшыларын оятады, Миллетлердиң барлық патшаларын, Тахтларынан турғызады. Олардың ҳәммеси саған: „Сен де бизлердей ҳәлсиз болдың, Бизлерге уқсадың“, – дейди. Салтанатың да, арфаңның сести де, Өлилер мәканына кирди. Шыбын қуртлары астыңа төселип, Жаўын қуртлары көрпең болды. Ҳәй, жарқын жулдыз, таң улы, Көклерден қалай қуладың! Халықларды езип келген сен, Енди өзиң жерге жығылдың! Сен ишиңнен былай дедиң: „Көклерге көтерилемен, Тахтымды Қудайдың жулдызларынан, Жоқарыға қояман. Қудайлар жыйналатуғын таўда, Сафон таўында отыраман. Бултлардың үстине шығаман, Өзимди Қудай Тааладай қыламан“. Бирақ сен өлилер мәканына, Туңғыйықтың түбине ылақтырыласаң. Сени көргенлер тигилип қарап, Тәғдириңе ҳайран қалып, былай дейди: „Жерди тербелтип, Патшалықларды титиреткен, Дүньяны шөлистанға айландырып, Ондағы қалаларды қыйратқан, Тутқынларды үйлерине қайтармаған адам усы ма?“ Миллетлердиң патшалары салтанатлы жерленип, Ҳәр бири өз қәбиринде жатыр. Ал сен керексиз путақ киби, Қәбириңнен сыртқа ылақтырылдың. Сен қылыш пенен шабылған, Таслы туңғыйыққа тасланған, Өлилер арасында жатырсаң. Аяқ астында қалған өли денеге уқсайсаң. Сен басқа патшалар киби жерленбейсең. Себеби сен жериңди ўайран еттиң, Халқыңды қырдың. Жаўызлық қылғанлардың нәсили ҳасла еске алынбасын! Ата-бабалары ислеген айып ушын, Улларын баўызлаўға таярлаң. Олар қалып, дүньяны ийелемесин, Жер бетин өз қалалары менен толтырмасын». «Мен оларға қарсы көтерилемен, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси, – Мен Бабилоннан оның атын, тири қалғанларын, Урпақларын ҳәм келешек әўладын жоқ қыламан, – дейди Жаратқан Ийе. – Мен оны кирпитикенлер ийелигине, Батпақлыққа айландырып, Жоқ қылыў сипсеси менен сыпырып таслайман, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси». Әлемниң Жаратқан Ийеси былай деп ант ишти: «Нени нийет еткен болсам, сол болады, Қандай қарарға келген болсам, сол әмелге асады. Ассириялыларды Өзимниң елимде сындыраман, Таўларымда оларды аяқ асты қыламан. Олардың мойынтырығы халқымнан, Жүклери халқымның ийнинен алып тасланады. Пүткил дүнья ушын қабыл етилген қарар бул, Пүткил миллетлерге созылған қол бул». Әлемниң Жаратқан Ийеси қарар етти, Оны ким бийкар қыла алады? Ол қолын созды, Оны ким изге қайтара алады? Патша Ахаз өлген жылы усы пайғамбаршылық сөз түсти: «Өзлериңизди урған таяқ сынды деп, Шадланбаңлар, ҳәй Филистия! Себеби жыланның туқымынан қара жылан туўылар, Жыланның баласы да зәҳәрли жылан болар. Жарлының туңғышы тояды, Мүтәжлер қәўипсизликте болады, Бирақ сениң туқымыңды ашлықтан қуртаман, Аман қалғанларыңызды да өлтиремен. Пәрияд қыл, ҳәй дәрўаза! Дад сал, ҳәй, қала! Филистия, қорқыныштан руўхыңыз түссин! Арқадан шаң-тозаң булты киятыр, Душпан әскерлери сап тартып киятыр». Миллеттиң хабаршыларына не деп жуўап беремиз? Оларға: «Жаратқан Ийе Сионды қурды, Халқының жарлылары сол жерден пана табады», – деймиз. Моаб туўралы пайғамбаршылық сөз: Моабтың Ар қаласы, Бир түнде қарабақанаға айланып, Моаб жоқ болды! Моабтың Кир қаласы, Бир түнде қарабақанаға айланып, Моаб жоқ болды! Дибон халқы жылаў ушын ибадатханаға, Сыйыныў орынларына шықты. Моаб халқы Небо ҳәм Медеба ушын жоқлаў айтар, Ҳәр бири шашын алдырып, сақалын қырқар. Көшелерде халық аза кийимин кийер, Үйдиң төбелеринде, майданларда, Ҳәмме пәрияд етип, зар еңиреп жылар. Хешбон менен Элале бақырып жылар, Олардың даўысы Яҳасқа дейин еситилер. Сонлықтан Моабтың әскерлери де зар жылар, Қорқыныштан жүреклери қалтырар. Жүрегим Моаб ушын жылайды, Қашқынлары Соарға, Эглат-Шелишияға қашып кетеди. Олар жылаўы менен Лухит бийиклигине көтерилип, Хоронайымға баратуғын жолда, Ўайран болғаны ушын дад салып жылайды. Нимрим суўлары қурып, шөплер солады, Таза шөп көгермеди, ҳасла көк шөп қалмады. Жыйнап-терип, сақлаған байлығын, Олар Арабим сайы арқалы алып кетеди. Моаб жери жылаған даўысқа толды, Олардың еңиреўи Эглайымға, Наласы Беер-Элимге жетти. Дибонның суўлары қанға толған. Бирақ Мен Дибонның басына, Буннан бетерин жаўдыраман, Моабтан қашқанлардың, Елде қалғанлардың үстине, Арыслан жиберемен. Шөл жолы арқалы Селадан, Қыз Сионның таўына, Елдиң ҳүкимдарларына, Қозыларды сыйға жибериң. Моаб ҳаяллары уяларынан ылақтырып тасланған, Қалтырап қанат қаққан қуслардай, Арнон сайының өткелинде жүреди. Олар Яҳуда халқына былай дейди: «Бизге кеңес бер, қарар қабыл ет, Күн ортасындағы саяңды, Түн сыяқлы бизге түсир. Қуўылғанларды жасыр, Қашақларды қолға берме. Моабтан қуўылғанлар, Мәкан бассын араңызда, Қырғын қылыўшылардан, Жасырынатуғын пана бол!» Езиўшилер жоқ болғанда, Ўайраншылық тоқтап, Таланшылар елден ғайып болар. Тахт сүйиспеншилик пенен орнатылар, Онда садықлық пенен отырар ҳүкимдар, Ол Даўыттың хожалығынан келип шығар, Әдалатлықты излер, әдилликти жүзеге асырыўға асығар. Моабтың тәкаббирлиги, Аса менменлиги, даңқпаразлығы, Көкиреклиги ҳәм сурбетлиги ҳаққында еситтик. Бирақ олар босқа мақтанады. Соның ушын моаблылар зар жыласын, Ҳәммеси бирге Моаб ушын нала шексин. Кир-Харесеттиң кишмишлерин қумартып, Қайғырып, жоқлаў айтың. Хешбонның егин майданлары, Сибманың жүзимзарлары қурып қалды, Миллетлердиң көсемлери, Жақсы жүзим ағашлары басқыланды, Бул ағашлар Язерге жетип, Шөлге дейин жайылды. Шақалары узайып, Теңизден де асқан еди. Сонлықтан Сибманың жүзимзарлары ушын, Язер жылағандай, мен де жылайман. Хешбон ҳәм Элале! Сизлерди көз жасым менен суўғараман. Себеби мийўе пискен ўақыттағы, Дән орағы ўақтындағы ойын-күлкиңиз тоқтады. Шадлық ҳәм қуўаныш бағларды тәрк етти, Жүзимзарларда ҳеш ким шадланып бақырмайды, қышқырмайды да, Жүзим сығылатуғын шуқырларда жүзим сығылмайды, Қуўанышлы шаўқымларға шек қойдым. Жүрегим Моаб ушын, Жаным Кир-Херес ушын лира сыяқлы нала шегеди. Егер Моаб өзлериниң сыйыныў орнында пайда болып, Өзлерин талықтырса да, Олар дуўа етиў ушын өзлериниң мухаддес орынларына келсе де, Бул ҳеш қандай пайда бермейди. Бул Жаратқан Ийениң Моаб ҳаққында әлле қашан айтқан сөзи еди. Бирақ енди Жаратқан Ийе былай дейди: «Жалланған исшиниң мүддети киби, үш жылдан кейин, Моабтың салтанатының ҳәм көп санлы халқының абырайы төгиледи. Халқының аман қалғанлары жүдә аз ҳәм ҳәлсиз болады». Дамаск туўралы пайғамбаршылық сөз: «Мине, Дамаск енди қала деп саналмас, Ол қарабақанаға айланады. Ароер қалалары тәрк етиледи, Сүриўлер жататуғын жайлаўға айланып, Оларды үркитетуғын ҳеш ким болмас. Эфрайымда қорғанлы қала қалмас, Дамаскте патшалық болмас, Арамның аман қалғанлары, Израилдың салтанаты киби болар, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. – Сол күни Яқыптың даңқы өшер, Майлы денеси азып-тозар. Орақшылардың дәнди жыйнап алғанындай, Өз қоллары менен масақты терип алғанындай болады. Ол Рефаим ойпатлығында биреўдиң масақларды жыйнап алғанына уқсайды. Зәйтүн ағашының мийўеси қағып алынғаннан соң, Ең төбесинде еки-үш зәйтүн, Өнимдар шақасында төрт-бес зәйтүн қалғаны сыяқлы, Тек бир неше адам ғана аман қалады, – дейди Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе». Сол күни халық Жаратқанға нәзерин тигеди, Көзлери Израилдың Мухаддесин көреди. Енди олар өзлери ислеген қурбанлық орынға қарамайды. Қоллары менен соққан кийели ағашларға, Түтетки түтетилетуғын орынларға нәзер салмайды. Сол күни олардың бекинисли қалалары, Израиллылардан қашқан хиўлер менен аморлардың, Тәрк еткен қалалары сыяқлы шөлге айланады. Сен өз Қутқарыўшы Қудайыңды умыттың, Өз Қорғаның болған Жартасты еске алмадың. Сонлықтан унамлы өсимликлер ексең де, Басқа жақтан алып келип, жүзим нәллерин отырғызсаң да, Оларды еккен күни өсирсең де, Отырғызып баслаған күни азанда гүллетсең де, Ҳәстелик ҳәм дәрт күни келгенде, Жыйнап алар дақыл болмайды. Көп миллетлердиң шуўылдысы, Теңиздиң шуўылдысындай шуўылдайды! Халықлардың гүўилдиси, Күшли толқынлар киби гүўилдейди! Миллетлер күшли толқынлардың гүўилдиси киби гүўилдесин, Бирақ Қудай оларды әшкаралағанда, Төбелерде самал ушырған қаўық киби, Узақларға қашып кетеди. Дүбелей ушырған қаңбақтай айланады. Кешки ўақыт, мине, қорқыныш! Азанға таман олар жоқ болып кетеди! Бизлерди тонағанлардың пайы, Бизлерди талан-тараж қылғанлардың тәғдири усындай болады. Хабашстан дәрьяларының арғы жағында жасайтуғын, Қанатларын суўылдататуғын ел, ҳәсирет шегесиз! Сол ел қамыстан исленген қайық пенен, Нил дәрьясы арқалы өз елшилерин жибереди. Ҳәй, жүйрик хабаршылар! Жерлери дәрьялар менен бөлинген, Узын бойлы, тегис терили миллетке, Жақын-алысқа қорқыў салған халыққа, Күшли ҳәм басқыншы миллетке қайтыңлар. Ҳәй сизлер, пүткил дүнья турғынлары, Жер бетинде жасаўшылар! Таў басында урыс жалаўы көтерилсе, қараңлар, Кәрнай шалынғанда, еситиңлер. Жаратқан Ийе маған былай деди: «Күнниң ҳәўирли ыссысы сыяқлы, Жыйын-терим ўақтындағы шықлы булт сыяқлы, Мен Өз мәканымнан тыныш қарап тураман». Ҳасыл жыйналмастан алдын, Гүллеп болып, гүл жүзимге айланғанда, Ол бағ қайшысы менен путақларды кесип, Жайылған шақаларды шаўып, ылақтырады. Ҳәммеси таўлардағы жыртқыш қусларға, Жердеги жабайы ҳайўанларға қалады. Олар жазда жыртқыш қусларға, Қыста жабайы ҳайўанларға жем болады. Сол ўақытта жерлери дәрьялар менен бөлинген, Узын бойлы, тегис терили миллет, Жақын-алысқа қорқыў салған халық, Күшли ҳәм басқыншы миллет, Әлемниң Жаратқан Ийесине, Әлемниң Жаратқан Ийесиниң аты болған жерге, Сион таўына саўғалар алып келеди. Мысыр туўралы пайғамбаршылық сөз: Мине, Жаратқан Ийе ушқыр бултқа минип алып, Мысырға келеди. Оның алдында Мысыр бутлары титирейди, Мысырлылардың руўхлары түсип кетеди. «Мен мысырлыны мысырлыға қарсы көтеремен, Туўысқан туўысқанға, қоңсы қоңсыға, қала қалаға, Патшалық патшалыққа қарсы урысады. Мысырлылардың руўхы түседи, Нийетлерин пушқа шығараман. Олар бутларынан, өли руўхларынан, Әрўақларды ҳәм руўхларды шақырыўшылардан мәсләҳәт сорайды. Мен мысырлыларды залым хожайынлардың қолына беремен, Олардың үстинен реҳимсиз патша ҳүким сүреди», – дейди Ийе, Әлемниң Жаратқан Ийеси. Нилдиң суўы қурып, Тармақлары тартылып, қурғап қалар. Оның каналлары патасланар. Мысырдағы Нилдиң тармақлары қурып, кеўип қалар, Жекенлер ҳәм қамыслар ширип кетер. Нилдиң жағасындағы басқа өсимликлер, Нил дөгерегиндеги атызлардағы егинлер қуўрап, Самал менен ушып, жоқ болар. Балықшылар дад салып, зар жылар, Нилге қармақ салып, күн көрип отырғанлар, Суўға аў таслағанлар түскинликке түсер. Зығырдың қабығына ислеў бериўшилер, Жақсы зығыр таўар тоқыўшылар уятқа қалар. Кийим тоқыўшылар қайғыға батып, Жалланба жумысшылар түскинликке түсер. Соанның хызметкерлери қандай ақылсыз? Фараонның дана кеңесшилери ақмақ кеңес береди. Сизлер қалайынша фараонға: «Мен данышпанның улыман, Әййемги патшалар нәсилиненмен», – дей аласыз. Ҳәй фараон, қәне сол дана адамларың? Әлемниң Жаратқан Ийеси Мысырға қарсы нени мақсет қылғанын, Олар саған айтып берсин, билдирсин. Соанның хызметкерлери ақылдан адасты! Ноф ҳүкимдарлары алданды! Мысырды өз урыў басшылары жолдан адастырды. Жаратқан Ийе оларға ақылынан адастырыў руўхын жиберди, Өз қусығына тайып жығылған мәскүнем қандай болса, Олар да Мысырды ҳәмме исинде адастырды. Бас та, қуйрық та, пальма шақасы да, қамыс та, Мысыр ушын ҳеш нәрсе қыла алмады. Сол күни мысырлылар ҳаял адамға уқсап қалып, Әлемниң Жаратқан Ийеси өзлерине қарсы қол көтермей атырып, қорқып, титиреседи. Яҳуда ели мысырлыларға қәўип туўдырады. Яҳуданың аты аталғанда, Әлемниң Жаратқан Ийесиниң Мысырға қарсы шығарған қарарынан ҳәр бир мысырлы қорқатуғын болады. Сол күни Мысырда бес қала қанан тилинде сөйлеп, Әлемниң Жаратқан Ийесине садық болыўға ант ишеди. Олардың бири Қуяш қаласы деп аталады. Сол күни Мысырдың ортасына Жаратқан Ийеге арнап қурбанлық орын қурылып, елдиң шегарасына Оған арналған естелик тас қойылады. Бул Әлемниң Жаратқан Ийеси ушын Мысырда бир белги ҳәм гүўалық болады. Олар езиўшилер себепли Жаратқан Ийеге жалбарынғанда, Жаратқан Ийе мысырлыларға қутқарыўшы жиберип, ғамхорлық қылады ҳәм азат етеди. Жаратқан Ийе Өзин мысырлыларға танытады ҳәм сол күни мысырлылар Жаратқан Ийени таныйды. Олар қурбанлықлар ҳәм ғәлле садақалары менен Жаратқан Ийеге сыйынады, Оған ўәделер берип, оларды орынлайды. Жаратқан Ийе Мысырды жазалайды ҳәм жазалағаннан кейин Өзи оларға шыпа береди. Мысырлылар Жаратқан Ийеге жүз бурады, Жаратқан Ийе де олардың жалбарыныўларына қулақ салып, оларға шыпа береди. Сол күни Мысырдан Ассирияға кең жол ашылады. Ассириялылар Мысырға, мысырлылар Ассирияға барады. Мысырлылар ассириялылар менен бирге сыйынады. Сол күни Израил Мысыр менен Ассирия қасындағы үшинши ел болып, олар арқалы дүнья жарылқанады. Әлемниң Жаратқан Ийеси: «Халқым Мысыр, Өз қолымның иси болған Ассирия ҳәм мийрасым Израил жарылқансын», – деп оларға ақ пәтиясын береди. Ассирияның сәркәрдасы Ассирия патшасы Саргонның буйрығы менен Ашдодқа ҳүжим жасап, қаланы қолға киргизген жылы, Жаратқан Ийе Амос улы Ийшая арқалы сөйледи. Ол Ийшаяға: – Барып, үстиңдеги аза кийимди ҳәм аяғыңдағы сандалды шешип тасла, – деди. Ол солай ислеп, жалаңаш ҳәм жалаңаяқ жүрди. Сонда Жаратқан Ийе былай деди: – Қулым Ийшаяның үш жыл жалаңаш ҳәм жалаңаяқ жүргени Мысыр ҳәм Хабашстан ушын белги ҳәм нышан болады. Мысырды шерменде қылыў ушын Ассирия патшасы Мысыр тутқынларын, Хабашстаннан сүргин болғанларды, олардың жасын ҳәм ғаррысын жалаңаш, жалаңаяқ, уятлы жерлери ашық ҳалда айдап кетеди. Хабашстанға үмит байлап, Мысыр менен мақтанғанлар қорқып, уятқа қалады. Сол күни бул теңиз жағасының турғынлары былай дейди: «Қара, Ассирия патшасынан қутылыў ушын жәрдем күтип, үмит байлағанымыз не болды?! Енди бизлер қалай қашып қутыламыз?» Теңиз жағасындағы шөл туўралы пайғамбаршылық сөз: Қубладан дүбелейлердиң дүбегени киби, Басқыншы да шөлден, қорқынышлы журттан келеди. Маған бир қорқынышлы аян түсти: Сатқан сатады, талаўшы талайды. Ҳүжим ет, Элам! Қамал қыл, Мидия! Ол себепли болған налаларды ақырына жеткеремен. Сол себепли белим шаншып, Туўатуғын ҳаялдың толғағы киби, Толғақ тутты мени. Еситкенлеримнен еки бүгилип, Көргенлеримнен қорқынышқа түстим. Жүрегим ҳәўлирип, қорқыныш бийлеп алды мени, Ымырт жабылыўын күткен едим, Бирақ ол мени қорқынышқа салды. Гилемлер төселип, дастурхан жайылып, Жеп ҳәм ишип атыр екен. Турыңлар, әскербасылар, қалқанларыңызды майлаңлар! Ийе маған былай деди: «Барып, гүзетши қой, көргенин айтсын. Ол саўаш арбаларын, қос ат жегилген арбаға мингенлерди, Ешекке, түйеге мингенлерди көрсе, Оларға муқыятлы түрде дыққат қойсын!» Гүзетши былай деп бақырды: «Мырзам, күн бойы мен минарада тураман, Түнде де өз орнымда нәўбетшиликте боламан. Әне, олар қос ат жегилген саўаш арбада киятыр». Кейин гүзетши бақырып хабарлады: «Қулады Бабилон, қулады! Оның қудайларының барлық мүсинлери, Қыйрап жерде жатыр». Қырманда бийдай киби женшилген халқым! Әлемниң Жаратқан Ийесинен, Израилдың Қудайынан, Еситкенлеримди сизлерге аян қылдым. Дума туўралы пайғамбаршылық сөз: Биреў мени Сеирден шақырады: «Гүзетши, таң атыўға қанша қалды? Гүзетши, қашан түн тамам болады?» Гүзетши былай дейди: «Таң атады, бирақ және түн қайтып келеди, Егер сорағыңыз келсе, қайтып келип сорай бериң». Арабстан туўралы пайғамбаршылық сөз: Деданлылардың кәрўанлары! Арабстан тоғайларында түнейсизлер. Тема жериниң турғынлары! Шөллегенге суў бериңлер, Қашқынларға аўқат бериңлер. Олар қылыштан, жалаңашланған қылыштан, Керилген оқ жайдан, ғыжлаған урыстан қашып келеди. Ийе маған былай деди: «Бир жылдан кейин, жалланған исшиниң мүддети киби, Кедардың пүткил салтанаты ақырына жетеди. Кедардың сарыжайшы жаўынгерлеринен азғантайы ғана аман қалады». Буны Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе айтты. Аян ойпатлығы туўралы пайғамбаршылық сөз: Не болды сизлерге? Неге ҳәммеңиз үшеклерге шығып алдыңыз? Ҳәй, шаўқым-сүренге толы, Ғалмағаллы ҳәм шадлы қала! Өлгенлериңиз қылыштан да өлмеди, Саўашта да өлмеди. Ҳүкимдарларың биргеликте қашып кетти, Бирақ оқ жайларынан бир оқ атпай-ақ тутқынға түсти. Олар узаққа қашып кеткен еди, Табылғанлардың ҳәммеси тутқынға алынды. Сонда мен былай дедим: «Мени жалғыз қалдырың, өкирип жылап алайын. Халқымның қырғынға ушырағаны ушын, Тәселле бермең маған». Себеби Ийе, Әлемниң Жаратқан Ийесиниң, Аян ойпатлығында ғаўғалы, Зорлық-зомбылыққа толы ҳәм ала-сапыран күни болады. Сол күни дийўаллар қулап, Жәрдем сораған даўыслар таўларды жаңғыртады. Элам оқ жай ҳәм оғын алып, Саўаш арбалары ҳәм атлылары менен келди. Кир әскерлери қалқанларын таярлады. Сениң сайланды ойпатлықларың саўаш арбаларына толды, Атлылар қала дәрўазасы жанында сап тартып тур. Жаратқан Ийе Яҳуданың бекинислерин күл-талқан қылды. Сол күни «Лебанон тоғайы» деп аталатуғын имараттағы, Қурал-жараққа үмит етип қарадыңыз. Сизлер Даўыттың қаласының дийўалларында, Көп жарықларды көрдиңиз. Төменги ҳәўизге суў сақлап қойдыңыз. Сизлер Ерусалимдеги үйлерди қарап шығып, Дийўалды питеў ушын, үйлерди буздыңыз. Ески ҳәўиздиң суўлары ушын, Еки дийўал арасына суў сақлағыш қурдыңыз. Бирақ буны Кимниң ойлап қойғанына нәзер салмадыңыз, Буны Кимниң әзелден жоба қылғанына итибар бермедиңиз. Сол күни Ийе, Әлемниң Жаратқан Ийеси, Жылап, аза тутыўға, Шашларыңызды алдырып, аза кийим кийиўге шақырды. Бирақ сизлер: «Келиңлер, ишип-жеп қалайық, Себеби ертең өлемиз-ғо», – деп, Өгиз сойып, қой шалып, Гөш жеп, шарап ишип, Кейпи-сапа қурып атырсыз. Сонда Әлемниң Жаратқан Ийеси қулағыма: «Бул гүна өлгениңизше кеширилмейди», – деди. Буны Ийе, Әлемниң Жаратқан Ийеси айтты. Ийе, Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Қәне, патшаның оң қолы болған, сарай басқарыўшысы сол Шебнаға барып, былай деп айт: „Бул жерде не жумысың бар? Өзиңе қәбир оятуғындай, бул жерде кимиң бар? Жоқарыда өзиңе қәбир қазып, жартасқа жасаў ушын үңгир ойыпсаң. Ҳәй, күшли адам! Жаратқан Ийе сени ылақтырып жибереди. Ол сени беккем услап алып, айландырып-айландырып, топ киби кең бир елге ылақтырып жибереди. Сен сол жерде өлесең. Әжайып саўаш арбаларың сол жерде қалады ҳәм сен мырзаңның үйин шерменде қыласаң. Мен сени өз лаўазымыңнан түсирип, орныңнан алып таслайман. Сол күни Мен қулым Хилкия улы Элякимди шақыраман. Сениң кийимлериңди оған кийгизип, белине белбеўиңди байлайман ҳәм ҳәкимшилигиңди оған беремен. Ол Ерусалим турғынларының ҳәм Яҳуда халқының әкеси болады. Даўыттың үйиниң гилтин оның мойнына асаман. Оның ашқанын ҳеш ким жаба алмайды, оның жапқанын ҳеш ким аша алмайды. Мен оны қатты жерге қағылған қазықтай етип қағаман. Ол өз нәсили ушын салтанат тахты болады. Оның хожалығының пүткил абырайы: оның урпақлары ҳәм шақалары – оның кеседен гүзеге шекемги барлық ыдыслары оған жүкленеди. Сол күни, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси, – қатты жерге қағылған қазық босап, суўырылып, қулап түседи. Оған илинген барлық жүк те алып тасланады. Буны Жаратқан Ийе айтты“». Тир туўралы пайғамбаршылық сөз: Үлкен саўда кемелери, жылаңлар! Тир қаласы ўайран болды, Үйсиз, баспанасыз қалды. Киттим жерлеринен оларға хабар келди. Теңизден жүзип өткенлер арқалы байыған, Атаў халқы ҳәм Сидон саўдагерлери, үндемең! Мол суў жолы арқалы, Шихордың дәни, Нилдиң зүрәәти пайдаңыз еди. Миллетлердиң саўда орайы едиңиз. Уял, ҳәй Сидон, теңиз жағасындағы қорған! Теңиз саған былай дейди: «Толғақ та тутпады, туўмадым да, Ул да тәрбияламадым, қыз да өсирмедим». Хабар Мысырға жеткенде, Тир ҳаққындағы хабардан Мысыр қорқып, қайғыға түседи. Таршишке қарай жүзиң, Ҳәй, атаў турғынлары, пәрияд етиң! Ҳаслында әзелден бар болған, Узақ үлкелерге аяғы жетип, қоныс басқан, Шадлыққа бөленген қалаңыз усы ма? Патшаларға таж кийдиретуғын, Тирге қарсы бул исти ким белгиледи? Саўдагерлери ҳүкимдарлар болып, Олар дүньяның абырайлы адамлары еди. Менменлигиниң негизи болған пүткил даңқ-атағын хорлаў, Дүньяның барлық абырайлы адамларын жер қылыў ушын, Әлемниң Жаратқан Ийеси усылай қарар шығарды. Ҳәй, қыз Таршиш! Нил сыяқлы елиңди кесип өт, Ол жерде енди жағыс болмайды. Жаратқан Ийе қолын теңиз үстине созып, Патшалықларды титиретти. Қанан қорғанларын қыйратыўды буйырды. Ол былай деди: «Ҳәй, езилген пәк қыз Сидон! Сен енди йошланбайсаң. Тур, Киттимге бар, Ол жерде де рәҳәт көрмейсең». Калдейлердиң жерине қара! Бул халық жоқ енди. Ассириялылар оны жабайы ҳайўанларға берди. Олар қалаға қарсы ағаш минара тиклеп, Сарайларын қыйратты, Қаланы қарабақанаға айландырды. Жылаңлар, үлкен саўда кемелери, Қорғаныңыз ўайран болды! Сол күннен баслап Тир жетпис жылға, бир патшаның өмириндей ўақытқа умытылады. Усы жетпис жыл тамамланғанда, бузық ҳаял ҳаққында айтылған мына қосықтағылар Тирдиң басына түседи: «Ҳәй, умытылған бузық ҳаял! Лира алып, қаланы айлан, Жақсы нама шертип, бир қанша қосықлар айт, Бәлким, сени еслеп қалар». Жетпис жылдан соң, Жаратқан Ийе Тирге жақсылық қылады. Қала өз саўдасына қайтып, жер бетиндеги барлық патшалықлар менен бузықшылық қылады. Бирақ оның саўдадан ҳәм хызметтен алған дәраматлары Жаратқан Ийеге бағышланады. Дәраматлар сақланбайды да, жыйналмайды да. Саўдадан алынғанлар тойғанша жеў, сулыў кийиниў ушын Жаратқан Ийениң дәргайында жасайтуғынларға бериледи. Мине, Жаратқан Ийе дүньяны ўайран етип, қарабақанаға айландырады, Жер бетин күл-талқан етип, турғынларын тарқатып жибереди. Халыққа не болса, руўханийге де сол болады. Қулға не болса, хожайынға да сол болады. Шорыға не болса, бийкеге де сол болады. Қарыйдарға не болса, сатыўшыға да сол болады. Қарыз алыўшыға не болса, қарыз бериўшиге де сол болады. Қарыздарға не болса, пайда алыўшыға да сол болады. Жер бети толық ўайран етилип, толық талан-тараж қылынады. Бул сөзди Жаратқан Ийе айтты. Жер жүзи кеўип, қурғап қалады, Дүнья сөнип, солыйды, Дүньядағы күшлилер күштен талады. Дүньяда жасайтуғынлар жерди ҳарамлады, Олар нызамларға бойсынбады, қағыйдаларды аяқ асты қылды, Мәңгилик келисимди бузды. Сол себепли дүньяға нәлет жаўады, Турғынлары гүнасының жазасына тартылады. Жер бетинде жасаўшылар отқа жағылып, Тек азғантай адам қалады. Таза шарап азаяды, жүзим путалары солыйды, Шадланып жүриўшилер аҳ урады. Дәптиң шадлы ҳаўазы басылды, Қуўанғанлардың сести тынды, Лираның шадлы ҳаўазы да сөнди. Енди қосық айтып шарап ишпес, Өткир ишимлик дәми де ишкенлерге ашшы түйилер. Ўайран болған қала қарабақанаға айланған, Ҳәр бир үй жабылған, ҳеш ким кире алмас. Көшелерде шарап ушын нала шегер, Шадлық қайғыға айланған, Қуўаныш жер бетин тәрк етти. Қала қарабақанаға айланған, Қала дәрўазалары күл-талқан болған. Зәйтүн ағашы қағылғанда, Яки жүзим жыйнап алынғаннан кейин, Қалған мийўелерге не болса, Дүньядағы миллетлерге де сол болады. Аман қалғанлар даўысларын көтерип, Шадланып бақырады. Жаратқан Ийениң уллылығын айтып, Батыстан бақырады. Сонлықтан шығыста Жаратқан Ийени, Теңиз жағасында Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң атын даңққа бөлең. Жердиң шетинен алғыс-мақтаў қосықларын еситемиз: «Әдил Болғанға даңқ-атақ болсын!» Бирақ мен былай дедим: «Қурып қалдым, қурып қалдым! Сорым қурыйды! Сатқынлар сатқынлық қылмақта, Сатқынлығы шексиз олардың». Ҳәй дүньяда жасаўшылар! Қорқыў, шуқыр ҳәм дузақ басыңызға түседи. Сонда қорқыў даўысынан қашқан шуқырға түседи, Шуқырдан шыққан дузаққа түседи. Аспан қақпақлары ашылып, Жердиң тийкары титирейди. Жер бөлек-бөлек болып, Майдаланып кетеди, Ол күшли силкинеди. Жер мәс адамдай сүрнигеди, Даўылдағы шертектей шайқалады, Қылмыслары оған аўыр жүк болады, Жығылады, қайтып тура алмайды. Сол күни Жаратқан Ийе жоқарыдағы, көклердеги күшлерди, Жердеги дүнья патшаларын жазалайды. Олар зиндандағы тутқынлар киби, бир жерге жыйналып, Зинданға қамалады ҳәм бир қанша ўақыттан кейин, жазаланады. Сонда ай уялып, қуяш шерменде болады. Әлемниң Жаратқан Ийеси Сион таўында, Ерусалимде патшалық етип, Халық ақсақаллары алдында Өз салтанатын көрсетеди. Жаратқан Ийе, Сен мениң Қудайымсаң! Сени уллылайман, атыңа алғыс айтаман. Себеби Сен әжайып ислер қылдың, Әзелден дүзген режелериңди, Садықлық ҳәм исеним менен жүзеге асырдың. Сен қаланы тас үйиндисине, Қорған қаланы қарабақанаға айландырдың. Жат жерлилердиң сарайы болған қаланы жоқ қылдың, Ол енди ҳеш қашан қайта қурылмас. Сонлықтан күшли халықлар даңққа бөлер Сени, Реҳимсиз халықлар қорқар Сеннен. Сен жарлыларға, Апатқа ушырағанда, кәмбағалларға пана болдың. Боранда баспана, жәзийрамада сая болдың. Реҳимсизлердиң қәҳәрли деми, дийўалға урылған даўылға, Қурғақ жердеги ыссыға уқсар. Сен жат жерлилердиң шаўқымын, Ыссыны булт саясы менен бастырғандай бастырдың, Реҳимсизлердиң қосығы да сөнди. Сион таўында Әлемниң Жаратқан Ийеси, Пүткил халықлар ушын мол тағамлы, Жыллаған шараплы, майлы жиликли, Тазартылған шараплы зыяпат береди. Бул таўда Ол барлық халықларға жабылған пәренжелерди, Барлық миллетлерге жабылған жапқышларды жоқ қылады. Ол өлимди мәңгиге жутып жибереди. Қудай Ийе ҳәммениң көз жасын сүртип қояды, Өз халқының шерменделигин пүткил жер жүзинен алып таслайды. Буны Жаратқан Ийе айтты. Сол күни адамлар былай дейди: «Мине, бизлердиң Қудайымыз, Оған үмит байлаған едик, бизди қутқарды, Бул – биз үмит байлап күткен Жаратқан Ийе, Оның қутқарғанына қуўанып, шадланайық». Жаратқан Ийениң қолы Сион таўын қорғайды, Дәрис тасланған шуқырда сабанның езилгени киби, Моаб та өз елинде аяқ асты болады. Жүзиўши қолын жүзиў ушын сермегени сыяқлы, Моаб та дәрис ишинде қолларын сермейди. Бирақ қанша ҳәрекет етсе де, Жаратқан Ийе оның менменлигин басып қояды. Бийик ҳәм беккем дийўалларын жығып, қулатып, Жер менен жексен қылады. Сол күни Яҳуда жеринде мына жыр айтылады: «Бизде күшли қала бар! Қудайымыздың қутқарыўы, Дийўаллар менен қорғанлар сыяқлы оны қорғайды. Дәрўазаларды ашыңлар! Садықлықты сақлаған әдил миллет ишке кирсин. Саған үмит артқаны ушын, Пикирин Саған бағышлағанды, Толық тынышлықта сақлайсаң. Жаратқан Ийеге мәңгиге үмит байла, Өйткени Ол мәңгилик сүйеўши жартас. Ол тәкаббирлерди жерге урар, Бийик қаланы қулатар, Жер менен жексен қылып, топыраққа айландырар. Ол қала аяқ асты болып, Жарлылардың аяғы, Кәмбағаллардың табаны менен басқыланар». Әдилдиң жолы тегис, Ҳақ Болған, Сен әдилдиң соқпағын дүзиў қыласаң. Жаратқан Ийе! Ҳүкимлериңе әмел қылып, Сени күтемиз. Атыңды ҳәм Сени есте сақлаў жүрегимиздиң тилеги. Түнде жаным Сени аңсайды, Ишимдеги руўхым Сени излейди. Жерде ҳүким жүргизгениңде, Дүньяда жасаўшылар әдилликти үйренеди. Залымға реҳим көрсетилсе де, Олар әдилликти үйренбес. Ҳәтте, ҳақыйқатшыллардың жеринде наҳақлық етер. Жаратқан Ийениң уллылығын көрмес. Жаратқан Ийе, қолың көтерилген, Бирақ олар көрмес. Олар Сениң халқыңа деген ықласыңды көрип, уялсын. Душпанларыңа нийетлеген от оларды жалмасын. Жаратқан Ийе! Сен бизлерге тынышлық бересең. Ислеген барлық ислеримизди бизлер ушын жүзеге асырған Сенсең. Қудайымыз Жаратқан Ийе, Сеннен басқа ийелер бизлерге ҳүкимдарлық қылды. Бирақ бизлер тек Сениң атыңды ҳүрмет етемиз. Сол ийелер дүньядан өтти, Өлилердиң руўхлары енди орнынан турмайды. Сен оларды жазалап, жоқ қылдың, Енди оларды ҳеш ким ядқа алмас. Жаратқан Ийе, сен миллетимизди көбейттиң, Миллетимизди көбейтип, даңққа еристиң, Елимиздиң шегарасын кеңейттиң. Жаратқан Ийе, халқымыз қайғы ишинде Сени изледи. Сен оларды жазалағанда, Сыбырлап зорға дуўа етти. Жаратқан Ийе, бизлер де Сениң алдыңда, Ҳәмиледар ҳаялдың толғақ азабынан қыйналып, Бақырғаны сыяқлы қыйналдық. Бизлер ҳәмиледар болып, толғаттық, Бирақ самалдан басқа ҳеш нәрсе туўмадық. Жер бетине қутқарылыў алып келмедик, Әўладларды да дүньяға келтирмедик. Бирақ өлилериң жасар, денелер тирилер. Ҳәй, топырақ астында жатырғанлар, Ояның, шадланып бақырың! Себеби Жаратқан Ийениң шығы таң шығына мегзер, Жер өлилерди жасаў ушын шығарар. Келиң, ҳәй халқым, бөлмелериңизге кирип, Иштен қапыны жаўып алың! Оның ғәзеби өтип кеткенше, аз-маз жасырынып турың. Мине, дүнья турғынларын ислеген айыбына бола жазалаў ушын, Жаратқан Ийе Өз мәканынан шығып киятыр. Жер өзине төгилген қанды әшкара етер, Өлтирилгенлерди артық жасырмас. Сол күни Жаратқан Ийе ғәзепли, уллы ҳәм қүдиретли қылышы менен, Қашып баратырған, ийреңлеген жыланды, Лиўятанды жазалайды. Ол теңиздеги усы айдарҳаны өлтиреди. Сол күни әжайып жүзимзар туўралы қосық айтың: «Мен, Жаратқан Ийе оның қараўылыман, Бәрқулла оны суўғарып, Ҳеш ким зыян тийгизбесин деп, Күни-түни оны қараўыллайман. Мен ғәзепленбеймен. Егер тикен ҳәм жантақлар Маған қарсы шықса, Мен олар менен урысып, Оларды толық жағып жиберемен. Ямаса олар Меннен пана излеп келсин, Мениң менен келисим дүзсин, Аўа, Мениң менен келисим дүзсин». Келешекте Яқыптың урпағы тамыр жаяды, Израил бүртик жарып, гүллейди, Жер бетин мийўеге толтырады. Жаратқан Ийе израиллыларды, Оларды жазалағанларды жазалағандай етип жазалады ма? Ямаса израиллыларды, Оларды өлтиргенлерди өлтиргендей етип өлтирди ме? Жаратқан Ийе оларды ҳүким етти, Қуўып, сүргин қылды. Оларды шығыс самалы киби, Ғәзепли деми менен қуўып шығарды. Солай етип, Яқыптың урпақларының айыбы алып тасланып, Гүнасының өтелиўиниң мийўеси мынаў болады: Қурбанлық орынның барлық тасларын, Ҳәк таслары киби сындырғанда, Кийели ағашлар да, Түтетки түтетилетуғын орынлар да қалмайды. Қорған қала қаңырап босап, Шөлге уқсап тәрк етилип, Тасланды журтқа айланады. Ол жерде баспақлар отлайды, Ағаш шақаларын сып-сыйдам етип, сол жерде жатады. Шақалары қуўрап сынады, Ҳаяллар келип, оларды жағады. Бул халық ес-ақылынан айырылған, Сонлықтан Жаратқаны да оларға реҳим етпес, Жаратыўшысы да оларға меҳир көрсетпес. Сол күни Жаратқан Ийе Евфрат дәрьясынан Мысыр шегарасындағы сайға дейин дәнди қаўығынан айырып, Израил халқын бирме-бир жыйнап алады. Сол күни уллы кәрнай шалынады. Ассирияда жоқ болғанлар ҳәм Мысырға сүргин етилгенлер келип, Ерусалимдеги мухаддес таўда Жаратқан Ийеге сыйынады. Эфрайым мәскүнемлериниң мақтанған тажы, Өнимдар ойпатлықтың ең жақсы жериндеги шарапқа тойғанлардың қаласы, Ҳәсирет шегеди! Оның салтанатлы гөззаллығы, солып атырған гүлге мегзейди. Мине, Ийениң қүдиретли ҳәм күшли адамы бар, Ол буршақлы даўылдай, қыйратыўшы қуйындай, Зуўлаған топан суўы киби, Өз қолы менен қаланы жерге қулатады. Эфрайым мәскүнемлериниң мақтанышы болған тажы, Аяқ астында қалады. Өнимдар ойпатлықтың ең жақсы жеринде жайласқан, Салтанатлы гөззаллығы солып баратырған гүл, Ерте пискен әнжир киби болады. Оны көрген, дәрриў үзип алып, жеп қояды. Сол күни Әлемниң Жаратқан Ийеси халқынан аман қалғанлар ушын салтанат тажы, гөззаллық шеңбери болады. Ол ҳүким гүрсисинде отырғанлар ушын әдалатлық руўхы, дәрўазаны душпаннан қорғағанлар ушын мәдет болады. Мыналар да шарап ишип тентиреклеп, өткир ишимлик ишип теңселип жүреди: руўханийлер ҳәм пайғамбарлар өткир ишимлик ишип тентиреклеп, шарап ишип естен айырылды. Олар өткир ишимликтен теңселип, аян көргенде шатастырады, шешим қабыллағанда алжасады. Пүткил дастурханлары қусыққа толған, ҳеш бир таза жери қалмайды. Олар былай дейди: «Қудай кимге билим үйретпекши? Хабарды кимге түсиндирмекши? Енди емшектен шыққанларға ма ямаса жақында емиўди тоқтатқанларға ма? „Ба-ба-ба, да-да-да“, – деп, олай-булай быдырлайды». Енди Жаратқан Ийе бул халыққа шет еллилердиң аўзы менен, түсиниксиз тиллерде сөйлейди. Бурын оларға: «Бул – тынышлық жери, шаршағанлар дем алсын. Бул – дем алыў орны», – деген еди. Бирақ олар тыңламады. Жаратқан Ийениң сөзи олар ушын: «„Ба-ба-ба, да-да-да“, – деп, олай-булай быдырлаў» болды. Солай етип, олар кетип, шалқасына қулап жарақатланады, дузаққа түсип, алып кетиледи. Сонлықтан, Ерусалимде бул халыққа ҳүкимдарлық етип отырған сурбетлер, Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаңлар! Сизлер: «Бизлер өлим менен келисим дүздик, өлилер мәканы менен питим дүздик. Апатшылық келсе, бизге тиймей, өтип кетеди. Себеби бизлер өтирикти пана, жалғанды жасырынатуғын орын қылып алғанбыз», – дейсизлер. Соның ушын Қудай Ийе былай дейди: «Мине, Мен Сионға тийкар тасын, сыналған тасты, қымбатбаҳа мүйеш тасын, исенимли тийкар қояман. Оған исенгенлер ҳеш қашан қәўетерге түспейди. Мен әдилликти өлшеў жиби, әдалатлықты тәрези қыламан. Буршақ жаўып, өтириктиң панасын сыпырып алып кетеди, жасырынған орныңызды сел басады. Сизлердиң өлим менен дүзген келисимиңиз бузылады, өлилер мәканы менен дүзген питимиңиз өз күшин жойтады. Уллы апат келгенде, жер менен жексен боласыз. Апат ҳәр келгенинде, сизлерди сыпырып алып кетеди. Ол ҳәр күни азанда, күндиз-түни келеди». Бул хабарды түсингениңизде, сизлердиң ҳүрейиңиз ушады. Созылыўға төсегиңиз дым қысқа, ораныўға көрпеңиз дым енсиз болады. Жаратқан Ийе Перасим таўындағы сыяқлы қозғалажақ, Гибон ойпатлығындағы сыяқлы ғәзепке минежақ. Ол Өз исин, әдеттен тыс исин, Өз ҳәрекетин, таң қаларлық ҳәрекетин жүзеге асырады. Егер кисенлериң және де беккемирек болмасын десеңиз, буннан былай сурбетликти тоқтатың. Пүткил дүньяны жоқ қылыўды шешкени туўралы Ийе, Әлемниң Жаратқан Ийесинен еситтим. Қулақ түрип, даўысымды еситиң, дыққат қойып, сөзимди тыңлаң! Дийхан егин егиў ушын тек жер айдай бере ме? Ямаса тек кесек езип, малалай бере ме? Ол жерди тегислеп болып, анис егип, зире сеппей ме? Бийдайды қатарлап, арпаны өз танабына, жазлық бийдайды шетине айландырып егип тасламай ма? Қудайы оған нәсият берип, усындай тәртипке үйретеди. Анис түйекке айдалмайды, зире арбаның дөңгелеги менен басылмайды. Анис таяқ пенен, ал зире шыбық пенен сабаланады. Нанға арналған бийдай түйекленеди, бирақ ол мәңгиге езиле бермейди. Арбаның дөңгелеги менен үстинен түйекти айдаса да, атлар бийдайды майдалап езип тасламайды. Бул да Әлемниң Жаратқан Ийесинен берилген. Оның мәсләҳәти әжайып, даналығы уллы. Даўыттың мәкан басқан қаласы Ариел, Ариел, ҳәсирет шегесең! Жылға жыл қос, байрамларың даўам ете берсин. Мен Ариелге азап шектиремен. Ол жылап, пәрияд етеди, Мен ушын қурбанлық ошағы киби болады. Сени айланып, орда қураман, Ләшкерлерди орнатып, қамал қыламан. Қарсыңа минаралар тиклеймен. Сен қулатылып, жердиң астынан сөйлейсең, Сөзлериң топырақ ишинен еситиледи, Даўысың әрўақ даўысындай болып, жерден шығады, Сөзлериң топырақтан сыбырлап еситиледи. Бирақ сансыз душпанларың орпаң шаңғыт киби, Реҳимсиз сансыз ләшкерлер суўырылған қаўық киби ушып кетеди. Тосаттан, бир мәўритте, Әлемниң Жаратқан Ийеси гүлдирмама, Жер қозғалыўы, уллы шаўқым, Боран, даўыл ҳәм жалмайтуғын от жалыны менен келеди. Ариелге қарсы урысқан барлық миллетлер, Оған ҳәм оның қорғанлы қалаларына ҳүжим қылып, Оны езгенлер, Түндеги түс киби, түнги көринис киби болады. Аш адам түсинде аўқат жесе де, Оянғанда аш болады, Түсинде суў ишкен адамның да, Оңында шөли басылмайды. Сион таўына қарсы урысқан, Ҳәмме миллетлердиң сансыз ордасы да усы аўҳалға түседи. Ҳайран болып, таң қалың, Өзиңизди гөр қылың, соқыр болың, Мәс болың, бирақ шараптан емес, Сүрнигиң, бирақ өткир ишимликтен емес. Жаратқан Ийе сизлерге терең уйқы берди, Көзлериңизди жаўып қойды, ҳәй, пайғамбарлар, Басларыңызды орап қойды, ҳәй, ўәлийлер. Бул аянлардың ҳәммеси сизлер ушын мөрленген орама қағаздағы сөзлердей болып қалды. Егер оқып билетуғын адамға орама қағазды берип: «Мынаны оқып бер», – десеңиз, ол: «Оқый алмайман, бул мөрленген-ғо», – дейди. Егер орама қағазды оқып билмейтуғын адамға берип: «Мынаны оқып бер», – десең, ол: «Мен оқый алмайман», – деп жуўап береди. Ийемиз былай дейди: «Бул халық тек сөзи менен Маған жақынлап, Тек аўзы менен Мени сыйлайды. Бирақ жүреги Меннен алыс. Адам ойлап тапқан парызлар арқалы Маған сыйынады. Сонлықтан Мен бул халықтың арасында және бир қүдиретли ис, Таң қаларлық қүдиретли ис ислеймен. Даналары даналықтан маҳрум болады, Ақыллылары ақылынан айырылады». Өз нийетлерин Жаратқан Ийеден жасырыўға тырысып, Ислерин қараңғылықта қылып атырғанлар, ҳәсирет шегеди! Олар: «Бизди ким көреди, ким бизди биледи?» – дейди. Сизлер ҳәммесин надурыс түсинип атырсыз! Гүлалшыны ылай менен теңлестирип бола ма? Исленген зат өзин ислегенге: «Ол мени ислемеди», – дей ме? Пишими келтирилген зат өзиниң пишимин ислеп шыққанға: «Ол ҳеш нәрсени түсинбейди», – деп айта ма? Тез арада әжайып Лебанон бир жыңғыллыққа, Ал жыңғыллық болған жерлер әжайып тоғайға айланбай ма? Сол күни гереңлер орама қағаздың сөзлерин еситер, Қойыў қараңғылық ишинде соқырлардың көзлери көрер. Езилгенлер Жаратқан Ийеде жаңадан қуўаныш табар, Жарлылар Израилдың Мухаддесинде шадланар. Залымлар жоқ болар, Сурбетлер ғайып болар, Жаманлық тәрепдарлары жоқ қылынар. Дөҳмет қылып, адамларды гиналағанлар, Қала дәрўазасындағы қазыға дузақ қурар, Ҳақты жалған гүўалықлар менен ҳуқықынан маҳрум етер. Сонлықтан Ибрайымды қутқарған Жаратқан Ийе, Яқыптың урпақлары туўралы былай дейди: «Буннан былай Яқыптың урпағы масқараланбас, Енди жүзи қара болмас. Мениң қолларым жаратқан балаларын өз араларында көргенде, Атымды мухаддес санайды. Яқыптың Мухаддесин мухаддес санап, Израилдың Қудайынан қорқатуғын болады. Жолдан адасқанлар түсинеди, Шағым етип налыйтуғынлар тәлимди қабыл етеди». «Қозғалаңшы балалар, ҳәсирет шегеди! – дейди Жаратқан Ийе, – Олар Меннен болмаған ой-нийетлерди жүзеге асырады, Мениң Руўхымсыз келисимлер дүзеди, Гүна үстине гүна жамайды. Меннен кеңес сорамай, Фараонның панасында паналаў, Мысырдың саясына тығылыў ушын, Мысырға барады. Фараонның панасы сизлерди уятқа қалдырады, Мысырдың қорғаўшы саясы сизлерди бийабырай қылады. Басшылары Соанда болып, Елшилери Ханеске жеткен болса да, Өзлерине пайдасы болмаған халық себепли олар уятқа қалады. Сол халық жәрдем де, пайда да бермейди. Тек оларды уятқа қалдырып, шерменде қылады». Негеб ҳайўанлары туўралы пайғамбаршылық сөз: Урғашы ҳәм еркек арыслан, Зәҳәрли сур ҳәм оқ жыланлар жасайтуғын, Апатлы ҳәм азаплы үлкени гезип, Байлықларын ешеклердиң арқасына, Ғәзийнелерин түйелердиң өркешине артып, Пайдасы жоқ халыққа ағылып барады. Мысырдың жәрдеми пайдасыз ҳәм үмитсиз. Сонлықтан Мен оны: «Бийкаршы Раҳаб » деп атадым. Енди барып, буны бир тас тахтаға жазып, Оларға китап етип бер. Бул келешек күнлери ушын, Мәңгилик гүўалық болсын. Бул қозғалаңшы халық, ҳийлекер балалар, Жаратқан Ийениң тәлиминен бас тартатуғын перзентлер. Олар көзи ашықларға: «Аян көриўди қысқартың!» Ал ўәлийлерге: «Ҳақыйқатты айтып, пайғамбаршылық қылмаң, Бизлерге жағымлы сөзлерди айтып, Қыялый пайғамбаршылық етиң, Жолдан шығың, қайтың бул жолдан, Израилдың Мухаддесин көзимизден жоқ қылың!» – дейди. Сонлықтан Израилдың Мухаддеси былай дейди: «Бул хабарды қабыл етпей, Зулымлық ҳәм жалғаннан үмит етип, Оларға сүйенгениңиз ушын, Бул қылмысыңыз сизлер ушын, Бийик дийўалдағы опырылып атырған тесик киби болады. Дийўал тосаттан, бир сәтте қулап, қыйрайды. Ол ылай ыдыс яңлы қыйрап қалады. Майдаланғаны соншелли, Ошақтан күл алыўға да, қуйыдан суў алыўға да, Жарағандай сынығы қалмайды». Сонлықтан Қудай Ийе, Израилдың Мухаддеси былай дейди: «Маған қайтып, рәҳәт табың, қутқарыласыз. Егер сизлер тынышлық пенен Маған үмит байласаңыз, күшли боласыз. Бирақ сизлер буны қәлемедиңиз. Сизлер: „Яқ, бизлер атқа минип қашамыз“, – дедиңиз. Соның ушын қашасыз-дә! Сизлер: „Бизлер жүйрик атқа минип шабамыз“, – дедиңиз. Соның ушын қуўыўшылар да жүйрик болады! Бир адамның айбатынан мың адам қашады, Бесеўиниң айбатынан ҳәммеңиз қашасыз. Қалғанларыңыз таў төбесиндеги байрақ шыбығы, Төбешиктеги байрақ киби боласыз». Жаратқан Ийе сизлерге мийрим-шәпәәт көрсетиў ушын күтип турады, Сизлерге реҳим көрсетиў ушын орнынан турады. Себеби Жаратқан Ийе әдалат Қудайы, Оны күткенлер бахытлы! Ҳәй, Ерусалимде жасайтуғын Сион халқы, Енди жыламайсыз! Пәрияд еткениңизде, Ол сизлерге мийрим-шәпәәт көрсетеди. Еситиўден-ақ, Ол сизлерге жуўап береди. Ийемиз сизлерге азап шөрегин берип, Апат суўын ишкизген болса да, Муғаллимиңиз енди жасырынбайды, Көзиңиз бенен Оны көресиз. Қулағыңыз арт беттен: «Мынаў дурыс жол, соннан жүр», – деген даўысты еситеди. Сонда оңға бурылыў керек пе, шепке бурылыў керек пе, билесиз. Сонда гүмисиң менен қапланған бутларды, Алтының менен қапланған ҳәйкеллерди, Ҳарам деп санап, ҳарам нәрседей көрип, ылақтырып таслайсыз. Оларға: «Жоқ болыңлар!» – дейсиз. Ийемиз жерге еккен туқымың ушын жаўын жаўдырады, Жердиң зүрәәти мол ҳәм берекетли болады. Сол күни малларың кең жайлаўда жайылып жүреди. Жер айдайтуғын өгиз ҳәм ешеклер, Гүрек ҳәм жаба менен самалға суўырылған, Сайланды жем жейди. Уллы қырғын күни, минаралар қулағанда, Ҳәр бир бийик таўда, ҳәр бир бийик төбеде суўлар ағып турады. Жаратқан Ийе Өз халқының жараларын таңып, Өзи берген жарақатты жазған күни, Айдың нуры күн нурындай, Күнниң нуры жети күнниң нурындай, Жети есе жақты болады. Мине, Жаратқан Ийениң Өзи узақтан, Лаўлаған қәҳәри менен қойыў булт ишинде киятыр. Оның аўзы ғәзепке толы, Тили жалмайтуғын отқа мегзейди. Деми мойынға дейин көтерилетуғын тасқынға уқсайды. Ол миллетлерди набыт болыў елегинен өткереди. Халықлардың аўзына оларды жолдан азғыратуғын жүўен салады. Бирақ сизлер мухаддес байрамды нышанлаған түндегидей, Қосық айтасыз. Жаратқан Ийениң таўына, Израилдың қорғаўшы жартасына, Сырнай сазы астында шыққаныңыздай, Жүрегиңиз шадланады. Жаратқан Ийе айбатлы даўысын еситтирип, Лаўлаған ғәзеби ҳәм жалмайтуғын от жалыны менен, Нөсер жаўын, даўыл ҳәм буршақ пенен, Билегиниң күшин көрсетеди. Жаратқан Ийениң даўысы Ассирияны қорқытып, титиретеди, Ол ҳасасы менен Ассирияны урады. Жаратқан Ийениң жаза ҳасасы менен, Оларды урған ҳәр бир соққысы, Дәп ҳәм лира намасы астында әмелге асады. Жаратқан Ийе қол жумсап, олар менен урысады. Денелер жағылатуғын орын әлле қашан тайынланды, Аўа, Ассирия патшасы ушын тайын қылып қойылды. Ол жер терең ҳәм кең болып, Отын қалап толтырылған. Ағып турған күкирт киби, Жаратқан Ийениң деми оны жандырады. Жәрдем сорап Мысырға кеткенлер, Атларға исенгенлер, Көп болғаны ушын саўаш арбаларына, Жүдә күшли болғаны ушын шабандозларға, Үмит байлағанлар, ҳәсирет шегеди! Олар Израилдың Мухаддесине жүз бурмады, Жаратқан Ийеден кеңес сорамады. Бирақ Жаратқан Ийе де дана. Ол бахытсызлық жаўдырар, Өз сөзин қайтарып алмас. Жаўызлық ислеўшилердиң үйине қарсы көтерилип, Қылмыскерлерге жәрдем бериўшилерге қарсы шығар. Мысырлылар – Қудай емес, адам, Олардың атлары – руўх емес, денеден ибарат. Жаратқан Ийе қолын көтерсе, жәрдем бериўши сүрнигип, Жәрдем алыўшы қулап, екеўи де набыт болады. Себеби Жаратқан Ийе маған былай деди: «Арысланға, аўлаған аўының басында ырылдаған жыртқыш арысланға, Бир топар шопан қарсы шықса да, Арыслан олардың бақырғанынан қорқпайды, Шуўласқанынан сескенбейди. Әлемниң Жаратқан Ийеси де урысыў ушын, Сион таўына ҳәм оның төбелерине түсип келеди. Қуслардың қанат жайып, Өз палапанларын қорғағаны сыяқлы, Әлемниң Жаратқан Ийеси де, Ерусалимди қорғайды. Ол оны қорғайды, қутқарады, Реҳим етип, азат қылады». Ҳәй израиллылар, өзлериңиз өжетленип бас тартқан, Жаратқан Ийеге қайтыңлар. Себеби сол күни ҳәр бириңиз, Өз қолларыңыз бенен гүнаға батып, Гүмис ҳәм алтыннан ислеген жалған қудайларыңыздан жүз бурасыз. «Ассириялылар адамдики болмаған қылыштан қулайды, Адамзаттики болмаған қылыштан өледи. Олар қылыштан қашады, Жас жигитлери қул болады. Қорқыўдан жығылар олардың жартасы, Сәркәрдалары байрақты көрип, титиресер». Оты Сионда, Ошағы Ерусалимде болған Жаратқан Ийе усылай дейди. Мине, патша әдиллик пенен патшалық етип, Ҳүкимдарлар әдалатлық пенен басқарады. Олардың ҳәр бири самалдан қорғайтуғын бастырмадай, Даўылдан бас саўғалайтуғын панадай болады. Олар шөлдеги ағын суўға, Кеўип шөллеген жердеги үлкен жартастың саясына уқсайды. Енди көретуғынлардың көзлери жумылмайды, Еситетуғынлар қулақ қояды. Ойсызлар түсиниўди үйренеди, Сақаўлар тутлықпай, анық сөйлей алады. Буннан былай, ақмақ ҳасылзада, деп шақырылмас, Ҳийлекер ҳүрметке ылайықлы, деп айтылмас. Ақмақ бийәдеплик пенен сөйлейди, Нийети жаманлық ислеўден ибарат. Ол зорлық ислейди, Жаратқан Ийеге тил тийгизеди, Ашларды аш қалдырып, Шөллегенге суў бериўден бас тартады. Ҳийлекердиң усылы жаўыз, Жарлының даўасы ҳақ болса да, Оны жалған сөзлер менен жоқ етиў ушын, Жаўыз жобалар дүзеди. Ал ҳасылзадалар ҳасыл жобалар дүзип, Ҳасыл ислер ушын беккем турады. Ҳәй, еркин жасап атырған ҳаяллар, Орныңыздан турып, даўысымды еситиң! Ҳәй, бийғам қызлар, Мениң сөзиме қулақ салың! Ҳәй, бийғам ҳаяллар, Бираз жылдан кейин титиресесиз, Себеби жүзим ҳасыл бермес, Мийўе жыйын-терими болмас. Ҳәй, еркин жасап атырған ҳаяллар, титиресесиз! Ҳәй, бийғам қызлар, қалтырасасыз! Кийимлериңизди шешип таслап, Азалап, белиңизди буўып алың. Өнимдар атызлар ушын, Ҳасылы мол жүзим шақалары ушын, Көкирегиңизди мушлап урып, аза тутың. Тикен ҳәм жантақлар басып кететуғын, Халқымның жери ушын, Қуўанышқа толы үйлер, Шадлыққа толы қалалар ушын жылаңлар. Өйткени сарайлар таслап кетилип, Шаўқымлы қала бос қалады. Қорған ҳәм минаралар мәңгиге қыйралып, Қуланлардың қуўанышына, Маллардың жайлаўына айланады. Үстимизге жоқарыдан Руўх төгилгенше, Шөл өнимдар атызға айланғанша, Өнимдар атыз әжайып бағ деп саналғанша усылай болады. Кейин шөлде әдалат мәкан басып, Әдиллик өнимдар атызда жасайды. Әдилликтиң мийўеси тынышлық, Нәтийжеси аманлық ҳәм мәңгилик қәўипсизлик болады. Халқым тыныш орынларда, Қәўипсиз үйлерде, Рәҳәт бағышлайтуғын жерлерде жасайды. Тоғай пүткиллей жоқ болса да, Қала жер менен жексен етилсе де, Сизлер бахытлы боласызлар! Ҳәр бир дәрья жағасында егин егесиз, Өгиз ҳәм ешеклерди бос жибересиз. Ҳәй, өзи ўайран етилмеген, Ўайран етиўши, ҳәсирет шегесең! Ҳәй, өзине сатқынлық исленбеген, Сатқынлық етиўши, ҳәсирет шегесең! Ўайран етип болғаныңнан кейин, Өзиң де ўайран етилесең, Сатқынлық етип болғаныңнан кейин, Өзиңе де сатқынлық исленеди. Жаратқан Ийе, бизлерге реҳим ет! Бизлер Саған үмит байладық. Ҳәр таңда бизге күш-қуўат берип, Қыйыншылыққа ушырағанымызда қутқара гөр! Қүдиретли даўысыңнан халықлар қашып кетер, Орныңнан турғаныңда, миллетлер пытырап қашар. Олжаңыз шегирткелер жеп таслағандай жоқ болар, Адамлар үлкен шегирткелер топарының топылғанындай олжаға бас салар. Жоқарыда мәкан қурған Жаратқан Ийе уллы! Толтырар Ол Сионды әдалатлық ҳәм әдилликке. Ол сениң дәўириңниң беккем тийкары болып, Мол етип қутқарылыў, даналық ҳәм билим берер. Жаратқан Ийеден қорқыў – бул ғәзийне. Мине, батырлары көшелерде пәрияд етер, Парахатшылық елшилери зар еңиреп жылар. Үлкен жоллар босап қалар, Жолаўшылар ол жолдан жүрмес. Питимлер бузылып, ишкен антларынан таяр, Адамлар қәдирин жойтар. Жер қурғап, кеўип барар, Лебанон тоғайлары уяттан қуўрап қалар. Шарон тегислиги шөлге уқсап қалып, Башан ҳәм Кармелдеги ағашлар жапырақларын төгер. «Енди орнымнан тураман, – дейди Жаратқан Ийе, – Көтерилип, даңқымды шығараман. Сизлер пишенге ҳәмиледар болып, сабан туўасыз. Демиңиз өзлериңизди жалмап жутатуғын отқа айланады. Халықлар жанып күл болады, Кесилип, отқа жағылған тикендей болады. Ҳәй узақтағылар, не ислегенимди еситиң! Ҳәй жақындағылар, қүдиретимди билиң!» Сиондағы гүнакарлар қорқыўға түсип, Қудайсызларды титиреў бийлеп алды. Олар былай дейди: «Жалмайтуғын оттың жанында қайсысымыз жасай аламыз? Мәңги жанып турған жалын жанында қайсысымыз орналаса аламыз?» Ҳадал жасап, туўры сөйлеген, Зорлық пенен алынған пайдадан жеркенген, Қолын пара алыўдан тыйған, Қанхорға қулақ түрмеген, Жаманды көрмеў ушын көзлерин жумған, Бундай адам бийикликлерде жасайды. Жартаслардағы қорғанлар оның панасы болады, Оның наны мол болып, ҳеш қашан суўсыз қалмайды. Көзиңиз патшаны пүткил гөззаллығы ишинде көрип, Узақларға созылған үлкени шолып өтер. Өткен қорқынышлы күнлер ҳаққында ойлап: «Салық жыйнаған қай жерде? Салықты өлшеп алған қай жерде? Минараларды санаған қай жерде?» – дейсең. Буннан былай, гәпине түсинбейтуғын, Басқа тилде сөйлейтуғын, Сол тәкаббир халықты көрмейсиз. Байрамларымыз белгиленетуғын Сион қаласына қара! Көзлериң тыныш мәканды, Беккем шатыр болған Ерусалимди көреди. Оның қазықлары ҳеш қашан орнынан суўырылмайды, Бирде бир жиби үзилмейди. Кең дәрьялар ҳәм сайлар ағып турған жерде, Қүдиретли Жаратқан Ийе бизлер менен бирге болады. Олардан ескекли кемелер де, Желқомлы кемелер де өте алмайды. Жаратқан Ийе бизиң қазымыз, Ол бизлердиң нызам шығарыўшымыз. Жаратқан Ийе бизиң патшамыз, Ол бизлерди қутқарады. Ҳәзир кемелериңиздеги жиплер жуқарып, Олар өрликти услап тура алмайтуғын, Желқомды да аша алмайтуғын болса да, Ўақты келгенде үлкен олжа бөлинеди, Ҳәтте, ақсақлар да олжасын алады. Сион турғынларының ҳеш бири: «Мен кеселмен» – демейди, Ол жерде жасаған халықтың гүнасы кешириледи. Ҳәй миллетлер, жақынырақ келип, қулақ салың! Ҳәй халықлар, дыққат аўдарың! Жер ҳәм оны толтырып турғанлар, Дүнья ҳәм онда туўылғанлардың барлығы еситсин! Жаратқан Ийениң пүткил миллетлерге қәҳәри келип, Олардың пүткил ләшкерлерине қарсы ғәзеби лаўлады. Ол оларды пүткиллей жоқ қылып, Баўызлаў ушын тапсырды. Олардың өликлери далаға ылақтырып тасланып, Ширип, сасып жатады, Таўлар олардың қанына былғанады. Пүткил аспан денелери ширип кетеди, Аспан орама қағаздай шыйырылады. Жүзим ағашының жапырағындай, Әнжир ағашының жапырағындай болып, Ондағы пүткил барлық солып төгиледи. Жаратқан Ийе былай дейди: «Қылышым көклерде қанға тойды. Енди, қылышым жазалаў ушын Эдомның үстине, Пүткиллей жоқ қылыўды қарар еткен халықтың үстине түседи». Жаратқан Ийениң қылышы қанға тойынып ҳәм майға былғанып, Қозы менен текениң қанына, Қошқардың бөтеке майына тойған. Жаратқан Ийениң Босрада қурбанлығы бар, Эдом жеринде уллы қырғын болады. Жабайы буғалар, таналар ҳәм күшли буғалар да, Олар менен бирге қулайды. Олардың жери қанға суўғарылады, Топырағы майға тояды. Себеби бул күн Жаратқан Ийениң өш алыў күни, Сионның даўасы ушын өш алатуғын жыл болады. Сонда Эдомның дәрьялары қара майға, Топырағы күкиртке, Жери жанып турған қара майға айланады. Ол күни-түни өшпей, Түтини мәңгиге көтерилип турады. Сол жер әўладтан-әўладқа қаңырап, бос қалады. Енди ҳеш қашан ол жерден ҳеш ким өтпейди. Узақша ҳәм кирпитикенлер ол жерди ийелеп алып, Қулақлы жапалақ ҳәм ғарғалар мәкан басады. Жаратқан Ийе оның үстинен тәртипсизлик жибин, Ўайран болыў аспа режесин тартады. Ақсүйеклери сол жерде патшалық жоқлығын айтады, Пүткил ҳүкимдарлары жоқ болып кетеди. Оның сарайларына тикенлер, Қорғанларына жантақ ҳәм ошағанлар өсип, Сағаллардың мәканына, Үкилердиң баспанасына айланады. Ол жерде жабайы ҳайўанлар сыртланларға дус келеди, Теке мәңиреп бир-бирин шақырады. Түнде жанзатлар сол жерде дем алып, тыным табады. Байыўлылар сол жерге уя салып, Мәйек басып шығарып, Палапанларын қанаты астына жыйнайды. Шайқуслар да сол жерде жуп-жубы менен топланады. Жаратқан Ийениң китабынан оқып, излең: Булардан ҳеш бири жоғалмайды, Ҳеш бири жупсыз қалмайды. Себеби бул буйрық Жаратқан Ийениң аўзынан шықты, Оның Руўхы оларды жыйнайды. Жаратқан Ийе олар ушын шек таслады, Өз қолы менен жерди өлшеп берди. Олар сол жерди мәңгиге ийелеп, Әўладтан-әўладқа сол жерде жасайды. Шөл ҳәм қурғақ аймақ қуўанады, Қула дүз шадланып, наргиз киби гүллейди. Жайнап гүллеп шадланады, шадланып бақырысады. Оған Лебанонның даңқы, Кармел ҳәм Шаронның салтанаты бериледи. Олар Жаратқан Ийениң даңқын, Қудайымыздың салтанатын көреди. Ҳәлсиз қолларға күш берип, Қалтыраған дизелерге қуўат бериң. Қоянжүреклерге былай деңлер: «Мәрт болың, қорқпаң! Қудайыңыз өш алыўға, Есесин қайтарыўға келип, Сизлерди қутқарады». Сонда соқырлардың көзлери, Гереңлердиң қулақлары ашылады. Ақсақ адам кийиктей секирип, Гүңелек шадланып бақырады. Шөлден қайнар булақлар шығып, Қула дүзде сайлар ағады. Қайнаған шөл көлге айланып, Шөллеген дала булақларға толады. Сағаллар мәкан басқан жерлерде, Көк шөп, қамыс ҳәм жекен өседи. Сол жерде дәрбент жол болып, Ол «Мухаддес жол» деп аталады. Напәклер оннан өтпейди, Ақмақлар да ол жолға аяқ баспайды. Ол тек Қудайдың халқының жолы болады. Ол жерде арыслан болмайды, Ҳеш қандай жабайы аңлар да ол жолға шықпайды, Олар ол жерден табылмайды. Ол жолдан қутқарылғанлар ғана жүреди. Жаратқан Ийениң азат еткенлери изге қайтады, Қосық айтып Сионға қайтып келеди. Олар мәңгилик қуўаныш тажын басларына кийеди. Қуўаныш ҳәм шадлыққа толып тасып, Қайғы ҳәм ғам-тәшиўиш қашып кетеди. Хизкияның патшалығының он төртинши жылында, Ассирия патшасы Санхериб Яҳуданың барлық қорғанлы қалаларына ҳүжим жасап, оларды басып алды. Соңынан Ассирия патшасы бас ўәзирин үлкен армия менен Лахиштен Ерусалимге, патша Хизкияға жиберди. Ол келип, кир жуўыўшының атызына баратуғын жолдағы, Жоқарғы ҳәўизге суў қуйылатуғын жерде тоқтады. Сарай басқарыўшысы Хилкия улы Эляким, хаткер Шебна ҳәм дийўанбеги Асаф улы Иоах оны қарсы алыўға шықты. Сонда Ассирия патшасының бас ўәзири оларға былай деди: – Уллы патша, Ассирия патшасының мына сөзлерин Хизкияға жеткизиң: «Неңе үмит артып турсаң? Урыс ушын жоба ҳәм күш бар деп айтасаң, бирақ сен тек бос сөзлерди айтып турсаң. Сен кимге сүйенип, маған қарсы бас көтерип турсаң? Мине, сен өзине сүйенгенниң алақанын тесетуғын сынық қамыс ҳасаға уқсаған Мысырға сүйенип турсаң. Мысыр патшасы фараон өзине исенгенлердиң ҳәммесине усындай. Бәлким маған: „Бизлер Қудайымыз Жаратқан Ийеге үмит байлаймыз“, – дерсизлер. Яҳуда ҳәм Ерусалим халқына: „Тек мына қурбанлық орында сыйыныңлар“, – деп сыйыныў орынларын ҳәм қурбанлық орынларын жоқ қылған Хизкия емес пе еди?» Енди сен, мениң мырзам Ассирия патшасы менен маўасаға кел. Егер мен саған еки мың бас ат берсем, оларға минетуғын сонша адам таба алар ма едиң? Солай екен, мырзамның ең ҳәлсиз әскербасысын да жеңе алмайсаң-ғо. Ямаса Мысырдың саўаш арбалары менен атлыларына исенип турсаң ба? Қала берсе, мен бул жерди ўайран етиў ушын Жаратқан Ийениң еркисиз келдим бе? Жаратқан Ийе маған: «Сол үлкеге ҳүжим қылып, оны ўайран ет», – деди. Хилкия улы Эляким, Шебна ҳәм Иоах бас ўәзирге былай деп жуўап берди: – Бул қулларыңыз бенен арамейше сөйлесе бериң, түсинемиз. Дийўал үстиндеги халыққа еситтирип, бизлер менен еврей тилинде сөйлеспең. Бас ўәзир оларға: – Мырзам мени бул сөзлерди тек мырзаңа ҳәм саған айтыў ушын емес, ал сизлер менен бирге өз дәретин жеп, сидигин ишиўге дуўшар болатуғын дийўал үстинде отырған адамларға да жеткериў ушын жиберди, – деди. Соңынан бас ўәзир орнынан турып, еврей тилинде былай деп бақырды: – Уллы патшаның, Ассирия патшасының сөзлерине қулақ салыңлар! Патша былай дейди: «Хизкия сизлерди алдамай-ақ қойсын. Ол сизлерди қутқара алмайды. Ол: „Жаратқан Ийе бизлерди қутқарады, қала Ассирия патшасының қолына берилмейди“, – деп сизлерди Жаратқан Ийеден үмитлендирмесин». Хизкияға қулақ салмаңлар. Себеби Ассирия патшасы былай дейди: «Мениң менен жарасып, маған келиңлер. Сонда ҳәр бир адам өз жүзиминиң ҳәм әнжир ағашының мийўесинен жеп, өз суў сақлағышынан суў ишеди. Соңынан мен келип, сизлерди бийдайы, шарабы, наны, жүзимзарлары мол болған, өз үлкеңизге уқсаған бир үлкеге көширемен. Хизкия: „Жаратқан Ийе бизлерди қутқарады“, – деп алдамасын. Қайсы халықтың қудайы өз үлкесин Ассирия патшасының қолынан қутқара алған? Хамат ҳәм Арпадтың қудайлары қайда? Сефарўайымның қудайлары қайда? Самарияның қудайлары Самарияны мениң қолымнан қутқара алды ма? Усы еллердиң қудайларының қайсы бири өз жерин мениң қолымнан қутқара алды? Солай екен, Жаратқан Ийе Ерусалимди мениң қолымнан қалай қутқарады?» Халық үндемеди, жуўап та қайтармады. Өйткени патша Хизкия халыққа оған жуўап бермеўди буйырған еди. Сарай басқарыўшысы Хилкия улы Эляким, хаткер Шебна ҳәм дийўанбеги Асаф улы Иоах кийимлерин жыртып, Хизкияның алдына келди ҳәм Ассирия патшасының бас ўәзириниң сөзлерин оған айтып берди. Патша Хизкия буларды еситкенде, кийимлерин жыртты ҳәм аза кийимлерин кийип, Жаратқан Ийениң Үйине барды. Ол аза кийимин кийген сарай басқарыўшысы Элякимди, хаткер Шебнаны ҳәм жасы үлкен руўханийлерди Амос улы пайғамбар Ийшаяға жиберди. Олар Ийшаяға былай деди: – Хизкия былай дейди: «Бүгинги күн азап, жаза ҳәм масқарашылық күни. Себеби бала шығайын деп аўызға тақалып турғаны менен, туўыўға күши жоқ ҳаялға уқсаймыз. Бәлким, тири Қудайды ақыретлеў ушын мырзасы, Ассирия патшасы жиберген бас ўәзирдиң барлық сөзлерин Қудайың Жаратқан Ийе еситкен шығар ҳәм усы еситкен сөзлери ушын оларды жазалар. Сонлықтан тири қалғанлар ушын дуўа ет». Патша Хизкияның хызметкерлери патшаның сөзлерин Ийшаяға жеткизгенде, Ийшая оларға былай деди: – Мырзаңызға былай деп айтыңлар: «Жаратқан Ийе былай дейди: Ассирия патшасының хызметкерлериниң Мени масқаралап айтқан сөзлеринен, яғный өзиң еситкен сөзлерден қорқпа. Мине, Мен оған бир руўх жиберемен. Сонда ол бир хабар еситип, өз елине қайтып кетеди. Мен оны өз елинде қылыш пенен өлтиртемен». Ассирия патшасының бас ўәзири изине қайтып, өз патшасын Либна қаласына қарсы урысып атырған жеринен тапты. Себеби ол Ассирия патшасының Лахиштен шегингенин еситкен еди. Ассирия патшасы Хабашстан патшасы Тирҳақаның өзине қарсы урысқа атланғанын еситип, Хизкияға және елшилерин жиберип былай деди: – Яҳуда патшасы Хизкияға былай деп айтыңлар: «Сүйенген Қудайың сени: „Ерусалим Ассирия патшасына тәслим болмайды“, – деп алдамасын. Ассирия патшаларының барлық еллерди жер менен жексен етип, нелер ислегенин еситкен шығарсаң?! Енди сен қутылып қалмақшымысаң? Ата-бабаларым ўайран еткен Гозан, Харан, Ресеф ҳәм Телассардағы Эденде жасаған халықлардың қудайлары оларды қутқара алды ма? Хамат ҳәм Арпад патшалары қәне? Сефарўайым, Ҳена ҳәм Иўўа қалаларының патшалары қәне?» Хизкия хатты елшилердиң қолынан алып оқығаннан соң, Жаратқан Ийениң Үйине барды ҳәм хатты Жаратқан Ийениң алдына жайып қойды. Кейин Жаратқан Ийениң алдында дуўа етип, былай деди: «Керублар арасында тахтта отырған Израилдың Қудайы болған Әлемниң Жаратқан Ийеси! Сен пүткил дүнья патшалықларының жалғыз Қудайысаң! Аспан ҳәм жерди Сен жаратқансаң. Жаратқан Ийе, қулақ салып, есит, көзлериңди ашып, көр. Тири Қудайды ақыретлеў ушын Санхерибтиң айтып жиберген сөзлерин есит. Жаратқан Ийе, ырасында да, Ассирия патшалары халықларды ҳәм олардың жерлерин ўайранлады. Олардың қудайларын отқа таслап, жоқ қылды. Бирақ олар ҳақыйқатында қудайлар емес, ал ағаштан ҳәм тастан адам қолы менен исленген нәрселер еди. Қудайымыз Жаратқан Ийе, бизлерди Санхерибтиң қолынан қутқара гөр. Сонда пүткил дүнья патшалықлары Сениң жалғыз Жаратқан Ийе екениңди биледи». Соңынан Амос улы Ийшая пайғамбар Хизкияға мынадай хабар жиберди: «Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: Сен Ассирия патшасы Санхериб ҳаққында Маған дуўа еттиң. Ол туўралы Мен, Жаратқан Ийе былай деймен: Пәк қыз Сион, сени кемситип, үстиңнен күлер, Қыз Ерусалим, сениң изиңнен бас шайқар. Сен кимди ақыретлеп, кимди мазақладың? Кимге даўыс көтерип сөйлеп, кимге менменсип қарадың? Маған – Израилдың Мухаддесине! Елшилериң арқалы Мени ақыретлеп былай дедиң: „Сансыз саўаш арбаларым менен таўлардың бийик шыңына, Лебанон таўларының узақ жанбаўырларына шықтым, Бийик кедр ағашларын, жақсы сәрўи ағашларын кестим. Оның ең төрине, ең қалың тоғайына бардым. Мен қудықлар қаздым ҳәм жат еллердиң суўларын иштим, Мысырдың барлық дәрьяларын табаным менен қурыттым“. Бирақ буның ҳәммесин бурыннан жобаластырып, Әййемги күнлерден ойлап қойғанымды еситпеген бе едиң? Ҳәзир Мен соны орынладым. Сонлықтан сен қорғанлы қалаларды қарабақанаға айландыра алдың. Сонда қол-қанаты қырқылды қала халқының, Қорқып, уятқа қалды. Олар даладағы көк шөпке, жаңа шыққан нәзик шөпке, Тамның басындағы, шықпай атырып, өрт шалған шөпке уқсап қалды. Мен сениң отырыс-турысыңды, қашан келип-кететуғыныңды, Маған деген ғәзебиңди, ҳәммесин билемен. Маған деген ғәзебиң ушын, Тәкаббирлигиң қулағыма жетип келгени ушын, Ҳалқамды мурныңнан өткизип, Суўлығымды аўзыңа тағаман. Сени келген жолың менен изиңе қайтараман. Ҳәй, Хизкия! Сен ушын белги мынаў болады: Усы жылы шашылған дәннен өскен өнимди жейсиз, Келеси жылы соның орнына өскен өнимди азық қыласыз, Ал үшинши жылы дән сеўип, өним аласыз, Жүзим бағларын отырғызып, олардың мийўесинен жейсиз. Яҳуда халқының қутылып қалғанлары жерге тамыр жайып, Жоқарыда мийўе береди. Себеби тири қалғанлар Ерусалимнен, Қутылғанлар Сион таўынан келип шығады. Буны Әлемниң Жаратқан Ийеси, Өз қызғаншақлығы менен жүзеге асырады. Сонлықтан Жаратқан Ийе Ассирия патшасы туўралы былай дейди: Ол бул қалаға кирмейди, оқ та атпайды, Қалаға жақынламас қалқаны менен, Қала дийўалына топырақ та үйдирмейди. Келген жолы менен қайтады, қалаға кирмейди, – дейди Жаратқан Ийе. – Мен Өзим ушын ҳәм қулым Даўыттың ҳүрмети ушын, Бул қаланы қорғап, қутқараман». Сол күни түнде Жаратқан Ийениң периштеси ассириялылардың ордасына барып, бир жүз сексен бес мың адамды қырып таслады. Азанда оянып қарағанлар ҳәмме жердиң өликлерге толып кеткенин көрди. Сонда Ассирия патшасы Санхериб орданы таслап, изине қайтты. Ол Ниневияға қайтып келип, сол жерде жасап қалды. Бир күни ол өз қудайы Нисрохтың бутханасында табынып атырғанда, уллары Адраммелех пенен Саресер оны қылыш пенен өлтирди ҳәм өзлери Арарат үлкесине қашып кетти. Санхерибтиң орнына улы Эсар-Хаддон патша болды. Сол күнлери Хизкия аўырып, өлим төсегинде жатты. Сонда Амос улы Ийшая пайғамбар оған келип былай деди: – Жаратқан Ийе былай дейди: «Үй-ишиңе ўәсиятнамаңды қалдырып, ырзаласа бер, себеби тәўир болмайсаң, өлесең». Хизкия жүзин дийўалға қаратып, Жаратқан Ийеге дуўа етип: – О, Жаратқан Ийе! Алдыңда мениң шын жүректен садықлық пенен жасағанымды ҳәм нәзериңде туўры ислерди ислеп жүргенимди еслей гөр! – деди ҳәм өксип-өксип жылады. Сонда Ийшаяға Жаратқан Ийеден мынадай сөз түсти: – Изиңе қайтып, Хизкияға мына хабарды жеткиз: «Бабаң Даўыттың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: Дуўаңды еситтим, көз жасларыңды көрдим. Өмириңди он бес жылға узайтаман. Өзиңди де, бул қаланы да Ассирия патшасының қолынан қутқарып, бул қаланы қорғайман. Жаратқан Ийениң, яғный Мениң саған Өз сөзимди орынлайтуғынымды билдиретуғын белги мынаў: Ахаз соқтырған текшениң үстине түсип турған саяны он адым артқа жылжытаман». Сонда текшениң үстине түсип турған сая он адым артқа жылжыды. Яҳуда патшасы Хизкия тәўир болғаннан кейин, мына жырды жазды: «Мен: „Өмиримниң гүлленген шағында, Өлилер мәканының дәрўазасынан өтип кетемен. Қалған өмир жылларымнан маҳрум етилдим“, – дедим. Және: „Тирилер әлеминде Жаратқан Ийени көрмеймен, Буннан былай, инсан затына көзим түспес, Бул дүньяда жасағанлардың жанында да болмаспан“, – дедим. Үйим шопанның шатыры киби, Суўырылып, қолымнан алынды. Өмиримди тоқыўшы сыяқлы өткердим, Жаратқан Ийе мени тоқыў үскенесинен кесип алып таслады. Бир күн ишинде өмиримди ақырына жеткердиң. Азанға шекем төзим берип шыдадым, Ол арыслан киби, барлық сүйеклеримди сындырды. Бир күн ишинде өмиримди ақырына жеткердиң. Мен қарлығаш яки тырна киби бақырдым, Кептер киби зарладым. Жоқарыға қараўдан көзлерим талды, Мен зулымлыққа ушырадым, жәрдем бер, Ийе! Не дейин? Мениң менен сөйлескен де, оны әмелге асырған да Өзи. Қәлбимдеги қайғыны еске алып, Өмирим бойы, абайлап жасайман. Ийе, Сениң қарарың адамларға өмир бере алады, Мениң өмир жылларым да маған қайта берилди, Денсаўлығымды тиклеп, өмиримди сақлап қала гөр! Мине, шеккен азабым мен ушын жақсылыққа болды, Өмиримди набыт болыў шуқырынан қутқардың. Барлық гүналарымды артыңа ылақтырдың. Өлилер мәканы Сени алғысламас, Өлим Саған мақтаў айтпас, Туңғыйыққа түскенлер Сениң садықлығыңа үмит байламас. Бүгин мениң ислегеним сыяқлы, Тирилер, тек тирилер ғана Саған алғыс айтар, Әкелер балаларына Сениң садықлығың туўралы айтып берер. Жаратқан Ийе мени қутқарар, Пүткил өмиримиз бойы Жаратқан Ийениң Үйинде, Тарлы саз әсбаплары менен қосық айтамыз». Ийшая патшаның адамларына: «Кептирип нығызланған әнжир алып келип, оны жараға қойың, ол саўалып кетеди», – деген еди. Сонда Хизкия Ийшаядан: «Жаратқан Ийениң Үйине баратуғынымды қандай белги арқалы билемен?» – деп сораған еди. Сол арада Хизкияның аўырып, кейин тәўир болғанын еситкен Бабилония патшасы Баладан улы Меродах-Баладан Хизкияға хатлар ҳәм саўғалар жиберди. Хизкия елшилерди қабыл етти ҳәм оларға өз қазнасындағы затлардың ҳәммесин: гүмис ҳәм алтынларын, хош ийисли затларын, қымбатбаҳа майларын, қурал-жарақ сақланатуғын бөлмесин көрсетти. Хизкияның сарайында да, патшалығында да оларға көрсетилмеген ҳеш нәрсе қалмады. Сонда пайғамбар Ийшая патша Хизкияның жанына келип, оған: – Бул адамлар сизге не деди? Олар қай жақтан келипти? – деп сорады. Хизкия оған: – Олар маған узақ елден, Бабилониядан келген, – деп жуўап берди. Ийшая: – Олар сарайыңызда не көрди? – деп сорады. Хизкия: – Сарайымдағы ҳәмме нәрсени көрди. Қазнамда оларға көрсетпеген ҳеш нәрсем қалмады, – деп жуўап берди. Сонда Ийшая Хизкияға былай деди: – Онда Әлемниң Жаратқан Ийесиниң сөзин еситиң: «Сарайыңдағы ҳәмме нәрсе ҳәм ата-бабаларыңның усы күнге шекем жыйнаған ҳәмме нәрсеси Бабилонға алып кетилетуғын күн келеди, ҳеш нәрсе қалмайды, – дейди Жаратқан Ийе. – Сениң нәсилиңнен болған айырым урпақларың да алып кетилип, Бабилония патшасының сарайында хызметкер болады». Хизкия Ийшаяға: – Жаратқан Ийениң сиз арқалы айтқан сөзлери жақсы сөзлер, – деди. Себеби ол ишинен: «Ҳеш болмағанда, мениң заманымда тынышлық ҳәм абаданшылық болады», – деп ойлады. Жубатың, халқыма тәселле бериң! – дейди Қудайыңыз. – Ерусалимге жумсақ сөзлер айтың, Саўаш мүддетиниң таўысылғанын, Қылмысларының кеширилгенин, Барлық гүналарының жазасын Жаратқан Ийениң қолынан, Еки есе етип алғанын жәриялаң. Бақырған бир даўыс еситиледи: «Шөл далада Жаратқан Ийеге жол таярлаңлар, Қула далада Қудайымыз ушын дүзиў ҳәм үлкен бир жол ашыңлар! Барлық ойпатлықлар толтырылсын, Таў-төбелер пәске шөксин, Қыйсық жерлер дүзетилсин, Будыр жерлер тегисленсин. Сонда Жаратқан Ийениң салтанаты аян болып, Пүткил адамзат буны биргеликте көреди. Буны Жаратқан Ийе айтады». Даўыс: «Бақыр», – деди. Мен: «Не деп бақырайын?» – деп сорадым. Даўыс былай деди: «Пүткил адамзат шөпке, Оның пүткил садықлығы – атыздағы гүлге уқсайды. Жаратқан Ийе демин үплегенде, Шөп қуўрайды, гүл солыйды. Ҳақыйқаттан да, халық – бул шөп. Шөп қуўрайды, гүл солыйды. Бирақ Қудайымыздың сөзи мәңги турады». Ҳәй, Сионға хош хабар алып келиўши, Бийик таўға шық! Ҳәй, Ерусалимге хош хабар алып келиўши, Бар даўысың менен бақыр! Даўысыңды көтер, қорқпа. Яҳуда қалаларына: «Мине, сизлердиң Қудайыңыз!» – деп айт. Мине, Қудай Ийе қүдирет пенен келип, Ҳүкимдарлықты қолына алады. Оның сыйы Өзи менен бирге, Мийнеттиң есесин қайтарыў Оның қолында. Ол Өз сүриўин шопан киби бағады, Қозыларды қолына алып, Оларды көтерип, баўырына басады, Емизиўли қойларға ғамхорлық пенен жол көрсетеди. Ким суўларды алақаны менен, Көклерди қарысы менен өлшеди? Ким жердиң топырағын өлшем ыдысына салған, Ямаса таўларды тәрезиде, Төбелерди тәрези пәллесинде өлшеген? Жаратқан Ийениң Руўхына кимниң ақылы жеткен, Ямаса ким Оған кеңес берген? Ақыл алыў ушын Ол кимнен мәсләҳәт сорады, Ямаса Оған ким әдалат жолын үйретти? Оған билим берип, Түсиник жолын көрсеткен ким? Мине халықлар шелектеги суў тамшысындай, Тәрезилердеги шаң сыяқлы көринеди, Ол атаўларды уўыс топырақ сыяқлы көтереди. Лебанонның отыны қурбанлықты жағыўға, Маллары жандырылатуғын қурбанлыққа азлық етеди. Пүткил миллетлер Оның алдында ҳеш нәрсе емес, Олар Ол ушын жоқтан да, бослықтан да пәс саналады. Онда Қудайды кимге уқсатасыз? Оның бийнесин кимге теңейсиз? Бутқа ма? Бутты өнермент қуйып, Зергер оны алтынға қаплайды, Оның ушын гүмис шынжыр соғылады. Егер буған қурбы жетпесе, Ширимейтуғын бир ағашты сайлап алып, Қозғалмайтуғын бут соқтырыў ушын, Шебер өнерментти излейди. Билмейсизлер ме, еситпедиңлер ме? Әўел бастан, сизлерге айтылмады ма? Дүнья жаратылғаннан бери түсинбедиңиз бе? Қудай жер үстиндеги аспан гүмбезинде отыр, Жерде жасайтуғынлар шегирткелерге мегзер. Ол көклерди перде киби жайып, Жасаў ушын оларды шатыр киби тигеди. Ол басшыларды түкке турғысыз етип, Дүньяның ҳүкимдарларын күшинен айырады. Олар зорға егилип, зорға себилип, Зорға тамыр жайған гезинде, Жаратқан Ийе демин үплейди, олар қуўрап, Даўыл оларды қаўық киби ушырып кетеди. «Мени кимге уқсатасыз, Ким Маған тең келеди?» – дейди мухаддес Қудай. Басыңызды жоқары көтерип, аспанға қараң, Буларды ким жаратқан? Қудай жулдызларды бирме-бир шақырып, Атпа-ат атайды. Оның қүдиретли күши ҳәм уллы қүдиретине гөре, Олардың ҳеш бири орнынан шықпай қалмайды. Ҳәй, Яқып, ҳәй, Израил, қалайынша сен: «Жолым Жаратқан Ийеден жасырын, Қудайым ҳуқықымды қорғамайды», – дейсең? Билмейсизлер ме? Еситпедиңиз бе? Жаратқан Ийе – мәңгилик Қудай, Пүткил дүньяның Жаратыўшысы. Ол шаршамайды да, талықпайды да, Оның даналығына ақыл жетпес. Ол ҳалдан тайғанды ҳәллендирип, Мәдетсизлердиң күшине күш қосады. Ҳәтте, жаслар да шаршап, талығады, Жас жигитлер де сүрнигип, жығылады. Бирақ Жаратқан Ийеге үмит байлағанлар, Жаңадан күш алады. Олар бүркит киби қанат жаяды. Жуўырса да, шаршамайды, Жортса да, ҳеш талықпайды. Жаратқан Ийе былай дейди: «Ҳәй, атаўлар, Мениң алдымда үндемей тыңлаң! Халықлар күш топлап алсын, Олар жақын келип, сөйлесин. Келиңлер, ҳүким ушын бир жерге жыйналайық. Шығыстан азат етиўшини ҳәрекетке келтирген ким? Оны Өзине хызметке шақырған ким? Миллетлерди оның қолына берген, Патшаларды аяқ асты қылған ким? Ол қылышы менен оларды шаңға, Оқ жайы менен суўырылған қаўыққа айландырды. Ол оларды қуўдалайды, Аяқ басылмаған жолдан аман-есен жүрип өтеди. Буларды орынлап, жүзеге асыратуғын ким? Әўел бастан әўладларды шақырған ким? Мен, Жаратқан Ийе – басыман, Ақырында да Мен боламан. Атаўлар буны көрип, қорқады, Жердиң төрт тәрепи қалтырайды. Олар жақынлап келеди. Ҳәмме бир-бирине жәрдем берип: „Мәрт бол“, – дейди. Өнермент зергерге, Урып тегислеўши төс урыўшыға кепсери туўралы: „Жақсы қурастырылды“, – деп жигер береди. Кейин орнынан қозғалмаўы ушын бутты шегелейди. Бирақ сен, ҳәй, қулым Израил, Мен таңлаған Яқып, Достым Ибрайымның урпағы! Сени дүньяның төрт тәрепинен жыйнадым, Узақ жерлерден шақырып: „Сен Мениң қулымсаң, Сени таңладым, тәрк етпедим“, – дедим. Қорқпа, Мен сениң менен биргемен. Қәўетерленбе, Мен сениң Қудайыңман. Саған күш берип, жәрдемлесемен. Азат етиўши оң қолым менен сүйеймен. Саған ғәзепленгенлердиң ҳәммеси, Масқара болып, уятқа қалады, Саған қарсы шыққанлар дымы қалмай жоқ болады. Душпанларыңды излесең де таппайсаң, Сениң менен урысқанлар да ҳеш болмағандай жоқ болып кетеди. Мен, Қудайың Жаратқан Ийе, Оң қолыңнан услап, сүйеп: „Қорқпа, саған жәрдем беремен“, – деймен. Ҳәй, қурт сыяқлы болған Яқып, Ҳәй, аз санлы Израил, қорқпа! Мен саған жәрдем беремен, – дейди Жаратқан Ийе, – Сениң Әмеңгериң, Израилдың Мухаддеси. Мине, Мен сени таза, өткир тисли, Түйек айдайтуғын тахта қыламан. Сен таўларды бастырып, талқанлап, Төбешиклерди қаўыққа айландырасаң. Сен оларды суўырасаң, Самал ушырып, алып кетеди, Дүбелей айландырып, ушырып кетеди. Сен Жаратқан Ийеде шадланасаң, Израилдың Мухаддеси менен мақтанасаң. Жарлы ҳәм кәмбағал суў излейди, Бирақ суў жоқ. Шөлден таңлайлары кеўип қалады. Мен Жаратқан Ийе оларға жуўап беремен, Мен, Израилдың Қудайы оларды таслап қоймайман. Мен тақыр төбешиклерден дәрьялар, Ойпатлықлардың ортасынан булақлар ағызаман. Шөлди көлге, қурғақ даланы суўлы булақларға айландыраман. Шөлге кедр, акация, мирта путаларын ҳәм зәйтүн ағашларын, Қуў далаға сәрўи, шынар ҳәм қарағай ағашларын бирге отырғызаман. Сонда адамлар буны Жаратқан Ийениң ислегенин, Израилдың Мухаддесиниң жаратқанын, Көреди, биледи, ақыл жуўыртып, түсинеди». «Даўаңызды айтың, – дейди Жаратқан Ийе, – Дәлиллериңизди келтириң, – дейди Яқыптың Патшасы. – Бутларыңызды алып келиң, Олар не болатуғынын айтып берсин. Ойланып, ақыбетин түсиниўимиз ушын, Өтмиште болғанлардың мәнисин аян етсин, Ямаса келешекте болатуғынларды бизге билдирсин. Сизлердиң қудай екениңизди билиўимиз ушын, Буннан кейин не болатуғынын билдириң. Көрип, ҳайран қалыўымыз ушын, Жақсы яки жаман бир нәрсе қылың. Сизлер де, ислериңиз де ҳеш нәрсе емес. Сизлерди таңлағанлар жеркенишли. Мен арқадан биреўди ҳәрекетке келтирдим, ол киятыр. Мениң атымды шақырған шығыстан киятыр. Ол гүлалшының ылайды басқылағаны сыяқлы, Ҳүкимдарларды ылайдай қылып басқылайды. Билиўимиз ушын, ким буны әўел бастан жәрия етти? „Ҳақсыз“ деп айтыўымыз ушын, ким алдын ала хабар берди? Ҳеш ким хабар бермеди, ҳеш ким жәрия етпеди, Ҳеш ким сөзлериңди еситпеди. Мен биринши болып Сионға: „Олар киятыр“, – деп билдирдим, Ерусалимге хабаршы жибердим. Көз салып қарасам, арасында кеңес беретуғын да, Мен сорағанда, жуўап беретуғын да бирде биреўи жоқ. Мине, олардың ҳәммеси жалған! Ислери ҳеш нәрсеге турғысыз, Мүсинлери самал ҳәм бослықтан ибарат». «Мине, Мен қоллаған қулым, Кеўлиме унаған таңлағаным! Мен Өз Руўхымды Оған беремен, Ол миллетлерге әдалат алып келеди. Ол бақырмайды, даўысын көтермейди, Көшелерде Оның сести еситилмейди. Ол майысқан қамысты сындырмайды, Пысқып турған пиликти де өширмейди, Садықлық пенен әдалатты иске асырады. Жер бетинде әдалатты орнатпағанша, Ҳәлсиремейди, руўхы да түспейди. Атаўлар Оның тәлимине үмит байлайды». Көклерди жаратып, оны жайған, Жерди ҳәм ондағыларды жайып жиберген, Ондағы инсанларға дем берген, Онда жүргенлерге жан берген, Қудай Ийе былай дейди: «Мен, Жаратқан Ийе сени қутқарыўымды көрсетиў ушын шақырдым, Сениң қолыңнан услап, қорғайман, Халқым менен дүзген келисимимди, Сен арқалы әмелге асыраман. Сени миллетлерге нур қыламан. Сен соқыр көзлерди ашып, Тутқынларды қамақханадан шығарып, Қараңғылықтағыны зинданнан азат етесең. Мен – Жаратқан Ийемен. Мениң атым усы. Даңқымды басқаға, Өзиме айтылатуғын алғысты бутларға бермеймен. Мине, бурын болжап айтылғанлар әмелге асты. Мен таза нәрселерди жәриялайман, Олар жүзеге аспай турып, Алдын ала сизлерге аян етемен». Теңизде жүзип жүргенлер ҳәм оны толтырып турғанлар, Атаўлар ҳәм оларда жасаўшылар, Жаратқан Ийеге арнап таза қосық айтың, Жердиң ең шетлеринен Оған алғыс-мақтаўлар айтың! Шөл ҳәм ондағы қалалар, Кедар халқы жасайтуғын аўыллар даўысын көтерсин! Села турғынлары қуўаныштан қосық айтып, Таўлардың төбелеринен бақырсын! Олар Жаратқан Ийени уллыласын, Атаўларда Оған алғыс-мақтаўлар айтсын! Жаратқан Ийе баҳадыр жигиттей болып, Жаўынгердей ғәзебин шашады, Әскерий уран салып, бақырып, Душпанлардан үстинлигин көрсетеди. «Мен узақ ўақыт үндемедим, Сабырлылық пенен Өзимди усладым. Енди болса, туўайын деп атырған ҳаялдай қышқыраман, Ентигип дем аламан. Мен таўларды ҳәм төбешиклерди ўайран етемен, Пүткил от-шөплерди қырып таслайман. Дәрьяларды атаўларға айландырып, Ҳәўизлерди қурытаман. Соқырларды билмеген жолларынан алып жүремен, Оларды таныс болмаған соқпақлардан жетелеймен, Алдында қараңғылықты жақтылыққа, Ойлы-бийик жерлерди тегис жерге айландыраман. Мен буларды ислеймен, Оларды тәрк етпеймен. Ойма бутларға исенгенлер, Қуйма бутларға: „Сизлер қудайымызсыз“, – дейтуғынлар, Шерменде болып, олардан жүз бурады». «Ҳәй, гереңлер, еситиңлер, Ҳәй, соқырлар, қарап көриңлер! Мениң қулымдай соқыр болған бар ма? Мен жиберетуғын хабаршыдай, герең болған бар ма? Маған бағышланған биреўдей, соқыр, Ямаса Мениң, Жаратқан Ийениң қулындай, соқыр болған бар ма? Сен көп нәрсени көрдиң, бирақ итибар бермедиң, Қулақларың ашық еди, бирақ еситпедиң». Өз әдалаты ҳақы, Нызамларын даңққа бөлеп, уллы қылыў, Жаратқан Ийеге унады. Бирақ бул халық талан-тараж қылынған, Ҳәммеси зинданға тасланып, қамақханаға қамалған. Олар олжаға айланды, қутқаратуғын ҳеш ким жоқ. Таланды, «Қайтарып бер», дейтуғын ҳеш ким жоқ. Араңызда буған қулақ түретуғын, Дыққат қойып, келешек ушын тыңлайтуғын бар ма? Яқыпты таланшыларға, Израилды қарақшыларға берген ким? Бул Жаратқан Ийе емес пе? Оған қарсы гүна ислемедик пе? Олар Оның жолынан жүрмеди, Нызамына қулақ аспады. Сонлықтан Ол лаўлаған ғәзебин, Ғыжлаған урысты үстине дөндирди. Дөгерегин от пенен қапласа да, түсинбеди, Күйдирсе де, жүрекке алмады. Бирақ енди, Яқып, сени жаратқан, Израил, сени дөреткен, Жаратқан Ийе былай дейди: «Қорқпа, Мен сени азат еттим, Сениң атыңды айтып шақырдым, сен Меникисең. Суўлардан өткениңде, сениң менен бирге боламан, Дәрьялардан өткениңде, олар сени ығызып кетпейди. От ишинен жүргениңде жанбайсаң, Жалын сени жалмамайды. Мен сениң Қудайың Жаратқан Ийе, Израилдың Мухаддеси, сениң Қутқарыўшыңман. Сениң төлемиң сыпатында Мысырды, Сениң орныңа Хабашстан менен Себаны бердим. Нәзеримде қымбатбаҳа ҳәм қәдирли болып, Сени сүйгеним ушын, Сениң орныңа адамларды, Сениң өмириң ушын халықларды беремен. Қорқпа, Мен сениң менен биргемен, Урпақларыңды шығыстан алып келемен, Өзиңди батыстан жыйнап аламан. Арқаға: „Оларды бер“, Қублаға: „Оларды услама“, – деймен. „Улларымды узақтан, Қызларымды жердиң түпкирлеринен, Маған тийисли болған ҳәр бир адамды, Өз даңқым ушын жаратқанларымды, Пишим берип, дөреткенлеримди қайтар“, – деймен». Көзи болса да, көрмейтуғын соқырларды, Қулағы болса да, еситпейтуғын гереңлерди алып шығың. Пүткил миллетлер бир жерге жыйналсын, Халықлар топлансын. Олардың арасында қайсысы буларды жәриялап, Өткен ўақыяларды алдын ала бизлерге билдире алды? Гүўаларды алып келип, өзлерин ақласын, Басқалар еситип: «Бул дурыс», – десин. «Сизлер Мениң гүўаларымсыз, – дейди Жаратқан Ийе. – Мени билип, Маған исениўиңиз, Мениң ким екенимди түсиниўиңиз ушын, Сайлап алған қулларымсыз. Меннен алдын, ҳеш қандай қудай болған емес, Меннен кейин де болмайды. Мен, тек жалғыз Мен – Жаратқан Ийемен. Меннен басқа Қутқарыўшы жоқ. Мен алдын ала билдирдим, қутқардым ҳәм жәрияладым. Араңызда басқа қудай жоқ. Сизлер Мениң гүўаларымсыз, – дейди Жаратқан Ийе, – Мен Қудайман. Әўел бастан бери, Мен Солман. Мен услағанды ҳеш ким жаздыра алмайды. Мен қылғанды ким бийкарлай алады?» Әмеңгериңиз, Израилдың Мухаддеси, Жаратқан Ийе былай дейди: «Сизлер ҳақы Бабилонға биреўди атланысқа жоллайман. Калдейлерди даўрығы көкке жеткен кемелерине мингизип, Қашыўға мәжбүр етемен. Сизлердиң Мухаддесиңиз, Израилдың Жаратыўшысы, Сизлердиң Патшаңыз Жаратқан Ийе Мен боламан». Теңизден жол, Бурқасынлаған суўдан соқпақ ашқан Жаратқан Ийе, Саўаш арбаларын, атларды, Күшли әскерлерди ордасы менен алып шыққан Ол былай дейди: «Олар жығылып, тура алмайды, Өширилди, шырадай сөнди. Өткенлерди умытың, Бурынғыларды еске алмаң. Мине, Мен жаңа нәрсе қыламан! Ол басланды, неге түсинбейсиз? Мен шөлде жол, саҳрада дәрьялар саламан. Жабайы ҳайўанлар, сағал ҳәм үкилер, Мени ҳүрмет қылады. Себеби таңлап алған халқым ишиўи ушын, Шөлде суў, саҳрада дәрьялар ағыздым. Маған алғыс-мақтаў айтыўы ушын, Өзим ушын жараттым бул халықты. Бирақ сен, Яқып, Мени шақырмадың, Израил, сен Меннен шаршадың! Жандырылатуғын қурбанлық ушын қойларыңды алып келмедиң, Қурбанлықларың менен Мени сыйламадың. Мен садақалар талап етип, сени қыйнамадым, Хош ийисли түтеткилер талап етип, аўырманлық салмадым. Сен Маған арнап, хош ийисли қамыс сатып алмадың, Мени қурбанлықтың майына тойдырмадың. Керисинше, гүналарың менен Маған жүк болдың, Қылмысларың менен Мени шаршаттың. Өзим ушын қылмысларыңды өширетуғын Менмен, Енди қайтып гүналарыңды еслемеймен. Мениң ядыма сал, даўласайық, Ақланыў ушын, дәлиллериңди келтир. Түп атаң гүна ислеген еди, Дәлдалшыларың Маған қарсы бас көтерди. Сонлықтан Ибадатхана басшыларының абырайын төктим, Яқыпты пүткиллей жоқ қылыўға, Израилды ғарғысқа ҳүким еттим». «Бирақ, енди, қулым Яқып, Таңлағаным Израил, қулақ сал! Сени жаратқан, қурсақта сени қәлиплестирген, Саған жәрдем беретуғын Жаратқан Ийе былай дейди: Қорқпа, қулым Яқып, Сайлап алғаным Ешурун! Кеўип қалған жерге суў жиберип, Қурғақ жерлерге сайлар ағызаман. Урпақларыңның үстине Руўхымды, Перзентлериңниң үстине жарылқаўымды жаўдыраман. Олар жасыл жайлаўдағы отлар, Ағын суў жағасындағы таллар сыяқлы өсип-өнеди. Биреўи: „Мен Жаратқан Ийеге тийислимен“, – дейди, Екиншиси өзин Яқыптың аты менен атайды, Басқасы: „Жаратқан Ийеге тийислимен“, – деп қолына жазып, Өзин Израил деп атайды». Израилдың Патшасы ҳәм Әмеңгери Жаратқан Ийе, Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Мен биринши ҳәм соңғыман, Меннен басқа қудай жоқ. Маған уқсағаны бар ма? Ол хабар берсин. Әййемги халқымды жаратқан күннен баслап болып өткенлерди, Келешекте не болатуғынын билдирип, баянласын. Енди болатуғын нәрселерден хабар берсин. Қалтырамаң, қорқпаң! Сизлерге әўел бастан айтып, билдирмедим бе? Сизлер Мениң гүўаларымсыз. Меннен басқа қудай бар ма? Басқа Жартас жоқ, басқа бирде биреўин де билмеймен». Бут соққанлардың ҳәммеси – ҳеш ким емес, Олар қәдирлеген нәрселер – пайдасыз. Олардың өзлери буған гүўа, Себеби бутлары көрмейди де, түсинбейди де. Сонлықтан олар шерменде болады. Пайда бермейтуғын қудайды ким соғады? Бутты ким қуяды? Қара, соған шерик болғанлардың ҳәммеси уятқа қалады. Өнерментлер – бары-жоғы тек адамлар. Олардың ҳәммеси жыйналып, ҳәммеси бир жерде турсын. Олар қорқып, уятқа қалады. Темирши қуралын алып, Көмир шоғында таплайды, Шөккиш пенен ислеў берип, Билегиниң күши менен пишим береди. Темирши аш болып, ҳәлсирейди, Суў ишпей, ҳалдан таяды. Ағаш устасы ағашты жип пенен өлшеп, Ушлы қурал менен сызып алады. Қашаў менен пишим берип, Аша таяқ пенен тамғалап, Адам қәлпине келтиреди. Оны бутханаға қойыў ушын, Пүткил адам гөззаллығын береди. Ол кедр ағашын кесип алады. Сәрўи яки емен ағашын таңлап алып, Өсиў ушын тоғайдағы тереклер арасында қалдырады. Ямаса кедр ағашын отырғызады, Жаўын оны өсиреди. Кейин ағаш отын болады, Адам отынның бир бөлегин жағып ысынса, Басқа бөлеги менен нан писиреди. Ал қалғанынан өзине бир қудай соғып алып, табынады, Бут соғып алып, алдына жығылып, тәжим етеди. Отынның ярымын жағып, аўқат таярлайды, Кәбап писирип, тойғанша жейди. Ол жылынып, былай дейди: «Мен жылындым, оттың ҳәўирин сездим». Аўысқан отыннан ол қудай, яғный өзине бут ислеп алып, Оның алдында тәжим етеди, оған сыйынады. Оған дуўа етип, былай дейди: «Мени қутқар, өйткени сен қудайымсаң». Бундай адамлар ҳеш нәрсени билмейди, түсинбейди де. Өйткени көрмесин деп көзлери, Түсинбесин деп жүреклери жабылған. Ҳеш ким ойланып көрмейди: «Отынның ярымын жақтым, Қозына нан писирдим, Гөштен кәбап писирип жедим, Енди қалғанынан жеркенишли нәрсе соғайын ба? Бир бөлек ағашқа табынайын ба?» – деп айтыўға, Ақыл-парасаты жетпейди. Ол күлдиң изинен қуўады, Алданған жүреги оны жолдан адастырады. Ол өз жанын қутқара алмайды, «Оң қолымдағы нәрсе жалған нәрсе емес пе?» – дей алмайды. «Яқып, буларды есте тут, Израил, сен Мениң қулымсаң. Мен сени жараттым, сен Мениң қулымсаң. Израил, Мен сени умытпайман. Сениң қылмысларыңды булт киби, Гүналарыңды азанғы думан киби, таратып жиберемен. Маған қайт, Мен сен ушын төлем төледим». Ҳәй көклер, қуўаныш пенен қосық айтың, Себеби буны Жаратқан Ийе жүзеге асырды. Ҳәй жердиң тереңликлери, бақырың! Таў ҳәм тоғайлар, Тоғайдағы ҳәмме тереклер қосық айтың, Себеби Яқыпты Жаратқан Ийе азат етти, Израилда Өзин даңққа бөледи. Сени қурсақта қәлиплестирген Әмеңгериң, Жаратқан Ийе былай дейди: «Ҳәмме нәрсени жаратқан, Көклерди жалғыз Өзи жайған, Жалғыз Өзи жерди дөреткен, Жалған пайғамбарлардың белгилерин пушқа шығарған, Палкерлерди ақмақ қылған, Даналарға соққы берип, Билимлерин наданлыққа айландырған, Қулының сөзин тастыйықлаған, Хабаршыларының айтқанларын әмелге асырған, Ерусалимге: „Ишинде және адам жасайды“, – деп айтқан, Яҳуда қалаларына: „Олар қайтадан қурылады, Қарабақаналарын тиклеймен“, – деген, Шуқыр суўларға: „Қурып кет, дәрьяларыңды қурытаман“, – деген, Кирге: „Мениң шопаным, барлық мақсетлеримди ол әмелге асырады“, – деген, Ерусалимге: „Жаңадан қурылады“, Ибадатханаға: „Қайта тикленеди“, – деген, Жаратқан Ийе Мен боламан». Жаратқан Ийе майлағанына, Оң қолынан услағанына, яғный Кирге былай дейди: «Алдыңда миллетлерди бас ийдиремен, Патшаларды қуралларынан маҳрум етемен. Алдыңда дәрўазалар ашылып, Олар жабылмайды. Мен алдыңда жүрип, таўларды тегислеймен, Қола дәрўазаларды бузып, темир тәмбилерди сындыраман. Саған қараңғылықта жасырынған ғәзийнелерди, Жасырын жерлерде сақланған байлықларды беремен. Усы арқалы атыңды айтып шақырған Мен – Жаратқан Ийе, Израилдың Қудайы екенимди билесең. Сен Мени танымасаң да, Қулым Яқып, таңлағаным Израил ҳақы, Сени атыңды айтып шақырдым, Саған ҳүрметли ат қойдым. Мен – Жаратқан Ийемен, басқасы жоқ. Меннен басқа қудай жоқ. Мени танымасаң да, саған күш беремен. Шығыстан батысқа дейинги адамлар, Меннен басқасының жоқ екенин билип қойсын. Мен – Жаратқан Ийемен, басқасы жоқ. Нурды дөреткен, қараңғылықты жаратқан Мен боламан, Абаданлықты беретуғын, апатшылықты жиберетуғын да Менмен. Булардың ҳәммесин ислейтуғын Мен, Жаратқан Ийемен. Көклер, сен жоқарыдан қутқарылыўды төк, Бултлар оны төменге жаўдырсын. Жер ашылып, қутқарылыў өсип шықсын, Оның менен бирге әдиллик те өссин. Буны Мен, Жаратқан Ийе жараттым». Жаратыўшысы менен даўласатуғынлар, ҳәсирет шегесизлер! Топырақтан жасалған гүзениң сынығы! Ылай гүлалшыға: «Не ислеп атырсаң?» Ямаса: «Ислеп атырған нәрсеңниң услағышы жоқ», – деп айта ма? Әкесине: «Мени неге дүньяға келтирдиң?» Анасына: «Мени неге туўдың?» – дейтуғынлар, Ҳәсирет шегесизлер! Израилдың Мухаддеси ҳәм Оның Жаратыўшысы, Жаратқан Ийе былай дейди: «Балаларымның келешеги ҳаққында сораўға тутпақшымысыз? Қолымның ислери туўралы буйрық бермекшимисиз? Мен жерди дөретип, Оның үстине адамды жараттым, Өз қолларым менен көклерди жайдым, Аспан денелерине буйрық бердим. Кирди әдил нийетимди әмелге асырыў ушын ҳәрекетке келтирдим, Оның пүткил жолларын тегислеймен. Ол Мениң қаламды қайта қурады, Тутқын болған халқымды төлемсиз ҳәм парасыз азат етеди», – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. Жаратқан Ийе Израилға былай дейди: «Мысырдың байлығы, Хабашстанның пайдасы сеники болады, Узын бойлы Себа урпақлары саған келеди. Олар саған ереди, Кисенбәнт болып саған келип, Тәжим етип, жалбарынып: „Қудай тек сениң менен бирге, басқа бири жоқ, Оннан басқа қудай жоқ“, – дейди». Израилдың Қудайы – Қутқарыўшы, Ҳақыйқаттан да, Өзин жасырған Қудай – Сенсең! Бут соғатуғынлардың ҳәммеси уятқа қалып, масқара болады, Ҳәммеси бирге шерменде болады. Бирақ Израил Жаратқан Ийе тәрепинен мәңгиге қутқарылады. Сизлер мәңгиге уятқа қалмайсыз, Масқара болмайсыз. Көклерди жаратқан – Ол Қудай. Дүньяны бина еткен, Оған түр-түс берип, оны беккемлеген, Оны бос турыў ушын емес, Ал адам жасаўы ушын жаратқан, Жаратқан Ийе былай дейди: «Мен – Жаратқан Ийемен, Меннен басқасы жоқ. Мен жасырын да, қараңғылықта да сөйлемедим. Мен Яқыптың урпақларына: „Мени ҳеш нәрсе жоқ жерден излең“, – демедим. Мен – Жаратқан Ийемен, ҳақыйқатты айтаман, Мен шынлықты баян етемен». «Миллетлерден қашып қутылғанлар, Келип, бир жерге жыйналып, қасыма жақынлаңлар! Ағаш бутларды көтерип, Қутқармайтуғын қудайға сыйынғанлар, Ҳеш нәрсени билмейди. Айтың, даўаңызды баян етиң, Олар бирге мәсләҳәтлессин! Буны әзелден айтқан ким? Өтмиште аян еткен ким? Жаратқан Ийе болған Мен емеспен бе? Меннен басқа қудай жоқ, Мен әдил Қудайман ҳәм Қутқарыўшыман, Меннен басқасы жоқ. Пүткил дүнья, Маған жүз бурың, қутқарыласыз! Мен Қудайман, басқасы жоқ. Мен Өзим ҳақы ант иштим, Аўзымнан шыққан сөз туўры, Ол босқа шықпас: „Ҳәр бир адам Мениң алдымда дизе бүгеди, Ҳәр бир тил Маған ант ишеди“. Олар Мен туўралы: „Әдалат ҳәм күш, Жалғыз Жаратқан Ийеде“, – дейди. Оған ғәзепленгенлердиң ҳәммеси, Алдына келип, уялып қалады. Бирақ Израилдың пүткил нәсили, Жаратқан Ийеде ақланып, Оның менен мақтанады». Бел деген қудай дизе бүкти, Небо деген қудай бүгилди, Олардың бутлары жаныўарларға ҳәм өгизлерге жүкленди. Бурын салтанатлы түрде көтерип жүрген нәрселериңиз, Енди шаршаған ҳайўанларға жүк болды. Олардың қудайлары бүгилип, дизе бүкти, Олар жүклерди қутқара алмас, Өзлери сүргин етилип атыр. «Яқып урпақлары, Израилдың аман қалғанлары, Мени тыңлаңлар! Қурсақта ўақтыңызда қабыл етип алып, Туўылғаныңыздан бери, көтерип жүрдим. Қартайғаныңызда да, Мен солай ислеймен, Шашыңыз ағарғанда да, сизлерди көтеремен. Мен сизлерди жараттым, Өзим қоллайман, Сизлерди көтерип жүремен, қутқараман. Мени кимге уқсатып, кимге теңлестирежақсыз? Кимге салыстырып, уқсатажақсыз? Адамлар алтынды шыжланынан шығарып төлеп, Гүмисти тәрезиде өлшеп, Бир зергерди жаллап алады. Зергер олардан бир қудай соғып береди, Адамлар жерге жығылып, оған табынады. Қудайын ийнинде көтерип алып жүреди, Орнына қояды, ол сол жерде тура береди. Орнынан қозғала алмайды. Оған жалбарынса, жуўап бермейди, Ҳеш бир апаттан да қутқармайды. Ҳәй, гүнакарлар, буны умытпаң, Мәрт болың, ядтан шығармаң. Әййемги болып өткен ислерди еслең. Мен Қудайман, басқасы жоқ, Мен Қудайман, Маған уқсағаны жоқ. Мен ақырғы болатуғынларды әўел бастан, Келешекте болатуғынларды әййемнен билдирип келемен. Мен: „Мақсетлеримди иске асырып, Өзиме унаған нәрселердиң ҳәммесин ислеймен“, – деймен. Шығыстан жыртқыш қусты, Мақсетимди орынлайтуғын бир адамды, Узақ журттан шақыраман. Мен айтқанымды орынлайман, Жобаластырғанымды әмелге асыраман. Жүреги қайсарлар, Жеңисти узақ деп ойлағанлар, мени тыңлаңлар! Жеңисим жақын, ол узақ емес, Қутқарыўым кешикпейди. Мен Сионға қутқарылыў, Израилға даңқымды сыйлайман». «Ҳәй, пәк қыз Бабилон, Төменге түсип, топыраққа отыр! Ҳәй, калдейлердиң қызы, Жерге отыр, енди тахтың жоқ. Енди сени: „Нәзик ҳәм мүләйим“, – деп атамайды. Дигирманды алып, ун тарт, Пәренжеңди алып тасла, етегиңди түрип, Балтырыңды көрсетип, дәрьяларды кешип өт. Денең ашылып, уятлы жериң көринсин. Мен өш аламан, ҳеш кимди аямайман». Әмеңгеримиз – Израилдың Мухаддеси, Оның аты – Әлемниң Жаратқан Ийеси. «Ҳәй, калдейлердиң қызы, Қараңғыға барып, үндемей отыр! Сени артық: „Патшалықлардың ханымы“, – деп атамайды. Халқыма қәҳәрлендим, Мийрасымды хорлап, Сениң қолыңа бердим, Сен де оларға реҳим етпедиң. Ҳәтте, ғаррыларға да, Жүдә аўыр мойынтырық тақтың. Сен: „Мен мәңгиге ханым боламан“, – дедиң. Буларға дыққат бермедиң, Ақыбетиниң не болатуғынын ойламадың. Ҳәй, рәҳәтти сүйетуғын, Қәўипсизликте жасап, ишинен: „Мине мен, маған тең келетуғыны жоқ, Мен ҳеш қашан жесир болып отырмайман, Перзент дағын да көрмеймен“, – дейтуғын сен, Енди мынаны тыңла! Булардың екеўи де бир күнде, Тосаттан басыңа түседи: Перзентлериңнен айырыласаң, жесир қаласаң. Сыйқыршылықтың көплигине, Дуўаханлықтың уллы күшине қарамастан, Олар бәри бир басыңа түседи. Сен өз жаўызлығыңа исендиң, „Мени ҳеш ким көрмейди“, – деп ойладың. Даналығың ҳәм билимиң сени жолдан адастырды. Ишиңнен: „Мине мен, маған тең келетуғыны жоқ“, – дедиң. Сонлықтан апатшылыққа ушырайсаң, Сыйқыршылық пенен оннан қутыла алмайсаң. Басыңа бахытсызлық түседи, Төлем менен оны қайтара алмайсаң. Ойламаған ўайраншылық, Тосаттан үстиңе келеди. Жаслығыңнан бери шуғылланып келген, Дуўаханлығың ҳәм сансыз сыйқыршылығыңды даўам ет. Бәлким, олардан саған пайда тийер, Яки олар менен биреўди қорқытарсаң. Мәсләҳәтлердиң көплиги сени шаршатты. Жулдызларды изертлеўшилер, Жаңа айдың басында не болатуғынын айтатуғынлар, Басыңа түсетуғын нәрселерден сени қутқарсын. Әне, олар сабанға уқсайды, От оларды жандырады. Жалмаған өрттен өзлерин де қутқара алмайды. Бул жылынатуғын қоз да, Жанында отыратуғын жалын да емес. Усылайынша сениң менен мийнет етип, Жаслығыңнан алды-сатты ислегенлердиң ҳәр бири, Басы аўған тәрепке раўана болады, Сени ҳеш ким де қутқармайды». Тыңла, ҳәй, Яқыптың урпақлары! Израилдың аты менен аталатуғынлар, Яҳуданың белинен өнгенлер! Сизлер Жаратқан Ийениң аты менен ант ишесиз, Израилдың Қудайын шақырасыз. Бирақ буны шын жүректен ҳәм әдиллик пенен ислемейсиз. Сонда да, өзлериңизди мухаддес қаладанбыз деп, Израилдың Қудайына сүйендиңиз. Оның аты – Әлемниң Жаратқан Ийеси. «Болып өткенлерди Мен алдын ала айттым, Мениң аўзымнан шықты, Мен оларды билдирдим. Кейин тосаттан оларды иследим, Олар орынланды. Себеби сениң қайсарлығыңды билемен, Желке тамырың темирдей, Маңлайың қоладай қатты. Буларды саған алдын ала баян еттим, „Буларды мениң бутларым иследи, Ағаш мүсинлерим ҳәм қуйма қудайларым, Буларды буйырды“, – деп айтпаўың ушын, Орынланбастан алдын, оларды саған билдирдим. Буларды еситтиң, енди ҳәммесин көр. Буларды мойынламақшы емесписең? Бүгиннен баслап, саған жаңа затларды, Сен билмеген жасырын затларды айтаман. Булар тап ҳәзир жаратылды, өтмиште емес, Бүгинге дейин, сен булар туўралы еситпедиң, Болмаса: „Буларды билетуғын едим“, – дейсең. Сен еситпедиң де, билмейсең де, Әзелден қулағың ашық емес еди. Мен сениң сатқын екениңди билемен, Туўылғаныңнан бери, қозғалаңшы деп аталасаң. Өз атым ҳақы ғәзебимди тутып, Өз даңқым ҳақы оны тыйдым. Болмаса, сени жоқ қылар едим. Мине, гүмистей етип болмаса да, сени тазаладым, Азап ошағында сынадым. Буны Өзим ҳақы, Өзим ушын ислеймен. Неге атыма дақ түсиўи керек? Даңқымды басқаға бермеймен. Ҳәй, Яқып, шақырғаным Израил, Мени тыңла! Мен – Солман, биринши де, соңғы да Менмен. Қолым жердиң тийкарын қойды, Оң қолым көклерди жайды. Мен оларды шақырсам, Ҳәммеси бирге алдымда турады. Ҳәммеңиз жыйналып, тыңлаң! Бутлардың қайсысы буларды алдын ала билдирди? Жаратқан Ийениң сүйиклиси, Оның Бабилонияға қарсы мақсетин әмелге асырады, Оның қолы калдейлерге қарсы болады. Мен, аўа, Мен оған айттым, Оны Мен шақырдым, Мен алып келдим, Ол өз исинде табысқа ериседи. Маған жақынлап, мынаны тыңлаңлар! Бастан-ақ, Мен жасырын сөйлемедим, Соннан бери, Мен сол жердемен». Енди Қудай Ийе мени ҳәм Руўхын жиберди. Әмеңгериң, Израилдың Мухаддеси, Жаратқан Ийе былай дейди: «Саған пайдалы нәрселерди үйрететуғын, Жүриўиң керек болған жолдан жетелейтуғын, Қудайың Жаратқан Ийе Мен боламан. Егер Мениң буйрықларыма қулақ асқаныңда еди! Абаданшылығың дәрьядай, Әдиллигиң теңиз толқынларындай болар еди. Урпақларың теңиз қумындай көп, Нәсиллериң қум қыйыршықларындай сансыз болар еди. Атлары да өширилмес, Мениң алдымда жоқ болмас еди». Бабилониядан шығып, калдейлерден қашың! Буны қуўанышлы даўыс пенен жәриялаң, Жердиң шетлерине дейин хабарлап: «Жаратқан Ийе Өз қулы Яқыпты азат етти!» – деп жайың. Оларды шөлден алып өткенде де, шөллемеди, Олар ушын жартастан суў ағызды, Ол жартасты жарды, суў атылып шықты. «Жаўызлар ушын тынышлық жоқ», – дейди Жаратқан Ийе. Атаўлар, мени тыңлаң! Узақтағы халықлар, қулақ түриң! Жаратқан Ийе мени ана қурсағында болған ўақтымда-ақ шақырды. Анамның ишинде ўақтымда-ақ атап атымды қойды. Ол сөзимди қылыштай өткир қылды, Мени қолының саясына жасырды. Мени ушқыр оқ қылды, Өзиниң оқ қабында сақлады. Ол маған: «Мениң қулымсаң, Израил, Мен сен арқалы даңққа ерисемен», – деди. Бирақ мен: «Мийнетим зая кетти, Босқа, бийҳуда күшимди сарпладым, Бәри бир, Жаратқан Ийе ҳақымды береди, Қудай мийнетимниң есесин қайтарады», – дедим. Яқыптың урпақларын Оған қайтарыўым, Израилды Оның алдына жыйнаўым ушын, Қурсақта мени қәлиплестирип, Өзине хызметши қылған, Жаратқан Ийе сөйледи. Мен Жаратқан Ийениң нәзеринде ҳүрметке еристим, Қудайым мениң күш-қүдиретим болды. Ол былай деди: «Яқыптың тийрелерин қайта тиклеў, Израилдың тири қалғанларын қайтарыў ушын, Қулым болыўың жетерли емес, Сени миллетлерге нур қыламан, Мениң қутқарыўым жердиң шетине дейин жетип барсын». Инсанлар кемситип, халық жек көргенге, Ҳүкимдарлардың қулына, Израилдың Әмеңгери, Оның Мухаддеси, Жаратқан Ийе былай дейди: «Патшалар сени көрип, орнынан турады, Көсемлер жығылып, тәжим қылады, Сени таңлаған Израилдың Мухаддеси, Садық Жаратқан Ийе ҳақы солай қылады». Жаратқан Ийе былай дейди: «Мийримим түскен ўақытта, Мен саған жуўап беремен, Қутқарылыў күнинде жәрдем беремен. Сени қорғайман, Халқым менен дүзген келисимимди, Сен арқалы әмелге асыраман. Сен елди қайта тиклеп, Ўайран болған жерлерди қайта ийелейсең. Тутқынларға: „Шығыңлар!“, Қараңғылықта болғанға: „Азатсаң!“, – дейсең. Олар жол жағаларында отлайды, Тап-тақыр төбешиклерде жайлаў табады. Олар аш та болмайды, шөллемейди де, Қуўратыўшы самал да, қуяш та оларға зыян тийгизбейди. Мийрим көрсетиўши оларды жетеклейди, Суў көзлерине алып барады. Ҳәмме таўларымды жолға айландыраман, Дәрбент жолларымды бийиклетемен. Мине, олар алыстан, Кимиси арқадан, кимиси батыстан, Кимиси Синим жерлеринен киятыр». Көклер, қуўаныш пенен бақырың! Жер, шадлан! Таўлар, қосық айтыңлар! Жаратқан Ийе Өз халқын жубатып, Азап шеккенлерге реҳим етежақ. «Сион болса былай дейди: „Жаратқан Ийе мени тәрк етти, Ийем мени умытты“. Ана емизиўли баласын умыта ма? Өзи туўған баласына реҳими түспей ме? Ҳәтте, ана өз баласын умытса да, Мен сени умытпайман. Қара, атыңды алақанларыма жаздым, Қыйралған дийўалларың бәрқулла көз алдымда. Улларың асығып келеди, Сени қырып, ўайран еткенлер шығып кетеди. Басыңды көтерип, айланаға қара, Ҳәммеси жыйналып, саған киятыр. Тирилигим ҳақы ант ишемен, – дейди Жаратқан Ийе. – Олардың ҳәммеси сен ушын безениў буйымындай болады, Келиншектей оларды тағып аласаң. Аўа, жериң ўайранланып, босап қалып, Қарабақанаға айланған болса да, Енди жер халқыңа тарлық етип, Сени жалмап келгенлер сеннен узақласады. Тутқын болған ўақытта туўылған балаларың, Еле саған былай дейди: „Бул жер бизлерге тарлық етип атыр, Жасаў ушын көбирек жер бер“. Сонда сен ишиңнен былай дейсең: „Буларды маған ким туўып берди? Мен балаларымды жойтып, нәсилсиз болып қалған едим, Сүргин етилип, қуўып жиберилген едим. Буларды ким өсирди? Мен жалғыз өзим қалған едим, Булар қайдан пайда болды?“» Қудай Ийе былай дейди: «Мен миллетлерге қол менен белги беремен, Халықларға байрағымды көтеремен. Олар улларыңды қолына, Қызларыңды ийнине көтерип алып келеди. Патшалар саған әкелик қылып, Ханбийкелер саған сүт бериўши ана болады. Олар алдыңда бети жерге тийгенше ийилип тәжим етеди, Аяқларыңдағы шаңды артады. Сонда сен Мениң Жаратқан Ийе екенимди, Маған үмит байлағанлар уятқа қалмайтуғынын билип аласаң». Күшлиден олжасын тартып алыў мүмкин бе? Ямаса залымның қолынан тутқын қутыла ала ма? Бирақ Жаратқан Ийе былай дейди: «Аўа, күшлиниң қолынан олжасы тартып алынады, Залымның олжалары қайтарылады. Саған қарсы шыққанға, Мен қарсы тураман, Балаларыңды қутқараман. Сени езгенлерге өз денесин жегиземен, Шарап ишкендей, өз қанларын ишип мәс болады. Сонда пүткил адамзат Мениң Жаратқан Ийе екенимди, Сениң Қутқарыўшың ҳәм Әмеңгериң екенимди, Яқыптың Күшли Қудайы екенимди билип алады». Жаратқан Ийе былай дейди: «Мен анаңызды қуўып жиберген ўақытта берген талақ хат қәне? Сизлерди қарыз алған адамымның қайсысына сатыппан? Мине, сизлер өз жаўыз ислериңиз себепли сатылдыңыз, Сизлердиң қылмысларыңыз себепли анаңыз қуўып жиберилди. Келгенимде, не ушын ҳеш ким жоқ еди? Шақырғанымда, не ушын ҳеш ким жуўап бермеди. Сизлерди азат етиў ушын қолым сондай-ақ қысқа ма еди? Ямаса сизлерди қутқарыўға Менде күш жоқ па? Бир айбат етсем, теңиз қурыйды, Дәрьяларды шөлге айландыраман. Балықлар суўсызлықтан сасып, шөлден өледи. Көклерге қара кийдиремен, Аза кийимин олардың жапқышы қыламан». Шаршағанға сөз бенен мәдет берсин деп, Қудай Ийе маған тәлим берип, дана тил берди. Ҳәр күни таңда Ол мени оятып, Шәкиртлердей тыңласын деп, қулағымды ашады. Қудай Ийе қулағымды ашты, Мен қарсы шықпадым, жүз бурып кетпедим. Мен өзимди урғанларға арқамды, Сақалымды жулғанларға жүзимди туттым. Масқаралағанда да, түкиргенде де жүзимди жасырмадым. Қудай Ийе маған жәрдем бергенликтен, Мен уятқа қалмадым. Өзимди мийтиндей беккем туттым, Билемен, шерменде болмайман. Мени ақлаўшы жанымда, Мениң менен ким даўласады? Кел, жүзлесейик, Мени ким айыплай алады? Ол жаныма келсин! Маған жәрдем бериўши – Қудай Ийе, Ким мени гүналыға шығара алады? Олардың ҳәммеси кийимдей тозады, Оларды күйе жеп қояды. Араңызда Жаратқан Ийеден қорқып, Оның хызметшисиниң даўысына қулақ салған бар ма? Қараңғылықта жүргенлер, нуры болмағанлар, Жаратқан Ийениң атына үмит байлап, Қудайына сүйенсин! Бирақ от жағып, шыра услаған сизлер, ҳәммеңиз, Өз отыңыздың жарығында, Жаққан шыраларыңыздың жақтысында жүре бериң. Мениң қолым сизлерге мынаны қылады: Азап ишинде жатасыз. «Азатлыққа умтылып, Мени, Жаратқан Ийени излегенлер, Маған қулақ салыңлар! Өзлериңиз кесип алынған жартасқа, Өзлериңиз қазып алынған тас кәнине нәзер салың. Әкеңиз Ибрайымға, Өзиңизди туўған Сараға нәзер салың. Мен оны шақырғанымда, ол жалғыз еди, Мен оны жарылқап, көбейттим. Мен, Жаратқан Ийе Сионға, Оның ҳәмме қарабақаналарына тәселле беремен. Мен Сионның шөллерин Эдендей, Далаңлықларын Жаратқан Ийениң бағындай қыламан. Онда шадлық ҳәм қуўаныш, Миннетдаршылық ҳәм қосық даўыслары еситиледи. Халқым, Маған дыққат аўдарың, Миллетим, Маған қулақ тутың! Нызам Меннен шығады, Әдалатым халықларға нур болады. Азат етиўим тез жақынласпақта, Қутқарыўым жолға шықты. Қолларым халықларды басқарады, Атаўлар Мени күтпекте, Қолымның күшине үмит байламақта. Басыңызды көтерип, көклерге көз тигиң, Төменде болған жерге қараң: Көклер түтиндей тарқап кетеди, Жер кийим киби тозады, Ондағы жасайтуғынлар шыбындай өлип кетеди. Бирақ Мениң қутқарыўым мәңги болады, Мениң азат етиўим ҳеш қашан тамам болмайды. Әдилликти билген, Нызамымды жүрегинде сақлағанлар, Мени тыңлаң! Адамлардың абай етиўинен қорқпаң, Олардың ғарғағанынан қәўетерленбең. Күйе оларды кийим киби, Қуртлар оларды жүн киби жейди. Бирақ Мениң азат етиўим мәңгиге болады, Мениң қутқарыўым әўладтан-әўладқа даўам етеди». Оян, оян, күшке тол, Жаратқан Ийениң қолы! Әййемги ўақытлардағыдай, әўелги әўладтағыдай оян! Раҳабты тилкимлеген, Сол теңиз айдарҳасының денесин тескен Сен емес пе едиң? Теңизди, терең туңғыйықтың суўларын қурытқан Сен емес пе едиң? Қутқарылғанлар өтсин деп, Теңиз түбин жол қылған Сен емес пе едиң? Жаратқан Ийениң азат еткенлери изге қайтады, Қосық айтып, Сионға қайтып келеди. Олар мәңгилик қуўаныш тажын басларына кийеди. Қуўаныш ҳәм шадлыққа толып тасып, Қайғы ҳәм ғам-тәшиўиш қашып кетеди. Жаратқан Ийе былай дейди: «Сизлерди жубататуғын Менмен. Не ушын басында өлими бар инсаннан, Шөптей солып қалатуғын адамның улынан қорқасаң? Сен өзиңди жаратқан, көклерди жайған, Жердиң тийкарын қойған, Жаратқан Ийени, Жаратыўшыңды неге умыттың? Сени жоқ қылыў нийетинде болған, Езиўшиниң ғәзебинен неге күни бойы қорқасаң? Қәне, езиўшиниң ғәзеби қайда? Тез арада тутқынлар азат етиледи, Олар өлмейди, қәбирге де түспейди, Нанға да зар болмайды. Толқынлары шуўылдасын деп, теңизди шайқаған, Қудайың Жаратқан Ийе Мен боламан. Мениң атым Әлемниң Жаратқан Ийеси. Сөзлеримди аўзыңа салдым, Сени қолымның саясында жасырдым. Көклерди орнатқан, Жердиң тийкарын қойған, Сионға: „Сен Мениң халқымсаң“ деген Мен боламан». Оян, Ерусалим, оян, аяққа тур! Жаратқан Ийениң ғәзеп кесесин Оның қолынан иштиң, Түбине дейин ишип, тентиреклеп жүрдиң. Өзиң туўған улларыңның ишинде, Сени жетеклейтуғын биреўи де жоқ. Өзиң өсирген улларыңның ишинде, Қолыңнан услап, сүйейтуғын биреўи де жоқ. Басыңа қос апат түсти, Ким саған тәселле береди? Набыт болыў, ўайраншылық, ашлық ҳәм қылыш, Ким сени жубата алады? Улларың естен танып, Торға түскен антилопадай болып, Ҳәр көшениң басында жатыр. Олар Жаратқан Ийениң ғәзебине, Қудайыңның қәҳәрине ушыраған. Сонлықтан азап шеккен, Шарапсыз мәс болғанлар, мынаған қулақ салың! Ийең, Өз халқын қорғайтуғын Қудайың Жаратқан Ийе былай дейди: «Мине, Мен сени тентиреклететуғын кесени қолыңнан алдым, Буннан былай, Мениң ғәзеп кесемнен ишпейсең. Оны сени жәбирлегенлердиң қолына беремен. Олар саған: „Жерге жат, үстиңнен басып өтейик“, – деди, Сонда сен арқаңды тутып, жердей, Олар өтетуғын көшедей қылдың». Оян Сион, оян, күшке тол! Ерусалим, мухаддес қала, әжайып кийимлериңди кий! Енди сүннетсизлер ҳәм ҳарам адамлар саған кирмес ҳасла. Үстиңдеги топырақты қағып таслап, Тур, Ерусалим, тахтқа отыр. Мойныңдағы шынжырды үзип тасла, Тутқын болған қыз Сион! Жаратқан Ийе былай дейди: «Сизлер пулға сатылмадыңыз, Пулсыз азат етилесиз». Қудай Ийе былай дейди: «Халқым жасап турыў ушын, дәслеп Мысырға барды, Кейин ассириялылар себепсиз оларды жәбирледи. Бул не аўҳал? – дейди Жаратқан Ийе. – Халқым қурыдан-қуры басып алынды, Ҳүкимдарлары пәрияд етпекте, – дейди Жаратқан Ийе. – Күни бойы атыма тил тиймекте. Бирақ халқым Мениң атымды билип алады. Сол күни олар Мениң сөйлегенимди, „Мине, Мен“ дегенниң Мен екенин биледи». Таўлар асып, Хош Хабар алып киятырғанның, Аяқлары қандай әжайып! Ол парахатшылықты жәрияламақта, Хош хабар алып келмекте, Қутқарылыўды жәрия қылмақта. Ол Сионға: «Қудайың ҳүкимдарлық қылады!» демекте. Тыңлаң! Гүзетшилериң даўысын көтермекте, Бирге олар қуўанып бақырмақта. Жаратқан Ийениң Сионға қайтып келгенин, Олар өз көзлери менен көреди. Биргеликте шадлық пенен бақырың, Ерусалимниң қарабақаналары! Жаратқан Ийе Өз халқына тәселле берди, Ерусалимди азат етти. Пүткил миллетлердиң көз алдында, Жаратқан Ийе мухаддес билегин түрди. Пүткил дүнья, Қудайымыздың қутқарыўын көреди. Кетиң, кетиң, ол жерден шығың! Ҳарам нәрселерге қол тийгизбең! Сизлер, Жаратқан Ийениң мухаддес затларын тасыўшылар! Ол жерден шығып, тазаланың, Бирақ асығыс шығып кетпең, Қашып та жүрмең. Себеби Жаратқан Ийе алдыңызда жүреди, Израилдың Қудайы изиңизден қорғап барады. «Мине, қулым табысқа ериседи, Ол көтерилип, уллыланып, ең бийикке шығарылады. Көплер оған ҳайран қалды. Оның түр-түси адамға уқсамайтуғын сықылсыз, Көриниси де адам улына уқсамайтуғын еди. Ол көп миллетлерди лал қалдырады, Патшалар оның алдында аўзын жумады. Себеби олар айтылмаған нәрселерди көрип, Еситпеген нәрселерин түсинеди». Бизлерге жиберилген хабарға ким исенди? Жаратқан Ийениң күш-қүдирети кимге аян болды? Жаратқан Ийениң қулы Оның алдында нәлдей, Қурғақ жердеги тамырдай өсип шықты. Бизлер оған қарағандай, Онда сын-сымбат та, уллылық та болмады, Өзине тартқандай көринис те жоқ еди. Ол адамлар тәрепинен кемситилди, оннан жүз бурылды. Ол қайғының, азап-ақыреттиң не екенин билетуғын еди. Адамлар оннан бетин жасыратуғындай дәрежеде ол кемситилди, Оны биз адам қатарында көрмедик. Ҳақыйқатында ол, бизлердиң кеселликлеримизди өзине алды, Аўырыўларымызды көтерди. Бизлер болса, оны Қудай тәрепинен жазаланып, Урылып, азап шегип атыр, деп ойладық. Ал ол бизлердиң қылмысларымыз ушын жарақатланды, Бизлердиң жынаятымыз ушын азап шекти. Тынышлық алыўымыз ушын берилетуғын жазаны ол алды, Оның жаралары бизлерге шыпа берди. Бизлердиң ҳәммемиз қойлардай жолдан адастық, Ҳәр биримиз өз жолымыздан кеттик. Жаратқан Ийе оған ҳәммемиздиң қылмысымызды жүкледи. Ол езилип, азап шексе де, аўзын ашпады, Сойылыўға алып баратырған қой киби, Жүн қырқыўшының алдында үнсиз жатқан қой киби, Ҳеш аўзын ашпады. Ол наҳақ ҳүким менен алып кетилди. Халқымның жынаяты ушын азапланып, Тирилер әлеминен шығарып тасланды. Оның заманласларынан қайсы бири буны билди? Ол залым да болмаған, Аўзынан жалған сөз де шықпаған болса да, Оның қәбири залымлар жанынан белгиленди, Бай адамның қасына қойылды. Оның жәбирленип, азап шегиўи, Жаратқан Ийениң қәлеўи еди. Оның жаны гүна ушын қурбанлық етип берилген ўақытта, Ол өз урпақларын көрип, өмири узаяды. Ол арқалы Жаратқан Ийениң ерки орынланады. Жан азабынан соң ол нурды көреди, Өз билими арқалы қанаатланады. Мениң әдил қулым көплерди ақлайды, Олардың қылмысларын өзине алады. Сонлықтан уллылар қатарында оған пай беремен, Күшлилер менен олжа бөлиседи. Өйткени ол жанын қурбан етти, Жынаятшылар қатарында саналды, Көплердиң гүнасын өзине алды, Қылмыскерлер ушын араға түсти. «Шадлан, ҳәй, бала көрмеген нәсилсиз ҳаял! Толғатып көрмеген, сен, шадланып бақыр! Себеби таслап кетилген ҳаялдың балалары, Күйеўи бар ҳаялдикинен көп болады, – дейди Жаратқан Ийе. – Шатырыңның орнын кеңейт, Мәкан жайыңның перделерин аямай созып, Жиплерин узын етип ал, қазықларын беккемле. Сен оңға да, солға да жайыласаң, Урпақларың миллетлердиң жерлерин ийелеп, Бос қалған қалаларға орналасып алады. Қорқпа, уятқа қалмайсаң, Руўхың түспесин, масқара болмайсаң. Сен жаслығыңдағы шерменделикти умытасаң, Жесирлик ҳәсиретиңди артық еске алмайсаң. Себеби сениң күйеўиң – сениң Жаратыўшың, Оның аты – Әлемниң Жаратқан Ийеси. Израилдың Мухаддеси – Әмеңгериң, Ол пүткил дүньяның Қудайы деп аталады. Сен күйеўи таслап кетип, Қәлби жарақатланған ҳаялға уқсайсаң. Бирақ Жаратқан Ийе сени шақырады, – дейди Қудайың. – Мен сени бир мәўрит тәрк еттим, Бирақ уллы меҳир менен сени жыйнайман. Қәҳәрленгенимде, сеннен бир мәўрит жүзимди жасырған едим, Бирақ мәңгилик сүйиспеншилигим менен, Саған реҳим етемен, – дейди Әмеңгериң Жаратқан Ийе. – Бул Мен ушын Нухтың дәўирине уқсайды. Нухтың дәўиринде топан суўы, Жер жүзинде енди қайталанбайды деп ант ишкеним сыяқлы, Саған да енди қәҳәрленип, жазаламайман деп ант иштим. Таўлар орнынан қозғалып, төбелер шайқалса да, Мениң саған деген сүйиспеншилигим тербелмейди, Тынышлық келисимим де қозғалмас, – дейди саған реҳим еткен Жаратқан Ийе. – Азап шегип, даўыл дүбеп, жубаныш таппаған қала! Сени периўзадан қурып, Тийкарыңды лазуриттен қояман. Минараларыңды рубиннен, Дәрўазаларыңды гәўҳардан, Дийўалларыңды қымбатбаҳа таслардан ислеймен. Балаларыңның ҳәммеси Жаратқан Ийеден тәлим алады, Олар уллы тынышлыққа бөленеди. Сен әдалатлық пенен негиз қурасаң, Езилиўден аўлақ боласаң, қорқпайсаң. Қәўип-қәтерден жырақ боласаң, ол саған жақынламас. Егер биреў саған топылса, Бул Меннен емес, Саған ҳүжим қылғанның ҳәр бири саған бас ийеди. Қара, көмир шоғын үплеп, Өз мақсети ушын қурал-жарақ соққан темиршини, Мен жараттым. Ўайран қылсын деп, басқыншыны да Мен жараттым. Саған қарсы қолланыў ушын жаратылған, Ҳеш қандай қурал-жарақ табысқа ериспейди, Ҳүкимде сени айыпламақшы болған ҳәр бир тилди, Сен айыплайсаң. Жаратқан Ийениң қулларының мийрасы – усы, Мен оларды ақлайман, – дейди Жаратқан Ийе». «Шөллегенлердиң ҳәммеси, суў көзлерине келиңлер! Ақшасы жоқлар да келип, аўқат алып жеңлер! Келиңлер, шарап ҳәм сүт алыңлар, Бийпул, ешейин! Не ушын ақшаңызды нан болмаған нәрсеге, Мийнетиңизди өзлериңизди қанықтырмайтуғын нәрсеге сарплайсызлар? Мени қунт пенен тыңлап, жақсы нәрсени жеңлер, Жаныңыз тойымлы аўқатлардан ләззет алсын! Қулақ түриңлер ҳәм Маған келиңлер, Тыңлаңлар, сонда жасайсыз. Даўытқа болған садық сүйиспеншилигим ҳақы, Сизлер менен мәңгилик келисим дүзбекшимен. Мине, Мен оны халықларға гүўа, Көсем ҳәм сәрдар қылдым. Сен танымаған халықларды шақырасаң, Сени танымаған халықлар саған келиўге асығады. Себеби Израилдың Мухаддеси, Қудайың Жаратқан Ийе болған Мен, Сени уллылыққа бөлегенмен». Табыўға пурсат барда, Жаратқан Ийени излең, Жақын жерде екен, Оны шақырың. Залым өз жолынан, Жаўыз адам өз нийетинен қайтсын. Жаратқан Ийеге жүз бурсын, Жаратқан Ийе реҳим етер, Қудайымызға қайтсын, Оның кеширими шексиз! «Мениң пикирлерим сизлердикинен өзгеше, Мениң жолым сизлердикинен басқа, – дейди Жаратқан Ийе. – Аспан жерден қанша жоқары болса, Мениң жолларым да сизлердикинен сонша жоқары, Мениң ой-пикирлерим де сизлердикинен жүдә бийик. Аспаннан жаўған жаўын менен қар, аспанға қайтпайды. Ал жерди суўғарып, өсимлик көгертип өсиреди, Егиў ушын дән, жеў ушын нан береди. Мениң аўзымнан шыққан сөз де соған уқсайды: Ол орынланбай, Маған қайтпайды. Ол Мениң еркимди орынлайды, Неге жиберген болсам, сол әмелге асады». Сонлықтан сизлер қуўаныш пенен шығасызлар, Парахатшылық пенен жетеленесизлер. Таўлар ҳәм төбешиклер алдыңызда қосық айтып, Даладағы барлық ағашлар қол шаппатлайды. Тикенли пута орнына сәрўи ағашы, Тикенектиң орнына мирта ағашы өседи. Бул Жаратқан Ийениң даңқын асыратуғын, Сөнбейтуғын мәңги белги болады. Жаратқан Ийе былай дейди: «Әдалатты сақлаң, туўры болған ислерди ислең, Себеби тез арада Мениң қутқарыўым келип, Азат қылыўым аян болады. Мынаны ислейтуғын адам, Оны муқыят орынлайтуғын адам баласы, қандай бахытлы! Бундай адам Шаббат күнине әмел қылады, оны хорламайды, Қолын жаўыз ислерден тыяды. Жаратқан Ийеге бағышланған жат жерлилердиң ҳеш бири: „Жаратқан Ийе мени Өз халқынан биротала айырып таслайды“, – демесин. Ҳеш бир ақта да: „Мен тек бир қуўрап қалған терекпен“, – деп айтпасын». Себеби Жаратқан Ийе былай дейди: «Шаббатыма әмел қылыўшы, Маған унаған нәрселерди таңлаўшы, Келисимиме садық болған ақталарға, Ибадатханамда, дийўалларымның ишинде, Улларым менен қызларымнан да гөре жақсырақ, Естелик белги ҳәм ат беремен. Мен оларға жоғалмайтуғын, мәңгилик бир ат беремен. Жаратқан Ийеге хызмет етиў, Оның атын сүйиў, Оның қулы болыў ушын, Жаратқан Ийеге өзин бағышлаған жат жерлилерди, Шаббат күнине әмел қылып, оны хорламағанларды, Келисимимди беккем сақлағанларды, Мухаддес таўыма алып келемен. Дуўа ететуғын Үйимде оларды қуўанышқа бөлеймен. Олардың жандырылатуғын қурбанлықлары ҳәм басқа қурбанлықлары, Қурбанлық орнымда қабыл етиледи. Мениң Үйим ҳәмме халықлар ушын, Дуўа ететуғын үй деп аталады». Израилдың қуўғын болғанларын жыйнап алатуғын, Қудай Ийе былай дейди: «Мен жыйнағанларыма қоса, Басқаларды да жыйнайман». Ҳәй, даладағы жабайы ҳайўанлар, Ҳәй, тоғайдағы жабайы ҳайўанлар, Келип, жеңлер! Израилдың гүзетшилери соқыр, Олардың ҳәммеси надан, Барлығы үрмейтуғын тилсиз ийтлер, Олар жатып алып, түс көреди, Уйқыны жақсы көреди. Олар тойғанын билмейтуғын ашкөз ийтлер. Ақылсыз шопанлардың ҳәр бири, Өз пайдасын гөзлеп, Өз жолынан кетеди. Олар: «Келиң, шарап ишейик! Өткир ишимликке тояйық! Ертең де бүгингидей болады, Ҳәтте, буннан да жақсырақ болар», – дейди. Әдил адам өлип кетип атыр, Бирақ ҳеш ким буны жүрекке жақын алмайды. Садық адамлар жоқ болып кетип атыр, Себебин ҳеш ким түсинбейди. Әдил адам жаўызлықтан қутылып, Тыныш жерге киреди. Туўры жолдан жүргенлер өз қәбиринде тынығады. «Сизлер болсаңыз, ҳәй, палкерлердиң балалары, Неке ҳадаллығын бузыўшы ҳәм бузықлардың урпақлары, Берман келиң! Сизлер кимниң үстинен күлип турсыз? Кимди мазақлап, Кимге тилиңизди шығарып турсыз? Сизлер қозғалаңшылардың балалары, Жалғаншылардың зүряды емессиз бе? Сизлер кийели теребинфлердиң арасында, Ҳәр бир қойыў жапырақлы терек астында, Қуштарлық отында өртендиңиз. Сайларда ҳәм жартастың қуўысларында, Балаларыңызды қурбанлыққа усындыңыз. Сениң пайың – дәрьяның сыйпақ таслары арасындағы бутлар, Несийбең – солар болады. Оларға ишимлик садақаларын қуйдың, Ғәлле садақасын бердиң. Булардан кейин де, сени жазасыз қалдырайын ба? Бийик ҳәм уллы таў үстине төсегиңди салып, Қурбанлық бериў ушын сол жерге шықтың. Қапы ҳәм жақлаўыңның арғы жағына, Өз бутларыңның мүсинлерин қойдың. Мени таслап кетип, жалаңашланып, төсегиңе кирдиң. Төсегиңди кең жайдың. Ким менен төсекте жақсы болса, Соның менен питим дүздиң. Олардың жалаңаш денесине тигилип қалдың. Хош ийисли май алып, Молохқа бардың, Әтирлериңди көбейттиң. Елшилериңди узақларға жолладың, Ҳәтте, өлилер мәканына жибердиң. Узақ сапар сени талықтырды, Бирақ сонда да үмитиңди үзбедиң. Күшиңди қайта тикледиң, Сол себепли ҳалдан таймадың. Мени алдап, есиңнен шығаратуғындай, Жүрегиңнен Маған орын бермейтуғындай, Кимнен айбынып, кимнен қорқтың? Узақ ўақыт үндемегеним себепли, Меннен қорқпайсаң ба? Жалған әдиллигиңди, ислериңди әшкара қыламан, Булардан саған пайда болмайды. Пәрияд еткениңде, Жыйнап қойған бутларың қутқарсын! Оларды самал ушырып алып кетеди, Үплеген жел оларды көтерип кетеди. Бирақ Мени паналаған адам жерди ийелейди, Мениң мухаддес таўымды мийрасқа алады». Жаратқан Ийе былай дейди: «Топырақты тегислеп, жол салың, Халқымның жолындағы бөгетлерди алып таслаң». Бийик ҳәм бәлент Болған, Мәңги жасайтуғын, Аты Мухаддес Болған былай дейди: «Мен бийик, мухаддес жерде жасайман, Сондай болса да, руўхы түскенлердиң руўхын көтериў, Езилгенлердиң жүрегин жанландырыў ушын, Езилгенлер ҳәм руўхы түскенлер менен биргемен. Мен адамларды бәрқулла айыплап, Мәңгиге ғәзепленбеймен. Болмаса, Мен жаратқан инсанлардың руўхы, Жаны алдымда тура алмас еди. Ҳарам пайдаға өшлиги ушын ғәзепленип, Мен оларды жазаладым, Қәҳәрленип, жүзимди жасырдым. Бирақ олар қайтыўдан бас тартып, Жүреги қәлеген жолдан кетти. Мен олардың жолларын көрдим, Деген менен, оларға шыпа беремен. Оларды жетелеп, қайғырғанларды қайта жубатаман. Аўызларына алғыс-мақтаў сөзлерин саламан. Узақтағыларға да, жақындағыларға да тынышлық болсын! – дейди Жаратқан Ийе. – Мен оларды шыпалайман! Бирақ жаўызлар толқынланған теңизге уқсайды, Ол тыныш тура алмайды, Суўлары ылай менен балшықты шығара береди, Жаўызлар ушын тынышлық жоқ», – дейди Қудайым. «Даўысыңды қыспай, қатты бақыр! Даўысың кәрнайдың сестиндей болып шықсын! Халқыма қылмысларын, Яқыптың нәсилине гүналарын жәрияла! Олар ҳәр күни Мени излер, Жолларымды билиўден заўық алмақшымыш! Туўры ис ислеген, Қудайдың көрсетпелеринен жүз бурмаған халық киби, Меннен әдил қарар сорайды, Қудайға жақын болыўды әрман етеди. Олар: „Бизлер ораза туттық, Сен неге көрмедиң? Өзимизди бойсындырдық, Неге итибар бермедиң?“ – дейди. Мине, сизлер ораза тутқан күниңиздиң өзинде, Қәлегениңизди қылып, Жумысшыларыңызды езесиз. Мине, ораза тутып атырып даў-жәнжел қыласыз, Зорлық пенен муш көтересиз. Бүгингидей ораза менен, Даўысыңызды жоқарыға еситтире алмайсыз. Мен қәлеген ораза, Адам өзин бойсындырған күн усындай бола ма? Қамыс киби басыңызды ийип, Аза кийимин кийип, күлге жатыўды, Ораза, яғный Жаратқан Ийеге унайтуғын күн деп атайсыз ба? Мен қәлеген ораза, Әдалатсызлық шынжырларын шешиў, Мойынтырық жиплерин үзиў, Езилгенлерди азат етиў, Ҳәр қандай мойынтырықты сындырыў емес пе? Наныңды аш пенен бөлисип жеп, Үйсиз жарлыларға үйиңнен орын бериў емес пе? Жалаңашты көргенде кийим берип, Жақынларыңнан жәрдемиңди аямаў емес пе? Сонда нурың шуғла киби жарқырап, Тез шыпа табасаң. Әдиллигиң алдыңда жүрип, Жаратқан Ийениң салтанаты изиңде қорғаның болады. Кейин шақырсаң, Жаратқан Ийе жуўап береди, Пәрияд етсең, Ол: „Мен мындаман“, – дейди. Араңыздан мойынтырықты алып таслап, Бармақ шошайтып көрсетиўди ҳәм өсекти тоқтатсаң, Ашлар ушын жаныңды пидә етсең, Қыйналғанларды мүтәж заты менен тәмийинлесең, Онда қараңғылықта нурың сәўле шашып, Тас түнегиң түски ўақыттай болады. Жаратқан Ийе сени бәрқулла жетеклейди, Қурғақ жерде де керегиң менен тәмийинлейди. Сүйегиңе қуўат береди. Сен суўғарылған бағ киби, Суўы қурымайтуғын булақ киби боласаң. Ески қарабақаналарың қайта тикленеди, Көп урпақлардан қалған, Қарабақаналардың тийкарын қайта тиклейсең. Сен: „Қыйраған дийўалларды оңлайтуғын, Жасаў ушын көшелерди қайта тиклейтуғын“, – деп аталасаң. Шаббат күнин аяқ асты қылыўдан, Мухаддес күнимде қәлегениңди қылыўдан сақлансаң, Шаббат күнимди заўықлы, Жаратқан Ийениң мухаддес күнин ҳүрметли деп атасаң, Өзиңе унағанын ислеп, Кейпи-сапаны излемесең, Бос сөзлерди сөйлемесең, Сол күнди ҳүрметлесең, Сонда Жаратқан Ийеден заўық аласаң. Мен сени дүньяның бәлентликлерине шығарып, Әкең Яқыптың мийрасын саған беремен». Буны Жаратқан Ийе айтады. Билип қойың, Жаратқан Ийениң қолы қутқара алмайтуғындай қысқа емес, Қулағы да еситпейтуғындай, аўыр емес. Деген менен, қылмысларыңыз Қудайыңыз бенен араңызға суўықлық салды, Гүналарыңыз Оның жүзин сизлерден жасырды, Сонлықтан Ол сизлерди еситпейди. Қолларыңыз қан менен, Бармақларыңыз қылмыс пенен ҳарамланды. Аўзыңыз жалған айтып, Тилиңиз өтирик сөзлер сөйлейди. Ҳеш ким әдилликке шақырмайды, Ҳеш ким ҳадал даўласпайды. Өзлериниң бос сөзлерине сүйенип, жалған сөйлейди, Бузғынлыққа ҳәмиледар болып, жаўызлық туўады. Олар уўлы жыланның мәйегин қурық басады, Өрмекшиниң аўын тоқыйды. Олардың мәйегин жеген өледи, Сынған мәйектен зәҳәрли жылан шығады. Аў тоқыған менен ҳеш нәрсеге ериспейди, Дүзген жобалары пайдасыз. Олардың ислери жарамас ислер, Қоллары зорлық қылады. Аяқлары жаманлыққа жуўырады, Бийгүна қан төгиўге асығады. Ойлары жаўызлыққа толы, Талан-тараж ҳәм қырғын бар жолларында. Сол жоллардан жүретуғынлар, Тынышлықтың не екенин билмейди. Әдалат жоқ жолларында, Өзлерине қыйсық жоллар иследи, Тынышлықтың не екенин билмейтуғынлар, Сол жоллардан жүреди. Сонлықтан әдалат бизден узақта, Әдиллик бизге жетип келмеди. Нурды күтемиз, бирақ тек қараңғылық бар, Жақтылық излеймиз, бирақ түнекте жүремиз. Соқырдың дийўалды сыйпалағанына уқсап, Көзли киби қармаланамыз, Күпә-күндиз ымырт жабылғандай сүрнигемиз, Күшлилер арасында өлидеймиз. Ҳәммемиз айыўлар киби бақырамыз, Кептерлер киби шырылдаймыз. Әдалатты күттик, бирақ ол жоқ, Қутқарылыўды күттик, бирақ ол бизден алыста. Алдыңда қылмысларымыз көп, Гүналарымыз бизге қарсы гүўалық бермекте. Қылмысларымыз көз алдымызда, Айыпларымызды өзимиз билемиз. Бойсынбай, Жаратқан Ийени тәрк еттик, Қудайымыздан жүз бурдық, Зулымлық пенен сөйледик, бас көтердик, Жүрегимиз ҳәмиледар болған жалғанды сөйледик. Әдалат қуўылды, әдиллик узақта қалды. Ҳақыйқат қала майданында қулады, Ҳадаллық арамызға кире алмайды. Ҳеш жерде ҳақыйқат жоқ, Зулымлықтан бас тартқан таланады. Жаратқан Ийе буны көрип, Әдалаттың жоқлығына қапа болды. Жаратқан Ийе ҳеш кимниң жоқлығын көрди, Араласатуғын ҳеш кимниң жоқлығына ҳайран қалды. Өз қолы Оны жеңиске еристирди, Әдиллиги Оған сүйениш болды. Ол әдилликти саўыт киби кийди, Қутқарылыў дуўлығасын басына кийди. Өш алыўды Ол кийим киби кийип алып, Ғәзепти шапан киби жамылды. Ол ҳәр кимге исине жараса жаза береди. Душпанларына қәҳәрин төгип, Жаўларына жазасын тартқызады. Ҳәтте, шетки атаўларға да есесин қайтарады. Батыстағылар Жаратқан Ийениң атынан, Шығыстағылар Оның даңқынан қорқады. Себеби Жаратқан Ийе Өз деми менен қуўған, Тасқын суўдай болып келеди. «Мен Әмеңгери сыпатында Сионға, Яқыптың урпақларының тәўбе қылғанларына келемен», – дейди Жаратқан Ийе. «Мениң олар менен дүзетуғын келисимим мынаў, – дейди Жаратқан Ийе. – Саған берген Руўхым ҳәм аўзыңа салған сөзим бүгиннен баслап сениң де, балаларыңның да, балаларыңның балаларының да, – дейди Жаратқан Ийе, – мәңгиге аўзынан түспейди». «Тур, жарқыра, сениң нурың келди, Жаратқан Ийениң салтанаты үстиңе шашылды. Мине, жер жүзин қараңғылық, Халықларды тас түнек қаплады. Бирақ сениң үстиңде Жаратқан Ийе жарқырап, Оның уллылығы көринеди. Миллетлер сениң нурыңа, Патшалар таң нурыңның шуғласына келеди. Басыңды көтерип, айланаға қара, Ҳәммеси жыйналып, саған киятыр. Улларың узақлардан келеди, Қызларыңды қолларында көтерип әкеледи. Сонда оларды көрип, жүзиң жарқырап, Шадлықтан жүрегиң ҳәўлиреди. Себеби теңиз арқалы келетуғын байлықлар саған несип етип, Халықлардың байлықлары саған келеди. Түйе кәрўаны жериңди қаплап кетип, Мидян ҳәм Эфадан келген жас түйелер кәрўанына толасаң. Олардың ҳәммеси Шебадан келеди, Алтын ҳәм хош ийисли затлар алып келип, Жаратқан Ийеге алғыслар айтады. Кедардың барлық сүриўлери сенде жыйналады, Небайоттың қошқарлары саған хызмет етип, Олар қурбанлық орнымда қурбанлыққа қабыл етиледи, Мен салтанатлы Үйимди даңққа бөлеймен. Бултқа уқсап, уясына киятырған кептерге уқсап, Ушып киятырған мыналар кимлер? Атаўлар мени күтеди. Қудайың Жаратқан Ийе, Израилдың Мухаддеси ҳүрмети, Үлкен саўда кемелери бириншилерден болып, Улларыңды алыслардан, Гүмис ҳәм алтыны менен бирге алып келеди. Себеби Жаратқан Ийе сени даңққа бөледи. Жат жерлилер дийўалларыңды қурады, Патшалары саған хызмет етеди. Ғәзепленгенимде, сени жазалаған болсам да, Мийримим түскенде, реҳим етемен. Дәрўазаларың мудамы ашық болып, Олар күни-түни жабылмайды. Миллетлер өз патшалары менен сүргин қылынып, Байлықларын саған алып келе береди. Саған хызмет етпеген миллет ҳәм патшалық жоқ болады, Бундай халықлар пүткиллей ўайран қылынады. Мухаддес Үйимди безеў ушын, Лебанонның сәнли ағашлары: Сәрўи, шынар ҳәм қарағай ағашлары саған алып келинеди. Мен аяқ басқан жеримди салтанатлы қыламан. Саған жәбир қылғанлардың балалары келип, Саған тәжим етеди. Сени кемситкенлердиң ҳәммеси аяғыңа жығылады. Сени Жаратқан Ийениң қаласы, Израилдың Мухаддесиниң Сионы деп атайды. Тәрк етилип, жек көринишли болдың, Сен арқалы ҳеш ким өтпеди. Бирақ Мен сени мәңгиге уллы қылып, Әўладтан-әўладқа шадлыққа бөлеймен. Миллетлер сени ана киби емизер, Патшалар саған көкирек сүтин берер. Сонда сен Мениң Жаратқан Ийе – Қутқарыўшың, Әмеңгериң, Яқыптың Күшли Қудайы екенимди билесең. Саған қола орнына алтын, Темир орнына гүмис, Ағаш орнына қола, Тас орнына темир беремен. Парахатшылықты ҳәкимиң, Әдилликти ҳүкимдарың қыламан. Жериңде буннан былай зорлық-зомбылық, Шегараң ишинде қырғын ҳәм ўайраншылық еситилмейди. Дийўалларыңды „Қутқарылыў“, Дәрўазаларыңды „Алғыс“ деп атайсаң. Саған күндиз қуяш нуры, Түнде ай сәўлеси ҳәжет болмайды. Өйткени Жаратқан Ийе сениң мәңги нурың болады, Қудайың сениң уллылығың болады. Буннан былай, қуяшың батпас, Айыңның да сәўлеси өшпес. Өйткени Жаратқан Ийе сениң мәңги нурың болады, Қайғылы күнлериң тамам болады. Пүткил халқың әдил болып, Жерди мәңги ийелейди. Уллылығымды аян қылыў ушын, Мен оларды ектим, олар Мениң қолларымның иси. Олардың ең азы – мың адамға, Ең кишкенеси – күшли миллетке айланады. Мен – Жаратқан Ийемен. Өз ўақтында, буны тез әмелге асыраман». Қудай Ийениң Руўхы мениң үстимде. Ол мени жарлыларға хош хабар жәриялаў ушын майлады. Мени жаралы жүреклерди емлеўге, Тутқынлардың азатлыққа, Қамақтағылардың еркинликке шығатуғынын, Жаратқан Ийениң мийримлилик жылын, Қудайымыздың өш алатуғын күнин жәриялаўға, Барлық қайғыға батқанларға жубаныш бериўге, Сионда қайғы басқанларға ғамхорлық қылыўға, Күл орнына сәнли таж, Қайғы орнына шадлық майын, Ғамлы руўх орнына алғыс тонын бериўге жиберди. Олар Жаратқан Ийениң даңқын көрсетиў ушын егилген, Әдиллик теребинфлери деп аталады. Олар әййемги қарабақаналарды қайта қурып, Ески қыйраған орынларды қайта тиклейди. Әўладтан-әўладқа ўайран болып, Қыйрап қалған қалаларды абат қылады. Жат жерлилер сизлердиң сүриўлериңизди бағып, Шет еллилер дийхан ҳәм бағманыңыз болады. Сизлер болса, Жаратқан Ийениң руўханийлери, Қудайымыздың хызметшилери деп аталасыз. Сизлер миллетлердиң байлығынан ләззет алып, Олардан алған қазналарға мақтанасыз. Бурын уятқа қалғаныңыз ушын есесин аласыз, Хорлық орнына алған жер үлесиңиз ушын шадланасыз. Өз жериңизден еки есе үлес аласыз, Мәңгилик қуўаныш сизлердики болады. «Мен, Жаратқан Ийе әдалатты сүйемен, Таланшылық ҳәм наҳақлықты жек көремен. Садықлық пенен ылайықлы сыйын берип, Олар менен мәңгилик келисим дүземен. Олардың әўладлары миллетлер арасында, Урпақлары халықлар арасында танымалы болады, Оларды көргенлердиң ҳәр бири, Жаратқан Ийе жарылқаған халық екенин аңлайды». Мен Жаратқан Ийеде шадланаман, Жаным Қудайымда йошланар. Өйткени Ол маған қутқарылыў кийимин кийгизди. Маған әдиллик шапанын жапты. Мен таж кийген күйеўге, Безениў буйымларын таққан келинге уқсайман. Топырақтың өсимликти шығарғаны киби, Бағдың егилген нәрселерди өсиргени сыяқлы, Қудай Ийе де әдиллик ҳәм алғысты, Пүткил миллетлердиң көз алдында өсирди. Әдиллиги нур киби, Қутқарылыўы шом киби парлап жанбағанша, Сион ҳақы үндемей қалмайман, Ерусалим ҳақы тыныш турмайман. Миллетлер әдиллигиңди, Барлық патшалар уллылығыңды көреди. Сен Жаратқан Ийе Өз аўзы менен қоятуғын, Таза ат пенен аталасаң. Сен Жаратқан Ийениң қолындағы гөззаллық гүлтажы, Қудайыңның қолындағы патшалық тажы боласаң. Енди саған «Тәрк етилген», деп айтпас, Жериңди «Қаңырап қалған», деп атамас. Бирақ саған «Сүйиклим», Жериңе «Келиншегим», делинеди. Себеби Жаратқан Ийе сени сүйеди, Жериң де хожалықлы болады. Жигиттиң қызға үйленгениндей, Улларың да саған ийелик етеди. Күйеўдиң келин ушын қуўанғаны сыяқлы, Қудайың да сен ушын қуўанады. Ҳәй Ерусалим, дийўалларыңа гүзетшилер қойдым, Олар күни-түни үнсиз қалмас. Ҳәй, Жаратқан Ийени еске алыўшылар, Өзлериңизге тынышлық бермең. Ерусалимди беккемлеп, Оны жер жүзиниң даңқы қылмағанша, Жаратқан Ийеге тынышлық бермең. Жаратқан Ийе оң қолы, Қүдиретли қолы менен ант ишти: «Енди ғәллеңди душпанларыңа азық ушын бермеймен, Жат еллилер мийнетиң сиңген шарабыңнан ишпейди. Зүрәәтин жыйнағанлар жеп, Жаратқан Ийеге алғыс айтады, Жүзимин жыйнағанлар, Мухаддес ҳәўлилеримде шарабын ишеди». Келиңлер, келиңлер, дәрўазалардан шығыңлар! Қайтып киятырған халыққа жол таярлаңлар. Бийик етип жол салыңлар! Тасларды алып таслаңлар! Халықлар ушын байрақ тигиңлер! Жаратқан Ийе жердиң төрт тәрепине жәриялады: «Қыз Сионға былай деп айтыңлар: „Мине, Қутқарыўшың киятыр! Оның сыйы жанында, инамы алдында!“» Турғынларың «Жаратқан Ийе қутқарған мухаддес халық», деп аталады. Өзиң «Қудай излеп тапқан, тәрк етилмеген қала», деп аталасаң. – Эдомнан киятырған, Қырмызы кийим кийип, Босрадан киятырған бул ким? Сәнли кийимлер кийип, Уллы күш пенен қәдем басқан бул ким? – Әдиллик пенен сөйлейтуғын, Қутқарыўға күшим жететуғын бул Менмен. – Искенжеде жүзим сығып атырған адамдики киби, Кийимиң не ушын қып-қызыл? – Мен жалғыз өзим искенжеде жүзим сықтым, Жанымда халықлардан ҳеш бири болмады. Мен оларды ашыў менен басқылап, Ғәзеп пенен жеништим. Олардың қаны кийимлериме шашырап, Пүткил үсти-басымды ыласлады. Мен халқымды қутқаратуғын жыл, Душпанларынан өш алатуғын күним келди деп уйғардым. Мен нәзер салдым, көмекши жоқ еди, Сүйениш болатуғын ҳеш кимниң жоқлығына ҳайран қалдым. Сонда Өз қолым Маған жеңис сыйлады, Өз ғәзебим Мени қоллады. Қәҳәрленип, халықларды аяққа бастым, Ғәзебим менен оларды мәс қылып, Қанын жерге төктим. Жаратқан Ийениң сүйиспеншилигин, Оның алғысқа ылайықлы ислерин, Бизлерге көрсеткен барлық жақсылықларын, Уллы сүйиспеншилиги ҳәм мийрим-шәпәәти менен, Израил урпақларына көрсеткен уллы мийримин еске аламан. Жаратқан Ийе: «Ҳаслында, олар Мениң халқым, Алдамайтуғын балаларым», – деп, Олардың Қутқарыўшысы болды. Олар азап шеккенде, Ол қосылып қыйналды, Оннан келген периште оларды азат етти. Оларды Ол сүйиспеншилиги ҳәм мийрими менен қутқарды. Әзелден оларды қолына көтерип келди. Бирақ олар бас көтерип, Оның Мухаддес Руўхын қапа қылды. Кейин Ол олардың душпанына айланып, Олар менен Өзи урысты. Сонда Оның халқы әййемги күнлерин, Оның қулы Муўсаның күнлерин еследи: «Оларды Өз сүриўиниң шопанлары менен бирге, Теңизден өткерген қайда? Оларға Мухаддес Руўхын берген қайда? Уллы қолын Муўсаның оң қолына берген, Өзиниң атын мәңги даңққа еристириў ушын, Олардың алдындағы суўды екиге айырған қайда? Халқын теңиз түбинен алып өткен қайда?» Қуў далада шапқылаған ат киби, Сүрникпестен өткен еди олар. Отлы ойпатлыққа түсип атырған пада киби, Олар Жаратқан Ийениң Руўхынан рәҳәтленди. Өз атыңды даңққа еристириў ушын, Өз халқыңды усылай жетеклеп жүрдиң. Жаратқан Ийе, көклерден қарап, Өзиңниң мухаддес ҳәм даңқлы орныңнан нәзер сал! Сениң қызғанышың ҳәм күшиң қайда? Жанашырлығың ҳәм мийримиңди бизден жырақ туттың. Сен бизлердиң Әкемизсең! Ибрайым бизлерди тән алмаса да, Израил бизлерди қабыл алмаса да, Жаратқан Ийе, Сен бизлердиң Әкемизсең, Әзелден атың «Әмеңгеримиз» болды. Жаратқан Ийе, не ушын Сен бизлерди Өз жолыңнан узақластырып, Өзиңнен қорқпаўымыз ушын, жүреклеримизди қаталластырдың? Өз қулларың ҳақы, Мийрасың болған урпақлар ҳақы изге қайта гөр! Сениң халқың аз ўақыт мухаддес орныңды ийелик етти, Бирақ душпанларымыз Ибадатханаңды аяқ асты қылды. Бизлер Сен ҳеш қашан ҳүкимдарлық қылмаған, Сениң атың менен аталмаған, Халыққа уқсап қалдық. Жаратқан Ийе, көклерди жарып, төменге түскениңде еди! Алдыңда таўлар титиресер еди! Атыңды душпанларға таныт. Жалынның отынды жандырып, суўды қайнатқанындай, Миллетлерди алдыңда қалтырат! Бизлер күтпеген таң қаларлық ислерди ислегениңде, Жерге түстиң, алдыңда таўлар титиреди! Өзинен үмит еткенлер ушын, Сондай ислерди ислеген жалғыз Қудай Сенсең. Сеннен басқа қудайды әзелден қулақ та еситпеген, көз де көрмеген. Туўры ислерди шадлық пенен ислеп, Сениң жолларыңды ядында тутқанларды қарсы аласаң. Бирақ бизлер гүна иследик, Сен ғәзеплендиң. Бизлер әзелден гүнаға батқанбыз, Енди қалай бизлер қутқарыла аламыз? Ҳәммемиз ҳарам адамдай болдық, Туўры ислеримиз де патасланған кийимге уқсайды. Ҳәммемиз жапырақ киби солып атырмыз, Гүналарымыз бизди самалдай ушырып әкетип баратыр. Сениң атыңды айтып шақырған, Саған өзин толық бағышлаған ҳеш ким жоқ. Сонлықтан Сен бизлерден жүзиңди жасырып, Бизлерди гүналарымыз ҳүкимине тапсырдың. Сонда да, Жаратқан Ийе, Сен бизлердиң Әкемизсең! Бизлер ылай, Сен – гүлалшымызсаң. Ҳәммемиз Сениң қолыңнан шыққанбыз. Жаратқан Ийе, бизге қатты ғәзепленбе, Қылмысларымызды бәрқулла ядта сақлама. Бизге нәзер сала гөр, жалбарынаман, Ҳәммемиз Сениң халқыңбыз. Мухаддес қалаларың шөлге айланды, Ҳәтте, Сион да шөлге айланды, Ерусалим қаңырап босап қалды. Мухаддес ҳәм даңқлы Ибадатханамыз, Ата-бабаларымыз Саған мақтаў айтқан орын, Өртеп жиберилди. Биз қәдирлеген нәрселер, Ўайран болды. Жаратқан Ийе, сонда да, Өзиңди тутып тура бересең бе? Үндемей, бизлерге шексиз азап бере бересең бе? «Мен сорамағанларға Өзимди аян еттим, Излемегенлер Мени тапты, Атымды айтып шақырмаған миллетке: „Мен мындаман, Мен мындаман“, – дедим. Өз қәлеўлерине ерип, Надурыс жолдан жүрген, Қайсар бир халыққа, Күни бойы қушағымды ашып турдым. Ол халық бағларда бутларға қурбанлық берип, Гербиштиң үстинде түтетки түтетип, Жүзиме тик қарап турып, Үзликсиз ғәзебимди келтиреди. Олар қәбирлер арасында отырып, Түнди сырлы жерлерде өткереди. Шошқа гөшин жеп, Қазанларында ҳарам гөш қайнатады. Олар: „Ары тур, маған жақынлама, Мен сен ушын жүдә мухаддеспен“, – дейди. Олар мурныма ашшы түтиндей болып, Күни бойы пысқып жанып турған отқа мегзейди. Мине, алдымда былай деп жазылған: Мен үндемей қалмайман, Исине жараса қайтараман, сөзсиз қайтараман. Оларды өзлериниң ҳәм ата-бабаларының гүналары ушын жазалайман, – дейди Жаратқан Ийе. – Олар таўларда түтетки түтетти, Төбешиклерде Мени ақыретледи. Олардың ислеген ислерин өлшеп, есесин қайтараман». Жаратқан Ийе былай дейди: «Жүзим солқымында еле шире бар гезде, Биреў: „Оны заялама, берекет сонда ғой“, – дейди. Мен де қулларым ҳақы солай ислеймен, Ҳәммесин қырып тасламайман. Мен Яқыптан жаңа әўлад, Яҳудадан таўларымның мийрасхорларын өрбитемен. Таңлағанларым оларды мийрас етип, Қулларым сол жерде жасайды. Мени излеген халық ушын, Шарон сүриўлерине жайлаў, Ахор ойпатлығы малларына тынығатуғын орын болады. Бирақ сизлер, Жаратқан Ийени тәрк еткенлер, Мухаддес таўымды умытқанлар, Табыс деген қудайға дастурхан жайғанлар, Тәғдир деген бутқа толтырып шарап қуйып бергенлер, Мен сизлердиң тәғдириңизге қылышты жазаман. Ҳәммеңиз қылыштан қырыласыз. Себеби шақырғанымда, жуўап бермедиңиз, Сөйлегенимде, қулақ салмадыңыз. Мениң нәзеримде жаўыз болған ислерди ислеп, Маған унамаған нәрселерди таңлап иследиңиз». Сол себепли Қудай Ийе былай дейди: «Мине, қулларым жейди, сизлер аш қаласыз. Мине, қулларым ишеди, сизлер шөллейсиз. Мине, қулларым шадланады, Сизлер болсаңыз шерменде боласыз. Мине, қулларымның жүреги шадланып, қосық айтады, Сизлер жүрек дәртинен дад салып, Руўхый азап пенен пәрияд етесиз. Мениң таңлап алғанларым ушын, Атыңызды ғарғыс сыпатында қалдырасыз. Қудай Ийе сизлерди өлимге ҳүким етип, Өз қулларына басқа ат береди. Елде пәтия берген ҳәр бир адам, Ҳақыйқат Қудайының аты менен пәтия береди, Елде ант ишкен ҳәр бир адам, Ҳақыйқат Қудайы ҳақы ант ишеди. Бурынғы қапашылық умытылып, Қайтып көзиме түспейтуғын болады». «Мине, Мен жаңа аспан ҳәм жаңа жер жаратаман. Бурынғылар енди ядқа алынбас, ойға да келмес. Жаратқанларыма мәңгиге қуўанып, шадланың. Өйткени Мен Ерусалимди шадлық ушын, Халқын қуўанышқа толтырыў ушын жаратаман. Өзим де Ерусалим ушын қуўанып, Халқым ушын шадланаман. Енди ол жерде жылаған да, дад салған да сес еситилмес. Енди онда нәрестелер қаза таппас, Узақ өмир сүрмеген ғарры да болмас. Жүз жаста өлген жас саналар, Жүз жасқа жетпей өлген ғарғыс урған есапланар. Олар үйлер қурып, онда жасар, Жүзимзарлар отырғызып, мийўесин жер. Енди олар қурған үйде, басқалар жасамас, Енди олар отырғызған нәлдиң мийўесин басқалар жемес. Халқымның өмири тереклердиң өмириндей узақ болар, Таңлап алғанларым өз мийнетиниң жемисинен ләззет алар. Олар бийҳудаға мийнет етпес, Апат ушын бала туўмас. Олардың өзлери де, урпақлары да, Жаратқан Ийе жарылқаған халық болар. Мени шақырмастан-ақ, оларға жуўап беремен, Айтпай атырып, еситемен. Қасқыр ҳәм қозы бирге отлар, Арыслан өгиз сыяқлы от жер, Ал жылан ушын топырақ азық болар. Мениң мухаддес таўымның барлық жеринде, Ҳеш кимге зыян келтирилмес, Ҳеш ким жоқ қылынбас», – дейди Жаратқан Ийе. Жаратқан Ийе былай дейди: «Көклер – Мениң тахтым, Жер – Мениң аяқ басарым! Сонда Маған қандай үй қурмақшысыз? Мениң дем алатуғын орным қай жерде болады? Ҳәммеси Мениң қолым менен жаратылған, Ҳәммеси Меники, – дейди Жаратқан Ийе. – Сонда да Мен кишипейилге, руўхый езилгенге, Сөзимнен қалтырайтуғынға нәзер саламан. Буғаны қурбанлыққа шалған адам, Солай ислеп турып, адамды да қурбанлыққа береди, Тоқлыны қурбанлыққа шалған адам, Солай ислеп турып, ийттиң де мойнын үзеди, Ғәлле садақасын берген адам, Солай ислеп турып, шошқа қанын да усынады, Хош ийисли түтетки түтеткен адам, Солай ислеп турып, бутқа да сыйынады. Олар өз жолларын өзлери таңлап алды, Жексурын ислеринен ләззет алады. Мен де олар ушын қатал жаза таңлайман, Өзлери қорққан нәрсесин басына саламан. Өйткени Мен шақырғанда, ҳеш ким жуўап бермеди, Мен сөйлегенде, ҳеш ким тыңламады. Олар Мениң нәзеримде жаўыз болған ислерди ислеп, Маған ләззет бағышламайтуғын нәрселерди таңлап алды». Жаратқан Ийениң сөзинен қалтырайтуғынлар, Оның сөзине қулақ салың: «Сизлерди жек көретуғын, Мениң атым себепли қуўдалайтуғын туўысқанларыңыз: „Жаратқан Ийе уллылансын, Биз де сизиң қуўанышыңызды көрейик!“, – дейди. Бирақ олардың өзлери уятқа қалады». Мине, қаладан шаўқым еситиледи. Ибадатханадан даўыс еситиледи. Душпанларына исине ылайықлы жаза берип атырған, Жаратқан Ийениң даўысы бул! Ҳаял толғатпай-ақ, босанып, Қыйналмай-ақ, ул туўды. Усындайды еситкен бар ма? Усындайды көрген бар ма? Ел бир күнде туўыла ма? Миллет бир мәўритте дүньяға келе ме? Бирақ Сион толғата баслағаннан-ақ, Улларын туўып алады. Туўыў ўақтына дейин әкелип, Туўдырмай қояман ба? – дейди Жаратқан Ийе. – Туўыўға күш берип болып, Қурсақты бекитип қояман ба? – дейди Қудайың. Ерусалим менен бирге шадланың, Оны сүйгенлердиң ҳәммеси ол ушын қуўаның, Ол ушын аза тутқанлар, Оның менен бирге шадланып, қуўанышқа бөлениң. Оның жубаныш бериўши емшеклерин емип, тоясыз, Қанып ишип, оның мол дәўлетинен ләззет аласыз. Жаратқан Ийе былай дейди: «Мине, Мен Сионға абаданшылықты дәрьядай, Миллетлердиң байлығын толып аққан сайдай етип ағызаман. Ол сизлерди емизип, қолларына көтерип, Аяғына шайқайды. Ана баласын жубатқандай, Мен сизлерди жубатаман. Сизлер Ерусалимде жубаныш табасыз». Буны көргенде, жүрегиңиз қуўанышқа толып, Денеңиз майса шөп киби гүллеп өседи. Жаратқан Ийениң қолы Өз қулларының үстинде екени аян болады, Ал Оның ғәзеби болса, душпанларына жаўады. Қараң, Жаратқан Ийе от ишинде киятыр, Оның саўаш арбалары қуйындай, Күшли ғәзебин қәҳәр менен, Ашыўын лаўлаған жалындай төгежақ. Жаратқан Ийе пүткил адамзатты, От ҳәм қылыш пенен ҳүким қылады. Жаратқан Ийе тәрепинен өлтирилетуғынлар көп болады. «Өзлерин пәклеп ҳәм тазалап, басшыларына ерип бутлардың бағларына киргенлер, шошқа, тышқан ҳәм сол сыяқлы ҳарам нәрселердиң гөшин жегенлер жоқ етиледи, – дейди Жаратқан Ийе. Мен олардың ислерин де, нийетлерин де билемен. Пүткил миллетлерди ҳәм барлық тиллерди бир жерге жыйнаў ушын Мен келемен. Олар келип, уллылығымды көреди. Мен олардың арасында бир белги көрсетип, аман қалғанларының айырымларын миллетлерге хызмет етиўге жиберемен. Олар Таршишке, Пулға, садақшылардың ели болған Лудқа, Тубалға, Яўанға, Мен туўралы еситпеген ҳәм уллылығымды көрмеген алыстағы атаўларға барып, уллылығымды миллетлерге жәриялайды. Израил улларының ғәлле садақаларын ҳадал ыдысларда Жаратқан Ийениң Үйине алып келгени сыяқлы, олар да барлық миллетлер арасынан туўысқанларыңыздың ҳәммесин топлап, атларға, ҳәр қыйлы арбаларға, ғашырларға ҳәм түйелерге мингизип, – дейди Жаратқан Ийе, – Мениң мухаддес таўыма, Ерусалимге, Жаратқан Ийеге сый ретинде алып келеди. Олардың айырымларын руўханий ҳәм айырымларын лебийли хызметкер етип тайынлайман, – дейди Жаратқан Ийе. Мен жарататуғын жаңа аспан ҳәм жаңа жер алдымда қанша турса, – дейди Жаратқан Ийе, – сизлердиң нәсиллериңиз бенен атыңыз да сонша турады. Жаңа айдан Жаңа айға, Шаббаттан Шаббатқа пүткил адамлар алдыма келип, Маған сыйынады, – дейди Жаратқан Ийе. Сыртқа шыққанда, Маған қарсы бас көтергенлердиң өли денелерин көреди. Олардың денелерин жеп атырған қуртлар өлмес, оларды жаққан от сөнбес. Пүткил адамзат олардан жеркенеди». Булар Бенямин жериндеги Анатот қаласында жасайтуғын руўханийлердиң бири Хилкия улы Еремияның сөзлери. Яҳуда патшасы Амон улы Иошияның ҳүкимдарлығының он үшинши жылында Еремияға Жаратқан Ийеден сөз түсти. Еремияға Жаратқан Ийениң сөзиниң түсиўи Яҳуда патшасы Иошияның улы Еҳоякинниң дәўиринен, Яҳуда патшасы Иошия улы Седекияның патшалығының он биринши жылының бесинши айына дейин, яғный Ерусалим халқының сүргин етип алып кетилиўине дейин даўам етти. Маған Жаратқан Ийеден мынадай сөз түсти: – Мен сени жатырда пайда етпесимнен алдын таныдым, Қурсақтан шықпасыңнан алдын сени таңладым. Сени миллетлер ушын пайғамбар етип тайынладым. Сонда мен: – Ҳаў, Қудай Ийе! Мен қалай сөйлеўди билмеймен, жүдә жаспан, – дедим. Бирақ Жаратқан Ийе маған былай деди: – «Мен жаспан», – деме. Сени кимге жиберсем, ҳәммесине барасаң, не буйырсам, соны айтасаң. Олардан қорқпа, сениң менен бирге болып, сени қутқараман, – деди Жаратқан Ийе. Кейин Жаратқан Ийе қолын созып, аўзыма тийгизди де маған былай деди: – Мине, сөзлеримди аўзыңа салдым. Қара, суўырып таслаў, қырыў, жоқ қылыў, жер менен жексен қылыў ушын, сондай-ақ қурыў, беккемлеў ушын, бүгин Мен сени миллетлер ҳәм патшалықлар үстинен қойдым. Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти. Ол: – Еремия, сен нени көрип турсаң? – деди. – Бадам ағашының шақасын көрип турман, – деп жуўап бердим мен. – Туўры көрдиң, – деди Жаратқан Ийе маған. – Себеби Мен ҳәр бир сөзимниң орынланыўын бақлап тураман. Маған және Жаратқан Ийеден сөз түсти. Ол: – Нени көрип турсаң? – деди. – Арқа тәрептен жүзи бир тәрепке қыйсайып қайнап турған қазанды көрип турман, – деп жуўап бердим мен. Сонда Жаратқан Ийе маған былай деди: – Бул жердиң барлық турғынларына арқа тәрептен апатшылық келеди. Мен арқадағы патшалықлардың барлық қәўимлерин шақыраман, – деди Жаратқан Ийе. – Олардың патшалары келип, Өз тахтларын Ерусалим дәрўазаларының кирер аўзына, Оны қоршап турған дийўаллардың, Яҳуданың пүткил қалаларының алдына қояды. Халқымның Меннен жүз бурып, Ислеген барлық жаўызлықлары ушын, Басқа қудайларға түтетки түтетип, Өз қоллары менен ислеген нәрселерине табынғаны ушын, Мен оларға қарсы Өз ҳүкимимди жәриялайман. Сен болсаң, белиңди беккем буў. Барып, Мениң саған буйырғанларымның ҳәммесин оларға айт. Олардан қорқпа, болмаса Мен сени олардың алдында қорқыўға саламан. Бүгин Мен сени пүткил елге – Яҳуда патшаларына, оның хызметкерлерине, руўханийлерине ҳәм сол жердиң халқына қарсы беккем қала, темир сүтин ҳәм қола дийўал қылдым. Олар саған қарсы урысады, бирақ жеңе алмайды. Себеби сени қутқарыў ушын Мен сениң менен биргемен, – деди Жаратқан Ийе. Жаратқан Ийеден маған сөз түсти: – Барып, мыналарды Ерусалим халқына еситтирип жәрияла: «Жаратқан Ийе былай дейди: Сениң жаслығыңда қандай опадар болғаның, Келиншек ўақтыңдағы сүйиспеншилигиң, Шөлде, егин еге алмайтуғын жерде, Изиме ергениң ядымда. Израил Жаратқан Ийе ушын мухаддес халық, Оның жемисиниң биринши мийўеси. Оннан жегенлердиң барлығы жазықлы болып, Басларына апат жаўды, – дейди Жаратқан Ийе. Яқыптың халқы, Израил халқының барлық тийрелери, Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаң! Жаратқан Ийе былай дейди: Меннен узақласатуғындай, Ата-бабаларыңыз Меннен не жаманлық көрди? Жарамсыз бутларға табынып, Өзлери де түкке турғысыз болды. Олар: „Бизлерди Мысырдан алып шыққан, Шөл далада, қумлы ҳәм шуқырлары бар жерлерде, Суўсыз ҳәм қараңғы жерде, Ҳеш ким өте алмайтуғын ҳәм ҳеш ким жасамайтуғын жерде, Бизге жол көрсеткен Жаратқан Ийе қай жерде?“ – деп сорамады. Мийўесинен ҳәм жақсылығынан татсын деп, Мен сизлерди өнимдар бир жерге алып келген едим. Бирақ ол жерге кирип, ийелигимди ҳарамладыңыз, Мүлкимди жеркенишли орынға айландырдыңыз. Руўханийлер: „Жаратқан Ийе қайда?“ – деп сорамады. Қазылар Мени танымады, Халық басшылары Маған қарсы бас көтерди. Пайғамбарлар Баалдың атынан пайғамбаршылық қылып, Пайдасыз нәрселердиң изинен қуўды. Сонлықтан Мен сизлер менен және даўласаман, – дейди Жаратқан Ийе. – Мен сизлердиң балаларыңыздың балалары менен де даўласаман. Киттим жағалаўларына барып көриң, Кедарға адам жоллап, дыққат пенен көзден өткериң. Төмендегидей ўақыя қашан болса да, жүз берген бе екен? Ҳәтте, олардың қудайлары Қудай болмаса да, Өз қудайларынан ўаз кешкен миллет бар ма? Бирақ Мениң халқым өзиниң даңқлы Қудайын, Пайдасыз нәрсеге алмастырды. Ҳәй, көклер, буған таңланып, Қорқыўдан титирең, – дейди Жаратқан Ийе. – Мениң халқым еки жаманлық иследи: Мени, тири суў булағын тәрк етти, Өзлерине суў турмайтуғын, бузық суў сақлағышларды қазып алды. Израил қул ма? Ямаса қул болып туўылған ба? Онда неге ол олжа болды? Күшли арысланлар оған ақырып, даўысын көтерди. Жерин шөлистанға айландырды. Қаласы қарабақанаға айланып, адамсыз қалды. Ноф ҳәм Тахпанхес халқы да, Еңбегиңизди ойып таслады. Өзиңе жол көрсеткен Қудайың, Жаратқан Ийени тәрк еткениң ушын, Бул басыңа түспеди ме? Енди неге Мысырға баратырсаң, Шихордың суўынан ишиў ушын ба? Ассирияға не ушын баратырсаң, Евфрат суўынан ишиў ушын ба? Сизлерди өз жаманлығыңыз жазалап, Опасызлығыңыз гиналайды. Қудайыңыз Жаратқан Ийени тәрк етиўдиң, Меннен қорқпаўдың сизлер ушын қандай жаман ҳәм ашшы екенин, Көрип, билиң, – дейди Ийе, Әлемниң Жаратқан Ийеси. Сен узақ ўақыт алдын мойынтырығыңды бузып, Кисенлериңди үзип: „Саған хызмет етпеймен“, – дедиң. Сен ҳәр бир бийик төбешикте, Ҳәр бир қойыў жапырақлы теректиң астында, Дизе бүгип бузықшылық қылдың. Мен сени ҳасыл туқымнан, Сайланды жүзим ағашынан еккен едим. Бирақ сен неге айнып қалып, Жабайы жүзим ағашына айландың? Енди көп силти суўы менен жуўып, Сабын менен тазаласаң да, Сениң айыпдарлығыңның тамғасы алдымда турады, – дейди Қудай Ийе. – Сен қалайынша: „Мен ҳарам емеспен, Баалларға да ермедим“, – деп айтасаң? Ойпатлықта қылған қылығыңа қарап, Не ислегениңди ойлап көр. Сен өзин ол жақтан бул жаққа урған, Урғашы түйеге уқсайсаң. Сен шөлге үйренген, Қуштарлығың қозғанда, самалға пысқырған қулансаң. Күйге келгенде, оны ким тоқтата алады? Шағылысқысы келгенлер изинен қуўып шаршамайды, Күйге келген айында, оны таўып алады. Аяғыңды жалаңаяқ жуўырыўдан, Тамағыңды шөллеўден сақла. Бирақ сен: „Үмит етпе, мен жат қудайларды сүйемен, Оның изине еремен“, – дедиң. Уры қолға түскенде, шерменде болғанындай, Израил халқы, оның патшалары, басшылары, Руўханийлери, пайғамбарлары масқара болады. Олар терекке: „Мениң әкемсең“, Тасқа: „Сен мени туўдың“, – дейди. Олар Маған жүзин емес, ал арқасын қаратты. Бирақ басларына апат түскенде: „Келип, бизлерди қутқар“, – дейди. Сениң өзиң ушын ислеп алған қудайларың қайда? Апатқа ушырағаныңда, Сени қутқара алатуғын болса, келсин. Яҳуда, қалаларыңның саны қанша болса, Қудайларыңның саны да сонша. Неге Маған даўа қыласыз? Ҳәммеңиз Маған қарсы бас көтердиңиз, – дейди Жаратқан Ийе. – Халқыңды қатал жазаладым, Бирақ олар тәрбиямды алмады. Қылышыңыз жыртқыш арыслан киби, Пайғамбарларыңызды қырып таслады. Сизлер, бул дәўир урпақлары, Жаратқан Ийениң сөзине қулақ түриң: Мен Израил ушын бир шөл, Қара түнек бир жер ме едим? Сонда не ушын халқым: „Бизлер еркинбиз, Енди жаныңа қайтып бармаймыз“, – дейди. Қыз бала тағыншақларын, Келиншек келин кийимин естен шығара ма? Ал Мениң халқым Мени умытты, Сан-санақсыз күнлер өтти. Ойнас табыўға қаншелли устасаң, Ҳәтте, бузық ҳаялға да жолларыңнан үйренетуғын нәрсе бар. Етегиң де бийгүна пақырдың қанына былғанған, Оны сен урлық үстинде усламаған болсаң да, Буларға қарамастан: „Мен айыпсызбан, Жаратқан Ийениң маған деген қәҳәри анық сөнди“, – дейсең. Бирақ: „Мен гүнасызбан“, – дегениң ушын, Үстиңнен ҳүким шығараман. Неге тез-тез жолыңды өзгерте бересең? Ассирияда уятқа қалғаның сыяқлы, Мысырда да уятқа қаласаң. Ол жерден де қолың менен бетиңди жаўып шығасаң. Себеби Жаратқан Ийе сен үмит еткенлерден жүз бурды, Енди олар арқалы табысқа ерисе алмайсаң». «Егер биреў ҳаялы менен ажырасса, Ҳаял кетип, басқа биреўге турмысқа шықса, Биринши күйеўи оны қайта ҳаяллыққа алар ма еди? Бул арқалы жер пүткиллей ҳарамланбай ма? Сен көплер менен ойнаслық қылдың, Енди Маған қайтып келмекшимисең? – дейди Жаратқан Ийе. – Көз жиберип, тақыр төбелерге нәзер сал, Сен бузықшылық қылмаған орын қалып па? Шөлдеги қарақшы сыяқлы, Жол шетинде отырып, ойнасларыңды аңлыдың. Бузықшылығың ҳәм жаўыз ислериң менен, Жерди ҳарамладың. Сонлықтан жаўын жаўмады, Бәҳәрдеги нөсер де қуймады. Сен намыссыз жезөкшеге уқсадың, Уяттың не екенин билмедиң. Енди болса: „Әке, жаслығымнан Сен мениң достым едиң, Қәҳәриң мәңгиге даўам ете бере ме?“ – дейсең. Усылай айта тура, Қолыңнан келген жаманлықларды ислей бересең». Иошия патшаның дәўиринде Жаратқан Ийе маған былай деди: – Сен опасыз Израилдың ислеген ислерин көрдиң бе? Ол ҳәр бир бийик төбешикте ҳәм ҳәр бир қойыў жапырақлы теректиң астында бузықшылық қылды. Буларды ислеп болғаннан кейин, ол маған бет бурар деп ойлаған едим. Бирақ ол қайтпады, буны бийопа сиңлиси Яҳуда да көрди. Ислеген барлық бузықшылығы ушын, Мен опасыз Израилға талақ хат берип, қуўып жибергенимде де, оның бийопа сиңлиси Яҳуда буннан қорқпастан, бузықшылық ислегенин көрдим. Бузықшылық Израил ушын ҳеш нәрсе еместей болып көринди, ол тас ҳәм ағашлар менен бузғынлық ислеп, жерди ҳарамлады. Булардың ҳәммесине қарамастан, Израилдың бийопа сиңлиси Яҳуда шын жүректен емес, ал жалғаннан Маған қайтып келди, – дейди Жаратқан Ийе. Жаратқан Ийе маған былай деди: – Опасыз Израил бийопа Яҳудадан әдилирек болып шықты. Барып, бул сөзлерди арқаға жәрияла: «Опасыз Израил, Маған қайт! – дейди Жаратқан Ийе. – Мен мийримлимен, енди саған ғәзебимди шашпайман, – дейди Жаратқан Ийе. – Мәңгиге қәҳәрленип жүрмеймен. Тек айыбыңды мойынла: Сен Қудайың Жаратқан Ийеге қарсы бас көтердиң, ҳәр бир қойыў жапырақлы теректиң астында басқа қудайларға кеўил бердиң. Мениң даўысыма қулақ аспадың, – дейди Жаратқан Ийе. Ҳәй бийопа халық, Маған қайт! – дейди Жаратқан Ийе. – Себеби Мен сениң хожайыныңман. Мен сизлерди қаладан биреўден, урыўдан екеўден алып шығарып, Сионға алып бараман. Сизлерге Өз кеўлимдегидей шопанларды беремен. Олар сизлерди билим ҳәм түсиник пенен бағады. Сизлер бул жерде өсип-өнип, сан-санақсыз болғаныңызда, – дейди Жаратқан Ийе, – халық Жаратқан Ийениң Келисим сандығы туўралы айтпайтуғын болады. Ол туўралы енди ойламайды, еске де алмайды, оны күсемейди, және қайтадан оны соқпайды. Сол ўақытта Ерусалим Жаратқан Ийениң тахты деп аталады ҳәм Жаратқан Ийениң аты ҳүрмети пүткил миллетлер Ерусалимге жыйналады. Буннан былай, олар жаўыз жүреклериниң қыңырлығын қылмайды. Сол күнлерде Яҳуда халқы менен Израил халқы биригип, арқадағы жерлерден шығып, Мен ата-бабаларына мүлик етип берген жерге келеди. Мен сизлерди де балаларым қылып алып, Әжайып бир жерди, Барлық миллетлердиң гөззал мийрасларын бермекши едим. Сизлер Мени „Әкем“ дейсиз, Меннен ҳеш жүз бурмайсыз, деп ойлаған едим. Бирақ ҳаялдың күйеўине опасызлық қылғаны сыяқлы, Израил халқы, сизлер де Маған опасызлық қылдыңыз! – дейди Жаратқан Ийе. Жалаңаш төбелерден бир даўыс еситиледи, Бул Израил халқының аҳыў-наласы менен пәрияды. Өйткени олар жолдан шықты, Қудайы Жаратқан Ийени умытты. Ҳәй, бийопа перзентлер, кери қайтыңлар, Мен сизлерди опасызлықтан емлеймен. Халық былай дейди: „Мине, Саған қайтып киятырмыз, Себеби Қудайымыз Жаратқан Ийе Сенсең. Ырасында да, төбелерде табынып, Таўларда салған шаўқым-сүренлер жалған. Ҳақыйқатында, Қудайымыз Жаратқан Ийе Израилды қутқарады. Жаслығымыздан ата-бабаларымыздың мүлки болған, Майда ҳәм ири малларын, Ул ҳәм қызларын жеркенишли бут жалмап жутты. Келиңлер, шерменделигимизди бүркенип, Масқарашылықты жамылып алайық. Себеби Қудайымыз Жаратқан Ийеге қарсы гүна ислеп келдик, Ата-бабаларымыз да, бизлер де, Жаслығымыздан усы күнге дейин, Қудайымыз Жаратқан Ийениң даўысына қулақ салмадық.“» «Ҳәй, Израил! Егер қайтпақшы болсаң, – дейди Жаратқан Ийе, – Егер Маған қайтпақшы болсаң, Жеркенишли бутларыңды Мениң көзимнен жоғалтсаң, Жолдан азғырылмай жүрсең, Ҳақыйқат, әдалат ҳәм туўрылық пенен: „Тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен“, – десең, Онда миллетлер Мен арқалы жарылқанып, Мениң менен мақтанады». Жаратқан Ийе Яҳуда халқына ҳәм Ерусалим турғынларына былай дейди: «Сүрилмеген жериңизди сүриң, Тикенлер арасына туқым сеппең. Яҳуда халқы ҳәм Ерусалим турғынлары, Жүрегиңиздеги жаманлықларды алып таслап, Маған, Жаратқан Ийеге өзиңизди бағышлаң. Болмаса, жаўыз ислериңиз себепли, Ғәзебимди от киби лаўлатаман, Оны ҳеш ким сөндире алмас». «Яҳудада жәриялап, Ерусалимде жар салып, былай деңлер: „Ел бойлап кәрнай шалың!“ Бақырып былай деп айтың: „Жыйналып, қорғанлы қалаларға қашайық!“ Сионға қашың деп, байрақ көтериң! Сызылмай, тезирек қашып қутылың! Өйткени Мен арқа тәрептен апат, Уллы қырғын алып келемен. Арыслан ининен шықты, Миллетлерди жоқ қылыў ушын жолға шықты. Жериңди ўайран етиў ушын, Ол өз орнынан қозғалды. Яҳуда, сениң қалаларың қарабақанаға айланады, Адамсыз ҳүўлеп қалады. Соның ушын аза кийимин кийип, зарлап жылаң, Себеби Жаратқан Ийениң лаўлаған ғәзеби бизди шетлеп өтпеди. Сол күни, – дейди Жаратқан Ийе, – Патшаның ҳәм ҳәмелдарлардың жүреклери суўлайды, Руўханийлерди қорқыныш бийлеп алып, Пайғамбарлар аң-таң болады». Сонда мен былай дедим: – Ўаҳ, Қудай Ийе! «Сизлерге тынышлық болады», – деп, бул халықты ҳәм Ерусалимди пүткиллей алдадың. Қылыш алқымына тақалып тур-ғо! «Сол ўақытта бул халыққа ҳәм Ерусалимге былай деп айтылады: „Шөлдеги жалаңаш төбелерден ескен ыссы самал Мениң халқым тәрепке еспекте. Бирақ ол қырман суўырыў яки дәнди тазалаў ушын емес. Меннен келетуғын самал жүдә күшли болады. Олардың үстинен ҳүким шығаратуғын ўақыт келди. Буны Мен айтаман“. „Әне, душпан булт киби жақынлап киятыр, Саўаш арбалары қуйынға мегзер. Атлары бүркиттен де шаққан. Сорымыз қурысын, сорлап қалдық!“ Ҳәй, Ерусалим! Жүрегиңди жаманлықтан тазала, қутқарыласаң. Жаўыз нийетлериңди қашанға дейин ишиңде сақламақшысаң? Даннан бир даўыс еситиледи, Эфрайым таўынан апатшылық хабары келмекте. Миллетлерге жәриялап, Ерусалимге хабарлаң: Алыслардан басқыншылар киятыр, Яҳуда қалаларына қарсы саўаш сүренин айтып бақырмақта. Олар атыздағы сақшыларға уқсап, Ерусалимди қоршап алады. Себеби Ерусалим Маған қарсы бас көтерди, – дейди Жаратқан Ийе. – Булардың ҳәммесин басыңа салған, Сениң жолларың ҳәм ислериң болады. Бул жаўызлығыңның кесапаты. Қандай ашшы! Бул сениң жүрегиңниң төрине жетти!» Ўай, жаным! Ўай, жаным! Азарына шыдай алмайман! Ўаҳ, жүрегим! Жүрегим ҳәсирет шегип атыр! Үндемей тура алмайман, Себеби кәрнай сестин, саўаш шаўқымын еситтим. Апатшылық изинен апатшылық келди, Пүткил журт ўас-ўайран болды. Көзди ашып-жумғанша, шатырларым, Бир демде перделерим жыртылып кетти. Қашанға дейин, мен саўаш байрақларын көрип, Кәрнай сеслерин есите беремен? «Мениң халқым ақмақ, Олар Мени танымайды. Олар надан балалар, оларда түсиник жоқ. Олар жаманлық қылыўға шебер, Жақсылық қылыўды билмейди». Мен, Еремия жерге қарадым, Ол бос ҳәм түссиз еди. Аспанға қарадым, онда нур жоқ еди. Таўларға қарадым, олар қалтырасар, Пүткил төбелер тербелип турар еди. Қарадым, ўаҳ, ҳеш ким жоқ, Көктеги барлық қуслар ушып кеткен еди. Қарадым, Жаратқан Ийениң алдында, Өнимдар топырақ шөлге айланып, Пүткил қалалар ўайран болған еди. Буған Оның лаўлаған ғәзеби себепши еди. Жаратқан Ийе былай дейди: «Мен бул жерди пүткиллей жоқ қылмасам да, Оның ҳәммеси қаңырап, босап қалады. Сонлықтан жер аза тутып, аспан түнереди. Мен айттым, Мен қарар қылдым, Өкинбеймен, пикиримнен қайтпайман. Барлық қала халқы, Атлылардың ҳәм садақшылардың шаўқымынан қашады. Кимиси қалың путаларға тығылады, Кимиси жартасларға өрмелейди. Ҳәмме қалалар қаңырап қалады, Оларда жасайтуғын ҳеш ким болмайды. Ҳәй, ўайран болған сен! Неге қырмызы кийим кийип алдың? Не ушын алтын тағыншақлар тағып, Көзлериңди бақырайтып бояп алдың? Бийкарға безенип алыпсаң. Ойнасларың сени жек көреди, Олар сениң жаныңды алмақшы. Мен толғатып атырған ҳаялдың бақырған даўысына, Биринши баласын туўып атырған ҳаялдың, Ыңқылдысына уқсаған даўысты еситип турман. Мен қыз Сионның ентиккен даўысын еситип турман. Ол қолларын созып былай демекте: „Сорым қурысын! Жанымды алмақшы болғанлар алдында димарым қурыды“». «Ерусалим көшелерин айланың, Әтирапына қарап, аңлаң, Қала майданларынан излең. Егер әдалатлы ҳәм ҳақыйқатты излеген бир адам тапсаңыз, Онда Мен бул қаланың гүнасынан өтемен. Олар: „Тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемиз“, – десе де, Негизинде, ишкен анты жалған». Жаратқан Ийе, Сениң нәзериң ҳақыйқатқа тигилген емес пе? Оларды урдың, бирақ олар азарын сезбеди, Оларды жоқ қылмақшы болдың, бирақ сабақ алыўдан бас тартты. Олар бетлерин жартастан да қатты қылып, Изге қайтыўды қәлемеди. Мен ишимнен: «Бул адамлар ғәрип ҳәм ақылсыз, Олар Жаратқан Ийениң жолын, Өз Қудайының Нызамын билмейди. Енди мен абырайлы адамларға барып, Олар менен сөйлесемен. Олар Жаратқан Ийениң жолын, Өз Қудайының Нызамын биледи», – деп ойладым. Бирақ олардың ҳәммеси де Қудайының мойынтырығын сындырып, Кисенлерин үзип таслаған екен. Сонлықтан тоғайдан шыққан арыслан оларды тилкимлеп, Шөлдеги қасқыр оларды ғажып таслайды. Қаплан қалалары жанында буққыда жатып, Қаладан шыққан ҳәр бир адамды тилким-тилким қылады. Себеби олардың қылмысы үлкен, Опасызлығы сансыз. «Сени қалай кеширемен? Балаларың Мени таслап кетип, Қудай болмаған бутлар ҳақы ант ишти. Мен оларды тойдырдым. Олар болса, қыянет етип, Топланысып, бузықлардың үйлерине кетти. Олар күйге келген айғырлар киби, Ҳәр бири қоңсысының ҳаялына киснейди. Булар ушын Мен оларды сөзсиз жазаламайман ба? – дейди Жаратқан Ийе. – Усындай бир миллеттен өш алмайын ба? Жүзимзарларына кирип, оларды ўайран қылың, Бирақ пүткиллей жоқ қылмаң. Жүзим шақаларының керексизлерин жулып таслаң, Енди олар Маған, Жаратқан Ийеге тийисли емес. Израил ҳәм Яҳуда халықлары, Маған пүткиллей қыянет етти», – дейди Жаратқан Ийе. Халық Жаратқан Ийе ҳаққында жалған сөйлеп, былай дейди: «Ол ҳеш нәрсе қылмайды, Басымызға апатшылық түспейди, Бизлер қылыш та, ашлық та көрмеймиз. Пайғамбарлар самалға мегзер, Оларда Жаратқан Ийениң сөзи жоқ. Айтқанлары олардың өзлериниң басына түссин». Сонлықтан Әлемниң Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: «Халық бул сөзлерди айтқаны ушын, Өз сөзлеримди сениң аўзыңда жалындай қыламан. Бул халықты отын қыламан, От оларды жандырып жоқ қылады. Ҳәй, Израил халқы, – дейди Жаратқан Ийе, – Сизлердиң үстиңизге, Узақ жерден бир миллетти алып келемен. Ол күшли ҳәм әййемги халық болып, Сол адамлардың тилин сен билмейсең, Сөзине де түсинбейсең. Олардың оқ жайлары ашық қәбирге мегзер, Адамларының ҳәммеси батыр жаўынгерлер. Олар сениң зүрәәтиңди ҳәм наныңды жеп таслап, Ул-қызларыңызды жалмап жутады. Майда ҳәм ири малларыңызды, Жүзим ҳәм әнжирлериңизди жейди. Сизлер исенген қорғанлы қалаларыңызды, Қылыш пенен ўайран қылады. Ҳәтте, сол күнлери де, – дейди Жаратқан Ийе, – сизлерди пүткиллей жоқ қылмайман. Халық сеннен: „Неге Қудайымыз Жаратқан Ийе бизлерге бул нәрселерди иследи?“ – деп сораса, оларға былай деп жуўап бер: „Сизлер Оны тәрк етип, өз жериңизде басқа қудайларға хызмет еттиңиз. Енди сизлер өзлериңизге тийисли болмаған жерде басқаларға солай хызмет етесиз“. Яқыптың халқына жар салып, Яҳудада жәриялаң: Ҳәй, көзи болса да, көрмеген, Қулағы болса да, еситпеген, Надан ҳәм бийпарасат халық, Қулақ салың! Меннен қорқпайсыз ба? – дейди Жаратқан Ийе. – Мениң алдымда қалтырамайсыз ба? Мен қумды теңизге шегара, Мәңги өтип болмайтуғын бөгет қылдым. Толқынлар тасса да, үстине шыға алмайды, Шуўласа да, оннан асып кете алмайды. Бирақ бул халық өжет ҳәм қозғалаңшы. Олар азғырылып, өз жолына қайтып кетти. Олар жүрегине түйип: „Гүзги ҳәм бәҳәрги жаўынды өз ўақтында жаўдыратуғын, Жыйын-терим ушын белгиленген ҳәптени сақлап келген, Қудайымыз Жаратқан Ийеден қорқайық“, – демейди. Айыпларыңыз сизлерди усы жақсы нәрселерден узақластырды, Гүналарыңыз берекеттен маҳрум етти. Халқымның арасында жаўыз адамлар бар, Олар қус аўлағандай буққыда жатып, Дузақ қурып, адамларды тутады. Тордың қусқа толғанындай, Олардың үйлери де жалғанға толы. Сонлықтан олар күшейип, байыды, Семирип, жылтырады. Олардың жаўыз ислериниң шегарасы жоқ. Жетимниң даўа-арзын әдалатлы қарамайды, Исти оның пайдасына шешпейди, Жарлының ҳуқықын да қорғамайды. Булар ушын Мен оны жазаламайын ба? – дейди Жаратқан Ийе. – Бундай миллеттен өш алмайын ба? Сол жерде қорқынышлы ҳәм таң қаларлық нәрсе болмақта: Пайғамбарлар жалған пайғамбаршылық қылмақта, Руўханийлер өзлериниң қәлеўи бойынша басқармақта. Мениң халқыма бул унамақта. Бирақ булардың ақыры келгенде не қыласыз?» «Ҳәй, Бенямин халқы, жаныңызды қутқарыў ушын, Ерусалимнен қашып кетиң! Теқоада кәрнай шалың! Бейт-Ҳаккеремде от жағып, белги бериң! Арқадан апатшылық, уллы қырғын көринбекте. Сулыў ҳәм нәзик қызды, Қыз Сионды жоқ қыламан. Шопанлар сүриўи менен оған келип, Дөгерегине шатырларын тигеди. Ҳәр ким үлесине тийген жерде сүриўин жаяды. „Ерусалимге қарсы урысқа таярланың! Турыңлар, күндиз ҳүжимге шығайық! Сорымыз қурысын! Күн батыўға мейил берипти, Кеш түсип, көлеңкелер узайыпты. Турыңлар, түнде ҳүжим жасап, Оның қорғанларын қыйратайық!“» Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Тереклерин кесиң, Ерусалимге минетуғын топырақ үйиң. Бул қала жазаланады, Онда зорлық-зомбылықтан басқа ҳеш нәрсе жоқ. Булақтан суў шыға бергениндей, Бул қалада да жаўызлық солай шыға береди. Оннан зорлық ҳәм зулымлықтың даўысы еситилип тур, Кеселлик ҳәм жараларды көрип турман. Ерусалим, ескертиўиме қулақ сал, Болмаса, сеннен жүз бураман. Сени қаңыратып, Адам жасамайтуғын жерге айландыраман». Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Жүзимниң соңғы солқымына дейин терилгениндей, Душпанлар Израилды аман қалғанларынан журдай қылады. Сонлықтан жүзим териўши сыяқлы, Қолыңды иске салып шақаларды қайта көрип шық». Мен кимге айтып, кимди қәўиптен сақлайын? Ким маған қулақ асады? Олардың қулақлары жабық, еситпейди. Жаратқан Ийениң сөзи оларға шерменделиктей түйиледи, Оннан рәҳәтленбейди. Сол себепли мен Жаратқан Ийениң ғәзебине толдым, Қәҳәримди баса алмайман. «Бул ғәзепти көшедеги балалардың, Жыйналып турған жигитлердиң үстине төк. Ол еркек ҳәм ҳаялларға жаўады, Қартайғанлар ҳәм күни жақынласқанлар да оннан қутыла алмайды. Олардың үйлери, атызлары ҳәм ҳаяллары, Басқаларға бериледи. Себеби Мен бул жердиң турғынларына қарсы қолымды көтеремен, – дейди Жаратқан Ийе. – Кишкенесинен үлкенине шекем, Ҳарам дүнья табыўға ҳәўес, Пайғамбарларынан руўханийлерине шекем, Ҳәммеси ҳийле менен ис тутады. Тынышлық болмаса да: „Тынышлық, тынышлық“, – деп, Халқымның қәўипли жарасын жүзеки емлейди. Ислеген жеркенишли ислери ушын олар уялды ма? Яқ, ҳеш те уялмады, Қызарыў не екенин де билмеди. Сонлықтан олар да қулағанлар менен қулайды, Жазалағанымда, жер менен жексен болады», – дейди Жаратқан Ийе. Жаратқан Ийе былай дейди: «Дәрбент жолларда турып, қараң, Әййемги соқпақлар ҳаққында сорап, Жақсы жолдың қай жерде екенин үйрениң. Оннан жүриң, жаныңыз рәҳәт табады. Бирақ сизлер: „Оннан жүрмеймиз“, – дедиңиз. Мен сизлердиң үстиңизден гүзетши қойып: „Кәрнайдың даўысына қулақ салың“, – дедим. Бирақ сизлер: „Тыңламаймыз“, – дедиңиз. Соның ушын, миллетлер, қулақ салың, Қарап турғанлар, олардың басына нелер түсетуғынын билиң. Тыңла, жер жүзи! Бул халықтың басына апатшылық жаўдыраман, Бул олардың жаман нийетлериниң мийўеси болады. Олар Мениң сөзлериме қулақ аспады, Нызамымды қабыл етпеди. Не ушын Маған Шебадан хош ийисли түтетки, Узақ еллерден хош ийисли қамыс алып келинеди? Жандырылатуғын қурбанлықларыңызды қабыл етпеймен, Сизлердиң қурбанлықларыңыз Маған унамайды». Сонлықтан Жаратқан Ийе былай дейди: «Бул халықтың алдына сүрнигетуғын тас қояман, Әкелер балалары менен бирге сүрнигип жығылады, Қоңсылар дослары менен бирге набыт болады». Жаратқан Ийе былай дейди: «Мине, арқа тәрептен бир халық киятыр, Дүньяның шетинен бир уллы миллет аяққа турмақта. Олар оқ жай ҳәм семсер менен қуралланған, Өзлери де залым ҳәм реҳимсиз. Атларға минип шаўған сести, Теңиз сыяқлы шуўылдайды. Қыз Сион! Саған ҳүжим қылыў ушын, Олар бир адамдай сап тартып турады». Олар ҳаққындағы бул хабарды еситип, Қолларымызда дәрман қалмады. Толғақ тутқан ҳаял киби, Шаншыў ҳәм азап бийлеп алды. Атызларға шықпаң, жолларда жүрмең! Душпанның қолында қылыш бар, Әтирапты қорқыныш орап алған. Ҳәй, мениң халқым! Аза кийимин кийип, күлге отыр. Жалғыз перзент ушын аза тутқандай, Ашшы-ашшы көз жас төк. Себеби үстимизге тосаттан набыт қылыўшы келеди. «Мен сени халқым арасына, Темирди сынағандай етип, Халқымды сынаў ушын қойдым. Сен оларды бақлап, жолларына баҳа бересең. Олардың ҳәммеси бағынбайтуғын қозғалаңшы, Өсекши адамлар. Олар қола ҳәм темирдей қатты, Бәри жолдан шыққан. Көрик тоқтаўсыз үпленип, Отта қорғасын ерип атыр. Бирақ зергердиң бул иси бийҳуда кетти, Сонда да жаўызлықтан ажыратылмады. Оларды „сыпатсыз гүмис“ деп атайды. Өйткени Мен, Жаратқан Ийе олардан жүз бурдым». Еремияға Жаратқан Ийеден мынадай сөз түсти: – Жаратқан Ийениң Үйиниң дәрўазасында турып, мына сөзди жәрияла: «Ҳәй, пүткил Яҳуда халқы, Жаратқан Ийеге сыйыныў ушын мына дәрўазалардан киргенлер! Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаң! Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийесиниң сөзи мынаў: Жолларыңызды ҳәм ис-ҳәрекетиңизди туўрылаң. Сонда Мен сизлерге бул жерде жасаўға рухсат беремен. „Бул Жаратқан Ийениң Ибадатханасы, бул Жаратқан Ийениң Ибадатханасы, Жаратқан Ийениң Ибадатханасы усы жерде“, – деген жалған сөзлерге исенбең. Егер жолларыңызды, ислериңизди пүткиллей дүзетсеңиз, бир-бириңизге әдалатлы болсаңыз, келгиндиге, жетимге ҳәм жесирге зулымлық қылмасаңыз, бул жерде наҳақ қан төкпесеңиз, өзлериңизге зыян келтиретуғын басқа қудайларға аўып кетпесеңиз, онда Мен сизлерге бул жерде, әўелден ата-бабаларыңызға берген жерде мәңги-бақый жасаўыңызға рухсат беремен. Деген менен, сизлер пайдасыз жалған сөзлерге исенип жүрсиз. Сизлер урлық қыласыз, адам өлтиресиз, неке ҳадаллығын бузасыз, жалған ант ишесиз, Баалға арнап, хош ийисли түтетки түтетесиз, танымайтуғын басқа қудайларға ересиз. Кейин бул жеркенишли ислерди даўам етиў ушын, Мениң атым менен аталған мына Үйге келип, алдымда турып: „Бизлер аман-есенбиз“, – дейсизлер ме? Мениң атым менен аталған бул Үй сизлер ушын қарақшылар мәканына айланды ма? Деген менен, Мен не ислеп атырғаныңызды көрип турман, – дейди Жаратқан Ийе. – Енди Шилоға, Мен Өз атымды дәслепки рет орнатқан жерге барың ҳәм халқым Израилдың жаўызлығы себепли оған не қылғанымды көриң. Булардың ҳәммесин сизлер де иследиңиз, – дейди Жаратқан Ийе. – Мен сизлерге қайта-қайта айттым, қулақ салмадыңыз, шақырдым, жуўап бермедиңиз. Солай екен, Мен Шилоға не қылған болсам, Мениң атым менен аталған, сизлер исенген бул Ибадатханаға, сизлерге ҳәм ата-бабаларыңызға берген бул жерге соны қыламан. Туўысқанларыңызды, пүткил Эфрайым нәсиллерин алдымнан қалай қуўған болсам, сизлерди де солай қуўаман». – Еремия, сен бул халық ушын дуўа етпе, олар ушын пәрияд қылма, жалынба, Маған тәўелле салма. Бәри бир Мен сени тыңламайман. Яҳуда қалаларында, Ерусалим көшелеринде олардың не ислеп атырғанын көрип турғаның жоқ па? Балалар отын жыйнайды, әкелер от жағады, ҳаяллар қамыр ийлеп, Аспан ханшасына арнап мазалы нан писиреди. Мениң ғәзебимди келтириў ушын, бул халық басқа қудайларға ишимлик садақасын қуяды. Олардың ашыўға тиймекши болғаны Мен бе? – дейди Жаратқан Ийе. – Яқ, олар өзлерине зәлел келтирип, уятқа қалмақта. Сол себепли Қудай Ийе былай дейди: Мен ашыў-ғәзебимди бул жерге, адамлар менен ҳайўанлардың, атыздағы ағашлар менен жердиң өниминиң үстине төгемен. Ғәзебим от болып жанар, ол сөндирилмес. Израилдың Қудайы, Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Жандырылатуғын қурбанлықларыңызды басқа қурбанлықларыңызға қосып, екеўиниң де гөшин жей бериң. Өйткени Мен ата-бабаларыңызды Мысырдан алып шыққанымда, жандырылатуғын қурбанлық ҳәм басқа қурбанлықлар туўралы ҳеш нәрсе айтпадым, буйрық та бермедим. Мен оларға тек мына буйрықты берген едим: «Маған қулақ салың. Сонда Мен сизлердиң Қудайыңыз, сизлер де Мениң халқым боласыз. Бәрқулла Мен буйырған жолдан жүриң, сонда абадан турмысқа ерисесиз». Бирақ олар тыңламады, Маған дыққат аўдармады. Керисинше, өз қәлеўи ҳәм жаўыз жүрегиниң өжетлиги жолында жүрди. Алға илгерилеўдиң орнына, артқа кетти. Ата-бабаларыңыз Мысырдан шыққан күннен тап усы күнге шекем, Мен оларға барлық қулларымды – пайғамбарларды ҳәр күни изли-изинен жибердим. Сонда да олар Мени тыңламады, нәзер де аўдармады. Олар мойын таўлап, ата-бабаларынан да бетер жаманлық қылды. Сен оларға усы сөзлердиң ҳәммесин айтасаң, бирақ олар сени тыңламайды. Сен оларды шақырасаң, бирақ олар жуўап бермейди. Сонлықтан сен оларға былай деп айт: «Бул Қудайы Жаратқан Ийениң сөзине қулақ аспаған, тәлим-тәрбияны қабыл алмаған миллет! Ҳақыйқат өлди, олардың аўзынан ҳақ сөз шықпайтуғын болды. Ерусалим халқы, шашыңызды кесип ылақтырың, Тақыр төбелерге шығып, жоқлаў айтың. Себеби ғәзебине ушыраған бул әўладты, Жаратқан Ийе тәрк етип, таслап кетти. Яҳуда халқы Мениң нәзеримде жаўыз болған ислерди иследи, – дейди Жаратқан Ийе. – Олар Мениң атым менен аталған үйге жеркенишли бутларды қойып, оны ҳарамлады. Ул-қызларын отта жағып қурбанлық қылыў ушын, Бен-Ҳинном ойпатлығындағы Тофетте сыйыныў орынларын қурды. Буларды Мен буйырмадым, булар ойыма кирип те шықпады. Енди сондай күнлер келеди, – дейди Жаратқан Ийе, – Ол жер Тофет ямаса Бен-Ҳинном ойпатлығы делинбейди, ал Баўызлаў ойпатлығы деп аталады. Тофетте жерлеўге орын қалмағанша, өлилер жерленеди. Бул халықтың өли денелери аспандағы қусларға ҳәм жердеги жабайы ҳайўанларға жем болады. Оларды үркитетуғын ҳеш ким қалмайды. Яҳуда қалаларында ҳәм Ерусалим көшелеринде қуўаныш ҳәм шадлық сеслерин, келин-күйеўдиң тойының сестин еситилмейтуғын қыламан. Ол ел қарабақанаға айланады». «Сол ўақытта, – дейди Жаратқан Ийе, – Яҳуда патшаларының, басшыларының, руўханийлериниң, пайғамбарларының сүйеклери, Ерусалим турғынларының сүйеклери қәбирлеринен шығарып тасланады. Бул сүйеклер өзлери сүйген, хызмет еткен, изине ерген, мәсләҳәт сораған ҳәм табынған затларының, яғный қуяштың, айдың ҳәм аспан денелериниң астына шашып тасланады. Олар жыйнап алынбайды, жерленбейди, топырақта тезек сыяқлы шашылып жатады. Бул жаман халықтан аман қалғанларын қай жерге сүргин қылсам да, олар өмирден өлимди абзал көреди», – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. – Сен оларға айт: «Жаратқан Ийе былай дейди: Жығылған адам қайта турмай ма? Жолдан адасқан изге қайтпай ма? Не ушын бул халық жолдан шықты? Не ушын Ерусалим Меннен үзликсиз жүз бурады? Олар жалғанға қатты жабысып алып, Маған қайтыўдан бас тартпақта. Мен дыққат пенен тыңладым, Олар ҳеш туўры сөйлемейди. Ҳеш бири: „Не қылып қойдым“, – деп, Қылмысына пушайман болмайды. Олар саўашқа умтылған ат киби, Ҳәр бири өз жолына жортады. Ҳәтте, аспандағы ләйлек те, Өзиниң қайтыў мәўсимин биледи. Қумыры, қарлығаш ҳәм тырна да, Көшиў ўақтын биледи. Бирақ халқым Мениң көрсетпелеримди билмейди. Қалайынша сизлер: „Бизлер ақыллымыз, Жаратқан Ийениң Нызамы бизлерде“, – деп айта аласыз. Негизинде, хаткерлердиң жалған қәлеми, Бул Нызамды жалғанға айландырған жоқ па? Даналар уятқа қалды, Албырап, дузаққа түсти. Олар Жаратқан Ийениң сөзинен жүз бурды. Сонда олардың даналығы қайда? Кишкенесинен үлкенине шекем, Ҳарам дүнья табыўға ҳәўес. Пайғамбарларынан руўханийлерине шекем, Ҳәммеси ҳийле менен ис тутады. Сонлықтан олардың ҳаялларын басқаларға, Атызларын басқыншыларға беремен. Тынышлық болмаса да: „Тынышлық, тынышлық“, – дейди. Халқымның қәўипли жарасын жүзеки емлейди. Ислеген жеркенишли ислери ушын олар уялды ма? Яқ, ҳеш уялмады, Қызарыў не екенин билмеди. Сонлықтан, олар да қулағанлар менен қулайды, Жазалағанда, жер менен жексен болады, – дейди Жаратқан Ийе. Олардың зүрәәтин жоқ қыламан, – дейди Жаратқан Ийе. – Шақаларда жүзим қалмайды, Әнжир ағашы да мийўе бермейди, Ҳәтте, жапырақлары да қуўрап қалады. Оларға не берген болсам, Ҳәммесинен жуда болады». Адамлар былай дести: «Неге еле бул жерде отырмыз? Жыйналып, қорғанлы қалаға барайық, Сол жерде жан тәслим қылайық. Қудайымыз Жаратқан Ийеге қарсы гүна ислегенимиз ушын, Ол бизлерге зәҳәрли суў ишкизип, Өлим жазасын берди. Бизлер тынышлық күттик, Бирақ жақсылық келмеди, Шыпа ўақтын күттик, Бирақ тосаттан қорқынышқа дуўшар болдық. Душпан атларының пысқырығы, Даннан еситилип тур. Айғырларының киснегенинен, Пүткил жер жүзи титиреп атыр. Олар бул жерди ҳәм ишиндеги ҳәмме нәрсени, Қаланы ҳәм онда жасайтуғынлардың ҳәммесин, Жоқ қылыў ушын келди». «Мен араңызға жыланларды, Алдап-арбаўға көнбейтуғын уўлы жыланларды жиберемен. Олар сизлерди шағады», – дейди Жаратқан Ийе. Дәртиме шыпа жоқ, Жүрегим жаралы. Тыңлаң, халқымның зарлаған даўысы, Жердиң алыс түпкиринен еситилип тур: «Жаратқан Ийе Сионда емес пе? Оның Патшасы да енди ол жерде болмай ма?» «Не ушын олар өзлериниң бутлары, Жарамсыз қудайлары менен Мениң қәҳәримди келтирди?» «Бәҳәр де өтти, жаз да тамам болды, Бизлер еле қутқарылмадық», – дейди халық. Халқымның азабы зардабынан мен де азапландым, Аза туттым, мени қорқыныш бийлеп алды. Гиладта мәлҳәм жоқ па? Ол жерде шыпакер жоқ па? Халқымның жарақаты неге жазылмай қойды? Қәнекей, басым суў толы қудық, Көзлерим көз жас шығатуғын булақ болса еди! Халқымның қаза тапқанлары ушын, Күни-түни жоқлаў айтып, жылар едим! Қәнекей, шөлде мен ушын бир кәрўан сарай болса еди! Халқымды таслап, олардан узақласар едим! Себеби олардың ҳәммеси бузық, Опасызлар жыйындысы. «Олар жалған ушын тиллерин оқ жай киби ийеди, Наҳақлықтың арқасынан олар жерде күшейип бармақта, Жаўызлық үстине жаўызлық қылмақта, Мени ҳасла танымайды, – дейди Жаратқан Ийе. – Ҳәр бириңиз өз достыңыздан сақланың, Туўысқанларыңыздың бирде биреўине исенбең. Себеби ҳәр бир туўысқан жалғаншы, Ҳәр бир дос өсекши. Ҳәр ким өз достысын алдайды, Ҳеш ким ҳақыйқатты сөйлемейди. Тиллерин жалған сөйлеўге үйреткен, Қылмыс ислеў менен өзлерин ҳарықтырды. Сен, Еремия, өтирикшилер арасында жасап атырсаң, Өтирикшилиги себепли олар Мени таныўдан бас тартады», – дейди Жаратқан Ийе. Сонлықтан Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Мен оларды отта еритип, сынақтан өткеремен. Халқымның жаман исине буннан басқа не қылайын? Олардың тиллери өлтиретуғын оқ, Ҳийле менен сөйлейди, Досты менен көзабаға жақсы сөйлеседи, Бирақ ишинен оған дузақ қурады. Булар ушын Мен оларды жазаламайын ба? – дейди Жаратқан Ийе, – Бундай миллеттен өш алмайын ба?» Мен таўлар ушын жылап-сықлап, Даладағы жайлаўлар ушын жоқлаў айтаман. Олар күйип, шөлге айланды, Ҳеш ким ол жерден өтпейди, Маллардың даўысы да еситилмейди. Қуслар да, ҳайўанлар да ол жерден қашып кеткен. «Мен Ерусалимди тас үйиндисине, Сағаллардың мәканына айландыраман. Яҳуда қалаларын шөлге айландырып, Адамсыз бос қалдыраман». Буны түсиниўге кимниң даналығы жетеди? Бул жердиң не ушын қурып, ўайран болып, ҳеш ким жүрмейтуғын шөлге айланғанын бизге түсиндиретуғындай, Жаратқан Ийениң аўзынан шыққан сөзди ким алып, жәриялады? Жаратқан Ийе былай дейди: «Олар Мениң өзлерине берген Нызамымды орынлаўдан бас тартты, даўысыма қулақ аспады ҳәм Нызамыма сай жасамады. Керисинше, олар қайсарлық пенен өз жүрек қәлеўлерине берилип, ата-бабалары үйреткениндей, Баалларға ерди». Соның ушын Әлемниң Жаратқан Ийеси Израилдың Қудайы былай дейди: «Мен бул халыққа ашшы жуўсан жегизип, зәҳәрли суў ишкиземен. Мен оларды өзлери де, ата-бабалары да танымайтуғын миллетлердиң арасына тарқатып жиберемен. Олар толық қырылып болмағанша, изине қылыш саламан». Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Ойланып көриң! Жоқлаў айтып жылайтуғын ҳаялларды шақырың! Олардың ең шеберлерин алдыртың! Жылдам келип, бизлер ушын жыласын, Көзимизден жас шығарып, Қабағымыздан суўдай ағызсын. Сионнан жоқлаў айтып жылаған даўыс еситиледи: „Бизлер ўайран болдық! Қатты уятқа қалдық! Жеримизди тәрк еттик, Мәканымыз жер менен жексен болды“». Ҳәй, ҳаяллар, Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаң! Аўзынан шыққан сөзге қулақ салың! Қызларыңызға жылаўды, Олардың досларына жоқлаў жырын айтыўды үйретиң. Көшелерде балаларды, Майданларда жасларды қырып таслаў ушын, Өлим әйнеклеримизге тырмасып, Қорған қалаларымызға кирди. Оларға айт: «Жаратқан Ийе былай дейди: Адамның өли денелери, Ашық даладағы қый сыяқлы, Орақшылардан қалған масақ сыяқлы шашылып жатады. Оларды жыйнап алатуғын ҳеш ким болмайды». Жаратқан Ийе былай дейди: «Дана адам даналығы менен, Күшли күши менен, Бай байлығы менен мақтанбасын. Мақтанатуғын адам Мени түсингени ҳәм танығаны менен, Жер жүзинде сүйиспеншилик, Әдалат ҳәм туўрылықты жүзеге асыратуғын, Жаратқан Ийе Мен екеним менен мақтансын. Булардан Мен рәҳәтленемен», – дейди Жаратқан Ийе. «Сондай күнлер келеди, – дейди Жаратқан Ийе, – тек көзабаға сүннетленгенлердиң ҳәммесин жазалайман. Мысырды, Яҳуданы, Эдомды, аммонларды, Моабты ҳәм шөлде жасап, тулымшақларын кесетуғынлардың ҳәммесин жазалайман. Өйткени бул миллетлердиң бәри сүннетсиз, пүткил Израил халқының да жүреги сүннетсиз». Ҳәй, Израил халқы, Жаратқан Ийениң сизлерге айтып атырған сөзлерин тыңлаң! Жаратқан Ийе былай дейди: «Миллетлердиң жолларын үйренбең, Басқа миллетлер қорққаны сыяқлы, Аспан белгилеринен қорқпаң. Халықлардың дәстүрлери пайдасыз. Олар тоғайдан ағаш кесип алып, Устаның қуралы менен оған пишим береди. Оны гүмис ҳәм алтын менен безейди, Жығылып кетпесин деп, Шеге менен шөккишлеп қағып қояды. Бул бутлар палыз атызындағы қарақшыға уқсайды, Сөйлей алмайды, Көтерип жүриў керек, Өзлери жүре алмайды. Олардан қорқпаң, Олардың қолынан жаманлық ислеў де, Жақсылық ислеў де келмейди». Жаратқан Ийе, Саған уқсағаны жоқ! Сен уллысаң, атың да қүдиретке ийе! Миллетлер Патшасы, Сеннен қорқпайтуғын ким бар? Сен буған ылайықлысаң. Миллетлердиң барлық данышпанлары, Барлық патшалықлары арасында, Саған уқсағаны жоқ. Бул халықлар ақмақ ҳәм ақылсыз. Жансыз ағаштан тәлим алады. Таршиштен шөккишлеп тегисленген гүмис, Уфаздан алтын алып келинеди. Уста ҳәм зергер ислеген нәрсеге, Қызғыш көк ҳәм шым қызыл кийим кийгизеди. Ҳәммеси шебер өнерментлердиң иси. Бирақ Жаратқан Ийе – ҳақыйқый Қудай, Ол тири Қудай ҳәм мәңгилик Патша. Ол қәҳәрленсе, жер титирейди, Миллетлер Оның ғәзебине шыдам бере алмайды. Бутқа сыйынатуғын халықларға былай деп айтыңлар: «Жер ҳәм аспанды жаратпаған қудайлар, Жер бетинен ҳәм аспан астынан жоқ болады». Ол Өз қүдирети менен жерди жаратты, Даналығы менен дүньяны қурды, Ақылы менен көклерди жайды. Ол гүркирегенде, көктеги суўлар шуўылдайды, Ол жердиң төрт тәрепинен бултларды көтереди. Жаўын жаўдырыў ушын шақмақ шақтырып, Сақлап қойған жеринен самал естиреди. Ҳәмме адам ақмақ ҳәм билимсиз, Ҳәр бир зергер соққан бутлары себепли уятқа қалады, Олардың мүсинлери қолдан соғылған, оларда жан жоқ. Олар пайдасыз, масқарапаздың иси, Жазалаған ўақытта-ақ жоқ болады. Бирақ Яқыптың Қудайы оларға уқсамайды, Ол – пүткил барлықты жаратқан Қудай. Израил урыўы – Оның мийрасы, Оның аты – Әлемниң Жаратқан Ийеси. Қамалда жасағанлар, Бары-жоғыңызды жыйнаң! Өйткени Жаратқан Ийе былай дейди: «Мине, енди бул жердиң турғынларын ылақтырып таслайман. Таўып алыўы ушын, Оларды тар жерге қуўып алып бараман». Сорым қурысын, сорлап қалдым! Жарақатым аўыр! Бирақ мен өзиме: «Басымда бул дәрт те бар екен, Шыдаўым керек», – дедим. Шатырым қулады, үзилди барлық жиплери, Балаларым таслап кетти, енди олар жоқ. Шатырымды қайта тигетуғын, Перделерин тағатуғын ҳеш ким жоқ. Шопанлар ақылдан адасты, Жаратқан Ийеден мәсләҳәт сорамады. Сонлықтан ислери оңынан келмеди, Ҳәмме сүриўлери тарап кетти. Тыңлаңлар, бир хабар киятыр! Яҳуда қалаларын шөлге, Сағаллар мәканына айландырыў ушын, Арқадан уллы шаўқым киятыр! Жаратқан Ийе, мен адам жолының өз қолында емеслигин, Өз адымын өзи басқара алмайтуғынын билемен. Жаратқан Ийе, ғәзебиң менен емес, Ал әдалатың менен мени тәрбияла! Болмаса мени қуртасаң. Ғәзебиңди Өзиңди танымаған миллетлерге, Атыңды айтып шақырмаған қәўимлерге төк. Себеби олар Яқыпты жалмады, Пүткиллей қырып, жоқ қылып, Мәканын ўайран етти. Еремияға Жаратқан Ийеден мынадай сөз түсти: – Мына келисимниң шәртлерин тыңла! Буларды Яҳуда халқына ҳәм Ерусалим турғынларына баян ет. Оларға айт: «Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: Бул келисимниң шәртлерине қулақ аспаған адамға нәлет жаўады. Мен ата-бабаларыңызды Мысырдан, темир ошақтан алып шыққан күнимде оларға былай деп буйрық бердим: „Мениң даўысыма қулақ салың ҳәм буйырған нәрселеримниң бәрин орынлаң. Сонда сизлер Мениң халқым, Мен де сизлердиң Қудайыңыз боламан. Солай ислесеңиз, ата-бабаларыңызға берген антымды орынлап, өзлериңиз ҳәзир ийелеген жерди, сүт ҳәм пал ағып турған жерди беремен“». Сонда мен: – Аўмийин, Жаратқан Ийе, – деп жуўап бердим. Кейин Жаратқан Ийе маған былай деди: – Бул сөзлердиң ҳәммесин Яҳуда қалаларында ҳәм Ерусалим көшелеринде жәриялап, былай деп айт: «Бул келисимниң шәртлерин тыңлаң ҳәм оларды орынлаң. Мен ата-бабаларыңызды Мысырдан алып шыққан күннен тап усы күнге шекем үзликсиз: „Сөзиме қулақ салың“, – деп қатты ескертип келдим. Деген менен, олар тыңламады, қулақ аспады. Қайтама қырсығып, ҳәр бири жүрегиниң жаман қәлеўлери менен жүре берди. Сонлықтан келисимдеги барлық ғарғысты олардың басына жаўдырдым. Мен оларға буларды орынлаўды буйырған едим, бирақ олар орынламады». Соңынан Жаратқан Ийе маған былай деди: – Яҳуда халқы ҳәм Ерусалим турғынлары арасында бир тил бириктириў жүзеге шықты. Олар Мениң сөзлериме қулақ салыўдан бас тартқан ата-бабаларының айыпларына қайта оралды, басқа қудайлардың изине ерип, оларға хызмет етти. Израил халқы да, Яҳуда халқы да Мениң ата-бабалары менен дүзген келисимимди бузды. Сонлықтан Мен, Жаратқан Ийе былай деймен: Мен олардың басына қашып қутыла алмайтуғын апат жаўдыраман. Олар Мени шақырса да, Мен оларға қулақ салмайман. Кейин Яҳуда қалалары менен Ерусалим турғынлары өзлери хош ийисли түтетки түтеткен қудайларына барып, жалбарынады. Бирақ апатшылық келгенде, бул қудайлар оларды ҳасла қутқармайды. Яҳуда, сенде қанша қала болса, қудайларыңның саны да сонша! Жеркенишли бутқа, яғный Баал бутына арнап хош ийисли түтетки түтетиў ушын, Ерусалимде қанша көше болса, сонша қурбанлық орын қурдыңыз. Еремия, сен бул халық ушын дуўа етпе, олар ушын жалбарынба да. Себеби апатшылыққа ушырап Мени шақырғанда, Мен оларға қулақ салмайман. Сүйикли халқымның Ибадатханамда не жумысы бар? Олар көп жаман ислер қылды. Егер жаўызлық қылып атырып, шадланады екен, қалайынша қурбанлық гөши қабыл алынады! Жаратқан Ийе Өз халқына «Сулыў мийўели, жасыл жапырақлы зәйтүн ағашы» деген ат берди. Енди болса, күшли ғалмағаллық шаўқымы астында оған от береди, оның шақалары жанып, набыт болады. Бул теректи тиккен Әлемниң Жаратқан Ийесиниң Өзи оны жоқ қылыўды қарар етти. Өйткени Израил ҳәм Яҳуда халқы жаўызлықлар иследи, Баалға түтеткилер түтетип, Оның ғәзебин келтирди. Жаратқан Ийе маған аян қылды. Олардың жаўыз нийетлерин ашып бергени ушын, мен оннан хабар таптым. Мен болсам, баўызлаўға алып баратырылған жуўас бир қозы сыяқлы едим. Олардың маған қарсы тил бириктиргенин билмедим. Олар: «Келиң, ағашты мийўеси менен жоқ қылайық, Буннан былай, оның аты еске алынбаўы ушын, Тирилер әлеминен кесип таслайық», – деген еди. Әдалатлы ҳүким шығаратуғын, Жүрек-қәлибти сынайтуғын, Әлемниң Жаратқан Ийеси! Даўамды Саған тапсыраман, Олардан қалай өш алғаныңды көрейин! Сонлықтан жанымды алмақшы болып: «Жаратқан Ийениң атынан пайғамбаршылық қылма, болмаса, қолымыздан өлесең», – деген анатотлылар ҳаққында Жаратқан Ийе айтады. Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Мен оларды жазалайман. Жаслары қылыштан, балалары ҳәм қызлары ашлықтан өледи. Ҳеш бири аман қалмайды. Ҳүким қылынатуғын жылы, Мен анатотлылардың басына апатшылық жаўдыраман». Жаратқан Ийе, даўа-арзымды Саған алып келсем, Сен бәрқулла ҳақ болып шығасаң. Сонда да, ҳүким туўралы, Сениң менен сөйлеспекшимен. Не ушын жаманның иси жүриседи? Не ушын сатқынлар тынышлықта жасайды? Оларды Сен отырғыздың, олар тамыр жайып, Өсип, мийўе берди. Атың аўзынан түспейди, Бирақ жүреги Сеннен алыс. Мени болса, Жаратқан Ийе, Сен таныйсаң, Мени көресең, Өзиң ҳаққыңдағы пикирлеримди сынайсаң. Сол адамларды баўызланатуғын қойдай етип сүйреп, Сойылатуғын күн ушын ажыратып, тайынла. Қашанға дейин жер аза тутып, Атызларда шөплер солып жатады? Ол жердиң турғынларының жаман ислери ақыбетинде, Ҳайўанлар ҳәм қуслар набыт болмақта. Себеби бул халық: «Ол бизлерге не болатуғынын көрмейди», – дейди. «Еремия, пиядалар менен жарысып шаршасаң, Онда атлар менен қалай жарысасаң? Жазық жерде сүрниксең, Онда Иордан бойындағы қалың тоғайда не қыласаң? Ҳәтте, әкеңниң үй-иши, туўған-туўысқанларың, Саған қыянет етти, Артыңнан қатты сөйледи. Олар саған жақсы сөйлесе де, Оларға исенбе. Мен үйимди тәрк еттим, Ийелигимди таслап кеттим. Жанымдай сүйген халқымды, Душпанларының қолына бердим. Өз халқым Маған тоғайдағы арысландай болды, Маған ырылдады, соның ушын оны жек көремен. Халқым жыртқыш қусқа, Ҳәр тәрептен топылысқа ушыраған жыртқыш қусқа уқсап қалмады ма? Барып, барлық жабайы ҳайўанларды топлаң, Олар Мениң ийелигимди жалмап жутсын. Көп шопанлар жүзимзарымды набыт қылды, Атызымды басқылап таслады, Сүйикли атызымды тақыр шөлге айландырды. Оны ўайран қылды, Кеўип, алдымда нала шегип атыр. Барлық жер ўайран болды, Оған кеўил бөлетуғын ҳеш ким жоқ. Шөлдеги барлық тақыр төбелер арқалы, Қуртыўшылар киятыр. Жаратқан Ийениң, Мениң қылышым, Жердиң бир шетинен екинши шетине дейин қырып жояды. Оннан ҳеш ким аман қалмайды. Олар бийдай егип, тикен орды, Тынбай мийнет етип, рәҳәт көрмеди. Лаўлаған ғәзебим себепли, Зүрәәт ала алмай шерменде болдыңыз». Жаратқан Ийе былай дейди: «Халқым Израилға берген мүлкиме қол салған барлық жаман қоңсыларын өз жерлеринен суўырып таслайман. Яҳуда халқын да олар менен бирге суўырып таслайман. Ҳәммесин суўырып таслағанымнан соң, оларға және реҳим етип, ҳәр бирин өз мийрасына, өз жерине қайтып алып келемен. Егер халқыма Баал ҳақы ант ишиўди үйреткени сыяқлы, өзлери де халқымның жолын ықлас пенен үйренип: „Тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен“, – деп, Мениң атым менен ант ишиўди үйренсе, онда олар да халқымның арасына орналасады. Бирақ Маған қулақ салмаған ҳәр бир миллетти түп-тамыры менен қопарып, набыт қыламан», – дейди Жаратқан Ийе. Жаратқан Ийе маған: – Барып, зығыр белбеў сатып ал. Оны белиңе байла, бирақ суўға тийгизбе, – деди. Жаратқан Ийениң сөзи бойынша мен белбеў сатып алып, оны белиме байладым. Маған және Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Белиңдеги сатып алған белбеўиңди ал да, Перат дәрьясына барып, оны сол жердеги бир жартастың жарығына жасыр. Мен Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша барып, белбеўди Ператтың бойына жасырдым. Арадан көп күнлер өткеннен кейин, Жаратқан Ийе маған: – Тур, Ператқа бар да, жасырған белбеўиңди ал, – деди. Кейин мен Ператқа кеттим, жасырған жеримди геўлеп, белбеўди алдым. Бирақ белбеў ширип, ҳеш нәрсеге жарамайтуғын болып қалған еди. Сонда маған Жаратқан Ийеден мынадай сөз түсти: – Жаратқан Ийе былай дейди: Мен Яҳуданың тәкаббирлигин ҳәм Ерусалимниң аса менменлигин ширитемен. Бул жаўыз халық қайсар жүрегиниң қәлеўин орынлап, Мениң сөзлериме қулақ салыўдан бас тартты. Басқа қудайларға ерип, оларға хызмет етти, табынды. Соның ушын, олар да усы белбеў сыяқлы ҳеш нәрсеге жарамайтуғын болады. Белбеўдиң денеге жабысып турғаны сыяқлы, Мен де пүткил Израил ҳәм Яҳуда халықларын Өзиме жақын тутқан едим, – дейди Жаратқан Ийе. – Маған атақ-абырай, алғыс ҳәм даңқ келтиреди деп, олардың Өз халқым болыўын қәледим. Бирақ олар қулақ салмады. – Оларға мына сөзлерди жеткер: «Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: Ҳәмме меслер шарапқа толады». Егер олар саған: «Ҳәмме меслердиң шарапқа толатуғынын бизлер не билмеймиз бе?» – десе, онда оларға былай деп жуўап бер: «Жаратқан Ийе былай дейди: Бул жерде жасайтуғынлардың ҳәммесин – Даўыттың тахтында отырған патшаларды, руўханийлерди, пайғамбарларды ҳәм Ерусалим турғынларының ҳәммесин мәс болғанша шарапқа тойдыраман. Мен оларды бир-бирине, ата-аналарын балаларына қарсы қылып қояман, – дейди Жаратқан Ийе. – Оларды жоқ қылғанымда аямайман, ашынбайман, реҳим де етпеймен». Тәкаббирлик етпей қулақ салып, тыңлаң, Себеби Жаратқан Ийе айтты. Үстиңизге қараңғылық жиберместен, Зулмат таўларында аяғыңыз сүрникпестен алдын, Қудайыңыз Жаратқан Ийени уллылаң. Болмаса, Ол сизлер күтип атырған жарықлықты, Зулматқа айландырып, Тас түнек қараңғы қылады. Егер бул сөзлерге қулақ салмасаңыз, Онда тәкаббирлигиңиз ушын жаным пинҳамы жылайды, Көзлерим ашшы-ашшы жас төгеди. Себеби Жаратқан Ийениң қойлары, Тутқын етип алып кетиледи. Патшаға ҳәм ана ханшаға былай деп айт: «Тахтыңыздан түсип, жерге отырың, Өйткени салтанатлы тажыңыз басыңыздан түсип кетти». Негебтиң қалалары жабылды, Оларды ашатуғын ҳеш ким жоқ. Пүткил Яҳуда сүргин етилди, Бирде бир адам қалмай сүргин етилди. Ерусалим, басыңды көтерип, Арқадан киятырғанларға қара. Саған берилген сүриў, Әжайып сүриў қаяқта? Өзиңе аўқамлас қылып жетистирген адамларыңды, Жаратқан Ийе сениң үстиңнен басшы қылса, не дер екенсең? Сонда толғақ тутқан ҳаялдың азабындай, Сен де азап шекпейсең бе? Ишиңнен: «Не ушын булар мениң басыма түсти?» – дерсең. Айыпларыңның көплиги себепли, Етеклериң ашылды, намысыңа тийилди. Хабашстанлы терисиниң реңин, Қаплан үстиндеги дақларын өзгерте ала ма? Сол сыяқлы, жаўызлық қылып үйренген сизлер де, Жақсылық қыла аласыз ба? «Мен сизлерди шөл самалы менен суўырылған, Қаўық сыяқлы ушырып жиберемен. Сениң несийбең, Мен өлшеп беретуғын пайың – усы, – дейди Жаратқан Ийе. – Себеби сен Мени умытып, Жалғанға үмит байладың. Шерменделигиңди көрсетиў ушын, Мен де етегиңди бетиңе дейин көтеремен. Далаларда ҳәм төбешиклер үстинде, Сен қылған жеркенишли ислерди, Қыянетиңди, есиркеп киснеўиңди, Уятсыз бузықшылығыңды көрдим. Сорың қурысын сениң, Ерусалим! Пәклениўиң ушын саған және қанша ўақыт керек?» Қурғақшылық ҳаққында Еремияға Жаратқан Ийеден мынадай сөз түсти: «Яҳуда аза тутып, Қалалары қуўрап атыр. Адамлары жоқлаў айтып, жерде отыр, Ерусалимнен зарлаған даўыслар шығып атыр. Ақсүйеклер қулларын суўға жиберди, Олар суў сақлағышларға барып, суў таппай, Бос ыдыслары менен үйлерине қайтты. Олар албырап, қысынып, жүзин жаўып алды. Жерге жаўын жаўмағаннан кейин, Жер қақ айырылды. Дийханлар үмитсизликке түсип, Басын услады. Ҳәтте, шөлдеги ана суўын да, От-шөп болмағаны ушын, Жаңа туўған баласын таслап кетпекте. Қуланлар жалаңаш төбелерде турып, Сағаллар киби суўық демин алмақта. Отлақ болмағанлықтан, Көзлериниң нуры сөнген». Айыпларымыз бизге қарсы гүўалық берсе де, Өз атың ҳүрмети бир нәрсе қыл, Жаратқан Ийе! Қыянетимиз жүдә аўыр, Саған қарсы гүна иследик. Израилдың үмити, Азап күнинде Қутқарыўшы! Неге жеримизге келген келгиндиге, Түнеп кететуғын жолаўшыға уқсайсаң? Неге Сен албыраған адамға, Қутқарыўға күши жетпейтуғын, Жаўынгерге уқсайсаң? Бирақ Сен бизлердиң арамыздасаң-ғо, Бизлер Сениң атың менен шақырылдық, Бизлерди тәрк етпе, Жаратқан Ийе! Бул халық туўралы Жаратқан Ийе былай дейди: «Олар ҳақыйқаттан да, қаңғырып жүргенди жақсы көреди, Аяқларын тыя алмайды. Сонлықтан Мениң оларға кеўлим толмайды, Енди айыпларын еске аламан, Гүналары ушын оларды жазалайман». Кейин Жаратқан Ийе маған былай деди: – Бул халықтың абаданлығы ушын дуўа етпе. Олар ораза тутса да, олардың жалбарыныўларына қулақ салмайман. Жандырылатуғын қурбанлық ҳәм ғәлле садақасын усынса да, Мен оларды қабыл қылмайман. Керисинше, оларды қылыш, ашлық ҳәм иллет пенен қырып таслайман. Сонда мен: – Қудай Ийе, пайғамбарлар бул халыққа қылыш жүзин көрмейсиз, ашлық та болмайды, бул жерде ҳақыйқый абадан турмыс кеширесиз деп атыр, – дедим. Жаратқан Ийе маған былай деп жуўап берди: – Пайғамбарлар Мениң атымнан жалған пайғамбаршылық қылмақта. Оларды Мен жибермедим. Оларға буйрық та бермедим, олар менен сөйлеспедим де. Олар сизлерге жалған аянларды, ашқан пайдасыз палын ҳәм өзлериниң жүреклери қәлеген жалғанларды айтып пайғамбаршылық етип жүр. Сонлықтан Мениң атым менен пайғамбаршылық етип жүргенлерге былай деймен: «Оларды Мен жибермеген болсам да, олар: „Бул жерге қылыш та, ашлық та жоламайды“, – дейди. Бирақ бул пайғамбарлардың өзлери қылыш ҳәм ашлықтан қаза табады. Олар пайғамбаршылық қылған халық та ашлық ҳәм қылыш себепли Ерусалим көшелерине ылақтырылады. Олардың өзлерин де, ҳаялларын да, ул-қызларын да жерлейтуғын ҳеш ким болмайды. Олардың жаўызлықларын өзлериниң басларына жаўдыраман». – Сен оларға мына сөзди жеткиз: «Күни-түни көз жасым тоқтамасын. Себеби пәк қызым – халқым аўыр жарақатланды, Күшли соққы жеди. Далаға шықсам, Қылыштан қаза тапқанлар, Қалаға кирсем, Ашлықтан өлимши болғанларды көремен. Пайғамбар да, руўханий де, Өзлери билмейтуғын жерде қаңғып жүр». Яҳудадан пүткиллей бас тартқаның ба? Сионнан да жеркенетуғын болдың ба? Не ушын бизди шыпасыз қылып жарақатладың? Бизлер парахатшылық күттик, Бирақ жақсылық көрмедик. Шыпа алатуғын ўақытты күттик, Орнына зәрремиз ушты. Жаратқан Ийе, ислеген жаманлықларымызды, Ата-бабаларымыздың айыпларын мойынлаймыз. Алдыңда гүна иследик. Атың ҳүрмети бизлерден жүз бурма, Салтанатлы тахтың ҳүрмети аяқ асты қылма. Бизлер менен дүзген келисимиңди еске ал, Оны бузба. Миллетлердиң жарамсыз бутларының арасында, Жаўын жаўдыра алатуғыны бар ма? Ямаса аспан өзлигинен нөсер қуйдыра ала ма? Қудайымыз Жаратқан Ийе, буны тек ғана Сен ислей аласаң. Булардың ҳәммесин ислейтуғын Сенсең, Үмитимиз Сеннен! Жаратқан Ийе маған былай деди: – Ҳәтте, Муўса менен Самуел алдымда турып жалбарынса да, бул халыққа жүрегим жибимейди. Бул халықты алдымнан қуў, кетсин! Егер олар сеннен: «Қай жерге барамыз?» – десе, оларға былай деп айт: «Жаратқан Ийе былай дейди: Өлимге ҳүким етилгенлер – өлсин, Қылышқа ҳүким етилгенлер – қылыш астына түссин, Ашлыққа ҳүким етилгенлер – ашлыққа ушырасын, Тутқынлыққа ҳүким етилгенлер – тутқын болсын. Оларға төрт түрли жаза бериўди қарар еттим, – дейди Жаратқан Ийе, – өлтириў ушын қылышты, тилкимлеў ушын ийтлерди, жеп, жоқ қылыў ушын көктеги қуслар менен жердеги ҳайўанларды жиберемен. Яҳуда патшасы Хизкия улы Менашшениң Ерусалимде ислеген ислериниң кесири себепли, пүткил жер бетиндеги патшалықлар ушын оларды ҳүрейди ушыратуғын көриниске айландыраман. Ерусалим, саған кимниң жаны ашыйды? Ким сен ушын аза тутады? Ҳал-жағдай сораў ушын, Ким қайырылып, саған келер екен? Сен Меннен жүз бурдың, – дейди Жаратқан Ийе, – Сен арқаңды қараттың. Сонлықтан қолымды көтерип, Сени жоқ қыламан. Сени аяўдан шаршадым. Бул жердиң қала дәрўазаларында, Халқымды гүрек пенен суўыраман. Перзентлеринен айырып, Халқымды набыт қыламан. Өйткени олар жаман жолларынан қайтпады. Олардың жесирлери теңиз қумынан да көп болады. Жигитлериниң аналарының үстине, Тал түсте набыт қылыўшыны жиберемен. Тосаттан оларды қайғы ҳәм қорқынышқа саламан. Жети балалы ана ҳәлсиреп, Соңғы демин береди. Оның қуяшы күндиз-ақ батады. Ол уятқа қалып, масқара болады. Аман қалғанларды душпанларының көз алдында, Қылышқа тапсыраман, – дейди Жаратқан Ийе». Мениң сорым қурысын! Анажан, сен мени пүткил дүнья менен даўласып, Жәнжеллессин деп туўып па едиң? Мен ҳеш кимге қарыз бермедим, қарыз да алмадым, Сонда да ҳәмме мени нәлетлейди. Жаратқан Ийе былай деди: «Мен сени пүткиллей душпанларға беремен. Апатшылық ҳәм бахытсызлық ўақтында, Оларды саған жиберемен. Темирди, арқадан келген темир ҳәм қоланы, Ким сындыра алады? Елдиң ҳәмме жеринде ислеген гүналарыңыз ушын, Байлығыңызды ҳәм ғәзийнеңизди, Душпанларыңызға аңсат олжа қыламан. Мен сизлерди өзлериңиз билмейтуғын жердеги, Душпанларыңызға қул қыламан. Ғәзебим сизлерге қарсы тутанып, От болып жанады». Жаратқан Ийе, Сен билесең, Мени ядқа ал, жәрдем бер, Мени қуўғын қылғанлардан өшимди ал. Сабырлылығың менен мени набыт қылма, Билесең, Сен ушын хорлықларға шыдап атырман. Сөзлериңди таўып, жедим. Сөзлериң маған қуўаныш, жүрегиме шадлық алып келди. Әлемниң Қудайы Жаратқан Ийе, Мен Сениң атың менен аталғанман. Кейпи-сапа қурғанлар менен отырмадым, Олар менен йошып, шадланбадым. Сениң қолың үстимде болып, Мени ғәзепке толтырғаның ушын, Мен жалғыз отырдым. Неге азабымның азары басылмайды? Неге жарақатым аўыр ҳәм шыпасыз? Сен мен ушын суўы қурып қала беретуғын, Алдамшы бир сай болажақсаң ба? Буған Жаратқан Ийе былай дейди: «Егер тәўбе қылсаң, қайта қабыл етип, Сени хызметиме қояман. Егер мәниссиз сөйлемей, Әҳмийетли сөзлерди айтсаң, Мениң тилим менен сөйлейсең. Бул халықтың өзлери саған қайтады, Бирақ сен оларға қайырылып қарама. Мен сени бул халық ушын, Қоладан исленген беккем дийўал қыламан. Олар сениң менен урысады, бирақ жеңе алмайды. Қутқарыў ҳәм азат қылыў ушын, Мен сениң менен биргемен, – деди Жаратқан Ийе. – Сени наҳақлардың қолынан азат етемен, Реҳимсизлердиң пәнжесинен сатып аламан». Маған Жаратқан Ийеден мынадай сөз түсти: – Үйленбе, бул елде ул-қызларың болмасын. Бул жерде туўылған ул-қызлар, оларды туўған аналар ҳәм оларды дөреткен әкелер туўралы Жаратқан Ийе былай дейди: Олар аўыр кеселликлерден өледи. Олар ушын жоқлаў айтылмайды, олар жерленбейди. Олар топырақта тезек сыяқлы шашылып жатады. Қылыштан қаза табады, ашлықтан өледи. Денелери көктеги қусларға ҳәм жердеги ҳайўанларға жем болады. Сонлықтан Жаратқан Ийе былай дейди: Адам қайтыс болған үйге кирме, жоқлаў айтыў ямаса кеўил билдириў ушын барма. Мен бул халықтан тынышлығымды, сүйиспеншилигимди ҳәм реҳимимди алып қойдым, – дейди Жаратқан Ийе. – Бул жерде үлкенинен кишкенесине дейин ҳәммеси өледи. Оларды ҳеш ким жерлемейди, олар ушын жоқлаў айтып, өз денелерин тилип, шашларын алдырмайды. Өлиге жоқлаў айтып жылағанларды жубатып, шөрек сындырып беретуғын да, ата-анасын еске алғанда тәселле кесесин усынатуғын да ҳеш ким болмайды. Той болып атырған үйге де кирме, олар менен отырып, ишип-жеме. Себеби Израилдың Қудайы, Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Сизлердиң күнлериңизде, сизлердиң көз алдыңызда бул жердеги қуўаныш ҳәм шадлық даўысын, келин ҳәм күйеўдиң даўысын тыяман. Бул сөзлердиң ҳәммесин халыққа жеткергениңде, олар саған: «Не ушын Жаратқан Ийе бизлерге бул аўыр азаптың барлығын жаўдырмақшы екенин билдирди? Жазығымыз не? Қудайымыз Жаратқан Ийеге қарсы қандай гүна иследик?» – дейди. Сонда сен оларға былай деп жуўап бер: «Ата-бабаларыңыз Мени тәрк етти, – дейди Жаратқан Ийе. – Олар басқа қудайларға ерди, оларға хызмет етип, табынды. Мени таслап кетти, Нызамыма әмел қылмады. Сизлер болсаңыз, ата-бабаларыңыздан да бетер жаманлық қылдыңыз. Маған қулақ салмай, ҳәр бириңиз қырсықлық пенен жүрегиңиздиң жаманлықларын ислеп атырсыз. Соның ушын Мен сизлерди бул жерден шығарып, өзлериңиз де, ата-бабаларыңыз да билмейтуғын жерге ылақтырып таслайман. Ол жерде күни-түни басқа қудайларға хызмет етесиз. Мен сизлерге реҳим қылмайман». «Сондай күнлер келеди, – дейди Жаратқан Ийе, – адамлар енди: „Израил халқын Мысырдан алып шыққан Тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен“, демейтуғын болады. Буның орнына, „Израил халқын арқадан, Өзи қуўып жиберген барлық жерлерден алып шыққан тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен“, дейтуғын болады. Себеби Мен оларды ата-бабаларына берген жерге қайтарып алып келемен. Мине, Мен көп балықшыларды жиберемен, – дейди Жаратқан Ийе, – балықшылар оларды тутады. Буннан кейин, Мен көп аңшыларды жиберемен. Аңшылар барлық таў, барлық төбешик ҳәм барлық жартаслардың жарықларынан оларды аўлайды. Олардың барлық жоллары Мениң көз алдымда, олар Меннен жасырына алмайды, қылмыслары да нәзеримнен қаша алмайды. Олар жансыз, жеркенишли бутлары менен жеримди ҳарамлады, Мениң мүлкимди жеркенишли мүсинлерге толтырды. Сонлықтан қылмыслары ҳәм гүналары ушын оларға еки есе қылып қайтараман». Жаратқан Ийе, Сен мениң күшим ҳәм қорғанымсаң, Апатшылық күни панамсаң! Дүньяның төрт тәрепинен миллетлер, Сениң алдыңа келип былай дейди: «Бизлердиң ата-бабаларымыз тек жалған қудайларды, Пайдасыз, жарамсыз бутларды мийрасқа алды. Адам өзине қудайларды соға ала ма? Ақыры, булар Қудай емес-ғо!» «Солай екен, бул рет Мен оларға сабақ берейин, Күшимди ҳәм қүдиретимди көрсетип қояйын. Сонда олар Мениң атымның Жаратқан Ийе екенин билип алады». «Яҳуданың гүнасы темир қәлем менен жазылды. Бул олардың жүреклериниң тахтасына, Қурбанлық орынның шақларына, Шақмақ тас пенен ойып жазылды. Ҳәр бир бийик төбешиктеги, Қойыў жапырақлы теректиң астындағы, Қурбанлық орынлар менен кийели ағашларға, Олардың балалары да табыныўын даўам етпекте. Жеримдеги таўым үстинде, Пүткил аймағыңызда қылған гүналарыңыз ушын, Мен сениң байлығыңды, Барлық ғәзийнелериңди, Сыйыныў орынларың менен бирге, Душпанға олжа қылып беремен. Өз айыбың себепли, Өзиңе берген үлесимнен жуда боласаң. Мен сени өзиң билмейтуғын жердеги, Душпанларыңа қул қыламан. Сизлер Мениң ғәзебимди тутандырдыңыз, Ол мәңгиге жанады». Жаратқан Ийе былай дейди: «Инсанға исенген, Инсанның күшине сүйенген, Жүреги Жаратқан Ийеден алыслаған, Адамға нәлет жаўсын! Ол шөлдеги путаға мегзейди, Жақсылық келгенде, оны көрмейди. Ол күйдиретуғын шөлде, Адамсыз дузлы жерде жасайды. Жаратқан Ийеге үмит байлаған, Оған сүйенген адам қандай бахытлы! Ол суў жағасына отырғызылған терекке мегзейди, Тамырын өзекке қарай жаяды. Ыссыдан қорқпайды, Жапырағы бәрқулла жасыл болады. Жыл қурғақ келсе де, қайғыға батпайды, Мийўе бериўин тоқтатпайды. Адам жүреги ҳәмме нәрседен де ҳийлекер, Ҳасла дүзелмейди, Оған ким түсине алады? Мен, Жаратқан Ийе ҳәр бир адамның тутқан жолына, Ислеген ислерине қарай қайтарыў ушын, Адамның жүрегине қарайман, Қәлбин сынайман». Ҳарам байлық жыйнаған адам, Өзи туўмаған мәйекке қурық басқан кекликке уқсайды. Өмириниң ортасында байлығы қолдан кетип, Ақырында ол ақмақ болып шығады. Мухаддес Ибадатханамыз – әзелден көтерилген, Жаратқан Ийениң салтанатлы тахты! Жаратқан Ийе, Израилдың Үмити! Сени тәрк еткенлердиң ҳәммеси уятқа қалады. Сеннен жүз бурғанлардың атлары, Қумға жазылғандай жоқ болады. Себеби олар тири суў булағын, Жаратқан Ийени тәрк етти. Шыпа бер маған, Жаратқан Ийе, саўалайын, Мени қутқар, қутқарылайын. Себеби тек Өзиңе алғыс айтаман. Олар маған: «Жаратқан Ийениң сөзи қай жерде? Ол әмелге ассын», – дей береди. Мен хызметиңде шопан болыўдан қашпадым. Апатшылық күниниң келиўин де тилемедим. Аўзымнан шыққан ҳәр бир сөзди Өзиң билесең. Ол сөзлер Сениң алдыңда айтылған. Мениң ҳүрейимди ушырма, Апатшылық күни панам Өзиңсең. Мени қуўғын қылғанлар уятқа қалсын, Бирақ мени уятқа қалыўдан сақлай гөр. Оларды қорқыўға сал, Бирақ мени қорқыўдан сақлай гөр. Оларға апатшылық күнин жаўдырып, Еки есе аўыр соққы берип, жоқ қыл. Жаратқан Ийе маған былай деди: – Яҳуда патшалары кирип-шығатуғын Халық дәрўазасына барып, сол жерде тур. Соңынан Ерусалимниң басқа дәрўазаларына да барып тур. Халыққа былай деп айт: «Мына дәрўазалардан өтетуғын Яҳуда патшалары, пүткил Яҳуда халқы ҳәм пүткил Ерусалим турғынлары, Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаң! Жаратқан Ийе былай дейди: Егер өмириңизди сақлап қалмақшы болсаңыз, онда Шаббат күни жүк тасымаң, оны Ерусалим дәрўазалары арқалы алып өтпең. Сол күни үйиңизден жүк шығармаң, ҳеш қандай жумыс ислемең. Мениң ата-бабаларыңызға буйырғанымдай, Шаббат күнин мухаддес сақлаң. Деген менен, ата-бабаларыңыз Мени тыңламады, қулақ та салмады. Қайсарлық етип, Мени тыңламады, тәрбиямды алмады. Бирақ егер сизлер Маған қулақ салып, – дейди Жаратқан Ийе, – Шаббат күни бул қаланың дәрўазаларынан жүк алып өтпесеңиз, ҳеш қандай жумыс ислемей, Шаббат күнин мухаддес сақласаңыз, онда Даўыттың тахтында отыратуғын патшалар өз ҳәмелдарлары менен арбаларға ҳәм атларға минип, Яҳуда халқы ҳәм Ерусалим турғынларын ертип, бул қаланың дәрўазаларынан киреди. Бул қалада мәңгиге адамлар жасайды. Яҳуда қалаларынан, Ерусалимниң әтирапларынан, Бенямин жеринен, батыстағы таў етеклеринен, таўлы үлкеден, Негебтен адамлар келип, Жаратқан Ийениң Үйине жандырылатуғын қурбанлықлары менен басқа қурбанлықларын, ғәлле садақаларын, хош ийисли түтетки менен миннетдаршылық қурбанлықларын алып келеди. Егер де Мени тыңламасаңыз, Шаббат күни Ерусалим дәрўазаларынан жүк пенен кирип, мухаддес Шаббат күнин мухаддес сақламасаңыз, онда қала дәрўазаларына от беремен. От Ерусалим сарайларын жандырып жоқ қылады, ол ҳеш қашан сөнбейди». Еремияға Жаратқан Ийеден мынадай сөз түсти: – Тур, гүлалшының үйине бар, сол жерде Өз сөзимди аян қыламан. Мен гүлалшының үйине барғанымда, оның гүлал әсбабын айландырып жумыс ислеп отырғанын көрдим. Ылайдан ислеп атырған ыдысы гүлалшының қолында бузылып кеткенде, ол сол ылайдан өзиниң көзине жаққандай басқа бир ыдысты шығарды. Сол ўақытта Жаратқан Ийеден маған сөз түсти: – Ҳәй, Израил халқы, мына гүлалшының өз ыдысына ислегениндей нәрсени, Мен де сизлерге ислей алмайман ба? – дейди Жаратқан Ийе. – Ылай гүлалшының қолында қандай болса, Израил халқы, сизлер де Мениң қолымда сондайсыз. Қәлеген ўақытта Мен қандай да бир миллет ямаса патшалықты түп-тамыры менен суўырып таслаў, қулатыў ҳәм жоқ қылыў туўралы шешим қабыл ете аламан. Бирақ Мен айтқан сол халық жаўызлықлары ушын тәўбе қылса, оның басына жаўдыратуғын апатшылығымнан ўаз кешемен. Айтайық, Мен бир миллетти ямаса патшалықты қурып, беккемлеў туўралы жар салсам, бирақ сол миллет Мениң нәзеримде жаўыз болған ислерди қылып, сөзиме қулақ салмаса, онда Мен оған ислемекши болған жақсылығымнан ўаз кешемен. Сонлықтан енди Яҳуда халқы менен Ерусалим турғынларына айт: «Жаратқан Ийе былай дейди: Мен сизлерге бир апатты таярлап, бир жоба ойлап атырман. Ҳәр бириңиз жаўыз жолларыңыздан қайтып, ис-ҳәрекетиңизди дүзетиң». Бирақ олар: «Бизлер ушын әўере болмаң! Өз нийетимизди иске асыра беремиз, ҳәр биримиз жаўыз жүрегимиздиң қайсарлығы менен ис тута беремиз», – дейди. Сонлықтан Жаратқан Ийе былай дейди: «Миллетлерден сораң, Буған уқсаған нәрселерди ким еситипти? Пәк қыз Израил, Қорқынышлы ис қылды. Лебанон жартаслы жанбаўырларындағы, Қарлар ҳеш ерип, жоқ болар ма? Алыс таўлардан ағып келген муздай суўлар, Ада болар ма екен? Бирақ Мениң халқым Мени умытты. Олар пайдасыз бутларға түтетки түтетти. Булар оларды өз жолында сүрниктирди, Ески жоллардан адастырды. Олар туўры жолдан шығып, Терис жолдан жүрип кетти. Олардың жери қорқынышлы ҳәм жанды түршиктиретуғын көриниске айланады, Жанынан өткенлердиң жүреги суўлап, Басларын шайқайтуғын болады. Шығыс самалы киби, Оларды душпанларының алдына шашаман. Олар апатшылыққа ушырағанда, Жүзимди бурып, арқамды көрсетемен». Сонда халық: – Келиң, Еремияға қарсы тил бириктирейик. Руўханийлер үйрететуғын Нызам да, данышпанлардың мәсләҳәти де, пайғамбарлардың сөзлери де бизлерге жетерли. Еремияға қарсы сөйлеп, оның ҳеш бир сөзине қулақ аспайық, – деди. – Жаратқан Ийе, мени тыңла, Душпанларымның сөзлерин есит! Неликтен жақсылыққа жаманлық қайтармақшы? Олар маған гөр қазды. Оларға деген ғәзебиңди басыў ушын, Олардың ийгилигин гөзлеп, Алдыңда қалай жалбарынып турғанымды есиңе ал. Буның ушын, балаларын ашлыққа ушырат, Оларды қылыш жүзине тапсыр. Аналары перзентлеринен айырылсын, Ҳаяллары жесир болып қалсын, Еркеклери әжел тапсын, Жаслары урыста қылыштан қаза тапсын. Тосаттан үстине қарақшыларды жибергениңде, Үйлеринен дад-пәрияд еситилсин. Себеби мени түсириў ушын гөр қазды, Аяғымның астына тор таслады. Жаратқан Ийе, Сен олардың мени өлтириў ушын, Дүзген барлық жобаларын билесең. Олардың айыпларын кеширме, Гүналарына көз жумба. Олар Сениң алдыңда қуласын, Ғәзепленгениңде оларға қарсы ис тут. Жаратқан Ийе былай деди: – Барып, гүлалшыдан ылайдан исленген гүзе сатып ал. Жаныңа халық ақсақалларынан ҳәм руўханийлердиң жасы үлкенлеринен алып, Сынған гүзелер деген дәрўаза арқалы шығып, Бен-Ҳинном ойпатлығына бар. Саған айтпақшы болған сөзлеримди сол жерде жәрияла. Оларға былай де: «Ҳәй Яҳуда патшалары менен Ерусалим турғынлары, Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаң! Израилдың Қудайы, Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Мен бул жерге сондай апатшылық алып келемен, ол туўралы еситкен адамның қулақлары шуўылдайды. Себеби бул халық Мени тәрк етип, бул жерди ҳарамлады. Олар бул жерде өзлери де, ата-бабалары да, Яҳуда патшалары да билмеген басқа қудайларға қурбанлық жандырып, бул жерди бийгүна адамлардың қанына толтырды. Олар Баалға арнап сыйыныў орынларын қурды ҳәм өз балаларын отқа жағып, Баалға жандырылатуғын қурбанлық қылып берди. Мен оларға булай ислеўди буйырған да, айтқан да жоқпан, бундай нәрсе қыялыма да келмеген. Мине, сондай ўақытлар келеди, – дейди Жаратқан Ийе, – бул жер артық Тофет яки Бен-Ҳинном ойпатлығы деп емес, ал Баўызлаў ойпатлығы деп аталады. Усы жерде Яҳуда менен Ерусалимниң нийетлерин пушқа шығараман. Оларды душпанлардың қылышына, оларда қасты барлардың қолына тапсыраман. Денелерин көктеги қусларға ҳәм жердеги жыртқыш ҳайўанларға жем қыламан. Мен бул қаланы қорқынышлы ҳәм жанды түршиктиретуғын көриниске айландыраман. Ол жерден өткен ҳәр бир адамның жүреги суўлап, апатшылықлары себепли естен аўады. Мен бул қаланың турғынларын өз ул-қызларының етин жеўге мәжбүр қыламан. Жанын алыўды қәлеген душпанлар оларды қамалға алғанда, олар мүтәжликтен бир-бириниң етин жейди». Сен өзиң менен келгенлердиң көз алдында гүзени сындырып, оларға айт: «Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Гүлалшының гүзесиниң сынып, оның қайта дүзетилмейтуғыны сыяқлы, Мен де бул халықты ҳәм бул қаланы солай сындыраман. Тофетте жерлеўге орын қалмағанша, өлилер жерленеди. Мен бул жерге де, оның турғынларына да солай қыламан, – дейди Жаратқан Ийе. – Бул қаланы да Тофеттей қыламан. Ерусалимниң үйлери де, Яҳуда патшаларының сарайлары да Тофет деген орын сыяқлы ҳарам саналады. Себеби барлық үйлердиң төбелеринде аспан денелерине арнап хош ийисли түтеткилер түтетилди ҳәм басқа қудайларға арнап ишимлик садақалары қуйылды». Кейин Еремия Жаратқан Ийе пайғамбаршылық қылыў ушын жиберген жеринен, Тофеттен қайтып келди. Ол Жаратқан Ийениң Үйиниң ҳәўлисинде турып, пүткил халыққа былай деди: – Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Олар қайсарлық етип, сөзимди тыңлаўдан бас тартқаны ушын, Мен бул қалаға ҳәм оның әтирапындағы қалаларға Өзим айтқан бәлелердиң ҳәммесин жиберемен». Жаратқан Ийениң Үйиниң бас хызметкери руўханий Иммер улы Пашхур Еремияның пайғамбаршылық етип усы сөзлерди айтып атырғанын еситти. Пашхур Еремия пайғамбарды урып, Жаратқан Ийениң Үйиниң Жоқарғы Бенямин дәрўазасы жанында буғаўлатып қойды. Ертеңине, Пашхур оны буғаўдан босатқан ўақтында, Еремия оған былай деди: – Жаратқан Ийе сени Пашхур деп емес, ал Магор-Миссабиб деп атады. Себеби Жаратқан Ийе былай дейди: «Басыңа түсетуғын ислер арқалы Мен сени ҳәм ҳәмме досларыңды қорқынышқа саламан. Олардың душпан қылышынан қалай қулағанын өз көзиң менен көресең. Мен пүткил Яҳуданы Бабилония патшасының қолына беремен. Бул патша оларды Бабилонға сүргин қылады ямаса қылыштан өткереди. Мен бул қаланың пүткил байлығын, мал-мүлкин, қымбатбаҳа затларын, Яҳуда патшаларының барлық ғәзийнелерин душпанларының қолына беремен. Оларды талан-тараж етип, Бабилонға алып кетеди. Ал Пашхур, сен ҳәм үйиңде жасайтуғынлардың ҳәммеси Бабилонияға сүргин қылынасыз. Сен де, өзиң пайғамбаршылық еткен досларың да сол жерде өлип, сол жерде жерленесиз». Жаратқан Ийе, Сен мени алдадың, Мен де алдандым. Сен меннен күшлисең, мени жеңдиң. Ҳәр бир адам үстимнен күлип, Күни бойы мени мазақлап жүр. Қашан сөйлей басласам, пәрияд етемен, «Зорлық ҳәм қырғын болады», – деп бақыраман. Жаратқан Ийе, Сениң сөзиң себепли, Күн бойы аяқ асты болып, күлкиге қаламан. Егер ишимнен: «Енди Сен туўралы ойламайман, Сениң атыңнан сөйлемеймен», – десем де, Сөзлериң жүрегимди от киби, Сүйеклеримди шоқ киби өртейди, Оны ишимде сақлаўдан шаршадым, Артық шыдай алмайман. Көплердиң: «Жән-жақты қорқыныш қаплаған! Үстинен шағым қылың! Бизлер де шағым қылайық!» – деген сыбырлысын еситемен. Сырлас досларымның ҳәммеси, Қулаўымды күтип, көз тигип: «Бәлким ол алданар, қолға түсер, Сонда өшимизди алармыз», – дейди. Бирақ Жаратқан Ийе, Сен батыр жаўынгер киби, Мениң менен биргесең, Сонлықтан мени қуўғын қылыўшылар сүрнигип, Мени жеңе алмайды. Табысқа ерисе алмай, Олар қатты уятқа қалады, Олардың аяқ асты болғаны, Ҳеш қашан умытылмайды. Әлемниң Жаратқан Ийеси, ҳақларды сынайтуғын, Жүрек-қәлибти анық көре алатуғын Сенсең! Даўамды исенип Саған тапсыраман, Олардан қалай өш алғаныңды көрсет маған. Жаратқан Ийеге алғыс айтың! Жаратқан Ийеге қосық айтың! Жаратқан Ийени алғыслаң! Себеби жарлының жанын, Залымлардың қолынан Ол қутқарады. Мен туўылған күнге нәлет жаўсын! Анам мени туўған күн қутлы болмасын! «Уллы болдың», – деп әкеме хабар берген, Оны қуўандырған адамға нәлет жаўсын! Сол адам Жаратқан Ийе аяўсыз қырған, Қалаларға уқсасын. Ол таң азанда аҳыў-нала, Түсте урыс сүренин еситсин. Өйткени ол анамның қурсағында мени өлтирмеди. Сонда анам мениң қәбирим болар еди, Оның қурсағы мәңгиге ҳәмиле менен қалар еди. Мен не ушын қурсақтан шыққан екенмен? Азап ҳәм қайғыны бастан кеширип, Шерменделик пенен өмир сүриў ушын ба? Патша Седекия Малкия улы Пашхур менен Маасея улы руўханий Сефанияны Еремияға жибергенде, Еремияға Жаратқан Ийеден сөз түсти. Пашхур менен Сефания Еремияға: – Бабилония патшасы Набуходоносор бизлерге урыс ашты. Сол себепли бизлер ушын Жаратқан Ийеге жалбарын. Бәлким, Жаратқан Ийе бизлер ушын бурынғыдай әжайып кәраматларынан бирин көрсетип, Набуходоносор елимизден шегинер, – деди. Еремия оларға Седекияға мынаны айтып барыўды тапсырды: – Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: «Сизлердиң сыртқы дийўалларыңызды қамал қылған Бабилония патшасына ҳәм калдейлерге қарсы қолланып атырған қолларыңыздағы қуралларды өзлериңизге қарсы бураман. Олардың ҳәммесин бул қаланың ортасына топлайман. Күшли билегим ҳәм созылған қолым мениң ашыўға, қәҳәрге ҳәм ғәзепке минип, Мениң Өзим сизлерге қарсы урысаман. Мен бул қалада жасаўшылардың ҳәммесин: адамларды да, ҳайўанларды да жоқ қыламан. Олар қорқынышлы иллеттен қырылады. Буннан кейин, – дейди Жаратқан Ийе, – Яҳуда патшасы Седекияны, оның ҳәмелдарларын, бул қаланың турғынларын, яғный иллеттен, қылыштан ҳәм ашлықтан аман қалғанларының ҳәммесин Бабилония патшасы Набуходоносордың ҳәм жанын алыўды қәлеген душпанларының қолына тапсыраман. Набуходоносор оларды қылыштан өткереди, оларға реҳим етпейди, жаны ашымайды, аямайды». Бул халыққа айт: «Жаратқан Ийе былай дейди: Мине, Мен өмир жолы менен өлим жолын усынаман. Бул қалада қалған ҳәр бир адам қылыштан, ашлықтан ҳәм иллеттен өледи, ал қаладан шығып, өзлерин қамал қылып турған калдейлерге тәслим болған ҳәр бир адам болса, жанын қутқарып, өмирин сақлап қалады. Мен бул қалаға жақсылық қылыў ушын емес, – дейди Жаратқан Ийе, – ал апатшылық келтириў ушын бет бурдым. Қала Бабилония патшасының қолына бериледи, ол қалаға от қояды». Яҳуда патшасының үй-ишине айт: «Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаң! Ҳәй, Даўыттың нәсили, Жаратқан Ийе былай дейди: Ҳәр күни азанда әдалатты жүзеге асырың, Жәбирленгенди залымның қолынан азат етиң. Болмаса, қылған жаўызлықларыңыз себепли, Ғәзебим оттай лаўлап жанады, Оны ҳеш ким сөндире алмайды. Ҳәй, ойпатлықтағы бийик жартас, Тегислик үстиндеги Ерусалим! Мен саған қарсыман! – дейди Жаратқан Ийе. – Сизлер: „Ким жоқарыдан асып түсип, бизге қарсы шыға алады? Ким қорғанымызға кире алады?“ – дейсизлер. Мен сизлерди ис-ҳәрекетиңизге жараса жазалайман, – дейди Жаратқан Ийе. – Тоғайларыңызға от беремен, От әтирапыңыздағылардың ҳәммесин жалмайды». Жаратқан Ийе маған былай деди: – Яҳуда патшасының сарайына бар да, мына сөзди оған аян ет: «Ҳәй, Даўыттың тахтында отырған Яҳуда патшасы, сен, ҳәмелдарларың ҳәм бул дәрўазадан өтетуғын халқың, Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаң! Жаратқан Ийе былай дейди: Әдалатты ҳәм туўрылықты жүзеге асырың. Тоналғанды езиўшиниң қолынан азат етиң. Келгиндиге, жетимге ҳәм жесирге наҳақлық қылмаң ҳәм азар бермең. Бул жерде айыпсыз қан төкпең. Егер бул буйрықты муқыят орынласаңыз, онда Даўыттың тахтында отырған патшалар атларға ҳәм арбаларға минип, олардың өзлери де, хызметкерлери де, халқы да усы сарай дәрўазаларынан киреди. Егер бул буйрықты орынламасаңыз, тирилигим ҳақы ант ишемен, – дейди Жаратқан Ийе, – бул сарай қарабақанаға айланады. Себеби Жаратқан Ийе Яҳуда патшасының сарайы туўралы былай дейди: Сен Мениң көзиме Гиладтай, Лебанонның шыңындайсаң. Бирақ Мен сени шөл далаға, Адамсыз қалаға айландыраман. Саған қуртыўшыларды жиберемен, Ҳәр бириниң қолында қуралы бар, Олар сениң сарайыңа қолланған кедр ағашларыңды, Отқа ылақтырады. Көп миллетлер бул қала жанынан өткенде, бир-бирине: „Бул уллы қаланы Жаратқан Ийе не ушын бундай қылды екен?“ – дейди. Оларға былай деп жуўап бериледи: „Олар өзлериниң Қудайы Жаратқан Ийениң келисимин бузып, басқа қудайларға табынып, оларға хызмет етип кетти“». Өлген патша ушын жоқлаў айтпаң, ол ушын аза тутпаң, Жақсысы, тутқын болған патша ушын жылаң, Ол қайтып келмейди, Ана журтын көрмейди. Әкеси Иошияның орнына Яҳуданың патшасы болған ҳәм ол жерден шығып кеткен Иошия улы Шаллум туўралы Жаратқан Ийе былай дейди: «Ол бул жерге қайтып келмейди. Ол тутқын қылып алып барылған жеринде өледи ҳәм артық бул жерди көрмейди». Сарайын әдалатсызлық пенен, Жоқарғы бөлмелерин нызамсызлық пенен салған, Жақын адамларын ешейин жумсап, Мийнет ҳақысын бермеген ҳәсирет шегеди! «Жоқарғы бөлмелерин кең қылып, Өзим ушын зәўлим сарай саламан», – дейди биреў. Оған көп айналар қойып, Кедр ағашы менен қаплап, Оны қызыл реңге бояйды. Кедр ағашын көп қолланған менен, Патша болып қаласаң ба? Әкең тойып ишип-жегени менен, Әдил ҳәм туўры ислерди иследи, Сонлықтан ислери табыслы болды. Ол жарлы ҳәм бийшараның ҳуқықын қорғады, Сол себепли абадан турмыс кеширди. Мени таныўдың мәниси усы емес пе? – дейди Жаратқан Ийе. – Бирақ сениң көзиң ҳәм жүрегиң, Ҳарам пайданы, айыпсыз қан төгиўди, Зулым ҳәм зорлық қылыўды қәлейди. Сонлықтан Жаратқан Ийе Яҳуда патшасы Иошия улы Еҳояким туўралы былай дейди: «Ўай-ўай, туўысқаным! Ўай-ўай, баўырым!» – деп, Ол ушын жоқлаў айтылмайды. «Ўай-ўай, мырзам! Ўай-ўай, тақсырым!» – деп, Ол ушын жоқлаў айтып жыламайды. Оның өлигин Ерусалим дәрўазасынан сыртқа шығарып таслап, Ешектиң өлигин көмгендей етип жерлейди. Ерусалим, Лебанонға шығып, пәрияд ет. Даўысың Башаннан еситилип турсын, Таўлы Абарим жерлеринен пәрияд ет, Себеби барлық ойнасларың қырылды. Абаданшылықта болғаныңда саған ескерттим, Бирақ сен: «Мен тыңламайман», – дедиң. Жаслығыңнан солай ислеп, Мени ҳеш тыңламадың. Барлық басшыларыңды самал ушырып кетеди, Аўқамласларыңды сүргин қылып алып кетеди. Сонда ислеген зулымлықларың ушын, Уятқа қалып, шерменде боласаң. Ҳәй, Лебанонда жасап, Оның кедрине уя салған! Туўып атырған ҳаялдың толғағы сыяқлы, Сени шаншыў тутқанда, азаптан ыңырсыйсаң! Өз тирилигим ҳақы ант ишемен, – дейди Жаратқан Ийе, – Ҳәй, Яҳуда патшасы Еҳоякимниң улы Ехония, ҳәтте, сен оң қолымдағы мөр жүзигим болсаң да, сени шығарып ылақтырған болар едим. Мен сени жаныңда қасты барлардың ҳәм өзиң қорқатуғынлардың, Бабилония патшасы Набуходоносордың ҳәм калдейлердиң қолына тапсыраман. Сени ҳәм сени туўған анаңды киндик қаның тамбаған өзге бир журтқа ылақтыраман. Сизлер сол жерде өлесиз. Сизлер бул жерге қайтып келиўди әрман қыласыз, бирақ қайтып келе алмайсыз. Мына адам – Ехония сынық гүзеге, Керексиз буйымға айланып қалған ба? Не ушын ол ҳәм оның балалары қуўылып, Өзлери билмейтуғын жерге ылақтырып тасланды? Ҳәй елим, елим, елим, Жаратқан Ийениң сөзин тыңла! Жаратқан Ийе былай дейди: Бул адамды зүрядсыз, Өмиринде иси келиспеген адам, деп жазып қой. Себеби енди оның нәсилинен ҳеш бириниң жолы болмас. Ҳеш бири Даўыттың тахтына отырмас, Яҳудада ҳүкимдарлық қылмас. Жайлаўымдағы қойларды набыт қылып, тарқатып жиберген шопанлар ҳәсирет шегеди! – дейди Жаратқан Ийе. Сонлықтан Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе Өз халқын баққан шопанлар ҳаққында былай дейди: «Сизлер Мениң сүриўимди дағыттыңыз, оларды тарқатып жиберип, ғамхорлық қылмадыңыз. Мен сизлерди жаўыз ислериңиз ушын жазалайман, – дейди Жаратқан Ийе. – Сүриўимнен аман қалғанларын Өзим қуўып жиберген барлық еллерден жыйнап, қайтадан жайлаўларына алып келемен. Олар сол жерде көбейип, өсип-өнеди. Мен олардың үстинен оларды бағатуғын шопанларды қояман. Олар енди қорқып, қәўетерге түспейди ҳәм жойтылмайды, – дейди Жаратқан Ийе. Мине, сондай күнлер келеди, – дейди Жаратқан Ийе, – Даўыттың нәсилинен әдил бир шақаны шығараман. Сол патша тахтқа отырып, даналық пенен басқарады, Жер жүзинде әдалат ҳәм туўрылық ҳүкимдарлық қылады. Сол күнлерде Яҳуда қутқарылады, Израил қәўипсизликте жасайды. Оны „Жаратқан Ийе – әдиллигимиз“, деп атайды. Сонлықтан сондай күнлер келеди, – дейди Жаратқан Ийе, – артық: „Израилды Мысырдан алып шыққан тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен“, – деп айтылмайды. Ал: „Израил халқын арқадағы еллерден ҳәм Өзи қуўып жиберген басқа барлық еллерден алып шыққан тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен“, – деп айтылатуғын болады. Солай етип, олар өз жерлеринде жасайды». Пайғамбарлар ҳаққында: Жүрегим ишимде парра-парра болды, Пүткил сүйеклерим қалтырайды. Жаратқан Ийе себепли, Оның мухаддес сөзи себепли, Мен мәс адам киби, Шарапқа жеңилген адам киби болдым. Жер бузықларға толы, Ел нәлет зардабынан аза тутпақта. Шөлдеги жайлаўлар күйип кеткен. Адамлар жаман жолға түсип, Күшлерин наҳақлыққа қолланбақта. «Пайғамбарлар да, руўханийлер де иплас, Ҳәтте, олардың жаманлықларын, Өз Үйимде де көрдим, – дейди Жаратқан Ийе. – Сонлықтан жүрген жоллары оларға, Қараңғылықтағы тайғақ жолдай болады. Сол жерде сүрнигип, жығылады. Себеби оларды жазалайтуғын жылда, Олардың басына апатшылық жаўдыраман, – дейди Жаратқан Ийе. – Самария пайғамбарлары арасында, Мен мына жеркенишли исти көрдим: Олар Баалдың атынан пайғамбаршылық етип, Халқым Израилды жолдан азғырды. Ал Ерусалим пайғамбарлары арасында, Буннан да қорқынышлырақ исти көрдим. Олар бузықшылық етип, жалғанға ерип, Жаманлық қылғанларды қоллап атыр. Сонлықтан ҳеш ким жаманлықтан қол үзбейди. Олардың ҳәммеси Мен ушын Содомдай, Оның турғынлары Гоморадай болып кетти». Соның ушын, пайғамбарлар ҳаққында Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Мен бул халыққа ашшы жуўсан жегизип, Зәҳәрли суў ишкиземен. Өйткени Ерусалим пайғамбарларының ипласлығы, Пүткил жер жүзине жайылды». Сонлықтан Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Пайғамбарлар сизлерге сөйлегенде, қулақ салмаң, Олар сизлерди босқа үмитлендиреди. Олар Мениң сөзлеримди емес, Өзлери қыял еткен аянларды айтып жүр. Олар Мениң сөзимди ҳүрмет етпейтуғынларға, „Жаратқан Ийе: Сизлерде парахатшылық болады, – деп айтты“, – дейди. Жүреклериниң қайсарлығы менен жасайтуғынлардың ҳәммесине: „Апат келмейди“, – дейди». Ким Жаратқан Ийениң кеңесинде қатнасыпты? Ким Оны көрип, сөзин еситипти? Мине, Жаратқан Ийениң ғәзеби даўылдай дүбеп, Қуйын сыяқлы залымлардың басына дөнеди. Жүректеги нийетин толық иске асырмағанша, Жаратқан Ийениң ғәзеп оты сөнбейди. Сизлер буны ўақты келгенде анық түсинесиз. «Бул пайғамбарларды Мен жибермедим, Олардың өзлери ортаға шығыўға асықты. Мен ҳеш нәрсе айтпасам да, Олар пайғамбаршылық ете берди. Егер олар Мениң кеңесимде болғанда, Халқыма Мениң сөзлеримди айтып, Оларды жаман жолларынан, Жаўызлықларынан қайтарған болар еди. Мен тек жақын жерде ғана Қудай болып, Алыста Қудай емеспен бе? – дейди Жаратқан Ийе. – Қупыя жерге жасырынғанды, Мени көрмейди деп ойлайсыз ба? – дейди Жаратқан Ийе. – Аспан менен жерди Мен толтырмайман ба? – дейди Жаратқан Ийе. Мениң атымнан жалған пайғамбаршылық еткен пайғамбарлардың не айтып жүргенин еситтим. Олар: „Мен түс көрдим! Мен түс көрдим!“ – дейди. Өтирик пайғамбаршылықты айтып, өз қыялларын жәриялайтуғын пайғамбарлардың жүректеги жалған ой-қыяллары қашанға дейин даўам етеди? Ата-бабалары Баалға табыныў арқалы Мениң атымды умытқаны сыяқлы, олар да бир-бирине айтқан түслери арқалы халқыма Мениң атымды умыттырмақшы болады. Түс көрген пайғамбар түсин айтсын, ал Мениң сөзимди еситкен, оны садық баян етсин. Кепек пенен дәнниң арасында үлкен айырмашылық бар – дейди Жаратқан Ийе. – Мениң сөзим жалынға, – дейди Жаратқан Ийе, – жартасты майдалайтуғын шөккишке уқсамай ма? – дейди Жаратқан Ийе. – Соның ушын, – дейди Жаратқан Ийе, – Мен бир-биринен сөзимди урлаған пайғамбарларға қарсыман. – Аўа, Мен өз сөзлерин айтып, „Жаратқан Ийе айтты“, дейтуғын пайғамбарларға қарсыман, – дейди Жаратқан Ийе. – Аўа, Мен жалған түслер менен пайғамбаршылық ететуғынларға қарсыман, – дейди Жаратқан Ийе. – Олар өз түслерин айтып, жалған сөзлери ҳәм бос үгитлери менен Мениң халқымды жолдан азғырады. Оларды Мен жибермедим, оларға Мен тапсырма бермедим. Олардың бул халыққа ҳасла пайдасы жоқ, – дейди Жаратқан Ийе». «Егер сеннен бул халық, пайғамбар ямаса руўханий: „Жаратқан Ийе саған қандай аўыр пайғамбаршылық жүкледи?“ – деп сораса, сен оларға: „Сизлердиң өзлериңиз Маған жүксизлер. Мен сизлерди тәрк етемен, – дейди Жаратқан Ийе“ – деп жуўап бер. Егер бир пайғамбар, руўханий ямаса халық ишинен бири: „Бул Жаратқан Ийениң пайғамбаршылық жүги“, – десе, онда Мен сол адамды ҳәм оның үй-ишин жазалайман. Сизлер бир-бириңизге ҳәм туўысқан туўысқанға: „Жаратқан Ийе не деп жуўап берди? Ямаса Жаратқан Ийе не деди?“ – деп айтыңлар. Бирақ буннан былай: „Жаратқан Ийениң пайғамбаршылық жүги“, – деген сөзди қолланбаң. Себеби ҳәр кимниң өз сөзи өзине жүк болады. Бул арқалы сизлер тири Қудайдың, Қудайымыз Әлемниң Жаратқан Ийесиниң сөзин бурмалап таслайсыз. Пайғамбардан тек: „Жаратқан Ийе саған не деп жуўап берди? Ямаса Жаратқан Ийе не деди?“ – деп сораңлар. Егер сизлер: „Жаратқан Ийеден келген жүк“, – деп айта беретуғын болсаңыз, онда Жаратқан Ийе сизлерге былай дейди: Мен сизлерге: „Жаратқан Ийениң пайғамбаршылық жүги“, – деген сөзди айтпаўды буйырсам да, сизлер „Жаратқан Ийеден келген жүк“, – деген сөзди және айттыңыз. Сонлықтан Мен жоқарыға көтерип, сизлерди өзлериңизге ҳәм ата-бабаларыңызға берген қала менен бирге дәргайымнан ылақтырып таслайман. Мен сизлерди мәңгиге уятқа қойып, мәңгиге умытылмайтуғын шерменделикке қалдыраман». Бабилония патшасы Набуходоносор Яҳуда патшасы Еҳоякимниң улы Ехонияны, Яҳуданың басшыларын, өнерментшилери менен темиршилерин Ерусалимнен Бабилонға тутқын етип алып кеткеннен соң, Жаратқан Ийе маған Ибадатхананың алдына қойылған еки себет әнжирди көрсетти. Бир себетте ерте писер жүдә жақсы әнжирлер, екиншисинде жеўге жарамсыз жаман әнжирлер бар еди. Жаратқан Ийе маған: – Еремия, не көрип турсаң? – деп сорады. Мен: – Әнжир. Жақсысы жүдә жақсы, ал жаманы сондай жаман, ҳәтте, жеўге де болмайды, – деп жуўап бердим. Сонда маған Жаратқан Ийеден мынадай сөз түсти: «Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: Бул жерден калдейлердиң жерине Мен жиберген Яҳуда тутқынларын усы жақсы әнжирлер деп есаплайман. Олардың ийгилиги ушын, нәзерим оларда болады. Оларды усы жерге қайтараман. Оларды аяққа турғызаман, қулатпайман, отырғызаман, қопарып тасламайман. Мен оларға Жаратқан Ийе екенимди танып билетуғын жүрек беремен. Олар Мениң халқым, Мен олардың Қудайы боламан. Себеби олар шын жүректен Маған қайтады. Мен Яҳуда патшасы Седекияны, оның басшыларын, бул жерде Ерусалимниң аман қалғанларын ҳәм Мысыр жерине көшип қоныс басқанларды мына жеўге болмайтуғын әнжирлерге уқсатаман, – дейди Жаратқан Ийе. – Мен олардың басына сондай апатшылық саламан, буны көрген жер бетиндеги барлық патшалықлардың ҳүрейи ушады. Сүргин қылған жерлеримниң ҳәммесинде олар насаққа қалып, әпсанаға айланады, масқара болып, аты ғарғыста қолланылатуғын болады. Өзлерине ҳәм ата-бабаларына берген жеримнен жоқ болғанша, олардың үстине қылыш, ашлық ҳәм иллет дөндиремен». Яҳуда патшасы Иошияның улы Еҳоякимниң патшалығының төртинши жылы, Бабилония патшасы Набуходоносордың патшалығының биринши жылы Еремияға пүткил Яҳуда халқы ҳаққында аян болды. Пайғамбар Еремия буны пүткил Яҳуда халқына ҳәм Ерусалим турғынларына жеткерип, былай деди: – Мине, жигирма үш жылдан бери, Яҳуда патшасы Амон улы Иошияның патшалығының он үшинши жылынан, усы күнге дейин Жаратқан Ийениң сөзи маған түсти. Мен оларды сизлерге қайта-қайта айттым, бирақ сизлер тыңламадыңыз. Жаратқан Ийе Өз қуллары болған пайғамбарларды сизлерге қайта-қайта жиберсе де, оларға қулақ салмадыңыз, итибар да бермедиңиз. Олар арқалы сизлерге былай деди: «Енди ҳәр бириңиз жаўыз жолдан, натуўры ислер қылыўдан бас тартың. Сонда Мен өзлериңизге ҳәм ата-бабаларыңызға берген жерде мәңги-бақый мәкан басасыз. Басқа қудайларға ермең, хызмет етпең ҳәм табынбаң. Қолларыңыз бенен ислеген бутлар менен ғәзебимди келтирмең. Сонда Мен де сизлерге зыян келтирмеймен». «Бирақ сизлер Мени тыңламай, – дейди Жаратқан Ийе, – қолларыңыз бенен ислеген бутларыңыз себепли ғәзебимди келтирдиңиз ҳәм өзиңизге зыян жеткиздиңиз». Сонлықтан Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Мениң сөзлеримди тыңламағаныңыз ушын, Мен арқадағы барлық халықларды ҳәм Бабилония патшасы болған қулым Набуходоносорды шақыраман, – дейди Жаратқан Ийе. – Оларды бул жердиң пүткил турғынларына ҳәм айналасындағы барлық миллетлерге қарсы атландыраман. Бул халықларды пүткиллей жоқ қыламан ҳәм жерин мәңгиге қаңыратып таслайман. Оларды көргенлердиң жүреги суўлап, жаны түршигеди. Оларды қуўаныш ҳәм шадлықтан жуда қыламан, келин-күйеўдиң тойының сести еситилмейди, дигирман сести де тынады, шырағы сөнеди. Пүткил ел қаңырап, қорқынышлы көриниске айланады. Бул миллетлер жетпис жыл Бабилония патшасына хызмет етеди. Жетпис жыл өткеннен кейин Мен Бабилония патшасын, оның халқын ҳәм калдейлердиң елин қылған қылмысы ушын жазалап, – дейди Жаратқан Ийе, – жерин мәңгиликке шөл далаға айландыраман. Мен сол жерге қарсы айтқанларымның ҳәммесин, бул китапта жазылғанлардың ҳәммесин, яғный Еремияның пүткил миллетлер туўралы айтқан пайғамбаршылықларын әмелге асыраман. Көп миллетлер ҳәм уллы патшалар оларды қул қылады. Мен оларға ис-ҳәрекетине ҳәм қолларының исине сай қайтараман». Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе маған былай деди: – Мына Мениң қәҳәримниң шарабына толған кесени қолымнан ал да, Мен сени жиберетуғын миллетлердиң ҳәммесине оны ишкиз. Олар сол кеседен ишип, тентиреклейди ҳәм ақылын жойтады. Аўа, Мен оларға қылыш жиберемен. Мен кесени Жаратқан Ийениң қолынан алып, Жаратқан Ийе мени жиберген миллетлердиң ҳәммесине оннан ишкиздим. Бүгин болғаны киби ўайран болсын, қорқынышлы және жанды түршиктиретуғын көриниске айлансын ҳәм нәлет жаўсын деп, Ерусалимге, Яҳуда қалаларына, оның патшалары менен басшыларына ишкиздим. Сондай-ақ Мысыр патшасы фараонға, оның хызметкерлерине, басшыларына ҳәм пүткил халқына, Мысырда жасап атырған барлық келгиндилерге, Ус жериниң барлық патшаларына, Филист жериндеги: Ашкелон, Газа, Экрон патшаларына ҳәм Ашдодтың аман қалғанларының патшасына, Эдомға, Моабқа ҳәм аммонларға, Тирдиң барлық патшаларына, Сидонның барлық патшаларына, теңиз жағалаўларындағы ҳәм атаўлардағы патшаларға, Деданға, Темаға, Бузға ҳәм тулымшақларын кесип жүретуғынлардың ҳәммесине, барлық Арабстан патшаларына ҳәм шөлде жасайтуғын аралас қәўимлердиң барлық патшаларына, Зимрийдиң, Эламның ҳәм Мидияның барлық патшаларына, узақ-жақын жердеги барлық арқа патшаларына ҳәм жер бетиндеги барлық патшалықларға нәўбетпе-нәўбет ишкиздим. Булардың ҳәммесинен кейин, Шешах патшасы да ишеди. – Соңынан оларға айт: «Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Ишип, мәс болың, қусың ҳәм өзлериңизге жиберетуғын қылышымнан қайтып турмайтуғындай болып қулаң». Егер олар сениң қолыңнан кесени қабыл қылып, ишиўден бас тартса, оларға айт: «Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Сөзсиз ишесиз! Мине, Мен Өз атым менен аталған қалаға апат жибериўди басладым. Сизлер жазасыз қаламан деп ойлайсыз ба? Жазасыз қалмайсыз, себеби Мен жер бетинде жасап атырған ҳәр бир адамға қылыш жиберемен, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси». Сонлықтан мына сөзлердиң ҳәммесин оларға пайғамбаршылық етип айт: «Жаратқан Ийе жоқарыдан гүркиреп, Мухаддес мәканынан саза береди. Өз жайлаўындағы халқына бар даўысы менен гүркирейди. Пүткил жер бети турғынларына қарсы, Жүзим басқылағанның бақырғанындай бақырады. Ақырыўы жер бетиниң ушларына жетеди, Себеби Жаратқан Ийениң миллетлерге даўасы бар. Ол пүткил адамзатқа ҳүким шығарып, Залымларды қылыштан өткереди, – дейди Жаратқан Ийе. Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Қараңлар, апат халықтан халыққа өтпекте. Жер бетиниң шетинен, Қорқынышлы даўыл турмақта. Сол күни Жаратқан Ийениң өлтиргенлери жердиң бир шетинен екинши шетине дейин жайрап қалады. Оларға жоқлаў айтылмайды, жыйнап алынбайды, жерленбейди, тезек сыяқлы шашылып жатады. Шопанлар жылап, дад-пәрияд қылың! Сүриўдиң басшылары, күлге аўнаң! Сизлердиң баўызланып, тарқатылатуғын күниңиз келди, Қулатылып, қымбатбаҳа ыдыс сыяқлы сындырыласыз. Шопанлар қаша алмас, Сүриў басшылары қутылып кетпес. Шопанлардың пәрияд еткен даўысы, Сүриў басшыларының еңиреп жылағанлары еситилип тур. Жаратқан Ийе олардың жайлаўларын жайпап таслап атыр. Жаратқан Ийениң лаўлаған ғәзеби себепли, Тыныш жайлаўлар набыт болмақта. Ол арысландай болып ининен шықты. Оның лаўлаған ғәзебинен, Басқыншылардың қылышынан, Олардың жери қаңырап бос қалады». Яҳуда патшасы Иошияның улы Еҳоякимниң патшалығының басында Еремияға Жаратқан Ийениң сөзи аян болды. Жаратқан Ийе былай деди: – Мениң Үйимниң ҳәўлисине барып тур да, Яҳуда қалаларынан сыйыныў ушын сол жерге келгенлердиң ҳәр бирине саған айтыўды буйырған сөзлеримниң бирде биреўин қалдырмай, ҳәммесин айт. Олар қулақ салып, ҳәр бири жаман жолынан қайтыўы мүмкин. Сонда Мен ырайымнан қайтып, олардың жаўыз ислери ушын жаўдырмақшы болған апатты жибермеймен. Оларға айт: «Жаратқан Ийе былай дейди: Егер сизлер Мени тыңламасаңыз ҳәм өзлериңизге берген Нызамымды орынламасаңыз, қайта-қайта жиберген қулларым болған пайғамбарларымның сөзлерине қулақ аспаўды даўам етсеңиз, онда Мен бул Үйди Шило сыяқлы жоқ қыламан. Бул қаланы болса, жер жүзиниң пүткил миллетлери ушын нәлетий қыламан». Руўханийлер, пайғамбарлар ҳәм пүткил халық Жаратқан Ийениң Үйинде Еремияның айтқан бул сөзлерин еситти. Еремия Жаратқан Ийениң пүткил халыққа айт деп өзине буйырған сөзлериниң ҳәммесин айтып болыўдан, руўханийлер, пайғамбарлар ҳәм пүткил халық Еремияны тутып алып: – Сен сөзсиз өлесең! Неге сен: «Бул Үй Шилодай болады, ал бул қала адамсыз қарабақанаға айланады», – деп, Жаратқан Ийениң атынан пайғамбаршылық етесең? – деди. Жаратқан Ийениң Үйинде пүткил халық Еремияның айналасына топланды. Яҳуда басшылары буны еситкенде, олар патшаның сарайынан Жаратқан Ийениң Үйине келди ҳәм Жаратқан Ийениң Үйиниң Таза дәрўазасының кирер аўзындағы өз орынларына отырды. Сонда руўханийлер менен пайғамбарлар басшыларға ҳәм пүткил халыққа: – Өз қулақларыңыз бенен еситкениңиздей, бул адам усы қалаға қарсы пайғамбаршылық қылды. Сонлықтан бул адам өлим жазасына ылайықлы! – деди. Сонда Еремия барлық басшыларға ҳәм пүткил халыққа былай деди: – Жаратқан Ийе мени бул Үй ҳәм қала ҳаққында жаңа еситкен сөзлериңизди пайғамбаршылық етиў ушын жиберди. Енди жолларыңызды ҳәм ислериңизди дүзетип, Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қулақ салың. Сонда Жаратқан Ийе де ырайынан қайтып, сизлерге жиберемен деген апатын жибериўден ўаз кешеди. Маған келсек, мен сизлердиң қолыңыздаман, көзиңизге не жақсы ҳәм дурыс болып көринсе, соны ислең. Бирақ мынаны билип қойың: егер мени өлтирсеңиз, бул қала да, оның турғынлары да, сизлер де төгилген бийгүна қан ушын жуўапкер боласыз. Ҳақыйқаттан да, бул сөзлердиң ҳәммесин қулағыңызға жеткериў ушын мени Жаратқан Ийе сизлерге жиберди. Сонда басшылар менен пүткил халық руўханийлер менен пайғамбарларға: – Бул адам өлимге ҳүким етилмеўи керек. Ол бизлерге Қудайымыз Жаратқан Ийениң атынан сөйледи, – деди. Сонда сол жердиң ақсақалларынан бир нешеси алдыға шығып, жыйналған халыққа былай деди: – Яҳуда патшасы Хизкияның дәўиринде морешетли Миха пайғамбаршылық етип, пүткил Яҳуда халқына былай деген еди: «Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Сион егин майданы киби сүрилип, Ерусалим қарабақанаға айланады, Ибадатхана турған таўды, Тоғай қаплайды». Буның ушын Яҳуда патшасы Хизкия ямаса Яҳуда халқынан бири Миханы өлтирип пе еди? Қайтама, Хизкия Жаратқан Ийеден қорқып, Оннан реҳим сораған жоқ па еди? Жаратқан Ийе де ырайынан қайтып, оларға жиберемен деген апатын жибермей қойған жоқ па еди? Бизлер болсақ, өзимизге үлкен апат жаўдырайын деп турмыз. Кирят-Яримнен Шемая улы Урия деген бир адам да Жаратқан Ийениң атынан пайғамбаршылық қылып жүрген еди. Ол да тап Еремияға уқсап, бул қала ҳәм елге қарсы пайғамбаршылық қылды. Патша Еҳояким өзиниң әскербасылары ҳәм барлық ҳәмелдарлары менен оның сөзлерин еситкенде, оны өлтирмекши болды. Урия буны еситкенде қорқып кетип, Мысырға қашып кетти. Патша Еҳояким Ахбор улы Элнатанды бир неше адамлар менен Мысырға жиберди. Олар Урияны Мысырдан алып шығып, Еҳояким патшаға алып келди. Ол Урияны қылыш пенен өлтирип, денесин қарапайым халық жерленетуғын мазарға ылақтырды. Бирақ Шафан улы Ахиқам Еремияны қорғағаны себепли, Еремия өлтирилиў ушын халықтың қолына берилмеди. Яҳуда патшасы Иошияның улы Седекияның патшалығының басында Еремияға Жаратқан Ийеден мына сөз түсти. Жаратқан Ийе маған былай деди: – Қайыс пенен ағаштан мойынтырық ислеп, оны мойныңа тақ. Соңынан Ерусалимдеги Яҳуда патшасы Седекияға келген елшилер арқалы Эдом, Моаб, Аммон, Тир ҳәм Сидон патшаларына хабар жибер. Елшилерге өз мырзаларына мына хабарды билдириўин буйыр: «Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Мырзаларыңызға мынаны айтыңлар: Бул дүньяны, жер бетинде жасап атырған адамларды ҳәм ҳайўанларды Мен уллы қүдиретим ҳәм созылған қолым менен жараттым. Солай екен, оны қәлеген адамыма беремен. Енди бул жерлердиң ҳәммесин Бабилония патшасы қулым Набуходоносорға бердим. Ҳәтте, жабайы ҳайўанларды да оның ықтыярына тапсырдым. Оның елиниң ақырғы күни келгенше, барлық миллетлер оның өзине, улына ҳәм ақлығына хызмет етеди. Кейин көп миллетлер ҳәм уллы патшалар оның өзин қул қылады. Егер қандай да бир миллет ямаса патшалық Бабилония патшасы Набуходоносорға хызмет етпесе, оның мойынтырығын тақпаса, сол миллетти Мен бул патшаның қолы менен жоқ қылмағанымша, қылыш, ашлық ҳәм иллет пенен жазалайман, – дейди Жаратқан Ийе. – Соның ушын: „Бабилония патшасына хызмет қылмайсыз“, – деп атырған пайғамбарларыңызға, палкерлериңизге, түс жорыўшыларыңызға, болжаўшыларыңызға, сыйқыршыларыңызға қулақ салмаң. Олар сизлерге жалған пайғамбаршылық қылып атыр. Буның нәтийжесинде, Мен сизлерди елиңизден айдап шығып, сүргин қыламан, ақыбетте набыт боласыз. Бирақ Бабилония патшасының мойынтырығын тағып, оған хызмет еткен миллетти өз жеринде қалдыраман, – дейди Жаратқан Ийе. – Олар өз жеринде жасап, өз жерине ислеў береди». Мен Яҳуда патшасы Седекияға да сол сөзлерди айтып былай дедим: «Бабилония патшасының мойынтырығын тағып алың, оған ҳәм оның халқына хызмет етип, тири қалың. Жаратқан Ийе Бабилония патшасына хызмет етпеген ҳәр бир миллетти өлтиретуғынын айтқан еди. Солай екен, сизге ҳәм халқыңызға қылыштан, ашлықтан ҳәм иллеттен набыт болыўдың неге кереги бар? „Бабилония патшасына хызмет қылма“, – деп айтып атырған жалған пайғамбарлардың сөзлерине қулақ аспаң. Олар жалған пайғамбаршылық қылып атыр. Оларды Мен жибермедим, – дейди Жаратқан Ийе, – бирақ олар Мениң атымнан жалған пайғамбаршылық қылып атыр. Сонлықтан Мен сизлерди қуўып жиберемен. Сизлер ҳәм сизлерге пайғамбаршылық етип атырған пайғамбарларыңыз набыт боласыз». Соңынан мен руўханийлерге ҳәм пүткил халыққа қарата сөйледим: «Жаратқан Ийе былай дейди: „Жақында Жаратқан Ийениң Үйиндеги затлар Бабилоннан қайтып алып келинеди“, – деп атырған пайғамбарларға қулақ салмаң. Олар сизлерге жалған пайғамбаршылық қылмақта. Оларға қулақ салмаң. Бабилония патшасына хызмет етиң ҳәм аман қалың. Не ушын бул қала қарабақанаға айланыўы керек? Егер олар пайғамбар болса, оларда Жаратқан Ийениң сөзи болса, онда олар Жаратқан Ийениң Үйинде, Яҳуда патшасының сарайында ҳәм Ерусалимде қалған затлардың Бабилонға алып кетилмеўин сорап, Әлемниң Жаратқан Ийесине жалбарынсын. Әлемниң Жаратқан Ийеси Ибадатханадағы қоладан исленген затлар: өрелер, ҳәўиз, түбелдирик, бул қалада қалған басқа затлар туўралы айтады. Бабилония патшасы Набуходоносор Яҳуда патшасы Еҳоякимниң улы Ехонияны, Яҳуданың ҳәм Ерусалимниң барлық ақсүйеклерин Ерусалимнен Бабилонға сүргин етип алып кеткенде, айырым затларды қалдырып кеткен еди. Аўа, Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси Өз Үйинде, Яҳуда патшасының сарайында ҳәм Ерусалимде қалған сол затлар туўралы былай дейди: „Олар Бабилонға алып кетиледи. Мен оларға нәзер аўдармағанымша, олар сол жерде қалады, – дейди Жаратқан Ийе. – Кейин Мен оларды қайтарып алып келемен“». Сол жылы, төртинши жылдың бесинши айында, Яҳуда патшасы Седекияның патшалығының басында, гибонлы Аззур улы пайғамбар Ханания Жаратқан Ийениң Үйиндеги руўханийлер менен халықтың алдында маған былай деди: – Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Бабилония патшасының мойынтырығын сындыраман. Еки жыл өтпей, Бабилония патшасы Набуходоносор бул жерден Бабилонға алып кеткен Жаратқан Ийениң Үйине тийисли затлардың ҳәммесин қайтарып алып келемен. Және Яҳуда патшасы Еҳоякимниң улы Ехония менен Бабилонияға сүргин етилген пүткил яҳудалыларды бул жерге қайтарып алып келемен, – дейди Жаратқан Ийе. – Мен Бабилония патшасының мойынтырығын сындырып таслайман». Сонда мен, Еремия пайғамбар Жаратқан Ийениң Үйинде турған руўханийлердиң ҳәм пүткил халықтың алдында пайғамбар Хананияға былай дедим: – Аўмийин! Жаратқан Ийениң айтқаны келсин! Жаратқан Ийе Өз Үйинен алып кетилген затларды ҳәм тутқынларды Бабилоннан бул жерге қайтарып, сениң пайғамбаршылық етип айтқан сөзлериңди әмелге асырсын. Бирақ мениң саған ҳәм мына халықтың ҳәммесине айтатуғын сөзимди тыңла. Меннен де, сеннен де бурын жасап кеткен пайғамбарлар көп жерлерге ҳәм уллы патшалықларға қарсы урыс, ашлық ҳәм иллет болады деп пайғамбаршылық еткен. Бирақ тынышлық болады, деп пайғамбаршылық еткен пайғамбардың сөзи жүзеге асқаннан кейин ғана, сол пайғамбарды ҳақыйқаттан да Жаратқан Ийе жибергени белгили болған еди. Сонда Ханания пайғамбар Еремия пайғамбардың мойнындағы мойынтырықты алып, сындырды да, топланып турған халыққа былай деди: – Жаратқан Ийе былай дейди: «Еки жыл өтпей, Мен Бабилония патшасы Набуходоносордың мойынтырығын барлық миллетлердиң мойнынан алып, усылай сындыраман». Буннан кейин, Еремия өз жолы менен кетти. Ханания пайғамбар Еремия пайғамбардың мойнындағы мойынтырықты сындырғанынан кейин көп өтпей, Еремияға Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Барып, Хананияға айт: «Жаратқан Ийе былай дейди: Сен ағаштан исленген мойынтырықты сындырдың, енди оның орнын темирден исленген мойынтырық ийелейди. Израилдың Қудайы, Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Мен бул миллетлердиң ҳәммесин Бабилония патшасы Набуходоносорға хызмет етиўге мәжбүрлеў ушын, мойнына темир мойынтырық салдым, олар оған хызмет етеди. Ҳәтте, жабайы ҳайўанларды да оның ықтыярына тапсырдым». Еремия пайғамбар Ханания пайғамбарға былай деди: – Қулақ сал, Ханания! Сени Жаратқан Ийе жибермеди, сен бул халықты жалғанға исениўге мәжбүр қылдың. Соның ушын Жаратқан Ийе былай дейди: «Мен сени жер бетинен сыпырып таслайман. Жаратқан Ийеге қыянет етиўге шақырғаның ушын, усы жылы-ақ өлесең». Солай етип, сол жылдың жетинши айында Ханания дүньядан өтти. Пайғамбар Еремия Ерусалимнен Бабилонияға Набуходоносор тәрепинен тутқын қылып алып кетилген тутқынлар арасында аман қалған ақсақалларға, руўханийлерге, пайғамбарларға ҳәм пүткил халыққа Ерусалимнен хат жоллады. Бул хат Ехония патша менен оның анасы, сарай хызметкерлери, Яҳуда ҳәм Ерусалим басшылары, өнерментшилер ҳәм темиршилер Ерусалимнен сүргин етилгеннен кейин жазылды. Хат Яҳуда патшасы Седекияның Бабилония патшасы Набуходоносорға жиберген адамлары, Шафан улы Эласа ҳәм Хилкия улы Гемария арқалы берип жиберилди. Хатта былай деп жазылған еди: «Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси Өзи Ерусалимнен Бабилонияға сүргин еткен ҳәр бир адамға былай дейди: Үйлер қурып, орналасың, бағ егип, оның жемисин жең. Үйленип, ул-қызлы болың. Улларыңызды үйлендирип, қызларыңызды турмысқа бериң. Олардан да уллар ҳәм қызлар дүньяға келсин. Ол жерде азаймаң, қайта көбейиң. Мен сизлерди тутқын етип жиберген қаланың абаданшылығын тилең. Ол қала ушын Жаратқан Ийеге дуўа етиң, сизлердиң абадан турмыс кешириўиңиз оның абаданшылығына байланыслы. Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Араңыздағы пайғамбарлар менен палкерлериңизге өзиңизди алдатпаң. Олар көрген түслерин айтқанда қулақ салмаң. Олар Мениң атым менен сизлерге жалған пайғамбаршылық айтады. Оларды Мен жибермедим, – дейди Жаратқан Ийе. Жаратқан Ийе былай дейди: Бабилонияда болғаныңызға жетпис жыл толғанда, Мен сизлерге нәзер аўдарып, сизлерди усы жерге қайтарып алып келемен деген ийгиликли ўәдемди орынлайман. Мен сизлер ушын дүзген жобаларымды Өзим билемен, – дейди Жаратқан Ийе. – Бул жобаларым сизлерге апат емес, ал абаданшылық алып келеди, келешекке үмит бағышлайды. Сонда сизлер Мени шақырасыз, келип, Маған дуўа етесиз. Мен де сизлерди еситемен. Сизлер Мени излейсиз, егер шын жүректен излесеңиз, табасыз. Аўа, Мени табасыз, – дейди Жаратқан Ийе. – Мен сизлердиң абаданшылығыңызды қайта тиклеймен. Мен сизлерди қуўғын қылған жерлеримниң ҳәммесинен, барлық миллетлер арасынан жыйнап аламан, – дейди Жаратқан Ийе. – Мен сизлерди қай жерден сүргин қылған болсам, сол жерге қайтып алып келемен. Бирақ сизлер: „Жаратқан Ийе Бабилонияда бизлерге пайғамбарлар берди“, – дейсиз. Жаратқан Ийе Даўыттың тахтында отырған патша ҳаққында, бул қалада қалған пүткил халық ҳаққында, сизлер менен сүргинге кетпеген туўысқанларыңыз ҳаққында билдирди. Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Мен оларға қылыш, ашлық ҳәм иллет жибердим. Оларды жеўге болмайтуғын ширик әнжирдей қыламан. Қылыш, ашлық ҳәм иллет пенен олардың изинен қуўып, жер бетиндеги барлық патшалықлардың ҳүрейин ушыраман. Мен оларды қуўып жиберген миллетлер арасында олар ғарғысқа қалады, қорқынышлы ҳәм жанды түршиктиретуғын көриниске айланып, насаққа қалады. Себеби олар Мениң сөзлеримди ҳәм қайта-қайта өзлерине жиберген қулларым пайғамбарлардың сөзлерин тыңламады, – дейди Жаратқан Ийе. Сонлықтан ҳәй, барлық сүргиндегилер, Ерусалимнен Бабилонияға сүргин қылғанларым, Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаң! Мениң атым менен сизлерге жалған пайғамбаршылық қылған Қолая улы Ахаб пенен Маасея улы Седекия ҳаққында Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Оларды Бабилония патшасы Набуходоносорға тәслим етемен. Ол екеўин де сизлердиң көз алдыңызда өлтиреди. Солай етип, Яҳудадан Бабилонға сүргин етилгенлер арасында: „Жаратқан Ийе сени Бабилония патшасы тирилей отта жаққан Седекия ҳәм Ахабтай қылсын“, – деген ғарғыс пайда болады. Олар Израилда жарамас ислерди иследи, қоңсыларының ҳаяллары менен бузықшылық қылды, Мен буйырмасам да, Мениң атымнан жалған сөзлерди айтты. Мен буларды билемен ҳәм Өзим оларға гүўаман, – дейди Жаратқан Ийе». – Нехеламлы Шемаяға айтыңлар: «Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Сен Ерусалимдеги пүткил халыққа, Маасеяның улы руўханий Сефанияға ҳәм басқа барлық руўханийлерге өзиңниң атыңнан былай деп хатлар жоллапсаң: „Руўханий Еҳояданың орнына Жаратқан Ийе сени руўханий етип тайынлады. Жаратқан Ийениң Үйиниң қадағалаўшысы сыпатында, өзин пайғамбар етип көрсеткен ҳәр бир телбени кисенлеп, темир буғаў менен буғаўлаўың керек. Солай екен, не ушын араңызда пайғамбаршылық қылып жүрген анатотлы Еремияға шара көрмедиңиз? Себеби ол бизлерге, Бабилонияға хат жоллап: Сүргин узақ даўам етеди. Өзлериңизге үйлер қурып, оларда жасаңлар. Бағлар отырғызып, олардың мийўесин жеңлер, – деп жазыпты“». Руўханий Сефания бул хатты пайғамбар Еремияға еситтирип оқыды. Сонда Еремияға Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Сүргиндегилердиң ҳәммесине мына хатты жибер: «Жаратқан Ийе нехеламлы Шемая ҳаққында былай дейди: Мен оны жибермеген болсам да, Мениң атымнан сизлерге пайғамбаршылық қылып, жалғанға исендирди. Мен нехеламлы Шемаяны ҳәм оның урпақларын жазалайман. Оның әўладынан ҳеш бири бул халық арасында жасамайды ҳәм халқыма ислейтуғын жақсылығымды көрмейди, – дейди Жаратқан Ийе. – Себеби ол Маған қарсы сөйледи». Еремияға Жаратқан Ийеден сөз түсти. Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай деди: – Саған айтқан сөзлеримниң ҳәммесин бир орама китапқа жаз. Сондай күнлер келеди, – дейди Жаратқан Ийе, – халқым Израил менен Яҳуданың бурынғы абаданшылығын қайта тиклеймен. Мен оларды ата-бабаларына берген жериме қайтарып алып келемен, олар сол жерге ийелик қылады, – дейди Жаратқан Ийе. Израил ҳәм Яҳуда ҳаққында Жаратқан Ийе айтқан сөзлер мыналар: «Жаратқан Ийе былай дейди: Сизлер тынышлық емес, Ала-сапыран ҳәм қорқыныш даўысын еситип турсыз. Енди сораң ҳәм көриң! Еркек бала туўа ма? Неге толғақ тутқан ҳаялдай, Ҳәр бир еркектиң қолын белинде көрип турман? Неге ҳәммесиниң жүзи солғын? Қандай қорқынышлы күн! Оған уқсаған күн басқа болмаған. Бул Яқып урпағы ушын апат ўақты, Бирақ олар оннан қутқарылады. Сол күни, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси, – Мен мойнындағы мойынтырықты сындыраман, Буғаўларды қопараман. Буннан былай басқа миллетлерге хызмет етпейди. Енди Қудайы Жаратқан Ийеге ҳәм Мен тахтқа отырғызған, Даўыт әўладынан болған патшаға хызмет етеди. Сен, қулым Яқып, қорқпа, – дейди Жаратқан Ийе, – Қәўетерленбе, Израил! Мен сени қутқарып, узақ елден, Урпақларыңды тутқын болған елинен қайтараман. Яқып, сен қайтып келесең, Бийқәтер ҳәм тыныш жасайсаң. Сени қорқытатуғынлар да болмайды. Ал Мен сениң менен биргемен, – дейди Жаратқан Ийе, – Сени қутқараман. Сени арасына шашқан, Миллеттиң бәрин жоқ қыламан. Тек сени жоқ қылмайман. Бирақ сени әдалатлық пенен тәрбиялайман, Сени жазасыз қоймайман. Жаратқан Ийе былай дейди: Жарақатларың шыпасыз, Жараң аўыр. Сениң даўаңды ҳеш ким қорғамайды, Жараңа шыпа беретуғын дәри жоқ, Саған ҳеш қандай шыпа жоқ. Ойнасларыңның ҳәммеси сени умытты, Олар сени излемейди. Айыбың аўыр, Гүнаң шексиз болғаны ушын, Сени душпан киби соққыладым, Аяўсыз жазаладым. Неге жарақатың ушын, Шыпасыз дәртиң ушын пәрияд етесең? Қылмысың аўыр, Гүнаң шексиз болғаны ушын, Саған солай иследим. Бирақ сени жалмағанлар, жалманады, Барлық душпанларың, Олардың ҳәр бири сүргин етиледи. Сени талағанлар, таланады, Сени олжа қылғанлардың өзлерин, Мен олжа қыламан. Сени: „Таслап кетилген“, – деп атап, „Сионның ҳеш кимге кереги жоқ“, – деп айтса да, Мен саған шыпа берип, Дәртиңнен жазаман, – дейди Жаратқан Ийе. Жаратқан Ийе былай дейди: Мен Яқыптың шатырының абаданшылығын қайта тиклеймен, Оның турақ жайларына реҳим етемен. Қала қарабақаналары үстине қайта қурылады, Бурынғы орнына сарай салынады. Олардан тәрийиплеў қосықлары, Қуўаныш сеслери еситиледи. Мен оларды көбейтемен, енди азаймайды, Оларды абырайлы қыламан, аяқ асты болмайды. Балалары бурынғыдай өмир сүреди, Жәмийети алдымда беккемленеди. Оларға жәбир көрсеткенлерди жазалайман. Көсеми олардың өзинен болады, Ҳүкимдары олардың арасынан шығады. Мен оны жақынлатаман, Ол Маған жақын болады, Өзинше Маған жақынлаўға ким жүрек етеди? – дейди Жаратқан Ийе. – Сизлер Мениң халқым боласыз, Мен сизлердиң Қудайыңыз боламан». Мине, Жаратқан Ийениң даўылы, Ғәзепке минип, көтерилди. Күшли қуйын көтерилип, Наҳақлардың басына дөнеди. Жүректеги нийетин әмелге асырмағанша, Жаратқан Ийениң лаўлаған ғәзеби сөнбейди. Ўақты келгенде сизлер буны түсинесиз. «Сол ўақытта, – дейди Жаратқан Ийе, – Мен Израил тийрелериниң ҳәммесиниң Қудайы боламан, олар Мениң халқым болады». Жаратқан Ийе былай дейди: «Қылыштан аман қалған халық, Шөлде мийрим табады. Мен Израилды тынышландырыўға келемен. Бурынырақта Жаратқан Ийе Израилға көринип, былай деген еди: Мәңгилик сүйиспеншилик пенен сени сүйип, Саған мийрим көрсетиўди даўам еттим. Сени және аяққа турғызаман, Сен аяққа турасаң, пәк қыз Израил! Және дәплер менен безенип, Кеўил көтергенлер менен аяқ ойынға түсесең. Самария таўларында және жүзимзарлар отырғызасаң, Бағ отырғызғанлар оның мийўесинен дәм татады. Сондай күнлер келеди, Эфрайым таўлы үлкесиндеги гүзетшилер: „Турыңлар, Сионға, Қудайымыз Жаратқан Ийениң жанына шығайық“, – деп бақырады». Жаратқан Ийе былай дейди: «Яқып ушын қуўаныш пенен қосық айтың, Миллетлердиң басшысы ушын даўыслап алғыс айтың. Алғыслап былай деңлер: „Жаратқан Ийе, қутқар халқыңды, Израилдан аман қалғанларын“. Мине, Мен оларды арқадағы еллерден, Дүньяның төрт тәрепинен жыйнайман. Олардың арасында соқыр, ақсақ, Ҳәмиледар ҳәм енди босанғанлар да болады. Олар уллы жыйын болып бул жерге қайтады. Олар жылап-сықлап келеди, Алып киятырғанымда жалбарынады. Оларды ағын суўлар бойлап жетелеймен, Сүрникпесин деп, тегис жоллардан алып жүремен. Мен Израилдың әкеси екенмен, Эфрайым да Мениң туңғышым. Ҳәй, миллетлер! Жаратқан Ийениң сөзин тыңлап, Оны узақтағы жағалаўларда жәриялап былай деңлер: „Израилды тарқатып жиберген, оны топлайжақ, Шопанның өз сүриўин қорғағанындай оны қорғайды“. Себеби Жаратқан Ийе Яқыпты азат етип, Оны өзинен күшли болғанның қолынан қутқарады. Олар келип, Сионның бәлент төбесинде, Қуўанып, қосық айтады, Жаратқан Ийе берген берекетке, Бийдай, шарап, зәйтүн майы, Қой сүриўлери ҳәм мал падалары себепли, Жүзлеринен нур жаўады. Олар суўғарылған бағ киби, Енди ҳасла солымайды. Сонда жас қызлар шадланып, аяқ ойынға түседи, Өспирим ҳәм үлкен жастағы еркеклер бирге қуўанады. Мен олардың қайғысын қуўанышқа айландыраман, Ҳәсиретине тәселле берип, қуўаныш бағышлайман. Руўханийлерин сыпатлы азық пенен тойдыраман, Халқым берекетиме тояды», – дейди Жаратқан Ийе. Жаратқан Ийе былай дейди: «Рамадан бир даўыс еситиледи, Жылаған ҳәм пәрияд қылған даўыслар! Балаларын жоқлап жылар Раҳила, Жубанғысы келмес, Өйткени жоқ енди олар». Жаратқан Ийе былай дейди: «Дад салыўды тоқтат, көз жасларыңды сүрт, Шеккен азабыңның есеси төленеди, – дейди Жаратқан Ийе, – Балаларың душпан журтынан қайтып келеди. Сениң келешегиңнен үмит бар, – дейди Жаратқан Ийе, – Балаларың өз журтына қайтып келеди. Мен Эфрайымның ҳәсиретли даўысын еситтим: „Мен қырсық бир тана сыяқлы едим, Мени тәрбияладың, мен де сабақ алдым. Мени қайта тикле, алдыңа қайтып барайын, Өйткени Қудайым Жаратқан Ийе – Сенсең. Адасқаннан кейин, өкинип тәўбе қылдым, Ақылым киргенде, саныма урып жыладым. Жаслығымда ислеген айып ислерим себепли, Уялып, шерменде болдым“. Эфрайым Мениң әзиз улым емес пе? Ол Мениң сүйикли балам емес пе? Оған аўыр сөз айтқан ўақтымда да, Оны ядымнан шығармай, сүйиспеншилик пенен еслеймен. Қәлбим оны күсейди, Оған сөзсиз реҳим етемен, – дейди Жаратқан Ийе. – Өзиң ушын жол белгилерин қой, Жол көрсететуғын сүтинлер орнат. Жүрген жолыңа дыққат қой. Пәк қыз Израил, изге қайт, Өзиңниң қалаларыңа қайт. Қашанға дейин гезип жүрмекшисең, ҳәй бийопа қыз? Жаратқан Ийе дүньяда бурын болмаған нәрсе жаратты: Ҳаял еркектиң дыққатын тартады». Әлемниң Жаратқан Ийеси, Израилдың Қудайы былай дейди: «Мен олардың абаданшылығын қайта тиклегенимде, олар Яҳуда жеринде ҳәм оның қалаларында мына сөзлерди айтады: „Жаратқан Ийе сени жарылқасын, Әдиллик мәканы, мухаддес таў!“ Дийханлар ҳәм мал изиндеги шопанлар Яҳудада ҳәм оның қалаларында бирге жасайды. Мен шаршағанлардың шөлин қандырып, руўхый түңилгенлерди руўхландыраман. Сонда мен оянып кетип қарасам, ҳәз етип уйықлаған екенмен. Сондай күнлер келеди, – дейди Жаратқан Ийе, – Мен Израилда ҳәм Яҳудада адамларды ҳәм ҳайўанларды көбейтемен. Бурын Мен оларды қадағалап турған, суўырып таслап, ўайран қылған, аўдарып таслап, жер менен жексен еткен, басларына апат келтирген болсам, енди Мен қурыў ҳәм беккемлеў ушын оларға нәзер саламан, – дейди Жаратқан Ийе. – Сол күнлерде адамлар былай деп айтпайтуғын болады: „Әкелер қышқыл жүзим жейди, Ал балалардың тиси қамасады“. Енди ҳәр бир адам өз айыбы ушын өзи өледи. Ким қышқыл жүзим жесе, соның тиси қамасады». «Мынадай күнлер келеди, – дейди Жаратқан Ийе. – Мен Израил ҳәм Яҳуда халқы менен жаңа келисим дүземен. Бул келисим Мен олардың ата-бабаларының қолынан услап, Мысыр елинен алып шыққан ўақтымда олар менен дүзген келисимдей болмайды. Мен олардың хожайыны болсам да, олар сол келисимди бузды, – дейди Жаратқан Ийе. Бирақ сол күнлерден кейин, Израил халқы менен дүзетуғын келисимим мынаў, – дейди Жаратқан Ийе, – Мен Өз нызамымды олардың сана-сезимине орналастырып, жүреклерине жазып қояман. Мен олардың Қудайы боламан, олар Мениң халқым болады. Буннан былай ҳеш ким өз достына ямаса өз туўысқанына: „Жаратқан Ийени танып бил“, – деп үйретпейтуғын болады. Себеби кишкенесинен үлкенине дейин ҳәммеси Мени таныйтуғын болады, – дейди Жаратқан Ийе. – Мен олардың қылмысларын кеширемен, гүналарын қайтып есиме алмайман». Күндиз жақты болсын деп, қуяшты берген, түнде жарық болсын деп, ай ҳәм жулдызларға қағыйда берген, толқынларының шуўылдасыўы ушын теңизди өшегистирген Жаратқан Ийе, аты Әлемниң Жаратқан Ийеси болған былай дейди: «Егер бул қағыйдалар Мениң алдымда ҳәрекеттен тоқтаса, – дейди Жаратқан Ийе, – онда Израил нәсили де миллет болыўдан мәңгиге айырылады». Жаратқан Ийе былай дейди: «Жоқарыдағы аспанды өлшеўге болмайтуғындай, төмендеги жердиң тийкарын табыў мүмкин болмайтуғындай, ислеген барлық ислери ушын, пүткил Израил нәсилин Мен де тәрк ете алмайман, – дейди Жаратқан Ийе. Сондай күнлер келеди, – дейди Жаратқан Ийе, – Хананел минарасынан Мүйеш дәрўазасына шекем қала Мен ушын қайта қурылады. Жерди өлшейтуғын жип сол жерден туўры Гареб төбешигине дейин созылып, Гоаға бурылады. Өли денелер ҳәм күллер тасланған пүткил ойпатлық, Кидрон сайына шекемги барлық атызлар, шығыстағы Ат дәрўазасының мүйешине шекемги жерлер Жаратқан Ийе ушын мухаддес болады. Қала енди ҳеш қашан ўайран қылынбайды ҳәм қуламайды». Яҳуда патшасы Седекияның патшалығының оныншы жылында Еремияға Жаратқан Ийеден сөз түсти. Сол жылы Набуходоносордың патшалығының он сегизинши жылы еди. Сол ўақытта Бабилония патшасының ләшкерлери Ерусалимди қамал қылып турған, ал пайғамбар Еремия Яҳуда патшасының сарайындағы сақшылар ҳәўлисинде қамақта сақланып атырған еди. Яҳуда патшасы Седекия оны қамап қойып, сен не ушын булай пайғамбаршылық еттиң деди: «Жаратқан Ийе былай дейди: Мен бул қаланы Бабилония патшасының қолына беремен, ол қаланы басып алады. Яҳуда патшасы Седекия калдейлердиң қолынан қутыла алмайды, ол Бабилония патшасының қолына тапсырылады ҳәм оны өз көзлери менен көрип, оның менен жүзбе-жүз сөйлеседи. Ол Седекияны Бабилонға алып кетеди. Мен Седекияға кеўил аўдармағанымша, ол сол жерде қалады, – дейди Жаратқан Ийе, – Калдейлерге қарсы гүрессеңиз де, жеңиске ериспейсиз». Еремия былай деп жуўап берди: – Маған Жаратқан Ийеден мынадай сөз түсти: «Ағаң Шаллумның улы Ханамел келип, саған: „Мениң Анатоттағы атызымды сатып ал. Мениң ең жақын ағайиним болғаның себепли, оны сатып алыўға ҳақың бар ҳәм буған миннетлисең“, – дейди». Соңынан Жаратқан Ийениң айтқанындай, ағамның улы Ханамел сақшылар ҳәўлисине, маған келип: «Бенямин жери аймағындағы Анатоттағы атызымды сатып ал. Оны сатып алып, өз ўазыйпаңды орынла. Оны сатып алса», – деди. Сонда мен бул сөздиң Жаратқан Ийеден түскенин билдим. Кейин мен Анатоттағы атызды ағамның улы Ханамелден сатып алдым. Оған он жети шекел гүмисти өлшеп бердим. Алды-сатты шәртнамасына қол қойып, мөримди бастым ҳәм гүўаларды шақырып, гүмисти өлшеп бердим. Мен нызам-қағыйдалары жазылған мөрленген шәртнаманың түп нусқасын ҳәм мөрленбеген бир нусқасын алып, бул алды-сатты шәртнамасын ағамның улы Ханамелдиң, оған қол қойған гүўалардың ҳәм сақшылар ҳәўлисинде мениң менен қамақта отырған барлық яҳудийлердиң көз алдында Махсеяның ақлығы Нерияның улы Барухқа бердим. Олардың көз алдында Барухқа былай деп тапсырма бердим: «Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Бул алды-сатты шәртнамасының мөрленген ҳәм мөрленбеген нусқаларын алып, узақ ўақыт сақланыўы ушын, ылай гүзеге салып қой. Себеби Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Бул жерде және үйлер, атызлар ҳәм жүзимзарлар сатып алынады». Алды-сатты шәртнамасын Нерия улы Барухқа берип болып, Жаратқан Ийеге дуўа еттим: «О, Қудай Ийе! Уллы қүдиретиң ҳәм созылған қолың менен Сен көклерди ҳәм жерди жараттың. Саған мүмкин емес нәрсениң өзи жоқ. Сен мыңыншы әўладқа шекем мийрим көрсетесең, бирақ әкелериниң айыпларының жазасын балаларына тарттырасаң. Уллы ҳәм күшли Қудай, Сениң атың – Әлемниң Жаратқан Ийеси. Сениң нийетлериң уллы ҳәм ислериң қүдиретли. Сен адамзаттың жолларының ҳәммесин көрип турасаң, ҳәр бир адамға тутқан жолына, исиниң мийўесине жараса қайтарасаң. Сен Мысырда белгилер ҳәм кәраматлар көрсеттиң. Ҳәзирге дейин буларды Израилда ҳәм адамзат арасында көрсетип, ҳәзирги күнге шекем Өзиңди даңққа бөледиң. Белгилер ҳәм кәраматлар менен, күшли ҳәм созылған қолың менен ҳәм уллы айбатың менен халқың Израилды Мысыр жеринен алып шықтың. Ата-бабаларына беремен деп ант ишкен бул жерди, сүт ҳәм пал ағып турған жерди оларға бердиң. Олар келип, сол жерди ийелеп алды. Бирақ Саған қулақ аспады, Сениң Нызамыңа сай жасамады ҳәм Сен буйырған ислерди қылмады. Сонлықтан Сен бул апатлардың ҳәммесин олардың басына жаўдырдың. Қара, душпанлар қаланы қолға киргизиў ушын топырақ үймекте. Қылыш, ашлық ҳәм иллет себепли қала өзине ҳүжим қылған калдейлердиң қолына түсти. Көрип турғаныңдай, айтқанларың жүзеге асты. О Қудай Ийе, қала калдейлердиң қолына берилген болса да, Сен маған: Гүўалардың қатнасыўында гүмиске атыз сатып ал, – дедиң». Буннан кейин Еремияға Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Мен – пүткил адамзаттың Қудайы Жаратқан Ийемен. Маған мүмкин емес нәрсениң өзи бар ма? Сонлықтан Жаратқан Ийе болған Мен былай деймен: Мен бул қаланы калдейлерге ҳәм Бабилония патшасы Набуходоносорға беремен. Олар қаланы қолға алады. Бул қалаға ҳүжим қылатуғын калдейлер келип, оған от қояды. Үшеклеринде Баал бутына хош ийисли түтеткилер түтеткен ҳәм басқа қудайларға ишимлик садақаларын қуйып, Мениң қәҳәримди келтирген адамлардың үйлерин толық өртеп жибереди. Израил ҳәм Яҳуда халқы жаслығынан Мениң нәзеримде жаўыз болған ислерди иследи. Аўа, Израил халқы қолларының иси менен бәрқулла Мениң ғәзебимди келтирди, – дейди Жаратқан Ийе. – Бул қала бина болғаннан баслап, бүгинге дейин қала халқы Мениң ғәзебимди келтирди. Сонлықтан оны дәргайымнан қуўып жиберемен. Израил ҳәм Яҳуда халқы, олардың патшалары, ҳәмелдарлары, руўханийлери, пайғамбарлары, Яҳуда ҳәм Ерусалим турғынлары – барлығы жаўыз ислер ислеп, Мениң ғәзебимди келтирди. Олар Маған жүзин емес, ал арқасын қаратты. Мен оларға зинҳарлап үйреттим, бирақ олар тыңламады, тәрбиямды алмады, нәсиятымды қабыл етпеди. Мениң атым менен аталатуғын Үйге жеркенишли затларын қойып, оны ҳарамлады. Ул ҳәм қызларын Молох бутына арнап отта жағып қурбанлыққа бериў ушын, Баалға арнап Бен-Ҳинном ойпатлығына сыйыныў орынларын қурды. Бундай жеркенишли исти қылып, Яҳуданың гүнаға батыўын Мен буйырмағанман, ҳәтте, бул қыялыма да келмеген. Бирақ сизлер: «Қылыш, ашлық ҳәм иллет себепли Бабилония патшасына бериледи», – деп айтқан бул қала туўралы Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: Мен халқымды қәҳәрим, ғәзебим ҳәм ашыўым менен ҳәмме жерге тарқатып жиберген едим, енди оларды жыйнап аламан. Оларды қайтарып бул жерге алып келип, қәўипсизликте жасатаман. Олар Мениң халқым болады, Мен де олардың Қудайы боламан. Олар бәрқулла Меннен қорқып жасайтуғын бир мақсетке бағдарланған жол беремен. Бул олардың өзлери ушын да, өзлеринен кейинги балалары ушын да жақсы болады. Мен олар менен мәңгилик келисим дүземен. Оларға жақсылық қылыўдан қашпайман. Меннен жүз бурып кетпеўи ушын, олардың жүрегине Өзимнен қорқыў сезимин салып қояман. Мен оларға қуўаныш пенен жақсылық қыламан, садықлық пенен шын жүректен ҳәм жан-тәним менен оларды усы жерге орналастыраман. Жаратқан Ийе былай дейди: Бул халықтың басына уллы апатшылықларды қалай салған болсам, оларға ўәде еткен жақсылықларды да солай жаўдыраман. Сизлердиң: «Калдейлерге берилип, адамсыз ҳәм ҳайўансыз қаңырап қалған жер», – деп айтып жүрген бул жерде және де атызлар сатып алынады. Бенямин жеринде, Ерусалимниң айланасындағы жерлерде, Яҳуда далаларында, таўлы аймақларда, батыстағы таў етеклеринде ҳәм Негеб жерлеринде атызлар гүмиске сатып алынып, шәртнамаларға қол қойылып, мөр басылып, гүўалар шақырылады. Себеби Мен олардың бурынғы абаданшылығын қайта тиклеймен, – дейди Жаратқан Ийе. Еремия еле сақшылар ҳәўлисинде қамақта сақланып атырған ўақытта, оған Жаратқан Ийеден екинши рет сөз түсти: – Исти жобаластырып, оны ислейтуғын ҳәм жүзеге асыратуғын, аты Жаратқан Ийе болған Жаратқан Ийе былай дейди: Мени шақыр, жуўап беремен. Сен билмеген уллы ҳәм жумбақлы сырларды саған айтаман. Қалаға тақап үйилген топырақтан ҳәм қылыштан қорғаныў ушын бузылған бул қаладағы үйлер ҳәм Яҳуда патшаларының сарайлары ҳаққында Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: Сизлер калдейлер менен урысасыз, бирақ олар үйлериңизди Мениң қәҳәрим ҳәм ғәзебим менен қырып тасланған өли денелерге толтырады. Олардың ислеген барлық жаўызлықлары ушын, Мен бул қаладан жүзимди жасырдым. Солай болса да, бул қалаға және шыпа берип, оны саўалтаман. Мен Өз халқымды емлеймен. Оларға шексиз абаданшылық ҳәм парахатшылық беремен. Мен Яҳуданың ҳәм Израилдың бурынғы абаданшылығын қайта тиклеймен, оларды бурынғыдай қайта бина қыламан. Оларды алдымда ислеген барлық гүналарынан тазалайман ҳәм Маған қарсы бас көтерип, ислеген барлық айыпларын кеширемен. Дүньядағы барлық миллетлер оларға ислеген ҳәмме жақсылықларымды еситеди ҳәм бул қала жер бетиндеги барлық халықлар алдында Маған қуўаныш, алғыс, атақ-абырай ҳәм даңқ алып келеди. Ерусалимге ислеген ҳәмме жақсылықларым ҳәм берген парахатшылығым туўралы еситип, бул миллетлер қорқып титиреседи. Жаратқан Ийе былай дейди: Сизлер: «Бул орын ўайран болып, адамсыз ҳәм ҳайўансыз шөлге айланады», – дедиңиз. Бирақ адамсыз ҳәм ҳайўансыз босап қалған Яҳуда қалаларында ҳәм Ерусалим көшелеринде шадлық ҳәм қуўаныш сеслери, келин ҳәм күйеў сести, Жаратқан Ийениң Үйине миннетдаршылық қурбанлықларын алып келгенлердиң былай деген даўыслары еситиледи: «Әлемниң Жаратқан Ийесин тәрийиплең! Ол ийгиликли, садықлығы мәңги даўам етеди». Өйткени Мен бул жердиң бурынғы абаданшылығын қайта тиклеймен, – дейди Жаратқан Ийе. Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Адамсыз ҳәм ҳайўансыз босап қалған бул жерде, оның барлық қалаларында және шопанлардың өз сүриўлерин бағатуғын жайлаўлары болады. Таўлы үлкедеги қалаларда, батыстағы таў етеклеринде, Негебте, Бенямин жерлеринде, Ерусалим әтирапындағы ҳәм Яҳуда қалаларындағы аймақларда шопанлар және қойларын санайтуғын болады, – дейди Жаратқан Ийе. Сондай күнлер келеди, – дейди Жаратқан Ийе, – Израил ҳәм Яҳуда халқы ҳаққында айтқан қайырлы ўәделеримди орынлайман. Сол күнлерде ҳәм сол ўақытта Мен Даўыттың нәсилинен әдил бир шақаны өсирип шығараман. Ол жер бетинде әдалат ҳәм әдилликти жүзеге асырады. Сол күнлерде Яҳуда қутқарылады, Ерусалим қәўипсизликте жасайды. Оны «Жаратқан Ийе – әдиллигимиз», деп атайды. Себеби Жаратқан Ийе былай дейди: Даўыттың нәсилинен Израил тахтында отыратуғынлардың изи үзилмейди. Алдымда жандырылатуғын қурбанлықларды беретуғын, ғәлле садақаларын жандыратуғын ҳәм қурбанлық шалатуғын Лебий әўладынан болған руўханийлер ҳеш қашан жоқ болып қалмайды. Еремияға Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Жаратқан Ийе былай дейди: Егер ким де ким Мениң күндиз ҳәм түн менен дүзген келисимимди бузып, олардың тәртибин өзгерте алса, онда Мен, қулым Даўыт пенен дүзген келисимимди бузып, Даўыттың нәсилин тахттан түсиремен. Сондай-ақ, Маған хызмет қылып атырған Лебий урпақлары менен де дүзген келисимим бузылған есапланады. Мен қулым Даўыттың урпақларын ҳәм алдымда хызмет ететуғын лебийлилерди аспандағы жулдызлардай, теңиз жағасындағы қумлардай сан-санақсыз етип көбейтемен. Еремияға Жаратқан Ийеден және сөз түсти: – Мына халықтың: «Жаратқан Ийе Өзи таңлап алған еки патшалықтан да ўаз кешти», – деп айтып жүргенин көрмедиң бе? Олар енди Мениң халқымды кемситип, ҳәтте, оны миллет деп атаўға арланып атыр. Жаратқан Ийе былай дейди: Ҳақыйқаттан да, Мен түн ҳәм күн менен келисим дүздим, көклердиң ҳәм жердиң тәртибин белгилеп бердим. Сондай-ақ Яқыптың ҳәм қулым Даўыттың нәсилинен ҳеш қашан ўаз кешпеймен. Ибрайым, Ысақ ҳәм Яқып нәсили үстинен Даўыттың урпақларынан бирин ҳүкимдар етип қойыўды даўам етемен. Мен халқымның бурынғы абаданшылығын қайта тиклеймен, оларға реҳим қыламан. Бабилония патшасы Набуходоносор өзиниң барлық ләшкерлери, қол астындағы жерлердиң барлық патшалықлары ҳәм халықлары менен бирге Ерусалим ҳәм оның дөгерегиндеги қалаларға қарсы урысып атырған ўақытта, Жаратқан Ийеден Еремияға сөз түсти: – Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: Яҳуда патшасы Седекияға барып айт: «Жаратқан Ийе былай дейди: Мен бул қаланы Бабилония патшасы Набуходоносордың қолына тапсыраман. Ол қалаға от қояды. Сен оның қолынан қутыла алмайсаң, сөзсиз тутып алынып, оған тапсырыласаң. Сен Бабилония патшасын өз көзлериң менен көресең, оның менен жүзбе-жүз сөйлесесең. Сен Бабилонға алып кетилесең. Деген менен, Яҳуда патшасы Седекия, Жаратқан Ийениң мына сөзин де тыңла, Сен туўралы Жаратқан Ийе былай дейди: Сен қылыштан қаза таппайсаң, тынышлық пенен көз жумасаң. Саған дейинги болған патшалардың, ата-бабаларыңның ҳүрметине қалай от жағылған болса, сениң ҳүрметиңе де солай от жағылып: Ўай-ўай тақсырым! – деп жоқлаў айтылады. Буны Мен, Жаратқан Ийе айтып атырман». Еремия пайғамбар булардың ҳәммесин Ерусалимдеги Яҳуда патшасы Седекияға айтып берди. Сол ўақытта Бабилония патшасының ләшкерлери Ерусалим менен, Яҳуданың еле тәслим болмаған қалалары Лахиш ҳәм Азеқа менен урысып атырған еди. Яҳуданың қорғанлы қалаларынан тек усылар қалған еди. Седекия патша Ерусалимдеги пүткил халық пенен келисим дүзип, қулларды азат етиўди жәриялағаннан кейин, Еремияға Жаратқан Ийеден сөз түсти. Бул келисим бойынша, ҳәр бир адам өзиниң еврей қулын ҳәм шорысын азат етип, ҳеш ким артық өз туўысқаны болған яҳудалыны қуллықта усламаўы тийис еди. Пүткил басшылар ҳәм халық бул келисимге бойсынып, өзлериниң қул ҳәм шорыларын азат етиўге ҳәм оларды буннан былай қуллықта усламаўға ыразы болды ҳәм оларды азатлыққа шығарды. Бирақ кейин пикиринен қайтып, азатлыққа шығарған қулларын ҳәм шорыларын мәжбүрлеп алып келип, оларды және қулға айландырды. Сонда Еремияға Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: Мен ата-бабаларыңызды Мысырдан, қул болған жеринен алып шыққанымда, олар менен келисим дүзип: «Өзлерин сизлерге қул етип сатып, алты жыл сизлерге хызмет еткен еврей туўысқаныңызды жетинши жылы азатлыққа шығарың», – деген едим. Бирақ ата-бабаларыңыз Мени тыңламады, қулақ аспады. Енди сизлер тәўбе қылып, ҳәр бириңиз өз туўысқаныңыздың азатлығын жәриялап, Мениң нәзеримде туўры болған исти иследиңиз. Мениң атым менен аталған Үйде, алдымда турып келисим дүздиңиз. Кейин сөзиңизден танып, Мениң атыма дақ түсирдиңиз. Сизлер азат еткеннен кейин, өзлери қәлеген жерге кеткен қул ҳәм шорыларыңызды қайтарып алып келип, қул болыўға мәжбүрледиңиз. Сонлықтан Жаратқан Ийе былай дейди: Маған қулақ салмадыңыз, ҳәр бириңиз туўысқаныңызды ҳәм қоңсыңызды босатып жибермедиңиз. Сол себепли Мен сизлерди қылыш, иллет ҳәм ашлыққа қарай босататуғынымды жәриялайман, – дейди Жаратқан Ийе. – Сизлерди көрген жер жүзиндеги барлық патшалықлардың ҳүрейи ушады. Келисим дүзгенде тананы екиге бөлип, оның арасынан өткен едиңиз. Мен келисимимди бузып, алдымда дүзген келисим шәртлерин орынламағанларды сол тана киби екиге бөлемен. Тананың еки бөлеги арасынан өткен Яҳуда ҳәм Ерусалим басшыларын, сарай хызметкерлерин, руўханийлерин ҳәм бул жердиң пүткил халқын душпанларының ҳәм жанын алмақшы болғанлардың қолына беремен. Олардың денелери аспандағы қусларға ҳәм жердеги ҳайўанларға жем болады. Яҳуда патшасы Седекияны ҳәм оның ҳәмелдарларын олардың душпанларына ҳәм жанын алмақшы болғанлардың қолына, сизлерден шегинген Бабилония патшасының ләшкерлерине тапсыраман. Мен буйрық берип, – дейди Жаратқан Ийе, – бабилониялыларды бул қалаға қайтып алып келемен. Олар қалаға ҳүжим етип, оны қолға алады ҳәм жағып жибереди ҳәм Мен Яҳуда қалаларын адам жасамайтуғын шөлге айландыраман. Яҳуда патшасы Иошияның улы Еҳояким ҳүкимдарлық қылған дәўирде Еремияға Жаратқан Ийеден мына сөз түсти: – Рехабтың урпақларына барып, олар менен сөйлес. Оларды Жаратқан Ийениң Үйиниң бир бөлмесине алып келип, ишиў ушын шарап бер. Мен Хабассинияның ақлығы Еремияның улы Язанияны, оның туўысқанлары менен балаларын ҳәм Рехабтың урпақларын ертип, Қудайдың адамы болған Игдалия улы Хананның улларының Жаратқан Ийениң Үйиндеги бөлмесине алып бардым. Бул бөлме басшылардың бөлмесиниң қапталында, лаўазымлы руўханий Шаллум улы Маасеяның бөлмесиниң жоқарысында еди. Кейин Рехабтың урпақларының алдына шарап толы гүзелер менен кеселерди қойып, оларға: – Шараптан ишиңлер, – дедим. Бирақ олар былай деп жуўап берди: – Бизлер шарап ишпеймиз. Себеби бабамыз Рехаб улы Ионадаб былай деп буйрық берген: «Өзлериң де шарап ишпең, әўладларыңыз да ҳеш қашан шарап ишпесин. Ҳеш қашан үй қурмаң, егин екпең, жүзим отырғызбаң. Булардан ҳеш бири сизлерде болмасын. Өйткени сизлер бәрқулла шатырларда жасаўыңыз тийис. Сонда көшип-қонып жүрген жерлериңизде узақ өмир көресиз». Бизлер бабамыз Рехаб улы Ионадабтың барлық буйрықларын орынлап келемиз. Өзлеримиз де, ҳаялларымыз да, ул-қызларымыз да ҳеш қашан шарап ишпеймиз. Жасаў ушын үйлер қурмадық. Бизлерде жүзимзар да, егислик атыз да, егин де жоқ. Бизлер шатырларда жасаймыз. Бабамыз Ионадабқа қулақ асып, оның буйрықларын орынлап келемиз. Бирақ Бабилония патшасы Набуходоносор бул елге ҳүжим қылғанда, бизлер «арамлылардың ҳәм калдейлердиң ләшкерлеринен қашып, Ерусалимге барамыз» – деп шештик. Сол себепли ҳәзир де Ерусалимде жасап атырмыз. Сонда Еремияға Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Барып, Яҳуда халқы менен Ерусалим турғынларына былай деп айт: «Сизлер Мениң сөзлеримди тыңлаўды қашан үйренесиз? – дейди Жаратқан Ийе. – Рехаб улы Ионадаб өз урпақларына шарап ишпеўди буйырды. Олар бабасының буйрығына бойсынып, усы күнге дейин шарап ишпейди. Ал Мен сизлерге қайта-қайта айтсам да, сизлер тыңламадыңыз. Мен қулларым болған пайғамбарлардың ҳәммесин алдыңызға жиберип: „Ҳәр бириңиз жаўыз жолларыңыздан қайтып, ис-ҳәрекетиңизди өзгертиң. Басқа қудайларға хызмет етиў ушын, оларға ермең. Сонда өзлериңизге ҳәм ата-бабаларыңызға берген жеримде жасайсызлар“, – дедим. Бирақ сизлер Мени тыңламадыңыз, Маған қулақ аспадыңыз. Рехаб улы Ионадабтың урпақлары ата-бабаларының өзлерине берген буйрықларын орынлады, ал бул халық болса Мени тыңламады. Сонлықтан Израилдың Қудайы, Әлемниң Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: Мен Өзим айтқан бәлелерди Яҳудада ҳәм Ерусалимде жасайтуғын ҳәр бир адамның басына жаўдыраман. Себеби Мен оларға айттым, олар тыңламады. Оларды шақырдым, жуўап бермеди». Рехаб урпағына болса, Еремия былай деди: – Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Сизлер бабаңыз Ионадабтың буйрықларына бойсынып, оларға әмел қылып, өзлериңизге тапсырғанларының ҳәммесин орынладыңыз. Сонлықтан Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Рехаб улы Ионадабтың урпағынан Мениң алдымда хызмет ететуғын адамның изи үзилмейди». Яҳуда патшасы Иошия улы Еҳоякимниң патшалығының төртинши жылында Еремияға Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Орама қағаз алып, Иошияның дәўиринде сениң менен сөйлескен күнимнен баслап, усы күнге шекемги Израил, Яҳуда ҳәм пүткил миллетлер ҳаққында айтқанларымның ҳәммесин жазып қой. Бәлким Яҳуда халқы басларына жаўдырмақшы болған барлық бәле-қадалар ҳаққында еситкенде, жаман жолынан қайтар, Мен де олардың айыпларын ҳәм гүналарын кеширермен. Еремия Нерия улы Барухты шақырды. Барух Еремияның аўзынан Жаратқан Ийениң айтқан сөзлериниң ҳәммесин орама қағазға жазды. Кейин Еремия Барухқа былай деп буйырды: – Маған Жаратқан Ийениң Үйине кириў қадаған. Сонлықтан сен барып, мениң аўзымнан жазып алған Жаратқан Ийениң сөзлерин ораза күни Жаратқан Ийениң Үйинде халыққа даўыслап оқып бер. Оны өз қалаларынан келген пүткил Яҳуда халқына даўыслап оқып бер. Бәлким, олар Жаратқан Ийениң алдында жалбарынар, жаўыз жолларынан қайтар. Себеби Жаратқан Ийениң бул халыққа жәриялаған қәҳәр-ғәзеби уллы. Нерия улы Барух Еремия пайғамбардың тапсырмасын толық орынлады. Ол Жаратқан Ийениң Үйине барып, орама қағаздағы Жаратқан Ийениң сөзлерин оқыды. Яҳуда патшасы Иошия улы Еҳоякимниң патшалығының бесинши жылының тоғызыншы айында Ерусалимнен ҳәм Яҳуда қалаларынан келген барлық халық Жаратқан Ийениң алдында ораза жәриялаған еди. Сонда Барух Жаратқан Ийениң Үйиниң Таза дәрўазасы жанындағы жоқарғы ҳәўлиде жайласқан Шафан улы хаткер Гемарияның бөлмесинде турып, орама қағаздан Еремияның сөзлерин пүткил халыққа даўыслап оқып берди. Шафанның ақлығы Гемарияның улы Миха орама қағаздағы Жаратқан Ийениң сөзлерин еситкенде, патша сарайындағы хаткерлер бөлмесине барды. Ол жерде барлық басшылар: патша хаткери Элишама, Шемая улы Делая, Ахбор улы Элнатан, Шафан улы Гемария, Ханания улы Седекия ҳәм барлық сарай ҳәмелдарлары отырған еди. Барух орама қағаздан халыққа оқып бергенде еситкен барлық сөзлерин Миха оларға айтып берди. Ҳәмелдарлар: «Халыққа оқып берген орама қағазды алып, кел», – деп айтыў ушын, Кушийдиң шаўлығы Шелемияның ақлығы Нетания улы Яҳудийди Барухқа жиберди. Нерия улы Барух орама қағазды алып, оларға келди. Ҳәмелдарлар Барухқа: – Енди отырып, бизлерге де оқып бер, – деди. Барух оларға да оқып берди. Олар бул сөзлерди ақырына дейин тыңлағаннан соң, қорқысып, бир-бирине қарап, Барухқа: – Бизлер патшаны сөзсиз бул сөзлерден хабардар қылыўымыз керек, – деди. Кейин олар Барухтан: – Өтинемиз, бизлерге айт, Еремияның аўзынан шыққан бул сөзлердиң ҳәммесин сен қалай жазып алдың? Барух оларға былай деп жуўап берди: – Ол бул сөзлердиң ҳәммесин маған айтып турды, мен оларды сыя менен орама қағазға жазып алдым. Сонда сарай ҳәмелдарлары Барухқа: – Барып, Еремия екеўиңиз де жасырының. Қай жерде екениңизди ҳеш ким билмесин, – деди. Ҳәмелдарлар орама қағазды хаткер Элишаманың бөлмесинде қалдырып, патша сарайының ҳәўлисине барды ҳәм патшаға ҳәммесин баян қылды. Патша Яҳудийди орама қағазды алып келиўге жиберди. Яҳудий оны хаткер Элишаманың бөлмесинен алып келип, патшаға ҳәм оның жанында турған барлық ҳәмелдарларға оқып берди. Сол ўақытта, тоғызыншы айда патша қысқы сарайындағы от жанып турған ошақтың жанында отырған еди. Яҳудий орама қағаздан үш ямаса төрт бөлекти оқып болыўдан, патша оларды хаткериниң пышағы менен кесип, отқа таслай берди. Ол орама қағаздың ҳәммесин жағып болғанша солай иследи. Бул сөзлерди еситкенде патша да, оның қасындағы хызметкерлердиң ҳеш бири де қорқпады, қайғырып кийимлерин жыртпады. Элнатан, Делая ҳәм Гемария патшадан орама қағазды жағып жибермеўди өтинди, бирақ патша оларды тыңламады. Буның орнына патша шаҳзада Ерахмеелге, Азриел улы Сераяға ҳәм Абдеел улы Шелемияға Еремия пайғамбарды ҳәм хаткер Барухты тутып алып келиўди буйырды. Бирақ Жаратқан Ийе оларды жасырып қойды. Еремияның аўзынан Барух жазып алған сөзлер жазылған орама қағазды патша жағып жибергеннен соң, Еремияға Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Басқа бир орама қағаз алып, оған биринши орама қағаздағы, Яҳуда патшасы Еҳояким жағып жиберген орама қағаздағы сөзлердиң бәрин жаз. Яҳуда патшасы Еҳоякимге болса, Жаратқан Ийе былай дейди деп айт: «Орама қағазда: „Бабилония патшасы сөзсиз келеди, бул жерди ўайран етип, адамларды ҳәм ҳайўанларды қырып таслайды“, – деп жазылғаны ушын Еремияға айбат етип қағазды өртеп тасладың. Сонлықтан Жаратқан Ийе Яҳуда патшасы Еҳояким ҳаққында былай дейди: „Оның нәсилинен ҳеш ким Даўыттың тахтына отырмайды, денеси күндиздиң жәзийрама ыссысына, түнниң аязына тасланады. Айыплары ушын оның өзин, урпақларын ҳәм хызметкерлерин жазалайман. Олар туўралы айтқан барлық апатшылықларды олардың өзлериниң, Ерусалим турғынлары менен Яҳуда халқының басына жаўдыраман. Себеби олар Маған қулақ аспады“». Еремия басқа орама қағаз алып, Нерия улы хаткер Барухқа берди. Барух Яҳуда патшасы Еҳояким отқа жаққан орама қағаздағы барлық сөзлерди Еремияның аўзынан жазып алды. Бирақ бул сөзлерге әўелгиге уқсаған көплеген сөзлер қосылған еди. Бабилония патшасы Набуходоносор Еҳоякимниң улы Ехонияның орнына Иошия улы Седекияны Яҳуда елине патша етип қойды. Бирақ патша да, оның ўәзирлери де, үлке халқы да Жаратқан Ийениң Еремия пайғамбар арқалы айтқан сөзлерине қулақ салмады. Деген менен, патша Седекия Шелемия улы Еҳухал менен Маасея улы руўханий Сефанияны: «Өтинемен, бизлер ушын Қудайымыз Жаратқан Ийеге дуўа ет», – деп айтыў ушын Еремияға жиберди. Еремия сол ўақытта халық арасында бийғам жасап атырған болып, еле зинданға тасланбаған еди. Сол арада фараонның ләшкерлери Мысырдан шықты. Ерусалимди қамал қылып турған калдейлер бул хабарды еситкенде, Ерусалимнен шегинди. Сонда Еремия пайғамбарға Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: Меннен сораў ушын сизлерди Маған жиберген Яҳуда патшасына былай деп айтыңлар: «Сизлерге жәрдемге киятырған фараонның ләшкерлери өз елине, Мысырға қайтып кетеди. Ал калдейлер қайтып келип ҳүжим етеди, қаланы қолға алып, өртеп жибереди. Жаратқан Ийе былай дейди: „Калдейлер сөзсиз бизлерден шегинеди“, – деп өзлериңизди алдамаңлар. Олар шегинбейди. Егер сизлер өзлериңизге қарсы урысқа шыққан калдейлердиң пүткил ләшкерлерин қырып тасласаңыз да, оларда тек жарадарлар қалған болса да, олар шатырларынан шығып келип, бул қаланы өртеген болар еди». Фараонның ләшкерлери себепли, калдейлердиң ләшкерлери артқа шегинген ўақытта, Еремия Бенямин жерине барып, халық арасындағы өзиниң пайына түскен жер үлесин алыў ушын Ерусалимнен кетпекши болды. Ол Бенямин дәрўазасына жеткенде, гүзетшилер баслығы Хананияның ақлығы Шелемия улы Ирия Еремияны услап алып: – Сен не, калдейлерге қашып кетпекшимисең? – деди. Еремия оған: – Жалған, мен калдейлерге қашып кетпекши емеспен, – деди. Бирақ Ирия оны тыңламады ҳәм Еремияны услап, ўәзирлердиң алдына алып келди. Ўәзирлер Еремияға ашыўланып, оны сабады, кейин хаткер Ионатанның үйине қурылған зинданға таслады. Еремия зинданға тасланып, ол жерде көп күнлерди өткерди. Бир күни патша Седекия адам жоллап, Еремияны сарайына алдырды. Патша өз сарайында жасырын түрде оннан: – Жаратқан Ийеден қандай да бир сөз бар ма? – деп сорады. Еремия оған: – Бар, сиз Бабилония патшасының қолына түсесиз, – деп жуўап берди. Кейин Еремия Седекия патшаға былай деди: – Мени зинданға таслағандай, мен сизге, хызметкерлериңизге яки бул халыққа не қылдым? «Бабилония патшасы сизге, бул халыққа ҳүжим қылмайды», – деп пайғамбаршылық еткен пайғамбарларыңыз қаяқта? Енди мени тыңлаң, тақсырым, өтиниш қылыўға рухсат бериң. Мени хаткер Ионатанның үйине қайтарып жибермең, болмаса, мен сол жерде өлип кетемен. Патша Седекия Еремияны сақшылар ҳәўлисине қамап қойыўды ҳәм қалада нан пүткиллей таўысылғанша, ҳәр күни оған нанбайханадан бир шөрек алып берип турыўды буйырды. Солай етип, Еремия сақшылар ҳәўлисинде қалды. Маттан улы Шефатия, Пашхур улы Гедалия, Шелемия улы Юхал ҳәм Малкия улы Пашхур Еремияның пүткил халыққа айтқан мына сөзлерин еситти: «Жаратқан Ийе былай дейди: Бул қалада қалған адам қылыштан, ашлықтан ҳәм иллеттен өледи, ал калдейлер тәрепке өткен адам тири қалады, жанын қутқарып аман қалады. Жаратқан Ийе былай дейди: Бул қала әлбетте Бабилония патшасының ләшкерлериниң қолына бериледи, ол қаланы басып алады». Сонда сарай ҳәмелдарлары патшаға: – Бул адам өлтирилсин. Ол бул сөзлерди айтып, бул қалада қалған әскерлеримиздиң ҳәм пүткил халықтың руўхын түсирмекте. Бул адам халыққа жақсылық емес, ал жаманлық тилейди, – деди. Патша Седекия оларға: – Мине, ол сизлердиң қолыңызда, мен сизлерге қарсылық көрсетпеймен, – деди. Олар Еремияны услап алып, патшаның улы Малкияның сақшылар ҳәўлисиндеги суў сақлағышқа арқан менен түсирди. Суў сақлағыш суўсыз болып, онда тек ылай бар еди. Еремия балшыққа батып қалды. Патшаның сарай хызметкерлеринен бири, хабашстанлы Эбед-Мелех Еремияның суў сақлағышқа тасланғанын еситти. Сол ўақытта патша Бенямин дәрўазасы алдында отырған еди. Эбед-Мелех патша сарайынан шықты да, патшаға барып: – Тақсыр, Еремияны суў сақлағышқа таслап, бул адамлар жаман ис қылыпты. Қалада нан қалмады, Еремия ол жерде аштан өледи, – деди. Патша хабашстанлы Эбед-Мелехке: – Қасыңа отыз адам ал да, өлип қалмасынан бурын, Еремия пайғамбарды суў сақлағыштан шығарып ал, – деп буйырды. Эбед-Мелех қасына адамларды алып, патша ғәзийнеханасының астындағы бөлмеге кирди ҳәм ол жерден гөне-көкси шүбереклер менен гөне-көкси кийимлерди таўып алып, оларды арқанға байлап, суў сақлағыштағы Еремияға түсирди. Кейин Еремияға: – Арқан денеңе батпаўы ушын, мына гөне-көкси шүбереклер менен кийимлерди қолтығыңның астына қой, – деди. Еремия солай иследи. Олар Еремияны арқанлар жәрдеминде суў сақлағыштан шығарып алды. Буннан кейин, Еремия сақшылар ҳәўлисинде қалды. Патша Седекия адам жиберип, Еремия пайғамбарды Жаратқан Ийениң Үйиниң үшинши есигиниң алдына алып келтирди. Патша Еремияға: – Мен сеннен бир нәрсе сорайжақпан, меннен ҳеш нәрсени жасырма, – деди. Еремия Седекияға: – Егер ырасын айтсам, мени өлтирмес пе едиңиз? Мәсләҳәт бергеним менен мени тыңламайсыз, – деди. Бирақ патша Седекия жасырын түрде ант ишип, Еремияға: – Бизге жан берген тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишемен: сени өлтирмеймен ҳәм жаныңа қаслық қылмақшы болғанлардың қолына тапсырмайман, – деди. Соннан кейин, Еремия Седекияға былай деди: – Израилдың Қудайы, Әлемниң Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: «Егер Бабилония патшасының ҳәмелдарларына тәслим болсаң, жаның тири қалады, бул қала да өртеп жиберилмейди, өзиң де, үй-ишиң де аман қаласыз. Бирақ егер Бабилония патшасының ҳәмелдарларына тәслим болмасаң, бул қала калдейлердиң қолына бериледи, олар қаланы өртеп жибереди, өзиң де олардың қолынан қашып қутыла алмайсаң». Патша Седекия Еремияға: – Мен калдейлер тәрепке өткен яҳудийлерден қорқаман. Калдейлер мени олардың қолына тапсырса, олар мени хорлайды, – деди. Еремия патшаға былай деди: – Яқ, оларға тапсырмайды. Айтқанларымды ислеп, Жаратқан Ийениң сөзине қулақ салсаңыз, тири қалып, абадан турмысқа ерисесиз. Егер тәслим болыўдан бас тартсаңыз, Жаратқан Ийе маған мынаны аян етти: Мине, Яҳуда патшасының сарайында қалған барлық ҳаяллар Бабилония патшасының әскербасысына алып кетиледи. Сол ҳаяллар сизге былай дейди: «Исенген досларыңыз, Сизди алдап, жеңип кетти, Батпаққа батты аяқларыңыз, Олар сизди таслап кетти». Сизиң барлық ҳаялларыңыз бенен балаларыңыз калдейлерге бериледи. Сиз де олардың қолынан қашып қутыла алмайсыз, Бабилония патшасының қолына түсесиз. Бул қала болса, өртеп жибериледи. Кейин Седекия Еремияға былай деди: – Сөйлескенимиз туўралы ҳеш ким билмесин, болмаса өлесең. Егер ҳәмелдарлар мениң сениң менен сөйлескенимди еситип, саған келип: «Патша менен нелер туўралы сөйлескениңди жасырмай айт, болмаса өлесең», – десе, сен оларға: «Мени Ионатанның үйине қайтарып жиберме, болмаса, мен ол жерде өлип қаламан, деп патшаға жалбарындым деп айт», – деди. Барлық ҳәмелдарлар келип, Еремияны сораўға тутты. Ол да патша буйырғанындай етип жуўап берди. Патшаға айтылғанлардан ҳеш кимниң хабары болмағанлықтан, олар үндемей қайтып кетти. Ерусалим қолға алынған күнге дейин, Еремия сақшылар ҳәўлисинде қалды. Яҳуда патшасы Седекияның ҳүкимдарлығының тоғызыншы жылының оныншы айында Бабилония патшасы Набуходоносор пүткил әскерлери менен Ерусалимге жүрис қылып, оны қамалға алды. Седекияның патшалығының он биринши жылының оныншы айының тоғызыншы күни дийўал бузылды. Ерусалим қолға алынғанда, Бабилония патшасының барлық ҳәмелдарлары ишке кирип, Ортаңғы дәрўаза жанында отырды. Олар: Нергал-Шаресер, Самгар-Небо, әскерий ўәкил Сарсехим, бас мәсләҳәтши Нергал-Шаресер ҳәм патшаның барлық ҳәмелдарлары еди. Яҳуда патшасы Седекия ҳәм оның барлық әскерлери оларды көргенде, түнде патшаның бағының жанындағы, еки дийўал арасындағы дәрўаза арқалы шығып, Иордан тегислигине қарай қашып кетти. Бирақ калдей әскерлери оларды қуўып, Ерихо тегислигинде изинен жетти ҳәм Седекияны услап, тутқынға алды да, Хамат үлкесиниң Рибла қаласында болған Бабилония патшасы Набуходоносорға алып барды. Сол жерде патша Седекияның үстинен ҳүким шығарды. Бабилония патшасы Риблада Седекияның улларын көз алдында баўызлатты. Және де, ол Яҳуданың барлық ақсүйеклерин де баўызлатты. Буннан кейин, Седекияның көзлерин ойдырды, Бабилонға алып кетиў ушын оны қола шынжыр менен байлатты. Калдейлер патшаның сарайын, халықтың үйлерин өртеп, Ерусалим дийўалларын қулатты. Сақшылар баслығы Набузарадан қалада аман қалған адамларды ҳәм Бабилония патшасы тәрепке өткен қашқынларды қалған халық пенен бирге Бабилонияға тутқын қылып алып кетти. Бирақ Набузарадан ҳеш нәрсеси жоқ бийшараларды Яҳуда жеринде қалдырып, сол ўақытта оларға жүзимзарлар ҳәм атызлар берди. Бабилония патшасы Набуходоносор сақшылар баслығы Набузараданға Еремия туўралы мынадай буйрық берди: «Оны услап алып, көзқулақ бол. Оған ҳеш қандай зыян келтирме, не сораса, соны исле». Патша сақшыларының баслығы Набузарадан, әскерий ўәкил Набушазбан, бас мәсләҳәтши Нергал-Шаресер ҳәм Бабилония патшасының барлық ҳәмелдарлары адам жоллап, Еремияны сақшылар ҳәўлисинен алдыртты. Олар Шафанның ақлығы Ахиқамның улы Гедалияға Еремияны үйине алып кетиўди тапсырды. Солай етип, Еремия өз халқы арасында қалды. Қараўыллар ҳәўлисинде қамақта болған ўақтында, Еремияға Жаратқан Ийеден мынадай сөз түскен еди: – Барып, хабашстанлы Эбед-Мелехке айт: «Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Мен бул қала туўралы айтқан сөзлеримди жақсылық пенен емес, ал жаманлық пенен жүзеге асыраман. Булар сениң көз алдыңда әмелге асады. Бирақ сол күни Мен сени қутқараман, – дейди Жаратқан Ийе. – Сен өзиң қорқып жүрген адамларыңның қолына түспейсең. Мен сени қутқараман. Сен қылыштан қаза таппайсаң, Маған үмит артқаның ушын, жаның өзиңе олжа болады, – дейди Жаратқан Ийе». Бабилонияға сүргин етилген пүткил Ерусалим ҳәм Яҳуда тутқынлары менен бирге Еремия да шынжыр менен байланып, Рамаға алып барылды. Ол жерде сақшылар баслығы Набузарадан Еремияны таўып, оны босатты. Сонда Еремияға Жаратқан Ийеден сөз түсти. Сақшылар баслығы Еремияны қасына шақырып алып, оған былай деди: – Қудайың Жаратқан Ийе бул елге апатшылық жаўдыражағын айтқан екен. Мине, оны жаўдырып, айтқанындай қылды. Булардың ҳәммеси Жаратқан Ийеге қарсы гүна ислегениңиз ҳәм Оған қулақ салмағаныңыз себепли болып отыр. Бүгин мен сени қолыңдағы шынжырлардан азат етемен. Егер мениң менен Бабилонға кетиўди қәлесең, жүр, мен саған көзқулақ боламан. Егер кетиўди қәлемесең, онда қал. Мине, пүткил ел алдыңда жатыр. Қай жаққа кетиўди қәлесең, яки қай жаққа кетиўди нәзериңде туўры деп тапсаң, сол жерге кете бер. Еремия жуўап берип үлгермей-ақ, Набузарадан сөзин даўам етти: – Бабилония патшасы тәрепинен Яҳуда қалаларына ҳәким етип қойылған Шафанның ақлығы Ахиқам улы Гедалияның жанына бар. Оның менен бирге халық арасында жасай бер. Ямаса қай жаққа кетиўди қәлесең, сол жаққа кет. Сақшылар баслығы оған азық-аўқат ҳәм саўғалар берип, босатып жиберди. Еремия Миспадағы Ахиқамның улы Гедалияның жанына кетти. Миспаға барып, оның менен бирге елде қалған халықтың арасында жасады. Далаларда бой тасалап қалған барлық әскербасылар ҳәм олардың адамлары Бабилония патшасының Ахиқам улы Гедалияны ҳәким қылып қойғанын ҳәм сүргинге алып кетилмеген жарлы еркеклерди, ҳаялларды ҳәм балаларды оған тапсырғанын еситти. Сонда Нетания улы Исмайыл, Қареах уллары Юханан менен Ионатан, нетофалы Танхумет улы Серая, нетофалы Эфай уллары, маахалы Езания ҳәм олардың әскерлери Миспаға Гедалияға келди. Шафанның ақлығы Ахиқам улы Гедалия оларға ҳәм олардың әскерлерине ант ишип, былай деди: – Калдейлерге хызмет етиўден қорқпаң. Елге орналасып алып, Бабилония патшасына хызмет етиң, сонда абадан турмысқа ерисесиз. Мен бул жерге келетуғын калдейлерге ўәкиллик қылыў ушын Миспада жасап қаламан. Сизлер шарап, жазғы мийўелер ҳәм зәйтүн майын жыйнап, сақлап қойыңлар да, өзлериңиз орналасып алған қалаларда жасай бериңлер. Моабта, аммонлардың арасында, Эдомда ҳәм басқа еллерде жасап атырған яҳудийлердиң ҳәммеси Бабилония патшасы Яҳудада бир топар адамларды қалдырғанын, оларға Шафанның ақлығы Ахиқамның улы Гедалияны ҳәким қылып қойғанын еситти. Олардың ҳәммеси сүргин қылынған жерлердиң бәринен Яҳуда жерине, Миспаға, Гедалияның алдына қайтып келди. Олар сол жерде көп мийўе жыйнап, мол шарап таярлады. Қареах улы Юханан менен шөл даладағы әскербасылар Миспадағы Гедалияға келип, оған: – Аммонлардың патшасы Баалистиң сизди өлтириў ушын Нетания улы Исмайылды жибергенинен хабарыңыз бар ма? – деди. Бирақ Ахиқам улы Гедалия буған исенбеди. Кейин Қареах улы Юханан Миспада жасырын түрде Гедалияға: – Келиң, мен барып, Нетания улы Исмайылды өлтирейин, буны ҳеш ким билмейди. Не ушын сизди өлтириўине, қасыңызға жыйналғанлардың тарқап кетиўине ҳәм Яҳудада қалғанлардың набыт болыўына жол қойыўымыз керек? – деди. Бирақ Ахиқам улы Гедалия Қареах улы Юхананға: – Булай ислеме, сен Исмайыл туўралы жалған айтып турсаң, – деди. Жетинши айда патша әўладынан ҳәм патшаның ўәзирлеринен бири болған Элишаманың ақлығы Нетанияның улы Исмайыл он адамы менен Миспадағы Ахиқам улы Гедалияға келди. Олар Миспада бирге ишип-жеп отырғанда, Нетания улы Исмайыл менен оның жанындағы он адам орынларынан турды да, Бабилония патшасы сол елге ҳәким қылып қойған Шафанның ақлығы Ахиқам улы Гедалияны қылыш пенен шаўып таслады. Исмайыл Миспада Гедалия менен бирге болған барлық яҳудийлерди де, ол жердеги калдей әскерлерин де өлтирди. Ертеңине Гедалияның өлтирилгени ҳаққында ҳеш ким билмей турып, Шехемнен, Шилодан ҳәм Самариядан сексен адам келди. Олар қайғыдан сақалларын қырққан, кийимлерин жыртқан, денелерин тилген болып, қолларында Жаратқан Ийениң Үйине алып киятырған ғәлле садақасы менен хош ийисли түтеткиси бар еди. Оларды күтип алыў ушын Миспадан Нетания улы Исмайыл жолға шықты. Ол жылап ушырасып, оларға: – Ахиқам улы Гедалияға барыңлар, – деди. Енди қала ортасына келгенде, Нетания улы Исмайыл ҳәм оның жанындағы адамлар оларды өлтирип, суў сақлағышқа таслады. Бирақ олардың арасынан он адам Исмайылға: – Бизлерди өлтирме, бизлердиң атызда жасырып қойған бийдайымыз, арпамыз, майымыз ҳәм палымыз бар, – деди. Сонда ол өзин тутып, оларды қасындағылары менен бирге өлтирмей, аман қалдырды. Исмайыл Гедалияға тийисли өлилердиң денелерин таслаған суў сақлағыш жүдә үлкен болып, оны патша Аса Израил патшасы Баашадан қорғаныў ушын қаздырған еди. Нетания улы Исмайыл оны өли денеге толтырды. Исмайыл Миспадағы қалған пүткил халықты – патшаның қызларын ҳәм сақшылар баслығы Набузарадан Ахиқам улы Гедалияның ықтыярына тапсырған Миспада қалған пүткил халықты тутқынға алды. Нетания улы Исмайыл оларды айдап, аммонлар тәрепке өтиў ушын жолға түсти. Бирақ Қареах улы Юханан ҳәм оның жанындағы пүткил әскербасылар Нетания улы Исмайыл ислеген жынаятлары ҳаққында еситкенде, адамларының ҳәммесин алып, Нетания улы Исмайыл менен урысыў ушын жолға шықты. Олар Гибондағы мол суўлы ҳәўиз жанында Исмайылдың изинен жетти. Исмайылдың қасындағы пүткил халық Қареах улы Юхананды ҳәм оның қасындағы әскербасыларды көргенде, қуўанып кетти. Исмайыл Миспада тутқынға алған адамлардың ҳәммеси изге, Қареах улы Юхананға қарай жуўырды. Бирақ Нетания улы Исмайыл сегиз адамы менен Юхананнан қутылып, аммонларға қашып кетти. Қареах улы Юханан ҳәм оның жанындағы барлық әскербасылар аман қалғанлардың ҳәммесин Ахиқам улы Гедалияны өлтирген Нетания улы Исмайылдан қутқарып, ҳәм Гибоннан изге қайтарып алып келген әскерлерди, ҳаялларды, балаларды, сарай хызметкерлерин Миспадан алып шықты. Олар жол жүрип, Мысырға өтиў ушын, Бейтлеҳем жақынындағы Герут-Кимҳамда тоқтады. Бабилония патшасы ел үстинен ҳәким қылып қойған Ахиқам улы Гедалияны Нетания улы Исмайыл өлтиргени себепли, олар калдейлерден қорқты. Кейин барлық әскербасылар, Қареах улы Юханан, Ҳошая улы Езания ҳәм үлкен-киши пүткил халық Еремия пайғамбарға келип, оған былай деди: – Өтинишимизди қабыл етип, бизлер ушын, мына аман қалғанлар ушын Қудайың Жаратқан Ийеге дуўа ет. Көрип турғаныңдай, көптен аз қалдық. Қай жерге барып, не ислейтуғынымызды Қудайың Жаратқан Ийе бизге көрсетсин. Еремия пайғамбар оларға: – Яқшы, айтқаныңыздай, мен Қудайыңыз Жаратқан Ийеге дуўа етемен ҳәм Жаратқан Ийе не деп жуўап берсе де, оны сизлерге аян қыламан. Сизлерден ҳеш нәрсени жасырмайман, – деди. Олар Еремияға және былай деди: – Егер Қудайың Жаратқан Ийе бизге билдириў ушын саған аян еткен ҳәр бир сөзге әмел қылмасақ, Жаратқан Ийениң Өзи бизлерге қарсы ҳақыйқый ҳәм садық гүўа болсын. Жақсы болса да, жаман болса да, бизлер сени жанына жиберип атырған Қудайымыз Жаратқан Ийеге қулақ асамыз. Қудайымыз Жаратқан Ийеге қулақ ассақ, абадан турмысқа ерисемиз. Он күннен кейин, Еремияға Жаратқан Ийеден сөз түсти. Еремия Қареах улы Юхананды, оның менен бирге әскербасыларды ҳәм үлкен-киши пүткил халықты шақырып, оларға былай деди: – Өтинишиңизди билдириў ушын мени Израилдың Қудайы Жаратқан Ийениң дәргайына жиберген едиңиз. Ол былай дейди: «Егер усы жерде қалсаңыз, Мен сизлерди қайта тиклеймен, қулатпайман, отырғызаман, қопарып тасламайман. Себеби Мен Өзим басыңызға салған апатшылық себепли өкинип атырман. Өзлериңиз қорқып атырған Бабилония патшасынан енди қорқпаң. Оннан қорқпаң, – дейди Жаратқан Ийе, – Мен сизлер менен бирге боламан. Сизлерди оның қолынан қутқараман ҳәм азат етемен. Мен сизлерге реҳим қыламан, сонда оның сизлерге жаны ашып, сизлерди өз жериңизге қайтарады». Егер сизлер: «Бул жерде қалыўды қәлемеймиз», – деп Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сөзине қулақ салмасаңыз, және: «Яқ, бизлер Мысырға кетемиз. Ол жерде урыс та көрмеймиз, оны хабарлаған кәрнай сестин де еситпеймиз, нанға зар болмаймыз, сол жерде жасаймыз», – десеңиз, онда Яҳуданың аман қалғанлары, Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаң! Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Егер сизлер Мысырға барыўға қарар етип, сол жерге барып жасасаңыз, сизлер қорққан қылыш ол жерде изиңизден жетеди, сизлер қорққан ашлық Мысырда жағаңызға жабысады ҳәм сизлер сол жерде өлесиз. Мысырға барып жасаўды қарар қылған ҳәр бир адам қылыштан, ашлықтан ҳәм иллеттен өледи. Мен басыңызға жаўдыратуғын апатшылықтан ҳеш ким тири қалмайды, ҳеш ким қашып та қутыла алмайды». Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Ерусалим турғынларына қәҳәр-ғәзебим төгилгениндей, Мысырға киргениңизде, сизлерге де ғәзебим төгиледи. Сизлер ғарғысқа қалып, қорқынышлы көриниске айланасыз, нәлетленип, насаққа қаласыз. Бул жерди қайтып көрмейсиз». Ҳәй, Яҳуданың аман қалғанлары! Жаратқан Ийе сизлерге Мысырға кетпеўди буйырды. Билип қойың, бүгин мен сизлерге ескертип атырман. Мени Қудайыңыз Жаратқан Ийениң дәргайына жиберип: «Бизлер ушын Қудайымыз Жаратқан Ийеге дуўа ет. Оның айтқанларының ҳәммесин бизлерге билдир, бизлер де оған әмел қыламыз», – дегениңизде, үлкен қәтеге жол қойдыңыз. Мен бүгин сизлерге буны билдирдим, бирақ сизлер Қудайымыз Жаратқан Ийениң мен арқалы айтқан сөзлерине қулақ салмадыңыз. Енди жақсылап билип қойың, барып жасамақшы болған жериңизде қылыштан, ашлықтан ҳәм иллеттен өлесиз. Еремия пүткил халыққа өзлериниң Қудайы Жаратқан Ийениң сөзлерин, өзлериниң Қудайы Жаратқан Ийениң өзин жиберип айттырған сөзлерин толық айтып болғанда, Ҳошая улы Азария, Қареах улы Юханан ҳәм сурбет адамлардың ҳәммеси Еремияға былай деди: – Сен жалған айтып турсаң. Қудайымыз Жаратқан Ийе сени бизлерге: «Мысырға барып жасамаң», – деп айтыў ушын жиберген жоқ. Калдейлер бизлерди өлтирсин ямаса Бабилонияға тутқын етип алып кетсин деп, бизлерди олардың қолына тапсырыў ушын Нерия улы Барух сени бизлерге қарсы ийтермелемекте. Солай етип, Қареах улы Юханан, әскербасылар ҳәм пүткил халық Жаратқан Ийениң Яҳудада қалыў туўралы айтқан буйрығына қулақ аспады. Яҳудада жасаў ушын тарап кеткен жерлеринен қайтып келген яҳудийлердиң аман қалғанларының ҳәммесин Қареах улы Юханан ҳәм әскербасылар ертип кетти. Булардан тысқары, олар бабилонлы сақшылар баслығы Набузараданның Шафанның ақлығы Ахиқам улы Гедалияның қасында қалдырып кеткен адамларының ҳәммесин: еркек ҳәм ҳаялларды, балаларды, патшаның қызларын, Еремия пайғамбарды ҳәм Нерия улы Барухты өзлери менен алып кетти. Олар Жаратқан Ийеге қулақ аспай, Мысыр жерине кетип, Тахпанхеске жетип келди. Тахпанхесте Еремияға Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Қолыңа үлкен тасларды алып, оларды Тахпанхестеги фараонның сарайының кирер аўзындағы гербишлер арасына көм. Буны яҳудийлердиң көз алдында исле. Кейин оларға айт: «Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Мине, Мен Бабилония патшасы қулым Набуходоносорды бул жерге алып келип, оның тахтын мына көмилген таслар үстине орнатаман. Набуходоносор патшалық шатырын усы таслардың үстине тигеди. Ол келип, Мысырды ўайран қылады. Тәғдирине өлим жазылған өледи, тәғдирине сүргин жазылған сүргинге кетеди, тәғдирине қылыш жазылған қылыш пенен шабылады. Бабилония патшасы Мысыр қудайларының бутханаларына от қояды, бутларды жандырады, базыларын өзи менен алып кетеди. Шопан тонын бүргеден тазалағандай, Мысырды да солай тазалайды. Кейин ол жерден аман-есен шығып кетеди. Ол Мысыр жериндеги Қуяш қудайының бутханасындағы Қуяш қудайына арнап қойылған кийели тасларды бузып, Мысыр қудайларының барлық бутханаларын өртеп жибереди». Мысырдың Мигдол, Тахпанхес, Ноф қалаларында ҳәм Патрус ўәлаятында жасаған барлық яҳудийлер ҳаққында Еремияға Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Сизлер Ерусалим ҳәм Яҳуданың барлық қалаларына Мен жаўдырған апатшылықлардың ҳәммесин көрдиңлер. Мине, ҳәзир олар босап қалған, оларда ҳеш ким жасамайды. Олар өзлери де, сизлер де, сизлердиң ата-бабаларыңыз да билмеген басқа қудайларға арнап түтетки түтетип, хызмет етип, өзлериниң жаўыз ислери менен Мениң ғәзебимди келтирди. Мен сизлерге қулларым болған пайғамбарлардың ҳәммесин қайта-қайта жиберип: „Мен жек көретуғын бул жеркенишли ислерди ислемең“, – деп айттырдым. Бирақ олар тыңламады, қулақ аспады. Жаўыз ислеринен қайтпады, басқа қудайларға арнап түтетки түтетиўин даўам ете берди. Сонда қәҳәрим ҳәм ғәзебим төгилип, Яҳуда қалаларында ҳәм Ерусалим көшелеринде лаўлап жанды. Ҳәзир көрип турғаныңыздай, олар қарабақанаға ҳәм шөлге айланды. Енди Израилдың Қудайы, Әлемниң Қудайы Жаратқан Ийе былай дейди: Не ушын бул аўыр нәрселерди басыңызға түсирмекшисиз? Яҳудадан келген еркек, ҳаял, бала ҳәм бөпелердиң басына жетип, өзиңизден кейин туқым қалмаў ушын ба? Не ушын өзиңиз жасаў ушын келген Мысыр жеринде басқа қудайларға түтетки түтетип, қолдан ислеген бутларыңыз бенен Мени ғәзеплендирип атырсыз? Өзиңизди қуртып, жер бетиндеги барлық халықлардың ғарғысына ушырап, насаққа қалыў ушын ба? Яҳуда жеринде, Ерусалим көшелеринде ата-бабаларыңыздың, Яҳуда патшаларының, олардың ҳаялларының, өзлериңиздиң ҳәм ҳаялларыңыздың ислеген жаман ислерин умыттыңыз ба? Олар бул күнге дейин тәўбе қылмады, қорқпады, сизлерге ҳәм ата-бабаларыңызға берген Нызамым ҳәм қағыйдаларым бойынша жасамады. Сонлықтан Израилдың Қудайы, Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Мен үстиңизге апатшылық жаўдырып, Яҳуда халқын пүткиллей жоқ қылыўға қарар еттим. Мысырға келип, усы жерде жасап қалыўға қарар қылған яҳудийлердиң аман қалғанларын қолға аламан, ҳәммеси Мысыр жеринде қулап, жоқ қылынады, қылыштан ҳәм ашлықтан өлип кетеди. Кишкенесинен үлкенине дейин қылыштан ҳәм ашлықтан өледи. Олар ғарғысқа ушырып, қорқынышлы көриниске айланады, нәлетленип, насаққа қалады. Ерусалимди жазалағанымдай, Мысыр жеринде жасап атырғанларды да қылыш, ашлық ҳәм иллет пенен жазалайман. Жасаў ушын Мысырға келген яҳудийлердиң аман қалғанларының ҳеш бири қутылып, тири қалып, Яҳудаға қайта алмайды. Ол жерге қайтып барып жасаўды жан-тәни менен қәлесе де, бир-еки қашқыннан басқа ҳеш ким қайтып бара алмайды». Ҳаялларының басқа қудайларға түтетки түтеткенин билген барлық еркеклер, сол жерде турған барлық ҳаяллар, үлкен жәмәәт – Мысырдың Патрус ўәлаятында жасап атырған пүткил халық Еремияға былай деди: – Бизлер сениң Жаратқан Ийениң атынан айтқан сөзлериңе қулақ салмаймыз. Бизлер ҳәммесин өзимиз берген антқа сай ислеймиз: Аспан ханшасына түтетки түтетемиз, оған арнап ишимлик садақасын қуямыз. Бизлер өзлеримиз, ата-бабаларымыз, патшаларымыз ҳәм ҳәмелдарларымыз Яҳуда қалаларында, Ерусалим көшелеринде нелер қылған болсақ, соны қыламыз. Сол ўақытта тойып жеп, абадан турмыс кеширип, жаманлық көрмеген едик. Бирақ Аспан ханшасына түтетки түтетип, оған арнап ишимлик садақаларын қуйыўды тоқтатқанымыздан бери, жетиспеўшиликтен басымыз шықпайды, қылыштан ҳәм ашлықтан қырылып атырмыз. Ҳаяллар да былай деди: – Бизлердиң Аспан ханшасына түтетки түтетип, ишимлик садақасын усынғанымыздан, оның көринисинде, оған арнап шөреклер жапқанымыздан күйеўлеримиздиң хабары жоқ деп ойлайсыз ба? Сонда Еремия пүткил халыққа, оған жуўап берген еркеклер менен ҳаялларға былай деди: – Сизлер өзлериңиз, ата-бабаларыңыз, патшаларыңыз, ҳәмелдарларыңыз, үлке халқы Яҳуда қалаларында ҳәм Ерусалим көшелеринде түтетки түтеткениңизди Жаратқан Ийе умытып кетти дейсиз бе? Ямаса бул Оның жүрегине жетип бармады деп ойлайсыз ба? Жаратқан Ийе ислеген жаман ҳәм жеркенишли ислериңизге артық тақат қыла алмағаны себепли, ҳәзир елиңиз ўайран болып, қорқынышлы көриниске айланды, ғарғысқа ушырап адамсыз қаңырап қалды. Бутларға арнап түтетки түтетип, Жаратқан Ийеге қарсы гүна иследиңиз. Оның даўысына қулақ салмадыңыз, Оның Нызамына, қағыйдаларына ҳәм шәртлерине сай жасамадыңыз. Сонлықтан бүгин көрип турған апатшылық басыңызға түсти. Еремия пүткил халыққа ҳәм ҳаялларға және былай деди: – Мысыр жериндеги яҳудийлердиң ҳәммеси, Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаң! Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Сизлер ҳаялларыңыз бенен бирге: „Аспан ханшасына түтетки түтетип, оған ишимлик садақасын қуямыз“, – деп ишкен антларымызды сөзсиз орынлаймыз деп, аўзыңыз бенен айтып, қолыңыз бенен иследиңиз. Яқшы, айтқаныңызды қылың, ишкен антларыңызды орынлаң!» Енди Мысыр жеринде жасап атырған пүткил яҳудийлер, Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаң: «Мен Өзимниң уллы атым менен ант ишемен, – дейди Жаратқан Ийе, – пүткил Мысыр бойлап жасап атырған яҳудийлердиң ҳеш бири буннан былай Мениң атымды тилге алмайды, „Қудай Ийе ҳақы“ деп ант ишпейди. Мен жақсылық емес, ал жаманлық келтириў ушын оларды қадағалап тураман. Мысырдағы яҳудийлердиң бирде биреўи қалмағанша, қылыштан ҳәм ашлықтан қырылып барады. Қылыштан аман қалған жүдә аз санлы яҳудийлер Мысырдан Яҳуда жерине қайтып барады. Сонда Мысырда жасаў ушын келгенлерден аман қалғанлар кимниң сөзиниң жүзеге асатуғынын, яғный Мениң сөзим бе ямаса олардики ме, буны билип алады. Мениң сизлерди усы жерде жазалаўым, сизлер ушын нышан болады, – дейди Жаратқан Ийе. Сонда Мениң сизлерге айтқан сөзимниң орынланатуғынын билип аласыз. Жаратқан Ийе былай дейди: Яҳуда патшасы Седекияны оның жанында қасты болған душпаны Бабилония патшасы Набуходоносордың қолына бергеним сыяқлы, Мысыр патшасы фараон Хофраны да оның жанында қасты болған душпанларының қолына беремен». Яҳуда патшасы Иошия улы Еҳоякимниң патшалығының төртинши жылында Нерия улы Барух Еремияның аўзынан мына сөзлерди китапқа жазып отырғанда, Еремия пайғамбардың Барухқа айтқан сөзи: – Барух, Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе саған былай дейди: «Сен: „Сорым қурысын! Өйткени Жаратқан Ийе дәртиме қайғы-ҳәсирет қосты, ыңқылдай берип шаршадым, ҳеш тынышлық таппай атырман“, – дейсең». Жаратқан Ийе маған Барухқа былай деп айт деди: «Мына пүткил жер жүзинде қурғанымды қырып таслайман, еккенимди суўырып таслайман. Сен өзиң ушын уллы нәрселерди излейсең бе? Излеме, себеби Мен пүткил адамзаттың басына апатшылық жаўдыраман, – дейди Жаратқан Ийе. – Ал саған ҳәмме жерде, қаяққа барсаң да жаныңды өзиңе олжа қыламан». Еремия пайғамбарға миллетлер ҳаққында Жаратқан Ийеден сөз түсти. Мысыр туўралы хабар: Яҳуда патшасы Иошия улы Еҳоякимниң патшалығының төртинши жылында Бабилония патшасы Набуходоносор Евфрат дәрьясының жағасындағы Каркемиште Мысыр патшасы фараон Нехоның ордасын қырғынға ушыратты. «Қалқанларды таярлап, саўашқа кирисиң! Атларыңызды ертлеп, атларға миниң! Дуўлығаңызды кийип, сапқа дизилиң! Найзаларды егеп, саўытларды кийиң! Мен не көрип турман? Олар қорқып, шегинип атыр, Жаўынгерлери жеңилип, Артына қарамай, қашып баратыр. Ҳәр тәрептен қорқыныш бийлеп алған, – дейди Жаратқан Ийе. – Жүйрик қашып қутыла алмас, Батыр қашып кете алмас. Арқада, Евфрат дәрьясы бойында, Олар сүрнигип, жығылады. Нил киби тасып, Суўлары бурқасынлаған дәрьядай болған ким? Нил киби тасып, Суўлары бурқасынлаған дәрьядай болған бул – Мысыр. Ол: „Тасып, дүнья жүзин қаплайман, Қаланы турғынлары менен жоқ қыламан“, – дейди. Ҳәй, атлар, алға басың! Ҳәй, арбалар, жел болып ушың! Мәрт жаўынгерлер ҳүжимге өтсин: Хабашстан әскерлери, Пут қалқаншылары, Шебер сарыжайшы Луд әскерлери. Бул күн Ийениң, Әлемниң Жаратқан Ийесиниң күни. Бул күн Оның душпанларынан өш алынатуғын төлем күни. Қылыш тойғанша, Қанға шөли қанғанша жалмайды. Евфрат дәрьясының арқасындағы жерлерде, Ийе, Әлемниң Жаратқан Ийеси ушын қурбанлық болады. Ҳәй, пәк қыз Мысыр, Гиладқа барып, мәлҳәм ал. Қанша дәри ишсең де, бийпайда, Сениң дәртиңе даўа жоқ. Шерменделигиңди миллетлер еситти, Жер бети пәриядыңа толды. Әскер әскерге дүгисип, Екеўи де жерге қулады». Бабилония патшасы Набуходоносордың урысыў ушын Мысыр елине келетуғыны туўралы Еремия пайғамбарға Жаратқан Ийе мына сөзди айтты: «Мысырда жәриялаң, Мигдолда жар салың, Нофта ҳәм Тахпанхесте еситтирип, былай дең: „Турып, таярланың, Қылыш дөгерегиңиздегилерди қырып таслайды“. Не ушын қудайың Апис қашты? Буғаң не ушын аяқта тура алмады? Себеби Жаратқан Ийе оны жер менен жексен етти. Ол жығылғанларды көбейтти, Олар бир-бириниң үстине жығылып атырып: „Бол тез, залымның қылышынан қашып, Өз халқымызға, туўылған мәканымызға қайтайық!“ – дейди. Ол жерде болса: „Мысыр патшасы фараон тек мақтаншақ, Ол пурсатты қолдан шығарды“, – дейди. Аты Әлемниң Жаратқан Ийеси болған Патша былай дейди: Өз тирилигим ҳақы ант ишемен: Таўлар арасында Табор таўы қандай болса, Теңиз жағасындағы Кармел таўы қандай болса, Сизлерге киятырған душпан да сондай. Ҳәй, қыз Мысырдың турғынлары! Түйиншигиңизди түйип, сүргинге таярланың. Ноф ўайран болып, Адамсыз ҳүўлеп қалады. Мысыр жүдә сулыў қашар, Бирақ арқаның соналары жапырылып оған ушып келеди. Оның жалланба әскерлери, Баққы танадай болса да, Шегинип, бирликте изге қашады, Олардың жеринде тура алмайды. Себеби олардың апатшылыққа ушырайтуғын күни, Жазаланатуғын ўақты жетип келди. Душпанның күшли ордасы жақынлаған сайын, Мысыр жыландай ысылдайды. Отын шабатуғын адамлардай, Душпан балталар менен келеди. Тығыз тоғайдай болса да, Оны шаўып таслайды, – дейди Жаратқан Ийе. – Олар шегирткелерден де көп, Есапсыз, сан-санақсыз. Қыз Мысыр шерменде болып, Арқа халқының қолына бериледи». Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Мен Но қаласының қудайы Амонды, фараонды, Мысыр менен оның қудайларын, патшаларын ҳәм фараонға үмит байлағанларды жазалайман. Оларды олардың жанында қасты болған Бабилония патшасы Набуходоносордың ҳәм оның қулларының қолына беремен. Буннан кейин, Мысырда бурынғыдай және халық жасайды», – дейди Жаратқан Ийе. «Қулым Яқып, сен қорқпа! Израил, қәўетерленбе! Мен сени узақ еллерден, Урпақларыңды сүргин етилген жерлеринен қутқараман. Яқып қайтып келип, Тыныш ҳәм бийқәтер өмир сүреди, Ҳеш ким оны қорқытпайды. Қорқпа, қулым Яқып! Мен сениң менен биргемен, – дейди Жаратқан Ийе. – Сени Өзим араларына жиберген, Миллетлердиң ҳәммесин жоқ қыламан. Бирақ сени жоқ қылмайман, Тек әдалатлы түрде жаза беремен, Жазасыз қалдырмайман». Фараон Газаға ҳүжим қылмастан алдын, Жаратқан Ийеден Еремия пайғамбарға филистлер туўралы сөз түсти. Жаратқан Ийе былай дейди: «Арқадан суўлар көтерилип, Дәрья киби толып тасып, Жерди ҳәм оны толтырып турған нәрселерди, Қаланы ҳәм онда жасайтуғынларды басып кетеди. Адамлар дад-пәрияд қылып, Сол жерде жасайтуғын пүткил халық аҳыў-нала шегеди. Күшли атлардың туяқларының дүрсилдисинен, Саўаш арбаларының тасырлысынан, Дөңгелеклериниң даўысларынан, Қолларында дәрман қалмаған әкелер, Балаларына қайырылып та қарамайды. Сондай күн келеди, Пүткил филистлер қырып тасланады. Тир менен Сидонның соңғы аўқамласлары жоқ қылынады. Жаратқан Ийе Кафтор жағасынан келген филистлердиң, Аман қалғанларын жоқ қылады. Газа аза тутып шашын алдырады, Ашкелон үнсиз қалады. Тири қалған ойпатлық турғынлары! Қашанға дейин ғам шегип, өз денеңизди тилкимлейсиз? „Аҳ, Жаратқан Ийениң қылышы! Қашан тыныш табасаң? Қыныңа кир, Тынышланып, демиңди ал!“ Жаратқан Ийе оған буйрық берген болса, Ол қалай тынышлансын? Жаратқан Ийе Өз қылышын, Ашкелонға ҳәм теңиз жағасына жоллады». Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси Моаб туўралы былай дейди: «Небоның соры қурып, қарабақанаға айланады. Кирятайым масқара болып, басып алынады. Шерменде болып, қорғаны ўайран етиледи. Моабтың даңқы сөнеди. Хешбонда душпанлары оған қарсы жоба дүзеди, „Келиң, бул миллетти қуртайық“, – деседи. Мадмен қаласы, сениң сестиң өшеди, Қылыш сени қуўалайды. Хоронайымнан дад-пәрияд еситиледи: „Уллы қырғыншылық ҳәм ўайраншылық“. Моаб қулады, Балалары шыңғырып жыламақта. Өкирип жылаўы менен, Лухит бийиклигине көтериледи, Хоронайымға түсетуғын жолда, Қырғынның зарлы даўысын еситеди. Қашыңлар, бас саўғалаңлар! Шөлдеги жыңғыл путасындай жан сақлаңлар. Моаб, сен ислеген ислериң ушын, Байлығыңа үмит байлағаның ушын қолға алынасаң. Руўханийлери ҳәм ҳәмелдарлары менен, Кемош сүргин етиледи. Жаратқан Ийениң айтқанындай, Ҳәр бир қаланы қырып таслаўшы келеди, Бирде бир қала аман қалмайды, Ойпатлық набыт болады, Тегислик жер менен жексен болады. Моабқа қәбир тасын қойың, Оның қалалары шөлге айланады, Ол жерде ҳеш ким жасамайды. Жаратқан Ийениң тапсырған исин, Немқурайды орынлағанға, Оның қылышын қан төгиўден тоқтатқанға нәлет жаўсын! Моаб жаслығынан бийқәтерликте, Тындырылған шараптай тыныш жасады. Оны ыдыстан ыдысқа қуймады, Сүргинге алып кетпеди. Сонлықтан оның дәми сақланып қалған, Хош ийиси өзгермеген. Бирақ оны ыдыстан ыдысқа өзгертетуғын адамларды жиберетуғын күнлер келеди, – дейди Жаратқан Ийе. – Оны төгеди, ыдысларын босатады ҳәм гүзелерин шыл-пәрше етеди. Израилдың өзлери исенген Бейт-Эл себепли уятқа қалғанындай, Моаб та Кемош себепли уятқа қалады. Сизлер қалайынша: „Бизлер мәрт жаўынгерлермиз, Саўашқа таяр батырлармыз“, – дейсиз. Моаб ўайран қылынады, Қалалары басып алынады, Сайланды жигитлери қырып тасланады, – дейди, Аты Әлемниң Жаратқан Ийеси болған Патша. Моабқа қырғын жақынласпақта, Апат оған желдей ушып келмекте. Айналасында жасайтуғынлар ол ушын жылаңлар, Оның атын билетуғынлар жоқлаў айтып: „Ўаҳ, қүдиретли ҳаса, Даңқлы таяқ қалай сынды?“ – деңлер. Қыз Дибон турғынлары! Салтанатлы орныңыздан түсип, Қурғақ жерде отырың. Моабты қырғын қылған сизлерге келип, Қорғанларыңызды ўайран қылады. Ароер турғынлары! Жол жағасында турып, нәзер салың, Қашқан еркектен ҳәм қутылған ҳаялдан: „Не болды?“ – деп сораң. Моаб масқара болды, жоқ қылынды! Пәрияд етиң, өкирип жылаң! Моабтың ўайран болғанын, Арнон сайында жәрия етиң. Тегисликтеги мына қалалар үстинен ҳүким шығарылды: Холон, Яҳаса, Мефаат, Дибон, Небо, Бейт-Диблатайым, Кирятайым, Бейт-Гамул, Бейт-Меон, Керийот, Босра ҳәм Моабтың узақ ҳәм жақын ҳәр бир қаласы. Моабтың шақы сынды, қолы кесилди, – дейди Жаратқан Ийе. – Оны мәс болғанынша ишкизиң, Себеби ол Жаратқан Ийеге көкирек көтерди. Моаб өз қусығына өзи аўнап жатсын, Адамларға күлки болсын. Сен Израилдың үстинен күлмедиң бе? Ол туўралы сөз болса, бас шайқайтуғындай, Ол не урлық үстинде усланып па еди? Моаб турғынлары! Қалаларыңызды таслап, Жартаслар арасында жасаң. Уясын үңгирдиң аўзына салған, Кептердей болың. Бизлер Моабтың тәкаббирлиги, Оның аса менменлиги, Өркөкиреклиги менен бәлентпәрўазлығы, Мақтаншақлығы ҳәм паңпаңлығы туўралы еситтик. Мен оның сурбетлигин билемен, – дейди Жаратқан Ийе, – Оның мақтанғанлары бос, ислери пуш. Сол себепли Моаб ушын зарлап, Пүткил Моаб ушын жылайман, Кир-Херес халқы ушын жоқлаў айтаман. Сибманың жүзимзарлары! Сениң ушын Язер ушын жылағанымнан да көбирек жылайман. Сениң шақаларың теңизден асып өтип, Язерге дейин созылды. Қырғын қылыўшы жазғы жемисиңе, Писип турған жүзимиңе ҳүжим етти. Моабтың бағ-бақшаларынан, атызларынан, Шадлық ҳәм қуўаныш тартып алынды. Жүзим сығылатуғын шуқырлардан, Ағатуғын шарапқа шек қойдым. Онда енди қосық айтып жүзим басқыланбайды. Шаўқым-сүрен бола береди, Бирақ ол қуўаныш шаўқымы емес. Олардың пәрияд етип бақырған даўысы, Хешбоннан Элале ҳәм Яҳасқа дейин, Соардан Хоронайымға ҳәм Эглат-Шелишияға дейин еситиледи. Ҳәттеки, Нимрим суўлары да қурып қалды. Мен Моабтағы сыйыныў орынларында қурбанлық бергенди, Өз қудайларына түтетки түтеткенди, Жоқ қыламан, – дейди Жаратқан Ийе. Сол себепли жүрегим сырнай киби, Моаб ушын сызлайды. Кир-Херес халқы ушын, Жүрегим сырнай киби ыңыранады. Себеби олар қолға киргизген байлығынан журдай болды. Ҳәр бир адам шашын алдырып, сақалын қырқып, Қолларын тилип жарақатлап, Аза кийимин кийген. Моабтың барлық үшеклери менен майданларында, Ғалаба жыласқан даўыслар еситиледи. Себеби Мен Моабты керексиз ыдыстай сындырып тасладым, – дейди Жаратқан Ийе. Ўаҳ, Моаб қандай шыл-пәрше болды! Олар қатты бақырып жыламақта! Моаб шерменделиктен жүзин жасырмақта! Ол күлкиге қалып, Әтирапындағылар ушын қорқынышқа айланды. Жаратқан Ийе былай дейди: Қараң, қанатларын Моаб үстине жайып, Душпан бүркит киби ушып жүр. Керийот қолға түседи, Қорған қалалар басып алынады. Сол күни Моаб жаўынгерлериниң жүреги, Толғатып атырған ҳаялдикиндей болады. Моаб Жаратқан Ийеге қарсы бас көтергени ушын, Халықлар арасынан жоқ қылынады. Моаб турғынлары! Сени қорқыныш, шуқыр ҳәм дузақ күтпекте, – дейди Жаратқан Ийе. – Қорқыныштан қашқан шуқырға, Шуқырдан шыққан дузаққа түседи. Өйткени Мениң Моабты, Жазалайтуғын жылым келди, – дейди Жаратқан Ийе. – Ҳалдан тайған қашқынлар, Хешбонның саясында тоқтайды. Бирақ Хешбон қаласынан от, Сихон патшаның қаласынан жалын шығып, Моаб елин жандырып, Қозғалаңшы халқын жалмайды. Моаб, сорың қурысын! Қудай Кемоштың халқы набыт болды, Улларың сүргинге айдалды, Қызларың тутқынға алынды. Бирақ ақырғы күнлерде Мен Моабтың, Абаданшылығын қайтарып беремен», – дейди Жаратқан Ийе. Моабтың жазасы усы жерде жуўмағына жетеди. Жаратқан Ийе аммонлар ҳаққында былай дейди: «Израилдың уллары жоқ па? Оның мийрасхоры жоқ па? Онда не ушын Молохқа табынатуғынлар, Гад урыўының жерин ийелеп, Халқы Гадтың қалаларында жасап атыр? Сонлықтан сондай күнлер келеди, – дейди Жаратқан Ийе, – Аммонлардың бас қаласы Раббаға қарсы, Урыс дабылын қақтыраман. Ол үйилген топыраққа айланады, өртеледи. Сонда Израил өзлеринен тартып алынғанларды ийелейди, – дейди Жаратқан Ийе. – Зар жыла, Хешбон! Өйткени Ай қаласы қырып тасланды. Рабба ҳаяллары пәрияд етиң! Аза кийимин кийип, өкирип жылаң! Атызларда гезип жүриң! Өйткени руўханийлери ҳәм ҳәмелдарлары менен, Молох сүргин қылынады. Ойпатлықларың менен неге мақтанасаң? Ойпатлықларың набыт болады. Бийопа қыз, ғәзийнелериңе исенип: „Маған ким ҳүжим ете алады?“ – дедиң. Мен Өзим саған ҳәмме тәрептен, Қорқыныш жиберемен, – дейди Ийе, Әлемниң Жаратқан Ийеси. – Сизлер қуўылып, тарап қашасыз, Қашқынларды ҳеш ким қайта жыйнамайды. Бирақ буннан кейин, Мен аммонлардың, Бурынғы абаданшылығын қайтарып беремен», – дейди Жаратқан Ийе. Эдом туўралы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Теманда енди даналық жоқ па? Даналарда мәсләҳәт қалмады ма? Олардың даналығы ғайып болды ма? Дедан турғынлары! Артыңызға қарамай, қашып, Үңгирлерге жасырының. Мен Эсаўды жазалағанымда, Басына апатшылық жаўдыраман. Бағыңда жүзим тергенлер, Азғантай болса да жүзим қалдырмас па еди? Түнде келген урылар, Керегин урламас па еди? Бирақ Эсаўды тыр жалаңаш қыламан, Сырлы жерлерин әшкара қыламан, Ол жасырына алмайды. Оның урпақлары, Ағайин ҳәм қоңсылары жоқ қылынады, Өзи де жоқ болады. Ҳеш ким: „Жетимлериңизди қалдырың, Олардың жанын сақлайман. Жесирлериңиз де маған үмит байласын“, – дей алмайды». Жаратқан Ийе былай дейди: «Жаза кесесинен ишиўи керек болмағанлар да, Оннан ишкенде, сен жазасыз қаласаң ба? Яқ, жазасыз қалмайсаң, Әлбетте, оннан ишесең. Өз атым менен ант ишемен, – дейди Жаратқан Ийе, – Босра қорқынышлы көриниске айланып, насаққа қалады, Шөлге айланып, ғарғысқа дуўшар болады. Оның барлық қалалары мәңги босап қалады». Мен Жаратқан Ийеден бир хабар еситтим, Миллетлерге жолланған жаршы: «Бир жерге жыйналып, оған қарсы шығың, Аяққа турып, саўашқа атланың!» – деди. «Мен сени миллетлер арасында арзымас, Адамлар арасында жек көринишли қыламан. Қәўетерге түсиўиң ҳәм тәкаббир жүрегиң, Сени алдады. Ҳәй, жартастың жарықларында жасайтуғын, Төбелердиң бийик шоққыларын ийелеген! Бүркит киби уяңды бәлент қурсаң да, Сени ол жерден төменге түсиремен, – дейди Жаратқан Ийе. – Эдом қорқынышлы көриниске айланады. Ол жерден өткен ҳәр бир адамның жүреги суўлап, Апатшылықлары себепли жаны түршигеди. Содом менен Гомора ҳәм олардың әтирапындағы қалалардың, Жер менен жексен болғаны сыяқлы, – дейди Жаратқан Ийе, – Эдомда да бирде бир адам жасамайды, Тири жан қалмайды. Мен Иордан бойындағы қалың тоғайдан, Жап-жасыл жайлаўға шыққан арыслан сыяқлы, Эдом халқын ол жерден асығыс қуўып шығаман. Мен оларға патша беремен, бирақ ол оларды қорғай ала ма? Себеби Маған тең келетуғын ким бар? Меннен ким есап талап қыла алады? Қайсы патша Маған қарсы тура алады?» Сонлықтан Жаратқан Ийениң Эдомға қарсы дүзген жобасын, Теман турғынлары ушын нийетлеген мақсетин еситиң: «Ҳақыйқатында, сүриўдеги ең жасы да сүйреп кетиледи, Олардың жайлаўлары босап қалады. Олардың қулаған даўысынан, Жер жүзи ләрзеге келеди. Қышқырысқан даўыслары, Қызыл теңизге дейин еситиледи. Әне, душпан бүркит киби жоқары ушып, Қанатларын Босраның үстине жайды. Сол күни Эдом әскерлериниң жүреги, Толғатқан ҳаялдың жүрегиндей болады». Дамаск туўралы пайғамбаршылық: «Хамат ҳәм Арпад уятқа қалды, Қорқынышлы хабарды еситип, қатты муңайды. Руўхы түсип, Толқын көтерилген теңиздей басылмайды. Дамаск ҳәлсиреп, қаша жөнелди, Оны қорқыныш бийлеп алды. Толғақ тутқан ҳаялдай, Оны азап ҳәм дәрт тутты. Қуўанышым мәканы болған, Бул даңқлы қала қалайынша таслап кетилди? Оның жас жигитлери көшелерде өледи, Барлық әскерлери сол күни қаза табады, – дейди, Әлемниң Жаратқан Ийеси. – Дамаск дийўалларына от қояман, Бен-Ҳадад қорған қаласын өрт жалмайды». Бабилония патшасы Набуходоносор басып алған Кедар ҳәм Хасор патшалықлары туўралы Жаратқан Ийе былай дейди: «Барып, Кедарға ҳүжим қылың, Шығыстағы халықларды жоқ қылың! Олардың шатырлары менен сүриўлери тартып алынады, Перделери, буйымлары, түйелери талан-тараж қылынады, Адамлар ўай-ўайлап: „Қәўип дөнбекте“, – деп бақырысады. Хасор турғынлары! Қашыңлар, Узақларға кетиңлер, Үңгирлерге жасырыныңлар! – дейди Жаратқан Ийе. – Себеби Бабилония патшасы Набуходоносор, Сизлер ушын қарар қабыл етти, Сизлерге қарсы жоба дүзди. Барың, тыныш ҳәм қәўипсиз жасап атырған, Халыққа ҳүжим етиң, – дейди Жаратқан Ийе. – Олардың дәрўазалары да, тәмбилери де жоқ, Олар жеке жасайды. Олардың түйелери олжаланып, Көп маллары қолға алынады. Тулымшақларын кестирип жүретуғын бул адамларды, Төрт тәрепке тарқатып жиберемен, Ҳәр тәрептен оларға апат жиберемен, – дейди Жаратқан Ийе. – Хасор мәңгиге қаңырап, Сағаллар мәканына айланады. Ол жерде бирде бир адам жасамайды, Тири жан қалмайды». Яҳуда патшасы Седекияның патшалығының басларында Еремия пайғамбарға Элам ҳаққында сөз түсти. Әлемниң Жаратқан Ийеси былай деди: «Эламның қүдиретиниң негизи болған, Садағын сындыраман, Аспанның төрт тәрепинен жиберилген самал менен, Эламды төрт тәрепке тарқатып жиберемен. Эламнан сүргин етилгенлердиң, Аяқ баспаған журты қалмайды. Эламды душпанларының, Жанында қасты болғанлардың алдында албыратаман. Мен лаўлаған ғәзебимди, Үстине апат қылып жаўдыраман, – дейди Жаратқан Ийе. – Оларды пүткиллей жоқ қылмағанша, Изине қылыш саламан. Мен тахтымды Эламға орнатып, Оның патшасын ҳәм ҳәмелдарларын жоқ қыламан, – дейди Жаратқан Ийе. – Бирақ ақырғы күнлерде Эламға, Абаданшылығын қайтарып беремен», – дейди Жаратқан Ийе. Бабилон ҳәм калдейлердиң жери ҳаққында Жаратқан Ийениң Еремия пайғамбар арқалы айтқан сөзи мынаў: «Миллетлер арасында жәриялап, жар салың, Байрақ көтериң, оларға еситтириң, Ҳеш нәрсени жасырмай айтың: „Бабилон қолға алынды, Қудайы Бел шерменде болды, Қудайы Меродах шилпәрше болды. Оның бутлары масқара болды, Мүсинлери сындырып тасланды“. Себеби арқадан бир миллет оған қарсы шығып, Оның жерин шөлге айландырады. Ол жерде ҳеш ким жасамайды, Адам да, ҳайўан да оннан қашып кетеди. Сол күнлери ҳәм сол ўақытлары, – дейди Жаратқан Ийе, – Израил халқы Яҳуда халқы менен бирге, Көз жас төгип келип, Өзлериниң Қудайы Жаратқан Ийени излейди. Олар Сионға қарай бет бурып, Оған баратуғын жолды сорайды. „Келиң, умытылмайтуғын мәңгилик келисим дүзип, Жаратқан Ийе менен жарасайық“, – дейди. Мениң халқым адасқан қойлардай, Шопанлары оларды адастырып, Таўларға айдап жиберди, Олар таў-төбелерде гезип, Өз өрисин умытты. Қойларыма дус келген оларды жеди, Душпанлары: „Биз айыплы емеспиз, Олар ҳақыйқат өриси болған Жаратқан Ийеге, Ата-бабаларының үмити болған, Жаратқан Ийеге қарсы гүна иследи“, – дейди. Бабилоннан қашып кетиң, Калдейлердиң жеринен шығып кетиң, Сүриўди баслап жүрген текедей болың. Мине, Мен арқадағы уллы миллетлер топарын, Бабилонға қарсы көтерип, алып келемен. Олар Бабилонға қарсы сап тартып турады, Оны қолға алады. Оқлары мерген әскердикиндей, Ҳеш бири бос кетпейди. Калдейлер талан-тараж қылынып, Оны талағанлардың бәри олжаға батып қалады, – дейди Жаратқан Ийе. Ҳәй, мийрасымды талаған бабилониялылар! Сизлер мәс болып, йошландыңлар, Отлақтағы қашардай секирип қуўанып, Айғырдай киснедиңлер. Бирақ ана журтыңыз уятқа қалады, Киндик қаныңыз тамған жер аяқ асты болады. Ол миллетлер ишиндеги ең әҳмийетсизи болып, Шөлге, қуў далаға, саҳраға айланады. Жаратқан Ийениң ғәзебинен, Елсиз болып, пүткиллей қаңырап қалады. Бабилоннан өткен ҳәр бир адамның жүреги суўлап, Апатшылықлары себепли жаны түршигеди. Ҳәй, садақшылар, Бабилон әтирапына сап тартып турың. Оған оқ атың, оқларды аямаң, Себеби ол Жаратқан Ийеге қарсы гүна иследи. Ҳәмме тәрептен қалаға қарай бақырың! Ол тәслим болды, минаралары қулады, Дийўаллары жер менен жексен болды. Бул Жаратқан Ийениң өши, оннан өш алың, Өзи не ислеген болса, өзине де соны ислең. Бабилонияда егин еккенди, Орақ ўақтында орақшыны да жоқ қылың. Душпан қылышынан қашып, Ҳәр бир адам өз халқына қайтсын, Өз ўатанына қашып барсын». «Израил арысланлар қуўып, Сүриўден айырылып қалған қойға уқсайды. Дәслеп оны Ассирия патшасы жалмады, Ал мына, оның сүйегин кемирген соңғысы, Бабилония патшасы Набуходоносор болды. Сонлықтан Израилдың Қудайы, Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Мен Ассирия патшасын қалай жазалаған болсам, Бабилония патшасы менен оның елин де солай жазалайман. Израилды және өз өрисине қайтараман, Ол Кармелде, Башанда отлап, Эфрайым таўларында ҳәм Гиладта тойып жүреди. Сол күнлери ҳәм сол ўақытта, – дейди Жаратқан Ийе, – Израилдың айыбы изленеди, Бирақ ҳеш бир айып табылмайды. Яҳуданың гүнасы изленеди, Бирақ оннан ҳеш бир гүна табылмайды. Мен аман қалдырғанларымды кеширемен». «Мератайым жерине ҳәм Пеқод халқына ҳүжим қылыңлар. Оларды қырып, толық жоқ қылың, – дейди Жаратқан Ийе. – Өзиңе буйырғанлардың ҳәммесин орынла. Бабилонияда урыс шаўқымы ҳәм уллы ўайраншылық! Пүткил дүньяны тоқпақлап езген Бабилония, Енди қаншелли сынып, майдаланды! Ол миллетлер арасында, Қандай қорқынышлы көриниске айланды! Мен саған дузақ қурдым, Бабилон, сен билмей, оған түстиң. Жаратқан Ийеге қарсы шыққаның ушын, Сен табылдың ҳәм тутқынға алындың. Ийениң, Әлемниң Жаратқан Ийесиниң, Калдейлердиң жеринде ислейтуғын иси болғаны себепли, Жаратқан Ийе зат сақлайтуғын бөлмесин ашып, Оннан ғәзеп қуралларын шығарды. Бабилонға ҳәр тәрептен ҳүжим қылың. Оның дәрўазаларын ашың, Қаладағының ҳәммесин үйин-үйин қылып жыйнап, Пүткиллей жоқ қылың. Оннан ҳеш нәрсе қалдырмаң. Барлық батырларын өлтириң, Қырып таслаң. Олардың соры қурысын! Өйткени олардың күни келди, Жаза алатуғын ўақты жетти. Бабилониядан қашып қайтып келгенлердиң даўысы еситиледи. Олар Сионға келип, Қудайымыз Жаратқан Ийениң өшин, Өз Ибадатханасы ушын алған өшин жәрияламақшы. Сарыжайшыларды, оқ ататуғынлардың ҳәммесин, Бабилонның қарсысына шақырың. Қаланы қоршаўға алың, Ҳеш ким қутылып кете алмасын. Ислеген исине жараса қайтарың, Өзи не ислеген болса, өзине де соны ислең. Себеби ол Израилдың Мухаддесине, Жаратқан Ийеге қарсы көкирек көтерди. Сонлықтан жас жигитлери көшелерде өлип, Барлық әскерлери сол күни қаза табады, – дейди Жаратқан Ийе. Ҳәй, тәкаббир, Мен саған қарсыман, – дейди Ийе, Әлемниң Жаратқан Ийеси. – Сениң күниң келди, Мен сени жазалайтуғын ўақыт жетти. Тәкаббир сүрнигип жығылады, Оны ҳеш ким орнынан турғызбайды. Оның қалаларына от қояман, Дөгерегиндегилердиң ҳәммесин от жалмайды». Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Израил менен Яҳуда да жәбир шекпекте, Тутқынға алғанлардың ҳәммеси оларды беккем услап, Азат қылыўдан бас тартпақта. Бирақ олардың әмеңгери күшли, Оның аты Әлемниң Жаратқан Ийеси, Ол Израилдың исин жақлайды. Жер жүзине тынышлық, Ал Бабилония турғынларына зобалаң береди. Калдейлерге қылыш дөнсин! – дейди Жаратқан Ийе. – Бабилон турғынларына, Басшыларына ҳәм данышпанларына қылыш дөнсин! Жалған пайғамбарларына қылыш дөнсин! Олар ақмақлық қылмақта! Әскерлерине қылыш дөнсин! Олар набыт болмақта! Атларына, саўаш арбаларына, Басқа миллетлерден жаллап алған әскерлерине қылыш дөнсин! Олар ҳаял сыяқлы ҳәлсиз болады. Оның ғәзийнесине қылыш дөнсин! Олар талан-тараж болады. Қурғақшылық басланып, Суўлар тартылып, қурып қалсын, Өйткени бул жер бутлар мәканы. Қорқынышлы бутлар себепли, Адамлар ақылдан азды. Енди ол жерде жабайы ҳайўанлар, Сыртланлар ҳәм үкилер жасайды. Онда адам жасамайды, Әўладтан-әўладқа ҳеш ким аяқ баспайды. Содом менен Гомораның, Олардың әтирапындағы қалалардың, Жер менен жексен болғаны сыяқлы, Ол жерде де бирде бир адам жасамайды, Тири жан қалмайды, – дейди Жаратқан Ийе. Мине, арқадан бир халық киятыр. Дүньяның шетинен бир уллы миллет, Сондай-ақ көплеген патшалар аяққа турмақта. Олар оқ жай ҳәм семсер менен қуралланған, Өзлери де жаўыз ҳәм реҳимсиз. Атларға минип шаўған сести, Теңиз сыяқлы шуўылдайды. Қыз Бабилон! Саған ҳүжим қылыў ушын, Олар бир адамдай сап тартып турады. Бабилония патшасы олар ҳаққында еситкенде, Қолларында мәдар қалмады. Толғақ тутқан ҳаял киби, Оны қайғы-азап бийлеп алды. Мен Иордан бойындағы қалың тоғайдан, Жап-жасыл жайлаўға шыққан арыслан сыяқлы, Оларды сол жерден асығыс қуўып шығаман. Мен оларға патша беремен, бирақ ол оларды қорғай ала ма? Себеби Маған тең келетуғын ким бар? Меннен ким есап талап қыла алады? Қайсы патша Маған қарсы тура алады?» Енди, Жаратқан Ийениң Бабилонға қарсы дүзген жобасын, Калдейлердиң жери ушын нийетлеген мақсетин еситиң: «Ҳақыйқатында, сүриўдеги ең жасы да сүйреп кетиледи, Олардың жайлаўлары босап қалады. „Бабилон басып алынды!“ – деп бақырғанда, Жер жүзи ләрзеге келеди. Қышқырысқан даўыслары, Миллетлер арасынан еситиледи». Жаратқан Ийе былай дейди: «Мен Бабилон ҳәм Леб-Қамай турғынларын, Набыт қылатуғын даўыл турғызаман. Бабилонға жат жерлилерди жиберемен. Оны бийдайдай суўырып, елин босатып таслайды. Апатшылық күни оған жән-жақтан ҳүжим қылады. Сарыжайшылардың сарыжайын тартыўына, Саўытларын кийип таяр турыўына жол қоймаң. Бабилонның жасларын аямаң, Оның ләшкерлерин толық қырып таслаң. Қаза тапқанлар калдейлердиң елинде, Өлтирилгенлер көшелерде жатады». Израил ҳәм Яҳуда ели, Израилдың Мухаддеси алдында, Гүнаға батқан болса да, Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси, Оларды тәрк етпеди. Бабилонлылар арасынан қашың, Ҳәр ким өз жанын қутқарсын. Оның қылмысы себепли набыт болмаң. Себеби Жаратқан Ийе Бабилоннан өш алмақта, Қылмысына жараса жаза бермекте. Бабилон Жаратқан Ийениң қолында, Пүткил дүньяны мәс қылған, Алтын кесе сыяқлы еди. Миллетлер оның шарабынан ишип, Ақылынан азды. Бабилон қулап, шыл-пәрше болды. Ол ушын жылаң, Жарасына мәлҳәм жағың, Бәлким, жазылып қалар! Биз Бабилонға шыпа бермекши болдық, Ол шыпа таппады. Оны таслап, ҳәмме өз ўатанымызға кетейик. Оған шығарылған ҳүким көклерге жетти, Бултларға дейин көтерилди. Жаратқан Ийе бизди ақлады, Барып, Қудайымыз Жаратқан Ийениң ислерин, Сионда жәрия қылайық. Оқларды ушқырлап, оқ қалталарды толтырың. Жаратқан Ийе Мидия патшаларының руўхын қозғады. Нийети Бабилонды жоқ қылыў еди. Усылай, Жаратқан Ийе Өзиниң өшин, Ибадатханасының өшин алады. Бабилон дийўалларына қарсы байрақ көтериң, Бақлаўшыларды күшейтиң, гүзетшилер қойың, Буққыларды таярлаң. Жаратқан Ийе мақсетлерин әмелге асырады, Бабилон турғынларына айтқанларын орынлайды. Мол суўлар бойында, Бай ғәзийнеге ийе болған халық! Сениң ақырың жетти, Әжелиң келди. Әлемниң Жаратқан Ийеси Өзи ҳақы ант ишти: «Сени топ-топ шегирткедей болған, Әскерлерге толтыраман. Олар жеңис даўрығын салады». Ол Өз қүдирети менен жерди жаратты, Даналығы менен дүньяны қурды, Ақылы менен көклерди жайды. Ол гүркирегенде көктеги суўлар шуўылдайды, Ол жердиң төрт тәрепинен бултларды көтереди, Жаўын жаўдырыў ушын шақмақ шақтырып, Сақлап қойған жеринен самал естиреди. Ҳәмме адам ақмақ ҳәм билимсиз, Ҳәр бир зергер соққан бутлары себепли уятқа қалады. Олардың мүсинлери қолдан соғылған, оларда жан жоқ. Олар пайдасыз, масқарапаздың иси, Жазалаған ўақытта-ақ жоқ болады. Бирақ Яқыптың Қудайы оларға уқсамайды, Ол пүткил барлықты жаратқан Қудай. Израил урыўы – Оның мийрасы, Оның аты – Әлемниң Жаратқан Ийеси. «Бабилон, сен Мениң шоқмарым едиң, Сен арқалы миллетлерди қырып, Патшалықларды ўайран қылдым. Сен арқалы атлар менен ондағы шабандозларды, Саўаш арбалары менен арбакешлерди қырдым. Сен арқалы еркеклер менен ҳаялларды, Ғаррылар менен жасларды, Жигитлер менен қызларды қырдым. Сен арқалы шопанды ҳәм оның сүриўин, Дийханды ҳәм оның жер айдайтуғын өгизин, Ҳүкимдарлары менен ҳәмелдарларын қырдым. Бабилонның ҳәм пүткил калдейлердиң, Сионда ислеген барлық жаўызлықларын, Сизлердиң көз алдыңызда өзлерине қайтараман, – дейди Жаратқан Ийе. – Ҳәй, ўайран етиўши таў, Пүткил дүньяны қыйратқан таў! Мен саған қарсыман! – дейди Жаратқан Ийе. – Қолымды созып, Сени жартастан қулатып, Жанып кеткен таўға айландыраман. Сеннен мүйешке қойылатуғын тас та, Тийкар тас та алынбайды. Мәңгиге қаңырап қаласаң, – дейди Жаратқан Ийе». Сол жерде байрақ көтерип, Миллетлер арасында кәрнай шалың, Миллетлерди Бабилонға қарсы урысқа таярлаң. Арарат, Минний ҳәм Ашкеназ патшалықларын, Бабилонға қарсы топлаң. Оған қарсы сәркәрда тайынлап, Атларды шегирткедей үстине бастырың. Бабилонға қарсы урысыўға миллетлерди, Мидия патшаларын, оның ҳүкимдарлары менен ҳәмелдарларын, Олардың қол астындағы барлық еллерди таярлаң. Жер титиреп, қалтырамақта. Өйткени Бабилонды адамсыз шөлге айландырыў ҳаққындағы, Жаратқан Ийениң нийети әмелге аспақта. Бабилон батырлары саўаштан ўаз кешип, Өз қорғанларында отыр. Күши кетип, ҳаялдай болып қалған. Олардың жайлары өртелип, Қапы илгишлери сындырылды. Шабарман изинен шабарман, Хабаршы изинен хабаршы келип, Бабилония патшасына мына хабарды билдирди: «Қала ҳәмме тәрептен басып алынды, Дәрья өткеллери қолға алынды, Қамыслы батпақлар өртелди, Әскерлерди қорқыныш бийледи». Израилдың Қудайы Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Орым ўақтында қырман қалай айдалатуғын болса, Қыз Бабилон да солай қылынады. Тез арада сол ўақыт келеди». «Бабилония патшасы Набуходоносор, Мени жалмап, албыратты, Бос ыдысқа айландырып қойды. Айдарҳадай жутып, Қарнын ләззетли затларыма толтырды, Кейин қусып таслады. Бизлерге ҳәм жерлеслеримизге исленген зорлық, Бабилонның басына түссин», – дейди Сион турғынлары. «Төгилген қанымыздың қуны, Калдейлерден талап етилсин», – дейди Ерусалим. Сонлықтан Жаратқан Ийе былай дейди: «Мен сениң исиңди жақлап, Сениң ушын өш аламан. Теңизин қурғатып, Суў булақларын қурытаман. Бабилон тас үйиндисине, Сағаллар мәканына айланады. Қорқынышлы ҳәм жанды түршиктиретуғын көриниске айланып, Күлкиге қалады. Ол жерде ҳеш ким жасамайды. Бабилон халқы арысландай ақырады, Арыслан баласындай қаңсылайды. Сонда, иштейи ашылғанда, Мен оларға зыяпат қурып беремен. Йошланып, мәңгилик уйқыға кетип, Ҳеш ўақыт оянбасын деп, Оларды мәс қыламан, – дейди Жаратқан Ийе. – Оларды тоқлы, қошқар ҳәм серке киби, Сойыўға алып бараман. Ўаҳ, Шешах басып алынады! Пүткил дүньяның салтанаты қолға алынады! Ўаҳ, миллетлер арасында Бабилон қорқынышлы көриниске айланады! Бабилонды теңиз қаплап, Туўлаған толқынлары оны бастырады. Оның қалалары қаңырап, Қуў далаға, шөлге айланады, Ҳеш ким жасамайтуғын, Адам баласы ол арқалы өтпейтуғын жер болып қалады. Бабилон қудайы Белди жазалап, Жутқанларын қустыраман. Енди миллетлер оған келмейтуғын болады, Бабилон дийўаллары қулайды. Халқым Мениң! Олардың арасынан шығып, Жаратқан Ийениң лаўлаған ғәзебинен, Жаныңызды сақлап қалың. Елде тарқалған мыш-мышлардан, Жүрегиңиз артқа тартып, қорқпасын. Быйыл бир гәп тарқалса, Келеси жылы басқасы тарқалады. Елдеги зорабанлық, Патшалар арасындағы урыс ҳаққында, Мыш-мышлар тарқалады. Сондай күнлер киятыр, Мен Бабилонның бутларын жазалайман. Пүткил үлке уятқа қалып, Өли денелери оның ортасында жайрап жатады. Арқадан жоқ қылыўшы, Бабилонға ҳүжим еткенде, Аспан, жер ҳәм ондағылардың ҳәммеси, Бабилонның жағдайына шадланып, қышқырысады, – дейди Жаратқан Ийе. – Израиллыларды қырғаны, Жер жүзиндеги басқа халықларды да қырғаны ушын, Бабилон қулайды. Қылыштан қутылғанлар иркилмей, кетиң! Узақ жерлерде Жаратқан Ийени еске алың, Ерусалимди жүректе сақлаң. „Бизлер кейис еситкенде, уялдық, Шет еллилер Жаратқан Ийениң Үйиниң, Мухаддес жерлерине киргенде, Жүзи қара болдық!“ Сондай күнлер келеди, – дейди Жаратқан Ийе. – Мен Бабилонның бутларын жазалайман. Пүткил жер бойлап, Жарадарлардың пәрияды еситиледи. Ҳәтте, Бабилон көклерге көтерилсе де, Бәлент қорғанларын беккем қылса да, Мен оған қырғын келтириўшини жиберемен», – дейди Жаратқан Ийе. Бабилоннан аҳыў-нала сеслери, Калдейлердиң жеринен уллы қырғын сести еситиледи. Жаратқан Ийе Бабилонды опат етип, Уллы шаўқымын басып тындырады. Душпанлары мол суўлардың толқынындай шуўлап, Даўыслары жаңлап турады. Қырғын келтириўши Бабилонға келеди. Әскерлери тутқынға алынып, Оқ жайлары сындырылады. Жаратқан Ийе – өш алыўшы Қудай, Ол исине сай толық қайтарады. «Мен Бабилонның басшыларын, данышпанларын, Ҳүкимдарларын, ҳәмелдарларын ҳәм әскерлерин мәс қыламан. Олар оянбайтуғын мәңгилик уйқыға кетеди», – дейди, Аты Әлемниң Жаратқан Ийеси болған Патша. Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Бабилонның қалың дийўаллары жер менен жексен болады, Бәлент дәрўазалары жағып жибериледи. Халықлардың мийнети бийҳудаға кетеди, Миллетлердиң мийнети отқа жемтик болады». Яҳуда патшасы Седекияның патшалығының төртинши жылы, патшаның жол сапарларын уйымластырыўшы ўәзири Махсеяның ақлығы, Нерияның улы Серая Седекия менен бирге Бабилонға кетеринде, пайғамбар Еремия Сераяға усы тапсырманы берди. Еремия Бабилонның басына түсетуғын барлық апатшылықларды, Бабилонға тийисли барлық сөзлерди бир орама қағазға жазып қойған еди. Еремия Сераяға былай деди: – Бабилонға барғаныңда, бул сөзлерди даўыслап оқып бер. Кейин былай деп дуўа ет: «Жаратқан Ийе, бул орынның жоқ етилетуғыны, онда инсан да, ҳайўан да жасамайтуғыны, оның мәңгиге қаңырап жататуғыны туўралы Өзиң айттың». Орама қағазды оқып болып, оған тас байлап, Евфрат дәрьясына атып жибер. Кейин былай деп айт: «Бабилон да усылай суўға шөгеди. Ол Мен жаўдыратуғын апатшылықтан, енди ҳеш қашан аяққа тура алмайды. Оның ҳәмме турғынлары набыт болады». Усының менен, Еремияның сөзи жуўмағына жетеди. Седекия жигирма бир жасында патша болып, Ерусалимде он бир жыл патшалық етти. Оның анасының аты Хамутал болып, ол либналы Еремияның қызы еди. Седекия да Еҳоякимге уқсап, Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди иследи. Жаратқан Ийе Ерусалим менен Яҳудаға ғәзепленгени ушын, оларды Өз дәргайынан қуўып жиберди. Седекия Бабилония патшасына қарсы бас көтерди. Седекияның патшалығының тоғызыншы жылының оныншы айының оныншы күни Бабилония патшасы Набуходоносор пүткил әскерлери менен Ерусалимниң әтирапына келип, орда қурды ҳәм қаланың айналасына қамал минараларын қурды. Солай етип, Седекияның патшалығының он биринши жылына дейин, қала қамалда болды. Сол жылғы төртинши айдың тоғызыншы күни қалада ашлықтың ҳәўиж алғаны соншелли, үлке халқы бир тислем нанға зар болды. Сол ўақытта қала дийўалы қулады. Калдейлер қаланы айлана қоршап турған болса да, барлық әскерлер түнде патшаның бағының жанындағы, еки дийўал арасындағы дәрўаза арқалы шығып, Иордан тегислигине қарай қашып кетти. Калдей әскерлери патшаны қуўып, Ерихо тегислигинде изинен жетип алды. Ҳәмме әскерлер Седекияны таслап қашып кетти. Калдейлер Седекияны тутқынға алып, Хамат үлкесиниң Рибла қаласында болған Бабилония патшасы Набуходоносорға алып барды. Сол жерде патша Седекияның үстинен ҳүким шығарды. Бабилония патшасы Риблада Седекияның улларын көз алдында баўызлатты. Және де, ол Яҳуданың барлық ҳәмелдарларын да баўызлатты. Буннан кейин, Седекияның көзлерин ойдырды, оны қола шынжыр менен байлатып, Бабилонға алып кетти. Оны өлимине дейин қамақханада сақлады. Бабилония патшасы Набуходоносордың патшалығының он тоғызыншы жылының бесинши айының оныншы күни Бабилония патшасына хызмет еткен сақшылар баслығы Набузарадан Ерусалимге келди. Ол Жаратқан Ийениң Үйине, патша сарайына ҳәм Ерусалимдеги үйлердиң ҳәммесине от берип, пүткил зәўлим жайларды өртеп жиберди. Сақшылар баслығы менен бирге келген калдей әскерлери Ерусалимди қоршап турған барлық дийўалларды қулатып таслады. Сақшылар баслығы Набузарадан қалада аман қалғанларды, халықтың кәмбағалларын, Бабилония патшасы тәрепине өткен қашқынларды ҳәм тири қалған өнерментшилерди сүргин қылып, алып кетти. Жүзимгершилик ҳәм дийханшылық пенен шуғылланыўы ушын, Набузарадан үлкедеги жарлылардан айырымларын сол жерде қалдырды. Калдейлер Жаратқан Ийениң Үйиндеги қола өрелерди, түбелдириклерди, қола ҳәўизди бөлеклеп, қолаларды Бабилонияға алып кетти. Соның менен бирге, олар хызмет етиў ўақтында қолланылатуғын күл салынатуғын ыдысларды, күл алатуғын белшелерди, пилик кескишлерди, қан себетуғын табақларды, тостағанларды ҳәм барлық қола буйымларды алып кетти. Сақшылар баслығы алтын ҳәм гүмистен исленген буйымлардың ҳәммесин, қырмаларды, шоқ салынатуғын ыдысларды, қан себетуғын табақларды, күл салынатуғын ыдысларды, шыра қойғышларды, тостағанларды ҳәм кеселерди алып кетти. Жаратқан Ийениң Үйи ушын патша Сулайман ислеткен еки өре, бир ҳәўиз ҳәм ҳәўиз астындағы он еки қола өгиз ушын сарп етилген қоланың есабы жоқ еди. Ҳәр бир өрениң бийиклиги он сегиз шығанақ, домалақ айланасы он еки шығанақ, қалыңлығы төрт ели болып, иши бос еди. Өрениң төбесинде қола төбелик бар еди. Оның бийиклиги бес шығанақ болып, айналасы қоладан исленген шынжырлы торлар ҳәм қуйма анарлар менен безелген еди. Екинши өре де анар әшекөйлер менен безелген еди. Ҳәр тәрепте тоқсан алты анар, тордың үстиндегиси менен ҳәммеси болып жүз анар бар еди. Сақшылар баслығы Набузарадан бас руўханий Сераяны, екинши дәрежели руўханий Сефанияны ҳәм Ибадатхана босағасындағы қадағалаўшы үш руўханийди тутқынға алды. Және де, ол қалада қалған әскерлерге әскербасы етип қойылған бир сәркәрданы, қаладан табылған патшаның жети ўәзирин, үлке халқын әскерликке шақырыў иси менен шуғылланатуғын әскербасының хаткерин ҳәм ел турғынларынан алпыс адамды тутқынға алды. Сақшылар баслығы Набузарадан оларды Риблаға, Бабилония патшасына алып барды. Бабилония патшасы оларды Хамат жериниң Рибла қаласында өлтиртти. Яҳуда халқы өз жеринен сүргин етилди. Набуходоносор сүргин қылып алып келген халықтың саны мынадай: патшалығының жетинши жылында үш мың жигирма үш яҳудийди, патшалығының он сегизинши жылында Ерусалим турғынларынан сегиз жүз отыз еки адамды, жигирма үшинши жылы болса сақшылар баслығы Набузарадан жети жүз қырық бес адамды сүргин етип алып келди. Сүргин етилгенлер жәми төрт мың алты жүз адам еди. Яҳуда патшасы Еҳоякинниң сүргин етилгенине отыз жети жыл болғанда, Бабилонға Эўил-Меродах патша болды. Ол сол жылдың он екинши айының жигирма бесинши күни Яҳуда патшасы Еҳоякинге жақсылық қылып, оны тутқынлықтан азат етти. Патша Еҳоякин менен жыллы сөйлести ҳәм оны Бабилонға сүргин етилген басқа патшалардан үстин қойды. Солай етип, Еҳоякин қамақтағы кийимлерин өзгертти ҳәм өмириниң ақырына дейин патша дастурханынан аўқат жеди. Оның күнделикли керек-жарағы өмириниң ақырына шекем, өлемен дегенше Бабилония патшасы тәрепинен берилди. Әттегене-ай! Бир ўақытлары адамға толы қала, Қалайынша енди жалғызланып қалды! Миллетлер арасында уллы саналған, Жесир ҳаялға уқсап қалды. Ўәлаятлардың ханымы болған, Енди күңге айланды. Түн бойы ол зар жылайды, Көз жаслары шекелеринен ағады. Барлық ойнаслары арасында, Оны жубататуғыны жоқ. Барлық дослары сатқынлық етти, Оның душпанларына айланды. Яҳуда апатшылық ҳәм аўыр қуллық астында, Сүргин қылып алып кетилди. Ол басқа миллетлер арасында жасап, Ҳеш тынышлық таппады. Ол қысқыға ушырағанда, Қуўғын қылыўшылардың қолына түсти. Сионға баратуғын жоллар аза тутпақта, Себеби белгиленген байрамларға келетуғын ҳеш ким жоқ. Барлық дәрўазалары ҳүўлеп қалды, Руўханийлери аўыр гүрсинбекте. Бул қаланың қызлары қайғы-азап шекпекте, Қаланың өзи де ғамға батқан. Душпанлары басшы болып алған, Жаўлары берекет таппақта. Қылмысының аўырлығы себепли, Жаратқан Ийе бул азапты Сионға жаўдырды. Балалары душпанның алдына салынып, Тутқын қылып алып кетилди. Қыз Сион өз саўлатын жойтты. Басшылары жайлаў таппаған суўын яңлы, Аңшыдан қашыўға мәдары қалмады. Азап ҳәм сергизданлық күнлеринде, Ерусалим бурын ийелеген барлық ғәзийнелерин еске алады. Халқы жаў қолына түскенде, Оған жәрдем берген болмады. Оның қулағанын тамашалап, Душпанлар үстинен күлди. Ерусалим аўыр гүна иследи, Сол себепли ҳарам болды. Оны ҳүрмет еткенлер жалаңашлығын көрип, Оған жек көриўшилик пенен қарады. Енди болса ол гүрсинип, Ҳәммеден жүзин жасырмақта. Оның жазығы аўыр еди, Бирақ ақыбетин ойламады. Ол жан түршигерли тәризде қулады, Оған тәселле бериўши болмады. «О, Жаратқан Ийе, аўыр аўҳалыма бир нәзер сал, Себеби душпан меннен үстин шықты!» Душпан оның ең қымбатлы затларына қол салды, Басқа миллетлерге Өз жыйыныңа кириўди қадаған қылған болсаң да, Ерусалим олардың Мухаддес мәканға киргенин көрди. Қаланың пүткил халқы нан излеп аҳ урмақта, Жүрек жалғаў ушын, бар байлығын бермекте. «О, Жаратқан Ийе, нәзер салып, Қандай хорланғанымды көр! Ҳәй, жолдан өтип баратырғанлар! Сизлерге бәри бир ме? Аўҳалыма бир қарап көриң, Мен жолыққан дәрттей дәрт бар ма? Жаратқан Ийе ғәзеби лаўлаған күни, Бул дәртти басыма төкти. Ол жоқарыдан от жиберип, Сүйеклеримди күйдирди. Аяқларыма тор таслап, Мени артқа қайтарды. Мени ўайран етип, Күн бойы ҳалдан тайдырды. Гүналарымнан маған мойынтырық иследи, Ийе оларды Өз қоллары менен бириктирип байлап, Оны мениң мойныма асып қойды, Оның менен күшимди ҳәлсиретти. Мени өзим қарсы тура алмайтуғын, Душпанларымның қолына берди. Ийе мендеги барлық батырларымды жерге урды, Жигитлеримди қырыў ушын маған қарсы ләшкер топлады. Ийе пәк қыз Яҳуданы, Жүзим сыққандай етип женишти. Булар ушын еңиреймен, Көзимнен жас сел болып ағады. Қасымда мени жубатып, Жанымды жай таптырар ҳеш ким жоқ. Балаларым ўайран болды, Себеби душпан үстин келди». Сион қолларын созады, Бирақ оған тәселле беретуғын жоқ. Яқыпқа душпан болыўды, Жаратқан Ийе буйырды қоңсы халықларға. Ерусалим олардың арасында ҳарам нәрсеге айланды. «Аўа, Жаратқан Ийе әдил, Мен Оның буйрығына қарсы шықтым. Ҳәй барлық халықлар, маған қулақ салың, Мениң шегип атырған азабыма қараң. Жас қызлар менен жигитлерим сүргин қылынды. Мен ойнасларымды шақырдым, Бирақ олар мени сатты. Руўханийлерим менен ақсақалларым, Жан сақлаў ушын азық излеп жүрип, Қала ишинде жан тапсырды. Қара, Жаратқан Ийе, қандай азап шегип атырман, Ишим жанып, жүрегим қақ айырылмақта, Себеби Саған қарсы бас көтердим. Сыртта қылыш балаларымнан айырмақта, Иште өлим ҳүким сүрмекте. Адамлар аҳыў-наламды еситти, Бирақ маған тәселле бериўши жоқ. Барлық душпанларым апатшылығымнан хабар тапты, Маған ислегенлериңнен шад болды. Сен жәриялаған сол күнди алып кел, Олар да мениң аўҳалыма түссин. Пүткил жаўызлықлары нәзериңнен қашпасын, Барлық қылмысларым ушын маған не қылған болсаң, Оларға да соны исле. Аҳыў-налам көп, Жүрегимде мәдарым қалмады». Әттегене-ай! Қалайынша Ийе ғәзеп атына минип, Қыз Сионды қара булт пенен қаплады. Ол Израилдың гөззаллығын, Көклерден жерге ылақтырды. Қәҳәри келген күни, Аяқ қойғышы болған Ибадатхананы еске алмады. Яқыптың урпақларының пүткил мәканларын, Ийе аяўсыз жалмап жутты. Ғәзеби келип, қырып таслады, Қыз Яҳуданың қорғанлы қалаларын. Патшалығын ҳәм ҳүкимдарларын, Хорлап, жер менен жексен қылды. Ғәзеби қайнап, Израилдың пүткиллей шақын сындырды. Душпан ҳүжим қылғанда, Оң қолын Израилдың үстинен тартып алды. Дөгеректи жалмайтуғын жалындай болып, Яқыптың журтын жандырып жиберди. Ол душпан киби оқ жайын тартып, Жаў киби оң қолын иске салды. Көзге жағымлы көрингенлердиң ҳәммесин өлтирип, Қыз Сионның шатырының үстине, Ғәзебин от киби төкти. Ийе душпандай болып, Израилды жалмап жутты. Барлық сарайларын жалмап жутып, Қорғанлы қалаларын ўайран етти. Қыз Яҳуданың пәриядын, Аҳыў-наласын арттырды. Ибадатханасын бағдағы қостай етип қулатты, Жыйналатуғын орынды қарабақанаға айландырды. Жаратқан Ийе Сионда белгиленген байрамларды, Шаббат күнлерин умыттырды. Қәҳәр-ғәзепке минип, Патша ҳәм руўханийлерден жүз бурды. Ийе Өз қурбанлық орнынан ўаз кешти, Мухаддес мәканын тәрк етти. Ибадатхана имаратын, Душпан қолына берди. Жаратқан Ийениң Үйинен шыққан душпан шаўқымы, Байрам күниндеги даўысқа мегзеди. Жаратқан Ийе қыз Сионның дийўалын, Ўайран қылыўды шешти. Ол жақсылап жобаластырды, Ырайынан қайтпай, ҳәммесин набыт қылды. Солай етип, сыртқы ҳәм ишки дийўаллар аза тутпақта, Екеўи де ҳалдан тайды. Дәрўазасын топыраққа былғап, Ийе тәмбилерин сындырып, жоқ қылды. Патшасын ҳәм көсемлерин, Жат миллетлер арасына сүргин қылды. Енди халыққа Қудайдың нызамлары үйретилмейди, Пайғамбарларына да Жаратқан Ийеден аян келмейди. Қыз Сионның ақсақаллары, Тил қатпастан жерде отырыпты, Басларына топырақ шашып, Аза кийимин кийип алған. Басларын төмен салбыратып алған, Ерусалимниң жас қызлары да. Жас төгиўден көзлерим талды, Қәлбим өртенбекте. Халқымның набыт болғаны зардабынан, Жүрегим тилким-тилким болмақта. Себеби қала көшелеринде, Балалар ҳәм нәрестелер естен танып жатырыпты. Олар: «Нан менен суў бер», – деп, Аналарына пәрияд қылмақта, Жарадар киби, қала көшелеринде естен танып, Аналарының баўырында жан тәслим қылмақта. Мен саған не айтайын? Сени неге мегзетейин, о, қыз Ерусалим? О, пәк қыз Сион! Жубатыўым ушын, сени неге теңейин? Жарақатың теңиздей терең, Саған ким шыпа бере алады? Пайғамбарларың көрген аянлар, Жалған ҳәм мәниссиз болып шықты. Абаданшылығыңды қайта тиклеў ушын, Қылмысларыңды бетиңе айтпады. Олар көрген жалған аянлар, Сени жолдан шығарды. Жолдан өткенлер қол шошайтып, Қыз Ерусалим, сени табалап, бас шайқап: «Гөззаллық көрки, Пүткил дүньяның қуўанышы делинген қала усы ма?» – дейди. Барлық душпанлар саған аўзын кең ашып, Табалап, тислерин қайрайды. «Бизлер оны жалмап жуттық! Мине, биз күткен күн! Ақыры бул күнге де жеттик, оны көрдик!» – дейди. Жаратқан Ийе Өз нийетин әмелге асырды. Әййемги заманларда айтқанындай, Айтқан сөзин орынлады, Сени аяўсыз набыт қылды. Аўҳалыңа душпанларды шад қылды, Жаўларыңды күшке толтырды. Ийеге қатты жалбарын! Ҳәй, қыз Сионның дийўалы! Күндиз-түни көз жасыңды дәрья киби ағыз, Өзиңе тынышлық берме, Көз жасың ҳасла тоқтамасын! Тур, түни менен қайта-қайта жалбарын, Кеўлиңдегини Ийе дәргайында суў киби төк! Ҳәр бир көшениң басында, ашлықтан қулап атырған, Перзентлериңниң жаны ушын, Қол жайып, Оған жалбарын. Қара, Жаратқан Ийе, халқыңның аўҳалын көр! Қайсы халықты бундай аўҳалға салған едиң? Ҳаяллар еркелетип өсирген балаларын жей ала ма? Руўханий ҳәм пайғамбарлар Мухаддес мәканда өлтириле ме? Жасы-ғаррысы көшеде шаңға былғанып жатыр, Қыз-жигитлерим қылыштан қырылды. Ғәзебиң келген күни Сен оларды өлтирдиң, Ҳәммесин аяўсыз баўызладың. Белгиленген байрам күниндегидей шақырып, Ҳәр тәрептен маған қарсы душпанларды жыйнадың. Жаратқан Ийениң ғәзеби келген күни, Ҳеш ким қашып қутыла алмады, Бирде биреўи жан сақлап қала алмады, Еркелетип өсиргенлеримди душпаным қырып таслады. Қудайдың ғәзеп таяғын жеп, Азап шеккен адамман мен. Ол мени айдап апарып, Жақты түспейтуғын қараңғылықта жүргизди. Пүткил күн даўамында қайта-қайта, Тек маған қарсы қолын көтерди. Етимди, теримди тоздырып, Сүйеклеримди сындырды. Мени қамал қылып, Ҳәсиретли аўырманлық пенен қоршап алды. Әзелде әлемнен өткенлер сыяқлы, Мени қараңғылықта жасаўға мәжбүрледи. Қашпаўым ушын, әтирапымды дийўал менен қоршады, Аўыр шынжырлар менен кисенледи. Пәрияд етип, жалбарынғанымда да, Ол дуўамды қабыл қылмады. Жонылған таслар менен жолымды тосып, Соқпақларымды былғастырып таслады. Қудай мен ушын буққыдағы айыўға, Жасырын жатқан арысланға уқсайды. Ол мени жолымнан шығарып, тилкимледи, Дәрмансыз жалғыз қалдырды. Оқ жайын керип, Мени оғына нышан қылды. Оқ қалтасынан оқлар алып атып, Баўырымды тести. Мен пүткил халқыма күлки болып, Күн бойы айтатуғын қосығына айландым. Ол мени ашшы ҳәсиретке тойдырып, Жуўсанның ашшы суўын иштирди. Өзимди топыраққа былғап, Тас пенен тислеримди сындырды. Жаным тынышлықтан маҳрум болды, Бахыттың не екенин умыттым. Өзиме өзим: «Шыдамым таўысылды, Жаратқан Ийеге болған үмитим сөнди», – дедим. Азабым ҳәм сергизданлығым туўралы ойласам, Ашшы жуўсан ҳәм зәҳәр ишкендей боламан. Жаным буны үзликсиз еске алып, Ишимде езилип атыр. Бирақ мынаны жүрегиме түйип, Соннан үмит етемен: Жаратқан Ийениң сүйиспеншилиги себепли, Биз жоқ болып кетпедик, Оның реҳимлилиги таўысылмайды. Ҳәр күни азанда олар жаңара береди, Оның садықлығы уллы! Мен ишимнен: «Жаратқан Ийе – мениң үлесим, Сонлықтан мен Оған үмит байлайман», – дедим. Жаратқан Ийе Өзине үмит байлағанларға, Өзин излегенлерге жақсылық қылады. Жаратқан Ийениң қутқарыўын, Үнсиз күткен жақсы. Жаслықта мойынтырыққа үйренген жақсы. Адам үнсиз, жалғыз отырсын, Себеби бул аўырманлықты Жаратқан Ийе салды. Ет бетинен жерге жығылсын, Бәлким, еле үмит бар шығар. Өзин урғанға шекесин тутсын, Көрген хорлықты ишине жутсын. Себеби Ийе, мәңгиге таслап қоймайды. Ол қайғы келтирген болса да, Уллы мийрими менен реҳим қылады. Адамзатты жазалап, азар берсе де, Буларды Ол жүрек қәлеўи менен қылмайды. Үлкедеги барлық тутқынлар, Аяқ астында езилгенде, Қудай Тааланың дәргайында, Адам ҳуқықынан маҳрум болғанда, Даўа исинде адамға әдалатсызлық қылынғанда, Ийе буларды көрмей ме? Буларды Ийениң Өзи буйырмаса, Ким айтып, жүзеге асырады? Жаманлық та, жақсылық та, Қудай Тааланың аўзынан шықпай ма? Өз гүналары ушын жазасын алса да, Тири қалған екен, адам неге шағым етсин? Жолларымызды тексерип, сынап көрейик, Жаратқан Ийеге қайтып барайық. Келиң, көклердеги Қудайға қолларымызды созып, Жүрегимизди ашып былай дейик: «Бизлер қылмыс ислеп, бас көтердик, Сен де бизлерди кеширмедиң. Ғәзепке минип, бизлерди қуўдаладың, Аяўсыз өлтирдиң. Дуўаларымыз еситилмеўи ушын, Өзиң бултларға бүркенип алдың. Бизлерди миллетлер арасында, Тасланды ҳәм сыпырындыққа айландырдың. Барлық душпанларымыз аўзын кең ашып, Бизлерди табалады. Қәўип ҳәм ҳийле, Қыйраў ҳәм ўайраншылық басымызға түсти». Халқымның набыт болғаны себепли, Көз жасларым сел болып ағады. Көз жасым тоқтамай, үзликсиз аға береди, Жаратқан Ийе көклерден нәзер салып, көрмегенше. Қаламдағы барлық қызлардың аўҳалын көрип, Жүрегим қайғы-ҳәсиретке батқан. Ҳеш қандай себепсиз, Душпанларым мени қустай аўлады. Жанымды алыў ушын шуқырға таслады, Үстимнен тас атты. Суў басымнан асып кетти, Мен, өлдим деп ойладым. Шуқырдың түбинен, Атыңды айтып шақырдым, о, Жаратқан Ийе. «Қулағыңды жаўма, дадымды есит», – дедим. Сен жалбарынғанымды еситтиң. Шақырғанымда, Сен маған жақынлап: «Қорқпа», – дедиң. Ийе, Сен даўа-арзымды қорғап, Өмиримди сақлап қалдың. Жаратқан Ийе, маған қылынған наҳақлықты Сен көрдиң, Даўама ҳақ ҳүкимиңди шығар. Олардың қалай өш алмақшы екенин, Маған қарсы дүзген жобасын көрдиң. Жаратқан Ийе, олардың мени қалай хорлағанын, Маған қарсы дүзген жобасын, Душпанлардың күн бойы мениң үстимнен, Қалай гәп қылғанларын еситтиң. Оларға нәзер сал! Отырса да, турса да, Мени қосық қылып, үстимнен күледи. Оларға қоллары менен ислеген исине жараса, Жазасын бер, Жаратқан Ийе! Олардың жүреклерин түнекке бүрке, Сениң ғарғысың үстилерине жаўсын! Ғәзеп пенен олардың изинен қалмай, Көклериңниң астынан оларды жоқ қыл, Жаратқан Ийе! Әттегене-ай! Қалайынша алтын қараўытты! Сап алтын жылтырамай қалды! Ҳәр көшениң басында, Мухаддес ҳасыл таслар шашылып жатыр. Сионның әзиз балалары, Сап алтындай қәдирли еди. Эҳ, енди болса, гүлалшының қолынан шыққан, Ылай ыдыстай қәдирсиз болып қалды. Ҳәтте, сағаллар да емшек берип, Өз балаларын емизеди. Бирақ мениң халқым шөлдеги түйеқус киби, Балаларына реҳимсиз болды. Нәрестениң тили шөлден, Таңлайына жабысып қалды. Балалар нан сорап, тиленбекте, Бирақ оларға ҳеш ким бир тислем нан бермейди. Ләззетли тағамлар жеп жасағанлар, Көшелерде ашлықтан набыт болмақта. Қырмызы кийим кийип өскенлер, Үйилген тасландылардан аўқат излемекте. Халқымның жазасы, Адамзат қолы тийместен, Бир демде жоқ болған, Содомның жазасынан да аўыр. Ерусалим жолбасшылары қардан да таза, Сүттен де ақ еди. Денелери яқыттай қызыл, Көриниси лазуритке мегзер еди. Енди болса көмирден де қара, Көшелерде адам танып болмас оларды, Етлери сүйеклерине жабысып қалған, Кеўип қалған ағашқа айланған. Ашлықтан өлгеннен гөре, Қылыштан өлген абзалырақ еди. Жердиң өниминен маҳрум болып, Ашлық азабынан жан тәслим қылды. Мийримли ҳаяллар өз балаларын, Өз қоллары менен писирди. Халқым ўайран болған ўақытта, Перзентлери оларға азық болды. Жаратқан Ийе қәҳәрин толық шашты, Лаўлаған ғәзебин төкти. Сионға қарсы тутандырған оты, Оның тийкарларын да жандырып жиберди. Жер жүзиндеги патшалардың да, Дүньядағы инсанлардың да ҳеш бири, Ерусалим дәрўазаларын душпанлардың, Жаўлардың жарып өтетуғынына исенбеди. Буларға Ерусалим пайғамбарларының гүнасы, Руўханийлериниң қылмысы себепши болды. Себеби олар қала ортасында, Әдиллердиң қанын төкти. Енди олар соқыр адамдай, Көшелерде қаңғып жүр. Үстилери қан менен ҳарамланған, Оларға ҳеш кимниң жақынлағысы келмейди. Халық оларға: «Жоқ болың, ҳарамылар! Кетиңлер, кетиңлер, қол тийгизбеңлер!» – деп бақырады. Олар солай қуўылып, сергиздан болады. Бирақ миллетлер арасында да оларға былай делинеди: «Бул жерден шығып кетиңлер!» Жаратқан Ийениң Өзи оларды таратты, Ол енди оларға нәзер салмайды. Руўханийлерге ҳүрмет, Жасы үлкенлерге мийрим көрсетилмейди. Бийҳуда жәрдем күтиўден, Көзлеримиз талды. Минарада турып күттик, Қутқара алмайтуғын халықты. Душпан адымымызды аңлыды, Өз көшелеримизде жүре алмай қалдық. Әжел жетип, күнлеримиз таўысылды, Өмиримиз паянына жетти. Бизди қуўдалағанлар, Көклердеги бүркиттен де шаққан. Олар таўларда бизлерди аўлады, Шөллерде аңлып жатты. Өмиримиз деми, Жаратқан Ийениң майлаған патшасы, Олардың дузағына түсти. Бизлер ол туўралы: «Оның саясында, Миллетлер арасында жасаймыз», – деген едик. Ҳәй, Ус елинде жасайтуғын, Қыз Эдом! Шадлан, қуўан! Бирақ саған да жаза кесеси жетип барады, Мәс болып, кийимиңди шешесең. Ҳәй, қыз Сион! Қылмысыңның жазасы тамамланды, Ийе сени сүргинде узақ услап турмайды. Бирақ ҳәй, қыз Эдом, сениң гүналарыңды ашып таслап, Қылмысларың ушын сени жазалайды. О, Жаратқан Ийе, басымызға түскенлер туўралы ойлап көр. Қара, қандай хор болғанымызды көр! Бизге берген жериң жат жерлилерге, Үйлеримиз келгиндилерге қалды. Бизлер әкесиз жетим болып қалдық, Аналарымыз жесирге айланды. Суўымызды пул төлеп ишемиз, Отынымызды да сатып аламыз. Мойнымызға мойынтырық салып жумсамақта, Қатты шаршадық, тынышлықтан жуда болғанбыз. Қарнымызды тойдырыў ушын, Мысыр менен Ассирияға қол создық. Ата-бабаларымыз гүна иследи, бирақ енди өзлери жоқ. Бизлер болсақ, олардың қылмысы ушын жазаланбақтамыз. Қуллар үстимизден ҳүкимдарлық қылмақта, Олардың қолынан қутқаратуғын ҳеш ким жоқ. Даладағы қарақшының қылышы себепли, Жанымызды қәўип астына қойып нан табамыз. Ашлықтың дәртинен, Тандырдан шыққандай лаплап тур теримиз. Сионда ҳаяллардың, Яҳуда қалаларында қызлардың намысына тийди. Жолбасшыларымыз олардың қолы менен асып қойылды, Ақсақалларымыз ҳүрмет етилмеди. Жигитлер дигирман тартпақта, Балалар аўыр отын астында тентиреклемекте. Ақсақаллар қала дәрўазасында мәсләҳәтлесип отырмайтуғын болды, Жас жигитлер артық қосық айтпайтуғын болды. Жүрегимизди шадлық тәрк етти, Ойын-күлкимиз азаға айланды. Басымыздан тажымыз түсип қалды, Гүна ислегенимиз ушын сорымыз қурыды! Жүрегимиз түңилди, Жылай берип, көзлеримиз гүңгиртлести. Себеби Сион таўы ҳүўлеп босап қалды, Сағаллар ол жерде ызғып жүр. Сен болсаң, о, Жаратқан Ийе, мәңгиге ҳүкимдарлық қыласаң, Сениң тахтың әўладтан-әўладқа даўам етеди. Неге Сен бизлерди пүткиллей умыттың? Неге бизлерди узақ ўақыт таслап қойдың? Жаратқан Ийе, бизлерди Өзиңе қайтар, Бизлер қайтайық, Бизлерге бурынғы күнлеримизди қайтарып бер. Сен бизлерден пүткиллей ўаз кешкен болсаң да, Ғәзебиң шексиз болса да, солай қыл. Отызыншы жылдың төртинши айының бесинши күни еди. Мен Кебар каналының бойында сүргин етилгенлердиң арасында турғанымда, аспан ашылды ҳәм маған Қудайдан аянлар көрине баслады. Айдың бесинши күни, яғный Еҳоякин патшаның сүргиндеги ўақтының бесинши жылында, калдейлердиң жериндеги Кебар каналы бойында маған, Бузий улы руўханий Езекиелге Қудайдан сөз түсти. Ол жерде Жаратқан Ийениң қолы мениң үстимде еди. Қарап, арқадан күшли қуйынның киятырғанын көрдим. Ол от шашқан ҳәм нур менен қапланған үлкен булт еди. Оттың ортасында мыс сыяқлы бир нәрсе жалтырап турды. От ортасында көриниси инсанға уқсаған төрт тири жанзаттың турғанын көрдим. Олардың ҳәр бириниң төрт бет-әлпети ҳәм төрт қанаты бар еди. Аяқлары дүзиў, ал табанлары тананикине уқсаған болып, жылтыраған қоладай сәўле шашып турды. Төрт қапталындағы қанатларының астында адамның қоллары бар еди. Олардың бет-әлпети ҳәм қанатлары төрт қапталында болып, қанатлары бир-бирине тийип турды. Жанзатлар жүргенде, бурылмай, туўры алға қарай ҳәрекетленди. Олардың бет-әлпетиниң көриниси мынадай еди: төртеўиниң де алдынғы бет-әлпети – адамдики, оң жағындағысы – арысландики, шеп жағындағысы – буғаники ҳәм артындағысы – бүркиттики еди. Олардың бет-әлпети усындай еди. Қанатлары болса, жоқарыға қарай жайылып турды. Ҳәр жанзаттың қанатларының екеўи қасындағы жанзатлардың қанатларына тийип турса, басқа еки қанаты өз денесин жаўып турды. Олар тек алдыға қарай ҳәрекетленди. Ҳеш жаққа бурылмай, руўх қай жаққа бағдарласа, сол жаққа қарай жүрди. Жанзатлардың көриниси жанып турған көмир шоғына ямаса жалаңлаған отқа мегзер еди. От жанзатлардың ортасында тынымсыз ҳәрекет етер еди. От жалын шашып, оннан шақмақ шағып турды. Жанзатлардың өзлери де жылдырымдай тез ол жақтан бул жаққа барып келер еди. Мен жанзатларға сер салғанымда, жерде, ҳәр бириниң жанында, бир дөңгелектен турғанын көрдим. Төрт дөңгелектиң көриниси менен дүзилиси бирдей болып, сары яқыт киби жалтырап турды. Олардың көриниси ҳәм дүзилиси дөңгелектиң ишине кесесине дөңгелек салынғандай еди. Жанзатлар қай тәрепке бағыт алса да, дөңгелеклер бурылмай-ақ төрт тәрепке де жылжый алатуғын еди. Дөңгелеклердиң шеңберлери бәлент ҳәм қорқынышлы еди. Төртеўиниң де шеңбери айлана көзлер менен қапланған еди. Жанзатлар қозғалғанда, олардың жанындағы дөңгелеклер де ҳәрекетке келетуғын еди. Жерден көтерилгенде, дөңгелеклер де көтерилетуғын еди. Руўх қаяққа бағыт алса, олар да сол жаққа баратуғын, дөңгелеклер де олар менен бирге көтерилетуғын еди. Себеби жанзатлардың руўхы дөңгелеклерди де ҳәрекетке келтиретуғын еди. Жанзатлар қозғалғанда, дөңгелеклер де қозғалатуғын, жанзатлар тоқтағанда, дөңгелеклер де тоқтайтуғын, жанзатлар жер бетинен көтерилгенде, дөңгелеклер де олар менен бирге көтерилетуғын еди. Өйткени жанзатлардың руўхы дөңгелеклерди де ҳәрекетке келтирип турды. Жанзатлардың басының үстинде гүмбезге уқсаған, кристаллдай жалтыраған ҳәм қорқынышлы бир нәрсе жайылып турған еди. Жанзатлардың гүмбез астында жайған қанатлары бир-бирине қарай созылып турды. Олардың ҳәр бириниң денесин жаўып турған басқа еки қанаты да бар еди. Жанзатлар қозғалғанда, қанатларының шуўылдысын еситтим. Ол күшли суўлардың шуўылдысына, Қүдирети күшли Қудайдың даўысына, саўаш майданындағы ләшкерлердиң шаўқымына уқсар еди. Жанзатлар тоқтағанда, қанатларын түсирип отырды. Олар тоқтап, қанатларын түсирип отырғанда, гүмбез тәризли кеңисликтиң жоқарысынан бир даўысты еситтим. Гүмбездиң үстинде лазуриттен исленген тахтқа уқсаған бир нәрсе бар еди. Онда инсан көринисинде биреў отырған еди. Оның белинен жоқарысының иши отқа толып, жалтылдаған мыстай болып турғанын көрдим. Белинен төмениниң болса, отқа мегзес екенин көрдим. Оны жарқыраған нур қаплап турған еди. Оның әтирапындағы нур жаўынлы күни бултта пайда болатуғын айқулаққа уқсар еди. Бул көринис Жаратқан Ийениң салтанатының көриниси еди. Буны көргенде, ет бетимнен жығылдым ҳәм биреўдиң сөйлеген даўысын еситтим. Ол маған: – Инсан улы, орныңнан тур, Мен сениң менен сөйлеспекшимен, – деди. Даўыс маған сөйлеп атырғанда, маған Руўх кирип алып, мени аяққа турғызды ҳәм мен сөйлеп турғанның сөзлерин еситтим. Ол маған былай деди: – Инсан улы, Мен сени Маған қарсы бас көтерген қайсар миллет, Израил халқына жиберемен. Олар ҳәм олардың ата-бабалары усы күнге шекем Маған қарсы бас көтерип келмекте. Бул халық қайсар ҳәм өжет. Мен сени оларға жиберемен. Сен оларға: «Қудай Ийе былай деп атыр», – дейсең. Бул қозғалаңшы халық сөзиңе қулақ сала ма, салмай ма, бәри бир өзлериниң арасында бир пайғамбардың болғанын билсин. Ал сен болсаң, ҳәй инсан улы, олардан да, олардың сөзлеринен де қорқпа. Ҳәтте, тикенли путалар менен ошағанлар әтирапыңды қоршап алса да, шаянлар арасында жасасаң да қорқпа. Олардың сөзлеринен қорқпа, жүзлеринен айбынба, олар қозғалаңшы халық. Сени тыңласа да, тыңламаса да, оларға сөзлеримди айт. Олар қозғалаңшы халық. Сен болсаң, ҳәй инсан улы, Мениң айтқанларымды тыңла, бул қозғалаңшы халыққа уқсаған қайсар болма. Аўзыңды ашып, Мениң саған беретуғын нәрсемди же. Қарасам, маған қарай бир қол созылды. Қолда бир орама қағаз бар еди. Қол орама қағазды алдыма ашып қойды. Оның еки тәрепине де жоқлаў, қайғы ҳәм ҳәсирет сөзлери жазылған еди. Ол маған: – Инсан улы, алдыңдағы бул орама қағазды же, кейин барып, Израил халқы менен сөйлес, – деди. Мен аўзымды аштым, Ол маған орама қағазды жеўге берди. Кейин маған: – Инсан улы, Мен өзиңе берип атырған усы орама қағазды жеп, қарныңды тойдыр, – деди. Мен орама қағазды жедим, ол аўзымда палдай татлы болды. Ол маған және былай деди: – Инсан улы, енди барып, Израил халқына Мениң сөзлеримди айт. Сени түсиниксиз сөйлейтуғын, тили аўыр халыққа емес, ал Израил халқына жиберип атырман. Егер Мен сени түсиниксиз сөйлейтуғын, тили аўыр ҳәм сөзлерине түсинип болмайтуғын көп миллетлер арасына жибергенимде еди, олар саған сөзсиз қулақ салған болар еди. Бирақ Израил халқы саған қулақ салмайды, олар, ҳәтте, Маған да қулақ салмайды. Өйткени пүткил Израил халқы өжет ҳәм қайсар. Мине, Мен сени де олардың өзлери сыяқлы өжет ҳәм қайсар қыламан. Мен сени мийтиндей беккем қыламан. Олар қозғалаңшы халық болса да, олардан қорқып, қәўетерленбе. Ол маған және мыналарды айтты: – Инсан улы! Мениң саған айтқанларымды дыққат пенен тыңлап, ҳәммесин жүрегиңде сақла! Енди сүргиндеги жерлеслериңе бар да, тыңласа да, тыңламаса да, оларға: «Қудай Ийе былай демекте», – деп айт. Кейин Руўх мени көтерип алды. Сонда мен арт жағымнан: «Жаратқан Ийениң салтанаты Өз мәканында алғыслансын», – деген бәлент, гүмбирлеген даўысты еситтим. Бул жанзатлардың қанатларының бир-бирине тийген ҳәм олардың жанындағы дөңгелеклердиң гүмбирлеген даўысы еди. Руўх мени жоқары көтерип, басқа жаққа алып кетти. Мен болсам, ҳәсиретке ҳәм ғәзепке толып, кете бердим. Жаратқан Ийениң үстиме созылған қолы аўыр еди. Кейин мен Кебар каналының бойындағы Тел-Абибте жасап атырған сүргиндегилерге бардым. Сол жерде олардың арасында жети күн даўамында өзиме келе алмай, аң-таң болып отырдым. Сол жети күн өткеннен кейин, Жаратқан Ийеден маған сөз түсти: – Инсан улы! Мен сени Израил халқына гүзетши етип тайынладым. Сен Мениң аўзымнан шыққан сөзлерди тыңлап, оларды Мениң атымнан ескерт. Егер Мен наҳақ адамға: «Сен сөзсиз өлесең», – десем, ал сен оның өмирин сақлап қалыў ушын, оның менен сөйлесип, наҳақлық жолынан қайтыўды ескертпесең, онда ол өз гүнасы ушын өледи. Бирақ Мен оның қанының қунын сеннен талап қыламан. Егер сен наҳақты ескертсең, бирақ ол жаўызлығынан да, наҳақлық жолынан да қайтпаса, онда ол өз гүнасы ушын өледи, ал сен өз жаныңды сақлап қаласаң. Егер ҳақ адам ҳақлығынан бас тартып, наҳақлыққа қол урса, Мен оны сүрниктиремен, ол өледи. Сен оған ескертпегениң себепли, ол өз гүнасы ушын өледи ҳәм ислеген жақсы ислери еске алынбайды. Ал Мен оның қанының қунын сеннен талап етемен. Егер сен ҳақ адамға гүна ислемеўди ескертсең ҳәм ол гүна ислемесе, онда ол сөзсиз жасайды. Себеби ол ескертиўге қулақ салды, ал сен болсаң, өз жаныңды сақлап қаласаң. Сол жерде Жаратқан Ийениң қолы мениң үстимде болды ҳәм Ол маған: – Турып, ойпатлыққа түс, Мен сениң менен сол жерде сөйлесемен, – деди. Мен турып, ойпатлыққа түстим. Сол жерде Жаратқан Ийениң салтанаты маған Кебар каналы жанында көрингендей болып тур екен. Мен ет бетимнен жерге жығылдым. Руўх маған кирип, мени аяққа турғызып қойды. Ол маған тил қатып былай деди: – Үйиңе кирип, есигиңди иштен илип ал. Енди болса, инсан улы, сени арқан менен шырмап байлап таслайды. Сөйтип, сен халықтың арасына шыға алмайсаң. Бул қозғалаңшы халықты әшкараламаўың ушын, Мен сени гүң қылып, тилиңди таңлайыңа жабыстырып таслайман. Бирақ саған тил қатқанымда, сен оларға: «Қудай Ийе былай деп атыр», – деп айтыўың ушын сени тилге киргиземен. Тыңлағысы келгенлер тыңласын, тыңлағысы келмегенлер тыңламай-ақ қойсын. Ақыры, олар қозғалаңшы халық ғой! – Инсан улы! Енди бир гербиш алып алдыңа қой, оның үстине Ерусалим қаласының сүўретин сал. Қаланы қоршаўға алып, оған қарсы қамал минараларын қур, дийўалға топырақ үй, душпан ордасын қур ҳәм қала айланасына дийўал бузатуғын үскенелерди орнат. Кейин темир таба алып, оны өзиң менен қаланың ортасына темир дийўал етип орнат. Кейин жүзиңди қалаға қарат. Қала қамал қылынады, сен оны қамал қылған боласаң. Бул Израил халқы ушын ескертиў болады. Соңынан шеп қапталың менен жамбаслап жатып, Израил халқының гүнасын үстиңе жүкле. Шеп жағың менен қанша күн жатсаң, сонша күн олардың гүнасын өзиңе жүклейсең. Олардың гүна қылған жылларының санына бола, сен ушын сонша күн ажыраттым. Сен үш жүз тоқсан күн даўамында Израил халқының гүнасын өзиңе жүклейсең. Белгиленген ўақыт тамам болғаннан кейин, оң жағыңа жамбаслап жат, енди Яҳуда халқының гүнасын өзиңе аласаң. Мен ҳәр жылды бир күн деп есаплап, саған қырық күн белгиледим. Ерусалимниң қамал қылынған дийўалларына жүзиңди қарат, билегиңди түрип, оған қарсы пайғамбаршылық қыл. Қаланы қамал қылған күнлериң питпегенше, Мен сени бир жағыңнан екинши жағыңа аўнай алмайтуғындай етип, арқан менен байлап таслайман. Енди бийдай, арпа, ақ ҳәм қызыл лобия, тары ҳәм жазлық бийдай алып, бир ыдысқа сал ҳәм нан писир. Оны үш жүз тоқсан күн бир жағыңда жатқаныңда жейсең. Ҳәр күни жейтуғын наныңның муғдары жигирма шекелдиң аўырлығына тең болады, оны белгиленген ўақытта жейсең. Суўды да өлшеп ишесең, оның муғдары ҳинниң алтыдан бир бөлегине тең болады. Оны да белгиленген ўақытта ишесең. Наныңды арпа гүлшелериндей етип таярлап же. Оларды адамлардың көз алдында, адамның үлкен дәретине писир. Жаратқан Ийе тағы: – Мен Израил халқын басқа миллетлер арасына сүргин қылғанымда, олар ҳарам нан жейди, – деди. Сонда мен: – Аҳ, Қудай Ийе! Мен ҳеш қашан өзимди ҳарамламағанман. Жаслығымнан усы күнге дейин, ҳеш қашан ҳарам өлген яки жыртқыш талап өлтирген ҳайўанды жемегенмен. Ҳеш қандай ҳарам гөшти аўзыма алған емеспен, – дедим. – Яқшы, – деди Ол, – наныңды адам дәретиниң орнына, малдың тезегине писириўиңе рухсат беремен. Соңынан Ол маған былай деди: – Инсан улы! Мен Ерусалимди бир тислем нанға зар қыламан. Олар қорқыў ишинде нанын өлшеп жейди ҳәм ғулғылаға түсип, суўын өлшеп ишеди. Суў ҳәм нан жетиспейди. Адамлар қорқыныштан естен айырылады ҳәм гүналарының зардабынан димарлары қурыйды. – Инсан улы! Өткир бир қылыш ал, оны пәки орнына пайдаланып, шашың менен сақалыңды қырқып тасла. Кейин шашыңды өлшеў ушын тәрези алып, оларды бөлеклерге бөл. Қаланың қамал күнлери тамамланғанда, шашыңның үштен бир бөлегин гербишке сызылған қаланың үстинде жандыр. Үштен бир бөлегин қала әтирапына шашып таслап, қылыш пенен майдала. Қалған үштен бирин самалға ушырып жибер. Мен де қылышымды жалаңашлап, қала турғынларының изинен қуўаман. Бирақ шашыңның бир неше талын алып, шапаныңның шалғайына таңып қой. Олардан және бир нешеўин алып, отқа таслап, өртеп жибер. Сол жерден шыққан от пүткил Израил халқына тарайды. Қудай Ийе былай дейди: Бул Ерусалим, оны Мен миллетлердиң қақ ортасына, ал басқа миллетлерди оның айланасына жайластырдым. Бирақ Ерусалим айланасындағы барлық миллетлерден ҳәм еллерден бетер жаманлық қылып, Мениң нызамларыма ҳәм қағыйдаларыма қарсы бас көтерди. Мениң нызамларымнан ўаз кешти ҳәм қағыйдаларыма бойсынбады. Сонлықтан Қудай Ийе былай дейди: Сизлер айланаңыздағы миллетлерден де бетер бас көтергиш болып кеттиңлер. Мениң қағыйдаларыма әмел қылмадыңлар, нызамларыма бойсынбадыңлар, ҳәтте, әтирапыңыздағы миллетлердиң дәстүрлери бойынша да ҳәрекет етпедиңлер. Сонлықтан Қудай Ийе былай дейди: Билип қой, Мен Өзим саған қарсы шығаман. Сени миллетлердиң көз алдында жазалайман. Қылған жеркенишли ислериң себепли, Мен саған бурын ислемеген ҳәм келешекте де ислемейтуғын бир исти қыламан. Сонда ашлықтан сендеги ата-аналар балаларының, балалар ата-аналарының етин жейди. Мен сизлерди жазалайман ҳәм тири қалғанларды самалға суўыраман. Өз тирилигим ҳақы ант ишемен, – дейди Қудай Ийе, – барлық жеркенишли мүсинлериң ҳәм бузық дәстүрлериң менен сен Мухаддес мәканымды ҳарамладың. Мен сени сақал қырыққандай етип қырқып таслайман, аямайман, реҳим де қылмайман. Халқыңның үштен бири иллеттен ямаса ашлықтан қала ишинде өледи, үштен бири қала әтирапында қылыштан қырылады, ал қалған үштен бирин самалға суўыраман ҳәм қылышымды жалаңашлап, олардың изинен қуўаман. Оларға ғәзебимди толық шашып болғаннан кейин, қәҳәрим басылады ҳәм Мен тынышланаман. Қәҳәримди оларға толық шашып болғаннан кейин, олар Мениң, Жаратқан Ийениң қызғаныш пенен айтқанын билип алады. Айналаңдағы халықлардың ҳәм сен арқалы өтетуғын ҳәр бир адамның көз алдында сени қыйратып таслап, насаққа қалдыраман. Мен сизлерди ашыў ҳәм ғәзеп пенен ҳүким қылып, аўыр жаза менен жазалағанымда, сен айналаңдағы халықларға масқара болып, күлкиге қаласаң, олар буннан қорқыўға түсип, сабақ алады. Буны Мен, Жаратқан Ийе айтып турман. Сизлерди жоқ қылыў ушын, үстиңизге ашлықтың набыт қылыўшы оқларын атаман. Ашлығыңды күшейтип, бир тислем нанға зар қыламан. Мен саған ашлықты ҳәм жабайы аңларды жиберемен, олар сени балаларыңнан айырады. Иллет ҳәм қан төгиспе елди жайлайды, үстиңе қылыш дөндиремен. Буны Мен, Жаратқан Ийе айтып турман. Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы! Израил таўларына жүзиңди қаратып, оларға қарсы пайғамбаршылық етип, былай деп айт: «Ҳәй, Израил таўлары, Қудай Ийениң сөзин тыңлаң! Қудай Ийе таўларға, төбелерге, сай-салаларға ҳәм ойпатлықларға былай дейди: Қараңлар, Мен сизлерге қарсы қылыш жиберемен, сыйыныў орынларыңызды қыйратаман. Қурбанлық орынларыңыз ўайран қылынады, түтетки түтетилетуғын орынларыңыз қыйратылады, өлтирилген адамларыңызды бутларыңыздың алдына ылақтыраман. Мен Израил халқының өли денелерин олардың бутларының алдына таслайман ҳәм сүйеклериңизди қурбанлық орынларыңыздың дөгерегине шашаман. Сизлер қай жерде жасасаңыз да, қалаларыңыз ўайран болады, сыйыныў орынларыңыз қыйрайды. Сонда қурбанлық орынларыңыз ўайран болып, қаңырап қалады, бутларыңыз бөлекленип, жер менен жексен болады, түтетки түтетилетуғын орынларыңыз сындырып тасланып, қол мийнетиңиз түп-тамыры менен жоқ қылынады. Араңызда өлтирилгенлер қулап жатады, сонда Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласыз. Бирақ Мен базыларды аман қалдыраман. Сизлер ел бойлап тарқатып жиберилгениңизде, айырымларыңыз басқа миллетлер арасында қылыштан қутылып қаласыз. Аман қалғанлар сүргин етип алып кетилген жериндеги миллетлер арасында Мени еслейди. Меннен жүз бурған опасыз жүреклери ҳәм бутлардың изинен қараған бузық көзлери себепли қаншелли ҳәсирет шектим. Олар ислеген жаманлықлары ҳәм жеркенишли ислери ушын өзлеринен өзлери жеркенеди. Сонда олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Мен оларға бул апатшылықты жиберемен деп, бостан-босқа айбат еткеним жоқ. Қудай Ийе былай демекте: Ашыў менен алақаныңды алақаныңа урып, жерди теўип былай деп айт: Ислеген барлық жаўыз ҳәм жеркенишли ислери ушын израиллылардың соры қурыйды! Олар қылыштан, ашлықтан ҳәм иллеттен қырылады. Узақтағылар иллеттен өледи, жақындағылар қылыштан қырылады. Қутылып, аман қалғанлар ашлықтан набыт болады. Усылайынша, Мен оларға ғәзебимди толық шашаман. Қурбанлық орынларының әтирапындағы бутлардың арасында, ҳәр бир бийик төбешикте ҳәм барлық таўдың төбелеринде, ҳәр бир қойыў жапырақлы теректиң ҳәм ҳәр бир саялы теребинф астында, яғный бутларына хош ийисли түтетки түтеткен жерлерде қырылғанлар созылып жатқанда, олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Мен оларға қолымды көтерип, шөлден Диблаға шекемги, олар жасаған барлық жерлерди қаңыратып, бос қалдыраман. Сонда олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы! Қудай Ийе Израил жерине былай дейди: «Ақыры жетти! Жердиң төрт тәрепиниң ақыры жетти! Мине, сениң ақырың жетти! Мен сениң үстиңе ғәзебимди шашаман. Саған тутқан жолларыңа ылайықлы ҳүким шығарып, барлық жеркенишли ислериң ушын жазалайман. Сени аямайман, реҳим де қылмайман. Тутқан жолларың ушын сени сөзсиз жазалайман, жеркенишли ислериң ушын жазаңды тартасаң. Сонда сизлер Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласыз. Қудай Ийе былай дейди: Апат үстине апат! Қараңлар, апат келмекте! Ақырың жетти, аўа, күниң паянына жетти! Ол саған қарсы көтерилди. Қара, ол киятыр! Саған қырғын келди, саған келди, ҳәй, елдиң турғыны! Ўақыт жетти, күн жақын. Таўларда қуўаныш емес, ала-сапыран ҳүким сүреди. Тез арада Мен саған қәҳәримди төгемен ҳәм ғәзебимди толық шашаман. Саған тутқан жолларыңа ылайықлы ҳүким шығарып, барлық жеркенишли ислериң ушын жазалайман. Сени аямайман, реҳим де қылмайман. Тутқан жолларың ушын сени сөзсиз жазалайман, жеркенишли ислериң ушын жазаңды тартасаң. Сонда сизлерди жазалаған Мен, Жаратқан Ийе екенимди билип аласыз. Мине ол, сол күн! Мине, ол келди: қырғын көгерип шықты, зорлық гүлледи, менменлик бүртик жарды. Зорлық нызамсызлықты жазалайтуғын таяқ болып өсип шықты. Халықтан ҳеш ким қалмады. Олардың молшылығы да, байлығы да, салтанаты да қалмады. Ўақыт келди, сол күн жақынласты. Сатып алған қуўанбасын, сатқан ғам шекпесин. Себеби Мениң ғәзебим пүткил аламан үстине жаўады. Жерин сатқан адам өмириниң ақырына дейин сатқан жерин қайтарып ала алмайды. Өйткени аян пүткил аламанға тийисли, ол өзгермейди. Өзлериниң гүнасы себепли олардың биреўи де өмирин сақлап қала алмайды. Кәрнайлар шалынды, ҳәммеси таяр. Бирақ ҳеш ким саўашқа түспейди, өйткени Мениң ғәзебим пүткил аламан үстине жаўады. Сыртта қылыш, иште иллет ҳәм ашлық. Даладағылар қылыштан, қала ишиндегилер ашлықтан ҳәм иллеттен өледи. Аман қалғанлар ойпатлықтағы кептерлердей таўға қашады. Олардың ҳәр бири өз гүнасы ушын зар еңирейди. Қолларында ҳал қалмайды, дизелериниң мәдары қурыйды. Олар аза кийимин кийеди, оларды қорқыныш бийлейди. Ҳәммесиниң жүзи уяттан қызарып, барлығы шашларын тықырлап алдырады. Олар гүмисин көшеге ылақтырады, алтыны ҳарам саналады. Жаратқан Ийениң ғәзеп күнинде гүмис ҳәм алтыны оларды қутқара алмайды, ашлықтан да сақламайды, қарнын да тойдырмайды. Алтын ҳәм гүмис оларды гүнаға баслаған еди. Өзлери мақтанып жүрген әжайып тағыншақларынан олар жеркенишли бутларының мүсинлерин ҳәм ҳарамы нәрселерин ислетти. Сонлықтан Мен бул байлықларын олар ушын ҳарам қылдым. Мен оларды жат жерлилерге олжа қыламан, жер бетиндеги жаўызларға талатаман. Жаўызлар оларды ҳарамлайды. Мен оларға нәзер салмайман, олар Мениң қәдирли орнымды ҳарамлайды. Басқыншылар сол жерге кирип, оны ҳарамлайды. Шынжырлар таярлаң! Ел қанлы жынаятқа, қала зорлыққа толып кеткен. Мен миллетлердиң ең жаўызын жиберемен. Олар халқымның үйлерин басып алады. Күшлилердиң менменлигине шек қояман, олардың мухаддес орынлары ҳарам қылынады. Қорқыныш келгенде, олар тынышлық излей баслайды, бирақ тынышлық болмайды. Апат изинен апат келеди, мыш-мыш изинен мыш-мыш тарқалады. Олар пайғамбарлардан бийкарға аянлар сорайды, руўханийлер тәлим бериўден, ақсақаллар кеңес бериўден жуда болады. Патша ғамға батады, ҳүкимдарын қорқыныш бийлейди, ел халқының қолы иске бармайды. Оларды тутқан жолларына сай жазалайман, өз ҳүкимлерине ылайықлы ҳүким шығараман. Сонда олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады». Сүргинде болған ўақтымыздың алтыншы жылының алтыншы айының бесинши күни мен үйимде отырған едим, Яҳуда ақсақаллары да мениң жанымда еди. Сонда Қудай Ийе қолын үстиме қойды. Қарағанымда, жалынға уқсаған биреўди көрдим. Оның белинен төмени жалынға уқсайды, белинен жоқарысы болса, мыстай жарқырап турған еди. Ол қолға уқсаған бир нәрсени созып, мениң шашымнан услап алды. Руўх мени жер ҳәм көк аралығына көтерди ҳәм Қудайдың аянында мени Ерусалимге, Ибадатхананың ишки ҳәўлисиниң арқа дәрўазасының кирер аўзына алып барды. Ол жерде Қудайдың қызғанышын оятқан буттың мүсини турған еди. Сол жерде маған Израилдың Қудайының салтанаты көринди. Мен бундай аянды ойпатлықта да көрген едим. Қудай маған: – Инсан улы! Арқа тәрепке қара, – деди. Қарасам, қурбанлық орын жанындағы дәрўазаның арқа тәрепинде сол қызғаныш оятатуғын буттың мүсини турған екен. Қудай маған және былай деди: – Инсан улы, сен олардың не ислеп атырғанын көрип турсаң ба? Израил халқы бул жерде жүдә жеркенишли ислерди ислеўи арқалы Мени Мухаддес мәканымнан узақластырмақта. Бирақ сен буннан да бетер жеркенишли нәрселерди көресең. Ол мени ҳәўлиниң кирер аўзына алып келди. Қарасам, дийўалда бир тесик бар екен. Ол маған: – Инсан улы! Дийўалды тес, – деди. Мен дийўалды тестим ҳәм ол жерде бир қапыны көрдим. Ол маған: – Кирип, олар бул жерде ислеп атырған жүдә жеркенишли ислерди көр, – деди. Мен ишке кирип қарағанымда, дийўалды айландырып ҳәр қыйлы жер баўырлаўшылардың, жеркенишли ҳайўанлардың ҳәм израиллылардың барлық бутларының сүўретлериниң салынғанын көрдим. Олардың алдында израиллылардың жетпис ақсақалы ҳәм ақсақаллардың арасында Шафан улы Язания турған еди. Олардың ҳәр бириниң қолында түтетки түтетилетуғын ыдыс болып, ыдыстан шыққан хош ийис бултлар киби жоқарыға көтерилип турды. Кейин Қудай маған былай деди: – Инсан улы! Израил ақсақалларының ҳәр бириниң қараңғылықта, өзлериниң бутларының бөлмелеринде нелер ислеп атырғанын көрдиң бе? Олар: «Жаратқан Ийе бизлерди көрмейди, Жаратқан Ийе елди тәрк еткен», – дейди. Ол маған тағы да: – Сен олардың буннан да бетер жеркенишли ислерди ислегенин көресең, – деди. Соңынан Ол мени Жаратқан Ийениң Үйиниң арқа дәрўазасының кирер аўзына алып келди. Мен ол жерде Таммуз деген қудай ушын аза тутып жылап отырған ҳаялларды көрдим. Ол маған: – Буны көрдиң бе, инсан улы? Сен буннан да бетер жеркенишли ислерди көресең, – деди. Ол мени Жаратқан Ийениң Үйиниң ишки ҳәўлисине алып келди. Ол жерде, Ибадатхананың кирер аўзында, айўан ҳәм қурбанлық орын аралығында жигирма беске жақын еркек бар еди. Олар Жаратқан Ийениң Ибадатханасына арқасын, ал шығысқа жүзин қаратып, шығыстағы қуяшқа табынып атырған еди. Ол маған былай деди: – Көрдиң бе, инсан улы? Яҳуда халқының бул жерде ислеп атырған жеркенишли ислери жетерли емес пе еди? Буған қоса, олар жерди зорабанлыққа толтырмақта ҳәм Мениң ғәзебимди қаттырақ қозғатпақта. Олардың Маған қалай тил тийгизип атырғанына қара! Соның ушын Мен ғәзеп атына минемен. Мен оларды аямайман, реҳим де етпеймен. Бар даўысы менен бақырып жалбарынса да, оларды тыңламайман. Кейин мен Жаратқан Ийениң бәлент даўыс пенен: – Қаланы жазалаў ушын тайынланғанлар, ҳәр бириңиз қуралларыңызды алып берман келиң! – деп бақырғанын еситтим. Мен арқаға қарап турған жоқарғы дәрўаза тәрептен киятырған алты еркекти көрдим. Олардың ҳәр бириниң қолында қырғын қылыўшы қурал бар еди. Олардың жанында зығырдан кийим кийген, белине жазыў қуралларын асып алған биреў бар еди. Олар ишке кирип, қола қурбанлық орынның қасында турды. Керублар үстиндеги Израилдың Қудайының салтанаты өз орнынан көтерилип, Ибадатхананың босағасына барды. Жаратқан Ийе зығыр кийим кийип, белине жазыў қуралларын асып алған адамды шақырып, оған: – Ерусалим қаласын айланып шық ҳәм қалада исленип атырған жеркенишли ислерден нала шегип, зарлап атырғанлардың маңлайына белги қой, – деди. Басқа алты адамға Оның былай дегенин еситтим: – Оның изинен қаланы айланып, адамларды қырып таслаң, аямаң, реҳим етпең. Ғаррыларды, жигит ҳәм қызларды, балаларды ҳәм ҳаялларды қырып таслаң. Бирақ маңлайында белгиси барларға тиймең. Мениң Мухаддес мәканымнан баслаң. Олар Ибадатхана алдында турған ақсақаллардан баслады. Қудай алты адамға: – Ҳәўлилерди өли денелерге толтырып, Ибадатхананы ҳарамлаң. Қәне, баслаңлар! – деди. Олар барып, қаладағыларды қыра баслады. Олар адамларды өлтиргенде, жалғыз өзим қалған мен ет бетимнен жерге жығылып, пәрияд етип: – Аҳ, Қудай Ийе! Ғәзебиңди Ерусалимге шашып, Израилда тири қалғанлардың ҳәммесин қырып жибермекшимисең? – дедим. Ол маған былай деп жуўап берди: – Израил ҳәм Яҳуданың гүнасы жүдә аўыр, ел қанға, қала әдалатсызлыққа толған. Адамлар: «Жаратқан Ийе елди тәрк етти, Жаратқан Ийе көрмейди», – дейди. Мен де оларды аямайман, реҳим де етпеймен. Тутқан жолларына жараса жазасын беремен. Сол арада зығыр кийим кийип, белине жазыў қуралларын асқан адам қайтып келип: – Мен буйырғаныңдай қылдым, – деп хабарлады. Мен керублардың үсти бетиндеги гүмбездиң жоқарысында лазуриттен исленген тахтқа уқсаған бир нәрсени көрдим. Жаратқан Ийе зығыр кийимли адамға: – Керублар астындағы дөңгелеклер арасына кир. Керублар арасында жанып турған көмирден бир қосуўыс алып, оны қалаға шаш, – деди. Ол адам дөңгелеклер арасына кирди, мен көрип турдым. Ол адам киргенде, керублар Ибадатхананың қубла тәрепинде турған еди. Ишки ҳәўли бултқа толды. Жаратқан Ийениң салтанаты керублардан айырылып, Ибадатхананың босағасына келип турды. Ибадатхана бултқа толды, ал ҳәўли Жаратқан Ийениң салтанатының нурына толды. Керублардың қанатларының даўысы Қүдирети күшли Қудайдың сөйлегендеги даўысына уқсап, сыртқы ҳәўлиден еситилип турды. Жаратқан Ийе зығыр кийимли адамға: «Дөңгелеклердиң арасынан, керублардың арасынан от алып шық», – деп буйрық бергенде, адам кирип, дөңгелектиң арасында турды. Сонда керублардың бири өзлериниң жанындағы отқа қолын созып, бираз от алып зығыр кийим кийген адамның алақанына салды. Адам отты алып, ол жерден шықты. Керублардың қанатлары астында адамның қолына уқсаған нәрсе көринди. Қарағанымда, керублардың жанында төрт дөңгелекти көрдим. Ҳәр бир керубтың жанында бир дөңгелектен болып, дөңгелеклер сары яқыт киби жалтылдар еди. Олардың төртеўиниң де көриниси бирдей болып, ҳәр дөңгелектиң ишинде кесесине салынған және бир дөңгелектен бар еди. Олар қозғалғанда, төрт тәрепке де ҳәрекет ете алатуғын еди. Бас қай жаққа бағытланса, олар бурылмастан, сол жаққа жүрди. Жүргенде олар ҳеш жаққа бурылмады. Олардың пүткил денеси, арқасы, қоллары, қанатлары ҳәм дөңгелеклери, барлық төрт дөңгелеги де көзлер менен қапланған еди. Дөңгелеклердиң «қуйын» деп айтылатуғынын еситип қалдым. Олардың ҳәр бириниң төрт бет-әлпети бар еди: биринши бет-әлпети – керубтики, екиншиси – адамдики, үшиншиси – арысландики, төртиншиси – бүркиттики еди. Керублар көтерилди. Олар мениң Кебар каналы бойында көрген жанзатларым еди. Керублар жүргенде, жанындағы дөңгелеклер де жүретуғын еди. Керублар жерден көтерилиў ушын қанатларын жайғанда, дөңгелеклер де олардан айырылмай жүрди. Жанзатлардың руўхы дөңгелеклерде болғанлықтан, олар тоқтағанда, дөңгелеклер де тоқтайтуғын, олар көтерилгенде, дөңгелеклер де көтерилетуғын еди. Жаратқан Ийениң салтанаты Ибадатхананың босағасынан кетип, керублардың үстинде турды. Керублар қанатларын қағып, мениң көз алдымда жерден көтерилди. Дөңгелеклер де олар менен бирге көтерилип, Жаратқан Ийениң Үйиниң шығыс дәрўазасының кирер аўзында тоқтады. Израилдың Қудайының салтанаты олардың үстинде еди. Бул жанзатларды мен Кебар каналы бойында, Израилдың Қудайының төменги жағында көрген едим. Мен олардың керублар екенин енди билдим. Ҳәр бир керубтың төрт бет-әлпети, төрт қанаты ҳәм қанатларының астында адам қолына уқсаған қоллары бар еди. Олардың бет-әлпети де, көриниси де, өзлери де мен сол Кебар каналы бойында көргенлериме уқсайтуғын еди. Ҳәр бири туппа-туўры алдыға қарай жүретуғын еди. Руўх мени көтерип, Жаратқан Ийениң Үйиниң шығыс дәрўазасына алып келди. Дәрўазаның кирер аўзында жигирма бес адам бар еди. Олардың арасында мен халық жетекшилеринен Аззур улы Язанияны, Беная улы Пелатияны көрдим. Жаратқан Ийе маған: – Инсан улы! Жаўыз нийетли мына адамлар қаладағыларға жаман кеңес берип: «Үй салатуғын ўақыт еле келмеди. Бул қала – қазан, ал бизлер – оның ишиндеги гөшпиз», – деп жүр. Сонлықтан оларға қарсы пайғамбаршылық ет, пайғамбаршылық ет, инсан улы! Соңынан Жаратқан Ийениң Руўхы үстиме түсип, маған мыналарды айтыўды буйырды: «Жаратқан Ийе былай дейди: Израил халқы, сизлердиң не айтқаныңызды ҳәм не ойлағаныңызды Мен билемен. Сизлер бул қалада көп адамларды өлтирип, көшелерин өли денелерге толтырдыңыз. Сонлықтан Қудай Ийе былай дейди: Сизлер қалада қалдырған өлилер – гөш, ал қала – қазан болады. Бирақ өзлериңизди бул қаладан қуўып шығараман. Сизлер қылыштан қорқасыз, Мен сизлерге қылыш жаўдыраман, – дейди Қудай Ийе. – Сизлерди қаладан қуўып шығарып, өзлериңизди басқалардың қолына тапсыраман ҳәм үстиңизден ҳүким шығараман. Сизлер қылыштан қырыласыз, сизлерди Израил шегаралары ишинде ҳүким қыламан. Сонда Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласыз. Қала сизлерге ҳеш қашан қазан, ал сизлер оның ишиндеги гөш болмайсызлар. Сизлерди Израил шегаралары ишинде ҳүким етемен. Сонда Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласыз. Сизлер Мениң қағыйдаларыма әмел қылмадыңыз, нызамларыма бойсынбадыңыз. Керисинше, айналаңыздағы халықлардың әдетлерине сай жасадыңыз». Мен пайғамбаршылық қылып атырғанымда, Беная улы Пелатия жан тапсырды. Мен ет бетимнен жерге жығылып: – Аҳ, Қудай Ийе, Израилдың аман қалғанларын толық қырып тасламақшымысаң? – деп даўыслап жибердим. Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы! Туўысқанларың, қанласларың ҳәм пүткил Израил халқы туўралы Ерусалим турғынлары былай деп айтпақта: «Жаратқан Ийеден аўлақ жасаң, бул жер бизлерге мүлик қылып берилди». Сонлықтан сүргинде болғанларға айт: «Қудай Ийе былай дейди: Мен оларды узақтағы миллетлер арасына жиберип, жер бойлап тарқатқан болсам да, олар барған жерлеринде Маған сыйынады, бирақ мухаддес орын болмайды». – Кейин оларға айт: «Қудай Ийе былай дейди: Мен сизлерди халықлар арасынан жыйнап аламан, тарқап кеткен жерлериңизден қайтараман ҳәм сизлерге Израил жерин беремен». Халқым қайтып келгенде, барлық жеркенишли ҳәм ҳарам нәрселерди ол жерден алып таслайды. Оларға бир тутас жүрек берип, жаңа руўх сыйлайман. Денесинен тас жүректи алып таслап, жумсақ жүрек беремен. Сонда олар қағыйдаларыма әмел қылып, нызамларыма бойсынып, оларды орынлап жасайды. Олар Мениң халқым, Мен олардың Қудайы боламан. Ал жүреклери жеркенишли ҳәм ҳарамы ислерге қумар адамларды ислерине жараса жазалайман, – дейди Қудай Ийе. Кейин керублар қанатларын жайды, дөңгелеклер де олардың жанында еди. Израилдың Қудайының салтанаты олардың үстинде еди. Жаратқан Ийениң салтанаты қаланың ишинен көтерилип, қала шығысындағы таўдың үстинде тоқтады. Қудайдың Руўхы арқалы көрген аянда Руўх мени көтерип, калдейлердиң елиндеги сүргин етилгенлердиң арасына алып келди. Кейин мен көрген аян мени тәрк етти. Мен Жаратқан Ийениң аян қылғанларының ҳәммесин сүргиндегилерге айтып бердим. Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы! Сен қозғалаңшы халық арасында жасап атырсаң. Олардың көриўге көзи бар, бирақ көрмейди, еситиўге қулағы бар, бирақ еситпейди. Өйткени олар қозғалаңшы халық. Сен, инсан улы, сүргин қылынған адам киби затларыңды таярлап, күндиз олардың көз алдында жолға шық. Олардың көз алдында өз орныңнан басқа жерге көш. Олар қозғалаңшы халық болса да, бәлким, түсинер. Көшиўге керек нәрселериңди күндиз сыртқа шығарып қой, ал өзиң, олардың көз алдында сүргин қылынған адам киби кеште жолға шық. Дийўалды тесип, түйиншигиңди сол тесиктен алып шық. Геўгим түскенде, олардың көзинше түйиншикти желкеңе салып, жолға шық. Тәрк етип атырған жерди көрмеў ушын жүзиңди жаўып ал. Себеби Мен сени Израил халқы ушын бир белги қылдым. Мен буйырылғанларды иследим. Сүргинге керек нәрселердей етип, затларымды күндиз шығарып қойдым. Кеште дийўалды қолым менен ойдым. Геўгим түскенде, түйиншигимди шығарып, адамлардың көз алдында оны желкеме салдым. Азанда маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы! Бул қозғалаңшы Израил халқы сеннен не қылып атырғаныңды сорамады ма? Оларға Қудай Ийе былай дейди деп айт: «Бул Ерусалимдеги ҳүкимдарға ҳәм ол жерде жасап атырған пүткил Израил халқына тийисли хабар». Израил халқына айт: «Мен сизлер ушын белгимен. Мен не қылған болсам, Ерусалимдегилерге де сол болады. Олар тутқын қылынып, сүргинге алып кетиледи». Арасындағы ҳүкимдары да қараңғылықта затларын ийнине артып, жолға түседи. Дийўал арқалы шығыў ушын оны теседи, тәрк етилип атырған бул жерди көрмеў ушын бетин жаўып алады. Мен оның үстине торымды таслайман, ол дузағыма түседи. Оны Бабилонға, калдейлердиң жерине алып бараман. Бирақ ол Бабилонды көрмейди ҳәм сол жерде жан тапсырады. Оның дөгерегиндегилердиң ҳәммесин, барлық жәрдемшилерин ҳәм барлық ләшкерлерин ҳәр тәрепке тарқатып жиберемен ҳәм қылыш жалаңашлап изинен қуўаман. Оларды миллетлер арасына тарқатып, өзге журтларға шашып жибергенимде, олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Барған жерлеринде өзлериниң жеркенишли ислери туўралы айтып бериўи ушын, олардың айырымларын қылыштан, ашлықтан ҳәм иллеттен аман сақлап қаламан. Сонда олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Жаратқан Ийеден маған сөз түсти: – Инсан улы, жегениңде титире, ишкениңде қорқыўдан қалтыра. Елдеги адамларға мыналарды айт: «Ерусалим турғынлары ҳәм Израил халқы туўралы Қудай Ийе былай дейди: Олар нанын қорқыў менен жеп, суўын ғулғылаға түсип отырып ишетуғын болады. Өйткени елдиң турғынларының жаўызлықлары кесиринен жер бары-жоғынан айырылады. Қоныслы қалалар ўайран болып, ел қаңырап бос қалады. Сонда олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы! Сизлерде, Израил жеринде: «Күнлер өтер, барлық пайғамбаршылық сөзлер пушқа шығар», – деп айтылып жүргени не нақыл өзи? Оларға Қудай Ийе былай дейди деп айт: «Мен бул нақылды жоқ қыламан, қайтып Израилда буны ҳеш ким айтпайтуғын болады». Оларға: «Барлық пайғамбаршылық аянлар орынланатуғын күнлер жақынласпақта», – деп айт. «Енди Израил халқында жалған пайғамбаршылық ҳәм алдамшы болжаўлар болмайды. Мен, Жаратқан Ийе не айтсам да орынланады, енди кешикпейди. Қозғалаңшы халық, сизлердиң күнлериңизде Мен сөз айтаман ҳәм оны әмелге асыраман, – дейди Қудай Ийе». Қудай Ийеден маған сөз түсти: – Инсан улы! Израиллылар: «Оның көрген аянлары көп ўақыттан кейин орынланады, ол тек ғана узақ келешек ҳаққында пайғамбаршылық қылады», – деп айтпақта. Сонлықтан оларға Қудай Ийе былай дейди деп айт: «Айтқан сөзлеримниң бирде биреўи енди кешиктирилмейди. Не айтқан болсам, ҳәммеси орынланады, – дейди Қудай Ийе». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, ҳәзир пайғамбаршылық қылып атырған Израил пайғамбарлары менен сөйлес. Өзлигинен пайғамбаршылық қылып атырғанларға айт: «Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаң! Қудай Ийе былай дейди: Ҳеш нәрсе көрмей, аянларды өзлери қыялынан шығарып жүрген ақылсыз пайғамбарлардың соры қурысын! Израил, сениң пайғамбарларың қарабақаналар арасындағы сағалларға уқсайды. Жаратқан Ийениң күни келгенде, Израил халқы саўашта беккем турыўы ушын, олар дийўалларға шығып, олардың опырылған жерлерин дүзетпеди. Олардың аянлары өтирик, ашқан паллары жалған. Оларды Жаратқан Ийе жибермеген болса да: „Жаратқан Ийе усылай айтады“, – деп жәриялайды ҳәм сол сөзлердиң орынланыўын күтеди. Мен айтпаған болсам да: „Буны Жаратқан Ийе айтады“, – дегениңизде, жалған аянлар көрип, өтирик болжаўларды айтпадыңыз ба? Сонлықтан Қудай Ийе былай дейди: Сизлердиң сөзлериңиз өтирик ҳәм аянларыңыз жалған. Буның ушын Мен сизлерге қарсы шығаман, – дейди Қудай Ийе. – Жалған аянлар көрип, өтирик болжаўлар айтатуғын пайғамбарларға қарсы қолымды көтеремен. Олар Мениң халқымның кеңесинде қатнаспайды, Израил халқының дизимине тиркелмейди ҳәм Израил жерине кирмейди. Сонда сизлер Мениң Қудай Ийе екенимди билесиз. Себеби бул пайғамбарлар тынышлық болмайтуғын болса да, тынышлық болатуғынын айтып, Мениң халқымды азғырды. Олар ҳәлсиз дийўалды ҳәклегендей қылды. Оларды ҳәклеп атырғанларға дийўалдың қулайтуғынын айт. Нөсер жаўын қуйып, үлкен буршақ жаўып, күшли даўыл көтериледи. Дийўал қулағанда, адамлар жаққан ҳәгиңиздиң қаяқта екенин сорамай ма? Енди Қудай Ийе былай демекте: Мен ғәзепленип, күшли даўыл турғызаман, қәҳәрим менен нөсер ҳәм буршақ жаўдырып, дийўалды опат қыламан. Сизлер ҳәклеген дийўалды қулатып, жер менен жексен етемен, оның түби көринип қалады. Дийўал қулағанда, сизлер астында қалып, набыт боласыз. Сонда Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласыз. Мен дийўалға ҳәм оны ҳәклегенлерге ғәзебимди толық шашып, сизлерге: „Дийўал да, оны ҳәклегенлер де жоқ болды, яғный Ерусалимде тынышлық болмайтуғын ўақытта тынышлықтың келетуғынын айтып, пайғамбаршылық қылған Израилдың пайғамбарлары жоқ болды“, – деймен, – дейди Қудай Ийе». – Ал енди, инсан улы, өзинше пайғамбаршылық етип жүрген халқыңның ҳаял-қызларына жүзиңди бур да, оларға қарсы пайғамбаршылық қыл. Оларға Қудай Ийе былай дейди деп айт: «Ҳәр бир адамның жанын аўлап, олардың қолларына тумар таққан ҳәм адамлардың басына түрли өлшемдеги жапқыш тиккен ҳаяллардың соры қурыйды! Халқымның жанына қаслық қылып, өз жанымды сақлап қаламан деп ойлайсыз ба? Бир неше уўыс арпа ҳәм бир неше тислем нан ушын, халқымның алдында Мени хорладыңыз. Жалғанға ҳәўес болған халқыма өтирик сөйлеп, өлиўге тийисли болмаған адамды өлтирдиңиз, өлиўи керек адамның жанын аман сақлап қалдыңыз. Сонлықтан Қудай Ийе былай дейди: Мен сизлердиң адам жанын қус киби аўлап атырған тумарларыңызға қарсыман. Оларды қолларыңыздан жулып аламан, қус киби аўлаған жанларыңызды азат қыламан. Жапқышларыңызды да жыртып, халқымды қолыңыздан қутқараман. Олар енди сизлерге олжа болмайды. Сонда сизлер Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласыз. Мен ҳақ адамға зыян келтирмекши болмасам да, сизлер өтирик пенен оны үмитсизлендирдиңиз. Сизлер наҳақ адамды қоллап қуўатладыңыз. Сонлықтан олар жаман жолынан қайтпады ҳәм жанын сақлап қала алмады. Сол себепли енди сизлер жалған аянлар көрмейсиз ҳәм пал ашпайсыз. Мен халқымды сизлердиң қолыңыздан қутқараман. Сонда Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласыз». Израил ақсақалларының базылары келип, қарсы алдыма отырды. Сонда Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, мына адамлар өз бутларын жүрек төрине жайлап, азғырыўшыны өзлериниң алдына қойды. Солай екен, Меннен мәсләҳәт сораўына қалай жол қояман? Сонлықтан олар менен сөйлесип, оларға айт: «Қудай Ийе былай дейди: Өз бутларын жүрек төрине жайлап, азғырыўшыны өзлериниң алдына қойған Израил халқынан бир адам пайғамбардың алдына келсе, Мен, Жаратқан Ийе оған бутларының көплигине жараса жуўап беремен. Солай етип, бутлары себепли Маған жат болған Израил халқының жүрегин Өзиме қаратаман». – Сонлықтан Израил халқына айт: «Қудай Ийе былай дейди: Тәўбе қылың, бутларыңыздан ўаз кешиң ҳәм пүткил жеркенишли затларыңыздан жүз бурың. Егер Израил халқынан болған биреў ямаса Израилда жасап атырған келгиндилерден бири Мени тәрк етсе, өз бутларын жүрек төрине жайлап, азғырыўшыны өзиниң алдына қойса ҳәм Меннен мәсләҳәт сораў ушын пайғамбарға келсе, онда Мен, Жаратқан Ийе, оған Өз жуўабымды беремен. Мен сол адамға қарсы шығаман, оны ескертиўши мысалға ҳәм әпсанаға айландыраман, оны халқымның арасынан жоқ қыламан. Сонда Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласыз. Егер пайғамбар жолдан азып, бир сөз айтса, онда сол пайғамбарды Мен, Жаратқан Ийе азғырған боламан. Мен оған қарсы қолымды көтерип, халқым Израилдың арасынан жоқ қыламан. Пайғамбар да, оннан мәсләҳәт сорап келген де жазасын алады. Екеўи бирдей айыплы. Сонда Израил халқы басқа Меннен айырылмайды ҳәм гүналары менен өзлерин ҳарамламайды. Олар Мениң халқым, Мен олардың Қудайы боламан, – дейди Қудай Ийе». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, егер бир ел қыянет етип, Маған қарсы гүна ислесе, Мен оған қарсы қолымды көтеремен, оларды бир тислем нанға зар қылып, ашлыққа дуўшар қыламан. Елдеги адам ҳәм ҳайўанларды қырып таслайман. Егер мына үш адам: Нух, Даниел ҳәм Аюп сол жерде болғанда да, олар ҳақлығы менен тек өзлериниң жанларын ғана қутқарып қалған болар еди, – дейди Қудай Ийе. – Егер Мен сол жерге жыртқыш ҳайўанларды жиберсем, олар сол жерди адамсыз қылса ҳәм сол жер жыртқышлар себепли босап, адам аяқ баспайтуғын болып қалса, сонда усы үш адам олардың арасында болса, Мен Қудай Ийе, тирилигим ҳақы ант ишемен: олар өзлеринен басқа ҳеш кимди, ҳәтте, улларын да, қызларын да қутқара алмас еди. Жер болса қаңырап бос қалар еди. Ямаса, Мен сол жерге қылыш жиберип: «Қылыш, ел бойлап өт!» – десем ҳәм ондағы адамлар менен ҳайўанларды қырсам, сонда усы үш адам олардың арасында болса, Мен Қудай Ийе, тирилигим ҳақы ант ишемен: олар өзлеринен басқа ҳеш кимди, ҳәтте, улларын да, қызларын да қутқара алмас еди. Болмаса, Мен бул елге иллет жиберсем, ямаса қан төгиў ушын ғәзебимди төгип, адамларды ҳәм ҳайўанларды қырып тасласам, Мен Қудай Ийе, тирилигим ҳақы ант ишемен: Нух, Даниел ҳәм Аюп олардың арасында болса да, олар улларын да, қызларын да қутқара алмас еди. Тек ҳақлығы менен өзлериниң жанын ғана қутқара алар еди. Ал енди Қудай Ийе былай дейди: Ерусалимдеги адамларды ҳәм ҳайўанларды жоқ қылыў ушын, оларға буннан да бетер төрт аўыр жазаны: қылыш, ашлық, жыртқыш ҳайўанлар ҳәм иллет жиберемен. Деген менен айырым адамлар аман қалады. Аман қалған еркек ҳәм ҳаяллар ол жерден шығып, Бабилонияға, алдыңызға келеди. Сизлер олардың жүрис-турысын ҳәм ислерин көргениңизде, Мен Ерусалимге неге усындай апатларды жибергенимди түсинип, олардың басына салған ҳәмме нәрседен тәселле табасыз. Аўа, олардың жүрис-турысын ҳәм ислерин көрип тәселле табасыз. Сизлер Мениң Ерусалимде ислеген барлық ислеримниң қурыдан-қуры исленбегенин билесиз, – дейди Қудай Ийе. Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы! Жүзим ағашының, басқа барлық тереклерден ямаса жүзим шақасының тоғайдағы басқа ағашлардың шақасынан артықмашлығы бар ма? Жүзим шақасынан бир нәрсе ислеўге бола ма? Ҳеш болмаса, бир нәрсени илип қойыў ушын илгиш соға ала ма? Яқ, ол тек отын қылыўға жарайды. От оның еки ушын жандырып, ортасын күйдирип жибергеннен кейин, ол дәртке аса ма? Жанбаған шақа жарамсыз болғаннан кейин, отқа жанып күйип кеткеннен кейин, қалай иске жарайды? Сонлықтан Қудай Ийе былай дейди: Тоғайдағы тереклер арасындағы жүзим ағашы киби, Ерусалим турғынларын да отқа таслайман. Оларға қарсы шығаман. Бир оттан қашып қутылса, екиншиси жалмайды. Жүзимди оларға қарсы қаратқанымда, Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласыз. Халқым Маған қыянет қылғаны ушын, бул жерди қаңыраған шөлге айландыраман, – дейди Қудай Ийе. Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы! Ерусалимниң барлық жеркенишли ислерин әшкаралап, Қудай Ийе былай дейди деп айт: «Сениң ата тегиң ҳәм сениң туўылған жериң Қанан, әкең амор халқынан, анаң хет халқынан. Туўылғаныңда сениң киндигиң кесилмеди, тазалап шомылдырылмадың, дузға салынбадың, жөргекке де оралмадың. Ҳеш ким аяп, саған булардан биреўин ислемеди, мийрим көрсетпеди. Қайтама, дүньяға келген күни-ақ, сен жек көрилип, далаға ылақтырып тасландың. Қапталыңнан өтип баратырып, Мен сениң қаныңа былғанып жатырғаныңды көрип қалдым, саған: „Жаса!“ – дедим. Мен саған: „Жаса!“ – деп айттым. Мен сени даладағы өсимлик киби өсирдим. Сен өсип кәмалға жеттиң, айрықша гөззаллыққа бөлендиң, көкирегиң толысып, шашларың өсти. Бирақ сен тырдай жалаңаш едиң. Мен және қасыңнан өттим ҳәм саған сер салдым, сен муҳаббатқа таяр едиң. Етегимди жалаңаш денеңе жаўып, оны қымтадым. Ант ишип, сениң менен неке келисимин дүздим ҳәм сен Меники болдың, – дейди Қудай Ийе. Сени шомылдырып, қаннан тазаладым ҳәм денеңе зәйтүн майын жақтым. Үстиңе нағыслы көйлек, аяғыңа жумсақ териден аяқ кийим кийгизип, басыңа ҳасыл зығыр орайпек орадым ҳәм жипектен кийимлер кийгиздим. Сени безендирдим, қолларыңа билезик, мойныңа моншақ тақтым. Мурныңа әребек, қулақларыңа сырға тағып, басыңа әжайып таж кийгиздим. Сен алтын ҳәм гүмиске бөлендиң. Ҳасыл зығыр ҳәм жипектен тигилген нағыслы кийимлер кийдиң. Сапалы бийдай унынан жабылған нан, пал ҳәм зәйтүн майы менен аўқатландың. Сен аса сулыў болып, ханша дәрежесине жеттиң. Сулыўлығың миллетлер арасында даңқ таратты, Мениң саған берген уллылығым себепли, гөззаллығың минсиз еди, – дейди Қудай Ийе. Сен болсаң, гөззаллығыңа исендиң, даңқыңнан пайдаланып, бузықшылық иследиң. Өткен-кеткенге кеўил қойып, гөззаллығыңды оларға бердиң. Кийимлериңнен биразы менен сыйыныў орынларын безедиң ҳәм сол жерде бузықшылық қылдың. Бундай нәрсе бурын болмаған, енди де болмайды. Мен берген алтын ҳәм гүмис тағыншақлардан еркек бутлардың мүсинин ислеттиң ҳәм олар менен бузықшылық қылдың. Нағыслы кийимлерди олардың үстине жаўып, Мен берген зәйтүн майын ҳәм хош ийисли түтеткини олардың алдына қойдың. Мениң нанымды, Мен саған берген сапалы бийдай унын, зәйтүн майын ҳәм палды хош ийисли сый ретинде олардың алдына қойдың. Аўа, солай иследиң, – дейди Қудай Ийе. Ҳәтте, Маған туўып берген улларыңды ҳәм қызларыңды оларға жем қылып, қурбанлыққа бердиң. Бузықшылық қылғаның аз болғандай, сен Мениң балаларымды шалып, отта жағып, оларға бердиң. Усы жеркенишли ислерди ҳәм бузықшылықларды ислегениңде, өзиңниң тырдай жалаңаш болып, қаныңа былғанып жатырған күниңди, жаслығыңды еслемедиң. Сорың қурысын, сорың қурысын! – дейди Қудай Ийе. – Ислеген барлық жаўызлықларыңа қоса, сен ҳәр бир ашық майданда өзиңе шатыр ҳәм сыйыныў орнын қурдың. Ҳәр бир көшениң басына сыйыныў орнын қурып, гөззаллығыңды аяқ асты қылдың. Өткен-кеткенге сатаныңды ашып, бузықшылық үстине бузықшылық қылдың. Жынысый ағзасы ири болған қоңсыларың мысырлылар менен бузықшылық иследиң. Бузықшылық үстине бузықшылық қылып, Мениң қәҳәримди келтирдиң. Мине, Мен саған қарсы қолымды көтерип, ырысқыңды кемейттим. Сени душпаның филистли қызлардың қолына бердим. Ҳәтте, сениң уятсыз қылықларыңнан олардың да жүзи қызарған. Сен ассириялылар менен де бузықшылық иследиң, тоймадың. Олар менен бузықшылық иследиң, қанаатланбадың. Саўдагерлердиң жери болған калдейлердиң жерине дейин бузықшылығыңды арттырдың, бирақ буның менен де қанаатланбадың. Жүрегиң қандай бузық! – дейди Қудай Ийе. – Булардың ҳәммесин, жүўенсиз жезөкшедей жүзеге асырдың. Ҳәр көшениң басына шатыр қурып, ҳәр бир майданға сыйыныў орнын салғаныңда, сен жезөкшеден парық қылдың, себеби төлемнен жүз бурдың. Сен бийопа ҳаялсаң. Өз күйеўиңнен гөре, басқа еркеклерди абзал көрдиң. Ҳәмме бузықлар сый алады, ал сен өзиң ойнасларыңа сыйлар бердиң. Ҳәр жақтан келип, сениң менен жатыўы ушын, оларды сатып алдың. Сен басқа бузықлардан өзгешесең. Ҳеш ким сени бузықшылық қылыўға ийтермелемеген, саған ҳеш ким ҳақы төлемеген, сен өзиң оларға ҳақы төлегенсең. Соның ушын сен басқаларға уқсамағансаң. Сонлықтан, жезөкше, Жаратқан Ийениң сөзин тыңла! Қудай Ийе былай дейди: Сениң бетсизлигиң әшкара болды, ойнасларың менен бузықшылық қылғаныңда, жалаңашлығың ашылып қалды, барлық жеркенишли бутларыңа табынып, балаларыңды оларға қурбанлыққа бердиң. Булар ушын кәйпи-сапа қурған барлық ойнасларыңды, барлық сүйиклилериңди, олар менен бирге сен жеркенгенлерди ҳәмме жақтан бир жерге топлайман. Сени тырдай жалаңаш қылып, олардың алдына шығарып қояман. Олар сениң толық жалаңаш денеңди көреди. Неке ҳадаллығын бузған ҳәм қан төккен ҳаялларға берилетуғын жазаны саған беремен. Ғәзебим ҳәм қызғанышым менен сениң қаныңды ағызаман. Сени ойнасларыңның қолына тапсыраман, олар сениң шатырыңды жығып, сыйыныў орынларыңды бузып таслайды. Үстиңдеги кийимлериңди ҳәм тағыншақларыңды тартып алып, сени тырдай жалаңаш қалдырады. Олар саған қарсы аламанды топлайды, сени тас боран қылып өлтирип, денеңди қылыш пенен тилкимлейди. Үйиңди өртеп, көплеген ҳаяллардың көз алдында сени ҳүким қылады. Солай етип, бузықшылығыңа шек қояман, артық ойнасларыңа ҳақы төлемейсең. Сонда саған деген ғәзебимнен түсип, қәҳәрден қайтаман. Тынышланаман ҳәм басқа ғәзепленбеймен. Сен жаслық күнлериңди еске алмадың. Қылмыс ислеп, Мени ғәзеплендиргениң ушын, усы қылмысларыңа жараса жаза беремен, – дейди Қудай Ийе. – Барлық жеркенишли ислериңниң үстине бул уятсыз қылықларды да қоспадың ба? Нақыл менен сөйлейтуғынлар сен туўралы: „Анасы қандай болса, қызы да сондай“, – деп айтады. Сен күйеўинен ҳәм перзентинен ўаз кешкен анаңа жүдә уқсайсаң. Сен күйеўинен ҳәм перзентлеринен ўаз кешкен апа-сиңлилериңниң өзисең. Сениң анаң хет халқынан, әкең амор халқынан. Әжапаң – қызлары менен арқа тәрепиңде жасаған Самария, ал сиңлиң – қызлары менен сениң қубла тәрепиңде жасаған Содом. Сен олардың жолларынан жүрип, жеркенишли ислерине еликлеп ғана қоймай, өз жолларыңда олардан тез озып кеттиң. Мен, Қудай Ийе, тирилигим ҳақы ант ишип айтаман: сиңлиң Содом да өз қызлары менен сен ҳәм сениң қызларың ислеген жаўызлықларыңды ислемеди. Сиңлиң Содомның айыбы мынаў еди: ол ҳәм оның қызлары менмен, тоқ, бийпәрўа еди. Олар кәмбағал ҳәм жарлыларға жәрдем бермеди. Олар тәкаббир еди ҳәм Мениң алдымда жеркенишли ислерди иследи. Мен буны көрип, оларды жоқ қылдым. Самария да сен ислеген гүналардың ярымын да ислеген жоқ. Сен жеркенишли ислерди ислеўде олардан асып түстиң. Сен ислеген ислерге салыстырғанда, апа-сиңлилериң ҳақ болып көринеди. Енди шерменделигиңди көтер. Сен апа-сиңлилериңниң жазасын жеңиллестирдиң. Сен олардан да бетер жеркенишли гүналарды ислеп, оларды өзиңнен гүнасызырақ қылып көрсеттиң. Уяттан қызарып, шерменделигиңди көтер. Себеби сен апа-сиңлилериңди гүнасыз қылып көрсеттиң. Бирақ Содомның ҳәм оның қызларының, Самарияның ҳәм оның қызларының, олар менен бирге сениң де абаданшылығыңды қайтараман. Сонда сен ислеген ислериң ушын уятқа қалып, шерменде боласаң. Буны көрип апа-сиңлилериң өзлериниң аўҳалына шүкирлик қылады. Апа-сиңлилериң Содом ҳәм Самария өз қызлары менен бурынғы аўҳалына қайтады. Сен де өз қызларың менен бирге бурынғы аўҳалыңа қайтасаң. Тәкаббир ўақтыңда сиңлиң Содомды мазақ қылатуғын едиң. Енди болса, сениң жаўызлығың ашылып қалды. Сен Арам қызлары ҳәм оның барлық қоңсыларына, филистли қызларға ҳәм әтираптағы сени жек көретуғын барлық халықларға масқара боласаң. Уятсыз қылықларың ҳәм жеркенишли ислериң ушын жазаңды тартыўың шәрт, – дейди Жаратқан Ийе. Қудай Ийе былай дейди: Мен саған ылайықлы жазаңды беремен. Сен Мениң келисимимди бузып, антқа немқурайды қарадың. Деген менен, жаслық шағыңда сениң менен дүзген келисимимди ядқа алып, сениң менен мәңгилик келисим дүземен. Әжапаңды ҳәм сиңлиңди қабыл қылғаныңда, өз жолыңды есиңе алып, уяласаң. Мен оларды саған қыз қылып беремен. Бирақ бул сениң менен дүзетуғын келисимиме кирмейди. Мен сениң менен келисимимди қайта тиклеймен. Сонда сен Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласаң. Мен сени барлық гүналарыңнан пәклегенимде, сен оларды еске алатуғын, уялып, аўзыңды да ашпайтуғын боласаң, – дейди Қудай Ийе». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы! Израил халқына жумбақлап тымсал айтып бер. Оларға айт: «Қудай Ийе былай дейди: Үлкен қанатлы, узын пәрли, мамық, ала-шубар бир айбатлы бүркит Лебанонға ушып келип, кедр ағашының төбесин бүрип, ең жоқарғы шақасын жулып алды. Оны саўдагерлердиң елине алып барып, алып сатарлардың қаласына отырғызды. Кейин үлкениң туқымынан алып, өнимдар топыраққа екти. Оны мол суўлар бойына, тал сыяқлы отырғызды. Ол өсип, шақалары жайылған, келте бойлы жүзим ағашына айланды. Оның шақалары бүркитке қарай ийилди, тамыры өз орнында қалды. Солай етип, ол шақалаған, қойыў жапырақлы ағаш болып өсти. Бирақ үлкен қанатлы, мамық пәрли басқа бир бүркит те бар еди. Жүзим ағашы суў излеп, отырғызылған орнынан тамырын оған қарай бурды ҳәм шақаларын оған созды. Жүзим ағашы шақалап, мийўе берип, саўлатлы болатуғындай, мол суўлар бойына, өнимдар топыраққа егилген еди». – Оларға айт: «Қудай Ийе былай дейди: Енди бул жүзим ағашы ғаўлап өсе ме екен? Биринши бүркит оны тамыры менен суўырып, солқымларын жулып, солытып тасламай ма? Оның тазадан өскен шақалары қуўрап қалады. Ағашты тамыры менен суўырып алыў ушын, үлкен күш яки көп санлы ләшкер керек болмайды. Ол көширип егилсе де, ғаўлап өсе ме екен? Шығыс самалы ескенде, қуўрап қалмай ма? Ағаш өскен қарығында-ақ солып қалады». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Қозғалаңшы халыққа: «Булардың мәнисин билмейсиз бе?» – деп айт. Оларға былай деп айт: «Мине, Бабилония патшасы Ерусалимге келип, оның патшасын ҳәм ҳәмелдарларын Бабилонға алып кетти. Ол патша әўладынан биреўин таңлап, оның менен питим дүзди ҳәм ант иштирип питимди бекитти. Ол елдеги барлық басшыларды тутқын етип алып кетти. Патшалықтың бойсыныўшаң болыўы, көтерилис қылмаўы ҳәм питим сақланып қалып, беккем болыўы ушын ол усылай иследи. Бирақ таза қойылған патша атлар менен адамлар бериўин сорап, Мысырға елшилерин жиберди ҳәм усы иси арқалы Бабилонға қарсы шықты. Бул адам табысқа ерисе алар ма екен? Буны ислеген адам аман қалар ма екен? Ол питимди бузды, енди аман қала ма? Мен, Қудай Ийе тирилигим ҳақы ант ишемен: ишкен антынан қайтып, дүзген питимин бузғаны ушын, ол өзин патша етип тахтқа отырғызған патшаның мәканында, Бабилонда өледи. Бабилония патшасы көплердиң жанын алыў ушын, дийўалға топырақ үйгенде ҳәм қамал минараларын қурғанда, уллы күши ҳәм сансыз халқы болса да, фараон бул урыста жәрдем бермейди. Ол дүзген питимин бузды, ишкен антынан тайды. Ол қол берискен болса да, бул ислерди қылды. Енди ол қашып қутыла алмайды. Сонлықтан Қудай Ийе былай дейди: Өз тирилигим ҳақы ант ишемен: Мениң алдымда ишилген антқа немқурайды қарағаны ҳәм Мениң алдымда дүзилген питимди бузғаны ушын, ондағы барлық нәлетлерди оның басына саламан. Мен оған тор таслайман, ол Мениң дузағыма түседи. Оны Бабилонға алып барып, Маған қарсы ислеген опасызлығы ушын ҳүким шығараман. Оның қашып баратырған әскерлери қылыштан қаза табады, ал қалғанлары самалға суўырылады. Сонда бул сөзлерди айтқан Мен – Жаратқан Ийе екенимди билип аласыз. Қудай Ийе былай дейди: Кедр ағашының уша басынан бир шақаны алып отырғызаман. Төбесиндеги шақасынан бир жас шыбық алып, оны үлкен ҳәм бәлент таўдың төбесине егемен. Оны Израилдың бәлент таўына отырғызаман. Ол шақа жайып, мийўе береди ҳәм бир уллы кедр ағашына айланады. Барлық қуслар шақаларына мәкан басады, ҳәр қыйлы қанатлы жанзатлар шақаларының саясын паналайды. Даладағы барлық ағашлар бийик ағашты жығатуғын, пәс ағашты бийиклететуғын, жасыл ағашты қуўрататуғын, қуўраған ағашты гүллендиретуғын бул – Мен, Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Мен, Жаратқан Ийе айтаман ҳәм жүзеге асыраман». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: «Не ушын сизлер Израилда: „Әкелери қышқыл жүзим жейди, балаларының тиси қамасады“, – деген нақылды қолланасыз? Мен, Қудай Ийе тирилигим ҳақы ант ишемен: бул нақылды Израилда енди айтпайтуғын боласыз. Билип қойың: ҳәр бир тири жан Маған тийисли. Әкениң де, баланың да жаны Меники. Тек гүна қылған адам өледи. Ҳақ адам әдалатлы ҳәм туўры болған нәрсени ислейди. Ол төбешиклердеги бутларға арналған қурбанлық мәресимине қатнаспайды, Израил халқының бутларына көз салмайды, басқаның ҳаялын ҳарамламайды ҳәм етек кири келген ўақтында ҳаялға жақынламайды. Ҳеш кимге зулым қылмайды, гиреўге алған затын қайтарып береди, таланшылық қылмайды, аш адамға нан, жалаңашқа кийим береди. Өсим ушын қарыз бермейди, үстеме алмайды, наҳақлықтан қолын тыяды, еки адам арасындағы даўды әдиллик пенен шешеди. Ол Мениң қағыйдаларыма әмел қылады, нызамларымды шын жүректен орынлайды. Бундай адам – ҳақ адам, ол сөзсиз жасайды, – дейди Қудай Ийе. Бирақ усы ҳақ адамның қан төгип жүрген, бир қарақшы баласы болып, ол усы надурыс нәрселерден бирин ислесе, яғный әкеси ислемеген исти қылып, төбешиклердеги бутларға арналған қурбанлық мәресимине қатнасса, басқаның ҳаялын ҳарамласа, жарлы ҳәм кәмбағалға зулым қылса, таланшылық қылса, гиреўге алған затын қайтарып бермесе, бутларға табынса, жеркенишли ислерди ислесе, өсим ушын қарыз берип, үстеме алса, онда ол аман қалар ма екен? Ол аман қалмайды. Бундай жеркенишли ислерге қол урған адам сөзсиз өлтирилиўи тийис. Өлимине өзи себепши болады. Егер бундай адамның перзенти болса ҳәм ол әкеси ислеген барлық гүналарды көре тура, әкесине еликлемесе, яғный төбешиклердеги бутларға арналған қурбанлық мәресимине қатнаспаса, Израил халқының бутларына көз салмаса, жақынының ҳаялын ҳарамламаса, ҳеш кимге зулым қылмаса, қарыздардан гиреў талап қылмаса, таланшылық қылмаса, ашқа нан, кийимсизге кийим берсе, кәмбағалды жәбирлемесе, өсим ҳәм үстеме алмаса, Мениң нызамларыма бойсынып, қағыйдаларыма әмел қылса, онда ол әкесиниң гүнасы ушын өлмейди, ол жасайды. Ал әкеси өз гүнасы ушын өледи. Себеби ол зулымлық қылды, туўысқанын талады, өз халқы арасында жарамас ислерди иследи. Сизлер: „Не ушын перзент әкениң гүнасы ушын жуўап бермейди?“, – деп айтасыз. Себеби перзент әдил ҳәм туўры ислерди иследи. Мениң барлық қағыйдаларыма муқыятлы түрде әмел қылды. Ол сөзсиз жасайды. Тек гүна қылған адам өледи. Перзент әкениң, әке болса, перзенттиң гүнасы ушын жуўапкер емес. Ҳақ адам ҳақлығының, наҳақ адам өз наҳақлығының жуўабын алады. Егер наҳақ адам ислеген барлық гүналары ушын тәўбе қылып, Мениң барлық қағыйдаларыма әмел қылса, әдил ҳәм туўры ислерди ислесе, ол жасайды, өлмейди. Ол қандай қылмыс ислемесин, ҳеш бири еске алынбайды, ол ислеген әдил ислери себепли жасайды. Мен наҳақ адамның өлимин қәлеймен бе? – дейди Қудай Ийе, – Мен оның жаман жолдан қайтыўын ҳәм жасаўын қәлемеймен бе? Егер ҳақ адам өз ҳақлығынан тайып, наҳақ ис тутса, жаўызлар киби барлық жеркенишли ислерди ислесе, ол жасай ма? Ол ислеген әдалатлы ислердиң ҳеш бири еске алынбайды, ал өзи ислеген қыянети ҳәм гүнасы ушын өледи. Сизлер: „Ийениң жолы натуўры“, – дейсизлер. Тыңлаң, Израил халқы! Мен тутқан жол натуўры ма? Сизлердиң жолыңыз натуўры емес пе? Егер ҳақ адам ҳақлығынан тайып, натуўры ислерге қол урса ҳәм усы себепли өлсе, онда ол өзи ислеген гүнасы ушын өледи. Егер наҳақ адам өз наҳақлығынан қайтып, әдил ҳәм туўры ислерди қылса, ол өз өмирин сақлап қалады. Ол өзи ислеген барлық қылмысларына көз жиберип, олар ушын тәўбе қылғаны себепли жасайды, өлмейди. Сондай болса да, Израил халқы: „Ийениң жолы туўры емес“, – дейди. Мениң жолым натуўры ма, Израил халқы? Натуўры жол сизлердики емес пе? Буның ушын, Израил халқы, сизлердиң ҳәр бириңизди өз жолларыңызға бола ҳүким етемен, – дейди Қудай Ийе. – Тәўбе қылың, барлық гүналарыңыздан қайтың, қылмысларыңыз сизлерди набыт қылмасын. Ислеген барлық гүналарыңыздан жүз бурып, өзлериңизге жаңа жүрек ҳәм жаңа руўх алың. Израил халқы, сизлерге өлиўдиң не кереги бар? Мен ҳеш кимниң өлимин қәлемеймен, – дейди Қудай Ийе. – Жаман жолдан қайтың ҳәм жасаң!» – Сен Израил ҳүкимдарлары ушын жоқлаў айтып, былай де: «Сениң анаң қандай арыслан еди?! Ол арысланлар арасына орналасты, Жыртқыш арысланлар арасында балаларын өсирди. Балаларынан бири күшли арыслан болып жетилисти, Ол аў қылыўды үйренди, Адамларды жей баслады. Миллетлер ол туўралы еситти, Арысланды шуқырға түсирди, Шынжырлап, Мысыр жерине алып барды. Анасы күте-күте, үмитин үзди, Балаларынан басқа биреўин алып, Оны күшли арыслан қылып өсирди. Ол күшли арысланға айланып, Арысланлар арасында гезип жүрди, Аў қылыўды үйренди, Адамларды жей баслады. Олардың қорғанларын бузды, Қалаларын ўайран қылды. Жер ҳәм онда жасаўшылар, Оның ақырыўынан титиреди. Дөгеректеги ўәлаятлардағы миллетлер, Оған қарсы ҳүжим қылды. Үстине тор таслады, Арыслан олардың шуқырына түсти. Шынжырлап, оны қәпеске салды, Бабилония патшасына алып барды, Оны қамаққа таслады. Израил таўларының үстинде, Қайтып еситилмесин, деп оның даўысы. Сениң анаң суўлардың бойына егилген, Бағдағы жүзим ағашына уқсар еди. Суўлардың молшылығынан, Ол өнимдар ҳәм мол шақалы еди. Ҳүкимдарға ҳаса болғандай, Күшли шақалары бар еди. Қалың жапырақлар арасында, Тик бойы бәлент көтерилди. Бәлентлиги ҳәм мол шақалары менен, Көзге тасланып турар еди. Бирақ ғәзеп пенен, Ол суўырылып жерге урылды. Шығыс самалы мийўелерин солытты, Күшли шақалары сынып қуўрады, Ҳәммесин от жалмап таслады. Ол енди шөлге, Қурғақ ҳәм суўсыз жерге көширилди. Оның тик шақасынан жалын шығып, Солқымларын күйдирип жиберди. Ҳүкимдарлық ҳасасы ушын беккем шақасы қалмады». Бул жоқлаў қосығы болып, жоқлаў ушын қолланылады. Сүргин болған ўақтымыздың жетинши жылының бесинши айының оныншы күни Израил ақсақалларынан айырымлары Жаратқан Ийеден мәсләҳәт сораў ушын мениң алдыма келди. Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы! Израил ақсақаллары менен сөйлесип, оларға айт: «Қудай Ийе былай дейди: Сизлер Меннен мәсләҳәт сораў ушын келдиңиз бе? Тирилигим ҳақы ант ишип айтаман: сизлерге ҳеш қандай мәсләҳәт бермеймен, – дейди Қудай Ийе». Оларды ҳүким қыл! Оларды ҳүким қыл, инсан улы! Оларға ата-бабаларының жеркенишли ислерин айтып бер. Оларға айт: «Қудай Ийе былай дейди: Мен Израилды таңлаған күним, Яқыптың урпақларына ант ишкенмен ҳәм Мысырда Өзимди танытқанман. Мен оларға ант ишип: „Мен Қудайыңыз Жаратқан Ийе боламан“, – дегенмен. Сол күни Мен оларға, өзлерин Мысырдан шығарып, олар ушын гөзлеген жер бетиндеги ең әжайып үлкеге, сүт ҳәм пал ағып турған жерге алып баратуғынымды айтып ант берген едим. Оларға: „Ҳәр бир адам өзи кеўил берген жеркенишли мүсинлерин ылақтырып тасласын, Мысыр бутлары менен өзлерин ҳарамламасын. Мен Қудайыңыз Жаратқан Ийемен“, – деген едим. Бирақ олар Маған қарсы бас көтерди ҳәм Мени тыңламады. Кеўил қойған жеркенишли мүсинлерин ылақтырып тасламады ҳәм Мысыр бутларынан жүз бурмады. Сонда Мен Мысырда-ақ қәҳәримди төгип, ғәзебимди толық шашпақшы болдым. Бирақ олар арасында жасаған миллетлер алдында атыма дақ түсирмеў ушын, Өз атым ҳүрмети ушын ҳәрекет еттим. Мен ол миллетлердиң көзиниң алдында израиллыларды Мысырдан алып шығып, Өзимди оларға таныттым. Мен оларды Мысырдан шығарып, шөлге алып келдим. Өз қағыйдаларымды бердим ҳәм нызамларымды жәрияладым. Оларға әмел қылған ҳәр бир адам олар арқалы жасайды. Және, өзлерин мухаддес қылатуғын Мен, Жаратқан Ийе екенимди билсин деп, Өзим ҳәм олар арасындағы белги ретинде Шаббатымды бердим. Деген менен, Израил халқы шөлде де Маған қарсы шықты. Мениң қағыйдаларыма әмел қылмады, нызамларымды менсинбеди. Усыларды орынлаған адам олар арқалы аман қалатуғын еди. Олар Шаббатымды да толық хорлады. Сонда Мен олардың үстине ғәзебимди төгип, шөлде оларды қырып жибермекши болдым. Бирақ Израилды Мысырдан алып шыққанымды көрген миллетлер алдында атыма дақ түспесин деп, Өз атым ҳүрмети ушын ҳәрекет еттим. Оларды өзлерине бермекши болған жер бетиндеги ең әжайып үлкеге, сүт ҳәм пал ағып турған жерге алып бармайтуғынымды айтып, шөлде ант иштим. Себеби олар Мениң нызамларымды менсинбеди, қағыйдаларыма әмел қылмады ҳәм Шаббатымды хорлады. Олардың жүреги бутларға берилген еди. Деген менен, оларды қырып жибериўге көзим қыймады ҳәм Мен оларды шөлде жоқ қылмадым. Мен шөлде олардың балаларына былай дедим: „Аталарыңыздың үрп-әдетлери бойынша жүрмең, олардың бутлары менен өзлериңизди ҳарамламаң. Мен сизлердиң Қудайыңыз Жаратқан Ийемен. Мениң қағыйдаларыма әмел қылың ҳәм нызамларымды муқыятлы түрде орынлаң. Шаббатымды мухаддес тутың. Қудайыңыз Жаратқан Ийе Мен екенимди билиўиңиз ушын, олар бизлердиң арамызда белги болады“. Бирақ балалары да Маған қарсы бас көтерди. Мениң қағыйдаларыма әмел қылмады, нызамларымды орынлаўға ҳәрекет етпеди. Адам оларды орынлаўы арқалы аман қалатуғын болса да, оларды орынламады, Шаббатымды хорлады. Сонда Мен шөлде оларға ғәзебимди төгип, қәҳәримди толық шашпақшы болдым. Солай болса да, Израилды Мысырдан алып шыққанымды көрген миллетлер алдында атыма дақ түспесин деп, қолымды тарттым ҳәм Өз атым ҳүрмети ушын ҳәрекет еттим. Және де, шөлде оларды миллетлер арасына тарқатып, ел бойлап шашып жиберемен деп ант иштим. Себеби олар Мениң нызамларымды орынламады, қағыйдаларымды менсинбеди, Шаббатымды хорлады ҳәм ата-бабаларының бутларына қуштарлана көз тикти. Сонлықтан Мен оларды жақсы болмаған қағыйдалардың ҳәм адам орынлағаны менен аман қалмайтуғын нызамлардың бийлигине тапсырдым. Оларды қорқытыў ушын ҳәм олар Мениң Қудай Ийе екенимди билиўи ушын, өзлери берген сыйлар, яғный қарыннан биринши шыққан ҳәр бир перзентин отта жағып, қурбанлық келтириўи арқалы оларды ҳарамладым». Солай екен, инсан улы, Израил халқы менен сөйлесип, оларға айт: «Қудай Ийе былай дейди: Ата-бабаларыңыз және опасызлық қылды ҳәм бул арқалы Маған тил тийгизди. Мен беремен деп ант ишкен жериме оларды алып барғанымда, олар көрген ҳәр бир бийик төбешикте ҳәм ҳәр бир қойыў жапырақлы теректиң астында өз қурбанлықларын шалды. Ол жерде Мениң ғәзебимди келтиретуғын садақаларды берди, хош ийисли түтеткилерди түтетти ҳәм ишимлик садақаларын қуйды. Сонда Мен олардан: „Сизлер барып атырған бул қандай сыйыныў орны?“ – деп сорадым». Сонлықтан сондай орынлар бүгинги күнге дейин «сыйыныў орны » деп аталады. Солай екен, Израил халқына Қудай Ийе былай дейди деп айт: «Сизлер де ата-бабаларыңызға еликлеп, өзлериңизди ҳарамламақшымысыз? Олардың жеркенишли мүсинлери менен бузықшылық қылмақшымысыз? Усы күнге дейин, сизлер балаларыңызды отта жағып, қурбанлық қылып усыныў арқалы, пүткил бутларыңыз бенен өзлериңизди ҳарамлап киятырсыз. Солай ислей отырып, Израил халқы, Меннен мәсләҳәт сорамақшымысыз? Тирилигим ҳақы ант ишип айтаман: сизлерге ҳеш қандай мәсләҳәт бермеймен, – дейди Қудай Ийе. – Сизлер: „Бизлер де басқа миллетлер, басқа жерлердеги қәўимлер сыяқлы, ағаш ҳәм тасларға сыйынайық“, – дейсиз. Бирақ ойыңызға келген бул ислериңиз әмелге аспайды. Мен, Қудай Ийе тирилигим ҳақы ант ишип айтаман: күшли билегим, созылған қолым ҳәм лаўлаған ғәзебим менен үстиңизден патшалық қыламан. Күшли билегим, созылған қолым ҳәм лаўлаған ғәзебим менен сизлерди халықлардың арасынан шығарып, тарқап кеткен жерлериңизден жыйнап аламан. Кейин сизлерди халықлардың шөл даласына алып барып, сол жерде жүзбе-жүз ҳүким шығараман. Мысыр жериндеги шөлде ата-бабаларыңызға қандай ҳүким шығарған болсам, сизлерге де сондай ҳүким шығараман, – дейди Қудай Ийе. – Сизлерди ҳаса таяғым менен барлап шығып, келисимиме бойсыныўға мәжбүр етемен. Қозғалаңшыларды ҳәм Маған бойсынбайтуғынларды сизлерден айыраман. Оларды сүргинде болған елден алып шыққаным менен, олар Израил жерине кирмейди. Сонда Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласыз. Сизлер туўралы, Израил халқы, Қудай Ийе былай дейди: Егер Маған қулақ салмайтуғын болсаңыз, онда ҳәр бириңиз өз бутларыңызға хызмет ете бериңлер. Бирақ сыйларыңыз ҳәм бутларыңыз арқалы Мениң мухаддес атыма артық дақ түсирмеңлер. Енди Мухаддес таўымда, Израилдың бийик таўында, – дейди Қудай Ийе, – сол жерде қанша Израил халқы болса, ҳәммеси Маған хызмет етеди. Сол жерде Мен оларды ыразылық пенен қабыл етемен. Барлық мухаддес затларыңыз бенен бирге садақаларыңызды ҳәм өнимиңиздиң биринши бөлеклерин сол жерде талап етемен. Сизлерди халықлардың арасынан алып шығып, тарап кеткен жерлериңизден жыйнап алғанымда, сизлерди хош ийисли түтетки сыпатында қабыл етемен ҳәм миллетлердиң көзлериниң алдында Өз мухаддеслигимди аян етемен. Сизлерди ата-бабаларыңызға беремен деп ант ишкен жериме, Израил жерине алып келгенимде, Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласыз. Сол жерде өзлериңизди ҳарамлаған жолларыңызды, ислеген жаўыз ислериңизди есиңизге аласыз ҳәм ислеген барлық жаўызлықларыңыз себепли өзиңизден өзиңиз тиксинесиз. Израил халқы, Мен сизлердиң тутқан жаман жолларыңызға ҳәм жарамас ислериңизге қарай емес, ал Өз атым ҳүрмети ушын ҳәрекет еткенимде, Сизлер Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласыз, – дейди Қудай Ийе». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, жүзиңди қублаға қаратып, қублаға ўаз айт ҳәм сол жердеги тоғайға қарсы пайғамбаршылық қыл. Қубладағы тоғайға былай деп айт: «Жаратқан Ийениң сөзин тыңла! Қудай Ийе былай дейди: Мен ишиңде от тутандыраман, ол сендеги барлық ағашларды, жасылын да, қуўрағанын да жоқ қылады. Лаўлаған от өшпейди, қубладан арқаға шекемги барлық жерлер жанып күйдириледи. Пүткил инсан улы бул отты Жаратқан Ийениң, Мениң жаққанымды көреди, от өшпейди». Сонда мен: – Аҳ, Қудай Ийе! Бул адамлар мен туўралы: «Бул адам қуры тымсал айтып жүрген жоқ па?» – деп айтпақта, – дедим. Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, жүзиңди Ерусалимге қаратып, мухаддес орынларына қарсы ўаз айт. Израил жерине қарсы пайғамбаршылық қылып, оған айт: «Жаратқан Ийе былай дейди: Мен саған қарсыман, қылышымды қынынан шығарып, сендеги жақсыны да, жаманды да қырып таслайман. Жақсыны да, жаманды да, қубладан арқаға шекемги барлық тири жанды қырып таслаў ушын қылышымды қынынан шығардым. Сонда пүткил адамзат қылышын қынынан шығарған бул Мен, Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Енди қылышымды қынына салмайман». Сен, инсан улы, зар еңире, олардың көзиниң алдында белиң қайысып, жүрегиң езилип, нала шек. Сеннен: «Неге нала шегип атырсаң?» – деп сораса, оларға: «Келген жаман хабар себепли қайғыға батып атырман», – деп жуўап бер. Ол жүзеге асқанда, ҳәммениң жүреги езиледи, қолларында мәдет қалмайды, руўхы түседи, дизелериниң мәдары қурыйды. Бул келеди ҳәм жүзеге асады, – дейди Қудай Ийе. Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, пайғамбаршылық ет ҳәм Ийе былай дейди деп айт: «Қылыш, қылыш! Ол шарланды ҳәм жылтыратылды! Баўызлаў ушын шарланды, Шақмақтай жалтылдаў ушын жылтыратылды. Қалай қуўанайық, ҳәй улымның патшалық ҳасасы, Қылыш ҳәр қандай ағашты писент етпейди. Қылыш қолға усланыў ушын жылтыратыўға берилди, Қанхордың қолына берилиў ушын, Шарланды, жылтыратылды. Инсан улы, дад салып, пәрияд қыл, Қылыш Мениң халқыма, Израилдың барлық ҳүкимдарларына жүзленген. Мениң халқым менен бирге, Израил ҳүкимдарлары да қылыштан өткериледи. Енди саныңа урып, жыла. Сынаў ўақты сөзсиз келеди. Қылыш патшалық ҳасасын менсинбесе, не болады? Патшалық ҳасасының күни питеди, – дейди Қудай Ийе». – Сен, инсан улы, пайғамбаршылық қыл, Ашыў менен алақаныңды алақаныңа ур. Қылыш еки рет, үш рет шапсын. Бул қылыш өлтириў ушын, Уллы қырғын ушын арналған. Қылыш оларды ҳәр тәрептен қысып келмекте. Руўхлары түссин, Қаза тапқанлар көбейсин деп, Мен барлық дәрўазалардың алдына, Қорқынышлы қылышымды қойдым. О-ҳо, қылыш шақмақ киби жалтылдады, Қырыў ушын қынынан шығарылды. Оңға ур, шепке шап, Жүзиңниң қараған жағына ур. Мен де алақанымды алақаныма ураман, Ғәзебимди усылай басаман. Буны Мен, Жаратқан Ийе айтып турман. Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, Бабилония патшасының қылышы келетуғын еки жолдың сүўретин сыз, екеўи де бир жерден шықсын. Еки қалаға баратуғын жолдың басланған жерине бир белги қой. Қылыштың аммонлардың Рабба қаласына ҳәм Яҳудадағы қоршаўлы қала Ерусалимге баратуғын жолын сызып белгиле. Себеби Бабилония патшасы жолдың екиге айырылған жеринде турып, пал ашады. Ол оқларды силкитеди, кийели мүсинлерден сорайды, қурбанлық қылынған маллардың баўырына қарап жорыйды. Оның оң қолында Ерусалимди көрсетип турған пал бар. Ол жерге дийўалларды тесетуғын қураллар орнатыў, өлим буйрығын бериў, урыс сүренин салыў, дәрўазаны бузатуғын қуралларды қойыў, дийўалға топырақ үйиў, қамал минараларын қурыў кереги айтылады. Бабилония патшасына ант ишип, келисим дүзген Ерусалим халқының нәзеринде бул пал өтирик болып түйиледи. Бирақ Бабилония патшасы олардың айыбын еслетип, оларды қолға алмақшы болады. Сонлықтан Қудай Ийе былай дейди: «Сизлер ашық жынаят қылып, қылмысларыңызды еслеттиңиз. Қылған ҳәр бир исиңизде гүналарыңызды әшкара қылып, өзлериңиз буны еске салдыңыз. Соның ушын сизлер қолға түсесиз. Сен, Израилдың напәк, жаўыз ҳүкимдары, соңғы күниң жақынласты, ақырғы жаза күниң жетип келди! Қудай Ийе былай дейди: Сәллеңди шеш, тажыңды алып тасла. Енди бул булай болмайды. Хорланған адам жоқарылайды, жоқарыдағы адам хорланады. Қырғын! Қырғын! Қалаға қырғын тийгиземен! Бирақ бул узақ даўам етпейди. Ҳүким шығарыўшы келеди. Оған ҳүким етиўди тапсыраман». – Сен, инсан улы, пайғамбаршылық қыл, Израилды мазақ қылған аммон халқы туўралы Қудай Ийе былай дейди деп айт: «Қылыш! Қылыш! Баўызлаў ушын қыннан шығарылды, Жутыў ҳәм шақмақтай жалтылдаў ушын жылтыратылды. Аммон халқының қылыш туўралы көрген аянлары жалған, Аштырған паллары өтирик. Қылыш напәк жаўызлардың мойнын шабады. Олардың соңғы күни келди, Ақырғы жаза ўақты жетти. Қылышты қынына сал! Жаратылған жериңде, Туўылған мәканыңда, Мен саған ҳүким шығараман. Үстиңе қәҳәримди төгип, Ғәзеп отымды үплеймен. Сени өлтириўге шебер, Жаўыз адамлардың қолына беремен. Сен отқа жем боласаң, Қаның жерге төгиледи. Сен ҳеш қашан еске алынбайсаң. Буны Мен, Жаратқан Ийе айтып турман». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Сен, инсан улы, ҳүким қыл, қанхор қаланы ҳүким қыл! Оның ислеген жеркенишли ислерин айтып бер. Оған Қудай Ийе былай дейди деп айт: «Ҳәй, өз ишиңде қан төгип, жаза күнин жақынлатқан қала! Сен бутлар соғып, өзиңди ҳарамладың! Төккен қаның менен айыплы болдың, соққан бутларың менен ҳарамландың. Күнлериң жақынласты, жылларың паянына жетти. Соның ушын Мен сени миллетлердиң мазақлаўына, пүткил еллердиң үстиңнен күлиўине жол қояман. Жаман ат шығарған, ғаўғаға толған қала, жақындағылар да, алыстағылар да сени мазақлайды. Мине, ишиңде жасап атырған ҳәр бир Израил ҳүкимдары өз ҳәмелинен пайдаланып, қан төгеди. Қалада ата-анасын менсинбейди, келгиндини езеди, жетим ҳәм жесирге зулымлық қылады. Сен Мениң мухаддес нәрселеримди ҳүрмет етпедиң, Шаббатыма бийпәрўа болдың. Араңызда жала жаўып, қан төгетуғынлар, төбешиклерде бутларға арналған қурбанлық мәресимине қатнасатуғынлар ҳәм уятсыз қылықларды қылатуғынлар бар. Араңызда әкесиниң ҳаялы менен жататуғынлар, етек кири келип жүрген ҳаялды зорлайтуғынлар бар. Биреўи қоңсысының ҳаялы менен жеркенишли ис қылса, басқасы шерменделерше келинин ҳарамлайды, басқасы туўысқан қарындасының намысына тийеди. Сендеги адамлар қан төгиў ушын пара алады. Сен өсим ҳәм үстеме аласаң, зорлық пенен жақыныңның мал-мүлкин тартып аласаң, ал Мени болса, умыттың, – дейди Қудай Ийе. Минекей, ҳарам пайдаң ҳәм ишиңде қан төккениң ушын Мен ашыў менен алақанымды алақаныма ураман. Мен саған қарсы ҳәрекетке кирген күни жүрегиң даў берип, қолыңда күшиң қалар ма екен? Буны Мен, Жаратқан Ийе айтаман ҳәм жүзеге асыраман. Мен сени миллетлер арасына тарқатып, ел бойлап шашып жиберемен ҳәм араңыздағы ҳарам ислерге шек қояман. Халықлардың көз алдында хор болғаныңда, Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласаң». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, Израил халқы Мен ушын ғаўажақтай қәдирсиз болып қалды. Олардың ҳәммеси – ошақтағы мыс, қалайы, темир ҳәм қорғасын. Олар гүмистен қалған ғаўажаққа айланды. Сонлықтан Қудай Ийе былай дейди: «Ҳәммеңиз ғаўажаққа айланғаныңыз ушын, Мен сизлерди Ерусалимге жыйнайман. Отты алыстырып, гүмисти, мысты, темирди, қорғасынды ҳәм қалайыны еритиў ушын ошаққа салғанындай, Мен де қәҳәр-ғәзебим менен сизлерди жыйнайман, ҳәммеңизди салып, еритемен. Сизлерди жыйнап, ғәзеп отымды үстиңизге үплеймен ҳәм қала ишинде ерип кетесиз. Гүмистиң ошақта еригениндей, сизлер де қала ишинде ерийсиз. Сонда ғәзеп отын үстиңизге төккен Мен – Жаратқан Ийе екенимди билип аласыз». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, елге: «Сен тазаланбаған жерсең. Ғәзеп күни жаўын менен суўғарылмағансаң», – деп айт. Оның ишиндеги ҳүкимдарлары ырылдап, олжасын тилкимлеп атырған арысланға уқсайды. Олар адамларды жейди, мүлик ҳәм байлықларды тартып алады, жесирлердиң санын көбейтеди. Оның руўханийлери нызамымды бузады, мухаддес затларымды ҳарамлайды. Мухаддес зат пенен ҳарам затты парықламайды. Ҳадал менен ҳарамның айырмашылығын түсиндирмейди. Шаббатыма көз жумады, Мен олардың арасында хорланып атырман. Олардың ҳәмелдарлары олжасын тилкимлеп атырған қасқырға уқсайды. Байлық арттырыў ушын қан төгеди, адамлардың жанын алады. Ал пайғамбарлары болса олардың қылмысларын ҳәк пенен ақлайды. Өтириктен аянлар көрип, Жаратқан Ийе солай айтпаса да: «Қудай Ийе усылай айтады», – деп жалған болжаўлар айтады. Елдиң халқы бирин бири езеди, тонайды, жарлы ҳәм кәмбағалға зулымлық қылады, келгиндини наҳақ жәбирлейди. Елди жоқ қылмаўым ушын, дийўалдың бузылған жерлерин дүзететуғын, оның бузылған жерине қалқан болып, сол жер ушын Мениң алдымда туратуғын биреўди изледим, бирақ таба алмадым. Солай етип, Мен оларға қәҳәримди төгемен, ғәзеп отым менен жоқ қыламан ҳәм қылған қылмысларына жараса жазасын беремен, – дейди Қудай Ийе. Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы! Бир анадан туўылған еки қыз бар еди. Олар жаслық шағынан-ақ бузық жолға түсип, Мысырда бузықшылық қылды. Сол жерде олардың көкиреги сыйпаланып, қызлық емшеклери аймаланды. Үлкениниң аты Оҳола, кишкенесиниң аты Оҳолиба еди. Олар Меники болды, ул ҳәм қызлар туўды. Оҳола – Самарияны, Оҳолиба – Ерусалимди билдиреди. Оҳола Меники бола тура, бузықшылық етип, ойнаслары болған ассириялылардың ышқында жанды. Булар қызғыш көк реңли липас кийген жаўынгерлер, ҳәкимлер ҳәм лаўазымлы адамлар болып, ҳәммеси саўлатлы жигитлер ҳәм атқа минген әскерлер еди. Оҳола Ассирияның көрнекли адамлары менен бузықшылық қылды ҳәм өзи ышқында жанғанлардың бутлары менен өзин ҳарамлады. Ол Мысырда баслаған бузықшылығын тасламады. Жаслығында-ақ еркеклер оның менен жатып, қызлық емшеклерин аймалап, қумарларын қандырған еди. Сонлықтан Мен оны өзи ышқында жанған ойнасларының қолына, ассириялылардың қолына бердим. Олар Оҳоланы тырдай жалаңаш қылып шешиндирди, ул-қызларын тутқын қылып алып, өзин қылыш пенен өлтирди. Оған усындай ҳүким шығарылды ҳәм ол ҳаяллар арасында шерменде болды. Оҳоланың сиңлиси Оҳолиба буны көрсе де, қумарлығы ҳәм бузықшылығы менен әжапасынан да асып түсти. Ол да ассириялылардың ҳәкимлери менен лаўазымлы адамларының, безенип кийинген жаўынгерлери менен атлы әскерлериниң, барлық саўлатлы жигитлериниң ышқында жанды. Мен оның да өзин ҳарамлағанын көрдим. Олардың екеўиниң де жолы бир еди. Оҳолиба бузықшылығын арттырды. Ол қызыл рең менен дийўалға сызылған калдейли еркеклердиң сүўретин көрди. Олардың беллеринде қайыс, басларында желбиреген сәллелери болып, ҳәммеси калдейлердиң жеринде туўылған бабилониялы ләшкербасыларға уқсайтуғын еди. Оларды көриўден, Оҳолибаның ышқы кетти ҳәм калдейлердиң жерине шабарманлар жоллады. Бабилониялылар оның жанына, ышқы төсегине келди ҳәм бузықшылық қылып, оны ҳарамлады. Оҳолиба ҳарамланғаннан кейин, олардан жеркениш пенен жүз бурды. Ол ашық түрде бузықшылыққа берилип, жалаңаш денесин көрсеткенде, оның әжапасынан жеркенип жүз бурғанымдай, оннан да жеркенип, жүз бурдым. Деген менен, ол Мысырда бузықшылық қылған жаслығын еслеп, және де көбирек бузықшылық қыла баслады. Ол жынысый ағзалары ешектикиндей, урығы айғырдикиндей болған ойнасларына ынтықты. Солай етип, сен мысырлылар емшеклериңди аймалап, көкиреклериңди сыйпалаған жаслығыңдағы уятсыз қылықларыңды сағындың. Сонлықтан, Оҳолиба, Қудай Ийе былай дейди: «Мен өзиң жеркенип жүз бурған ойнасларыңды өзиңе қарсы қозғайман, оларды ҳәмме жақтан жыйнап алып келемен. Бабилониялыларды, барлық калдейлерди, пеқод, шоа ҳәм қоа урыўларының адамларын, олар менен бирге барлық ассириялылардың саўлатлы жигитлерин, ҳәкимлерин, лаўазымлы адамларын, ләшкербасыларын ҳәм жаўынгерлерин – барлық атқа минерлерин алып келемен. Олар қураллар, саўаш ҳәм жүк арбалар, көплеген халықлар менен келип, сени жән-жақтан үлкен-киши қалқан ҳәм дуўлыға менен қоршаўға алады. Мен оларға сени ҳүким қылыў ықтыярын беремен, олар өзиниң әдет-дәстүрлери бойынша ҳүким қылады. Мен саған қарсы қызғанышымды қозғайман. Олар сени реҳимсиз жазалайды. Қулақ ҳәм мурныңды кесип таслайды, аман қалғанлар қылыштан өткериледи. Улларыңды ҳәм қызларыңды тутқынға алады, аман қалғанларды от жандырып жоқ қылады. Үстиңдеги кийимлериңди шешип алып, қымбатбаҳа тағыншақларыңды алады. Мен сениң Мысырдан алып келген азғынлығың менен уятсыз қылығыңа шек қояман. Енди оларға көз салмайтуғын ҳәм Мысырды еске алмайтуғын боласаң. Қудай Ийе былай дейди: Билип қой, Мен сени өзиң жек көрген, кеўлиң жеркенген адамлардың қолына тапсыраман. Олар саған аяўсыз қатнас жасайды, мийнет пенен жыйнағанларыңды алып кетеди, өзиңди тырдай жалаңаш қалдырады. Усылайынша сениң уятсыз жалаңашлығың, уятсызлығың ҳәм бузықшылығың аян болады. Булар сениң миллетлер менен бузықшылық ислегениң, олардың бутлары менен өзиңди ҳарамлағаның себепли жүз береди. Сен әжапаңның жолынан жүрдиң, сол себепли оған ишкизген жаза кесемнен саған да ишкиземен. Қудай Ийе былай дейди: Сен әжапаңның шүңгил ҳәм кең кесесинен ишесең. Сениң үстиңнен күледи, масқара боласаң. Кесеге жүдә көп кетеди. Сен мәс боласаң ҳәм қайғыға батасаң. Бул қырғын ҳәм ўайраншылық кесеси, бул әжапаң Самарияның кесеси. Оннан ишип, таўысасаң, оны сындырып, көкирегиңди тилкимлейсең. Буны Мен айтып турман, – дейди Қудай Ийе. Сонлықтан Қудай Ийе былай дейди: Сен Мени умытып, Маған арқаңды қаратқаның ушын, уятсызлығыңның ҳәм бузықшылығыңның жазасын тарт». Жаратқан Ийе маған былай деди: – Инсан улы, Оҳола менен Оҳолибаны ҳүким қыл! Олардың жеркенишли ислерин әшкаралап айт! Олар неке ҳадаллығын бузды, қоллары қанға былғанған. Олар бутлар менен бузықшылық қылды, ҳәтте, Маған туўып берген балаларын да, бутларға азық қылып, жандырып усынды. Олар Маған және мынаны да қылды: сол күни олар Мениң Мухаддес мәканымды да ҳарамлады ҳәм Шаббатымды хорлады. Балаларын бутларға арнап шалған күни, олар Мениң Мухаддес мәканыма кирип, оны ҳарамлады. Олар Мениң Үйимде, мине, усыларды иследи. Ҳәтте, олар алыс жердеги адамларға шабарманлар жиберди, олар да келди. Олар келгенде, апа-сиңлилер олар ушын жуўынды, көзлерин бояды ҳәм әшекөйлерин тақты. Жайылған толы дастурхан қасындағы сулыў төсекке отырды. Дастурханға Мениң хош ийисли түтеткимди ҳәм зәйтүн майымды қойды. Кәйпи-сапа қурып отырған аламан даўысы еситилип турды. Шөл даладан келген бул мәскүнемлер апа-сиңлиниң қолына билезик тақты, басына әжайып таж кийдирди. Сонда Мен бузықшылық ислеп, ҳалдан тайған ҳаяллар туўралы былай дедим: «Еркеклер бул ҳаялларға жезөкшедей қатнас жасасын, себеби олар сондай». Олар жезөкшениң жанына киргендей, олар менен жатты. Солай етип, уятсыз ҳаяллар Оҳола ҳәм Оҳолибаға усылай қатнас жасалды. Бирақ әдил адамлар оларды неке ҳадаллығын бузғанлықта ҳәм қанхорлықта айыплап, ҳүким шығарды. Өйткени олар бузық ҳаяллар болып, қоллары қанға былғанған еди. Қудай Ийе былай дейди: Оларға қарсы аламанды жыйнап алып келип, олардың ҳүрейлерин ушырып, тонат. Аламан оларды тас боран қылады, қылышы менен шабады. Балаларын ҳәм қызларын өлтиреди, үйлерин жағып жибереди. Усылайынша Мен елдеги уятсыз ислерге шек қояман, пүткил ҳаяллар буннан сабақ алып, сизлерге еликлемейтуғын болады. Сизлер уятсыз қылықларыңыз ҳәм бутқа табынғаныңыз ушын жазаңызды аласыз. Сонда сизлер Мениң Қудай Ийе екенимди билесиз. Сүргинде болған ўақтымыздың тоғызыншы жылының оныншы айының оныншы күни Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, усы күнди, бүгинги сәнени жазып қой. Бабилония патшасы усы бүгин Ерусалимди қамал қылды. Бул қозғалаңшы халыққа бир тымсал айтып, Қудай Ийе былай дейди деп айт: «Қазанды ошаққа қойып, ишине суў қуй. Оған гөштиң жақсы бөлеклерин: жамбас ҳәм жаўырын гөшлерин салып, сайланды жиликлерге толтыр. Гөш сайланды қойдың гөши болсын. Астына отынды үйип салып, сүйегин жақсылап писир. Қудай Ийе былай дейди: Қанхор қала ҳәсирет шегеди! Тат басып, таты тазаланбаған бул қазан ҳәсирет шегеди! Шек таслап сайламастан, гөшти бөлек-бөлек қылып алып, ылақтырың. Қаланың қаны оның ортасында. Ол қанды кейин шаң менен бастырылып қалатуғын жерге емес, ал жалаңаш жартастың үстине төкти. Өш алыўға деген ғәзебимди оятыў ушын, Мен де қанды жартас үстинде қалдырдым, оны жасырып болмайды. Сонлықтан Қудай Ийе былай дейди: Қанхор қала ҳәсирет шегеди! Мен үлкен қылып отын үйемен. Отынды мол етип салып, отты алыстыр, гөшти қайнат ҳәм дәм бериўши затларды қос. Сүйеклер де күйип күл болсын. Қазанды босат, көмирдиң үстине қойып, қыздыр. Мыс қызып, ишиндеги патаслық ерисин ҳәм таты күйип кетсин. Бирақ барлық мийнетим босқа кетти, қалың татты еритиў ушын, ҳәтте, от та жәрдем бермеди. Уятсыз қылығың сени ҳарамлады. Сени тазаламақшы болғанымда, сен тазаланбадың. Сол себепли үстиңе ғәзебимди толық төгип болмағанша, тазаланбайсаң. Буны Мен, Жаратқан Ийе айтып турман. Мениң ҳәрекетке киретуғын ўақтым болды. Мен Өзимди тоқтатпайман, аямайман, реҳим де қылмайман. Сен өз жолың ҳәм ислериңе гөре ҳүким қылынасаң, – дейди Қудай Ийе». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, мен бир соққы менен сени көзиңе қәдирли болған адамнан жуда қыламан. Бирақ жоқлаў айтпа, жылама, көз жас төкпе. Ишиңнен жыла, марҳум ушын аза тутпа. Сәллеңди ҳәм аяқ кийимиңди шешпе, сақалыңды жаўма, кеўил айтыўға келгенлер әкелген аўқаттан жеме. Азанда мен халық пенен сөйлестим, кеште ҳаялым қайтыс болды. Келеси күни азанда мен өзиме буйырылғанларды орынладым. Сонда адамлар меннен: – Сен ислеп атырған бул нәрселердиң бизлер ушын қандай мәниси бар? – деп сорады. Мен оларға Жаратқан Ийеден маған мынадай сөз түскенин айттым: «Израил халқына айт, Қудай Ийе былай дейди: Күшиңиздиң мақтанышы, көзиңизге қәдирли ҳәм жаныңыздың арзыўы болған Мухаддес мәканымның ҳарамланыўына жол қояман. Қалдырып кеткен ул ҳәм қызларыңыз қылыштан қырылады. Сонда Езекиел не қылған болса, сизлер де соны қыласыз. Сақалыңызды жаўмайсыз, кеўил айтыўға келгенлер әкелген аўқаттан жемейсиз. Сәллеңиз басыңызда, аяқ кийимиңиз аяғыңызда болады. Жоқлаў айтпайсыз, жыламайсыз. Қылмысларыңыздың зардабынан димарыңыз қурып, бирге нала шегесиз. Езекиел сизлер ушын белги болады. Ол не ислеген болса, сизлер де солай ислейсиз. Булар жүз бергенде, сизлер Мениң Қудай Ийе екенимди билесиз». Буннан кейин Қудай Ийе маған былай деди: – Саған келсек, инсан улы, Мен олардың қорғанын, салтанатлы шадлығын, көзине қәдирли болған нәрсесин ҳәм жанының арзыўын, сондай-ақ улларын ҳәм қызларын тартып алғанымда, сол күни қашып қутылған бир адам хабарды жеткериў ушын саған келеди. Сонда және тилге кирип, сол адам менен сөйлесесең, артық тилиң тутылмайды. Сен халқым ушын бир белги боласаң, сонда олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, жүзиңди аммонларға қаратып, оларға қарсы пайғамбаршылық қыл. Оларға айт: «Қудай Ийениң сөзин тыңлаң! Қудай Ийе былай дейди: Мухаддес мәканым ҳарамланғанда, Израил жери ўайран қылынғанда ҳәм Яҳуда халқы тутқынға түскенде, „Ҳай-ҳай“ деп олардың үстинен күлген едиңиз. Сонлықтан Мен сизлерди шығыс халықларының ийелигине беремен. Олар елиңизге орда қурып, шатырларын тигеди, өнимлериңизди жеп, сүтиңизди ишеди. Рабба қаласын түйелердиң өрисине, Аммон елин қойлардың қорасына айландыраман. Сонда сизлер Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласыз. Қудай Ийе былай дейди: Сен қол шаппатлап, аяқ тапырлатып, Израил жерин жек көрип, бахытсызлығына шын жүректен қуўандың. Сонлықтан Мен де саған қарсы қол көтерип, сени халықларға олжа қылып беремен. Сени халықлар арасынан жоқ қыламан, еллер арасынан қуртып, туқымқурт қыламан. Сонда сен Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласаң». «Қудай Ийе былай дейди: Моаб пенен Сеир: „Яҳуда халқының басқа халықлардан артықмашлығы жоқ“, – деп айтты. Сонлықтан Моабтың қапталын елдиң мақтанышы болған Бейт-Ешимот, Баал-Меон ҳәм Кирятайым қалаларынан баслап ашып таслайман. Моабты аммон халқы менен бирге шығыс халықларының ийелигине беремен. Аммон халқы миллетлер арасында еске алынбайтуғын болады. Мен Моаб үстинен ҳүким шығараман. Сонда олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады». «Қудай Ийе былай дейди: Эдом қаслық пенен Яҳудадан өш алып, аўыр гүнаға қол урды. Сонлықтан Қудай Ийе былай дейди: Эдомға қарсы қолымды көтеремен, ондағы адамларды ҳәм ҳайўанларды жоқ қыламан, ал елди шөлге айландыраман. Теманнан Деданға шекемги халық қылыштан қырылады. Мен халқым Израилдың қолы менен Эдомнан өш аламан. Олар Эдомда Мениң қәҳәр-ғәзебим менен ҳәрекет етеди. Сонда эдом халқы Мениң өш алыўымның қандай екенин билип алады, – дейди Қудай Ийе». «Қудай Ийе былай дейди: Әййемнен душпанлығы болған филистлер яҳудалылардан өш алыўға ҳәрекет етти, жүрегиндеги жек көриўшилик себепли оларды жер менен жексен етип өш алды. Сол себепли Қудай Ийе былай дейди: Мине, Мен филистлерге қарсы қолымды көтерип, керетлерди жоқ қыламан ҳәм олардың теңиз жағасында қалғанларын қырып жиберемен. Ғәзеп пенен жазалап, олардан қатты өш аламан. Сонда олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады». Сүргинде болған ўақтымыздың он биринши жылы, айдың биринши күни маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, Тир Ерусалим туўралы: «Ҳай-ҳай! Халықлардың дәрўазасы болған қала бузылды. Мен ушын қапылары ашылды. Ол ўайран болды, мен болсам, байып кетемен», – деп атыр. Сонлықтан Қудай Ийе былай дейди: «Тир, Мен саған қарсыман. Мен көплеген миллетлерди саған қарсы көтеремен. Олар теңиз толқынларының көтерилгени киби саған жапырылып келеди. Олар дийўалларыңды ўайран қылып, минараларыңды қулатады. Мен қаланың топырағын сыпырып таслап, оны жалаңаш таслаққа айландыраман. Теңиздеги бул жер балықшылар аў жаятуғын жер болады. Буны Мен айтып турман, – дейди Қудай Ийе. – Тир қаласы халықларға олжа болады. Қурғақлықтағы қалаларының турғынлары қылыштан өткериледи. Сонда олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Қудай Ийе былай дейди: Мен патшалар патшасы болған Бабилония патшасы Набуходоносорды Тирге қарсы қозғайман. Ол арқадан атлар, саўаш арбалары, атлылар ҳәм топ-топ ләшкерлерин ертип келеди. Тир, олар қурғақлықтағы қалаларыңның турғынларын қылыштан өткереди. Қала әтирапына қамал минараларын қурады, қала дийўалына топырақ үйеди, саған қарсы қалқанлар орнатады. Дийўал бузатуғын қураллар менен дийўалларыңды ояды, шөккишлери менен минараларыңды бузады. Атлардың көплигинен сени шаң-тозаң қаплайды. Дәрўазаларыңнан киргенде, дийўаллары бузылған қалаға бастырып киргендей, атлылардың, дөңгелеклердиң ҳәм арбалардың шаўқымынан дийўалларың титирейди. Атларының туяқлары барлық көшелериңди басқылап таслайды. Адамларың қылыштан қырылады, үлкен кийели тасларың жер менен жексен болады. Олар байлығыңды талап, сатылатуғын буйымларыңды басып алады. Дийўалларыңды жығып, саўлатлы имаратларыңды ўайран қылады, тасларыңды, ағашларыңды ҳәм топырағыңды теңизге ылақтырады. Мен қосықларыңның айтылыўына шек қояман, лираларыңның сести қайтып еситилмейди. Сени жалаңаш таслаққа айландыраман, сен аў жаятуғын орын боласаң. Енди ҳеш қашан қайта тикленбейсең. Буны Мен, Жаратқан Ийе айтып турман, – дейди Қудай Ийе. Қудай Ийе Тир қаласына былай дейди: Қулаўыңның шаўқымынан, жарадарлардың ыңқылдысынан, басыңа түскен қырғыннан атаўлардағы ҳәм жағалаўлардағы халықлар титиремей ме? Барлық теңиз ҳүкимдарлары өз тахтларынан түсип, шапанларын ҳәм кестели кийимлерин шешеди. Қорқынышқа бүркенип жерге отырады, тоқтаўсыз қалтырасып, аўҳалыңды көрип аң-таң болады. Кейин саған жоқлаў айтып, былай дейди: „О, теңизшилер жасаған, Теңизде даңқ таратқан қала, Қалай набыт болдың! Сен ҳәм сенде жасағанлар, Теңизде қүдиретли едиңлер. Теңиздиң жағасында жасайтуғынлардың ҳәммесиниң, Ҳүрейин ушырдың. Сен қулаған күни атаўлар титиреди, Теңиз жағасындағылар сениң набыт болыўыңнан қорқып қалды“. Қудай Ийе былай дейди: Сени адамсыз қалған қалаға уқсатып, қарабақанаға айландырғанымнан кейин, туңғыйық суўларын көтерип, үлкен суўларды үстиңе бастырғанымнан кейин, сени өлим шуқырына түскенлер менен бирге әййемги халықтың жанына түсиремен. Туңғыйыққа түскенлер менен бирге, ески қарабақаналар арасына, жер астындағы дүньяға орналастыраман. Солай етип, саған ҳеш ким мәкан баспайды ҳәм сен тирилер әлеминде ҳүрметке ериспейсең. Мен ақыбетиңди қорқынышлы қыламан, сен жоқ боласаң. Сени излейди, бирақ ҳеш қашан таба алмайды, – дейди Қудай Ийе». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, Тирге арнап жоқлаў айт. Теңиз дәрўазасында мәкан басқан ҳәм жағалаўлардағы халықлар менен саўда-сатық қылатуғын Тир қаласына айт: «Қудай Ийе былай дейди: Тир, сен: „Мен гөззаллықта минсизбен“, – дедиң. Сениң шегараларың теңиз қойнында еди. Қурылысшыларың гөззаллығыңды минсизликке еристирди. Қаптал тахтайларың Сенир таўындағы сәрўи ағашларынан, Тайынланған үлкен кемедей едиң. Өрелигиңди соғыў ушын, Лебаноннан кедр ағашын алып келди. Ескеклериңди Башан еменлеринен, Еденлик тахтайларыңды Киттим жағалаўларындағы қарағайлардан соғып, Пилдиң сүйеги менен безеди. Мысырдың нағыслы зығыр таўары, Саған желқом қылып қойылды, Ол сен ушын байрақ болды. Элиша жағалаўларынан алып келинген, Қызғыш көк ҳәм шым қызыл таўарлар саған саябан қылынды. Ескекшилериң Сидон ҳәм Арўад турғынлары еди, Шебер адамларың, Тир, Сениң дарғаларың еди. Кемениң жарықларын питеў ушын, Гебаллы тәжирийбели адамлар ҳәм усталар сенде бар еди. Алды-сатты қылыў ушын, Теңиздеги барлық кемелер ҳәм теңизшилер саған келетуғын еди. Парсылар, Луд ҳәм Пут адамлары, Әскер болып хызмет етти. Қалқан ҳәм дуўлығаларын саған асып қойып, Олар сени даңққа еристирди. Арўад ҳәм Хелехтен келгенлер, Дийўалларыңда айланып турып сақшылық етти. Гаммадтан келгенлер минараларыңда хызмет етти. Олар қалқанларын дийўалларыңа асып қойып, Көркиңе көрик қосты. Сениң байлығың аса көп болғанлықтан, Таршиш те сениң менен саўда-сатық иследи. Олар берген затларыңның орнына гүмис, темир, қалайы ҳәм қорғасын берди. Яўан, Тубал ҳәм Мешех саўдагерлери сениң менен саўда иследи. Олар сен берген затлардың орнына қулларды ҳәм қоладан исленген буйымларды берди. Тогарма турғынлары сен берген затлардың орнына ябыларды, әскерий атларды ҳәм ғашырларды берди. Дедан халқы да сениң менен саўда-сатық қылды. Теңиз жағасындағы көплеген еллердиң базары сениң қолыңда еди. Олар пил сүйегин ҳәм эбон терегин саған төлем қылып беретуғын еди. Затларыңның көплиги себепли, Арам да сениң менен саўда-сатық қылды. Олар сениң затларыңның орнына периўза таслар, шым қызыл гезлемелер, нағыслы кийимлер, ҳасыл зығыр таўарлар, маржан ҳәм рубин берди. Яҳуда менен Израил да сениң менен саўда-сатық қылды. Олар сениң буйымларыңның орнына Минниттен алып келинген бийдай, сондай-ақ мазалы затлар, пал, зәйтүн майын ҳәм мәлҳәм берди. Сениң затларыңның көплиги ҳәм шексиз байлығың себепли, Дамаск Хелбоннан шарап ҳәм Захардан жүн алып келип, сениң менен саўда-сатық қылды. Узалдан келген Ўедан ҳәм Яўан халықлары сеннен затлар сатып алып, олардың орнына ислеў берилген темир, кассия ҳәм хош ийисли қамыс беретуғын еди. Дедан аттың ерине жабатуғын қымбатбаҳа гилемлери менен саўда қылды. Арабстан ҳәм Кедардың барлық бийлери сениң қарыйдарларың еди. Олар қозылар, қошқарлар ҳәм ешкилер алып келип, сениң менен саўда иследи. Шеба менен Рааманың саўдагерлери сениң менен саўда қылып, алған затларының орнына ең жақсы хош ийисли затлар, қымбатбаҳа таслар ҳәм алтын беретуғын еди. Харан, Канне, Эден қалалары, Шеба, Ашшур ҳәм Килмад саўдагерлери сениң менен саўда-сатық қылды. Олар қымбатбаҳа кийимлер, қызғыш көк ҳәм нағыслы гезлемелер, рәңбәрәң гилемлер ҳәм жақсылап есилген жиплерди саған сатты. Үлкен саўда кемелери кәрўанларың болып хызмет етти. Сен теңиз қойнында аўыр жүкке толдың. Ескекшилериң сени ашық теңизге алып шықты. Шығыс самалы сени теңиз қойнында қыйратты. Қыйраған күниң, байлығың, затларың, буйымларың, теңизшилериң, дарғаларың, жарықларды питеўшилериң, саўдагерлериң, әскерлериң ҳәм кемеде болған ҳәмме адамларың теңиз түбине ғарқ болады. Дарғаларыңның қышқырығынан, Жағадағы дала ләрзеге келеди. Барлық ескекшилер кемелерин тәрк етеди. Теңизшилер ҳәм дарғалар жағаға шығып алады. Олар сен ушын пәрияд қылады, Дадлап ашшы көз жас төгеди. Басларына топырақ шашып, Күлге аўнайды. Шашларын алдырып, Аза кийимин кийеди. Сениң ушын жүреклери езилип, Зар еңиреп, аза тутады. Олар ағыл-тегил болып жылап, Сен ушын былай деп жоқлаў айтады: „Теңиз ортасында қыйраған, Тир киби басқа қала бар ма? Затларың теңизден шыққанда, Көп миллетлерди тойдырдың. Байлығыңның ҳәм алды-саттыңның көплиги менен, Жердиң патшаларын байыттың. Ал теңизде қыйрап, суў түбине шөккениңде, Буйымларың ҳәм адамларың сениң менен бирге суўға ғарқ болды. Атаўларда жасаўшылар сен туўралы еситкенде, жанлары түршикти, Патшаларының зәрреси ушып, жүзинде қан қалмады. Басқа халықлардың саўдагерлериниң жаны түршикти. Ақыбетиң қорқынышлы болды, Сен мәңгиге жоқ боласаң“». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, Тирдиң ҳүкимдарына айт: «Қудай Ийе былай дейди: Сениң көкирегиң көтерилип: „Мен қудайман, теңиз қойнындағы қудайлардың тахтында отырыппан“, – дедиң. Өзиң қудай емес, адам бола тура, өзиңди қудайға тең билесең. Сен Даниелден де дана екенсең-дә, сеннен жасырын сыр жоқ екен-дә! Даналығың ҳәм ақылың менен байлық арттырдың ҳәм ғәзийнеханаңа алтын менен гүмис жыйнадың. Саўда-сатықтағы даналығың менен байлық арттырдың ҳәм байлығың себепли менменсип кеттиң. Сонлықтан Қудай Ийе былай дейди: Өзиңди қудайдай дана билгениң ушын, үстиңе жат жерлилерди, халықлардың ең жаўызын алып келемен. Олар даналығың жаратқан гөззаллыққа қарсы қылышларын жалаңашлайды ҳәм нурлы салтанатыңды сөндиреди. Өзиңди гөрге тығады ҳәм сен теңиз қойнындағы қалаңда жаўызлық пенен өлтирилесең. Сонда өзиңди өлтиргенлер алдында: „Мен қудайман“, – дей аласаң ба? Өзиңди өлтиргенлердиң қолында сен қудай емес, ал әпиўайы бир адам боласаң. Сен жат жерлилердиң қолынан сүннетсизлердиң өлими менен өлесең. Буны Мен айтып турман, – дейди Қудай Ийе». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, Тир патшасы ушын жоқлаў айт ҳәм оған Қудай Ийе былай дейди деп айт: «Сен минсизлик тымсалысаң, Даналыққа толған, гөззаллықта бәркамал едиң. Сен Эденде, Қудайдың бағында едиң. Сердолик, хризолит, гагат, Сары яқыт, оникс, яшма, Лазурит, периўза, зүмрет сыяқлы, Қымбатбаҳа тасларға безендиң. Безениў буйымларың алтыннан исленген еди. Сен жаратылған күни, булар таярланған еди. Сен майланған қорғаўшы керуб едиң, Усы иске сени Мен қойған едим. Сен Қудайдың мухаддес таўы үстинде едиң, Отлы таслар арасында жүрер едиң. Жаратылған күниңнен баслап, Қылмысқа қол урғанға дейин, Өз жолыңда минсиз едиң. Саўдаңның көплиги себепли, Ишиң наҳақлыққа толды, Гүнаға қол урдың. Мен сени ҳарам деп санап, Қудайдың таўынан ылақтырдым. Қорғаўшы керуб, сени, Отлы таслардың арасынан қуўып жибердим. Гөззаллығың себепли жүрегиң тәкаббирленди, Даңқпаразлығың себепли даналығыңды жоқ қылдың. Соған бола, Мен сени жерге ылақтырдым, Патшалар алдында шерменде қылдым. Қылмысларыңның көплиги менен, Саўда-сатықтағы наҳақлығың менен, Өз мухаддес орынларыңды ҳарамладың. Сонда Мен ортаңнан от шығардым, Ол сени жалмап қойды. Көргенлердиң көз алдында, Сени күлге айландырдым. Халықлар арасында сени таныйтуғынлардың ҳәммеси, Аўҳалыңа таң қалды. Ақыбетиң қорқынышлы болды, Сен мәңгиге жоқ боласаң». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, жүзиңди Сидонға қарай бурып, оған қарсы пайғамбаршылық қыл. Оған Қудай Ийе былай дейди деп айт: «Ҳәй, Сидон, Мен саған қарсыман. Мен сениң ишиңде даңққа ерисемен. Саған ҳүким шығарып, Өз мухаддеслигимди аян қылғанымда, Ҳәмме Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Мен Сидонға иллет жиберемен, Көшелеринде қан төгиледи. Жән-жақтан урылған қылыштан, Қала ортасында қаза тапқанлар қулап жатады. Сонда олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады». Израил халқын жек көретуғын қоңсылардың ҳеш бири, енди қайтып Израилға жаралаўшы тикен ямаса тикенли жантақтай болмайды. Сонда олар Мениң Қудай Ийе екенимди биледи. Қудай Ийе былай дейди: Халықлар арасына тарқатып жиберилген израиллыларды жыйнап алғанымда, миллетлердиң көз алдында оларға Өз мухаддеслигимди аян етемен. Кейин олар өз жерлерине, қулым Яқыпқа берген жерлерге мәкан басады. Ол жерде қәўипсиз жасайды, үйлер қурады, жүзимзарлар отырғызады. Дөгеректеги оларды жек көргенлерге ҳүким шығарғанымнан кейин, олар қәўипсизликте жасайды. Сонда олар Мениң өзлериниң Қудайы Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Сүргинде болған ўақтымыздың оныншы жылының оныншы айының он екинши күни маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, жүзиңди Мысыр патшасы фараонға қаратып, оған ҳәм пүткил Мысырға қарсы пайғамбаршылық қыл. Тил қатып, оған Қудай Ийе былай дейди деп айт: «Дәрья тармақлары ишинде жатқан, Үлкен айдарҳа, Мысыр патшасы фараон! Мен саған қарсыман. Сен: „Нил өзимдики, Оны өзим ушын жараттым“, – дейсең. Бирақ Мен жағыңа қармақ саламан, Теңгелериңе дәрья тармақларындағы балықларды жабыстыраман. Теңгелериңе жабысқан балықлар менен бирге, Сени суўырып шығараман. Өзиңди де, тармақларыңдағы балықларды да, Шөлистанға ылақтырып таслайман. Сен ашық далада жатасаң, Ҳеш ким сени жыйнамайды, көтерип алмайды. Сени жердеги жабайы ҳайўанларға, Аспандағы қусларға жемтик қыламан. Сонда Мысырда жасайтуғын ҳәр бир адам, Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Себеби сен Израил халқы ушын қамыс ҳаса болдың. Израил халқы сени услағанда, сынып кетип, олардың ийнин жарақатладың. Ал сүйенгенде, сен сынып, оларды тентиреклетип жибердиң. Сонлықтан Қудай Ийе былай дейди: Мен саған қылыш жиберип, сениң адамларың менен малларыңды қырып таслайман. Мысыр жерин адамсыз қуў далаға айландыраман. Сонда олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады. „Нил өзимдики, оны өзим ушын жараттым“, – дегениң ушын, Мен саған ҳәм дәрьядағы тармақларыңа қарсы шығаман. Мысыр жерин Мигдолдан Сиўенеге шекем ҳәм Хабашстан шегараларына шекем қаңыраған қуў далаға айландыраман. Ол жерге адам аяқ баспайды, ҳайўан туяғы тиймейди. Ол жерде қырық жыл адам жасамайды. Мен Мысырды қаңырап қалған еллердиң ишиндеги ең жаманына айландыраман. Оның қалалары ўайран етилген қалалардың ең ўайран болғаны болып, қырық жыл адамсыз қалады. Мысырлыларды басқа халықлар арасына тарқатып, жат жерлерге шашып жиберемен. Қудай Ийе былай дейди: Қырық жылдан кейин, тарқатып жиберилген мысырлыларды халықлардың арасынан жыйнайман. Мысырлыларды сүргиннен қайтарып, өзлериниң туўылған журты Патрусқа алып келемен. Ол жерде олардың патшалығы ҳәлсиз болады. Ол ҳәлсизирек патшалық болып, артық халықлардан үстин болмайды. Олар халықлар үстинен ҳүкимдарлық қылмаўы ушын, Мен оларды азайтаман. Мысыр енди ҳеш қашан Израилға сүйениш болмайды. Керисинше, Мысырдың бахытсызлығы оларға Мысырдан жәрдем сораў арқалы гүна ислегенин еслетеди. Сонда олар Мениң Қудай Ийе екенимди биледи». Сүргинде болған ўақтымыздың жигирма жетинши жылының биринши айының биринши күни маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, Бабилония патшасы Набуходоносор Тир менен урысыў ушын әскерлерине қатты мийнет еттирди: ҳәмме әскердиң шашы түсип қалды, желкелери қыршылды. Бирақ ол да, әскерлери де Тирден мийнетине жараса олжа ала алмады. Сонлықтан Қудай Ийе былай дейди: «Мен Бабилония патшасы Набуходоносорға Мысыр жерин беремен. Ол Мысырдың байлығын алып кетеди. Оны талан-тараж қылады, олжалап алып кетеди. Бул оның әскерлери ушын мийнет ҳақы болады. Аўа, Мен оған Мысырды мийнети ушын сый қылып беремен, себеби ол ҳәм оның әскерлери Мен ушын мийнет етти, – дейди Қудай Ийе. – Сол күни Мен Израил халқын күшли қыламан ҳәм олардың арасында ашық сөйлеў ушын саған сайрап турған тил беремен. Сонда олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, пайғамбаршылық қылып айт: «Қудай Ийе былай дейди: Аҳ, сол күн, деп бақыр! Себеби сол күн жақынласты, Жаратқан Ийениң күни жақынласты. Бул күн қалың бултлы болады, Миллетлердиң қыямет-қайым күни. Мысырға қарсы қылыш шығады. Мысырлылар қылыштан қырылғанда, Хабашстанды қорқыныш бийлейди. Мысырдың байлығы алып кетиледи, Тийкары күл-талқан қылынады. Хабашстан, Пут, Луд, жат жерли жалланба әскерлер, Куб ҳәм олар менен питим дүзген еллердиң халқы қылыштан өткериледи. Жаратқан Ийе былай дейди: Мысырдың аўқамласлары қырылады, Мақтанышлы қүдирети қулайды. Мигдолдан Сиўенеге шекем, Ҳәммеси қылыштан өткериледи, – дейди Қудай Ийе. – Олар қаңырап қалған еллердиң ишиндеги, Ең жаманына айланады. Оның қалалары ўайран етилген қалалар ишиндеги, Ең ўайран қылынғаны болады. Мысырға от берип, Оны қоллағанлардың ҳәммесин жоқ қылғанымда, Олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Сол күни қайғы-ғамсыз жасап атырған хабашстанлыларды қорқытыў ушын, Мен кемелер менен хабаршылар жиберемен. Мысырдың қыямет-қайым күнинде, хабашстанлыларды қорқыныш бийлеп алады. Мине, усы күн сөзсиз келеди. Қудай Ийе былай дейди: Мен Бабилония патшасы Набуходоносордың қолы менен, Көп санлы Мысыр халқын жоқ қыламан. Набуходоносордың өзи ҳәм әскерлери, Барлық халықлар арасындағы ең жаўызы. Ол Мысырды қуртыў ушын алып келинеди. Мысырға қарсы қылышларын жалаңашлап, Жерди өлилерге толтырады. Мен Нилдиң тармақларын қурытып, Елди залымлардың қолына беремен. Елди ҳәм ондағы ҳәмме нәрсени, Жат жерлилердиң қолы менен ўайран етемен. Буны Мен, Жаратқан Ийе айтып турман. Қудай Ийе былай дейди: Мен барлық бутларды жоқ қыламан, Нофтағы қудайлардың мүсинлерин қуртаман. Мысырда енди ҳүкимдар болмайды. Мысыр жерин қорқынышқа саламан. Патрус үлкесин ўайран қыламан, Соан қаласына от қояман, Но қаласы үстинен ҳүким шығараман. Мысырдың қорғаны болған Синге ғәзебимди төгемен. Но қаласының көп санлы халқын қырып таслайман. Мысырға от қояман, Син шексиз азап шегеди. Но қаласының дийўалы тесиледи, Нофқа күпә-күндиз душпан ҳүжим қылады. Уон ҳәм Пий-Бесет жигитлери, Қылыштан набыт болады, Қала халқы сүргин қылынады. Мен Мысырдың бийлик ҳасасын сындырған, Ҳәм де оның мақтанышлы қүдиретин қулатқан күни, Тахпанхесте күн түнекке айланады, Қаланы қара булт қаплайды, Оған қараслы қала-аўыллардың турғынлары сүргин қылынады. Мен Мысыр үстинен ҳүким шығараман. Сонда олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады». Сургинде болған ўақтымыздың он биринши жылының биринши айының жетинши күни маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, Мен Мысыр патшасы фараонның қолын сындырдым. Оның шыпа табыўы ушын, ҳеш ким қолын байламады, қайтып қылыш услаўы ушын, ҳеш ким қолына тахтай салып таңбады. Сонлықтан Қудай Ийе былай дейди: «Мен Мысыр патшасы фараонға қарсыман. Мен оның еки қолын да: саў қолын да, сынған қолын да сындыраман. Қолындағы қылышы жерге түсип кетеди. Мысырлыларды халықлар арасына тарқатып, еллер арасына шашып жиберемен. Мен Бабилония патшасының билегине күш берип, қолына қылышымды услатаман. Ал фараонның қолларын сындыраман. Фараон Бабилония патшасының алдында аўыр жарадар болған адамдай ыңырсыйды. Мен Бабилония патшасының қолларына күш беремен, ал фараонның қолларында дәрман қалмайды. Мен Бабилония патшасына қылышымды бергенимде ҳәм ол қылышты Мысыр жерине қарай созғанда, олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Мен мысырлыларды халықлар арасына тарқатып, еллердиң арасына шашып жиберемен. Сонда олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады». Сүргинде болған ўақтымыздың он биринши жылының үшинши айының биринши күни маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, Мысыр патшасы фараонға ҳәм оның сансыз халқына былай деп айт: «Уллылықта саған тең келетуғын ким бар? Әнекей, сулыў шақалы, қойыў саялы, Лебанондағы кедр ағашына уқсаған, Ассирияға қара! Оның бойы бәлент болып, Төбеси бултларға тийип туратуғын еди. Суўлар оны суўғарды, Жер асты булақлары оны өсирди. Ағыслары ол өскен жерден ақты, Тармақлары тоғайдағы ҳәмме тереклерди қандырды. Ол тоғайдағы барлық тереклерден бийик болып өсти, Суўға жақсылап қанғанлықтан, Балдақлары ириленип, Шақалары узайды. Аспандағы барлық қуслар, Шақаларына уя салды. Барлық жабайы ҳайўанлар, Шақалары астында балалады. Барлық уллы миллетлер, Оның саясында жасады. Ол өзиниң бәлентлиги менен, Шақаларының узынлығы менен көркем еди. Себеби тамыры уллы суўларға тийип турған еди. Қудайдың бағындағы кедрлер оның менен беллесе алмас еди. Сәрўилер оның путақларына тең келмес еди. Шынарлардың шақалары оныкиндей емес еди. Қудайдың бағындағы бирде бир терек, Гөззаллықта оған тең келмес еди. Мен оны қалың шақалар менен безедим, Қудайдың Эден бағындағы ҳәмме ағашлар, Оған ҳәўес қылар еди. Сонлықтан Қудай Ийе былай дейди: Оның бойы өсип, төбеси бултларға жеткенде, ол бийиклигинен тәкаббирленип кетти. Соның ушын Мен оны миллетлердиң ҳүкимдарының қолына бердим ҳәм ол оны өз жаўызлығына жараса жазалады. Мен оны қуўып жибердим. Халықлар арасындағы ең жаўызы оны кесип, таслап кетти. Шақалары таўларға ҳәм ойпатлықларға түсип, сынған путақлары жердиң барлық сай-салаларында шашылып жатты. Жер бетиндеги ҳәмме миллетлер оның саясын тәрк етип, өзин таслап кетти. Аспандағы барлық қуслар қулаған ағашқа келип қонды, барлық жабайы ҳайўанлар шақалары арасына жайласты. Ендигиден былай, суў бойында өскен ҳеш бир терек бундай бәлент болып өсип, төбеси бултларға тиймеўи, мол суў ишип өскен ҳеш бир терек бундай дәрежеде бәлент болмаўы ушын усылай болды. Олардың ҳәммеси гөрге кирген адамлар менен бирге өлимге, жер астындағы дүньяға тапсырылған. Қудай Ийе былай дейди: Кедр ағашы өлилер мәканына кирген күни, Мен оның ушын аза тутсын деп, жер асты суў көзлерин бекиттим. Олардың ағысын тоқтаттым, мол суўларын ағызбай қойдым. Бул ағаш ушын пүткил Лебанонды түнекке қапладым, барлық тереклерин солыттым. Мен оны гөрге киргенлер менен бирге өлилер мәканына түсиргенимде, қулаўының шаўқымынан миллетлерди титиреттим. Сонда Эден бағының барлық тереклери де, Лебанонның ең жақсы ҳәм сайланды тереклери де, мол суў ишип өскен тереклер де жер астындағы дүньяда тәселле тапты. Оның саясында жасағанлар, яғный халықлар арасындағы оның аўқамласлары оның менен бирге өлилер мәканына түсип, қылыштан қаза тапқанларға қосылды. Эден бағындағы тереклердиң қайсы бири даңқ-атақта ҳәм уллылықта саған тең келеди екен? Бирақ сен Эден тереклери менен бирге жер астындағы дүньяға киресең. Сен қылыштан қаза тапқанлар менен бирге сүннетсизлердиң арасында жатасаң. Бул фараонның ҳәм оның сансыз халқының тымсалы, – дейди Қудай Ийе». Сүргинде болған ўақтымыздың он екинши жылының он екинши айының биринши күни маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, Мысыр патшасы фараон ушын былай деп жоқлаў айт: «Сен өзиңди халықлар арасындағы арыслан деп билесең, Бирақ өзиң теңиздеги айдарҳаға уқсайсаң. Дәрьяларыңа бой таслайсаң, Аяқларың менен суўларды басқылайсаң, Тармақларын ылайтасаң. Қудай Ийе былай дейди: Үстиңе торымды таслайман. Көплеген халықлар жыйналып, Торым менен сени тартып шығарады. Сени жерге ылақтыраман, Ашық майданға таслайман. Аспандағы барлық қусларды үстиңе қондыраман, Жер бетиндеги барлық жабайы ҳайўанлар саған тояды. Гөшиңди таўларға жайып таслайман, Ойпатлықларды өлигиңе толтыраман. Жерди таўларға дейин аққан қаныңа қандыраман, Сай-салаларды етиңе толтыраман. Сени гүм қылғанымнан кейин, көклерди жаўаман, Ондағы жулдызларды түнертемен, Қуяштың жүзин булт пенен қаплайман, Ай да сәўле шашыўын тоқтатады. Аспандағы барлық жақтылық шырақларын, Үстиңде қараңғы қыламан, Жериңди зулмат пенен қаплайман, – дейди Қудай Ийе – – Жер бойлап, сен танымайтуғын халықлар арасында, Сениң қулағаныңды жәриялап, Көп халықлардың жүрегине ғулғыла саламан. Көп халықларды саған ҳайран қалдыраман, Алдында қылыш ойнатқанымда, Олардың патшалары сен себепли қалтырап қорқады. Сен қулаған күни, Ҳәр бири өз жаны ушын ҳәр сәтте титирейди. Қудай Ийе былай дейди: Бабилония патшасының қылышы саған дүбейди. Халықлар арасындағы ең жаўызы болған, Күшли әскерлердиң қылышы менен, Сениң көп санлы халқыңды қыраман. Олар Мысырдың менменлигин аяқ асты қылып, Сансыз халқын қырып жояды. Мол суўлар жанында бағылып атырған, Пүткил малларын жоқ қыламан, Буннан былай, адам аяғы да, Ҳайўан туяғы да бул суўларды басқыламайды. Сонда суўларды тындыраман, Дәрьяларын майдай болып ағатуғын қыламан, – дейди Қудай Ийе. – Мысыр жерин қаңыратып, бос қалдырғанымда, Оны ҳәмме нәрсесинен журдай еткенимде, Онда жасайтуғынларды қырып таслағанымда, Олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Мине бул, миллетлердиң қызлары айтатуғын жоқлаў. Мысыр ҳәм оның көп санлы халқы туўралы усы жоқлаўды айтады, – дейди Қудай Ийе». Сүргинде болған ўақтымыздың он екинши жылы, айдың он бесинши күни маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, Мысырдың көп санлы халқы ушын қайғырып жыла. Оларды ҳәм күшли миллетлердиң қызларын гөрге киргенлер менен бирге жер астындағы дүньяға жибер. Оларға былай деп айт: «Сен өзиңди басқалардан унамлыман деп ойлайсаң ба? Түсип, сүннетсизлер менен бирге жат». Олар қылыштан қаза тапқанлардың арасында жан тапсырады. Қылыш берилди. Мысырды ҳәм оның көп санлы халқын қырып таслаң. Өлилер мәканындағы ең күшли сәркәрдалар Мысыр ҳәм оның аўқамласлары туўралы: «Қылыштан өткерилген сүннетсизлер жер астына түсирилди, олар сол жерде жатырыпты», – дейди. Ассирия ҳәм оның пүткил әскерлери сол жерде жатыр. Қылыштан қаза тапқан әскерлериниң қәбирлери әтирапын қоршап алған. Олардың қәбирлери туңғыйықтың ең түбинде, әскерлери оның әтирапында. Тирилер әлеминиң ҳүрейин ушырғанлардың ҳәммеси қылыштан өткерилип өлтирилди. Элам да сол жерде, көп санлы халқы да оның қәбириниң әтирапында. Олардың ҳәммеси қылыштан қаза тапқан. Тирилер әлеминиң ҳүрейин ушырған бул сүннетсизлер жер астындағы дүньяға түсти. Олар туңғыйыққа түскенлер менен бирге өз шерменделигин алып кетти. Эламға ҳәм оның көп санлы халқына өлтирилгенлер арасынан орын берилди. Адамлары оның дөгерегине қойылды. Олардың ҳәммеси сүннетсиз болып, қылыштан өткерилген еди. Олар тирилер әлеминиң ҳүрейин ушырған еди, енди туңғыйыққа түскенлер менен бирге өз шерменделигин алып кетти. Олар қаза тапқанлардың арасына орналасты. Мешех пенен Тубал да сол жерде көп санлы халқы менен бирге жатыр. Адамларының қәбирлери олардың әтирапында. Бул сүннетсизлер де тирилер әлеминиң ҳүрейин ушырғаны ушын қылыштан қаза тапқан. Олар өлилер мәканына қурал-жарақлары менен кирген, қылышлары басына қойылған, сүннет етилмеген батырлар менен бирге жатпайды. Мешех пенен Тубалдың гүналары сүйеклерине орналасып алған. Өйткени олар батырлар киби тирилер әлеминиң ҳүрейин ушырды. Фараон, сен де тас-талқан қылынып, қылыштан қаза тапқанлар менен бирге сүннетсизлер арасында жатасаң. Эдом да өз патшалары ҳәм барлық ҳүкимдарлары менен бирге ол жерде. Күшлилигине қарамастан, олардың ҳәммеси қылыштан қаза тапқанлар менен бирге қойылған. Олар сүннетсизлер ҳәм туңғыйыққа түскенлер менен бирге жатыр. Арқа тәрептиң барлық басшылары менен сидонлылар да сол жерде. Олар күшли болып, адамлардың ҳүрейин ушырғанына қарамастан, қаза тапқанлар менен бирге шерменделик пенен ол жерге кирди. Бул сүннетсизлер қылыштан қаза тапқанлар менен бирге жатыр ҳәм туңғыйыққа түскенлер менен бирге өз шерменделигин алып кетти. Фараон ҳәм оның барлық әскерлери буларды көрип, өзлериниң қылыштан қаза тапқан сансыз халқы ушын тәселле табады, – дейди Қудай Ийе. – Мен оларға тирилер әлеминиң ҳүрейин ушырыўға жол берген болсам да, фараон ҳәм оның сансыз халқы қылыштан қаза тапқанлар менен бирге сүннетсизлердиң арасында жатады, – дейди Қудай Ийе. Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, өз халқың менен сөйлесип, оларға былай деп айт: «Егер Мен бир елге қылыш жиберсем, сол жердиң халқы өзлеринен бир адамды сайлап, оны гүзетши қылып тайынлайды. Ол жерине киятырған қылышты көрип, кәрнай шалып, халқын ескертеди. Егер биреў кәрнайдың сестин еситсе де, сақланбаса ҳәм қылыш келип, оны өлтирсе, оның қаны өз мойнында қалады. Ол кәрнай сестин еситип турып, итибар бермегени ушын, өз өлимине өзи айыплы. Ал өзин қәўиптен сақлаған адам өз өмирин сақлап қалады. Егер гүзетши қылыш киятырғанын көрсе ҳәм халқын ескертиў ушын кәрнай шалмаса, қылыш келип, олардан биреўиниң жанын алса, онда бул адам өз гүнасы ушын өледи. Бирақ оның қанының қунын Мен гүзетшиден талап етемен». Инсан улы, Мен сени Израил халқына гүзетши етип тайынладым. Сен Мениң аўзымнан шыққан сөзлерди тыңлап, оларды Мениң атымнан ескерт. Мен наҳақ адамға: «Наҳақ адам, сен сөзсиз өлесең!» – десем, ал сен наҳақты жолынан қайтарыў ушын ҳеш нәрсе айтпасаң, онда наҳақ өз гүнасы ушын өледи. Бирақ Мен оның қанының қунын сеннен талап қыламан. Егер сен наҳақты жолынан қайтарыў ушын ескертсең, бирақ ол өз жолынан қайтпаса, ол өз гүнасы ушын өледи, ал сен өз жаныңды сақлап қаласаң. Инсан улы, сен Израил халқына сизлер былай дейсизлер деп айт: «Бизлер қылмысларымыз бенен гүналарымызға көмилдик, олар бизлердиң димарымызды қуртып атыр. Бул аўҳалда қалай тири қаламыз?» Оларға былай деп айт: «Мен, Қудай Ийе Өз тирилигим ҳақы айтаман: Мен наҳақ адамның өлимин қәлемеймен, оның өз жолынан қайтып, жасаўын қәлеймен. Қайтыңлар! Жаман жолларыңыздан қайтыңлар! Неге өлиўиңиз керек, Израил халқы?!» Инсан улы, өз халқыңа былай деп айт: «Егер ҳақ адам гүна ислесе, оның ҳақлығы оны қутқара алмайды. Егер наҳақ адам туўры жолға кирсе, қылған қылмыслары қулаўына себеп болмайды. Сол сыяқлы, ҳақ адам гүна ислесе, бурынғы ҳақлығы оны тири сақлап қала алмайды. Егер Мен ҳақ адамға жасайтуғынын айтсам, ал ол ҳақлығына исенип, гүнаға қол урса, онда оның бурынғы ҳақлығы еске алынбайды, қайтама, ол ислеген жаўызлығы ушын өледи. Ал наҳақ адамға сөзсиз өлетуғынын айтсам, ол гүналарынан жүз бурып, туўрылық ҳәм әдилликти жүзеге асырса, қарызы ушын гиреўге алған затын да, урлаған затын да қайтарып берсе, өмирге еристиретуғын қағыйдаларды орынласа ҳәм қайтып зулымлық қылмаса, ол сөзсиз жасайды, өлмейди. Ол ислеген гүналардың ҳеш бири еске алынбайды. Бул адам туўры ҳәм әдил ислер қылғаны ушын, сөзсиз жасайды». Сениң халқың: «Ийениң жолы натуўры», – дейди. Бирақ өзлериниң жолы натуўры. Егер ҳақ адам ҳақлығынан тайып, натуўры ислерге қол урса, буның ушын өледи. Егер наҳақ адам наҳақлығын таслап, әдил ҳәм туўры ислерди ислей басласа, ол усылай ислеп, жанын сақлап қалады. Сизлер болсаңыз: «Ийениң жолы натуўры», – дейсиз. Израил халқы, Мен сизлердиң ҳәр бириңизди исиңизге жараса ҳүким қыламан. Сүргинде болған ўақтымыздың он екинши жылының оныншы айының бесинши күни Ерусалимнен қашып қутылған бир адам маған келип: – Қала басып алынды, – деди. Сол қашқын келмесинен бир күн бурын кеште Жаратқан Ийениң қолы мениң үстимде болды. Қашқын азанда алдыма келмей турып, Ол маған сөйлеў қәбилетин қайтарып берди. Мен және тилге кирдим. Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, Израил жериниң ўайран болған жерлеринде жасап жүрген адамлар: «Ибрайым жалғыз өзи болса да, бул жерге ийелик қылған еди. Ал бизлер көппиз, сонлықтан бул жердиң бизлерге ийеликке берилгенин анық билемиз», – деп айтпақта. Сонлықтан оларға айт: «Қудай Ийе былай дейди: Сизлер гөшти қаны менен жейсиз, бутларға табынасыз, қан төгесиз. Солай қыла тура, бул жерге ийелик қылмақшымысыз? Сизлер қылышыңызға исенесиз, жеркенишли ислерди қыласыз, ҳәр бириңиз басқа адамның ҳаялын ҳарамлайсыз. Солай қыла тура, бул жерге ийелик қылмақшымысыз?» Оларға айт: «Қудай Ийе былай дейди: Тирилигим ҳақы ант ишемен: ўайран болған жерде жасап атырғанлар қылыштан набыт болады. Ашық далада болғанларды Мен жабайы ҳайўанларға жем қыламан. Бекинисли жерлерде ҳәм үңгирлерде болғанлар иллеттен өледи. Бул жерди қаңыраған шөлистанға айландыраман. Оның мақтанышлы қүдирети паянына жетеди. Израил таўларында да адам қалмайды, ол жерге ҳеш ким аяқ баспайды. Ислеген жеркенишли ислери ушын жерди қаңыраған шөлистанға айландырғанымда, олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады». Инсан улы, жерлеслериң дийўаллар қасында ҳәм үйлериниң босағасында турып, сен туўралы бир-бирине: «Жүриң, Жаратқан Ийеден қандай сөз келген екен, еситейик», – деп атыр. Олар топарласып келеди. Мениң халқым сениң алдыңда отырады, сөзлериңди тыңлайды, бирақ оларды орынламайды. Олар тиллеринде жағымпазланғаны менен, жүреклеринде өз пайдасын гөзлейди. Сен олар ушын, жақсы сазенде ҳәм муҳаббат ҳаққында қосық айтатуғын хош ҳаўаз қосықшысаң. Олар сөзлериңди еситеди, бирақ оларды орынламайды. Булар жүзеге асқанда, мине, жүзеге асып та атыр, олар өзлериниң арасында бир пайғамбардың болғанын билип алады. Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, Израил шопанларына пайғамбаршылық қыл. Пайғамбаршылық қылып, оларға, яғный шопанларға айт: «Қудай Ийе былай дейди: Сүриўди бағыўдың орнына өзлерин бағып жүрген Израил шопанлары, ҳәсирет шегесиз! Сизлер май жейсиз, жүннен кийим кийесиз, семиз қойларды соясыз, бирақ сүриўди бақпайсыз. Ҳәлсизге күш бермедиңиз, кеселди шыпаламадыңыз, сүйеги сынғанның сынығын таңбадыңыз. Адасқанды қайтып алып келмедиңиз, жойтылғанды излемедиңиз. Қайтама, оларды күш пенен, реҳимсиз басқардыңыз. Олар шопансыз ҳәр жаққа тарады ҳәм тарқап жүрип, жабайы ҳайўанларға жем болды. Қойларым таўларда ҳәм бийик төбелерде гезди. Олар барлық жерге жайылды, оларды ҳеш ким излемеди, табыўға урынбады. Сонлықтан, шопанлар, Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаң! Тирилигим ҳақы ант ишемен, – дейди Қудай Ийе, – шопанның жоқлығы себепли қойларым таланды ҳәм жыртқыш ҳайўанларға жем болды. Шопанларым қойларымды излемеди, қойларымды бақпай, өзлерин бақты. Сонлықтан, шопанлар, Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаң! Қудай Ийе былай дейди: Мен шопанларға қарсыман! Мен олардан есап талап етемен ҳәм ендигиден былай, оларға қойларымды бақтырмайман. Артық өзлерин де бақпайды. Енди оларға жем болмаўы ушын, аўызларынан қойларымды тартып аламан. Қудай Ийе былай дейди: Мен Өзим қойларымды излеймен ҳәм оларға қарайман. Тарқалып кеткен қойлардың арасында шопан сүриўине қалай қарайтуғын болса, Мен де оларға солай қарайман. Булт түнерген бултлы күни тарқалып кеткен қойларымды ҳәмме жерден қутқарып аламан. Оларды халықлардың арасынан шығарып, еллерден жыйнап аламан. Ата журтына алып келип, Израил таўларында, сайларында ҳәм елдиң адам мәкан басқан жерлериниң ҳәммесинде бағаман. Мен оларды жасыл жайлаўларда бағаман, Израилдың бәлент таўлары олардың өриси болады. Олар сол жерлердеги майсазарларда жатып, Израилдың таўларындағы мол шөпли жайлаўларда отлайды. Қойларыма Мен Өзим шопан боламан, оларға дем берип, тынышландыраман, – дейди Қудай Ийе. – Жойтылғанын излеймен, адасқанын қайтып алып келемен, сүйеги сынғанның сынығын таңаман, аўырғанына мәдет беремен, ал семиз ҳәм күшлисин болса, жоқ қыламан. Оларды әдалатлық пенен бағаман. Сизлерге келсек, қойларым, – дейди Қудай Ийе, – қой менен қой, қошқар менен теке арасында қазылық қыламан. Жасыл жайлаўда отлағаныңыз аз болғандай, жегениңизден қалғанын басқылап атырсыз! Таза суўдан ишкениңиз жеткиликли еместей, ишкениңизден қалғанын аяғыңыз бенен ылайтып атырсыз! Мениң қойларым сизлердиң басқылап таслаған шөплериңизди жеп, аяқларыңыз бенен ылайтып таслаған суўларыңызды ишиўи керек пе? Сонлықтан Қудай Ийе былай дейди: Семиз қой менен арық қой арасында Мен Өзим қазылық қыламан. Ҳәлсиз қойларды қуўып шығармағанша, сизлер оларды жамбасыңыз ҳәм ийниңиз бенен ийтерип, шақыңыз бенен дүктиңиз. Мен қойларымды қутқараман, олар енди таланбайды. Және де, қой менен қойдың арасында қазылық қыламан. Олардың үстинен бағатуғын бир шопанды, қулым Даўытты қояман. Даўыт оларды бағады ҳәм олардың шопаны болады. Мен, Жаратқан Ийе, олардың Қудайы, ал қулым Даўыт олардың ҳүкимдары болады. Буны Мен, Жаратқан Ийе айтып турман. Мен олар менен тынышлық келисимин дүзип, елдеги барлық жыртқыш ҳайўанларды қуўып шығараман. Сонда қойларым жабайы тәбият қойнында қәўипсиз жасап, тоғайларда уйықлайды. Мен оларды жарылқайман ҳәм таўымның әтирапында жасатаман. Өз ўақтында жаўын жаўдыраман, бул жаўынлар берекетли жаўынлар болады. Ағашлар өз мийўесин, жер өз өнимин береди. Халық өз жеринде қәўипсиз жасайды. Мойынтырықларын сындырып, оларды қул қылғанлардың қолларынан азат еткенимде, олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Буннан былай, олар миллетлерге таланбайды ҳәм жыртқыш ҳайўанлар оларды жемейди. Олар қәўипсиз жасайды, ҳеш ким оларды қорқытпайды. Мен оларға өнимдар жерлерди беремен, олар енди елде ашлықтан қырылмайды, халықлардың табасына да ушырамайды. Сонда олар Мениң өзлериниң Қудайы Жаратқан Ийе екенимди, өзлери менен бирге екенимди ҳәм Израил халқы Мениң халқым екенин билип алады, – дейди Қудай Ийе. – Сизлер Мениң қойларым, жайлаўдағы қойларымсыз. Сизлер адамсызлар, Мен болсам, сизлердиң Қудайыңызбан, – дейди Қудай Ийе». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, жүзиңди таўлы Сеир жерине қаратып, оған қарсы пайғамбаршылық қылып, оған айт: «Қудай Ийе былай дейди: Ҳәй, таўлы Сеир жери, Мен саған қарсыман. Қолымды көтерип, сени кимсесиз қаңыратып таслайман. Қалаларыңды қарабақанаға айландырып, адамсыз қалдыраман. Сонда Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласаң. Әзелден душпаншылығың болғанлықтан, Израил апатқа ушырап, соңғы жазасын тартып атырғанда, оларды қылыштың еркине тапсырдың. Сол қылғанларың ушын, тирилигим ҳақы айтаман, – дейди Қудай Ийе, – сени қанға былғайман, қан изиңнен қалмайды. Қан төгиўден тиксинбегениң ушын, қан да сениң изиңнен қалмайды. Таўлы Сеир жери, сени адамсыз шөлге айландыраман. Саған келип-кетиўшилерди жоқ қыламан. Өзиңди өли денеге толтыраман. Төбешиклериңде, ойпатлықларыңда ҳәм барлық сайларыңда қылыштан қаза тапқанлар қулап жатады. Сени мәңгиге қаңыратып, бос қалдыраман. Қалаларыңда адам жасамайтуғын болады. Сонда Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласаң. Мен, Жаратқан Ийе сол жерде болғаныма қарамастан, сен: „Бул еки халық ҳәм олардың жерлери бизики болады, оларды ийелеп аламыз“, – дегениң ушын, тирилигим ҳақы айтаман, – дейди Қудай Ийе, – халқымды жек көрип, ашыў ҳәм қызғаншақлық пенен оларға не қылған болсаң, Мен де саған соны ислеймен. Саған қазылық қылғанымда, оларға Өзимди аян етемен. Сонда сен Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласаң. Мен сениң Израил таўларына: „Қаңырап бос қалды, олар бизге жем қылып берилди!“ – деп масқаралап айтқан барлық сөзлериңди еситтим. Сен көз алдымда мақтанып, Маған қарсы гәпти көбейттиң. Мен буларды еситтим. Қудай Ийе былай дейди: Пүткил жер бети қуўанышқа бөленип атырғанда, мен сени қаңыратып, қуў далаға айландыраман. Израил халқының мийрас жери босап қалғанда қалай қуўанған болсаң, сол исти сениң де басыңа саламан. Таўлы Сеир жери ҳәм пүткил Эдом биргеликте қуў далаға айланасыз. Сонда ҳәмме Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады». – Инсан улы, Израил таўларына пайғамбаршылық қылып, оларға айт: «Израил таўлары, Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаң! Қудай Ийе былай дейди: Душпан сизлер туўралы: „Ҳай-ҳай, әййемги бийикликлер енди бизлердики болды!“ – деп айтқан еди». Сонлықтан пайғамбаршылық етип, мына сөзлерди айт: «Қудай Ийе былай дейди: Ҳәр тәрептен талап, ўайран қылғаны себепли, сизлер аман қалған миллетлердиң мүлкине айландыңыз, олардың табасына ҳәм өсегине қалдыңыз. Ҳәй, Израил таўлары, Қудай Ийениң сөзин тыңлаң! Қудай Ийе таўларға ҳәм төбелерге, сайлар менен ойпатлықларға, дөгеректеги аман қалған миллетлерге олжа болып, табаға қалған елсиз қарабақаналарға ҳәм адамсыз қалған қалаларға сөйлемекте. Қудай Ийе былай дейди: Аман қалған миллетлерге, әсиресе, Эдомға қарсы лаўлаған ғәзебим менен сөйлеймен. Олар жайлаўларды талан-тараж қылыў ушын, жүреги шадланып, жек көриўшилик пенен жеримди өзлерине мүлик қылып алды». – Сонлықтан Израил жери туўралы пайғамбаршылық етип, таўларға ҳәм төбелерге, сайлар менен ойпатлықларға айт: «Қудай Ийе былай дейди: Сизлер халықлардың мазақлаўларынан азап шеккениңиз ушын, Мен қызғанышым ҳәм ғәзебим менен сөйлеймен. Енди болса Қудай Ийе былай дейди: Мен ант ишип айтаман: әтирапыңыздағы халықлардың өзлери масқараланып, азап шегеди. Ал сизлер болсаңыз, Израил таўлары, шақаларыңызды жайып, халқым Израил ушын мийўе бересиз, себеби олар жақында елине қайтып келеди. Мине, Мен сизлерге қайырылып қарап, нәзер саламан, сизлер сүрилип, егилесиз. Сизлердиң турғынларыңызды, пүткил Израил халқын, олардың ҳәммесин көбейтемен. Қалалар адамға толады, қарабақаналар абат қылынады. Адамлардың ҳәм маллардың санын көбейтемен, олар өнип-өсип көбейеди. Мен сизлерге бурынғыдай адамларды қоныс бастыраман ҳәм бурынғыдан да көбирек жақсылық қыламан. Сонда сизлер Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласыз. Халқым Израилды үстиңизге алып келемен, олар сизлерди ийелейди, сизлер олардың мүлки боласыз. Қайтып оларды балаларынан маҳрум етпейсиз. Қудай Ийе былай дейди: Израил таўлары, сизлер туўралы: „Адамларды жалмайтуғын, халқын перзентинен маҳрум қылатуғын“, – дейди. Сонлықтан, енди адамларды жалмамайсыз, буннан былай, халқыңның сүрнигиўине себеп болмайсыз, – дейди Қудай Ийе. – Енди миллетлердиң үстиңизден күлгенин еситпейтуғын боласыз, халықлардың табалаўын көтерип жүрмейсиз, халқыңды перзентлеринен жуда етпейсиз, – дейди Қудай Ийе». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, Израил халқы өз жеринде жасап атырғанда, тутқан жолы ҳәм ислеген иси менен ол жерди ҳарамлады. Олардың жолы Мениң нәзеримде етеги келген ҳаялдың ҳарамлығына уқсайды. Қан төккени ҳәм өзлериниң бутлары менен жерди ҳарамлағаны ушын, оларға ғәзебимди төктим. Мен оларды халықлар арасына тарқатып, жер бойлап шашып жибердим. Оларды тутқан жоллары ҳәм ислеген ислери ушын жазаладым. Олар қайсы халық арасына барса да, сол жердеги адамлар: «Олар Жаратқан Ийениң халқы, бирақ Оның жеринен шығып кетиўге мәжбүр болыпты», – дейтуғын болды. Усылай етип, халқым Мениң мухаддес атыма тил тийиўине жол қоя берди. Олар өзлери барған халықлар арасында тил тийгизген мухаддес атым ушын жаным ашыды. Сонлықтан Израил халқына айт: «Қудай Ийе былай дейди: Израил халқы, Мен буларды сизлер ушын емес, ал сизлер барған жерлериңизде тил тийгизген Өзимниң мухаддес атым ушын ислеймен. Миллетлердиң арасында тил тийгизилген, олардың арасында сизлер тил тийгизген уллы атымның мухаддеслигин көрсетемен. Мен олардың көз алдында сизлер арқалы Өз мухаддеслигимди аян қылғанымда, халықлар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады, – дейди Қудай Ийе. – Сизлерди миллетлердиң арасынан, ҳәмме еллерден жыйнап алып, өз жериңизге алып келемен. Кейин үстиңизге таза суў себемен, сизлер таза боласыз. Сизлерди барлық напәклигиңизден ҳәм барлық бутларыңыздан тазалайман. Сизлерге жаңа жүрек ҳәм жаңа руўх беремен. Денеңизден тас жүректи алып таслап, жумсақ жүрек беремен. Ишиңизге Өз Руўхымды саламан, сизлер Мениң қағыйдаларыма сай жасайсыз, буйрықларыма әмел қылып, оларды орынлайсыз. Сонда ата-бабаларыңызға берген жеримде жасайсыз. Сизлер Мениң халқым, Мен сизлердиң Қудайыңыз боламан. Мен сизлерди барлық напәкликтен сақлайман. Ғәллеге өсип, мол өним бериўди буйыраман, буннан былай ашлыққа дуўшар қылмайман. Енди ашлық себепли халықларға масқара болмаўыңыз ушын, мийўе жемислерин ҳәм атызлардағы өнимди мол қыламан. Сонда жаўыз жолыңызды ҳәм жаман ислериңизди есиңизге алып, қылмысларыңыз ҳәм жеркенишли ислериңиз себепли өзиңизден жеркенесиз. Буны сизлер ушын ислеп атырғаным жоқ, – дейди Қудай Ийе, – мынаны билип қойың: Израил халқы, тутқан жолларыңыз ушын қызарып, уялың. Қудай Ийе былай дейди: Сизлерди барлық қылмысларыңыздан тазалаған күним қалаларға орналастыраман, қарабақаналарды абат қыламан. Олай-булай өткенлердиң көз алдында ўайран болып жатырған шөлге ислеў бериледи. Сонда олар: „Мына шөлге айланған жер Эден бағындай болыпты. Мына ўайран болып, адамсыз қарабақанаға айланған қалаға дийўал салынып, адамлар мәкан басыпты“, – дейди. Сонда әтирапыңызда қалған халықлар бузылғанды тиклейтуғын, шөлди егинзарға айландыратуғын – бул Жаратқан Ийе екенин биледи. Буны Мен, Жаратқан Ийе айтаман ҳәм жүзеге асыраман. Қудай Ийе былай дейди: Мен халқым Израилдың жалбарыныўларына қулақ салып, олар ушын мынаны ислеймен: адамларды қой сүриўиндей көп қыламан. Белгиленген байрамларда Ерусалимде қурбанлық қылынатуғын қойлар қанша көп болса, босап қалған қалалар да адамларға соншелли толы болады. Сонда Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады». Жаратқан Ийениң қолы мениң үстимде еди. Ол мени Өз Руўхы менен алып кетип, ойпатлықтың ортасына апарып қойды. Ол жер сүйеклерге толып атырған еди. Ол мени олардың арасы менен жетеледи, мен ойпатлықта жатырған сансыз сүйеклерди көрдим. Сүйеклер жүдә кеўип қалған еди. Ол меннен: – Инсан улы, мына сүйеклер тириле ала ма? – деп сорады. Мен Оған: – Қудай Ийе, буны тек Сен билесең, – деп жуўап бердим. Кейин Ол маған былай деди: – Пайғамбаршылық етип, мына сүйеклерге былай деп айт: «Кеўип қалған сүйеклер, Жаратқан Ийениң сөзин тыңлаң! Қудай Ийе бул сүйеклерге былай демекте: Мен сизлерге жан беремен, сизлер тирилесиз. Үстиңизге сиңирлер питирип, ет өсиремен ҳәм тери менен қаплайман. Ишиңизге жан саламан, сизлер тирилесиз ҳәм Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласыз». Мен өзиме тапсырылғандай, пайғамбаршылық еттим. Пайғамбаршылық етип атырғанымда, тасырлаған шаўқым еситилди, сүйеклер бир-бири менен бирлесе баслады. Мен оларда сиңирдиң ҳәм еттиң қалай пайда болғанын, оларды тери қаплағанын көрдим. Бирақ денесинде еле жан жоқ еди. Сонда Ол маған былай деди: – Жанға пайғамбаршылық қыл. Инсан улы, пайғамбаршылық қылып, оған былай деп айт: «Қудай Ийе былай дейди: Ҳәй жан, төрт тәрептен самал болып, мына өлтирилгенлердиң үстине ес, олар тирилсин». Мен Ол тапсырғандай, пайғамбаршылық қылдым. Жан оларға кирип, олар тирилди, аяққа турды. Олар жүдә уллы аламанға айланды. Сонда Ол маған былай деди: – Инсан улы, мына сүйеклер – пүткил Израил халқы. Олар: «Сүйегимиз қуўрап қалды, үмитимиз үзилди, бизлер тамырдан үзилип тасланғанбыз», – дейди. Сонлықтан пайғамбаршылық етип, оларға айт: «Қудай Ийе былай дейди: Халқым, Мен қәбирлериңизди ашып, сизлерди гөрден шығараман ҳәм Израил жерине алып келемен. Қәбирлериңизди ашып, о, халқым, сизлерди гөрден шығарғанымда, Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип аласыз. Сизлерге руўхымды саламан, сизлер тирилесиз. Мен сизлерди өз жериңизге орналастыраман. Сонда буны Мениң, яғный Жаратқан Ийениң айтқанын ҳәм жүзеге асырғанын билесиз, – дейди Жаратқан Ийе». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, сен бир таяқ алып, оған: «Яҳуда ҳәм оның менен бирлескен израиллылар ушын» деп жаз. Кейин басқа таяқ алып, оған: «Юсуп ҳәм оның менен бирлескен Израил халқы ушын Эфрайымның таяғы» деп жаз. Еки таяқты бир-бирине қосып усла, олар қолыңда бир таяқтай болып көринсин. Халқың: «Қолыңдағы не, түсиндирип бересең бе?» – деп сораса, оларға былай деп айт: «Қудай Ийе былай дейди: Мен Эфрайымның қолындағы таяғын, яғный Юсуп пенен бирлескен Израил урыўларының таяғын алып, Яҳуданың таяғына қосаман. Оларды бир таяқ қылып, Өз қолымда услайман». Сен жазыў жазған еки таяқ олардың көз алдында сениң қолыңда турғанда, оларға Қудай Ийе былай дейди деп айт: «Мен Израил халқын ҳәмме жақтан, өзлери барған халықлардың арасынан жыйнап алып, өзлериниң жерине алып келемен. Оларды сол журтта, Израил таўларында бир халық қыламан ҳәм олардың ҳәммесин бир патша басқаратуғын болады. Олар енди еки халық болмайды ҳәм еки патшалыққа бөлинбейди. Енди бутлар менен, жеркенишли затлар менен ҳәм ҳәр қыйлы надурыс нәрселер менен өзлерин ҳарамламайды. Гүнаға батып жасаған мәнзиллеринен оларды азат етип, тазалайман. Олар Мениң халқым, Мен олардың Қудайы боламан. Қулым Даўыт оларға патша болады ҳәм ҳәммесиниң шопаны болады. Олар Мениң буйрықларым менен жасайды, қағыйдаларыма әмел қылып, оларды орынлайды. Олар Мен қулым Яқыпқа берген жерде, ата-бабалары жасаған жерде жасайды. Сол жерге олардың өзлери, балалары ҳәм балаларының балалары мәңгиге мәкан басады. Қулым Даўыт мәңгиге олардың ҳүкимдары болады. Мен олар менен тынышлық келисимин дүземен, бул келисим мәңгиге даўам етеди. Оларды аяққа турғызаман, көбейтемен ҳәм Өзимниң Мухаддесханамды олардың ортасына мәңгиге орнатаман. Олардың арасында мәкан басаман. Мен олардың Қудайы, олар Мениң халқым болады. Мухаддесханам мәңгиге олардың арасында жайласқанда, халықлар Израилды мухаддес қылатуғын Мен, Жаратқан Ийе екенин билип алады». Маған Жаратқан Ийеден сөз түсти: – Инсан улы, Магог жериндеги Мешех ҳәм Тубалдың уллы ҳүкимдары Гогқа жүзиңди қаратып, оған пайғамбаршылық қыл: «Қудай Ийе былай дейди: Ҳәй, Мешех ҳәм Тубалдың уллы ҳүкимдары Гог, Мен саған қарсыман! Мен сени басқа тәрепке бурып жиберип, жақларыңа қармақ саламан. Сени ҳәм пүткил ордаңды, атларыңды, атлыларыңды, безенип кийинип алып, үлкен ҳәм киши қалқан услаған үлкен топарыңды, қылыш пенен қуралланғанлардың ҳәммесин сүйреп шығараман. Қалқан услап, дуўлыға кийген Персия, Хабашстан ҳәм Пут халықлары, Гомердиң барлық әскерлери, арқадағы алыс журт Тогарма халқының пүткил ләшкерлери, сондай-ақ, көплеген халықлар сениң менен бирге болады. Таяр тур! Жаныңа жыйналған пүткил аламан менен бирге таяр тур! Сен оларға жетекши боласаң. Көп ўақыттан кейин, сен атланысқа шақырыласаң. Соңғы жылларда сен урыстан өзин тиклеп алған бир жерге ҳүжим қыласаң. Бул жердиң халқы көп миллетлерден шығып, узақ ўақыттан бери адамсыз қалған Израил таўларына жыйналған. Оның турғынлары миллетлер арасынан алып келинип, ҳәзир қәўипсиз жасап атыр. Сен даўылдай көтерилесең. Сениң өзиң, ләшкерлериң ҳәм сениң менен болған көп халық елди қаплап алыў ушын, булттай болып келесиз. Қудай Ийе былай дейди: Сол күни сен жаман қыялларға берилип, жаўыз жобалар дүзесең. Сен былай дейсең: „Қорғансыз жерлерге бастырып барып, бийғам, тыныш жасап атырған халыққа ҳүжим қыламан. Олардың дийўалы да, тәмбиленетуғын қапысы да жоқ. Бурын қаңырап бос жатқан, ҳәзир адам мәкан басқан қалаларда жасап атырған халықты талап, олжалайман. Шарўашылық ҳәм саўда менен шуғылланатуғын, миллетлердиң арасынан жыйналып, дүньяның орайында жасайтуғын бул халыққа қол саламан“. Шеба, Дедан, Таршиш саўдагерлери ҳәм оның барлық жолбасшылары сеннен: „Сен талаў ушын келдиң бе? Талан-тараж қылыў, гүмис ҳәм алтын алып кетиў, мал ҳәм байлықты тартып алыў, мол олжалы болыў ушын ләшкер тартып келдиң бе?“ – деп сорайды». Сонлықтан инсан улы, пайғамбаршылық қылып, Гогқа айт: «Қудай Ийе былай дейди: Сол күни халқым Израилдың қәўипсизликте жасап атырғанына сениң көзиң жетеди. Сонда арқадағы алыс журтыңнан көп халықларды: атлыларды, уллы жыйынды ҳәм сансыз ләшкерлерди ертип келесең. Сен жер жүзин қаплаған булт киби, халқым Израилға ҳүжим жасайсаң. Келешекте, ҳәй Гог, Мен сени Өз жериме жиберемен. Миллетлердиң көз алдында, сен арқалы мухаддеслигимди аян етип, миллетлерге Өзимди танытаман. Қудай Ийе былай дейди: Әййемги дәўирлерде қулларым Израил пайғамбарлары арқалы айтқан адамым сен емессең бе? Сол ўақытлары олар Мениң сени израиллыларға қарсы жиберетуғыным туўралы жыллар бойы пайғамбаршылық етти. Гогтың Израил жерине ҳүжим ететуғын күни, – дейди Қудай Ийе, – қәҳәрленип, ғәзебим лаўлайды. Қызғаншақлығым менен ғәзеп отында жанып, сол күни Израил жеринде уллы жер силкиниў жүз беретуғынын жәриялайман. Теңиздеги балықлар, көктеги қуслар, жабайы ҳайўанлар, барлық жер баўырлаўшылар, жер бетиндеги барлық адамлар Мениң алдымда титирейди. Таўлар астан-кестен болады, тик жарлар қулайды ҳәм барлық дийўаллар жер менен жексен болады. Пүткил таўларымда Гогқа қарсы қылыш шақыраман, – дейди Қудай Ийе. – Ҳәр бир адамның қылышы өз туўысқанына қарсы болады. Гогты иллет ҳәм қан төгиў менен жазалайман. Оның ҳәм ләшкерлериниң үстине, жанындағы көп халықлардың үстине ғарқ етиўши жаўын, таслы буршақ, от ҳәм күкирт жаўдыраман. Солай етип, Мен уллылығымды ҳәм мухаддеслигимди көрсетемен ҳәм көп миллетлердиң көз алдында Өзимди аян етемен. Сонда олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады». – Инсан улы, сен Гогқа қарсы пайғамбаршылық қылып, оған айт: «Қудай Ийе былай дейди: Ҳәй, Мешехтиң ҳәм Тубалдың уллы ҳүкимдары Гог, Мен саған қарсыман! Сени басқа тәрепке бурып жиберемен, арқадағы алыс журттан шығарып, Израил таўларына алып келемен. Шеп қолыңдағы садағыңды ҳәм оң қолыңдағы оғыңды урып түсиремен. Сен пүткил ләшкерлериң ҳәм жаныңдағы халықлар менен бирге Израил таўларында қулайсаң. Сени ҳәр түрли жыртқыш қусларға ҳәм жабайы ҳайўанларға жемтик қыламан. Сен ашық майданда өлесең. Буны Мен айтып турман, – дейди Қудай Ийе. – Мен Магог жерине ҳәм атаўларда қәўипсиз жасап атырғанларға от жиберемен. Сонда олар Мениң Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Мен Өзимниң мухаддес атымды халқым Израилға аян етемен. Буннан былай, мухаддес атыма тил тийгизиўине жол қоймайман. Сонда халықлар Израилдың Мухаддеси, Жаратқан Ийе Мен екенимди билип алады. Мине, бул күн келеди ҳәм жүзеге асады, – дейди Қудай Ийе, – яғный сол Мен айтқан күн. Израил қалаларының турғынлары сыртқа шығып, қурал-жарақларды, үлкен ҳәм кишкене қалқанларды, оқ жай ҳәм оның оқларын, таяқ ҳәм найзаларды отқа жағады. Олар жети жыл отын болады. Даладан отын тасыўға, тоғайдан отын шабыўға ҳәжет қалмай, қурал-жарақларды отын қылады. Израил халқы өзлерин тонағанларды тонайды, өзлеринен тартып алғанлардан тартып алады, – дейди Қудай Ийе. – Сол күни Мен Израилдан, теңиздиң шығысындағы Жолаўшылар ойпатлығынан Гогқа қәбирстан ушын орын беремен. Ол өткен-кеткенлердиң жолын тосады. Ол жерге Гог пенен оның пүткил ләшкерлери жерленеди ҳәм ол жер „Гогтың сансыз ләшкерлериниң ойпатлығы“ деп аталады. Елди тазалаў ушын, Израил халқы оларды жети ай бойы жерлейди. Елдеги пүткил халық оларды жерлеўге қатнасады. Мен Өзимди даңққа еристирген күним, Израил халқы абырайға ийе болады, – дейди Қудай Ийе. – Усы жети ай өткенде, ҳәр күни елди гезип жүретуғын адамлар белгиленеди. Олар менен бирге елди тазалаў ушын көмиўсиз қалған өлилерди көметуғын адамлар да белгиленеди. Елди гезип жүргенлер адам сүйегин көрип қалса, оның қасына белги қойып кетеди. Жерлеўшилер оны алып, Гогтың сансыз ләшкерлериниң ойпатлығына жерлейди. Сол жерде Ҳамона деген қала да болады. Олар усылайынша елди тазалайды». Инсан улы, сен болсаң, – дейди Қудай Ийе, – ҳәр түрли қусларға ҳәм барлық жабайы ҳайўанларға былай деп айт: «Мениң сизлер ушын соятуғын қурбанлығыма, Израил таўларындағы уллы қурбанлыққа жән-жақтан жыйналып келиңлер. Ол жерде гөш жеп, қан ишесиз. Башан үлкесинде семиртилип бағылған қошқарлардың, тоқлылардың, текелердиң, буғалардың гөши ҳәм қаны сыяқлы, күшли адамлардың ҳәм дүнья ҳүкимдарларының гөшин жеп, қанын ишесиз. Мениң сизлер ушын соятуғын қурбанлығымнан тойғанша гөштиң майын жеп, мәс болғанша қан ишесиз. Мениң дастурханымнан атларға, атлыларға, күшли жаўынгерлерге ҳәм ҳәр қыйлы әскерлерге тоясыз, – дейди Қудай Ийе. – Мен миллетлер арасында уллылығымды аян етемен. Барлық халықлар Мениң шығарған ҳүкимимди ҳәм оларды қүдиретли қолым менен жазалағанымды көреди. Сол күннен баслап, Израил халқы Мениң өзлериниң Қудайы Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Басқа халықлар Израил халқының Маған қыянет қылғаны себепли, өз жазығы ушын сүргин етип алып кетилгенин биледи. Мен олардан жүзимди жасырдым, оларды душпанлардың қолына бердим ҳәм ҳәммеси қылыштан қаза тапты. Оларға өз напәклигине ҳәм нызамсызлығына жараса ис туттым ҳәм жүзимди олардан жасырдым. Сонлықтан Қудай Ийе былай дейди: Енди Мен Яқыпты бурынғы абаданшылығына еристиремен, пүткил Израил халқына реҳим қыламан ҳәм мухаддес атым ҳүрмети қызғанаман. Оларға ҳеш ким қәўип туўдырмай, өз еллеринде қорқынышсыз жасап атырғанында, олар Маған қылған қыянетлери ушын уялады. Оларды халықлар арасынан қайтарып, душпан жерлеринен жыйнап алғанымда, көп миллетлердиң көзиниң алдында олар арқалы Өз мухаддеслигимди аян етемен. Мен оларды халықлар арасына тарқатып жиберген болсам да, кейин ол жерде олардың бирде биреўин қалдырмай өз жерине жыйнағанымда, олар Мениң өзлериниң Қудайы Жаратқан Ийе екенимди билип алады. Мен Израил халқының үстине Руўхымды төгемен, енди ҳеш қашан жүзимди олардан жасырмайман, – дейди Қудай Ийе». Сүргинде болған ўақтымыздың жигирма бесинши жылының биринши айының оныншы күни Ерусалимниң басып алынғанына он төрт жыл болған еди. Сол күни Жаратқан Ийениң қолы мениң үстимде болып, Жаратқан Ийе мени сол жерге алып барды. Аянда Қудай мени Израил елине алып барып, бәлент бир таўдың үстине турғызып қойды. Ол жердиң қубла тәрепинде имаратлар болып, қалаға уқсап турған еди. Мени сол жерге алып барды. Қарасам, дәрўаза алдында бир адам тур. Оның көриниси жылтыраған қоладай болып, қолында зығыр жип ҳәм өлшейтуғын таяқ бар еди. Сол адам маған былай деди: – Инсан улы, көзлериң менен көр, қулақларың менен есит. Көрсеткен нәрселеримниң ҳәммесине дыққат қой. Мениң саған көрсетиўим ушын, сен бул жерге алып келиндиң. Көргенлериңниң ҳәммесин Израил халқына жеткер. Қарасам, Ибадатхананың сырты айлана дийўал менен қоршалған екен. Сол адамның қолындағы өлшейтуғын таяқтың узынлығы алты шығанақ болып, ҳәр бир шығанақтың узынлығы әдеттеги өлшемнен төрт елиге артық еди. Ол дийўалды өлшеди, дийўалдың қалыңлығы да, бийиклиги де бир өлшеў таяғына тең болды. Кейин ол шығысқа қарап турған дәрўазаға барып, текшелерден көтерилип, дәрўаза босағасын өлшеди. Босаға табалдырығының ени бир таяққа тең болып, бул биринши босаға еди. Дәрўаза имаратының ишинде сақшылардың бөлмелери бар еди. Олардың узынлығы да, ени де бир таяққа тең болып, усы бөлмелерди ажыратып турған дийўаллардың қалыңлығы бес шығанақ еди. Дәлиз жолының ақырында Ибадатхана ҳәўлисине қараған айўан болып, усы айўанға шығатуғын табалдырықтың ени бир таяққа тең болды. Соң ол айўанды иштен өлшеди, оның дәлизден тысқары узынлығы бир таяқ шықты. Кейин ол айўанды сырттан өлшеди, оның узынлығы сегиз таяқ шықты. Айўан есигиниң еки қапталындағы сүтинге уқсаған шығыңқы дийўаллардың ҳәр қайсысының қалыңлығы еки шығанақтан еди. Бул айўан дәрўаза имаратының ишинде болып, Ибадатханаға қарап турған еди. Шығыс дәрўаза имаратының ишиниң еки қапталында да үш-үштен бөлмелер болып, олардың ҳәммесиниң өлшеми де, олардың арасындағы дийўаллар да бирдей қалыңлықта еди. Ол дәрўазаның кирер аўзын өлшеди, ол он шығанақ, ал дәлиздиң ени он үш шығанақ шықты. Сақшылардың бөлмелериниң ҳәр қайсысының алдында ени бир шығанақтан болған пәскелтек пақса бар еди. Сақшылардың бөлмелериниң ени де, узынлығы да алты шығанақ еди. Кейин дәрўаза имаратының төбесиниң енин, бир бөлмениң шетки дийўалынан қарама-қарсы турған бөлмениң шетки дийўалына шекемги аралықты өлшеди. Төбениң ени жигирма бес шығанақ шықты. Кейин ол дәрўаза имаратының ҳәўли тәрепиндеги шығыңқы дийўалларын өлшеди. Олардың бийиклиги алпыс шығанақ шықты. Дәрўаза имаратының кирер аўыздан шығар аўызға шекемги узынлығы елиў шығанақ еди. Дәрўаза имаратының ишиниң еки тәрепинде жайласқан сақшылардың бөлмелери менен олардың арасындағы дийўалларда, сондай-ақ айўанның ишиниң ҳәр бир тәрепинде айна тәризли ойықлар бар еди. Айўанның ҳәўли тәрепиндеги шығыңқы дийўаллары пальма ағашының сүўретлери менен безелген еди. Кейин ол мени сыртқы ҳәўлиге алып кирди. Ҳәўли әтирапында отыз бөлме ҳәм тас төселген жол бар еди. Дәрўазалардың еки тәрепиндеги тас жолдың ени дәрўазалардың узынлығына тең еди. Бул тас жол ҳәўлидеги тас жолдан пәсирек еди. Ол ҳәўлиниң енин, шығыстағы дәрўаза имаратының шығар аўзынан ишки ҳәўлиниң кирер аўзына шекемги аралықты өлшеди, ол жүз шығанақ шықты. Ол сыртқы ҳәўлиниң арқаға қараған дәрўазасының узынлығы менен енин өлшеди. Имараттың еки тәрепиндеги үш-үштен қурылған сақшылардың бөлмелери, олардың арасындағы дийўаллардың ҳәм айўанның өлшеми биринши дәрўаза имаратының өлшемлери менен бирдей еди. Имараттың узынлығы елиў шығанақ, ени жигирма бес шығанақ еди. Дийўаллардағы айна тәризли ойықлардың, айўанның ҳәм пальма ағашының сүўретлериниң өлшемлери шығыс дәрўазасындағы менен бирдей еди. Дәрўазаға жети басқалдақлы текше арқалы көтерилетуғын еди. Ал айўан имараттың ишки тәрепинде еди. Арқа дәрўазасының алдында да шығыс дәрўазасының алдындағыдай қарама-қарсы турған ишки ҳәўлиниң дәрўаза имараты бар еди. Бул адам ишки дәрўаза имаратынан сыртқы дәрўаза имаратына шекемги аралықты өлшеди. Аралық жүз шығанақ шықты. Ол мени қубла тәрепке алып барды. Ол жерде қублаға қараған дәрўаза имараты бар еди. Ол имараттың дийўалларын ҳәм айўанын өлшеди. Олардың өлшемлери басқалардики менен бирдей шықты. Басқа дәрўаза имаратларында болғанындай, бул дәрўаза имаратының да, оның айўанының да ҳәмме тәрепинде айна тәризли ойықлар бар еди. Имараттың узынлығы елиў шығанақ, ени жигирма бес шығанақ болып шықты. Оған жети басқалдақлы текше арқалы көтерилип, айўанға киретуғын еди. Имараттың ишки дийўаллары пальма ағашының сүўретлери менен безелген еди. Ишки ҳәўлиниң де қублаға қараған дәрўазасы бар еди. Ол қубладағы сыртқы дәрўазадан усы дәрўазаға шекемги аралықты өлшеди. Аралық жүз шығанақ шықты. Ол мени қубла дәрўаза арқалы Ибадатхананың ишки ҳәўлисине алып кирди де, қубладағы дәрўазаны өлшеди. Оның да өлшемлери басқалардики менен бирдей еди. Сақшылардың бөлмелериниң, олар арасындағы дийўаллардың ҳәм айўанның өлшеми де басқа имаратлардағылар менен бирдей болып шықты. Дәрўаза имаратының ҳәм оның айўанының ҳәмме тәрепинде айна тәризли ойықлар бар еди. Дәрўаза имаратының узынлығы елиў шығанақ, ени жигирма бес шығанақ еди. Ишки ҳәўлидеги дәрўаза имаратларының ҳәр бириниң айўанының узынлығы жигирма бес шығанақ, ени бес шығанақ еди. Айўан сыртқы ҳәўлиге қарап турған болып, оның кирер аўзының еки қапталындағы шығыңқы дийўаллары пальма ағашының сүўретлери менен безелген еди. Дәрўазаға сегиз басқалдақлы текше арқалы көтерилетуғын еди. Ол шығыс дәрўазасының имараты арқалы мени ишки ҳәўлиге алып кирди ҳәм оны өлшеди. Ол да басқалардай болып шықты. Сақшылар бөлмелери, олар арасындағы дийўаллары ҳәм айўанның өлшемлери басқалары менен бирдей еди. Имараттың да, оның айўанының да ҳәмме тәрепинде айна тәризли ойықлар бар еди. Дәрўаза имаратының узынлығы елиў шығанақ, ени жигирма бес шығанақ еди. Айўан сыртқы ҳәўлиге қарап турған болып, оның шығыңқы дийўаллары пальма ағашының сүўретлери менен безелген еди. Дәрўазаға сегиз басқалдақлы текше арқалы көтерилетуғын еди. Кейин ол мени арқа дәрўазаға алып келип, дәрўаза имаратын өлшеди. Оның өлшемлери басқа имаратлардың өлшемлери менен бирдей еди. Сақшылар бөлмелери, олардың арасындағы дийўаллары ҳәм айўанның өлшеми басқалардики менен бирдей еди. Имараттың ишиниң ҳәмме тәрепинде айнала айна тәризли ойықлар бар еди. Имараттың узынлығы елиў шығанақ, ени жигирма бес шығанақ еди. Айўан сыртқы ҳәўлиге қарап турған болып, оның шығыңқы дийўаллары пальма ағашының сүўретлери менен безелген еди. Дәрўазаға сегиз басқалдақлы текше арқалы көтерилетуғын еди. Ишки дәрўазаның айўанының қапталында, бөлек бир бөлмели жай бар еди. Жандырылатуғын қурбанлықлар усы жерде жуўылатуғын еди. Жандырылатуғын қурбанлықты, гүна ҳәм айып қурбанлығын сойыў ушын дәрўаза айўанының ишинде, еки қапталда екеў-екеўден төрт стол турды. Айўанның сыртында болса, еки тәрепте еки столдан төрт стол болып, олар арқа дәрўазаға киретуғын текшеден көринип турды. Солай етип, дәрўазаның ишки ҳәм сыртқы тәреплеринде қурбанлықларды сойыўға арналған сегиз стол бар еди. Жандырылатуғын қурбанлықлар ушын жонылған тастан қурылған және төрт стол бар еди. Ҳәр бир столдың узынлығы ҳәм ени бир ярым шығанақ, бийиклиги бир шығанақ еди. Жандырылатуғын қурбанлықларды ҳәм басқа қурбанлықларды сойыў ушын арналған қурал-жарақлар оның үстинде турды. Айўанның дийўалларына ҳәр бири төрт ели болған илмеклер қағылған еди. Қурбанлық гөши болса столлар үстине қойылатуғын еди. Ишки дәрўазаның сыртында, ишки ҳәўлиде еки бөлме бар еди. Булардың биреўи арқадағы дәрўазаның жанында болып, қублаға қараған, екиншиси шығыс дәрўазаның жанында болып, арқаға қараған еди. Адам маған былай деди: – Қублаға қарап турған бөлме Ибадатханада хызмет етип атырған руўханийлерге арналған. Ал арқаға қарап турған бөлме қурбанлық орында хызмет етип атырған руўханийлерге арналған. Булар Садоқтың урпақлары болып, оларға Лебий урыўы арасынан Жаратқан Ийеге хызмет етиў ушын, Оған жақынласыўға рухсат етилген еди. Кейин ол ишки ҳәўлини өлшеди. Ол төрт мүйешли болып, узынлығы да, ени де жүз шығанақ шықты. Қурбанлық орын Ибадатхананың алдында еди. Ол мени Ибадатхананың айўанына алып келип, оның босағасының еки тәрепиндеги сүтинге уқсаған шығыңқы дийўалларын өлшеди. Дийўаллардың қалыңлығы бес шығанақ, ени үш шығанақ шықты. Айўанның өзиниң узынлығы жигирма шығанақ, ени он еки шығанақ еди. Айўанға он басқалдақлы текше арқалы көтерилетуғын еди. Айўанның кирер аўзының еки тәрепинде еки сүтин бар еди. Кейин ол мени Мухаддес бөлмениң қапысына алып барып, қапының еки тәрепиндеги дийўалларды өлшеди. Еки тәрептеги дийўалдың да қалыңлығы алты шығанақ еди. Босағаның өзи он шығанақ, еки тәрепиндеги дийўаллар бес шығанақтан еди. Ол Мухаддес бөлмени де өлшеди. Оның узынлығы қырық шығанақ, ени жигирма шығанақ шықты. Кейин ол ишки бөлмеге кирип, оның босағасының жақлаў дийўалларын өлшеди. Дийўаллардың қалыңлығы еки шығанақтан, босағаның өзи алты шығанақ, ал еки тәрептен босағаға қосылған дийўаллардың узынлығы жети шығанақтан еди. Ол ишки бөлмени де өлшеди. Оның узынлығы да, ени де жигирма шығанақ еди. Ол маған: – Бул Ең мухаддес бөлме, – деди. Ол Ибадатхана дийўалын өлшеди. Дийўалдың қалыңлығы алты шығанақ шықты. Ибадатхананың сыртқы дийўалына тақап, айландырып салынған бөлмелердиң ени төрт шығанақ еди. Бул бөлмелер бириниң үстине бири үш қабат етип салынып, ҳәр қабатта отыз бөлмеден бар еди. Ибадатхана дийўаллары шығарылыңқырап текшедей етип өрилип, сол шығыңқыраған жери пәрдийўал хызметин атқарды. Солай етип, бөлмелерди бастырған ағашлар Ибадатхана дийўалына кирмей турды. Ибадатхана дийўалының төменги бөлеги жоқарыдағы бөлегине қарағанда қалыңырақ болғаны ушын жоқарыдағы бөлмелер кеңирек еди. Төменги қабаттан екинши қабатқа, оннан үшинши қабатқа көтерилетуғын еди. Мен Ибадатхана әтирапына салынған усы бөлмелердиң тырнағын көрдим. Оның бийиклиги бир таяқ, яғный алты шығанақ еди. Бөлмелердиң сыртқы дийўалының қалыңлығы бес шығанақ еди. Ибадатхана айланасында айланып турған бөлмелер менен руўханийлердиң бөлмелериниң арасындағы аралықтың ени жигирма шығанақ еди. Бөлмелердиң қубла ҳәм арқа тәрепинде ашық майданға қараған есиклери бар еди. Бөлмелер әтирапындағы сыртқа шығыңқырап турған тырнақтың ени бес шығанақ еди. Ибадатхананың артындағы, яғный батыс тәрепиндеги ашық майданда ени жетпис шығанақ, узынлығы тоқсан шығанақ, дийўалының қалыңлығы бес шығанақ болған үлкен бир имарат бар еди. Кейин ол Ибадатхананы өлшеди. Ибадатхананың узынлығы жүз шығанақ шықты. Ибадатхананың артындағы ашық майдан, арт беттеги имарат ҳәм оның дийўалы жүз шығанақ шықты. Ибадатхананың алдынғы тәрепиндеги, яғный шығыс тәрепиндеги ашық майданның ени жүз шығанақ шықты. Ол Ибадатхананың артындағы ашық майданға қарап турған имараттың узынлығын өлшеди. Имарат пенен оның еки қапталындағы дәлизлердиң узынлығы жүз шығанақ шықты. Ибадатхананың иши ҳәм оның айўаны, босағалар, айна тәризли ойықлар ҳәм қосымша исленген ернеклер табалдырықтың алдынан ҳәм еденнен айна тәризли ойықларға шекем ағаш пенен қапланған еди. Айна тәризли ойықларға да ағаштан ислеў берип қапланған еди. Ибадатхана ҳәм айўанның ишиндеги ҳәмме дийўаллары, қапылардың жоқарысы, керублардың ҳәм пальма ағашының сүўретлери салынған тахталар менен қапланған еди. Ҳәр еки керубтың ортасында бир пальма ағашының сүўрети салынған болып, ҳәр бир керубтың еки бет-әлпети бар еди. Пальма ағашына бир тәрептен керубтың адамның бет-әлпетине уқсаған жүзи, екинши тәрептен арысланға уқсаған жүзи қарап турған еди. Бундай сүўретлер Ибадатхананың ишки дийўалларын айландырып, еденнен қапылардың үстилерине шекем исленген еди. Мухаддес бөлмениң қапысының жақлаўлары төрт мүйешли еди. Ең мухаддес бөлмениң қапысының жақлаўлары да сондай еди. Узынлығы ҳәм ени еки шығанақ, бийиклиги үш шығанақ болған ағаштан исленген бир қурбанлық орын бар еди. Оның мүйешлери, тийкары ҳәм қапталлары ағаштан исленген еди. Сол адам маған: – Бул Жаратқан Ийениң алдындағы стол, – деди. Мухаддес бөлмениң де, Ең мухаддес бөлмениң де жарма қапысы бар еди. Олардың ҳәр бир тәрепи еки тахтадан ибарат болып, жыйналмалы етип исленген еди. Мухаддес бөлмениң қапыларына дийўаллардағыдай керублар менен пальма ағашының сүўретлери салынған еди. Айўанның алдына ағаш шертек қурылған еди. Айўанның еки тәрепиндеги дийўалларда айна тәризли ойықлар ҳәм пальма ағашының сүўретлери бар еди. Ибадатхананың қосымша бөлмелеринде де шертеклер бар еди. Адам мени арқадағы жол арқалы сыртқы ҳәўлиге алып шығып, руўханийлердиң бөлмелерине алып барды. Бул бөлмелер ашық майданның ҳәм Ибадатхананың артындағы жайдың арқа тәрепинде жайласқан еди. Бөлмелердиң есиги арқаға қарап турған болып, имараттың узынлығы жүз шығанақ, ени елиў шығанақ еди. Имараттың бир тәрепи ишки ҳәўлиниң ени жигирма шығанақ болған ашық жерине, екинши тәрепи сыртқы ҳәўлидеги тас төселген жолға қарап турған еди. Имарат үш қабат қылып қурылған болып, оның қаптал дәлизлери бар еди. Имараттың алдында ени он шығанақ, узынлығы жүз шығанақ болған аяқ жол болып, сол жол арқалы имаратқа кириўге болатуғын еди. Бөлмелердиң қапылары арқаға қарай ашылатуғын еди. Үшинши қабаттағы бөлмелер екинши қабаттағыға, екинши қабаттағы бөлмелер биринши қабаттағыға қарағанда тарлаў еди. Себеби үстинги қабаттағы бөлмелердиң дәлизлери көбирек орын алып турған еди. Усы үш қабатлы имаратта ҳәўлилердегидей сүтинлер болмады. Сонлықтан жоқарғы қабаттағы бөлмелер төменги қабаттағы бөлмелерден тар еди. Бөлмелер сыртқы ҳәўлиден дийўал арқалы ажыратылып турды. Дийўал бөлмелердиң алдында елиў шығанаққа созылып жатты. Сыртқы ҳәўлидеги бөлмелердиң узынлығы елиў шығанақ, ал Ибадатхана тәрептеги бөлмелердиң узынлығы жүз шығанақ еди. Сыртқы ҳәўлиден төменги бөлмелерге киретуғын аўыз шығыс тәрепте жайласқан еди. Бул аўыз ҳәўлиниң дийўалы басланған жерде еди. Ибадатхананың қубла тәрепинде де руўханийлердиң бөлмелери бар еди. Олар ашық майданның ҳәм Ибадатхананың артындағы имараттың қубла тәрепинде жайласқан еди. Бөлмелердиң алдында аяқ жол бар еди. Бул бөлмелердиң узынлығы да, ени де, барлық есиклери де, жайласыўы да арқа тәрептеги бөлмелер менен бирдей көринисте еди. Қубладағы бөлмелерге шығыстан, дийўалды бойлап турған жолдың басланған жеринен киретуғын еди. Адам маған былай деди: – Ашық майданның арқасындағы ҳәм қубласындағы бөлмелер – мухаддес бөлмелер. Жаратқан Ийеге жақынласатуғын руўханийлер ең мухаддес затларды сол жерде жейди. Ең мухаддес қурбанлықларды – ғәлле садақаларын, гүна ҳәм айып қурбанлықларын сол жерге қояды. Себеби ол жер мухаддес. Руўханийлер мухаддес орыннан сыртқы ҳәўлиге туўры шығып кетпеўи тийис. Олар хызмет ўақтында кийген кийимлерин усы жерге шешип қойыўы керек. Себеби бул кийимлер мухаддес. Халықтың алдына шықпасынан алдын, руўханийлер кийимлерин өзгертиўи керек. Ол Ибадатхананың ишки жағындағы өлшемлерди алып болғаннан соң, мени шығыстағы дәрўаза арқалы алып шығып, Ибадатхана дөгерегиндеги сыртқы аймақты өлшей баслады. Ол өлшейтуғын таяқ пенен шығыс тәрепти өлшеди. Ол бес жүз шығанақ шықты. Арқа тәрепти өлшеди, ол бес жүз шығанақ шықты. Қубла тәрепти өлшеди, ол да бес жүз шығанақ шықты. Кейин батысқа айланып, оны өлшеди, ол да бес жүз шығанақ шықты. Усылайынша, ол Ибадатхана аймағының төрт тәрепин өлшеп шықты. Мухаддес орынды мухаддес емес орыннан ажыратып туратуғын дийўал бар еди. Оның узынлығы да, ени де бес жүз шығанаққа тең еди. Кейин адам мени шығысқа қарап турған дәрўазаға алып келди. Мине, Израилдың Қудайының салтанаты шығыс тәрептен кирип келди. Даўысы күшли аққан суўлардың гүмбирлиси яңлы еди. Салтанатынан жер жүзи нурға толып турды. Бул аян Қудай Ерусалимди набыт қылыўға келгенинде ҳәм Кебар каналы бойында болғанымда көрген аянларыма уқсар еди. Мен жерге ет бетимнен жығылдым. Жаратқан Ийениң салтанаты шығысқа қараған дәрўазадан Ибадатханаға кирди. Руўх мени көтерип, ишки ҳәўлиге алып келди. Мен Ибадатхананың Жаратқан Ийениң салтанатына толып турғанын көрдим. Адам қасымда турғанында, Ибадатханадан маған сөйлеген даўысты еситтим. Ол былай деди: – Инсан улы, бул орын Мениң тахтым туратуғын ҳәм табан тирейтуғын жерим. Усы жерде, Израил халқының арасында мәңгиге боламан. Буннан былай, Израил халқы да, патшалары да, өзлериниң опасызлығы менен ҳәм марҳум патшаларына сыйыныўы менен мухаддес атымды ҳарамламайтуғын болады. Олар босағасын босағамның қасына, қапыларының жақлаўларын Мениң қапы жақлаўларымның қасына қурды. Мениң менен олардың арасында тек ғана бир дийўал бар еди. Олар ислеген жеркенишли ислери арқалы Мениң мухаддес атымды ҳарамлады. Сонлықтан ғәзеп пенен оларды жоқ қылдым. Енди Израил халқы опасызлықларын ҳәм марҳум патшаларына сыйыныўды Меннен аўлақ қылсын. Сонда Мен олардың арасында мәңгиге мәкан басаман. Инсан улы, усы Ибадатхана туўралы Израил халқын хабардар қыл. Олар ислеген гүналарынан уялсын, мына Ибадатхананың жобасы менен танысып шықсын. Егер олар ислеген барлық ислеринен уялып, пушайман болса, онда оларға Ибадатхананың көринисин, жайласыў тәртибин, киретуғын ҳәм шығатуғын жерлерин, оның қурылысы менен дүзилисин ҳәм тәртип-қағыйдаларын көрсет. Оның қурылысы менен қағыйдаларын сақлаўы ҳәм оларға әмел қылыўы ушын, булардың ҳәммесин олардың көз алдына жазып қой. Ибадатхана нызамы мынадай: таўдың төбеси ҳәм оның әтирапындағы аймақ – жүдә мухаддес! Ибадатхана нызамы мине усындай! Ибадатханадағы қурбанлық орынның өлшемлери бир шығанақ ҳәм қосымша төрт ели туратуғын узынырақ шығанақ пенен өлшенеди. Қурбанлық орынның айналасында тереңлиги бир шығанақ, ени бир шығанақ, ернегиниң ени бир қарыс болған салмаша болады. Қурбанлық орынның бийиклиги мынадай: Қурбанлық орынның төменги бөлегиниң бийиклиги салмашаның түбинен өлшегенде еки шығанақ, үстинги тәрепиниң екинши бөлектиң түбине дейинги аралығы бир шығанақ. Ортадағы бөлектиң бийиклиги төрт шығанақ, үстинги тәрепиниң үшинши бөлектиң түбине дейинги аралығы бир шығанақ. Ең үстинги үшинши бөлектиң, яғный қурбанлық жағылатуғын орынның бийиклиги төрт шығанақ болып, оннан төрт шақ шығып турады. Қурбанлық орынның ошағының узынлығы да, ени де он еки шығанақ болып, төрт мүйешлик көринисинде болады. Ортадағы бөлегиниң төрт тәрепи де он төрт шығанақтан еди. Қурбанлық орынның түбиндеги салмашаның ернегиниң бийиклиги ярым шығанақ болады. Дөгерегине айландырып исленген салмашаның тереңлиги бир шығанақ еди. Қурбанлық орынның текшеси шығыс тәрепте болады. Адам маған былай деди: – Инсан улы! Қудай Ийе былай дейди: «Қурбанлық орынды қурғаннан кейин, оның үстинде жандырылатуғын қурбанлықты усыныў ҳәм қан серпиў қағыйдалары мынадай: Маған хызмет етиў ушын жаныма жақынласа алатуғын Садоқ нәсилинен болған лебийли руўханийлерге гүна қурбанлығы ретинде бир буға бер, – дейди Қудай Ийе. – Буғаның қанын алып, қурбанлық орынның төрт шақына сүртип, жоқарғы бөлектиң төрт мүйешине ҳәм ернеклерине айландырып серпип шықсын. Усылайынша қурбанлық орын тазаланып, пәкленеди. Кейин гүна қурбанлығы ушын шалынған буғаны Мухаддесхананың сыртындағы арнаўлы орынға алып барып, өртеп жиберсин. Екинши күни гүна қурбанлығы ушын минсиз теке усынылсын. Буғаның қаны менен тазаланғаны сыяқлы, текениң қаны менен де қурбанлық орын тазалансын. Қурбанлық орынды пәклегеннен соң, минсиз буға менен қошқарды Жаратқан Ийениң, Мениң алдыма алып кел. Руўханийлер оларға дуз сеўип, оларды жандырылатуғын қурбанлық қылып Маған усынсын. Жети күн даўамында, ҳәр күни минсиз бир текени гүна қурбанлығы қылып усынсын. Және де, минсиз бир буға менен минсиз бир қошқарды да қурбанлыққа усынсын. Усы жети күн даўамында руўханийлер қурбанлық орынды пәклеп тазаласын. Кейин оны пайдаланыўға болады. Жети күн тамам болғаннан кейин, сегизинши күннен баслап руўханийлер жандырылатуғын қурбанлықларыңызды ҳәм татыўлық қурбанлықларыңызды қурбанлық орында усынады. Сонда Мениң сизлерге кеўлим толады, – дейди Қудай Ийе». Сол адам мени қайтадан Мухаддесхананың шығысындағы сыртқы дәрўаза жанына алып барды. Дәрўаза жабық еди. Жаратқан Ийе маған былай деди: – Бул дәрўаза бәрқулла жабық турсын, ашылмасын, буннан ҳеш ким кирмесин. Себеби Мен, Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе буннан кирдим, сонлықтан ол жабық ҳалында қалады. Тек ҳүкимдар ғана Мениң алдымда қурбанлық асынан жеў ушын бул имаратқа киреди. Ол айўан арқалы кирип, сол жол менен шығып кетеди. Кейин ол адам мени арқадағы дәрўаза арқалы Ибадатханаға алып келди. Мен Ибадатхананың Жаратқан Ийениң салтанатына толып турғанын көрдим ҳәм ет бетимнен жерге жығылдым. Жаратқан Ийе маған былай деди: – Инсан улы, көрген ҳәм еситкенлериңе дыққатлы бол. Мен саған Жаратқан Ийениң Үйиниң қағыйдалары ҳәм нызамлары туўралы айтаман. Ибадатханаға кимлердиң кирип-шығыўына болатуғынына дыққатлы бол. Қозғалаңшы Израил халқына айт: «Қудай Ийе былай дейди: Израил халқы, жетер енди, жеркенишли ислериңизди тоқтатың! Қурбанлықтың қаны менен майын аўқат сыпатында Маған усынғаныңызда, жүреги ҳәм денеси сүннет етилмеген жат жерлилерди Мухаддесханама алып кирип, оны ҳарамладыңыз. Жеркенишли ислериңиз бенен келисимимди буздыңыз. Мухаддес затларымды қорғаўға байланыслы талапларымды орынламадыңыз. Бул затларға қараў ушын өзлериңиздиң орныңызға жат жерлилерди хызметке қойдыңыз. Қудай Ийе былай дейди: Жүреги ҳәм ети сүннет етилмеген бирде бир жат жерли, ҳәтте, ол израиллылар арасында жасаса да Мухаддес мәканыма кирмеўи керек. Израил жолдан азып, бутларға табынып кеткенде, оларға қосылып Меннен жүз бурған лебийлилер өз гүнасының жазасын тартады. Олар Мухаддес мәканымда хызмет ете береди: дәрўазада қараўыл болады, Ибадатханаға байланыслы хызметлерди атқарады. Жандырылатуғын қурбанлықларды ҳәм басқа қурбанлықларды сояды, халыққа хызмет етеди. Бирақ бутларға табынып жүрген Израил халқына хызмет етип, оларды гүнаға баслағаны ушын ант ишемен, – дейди Қудай Ийе, – олар өз айыбының жазасын тартады. Олар руўханий болып Маған жақынласпайды, мухаддес затларыма ҳәм ең мухаддес затларыма қол тийгизбейди. Ислеген жеркенишли ислери ушын уятқа қалады. Деген менен, Ибадатхана менен байланыслы хызметти ҳәм ол жерде исленетуғын барлық әпиўайы ислерди оларға жүклеймен. Израил халқы Меннен жүз бурып кеткенде, Мухаддесхананың хызметин садықлық пенен атқарған Садоқ нәсилинен болған лебийли руўханийлер хызмет етиў ушын Маған жақынласады. Қурбанлықтың майын ҳәм қанын усыныў ушын Мениң алдымда турады, – дейди Қудай Ийе. – Тек олар ғана Мухаддесханама кирип, Маған хызмет етиў ҳәм талапларымды орынлаў ушын дастурханыма жақынласады. Руўханийлер ишки ҳәўлиниң дәрўазасынан кирерде, зығырдан тигилген кийим кийип алсын. Ишки ҳәўлиде ямаса Ибадатхана ишинде хызмет қылғанында үстине жүнли кийим киймесин. Басларына зығыр сәлле орасын ҳәм зығыр диз кийим кийип алсын. Терлететуғын кийим киймесин. Сыртқы ҳәўлиге, халықтың алдына шықпастан алдын хызмет ўақтында кийген кийимлерин шешип, мухаддес бөлмелерде қалдырып, басқа кийим кийсин. Халық олардың мухаддес кийимлерине тийип кетпесин. Руўханийлер шашларын пәки менен алдырмаўы ҳәм узын етип өсирмеўи керек. Ал шашларын бәрқулла келтертип турсын. Ишки ҳәўлиге киргенде бирде бир руўханий шарап ишпеўи керек. Олар жесирге де, ажырасқан ҳаялға да үйленбеўи керек. Тек ғана Израил нәсилинен болған қызларға ҳәм руўханийден қалған жесирге үйлениўи мүмкин. Руўханийлер халқыма мухаддес нәрсе менен мухаддес емес нәрсениң, ҳарам менен ҳадалдың айырмашылығын үйретсин. Даўлы мәселелерде қазылық етип, Мениң нызамларыма сай қарар шығарсын. Мен белгилеген байрамларға байланыслы көрсетпелеримди ҳәм қағыйдаларымды қадағаласын. Шаббатымды мухаддес сақласын. Олардан ҳеш бири өли денеге жақынлап, өзин ҳарамламасын. Тек ата-анасы, ул-қызы, аға-иниси ямаса турмысқа шықпаған әжапа ҳәм қарындасы өлсе ғана, руўханий өлиге жақынлап, өзин ҳарамлаўы мүмкин. Руўханий тазаланыў рәсиминен өткеннен кейин, және жети күн күтиўи керек. Ол Мухаддес орында хызмет етиў ушын ишки ҳәўлиге кирген күни, өзи ушын гүна қурбанлығын бериўи керек, – дейди Қудай Ийе. – Руўханийлерге Израил жеринен үлес берилмесин. Олардың мийрасы да, үлеси де Мен боламан. Олар ғәлле садақаларынан, гүна ҳәм айып қурбанлықларынан жейди. Израилда толығы менен Маған бағышланған ҳәр бир нәрсе оларға тийисли болады. Қамырдың биринши зуўаласынан жабылған нанлар ҳәм барлық сыйларыңыз руўханийлердики болады. Үйиңизде берекет болыўы ушын, бийдайдың дәслепки тартылған унын руўханийлерге бериң. Ҳарам өлген яки жыртқыш ҳайўан талаған қустың ҳәм ҳайўанның гөшин жеў руўханийлерге қадаған етиледи». «Израил жерин урыўларға бөлгениңизде, узынлығы жигирма бес мың шығанақ, ени жигирма мың шығанақ болған бир бөлек жерди мухаддес аймақ сыпатында Жаратқан Ийе ушын ажыратың. Бул жер толығы менен мухаддес саналсын. Сол жердиң бес жүз шығанаққа бес жүз шығанақ болған төрт мүйешли жери Мухаддесхана ушын ажыратылсын. Оның әтирапын айланған елиў шығанақлық ашық майдан болсын. Мухаддес аймақтан узынлығы жигирма бес мың шығанақ, ени он мың шығанақ болған бир бөлек өлше. Мухаддесхана жайласқан бул жер жүдә мухаддес жер болады. Жердиң бул мухаддес бөлеги Жаратқан Ийеге жақынласатуғын руўханийлерге, яғный Мухаддесханада хызмет ететуғын руўханийлерге тийисли болады. Бул бөлекте Мухаддесхана ушын мухаддес орын ҳәм руўханийлердиң үйлери болады. Узынлығы жигирма бес мың шығанақ, ени он мың шығанақ болған мухаддес аймақтың екинши ярымы Ибадатхана хызметиндеги лебийлилерге жасайтуғын қалаларын қурыў ушын мүлик етип бериледи. Мухаддес аймақтың қапталынан ени бес мың шығанақ, узынлығы жигирма бес мың шығанақ болған жерди қала ушын ажыратың. Бул жер пүткил Израил халқына тийисли болады». «Мухаддес аймақ пенен қала аймағының еки қапталындағы жерлер ҳүкимдарға берилсин. Ол батыс тәрептен батысқа, шығыс тәрептен шығысқа қарай созылып, оның узынлығы батыстан шығысқа шекем созылған Израил урыўларына ажыратылған жердиң узынлығына тең болады. Бул Израилда ҳүкимдардың үлеси болады. Буннан былай, ҳүкимдарларым халқыма зулымлық қылмайды. Израил урыўлары өз жерлерине өзлери ийелик қылады». «Қудай Ийе былай дейди: Жетер енди, Израил ҳүкимдарлары! Зорлық-зомбылықты ҳәм езиўшиликти тоқтатың. Әдалат ҳәм туўрылықты жүзеге асырың. Халқымды өз ийелигинен қуўып шығарыўды тоқтатың, – дейди Қудай Ийе. – Тәрезиңиз туўры болсын, сыйымлылықты өлшейтуғын эфа ҳәм суйықлықты өлшейтуғын бат ыдысларыңыз дурыс өлшемде болсын. Эфа менен баттың сыйымлылық көлеми бирдей болсын. Эфа да, бат та хомердиң оннан бир бөлегине тең болсын. Эфа ушын да, бат ушын да хомер үлги болып белгиленсин. Бир шекел жигирма гераға тең болсын, жигирма шекел, жигирма бес шекел ҳәм он бес шекел қосылып бир минаны қурасын». «Беретуғын салығыңыз мынадан ибарат: бийдайдың алпыстан бир бөлеги, арпаның алпыстан бир бөлеги, зәйтүн майының жүзден бир бөлеги. Майды өлшегенде баттан пайдаланың, он бат бир хомерге, яғный бир корға туўры келеди. Сондай-ақ Израил жайлаўындағы еки жүз қойдан биреўи ҳүкимдарға берилсин. Булар ғәлле садақасы, жандырылатуғын қурбанлық ҳәм татыўлық қурбанлығы болып, гүнадан пәклениў ушын бериледи, – дейди Қудай Ийе. – Елдеги пүткил халық бул салықларды Израил ҳүкимдарына бериўи керек. Ҳүкимдар Израилда барлық байрамларда – үлкен байрамларда, және де Жаңа ай байрамында ҳәм Шаббат күнлеринде жандырылатуғын қурбанлықларды, ғәлле садақаларын ҳәм ишимлик садақаларын тәмийинлеўи шәрт. Ол Израил халқын пәклеў ушын берилетуғын гүна қурбанлығын, ғәлле садақасын, жандырылатуғын қурбанлықты ҳәм татыўлық қурбанлығын алып келеди. Қудай Ийе былай дейди: Биринши айдың биринши күни минсиз бир буға алып, Мухаддесхананы пәкле. Руўханий гүна қурбанлығының қанынан алып, оны Ибадатхана қапыларының жақлаўларына, қурбанлық орынның үстиниң төрт мүйешине, ишки ҳәўлиге киретуғын дәрўазалардың жақлаўларына жақсын. Халықтың билмей ҳәм абайламай қылған гүналары ушын жетинши күни де солай ислеңлер. Усылайынша Ибадатхананы пәклең. Биринши айдың он төртинши күни Қутқарылыў байрамын байрамлаң, бунда жети күн даўамында ашытқысыз нан жеўиңиз керек. Байрамның биринши күни ҳүкимдар өзиниң ҳәм халықтың гүнасы ушын бир буғаны гүна қурбанлығы ушын усынады. Байрамның жети күни даўамында ҳәр күни ҳүкимдар Маған минсиз жети буға менен минсиз жети қошқарды жандырылатуғын қурбанлық етип ҳәм ҳәр күни бир текени гүна қурбанлығы етип бериўи керек. Қурбанлық қылынатуғын ҳәр бир буға ҳәм ҳәр бир қошқар менен бирге ғәлле садақасы сыпатында бир эфадан ун ҳәм ҳәр бир эфа ушын бир ҳиннен зәйтүн майын берсин. Жетинши айдың он бесинши күни басланатуғын Қос байрамы ушын да ҳүкимдар жети күн даўамында берилетуғын гүна қурбанлықларын, жандырылатуғын қурбанлықларды, ғәлле садақаларын ҳәм зәйтүн майын берсин». «Қудай Ийе былай дейди: Ишки ҳәўлиге алып киретуғын шығыс тәрептеги дәрўаза алты жумыс күни даўамында жабық турсын. Ал Шаббат күни ҳәм Жаңа ай байрамы күни ашылсын. Ҳүкимдар дәрўаза имаратының айўаны арқалы дәрўазаның ишинен өтип, дәрўазаның жақлаўларының жанында турсын. Руўханий оның жандырылатуғын ҳәм татыўлық қурбанлықларын усынып атырғанда, ҳүкимдар айўан босағасында турып сыйынсын. Кейин келген жолы менен шығып кетсин. Бирақ дәрўаза кешке шекем ашық турсын. Ҳәр Шаббат ҳәм Жаңа ай байрамы күни Израил халқы усы дәрўаза алдында турып, Жаратқан Ийеге сыйынсын. Шаббат күни ҳүкимдар Жаратқан Ийеге минсиз алты тоқлы менен минсиз бир қошқарды жандырылатуғын қурбанлық ушын алып келсин. Қошқарға қосып, ғәлле садақасы ушын бир эфа ун берсин. Ал тоқлылар менен бирге қәлеген муғдарда ун берсин. Ҳәр бир эфа унға бир ҳин муғдарда зәйтүн майын қосып берсин. Жаңа ай байрамы күни минсиз бир буға, алты тоқлы ҳәм бир қошқар берсин. Ғәлле садақасы ушын буғаға қосып бир эфа, қошқарға қосып бир эфа ун алып келсин. Ал тоқлылар менен бирге қәлеген муғдарда ғәлле садақасын берсин. Ҳәр бир эфа ун ушын бир ҳин зәйтүн майын қосып берсин. Ҳүкимдар ишке киргенде, дәрўаза имаратының айўаны арқалы кирсин ҳәм сол жол менен қайтып шықсын. Белгиленген байрамларда үлке халқы сыйыныў ушын Жаратқан Ийениң алдына келгенде, арқадағы дәрўазадан киргенлери қубладағы дәрўазадан, қубладағы дәрўазадан киргенлери арқадағы дәрўазадан шығып кетсин. Ҳәр бир адам кирген дәрўазасынан қайтып шықпай, қарама-қарсы дәрўазадан шығып кетиўи керек. Ҳүкимдар олардың арасында болыўы керек. Халық киргенде кириўи, халық шыққанда шығыўы керек. Үлкен байрамларда ҳәм белгиленген байрамларда қурбанлық қылынатуғын ҳәр бир буға ҳәм ҳәр бир қошқар менен бирге бир эфадан ғәлле садақасы бериледи. Тоқлылар менен бирге қәлеген муғдарда ғәлле садақасы бериледи. Ҳәр бир эфа ун менен бирге бир ҳин зәйтүн майы бериледи. Ҳүкимдар Жаратқан Ийеге ықтыярлы түрде жандырылатуғын қурбанлық ямаса татыўлық қурбанлығын бермекши болса, оған шығысқа қараған дәрўаза ашылсын. Бул қурбанлықларды ол Шаббат күни беретуғын қурбанлықлардай етип усынсын. Кейин ол сыртқа шығып кетеди ҳәм дәрўаза жабылады». «Ҳәр күни азанда бир жасар минсиз бир тоқлыны жандырылатуғын қурбанлық етип алып келип, оны Жаратқан Ийеге усының. Оның менен бирге ҳәр күни азанда ғәлле садақасы ушын эфаның алтыдан бир бөлеги муғдарында сапалы ун ҳәм унға араластырыў ушын ҳинниң үштен бир бөлеги муғдарында зәйтүн майы берилсин. Ғәлле садақасының Жаратқан Ийеге усыныў қағыйдасы мәңгиге усындай болады. Тоқлы, ғәлле ҳәм зәйтүн майы жандырылатуғын қурбанлық ушын ҳәр күни азанда үзликсиз түрде алып келинсин». «Қудай Ийе былай дейди: Егер ҳүкимдар өз ийелигинен улларының бирине жер саўға қылса, бул жер оның әўладларына да мийрасқа өтип, олардың мийрасы болады. Егер ҳүкимдар хызметшилериниң бирине жер саўға қылса, хызметши бул жерге Қутлы жылға дейин ғана ийелик қыла алады. Кейин жер ҳүкимдарға қайтарып бериледи. Ҳүкимдардың жери тек оның балаларына ғана мийрасқа өте алады. Ҳүкимдардың халықты жерден қуўып шығарып, олардың жерин тартып алыўға ҳақысы жоқ. Ол тек өз жеринен балаларына мийрас ажыратыўы мүмкин. Халқымның ҳеш бири өз жеринен қуўып шығарылмасын». Кейин адам мени дәрўаза жанындағы жол арқалы руўханийлерге арналған, арқаға қарап турған мухаддес бөлмелерге алып келди. Сол жерден батыстағы ең шетки орынды көрсетти. Ол былай деди: – Бул жерде руўханийлер айып ҳәм гүна қурбанлықларының гөшин писиреди ҳәм ғәлле садақасының нанын жабады. Халықтың мухаддес азық-аўқатларға тийип кетпеўи ушын, оларды сыртқы ҳәўлиге шығармаўы керек. Кейин ол мени сыртқы ҳәўлиге шығарып, ҳәўлиниң төрт мүйешине алып барды. Ҳәр бир мүйеште қоршалған бир орын бар еди. Ҳәўлиниң ҳәр бир мүйешинде өлшемлери бирдей болған, узынлығы қырық шығанақ, ени отыз шығанақ болған үсти жабық орынлар бар еди. Олардың ҳәммеси дийўал менен айландырылған болып, дийўалдың иши бойлап ошақлар қурылған еди. Адам маған былай деди: – Булар асханалар. Онда Ибадатхана хызметшилери халықтың алып келген қурбанлық гөшлерин писиреди. Кейин ол мени қайтадан Ибадатхана қапысына алып барды. Ибадатхана шығысқа қарап турған еди. Мен Ибадатхана босағасының астынан шығысқа қарай суў ағып турғанын көрдим. Суў Ибадатхананың қубла тәрепинен шығып, қурбанлық орынның қубласы арқалы ағып турған еди. Адам мени арқа дәрўаза арқалы алып шықты ҳәм сырт жақ пенен айланып, шығысқа қарап турған сыртқы дәрўазаға алып барды. Суў қубла тәрептен ағып турған еди. Адам қолындағы өлшеўиш жиби менен шығысқа қарай жүрди де, мың шығанақ аралықты өлшеди. Кейин мени суўға түсирди. Суў тобығыма келип турды. Ол тағы мың шығанақ аралықты өлшеп, мени арманырақ алып барды. Суў диземе келди. Және мың шығанақ аралықты өлшеп, мени және де арманырақ алып барды. Енди суў белиме дейин келди. Кейин ол және мың шығанақ аралықты өлшеп алды. Бул жерде суў мен өте алмайтуғын дәрьяға айланды. Суў көтерилип, жүзип өтпесе, кешип өте алмайтуғын дәрьяға айланған еди. Ол меннен: – Инсан улы, мынаны көрип турсаң ба? – деп сорады. Кейин мени жағаға алып шықты. Жағаға шыққанымда, мен еки жағада да көп тереклердиң өсип турғанын көрдим. Ол маған былай деди: – Бул суў шығысқа қарай ағып, Иордан тегислиги арқалы Өли теңизге қуяды. Сонда теңиздиң суўы душшы болады. Дәрья ағып барған ҳәмме жерде тиришилик басланады, балықлар толып тасады. Себеби дәрья суўы ашшы суўды душшы суўға айландырады. Бул суўлар ағып өткен жерлердиң ҳәммесинде тиришилик болады. Дәрья бойларында балықшылар турып, Эн-Гедийден Эн-Эглайымға шекемги орынларда аўларын кептиреди. Жер Орта теңизиндегидей балықлардың түри көп болады. Бирақ батпақлықлар менен шалшық суўлардың суўлары тазаланбайды. Олар дуз кәни болып қала береди. Дәрьяның еки тәрепинде ҳәр түрли мийўе ағашлары өседи, жапырақлары солымайды, мийўелери таўысылмайды, ҳәр айда мийўе береди. Өйткени Мухаддесханадан шыққан суў оларды суўғарады. Мийўелери азық болады, ал жапырақлары шыпалы болады. Қудай Ийе былай дейди: «Жерди Израилдың он еки урыўына бөлип бергениңизде, мынадай қылың: Юсупке еки пай берилсин. Жерди урыўларға теңдей бөлип бериңлер. Мен бул жерди ата-бабаларыңызға беремен деп ант иштим. Бул жер сизлердиң мүлкиңиз болады. Елдиң шегарасы мынадай: арқа шегараңыз Жер Орта теңизинен басланып, Хетлон жолы арқалы Лебо-Хаматтың қасы менен Седад, Берота қалаларына ҳәм Дамаск пенен Хамат аралығында жайласқан Сибрайым қаласына дейин барып, Хаўран шегарасындағы Хасер-Ҳаттихонға дейин созылады. Солай етип, шегара Жер Орта теңизинен Хасар-Энонға шекем созылады. Арқада Дамаск ҳәм Хамат ийеликлери бар. Бул арқа шегараңыз. Шығыс шегара Хаўран ҳәм Дамаск аралығынан басланып, Израил ҳәм Гилад жерлери арасынан ағып өтетуғын Иордан дәрьясы арқалы шығыстағы теңизге барып, сол жерден Тамар қаласына дейин жетип барады. Бул шығыс шегараңыз. Қубла шегараңыз Тамар қаласынан Қадештеги Мериба суўларына шекем, кейин Мысыр шегарасындағы сай бойлап барып, Жер Орта теңизине келип тиреледи. Бул қубла шегараңыз. Батыс шегараңыз Жер Орта теңизин бойлап барып, Лебо-Хаматқа қарама-қарсы жайласқан жерге дейин созылады. Бул батыс шегараңыз болады. Бул жерлерди Израил урыўларына бөлип бериңлер. Жерди өзлериңизге ҳәм араңызда жасап балалы болған келгиндилерге бөлистирип бериң. Жат жерлилер Израил урпақлары арасында жергиликли турғынлар сыпатында қаралсын ҳәм израиллылар менен теңдей үлеске ийе болсын. Жат жерли қайсы урыўдың арасына қоныс басқан болса, оған сол урыўдың жеринен үлес берилсин», – дейди Қудай Ийе. «Мыналар урыўлардың атлары. Дан урыўының үлеси арқада жайласқан. Оның шегарасы Хетлон жолы бойлап Лебо-Хаматқа дейин барып, оннан Дамаск ҳәм Хамат арасындағы арқа шегарада орналасқан Хасар-Энанға дейин созылады. Дан урыўына тийисли аймақ Израил елиниң шығыс шегарасынан батыс шегарасына шекем созылады. Ашердиң үлеси Данның жери менен шегараласып, шығыстан батысқа дейин созылады. Нафталийдиң үлеси Ашер жери менен шегараласып, шығыстан батысқа дейин созылады. Менашшениң үлеси Нафталийдиң жери менен шегараласып, шығыстан батысқа дейин созылады. Эфрайымның үлеси Менашше жери менен шегараласып, шығыстан батысқа дейин созылады. Рубенниң үлеси Эфрайым менен шегараласып, шығыстан батысқа дейин созылады. Яҳуданың үлеси Рубенниң жери менен шегараласып, шығыстан батысқа дейин созылады. Яҳуданың шегарасынан баслап, шығыстан батысқа дейин созылған жерди ажыратып қойың. Оның ени жигирма бес мың шығанақ, узынлығы шығыстан батысқа созылған, урыўлардың пайына тийген жердиң узынлығы менен тең болсын. Бул жердиң ортасында Мухаддесхана болады. Жаратқан Ийеге арналған жердиң узынлығы жигирма бес мың шығанақ, ени жигирма мың шығанақ болады. Мухаддес аймақтың руўханийлерге тийисли бөлегиниң арқадағы узынлығы жигирма бес мың шығанақ, батыстағы ени он мың шығанақ, шығыстағы ени он мың шығанақ, қубладағы узынлығы жигирма бес мың шығанақ болады. Оның ортасында Жаратқан Ийениң Мухаддесханасы болады. Бул үлес Садоқ нәсилинен шыққан ҳәм руўханийликке тайынланған руўханийлерге тийисли болады. Олар Мениң талапларымды орынлады. Израил халқы менен бирге лебийлилер де жолдан азғанда, олар Маған садық қалды. Мухаддес аймақтың жүдә мухаддес бөлеги руўханийлерге тийисли болады. Ол жер лебийлилердиң жерине шегаралас болады. Руўханийлердиң жериниң жанынан лебийлилерге берилетуғын жердиң узынлығы жигирма бес мың шығанақ, ени жигирма мың шығанақ болады. Бул бөлектиң узынлығы барлығы болып жигирма бес мың шығанақ, ени жигирма мың шығанақ болады. Бул бөлекти сатыўға да, алмастырыўға да болмайды. Бул елдеги ең жақсы үлес болады. Оны басқа адамның қолына бериўге болмайды. Себеби бул – Жаратқан Ийениң мухаддес жери. Қалған ени бес мың шығанақ, узынлығы жигирма бес мың шығанақ болған әпиўайы жер қала үйлери ҳәм жайлаўлар ушын бериледи. Қала сол жердиң орайында жайласады. Қаланың өлшеми мынадай: арқа тәрепи төрт мың бес жүз, қубла тәрепи төрт мың бес жүз, шығыс тәрепи төрт мың бес жүз ҳәм батыс тәрепи төрт мың бес жүз шығанақ. Қала арқа, шығыс, қубла ҳәм батыс тәреплерден ени еки жүз елиў шығанақ болған жайлаўлар менен қоршалған болады. Қаладан тысқары болған, мухаддес жер менен шегаралас турған жердиң шығыс тәрепи де, батыс тәрепи де он мың шығанақ болады. Бул жерде қалада ислеўшилер ушын азық жетистириледи. Израилдың ҳәмме урыўларынан қалада ислеўшилер бул атызларға егин егиўи мүмкин. Улыўма ажыратылған жердиң узынлығы да, ени де жигирма бес мың шығанақтан болады, ал қалаға ажыратылған үлес мухаддес аймақтың төрттен бирине тең болады. Мухаддес аймақтың ҳәм қалаға қараслы бөлектиң еки тәрепиндеги жерлер ҳүкимдарға тийисли болады. Оның узынлығы жигирма бес шығанақ болып, шығыс тәрепиндегиси шығыс шегараға, батыс тәрепиндегиси батыс шегараға барып тақалады. Урыўларға тийисли үлеске шегаралас жайласқан бул еки аймақ ҳүкимдарға тийисли болады. Мухаддес Ибадатхана турған мухаддес аймақ олардың ортасында болады. Солай етип, лебийлилердиң үлеси ҳәм қала мүлки ҳүкимдардың ийелигиниң арасында жайласады. Ҳүкимдардың ийелиги Яҳуда ҳәм Бенямин жерлериниң ортасында болады. Қалған урыўларға келсек, Беняминниң үлеси шығыстан батысқа дейин созылады. Шимонның үлеси Беняминниң үлеси менен шегараласып, шығыстан батысқа дейин созылады. Иссахардың үлеси Шимонның үлеси менен шегараласып, шығыстан батысқа дейин созылады. Зебулонның үлеси Иссахардың үлеси менен шегараласып, шығыстан батысқа дейин созылады. Гадтың үлеси Зебулонның үлеси менен шегараласып, шығыстан батысқа дейин созылады. Гадтың үлесиниң қубла шегарасы Тамар қаласынан Қадештеги Мериба суўларына шекем барады, ол жерден Мысыр шегарасындағы сай бойлап өтип, Жер Орта теңизине жетеди. Солай етип, Израил урыўларына бөлип беретуғын үлес жерлериңиз усылар», – дейди Қудай Ийе. «Қаланың айнала дөгереги мынадай болсын: узынлығы төрт мың бес жүз шығанақ болған арқа тәрепте үш дәрўаза болсын. Қала дәрўазалары Израил урыўларының атлары менен аталсын. Арқа тәрептеги дәрўазалар Рубен, Яҳуда ҳәм Лебий дәрўазалары деп аталсын. Узынлығы төрт мың бес жүз шығанақ болған шығыс тәрепте үш дәрўаза болып, олар Юсуп, Бенямин ҳәм Дан дәрўазалары деп аталсын. Узынлығы төрт мың бес жүз шығанақ болған қубла тәрепте үш дәрўаза болып, олар Шимон, Иссахар ҳәм Зебулон дәрўазалары деп аталсын. Узынлығы төрт мың бес жүз шығанақ болған батыс тәрепте үш дәрўаза болып, олар Гад, Ашер ҳәм Нафталий дәрўазалары деп аталсын. Қаланың айланасы барлығы болып он сегиз мың шығанақ болады. Қала сол күннен баслап „Жаратқан Ийе сол жерде“ деп аталады». Яҳуда патшасы Еҳоякимниң патшалығының үшинши жылында Бабилония патшасы Набуходоносор Ерусалимге жүрис қылып, қаланы қамал қылды. Ийе Набуходоносордың Яҳуда патшасы Еҳоякимди тутқынға алыўына ҳәм Қудайдың Үйиндеги базы ыдысларды алып кетиўине жол қойды. Набуходоносор ыдысларды Бабилонияға алып барып, оларды өз қудайының ибадатханасының ғәзийнеханасына жайластырды. Бабилония патшасы сарайының бас хызметшиси Ашпеназға Израил халқынан алып келинген тутқынлардың ишинен патшаға ҳәм ақсүйеклердиң шаңарағына тийисли болған жас жигитлерди алып келиўди буйырды. Булар минсиз, келбетли, ҳәр тәреплеме ақыл-парасатлы, билимли, жақсы түсиникке ийе ҳәм патша сарайында хызмет етиўге ылайықлы болыўы керек еди. Және де Ашпеназ оларға калдейлердиң тилин ҳәм әдебиятын үйретиўи тийис еди. Патша олар ушын өз дастурханынан аўқат ҳәм шарап ажыратып қойды. Сол жас жигитлер үш жыл даўамында тәлим алғаннан кейин, патшаның алдында хызметке тайын болыўы керек еди. Таңланған жаслардың арасында Яҳуда урыўынан болған Даниел, Ханания, Мишаел ҳәм Азария бар еди. Сарайдың бас хызметшиси олардың атларын өзгертип, Даниелди Белтешассар, Хананияны Шадрах, Мишаелди Мешах, Азарияны болса Абед-Него деп атады. Даниел өзин ҳарамламаўды шешти ҳәм ол сарай бас хызметшисинен патша дастурханынан берилетуғын аўқат ҳәм шараптан әкелмеўди өтиниш қылды. Қудай Даниелдиң сарай бас хызметшисиниң кеўлинен шығыўына ҳәм реҳимине миясар болыўына жол қойды. Сарайдың бас хызметшиси Даниелге былай деди: – Яқ, сизлерге берилетуғын аўқат пенен ишимликлерди уллы мәртебели патшамыздың өзи белгилеп берди. Оның буйрықларынан бас тартыўдан қорқаман. Егер ол жүзиңиздиң көриниси басқа жас жигитлердиң жүзинен гөре солғын екенин көрсе, онда жанымды қәўип астына қойған боласыз. Даниел усы мәселе бойынша сарай бас хызметшиси тайынлаған сақшы менен сөйлести, себеби бул сақшы Даниел, Ханания, Мишаел ҳәм Азария ушын жуўапкер адам еди. Ол сақшыға былай деди: – Илтимас, қулларыңызға он күн даўамында жеўге палыз өнимлерин ҳәм ишиўге суў берип, сынап көриң. Кейин бизлердиң көринисимизди патша дастурханынан аўқат жеген жигитлердиң көриниси менен салыстырып көриң, усыдан кейин өз билгениңизди қылың. Солай етип, сақшы буған ыразы болып, оларды он күн даўамында сынап көрди. Он күн өткеннен кейин, олардың қәдди-қәўметлери толысып, патша дастурханынан берилген аўқатларды жеген жигитлерден әдеўир келбетли ҳәм толығырақ болып көринди. Солай етип, сол күннен баслап сақшы патша дастурханынан олар ушын алып келинген аўқатлар менен шарапларды былай қойып, оларға тек ғана палыз өнимлерин беретуғын болды. Қудай бул төрт жигитке ҳәр тәреплеме билим ҳәм әдебият пенен даналықты үйрениўде уқып берген еди. Оннан қала берсе, Даниел ҳәр түрли аян ҳәм түслерди жорыў қәбилетине ийе еди. Патша белгилеген мүддет тамам болғанда, сарай бас хызметшиси барлық жигитлерди Набуходоносордың алдына алып барды. Патша олар менен сөйлести ҳәм олардың арасынан Даниел, Ханания, Мишаел ҳәм Азарияға тең келетуғыны табылмады. Соның ушын, олар патшаның хызметине тайынланды. Патша қандай сораў бермесин, олардың даналығы, түсиниги пүткил патшалықтағы палкерлерден ҳәм порханлардан он есе үстин болып шықты. Патша Кирдиң патшалығының биринши жылына дейин Даниел сарайда хызмет етти. Өз ҳүкимдарлығының екинши жылында Набуходоносор бир түс көрди. Түси оны соншелли тынышсызландырып жибергенликтен, уйқысы қашты. Патша түсиниң жорылыўын билиў ушын, қол астындағы барлық палкерлерди, порханларды, жулдыз изертлеўшилерди ҳәм данышпанларды шақыртты. Олар патшаның алдына келгенде, патша оларға: – Бир түс көрдим. Мени тынышсызландырған бул түстиң мәнисин билгим келеди, – деди. Данышпанлар патшаға арамей тилинде былай деди: – Мырзамыз патшаның өмири узақ болсын! Түсиңизди айтып бериң, бизлер оны жорып берейик. Патша оларға былай деди: – Мениң кескин қарарым мынадай: егер сизлер маған көрген түсимди ҳәм оның жорылыўын айтып бермесеңиз, мен сизлерди жазалап, денелериңизди бөлеклеп таслайман, ал үйлериңизди болса ўайран қылып, бир үйинди тасқа айландыраман. Ал егер де түсимди айтып, оны жорып берсеңиз, онда сизлерге баҳалы саўғалар берип, ҳүрмет-иззет көрсетемен. Буның ушын, мениң түсимди айтып, оны жорып бериң. Олар патшаға және: – Тақсыр, алды менен көрген түсиңизди айтып бериң, бизлер оны жорыймыз, – деди. Патша оларға былай деди: – Сизлер мениң қарарымның қатаң екенин көрип, ўақыттан утыўды қәлеп атырғаныңызды билип турыппан. Егер түсимди айтып бермесеңиз, сизлерди тек ғана бир жаза күтип турыпты. Сизлер мени алдастырып, жағдай өзгергенше ўақытты созыўды келисип алғансыз. Қәне, түсти маған айтып бериң, сонда оны жорый алатуғыныңызды да билемен. Данышпанлар патшаға: – Жер жүзинде сизиң бул талабыңызға жуўап бере алатуғын бирде бир жан жоқ. Уллы ҳәм қүдиретли болған патшалардың ҳеш бири де палкерден, порханнан ҳәм данышпаннан бундай нәрсени талап қылмаған. Тақсыр, сиз бизлерге қыйын болған талапты қойып атырсыз. Адамлар арасында жасамайтуғын қудайлардан басқа буны патшаға айтып беретуғын ҳеш ким жоқ, – деп жуўап берди. Бул сөзлерге ғәзепленген патша Бабилондағы барлық данышпанларды өлтириўди буйырды. Солай етип, ҳәммесиниң өлтирилиўи ушын буйрық шықты. Даниел ҳәм оның досларын да өлим жазасы күтип турған еди. Патша сақшыларының баслығы Арйох Бабилондағы барлық данышпанларды өлтириў ушын жолға шыққанда, Даниел оның алдына барды ҳәм ақыл-парасат пенен оған хабарласып: – Не ушын патша бундай қатаң буйрық шығарды? – деп сорады. Арйох болған ўақыяны Даниелге айтып берди. Сонда Даниел патшаның алдына кирип, түстиң жорылыўын табыў ушын мәўлет сорады. Кейин Даниел үйине қайтып, болып өткенлерди дослары Ханания, Мишаел ҳәм Азарияға айтып берди ҳәм оларға: – Бабилон данышпанлары менен бирге өлмеўимиз ушын, аспандағы Қудайға жалбарының. Ол бизлерге реҳим көрсетип, сол сырды ашып бериўин сораң, – деди. Сол түни Даниелге бул сыр аян арқалы ашылды ҳәм Даниел аспандағы Қудайға алғыс-мақтаўлар айтып: «Қудайымыз дана ҳәм қүдиретлидур, Оның аты мәңгиге жарылқансын! Ол заманды ҳәм дәўирди өзгертер, Патшаларды тахттан түсирип, тахтқа отырғызар. Данышпанларға даналық, Ақыллыларға билим берер. Ол терең ҳәм сырлы затларды ашады, Қараңғылықта жасырынған нәрселерди биледи, Оның дөгереги жарықлық пенен қоршалған. Ата-бабаларымның Қудайы, Саған алғыс айтып, Сени мақтайман, Сен маған даналық ҳәм күш бердиң, Сорағанымызды маған ашып берген Сенсең, Патша сораған нәрсени бизлерге көрсеткен Сен боласаң», – деди. Даниел Бабилон данышпанларын өлтириў ушын патша тәрепинен тайынланған Арйохтың алдына барып: – Бабилон данышпанларын өлтирмең. Мени патшаның алдына алып барың, мен ол көрген түсти жорып беремен, – деди. Арйох дәрҳал Даниелди патшаның алдына алып барып: – Тақсыр, Яҳуда тутқынларының арасынан түсиңизди жорыйтуғын бир адамды таўып келдим, – деди. Патша Белтешассар деп аталған Даниелге: – Сен маған көрген түсимди ҳәм оның жорылыўын айтып бере аласаң ба? – деп сорады. Даниел патшаға былай деп жуўап берди: – Тақсыр, бул сырды данышпан да, порхан да, палкер де, болжаўшы да сизге ашып бере алмайды. Бирақ аспандағы Қудай усы сыяқлы сырларды ашып бере алады. Мырзамыз Набуходоносор, Ол сизге келешекте не болатуғынын аян қылмақшы. Сиз көрген түс ҳәм аян мынадай еди: Тақсыр, сиз жатып, келешек ҳаққында ойладыңыз. Сонда сырларды ашып бериўши Қудай сизге келешекте не жүз беретуғынын билдирди. Маған бул сыр даналығым басқалардикинен зыят болғаны ушын ашылмады, ал патшамның көрген түсиниң жорылыўын билиўи ушын ҳәм жүрегинде болған ой-пикириниң мәнисин түсиниўи ушын ашылды. Тақсыр, сиз түсиңизде нәҳән бир мүсин көрдиңиз. Алдыңызда турған сол мүсин оғада үлкен ҳәм жүдә жарқыраған еди. Және де, оның көриниси қорқынышлы еди. Мүсинниң басы сап алтыннан, көкирек ҳәм қоллары гүмистен, бели ҳәм санлары қоладан, балтырлары темирден, аяқларының бир бөлеги темирден, бир бөлеги ылайдан еди. Сиз қарап турғаныңызда, адамзаттың қолы тийместен бир тас қопарылып, мүсинниң темир ҳәм ылайдан болған бөлегине урылды да, оны майдалап таслады. Темир, ылай, қола, гүмис ҳәм алтын майдаланып, жазғы қырмандағы қаўықтай болып қалды. Самал оларды ушырып жиберип, ҳеш нәрсе қалмады. Мүсинге урылған тас болса, үлкен таў болып, пүткил жер жүзин толтырып жиберди. Бул сизиң көрген түсиңиз еди. Енди болса, түсиңиздиң жорылыўын айтып берейин. Патша, сиз патшалар патшасысыз. Аспандағы Қудай сизге патшалық, салтанат, күш-қүдирет ҳәм уллылық берген. Ол жерде жасап атырған барлық адамзатты, ҳәттеки, даладағы жабайы ҳайўанларды ҳәм аспандағы қусларды сизиң қолыңызға тапсырып, олардың үстинен ҳүкимдар етип қойды. Алтын бас – бул сизсиз. Ал сизден кейин басқа бир патшалық аяққа турады. Ол патшалық сизден ҳәлсизлеў болады. Оннан кейин пүткил дүньяны ийелейтуғын қоладан болған үшинши патшалық ҳүкимдарлық қылады. Буннан соң келетуғын төртинши патшалық темирдей қатты болады. Темир ҳәмме нәрсени сындырып жоқ қылғанындай, сол патшалық та өзинен алдын болған патшалықты бузып, жоқ қылады. Сиз мүсинниң балтырдан төмени менен аяқ бармақларының бир бөлегиниң ылайдан, бир бөлегиниң темирден екенин көрдиңиз, бул бөлинген патшалық болады. Ылай темир менен қарылғаны ушын, демек бул патшалықтың күшли ҳәм ҳәлсиз тәреплери болады. Аяқтың бармақларының бир бөлеги темирден ҳәм бир бөлеги ылайдан болғаны сыяқлы, патшалықтың да бир бөлеги күшли, бир бөлеги ҳәлсиз болады. Темир менен ылайдың қарылыўы – бул халықлардың бир-бирине қуда-тамыр болып араласып, беккем болғысы келетуғынын билдиреди. Бирақ темир ылай менен бирикпегени сыяқлы, олар да бир-бири менен бирлесе алмайды. Сол патшалардың дәўиринде аспанның Қудайы мәңги ҳәм ҳеш бир халықтан жеңилмейтуғын бир патшалық орнатады. Бул патшалық басқа барлық патшалықларды жоқ қылып, өзи мәңги турады. Таўдан адамзаттың қолы тиймей-ақ тастың өзи түсип, темир, қола, ылай, гүмис ҳәм алтынды майдалап таслағанын көрдиңиз. Уллы Қудай келешекте болатуғынларды сизге билдирген. Сизиң көрген түсиңиз ҳақыйқат, жорылыўы да дурыс. Сонда патша Набуходоносор Даниелди ҳүрмет етип, оның алдында ет бети менен жерге жығылды. Кейин өз адамларына Даниел ушын сыйлар әкелиўди ҳәм хош ийисли затларды бериўди буйырды. Патша Даниелге былай деди: – Шынында да, сениң Қудайың сырларды ашып беретуғын қудайлардың Қудайы, патшалардың Ийеси екен. Өйткени мениң сырларымды тек ғана сен ашып бере алдың! Буннан соң, патша Даниелди жоқары мәртебеге көтерип, көп баҳалы саўғалар менен сыйлықлады ҳәм оны Бабилон ўәлаятының ҳүкимдары ҳәм Бабилондағы пүткил данышпанлар үстинен басшы етип тайынлады. Даниелдиң өтиниши менен, патша Бабилон ўәлаятын басқарыўды Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Негоға тапсырды. Даниелдиң өзи патшаның сарайында хызмет етип қалды. Патша Набуходоносор үлкен бир алтын мүсин ислетти. Бийиклиги алпыс шығанақ, ени алты шығанақ болған бул мүсинди Бабилон ўәлаятындағы Дура тегислигине орнатты. Соннан соң, ол найыпларды, ҳүкимдарларды, ҳәкимлерди, ўәзирлерди, қазнашыларды, қазыларды, ҳәмелдарларды ҳәм барлық ўәлаят хызметкерлерин шақырып, өзи орнатқан мүсинниң ашылыў мәресимине қатнасыўын буйырды. Олардың барлығы патша Набуходоносор орнатқан мүсинниң ашылыў мәресимине қатнасыў ушын, мүсинниң алдына жыйналғанда, жаршы бәлент даўыс пенен былай деп жар салды: «Ҳәй, барлық халықлар, миллетлер ҳәм ҳәр түрли тилдеги адамлар, патшаның буйрығына қулақ салыңлар! Кәрнай, най, лира, цитра, арфа, дәп ҳәм басқа да саз әсбапларының шертилген даўысларын еситиўден, жерге жығылып, патша Набуходоносор орнатқан алтын мүсинге табыныңлар. Ким де ким тәжим қылып, табынбаса, сол ўақыттың өзинде от жанып турған пешке тасланады». Сонлықтан кәрнай, най, лира, цитра, арфа ҳәм басқа да саз әсбапларының даўысын еситиўден, барлық халықлар, миллетлер ҳәм ҳәр түрли тилдеги адамлар жерге жығылып, патша Набуходоносор орнатқан мүсинге табынды. Сол ўақытта яҳудийлерди қаралаў нийетинде жүрген базы калдейлер пайыттан пайдаланып, патша Набуходоносорға былай деди: – Уллы мәртебели патша, өмириңиз узақ болсын! Тақсыр, сизиң буйрығыңыз бойынша, кәрнай, най, лира, цитра, арфа, дәп ҳәм басқа да саз әсбапларының даўысын еситкен ҳәр бир адам жерге жығылып, алтын мүсинге табыныўы керек емес пе еди? Сиз буйрыққа әмел қылмаған ҳәр бир адамның от жанып турған пешке тасланатуғынын айтқан едиңиз. Бирақ базы яҳудийлер, яғный өзиңиз Бабилон ўәлаятына ҳүкимдар етип тайынлаған Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Него сизиң буйрығыңызға бойсынбады. Бул адамлар қудайларыңызға табынбайды, сиз орнатқан мүсинге де табыныўды мақул көрмеди. Бул хабарды еситип, қатты ғәзепленген Набуходоносор Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Негоны алдына алып келиўди буйырды. Олар патшаның алдына алып келингенде, Набуходоносор оларға былай деди: – Ҳәй, Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Него, мениң қудайларыма ҳәм мен орнатқан алтын мүсинге табынбағаныңыз ырас па? Деген менен, мен сизлерге және бир мүмкиншилик беремен. Ҳәзир кәрнай, най, лира, цитра, арфа, дәп ҳәм басқа да саз әсбапларының даўысын еситиўден-ақ, жерге жығылып, мен орнатқан мүсинге табыныңлар. Егер тәжим етпесеңлер, сол ўақыттың өзинде отлы пешке тасланасызлар. Сонда сизлерди мениң қолымнан ҳеш бир қудай да қутқара алмайды! Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Него патшаға былай деп жуўап берди: – Мырзамыз, бул мәселеде өзлеримизди ақламақшы емеспиз. Бизлер сыйынатуғын Қудай бизлерди от жанып турған пештен де, сизиң қолыңыздан да қутқара алады. Бирақ егер Ол бизлерди қутқармаған жағдайда, тақсыр, мынаны билип қойың: бизлер ҳеш қашан қудайларыңызға сыйынбаймыз, сиз орнатқан алтын мүсинге де табынбаймыз. Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Негоның бул жуўабына Набуходоносордың қатты ғәзеби келгенликтен түри өзгерип кетти. Ол пештеги отты алдынғысынан жети есе қатты жандырыўды буйырды. Кейин әскерлериниң арасынан ең күшли әскерлерге Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Негоны байлап, отлы пешке таслаўды буйырды. Солай етип, әскерлер оларды байлап, үстки кийими, ыштаны, бас кийими, қулласы барлық кийимлери менен бирге отлы пешке таслады. Патшаның буйрығының қатаң болғанлығы ҳәм пештиң соншелли күшли жанып турғанлығы себепли, Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Негоны отқа таслаған әскерлер оттың ҳәўирине күйип өзлери өлип қалды. Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Него болса байланған ҳалда отлы пешке қулап түсти. Буны тамаша қылып турған патша Набуходоносор бирден орнынан секирип турды да, таң қалып, кеңесгөйлерине: – Пешке байланған ҳалда үш адамды тасламадық па? – деп бақырып жиберди. – Әлбетте, сондай, мырзамыз патша, – деп жуўап берди олар. Патша: – Қараңлар, ал мен от ишинде байланбаған ҳалда жүрген төрт адамды көрип турман. Олардың ҳеш бири де зыян көрмеген. Төртиншиси болса, көринисинен иләҳий барлыққа уқсайды! – деди. Набуходоносор от жанып турған пештиң аўзына барып: – Ҳәй, Қудай Тааланың қуллары Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Него, берман шығыңлар! Мениң алдыма келиңлер! – деп бақырды. Сонда Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Него оттың ишинен шықты. Барлық найыплар, ҳүкимдарлар, ҳәкимлер ҳәм патша кеңесгөйлери Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Негоны дөгереклеп алды ҳәм оттың бул адамларға ҳеш қандай зыян тийгизбегенин көрди. Олардың шашлары күймеген, кийимлерине зыян тиймеген, ҳәттеки, олардан оттың ийиси де шықпай турған еди. Сонда Набуходоносор былай деди: – Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Негоның Қудайына алғыс-мақтаўлар болсын! Ол өз периштесин жиберип, Өзине исенген қулларын қутқарды. Олар өз Қудайынан басқа қудайларға сыйыныўдан гөре, жанынан кешиўди абзал көрди, соның ушын, патшаның, яғный мениң буйрығыма бойсыныўдан бас тартты. Соның ушын, мынаны пәрман қыламан: Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Негоның Қудайына тил тийгизген ҳәр бир адам қайсы халық, миллет ямаса қайсы тилге тийисли болыўына қарамастан, олар шаўып тасланады, үйлери болса ўайран қылынады. Өйткени бундай қылып қутқара алатуғын басқа қудай жоқ. Кейин патша Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Негоның мәртебесин және де асырып, оларды Бабилон ўәлаятындағы жоқарғы лаўазымға көтерди. Патша Набуходоносор жер жүзиндеги барлық халықлар, миллетлер ҳәм ҳәр түрли тилдеги адамларға мынадай хабар жоллады: «Сизлерге тынышлық ҳәм берекет тилеймен! Қудай Тааланың маған көрсеткен белги ҳәм кәраматлары ҳаққында сизлерди хабардар қылмақшыман. Қандай уллы Оның белгилери! Қандай қүдиретли кәраматлары! Оның патшалығы – мәңги патшалық болар, Оның ҳүкимдарлығы әўладтан-әўладқа даўам етер». Мен, Набуходоносор өз үйимде – сарайымда тыныш, рәҳәтленип жасап атырған едим. Бирақ бир күни түнде қорқынышлы түс көрдим. Төсегимде жатқанымда, бул түс ҳәм аянлар мени қатты қорқынышқа салды. Түсимди маған жорып бериўи ушын Бабилонның барлық данышпанларын алдыма алып келиўди буйырдым. Алдыма келген палкерлерге, порханларға, данышпанларға ҳәм болжаўшыларға түсимди айтып бердим, бирақ олар оны жорый алмады. Ақырында аты мениң қудайымның аты менен аталған Белтешассар деген мухаддес қудайлардың руўхы менен толған Даниел алдыма келди. Мен оған түсимди айтып берип, былай дедим: – Ҳәй, Белтешассар, данышпанлардың басшысы, сенде мухаддес қудайлардың руўхы бар екенин ҳәм ҳәр бир сырды аша алатуғыныңды билемен. Көрген түсимди тыңлап, маған жорып бер. Төсегимде жатып, көрген аянларда дүньяның ортасында өсип турған жүдә үлкен бир теректи көрдим. Терек өсип барып, күшке толды ҳәм оның ушы аспанға жетти. Бул теректи дүньяның төрт тәрепинен көриўге болатуғын еди. Оның жапырақлары сулыў ҳәм пүткил дүньяны тәмийинлейтуғын мол мийўеси бар еди. Жабайы ҳайўанлар оның саясында пана таўып, көктеги қуслар шақаларына уя салып, жер жүзиндеги барлық тири жанлар оннан азықланатуғын еди. Төсегимде жатып, көрип атырған аянда, аспаннан мухаддес бир гүзетши түсип келди. Ол бәлент даўыс пенен былай деди: «Теректи кесип, шақаларын шаўып таслаңлар, жапырақларын үзип, мийўелерин шашып таслаңлар. Саясындағы ҳайўанларды қуўыңлар, шақаларындағы қусларды ушырып жибериңлер. Бирақ теректиң түбири менен тамырларына тиймеңлер, оны темир ҳәм қола менен шынжырлап, жабайы шөплердиң арасында қалдырыңлар. Ол аспаннан түскен шыққа шомылсын, жабайы ҳайўанлар менен жасап, несийбесин дала шөплеринен терип жесин. Оннан адамзат жүреги алып тасланып, ҳайўан жүреги берилсин. Ол жети мүддет ҳайўандай болып жасасын. Бул ҳүкимди гүзетшилер, қарарды мухаддеслер шығарды. Солай етип, ҳәр бир тири жан Қудай Тааланың адамзат патшалығының Ҳүкимдары екенин билсин. Ол патшалықты қәлеген адамына берер, ҳәттеки, қарапайым адамды тахтқа отырғызар». Мен, патша Набуходоносор усындай түс көрдим. Енди сен, Белтешассар маған оны жорып бер, себеби патшалығымдағы данышпанлардың ҳеш бири түсимди жорып бере алмады. Ал бул сениң қолыңнан келеди, өйткени сенде мухаддес қудайлардың руўхы бар. Кейин Даниел, яғный Белтешассар бир неше ўақыт өзине келе алмай турды, ойлары оны қорқынышқа салған еди. Сонда патша оған: – Белтешассар, түсим де, оның жорылыўы да сени қорқынышқа салмасын, – деди. Сонда Белтешассар былай деп жуўап берди: – Мырзам, бул түс сизди жек көретуғынлардың, оның жорылыўы душпанларыңыздың басына түссин! Сиз уша басы аспанға тийип турған бийик ҳәм күшли бир теректи көрдиңиз. Бул терек соншелли үлкен болғанлықтан, оны дүньяның төрт тәрепинен көриўге болатуғын еди. Оның жапырақлары жүдә сулыў, пүткил дүньяны тәмийинлейтуғын мол мийўелери бар еди. Оның саясында жабайы ҳайўанлар жасап, көктеги қуслар шақаларына уя салған еди. Патшам, бул терек сиз боласыз. Сиз уллы ҳәм күшли болдыңыз. Уллылығыңыз көклерге жетип, ҳүкимдарлығыңыз пүткил жер жүзине жайылды. Сиз аспаннан түсип киятырған мухаддес гүзетшини де көрдиңиз. Ол: «Теректи кесип, жоқ қылыңлар. Бирақ оның түбири ҳәм тамырларына тиймеңлер, оларды темир ҳәм қола менен шынжырлап, жабайы шөплердиң арасына қалдырыңлар. Жети мүддет даўамында ол аспаннан түскен шыққа шомылып, жабайы ҳайўанлар менен бирге жасасын», – деди. Патшамыз, түстиң жорылыўы ҳәм Қудай Тааланың тақсырым болған сизге шығарған қарары мынадай: сиз адамлар жәмийетинен шығарылып, жабайы ҳайўанлардың арасында жасайсыз. Қудай Тааланың адамзат патшалығының жалғыз Ҳүкимдары екенин ҳәм Ол тахтты қәлеген адамына беретуғынын түсингениңизше жети мүддет даўамында малға уқсап от жеп, аспаннан түскен шыққа шомыласыз. Деген менен, теректиң түбири ҳәм тамырлары қалдырылсын! – деген буйрық мынаны аңлатады: Барлық ҳүкимдарлықтың аспандағы Қудайға тийисли екенин түсингениңизден кейин, патшалығыңыз қайта тикленеди. Сонлықтан тақсыр, сизден өтинемен, мәсләҳәтимди алыңыз: гүналарыңыздан бас тартып, туўры ислерди ислең, айып ислериңизден бас кешип, жарлыларға реҳим қылың. Сонда сизиң табыслы өмириңиз даўам етеди. Булардың ҳәммеси патша Набуходоносордың басына түсти. Арадан он еки ай өткеннен соң, ол Бабилондағы сарайының там басына шығып жүрди. Сонда ол қалаға қарап: – Өзим қурдырған патша қаласы болған уллы Бабилонға қараңлар! Мен буны уллы салтанатым ушын өз қүдиретим менен қурдым, – деди. Ол бул сөзлерди айтып үлгерместен-ақ аспаннан бир даўыс келди: – Ҳәй, патша Набуходоносор, сөзиме қулақ сал! Ҳәзирден баслап, сен тахтыңнан түсирилдиң. Сен адамлар жәмийетинен айдалып, жабайы ҳайўанлар менен жасайсаң. Қудай Таала – адамзат патшалығының жалғыз Ҳүкимдары екенин ҳәм Ол тахтты қәлеген адамына беретуғынын түсинип жетпегениңше, жети мүддет даўамында малға уқсап от жеп жүресең. Набуходоносорға айтылған бул сөзлер сол ўақытта орынланды. Ол адамлар жәмийетинен айдалды ҳәм мал сыяқлы от жеп, аспаннан түскен шыққа шомылды. Шашлары бүркиттиң қанатларының узынлығындай, тырнақлары болса қустың тырнақларындай болып өсип кетти. Белгиленген мүддет тамамланғанда, мен, Набуходоносор көзлеримди көкке тиктим ҳәм сол ўақытта өзиме келдим. Қудай Таалаға алғыс-мақтаўлар айттым, мәңги өмир сүриўшини алғыслап, уллыладым: Оның ҳүкимдарлығы – мәңги ҳүкимдарлық, Оның патшалығы әўладтан-әўладқа даўам етер. Дүньяда жасап атырғанлар Оның алдында ҳеш нәрсе емес, Ол аспандағы күшлердиң ҳәм дүньяда жасап атырғанлардың үстинен, Өзиниң қәлеген ҳүкимин шығарар. Ҳеш ким Оны тоқтата алмас, Оған «Не қылып атырсаң?» – деп ҳеш ким айта алмас. Ес-ақылым қайтып келген ўақыттың өзинде, мениң патшалық мәртебем, абырайым ҳәм салтанатым қайта тикленди. Кеңесгөйлерим ҳәм ақсүйеклерим мени излеп келди. Мен қайтадан тахтқа отырдым, уллылығым болса, алдынғысынан да асып кетти. Енди мен, Набуходоносор Аспанның Патшасына алғыс-мақтаў айтаман, Оны алғыслап, уллылайман. Өйткени Оның барлық ислери ҳақыйқат ҳәм жоллары әдил. Тәкаббирлердиң көкирегин басыўға Оның күши жетеди. Патша Белшассар өзиниң мың ақсүйеги ушын үлкен зыяпат берип, олар менен бирге шарап ишти. Шараптан мәс болған Белшассар Ерусалимдеги Ибадатханадан әкеси Набуходоносор алып келген алтын ҳәм гүмис кеселерди алып келиўди буйырды. Патша ақсүйеклери, ҳаяллары ҳәм тоқаллары менен сол кеселерден шарап ишпекши еди. Солай етип, Ерусалимдеги Ибадатханадан, яғный Қудайдың Үйинен алып келинген алтын ыдысларды алдырып, патшаның өзи, ақсүйеклери, ҳаяллары ҳәм тоқаллары сол ыдыслардан шарап ишти. Олар шараптан ишип, алтын, гүмис, қола, темир, ағаш ҳәм тастан исленген қудайларды алғыслады. Күтилмегенде, бир инсан қолы пайда болып, шыра қойғыштың қасындағы патша сарайының ҳәкленген дийўалына жаза баслады. Патша жазып атырған қолды көрди. Оны қорқыныш бийлеп алып, жүзи бозарып кетти ҳәм белинде қуўаты қалмай, дизелери қалтырай баслады. Патша даўыслап бақырып, порхан, данышпанлар ҳәм болжаўшыларды алып келиўди буйырды. Патша Бабилон данышпанларына: – Ким бул жазыўды оқып, оның мәнисин маған түсиндирип берсе, сол адамның үстине патшалық шапан кийгиземен, мойнына алтын шынжыр тағып, патшалықта үшинши ҳүкимдар етип тайынлайман, – деди. Патшаның барлық данышпанлары ишке кирип келди, бирақ олар жазыўды оқый алмады, оның мәнисин де түсиндирип бере алмады. Патша Белшассар қатты қорқынышқа түсип, жүзи бозарып кетти, ақсүйеклери болса сасқалақлап қалды. Сол ўақытта патша ҳәм ақсүйеклериниң даўысларын еситип, зыяпат болып атырған жерге келген патшаның анасы: – Мырзамыз патшаның өмири узақ болсын! Қорқпа, түриңиз де қуўармасын! Сизиң патшалығыңызда мухаддес қудайлардың руўхына толған бир адам бар. Әкеңниң дәўиринде бул адам ақыллы, зейинли ҳәм қудайлар сыяқлы дана деп тән алынған еди. Әкең патша Набуходоносор оны палкер, порхан, данышпан ҳәм болжаўшылардың басшысы етип тайынлаған еди. Патша Набуходоносор Белтешассар деп атаған сол Даниел түслерди жорыўда да, жумбақларды түсиндириўде де, машқалаларды шешиўде де ғайры тәбийғый руўхқа, билим ҳәм ақыл-парасатқа ийе. Патшам, Даниелди усы жерге алып келиўди буйыр, ол сизге мына жазыўдың мәнисин түсиндирип берсин, – деди. Солай етип, Даниел патшаның алдына алып келинди. Патша Даниелге былай деди: – Патша әкем Яҳудадан алып келген тутқынлар арасындағы Даниел сенбисең? Сени қудайлар руўхы менен толған, ақыллы, зейинли ҳәм дана деп еситтим. Мен данышпанларды ҳәм порханларды мына жазыўды оқып, мәнисин түсиндирип берсин, деп шақырттым. Деген менен, олардың биреўи де мәнисин айта алмады. Сениң жумбақларды шешип, оларды түсиндире алатуғыныңды еситтим. Егер сен ҳәзир бул жазыўды оқып, оның мәнисин түсиндире алсаң, мен сениң үстиңе патшалық шапан кийгиземен, мойныңа алтын шынжыр тағып, патшалықтағы үшинши ҳүкимдар етип тайынлайман. Даниел патшаға былай деп жуўап берди: – Саўғаларыңыз өзиңизде қала берсин, яки оларды басқа биреўге бериң. Мен бул жазыўды сонда да оқып, оның мәнисин түсиндирип беремен. Тақсыр, Қудай Таала әкеңиз Набуходоносорға патшалық, уллылық, даңқ ҳәм ҳүрмет берди. Қудай оған берген уллылығы себепли ҳәмме халықлар, миллетлер ҳәм ҳәр бир тилдеги адамлар әкеңизден қорқып қалтырайтуғын еди. Ол қәлегенин өлтирип, қәлегенин тири қалдыратуғын, қәлегенин мәртебеге көтерип, қәлегенин хор қылатуғын еди. Деген менен, ол тәкаббирленип, менмен болып кеткенликтен, патшалық тахттан түсирилип, барлық салтанатынан айырылған еди. Ол адамлар жәмийетинен шығарылып, ақылсыз ҳайўандай болып қалған еди. Әкеңиз адамзат патшалығының жалғыз ҳүкимдары Қудай Таала екенин ҳәм Ол тахтты қәлеген адамына беретуғынын түсингенше, жабайы ешеклер менен бирге жасап, мал сыяқлы от пенен азықланды ҳәм аспаннан түскен шыққа шомылды. Ал оның зүряды болған сиз, патша Белшассар, булардың ҳәммесинен хабарыңыз болса да, кишипейил болмадыңыз. Буның орнына сиз аспанның Ийесине қарсы бас көтердиңиз. Қудайдың Ибадатханасындағы ыдысларды алдырып, ақсүйеклериңиз, ҳаялларыңыз ҳәм тоқалларыңыз бенен шарап иштиңиз. Көрмейтуғын, еситпейтуғын, ҳеш нәрсени билмейтуғын гүмис, алтын, қола, темир, ағаш ҳәм тастан соғылған қудайларды алғысладыңыз. Бирақ өмириңизди ҳәм барлық жолларыңызды қолында услап турған Қудайды уллыламадыңыз. Соның ушын, Қудай қол жиберип, усы сөзлерди жаздырды. Бунда былай деп жазылған: «МЕНЕ, МЕНЕ, ТЕКЕЛ» ҳәм «ПАРСИН». Буның мәниси мынадан ибарат: МЕНЕ – Қудай сизиң ҳүкимдарлық күниңизди есаплап шығып, оның соңын белгиледи. ТЕКЕЛ – сиз тәрезиде тартылып, жеңил болып шықтыңыз. ПЕРЕС – патшалығыңыз бөлинип, Мидия ҳәм Персияға бериледи. Сонда Белшассардың берген буйрығы бойынша, Даниелге патшалық шапан кийдирилип, мойнына алтын шынжыр тағылды ҳәм ол патшалықтағы үшинши ҳүкимдар, деп жәрияланды. Сол күни түнде Бабилония патшасы Белшассар өлтирилди. Оның патшалығын алпыс еки жасар мидиялы Дарий ийеледи. Патша Дарий пүткил патшалықтағы жерлерди 120 ўәлаятқа бөлип, ҳәр бир ўәлаят үстинен найып тайынлаўды шешти. Патшаға қыйын болмаўы ушын, найыплардан есап алып отыратуғын үш ўәзир тайынланды, олардың ишинде Даниел де бар еди. Даниел басқа ўәзирлер ҳәм найыпларға қарағанда өз исин жоқары дәрежеде алып баратуғын еди. Соның ушын, патша пүткил патшалыққа басқарыўшы етип, Даниелди тайынлаўды жобаластырып қойған еди. Сонда буны көре алмаған басқа ўәзирлер ҳәм найыплар Даниелди айыплаўға урынып, оның басқарыў ислеринен кемшилик табыўға ҳәрекет қылды. Бирақ оннан бирде бир қәте яки кемшилик таба алмады. Себеби Даниел садық еди. Оннан ҳеш қандай гүна да, айып та табылмады. Ақырында олар бир-бирине былай деди: «Оның Қудайының нызамына байланыслы бир нәрселер таппасақ, Даниелге қарсы басқа айып таба алмаймыз». Сонда ўәзирлер ҳәм найыплар патшаның алдына барып былай деди: – Патша Дарий, өмириңиз узақ болсын! Патшалықтағы барлық ўәзирлер, ҳүкимдарлар, найыплар, кеңесгөйлер ҳәм ҳәкимлер кеңесип, патшамыз, сизиң мынадай қатаң пәрман шығарыўыңызды мақул таптық: Отыз күн ишинде ким де ким сизден басқа адамға ямаса қудайға сыйынса, ямаса дуўа етсе, ол арысланлар турған шуқырға таслансын. Патша, пәрман шығарып, оны тастыйықлаң. Бул пәрман Мидия ҳәм Персия нызамларына муўапық өзгертилмейтуғын ҳәм бийкар етилмейтуғын болсын. Солай етип, патша Дарий пәрманды тастыйықлады. Даниел пәрманның тастыйықланғанын билсе де, үйине барып, терезелери Ерусалим тәрепке қарап ашылған жоқарғы бөлмесине шықты да, әдеттегидей күнине үш мәрте дизерлеп, Қудайға дуўа етти ҳәм Оны алғыслады. Оған қарсы тил бириктирген адамлар бир топар болып, үйине барды ҳәм Даниелдиң өз Қудайына дуўа етип, мийрим-шәпәәт сорап атырғанының үстинен шықты. Сонда олар патшаның алдына барып, шығарылған пәрман ҳаққында былай деп айта баслады: – Тақсыр! Сиз пәрман шығарып, ким де ким отыз күн ишинде сизден басқа бир қудайға ямаса адамға дуўа етсе, ол арысланлар турған шуқырға тасланады, деп тастыйықлаған жоқ па едиңиз? Патша: – Аўа, мен шығарған бул пәрман Мидия ҳәм Персия патшалығының нызамларына муўапық қатаң, өзгермейди, – деп жуўап берди. Олар патшаға былай деди: – Тақсыр Яҳуда тутқынларынан болған Даниел сизди де, сиз шығарған пәрманды да менсинбей, ол күнине үш мәрте өз Қудайына дуўа етип атыр, – деди. Патша буны еситип, қатты қәўетерге түсти. Ол Даниелди қутқарып қалыўды жүрегинде нийет етти. Ҳәттеки, күн батқанша қолынан келгенше оны қутқарыўға ҳәрекет қылды. Деген менен, Даниелге қарсы тил бириктиргенлер патшаның алдына келип: – Тақсыр, Мидия ҳәм Персия нызамларына муўапық, патша шығарған ҳәр бир буйрық ҳәм пәрман өзгертилмейтуғынын билесиз, – деди. Сонда патша Даниелди алып келип, арысланлар турған шуқырға таслаўды буйырды. Даниелдиң өзине болса: – Ҳәмме ўақытта өзиң хызмет етип келген сол Қудайың сени қутқарсын! – деди. Бир тас әкелинип шуқырдың аўзы жаўып қойылды. Даниелге байланыслы жағдай өзгертилмесин, деп патша өзиниң ҳәм ақсүйеклериниң мөр жүзиклери менен тасты мөрлеп қойды. Кейин патша өз сарайына қайтты. Оған кеўил көтеретуғын ҳеш нәрсе әкелинбеди ҳәм түнди ҳеш нәрсе жемей өткерди. Түни менен уйықламай шықты. Таң атыўдан патша орнынан турып, асығып-үсигип, арысланлар турған шуқырға қарай жүрип кетти. Ол шуқырға жақынлап барғаннан, муңлы даўыс пенен: – Ҳәй, тири Қудайдың қулы Даниел! Сен ҳәмме ўақытта хызмет етип жүрген Қудайың сени арысланлардан қутқара алды ма? – деди. Даниел: – Тақсыр, өмириңиз узақ болсын! Мениң Қудайым периштесин жиберип, арысланлардың аўзын жаўып қойды ҳәм арысланлар маған ҳеш қандай зыян тийгизбеди. Өйткени Қудайымның алдында гүнасыз болдым ҳәм сизиң алдыңызда да мен ҳеш қандай айып ис қылмадым, – деп жуўап берди. Сонда патшаның қуўанышы ишине сыймай, оны шуқырдан шығарыўды буйырды. Даниелди шуқырдан шығарған адамлар, оған ҳеш қандай зыян тиймегенин көрди, себеби Даниел өз Қудайына исенген еди. Патшаның буйрығы бойынша, Даниелди наҳақ қаралаған адамлар алып келинип, ҳаяллары ҳәм балалары менен бирге арысланлар турған шуқырға тасланды. Олар шуқырдың түбине жетпей атырып-ақ, арысланлар оларға тасланып, сүйеклерин сындырып, майдалап таслады. Соннан кейин, патша Дарий жер жүзиндеги барлық халықлар, миллетлер ҳәм ҳәр бир тилдеги адамларға былай деп хат жоллады: «Сизлерге тынышлық ҳәм берекет болсын! Мен мынадай пәрман шығараман: патшалығымдағы барлық адамлар Даниелдиң Қудайынан қорқып, қалтырасын, өйткени: Ол мәңги бар болған тири Қудайдур, Оның патшалығы ҳасла қуламас, Ҳүкимдарлығы ҳеш қашан таўысылмас. Ол азат қылады ҳәм қутқарады, Аспан менен жерде белги ҳәм кәраматлар көрсетеди, Ол қутқарды Даниелди арысланлардың пәнжесинен». Солай етип, патша Дарий ҳәм Персия патшасы Кир ҳүкимдарлық жүргизген дәўирлерде Даниел табысқа еристи. Бабилония патшасы Белшассардың патшалығының биринши жылында Даниел төсегинде жатып, түсинде аянлар көрди. Сонда ол түсин жазып, былай деп баян қылды: Түнде көрген аянда аспанның төрт тәрепинен ескен күшли самал уллы теңизди толқынландырып атырған екен. Сол теңизден бир-бирине уқсамайтуғын үлкен төрт жыртқыш мақлуқ шықты. Бириншиси арысланға уқсайтуғын еди. Онда бүркиттиң қанатлары бар еди. Қандай да бир күштиң оның қанатларын жулып таслағанын ҳәм жерден көтерип, адамға уқсатып еки аяққа турғызып қойғанын көрдим. Сол мақлуққа адамның жүреги берилди. Екинши мақлуқ артқы аяқлары менен турған айыўға уқсайтуғын еди. Ол аўзына үш қабырға сүйекти тислеп алған еди. Оған: «Қәне, тойғаныңша гөш же», – деп айтылды. Соңынан қапланға уқсаған басқа бир мақлуқты көрдим. Оның арқасында қустың төрт қанаты бар еди ҳәм ол төрт баслы еди. Оған ҳүкимдарлық етиў ҳуқықы берилген еди. Соннан кейин, түр-түси қорқынышлы, айбатлы ҳәм жүдә күшли төртинши мақлуқты көрдим. Ол темир тислери менен барлығын шайнап, майдалап таслады. Ал қалдықларын болса, аяқлары менен басып езди. Ол алдынғы мақлуқларға уқсамайтуғын еди, оның он мүйизи бар еди. Мен усы мақлуқтың мүйизлерин тамаша қылып турғанымда, олардың арасынан өсип шығып атырған және бир кишкене мүйиз көрдим. Оған орын босатыў ушын, алдынғы он мүйизден үшеўи түби менен қопарылып түсти. Жаңа өсип шыққан мүйизде адамның көзине уқсаған көзлери ҳәм менменлик пенен сөйлейтуғын аўзы бар еди. Мен тахтлардың орын-орынларына қойылып, Әзелден Бар Болғанның өз орнына отырғанын көрдим. Оның кийими аппақ қардай, шашлары болса тап-таза мамықтай еди. Оның тахты жанып турған жалын, тахттың дөңгелеклери лаўлап турған от сыяқлы еди. Оның алдынан отлы бир дәрья ағып шықты. Мың-мыңлағанлар Оған хызмет етип, он мың – он мыңлағаны Оның алдында турды. Ҳүким басланды, китаплар ашылды. Менменлик пенен сөйлеп атырған сол кишкене мүйизге қарап турғанымда, сол төртинши мақлуқ көз алдымда өлтирилди ҳәм оның өлиги отқа тасланып, жоқ қылынды. Басқа мақлуқлардан болса ҳүкимдарлық тартып алынды, бирақ белгили бир ўақытқа дейин жасаўына рухсат берилди. Түнде көрген сол аянымда мен аспан бултларында киятырған адам улына уқсаған биреўди көрдим. Ол Әзелден Бар Болғанның алдына апарылды. Оған ҳүкимдарлық, уллылық ҳәм патшалық берилди. Барлық халықлар, миллетлер ҳәм ҳәр бир тилдеги адамлар оған хызмет етти. Оның бийлиги таўысылмайтуғын, мәңги ҳүкимдарлық, патшалығы ҳеш қашан қуламайтуғын патшалықдур. Даниел, яғный мен ишимнен руўхый қатты тынышсызландым ҳәм көрген аяным мени қәўетерге салды. Мен сол жерде турғанлардың бирине жақынлап, булардың ҳәммесиниң ҳақыйқый мәнисин айтып бериўин сорадым. Ол маған аянның мәнисин ашып, былай деп түсиндирип берди: – Бул төрт үлкен мақлуқ – жер жүзинде пайда болатуғын төрт патша. Бирақ Қудай Тааланың мухаддеслери патшалықты қолға алып, олар шексиз, мәңги ҳүкимдарлық қылады. Сонда төртинши мақлуқ туўралы шын мәнисин билиўди қәлеген едим, өйткени ол басқа мақлуқлардан айрықша ҳәм қатты қорқынышлы еди. Темир тислери ҳәм қола тырнақлары бар бул мақлуқ барлығын шайнап майдалап, қалғанларын болса басып езетуғын еди. Оның басындағы он мүйиздиң ҳәм жаңа өсип шыққан мүйиздиң мәнисин билиўди қәледим. Сол мүйиз өсип шығып атырғанда, орнындағы үш мүйизди түсирип жиберген еди. Көзлери ҳәм менменлик пенен сөйлейтуғын аўзы бар бул мүйиз басқа мүйизлерге қарағанда көбирек күшке ийе болып көринетуғын еди. Мен тамаша қылып турғанымда, сол мүйиз мухаддес адамлар менен саўаш жүргизип, оларды жеңип атырған еди. Сонда Әзелден Бар Болған келип, Өзиниң мухаддеслери ушын әдил ҳүким шығарды. Қудайдың мухаддеслериниң патшалықты қолға алатуғын ўақты келген еди. Сәўбетлесим даўам етип былай деп түсиндирип берди: – Төртинши мақлуқ – бул жер жүзинде ҳүкимдарлық қылатуғын төртинши патшалықтың тымсалы. Бул патшалық басқа патшалықлардан айрықша болады. Ол пүткил дүньяны шайнап, езип майдалап таслайды. Мақлуқтың он мүйизи – патшалықты басқаратуғын он патша. Кейинирек жаңадан бир патша пайда болады. Бул патша алдынғы он патшадан айрықша болады ҳәм олардың арасынан үш патшаны тахттан түсирип таслайды. Ол Қудай Таалаға қарсы сөзлерди айтып, Оның мухаддеслерин езеди. Мухаддес байрамлар ҳәм нызамларды өзгертиўге ҳәрекет етеди. Қудайдың мухаддеслери бир мүддет, еки мүддет ҳәм ярым мүддет даўамында сол патшаның зулымлығы астында болады. Усы мүддетлер тамамланғанда, аспанда ҳүким жыйналысы басланады. Залым патша тахттан түсирилип, пүткиллей жоқ қылынады. Қудай Тааланың мухаддеслерине болса патшалық, ҳүкимдарлық ҳәм аспан астындағы барлық патшалықлардың уллылығы бериледи. Олардың патшалығы мәңги патшалық болады. Барлық ҳүкимдарлық оларға бойсынып, хызмет етеди. Көрген, еситкенлерим усылардан ибарат еди. Мен, Даниел бул түсимнен сондай қатты қәўетерленип, жүзим солғын тартып кеткен еди. Деген менен, булардың ҳәммесин ишимде сақладым. Биринши аяннан кейин, патша Белшассардың ҳүкимдарлығының үшинши жылында Даниелге, яғный маған және бир аян көринди. Бул аянда мен Элам ўәлаятының Суза қорған қаласында, Улай каналының бойында турған екенмен. Мен канал бойында бир қошқардың турғанын көрдим. Оның узын еки мүйизи бар еди. Оның мүйизиниң бири узынырақ, сол узын мүйизи екинши болып шыққан еди. Қошқар батыс, арқа ҳәм қубла тәреплерге өзин урып атырғанын көрдим. Ҳеш бир ҳайўан оған қарсы шыға алмайтуғын еди ҳәм оның қолынан ҳеш нәрсени қутқара алмайтуғын еди. Қошқар қәлегенин ислеп, өзин айбатлы қылып көрсетти. Буны тамаша қылып турғанымда, батыс тәрептен бир текениң пүткил жер жүзин аралап, туяқлары жерге тийместен киятырғанын көрдим. Оның көзлериниң ортасында бир үлкен мүйизи бар еди. Ол бар күши ҳәм ғәзеби менен мен көрген каналдың бойында турған еки мүйизли қошқарға қарай тасланды. Ғәзеп пенен қошқарды сүзип, оның мүйизлерин сындырғанын көрдим. Қошқардың текеге қарсы шығатуғын күши жоқ еди. Теке оны жерге қулатып, басқылап таслады, қошқарды оның қолынан қутқаратуғын ҳеш ким болмады. Теке қатты күшейип кетти, бирақ күш-қүдиретке толған ўақытта, оның үлкен мүйизи сынып түсти ҳәм оның орнына төрт тәрепке қайырылып, басқа үлкен төрт мүйиз өсип шықты. Сол мүйизлердиң биринен және бир кишкене мүйиз өсип шықты. Кейин ол үлкейип, қублаға, шығысқа ҳәм гөззал үлкеге қарай жайыла берди. Қүдирети көкке жеткен бул мүйиз аспан ләшкерлерине ҳүжим қылды. Аспан ләшкерлери болған жулдызлардың базыларын жерге түсирип, оларды басқылап таслады. Ҳәттеки, аспан ләшкерлериниң сәркәрдасын менсинбей, оған берилетуғын күнделикли қурбанлықларды тоқтатты. Мухаддес мәканды болса ўайран қылды. Жаўызлық себепли аспан ләшкерлери күнделикли қурбанлықлар менен бирге оған тапсырылды. Ҳақыйқатты аяқ асты қылған сол мүйиз ҳәр бир исинде табысқа ерисер еди. Кейин бир периштениң сөйлесип атырғанын еситип қалдым. Басқа бир периште оннан былай деп сорады: – Аяндағы бул жаўызлық күнделикли қурбанлықлардың орнын қашанға дейин ийелейди? Қашанға дейин Мухаддес орын ҳәм аспан ләшкерлери аяқ асты болады? Екинши периште маған былай деди: – Бундай аўҳал еки мың үш жүз күн ҳәм түн даўам етеди. Соннан кейин, Мухаддес орын пәкленип, алдынғы ҳалына қайтарылады. Мен, Даниел көрген аянның мәнисин түсиниў ушын, басымды қатырып турғанымда, күтилмегенде, алдымда адам сүлдериндеги биреў пайда болды. Сол ўақытта мен Улай каналынан: «Ҳәй, Жабрайыл, бул адамға аянның мәнисин түсиндирип бер», – деп айтқан адам даўысын еситтим. Жабрайыл мен турған жерге жақынласқанда, қорққанымнан ет бетимнен жерге жығылдым. Бирақ ол маған: – Ҳәй, инсан улы, бул ақырзаман ҳаққындағы аян екенин түсин, – деди. Ол сөйлеп атырғанда естен аўып, жерде созылып жатырған едим. Деген менен, ол қолын созып, мени аяққа турғызып қойды да, маған былай деди: – Қулақ сал, Қудай Өз ғәзебин жер жүзине шашыўды белгилеген ўақтында, нелер болатуғынын саған билдиремен. Себеби бул аян белгиленген ақырзаманға байланыслы. Сен көрген еки мүйизли қошқар – бул Мидия ҳәм Персия патшалары. Жүнли теке болса – Грек патшасы. Еки көзиниң ортасындағы үлкен мүйиз – Грек тахтына отыратуғын биринши патша. Сынып түскен мүйиздиң орнына шыққан төрт мүйиз – сол халықтан шығатуғын төрт патшалықты билдиреди. Тахтқа отырған төрт патша алдынғы патшаға қарағанда ҳәлсиз болады. Сол төрт патшаның ҳүкимдарлығының ақыры жақынлап, гүналары толып тасқанда, ҳийлекерликке шебер, айбат жүзли бир патша бас көтерип шығады. Ол жүдә күшейип кетеди, бирақ өз күши менен буған ериспейди. Ол ҳәмме нәрсени ўайран қылып, барлық ислеринде табысқа ериседи. Күшли басшыларды ҳәм мухаддес халықты қырып таслайды. Ол сумлығы менен ҳийлекерлиги арқалы табысқа ерисип, тәкаббирленип кетеди. Көп адамларды ескертип отырмай өлтиреди, ҳәттеки, ең уллы патшалардың Патшасына қарсы бас көтереди. Бирақ ол инсан қолы тиймей-ақ жоқ қылынады. Саған айтылған азанға ҳәм кешке байланыслы аян ҳақыйқат. Сен аянды сыр тут, өйткени бул узақ келешекке байланыслы. Усы ўақыядан соң, Даниелдиң, яғный мениң мәнисим қашып, бир неше күн аўырып жаттым. Соңынан орнымнан турып, патшаның хызметине қайттым. Деген менен, бул аян мени пүткиллей ҳаўлықтырып таслаған еди. Мен оның мәнисин түсинбеген едим. Бабилония патшалығына отырған мидиялы Ахашўерош улы Дарийдиң ҳүкимдарлығының биринши жылы еди. Мен, Даниел Дарийдиң ҳүкимдарлығының дәслепки жылында Мухаддес Жазыўларды түсиниўге кирискен едим. Жаратқан Ийениң пайғамбар Еремияға айтқан сөзлери бойынша, Ерусалимниң жетпис жыл даўамында ўайран болып жататуғынын билип алдым. Сонда мен жүзимди Қудай Ийе тәрепке бурып, жалбарынып дуўа еттим, ораза туттым, аза кийимин кийип, күлге отырдым. Қудайым Жаратқан Ийеге дуўа етип, гүналарымызды мойынлап, былай дедим: «О, Ийе, уллы ҳәм айбатлы Қудай! Сени сүйип, буйрықларыңа бойсынғанлар менен дүзген келисимиңде садық қаласаң! Ал бизлер гүна ислеп, жаманлыққа қол урдық. Жаўыз ислерди ислеп, Саған қарсы бас көтердик, буйрықларыңнан ҳәм нызамларыңнан жүз бурдық. Бизлер Сениң атың менен патшаларымызға, басшыларымызға, ата-бабаларымызға ҳәм елимиздеги барлық халыққа сөйлеген хызметкерлериң болған пайғамбарларға қулақ салмадық. Әдалатлық Сен тәрепте, Ийе! Ал бизлер бүгин шерменде болдық. Бизлер Саған қыянет еткенимиз ушын Яҳуда ҳәм Ерусалим турғынларын – пүткил Израил халқы болған бизлерди узақ ҳәм жақын еллерге тарқатып жибердиң. Жаратқан Ийе, Саған қарсы гүна қылғанымыз ушын патшаларымыз, басшыларымыз, ата-бабаларымыз, – ҳәммемиз шерменде болдық. Қудай Ийемиз, бизлер Саған қарсы бас көтерсек те, Сен гүналарымызды кешириўши, реҳимли Қудайсаң. Қудайымыз Жаратқан Ийе, бизлер Саған қулақ салмадық! Хызметкерлериң пайғамбарлар арқалы бизлерге берген нызамларыңа әмел қылмадық. Пүткил Израил халқы Нызамыңды бузып, ҳақ жолдан азғырылды, Саған қулақ салыўды қәлемеди. Бизлер Саған қарсы гүна қылғанымыз ушын, қулың Муўсаның Нызамында жазылған нәлетлер басымызға түсти, ишилген антлар орынланды. Аўа, Сен бизлерге ҳәм басшыларымызға ескертип айтқан сөзлериңди жүзеге асырып, бизлерди үлкен апатқа дуўшар еттиң. Ерусалимниң басына түскен аўыр апат жер жүзиндеги ҳеш бир жерде болмаған. Муўсаның Нызамында жазылған барлық апатлар басымызға түсти. Ал бизлер сонда да гүналарымыздан қайтып, Қудайымыз Жаратқан Ийениң мийрим-шәпәәтин излемедик, Оның ҳақыйқат сөзин де еске алмадық. Жаратқан Ийе бизлерди бул апатларға дуўшар қылды, себеби Қудайымыз Жаратқан Ийе ислеген ҳәр бир исинде әдалатлы. Ал бизлер Оның сөзине қулақ салмадық. О, Қудай Ийемиз, Сен Өз халқыңды Мысырдан қүдиретли қолың менен алып шықтың ҳәм ҳәзирге дейин атың даңққа бөленген. Ал бизлер гүна қылдық, жаўызлыққа қол урдық. Ийе, Сен ҳақлығың бойынша Өз қалаң Ерусалимнен, Өзиңниң мухаддес таўыңнан ашыў ҳәм ғәзебиңди алып таслай гөр! Бизлердиң гүналарымыз ҳәм ата-бабаларымыздың нызамсызлықлары себепли Ерусалим ҳәм Өзиң таңлаған халқың қоңсы халықлардың арасында хор болып атыр. Енди Қудайымыз, қулыңның дуўасын ҳәм жалбарыныўын есит. Өзиң ушын, Ийе, ўайран болған Мухаддес мәканыңа нурлы жүзиңди қарат. Қудайым, қулақ салып, есит! Көзлериңди ашып, бизлердиң шеккен азабымызға ҳәм Өз атың менен аталған қалаңның аўҳалына қара. Бизлер өз ҳақлығымызға сүйенип емес, ал Сениң шексиз мийримиңе сүйенип жалбарынамыз. Ийе, қулақ сал! Ийе, бизлерди кешир! Ийе, нәзер салып, ҳәрекет ете гөр! Қудайым, Өзиң ушын асыға гөр, өйткени бул қала ҳәм халық Сениң атың менен аталған». Мен тынбай дуўа етип, өзимниң ҳәм халқым Израилдың гүналарын ашық мойынлап, Қудайдың мухаддес таўы – Ерусалим ушын Қудайым Жаратқан Ийеге жалбарынып атырған едим. Мен еле дуўа етип атырғанымда, алдынғы аянымда көрген адам сүлдериндеги Жабрайыл жылдам ушып, қасыма келип турды. Бул кешки қурбанлық усынылатуғын ўақыт еди. Ол маған түсиндирип, былай деди: – Даниел, мен саған даналық ҳәм түсиник бериў ушын келдим. Сен Қудайға дуўа етип баслағаныңда, Ол саған жуўап берген еди. Мен жуўапты саған жеткизиў ушын келдим, себеби сен Қудайдың сүйикли бендесисең. Қәне, енди айтатуғын сөзлериме жақсылап қулақ сал, аянның мәнисин түсинип ал. Жынаят ислерди тоқтатып, гүналарға шек қойыў, айыпларды пәклеў ҳәм мәңги әдилликти орнатыў, аян ҳәм пайғамбарлардың сөзлери әмелге асып, жүдә мухаддес Ибадатхана қайта бағышланып, майланыўы ушын Қудай сениң халқың ҳәм мухаддес қалаң ушын жетпис ҳәпте белгиледи. Мынаны түсинип, билип ал: Ерусалимди қайта қурыў ушын буйрық берилгеннен баслап, майланған ҳүкимдар келгенге дейин жетпис ҳәпте өтеди. Алпыс еки ҳәпте өткенде, Ерусалим қаласы, оның көшелери ҳәм қорғанлары қайта тикленеди, бирақ бул қыйыншылық дәўирде жүз береди. Алпыс еки ҳәпте өткенде, майланған ҳүкимдар өлтириледи ҳәм ол ерискен ҳәр бир нәрсе жоқ болады. Кейинги келетуғын ҳүкимдардың әскерлери қаланы да, Ибадатхананы да ўайран қылады. Оның ақыры топан суўындай болып, урыс ақырына дейин даўам етеди. Қудай қыйратыўды қарар еткен еди. Сол ҳүкимдар көп халықлар менен бир ҳәпте күшли бир келисим дүзеди. Сол ҳәптениң ярымы өткенде, ол қурбанлық ҳәм садақаларға шек қояды. Және де, Ибадатханаға ўайран қылатуғын жеркенишли бир затты орнатады. Бул – ўайран қылыўшы ҳүкимдарды жоқ қылыў ушын Қудай белгилеген күнге дейин даўам етеди. Персия патшасы Кирдиң патшалығының үшинши жылында, Белтешассар деп аталған Даниелге бир аян келди. Келешекте жүз беретуғын күшли саўашқа байланыслы болған бул хабар ҳақыйқат. Даниел бул хабарды аян арқалы түсинди. Сол күнлери мен, Даниел үш ҳәпте аза тутып жүрдим. Үш ҳәпте даўамында ҳеш қандай тойымлы аўқат жемедим, гөш пенен шарапты аўзыма да алмадым ҳәм май сүртпедим. Биринши айдың жигирма төртинши күни мен уллы дәрьяның, яғный Тигр дәрьясының бойында турған едим. Сонда мен үстинде зығырдан тоқылған ақ кийими, белинде таза алтыннан исленген белбеўи бар биреўди көрдим. Оның денеси сары яқыт сыяқлы жарқырап, жүзи шақмақ жалынындай, көзлери шомдай болып жанып турған еди. Оның аяқ-қоллары жылтыр қоладай жылтырап, даўысы аламан халықтың даўысындай жаңғырып туратуғын еди. Аянды жалғыз мен көрдим. Жанымдағылар аянды көрмесе де, олардың зәррелери ушқаны соншелли, олар қашып, жасырынып алды. Сонда мен бир өзим қалдым. Сол уллы аянды көрип атырғанымда, ҳәлсизленип, жүзим қуўарып, диңкем де қалмаған еди. Сонда периштениң даўысын еситтим. Даўысты еситкенимде есимнен аўып, ет бетимнен жерге жығылдым. Сонда бир қол маған тийип, мени көтерип, қол ҳәм дизелериме турғызып қойды. Сол периште маған: – Ҳәй, Даниел, сен Қудайдың сүйикли бендесисең. Қәне, тур! Саған айтатуғын сөзлериме жақсылап қулақ сал, өйткени ҳәзир мен сениң алдыңа жиберилгенмен. Ол маған усы сөзлерди айтып атырғанда, мен қалтырап орнымнан турдым. Ол сөзин даўам етип, былай деди: – Қорқпа, Даниел! Сен бул хабар ҳаққында түсиник алыўды нийет етип, Қудайыңның алдында өзиңди кишипейил тутқан күниңнен-ақ сениң дуўаң қабыл етилди. Дуўаларыңа жуўап бериў ушын алдыңа келдим. Бирақ Персия патшалығының ҳүкимдары жигирма бир күн даўамында маған қарсы турды. Мен Персия патшаларының ишинде жалғыз қалғанымда, бас периштелердиң бири Михаил маған жәрдемге келди. Мен саған келешекте халқыңның басына түсетуғын нәрселерди түсиндириў ушын келдим. Бул аян сол күнлер ҳаққында. Ол усы сөзлерди айтып атырғанда, мен басымды ийип, үнсиз турған едим. Соннан соң адам баласына уқсаған биреў еринлериме қолын тийгизди. Сонда мен де аўзымды ашып, алдымда турғанға былай дедим: – Мырзам, бул аян мени қатты қыйнап жиберди, диңкем қурыды. Мендей бир қулың қалайынша мырзам менен сөйлесе алады? Ҳалым қалмаған, демим тығылып, зорға дем алып атырман. Сонда адам улына уқсаған сол биреў және бир мәрте қолын тийгизип, маған күш бағышлап, былай деди: – Ҳәй, Қудайдың сүйикли бендеси, қорқпа! Саған тынышлық болсын! Күшли бол, аўа, күшли бол! Ол маған сөйлеп атырғанда, маған күш-қуўат енип: – Мырзам, сиз маған күш-қуўат бердиңиз, енди айта бериң, – дедим. Ол маған: – Сениң алдыңа не ушын келгенимди билесең бе? Енди мен Персия патшалығының ҳүкимдары менен урысыўға қайтып бараман. Бирақ мен кеткеннен кейин, Грек патшалығының ҳүкимдары келеди. Бирақ дәслеп Ҳақыйқат китабында не жазылғанын саған айтып беремен. Оларға қарсы гүресте маған сизлердиң ҳүкимдарыңыз Михаил периштеден басқа ҳеш ким жәрдем бермейди, – деди. – Мидиялы Дарийдиң ҳүкимдарлығының биринши жылында, мен оған жәрдем берип, қорғаў ушын оның қасында турған едим. – Енди мен саған ҳақыйқатты айтаман. Персия патшалығында және үш патша ҳүкимдарлық қылады. Бирақ төртинши патша басқаларына қарағанда байлығы айтарлықтай көп болып, байлығы арқалы күш арттырады ҳәм ҳәммени Грек патшалығына қарсы қозғайды. Кейин тахтқа күшли бир патша отырады, ол уллы ҳүкимдарлық пенен басқарып, қәлеген исин қылады. Деген менен, ол күш-қүдиретке толып тасқанда, патшалығы ыдырап, төртке бөлинип кетеди. Тахт оның зүрядына берилмейди ҳәм патшалықтың алдынғы күш-қүдирети оларда болмайды. Себеби оның патшалығы түп-тамыры менен жулып тасланып, оның зүрядынан болмаған басқа биреўлерге бериледи. Сол арада қубла патшасы күшейип кетеди, бирақ патшаның сәркәрдарларынан бири күшейип, патшаның салтанатынан гөре үлкенирек бир патшалыққа ҳүкимдарлық қылады. Бир неше жыл өткеннен соң, қубла патшасы арқа патшасы менен тынышлық келисимин дүзеди. Усы келисимди беккемлеў ушын, қубла патшасының қызы арқа патшасына барады. Деген менен, қубла патшасының қызы өз күшин жойтады ҳәм күшин сақлай алмайды. Қыз, оның менен бирге келген нөкерлери, баласы ҳәм оны қоллап қуўатлаған қолға тапсырылады. Бирақ қубла патшалығының тахтына қыздың ағайинлеринен бири отырады. Ол арқа патшалығының ләшкерлерине ҳүжим қылып, қорғанларын қолға алады ҳәм олардың үстинен жеңиске ериседи. Олардың мүсин қудайларын, қуйма бутларын, гүмис ҳәм алтыннан исленген қымбатбаҳа ыдысларын олжа қылып, Мысырға алып кетеди. Кейин бир неше жыл даўамында арқа патшасының тынышын бузбайды. Соңынан арқа патшасы қубла патшасына бастырып барады, бирақ артқа шегиниўге мәжбүр болып, өз елине қайтып кетеди. Кейин арқа патшалығының балалары урысқа таярланып, жүдә көп ләшкер жыйнайды. Ләшкерлер топан суўдай ағып, қубла патшалығының қорғанына ҳүжим қылады. Ғәзепке минген қубла патшасы арқа патшасы менен саўашқа түседи. Арқа патшасының сансыз ләшкерлери душпан қолына тәслим қылынады. Сансыз ләшкердиң үстинен жеңиске ерискен қубла патшасы тәкаббирленип кетеди ҳәм мың-мыңлаған әскерди өлтирсе де, оның жеңиси узаққа созылмайды. Себеби бир неше жылдан кейин арқа патшасы алдынғысынан да көп ҳәм жақсы қуралланған ләшкерлери менен қубла патшалығына және бастырып барады. Сол ўақытта көп адамлар қубла патшасына қарсы бас көтереди. Аян әмелге ассын, деп халқыңның арасындағы базы қозғалаңшылар да бас көтереди, бирақ табысқа ерисе алмайды. Сонда арқа патшасы келип, қорған қаланы қамал қылады, ишине кириў ушын дийўалға топырақ үйип, оны қолға алады. Қубла патшалығының ләшкерлери арқа патшалығының күшине қарсы тура алмайды, ҳәттеки, қубла патшалығының сайланды ләшкерлери де жаўдың ләшкерлериниң күшли ҳүжимин қайтара алмайды. Арқа патшасы қәлегенин ислейди, ҳеш бир адам оған қарсылық қылыўға жүрексинбейди. Ол гөззал Израил үлкесин қолға киргизип, оны ўайран етиў мүмкиншилигине ийе болады. Алдын арқа патшасы өз патшалығының бар күши менен қубла патшалығын басып алмақшы болады. Ол қубла патшалығын жер менен жексен қылыў мақсетинде оның патшасы менен келисим дүзип, оған қызын узатады. Бирақ арқа патшасының бул жобалары пуш болып, табысқа ерисе алмайды. Соннан соң арқа патшасы бурылып, теңиз бойындағы қалаларға ҳүжим қылып, көбисин қолға алады. Деген менен, бир сәркәрда бул тәкаббир патшаны тоқтатып, оның қылмысларына жараса жазасын береди. Сонда арқа патшасы шегинип, өз елиндеги қорғанларға қайтады ҳәм жолда жеңилиске ушырап, изсиз жоқ болады. Оның орнына арқа тахтына басқа бир патша отырады. Ғәзийнесин толтырмақшы болған бул патша салықшысын жиберип, адамларға көп салық салады. Бирақ қысқа ўақыт ишинде ол өледи. Оның өлими саўаштың ямаса биреўдиң қастыяншылығы нәтийжесинде жүз бермейди. Оның орнына тахтқа отырған патша оңбаған бир адам болады. Патша зүрядынан болмаған бул адам күтилмегенде ҳийлекерлик пенен арқа патшалығының тахтына отырып алады. Ол өзине қарсылық көрсеткен жүдә күшли әскерий орданы жоқ қылады. Ҳәттеки, келисим дүзген ҳүкимдарды да усы аўҳалға салады. Ол басқа халықлар менен келисим дүзип, ҳийлекерлик пенен ис тутады. Оған ергенлердиң саны аз болыўына қарамастан, оның күши барған сайын артып барады. Ол бай ўәлаятларға күтилмегенде бастырып барып, ата-бабалары ҳеш қашан қылмаған ислерге қол урады. Қолға киргизген олжа ҳәм мал-мүликлерди өзиниң изине ергенлерге бөлистирип береди. Қорғанларды қолға алыў жобаларын дүзеди, бирақ бул жағдай узаққа созылмайды. Ол күш-қүдиретин жыйнап, қубла патшасына үлкен бир ләшкер тартып барады. Қубла патшасы да оғада қүдиретли ҳәм күшли ләшкерлери менен урысқа шығады. Бирақ оған қарсы дүзилген ҳийлекерлик себепли артық қарсы тура алмайды. Қубла патшасының өз табақласлары оған сатқынлық қылады. Оның ордасы жеңилиске ушырап, көбиси қырылып қалады. Сол еки патшаның жүрегинде жаман нийет болады. Олар бир дастурханда отырып, бир-бирине өтирик сөйлейди. Бирақ буннан нәтийже шықпайды. Себеби белгиленген ўақыт еле келмеген еди. Арқа патшасы көп байлық пенен өз елине қайтып кетеди. Бирақ оның жүреги мухаддес келисимге қарсы болады. Жолда ол нийетин әмелге асырып, кейин өз елине қайтады. Белгиленген ўақытта арқа патшасы қубла патшалыққа және жүрис қылады, бирақ бул рет алдынғыдай болмайды. Батыстан келген кемелери оған қарсылық көрсетеди, руўхы түскен патша артқа шегинеди. Бирақ қайтып келгенде, ол ашыўын мухаддес келисим дүзген халықтан алады, мухаддес келисимнен бас тартқанларға болса жақсылық қылады. Оның ләшкерлери Мухаддес мәканның қорғанына бастырып кирип, Мухаддес орынды ҳарамлайды. Күнделикли қурбанлықларды тоқтатып, ўайран қылатуғын жеркенишли бир затты орнатады. Сол патша ҳийле менен келисимнен бас тартқанлардың кеўлин таўып, оларды өз тәрепине аўдырып алады. Ал Қудайға садық қалғанлар болса, бар күши менен оған қарсылық көрсетеди. Халықтың арасындағы дана жолбасшылар адамларға ақыллы нәсиятлар береди. Деген менен, бир қанша ўақытқа дейин олардың базылары қылыштан өледи, отта жандырылады, базылары зинданға тасланады, талан-тараж болады. Қуўғын ўақтында олар азғантай жәрдем алады. Көплер жағымпазлық пенен оларға қосылады. Қуўғын ўақтында бир неше дана адамлар азап шегеди. Усы арқалы ақырғы ўақытқа дейин олар усылайынша пәкленип, тазаланады. Себеби белгиленген ўақыт еле келмеген. Арқа патшасы кеўли қәлеген исти қылады. Ол өзин көкке көтерип, қудайлардан жоқары қояды. Қудайлардың Қудайына қарсы сөйлеп, тил тийгизеди. Қудайдың белгилеп қойған ғәзеп ўақты таўысылғанға дейин, ол табыслы болады. Деген менен, Қудай өз жобасын сөзсиз әмелге асырады. Ол ата-бабалары сыйынған қудайларды ҳәм ҳаяллар жақсы көрген қудайды менсинбейди. Ол өзин олардың ҳәммесинен жоқары қойып, бирде бир қудайды өз нәзерине илмейди. Булардың орнына қорғанларды қорғаўшы, деп аталған қудайды уллылайды. Ата-бабалары табынбаған бул қудайға алтын, гүмис, қымбат баҳалы таслар ҳәм қымбат сыйларды садақа қылып, ҳүрмет көрсетеди. Ол жат қудайдың жәрдеми менен қорғанларын қорғайды. Оны ҳақыйқый ҳүкимдар деп тән алғанларға ҳүрмет-иззет көрсетип, оларды көп адамлардың үстинен басшы етип қояды ҳәм оларға жерлерди саўға сыпатында бөлип береди. Заманның ақырында қубла патшасы оған ҳүжим қылады. Бирақ арқа патшасы саўаш арбалары, атлылары ҳәм көп кемелери менен оған қуйындай бастырып барып, жерлерди суў тасқыны сыяқлы жайпап өтеди. Ол гөззал Израил үлкесин де қолға алып, көплеген еллердиң басына жетеди. Деген менен, эдом, моаб ҳәм аммон халқының басшылары оның қолынан қашып қутылады. Ол басқа еллерге де қол салады, Мысыр да оннан қашып қутыла алмайды. Ол Мысырдың алтын, гүмис қазналарына ҳәм барлық байлықларына ийелик қылады. Ливиялылар менен хабашстанлылар да оған бағынышлы болады. Деген менен, шығыс ҳәм арқа тәрептен келген хабарлар оны таң қалдырады. Бул хабардан ғәзепленген патша жолға атланып, көп адамларды қырып таслайды. Кейин теңиз ҳәм гөззал мухаддес таў арасындағы жерлерге барып, сол жерге патшалық шатырларын тигеди. Бирақ ол сол жерде өледи, оған жәрдем беретуғын ҳеш ким болмайды. – Сол ўақытта халқыңды қорғаўшы уллы ҳүкимдар, Михаил периште пайда болады. Өйткени миллетлер пайда болғаннан баслап улыўма жүз бермеген қорқынышлы азап дәўири басланады. Сонда сениң халқыңның арасынан Қудайдың китабына аты жазылған ҳәр бир адам қутқарылады. Өлип, топыраққа көмилгенлердиң көпшилиги оянады: кимиси мәңгилик өмирге ийе болады, кимиси шерменделикке ҳәм мәңги уятқа дуўшар болады. Даналар ашық аспан сыяқлы жайнайды, адамларды әдил жолға жетелегенлер болса, жулдызлар яңлы удайына мәңги-бақый жарқырайды. Ал сен, Даниел, китапты мөрле де, бул сөзлерди ақырзаманға дейин сыр сақла. Көп адамлар өзлерин ана жақтан мына жаққа урып, билимин асырады. Сонда мен, Даниел дәрьяның бойында пайда болған және басқа екеўин көрдим: биреўи дәрьяның берги жағасында, екиншиси арғы жағасында турған еди. Олардың бири ағыстың жоқарғы жағында турған зығыр кийимли периштеден: – Қашанға дейин бул таң қаларлық ўақыя даўам етеди? – деп сорады. Суўдың жоқарғы жағында турған зығыр кийимли периштениң еки қолын аспанға созып, мәңги жасаўшы Қудай ҳақы ант ишкенин ҳәм мынадай сөзлер айтқанын еситтим: – Бул таң қаларлық ўақыялар бир мүддет, еки мүддет ҳәм ярым мүддет даўам етеди. Мухаддес халықтың күш-қүдирети толық жоқ болғанда, булардың ҳәммеси тамам болады. Сол адамның айтқан сөзлерин еситтим, бирақ түсинбедим ҳәм оннан: – Мырзам, буның ақыбети не болады? – деп сорадым. Ол былай деп жуўап берди: – Енди кете бер, Даниел. Бул сөзлер жабылып, ақырзаманға дейин мөрлеп қойылған. Көплер пәкленеди ҳәм ағарып, тазаланады. Бирақ напәк напәклигин даўам етеди. Напәклердиң биреўи де буны түсинбейди, даналар болса булардың барлығын түсинип алады. Күнделикли қурбанлықлар тоқтатылып, ўайран қылатуғын жеркенишли зат орнатылғаннан баслап 1290 күн өтеди. Ақырына дейин, яғный 1335 күн өткенше күтип, шыдағанлар қандай бахытлы! Сен, Даниел, өмир жолыңды даўам етип, бул дүньядан көз жумасаң. Бирақ ақырзаманда тирилип, сыйыңды аласаң. Яҳуда патшалары Уззия, Иотам, Ахаз, Хизкия ҳүкимдарлық еткен ўақытлары ҳәм Израил патшалары Еҳоаш улы Яробам ҳүкимдарлық еткен ўақытлары Беерий улы Ҳошеаға Жаратқан Ийеден сөз түсти. Жаратқан Ийе Ҳошеа арқалы сөйлей баслап, оған былай деди: – Бар, бир бузық ҳаялға үйлен, оның бузықшылық пенен туўған балалары болады. Өйткени бул ел де Жаратқан Ийеден бас тартып, опасызлық қылды. Солай етип, Ҳошеа Диблайымның қызы Гомерге үйленди. Гомер ҳәмиледар болып, Ҳошеаға ул туўып берди. Жаратқан Ийе Ҳошеаға былай деди: – Улыңның атын Изреел деп қой. Себеби узақ ўақыт өтпей, Мен патша Еҳудың шаңарағын Изреелде қан төккени ушын жазалайман. Израил патшалығын жоқ қыламан. Сол күни Мен Изреел ойпатлығында Израилдың садағын сындыраман. Гомер және ҳәмиледар болып, қыз туўды. Жаратқан Ийе Ҳошеаға: – Қыздың атын Ло-Рухама деп қой. Өйткени буннан былай Мен Израил халқына реҳим қылмайман, оларды кеширмеймен. Бирақ Яҳуда халқына реҳим қыламан. Оларды садақ, қылыш, саўаш, ат ҳәм атлылар арқалы емес, ал олардың Қудайы болған Мен, Жаратқан Ийе, Өз күшим менен қутқараман, – деди. Гомер Ло-Рухаманы емшектен шығарғаннан соң, және ҳәмиледар болып, ул туўды. Жаратқан Ийе былай деди: – Улыңның атын Ло-Аммий деп қой. Өйткени енди сизлер Мениң халқым емессиз, Мен де сизлердиң Қудайыңыз емеспен. Деген менен, Израил халқы теңиздеги қум сыяқлы көп болып, оларды өлшеп те, санап та болмайтуғын ўақыт келеди. Оларға: «Сизлер халқым емессиз», – деп айтылған жерде: «Тири Қудайдың балаларысыз», – деп айтылады. Сонда Яҳуда ҳәм Израил халықлары қайтадан бирлесип, өзлерине бир басшы таңлайды. Олар өз елинде өсип, гүллеп жаснайды. Солай етип, Изреелдиң күни уллы бир күн болады. Жаратқан Ийе былай деди: «Аға-инилериңизди Аммий, әжапа-қарындасларыңызды Рухама, деп шақырың». «Анаңыздың айыбын бетине басың, аўа, айыбын бетине басың, Ол енди ҳаялым емес, Мен де оның күйеўи емеспен. Жүзиндеги бузықшылық бояўын өширип, Алып тасласын көкирегиндеги бузықшылық белгисин. Болмаса, Өзим оның кийимин шешип, жалаңаш қыламан, Анасынан туўылғандай етип, ҳәммениң алдына қояман. Кеўип қалған жердей, шөл даладай етип, Суўсызлықтан өлтиремен. Балаларына реҳим қылмайман, Өйткени олар бузықшылықтан туўылған. Олардың анасы бузықшылық қылды, Шерменделик пенен оларға ҳәмиледар болды. Ол былай деди: „Ойнасларымның изинен еремен, Нанымды, суўымды, жүн ҳәм зығыр таўарымды, Зәйтүн майымды ҳәм ишимлигимди олар береди“. Соның ушын, тосаман жолын тикенлер менен, Жолын таба алмасын деп, дийўал қураман. Ойнасларының изинен қуўады, Бирақ оларға жете алмайды, Оларды излейди, бирақ таба алмайды. Сонда ол былай дейди: „Күйеўимниң алдына қайтып барайын, Сол ўақыттағы аўҳалым ҳәзиргиден жақсы еди!“ Бийдай, шарап ҳәм зәйтүн майын, Оған Мен бергенимди билмеди. Баал ушын қолланған гүмис пенен алтынды да, Оған Мен бергенимди билмеди. Соның ушын, зүрәәт ўақтында тартып аламан бийдайымды, Жыйын-терим мәўсиминде алып қояман таза шарабымды. Жалаңаш денесин жаўып турған жүн ҳәм зығыр таўарларымды қайтарып аламан. Мине, енди ойнасларының көз алдында, Оны жалаңашлап, абырайын төгемен, Ҳеш ким оны қутқара алмайды Мениң қолымнан. Пүткил қуўанышларына, үлкен байрамларына, Жаңа Ай байрамына ҳәм Шаббат күнлерине, Барлық белгиленген байрамларына шек қояман. „Ойнасларымның берген төлеми“, деп айтқан, Жүзимзарлары менен әнжир бағларын ўайран етемен, Ҳәммесин тоғайлыққа айландыраман. Бағлары жем болады жабайы ҳайўанларға. Баалларға арналған байрам күнлери, Оған арнап түтетки түтеткени ушын, Сырға ҳәм тағыншақлар менен безенип, Ойнасларының изинен жүрип, Мени толық умытқаны ушын, оны жазалайман», – дейди Жаратқан Ийе. «Ал енди, оның кеўлин табаман, Шөлге алып барып, жыллы сөйлесемен. Соннан кейин оған жүзимзарларын қайтарып беремен, Ахор ойпатлығын үмит есиги қыламан. Жаслық ўақтындағыдай, Мысырдан шыққан күнлериндегидей, Ол Маған: „Аўа“, – деп жуўап береди. Сол күни, – дейди Жаратқан Ийе, – сен Мени „Күйеўим“, деп шақырасаң, артық „Мырзам“ демейсең. Бааллардың атларын қайтып тилиңе алмайтуғын қыламан. Олардың атлары қайтадан ядқа алынбайды. Сол күни олар ушын жабайы ҳайўанлар, аспандағы қуслар ҳәм жер баўырлаўшылар менен келисим дүземен. Сол жерден садақ ҳәм қылышларды, барлық саўаш қуралларын жоқ қыламан. Сонда олар қәўипсиз жататуғын болады. Мен сени Өзиме мәңгиге некелеп аламан. Саған ҳәмме ўақытта әдалатлы ҳәм әдил, сүйиспеншиликли ҳәм мийрим-шәпәәтли қатнаста боламан. Сениң менен болған некеге садық қаламан, сен Мени Жаратқан Ийе, деп билесең. Сол күни жуўап беремен, – дейди Жаратқан Ийе, – Мен аспанға, аспан болса жерге жуўап береди. Жер бийдай, таза шарап ҳәм зәйтүн майы менен жуўап береди, Олар Изреелге жуўап береди. Сол ўақытта Мен оны Өзим ушын усы жерге егемен. Ло-Рухамаға реҳим көрсетемен, Ло-Аммийге: „Мениң халқым“, – деймен. Ол да Мени: „Мениң Қудайым“, – деп шақырады». Жаратқан Ийе маған былай деди: – Сен және бар! Ойнасы бар ҳәм бузықшылық ислеген болса да, ҳаялыңа қайтадан сүйиспеншилигиңди көрсет. Жаратқан Ийе болған Мениң Израил халқын сүйгеним сыяқлы, сен де ҳаялыңды сүй. Израил халқы басқа қудайларға бурылып кетти ҳәм нығызланған кишмишти жақсы көреди. Солай етип, мен он бес шекел гүмиске, бир ярым хомер арпаға өз ҳаялымды қайтарып сатып алдым. Оған: – Сен узақ ўақыт мениң менен жасайсаң. Бузықшылық қылмайсаң. Бирде бир еркекке жақынламайсаң, мен де саған жақынласпайман, – дедим. Өйткени Израил халқы да узақ ўақыт даўамында патшасыз, басшысыз, қурбанлықсыз, кийели тассыз, эфод ҳәм кийели мүсинсиз жасайды. Соннан кейин, Израил халқы қайтадан Қудайы Жаратқан Ийени ҳәм Даўыт патшаны излейди. Ақырғы күнлерде олар Жаратқан Ийеден қорқып, Оның ийгилигин қабыллайтуғын болады. Тыңлаң Жаратқан Ийениң сөзин, Израил халқы, Жаратқан Ийениң бул елдиң турғынларына қарсы даўасы бар: «Бул елде садықлық та, сүйиспеншилик те, Қудай ҳаққында билим де жоқ, Мени, Өз Қудайын танығысы келмейди. Ол жерде нәлет, жалған, адам өлтириў, урлық, Ҳәм бузықшылық толып кеткен. Ҳәмме жақта зорлық, қан үстине қан төгеди. Соның ушын, жер көз жас төгеди, Ол жерде жасайтуғын халық ҳәлсирейди. Набыт болар жабайы ҳайўанлар, Көктеги қуслар, ҳәттеки теңиздеги балықлар». «Бирде биреўиңиз даўласпаңлар, Ҳеш ким бир-бирин айыпламасын, Мениң даўам сизлерге қарсы, ҳәй руўханийлер! Сизлер күндиз жығыласыз, Пайғамбар да түнде сизлер менен бирге сүрнигеди, Мен анаңызды набыт қыламан. Жоқ болмақта халқым Мени билмегени ушын, Өйткени сизлер ўаз кештиңиз Мени билиўден, Маған руўханий болып хызмет етпесин, деп, Мен де ўаз кешемен сизлерден. Сизлер умыттыңыз Қудайыңыздың нызамларын, Соның ушын, Мен де перзентлериңизди умытаман. Руўханийлер, сизлердиң саныңыз артқан сайын, Маған қарсы көп гүна қылдыңыз. Енди абырайыңызды төгип, шерменде қыламан. Сизлер халқымның гүна қурбанлықлары арқалы жасайсыз, Олардың гүна қылыўын қәлейсиз. Халқымның басына түскен сизлердиң де басыңызға түседи. Тутқан жолыңыз бойынша жазалайман, Қылған қылмысыңызға жараса қайтараман. Олар жейди, бирақ тоймайды қарны, Бузықшылық қылады, бирақ көбеймейди саны. Олар бузықшылық ушын, Жаратқан Ийени тәрк етти». «Жаңа ҳәм ески шарап, Халқымды ес-ақылынан айырды. Олар ағаш буттан кеңес сорап, Таяқтан жуўап алады. Өйткени жолдан урды оларды бузықшылық руўхы, Өз Қудайынан айырылып, бузықшылық қылды. Таўлардың төбелеринде қурбанлықлар шалып, Түтетки түтетип атыр төбешиклерде, Емен, ақ терек ҳәм теребинфлердиң қойыў саяларында. Соның ушын, қызларыңыз бузық болды, Келинлериңиз неке ҳадаллығын бузды. Бузықшылық қылған қызларыңызды, Неке ҳадаллығын бузған келинлериңизди жазаламайман. Себеби еркеклердиң өзлери бузықларға барады, Бутқа табынатуғын жерде бузықлар менен бирге қурбанлық шалады. Ес-ақылынан айырылған халық өледи. Сен, Израил бузықшылық қылсаң да, Яҳуда бул айыпқа қол урмасын. Табыныў ушын Гилгалға бармаң, Бейт-Аўенге де аяқ баспаң. Тири Жаратқан Ийе ҳақы ант ишпең. Израил қайсар сыйырдай болып кетти, Енди Жаратқан Ийе оларды Қалай бағады қойдай етип кең жайлаўда? Эфрайым бутларға жүрегин берди, Қой оны! Олар шарабын таўысылғанша ишип, Бузықшылық жолын даўам етеди, Олардың ҳүкимдарлары шерменделикти жақсы көрди. Даўыл оларды ушырып алып кетеди, Бутларға берген қурбанлықлары себепли уятқа қалады». Жаратқан Ийе былай дейди: «Ҳәй, руўханийлер, еситиңлер! Ҳәй, Израил халқы, дыққат пенен тыңлаңлар! Қулақ салың, ҳәй патша шаңарағы! Сизлерге қарсы ҳүким шығарылды. Сизлер Миспада адамлар ушын дузақ, Табор таўында жайылған бир тор болдыңыз. Сизлер терең баттыңыз Шиттимде, Бирақ Мен ҳәммеңизди жазалайман. Эфрайым, сени жақсы билемен, Израилда да Мениң ушын жасырын нәрсе жоқ. Эфрайым, ҳәзир сен бузықшылық қылып кеттиң, Израил, сен өзиңди ҳарамладың. Ислеген ислери Қудайына қайтыўына жол қоймайды, Себеби олардың ишинде бузықшылық руўхы бар, Олар Жаратқан Ийени танымады. Израилдың менменлиги өзине қарсы гүўалық береди, Өз жынаяты себепли қулайды Израил, яғный Эфрайым, Яҳуда да оның менен бирге қулайды. Қой ҳәм маллары менен Жаратқан Ийени излейди, Бирақ Оны таба алмайды, Өйткени Жаратқан Ийе оларды таслап кетти. Олар Жаратқан Ийеге опасызлық етти, Некесиз балалар туўды. Жаңа ай байрамы олардың өзлерин, Және де, егинлерин жалмап жутады». «Гибада кәрнай, Рамада кәрнай шертиң, Бейт-Аўенде саўаш дабылын урың, Душпан изиңизден киятыр, ҳәй Бенямин! Жаза күни Эфрайым қаңырап, босап қалады, Израил урыўларына жәриялағаным сөзсиз жүз береди. Яҳуда басшылары жер шегарасының сызығын, Жылыстырғанларға уқсайды, Суў тасқынындай етип, ғәзебимди төгемен олардың үстине. Ҳүким ўақтында Эфрайым азап шегип, езилди, Өйткени бийҳуда затларға ериўди абзал көрди. Мен Эфрайымды күйе сыяқлы жеп, Яҳуда халқын қурт сыяқлы кемиремен. Эфрайым өзиниң кесел екенин, Яҳуда өз жараларын көргенде, Эфрайым Ассирияға кетти, Уллы патшадан жәрдем сорап, елши жиберди, Бирақ ол шыпа бере алмайды сизлерге, Жараңызды тәўир қыла алмайды. Өйткени Мен Эфрайымға арыслан сыяқлы, Яҳуда халқы ушын күшли бир арысландай боламан. Оларды Өзим тилкимлеп, майдалап таслайман, Сүйреп, Өзим алып кетемен. Оларды ҳеш ким қутқара алмайды. Олар өз гүнасын мойынлаған ўақытқа дейин, Мен оларды таслап кетемен. Азап ишинде жүргенде, Мениң жүзимди излеп, олар Маған қайтады». Бул халық былай дейди: «Келиңлер, Жаратқан Ийеге қайтайық! Ол бизлерди тилкимлеп, майдалап таслады, Шыпаны да Өзи береди. Бизлерди жарадар қылды, Жараларымызды Өзи таңады. Еки күнде бизлерди өмирге қайтарады, Үшинши күни аяққа турғызады, Оның дәргайында жасаймыз. Келиңлер, Жаратқан Ийени билиўге умтылайық, Оны билиўге ғайрат салайық. Ол таң атыўындай сөзсиз келеди, Жерди суўғаратуғын жаўын сыяқлы, Аўа, бәҳәр жаўынындай бизлерге келеди». Қудай былай дейди: «Саған не қылайын, ҳәй Эфрайым? Саған не қылайын, ҳәй Яҳуда? Сүйиспеншилигиңиз таңдағы думандай тез жоқ болады, Ерте азанғы шық сыяқлы парланып кетеди. Соның ушын, сизлерди пайғамбарларым арқалы шаўып тасладым, Аўзымнан шыққан сөзлерим менен өлтирдим, Таң нурының шығатуғынындай, Шығарған ҳүкимим сөзсиз жүзеге асады. Өйткени Мен қурбанлық емес, Мийрим-шәпәәт қәлеймен, Жандырылатуғын қурбанлықларды емес, Мени, Қудайды танып, билиўиңизди қәлеймен. Халқым Адам-ата сыяқлы келисимди бузды, Аўа, ол жерде Маған опасызлық қылды. Гилад – жаўызлардың қаласы, Көшелери қан излерине толы. Қарақшылар буққыда жатып, қурбанын аңлыйды, Руўханийлер топары да оларға уқсайды. Шехем қаласына баратуғын жолда адам өлтиреди, Аўа, олар жеркенишли жынаятқа қол урады. Мен Израилда қорқынышлы ҳәдийсени көрдим: Эфрайым бузықшылық қылды, Израил өзин ҳарамлады. Мен халқымды және абаданшылыққа еристирмекши болғанымда, Ҳәй, Яҳуда, сениң де жаза күниң белгиленди. Израилды шыпаламақшы болғанымда, Эфрайымның айыплары әшкара болды, Самарияның жынаяты ашылды. Олар ҳийлекерлик пенен ис тутады, Урылар үйлерге урлыққа түседи, Қарақшылар жол тосып тонаўшылық қылады. Олардың ислеген жаўыз ислери ядымда, Бирақ олар буны ойламайды да. Енди жаўыз ислери өзлерин қоршап алды, Сол гүналар Мениң көз алдымда. Олар жаманлықлары менен патшаның, Жалғанлары менен ҳәмелдарларының кеўлин көтерер. Олардың ҳәммеси бузықшылыққа ҳәўес, Олар қамырды ийлегеннен баслап, Ол ашығанға дейин, Өшпей жанып турған тандырға уқсайды. Патшасының байрамы күни, Ҳәмелдарлар шараптың қызыўына мәс болды, Патша сурбетлер менен табақлас болды. Олар ҳийле менен оған жақын болар, Жүреклери пештей жанар, Түни менен ғәзептен пысқып, Азанда жалындай лаўлайды. Тандырдай қызған бул барлық адамлар, Ҳүкимдарларын жалмамай жутып атыр. Нәтийжеде патшалары биринен кейин бири өлип атыр, Бирақ Мени жәрдемге шақырмады биреўи де. Эфрайым басқа халықлар менен араласып кетти, Ол бир жағы күйип, бир жағы шийки қалған нанға уқсайды. Өзге халықлар оның күшин жалмады, Ол болса, буны аңламады. Шашларына ақ түсти, Бирақ буны да байқамады. Израилдың менменлиги, өзине қарсы гүўалық берер, Басына түскен апатларға қарамай, Өз Қудайы Жаратқан Ийеге қайтпады, Олар Мени излемеди. Эфрайым сана-сезими жоқ, ақылсыз кептерге уқсайды, Олар биресе Мысырды шақырып, Биресе Ассирияға барып, жәрдем сорайды. Олар кеткенде, Мен торымды олардың үстине таслайман, Аспанда ушып жүрген қустай етип, жерге түсиремен. Оларды жыйынында айтылғаны бойынша жазалайман. Ҳәсирет болсын, оларға! Себеби олар Меннен узақласып кетти! Апат жаўады олардың басларына, Өйткени Маған қарсы бас көтерди! Оларды қутқарғым келеди, Бирақ Маған жалған сөйлейди. Олар Маған шын жүректен жалбарынбайды, Төсеклеринде жатып, бақырады. Бийдай ҳәм шарап ушын олар өз денелерин тиледи. Меннен олар узақласады. Оларға тәлим-тәрбия берип, күшейткен болсам да, Олар Маған қарсы жаманлық ойлады. Олар жарамсыз садаққа уқсайды, Маған, Қудай Таалаға жүзин бурмайды. Ақылсыз сөзлери себепли, Басшылары қылыштан өледи, Мысырда олар күлки болады». Жаратқан Ийе былай дейди: «Кәрнай шалып, дабыл салың! Душпан бүркиттей Жаратқан Ийениң халқының үстинде ушып жүр, Себеби халқым келисимимди бузды, Олар нызамыма қарсы шықты. Израил халқы Маған дад салып: „Қудайым, Сени тән аламыз!“ – дейди. Өзлери болса, ийгиликли ислерден бас тартты, Душпанлар қуўғын қылады оларды. Олар Менсиз патшалар тайынлады, Рухсатымсыз басшылар сайлады. Гүмис ҳәм алтынынан өзлери ушын бутлар соқты, Усы арқалы басларына апат келтирди. Ҳәй, Самария! Сениң тана сүлдериндеги бутың жеркенишли, Сизлерге қарсы ғәзебим лаўлап жанбақта! Қашан айыпсыз болып жүресиз? Өйткени бул Израилдың иси, Бутты бир өнермент соқты, сонлықтан ол Қудай емес! Самарияның мүсин танасы сындырып тасланады. Самал еккен адамлар боран орып алар, Масақсыз бийдай ун болмас. Бийдайыңыздың масағы болғаны менен, Оны бөтен халықлар жеп кетер. Израил жалмап жутылды, Басқа халықлар арасында жарамсыз ыдысқа уқсап қалды. Жалғыз қаңғып жүрген қуландай, Олар Ассирияға кетти. Эфрайым өзине ойнаслар жаллады. Олар басқа халықлардан ойнаслар жалласа да, Мен оларды бир жерге жыйнап аламан. Күшли патшаның зулымлығы астында, Олар тез арада ҳәлсизленип қалады. Эфрайым гүналарын жуўмақшы болып, Көп қурбанлық орынлар қурып таслады. Булар болса, гүна ислейтуғын орынға айланды. Мен бул халыққа көп нызамлар жаздым, Бирақ олар нызамларымды жат нәрсе деп санады. Олар қурбанлықлар береди, Өзлери қурбанлық гөшинен жейди, Бирақ Жаратқан Ийениң, Мениң кеўлим толмас оларға. Олардың жынаятларын еске аламан. Гүналары ушын жазасын беремен, Олар Мысырға қайтып кетеди. Израил Өз Жаратыўшысын умытып, сарайлар қурды, Яҳуда көп қалаларды беккемледи. Бирақ Мен қалаларына от қояман, Қорғанларын отқа жем қыламан». Ҳәй Израил, басқа халықлардай қуўанып, шадланба! Сен опасызлық қылып, Қудайдан узақластың, Барлық қырман жеринде, Бузықшылыққа төленген төлемди жақсы көрдиң. Ал енди қырман да, шарап сығатуғын искенже де халықты тойдырмас, Таза шарап та олардың үмитин ақламас. Олар Жаратқан Ийениң жеринде қалмайды, Эфрайым Мысырға қайтып кетеди. Ассирияда ҳарам саналған азық-аўқатларды жейди. Қурбанлықларың лазымдағы нан сыяқлы болып, Оннан жегенлердиң ҳәммеси ҳарам саналады. Жаратқан Ийеге ишимлик садақасын қуймаң, Алып келген қурбанлықларың Оған мақул болмас. Олардың наны тек ғана қарын ушын, Бундай нанлар Жаратқан Ийениң Үйине киргизилмес. Не ислей аласыз белгиленген байрамларда, Жаратқан Ийениң байрам күнлеринде? Олар апаттан қашып қутылса да, Мысыр оларды бир жерге жыйнайды, Пайтахты Мемфис оларды жерлейди. Баҳалы гүмис затларыңды жантақ шөплер басып, Шатырларына шеңгел өсип кетеди. Жаза берилетуғын ўақыт жетип келди, Есап беретуғын ўақты келди. Ҳәй, Израил, мынаны билип қой, Көп гүналарың себепли, Душпаншылығыңның шексизлиги соншелли, Пайғамбар ақмақ, руўхтан илҳамланған адамлар телбе, деп саналды. Қудайым пайғамбарды Эфрайымға гүзетши қылды, Бирақ оның ҳәр бир адымына дузақ қурдыңыз, Душпанлық бар Қудайымыздың Үйинде. Гиба күнлериндеги сыяқлы, олар азғырылыўға терең батты. Қудай жынаятларын еске алады, Гүналарына жараса жаза береди. Жаратқан Ийе былай дейди: «Мен Израилды тапқанда, Шөлде жүзим тапқандай болдым. Ата-бабаларыңызды көргенде, Дәслепки әнжир мийўесин көргендей болдым. Бирақ олар Баал-Пеорға келгенде, Сол жердеги жеркенишли бутқа өзлерин бағышлады. Олар өзлери жақсы көрген сол бут сыяқлы Жеркенишли болып қалды. Эфрайымның салтанаты бир қус сыяқлы ушып кетеди, Оларда перзент те туўылмас, ҳаяллары да ҳәмиледар болмас, Қурсағына бала да питпес. Егер перзент өсирсе де, Мен оларды биреўин де қалдырмай тартып аламан. Аўа, оларды таслап кеткенимде, ҳәсирет шегеди! Эфрайымды көргенимде, Ол Тир қаласына уқсайтуғын еди, Гөззал жерде жайласқан еди. Бирақ енди Эфрайым өз балаларын, Жәлладтың алдына алып шығады». Жаратқан Ийе, бул халқыңа не бересең? Ҳаялларды бала туўмайтуғын, Балаларын емизе алмайтуғын қылып бер. Жаратқан Ийе былай дейди: «Олардың ҳәр бир жаўызлығы Гилгалдан басланды, Сол жерде жеркене басладым олардан. Ислеген жаўызлықлары ушын, Оларды үйимнен қуўып жиберемен. Артық оларды жақсы көрмеймен, Олардың барлық басшылары Маған қарсы бас көтерди. Эфрайым қулады, тамырлары кеўип қалды, Артық мийўе бере алмайды. Балалы болған жағдайда да, Әлпешлеген зүрядын өлтиремен». Олар Қудайға қулақ салмағанлықтан, Қудайым олардан жүз бурады. Халықлар арасында гезенде болады. Израил жайылып өскен жүзим ағашына мегзейди, Мол мийўесин берди, Бирақ мийўеси көбейген сайын, Бутқа арнап көп қурбанлық орын қурды. Ели гүллеп жаснаған сайын, кийели тасларды безеди. Кеўиллери екиге бөлинген бул халық енди айыбы ушын жазасын алады, Жаратқан Ийе бутқа арналған қурбанлық орынларын қулатады, Кийели тасларын сындырып таслайды. Соннан соң олар былай дейди: «Бизлердиң патшамыз жоқ, Өйткени Жаратқан Ийеден қорқпадық. Патшамыз болғаны менен, Не келер еди оның қолынан?» Олар айтып атыр мәниссиз сөзлерди, Жалған ант ишип, келисим дүзип атыр. Соның ушын, атыздың қарықларындағы зәҳәрли шөп сыяқлы, Әдилсизлик көбейип бармақта. Самарияда жасайтуғынлар, Бейт-Аўендеги қашар бутынан қәўетер алар, Халқы оның ушын жас төгер. Буттың руўханийлери де дад салар, Себеби буттың салтанаты алып тасланады. Бут сый ретинде уллы патшаға, Ассирияға алып кетиледи, Эфрайым шерменде болады, Израил өз жобасы себепли уятқа қалады. Суўдағы ығып кеткен таяқ сыяқлы, Самария патшасы жоқ болып кетеди. Израилдың гүнасына себеп болған, Аўендеги сыйыныў орынлары жоқ қылынады. Қурбанлық орынларды жантақ ҳәм шеңгеллер басады. Сонда адамлар таўларға: «Бизлерди жерлең!» Төбешиклерге: «Үстимизге қулаң!» деп жалынады. Жаратқан Ийе былай дейди: «Ҳәй, Израил, сен Гибада болған күннен баслап гүна иследиң, Сол жерде өзгерместен қалдың. Гибадағы жынаятшыларға қарсы саўаш болмады ма? Мен қәлеген ўақтымда жазаңды беремен, Саған қарсы халықларды бирлестиремен. Еки жынаятың ушын, Душпанлар саған кисен салады. Эфрайым түйек айдаўды жақсы көретуғын, Үйретилген қашарға уқсайды. Бирақ мойынтырық тағаман, Эфрайымның сулыў мойнына. Эфрайымды ертлеймен, Яҳудаға қос айдатаман, Яқыпқа мала бастыраман. Ҳәй, Израил, өзиңиз ушын әдиллик егиң, Сүйиспеншилик жемисин орып алың. Өзлериңиз ушын сүрилмеген жериңизди сүриң, Себеби Жаратқан Ийениң алдына келетуғын ўақтыңыз болды, Ол келген ўақытта, Үстиңизге әдалатлықты жаўындай жаўдырсын. Бирақ сизлер жаўызлық егип, Әдилсизликти орып алдыңыз, Жалғанның мийўесинен жедиңиз, Өйткени тутқан өз жолыңызға сүйенип, Батыр жаўынгерлериңизге исендиңиз. Соның ушын, халқыңыздың басына саўаш апаты дөнип тур, Шалманның саўаш күнинде Бейт-Арбелди қулатқанындай, Ҳаялларды балалары менен бирге жерге урып өлтиргениндей, Қулайды сениң барлық қорғанларың. Ҳәй Бейт-Эл, жаўызлықларыңның көплиги ушын, Усы күнлер басыңа түседи. Таң атқанда, Израил патшасы набыт болады». Жаратқан Ийе былай дейди: «Балалығында Израилды сүйдим, Улымды Мысырдан шақырып алдым. Оларды қанша шақырсам, Меннен сонша узақласты. Қурбанлықлар берди Баалларға, Түтеткилер түтетти бутларға. Эфрайымға тәй-тәй турып, жүриўди Мен үйреттим, Оны қолларымда көтерип жүрдим. Бирақ ол билмеди Мениң шыпа бергенимди. Мен оны инсан жиби менен, Сүйиспеншилик арқаны менен жетеледим. Мойнынан мойынтырықты алып таслап, Оны аўқатландырыў ушын, еңкейдим. Халқым тәўбе қылыўдан бас тартқаны ушын, Мысырға қайтып бармай ма? Ассирия оларға ҳүкимдарлық қылмай ма? Қалаларында қылыш жалаңлайды, Дәрўазаларының тәмбилери жоқ қылынады, Қорғаны ишинде оларды қылыш жалмайды. Өз халқым Меннен жүз бурыўға бейимлеседи, Баалға дад салса да, Ол оларды ҳасла жоқары көтермес. Ҳәй, Эфрайым, қалай сеннен ўаз кешейин? Ҳәй Израил, қалайынша сени таслап кетейин? Адма қаласын жоқ қылғанымдай, сени жоқ қыла аламан ба? Себойымға қылғанымды саған қыла аламан ба? Бундай қылыўға жүрегим даўамас ҳасла! Саған болған меҳрим артып кетти. Яқ, лаўлаған ғәзебимди басыңызға жаўдырмайман, Эфрайымды және набыт қылмайман. Өйткени Мен инсан емеспен, Қудайман, Араңызда болатуғын мухаддес Қудайман, Артық алдыңызға ғәзеп пенен бармайман. Арысландай ақырғанымда, халқым Жаратқан Ийениң, Мениң изимнен ереди, Мен ақырғанымда балаларым батыстан титиресип келеди. Олар Мысырдан қуслардай болып, Ассириядан кептерлердей қалтырап келеди. Мен оларды үйлерине орналастыраман, Буны Мен, Жаратқан Ийе айтаман». «Эфрайым әтирапымды жалған менен, Израил Мени ҳийле менен орап таслады. Ал Яҳуда Қудай менен бирге болып, Мухаддес Қудайға садық қалды». Эфрайым шөл самалын күтип турады, Күни бойы шығыс самалының изинен қуўып жүреди. Жалған ҳәм зорлықты арттырады. Ассирия менен келисим дүзип, Зәйтүн майын Мысырға жибереди. Жаратқан Ийениң даўасы бар Яҳудаға, Яқыпты жүрген жолы бойынша жазалайды, Ислеген ислерин өзлерине қайтарады. Яқып анасының қарнында туўысқанының табанын услаған, Үлкейгенде, Қудай менен гүрескен. Периште менен гүресип, оны жеңди, Ол жылап, мийрим-шәпәәт сорады. Қудайды Бейт-Элде тапты, Сол жерде Қудай бизлер менен сөйлести. Жаратқан Ийе, Әлемниң Қудайы, Оның аты – Жаратқан Ийе. Сонлықтан Қудайыңа қайт сен, Сүйиспеншиликти ҳәм әдилликти сақла, Ҳәмме ўақытта Қудайыңды күт. Жаратқан Ийе былай дейди: «Халқым тәрезиден жейтуғын саўдагерге уқсайды, Олар урлықты жақсы көреди. Эфрайым: „Мен байман, Өзиме мал-дәўлет арттырдым, Барымды маңлай терим менен таптым, Ҳеш ким мени гүнакар деп айыплай алмас“, – дейди. Бирақ сени Мысырдан алып шыққан, Қудайың Жаратқан Ийе – Мен боламан. Шөлдеги күнлериңиздегидей, Сени және шатырларға орналастыраман. Мен пайғамбарларға сөйледим, Оларға көп аянлар бердим, Олар арқалы тымсаллар айттым». Гиладта жаўызлық исленбеди ме? Сөзсиз оның халқы әҳмийетсиз болып қалды. Гилгалда буғалар қурбанлық қылынбады ма? Атызлар дөгерегиндеги қурбанлық орынлар, Тас үйиндилерине уқсап қалады. Яқып Арам елине қашып кетти, Израил ол жерде ҳаялы ушын қул болып, Қалыңлық төлеў ушын қой бақты. Жаратқан Ийе пайғамбары арқалы, Израил халқын Мысырдан алып шықты, Пайғамбар арқалы оларды қорғады. Бирақ Эфрайым қатты ғәзеплендирди Қудайды, Эфрайымнан есабын талап қылады төккен қаны ушын, Оны мазақ қылғаны ушын ылайықлы жазасын қайтарады. Жаратқан Ийе былай дейди: «Бурын Эфрайым сөйлегенде, ҳәмме титирейтуғын еди, Израилда оның мәртебеси уллы еди. Бирақ Эфрайым Баалға табынып, гүна арттырды, Усылай етип, өзин өлимге тапсырды. Ҳәзир де халқым гүна үстине гүна ислеп атыр, Гүмислеринен қуйма бутлар, Шеберлик пенен мүсинлер соғып атыр. Булардың ҳәммесин өнермент қолдан ислер. Бундай адамлар ҳаққында бир сөз бар: „Бутқа қурбанлық қылған – тананы сүйген болады“. Соның ушын, олар таңғы думандай болады, Бир майданда жоқ болатуғын шыққа уқсайды. Самал ушырған қырмандағы қаўықтай жоқ болады, Морыдан шыққан түтинге уқсап қалады. Бирақ Мысырдан сени алып шыққан, Қудайың Жаратқан Ийе – Мен боламан. Меннен басқа Қудайды билмеўиң керек, Меннен басқа жоқдур сениң қутқарыўшың. Мен сени шөлде, Суўсыз қурғақшылықта бақтым. Отлы жайлаўда олар тойды, Қарны тойғаннан кейин, менмен болды. Сол себепли сен Мени умыттың. Мен олардың жолын арыслан сыяқлы аңлыйман, Қаплан сыяқлы, буққыда жатаман. Балаларынан айырылған айыў сыяқлы тасланаман, Жүреклерин жаўып турған көкиреклерин тилкимлеп таслайман. Сол жерде арыслан сыяқлы оларды жалмайман, Жыртқыш ҳайўан киби майдалап таслайман. Ҳәй, Израил, Мен сени қуртаман, Саған ким жәрдем бере алады? Барлық қалаларыңды қутқаратуғын патшаң қәне? „Бизлерге патша ҳәм басшы бер“, – деп сораған бийлериң қәне? Мен ашыўланып, саған патша бердим, Ғәзепке мингенимде, оны алып тасладым. Эфрайымның жынаяты жыйналып тур, Оның гүнасы сақланып тур. Толғақ тутқан ананың азабы оған түседи, Бирақ бала ақылсыз болып, Ўақты болғанда да, қарыннан шықпады. Бул халықты өлилер мәканының күшинен қутқарар ма едим? Оларға әмеңгерлик қылар ма едим? Ҳәй өлим, уўлы ийнеңди шығар! Ҳәй өлилер мәканы, апат күшиңди көрсет! Енди Мен реҳим қылмайман». Эфрайым туўысқанлары арасында көп өсип-өнсе де, Жаратқан Ийе оның үстине шығыс самалын, Шөлден есетуғын самал жибереди, Оның булағы қурыйды, Қудығының суўы тартылып қалады. Ғәзийнесиндеги баҳалы затлары тоналады. Самария өз Қудайына қарсы бас көтерди, Енди олар гүнасының жазасын тартып, қылыштан өледи. Душпанлар жерге урып өлтиреди бөпелерин, Жүкли ҳаялларының қарынларын жарады. Қудайың Жаратқан Ийеге қайт, ҳәй Израил, Өйткени гүнаң себепли қуладың. Тәўбе етип, Жаратқан Ийеге қайт, Оған айт: «Барлық гүналарымызды кешир, Дуўамызды қабыл ет. Буғаларды қурбанлық қылғандай, Саған алғыс-мақтаў усынамыз. Ассирия бизлерди қутқара алмайды, Минбеймиз саўаш атларына. Енди қолдан соғылған бутларды „қудайымыз“, демеймиз. Себеби жетим Сеннен реҳим табады». Жаратқан Ийе былай дейди: «Шыпа берип халқыма, опасызлықтан қайтараман, Сүйемен шын кеўилден оларды. Себеби оларға деген ғәзебим қайтты. Шық сыяқлы боламан Израилға, Сонда Израил лала гүлдей ашылады, Лебанон кедри сыяқлы тамыр жаяды. Олардың шақалары жайылып, Зәйтүн ағашындай көркем болады. Лебанондағы кедр ағашындай хош ийис таратады. Олардың саясында және халықлар жасайды, Олар мол бийдай жетистирип, жүзимдей гүллейди. Лебанон шарабындай белгили болады. Эфрайым былай десин: „Бутлар маған керек емес! Қудайдың даўысына қулақ саламан, Нәзеримди Оған қаратаман, Мен жасыл сәрўи ағашындай боламан“. Мен сен алған мол зүрәәтиңниң булағыман». Ким дана болса, усы жазылған сөзлерди түсинеди, Ким ақыл-парасатлы болса, булардың барлығын аңлайды. Жаратқан Ийениң жоллары туўры, Бул жолдан жүреди ҳақ адамлар, Бирақ гүнакарлар бул жолларда сүрнигип жығылады. Петуел улы Иоелге Жаратқан Ийеден сөз түсти: Ҳәй, ақсақаллар, тыңлаңлар, Елде жасап атырған ҳәр бир адам, қулақ салыңлар, Сизиң заманыңызда ямаса ата-бабаларыңыздың дәўиринде, Жүз берген бе еди усындай апат? Айтып бериң бул ҳаққында балаларыңызға, Балаларыңыз баянлап берсин балаларына, Олардың балалары жеткизсин кейинги әўладына. Шекшеклерден қалғанын шегирткелер жеди, Олардан аўысқанын қоңызлар жеди, Қоңызлардан аўысқанын қуртлар жеди. Ҳәй, мәскүнемлер ояның ҳәм жылаң! Ҳәй, шарап ишиўшилер, шарабыңыз ушын дад салың! Өйткени таза шарабыңыз аўзыңыздан тартып алынды. Бастырып келди жериме күшли ҳәм сансыз бир халық, Тислери арыслан тислерине уқсар, Арысландикиндей гүрек тислери де бар. Ўайран қылды жүзим ағашларымды, Жалаңашлап таслады әнжир ағашларымды, Шақаларының қабықларын сылып таслады, Ҳәммеси аппақ талдай болып қалды. Күйеўинен айырылып, аза кийим кийген, Жас келиншектей дад салың. Жаратқан Ийениң Үйинде тоқтады ғәлле ҳәм ишимлик садақасы, Жаратқан Ийениң хызметиндеги руўханийлер аза тутып атыр. Егислик майданлар босап қалды, дад салмақта далалар, Өйткени жоқ етилди бийдайлар, Таўысылды жаңа шарап, зәйтүн майы да ақпай, тоқтап қалды. Бийдай ҳәм арпа ушын қайғырың, ҳәй, дийханлар! Дад салың, ҳәй, бағманлар, Себеби атызыңыздың өнимлери жоқ болды. Жүзим шақалары қуўрады, әнжир ағашлары солыды, Анар, пальма, алма ағашлары, Барлық мийўе ағашлары қуўрады. Адамзаттың қуўанышы жоқ болды. Руўханийлер, аза кийим кийип, жас төгиң, Қурбанлық орындағы хызметтегилер, дад салың, Ҳәй, Қудайымның хызметинде жүргенлер, Ибадатханаға келип, түнди аза кийим менен өткериң. Өйткени Қудайыңыздың Үйинде, Ғәлле ҳәм ишимлик садақасы қалмады. Ораза ушын күн белгилең, Салтанатлы жыйналыс жәриялаң. Ақсақалларды ҳәм бул жерде жасайтуғынлардың ҳәммесин, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Үйине жыйнаң, Жаратқан Ийеге ҳәммеңиз жалбарының! Сол күн, яғный Жаратқан Ийениң күни жақындур, Қүдирети күшли Қудайдың жиберетуғын апаты сыяқлы келеди сол күн. Азық-аўқатымыз жоқ етилди көз алдымызда, Қудайымыздың Үйинде қуўаныш ҳәм шадлық тамам болған жоқ па? Туқымлар ширип кетти кесеклер астында, Ғәлле өнимлери қуўрап қалғанлығы себепли, Ғәллеханалар босап, телеклер бузылды. Ыңырсып атыр маллар! Гезип жүрипти падалар, Өйткени қуўрап қалған жайлаўдағы отлар, Қой сүриўлери де қыйналып қалған. Жаратқан Ийе, Саған жалбарынаман. Өйткени жалын жалмады жайлаўларды, От өртеди даладағы барлық ағашларды. Ҳәттеки, жабайы ҳайўанлар да Саған жалбарынып атыр, Себеби сай ҳәм булақлар қурып қалды, От жалмады даладағы жайлаўларды. Сионда кәрнай шертиңлер! Мухаддес таўымда дабыл урыңлар! Қорқыўдан титиресин бул жерде жасайтуғынлар, Өйткени киятыр Жаратқан Ийениң күни, Ол жүдә жақын. Бул күн қараңғы, тас түнек, Бултлы ҳәм қап-қараңғы болар. Таўлардың үстинен жайылған таң нуры яңлы, Сансыз ҳәм күшли бир ләшкер ордасы киятыр. Әўеллери бундай ҳеш жүз бермеген, Әўладлар бойы да ҳеш қашан болмас. Олардың алдында жалмайтуғын от, Артында лаўлаған жалын жанар. Алдындағы Эден бағы сыяқлы жерлер, Олар өткеннен кейин, изсиз шөлге айланар. Ҳеш нәрсе қашып қутыла алмас олардан. Олардың көриниси атларға уқсайды, Саўаш атларындай дүсирлеседи. Таў төбесине шығып атырған, Саўаш арбасының даўысындай дүсирлейди, Сабанды жандырып атырған жалындай тысырлайды, Саўашқа сап тартып, жүрис қылған, Күшли ләшкер ордасының шаўқымына уқсайды. Олардың алдында қорқынышқа түседи халықлар, Ҳәммениң жүзи солып, ағарып кетеди. Баҳадырлардай ҳүжим қылады олар, Батыр әскерлер сыяқлы дийўалларға өрмелеп минеди. Олар сап тартыўы менен алға басып, Ҳеш бири өз жолынан шетке шықпайды. Бир-бирин ийтерип, түртпестен, Ҳәммеси сапты бузбай қәдем басады. Жаўдың қураллы бөгетлерин жарып өткенде де, Оларды ҳеш нәрсе тоқтата алмас. Олар қалаға бастырып кирип, Дийўаллардан өрмелеп өтеди, Үйлерге тырмасып минип, Урыдай терезеден киреди. Олардың алдында жер силкинеди, Аспан қалтырап турады. Қуяш ҳәм ай қарайып кетеди, Жулдызлардың нуры сөнеди. Даўысы гүркиреп, Жаратқан Ийе ордасын баслап барады, Сансыз Оның ләшкерлери, Оның буйрығына бойсынатуғынлар қүдиретли. Жаратқан Ийениң сол күни уллы ҳәм қорқынышлы! Сол күнге ким шыдай алар екен?! Жаратқан Ийе былай дейди: «Ҳәзир ораза тутып, жылап ҳәм көз жас төгип, Пүткил жүрегиңиз бенен Маған қайтың. Кийимиңизди емес, жүреклериңизди жыртың». Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қайтың. Себеби Жаратқан Ийе мийримли, реҳимли, Сабыр-тақатлы ҳәм сүйиспеншилиги уллы. Жазалаўдан ўаз кешетуғын Қудай. Ким биледи, Ол райынан қайтып, реҳим қылыўы мүмкин? Кейин берекет береди. Сонда Қудайыңыз Жаратқан Ийеге, Ғәлле ҳәм ишимлик садақаларыңызды усынарсыз. Сионда кәрнай шертиң, Ораза ушын күн белгилең, Сол күни салтанатлы жыйналыс жәриялаң. Жыйнаң халықты, Пәклең жәмийетти, Қартайғанларды бир жерге шақырың, Балаларды, ҳәттеки емизиўли бөпелерди алып келиң. Және де, күйеў өз бөлмесинен шықсын, Келиншек шымылдықтан шығып келсин. Руўханийлер, Жаратқан Ийениң хызметкерлери, Жыласын Ибадатхананың айўаны менен қурбанлық орын арасында, Жалбарынсын олар былай деп: «Жаратқан Ийе, Өз халқыңа реҳим қыл, Мүлкиң әпсанаға айланып, масқара болмасын басқа миллетлер арасында, Халықлар: „Олардың Қудайы қаяқта?“ – деп мазақ қылмасын». Сонда Жаратқан Ийе жаны ашып, Реҳим қылды Өз халқына. Былай деп жуўап берди Ол халқына: «Мине, сизлерге беремен ғәлле, жаңа шарап ҳәм зәйтүн майын, Булардан тойып ишип-жейсиз. Енди жол қоймайман миллетлер арасында мазақ болыўыңызға. Арқадан келген қәўипти сизлерден узақластыраман, Қуўраған ҳәм изсиз шөлге оларды айдап жиберемен. Алдындағыларды шығыстағы теңизге, Кейиндегилерди батыстағы теңизге ылақтыраман. Сасық ийис шығады өликлеринен». Шынында да, Жаратқан Ийе уллы ис қылды. Қорқпа, жер жүзи, қуўанып шадлан! Жаратқан Ийе уллы ислерди иследи. Қорқпаң, жабайы ҳайўанлар! Себеби жасылға дөнеди жайлаўлар. Мийўелерин берер мийўе ағашлар, Әнжир ҳәм жүзимлердиң мийўелери мол болады. Ҳәй, Сион халқы, шадланың, Қудайыңыз Жаратқан Ийеде қуўаның. Тикленип алыўыңыз ушын, Ол сизлерге гүзги жаўын жаўдырды, Өз ўақтында жаўдырды гүз ҳәм бәҳәр жаўынларын. Енди қырманларда таза дәнлер мол болып, Шарапқа ҳәм зәйтүн майына ыдыслар толып тасады. Жаратқан Ийе былай дейди: «Сол жыллары сизлерге жиберген, Шегиртке үйирлериниң жегенлериниң, Қыйратқанларының, жалмағанларының, Яғный, Мен жиберген ләшкер ордасының, Келтирген зыянының орнын толтыраман. Енди қәлегениңизше жеп тоясыз, Сизлер ушын әжайып ислерди көрсеткен, Қудайыңыз Жаратқан Ийе болған Маған алғыс айтасыз. Халқым, сизлер енди ҳасла шерменде болмайсыз. Ҳәй, Израил, Мениң араңызда екенимди, Мениң Қудайыңыз Жаратқан Ийе екенимди, Меннен басқа қудай жоқ екенин билип аласыз. Халқым, сизлер енди ҳасла шерменде болмайсыз. Соннан кейин, барлық адамлардың үстине, Өз Руўхымды жаўдыраман. Ул ҳәм қызларыңыз пайғамбаршылық қылады, Қартайған адамларыңыз түслер, Жасларыңыз аянлар көреди. Өз Руўхымды жаўдыраман сол күнлерде, Ҳәттеки қул ҳәм шорылардың үстине. Аспанда ҳәм жер жүзинде белги көрсетемен, Қан, от ҳәм түтин минарасы пайда болады. Жаратқан Ийениң уллы ҳәм қорқынышлы күни келмесинен алдын, Қуяш қараңғыланып, ай қанға айланады. Сонда Мениң, Жаратқан Ийениң атын айтып шақырған ҳәр бир адам қутқарылады. Жаратқан Ийе, яғный Мен ўәде бергенимдей, Сион таўындағы ҳәм Ерусалимдеги қашып қутылғанлар, Аман қалғанлар Жаратқан Ийениң, яғный Мениң таңлап алғанларым болады». «Мине, сол күнлерде, Мен Яҳуда ҳәм Ерусалимди, Қайтадан абаданшылыққа еристиргенимде, Барлық миллетлерди жыйнап, Еҳошафат ойпатлығына алып бараман. Мүлким болған Израил халқын, Миллетлер арасына тарқатып, жеримди бөлисип алғаны ушын, Сол жерде оларды ҳүким қыламан. Олар қул сайлаў ушын шек таслады халқым ушын, Өзлери бузықшылық қылыў ушын, ер балаларды сатты, Ишкен шарабы ушын қызларды төлем орнына берди. Ҳәй, Тир, Сидон ҳәм барлық филист үлкелери, Сизлерге Меннен не керек? Меннен өш алыўды қәлейсизлер ме? Егер Меннен өш алмақшы болсаңыз, Сол ўақыттың өзинде өз қылмысыңызды, Қайтарып өз басыңызға саламан. Сизлер тонап алдыңыз гүмис ҳәм алтынымды, Алып кеттиңиз өз ибадатханаларыңызға қымбат баҳалы затларымды. Яҳуда ҳәм Ерусалим халқын греклерге сатып, Оларды өз ўатанынан узақластырдыңыз. Көресизлер, Яҳуда ҳәм Ерусалим халқын, Алып шығаман сизлер сатқан жерлерден. Қылмысыңызды өз басыңызға саламан. Енди ул ҳәм қызларыңызды Яҳуда халқына тапсыраман, Оларды узақ бир журтқа – шебалыларға сатады. Буларды Жаратқан Ийе болған Мен айттым. Миллетлер арасында былай деп жәриялаң: „Саўашқа таярланып, батырларыңызды шақырың, Барлық әскерлериңиз атланып, ҳүжимге шықсын! Пазнаңыздан қылышлар, Орағыңыздан найзалар соғың. Жаўынгермен, – десин ҳәлсизлер. Ҳәй, дөгеректеги барлық миллетлер, асығың, Ҳәммеңиз жылдам келиң“». Жаратқан Ийеден Өз батырларын сол жерге әкелиўин сораң. Жаратқан Ийе былай дейди: «Миллетлер аяққа турсын, Еҳошафат ойпатлығына топлансын. Себеби дөгеректеги барлық миллетлерди, Ҳүким етиў ушын сол жерде боламан. Қәне, орақ салыңлар, егинлер писти, Келиңлер, жүзим искенжелери толып кетти, Басып жүзимлерди сығыңлар. Өйткени олардың жаўызлықлары толып кетти». Ҳүким ойпатлығына, Сансыз аламан жыйналды, Ҳүким ойпатлығына, Жақынласты Жаратқан Ийениң күни. Қуяш ҳәм ай қараңғыласқан, Жулдызлардың нуры сөнип қалған. Жаратқан Ийе Сионда турып бақырады, Ерусалимнен гүркиреген даўыс шығарады. Аспан ҳәм жер шайқалады. Бирақ Жаратқан Ийе Өз халқын панасына алады, Израил халқының қорғаны болады. Жаратқан Ийе және былай дейди: «Сол ўақытта сизлер билетуғын боласыз, Мухаддес таўым болған Сионды мәкан еткен, Қудайыңыз Жаратқан Ийе – Мен екенимди. Ерусалим мухаддес қала, Басқа халықлар оны енди ҳасла басып алмайды. Сол күни мазалы жүзим шарабы ағар таўлардан, Сүт ағып турар төбешиклерден, Яҳудадағы ҳәмме суўсыз өзеклер суўға толады, Жаратқан Ийениң Үйинен бир булақ шығады, Шиттим ойпатлығын суўғарады. Бирақ Мысыр ўайран болады, Эдом изсиз шөлге айланады, Себеби олар яҳудалылардың жерине ҳүжим қылып, Айыпсыз адамлардың қанын төкти. Ал Яҳуда адамның мәңги мәканлайтуғын жери болады, Ерусалим әўладтан-әўладқа турады. Төгилген қанлар ушын жаза бермеген едим, Енди олардың қанының өшин аламан. Жаратқан Ийеңиз болған Мен Сионды мәканлайман». Теқоалы шарўашылардың бири болған Амостың сөзлери. Яҳуда патшасы Уззия, Израил патшасы Еҳоаш улы Яробам ҳүкимдарлық қылған ўақытларда, жер силкиниўден еки жыл алдын, Амос Израил ҳаққында аянлар көрди. Амос былай деди: «Жаратқан Ийе Сионнан даўыслап бақырады, Ерусалимнен гүркиреген даўыс шығарады. Шопанлардың жайлаўлары қайғыға батады, Кармел таўының жоқарысындағы шөплер қуўрап қалады». Жаратқан Ийе былай дейди: «Дамаск жынаят үстине жынаят иследи, Мен жазасыз қалдырмайман оларды, Олар темир тисли мала менен Гиладты езди. Соның ушын, Хазаелдиң үйине от жаўдыраман, От жандырып жоқ етеди Бен-Ҳададтың қорған қалаларын. Дамаск дәрўазаларының тәмбилерин сындыраман, Аўен ойпатлығында тахтта отырғанды жоқ қыламан, Бейт-Эденде патшалық ҳасасын услағанды өлтиремен, Кир журтына сүргин болады арам халқы». Булар Жаратқан Ийениң сөзлери. Жаратқан Ийе былай дейди: «Газа жынаят үстине жынаят иследи, Мен жазасыз қалдырмайман оларды. Олар пүткил жәмийетти сүргинге алып кетип, Эдомлыларға сатып жиберди. Соның ушын, Газа дийўалларына от жаўдыраман, От жандырып жоқ етеди оның қорған қалаларын. Ашдод қаласында тахтта отырғанды жоқ қыламан, Ашкелонда патшалық ҳасасын услағанды өлтиремен. Экронға қарсы қолымды көтеремен, Филистлердиң аман қалғанлары жоқ болады». Булар Қудай Ийениң сөзлери. Жаратқан Ийе былай дейди: «Тир жынаят үстине жынаят иследи, Мен жазасыз қалдырмайман оларды. Олар дослық келисимин умытып, Пүткил жәмийетти тутқынға алып, Эдомлыларға сатып жиберди. Соның ушын, Тир қаласының дийўалларына от жаўдыраман, От жандырып жоқ етеди оның қорған қалаларын». Жаратқан Ийе былай дейди: «Эдом жынаят үстине жынаят иследи, Мен жазасыз қалдырмайман оларды. Олар қылыш пенен қуўды туўысқанларын, Реҳим қылмай, қәҳәрин шексиз шашты, Ғәзебинен ҳеш қайтпады. Соның ушын, Теманға от жаўдыраман, От жандырып, жоқ етеди Босраның қорғанларын». Жаратқан Ийе былай дейди: «Аммон жынаят үстине жынаят иследи, Мен жазасыз қалдырмайман оларды. Олар жер шегарасын кеңейтиў ушын Гиладқа ҳүжим қылып, Ол жердеги жүкли ҳаяллардың қарнын жарды. Соның ушын, Рабба қаласының дийўалларына от қояман, От жандырып, жоқ қылады оның қорған қалаларын. Саўаш күниндеги қышқырықлар астында, Даўыллы күнниң дүбелейи ишинде қалады. Аммон патшасы хызметшилери менен бирге сүргин етиледи». Булар Жаратқан Ийениң сөзлери. Жаратқан Ийе былай дейди: «Моаб жынаят үстине жынаят иследи, Мен жазасыз қалдырмайман оларды. Олар Эдом патшасының сүйеклерин, Ҳәк күйдиргендей етип жағып жиберди. Соның ушын, Моабқа от жаўдыраман, От жандырып, жоқ етеди Керийот қорған қаласын. Шаўқым, саўаш дабыллары ҳәм кәрнай сеслери астында, Моаб халқы қырылып кетеди. Оның ҳүкимдарын жоқ қыламан, Ҳәмелдары менен бирге барлық хызметшилерин өлтиремен». Булар Жаратқан Ийениң сөзлери. Жаратқан Ийе былай дейди: «Яҳуда жынаят үстине жынаят иследи, Жазасыз қалдырмайман оларды. Жаратқан Ийениң, Мениң нызамларымнан олар бас тартты, Қағыйдаларымды орынламады. Ата-бабалары сыяқлы жалған қудайларға ерип, Туўры жолдан азғырылды. Соның ушын, Яҳудаға от жаўдыраман, От жандырып жоқ етеди Ерусалим қорған қаласын». Жаратқан Ийе былай дейди: «Израил жынаят үстине жынаят иследи, Жазасыз қалдырмайман оларды. Айыпсыз адамды пулға сатты, Кәмбағалды бир жуп аяқ кийимге алмастырды. Олар жарлының басын топыраққа былғап, аяқ асты қылды, Бийшараға жол бермей, шетке шығарып таслады, Әкеси менен баласы бир қыз бенен жатып, Мениң мухаддес атыма тил тийгизди. Ҳәр бир қурбанлық орынның қасында, Гиреўге алған кийимлерди жайып, үстинде жатады. Жәрийма қылып төлеткен шарапты, Өзлериниң Қудайының Үйинде ишеди. Өз халқым ушын Мен амор халқын жоқ қылдым. Олар кедр ағашындай узын, Емен ағашындай беккем болса да, Шақаларындағы мийўелерин, Жердеги тамырларын қурттым. Сизлерди Мысыр жеринен Мен алып шықтым, Амор халқының жерлерин ийелесин деп, Шөлде қырық жыл жетеледим. Улларыңыздан пайғамбарлар, Жас жигитлериңизден Маған бағышланған нәзирлер тайынладым. Солай емес пе, Израил халқы? – дейди Жаратқан Ийе. – Сизлер нәзирлерге шарап иштирдиңиз, „Пайғамбаршылық қылмаң!“ – деп, Пайғамбарларға буйрық бердиңиз. Аўыр жүк тийелген арба жерди езгениндей етип, Мен сизлерди еземен. Сонда шаққанлар қашып қутыла алмайды, Күшлилердиң күш-қуўаты қалмайды, Жаўынгерлер өз жанын қутқара алмайды. Садақшы өз орнында тура алмайды, Тез жуўыратуғынлар қаша алмайды, Атлы өз жанын қутқара алмайды. Сол күни ең дәў жүрек жаўынгер де, Өз қурал-жарақларын таслап қашады». Булар Жаратқан Ийениң сөзлери. Ҳәй, Израил халқы, Жаратқан Ийениң сөзлерине қулақ салың. Ол сизлерге, Мысырдан Өзи алып шыққан барлық урыўыңызға қарсы былай дейди: «Жер жүзиндеги барлық халықлар арасынан, Тек ғана сизлерди таңлап алдым, Сонлықтан сизлерди ҳәмме жынаятларыңыз ушын жазалайман». Өз ара келисип алмай турып, еки адам бирге жолға шыға ма? Олжасы болмаса, тоғайда арыслан ақыра ма? Услаған ҳеш нәрсеси болмаса, жыртқыш арыслан ининен даўыс шығара ма? Жердеги дузаққа жем қойылмаса, Дузаққа қус түсе ме? Дузаққа ҳеш нәрсе түспесе, Дузақтың жиби тартыла ма? Қалада қәўипли жағдай себепли кәрнай шалынса, Халықты қорқыныш баспай ма? Жаратқан Ийе жибермесе, Қалаға апат келе ме? Шынында, қулы пайғамбарларға Өз жобасын ашпай турып, Қудай Ийе ҳеш нәрсе қылмайды. Арыслан ақырғанда, ким қорқпайды? Қудай Ийе сөйлегенде, Ким пайғамбаршылық қылмайды? Ашдод сарайларында жәриялаң, Мысыр сарайларында да былай деп жәриялаң: «Самария таўларында жыйналың, Қаланың ишиндеги уллы тәртипсизликлерди, Ондағы езиўшиликлерди көриң. Олар әдалатлықты қалай ислеўди билмейди, – дейди Жаратқан Ийе, – Қорған қалаларында зулымлық ҳәм зорлық жыйнайды». Соның ушын, Қудай Ийе былай дейди: «Душпан қоршап алмақта жериңди, Күш-қуўаттан айырып сени, Қорған қалаларыңды талан-тараж қылады». Жаратқан Ийе былай дейди: «Бир шопан арысланның аўзынан қойдың еки туяғын, Ямаса қулағының бир бөлегин алып қалғанындай, Самарияда жасап атырған израиллылар да, Төсегиниң бир шети ҳәм жуқа көрпеси менен ғана аман қалады. Қулақ салың ҳәм Яқыптың урпақларын ескертиң!» Қудай Ийе, Әлемниң Қудайы былай дейди: «Жынаятлары себепли Мен Израилды жазалаған күни, Бейт-Элдиң қурбанлық орынларын жоқ қыламан, Кесилип жерге түседи қурбанлық орынның шақлары. Қысқы ҳәм жазғы сарайларды бузып таслайман, Пил сүйеги менен безелген сарайлар ўайран қылынады, Көп үйлер жоқ болады», – дейди Жаратқан Ийе. Ҳәй, Самария таўындағы семиз сыйырлардай болған ҳаяллар, Қулақ салың мына сөзлерге: Кәмбағалларды езесиз, Жарлыларға жәбир бересиз, Күйеўлериңизге: «Ишимлик алып келиң, ишемиз», – дейсиз. Қудай Ийе Өз мухаддеслиги ҳақы ант ишип, былай дейди: «Мине, сизлерди шанышқы менен илдирип, Қалғанларыңызды балықтай қармақ пенен сүйреп кететуғын күнлер келеди. Ҳәр бириңиз бузылған дийўал жарықларынан алып өтилип, Ҳармонға ылақтырыласыз», – дейди Жаратқан Ийе. «Бейт-Элге барып, гүна ислей бериң, Гилгалға кетип, гүнаңызды көбейтиң! Азанда қурбанлықларыңызды усының, Ҳәр үш күннен оннан бириңизди алып келиң. Ашытқы салынған шөректи миннетдаршылық садақасы етип жандырың, Ықтыярлы садақаларыңызды ҳәммеге жәрия қылың. Себеби усындай қылыўды хош көресиз, ҳәй Израил халқы», – дейди Қудай Ийе. «Соның ушын, барлық қалаларыңызға ашлық жибердим, Жасап атырған ҳәр бир жериңизде нанға зар қылдым, Сонда да, сизлер Маған қайтып келмедиңиз», – дейди Жаратқан Ийе. «Жыйын-теримге үш ай қалғанда, Мен сизлерге жаўын жаўдырмай қойдым. Бир қалаға жаўын жаўдырдым, Екиншисине жаўдырмадым. Бир атызға жаўын жаўды, Басқасы жаўын жаўмағанлықтан қуўрап қалды. Еки-үш қаланың халқы суў ишиў ушын, Басқа бир қалаға сүйретилип барса да, Олардың шөли қанбады. Сонда да, сизлер Маған қайтып келмедиңиз», – дейди Жаратқан Ийе. «Қайта-қайта егисликлериңизди қуўратып, оларға кеселлик жиберип жазаладым, Шегирткелер бағларыңызды, жүзимзарларыңызды, Және де, әнжир ҳәм зәйтүнлериңизди жеди. Сонда да, сизлер Маған қайтып келмедиңиз», – дейди Жаратқан Ийе. «Мысырда ислегеним сыяқлы, Араңызға иллет жибердим, Жигитлериңизди қылыш жүзинен өткердим, Атларыңызды душпанларыңызға бердим, Ордаңыздағы өлилердиң ийисине мурныңызды толтырдым. Сонда да, сизлер Маған қайтып келмедиңиз», – дейди Жаратқан Ийе. «Қудайыңыз болған Мен Содом ҳәм Гомораны қыйратқанымдай, Сизлердиң айырымларыңызды қыйраттым, Сизлер от ишинен шығарып алынған шала жанған ағаштай болдыңыз. Сонда да, сизлер Маған қайтып келмедиңиз», – дейди Жаратқан Ийе. «Сонлықтан Израил, сени жазалайман, Шынында, саған Мен усыны ислеймен, Қудайыңның ҳүкимине таярлан, ҳәй Израил!» Өйткени таўларды қәлиплестирип, самалды жаратқан, Ой-пикирлерин адамзатқа ашып берген, Таң нурын қараңғылыққа айландырған Ол, Дүньяның ең бийик жерлерин басып жүр, Оның аты Жаратқан Ийе, Әлемниң Қудайыдур. Израил халқы, сизлер ҳаққында айтатуғын, Жоқлаў жырыма қулақ салың: «Қыз Израил жығылды, Енди қайтып тура алмайды, Ол жалғыз аўнап жатыр өз жеринде, Оны турғызатуғын ҳеш ким жоқ». Қудай Ийе былай дейди: «Қаладан Израил халқының мың жаўынгери шықса, Жүз жаўынгери ғана аман қалады, Қаладан жүз жаўынгери шықса, Он жаўынгери ғана аман қалады». Соның ушын, Жаратқан Ийе Израил халқына былай дейди: «Маған қайтың, сонда жасайсыз, Бейт-Элге бармаңлар, Гилгалға аяқ баспаңлар, Беер-Шебаға өтип кетпеңлер, Себеби Гилгал халқы сөзсиз сүргин етиледи, Бейт-Эл ҳеш нәрсе болмай қалады». Жаратқан Ийени излең, сонда жасайсыз, Болмаса, Ол Юсуптиң халқына қарсы оттай лаўлайды, Бейт-Элди жағып жоқ қылады. Жалынды өширетуғын ҳеш ким болмайды. Ҳәй, әдалатты ашшы жуўсанға айландырғанлар, Ҳақлықты жерге урғанлар! Үркер ҳәм Орион жулдыз топарларын жаратқанның, Түпсиз қараңғылықты таң нурына айландырып, Күндизди түндей қараңғы қылғанның, Теңиз суўларын шақырып, Жер жүзине қуйғанның аты Жаратқан Ийедур. Ол күшлилерди жылдырымдай жығады, Қорған қаланы жер менен жексен қылады. Сизлер қала дәрўазасындағы жыйында әдалатлы қазылардан жеркенесиз, Ҳақыйқатты сөйлегенлерди жаман көресиз. Кәмбағалды езесиз, Оған аўыр салық салып, бийдайын тартып аласыз, Тастан жонып үй салсаңыз да, онда жасай алмайсыз. Гөззал жүзимзар отырғызсаңыз да, оның шарабын ишпейсиз. Жынаятларыңыз сөзсиз көп, Гүналарыңыз сансыз екенин билемен. Ҳақ адамды жәбирлеп, пара аласыз, Қала дәрўазасындағы ҳүким жыйналысы ўақтында, Бийшараның ҳақын жейсиз! Соның ушын, сондай заманда, Ақыллы адам үнсизлик сақлайды, Себеби бул жаман замандур. Жаманлыққа емес, жақсылыққа умтылың, Сонда сизлер жасайсыз, Солай етип, өзлериңиз айтқандай, Жаратқан Ийе, Әлемниң Қудайы сизлер менен бирге болады. Жаманлықты жек көриң, Жақсылықты сүйиң, Қала дәрўазасындағы ҳүким жыйналысында әдалатты тиклең. Мүмкин, Жаратқан Ийе, Әлемниң Қудайы, Юсуптиң халқынан аман қалғанларына реҳим қылар. Сонлықтан, Жаратқан Ийе, Әлемниң Қудайы, Ийе былай дейди: «Барлық майданларда халық зар жыласады, Барлық көшелерде олар ўай-ўай салысады, Дийханларды аза тутыў ушын, Жоқлаў айтатуғынларды жылаў ушын шақырады. Барлық жүзимзарларда зар жылаў еситиледи, Өйткени Мен араңыздан өтемен». Булар Жаратқан Ийениң сөзлери. Жаратқан Ийениң күнин аңсап күтип атырғанлар, ҳәсирет шегесиз! Жаратқан Ийениң ҳүким күнин күтиўдиң не кереги бар? Ол күн жақтылық емес, қараңғылық болады. Сол күни бир адам арысланнан қашса, Алдынан айыў шыққандай болар, Оннан да қашып, үйине аман қайтса, Қолы менен дийўалға сүйенип турғанда, Оны жылан шағып алғандай болар. Жаратқан Ийениң күни қараңғылық емес, жақтылық бола ма? Ол қойыў қараңғылық, онда жақтылық жоқ. Жаратқан Ийе былай дейди: «Байрамларыңызды жек көремен, Олардан жеркенемен, Хош көрмеймен мухаддес жыйналысларыңызды. Жандырылатуғын қурбанлық ҳәм ғәлле садақаларыңызды, Маған усынсаңыз да, оларды қабыл етпеймен. Семиртилген малларыңыздан татыўлық қурбанлықларын берсеңиз де, Мен оларға нәзеримди де салмайман. Узақластырың Меннен шаўқымлы қосықларыңызды, Тыңламайман арфа менен шерткен сазларыңызды. Оның орнына әдалат ағын суў сыяқлы, Ҳақыйқатлық мәңги ағатуғын дәрьядай ағып турсын. Ҳәй, Израил халқы, шөлде қырық жыл даўамында, Усынған қурбанлықлар ҳәм ғәлле садақаларыңыз Маған ба еди? Патша деп атаған Саккут бутын, Жулдыз қудайы деп атаған Кайўан мүсинин, Өзлериңиз ушын ислеп алған усы мүсинлерди алып жүресиз. Дамасктиң арғы жағына сизлерди және сүргин қыламан». Булар Жаратқан Ийениң сөзлери, Оның аты – Жаратқан Ийе, Әлемниң Қудайы. Ҳәсирет шегесизлер, Сионда бийғам жасап атырғанлар, Самария таўында өзлерин аманлық ишиндемиз, деп есаплағанлар! Миллетлердиң абырайлы адамлары болып саналатуғынлар, Израил халқы сизлерге арқа сүйеп келеди. Калне қаласына барың ҳәм көриң, Ол жерден уллы Хаматқа өтиң, Кейин филистлердиң Гат қаласына қарай түсиң. Сизлердиң еки патшалығыңыздың, Олардикинен артықмашлығы бар ма? Олардың жерлери сизлердикинен үлкен бе еди? Апат күнин узақ санап, Жаўызлықты жақынластырып атырғанлар, Пил сүйегинен соғылған кәтте жатқанлар, Төсеклеринде созылып жамбаслағанлар, Сүриўлердиң ишинен қозыларды, Жайлаўдағы семиз таналарды жегенлер! Өзлериңизше Даўытқа уқсап қосықлар шығарып, Арфа сазы астында қосықлар айтқанлар! Үлкен кеселер менен шарап ишип, Майдың ең жақсысын үстине сүрткенлер, Юсуптиң халқының қулаўына немқурайды қарағанлар! Сизлер биринши болып сүргинге әкетилесиз, Жамбаслап өткизетуғын зыяпатларыңыз таўысылады. Қудай Ийе Өзи ҳақы ант ишеди, Жаратқан Ийе, Әлемниң Қудайы былай дейди: «Яқыптың менменлигинен жеркенемен, Оның қорған қалаларын жек көремен. Қаланы ҳәм ишиндегилердиң ҳәммесин, Душпанға тәслим қыламан». Егер бир үйде он адам қалса, олар да өледи. Марҳумның жақын ағайини жерлеў ушын өлини алыўға келгенде, үйдиң ишиндеги адамнан: «Қасыңда және биреў бар ма?» – деп сорайды. Ол: «Ҳеш ким жоқ», – деп жуўап береди. Кейин ағайини: «Тыныш, Жаратқан Ийениң атын тилге алмайық!» – дейди. Мине, Жаратқан Ийе буйрық берип атыр, Үлкен үйлер бузып тасланады, Кишкене үйлер жер менен жексен болады. Атлар жартас үстинде шаба ала ма? Ким өгизди жегип, теңизди сүре алады? Бирақ сизлер әдалатты зәҳәрге, Ҳақлық мийўесин ашшы жуўсанға айландырдыңыз. Ло-Дебар қаласын қолға киргиздик, деп қуўанғанлар: «Қарнайым қаласын өз күшимиз бенен басып алдық», – дейсиз. Бирақ Жаратқан Ийе, Әлемниң Қудайы былай дейди: «Мине, соның ушын, ҳәй Израил халқы, Сизлерге қарсы бир халықты жиберемен, Олар Лебо-Хаматтан Араба сайына дейин сизлерди езеди». Қудай Ийе маған мынаны көрсетти: патшаға тийисли от-шөп жыйнап алынғаннан соң, жаңадан шөплер шыға баслағанда, Жаратқан Ийе шегиртке үйирин пайда қылды. Шегирткелер елдеги барлық жасыл шөплерди жеп таўысқанда, мен: – Қудай Ийе, өтинемен кешир! Яқып буннан қалай аман қалады? Ол жүдә ҳәлсиз халық! – дедим. Жаратқан Ийе Өз ырайынан қайтты. – Булай болмайды, – деди Ол. Қудай Ийе және маған мынаны көрсетти: Қудай Ийе от жаўдырды, от терең суўларды жалмап таслады ҳәм жерди жандыра баслады. Сонда мен: – Қудай Ийе, өтинемен, тоқтат! Яқып буннан қалай аман қалады? Ол жүдә ҳәлсиз халық! – дедим. Жаратқан Ийе Өз ырайынан қайтты. – Булай болмайды, – деди Қудай Ийе. Басқа аянда маған мынаны көрсетти: Ийе бир өлшеў жибин услап, өрилген тик дийўалдың қасында турды. Жаратқан Ийе: – Не көрип турсаң, Амос? – деп сорады. Мен: – Бир өлшеў жибин, – дедим. Ийе былай деди: – Мине, халқым Израилдың ортасына да бир өлшеў жибин қояман. Енди артық оларды кеширмеймен. Ысақ әўладының сыйынатуғын орынлары жоқ болады, Израилдың мухаддес орынлары қыйратылады, Қылыш жалаңашлайман Яробам нәсилине қарсы. Бейт-Элдеги руўханий Амасия Израил патшасы Яробамға хабар жиберип, былай деди: «Амос Израил халқының арасында саған қарсы тил бириктирип атыр. Жер оның сөзлерин көтере алмайды. Себеби Амос былай деп атыр: „Яробам қылыш пенен өлтириледи, Израил өз жеринен алысқа, Сөзсиз сүргин етип әкетиледи“». Соннан кейин, Амасия Амосқа: – Ҳәй, ўәлий, бул жерден кетип, Яҳудаға қаш. Наныңды сол жерден таўып, сол жерде пайғамбаршылық ет. Енди артық Бейт-Элде пайғамбаршылық қылма. Өйткени бул жер патшаның мухаддес жери, патшалықтың ибадатханасы, – деди. Амос оған былай деп жуўап берди: – Мен пайғамбар да емеспен, пайғамбардың шәкирти де емеспен. Мен мал бағып, жабайы әнжир ағашларын өсиремен. Сүриў бағып жүргенимде, Жаратқан Ийе мени шақырып: «Бар, халқым Израилға пайғамбаршылық қыл», – деди. Енди Жаратқан Ийениң сөзлерине қулақ сал. Сен: «Израилға қарсы пайғамбаршылық қылма, Ысақ әўладына қарсы сөйлеме!» – дейсең. Соның ушын, Жаратқан Ийе былай дейди: «Ҳаялың қалада жезөкше болады, Ул ҳәм қызларың қылыш жүзинен өткизиледи. Жериң өлшенип, басқаларға бөлистирип бериледи, Ал өзиң ҳарам саналған бир журтта өлесең. Израил халқы өз жеринен алысқа, Сөзсиз сүргин етип әкетиледи». Қудай Ийе маған мынаны көрсетти: мине, бир себет пискен мийўе тур. Ол меннен: – Нени көрип турсаң, Амос? – деп сорады. – Бир себет пискен мийўени, – деп жуўап бердим. Соннан кейин, Жаратқан Ийе: – Халқым Израилдың ақыры келди. Енди оларды артық кеширмеймен. Сол күни ибадатханадағы қосықлар қайғылы жоқлаўға айланады. Ҳәмме жер өлилерге толады, үнсизлик сақлансын, – деди. Буны Қудай Ийе айтты. Қулақ салың, жарлыны езиўшилер, Елдеги кәмбағалларды жоқ еткенлер! Сизлер былай дейсиз: «Жаңа ай байрамы өтиўден дәнимизди сатамыз, Шаббат күни өтиўден бийдайымызды базарға шығарамыз. Өлшем ыдысын киширейтип, өлшем тасын үлкейтемиз, Тәрезиден урып, алыўшыларды алдаймыз. Жарлыларды гүмиске, Кәмбағалларды бир жуп аяқ кийимге сатып аламыз, Дәнниң орнына қаўық сатамыз». Яқыптың менменлигине қарсы Жаратқан Ийе ант ишип, былай дейди: «Олардың қылмысларын ҳеш қашан умытпайман. Соның ушын, жер титирейди, Онда жасайтуғынлардың ҳәммеси қайғыға батады. Пүткил жер жүзи Нил дәрьясындай тасып, көтериледи, Мысырдағы Нил дәрьясы сыяқлы қайтадан төменлейди». Қудай Ийе былай дейди: «Сол күни, түсте қуяшты батыраман, Күпә-күндиз жер жүзин қараңғылық пенен қаплайман. Байрамларыңызды қайғыға, Барлық қосықларыңызды жоқлаўға айландыраман. Ҳәр бириңизге аза кийим кийдиремен, Басыңыздағы шашларыңызды алдыртаман. Сол күни жалғыз улдан айырылғандай жоқлаў айтылып, Шынында, ақыры ашшы қайғылы күн болады». Қудай Ийе былай дейди: «Мынадай күнлер келеди, Жер жүзине ашлық жиберемен. Нан ҳәм суў қыткершилигинен емес, Жаратқан Ийениң, Мениң сөзлеримди еситпегенликтен, аш қалады. Жаратқан Ийениң, Мениң сөзлеримди излеп, Адамлар теңизден теңизге өтип, Арқадан шығысқа барады. Ол жақтан бул жаққа барып, сарсаң болады, Бирақ оны таба алмайды. Сол күни гөззал қызлар ҳәм жас жигитлер, Шөллеп ҳалдан таяды. Самарияның Ашима деген буты ҳақы ант ишип: „Ҳәй, Дан, сениң қудайыңның тирилиги ҳақы, Беер-Шебаға алып баратуғын зыярат жолы ҳақы“, – дейтуғынлар, Жерге қулап, қайтып тура алмайды». Мен Ийени көрдим, Ол қурбанлық орынның қасында турып, былай деди: «Тиреп турған сүтинлердиң төбесине урың, Босағалары ләрзеге келсин. Олар адамлардың үстине қуласын, Аман қалғанларын қылыш жүзинен өткеремен, Олардан ҳеш бири қашып кете алмайды, Биреўи де аман қалмайды. Ҳәттеки, олар өлилер мәканына кирсе де, Қолымды созып, шығарып аламан. Көклерге шығып алса да, Ол жерден тартып түсиремен. Кармел таўының жоқарысына жасырынып алса да, Олардың изине түсип, таўып аламан. Меннен жасырыныў ушын теңиз түбине түссе де, Теңиз жыланына буйырып, оларды шақтыраман. Душпанлар оларды сүргин қылып алып кетсе де, Қылышқа буйрық берип, ҳәммесин қырып таслатаман. Жақсылық ушын емес, ал жаманлық ушын, Оларға Өз нәзеримди таслайман». Ийе, Әлемниң Жаратқан Ийеси, Жерге қол тийгизгенде, жер ерип кетеди, Онда жасайтуғынлардың ҳәммеси қайғыға батады. Пүткил жер жүзи Нил дәрьясындай тасып, көтериледи, Мысырдағы Нил дәрьясы сыяқлы қайтадан төменлейди. Ол сарайының жоқарғы бөлмесин көкке қурды, Оның тийкарын жер жүзине орнатты. Ол теңиз суўларын жыйнап, жер жүзине төгеди, Оның аты Жаратқан Ийе. Жаратқан Ийе былай дейди: «Ҳәй, Израил халқы, Мениң ушын хабашстанлылардан қандай айырмашылығыңыз бар? Израил халқын Мысырдан, Филист халқын Кафтордан, Арамлыларды Кирден алып шыққан Мен емеспен бе? Мине, Қудай Ийениң, Мениң көзлерим, Гүнакар патшалықтың үстинде. Оны жер жүзинен сыпырып таслайман, Бирақ оларды, Яқыптың урпақларын пүткиллей жоқ қылмайман», – дейди Жаратқан Ийе. «Мине, Мен буйрық беремен, Барлық миллетлер арасындағы Израил халқын, Дәнди електен өткергендей етип, електен өткеремен, Жақсы дәнниң биреўи де жерге түспейди. Халқымның арасындағы барлық гүнакарлар, „Апаттан узақтамыз, апатқа дуўшар болмаймыз“, – дегенлер, Қылыш жүзинен өткериледи». «Сол күни Даўыттың қулаған патшалығын қайтадан тиклеймен, Дийўалларының жарық жерлерин сыбап, Бузылған жерлерин оңлайман. Оны бурынғы қәлпине келтиремен. Солай етип, Израил халқы эдомлылардың аман қалғанларына, Маған тийисли болған барлық миллетлерге ийелик етеди». Бул сөзлерди усылардың ҳәммесин иске асырыўшы Жаратқан Ийе айтпақта. Жаратқан Ийе былай дейди: «Мине, мынадай күнлер келеди, Дийхан зүрәәтти жыйнап, терип үлгерместен, Келеси жер айдайтуғын ўақыт келеди, Шарап таярлап үлгерместен, Жүзимниң мийўеси және писеди. Таўлардан мазалы шарап тамады, Барлық төбешиклерден жерге ағып түседи. Сүргин болған халқым Израилды қайтарып алып келемен, Олар ўайран болған қалаларын қайта тиклеп, сол жерде жасайды, Жүзимзарлар егип, шарабын ишеди, Бағлар отырғызып, мийўелеринен жейди. Мен оларды өз жерине егемен, Мен берген жерден, Оларды ҳеш ким суўырып тасламайды». Буны Қудайыңыз Жаратқан Ийе айтпақта. Бул Обадияның көрген аяны. Қудай Ийе Эдом ҳаққында бул сөзлерди айтты. Жаратқан Ийеден бир хабар еситтик. Миллетлерге жолланған жаршы: «Келиңлер, Эдомға урыс ашайық!» – деди. «Ҳәй, Эдом, сени миллетлер арасында арзымас қыламан, Сен оғада жек көринишли боласаң. Жартастың жарықларында жасап, Төбелердиң бийик шоққыларына жайластың, Жүрегиңдеги тәкаббирлик сени алдады. Өзиңше: „Ким мени жерге түсире алады?“ – дедиң. Бүркиттей жоқарыласаң да, Уяң жулдызлар арасында болса да, Ол жерден төменге түсиремен сени, – деди Жаратқан Ийе. – Уры ҳәм қарақшылар түнде келсе, Тек ғана өзлерине керегин алмай ма? Жүзим теретуғынлар бағыңа кирсе, Азғантай болса да, жүзим қалдырмай ма? Бирақ сен толық набыт боласаң. Эсаўдың әўлады – Эдом, Сениң ҳәмме нәрсең талан-тараж қылынатуғыны соншелли, Ҳәттеки, жасырын ғәзийнелериң де табылып, тартып алынады. Барлық аўқамласларың саған қарсы шығып, Сени өз жериңнен қуўып шығарады. Келисим дүзгенлериң сени алдап, жеңилиске ушыратады, Наныңды жегенлер саған дузақ қурады, Ал сен буны билмей қаласаң. Сол күни, – дейди Жаратқан Ийе, – Эдомның дана адамларын, Эсаўдың таўлы жериндеги ақыллы адамларды жоқ қыламан. Ҳәй, Теман, сениң жаўынгерлериң қорқынышқа түседи, Эсаўдың таўлы жериндеги ҳәр бир адам жоқ қылынады. Туўысқаныңа, яғный Яқыпқа, Ислеген жаўызлықларың ушын шерменде болып, Мәңгиге жоқ боласаң. Оның мал-мүлкин жат жерлилер алып кеткен күни, Сен узақтан қарап турдың. Жат халықлар Ерусалим дәрўазаларына кирип, Ол ушын шек таслағанда, Сен де олар сыяқлы ис туттың. Туўысқаныңның басына түскен бахытсызлығы ушын, Қол қаўсырып, қарап турмаўың керек еди. Яҳуда халқы қырғынға ушырағанда, қуўанбаўың керек еди, Апат күнлеринде, мақтанбаўың керек еди. Халқым апатқа ушыраған күни, қала дәрўазаларына кирмеўиң керек еди. Сол күни халқым ушыраған бахытсызлыққа қуўанбаўың керек еди. Олар азапқа дуўшар болғанда, мал-мүлкин олжа қылмаўың керек еди. Қашып баратырғанларды өлтириў ушын, Жол кесилиспелерин тоспаўың керек еди. Сол апат күнинде аман қалғанларды, Душпан қолына тапсырмаўың керек еди». «Мениң, Жаратқан Ийениң барлық халықларды ҳүким қылатуғын күним жақынласты, Ҳәй, Эдом, сен не ислеген болсаң, саған да сол исленеди, Ислеген қылмысларың өз басыңа түседи. Сизлер мухаддес таўымда ғәзеп шарабын ишип алғаныңыз сыяқлы, Барлық халықлар да сол шараптан симиреди. Ишип-ишип бул дүньядан жоқ болып кетеди». «Сион таўы аман қалғанларға пана болады, Ол жер мухаддес болады. Яқыптың урпақлары тартып алынған мүлкине қайтадан ийелик қылады, Яқыптың урпақлары от, Юсуптиң халқы жалын, Эсаўдың халқы сабан болып қалады. Оларды өртеп, жоқ қылады, Эсаўдың әўладынан аман қалғаны болмайды». Булар Жаратқан Ийениң сөзлери. Негебте жасайтуғын Яҳуда халқы Эсаўдың таўлы жерин ийелейди. Ал батыстағы таў етеклеринде жасайтуғынлар Филист, Эфрайым ҳәм Самария жерлерин ийелейди. Беняминлилер Гиладты ийелеп алады. Сүргин етилген израиллы жаўынгерлер Сарафатқа дейин созылған Қанан жерлерин ийелейди. Ерусалимнен сүргин қылынып Сефарадта жасап атырғанлар Негебтеги қалаларды ийелеп алады. Жеңимпазлар Эсаўдың таўлы жерине ҳүкимдарлық қылыў ушын, Сион таўына шығады. Бул патшалық Жаратқан Ийеге тийисли болады. Жаратқан Ийеден Амиттай улы Юнусқа мынадай сөз түсти: – Қәнекей, уллы Ниневия қаласына бар да, халқына ўаз айт. Себеби олардың жаўызлықлары Маған жетип келди. Бирақ Юнус Жаратқан Ийеден Таршишке қашпақшы болды. Ол Яфо қаласына келип, Таршишке баратуғын бир кемени тапты. Жол ҳақысын төлеп, кемеге отырды да, Жаратқан Ийениң нәзеринен қашыў ушын, Таршишке қарай жолға шықты. Сонда Жаратқан Ийе теңизге күшли самал жиберди. Теңизде қәҳәрли даўыл көтерилип, кеме шыл-пәрше болып сынып кетейин деп қалды. Кемешилерди қорқыныш бийлеп, ҳәр бири өз қудайына даўыслап жалбарына баслады ҳәм кемени жеңиллетиў ушын жүклерди теңизге таслады. Юнус болса, кемениң төменги қабатына түсип жатып, терең уйқыға кеткен еди. Кеме басшысы Юнустың жанына барып: – Ҳәй! Сен қалай уйықлап атырсаң? Тур, өз қудайыңа жалбарын. Мүмкин, ол бизлерди есине алар ҳәм бизлер аман қалармыз, – деди. Соңынан кемешилер бир-бирине: – Келиңлер, шек таслайық ҳәм бул апат басымызға ким себепли түскенин билейик, – деди. Олар шек таслады ҳәм шек Юнусқа түсти. Олар Юнустан: – Бизлерге айт, бул апат бизлердиң басымызға сен себепли түскен жоқ па? Кәсип-кәриң не, қаяқтан киятырсаң? Өзиң қай жерлисең ҳәм қайсы миллетке тийислисең? – деп сорады. Юнус: – Мен евреймен, теңизди ҳәм жерди жаратқан аспанның Қудайы Жаратқан Ийеге сыйынаман, – деп жуўап берди. Кемешилерди қатты қорқыныш бийлеп, олар Юнустан: – Неге булай иследиң? – деп сорады. Олар Юнустың Жаратқан Ийеден қашып киятырғанын билетуғын еди. Өйткени Юнус оларға буны айтып берген еди. Теңиз қутырыўын кем-кемнен күшейте берди. Олар Юнустан: – Теңиздиң тынышланыўы ушын бизлер саған не ислеўимиз керек? – деп сорады. Ол: – Мени көтерип, теңизге ылақтырың, сонда ол тынышланады. Себеби бул күшли даўылға мен себепли дуўшар болғаныңызды билемен, – деп жуўап берди. Кемешилер қурғақлыққа жетиў ушын бар күшлерин салып ескек ессе де, бирақ жете алмады. Өйткени теңиз оларға қарсы қутырыўын кем-кемнен күшейте берди. Сонда олар Жаратқан Ийеге даўыслап былай деди: «О, Жаратқан Ийе! Саған жалбарынамыз, усы адамның жаны себепли бизлер набыт болмайық. Егер ол айыпсыз болса, оның қаны ушын бизлерди жуўапкер қылма. Себеби Сен, Жаратқан Ийе, Өзиңе мақул болған исти иследиң». Соңынан олар Юнусты теңизге ылақтырып жиберди. Сонда қутырып турған теңиз тынышланды. Бул ўақыя себепли кемешилер Жаратқан Ийеден қатты қорқып қалды ҳәм Оған арнап қурбанлық шалып, ўәделер берди. Сол ўақытта Жаратқан Ийе Юнусты жутыўы ушын үлкен бир балықты жиберди. Юнус үш күн, үш түн усы балықтың ишинде болды. Юнус балықтың ишинде өзиниң Қудайы Жаратқан Ийеге былай деп дуўа етти: «Аўыр жағдайға түскенимде, Сени шақырдым Жаратқан Ийе! Жуўап бердиң Сен маған. Өлилер мәканының түпкиринен, Жәрдем сорап бақырдым, Еситтиң Сен даўысымды мениң. Тереңликке, теңиз түбине ылақтырдың мени, Қоршады суў ағыслары әтирапымды. Пүткил суўларың да, қутырған толқынларың да, Басып өтти үстимнен мениң. Сонда мен былай дедим: „Қуўылғанман Сениң алдыңнан, Бирақ көремен және мухаддес Ибадатханаңды“. Суўлар мени туншықтырды, Қоршап алды түпсизлик те, Басыма шырмалды теңиз шөплери. Түстим таўлар түбине, Қамалдым қапылары мәңгиге илинген жерге. Бирақ Сен, Қудайым, Жаратқан Ийе, Шуқырдан қутқардың жанымды мениң. Жаным алқымыма тақалғанда, Еске алдым Жаратқан Ийени, Мениң дуўам Саған, Жетип барды мухаддес Ибадатханаңа. Жарамсыз бутларға табыныўшылар, Опасызлық еткен болар. Бирақ алғыс-мақтаў айтып мен, Саған қурбанлық шаламан. Өзимниң берген ўәдемди орынлайман, Қутқарылыў келеди Жаратқан Ийеден!» Жаратқан Ийе балыққа буйрық берди ҳәм ол Юнусты қурғақлыққа қусып шығарып жиберди. Жаратқан Ийеден Юнусқа екинши мәрте мынадай сөз түсти: Қәнекей, уллы Ниневия қаласына бар да, саған айтатуғынларымды халыққа жәрияла. Юнус Жаратқан Ийениң сөзине бойсынып, Ниневияға кетти. Ниневия сондай үлкен қала болып, оны басып өтиў ушын үш күнлик жол жүриў керек еди. Солай етип, Юнус қалаға кирип, бир күнлик жолды басып өткеннен соң: «Қырық күннен кейин Ниневия қыйратылады», – деп жар салды. Сонда Ниневия халқы Қудайға исенди ҳәм олар ораза тутыўды жәриялап, уллысынан кишисине дейин аза кийимин кийди. Бул хабар Ниневия патшасына жетип барғанда, ол тахтынан түсип, үстиндеги патшалық кийимлерин шешти ҳәм аза кийимин кийип, күлге отырды. Соңынан ол Ниневияда өзиниң ҳәм ақсүйеклериниң атынан мына буйрықты жәриялатты: «Ҳеш бир адам да, ҳайўан да, ири мал да, майда мал да ҳеш нәрсе жемесин, жайлаўға бармасын ҳәм суў ишпесин. Адамлар да, ҳайўанлар да аза кийиминде болсын. Ҳәр бир адам Қудайға бар күши менен жалбарынып, өзлериниң жаман жолларынан ҳәм жаўызлық ислеўден ўаз кешсин. Ким биледи, мүмкин, сонда Қудай пикирин өзгертер, лаўлаған ғәзебинен қайтар ҳәм бизлер набыт болмаспыз». Сонда Қудай ниневиялылардың қылған ислерин ҳәм олардың жаман жолдан қайтқанын көрди. Сонлықтан оларға жаны ашып, жиберемен деген апатты жибермеди. Сонда Юнус буған қатты ренжип, ашыўланды. Ол Жаратқан Ийеге былай деп дуўа етти: – О, Жаратқан Ийе! Усындай болатуғынын өз елимде болған ўақтымда-ақ айтпаған ба едим? Сонлықтан да мен Таршишке қашқан едим. Себеби Сениң мийримли, реҳимли, сабыр-тақатлы, сүйиспеншилиги уллы ҳәм жазалаўдан ўаз кешетуғын Қудай екениңди билетуғын едим. Енди өтинемен, Жаратқан Ийе, мениң жанымды ал. Себеби тири жүргенимнен гөре, өлгеним жақсырақ. Жаратқан Ийе оған: – Сениң ашыўланыўға ҳақың бар ма? – деди. Юнус қаладан шығып, оның шығыс тәрепиндеги бир жерге барып отырды. Ол өзине шертек соғып алып, оның саясында отырды ҳәм қалаға не болатуғынын көриў ушын күте баслады. Сонда Қудай Ийе Юнустың басына саясын түсирип, қайғысын жеңиллетсин деп, бир өсимлик өсирип шығарды. Юнус бул өсимликке қатты қуўанды. Бирақ келеси күни таң атқанда, Қудай бир қуртты жиберди ҳәм ол өсимликти кемирип, қуўратып таслады. Қуяш шыққанда, Қудай шығыстың қапырық самалын естирди. Қуяш Юнустың басын қатты қыздырғанлықтан, ол ҳәлсизлене баслады ҳәм өзине өлим тилеп: «Тири жүргенимнен гөре, өлгеним жақсырақ», – деди. Бирақ Қудай оған: – Өсимлик ушын ашыўланыўға ҳақың бар ма? – деди. Юнус: – Әлбетте, ҳәттеки, өлгенше ашыўланыўға ҳақым бар, – деди. Сонда Жаратқан Ийе оған былай деди: – Бул өсимлик бир түнде шығып, бир түнде жоқ болды. Сен мийнет етип, бул өсимликти өсирмеген болсаң да, оған жаның ашып атыр. Ал Ниневияда болса, ақ пенен қараны айыра алмайтуғын бир жүз жигирма мыңнан аслам адам ҳәм көп санлы ҳайўанлар бар. Усы уллы қала ушын Мениң жаным қалай ашымасын? Яҳуда патшалары Иотам, Ахаз ҳәм Хизкия ҳүкимдарлық еткен ўақытлары морешетли Миха пайғамбарға Самария ҳәм Ерусалим ҳаққында аян болып, Жаратқан Ийеден мынадай сөз түсти: Ҳәй, пүткил халықлар, қулақ салың! Ҳәй, жер жүзи ҳәм оны толтырып турғанлар, тыңлаң! Қудай Ийе Өз мухаддес Ибадатханасынан сизлерге қарсы гүўалық береди. Мине, Жаратқан Ийе Өз мәканынан шығып келер, Жер жүзине түсип, таўлар төбеси менен жүрер. Сонда мум отта ерип кеткениндей, Таўлар Оның аяғы астында ерип кетер. Төбешиклерден суў ағып түскениндей, Олар ойпатлыққа қарай төгилер. Булардың барлығы Яқып урпағының көтерилиси, Израил халқының гүналары себепли болар. Яқып урпағының көтерилисине ким жуўапкер? Олардың бас қаласы Самария емес пе? Яҳудадағы сыйыныў орынларға ким жуўапкер? Бас қала Ерусалим емес пе? Сол себептен Жаратқан Ийе былай дейди: «Самарияны қырдағы тас үйинине, Жүзим егилетуғын жерге айландыраман, Тасларын ойпатлыққа төгип, Қаланың тийкарын жалаңашлайман. Самарияның барлық бутлары бөлек-бөлек етип сындырылар, Табынатуғын орынлардағы бузықшылық пенен жыйналған саўғалар жандырылар. Бутлардың барлығын жоқ етемен. Бузықлық жолы менен жыйналған саўғалар, Басқа журттағы бузықларға төлем етип алып кетилер». Мен, усы себепли жылап, дад саламан, Жалаңаяқ ҳәм жалаңаш жүремен, Сағалдай уўылдап, қайғыраман, Үкидей бозлап, аҳ ураман. Себеби Самарияның жарасына шыпа жоқ, Бул жара Яҳудаға да жуқты, Жетип келди ол халқымның дәрўазасына, ҳәттеки, Ерусалимниң өзине. Бул хабарды душпанымыз Гатқа еситтирмең! Олардың алдында көз жасыңызды төкпең! Бейт-Лафрада қайғыдан топыраққа аўнаң! Ҳәй, Шафир халқы, Жалаңаш ҳәм шерменде ҳалында сүргинге кетесиз. Саанан турғынлары қалаларынан шықпайды, Бейт-Эсел турғынлары жоқлаў айтып, жас төгеди, Енди Бейт-Эсел сизлерге жәрдем бере алмайды. Марот турғынлары қутқарылыўды, Сабырсызлық пенен күткен еди, Бирақ Жаратқан Ийе жиберген апат, Ерусалимниң дәрўазасына жетип келди. Ҳәй, Лахиш турғынлары, атларыңызды саўаш арбаларына қосың, Қыз Сионды гүнаға баслаған сизлер боласыз. Өйткени сизлер Израилдан өрнек алып, гүна иследиңиз. Солай екен, ҳәй, Яҳуда халқы, Морешет-Гатқа саўғаларыңызды берип, хошласа бериң. Жәрдем күтер Израил патшалары Ахзиб қаласынан, Бирақ олар алданды. Ҳәй, Мареша турғынлары, Жаратқан Ийе қалаңызды басқыншылардың қолына тапсырады, Израилдың уллы басшылары Адулламдағы үңгирге жасырынады. Ҳәй, Яҳуда халқы, сүйикли балаларыңыз ушын, Қайғырып, шашларыңызды алдырың, Қузғынның басындай етип, тықырлатып таслаң. Себеби сүргин етилер балаларыңыз. Жынаят қылыўды ойлайтуғынлар, Ҳәттеки төсегинде жатқанда, Жаўызлық жобаластыратуғынлар, ҳәсирет шегесиз! Таң атқанда, олар дүзген жобасын жүзеге асырады. Себеби олардың соны ислеўге күши жетеди. Кеўли күсеген атызларды ийелеп, Зорлық пенен үйлерди тартып алады. Олар шаңарақларды езип, мийрас жерлерин басып алып атыр. Сол себепли Жаратқан Ийе былай дейди: «Мен бул халыққа сондай бир апат таярлап атырман, Буннан ҳеш бириңиз қашып кете алмайсыз. Басыңызды көтерип, жүре алмайсыз, Себеби сондай апатшылық заман келеди. Сол күн келгенде, сизлерди масқаралап, Сизлер ҳаққында мынадай қайғылы жыр айтылады: „Бизлер пүткиллей ўайран болдық! Жаратқан Ийе халқымыздың бары-жоғын басқаларға үлестирди, Жерлеримизди сатқынларға тарқатып берди“». Соның ушын, Жаратқан Ийениң халқы қайтадан жерди бөлискенде, Ҳеш бириңиз шек бойынша үлес жер алмайсыз. Олардың пайғамбарлары: «Булар ҳаққында пайғамбаршылық етпе, Ондай пайғамбаршылықты тоқтат, Бизлер болмаймыз шерменде», – дейди. Ҳәй, Яқыптың нәсили, «Жаратқан Ийениң сабыры таўысылған ба екен? Ол усындай ислерди қылар ма еди?» – деп айтыўыңыз орынлы ма? Жаратқан Ийениң сөзлери туўры жүрген адамға, Жақсылық алып келмей ме? Жаратқан Ийе былай дейди: «Жақында өз халқыңызға душпандай зулымлық қылдыңыз! Саўаштан қайтқан адамлардай қәўетерсиз жүргенлерди аңлып, Олардың ийниндеги шапанын тартып алдыңыз. Халқымның ҳаялларын жағымлы үйлеринен шығарып жибердиңиз, Жас балалардың несийбесин мәңгиге қырқып тасладыңыз. Қәнекей, турың, кетиң бул жерден! Артық аман-есенлик таба алмайсыз бул елден! Өйткени гүнаңыз себепли елиңиз толық ўайран болды». Жалған сөйлейтуғын өтирикши келип: «Сизлерге шарап ҳәм өткир ишимлик мол болады, деп пайғамбаршылық қыламан», – десе, Ол бул халықтың пайғамбары саналады! Жаратқан Ийе былай дейди: «Бирақ ҳәй, Яқып урпағы, Мен ҳәммеңизди сөзсиз жыйнайман, Қалған израиллыларды топлайман. Қорадағы қойлардай, жайлаўдағы сүриўдей етип, Жыйнайман сизлерди бир жерге. Сонда толып тасар елиңиз адамларға». Қудай оларға жол ашады, Тутқынлықтан азат етеди. Қала дәрўазасынан шығып кетеди. Патшаңыз болған Жаратқан Ийе оларға жетекши болып, алдында жүреди. Сонда мен былай дедим: «Тыңлаңлар, Яқып урпағының басшылары, Израил халқының ҳүкимдарлары! Сизлер әдалаттың не екенин билиўиңиз керек емес пе? Ал сизлер болса, жақсылықтан жеркенип, Жаманлықты жақсы көресиз. Сизлер халқымның терисин сыйырып, Етин сүйегинен сылып аласыз. Халқымның гөшин жейсиз: терисин сыйырып, сүйеклерин майдалайсыз, Қазанға салынатуғын гөштей, табаға писиретуғын еттей оларды туўрайсыз. Жақын арада сизлер Жаратқан Ийеге жалбарынасыз, Деген менен, сол ўақытта жаўызлық ислегениңиз ушын, Ол сизлерден жүзин жасырады». Халқын жолдан азғырған, Өзин тойдырғанға тынышлық тилеген, Ал аўзын майламағанға урыс жәриялаған пайғамбарларға, Жаратқан Ийе былай дейди: «Соның ушын, үстиңизди қараңғы түн қаплайды, Қараңғылықтан ҳеш қандай аян көре алмайсыз. Ҳәй, пайғамбарлар, сизлер ушын қуяш батады, Күндизиңиз қараңғылыққа айланады. Ўәлийлер шерменде болады, Уятқа қалады палкерлер. Қудай оларға жуўап бермегени ушын, Уяттан жүзлерин жаўып алады». Бирақ мен Яқып урпағына айыпларын, Израил халқына гүналарын билдириў ушын, Жаратқан Ийениң Руўхы менен күшке, Әдиллик ҳәм батыллыққа толаман. Қулақ салың, Яқып урпағының басшылары, Израил халқының ҳүкимдарлары! Әдилликтен жеркендиңиз, Ҳақыйқатты бурмаладыңыз. Қанлардың есесине тикледиңиз Сионды, Әдилсизлик жолы менен қурдыңыз Ерусалимди. Басшылары пара алып, ҳүким шығарады, Руўханийлери дәмегөйлик пенен тәлим береди, Пайғамбарлары пул алып, пайғамбаршылық қылады. Сондай болса да, олар: «Жаратқан Ийе бизлер менен бирге, Басымызға түспейди ҳеш қандай апат», – деп, Жаратқан Ийеге арқа сүйегиси келеди. Сонлықтан сизлер себепли Сион егин майданы киби сүриледи, Сизлер себепли Ерусалим қарабақанаға айланады. Ибадатхана турған таўды тоғай қаплайды. Ақырғы күнлер келгенде, Жаратқан Ийениң Үйи қурылған таў, Барлық таўлардан жоқары болып, Ҳәмме төбешиклерден мәртебели болар. Ығып барар ол жерге халықлар. Көп миллетлер келип, былай дейди: «Келиңлер, Жаратқан Ийениң таўына шығайық, Яқыптың Қудайының Үйине кирейик. Ол бизлерге Өз жолларын үйретсин, Бизлер Оның жолынан жүрейик». Өйткени нызам шығар Сионнан, Жаратқан Ийениң сөзи келер Ерусалимнен. Көп халықларды Жаратқан Ийе ҳүким қылар, Жақын ҳәм узақтағы күшли миллетлер арасындағы, Жәнжеллерин шешип берер. Олар қылышлардан пазналар соғар, Найзалардан орақлар ислер. Бир-бирине қылыш көтермес халықлар, Саўаш қылыўды енди үйренбес олар. Ҳәр ким өз жүзимзарының, әнжир ағашының астында тыныш жасайды, Ҳеш ким оларға абай етпейди. Буны Әлемниң Жаратқан Ийесиниң Өзи айтады. Барлық халықлар өз қудайларына ерсе де, Бизлер Қудайымыз Жаратқан Ийениң жолынан мәңги-бақый жүремиз. «Сол ақырғы күнлер келгенде, – дейди Жаратқан Ийе, – Жыйнап аларман қырғынға ушырағанларды, Топлайман қуўғын болғанларды, Азапқа дуўшар еткенлеримди. Қырғынға ушырағанларды аман сақлайман, Қуўғын болғанлардан күшли халық дөретемен, Сол күннен баслап, мәңгиге Мен, Жаратқан Ийе, Сион таўында оларға ҳүкимдарлық қыламан. Ҳәй, сүриўдиң гүзетиў минарасы, Қыз Сионның қорғаны, Ҳүкимдарлығың өзиңе қайтар, Ҳәй, қыз Ерусалим, патшалығың қайта тикленер». Ерусалим, неге сен дад салып, зарлайсаң? Патшаң болмағаны ушын ба? Толғақ тутқан ҳаялдай неге азап шегесең? Мәсләҳәтшиң өлгени ушын ба? Ҳәй, қыз Сион, туўып атырған ҳаял сыяқлы, Аҳ урып, өзиңди ҳәр тәрепке тасла. Себеби қаладан шығып, шөл далаларға барып қоныслайсаң, Кейин Бабилонияға әкетилип, сүргин етилесең. Бирақ ол жерде сен азатлық табасаң, Қутқарады сени Жаратқан Ийе душпан қолынан. Деген менен, саған қарсы жыйналды бир талай миллетлер, Сен ҳаққында былай деп айтады олар: «Келиңлер, Сионды хорлайық, Басына түскенлерин тамаша қылайық». Бирақ билмейди олар Жаратқан Ийениң нийетин, Оларды қырманға апарылатуғын дән баўларындай жыйнап атыр, Оның усы жобасын олар түсинбейди. Жаратқан Ийе былай дейди: «Ҳәй, қыз Сион, тур да, оларды басқылай басла! Себеби темирден қыларман сениң шақларыңды, Қоладан ислеймен сениң туяқларыңды, Езип, майдалап таслайсаң көп халықларды. Бағышлайсаң Маған алған олжаларыңды, Пүткил жер жүзиниң Ийеси болған Жаратқан Ийеге». Ҳәй, Ерусалим, әскерлериңди топла! Душпанлар бизди қамал қылды. Олар таяқ пенен Израил ҳүкимдарының бетине урды. Жаратқан Ийе былай дейди: «Ҳәй, Эфрата аймағындағы Бейтлеҳем, Яҳудадағы қалалардың кишкенеси болсаң да, Израилды Мениң атымнан басқаратуғын көсем сеннен шығады. Оның нәсили заманның басланыў дәўирине барып тақалады». Соның ушын, ҳәмиледар ҳаял көз жарып, уллы болғанға дейин, Жаратқан Ийе Израил халқын душпанларға тәслим қылады. Кейин сол сүргиндеги қалған туўысқанлары қайтып, Израил халқына қайта қосылады. Ол келип, Жаратқан Ийеден алған күши менен, Қудайы Жаратқан Ийениң атының уллылығы менен, Сүриўин бағады. Пүткил дүнья оның уллылығын тән алады. Тынышлық орнатыўшы ол болады. Ассириялылар елимизге ҳүжим етип, Қорғанларымызды жарып өткенде, Оларға қарсы жети жетекши ҳәм сегиз басшы тайынлаймыз. Олар Ассирия жерлерине қылыш пенен, Нимрод жерлерине қанжар менен ҳүкимдарлық етеди. Ассириялылар елимизге ҳүжим етип, шегарамызға кирип келсе, Бизлерди усы көсем қутқарады. Көп халықлар арасында, Яқып халқының қалғанлары, Жаратқан Ийениң жиберген шығындай, Майса шөплердиң үстине жаўған жаўындай болады. Олар адамзатқа ғәрезли болмайды, Ҳеш кимнен жәрдем де күтпейди. Көп миллетлер ишинде, көп халықлар арасында, Яқып халқының қалғанлары, Тоғай ҳайўанлары арасындағы арысландай, Қой сүриўи арасына кирип алған, Жыртқыш арысландай болады. Жүрген жолларында ҳәммеге күтилмегенде тасланады. Олардың қолынан ҳеш ким қутқара алмайды. Ҳәй, Израил, душпанларыңды жеңесең, Барлық душпанларың қырылып кетеди. «Сол күни, – дейди Жаратқан Ийе, – Атларыңызды қырып таслайман, Саўаш арбаларыңызды сындырып таслайман. Ўайран қыламан елиңиздеги қалаларды, Жер менен жексен қыламан барлық қорғанларыңызды. Сыйқыршылыққа шек қояман, Араңызда бирде бир палкер қалдырмайман. Жоқ қыламан бут ҳәм кийели тасларыңызды, Артық табынбайсыз қолларыңыз бенен ислеген бутларыңызға, Араңыздағы кийели ағашларды қопарып таслайман, Қалаларыңызды жер менен жексен қыламан. Маған бойсынбаған миллетлерге, Өз қәҳәр ҳәм ғәзебимди төгип, өш аламан». Жаратқан Ийениң айтқан мына сөзине қулақ салың: «Қәне, турың! Шағымыңызды таўлар алдында айтың, Төбешиклер даўысыңызды еситсин». Ҳәй, таўлар Жаратқан Ийениң айыплаўына қулақ салың! Ҳәй, жер жүзиниң беккем тийкарлары Оған қулақ түриң, Себеби Жаратқан Ийе Өз халқына қарсы даўын айтар, Израил халқы менен тартысар. Жаратқан Ийе былай дейди: «Ҳәй, халқым, Мен саған не қылдым? Қәне, жуўап бер, саған қандай аўырманлығым түсти?! Мысырдан сени алып шыққан едим, Азат еткен едим қуллық мойынтырығынан. Саған жолбасшы болсын деп, Муўсаны, Харонды ҳәм Мәриямды жиберген едим. Ҳәй, халқым, Моаб патшасы Балақтың сизлерге қарсы жаўыз нийетин, Беор улы Биламның оған қалай жуўап бергенин есле. Шиттимнен Гилгалға дейинги болған ўақыяларды есле, Сонда билип аласаң сени қандай етип қутқарғанымды». Жаратқан Ийениң алдына не алып барайын? Жоқарыдағы Қудайға қалай сыйынайын? Оған арнап жандырылатуғын қурбанлық берейин бе? Бир жасар тананы усынайын ба? Оған арнап мыңлап қошқарларды сойсам, Зәйтүн майын дәрья қылып ағызсам, Жаратқан Ийениң меннен кеўли толар ма екен? Айыбым ушын туңғыш улымды берейин бе? Гүнам ушын өз перзентимди қурбан етейин бе? Ҳәй, адамзат, нениң жақсы екенин, Жаратқан Ийе билдирди саған, Оның сеннен талап қылатуғыны ибаратдур мынадан: Әдиллик қылып, сүйиспеншиликке садық бол, Мүләйим болып, Қудай менен бирге жүр. Жаратқан Ийе қала халқына даўыслап былай дейди, Оған қулақ салыў – даналықдур: «Ҳәй, тыңлаң, халық ҳәм қала жәмийети! Үйлерин ҳарам байлық пенен толтырып атырғанларға, Надурыс өлшемлерге қалай итибар бермейин. Тәрезиден жегенине, Надурыс өлшем тас қолланғанына, Қалай шыдай аламан? Зорлық қылады қаладағы байлар, Жалатайдур қала халқы да, Тиллеринен болса жалған сөзлер шығар. Соның ушын, Мен сизлерди ураман, Гүналарыңыз ушын ўайран қыламан. Сизлер жейсиз, бирақ тоймайсыз, Ҳәмме ўақытта аш қалады қарныңыз. Зат жыйнайсыз, оны сақлай алмайсыз, Жыйнап-тергениңизди қылыш пенен жоқ қыламан. Егесиз, бирақ орып алмайсыз, Зәйтүн майын сығып аласыз, Бирақ майдан үстиңизге сүрте алмайсыз, Жүзим искенжеде жүзим сығасыз, Бирақ оның шарабынан ише алмайсыз. Өйткени ердиңиз патша Омрийдиң үрп-әдетлерине, Патша Ахабтың әўладының жаўыз қылмысларына. Олардың мәсләҳәти менен жасадыңыз, Сонлықтан Мен сизлерди қорқынышлы көриниске айландыраман. Сизлерди көргенлердиң жаны түршигеди, Барлық халықлардың алдында насаққа қаласыз». Ўаҳ, сорым қурыды! Жүзимзар жыйын-терими болынып, Жазғы мийўелер терип алынғаннан соң, Шақаларынан жеўге бир солқым да таба алмаған, Бир дана әнжирге зар болған адам сыяқлыман. Бул елде Қудайға садық адам қалмады, Дурыс жүрген ҳеш ким қалмады адамлар арасында. Қан төгиў ушын адамлар аңлып жатар, Дузақ қурады туўысқанлар бир-бирине. Жаманлық қылыўға шебер олар, Ҳәмелдар ҳәм қазы пара алады. Күшли адам қәлегенин зорлық пенен қылдырады, Биргеликте ҳақлықты бузып көрсетеди. Олардың ең жақсысы жантаққа уқсайды, Ҳүжданлысы болса, тикенектен бетер. Бирақ сизлер күтип турған күнлери, Жетип келди жазаланатуғын күнлери, Енди олар сасқалақлап қалады. Исенбең қоңсыңызға, сүйенбең достыңызға. Қойныңызда ҳаялыңыз жатқанда, Қум қуйың аўзыңызға. Өйткени сол ўақытлары ул өз әкесин хорлайды, Қыз анасының бетинен алады, Келин болса, қәйин енесине қарсы турады. Адамның душпанлары өзиниң үй-иши болады. Бирақ мен Жаратқан Ийеге көз тигемен, Қутқарыўшым болған Қудайды үмит пенен күтемен, Сөзсиз еситеди мени Қудайым мениң. Жағдайымды көрип, шад болмаң, ҳәй, душпанларым! Жығылсам да, өзим тураман. Қараңғылықта қалсам да, Жаратқан Ийе маған нур болады. Жаратқан Ийеге қарсы гүна иследим. Енди Оның ғәзебине шыдайман. Бирақ Ол мени жақлап, ақлайды. Жарықлыққа мени алып шығады, Сонда Оның әдиллигин көремен. Душпаным буны көреди, «Қудайың Жаратқан Ийе қай жерде?» – деп масқара қылған, Сол душпаным шерменде болады. Оның қулаўын өз көзим менен көремен, Солай етип, аяқ асты болады көшедеги батпақ сыяқлы. Ҳәй, Ерусалим, мынадай ўақыт келеди: Сениң дийўалларың қайта қурылады, Шегараң сениң кеңейип кетеди. Сол ўақытта ҳәмме жерден халықлар келеди. Ассириядан Мысырға дейин, Мысырдан Евфрат дәрьясына дейин созылған жерлерден, Узақ теңиз бойларынан ҳәм алыс таў жанбаўырларынан, Ағып келеди көп халықлар. Бирақ ишинде жасап атырғанлардың қылмысларынан, Дүнья жүзи қаңырап босап қалады. Жаратқан Ийе, халқыңның шопаны бол, Әтираплары өнимдарлы жерлер, Бирақ тоғай ишинде жалғыз жасайтуғын сүриўиңди, Өз ҳасаң менен басқара гөр. Узақ өтмиште болғанындай, Башан ҳәм Гилад жайлаўларында отлата гөр. Бизлерди Мысырдан алып шыққан күнлериңдегидей, Кәраматларыңды көрсет халқың ушын. Кәраматларыңды көрген миллетлер, Күш-қүдиретлерине жараса шерменде болады. Қорқыныштан қоллары менен аўызларын басып, Қулақлары олардың герең болып қалады. Жылан ҳәм жер баўырлаўшылар сыяқлы топырақ жалайды олар, Қорққанынан титиреп қорғанларынан шығады. Қудайымыз Жаратқан Ийе, олар ҳүрейи ушып, Қалтырап Сениң алдыңа келеди. Қудай, Саған уқсасы бар ма екен? Өз халқыңның қалғанларының, Жынаятларын ҳәм көтерилислерин кеширетуғын басқа Қудай жоқдур. Мәңгиге ғәзепленбессең халқыңа, Себеби садық мийримиңди көрсетиўди мақул көресең. Сен бизлерге және мийрим-шәпәәт қыларсаң, Езип тасларсаң айыпларымызды аяғың астында, Пүткил гүналарымызды теңиз түбине ылақтырасаң. Өтмиште ата-бабаларымызға, Ибрайымға ҳәм Яқыпқа ант ишип, ўәде бергенсең, Олардың урпағына берген ҳақыйқат сөзиңде садық турасаң. Бул Ниневия қаласы ҳаққында пайғамбаршылық сөзи. Элқошлы Нахумға берилген аян мынадай: Жаратқан Ийе – қызғаншақ, өш алыўшы Қудайдур, Ол өш алады ҳәм ғәзепке толыдур. Қарсы шыққанлардан өш алар, Душпанларына қарсы ғәзепленип жүрер. Жаратқан Ийе сабыр-тақатлы, Бирақ Ол күшли, қүдиретлидур. Айыплының айыбын сөзсиз жазалайды, Жүрген жолы қуйын менен даўыл болады, Аяқ астынан шаңдай қойыў бултлар көтериледи. Ол бир буйрық пенен қурғатар теңизди, Кептирип таслар пүткил дәрьяларды. Қуўрап қалар Башанның ҳәм Кармел таўының жасыл шөплери, Солып қалар Лебанонның гүллери. Жаратқан Ийениң алдында таўлар титирер, Дәргайында төбешиклер ерип кетер. Ол көрингенде, жер силкинер, Пүткил жер жүзи ҳәм ондағы барлық қалтырап кетер. Ким қарсы тура алар Оның қәҳәрине? Ким шыдай алар Оның лаўлаған ғәзебине? Ғәзеби оттай лаўлап жайылар, Жартаслар шыл-пәрше болып кетер. Жаратқан Ийе жақсыдур, Қыйналған ўақытта қорғандур, Қорғайды Ол Өзинен пана тапқанларды. Бирақ күшли суў тасқыны менен жоқ етер Ниневияны, Душпанларының изине түсип, қараңғылыққа айдайды. Жаратқан Ийеге қарсы ҳеш қандай жоба дүзбе! Өйткени Ол сени жоқ қылады. Екинши мәрте Оған қарсы тура алмайсаң. Шырмалған тикендей, мәс болып батырдай болған сизлер, Қурғақ сабандай жандырылып жоқ боласызлар. Ҳәй, Ниневия, Жаратқан Ийеге қарсы жоба дүзетуғын, Жаўыз мәсләҳәт беретуғын сеннен шықты. Жаратқан Ийе Яҳуда халқына былай дейди: «Ассириялылар күшли ҳәм сансыз болғаны менен де, Олар қырылып, жоқ болып кетеди. Ҳәй халқым, сениң басыңды азапқа салған едим, Енди буннан булай азапқа дуўшар етпеймен, Мойынтырығыңды сындырып, Ассирияның қолынан азат қыламан». Ассирия ҳаққында Жаратқан Ийе мынадай буйрық берди: «Атыңызды даўам етиўши зүрядыңыз болмасын, Жоқ қыламан қудайларыңның үйиндеги бут мүсинлерди, Жағымсыз халық болғаның ушын, таярлайман қәбириңди». Мине, хош хабар алып келиўши, Тынышлық хабары менен таўлардан асып келер. Ҳәй, Яҳуда халқы, белгиле байрамларыңды, Орынла Қудайға берген ўәделериңди. Енди душпанларың бастырып келмес елиңе, Өйткени толығы менен жоқ етилди олар. Басқыншылар бастырып киятыр, ҳәй Ниневия, қорғаныңды беккемле, Жолларды қадағала, белиңди беккем буўып, бар күшиңди жыйна. Душпанлары Израилды тас-талқан етип, Жүзим бағларын ўайран еткен еди. Бирақ Яқыптың алдынғы уллылығын қайта тиклегендей етип, Жаратқан Ийе Израилдың уллылығын да қайта тиклейди. Ниневия, душпаныңның әскерлериниң қалқаны қып-қызылдур, Ләшкерлериниң кийими қырмызы реңдур, Саўаш арбалары саўаш күни жалындай жалтылдайды, Найзалары ҳаўада шайқалып турады. Көшелер бойлап желип ушар саўаш арбалары, Зуўылдайды қала майданларында арман-берман, Жанып турған шом сыяқлы от шығарып, жылдырым сыяқлы жарқырайды. Сәркәрдасы ләшкербасыларын жыйнайды, Алға басқанда, олар өз жолында асығады. Қалқанларын өзлерине пана қылып, Қала дийўалына жапырылады. Дәрья бөгетлери ашылады, Сарай суў менен шайылып, жер менен жексен болады. Алдын ала жәрияланғандай сүргин етилер Ниневия, Оның шорылары кептердей нала шегер, Өкиништен олар көкирегине урар. Ниневия қаласы суўы жығып кеткен ҳәўиз яңлы, Қашып кетер ишиндеги халықлар, Артынан: «Тоқтаңлар, тоқтаңлар!» деп бақырар, Бирақ қайрылып қарамас ҳеш ким артына. Тоналған гүмис пенен алтыны, Таўысылмайды Ниневияның қымбатбаҳа затлары, Ол толыдур ҳәр түрли ғәзийнеге. Қулады, жер менен жексен болып, ўайран болды Ниневия. Қорқыныштан руўхлары түсип кетти, Дизелери қалтырап, титиреп кетти денелери, Солғын тартып, бозарды ҳәр бириниң жүзи. Не болып қалды арыслан инине уқсаған Ниневияға? Арыслан өз балаларын баққан сол жерге. Арыслан ҳәм ана арыслан жүрген ўақытта, Қәўип-қәтерсиз еди олардың балалары. Арыслан жетерлише аң аўлаған еди балалары ушын, Ана арыслан ушын олжаларын баўызлаған еди. Аўлаған аўлары менен өз инин, Олжалар менен толтырған еди өз уясын. Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Саған қарсыман, ҳәй, Ниневия! Саўаш арбаларыңды жандырып жиберемен. Күшли арысланларың қылыштан өледи. Ендигиден былай, сен тонаўшылық қыла алмайсаң. Хабаршыларыңның даўысы артық еситилмейди». Ҳәсирет шегесең, ҳәй, қоллары қан қала! Жалғанға ҳәм талан-тараж етилген затларға толған қала. Ол жердеги тонаўшылық ҳеш қашан таўысылмас. Еситилер қамшының тарсылдысы ҳәм дөңгелеклердиң дүсирлиси, Шаўып баратырған ат туяқларының даўысы, Саўаш арбаларының тасыр-тусырлысы. Ҳүжимге кирди атлы әскерлер, Қылышлар жалт-жулт етер, найзалар жылтырар, Үйилип кетти өли денелер, Сансыз болып кетти өликлер, Буларға сүрнигип атыр адамлар. Сен, суйық аяқлық пенен шексиз бузықшылық қылған сыйқыршы ҳаялсаң, Бузықлығың менен халықларды өзиңе тутқын қылып, Сыйқыршылығың менен өзиңе қул еткен едиң. Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Саған қарсыман, ҳәй Ниневия! Мен сениң көйлегиңниң етегин жоқары көтерип, Миллетлерге жалаңаш денеңди көрсетип, Патшалықлардың алдында шерменде қыламан. Үстиңе тасланды таслап, сени хорлайман, Адамларға тамаша боласаң сен. Сени ким көрсе де артқа шегинип, былай дейди: „Ўайран болды Ниневия, Ол ушын кимниң жаны ашыйды екен?“ Сени жубататуғын ҳеш ким жоқ». Мысырдың бас қаласы Но-Амоннан сениң қай жериң артық еди? Дәрья бойында жайласқан еди сол қала да, Суў менен қоршалып, қорғаны Нил дәрьясы еди, Суўлар оның қорған дийўаллары болған еди. Хабашстан ҳәм Мысыр оның шексиз күшиниң булағы еди, Пут ҳәм Ливия да оның аўқамласлары еди. Солай болса да, Тебес халқы сүргин етилип, тутқынға алып кетилди, Ҳәр бир көшениң басында тасқа урып өлтирилди нәрестелери. Ақсүйек беклери ушын шек тасланды, Шынжыр менен кисенленди барлық уллы адамлары. Ҳәй, Ниневия, сен де мәс болып, тентиреклеп жүресең, Сен де душпанларыңнан жасырынатуғын жер излейсең. Сениң барлық қорғанларың, Әнжир ағашының биринши пискен мийўесине мегзер. Ағашты силкиткенде, әнжирлер жейтуғынның аўзына түсер. Әскерлериңе қара! Ҳаял адамнан парқы жоқ олардың, Дәрўазаларың душпанлар ушын кең ашылар. От жағып жоқ қылды дәрўазаларыңның тәмбилерин. Қамалға түсетуғын ўақтың ушын суўыңды толтыр, Беккемле қорғанларыңды! Гербиш таярлаў ушын ылайды ийле, Қуятуғын қәлиплериңди таярла. Бәри бир от жалмап сени жутып жибереди, Қылыш сени қырып таслайды. Шегирткелер егинлерди жеп жоқ қылғандай, Душпанларың сени жоқ қылады. Сизлер шегирткелердей көбейе бериңлер! Аспандағы жулдызлардан да көп саўдагерлериң, Олар шегирткелер яңлы елиңди талан-тараж етер, Кейин қанат қағып ушып кетер. Сениң ҳүкимдар ҳәм хызметкерлериң, Суўық күнде дийўалларға қонатуғын, Ал қуяш шыққанда ушып кетип, ғайып болатуғын шегирткелерге уқсайды. Ҳәй, Ассирия патшасы, ел басқарыўшыларың өлди, Ақсүйеклериң болса, мәңги уйқыға кетти, Тарап кетти халқың таўларға. Оларды жыйнайтуғын ҳеш ким қалмады. Жарақатыңның даўасы жоқ, жараларың өлимге алып барар. Сениң аўҳалыңды еситкен барлық адамлар, Шадланып қолларын шаппатлар. Өйткени сениң шексиз жаўызлығыңнан азап шекпеген адам бар ма еди? Ҳеш ким қашып қутыла алмаған еди. Бул пайғамбаршылық сөз – Хабаққуқ пайғамбарға аян арқалы берилген хабар. Жаратқан Ийе, қашанға дейин Сени жәрдемге шақыраман, Маған қулақ саласаң ба, өзи? «Зорлық-зомбылық!» деп жалбарынып атырман, Бирақ бизлерди қутқармай атырсаң Сен! Не ушын жаўызлықты көзим менен көриўиме жол қойдың? Сондай наҳақлыққа қалай қарап турыпсаң? Қаяққа қарасам да талан-таражлық ҳәм зорлық-зомбылық. Ҳәмме жерде даў ҳәм жәнжеллер толып кетти. Сонлықтан нызам өз күшин жойтып, әдиллик аяқ асты болды, Жаўызлар әдил адамлардан үстин келди, Солай етип, әдиллик бурмаланды. «Дыққат пенен қараңлар басқа халықларға, Таң қаласызлар көргенлериңизге. Сизлердиң дәўириңизде сондай ислер қыламан, Еситкен ўақтыңызда, исене алмайсызлар. Мине, Мен калдейлерди күшли қыламан, Бул халық жаўыз ҳәм тынымсыз. Олар дүньяның төрт тәрепине жүрис қылады, Басқа халықларға тийисли жерлерди басып алады. Олар қорқынышлы ҳәм қәўиплидур, Өзине хан, өзине бий болған менмен халықдур. Олардың атлары қапланнан тез, Түнде жүретуғын аш қасқырлардан да қәўиплидур. Атлы әскерлери жерди шаңғытып, узақтан келер, Олжасына тасланатуғын бүркит яңлы ушып келер. Олардың ҳәммеси киятыр тонаў ушын, Ордалары шөл қуйынындай алға талпынып, Олар қум жыйнағандай тутқынларды жыйнап келер. Патшаларды мазақлап, басшыларды масқара қылады, Қорғанлы, беккем қалалардың үстинен күледи, Сол қалалардың дийўалларына қыя етип, топырақ үйип, Кейин оларды қолға алады. Соннан кейин, олар самал сыяқлы тез өтип кетеди, Бул гүнакар адамлар өз күшин қудай, деп есаплайды». Жаратқан Ийе, Мухаддес Қудайым, Ҳәмме ўақытта бар болған Сен емессең бе? Солай екен, бизлер жоқ болып кетпеймиз. О, Жаратқан Ийе, бизлерди жазалаў ушын, калдейлерди таңладың, О, мениң қорғаўшы Жартасым, жазалаў ҳуқықын соларға бердиң. Жаўызлықты көргиси келмейтуғын сондай пәкдур Сениң көзлериң, Хош көрмейсең Сен наҳақлықты. Не ушын енди усы жаўыз адамларға шыдап атырсаң? Жаўызлар өзлерине қарағанда әдилирек болғанларды жутып атырғанда, Сен қалайынша үнсиз турыпсаң? Сен адамзатты теңиздеги балықлардай, Басшысы жоқ шыбын-ширкейлердей қылдың. Калдейлер олардың барлығын өз қармағына түсирер, Тор таслап балық аўлағандай етип, оларды аўлар. Аўлары менен тутып алып, жыйнап алар, Сонда олар қуўанып, шадланар. Аўлары арқалы олар көп олжа алады, Жақсы аўқатлар менен аўқатланады, Сол себепли, аўлары ушын қурбанлықлар шалады. Аўларына арнап, түтетки түтетеди. Қашанға дейин, олар аўлары менен еллерди аўлап, Халықларды аяўсыз өлтириўди даўам етеди? Мен гүзетши минарасына шығып, Минараның үстинде қарап тураман, Жаратқан Ийениң жуўабын күтемен. Мениң налаларыма қандай жуўап беретуғынын көремен. Сонда Жаратқан Ийе маған былай деп жуўап берди: «Тасларға анық қылып жаз саған аян қылғанларымды, Ҳәр бир адам бир қарағаннан оқый алатуғын болсын. Бул аян белгиленген ўақытта әмелге асады, Сол ўақыт тез арада келеди, бул аян жалған емес. Егер де кешиккендей болып көринсе, сабыр ет, Ол әлбетте кешикпей орынланады. Қара, менмен адам туўры жолдан жүрмегени ушын өледи, Ҳақ адам Қудайға болған садықлығы арқалы жасайды. Байлық алдамшыдур, Менмен адам тыным таппайды, Ол өлилер мәканына уқсап, Өлим сыяқлы ҳеш қашан тоймайды. Соның ушын, еллерди басып алып, халықларды тутқын қылады. Тутқынға түскен халықлар оның үстинен күлип, мазақлап былай дейди: „Ҳәй, өзине тийисли болмағанды талап, бир үйин қылған, Ҳәсирет шегесең, басқалардың затларын тонап, қарызыңды арттырған. Бул жағдай қашанға дейин даўам етер еди?“ Қарызыңды қайтарыўды талап қылатуғынлар тосаттан пайда болады, Олар келип, сени қорқыныш ишинде қалдырады, Сонда сен олар ушын олжа болып қаласаң. Сен көп халықларды тонап, қан төктиң. Еллерге, қалаларға ҳәм ондағы халықларға зорлық-зомбылық қылдың, Соның ушын, олардан аман қалғанлары сени талайды. Үйин жаўызлық пенен байлыққа толтырып, Апаттан қашыў ушын, үйин бийикке қурған, ҳәсирет шегеди! Сен өз ҳийлең менен, Өз урпағыңа шерменделик алып келдиң, Көп халықларды қыйратқаның ушын, Апат алып келдиң өз басыңа. Ҳәттеки, үйиңниң дийўал таслары саған қарсы пәрияд қылады, Өре ағашлары да оларға қосылып жаңғырады. Ҳәй, қан төгип қала қурған, ҳәсирет шегесең, Ҳәй, әдалатсызлық пенен қорған салған, ҳәсирет шегесең! Халықлардың тер төгип ерискенлериниң жанып кетиўи, Миллетлердиң барлық мийнетлериниң босқа шығыўы, Әлемниң Жаратқан Ийесиниң иси емес пе? Өйткени суўлар теңизди толтырып турғанындай, Жер жүзи Жаратқан Ийениң уллылығы ҳаққындағы билимге толады. Ҳәсирет шегесең! Ҳәй, жалаңаш денелерин тамаша қылыў ушын, Қоңсы халықларға мәс болғанынша өзиңниң ғәзеп шарабыңнан иштирген. Сен абырай орнына шерменделикке бөленесең, Енди гезек саған келди, өзиң де иш ҳәм көринсин сүннетсиз жалаңаш денең. Жаратқан Ийе саған иштирер оң қолындағы жазаға толы кесесин, Сөйтип абырайыңды төгип, шерменде қылар. Лебанон тоғайларында қылған зорлық-зомбылығың өз басыңа түседи, Жабайы ҳайўанларды қырып тасладың, Енди сол ислеген жаўызлығың өзиңди қорқыўға салады. Адамзаттың қанын төктиң, Еллерге, қалаларға ҳәм ондағы халықларға зорлық-зомбылық қылдың. Адамзаттың қолдан соққан ойма ҳәм қуйма бутлары неге жарайды? Олардың не пайдасы бар жалғаннан басқа? Адам өзи соққан бутына исенер, Бирақ соққан буты тилсиз бир үнсиз затдур. Ағаш бутқа „Оян!“ деп айтқан, Тилсиз тасқа „Тур!“ деп жалбарынған, ҳәсирет шегесең! Бут саған туўры жолды көрсете алар ма еди? Олар алтын ҳәм гүмис пенен қапланғандур, Бирақ оның ишинде өмир жоқ. Ал Жаратқан Ийе – Өз мухаддес Ибадатханасында, Үнсиз турсын пүткил дүнья Оның алдында». Пайғамбар Хабаққуқтың жыр менен айтылатуғын дуўасы. Жаратқан Ийе, даңқыңды еситтим, Сениң ислеген ислериңе таң қалдым, Бизиң заманымызда да сондай ислерди және исле, о, Жаратқан Ийе, Енди ҳәммеге мәлим болсын нелер ислей алатуғының. Мийрим-шәпәәтиңди умытпа ғәзепленгениңде! Қудай жәрдемге келеди Теманнан, Мухаддес Қудай келер Паран таўынан. Оның уллылығы қаплайды аспанды, Оған арналған алғыс-мақтаўлар дүньяны толтырады. Оның нуры жылдырымдай жарқырар, Нур шашылар Оның қолларынан, Күш-қүдирети қолларында жасырынғандур. Ол Өзиниң алдынан иллет жиберер, Өлтиретуғын кеселге изинен жүриўди буйырар. Ол турғанда жер силкинеди, Нәзер таслағанда, халықлар титирейди. Әййемнен киятырған таўлар қулап түсип, Бурыннан бар болған төбешиклер шөгип, Оған бас ийеди, Мәңгидур Қудайдың жоллары. Кушан адамларының өз шатырларында қорққанын, Мидян жеринде жасайтуғын адамлардың титирегенин көремен. Жаратқан Ийе, сайларға ашыўландың ба? Ғәзеплендиң бе дәрьяларға? Ямаса өшиң бар ма еди теңизде? Халқың ушын миндиң бе жеңилмес атларыңа ҳәм саўаш арбаларыңа? Сен атыў ушын оқ жайыңды аласаң, Оқларыңды атыўға таярлайсаң. Жер жүзин дәрьялар менен қақ бөлип таслайсаң. Титиреп кетер таўлар Сени көргенде, Селлер тасып, барлық нәрсени жуўып кетер, Теңиз түплери шырқырап, толқынлары көтерилер. Сениң оқларыңның ушқан нурынан, Жылтыраған найзаңның жылтыраўынан, Өз орнында қатып қалар қуяш пенен ай. Сен басып өтерсең жер жүзин ғәзеп пенен, Халықларды қәҳәриң менен басып езерсең. Өзиң таңлаған халықты ҳәм тайынлаған патшаны қутқарыў ушын келесең, Жаўыз елдиң басшысын тас-талқан етесең, Толық жоқ қыласаң жаўыз патшалықтың күшлерин. Душпан әскерлери бизлерди дағытыў ушын қуйындай болып келер, Буққы таслап, ҳәлсиз адамларды талан-тараж етер, Сөйтип, олар шадланып қуўанар. Ал Сен олардың басшысын өз найзасы менен өлтиресең. Атларың менен теңизди басып, Уллы суўларды үйир етип, айландырасаң. Буларды еситкенимде, ләрзеге келди денем, Қалтырап кетти мениң еринлерим, Ерип кеткендей болды сүйеклерим, Дәрмансызлықтан дизелерим титиреди. Бирақ бизлерге ҳүжим қылғанлардың апатшылық күнин, Күтемен мен сабырлылық пенен. Ҳәттеки, әнжир ағашы мийўелемей қалса, Жүзим ағашлары жүзим бермесе, Өним бермесе де зәйтүн ағашлары, Атызларда зүрәәт болмай қалса да, Қой қоралар босап қалса да, Падада маллар қалмаса да, Мен бәри бир Жаратқан Ийеде йошланаман, Қутқарыўшым Қудайыма қуўанаман. Қудай Ийе күшимдур мениң, Ол аяқларымды кийиктиң аяғындай шаққан қылар. Таўлардың үстинен мени жүргизер. Атқарыўшылардың жетекшисине: тарлы саз әсбаплар менен айтылады. Яҳуда патшасы Амон улы Иошия дәўиринде Хизкия әўладынан болған Кушийдиң улы, Гедалияның ақлығы, Амарияның шаўлығы Сефанияға Жаратқан Ийеден сөз түсти. «Жер жүзинен ҳәмме нәрсени сыпырып таслайман, – дейди Жаратқан Ийе, – Адамларды, ҳайўанларды, Аспандағы қусларды, теңиздеги балықларды, Азғыратуғын затларды ҳәм жаўыз адамларды сыпырып таслайман. Жоқ етемен жер жүзинен адамзатты, – дейди Жаратқан Ийе. – Мен Яҳудаға ҳәм Ерусалим турғынларына қарсы қол көтеремен. Баалға табыныўшылықтың излерин, Бут руўханийлериниң ҳәм Өз руўханийлеримниң атларын өширемен. Тамға шығып, аспан денелерине табынып турып, Маған да сыйынатуғынларды, Мениң алдымда ант ишип турып, Молох ҳақы да ант ишетуғынларды жоқ қыламан. Олар Меннен жүз бурды, изимнен жүрмеди, Меннен жәрдем де, жол-жорық та сораўды қәлемейди». Қудай Ийениң алдында үнсизлик сақлаң, Өйткени Оның ҳүким күни жақынласты. Жаратқан Ийе қурбанлық асын таярлап, Мийманларын мирәт етти. Жаратқан Ийе былай дейди: «Сол қурбанлық күни, Ҳәмелдарларды, патша улларын, Жат халықтың кийимлерин кийгенлердиң ҳәммесин жазалайман. Босағадан атлап өтетуғынларды, Зорлық ҳәм алдаў жолы менен, Хожайынларының үйлерин байлыққа толтырғанларды, Сол күни жазалайман». Жаратқан Ийе былай дейди: «Сол күни Ерусалимниң Балық дәрўазасынан дад, Қаланың таза бөлиминен пәрияд, Төбешиклерден күшли ўайрангершилик даўысы еситиледи. Қаланың базар тәрепинде жасайтуғынлар, пәрияд шегиң. Барлық саўдагерлериңиз жоқ болады, Алды-сатты қылатуғынлар қырып тасланады. Сол күни шыра менен Ерусалимди аралап излеймен, „Жаратқан Ийениң қолынан жақсылық та, жаманлық та келмейди“, – деп, Өзлеринше ойлағанларды, Өмирден заўықланып, бийғам жүргенлерди жазалайман. Олардың байлығы талан-тараж болып, Үйлери ўайран етип бузылады. Қурған үйлеринде жасамайды, Тиккен жүзимзарларының шарабынан ишпейди». Жаратқан Ийениң уллы ҳүким күни жақынласты, Аз қалды, ол жүдә тез киятыр. Қулақ салың! Жаратқан Ийениң күни келди, Жаўынгерлердиң даўысы ашшы болады. Сол күн Қудайдың ғәзеп күни! Қайғы ҳәм азап күн, Қыйраў ҳәм апат күн, Тас түнек ҳәм қараңғы күн, Бултлы ҳәм гүңгиртли күн болады. Сол күни саўаш кәрнайлары шалынып, саўаш даўыслары шығады, Қорғанлы қалалар менен минараларға қарсы шабыўыл жасалады. Жаратқан Ийе былай дейди: «Адамлардың басына апат келтиремен, Соқыр адамдай олар сүрнигеди, Себеби олар Маған қарсы гүна иследи. Олардың қаны суўдай ағады, Денелери жерде қый сыяқлы шашылып жатады». Жаратқан Ийениң ғәзеп күни, Гүмис ҳәм алтынлары оларды қутқара алмайды. Жаратқан Ийениң қызғаныш оты пүткил дүньяны жандырып, жоқ қылады. Жаратқан Ийе жер жүзинде жасап атырғанлардың ҳәммесин, Қорқынышлы тәризде қыйратады. Ҳәй, арсыз халық! Өртелиў ушын жыйналған сабан сыяқлы топланыңлар! Қудайдың пәрманы орынланса, Тәўбе қылыў мүмкиншилигиңиз самал ушырған қаўықтай жоқ болады. Сонлықтан Жаратқан Ийениң лаўлаған ғәзебине ушырамасыңыздан алдын, Жаратқан Ийениң ғәзеп күни келмесинен алдын, есиңизди жыйнап алың! Ҳәй, Жаратқан Ийениң нызамларына әмел қылатуғынлар, Елдеги барлық кишипейиллилер, Жаратқан Ийеге келиң. Ҳақ ҳәм кишипейил болыўға умтылың. Сонда Жаратқан Ийениң ғәзеп күнинде аман сақланыўыңыз мүмкин. Газа қаласы қаңырап, босап қалады, Ашкелон қаласы қарабақанаға айланады, Ашдод турғынлары түске дейин қуўып шығарылады, Экрон қаласы түп-тамыры менен жоқ қылынады. Криттен келип, теңиз бойында жасап атырғанлар, ҳәсирет шегесиз! Ҳәй, филистлердиң жери Қанан, Жаратқан Ийениң саған қарсы ҳүкими мынадай: «Мен сени бирде бир турғының қалмағанша, қырып таслайман». Теңиз бойындағы елиңиз, Қой-ешкилердиң жайлаўларына, Сүриўлердиң қораларына айланады. Яҳуда халқының аман қалғанлары сол елге ийелик қылады, Ол жерде сүриўлерин отлатады, Ашкелондағы үйлерде түнейди. Өйткени Қудайы Жаратқан Ийе оларға ғамхорлық қылады, Бурынғы абаданшылығына еристиреди. «Мен моаблылардың кемситкен мысқыллы сөзлерин, Аммон халқының мазақ сөзлерин еситтим. Олар Мениң халқымды аяқ асты қылып, Халқымның жерине көз алайттырғанын еситтим. Сонлықтан, тирилигим ҳақы ант ишемен, – дейди Израилдың Қудайы, Әлемниң Жаратқан Ийеси, – Моаб ели Содом, аммон халқының ели Гомора сыяқлы болып қалады. Сонда оларды жабайы шөплер қаплап, Дузлы шуқырларға толып кетеди, Мәңги қаңыраған елсиз далаға айланады. Халқымның аман қалғанлары оларды тонайды, Яҳудада аман қалғанлары олардың жерлерин мүлик етип алады». Олардың менменликлери ушын, Әлемниң Жаратқан Ийесиниң халқын аяқ асты қылып, Олардың жерине көз алайттырғаны ушын, Усы апатлар олардың басына түседи. Жаратқан Ийе оларға қарсы айбат қылады, Жер жүзиндеги барлық қудайларды қуртады. Теңиз жағаларындағы барлық миллетлер, Өз еллеринде Жаратқан Ийеге сыйынады. «Ҳәй, хабашстанлылар, Сизлер де Мениң қылышымнан өлесиз», – дейди Жаратқан Ийе. Жаратқан Ийе арқа тәрепке қарсы қол көтерип, Ассирияны жоқ қылады. Ниневия қаласын ўайран қылады, Оны суўсыз шөлге айландырады. Оның ортасы сүриўлердиң, Ҳәр түрли жабайы ҳайўанлардың жататуғын орны болады. Сүтинлердиң жоқарысында узақша ҳәм байыўлылар уйықлайды, Айналардан олардың даўысы шығады. Қулатылған таслары босағаларында үйилип қалады, Тек ғана кедр ағашлары қалады. Мине, тынышлық ишинде жасаған мақтаншақ қала, «Маған теңлесе алатуғыны жоқ», – деп өзинше айтқан еди. Ал енди болса, ол ўайран болды, Жабайы ҳайўанлардың мәканына айланды. Жанынан өткен-кеткенлер, Көргенлерине қолларын шошайтып, табалап кетеди. Ҳәсирет шегеди, бойсынбайтуғын ҳәм ҳарамланған қала, Езиўшилерге толы қала! Ол ҳеш қулақ салмады, Өзине сабақ алмады, Жаратқан Ийеден үмит етпеди, Өз Қудайына бет бурмады. Қала ҳүкимдарлары ақырған арыслан яңлы, Қазылар түнде гезип жүрген аш қасқырлар сыяқлы, Олар таңға дейин олжадан ҳеш нәрсе қалдырмайды. Пайғамбарлары тәкаббир ҳәм бийопа, Руўханийлери мухаддес нәрсени ҳарамлайды, Олар Қудайдың нызамын бузады. Бирақ әдил Жаратқан Ийе еле сол қалада, Ол наҳақлық қылмайды, Ҳәр күни азанда әдалатлығын жүзеге асырады, Ҳәр таңда буны тоқтатпайды. Деген менен, наҳақлар уят дегенди билмейди. Жаратқан Ийе былай дейди: «Мен халықларды жоқ еттим, Қорғанларын қулаттым, Көшелерин ўайран қылдым, енди олардан ҳеш ким жүрмейди, Қалалары ўайран болып, босап қалды, Бирде бир адамзаты қалмады. Халқым Меннен қорқар, Буннан өзине сабақ алар, деп ойладым. Сондай қылғанда, мәканлаған жерине тиймеген болар едим, Беретуғын жазама ушырамаған болар еди. Деген менен, олар ҳәр бир исинде гүна ислеўге ҳәўес еди». «Енди Мени күтиңлер, – дейди Жаратқан Ийе, – Халықларды тонайтуғын күнимди күтиңлер. Мен халықларды жыйнаўды, Патшалықларды бир жерге топлаўды шештим. Олардың үстине ашыўымды, Лаўлаған ғәзебимди шашаман. Отлы қәҳәрим пүткил жер жүзин жандырып таслайды. Кейин Мен барлық халықлардың аўызларын пәклеймен, Сонда олар Мениң атымды айтып шақырып, Биргеликте Маған хызмет етеди. Шашырап кеткен, Маған сыйынатуғын халқым, Хабашстандағы дәрьялардың арғы жағынан, Маған сыйлар алып келеди. Ҳәй, Ерусалим, Маған қарсы шыққан қозғалаңларың ушын, Сол күни уялып қалмайсаң, Өйткени сендеги менмен ҳәм мақтаншақларды жоқ қыламан. Мухаддес таўымда сен ҳеш қашан және көкирек көтермейсең. Сендеги кишипейил ҳәм қарапайым адамларды қалдыраман, Олар Жаратқан Ийе болған Мениң атымнан пана табады. Израиллылардан аман қалғанлары наҳақлық қылмайды, Жалған сөйлемейди, Ҳеш кимди алдамайды, Олар қойлардай тыныш отлайды, жатады, Оларды қорқытатуғын ҳеш ким болмайды». Ҳәй, қыз Сион, шадланып бақыр! Ҳәй, Израил, қуўанышлы түрде бақыр! Шын жүректен шадланып, йош, Ҳәй, қыз Ерусалим! Жаратқан Ийе саған қарсы ҳүкимди алып таслады, Душпанларыңды қуўып жиберди. Израилдың Патшасы Жаратқан Ийе сениң ишиңде. Енди қайтып апаттан қорқпайсаң. Сол күни Ерусалимге мынадай сөзлер айтылады: «Қорқпа, ҳәй, Сион, қолларың босаспасын. Қудайың Жаратқан Ийе сениң ишиңде, Ол қүдиретли қутқарыўшы. Ол сизлерди деп қуўанып, шадланады, Сүйиспеншилиги менен сизлерди жубатады, Сен ушын бәлент даўыс пенен шадланады». Жаратқан Ийе былай дейди: «Ҳәй, сүргин болып, байрамлардан бос қалғанлар, Сизлер қапа болған едиңлер, Енди Мен сизлерден апатты алып таслайман, Буннан былай, масқара болмайсыз. Мине, сизлерге зулым қылғанларды Өзим жазалайман, Ақсағанларды қутқарып, тарап кеткенлерди жыйнап аламан. Шерменде болған еллеринде, Оларды абырай ҳәм ҳүрметке еристиремен. Сол ўақытта Мен сизлерди жыйнап, Елиңизге жетелеп, алып келемен. Сизлерди және абаданшылыққа еристиремен, Буны өз көзиңиз бенен көресиз, Дүньядағы барлық халықлардың алдында, Сизлерди ҳүрмет ҳәм абырайға еристиремен», – дейди Жаратқан Ийе. Патша Дарийдиң патшалығының екинши жылының алтыншы айының биринши күнинде Яҳуда ҳәкими Шеалтиелдиң улы Зеруббабелге ҳәм бас руўханий Иосадақ улы Ешуаға пайғамбар Хаггай арқалы Жаратқан Ийеден мынадай сөз түсти: «Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Бул халық Жаратқан Ийениң Үйин қайтадан қуратуғын ўақыт еле келмеди, деп айтып атыр». Соннан кейин, Жаратқан Ийеден пайғамбар Хаггай арқалы және мынадай сөз түсти: «Бул Ибадатхана ўайран болып қулап атырған ўақытта, сизлерге ағашлар менен қапланған сулыў үйлерде жасайтуғын ўақыт па? Мине, енди Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Өзлериңиздиң тутқан жолларыңыз ҳаққында жақсылап ойланып, түсинип алыңлар! Көп ектиңлер, бирақ аз орып алдыңлар. Сизлер аўқат ҳәм шарап ишип-жесеңиз де, тоймадыңлар. Кийим-кеншек кийсеңиз де, денеңиз жылымады. Ис ҳақыңызды алғаныңыз бенен, тесик шыжлан қалтаға салғандай болады. Әлемниң Жаратқан Ийеси былай деп айтып атыр: Өзлериңиздиң тутқан жолларыңыз ҳаққында жақсылап ойланып, түсинип алыңлар! Таўларға шығып, ағаш алып келиңлер ҳәм Мениң Үйимди қайта қурыңлар. Усылай етип, Мениң кеўлим толып, атым уллылансын! – дейди Жаратқан Ийе. – Мол зүрәәт алыўға үмит еткен едиңлер, бирақ аз жыйнадыңлар. Аўа, үйлериңизге не алып келсеңиз де, оларды көкке суўырдым. Не ушын? – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. – Аўа, Мениң Үйим ўайран болып жатырған ўақытта, сизлер өз үйлериңизди салыўға жуўырғаныңыз ушын солай иследим. Соның ушын да, аспан жаўылып, шық түспеди ҳәм жер өз зүрәәтин бермеди. Елдеги таўларға ҳәм атызларға қурғақшылық жибердим. Буның кесири таза шарапқа, зәйтүн майына, жердиң жетистиретуғын барлық өнимлерине, адамларға ҳәм ҳайўанларға тийип, ислеген мийнетлериңиз босқа кетти». Сонда Шеалтиел улы Зеруббабел, бас руўханий Иосадақ улы Ешуа ҳәм қалған халықтың барлығы Қудайы Жаратқан Ийе жиберген пайғамбар Хаггайдың сөзлерине қулақ салып, Жаратқан Ийеге бойсынды. Кейин Жаратқан Ийениң хабаршысы Хаггай Оның: «Мен сизлер менен биргемен», – деген сөзлерин халыққа жеткерди. Солай етип, Жаратқан Ийе Яҳуда ҳәкими Шеалтиел улы Зеруббабелди, бас руўханий Иосадақ улы Ешуаны ҳәм қалған халықтың барлығын руўхландырып, усы иске жигерлендирди. Сонда олар келип, Қудайы болған Әлемниң Жаратқан Ийесиниң Үйиниң қайта қурыў жумысын баслап жиберди. Бул патша Дарийдиң патшалығының екинши жылының алтыншы айының жигирма төртинши күни еди. Сол жылдың жетинши айының, жигирма биринши күни Жаратқан Ийеден пайғамбар Хаггайға мынадай сөз түсти: – Яҳуда ҳәкими Шеалтиел улы Зеруббабелге, бас руўханий Иосадақ улы Ешуаға ҳәм қалған халыққа былай деп айт: «Сизлердиң араңызда усы Ибадатхананың бурынғы салтанатын көрген адам бар ма? Ҳәзирги көриниси қандай? Бурынғыға салыстырғанда, ҳәзир ҳеш нәрсе еместей болып көринип турған жоқ па? Енди сен, ҳәй, Зеруббабел, жигерлен! – дейди Жаратқан Ийе. – Ҳәй, бас руўханий Иосадақ улы Ешуа, жигерлен! Ҳәй, елдеги пүткил халық, жигерлениң! – дейди Жаратқан Ийе. – Жумысқа кирисиңлер! Себеби Мен сизлер менен биргемен, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. – Мысыр жеринен шыққаныңызда, сизлер менен дүзген келисимим бойынша, Мениң Руўхым сизлердиң араңызда болады. Қорқпаңлар! Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Тез арада аспан ҳәм жерди, теңиз ҳәм қурғақлықты және силкиндиремен. Барлық халықларды титиретемен ҳәм олар баҳалы буйымларын усы жерге алып келеди, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. – Мен усы Ибадатхананы салтанатқа бөлеймен. Гүмис те, алтын да Меники, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. – Келешекте бул Ибадатхананың салтанаты алдынғысынан да уллы болады, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. – Сол жерге тынышлық беремен». Дарийдиң патшалығының екинши жылында, тоғызыншы айдың, жигирма төртинши күни Жаратқан Ийеден пайғамбар Хаггайға мынадай сөз түсти: – Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Руўханийлерге Нызамға байланыслы мына сораўды бер: «Егер араңыздағы бириңиз қурбанлықтан алынған мухаддес гөшти кийиминиң етеги менен алып баратырған болса, оның етеги нанға, сорпаға, шарапқа, зәйтүн майына ямаса басқа бир аўқатқа тийип кетсе, сол аўқат мухаддес бола ма?» Хаггай усы сораўды бергенде, руўханийлер: – Яқ, – деп жуўап берди. Хаггай сөзин даўам етип, былай деди: – Өлиге бир жерин тийгизип, ҳарам саналған бир адам усы аўқатлардың биреўине бир жерин тийгизип алса, сол аўқат ҳарам санала ма? Руўханийлер: – Аўа, ҳарам саналады – деп жуўап берди. Сонда Хаггай былай деди: «Бул халық, усы миллет Мениң көз алдымда да сондай, – дейди Жаратқан Ийе. – Олардың ҳәр бир ислеген ислери, қурбанлық орында усынған ҳәр бир қурбанлықлары да ҳарам. Енди бүгинги күннен баслап нелер болғанын ойланып көриң. Жаратқан Ийениң Ибадатханасының тасын өрип басламасыңыздан алдын нелер болғаны ҳаққында жақсылап ойланып көриң. Қырманға жигирма өлшем дән аламан деп барғаныңызда, оннан тек ғана он өлшем дән шығатуғын еди. Шарап сығатуғын искенжеден елиў гүзе шарап аламан деп барғаныңызда болса, оннан тек ғана жигирма гүзе шарап шығатуғын еди. Өйткени Мен сизлердиң қол мийнетиңизди қуўрап қалыў, кеселлениў ҳәм буршақ пенен жазаладым. Сонда да, Маған қайтып келиўден бас тарттыңлар, – дейди Жаратқан Ийе. – Бүгин, тоғызыншы айдың жигирма төртинши күнинен баслап, Жаратқан Ийениң Ибадатханасының тырнағын қайтадан салып баслаған күннен баслап нелер болып атырғанына дыққат салып, ойланып көриңлер. Ғәллеханада бир туқым қалып па еди? Жүзим, әнжир, анар ҳәм зәйтүн ағашы бүгинге дейин мийўесин берип пе еди? Бирақ бүгиннен баслап, Мен сизлерди жарылқайман». Сол айдың жигирма төртинши күни Жаратқан Ийеден Хаггайға екинши мәрте мынадай сөз түсти: – Яҳуда ҳәкими Зеруббабелге былай деп айт: «Мен аспан менен жерди силкиндиремен. Патшалықларды қулатаман, жат халықлардың күшин жоқ қыламан. Саўаш арбаларын олардың үстиндегилер менен қосып, аўдарып таслайман. Атлар ҳәм шабандозлары жығылады, олардың ҳәммеси бир-бириниң қылышынан өледи. Сол күни сени, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси, – Өз қолыма аламан, ҳәй, Шеалтиел улы қулым Зеруббабел, – дейди Жаратқан Ийе. – Сени Өзимниң мөр жүзигим сыяқлы қыламан, себеби Мен сени таңладым, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси». Дарийдиң патшалығының екинши жылының сегизинши айында, Иддоның ақлығы, Берехияның улы пайғамбар Зехарияға Жаратқан Ийеден мына сөзлер түсти: – Мен, Жаратқан Ийе, ата-бабаларыңызға қатты ғәзепленген едим. Сонлықтан халыққа айт: «Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Маған қайтың, Мен де сизлерге қайтаман. Буны Әлемниң Жаратқан Ийеси айтады. Ата-бабаларыңыз сыяқлы болмаң! Алдынғы пайғамбарлар Әлемниң Жаратқан Ийесиниң атынан оларды ескертип: „Жаман жолларыңыздан ҳәм жаўыз қылмысларыңыздан қайтың“, – деген еди. Деген менен, олар қулақ салмады, Маған итибар да бермеди, – дейди Жаратқан Ийе. – Қәне сол ата-бабаларыңыз? Пайғамбарлар мәңги-бақый жасай ма? Қулларым пайғамбарлар арқалы буйырған сөзлерим ҳәм қағыйдаларым ата-бабаларыңыздың басына түскен жоқ па? Сонда олар тәўбе қылып: „Әлемниң Жаратқан Ийеси бизлердиң жүрген жолларымыз бенен ислеген ислеримизге жараса нени нийетлеген болса, соны иследи“, – деди». Дарийдиң патшалығының екинши жылында, он биринши айдың, яғный шебат айының жигирма төртинши күни Иддоның ақлығы, Берехияның улы пайғамбар Зехарияға Жаратқан Ийеден аян арқалы сөз түсти. Түнде мен жырада мирта путалары арасында қызыл атқа минген бир адамды көрдим. Оның артында қызыл, қоңыр ҳәм ақ атлар бар еди. Сонда мениң менен сөйлесип баслаған периштеден: – Мырзам, булар не? – деп сорадым. Ол: – Булардың не екенин саған көрсетемен, – деп жуўап берди. Сонда мирта путалары арасындағы адам да: – Жаратқан Ийе буларды дүньяны гезип шықсын деп жиберди, – деди. Сонда атлылар мирта путалары арасындағы Жаратқан Ийениң периштесин мақуллап: – Дүньяны гезип шықтық, пүткил дүнья тынышлық ҳәм аманлық ишинде! – деди. Сонда Жаратқан Ийениң периштеси: – Әлемниң Жаратқан Ийеси, жетпис жылдан берли Ерусалим ҳәм Яҳуда қалаларына ғәзепленип келдиң. Енди қашанға дейин оларға Өз реҳимиңди көрсетиўден бас тартасаң? – деди. Жаратқан Ийе мениң менен сөйлесип турған периштеге меҳрибан ҳәм жубатыўшы сөзлер менен жуўап берди. Мениң менен сөйлесип турған периште маған мына хабарды жәриялаўды буйырды: «Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Ерусалим ҳәм Сионды қатты қызғанаман. Ал бийғам жасап атырған басқа миллетлерге қатты ғәзеплендим. Өйткени Мен халқыма азғантай ашыўланған ўақтымда, олар халқыма қарсы жаўызлық үстине жаўызлық ислеген еди. Соның ушын, Жаратқан Ийе былай дейди: Мен Ерусалимге мийрим-шәпәәтимди төгиў ушын қайтаман, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. – Үйим ол жерде қайта қурылады ҳәм Ерусалимге өлшейтуғын жип тартылады». Маған және мынаны да жәриялаўды буйырды: «Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Мениң қалаларымда және молшылық болады. Мен, Жаратқан Ийе Сионды және жубатаман, Ерусалим және Мениң таңлаған қалам болады». Кейин мен нәзер таслағанымда, төрт мүйизди көрдим. Мениң менен сөйлескен периштеден: – Булар не? – деп сорадым. Ол маған: – Булар Яҳуда, Израил ҳәм Ерусалим халқын тарқатып жиберген мүйизлер, – деп жуўап берди. Соннан соң, Жаратқан Ийе маған төрт темиршини көрсетти. Мен: – Булар не ислейин деп атыр? – деп сорадым. Периште: – Мына мүйизлер Яҳуда халқын бас көтере алмайтуғындай етип тарқатып жиберген еди. Бул темиршилер Яҳуда халқын тарқатыў ушын ҳүжим қылған миллетлерди қорқытып, мүйизлерин қулатыў ушын келди, – деп жуўап берди. Кейин мен және нәзер тасладым ҳәм қолында өлшейтуғын жиби бар бир адамды көрдим. Мен оннан: – Қаяққа баратырсыз? – деп сорадым. Ол маған: – Ерусалимди өлшеўге, ени ҳәм узынлығы қанша шығатуғынын көриўге баратырман, – деп жуўап берди. Кейин, мениң менен сөйлесип атырған периште кетип баратыр еди, басқа бир периште алдынан шығып, оған былай деди: – Тез барып, сол адамға айт: «Ерусалимде адам ҳәм маллар соншелли көп болғанлықтан, дийўалларының ишине сыймай қалады. Мениң Өзим оның дөгерегиндеги отлы дийўалы, ишиндеги салтанаты боламан, – дейди Жаратқан Ийе». «Қәнекей, арқа тәрептеги елден қашыңлар, – дейди Жаратқан Ийе. – Себеби сизлерди жердиң төрт тәрепине тарқатып жибердим, – дейди Жаратқан Ийе. – Бабилонияда жасап атырған Сион халқы, қашып қутылыңлар». Әлемниң Жаратқан Ийеси Өз даңқы ушын мени сизлерди тонаған халықларға жиберди. Ол былай дейди: «Сизлерге тийген Мениң көзимниң қарашығына тийген болады. Мен оларға қарсы қолымды көтеремен. Өзлерине қул еткен халықлар оларды тонайды». Сонда сизлер мени Әлемниң Жаратқан Ийеси жибергенин билип аласызлар. «Ҳәй, қыз Сион, қуўан ҳәм шадланып бақыр! Мине, Мен сизлердиң араңызда жасаў ушын келемен, – дейди Жаратқан Ийе. – Сол күни көп миллетлер Жаратқан Ийеге, яғный Маған қосылып, Мениң халқым болады. Шынында, Мен сизлердиң араңызда жасайман». Сол ўақытта мени Әлемниң Жаратқан Ийеси сизлерге жибергенин билесиз. Яҳуда мухаддес жердеги Жаратқан Ийениң мүлки болады, Ерусалимди және таңлап алады. Ҳәй, пүткил адамзат, Жаратқан Ийениң алдында үнсизлик сақлаң! Ол Өзиниң мухаддес мәканынан шығып киятыр! Кейин бас руўханий Ешуаның Жаратқан Ийениң периштесиниң алдында турғанын ҳәм оның оң жағында оны айыплаў ушын шайтанның турғанын көрдим. Жаратқан Ийе шайтанды кейип: – Мен саған тыйым саламан, ҳәй, шайтан! Ерусалимди таңлаған Мен саған тыйым саламан! Бул адам от ишинен суўырып алынған шала жанған отын бөлеги емес пе? – деди. Периштениң алдында Ешуа патас кийим кийип турған еди. Периште сол жерде турғанларға: – Үстиндеги патас кийимлерин шешиң, – деди. Кейин Ешуаға: – Тыңла, сениң айыпларыңды алып тасладым. Саған таза, салтанатлы кийим кийдиремен, – деди. Сонда мен: – Оның басына таза сәлле кийдирилсин, – дедим. Олар оның басына таза сәлле, үстине кийим кийдирди. Жаратқан Ийениң периштеси де оның қасында турған еди. Кейин Жаратқан Ийениң периштеси Ешуаға ескертип былай деди: – Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: «Егер сен Мениң жолларым менен жүрип, талапларымды орынласаң, Мениң Үйимде басшылық қылып, ҳәўлимди басқарасаң. Саған усы жерде турғанлар менен бирге дәргайыма кирип-шығыў ҳуқықын беремен. Тыңла, бас руўханий Ешуа, сен ҳәм жаныңда отырған руўханий туўысқанларың менен бирге ҳәммеңиз келешекте жүз беретуғын ўақыялардың нышанысыз. Мен Шақа деген хызметкеримди алып келемен. Мине, Ешуаның алдына бир тас қойдым. Сол тасқа жети көз қарап турыпты. Мен тастың үстине ойып жазыў жазаман, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. – Бир күн ишинде мына елдиң гүнасын алып таслайман. Сол күни, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси, – сизлер қоңсы-қобаларыңызды өз жүзим ағашларыңыздың ҳәм әнжир ағашларыңыздың астында отырыўға мирәт етесиз». Мениң менен сөйлескен периште қайтып келип, уйқыдан оятқандай етип мени оятты. Ол меннен: – Нени көрип турсаң? – деп сорады. Мен былай деп жуўап бердим: – Ҳәмме жери алтыннан соғылған шыра қойғышты көрип турыппан, оның жоқарысында зәйтүн майына арналған бир тостаған турыпты. Шыра қойғыштың жети шырасы ҳәм олардың жети түтикшеси бар. Сондай-ақ, шыра қойғыштың қасында еки зәйтүн ағашы бар. Биреўи тостағанның оң тәрепинде, екиншиси сол тәрепинде турыпты. Мен өзим менен сөйлесип атырған периштеден: – Булардың мәниси не, мырзам? – деп сорадым. Ол: – Булардың мәнисин билмейсең бе? – деди. Мен: – Яқ, мырзам, – деп жуўап бердим. Соның ушын, ол маған мыналарды айтып берди: – Жаратқан Ийе Зеруббабел ушын мына сөзлерди айтты: «Күш ҳәм қүдирет пенен емес, ал Мениң Руўхым менен табысқа ерисесең. Бул Әлемниң Жаратқан Ийесиниң сөзи. Сен не болыпсаң, ҳәй, бәлент таў? Зеруббабелдиң алдында сен бир тегислик болып қаласаң! Ол Ибадатхананың ақырғы тасын орнатқанда, халық: „Қандай гөззал, қандай гөззал!“ – деп бақырысады». Жаратқан Ийеден маған және төмендеги сөз түсти: «Үйимниң тийкарғы тасы Зеруббабелдиң қоллары менен қойылды, қурылысты да оның қоллары ақырына жеткереди. Сол ўақытта, Әлемниң Жаратқан Ийеси болған Мениң сени жибергенимди билесең. Қурылыстың кишкене иси басланған күнди ким менсинбейди? Адамлар Зеруббабелдиң қолындағы жазыўы бар қалайы тахтаны көргенде, шадланады». Сонда периште маған былай деди: – Мына жети шыра пүткил жер жүзине қарап туратуғын Жаратқан Ийениң көзлери. Мен периштеден мынаны сорадым: – Шыра қойғыштың оң ҳәм шеп тәрепиндеги бул еки зәйтүн ағашларының мәниси не? Алтындай май ағып турған еки алтын түтикшениң қасындағы бул еки нәл нени аңлатады? Ол меннен: – Булардың мәнисин билмейсең бе? – деп сорады. Мен: – Яқ, мырзам, – деп жуўап бердим. Периште: – Булар пүткил дүньяның Ийесине хызмет етиўши ҳәм зәйтүн майы менен майланған еки адам болады, – деди. Мен және нәзер таслағанымда, ушып баратырған орама китапты көрдим. Периште меннен: – Нени көрип турсаң? – деп сорады. Мен: – Ушып баратырған орама китапты көрип турыппан, оның узынлығы жигирма шығанақ, ени он шығанақ, – деп жуўап бердим. Сонда периште маған түсиндирип, былай деди: – Бул китапқа пүткил жер жүзине келетуғын нәлет жазылған. Урлық қылғанлар орама китаптың бир тәрепиндеги жазыў бойынша, жалған ант ишкенлер екинши тәрепиндеги жазыў бойынша елден жоқ қылынады. Әлемниң Жаратқан Ийеси: «Нәлет жаўдыраман. Урының үйине ҳәм Мениң атым менен жалған ант ишетуғынлардың үйине нәлет жаўады. Нәлет сол үйде болып, жайдың ағашлары менен тасларын пүткиллей жоқ қылады», – дейди. Мениң менен сөйлескен периште келип, маған былай деди: – Нәзер тасла, киятырған нәрсени көр. Мен: – Бул не? – деп сорадым. Периште: – Киятырған нәрсе өлшем ыдысы. Бул – елдеги пүткил халықтың гүнасы, – деди. Қорғасыннан соғылған қақпағы ашылды, ыдыстың ишинде болса, бир ҳаял отырған екен. Периште: – Бул ҳаял – жаўызлық, – деп, ҳаялды ыдыстың ишине ийтерип жиберди де, аўыр қақпағын жаўып таслады. Мен және нәзер таслап, еки ҳаялдың ушып киятырғанын көрдим. Олар ләйлектиң қанатларына уқсаған қанатларын самалда жайған еди. Олар келип, сол ыдысты алды да, аспанға көтерип алып кетти. Мен өзим менен сөйлесип атырған периштеден: – Ыдысты қаяққа алып баратыр? – деп сорадым. Ол маған: – Оны Шынар елине алып баратыр. Ол жерде оған сыйынатуғын үй қурып береди, үй тайын болғанда, ыдысты сол жерде бир түбелдирикке қояды, – деп жуўап берди. Мен және нәзер таслағанымда, еки қола таўдың арасынан шығып киятырған төрт саўаш арбасын көрдим. Биринши саўаш арба қызыл атларға, екиншиси қара атларға, үшиншиси ақ атларға, төртиншиси ала-шубар атларға жегилген еди. Бул атлардың ҳәммеси күшли еди. Мен өзим менен сөйлесип турған периштеден: – Мырзам, булар не? – деп сорадым. Периште былай деп жуўап берди: – Булар көктеги төрт самал. Олар пүткил дүньяның Ийесиниң дәргайында болғаннан кейин, айланыўға шығады. Қара атларға жегилген саўаш арбасы арқаға, ақ атларға жегилген арба оның изинен барады, ал ала-шубар атларға жегилген арба қублаға кетеди. Сол күшли атлар жолға шығып, жер жүзин айланып шығыўға асықты. Периште оларға: – Барыңлар, жер жүзин айланып шығыңлар, – деди. Сонда олар айланып шығыўға кетти. Кейин периште маған даўыслап: – Қара! Атлар арқадағы елге барды. Ол жерде Жаратқан Ийениң еркин орынлады, Жаратқан Ийе ғәзептен қайтты, – деди. Жаратқан Ийеден маған төмендеги сөз түсти: – Бабилония сүргининен қайтып келген Хелдай, Тобия ҳәм Едаядан саўғаларын алып, сол күни-ақ, Сефания улы Иошияның үйине бар. Берилген гүмис ҳәм алтыннан таж соғып, оны Иосадақ улы бас руўханий Ешуаның басына кийгиз. Оған былай деп айт: «Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Мине, Шақа деген адам! Ол турған жеринен шақалап, Мениң Ибадатханамды қурады. Аўа, Жаратқан Ийениң, яғный Мениң Ибадатханамды қуратуғын ол болады. Ол уллылыққа бөленеди, тахтында отырып, ҳүкимдарлық қылады. Руўханий де өз тахтында отырады, екеўиниң арасында бирлик орнайды». Бул таж Хелем, Тобия, Едая ҳәм Сефания улы Хенниң ғамхорлығына тапсырылып, Жаратқан Ийениң, яғный Мениң Ибадатханамда естелик болып қалады. Узақта жасайтуғынлар келип, Жаратқан Ийениң Ибадатханасының қурылысына қатнасады. Солай етип, мени сизлерге Әлемниң Жаратқан Ийесиниң жибергенин билип аласыз. Егер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сөзлерин булжытпай орынласаңыз, усылардың ҳәммеси орынланады. Дарийдиң патшалығының төртинши жылының тоғызыншы айы болған кислеў айының төртинши күни Жаратқан Ийеден Зехарияға сөз түсти. Бейт-Элдиң турғынлары Саресерди, Регем-Мелехти ҳәм оның адамларын Жаратқан Ийеден мийримин сораў ушын, Ерусалимге жиберип, былай деген еди: «Барып, Әлемниң Жаратқан Ийесиниң Үйиндеги руўханийлер ҳәм пайғамбарлардан: „Бизлер көп жыллардан берли бесинши айда Ибадатхананың ўайран қылынғанын еске түсирип, қайғырып, ораза тутып киятырмыз. Усындай қылыўды даўам ете берейик пе?“ – деп сораңлар». Сонда маған Әлемниң Жаратқан Ийесинен сөз түсти: – Елдиң барлық халқына ҳәм руўханийлерине айт: «Жетпис жыл даўамында сизлер бесинши ҳәм жетинши айларда ораза тутып, қайғырдыңыз. Бирақ шынында да усыны Мен ушын ислеген бе едиңиз? Ишип-жегениңиз сыяқлы, өз пайдаңыз ушын ораза тутпадыңыз ба? Ерусалим ҳәм оның әтирапындағы аўыллар гүллеп жайнағанда, Негеб ҳәм батыстағы таў етеклери адамларға толы ўақытта, Жаратқан Ийе болған Мен бир неше жыл алдын пайғамбарлар арқалы усы сөзлеримди айтқан жоқпан ба?» Жаратқан Ийеден Зехарияға және сөз түсти: «Әлемниң Жаратқан Ийеси болған Мен былай деген едим: „Әдил ҳүким шығарыңлар. Бир-бириңизге мийирман ҳәм реҳимли болыңлар. Жетим-жесирлерге, келгиндилерге ҳәм кәмбағалларға зулымлық қылмаңлар. Бир-бириңизге жаўызлық қылыўды ойламаңлар“. Бирақ халқым қулақ салыўдан бас тартты. Өжетлик етип, еситпеў ушын қулақларын жаўып алды. Әлемниң Жаратқан Ийеси болған Мен Руўхым менен алдынғы пайғамбарлар арқалы сөйледим. Бирақ халқым жүреклерин тас қылып, нызам ҳәм сөзлериме қулақ салмады. Соның ушын, Мен оларға қатты ғәзеплендим. Мен шақырғанда, олар қулақ салмады, олар шақырғанда, Мен де оларға қулақ салмайман, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. – Мен оларды өзлери танымайтуғын халықлардың арасына шашып тасладым. Олардың ели адамсыз қалды, ол жерге ҳеш ким кирип-шықпайтуғын болды. Әжайып ел қула дүзге айланды». Әлемниң Жаратқан Ийесинен маған және сөз түсти: «Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Мен Сионды қатты қызғанаман. Оған болған қызғанышым ишимди жандырады. Жаратқан Ийе былай дейди: Сионға қайтып келемен, Ерусалим Мениң мәканым болады. Сонда Ерусалим „Садық қала“, Әлемниң Жаратқан Ийесиниң таўы „Мухаддес таў“ деп аталады. Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Қолларына ҳаса услаған кемпир-ғаррылар және Ерусалим майданларында отырады. Қаланың көшелери ойнап жүрген бала ҳәм қызларға толады. Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Аман қалған халқымның көзине усы күнлер мүмкин емес болып көрингени менен, Мениң көзиме ондай болып көринбейди, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Халқымды күншығыс ҳәм батыстағы еллерден қутқарып аламан. Ерусалимде жасаўы ушын оларды қайтарып алып келемен. Олар Мениң халқым, Мен олардың садық ҳәм әдил Қудайы боламан. Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Күшли болыңлар! Мениң Үйим қайта қурылыўы ушын тийкары салынған күнлери пайғамбарлардың айтқан сөзлерин еситип атырсыз. Сол ўақытқа дейин мийнети ушын адамларға ис ҳақы, ҳайўанларға жем берилмейтуғын еди. Душпанлар себепли ҳеш ким тынышлық ишинде кирип шыға алмайтуғын еди. Мен ҳәммени бир-бирине қарсы қойған едим. Бирақ халқымның аман қалғанларына бурынғыдай ислемеймен, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. – Енди туқым тынышлық ишинде себилип, жүзимзар өз мийўесин береди, топырақ өнимли болып, аспан өз шығын түсирип турады. Булардың барлығын аман қалған халықтың ийелигине беремен. Ҳәй, Яҳуда ҳәм Израил халқы, Мен сизлерди қутқараман! Миллетлер атыңызды ғарғыста қолланатуғын еди, енди оны пәтия бергенде қолланатуғын болады. Қорқпаңлар, күшли болыңлар! Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Ата-бабаларыңыз ғәзебиме тийгенде, сизлерге апат жибериўди шештим ҳәм аямадым, – буны Әлемниң Жаратқан Ийеси айтады. – Енди болса, Ерусалимге ҳәм Яҳуда халқына және жақсылық қылыўды шештим. Қорқпаңлар! Сизлер ислеўиңиз керек болған нәрселер мыналар: бир-бириңизге ҳақыйқатты сөйлеңлер. Ҳүким шығарғаныңызда, әдалатлықты ҳәм әдилликти сақлаң. Жүрегиңизде бир-бириңизге қарсы жаўызлық жобаластырмаң, жалғаннан ант ишпең. Себеби Мен булардың барлығынан жеркенемен, – дейди Жаратқан Ийе». Әлемниң Жаратқан Ийесинен маған және төмендеги сөз түсти: «Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Төртинши, бесинши, жетинши ҳәм оныншы айлардағы ораза Яҳуда халқы ушын қуўанышлы ҳәм шадлыққа толы бахытлы байрамларға айланады. Сонлықтан әдалатлықты ҳәм тынышлықты сүйиң. Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Еле халықлар ҳәм көп қалаларда жасайтуғын адамлар Ерусалимге келеди. Бир қаланың турғынлары басқа қалаға барып: „Әлемниң Жаратқан Ийесинен реҳим сорап, Оның жүзин излеў ушын барайық. Мен де сизлер менен бараман“, – дейди. Әлемниң Жаратқан Ийеси болған Мени излеп, Меннен реҳим сораў ушын көп миллетлер ҳәм күшли халықлар Ерусалимге келеди. Әлемниң Жаратқан Ийеси былай дейди: Сол күнлерде ҳәр түрли тилде сөйлейтуғын миллетлерден он адам бир яҳудийдиң етегине асылып: „Рухсат бер, сениң менен бирге барайық. Себеби Қудайдың сениң менен бирге екенин еситтик“, – деп айтады». Пайғамбаршылық сөз. Жаратқан Ийениң сөзи Хадрах журтына, әсиресе Дамаск қаласына қаратылған: Инсанлардың ҳәм Израил урыўларының көзи Жаратқан Ийеде. Бул сөз Хадрах пенен шегаралас Хаматқа, Уқыплыларға толы болса да, Тир ҳәм Сидон қалаларына да қаратылады. Тир өзине бир қорған қурды, Гүмисти топырақтай етип, Алтынды даладағы қумдай етип үйди. Деген менен, Ийе оның мал-дүньясын алып қояды, Байлығын теңизге ылақтырады, Қаланы болса, от жалмайды. Ашкелон буны көрип, зәрреси ушады, Газа да қорқынышқа түсип, қалтырайды, Усы аўҳалға түскен Экрон үмити сөнеди. Газа өз патшасынан айырылады, Ашкелон қаңырап босап қалады. Жаратқан Ийе былай дейди: «Ашдодта қаны аралас халық жасайды, Филист халқының тәкаббирлигине шек қояман. Мен олардың аўызларынан қанлы гөшти, Тислериниң арасынан ҳарам аўқатларды алып таслайман. Аман қалғанлары болса, Қудайға, Маған тийисли болады, Яҳуда урыўының бир бөлегине айланады. Экрон қаласы ебус халқы сыяқлы Меники болады. Үйимниң дөгерегине орда қураман, Басқыншылардан қорғайман. Мениң Өзим оны бақлап турғаным ушын, Ҳеш ким халқымның жерине қарсы жүре алмайды». «Ҳәй, қыз Сион, қатты шадлан! Ҳәй, қыз Ерусалим, бәлент даўыста шадлан! Мине, патшаң саған киятыр! Ол әдил, жеңимпаз ҳәм кишипейил. Ешекке, жас ешекке, Гүрреге минип саған киятыр! Эфрайымнан саўаш арбаларын, Ерусалимнен атларды алып таслайман. Саўаш садақлары жоқ қылынады, Патшаңыз халықларға тынышлық жәриялайды, Оның ҳүкимдарлығы теңизден теңизге, Евфрат дәрьясынан дүньяның шетине дейин созылады». «Сион, сизлерге келсек, қурбанлық қаны менен бекиткен келисимим себепли, Тутқындағы халқыңызды суўсыз қудық ишинен азат етемен. Ҳәй, үмит еткен тутқынлар, Қорғаныңызға қайтың. Бүгин Мен сизлерге айтаман, Жойтқанларыңызды еки есе етип қайтараман. Яҳуданы садағым сыяқлы, Эфрайымды оқ сыяқлы қолланаман. Ҳәй, Сион, сени қылыштай етип қолланаман, Яўан халқына қарсы қозғайман». Сонда Жаратқан Ийе Өз халқының үстинде пайда болады, Оның оғы шақмақтай шағады. Қудай Ийе кәрнай шалады, Қубла даўыллары менен ҳүжим қылады. Әлемниң Жаратқан Ийеси Өз халқын қорғайды, Халық өз душпанларын жоқ қылады, Сақпан таслары менен жеңиске ериседи. Олар шарап ишкен мәскүнемлердей бақырады, Олар қурбанлық қанын серпиўге арналған табақтай, Қурбанлық орынның төрт мүйешиндей қанға толы болады. Сол күни олардың Қудайы Жаратқан Ийе, Шопан өз сүриўин сақлағандай етип, оларды қорғайды. Оның елинде олар таж гәўҳарындай жарқырайды. Бул қандай әжайып ҳәм гөззал болады! Жас жигит ҳәм қызлар, Дән менен шараптың молшылығынан гүллеп жаснайды. Ерте бәҳәрде Жаратқан Ийеден жаўын тилең, Жаўын бултларын жиберетуғын, Адамларға жаўын жаўдыратуғын, Далаларда өсимлик өсиретуғын Жаратқан Ийе болады. Кийели мүсинлердиң сөйлейтуғыны өтирик, Палкерлердиң ашқан палы жалған, Олар көрмеген түслерин жалғаннан тоқыйды, Пайдасы жоқ жубаныш сөзлерин айтады. Соның ушын, бул халық сүриўдей гезип жүр, Шопансыз болғаны ушын азап шегип атыр. Жаратқан Ийе былай дейди: «Ғәзебим шопанларға қарсы лаўлады, Жолбасшыларды жазалайман. Әлемниң Жаратқан Ийеси болған Мен Өз сүриўиме, Яҳуда халқына ғамхорлық қыламан. Оларды әжайып саўаш аты сыяқлы қыламан. Күшли мүйеш тасы, шатырдың қазығы ҳәм саўаш қуралындай, Барлық басшылар Яҳудадан шығады. Олар саўашта көшедеги батпақты басқылаған жаўынгерлердей болады, Жаратқан Ийе, Мен олар менен бирге болғаным ушын, Олар урысқа шығып, Душпанының атлыларын шерменде қылады. Яҳуда халқын күшейтемен, Юсуп әўладын қутқараман, Оларға реҳим қыламан, Сүргиннен қайтарып алып келемен. Мен олардан ҳеш қашан жүз бурмағанымдай болады, Себеби Мен олардың Қудайы Жаратқан Ийемен, Оларға қулақ саламан. Эфрайым халқы батыр жаўынгерлердей болады, Шарап ишип алғандай, жүреклери йошады. Балалары буны көрип, шадланады, Жүреклери Жаратқан Ийеде шадланады. Шопандай шақырып, оларды жыйнайман, Мен оларды азат қыламан. Бурынғыдай, олар және көбейеди. Оларды халықлардың арасына тарқатып жиберсем де, Узақ жерлерде Мени еслейди, Балалары менен бирге аман қалып, қайтып келеди. Оларды Мысырдан қайтарып алып шығаман, Ассирия жеринен жыйнап аламан. Олар көбейгенликтен, өз елиндеги жерлерге сыймайды, Соның ушын, оларды Гиладқа ҳәм Лебанонға алып келемен. Халқым апат теңизинен өтеди, Олар теңиздиң толқынларын тынышландырады, Нил дәрьясының түби қурып қалады. Ассирияның тәкаббирлиги басылады, Мысыр патшалық ҳасасынан айырылады. Халқымды Өз күшим менен қүдиретли қыламан, Олар Мениң атым менен жүреди». Булар Жаратқан Ийениң сөзи. Ҳәй, Лебанон, дәрўазаларыңды аш, От кедр ағашларыңды жағып жоқ қылсын! Ҳәй, сәрўи ағашы, дад сал! Кедр ағашы қулады, Уллы тереклер жоқ болды! Ҳәй, Башандағы емен ағашлары, дад салың, Қалың тоғайлар кесилди! Қулақ сал, шопанлардың шеккен пәриядына, Олардың әжайып жайлаўлары жоқ болды! Қулақ сал, арысланлардың ақырған даўысына, Иордан бойындағы қалың тоғай жоқ болды! Қудайым Жаратқан Ийе былай деди: – Сойылыўға арналған сүриўге шопанлық қыл. Сүриўди сатып алғанлар, оларды сойса да, өкинбей жүрипти. Қойларды сатқанлар болса: «Жаратқан Ийеге алғыслар болсын, байып кеттим!» – дейди. Шопанлар өз сүриўлерине жаны ашымайды. Мен енди елде жасап атырған халыққа артық реҳим қылмайман, – дейди Жаратқан Ийе. – Мен олардың ҳәр бирин өз қоңсы халқына ҳәм патшасының қолына тапсыраман. Олар елди езеди, Мен де халықты олардың қолынан қутқармайман. Солай етип, сойылыўға арналған сүриўге, олардың езилгенлерине шопанлық қылдым. Қолыма еки таяқ алдым, биреўин «Ырзашылық», екиншисин «Бирлик» деп атап, сүриўди бақтым. Бир айдың ишинде үш шопанды қуўып жибердим. Мениң сүриўге болған сабыр-тақатым таўысылды, олар да мени жек көрди. Сонда мен сүриўге: – Артық сизлерди бақпайман. Өлетуғыны өлсин, набыт болатуғыны набыт болсын, аман қалғанлары бир-бириниң етин жесин, – дедим. Кейин «Ырзашылық» деген таяғымды алып, оны сындырдым. Усылай қылып, Жаратқан Ийениң барлық халықлар менен дүзген келисимин бузғанын көрсеттим. Солай етип, келисим сол күни бузылды. Мени гүзетип турған сүриўдиң езилгенлери бул истиң Жаратқан Ийениң жиберген хабары екенин түсинди. Мен оларға: – Егер мақул деп тапсаңыз, мениң ис ҳақымды бериң, болмаса бермей-ақ қойың, – дедим. Сонда олар маған отыз шекел гүмисти ис ҳақым ушын өлшеп берди. Жаратқан Ийе маған: – Буны гүлалшының алдына тасла, – деди. Солай етип, өзлери жоқары деп баҳалаған отыз шекел гүмисти алып, Жаратқан Ийениң Үйиндеги гүлалшының алдына тасладым. Кейин «Бирлик», деп аталған екинши таяғымды сындырдым. Усылай етип, Яҳуда менен Израил арасындағы туўысқанлық бирликти буздым. Жаратқан Ийе маған және былай деди: – Бар, және бир мәрте шопанлық қыл, надан шопандай ҳәрекет ет. Елге сондай бир шопан жиберемен, ол набыт болып атырғанларға қарамайды, жойтылғанларды излемейди, жарақатланғанларға шыпа бермейди, саўларын азықландырмайды. Ал семиз қойлардың гөшин жеп, туяқларын жулып таслайды. «Ҳәсирет шегесең, сүриўди тәрк ететуғын надан шопан! Қылыш келсин қолыңа ҳәм оң көзиңе, Пүткиллей қурып қалсын қолың, Пүткиллей соқыр болсын оң көзиң!» Пайғамбаршылық сөз. Бул Жаратқан Ийениң Израил ҳаққында айтқан сөзлери: «Көклерди жайып, жер жүзиниң негизин қурған ҳәм инсанға өмир демин берген Жаратқан Ийе былай дейди: Ерусалимди дөгерегиндеги халықларды теңселдиретуғын шарап кесеси қыламан. Ерусалим сыяқлы Яҳуда да қамал ишинде қалады. Сол күни Мен Ерусалимди басқа халықлар ушын аўыр тастай қыламан, оны көтериўге ҳәрекет еткенлер өзлерин майырып қояды. Жер жүзиндеги барлық халықлар Ерусалимге қарсы биригеди. Сол күни, – дейди Жаратқан Ийе, – ҳәр бир атты қорқыныштан сасқалақлатып, атқа мингенлерди ес-ақылынан айыраман. Яҳуда халқына нәзеримди салып, басқа халықлардың барлық атларын соқыр қылып таслайман. Сонда Яҳуданың бийлери ишинен: „Қудайы болған Әлемниң Жаратқан Ийесине үмит байлаған Ерусалим халқы күш-қүдирет булағымыз“, – деп ойлайды. Сол күни Яҳуданың бийлерин отынлардың ортасында жанып турған бир шоқ сыяқлы, дән баўларының арасында жанып турған бир шомдай қыламан. Ол оң ҳәм солдағы, дөгеректеги барлық халықларды жандырып жоқ қылады. Ерусалим болса, саў-саламат өз жеринде турады. Даўыт әўладының ҳәм Ерусалим турғынларының даңқы Яҳудадан асып кетпеўи ушын, Жаратқан Ийе болған Мен Яҳуда ордасына алды менен жеңис беремен. Мен, Жаратқан Ийе сол күни Ерусалим турғынларын қорғайман. Солай етип, араңыздағы ең ҳәлсиз адам Даўыттай күшли, Даўыт әўлады болса Қудай сыяқлы, өзлерине басшылық еткен Жаратқан Ийениң периштесиндей болады. Сол күни Ерусалимге қарсы ҳүжим қылған барлық халықларды жоқ етиўге кирисемен. Даўыттың әўлады менен Ерусалим турғынларына мийрим ҳәм дуўа етиў руўхын жиберемен. Олар Маған, яғный өзлери денесин тескенге қарайды. Олар жалғыз улы ушын аза тутқандай, азалайды, туңғыш улы ушын зар жылағандай, жылайды. Сол күни Ерусалимдеги аза Мегиддо ойпатлығындағы Ҳадад-Риммонда болған аза сыяқлы жүдә үлкен болады. Пүткил ел азалайды. Ҳәр бир әўлад өз алдына аза тутады: Даўыт әўлады өз алдына, олардың ҳаяллары өз алдына, Натан әўлады өз алдына, олардың ҳаяллары өз алдына, Лебий әўлады өз алдына, олардың ҳаяллары өз алдына, Шимей әўлады өз алдына ҳәм олардың ҳаяллары өз алдына аза тутады. Қалған барлық әўладлар да өз алдына аза тутады. Олардың ҳаяллары да өз алдына аза тутады». «Сол күни Даўыт әўладын ҳәм Ерусалим турғынларын гүнадан ҳәм ҳарамылықтан тазалаў ушын ағып турған бир булақ болады. Сол күни елден бутлардың атларын өширемен, артық олар еске алынбайды, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси, – жалған пайғамбарларды да, напәк руўхты да жоқ қыламан. Егер және биреў пайғамбаршылық қылатуғын болса, оның өз туўған ата-анасы: „Сен өлесең, себеби Жаратқан Ийениң аты менен жалған сөйлеп турсаң“, – дейди. Ал ол пайғамбаршылық еткен жағдайда, оның өз ата-анасы оның денесин түйреп, өлтиреди. Сол күни ҳәр бир жалған пайғамбар аян көрип, пайғамбаршылық етиўге уялатуғын болады. Пайғамбардың жүнли кийимин киймейди ҳәм адамларды қайтып алдамайды. Оның орнына ол: „Мен пайғамбар емеспен, дийханман. Жаслығымнан берли бир адамның қолында атызға қарайман“, – дейди. Биреў оннан: „Денеңдеги жаралар қай жерден пайда болды?“ – деп сорағанда, ол: „Булар досларымның үйинде арттырған жаралар“, – деп жуўап береди». «Оян, ҳәй қылыш! Мениң шопаныма, Мениң жақыныма қарсы шық, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси, – Шопанды шаўып тасла, Қойлар тарқалып кетсин. Мен қозыларға қарсы қол көтеремен. Пүткил елде халықтың үштен екиси қырылып, жоқ болады, – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси, – Үштен бири аман қалады. Аман қалған үштен бирин оттан өткеремен, Оларды гүмистей еритип, тазалайман, Алтынды сынағандай, сынайман. Олар Мениң атымды айтып шақырады, Мен де оларға жуўап беремен, „Булар Мениң халқым“, – деймен, Олар да Мени: „Жаратқан Ийе – бизлердиң Қудайымыз“, – дейди». Мине, Жаратқан Ийениң ҳүким күни киятыр! Ҳәй, Ерусалим халқы, көз алдыңызда мал-мүлкиңиз талан-тараж болады. Ерусалимге қарсы саўаш ашыўы ушын барлық халықларды бир жерге топлайман. Қала басып алынып, жаўлар үйлерди тонайды, ҳаяллардың намысын аяқ асты қылады. Қалада жасайтуғынлардың жартысы сүргинге әкетиледи, қалғанлары болса, қалада қалдырылады. Кейин Жаратқан Ийе бурын саўаш ўақтында ислегениндей, сол халықларға қарсы урысады. Сол күни Оның аяқлары Ерусалим қаласының шығысындағы Зәйтүн таўының үстинде турады. Зәйтүн таўы екиге бөлинеди. Таўдың ортасында шығыстан батысқа қарап кеткен кең бир ойпатлық пайда болады. Сонда таўдың бир тәрепи арқаға, екинши тәрепи болса, қублаға жылысады. Сизлер бөлинген таўдың ортасындағы ойпатлық арқалы қашасыз. Бул ойпатлық Аселге дейин созылады. Яҳуда патшасы Уззия дәўиринде болған жер силкиниў ўақтында қалай қашқан болсаңыз, солай қашасыз. Сонда Қудайым Жаратқан Ийе барлық периштелер менен бирге келеди! Сол күни нур болмайды, нур таратып туратуғын аспан денелери қараңғыласады. Күн даўам ете береди, сонда күндиз бенен түнниң айырмашылығы болмайды. Кеште де жақты болып турады. Бул қашан жүз беретуғынын тек ғана Жаратқан Ийе биледи. Сол күни Ерусалимнен ағын суў ағып шығады, оның ярымы шығыстағы теңизге, қалған ярымы батыстағы теңизге қуйылады. Суў жазда да, қыста да ағып турады. Жаратқан Ийе пүткил дүньяның патшасы болады. Сол күни Жаратқан Ийе жалғыз Қудай болып, тек ғана Оның аты уллыланады. Пүткил ел Гебадан Ерусалимниң қубласындағы Риммонға дейин Иордан тегислигиндей болып қалады. Ал Ерусалим болса жоқарыда болып, Бенямин дәрўазасынан Биринши дәрўазаға ҳәм, Мүйеш дәрўазасына дейин, Хананел минарасынан патшаның жүзим искенжесине дейин өз орнында қалады. Адамлар сол жерге орналасып, тынышлық ишинде жасайды. Ерусалим енди қайтып жоқ қылыныўға тапсырылмайды. Ерусалимге қарсы урыс ашқан барлық халықларға Жаратқан Ийе мына аўыр кеселликти жиберип, жазалайды: еле аяғында турған ўақтында-ақ денелери ирип, көзлери уясында, тиллери аўзының ишинде ширип кетеди. Сол күни Жаратқан Ийе адамларды үлкен албыраўшылыққа түсиреди. Ҳәмме жанындағы адамның қолынан услап, бир-бирине қол көтереди. Яҳуда халқы да Ерусалимде урысады. Дөгеректеги барлық халықлардың байлығы, көп муғдарда алтыны, гүмис ҳәм кийимлери олжа етип алынады. Душпан ордасының атлары, ғашырлары, түйелери, ешеклери ҳәм барлық ҳайўанлары сол аўыр кеселликке шатылады. Ерусалимге қарсы саўаш ашқанлардан аман қалғанлары болса, ҳәр жылы Әлемниң Жаратқан Ийеси болған Патшаға тәжим қылыў ушын ҳәм Қос байрамын нышанлаў ушын Ерусалимге келеди. Егер жер жүзиндеги халықлардың биреўи Әлемниң Жаратқан Ийеси болған Патшаға тәжим қылыў ушын Ерусалимге келмесе, олардың елинде жаўын жаўмайды. Егер Мысыр халқы байрамға келиўден бас тартса, Жаратқан Ийе Қос байрамына келиўден бас тартқан басқа халықлардың басына салған аўыр кеселликти олардың басына да салады. Қос байрамын нышанлаўға шықпаған Мысыр халқының ҳәм басқа барлық халықлардың жазасы усы болады. Сол күни атлардың қоңыраўларында «Жаратқан Ийеге бағышланған», деп жазылады. Жаратқан Ийениң Үйиндеги қазанлар қурбанлық орынның алдында қолланылатуғын табақлар сыяқлы мухаддес болады. Ерусалим ҳәм Яҳудадағы ҳәр бир қазан Әлемниң Жаратқан Ийесине бағышланады. Сонда қурбанлық шалыўға келгенлер сол қазанларды қурбанлықтың гөшин писириў ушын қолланыўына болады. Сол күннен баслап, Әлемниң Жаратқан Ийесиниң Үйинде саўдагерлер болмайды. Пайғамбаршылық сөзи. Жаратқан Ийе Малахия арқалы Израил халқына мына сөзлерди хабарлады: Жаратқан Ийе: «Мен сизлерди сүйип келемен», – дейди. Ал сизлер болсаңыз: «Бизлерге болған сүйиспеншилигиңди қалайынша көрсеткен едиң?» – деп сорайсыз. Жаратқан Ийе: «Эсаў Яқыптың ағасы емес пе еди? Сондай болса да, Мен Яқыпты сүйдим, ал Эсаўды жек көрдим. Эсаўдың таўлы үлкелерин ўайран қылып, елин шөлдиң сағалларына тапсырдым», – деп жуўап береди. Егер Эсаўдың урпағы эдомлылар: «Бизлер бүлгиншиликке ушырадық, бирақ ўайран болған жерлеримизди қайта тиклеп аламыз», – деп айтса, Әлемниң Жаратқан Ийеси былай деп жуўап береди: «Олар қайта қурса да, Мен және ўайран қыламан. Сонда олардың үлкеси Жаўызлық үлкеси деп аталып, ал өзлери Жаратқан Ийениң қәҳәрине мәңги ушыраған халық болады. Буны өз көзлериңиз бенен көрип, сизлер: „Жаратқан Ийе Израил шегараларының сыртында да даңққа ийе!“ – деп айтатуғын боласыз». «Руўханийлер! Ул әкесине, қул хожайынына ҳүрмет көрсетеди. Егер Мен сизлердиң әкеңиз болсам, сизлердиң Маған көрсеткен ҳүрметиңиз қаяқта? Егер хожайыныңыз болсам, Меннен қорққаныңыз қаяқта?» – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. «Ҳәй, руўханийлер, сизлер Мениң атымды ҳүрметлемей қойдыңыз. Деген менен, сизлер: „Сениң атыңа қалайынша ҳүрмет көрсетпедик?“ – деп сорайсыз. Сизлер қурбанлық орныма ҳарам садақалар алып келесизлер. Солай ислесеңиз де, „Бизлер Сениң қурбанлық орныңды қалай ҳарамладық?“ – деп сорайсызлар. Бирақ „Жаратқан Ийениң дастурханын қәдирлемесек те болады“, – деп айтасыз. Соқыр малды қурбанлық қылыў надурыс емес пе? Майып ямаса аўырыў ҳайўанды қурбанлық қылыў надурыс емес пе? Усындай бир ҳайўанды өз ҳәкимиңизге апарып көриң! Оның сеннен кеўли толар ма екен ямаса ол сени жақсы қабыллай ма екен?» – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. «Енди сизлерге Өз мийрим-шәпәәтимди көрсетиўим ушын, Маған, Қудайға жалбарының. Бирақ сизлер Маған сондай қурбанлықларды усынсаңыз, онда Мен сизлерге мийримимди түсирип, қабыл етер ме едим?» – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. «Қәне енди, араңыздағы бириңиз бийкарға қурбанлық орында от жағылмасын, деп Ибадатхананың есигин жаўып тасласа, жақсы болар еди! Мениң кеўлим сизлерден тоқ емес», – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. «Сизлердиң садақаларыңызды қабыл етпеймен. Өйткени шығыстан батысқа дейинги халықлардың арасында Мениң атым уллы болады! Ҳәмме жерде Мениң атыма арнап, түтетки түтетиледи, таза қурбанлықлар бериледи. Себеби халықлар арасында Мениң атым уллы болады!» – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. «Ал сизлер болсаңыз: „Жаратқан Ийениң дастурханы қәдирсиз, ондағы садақалар арзымас“, – деп Мениң атыма тил тийгизесиз. Соның менен бирге, „Қандай аўыр жүк!“ – деп Маған мурынларыңызды гиржийтесиз», – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. «Қурбанлық ушын урланған, майып ҳәм аўырыў ҳайўанларды алып келгениңизде, Мен соларды сизлердиң қолыңыздан қабыл етиўим керек пе?» – дейди Жаратқан Ийе. «Өз сүриўиңизден Маған, Жаратқан Ийеге бағышлап усыныўға ўәде берип қойған еркек ҳайўанның орнына кемшилиги бар ҳайўанды қурбанлық қылған өтирикшиге нәлет болсын! Себеби Мен уллы Патшаман. Халықлар Мениң атымнан қорқады», – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. «Ҳәй руўханийлер, енди бул буйрық сизлерге арналады. Егер Маған қулақ салмасаңыз ҳәм атымды ҳүрмет етпесеңиз», – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси, «сизлерге нәлет жаўдырып, сизлердиң пәтияларыңызды нәлетке айландыраман. Әлле қашан нәлетледим, себеби сизлер Мени ҳүрметлеўди қәлемедиңлер. Мен сизлердиң әўладларыңызды жазалайман. Байрамларыңызда қурбанлық қылған малларыңыздың тасландыларын жүзлериңизге ылақтыраман. Сизлерди усылар менен бирге таслап жиберемен. Лебийлилер менен дүзген келисимимниң даўам етиўи ушын, усы буйрықты Мениң бергенимди билип аласызлар», – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. «Лебийлилер менен дүзген келисимим өмир ҳәм тынышлық беретуғын келисим еди. Маған ҳүрмет көрсетсин деп, Мен оларға усыларды берген едим. Олар Меннен қорқып, атымды ҳүрмет ететуғын еди. Олардың аўзында дурыс көрсетпе бар еди ҳәм тиллеринде ҳеш қандай әдалатсызлық жоқ еди. Олар Мениң менен бирге болып, тынышлық ҳәм туўры жолда жүретуғын еди ҳәм көп адамларды гүна жолынан қайтаратуғын еди. Руўханийдиң тилиндеги сөзлер билимди сақлайды ҳәм адамлар оның аўзынан дурыс көрсетпе излейди. Өйткени ол Әлемниң Жаратқан Ийесиниң хабаршысы. Деген менен, сизлер жолдан азғырылып кеттиңиз ҳәм өз үгит-нәсиятларыңыз бенен көп адамларды гүнаға жетеледиңиз. Мениң лебийлилер менен дүзген келисимимди буздыңыз», – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. «Сизлер Мениң жолларымды излемедиңлер, Нызамға байланыслы мәселелерде адамына қарай ис туттыңлар. Сол себептен Мен де барлық халықтың алдында сизлердиң абырайыңызды түсирип, жерге урдым». Бизлердиң ҳәммемиздиң Әкемиз бир емес пе? Бизлерди Қудай жаратқан жоқ па? Ондай болса, не ушын ҳәр биримиз өз туўысқанымызға қыянет етип, Қудайдың ата-бабаларымыз бенен дүзген келисимин бузып атырмыз? Яҳуда халқы опасызлық қылды. Олар Израилда ҳәм Ерусалимде жеркенишли ислер иследи: Яҳуда басқа қудайларға табынатуғын қызларға үйленип, Жаратқан Ийениң сүйген мухаддес Ибадатханасын ҳарамлады. Буны ислеген адам ким болыўына қарамастан, ол Әлемниң Жаратқан Ийесине қурбанлықлар алып келсе, Жаратқан Ийе оны Яқыптың шатырларынан жоқ қылсын! Сизлер ислеп атырған және бир ис бар: Жаратқан Ийениң қурбанлық орнын көз жаслар менен толтырып жибергенсиз, дад салып, ҳәсирет шегип атырсыз. Себеби Жаратқан Ийе сизлердиң алып келген қурбанлықларыңызды қабыл етпей атыр, Ол булардан ыразы емес. «Не ушын?» – деп сорайсызлар. Себеби сизлер жас ўақтыңызда үйленген ҳаялыңызға қыянет еттиңлер. Ол сизлердиң өмирлик жолдасыңыз, некели ҳаялыңыз еди. Жаратқан Ийениң Өзи екеўиңиздиң араңызда гүўа болған еди. Қудай сизлерди бир дене ҳәм бир руўх қылып жаратпады ма? Не ушын бир қылды? Өйткени Ол Өзине айрықша болған бир урпақ излеген еди. Сонлықтан өзлериңизге ықтыят болың, ҳеш бириңиз жаслықта үйленген ҳаялыңызға қыянет етпең. «Мен некениң бузылыўын жек көремен», – дейди Израилдың Қудайы Жаратқан Ийе. «Ҳаялына усындай жаўызлық ислеген адамнан жеркенемен», – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. Сонлықтан абайлы болыңлар ҳәм қыянет етпеңлер. Сизлер сөзлериңиз бенен Жаратқан Ийени шаршатып жибердиңлер. Сизлер: «Бизлер Оны қалай шаршаттық?» – деп сорайсыз. Ал сизлер Оны: «Жаманлық қылған ҳәр бир адам Жаратқан Ийениң алдында жақсыдур, Оның кеўли олардан толыдур», – деп шаршаттыңыз. Және де: «Қәне, әдилликти сақлайтуғын Қудай қайда өзи?» – деп сорайсыз. «Мине, Мен Өз хабаршымды жиберемен. Ол Мениң алдымда жол таярлайды. Сизлер көриўди аңсап жүрген келисимниң хабаршысы киятыр. Сизлер излеп атырған Ийе тосаттан Өз Ибадатханасына келеди», – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. Бирақ Ол келгенде, ким шыдай алады? Ол пайда болғанда, ким тура алады? Себеби Ол таплап тазалайтуғын от сыяқлы, кир жуўыўшының сабыны сыяқлы болады. Ол гүмисти еритип тазалап алатуғын адам сыяқлы ҳүким тахтына отырып, лебийлилерди пәклейди. Аўа, алтын ҳәм гүмисти тазалағандай етип, тазалайды. Сонда олар Жаратқан Ийеге туўры жол менен қурбанлықлар усынатуғын болады. Кейин өткен күнлердегидей, бурынғы жыллардағы сыяқлы, Яҳуда ҳәм Ерусалимде усынылған садақалар Жаратқан Ийеге мақул болады. «Сонда сизлерди ҳүким қылыў ушын бараман. Меннен қорқпағанларға: жулдыз изертлеўшилерге, бузықлық қылғанларға, жалған ант ишкенлерге, жумысшының ис ҳақысын бермегенлерге, жетим-жесирлерди езиўшилерге ҳәм келгиндилердиң ҳуқықын шеклегенлерге қарсы шығып, оларды тезлик пенен әшкаралайман», – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. «Мен Жаратқан Ийемен, Мен ҳеш ўақытта өзгермеймен. Соның ушын, сизлер жоқ болып кетпедиңлер, ҳәй, Яқып урпақлары! Сизлер ата-бабаларыңыздың дәўиринен баслап, Мениң қағыйдаларымнан жүз бурып, оған әмел қылмай киятырсыз. Енди тәўбе қылып, Мениң алдыма келиңлер. Сонда Мен де сизлерге қайтып бараман», – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. «Бирақ сизлер: „Не себептен тәўбе қылыўымыз керек?“ – деп сорайсызлар. Адамзат Қудайдан бир нәрсе урлаўы мүмкин бе? Ал сизлер болса, Меннен урлап атырсызлар. „Сеннен не урлаппыз?“ – деп сорайсыз. Сизлер оннан бири менен садақаларды урлап атырсызлар! Сизлер ғарғысқа ушырадыңлар. Себеби сизлер – пүткил халық Меннен урлап атырсыз. Үйимде азық-аўқат болыўы ушын, барлық оннан бирлериңизди затлар сақланатуғын бөлмеге алып келиңлер. Мени усылайынша сынап көриңлер», – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. «Сонда аспан қақпақларын ашаман, сизлердиң үстиңизге берекет жаўдырып, толып тастыраман. Егинлериңизди шегирткелердиң жеп кетиўине жол қоймайман ҳәм жүзим бағларыңыз жемиссиз қалмайды», – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. «Сонда барлық халықлар сизлерди: „Қандай бахытлы халық“ – деп атайды. Себеби сизлердиң елиңиз әжайып бир жер болады», – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. «Сизлер Маған қарсы жаман сөзлер сөйледиңиз», – дейди Жаратқан Ийе. «Сонда да сизлер: „Бизлер Саған қарсы не айтып едик?“ – деп сорайсыз. Сизлер былай деп айтқан едиңиз: „Қудайға хызмет етиўдиң пайдасы жоқ. Әлемниң Жаратқан Ийесиниң талапларын орынлаўдың, Оның алдында аза тутқан адамдай болып жүриўдиң бизлерге не кереги бар? Ал енди бизлер менменлерди бахытлы деп есаплаймыз. Жаўызлық қылыўшылар табысқа ерисип атыр. Мине, Қудайды сынағанлар жазадан аман қалып атыр“». Бирақ Жаратқан Ийеден қорқатуғынлар өз ара сәўбетлести. Жаратқан Ийе олардың сәўбетине қулақ салып, тыңлады. Жаратқан Ийеден қорқып, Оның атын сыйлағанлар ушын, Оның алдында бир естелик китабы жазылды. «Мен белгилеген сол күнде, олар Мениң ғәзийнем болады», – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. «Әке өзине бойсынған улына қандай мийрим көрсетсе, Мен де оларға сондай мийрим көрсетемен. Сол ўақытта сизлер ҳақ адам менен жаўыз адамның, Қудайға хызмет еткен адам менен хызмет етпеген адамның арасындағы айырмашылықты және көресиз». «Мине, сол күн жақынлап қалды. Ол лаўлап жанып турған тандырға мегзейди. Сонда менменлер менен жаўызлық қылыўшылар сабан сыяқлы болып қалады. Сол күни олардың ҳәммеси жағып жибериледи», – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. «Олардың тамыры да, шақасы да қалмайды. Ал сизлер, Мениң атыма ҳүрмет көрсететуғынлар ушын, нурлары менен шыпа беретуғын әдиллик қуяшы шығады. Сонда сизлер қорадан шыққан бузаўдай секирип ойнап, шадланасызлар. Жаўызларды басқылап таслайсызлар. Аўа, Мен усыларды әмелге асырған күни, олар аяғыңыздың астындағы топырақ сыяқлы болып қалады», – дейди Әлемниң Жаратқан Ийеси. «Қулым Муўсаның Нызамын, пүткил Израил халқы ушын Хореб таўында Муўсаға берген қағыйдаларды ҳәм көрсетпелерди есиңизге алың. Жаратқан Ийениң уллы ҳәм қорқынышлы күни келмесинен алдын, Мен сизлерге пайғамбар Илиясты жиберемен. Мен келип, пүткил елди ғарғап, жоқ қылмаўым ушын, ол әкелердиң жүреклерин балаларына, балалардың жүреклерин әкелерине қаратып, жарастырады». Ибрайым ҳәм Даўыттың урпағы Ийса Масийхтың шежиреси мынадай: Ибрайымнан Ысақ туўылды. Ысақтан Яқып туўылды. Яқыптан Яҳуда ҳәм оның аға-инилери туўылды. Яҳуда менен Тамарадан Перес ҳәм Зерах туўылды. Перестен Хесрон туўылды. Хесроннан Рам туўылды. Рамнан Амминадаб туўылды. Амминадабтан Нахшон туўылды. Нахшоннан Салмон туўылды. Салмон менен Рахабтан Боаз туўылды. Боаз бенен Руттан Обид туўылды. Обидтен Ишай туўылды. Ишайдан Даўыт патша туўылды. Даўыт пенен бурын Урияның жубайы болған ҳаялдан Сулайман туўылды. Сулайманнан Рехабам туўылды. Рехабамнан Абия туўылды. Абиядан Аса туўылды. Асадан Еҳошафат туўылды. Еҳошафаттан Еҳорам туўылды. Еҳорамнан Уззия туўылды. Уззиядан Иотам туўылды. Иотамнан Ахаз туўылды. Ахаздан Хизкия туўылды. Хизкиядан Менашше туўылды. Менашшеден Амон туўылды. Амоннан Иошия туўылды. Бабилонияға сүргин етилгенде, Иошиядан Ехония ҳәм оның инилери туўылды. Бабилонияға сүргин етилгеннен кейин, Ехониядан Шеалтиел туўылды. Шеалтиелден Зеруббабел туўылды. Зеруббабелден Абиҳуд туўылды. Абиҳудтан Эляким туўылды. Элякимнен Азор туўылды. Азордан Садоқ туўылды. Садоқтан Ахим туўылды. Ахимнен Элиҳуд туўылды. Элиҳудтан Элазар туўылды. Элазардан Маттан туўылды. Маттаннан Яқып туўылды. Яқыптан Мәриямның күйеўи Юсуп туўылды. Мәриямнан Масийх деп аталған Ийса туўылды. Солай етип, ҳәммеси болып: Ибрайымнан Даўытқа дейин он төрт урпақ, Даўыттан Бабилонияға сүргин етилиўге дейин он төрт урпақ, Бабилонияға сүргин етилгеннен Масийхқа дейин он төрт урпақ. Ийса Масийхтың туўылыўы былай болды: Оның анасы Мәриям Юсупке атастырылғаннан кейин, олар қосылмастан бурын, Мәриямның Мухаддес Руўхтан ҳәмиледар екенлиги билинди. Оның күйеўи Юсуп ҳақ адам болып, Мәриямды уятқа қалдырмайын деп, оған үйлениўден жасырын түрде бас тартыўды ойлады. Ол усылай ойлап жүргенде, Жаратқан Ийениң бир периштеси оның түсине енип: – Ҳәй, Даўыттың урпағы Юсуп! Сен Мәриямды өзиңе ҳаяллыққа алыўға қорқпа. Оның ишиндеги баласы Мухаддес Руўхтан. Мәриям ул туўады. Сен оның атын Ийса деп қоясаң, себеби Ол Өз халқын гүналарынан қутқарады, – деди. Булардың ҳәммеси Жаратқан Ийениң пайғамбар арқалы алдын ала айтқан мына сөзлериниң орынланыўы ушын болды: «Мине, қыз ҳәмиледар болып Ул туўады. Оның атын Иммануел деп қояды». Иммануел – «Қудай бизлер менен бирге» деген мәнисте. Юсуп уйқыдан турғаннан соң, Жаратқан Ийениң периштесиниң буйырғанын ислеп, Мәриямға үйленди. Бирақ Мәриям улын туўғанша, Юсуп оған жақынлаған емес. Бала туўылғаннан кейин, ол баланың атын Ийса деп қойды. Ийса Яҳудияның Бейтлеҳем қаласында, патша Ҳиродтың заманында туўылды. Узақ ўақыт өтпей, Ерусалим қаласына күншығыстан жулдыз изертлеўшилер келип: – Яҳудийлердиң жаңа туўылған Патшасы қаяқта екен? Өйткени бизлер күншығыста Оның жулдызын көрип, Оған табыныўға келдик, – деп сорады. Буны еситкен патша Ҳирод ҳәм оның менен бирге пүткил Ерусалим қаласы тынышсызланып қалды. Ҳирод халықтың барлық бас руўханийлерин ҳәм диний муғаллимлерин жыйнап алып, олардан Масийхтың қай жерде туўылыўы тийис екенин сорады. Олар былай деди: – Яҳудиядағы Бейтлеҳемде. Себеби пайғамбар арқалы мынадай сөзлер жазылған: «Ҳәй, Яҳуда жериндеги Бейтлеҳем! Яҳудадағы баслы қалалардан сен ҳеш кем емессең! Өйткени Мениң халқым Израилды бағатуғын Көсем Сеннен шығады». Сонда Ҳирод жулдыз изертлеўшилерди жасырын шақыртып, олардан жулдыздың шыққан ўақтын билип алды. Оларды Бейтлеҳемге жиберип: – Барып, Нәресте ҳаққында жақсылап билип алың. Оны тапқаннан кейин, маған хабар бериң, мен де барып Оған табынайын, – деди. Олар патшаның сөзин еситип болып, жүрип кетти. Сонда өзлери күншығыста көрген жулдыз олардың алдында жүрип, жол көрсетти ҳәм Нәресте жатқан үйдиң үстинде тоқтады. Жулдызды көргенде, олар қатты қуўанды. Үйге кирип, Нәрестени ҳәм Оның анасы Мәриямды көрди де, Нәрестениң аяғына жығылып, Оған табынды. Өзлериниң ғәзийне ыдысларын ашып, Оған алтын, ладан ҳәм мирра деген хош ийисли затларды сыйға берди. Олар Ҳиродқа қайтып бармаў ҳаққында түслеринде ескертилгенликтен, басқа бир жол менен өз еллерине қайтып кетти. Жулдыз изертлеўшилер кеткеннен кейин, Жаратқан Ийениң бир периштеси Юсуптиң түсине енип: – Орныңнан тур да, Нәресте менен анасын алып, Мысырға қаш! Саған өзим хабар бергенимше, сол жерде бол! Себеби Ҳирод Нәрестени өлтириў ушын излемекте, – деди. Юсуп турды да, Нәресте менен анасын алып, түн ишинде Мысырға қашып кетти. Ҳиродтың өлимине шекем сол жерде болды. Солай етип, Жаратқан Ийениң: «Улымды Мысырдан шақырып алдым», – деп пайғамбар арқалы алдын ала айтқан сөзлери орынланды. Ал Ҳирод жулдыз изертлеўшилердиң алдап кеткенин түсинип, қатты ашыўланды. Жулдыз изертлеўшилерден ўақытты билип алған ол Бейтлеҳемдеги ҳәм оның дөгерегиндеги еки жасқа шекемги ул балалардың ҳәммесин өлтириўди буйырды. Солай етип, Еремия пайғамбар арқалы айтылған мына сөзлер орынланды: «Рамадан бир даўыс еситилди, Қатты зарлап жылаған. Балаларын жоқлап жылар Раҳила. Жубанғысы келмес, өйткени жоқ енди олар». Ҳирод өлгеннен кейин, Жаратқан Ийениң бир периштеси Мысырда Юсуптиң түсине енип: – Орныңнан тур да, Нәресте менен анасын алып, Израил елине қайт. Себеби Нәрестени өлтирмекши болғанлар өлди, – деди. Юсуп турып, Нәресте менен анасын алып, Израил елине қайтты. Бирақ Яҳудияда Ҳиродтың орнына баласы Архелай патша болып отырғанын еситип, Юсуп ол жерге барыўға қорқты. Түсинде аян арқалы ескертилген ол Галила үлкесине кетип, Насыра деген қалаға орналасты. Солай етип, «Ол насыралы деп аталады», деп пайғамбарлардың алдын ала айтқанлары орынланды. Сол күнлери шомылдырыўшы Яқыя келип, Яҳудия үлкесиниң шөл даласында: – Тәўбе етиңлер! Себеби Аспан Патшалығы жақынлады, – деп жәриялады. Ийшая пайғамбар арқалы мынадай деп алдын ала айтылған адам усы Яқыя еди: «Шөл далада бақырған бир даўыс еситиледи: „Ийемизге жол таярлаңлар, Оның жүретуғын жолларын дүзетиңлер!“» Яқыя түйениң жүнинен кийим кийген, белин тери қайыс пенен буўған болып, оның аўқаты шегиртке менен жабайы ҳәррениң палы еди. Сол ўақытта Ерусалимниң, пүткил Яҳудия үлкесиниң ҳәм Иорданның пүткил дөгерегиниң турғынлары оның алдына барды ҳәм өзлериниң гүналарын мойынлап, Иордан дәрьясында шомылдырылды. Яқыя өзине көп парисейлер менен саддукейлердиң суўға шомылдырылыўға киятырғанын көрип, оларға: – Ҳәй, уўлы жыланлардың туқымлары! Келешектеги қәҳәрли жазадан қутылыўды сизлерге ким үйретти? Тәўбе еткениңизге ылайық жемис бериңлер! Және: «Ата тегимиз Ибрайым ата-ғо!» – деп ишлериңизден ойламаңлар. Сизлерге айтатуғыным: Қудай Ибрайымға мына таслардан да урпақ жасап бере алады. Тереклердиң тамырында ҳәзирдиң өзинде-ақ балта жатыр. Жақсы мийўе бермейтуғын ҳәр бир терек шабылып, отқа тасланады. Тәўбе еткениңиздиң белгиси ретинде, мен сизлерди суў менен шомылдыраман. Бирақ меннен кейин Келиўши меннен де қүдиретли: мен Оның аяқ кийимин шешиўге де ылайықлы емеспен. Ол сизлерди Мухаддес Руўх ҳәм от пенен шомылдырады. Оның жабасы қолында. Ол Өз қырманын тазалап, бийдайын ғәллеханасына жыйнайды, ал сабанын сөнбес отқа жандырады, – деди. Сонда Ийса Яқыя тәрепинен шомылдырылыў ушын Галиладан Иордан дәрьясына, Яқыяның қасына келди. Бирақ Яқыя Оны иркип: – Сениң қолыңнан шомылдырылыўға мен мүтәжбен-ғо! Сен неге маған киятырсаң? – деди. Бирақ, Ийса оған жуўап берип: – Енди ыразы бол, пүткил ҳақлықты бизлер усылайынша орынлаўға тийислимиз, – деди. Соннан соң, Яқыя Оған қайылшылық берди. Ийса шомылдырылып, дәрриў суўдан шықты. Мине, аспан ашылып, Ол Қудайдың Руўхының Өзиниң үстине кептер пишининде түсип киятырғанын көрди. Сонда аспаннан: – Бул – Мениң сүйикли Улым, Мен Оған ырзаман! – деген саза еситилди. Соннан соң, шайтан сынасын деп, Мухаддес Руўх Ийсаны шөлге алып барды. Ийса сол жерде қырық күн, қырық түн ораза тутып, ақыры аш болды. Сонда азғырыўшы шайтан Оның қасына келип: – Егер Сен Қудайдың Улы болсаң, мына тасларға буйыр, олар нанға айлансын! – деди. Ийса жуўап қайтарып: «Адам тек ғана нан менен емес, ал Қудайдың аўзынан шыққан ҳәр бир сөз бенен жасайды», – деп айтылған, – деди. Соннан соң, шайтан Оны мухаддес қала Ерусалимге алып барып, Ибадатхананың төбесине турғызып қойды да, Оған: – Егер Сен Қудайдың Улы болсаң, төмен секир. Себеби былай деп жазылған: «Ол периштелерине буйрық береди. Аяғыңды тасқа урып алмаўың ушын, Олар Сени қолларында алып жүреди», – деди. Ийса оған: – «Қудайың Жаратқан Ийени сынама!» – деп те жазылған, – деди. Және шайтан Оны жүдә бийик бир таўға апарып, Оған дүньяның барлық патшалықлары менен олардың сән-салтанатын көрсетип: – Егер аяғыма жығылып, маған табынсаң, усылардың ҳәммесин Саған беремен, – деди. Сонда Ийса оған: – Жоқ бол көзимнен, шайтан! «Қудайың Жаратқан Ийеге сыйынып, тек Оған хызмет ет!» – деп Мухаддес Жазыўда айтылған, – деди. Соннан кейин, шайтан Оның қасынан кетти. Сонда периштелер келип, Ийсаға хызмет етти. Ийса Яқыяның тутқынға алынғанын еситип, Галила үлкесине қайтып кетти. Ол Насыра қаласын қалдырып, Зебулон ҳәм Нафталий дөгерегиндеги көлдиң жағасында жайласқан Капарнаҳум қаласына келип орналасты. Солай етип, Ийшая пайғамбар арқалы айтылған мына сөзлер орынланды: «Ҳәй, Зебулон жери менен Нафталий жери, Теңизге баратуғын жолдағы, Иорданның арғы жағасындағы, Басқа миллетлер жасайтуғын Галила ели! Қараңғылықта жасаған халық Үлкен бир жарықты көрди. Өлим қараңғысында жасағанлар ушын, Жақтылық нуры түсти». Сол ўақыттан баслап, Ийса: – Тәўбе етиңлер! Себеби Аспан Патшалығы жақынлады! – деп жәриялай баслады. Ийса Галила көлиниң жағасында жүргенде, көлге аў салып атырған еки ағалы-инилини: Петр деп аталған Шимонды ҳәм оның иниси Андрейди көрди. Олар балықшылар еди. Ийса оларға: – Мениң изиме ериңлер! Мен сизлерди адамларды аўлайтуғын аўшылар қыламан, – деди. Олар дәрриў аўларын таслап, Оның изине ерди. Сол жерден кетип баратырып, Ол басқа еки ағалы-инилини: Зебедейдиң улы Яқыпты ҳәм оның иниси Юханды көрди. Олар әкеси Зебедей менен бирге қайықта аўларын жамап отырған еди. Ийса оларды да шақырды. Олар дәрриў қайықты да, әкесин де қалдырып, Оның изине ерди. Ийса пүткил Галила үлкесин аралап жүрди. Олардың мәжилисханаларында тәлим берди ҳәм Аспан Патшалығы туўралы Хош Хабарды жәриялап, халықтағы ҳәр қандай аўырыў ҳәм ҳәлсизликти шыпалайтуғын еди. Ийса туўралы хабар пүткил Сирияға жайылды. Барлық аўырыў адамларды, түрли сырқаў ҳәм дәртке ушырағанларды, жин урғанларды, қояншық ҳәм ләң болғанларды Оған алып келди. Ийса оларға шыпа берди. Оның изине Галиладан, Декаполистен, Ерусалимнен, Яҳудиядан ҳәм Иорданның арғы жағынан келген көп халық ерип жүрди. Ийса аламанды көрип, бир таўға шықты. Ол отырғаннан кейин, шәкиртлери қасына келди. Ийса оларға былай деп тәлим бере баслады: – Қудайға мүтәж екенлигин түсингенлер бахытлы! Аспан Патшалығы олардики! Қайғырып жүргенлер бахытлы! Олар жубаныш табады. Кишипейиллилер бахытлы! Олар жер жүзине ийелик етеди. Ҳақлықты аңсап, оған умтылғанлар бахытлы! Қудай оларды толық қанаатландырады. Мийрим-шәпәәтлилер бахытлы! Олар мийрим-шәпәәт алады. Пәк кеўиллилер бахытлы! Олар Қудайды көреди. Жарастырыўшылар бахытлы! Олар Қудайдың балалары деп аталады. Ҳақлық ушын қуўдаланғанлар бахытлы! Аспан Патшалығы олардики. Адамлар сизлерди Мен себепли хорласа, қуўдаласа, ҳәр түрли өтирик сөзлер менен жаманласа, сизлер бахытлысызлар! Қуўаныңлар ҳәм шадланыңлар! Өйткени сизлердиң аспандағы сыйыңыз үлкен. Сизлерден бурынғы пайғамбарларды да усылай қуўдалаған. – Сизлер – дүньяның дузысызлар. Бирақ дуз өз күшин жойтса, оны қалай және шорлы қылыўға болады? Онда ол ҳеш нәрсеге жарамайды, тек шығарып тасланып, адамлардың аяғы астында басылып қалады. Сизлер – дүньяның нурысызлар. Таў басына салынған қала жасырын болып қалмайды. Сондай-ақ шыраны жаққаннан соң, оны ыдыстың астына емес, ал шыра қойғышқа қояды, сонда ол үйдегилердиң ҳәммесине өз жақтысын түсиреди. Сол сыяқлы, сизлердиң нурыңыз адамлардың алдында жарқырай берсин. Адамлар сизлердиң жақсы ислериңизди көрип, аспандағы Әкеңизди даңққа бөлесин! – Сизлер Мени Мухаддес Нызамды ямаса пайғамбарлардың Жазыўларын бийкар етиўге келди, деп ойламаңлар. Мен бийкар етиў ушын емес, ал орынлаў ушын келдим. Сизлерге шынын айтып турман: аспан менен жер жойылмағанша, Мухаддес Нызамның бир ҳәриби де, бир ноқаты да жойылмайды, барлығы да орынланыўы тийис. Солай етип, ким де ким усы буйрықлардың ең киши биреўин бузып, адамларға да солай үйретсе, ол Аспан Патшалығында ең киши болып саналады. Ал ким де ким оларды орынлап, адамларға үйретсе, ол Аспан Патшалығында уллы болып саналады. Мениң сизлерге айтатуғыным: егер сизлердиң ҳақлығыңыз диний муғаллимлер менен парисейлердикинен артық болмаса, сизлер Аспан Патшалығына кирмейсиз. – «Адам өлтирме! Ким де ким адам өлтирсе, ол ҳүким етилиўге тийисли», – деп бурынғыларға айтылғанды еситкенсиз. Ал Мениң сизлерге айтатуғыным: ким де ким туўысқанына бийкарға ғәзепленсе, ол ҳүким етилиўи тийис. Ким де ким туўысқанын масқаралап, оған: «Ақылсыз адамсаң!» десе, жоқарғы кеңес тәрепинен ҳүким етилиўи тийис. Ал ким де ким туўысқанына: «Ақмақ!» десе, дозақ отына түсиўи тийис. Сонлықтан егер де сен қурбанлығыңды қурбанлық орынға алып келгениңде, туўысқаныңның саған өкпели екени сол жерде есиңе түссе, қурбанлығыңды сол жерде, қурбанлық орынның алдында қалдырып, әўели туўысқаныңа барып, оның менен жарасып ал! Соңынан қайтып келип, қурбанлығыңды Қудайға бер. Биреў саған қарсы даў көтерип, сени қазыханаға алып баратырғанда, оның менен тезирек жарасып ал. Олай етпесең, ол сени қазының алдына апарады, қазы сени сақшыға тапсырып, қаматып таслайды. Саған шынын айтаман: соңғы тийиниңди төлеп таўыспағаныңша, ол жерден шыға алмайсаң. – Сизлер: «Неке ҳадаллығын бузба!» – дегенди еситкенсиз. Ал Мениң сизлерге айтатуғыным: ким де ким басқа бир ҳаялға бузық нийет пенен қараса, ол әлле қашан-ақ, кеўлинде оның менен неке ҳадаллығын бузған болады. Егер сени оң көзиң азғырса, оны ойып тасла. Себеби пүткил денеңниң дозаққа тасланғанынан гөре, бир мүшеңниң жоқ болғаны саған жақсырақ болады. Егер сени оң қолың азғырса, оны шаўып тасла. Пүткил денеңниң дозаққа түскенинен гөре, бир мүшеңниң жоқ болғаны саған жақсырақ болады. Тағы да: «Ким де ким өз ҳаялы менен ажыраспақшы болса, оған талақ хат берсин», – делинген. Ал Мениң сизлерге айтатуғыным: ким де ким неке ҳадаллығын бузбаған ҳаялынан ажырасса, ҳаялының неке ҳадаллығын бузыўына себепкер болады. Сондай-ақ ким де ким күйеўинен ажырасқан бир ҳаялды алса, ол неке ҳадаллығын бузады. – Тағы да сизлер: «Антыңды бузба, Жаратқан Ийе алдында антыңды орынла!» – деп бурынғыларға айтылғанды еситкенсиз. Ал Мениң сизлерге айтатуғыным: ҳеш ўақытта ант ишпе! Аспан менен де ант ишпе, өйткени ол – Қудайдың тахты. Жер менен де ант ишпе, себеби ол – Оның аяқ басары. Ерусалим менен де ант ишпе, өйткени ол – уллы Патшаның қаласы. Өз басың менен де ант ишпе, себеби сен шашыңның бир талын да я ағарта, я қарайта алмайсаң. Сизлердиң: «аўа» сөзиңиз «аўа», «яқ» сөзиңиз «яқ» болсын, буннан басқасы шайтаннан. – Сизлер: «Көзге көз, тиске тис», – дегенди еситкенсиз. Ал Мениң сизлерге айтатуғыным: жаман адам менен қарсыласпаң. Биреў бетиңниң оң жағына урса, оған бетиңниң сол жағын да тут. Биреў сениң менен даўласып көйлегиңди алғысы келсе, оған шапаныңды да шешип бер. Биреў сени өзи менен бирге бир шақырым жер жүриўге мәжбүрлесе, оның менен бирге еки шақырым жүр. Сеннен сорағанға бер, сеннен қарызға алайын дегеннен аяма. – Сизлер: «Жаныңдағы адамды сүй, душпаныңды жек көр» – дегенди еситкенсиз. Ал Мениң сизлерге айтатуғыным: душпанларыңызды сүйиңлер, сизлерди қуўдалайтуғынлар ушын дуўа етиңлер. Сонда аспандағы Әкеңиздиң балалары боласызлар. Өйткени Ол жаманлардың үстине де, жақсылардың үстине де, Өз қуяшының нурын төгеди ҳәм ҳақ адамлардың үстине де, наҳақлардың үстине де, жаўынын жаўдырады. Егер сизлер өзлериңизди сүйгенлерди ғана сүйсеңлер, қандай сыйлық аласызлар? Салықшылар да солай ислемей ме? Сизлер туўысқанларыңыз бенен ғана сәлемлессеңлер, онда қандай өзгешелигиңиз бар? Бутқа табыныўшылар да солай ислемей ме? Солай етип, аспандағы Әкеңиздиң минсиз болғаны сыяқлы, сизлер де минсиз болыңлар! – Абайлаңлар, сизлер саўап ислериңизди адамларға көрсетиў ушын, олардың алдында ислемеңлер. Олай етсеңлер, сизлерге аспандағы Әкеңизден сыйлық болмайды. Солай етип, сен қайыр-садақа бергениңде, еки жүзлилер сыяқлы жар салма. Бундайлар адамлар мақтасын деп, мәжилисханаларда ҳәм көшелерде усылай ислейди. Сизлерге шынын айтып турман: олар әлле қашан өз сыйларын алып болды. Сен қайыр-садақа бергениңде, оң қолыңның не ислегенин сол қолың билмесин. Сонда сен қылған қайырлы ис жасырын болады ҳәм жасырынлықты көриўши Әкең саған қайтарады. – Дуўа еткениңизде, адамларға көрсетиў ушын мәжилисханаларда ҳәм көшелердиң мүйешлеринде турып дуўа етиўди жақсы көретуғын еки жүзлилер сыяқлы болмаңлар. Сизлерге шынын айтып турман: олар әлле қашан өз сыйларын алып болды. Ал сен дуўа еткениңде бөлмеңе кирип, есигиңди жапқаныңнан соң, көзге көринбейтуғын Әкеңе дуўа ет! Сонда жасырынлықты көриўши Әкең саған қайтарады. Дуўа еткениңизде, бутқа табыныўшылар сыяқлы мылжыңға берилмеңлер. Олар көп сөйлесек тыңлар деп ойлайды. Сизлер оларға уқсамаңлар. Себеби Әкеңиз неге мүтәж екенлигиңизди Оннан сорамасыңыздан алдын биледи. Сонлықтан сизлер былай деп дуўа етиңлер: Аспандағы Әкемиз! Сениң атың мухаддес бола берсин. Сениң Патшалығың келсин. Аспанда орынланғаны сыяқлы, Жерде де Сениң еркиң орынлансын. Бизлерге бүгин де күнделикли нанымызды бере гөр. Бизлерге гүна ислегенлерди кеширгенимиздей, Бизлердиң де гүналарымызды кешире гөр. Бизлердиң азғырылыўымызға жол қоймай, Шайтаннан қутқара гөр. Себеби Патшалық та, қүдирет те, уллылық та мәңгиликке Сеники. Аўмийин. Егер сизлерге гүна ислегенлерди кеширсеңлер, аспандағы Әкеңиз де сизлерди кеширеди. Ал егер сизлерге гүна ислегенлерди кеширмесеңлер, Әкеңиз де гүналарыңызды кеширмейди. – Ораза тутқаныңызда, еки жүзлилер сыяқлы муңайып жүрмеңлер. Олар адамларға ораза тутыўшы болып көриниў ушын ғана ажарын бузып жүреди. Сизлерге шынын айтаман: олар әлле қашан өз сыйларын алып болды. Сен ораза тутқаныңда, шашыңа әтир май жағып, бетиңди жуў. Солай етип, ораза тутқаның адамларға емес, ал көзге көринбейтуғын Әкеңе көринсин. Жасырынлықты көриўши Әкең саған қайтарады. – Өзлериңизге жер бетинде байлық жыйнамаңлар. Бул жерде оны күйе де жейди, тат та басады, урылар да бузып кирип урлайды. Ал өзлериңизге аспанда байлық жыйнаңлар. Сол жерде оны күйе де жемейди, тат та баспайды, урылар да бузып кирип урламайды. Өйткени байлығыңыз қай жерде болса, жүрегиңиз де сол жерде болады. Көз – денениң шырағы. Сонлықтан да, егер көзиң саў болса, пүткил денең де жарық болады. Егер көзиң саў болмаса, пүткил денең де қараңғы болады. Сонлықтан егер ишиңдеги жарық қараңғы болса, онда қараңғылықтың өзи қаншелли тас түнек болады! Ҳеш ким еки хожайынға хызмет ете алмайды. Себеби ол биреўин жек көрип, екиншисин жақсы көреди ямаса биреўине садық болып, екиншисине итибарсыз қарайды. Сизлер ҳәм Қудайға, ҳәм байлыққа бирдей хызмет ете алмайсызлар. – Сонлықтан сизлерге айтатуғыным: жаныңыз ушын не ишип, не жеймиз деп, денеңиз ушын не кийемиз деп тәшиўишленбеңлер. Жан аўқаттан, дене кийимнен артық емес пе? Аспандағы қусларға қараңлар! Олар екпейди де, ормайды да, телекке жыйнамайды да, ал аспандағы Әкеңиз оларды асырайды. Сизлер олардан анағурлым артық емессизлер ме? Тәшиўишлениў себепли, ким сизлердиң араңызда өз өмирин бир саатқа болса да узайта алады? Кийим туўралы неге тәшиўишленесизлер? Даладағы лала гүллердиң қалай өсип турғанына қараңлар! Олар мийнет те етпейди, жип те ийирмейди. Ал сизлерге айтатуғыным: Сулайман да өзиниң сән-салтанатында усылардың биреўиндей сәнли кийинбеген еди. Егер бүгин далада өсип турғаны менен, ертең ошаққа тасланатуғын шөпти Қудай усылай кийиндирсе, сизлерди олардан да артық кийиндирмес пе еди, ҳәй, исеними азлар! Сонлықтан да: «Не ишип, не жеймиз?» ямаса «Не кийемиз?» – деп тәшиўишленбеңлер. Өйткени усылардың ҳәммесин бул дүньяға тийисли адамлар излеп жүреди. Усы нәрселердиң ҳәммесине мүтәж екениңизди аспандағы Әкеңиз биледи. Ең алды менен Қудайдың Патшалығын ҳәм Оның ҳақлығын излеңлер! Сонда булардың ҳәммеси сизлерге қосымша етип бериледи. Солай етип, ертеңги күн туўралы тәшиўишленбеңлер! Себеби ертеңги күн өзи ушын өзи ғам жейди. Ҳәр күнниң өз ғамы өзине жетеди. – Басқаларды ҳүким етпеңлер, сонда сизлер де ҳүким етилмейсиз. Өйткени сизлер басқаларды қандай ҳүким етсеңлер, өзлериңиз де сондай ҳүким етилесизлер. Қандай өлшем менен өлшеп берсеңлер, өзлериңизге де сондай өлшем менен өлшеп бериледи. Сен неге туўысқаныңның көзиндеги шөпти көрип турып, өз көзиңдеги қаданы сезбейсең? Өз көзиңде қада бола тура, қалай: «Қәне, көзиңдеги шөпти алып таслайын», – деп туўысқаныңа айтасаң? Ҳәй, еки жүзли! Дәслеп өз көзиңдеги қаданы алып тасла, сонда анық көрип, туўысқаныңның көзиндеги шөпти алып таслай аласаң. Мухаддес затты ийтлерге бермеңлер, ҳинжи-маржанларыңызды шошқалардың алдына тасламаңлар. Олар ҳинжилериңизди аяқлары менен басқылап, айланып келип өзлериңизди тилкимлеп таслайды. – Сораңлар, сизлерге бериледи. Излеңлер, табасызлар. Есикти қағыңлар, ол сизлерге ашылады. Өйткени сораған ҳәр бир адам алады, излеген табады, есик қаққанға ашылады. Сизлердиң араңызда улы нан сораса, тас беретуғын адам бар ма? Я болмаса, балық сораса, оған жылан беретуғын бар ма? Өзлериңиз жаман бола тура, балаларыңызға жақсы сыйлар бериўди билсеңиз, онда аспандағы Әкеңиз Өзинен сорағанларға қаншелли көп ийгиликлер береди! Солай етип, ҳәмме исте адамлардың өзлериңизге не ислеўин қәлесеңлер, сизлер де оларға соны ислеңлер. Мухаддес Нызамның да, пайғамбарлардың Жазыўларының да мәниси усы. – Тар қапыдан кириңлер. Өйткени набыт болыўға апаратуғын қапы кең, жол да енли, оның менен жүретуғынлар көп. Ал өмирге апаратуғын қапы тар, жол да енсиз, оны табатуғынлар аз. – Жалған пайғамбарлардан сақ болыңлар! Олар қой терисин жамылып сизлерге келеди, бирақ ишлеринде олар жыртқыш қасқырлар. Сизлер оларды мийўесинен билесизлер. Шеңгелден жүзим ямаса ошағаннан әнжир жыйнай аласыз ба? Ҳәр бир жақсы терек жақсы мийўе береди, жаман терек жаман мийўе береди. Жақсы терек жаман мийўе, жаман терек жақсы мийўе бере алмайды. Жақсы мийўе бермейтуғын ҳәр бир терек шабылып, отқа тасланады. Солай етип, сизлер оларды мийўесинен билесизлер. Маған: «Ийе! Ийе!» дегенниң ҳәр бири емес, тек аспандағы Әкемниң еркин орынлаўшы Аспан Патшалығына киреди. Заманның ақырғы күнинде көбиси Маған: «Ийе! Ийе! Бизлер Сениң атың менен пайғамбаршылық етип, Сениң атың менен жинлерди қуўып шығармадық па? Сениң атың менен көп кәраматлар ислемедик пе?» – дейди. Сонда Мен оларға: «Мен сизлерди ҳеш қашан таныған емеспен, Меннен аўлақ кетиңлер, ҳәй, нызамды бузыўшылар!» – деп ашық айтаман. – Солай етип, Мениң усы сөзлеримди тыңлап, оларды орынлаўшылардың ҳәр бири өз үйин жартас үстине салған ақыллы адамға уқсайды. Жаўын жаўып, дәрьялар тасып, самал есип, бул үйди соққылады, бирақ ол жартас үстине салынғанлықтан қуламады. Ал Мениң усы сөзлеримди тыңлап, оларды орынламайтуғынлардың ҳәр бири өз үйин шеге қум үстине салған ақылсыз адамға уқсайды. Жаўын жаўып, дәрьялар тасып, самал есип, бул үйди суў басқанда, ол қулап, қатты қыйралды. Ийса усы сөзлерди айтып болғанда, халық Оның тәлимине таң қалды. Себеби Ол диний муғаллимлер сыяқлы емес, ал Өз бийлиги менен адамларға тәлим берди. Ийса таўдан түскенде, изине көп халық ерди. Сонда Оның қасына тери кеселлигине шалынған бир адам келип, аяғына жығылды да: – Ийем, егер Сен қәлесең, мени кеселликтен тазалай аласаң, – деди. Ийса қолын созып, оған тийгизди де: – Қәлеймен, тазалан! – деди. Тери кеселлигине шалынған адам сол ўақытта-ақ тазаланып шыпа тапты. Ийса оған: – Абайлы бол, буны ҳеш кимге айтпа! Бирақ руўханийге барып өзиңди көрсет те, тери кеселлигинен тазаланғаныңды адамларға дәлиллеў ушын, Муўса буйырған қурбанлықты бер, – деди. Ийса Капарнаҳумға кирген ўақытта Оның қасына бир римли жүзбасы келип: – Ийем, мениң хызметшим ләң болып, қатты қыйналып үйде жатыр, – деп Оннан жәрдем сорады. Ийса оған: – Мен барып, оған шыпа беремен, – деди. Ал жүзбасы: – Ийем, Сениң шаңарағыма келиўиңе мен ылайықлы емеспен. Тек бир сөз ғана айтсаң, хызметшим жазылып кетеди. Өйткени мен де биреўдиң қол астындағы адамман, өзиме бағынышлы әскерлерим де бар. Олардың биреўине «бар» десем, барады, екиншисине «кел» десем, келеди, қулыма «мынаны исле» десем, ислейди, – деп жуўап қайтарды. Буларды еситкен Ийса таң қалып, изине ерип киятырғанларға: – Сизлерге шынын айтып турман: Мен бундай исенимди Израилда да ушыратпаған едим. Сизлерге айтатуғыным: шығыстан ҳәм батыстан көп адамлар келип, Ибрайым, Ысақ ҳәм Яқып пенен бирге Аспан Патшалығында дастурханлас болады. Ал Патшалықтың мийрасхорлары сыртқа, қараңғылыққа шығарып тасланады. Сол жерде олар жылап, пушайман жейди – деди. Соннан соң, Ийса жүзбасыға: – Бара бер, сениң исенимиңе қарай болсын! – деди. Жүзбасының хызметшиси сол ўақытта-ақ жазылып кетти. Ийса Петрдиң үйине келип, оның қәйин енесиниң ыссылығы көтерилип, аўырып жатырғанын көрди. Ийса ҳаялдың қолына қолын тийгизгенде, ыссылығы түсти ҳәм ҳаял орнынан турып, Оған хызмет етти. Кеш болғанда, адамлар Ийсаға жин урған көп адамларды алып келди. Ийса олардағы жаўыз руўхларды Өзиниң сөзи менен қуўып шығарып, аўырғанлардың ҳәммесине шыпа берди. Булар Ийшая пайғамбар арқалы айтылған мына сөзлердиң орынланыўы ушын болды: «Ол кеселликлеримизди Өзине алды, Аўырыўларымызды Өзине жүкледи». Ийса дөгерегине жыйналған көп халықты көргенде, шәкиртлерине көлдиң арғы жағасына өтиўди буйырды. Сонда бир диний муғаллим келип, Оған: – Устаз, Сен қаяққа барсаң да, мен Саған еремен, – деди. Ийса оған: – Түлкилердиң инлери, аспандағы қуслардың уялары бар. Бирақ Адам Улының бас қойып тынығатуғын орны да жоқ, – деди. Және бир шәкирти Оған: – Ийем, дәслеп барып, әкемди жерлеўиме рухсат ет, – деди. Бирақ Ийса оған: – Маған ер. Өлилерди жерлеўди өлилердиң өзлерине қалдыр, – деди. Ийса қайыққа мингенде, шәкиртлери де Оның изинен минди. Көлде тосаттан күшли даўыл көтерилип, толқынлар қайықты суўға толтыра баслады. Ал Ийса уйықлап жатыр еди. Сонда шәкиртлери Оған жақынлап келди де, Оны оятып: – Ийем! Бизлерди қутқар, набыт болажақпыз! – деди. Ийса оларға: – Неге буншама қорқасызлар, ҳәй, исеними азлар? – деди де, турып самалға ҳәм көлге тыйым салғанда, аўыр тынышлық орнады. Адамлар таң қалысып: – Самалды да, толқынларды да Өзине бойсындыратуғын бул ким? – дести. Ийса арғы жағадағы Гадара үлкесине келгенде, қәбирлердиң арасынан киятырған жин урған еки адамды ушыратты. Олар жүдә қәҳәрли болғанлықтан, бул жол менен өтиўге ҳеш кимниң батылы бармайтуғын еди. Олар қышқырысып: – Қудайдың Улы Ийса, Сениң бизлер менен не жумысың бар? Бул жерге бизлерди ўақты келместен бурын азаплаўға келдиң бе? – деди. Олардан алысырақта бир үлкен шошқа падасы жайылып жүрген еди. Жинлер Ийсаға: – Егер бизлерди қуўып шығаратуғын болсаң, шошқалардың падасына жибер, – деп жалынды. Сонда Ийса оларға: – Барыңлар, – деди. Жинлер адамлардан шығып, шошқалардың ишине кирди. Сонда шошқалардың ҳәммеси жуўырысып, тик жардан көлге түсти де, суўда набыт болды. Шошқа бағыўшылар қашып қалаға барып, бәрин хабарлады ҳәм жин урғанларға не болғанын да айтып берди. Сонда қаланың барлық турғынлары Ийсаның алдына шықты. Олар Оны көргенде, үлкеден шығып кетиўин өтинди. Соңынан Ийса қайыққа минип, көлдиң арғы жағасына өтти де, Өз қаласына қайтып келди. Сонда адамлар төсегинде жатырған бир ләң адамды көтерип, Оған алып келди. Ийса олардың исенимин көрип, ләң адамға: – Балам, жигерли бол, гүналарың кеширилди! – деди. Сонда диний муғаллимлердиң гейбиреўлери ишинен: «Бул Қудайға тил тийгизип тур-ғо!» – деди. Ийса олардың не ойлағанын билип, оларға: – Ишлериңизден неге жаманлық ойлап турсызлар? Қайсысын айтыў аңсатырақ: «Гүналарың кеширилди», – деў ме ямаса «Орныңнан турып жүре бер», – деў ме? Бирақ, Адам Улының жер бетинде гүналарды кешириўге бийлиги бар екенин билип қойыңлар, – деди де, ләң адамға: – Орныңнан турып төсегиңди ал да, үйиңе бар! – деди. Ләң адам орнынан турып, үйине кетти. Буны көрген адамларды қорқыныш бийлеп, адамларға усындай бийлик берген Қудайды мақтады. Ийса сол жерден кетип баратырып салық кеңсесинде отырған Матта атлы адамды көрди де, оған: – Мениң изиме ер, – деди. Ол орнынан турып, Ийсаның изине ерди. Ийса оның үйинде дастурхан басында отырғанда, көплеген салықшылар менен гүнакарлар келип, Ол ҳәм Оның шәкиртлери менен бирге дастурханлас болды. Парисейлер буны көрип, Оның шәкиртлеринен: – Устазыңыз неге салықшылар ҳәм гүнакарлар менен бирге ас ишип отыр? – деп сорады. Буны еситкен Ийса оларға: – Шыпакерге дени саўлар емес, ал аўырыўлар мүтәж. Сизлер барып: «Мен қурбанлықты емес, ал мийрим-шәпәәтти қәлеймен», – деген сөзлердиң мәнисин билип алыңлар. Себеби Мен ҳақ адамларды емес, ал гүнакарларды шақырыў ушын келдим, – деди. Сол ўақытта Яқыяның шәкиртлери келип, Ийсадан: – Бизлер де, парисейлер де жийи-жийи ораза тутамыз, ал Сениң шәкиртлериң неге ораза тутпайды? – деп сорады. Ийса оларға: – Тойға келгенлер күйеў олар менен бирге болған ўақытта қайғыра ала ма? Бирақ, олардан күйеў тартып алып кетилетуғын күнлер келеди, сонда олар ораза тутады. Ҳеш ким ески кийимге жаңа таўардан жамаў жамамайды. Олай етсе, жуўғанда жаңа жамаў қысқарып, ески кийимнен жыртылып қалады ҳәм жыртық бурынғысынан бетер болады. Жаңа шарапты да ҳеш ким ески меске қуймайды. Олай етсе, мес жарылып, шарап та ағып кетеди, мес те бузылады. Жаңа шарап жаңа меске қуйылады, сонда екеўи де сақланады, – деди. Ийса оларға усыларды айтып турғанда қасына бир мәжилисхананың басшысы келип, Оның аяғына жығылды да: – Мениң қызым жаңа ғана өлди. Сен келип оған қолыңды тийгиз, сонда ол тириледи, – деди. Ийса орнынан турып, шәкиртлери менен бирге оған ерди. Сонда он еки жылдан бери қан кетип аўырып жүрген бир ҳаял Ийсаның артына жақынлап келип, Оның кийиминиң шетине қолын тийгизди. Себеби ҳаял ишинен: «Оның кийимине ғана қолымды тийгизсем, шыпа табаман», – деп ойлаған еди. Ийса бурылып, оны көрди де: – Қызым, жигерли бол, исенимиң сени қутқарды! – деди. Ҳаял сол ўақытта-ақ шыпа тапты. Ийса басшының үйине келгенде, сыбызғышыларды ҳәм тынышсызланып турған адамларды көрип, оларға: – Шығыңлар! Қыз өлген жоқ, тек уйықлап атыр, – деди. Олар Ийсаның үстинен күлди. Адамлар сыртқа шығарылғаннан кейин, Ийса ишке кирип қыздың қолын услағанда, қыз орнынан турды. Бул ўақыя туўралы хабар пүткил дөгерекке жайылды. Ийса сол жерден кетип баратырғанда Оның изине еки соқыр адам ерип, Оған: – Даўыттың Урпағы! Бизлерге реҳим ете гөр! – деп бақырысты. Ол үйге киргенде, Оның қасына соқырлар да келди. Ийса олардан: – Мениң буны ислей алатуғыныма исенесизлер ме? – деп сорады. Олар: – Аўа, Ийем, исенемиз, – деп жуўап берди. Сонда Ийса олардың көзлерине қолын тийгизип: – Сизлерге исенимиңиз бойынша болсын, – дегенде, олардың көзлери көре баслады. Ийса оларға: – Абайлаң, буны ҳеш ким билмесин! – деп қатаң тапсырды. Бирақ олар сыртқа шығып, Ийса туўралы хабарды пүткил дөгерекке жайды. Олар шығып кетейин деп атырған ўақытта адамлар Ийсаға жин урғаны себепли гүңелек болған бир адамды алып келди. Жин қуўып шығарылғаннан кейин, гүңелек адам сөйлей баслады. Адамлар таң қалысып: – Бундай ўақыя Израилда ҳеш қашан болған емес, – дести. Бирақ парисейлер: – Ол жинлерди жинлердиң баслығының күши менен қуўып шығарып жүр, – дести. Соннан соң, Ийса барлық қала ҳәм аўылларды аралап жүрди. Олардың мәжилисханаларында тәлим берди ҳәм Аспан Патшалығы туўралы Хош Хабарды жәриялап, барлық аўырыўларға ҳәм ҳәмме ҳәлсиз адамларға шыпа берди. Ол көп халықты көрип, оларға жаны ашыды, өйткени олар шопансыз қойларға уқсап қыйналған ҳәм пытыраңқы еди. Сонда Ол шәкиртлерине: – Орылатуғын егин көп, бирақ жумысшылар аз. Сонлықтан зүрәәттиң ийеси болған Ийемизден Өзиниң атызына егинди оратуғын жумысшылар жибериўин дуўа етип сораңлар, – деди. Ийса он еки шәкиртин қасына шақырып алып, оларға жаўыз руўхларды қуўып шығарыў ҳәм барлық аўырыўлар менен ҳәлсизликлерге шыпа бериў бийлигин берди. Он еки елшиниң атлары мынадай: Петр деп аталған Шимон ҳәм оның иниси Андрей, Зебедейдиң улы Яқып ҳәм оның иниси Юхан, Филип пенен Бартоломей, Томас пенен салықшы Матта, Алпейдиң улы Яқып ҳәм Таддей. Ўатансүйер Шимон ҳәм кейин Ийсаға сатқынлық ислеген Яҳуда Исқариот. Ийса усы он екисин жибергенде, оларға былай деп тапсырмалар берди: – Басқа миллетлердиң жерлерине бармаңлар, самариялылардың қалаларына да кирмеңлер. Ал жоғалған қойлардай болған Израил халқына барыңлар. Баратырып, жол бойы: «Аспан Патшалығы жақынлады», – деп жәриялап жүриңлер. Аўырыўларға шыпа бериңлер, өлгенлерди тирилтиңлер, тери кеселлигине шалынғанларды тазалаңлар, жинлерди қуўып шығарыңлар. Ешейин алдыңлар, ешейин бериңлер. Беллик қалталарыңызға алтын, гүмис ҳәм мыс теңгелер салып жүрмеңлер. Жолға дорба да, аўысық кийим де, аяқ кийим де, таяқ та алмаңлар. Себеби мийнет етиўши өз нанын табады. Сизлер қайсы қалаға ямаса аўылға кирсеңлер де, сол жерде кимниң ылайықлы екенин излеп табыңлар да, кеткенше сол адамның үйинде турыңлар. Оның үйине киргениңизде, аманлық тилеп сәлем бериңлер. Үй ылайықлы болса, тилеген аманлығыңыз сол үйге орнайды, ылайықлы болмаса, тилеген аманлығыңыз өзлериңизге қайтады. Егер сизлерди биреў қабыл алмаса ҳәм сөзлериңизге қулақ аспаса, сол үйден ямаса қаладан шығып баратырып, аяқларыңыздағы шаңды қағып кетиңлер. Сизлерге шынын айтып турман: ҳүким шығарылатуғын қыямет-қайым күнинде Содом менен Гомораның аўҳалы сол қаланың аўҳалынан жеңилирек болады. – Мине, Мен сизлерди қойларды қасқырлардың арасына жибергендей жиберип атырман. Сонлықтан жыландай ақыллы, кептердей ақ кеўил болыңлар. Адамлардан сақ болыңлар, олар сизлерди қазыханаларға тапсырады, мәжилисханаларында қамшылап сабайды. Мен себепли сизлер ҳәкимлер ҳәм патшалардың алдыларына апарыласызлар. Усылайынша сизлер оларға ҳәм басқа миллетлерге Мен туўралы гүўалық бересизлер. Сизлерди услап берген ўақытта қалай ямаса не айтыў ҳаққында қайғырмаңлар, өйткени айтатуғын сөзлериңиз сол ўақытта сизлерге бериледи. Себеби сизлер емес, ал сизлер арқалы Әкеңиздиң Мухаддес Руўхы сөйлейди. Туўысқаны туўысқанын, әкеси баласын өлимге услап береди. Балалары да ата-аналарына қарсы шығып, оларды өлтиртеди. Мениң атым себепли, сизлерди ҳәмме жек көреди. Бирақ ақырына дейин шыдаған қутқарылады. Сизлерди бир қалада қуўдаласа, екинши қалаға қашыңлар. Сизлерге шынын айтып турман: сизлер Израил елиниң қалаларын аралап болмай-ақ, Адам Улы жетип келеди. Шәкирт устазынан, хызметши хожасынан уллы емес. Шәкирт устазы сыяқлы болса, хызметши де хожасы сыяқлы болса, оларға жеткиликли. Адамлар үй ийесин Белзебүл-шайтан деп атаған болса, оның үй-ишине оннан да жаманырақ ат тақпай ма?! – Солай етип, олардан қорқпаңлар. Өйткени ашылмайтуғын ҳеш қандай сыр, билинбейтуғын ҳеш қандай жасырын нәрсе жоқ. Мениң сизлерге қараңғыда айтып турғанымды сизлер жарықта айтыңлар. Қулақларыңызға сыбырлап айтылғанды үй төбесинен жәриялаңлар. Денени өлтирсе де, жанды өлтире алмайтуғынлардан қорқпаңлар. Ал жанды да, денени де дозақта жоқ қыла алатуғын Қудайдан қорқыңлар. Еки шымшық бир тийинға сатылмай ма? Бирақ олардың биреўи де Әкеңиздиң ерки болмаса жерге қулап түспейди. Басларыңыздағы шашлардың бәри де Қудайға санаўлы. Сонлықтан қорқпаңлар: көп шымшықлардан сизлер қымбатлырақсызлар. Солай етип, ким де ким Мени адамлар алдында тән алса, Мен де оны аспандағы Әкемниң алдында тән аламан. Ал ким де ким Мени адамлар алдында тән алмаса, Мен де оны аспандағы Әкемниң алдында тән алмайман. – Мени жер жүзине татыўлық әкелген, деп ойламаңлар. Мен татыўлық емес, қылыш бериўге келдим. Себеби Мен улын әкесине, қызын анасына, келинин қәйин енесине қарсы етип, айырыўға келдим. Адамның душпанлары өзиниң үй-иши болады. Ким де ким Меннен артық әкесин ямаса анасын сүйсе, ол Маған ылайықлы емес. Ким де ким Меннен артық улын ямаса қызын сүйсе, ол Маған ылайықлы емес. Ким де ким өз атанақ ағашын арқалап Мениң изиме ермесе, ол Маған ылайықлы емес. Өз жанын сақлап жүрген адам оны жоғалтады, ал жанын Мен ушын жоғалтқан адам оны сақлап қалады. – Ким де ким сизлерди қабыл алса, оның Мени қабыл алғаны болады, ким де ким Мени қабыл алса, оның Мени Жибергенди қабыл алғаны болады. Ким де ким пайғамбарды пайғамбар болғаны ушын қабыл алса, ол пайғамбар алатуғын сыйлықты алады. Ким де ким ҳақ адамды ҳақ болғаны ушын қабыл алса, ол ҳақ адам алатуғын сыйлықты алады. Мен сизлерге шынын айтып турман: ким де ким усылардың ишиндеги ең қарапайымына шәкиртлеримниң бири болғаны ушын тек бир кесе суўық суў ишкизсе де, ол сыйсыз қалмайды. Ийса он еки шәкиртине усы тапсырмаларды берип болғаннан кейин, сол жерден кетип, жақын жайласқан қалаларда тәлим бериўге ҳәм Хош Хабарды жәриялаўға барды. Яқыя қамақта отырып, Масийхтың ислеген ислери ҳаққында еситкенде өз шәкиртлерин жиберип: «Келетуғын Сол сенбисең ямаса басқа биреўди күтиўимиз керек пе?» – деп Оннан соратты. Ийса оларға жуўап берип: – Барыңлар, еситип-көргенлериңизди Яқыяға билдириңлер. Соқырлардың көрип, ақсақ болғанлардың жүрип, тери кеселлигине шалынғанлардың тазаланып, гереңлердиң еситип, өлгенлердиң тирилип, Хош Хабардың жарлыларға жәрияланып атырғанын айтып бериңлер. Маған гүмансыз исенгенлер бахытлы, – деди. Олар кеткеннен кейин, Ийса халыққа Яқыя туўралы айта баслады: – Сизлер шөл далаға нени көриўге бардыңлар? Самал тербеткен қамысты ма? Айтыңлар, нени көриўге бардыңлар? Ҳасыл кийим кийген бир адамды ма? Ҳасыл кийим кийгенлер патша сарайларында болады-ғо. Солай етип, нени көриўге бардыңлар? Пайғамбарды ма? Аўа, Мениң сизлерге айтатуғыным: ол – пайғамбардан да уллы. Бул адам ҳаққында Мухаддес Жазыўда былай деп айтылған: «Мине, Мен алдыңнан Өз хабаршымды жиберемен, ол Сениң алдыңда баратуғын жолыңды таярлап қояды». Сизлерге шынын айтып турман: ҳаялдан туўылғанлардың арасында шомылдырыўшы Яқыядан уллы адам жоқ. Бирақ Аспан Патшалығындағы ең кишкене адам да оннан уллы. Шомылдырыўшы Яқыяның күнлеринен баслап ҳәзирге дейин Аспан Патшалығына зорлық жасалып, зорлық жасаўшылар Оны басып алып атыр. Яқыя келиўге дейин барлық пайғамбарлар ҳәм Мухаддес Нызам Аспан Патшалығы ҳаққында пайғамбаршылық етип келген. Егер буларды қабыл еткиңиз келсе, келиўге тийисли болған Илияс пайғамбар – усы Яқыя. Қулағы бар адам жақсылап еситип алсын! Себеби Яқыя келип, ишип-жемеди. Сонда олар: «Оны жин урған», – дести. Адам Улы келип, ишип-жеди. Сонда олар: «Мине, тамақсаў ҳәм мәскүнем адам, Ол салықшылар менен гүнакарлардың досты», – деп айтысып атыр. Ал Қудайдың даналығы ислер арқалы ақланады. Соннан соң, Ийса кәраматларын көбирек ислеген қалаларды тәўбе етпегенлиги ушын айыплай баслады: – Ҳәсирет шегесең, Хоразин! Ҳәсирет шегесең, Бетсайда! Егер сизлерде исленген кәраматлар Тир ҳәм Сидон қалаларында исленгенинде, олар әлле қашан аза кийимин кийип, басына күл шашып, тәўбе еткен болар еди. Ал Мениң сизлерге айтатуғыным: ҳүким шығарылатуғын қыямет-қайым күнинде Тир менен Сидонның аўҳалы сизлердиң аўҳалыңыздан жеңилирек болады. Ҳәй сен, Капарнаҳум, аспанға көтерилесең бе? Яқ, дозаққа қулатыласаң. Өйткени сенде болған кәраматлы ислер Содомда исленгенинде, ол бул күнге дейин сақланар еди. Ал Мениң саған айтатуғыным: ҳүким шығарылатуғын қыямет-қайым күнинде Содом қаласының аўҳалы сениң аўҳалыңнан жеңилирек болады. Сол ўақытта Ийса сөзин даўам етип: – О, Әке, аспан менен жердиң Ийеси! Буларды даналардан ҳәм ақыллылардан жасырып, нәрестедей адамларға ашып билдиргениң ушын Сени мақтайман! Аўа, Әке! Себеби Сениң қәлеўиң усындай еди. Маған ҳәммеси Әкемнен берилген. Әкеден басқа ҳеш ким Улын билмейди. Әкени де тек ғана Улы ҳәм Улы таңлап ашып билдиргиси келгенлер ғана биледи. Ҳәй, шаршап, аўыр жүк басқанлар, ҳәммеңиз Маған келиңлер! Мен сизлерди рәҳәтлендиремен. Мойынтырығымды салып, Меннен үйрениңлер: өйткени Мен мөмин ҳәм кишипейилмен. Солай етип, кеўиллериңиз тынышлық табады. Мен берген мойынтырық ыңғайлы, жүгим жеңил, – деди. Бир Шаббат күни Ийса бийдай атызының арасынан өтип баратыр еди. Шәкиртлери аш болып, бийдайдың масақларын үзип алып жей баслады. Буны парисейлер көрип, Оған: – Қара, Сениң шәкиртлериң Шаббат күнинде ислеўге болмайтуғын исти ислеп атыр, – деди. Ийса оларға: – Өзи де, қасындағылар да аш болғанда, Даўыттың не ислегенин сизлер оқымағансызлар ма? Ол Қудайдың Үйине кирип, руўханийлерден басқа өзине де, қасындағыларға да жеўге болмайтуғын, усынылған нанларды жеген емес пе? Шаббат күнинде руўханийлер Ибадатханада Шаббат күнине байланыслы қағыйданы бузса да гүнасыз болатуғынын Мухаддес Нызамда оқымағансызлар ма? Сизлерге айтатуғыным: бул жерде Ибадатханадан да уллы Биреў бар. Егер сизлер: «Мен қурбанлықты емес, ал мийрим-шәпәәтти қәлеймен», – деген сөздиң мәнисин түсингениңизде еди, гүнасызларды айыпламаған болар едиңиз. Адам Улы Шаббат күниниң де ийеси, – деди. Ийса ол жерден кетип, олардың мәжилисханасына кирди. Сол жерде бир қолы ләң адам бар еди. Парисейлер Ийсаны айыпламақшы болып, Оған былай деп сораў қойды: – Шаббат күнинде аўырыў адамға шыпа бериў нызамға туўры келе ме? Ийса оларға: – Сизлердиң араңыздағы бириңиздиң жалғыз ғана қойы болса, ол Шаббат күни бир шуқырға түсип кетсе, оны шығарып алмай ма? Адам қойдан гөре, анағурлым артық емес пе? Демек, Шаббат күни жақсылық ислеў нызамға туўры келеди, – деди. Соңынан Ол қолы ләң адамға: – Қолыңды соз! – деди. Адам қолын созғанда, екиншисиндей сап-саў болып қалды. Сонда парисейлер сыртқа шығып, Ийсаны жоқ қылыў туўралы тил бириктире баслады. Бирақ Ийса буны билип, сол жерден кетип қалды. Оның изине көп халық ерип жүрди. Ол аўырыўлардың ҳәммесине шыпа берип, Өзиниң ким екенлигин ашық айтыўды оларға қадаған ететуғын еди. Бул Қудайдың Ийшая пайғамбар арқалы айтқан сөзлериниң орынланыўы ушын болды: «Бул – таңлап алған Қулым, Кеўлим унатқан Сүйиклим. Мен Өз Руўхымды Оған беремен. Ол ҳәмме миллетлерге әдалатты жәриялайды. Тартыспайды да, бақырмайды да, Көшелерде Оның сести еситилмейди. Әдалат жеңиске ериспегенше, Ол майысқан қамысты сындырмайды, Пысқып турған пиликти де өширмейди. Халықлар Оның атына үмит байлайды». Сол ўақытта адамлар Ийсаға жин урып, гүң ҳәм соқыр болған адамды алып келди. Ийса оған шыпа бергенликтен, гүң-соқырдың көзи ашылып, сөйлей баслады. Адамлардың ҳәммеси қатты таң қалысып: – Даўыттың Урпағы – Усы емес пе екен? – дести. Буны еситкен парисейлер: – Ол жинлерди тек жинлердиң баслығы Белзебүл-шайтанның күши менен ғана қуўып шығарып жүр, – деди. Ал Ийса олардың ойларын билип, былай деди: – Өз ара қарсы болып бөлинген ҳәр бир патшалық жоқ болады, өз ара қарсы болып бөлинген ҳәр бир қала ямаса үй қулайды. Ал егер шайтан өзин өзи қуўып шығарса, онда оның өз ара қарсы болып бөлингени болады. Олай болса, оның патшалығы қалай сақланады? Егер Мен жинлерди Белзебүл-шайтанның күши менен қуўып шығарып жүрген болсам, онда сизлердиң шәкиртлериңиз оларды кимниң күши менен қуўып шығарып жүр? Солай етип, олар сизлердиң надурыс екениңизди әшкаралайды. Бирақ Мен жинлерди Қудайдың Руўхы менен қуўып шығарып атырған болсам, онда сизлерге Қудайдың Патшалығының жетип келгени. Ким дәслеп күшли адамды байлап тасламай турып, оның үйине кирип, мал-мүлкин тартып әкете алады? Тек оны байлағаннан кейин ғана оның үйин тонай алады. Ким де ким Мениң менен бирге болмаса, ол Маған қарсы. Ким де ким Мениң менен бирге жыйнамаса, ол шашады. Сонлықтан сизлерге айтатуғыным: адамлар ҳәр қандай гүна ислесе де, Қудайға тил тийгизсе де кешириледи, бирақ Мухаддес Руўхқа тил тийгизсе, кеширилмейди. Ким де ким Адам Улына қарсы бир сөз айтса, кешириледи, бирақ Мухаддес Руўхқа қарсы сөйлеген ҳәзир де, келешекте де кеширилмейди. Теректи жақсы деп санасаңлар, мийўесин де жақсы деп санаңлар, ал теректи жаман деп санасаңлар, мийўесин де жаман деп санаңлар. Себеби терек мийўесинен билинеди. Ҳәй, уўлы жыланлардың туқымлары! Сизлер өзлериңиз жаман бола тура, қалай жақсы сөзлер сөйлей аласызлар? Адамның кеўли неге толып тасса, аўзынан сол шығады. Жақсы адам кеўлиндеги жақсылық ғәзийнесинен жақсылық шығарады, ал жаман адам кеўлиндеги жаманлық ғәзийнесинен жаманлық шығарады. Сизлерге айтатуғыным мынаў: адамлар айтқан ҳәр бир бос сөзи ушын ҳүким шығарылатуғын қыямет-қайым күнинде жуўап бериўи шәрт. Өйткени сен өз сөзлериң менен ақланасаң да, өз сөзлериң ушын айыпланасаң да. Сонда диний муғаллимлер менен парисейлердиң гейбиреўлери Ийсаға: – Устаз! Сени Қудайдың жибергенлигин дәлиллейтуғын кәраматлы белги көрсетиўиңди қәлеймиз, – деди. Бирақ Ийса оларға былай деп жуўап қайтарды: – Жаман ҳәм опасыз әўлад кәраматлы белги талап етпекте. Бирақ оған Юнус пайғамбардың кәраматлы белгисинен басқасы көрсетилмейди. Юнустың үлкен балықтың ишинде үш күн, үш түн болғанындай, Адам Улы да жер қойнында үш күн, үш түн болады. Ниневия турғынлары ҳүким шығарылатуғын қыямет-қайым күни усы әўлад пенен бирге орнынан турып, бул әўладтың адамларын айыплайды. Өйткени Юнус жәриялағанда, олар тәўбе етти. Бирақ бул жерде Юнустан да уллы Биреў бар. Қубладағы ҳаял патша ҳүким шығарылатуғын қыямет-қайым күни усы әўлад пенен бирге орнынан турып, бул әўладтың адамларын айыплайды. Себеби ол Сулайманның даналығын еситиў ушын, жер бетиниң арғы шетинен келген еди. Бирақ бул жерде Сулайманнан да уллы Биреў бар. – Жаўыз руўх адамнан шыққаннан кейин суўсыз жерлерди гезип, дем алыўға орын излейди, бирақ таба алмайды. Сонда ол өзине: «Шыққан үйиме қайтайын», – дейди ҳәм қайтып келгенде, үйдиң бос болып, тазаланып ҳәм жыйналып турғанын көреди. Сонда ол барып, өзинен де жаўыз жети руўхты ертип келеди де, кирип сол үйде турады. Солай етип, сол адамның соңғы аўҳалы бурынғыдан да жаман болады. Бул жаман әўладқа да сондай болады! Ийса халыққа сөйлеп турғанда, анасы ҳәм туўысқанлары келди. Олар сыртта турып, Оның менен сөйлеспекши болды. Сонда биреў Оған: – Анаң менен туўысқанларың Сениң менен сөйлеспекши болып, сыртта турыпты, – деди. Ол буны айтқан адамға қарап: – Мениң анам ким, туўысқанларым кимлер? – деди де, Өзиниң шәкиртлерин қолы менен көрсетип былай деди: – Мине, Мениң анам ҳәм туўысқанларым! Себеби ким де ким Мениң аспандағы Әкемниң еркин орынласа, Мениң туўысқаным да, анам да – сол. Сол күни Ийса үйден шығып, көлдиң жағасына барып отырды. Оның жанына жүдә көп халық жыйналғанлықтан, Ол қайыққа минип отырды, ал халық жағада турды. Ол тымсаллар менен оларға көп нәрселерди айтып, былай деди: – Бир күни туқым себиўши туқым себиўге шығыпты. Ол сепкенде, туқымлардың гейбиреўлери жол шетине түсип, қуслар келип, оларды шоқып жеп қойыпты. Гейбиреўлери топырағы аз болған таслаққа түсип, жер терең болмағанлықтан тез көгерип шығыпты. Бирақ күн шыққаннан соң солып, тамырсыз болғанлықтан қуўрап қалыпты. Гейбиреўлери тикенлер арасына түсипти. Тикенлер өскеннен соң, оларды туншықтырып таслапты. Ал басқалары өнимли жерге түсип, биреўи жүз еседен, биреўи алпыс еседен, биреўи отыз еседен зүрәәт берипти. Қулағы бар адам жақсылап еситип алсын! Ийсаның шәкиртлери қасына келип, Оннан: – Халыққа не ушын тымсаллар менен сөйлеп атырсаң? – деп сорады. Ийса оларға былай деп жуўап берди: – Аспан Патшалығының сырларын билиў сизлерге берилген, бирақ оларға берилмеген. Себеби кимде бар болса, оған және де мол етип бериледи, ал кимде жоқ болса, оның бары да тартып алынады. Сонлықтан да оларға тымсаллар менен сөйлеп турман. Өйткени: «Олар қараса да көрмейди, Тыңласа да еситпейди ҳәм түсинбейди». Ийшая пайғамбардың алдын ала олар ҳаққында айтқаны жүзеге асты: «Тыңлап турасыз, бирақ түсинбейсиз, Қарап турасыз, бирақ мән бермейсиз! Себеби бул халықтың жүреги сезимсиз болып, Қулақлары питип қалған, көзлери гүңгиртлескен. Олай болмағанда, олардың көзлери көрер еди, Қулақлары еситер еди, жүреклери менен түсинер еди. Олар Маған қайтып келсе, Мен оларға шыпа берер едим». Бирақ, сизлердиң көрип турған көзлериңиз, еситип турған қулақларыңыз бахытлы! Сизлерге шынын айтып турман: қаншама пайғамбарлар менен ҳақ адамлар сизлердиң көргенлериңизди көргиси келген еди, бирақ көрмеди. Еситкенлериңизди еситкиси келген еди, бирақ еситпеди. – Енди сизлер туқым себиўши туўралы тымсалдың мәнисин тыңлаңлар. Аспан Патшалығы туўралы айтылған сөзди еситкен, бирақ оны түсинбеген адамға шайтан келип, оның кеўлине себилген сөзди тартып әкетеди. Жол бойына себилген туқымның мәниси усы. Ал таслаққа себилген туқым мынаны билдиреди: адам сөзди еситкен ўақытта-ақ, оны қуўаныш пенен қабыл алады. Бирақ тамырсыз болғанлықтан, турақсызлық етеди. Сөз ушын азап шегиўге ямаса қуўдаланыўға туўра келгенде, тез исенимнен қайтады. Тикенлер арасына себилген туқым мынаны билдиреди: адам сөзди еситеди, бирақ бул дүньяның тәшиўишлери ҳәм байлыққа алданыў сөзди туншықтырады. Сонлықтан ол зүрәәт бермейди. Ал өнимли жерге себилген туқым мынаны билдиреди: адам сөзди еситип, оны түсинеди ҳәм биреўлери жүз еседен, биреўлери алпыс еседен, биреўлери отыз еседен зүрәәт береди. Ийса басқа тымсал келтирип, оларға былай деди: – Аспан Патшалығы өзиниң егислик жерине жақсы туқым сепкен адамға уқсайды. Түнде, адамлар уйықлаған ўақытта душпаны келип, оның бийдайының арасына ҳарам шөптиң туқымын сеўип. Бийдай көгерип масақ шығарғанда, ҳарам шөп те пайда бола баслапты. Сонда хызметшилери хожасына келип: «Хожайын! Сиз егислик жериңизге жақсы туқым сеппеген бе едиңиз? Онда ҳарам шөп қаяқтан пайда болды?» – депти. Ол: «Буны душпан иследи», – депти. Сонда хызметшилери: «Барып, оларды суўырып таслаўымызды қәлейсиз бе?» – деп сорапты. Ол: «Яқ, сизлер ҳарам шөплерди суўырғаныңызда, олар менен бирге бийдайды да суўырып алыўыңыз мүмкин. Орыў мәўсими жеткенше, екеўи қатар өсе берсин. Орыў мәўсиминде мен орақшыларға: „Дәслеп ҳарам шөпти жыйнаңлар ҳәм баўлап өртеңлер, ал бийдайды телегиме қуйыңлар“, – деймен», – депти. Ийса оларға өзге бир тымсал келтирип, былай деди: – Аспан Патшалығы бир адамның өз егислик жерине еккен қышқыл туқымына уқсайды. Ол туқымлардың ишиндеги ең кишкенеси болса да, өсип шыққаннан соң барлық шөплерден үлкейип, терек болады. Аспандағы қуслар ушып келип, шақаларына уя салады. Ийса оларға басқа тымсал айтып: – Аспан Патшалығы ашытқыға уқсайды. Ол бир ҳаялдың үш самар қамырға аз ғана ашытқы салғанда, барлық қамырды ашытатуғын ашытқысына уқсайды. Ийса булардың ҳәммесин халыққа тымсаллар менен айтты. Тымсалсыз оларға ҳеш нәрсе айтпады. Солай етип, пайғамбардың алдын ала айтқан мына сөзлери орынланды: «Аўзымды тымсаллар айтыў ушын ашып, Дүнья жаратылғаннан бери жасырын болғанларды сөйлеймен». Соңынан Ийса халықты қалдырып, үйге кирди. Шәкиртлери Оның қасына келип: – Егислик жердеги ҳарам шөп туўралы тымсалды бизлерге түсиндирип бер, – деди. Ийса былай деп жуўап берди: – Жақсы туқым себиўши – Адам Улы. Егислик жер – дүнья, жақсы туқымлар – Аспан Патшалығының балалары. Ал ҳарам шөплер – шайтанның балалары. Ҳарам шөплерди сепкен душпан – шайтан. Орыў мәўсими – ақырзаман, орақшылар – периштелер болады. Солай етип, ҳарам шөплерди қалай жыйнап алып, отқа жақса, бул дүньяның ақырында да сондай болады. Адам Улы периштелерин жибереди, Оның Патшалығынан олар барлық азғырыўшылар менен нызамды бузыўшыларды жыйнап алады да, жанып турған ошаққа таслайды. Олар сол жерде жылап, пушайман жейди. Сонда ҳақ адамлар өзлериниң Әкесиниң Патшалығында күн сыяқлы жарқырап турады. Қулағы бар адам жақсылап еситип алсын! – Аспан Патшалығы егислик жерге жасырылған ғәзийнеге уқсайды. Оны биреў таўып алып, және жасырып қойыпты да, қуўанғанынан барлық мал-мүлкин сатып жиберип, сол егислик жерди сатып алыпты. Және Аспан Патшалығы ҳасыл ҳинжилер излеп жүрген бир саўдагерге уқсайды. Ол жүдә қымбат бир ҳинжини тапқанда, өзиниң барлық мал-мүлкин сатып жиберип, сол ҳинжини сатып алыпты. – Және Аспан Патшалығы теңизге салынып, әлўан түрли балықлар түскен аўға уқсайды. Толғаннан кейин, балықшылар оны жағаға сүйреп шығарыпты. Соңынан отырып, жақсыларын таңлап ыдысларға салып, ал жаманларын ылақтырып таслапты. Ақырзаманда да солай болады: периштелер келип, жаман адамларды ҳақ адамлардан айырып алып, жанып турған ошаққа таслайды. Олар сол жерде жылап, пушайман жейди. Соннан соң, Ийса олардан: – Булардың ҳәммесин түсиндиңлер ме? – деп сорады. Олар: – Аўа, Ийем, түсиндик, – деди. Ийса оларға: – Сонлықтан Аспан Патшалығы туўралы тәлим алған ҳәр бир диний муғаллим өз ғәзийнесинен жаңаны да, гөнени де шығарыўшы үй ийесине уқсайды, – деди. Ийса усы тымсалларды айтып болғаннан соң, сол жерден кетип қалды. Өзи өскен қалаға келип, сол жердеги мәжилисханада халыққа тәлим бере баслады. Халық таң қалысып: – Ол бундай даналықты ҳәм кәрамат ислеў қүдиретин қаяқтан алған? Ол – ағаш устасының баласы емес пе? Оның анасының аты Мәриям, инилериниң атлары Яқып, Юсуп, Шимон, Яҳуда емес пе? Оның ҳәмме қарындаслары да бизиң арамызда емес пе? Ал булардың ҳәммеси Онда қаяқтан пайда болды екен? – деди де, Оны тән алмады. Сонда Ийса оларға: – Қәдирленбейтуғын пайғамбар жоқ, ол тек өз ўатаны менен үйинде ғана қәдирсиз, – деди. Олар исенбегени себепли, Ийса ол жерде көп кәраматлар ислемеди. Сол ўақытта Ийса ҳаққында хабарды Галила үлкесиниң ҳүкимдары Ҳирод та еситип, өз хызметкерлерине: – Бул адам – шомылдырыўшы Яқыя. Ол өлимнен қайта тирилипти, сонлықтан да усындай кәраматлар ислемекте, – деди. Буннан бурын Ҳирод өз иниси Филиптиң ҳаялы Ҳиродия себепли Яқыяны услап алып байлатып, қаматып таслаған еди. Өйткени Яқыя оған: «Оны ҳаял қылып алыўың нызамға туўры келмейди», – деген еди. Ҳирод Яқыяны өлтирмекши де болып еди, бирақ халықтан қорқты. Себеби халық Яқыяны пайғамбар деп санайтуғын еди. Ал Ҳиродтың туўылған күнинде, Ҳиродияның қызы жыйналған қонақлардың алдында ойынға түсип, Ҳиродтың кеўлинен шықты. Соның ушын ол қызға сораған нәрсесин бериўге ўәде берип, ант ишти. Қыз анасының кеңеси бойынша: – Шомылдырыўшы Яқыяның басын алдырып, табаққа салып, маған усы жерге әкелип бериң, – деди. Патша буған қыйналса да, қонақларының алдында ант ишкенликтен қызға сорағанын бериўди буйырды. Солай етип, патша адам жиберип, қамақта Яқыяның басын кесип алдыртты. Табаққа салып әкелинген бас қызға берилди. Қыз оны анасына апарып берди. Яқыяның шәкиртлери келип, оның денесин алып кетип жерледи. Соннан соң барып, Ийсаға хабарлады. Ийса буны еситкеннен кейин қайыққа минип, елсиз бир жерге жалғыз кетип қалды. Бул туўралы еситкен халық өз қалаларынан шығып, пиядалап Оның изине ерди. Ийса қайықтан түскенде соншама халықты көрди, оларға жаны ашып, аўырыўларына шыпа берди. Кеш болғанда шәкиртлери қасына келип, Оған: – Бул – бир елсиз жер, күн де кеш болды. Халықты тарқатып жибер, олар аўылларға барып, өзлерине аўқат сатып алсын, – деди. Бирақ Ийса: – Олардың кетиўиниң ҳәжети жоқ, оларға сизлер аўқат бериңлер, – деди. – Бизлерде тек бес нан менен еки балық ғана бар, – деди олар. Ийса: – Оларды бул жерге, Маған алып келиңлер, – деди. Соңынан халыққа шөпли жерге отырыўды буйырды да, бес нан менен еки балықты алып, аспанға қарап Қудайға шүкирлик етти. Нанларды сындырып, шәкиртлерине берди, олар халыққа үлестирди. Ҳәммеси жеп тойды, аўысқан бөлеклерин жыйнап, үлкен он еки себет толтырды. Ал жегенлер ҳаял ҳәм балалардан басқа бес мыңдай адам еди. Буннан соң дәрҳал Ийса шәкиртлерине қайыққа миниўди ҳәм Өзинен бурын арғы жағаға кетиўди буйырды. Ал Өзи халықты тарқатып жиберди. Халықты тарқатып жибергеннен соң, Ийса дуўа етиў ушын жалғыз Өзи таўға шықты, кеште де сол жерде жалғыз қалды. Ал сол ўақытта көлдиң жағасынан узақласқан қайықты толқынлар соққылай баслады, өйткени күшли самал қайыққа қарсы есип тур еди. Ерте таңда Ийса көлдиң үсти менен жүрип, оларға жақынлай баслады. Шәкиртлери көлдиң үсти менен киятырған Оны көргенде зәррелери ушып: – Бул әрўақ, – деп қатты қорқып бақырысты. Бирақ Ийса оларға дәрриў: – Жигерлениңлер! Бул Мен, қорқпаңлар, – деди. Петр Оған жуўап берип: – Ийем! Егер бул Сен болсаң, маған суўдың үсти менен Сениң қасыңа жүрип барыўды буйыр, – деди. Ийса: – Кел, – деди. Петр қайықтан түсип, Ийсаға қарай суўдың үсти менен жүрип кетти. Бирақ ол самалдың күшли екенин көргенде қорқып кетип, суўға бата баслағанда: – Ийем! Мени қутқар! – деп бақырды. Ийса дәрриў қолын созып, оны тартып алды да, оған: – Ҳәй, исеними аз! Сен неге гүманландың? – деди. Олар қайыққа мингенде, самал тынып қалды. Қайықтағы шәкиртлери Ийсаның аяғына жығылып: – Сен шынында да, Қудайдың Улысаң! – дести. Олар көлдиң арғы жағасына өтип, Геннесарет жерине келип тоқтады. Сол жердиң турғынлары Ийсаны танып, пүткил дөгерекке хабарлады ҳәм аўырған адамлардың ҳәммесин Оған алып келди. Олар Ийсадан тек кийиминиң шетине ғана қол тийгизиўге рухсат сорады. Қол тийгизгенлердиң ҳәммеси шыпа тапты. Сонда Ийсаның қасына Ерусалимнен парисейлер менен диний муғаллимлер келип, Оған: – Не ушын Сениң шәкиртлериң ата-бабалардан қалған дәстүрлерди бузып жүр? Олар нан жеўден алдын қолларын жуўмайды, – деди. Ийса оларға жуўап берип, былай деди: – Сизлер не ушын дәстүрлериңиз себепли Қудайдың буйрығын бузасызлар? Себеби Қудай: «Ата-анаңды ҳүрметле» ҳәм «Ким де ким әкесине ямаса анасына жаман сөз айтса, ол сөзсиз өлтирилсин» деп буйрық берген. Ал сизлер: «Ким де ким әкесине ямаса анасына: „Саған беретуғынымды Қудай жолына қурбан етип бағышлайман“, десе, ол әкесин ямаса анасын сыйламаса да болады», – дейсизлер. Солай етип, дәстүрлериңиз себепли, сизлер Қудайдың сөзин бийкар етип атырсызлар. Ҳәй, еки жүзлилер! Ийшая пайғамбар сизлер туўралы алдын ала дурыс айтқан: «Бул халық сыйлар Мени тили менен, Бирақ жүреги Меннен алыс. Олар Маған босқа сыйынып, Адам ойлап тапқан парызларды үйретер». Соңынан Ийса халықты шақырып алып, оларға: – Тыңлап, түсинип алыңлар: адамды оның аўзына енген нәрсе емес, ал аўзынан шыққан нәрсе ҳарамлайды, – деди. Сонда Оның шәкиртлери қасына келип, Оннан: – Бул сөзди еситкенде, парисейлердиң ашыўланып қалғанын билдиң бе? – деп сорады. Ийса оларға: – Аспандағы Әкем екпеген ҳәр бир өсимлик түп-тамыры менен жулып тасланады. Оларды қойыңлар. Олар – соқырлардың соқыр жетелеўшилери. Егер соқырды соқыр жетелесе, екеўи де шуқырға қулап түседи, – деди. Петр Оған: – Бул тымсалды бизлерге түсиндирип бер, – деди. Ийса оларға: – Сизлер еле түсинбей турсызлар ма? Аўызға енгенниң ҳәммеси қарынға баратуғынын, оннан соң сыртқа шығып кететуғынын түсинбейсизлер ме? Аўыздан шыққан кеўилден шығады. Адамды ҳарамлайтуғын усы. Өйткени жаманлық ойлаў, адам өлтириў, неке ҳадаллығын бузыў, бузықшылық қылыў, урлық ислеў, жалған гүўалық бериў ҳәм масқаралаў кеўилден шығады. Адамды ҳарамлайтуғын усылар. Ал қол жуўмай аўқат жеў адамды ҳарамламайды, – деди. Ийса сол жерден шығып, Тир ҳәм Сидон үлкесине кетти. Сол үлкелерден қананлы бир ҳаял келип, Оған: – Ийем, Даўыттың Урпағы, маған реҳим ете гөр! Мениң қызымды жин урып, қатты қыйналып атыр, – деп бақырды. Бирақ Ийса оған ҳеш нәрсе айтпады. Сонда шәкиртлери қасына келип, Оннан: – Оны жибер, изимизден бақырып киятыр, – деп өтинди. Ийса: – Мен тек Израилдың жоғалған қойларына жиберилгенмен, – деп жуўап қайтарды. Сонда ҳаял келип, Оның аяғына жығылды да: – Ийем! Маған жәрдем ете гөр! – деп жалынды. Ийса оған жуўап берип: – Балалардың нанын алып, ийтлерге таслаў дурыс емес, – деди. Ҳаял: – Аўа, Ийем, солай. Бирақ ийтлер де хожайынларының дастурханынан түскен усақларды жейди-ғо, – деди. Сонда Ийса оған: – Ҳәй, ҳаял, сениң исенимиң күшли екен, тилегениң болсын, – деди. Оның қызы сол ўақытта-ақ жазылып кетти. Ийса сол жерден кетип, Галила көлине келди ҳәм таўға шығып отырды. Сонда Оның қасына көп халық жыйналып қалды. Олар өзлери менен бирге ақсақларды, соқырларды, майыпларды, гүңелеклерди ҳәм басқа да аўырыў адамларды Ийсаның алдына алып келди. Ийса оларға шыпа берди. Солай етип, гүңелеклердиң тиллери шығып, майыплардың жазылып, ақсақ болғанлардың жүрип, соқырлардың көзлери ашылып кеткенлигин көрген халық аң-таң болысып, Израилдың Қудайына алғыс айтты. Ийса шәкиртлерин жанына шақырып алып, оларға: – Халыққа жаным ашып тур. Олар үш күннен бери қасымда болып, жейтуғын ҳеш нәрсеси жоқ. Оларды аш ҳалында жибергим келмейди, себеби жолда ҳәлсиреп қалыўы мүмкин, – деди. Шәкиртлери: – Усыншама халықты тойғыза аларлықтай, бир елсиз далада нанды қаяқтан табамыз? – деди. Ийса олардан: – Неше наныңыз бар? – деп сорады. Олар: – Жетеў, және бир неше киши балық та бар, – деп жуўап берди. Соңынан Ийса халыққа жерге отырыўды буйырды. Жети нанды ҳәм балықларды алып, Қудайға шүкирлик етти. Оларды сындырып, шәкиртлерине берди, олар халыққа үлестирди. Олардың ҳәммеси жеп тойды. Аўысқан бөлеклерин жыйнап, жети себет толтырды. Жегенлер ҳаял ҳәм балалардан басқа төрт мың адам еди. Соннан соң, Ийса халықты тарқатып жиберди де, қайыққа минип, Магдала дөгерегине кетти. Парисейлер менен саддукейлер Ийсаға келди де, Оны сынамақшы болып, аспаннан кәраматлы белги көрсетиўин сорады. Ийса оларға жуўап қайтарып: – Кеште сизлер: «Ертең күн ашық болады, аспан қызғыш-ғо», – дейсизлер. Ал таң азаннан: «Бүгин жаўын-шашын болады, аспан қызыл ҳәм түнерген», – дейсизлер. Сизлер неге аспанның райын айыра алсаңлар да, заманның белгилерин айыра алмайсызлар? Жаман ҳәм опасыз әўлад кәраматлы белги талап етпекте. Бирақ оған Юнустың белгисинен басқасы көрсетилмейди, – деди. Соң оларды қалдырып, сол жерден кетип қалды. Ийсаның шәкиртлери арғы жағаға өткенде, нан әкелиўди умытып кеткен еди. Ийса оларға: – Абайлаңлар, парисейлердиң ҳәм саддукейлердиң ашытқысынан сақ болыңлар! – деди. Сонда олар: – Нан әкелмегенимиз ушын солай деп атырған шығар, – деп өз ара айтыса баслады. Ийса буны билип, оларға: – Ҳәй, исеними азлар, сизлер неге өз ара наныңыздың жоқлығын айтысып турсызлар? Еле де түсинбедиңлер ме? Бес нан бес мың адамға жетип, аўысқанын жыйнағаныңызда неше себет толтырғаныңыз есиңизде жоқ па? Және де жети нан төрт мың адамға жетип, аўысқанын жыйнағаныңызда неше себет толтырғаныңыз есиңизде жоқ па? Мениң сизлерге нан ҳаққында айтпағанымды неге түсинбейсизлер? Парисейлердиң ҳәм саддукейлердиң ашытқыларынан сақ болыңлар, – деди. Олар сонда ғана Оның нанның ашытқысынан емес, ал парисейлердиң ҳәм саддукейлердиң тәлиматларынан сақ болыўды айтқанлығын түсинди. Ийса Филип Кесариясындағы үлкеге келгенде, Өз шәкиртлеринен: – Адамлар Мени, Адам Улын ким деп санайды? – деп сорады. Олар: – Гейбиреўлери шомылдырыўшы Яқыя, гейбиреўлери Илияс, ал базылары Еремия ямаса пайғамбарлардың бири деп санайды, – деди. Ийса оларға: – Ал сизлер Мени ким деп санайсызлар? – деди. Шимон Петр жуўап қайтарып: – Сен – Масийхсаң, тири Қудайдың Улысаң, – деди. Ийса оған: – Юнустың улы Шимон, сен бахытлысаң! Саған буны адам баласы емес, ал аспандағы Әкем ашып билдирди. Саған Мениң айтатуғыным мынаў: сен – Петрсең, Мен мына тастың үстине Өз жәмәәтимди орнатаман, оны өлим күшлери де жеңе алмайды. Саған Аспан Патшалығының гилтлерин беремен. Сен жер бетинде нени байласаң, сол аспанда да байланады, және де, сен жер бетинде нени шешсең, сол аспанда да шешиледи, – деп жуўап берди. Соннан соң, Ийса шәкиртлерине Өзиниң Масийх екенлигин ҳеш кимге айтпаўды буйырды. Сол ўақыттан баслап Ийса Өзиниң Ерусалимге барып, ақсақаллар, бас руўханийлер ҳәм диний муғаллимлер тәрепинен көп азап шегиўи ҳәм өлтирилиўи, бирақ үшинши күни қайта тирилиўи тийис екенлигин шәкиртлерине билдире баслады. Петр Ийсаны шетке шақырып алып, Оған: – Қудай сақласын, Ийем! Саған бундай бола көрмесин! – деп қарсы сөйлей баслады. Ийса бурылып, Петрге: – Жоқ бол көзимнен, шайтан! Сен Маған кесент берип атырсаң. Сен Қудайдың емес, ал адамның ислерин ойлап турсаң, – деди. Сонда Ийса Өз шәкиртлерине: – Ким де ким Маған ергиси келсе, өзинен кешсин ҳәм өз атанақ ағашын арқалап, Мениң изиме ерсин. Өйткени ким де ким өз жанын сақламақшы болса, оны жоғалтады. Ал ким де ким өз жанын Мен ушын жоғалтса, оны сақлап қалады. Адам пүткил дүньяны ийелеп алып, бирақ өз жанын жоғалтса, буннан оған не пайда? Ол өз жаны ушын қандай төлем бере алады? Адам Улы Әкесиниң салтанатында Өз периштелери менен бирге келеди. Сонда Ол ҳәр кимге ислеген ислерине қарай қайтарады. Сизлерге шынын айтаман: усы жерде турғанлардың гейбиреўлери Адам Улының Өз Патшалығында келиўин көрмегенше, өлмейди, – деди. Арадан алты күн өткеннен соң, Ийса тек Петрди, Яқыпты ҳәм оның иниси Юханды қасына алып, бир бийик таўға шықты. Сонда олардың алдында Ийсаның түр-түси өзгерди: Оның жүзи қуяштай жарқырады, кийимлери жарық сыяқлы аппақ болды. Сол ўақытта бирден оларға Ийса менен сөйлесип турған Муўса ҳәм Илияс пайғамбарлар көринди. Сонда Петр Ийсаға: – Ийем, бизлердиң бул жерде болғанымыз қандай жақсы! Егер қәлесең, мен бул жерге үш қос қураман: биреўин Саған, биреўин Муўсаға, биреўин Илиясқа, – деди. Ол еле сөйлеп турғанда, бир жарық булт оларды қаплады. Булттан: – Бул – Мениң сүйикли Улым, Мен Оған ырзаман. Оның айтқанын тыңлаңлар! – деген саза еситилди. Буны еситкен ўақытта шәкиртлери қатты қорқысып, бет-әлпетинен жерге жығылды. Бирақ Ийса жақынлап келип, оларға қолын тийгизди де: – Турыңлар, қорқпаңлар! – деди. Олар көзлерин ашып жоқарыға қарағанда, Ийсадан басқа ҳеш кимди көрмеди. Таўдан төмен түсип баратырғанда, Ийса оларға: – Адам Улы өлимнен қайта тирилмесинен бурын, бул көргенлериңизди ҳеш кимге айтпаңлар! – деп буйырды. Сонда олар: – Неге диний муғаллимлер алды менен Илияс келиўи шәрт дейди? – деп сорады. Ийса оларға: – Дурыс, алды менен Илияс келип ҳәммесин дүзетеди. Ал Мениң сизлерге айтатуғыным: Илияс әлле қашан келген еди, бирақ оны адамлар танымады ҳәм оған қәлегенин иследи. Адам Улы да олардан солай азап шегеди, – деп жуўап берди. Сонда шәкиртлери Ийсаның шомылдырыўшы Яқыя ҳаққында айтып турғанын түсинди. Олар халықтың жанына келгенде, бир адам Ийсаға жақынлап, Оның алдында дизе бүкти де: – Ийем, мениң улыма реҳим ете гөр. Ол қояншық болып аўырып, қатты азап шегип атыр, жийи-жийи отқа да, суўға да жығылады. Мен оны Сениң шәкиртлериңе әкелген едим, бирақ олар шыпа бере алмады, – деди. Ийса жуўап қайтарып: – Ҳәй, исенбейтуғын, адасқан әўлад! Мен қашанға дейин сизлер менен бирге боламан? Қашанға дейин сизлерге шыдайман? Оны Маған, бул жерге әкелиңлер, – деди. Ийса жинге буйрық бергенде, ол баладан шығып кетти ҳәм бала сол ўақытта-ақ шыпа тапты. Сонда шәкиртлери Ийсаға аўлақта келип: – Бизлер неге жинди қуўып шығара алмадық? – деп сорады. Ийса оларға: – Исенимиңиз аз болғанлықтан. Мен сизлерге шынын айтып турман: егер исенимиңиз қышқыл туқымындай ғана болса да, бул таўға: «Усы жерден ана жерге көш!» десеңлер, ол көшеди. Сизлердиң қолыңыздан келмейтуғын ҳеш нәрсе болмайды, – деди. [ ] Шәкиртлериниң ҳәммеси Галилада болғанда, Ийса оларға: – Адам Улы адамлардың қолына услап бериледи. Олар Оны өлтиреди, бирақ Ол үшинши күни қайта тириледи, – деди. Буған олар қатты қапа болды. Олар Капарнаҳумға келгенде, еки драхмалық Ибадатхана салығын жыйнаўшылар Петрдиң жанына келип, оннан: – Сизлердиң Устазыңыз Ибадатхана салығын төлемей ме екен? – деп сорады. Петр: – Аўа, төлейди, – деди. Ол үйге келгенде, Ийса оннан бурын: – Шимон, сен қалай ойлайсаң? Жер бетиниң патшалары бажылар менен салықты кимлерден алады? Өз балаларынан ба ямаса басқа адамлардан ба? – деп сорады. Петр: – Басқа адамлардан, – деди. Ийса: – Олай болса, патшаның балалары салық төлеўден азат. Бирақ, оларды түсинбеўшиликке салмаўымыз ушын, көлге бар да, қармақ салып, ең биринши илинген балықты ал. Оның аўзын ашсаң, төрт драхмалық бир гүмис теңгени табасаң. Оны алып, Мениң менен өзиң ушын оларға төле, – деди. Сол ўақытта шәкиртлери Ийсаның жанына келип: – Аспан Патшалығында ең уллы ким? – деп сорады. Ийса бир кишкене баланы шақырып алып, оны олардың ортасына турғызып қойып былай деди: – Сизлерге шынын айтып турман: кеўиллериңизди өзгертип, балалар сыяқлы болмасаңыз, Аспан Патшалығына кире алмайсыз. Солай етип, ким де ким өзин усы бала сыяқлы пәс тутса, сол Аспан Патшалығында ең уллы болады. Ал ким де ким мынадай бир баланы Мениң атым ушын қабыл етсе, оның Мени қабыл еткени болады. Бирақ ким де ким Маған исенетуғын мына кишкенелердиң биреўин азғырса, оның мойнына үлкен дигирман тасы байланып, терең теңиздиң түбине батырылғаны оған жақсырақ болар еди. Адамларды азғырыўшы нәрселер себепли, дүнья ҳәсирет шегеди! Азғырыўшы нәрселердиң болыўы сөзсиз, бирақ азғырыў ким арқалы келсе, сол адам ҳәсирет шегеди! Егер сени қолың ямаса аяғың азғырса, оны шаўып тасла. Еки қолың менен ямаса еки аяғың менен мәңгилик отқа тасланғаныңнан гөре, бир қолың ямаса бир аяғың менен өмирге ерискениң өзиңе жақсырақ. Егер сени көзиң азғырса, оны ойып тасла. Еки көзиң менен дозақ отына тасланғаныңнан гөре, жалғыз көзиң менен өмирге ерискениң өзиңе жақсырақ. Абайлаңлар, мына кишкенелердиң ҳеш қайсысын да кемситиўши болмаңлар! Себеби сизлерге айтатуғыным: олардың аспандағы периштелери аспандағы Әкемниң жүзин ҳәмме ўақыт көрип турады. [ ] – Сизлер қалай ойлайсызлар? Егер биреўдиң жүз қойы болып, оның биреўи жойтылып кетсе, ол тоқсан тоғыз қойын таўда қалдырып, жойтылған бир қойын излемес пе еди? Сизлерге шынын айтып турман: егер оны таўып алса, жойтылмаған тоқсан тоғыз қойынан гөре, таўып алған жалғыз қойына көбирек қуўанады. Сол сыяқлы, сизлердиң аспандағы Әкеңиз мына кишкенелердиң биреўиниң де жойтылыўын қәлемейди. – Егер туўысқаның саған қарсы гүна ислесе, оған бар да, аўлақта сөйлесип, айыбын бетине ашық айт. Егер ол сөзиңди тыңласа, онда туўысқаныңды өзиңе қайтарып алғаның болады. Егер ол сөзиңди тыңламаса, өзиң менен бирге бир ямаса еки адамды ертип оған бар, өйткени айтылған барлық сөзлериң еки ямаса үш адамның гүўалығында тастыйықланыўы тийис. Егер олардың да сөзин тыңлағысы келмесе, онда исениўшилер жәмәәтине айт. Ал исениўшилер жәмәәтин де тыңлағысы келмесе, онда оны бутқа табыныўшы ҳәм салықшы деп сана. Сизлерге шынын айтып турман: сизлер жер бетинде нени байласаңыз, сол аспанда да байланады, және де, сизлер жер бетинде нени шешсеңиз, сол аспанда да шешиледи. Сизлерге және шынын айтаман: жер бетинде сизлердиң екеўиңиз келисип не сорасаңыз, аспандағы Әкем соны береди. Себеби қай жерде еки ямаса үш адам Мениң атым менен жыйналса, Мен олар менен биргемен. Сонда Петр Ийсаға келип: – Ийем, маған қарсы гүна ислеген туўысқаныма неше рет кеширим бериўим керек? Жети ретке дейин бе? – деп сорады. Ийса оған: – Саған жети ретке дейин емес, ал жетпис жердеги жети ретке дейин кеширим бер, деймен. Солай етип, Аспан Патшалығы өз хызметшилери менен қарызын есапласқысы келген бир патшаға уқсайды. Ол есапласа баслағанда, оның алдына оннан он мың талант қарыздар болған биреўди алып келипти. Бирақ ол қарызын төлей алмайтуғын болғанлықтан, патша оған оның өзи менен қосып ҳаялын, балаларын ҳәм барлық мал-мүлкин сатып, қарызын төлеўди буйырыпты. Сонда хызметши оның аяғына жығылып: «Тақсыр, шыдап турың, мен барлық қарызымды төлеймен!» – деп жалыныпты. Хызметшиге жаны ашыған патша оны босатып, қарызынан кешипти. Ал хызметши сыртқа шығып, өзине жүз динар қарыздар болған бир хызметши жолдасын ушыратып: «Маған беретуғын қарызыңды бер», – деп оны буўындыра баслапты. Сонда оның жолдасы аяғына жығылып: «Шыдап тур, мен қарызымды төлеймен», – деп жалыныпты. Бирақ ол жолдасының сөзин тыңламай, өзине беретуғын қарызын төлемегенше, оны қаматтырып таслапты. Оның басқа хызметши жолдаслары бул ўақыяны көрип, қатты қапа болыпты ҳәм патшаға барып, болған истиң бәрин айтып берипти. Сонда патша оны шақыртып алып, оған: «Ҳәй, жаўыз хызметши! Сен маған жалынғаның себепли ғана барлық қарызыңнан кешкен едим. Мениң саған реҳим еткенимдей, сениң де өз жолдасыңа реҳим етиўиң тийис емес пе еди?» – депти. Патша қәҳәрленип, өзине берилетуғын қарыздың бәрин төлеп болмағанша, оны жазалаўшылардың қолына тапсырыпты. Егер сизлердиң ҳәр бириңиз туўысқаныңыздың гүнасын шын кеўлиңизден кеширмесеңлер, Мениң аспандағы Әкем де сизлерге солай ислейди, – деди. Ийса усы сөзлерди айтып болғаннан соң Галиладан жолға шығып, Иорданның арғы жағасындағы Яҳудия үлкесине барды. Оның изине көп халық ерди, Ол сол жерде оларға шыпа берди. Ийсаның қасына парисейлер келип, Оны сынап көриў ушын: – Ер адамның ҳәр қыйлы себеп пенен ҳаялынан ажырасыўы нызамға туўры келе ме? – деп сорады. Ийса оларға жуўап қайтарып былай деди: – Жаратыўшы ең баста оларды еркек ҳәм ҳаял қылып жаратқанын оқымағансызлар ма? Және Ол былай деген: «Сонлықтан ер адам ата-анасын қалдырып, өз ҳаялына қосылады ҳәм екеўи бир дене болады». Солай етип, олар енди еки емес, ал бир дене болады. Сол себепли, Қудай қосқанларды адам ажыратпасын. Олар Ийсаға: – Сонда неге Муўса пайғамбар ер адамға ажырасқанда ҳаялына талақ хат берип ажырасыўды буйырған? – деди. Ийса оларға: – Сизлер тас баўыр болғанлықтан, Муўса сизлерге ҳаялларыңыз бенен ажырасыўға рухсат берген. Бирақ баста олай емес еди. Мениң сизлерге айтатуғыным: ким де ким өз ҳаялы менен неке ҳадаллығын бузыўдан басқа себеп пенен ажырасып, басқа ҳаял алса, ол неке ҳадаллығын бузған болады, – деди. Сонда Ийсаның шәкиртлери Оған: – Егер ер адамның ҳаялына деген ўазыйпасы усындай болса, онда үйленбеген жақсырақ екен, – деди. Ийса оларға: – Буны ҳәмме де қабыл ете алмайды, бирақ кимге Қудайдан берилсе, сол ғана қабыл ете алады. Өйткени үйленбейтуғын ҳәр түрли адамлар бар: гейбиреўлери ақта болып туўылады, гейбиреўлерин адамлар ақта қылып таслайды, ал базылары Аспан Патшалығына хызмет етиў ушын өз ерки менен үйлениўден бас тартады. Ким бул сөзди қабыл ете алса, сол қабыл етсин, – деди. Сол ўақытта адамлар Ийсаға олардың үстине қолын қойып дуўа етсин деп, балаларын алып келди. Ал шәкиртлер оларға кейиди. Бирақ Ийса: – Балалардың Маған келиўине рухсат бериңлер, оларға тосқынлық жасамаңлар. Себеби Аспан Патшалығы усындайлардики, – деди. Соңынан Ол балалардың үстине қолын қойып дуўа етти де, сол жерден кетип қалды. Сонда бир жигит Ийсадан: – Устаз! Мәңгилик өмирге ийе болыўым ушын қандай ийгиликли ислер ислеўим керек? – деп сорады. Ийса оған: – Сен неге Меннен ийгилик ҳаққында сорадың? Тек Қудай ғана ийгиликли. Ал мәңгилик өмирге ерискиң келсе, Оның буйрықларын орынла, – деди. Жигит Ийсадан: – Қандай буйрықларды? – деп сорады. Ийса: – «Адам өлтирме, неке ҳадаллығын бузба, урлық ислеме, жалған гүўалық берме, ата-анаңды ҳүрметле ҳәм өзиңди сүйгениң сыяқлы, жаныңдағы адамды да сүй!», – деди. Жас жигит Оған: – Мен булардың ҳәммесин орынлап киятырман, және не жетиспейди? – деди. Ийса оған: – Егер минсиз болғың келсе, барып барлық мал-мүлкиңди сатып, ақшасын жарлыларға бер. Сонда сениң ғәзийнең аспанда болады. Соңынан келип, Мениң изиме ер, – деди. Бул сөзлерди еситкен жас жигит қапа болып, сол жерден кетип қалды. Өйткени оның байлығы көп еди. Ийса Өз шәкиртлерине: – Сизлерге шынын айтып турман: бай адамның Аспан Патшалығына кириўи қыйын. Тағы сизлерге айтатуғыным: бай адамның Қудайдың Патшалығына кириўинен гөре, түйеге ийнениң көзинен өтиў аңсатырақ, – деди. Буны еситкен шәкиртлери қатты таң қалысып: – Олай болса, ким қутқарыла алады? – деп сорады. Ал Ийса оларға қарап: – Бул адамлардың қолынан келмейди, бирақ Қудай ушын мүмкин емес нәрсе жоқ, – деди. Сонда Петр жуўап қайтарып, Оған: – Минекей, бизлер ҳәмме нәрсемизди таслап, Сениң изиңе ердик. Бизлер неге ерисемиз? – деди. Ийса оларға: – Сизлерге шынын айтып турман: дүнья жаңаланғаннан соң, Адам Улы Өзиниң салтанатлы тахтына отырғанда, Мениң изиме ерип жүрген сизлер де он еки тахтқа отырып, Израил халқының он еки урыўына ҳүкимдарлық қыласызлар. Сонда Мениң атым ушын өз үйлерин, аға-инилерин, апа-қарындасларын, ата-анасын, балаларын, мал-мүлкин таслап шыққан ҳәр ким жүз есе артығы менен алады ҳәм мәңгилик өмирге ийе болады. Бирақ бириншилердиң көбиси соңғылар, соңғылардың көбиси бириншилер болады, – деди. Ийса және былай деди: – Аспан Патшалығы өзиниң жүзим бағына жумысшыларды жаллап алыў ушын таң азанда шыққан үй ийесине уқсайды. Ол жумысшылар менен күнине бир динар төлеўге келисип, оларды өзиниң жүзим бағына жиберипти. Саат тоғызлар шамасында шығып, базарда жумыссыз турған адамларды көрип, оларға: «Сизлер де мениң жүзим бағыма барыңлар, мен сизлерге тийисли ҳақыларыңызды беремен», – дегенде, олар барыпты. Ол саат он екилер шамасында да, түстен кейин үшлер шамасында да шығып, тағы усылай ислепти. Кешки беслер шамасында да шығып, еле жумыссыз турған басқа адамларды көрип, оларға: «Неге бул жерде күн бойы жумыссыз турсызлар?» – деп сорапты. Олар: «Себеби бизлерди ҳеш ким жаллап алған жоқ», – деп жуўап берипти. Ол: «Сизлер де мениң жүзим бағыма барып, мийнет етиңлер », – депти. Күн кеш болғанда, бағдың ийеси өзиниң басқарыўшы хызметкерине: «Жумысшыларды шақырып алып, мийнет ҳақыларын бер. Ең соңғы келгенлеринен баслап, ең алдынғы келгенлери менен жуўмақла», – депти. Сонда кешки беслер шамасында келгенлер бир динардан алыпты. Ең алды менен келгенлер: «Бизлер көбирек алармыз», – деп ойлапты, бирақ олар да бир динардан алыпты. Ис ҳақыларын алған олар үй ийесине тоңқылдап: «Мына ең соңында келгенлер бир саат ғана жумыс иследи. Ал сиз оларды күни бойы азапланып, ыссыға күйип жумыс ислеген бизлер менен тең еттиңиз», – депти. Бирақ бағдың ийеси жуўап қайтарып, олардың биреўине: «Ҳәй, достым, мен саған әдалатсызлық етип турған жоқпан. Сен мениң менен бир динарға келискен жоқ па едиң? Ҳақыңды алып, жөниңе кет. Мен мына соңғы адамға да саған бергенимдей бергим келеди. Мениң өз ақшам менен қәлегенимди ислеўиме ерким жоқ па? Мениң сақыйлығыма иши тарлық қылып турсаң ба?» – депти. Солай етип, соңғылар бириншилер, бириншилер соңғылар болады. Ерусалимге баратырғанда, Ийса жолда он еки шәкиртин аўлаққа шақырып алып, оларға: – Минекей, бизлер енди Ерусалимге қарай көтерилип баратырмыз. Сол жерде Адам Улы бас руўханийлер менен диний муғаллимлердиң қолына услап бериледи. Олар Оны өлимге ҳүким етип, Оны масқаралаў, сабаў, атанақ ағашқа шегелеў ушын, басқа миллет адамларына тапсырады. Бирақ Ол үшинши күни қайта тириледи, – деди. Сол ўақытта Зебедейдиң улларының анасы уллары менен Ийсаның қасына келди. Оның аяғына жығылып, бир нәрсе сорамақшы болды. Ийса оннан: – Тилегиң не? – деп сорады. Ҳаял Оған: – Өз патшалығыңда усы еки улымның биреўин оң жағыңа, екиншисин сол жағыңа отырғызыўды ўәде ет, – деди. Ал Ийса жуўап қайтарып: – Сизлер не сорап турғаныңызды билмейсизлер. Сизлер Мен ишетуғын азап кесесинен ише аласызлар ма? – деди. Олар: – Аўа, ише аламыз, – деди. Ийса оларға: – Мениң кесемнен ишесизлер. Бирақ, Өзимниң оң жағым менен сол жағыма отырғызыў Мениң еркимде емес. Әкем кимлерге арнаған болса, солар отырады, – деди. Буны еситкен он шәкирти ағалы-инили екеўине ашыўланып қалды. Бирақ Ийса оларды қасына шақырып алып, былай деди: – Басқа миллетлер арасында ҳүкимдарлары халыққа зулымлық етип, басшылары үстемлик пенен басқаратуғынын билесизлер. Бирақ, сизлердиң араңызда бундай болмасын. Араңызда ким уллы болғысы келсе, сол сизлерге хызметши болыўы шәрт. Араңызда ким биринши болғысы келсе, сол сизлерге қул болыўы шәрт. Адам Улы Өзине хызмет еттириўге емес, ал Өзи хызмет етиўге ҳәм көплердиң азатлық қунын төлеў ушын, Өз жанын бағышлаўға келди. Олар Ерихо қаласынан шыққанда, көп халық Ийсаның изине ерди. Сонда жолдың шетинде отырған еки соқыр адам Ийсаның өтип баратырғанын еситип: – Ийем, Даўыттың Урпағы! Бизлерге реҳим ете гөр! – деп бақырды. Халық үнлерин шығармаўды айтып, оларға кейиди. Бирақ олар оннан да бетер қатты бақырып: – Ийем, Даўыттың Урпағы! Бизлерге реҳим ете гөр! – деди. Ийса тоқтап, оларды шақырып алды да: – Мениң өзлериңиз ушын не ислеўимди қәлейсизлер? – деп сорады. Олар: – Ийем, көзлеримизди ашыўыңды, – деп жуўап берди. Ийса оларға жаны ашып, көзлерине қолын тийгизди. Сол ўақытта-ақ олардың көзлери ашылып, Оның изине ерди. Олар Ерусалимге жақынлап, Зәйтүн таўының етегиндеги Бетфаге деген аўылға келгенде, Ийса еки шәкиртин жумсап, оларға былай деди: – Қарсы алдыңыздағы аўылға барыңлар. Оған кириўден-ақ, байлаўлы турған ешек пенен гүррени табасызлар. Оларды шешип алып, Маған әкелиңлер. Егер биреў сизлерге бир нәрсе десе, сизлер: «Олар Ийемизге керек», – деп айтыңлар, ол оларды сол ўақытта-ақ жибереди. Бул пайғамбар арқалы айтылған мына сөзлердиң орынланыўы ушын болды: «Қыз Сионға айтыңлар: Мине, сениң Патшаң ешекке, жас ешекке, Гүрреге минип кишипейиллик пенен саған киятыр!» Шәкиртлери барып, Ийсаның буйырғанын иследи. Олар ешекти гүрреси менен алып келип, шапанларын үстине жапты, Ийса гүрреге минип алды. Халықтың көпшилиги өз шапанларын жолға төсеп, басқалары тереклерден шақа кесип алып жолға жайды. Алды-артында ерип киятырған халық қуўанысып: – Даўыттың Урпағына ҳосанна! Жаратқан Ийениң аты менен келетуғын жарылқансын! Ең жоқарыда ҳосанна! – деп бақырысты. Ийса Ерусалимге кирип келгенде, пүткил қала жанланып: – Бул ким? – деп сорады. Халық: – Бул – Ийса, Галиладағы Насырадан шыққан пайғамбар, – деди. Ийса Ибадатханаға кирип, ол жерден сатыўшылар менен алыўшылардың ҳәммесин қуўып шығарды да, ақша алмастырыўшылардың столларын, кептер сатыўшылардың отырғышларын аўдарып таслап, оларға: – «Мениң Үйим дуўа ететуғын үй деп аталады», – деп Мухаддес Жазыўда жазылған, ал сизлер оны қарақшылардың уясына айландырдыңлар! – деди. Ибадатханада Ийсаның қасына соқырлар ҳәм ақсақлар келгенде, Ол оларға шыпа берди. Бас руўханийлер ҳәм диний муғаллимлер Ол ислеген кәраматларды ҳәм Ибадатханада: «Даўыттың Урпағына ҳосанна!» – деп бақырысқан балаларды көрип, ашыўланып қалды да, Оған: – Олардың не деп атырғанын еситип турсаң ба? – деди. Ийса оларға: – Аўа! Сизлер: «Нәрестелер ҳәм емизиўли балалардың аўзынан, Өзиңе мақтаўлар айтқыздың», – деп Мухаддес Жазыўда айтылғанды ҳеш оқымағансызлар ма? – деди. Соннан соң, Ийса оларды қалдырып, қаладан шығып кетти ҳәм Бетанияға барып, сол жерде түнеди. Ерте азанда Ийса қалаға қайтып киятырғанда, аш болды. Жол бойында бир әнжир ағашын көрип, оның қасына барды. Бирақ оннан жапырақларынан басқа ҳеш нәрсе таппағаннан соң, ағашқа: – Буннан былай, сенде мәңгиге ҳеш жемис өспесин, – деди. Әнжир ағашы сол ўақытта-ақ қуўрап қалды. Шәкиртлери буны көргенде таң қалысып: – Бул әнжир ағашы қалайынша дәрриў қуўрап қалды? – деп сорады. Ийса оларға жуўап берип: – Сизлерге шынын айтып турман: егер гүмансыз исенсеңлер, тек әнжир ағашына ислегенимдей ғана емес, ҳәтте мына таўға: «Орныңнан көтерилип, теңизге қула!» – десеңиз, айтқаныңыз болады. Егер исеним менен дуўа етсеңлер, не сорасаңлар да, ҳәммесин аласызлар, – деди. Ийса Ибадатханаға кирип, тәлим берип отырғанда, Оған бас руўханийлер менен халық ақсақаллары келип: – Бул ислерди қандай бийлик пенен ислеп жүрсең ҳәм бундай бийликти Саған ким берди? – деп сорады. Ийса жуўап қайтарып: – Мен де сизлерге бир сораў берейин. Егер оның жуўабын берсеңлер, Мен де сизлерге бул ислерди қандай бийлик пенен ислейтуғынымды айтаман. Яқыя адамларды шомылдырыў ушын қаяқтан бийлик алды? Аспаннан ба ямаса адамлардан ба? – деди. Олар өз ара ойласып: «Егер „аспаннан“ десек, Ол бизлерге: „Сонда неге оған исенбедиңлер“, – дейди. Ал егер „адамлардан“ десек халықтан қорқамыз: ҳәммеси де Яқыяны пайғамбар деп есаплайды!» – дести. Сонлықтан олар Ийсаға: – Билмеймиз, – деп жуўап берди. Ол: – Ондай болса, Мен де сизлерге бул ислерди қандай бийлик пенен ислейтуғынымды айтпайман, – деди. – Сизлер қалай ойлайсызлар: бир адамның еки улы болыпты. Ол бириншисине барып: «Балам, сен бүгин жүзим бағына барып, жумыс исле», – депти. Ол: «Бармайман», – деп жуўап берипти. Бирақ соңынан өкинип, барыпты. Соң әкеси екинши улына барып, оған да солай депти. Ол: «Яқшы, аға, бараман», – деп жуўап берипти, бирақ бармапты. Усы екеўиниң қайсысы әкесиниң тилегин орынлаған болады? – деп сорады Ийса. – Бириншиси, – деп жуўап қайтарды олар. Ийса оларға былай деди: – Сизлерге шынын айтып турман: салықшылар ҳәм бузық ҳаяллар Қудайдың Патшалығына сизлерден бурын киреди. Өйткени Яқыя сизлерге ҳақ жолды көрсетиў ушын келген еди, бирақ сизлер оған исенбедиңлер. Ал салықшылар менен бузық ҳаяллар оған исенди, бирақ сизлер буны көргеннен кейин де тәўбе етпедиңлер ҳәм исенбедиңлер. – Енди басқа бир тымсалды тыңлаңлар: бир үй ийеси болыпты. Ол жүзим бағын отырғызып, оны дийўал менен қоршапты, шарап искенжесин қазып, гүзет минарасын орнатыпты. Соңынан бағын дийханларға ижараға берип, өзи узақ жерге кетип қалыпты. Зүрәәт жыйнайтуғын мәўсим жақынлағанда, ол өзине тийисли үлесин алыў ушын, дийханларға хызметшилерин жиберипти. Дийханлар оның хызметшилерин услап алып, олардың биреўин сабап, екиншисин өлтирип, ал және биреўин тас боран қылыпты. Соңынан бағдың ийеси бурынғыдан да көп басқа хызметшилерин жибергенде, оларға да солай ислепти. Ең ақырында ол: «Улымды ҳүрмет етер» деп, оларға өз улын жиберипти. Бирақ дийханлар оның улын көрип, бир-бирине: «Бул – мийрасхор-ғо. Жүриңлер, оны өлтирип, мийрас мүлкине ийе болайық», – десипти. Олар оны услап алып, жүзим бағынан сыртқа шығарып өлтирипти. Енди жүзим бағының ийеси келгенде, сол дийханларға не қылады? Олар Ийсаға: – Ол бул жаўызларды реҳимсизлик пенен өлтиреди де, жүзим бағын ўақтында жемисин берип туратуғын басқа дийханларға ижараға береди, – деди. Ийса оларға былай деди: – Сизлер Мухаддес Жазыўларда мына сөзлерди оқымағансызлар ма? «Қурылысшылардың керексиз деп таслаған тасы, Үйдиң мүйешиниң тийкарғы тасы болды. Жаратқан Ийе қылған бул ис, Көзимизге әжайып көринди!» Сонлықтан Мениң сизлерге айтатуғыным: Қудай Өз Патшалығын сизлерден тартып алады да, оны жемисин берип туратуғын халыққа береди. Сол тасқа түскен адамның шыл-пәршеси шығады. Тас кимниң үстине түссе, соны женшип таслайды. Бас руўханийлер менен парисейлер Ийсаның айтқан тымсалларын еситкеннен соң, Оның өзлери ҳаққында айтқанын түсинип, Оны қолға алыўға тырысты. Бирақ халықтан қорқты, себеби халық Оны пайғамбар деп санайтуғын еди. Ийса оларға тымсаллар менен сөзин даўам етип, былай деди: – Аспан Патшалығы бир патшаның өз баласының үйлениў тойын бергенине уқсайды. Тойға мирәт етилгенлерди шақырып келиў ушын, патша хызметшилерин жиберипти. Бирақ олардың келгиси келмепти. Сонда ол және басқа хызметшилерин жиберип: «Мирәт етилгенлерге айтыңлар: мине, мен зыяпатымды таярлап қойдым, өгизлерим де, семиртилген малларым да сойылды, ҳәммеси де тайын. Тойға келсин!» – деп айтып қалыпты. Бирақ, мирәт етилгенлер оның сөзине кеўил аўдармапты: кимиси егислик жерине, кимиси саўда-сатығына кетипти. Ал гейбиреўлери патшаның хызметшилерин услап алып, хорлап өлтирипти. Буны еситкен патша қәҳәрленип, өзиниң әскерлерин жиберипти. Сол жынаятшыларды өлтиртип, олардың қалаларын өртетип жиберипти. Сонда ол өзиниң хызметшилерине: «Тойдың асы таяр, бирақ мирәт етилгенлер ылайықсыз болды. Сонлықтан енди сизлер жол дәрбентлерине барып, ушыратқанларыңыздың бәрин тойға шақырып келиңлер», – депти. Сонда хызметшилери жолларға шығып, ушыратқанларының бәрин де: жақсысы болсын, жаманы болсын, шақырып жыйнап келипти. Тойхана қонақларға толы болыпты. Патша қонақларды көриўге киргенде, той кийимин киймеген биреўге көзи түсип, оған: «Ҳәй, достым, сен бул жерге той кийимисиз қалай киргенсең?» – депти. Бирақ ол үндемепти. Сонда патша хызметшилерине буйырып, былай депти: «Мынаның аяқ-қолын байлап, сыртқа, қараңғылыққа таслаңлар! Ол сол жерде жылап, пушайман жейди». Өйткени мирәт етилгенлер көп, ал таңлап алынғанлар аз. Сонда парисейлер сыртқа шығып кетип, Ийсаны қалай сөзинен тутыў туўралы ойласа баслады. Оған Ҳиродтың тәрепдарлары менен бирге өзлериниң шәкиртлерин жиберип, былай деп айтқызды: – Устаз! Бизлер Сениң дурыс адам екениңди ҳәм жағымпазлық етпейтуғыныңды билемиз. Өйткени Сен адамлардың бет-жүзине қарамайсаң. Солай етип, бизлерге айтшы, Сен мынаған қалай қарайсаң: Рим императорына салық төлеў дурыс па ямаса надурыс па? Бирақ Ийса олардың ҳарам нийетин билип, оларға: – Ҳәй, еки жүзлилер! Сизлер Мени неге сынап атырсызлар? Маған салық теңгесин көрсетиңлер, – деди. Олар Оған бир динар әкелип берди. Ол: – Бунда кимниң сүўрети бар ҳәм кимниң аты жазылған? – деп сорады. Олар: – Рим императорының, – деп жуўап берди. Сонда Ийса: – Олай болса, императордың ҳақын императорға, Қудайдың ҳақын Қудайға бериңлер, – деди. Олар буны еситип, таң қалысты ҳәм Оның жанынан кетип қалды. Қайта тирилиў жоқ, деўши саддукейлер сол күни Ийсаға келип, былай деп сораў қойды: – Устаз! Муўса: «Биреў баласы болмай өлсе, изинде қалған жесирине иниси үйленип, ағасының урпағын даўам еттирсин», – деген-ғо. Бизде ағайинли жети жигит бар еди. Олардың бириншиси үйленип, қайтыс болды, баласы болмағанлықтан, ҳаялы инисине қалды. Екиншисине де, үшиншисине де, ҳәтте, жетиншисине де солай болды. Бәринен кейин ҳаялдың өзи де қайтыс болды. Ал енди қайта тирилгенде ҳаял жетеўиниң қайсысының ҳаялы болады? Ол олардың ҳәммесине де ҳаял болған еди-ғо. Ийса оларға жуўап қайтарып былай деди: – Сизлер Мухаддес Жазыўларды да, Қудайдың қүдиретин де билмегенликтен алжасып турсызлар. Өйткени адамлар қайта тирилиўде үйленбейди де, турмысқа да шықпайды, ал аспандағы периштелер сыяқлы болады. Өлгенлердиң қайта тирилиўи туўралы Қудайдың сизлерге айтқанларын оқымағансызлар ма? Қудай: «Мен Ибрайымның Қудайыман, Ысақтың Қудайыман, Яқыптың Қудайыман», – деген. Қудай өлилердиң емес, ал тирилердиң Қудайы. Буны еситкен халық Оның тәлиматына таң қалды. Ийсаның саддукейлерди сөйлетпей таслағанын еситкен парисейлер бир жерге жыйналды. Олардың арасынан бир нызам муғаллими Ийсаны сынамақшы болып, Оннан: – Устаз! Мухаддес Нызамдағы ең баслы буйрық қайсы? – деп сорады. Ийса оған: – «Қудайың Жаратқан Ийени шын жүректен, жан-тәниң ҳәм пүткил ақыл-ойың менен сүй». Бул – биринши ҳәм ең баслы буйрық. Екиншиси де сол сыяқлы: «Өзиңди сүйгениң сыяқлы, жаныңдағы адамды да сүй». Пүткил Мухаддес Нызам да, пайғамбарлардың Жазыўлары да усы еки буйрыққа тийкарланған, – деди. Парисейлер жыйналып болғаннан соң, Ийса олардан: – Масийх ҳаққында не ойлайсызлар? Ол кимниң урпағы? – деп сорады. – Ол Даўыттың Урпағы, – деди олар. Ийса олардан: – Олай болса, Даўыт Мухаддес Руўхтан илҳамланып, Масийхты қалайынша «Ийем» деп атаған? Ол былай деген-ғо: «Жаратқан Ийе Ийеме айтты: „Душпанларыңды аяғыңның астына бастырмағанымша, Мениң оң жағымда отыр“». Солай етип, Даўыт Оны «Ийем» деп атаған болса, Ол қалайынша оның урпағы болады? – деп сорады. Оған ҳеш ким де жуўап бере алмады ҳәм сол күннен баслап, Оған сораў бериўге ҳеш кимниң батылы бармады. Сонда Ийса халыққа ҳәм Өзиниң шәкиртлерине былай деди: – Муўсаның орынлығына диний муғаллимлер менен парисейлер отырды. Сонлықтан олардың сизлерге айтқанларының ҳәммесин де орынлаңлар. Бирақ, олардың ислегенин ислемеңлер. Себеби олар айтады, бирақ айтқанларын өзлери ислемейди. Олар көтерип жүриўге қыйын аўыр жүклерди байлап, адамлардың ийнине салып, көтертеди. Ал өзлери оларды бармағы менен де қозғағысы келмейди. Олар барлық ислерин адамлардың көзине түсиў ушын ғана ислейди. Ишине Қудайдың Сөзи жазып салынған қутыларының көлемин үлкейтип, маңлайларына байлап, кийимлериниң шашақларын узын етип қояды. Олар зыяпатларда төрде, мәжилисханаларда сыйлы орында отырғанды жақсы көреди. Базар майданларында өзлерине сыйлап сәлем бергенди ҳәм өзлерин «устаз» деп атаўын унатады. Ал сизлер өзлериңизди «устаз» деп ататпаңлар, өйткени сизлердиң жалғыз-ақ Устазыңыз бар. Сизлердиң бәриңиз бир-бириңизге туўысқансыз. Жер жүзинде ҳеш кимди де «әке» деп атамаңлар, өйткени сизлердиң жалғыз-ақ Әкеңиз бар, Ол аспанда. Өзлериңизди «жолбасшы» деп те ататпаңлар, себеби сизлердиң жалғыз-ақ жолбасшыңыз бар, Ол – Масийх. Араңыздағы ең уллыңыз сизлердиң хызметшиңиз болсын. Өйткени ким де ким өзин жоқары тутса, ол пәслетиледи, ким де ким өзин пәс тутса, ол мәртебели қылынады. Ҳәсирет шегесизлер, диний муғаллимлер ҳәм парисейлер, еки жүзлилер! Себеби сизлер адамларға Аспан Патшалығының есигин жабасызлар. Өзлериңиз де кирмейсизлер, киргиси келгенлерди де киргизбейсизлер. [ ] Ҳәсирет шегесизлер, диний муғаллимлер ҳәм парисейлер, еки жүзлилер! Сизлер өз диниңизге бир адамды болса да киргизиў ушын теңизди де, қурғақлықты да айланып шығасызлар. Ал киргизгеннен соң, оны өзлериңизден де еки есе жаман дозақы қыласызлар. Ҳәсирет шегесизлер, соқыр жетелеўшилер! Сизлер былай дейсизлер: «Ким де ким Ибадатхана менен ант етсе, ол антын орынлаўға миннетли емес, ал ким де ким Ибадатханадағы алтын менен ант етсе, ол антын орынлаўға миннетли». Ҳәй, ақылсыз соқырлар! Қайсысы уллырақ: алтын ба ямаса алтынды мухаддес қылатуғын Ибадатхана ма? Және де: «Ким де ким қурбанлық орын менен ант етсе, ол антын орынлаўға миннетли емес, ал ким де ким оның үстиндеги қурбанлық пенен ант етсе, ол антын орынлаўға миннетли», – дейсизлер. Ҳәй, соқырлар! Қайсысы уллырақ: қурбанлық па ямаса қурбанлықты мухаддес қылатуғын қурбанлық орын ба? Солай етип, қурбанлық орын менен ант етиўши адам орын менен де, орынның үстиндегилердиң ҳәммеси менен де ант еткен болады. Ибадатхана менен ант етиўши адам Ибадатхана менен де, онда жасайтуғын Қудай менен де ант еткен болады. Аспан менен ант етиўши адам Қудайдың тахты менен де, оның үстинде отырған Қудай менен де ант еткен болады. Ҳәсирет шегесизлер, диний муғаллимлер ҳәм парисейлер, еки жүзлилер! Сизлер жалбыз, анис, зире сыяқлы өсимликлердиң оннан бирин бересизлер, бирақ Мухаддес Нызамдағы ең баслыларына: әдилликке, мийрим-шәпәәтке ҳәм садықлыққа кеўил бөлмейсизлер. Буны да ислеп, оны да қалдырмаўыңыз керек еди. Ҳәй, ширкейди сүзип таслап, түйени жутатуғын соқыр жетелеўшилер! Ҳәсирет шегесизлер, диний муғаллимлер ҳәм парисейлер, еки жүзлилер! Сизлер табақ-кесениң сыртын тазалайсызлар, бирақ олардың иши нәпсиқаўлық ҳәм жүўенсизликке толған. Ҳәй, соқыр парисей! Сен дәслеп табақ-кесениң ишин тазала, сонда олардың сырты да таза болады. Ҳәсирет шегесизлер, диний муғаллимлер ҳәм парисейлер, еки жүзлилер! Сизлер ҳәкленген қәбирлерге уқсайсызлар: олар сыртынан сулыў болып көринсе де, иши өликлердиң сүйеклери менен патаслыққа толған. Сол сыяқлы сизлер де сыртыңыздан адамларға өзлериңизди ҳақ адам етип көрсетесизлер, бирақ ишлериңиз еки жүзлилик пенен нызамсызлыққа толы. – Ҳәсирет шегесизлер, диний муғаллимлер ҳәм парисейлер, еки жүзлилер! Сизлер пайғамбарларға мазарлар орнатасызлар. Ҳақ адамлардың естеликлерин безеп: «Егер де ата-бабаларымыздың заманында өмир сүргенимизде, пайғамбарлардың қанын төгиўде оларға шерик болмас едик», – дейсизлер. Солай етип, өзлериңиздиң пайғамбарларды өлтиргенлердиң урпағы екенлигиңизди дәлиллейсизлер. Ата-бабаларыңыздың ислеген гүналарының мөлшерин толықтыра бериңлер! Жыланлар, уўлы жыланлардың туқымлары! Сизлер қалай етип дозақ жазасынан қашып қутылмақшысызлар? Сол себепли Мен сизлерге пайғамбарларды, даналарды, диний муғаллимлерди жиберемен. Сизлер олардың гейбиреўлерин өлтиресизлер, гейбиреўлерин атанақ ағашқа шегелейсизлер, басқаларын мәжилисханаларыңызда қамшылап, қаладан-қалаға қуўдалайсызлар. Солай етип, ҳақ Абылдың қанынан баслап, Ибадатханадағы Мухаддесхана менен қурбанлық орынның арасында сизлер өлтирген Барақияның улы Зехарияның қанына дейин, жер бетинде төгилген ҳақ адамлардың қанларының бәри де сизлердиң мойынларыңызға жүкленеди. Сизлерге шынын айтып турман: булардың ҳәммеси ушын усы әўлад жазаға тартылады. – Оҳ, Ерусалим, Ерусалим! Пайғамбарларды өлтириўши, Қудайдың саған жибергенлерин тас боран қылыўшы қала! Өз шөжелерин қанатының астына алған мәкийен сыяқлы, Мен де сениң балаларыңды неше рет жыйнамақшы болдым, бирақ сизлер қәлемедиңлер. Мине, үйиңизди Қудай таслап кетип, ол қаңырап қалады. Сизлерге айтатуғыным: «Жаратқан Ийениң аты менен келетуғын жарылқансын!» – деп айтқанларыңызға дейин Мени қайтып көрмейсизлер. Ийса Ибадатханадан шығып баратырғанда, шәкиртлери Оған Ибадатхананың имаратларын нусқап көрсетиў ушын қасына келди. Сонда Ийса оларға: – Мыналардың бәрин көрип турсызлар ма? Сизлерге шынын айтып турман: бул жерде тас үстинде тас қалмайды, ҳәммеси қыйратылады, – деди. Соннан соң, Ол Зәйтүн таўында отырғанда шәкиртлери аўлақта Оның қасына келип: – Устаз, буның қашан болатуғынын бизлерге айтып бер. Сениң келиўиңди ҳәм усы заманның ақырын қандай белги билдиреди? – деп сораў қойды. Ийса оларға былай деп жуўап берди: – Биреўлердиң сизлерди алдаўынан сақ болыңлар! Себеби көплер Мениң атым менен келип: «Мен – Масийхпан» деп, көп адамларды алдайды. Сизлер урыслардың шаўқымын ҳәм урыслар туўралы хабарларды еситесизлер, бирақ қәўетерленбеңлер. Булардың болыўы шәрт, бирақ бул еле ақыры емес. Өйткени миллет миллетке қарсы, патшалық патшалыққа қарсы көтериледи, көп жерлерде ашаршылықлар ҳәм жер силкиниўлер болады. Ал булардың ҳәммеси толғақ азабының басланыўына уқсайды. Сонда сизлерди қыйнаўға услап береди ҳәм өлтиреди. Мениң атым ушын барлық халықлар сизлерди жек көреди. Сонда көп адамлар исенимнен қайтады, бир-бирине сатқынлық ислеп, бир-бирин жек көреди. Көплеген жалған пайғамбарлар пайда болып, көп адамларды алдайды. Нызамсызлық көбейгенликтен, көп адамлардың сүйиспеншилиги суўыйды. Бирақ, ақырына дейин шыдаған қутқарылады. Аспан Патшалығы туўралы Хош Хабар пүткил жер жүзине жәрияланып, барлық халықларға гүўалық болады. Соннан кейин, усы заманның ақыры келеди. – Ал Даниел пайғамбар алдын ала айтқан ўайран қылатуғын жеркенишли бир заттың мухаддес орында турғанын көргениңизде, – пайғамбардың жазыўын оқыған адам бул заттың мәнисин түсинсин, – Яҳудиядағылар таўларға қашсын. Ким де ким тамның төбесинде болса, үйинен бир нәрсе алыў ушын төменге түспесин. Ким де ким атызда болса, шапанын алыў ушын изине қайтпасын. Сол күнлери жүкли ҳәм емизиўли ҳаялларға қандай қыйын болады! Қашатуғын ўақытларыңыз қыс мәўсимине ямаса Шаббат күнине туўры келмесин деп, дуўа етиңлер. Себеби сонда дүнья жаратылғаннан бери усы күнге дейин болмаған ҳәм қайтып болмайтуғын уллы апат болады. Егер сол күнлер қысқартылмағанда, ҳеш ким де қутқарылмаған болар еди, бирақ таңлап алынғанлар ушын, сол күнлерди қысқартады. Сонда егер сизлерге биреў: «Қараңлар, Масийх бул жерде!» ямаса: «Ол ана жерде» десе исенбеңлер. Өйткени жалған масийхлар ҳәм жалған пайғамбарлар пайда болып, егер мүмкин болса, таңлап алынғанларды да алдаў ушын, уллы кәраматлы белгилер ҳәм таң қаларлық ислерди көрсетеди. Дыққат етиңлер! Мен сизлерге алдын ала айтып атырман. Солай етип, егер сизлерге: «Мине, Ол шөлистанда!» десе, шықпаңлар ямаса: «Ол жасырын бөлмелерде» десе, исенбеңлер. Себеби Адам Улының келиўи шығыста пайда болып, аспан бойлап батысқа зуўлап өткен жылдырымдай болады. Өлик қай жерде болса, қузғынлар сол жерге жыйналады. – Сол күнлердиң апатынан соң, «Бирден қуяш қараңғыланады, Ай өз жақтысын түсирмейди, Жулдызлар аспаннан түсип, Аспан күшлери силкинеди». Сонда аспанда Адам Улының кәраматлы белгиси көрингенде, жер жүзиндеги барлық халықлар жылай баслайды. Олар Адам Улының уллы қүдирет ҳәм салтанат пенен аспандағы бултлардың үстинде киятырғанын көреди. Кәрнайдың күшли даўысы менен Ол Өзиниң периштелерин жибереди ҳәм олар дүньяның төрт тәрепинен, аспанның бир шетинен баслап екинши шетине дейин, Оның таңлап алғанларын жыйнап келеди. – Әнжир ағашын мысалға алыңлар: оның шақалары жумсарып, жапырақ шығара баслағанда, жаздың жақын екенин билесизлер. Сол сыяқлы, сизлер усылардың ҳәммесин көргениңизде Адам Улының жақынлап, есик алдында турғанын билиңлер! Сизлерге шынын айтып турман: бул әўлад жоқ болып кетпесинен бурын булардың ҳәммеси болады. Аспан менен жер жойылады, бирақ Мениң сөзлерим ҳеш қашан жойылмайды. – Бирақ, сол күнди ҳәм сол саатты ҳеш ким де билмейди: аспандағы периштелер де, Улдың Өзи де, тек ғана Әкем биледи. Нухтың заманында қалай болған болса, Адам Улы келгенде де солай болады. Өйткени топан суўынан бурын, Нух кемеге минген күнге дейин, адамлар ишип-жеди, үйленди, турмысқа шықты. Топан суўы басып, бәрин қырып жойғанға дейин, олар аңғармады. Адам Улы келгенде де солай болады. Сол ўақытта еки адам атызда болса, биреўи алынып, екиншиси қалдырылады. Еки ҳаял дигирман тартып отырса, биреўи алынып, екиншиси қалдырылады. Солай етип, сергек болыңлар! Себеби Ийеңиздиң қашан келетуғынын билмейсизлер. Мынаны билип қойыңлар: егер үй ийеси урының түнниң қайсы ўақтында келетуғынын билсе уйықламай, үйине урының бузып кириўине мүмкиншилик бермеген болар еди. Сонлықтан сизлер де таяр болып турыўыңыз шәрт! Өйткени Адам Улы сизлер ойламағанда келеди. Ийеси үй-ишимдегилерди басқарсын ҳәм оларға ўақтында аўқатын берсин деп тайынлаған исенимли ҳәм ақыллы хызметши ким? Ийеси келгенде оның солай ислеп атырғанын көрсе, сол хызметши бахытлы! Сизлерге шынын айтып турман: ийеси оны өзиниң пүткил мал-мүлкин басқарыўшы етип тайынлайды. Ал егер сол хызметши жаман болып, ишинен: «Ийем тез келе қоймас», – деп ойлап, хызметши жолдасларын сабап, мәскүнемлер менен бирге ишип-жесе, сонда сол хызметшиниң ийеси күтпеген күни ҳәм ойламаған ўақытта келип, оны аяўсыз жазалап, еки жүзлилердиң аўҳалына салады. Сол жерде ол жылап, пушайман жейди. – Сол күни Аспан Патшалығы шыраларын алып, күйеўди қарсы алыўға шыққан он қызға уқсайды. Олардың бесеўи ақылсыз, ал бесеўи ақыллы болыпты. Ақылсыз қызлар шыраларын алыпты да, бирақ аўысық май алмай шығыпты. Ал ақыллы қызлар шыралары менен қоса май қуйылған ыдысларын да алып шығыпты. Күйеў кешиккеннен соң олардың ҳәммеси қалғып, уйықлап қалыпты. Бирақ түн ортасы болғанда: «Күйеў киятыр, оны қарсы алыўға шығыңлар», – деп бақырған даўыс еситилипти. Сонда қызлардың ҳәммеси турып, өзлериниң шыраларын таярлапты. Ақылсыз қызлар ақыллыларға: «Бизлерге майларыңыздан аз-маз бериңлер, шыраларымыз сөнип атыр», – депти. Ал ақыллы қызлар: «Бизлерге де, сизлерге де жетпей қалыўы мүмкин, жақсысы, сатыўшыларға барып сатып алыңлар», – деп жуўап берипти. Олар май сатып алыўға кеткен ўақытта күйеў келипти. Таяр турған қызлар оның менен бирге тойханаға киргеннен соң, қапы бекитилипти. Соңынан қалған қызлар да келип: «Ийем! Ийем! Бизлерге қапыны аш!» – деп жалыныпты. Бирақ ол: «Сизлерге шынын айтып турман: мен сизлерди танымайман!» – деп жуўап қайтарыпты. Солай етип, сергек болыңлар, себеби Адам Улының келетуғын күнин ҳәм ўақтын билмейсизлер. – Аспан Патшалығы бир адамның сапарға кетпесинен бурын хызметшилерин шақырып алып, оларға өзиниң мал-мүлкин аманат еткенине уқсайды. Олардың уқыбына қарай, биреўине бес, екиншисине еки, үшиншисине бир талант берип, жолға атланыпты. Бес талант алғаны дәрриў барып, ақшаны саўдаға айландырып, және бесеўин арттырыпты. Еки талант алғаны да солай ислеп, және екеўин арттырыпты. Бир талант алғаны барып, хожайынының ақшасын жерге көмип жасырыпты. Арадан көп ўақыт өткеннен соң хызметшилердиң хожайыны қайтып келип, олардан есап талап етипти. Сонда бес талант алғаны және бесеўин әкелип: «Хожайын, маған бес талант берген едиңиз, минекей, мен және бесеўин арттырдым», – депти. Хожайыны оған: «Бәрекелла, жақсы ҳәм исенимли хызметшим! Кишкене исте исенимли болдың, мен саған үлкен ис тапсырмақшыман. Жүр, мениң қуўанышыма шерик бол!» – депти. Еки талант алғаны да келип: «Хожайын, сиз маған еки талант берген едиңиз, минекей, мен және екеўин арттырдым», – депти. Хожайыны оған: «Бәрекелла, жақсы ҳәм исенимли хызметшим! Кишкене исте исенимли болдың, мен саған үлкен ис тапсырмақшыман. Жүр, мениң қуўанышыма шерик бол!» – депти. Соңынан бир талант алғаны да келип: «Хожайын, сизиң қатал адам екениңизди билемен. Сиз өзиңиз екпеген жериңизден орып, шашпаған жериңизден жыйнайсыз. Сонлықтан мен сизден қорқып, талантыңызды жерге көмип жасырған едим. Минекей, ақшаңыз, алың», – депти. Ал хожайыны оған жуўап қайтарып былай депти: «Ҳәй, жаман ҳәм жалқаў хызметшим! Мениң өзим екпеген жерден орып, шашпаған жерден жыйнайтуғынымды биледи екенсең, мениң ақшамды айланысқа жиберетуғын адамға бериўиң тийис еди, қайтып келгенимде өзимдикин пайдасы менен алар едим. Енди оннан талантты алыңлар да, оны он таланты барға бериңлер! Өйткени кимде бар болса, оған және де мол етип бериледи, ал кимде жоқ болса, оның бары да тартып алынады. Ал мына жарамсыз хызметшини сыртқа, қараңғылыққа шығарып таслаңлар. Сол жерде ол жылап, пушайман жейди ». – Адам Улы Өз салтанаты ишинде барлық периштелери менен бирге келгенде, Өзиниң салтанатлы тахтына отырады. Сонда барлық халықлар Оның алдына жыйналады ҳәм Ол шопанның қойларды ешкилерден айырғаны сыяқлы, оларды айырып бөледи. Қойларды оң жағына, ешкилерди сол жағына қояды. Сонда Патша оң жағындағыларға: «Келиңлер, Әкемнен жарылқанғанлар, дүнья жаратылғаннан бери сизлер ушын таярлап қойылған патшалықты мийрас етип алыңлар. Себеби Мен аш болғанымда, сизлер Маған аўқат бердиңлер, шөллегенимде, суў бердиңлер, жат жерде жүргенимде, Мени қабыл алдыңлар. Жалаңаш болғанымда, кийим бердиңлер, наўқас болғанымда, ғамхорлық қылдыңлар, қамақта болғанымда, Маған келдиңлер», – дейди. Сонда ҳақ адамлар Оған: «Ийем! Бизлер қашан аш болғаныңды көрип, Саған аўқат бердик, қашан шөллегениңди көрип, суў бердик? Қашан жат жерде жүргениңди көрип, Сени қабыл еттик, қашан жалаңаш болғаныңда, кийим бердик? Қашан наўқас ямаса қамақта болғаныңды көрип, Саған бардық?» – дейди. Патша оларға жуўап берип: «Сизлерге шынын айтып турман: сизлердиң усы ислерди Мениң мына ең қарапайым туўысқанларымның биреўине ислегениңиз – Маған ислегениңиз болады», – дейди. Соннан кейин, Ол сол жағындағыларға: «Ҳәй, ғарғыс алғанлар! Мениң қасымнан арман, шайтан ҳәм оның периштелери ушын таярлап қойылған мәңгилик отқа кетиңлер! Өйткени Мен аш болғанымда, сизлер Маған аўқат бермедиңлер, шөллегенимде, суў бермедиңлер. Жат жерде жүргенимде, Мени қабыл алмадыңлар, жалаңаш болғанымда, кийим бермедиңлер, наўқас болғанымда, қамақта болғанымда, Маған келмедиңлер», – дейди. Сонда олар жуўап берип: «Ийем! Бизлер Сениң қашан я аш болғаныңды, я шөллегениңди, я жат жерде жүргениңди, я жалаңаш, я наўқас, я қамақта болғаныңды көрип, Саған хызмет етпедик?» – дейди. Сонда Патша жуўап қайтарып: «Сизлерге шынын айтып турман: сизлердиң усы ислерди мына ең қарапайым биреўине ислемегениңиз – Маған ислемегениңиз болады», – дейди. Солай етип, олар мәңгилик азапқа жибериледи, ал ҳақ адамлар мәңгилик өмирге ериседи. Ийса усы сөзлердиң ҳәммесин айтып болғаннан кейин, Өз шәкиртлерине: – Енди еки күннен соң, Қутқарылыў байрамы болатуғынын билесизлер. Сонда Адам Улы атанақ ағашқа шегелениўге услап бериледи, – деди. Сол ўақытта бас руўханийлер ҳәм халық ақсақаллары Каяфа деген бас руўханийдиң ҳәўлисине жыйналды. Олар Ийсаны ҳийле менен қолға түсирип өлтириў ҳаққында мәсләҳәтлести. Бирақ олар: «Халық арасында қозғалаң болмаўы ушын, бул исти байрам күнлери ислемейик», – дести. Ийса Бетанияда, бурын тери кеселлиги менен аўырған Шимонның үйинде, дастурхан басында отырғанда, қолында қымбатбаҳа әтир майға толы мәрмер ыдыс бар бир ҳаял Оның қасына келип, әтир майды Оның басына қуйды. Буны көрген шәкиртлери ашыўланып: – Бундай ысырапкершиликтиң не кереги бар? Бул әтир майды қымбатқа сатып, ақшасын жарлыларға үлестирип бериўге болатуғын еди, – дести. Бирақ Ийса буны еситип, оларға: – Бул ҳаялды неге уялтып атырсызлар? Ол Маған жақсылық иследи. Жарлылар сизлер менен бәрқулла бирге, ал Мен сизлер менен бәрқулла бирге болмайман. Ол бул әтир майды денеме қуйып, Мени жерлеўге таярлады. Сизлерге шынын айтып турман: Хош Хабар дүньяның қай жеринде жәрияланса да, бул ҳаял еске алынып, оның ислеген иси айтылатуғын болады, – деди. Соңынан Ийсаның он еки шәкиртиниң бири Яҳуда Исқариот деп аталған адам бас руўханийлерге барып: – Ийсаны сизлерге услап берсем, маған не бересизлер? – деп сорады. Олар оған отыз гүмис теңге усынды. Яҳуда да сол ўақыттан баслап Ийсаны услап бериўге қолайлы пайыт изледи. Ашытқысыз нан байрамының биринши күнинде Ийсаның шәкиртлери Оған келип: – Қутқарылыў байрамының асын жеўиң ушын қай жерде таярлық көриўимизди қәлейсең? – деп сорады. Ол жуўап берип былай деди: – Қаладағы пәленше деген адамға барып, оған: «Устазымыз: „Мениң күним жақынлап қалды. Шәкиртлерим менен бирге байрам асын сениң үйиңде жеймен“, деди», – деп айтыңлар. Шәкиртлери Ийсаның тапсырмасын орынлап, байрам асын таярлады. Кеш болғанда, Ийса он еки шәкирти менен бирге дастурхан әтирапына отырды. Олар аўқатланып отырғанда, Ийса: – Сизлерге шынын айтып турман: араңыздағы бириңиз Маған сатқынлық ислейди, – деди. Сонда олар қатты қапа болып, биринен соң бири Оннан: – Мен емеспен бе, Ийем? – деп сорай баслады. Ийса оларға жуўап берип: – Мениң менен бирге табаққа қол салған адам Маған сатқынлық қылады. Деген менен, Адам Улы Өзи ҳаққында Мухаддес Жазыўда айтылғандай баратыр, бирақ Адам Улына сатқынлық қылыўшы ҳәсирет шегеди! Ол адамның бул дүньяға келмегени өзи ушын жақсырақ болар еди, – деди. Сонда Оған сатқынлық қылатуғын Яҳуда: – Мен емеспен бе, Устаз? – деди. Ийса оған: – Буны сен өзиң айттың, – деп жуўап берди. Олар аўқатланып отырғанда Ийса нанды алып, Қудайға шүкирлик етти ҳәм оны сындырып, шәкиртлерине берди де: – Алыңлар, жеңлер, бул – Мениң денем, – деди. Соңынан Ол кесени алып, Қудайға шүкирлик билдирди ҳәм оларға кесени берип былай деди: – Ҳәммеңиз буннан ишиңлер! Себеби бул – көп адамның гүналарының кеширилиўи ушын төгилетуғын, жаңа келисимди бекитетуғын Мениң қаным. Сизлерге айтатуғыным: Әкемниң Патшалығында сизлер менен жаңасын ишетуғын күниме дейин, Мен бундай жүзим ишимлигинен қайтып ишпеймен. Соңынан олар Қудайды жырлайтуғын қосық айтып, Зәйтүн таўына кетти. Сонда Ийса оларға: – Бул түни ҳәммеңиз Мени таслап кетесизлер. Өйткени Мухаддес Жазыўда былай деп айтылған: «Шопанды шаўып таслағанымда, Сүриўдеги қойлар тарқап кетеди». Бирақ қайта тирилгенимнен кейин, сизлерден бурын Галилаға бараман, – деди. Петр Оған жуўап берип: – Сени ҳәммеси таслап кетсе де, мен Сени ҳеш қашан таслап кетпеймен, – деди. Ийса оған: – Саған шынын айтып турман: бүгин түнде қораз шақыраман дегенше, сен Меннен үш рет танасаң, – деди. Петр Оған: – Маған Сениң менен бирге өлиўге туўра келсе де, мен Сеннен ҳеш қашан танбайман, – деди. Басқа шәкиртлериниң ҳәммеси де солай деди. Соңынан Ийса шәкиртлери менен бирге Гетсемани деген жерге келип, оларға: – Мен ана жерге барып дуўа етип боламан дегенше, сизлер усы жерде отырыңлар, – деди. Өзи менен бирге Петрди ҳәм Зебедейдиң еки улын алып кетти де, қайғырып қыйнала баслады. Сонда Ийса оларға: – Жаным өлердей қыйналып тур. Сизлер усы жерде қалып, Мениң менен бирге сергек болып турыңлар, – деди. Соңынан Ол бираз шетирекке барды да, бетин жерге басып, былай деп дуўа ете баслады: – Әкем Мениң! Егер де мүмкин болса, бул азап кесеси Меннен өтсин. Бирақ Мениң емес, Сениң қәлеўиң болсын! Шәкиртлериниң қасына қайтып келип, олардың уйықлап атырғанын көрди де, Петрге: – Солай етип, сизлер Мениң менен бирге уйықламай бир саат та отыра алмадыңлар ма? Сергек болыңлар! Азғырылмаўыңыз ушын дуўа етиңлер! Руўх қәлейди, бирақ дене ҳәлсиз, – деди. Ийса екинши рет барып, және былай деп дуўа етти: – Әкежаным! Егер бул азап кесеси Мен ишпей Меннен өте алмаса, онда Сениң еркиң орынлансын. Қайтып келип, олардың және уйықлап атырғанын көрди. Өйткени көзлерин уйқы басқан еди. Оларды қалдырып, және барып, үшинши рет те сол сөзлерин қайталап дуўа етти. Соңынан шәкиртлериниң қасына қайтып келип, оларға: – Сизлер еле уйықлап, дем алып атырсызлар ма? Мине, ўақыт болды, Адам Улы гүнакарлардың қолына услап бериледи. Турыңлар, кеттик. Қараңлар, Маған сатқынлық қылыўшы жақынлады, – деди. Ийса еле сөйлеп турғанда, Оның он еки шәкиртиниң бири Яҳуда келди. Оның менен бирге бас руўханийлер ҳәм халық ақсақаллары жиберген жүдә көп адамлар бар еди. Адамлар қолларына қылыш ҳәм шоқмар услаған еди. Сатқынлық қылыўшы оларға белги берип: «Мен кимди сүйсем, Ол – Соның Өзи. Оны қолға алыңлар», – деген еди. Ол дәрриў Ийсаның қасына барып: – Ассалаўма әлейкум, Устаз! – деп Оны сүйди. Ийса оған: – Ҳәй, достым, неге келдиң? – деди. Сонда олар Ийсаға жақынлап келди де, Оған тәп берип, услап алды. Сол ўақытта-ақ Ийсаның қасындағылардан бири қылышын суўырып алып, бир силтеп, бас руўханийдиң қулының қулағын шаўып таслады. Бирақ Ийса оған: – Қылышыңды қынабына салып қой! Қылыш көтериўшилердиң ҳәммеси де қылыштан қаза табады. Егер Мен ҳәзир Әкемнен сорасам, Ол Маған он еки легионнан да артық периште жибермейди, деп ойлайсаң ба? Бирақ егер ондай болса, Мухаддес Жазыўлардағы солай болыўы тийис деген сөзлер қалайынша орынланады? – деди. Сонда Ийса халыққа: – Мени услаў ушын, жынаятшыға қарсы шыққандай болып, қылыш ҳәм шоқмар алып келдиңлер ме? Мен ҳәр күни Ибадатханада отырып тәлим беретуғын едим, бирақ сизлер Мени усламадыңлар. Усылардың ҳәммеси пайғамбарлардың Жазыўларының орынланыўы ушын болды, – деди. Сонда шәкиртлериниң ҳәммеси Оны таслап, қашып кетти. Ийсаны қолға алғанлар Оны Каяфа деген бас руўханийге апарды. Ол жерге диний муғаллимлер менен ақсақаллар жыйналған еди. Петр Ийсаға бас руўханийдиң ҳәўлисине дейин узақтан ерип барды ҳәм соңын көриў ушын ишке кирип, сақшылар менен бирге отырды. Бас руўханийлер ҳәм пүткил жоқарғы кеңес Ийсаны өлим жазасына ҳүким етиў ушын, Оған қарсы жалған гүўалық изледи. Көплеген жалған гүўалар келсе де, Оған тағатуғын айып таба алмады. Ақырында еки жалған гүўа келип: – Ол: «Қудайдың Ибадатханасын бузып, оны үш күнниң ишинде қайта тиклей аламан», – деп айтты, – деди. Сонда бас руўханий орнынан турып, Ийсадан: – Олар Саған қарсы гүўалық берип атыр. Сен неге ҳеш жуўап бермейсең? – деп сорады. Бирақ Ийса үндемеди. Сонда бас руўханий Оған: – Мен Саған тири Қудайдың аты менен ант ишиўиңди талап қыламан, бизлерге айтшы: Қудайдың Улы, Масийх – Сенбисең? – деп сорады. Ийса оған: – Сол екенимди өзиң айтып турсаң. Сизлерге айтатуғыным: усы ўақыттан баслап, сизлер Адам Улының Қүдиретлиниң оң жағында отырғанын ҳәм аспандағы бултлардың үстинде киятырғанын көресизлер, – деди. Сонда бас руўханий өз кийимлерин жыртып: – Ол Қудайға тил тийгизди-ғо! Енди бизлерге гүўалардың не кереги бар? Оның Қудайға тил тийгизгенин ҳәзир өзлериңиз еситтиңиз! Сизлердиң ҳүкимиңиз қандай болады? – деп сорады. Олар жуўап қайтарып: – Ол өлим жазасына тартылыўы тийис, – деди. Сонда олар Ийсаның бетине түкирип, Оны ура баслады. Биреўлер бетине шапалақ пенен урып, Оған: – Ҳәй, Масийх! Бизлерге ўәлийлик етип айт: Сени ким урды? – деди. Сол ўақытта Петр сыртта, ҳәўлиде отырған еди. Оның қасына бир шоры қыз келип: – Сен де галилалы Ийса менен бирге едиң-ғо, – деди. Бирақ ол ҳәммениң алдында танып: – Сениң не айтып турғаныңды түсинбеймен, – деди. Ол дәрўазаға қарай баратырғанда оны басқа бир шоры қыз көрип, сол жердегилерге: – Мына адам насыралы Ийса менен бирге болған-ғо, – деди. Ол ант ишип: – Мен ол Адамды танымайман, – деп және танды. Бираздан соң, сол жерде турғанлар Петрге жақынлап келип, оған: – Ырасында да, сен солардың бирисең. Бул сениң сөйлегениңнен анық билинип тур, – деди. Сонда Петр: – Шынын айтып турман, алдасам нәлет жаўсын, мен ол Адамды танымайман, – деп ант ишти. Сол ўақытта-ақ қораз шақырды. Сонда Ийсаның: «Қораз шақыраман дегенше, сен Меннен үш рет танасаң», – деген сөзи Петрдиң есине түсти. Ол сыртқа шығып кетип, өкирип жылады. Таң атқанда, барлық бас руўханийлер менен халық ақсақаллары Ийсаны өлтириў туўралы кеңести де, Оны байлатып, римли ҳәким Пилатқа апарып тапсырды. Сонда Ийсаға сатқынлық қылған Яҳуда Оның жазаға ҳүким етилгенин көрип өкинди де, алған отыз гүмис теңгени бас руўханийлер менен халық ақсақалларына қайтарып берип: – Мен сатқынлық қылдым. Айыпсыз қанды төктирип, гүна иследим, – деди. Олар оған: – Бизлерге не? Өзиң бил, – деди. Сонда Яҳуда гүмисти Ибадатхананың ишине ылақтырып таслады да, сыртқа шығып кетип, асылып өлди. Бас руўханийлер гүмисти алып: – Буны Ибадатхана қазнасына салыўға болмайды, себеби бул қанның қуны, – деди. Олар өз ара ойласып, сол ақшаға гүлалшының егислик жерин сатып алды да, оны жат жерден келгенлерди жерлеўге арнады. Сонлықтан сол жер усы күнге дейин «Қан жери» деп аталады. Солай етип, Еремия пайғамбардың алдын ала айтқан мына сөзлери орынланды: «Олар отыз шекел гүмисти, яғный Израилдың урпақлары баҳалаған Оның қунын алып, Жаратқан Ийе маған айтқанындай, гүлалшының егислик жери ушын берди». Ийса римли ҳәкимниң алдында турғанда, ҳәким Оннан: – Сен Яҳудийлердиң Патшасымысаң? – деп сорады. Ийса оған: – Сол екенимди өзиң айтып турсаң, – деп жуўап берди. Ал бас руўханийлер менен халық ақсақаллары Оны айыплағанда, Ол ҳеш жуўап бермеди. Сонда Пилат Оған: – Саған қарсы қаншама гүўалықлар берилип атырғанын еситип турған жоқсаң ба? – деди. Бирақ өзиниң бирде бир сөзине Ийсаның жуўап қайтармағанына ҳәким қатты ҳайран қалды. Қутқарылыў байрамында халық сораған бир тутқынды босатып бериў ҳәкимниң әдети еди. Сол ўақытта қамақта Барабба деген белгили бир жынаятшы бар еди. Халық жыйналып болғанда, Пилат оларға былай деди: – Сизлер кимди босатып бериўимди қәлейсизлер? Бараббаны ма ямаса Масийх деп аталатуғын Ийсаны ма? Өйткени ол олардың Ийсаны өзине күншиллик пенен услап бергенин билетуғын еди. Пилат ҳүким гүрсисинде отырғанда, ҳаялы оған мынадай хабар жиберди: «Сол ҳақ Адамға ҳеш нәрсе ислеме. Мен бүгин түсимде Ол себепли көп азап шектим». Бас руўханийлер менен халық ақсақаллары халықты үгитлеп: – Бараббаны босатып берип, Ийсаны өлтириўди талап етиңлер, – деди. Ҳәким олардан және: – Сизлерге екеўиниң қайсысын босатып бериўимди қәлейсизлер? – деп сорады. Олар: – Бараббаны, – деди. Пилат олардан: – Ал Масийх деп аталатуғын Ийсаға не ислейин? – деп сорады. Олардың ҳәммеси де: – Оны атанақ ағашқа шегелет! – деди. Ал Пилат олардан: – Ол қандай жаманлық иследи, ақыры? – деп сорады. Бирақ олар: – Оны атанақ ағашқа шегелет! – деп қаттырақ бақырысты. Пилат ҳеш нәрсе ислей алмайтуғынын ҳәм қозғалаң басланажағын сезип, суў алды да, халықтың көз алдында қолын жуўып: – Бул адамның қанының төгилиўине мен айыплы емеспен, сизлер жуўапкерсиз, – деди. Пүткил халық: – Оның қаны ушын бизлер ҳәм бизлердиң балаларымыз жуўапкер болғаймыз! – деп жуўап қайтарды. Сонда Пилат оларға Бараббаны босатып берди. Ал Ийсаны қамшылатқаннан соң, атанақ ағашқа шегелеўге тапсырды. Сонда ҳәкимниң әскерлери Ийсаны ҳәким Пилаттың сарайына алып барып, Оның алдына пүткил әскерлерди жыйнады. Оның кийимлерин шешип, үстине қырмызы шапан жапты да, тикенли шыбықлардан таж өрип, Оның басына кийгизди. Оң қолына қамыс таяқты услатты да, Оның алдына дизерлеп отырып: – Жасасын, Яҳудийлердиң Патшасы! – деп мазақ етти. Оған түкирди, қамысты алып, Оның басына урды. Оны масқаралап болғаннан кейин, үстиндеги шапанды шешип алып, Оған Өз кийимин кийгизди де, атанақ ағашқа шегелеў ушын алып кетти. Әскерлер шығып баратырғанда Шимон атлы бир киренели адамды ушыратып, оны Ийсаның атанақ ағашын арқалап алып жүриўге мәжбүрледи. Голгота деп аталған, яғный «Бас сүйек орны» дегенди аңлататуғын жерге келгенде, олар Ийсаға өт қосылған шарапты ишиўге берди, бирақ Ол татып көрип, ишиўден бас тартты. Оны атанақ ағашқа шегелеп болғаннан соң шек тасласып, кийимлерин өз ара бөлисти, соңынан отырып, Оны қараўыллады. Оның айыбын көрсететуғын: «БУЛ – ЯҲУДИЙЛЕРДИҢ ПАТШАСЫ ИЙСА» деген жазыўды басының үсти бетине, ағашқа қағып қойды. Ийса менен бирге еки қарақшыны да, биреўин оң тәрепине, екиншисин сол тәрепине атанақ ағашқа шегеледи. Ийсаның жанынан өтип баратырғанлар басларын шайқады ҳәм Оның үстинен күлип: – Ҳәй, Ибадатхананы бузып, Оны үш күнниң ишинде қайта тиклейжақ болған, Сен! Егер Сен Қудайдың Улы болсаң, қәнекей, Өзиңди Өзиң қутқарып, атанақ ағаштан түсип көрши! – дести. Бас руўханийлер, диний муғаллимлер ҳәм ақсақаллар да Оны мазақ қылып былай деди: – Бул басқаларды қутқарып, Өзин Өзи қутқара алмайды. Егер Ол Израилдың Патшасы болса, ҳәзир атанақ ағаштан түссин. Сонда бизлер Оған исенемиз. Ол Қудайға арқа сүйеп тур. Егер Қудай қәлесе, ҳәзир Оны қутқарсын. Себеби Ол: «Мен Қудайдың Улыман», – деген еди-ғо. Ийса менен бирге атанақ ағашқа шегеленген қарақшылар да Оны усылай мазақ етти. Түски саат он екиден баслап, түстен кейин саат үшке дейин, пүткил жерди қараңғылық қаплап турды. Саат үшлер шамасында Ийса қатты даўыс пенен: – Элий, Элий! Лама сабахтани? – деп бақырды. Бул: «Қудайым, Қудайым! Неге Мени таслап кеттиң?» – дегенди аңлатады. Сол жерде турғанлардың гейбиреўлери буны еситип: – Ол Илиясты шақырып атыр, – деди. Дәрриў олардың биреўи жуўырып барып, бир сорғышты сирке суўына батырып алды да, оны таяққа қадап, Оған ишиўге берди. Ал басқалары: – Тоқтай тур, Илияс келип, Оны қутқарар ма екен, көрейик, – дести. Ийса және бәлент даўыс пенен бақырды да, жан тапсырды. Сол ўақытта-ақ Ибадатхананың Мухаддесханасындағы перде жоқарыдан төменге дейин қақ айырылып, екиге бөлинди. Жер силкинип, жартаслар жарылды. Қәбирлер ашылып, жатырған мухаддеслердиң көбиси қайта тирилди. Ийса қайта тирилгеннен кейин, олар қәбирлеринен шығып, мухаддес қалаға барды ҳәм көп адамларға көринди. Жер силкиниўдиң ҳәм басқа ўақыялардың болғанын көрген жүзбасы ҳәм оның менен бирге Ийсаны қараўыллағанлар қатты қорқысып: – Бул ҳақыйқаттан да, Қудайдың Улы екен! – дести. Сол жерде узақтан қарап турған көп ҳаяллар да бар еди, олар Ийсаның изине Галиладан ерип келип, Оған хызмет еткен еди. Олардың арасында магдалалы Мәриям, Яқып пенен Юсуптиң анасы Мәриям ҳәм Зебедейдиң улларының анасы да бар еди. Кеш болғанда, Ариматиядан Юсуп атлы бир бай адам келди. Ол да Ийсаның шәкирти еди. Ол Пилатқа барып, Ийсаның денесин сорады. Пилат оған бериўди буйырды. Юсуп денени алып, оны таза зығыр кепинге орады да, өзиниң жартаста ойылған жаңа қәбирине апарып қойды. Соңынан үлкен бир тасты домалатып, қәбирдиң аўзына қойды да, сол жерден кетип қалды. Магдалалы Мәриям менен басқа Мәриям сол жерде, қәбирдиң қарсысында отырған еди. Келеси күни, яғный яҳудийлердиң таярлық күнинен кейинги Шаббат күни бас руўханийлер менен парисейлер Пилаттың алдына жыйналып, оған: – Тақсыр! Ана өтирикшиниң тири ўақтында: «Мен үш күннен кейин қайта тирилемен», – дегени есимизге түсти. Сонлықтан да, шәкиртлери түнде келип, Оны урлап алып кетип, халыққа: «Ол өлимнен қайта тирилди», – деп айтпаўы ушын, Оның қәбирин үш күнге дейин қараўыллаўға буйрық бериң. Олай етпесек, соңғы жалған бурынғысынан да бетер болады, – деди. Пилат оларға: – Сақшылар бар-ғо. Барып, қәбирди өз билгенлериңизше гүзетиңлер, – деди. Олар барып, тасқа мөр басты да, қәбирге сақшы қойды. Шаббат күни өткеннен соң, екшемби күни таң сәҳәрде магдалалы Мәриям ҳәм басқа Мәриям қәбирди көриўге келди. Бирден жер қатты силкинип, Жаратқан Ийениң периштеси аспаннан түсип келди де, қәбирдиң аўзындағы тасты домалатып алып таслап, оның үстине отырды. Периштениң түси жылдырымдай болып, кийими қардай аппақ еди. Сақшылар оннан қатты қорқып қалтырасты ҳәм өли сыяқлы болып, жанлары қалмады. Периште ҳаялларға: – Қорқпаңлар! Атанақ ағашқа шегеленген Ийсаны излеп келгениңизди билемен. Ол бул жерде жоқ. Өзиниң айтқанындай, Ол қайта тирилди. Барып, Оның жатқан жерин көриңлер. Ҳәзир тез Оның шәкиртлерине барып, Ийсаның өлимнен қайта тирилгенин айтыңлар! Ол сизлерден бурын Галилаға барады. Оны сол жерде көресизлер! Мениң сизлерге айтатуғыным усы, – деди. Ҳаяллар биресе қорқысып, биресе қатты қуўанысып, қәбирден тез шықты да, Оның шәкиртлерине хабарды жеткизиў ушын асығып жуўырып кетти. Күтилмегенде Ийса олардың алдынан шығып: – Ассалаўма әлейкум! – деди. Олар жақынлап келди де, Ийсаның аяғын қушақлап, Оған сыйынды. Сонда Ийса оларға: – Қорқпаңлар! Туўысқанларыма барып айтыңлар, Галилаға барсын. Олар Мени сол жерде көреди, – деди. Ҳаяллар жолда жүргенде сақшылардың гейбиреўлери қалаға барып, болған ўақыяның барлығын бас руўханийлерге айтып берди. Бас руўханийлер ақсақаллар менен жыйналысып кеңести де, әскерлерге көп ақша берип: – «Түнде бизлер уйықлап атырғанымызда шәкиртлери келип, Оны урлап алып кетти», – деп айтыңлар. Егер бул хабар ҳәкимниң қулағына жетсе, бизлер оның менен келисип, сизлерди ҳәр қандай бәледен сақлап қаламыз, – деди. Әскерлер ақшаны алып, олардың үйретиўи бойынша иследи. Ал усы сөз яҳудийлердиң арасында бүгинги күнге дейин кең тарқалған. Он бир шәкирти Галилаға, Ийсаның өзлерине айтқан таўына барды. Олар Ийсаны көргенде, Оған сыйынды, бирақ гейбиреўлери гүманланды. Сонда Ийса олардың қасына келип: – Маған аспанда да, жерде де пүткил бийлик берилген. Сонлықтан да барып, барлық халықларды Маған шәкирт қылыңлар: оларды Әкениң, Улдың ҳәм Мухаддес Руўхтың аты менен шомылдырып, Мениң сизлерге буйырғанларымның ҳәммесин орынлаўды оларға үйретиңлер. Минекей, Мен дүньяның ақырына дейин ҳәмме ўақыт сизлер менен бирге боламан! – деди. Қудайдың Улы Ийса Масийхтың Хош Хабарының басланыўы. Ийшая пайғамбардың китабында былай деп жазылған: «Мине, Мен алдыңнан хабаршымды жиберемен, Ол Сениң баратуғын жолыңды таярлап қояды. Шөл далада бақырған бир даўыс еситиледи: „Ийемизге жол таярлаңлар, Оның жүретуғын жолларын дүзетиңлер!“» Яқыя шөл далаға келип, адамларды суўға шомылдырды. Оларға гүналарының кеширилиўи ушын тәўбеге келиўди ҳәм суўға шомылдырылыўды жәриялап жүрди. Сонда пүткил Яҳудия үлкесиниң халқы ҳәм Ерусалим турғынларының ҳәммеси оған барып, гүналарын мойынлады ҳәм Иордан дәрьясында шомылдырылды. Яқыя түйе жүнинен кийим кийип, белине тери қайыс тағып, шегиртке ҳәм жабайы ҳәррениң палы менен аўқатланатуғын еди. Ол халыққа жәриялап: – Мениң изимнен меннен де қүдиретли Биреў киятыр. Мен ийилип, Оның аяқ кийиминиң баўын шешиўге де ылайықлы емеспен. Мен сизлерди суў менен шомылдырдым, ал Ол сизлерди Мухаддес Руўх пенен шомылдырады, – деди. Сол күнлери Ийса Галила үлкесиндеги Насыра қаласынан келип, Иордан дәрьясында Яқыяның қолынан шомылдырылды. Ийса суўдан шығыўдан-ақ, аспанның ашылғанын ҳәм Мухаддес Руўхтың кептер пишининде Өзиниң үстине түскенин көрди. Сонда аспаннан: – Сен – Мениң сүйикли Улымсаң, Мен Саған ырзаман! – деген саза еситилди. Соннан соң, дәрриў Мухаддес Руўх Ийсаны шөлге апарды. Ийса шөлде қырық күн болып, шайтан тәрепинен сыналды. Ол жабайы ҳайўанлар арасында болды ҳәм периштелер Оған хызмет етти. Яқыя қамаққа алынғаннан кейин, Ийса Галила үлкесине келди ҳәм Қудайдың Хош Хабарын жәриялап: – Ўақыт болды, Қудайдың Патшалығы жақынлады. Тәўбе етип, Хош Хабарға исениңлер! – деди. Ийса Галила көлиниң жағасы менен баратырғанда, көлге аў салып жүрген Шимонды ҳәм оның иниси Андрейди көрди. Олар балықшылар еди. Ийса оларға: – Мениң изиме ериңлер! Мен сизлерди адамларды аўлайтуғын аўшылар қыламан, – деди. Олар дәрриў аўларын таслап, Оның изине ерди. Ийса бираз жүргеннен соң, Зебедейдиң улы Яқыпты ҳәм оның иниси Юханды көрди. Олар қайықта аўларын жамап отырған еди. Ийса дәрриў оларды да шақырды. Олар да әкеси Зебедейди жумысшылар менен қайықта қалдырып, Ийсаның изине ерди. Олар Капарнаҳум қаласына келди. Шаббат күни Ийса дәрҳал мәжилисханаға кирип, тәлим бере баслады. Адамлар Оның тәлимине таң қалысты, себеби Ол диний муғаллимлер сыяқлы емес, ал Өз бийлиги менен тәлим берди. Сол ўақытта олардың мәжилисханасында жаўыз руўхлы бир адам болып, ол: – Насыралы Ийса! Бизлер менен не жумысың бар? Сен бизлерди жоқ етиўге келдиң бе? Сениң ким екениңди билемен, Сен – Қудайдың Мухаддесисең! – деп бақыра баслады. Бирақ Ийса жаўыз руўхқа кейип: – Үниңди өшир де, оннан шығып кет! – деди. Жаўыз руўх адамды қалтыратты да, қатты бақырып, оннан шығып кетти. Ҳәмме таң қалысып, өз ара: – Бул не? Бул қандай қүдиретли жаңа тәлимат? Оның буйрығына жаўыз руўхлар да бойсынады-ғо, – дести. Ийса ҳаққында хабар тез арада пүткил Галила үлкесиниң ҳәмме жерине тарқалды. Мәжилисханадан шығыўдан-ақ, Ийса Яқып ҳәм Юхан менен бирге Шимон ҳәм Андрейдиң үйине келди. Шимонның қәйин енесиниң ыссылығы көтерилип, аўырып жатырған еди. Олар Ийсаға ол ҳаққында дәрриў айтып берди. Ийса ҳаялдың қасына барып, қолынан услап турғызғанда, оның ыссылығы түсип, оларға хызмет етти. Қуяш батып кеш түскенде, адамлар Ийсаға барлық аўырған ҳәм жин урғанларды алып келди. Пүткил қала халқы есик алдына жыйналды. Ол ҳәр түрли аўырыў менен аўырған көп адамларға шыпа берди ҳәм көп жинлерди қуўып шығарды. Ийса жинлердиң сөйлеўине рухсат бермеди, өйткени жинлер Оның ким екенин билетуғын еди. Таң азанда Ийса ерте турып, үйден шықты ҳәм аўлақ жерге барып, дуўа етти. Шимон ҳәм оның қасындағылар Оны излеп шықты. Оны тапқаннан соң, Оған: – Ҳәмме Сени излемекте, – дести. Ол жуўап берип: – Жүриңлер, жақын жайласқан қалаларға барайық. Мен ол жерлерде де ўаз айтыўым керек, себеби Мен сол ушын келгенмен, – деди. Солай етип, Ийса пүткил Галила үлкесин аралап, олардың мәжилисханаларында ўаз айтып, жинлерди қуўып шығарды. Тери кеселлигине шалынған бир адам Ийсаға келип, Оның алдында дизе бүкти ҳәм Оннан өтинип: – Егер Сен қәлесең, мени кеселликтен тазалай аласаң, – деди. Ийсаның жаны ашып, қолын созып, оған тийгизди де: – Қәлеймен, тазалан! – деди. Сол ўақытта-ақ сол адам тери кеселлигинен қутылып, тазаланды. Ийса қатаң ескертип, оны дәрҳал жиберди де: – Абайлы бол, ҳеш кимге ҳеш нәрсе айтыўшы болма! Бирақ руўханийге барып өзиңди көрсет те, тери кеселлигинен тазаланғаныңды адамларға дәлиллеў ушын, Муўса буйырған қурбанлықты бер, – деди. Бирақ ол барып, болған ўақыяның ҳәммесин жар салып айта баслады. Сол себепли, Ийса енди қалаға ашық кире алмай қалды ҳәм қала сыртындағы далаңлықта турды. Сонда да халық Оған ҳәр тәрептен келе берди. Бир неше күннен кейин, Ийса және Капарнаҳумға қайтып келди. Адамлар Оның үйде екенин еситкенде, жыйналған адамның көплигинен есик алдында да орын қалмады. Ийса оларға Қудайдың сөзин айтып отырғанда, төрт адам бир ләң адамды көтерип, Оған алып келди. Бирақ адам көп болғанлықтан, Ийсаға жақынласа алмады. Сонлықтан олар Ийса отырған үйдиң төбесин ашып, ләң адамды төсеги менен төменге түсирди. Ийса олардың исенимин көрип, ләң адамға: – Балам, гүналарың кеширилди! – деди. Сол жерде бир неше диний муғаллимлер отырған еди, олар ишлеринен: «Ол неге Қудайға тил тийгизип тур? Гүналарды жалғыз Қудайдан басқа ким кешире алады?» – деп ойлады. Ийса олардың не ойлағанын дәрриў билип: – Ишлериңизден неге бундай нәрселерди ойлап турсызлар? Ләң адамға нени айтыў аңсатырақ: «Гүналарың кеширилди», – деў ме ямаса «Орныңнан турып, төсегиңди алып жүр», – деў ме? Бирақ, Адам Улының жер бетинде гүналарды кешириўге бийлиги бар екенин билип қойыңлар, – деди де, ләң адамға: – Саған айтаман: орныңнан тур да, төсегиңди алып, үйиңе бар! – деди. Адам орнынан турды да, дәрриў төсегин алып, адамлардың көз алдында шығып кетти. Ҳәмме таң қалысты ҳәм Қудайды мақтап: – Бизлер ҳеш қашан бундай нәрсени көрген жоқ едик, – дести. Ийса және көл жағасына барғанда, халық Оның қасына келди ҳәм Ол адамларға тәлим берди. Ийса кетип баратырып, салық кеңсесинде отырған Алпейдиң улы Лебийди көрди де, оған: – Мениң изиме ер! – деди. Ол орнынан турып, Ийсаның изине ерди. Ийса Лебийдиң үйинде дастурхан басында отырғанда, көплеген салықшылар менен гүнакарлар Ол ҳәм Оның шәкиртлери менен бирге аўқат жеди. Өйткени Оның изине ериўши бундай адамлар көп еди. Парисейлер арасындағы диний муғаллимлер Оның гүнакарлар ҳәм салықшылар менен бирге ас ишип отырғанын көрип, Оның шәкиртлерине: – Ол неге салықшылар ҳәм гүнакарлар менен бирге ас ишип отыр? – деди. Буны еситкен Ийса: – Шыпакерге дени саўлар емес, ал аўырыўлар мүтәж. Мен ҳақ адамларды емес, ал гүнакарларды шақырыў ушын келдим, – деди. Яқыяның ҳәм парисейлердиң шәкиртлери ораза тутатуғын еди. Айырым адамлар Ийсаға келип: – Яқыяның ҳәм парисейлердиң шәкиртлери ораза тутады, ал Сениң шәкиртлериң неге ораза тутпайды? – деп сорады. Ийса оларға: – Тойға келгенлер күйеў олар менен бирге болған ўақытта ораза тута ала ма? Күйеў өзлери менен бирге болса, олар ораза тута алмайды. Бирақ, олардан күйеў тартып алып кетилетуғын күнлер келеди, олар сонда, сол күнлери ораза тутады. Ҳеш ким ески кийимге жаңа таўардан жамаў жамамайды. Олай етсе, жуўғанда жаңа жамаў қысқарып, ески кийимнен жыртылып қалады ҳәм жыртық бурынғысынан бетер болады. Ҳеш ким жаңа шарапты ески меске қуймайды. Олай етсе, жаңа шарап ески мести жарып, шарап та ағып кетеди, мес те жарамсыз болып қалады. Жаңа шарап жаңа меске қуйылыўы тийис, – деди. Бир Шаббат күни Ийса бийдай атызының арасынан өтип баратырғанда, шәкиртлери жол бойы бийдайдың масақларын үзе баслады. Парисейлер Ийсаға: – Қара, олар не ушын Шаббат күнинде ислеўге болмайтуғын исти ислеп атыр, – деди. Ийса оларға: – Өзи де, қасындағылар да аўқатқа мүтәж болып аш қалғанда, Даўыттың не ислегенин сизлер ҳеш оқымағансызлар ма? Ол бас руўханий Абиятардың заманында Қудайдың Үйине кирип, тек руўханийлерге ғана жеўге болатуғын, усынылған нанларды өзи де жеген, қасындағыларға да берген емес пе? – деди. Ол және: – Адам Шаббат күни ушын емес, ал Шаббат күни адам ушын жаратылған. Сонлықтан Адам Улы Шаббат күниниң де ийеси, – деди. Ийса және мәжилисханаға кирди. Ол жерде қолы ләң бир адам бар еди. Гейбиреўлер Ийсаны айыпламақшы болып, Шаббат күни сол адамға шыпа бермес пе екен деп, Оны аңлыды. Ийса қолы ләң адамға: – Ортаға шық, – деди. Соңынан олардан: – Нызам бойынша Шаббат күни не ислеген дурыс: жақсылық па ямаса жаманлық па? Адамның жанын қутқарыў ма ямаса набыт қылыў ма? – деп сорады. Бирақ олар үндемеди. Ийса оларға ашыўлы нәзер таслап, олардың тас баўырлығына қыйналды ҳәм сол адамға: – Қолыңды соз, – деди. Ол қолын созғанда, қолы бурынғыдай сап-саў болып қалды. Бирақ парисейлер сыртқа шыға сала дәрриў Ийсаны жоқ қылыў туўралы Ҳиродтың тәрепдарлары менен тил бириктире баслады. Ийса Өз шәкиртлери менен көлдиң жағасына шықты. Оған Галиладан көп халық ерип жүрди. Яҳудиядан, Ерусалимнен, Идумеядан, Иорданның арғы жағасынан ҳәм Тир менен Сидон әтирапынан жүдә көп адамлар Оның ислеген ислери ҳаққында еситип, Оған келди. Халық көп жыйналғанлықтан, Өзин тығылыстырмасын деп, Ийса шәкиртлерине қайық таярлаўды тапсырды. Себеби Ол көп адамларға шыпа бергенликтен, аўырыў адамлардың ҳәммеси Оған қолларын тийгизбекши болып, әтирапына тығылыса берди. Ҳәр қашан жаўыз руўхлар Ийсаны көргенде, Оның алдына жығылып: – Сен – Қудайдың Улысаң! – деп бақырысатуғын еди. Бирақ Ол Өзиниң ким екенлигин ашық айтыўды оларға қатаң қадаған ететуғын еди. Ийса таўға шығып, Өзи қәлеген адамларды шақырғанда, олар Оның қасына келди. Ийса тайынлаған он еки елши мыналар еди: Ол Петр деп атаған Шимон, Ийса Боанергес, яғный «гүлдирмаманың балалары» деп атаған Зебедейдиң уллары Яқып ҳәм Юхан, Андрей, Филип, Бартоломей, Матта, Томас, Алпейдиң улы Яқып, Таддей, ўатансүйер Шимон ҳәм кейин Ийсаға сатқынлық ислеген Яҳуда Исқариот. Соңынан Ийса үйге киргенде, және көп халық жыйналып, Оған ҳәм шәкиртлерине аўқатланыўға мүмкиншилик болмай қалды. Ийсаның үй-иши буны еситип, Оны алып кетиў ушын жолға шықты. Өйткени адамлар: «Ол есинен аўыпты», – деген еди. Ерусалимнен келген диний муғаллимлер: – Онда Белзебүл-шайтан бар. Ол жинлерди жинлердиң баслығының күши менен қуўып шығарып жүр, – дести. Сонда Ийса оларды Өзине шақырып алып, оларға тымсаллар менен сөйлей баслады: – Шайтанды шайтан қалай қуўып шығара алады? Егер бир патшалық өз ишинен бөлинсе, ол қулайды. Бир үй өз ишинен бөлинсе, ол қулайды. Егер шайтан өзине өзи қарсы шығып, өз ара бөлинсе, онда оның патшалығының қулап, тамам болатуғын ўақтының жеткени. Ҳеш ким де күшли адамның үйине кирип, мал-мүлкин тонай алмайды. Тек оны байлағаннан кейин ғана оның үйин тонай алады. Сизлерге шынын айтып турман: адамлардың ҳәр қандай гүнасы да, тил тийгизиўлери де кешириледи. Бирақ ким де ким Мухаддес Руўхқа тил тийгизсе, ҳеш қашан кеширилмейди. Ол мәңгиге гүналы болады. Ийса бул сөзлерди адамлардың: «Онда жаўыз руўх бар», – дегени себепли айтты. Сонда Ийсаның анасы ҳәм туўысқанлары келди. Олар үйдиң сыртында турып, адам жиберип, Оны шақыртты. Әтирапында отырған аламан Ийсаға: – Анаң менен туўысқанларың келип, Сени сыртта шақырып тур, – деди. Ийса оларға жуўап қайтарып: – Мениң анам ким, туўысқанларым кимлер? – деди де, әтирапында отырғанларға қарап: – Мине, Мениң анам ҳәм туўысқанларым! Ким де ким Қудайдың еркин орынласа, Мениң туўысқаным да, анам да – сол, – деди. Ийса және көл жағасында тәлим бере баслады. Әтирапына жүдә көп халық жыйналғанлықтан, көлдеги қайыққа минип отырды, ал халық көлдиң жағасында, қурғақлықта турды. Ол халыққа тымсаллар менен көп нәрселерди үйретип, былай деди: – Тыңлаңлар: бир туқым себиўши туқым себиўге шығыпты. Ол сепкенде, туқымлардың гейбиреўлери жол шетине түсипти. Қуслар ушып келип, оларды шоқып жеп қойыпты. Гейбиреўлери топырағы аз болған таслаққа түсип, жер терең болмағанлықтан тез көгерип шығыпты. Бирақ күн шыққаннан соң солып, тамырсыз болғанлықтан, қуўрап қалыпты. Гейбиреўлери тикенлер арасына түсипти. Тикенлер өскеннен соң, оларды туншықтырып таслапты ҳәм олар зүрәәт бермепти. Ал басқалары өнимли жерге түсип, көгерип өсип шығыпты ҳәм гейбиреўлери отыз, гейбиреўлери алпыс, гейбиреўлери жүз еседен зүрәәт берипти. Қулағы бар адам жақсылап еситип алсын! Ийса жалғыз қалғанда, он еки шәкирти ҳәм басқалар Оннан тымсаллар ҳаққында сорады. Ийса оларға былай деди: – Қудайдың Патшалығының сырын билиў сизлерге берилген. Ал сырттағы басқа адамларға ҳәммеси тымсаллап айтылады. Солай етип: «Олар қарап турса да, көрмейди, Тыңлап турса да, түсинбейди, Қайтып келип, кеширилмейди». Ийса оларға былай деди: – Сизлер бул тымсалды түсинбейсизлер ме? Онда басқа барлық тымсалларды қалай түсинесизлер? Туқым себиўши Қудайдың сөзин себеди. Гейбир адамлар жол шетине себилген туқымларға уқсайды, олар Қудайдың сөзин еситиўден-ақ, шайтан келип, олардың кеўлине себилген сөзди алып кетеди. Базылар таслақ жерге себилген туқымларға уқсайды. Олар сөзди еситкен ўақытта-ақ оны қуўаныш пенен қабыл етеди. Бирақ тамырсыз болғанлықтан турақсызлық етип, сөз ушын азап шегиўге ямаса қуўдаланыўға туўра келгенде, тез исенимнен қайтады. Айырымлар тикенлер арасына себилген туқымларға уқсайды. Олар сөзди еситсе де, бул дүньяның тәшиўишлери, байлыққа алданыў ҳәм басқа да қумарлықлар сөзди туншықтырады, сонлықтан олар зүрәәт бермейди. Ал басқалары өнимли жерге себилген туқымларға уқсайды. Олар сөзди еситип, оны қабыл етеди ҳәм зүрәәт береди: биреўлери отыз, биреўлери алпыс, биреўлери жүз еседен береди. Ийса оларға және былай деди: – Ким шыраны ыдыстың ямаса кәттиң астына қойыў ушын әкеледи? Керисинше, оны шыра қойғышқа қойыў ушын әкелмей ме? Себеби ашылмайтуғын ҳеш қандай сыр, билинбейтуғын ҳеш қандай жасырын нәрсе жоқ. Қулағы бар адам жақсылап еситип алсын! Ийса даўам етип, оларға былай деди: – Еситкенлериңизге кеўил аўдарыңлар! Сизлер қандай өлшем менен өлшеп берсеңлер, өзлериңизге де сондай өлшем менен өлшеп бериледи. Ҳәтте, сизлерге қосымша етип те бериледи. Кимде бар болса, оған қосымша етип бериледи, ал кимде жоқ болса, оның бары да тартып алынады. Соң Ийса: – Қудайдың Патшалығы мынаған уқсайды: бир адам жерге туқым сеўипти. Ол түн болғанда уйықлапты, күндиз болғанда ояныпты: бирақ туқымның қалай көгерип өскенин билмепти. Өйткени жер өз-өзинен зүрәәт береди: дәслеп көк шығып, соңынан масақ, ал оннан соң масақ ишинде дән өнеди. Ал егин писип жетилискенде, сол адам дәрриў орыўға кириседи, себеби орыў мәҳәли келди, – деди. Ийса тағы былай деди: – Қудайдың Патшалығын неге уқсатайық? Оны қандай тымсал менен түсиндириўге болады? Ол қышқыл туқымына уқсайды. Жерге себилгенде, бул туқым жер жүзиндеги барлық туқымлардың ең кишиси болады. Бирақ ол себилгеннен соң өсип, шақалары жайылып, барлық шөплерден үлкен болады ҳәм оған аспан қуслары ушып келип, саялы шақаларына уя салады. Ийса усындай көп тымсаллар менен халыққа түсине алғанынша сөз айтты. Оларға тымсалсыз ҳеш нәрсе айтпады, ал шәкиртлерине аўлақта ҳәммесин түсиндирди. Сол күни кеште Ийса шәкиртлерине: – Көлдиң арғы жағасына өтейик, – деди. Олар халықты қалдырып, Ийсаны отырған қайығы менен алып кетти. Оның менен бирге басқа қайықлар да бар еди. Сонда күшли даўыл көтерилип, толқынлар қайықты соққылағанда, қайық суўға тола баслады. Ал Ийса қайықтың артқы жағында басына дастық салып, уйықлап атыр еди. Шәкиртлери Оны оятып: – Устаз! Бизлер өлетуғын болдық-ғо, сонда да Саған бәри бир ме? – деди. Ийса турды да, самалға тыйым салып, толқынға: – Тоқта! Тынышлан! – деп буйырды. Сонда самал тоқтап, аўыр тынышлық орнады. Ийса оларға: – Неге буншама қорқасызлар? Еле исенимлериңиз жоқ па? – деди. Бирақ олар қатты қорқысып, бир-бирине: – Самалды да, толқынды да Өзине бойсындыратуғын бул ким? – дести. Олар көлдиң арғы жағасындағы герасалылардың үлкесине келди. Ийса қайықтан түсиўден-ақ, Оның қарсы алдынан қәбирлердиң арасы менен киятырған жаўыз руўхқа шалынған адам шықты. Бул адам қәбирлер арасында жасап жүрген болып, оны ҳеш ким шынжыр менен де байлап қоя алмаған еди. Неше рет шынжырласа да, кисенлесе де, ол ҳәр қашан шынжырларды үзип, кисенлерди сындырып таслайтуғын еди. Оны бойсындырыўға ҳеш кимниң күши жетпейтуғын еди. Ол күни-түни қәбирлер арасында ҳәм таўдың етеклеринде бақырып жүрип, өзин таслар менен жарақатлайтуғын еди. Узақтан Ийсаны көрген ол жуўырып келди де, аяғына жығылып: – Қудай Тааланың Улы – Ийса! Мениң менен не жумысың бар? Қудай ушын өтинемен, мени қыйнама! – деп қатты бақырды. Өйткени Ийса: «Ҳәй, жаўыз руўх, бул адамнан шығып кет!» – деген еди. Сонда Ийса оннан: – Атың ким? – деп сорады. Ол: – Мениң атым Үлкен топар, себеби бизлер көппиз, – деди ҳәм өзлерин бул жерден басқа жаққа жибермеўин өтинип, Оған қатты жалынды. Сол жердеги таўдың етегинде үлкен шошқа падасы жайылып жүрген еди. Жаўыз руўхлар Ийсаға жалынып: – Бизлерди сол шошқаларға жибер, оларға кирейик, – деди. Ийса оларға рухсат етти. Сонда жаўыз руўхлар сол адамнан шығып, шошқаларға кирди ҳәм еки мыңға шамалас шошқа падасы жуўырысып, тик жардан көлге түсти де, суўға батып кетти. Шошқа бағыўшылар қашып кетип, қала ҳәм аўылларға барды да, болған ўақыяны айтып берди. Адамлар не болғанын көриў ушын келди. Олар Ийсаның қасына барып, бурын үлкен жин топары урған адамның ақыл-еси кирип, кийинип отырғанын көргенде қорқып қалысты. Болған ўақыяны көргенлер жин урған адамға ҳәм шошқаларға не болғанын оларға айтып берди. Сонда адамлар Ийсадан олардың үлкесинен кетиўин өтине баслады. Ийса қайыққа мингенде, жиннен азат болған адам Оған: – Сениң менен бирге барайын, – деп жалынды. Бирақ Ийса оған рухсат етпей: – Үйиңе, жақынларыңның қасына қайт, Ийемиздиң саған не ислегенин ҳәм Оның саған қандай мийрим-шәпәәт көрсеткенин оларға айтып бер, – деди. Ол адам сол жерден кетип, Ийсаның оған не ислегенин Декаполиске барып жәриялай баслады. Еситкенлердиң ҳәммеси таң қалысты. Ийса қайық пенен және арғы жағаға өткенде, әтирапына көп адам жыйналды. Ол жағада турғанда, Яир атлы мәжилисхана басшыларының бири келди. Ол Ийсаны көрип, аяғына жығылды да: – Кишкене қызым өлим төсегинде жатыр. Сен келип, оның үстине қолыңды қой, ол шыпа таўып, тири қалсын! – деп қатты жалынды. Ийса оның менен бирге кетти. Изине көп халық ерип, тығылыстырып жүрди. Сол жерде он еки жылдан бери қан кетип аўырып жүрген бир ҳаял бар еди. Ол талай шыпакерлерден көп азап шеккен еди ҳәм пүткил мал-мүлкин сарплаған болса да ҳеш шыпа таппай, аўҳалы бурынғысынан бетер болған еди. Ҳаял Ийса ҳаққында еситип, адамлардың арасы менен Оның артына жақынлап келип, Оның кийимине қолын тийгизди. Өйткени ол ишинен: «Оның кийимине ғана қолымды тийгизсем, шыпа табаман», – деген еди. Сол ўақытта-ақ ҳаялдың қан кетиўи тоқтады ҳәм ол денесиниң шыпа тапқанын сезди. Сонда Ийса Өзинен күш шыққанын дәрриў билип, халыққа бурылды да: – Мениң кийимиме ким қолын тийгизди? – деп сорады. Шәкиртлери Оған: – Халықтың Сени тығылыстырып киятырғанын көрип турып, неге: «Мениң кийимиме ким қол тийгизди», – деп сорайсаң? – деди. Бирақ Ийса буны ким ислегенин көриў ушын, әтирапына қарай баслады. Сонда өзине не болғанын билген ҳаял қорқып ҳәм қалтырап, Оның алдына келди де, аяғына жығылып, бар ҳақыйқатты айтып берди. Ийса оған: – Қызым! Исенимиң сени қутқарды. Тынышлық пенен бара бер, енди дәртиңнен азап шекпейсең, – деди. Ол еле усыларды айтып турғанда, мәжилисхана басшысының үйинен адамлар келип: – Қызыңыз өлди. Енди неге Устаздың тынышын алып турсыз? – деди. Бирақ Ийса бул сөзлерди еситсе де, мәжилисхана басшысына: – Қорқпа, тек исен, – деди. Ийса Өзине Петр, Яқып ҳәм оның иниси Юханнан басқа ҳеш кимниң ериўине рухсат етпеди. Олар мәжилисхана басшысының үйине келгенде, даўыс шығарып қатты жылап атырған адамларды көрди. Ийса ишке кирип: – Неге қайғырып, жылап турсызлар? Қыз өлген жоқ, тек уйықлап атыр, – деди. Олар Ийсаның үстинен күлди. Бирақ Ол ҳәммени шығарып жиберип, Өзи менен бирге қыздың ата-анасын ҳәм шәкиртлерин алып, қыз жатырған бөлмеге кирди. Қыздың қолынан услап, оған: – Талита куми! – деди. Бул: «Қызым, саған айтаман, түргел», – дегенди билдиреди. Қыз дәрриў орнынан турып, жүре баслады, оның жасы он екиде еди. Буны көргенлер қатты таң қалысты. Ийса оларға бул ҳаққында ҳеш кимге айтпаўды қатаң буйырып, қызға аўқат бериўди тапсырды. Ийса сол жерден шығып, Өзи өскен қалаға келди. Оның изине шәкиртлери де ерди. Шаббат күни болғанда, Ол мәжилисханада тәлим бере баслады. Оны тыңлаған көп адамлар таң қалысып: – Булардың бәрин Ол қаяқтан алған? Оған бундай даналықты ким берген? Оның қоллары усындай кәраматларды қалай ислемекте? Ол ағаш устасы емес пе? Ол Мәриямның улы, Яқып, Иосес, Яҳуда ҳәм Шимонлардың ағасы емес пе? Оның қарындаслары да усы жерде, бизлердиң арамызда емес пе? – десип, Оны тән алмады. Ийса оларға: – Қәдирленбейтуғын пайғамбар болмайды, ол тек өз ўатанында, ағайин-туўғанларының арасында ҳәм үйинде ғана қәдирсиз, – деди. Ийса ол жерде тек бир неше аўырыў адамлардың үстине ғана қолын қойып, шыпа берди, бирақ басқа кәраматлар ислей алмады ҳәм олардың исенимсизлигине ҳайран қалды. Соңынан Ийса сол әтираптағы аўылларды аралап, тәлим берди. Он еки шәкиртин шақырып алып, оларды екеў-екеўден жибере баслады ҳәм оларға жаўыз руўхларды қуўып шығарыўға бийлик берди. Оларға: – Жолға жалғыз таяқтан басқа ҳеш нәрсе: нан да, дорба да, қалталарыңызға ақша да алмаңлар, аяқларыңызға аяқ кийим кийсеңлер де, артық кийим алмаңлар, – деп буйырды. Ол және: – Барған жериңизде қайсы үйге кирсеңиз, ол жерден шығып кеткениңизше, сол үйде болыңлар. Егер бир жерде сизлерди қабыл етпесе ҳәм сөзлериңизди тыңламаса, сол жерден шығып баратырып, оларға ескертиў ретинде, аяқларыңыздағы шаңды қағып кетиңлер, – деди. Шәкиртлер барып, халыққа тәўбе етиўди жәриялап жүрди ҳәм көп жинлерди қуўып шығарып, көп аўырыў адамларды май менен сылап, оларға шыпа берди. Патша Ҳирод Ийса туўралы еситти, себеби Оның аты ҳәммеге белгили болған еди. Гейбиреўлер: «Бул – өлимнен қайта тирилген шомылдырыўшы Яқыя, сонлықтан да Ол усындай кәраматлар ислемекте», – десе, базылар: «Бул – Илияс », – дести. Тағы басқалар: «Ол – бурынғы пайғамбарлар сыяқлы, бир пайғамбар», – дести. Ал буны еситкен Ҳирод: – Мен басын кестирген Яқыя тирилип келипти, – деди. Ҳирод адам жиберип, Яқыяны услатып байлатты да, оны қаматып таслаған еди. Себеби ол өз иниси Филиптиң ҳаялы Ҳиродияға үйленген еди. Өйткени Яқыя оған: «Туўысқаныңның ҳаялын алыўың нызамға туўры келмейди», – деген еди. Ал Ҳиродия кек сақлап, Яқыяны өлтирмекши болды, бирақ өлтире алмады. Себеби Ҳирод Яқыяның ҳақ ҳәм мухаддес адам екенин билип, оннан қорқып, оны қорғайтуғын еди. Ол Яқыяның сөзлерин еситкенде қатты тынышсызланса да, оларды қызығыўшылық пенен тыңлайтуғын еди. Күнлердиң биринде қолайлы жағдай туўылды. Ҳирод туўылған күнинде сарай ҳәмелдарларына, әскербасыларға ҳәм Галила үлкесиниң басшыларына зыяпат берди. Сонда Ҳиродияның қызы келип ойынға түсип, Ҳиродтың ҳәм оның қонақларының кеўлинен шықты. Ҳирод қызға: – Меннен не тилесең де сора, беремен, – деди. Және де, қызға ант ишип: – Не тилесең де, ҳәтте, патшалығымның ярымына дейин болса да беремен, – деди. Қыз сыртқа шығып, анасына: – Не сорайын? – деди. Анасы: – Шомылдырыўшы Яқыяның басын сора! – деди. Қыз асығыслық пенен дәрриў патшаға келди де: – Маған тап ҳәзир шомылдырыўшы Яқыяның басын алдырып, табаққа салып бериўиңизди қәлеймен, – деди. Патша буған қатты қыйналса да, қонақларының алдында ант ишкенлиги себепли, қыздың тилегине қарсы тура алмады. Сонлықтан патша сол ўақытта-ақ жәлладын жиберип, Яқыяның басын әкелиўди буйырды. Жәллад барып, қамақта Яқыяның басын кесип алды да, табаққа салып, қызға әкелип берди, ал қыз оны анасына берди. Буны еситкен Яқыяның шәкиртлери келип, оның денесин алып кетти де, қәбирге қойды. Елшилер Ийсаның қасына қайтып келип, Оған барлығын: қандай ислер ислегенин ҳәм халыққа нелерди үйреткенин айтып берди. Ийса оларға: – Келиңлер, аўлақ жерге барайық, ол жерде сизлер бираз дем аласызлар, – деди. Өйткени келип-кетиўшилер көп болғанлықтан, олардың аўқатланыўға да ўақты жоқ еди. Сонлықтан да олар қайыққа минип, жалғыз өзлери елсиз жерге кетти. Бирақ көп адамлар олардың кетип баратырғанын көрди. Оларды танығанлықтан, барлық қалалардан шықты да, жаға бойлап жуўырысып, олардан бурын жетип келди. Ийса қайықтан түскенде соншама халықты көрип, оларға жаны ашыды. Себеби олар шопансыз қойларға уқсайтуғын еди. Сонлықтан Ийса оларға көп нәрселерди үйрете баслады. Кеш болғанда, Оның шәкиртлери қасына келип: – Бул – бир елсиз жер, күн де кеш болды. Оларды тарқатып жибер, әтираптағы аўыл-елатларға барып, өзлерине азық сатып алсын, – деди. Ийса оларға жуўап берип: – Оларға сизлер аўқат бериңлер! – дегенде, олар: – Ырасында да, еки жүз динарға нан сатып алып, халыққа жегизейик пе? – деди. Ийса оларға: – Қанша наныңыз бар? Барып көриңлер, – деди. Олар билип келип: – Бес нан менен еки балық бар екен, – деди. Сонда Ийса шәкиртлерине халықты топ-топқа бөлип, жасыл шөптиң үстине отырғызыўды буйырды. Халық жүзден, елиўден топарға бөлинип отырды. Ийса бес нан менен еки балықты алып, аспанға қарап Қудайға шүкирлик етти. Нанларды сындырып, халыққа тарқатыў ушын шәкиртлерине берди ҳәм еки балықты да барлығына үлестирди. Олардың ҳәммеси жеп тойды. Аўысқан нан бөлеклерин ҳәм балықларды жыйнап, үлкен он еки себет толтырды. Нан жеген ер адам бес мыңға шамалас еди. Буннан соң, дәрҳал Ийса шәкиртлерине қайыққа миниўди ҳәм Өзинен бурын арғы жағадағы Бетсайдаға кетиўди буйырды. Ал Өзи халықты тарқатып жиберди. Оларды жибергеннен соң, дуўа етиў ушын таўға шықты. Кеш болғанда қайық көлдиң ортасында болып, ал Ийсаның жалғыз Өзи жағада еди. Самал қарсы есип турғанлықтан, Ийса шәкиртлериниң ескек есиўге қыйналып атырғанын көрди. Таңғы төртлерде Ийса көлдиң үсти менен шәкиртлерине қарай жүрип, олардың қасынан өтейин деп те қалды. Шәкиртлери көлдиң үсти менен киятырған Ийсаны көргенде әрўақ деп ойлап, бақырысып жиберди. Өйткени ҳәммеси Оны көрип, қорқып қалысқан еди. Бирақ Ийса оларға дәрриў: – Жигерлениңлер! Бул Мен, қорқпаңлар! – деди. Ийса олардың қайығына миниўден, самал тоқтады. Олар қатты таң қалысты. Себеби олар нан менен болған кәраматты түсинбеген еди: кеўиллери соқыр еди. Ийса ҳәм Оның шәкиртлери көлдиң арғы жағасына өтип, Геннесарет жерине келип тоқтады да, қайықты байлап қойды. Олар қайықтан түскенде, адамлар Ийсаны дәрриў танып, пүткил дөгерекке жуўырысты. Оның қай жерде екенлигин еситиўден, Оған аўырыў адамларды төсеклери менен әкеле баслады. Ол қай жерге келмесин: аўылларға ма, қалаларға ма, елатларға ма, адамлар аўырыўларды базар майданларына алып келди. Олар Ийсадан ҳеш болмаса кийиминиң шетине ғана қол тийгизиўге рухсат сорады. Оған қол тийгизгенлердиң ҳәммеси шыпа тапты. Ийсаның қасына Ерусалимнен келген парисейлер ҳәм айырым диний муғаллимлер жыйналды. Олар Ийсаның шәкиртлериниң айырымларының ҳарам, яғный үрп-әдет бойынша жуўылмаған қоллары менен аўқат жегенин көрди. Өйткени парисейлер ҳәм барлық яҳудийлер ата-бабаларынан қалған үрп-әдетлерин сақлап, қолларын жақсылап жуўмай турып аўқат жемейтуғын ҳәм және де, базардан келип, жуўынбағанша аўқатланбайтуғын еди. Олар басқа да көп дәстүрлерди сақлаўды үрдис еткен. Мысалы: кесе, гүзе, мыс қазанларды жуўады. Сонлықтан парисейлер менен диний муғаллимлер Ийсадан: – Неге Сениң шәкиртлериң ата-бабалардан қалған үрп-әдетлерди орынламай, ҳарам қоллары менен аўқат жейди? – деп сорады. Ийса оларға: – Сизлер, еки жүзлилер туўралы Ийшая пайғамбар мынадай деп дурыс болжаған: «Бул халық сыйлар Мени тили менен, Бирақ жүреги Меннен алыс. Олар Маған босқа сыйынып, Адам ойлап тапқан парызларды үйретер». Сизлер Қудайдың буйрығын таслап, адамлардың дәстүрлерин орынлап жүрсизлер, – деди. Ийса оларға және: – Сизлер өз дәстүрлериңизди сақлаў ушын, Қудайдың буйрығын бийкарлаўды ақылға муўапық деп есаплайсызлар. Муўса: «Ата-анаңды ҳүрметле» ҳәм «Ким де ким әкесине ямаса анасына жаман сөз айтса, ол сөзсиз өлтирилсин», – деген. Бирақ сизлер: «Ким де ким әкесине ямаса анасына: „Саған беретуғынымды Қудайға қурбан қылып бағышладым“, десе, сол адам ата-анасына ҳеш жәрдем бермесе де болады», – дейсизлер. Солай етип, сизлер өз үрп-әдетлериңиз бенен Қудайдың сөзин бийкар етип, басқа да усы сыяқлы көп ислерди ислейсизлер, – деди. Ийса халықты және Өзине шақырып алып былай деди: – Мени ҳәммеңиз тыңлап, түсинип алыңлар. Адамның ишине сырттан киретуғын ҳеш нәрсе оны ҳарамлай алмайды, ал адамды оның ишинен шығатуғын нәрсе ҳарамлайды. [ ] Ол халықтың қасынан кетип, үйге киргенде, шәкиртлери сол тымсал ҳаққында сорады. Ийса оларға: – Еле сизлер де түсинбедиңлер ме? Адамның ишине сырттан киретуғын ҳеш нәрсе оны ҳарамлай алмайтуғынын түсинбейсизлер ме? Себеби ол оның кеўлине емес, ал қарнына барып, соңынан сыртқа шығады, – деди. Солай етип, Ийса ҳәр қандай азық-аўқаттың ҳадал екенин айтты. Ол және: – Адамды оның ишинен шыққан нәрселер ҳарамлайды. Өйткени иштен, адамның кеўлинен жаман ойлар, бузықшылық, урлық ислеў, адам өлтириў, неке ҳадаллығын бузыў, нәпсиқаўлық, жаўызлық, алдаў, азғынлық, күншиллик, масқаралаў, менменлик, ақылсызлық шығады. Бул жаманлықлардың барлығы адамның ишинен шығып, оны ҳарамлайды, – деди. Ийса сол жерден шығып, Тир үлкесине келди. Ол бир үйге кирди ҳәм буны ҳеш кимниң билгенин қәлемеди, бирақ жасырына алмады. Кишкене қызы жаўыз руўхқа шалынған бир ҳаял Ийса ҳаққында еситип, дәрҳал Оған келди де, аяғына жығылды. Бул – Сирофеникия елинде туўылған грек ҳаялы еди. Ол Ийсадан қызындағы жинди қуўып шығарыўды өтинди. Ал Ийса оған: – Биринши балаларды тойдырыў керек, балалардың нанын алып, ийтлерге таслаў дурыс емес, – деди. Ҳаял жуўап берип: – Дурыс, Ийем. Бирақ ийтлер де дастурханнан түскен балалардың нанының усақларын жейди-ғо, – деди. Ийса оған: – Усы жуўабың ушын үйиңе қайта бер, қызыңнан жин шығып кетти, – деди. Ҳаял үйине келгенде, қызының төсекте жатырғанын ҳәм оннан жинниң шығып кеткенин көрди. Ийса Тир үлкесинен шығып, Сидон арқалы Декаполистиң үсти менен Галила көлине қайтып келди. Сол жерде адамлар Оған ҳәм герең, ҳәм сақаў болған адамды алып келип, оның үстине қолын қойыўын өтинди. Ийса оны шетирек шығарып, қулақларына бармақларын тықты да, түкирип, қолын оның тилине тийгизди. Аспанға қарап гүрсинди де, оған: – Эффата! – деди. Бул «ашыл» дегенди билдиреди. Сол ўақытта-ақ адамның қулақлары ашылды ҳәм ол тилге кирип, дурыс сөйлей баслады. Ийса адамларға бул ҳаққында ҳеш кимге айтпаўды буйырды. Бирақ Ол оларға қанша тыйым салса да, олар және де көбирек жая берди. Адамлар қатты таң қалысып: – Ол ҳәммесин жақсы ислейди: гереңлерди еситетуғын, гүңелеклерди сөйлейтуғын қылады, – дести. Сол күнлери көп халық жыйналды. Олардың жейтуғын ҳеш нәрсеси болмағанлықтан, Ийса шәкиртлерин жанына шақырып алып: – Халыққа жаным ашып тур. Олар үш күннен бери Мениң қасымда болып, жейтуғын ҳеш нәрсеси жоқ. Егер оларды аш ҳалында үйлерине жиберсем, жолда ҳәлсиреп қалады. Және де, олардың гейбиреўлери узақтан келген, – деди. Шәкиртлери Оған жуўап берип: – Ким усындай бир елсиз жерде соншелли адамды тойдырыў ушын нан таба алады? – деди. Ийса олардан: – Неше наныңыз бар? – деп сорады. Олар: – Жетеў, – деп жуўап берди. Сонда Ийса халыққа жерге отырыўды буйырды. Жети нанды алып, Қудайға шүкирлик етти ҳәм тарқатыў ушын, шәкиртлерине сындырып берди. Шәкиртлери халыққа тарқатты. Оларда және бир неше киши балық та бар еди. Ийса Қудайға шүкирлик етип, оларды да тарқатыўды буйырды. Халық жеп тойды ҳәм аўысып қалған бөлеклерди жыйнап, жети себет толтырды. Ол жерде төрт мыңға шамалас адам бар еди. Ийса адамларды тарқатып жиберди ҳәм шәкиртлери менен дәрриў қайыққа минип, Далманута үлкесине кетти. Парисейлер Ийсаға келип, Оның менен тартыса баслады ҳәм Оны сынап көриў ушын, аспаннан кәраматлы белги көрсетиўди талап етти. Ийса аўыр гүрсинип: – Неге бул әўлад кәраматлы белги талап етип атыр? Шынын айтып турман: бул әўладқа ҳеш қандай кәраматлы белги көрсетилмейди, – деди. Соңынан оларды қалдырып, және қайыққа минди де, арғы жағаға кетти. Шәкиртлери өзлери менен бирге нан алыўды умытып кетип, қайықта тек ғана бир нан бар еди. Ийса оларды ескертип: – Абайлаңлар, парисейлердиң ҳәм Ҳиродтың ашытқысынан сақ болыңлар! – деди. Олар: – Нанымыз жоқ болғанлықтан усылай деди, – деп, өз ара айтыса баслады. Ийса буны билип, олардан: – Неге сизлер наныңыздың жоқлығын айтысып турсызлар? Елеге дейин көрмей ҳәм түсинбей турсызлар ма? Елеге дейин кеўиллериңиз соқыр ма? Неге көзлериңиз бола тура көрмейсизлер, қулақларыңыз бола тура еситпейсизлер? Еслериңизде жоқ па? Мен бес нанды бес мың адамға сындырып бергенимде, аўысқан бөлеклерди жыйнап неше себет толтырдыңлар? – деп сорады. – Он еки, – деп жуўап берди олар. Ийса және: – Мен жети нанды сындырып, төрт мың адамға бөлистиргенимде, аўысқан бөлеклерди жыйнап неше себет толтырдыңлар? – деп сорады. – Жети, – деп жуўап берди олар. Ийса оларға: – Сонда еле де түсинбедиңлер ме? – деди. Ийса шәкиртлери менен Бетсайдаға келгенде, адамлар Ийсаға бир соқыр адамды әкелип, оған қолын тийгизиўин өтинди. Ийса соқыр адамның қолынан услап, оны аўылдың сыртына алып шықты. Оның көзлерине түкирип, оның үстине қолларын қойды да: – Бир нәрсе көрип турсаң ба? – деп сорады. Ол қарап: – Адамларды көрип турман. Олар жүрип баратырған тереклерге уқсайды, – деди. Сонда Ийса оның көзлерине және қолларын қойғанда, ол тигилип қарады да, шыпа таўып, ҳәммесин анық көре баслады. Ийса оны үйине жиберип, оған: – Аўылға барма! – деди. Ийса Өз шәкиртлери менен Филип Кесариясындағы аўылларға кетти. Жол бойы шәкиртлеринен: – Мени адамлар ким деп санайды? – деп сорады. Олар жуўап берип: – Биреўлер шомылдырыўшы Яқыя, екиншилер Илияс, тағы басқалар пайғамбарлардың бири деседи, – деди. Ийса олардан: – Ал сизлер Мени ким деп санайсызлар? – деп сорады. Петр жуўап берип: – Сен – Масийхсаң, – деди. Сонда Ийса оларға Өзи ҳаққында ҳеш кимге айтпаўды ескертти. Ийса Адам Улының көп азап шегип, ақсақаллар, бас руўханийлер ҳәм диний муғаллимлер тәрепинен қабыл алынбай өлтирилиўи ҳәм үшинши күни қайта тирилиўи тийис екенлигин оларға үйрете баслады. Ол бул ҳаққында ашық-айдын айтты. Бирақ Петр Оны шетке шақырып алып, қарсы сөйлей баслады. Ийса бурылып, Өзиниң басқа шәкиртлерине қарады да, Петрге қатаң жуўап берип: – Жоқ бол көзимнен, шайтан! Сен Қудайдың емес, ал адамның ислерин ойлап турсаң, – деди. Соңынан Ийса шәкиртлери менен халықты Өзине шақырып алып: – Ким де ким Маған ергиси келсе, өзинен кешсин ҳәм өз атанақ ағашын арқалап, Мениң изиме ерсин. Себеби ким де ким өз жанын сақламақшы болса, оны жоғалтады. Ал ким де ким өз жанын Мен ҳәм Хош Хабар ушын жоғалтса, оны сақлап қалады. Адам пүткил дүньяны ийелеп алып, бирақ өз жанын жоғалтса, буннан оған не пайда? Ол өз жаны ушын қандай төлем бере алады? Егер ким де ким усы опасыз ҳәм гүнакар әўладта Меннен ҳәм Мениң сөзлеримнен арланса, Адам Улы да Әкесиниң салтанатында Өзиниң мухаддес периштелери менен келгенде, оннан арланады, – деди. Ийса оларға және: – Сизлерге шынын айтаман: бул жерде турғанлардың гейбиреўлери Қудайдың Патшалығының Өз қүдирети менен келгенин көрмегенше, өлмейди, – деди. Арадан алты күн өткеннен соң, Ийса тек Петр, Яқып ҳәм Юханды алып, бәлент бир таўға шықты. Сонда олардың алдында Ийсаның түр-түси өзгерди. Оның кийими жарқырап кетип, қардай аппақ түске енди. Жер жүзинде ҳеш бир кир жуўыўшы бундай қылып ағарта алмас еди. Сонда оларға Илияс ҳәм Муўса пайғамбарлар көринип, Ийса менен сөйлесип турды. Петр Ийсаға: – Устаз, бизлердиң бул жерде болғанымыз қандай жақсы! Бизлер үш қос қурайық: биреўин Саған, биреўин Муўсаға, биреўин Илиясқа, – деди. Петр бул сөзлерди не айтарын билмегенликтен айтты, өйткени шәкиртлер қатты қорқып қалған еди. Сол ўақытта бир булт пайда болып, оларды қаплады. Булттан: – Бул – Мениң сүйикли Улым! Оның айтқанын тыңлаңлар! – деген саза еситилди. Шәкиртлери бирден жән-жағына қарағанда, өзлериниң қасында Ийсадан басқа ҳеш кимди көрмеди. Таўдан төмен түсип баратырғанда, Ийса оларға: – Адам Улы өлимнен қайта тирилгенше, бул көргенлериңизди ҳеш кимге айтпаңлар, – деп буйырды. Олар бул ўақыяны сыр сақлап, «өлимнен қайта тирилиў» дегенниң не екенлиги ҳаққында бир-биринен сорайтуғын еди. Шәкиртлери Ийсадан: – Неге диний муғаллимлер алды менен Илияс келиўи шәрт дейди? – деп сорады. Ийса оларға жуўап берип: – Дурыс, алды менен Илияс келип, ҳәммесин дүзетеди. Бирақ неге Адам Улы көп азап шегип, қабылланбаўы шәрт, деп жазылған? Сизлерге айтатуғыным: Илияс келген еди. Бирақ ол ҳаққында жазылғандай, адамлар оған қәлегенин ислеп, жаман қатнаста болды, – деди. Олар басқа шәкиртлерине қайтып келгенде, шәкиртлерди қоршаған көп халықты ҳәм олар менен тартысып турған диний муғаллимлерди көрди. Пүткил халық Ийсаны көриўден таң қалысты ҳәм жуўырысып келип, Оған сәлем берди. Ийса олардан: – Олар менен не ҳаққында тартысып турсызлар? – деп сорады. Халық арасынан бир адам Оған жуўап берип: – Устаз! Мен Саған тилсиз руўх урғанлықтан гүңелек болып қалған баламды алып келдим. Баламды руўх тутқанда, жерге жығады. Оның аўзында көбик пайда болады ҳәм ол тислерин қайрап, қатып қалады. Мен Сениң шәкиртлериңнен жаўыз руўхты қуўып шығарыўды өтинген едим, бирақ олардың қолынан келмеди, – деди. Сонда Ийса оларға: – Ҳәй, исенбейтуғын әўлад! Мен қашанға дейин сизлер менен бирге боламан? Қашанға дейин сизлерге шыдайман? Баланы Маған алып келиңлер, – деди. Олар баланы Ийсаға алып келди. Ийсаны көриўден руўх баланы дәрриў қалтыратты. Бала жерге жығылды да, аўзынан көбиги ағып, аўнап жатты. Сонда Ийса баланың әкесинен: – Бундай болғанына қанша ўақыт болды? – деп сорады. Әкеси: – Кишкене бала ўақтынан усындай. Руўх оны өлтирмекши болып, неше мәрте отқа да, суўға да таслады. Егер қолыңнан келсе, бизлерди аяп, жәрдем ете гөр, – деди. Ийса оған: – Егер қолыңнан келсе, дейсең бе? Исенетуғын адамға ҳәмме нәрсе мүмкин, – деди. Баланың әкеси дәрҳал жылап жиберип: – Мен исенемен, аз исенимимниң беккем болыўына жәрдем ет! – деп бақырды. Халықтың жуўырысып киятырғанын көргенде Ийса жаўыз руўхқа кейип: – Ҳәй, тилсиз ҳәм герең руўх! Буйыраман: оннан шығып кет ҳәм қайтып оған кириўши болма, – деди. Сонда руўх шыңғырып, баланы қатты қалтыратты да, оннан шығып кетти. Бала өлидей болып жатырғанлықтан, адамлардың көбиси: – Ол өлип қалды, – деди. Бирақ Ийса оны қолынан услап турғызғанда, ол орнынан турды. Ийса үйге киргеннен кейин, шәкиртлери аўлақта Оннан: – Бизлер неге жаўыз руўхты қуўып шығара алмадық? – деп сорады. Ийса оларға жуўап берип: – Жинлердиң бундай түрин тек дуўа етиў арқалы қуўып шығарыўға болады, – деди. Сол жерден шығып, олар Галила арқалы өтти. Ийса буны ҳеш кимниң билмеўин қәледи. Себеби Ол шәкиртлерине тәлим берип: – Адам Улы адамлардың қолына услап бериледи, олар Оны өлтиреди ҳәм өлтирилгеннен кейин, Ол үшинши күни қайта тириледи, – деди. Бирақ шәкиртлери бул сөзлердиң мәнисин түсинбеди, ал сорайын десе қорқты. Олар Капарнаҳумға келди. Ийса үйде болғанда, шәкиртлеринен: – Жол бойы не ҳаққында тартыстыңлар? – деп сорады. Бирақ олар үндемеди. Өйткени олар жол бойы арасында кимниң ең уллы екенлиги ҳаққында тартысқан еди. Ийса отырып, он еки шәкиртин шақырып алды да, оларға: – Егер ким де ким биринши болғысы келсе, сол ең соңғы болып, ҳәммеге хызмет етиўи шәрт, – деди. Соң кишкене бир баланы алып, олардың ортасына турғызды да, оны қушақлап: – Ким де ким мынадай кишкене бир баланы Мениң атым ушын қабыл етсе, оның Мени қабыл еткени болады. Ал ким де ким Мени қабыл етсе, оның тек Мени емес, ал Мени Жибергенди қабыл еткени болады, – деди. Юхан Ийсаға: – Устаз! Сениң атың менен жинлерди қуўып шығарып жүрген бир адамды көрдик. Бирақ ол бизлерге ерип жүрмегенликтен, оған тыйым салдық, – деди. Ал Ийса былай деди: – Оған тыйым салмаңлар, себеби Мениң атым менен кәрамат көрсеткенлердиң ҳеш қайсысы да Мен туўралы жақын арада жаман сөз айта алмайды. Өйткени ким де ким бизлерге қарсы болмаса, ол бизлердиң тәрепдарымыз. Сизлерге шынын айтып турман: ким де ким Масийхқа тийисли болғаныңыз себепли, Мениң атым ушын сизлерге бир кесе суў ишкизсе, ол сыйсыз қалмайды. – Және де, ким де ким Маған исенетуғын мына кишкенелердиң биреўин азғырса, оның мойнына үлкен дигирман тасы байланып теңизге тасланғаны оған жақсырақ болады. Егер сени қолың азғырса, оны шаўып тасла. Еки қолың менен дозаққа, сөнбес отқа тасланғаныңнан гөре, шолақ болып мәңгилик өмирге ерискениң жақсырақ. [ ] Егер сени аяғың азғырса, оны шаўып тасла. Еки аяғың менен дозаққа тасланғаныңнан гөре, шолақ болып мәңгилик өмирге ерискениң жақсырақ. [ ] Егер сени көзиң азғырса, оны ойып тасла. Еки көзиң менен дозаққа тасланғаныңнан гөре, жалғыз көзиң менен Қудайдың Патшалығына киргениң жақсырақ. Дозақта «оларды жеп атырған қурт та өлмейди, жандырып атырған от та сөнбейди». Затлардың отта сыналып, дуз бенен тазаланғаны сыяқлы, ҳәр бир адам солай сыналып, тазаланады. Дуз – жақсы нәрсе. Бирақ дуз өз күшин жойтса, оны қалай және шорлы қылыўға болады? Ишиңизде дуз болсын, бир-бириңиз бенен татыў жасаңлар, – деди. Ийса сол жерди қалдырып, Яҳудия үлкесине ҳәм Иорданның арғы тәрепине кетти. Оның жанына және көп халық жыйналған еди ҳәм Ол тағы әдеттегидей оларға тәлим берди. Ийсаға айырым парисейлер келди ҳәм Оны сынап көрмекши болып: – Ер адамның ҳаялынан ажырасыўы нызамға туўры келе ме? – деп сорады. Ийса сораўға сораў менен жуўап берип: – Муўса сизлерге нени буйырған еди? – деди. Олар: – Муўса ер адамның ҳаялына талақ хат жазып, ажырасыўына рухсат еткен, – деди. Ийса оларға: – Сизлер тас баўыр болғанлықтан, ол усы буйрықты жазған еди. Бирақ жаратылыстың басында былай болды: «Қудай адамларды еркек ҳәм ҳаял қылып жаратқан». «Сонлықтан ер адам ата-анасын қалдырып, өз ҳаялына қосылады ҳәм екеўи бир дене болады. Солай етип, олар енди еки емес, ал бир дене болады». Сол себепли, Қудай қосқанларды адам ажыратпасын, – деди. Үйде болғанда, Оннан шәкиртлери және усылар ҳаққында сорады. Ийса оларға: – Ким де ким өз ҳаялы менен ажырасып, басқа ҳаял алса, ол ҳаялына болған неке ҳадаллығын бузған болады. Ҳаял да өз күйеўи менен ажырасып, басқа еркекке турмысқа шықса, ол да неке ҳадаллығын бузған болады, – деди. Қолын тийгизсин деп, адамлар Ийсаға балаларын алып келди. Ал шәкиртлери оларға кейиди. Буны көргенде Ийса оларға ашыўланып: – Балалардың Маған келиўине рухсат бериңлер! Оларға тосқынлық жасамаңлар! Өйткени Қудайдың Патшалығы усындайлардики. Сизлерге шынын айтаман: ким де ким Қудайдың Патшалығын кишкене бала сыяқлы қабыл етпесе, ол оған кире алмайды, – деди. Соңынан балаларды қушақлап, олардың үстине қолларын қойып, пәтиясын берди. Ийса жолға шығып баратырғанда бир адам жуўырып келип, Оның алдында дизе бүкти де: – Ийгиликли Устаз! Мәңгилик өмирди алыўым ушын не ислеўим керек? – деп сорады. Ийса оған: – Сен неге Мени ийгиликли деп атап атырсаң? Жалғыз Қудайдан басқа ҳеш ким ийгиликли емес. Оның буйрықларын өзиң билесең: «Адам өлтирме, неке ҳадаллығын бузба, урлық ислеме, жалған гүўалық берме, жалатайлық қылма, ата-анаңды ҳүрметле», – деди. Ол Ийсаға: – Устаз! Мен булардың ҳәммесин бала ўақтымнан бери орынлап киятырман, – деди. Ийса оған сүйиспеншилик пенен қарап: – Саған бир нәрсе жетиспейди. Барып барлық мал-мүлкиңди сатып, ақшасын жарлыларға бер, сонда сениң ғәзийнең аспанда болады. Соңынан келип, Мениң изиме ер, – деди. Бирақ жигит бул сөзлерди еситкенде түри өзгерип кетти. Ол қапа болып, кетип қалды. Себеби оның байлығы көп еди. Ийса әтирапына қарап, шәкиртлерине: – Байлығы барларға Қудайдың Патшалығына кириў қандай қыйын! – деди. Шәкиртлери бул сөзлерди еситип, таң қалысты. Бирақ Ийса оларға және: – Балаларым! Қудайдың Патшалығына кириў қандай қыйын! Бай адамның Қудайдың Патшалығына кириўинен гөре, түйеге ийнениң көзинен өтиў аңсатырақ, – деди. Олар қатты таң қалысып, бир-бирине: – Олай болса, ким қутқарыла алады? – деди. Ийса оларға қарап: – Бул адамлардың қолынан келмейди, бирақ Қудайдың қолынан келеди. Өйткени Қудай ушын мүмкин емес нәрсе жоқ, – деди. Сонда Петр сөз баслап, Оған: – Минекей, бизлер ҳәмме нәрсемизди таслап, Сениң изиңе ердик, – деди. Ийса жуўап берип: – Шынын айтып турман: ким де ким Мен ушын ҳәм Хош Хабар ушын үйлерин, аға-инилерин, апа-қарындасларын, ата-анасын, балаларын, мал-мүлкин таслап шықса, ол ҳәзир, бул дүньяда қуўдаланыўлар менен бирликте жүз есе артығы менен үйлерин де, аға-инилерин де, апа-қарындасларын да, ата-анасын да, балаларын да, жерлерин де алады ҳәм келешекте мәңгилик өмирге ийе болады. Бирақ, бириншилердиң көбиси соңғылар, соңғылардың көбиси бириншилер болады, – деди. Олар Ерусалимге көтерилетуғын жолда баратырғанда, Ийса шәкиртлериниң алдында жүрди. Шәкиртлери таң қалысты, ал ерип киятырғанлар қорқынышта еди. Ийса он еки шәкиртин және шақырып алды да, Өзине не болатуғыны ҳаққында оларға айта баслап, былай деди: – Минекей, бизлер Ерусалимге қарай көтерилип баратырмыз. Сол жерде Адам Улы бас руўханийлер менен диний муғаллимлердиң қолына услап бериледи. Олар Оны өлимге ҳүким етип, басқа миллет адамларына тапсырады. Олар Оны масқаралап, Оған түкиреди ҳәм қамшылап сабап, өлтиреди. Ал үш күннен кейин, Ол қайта тириледи. Сонда Зебедейдиң уллары Яқып ҳәм Юхан Ийсаға келип: – Устаз! Бизлер не сорасақ та, соны орынлаўыңды қәлеймиз, – деди. Ийса олардан: – Мениң сизлер ушын не ислеўимди қәлейсизлер? – деп сорады. Олар: – Өзиңниң салтанатлы патшалығыңда биреўимизди оң жағыңа, екиншимизди сол жағыңа отырғыз, – деди. Ийса: – Сизлер не сорап турғаныңызды билмейсизлер. Сизлер Мен ишетуғын азап кесесинен ише аласызлар ма? Мениң шомылдырылатуғынымдай, шомылдырыла аласызлар ма? – деди. Олар: – Аўа, аламыз, – деп жуўап берди. Ийса оларға: – Мен ишетуғын азап кесесинен сизлер де ишесизлер, Мениң шомылдырылатуғынымдай, сизлер де шомылдырыласызлар. Бирақ Мениң оң жағым ямаса сол жағыма отырғызыў Мениң еркимде емес. Бул орынлар кимлерге арналған болса, солар отырады, – деди. Қалған он шәкирт буны еситкенде, Яқып пенен Юханға ашыўланып қалды. Сонда Ийса оларды қасына шақырып алып: – Басқа миллетлер арасында ҳүкимдарлар деп есапланғанлар халыққа зулымлық етип, басшылары үстемлик пенен басқаратуғынын билесизлер. Бирақ, сизлердиң араңызда бундай болмасын. Араңызда ким уллы болғысы келсе, ол сизлерге хызметши болыўы шәрт. Араңызда ким биринши болғысы келсе, сол ҳәммеге қул болыўы шәрт. Себеби Адам Улы Өзине хызмет еттириўге емес, ал Өзи хызмет етиўге ҳәм көплердиң азатлық қунын төлеў ушын, Өз жанын бағышлаўға келди, – деди. Олар Ерихоға келди. Ийса Өз шәкиртлери ҳәм көп халық пенен Ериходан шығып баратырғанда, Тимейдиң улы соқыр Бартимей жол бойында тиленшилик етип отыр еди. Ол насыралы Ийсаның сол жерде екенин еситкенде: – Даўыттың Урпағы Ийса! Маған реҳим ете гөр! – деп бақыра баслады. Көп адамлар үнин шығармаўын айтып, оған кейиди. Бирақ ол оннан да бетер қатты бақырып: – Даўыттың Урпағы! Маған реҳим ете гөр! – деди. Ийса тоқтап: – Оны шақырың, – деди. Адамлар соқырды шақырып: – Жигерли бол, орныңнан тур! Ол сени шақырып атыр, – деди. Ол шапанын шешти де, орнынан ушып турып, Ийсаға келди. Ийса оннан: – Сен ушын не ислеўимди қәлейсең? – деп сорады. Соқыр адам Оған: – Устаз! Көзлерим көретуғын болсын, – деди. Ийса оған: – Бар, исенимиң сени қутқарды, – деди. Сол ўақытта-ақ соқырдың көзи қайтадан көретуғын болды ҳәм ол Ийсаның изине ерип, жолға түсти. Олар Ерусалимге жақынлап, Зәйтүн таўының етегиндеги Бетфаге ҳәм Бетания деген аўылларға келгенде, Ийса шәкиртлериниң екеўин жумсап, оларға былай деди: – Қарсы алдыңыздағы аўылға барыңлар. Оған кириўден-ақ, еле ҳеш ким минбеген, байлаўлы турған бир гүррени табасызлар. Оны шешип, алып келиңлер. Егер биреў сизлерден: «Неге бундай ислеп атырсызлар?» – деп сораса, сизлер: «Бул Ийемизге керек. Ол буны тез қайтарып жибереди», – деп жуўап бериңлер. Олар барып, көшедеги дәрўаза қасында байланған гүррени тапты ҳәм оны шешип алды. Сол жерде турған гейбиреўлер оларға: – Гүррени шешип алып не қылажақсызлар? – деп сорады. Олар Ийсаның айтқанындай жуўап бергенде, адамлар оларға рухсат берди. Гүррени Ийсаға алып келип, өзлериниң шапанларын оның үстине жапты, Ийса гүрреге минип алды. Көп адамлар шапанларын жолға төсеп, ал гейбиреўлер даладағы тереклерден шақа кесип алып, жолға жайды. Алдында ҳәм изде ерип киятырғанлар былай деп бақырысты: – «Ҳосанна! Жаратқан Ийениң аты менен келетуғын жарылқансын! Бабамыз Даўыттың жақынлап киятырған Патшалығы жарылқанған! Ең жоқарыда ҳосанна!» Ийса Ерусалимге келип, Ибадатханаға кирди. Ол жерде ҳәмме нәрсени көзден кеширип болып, кеш болғанлықтан, он еки шәкирти менен Бетанияға кетти. Келеси күни олар Бетаниядан шыққанда, Ийса аш болды. Ол алыстан жапырақлары менен қапланған бир әнжир ағашын көрип, оннан бир нәрсе табылар ма екен деп, қасына барды. Бирақ жемис беретуғын ўақты болмағанлықтан, жапырақларынан басқа ҳеш нәрсе таппады. Сонда Ол ағашқа: – Буннан былай, мәңгиге сениң мийўеңнен ҳеш ким жемесин! – деди. Буны шәкиртлери де еситти. Олар Ерусалимге келгенде, Ийса Ибадатханаға кирип, ол жерден сатыўшылар менен алыўшыларды қуўып шығара баслады. Ақша алмастырыўшылардың столларын, кептер сатыўшылардың отырғышларын аўдарып таслады ҳәм Ибадатхананың ҳәўлиси арқалы ҳеш кимге ҳеш нәрсе алып өтиўге рухсат етпеди. Соңынан халыққа тәлим берип: – «Мениң Үйим ҳәмме халықлар ушын, Дуўа ететуғын үй деп аталады», – деп жазылмаған ба? Ал сизлер оны қарақшылардың уясына айландырдыңлар, – деди. Бас руўханийлер ҳәм диний муғаллимлер буны еситип, Оны жоқ қылыўдың жолын изледи. Өйткени пүткил халық Ийсаның тәлимине таң қалысқанлықтан, олар Оннан қорқатуғын еди. Кеш болғанда, Ийса шәкиртлери менен қаладан шығып кетти. Олар ерте азанда өтип баратырып, әнжир ағашының тамырына дейин қуўрап қалғанын көрди. Петр болған ўақыяны есине түсирип, Ийсаға: – Устаз! Қара, Сен ғарғаған әнжир ағашы қуўрап қалыпты, – деди. Ийса оларға жуўап берип: – Қудайға исениңлер. Сизлерге шынын айтып турман: егер ким де ким бул таўға: «Орныңнан көтерилип, теңизге қула», – десе ҳәм кеўлинде гүманланбай, айтқанының орынланатуғынына исенсе, оның айтқаны орынланады. Сонлықтан сизлерге айтатуғыным: дуўа еткениңизде нени сорасаңлар да, алғаныңызға исениң, сонда ол сизлерге бериледи. Дуўа етип турғаныңызда, биреўге өкпели болсаңыз, оны кешириң, сонда аспандағы Әкеңиз де сизлердиң гүналарыңызды кеширеди, – деди. [ ] Олар және Ерусалимге келди. Ийса Ибадатхананың ҳәўлисинде айланып жүргенде, Оған бас руўханийлер, диний муғаллимлер ҳәм ақсақаллар келип, Оннан: – Бул ислерди қандай бийлик пенен ислеп жүрсең ҳәм бундай бийликти Саған ким берди? – деп сорады. Ийса оларға жуўап берип: – Мен де сизлерге бир сораў берейин, жуўап бериңлер. Сонда Мен де бул ислерди қандай бийлик пенен ислейтуғынымды айтаман. Яқыяның шомылдырыўы аспаннан болды ма ямаса адамлардан ба? Жуўап бериңлер, – деди. Олар өз ара ойласа баслады: «Егер „аспаннан“ десек, Ол: „Сонда неге оған исенбедиңлер“, дейди. „Адамлардан“ дейик пе?» Бирақ ондай деўге халықтан қорқты, себеби ҳәмме Яқыяны ҳақыйқый пайғамбар деп санайтуғын еди. Сонлықтан олар Ийсаға: – Билмеймиз, – деп жуўап берди. Ийса оларға: – Ондай болса, Мен де сизлерге бул ислерди қандай бийлик пенен ислейтуғынымды айтпайман, – деди. Ийса оларға тымсаллар менен сөйлей баслады: – Бир адам жүзим бағын отырғызып, оны дийўал менен қоршапты ҳәм шарап искенжесин қазып, гүзет минарасын орнатыпты. Соңынан бағын дийханларға ижараға берип, өзи узақ жерге кетип қалыпты. Терим мәўсими келгенде, ол бағдың жемисинен тийисли үлесин алыў ушын, дийханларға өзиниң бир хызметшисин жиберипти. Бирақ олар хызметшини услап алып сабап, қуры қол қайтарыпты. Ол және оларға басқа хызметшисин жибергенде, оның басын жарып, бийабырай қылыпты. Сонда ол және басқа бир хызметшисин жибергенде, олар оны өлтирипти. Ол және де көп басқа хызметшилерин жибергенде, гейбиреўлерин сабап, гейбиреўлерин өлтирипти. Енди бир ғана адам, оның сүйикли улы қалыпты. Ең ақырында ол: «Улымды ҳүрмет етер» деп, оларға өз улын жиберипти. Бирақ дийханлар бир-бирине: «Бул – мийрасхор-ғо. Жүриңлер, оны өлтирейик, сонда мийрас мүлки бизлерге қалады», – десипти. Солай етип, оны услап алып өлтирип, жүзим бағынан сыртқа шығарып таслапты. Енди жүзим бағының ийеси не ислейди? Ол келип, дийханларды жоқ қылады да, жүзим бағын басқаларға береди. Сизлер Мухаддес Жазыўдағы мына сөзлерди оқымағансызлар ма: «Қурылысшылардың керексиз деп таслаған тасы, Үйдиң мүйешиниң тийкарғы тасы болды. Жаратқан Ийе қылған бул ис, Көзимизге әжайып көринди!» Олар бул тымсалдың өзлерине қарсы айтылғанын билип, Ийсаны қолға алыўға тырысты. Бирақ халықтан қорққанлықтан Оны қалдырып, кетип қалды. Соңынан олар Ийсаны сөзинен тутыў ушын, парисейлердиң ҳәм Ҳиродтың тәрепдарларының гейбиреўлерин Оған жиберди. Олар Ийсаға келип: – Устаз! Бизлер Сениң дурыс адам екениңди ҳәм жағымпазлық етпейтуғыныңды билемиз. Өйткени Сен адамлардың бет-жүзине қарамай, Қудайдың жолын дурыс үйретип отырсаң. Рим императорына салық төлеў дурыс па ямаса надурыс па? Төлеўимиз керек пе ямаса керек емес пе? – деп сорады. Бирақ Ийса олардың еки жүзлилигин билип: – Мени неге сынап атырсызлар? Маған бир динар әкелиңлер, көрейин, – деди. Олар алып келгенде, Ол: – Бунда кимниң сүўрети бар ҳәм кимниң аты жазылған? – деп сорады. Олар: – Рим императорының, – деди. Сонда Ийса оларға жуўап берип: – Императордың ҳақын императорға, Қудайдың ҳақын Қудайға бериңлер, – деди. Олар Оған таң қалысты. Соңынан қайта тирилиў жоқ деўши саддукейлердиң бир нешеси Ийсаға келип Оннан: – Устаз! Муўса бизлерге: «Егер биреўдиң ағасы баласыз өлип, ҳаялын қалдырса, иниси оның ҳаялын алып, өз ағасының урпағын даўам еттирсин», – деп жазып қалдырған. Ағайинли жети жигит бар еди. Олардың бириншиси үйленип, изинде бала қалдырмай өлип кетти. Сол ҳаялды екиншиси алып, ол да изинде бала қалдырмай өлип кетти. Үшиншисине де солай болды. Жети ағайинлиниң ҳеш қайсысы да изинде бала қалдырмастан өлип кетти. Ең соңында ҳаялдың өзи де қайтыс болды. Олар қайта тирилгенде, ҳаял қайсысының ҳаялы болады? Себеби ол жетеўине де ҳаял болған еди-ғо, – деп сорады. Ийса оларға жуўап берип: – Сизлер Мухаддес Жазыўларды да, Қудайдың қүдиретин де билмегенликтен алжасып турсызлар. Өйткени адамлар өлимнен қайта тирилгенде үйленбейди де, турмысқа да шықпайды, ал аспандағы периштелер сыяқлы болады. Өлгенлердиң қайта тирилиўи туўралы Муўсаның китабында, жанып турған пута ҳаққында айтылған ўақыяда Қудайдың не айтқанын оқымағансызлар ма? Қудай Муўсаға: «Мен – Ибрайымның Қудайыман, Ысақтың Қудайыман, Яқыптың Қудайыман», – деген. Қудай өлилердиң емес, ал тирилердиң Қудайы. Сизлер қатты алжасып турсызлар, – деди. Диний муғаллимлердиң бири олардың тартысларын еситти. Ийсаның оларға жақсы жуўап бергенин көрип, Оннан: – Буйрықлардың ишинде ең баслысы қайсы? – деп сорады. Ийса оған: – Ең баслы буйрық бул: «Қулақ сал, Израил! Қудайымыз Жаратқан Ийе – жалғыз Ийе. Қудайың Жаратқан Ийени шын жүрегиң, жан-тәниң, пүткил ақыл-ойың ҳәм бар күшиң менен сүй». Екиншиси мынадай: «Өзиңди сүйгениң сыяқлы, жаныңдағы адамды да сүй». Булардан уллы буйрық жоқ, – деди. Диний муғаллим Оған: – Аўа, Устаз! «Қудай – жалғыз, Оннан басқа қудай жоқ», – деп дурыс айттың. Қудайды пүткил жүрегиң, пүткил ақылың, пүткил күшиң менен сүйиў ҳәм өзиңди сүйгениң сыяқлы, жаныңдағы адамды да сүйиў – ҳәмме жандырылатуғын қурбанлықлардан ҳәм Қудай жолына берилген садақалардан артық, – деди. Ийса оның ақылға сай жуўап бергенин көрип: – Сен Қудайдың Патшалығынан алыс емессең, – деди. Соннан соң, Оған сораў бериўге ҳеш кимниң батылы бармады. Ийса Ибадатханада адамларға тәлим берип атырып: – Қалайынша диний муғаллимлер Масийхты Даўыттың Урпағы дейди? Даўыттың өзи Мухаддес Руўхтан илҳамланып, былай деген: «Жаратқан Ийе Ийеме айтты: „Душпанларыңды аяғыңның астына бастырмағанымша, Мениң оң жағымда отыр!“» Даўыттың өзи Оны «Ийем» деп атаған болса, Ол қалайынша оның урпағы болады? – деп сорады. Көп халық Оны қуўаныш пенен тыңлады. Ийса тәлим берип: – Диний муғаллимлерден сақ болыңлар! Олар узын кийим кийип жүргенди, базар майданларында өзлерине сыйлап сәлем бергенди, мәжилисханаларда сыйлы орында, зыяпатларда төрде отырғанды жақсы көреди. Олар жесир ҳаяллардың үйлерин жалмап жутып, көзге көриниў ушын узақ дуўа етеди. Бундай адамлар ең аўыр жаза алады, – деди. Ийса Ибадатханадағы садақа қутысының қарсысында халықтың қутыға ақша салыўына қарап отырды. Байлардың көбиси көп ақша салды. Сонда бир жарлы жесир ҳаял келип, еки тийин салды. Ийса шәкиртлерин қасына шақырып алып: – Сизлерге шынын айтып турман: бул жарлы жесир ҳаял қутыға ақша салғанлардың ҳәммесинен көп салды. Себеби олардың ҳәммеси өз байлықларынан аўысқанын салды. Ал бул ҳаял жарлы болса да, күн көрисине керекли барлық ақшасын салды, – деди. Ийса Ибадатханадан шыққанда, шәкиртлериниң бири: – Устаз, қара, қандай әжайып таслар, қандай әжайып имаратлар! – деди. Ийса оған: – Мына саўлатлы имаратларды көрип турсаң ба? Бул жерде тас үстинде тас қалмайды, ҳәммеси қыйратылады, – деди. Соңынан Ийса Зәйтүн таўында, Ибадатхананың қарсы алдында отырғанда, Петр, Яқып, Юхан ҳәм Андрей аўлақта Оннан: – Бизлерге айт, булар қашан болады ҳәм булардың ҳәммесиниң болатуғынын қандай белги билдиреди? – деп сорады. Сонда Ийса оларға былай деп айта баслады: – Биреўлердиң сизлерди алдаўынан сақ болыңлар! Өйткени көплер Мениң атым менен келип: «Мен – Масийхпан» деп, көп адамларды алдайды. Сизлер урыслардың шаўқымын ҳәм урыслар ҳаққында мыш-мышларды еситкенде қәўетерленбеңлер. Булардың болыўы шәрт, бирақ бул еле ақыры емес. Себеби миллет миллетке қарсы, патшалық патшалыққа қарсы көтериледи. Көп жерлерде жер силкиниўлер ҳәм ашаршылықлар болады. Бул ўақыялар толғақ азабының басланыўына уқсайды. Өзлериңизге сақ болыңлар! Өйткени сизлерди қазыханаларға тапсырады ҳәм мәжилисханаларда таяқ жейсизлер. Және де, Мен себепли ҳәкимлер ҳәм патшалардың алдына апарылып, оларға гүўалық бересизлер. Бирақ дәслеп Хош Хабар ҳәмме халықларға жәрияланыўы шәрт. Сизлерди услап алып, ҳүким етиўге апаратырғанда, не айтыўды ойлап, алдын ала тынышсызланбаңлар. Сол ўақытта сизлерге не берилсе, соны айтыңлар. Себеби сизлер емес, ал Мухаддес Руўх сөйлейди. Туўысқаны туўысқанын, әкеси баласын өлимге услап береди. Балалары да ата-аналарына қарсы шығып, оларды өлтиртеди. Мениң атым себепли, сизлерди ҳәмме жек көреди. Бирақ ақырына дейин шыдаған қутқарылады. – Ўайран қылатуғын жеркенишли бир заттың турыўға болмайтуғын жерде турғанын көргениңизде, Яҳудиядағылар таўларға қашсын! Пайғамбардың жазыўын оқыған адам бул заттың мәнисин түсинсин. Ким де ким тамның төбесинде болса, төменге түспесин ҳәм бир нәрсе алыў ушын үйине кирмесин. Ал ким де ким атызда болса, шапанын алыў ушын изине қайтпасын. Сол күнлери жүкли ҳәм емизиўли ҳаялларға қандай қыйын болады! Булардың қыс мәўсиминде болмаўы ушын дуўа етиңлер. Өйткени сол күнлери Қудай бул дүньяны жаратқаннан бери усы күнге дейин болмаған ҳәм қайтып болмайтуғын апат болады. Егер Ийемиз сол күнлердиң санын қысқартпағанда, ҳеш ким қутқарылмаған болар еди. Бирақ Ол Өзиниң таңлап алғанлары ушын, сол күнлердиң санын қысқартты. Сонда егер сизлерге биреў: «Қараңлар, Масийх бул жерде» ямаса: «Қараңлар, Ол ана жерде» десе, исенбеңлер. Өйткени жалған масийхлар ҳәм жалған пайғамбарлар пайда болып, егер мүмкин болса, таңлап алынғанларды алдаў ушын, кәраматлы белгилер ҳәм таң қаларлық ислерди көрсетеди. Сонлықтан сақ болыңлар! Мен ҳәммесин сизлерге алдын ала айтып атырман. – Бирақ сол күнлери, сол апаттан кейин, «Қуяш қараңғыланады, Ай өз жақтысын түсирмейди. Жулдызлар аспаннан түсип, Аспан күшлери силкинеди». Сонда адамлар Адам Улының уллы қүдирет ҳәм салтанат пенен бултларда киятырғанын көреди. Ол Өз периштелерин жиберип, дүньяның төрт тәрепинен, жердиң шетинен баслап аспанның шетине дейин, Өзиниң таңлап алғанларын жыйнап келеди. – Әнжир ағашын мысалға алыңлар: оның шақалары жумсарып, жапырақ шығара баслағанда, жаздың жақын екенин билесизлер. Сол сыяқлы, сизлер бул ўақыялардың болып атырғанын көргениңизде, Адам Улының жақынлап, есик алдында турғанын билиңлер. Сизлерге шынын айтып турман: бул әўлад жоқ болып кетпесинен бурын булардың ҳәммеси болады. Аспан менен жер жойылады, бирақ Мениң сөзлерим ҳеш қашан жойылмайды. – Сол күнди ямаса сол саатты ҳеш ким де билмейди: аспандағы периштелер де, Улдың Өзи де, тек ғана Әкем биледи. Абайлаңлар ҳәм сергек болыңлар, өйткени сол ўақыттың қашан келетуғынын билмейсизлер. Бул – бир адамның саяхатқа кетип баратырып, үйиндеги хызметшилерине басқарыўға бийлик бергени ҳәм ҳәр бирине ис тапсырып, дәрўаза қараўылына сергек болыўды буйырғанына уқсайды. Солай етип, сергек болыңлар! Себеби үй ийесиниң кеште ме, ярым ақшамда ма, қораз шақырғанда ма, ерте азанда ма, қашан келетуғынын билмейсизлер. Ол күтилмегенде келип, сизлердиң уйықлап атырғаныңызды көрмесин. Сизлерге айтатуғынымды ҳәммеге айтаман: сергек болыңлар! Қутқарылыў ҳәм Ашытқысыз нан байрамына еки күн қалған еди. Бас руўханийлер ҳәм диний муғаллимлер Ийсаны ҳийле менен қолға түсирип өлтириўдиң жолын излестирди. Бирақ олар: «Халық арасында қозғалаң болмаўы ушын, бул исти байрам күнлери ислемейик», – дести. Ийса Бетанияда, бурын тери кеселлиги менен аўырған Шимонның үйинде, дастурхан басында отырғанда, мәрмер ыдыста жүдә қымбатлы, сап нардтан алынған әтир майы бар бир ҳаял келди. Ол ыдысты сындырды да, майды Ийсаның басына қуйды. Гейбиреўлер ашыўланып, бир-бирине: – Бундай ысырапкершиликтиң не кереги бар? Оны үш жүз динардан да қымбатыраққа сатып, ақшасын жарлыларға үлестирип бериўге болатуғын еди, – десип, ҳаялды айыплай баслады. Бирақ Ийса: – Ҳаялды тынышына қойыңлар. Оны неге қысындырып атырсызлар? Ол Маған жақсылық иследи. Өйткени жарлылар сизлер менен бәрқулла бирге, оларға қәлеген ўақтыңызда жәрдем бере аласызлар. Бирақ Мен сизлер менен бәрқулла бирге болмайман. Ол қолынан келгенин иследи. Мениң денеме алдын ала әтир май қуйып, оны жерлеўге таярлады. Сизлерге шынын айтып турман: Хош Хабар дүньяның қай жеринде жәрияланса да, бул ҳаял еске алынып, оның ислеген иси айтылатуғын болады, – деди. Соңынан он еки шәкирттиң бири болған Яҳуда Исқариот Ийсаны услап бериў ушын бас руўханийлерге барды. Олар буны еситип, қуўанысып қалды ҳәм оған гүмис теңге бериўди ўәде етти. Яҳуда да Ийсаны услап бериўге қолайлы пайыт изледи. Ашытқысыз нан байрамының биринши күни Қутқарылыў байрамының қозысы шалынғанда, шәкиртлери Ийсаға: – Қутқарылыў байрамының асын жеўиң ушын, бизлердиң қай жерге барып таярлық көриўимизди қәлейсең? – деди. Ол шәкиртлериниң екеўин жиберип, оларға: – Қалаға барыңлар, ол жерде сизлерге гүзе менен суў көтерип киятырған адам гезлескенде, оның изине ериңлер. Ол кирген үйдиң ийесине: «Устазымыз: „Шәкиртлерим менен бирге байрам асын жейтуғын бөлмем қәне?“ – деп сорап атыр», деңлер. Ол сизлерге төсеклер төселип таяр турған жоқарыдағы үлкен бөлмени көрсетеди. Бизлерге сол жерде байрам асын таярлаңлар, – деди. Шәкиртлери шығып, қалаға келди ҳәм Ийсаның айтқанларының ҳәммесин таўып, байрам асын таярлады. Кеш болғанда, Ийса он еки шәкирти менен бирге келди. Олар аўқатланып отырғанда, Ийса: – Сизлерге шынын айтып турман: Мениң менен аўқатланып отырған араңыздағы бириңиз Маған сатқынлық ислейди, – деди. Олар қапа болып, биринен соң бири Оннан: – Мен емеспен-ғо, я? – деп сорай баслады. Ийса оларға жуўап берип: – Он еки шәкиртимниң бири, Мениң менен бир табаққа нанын малып атырған адам – сол. Адам Улы Өзи ҳаққында Мухаддес Жазыўда айтылғандай баратыр, бирақ Адам Улына сатқынлық қылыўшы ҳәсирет шегеди! Ол адамның бул дүньяға келмегени өзи ушын жақсырақ болар еди, – деди. Олар аўқатланып отырғанда, Ийса нанды алып, Қудайға шүкирлик етти. Оны сындырып, шәкиртлерине берди де: – Алыңлар, бул – Мениң денем, – деди. Соң кесени алып, Қудайға шүкирлик билдирди де, оларға берди. Оннан ҳәммеси ишти. Оларға: – Бул – көп адамлар ушын төгилетуғын, жаңа келисимди бекитетуғын Мениң қаным. Сизлерге шынын айтып турман: Қудайдың Патшалығында жаңасын ишетуғын күниме дейин, жүзим ишимлигинен қайтып ишпеймен, – деди. Соңынан олар Қудайды жырлайтуғын қосық айтып, Зәйтүн таўына кетти. Ийса оларға: – Сизлердиң ҳәммеңиз Мени таслап кетесизлер. Өйткени Мухаддес Жазыўда былай деп айтылған: «Шопанды шаўып таслағанымда, Қойлар тарқап кетеди». Бирақ қайта тирилгенимнен кейин, сизлерден бурын Галилаға бараман, – деди. Петр Оған: – Сени ҳәммеси таслап кетсе де, мен таслап кетпеймен, – деди. Сонда Ийса оған: – Саған шынын айтып турман: бүгин түнде қораз еки рет шақыраман дегенше, сен Меннен үш рет танасаң, – деди. Бирақ Петр қызып кетип: – Маған Сениң менен бирге өлиўге туўра келсе де, Сеннен ҳеш қашан танбайман, – деди. Қалғанларының ҳәммеси де солай деди. Олар Гетсемани деп аталатуғын жерге келди. Ийса шәкиртлерине: – Мен дуўа етип боламан дегенше, сизлер усы жерде отырыңлар, – деди. Петр, Яқып ҳәм Юханды Өзи менен бирге алып кетти. Ол қатты қәўетерленип, қыйнала баслады. Оларға: – Жаным өлердей қыйналып тур. Сизлер усы жерде қалып, сергек болып турыңлар, – деди. Ийса бираз шетирекке барып, жерге жығылды да, мүмкин болса бул сааттың Өзинен шетлеп өтиўин сорап, дуўа ете баслады. – Әке, Әкежаным! Саған ҳәммеси мүмкин. Бул азап кесесин Меннен аўлақ қыл. Бирақ Мениң емес, Сениң қәлегениң болсын, – деди. Ийса шәкиртлериниң қасына қайтып келип, олардың уйықлап атырғанын көрди де, Петрге: – Шимон, уйықлап атырсаң ба? Уйықламай бир саат та отыра алмадың ба? Сергек болыңлар! Азғырылмаўыңыз ушын дуўа етиңлер. Руўх қәлейди, бирақ дене ҳәлсиз, – деди. Ол және барып, сол сөзлерин айтып, дуўа етти. Қайтып келип, олардың және уйықлап атырғанын көрди. Өйткени көзлерин уйқы басқан еди. Олар Ийсаға не деп жуўап берерин билмеди. Ийса үшинши рет қайтып келип, оларға: – Сизлер еле уйықлап, дем алып атырсызлар ма? Болды, ўақыт келди. Адам Улы гүнакарлардың қолына услап бериледи. Турыңлар, кеттик. Қараңлар, Маған сатқынлық қылыўшы жақынлады, – деди. Тап сол ўақытта, Ийса еле сөйлеп турғанда, он еки шәкиртиниң бири Яҳуда келди. Оның менен бирге бас руўханийлер, диний муғаллимлер ҳәм ақсақаллар жиберген бир топар адамлар бар еди. Адамлар қолларына қылыш ҳәм шоқмар услаған еди. Сатқынлық қылыўшы оларға белги берип: «Мен кимди сүйсем, Ол – Соның Өзи. Оны услап, абайлап алып кетиңлер», – деген еди. Яҳуда келди де, дәрриў Ийсаға жақынласып, Оған: – Устаз! – деп, Оны сүйди. Ал адамлар Ийсаға тәп берип, услап алды. Бирақ Ийсаның қасында турғанлардың биреўи қылышын суўырып алып, бир силтеп, бас руўханийдиң қулының қулағын шаўып таслады. Сонда Ийса оларға: – Мени услаў ушын, жынаятшыға қарсы шыққандай болып, қылыш ҳәм шоқмар алып келдиңлер ме? Мен ҳәр күни сизлер менен Ибадатханада бирге болып, тәлим бергенимде, Мени усламадыңлар. Бирақ, Мухаддес Жазыўлар орынланыўы шәрт, – деди. Сонда шәкиртлериниң ҳәммеси Оны таслап, қашып кетти. Денесине зығыр таўар ораған бир жас жигит Оның изине ерип баратыр еди. Олар оны услап алғанда, ол оранған таўарын таслап, ишки кийим менен қашып кетти. Олар Ийсаны бас руўханийге апарды. Ол жерге ҳәмме бас руўханийлер, ақсақаллар ҳәм диний муғаллимлер жыйналды. Петр Ийсаға бас руўханийдиң ҳәўлисиниң ишине дейин узақтан ерип келип, ҳәўлиде сақшылар менен бирге отқа жылынып отырды. Бас руўханийлер ҳәм пүткил жоқарғы кеңес Ийсаны өлим жазасына ҳүким етиў ушын, Оған қарсы гүўалық изледи, бирақ таба алмады. Себеби көп адамлар Оған қарсы жалған гүўалықлар берсе де, гүўалықлары бир-бирине сәйкес келмес еди. Соңынан гейбиреўлер орнынан турып, Оған қарсы жалған гүўалық берип: – Бизлер Оның: «Адам қолынан қурылған бул Ибадатхананы Мен бузып таслайман ҳәм үш күнниң ишинде адам қолынан қурылмаған басқа Ибадатхана қураман», – дегенин еситтик, – деди. Бирақ олардың гүўалығы да сәйкес келмеди. Сонда бас руўханий ортаға шығып, Ийсадан: – Олар Саған қарсы гүўалық берип атыр. Сен неге ҳеш жуўап бермейсең? – деп сорады. Бирақ Ийса үндемеди ҳәм ҳеш жуўап қайтармады. Бас руўханий Оннан және: – Алғысланғанның Улы – Масийх Сенбисең? – деп сорады. Ийса: – Аўа, Мен. Сизлер Адам Улының Қүдиретлиниң оң жағында отырғанын ҳәм аспандағы бултларда киятырғанын көресизлер, – деди. Сонда бас руўханий өз кийимлерин жыртып: – Енди бизлерге гүўалардың не кереги бар? Қудайға тил тийгизгенин еситтиңлер-ғо. Сизлердиң қарарыңыз қандай? – деди. Олардың ҳәммеси Ийсаны өлим жазасына ҳүким етиўге қарар етти. Гейбиреўлер Оған түкире баслады ҳәм бетин байлап, Оны мушлап урды да, Оған: – Қәнекей, ўәлийлик ет, – дести. Сақшылар да Оны шапалақ пенен урды. Петр ишки ҳәўлиде отырғанда, бас руўханийдиң шоры қызларынан бири келди. Ол отқа жылынып отырған Петрди көрип, оған тигилип қарады да: – Сен де сол насыралы Ийса менен бирге едиң-ғо, – деди. Бирақ Петр танып: – Сениң не айтып турғаныңды билмеймен ҳәм түсинбеймен, – деди де, сыртқы ҳәўлиге шығып кетти. Шоры қыз оны көрип, сол жердегилерге және: – Бул адам – солардың бири, – деп айта баслады. Бирақ Петр және танды. Бираздан соң, сол жерде турғанлар Петрге: – Ырасында да, сен солардың бирисең, өйткени галилалысаң-ғо, – деди. Ол: – Сизлер айтып турған бул Адамды мен танымайман, алдасам нәлет жаўсын, – деп ант ишти. Сол ўақытта-ақ қораз екинши рет шақырды. Петр Ийсаның өзине: «Қораз еки рет шақыраман дегенше, сен Меннен үш рет танасаң», – деген сөзи есине түсип, жылап жиберди. Таң атыўдан бас руўханийлер, ақсақаллар, диний муғаллимлер ҳәм пүткил жоқарғы кеңес мәсләҳәтлесип алды да, Ийсаны байлап, римли ҳәким Пилатқа апарып тапсырды. Пилат Оннан: – Сен Яҳудийлердиң Патшасымысаң? – деп сорады. Ийса оған: – Сол екенимди өзиң айттың, – деп жуўап берди. Бас руўханийлер Оны көп нәрселерде айыплады. Пилат және Ийсадан сорап: – Сен ҳеш жуўап бермейсең бе? Қара, олар Саған қаншама айып тағып атыр, – деди. Бирақ Ийса ҳеш жуўап бермеди. Пилат буған ҳайран қалды. Ҳәр Қутқарылыў байрамында Пилат халық сораған бир тутқынды босатып беретуғын еди. Сол ўақытта қамақта қозғалаң ўақтында өзиниң шериклери менен адам өлтирген Барабба деген бир адам бар еди. Халық Пилатқа келип, өзлери ушын әдеттеги исин ислеп, бир тутқынды босатып бериўин сорай баслады. Пилат олардан: – Яҳудийлердиң Патшасын босатып бериўимди қәлейсизлер ме? – деп сорады. Себеби ол бас руўханийлердиң Ийсаны өзине күншиллик пенен услап бергенин билетуғын еди. Бирақ бас руўханийлер халықты үгитлеп, Ийсаның орнына Бараббаны босатып бериўди талап еттирди. Пилат оларға және: – Олай болса, сизлер Яҳудийлердиң Патшасы деп атаған адамға не ислейин? – деди. Олар: – Оны атанақ ағашқа шегелет! – деп бақырысты. Пилат олардан: – Ол қандай жаманлық иследи? – деп сорады. Бирақ олар: – Оны атанақ ағашқа шегелет! – деп қаттырақ бақырысты. Сонда Пилат халықтың кеўлинен шығыў ушын Бараббаны босатып берди. Ал Ийсаны қамшылатқаннан соң, атанақ ағашқа шегелеўге тапсырды. Әскерлер Ийсаны ҳәким Пилаттың сарайының ишки ҳәўлисине алып барып, пүткил әскерлерди жыйнады. Олар Ийсаға шым қызыл шапан кийгизди де, тикенли шыбықлардан таж өрип, басына салды. Соңынан: – Жасасын, Яҳудийлердиң Патшасы! – деп бақырыса баслады. Басына қамыс пенен урып, Оған түкирди де, алдында дизе бүгип, тәжим етти. Оны масқаралап болғаннан кейин, олар Ийсаның үстиндеги шым қызыл шапанды шешип алып, Оған Өз кийимин кийгизди де, атанақ ағашқа шегелеў ушын алып кетти. Искендер ҳәм Руфустың әкеси, Шимон деген киренели бир адам аўылдан киятырып, сол жерден өтип баратыр еди. Оны Ийсаның атанақ ағашын арқалап алып жүриўге мәжбүрледи. Олар Ийсаны Голгота деп аталған, яғный «Бас сүйек орны» дегенди аңлататуғын жерге алып келди. Оған мирра қосылған шарапты бергенде, Ол ишиўден бас тартты. Ийсаны атанақ ағашқа шегелеп болғаннан соң, ким не алар екен деп шек тасласып, өз ара Оның кийимлерин бөлисти. Олар Ийсаны атанақ ағашқа шегелегенде, саат азанғы тоғыз еди. Оның бас бетинде айыбын көрсететуғын: «ЯҲУДИЙЛЕРДИҢ ПАТШАСЫ» деген жазыў бар еди. Ийса менен бирге еки қарақшыны да, биреўин оң тәрепине, екиншисин сол тәрепине атанақ ағашқа шегеледи. [ ] Өтип баратырғанлар басларын шайқады ҳәм Оның үстинен күлип: – Ҳәй, Ибадатхананы бузып, Оны үш күнниң ишинде қайта тиклейжақ болған, Сен! Өзиңди Өзиң қутқарып, атанақ ағаштан түсип көрши! – деди. Бас руўханийлер менен диний муғаллимлер де Оны мазақ қылып, бир-бирине: – Бул басқаларды қутқарып, Өзин Өзи қутқара алмайды! Израилдың Патшасы Масийх ҳәзир атанақ ағаштан түссин, сонда бизлер көрип, Оған исенемиз, – дести. Ийса менен бирге атанақ ағашқа шегеленгенлер де Оны мазақ етти. Түски саат он екиден баслап, түстен кейин саат үшке дейин пүткил жерди қараңғылық қаплап турды. Саат үште Ийса қатты даўыс пенен: – Элой, Элой! Лама сабахтани? – деп бақырды. Бул: «Қудайым, Қудайым! Неге Мени таслап кеттиң?» – дегенди аңлатады. Сол жерде турғанлардың гейбиреўлери буны еситип: – Қараңлар, Ол Илиясты шақырып атыр, – деди. Сонда бир адам жуўырып барып, сорғышты сирке суўына батырды ҳәм оны бир таяққа қадады да, Оған ишиўге берип: – Тоқтай турың! Илияс келип, Оны түсирип алар ма екен, көрейик! – деди. Ал Ийса қатты бақырды да, жан тапсырды. Сол ўақытта Ибадатхананың Мухаддесханасындағы перде жоқарыдан төменге дейин қақ айырылып, екиге бөлинди. Ийсаның қарсысында турған жүзбасы Оның усылай жан тапсырғанын көрип: – Ҳақыйқаттан да, бул Адам – Қудайдың Улы екен, – деди. Сол жерде узақтан қарап турған бир неше ҳаяллар бар еди. Олардың арасында магдалалы Мәриям, кишкене Яқып пенен Иосестиң анасы Мәриям ҳәм Саломия болды. Олар Ийсаға Галилада болған ўақтында ерип жүрип, Оған хызмет еткен еди. Ол жерде Ийса менен бирге Ерусалимге келген басқа көп ҳаяллар да бар еди. Күн кеш болды. Бул күн таярлық күни, яғный Шаббат күнинен алдынғы жума күни еди. Сонда жоқарғы кеңестиң ҳүрметли ағзасы, Қудайдың Патшалығын күтиўши ариматиялы Юсуп келип, батыллық пенен Пилаттың алдына кирди де, Ийсаның денесин сорады. Пилат Ийсаның әлле қашан өлгенине ҳайран қалып, жүзбасыны шақыртып алды да: – Өлгенине көп ўақыт болды ма? – деп сорады. Жүзбасыдан билип алғаннан соң, ол денени Юсупке берди. Юсуп кепинлик таўар сатып алды. Ол Ийсаның денесин атанақ ағаштан түсирип алып, зығыр кепинге орады да, жартаста ойылған қәбирге қойып, қәбирдиң аўзына бир тасты домалатып қойды. Магдалалы Мәриям менен Иосестиң анасы Мәриям Ийсаның қай жерге қойылғанын көрди. Шаббат күни өткеннен соң, магдалалы Мәриям, Яқыптың анасы Мәриям ҳәм Саломия Ийсаның денесине жағыў ушын хош ийисли май сатып алды. Олар екшемби күни қуяш шығыўдан таң азанда қәбирге келди. Өз ара: – Қәбирдиң аўзындағы тасты бизлерге ким домалатып берер екен? – деп сөйлести. Бирақ басларын көтерип қарап, тастың домалатып тасланғанын көрди. Тас жүдә үлкен еди. Қәбирдиң ишине кирген олар оң тәрепте отырған ақ кийимли бир жас жигитти көрип, қорқып кетти. Жигит оларға: – Қорқпаңлар! Сизлер атанақ ағашқа шегеленген насыралы Ийсаны излеп жүрсизлер-ғо. Ол қайта тирилди, Ол бул жерде жоқ. Мине, Оның қойылған жери. Енди барып, Оның шәкиртлерине ҳәм Петрге: «Ол сизлерден бурын Галилаға барады. Өзиниң айтқанындай, Оны сол жерде көресизлер», – деп айтыңлар, – деди. Ҳаяллар қатты қорқысып ҳәм қалтырасып, қәбирден шығып қашып кетти. Қорққанлықтан, ҳеш кимге ҳеш нәрсе айтпады. Ийса екшемби күни ерте таңда қайта тирилип, биринши болып магдалалы Мәриямға көринди. Ийса бурын оннан жети жинди қуўып шығарған еди. Мәриям барып, буны Ийса менен бирге болғанларға хабарлады. Олар жылап, қайғырып отырған еди. Бирақ олар Ийсаның тири екенин ҳәм Мәриямның Оны көргенин еситсе де, исенбеди. Соңынан Ийса аўылға баратырған олардың екеўине басқаша түрде көринди. Олар қайтып келип, басқа шәкиртлерге хабарлағанда, оларға да исенбеди. Соңынан Ийса аўқатланып отырған он бир шәкиртине көринип, оларды исенбеўшиликте ҳәм қайсарлықта айыплады. Өйткени олар Оның тирилгенин көргенлерге исенбеген еди. Ийса оларға былай деди: – Пүткил дүнья бойлап жүриңлер ҳәм барлық адамларға Хош Хабарды жәриялаңлар. Ким де ким исенип шомылдырылса, қутқарылады, ал ким де ким исенбесе, ҳүким етиледи. Исенгенлер менен мынадай кәраматлы белгилер бирге болады: Мениң атым менен жинлерди қуўып шығарып, жаңа тиллерде сөйлейди. Қоллары менен жыланларды услап алса да ҳәм уўлы зат ишсе де, оларға зыян келмейди. Аўырыўлардың үстилерине қолларын қойғанда, олар шыпа табады. Ийемиз Ийса оларға усыларды айтып болғаннан соң, аспанға алынды ҳәм Қудайдың оң тәрепине отырды. Ал шәкиртлери барып, ҳәмме жерде Хош Хабарды жәриялап жүрди. Ийемиз олар менен бирге ислеп, Өз сөзин кәраматлы белгилер арқалы тастыйықлайтуғын еди. Арамызда болып өткен белгили ўақыяларды көплердиң әлле қашан баян етпекши болғаны бизлерге мәлим. Олар бул ўақыяларға бастан-ақ гүўа болғанлардың ҳәм Хош Хабарды жәриялаўшылардың бизлерге жеткизген нәрселерин жазған еди. Яҳудия елинде, патша Ҳирод заманында, Абия топарынан Зехария атлы бир руўханий бар еди. Оның ҳаялы Харон әўладынан шыққан болып, аты Элизабета еди. Олардың екеўи де Қудай алдында ҳақ адамлар болып, Жаратқан Ийениң барлық буйрық ҳәм қағыйдаларын булжытпай орынлап жасайтуғын еди. Элизабета нәсилсиз болғанлықтан, олар бийперзент еди. Және екеўи де бираз жасқа барып қалған еди. Күнлердиң биринде өз топарының гезеги келип, Зехария Қудай алдында руўханийлик хызметин атқарып турғанда, руўханийлердиң әдети бойынша түтетки түтетиў ушын, Жаратқан Ийениң Ибадатханасындағы Мухаддесханаға кириў шеги оған түсти. Түтетки түтетиў ўақтында жыйналған халықтың ҳәммеси сыртта дуўа етип тур еди. Сонда Жаратқан Ийениң бир периштеси түтетки түтетилетуғын орынның оң тәрепинде пайда болып, Зехарияға көринди. Оны көрген Зехария қорқып, албырап қалды. Бирақ периште оған былай деди: – Қорқпа, Зехария! Сениң еткен дуўаң қабыл болды. Ҳаялың Элизабета саған ул туўып береди, оның атын Яқыя деп қоясаң. Ол саған қуўаныш ҳәм шадлық алып келеди. Оның дүньяға келгенине көп адамлар қуўанады. Себеби ол Жаратқан Ийениң нәзеринде уллы адам болып, шарап та, басқа өткир ишимликлер де ишпейди. Анасының қурсағында жатырғаннан баслап, Мухаддес Руўхқа толады. Ол Израил перзентлериниң көбисин олардың Қудайы Жаратқан Ийеге қайтарады. Әкелерди балалары менен жарастырып, бойсынбайтуғынларды ҳақ адамлардың даналық жолына түсиреди. Халықты Ийемиздиң келиўине таярлаў ушын, ол Илиястың руўхы ҳәм қүдирети менен Ийемиздиң алдында жүрип келеди. Сонда Зехария периштеге: – Булардың ырас екенин мен қаяқтан билемен? Өйткени мен ғаррыман, ҳаялым да бираз жасқа барып қалған, – деди. Периште оған жуўап берип: – Мен Қудай алдында турыўшы Жабрайылман. Сениң менен сөйлесип, саған усы хош хабарды жеткизиў ушын жиберилгенмен. Бирақ, ўақты келгенде орынланатуғын сөзлериме исенбегениң ушын, усылар әмелге аспағанша сөйлей алмай, гүң болып қаласаң, – деди. Сол ўақытта Зехарияны күтип турған халық оның Мухаддесханада иркилип атырғанына ҳайран болды. Зехария сыртқа шыққанда, халыққа сөйлей алмай қалды. Сонда халық оның Мухаддесханада аян көргенин түсинди. Зехария тилден қалды ҳәм халық пенен ымлап сөйлести. Өзиниң хызмет ететуғын күнлери тамам болғаннан кейин, Зехария үйине қайтты. Арадан күнлер өткеннен соң, оның ҳаялы Элизабета ҳәмиледар болып, бес ай жасырынып жүрди. «Жаратқан Ийе маған нәзер аўдарған күнлерде бул исти ислеп, адамлар алдындағы масқарашылықты меннен алып таслады», – деди ол. Элизабетаның ҳәмиледар болғанына алты ай толғанда, Қудай Жабрайыл периштени Галила үлкесиниң Насыра деп аталатуғын қаласына, Даўыт әўладынан шыққан Юсуп деген жигитке атастырылған бир қызға жиберди. Қыздың аты Мәриям еди. Периште үйге кирип, оған: – Сәлем саған, Қудай жарылқаған! Жаратқан Ийе сениң менен бирге, – деди. Мәриям периштениң сөзлерине аң-таң болды ҳәм бул қандай сәлемлесиў болды екен деп, ойланып қалды. Периште оған былай деди: – Қорқпа, Мәриям, сен Қудайдың мийримине еристиң! Мине, сен ҳәмиледар болып, Ул туўасаң ҳәм Оның атын Ийса деп қоясаң. Ол уллы болып, Қудай Тааланың Улы деп аталады. Қудай Ийе Оған бабасы Даўыттың тахтын береди. Ол Яқыптың халқының үстинен мәңгиге патшалық етеди ҳәм Оның патшалығының шеги болмайды. Мәриям периштеден: – Мен ер адамға жақынламаған болсам, бул қалай болады? – деп сорады. Периште оған жуўап берип: – Сениң үстиңе Мухаддес Руўх түседи ҳәм Қудай Тааланың күши саған саясын салады. Сонлықтан да, сеннен туўылажақ Мухаддес Бала Қудайдың Улы деп аталады. Мине, нәсилсиз деп саналған сениң ағайин апаң Элизабета да қартайғанда ул балаға ҳәмиледар болды. Оның ҳәмиледар болғанына алты ай толды. Себеби Қудайдың қолынан келмейтуғын нәрсе жоқ, – деди. Сонда Мәриям: – Мен – Жаратқан Ийениң бендесимен, айтқаныңдай болсын, – деди. Соннан соң, периште оның жанынан кетти. Сол күнлерде Мәриям жолға шығып, тезлик пенен Яҳудияның таўлы үлкесиндеги бир қалаға кетти. Ол Зехарияның үйине кирип, Элизабетаға сәлем берди. Элизабета Мәриямның сәлемин еситкенде, оның ишиндеги нәресте тыпырлап кетти. Элизабета Мухаддес Руўхқа толып, даўыслап былай деди: – Ҳаяллар арасында сен жарылқанғансаң, сениң ишиңдеги Нәресте де жарылқанған! Ийемниң анасы келетуғындай, мен киммен? Мине, сениң сәлем берген даўысың қулағыма жеткенде, ишимдеги нәресте қуўаныштан тыпырлап қоя берди. Исенген ҳаял қандай бахытлы! Өйткени Жаратқан Ийениң оған айтқанлары орынланады. Сонда Мәриям былай деди: «Жаным Жаратқан Ийени уллылайды. Қутқарыўшым Қудайда руўхым шадланады. Себеби Ол Өзиниң арзымас бендесине нәзерин аўдарды. Енди мени барлық әўладлар „бахытлы“ деп атайды. Өйткени Қүдиретли Қудай маған уллы ислер иследи. Оның аты мухаддес. Ол әўладтан-әўладқа, Өзинен қорққанларға мийрим-шәпәәтин береди. Өз қолы менен қүдиретин көрсетип, Кеўиллеринде менмен ойлары бар адамларды пытыратты. Ҳүкимдарларды тахттан түсирип, Ғәрип-қәсерлерди жоқары көтерди. Аш болғанларды ийгилик берип тойдырып, Бай болғанларды қуры қол қайтарды. Мәриям Элизабета менен үш айдай бирге болып, соңынан үйине қайтып кетти. Элизабетаның босанатуғын ўақты келип, ол ул туўды. Қоңсылары менен ағайинлери Жаратқан Ийениң оған үлкен мийрим-шәпәәт көрсеткенин еситип, оның қуўанышын бөлисти. Олар сегизинши күни баланы сүннетлеўге алып барды ҳәм оған Зехария деп, әкесиниң атын қоймақшы болды. Бирақ баланың анасы: – Яқ, оның аты Яқыя болсын, – деди. Олар Элизабетаға: – Ағайин-туўғанларыңның арасында бундай ат ҳеш кимде жоқ-ғо, – деп, әкесинен балаға қандай ат қоймақшы екенин ымлап сорады. Зехария жазыў тахтайшасын талап қылды да: «Оның аты Яқыя болсын», – деп жазды. Буған ҳәмме аң-таң болысты. Сол ўақытта-ақ Зехария тилге кирип, Қудайды алғыслап сөйлей баслады. Әтирапында жасаўшыларды қорқыныш бийледи ҳәм Яҳудияның пүткил таўлы үлкеси бойлап усылар ҳаққында сөз тарқады. Еситкенлердиң ҳәммеси ойға шүмип: «Бул нәресте ким болар екен?» – дейтуғын еди. Себеби Жаратқан Ийениң қүдирети оның менен бирге еди. Нәрестениң әкеси Зехария Мухаддес Руўхқа толып, пайғамбаршылық етип былай деди: «Израилдың Қудайы Жаратқан Ийеге алғыслар болсын! Өйткени Ол келип, Өз халқы ушын төлем төлеп, оны қутқарды. Қудай бизлерди душпанларымыздан ҳәм бизлерди жек көриўшилердиң қолынан қутқарды. Бизлердиң ата-бабаларымызға ўәде еткен мийримлилигин көрсетип, Өз мухаддес келисимин, Бабамыз Ибрайымға берген антын еске алды. Ал сен, балам, Қудай Тааланың пайғамбары деп аталасаң. Себеби сен Ийемиздиң алдынан жүрип, Оның жолын таярлайсаң. Оның халқына гүналарының кеширилип, қутқарылатуғынын жәриялайсаң. Нәресте болса өсип, руўхый күшке толып барды ҳәм Израил халқының алдында көринетуғын күнге дейин шөл далада жасады. Сол күнлери Рим императоры Август пүткил Рим патшалығының турғынлары дизимнен өтиўи тийис, деген пәрман шығарды. Бул биринши дизимнен өтиў Кирини Сирияға ҳәкимлик қылған заманда болды. Ҳәр бир адам дизимнен өтиў ушын өз қаласына барды. Юсуп те Галиладағы Насыра қаласынан жолға шығып, Яҳудиядағы Бейтлеҳем деп аталған Даўыттың қаласына келди. Өйткени ол Даўыттың урпағынан еди. Дизимнен өтиў ушын, оның менен бирге қалыңлығы болған ҳәмиледар Мәриям да барды. Олар сол жерде болғанда Мәриямның айы-күни толып, туңғыш улын туўды. Оны қундақлап, бир ақырға жатқызды, себеби мийманханада оларға орын жоқ еди. Сол әтирапта шопанлар болып, олар түнде өз падасын далада қараўыллайтуғын еди. Тосаттан олардың алдында Жаратқан Ийениң бир периштеси пайда болып, Ийемиздиң салтанаты олардың әтирапын жарқыратып жиберди. Олар қатты қорқып кетти. Периште оларға: – Қорқпаңлар! Мен сизлерге ҳәмме адамларды шексиз қуўандыратуғын хош хабар жәриялайман. Бүгин Даўыттың қаласында сизлер ушын Қутқарыўшы туўылды. Ол – Ийемиз Масийх. Оның белгиси мынадай: сизлер ақырда қундақлаўлы жатырған Нәрестени табасызлар, – деди. Бирден периштениң қасында аспандағы периштелердиң үлкен топары пайда болды ҳәм былай деп Қудайды алғыслады: «Аспанда Қудай алғыслансын, Жердеги Қудайға унайтуғын адамларға тынышлық болсын!» Периштелер аспанға көтерилгеннен соң, шопанлар бир-бирине: – Жүриңлер, Бейтлеҳемге барайық. Жаратқан Ийениң бизлерге билдирген, сол жүз берген ўақыяны көрейик, – дести. Олар асығыслық пенен келип, Мәриям менен Юсупти ҳәм ақырда жатырған Нәрестени тапты. Оны көрип, периштелерден Нәресте ҳаққында еситкенлерин айтып берди. Буны еситкен адамлардың ҳәммеси шопанлардың сөзлерине таң қалысты. Ал Мәриям бул сөзлерди жүрегинде сақлап, ойлап жүрди. Шопанлар өзлерине айтылғанлардың ҳәммесин еситип-көргенлери ушын Қудайды алғыслап, мақтаў айтып, қайтып кетти. Арадан сегиз күн өтип, Нәрестени сүннет еткенде, Оның атын Ийса деп қойды. Мәриям ҳәмиледар болмасынан бурын, периште Оған усы атты берген еди. Муўсаның Нызамы бойынша тазаланыў күнлери тамам болғанда, Юсуп пенен Мәриям Ийсаны Жаратқан Ийеге арнаў ушын, Оны Ерусалимге алып келди. Өйткени Жаратқан Ийениң Нызамында: «Қарыннан биринши шыққан ҳәр бир ул Жаратқан Ийеге арналсын», – деп жазылған. Және Жаратқан Ийениң Нызамында айтылғандай, олар «жуп қумыры ямаса еки жас кептерди» қурбан етпекши болды. Сол ўақытта Ерусалимде Шимон атлы бир адам бар еди. Ол ҳақ ҳәм диншил адам болып, Израилдың тәселле табыўын интизарлық пенен күтип жүр еди. Мухаддес Руўх оған яр еди. Жаратқан Ийе жиберген Масийхты көрмегенше өлмейтуғынын оған Мухаддес Руўх алдын ала айтқан еди. Шимон Мухаддес Руўхтың басқарыўында Ибадатханаға келди. Ийсаның ата-анасы Мухаддес Нызам бойынша тийисли үрп-әдетлерди орынлаў ушын Оны Ибадатханаға алып келгенде, Шимон Оны қолына алып, Қудайды алғыслап былай деди: «О, Қүдиретли Ийем, Өзиң айтқаныңдай, Енди қулыңды бул дүньядан тынышлық пенен жибересең. Ол басқа миллетлердиң көзин ашатуғын нур болып, Сениң халқың Израилға даңқ келтиреди». Нәрестениң ата-анасы Ол туўралы айтылған сөзлерге таң қалысты. Шимон оларға пәтиясын берип, Оның анасы Мәриямға: – Мине, бул Нәресте Израилда көп адамлардың қулаўына ҳәм қайта тиклениўине себепши болады. Ол Ийемиздиң белгиси болып, Ол себепли көп талас-тартыслар келип шығады. Сонда көп адамлардың жүреклериниң түпкириндеги ой-қыяллары әшкара болып, ал сениң кеўлиңе ҳәсирет қылышы суғылады, – деди. Сол жерде Ашер урыўынан шыққан Пануелдиң қызы Анна атлы, жүдә қартайған бир пайғамбар ҳаял да бар еди. Ол турмысқа шыққаннан соң, күйеўи менен жети жыл жасады. Соңынан сексен төрт жасына дейин жесир болып, Ибадатханадан шықпай ораза тутып ҳәм дуўа етип, күни-түни Қудайға сыйынатуғын еди. Сол ўақытта ол да жақынлап келип, Қудайға шүкирлик билдирди ҳәм Ерусалимниң қутқарылыў күнин күткенлердиң ҳәммесине Нәресте ҳаққында айтып берди. Юсуп пенен Мәриям Жаратқан Ийениң Нызамы бойынша барлық тийисли нәрселерди орынлап болғаннан соң, Галиладағы өз қаласы Насыраға қайтып келди. Нәресте өсип, күш пенен ақыл-даналыққа толысып барды ҳәм Қудайдың мийрими Оның үстинде еди. Ийсаның ата-анасы ҳәр жылы Қутқарылыў байрамында Ерусалимге баратуғын еди. Ийса он еки жасқа толғанда, олар әдеттегидей Ерусалимге байрамлаўға келди. Байрам күнлери тамам болғаннан соң, олар үйине қарай жолға шықты, ал жас өспирим Ийса Ерусалимде қалып қойған еди. Бирақ буны ата-анасы билмеди. Олар Ийсаны басқалар менен киятыр деп ойлап, бир күнлик жолды басып өткеннен соң, Оны ағайинлери менен танысларының арасынан изледи. Таппағаннан кейин, Оны излеп Ерусалимге қайтып барды. Үш күннен соң, олар Ийсаны Ибадатханадан тапты. Ол диний муғаллимлердиң ортасында олардың сөзлерин тыңлап, сораўлар берип отырған еди. Тыңлап отырғанлардың ҳәммеси Оның ақылына ҳәм берген жуўапларына ҳайран қалысты. Ата-анасы Ийсаны көрип, аң-таң болды ҳәм анасы Оған: – Балам, бул не қылғаның? Әкең менен екеўимиз қатты қайғырып, Сени изледик, – деди. Ийса оларға: – Мени излеўдиң не кереги бар еди? Әкемниң үйинде болыўым керек екенин билмедиңиз бе? – деди. Бирақ олар Ийсаның айтқан сөзлерин түсинбеди. Ийса олар менен бирге Насыра қаласына қайтып келип, олардың тилин алып жүрди. Ал Оның анасы болған ўақыялардың ҳәммесин кеўлинде сақлады. Ийсаның жасы да, ақыл-даналығы да өсип, Қудайдың ҳәм адамлардың сүйиспеншилигине бөленип барды. Рим императоры Тибериустың ҳүкимдарлығының он бесинши жылында Яҳудия үлкесинде Понтий Пилат ҳәкимлик қылды. Галиланы Ҳирод, Итурея ҳәм Трахонит үлкелерин оның иниси Филип, Абилена үлкесин Лисанияс басқарды. Ал Ханна менен Каяфа бас руўханий еди. Сонда шөл далада жасап атырған Зехарияның улы Яқыяға Қудайдың сөзи түсти. Яқыя Иордан әтирапындағы барлық үлкелерди аралап, адамларға гүналарының кеширилиўи ушын тәўбеге келиўди ҳәм суўға шомылдырылыўды жәриялап жүрди. Бул Ийшая пайғамбардың китабында жазылған мына сөзлерге туўры келеди: «Шөл далада бақырған бир даўыс еситиледи: Ийемизге жол таярлаңлар, Оның жүретуғын жолларын дүзетиңлер! Барлық ойпатлықлар толтырылсын, Таў-төбелер пәске шөксин, Қыйсық жоллар дүзетилсин, Будыр жерлер тегисленсин. Сонда пүткил адамзат Қудайдың қутқаратуғынын көреди». Яқыя шомылдырылыўға келген аламанға былай деди: – Ҳәй, уўлы жыланлардың туқымлары! Келешектеги қәҳәрли жазадан қутылыўды сизлерге ким үйретти? Егер сизлер тәўбе еткен болсаңлар, буған ылайық жемис бериңлер! Және: «Ата тегимиз Ибрайым ата-ғо», – деп ишлериңизден ойламаңлар. Сизлерге айтатуғыным: Қудай Ибрайымға мына таслардан да урпақ жасап бере алады. Тереклердиң тамырында ҳәзирдиң өзинде-ақ балта жатыр. Жақсы мийўе бермейтуғын ҳәр бир терек шабылып, отқа тасланады. Сонда халық оннан: – Олай болса, бизлер не ислеўимиз керек? – деп сорады. Яқыя оларға: – Кимниң еки кийими болса, биреўин кийими жоққа берсин. Кимниң аўқаты болса, ол да солай ислесин, – деп жуўап берди. Салықшылар да шомылдырылыў ушын келип, Яқыядан: – Устаз, бизлер не ислеўимиз керек? – деп сорады. Яқыя оларға: – Белгиленгенинен артық талап етпеңлер, – деди. Әскерлер де оннан: – Ал бизлер не ислеўимиз керек? – деп сорады. Яқыя оларға: – Ҳеш кимди тонамаңлар, ҳеш кимге жала жаппаңлар, өз ис ҳақыңызға қанаат етиңлер, – деди. Үмит етип күтип турған халықтың ҳәммеси Яқыя туўралы ишлеринен: – Бул Масийх емес пе екен? – деп ойлады. Яқыя ҳәммесине жуўап берип: – Мен сизлерди суў менен шомылдыраман, бирақ меннен кейин қүдиретли Биреў киятыр. Мен Оның аяқ кийиминиң баўын шешиўге де ылайықлы емеспен. Ол сизлерди Мухаддес Руўх ҳәм от пенен шомылдырады. Оның жабасы қолында. Ол Өз қырманын тазалап, бийдайын ғәллеханасына жыйнайды, ал сабанын сөнбес отқа жандырады, – деди. Яқыя халыққа басқа да көп ескертиўлер берип, Хош Хабарды жәриялап жүрди. Үлке ҳүкимдары Ҳирод өз инисиниң ҳаялы Ҳиродияға үйленгенлиги себепли ҳәм басқа да барлық жаман ислери ушын, Яқыя тәрепинен әшкара етилген еди. Ҳирод Яқыяны қаматып таслап, өзиниң бурынғы ислеген жаманлықларына және бир жаманлық қосты. Пүткил халық шомылдырылғанда, Ийса да шомылдырылды. Ол дуўа еткенде аспан ашылып, Мухаддес Руўх кептер пишининде Оның үстине түсти. Сонда аспаннан: – Сен – Мениң сүйикли Улымсаң, Мен Саған ырзаман! – деген саза еситилди. Ийса Өз хызметин баслағанда отызлар шамасында еди. Адамлар Оны Юсуптиң улы сыпатында таныйтуғын еди. Ал Юсуп Элий улы, Элий Маттат улы, Маттат Лебий улы, Лебий Малкий улы, Малкий Яннай улы, Яннай Юсуп улы, Юсуп Маттатия улы, Маттатия Амос улы, Амос Нахум улы, Нахум Ҳеслий улы, Ҳеслий Наггай улы, Наггай Махат улы, Махат Маттатия улы, Маттатия Шимей улы, Шимей Юсех улы, Юсех Юда улы, Юда Юханан улы, Юханан Реша улы, Реша Зеруббабел улы, Зеруббабел Шеалтиел улы, Шеалтиел Нерий улы, Нерий Малкий улы, Малкий Аддий улы, Аддий Қосам улы, Қосам Элмадам улы, Элмадам Эр улы, Эр Ешуа улы, Ешуа Элиезер улы, Элиезер Иорым улы, Иорым Маттат улы, Маттат Лебий улы, Лебий Шимон улы, Шимон Яҳуда улы, Яҳуда Юсуп улы, Юсуп Ионам улы, Ионам Эляким улы, Эляким Мелеа улы, Мелеа Менна улы, Менна Маттата улы, Маттата Натан улы, Натан Даўыт улы, Даўыт Ишай улы, Ишай Обид улы, Обид Боаз улы, Боаз Сала улы, Сала Нахшон улы, Нахшон Амминадаб улы, Амминадаб Рам улы, Рам Хесрон улы, Хесрон Перес улы, Перес Яҳуда улы, Яҳуда Яқып улы, Яқып Ысақ улы, Ысақ Ибрайым улы, Ибрайым Терах улы, Терах Нахор улы, Нахор Серуг улы, Серуг Реу улы, Реу Пелег улы, Пелег Эбер улы, Эбер Сала улы, Сала Кенан улы, Кенан Арпахшад улы, Арпахшад Сам улы, Сам Нух улы, Нух Ламех улы, Ламех Метушелах улы, Метушелах Энох улы, Энох Еред улы, Еред Маҳалалел улы, Маҳалалел Кенан улы, Кенан Энош улы, Энош Шет улы, Шет Адам-ата улы, ал Адам-ата Қудай улы. Ийса Мухаддес Руўхқа толып, Иордан дәрьясынан қайтып келгенде, Руўх Оны шөл далаға алып барды. Сол жерде шайтан Оны қырық күн сынады. Ол бул күнлери ҳеш нәрсе жемеди. Сол кунлер өткеннен соң, ақыры аш болды. Сонда шайтан Ийсаға: – Егер Сен Қудайдың Улы болсаң, мына тасқа буйыр, ол нанға айлансын, – деди. Ийса оған жуўап берип: – «Адам тек ғана нан менен жасамайды», – деп Мухаддес Жазыўда айтылған, – деди. Сонда шайтан Ийсаны бир бийик жерге шығарды да, Оған бир демде дүньяның барлық патшалықларын көрсетип, Оған: – Мен усы мәмлекетлердиң пүткил бийлигин ҳәм олардың сән-салтанатларын Саған беремен. Өйткени олар маған берилген, оларды қәлеген адамыма беремен. Егер маған табынсаң, ҳәммеси Сеники болады, – деди. Ийса оған жуўап берип: – Мухаддес Жазыўда: «Қудайың Жаратқан Ийеге сыйынып, тек Оған хызмет ет», – деп айтылған, – деди. Соңынан шайтан Ийсаны Ерусалимге апарып, Ибадатхананың төбесине турғызып қойды да, Оған: – Егер Сен Қудайдың Улы болсаң, Өзиңди бул жерден төменге тасла, себеби былай деп жазылған: «Ол периштелерине Сени сақлап қалыўға буйрық береди. Аяғыңды тасқа урып алмаўың ушын, олар Сени қолларында алып жүреди», – деди. Ийса шайтанға: – «Қудайың Жаратқан Ийени сынама!», – деп айтылған, – деди. Шайтан ҳәмме сынаўларын тамамлағаннан кейин, ўақытша Ийсаның қасынан кетти. Мухаддес Руўхтың күшине толған Ийса Галилаға қайтып келди ҳәм Ол туўралы хабар пүткил дөгерекке тарқады. Ийса олардың мәжилисханаларында тәлим берди ҳәм Ол ҳәмме адамлар тәрепинен алғысланды. Ийса Өзи өскен Насыра қаласына келип, Өз әдети бойынша Шаббат күни мәжилисханаға кирди. Ийса оқыў ушын орнынан турғанда, Оған Ийшая пайғамбардың китабы берилди. Ол китапты ашып, мына сөзлер жазылған жерди тапты: Соңынан Ийса китапты жаўды да, оны хызметкерге берип, орнына отырды. Мәжилисханадағы ҳәмме адамлар Оған тигилип қалды. Ийса оларға сөйлей баслап: – Усы Мухаддес Жазыўлар бүгин, сизлер еситкен ўақытта орынланды, – деди. Ҳәмме Ийсаны мақтады ҳәм Оның аўзынан шыққан жағымлы сөзлерге ҳайран қалысып: – Бул – Юсуптиң баласы емес пе? – дести. Ийса оларға былай деди: – Сизлер, әлбетте, Маған: «Шыпакер, өзиңди өзиң емле», – деген нақылды айтып, «Бизлер Капарнаҳумда ислеген ислериң ҳаққында еситтик. Бул жерде, Өз ана журтыңда да соларды исле!» – демекшисизлер. Ийса даўам етип: – Сизлерге шынын айтаман: ҳеш бир пайғамбар өз ўатанында қабыл алынбайды. Сизлерге ҳақыйқатын айтаман: Илияс пайғамбардың заманында үш жыл, алты ай аспан жаўылып, жаўын болмай, елде аўыр ашаршылық болғанда, Израил елинде көп жесир ҳаяллар бар еди. Бирақ Илияс олардың ҳеш биреўине жиберилмей, тек Сидон елиниң Сарафат қаласындағы бир жесир ҳаялға жиберилген еди. Сол сыяқлы, Элиша пайғамбардың заманында да Израилда тери кеселлигине шалынғанлар көп еди. Бирақ, тек сириялы Нааманнан басқа ҳеш ким аўырыўынан жазылған жоқ, – деди. Буны еситкен мәжилисханадағылардың барлығы қатты ашыўға минди. Орынларынан турып, Ийсаны қаладан қуўып шығарды да, Оны тик жардан таслап жибериў ушын, сол қала қурылған таўдың басына алып барды. Бирақ Ийса олардың арасынан өтип, Өз жолына түсти. Ийса Галиладағы Капарнаҳум қаласына келди ҳәм Шаббат күни халыққа тәлим берди. Халық Ийсаның тәлимине таң қалды, себеби Оның сөзинде бийлик бар еди. Мәжилисханада жинге шалынған, жаўыз руўхлы бир адам бар еди. Ол бәлент даўыс пенен бақырып: – О, насыралы Ийса! Бизлер менен не жумысың бар? Сен бизлерди жоқ етиўге келдиң бе? Сениң ким екениңди билемен, Сен – Қудайдың Мухаддесисең! – деди. Ийса оған кейип: – Үниңди өшир де, оннан шығып кет! – деди. Сонда жин ҳәммениң көз алдында адамды жерге қулатты да, ҳеш зыян тийгизбей, оннан шығып кетти. Ҳәмме таң қалысып, бир-бирине: – Бул не гәп? Ол жаўыз руўхларға бийлик ҳәм қүдирет пенен буйрық бергенде, олар шығып кетеди, – дести. Солай етип, Ийса туўралы хабар сол үлкедеги барлық жерлерге жайылды. Ийса мәжилисханадан шығып, Шимонның үйине барды. Шимонның қәйин енесиниң қатты ыссылығы көтерилип, аўырып жатырған еди. Олар Ийсадан оны көриўди өтиниш етти. Ийса ҳаялдың бас ушында турып ыссылыққа тыйым салғанда, ҳаялдың ыссылығы түсти. Ҳаял дәрриў орнынан турып, оларға хызмет етти. Қуяш батарда ҳәмме ҳәр түрли кеселликлерге шалынған адамларын Ийсаға алып келди. Ийса олардың ҳәр бириниң үстине қолын қойып, шыпа берди. Көп адамлардан жинлер шығып баратырып: «Сен – Қудайдың Улысаң!» – деп бақыратуғын еди. Бирақ Ийса оларға кейип, сөйлеўге тыйым салды. Өйткени олар Оның Масийх екенин билетуғын еди. Таң атқанда Ийса үйден шығып, аўлақ жерге кетти. Халық Оны излеп қасына келди ҳәм өзлерин таслап кетпеўи ушын, Оны алып қалмақшы болды. Бирақ Ийса оларға: – Қудайдың Патшалығы туўралы Хош Хабарды басқа қалаларда да жәриялаўым керек, себеби Мен сол ушын жиберилгенмен, – деди. Солай етип, Ийса Яҳудиядағы мәжилисханаларда ўаз айтып жүрди. Бир күни Ийса Геннесарет көлиниң жағасында турғанда, халық Қудайдың сөзин еситиў ушын Оның жанында тығылысып турды. Сонда Ийса көлдиң жағасында турған еки қайықты көрди. Ал балықшылар қайықтан түсип, аўларын жуўып атырған еди. Қайықлардың бири Шимонға тийисли еди. Ийса оған минип, Шимоннан жағадан бираз арманырақ жүзип барыўын өтинди де, қайықта отырып, халыққа тәлим бере баслады. Сөзин тамамлағаннан соң, Шимонға: – Тереңирек жерге жүзип барып, балыққа аў сал, – деди. Шимон Оған жуўап берип: – Устаз! Бизлер түни менен мийнет етип, ҳеш нәрсе тута алмадық. Бирақ, Сениң сөзиң бойынша аў саламан, – деди. Олар усылай ислегенде, көп балық тутқанлығы соншелли, ҳәтте, аўлары да жыртыла баслады. Сонда олар басқа қайықтағы шериклерине белги берип, жәрдемлесиўге шақырды. Жолдаслары келип, еки қайықты да суўға батар дәрежеде балыққа толтырды. Буны көрген Шимон Петр Ийсаның аяғына жығылып: – Ийем! Мениң қасымнан кет, өйткени мен гүнакар адамман, – деди. Себеби өзлериниң буншама көп балық аўлағанына өзи де, қасындағылар да ҳайран қалған еди. Шимонның шериклери болған Зебедейдиң уллары Яқып пенен Юхан да усындай аўҳалда еди. Ийса Шимонға: – Қорқпа, буннан былай адамларды аўлайтуғын аўшы боласаң, – деди. Сонда олар қайықларын жағаға шығарды да, ҳәммесин қалдырып, Ийсаның изине ерди. Ийса бир қалада болғанда, тери кеселлиги пүткил денесин қаплаған бир адам келди. Ол Ийсаны көрип, аяғына жығылды да: – Ийем! Егер Сен қәлесең, мени кеселликтен тазалай аласаң, – деп жалынды. Ийса қолын созып, оған тийгизди де: – Қәлеймен, тазалан! – деди. Ол сол ўақытта-ақ тери кеселлигинен тазаланды. Ийса оған: – Буны ҳеш кимге айтпа! Тек руўханийге барып, өзиңди көрсет те, тери кеселлигинен тазаланғаныңды адамларға дәлиллеў ушын, Муўса буйырған қурбанлықты бер, – деп буйырды. Бирақ Ийса ҳаққында хабар бурынғыдан да көбирек жайылды. Көп халық Оны тыңлап, аўырыўларына шыпа алыў ушын, Оның алдына ағып келе берди. Ал Ийса аўлақ жерге барып, дуўа ететуғын еди. Бир күни Ийса тәлим берип отырғанда, Галила менен Яҳудияның барлық аўылларынан ҳәм Ерусалимнен келген парисейлер менен диний муғаллимлер Оның қасында еди. Ал Ийсада аўырыўларға шыпа бериўши Жаратқан Ийениң қүдирети бар еди. Сонда биреўлер ләң болған адамды төсеги менен көтерип алып келди. Олар Ийсаның алдына оны қойыў ушын, үйге киргизиўге тырысты. Адамлардың көплигинен алып кире алмаған олар тамның басына шықты. Тамның басын ашты да, ләң адамды төсеги менен ортаға, Ийсаның алдына түсирди. Ийса олардың исенимин көрип: – Достым, сениң гүналарың кеширилди, – деди. Диний муғаллимлер менен парисейлер: «Қудайға тил тийгизип турған Бул ким? Гүналарды жалғыз Қудайдан басқа ким кешире алады?» – деп ишлеринен ойлай баслады. Ийса олардың не ойлағанын билип, оларға: – Ишлериңизден неге бундай нәрселерди ойлап турсызлар? Қайсысын айтыў аңсатырақ: «Гүналарың кеширилди», – деў ме ямаса: «Орныңнан турып, жүре бер», – деў ме? Бирақ, Адам Улының жер бетинде гүналарды кешириўге бийлиги бар екенин билип қойыңлар, – деп жуўап берди де, ләң адамға: – Саған айтаман: орныңнан турып, төсегиңди ал да, үйиңе бар! – деди. Сонда ләң адам ҳәммениң көз алдында дәрҳал орнынан турып, өзи жатқан төсегин алды да, Қудайды алғыслап үйине қайтты. Ҳәмме қатты таң қалысып, Қудайға мақтаўлар айтты. Олар қорқынышқа толып: – Бизлер бүгин таң қаларлық ислер көрдик, – дести. Соннан кейин, Ийса сол жерден шығып, салық кеңсесинде отырған Лебий атлы салықшыны көрди де, оған: – Изиме ер! – деди. Ол орнынан турды да, ҳәмме нәрсесин қалдырып, Ийсаның изине ерди. Лебий өз үйинде Ийса ушын үлкен зыяпат берди. Олар менен бирге көплеген салықшылар ҳәм басқа да адамлар дастурханлас болды. Парисейлер менен диний муғаллимлер Ийсаның шәкиртлерине наразылық билдирип: – Сизлер неге салықшылар ҳәм гүнакарлар менен бирге ишип-жеп отырсызлар? – деди. Ийса оларға жуўап берип: – Шыпакерге дени саўлар емес, ал аўырыўлар мүтәж. Мен ҳақ адамларды емес, ал гүнакарларды тәўбеге шақырыўға келдим, – деди. Олар Ийсаға: – Яқыяның шәкиртлери жийи-жийи ораза тутып, дуўа етеди. Парисейлердиң шәкиртлери де солай ислейди. Ал Сениң шәкиртлериң ишип-жеп жүрипти, – деди. Ийса оларға: – Күйеў өзлери менен бирге болғанда, тойға келгенлерди ораза тутыўға мәжбүр ете аласызлар ма? Бирақ, олардан күйеў тартып алып кетилетуғын күнлер келеди, олар сонда, сол күнлери ораза тутады, – деди. Ийса оларға және бир тымсал айтып, былай деди: – Ҳеш ким жаңа кийимнен жыртып алып, ески кийимге жамаў салмайды. Олай етсе, жаңа кийим де жыртылып қалады, жаңа жамаў да ески кийимге үйлеспейди. Ҳеш ким жаңа шарапты да ески меске қуймайды. Олай етсе, жаңа шарап мести жарып ағып кетеди, мес те бүлинеди. Жаңа шарапты жаңа меске қуйыў керек. Ҳеш ким ески шарапты ишип көрип, жаңасын қәлемейди: өйткени «ескиси жақсырақ», – дейди. Бир Шаббат күни Ийса бийдай атызының арасы менен өтип баратырғанда, Оның шәкиртлери бийдай масақларын үзип алып, алақанлары менен уўқалап жей баслады. Гейпара парисейлер оларға: – Сизлер неге Шаббат күнинде ислеўге болмайтуғын исти ислеп атырсызлар? – деди. Ийса оларға жуўап берип: – Өзи де, қасындағылар да аш болғанда Даўыттың не ислегенин сизлер оқымағансызлар ма? Ол Қудайдың Үйине кирип, тек руўханийлерге ғана жеўге болатуғын, усынылған нанларды өзи де жеген, қасындағыларға да берген емес пе? – деди. Және оларға: – Адам Улы Шаббат күниниң де ийеси, – деди. Ийса басқа бир Шаббат күни мәжилисханаға кирип, тәлим бере баслады. Сол жерде оң қолы ләң бир адам бар еди. Диний муғаллимлер менен парисейлер Ийсадан айып табыў ушын, Шаббат күни аўырыўларға шыпа бермес пе екен деп, Оны аңлыды. Бирақ Ийса олардың усы ойын билип, қолы ләң адамға: – Орныңнан турып, ортаға шық, – деди. Ол орнынан турып, ортаға шықты. Сонда Ийса оларға: – Сизлерге бир сораў берейин: нызам бойынша Шаббат күни не ислеген дурыс: жақсылық па ямаса жаманлық па? Адамның жанын қутқарыў ма ямаса набыт қылыў ма? – деди. Ийса әтирапындағылардың ҳәммесине қарап шықты да, қолы ләң адамға: – Қолыңды соз, – деди. Ол солай ислегенде, қолы бурынғыдай сап-саў болып қалды. Сонда олар қатты ашыўға минип, Ийсаға не ислеў керек екенин өз ара кеңесе баслады. Сол күнлери Ийса дуўа етиў ушын таўға шықты ҳәм түнди Қудайға дуўа етиў менен өткизди. Таң атқанда, Өз шәкиртлерин жанына шақырып алып, арасынан он екисин таңлап алды да, оларды «елшилер» деп атады. Олар: Ийса Петр деп атаған Шимон ҳәм оның иниси Андрей, Яқып пенен Юхан, Филип пенен Бартоломей, Матта менен Томас, Алпейдиң улы Яқып пенен ўатансүйер деп аталған Шимон, Яқыптың улы Яҳуда ҳәм кейин Ийсаға сатқынлық ислеген Яҳуда Исқариот. Ийса олар менен бирге таўдан төмен түсип, бир тегислик жерге келип турды. Сол жерде Оның көплеген шәкиртлери, пүткил Яҳудия ҳәм Ерусалимнен, Тир ҳәм Сидондағы үлкен теңиз жағасынан келген көп халық бар еди. Олар Ийсаны тыңлаўға ҳәм өз кеселликлерине шыпа табыўға келген еди. Жаўыз руўхлардан азап шеккен адамлар да келип, шыпа тапты. Пүткил халық Ийсаға қол тийгизиўге тырысатуғын еди. Себеби Оннан күш шығып, ҳәммеге шыпа беретуғын еди. Ийса шәкиртлерине қарап былай деди: – Жарлылар, сизлер бахытлысызлар! Себеби Қудайдың Патшалығы сизлердики. Ҳәзир аш болып жүргенлер, сизлер бахытлысызлар! Себеби тоқ боласызлар. Ҳәзир жылап жүргенлер, сизлер бахытлысызлар! Себеби қуўанып күлесизлер. Адамлар сизлерди Адам Улы ушын жек көрсе, араларынан шетлетсе, хорлап, атларыңызға дақ түсирсе, сизлер бахытлысызлар! Сол күни қуўанып, шадлыққа бөлениңлер! Өйткени сизлердиң аспандағы сыйыңыз үлкен. Олардың ата-бабалары да пайғамбарларға усылай ислеген. Бирақ, ҳәй байлар, сизлер ҳәсирет шегесизлер! Себеби сизлер өз ҳәзлигиңизди әлле қашан алып болдыңлар. Ҳәзир тоқ болғанлар, сизлер ҳәсирет шегесизлер! Себеби сизлер аш қаласызлар. Ҳәзир қуўанып күлип атырғанлар, сизлер ҳәсирет шегесизлер! Себеби сизлер өкирип жылайсызлар. Ҳәмме сизлерди мақтаса, сизлер ҳәсирет шегесизлер! Себеби олардың ата-бабалары жалған пайғамбарларға усылай ислеген. – Бирақ, Мени тыңлап отырған сизлерге айтатуғыным: Душпанларыңызды сүйиңлер, Өзлериңизди жек көретуғынларға жақсылық ислеңлер. Сизлерди ғарғайтуғынларға жақсы тилек тилеңлер, Қапа қылатуғынлар ушын дуўа етиңлер. Бетиңниң бир жағына урғанға екинши бетиңди де тут. Шапаныңды тартып алғанға көйлегиңди де алыўға рухсат ет! Сеннен сораған ҳәр бир адамға бер, Сеникин алғаннан қайтарып бериўди талап қылма! Адамлардың өзлериңизге не ислеўин қәлесеңлер, Сизлер де оларға соны ислеңлер! Егер сизлер өзлериңизди сүйгенлерди ғана сүйсеңлер, бул ушын қандай алғыс аласызлар? Гүнакарлар да өзлерин сүйгенлерди сүйеди. Егер өзлериңизге жақсылық ислегенлерге ғана жақсылық ислесеңлер, бул ушын қандай алғыс аласызлар? Гүнакарлар да усылай ислейди. Егер сизлер қайтарып алыўдан үмит етип, қарыз берсеңлер, бул ушын қандай алғыс аласызлар? Гүнакарлар да қанша қарыз берсе, сонша қайтарып алыў ушын, гүнакарларға қарыз береди. Бирақ сизлер душпанларыңызды сүйиңлер. Жақсылық қылып, ҳеш нәрсе дәметпей, қарыз бериңлер. Сонда сизлер үлкен сыйлық алып, Қудай Тааланың балалары боласызлар. Өйткени Ол жақсылықты билмейтуғынларға да, жаман адамларға да мийримли. Солай етип, Әкеңиз мийрим-шәпәәтли болғаны сыяқлы, сизлер де мийрим-шәпәәтли болыңлар. – Басқаларды ҳүким етпеңлер, сонда сизлер де ҳүким етилмейсиз. Айыпламаңлар, сонда сизлер де айыпланбайсыз. Кешириңлер, сонда сизлер де кеширилесиз. Бериңлер, сонда сизлерге де бериледи. Басып, силкитип толтырылған, тасып төгилген мөлшер менен етеклериңизге салып бериледи. Сизлер қандай өлшем менен өлшеп берсеңлер, өзлериңизге де сондай өлшем менен өлшеп бериледи. Ийса оларға және бир тымсал айтты: – Соқырды соқыр жетелеп жүре ала ма? Екеўи де бир шуқырға қулап түспей ме? Шәкирт устазынан уллы емес. Бирақ ҳәр бир адам билимин жетилистиргеннен кейин, өз устазындай болады. Сен неге туўысқаныңның көзиндеги шөпти көрип турып, өз көзиңдеги қаданы сезбейсең? Өз көзиңдеги қаданы көрмей турып, қалай: «Туўысқаным, қәне, көзиңдеги шөпти алып таслайын», – деп туўысқаныңа айта аласаң? Ҳәй, еки жүзли! Дәслеп өз көзиңдеги қаданы алып тасла, сонда анық көрип, туўысқаныңның көзиндеги шөпти алып таслай аласаң. – Жаман мийўе беретуғын жақсы терек ҳәм жақсы мийўе беретуғын жаман терек жоқ. Ҳәр бир терек мийўесинен билинеди: ҳеш ким шеңгелден әнжир жыйнамайды, тикенликтен жүзим термейди. Жақсы адам кеўлиндеги жақсы ғәзийнесинен жақсылық шығарады, ал жаман адам кеўлиндеги жаман ғәзийнесинен жаманлық шығарады. Адамның кеўли неге толып тасса, аўзынан сол шығады. Неге сизлер Мени: «Ийем, Ийем» деп шақырып, айтқанларымды қылмайсызлар? Маған келип, сөзлеримди тыңлап, оларды орынлайтуғын адамның кимге уқсайтуғынын сизлерге айтайын: ол – жерди терең етип қазып, тийкарын жартас үстине қалап, үй салған адамға уқсайды. Сел тасып, сол үйди соққылағанда, үй беккем салынғанлығы себепли, оны қозғалта алмайды. Бирақ сөзлеримди еситсе де, оны орынламайтуғын адам үйин жер үстине тийкарсыз салған адамға уқсайды. Суўлар тасып, бул үйди соққылағанда, ол сол ўақытта-ақ қулап, қатты қыйралып қалады. Ийса Өзин тыңлап турған халыққа ҳәмме сөзин айтып болғаннан соң, Капарнаҳумға кетти. Сол жерде бир римли жүзбасының қәдирлейтуғын хызметшиси аўырып, өлим төсегинде жатырған еди. Жүзбасы Ийса туўралы еситип, Оның келип, хызметшисине шыпа бериўин өтиниш етиў ушын, Оған яҳудийлердиң ақсақалларын жиберди. Олар Ийсаның қасына келди де, қатты өтиниш етип: – Ол Сениң жәрдем бериўиңе минәсип. Себеби ол халқымызды жақсы көреди, бизлерге мәжилисхана да салып берди, – деди. Ийса олар менен бирге кетти. Ол үйге жақынлап қалғанда, жүзбасы Оған досларын жиберип, былай деп айтқызды: – Әўере болмай-ақ қой, Ийем! Сениң шаңарағыма келиўиңе мен ылайықлы емеспен. Сонлықтан өзимниң Саған барыўымды да минәсип көрмедим. Тек бир сөз айтсаң болды, хызметшим жазылып кетеди. Өйткени мен де биреўдиң қол астындағы адамман, өзиме бағынышлы әскерлерим де бар. Олардың биреўине «бар» десем, барады, екиншисине «кел» десем, келеди. Қулыма «мынаны исле» десем, ислейди. Бул сөзлерди еситкен Ийса таң қалды ҳәм изине ерип киятырған халыққа бурылып: – Сизлерге айтатуғыным: Мен бундай исенимди Израилда да ушыратпаған едим, – деди. Жиберилгенлер үйге қайтып келгенде, аўырыў хызметшиниң жазылып кеткенин көрди. Арадан көп өтпей, Ийса Наин деген қалаға келди. Оның менен шәкиртлери ҳәм көп халық бирге жүрди. Ийса қала дәрўазасына жақынлағанда, бир жесир ҳаялдың жалғыз баласының өлигин көтерип шығарып атыр еди. Қаланың көп адамлары ҳаял менен бирге жүрип киятыр еди. Ийемиз ҳаялды көргенде жаны ашып: – Жылама! – деди. Ийса жақынлап келип, табытқа қолын тийгизгенде, табыт көтерип киятырғанлар тоқтап қалды. Ол: – Ҳәй жас жигит, саған айтаман: орныңнан тур! – деди. Өли тикейип отырды да, сөйлей баслады. Ийса оны анасына тапсырды. Ҳәммени қорқыныш бийлеп: – Арамызда уллы пайғамбар пайда болды. Қудай Өз халқына жәрдемге келди, – деп Қудайға алғыс айтты. Ийса туўралы бул хабар пүткил Яҳудия үлкесине ҳәм дөгеректеги жерлерге жайылды. Шәкиртлери Яқыяға болып өткен ўақыялар ҳаққында хабарлады. Яқыя шәкиртлериниң екеўин шақырып алып: «Келетуғын Сол сенбисең ямаса басқа биреўди күтиўимиз керек пе?» – деп сораў ушын, оларды Ийемизге жиберди. Олар Ийсаға келип: – Шомылдырыўшы Яқыя бизлерди: «Келетуғын Сол сен бе ямаса басқасын күтейик пе?» – деп сораў ушын, саған жиберди, – деди. Сол ўақытта Ийса аўырыў менен кеселлерге ҳәм жаўыз руўхларға шалынған көплеген адамларға шыпа берип, көп соқырлардың көзин ашқан еди. Ийса оларға жуўап берип: – Барыңлар, еситип-көргенлериңизди Яқыяға билдириңлер. Соқырлардың көрип, ақсақ болғанлардың жүрип, тери кеселлигине шалынғанлардың тазаланып, гереңлердиң еситип, өлгенлердиң тирилип, Хош Хабардың жарлыларға жәрияланып атырғанын айтып бериңлер. Маған гүмансыз исенгенлер бахытлы! – деди. Яқыяның жиберген адамлары қайтып кеткеннен соң, Ийса халыққа Яқыя туўралы былай деп айта баслады: – Сизлер шөл далаға нени көриўге бардыңлар? Самал тербеткен қамысты ма? Нени көриўге бардыңлар? Жипек кийим кийген бир адамды ма? Бирақ ҳасыл кийим кийип, байлықта жасайтуғынлар патша сарайларында болады. Солай етип, нени көриўге бардыңлар? Пайғамбарды ма? Аўа, Мениң сизлерге айтатуғыным: ол – пайғамбардан да уллы. Бул адам ҳаққында Мухаддес Жазыўда былай деп айтылған: «Мине, Мен алдыңнан Өз хабаршымды жиберемен, ол Сениң алдыңда баратуғын жолыңды таярлап қояды». Сизлерге айтатуғыным: ҳаялдан туўылғанлардың арасында шомылдырыўшы Яқыядан уллы адам жоқ. Бирақ Қудайдың Патшалығындағы ең кишкене адам да оннан уллы. Буны еситкен пүткил халық, ҳәтте, салықшылар да Қудайдың ҳақлығын мойынлады. Себеби олар Яқыяның қолынан шомылдырылған еди. Бирақ парисейлер менен нызам муғаллимлери Қудайдың оларға арнаған еркин қабыл алмады. Өйткени олар Яқыяның қолынан шомылдырылыўдан бас тартқан еди. Ийса және: – Ҳәзирги әўладтың адамларын кимге уқсатайын, олар кимлерге мегзейди? Олар базарда бир-бирине қышқырысып: «Сизлерге сыбызғы шерттик, бирақ ойнамадыңлар! Сизлерге жоқлаў айттық, бирақ жыламадыңлар!» – деп отырған балаларға уқсайды. Себеби шомылдырыўшы Яқыя келип, нан да жемеди, шарап та ишпеди. Ал сизлер оны: «Жин урған», – дейсизлер. Адам Улы келип, жеп те, ишип те жүр, сизлер Оны: «Мине, тамақсаў ҳәм мәскүнем адам, Ол салықшылар менен гүнакарлардың досты», – дейсизлер. Ал Қудайдың даналығы оны қабыл ететуғынлардың ҳәммеси арқалы ақланады, – деди. Парисейлердиң бири Ийсаны аўқатқа мирәт етти. Ийса парисейдиң үйине кирип, дастурхан әтирапына отырды. Сол қалада жасаўшы бир гүнакар ҳаял Ийсаның парисейдиң үйинде, дастурхан басында отырғанын билип, мәрмер ыдыста әтир май алып келди. Ол артта, Ийсаның аяқ бетинде турып жылап, көз жасларын Ийсаның аяқларына төге баслады ҳәм оларды шашлары менен сүртти. Оның аяқларын сүйип, ийис май менен майлады. Ийсаны мирәт еткен парисей буны көрип, ишинен: – Егер Ол пайғамбар болса, Оған қолын тийгизип турған ҳаялдың кимлигин ҳәм оның қандай ҳаял екенин билер еди. Ол – гүнакар ҳаял-ғо, – деди. Ийса оған: – Шимон, саған айтатуғын бир аўыз сөзим бар, – деди. – Айта бер, Устаз! – деди Шимон. Ийса оған: – Бир қарыз бериўшиниң еки қарыздары бар екен: биреўиниң бес жүз, екиншисиниң елиў динар қарызы болыпты. Бирақ олардың төлейтуғын ҳеш нәрсеси болмағанлықтан, ол екеўиниң де қарызынан кешипти. Қәне, айтшы, олардың қайсысы оны көбирек сүйеди? – деди. Шимон: – Мениң ойымша: қарызы көбирек кеширилгени, – деп жуўап берди. – Дурыс айтасаң, – деди Ийса оған. Соңынан ҳаялға бурылып, Шимонға: – Бул ҳаялды көрип турсаң ба? Үйиңе келгенимде, сен Маған аяқларымды жуўатуғын суў да бермедиң. Ал ол көз жаслары менен аяқларымды жуўып, шашлары менен сүртти. Сен Мени сүймедиң, ал ол Мен келгеннен бери аяқларымды тоқтамастан сүйип атыр. Сен басыма май да жақпадың, ал ол аяқларыма ийис май жақты. Сонлықтан саған айтатуғыным: оның көп гүналары кеширилди. Сүйиспеншилигиниң күшли болыўының себеби – сол. Ким аз кеширилсе, сол аз сүйеди, – деди. Соңынан ҳаялға: – Гүналарың кеширилди, – деди. Сонда Ийса менен бирге дастурхан басында отырғанлар өз ара: – Гүналарды да кеширетуғын бул ким өзи? – дести. Ал Ийса ҳаялға: – Исенимиң сени қутқарды, тынышлық пенен бара бер, – деди. Соңынан Ийса қала ҳәм аўылларды аралап, Қудайдың Патшалығының Хош Хабарын жәриялап жүрди. Ийса менен бирге он еки шәкирти, және де, жаўыз руўхлардан ҳәм аўырыўлардан азат болған бир неше ҳаяллар да болды. Олар: ишинен жети жин шыққан магдалалы деп аталған Мәриям, Ҳиродтың сарай басқарыўшысы Хузаның ҳаялы Юханна, Сузанна ҳәм басқа да көплеген ҳаяллар Ийсаға ҳәм Оның шәкиртлерине өз мал-мүлки менен хызмет ететуғын еди. Ҳәр түрли қалалардан адамлар келип, көп халық жыйналғанда, Ийса тымсал менен сөз баслады: – Бир туқым себиўши өз туқымын себиўге шығыпты. Ол сепкенде, туқымлардың гейбиреўлери жол шетине түсип, аяқ астында басылып қалыпты. Аспандағы қуслар оларды шоқып, жеп қойыпты. Гейбиреўлери таслақ жерге түсип, көгерип шығыпты. Бирақ ығаллық аз болғанлықтан, қуўрап қалыпты. Гейбиреўлери тикенлер арасына түсип, тикенлер олар менен бирге өсип, туншықтырып таслапты. Ал басқалары өнимли жерге түсип, өсип шығыпты ҳәм жүз есе зүрәәт берипти. Ийса усыларды айтып болғаннан соң даўыслап: – Қулағы бар адам жақсылап еситип алсын! – деди. Шәкиртлери Ийсадан: – Бул тымсал нени аңлатады? – деп сорады. Ийса оларға былай деди: – Қудайдың Патшалығының сырларын билиў сизлерге берилген, ал басқаларға тымсал менен айтылады. Сонлықтан да: «Олар қараса да, көрмейди, Тыңласа да, түсинбейди». – Ал бул тымсалдың мәниси мынадай: туқым – бул Қудайдың сөзи. Жол шетине түскенлери мынадай адамларды билдиреди: олар сөзди еситеди, бирақ соң шайтан келип, олардың жүреклериндеги сөзди алып кетеди. Сонлықтан олар исене алмайды ҳәм қутқарылмайды. Таслақ жерге түскенлери мынадай адамларды билдиреди: олар сөзди еситип, қуўаныш пенен қабыл етеди, бирақ тамырсыз болғанлықтан ўақытша ғана исенип, сынаў ўақты келгенде исенимнен қайтады. Ал тикенлер арасына түскенлери мынадай адамларды билдиреди: олар сөзди еситеди, бирақ өмирдиң тәшиўишлери, байлық ҳәм ҳәзликлер астында туншығып, олардың зүрәәти писпей қалады. Ал өнимли топыраққа түскенлери мынадай адамларды билдиреди: олар сөзди еситип, жақсы ҳәм пәк кеўиллеринде сақлап, шыдамлылық пенен зүрәәт береди. Ҳеш ким шыраны жағып, оны ыдыс пенен жаўып ямаса кәттиң астына қоймайды. Керисинше, киргенлер жақтылық көрсин деп, оны шыра қойғышқа қояды. Өйткени ашылмайтуғын ҳеш қандай сыр, мәлим ҳәм әшкара болмайтуғын ҳеш қандай жасырын нәрсе жоқ. Сонлықтан қалай тыңлап атырғаныңызға дыққат аўдарыңлар! Себеби кимде бар болса, оған қосымша бериледи, ал кимде жоқ болса, оның өзимде бар деп ойлап жүрген нәрсеси де тартып алынады. Ийсаға анасы ҳәм туўысқанлары келди. Бирақ халық көп болғанлықтан, Оған жақынлай алмады. Адамлар Ийсаға: – Анаң менен туўысқанларың Сени көрмекши болып, сыртта тур, – деп хабарлады. Ийса оларға жуўап берип: – Кимлер Қудайдың сөзин тыңлап, оны орынласа, Мениң анам да, туўысқанларым да солар, – деди. Күнлердиң биринде Ийса шәкиртлери менен қайыққа минип, оларға: – Көлдиң арғы жағасына өтейик, – деди. Солай етип, олар жөнеп кетти. Олар қайықта жүзип баратырғанда, Ийса уйықлап қалды. Көлде күшли даўыл турып, қайық суўға тола баслады ҳәм олар қәўип астында қалды. Шәкиртлери Ийсаның қасына барып: – Устаз! Устаз! Набыт болажақпыз! – деп, Оны оятты. Ийса орнынан турды да, самалға ҳәм толқынласып турған суўға тыйым салды. Сонда олар тынып, әтирап тым-тырыс болды. Ийса шәкиртлерине: – Исенимиңиз қәне? – деди. Олар қорқысып, аң-таң болысып, бир-бирине: – Бул ким Өзи? Ол самал менен суўға буйрық бергенде, олар Оған бойсынады-ғо! – дести. Олар Галиланың қарсысында жайласқан герасалылардың үлкесине қайық пенен жүзип барды. Ийса жағаға шығыўы менен, Оған қаладан келген, жинге шалынған бир адам гезлести. Бул адам көп ўақытлардан бери кийим киймей ҳәм үйде жасамай, қәбирстанда жасайтуғын еди. Ол Ийсаны көргенде қышқырып жиберди ҳәм Ийсаның алдына жығылып, қатты даўыс пенен: – Қудай Тааланың Улы – Ийса! Мениң менен не жумысың бар. Өтинемен, мени қыйнама! – деди. Өйткени Ийса жаўыз руўхқа бул адамнан шығып кетиўди буйырған еди. Жаўыз руўх оны тез-тез тутып турғанлықтан, адамлар оны шынжыр менен байлап, кисен салып қараўыллайтуғын еди. Бирақ ол ҳәммесин үзип, жин тәрепинен шөлистанға айдап алып кетилетуғын еди. Ийса оннан: – Атың ким? – деп сорады. – Үлкен топар, – деп жуўап берди ол. Себеби оның ишине көп жин кирген еди. Жинлер Ийсадан өзлерин туңғыйыққа жибермеўин өтинди. Сол жердеги таўдың етегинде үлкен шошқа падасы жайылып жүрген еди. Жинлер Ийсадан шошқаларға кириўге рухсат бериўин өтинди. Ийса оларға рухсат етти. Сонда жинлер адамнан шығып, шошқаларға кирди. Шошқа падасы жуўырысып, тик жардан көлге түсти де, батып кетти. Болған ўақыяны көрген шошқа бағыўшылар қашып кетип, қала ҳәм аўылларға барып хабарлады. Адамлар болған ўақыяны көриў ушын Ийсаның жанына келди. Олар ишинен жинлер шыққан адамның ақыл-еси кирип, кийинип, Ийсаның аяқ бетинде отырғанын көргенде қорқып қалысты. Ўақыяны өз көзлери менен көргенлер жин урған адамның қалай шыпа тапқанын оларға айтып берди. Сонда герасалылардың үлкесиниң әтирапынан келген пүткил халықтың зәррелери ушып, Ийсадан өзлериниң үлкесинен кетиўин өтинди. Ийса қайыққа минип, қайтып кетти. Ал жинлерден азат болған адам Ийсаға: – Сениң менен бирге кетейин, – деп жалынды. Бирақ Ийса оған: – Үйиңе қайтып, Қудайдың саған не ислегенин айтып бер, – деп оны жиберди. Ол барып, Ийсаның оған не ислегенин пүткил қалаға жәриялады. Ийса қайтып келгенде, халық Оны қуўаныш пенен қабыл алды. Өйткени ҳәмме Оны күтип турған еди. Сонда мәжилисхананың баслығы болған Яир атлы бир адам келип, Ийсаның аяғына жығылды да, үйине кириўин өтинди. Себеби оның он еки жаслар шамасындағы жалғыз қызы өлим төсегинде жатыр еди. Ийса жүрип киятырғанда, халық Оны жән-жағынан қысып баратыр еди. Сол жерде он еки жылдан бери қан кетип аўырып жүрген, шыпакерлерге бары-жоғын сарп етсе де, ҳеш кимнен шыпа таба алмаған бир ҳаял бар еди. Ҳаял Ийсаның артына жақынлап келип, Оның кийиминиң шетине қолын тийгизди. Сол ўақытта-ақ ҳаялдың қан кетиўи тоқтады. Сонда Ийса: – Маған ким қолын тийгизди? – деп сорады. Ҳеш ким мойнына алмағаннан соң, Петр: – Устаз! Халық Сени қоршап, жән-жағыңнан қысып тур-ғо, – деди. Бирақ Ийса оған: – Маған биреў қолын тийгизди, өйткени Мен Өзимнен бир күш шыққанын сездим, – деди. Ҳаял жасырына алмайтуғынын билип, қалтырап Ийсаның алдына келди де, Оның аяғына жығылды. Өзиниң қандай себеп пенен Оған қолын тийгизгенин ҳәм сол ўақытта-ақ қалай шыпа тапқанын пүткил халық алдында айтып берди. Ийса оған: – Қызым! Исенимиң сени қутқарды, тынышлық пенен бара бер, – деди. Ийса усы сөзлерди айтып турғанда мәжилисхана басшысының үйинен биреў келип, Яирге: – Қызыңыз өлди, енди Устаздың тынышын алмаң, – деди. Бирақ Ийса буны еситип, оған: – Қорқпа, тек исен, қызың шыпа табады, – деди. Ийса үйге келгенде, Петр, Юхан, Яқып ҳәм қыздың ата-анасынан басқа ҳеш кимниң Өзи менен бирге ишке кириўине рухсат бермеди. Ҳәмме қызды азалап, жылап турған еди. Бирақ Ийса: – Жыламаңлар, ол өлген жоқ, тек уйықлап атыр, – деди. Олар қыздың өлгенин билип, Ийсаның үстинен күлди. Ийса қыздың қолынан услады да, даўыслап: – Қызалақ, орныңнан тур! – деди. Қыздың жаны қайтып кирип, ол дәрриў орнынан турды. Ийса оған жеў ушын бир нәрсе бериўди тапсырды. Қыздың ата-анасы аң-таң болды, бирақ Ийса оларға болған ўақыя ҳаққында ҳеш кимге айтпаўды буйырды. Ийса қасына он еки шәкиртин шақырып алып, оларға барлық жинлерди қуўып шығарыўға ҳәм аўырыўларға шыпа бериўге күш ҳәм бийлик берди. Қудайдың Патшалығын жәриялап, аўырыў адамларға шыпа бериў ушын оларды жиберип, Ийса былай деди: – Жолға ҳеш нәрсе: таяқ та, қалта да, нан да, ақша да, артық кийим де алмаңлар. Қайсы үйге кирсеңлер де, ол жерден кеткениңизше, сол үйде болыңлар. Егер бир қалада сизлерди қабыл алмаса, сол қаладан шығып баратырып, оларға ескертиў ретинде аяқларыңыздағы шаңды қағып кетиңлер. Шәкиртлер жолға шықты. Олар ҳәмме жерде Хош Хабарды жәриялады ҳәм аўырыўларға шыпа берип, аўылларды аралап жүрди. Үлке ҳүкимдары Ҳирод болып атырған барлық ўақыялар ҳаққында еситип, тынышсызланып қалды. Себеби гейбиреўлер: «Яқыя өлимнен қайта тирилипти» десе, басқалар: «Илияс пайда болыпты» деп, және биреўлер: «Бурынғы пайғамбарлардың бири тирилипти», – дейтуғын еди. Ал Ҳирод: «Яқыяның басын кестирген едим-ғо. Енди мынадай ислерди ислеп атыр деп, мен еситкен Адам ким болды екен?» – деп Ийсаны көриўдиң жолын излестирди. Елшилер қайтып келип, ислеген ҳәмме ислери ҳаққында Ийсаға айтып берди. Ийса Өзи менен бирге тек оларды ғана алып, Бетсайда деп аталған қалаға кетти. Бирақ халық буны билип, Ийсаның изинен келди. Ийса оларды жақсы қабыл алып, оларға Қудайдың Патшалығы ҳаққында айтты ҳәм шыпаға мүтәж адамларға шыпа берди. Күн кеш бола баслағанда, он еки елшиси Ийсаның алдына келип: – Халықты жибер. Әтираптағы аўыл-елатларға барып, түнейтуғын жер менен азық-аўқат тапсын. Өйткени бизлер бир елсиз жердемиз-ғо, – деди. Бирақ Ийса оларға: – Оларға сизлер аўқат бериңлер, – деди. – Бизлер барып, сонша адамға азық сатып алмасақ, бес нан менен еки балықтан басқа ҳеш нәрсемиз жоқ, – деди шәкиртлери. Себеби ол жерде бес мыңға шамалас ер адам бар еди. Ийса шәкиртлерине: – Оларды елиў-елиўден топқа бөлип отырғызыңлар, – деди. Шәкиртлери солай ислеп, ҳәммесин жерге отырғызды. Ийса бес нан менен еки балықты алып, аспанға қарап олар ушын Қудайға шүкирлик етти. Оларды сындырып, халыққа тарқатыў ушын, шәкиртлерине берди. Ҳәмме жеп тойды. Аўысқан бөлеклерин жыйнап, үлкен он еки себет толтырды. Күнлердиң биринде Ийса аўлақ жерде дуўа етип турғанда, шәкиртлери де Оның менен бирге еди. Ийса олардан: – Халық Мени ким деп санайды? – деп сорады. Шәкиртлери жуўап берип былай деди: – Шомылдырыўшы Яқыя деп санайды, ал базылары Илияс, және басқалары: «Бурынғы пайғамбарлардың бири тирилип келипти», – деседи. Ийса олардан: – Ал сизлер Мени ким деп санайсызлар? – деп сорады. Петр Оған: – Сен – Қудайдың жиберген Масийхысаң, – деп жуўап берди. Ийса бул туўралы ҳеш кимге айтпаўларын оларға қатаң ескертти де: – Адам Улы көп азап шегип, ақсақаллар, бас руўханийлер ҳәм диний муғаллимлер тәрепинен қабыл алынбай өлтирилиўи ҳәм үшинши күни қайта тирилиўи тийис, – деди. Сонда Ийса ҳәммеге былай деди: – Ким де ким Маған ергиси келсе, өзинен кешсин ҳәм ҳәр күни өз атанақ ағашын арқалап, Мениң изиме ерсин. Ким де ким өз жанын сақламақшы болса, оны жоғалтады, ал ким де ким өз жанын Мен ушын жоғалтса, ол оны сақлап қалады. Егер адам пүткил дүньяны ийелегени менен, өз жанын жойтып, өзине зыян келтирсе, буннан оған не пайда? Ким де ким Меннен ҳәм Мениң сөзлеримнен арланса, Адам Улы да Өзиниң, Әкесиниң ҳәм мухаддес периштелердиң салтанатында келгенде, оннан арланады. Сизлерге шынын айтаман: бул жерде турғанлардың гейбиреўлери Қудайдың Патшалығын көрмегенше, өлмейди. Бул сөзлерди айтқаннан соң сегиз күндей өткенде, Ийса Петр, Юхан ҳәм Яқыпты қасына алып, дуўа етиў ушын таўға шықты. Ийса дуўа еткенде, Оның түр-түси өзгерди, кийимлери де аппақ түске енип, жарқырап кетти. Сонда еки ер адам Оның менен сөйлесип турған еди. Булар Муўса менен Илияс еди. Олар уллы салтанат пенен көринип, Ийсаның жақында Ерусалим қаласында дүньядан өтип, Қудайдың еркин орынлаўы тийис екени ҳаққында сөйлести. Ал Петр менен оның қасындағыларды күшли уйқы басқан еди. Олар оянып кетип, Ийсаның уллылығын ҳәм Оның менен турған еки ер адамды көрди. Олар Ийсаның жанынан кете баслағанда, Петр Ийсаға: – Устаз, бул жерде болғанымыз қандай жақсы! Бизлер үш қос қурайық: биреўин Саған, биреўин Муўсаға, биреўин Илиясқа, – деди. Ол не айтқанын өзи билмеди. Петр усыларды айтып турғанда бир булт пайда болып, оларды қаплады. Шәкиртлер булт ишине киргенде қорқысып қалды. Сонда булттан: – Бул – Мениң таңлап алған Улым, Оның айтқанын тыңлаңлар! – деген саза еситилди. Даўыс тынып қалғаннан соң, Ийсаның жалғыз Өзи қалды. Шәкиртлери тис жарып, көргенлери ҳаққында сол күнлери ҳеш кимге айтпады. Келеси күни олар таўдан түскенде, Ийсаны көп халық күтип алды. Күтилмегенде халық арасынан биреў бақырып: – Устаз, Сеннен өтинип сорайман, мениң балама бир нәзер сала гөр! Ол мениң жалғыз балам! Баламды жаўыз руўх тутқанда, ол бирден қышқырып жибереди. Жаўыз руўх оны қалтыратып, аўзынан көбик ағызады да, азаплап болғаннан соң, зорға дегенде оннан кетеди. Мен Сениң шәкиртлериңнен жаўыз руўхты қуўып шығарыўды өтинген едим, бирақ олардың қолынан келмеди, – деди. Ийса жуўап берип: – Ҳәй, исенбейтуғын, адасқан әўлад! Мен қашанға дейин сизлер менен бирге болып, сизлерге шыдайман? Балаңды бул жерге алып кел, – деди. Бала киятырғанда жин оны жерге жығып, қалтырата баслады. Бирақ Ийса жаўыз руўхқа тыйым салып, балаға шыпа берди ҳәм оны әкесине тапсырды. Ҳәмме Қудайдың уллылығына таң қалысты. Халық Ийсаның барлық ислерине ҳайран қалып турғанда, Ийса Өз шәкиртлерине: – Мына сөзлеримди қулақларыңызға қуйып алыңлар: Адам Улы адамлардың қолына услап бериледи, – деди. Бирақ олар бул сөздиң мәнисин түсинбеди. Оның мәниси оларға жасырын болғанлықтан, олар оны уға алмады. Ал бул сөз туўралы Ийсадан сораўға қорқты. Шәкиртлер өз ара: – Қайсы биримиз уллымыз? – деп тартыса баслады. Ийса олардың кеўиллериндеги ойды билип, бир кишкене баланы алды да, оны жанына қойып, оларға былай деди: – Ким де ким бул баланы Мениң атым ушын қабыл етсе, оның Мени қабыл еткени болады. Ал ким де ким Мени қабыл етсе, оның Мени Жибергенди қабыл еткени болады. Өйткени араңызда ким ең кишкене болса, сол ең уллы болады. Сонда Юхан: – Устаз! Сениң атың менен жинлерди қуўып шығарып жүрген бир адамды көрдик. Бирақ ол бизлер менен бирге Саған ермегенликтен, оған тыйым салдық, – деди. Ийса Юханға: – Оған тыйым салмаңлар. Себеби ким де ким сизлерге қарсы болмаса, ол сизлердиң тәрепдарыңыз, – деди. Ийсаның бул дүньядан аспанға алынатуғын күнлери жақынлағанда, Ол Ерусалимге барыўға қарар етти. Ол алдынан хабаршыларын жиберди. Олар барып, Ийсаның келиўине таярлық көриў ушын, Самарияның бир аўылына кирди. Бирақ Ийса Ерусалимге қарай баратырғанлықтан, ол жерде Оны қабыл етпеди. Шәкиртлери Яқып пенен Юхан буны көрип: – Ийем! Буларды жоқ қылып жибериў ушын, аспаннан от түсиўин буйырыўымызды қәлейсең бе? – деди. Бирақ Ийса бурылып, оларға кейиди. Соңынан олар басқа аўылға кетти. Олар жолда киятырғанда, биреў Ийсаға: – Сен қаяққа барсаң да, мен Саған еремен, – деди. Ийса оған: – Түлкилердиң инлери, аспандағы қуслардың уялары бар. Бирақ Адам Улының бас қойып тынығатуғын орны да жоқ, – деди. Ал басқа биреўине: – Мениң изиме ер, – деди. Бирақ ол: – Ийем, дәслеп барып, әкемди жерлеўиме рухсат ет, – деди. Ийса оған: – Өлилерди жерлеўди өлилердиң өзлерине қалдыр. Ал сен барып, Қудайдың Патшалығы туўралы жәрияла, – деди. Және биреў Ийсаға: – Ийем, мен Сениң изиңе еремен, бирақ дәслеп үй-ишим менен хошласып келиўиме рухсат ет, – деди. Бирақ Ийса оған: – Атызды сүриўди баслап, артына қарай беретуғын адам Қудайдың Патшалығына ылайықлы емес, – деди. Буннан кейин, Ийемиз басқа жетпис еки шәкиртин таңлап алып, Өзи барғысы келип жүрген ҳәр бир қала ҳәм орынларға оларды екеў-екеўден Өзинен бурын жиберип атырып былай деди: – Орылатуғын егин көп, бирақ жумысшылар аз. Сонлықтан зүрәәттиң ийеси болған Ийемизден Өзиниң атызына егинди оратуғын жумысшылар жибериўин дуўа етип сораңлар. Барыңлар! Мине, Мен сизлерди қозыларды қасқырлардың арасына жибергендей, жиберип атырман. Шыжлан да, дорба да, аяқ кийим де алмаңлар, жолда ҳеш кимге сәлем де бермеңлер. Қайсы үйге кирсеңлер де, дәслеп: «Бул үйде аманлық болсын!» – деп сәлем бериңлер. Егер сол үйде аманлықты сүйиўши адам болса, сизлер тилеген аманлық сол адамда қалады, ал егер болмаса, өзлериңизге қайтады. Сол үйде қалып, бергенин ишип-жеңлер. Өйткени мийнет еткен адам өз мийнет ҳақысына ылайықлы. Үйден-үйге көшип жүрмеңлер. Егер қандай да бир қалаға келгениңизде сизлерди қабыл етсе, бергенин жеңлер. Сол жердеги аўырыў адамларға шыпа берип, оларға: «Сизлерге Қудайдың Патшалығы жақынлады», – деңлер. Бирақ қандай да бир қалаға келгениңизде сизлерди қабыл етпесе, көшеге шығып: «Қалаңыздан аяқларымызға жуққан шаңды да сизлерге ескертиў ретинде қағып таслаймыз. Бирақ билип қойыңлар, Қудайдың Патшалығы жақынлады», – деп айтыңлар. Сизлерге айтатуғыным: ҳүким шығарылатуғын қыямет-қайым күни Содом қаласының аўҳалы сол қаланың аўҳалынан жеңилирек болады. – Ҳәсирет шегесең, Хоразин! Ҳәсирет шегесең, Бетсайда! Егер сизлерде исленген кәраматлар Тир ҳәм Сидон қалаларында исленгенинде, олар әлле қашан аза кийимин кийип, басына күл шашып, тәўбе етер еди. Бирақ ҳүким шығарылатуғын қыямет-қайым күнинде Тир менен Сидонның аўҳалы сизлердиң аўҳалыңыздан жеңилирек болады. Ҳәй сен, Капарнаҳум, аспанға көтерилесең бе? Яқ, дозаққа қулатыласаң. Ийса шәкиртлерине және былай деди: – Ким де ким сизлерди тыңласа, Мени тыңлағаны болады. Ким де ким сизлерди қабыл алмаса, Мени қабыл алмағаны болады. Ал ким де ким Мени қабыл алса, Мени Жибергенди қабыл алғаны болады. Ийсаның жетпис еки шәкирти қуўаныш пенен қайтып келип: – Ийем! Сениң атыңды тилге алсақ, жинлер де бизлерге бойсынады, – деди. Ийса оларға: – Шайтанның жылдырым сыяқлы аспаннан түскенин көрдим. Минекей, Мен сизлерге жыланлар менен шаянларды аяқ асты қылып, душпанның пүткил күш-қүдиретин жеңиўге бийлик бердим. Сизлерге ҳеш нәрсе зыянын тийгизе алмайды. Бирақ жаўыз руўхлардың сизлерге бойсынғанына емес, ал атларыңыздың аспанда жазылғанына қуўаныңлар, – деди. Сонда Ийса Мухаддес Руўхтан шадланып былай деди: – О, Әке, аспан менен жердиң Ийеси! Буларды даналардан ҳәм ақыллылардан жасырып, нәрестедей адамларға ашып билдиргениң ушын, Сени мақтайман! Аўа, Әке! Себеби Сениң қәлеўиң усындай еди. Маған ҳәммеси Әкемнен берилген. Улдың ким екенин Әкеден басқа ҳеш ким билмейди. Әкениң ким екенин де тек ғана Улы ҳәм Улы таңлап ашып билдиргиси келгенлер ғана биледи. Соңынан Ийса шәкиртлерине бурылып оларға айрықша былай деди: – Сизлердиң көрип атырғаныңызды көрип турған көзлер бахытлы! Мениң сизлерге айтатуғыным: қаншама пайғамбарлар менен патшалар сизлердиң көргенлериңизди көргиси келген еди, бирақ көрмеди. Еситкенлериңизди еситкиси келген еди, бирақ еситпеди. Сонда бир нызам муғаллими орнынан турып, Ийсаны сынап көриў ушын, Оннан: – Устаз, мәңгилик өмирди алыўым ушын не қылыўым керек? – деп сорады. Ийса оған: – Мухаддес Нызамда не деп жазылған? Сен оны қалай түсинесең? – деди. Ол жуўап берип: – «Қудайың Жаратқан Ийени шын жүрегиң, жан-тәниң, бар күшиң ҳәм пүткил ақыл-ойың менен сүй». Және де: «Өзиңди сүйгениң сыяқлы, жаныңдағы адамды да сүй», – делинген, – деди. Ийса оған: – Дурыс жуўап бердиң, усылай исле, сонда жасайсаң, – деди. Бирақ ол өзин ақлағысы келип, Ийсадан: – Мениң жақыным ким? – деп сорады. Ийса оған былай деп жуўап қайтарды: – Бир адам Ерусалимнен Ерихоға киятырып, қарақшылардың қолына түсип қалыпты. Қарақшылар оның кийимлерин шешип алып, оны сабап, өлимши етип таслап кетипти. Сонда бир руўханий сол жол менен жүрип, оны көрип, басқа жаққа бурылып кетипти. Бир лебийли де сол жерге келип, оны көрип, басқа жаққа бурылып кетипти. Бирақ сол жерден өтип баратырған самариялы бир адам ол жатырған жерге келип, оны көргенде жаны ашыпты. Оның жанына барып, жарақатларын шарап пенен жуўыпты ҳәм май жағып таңыпты. Оны ешегине мингизип, мийманханаға алып келип, ғамхорлық көрсетипти. Ертеңине еки динар шығарып, мийманхана ийесине берипти де: «Оған жақсылап қара. Егер буннан артық қәрежет шығарсаң, қайтып келгенимнен соң төлеймен», – депти. Енди усы үшеўиниң қайсысы қарақшылардың қолына түскен адамның жақыны болады, деп ойлайсаң? Нызам муғаллими: – Оған мийримлилик көрсеткени, – деди. Ийса оған: – Бар, сен де усылай исле, – деди. Олар жол жүрип киятырғанда, Ийса бир аўылға кирди. Бул жерде Марта атлы бир ҳаял Оны үйине қабыл етти. Мартаның Мәриям деген сиңлиси бар еди. Ол Ийсаның аяқ бетинде отырып, Оның сөзлерин тыңлады. Ал Марта қонақ күтиў менен бәнт болды. Ол Ийсаға келип: – Ийем, сиңлимниң ҳәмме исти мениң бир өзиме қалдырғанына қарамайсаң ба? Оған айт, маған жәрдемлессин, – деди. Бирақ Ийса оған жуўап берип: – Эҳ, Марта, Марта, сен көп нәрселерди уўайымлап, тәшиўишленесең. Тек бир нәрсе ғана зәрүр. Мәриям дурыс жолды таңлады, бул оннан тартып алынбайды, – деди. Күнлердиң биринде Ийса бир жерде дуўа етип атырған еди. Дуўа етип болғаннан соң, шәкиртлериниң бири Оған: – Ийем! Яқыя өз шәкиртлерине дуўа етиўди үйреткениндей, Сен де бизлерге дуўа етиўди үйрет, – деди. Ийса оларға былай деди: – Дуўа еткениңизде былай деңлер: Әке! Сениң атың мухаддес бола берсин. Сениң Патшалығың келсин. Бизлерге ҳәр күни күнделикли нанымызды бере гөр. Гүналарымызды кешире гөр. Өйткени бизлер де өзлеримизге гүна қылған ҳәр бир адамды кеширемиз. Бизлердиң азғырылыўымызға жол қойма. Ийса оларға және былай деди: – Айтайық, араңыздағы бириңиздиң достысы бар. Ол ярым ақшамда достысына барып: «Достым! Маған қарызға үш нан берип тур. Сапарда жүрген бир достым келип қалып еди, оның алдына қоятуғын ҳеш нәрсем жоқ», – депти. Сонда достысы иштен: «Мениң тынышымды алма. Есигим беклеўли. Балаларым да мениң менен бирге төсекте жатыр. Орнымнан турып, саған ҳеш нәрсе бере алмайман», – деп жуўап берипти. Бирақ сизлерге айтатуғыным: орнынан турып, досты болғаны ушын сорағанын бермесе де, изинен қалмай сорағаны себепли ол орнынан турып, қанша сораса, сонша береди. Сонлықтан сизлерге айтатуғыным: сораңлар, сизлерге бериледи. Излеңлер, табасызлар. Есикти қағыңлар, ол сизлерге ашылады. Өйткени сораған ҳәр бир адам алады, излеген табады, есик қаққанға ашылады. Араңызда қайсы әке баласы балық сораса, оған балық орнына жылан береди? Мәйек сораса, оған шаян береди? Солай етип, өзлериңиз жаман бола тура, балаларыңызға жақсы сыйлар бериўди билсеңиз, онда аспандағы Әке де Өзинен сорағанларға Мухаддес Руўхты бериўи сөзсиз. Бир күни Ийса бир адамнан гүңелек жинди қуўып шығарды. Жин шыққаннан соң, гүңелек адам сөйлей баслағанда, халық ҳайран қалды. Бирақ олардың гейбиреўлери: «Ол жинлерди жинлердиң баслығы Белзебүл-шайтанның күши менен қуўып шығарып жүр», – дести. Ал басқалары Ийсаны сынап көрмекши болып, аспаннан кәраматлы белги көрсетиўди талап етти. Бирақ Ийса олардың ойларын билип, былай деди: – Өз ара қарсы болып бөлинген ҳәр бир патшалық жоқ болады. Өз ара қарсы болып бөлинген ҳәр бир үй қулайды. Егер шайтан өз ара қарсы болып бөлинсе, оның патшалығы қалай сақланады? Сизлер Мени: «Жинлерди Белзебүл-шайтанның күши менен қуўып шығарып жүр», – дейсизлер. Егер Мен жинлерди Белзебүл-шайтанның күши менен қуўып шығарып жүрген болсам, онда сизлердиң шәкиртлериңиз оларды кимниң күши менен қуўып шығарып жүр? Солай етип, олар сизлердиң надурыс екениңизди әшкаралайды. Бирақ, егер Мен жинлерди Қудайдың күши менен қуўып шығарып атырған болсам, онда сизлерге Қудайдың Патшалығының жетип келгени. Тис-тырнағына дейин қуралланған бир күшли адам өз үйин қорғаса, оның мал-мүлки аман болады. Ал оннан да күшлирек биреў оған ҳүжим жасап, оны жеңсе, оның исенген барлық қуралларын тартып алып, олжасын бөлистиреди. Ким де ким Мениң менен бирге болмаса, ол Маған қарсы. Ким де ким Мениң менен бирге жыйнамаса, ол шашады. Жаўыз руўх адамнан шыққаннан кейин суўсыз жерлерди гезип, дем алыўға орын излейди. Таба алмағаннан соң, ол: «Шыққан үйиме қайтайын», – дейди. Қайтып келгенде, үйдиң тазаланып ҳәм жыйналып турғанын көреди. Сонда ол барып, өзинен де жаўыз жети руўхты ертип келеди де, кирип сол үйде турады. Солай етип, сол адамның соңғы аўҳалы бурынғыдан да жаман болады. Ийса усыларды айтып турғанда халық ишинен бир ҳаял даўыслап, Оған: – Сени көтерген қурсақ ҳәм Сени емизген көкиреклер қандай бахытлы! – деди. Бирақ Ийса оған: – Қудайдың сөзин тыңлап, оны орынлаўшылар оннан да бахытлы! – деди. Халық жыйналып, көбейип атырғанда, Ийса оларға былай деп айта баслады: – Бул әўлад – жаман әўлад! Ол кәраматлы белги талап етпекте. Бирақ оған Юнустың кәраматлы белгисинен басқасы көрсетилмейди. Юнус Ниневия турғынлары ушын қандай белги болса, Адам Улы да бул әўлад ушын сондай белги болады. Қубладағы ҳаял патша ҳүким шығарылатуғын қыямет-қайым күни усы әўлад пенен бирге орнынан турып, бул әўладтың адамларын айыплайды. Себеби ол Сулайманның даналығын еситиў ушын, жер бетиниң арғы шетинен келген еди. Бирақ бул жерде Сулайманнан да уллы Биреў бар. Ниневия турғынлары ҳүким шығарылатуғын қыямет-қайым күни усы әўлад пенен бирге орнынан турып, бул әўладтың адамларын айыплайды. Өйткени Юнус жәриялағанда, олар тәўбе етти. Бирақ бул жерде Юнустан да уллы Биреў бар. – Ҳеш ким шыраны жағып, оны жасырын жерге ямаса ыдыстың астына қоймайды. Керисинше, киргенлер жақтыны көрсин деп, оны шыра қойғышқа қояды. Көзиң – денеңниң шырағы. Егер көзиң саў болса, пүткил денең де жарық болады. Егер көзиң саў болмаса, денең де пүткиллей қараңғы болады. Сонлықтан да, абайла, ишиңдеги жарық қараңғы болмасын! Егер пүткил денең жарық болып, ҳеш бир қараңғы жери болмаса, шыра сени өз нуры менен жақты қылғаны сыяқлы, денең пүткиллей жарық болады. Ийса усы сөзлерди айтып турғанда, бир парисей Оны үйине аўқатқа шақырды. Ийса оның үйине кирип, дастурханға отырды. Ийсаның аўқаттан бурын қол жуўмағанын көрип, парисей таң қалды. Сонда Ийемиз оған: – Ҳәй парисейлер, сизлер табақ-кесениң сыртын тазалайсызлар, бирақ өз ишиңиз нәпсиқаўлық ҳәм жаўызлыққа толы. Ҳәй, ақылсызлар, сыртын жаратқан ишин де жаратқан емес пе? Жақсысы, ыдысларыңыздың ишиндегиден қайыр-садақа бериңлер, сонда сизлер ушын ҳәмме нәрсе таза болады. Ҳәсирет шегесизлер, парисейлер! Сизлер жалбыз, ийисли шөп ҳәм ҳәр түрли палыз өнимлериниң оннан бирин бересизлер, бирақ әдилликке ҳәм Қудайдың сүйиспеншилигине бийпәрўа қарайсызлар. Буны да ислеп, оны да қалдырмаўыңыз керек еди. Ҳәсирет шегесизлер, парисейлер! Сизлер мәжилисханаларда сыйлы орында отырғанды, базар майданларында өзлериңизге сыйлап сәлем бергенди жақсы көресизлер. Сизлер ҳәсирет шегесизлер! Себеби сизлер адамлар билмей үстилеринен басып өтетуғын белгисиз қәбирлерге уқсайсызлар, – деди. Сонда нызам муғаллимлериниң бири Ийсаға: – Устаз! Сен бул сөзлерди айтып, бизлерди де қапа қылып атырсаң, – деди. Бирақ Ийса: – Сизлер де ҳәсирет шегесизлер, нызам муғаллимлери! Өйткени сизлер көтерип жүриўге қыйын жүклерди адамларға көтертип, өзлериңиз оларды көтерисиўге бармағыңызды да қозғамайсызлар. Сизлер ҳәсирет шегесизлер! Себеби сизлер ата-бабаларыңыз өлтирген пайғамбарларға мазарлар орнатасызлар. Солай етип, сизлер ата-бабаларыңыздың ислерин мақуллап, оларды дәлиллейсизлер. Олар пайғамбарларды өлтирген еди, ал сизлер оларға мазарлар орнатасызлар. Сонлықтан да, Қудайдың даналығы былай деген: «Мен оларға пайғамбарлар менен елшилерди жиберемен. Олар гейбиреўлерин өлтирип, гейбиреўлерин қуўғын қылады». Ҳәсирет шегесизлер, нызам муғаллимлери! Өйткени сизлер қутқарылыў ҳаққында билим қапысының гилтин тартып алдыңлар: бул қапыдан өзлериңиз де кирмедиңлер, кирмекши болғанларға да тосқынлық жасадыңлар, – деди. Ийса сол жерден кетип баратырғанда, ашыўланған диний муғаллимлер менен парисейлер Оны қысқыға алып, көп сораўларға жуўап бериўге мәжбүрледи. Олар сөзинен тутып айыплаў ушын, Ийсаны аңлыды. Соның арасында көп мыңлаған адамлар жыйналып, бир-бирине тығылысып турды. Ийса алды менен Өз шәкиртлерине сөз баслап, былай деди: – Парисейлердиң ашытқысынан, яғный еки жүзлиликтен сақ болыңлар! Ашылмайтуғын ҳеш қандай сыр, билинбейтуғын ҳеш қандай жасырын нәрсе жоқ. Сонлықтан қараңғыда айтқаныңыз жақтыда еситиледи, бекитиўли қапы артында қулаққа сыбырлап айтқаныңыз үйлердиң төбесинен жәрияланады. Мениң сизлерге, досларыма айтатуғыным: денени өлтирсе де, буннан соң басқа ҳеш нәрсе ислей алмайтуғынлардан қорқпаңлар! Бирақ кимнен қорқыўыңыз керек екенин айтайын: өлтиргеннен кейин, дозаққа таслайтуғын Қүдирети күшли Қудайдан қорқыңлар. Аўа, сизлерге айтатуғыным: Оннан қорқыңлар. Бес шымшық еки тийинға сатылмай ма? Солай болса да, олардың ҳеш бирин де Қудай умытпайды. Басларыңыздағы шашлардың бәри де Қудайға санаўлы. Сонлықтан қорқпаңлар: көп шымшықлардан сизлер қымбатлырақсызлар. Сизлерге айтатуғыным: ким де ким Мени адамлар алдында тән алса, Адам Улы да оны Қудайдың периштелериниң алдында тән алады. Ал ким де ким Мени адамлар алдында тән алмаса, оның өзи де Қудайдың периштелериниң алдында тән алынбайды. Адам Улына қарсы бир сөз айтқан ҳәр бир адам кешириледи, бирақ Мухаддес Руўхқа тил тийгизген адам кеширилмейди. Сизлерди мәжилисханаларға, басшыларға ҳәм ҳәкимлерге апарғанда, қалай жуўап бериўди ямаса не айтыўды қайғырмаңлар. Себеби не айтыў керек екенин сизлерге сол ўақытта Мухаддес Руўх үйретеди. Халық арасынан биреў Ийсаға: – Устаз, әжағама айт, мийрасты мениң менен бөлиссин, – деди. Ийса оған: – Ким Мени сизлерге қазы ямаса мийрасларды бөлиўши етип қойды? – деди. Соңынан халыққа: – Абайлаңлар, дүньяхорлықтан сақ болыңлар! Өйткени адамның өмири оның мал-мүлкиниң көплигине байланыслы емес, – деп, оларға мынадай тымсал келтирди: – Бир бай адамның егислик жери мол зүрәәт берипти. Ол өз-өзине: «Не ислесем екен? Өнимлеримди жыйнап қоятуғын жерим жоқ», – деп пикир жүргизипти. Соңынан: – Былай ислеймен: ғәллеханаларымды бузып, оларды үлкейтип саламан ҳәм сол жерге барлық ғәллем менен мал-мүлкимди жыйнап қояман. Соңынан өз жаныма былай деймен: «Жаным, көп жылға жететуғын мол дүньяң бар. Енди дем ал, ишип-жеп, кеўлиңди хошла», – депти. Бирақ Қудай оған: – Ҳәй, ақмақ, бүгин түнде сениң жаның алынады. Сонда сениң жыйнап-тергенлериң кимге қалады? – депти. Өзи ушын байлық жыйнап, Қудай алдында сықмар болған адамның аўҳалы усындай болады. Ийса шәкиртлерине былай деди: – Сонлықтан сизлерге айтатуғыным: не жеймиз деп, жаныңыз ушын, не кийемиз деп, денеңиз ушын тәшиўишленбеңлер! Жан аўқаттан, дене кийимнен артық. Ғарғаларға қараңлар: олар екпейди де, ормайды да. Олардың я дән сақлағышлары, я ғәллеханалары жоқ. Бирақ, Қудай оларды асырайды. Ал сизлер қуслардан қаншелли қымбатлысызлар! Тәшиўишлениў себепли, ким сизлердиң араңызда өз өмирин бир саатқа болса да узайта алады? Егер усындай кишкене нәрсе қолыңыздан келмесе, басқа нәрселер ҳаққында тәшиўишлениўдиң неге кереги бар? Лала гүллериниң қалай өсип турғанына қараңлар! Олар мийнет те етпейди, жип те ийирмейди. Ал сизлерге айтатуғыным: Сулайман да өзиниң сән-салтанатында усылардың биреўиндей сәнли кийинбеген еди. Егер бүгин далада өсип турғаны менен, ертең ошаққа тасланатуғын шөпти Қудай усылай кийиндирсе, сизлерди олардан да артық кийиндирмес пе еди, ҳәй, исеними азлар! Сонлықтан да, не ишип, не жейтуғыныңызды излеп, тәшиўишленбеңлер. Себеби усылардың бәрин бул дүньяға тийисли адамлар излеп жүреди. Сизлердиң усыларға мүтәж екениңизди Әкеңиз биледи. Оның орнына, Қудайдың Патшалығын излеп жүриңлер, сонда булар сизлерге қосымша етип бериледи. Ҳәй, кишкене пада, қорқпа! Әкеңиз сизлерге Патшалықты бериўди мақул тапты. Мал-мүлкиңизди сатып, қайыр-садақа бериңлер. Өзлериңизге тозбайтуғын қалта ислеп, аспанда таўысылмайтуғын ғәзийне жыйнаңлар. Ол жерге уры да жақынламайды, күйе де түсип жемейди. Өйткени байлығыңыз қай жерде болса, жүрегиңиз де сол жерде болады. – Беллериңиз буўыўлы болып, шыраларыңыз жанып турсын! Хожайыны неке тойдан қайтып келип, есикти қаққанда, оған дәрриў ашыў ушын күтип турған хызметшилердей болыңлар. Хожайыны келгенде олардың сергек болып турғанын көрсе, сол хызметшилер бахытлы! Сизлерге шынын айтаман: ол белин буўып, хызметшилерин отырғызып, өзи оларға хызмет етеди. Егер хожайыны түн ортасында ямаса таң атқанда келип, хызметшилериниң ояў турғанын көрсе, онда сол хызметшилер қандай бахытлы! Мынаны билип қойыңлар: егер үй ийеси урының қашан келетуғынын билсе, ол үйине урының бузып кириўине жол қоймас еди. Сизлер де таяр болып турыўыңыз шәрт! Себеби Адам Улы сизлер ойламағанда келеди. Сонда Петр: – Ийем, Сен бул тымсалды тек бизлерге айтып атырсаң ба ямаса ҳәммеге ме? – деди. Ийемиз былай деди: – Үй ийеси үй-ишимдегилерге тийисли аўқатын ўақтында берсин деп, олардың үстинен тайынлаған исенимли ҳәм ақыллы үй басқарыўшы ким? Ийеси келгенде оның солай ислеп атырғанын көрсе, сол хызметши қандай бахытлы! Сизлерге шынын айтып турман: ийеси оны өзиниң пүткил мал-мүлкин басқарыўшы етип тайынлайды. Егер сол хызметши ишинен: «Ийем тез келе қоймас» деп, малайлар ҳәм шорыларды сабап, ишип-жеп, мәс бола басласа, сонда сол хызметшиниң ийеси күтпеген күни ҳәм ойламаған ўақытта келип, оны аяўсыз жазалап, исенбейтуғынлардың аўҳалына салады. Ийесиниң еркин билсе де таяр турмаған, оның ерки бойынша ис тутпаған хызметши көп таяқ жейди. Ал оның еркин билмеген ҳәм жазаға турарлы ис ислеген хызметши аз таяқ жейди. Кимге көп берилген болса, оннан көп талап етиледи. Кимге көп исенип тапсырылса, оннан көбирек соралады. – Мен дүнья жүзине от салыўға келдим. Оның ҳәзир-ақ жалынлап кетиўин қаншелли қәлер едим! Мен жүдә аўыр азап-ҳәсиретти басымнан кешириўим тийис. Бул орынланғанша, қаншелли қыйналаман! Мени жер жүзине тынышлық әкелген, деп ойлап атырсыз ба? Яқ, деймен сизлерге: алаўызлық әкелгенмен. Өйткени буннан былай, бир үйде бес адам болса, олар өз ара бөлинеди. Үшеўи екеўине қарсы, екеўи үшеўине қарсы болады. Әкеси улына, улы әкесине қарсы, анасы қызына, қызы анасына қарсы, қәйин енеси келинине, келини қәйин енесине қарсы болып бөлинеди. Соңынан Ийса халыққа да былай деди: – Сизлер батыстан бир булттың көтерилгенин көргениңизде, дәрриў: «Жаўын жаўады» дейсизлер ҳәм сондай болады да. Қубла самалы ескенде: «Күн ыссы болады» дейсизлер ҳәм сондай болады да. Ҳәй, еки жүзлилер! Жер ҳәм аспанның түсин анықлай алады екенсиз, неге ҳәзирги ўақыттың райын анықлай алмайсызлар? Нениң дурыс екенин неге өзлериңиз шеше алмайсызлар? Биреў саған қарсы даў көтерип, сени қазыға алып баратырғанда, жолда оның менен жарасыўға тырыс. Олай етпесең, ол сени қазының алдына апарады, қазы сени хызметкерге тапсырады, ал хызметкер сени қамап таслайды. Саған айтатуғыным: соңғы тийиниңди төлеп таўыспағаныңша, ол жерден ҳасла шыға алмайсаң. Сол ўақытта гейбиреўлер Ийсаға келип, Пилаттың галилалыларды өлтирткени ҳәм олардың қанын өзлери шалған қурбанлықлары менен араластырып таслағаны ҳаққында айтып берди. Ийса оларға: – Усындай апатқа ушырағанлықтан, бул галилалыларды басқа барлық галилалылардан гүналырақ, деп ойлайсызлар ма? Яқ, деймен сизлерге. Егер тәўбе етпесеңлер, ҳәммеңиз де усылай набыт боласызлар. Үстилерине Силоам минарасы қулап өлген он сегиз адам Ерусалимде жасаўшы адамлардың ҳәммесинен айыплырақ еди, деп ойлайсызлар ма? Яқ, деймен сизлерге. Егер тәўбе етпесеңлер, ҳәммеңиз де усылай набыт боласызлар, – деди. Соңынан Ийса мынадай тымсал айтып берди: – Бир адамның жүзим бағында егилген әнжир ағашы болыпты. Адам оннан мийўе алыў ушын келипти, бирақ таба алмапты. Сонда ол бағманға: «Мине, мен үш жылдан бери бул әнжир ағашынан мийўе алыў ушын келемен, бирақ таба алмайман. Оны шаўып тасла! Неге ол босқа орын ийелеп тур?» – депти. Бирақ бағман оған жуўап берип: «Хожайын, оны быйыл да қалдырың. Мен оның әтирапын қазып, қый төгейин. Мүмкин, ендиги жылы мийўе берип қалар. Егер бермесе, шаўып тасларсыз», – депти. Бир Шаббат күни Ийса мәжилисханалардың биринде тәлим берип отырған еди. Сол жерде он сегиз жылдан бери аўырыў руўхынан қыйналған бир ҳаял бар еди. Ол еки бүкленип қалған болып, бойын ҳеш тик услай алмас еди. Ийса оны көрип, жанына шақырып алды да, оған: – Ҳаял, сен дәртиңнен азат боласаң, – деп, оның үстине қолларын қойғанда, ҳаял сол ўақытта-ақ бойын тиклеп, Қудайға алғыслар айта баслады. Сонда мәжилисхана басшысы Ийсаның Шаббат күни шыпа бергенине ашыўы келип, халыққа: – Жумыс ислеў ушын алты күн бар. Шыпа алыўға Шаббат күни емес, ал сол күнлери келиңлер, – деди. Ийемиз оған былай деп жуўап берди: – Ҳәй, еки жүзлилер! Шаббат күни ҳәр бириңиз өгизиңизди ямаса ешегиңизди қорадан шешип алып, суўғарыўға апармайсыз ба? Он сегиз жылдан бери шайтан байлап қойған Ибрайымның мына қызын Шаббат күни бул байлаўдан азат қылыў керек емес пе еди? Ийса усы сөзлерди айтқанда, Оған қарсылық көрсеткенлердиң ҳәммеси уялып қалды. Ал пүткил халық Оның барлық уллы ислерине қуўанды. Соңынан Ийса: – Қудайдың Патшалығы неге уқсайды? Оны неге мегзетейин? Ол – бир адамның өз бағына еккен қышқыл туқымына уқсайды. Ол өсип, терек болады ҳәм шақаларына аспан қуслары ушып келип, уя салады, – деди. Ийса және былай деди: – Қудайдың Патшалығын неге уқсатайын? Ол бир ҳаялдың үш самар қамырға аз ғана ашытқы салғанда, барлық қамырды ашытатуғын ашытқысына уқсайды. Ерусалимге қарай жол алған Ийса қала ҳәм аўылларды аралап, тәлим берип жүрди. Бир адам Ийсадан: – Ийем, тек аз ғана адам қутқарыла ма? – деп сорады. Сонда Ийса халыққа былай деди: – Тар қапыдан кириўге бар күшиңизди салыңлар! Себеби сизлерге айтатуғыным: көплер кириўге тырысады, бирақ кире алмайды. Үйдиң Ийеси турып қапыны жаўып таслағанда, сизлер сыртта турып, қапыны қаға баслап: «Ийем! Бизлерге қапыны аш!» – дейсизлер. Бирақ Ол сизлерге: «Мен сизлерди танымайман ҳәм қаяқтан келгениңизди билмеймен», – деп жуўап береди. Сонда сизлер: «Бизлер Сениң көз алдыңда ишип-жедик. Сен бизлердиң көшелеримизде тәлим беретуғын едиң-ғо», – деп айтасызлар. Бирақ Ол: «Сизлерге айтатуғыным: Мен сизлерди танымайман ҳәм қаяқтан келгениңизди билмеймен. Ҳәй, жаманлық қылыўшылардың ҳәммеси Меннен аўлақ кетиңлер!» – дейди. Сизлер Ибрайымның, Ысақтың, Яқыптың ҳәм барлық пайғамбарлардың Қудайдың Патшалығында жүргенин, ал өзлериңиздиң сыртқа қуўып шығарылғаныңызды көргениңизде жылап, пушайман жейсизлер. Шығыстан ҳәм батыстан, арқадан ҳәм қубладан адамлар келип, Қудайдың Патшалығында дастурхан әтирапына отырады. Мине, сонда соңғылардың гейбиреўлери бириншилер, ал бириншилердиң гейбиреўлери соңғылар болады. Сол ўақытта бир неше парисейлер келип, Ийсаға: – Бул жерден кет, Ҳирод Сени өлтирмекши, – деди. Ийса оларға былай деди: – Барып, сол түлкиге айтыңлар: Мен бүгин ҳәм ертең жинлерди қуўып шығарып, аўырыўларға шыпа беремен, ал үшинши күни исимди жуўмақлайман. Солай болса да, Мен бүгин, ертең ҳәм арғы күни Өз жолым менен жүриўим керек. Өйткени ҳеш бир пайғамбарға Ерусалимнен басқа жерде өлиўге болмайды. Оҳ, Ерусалим, Ерусалим! Пайғамбарларды өлтириўши, Қудайдың саған жибергенлерин тас боран қылыўшы қала! Өз шөжелерин қанатының астына алған мәкийен сыяқлы, Мен де сениң балаларыңды неше рет жыйнамақшы болдым, бирақ сизлер қәлемедиңлер. Мине, үйиңизди Қудай таслап кетеди. Сизлерге айтатуғыным: «Жаратқан Ийениң аты менен келетуғын жарылқансын!» – деп айтқанларыңызға дейин Мени көрмейсизлер. Бир Шаббат күни Ийса парисейлердиң бир басшысының үйине аўқатқа келгенде, ҳәмме Оны бақлап отырды. Сонда сарсық кеселден азап шеккен бир адам Ийсаның алдына келди. Ийса диний муғаллимлер менен парисейлерден: – Шаббат күни аўырыў адамға шыпа бериў нызамға туўры келе ме ямаса туўры келмей ме? – деп сорады. Олар үндемеди. Сонда Ийса сол адамға қолын тийгизип шыпа берди де, қайтарып жиберди. Соңынан оларға былай деди: – Араңыздағы бириңиздиң балаңыз ямаса өгизиңиз қудыққа түсип кетсе, Шаббат күни болыўына қарамастан, оны дәрриў шығарып алмайсыз ба? Олар Ийсаның бул гәпине жуўап бере алмады. Қонақлардың өзлерине төрдеги орынларды таңлап атырғанын көрген Ийса оларға мынадай бир тымсал айтты: – Сени биреў неке тойына шақырғанда, төрдеги орынға отырма. Шақырылғанлар арасында сеннен де сыйлырақ биреў болыўы мүмкин. Олай етпесең, екеўиңизди де шақырған адам саған келип: «Мына адамға орныңды бер» десе, сен уялып, есик беттеги орынға отырыўға мәжбүр боласаң. Сонлықтан қонаққа шақырылғаныңда, барып есик беттеги орынға отыр. Сонда сени қонаққа шақырған адам жаныңа келип: «Достым, төрге шығып отыр», – дейди. Солай етсең, өзиң менен отырған ҳәр бир адамның алдында абырайға ийе боласаң. Себеби ким де ким өзин жоқары тутса, ол пәслетиледи, ким де ким өзин пәс тутса, ол мәртебели қылынады. Соңынан Ийса Өзин шақырған үй ийесине: – Түски ямаса кешки зыяпат бергениңде досларыңды, туўысқанларыңды, ағайинлериңди, я бай қоңсыларыңды шақырма. Өйткени олай етсең, олар да сени қонаққа шақырып, саған қайтарады. Керисинше, зыяпат бергениңде жарлы, майып, ақсақ ҳәм соқырларды шақыр. Солай етсең, сен бахытлы боласаң. Себеби олар саған қайтара алмайды. Бирақ ҳақ адамлар қайта тирилгенде, Қудай саған қайтарады, – деди. Ийса менен дастурхан әтирапында отырғанлардың бири бул сөзлерди еситип, Оған: – Қудайдың Патшалығында дуз татқан адам бахытлы, – деди. Ийса оған былай деди: – Бир адам үлкен зыяпат берип, көп қонақ шақырыпты. Аўқатланатуғын ўақыт болғанда: «Келиңлер, ҳәммеси таяр болды», – деп айтыў ушын, мирәт етилгенлерге өз хызметшисин жиберипти. Бирақ ҳәммеси ойласып қойғандай, сылтаў таба баслапты. Бириншиси оған: «Мен жер сатып алдым, соны барып көриўим керек, өтинемен, мени кешир», – депти. Ал екиншиси: «Мен бес жуп өгиз сатып алдым, соларды сынап көриўге баратырман. Өтинемен, мени кешир», – депти. Үшиншиси де: «Мен тап жаңа үйлендим, сонлықтан бара алмайман», – депти. Хызметши қайтып келип, булардың ҳәммесин хожайынына айтып берипти. Үй ийеси ашыўланып, хызметшисине: «Тез бар да, қаланың үлкен-киши көшелерин аралап, жарлы, майып, соқыр ҳәм ақсақ адамларды бул жерге алып кел», – деп буйырыпты. Соңынан хызметши: «Хожайын, буйырғанларыңызды орынладым, бирақ және де бос орын бар», – депти. Хожайын хызметшисине: «Жолларға ҳәм аўыл соқпақларына барып, адамларды бул жерге келиўге көндир. Сонда үйим адамларға толы болады. Өйткени сизлерге айтатуғыным: мирәт етилгенлердиң ҳеш қайсысы да мениң зыяпатымнан дуз татпайды », – депти. Ийса менен бирге көп халық жүрген еди. Ийса оларға бурылып былай деди: – Ким де ким Маған келип, Мени ата-анасынан, ҳаялынан, балаларынан, аға-инисинен, апа-қарындасларынан, ҳәтте, өз өмиринен де артық көрмесе, ол Мениң шәкиртим бола алмайды. Ким де ким өз атанақ ағашын арқалап, Мениң изимнен жүрмесе, ол Мениң шәкиртим бола алмайды. Араңыздағы бириңиз минара қурмақшы болса, оны питкериў ушын қәрежет жете ме деп, алдын ала отырып, есаплап шықпай ма? Олай етпесе, тийкарын салып болып, қурып питкере алмай қалса, буны көргенлер оның үстинен күлип: «Мына адам қурыўды баслап, питкере алмады», – дейди. Бир патша басқа патшаға қарсы урысқа шығажақ болса, өзимниң он мың әскерим менен, киятырған қарсыласымның жигирма мың әскерине қарсы тура аламан ба деп, алдын ала отырып ойланып алмай ма? Күши жетпейтуғын болса, сол патша еле узақта болғанда оған елши жиберип, тынышлық питимин жасаўды сорайды. Солай етип, сизлердиң ҳәр бириңиз өзиңизге тийисли ҳәмме заттан ўаз кешпесеңиз, Мениң шәкиртим бола алмайсыз. Дуз – жақсы нәрсе. Бирақ дуз өз күшин жойтса, оны қалай және шорлы қылыўға болады? Ол топыраққа да, қый болыўға да жарамағанлықтан, сыртқа ылақтырып тасланады. Қулағы бар адам жақсылап еситип алсын! Ийсаны тыңлаў ушын көп салықшылар менен гүнакарлар Оның қасына жақынлап келген еди. Парисейлер менен диний муғаллимлер буны көрип: – Ол гүнакарларды қабыл етип, олар менен бирге аўқат жейди, – деп наразылық билдирди. Сонда Ийса оларға мына тымсалды айтып берди: – Айтайық, араңыздағы бириңиздиң жүз қойы болып, биреўин жойтып алса, ол тоқсан тоғызын шөл далада қалдырып, жойтылған бир қойын таппағанша излеп жүрмес пе еди? Таўып алғаннан соң қуўанып кетип, оны ийнине көтерип алады да, үйине келип, дослары менен қоңсыларын шақырып, оларға: «Мениң менен бирге қуўаныңлар, жойтылған қойымды таптым», – дейди. Сизлерге айтатуғыным: сол сыяқлы, тәўбе етиўге ҳәжети жоқ тоқсан тоғыз ҳақ адамнан гөре, тәўбе еткен бир гүнакарға аспанда көбирек қуўанады. – Айтайық, бир ҳаялдың он драхмасы болып, биреўин жойтып алса, ол шыра жағып, үйди сыпырып, таппағанша муқыятлап излемес пе еди? Таўып алғаннан соң, қурдаслары менен қоңсыларын шақырып: «Мениң менен бирге қуўаныңлар, жойтылған драхмамды таўып алдым», – дейди. Сизлерге айтатуғыным: Қудайдың периштелери де тәўбе еткен бир гүнакар ушын усылай қуўанады. Ийса және былай деди: – Бир адамның еки улы бар екен. Олардың генжетайы әкесине: – Әке, мал-мүлкиңниң маған тийисли бөлегин бер, – депти. Сонда әкеси мал-мүлкин еки улына бөлип берипти. Бир неше күн өткеннен соң, киши ул бары-жоғын жыйнап алып, узақ елге кетип қалыпты. Ол жерде бузық жолға түсип, мал-мүлкин жөнсиз сарп етипти. Жигит ҳәммесин сарп етип болғаннан соң, сол елде аўыр ашаршылық болып, ол жоқшылыққа ушырапты. Ол барып, сол елдиң бир турғынына жалланыпты. Ал ол адам жигитти даласындағы шошқаларды бағыўға жиберипти. Жигит шошқалар жейтуғын жем менен қарнын тойдырыўға да зар болыпты. Бирақ оған ҳеш ким ҳеш нәрсе бермепти. Оның ақылы енип: – Әкемниң қаншама жалланған жумысшылары нанға тойып жүр, ал мен бул жерде аштан өлейин деп атырман. Қой, әкеме барайын, оған: «Әке, мен Қудайға ҳәм саған қарсы гүна иследим. Енди сениң балаң деп аталыўға ылайықлы емеспен. Мени жалланған жумысшыларыңның қатарына қабыл ет», – деп айтайын, – депти. Солай етип, жигит әкесине қарай жолға шығыпты. Ол еле узақта киятырғанда, әкеси улын көрип, баўыры елжиреп кетипти. Жуўырып барып, улын қушақлап сүйе баслапты. Улы оған: – Әке, мен Қудайға ҳәм саған қарсы гүна иследим. Енди сениң улың деп аталыўға ылайықлы емеспен, – депти. Бирақ әкеси хызметшилерине: – Тез болыңлар, ең жақсы кийим әкелип, оған кийгизиңлер. Қолына жүзик тағып, аяғына аяқ кийим бериңлер. Бағып семиртилген баспақты әкелип сойыңлар, ишип-жеп, кеўил көтерейик. Себеби мениң бул улым өлген еди – тирилди, жойтылған еди – табылды, – депти. Солай етип, олар тойлай баслапты. Сол ўақытта үлкен улы атызда еди. Қайтып киятырып үйине жақынлағанда, нама ҳәм ойын-күлки сеслерин еситипти. Хызметшилериниң биреўин шақырып алып: – Бул не? – деп сорапты. Хызметши оған: – Иниңиз қайтып келди, әкеңиз оның аман-саў қайтып келгени ушын семиртилген баспақты сойды, – деп жуўап берипти. Үлкен улы ашыўланып, үйге киргиси келмепти. Сонда әкеси сыртқа шығып, оннан ишке кириўди өтинипти. Бирақ ол әкесине былай депти: – Мине, мен саған неше жылдан бери хызмет етип киятырман, ҳеш қашан сениң буйрығыңа қарсы шыққан емеспен. Бирақ досларым менен ўақты хошлық етиўим ушын, сен маған бир ылақ та берген жоқсаң. Ал енди болса, мал-мүлкиңди бузық ҳаялларға сарп етип келген мына улыңа семиртилген баспақты сойыпсаң. Әкеси оған: – Улым! Сен ҳәмме ўақыт мениң менен биргесең. Мениң барлық мал-мүлким сеники. Бирақ бүгин қуўанып, кеўил көтериўимиз керек. Өйткени сениң бул иниң өлген еди – тирилди, жойтылған еди – табылды, – депти. Ийса Өз шәкиртлерине және былай деди: – Бир бай адамның үй басқарыўшысы бар екен. Байдың қулағына: «Үйиңди басқарыўшы мал-мүлкиңди сарп етип жүрипти», – деген шағым жетипти. Бай оны шақырып алып: – Сен туўралы еситип атырғаным не гәп? Өз жумысың бойынша есап бер. Сен буннан былай үй басқарыўшы бола алмайсаң, – депти. Сонда үй басқарыўшы ишинен: – Не қылсам екен? Хожайыным мени жумыстан босатып атыр. Жер қазыўға күшим жетпейди, садақа сораўға уяламан. Басқарыўшылықтан босатылғанымнан соң, адамлар мени үйлерине қабыл қылыўы ушын не ислесем екен? – деп ойлады. Соңынан ҳе, таптым, – депти де, хожайынына қарыздар адамларды бирим-бирим шақырып алып, олардың бириншисинен: – Хожайынымнан қанша қарызың бар? – деп сорапты. Ол: – Жүз батпан май, – деп жуўап берипти. – Тил хатыңды ал да, тез отырып, елиў батпан деп жаз, – депти басқарыўшы. Соңынан басқасынан: – Сениң қанша қарызың бар? – деп сорапты. – Мың қап бийдай, – деп жуўап берипти ол. Оған да: – Тил хатыңды ал да, сегиз жүз қап деп жаз, – депти. Хожайыны наҳақ үй басқарыўшыны ақыллы ис қылғаны ушын мақтапты. Себеби бул дүньяның адамлары өзи сыяқлылар арасында Нурдың балаларынан гөре ақыллырақ ҳәрекет қылады. Мениң сизлерге айтатуғыным: бул дүньяның байлығынан пайдаланып дос арттырыңлар, бул байлық таўысылғанда, олар сизлерди мәңгилик мәканға қабыл қылсын. Кишкене исте исенимли болған адам үлкен исте де исенимли болады, ал кишкене исте садық болмаған адам үлкен исте де садық болмайды. Солай етип, егер сизлер бул дүньяның байлығына садық болмасаңыз, ким сизлерге аспандағы ҳақыйқый байлықты исенип тапсырады? Егер сизлер басқаға тийисли нәрсеге садық болмасаңыз, ким сизлерге өзлериңиздикин береди? Ҳеш бир хызметши еки хожайынға хызмет ете алмайды. Себеби ол биреўин жек көрип, екиншисин жақсы көреди ямаса биреўине садық болып, екиншисине итибарсыз қарайды. Сизлер ҳәм Қудайға, ҳәм байлыққа бирдей хызмет ете алмайсызлар. Булардың ҳәммесин дүньяхор парисейлер еситип, Ийсаны мазақ қылды. Ийса оларға былай деди: – Сизлер өзлериңизди адамлар алдында ҳақ қылып көрсетесизлер, бирақ Қудай жүрегиңизди биледи. Адамлар қымбат деп санаған нәрсе Қудай алдында жеркенишли. Яқыяға дейин Мухаддес Нызам ҳәм пайғамбарлар дәўири болды. Сол ўақыттан баслап, Қудайдың Патшалығы ҳаққында Хош Хабар жәрияланып киятыр ҳәм ҳәр бир адам оған кириўге күш салып жүр. Бирақ Мухаддес Нызамнан бир ноқат жоғалғанынан гөре, аспан ҳәм жердиң жоқ болып кетиўи аңсатырақ. Өз ҳаялы менен ажырасып, басқа ҳаялға үйленген ҳәр бир адам неке ҳадаллығын бузған болады. Күйеўинен ажырасқан ҳаялға үйленген адам да неке ҳадаллығын бузған болады. – Зығырдан тигилген шым қызыл сәнли кийимлер кийип, ҳәр күни дәбдебели зыяпатлар беретуғын бир бай адам болыпты. Байдың дәрўазасы алдында пүткил денесин жара басқан Лазар атлы бир тиленши жатады екен. Ол байдың дастурханынан түскен усақлар менен қарнын тойдырыўды әрман етипти. Ийтлер де келип, оның жараларын жалап кетеди екен. Ўақты келгенде тиленши қайтыс болып, периштелер оны Ибрайымның жанына алып барыпты. Бай адам да қайтыс болып, оны жерлепти. Бай дозақ отында азап шегип атырып, басын көтерип қарағанда, алыста Ибрайымды ҳәм оның қасындағы Лазарды көрипти. Ол қатты бақырып: «Ибрайым ата, маған реҳим ете гөр! Лазарды жибер, ол бармағының ушын суўға басып, мениң тилиме суў тамызсын. Себеби мен бул от ишинде қатты қыйналып атырман», – депти. Бирақ Ибрайым оған: «Балам, сен өмириңде тек жақсылық көргениңди, ал Лазардың жаманлық көргенин умытпа. Енди болса, ол бул жерде жубаныш таўып, ал сен қыйналып атырсаң. Буның үстине, сизлер менен бизлердиң арамызға үлкен туңғыйық орнатылған. Сонлықтан бул жерден сизлерге өтпекши болғанлар өте алмайды ҳәм ол жерден де бизлерге ҳеш ким өте алмайды», – депти. Сонда бай адам: «Ата, олай болса, сеннен өтинемен, Лазарды мениң әкемниң үйине жибер. Өйткени мениң бес аға-иним бар. Олар да бул азап шегетуғын жерге түспеўи ушын Лазар барып, оларды ескертсин», – депти. Бирақ Ибрайым оған: «Оларда Муўса ҳәм басқа пайғамбарлардың Жазыўлары бар. Оларды тыңласын», – депти. Ал бай адам: «Яқ, Ибрайым ата! Егер өлгенлердиң биреўи тирилип барса ғана, олар тәўбе етеди», – депти. Сонда Ибрайым оған: «Егер Муўса менен пайғамбарларды тыңламаған болса, өлгенлердиң биреўи тирилсе де, исенбейди», – деп жуўап берипти. Ийса Өз шәкиртлерине және былай деди: – Адамларды гүнаға азғырыўшы нәрселердиң келиўи сөзсиз. Бирақ олар ким арқалы келсе, сол адам ҳәсирет шегеди! Ол адамның мына кишкенелердиң биреўин азғырғанынан гөре, мойнына дигирман тасы байланып, теңизге тасланғаны оған жақсырақ болар еди. Абайлы болыңлар! Егер туўысқаның саған қарсы гүна ислесе, оған ескертиў жаса. Егер гүнасын мойынласа, оны кешир. Егер ол саған қарсы бир күнниң ишинде жети рет гүна ислесе, жети рет те саған келип: «Гүнамды мойынлайман» десе, оны кешир. Сонда елшилер Ийемизге: – Исенимимизди арттыр, – деди. Ийемиз былай деди: – Егер исенимиңиз қышқыл туқымындай ғана болса да, бул тут ағашына: «Тамырың менен қопарылып, теңизге отырғызыл», – десеңлер, ол сөзиңизди тыңлайды. Араңызда қайсы бириңиз жер айдап ямаса мал бағып жүрген хызметшиңиз даладан қайтқанда, оған: «Тез келип, дастурханға отыр», – дейсиз? Керисинше, оған: «Мениң кешки аўқатымды таярла, белиңди буўып, ишип-жеп болғанымша, маған хызмет ет. Соңынан өзиң ишип-жейсең», – деп айтпайсыз ба? Буйырғанын орынлағаны ушын хызметшисине миннетдаршылық билдирер ме екен? Сол сыяқлы сизлер де өзлериңизге буйырылғанның ҳәммесин орынлағаннан соң: «Бизлер арзымайтуғын қуллармыз, тек ўазыйпамызды ғана орынладық», – деңлер. Ийса Ерусалимге баратырып, Самария ҳәм Галила үлкелери арасындағы шегара жерлер арқалы жүрди. Ол бир аўылға кирип киятырғанда тери кеселлигине шалынған он адам гезлести. Олар узақта турып, қатты даўыслап: – Устазымыз Ийса, бизлерге реҳим ет! – деди. Ийса оларды көрип: – Барып, өзлериңизди руўханийлерге көрсетиңлер, – деди. Олар кетип баратырғанда тери кеселлигинен жазылып кетти. Олардың ишиндеги биреўи өзиниң шыпа тапқанын көрип, бәлент даўыс пенен Қудайды алғыслап, қайтып келди де, Ийсаның аяғына жығылып, Оған миннетдаршылық билдирди. Бул адам самариялы еди. Сонда Ийса: – Шыпа тапқан он адам емес пе еди? Қалған тоғызы қаяқта? Қудайға алғыс айтыў ушын, мына шет еллиден басқа ҳеш ким қайтып келмеди ме? – деди. Соң оған: – Орныңнан тур да, кете бер, исенимиң сени қутқарды, – деди. Парисейлер Қудайдың Патшалығының қашан келетуғынын сорағанда, Ийса оларға былай деп жуўап берди: – Қудайдың Патшалығы көзге көринип келмейди. «Мине, бул жерде» ямаса «Әне, ана жерде» деп те айтпайды. Себеби Қудайдың Патшалығы сизлердиң араңызда, – деди. Соң Ийса шәкиртлерине былай деди: – Адам Улының күнлериниң бирин болса да көриўди аңсайтуғын ўақытларыңыз келеди. Бирақ, көре алмайсызлар. Сизлерге: «Әне, Ол ана жерде» ямаса «Мине, Ол бул жерде» десе, бармаңлар, олардың излерине ермеңлер. Өйткени шақмақ шағып, аспанды бир шетинен екинши шетине дейин жарқыратып жибергендей, Адам Улы да Өз күнинде солай пайда болады. Бирақ дәслеп Ол көп азап шегип, бул әўлад тәрепинен қабылланбаўы тийис. Нухтың заманында қалай болған болса, Адам Улының күнлеринде де солай болады. Нух кемеге минген күнге дейин адамлар ишип-жеди, үйленди, турмысқа шықты. Соңынан топан суўы басып, ҳәммени набыт қылды. Луттың заманында да сондай болды: адамлар ишип-жеди, саўда-сатық иследи, егин екти, жай салды. Бирақ, Лут Содом қаласынан шыққан күни аспаннан от ҳәм күкирт жаўып, ҳәммени набыт қылды. Адам Улы пайда болатуғын күни де тап сондай болады. Сол күни тамның төбесинде болған адамның затлары үйинде қалса, оларды алыў ушын төменге түспесин. Ким де ким атызда болса, изине қайтпасын. Луттың ҳаялын еске түсириңлер! Ким де ким өз жанын сақламақшы болса, оны набыт қылады, ал ким де ким өз жанын набыт қылса, оны сақлайды. Сизлерге айтатуғыным: сол түни бир төсекте жатырған еки адамның биреўи алынады, екиншиси қалдырылады. Бирге дигирман тартқан еки ҳаялдың биреўи алынады, екиншиси қалдырылады. [ ] Сонда шәкиртлери Ийсадан: – Ийем, бул ўақыялар қай жерде болады, – деп сорады. Ийса оларға: – Өлик қай жерде болса, қузғынлар да сол жерге жыйналады, – деди. Ийса шәкиртлерине бәрқулла дуўа етип, үмит үзбеў кереклигин билдириў ушын бир тымсал айтып берди. Ол былай деди: – Бир қалада Қудайдан да қорқпайтуғын, адамлардан да уялмайтуғын бир қазы болыпты. Сол қалада бир жесир ҳаял да турады екен. Ҳаял оған қайта-қайта келип: «Мениң ҳуқықымды даўласымнан қорғаң», – деп өтине береди екен. Бирақ қазы көп ўақытқа дейин буны ислегиси келмепти. Соңынан өз-өзине: «Мен Қудайдан да қорқпайман, адамлардан да уялмайман. Бирақ, мына жесир ҳаял маған тынышлық бермей атырғаны ушын оның ҳуқықын қорғай қояйын. Болмаса, ол қайта-қайта келип, мениң мазамды алар», – депти. Ийемиз сөзин даўам етип былай деди: – Әдалатсыз қазының сөзлерин еситтиңлер. Солай екен, Қудай Өзине күни-түни жалбарынып атырған, Өзи таңлап алған адамларының ҳуқықын қорғамай ма? Оларды көп күттирип қоя ма? Сизлерге айтатуғыным: көп кешикпей олардың ҳуқықын қорғайды. Бирақ Адам Улы келгенде, жер жүзинде исеним табар ма екен? Өзлериниң ҳақлығына исенип, басқаларды кемситетуғын айырым адамларға Ийса мына тымсалды да айтып берди: – Еки адам дуўа етиў ушын Ибадатханаға кирипти. Олардың биреўи парисей, екиншиси салықшы екен. Парисей турып алып мынадай деп дуўа етипти: «О, Қудайым! Мен басқа адамлардай тонаўшы, наҳақ, неке ҳадаллығын бузыўшы ямаса, ҳәтте, мына салықшы сыяқлы болмағаным ушын, Саған шүкирлик етемен. Ҳәптесине еки мәрте ораза тутаман. Барлық тапқан табысымның оннан бирин беремен». Ал салықшы алыста турып, көзин аспанға көтериўге де батылы бармай, қатты өкинип: «О, Қудайым! Мендей гүнакарға реҳим ет!» – депти. Сизлерге айтатуғыным: парисей емес, ал усы адам ақланып үйине қайтыпты. Себеби ким де ким өзин жоқары тутса, ол пәслетиледи, ал ким де ким өзин пәс тутса, ол мәртебели қылынады. Қолын тийгизсин деп, адамлар Ийсаға бөбеклерин алып келди. Шәкиртлери буны көрип, оларға кейиди. Бирақ Ийса оларды қасына шақырып алып, шәкиртлерине: – Балалардың Маған келиўине рухсат бериңлер, оларға тосқынлық жасамаңлар. Өйткени Қудайдың Патшалығы усындайлардики. Сизлерге шынын айтаман: ким де ким Қудайдың Патшалығын кишкене бала сыяқлы қабыл етпесе, ол оған кире алмайды, – деди. Бир басшы Ийсадан: – Ийгиликли Устаз! Мәңгилик өмирди алыўым ушын не ислеўим керек? – деп сорады. Ийса оған: – Сен неге Мени ийгиликли деп атап атырсаң? Жалғыз Қудайдан басқа ҳеш ким ийгиликли емес. Оның буйрықларын өзиң билесең: «Неке ҳадаллығын бузба, адам өлтирме, урлық ислеме, жалған гүўалық берме, ата-анаңды ҳүрметле», – деди. Бирақ ол: – Булардың ҳәммесин мен бала ўақтымнан бери орынлап киятырман, – деди. Буны еситкен Ийса оған: – Саған және бир нәрсе жетиспейди. Барлық мал-мүлкиңди сатып, ақшасын жарлыларға үлестирип бер. Сонда сениң ғәзийнең аспанда болады. Соңынан келип, Мениң изиме ер, – деди. Басшы буны еситип, қатты қапа болды. Себеби ол жүдә бай еди. Ийса оның қапа болғанын көрип: – Байлығы барлардың Қудайдың Патшалығына кириўи қандай қыйын! Бай адамның Қудайдың Патшалығына кириўинен гөре, түйеге ийнениң көзинен өтиў аңсатырақ, – деди. Буны еситкенлер: – Олай болса, ким қутқарыла алады? – деп сорады. – Адамлардың қолынан келмеген нәрсе Қудайдың қолынан келеди, – деди Ийса. Сонда Петр: – Минекей, бизлер ҳәмме нәрсемизди таслап, Сениң изиңе ердик, – деди. Ийса шәкиртлерине: – Сизлерге шынын айтаман: Қудайдың Патшалығы ушын я үйин, я ҳаялын, я туўысқанларын, я ата-анасын, я балаларын қалдырып кеткен ҳәр бир адам бул дүньяда неше есе артығы менен алады ҳәм келешекте мәңгилик өмирге ийе болады, – деди. Ийса он еки шәкиртин қасына шақырып алып, оларға былай деди: – Минекей, бизлер енди Ерусалимге қарай көтерилип баратырмыз. Сол жерде пайғамбарлардың Адам Улы туўралы жазғанларының ҳәммеси орынланады. Ол басқа миллет адамларына услап бериледи. Олар Оның үстинен күледи, масқаралайды, бетине түкиреди ҳәм қамшылап сабап, өлтиреди. Ал Ол үшинши күни қайта тириледи. Бирақ шәкиртлери бул сөзлерден ҳеш нәрсе түсинбеди. Бул сөзлер оларға жасырын болып, айтылғанлардың мәнисин аңламады. Ийса Ерихо қаласына жақынлағанда, жолдың шетинде тиленшилик етип, бир соқыр адам отыр еди. Қасынан адамлардың өтип баратырғанын еситкен ол: – Не болып атыр? – деп сорады. – Насыралы Ийса өтип баратыр, – деди адамлар оған. Сонда ол: – Даўыттың Урпағы Ийса! Маған реҳим ете гөр! – деп бақырып жиберди. Алдында кетип баратырғанлар үнин шығармаўды айтып, оған кейиди. Бирақ ол оннан да бетер қатты бақырып: – Даўыттың Урпағы! Маған реҳим ете гөр! – деди. Сонда Ийса тоқтап, соқыр адамды қасына алып келиўди буйырды. Соқыр адам жақынлағанда, Ийса оннан: – Сен ушын не ислеўимди қәлейсең? – деп сорады. – Ийем, көзлерим көретуғын болсын, – деди ол. Ийса оған: – Көзлериң көретуғын болсын, исенимиң сени қутқарды, – деди. Сол ўақытта-ақ соқыр адамның көзлери көре баслады ҳәм Қудайды алғыслап, Ийсаның изине ерди. Буны көрген пүткил халық та Қудайды мақтады. Ийса Ерихо қаласына кирип, оның ишинен өтти. Сол жерде Зақай атлы бир адам бар еди. Өзи салықшылардың баслығы болып, бай адам еди. Ол Ийсаның қандай екенлигин көриўге урынды. Бирақ адамлар көп болғанлықтан, көре алмады. Өйткени оның бойы пәс еди. Ийсаны көриў ушын ол алға қарай жуўырып, жабайы әнжир терегине шығып алды. Себеби Ийса усы жерден өтиўи керек еди. Ийса сол жерге келгенде жоқарыға қарап, оған: – Зақай, тезирек төмен түс! Бүгин сениң үйиңде қалыўым керек, – деди. Ол тезлик пенен төмен түсип, Ийсаны қуўаныш пенен қабыл алды. Буны көргенлердиң ҳәммеси: – Ол гүнакар адамның үйине қонаққа барды, – деп наразылық билдире баслады. Бирақ Зақай орнынан турып, Ийемизге: – Ийем, мал-мүлкимниң ярымын жарлыларға беремен. Егер кимниң ҳақын жеген болсам, төрт есе артығы менен қайтарып беремен, – деди. Сонда Ийса: – Бүгин бул үйге қутқарылыў келди. Өйткени бул адам да Ибрайымның урпағы. Себеби Адам Улы адасқанларды таўып, қутқарыў ушын келди, – деди. Буларды тыңлап отырғанларға Ийса тымсал менен сөзин даўам етти. Өйткени Ол Ерусалимге жақынласып қалғанлықтан, олар: «Қудайдың Патшалығы жақын арада келеди», – деп ойлаған еди. Сонлықтан Ийса былай деди: – Бир ақсүйек адам өзине патшалық бийлигин алып қайтыў ушын, узақ елге кетпекши болыпты. Ол өзиниң он хызметшисин шақырып алып: «Мен қайтып келемен дегенше, бул ақшаны айланысқа салыңлар», – деп, оларға он мина берипти. Бирақ оған қараслы пуқаралар оны жек көретуғын еди. Сонлықтан оның изинен ўәкиллерин жиберип: «Оның бизлердиң үстимизден патша болыўын қәлемеймиз», – деп хабар жоллапты. Бирақ ол патша болып қайтып келгенде, өзи берген ақшалар менен ким қанша арттырғанын билиў ушын хызметшилерин өзине шақыртыпты. Бириншиси келип: «Хожайын! Сизиң бир минаңыз және он мина арттырды», – депти. Хожайыны оған: «Бәрекелла, жақсы хызметшим! Кишкене исте исенимли болғаның ушын, сен он қала үстинен басқарыўға бийлик аласаң», – депти. Екиншиси келип: «Хожайын, сизиң бир минаңыз және бес мина арттырды», – депти. Хожайыны оған да: «Сен бес қаланың үстинен басқарыўшы боласаң», – депти. Соңынан басқасы да келип: «Хожайын! Мине, сизиң минаңыз. Мен оны бет орамалға түйип сақладым. Мен сизден қорқтым. Себеби сиз қоймаған жериңизден алып, екпеген жериңизден оратуғын қатал адамсыз», – депти. Хожайыны оған: «Ҳәй, жаман хызметши! Сени өз аўзыңнан шыққан сөзлериң менен айыплайман. Мениң қоймаған жерден алатуғын, екпеген жерден оратуғын қатал адам екенимди биледи екенсең, неге енди ақшамды айланысқа берип жибермедиң? Сонда мен қайтып келгенимде, оны пайдасы менен қайтарып алар едим», – депти. Соң қасында турғанларға қарап: «Оннан минаны алың да, он минасы барға бериңлер», – депти. «Хожайын, оның он минасы бар-ғо», – десипти олар. Сизлерге айтатуғыным: кимде бар болса, оған қосымша бериледи, ал кимде жоқ болса, оның бары да тартып алынады. Енди үстилеринен патша болыўымды қәлемеген душпанларымды бул жерге алып келиң де, көзимниң алдында өлтириңлер, – депти патша. Усыларды айтып болғаннан кейин Ийса жол баслап, Ерусалимге қарай жүрди. Ол Зәйтүн таўы деп аталатуғын таўдың етегиндеги Бетфаге ҳәм Бетания деген аўылларға келгенде еки шәкиртин жумсап, оларға былай деди: – Қарсы алдыңыздағы аўылға барыңлар. Оған киргениңизде, еле ҳеш ким минбеген, байлап қойылған гүррени табасызлар. Оны шешип, алып келиңлер. Егер биреў: «Оны неге шешип атырсызлар?» – деп сораса, «Ол Ийемизге керек», – деп айтыңлар. Жиберилгенлер барып, Ийсаның өзлерине айтқанларын анық тапты. Олар гүррени шешип атырғанда, оның ийелери: – Гүррени неге шешип атырсызлар? – деп сорады. Олар: – Ол Ийемизге керек, – деп жуўап берди. Олар гүррени Ийсаға алып келди. Оның үстине өзлериниң шапанларын жаўып, оған Ийсаны миндирди. Ийса баратырғанда, адамлар жолға шапанларын төседи. Ийса Зәйтүн таўынан төмен түсетуғын жерге жақынлағанда, Оның барлық шәкиртлериниң топары өзлери көрген барлық кәраматлары ушын қуўанышлы түрде бәлент даўыс пенен Қудайға мақтаўлар айта баслады: «Жаратқан Ийениң аты менен келетуғын Патша жарылқанған! Аспанда тынышлық, ең жоқарыдағы Қудайға алғыс болсын!» Халық арасында турған гейбир парисейлер Ийсаға: – Устаз, шәкиртлериңе тыйым сал, – деди. Ийса оларға: – Сизлерге айтатуғыным: егер олар үндемей қалса, таслар бақырады, – деди. Ийса Ерусалимге жақынлағанда оны көрип жылап жиберди де: – Оҳ, ҳеш болмаса усы күниңде тынышлығыңа нелер керек екенин билсең еди! Бирақ бул ҳәзир сениң көзлериңнен жасырылған. Душпанларың қалаға кириў ушын топырақ үйип, сени қоршап, жән-жақтан қысатуғын күнлер басыңа түседи. Олар сени ҳәм сениң ишиңдеги балаларыңды жер менен жексен қылады. Сенде тас үстинде тас қалдырмайды. Өйткени сен Қудайдың саған қутқарылыў ушын берген мүмкиншилигине итибар бермедиң, – деди. Соңынан Ийса Ибадатханаға кирип, ол жерден сатыўшыларды қуўып шығара баслады. Оларға: – «Мениң Үйим дуўа ететуғын үй болады», – деп Мухаддес Жазыўда жазылған, ал сизлер оны қарақшылардың уясына айландырдыңлар! – деди. Ийса ҳәр күни Ибадатханада тәлим беретуғын еди. Бас руўханийлер, диний муғаллимлер ҳәм халық басшылары Оны жоқ қылыўдың жолын изледи. Бирақ буның илажын таба алмады, себеби пүткил халық Ийсаның сөзлерин жан-тәни менен тыңлайтуғын еди. Күнлердиң биринде Ийса халыққа Ибадатханада тәлим берип, оларға Хош Хабарды жәриялап турғанда, Оның қасына бас руўханийлер ҳәм диний муғаллимлер ақсақаллар менен бирге келип, Оннан: – Бизлерге айтшы, бул ислерди қандай бийлик пенен ислеп жүрсең ҳәм бундай бийликти Саған ким берди? – деп сорады. Ийса жуўап қайтарып: – Мен де сизлерден бир нәрсени сорайын. Айтыңларшы: Яқыяның шомылдырыўы аспаннан болды ма ямаса адамлардан ба? – деди. Олар өз ара ойласып: – Егер «аспаннан» десек, Ол бизлерге: «Сонда неге оған исенбедиңлер», – деп айтар. Ал егер «адамлардан» десек, пүткил халық бизлерге тас атар, өйткени олар Яқыяның пайғамбар екенине исенеди, – дести. Сонлықтан олар Ийсаға: – Қаяқтан екенин билмеймиз, – деп жуўап берди. Сонда Ийса оларға: – Мен де сизлерге бул ислерди қандай бийлик пенен ислейтуғынымды айтпайман, – деди. Соңынан Ийса халыққа мына тымсалды айтып берди: – Бир адам жүзим бағын отырғызыпты ҳәм оны дийханларға ижараға берип, өзи узақ ўақытқа алыс жерге кетип қалыпты. Терим мәўсими келгенде, ол бағдың жемисинен тийисли үлесин алыў ушын, дийханларға өзиниң бир хызметшисин жиберипти. Бирақ дийханлар оны урып, қуры қол қайтарыпты. Ол басқа хызметшисин жибергенде, оны да урып, масқаралап, қуры қол қайтарыпты. Үшиншисин жумсағанда, оны да жарадар етип, қуўып жиберипти. Сонда жүзим бағының ийеси: «Не қылсам екен? Сүйикли улымды жиберейин. Мүмкин, оны ҳүрмет етер», – депти. Бирақ дийханлар оны көрип, өз ара ойласып: «Бул мийрасхор-ғо. Жүриңлер, оны өлтирейик, сонда мийрас мүлки бизлерге қалады», – десипти де, оны жүзим бағынан сыртқа шығарып, өлтирипти. Енди жүзим бағының ийеси оларға не ислейди? Ол келип, сол дийханларды жоқ қылады да, жүзим бағын басқаларға береди. Буны еситкенлер: – Қудай сақласын! – дести. Бирақ Ийса көзлерин оларға тигип: – Олай болса, Мухаддес Жазыўдағы: «Қурылысшылардың керексиз деп таслаған тасы, Үйдиң мүйешиниң тийкарғы тасы болды», – деген сөзлер нени аңлатады? Сол тасқа түскен ҳәр бир адамның шыл-пәршеси шығады. Тас кимниң үстине түссе, соны женшип таслайды, – деди. Ийсаның бул тымсалды өзлерине тийгизип айтып атырғанын түсинген диний муғаллимлер менен бас руўханийлер Оны сол ўақытта-ақ қолға алыўға тырысты, бирақ халықтан қорқты. Олар Ийсаны дыққат пенен аңлый баслады. Ийсаны сөзинен тутып, Оны ҳәкимниң бийлигине ҳәм ҳүкимине тапсырыў ушын, Оған өзлерин ҳақ нийетли қылып көрсететуғын жансызларды жиберди. Жансызлар Ийсадан: – Устаз, бизлер Сениң ҳақыйқатты айтып тәлим берип атырғаныңды билемиз. Ҳеш кимниң бет-жүзине қарамай, Қудайдың жолын дурыс үйретип атырсаң. Айтшы, бизлердиң Рим императорына салық төлеўимиз дурыс па ямаса надурыс па? – деп сорады. Бирақ Ийса олардың ҳийлесин түсинип, оларға: – Маған бир динар көрсетиңлер. Бунда кимниң сүўрети бар ҳәм кимниң аты жазылған? – деди. Олар: – Рим императорының, – деп жуўап берди. Сонда Ийса: – Олай болса, императордың ҳақын императорға, Қудайдың ҳақын Қудайға бериңлер, – деди. Солай етип, олар Ийсаны халық алдында айтқан бирде бир сөзинен тута алмады. Оның жуўапларына таң қалысып, лал болып қалды. Қайта тирилиў жоқ деўши саддукейлердиң айырымлары Ийсаға келип, Оннан: – Устаз, Муўса бизлерге, егер биреўдиң ағасы баласыз өлип ҳаялын қалдырса, иниси оның ҳаялын алып, өз ағасының урпағын даўам еттириў кереклигин жазып қалдырған еди. Ағайинли жети жигит бар еди. Олардың бириншиси үйленип, баласыз өлди. Екиншиси де, үшиншиси де сол ҳаялды алды. Ҳаялды жетеўиниң ҳәммеси де алып, бала қалдырмай өлип кетти. Ең соңында ҳаялдың өзи де қайтыс болды. Ал қайта тирилгенде ол жетеўиниң ишинде қайсысының ҳаялы болады? Ол жетеўине де ҳаял болған еди-ғо, – деп сорады. Ийса жуўап берип былай деди: – Бул дүньяның адамлары үйленеди ҳәм турмысқа шығады. Ал келеси дүньяға ҳәм өлимнен қайта тирилиўге ылайықлы болғанлар үйленбейди де, турмысқа да шықпайды. Олар периштелер сыяқлы болғанлықтан, енди өлмейди. Өлимнен қайта тирилгенликтен, Қудайдың балалары болады. Муўса да өлгенлердиң қайта тирилетуғынын жанып турған пута ҳаққында айтылған ўақыяда көрсеткен еди. Ол сол жерде Жаратқан Ийени: «Ибрайымның Қудайы, Ысақтың Қудайы, Яқыптың Қудайы» деп атаған. Қудай өлилердиң емес, ал тирилердиң Қудайы. Себеби Оған тийисли адамлардың ҳәммеси тири. Диний муғаллимлердиң гейбиреўлери: – Устаз, Сен дурыс айттың, – деди. Оған және сораў бериўге ҳеш кимниң батылы бармады. Ийса оларға былай деди: – Қалайынша Масийхты Даўыттың Урпағы деседи? Даўыттың өзи Забурда: «Жаратқан Ийе Ийеме айтты: „Душпанларыңды аяғыңның астына бастырмағанымша, Мениң оң жағымда отыр!“» – деген. Солай етип, Даўыт Оны «Ийем» деп атаған болса, Ол қалайынша оның Урпағы болады? Пүткил халық тыңлап турғанда, Ийса Өз шәкиртлерине: – Диний муғаллимлерден сақ болыңлар! Олар узын кийим кийип жүргенди, базар майданларында өзлерине сыйлап сәлем бергенди, мәжилисханаларда сыйлы орында, зыяпатларда төрде отырғанды жақсы көреди. Олар жесир ҳаяллардың үйлерин жалмап жутып, көзге көриниў ушын узақ дуўа етеди. Бундай адамлар ең аўыр жаза алады, – деди. Ийса нәзер салып, Ибадатхананың садақа қутысына Қудайға арналған сыйларын салып атырған байларды көрди. Ол бир ғәрип жесир ҳаялдың да еки тийин салғанын көрип: – Сизлерге ҳақыйқатын айтаман: бул жарлы жесир ҳаял ҳәммеден көп салды. Өйткени булардың ҳәммеси өз байлықларынан аўысқанын салды. Ал бул ҳаял жарлы болса да, күн көрисине керекли барлық ақшасын салды, – деди. Гейбиреўлер Ибадатхананың сулыў таслар ҳәм Қудайға арналған сыйлар менен безетилгенин айтып турғанда, Ийса: – Сизлер усы жерде көрип турғанларыңыздан тас үстинде тас қалмай, ҳәммеси қыйратылатуғын күнлер келеди, – деди. Олар Ийсадан: – Устаз, булар қашан болады? Булардың болатуғынын алдын ала қандай белги билдиреди? – деп сорады. Ийса оларға: – Алданыўдан сақ болыңлар! Себеби көплер Мениң атым менен келип: «Мен – Масийхпан» ямаса «Ўақыт жақын» дейди. Олардың излерине ермеңлер. Урыслар ҳәм көтерилислер ҳаққында еситкениңизде, қорқпаңлар. Өйткени дәслеп усылар болыўы тийис. Бирақ ақыры дәрҳал келмейди, – деди. Соңынан Ийса оларға былай деди: – Миллет миллетке қарсы, патшалық патшалыққа қарсы көтериледи. Күшли жер силкиниўлер, көп жерлерде ашаршылықлар ҳәм қырғынлар болады. Аспанда қорқынышлы қубылыслар ҳәм уллы кәраматлы белгилер жүз береди. Бирақ булардың ҳәммесинен бурын адамлар сизлерди услап алып қуўғын қылады, мәжилисханаларға тапсырып, қамаққа салады. Мениң атым ушын сизлерди патшалар менен ҳәкимлердиң алдына алып барады. Сонда сизлерге Мен туўралы гүўалық бериўге мүмкиншилик туўылады. Сонлықтан өзлериңизди қалай қорғаўды алдын ала ойламаўды кеўиллериңизге түйип алыңлар. Себеби Мен сизлерге сондай шешенлик пенен даналық беремен, сизлерге қарсы шыққанлардың ҳеш қайсысы да қарсы сөйлей де, сөзлериңизди бийкарлай да алмай қалады. Ҳәтте, ата-ана, аға-ини, ағайин-туўған ҳәм досларыңыз да сизлерге сатқынлық ислейди. Ал гейбиреўлериңизди өлтиреди. Мениң атым себепли, сизлерди ҳәмме жек көреди. Бирақ басларыңыздағы бир тал шаш та набыт болмайды. Сабырлылығыңыз бенен өз жаныңызды қутқарасызлар. – Ерусалимди әскерлердиң қоршап алғанын көргениңизде, оның ўайран болатуғын ўақтының жақынлағанын билиңлер. Сонда Яҳудиядағылар таўларға қашсын. Қаланың ишиндегилер тез сыртқа шықсын, әтираптағылар қалаға кирмесин. Өйткени сол күнлер Мухаддес Жазыўда айтылғанлардың ҳәммеси орынланатуғын жаза күнлери болады. Сол күнлери жүкли ҳәм емизиўли ҳаялларға қандай қыйын болады! Себеби жер жүзинде үлкен апатшылық болып, бул халық Қудайдың ғәзебине ушырайды. Олар қылыш жүзинен өткерилип, барлық еллерге тутқын етип алып кетиледи. Басқа миллетлердиң дәўраны тамам болмағанша, Ерусалим олар тәрепинен аяқ асты қылынады. – Қуяш, ай ҳәм жулдызларда кәраматлы белгилер пайда болады. Жер жүзинде халықлар теңиздиң шуўлап толқынланғанынан үмитсизликке түсип албырайды. Адамлар дүньяға киятырған апатшылықты күтип, қорқыўдан ҳәлсизленеди. Өйткени аспан күшлери силкинеди. Сонда адамлар Адам Улының уллы қүдирет ҳәм салтанат пенен бултта киятырғанын көреди. Бул ўақыялар бола баслағанда турып, басларыңызды көтериңлер. Себеби қутқарылыўыңыз жақын. Ийса оларға мына тымсалды айтып берди: – Әнжир ағашына ҳәм басқа барлық тереклерге қараңлар. Олардың жапырақ шығара баслағанын көргениңизде, жаздың жақынлағанын өзлериңиз билесизлер. Сол сыяқлы, сизлер бул ўақыялардың болып атырғанын көргениңизде, Қудайдың Патшалығының жақын екенин билиңлер. Сизлерге шынын айтып турман: бул әўлад жоқ болып кетпесинен бурын булардың ҳәммеси болады. Аспан менен жер жойылады, бирақ Мениң сөзлерим ҳеш қашан жойылмайды. Сақ болыңлар! Шағал-мәслик қылып, мәс болып, турмыс тәшиўишлери астында жүреклериңизди аўыр жүк баспасын. Және сол күн сизлерге тор сыяқлы тосаттан түспесин. Өйткени сол күн пүткил жер жүзинде жасаўшылардың басына түседи. Сол себептен болажақ бул ислерден қутылып, Адам Улы алдында тура алыў ушын ҳәмме ўақыт сергек болып, дуўа етиңлер. Ийса күндиз Ибадатханада тәлим берип, ал түнлерин болса қаладан шығып, Зәйтүн таўында өткизетуғын еди. Таң атыўдан пүткил халық Ийсаны тыңлаў ушын Ибадатханаға келетуғын еди. Қутқарылыў байрамы деп аталатуғын Ашытқысыз нан байрамы жақынлап қалған еди. Бас руўханийлер ҳәм диний муғаллимлер халықтан қорққанлықтан, Ийсаны жасырын түрде өлтириўдиң жолын изледи. Сонда он еки елшиниң бири – Исқариот деп аталған Яҳуданың ишине шайтан кирип алды. Яҳуда барып, бас руўханийлер ҳәм Ибадатхананың бас қараўыллары менен Ийсаны оларға қалай услап бериўди ойласты. Олар қуўанысып, оған ақша бериўге келисим берди. Яҳуда ўәде берип, Ийсаны оларға халық жоқ жерде услап бериў ушын қолайлы пайыт изледи. Қутқарылыў байрамының қозысы шалыныўы керек болған Ашытқысыз нан байрамы жетип келди. Ийса Петр менен Юханды жиберип: – Барыңлар, бизлер ушын Қутқарылыў байрамының асын таярлаңлар, – деди. Олар: – Қай жерде таярлаўымызды қәлейсең? – деп сорады. Ийса оларға былай деди: – Қалаға киргениңизде, гүзе менен суў көтерип киятырған адамға гезлесесиз. Оның изине ерип, ол кирген үйге кириңлер ҳәм үйдиң ийесине: «Устазымыз: „Шәкиртлерим менен бирге байрам асын жейтуғын бөлме қәне?“ – деп сеннен сорап атыр», – деңлер. Ол сизлерге төсеклер төселген жоқарыдағы үлкен бөлмени көрсетеди. Сол жерде таярлаңлар. Олар барып, Ийсаның айтқанларының ҳәммесин таўып, байрам асын таярлады. Аўқатланатуғын ўақыт болғанда, Ийса елшилери менен бирге дастурхан әтирапына отырды. Оларға: – Азап шекпесимнен бурын бул байрам асын сизлер менен бирге жеўди қатты қәлеген едим. Сизлерге айтатуғыным: бизлер Қудайдың Патшалығында ҳақыйқый Қутқарылыў асын жемегенимизше, Мен бул астан басқа жемеймен, – деди. Соңынан Ийса қолына кесени алып, шүкирлик етти де: – Буны алып, өз ара бөлисип ишиңлер. Себеби Мениң сизлерге айтатуғыным: Қудайдың Патшалығы келмегенше, Мен енди жүзим ишимлигинен ишпеймен, – деди. Соң нанды алып, Қудайға шүкирлик билдирди ҳәм оны сындырып, оларға берди де: – Бул – сизлер ушын берилетуғын Мениң денем. Мени еслеп турыў ушын буны ислеңлер, – деди. Сол сыяқлы, кешки аўқаттан соң кесени алып: – Бул кесе – Сизлер ушын төгилетуғын Мениң қаным менен бекитилетуғын жаңа келисим. Бирақ қараңлар, Мени сататуғын адамның қолы Мениң қолым менен бир дастурханда. Адам Улы Қудай алдын ала белгилегендей баратыр. Бирақ Оған сатқынлық қылыўшы ҳәсирет шегеди! – деди. Шәкиртлер бир-биринен: – Бул исти ислейтуғын қайсысымыз? – деп сорай баслады. Шәкиртлер арасында қайсысының ең уллы болып есапланыўы керек екени ҳаққында бир тартыс та пайда болды. Ийса оларға былай деди: – Миллетлердиң патшалары өз халықлары үстинен үстемлик етеди, оларға бийлик етиўшилер «халықтың қайырқомлары» деп аталады. Бирақ сизлер бундай болмаңлар. Керисинше, араңызда ең үлкен болған ең кишидей болсын, басшы да хызметшидей болсын. Қайсы бири уллы: дастурхан басында отырған ба ямаса хызмет етип турған ба? Дастурхан басында отырған емес пе? Бирақ Мен сизлердиң араңызда хызметшидеймен. Сынаўдан өткен ўақтымда сизлер Мениң менен бирге болдыңлар. Әкем Маған патшалық бийлигин бергени сыяқлы, Мен де сизлерге патшалық бийлигин беремен. Солай етип, сизлер Мениң Патшалығымның дастурханы әтирапында ишип-жейсизлер, тахтларда отырып, Израилдың он еки урыўына ҳүкимдарлық қыласызлар. Ийса Петрге: – Шимон, Шимон! Адамлардың бийдайды кепшик пенен желпигени сыяқлы, шайтан сизлерди сынаў ушын рухсат сораған еди. Бирақ Мен исенимиң таўысылмасын деп, сен ушын дуўа еттим. Сен Маған қайтып келгениңде, туўысқанларыңның исенимин беккемле, – деди. Шимон Ийсаға: – Ийем! Сениң менен бирге қамаққа да, өлимге де барыўға таярман, – деди. Бирақ Ийса оған: – Петр, саған айтатуғыным: бүгин қораз шақырмастан бурын сен Мени танымайман деп, Меннен үш рет танасаң, – деди. Соң Ийса шәкиртлерине: – Мен сизлерди шыжлансыз, дорбасыз, аяқ кийимсиз жибергенимде, не нәрседен кемшилик көрдиңлер? – деди. – Ҳеш нәрседен, – деп жуўап берди олар. Сонда Ийса оларға: – Ал енди кимниң шыжланы болса, оны алып жүрсин. Және дорбасын да алсын. Кимниң қылышы болмаса, кийимин сатып, қылыш алсын. Өйткени сизлерге айтатуғыным: Мухаддес Жазыўдағы: «Ол жынаятшыларға қосып саналды», – деген сөз Менде әмелге асыўы керек. Аўа, Мен туўралы жазылғанлар орынланып атыр, – деди. – Ийем! Қара, бул жерде еки қылыш бар, – деди олар. – Сол жетеди, – деди Ийса. Ийса шығып, Өз әдети бойынша Зәйтүн таўына кетти. Шәкиртлери де Оның изине ерди. Сол жерге келгенде, Ийса оларға: – Азғырылмаўыңыз ушын дуўа етиңлер, – деди. Өзи олардан тас ылақтырым жердей аўлағырақ барып, дизерлеп отырды да, былай деп дуўа етти: – О, Әкем, егер Сен қәлесең, бул азап кесесин Меннен өткизип жибер. Бирақ Мениң емес, Сениң қәлегениң болсын. Сонда аспаннан бир периште Ийсаға көринип, Оған күш берди. Ол азап шегип атырып, және де күшлирек дуўа етти. Оның тери жерге тамған қан тамшылары сыяқлы еди. Ийса дуўа етип болып, орнынан турды да, шәкиртлериниң қасына келди. Олардың қайғыдан шаршап, уйықлап атырғанын көрди. Оларға: – Неге уйықлап атырсызлар? Турыңлар, азғырылмаўыңыз ушын дуўа етиңлер, – деди. Ийса еле сөйлеп турғанда, бир топар адамлар пайда болды. Олардың алдында он еки шәкиртиниң бири Яҳуда киятыр еди. Ол Ийсаны сүйиў ушын Оған жақынласты. Ийса оған: – Яҳуда! Сен Адам Улын сүйип турып, Оған сатқынлық ислейсең бе? – деди. Ийсаның қасындағылар не болажағын сезип: – Ийем, қылышты иске салайық па? – деди. Олардың биреўи бас руўханийдиң қулының оң қулағын шаўып таслады. Бирақ Ийса: – Тоқтатыңлар, жетер енди! – деп қулдың қулағына қолын тийгизип, жазып жиберди. Соң Ийса Өзин услаўға келген бас руўханийлерге, Ибадатхананың бас қараўылларына ҳәм ақсақалларға былай деди: – Мени услаў ушын жынаятшыға қарсы шыққандай болып, қылыш ҳәм шоқмар алып келдиңлер ме? Мен ҳәр күни сизлер менен бирге Ибадатханада болғанымда, Маған қарсы қол көтермедиңлер. Бирақ енди заман сизлердики, ҳәзир қараңғылық үстемлик ететуғын ўақыт. Олар Ийсаны услап, бас руўханийдиң үйине алып барды. Ал Петр узақтан ерип келди. Ҳәўлиниң ортасына от жағып, ҳәммеси бирге отырғанда, Петр де олардың арасында отырған еди. Бир шоры қыз Петрдиң оттың қасында отырғанын көрип, оған тигилип қарады да: – Бул адам да Оның менен бирге еди, – деди. Бирақ Петр қызға: – Яқ, қарындасым, мен Оны танымайман, – деп Ийсадан танды. Бираздан кейин басқа биреў де Петрди көрип: – Сен де солардың бирисең, – деди. Бирақ Петр оған: – Яқ, аға, мен олардан емеспен, – деди. Бир сааттай өткеннен соң, тағы биреў: – Ырасында да, мына адам Оның менен бирге болған, себеби ол галилалы-ғо, – деди беккем исеним менен. Бирақ Петр оған да: – Аға, сениң не айтып турғаныңды түсинбеймен, – деди. Тап сол ўақытта, ол сөйлеп турғанда, қораз шақырды. Ийемиз бурылып, Петрге қарады. Сонда Петр Ийемиздиң: «Бүгин қораз шақырмастан бурын сен Меннен үш рет танасаң», – деген сөзин есине түсирди. Сыртқа шығып кетип, өкирип жылады. Ийсаны услап турған адамлар Оны масқаралап ура баслады. Оның көзлерин байлап, Оннан: – Ўәлийлик етип айт, Сени ким урды? – деп сорады. Оған және басқа да көп жаман сөзлер айтты. Таң атқаннан кейин, халық ақсақаллары, яғный бас руўханийлер менен диний муғаллимлер жыйналып мәсләҳәтлести де, Ийсаны өзлериниң жоқарғы кеңесине апарды. Оннан: – Бизлерге айт, Сен Масийхпысаң? – деп сорады. Ийса оларға: – Мен сизлерге айтсам да, исенбейсизлер. Сизлерге сораў берсем де, жуўап бермейсизлер. Бирақ ендигиден былай, Адам Улы қүдиретли Қудайдың оң жағында отырады, – деди. Сонда ҳәммеси: – Демек, Сен Қудайдың Улымысаң? – деп сорады. Ийса оларға: – Мениң Сол екенимди өзлериңиз айтып турсыз, – деп жуўап берди. Сонда олар: – Бизлерге және қандай гүўалық керек? Өз аўзынан еситтик-ғо, – дести. Сонда жыйналғанлардың ҳәммеси орынларынан турып, Ийсаны Пилатқа алып барды да, Оны былай деп айыплай баслады: – Бизлер бул адамның халқымызды жолдан азғырып жүргенин анықладық. Ол Рим императорына салық төлеўге қарсы шығып, Өзин Масийхпан, яғный Патшаман деп атайды. Пилат Ийсадан: – Сен Яҳудийлердиң Патшасымысаң? – деп сорады. Ийса оған: – Сол екенимди өзиң айтып турсаң, – деп жуўап берди. Пилат бас руўханийлер менен халыққа: – Мен бул адамнан ҳеш бир айып таппай турман, – деди. Бирақ олар айтқанынан қайтпай: – Ол Галила үлкесинен баслап, ҳәтте, усы жерге дейин пүткил Яҳудияда Өз тәлиматын тарқатып, халыққа қозғалаң салып жүр, – деди. Пилат буны еситкенде: – Бул адам галилалы ма? – деп сорады. Ийсаның Ҳиродқа қараслы үлкеден екенин билгенде, Пилат Оны Ҳиродқа жиберди. Сол күнлери Ҳиродтың өзи де Ерусалимде еди. Ҳирод Ийсаны көргенде қатты қуўанды. Өйткени ол туўралы көп еситкенликтен, оны бурыннан көргиси келетуғын ҳәм бир кәраматлы белги көрсетер деп үмитленетуғын еди. Ол Ийсаға көп сораўлар берди, бирақ Ийса ҳеш жуўап бермеди. Ал бас руўханийлер менен диний муғаллимлер сол жерде турып, Ийсаны қатты айыплады. Ҳирод та өз әскерлери менен бирге оны кемситип масқаралады да, оған патшалық липас кийгизип, Пилатқа қайтарып жиберди. Бул ўақыядан бурын бир-бирине душпан болып келген Ҳирод пенен Пилат сол күни дос болып қалды. Пилат бас руўханийлерди, басшыларды ҳәм халықты шақыртып алып, оларға: – Сизлер маған бул адамды халықты жолдан азғырып жүр деп, алып келдиңлер. Мине, мен сизлердиң көз алдыңызда Оны тергесем де, сизлердиң қойған айыпларыңыздың биреўин де оннан таппадым. Ҳирод та ҳеш нәрсе таппай, оны бизлерге қайтарып жиберди. Көрип турғаныңыздай, ол өлим жазасына ылайық ҳеш нәрсе ислемеген. Сонлықтан оны жазалап, босатып жиберемен, – деди. [ ] Бирақ халықтың ҳәммеси бир аўыздан: – Бул адамды жоқ қыл! Бизлерге Бараббаны босатып бер! – деп бақырысты. Барабба қалада жүз берген қозғалаңға қатнасып, адам өлтиргени ушын қамалған еди. Пилат Ийсаны босатып жибермекши болып, оларға қарата және сөйледи. Бирақ олар: – Оны атанақ ағашқа шегелет! Шегелет! – деп бақырысты. Пилат үшинши рет оларға: – Ол қандай жаманлық иследи? Мен оннан өлимге ылайықлы ҳеш айып таппадым. Солай екен, Оны жазалап, босатып жиберейин, – деди. Бирақ олар даўысларының барынша бақырыўды даўам етип, Ийсаны атанақ ағашқа шегелетиўди талап қылды ҳәм ақырында өз дегенлерине еристи. Солай етип, Пилат олардың талапларын орынлаўға қарар етти. Олардың сораған адамын, қозғалаң көтергени ҳәм адам өлтиргени ушын қамақта отырған адамды босатып, Ийсаны олардың еркине тапсырды. Әскерлер Ийсаны алып баратырғанда, аўылдан киятырған Шимон деген киренели бир адамды услап алып, оған атанақ ағашты арқалатып, Ийсаның изинен жүриўге мәжбүрледи. Ийсаның изине жүдә көп халық ерип жүрди. Арасында Ол ушын зарлап жыласқан ҳаяллар да бар еди. Ийса оларға бурылып былай деди: – Ерусалим қызлары! Мен ушын жыламаңлар. Бирақ өзлериңиз ҳәм балаларыңыз ушын жылаңлар. Себеби: «Нәсилсиз ҳаяллар, ҳеш қашан туўмаған қурсақлар ҳәм бала емизбеген көкиреклер бахытлы!» – деп айтатуғын күнлер келеди. Сонда таўларға: «Үстимизге қулаңлар!», төбешиклерге: «Бизлерди жерлеңлер!» – деседи. Өйткени жап-жасыл ағашқа усылай ислесе, қуўраған ағашқа не қылады екен? Ийса менен бирге еки жынаятшыны да өлимге алып барды. «Бас сүйеги» деген жерге келгенде, олар Ийсаны еки жынаятшы менен бирге атанақ ағашқа шегеледи. Жынаятшылардың биреўи Оның оң тәрепинде, екиншиси шеп тәрепинде еди. Ийса: – Әке, оларды кешире гөр! Олар не ислеп атырғанын билмейди, – деди. Әскерлер шек таслап, Ийсаның кийимлерин бөлисти. Халық сол жерде қарап турды. Ал басшылар Ийсаның үстинен күлип: – Ол басқаларды қутқарған еди-ғо. Егер Ол Қудайдың жиберген Масийхы, Қудайдың Таңлағаны болса, Өзин Өзи қутқарсын, – деди. Әскерлер де Оған жақынласып, Оны масқаралады ҳәм сирке суўын берип: – Егер Сен Яҳудийлердиң Патшасы болсаң, Өзиңди Өзиң қутқар, – дести. Ийсаның бас бетинде: «БУЛ – ЯҲУДИЙЛЕРДИҢ ПАТШАСЫ» деген жазыў бар еди. Атанақ ағашқа шегеленген жынаятшылардың бири: – Сен Масийх емессең бе? Қәне, онда Өзиңди де, бизлерди де қутқар, – деп мазақ етти. Ал екиншиси оған кейип: – Өзиң де бирдей жазаға ҳүким етилип турып, Қудайдан қорқпайсаң ба? Бизлер ислеримизге ылайық әдил жаза алдық. Ал Ол ҳеш қандай жаманлық қылған жоқ-ғо, – деди. Соң Ийсаға: – Ийса, Өз Патшалығыңа киргениңде, мени есиңе ал! – деди. Ийса оған: – Саған шынын айтаман: сен бүгин Мениң менен бирге жәннетте боласаң, – деди. Ийса бәлент даўыс пенен бақырып: – Әке! Руўхымды қолларыңа тапсыраман, – деди. Усыны айтып болды да, жан тапсырды. Болған ўақыяларды көрген жүзбасы Қудайды алғыслап: – Ҳақыйқаттан да, бул ҳақ адам екен, – деди. Тамашаға жыйналған пүткил халық болған ўақыяларды көрип, жүрек-баўырлары езилип, излерине қайтты. Бирақ Ийсаны билгенлердиң ҳәммеси ҳәм Галиладан Оның изине ерип келген ҳаяллар буларға узақтан қарап турды. Юсуп Пилатқа барып, Ийсаның денесин сорады. Оны атанақ ағаштан түсирип алып, зығыр кепинге орады ҳәм еле ҳеш ким қойылмаған жартаста ойылған бир қәбирге қойды. Бул яҳудийлердиң таярлық күни болып, Шаббат күни кирип киятырған еди. Ийса менен бирге Галиладан келген ҳаяллар да Юсупке ерип барып, қәбирди ҳәм Ийсаның денесиниң қалай қойылғанын көрди. Олар үйлерине қайтып келип, хош ийисли майлар ҳәм әтирлер таярлап қойды. Ал Шаббат күни Қудайдың буйрығы бойынша дем алды. Екшемби күни таң сәҳәрде ҳаяллар таярлап қойған хош ийисли майларын алып, қәбирге келди. Олар қәбирдиң аўзындағы тастың домалатып алып тасланғанын көрди. Бирақ ишке киргенде, Ийемиз Ийсаның денесин таба алмады. Олар буған таң қалысып турғанда, тосаттан жарқыраған кийим кийген еки адам пайда болды. Ҳаяллардың ҳүрейлери ушып, басларын жерге ийгенде, еки адам оларға былай деди: – Тирини өлилердиң арасынан неге излейсизлер? Ол бул жерде жоқ, Ол қайта тирилди! Галилада болғанында, Оның сизлерге не айтқанын еслериңизге түсириңлер. Ол сизлерге: «Адам Улы гүнакар адамлардың қолына услап бериледи, атанақ ағашқа шегеленеди ҳәм үшинши күни қайта тириледи», – деген еди. Сонда олар Ийсаның сөзлерин еслерине түсирди. Қәбирден қайтып барған ҳаяллар булардың ҳәммесин он бир елшиге ҳәм басқа барлық адамларға хабарлады. Бул хабарды елшилерге жеткизгенлер магдалалы Мәриям, Юханна, Яқыптың анасы Мәриям ҳәм олар менен бирге жүрген басқа ҳаяллар еди. Бирақ бул сөзлер елшилерге бос гәп болып көринип, олар ҳаялларға исенбеди. Ал Петр орнынан турып, қәбир тәрепке қарай жуўырып кетти. Ол ишке үңилип қарағанда, сол жерде жатырған зығыр кепинди ғана көрди. Болған ўақыяға таң қалып, изине қайтты. Тап сол күни шәкиртлердиң екеўи Ерусалимнен он еки шақырымдай қашықлықтағы Эммаус деп аталатуғын бир аўылға баратырып, болған усы ўақыялар ҳаққында өз ара сөйлести. Олар өз ара сөйлесип, пикир алысып баратырғанда, Ийсаның Өзи оларға жақынлап, қатар жүрди. Бирақ олардың көзлери байланғандай болып, Оны танымады. Ийса олардан: – Сизлер өз ара нелер ҳаққында сөйлесип баратырсызлар? – деп сорады. Олар тунжырап тоқтап қалды. Арасындағы Клеопа атлы биреўи Оған: – Ерусалимде болсаң да, усы күнлерде сол жерде жүз берген ўақыялардан ҳеш хабары жоқ, жалғыз Сен шығарсаң, – деди. Ийса олардан: – Қандай ўақыялардан? – деп сорады. Олар жуўап берип: – Насыралы Ийса ҳаққындағы ўақыялардан. Ол Қудайдың ҳәм пүткил халықтың алдында исинде де, сөзинде де қүдиретли болған пайғамбар еди. Бас руўханийлеримиз бенен басшыларымыз Оны өлим жазасына ҳәм атанақ ағашқа шегелеўге тапсырды. Ал бизлер Оны Израилды азат етеди деп, үмит еткен едик. Мине, бул ўақыялардың болғанына бүгин үш күн болды. Буның үстине, арамыздағы ҳаяллардың гейбиреўлери бизлерди таң қалдырды. Олар ерте таңда қәбирге барып, Оның денесин таппай келди. Қайтып келип, Ийсаның тири екенин билдирген периштелерди көргенин айтып берди. Және бизлердиң ишимиздеги айырымларымыз қәбирге барып, анық ҳаяллардың айтқанындай екенин көрипти. Бирақ Ийсаның Өзин көрмепти, – деди. Ийса оларға былай деди: – Ҳәй, ақылсызлар! Пайғамбарлардың айтқанларының ҳәммесине шын жүректен исенбейтуғынлар! Масийх усы азапларды шегип, Өз салтанатына кириўи керек емес пе еди? Соңынан Муўсаның ҳәм барлық пайғамбарлардың Жазыўларынан баслап, Мухаддес Жазыўлардың ҳәммесинде Өзи ҳаққында айтылғанларды оларға түсиндирип берди. Олар өзлери баратырған аўылға жақынлағанда, Ийса Өзин жолын даўам ететуғын қылып көрсетти. Бирақ олар: – Бизлер менен бирге қал, күн батыўға шамаласып, кеш болажақ, – деп Оннан өтинди. Солай етип, Ийса олар менен бирге қалыў ушын аўылға кирди. Олар менен дастурхан басында отырғанда Ийса нанды алып, Қудайға шүкирлик етти ҳәм сындырып, оларға берди. Сонда ғана олардың көзлери ашылып, Оны таныды. Бирақ Ийса көзден ғайып болды. Олар бир-бирине: – Ол жолда бизлер менен сөйлесип, Мухаддес Жазыўларды түсиндиргенде, жүреклеримиз қуўанышқа толмаған ба еди? – деди. Дәрриў орынларынан турып, Ерусалимге қайтып келди. Он бир елшини ҳәм олар менен бирге жыйналғанларды тапты. Жыйналғанлар: – Ийемиз ҳақыйқаттан қайта тирилип, Шимонға көринипти, – дести. Сонда еки шәкирт те жолдағы ўақыяларды ҳәм Ийса нанды сындырғанда, Оны қалай танып қалғанын айтып берди. Олар усыны айтысып турғанда, Ийсаның Өзи олардың ортасында пайда болып: – Тынышлық сизлерге яр болсын! – деди. Бирақ шәкиртлер әрўақ көрип турмыз деп ойлап, таң қалысып, қатты қорқысты. Ийса оларға: – Неге ҳайран қалып турсызлар? Неге кеўиллериңизге бундай гүманлы ойлар келеди? Мениң қолларыма ҳәм аяқларыма қараңлар. Бул Мениң Өзиммен. Маған қол тийгизип көриңлер. Әрўақта ет пенен сүйек болмайды, бирақ көрип турғаныңыздай, Менде бар, – деди. Усыны айтып, оларға қолларын ҳәм аяқларын көрсетти. Ал шәкиртлери қуўанысып ҳәм аң-таң болып, еле исенбей турғанда, Ийса олардан: – Бул жерде жейтуғын бир нәрсеңиз бар ма? – деп сорады. Олар Оған писирилген балықтың бир бөлегин берди. Ийса оны алып, олардың көз алдында жеди. Соңынан Ийса оларға: – Сизлер менен бирге болғанымда, Мен туўралы Муўсаның Нызамында, пайғамбарлардың Жазыўларында ҳәм Забурда жазылғанлардың ҳәммеси орынланыўы тийис, деп айтқан едим, – деди. Кейин Мухаддес Жазыўларды түсиниў ушын олардың зейинлерин ашты ҳәм даўам етип оларға былай деди: – Масийх азап шегип, үшинши күни өлимнен қайта тириледи, – деп те жазылған. – Ерусалимнен баслап барлық халықларға Оның аты менен тәўбе етсе, гүналарының кеширилетуғынын жәриялаў тийис. Ал сизлер булардың гүўасысызлар. Мине, Мен Әкемниң ўәде еткенин сизлерге жиберемен. Бирақ сизлер жоқарыдан бул қүдиретти алғанға дейин усы қалада қалыңлар, – деди. Соңынан Ийса шәкиртлерин қаладан сыртқа, Бетанияға дейин апарды. Қолларын көтерип, оларға пәтиясын берди. Пәтиясын берип турғанда олардан узақласып, аспанға алынды. Шәкиртлер Ийсаға тәжим етип, үлкен қуўаныш пенен Ерусалимге қайтып келди. Қудайды алғыслап, ҳәмме ўақыт Ибадатханада болды. Ең баста Сөз бар еди. Сөз Қудай менен бирге еди. Сөз Қудай еди. Ең бастан-ақ Ол Қудай менен бирге еди. Ҳәмме нәрсе Ол арқалы жаратылды. Олсыз ҳеш нәрсе жаратылған емес. Онда өмир бар еди. Өмир адамлардың нуры еди. Нур қараңғылықта жарқырайды, қараңғылық оны жеңе алмады. Қудай тәрепинен жиберилген Яқыя атлы бир адам бар еди. Ол нур ҳаққында гүўалық бериўге ҳәм өзиниң гүўалығы арқалы ҳәммени исендириўге келди. Оның өзи нур емес еди, бирақ ол нур ҳаққында гүўалық бериўге жиберилген еди. Ҳәмме адамды жақты қылатуғын ҳақыйқый нур дүньяға келди. Сөз дүньяда еди. Дүнья Ол арқалы жаратылған еди, бирақ дүнья Оны танымады. Өз жерине келди, бирақ Өз халқы Оны қабыл етпеди. Бирақ Ол Өзин қабыл еткенлерге, атына исенгенлердиң ҳәммесине Қудайдың балалары болыў ҳуқықын берди. Олар қаннан да, денениң қәлеўинен де, я адамның қәлеўинен де емес, ал Қудайдан туўылды. Сөз адам болып арамызда жасады. Бизлер Оның уллылығын, Әкеден келген, мийримге ҳәм ҳақыйқатқа толы болған жалғыз Улдың уллылығын көрдик. Яқыя Ол ҳаққында бәлент даўыс пенен гүўалық берип былай деди: – «Мениң изимнен Келиўши меннен уллы. Себеби Ол меннен бурын бар еди», – деп айтқан Адамым – Усы. Оның толылығынан ҳәммемиз мийрим үстине мийрим алдық. Өйткени Мухаддес Нызам Муўса арқалы берилген еди, бирақ мийрим ҳәм ҳақыйқат Ийса Масийх арқалы келди. Ҳеш ким ҳеш қашан Қудайды көрген емес. Бирақ Оны Әкениң қушағындағы Өзи Қудай болған жалғыз Ул танытты. Яҳудий басшылары Ерусалимнен руўханийлер менен лебийлилерди жиберип, Яқыядан: «Сен кимсең?» деп сорағанда, оның гүўалығы мынадай болды. Ол тән алды, танбады. «Мен Масийх емеспен», – деп ашық мойынлады. Олар және Яқыядан: – Ондай болса, сен кимсең? Илияссаң ба? – деп сорады. – Ол емеспен, – деди Яқыя. – Сен сол пайғамбармысаң? – деп сорады олар. – Яқ, – деп жуўап берди ол. Сонда олар Яқыяға: – Кимсең, айт, бизлерди жибергенлерге бир жуўап берейик. Өзиң ҳаққында не дейсең? – деди. Яқыя: – Ийшая пайғамбардың айтқанындай мен: «Ийемиздиң жолын дүзетиңлер», – деп шөлде бақырған даўыспан, – деди. Яқыя оларға былай деп жуўап берди: – Мен суў менен шомылдыраман, бирақ араңызда сизлер танымайтуғын Биреў турыпты. Меннен соң киятырған Адам – Усы. Мен Оның аяқ кийиминиң баўын шешиўге де ылайықлы емеспен. Булардың ҳәммеси Иордан дәрьясының арғы жағасындағы Бетанияда, Яқыяның шомылдырып жүрген жеринде болды. Ертеңине Яқыя өзине қарай киятырған Ийсаны көргенде былай деди: – Мине, дүньяның гүнасын Өзине алатуғын Қудайдың Қозысы! «Меннен кейин бир Адам киятыр. Ол меннен уллы. Себеби Ол меннен бурын бар еди», – деп айтқаным Усы. Мениң өзим Оны билмейтуғын едим, бирақ Израилдың Оны таныўы ушын мен суў менен шомылдырыўға келдим. Яқыя гүўалық берип және былай деди: – Мухаддес Руўхтың кептер пишининде аспаннан түсип, Оның үстинде турғанын көрдим. Мен Оны билмейтуғын едим. Бирақ, мени суў менен шомылдырыў ушын жиберген Қудай маған: «Мухаддес Руўхтың түсип, кимниң үстинде турғанын көрсең, Мухаддес Руўх пенен шомылдыратуғын Сол», – деген еди. Мен буны көрип: «Бул – Қудайдың Улы» деп гүўалық бердим. Ертеңине Яқыя және шәкиртлериниң екеўи менен бирге турған еди. Ол өтип баратырған Ийсаны көрип: – Мине, Қудайдың Қозысы! – деди. Еки шәкирт оның бул сөзлерин еситип, Ийсаның изине ерди. Ийса артына бурылып, изинен киятырғанларды көргенде, олардан: – Не излеп жүрсизлер? – деп сорады. – Қай жерде жасайсаң, Рәбби? – деди олар. Рәбби – «устаз» дегенди билдиреди. – Келип көриңлер, – деди Ийса. Олар барып, Ийсаның қай жерде жасайтуғынын көрди ҳәм сол күни Оның менен қалды. Саат төртлер шамасында еди. Яқыяның сөзлерин еситип, Ийсаның изине ерген еки адамның бири Шимон Петрдиң туўысқаны Андрей еди. Андрей дәслеп өз туўысқаны Шимонды излеп таўып, оған: – Бизлер Масийхты таптық, – деди. Масийх – Қудай ўәде еткен Қутқарыўшы. Андрей оны Ийсаға алып келди. Ийса оған қарап: – Сен Юхан улы Шимонсаң. Сен Кифа деп аталасаң, – деди. Кифа – бул Петрдиң басқа аты. Келеси күни Ийса Галилаға бармақшы болды. Филипти таўып, оған: – Изиме ер, – деди. Филип те Андрей менен Петр сыяқлы Бетсайда қаласынан еди. Филип Натаниелди таўып, оған: – Бизлер Муўса Мухаддес Нызамда ҳәм пайғамбарлар да өз Жазыўларында жазған Адамды, Юсуптиң Улы, насыралы Ийсаны таптық, – деди. Натаниел оған: – Насырадан жақсы нәрсе шығар ма еди? – деди. – Келип көр, – деди Филип. Ийса Натаниелдиң Өзине жақынласып киятырғанын көрип, ол ҳаққында былай деди: – Мине, ишинде ҳийлеси жоқ, нағыз израиллы. Натаниел Ийсадан: – Мени қаяқтан таныйсаң? – деп сорады. – Филип сени шақырмастан бурын, сени әнжир ағашының астында көрдим, – деп жуўап берди Ийса. Натаниел Ийсаға: – Устаз, Сен Қудайдың Улысаң, Сен Израилдың Патшасысаң! – деди. Ийса оған: – Сени әнжир ағашының астында көргенимди айтқаным ушын исенип атырсаң ба? Булардан да уллы ислерди көресең! – деди. Ийса және: – Сизлерге шынын, ҳақыйқатын айтаман: аспанның ашылғанын, Қудайдың периштелериниң Адам Улының алдына келип-кетип атырғанын көресизлер, – деди. Еки күн өткеннен соң, Галиланың Кана қаласында үйлениў тойы болды. Ийсаның анасы сол жерде еди. Ийса менен шәкиртлери де тойға мирәт етилген еди. Шарап таўысылғанда, Ийсаның анасы Оған: – Олардың шарабы таўысылды, – деди. Ийса оған: – Апа, бул Мениң жумысым емес. Мениң ўақтым еле келген жоқ, – деди. Ийсаның анасы хызметшилерге: – Ол сизлерге не десе де, соны ислеңлер, – деди. Сол жерде диний әдет бойынша яҳудийлер тазаланыў ушын қолланатуғын, ҳәр қайсысының сыйымлылығы еки-үш метрета алатуғын алты тас гүзе бар еди. Ийса хызметшилерге: – Гүзелерди суўға толтырыңлар, – деди. Олар гүзелерди аўзына дейин толтырды. Сонда Ийса хызметшилерге: – Енди буннан алып, той басқарыўшыға апарыңлар, – деди. Олар алып барды. Той басқарыўшы шарапқа айланған суўды татып көрди. Оның қаяқтан келгенин билмеди, тек алып келген хызметшилер ғана билетуғын еди. Той басқарыўшы күйеўди шақырып: – Ҳәр бир адам алдын жақсы шарапты, адамлар мәс болғаннан соң пәсирегин береди. Бирақ сен жақсы шарапты ҳәзирге дейин сақлапсаң-ғо, – деди. Ийса бул биринши кәраматлы белгисин Галиланың Кана қаласында көрсетип, Өз уллылығын аян етти. Шәкиртлери де Оған исенди. Буннан кейин Ийса анасы, туўысқанлары ҳәм шәкиртлери менен Капарнаҳум қаласына келди ҳәм ол жерде бир неше күн қалды. Яҳудийлердиң Қутқарылыў байрамы жақынласып қалғанда, Ийса Ерусалимге кетти. Ибадатханада ири қара мал, қой ҳәм кептер сатыўшыларды, сол жерде отырған ақша алмастырыўшыларды көрди. Ийса арқаннан қамшы ислеп, барлық саўдагерлерди, қойларды ҳәм ири қара малларды Ибадатханадан қуўып шығарды. Ақша алмастырыўшылардың ақшаларын шашып, столларын аўдарып таслады. Ол кептер сатыўшыларға: – Мыналарды бул жерден жоқ етиңлер, Әкемниң Үйин базарға айландырмаңлар! – деди. Сонда шәкиртлери: «Сениң Үйиңе болған ықласым ишимди жейди», – деп айтылған Мухаддес Жазыўдағы сөзлерди еслерине түсирди. Яҳудий басшылары Ийсадан: – Буларды ислеўге бийлигиң бар екенин бизлерге қандай кәраматлы белги менен дәлиллей аласаң? – деп сорады. Ийса оларға жуўап берип: – Бул Ибадатхананы бузыңлар, Мен оны үш күнниң ишинде қайта тиклеймен, – деди. Олар Ийсаға: – Бул Ибадатхана қырық алты жылда қурылған, Сен оны үш күнниң ишинде тиклемекшимисең? – деди. Бирақ Ийсаның Ибадатхана деп айтқаны Өз денеси еди. Ийса өлимнен қайта тирилгеннен соң, шәкиртлери Оның бул сөзлерин еслерине түсирип, Мухаддес Жазыўға ҳәм Ийсаның бул сөзине исенди. Ийса Ерусалимде, Қутқарылыў байрамында болғанда, көплер Ол ислеген кәраматлы белгилерди көрип, Оның атына исенди. Бирақ Ийса ҳәмме адамлардың кеўиллерин билгенликтен, Өзин оларға исенбеди. Оған адам ҳаққында ҳеш кимниң гүўалығының ҳәжети жоқ еди. Өйткени адамның кеўлинде не бар екенин Ол билетуғын еди. Парисейлер арасында яҳудий басшыларының бири болған Никодим атлы бир адам бар еди. Ол бир күни түнде Ийсаға келип, Оған: – Устаз, Сениң Қудайдан келген бир муғаллим екениңди билемиз. Себеби ҳеш ким Қудай оның менен бирге болмаса, Сен ислеп атырған кәраматлы белгилерди ислей алмайды, – деди. Ийса оған: – Саған шынын, ҳақыйқатын айтаман: ким де ким қайтадан туўылмаса, Қудайдың Патшалығын көре алмайды, – деп жуўап берди. Никодим Ийсадан: – Қартайған адам қалай қайтадан туўыла алады? Ол анасының қурсағына екинши мәрте кирип, қайтадан туўыла ала ма? – деп сорады. Ийса оған жуўап берип былай деди: – Саған шынын, ҳақыйқатын айтаман: ким де ким суўдан ҳәм Мухаддес Руўхтан туўылмаса, Қудайдың Патшалығына кире алмайды. Денеден туўылған – дене, Мухаддес Руўхтан туўылған – руўх болады. Саған: «Қайтадан туўылыўың керек», – дегениме ҳайран қалма. Самал қәлеген жеринде еседи, оның даўысын еситесең, бирақ қаяқтан келип, қаяққа кететуғынын билмейсең. Мухаддес Руўхтан туўылған ҳәр бир адам да усындай. Никодим Ийсадан: – Бул қалай болыўы мүмкин? – деп сорады. Ийса оған былай деп жуўап берди: – Сен Израилдың устазы бола тура, усыларды билмейсең бе? Саған шынын, ҳақыйқатын айтаман: бизлер билгенимизди сөйлеймиз, көргенимиз ҳаққында гүўалық беремиз. Ал сизлер бизлердиң гүўалығымызды қабыл етпей атырсызлар. Сизлерге жердеги нәрселер ҳаққында айтқанымда исенбесеңлер, аспандағы нәрселер ҳаққында айтсам, қалай исенесизлер? Аспаннан келген Адам Улынан басқа ҳеш ким аспанға шыққан емес. Муўсаның шөлде жыланды жоқары көтергени сыяқлы, Адам Улы да жоқары көтерилиўи тийис. Сонлықтан Оған исенген ҳәр бир адам мәңгилик өмирге ийе болады. Қудай бул дүньяны соншелли сүйгенликтен, Өзиниң жалғыз Улын берди. Оның Улына исенген ҳәр бир адам набыт болмай, мәңгилик өмирге ийе болады. Қудай Улын бул дүньяны ҳүким етиў ушын емес, ал дүньяны Ол арқалы қутқарыў ушын жиберди. Оған исенген адам ҳүким етилмейди. Ал исенбеген адам әлле қашан ҳүким етилген, өйткени ол Қудайдың жалғыз Улының атына исенбеди. Ҳүким мынадан ибарат: дүньяға нур келди, бирақ адамлардың ислери жаман болғанлықтан, олар нурға қарағанда қараңғылықты жақсы көрди. Жаманлық ислеўши ҳәр бир адам нурды жек көреди ҳәм ислери әшкара болмаўы ушын, нурға келмейди. Бирақ ҳақ ис ислеўши адам ислериниң Қудай алдында исленгени көринсин деп, нурға келеди. Буннан соң, Ийса шәкиртлери менен Яҳудияға келди. Бир неше ўақыт олар менен бирге сол жерде қалып, адамларды шомылдырды. Яқыя да Салимниң қасындағы Айнонда шомылдырып жүрди, себеби ол жерде суў мол еди. Адамлар келип, шомылдырылатуғын еди. Өйткени Яқыя еле қамалмаған еди. Сонда Яқыяның шәкиртлери менен бир яҳудий арасында диний әдет бойынша тазаланыў ҳаққында тартыс пайда болды. Олар Яқыяға келип: – Устаз, Иордан дәрьясының арғы жағасында сениң менен бирге болған, сен гүўалық берген Адам бар-ғо, Сол шомылдырып жүрипти. Ҳәмме адам Оған бармақта, – деди. Яқыя былай деп жуўап берди: – Қудайдан берилмесе, адам өзине ҳеш нәрсе ала алмайды. «Мен Масийх емеспен, мен тек Оның алдынан жиберилгенмен», – деп айтқаныма сизлер гүўасызлар. Келиншек кимге тийисли болса, сол күйеў болады. Бирақ күйеўди тыңлап турған досты оның даўысын еситип, қатты қуўанады. Мен де сондай қуўанышқа толдым. Оның уллыланыўы, ал мениң пәсейиўим тийис. Жоқарыдан келген ҳәммеден уллы. Жерден болған жерге тийисли ҳәм жердеги нәрселер ҳаққында сөйлейди. Ал аспаннан келген ҳәммеден уллы. Ол көргени ҳәм еситкени ҳаққында гүўалық береди, бирақ гүўалығын ҳеш ким қабыл етпейди. Оның гүўалығын қабыл еткен Қудайдың ҳақ екенин тастыйықлайды. Қудай тәрепинен жиберилген Қудайдың сөзлерин сөйлейди. Себеби Қудай Руўхын өлшеўсиз береди. Әке Өз Улын сүйеди ҳәм ҳәмме нәрсени Оның қолына тапсырған. Улға исенген адам мәңгилик өмирге ийе болады. Улды тыңламаған адам өмир көрмейди, ал Қудайдың ғәзеби оның үстинде қалады. Баратырып, Самария арқалы өтиўи керек еди. Солай етип, Ол Самарияның Сихар деп аталған қаласына келди. Бул қала Яқыптың өз баласы Юсупке берген жерине жақын еди. Сол жерде Яқыптың қудығы да бар еди. Ийса жол жүрип шаршағанлықтан, қудықтың қасында отырды. Саат он екилер шамасында еди. Сол ўақытта самариялы бир ҳаял суў алыўға келди. Ийса оған: – Маған ишиўге суў бер, – деди. Ал Ийсаның шәкиртлери азық-аўқат сатып алыў ушын қалаға кеткен еди. Самариялы ҳаял: – Сен яҳудийсең, ал мен самариялы ҳаялман. Қалай меннен суў сорап турсаң? – деди. Өйткени яҳудийлер самариялылар менен қарым-қатнас жасамайды. Ийса ҳаялға: – Егер сен Қудайдың сыйын ҳәм «Маған ишиўге суў бер», – деп айтып турғанның ким екенин билгениңде, сениң өзиң Оннан сорар едиң, Ол саған тири суў берер еди, – деп жуўап берди. – Мырза! Сенде суў алатуғын ҳеш нәрсе жоқ-ғо, қудық болса терең. Сен тири суўды қаяқтан аласаң? Сен бул қудықты бизлерге берген, өзи де, балалары да, маллары да оннан суў ишкен, бабамыз Яқыптан уллымысаң? – деди ҳаял. Ийса ҳаялға былай деп жуўап берди: – Бул суўдан ишкен ҳәр бир адам және шөллейди. Бирақ Мен беретуғын суўдан ишкен ҳәр бир адам мәңгиге шөллемейди. Керисинше, Мен беретуғын суў оның ишинде мәңгилик өмир беретуғын тири булаққа айланады. Ҳаял Ийсаға: – Мырза, енди шөллемеўим ушын ҳәм суў алыўға бул жерге келмеўим ушын, усы суўдан маған бер, – деди. – Барып, күйеўиңди бул жерге шақырып кел, – деди Ийса. Ҳаял Оған: – Мениң күйеўим жоқ, – деп жуўап берди. – Күйеўим жоқ деп, сен дурыс айттың. Сениң бес күйеўиң болды. Ҳәзир бирге жасап атырған адамың да күйеўиң емес. Буны сен дурыс айттың, – деди Ийса. Ҳаял Оған: – Мырза, Сениң пайғамбар екениңе көзим жетип тур. Ата-бабаларымыз бул таўда сыйынды, бирақ сизлер: «Сыйыныўға тийисли жер Ерусалимде», – дейсизлер, – деди. Ийса оған былай деди: – Ҳаял, Маған исен, Қудай Әкеге бул таўда да, Ерусалимде де сыйынбайтуғын ўақыт киятыр. Сизлер билмейтуғыныңызға сыйынасызлар, ал бизлер билетуғынымызға сыйынамыз. Себеби қутқарылыў яҳудийлерден. Бирақ, ҳақыйқый сыйыныўшылардың Қудай Әкеге руўх ҳәм ҳақыйқатлық пенен сыйынатуғын ўақты келеди. Әне, сол ўақыт ҳәзир келди. Қудай Әке де Өзине усылай сыйынатуғынларды излеп атыр. Қудай – Руўх, Оған сыйынатуғынлар да руўх ҳәм ҳақыйқатлық пенен сыйыныўы тийис. Ҳаял Ийсаға: – Масийхтың келетуғынын билемен. Ол келгенде, бизлерге ҳәммесин билдиреди, – деди. Масийх «майланған» дегенди билдиреди. Ийса оған: – Сениң менен сөйлесип турған Мен – Солман, – деди. Сол ўақытта Ийсаның шәкиртлери келди ҳәм Оның бир ҳаял менен сөйлесип турғанын көрип, ҳайран қалысты. Бирақ олардың ҳеш қайсысы: «Сен оннан не сорап турсаң?» ямаса «Оның менен неге сөйлесип турсаң?» – деп сорамады. Сонда ҳаял гүзесин қалдырып, қалаға кетти ҳәм адамларға: – Келиңлер, маған ислеген ислеримниң ҳәммесин айтып берген Адамды көриңлер. Ол Масийх емес пе екен? – деди. Адамлар қаладан шығып, Ийсаға қарай жүрди. Соның арасында шәкиртлери Ийсадан өтинип: – Устаз, аўқат же! – деди. Бирақ Ийса оларға: – Менде сизлер билмейтуғын аўқат бар, – деди. Шәкиртлер бир-бирине: – Мүмкин, биреў Оған аўқат әкелген шығар? – дести. Бирақ Ийса оларға былай деди: – Мениң аўқатым – Мени Жибергенниң еркин орынлаў ҳәм Оның исин тамамлаў. Сизлер: «Жыйын-теримге еле төрт ай бар», – деп айтпайсызлар ма? Бирақ, сизлерге айтатуғыным: көзлериңизди ашып, егинзарға қараңлар. Олар писип жетилисип, жыйын-теримге таяр тур. Орақшы өз ҳақын алады ҳәм мәңгилик өмир ушын зүрәәт жыйнайды. Солай етип, еккен де, орған да бирге қуўанады. «Биреўи егеди, басқасы орады», – деген нақыл усыған туўры келеди. Мен сизлерди өзлериңиз мийнет етпеген зүрәәтти орыўға жибердим. Басқалар мийнет еткен еди, ал сизлер олардың мийнетиниң зүрәәтин алдыңлар. «Ол маған ислеген ислеримниң ҳәммесин айтып берди», – деген ҳаялдың гүўалығы себепли, сол қаладағы самариялылардың көбиси Ийсаға исенди. Сонлықтан самариялылар Ийсаға келип, өзлери менен қалыўды өтинди. Ол сол жерде еки күн қалды. Ийсаның сөзин еситип, және де көбирек адамлар исенди. Олар ҳаялға: – Бизлер енди сениң сөзлериң себепли емес, ал Оның сөзлерин өзлеримиз еситип, Оның ҳақыйқаттан да дүньяның Қутқарыўшысы екенин билгенимиз себепли исенемиз, – деди. Еки күн өткеннен соң, Ийса сол жерден шығып, Галилаға кетти. Ийсаның Өзи: «Пайғамбар өз ўатанында қәдирсиз», – деп айтқан еди. Ол Галилаға келгенде, галилалылар Оны жыллы жүзлилик пенен қабыл алды. Өйткени олар да Ерусалимдеги Қутқарылыў байрамына барып, Ийсаның сол жерде ислеген барлық ислерин көрген еди. Ийса және Өзи суўды шарапқа айландырған Галиланың Кана қаласына келди. Сол жерде патшаның бир хызметкери болып, оның улы Капарнаҳумда аўырып атырған еди. Ол Ийсаның Яҳудиядан Галилаға келгенин еситип, Оған барды. Келип, өлим төсегинде жатырған улына шыпа бериўди Ийсадан өтинди. Ийса оған: – Сизлер кәраматлы белгилерди ҳәм таң қаларлық нәрселерди көрмегенше исенбейсизлер! – деди. Патша хызметкери Ийсаға: – Мырза, улым өлип қалмастан бурын келе гөр! – деди. Ийса оған: – Бар, улың жасайды, – деди. Ол адам Ийсаның сөзине исенип, кетти. Жолда киятырғанда оны хызметшилери қарсы алып, оған баласының тири қалғанын айтты. Ол хызметшилеринен баласының аўҳалының саат нешеде жеңиллескенин сорағанда, олар: – Кеше түски саат бирде ыссылығы түсти, – деди. Сонда баланың әкеси буның: «Улың жасайды», – деп Ийса айтқан ўақытта болғанын билип, оның өзи ҳәм шаңарағындағылардың ҳәммеси исенди. Бул – Ийсаның Яҳудиядан Галилаға келгеннен соң ислеген екинши кәраматлы белгиси еди. Буннан соң, яҳудийлердиң бир байрамы болып, Ийса Ерусалимге кетти. Ерусалимдеги Қой дәрўазасы қасында еврейше Бейтзата деп аталған бес айўанлы бир ҳәўиз бар еди. Сол жерде отыз сегиз жылдан бери кесел болған бир адам бар еди. Ийса оның жатырғанын көргенде, узақ ўақыттан бери усы аўҳалда екенин билип, оннан: – Тәўир болыўды қәлейсең бе? – деп сорады. Кесел адам Оған: – Мырза, суў қозғалғанда, мени ҳәўизге түсиретуғын ҳеш кимим жоқ. Мен бараман дегенше, басқа адам меннен бурын түсип алады, – деди. Ийса оған: – Орныңнан тур, төсегиңди ал да, жүр, – деди. Ол адам сол ўақытта-ақ шыпа тапты ҳәм төсегин алып жүрип кетти. Бул Шаббат күни еди. Сонлықтан яҳудий басшылары шыпа тапқан адамға: – Бүгин Шаббат күни-ғо, төсегиңди алып жүриўге болмайды, – деди. Бирақ, сол адам оларға былай деп жуўап берди: – Маған шыпа берген Адам: «Төсегиңди ал да, жүр», – деди. – Саған: «Төсегиңди ал да, жүр», – деген Адам ким? – деп сорады олар. Ал шыпа тапқан адам Оның ким екенин билмейтуғын еди. Себеби Ийса сол жердеги халықтың арасында көринбей қалған еди. Соңынан Ийса сол адамды Ибадатханада ушыратып қалды ҳәм оған: – Мине, сен шыпа таптың. Саған еле де жаманырақ нәрсе болмаўы ушын, буннан былай гүна ислеме, – деди. Сол адам барып, өзине шыпа берген Адамның Ийса екенин яҳудий басшыларына айтып берди. Бундай ислерди Шаббат күни ислегени ушын, яҳудий басшылары Ийсаны қуўдалай баслады. Бирақ Ийса оларға былай деп жуўап берди: – Әкем усы күнге дейин мийнет етип киятыр, Мен де мийнет етип атырман. Сол себепли яҳудий басшылары Оны өлтириў ушын және де көбирек ҳәрекет етти. Өйткени Ол тек Шаббат күнин бузып ғана қоймай, Қудайды Әкем деп, Өзин Қудайға теңлестирген еди. Ийса яҳудийлерге былай деди: – Сизлерге шынын, ҳақыйқатын айтаман: Ул Әкениң қылған ислерин көрмегенше, Өзлигинен ҳеш нәрсе ислей алмайды. Әке нени ислесе, Улы да соны ислейди. Себеби Әке Улын сүйеди ҳәм ислегенлериниң ҳәммесин Оған көрсетеди. Сизлерди ҳайран қалдыратуғын булардан да уллырақ ислерди Оған көрсетеди. Әкениң өлилерди тирилтип, оларға өмир бергени сыяқлы, Улы да қәлеген адамына өмир береди. Әке ҳеш кимди ҳүким қылмайды, Ол пүткил ҳүкимди Улына тапсырған. Солай етип, ҳәмме адам Әкени ҳүрмет еткени сыяқлы, Улды да ҳүрмет етсин. Улды ҳүрмет етпеген Оны жиберген Әкени де ҳүрмет етпеген болады. Сизлерге шынын, ҳақыйқатын айтаман: Мениң сөзлеримди тыңлап, Мени Жибергенге исенген адамда мәңгилик өмир бар. Ол ҳүким етилмей, өлимнен өмирге өтти. Сизлерге шынын, ҳақыйқатын айтаман: өлилердиң Қудайдың Улының даўысын еситетуғын ўақты келеди ҳәм ол ҳәзир келди де. Оның даўысын еситкенлер тириледи. Өйткени Әкениң Өзи өмирдиң тийкары болғаны сыяқлы, Улдың Өзине де өмирдиң тийкары болыўды инам етти. Оған ҳүким етиў бийлигин де берди. Себеби Ол – Адам Улы. Буған ҳайран қалмаңлар. Қәбирдегилердиң ҳәммесиниң Оның даўысын еситетуғын ўақты киятыр. Олар қәбирлерден шығады. Жақсылық қылғанлар жасаў ушын, жаманлық қылғанлар ҳүким етилиў ушын қайта тириледи. Мен Өзлигимнен ҳеш нәрсе ислей алмайман. Қалай еситсем, солай ҳүким қыламан ҳәм Мениң ҳүкимим әдил. Өйткени Мен Өз еркимди емес, ал Мени жиберген Әкемниң еркин орынлайман. Егер Мен Өзим туўралы Өзим гүўалық берсем, гүўалығым ҳақыйқый болмайды. Бирақ Мен туўралы гүўалық бериўши басқа Биреў бар, Оның Мен туўралы берип атырған гүўалығының ҳақыйқат екенин билемен. Сизлер Яқыяға адамларды жибердиңлер, ол ҳақыйқат ҳаққында гүўалық берди. Мен адамның гүўалығына мүтәж болмасам да, буларды сизлердиң қутқарылыўыңыз ушын айтып атырман. Яқыя – жанып, нур шашып турған шыра еди. Сизлер оның нурында аз ўақыт қуўаныўды қәледиңлер. Бирақ Менде Яқыяникинен уллырақ гүўалық бар. Себеби Әкемниң Маған орынлаўым ушын тапсырған ислери, усы ислеп атырған ислеримниң өзи Мени Әкемниң жибергени ҳаққында гүўалық берип атыр. Мени жиберген Әкемниң Өзи Мен туўралы гүўалық берип тур. Сизлер ҳеш қашан Оның даўысын да еситпегенсизлер, жүзин де көрмегенсизлер. Оның сөзлери де сизлерде жайласпайды, өйткени сизлер Оның Жибергенине исенбей атырсызлар. Сизлер Мухаддес Жазыўларды изертлейсизлер, себеби олар арқалы мәңгилик өмирге ийе боламыз, деп ойлайсызлар. Ал олар Мен туўралы гүўалық береди. Бирақ сизлер мәңгилик өмирге ийе болыў ушын, Маған келиўди қәлемейсизлер. Мен адамлардан мақтаў қабыл қылмайман. Бирақ сизлерди билемен, жүрегиңизде Қудайға деген сүйиспеншилик жоқ. Мен Әкемниң атынан келсем де, Мени қабыл етпей атырсызлар. Егер басқа биреў өз аты менен келсе, оны қабыл етесизлер. Сизлер бир-бириңизден мақтаў еситиўди жақсы көресизлер, бирақ жалғыз Қудайдың мақтаўына ерисиўге умтылмайсызлар. Олай болса, Маған қалай исене аласызлар? Мени Әкемниң алдында сизлерди айыплайды, деп ойламаңлар. Сизлерди айыплаўшы өзлериңиз үмит ететуғын Муўса болады. Муўсаға исенгениңизде, Маған да исенер едиңлер. Өйткени ол Мен туўралы жазған еди. Бирақ Муўсаның Жазыўларына исенбесеңлер, Мениң сөзлериме қалай исенесизлер? Буннан соң, Ийса Галила, яғный Тиберия көлиниң арғы жағасына өтти. Оның аўырыўларға шыпа бериў арқалы ислеген кәраматлы белгилерин көргенликтен, көп халық изине ерди. Ийса таўға шығып, шәкиртлери менен бирге сол жерде отырды. Яҳудийлердиң Қутқарылыў байрамы жақынлап қалған еди. Ийса басын көтерип, Өзине қарай көп халықтың киятырғанын көрип, Филиптен: – Бул адамларды аўқатландырыў ушын нанды қаяқтан сатып аламыз? – деп сорады. Ийса бул гәпти оны сынаў ушын айтты. Себеби Ол не ислейжақ екенин Өзи билетуғын еди. Филип Оған: – Олардың ҳәр бирине аз-маз берсек те, еки жүз динарлық нан жетпейди, – деп жуўап берди. Шәкиртлеринен бири, Шимон Петрдиң туўысқаны Андрей Ийсаға: – Бул жерде бир балада бес арпа наны менен еки балық бар. Бирақ усыншама адам ушын булар не болады? – деди. Ийса: – Халықты жерге отырғызыңлар, – деди. Ол жерде шөп көп болғанлықтан, бес мыңға шамалас ер адам жерге жамбаслады. Сонда Ийса нанларды алып, Қудайға шүкирлик етти де, отырғанларға үлестирип берди. Сол сыяқлы, оларға балықларды да қәлегенинше бөлип берди. Ҳәмме жеп тойғанда, Ийса шәкиртлерине: – Аўысқан бөлеклерин жыйнап алыңлар, ҳеш нәрсе зая болмасын, – деди. Солай етип, шәкиртлер адамлар жеген бес арпа нанынан аўысқан бөлеклерди жыйнап, үлкен он еки себет толтырды. Халық Ийса ислеген кәраматлы белгини көрип: – Ҳақыйқаттан да, Бул дүньяға келетуғын пайғамбар екен, – дести. Ийса олардың келип, Өзин патша қылыў ушын зорлық пенен услайжақ екенин билгенде, және жалғыз Өзи таўға шығып кетти. Кеш болғанда, Ийсаның шәкиртлери көлге барды. Олар бир қайыққа минип, көлдиң арғы жағасындағы Капарнаҳумға қарай жол алды. Қараңғы түссе де, Ийса еле олардың қасына келмеген еди. Күшли самал есип, көл толқынлана баслады. Шәкиртлер бес-алты шақырымдай жүзгеннен соң, көлдиң үсти менен жүрип, қайыққа жақынласып киятырған Ийсаны көрип, қорқып қалысты. Бирақ Ийса оларға: – Бул – Мен, қорқпаңлар! – деди. Сонда олар Ийсаны қайыққа миндирмекши болды. Қайық сол ўақытта-ақ олар баратырған жағаға келип тоқтады. Ертеңине көлдиң арғы жағасында қалған халық ол жерде тек бир қайық болғанын, Ийсаның Өзи шәкиртлери менен бирге бул қайыққа минбегенин, ал тек шәкиртлериниң өзлери кеткенин билди. Сонда Ийемиз шүкирлик етип берген нанды халық жеген жердиң жақынына Тибериядан бир неше қайықлар келди. Ийсаның да, шәкиртлериниң де ол жерде жоқ екенин көрген халық қайықларға минди ҳәм Ийсаны излеп, Капарнаҳумға кетти. Олар Ийсаны көлдиң арғы жағасынан таўып, Оннан: – Устаз, Сен бул жерге қашан келдиң? – деп сорады. Ийса оларға жуўап берип: – Сизлерге шынын, ҳақыйқатын айтаман: сизлер Мени кәраматлы белгилер көргениңиз ушын емес, ал нан жеп тойғаныңыз ушын излеп атырсызлар. Сизлер өткинши азық ушын емес, ал мәңгилик өмирге жетелейтуғын азық ушын мийнет етиңлер. Оны сизлерге Адам Улы береди. Өйткени Қудай Әке Оған Өз мөрин басып, бийлик берди, – деди. Олар Ийсадан: – Қудайға унайтуғын ислерди ислеўимиз ушын не қылыўымыз керек? – деп сорады. – Қудайға унайтуғын ис – Оның Жибергенине исениў, – деп жуўап берди Ийса. Олар Ийсаға: – Бизлер көрип, Саған исениўимиз ушын, қандай кәраматлы белги көрсетежақсаң? Не ислейжақсаң? «Жеў ушын оларға аспаннан нан берди», – деп жазылғанындай, ата-бабаларымыз шөлде манна жеген, – деди. Ийса оларға: – Сизлерге шынын, ҳақыйқатын айтаман: сизлерге аспаннан нан берген Муўса емес, ал аспаннан ҳақыйқый нанды сизлерге берип турған – Мениң Әкем. Себеби Қудайдың наны аспаннан келип, дүньяға өмир береди, – деди. Халық Ийсаға: – Мырза, бизлерге бундай нанды ҳәмме ўақыт берип тур, – деди. Ийса оларға былай деди: – Мен – өмир наныман. Маған келген адам ҳеш қашан аш болмайды ҳәм Маған исенген адам ҳеш қашан шөллемейди. Бирақ Мен сизлерге: «Мени көрдиңлер, сонда да Маған еле исенбей атырсызлар», – дедим. Әкемниң Маған бергенлериниң ҳәммеси Маған келеди. Маған келгенлерди ҳеш қашан қуўып шығармайман. Өйткени Мен Өз еркимди емес, ал Мени Жибергенниң еркин орынлаў ушын аспаннан келдим. Оның Маған бергенлериниң ҳеш бирин жойтпаўым, ал ақырғы күнде ҳәммесин тирилтиўим – бул Мени Жибергенниң ерки. Әкемниң ерки – Оның Улын көрип, Оған исенген ҳәр бир адамның мәңгилик өмирге ийе болыўы. Мен оны ақырғы күни тирилтемен. Сонда: «Мен аспаннан келген нанман», – дегени ушын, яҳудийлер Ийсаға наразылық билдире баслады. – Бул – Юсуптиң улы Ийса емес пе? Бизлер Оның ата-анасын таныймыз-ғо. Енди қалай Ол: «Аспаннан келдим», – деп айтып отыр? – дести олар. Ийса оларға былай деп жуўап берди: – Өз ара наразы болмаңлар. Егер Мени Жиберген Әкем алып келмесе, ҳеш ким Маған келе алмайды, ал Маған келгенди ақырғы күни тирилтемен. Пайғамбарлардың Жазыўларында: «Ҳәммеси Қудайдан тәлим алады», – деп жазылған. Әкемнен еситип, Оннан үйренген ҳәр бир адам Маған келеди. Қудайдан Келгеннен басқа ҳеш ким Әкени көрген емес, Әкени тек ғана Ол көрген. Сизлерге шынын, ҳақыйқатын айтаман: исенген адам мәңгилик өмирге ийе. Мен – өмир наныман. Ата-бабаларыңыз шөлде манна жесе де, өлип кетти. Бул жерде аспаннан келген бир нан бар, оны жеген адам өлмейди. Мен – аспаннан келген тири нанман. Егер ким де ким бул нанды жесе, мәңги жасайды. Дүньяға өмир бериў ушын, Мен беретуғын бул нан – Өз денем. Сонда яҳудийлер: – Ол қалай бизлерге Өз денесин жеўге бере алады? – деп өз ара тартыса баслады. Ийса оларға былай деди: – Сизлерге шынын, ҳақыйқатын айтаман: Адам Улының денесин жеп, қанын ишпесеңлер, сизлерде өмир болмайды. Мениң денемди жеп, қанымды ишкен адамда мәңгилик өмир бар ҳәм Мен оны ақырғы күни тирилтемен. Себеби Мениң денем – ҳақыйқый азық, қаным – ҳақыйқый ишимлик. Денемди жеп, қанымды ишкен адам Менде жасайды, Мен онда жасайман. Мени тири Әкем жибергендей ҳәм Мениң Әкем арқалы жасап атырғанымдай, Мениң денемди жеген адам да Мен арқалы жасайды. Аспаннан түскен нан, мине – усы. Бул нан ата-бабаларыңыз жеген маннаға уқсамайды. Олар өлип кетти, ал бул нанды жеген адам мәңги жасайды. Ийса бул сөзлерди Капарнаҳумдағы мәжилисханада тәлим бергенде айтты. Шәкиртлериниң көбиси буны еситип: – Қандай қыйын сөзлер! Буны ким қабыллай алады? – деди. Шәкиртлериниң буған наразы болғанын билип, Ийса былай деди: – Бул сөзлер исениўиңизге тосқынлық қылып атыр ма? Егер Адам Улының бурын болған жерине көтерилгенин көрсеңиз ше? Руўх өмир береди, ал дене пайда келтирмейди. Сизлерге айтқан сөзлерим руўх ҳәм өмир. Бирақ араңызда исенбейтуғынлар бар. Өйткени Ийса кимлердиң исенбейтуғынын ҳәм кимниң Өзине сатқынлық ислейтуғынын бурыннан-ақ билетуғын еди. Ийса және: – «Әкем жол қоймаса, ҳеш ким Маған келе алмайды», – деп сол себепли айтқан едим, – деди. Сол ўақыттан баслап, Ийсаның шәкиртлериниң көбиси кетип қалып, енди Оның менен жүрмейтуғын болды. Сонда Ийса он еки шәкиртинен: – Сизлер де кетпекшимисиз? – деп сорады. Шимон Петр жуўап берип: – Ийем, бизлер кимге барамыз? Сенде мәңгилик өмир сөзлери бар. Бизлер Сениң Қудайдың Мухаддеси екениңе исенемиз ҳәм буны билемиз, – деди. Ийса оларға: – Сизлерди, он екини таңлап алған Өзим емес пе? Бирақ араңыздағы бириңиз – шайтан, – деди. Ол Шимон улы Яҳуда Исқариот ҳаққында айтқан еди. Себеби Яҳуда он екиниң бири болса да, кейин Ийсаға сатқынлық иследи. Соңынан Ийса Галила бойлап жүрди, өйткени яҳудий басшылары Оны өлтирмекши болғанлықтан, Ол Яҳудияда жүриўди қәлемеди. Яҳудийлердиң Қос байрамы жақынлап қалған еди. Сонда Ийсаның инилери Оған: – Бул жерден кетип, Яҳудияға бар. Сениң ислеп атырған ислериңди шәкиртлериң де көрсин. Себеби өзин ашық танытпақшы болған адам жасырын ис ислемейди. Егер Сен усындай ислер ислеп атырған болсаң, Өзиңди дүньяға көрсет, – деди. Өйткени Оған, ҳәтте, инилери де исенбейтуғын еди. Ийса оларға: – Мен ушын ылайықлы ўақыт еле келмеди. Ал сизлер ушын ҳәр қандай ўақыт қолайлы. Дүнья сизлерди жек көре алмайды, бирақ Мени жек көреди. Себеби Мен оның ислериниң жаман екенлиги ҳаққында гүўалық берип жүрмен. Сизлер байрамға барыңлар. Мен ҳәзирше бул байрамға бармайман, өйткени Мениң ўақтым еле толмады, – деди. Ийса оларға усыларды айтып, Галилада қалды. Бирақ инилери байрамға кеткеннен соң, Ийсаның Өзи де барды. Ашық түрде емес, ал жасырын барды. Яҳудий басшылары Ийсаны байрамда излеп: «Ол қаяқта?» – деп сорады. Халық арасында Ол ҳаққында көп сыбырлы сөзлер болды. Биреўлер: «Ол жақсы Адам», – десе, басқалар: «Яқ, Ол халықты жолдан азғырып атыр», – деди. Бирақ яҳудий басшыларынан қорққанлықтан, ҳеш ким Ол ҳаққында ашық сөйлей алмайтуғын еди. Байрамның ярымы өткенде Ийса Ибадатханаға кирип, тәлим бере баслады. Яҳудий басшылары: – Бул Адам ҳеш оқымаған болса да, усыншама билимди қаяқтан алған? – деп таң қалысты. Ийса оларға жуўап берип былай деди: – Мениң тәлиматым Өзимдики емес, ал Мени Жибергендики. Ким де ким Қудайдың еркин орынлағысы келсе, бул тәлиматтың Қудайдан ба ямаса Мен Өзлигимнен айтып атырман ба, билип алады. Өз атынан сөйлеўши өзине уллылық излейди, ал Өзин Жибергенниң уллылығын излеўши – ҳақыйқатшыл, Онда жалған жоқ. Муўса сизлерге Мухаддес Нызамды бермеди ме? Бирақ ҳеш бириңиз де Мухаддес Нызамды орынламайсызлар. Мени не ушын өлтирмекшисизлер? Халық: – Сени жин урған ба? Ким Сени өлтирмекши? – деди. Ийса сөзин даўам етип, оларға былай деди: – Мен бир ис иследим, ҳәммеңиз буған ҳайран қалып атырсызлар. Муўса сизлерге сүннетти буйырғанлықтан, сизлер Шаббат күнинде де баланы сүннет етесизлер. Бирақ ҳақыйқатында, сүннет Муўсадан емес, ал оннан да алдынғы ата-бабаларыңыздан қалған. Муўсаның Нызамы бузылмасын деп, бала Шаббат күни болса да сүннет қылынады екен, неге сизлер Маған Шаббат күни бир адамға толық шыпа бердиң, деп ашыўланасызлар? Сыртқы көриниске қарап ҳүким етпеңлер, ал әдиллик пенен ҳүким шығарыңлар. Сонда айырым ерусалимлилер: – Өлтирмекши болып атырғаны усы Адам емес пе? Мине, Ол ашық сөйлеп тур, ал олар Оған ҳеш нәрсе деп атырған жоқ. Мүмкин, басшылар Оның Масийх екенин ҳақыйқаттан да тән алған шығар? Бирақ бизлер бул Адамның қаяқтан келгенин билемиз. Ал Масийх келгенде, Оның қаяқтан келгенин ҳеш ким билмейди, – дести. Сол ўақытта Ибадатханада тәлим берип турған Ийса бәлент даўыс пенен былай деди: – Сизлер Мени ҳәм Мениң қаяқтан екенимди билесизлер. Мен Өз-Өзимнен келгеним жоқ. Мени Жиберген Ҳақ, сизлер Оны билмейсизлер. Бирақ Мен Оны билемен, себеби Мен Оннан келдим, Мени Ол жиберди. Сонда олар Ийсаны услаўға тырысты, бирақ ҳеш ким Оған қол тийгизбеди. Өйткени Оның ўақты еле келмеген еди. Ал халық арасында көп адамлар Оған исенип: – Масийх келгенде, бул Адамнан да көбирек кәраматлы белгилер ислер ме екен? – деди. Парисейлер Ийса ҳаққында халық арасындағы бул сөзлерди еситти. Сонлықтан олар ҳәм бас руўханийлер Ийсаны услаў ушын сақшыларды жиберди. Ийса былай деди: – Мен сизлер менен бирге аз ўақыт боламан, соңынан Мени Жибергенге қайтып бараман. Мени излейсизлер, бирақ таппайсызлар. Мен болатуғын жерге сизлер келе алмайсызлар. Сонда яҳудий басшылары өз ара: – Бул Адам бизлер таба алмайтуғындай қаяққа бармақшы? Ол греклер арасына тарқалып кеткен яҳудийлерге барып, греклерге тәлим бермекши ме? «Мени излейсизлер, бирақ таппайсызлар. Мен болатуғын жерге сизлер келе алмайсызлар», – деген сөзлер нени аңлатады екен? – дести. Байрамның соңғы, уллы күнинде Ийса орнынан турып, бәлент даўыс пенен былай деди: – Ким де ким шөллесе, Маған келип ишсин. Мухаддес Жазыўда айтылғандай, Маған исенген адамның ишинен тири суў дәрья болып ағады. Ийса бундай деп, Өзине исенетуғынлар алатуғын Мухаддес Руўх ҳаққында айтқан еди. Себеби Ол еле уллылыққа ериспегенликтен, оларға Мухаддес Руўх еле берилмеген еди. Халық арасынан айырымлар бул сөзлерди еситип: – Бул – ҳақыйқаттан да Пайғамбар, – деди. Басқалары: «Бул – Масийх», – деди. Ал гейбиреўлери: «Яқ, Масийх Галиладан келетуғын ба еди? Мухаддес Жазыўда Масийх Даўыттың урпағынан болып, Даўыттың ана журты Бейтлеҳем аўылынан келетуғыны жазылған емес пе?» – деди. Солай етип, Ийса себепли халық арасында бөлиниў пайда болды. Олардың гейбиреўлери Оны усламақшы болды, бирақ ҳеш ким Оған қол тийгизбеди. Сақшылар қайтып келгенде, бас руўханийлер менен парисейлер олардан: – Неге Оны алып келмедиңлер? – деп сорады. Сақшылар жуўап берип: – Ҳеш ким ҳеш қашан бул Адам сыяқлы сөйлеген емес, – деди. Парисейлер оларға: – Сизлер де алдандыңыз ба? Басшылардан ямаса парисейлерден Оған исенген адам болды ма, сирә? Бирақ, Мухаддес Нызамды билмейтуғын бул халық нәлет етилген, – деди. Олардың бири, бурын Ийсаға келген Никодим атлы адам оларға: – Нызамымыз бойынша, дәслеп адамды тыңламай турып, оның не ислегенин билместен, ҳүким етиўге бола ма? – деди. Оған: – Сен де Галиладансаң ба? Мухаддес Жазыўды жақсылап оқы, сонда Галиладан пайғамбар шықпайтуғынын билесең, – деди олар. Соңынан ҳәммеси үйлерине тарқасты. Ал Ийса Зәйтүн таўына кетти. Таң атқанда, Ол және Ибадатханаға қайтып барды. Пүткил халық Оның қасына келди ҳәм Ийса отырып, оларға тәлим бере баслады. Сонда диний муғаллимлер менен парисейлер Ийсаның алдына бузықшылық ислеп атырғанда усланған бир ҳаялды алып келди. Ҳаялды ортаға турғызып: – Устаз! Бул ҳаял бузықшылық ислеп атырғанда усланды. Муўса Нызамда бизлерге бундай ҳаялларды тас боран қылыўды буйырған. Сен не дейсең? – деди. Олар бул сөзлерди Ийсаны сынап, Оны айыплайтуғын бир сылтаў табыў ушын айтты. Бирақ Ийса еңкейип, бармағы менен жерге жазып отыра берди. Олар сораўларын даўам ете бергеннен соң, Ийса түргелип: – Араңызда ким гүнасыз болса, сол биринши болып ҳаялға тас атсын, – деди. Соңынан және еңкейип, жерге жаза берди. Олар бул сөзлерди еситкенде, жасы үлкенлеринен баслап, бирим-бирим кете баслады. Ақырында жалғыз Ийса менен ортада турған ҳаял қалды. Ийса орнынан турып, ҳаялға: – Ҳаял! Олар қаяқта? Ҳеш ким сени ҳүким етпеди ме? – деди. – Ҳеш ким, Мырза! – деп жуўап берди ҳаял. Ийса оған: – Мен де сени ҳүким етпеймен, бар, буннан былай гүна ислеме, – деди. Ийса және халыққа былай деди: – Мен – дүньяның нурыман. Ким де ким Маған ерсе, қараңғылықта жүрмейди, ал өмир нурына ийе болады. Сонда парисейлер Ийсаға: – Сен Өзиң ҳаққында Өзиң гүўалық берип атырсаң. Сениң гүўалығың ҳақыйқат емес, – деди. Ийса оларға жуўап берип былай деди: – Мен Өзим ҳаққында Өзим гүўалық берсем де, гүўалығым ҳақыйқат. Өйткени Мен қаяқтан келгенимди ҳәм қаяққа кететуғынымды билемен. Ал сизлер Мениң қаяқтан келгенимди ҳәм қаяққа кететуғынымды билмейсизлер. Сизлер адамның ой-пикири менен ҳүким етесизлер, ал Мен ҳеш кимди ҳүким етпеймен. Егер Мен ҳүким етсем де, Мениң ҳүкимим әдил. Себеби Мен жалғыз емеспен. Мен ҳәм Мени Жиберген Әкем екеўимиз бирге ҳүким етемиз. Сизлердиң Мухаддес Нызамыңызда еки адамның гүўалығының ҳақыйқат екени жазылған-ғо. Мен Өзим ҳаққында Өзим гүўалық беремен ҳәм Мени жиберген Әкем де Мен туўралы гүўалық береди. Сонда олар Ийсадан: – Сениң Әкең қаяқта? – деп сорады. Ийса оларға: – Сизлер Мени де, Мениң Әкемди де билмейсизлер. Егер Мени билгениңизде, Әкемди де билер едиңлер, – деди. Ийса бул сөзлерди Ибадатханада тәлим берип атырып, садақа қутысының қасында айтты. Бирақ ҳеш ким Оны усламады, өйткени Оның ўақты еле келмеген еди. Ийса оларға және: – Мен кетип баратырман. Сизлер Мени излейсизлер. Бирақ өз гүналарыңыз бенен өлесизлер. Мен баратуғын жерге сизлер келе алмайсызлар, – деди. Сонда яҳудий басшылары өз ара: – Ол Өзин Өзи өлтирежақ па екен? Неге: «Мениң баратуғын жериме сизлер келе алмайсызлар», – деп атыр? – дести. Ийса оларға былай деди: – Сизлер төменненсиз, Мен жоқарыданман. Сизлер бул дүньядансыз, ал Мен бул дүньядан емеспен. Сонлықтан Мен: «Сизлер өз гүналарыңыз бенен өлесизлер», – деген едим. Егер Мениң Сол екениме исенбесеңлер, өз гүналарыңыз бенен өлесизлер. Сонда олар Ийсадан: – Сен кимсең? – деп сорады. Ийса оларға: – Бастан-ақ сизлерге ким туўралы айтқан болсам, анық Солман. Сизлер туўралы айтатуғын ҳәм сизлерди ҳүким ететуғын көп нәрселерим бар. Мени Жиберген ҳақыйқат ҳәм Мен Оннан не еситсем, дүньяға соны сөйлеймен, – деди. Олар Ийсаның Әке ҳаққында айтып турғанын түсинбеди. Солай етип, Ийса былай деди: – Адам Улын жоқары көтергениңизде, Мениң Сол екенимди ҳәм Өзлигимнен ҳеш нәрсе ислемегенимди, ал Әкемниң Маған үйреткенлерин айтқанымды билип аласызлар. Мени Жиберген Мениң менен бирге, Ол Мени жалғыз қалдырмады. Өйткени Мен ҳәмме ўақыт Оған унайтуғын ислерди ислеймен. Ийса бул сөзлерди айтқанда, Оған көп адамлар исенди. Сол ўақытта Ийса Өзине исенген яҳудийлерге: – Егер Мениң сөзлерим бойынша жасасаңлар, ҳақыйқый шәкиртлерим боласызлар. Сизлер ҳақыйқатты билип аласызлар, ҳақыйқат сизлерди азат қылады, – деди. – Бизлер – Ибрайымның урпағымыз. Ҳеш қашан ҳеш кимге қул болмағанбыз. Неге: «Азат боласызлар», – деп атырсаң? – деди олар. Ийса оларға жуўап берип былай деди: – Сизлерге шынын, ҳақыйқатын айтаман: гүна ислейтуғын ҳәр бир адам – гүнаның қулы. Қул үйде мәңги қалмайды, ул мәңги қалады. Сонлықтан егер Ул сизлерди азат қылса, ҳақыйқаттан азат боласызлар. Сизлердиң Ибрайымның урпағы екениңизди билемен. Бирақ Мени өлтириўди қәлейсизлер, себеби Мениң сөзим кеўлиңизден орын алмайды. Мен Әкемнен көргенимди айтаман. Ал сизлер әкеңизден еситкениңизди ислейсизлер. Олар Ийсаға жуўап берип: – Бизлердиң бабамыз Ибрайым-ғо, – деди. Ийса оларға: – Егер сизлер Ибрайымның урпақлары болғаныңызда, Ибрайымның ислерин ислер едиңлер. Бирақ енди Мени, Қудайдан еситкен ҳақыйқатты сизлерге айтқан Адамды өлтирежақсызлар. Ибрайым бундай исти ислемеди. Сизлер өз әкеңиздиң ислерин қылып атырсызлар, – деди. – Бизлердиң жалғыз Әкемиз бар, Ол – Қудай. Бизлер некесиз туўылған жоқпыз, – деп жуўап берди олар. Ийса оларға былай деди: – Егер Қудай сизлердиң Әкеңиз болғанда, Мени сүйер едиңлер. Өйткени Мен Қудайдан келдим ҳәм усы жердемен. Мен Өзлигимнен келгеним жоқ, Мени Ол жиберди. Неге айтқанларыма түсинбейсизлер? Себеби Мениң сөзимди тыңлай алмайсызлар. Сизлер өз әкеңиз шайтаннансыз, сизлер оның тилеклерин орынлаўды қәлейсизлер. Ол бастан-ақ адам өлтириўши еди. Ол ҳақыйқат тәрепинде турмаған, өйткени онда ҳақыйқатлық жоқ. Ол өтирик сөйлеген ўақытта өз тәбиятына тән сөйлейди. Себеби ол өтирикши ҳәм өтириктиң әкеси. Бирақ Мен ҳақыйқатты айтып турғанлықтан, Маған исенбей атырсызлар. Қайсы бириңиз Мени гүналы деп, айыплай аласыз? Егер ҳақыйқатты айтып турған болсам, неге Маған исенбей атырсызлар? Ким Қудайдан болса, Қудайдың сөзлерин тыңлайды. Ал сизлер Қудайдан болмағанлықтан тыңламай атырсызлар. Яҳудийлер Ийсаға жуўап берип: – Сен самариялысаң ҳәм Сени жин урған, деп айтқанымыз дурыс емес пе? – деди. Ийса жуўап берип былай деди: – Мени жин урған жоқ. Бирақ Мен Әкемди ҳүрмет қыламан, ал сизлер Мени масқаралап атырсызлар. Мен Өзиме уллылық излемеймен. Уллылығымды излеўши ҳәм ҳүким етиўши Биреў бар. Сизлерге шынын, ҳақыйқатын айтаман: ким де ким сөзлеримди орынласа, ол ҳеш қашан өлим көрмейди. Яҳудийлер Ийсаға: – Сени жин урғанын енди билдик. Ибрайым ҳәм пайғамбарлар өлип кетти. Ал Сен: «Ким де ким Мениң сөзлеримди орынласа, ол ҳеш қашан өлим көрмейди», – деп атырсаң. Сен бизлердиң бабамыз Ибрайымнан уллымысаң? Ол да, пайғамбарлар да өлип кеткен. Сен Өзиңди ким деп санайсаң? – деди. Ийса жуўап берип былай деди: – Егер Мен Өзимди Өзим уллыласам, Мениң уллылығым пуш болады. Мени уллылайтуғын, сизлер «Қудайымыз» деп атайтуғын Мениң Әкем. Сизлер Оны билмейсизлер, ал Мен Оны билемен. Егер Оны билмеймен, десем, сизлер сыяқлы өтирикши боламан. Бирақ Мен Оны билемен ҳәм Оның сөзин орынлайман. Бабаңыз Ибрайым Мениң келетуғын күнимди көретуғынына қуўанды ҳәм көрип шадланды. Яҳудийлер Ийсаға: – Сен еле елиў жасқа да толғаның жоқ-ғо. Сен Ибрайымды көрдиң бе? – деди. Ийса оларға: – Сизлерге шынын, ҳақыйқатын айтаман: Ибрайым туўылмастан бурын Мен бар едим, – деди. Сонда олар Ийсаға ылақтырыў ушын тас алды. Бирақ Ийса олардан жасырынып, Ибадатханадан шығып кетти. Ийса өтип баратырғанда, иштен соқыр болып туўылған бир адамды көрди. Шәкиртлери Ийсадан: – Устаз! Бул адамның соқыр болып туўылыўы кимниң гүнасы себепли болды, өзиниң бе ямаса ата-анасының ба? – деп сорады. Ийса былай деп жуўап берди: – Буған адамның өзиниң де, ата-анасының да гүнасы себеп болған жоқ. Қудайдың ислери оның өмиринде көриниўи ушын, ол соқыр болып туўылды. Еле күндиз екен, Мени Жибергенниң ислерин ислеўимиз керек. Түн келеди, сонда ҳеш ким ислей алмайды. Мен дүньяда екенмен, дүньяның нурыман. Ийса бул сөзлерди айтып болып, жерге түкирди де, түкириктен ылай ислеп, оны соқырдың көзлерине жақты ҳәм оған: – Барып, Силоам ҳәўизинде жуўын, – деди. Силоам – «Жиберилген» деген мәнисти билдиреди. Ол барып жуўынды ҳәм көзлери көретуғын болып, қайтып келди. Сонда қоңсылары ҳәм бурын оның тиленшилик етип отырғанын көргенлер: – Бул – тиленшилик етип отыратуғын сол адам емес пе? – деди. Биреўлери: «Аўа, сол», десе, басқалары: «Яқ, ол тек соған уқсайды», деди. Ал оның өзи: «Мен сол адамман», деди. – Олай болса, көзлериң қалай ашылды? – деп сорады олар. Ол жуўап берип: – Ийса деген Адам ылай ислеп, көзлериме жақты ҳәм маған: «Силоам ҳәўизине барып, жуўын», – деди. Сонда мен барып, жуўындым ҳәм көзлерим көретуғын болды, – деди. Олар: – Ол қаяқта? – деп сорады. – Билмеймен, – деди ол. Адамлар бурын соқыр болған адамды парисейлердиң алдына алып барды. Ийсаның ылай ислеп, соқырдың көзин ашқан күн Шаббат күни еди. Сонда парисейлер де оннан көзлериниң қалай көретуғын болғанын сорады. Сол адам оларға: – Ийса мениң көзлериме ылай жақты. Мен жуўындым ҳәм енди көретуғын болдым, – деди. Сонда гейбир парисейлер: – Бул Адам Қудайдан емес. Өйткени Шаббат күни жумыс ислеп атыр, – деди. Бирақ басқалары: – Гүнакар адам бундай кәраматлы белгилерди қалай ислей алады? – деди. Солай етип, олардың арасында бөлиниў пайда болды. Олар және бурын соқыр болған сол адамнан: – Көзлериңди ашқан сол Адам ҳаққында сен не айтасаң? – деп сорады. – Ол пайғамбар, – деди ол. Бирақ яҳудий басшылары көзлери ашылған адамның ата-анасын шақыртпағанша, оның бурын соқыр болғанына ҳәм енди көзлериниң көретуғынына исенбеди. Олар оның ата-анасынан: – Иштен соқыр болып туўылды, деп айтқан улыңыз усы ма? Енди ол қалай көретуғын болды? – деп сорады. Оның ата-анасы жуўап берип: – Оның бизлердиң улымыз екенин ҳәм соқыр болып туўылғанын билемиз. Бирақ, енди қалай оның көретуғын болғанын ҳәм оның көзлерин кимниң ашқанын билмеймиз. Өзинен сораң, ол ержеткен, өзи ушын өзи сөйлесин, – деди. Соқыр адамның ата-анасы яҳудий басшыларынан қорққанлықтан усылай деди. Себеби яҳудий басшылары: «Ким Ийсаның Масийх екенин тән алса, ол мәжилисханадан қуўылсын», – деп тил бириктирген еди. Сонлықтан оның ата-анасы: «Ол ержеткен, өзинен сораң», – деген еди. Солай етип, парисейлер соқыр болған адамды екинши мәрте шақырып, оған: – Ҳақыйқатын айтып, Қудайды мақта! Бизлер бул Адамның гүнакар екенин билемиз, – деди. – Ол гүнакар ма, гүнакар емес пе, билмеймен. Мен тек бир нәрсени билемен: соқыр едим, енди көретуғын болдым, – деп жуўап берди ол. Олар және оннан: – Ол саған не иследи? Көзлериңди қалай ашты? – деп сорады. – Мен сизлерге жаңа ғана айттым-ғо, бирақ сизлер тыңламадыңлар. Және не еситпекшисизлер? Сизлер де Оның шәкиртлери болыўды қәлейсизлер ме? – деп жуўап берди ол. Сонда яҳудийлер оған жекиринип: – Сен Оның шәкиртисең! Ал бизлер Муўсаның шәкиртлеримиз! Қудайдың Муўса менен сөйлескенин билемиз. Бирақ бул Адамның қаяқтан келгенин билмеймиз, – деди. Көзи ашылған адам оларға: – Таң қаларлығы сол-дә! Сизлер Оның қаяқтан келгенин билмейсизлер, бирақ Ол мениң көзлеримди ашты. Бизлер Қудайдың гүнакарларды тыңламайтуғынын билемиз. Бирақ ким де ким Қудайды сыйлап, Оның еркин орынласа, соны тыңлайды. Дүнья бар болғалы, иштен соқыр болып туўылған адамның көзин биреўдиң ашыўы – ҳеш еситилмеген гәп. Егер бул Адам Қудайдан болмағанда, ҳеш нәрсе ислей алмас еди, – деди. Яҳудийлер оған жуўап берип: – Өзиң пүткиллей гүнаға батып туўылғансаң, сен бе бизлерди үйрететуғын? – деп, оны қуўып шығарды. Парисейлердиң оны қуўып шығарғанын еситкен Ийса оны таўып: – Сен Адам Улына исенесең бе? – деп оннан сорады. Ол жуўап берип: – Мырза, Ол ким? Маған айт, мен де Оған исенейин, – деди. Ийса оған: – Сен Оны көрдиң. Мине, сениң менен сөйлесип турған – Оның Өзи, – деди. Сонда ол: – Ийем, исенемен, – деп, Ийсаға сыйынды. Ийса: – Соқырлар көрсин, көретуғынлар соқыр болсын деп, Мен бул дүньяны ҳүким етиўге келдим, – деди. Ийсаның қасында болған айырым парисейлер бул сөзлерди еситип, Оған: – Не, бизлер де соқырмыз ба? – деди. Ийса оларға: – Егер сизлер соқыр болғаныңызда, гүнаңыз болмас еди. Бирақ: «Көзлеримиз көреди» дегениңиз ушын, гүнаңыз мойныңызда қалады, – деди. – Сизлерге шынын, ҳақыйқатын айтаман: ким қой қораға қапыдан кирмей, басқа жерден асырылып түссе, ол – уры ҳәм басқыншы. Ал қапыдан кирген адам қойлардың шопаны. Қараўыл оған қапыны ашып береди. Қойлар шопанның даўысына қулақ салады, ол өз қойларын атпа-ат шақырып, оларды сыртқа алып шығады. Ол өз қойларының ҳәммесин сыртқа шығарғаннан соң, олардың алдында жүреди. Қойлар да оның изине ереди, өйткени олар шопанның даўысын таныйды. Олар жат адамның изине ермейди, ал оннан қашып кетеди. Себеби жат адамның даўысын танымайды. Ийса оларға усы тымсалды айтып берди. Бирақ олар Ийсаның не айтпақшы болғанын түсинбеди. Сонлықтан Ийса және былай деди: – Сизлерге шынын, ҳақыйқатын айтаман: Мен қойлар ушын қапыман. Меннен бурын келгенлердиң ҳәммеси урылар ҳәм басқыншылар еди, қойлар оларға қулақ аспады. Мен – қапыман. Ким де ким Мен арқалы кирсе, қутқарылады. Ол киреди, шығады ҳәм жайлаў табады. Уры тек урлаў, өлтириў ҳәм набыт қылыў ушын келеди. Бирақ Мен олар өмирге ийе болыўы ушын, дәўлетли өмирге ийе болыўы ушын келдим. Мен – жақсы шопанман. Жақсы шопан қойлары ушын жанын береди. Ал жалланған адам қойлардың шопаны ҳәм ийеси емес. Сонлықтан ол қасқырдың киятырғанын көрсе, қойларды таслап қашып кетеди. Ал қасқыр қойларға шабыўыл жасап, тарқатып жибереди. Өйткени ол жалланған адам болғанлықтан, қойларды қайғырмай қашып кетеди. Мениң бул қорадан болмаған басқа да қойларым бар. Оларды да алып келиўим тийис. Олар Мениң даўысымды еситеди, сонда бир шопаны бар бир сүриў болады. Мен жанымды қайтып алыў ушын беремен. Сонлықтан Әкем Мени сүйеди. Жанымды Меннен ҳеш ким тартып ала алмайды. Бирақ Мен оны Өзим беремен. Менде оны бериўге де, қайтып алыўға да бийлик бар. Бул буйрықты Мен Әкемнен алдым. Усы сөзлер себепли, яҳудийлер арасында және бөлиниў пайда болды. Олардың көбиси: – Оны жин урған, Оның еси дурыс емес. Неге Оны тыңлап турсызлар? – деди. Ал басқалары: – Бул жинли адамның сөзлери емес. Жин соқырдың көзлерин аша ала ма? – деди. Сол ўақытта Ерусалимде Ибадатхананы бағышлаў байрамы болды. Қыс еди. Ийса Ибадатханада, Сулайманның айўанында жүрген еди. Яҳудий басшылары Оның әтирапына жыйналып: – Қашанға дейин бизлерди түсинбеўшиликке саласаң? Егер Сен Масийх болсаң, бизлерге ашығын айт, – деди. Ийса оларға жуўап берип былай деди: – Мен сизлерге айттым, бирақ сизлер исенбей атырсызлар. Әкемниң аты менен қылған ислерим Мен туўралы гүўалық берип атыр. Бирақ та, сизлер исенбей атырсызлар. Себеби сизлер Мениң қойларым емессизлер. Мениң қойларым даўысыма қулақ асады. Мен оларды билемен, олар Мениң изиме ереди. Мен оларға мәңгилик өмир беремен ҳәм олар ҳеш қашан набыт болмайды. Ҳеш ким оларды Мениң қолымнан тартып ала алмайды. Оларды Маған берген Әкем – ҳәммеден уллы. Әкемниң қолынан оларды ҳеш ким тартып ала алмайды. Мен ҳәм Әкем бирмиз. Сонда яҳудий басшылары Оны тас боран қылыў ушын, жерден және тас алды. Ийса олардан: – Мен сизлерге Әкем тапсырған көп жақсы ислерди көрсеттим. Олардың қайсы бири ушын, Мени тас боран қылмақшысыз? – деп сорады. Яҳудий басшылары Ийсаға жуўап берип: – Сени жақсы ислериң ушын емес, ал Қудайға тил тийгизгениң ушын, тас боран қылмақшымыз. Сен адам бола тура, Өзиңди «Қудайман», – деп атырсаң, – деди. Ийса оларға былай деди: – «Мен: сизлер қудайларсыз, дедим», – деп Мухаддес Нызамыңызда жазылған емес пе? Қудай Өз сөзин жиберген адамларды қудайлар деп атаған. Мухаддес Жазыўды бийкарлаўға болмайды. Әке Мени Өзине ажыратып алып, дүньяға жиберди. Солай екен, «Қудайдың Улыман», – дегеним ушын, неге Маған «Қудайға тил тийгизип атырсаң», – дейсизлер? Егер Әкемниң ислерин қылмай атырған болсам, Маған исенбеңлер. Бирақ Оның ислерин қылып атырған болсам, Маған исенбесеңлер де, қылған ислериме исениңлер. Сонда Әкениң Менде, Мениң Әкеде екенимди түсинип, билип аласызлар. Сол ўақытта олар Ийсаны услап алыўға және ҳәрекет қылды, бирақ Ийса олардың қолларынан қутылып қалды. Ийса және Иордан дәрьясының арғы жағасына, бурын Яқыяның адамларды шомылдырып жүрген жерине барып, сол жерде қалды. Оған көп адамлар келип: – Яқыя ҳеш қандай кәраматлы белги ислемеген еди. Бирақ оның бул Адам ҳаққында айтқанларының ҳәммеси дурыс шықты, – деди. Сол жерде көп адамлар Ийсаға исенди. Апалы-сиңлили Ийсаға: «Ийем, Сениң жақсы көретуғын адамың аўырып атыр», – деп хабар жиберди. Ийса буны еситип: – Бул аўырыўдың изи өлим менен жуўмақланбайды, ал Қудайдың уллыланыўы ушын болады. Солай етип, бул арқалы Қудайдың Улы да уллыланады, – деди. Ийса Мартаны, оның сиңлисин ҳәм Лазарды сүйетуғын еди. Ийса Лазардың аўырып атырғанын еситсе де, Өзи болып атырған жерде және еки күн қалды. Соңынан шәкиртлерине: – Және Яҳудияға барайық, – деди. Шәкиртлери Оған: – Устаз, яҳудийлер Сени жақында ғана тас боран қылмақшы еди-ғо. Сен және сол жерге баражақсаң ба? – деди. Ийса жуўап берип: – Күндиз он еки саат бар емес пе? Күндиз жүрген адам сүрнигип жығылмайды, өйткени ол бул дүньяның нурын көреди. Ал түнде жүриўши сүрнигип жығылады, себеби онда нур жоқ, – деди. Ийса бул сөзлерди айтқаннан соң, оларға және былай деди: – Достымыз Лазар уйықлап қалды. Бирақ Мен оны оятыў ушын кетип баратырман. – Ийем, уйықлап қалған болса, тәўир болады, – деди шәкиртлери. Ийса Лазардың өлимин нәзерде тутқан еди. Бирақ олар Ийса қәдимги уйқы ҳаққында айтты, деп ойлады. Сонда Ийса оларға ашық айтып: – Лазар өлди. Сизлердиң исениўиңиз ушын, Мениң сол жерде болмағаныма сизлер ушын қуўанышлыман. Ал енди оған барайық, – деди. Сонда Егиз деп аталған Томас шәкиртлерге: – Жүриңлер кеттик, бизлер де Оның менен бирге өлемиз, – деди. Ийса Бетанияға жақынлағанда, Лазардың қәбирге қойылғанына төрт күн болғанын билди. Бетания Ерусалимге жақын, үш шақырымдай жерде болғанлықтан, көп яҳудийлер Марта менен Мәриямға әжағасының өлими себепли кеўил айтыўға келди. Марта Ийсаның киятырғанын еситип, Оны қарсы алыўға шықты. Ал Мәриям үйде қалды. Марта Ийсаға: – Ийем! Егер Сен усы жерде болғаныңда, әжағам өлмес еди. Бирақ ҳәзир де Сен Қудайдан не сорасаң да, Қудайдың Саған беретуғынын билемен, – деди. Ийса оған: – Сениң әжағаң тириледи, – деди. – Ақыреттеги қайта тирилиўде оның да қайта тирилетуғынын билемен, – деди Марта. Ийса оған: – Мен қайта тирилиў ҳәм өмирмен. Маған исенген адам өлсе де, жасайды. Маған исенип жасап атырған ҳәр бир адам ҳеш қашан өлмейди. Усыған исенесең бе? – деди. Марта Оған: – Аўа, Ийем. Сениң дүньяға келетуғын Масийх, Қудайдың Улы екениңе исенемен, – деди. Марта усыны айтып болып кетип қалды ҳәм Мәриямды шақырып алып: – Устаз усы жерде, сени шақырып атыр, – деп оған сыбырлады. Мәриям буны еситиўден тез орнынан турды да, Ийсаның жанына кетти. Ийса еле аўылға кирмеген болып, Ол Марта менен ушырасқан жерде еди. Мәриям менен бирге үйде болған ҳәм оған кеўил айтып отырған яҳудийлер оның асығыслық пенен орнынан турып, сыртқа шыққанын көрди. Олар оны жылаў ушын қәбирге кетти деп ойлап, изине ерди. Мәриям Ийса турған жерге келгенде, Оны көрип, аяқларына жығылды да: – Ийем! Егер Сен усы жерде болғаныңда, әжағам өлмес еди, – деди. Мәриямның ҳәм оның менен келген яҳудийлердиң жылағанын көргенде, Ийса руўхый қыйналып, жаны ашыды. – Оны қай жерге қойдыңлар? – деп сорады. – Ийем, келип көр, – деди олар. Ийса көзине жас алды. Сонда яҳудийлер: – Қараңлар, оны қаншелли сүйер екен! – деди. Бирақ олардың айырымлары: – Соқырдың көзлерин ашқан бул Адам Лазарды өлимнен аман алып қала алмас па еди? – деди. Ийса және ишинен терең қайғырып, қәбирге барды. Қәбир бир үңгирде болып, оның аўзы тас пенен жабылған еди. Ийса: – Тасты алып қойыңлар, – деди. Марҳумның қарындасы Марта Ийсаға: – Ийем! Ол ийисленип кеткен шығар. Өйткени оның қәбирге қойылғанына төрт күн болды, – деди. Ийса оған: – «Егер Маған исенсең, Қудайдың уллылығын көресең», – деп саған айтқан жоқ па едим? – деди. Солай етип, олар тасты алып қойды. Ийса көзлерин аспанға тигип, былай деди: – Әке! Мениң тилегимди еситкениң ушын, Саған миннетдаршылық билдиремен. Мени ҳәмме ўақыт еситетуғыныңды билемен. Бирақ Мен буны усы жерде турған халық Мени Сениң жибергениңе исениўи ушын айттым. Ийса усыларды айтып, бәлент даўыс пенен: – Лазар, сыртқа шық! – деп бақырды. Сонда аяқ-қоллары кепинлик пенен оралған, бети орамал менен байланған өли тирилип, сыртқа шықты. Ийса оларға: – Оны шешиндирип жибериңлер, кете берсин, – деди. Солай етип, Мәриямға келип, Ийсаның қылған ислерин көрген яҳудийлердиң көбиси Ийсаға исенди. Бирақ айырымлары парисейлерге барып, Ийсаның қылған ислери ҳаққында айтып берди. Сонда бас руўханийлер менен парисейлер жоқарғы кеңесте жыйналып: – Бизлер не қылыўымыз керек? Бул Адам көп кәраматлы белгилер ислемекте. Егер Оны Өз еркине жиберсек, ҳәмме Оған исенип кетеди. Сонда римлилер келип, Ибадатханамызды да, елимизди де жоқ қылады, – деди. Олардың бири, сол жылы бас руўханий болған Каяфа: – Сизлер ҳеш нәрсени билмейсизлер. Пүткил халық набыт болғанынан гөре, халық ушын бир адамның өлиўи сизлер ушын жақсырақ екенин түсинбейсизлер ме? – деди. Солай етип, сол күннен баслап олар Ийсаны өлтириўге тил бириктирди. Сонлықтан Ийса енди яҳудийлер арасында ашық жүре алмайтуғын болды. Сонда Ол шөлге жақын жердеги Эфрайым деген қалашаға кетип, шәкиртлери менен бирге сол жерде қалды. Яҳудийлердиң Қутқарылыў байрамы жақынлап қалған еди. Диний рәсим бойынша тазаланыў ушын, елдиң ҳәмме тәрепинен көп адамлар байрамнан бурын Ерусалимге келди. Олар Ийсаны изледи ҳәм Ибадатханада турып: – Қалай ойлайсызлар. Ол байрамға келер ме екен? – деп бир-биринен сорады. Ал бас руўханийлер менен парисейлер Ийсаны услаў ушын, ким де ким Оның қай жерде екенин билсе, хабар бериўди буйырған еди. Қутқарылыў байрамынан алты күн алдын Ийса Бетанияға, Өзи өлимнен тирилткен Лазар жасайтуғын жерге келди. Сол жерде Ийса ушын кешки зыяпат берилди. Марта хызмет етип жүрген еди. Ийса менен дастурхан әтирапында жамбаслап жатырғанлардың арасында Лазар да бар еди. Сонда Мәриям кишкене гүзе менен жүдә қымбат туратуғын, сап нардтан алынған әтир майды алып келип, Ийсаның аяқларына жақты ҳәм Оның аяқларын шашлары менен сүртти. Үйдиң иши әтир майдың хош ийисине толып кетти. Сонда Ийсаның шәкиртлериниң бири, соңынан Оған сатқынлық ислейтуғын Яҳуда Исқариот: – Не ушын бул май үш жүз динарға сатылып, ақшасы жарлыларға берилмеди? – деди. Бул сөзлерди ол жарлыларды ойлағаны ушын емес, ал уры болғаны ушын айтты. Орталықтағы пулдың қутысы онда болып, ол қутыға салынғанлардан өзине алатуғын еди. Ийса: – Ҳаялды тынышына қой! Ол буны Мениң жерленетуғын күним ушын сақлап қойған. Жарлылар сизлер менен бәрқулла бирге, ал Мен сизлер менен бәрқулла бирге болмайман, – деди. Көплеген яҳудийлер Ийсаның Бетанияда екенин билип, сол жерге келди. Олар тек Ийса ушын емес, ал Ол өлимнен тирилткен Лазарды көриў ушын да келди. Сонда бас руўханийлер Лазарды да өлтириўге тил бириктирген еди. Өйткени ол себепли көп яҳудийлер Ийсаға ерип, Оған исенетуғын болды. Ертеңине Ерусалимдеги байрамға келген көп халық Ийсаның да сол жерге келетуғынын еситип қалды. Олар пальма ағашының шақаларын алып, Ийсаны қарсы алыўға шықты ҳәм бәлент даўыс пенен былай деди: «Ҳосанна! Жаратқан Ийениң аты менен келетуғын Израилдың Патшасы жарылқансын!» Оның шәкиртлери дәслеп буны түсинбеди. Бирақ Ийса уллылыққа ерискеннен соң, бул сөзлердиң Ол ҳаққында жазылғанын ҳәм халықтың буларды Ол ушын ислегенин еслерине түсирди. Ийсаның Лазарды қәбирден шақырып, оны өлимнен тирилткен ўақтында Ийса менен бирге болған халық көргенлерин айтып жүрди. Сонлықтан Ийсаның бул кәраматлы белгини ислегенин еситкен көп адамлар Оны қарсы алыўға шықты. Ал парисейлер бир-бирине: – Көрип турсызлар ма? Қолыңыздан ҳеш нәрсе келмей атыр. Пүткил дүнья Оның изине ерип кетти! – деди. Байрамда сыйыныў ушын Ерусалимге келгенлер арасында базы греклер де бар еди. Олар Галиланың Бетсайда қаласынан болған Филипке келип: – Мырза, бизлер Ийсаны көриўди қәлеймиз, – деп өтиниш етти. Филип барып, буны Андрейге айтты. Андрей менен Филип Ийсаға барып хабарлады. Ийса оларға былай деп жуўап берди: – Адам Улының уллыланатуғын ўақты келди. Сизлерге шынын, ҳақыйқатын айтаман: бийдай дәни жерге түсип өлмесе, ол жалғыз қалады. Ал егер өлсе, көп зүрәәт береди. Өз жанын қәдирлейтуғын адам оны жойтады. Ал бул дүньяда өз жанын аямайтуғын адам оны мәңгилик өмир ушын сақлайды. Ким де ким Маған хызмет етиўди қәлесе, изиме ерсин. Мен қай жерде болсам, Мениң хызметшим де сол жерде болады. Ким де ким Маған хызмет етсе, оны Әкем иззет етеди. Енди жүрегим қайғыға толды. Мен не дейин? «Әке, Мени бул ўақыттан қутқар», – дейин бе? Бирақ Мен усы ўақыт ушын келгенмен. Әке, Өз атыңды уллыла! Сонда аспаннан: – Атымды уллыладым, Мен оны және де уллылайман, – деген саза келди. Сол жерде турып, буны еситкен аламан ишинен айырымлары: «Аспан гүркиреди», – деди. Ал басқалары: «Оған периште сөйледи», – деди. Ийса оларға жуўап берип: – Бул саза Мен ушын емес, ал сизлер ушын еситилди. Ҳәзир бул дүньяның ҳүким етилетуғын ўақты келди. Ҳәзир бул дүньяның ҳәкими қуўып шығарылады. Мен жерден жоқарыға көтерилгенимде, ҳәмме адамларды Өзиме тартаман, – деди. Ийса буны қандай өлим менен өлетуғынын билдириў ушын айтты. Халық Оған былай деп жуўап берди: – Бизлер Мухаддес Жазыўдан Масийхтың мәңги жасайтуғынын еситкенбиз. Қалай Сен: «Адам Улы жоқарыға көтерилиўи тийис», – деп атырсаң? Бул Адам Улы дегени ким? Ийса былай деди: – Және аз ўақыт нур сизлер менен бирге болады. Сизлерди қараңғылық баспаўы ушын, нур бар ўақытта жүрип қалыңлар. Қараңғылықта жүрген адам қаяққа баратырғанын билмейди. Сизлерде нур бар ўақытта нурға исениңлер. Сонда нурдың балалары боласызлар. Ийса усы сөзлерди айтып болып, олардың көзлеринен тасаланды. Ийса олардың көз алдында сонша кәраматлы белгилер көрсетсе де, олар Ийсаға исенбеди. Солай етип, Ийшая пайғамбардың айтқан мына сөзлери орынланды: «Ийем! Бизлер айтқан хабарға ким исенди? Жаратқан Ийениң күш-қүдирети кимге аян болды?» Сонлықтан олар исене алмады. Себеби Ийшая пайғамбар және былай деген еди: «Қудай олардың көзлерин соқыр етти, Жүреклерин тас қылды. Көзлери менен көрмейди, Жүреклери менен түсинбейди. Мен оларға шыпа бериўим ушын, Маған қайтып келмейди». Ийшая Ийсаның уллылығын көргенликтен, Ол ҳаққында сөйлеп, усы сөзлерди айтқан еди. Соған қарамастан, басшылар арасында да көбиси Ийсаға исенди. Бирақ парисейлерден қорқып, мәжилисханадан қуўылмаўы ушын, исенимлерин ашық мойынламады. Өйткени олар Қудайдың мақтаўынан гөре, адамның мақтаўын көбирек жақсы көрди. Сонда Ийса бәлент даўыс пенен былай деди: – Маған исенген адам Мени Жиберген Қудайға исенген болады. Және де, Мени көрген адам Мени Жиберген Қудайды көрген болады. Маған исенген ҳәр бир адам қараңғылықта қалмаўы ушын, Мен дүньяға нур болып келдим. Ким де ким Мениң сөзлеримди еситсе де, бирақ оларды орынламаса, Мен оны ҳүким етпеймен. Себеби Мен дүньяны ҳүким етиў ушын емес, ал оны қутқарыў ушын келдим. Мени тән алмай, сөзлеримди қабылламаған адамның ҳүким етиўшиси бар. Мениң сөйлеген сөзим ақырғы күни оны ҳүким етеди. Өйткени Мен Өзлигимнен сөйлеген жоқпан. Ал Мени жиберген Әкемниң Өзи не айтыўымды ҳәм қалай сөйлеўимди Маған буйырды. Оның буйрығының мәңгилик өмирге жетелейтуғынын билемен. Сонлықтан Мен не айтсам да, Әкемниң Маған айтқанын айтып атырман. Қутқарылыў байрамының алдынғы күни Ийса Өзиниң бул дүньядан Әкесиниң жанына баратуғын ўақты келгенин билди. Ол бул дүньядағы Өзине тийисли адамларды сүйетуғын еди. Оларды ақырына дейин сүйди. Ийса шәкиртлери менен кешки аўқатқа отырды. Шайтан әлле қашан Шимон улы Яҳуда Исқариоттың кеўлине Ийсаға сатқынлық қылыў нийетин салған еди. Ийса Әкесиниң ҳәмме нәрсени Оның қолына бергенин, Өзиниң Қудайдан келгенин ҳәм Қудайға қайтып баратырғанын билип, дастурхан басынан турды. Сыртқы кийимин шешти де, бир сүлгини алып белине байлады. Соңынан ләгенге суў қуйып, шәкиртлериниң аяқларын жуўып, белиндеги сүлги менен сүрте баслады. Ийса Шимон Петрдиң қасына келгенде, Петр Оған: – Ийем, мениң аяқларымды Сен жуўажақсаң ба? – деди. Ийса оған жуўап берип: – Мениң не ислеп атырғанымды сен ҳәзир түсинбейсең. Бирақ соңынан түсинип аласаң, – деди. – Мениң аяқларымды Сен ҳеш қашан жуўмайсаң! – деди ол. – Егер Мен сениң аяқларыңды жуўмасам, Мениң менен қатнаста болмайсаң, – деди Ийса. Шимон Петр Ийсаға: – Ийем, онда тек аяқларымды емес, қолларымды да, басымды да жуўа гөр! – деди. Ийса оған: – Шомылған адам пүткиллей таза. Оның тек аяқларын ғана жуўыў керек. Сизлер де тазасызлар, бирақ ҳәммеңиз емес, – деди. Ийса Өзине кимниң сатқынлық қылатуғынын билетуғын еди. Сонлықтан: «Бирақ ҳәммеңиз емес» деген еди. Шәкиртлериниң аяқларын жуўып болғаннан соң, Ийса кийимлерин кийип, жамбаслап жатты да, оларға былай деди: – Мениң сизлерге не ислегенимди түсиндиңлер ме? Сизлер Мени Устаз ҳәм Ийем деп атайсызлар. Дурыс айтасызлар, себеби Мен Солман. Мен сизлердиң Ийеңиз ҳәм Устазыңыз бола тура, аяқларыңызды жуўған болсам, сизлер де бир-бириңиздиң аяқларыңызды жуўыўыңыз тийис. Мен сизлерге не ислеген болсам, сизлер де соны ислеўиңиз ушын, Мен сизлерге өрнек көрсеттим. Сизлерге шынын, ҳақыйқатын айтаман: хызметши хожасынан уллы емес. Елши де өзин жибергеннен уллы емес. Егер сизлер буларды билип орынласаңыз, бахытлы боласызлар! – Мен ҳәммеңиз туўралы айтып атырған жоқпан. Мен Өзимниң таңлап алғанларымды билемен. Бирақ Мухаддес Жазыўдағы: «Мениң нанымды жеген Маған қарсы қол көтерди», – деген сөзлер орынланыўы керек. Бул жүз бергенде, Мениң Сол екениме исениўиңиз ушын, Мен сизлерге ҳәзир, бул болмастан бурын айтып атырман. Сизлерге шынын, ҳақыйқатын айтаман: ким де ким Мен жиберген адамды қабыл алса, Мени қабыл алғаны болады. Ким де ким Мени қабыл алса, Мени Жибергенди қабыл алғаны болады. Ийса буларды айтқаннан соң, руўхый қыйналып, ашық сөйлеп былай деди: – Сизлерге шынын, ҳақыйқатын айтаман: араңыздағы бириңиз Маған сатқынлық ислейди. Шәкиртлери Оның кимди нәзерде тутып атырғанын түсинбей, бир-бирине қарасты. Шәкиртлерден бири Оның қасында жамбаслап жатырған еди. Ийса оны сүйетуғын еди. Шимон Петр сол шәкиртке: «Ол ким туўралы айтып атыр, сора», – деп ымлады. Ийсаның көкирегине сүйенип жатырған сол шәкирт Оннан: – Ийем, ол ким? – деп сорады. Ийса жуўап берип: – Мен мына бир бөлек нанды малып, кимге берсем, ол – сол, – деди де, бир бөлек нанды малып, Шимон улы Яҳуда Исқариотқа берди. Яҳуда нанды алыўдан-ақ, оның ишине шайтан кирди. Ийса оған: – Қылажақ исиңди тезирек қыл, – деди. Дастурхан әтирапында отырғанлардың ҳеш қайсысы Ийсаның бул сөзлерди Яҳудаға не ушын айтқанын түсинбеди. Ақша қутысы Яҳудада болғанлықтан, Ийса оған: «Байрам ушын бизлерге керекли затларды сатып ал» ямаса «Жарлыларға бир нәрсе бер», – деп атырған шығар, деп ойлады гейбиреўлери. Ал Яҳуда бир бөлек нанды алыўдан-ақ, сыртқа шығып кетти. Түн болған еди. Яҳуда сыртқа шығып кеткеннен соң, Ийса былай деди: – Ҳәзир Адам Улы уллыланды. Ол арқалы Қудай да уллыланды. Қудай Ол арқалы уллыланғанлықтан, Қудайдың Өзи де Оны уллылайды. Оны тез арада уллылайды. Балаларым! Енди Мен сизлер менен бирге узақ ўақыт болмайман. Мени излейсизлер, бирақ яҳудий басшыларына айтқанымдай, сизлерге де айтатуғыным: Мен баратуғын жерге сизлер жете алмайсызлар. Сизлерге жаңа буйрық берип атырман: бир-бириңизди сүйиңлер! Мениң сизлерди сүйгеним сыяқлы, сизлер де бир-бириңизди сүйиңлер. Егер бир-бириңизди сүйсеңлер, ҳәмме усы арқалы сизлердиң Мениң шәкиртлерим екениңизди билип алады. Шимон Петр Ийсаға: – Ийем, Сен қаяққа баратырсаң? – деди. Ийса: – Мен баратуғын жерге сен ҳәзир изимнен ерип бара алмайсаң. Бирақ соңынан изимнен келесең, – деп жуўап берди. Петр Оған: – Ийем, не ушын Сениң изиңнен ҳәзир бара алмайман? Мен Сен ушын жанымды беремен! – деди. Ийса оған былай деп жуўап берди: – Мен ушын жаныңды бермекшимисең? Саған шынын, ҳақыйқатын айтаман: қораз шақырмастан бурын сен Меннен үш рет танасаң. Ийса шәкиртлерине былай деди: – Жүреклериңиз ғам шекпесин. Қудайға исениңлер, Маған да исениңлер. Әкемниң үйинде орын көп. Егер олай болмағанда, сизлерге айтпас едим. Өйткени Мен сизлер ушын орын таярлаўға кетип баратырман. Мен барып, сизлер ушын орын таярлағанымнан соң, сизлер де Мен болатуғын жерде болыўыңыз ушын, және келип, сизлерди Өз жаныма алып кетемен. Мен баратуғын жерге апаратуғын жолды сизлер билесизлер. Томас Ийсаға: – Ийем, Сениң қаяққа баратуғыныңды билмеймиз-ғо. Жолды қалай биле аламыз? – деди. Ийса оған былай деди: – Мен жол, ҳақыйқат ҳәм өмирмен. Мен арқалы болмаса, ҳеш ким Әкеге бара алмайды. Егер Мени билсеңлер, Әкемди де билесизлер. Аўа, Оны билесизлер, себеби Оны көрдиңлер. Филип Ийсаға: – Ийем, бизлерге Әкени көрсет, бизлерге соның өзи жеткиликли, – деди. Ийса оған былай деди: – Филип, Мен сонша ўақыттан бери сизлер менен бирге болсам да, Мени еле билмейсең бе? Мени көрген Әкени көрген болады. Сен не ушын: «Бизлерге Әкени көрсет», – деп айтып атырсаң? Мениң Әкеде, Әкениң Менде екенине исенбейсең бе? Сизлерге айтқан сөзлеримди Өзлигимнен айтып турған жоқпан, ал Менде жасап атырған Әке Өз ислерин ислеп атыр. Мениң Әкеде, Әкениң Менде екенине исениңлер. Ҳеш болмаса, ислеген ислерим арқалы Маған исениңлер. Сизлерге шынын, ҳақыйқатын айтаман: Маған исенген адамның өзи де Мен ислеген ислерди ислейди, ҳәтте, олардан да үлкенирек ислерди ислейди. Себеби Мен Әкеме баратырман. Әке Улы арқалы уллыланыўы ушын, Мениң атым менен не сорасаңлар да, ҳәммесин орынлайман. Мениң атым менен бир нәрсе сорасаңлар, Мен оны орынлайман. – Егер Мени сүйсеңлер, Мениң буйрықларымды орынлайсызлар. Мен Әкемнен сорайман ҳәм Ол сизлер менен мәңги бирге болыўы ушын басқа Жақлаўшыны жибереди. Ол – Ҳақыйқат Руўхы. Дүнья Оны қабыл ете алмайды. Өйткени Оны көрмейди де, танымайды да. Бирақ сизлер Оны билесизлер. Себеби Ол сизлер менен бирге жасайды, Ол ишиңизде болады. Сизлерди жетим қылып қалдырмайман, сизлерге қайтып келемен. Бираздан кейин, дүнья Мени қайтып көрмейди. Бирақ сизлер Мени көресизлер. Өйткени Мен қайта тирилемен, сизлер де қайта тирилесизлер. Сол күни сизлер Мениң Әкемде, сизлердиң Менде ҳәм Мениң сизлерде екенимди билесизлер. Мениң буйрықларымды билип, оларды орынлаған адам – Мени сүйетуғын адам. Мени сүйген адамды Әкем де сүйеди. Мен де оны сүйип, оған Өзимди көрсетемен. Исқариотлы емес басқа Яҳуда Ийсаға: – Ийем, бул қалай болғаны, Өзиңди дүньяға емес, бизлерге көрсетежақсаң ба? – деди. Ийса оған былай деп жуўап берди: – Ким де ким Мени сүйсе, Мениң сөзимди орынлайды. Әкем де оны сүйеди. Бизлер оған келип, оның менен бирге жасаймыз. Мени сүймеген адам сөзлеримди орынламайды. Сизлер еситип атырған сөзлер Меники емес, ал Мени жиберген Әкемдики. Мен еле сизлер менен бирге болған ўақтымда сизлерге буларды айттым. Әкемниң Мениң атымнан жиберетуғын Жақлаўшысы, Мухаддес Руўх сизлерге ҳәммесин үйретеди. Ол Мениң сизлерге айтқанларымның ҳәммесин еслериңизге түсиреди. Мен сизлерге тынышлық қалдыраман. Өз тынышлығымды сизлерге беремен. Мен беретуғын тынышлық дүнья беретуғын тынышлыққа уқсамайды. Жүреклериңиз ғам шекпесин, қорқпаңлар. Сизлер Мениң: «Сизлерден кетемен ҳәм және сизлерге қайтып келемен», – дегенимди еситтиңлер. Егер сизлер Мени сүйгениңизде: «Әкемниң жанына баратырман», – дегениме қуўанар едиңлер. Себеби Әкем Меннен уллы. Булар жүз бергенде исениўиңиз ушын, еле жүз берместен бурын, сизлерге ҳәзирден айттым. Сизлер менен енди көп сөйлеспеймен. Өйткени бул дүньяның ҳәкими киятыр. Оның Мениң үстимнен ҳеш қандай бийлиги жоқ. Бирақ бул дүнья Мениң Әкемди сүйетуғынымды ҳәм Оның Маған буйырғанларының ҳәммесин орынлайтуғынымды билиўи тийис. Қәне турыңлар, бул жерден кетейик. – Мен – ҳақыйқый жүзим ағашыман, ал Әкем бағман. Мендеги жемис бермейтуғын ҳәр бир шақаны Ол кесип таслайды. Жемис беретуғын ҳәр бир шақаны және де көбирек жемис берсин деп, путап тазалайды. Мениң сизлерге айтқан сөзлерим арқалы сизлер әлле қашан тазасызлар. Менде болыңлар, Мен де сизлерде боламан. Ағашта болмаған шақа өз-өзинен жемис бере алмағаны сыяқлы, сизлер де Менде болмасаңлар, жемис бере алмайсызлар. Мен – жүзим ағашыман, сизлер – шақаларсыз. Ким Менде болып, Мен онда болсам, ол көп жемис береди. Себеби Менсиз ҳеш нәрсе ислей алмайсызлар. Ким де ким Менде болмаса, шақа сыяқлы сыртқа тасланып, қуўрап қалады. Бундай шақалар жыйналып, отқа тасланып жандырылады. Егер сизлер Менде болып, Мениң сөзлерим сизлерде болса, қәлегениңизди сораңлар, сизлерге бериледи. Сизлер көп жемис берсеңлер, Әкем уллыланады. Сонда Мениң шәкиртлерим боласызлар. Әкениң Мени сүйгени сыяқлы, Мен де сизлерди сүйдим. Мениң сүйиспеншилигиме садық болыңлар. Мен Әкемниң буйрықларын орынлап, Оның сүйиспеншилигине садық болғанымдай, сизлер де егер Мениң буйрықларымды орынласаңлар, Мениң сүйиспеншилигиме садық боласызлар. Буларды сизлерге Мениң қуўанышым сизлерде болыўы ушын ҳәм қуўанышыңыз толы болыўы ушын айттым. Мениң буйрығым мынаў: Мен сизлерди қалай сүйген болсам, сизлер де бир-бириңизди солай сүйиңлер. Дослары ушын өз жанын берген адамның сүйиспеншилигинен артық сүйиспеншилик жоқ. Егер сизлер буйырғанларымды орынласаңлар, Мениң досларым боласызлар. Буннан былай, сизлерди «қул» деп атамайман. Өйткени қул хожайынының не ислейтуғынын билмейди. Сизлерди «досларым» деп атайман. Себеби Әкемнен еситкенлеримниң ҳәммесин сизлерге билдирдим. Сизлер Мени емес, Мен сизлерди таңладым. Барып жемис берсин ҳәм жемиси турақлы болсын деп, сизлерди тайынладым. Солай етип, Мениң атым менен Әкемнен не сорасаңлар да, Ол сизлерге береди. Сизлерге буйрығым сол: бир-бириңизди сүйиңлер! – Егер дүнья сизлерди жек көрсе, сизлерден алдын оның Мени жек көргенин билиңлер. Сизлер бул дүньяники болғаныңызда, дүнья өзине тийислилерди сүйер еди. Бирақ, сизлер бул дүньяники емессизлер. Өйткени Мен сизлерди дүньядан таңлап алдым. Сонлықтан дүнья сизлерди жек көреди. Мениң: «Хызметши хожасынан уллы емес», – деген сөзлеримди еслериңизге түсириңлер. Егер адамлар Мени қуўдаласа, сизлерди де қуўдалайды. Егер Мениң сөзимди тыңласа, сизлердиң сөзлериңизди де тыңлайды. Бул ислердиң ҳәммесин сизлерге Мениң атым себепли ислейди. Себеби олар Мени Жибергенди билмейди. Егер Мен келмегенимде ҳәм оларға айтпағанымда, олардың гүналары болмас еди. Бирақ енди гүналарына кеширим жоқ. Мени жек көрген адам Мениң Әкемди де жек көрген болады. Егер Мен олар арасында ҳеш ким ислемеген ислерди ислемегенимде, оларда гүна болмас еди. Енди болса, олар ислеримди көрсе де, Мени де, Әкемди де жек көрди. Бирақ бул олардың Мухаддес Нызамындағы: «Мени бийкарға жек көрди», – деген сөзлердиң орынланыўы ушын болды. Әкемнен сизлерге Мен жиберетуғын Жақлаўшы, яғный Әкемнен шығатуғын Ҳақыйқат Руўх келгенде, Ол Мен туўралы гүўалық береди. Сизлер де гүўалық бересизлер. Өйткени әўелден-ақ Мениң менен биргесизлер. – Мен буларды сизлерге азғырылмаўыңыз ушын айттым. Сизлерди мәжилисханадан қуўып жибереди. Ҳәтте, сизлерди өлтирип атырған ҳәр бир адам буның менен Қудайға хызмет етип атырман, деп ойлайтуғын ўақыт келеди. Буларды Әкемди де, Мени де билмегенликтен ислейди. Сол ўақыт келгенде булар туўралы сизлерге айтқанымды еске түсириўиңиз ушын, сизлерге билдирген едим. Әўелден сизлерге буларды айтқан жоқпан, себеби Мен сизлер менен бирге едим. – Енди болса, Мени Жибергенниң жанына баратырман. Деген менен, араңызда ҳеш ким Меннен: «Қаяққа баратырсаң?» – деп сорап атырған жоқ. Бирақ сизлерге буларды айтқаным ушын, жүрегиңиз қайғыға толды. Соған қарамастан, Мен сизлерге ҳақыйқатын айтаман: Мениң кеткеним сизлер ушын жақсырақ. Егер Мен кетпесем, сизлерге Жақлаўшы келмейди. Егер кетсем, Оны сизлерге жиберемен. Ол келгенде, дүньяға гүнаның, ҳақлықтың ҳәм ҳүкимниң не екенин ашып береди. Гүна соннан ибарат: адамлар Маған исенбейди. Ҳақлық соннан ибарат: Мен Әкемниң жанына кетип баратырман ҳәм енди қайтып Мени көрмейсизлер. Ҳүким соннан ибарат: бул дүньяның ҳәкими ҳүким етилди. Сизлерге және де айтатуғынларым көп, бирақ ҳәзир сизлер көтере алмайсызлар. Бирақ Ол, яғный Ҳақыйқат Руўхы келгенде, сизлерди толық ҳақыйқатқа қарай жетелейди. Ол Өзлигинен сөйлемейди, тек нени еситсе, соны сөйлейди ҳәм келешекте не болатуғынын сизлерге билдиреди. Ол Мени уллылайды. Өйткени Ол Меникинен алып, сизлерге билдиреди. Әкемде не бар болса, ҳәммеси Меники. Сонлықтан: «Ол Меникинен алып, сизлерге билдиреди», – деген едим. Бираздан соң, сизлер Мени артық көрмейсизлер. Және бираздан соң, Мени қайтадан көресизлер. Сонда шәкиртлердиң гейбиреўлери бир-бирине: – «Бираздан соң, сизлер Мени артық көрмейсизлер, және бираздан соң, Мени қайтадан көресизлер» ҳәм «Себеби Әкеме кетип баратырман», – деп айтып, Ол бизлерге не демекши? «Бираздан соң» дегени не? Не айтқанына түсинбей атырмыз, – деди. Ийса олардың Өзине бир сораў бермекши болғанын билип, оларға былай деди: – «Бираздан соң, Мени көрмейсизлер, және бираздан соң, Мени көресизлер», – дегеним ҳаққында бир-бириңизден сорап турсызлар ма? Сизлерге шынын, ҳақыйқатын айтаман: сизлер жылап, аза тутасызлар, ал дүнья қуўанады. Сизлер қайғырасызлар, бирақ қайғыңыз қуўанышқа айланады. Ҳаял бала туўғанда азап шегеди, өйткени оның ўақты келди. Бирақ баласын туўғаннан соң, дүньяға адам келгенликтен қуўанып, шеккен азабын умытып кетеди. Сол сыяқлы, сизлер де ҳәзир қайғырып атырсызлар. Бирақ Мен сизлерди және көремен ҳәм жүрегиңиз қуўанышқа толады. Бул қуўанышты сизлерден ҳеш ким тартып ала алмайды. Сол күни Меннен ҳеш нәрсе сорамайсызлар. Сизлерге шынын, ҳақыйқатын айтаман: Мениң атым менен Әкемнен не сорасаңлар да, Ол сизлерге береди. Ҳәзирге дейин сизлер Мениң атым менен ҳеш нәрсе сорамадыңлар. Сораңлар, аласызлар, сонда қуўанышыңыз толы болады. Сизлерге буларды тымсаллар менен айттым. Бирақ Мен сизлерге тымсаллар менен сөйлемейтуғын ўақыт келеди, сонда Әкем ҳаққында сизлерге ашықтан-ашық айтаман. Сол күни Мениң атым менен Әкемнен сорайсызлар. Сизлер ушын Әкемнен Мен сорайман, деп атырғаным жоқ. Әкемниң Өзи сизлерди сүйеди, себеби сизлер Мени сүйип, Мениң Әкемнен келгениме исендиңлер. Мен Әкемнен шығып, дүньяға келдим. Енди дүньяны қалдырып, Әкеме қайтып баратырман. Шәкиртлери Ийсаға: – Мине, енди ашық айтып турсаң, ҳеш тымсал қолланып атырған жоқсаң. Сениң ҳәмме нәрсени, ҳәтте, бизлердиң енди сорамақшы болғанымызды да билетуғыныңды билемиз. Сонлықтан Сениң Қудайдан келгениңе исенемиз, – деди. Ийса оларға жуўап берип былай деди: – Енди исенесизлер ме? Мине, ҳәммеңиз үйлериңизге тарқап кетип, Мени жалғыз қалдыратуғын ўақтыңыз келеди, ол келип қалды да. Бирақ Мен жалғыз емеспен, өйткени Әкем Мениң менен бирге. Буларды сизлерге Менде болып, тынышлық алыўыңыз ушын айттым. Бул дүньяда қыйыншылық көресизлер, бирақ мәрт болыңлар, Мен дүньяны жеңдим! Ийса бул сөзлерди айтып болғаннан соң, көзлерин аспанға тигип былай деди: – Әке, ўақыт келди. Улың Сени уллылаўы ушын, Сен де Улыңды уллыла. Себеби Сениң Оған берген адамларыңның ҳәммесине Ол мәңгилик өмир берсин деп, Сен Оған пүткил адамзат үстинен бийлик бердиң. Мәңгилик өмир – бул Сени, жалғыз ҳақ Қудайды ҳәм Сен жиберген Ийса Масийхты билиў. Сениң Маған тапсырған исиңди тамамлағаным менен, Сени жер жүзинде уллыладым. Әке, дүнья жаратылмастан бурын Сениң менен бирге болғанымда, Менде болған уллылық пенен ҳәзир Мени Өзиңниң алдыңда уллыла. Сениң Маған дүньядан берген адамларыңа Сениң атыңды таныттым. Олар Сеники еди, Сен оларды Маған бердиң ҳәм олар Сениң сөзлериңди орынлады. Сениң Маған берген нәрселериңниң ҳәммеси Сеннен екенин олар енди билип алды. Өйткени Маған берген сөзлериңди оларға тапсырдым, олар қабыл етти. Олар Мениң Сеннен келгенимди ҳақыйқаттан билди ҳәм Мени Сениң жибергениңе исенди. Олар ушын сорайман: дүнья ушын емес, Маған берген адамларың ушын сорайман. Себеби олар Сеники. Меникиниң ҳәммеси – Сеники ҳәм Сеникиниң ҳәммеси – Меники. Мен олар арқалы уллыландым. Мен енди бул дүньяда емеспен, бирақ олар бул дүньяда. Мен Саған баратырман, Мухаддес Әке, Маған берген Өз атыңның күши менен оларды сақла, олар да Биз сыяқлы бир болсын. Мен олар менен бирге болғанымда, Сениң Маған берген атыңның күши менен оларды қорғап сақладым. Набыт болыўға тийисли адамнан басқа олардан ҳеш бири набыт болмады. Солай етип, Мухаддес Жазыў орынланды. Енди Мен Саған баратырман. Мениң қуўанышым оларда толы болыўы ушын, бул сөзлерди дүньяда болған ўақтымда айтып атырман. Мен оларға Сениң сөзиңди тапсырдым, дүнья болса оларды жек көрди. Өйткени Мениң дүньяға тийисли болмағаным сыяқлы, олар да дүньяға тийисли емес. Оларды дүньядан алыўыңды емес, шайтаннан сақлаўыңды сорайман. Мениң дүньяға тийисли болмағаным сыяқлы, олар да дүньяға тийисли емес. Оларды ҳақыйқат пенен мухаддес қыл. Сениң сөзиң – ҳақыйқат. Сениң Мени дүньяға жибергениң сыяқлы, Мен де оларды дүньяға жибердим. Олар да ҳақыйқат пенен мухаддес болыўы ушын, Мен Өзимди олар ушын бағышлайман. Мен тек олар ушын емес, ал олардың сөзлери арқалы Маған исенетуғынлар ушын да сорайман: олардың ҳәммеси бир болсын. Әке, Мени Сениң жибергениңе дүнья исениўи ушын, Сениң Менде ҳәм Мениң Сенде болғаным сыяқлы, олар да Бизде болсын. Биз бир болғанымыз сыяқлы, олар да бир болыўы ушын, Сениң Маған берген уллылығыңды оларға бердим. Мен оларда, Сен Мендесең. Мени Сениң жибергениңди, сондай-ақ Сениң Мени сүйетуғының сыяқлы, оларды да сүйетуғыныңды дүнья билиўи ушын, олар да бир тутас болсын. Әке! Сениң Маған берген адамларың Мен болатуғын жерде Мениң менен бирге болыўын ҳәм Сен Мени дүнья жаратылмастан бурын сүйгенликтен, Сениң Маған берген уллылығыңды олардың да көриўин қәлеймен. Әдил Әке! Дүнья Сени билмейди, бирақ Мен Сени билемен. Булар да Мени Сениң жибергениңди биледи. Маған деген сүйиспеншилигиң оларда болыўы ушын ҳәм Мен де оларда болыўым ушын, Сениң атыңды оларға билдирдим ҳәм билдириўди даўам етемен. Ийса дуўа етип болғаннан соң, шәкиртлери менен бирге Кидрон сайының арғы жағасына өтти. Ол жерде бир бағ бар еди. Ийса шәкиртлери менен сол бағқа кирди. Оған сатқынлық қылатуғын Яҳуда да бул жерди билетуғын еди. Себеби Ийса шәкиртлери менен ол жерде тез-тез ушырасып туратуғын еди. Солай етип, Яҳуда жанына бир топар Рим әскерлери менен бас руўханийлер ҳәм парисейлер жиберген сақшыларды алып, сол жерге келди. Олардың қолларында паныс, шом ҳәм қураллар бар еди. Ийса Өзине болажақ ҳәмме нәрсени билгенликтен, алдына шығып, олардан: – Кимди излеп жүрсизлер? – деп сорады. – Насыралы Ийсаны, – деп жуўап берди олар. – Мен – Солман, – деди Ийса. Ийсаның сатқыны Яҳуда да олар менен бирге турған еди. Ийса: «Мен – Солман» деўи менен, олар артқа шегинип, жерге жығылды. Сонда Ийса олардан және: – Кимди излеп жүрсизлер? – деп сорады. – Насыралы Ийсаны, – деди олар. Ийса жуўап берип: – Сизлерге айттым-ғо, Мен – Солман. Егер Мени излеп жүрген болсаңлар, бул адамларды жибериңлер, кетсин, – деди. Бул Оның: «Сениң Маған бергенлериңниң ҳеш бирин жойтпадым», – деп бурын Өзи айтқан сөзлериниң орынланыўы ушын болды. Сонда Шимон Петр жанындағы қылышын суўырып алып, бир силтеп, бас руўханийдиң қулының оң қулағын шаўып таслады. Қулдың аты Малкус еди. Ийса Петрге: – Қылышыңды қынабына салып қой! Әкемниң Маған берген азап кесесинен ишпейин бе? – деди. Соңынан әскерлер топары менен олардың басшысы ҳәм яҳудийлердиң сақшылары Ийсаны услап байлады. Оны дәслеп Ханнаға алып барды. Ханна сол жылы бас руўханий болған Каяфаның қәйин атасы еди. Яҳудий басшыларына: «Халық ушын бир адамның өлиўи жақсырақ», – деп кеңес берген усы Каяфа еди. Шимон Петр менен және басқа шәкирти Ийсаның изине ерип барды. Бул шәкирт бас руўханийге таныс болғанлықтан, Ийса менен бирге бас руўханийдиң ҳәўлисине кирди. Ал Петр сыртта, қапының алдында қалды. Бас руўханийдиң танысы болған сол шәкирт сыртқа шығып, қапыны қараўыллаған шоры қыз бенен сөйлести де, Петрди ишке алып кирди. Қапыны қараўыллаған шоры қыз Петрден: – Сен де бул Адамның шәкиртлеринен емессең бе? – деп сорады. – Яқ, – деп жуўап берди ол. Күн суўық болғанлықтан, хызметшилер менен сақшылар көмир жағып, жылынып турды. Петр де олар менен бирге турып жылынды. Бас руўханий Ийсадан Оның шәкиртлери ҳәм тәлиматы ҳаққында сорады. Ийса оған былай деп жуўап берди: – Мен дүньяға ашық сөйледим. Ҳәмме ўақытта яҳудийлер жыйналатуғын мәжилисханаларда ҳәм Ибадатханада үйреттим. Жасырын ҳеш нәрсе айтпадым. Неге Меннен сорап атырсаң? Сөзлеримди еситкенлерден сора. Олар не айтқанымды биледи. Ийса усыларды айтқанда, Оған жақын турған сақшылардың бири: – Бас руўханийге де усылай жуўап бериўге бола ма? – деп Оның бетине урып жиберди. Ийса оған: – Егер Мен надурыс сөйлеген болсам, надурыслығымды дәлилле. Бирақ дурыс сөйлеген болсам, неге Мени урасаң? – деди. Ханна Ийсаны байлаўлы ҳалында бас руўханий Каяфаға жиберди. Шимон Петр еле отқа жылынып тур еди. – Сен де Оның шәкиртлеринен емессең бе? – деп сорады олар. Бирақ ол танып: – Яқ, – деди. Бас руўханийдиң қулларының бири, Петр қулағын шапқан адамның ағайини Петрден: – Сени бағда Оның менен бирге көрген жоқпан ба? – деп сорады. Петр және танды. Сол ўақытта-ақ қораз шақырды. Таң азанда яҳудий басшылары Ийсаны Каяфаның алдынан ҳәким Пилаттың сарайына алып барды. Олар Қутқарылыў байрамының асын ҳарамланбай жеў ушын сарайға кирмеди. Сол себептен Пилат сыртқа шығып, олардан: – Бул адамды не нәрседе айыплап атырсызлар? – деп сорады. Олар жуўап берип: – Егер бул адам жынаятшы болмағанда, Оны сениң алдыңа алып келмес едик, – деди. Пилат оларға: – Оны өзлериңиз алып кетип, өз нызамыңыз бойынша ҳүким етиңлер, – деди. Яҳудий басшылары: – Бизлерге ҳеш кимди өлтириўге рухсат етилмеген, – деди. Ийсаның Өзиниң қандай өлим менен өлетуғыны ҳаққында айтқан сөзлериниң орынланыўы ушын усылай болды. Сонда Пилат және сарайына кирди ҳәм Ийсаны өзине шақыртып: – Сен Яҳудийлердиң Патшасымысаң? – деп сорады. Ийса былай деп жуўап берди: – Буны өзиң айтып турсаң ба ямаса Мен туўралы саған басқалар айтты ма? Пилат: – Мен не яҳудиймен бе? Сени маған Өз халқың менен бас руўханийлериң тапсырды. Сен не ислеп қойдың? – деди. Ийса жуўап берип: – Мениң Патшалығым бул дүньяда емес. Егер Патшалығым бул дүньяда болғанда, яҳудий басшыларының қолына тапсырылмаўым ушын, хызметшилерим гүресер еди. Бирақ Мениң Патшалығым бул жерде емес, – деди. – Демек, Сен патша екенсең-дә? – деди Пилат. Ийса жуўап берип: – Өзиң айтқандай, Мен Патшаман. Мен ҳақыйқат ҳаққында гүўалық бериў ушын туўылдым ҳәм соның ушын дүньяға келдим. Ким ҳақыйқат тәрепинде болса, Мениң даўысымды еситеди, – деди. Пилат Ийсаға: – Ҳақыйқат деген не? – деди. Буны айтып болғаннан соң, Пилат және яҳудийлердиң жанына шығып, оларға: – Мен Оннан ҳеш айып таба алмай атырман. Бирақ сизлерде бар бир әдет бойынша, мен ҳәр Қутқарылыў байрамында сизлер ушын бир тутқынды босатып беретуғын едим. Сизлер ушын Яҳудийлердиң Патшасын босатып бериўимди қәлейсизлер ме? – деди. Бирақ олар және: – Яқ, Оны емес, Бараббаны босат! – деп бақырысты. Ал Барабба қозғалаңшы еди. Сонда Пилат Ийсаны услап, қамшылаўды буйырды. Әскерлер тикенли шыбықлардан таж өрип, Ийсаның басына кийгизди. Соңынан Оған шым қызыл шапан жапты. Алдына келип: – Жасасын, Яҳудийлердиң Патшасы! – деп жүзине шапалақ пенен урды. Пилат және сыртқа шығып, яҳудийлерге: – Мине, мениң Оннан ҳеш бир айып таппағанымды сизлерди билсин деп, Оны сизлердиң алдыңызға шығарып атырман, – деди. Сонда басында тикенли тажы, үстинде шым қызыл шапаны бар Ийса сыртқа шықты. Пилат оларға: – Мине, бул Адам! – деди. Бас руўханийлер менен олардың сақшылары Ийсаны көргенде: – Оны атанақ ағашқа шегелет, шегелет! – деп бақырысты. Пилат оларға: – Оны сизлер алып кетип, атанақ ағашқа шегелеңлер. Өйткени мен Оннан ҳеш қандай айып таппай атырман, – деди. Яҳудий басшылары оған жуўап берип: – Бизлерде нызам бар ҳәм сол нызам бойынша, Ол өлиўи шәрт. Себеби Ол Өзин Қудайдың Улы деп атады, – деди. Пилат бул сөзлерди еситкенде, бурынғыдан бетер қорқып кетти. Қайтадан сарайына кирип, Ийсадан: – Сен қай жерденсең? – деп сорады. Бирақ Ийса оған жуўап бермеди. Пилат Оған: – Мениң менен сөйлеспейжақсаң ба? Сени азат қылыўға да, атанақ ағашқа шегелетиўге де бийлигим бар екенин билмейсең бе? – деди. Ийса жуўап берип: – Саған Қудайдан берилмегенде, сенде Мениң үстимнен ҳеш қандай бийлик болмас еди. Сонлықтан Мени саған услап бергенниң гүнасы сениң гүнаңнан аўырырақ, – деди. Сол ўақыттан баслап, Пилат Ийсаны азат етиўге тырысты. Бирақ яҳудий басшылары: – Бул Адамды азат қылсаң, Рим императорының досты емессең. Өзин патша деп атайтуғын ҳәр бир адам императорға қарсы болады, – деп бақырысты. Пилат бул сөзлерди еситкенде, Ийсаны сыртқа шығарды ҳәм «Тас майданша», еврейше Габбата деп аталған жердеги ҳүким гүрсисине отырды. Таярлық күни, Қутқарылыў байрамынан бир күн бурын саат он екилер шамасында Пилат яҳудийлерге: – Мине, сизлердиң Патшаңыз! – деди. Бирақ олар бақырысып: – Жоқ қыл Оны! Жоқ қыл, атанақ ағашқа шегеле! – деди. Пилат оларға: – Сизлердиң Патшаңызды атанақ ағашқа шегелейин бе? – деди. – Бизлердиң Рим императорынан басқа патшамыз жоқ, – деп жуўап берди бас руўханийлер. Солай етип, Пилат Ийсаны атанақ ағашқа шегелеў ушын әскерлерге тапсырды. Әскерлер Ийсаны алып кетти. Ийса Өз атанақ ағашын арқалап, «Бас сүйек орны», еврейше Голгота деп аталған жерге келди. Сол жерде Ийсаны ҳәм Оның менен бирге еки адамды атанақ ағашқа шегеледи. Олардың биреўи оң тәрепте, екиншиси сол тәрепте, ал Ийса ортада еди. Пилат жазыў жаздырып, оны атанақ ағаштың үстине илдиртти. Онда: «НАСЫРАЛЫ ИЙСА – ЯҲУДИЙЛЕРДИҢ ПАТШАСЫ», – деп жазылған еди. Яҳудийлердиң көбиси бул жазыўды оқыды. Өйткени Ийса атанақ ағашқа шегеленген жер қалаға жақын еди ҳәм бул жазыў еврейше, латынша ҳәм грекше жазылған еди. Яҳудийлердиң бас руўханийлери Пилатқа былай деди: – «Яҳудийлердиң Патшасы» деп жазба, «Оның Өзи: Мен – Яҳудийлердиң Патшасыман, деди», – деп жаз. – Не жазажақ болсам жаздым, – деп жуўап берди Пилат. Әскерлер Ийсаны атанақ ағашқа шегелегеннен соң, Оның кийимин алды ҳәм оны төрт бөлекке бөлип, ҳәр қайсысы бир бөлектен алды. Көйлегин де алды. Ол тигилмеген болып, бастан-аяқ бир пүтин тоқыма еди. Сонлықтан әскерлер бир-бирине: – Буны жыртпайық, шек таслайық, кимге түссе, сол алсын, – деди. Бул Мухаддес Жазыўдағы мына сөзлердиң орынланыўы ушын болды: «Кийимлеримди өз ара бөлисти, Липасларым ушын шек таслады». Әскерлер усы айтылғанды иследи. Ийсаның атанақ ағашының қасында Оның анасы, анасының апасы, Клопаның ҳаялы Мәриям ҳәм магдалалы Мәриям турған еди. Ийса анасын ҳәм оның жанында турған Өзиниң сүйикли шәкиртин көргенде, анасына: – Апа, мине, сениң улың, – деди. Кейин шәкиртине: – Мине, бул сениң анаң, – деди. Сол ўақыттан баслап, сол шәкирт оны өз үйине алды. Соннан соң, Ийса ҳәммесиниң тамамланғанын билип, Мухаддес Жазыў орынланыўы ушын: – Шөллеп турман! – деди. Сол жерде сирке суўына толы бир гүзе тур еди. Әскерлер сорғышты оған батырып алып, майоран шөби шыбығына қадады да, Ийсаның аўзына тутты. Ийса оны татып көрип: – Орынланды, – деди де, басын ийип, жан тапсырды. Бул таярлық күни еди. Ертеңги күн Қутқарылыў байрамына туўра келетуғын айрықша Шаббат күни болғанлықтан, яҳудий басшылары денелерди атанақ ағашта қалдырыўды қәлемеди. Олар Пилаттан шегеленгенлердиң аяқларын сындырып, денелерди алып таслаўды сорады. Сонда әскерлер барып, Ийса менен атанақ ағашқа шегеленгенлердиң дәслеп бириншисиниң, соңынан екиншисиниң аяқларын сындырып таслады. Бирақ Ийсаның қасына келгенде, Оның әлле қашан жан тапсырғанын көрип, аяқларын сындырмады. Буның орнына, әскерлердиң бири Оның бүйирин найза менен тести. Сол ўақытта-ақ қан менен суў ағып шықты. Буны көрген адамның гүўалығы ҳақыйқат. Ол өзиниң ҳақыйқатлықты айтып атырғанын биледи. Сизлер де исениўиңиз ушын ол гүўалық берди. Булардың ҳәммеси: «Оның ҳеш бир сүйеги сынбайды», – деген Мухаддес Жазыўдағы сөзлердиң орынланыўы ушын болды. Мухаддес Жазыўдың басқа бир жеринде: «Өзлери найза менен тескен Адамға қарайды», – делинген. Буннан соң, ариматиялы Юсуп Ийсаның денесин алып кетиў ушын Пилаттан рухсат сорады. Юсуп Ийсаның шәкирти еди. Бирақ ол яҳудий басшыларынан қорққанлықтан, буны жасырып жүрген еди. Пилат рухсат бергеннен соң, Юсуп барып, Ийсаның денесин алып кетти. Бурын түнде Ийсаға келген Никодим де жүз қадаққа жақын мирра менен алоэ араласпасын алып келди. Яҳудийлердиң жерлеў дәстүри бойынша, олар Ийсаның денесин хош ийисли затлар себилген зығыр кепинге орады. Ийса атанақ ағашқа шегеленген жерде бир бағ болып, бул бағдың ишинде еле ҳеш ким қойылмаған бир жаңа қәбир бар еди. Бул күн яҳудийлердиң таярлық күни болғанлықтан, қәбир жақын жайласқаны себепли, олар Ийсаны сол жерге қойды. Екшемби күни таң азанда, еле қараңғы болғанда, магдалалы Мәриям қәбирге келди ҳәм қәбирдиң аўзындағы тастың алып тасланғанын көрди. Ол жуўырып, Шимон Петрге ҳәм Ийсаның жақсы көретуғын сол шәкиртине барды да, оларға: – Ийемизди қәбирден алып кетипти. Оны қай жерге қойғанын билмеймиз, – деди. Сонда Петр менен басқа шәкирт шығып, қәбирге қарай жол алды. Олар жуўырып кетти. Бирақ сол шәкирт Петрден тезирек жуўырып, қәбирге биринши болып келди. Ол ишке үңилип қарағанда, сол жерде жатырған зығыр кепинди көрди, бирақ ишке кирмеди. Оның изинен Шимон Петр жетип келип, қәбирге кирди. Сол жерде жатырған кепинди ҳәм Ийсаның басына оралған орамалды көрди. Орамал кепин менен бирге емес, ал бөлек жерде бүкленип турған еди. Сонда қәбирге биринши болып келген сол шәкирт те ишке кирди ҳәм усыларды көрип, исенди. Себеби олар Ийсаның өлимнен қайта тирилиўи тийис екенлиги туўралы айтылған Мухаддес Жазыўды елеге дейин түсинбейтуғын еди. Буннан соң, шәкиртлер үйлерине қайтып кетти. Ал Мәриям қәбирдиң сыртында жылап турған еди. Жылап турып, еңкейип қәбирдиң ишине қарады ҳәм ақ кийимли еки периштени көрди. Бири Ийсаның денеси жатқан жердиң бас ушында, екиншиси аяқ ушында отырған еди. Олар Мәриямнан: – Ҳаял, сен неге жылап турсаң? – деп сорады. – Ийемди алып кетипти. Оны қай жерге қойғанын билмеймен, – деди ол. Усыларды айтып болып, арқасына бурылды ҳәм Ийсаның турғанын көрди. Бирақ Оның Ийса екенин танымады. Ийса оған: – Ҳаял, сен неге жылап турсаң? Кимди излеп жүрсең? – деди. Мәриям Оны бағман деп ойлап, Оған: – Мырза, егер Оны сен алып кеткен болсаң, қай жерге қойғаныңды маған айт, мен Оны алып қайтайын, – деди. Ийса оған: – Мәриям! – деди. Мәриям бурылып, еврейшелеп: – Рәббуний! – деди. Рәббуний – «устаз» дегенди аңлатады. Ийса оған: – Маған қол тийгизбе! Себеби Мен еле Әкемниң жанына көтерилмедим. Ал сен туўысқанларыма барып, Мениң Әкемниң ҳәм сизлердиң Әкеңиздиң, Мениң Қудайымның ҳәм сизлердиң Қудайыңыздың алдына көтерилип баратырғанымды айт, – деди. Магдалалы Мәриям шәкиртлерге барып, оларға: – Мен Ийемди көрдим! – деди ҳәм Ийсаның өзине не айтқанларын оларға хабарлады. Екшемби күни кеште шәкиртлер бирге жыйналған еди. Яҳудий басшыларынан қорққанлықтан, олар үйдиң қапыларын илип қойғанда, Ийса келди. Олардың ортасында турып, оларға: – Тынышлық сизлерге яр болсын! – деди. Буны айтып, оларға қолларын ҳәм бүйирин көрсетти. Шәкиртлер Ийемизди көрип, қатты қуўанды. Ийса оларға және былай деди: – Тынышлық сизлерге яр болсын! Әкем Мени жибергени сыяқлы, Мен де сизлерди жиберип атырман. Усылай деди де, оларға қарай үплеп: – Мухаддес Руўхты алыңлар. Сизлер кимниң гүналарын кеширсеңлер, Қудай да оның гүналарын кеширеди. Сизлер кимниң гүналарын кеширмесеңлер, Қудай да оның гүналарын кеширмейди, – деди. Он еки шәкирттиң бири, Егиз деп аталған Томас Ийса келгенде олардың арасында жоқ еди. Сонлықтан басқа шәкиртлер оған: – Бизлер Ийемизди көрдик, – дести. Бирақ Томас оларға: – Оның қолларындағы шеге излерин көрмегенимше, бармағым менен шеге излерин ҳәм қолларым менен Оның бүйирин услап көрмегенимше, исенбеймен, – деди. Бир ҳәптеден соң, Ийсаның шәкиртлери және үйде жыйналған еди. Томас та олар менен бирге еди. Үйдиң қапылары илик болғанда, Ийса келип, олардың ортасында турды да: – Тынышлық сизлерге яр болсын! – деди. Соңынан Томасқа: – Бармағыңды берман соз. Қолларыма қара, қолыңды созып, бүйиримди услап көр. Гүманланбай, исен, – деди. Томас Оған жуўап берип: – Ийем мениң, Қудайым мениң! – деди. Ийса оған: – Сен Мени көргенликтен исендиң. Бирақ, көрмей исенгенлер қандай бахытлы! – деди. Ийса шәкиртлериниң алдында бул китапта жазылмаған басқа да көп кәраматлы белгилер иследи. Бирақ булар сизлердиң Ийсаның Масийх, Қудайдың Улы екенине исениўиңиз ушын ҳәм исенип, Оның аты менен өмирге ийе болыўыңыз ушын жазылды. Буннан соң, Ийса Тиберия көлиниң жағасында шәкиртлерине және көринди. Бул былай болды: Шимон Петр, Егиз деп аталған Томас, Галиланың Кана қаласынан болған Натаниел, Зебедейдиң уллары ҳәм Ийсаның шәкиртлеринен және екеўи бирге еди. Шимон Петр оларға: – Мен балық аўлаўға кетип баратырман, – деди. – Бизлер де сениң менен бирге барамыз, – деди олар. Олар барып, қайыққа минди. Бирақ сол түни ҳеш нәрсе тута алмады. Таң атқанда, көлдиң жағасында Ийса турған еди. Бирақ шәкиртлери Оның Ийса екенин билмеди. Ийса олардан: – Ҳәй, дослар, балығыңыз жоқ па? – деп сорады. – Жоқ, – деп жуўап берди олар. – Аўыңызды қайықтың оң жағына салыңлар, сонда тутасызлар, – деди Ийса. Олар аў салып, көп балық тутқанлықтан, аўды тартып шығара алмады. Ийсаның сүйикли шәкирти Петрге: – Бул Ийемиз! – деди. «Бул Ийемиз» дегенди еситкеннен, Шимон Петр шапанын түрип көлге секирди. Ал басқа шәкиртлер балық толы аўды сүйреп, қайық пенен келди. Өйткени олар жағадан шама менен еки жүз шығанақ узақлықта еди. Олар жағаға шыққанда, ол жерде жағылып атырған көмирди ҳәм қоздың үстине қойылған балық пенен нанды көрди. Ийса оларға: – Ҳәзир тутқан балықларыңыздан алып келиңлер, – деди. Шимон Петр қайыққа минип, балыққа толы аўды жағаға тартып шығарды. Аўда бир жүз елиў үш ири балық бар еди. Балықлар соншелли көп болса да, аў жыртылмады. Ийса оларға: – Келиңлер, азанғы аўқатты жеңлер, – деди. Шәкиртлериниң ҳеш қайсысы Оннан: «Сен кимсең?» – деп сораўға батына алмады. Себеби Оның Ийемиз екенин билетуғын еди. Ийса жақынырақ келди де, нанды алып, оларға берди. Балықлар менен де усылай иследи. Солай етип, бул Ийсаның өлимнен тирилгенинен соң, шәкиртлерине үшинши мәрте көриниўи еди. Азанғы аўқатты жеп болғаннан соң, Ийса Шимон Петрден: – Юхан улы Шимон, Мени олардан да көбирек сүйесең бе? – деп сорады. – Аўа, Ийем. Сени жақсы көретуғынымды билесең-ғо, – деди Оған Петр. Ийса оған: – Қозыларымды отлат, – деди. Ийса екинши мәрте оннан: – Юхан улы Шимон, Мени сүйесең бе? – деп сорады. Петр Оған: – Аўа, Ийем. Сени жақсы көретуғынымды билесең-ғо, – деди. Ийса оған: – Қойларымды бақ, – деди. Үшинши мәрте Ийса оннан: – Юхан улы Шимон, Мени жақсы көресең бе? – деп сорады. Петр Оның өзинен үшинши мәрте: «Мени жақсы көресең бе?» – деп сорағанына қапа болды. – Ийем, Сен ҳәммесин билесең, Сени сүйетуғынымды да билесең, – деди Петр. Ийса оған былай деди: – Қозыларымды отлат. Саған шынын, ҳақыйқатын айтаман: жас ўақтыңда белбеўиңди өзиң байлап, қәлеген жериңе баратуғын едиң. Бирақ қартайғаныңда қолларыңды созып турасаң ҳәм басқа биреў белбеўиңди байлап, сени қәлемеген жериңе алып барады. Ийса буны Петрдиң қандай өлим менен Қудайды уллылайтуғынын билдириў ушын айтқан еди. Усыны айтып болып: – Изиме ер, – деди. Петр артына бурылып, Ийсаның сүйикли шәкиртиниң излерине ерип киятырғанын көрди. Бул – кешки аўқат ўақтында Ийсаның көкирегине сүйенип жатып: «Ийем, Саған ким сатқынлық ислейди?» – деп сораған шәкирт еди. Петр оны көрип, Ийсадан: – Ийем, оған не болады? – деп сорады. Ийса оған: – Мен келемен дегенше, оның жасаўын қәлесем, саған не? Сен Мениң изиме ер, – деди. Солай етип, туўысқанлар арасында: «Бул шәкирт өлмейди», – деген сөз тарқалды. Бирақ Ийса Петрге: «Ол өлмейди», – деген жоқ. Ал: «Мен келемен дегенше, оның жасаўын қәлесем, саған не?» – деген еди. Булардың ҳәммеси ҳаққында гүўалық берип, усыларды жазған сол шәкирт. Бизлер оның гүўалығының ҳақыйқат екенин билемиз. Ийса ислеген басқа да көп ислер бар. Егер олар бирме-бир жазылғанда, жазылған китаплар дүньяға сыймас еди, деп ойлайман. Ол азап шегип өлгеннен кейин, көп исенимли дәлиллер менен елшилерге Өзиниң қайта тирилгенин көрсетти. Қырық күн даўамында оларға көринип, Қудайдың Патшалығына байланыслы нәрселер ҳаққында айтты. Олар менен бирге болғанда мына буйрықты берди: – Ерусалимнен кетип қалмаңлар. Ал өзлериңиз Меннен еситкен Әкемниң ўәдесиниң орынланыўын күтиңлер. Себеби Яқыя суў менен шомылдырған еди, бирақ сизлер көп күн өтпей Мухаддес Руўх пенен шомылдырыласызлар. Елшилер бирге жыйналғанда, Ийсадан былай деп сорады: – Ийем, Израилға патшалықты ҳәзир қайтарып бережақсаң ба? Ийса оларға: – Әкениң Өз бийлиги менен белгилеп қойған ўақыт-мәҳәллерин билиў сизлерге берилмеген. Бирақ сизлерге Мухаддес Руўх түскенде күш-қуўат аласызлар ҳәм Ерусалимде, пүткил Яҳудияда, Самарияда, ҳәтте, дүньяның шетине дейин Мениң гүўаларым боласызлар, – деди. Ийса усыларды айтып болып, олардың көз алдында аспанға алынды. Оны бир булт қаплап, олардың нәзеринен узақластырды. Ийса көтерилип баратырғанда, олар көзлерин аспанға тигип турған еди. Бирден олардың қасында ақ кийимли еки адам пайда болып: – Ҳәй, галилалылар, неге аспанға қарап турсызлар? Сизлерден аспанға алынған бул Ийсаның қалай көтерилгенин көргениңиздей, Ол анық солай қайтып келеди, – деди. Буннан соң, елшилер Зәйтүн таўы деп аталған таўдан Ерусалимге қайтып келди. Бул таў Ерусалимге жақын болып, бир шақырымдай жерде жайласқан еди. Қалаға кирип, өзлери болып атырған үйдиң жоқарғы қабатына көтерилди. Олар: Петр, Юхан, Яқып, Андрей, Филип, Томас, Бартоломей, Матта, Алпейдиң улы Яқып, ўатансүйер Шимон ҳәм Яқып улы Яҳуда еди. Булардың ҳәммеси ҳаял-қызлар, Ийсаның анасы Мәриям ҳәм Оның туўысқанлары менен бирликте үзликсиз дуўа ететуғын еди. Сол күнлердиң биринде жыйналған бир жүз жигирмаға шамалас исениўшилердиң арасынан Петр орнынан турып былай деди: – Туўысқанларым! Ийсаны услап алғанларға жолбасшылық еткен Яҳуда ҳаққында Мухаддес Руўхтың Даўыт арқалы әўелден билдирген Мухаддес Жазыўы орынланыўы керек еди. Яҳуда да бизлердиң биримиз болып, усы хызметтен үлесин алған еди. Бул адам өз қылмысының ҳақысына бир егислик жер сатып алды. Ол сол жерде ет бетинен жығылып, қарны жарылды ҳәм барлық ишеклери ақтарылды. Бул ўақыя Ерусалим турғынларының ҳәммесине мәлим болды. Сонлықтан сол егислик жер олардың тилинде «Хакелдама» деп аталып, бул атама «Қан жери» деген мәнисти аңлатады. Өйткени Забурда: «Оның мәканы қаңырап қалсын, Шатырларында жасаўшы болмасын». Және де: «Оның ислейтуғын ўазыйпасын басқа биреў ийелесин», – деп жазылған. Солай етип, еки адам: лақабы Юстус болған Барсабба деп аталатуғын Юсуп ҳәм Матияс усынылды. Олар екеўине шек таслағанда, шек Матиясқа түсти. Солай етип, ол он бир елшиниң қатарына қосылды. Елиўинши күни байрамы келгенде, исениўшилердиң ҳәммеси бир жерге жыйналды. Тосаттан аспаннан күшли самал ескендей болып, бир шаўқым еситилди ҳәм олар отырған үйди пүткиллей толтырып жиберди. Оттың жалыны сыяқлы тиллерге уқсаған бир нәрселер оларға көринип, бөлинип-бөлинип ҳәр бириниң үстине түсти. Олардың ҳәммеси Мухаддес Руўхқа толып, Руўхтың айтқызыўы бойынша басқа тиллерде сөйлей баслады. Сол ўақытта Ерусалимде дүньяның ҳәр түрли еллеринен келген диншил яҳудийлер жасайтуғын еди. Бул сести еситип, көп халық бир жерге жыйналды. Олардың ҳәр бири өз тиллеринде айтылған сөзлерди еситкенликтен ҳайран болды. Ҳәмме қатты таң қалысып, былай деди: – Қараңлар, бул сөйлеп атырғанлардың ҳәммеси галилалы емес пе? Онда қалай олардың бизлердиң ҳәр биримиздиң туўылған жеримиздиң тилинде сөйлеп атырғанын еситип турмыз? Арамызда парфиялылар, мидиялылар, эламлылар бар. Месопотамияда, Яҳудияда ҳәм Каппадокияда, Понтус ҳәм Азияда, Олардың ҳәммеси аң-таң болысып, бир-биринен: – Буны қалай түсиниўге болады? – деп сорады. Ал гейбиреўлери мысқыллап: – Олар таза шарап ишип, мәс болған, – дести. Сонда он бир елши менен бирге Петр орнынан турды да, бәлент даўыс пенен халыққа қарата сөйледи: – Яҳудийлер ҳәм пүткил Ерусалим турғынлары! Мен буны сизлерге түсиндирейин, сөзлериме қулақ салыңлар. Бул адамлар сизлер ойлағандай мәс емес. Себеби ҳәзир азанғы саат тоғыз-ғо. Бирақ бул көрип турғанларыңыз Иоел пайғамбар арқалы алдын ала айтылған еди: «Қудай былай дейди: Ақырғы күнлерде барлық адамлардың үстине Өз Руўхымды жаўдыраман. Улларыңыз ҳәм қызларыңыз пайғамбаршылық қылады. Жасларыңыз аянлар, қартайған адамларыңыз түслер көреди. Сол күнлерде Өзимниң ер ҳәм ҳаял хызметшилеримниң үстине де, Өз Руўхымды жаўдыраман, Олар да пайғамбаршылық етеди. Жоқарыда, аспанда таң қаларлық нәрселер, Төменде, жер жүзинде кәраматлы белгилер: Қан, от ҳәм бурқыраған түтинлерди көрсетемен. Ийемиздиң уллы ҳәм салтанатлы күни келместен алдын, Қуяш қараңғыланып, ай қанға айланады. Сонда Ийемиздиң атын айтып шақырған ҳәр бир адам қутқарылады». Израиллылар, мына сөзлерге қулақ салыңлар: хабарыңыз бар, насыралы Ийса Қудайдың Ол арқалы араңызда ислеген кәраматлары, таң қаларлық ўақыялары ҳәм кәраматлы белгилери менен Қудай тәрепинен дәлилленген Адам еди. Бул Ийса Қудайдың ерки ҳәм алдын ала белгилегени бойынша, сизлерге услап берилген еди. Сизлер Оны Қудайдың Нызамын билмейтуғын басқа миллет адамларының қолы менен атанақ ағашқа шегелеп өлтирдиңлер. Ал Қудай өлим азабының тусаўларын үзип, Оны тирилтти. Өйткени Оны өлимниң услап турыўы мүмкин емес еди. Ол ҳаққында Даўыт былай деген: «Көзимди айырмайман Ийемизден, Ол оң жағымда болғаны ушын, Ҳеш қашан сүрникпеспен. Сонлықтан кеўлим қуўанып, тилим шадланып сөйлейди. Денем де үмит ишинде жасайды. Себеби Сен жанымды өлилер мәканына таслап кетпейсең, Өз Мухаддесиңниң шириўине жол қоймайсаң. Өмир жолын маған көрсетесең, Мени Өз дәргайыңда қуўанышқа бөлейсең». Туўысқанларым! Мен сизлерге уллы бабамыз Даўыт ҳаққында ашық айта аламан: ол өлди ҳәм жерленди. Оның қәбири бүгинге дейин усы жерде, бизлерде сақланған. Даўыт пайғамбар болғанлықтан, Қудайдың оған: «Сениң урпағыңнан Бирин тахтыңа отырғызаман», – деп ант ишип, ўәде бергенин билди. Сонлықтан ол келешекте не болатуғынын көрип, Масийхтың қайта тирилетуғыны туўралы былай деген еди: «Ол өлилер мәканында қалдырылмады, Денеси де ширимеди». Қудай усы Ийсаны өлимнен тирилтти, буған бизлердиң ҳәммемиз гүўамыз. Ол Қудайдың қүдирети менен аспанда жоқары ҳүрметке ерисип, Әкеден ўәде етилген Мухаддес Руўхты алды. Ҳәзир көргениңиз ҳәм еситкениңиз сыяқлы, сол Руўхты бизлерге жаўдырды. Солай етип, пүткил Израил халқы анық билип қойсын: Қудай сизлер атанақ ағашқа шегелеген сол Ийсаны ҳәм Ийемиз, ҳәм Масийх қылды. Буны еситкенлердиң жүреклерине қанжар суғылғандай болды. Олар Петр ҳәм басқа елшилерден: – Туўысқанлар, бизлер не ислеўимиз керек? – деп сорады. Петр оларға былай деди: – Гүналарыңыздың кеширилиўи ушын тәўбе етип, ҳәр бириңиз Ийса Масийхтың аты менен суўға шомылдырылыңлар. Сонда Мухаддес Руўхты сыйға аласызлар. Бул ўәде сизлерге, сизлердиң балаларыңызға ҳәм алыстағылардың ҳәммесине, яғный Қудайымыз Жаратқан Ийе шақырған ҳәр бир адамға берилген. Петр басқа да көп сөзлер менен оларға гүўалық берип: – Бул бузық әўладтан қутқарылыңлар, – деп өтиниш етти. Оның сөзин қабыл еткенлер суўға шомылдырылды, сол күни оларға үш мыңға шамалас адам қосылды. Олар өзлерин елшилердиң тәлимине бағышлап, бир-бири менен қарым-қатнаста болды ҳәм бирге нан сындырып, дуўа ететуғын еди. Елшилер арқалы көп таң қаларлық нәрселер ҳәм кәраматлы белгилер көрсетилгенликтен, ҳәммени қорқыныш бийледи. Исениўшилердиң ҳәммеси бирге болып, ҳәмме нәрсесин орталыққа қойды. Мал-мүликлерин сатып, ҳәр кимниң мүтәжлигине қарай үлестиретуғын еди. Олар ҳәр күни бирге Ибадатхананың ҳәўлисинде жыйналысып, үйлерде нан сындырысты. Қуўанышлы түрде ҳақ кеўил менен бирге аўқатланды. Қудайға мақтаўлар айтып, пүткил халықтың алғысына бөленди. Ийемиз де қутқарылғанларды оларға күн сайын қосып барды. Бир күни Петр менен Юхан дуўа етиў ўақтында, түстен кейин саат үште Ибадатханаға баратыр еди. Сол жерде иштен аяғы ләң болып туўылған бир адам бар еди. Ол Ибадатханаға келгенлерден садақа сораў ушын көтерип әкелинип, ҳәр күни Ибадатхананың «Гөззал» деген қапысының қасында отырғызылатуғын еди. Бул адам Ибадатханаға кирип баратырған Петр менен Юханды көрип, олардан садақа сорады. Петр менен Юхан оған тигилип қарады. Соңынан Петр оған: – Бизлерге қара! – деди. Сол адам олардан бир нәрсе алыўды дәметип, оларға дыққат пенен тигилип қалды. Петр оған: – Менде гүмис ҳәм алтын жоқ, бирақ саған өзимде барымды беремен. Насыралы Ийса Масийхтың аты менен буйыраман, жүр! – деп оның оң қолынан услады да, орнынан турғызды. Сол ўақытта-ақ оның аяқлары менен тобықларына күш енди. Ол орнынан ушып турды да, жүре баслады. Былай-былай жүрип секириўи менен Қудайға алғыслар айтып, олар менен бирге Ибадатханаға кирди. Пүткил халық оның жүрип баратырғанын ҳәм Қудайды алғыслап атырғанын көрип, оның Ибадатхананың «Гөззал» деген қапысының қасында отырып, тиленшилик ететуғын адам екенин таныды. Жүз берген ўақыяға олар қатты ҳайран қалысып, аң-таң болысты. Жаңағы адам Петр менен Юханнан айырылмай жүргенде, пүткил халық ҳайран қалысып, «Сулайманның айўаны» деп аталатуғын жерге, олардың қасына жуўырысып келди. Буны көрген Петр халыққа қарата былай деди: – Израиллылар, буған неге аң-таң болып атырсызлар? Бул адамды бизлер өз күшимиз ямаса диншиллигимиз бенен жүргизгендей, неге бизлерге тигилип турсызлар? Ибрайымның Қудайы, Ысақтың Қудайы, Яқыптың Қудайы, бизиң ата-бабаларымыздың Қудайы Өз хызметшиси Ийсаны уллылады. Сизлер Оны услап бердиңлер ҳәм Пилат Оны босатыўға қарар еткенде, Пилаттың алдында Оннан ўаз кештиңлер. Мухаддес ҳәм ҳақ Адамнан ўаз кешип, бир адам өлтириўшиниң өзлериңизге босатылып берилиўин талап еттиңлер. Сизлер Өмир Ийесин өлтирдиңлер, бирақ Қудай Оны өлимнен тирилтти. Бизлер буған гүўамыз. Сизлер көрген ҳәм таныйтуғын бул адам Ийсаның аты менен, Оның атына деген исеним менен шыпа тапты. Ийсаға деген исеним ҳәммеңиздиң көз алдыңызда оған толық шыпа берди. Енди туўысқанларым, сизлердиң бул исти басшыларыңыз сыяқлы билмей ислегениңизди билемен. Бирақ барлық пайғамбарлар арқалы Өз Масийхының азап шегетуғынын алдын ала билдирген Қудай Өз сөзин усылай әмелге асырды. Қудайдың әййемнен мухаддес пайғамбарлары арқалы айтқанындай, ҳәмме нәрсениң өз қәлпине келиўине дейин Ийса аспанда болыўы керек. Өйткени Муўса былай деген еди: «Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлер ушын туўысқанларыңыздың арасынан мен сыяқлы бир пайғамбарды шығарады. Оның айтқан ҳәр бир сөзин тыңлаңлар. Сол пайғамбарды тыңламаған ҳәр бир адам Қудайдың халқы арасынан жоқ етиледи». Самуел пайғамбардан баслап, оннан кейин келип сөйлеген пайғамбарлардың ҳәммеси де усы күнлер ҳаққында болжаған еди. Сизлер пайғамбарлардың ҳәм Қудайдың ата-бабаларыңыз бенен дүзген келисиминиң мийрасхорларысызлар. Себеби Қудай Ибрайымға былай деген еди: «Сениң әўладың арқалы жер жүзиндеги ҳәмме халықлар жарылқанады». Ҳәр бириңизди жаман жолдан қайтарып, сизлерди жарылқаў ушын, Қудай Өзи тайынлаған хызметшисин ең алды менен сизлерге жиберди. Петр менен Юхан халыққа сөйлеп турғанда, руўханийлер, Ибадатхана сақшыларының басшысы ҳәм саддукейлер олардың жанына топарласып келди. Өйткени олардың халыққа тәлим берип, Ийсаның мысалында өлилердиң қайта тирилетуғынын жәриялағанына қатты ашыўлы еди. Сонлықтан олар Петр менен Юханды услап алды да, ертеңине дейин қамап қойды. Себеби күн кеш болып қалған еди. Бирақ, елшилердиң сөзин еситкен адамлардың көбиси исенди. Исенген ер адамлардың саны бес мыңға шамалас еди. Келеси күни яҳудий басшылары, ақсақаллар ҳәм диний муғаллимлер Ерусалимге жыйналды. Бас руўханий Ханна менен Каяфа, Юхан, Искендер ҳәм бас руўханийдиң урпағынан болған басқа адамлар да сол жерде еди. Олар Петр менен Юханды ортаға турғызып, олардан: – Сизлер буны қандай күш пенен ҳәм кимниң аты менен иследиңлер? – деп сорады. Сонда Петр Мухаддес Руўхқа толып былай деди: – Халық басшылары ҳәм ақсақаллар! Бул ләң адамға исленген жақсылық ҳәм оның қалай шыпа тапқаны ҳаққында бизлер бүгин тергелип атырған болсақ, онда сизлердиң ҳәммеңиз ҳәм пүткил Израил халқы мынаны билип қойыңлар: бул адам сизлер атанақ ағашқа шегелеген, бирақ Қудай өлимнен қайта тирилткен насыралы Ийса Масийхтың атының қүдирети менен сап-саў болып, алдыңызда тур. Сол Ийса ҳаққында Мухаддес Жазыўда былай деп айтылған: «Сиз, қурылысшылардың керексиз деп таслаған тасы, Үйдиң мүйешиниң тийкарғы тасы болды». Ийсадан басқа ҳеш ким арқалы қутқарылыў жоқ. Қутқарылыўымыз ушын аспан астында адамларға берилген басқа ҳеш бир ат жоқ. Кеңес ағзалары Петр менен Юханның билимсиз ҳәм қарапайым адамлар екенин байқап, олардың батыллығын көргенде таң қалысты. Олардың Ийса менен бирге болғанын билди. Бирақ шыпа тапқан адамның Петр ҳәм Юхан менен турғанын көрип, оларға қарсы ҳеш нәрсе айта алмады. Солай етип, кеңес ағзалары оларға сыртқа шығып кетиўди буйырды да, соңынан өз ара кеңесе баслап: – Бул адамларға не ислесек екен? Ерусалимде жасайтуғын ҳәр бир адам олардың анық кәраматлы белги ислегенин биледи. Бизлер буны бийкарлай алмаймыз. Бирақ, бул хабардың халық арасында және де көбирек жайылмаўы ушын, буннан былай Ийсаның аты менен ҳеш кимге ҳеш қашан сөйлемеңлер деп, қорқытып қояйық, – дести. Соңынан оларды шақырып алып, Ийсаның аты менен ҳеш нәрсе айтпаўларын ҳәм үйретпеўлерин буйырды. Бирақ, Петр менен Юхан оларға жуўап берип: – Өзлериңиз ойлап көриң: Қудайдың сөзлеринен гөре, сизлердиң сөзлериңизге қулақ асыў Қудай алдында дурыс болар ма екен? Бизлер көргенлеримизди ҳәм еситкенлеримизди айтпай тура алмаймыз, – деди. Кеңес ағзалары жазалаў ушын ҳеш қандай себеп таба алмағанлықтан, оларды және қорқытты да, босатып жиберди. Өйткени болған ўақыя ушын пүткил халық Қудайға алғыслар айтып турған еди. Себеби кәраматлы шыпа нәтийжесинде жазылған адамның жасы қырықтан асқан еди. Петр менен Юхан босатылғаннан соң жолдасларына барып, бас руўханийлер менен ақсақаллардың өзлерине айтқан сөзлериниң ҳәммесин хабарлады. Олар буны еситкенде, бир аўыздан Қудайға қарата бәлент даўыс пенен былай деди: – О, Қүдиретли Ийемиз! Аспанды, жерди, теңизди ҳәм олардың ишиндегилердиң ҳәммесин Сен жаратқансаң. Өз хызметшиң бабамыз Даўыттың аўзы менен Мухаддес Руўх арқалы былай деген едиң: «Не ушын көтерилис қылады миллетлер? Неге бийҳуда жобалар дүзеди халықлар? Жаратқан Ийеге ҳәм Ол тайынлаған Масийхқа қарсы, Сап тартып турады жер жүзиндеги патшалар, Жыйналып, тил бириктиреди ҳүкимдарлар». Ҳақыйқаттан да, Ҳирод пенен Понтий Пилат бул қалада басқа миллетлер ҳәм Израил халқы менен бирге Сен тайынлаған мухаддес хызметшиң Ийсаға қарсы топланды. Олар буны Сениң қүдиретиң ҳәм еркиң менен алдын ала белгиленгенлерди әмелге асырыў ушын иследи. Енди, О Ийемиз, олардың айбат етиўлерине нәзер салып, Сениң сөзиңди толық мәртлик пенен айтыўға Өз қулларыңа күш-қуўат бере гөр! Мухаддес хызметшиң Ийсаның аты менен аўырыўларға шыпа бериў ушын, кәраматлы белгилер ҳәм таң қаларлық ислер ислеў ушын қүдиретиңди көрсете гөр! Дуўа етип болғанда, олар жыйналған жер силкинип кетти. Ҳәммеси Мухаддес Руўхқа толып, Қудайдың сөзин мәртлик пенен айта баслады. Исениўшилер жыйынындағы ҳәмме адам бир жан, бир тән еди. Ҳеш қайсысы да өз мал-мүлкин «меники» демейтуғын еди. Ал ҳәмме нәрсесин орталыққа қойды. Елшилер Ийемиз Ийсаның қайта тирилгени ҳаққында күшли жигер менен, тәсирли түрде гүўалық беретуғын еди ҳәм олардың ҳәммеси Қудайдың уллы мийримине ийе еди. Олардың арасында жоқшылықта жасайтуғын адам болған жоқ. Өйткени жерлери ямаса үйлери барлар оларды сататуғын еди. Түскен ақшаларын алып келип, елшилердиң қолына салатуғын еди. Ақшалар ҳәр кимге мүтәжлигине қарай үлестирилетуғын еди. Мысалы: Лебий урыўынан шыққан Юсуп деген кипрли бир адам бар еди. Елшилер оған Барнаба, яғный «Жубаныш бериўши» дегенди аңлататуғын ат берген еди. Ол өзине тийисли жерди сатты да, ақшасын әкелип, елшилердиң қолына салды. Ал Ханания атлы адам ҳаялы Сафира менен мал-мүлкин сатып, ақшаның бир бөлегин жасырып қалды да, қалған бөлегин әкелип елшилердиң қолына салды. Буннан оның ҳаялының да хабары бар еди. Сонда Петр оған былай деди: – Ханания, неге шайтанға жүрегиңнен орын берип, Мухаддес Руўхты алдадың ҳәм сатылған жердиң ақшасының бир бөлегин алып қалдың? Жер сатылмай-ақ саған тийисли емес пе еди? Сатылғаннан соң да, ақшасын қәлегениңше жумсаўға еркли емес пе едиң? Неге бундай ис ислеўге нийет еттиң? Сен адамларды емес, Қудайды алдадың. Ханания бул сөзлерди еситиўден-ақ жерге жығылып, жан тапсырды. Буны еситкенлердиң ҳәммесин күшли қорқыныш бийледи. Жас жигитлер орынларынан турып, оның денесин кепинледи де, алып кетип жерледи. Арадан шама менен үш сааттай өткенде, болған ўақыядан хабарсыз Хананияның ҳаялы ишке кирип келди. Петр оған: – Маған айтшы, жерди усынша ақшаға саттыңлар ма? – деди. – Аўа, соған, – деди ҳаял. Петр оған былай деди: – Неге Жаратқан Ийениң Руўхын сынап көриўге келистиңлер? Әнекей, күйеўиңди жерлегенлер есиктен кирип киятыр. Олар сени де алып кетеди. Ҳаял сол ўақытта-ақ Петрдиң аяғына жығылып, жан тапсырды. Ишке кирген жас жигитлер оның өлип қалғанын көрип, сыртқа алып кетти де, күйеўиниң қасына жерледи. Пүткил исениўшилер жәмәәтин ҳәм болған ўақыяларды еситкенлердиң ҳәммесин күшли қорқыныш бийледи. Халық арасында елшилер арқалы көп кәраматлы белгилер көрсетилип, таң қаларлық ислер исленетуғын еди. Исениўшилердиң ҳәммеси Сулайманның айўанында жыйналып туратуғын еди. Сырттан оларға қосылыўға ҳеш кимниң батылы бармайтуғын еди, бирақ халық оларға көп алғыслар айтатуғын еди. Және де, Ийемизге исенип, исениўшилерге қосылған ер ҳәм ҳаяллардың саны барған сайын арта берди. Ҳәтте, Петр өтип баратырғанда, ҳеш болмаса оның саясы аўырыўлардың бириниң үстине түссин деп, оларды көшелерге шығарып, кәтлер ҳәм төсеклердиң үстилерине жатқызып қойды. Ерусалимниң дөгерегиндеги қалашалардан да көп адамлар жыйналып, аўырыўларды ҳәм жаўыз руўхлардан азап шеккенлерди алып келетуғын еди. Олардың ҳәммеси шыпа табатуғын еди. Сонда бас руўханий ҳәм оның тәрепдарларының ҳәммеси, яғный саддукей топарының ағзаларының қызғаныштан ишлери жанып, елшилерди услатты да, мәмлекет қамақханасына қаматып таслады. Бирақ түнде Ийемиздиң бир периштеси қамақхананың қапыларын ашып, оларды сыртқа шығарды да: – Барыңлар, Ибадатханада турып, бул жаңа өмир туўралы сөзлердиң барлығын халыққа айтыңлар, – деди. Елшилер айтылғанды тыңлап, таң сәҳәрде Ибадатханаға барды да, тәлим бере баслады. Сол ўақытта бас руўханий ҳәм оның тәрепдарлары келип, жоқарғы кеңестиң адамларын, яғный Израил халқының барлық ақсақалларын жыйналыўға шақырды ҳәм елшилерди алып келиў ушын қамақханаға адам жиберди. Бирақ, сақшылар қамақханаға барғанда елшилерди таппай, излерине қайтып келди де, мыналарды хабарлады: – Қамақхананың беккем етип жабылғанын, қапылардың аўзында қараўыллардың турғанын көрдик. Бирақ, қапыларды ашқанымызда, иштен ҳеш кимди таппадық. Бул сөзлерди еситкен Ибадатхана сақшыларының басшысы менен бас руўханийлер: «Бул не болғаны» деп, албырасып қалды. Сонда олардың қасына бир адам келип: – Әне, сизлер қамаққа салған адамлар Ибадатханада тәлим берип тур, – деп хабарлады. Солай етип, сақшылардың басшысы сақшылар менен бирге кетип, елшилерди алып келди. Бирақ халықтың өзлерин тас боран қылыўынан қорқып, оларға зорлық ислемеди. Олар елшилерди алып келип, жоқарғы кеңестиң алдында турғызып қойды. Бас руўханий елшилерди сораўға тутып: – Бул ат пенен тәлим бермең, деп қатаң буйырған едик-ғо. Бирақ сизлер өз тәлиматыңызды пүткил Ерусалим қаласына жайыпсызлар. Бул Адамның қанының төгилиўине де бизлерди жуўапкер қылмақшысызлар, – деди. Петр менен басқа елшилер былай деп жуўап берди: – Адамларға емес, Қудайға бойсыныў тийис! Ата-бабаларымыздың Қудайы сизлер атанақ ағашқа шегелеп өлтирген Ийсаны қайта тирилтти. Израилдың тәўбе етип, гүналарының кеширилиўи ушын, Қудай Оны Көсем ҳәм Қутқарыўшы қылып, Өзиниң оң тәрепине көтерди. Бизлер бул ислердиң гүўасымыз. Сондай-ақ, Қудайдың Өзине бойсынатуғынларға беретуғын Мухаддес Руўхы да буларға гүўа. Жоқарғы кеңес ағзалары буны еситкенде ашыўға минип, елшилерди өлтирмекши болды. Бирақ, пүткил халықтың ҳүрметине ийе болған нызам муғаллими Гамалиел атлы бир парисей кеңесте орнынан турып, елшилерди аз-маз ўақытқа сыртқа шығарып турыўды буйырды. Соңынан ол кеңес ағзаларына былай деди: – Израиллылар! Бул адамларға ислейжақ исиңизди абайлап ислеңлер. Себеби буннан бурын өзин уллы деп есаплаған Теудас атлы бир адам шыққан еди. Оған төрт жүзге шамалас адам қосылды. Бирақ ол өлтирилип, изине ергенлердиң ҳәммеси тарқап, жоқ болып кетти. Оннан соң, халықтың есабы алынған күнлерде галилалы Яҳуда шығып, бир топар адамларды изине ертти. Ол да өлтирилип, изине ергенлердиң ҳәммеси тарқап кетти. Сонлықтан енди сизлерге айтатуғыным мынаў: бул адамларға тиймеңлер, оларды тынышына қойыңлар. Өйткени бул ис-ҳәрекет адамлардан болса, ол иске аспайды. Бирақ Қудайдан болса, бул адамларды жоқ қыла алмайсызлар. Және де, Қудайға қарсы урысыўшы болып қалыўыңыз да мүмкин. Кеңес ағзалары Гамалиелдиң мәсләҳәтин қабыл етти де, елшилерди ишке шақыртып, оларды қамшылатты ҳәм Ийсаның аты менен ўаз айтпаўды буйырып, босатып жиберди. Елшилер Ийсаның аты себепли масқараланыўға миясар болғаны ушын жоқарғы кеңестен қуўанышлы түрде шығып кетти. Олар ҳәр күни Ибадатханада ҳәм үйме-үй тәлим бериўин, Ийсаның Масийх екени ҳаққында Хош Хабарды жәриялаўын тоқтатқан жоқ. Масийхтың шәкиртлериниң саны өсип атырған сол күнлерде грекше сөйлейтуғын исениўши яҳудийлер тәрепинен еврейше сөйлейтуғын исениўши яҳудийлерге қарсы наразылық пайда болды. Себеби күнделикли жәрдем бөлистирилгенде, олардың жесирлерине кеўил аўдарылмайтуғын еди. Сонда он еки елши ҳәмме шәкиртлерди бир жерге жыйнап: – Қудайдың сөзин жәриялаў исин таслап, дастурхан басында хызмет еткенимиз дурыс болмас. Туўысқанларым! Араңызда жақсы аты шыққан, Мухаддес Руўх пенен даналыққа толған жети адамды таңлаңлар. Оларға усы исти тапсырайық. Ал бизлер өзлеримизди дуўа етиўге ҳәм Қудайдың сөзин жәриялаўға бағышлайық, – деди. Бул сөз пүткил жәмәәтке унады. Олар исеними күшли ҳәм Мухаддес Руўхқа толы болған Степанды, және де Филипти, Прохорды, Никанорды, Тимонды, Парменди ҳәм яҳудий динине өткен антиохиялы Николасты сайлап, елшилердиң алдында турғызды. Елшилер олардың үстилерине қолларын қойып, дуўа етти. Солай етип, Қудайдың сөзи жайылып, Ерусалимдеги шәкиртлердиң саны көбейе берди. Руўханийлердиң көбиси де елшилердиң тәлимин қабыл алып, исене баслады. Қудайдың мийрими менен қүдиретине толы болған Степан халық арасында уллы таң қаларлық нәрселер ҳәм кәраматлы белгилер көрсететуғын еди. Деген менен, «Қуллықтан азат етилгенлер» деген мәжилисхананың киренели ҳәм искендериялы айырым ағзалары, сондай-ақ Киликия менен Азиядан болған адамлар Степанға қарсы шығып, оның менен тартыса баслады. Бирақ ол даналық ҳәм Мухаддес Руўх пенен сөйлегенликтен, олар қарсы тура алмады. Сонда олар бир неше адамды үгитлеп: «Оның Муўсаға ҳәм Қудайға тил тийгизгенин еситтик», – деп айтқызды. Солай етип, олар халықты, ақсақалларды ҳәм диний муғаллимлерди өшегистирип, бас салып Степанды услады да, оны жоқарғы кеңестиң алдына алып келди. Олар әкелген жалған гүўалар: – Мына адам Ибадатханаға ҳәм Муўсаның Нызамына үзликсиз қарсы сөйлеп жүр. Бизлер оның: «Насыралы Ийса Ибадатхананы жоқ қылады, Муўсаның бизлерге берген үрп-әдетлерин өзгертеди», – дегенин еситтик, – деди. Жоқарғы кеңесте отырғанлардың ҳәммеси Степанның жүзине тигилип қарап, оның жүзиниң периштениң жүзине уқсас екенин көрди. Сонда бас руўханий Степаннан: – Усы дурыс па? – деп сорады. Степан былай деп жуўап берди: – Туўысқанларым ҳәм ағаларым, маған қулақ салыңлар! Бабамыз Ибрайым Харанға көшип орналаспастан бурын Месопотамияда болған ўақтында уллы Қудай оған көринип: «Елиңди ҳәм ағайин-туўғанларыңды қалдырып, Мен саған көрсететуғын елге бар», – деген еди. Солай етип, Ибрайым калдейлердиң елинен шығып, Харанға орналасты. Әкесиниң өлиминен кейин, Қудай оны сол жерден алып, ҳәзир сизлер жасап атырған бул елге көширди. Деген менен, Қудай бул жерде оған ҳеш қандай ийелик, ҳәтте, бир қарыс жер де бермеген еди. Бирақ, сол ўақытта Ибрайымның баласы жоқ болса да, Қудай бул жерди оған ҳәм оның урпақларына мүлик қылып беретуғынын ўәде еткен еди. Және де, Қудай оған былай деген еди: «Сениң урпақларың жат жерде жат болып, төрт жүз жыл қуллықта жасайды ҳәм зулымлық көреди. Бирақ Мен оларды қул еткен халықты жазалайман. Буннан соң, олар сол жерден шығып, Маған бул жерде сыйынады». Соңынан Қудай Ибрайым менен мухаддес келисим дүзип, сүннетлеў рәсимин оның белгиси қылды. Солай етип, Ибрайым Ысақтың әкеси болып, оны сегизинши күни сүннет етти. Ысақ Яқыптың, Яқып он еки уллы аталарымыздың әкеси болды. Юсупти күнлеген аталарымыз оны Мысырға сатып жиберди. Бирақ Қудай оның менен бирге болып, барлық қыйыншылықларынан қутқарды. Мысыр патшасы фараонның алдында оған даналық берди ҳәм оның мийримине еристирди. Фараон оны Мысырдың ҳәм сарайындағы барлық адамлардың үстинен басшы қылып қойды. Соңынан пүткил Мысыр ҳәм Қанан еллеринде ашлық болып, үлкен қыйыншылықлар басланды. Ата-бабаларымыз жеўге аўқат таба алмай қалды. Мысырда ғәлле бар екенин еситкен Яқып аталарымызды сол жаққа биринши мәрте жоллады. Олар Мысырға екинши мәрте келгенде, Юсуп туўысқанларына өзиниң ким екенин танытты ҳәм фараонға оның шығысы белгили болды. Юсуп әкеси Яқыпты ҳәм барлығы жетпис бес адамнан ибарат болған ҳәмме ағайин-туўғанларын өзине шақыртып алды. Солай етип, Яқып Мысырға көшип кетти. Оның өзи де, ата-бабаларымыз да сол жерде қайтыс болды. Олардың сүйеги Шехемге алып келинип, Ибрайымның сол жерде Хамордың улларынан гүмис ақшаға сатып алған қәбирине қойылды. Қудайдың Ибрайымға берген ўәдесиниң орынланатуғын ўақты жақынлағанда, Мысырдағы халқымыздың саны жүдә көбейип қалған еди. Сол ўақытта Мысыр тахтына Юсупти танымайтуғын басқа бир патша тахтқа отырды. Ол халқымыздан ҳийлекерлик пенен пайдаланып, зулымлық иследи ҳәм олардың жаңа туўылған балаларының тири қалмаўы ушын далаға таслаўға мәжбүрледи. Сол ўақытта Муўса дүньяға келди. Ол жүдә сулыў бала болып, үш ай әкесиниң үйинде бағылды. Ол далаға тасланғанда, оны фараонның қызы таўып алып, өз баласындай қылып тәрбиялап өсирди. Муўса мысырлылардың барлық билим тараўларынан тәлим алып, сөзинде де, исинде де күшли болды. Ол қырық жасқа толғанда, оның кеўлинде өз туўысқанлары болған израиллылардың жағдайын барып көриў нийети пайда болды. Оларға барғанда бир мысырлының израиллыны жәбирлеп атырғанын көрип, оны жақлады ҳәм мысырлыны өлтирип, зулымлық көрген адам ушын өш алды. Ол: «Қудайдың мен арқалы өзлерин қутқаратуғынын туўысқанларым түсинер», – деп ойлаған еди. Бирақ олар түсинбеди. Ертеңине Муўса төбелесип атырған еки израиллыны ушыратып қалғанда, оларды жарастырмақшы болып: – Жигитлер, сизлер туўысқансыз-ғо. Неге бир-бириңизге жәбир берип атырсызлар? – деди. Бирақ, жақынына жәбир берген адам Муўсаны ийтерип жиберип: – Ким сени бизлердиң үстимизден басшы ҳәм қазы қылып қойды? Кеше мысырлыны өлтиргениңдей, мени де өлтирмекшимисең? – деди. Бул сөзди еситкенде Муўса Мидян елине қашып кетип, Мидянда жат жерли болып жасады. Ол сол жерде еки балалы болды. Қырық жыл өткеннен соң, Синай таўының дөгерегиндеги шөлде, жанып турған путаның жалынында Муўсаға бир периште көринди. Муўса бул көриниске таң қалды. Анықлап көриў ушын жақынлағанда, Жаратқан Ийениң: «Мен сениң ата-бабаларыңның Қудайыман, Ибрайымның, Ысақтың, Яқыптың Қудайыман», – деген даўысы еситилди. Муўса қорққанынан қалтырап, қараўға жүрексине алмады. Соңынан Жаратқан Ийе оған былай деди: «Аяқ кийимиңди шеш, себеби сен турған жер мухаддес. Мен халқымның Мысырда азап-ақырет шегип атырғанын көрдим, оның наласын еситип, оны қутқарыў ушын аспаннан түстим. Енди бар, Мен сени Мысырға жиберемен». Бул: «Ким сени басшы ҳәм қазы қылып қойды?» – деп адамлар тән алмаған – сол Муўса еди. Қудай оны путада көринген периште арқалы басшы ҳәм қутқарыўшы қылып жиберди. Мысырда, Қызыл теңизде ҳәм қырық жыл бойы шөлде таң қаларлық нәрселер ҳәм кәраматлы белгилер көрсетип, халықты Мысырдан шығарған усы Муўса еди. Израил улларына: «Қудай сизлерге өз туўысқанларыңыздың арасынан мен сыяқлы бир пайғамбарды шығарады », – деген де – усы Муўса еди. Синай таўында өзине сөйлеген периштениң сөзлерин ата-бабаларымызға жеткизген ҳәм шөлде жыйналған Израил халқы менен бирге болған да сол еди. Ол бизлерге жеткизиў ушын Қудайдың тири сөзлерин алған еди. Бирақ, ата-бабаларымыз оған бойсыныўды қәлемеди ҳәм оны тән алмай, кеўиллери Мысырға аўды. Олар Харонға: «Бизлерди баслап жүретуғын қудайлардың мүсинлерин соғып бер, себеби бизлерди Мысыр елинен шығарған сол Муўсаға не болғанын билмеймиз», – деди. Сол күнлерде олар тананың мүсинин соғып, сол бутқа қурбанлық берди. Олар өз қоллары менен соққан бутқа қуўанып, кеўил көтеристи. Сонлықтан Қудай олардан жүзин терис бурып, оларды аспан денелерине табыныўға таслап қойды. Бул пайғамбарлардың китабында жазылғанындай болды: «Ҳәй, Израил халқы! Сизлер шөлде қырық жыл бойы, Маған қурбанлық ҳәм сыйлар бердиңиз бе? Өзлериңиз табыныў ушын ислеген бутларды: Молохтың шатырын ҳәм қудайыңыз Рефанның жулдызын Көтерип жүрдиңлер-ғо. Сонлықтан Мен сизлерди Бабилонның аржағына сүргин қыламан». Ата-бабаларымыздың шөлде Келисим шатыры бар еди. Муўса оны өзине сөйлеген Қудайдың буйырғанындай, көрген үлги бойынша ислеген еди. Шатыр әўладтан-әўладқа өтип, ата-бабаларымыз Ешуаның басшылығында Қудай қуўып жиберген халықлардың жерлерин ийелегенде, оны өзлери менен бирге алып жүрди. Шатыр Даўыттың заманына дейин болды. Қудай алдында мийримге ерискен Даўыт Яқыптың Қудайы ушын мәкан қурыўға рухсат сорады. Бирақ, Қудай ушын үй салған Сулайман болды. Деген менен, Қудай Таала адамның қолы менен салынған мәканларда жасамайды. Ол пайғамбар арқалы былай деген еди: «Аспан – Мениң тахтым, Жер – аяқ басарым, Сизлер Маған қандай үй салып бермекшисизлер? Мениң дем алатуғын орным қай жерде екен? Булардың ҳәммесин Мениң қолым жаратпады ма?» Ҳәй, өжетлер, шын кеўилден Қудайға бойсынбайтуғынлар, Оның сөзин тыңламайтуғынлар! Сизлер ата-бабаларыңызға уқсап, Мухаддес Руўхқа бәрқулла қарсы турасызлар. Ата-бабаларыңыз пайғамбарлардың қайсы бирин қуўдаламады? Олар ҳақ Адамның келиўин алдын ала болжағанларды да өлтирди-ғо. Сизлер де енди Оған сатқынлық ислеп, Оны өлтирдиңлер. Сизлер периштелер арқалы берилген Мухаддес Нызамды алсаңлар да, оны орынламадыңлар! Кеңес ағзалары бул сөзлерди еситкенде ашыўға минип, Степанға қарсы тислерин қайрады. Ал Мухаддес Руўхқа толған Степан көзлерин аспанға тигип, Қудайдың салтанатын ҳәм Қудайдың оң тәрепинде турған Ийсаны көрди. Сонда ол: – Қараңлар, аспанның ашылғанын ҳәм Адам Улының Қудайдың оң тәрепинде турғанын көрип турман, – деди. Ал олар қулақларын жаўып, қатты қышқырысты. Ҳәммеси бирден Степанға топылды да, оны қаланың сыртына сүйреп шығарып, тас боран қыла баслады. Гүўалар өз кийимлерин Шаул атлы бир жас жигиттиң аяғының жанына қойды. Олар тас боран қылып атырғанда, Степан: «Ийем Ийса, руўхымды қабыл ет», – деп дуўа етти. Соңынан ол дизе бүкти де, бәлент даўыс пенен: «О Ийем, бул гүнаны олардың мойнына жүклеме!» – деди. Усыны айтып болып, ол жан тапсырды. Степанның өлтирилиўин Шаул да мақуллаған еди. Сол күнниң өзинде-ақ, Ерусалимдеги исениўшилер жәмәәтине қарсы күшли қуўдалаў басланды. Елшилерден басқа исениўшилердиң ҳәммеси Яҳудия менен Самария үлкелериниң ҳәмме жерлери бойлап тарқап кетти. Айырым исениўши адамлар Степанды жерлеп, оны қатты азалады. Бирақ Шаул исениўшилер жәмәәтине қатты азап берди. Ол үйме-үй кирип, еркек пе, ҳаял ма, ҳәммесин сүйреп шығарып, қамаққа салдырды. Ал тарқалып кеткен исениўшилер ел аралап, Қудайдың сөзин жәриялап жүрди. Филип Самарияның бир қаласына келип, ол жердегилерге Масийх ҳаққында жәриялады. Филиптиң сөзин еситкен ҳәм ол көрсеткен кәраматлы белгилерди көрген халық оның сөзлерин дыққат пенен тыңлады. Өйткени жин урған көп адамлардан жаўыз руўхлар қышқырысып шығып, көплеген ләң ҳәм ақсақ болғанлар шыпа табатуғын еди. Солай етип, сол қала үлкен қуўанышқа бөленди. Сол қалада көп ўақытлардан бери сыйқыршылық пенен шуғылланатуғын, Самария халқын таң қалдырып киятырған ҳәм өзин уллы адам деп есаплайтуғын Шимон атлы бир адам бар еди. Ең қарапайым адамлардан баслап ең абырайлы адамларға дейин, ҳәммеси оны дыққат пенен тыңлап: «Онда уллы қүдирет деп аталатуғын Қудайдың қүдирети бар», – дейтуғын еди. Шимон оларды көп ўақытлардан бери сыйқыршылық пенен таң қалдырып киятырғанлықтан, оны ҳәмме тыңлайтуғын еди. Бирақ олар Қудайдың Патшалығы ҳәм Ийса Масийхтың аты ҳаққында Хош Хабарды жәриялаған Филиптиң сөзлерине исенгенде, еркеклер де, ҳаяллар да суўға шомылдырылды. Шимонның өзи де исенип суўға шомылдырылғаннан соң, Филиптиң жанынан айырылмады. Көрсетилген белгилер ҳәм уллы кәраматларды көрип, ол таң қалды. Ерусалимдеги елшилер самариялылардың Қудайдың сөзин қабыл еткенин еситип, оларға Петр менен Юханды жиберди. Екеўи сол жерге барып, самариялы исениўшилердиң Мухаддес Руўхты қабыл етиўи ушын дуўа етти. Себеби еле олардың ҳеш қайсысына Мухаддес Руўх түспеген болып, олар тек Ийемиз Ийсаның аты менен суўға шомылдырылған еди. Петр менен Юхан олардың үстилерине қолларын қойғанда, олар Мухаддес Руўхты қабыл етти. Елшилердиң бул қол қойыў ҳәрекети менен Мухаддес Руўх берилгенин көрген Шимон оларға ақша усынып: – Маған да усындай қүдирет бериңлер, мен кимниң үстине қолларымды қойсам да, ол Мухаддес Руўхты қабыл қылатуғын болсын, – деди. Бирақ Петр оған былай деди: – Қудайдың сыйын ақшаға сатып алыўды ойлағаның ушын, ақшаң өзиң менен бирге қурып кетсин. Бул исте сениң пайың да, үлесиң де жоқ. Өйткени кеўлиң Қудай алдында ҳақ емес. Енди бул жаўыз нийетиң ушын тәўбе етип, Ийемизге жалбарын! Мүмкин, кеўлиңдеги бул нийетти Ол кеширер. Себеби сениң ашшы қызғанышқа толы екениңди ҳәм жаманлықтың шырмаўында екениңди көрип турман. Шимон жуўап берип: – Мен ушын Ийеге сизлер дуўа етиңлер, айтқанларыңыздың ҳеш бири басыма түспесин, – деди. Петр менен Юхан Ийемиздиң сөзи ҳаққында гүўалық берип ўаз айтқаннан соң, Самарияның көп аўылларында Хош Хабарды жәриялап, Ерусалимге қайтты. Сонда Ийемиздиң бир периштеси Филипке былай деди: – Орныңнан турып, қубла тәрепке, Ерусалимнен Газаға баратуғын шөл жолына бар. Филип орнынан турып, жолға шықты. Сол ўақытта Эфиопияның ҳаял патшасы Кандакияның ўәзирлеринен бири, оның барлық қазнасын басқаратуғын бир ақта сыйыныў ушын Ерусалимге барып, сол жол менен қайтып киятыр еди. Ол арбасында Ийшая пайғамбардың китабын оқып отырған еди. Мухаддес Руўх Филипке: – Барып, сол арбаға жақынлас, – деди. Филип жуўырып арбаның қасына барғанда, оның Ийшая пайғамбардың китабын оқып отырғанын еситип: – Не оқып отырғаныңды түсинесең бе? – деп сорады. Эфиопиялы: – Биреў маған жол-жорық көрсетпесе, қалай түсине аламан, – деди де, Филиптен арбаға минип отырыўды өтиниш етти. Ол Мухаддес Жазыўдың мына жерин оқып отырған еди: «Ол қой сыяқлы сойылыўға алып барылды, Жүн қырқыўшының алдында қой қалай үндемей турса, Ол да солай аўзын ашпады. Ол хорланып, әдил ҳүким алыўдан жуда болды. Оның урпақларын ким тилге алады? Өйткени Оның бул дүньядағы өмири таўысылды». Ўәзир Филиптен: – Өтинемен, маған айтшы: пайғамбар ким туўралы айтып атыр? Өзи туўралы ма ямаса басқа биреў туўралы ма? – деп сорады. Сонда Филип Мухаддес Жазыўдың усы жеринен баслап, Ийса ҳаққында Хош Хабарды оған айтып берди. Олар жол жүрип киятырғанда, суў бар жерге келди. – Мине, бул жерде суў бар-ғо, суўға шомылдырылыўыма не тосқынлық қылады? – деди ўәзир. [ ] Соңынан арбаны тоқтатыўды буйырды. Филип пенен екеўи суўға түсти ҳәм ол Филиптиң қолынан суўға шомылдырылды. Олар суўдан шыққанда, Ийемиздиң Руўхы Филипти бирден алып кетип, ўәзир оны қайтып көрмеди. Солай болса да, ол қуўанышлы түрде жолын даўам етти. Ал Филип Азот қаласында пайда болды. Ол Кесарияға барғанша барлық қалаларды аралап, Хош Хабарды жәриялап жүрди. Ал Шаул Ийемиздиң шәкиртлерине еле өлим қәўпин туўдырып жүрди. Ол бас руўханийге барды да, Дамасктеги мәжилисханаларға хатлар жазып бериўин сорады. Сол жерде Ийсаның жолы менен жүрген еркек болсын, ҳаял болсын, тапса оларды услап, Ерусалимге алып келиў нийетинде еди. Ол жол жүрип Дамаскке жақынлағанда, тосаттан аспаннан түскен бир нур оның әтирапын жарқыратып жиберди. Шаул жерге жығылды ҳәм: – Шаул, Шаул, сен неге Мени қуўдалап атырсаң? – деген даўысты еситти. Шаул: – Сен кимсең, Ийем? – деп сорады. – Мен – сен қуўдалап атырған Ийсаман. Ал енди орныңнан турып, қалаға бар. Нени ислеў тийис екенлиги саған айтылады, – деген даўыс еситилди. Шаул менен киятырғанлардың тиллери тутылып, тоқтап қалды. Себеби олар даўысты еситсе де, ҳеш кимди көрмеген еди. Шаул жерден турды. Бирақ көзлерин ашқанда, ҳеш нәрсе көре алмады. Сонлықтан олар оның қолынан услап, Дамаскке жетеклеп апарды. Оның көзлери үш күн бойы көрмей қалып, ҳеш нәрсе ишип-жемеди. Дамаскте Ханания атлы Ийсаның шәкирти бар еди. Ийемиз оған көринип: – Ханания, – деди. – Ләббәй, Ийем! – деп жуўап берди ол. Ийемиз оған: – Орныңнан тур да, «Туўры көше» деген көшеге барып, Яҳуданың үйиндеги Шаул атлы бир тарсуслы адамды сора. Ол ҳәзир дуўа етип атыр. Ол өзине көрсетилген аянда жанына Ханания атлы бир адамның келип, көзлериниң қайтадан көриўи ушын үстине қолларын қойып дуўа еткенин көрген еди, – деди. Ханания жуўап берип: – Ийем! Бул адамның Сениң Ерусалимдеги мухаддеслериңе қанша жаманлық ислегенин мен көп адамлардан еситкен едим. Бул жерге де ол Сениң атыңа сыйынатуғынлардың ҳәммесин тутқынға алыў ушын, бас руўханийлерден бийлик алып келген, – деди. Ийемиз оған: – Бар! Өйткени Мен бул адамды атымды басқа миллетлерге, патшаларға ҳәм Израил улларына жеткизиў ушын таңладым. Мениң атым ушын қаншама азап шегетуғынын Өзим оған көрсетемен, – деди. Солай етип, Ханания барды да, сол үйге кирди ҳәм қолларын Шаулдың үстине қойып: – Туўысқаным, Шаул! Саған киятырған жолыңда көринген Ийемиз Ийса көзлериңниң ашылып, Мухаддес Руўхқа толыўың ушын мени жиберди, – деди. Сол ўақытта-ақ көзлеринен перде түскендей болып, Шаул және көре баслады. Ол орнынан турып, суўға шомылдырылды ҳәм аўқат жеп, күшке енди. Шаул бир неше күн Дамасктеги шәкиртлердиң жанында қалды. Ол дәрҳал Ийсаның Қудайдың Улы екенлигин мәжилисханаларда жәриялай баслады. Оны еситкенлердиң ҳәммеси таң қалысып: «Мынаў Ерусалимде усы Ийсаның атына сыйынатуғынларды қырған адам емес пе? Ол бул жерге де сондай адамларды тутқын етип, бас руўханийлерге апарыў ушын келген жоқ па еди?» – дести. Бирақ Шаул күннен-күнге руўхый күшке толысып барды. Ийсаның Масийх екенлиги ҳаққында дәлиллер келтирип, Дамаскте жасайтуғын яҳудийлерди таң қалдыратуғын еди. Арадан көп күнлер өткенде, яҳудийлер Шаулды өлтириўге тил бириктирди. Бирақ, олардың бул нийети Шаулға белгили болып қалды. Яҳудийлер оны өлтириў ушын күни-түни қаланың дәрўазасын аңлыды. Деген менен, Шаулдың шәкиртлери бир күни түнде оны себетке салды да, қаланың дийўалынан түсирип жиберди. Шаул Ерусалимге келип, сол жердеги шәкиртлерге қосылыўға тырысты. Бирақ оның Ийсаның шәкирти болғанына исенбей, олардың ҳәммеси оннан қорқатуғын еди. Сонда Барнаба оны елшилерге ертип келди. Ол Шаулдың жолда Ийемизди қалай көргенин, Ийемиздиң оның менен сөйлескенин ҳәм оның Дамаскте қалай Ийсаның аты менен батыл түрде ўаз айтқанын оларға айтып берди. Солай етип, Шаул Ерусалимде олар менен бирге араласып, Ийемиздиң аты менен қорқпастан ўаз айтып жүрди. Ол грекше сөйлейтуғын яҳудийлер менен сөйлесип, тартысатуғын еди. Ал олар Шаулды өлтириўге ҳәрекет етти. Туўысқанлар буны билгенде оны Кесарияға апарып, сол жерден Тарсусқа жиберди. Солай етип, пүткил Яҳудия, Галила ҳәм Самария бойлап исениўшилер тынышлыққа еристи. Ийемизден қорқып жасаған жәмәәт беккемленип, Мухаддес Руўхтың қоллап қуўатлаўы менен саны өсе берди. Сонда Петр ел аралап жүрип, Лиддада жасайтуғын мухаддеслерди көриўге келди. Ол сол жерде ләң болып сегиз жылдан бери төсек тартып жатырған Эней атлы бир адамды көрди. Петр оған: – Эней, Ийса Масийх саған шыпа береди. Орныңнан турып, төсегиңди жыйна, – деди. Эней сол ўақытта-ақ орнынан турды. Лидда ҳәм Шаронда жасайтуғынлардың дерлик ҳәммеси буны көрип, Ийемиздиң жолына түсти. Иоппада Ийсаның шәкирти болған Табита атлы бир ҳаял бар еди. Табита – грекше «Доркас», яғный «жейран» дегенди аңлатады. Ол ҳәмме ўақыт жақсылық ислеп, жарлыларға қайыр-садақа беретуғын еди. Сол күнлери Табита аўырып, қайтыс болды. Адамлар оның денесин жуўып, жоқарыдағы бөлмеге қойды. Лидда Иоппаға жақын болғанлықтан, Петрдиң сол жерде екенин еситкен шәкиртлер оған еки адамды жиберип: «Тезирек бизлерге кел», – деп өтиниш етти. Петр орнынан турып, олар менен бирге кетти. Үйге келгенде, оны жоқарыдағы бөлмеге алып барды. Барлық жесир ҳаяллар Петрдиң әтирапына жыйналды. Олар жылап турып, Доркастың өзлери менен бирге жасаған ўақтында тиккен ишки кийимлери менен көйлеклерин оған көрсетти. Петр ҳәммени сыртқа шығарып жиберди де, дизе бүгип, дуўа етти. Соңынан өлиге бурылып: – Табита, орныңнан тур! – деди. Ҳаял көзлерин ашты да, Петрди көрип, тикейип отырды. Петр қолын берип, оны орнынан турғызды. Соңынан мухаддеслер менен жесир ҳаялларды шақырды да, тирилген Табитаны оларға көрсетти. Бул ўақыя туўралы хабар пүткил Иоппаға мәлим болып, көп адамлар Ийемизге исенди. Петр көп күн Иоппада, Шимон атлы тери ийлеўшиниң үйинде қалды. Кесарияда «Италиялы» деген әскерий бөлимниң жүзбасысы болған Корнелий атлы бир адам бар еди. Ол пүткил шаңарағы менен Қудайдан қорқатуғын, диншил адам еди. Халыққа көп жәрдем берип, Қудайға бәрқулла дуўа ететуғын еди. Бир күни түстен кейин саат үшлер шамасында Қудайдың бир периштесиниң оған келип: «Корнелий!» деп айтқанын ол бир аянда анық көрди. Корнелийди қорқыныш бийлеп, ол көзлерин периштеге тикти де: – Неўе, Ийем? – деди. Периште оған жуўап берип: – Еткен дуўаларың менен берген қайыр-садақаларың Қудайға жетип барды. Қудай оларды есте сақлады. Енди Иоппаға адамларды жиберип, Петр деп аталатуғын Шимон деген бир адамды шақырт. Ол үйи теңиз жағасында жайласқан Шимон атлы бир тери ийлеўшиниң үйинде қонақта, – деди. Өзи менен сөйлескен периште кеткенде, Корнелий хызметшилеринен екеўин ҳәм өз жәрдемшилериниң ишинен диншил бир әскерди шақырды. Оларға ҳәммесин түсиндирип, Иоппаға жиберди. Ертеңине саат он екилер шамасында олар жол жүрип қалаға жақынласқанда, Петр дуўа етиў ушын тамның төбесине шықты. Ол аш болып, аўқат жегиси келди. Аўқат таярланып атырғанда, айрықша жағдайға түсти. Сонда ол аспанның ашылғанын ҳәм дастурхан сыяқлы бир нәрсениң төрт мүйеши асылған ҳалында жерге түсип киятырғанын көрди. Оның ишинде ҳәр түрли төрт аяқлы жаныўарлар, жер баўырлаўшылар ҳәм аспан қуслары бар еди. Бир даўыс оған: – Петр, тур. Сойып же, – деди. – Яқ, Ийем. Мен ҳеш қашан ҳарам ямаса мәкириў зат жеген емеспен, – деди Петр. Даўыс және екинши рет еситилип, Петрге: – Қудайдың ҳадаллағанын сен ҳарам деме! – деди. Бул үш мәрте тәкирарланып, дастурхан дәрҳал аспанға көтерилип кетти. Көрген аянының нени аңлататуғынын ойлап, Петр ҳайран болып турғанда, Корнелий жиберген адамлар Шимонның үйин сорап, қапының алдында тоқтап қалды. Олар даўыслап: – Петр деп аталатуғын Шимон усы жерде турып атыр ма? – деп сорады. Петр еле аян ҳаққында ойланып турғанда, Мухаддес Руўх оған: – Әне, үш адам сени излеп жүр. Қәне, орныңнан турып, төменге түс. Ҳеш екиленбестен, олар менен бирге кет. Себеби оларды Мен жибердим, – деди. Петр төменге түсип, адамларға: – Сизлер излеп жүрген адам мен боламан. Қандай жумыс пенен келдиңлер? – деди. Олар Петрге: – Корнелий деген ҳақ ҳәм Қудайдан қорқатуғын, пүткил яҳудийлер ҳүрмет ететуғын бир жүзбасы бар. Оған бир мухаддес периште сени үйине шақыртып, сөзлериңди тыңлаўды буйырыпты, – деди. Сонда Петр оларды ишке мирәт етип, мийман қылды. Ертеңине Петр турып, олар менен бирге жолға шықты. Иоппадағы туўысқанлардың айырымлары да оның менен бирге кетти. Олар келеси күни Кесарияға келди. Корнелий ағайин-туўғанларын ҳәм жақын досларын жыйнап, оларды күтип отырған еди. Петр үйге киргенде, Корнелий оны қарсы алды да, аяқларына жығылып, оған табынды. Бирақ Петр оны турғызып: – Тур, мен де адамман-ғо, – деди. Петр Корнелий менен сөйлесип ишке киргенде, көп адамлардың жыйналып отырғанын көрип, оларға былай деди: – Яҳудийдиң басқа миллет адамы менен қарым-қатнаста болып, оған барыўы қадаған екенин билесизлер. Бирақ Қудай маған ҳеш адамды ҳарам ҳәм иплас демеў кереклигин көрсеткен еди. Сонлықтан шақырылғанымда бас тартпай усы жерге келдим. Енди мени не себептен шақырғаныңызды сораўыма бола ма? Корнелий былай деди: – Төрт күн алдын усындай ўақытта, түстен кейин саат үште үйде дуўа етип отыр едим. Тосаттан жарқыраған кийимли бир адам алдымда пайда болып, маған: «Корнелий! Қудай сениң дуўаңды еситип, берген қайыр-садақаларыңды есте сақлады. Иоппаға адам жиберип, Петр деп аталатуғын Шимонды шақырт. Ол теңиз жағасында жасайтуғын тери ийлеўши Шимонның үйинде турып атыр », – деди. Сонлықтан мен сизге дәрриў адам жолладым. Сиз де келип, жақсы қылдыңыз. Енди бизлер ҳәммемиз Ийемиздиң сизге буйырған ҳәр бир нәрсесин тыңлаў ушын Қудай алдында отырмыз. Қудай Израил халқына Ийса Масийх арқалы тынышлық Хош Хабарын жәриялағанын билесизлер. Ийса Масийх – ҳәр бир адамның Ийеси. Яқыя суўға шомылдырылыўды жәриялағаннан соң, Галиладан баслап пүткил Яҳудияда болған мына ўақыялардан да хабарыңыз бар: Қудай насыралы Ийсаға Мухаддес Руўх ҳәм қүдирет берип, хызметке тайынлады. Ийса ҳәмме жерди айланып жақсылық иследи, шайтанның қол астында болғанлардың ҳәммесине шыпа берди. Өйткени Қудай Оның менен бирге еди. Ийсаның яҳудийлердиң үлкесинде ҳәм Ерусалимде ислеген ислериниң ҳәммесине бизлер гүўамыз. Адамлар Оны атанақ ағашқа шегелеп өлтирген еди. Бирақ Қудай Ийсаны үшинши күни өлимнен тирилтти ҳәм Оның адамларға көриниўине жол қойды. Ол адамлардың ҳәммесине емес, ал Қудайдың алдын ала таңлаған гүўаларына, яғный бизлерге, өлимнен қайта тирилгеннен кейин Өзи менен бирге ишип-жегенлерге көринди. Ол Өзиниң Қудай тәрепинен тирилерди ҳәм өлилерди ҳүким етиўши болып тайынланғанын халыққа жәриялаўымызды ҳәм бул ҳаққында гүўалық бериўимизди буйырды. Пайғамбарлардың ҳәммеси Ийса ҳаққында гүўалық берип, Оған исенген ҳәр бир адамның гүналары Оның аты менен кеширилетуғынын айтқан еди. Петр еле усы сөзлерди сөйлеп турғанда, Қудайдың сөзлерин еситкен ҳәр бир адамның үстине Мухаддес Руўх түсти. Петр менен бирге келген сүннетли исениўшилер Мухаддес Руўхтың сыйы басқа миллет адамларының үстилерине де жаўғанына таң қалысты. Себеби олардың руўхый тиллерде сөйлеп, Қудайды алғыслап турғанын еситти. Сонда Петр: – Булар да анық бизлер сыяқлы Мухаддес Руўхты алды. Олардың суўға шомылдырылыўын ким қадаған ете алады? – деди. Солай етип, Петр олардың Ийса Масийхтың аты менен суўға шомылдырылыўын буйырды. Соңынан олар Петрден бир неше күн қалыўын өтиниш етти. Елшилер менен Яҳудиядағы туўысқанлар басқа миллетлердиң де Қудайдың сөзин қабыл еткенин еситти. Сонлықтан Петр Ерусалимге келгенде, сүннетли исениўшилер оны айыплап: – Сен сүннетсиз адамлардың үйине барып, олар менен бирге аўқатланыпсаң! – деди. Сонда Петр сөз баслап, болған ўақыяны избе-излик пенен айтып берди: – Мен Иоппа қаласында дуўа етип отырған едим. Айрықша жағдайға түсип, бир аян көрдим: дастурханға уқсаған бир нәрсе төрт мүйеши асылған ҳалында аспаннан түсип, мениң жаныма дейин келди. Көзлеримди тигип, дастурханға дыққат пенен қарадым. Дастурханның ишинде жер жүзинде жасаўшы төрт аяқлы жаныўарларды, жабайы ҳайўанларды, жер баўырлаўшыларды ҳәм аспан қусларын көрдим. Сонда маған бир даўыстың: «Петр, тур. Сойып же», – дегенин еситтим. «Яқ, Ийем! Аўзыма ҳеш қашан ҳарам ямаса мәкириў нәрсе алғаным жоқ», – дедим. Даўыс аспаннан екинши мәрте еситилип: «Қудайдың ҳадаллағанын сен ҳарам деме!» – деди. Бул үш мәрте тәкирарланды. Соңынан ҳәммеси және аспанға алынды. Тап сол ўақытта Кесариядан маған жиберилген үш адам мен болып атырған үйдиң алдында турған еди. Мухаддес Руўх маған ҳеш екиленбей олар менен кетиўди айтты. Мына алты туўысқанымыз да мениң менен бирге шығып, сол адамның үйине бардық. Ол бизлерге қалайынша бир периштени көргенин айтып берди. Периште оның үйинде пайда болып, өзине: «Иоппаға адам жоллап, Петр деп аталатуғын Шимонды шақырт. Ол саған сени ҳәм пүткил хожалығыңды қутқаратуғын сөзлерди айтады», – депти. Мен сөйлей баслағаннан-ақ, ең баста бизлердиң үстимизге түскендей, олардың үстилерине де Мухаддес Руўх түсти. Сонда Ийемиздиң мына сөзлери ядыма түсти: «Яқыя суў менен шомылдырды, ал сизлер Мухаддес Руўх пенен шомылдырыласызлар». Солай етип, Қудай Ийемиз Ийса Масийхқа исенетуғын бизлерге берген сыйын оларға да берсе, Қудайға қарсы шығатуғындай мен ким болыппан? Бул сөзлерди еситип, олар тынышланды. Қудайды алғыслап былай деди: – Демек, Қудай басқа миллетлерге де тәўбе етип, мәңгилик өмирге ийе болыў мүмкиншилигин берипти. Степан өлтирилген күннен басланған қуўдалаў себепли тарқалған исениўшилер Феникия, Кипр ҳәм Антиохияға шекем барды. Олар Қудайдың сөзин тек яҳудийлерге жәриялайтуғын еди. Бирақ, олардың арасынан кипрли ҳәм киренели айырым адамлар Антиохияға барып, греклерге де Ийемиз Ийса туўралы Хош Хабарды жәриялап жүрди. Ийемиздиң қолы олар менен бирге болғанлықтан, көп адамлар исенип, Ийемиздиң жолына түсти. Бул ҳаққында хабар Ерусалимдеги исениўшилердиң жәмәәтине жетип барғанда, олар Барнабаны Антиохияға жиберди. Барнаба сол жерге келгенде, Қудайдың мийримин көрип қуўанды. Олардың ҳәммесине Ийемизге шын кеўилден садық болыңлар, деп ақыл-нәсият берди. Өйткени ол Мухаддес Руўхқа толған, исеними күшли, жақсы адам еди. Солай етип, көп адамлар Ийемизге алып келинди. Сонда Барнаба Шаулды излеў ушын Тарсусқа кетти. Оны таўып, Антиохияға әкелди. Солай етип, Барнаба менен Шаул толық бир жыл сол жердеги исениўшилер жәмәәти менен бирге жыйналып, көп адамларға тәлим берди. Усы Антиохия қаласындағы шәкиртлер биринши мәрте масийхыйлар деп аталды. Сол күнлери Ерусалимнен Антиохияға бир неше пайғамбарлар келди. Олардан Агабус атлы биреўи орнынан турды ҳәм Мухаддес Руўхтан илҳамланып пүткил жер жүзинде ашлық болатуғынын айтты. Бул ашлық император Клавдийдиң заманында болды. Сонда шәкиртлер Яҳудияда жасайтуғын туўысқанларға қолларынан келгенинше ақшалай жәрдем бериўге қарар етти. Олар жыйналған ақшаларды исениўшилер жәмәәтиниң ақсақалларына Барнаба ҳәм Шаул арқалы жиберип, усы қарарды орынлады. Сол ўақытта патша Ҳирод исениўшилер жәмәәтиниң гейбир адамларын қуўдалай баслады. Ол Юханның туўысқаны Яқыпты қылыш пенен өлтиртти. Буның яҳудий басшыларына жаққанын көрип, изинен Петрди де услатпақшы болды. Ашытқысыз нан байрамы күнлери еди. Ҳирод Петрди услатып, қамаққа салдырды. Оны қараўыллаўды ҳәр бири төрт әскерден ибарат болған төрт әскерий топарға тапсырды. Себеби Қутқарылыў байрамы нан соң, оны халықтың алдына шығарыў нийетинде еди. Солай етип, Петр қамаққа алынды. Бирақ исениўшилер жәмәәти ол ушын Қудайға бар жигери менен дуўа етти. Ҳиродтың Петрди халықтың алдына шығармақшы болған күнинен алдынғы күни түнде, ол еки әскердиң ортасында қос шынжыр менен байлаўлы ҳалында уйықлап атыр еди. Қапының аўзында турған қараўыллар да қамақты қараўыллап тур еди. Тосаттан Ийемиздиң бир периштеси пайда болып, қамақтың иши жарқырап кетти. Периште Петрдиң бүйиринен түртип, оны оятты да: – Тез орныңнан тур, – дегенде, Петрдиң қолларындағы шынжырлар шешилип, түсип кетти. Периште оған: – Белиңди буўып, аяқ кийимиңди кий, – деди. Петр усылай иследи. Периште оған: – Шапаныңды кийип, мениң изиме ер, – деди. Петр қамақханадан шығып, оның изине ерди. Бирақ, периштениң қылып атырған ислериниң оңында болып атырғанын билмей, аян көрип турман, деп ойлады. Олар биринши ҳәм екинши қараўыллардан өтип, қалаға шығатуғын темир дәрўазаға келди. Дәрўаза оларға өз-өзинен ашылды. Олар сыртқа шығып бир көше өткенде, периште бирден Петрдиң жанынан ғайып болды. Сонда өзине келген Петр: «Ийемиздиң Өз периштесин жиберип, мени Ҳиродтың қолынан ҳәм яҳудий халқының мениң басыма түсиўин, деп күткен барлық бәлелерден қутқарғанын енди ҳақыйқаттан түсинип турман», – деди. Петр буны түсингеннен соң, Марк деп аталатуғын Юханның анасы Мәриямның үйине кетти. Ол жерде көп адамлар жыйналып, дуўа етип отырған еди. Петр сыртқы қапыны қаққанда, Рода атлы бир хызметши қыз ким екенин билиў ушын қапыға келди. Ол Петрдиң даўысын танып, қатты қуўанғанынан қапыны ашпай, қайтадан ишке жуўырып: «Петр қапының алдында тур», – деп хабар берди. «Есиң дурыс па?» – дести оған. Ал қыз сөзинде турып алғанлықтан, олар: «Бул оның периштеси», – деди. Бирақ Петр қапыны қағыўды даўам етти. Олар қапыны ашып, оны көргенде ҳайран қалды. Петр оларға үндемеўлерин қолы менен ымлап көрсетти де, Ийемиздиң оны қамақтан қалай шығарғанын айтып берди. Соңынан: «Бул хабарларды Яқыпқа ҳәм басқа туўысқанларымызға жеткизиңлер», – деп, сол жерден шығып, басқа жаққа кетти. Таң атқанда, Петрге не болғанын түсинбей, әскерлер қатты албырасты. Ҳирод Петрди излетти. Таба алмағаннан соң, қараўылларды сораўға тутып, оларды өлтириўди буйырды. Буннан соң, Ҳирод Яҳудиядан Кесарияға кетип, бир қанша ўақыт сол жерде қалды. Ол Тир ҳәм Сидон турғынларына қәҳәрли еди. Сонда олар өз ара келисип, Ҳиродқа келди. Патшаның исенимли хызметшиси Бластусты өз тәреплерине аўдарып, жарастырыўды сорады. Өйткени олардың үлкесиниң азық-аўқаты патшаның үлкесинен ғәрезли еди. Белгиленген күнде патшалық липасларын кийген Ҳирод тахтына отырды да, халыққа сөз сөйледи. Сонда халық: «Бул адамның даўысы емес, қудайдың даўысы», – деп бақырысты. Сол ўақытта-ақ Ийемиздиң бир периштеси Ҳиродты урып жиберди. Себеби ол Қудайға бериў керек болған даңқты өзи алған еди. Сонда оның денесин қуртлар кемирип, ол жан тапсырды. Ал Қудайдың сөзи жайылып, исениўшилердиң саны арта берди. Тапсырманы орынлаған Барнаба менен Шаул Марк деп аталатуғын Юханды өзлери менен бирге алып, Ерусалимнен қайтып келди. Антиохиядағы исениўшилер жәмәәтинде пайғамбарлар ҳәм муғаллимлер бар еди. Олар: Барнаба, Нигер деп аталатуғын Шимон, киренели Лукий, үлке патшасы Ҳирод пенен бирге тәрбияланған Манаин ҳәм Шаул. Олар Ийемизге сыйынып, ораза тутып отырғанда, Мухаддес Руўх былай деди: «Мен шақырған ис ушын, Маған Барнаба менен Шаулды ажыратып бериңлер». Солай етип, олар ораза тутып, дуўа еткеннен соң, Барнаба менен Шаулдың үстине қолларын қойды ҳәм оларды жолға шығарып салды. Мухаддес Руўх тәрепинен жиберилген Барнаба менен Шаул Селевкияға барып, сол жерден кеме менен Кипрге жүзип өтти. Олар атаўдағы Саламис деген қалаға келип, яҳудийлердиң мәжилисханаларында Қудайдың сөзин жәриялады. Марк деп аталатуғын Юхан да олар менен бирге болып, оларға хызмет етип жүрди. Олар пүткил атаўды бастан-аяқ басып өтип, Папосқа келди. Сол жерде Барешу атлы сыйқыршы ҳәм жалған пайғамбар болған бир яҳудийди ушыратты. Ол ҳәким Сергий Павелдиң кеңесгөйи болып, оның менен бирге жүретуғын еди. Ҳәким ақыллы адам болғанлықтан, Барнаба менен Шаулды шақыртып, Қудайдың сөзин тыңламақшы болды. Бирақ, грек тилинде аты Элимас болған жаңағы сыйқыршы оларға қарсылық көрсетип, ҳәкимниң исениўине тосқынлық етиўге тырысты. Сонда Мухаддес Руўхқа толған Шаул, яғный Павел көзлерин Элимасқа тигип: – Ҳәй, кеўли ҳәр қыйлы ҳийле менен жалғанға толы шайтанның баласы! Сен ҳәр қандай ҳақыйқатлықтың душпанысаң! Ийемиздиң туўры жолларын бурмалаўды қоясаң ба, жоқ па? Мине, енди Ийемиз саған қарсы қолын көтерди. Сен соқыр болып қалып, бир қанша ўақыт қуяш жақтысын көре алмайтуғын боласаң, – деди. Сол ўақытта-ақ оның көзлерин қараңғы түнек қаплады ҳәм ол қолынан услап өзин жетелейтуғын адамды излеп, әтирапын қармалай баслады. Ҳәким болған ўақыяны көрип, исенди. Өйткени Ийемиз туўралы тәлиматқа ҳайран қалған еди. Павел менен оның жолдаслары Папостан кемеге минип, Памфилияның Пергия қаласына келди. Ал Юхан оларды қалдырып, Ерусалимге қайтып кетти. Олар Пергиядан жолын даўам етип, Писидияның Антиохия қаласына барды. Шаббат күни мәжилисханаға кирип отырды. Мухаддес Нызам ҳәм пайғамбарлардың Жазыўларынан оқылғаннан соң, мәжилисхананың басшылары оларға: «Туўысқанлар, халыққа айтатуғын нәсият сөзлериңиз болса, мәрҳәмат, айтыңлар», – деп хабарлады. Павел орнынан турды да, қолы менен ишарат етип былай деди: – Ҳәй, израиллылар ҳәм Қудайға сыйынатуғын басқа миллет адамлары, тыңлаңлар! Бул Израил халқының Қудайы бизиң ата-бабаларымызды таңлап, олар Мысыр елинде жат болып жасағанда, оларды үлкен халық қылды. Соңынан Өзиниң қүдиретли қолы менен оларды сол жерден алып шықты. Шөлде шама менен қырық жыл олардың қыңырлығына шыдады. Қанан жеринде жети миллетти жоқ қылып, олардың жерин Өз халқына мүлик етип берди. Булардың ҳәммеси төрт жүз елиў жылдай даўам етти. Соңынан Қудай Самуел пайғамбардың заманына дейин оларға бийлерди берди. Буннан кейин халық патша сорағанда, Қудай оларға Бенямин урыўынан болған Киштиң улы Шаулды берди. Шаул қырық жыл патшалық етти. Қудай оны тахттан түсиргеннен соң, оларға Даўытты патша етип қойды. Қудай ол туўралы мынадай гүўалық берди: «Мен кеўлимдегидей бир адамды, Ишай улы Даўытты таптым. Ол Мениң ҳәр бир тилегимди орынлайды». Қудай Өз ўәдеси бойынша оның урпағынан Израилдың Қутқарыўшысы Ийсаны шығарды. Ийса келместен бурын Яқыя пүткил Израил халқына тәўбе етип суўға шомылдырылыўды жәриялады. Яқыя хызметин тамамлаўға шамаласқанда былай деген еди: «Мени ким деп ойлайсызлар? Мен Масийх емеспен. Ол меннен кейин келеди. Мен Оның аяқ кийиминиң баўын шешиўге де ылайықлы емеспен». Туўысқанларым, Ибрайымның урпақлары ҳәм Қудайға сыйынатуғын басқа миллет адамлары! Бул қутқарылыў сөзлери бизлерге жиберилген. Ерусалимде жасайтуғынлар ҳәм олардың басшылары Ийсаның ким екенин билмеди ҳәм ҳәр Шаббат күни оқылатуғын пайғамбарлардың Ол туўралы жазған сөзлерин түсинбеди. Сонлықтан олар Ийсаны ҳүким етип, пайғамбарлардың сөзлерин әмелге асырды. Оннан өлим жазасына ылайықлы ҳеш қандай айып таба алмаса да, Пилаттан Оны өлтириўди сорады. Ол ҳаққында жазылғанлардың ҳәммесин орынлағаннан соң, олар Оны атанақ ағаштан түсирип, қәбирге қойды. Бирақ, Қудай Оны өлимнен тирилтти. Ийса Өзи менен Галиладан Ерусалимге келгенлерге көп күнлер даўамында көринип жүрди. Енди бул адамлар халық алдында Оның гүўалары болды. Бизлер де сизлерге Қудайдың ата-бабаларымызға ўәде еткен Хош Хабарын жәриялап атырмыз. Ол Ийсаны тирилтиўи арқалы олардың урпақлары болған бизлер ушын сол ўәдени әмелге асырды. Забурдың екинши жырында былай деп жазылған: «Сен Мениң Улымсаң, Бүгин Мен Саған Әке болдым». Ийсаны ҳеш қашан ширитпей, өлимнен қайта тирилтетуғыны ҳаққында Қудай былай деген: «Мен сизлерге Даўытқа ўәде еткен, Мухаддес ҳәм ҳақыйқый жарылқаўымды беремен». Сонлықтан басқа бир жерде былай делинген: «Өз Мухаддесиңниң шириўине жол қоймайсаң». Даўыт өз заманында Қудайдың ерки бойынша хызмет еткеннен соң көз жумып, өз ата-бабаларының қасына қойылды ҳәм денеси ширип кетти. Бирақ, Қудай тирилткен Адамның денеси ширимеди. Солай етип, туўысқанларым, мынаны билип алыңлар: гүналарыңыздың усы Ийса арқалы кеширилетуғыны сизлерге жәрияланып атыр. Муўсаның Нызамы менен сизлер ҳеш бир гүнадан ақлана алмас едиңиз. Бирақ Ийсаға исенген ҳәр бир адам Ол арқалы ақланады. Енди абайлы болыңлар! Пайғамбарлардың айтқан мына сөзлери басыңызға түспесин: «Қараңлар, ҳәй, сурбетлер, Таң қалысып, набыт болыңлар! Сизлер жасаған дәўирде бир ис қыламан, Оны биреў сизлерге айтып берсе де, исенбес едиңлер». Павел менен Барнаба мәжилисханадан шығып баратырғанда, адамлар олардан келеси Шаббат күни де усылар ҳаққында айтыўын өтиниш етти. Мәжилисханадағы халық тарқағанда, яҳудийлер ҳәм яҳудий динине өткен Қудайға сыйынатуғынлардың көбиси Павел менен Барнабаға ерип жүрди. Павел менен Барнаба олар менен сөйлесип, Қудайдың мийримине сүйенип жасаўды үгит-нәсият етти. Келеси Шаббат күни қала халқының дерлик ҳәммеси Ийемиздиң сөзин тыңлаў ушын жыйналды. Бирақ яҳудийлер сонша халықты көрип, қызғанышқа толды. Павелдиң сөзлерине қарсы шығып, оны мазақ етти. Сонда Павел менен Барнаба батырлық пенен жуўап қайтарып былай деди: – Қудайдың сөзин дәслеп сизлерге жәриялаўымыз керек еди. Сизлер оны қабыл алмағанлықтан ҳәм өзлериңизди мәңгилик өмирге ылайықлы көрмегенликтен, бизлер енди басқа миллетлерге кетемиз. Өйткени Ийемиз бизлерге былай деп буйырған еди: «Жердиң шетине дейин қутқарылыў әкелиўиң ушын, Сени басқа миллетлер ушын нур етип қойдым». Басқа миллет адамлары буны еситкенде қуўанып кетип, Ийемиздиң сөзин алғыслады. Мәңгилик өмир ушын таңланғанлардың ҳәммеси исенди. Солай етип, Ийемиздиң сөзи пүткил үлке бойлап жайылды. Бирақ яҳудийлер Қудайға сыйынатуғын ҳүрметли ҳаялларды ҳәм қала басшыларын үгитлеп, Павел менен Барнабаға қарсы қойды ҳәм оларды қуўдалатып, үлкеден қуўдырып жиберди. Сонда Павел менен Барнаба оларға қарсы ескертиў ретинде аяқларының шаңын қағып, Иконияға кетти. Ал шәкиртлер қуўанышқа ҳәм Мухаддес Руўхқа толып таса берди. Иконияда Павел менен Барнаба әдеттегидей яҳудийлердиң мәжилисханасына барып, сондай тәсирли ўаз айтқанлықтан, яҳудийлерден де, греклерден де көп адам исенди. Бирақ, исенбейтуғын яҳудийлер басқа миллет адамларын туўысқанларға қарсы өшегистирип, олардың ақыл-ойын уўлады. Павел менен Барнаба ол жерде узақ ўақыт қалды ҳәм Ийемизге сүйенип, Қудайдың сөзин батырлық пенен айтып жүрди. Ийемиз олар арқалы кәраматлы белгилер ҳәм таң қаларлық нәрселерди көрсетип, Өз мийрими ҳаққында сөзлерди тастыйықлады. Қала халқы екиге бөлинип, гейбиреўлери яҳудийлердиң, гейбиреўлери елшилердиң тәрепине өтти. Яҳудийлер менен басқа миллет адамлары өз басшылары менен бирликте елшилерге жәбир берип, оларды тас боран қылмақшы болды. Бирақ буны билип қойған Павел менен Барнаба Ликаонияның Листра ҳәм Дербе қалаларына ҳәм сол әтирапларға қашып барып, сол жерлерде де Хош Хабарды жәриялаўды даўам етти. Листрада еки аяғы ләң бир адам бар еди. Ол иштен ләң болып туўылып, ҳеш қашан жүрмеген еди. Бул адам Павелдиң сөзлерин тыңлап отырғанда, Павел оған тигилип қарап, шыпа табатуғынына исеними бар екенин көрди де, қатты даўыслап: – Аяқларыңда тик тур, – деди. Сол адам орнынан ушып турды да, жүре баслады. Халық Павелдиң ислеген исин көргенде, ликаония тилинде: – Қудайлар адам пишинине енип, бизлерге келипти, – деп бақырысты. Олар Барнабаны Зевс, Павелди сөз сөйлегени ушын Ҳермес деп атады. Қаланың сыртында жайласқан Зевс ибадатханасының руўханийи қала дәрўазасына өгизлерди ҳәм гүл шеңберлерин алып келди де, халық пенен бирликте елшилерге қурбанлық бермекши болды. Бирақ елшилер – Барнаба менен Павел буны еситкенде кийимлерин жыртып, көпшиликтиң арасына өзлерин урды да, былай деп бақырды: – Адамлар! Неге бундай ислеп атырсызлар? Бизлер де сизлер сыяқлы адамлармыз! Сизлердиң бул мәниссиз нәрселерди таслап, аспанды, жерди, теңизди ҳәм олардың ишиндегилердиң ҳәммесин жаратқан тири Қудайға жүз бурыўыңыз ушын Хош Хабарды жәриялап атырмыз. Қудай өткен әўладлардың ўақтында барлық миллетлерди өз өмир жоллары менен жүриўге қалдырды. Соған қарамастан, Өзи ҳаққында гүўалық бериўди тоқтатпай, сизлерге жақсылық ислеп келмекте: Ол аспаннан жаўын жаўдырып, жемислерге бай мәўсимлерди береди. Сизлерди азық пенен тойдырып, жүрегиңизди қуўанышқа толтырады. Усы сөзлер менен, олар өзлерине қурбанлық бермеўге халықты зорға дегенде көндирди. Бирақ Писидияның Антиохия ҳәм Икония қалаларынан келген айырым яҳудийлер халықты өз тәрепине аўдырып, Павелди тас боран қылды. Оны өлди деп ойлап, қаланың сыртына сүйреп шығарып таслады. Деген менен, шәкиртлер әтирапына жыйналғанда, Павел өзине келип орнынан турды да, қалаға қайтты. Ертеңине ол Барнаба менен бирге Дербеге кетти. Олар Хош Хабарды Дербе қаласында жәриялап, көп шәкирт арттырғаннан соң, Писидиядағы Листра, Икония ҳәм Антиохия қалаларына қайтып келди. Жол-жөнекей шәкиртлердиң жанларына күш-қуўат берип, исенимде беккем турыўды үгит-нәсият етти де: «Қудайдың Патшалығына кириўимиз ушын, көп қыйыншылықлардан өтиўимиз тийис», – деди. Павел менен Барнаба ҳәр бир исениўши жәмәәтте ақсақалларды тайынлады. Ораза тутып, дуўа еткеннен соң, оларды өзлери исенетуғын Ийемиздиң қолына тапсырды. Соңынан олар Писидия үлкеси арқалы өтип, Памфилия үлкесине келди. Пергияда Қудайдың сөзин жәриялағаннан соң, Анталияға кетти. Сол жерден кеме менен Антиохияға қайтты. Бул қалада Павел менен Барнаба өзлерине тапсырылған хызметти ислеў ушын өзлерин Қудайдың мийримине бағышлаған еди. Олар сол исти енди орынлады. Ол жерге жеткенде, олар исениўшилер жәмәәтин бир жерге жыйнап, Қудайдың өзлери арқалы нелер ислегенин, басқа миллетлерге исеним қапысын қалай ашқанын билдирди. Олар сол жердеги шәкиртлер менен бирге узақ ўақыт қалды. Яҳудиядан Антиохияға гейбир исениўшилер келип, туўысқанларға: «Егер Муўсаның үрп-әдети бойынша сүннет етилмесеңлер, қутқарыла алмайсызлар», – деп тәлим бере баслады. Павел ҳәм Барнаба олар менен айтысып, қатты тартысып қалды. Ақырында Павел ҳәм Барнабаға, және де олар менен бирге басқа бир неше туўысқанға Ерусалимдеги елшилер менен ақсақалларға барып, усы мәселени шешиў тапсырылды. Солай етип, олар исениўшилер жәмәәти тәрепинен жиберилип, Феникия ҳәм Самария үлкелеринен өтти. Жол-жөнекей басқа миллетлердиң тәўбе еткенин айтып, сол жердеги туўысқанларға үлкен қуўаныш бағышлады. Ерусалимге келгенде, олар исениўшилер жәмәәти, елшилер ҳәм ақсақаллар тәрепинен жақсы қабыл етилди. Қудайдың өзлери арқалы ислеген ҳәмме нәрсесин оларға билдирди. Бирақ, парисейлер арасынан шыққан айырым исениўшилер орынларынан турып: – Исениўши болған басқа миллет адамлары да сүннет етилип, оларға Муўсаның Нызамын орынлаўды буйырыў тийис, – деди. Елшилер менен ақсақаллар бул мәселе бойынша мәсләҳәтлесиў ушын жыйналды. Узақ талқылаўдан соң Петр орнынан турып, оларға былай деди: – Туўысқанлар! Басқа миллетлердиң Хош Хабарды мениң аўзымнан еситип исениўи ушын, Қудай көп ўақыт бурын араңыздан мени таңлағанын билесизлер. Адамның кеўлин билетуғын Қудай Мухаддес Руўхты бизлерге бергени сыяқлы, басқа миллетлерге де берип, оларды қабыл еткенин көрсетти. Қудай олардың кеўиллерин исенимлери арқалы тазалап, бизлер менен олардың арасына айырмашылық қоймады. Олай болса, енди не ушын ата-бабаларымыз да, өзлеримиз де көтерип жүре алмаған мойынтырықты шәкиртлердиң мойнына салып, Қудайды сынап атырсызлар? Олардың Ийемиз Ийсаның мийрими менен қутқарылатуғынындай, бизлер де өзлеримиздиң солай қутқарылатуғынымызға исенемиз. Сонда жыйналғанлардың ҳәммеси тынышланып, Барнаба менен Павелди тыңлай баслады. Олар өзлери арқалы Қудайдың басқа миллетлер арасында көрсеткен кәраматлы белгилери менен таң қаларлық нәрселери ҳаққында айтып берди. Олар сөзлерин таўысқаннан соң, Яқып сөз баслап былай деди: – Туўысқанлар, маған қулақ салыңлар! Басқа миллетлерден Өзине тийисли бир халық шығарыў ушын, Қудай оларға дәслеп қалай мийримлилик көрсеткенин Шимон Петр баян еткен еди. Пайғамбарлардың жазып қалдырған мына сөзлери де усыған туўры келеди: «Буннан кейин Мен қайтып келип, Даўыттың қулаған үйин қайта қураман. Бузылған жерлерин оңлап, қайта тиклеймен. Сонлықтан, мениң пикиримше, Қудайдың жолына түскен басқа миллет адамларын қыйнамаўымыз керек. Бирақ, бутларға шалынып ҳарамланған қурбанлық гөшинен, бузықшылықтан, буўындырылып өлтирилген ҳайўанлардың гөшинен ҳәм қаннан аўлақ болыўларын жазып жибериўимиз тийис. Өйткени әййемги ўақытлардан бери Муўсаның Нызамы ҳәр бир қалада жәрияланып киятыр ҳәм ҳәр Шаббат күни мәжилисханаларда оқылмақта. Солай етип, пүткил исениўшилер жәмәәти менен елшилер ҳәм ақсақаллар өзлериниң арасынан адамларды сайлап, оларды Павел ҳәм Барнаба менен бирге Антиохияға жибериўге қарар етти. Сайланғанлар: туўысқанлар арасында басшылық етип жүрген Барсабба деп аталатуғын Яҳуда менен Сила еди. Олар арқалы мына хатты жазып жиберди: «Ҳүрметли туўысқанларымыз! Туўысқанларыңыз болған биз, елшилер ҳәм ақсақаллардан, Антиохия, Сирия ҳәм Киликиядағы басқа миллет адамлары болған сиз, туўысқанларға сәлем! Арамыздағы айырым адамлардың сизлерге барғанын ҳәм өз сөзлери менен сизлерди тәшиўишке салып, ақылыңызды ҳайран қылғанын еситтик. Бизлер оларға ҳеш қандай жол-жорық бермеген едик. Сонлықтан арамыздан бир неше адамды сайлап, сүйикли туўысқанларымыз Барнаба ҳәм Павел менен бирге сизлерге жибериўди бир аўыздан мақул таптық. Булар екеўи Ийемиз Ийса Масийхтың аты ушын өмирлерин бағышлаған адамлар. Сизлерге және де Яҳуда менен Силаны жиберип атырмыз. Олар бул жазғанларымызды аўызша айтып береди. Себеби Мухаддес Руўх ҳәм бизлер әҳмийетли болған мына қағыйдалардан тысқары сизлерге ҳеш нәрсени жүклемеўди мақул таптық: сизлер бутларға шалынған қурбанлықтың гөшинен, қаннан, буўындырылып өлтирилген ҳайўанлардың гөшинен ҳәм бузықшылықтан аўлақ болыңлар. Усылардан сақлансаңлар, жақсы ис қылған боласызлар. Аман болыңлар!» Солай етип, жиберилгенлер жолға шығып, Антиохияға келди. Жәмәәтти бир жерге жыйнап, оларға хатты тапсырды. Исениўшилер хатты оқып, ондағы кеўил көтериўши сөзлерге қуўанды. Пайғамбаршылық сыйын алған Яҳуда менен Сила туўысқанларға көп сөзлер менен ақыл-нәсият айтып, руўхый күш-қуўат берди. Бир қанша ўақыт сол жерде болғаннан соң, туўысқанлар оларды аман-есен шығарып салып, жоллағанларға қайтарды. [ ] Ал Павел менен Барнаба Антиохияда қалды. Олар көплеген адамлар менен бирликте Ийемиздиң сөзин үйретип, жәриялап жүрди. Бир қанша ўақыттан соң, Павел Барнабаға: – Енди изимизге қайтып, бизлер Ийемиздиң сөзин жәриялаған ҳәр бир қаладағы туўысқанларымызға барайық, олардың ҳал-жағдайын көрейик, – деди. Барнаба Марк деп аталатуғын Юханды бирге алып жүрмекши болды. Бирақ Павел Памфилияда өзлерин таслап кетип, бирликте баслаған исти даўам етпеген Маркты өзлери менен бирге алып жүриўди мақул көрмеди. Солай етип, олардың арасында кескин түсинбеўшилик болып, бир-биринен бөлинди. Барнаба Маркты алып, кеме менен Кипрге кетти. Ал Павел Силаны таңлады ҳәм туўысқанлар тәрепинен Ийемиздиң мийримине тапсырылғаннан соң, жолға шықты. Ол Сирия ҳәм Киликия үлкелерин аралап, исениўши жәмәәтлерди беккемлеп жүрди. Павел Дербеге, соңынан Листраға келди. Сол жерде анасы исениўши яҳудий, ал әкеси грек болған Тимофей атлы шәкирт бар еди. Листра ҳәм Икониядағы туўысқанлар ол ҳаққында жақсы пикирде еди. Тимофейди өзи менен бирге алып жүриўди қәлеген Павел сол жердеги яҳудийлер себепли, оны сүннет еттирди. Өйткени ҳәмме Тимофейдиң әкесиниң грек екенин билетуғын еди. Олар қаладан-қалаға өтип, Ерусалимдеги елшилер менен ақсақаллар белгилеген қағыйдаларды исениўшилерге орынлаў ушын тапсырды. Солай етип, исениўши жәмәәтлердиң исеними беккемленип, саны күннен-күнге арта берди. Қудайдың сөзин Азия үлкесинде жайыўға Мухаддес Руўх тыйым салғанлықтан, Павел менен оның жолдаслары Фрикия ҳәм Галатия үлкелерин аралап жүрди. Олар Мисияның шегарасына келгенде, Битинияға кирмекши болды, бирақ Ийсаның Руўхы оларға рухсат бермеди. Сонлықтан олар Мисиядан өтип, Троас қаласына келди. Сол күни түнде Павел аян көрди. Македониялы бир адам оның алдында турып: «Македонияға келип, бизлерге жәрдем бер», – деп өтинди. Павел бул аянды көргеннен соң, бизлер дәрриў Македонияға барыўдың ҳәрекетин иследик. Себеби Қудай бизлерди оларға Хош Хабарды жәриялаўға шақырып атыр, деген жуўмаққа келдик. Бизлер Троастан кеме менен шығып, туўры Самотракияға, ертеңине Неаполиске жүзип бардық. Ол жерден Македония үлкесиниң ең баслы қаласы, Римниң қол астында болған Филипке жетип келдик. Бул қалада бир неше күн қалдық. Бизлер Шаббат күни қала дәрўазасынан сыртқа, дәрьяның жағасына шықтық. Ол жерде яҳудийлер дуўа ететуғын орын бар деп ойлаған едик. Бизлер отырып, сол жерге жыйналған ҳаялларға сөйлей басладық. Тыңлаўшылар арасында Тиатира қаласынан келген, шым қызыл қымбат гезлемелерди сатыўшы Лидия атлы бир ҳаял бар еди. Ол Қудайға сыйынатуғын еди. Павелдиң сөзлерине қулақ салыўы ушын, Ийемиз оның кеўлин ашты. Лидия үй-иши менен бирге суўға шомылдырылғаннан соң, бизлерди үйине мирәт етип: «Мени Ийемизге исенеди, деп есаплайтуғын болсаңлар, келиңлер, үйимде болыңлар», – деп бизлерди көндирди. Бир күни бизлер дуўа ететуғын жерге баратырғанымызда, палкерлик пенен шуғылланатуғын жаўыз руўхлы бир шорыға дусластық. Бул қыз палкерлик пенен хожайынларына көп пайда келтиретуғын еди. Ол Павел менен бизлердиң изимизге түсип: – Бул адамлар – Қудай Тааланың хызметшилери, олар сизлерге қутқарылыў жолын жәриялап атыр! – деп бақырып жүрди. Бул көп күн тәкирарланды. Ақырында Павел бийзар болып кетип, арқасына бурылды да, қыздың ишиндеги жаўыз руўхқа: – Ийса Масийхтың аты менен буйыраман: оннан шығып кет! – деди. Жаўыз руўх қыздың ишинен дәрҳал шығып кетти. Шорының хожайынлары пайда көриўден үмитлериниң үзилгенин билип, Павел менен Силаны услап алды да, базар майданындағы басшыларға сүйреп апарды. Оларды Рим басшыларының алдына алып келип: – Мына яҳудийлер қаламызды астан-кестен етпекте. Биз римлилерге қабыл етиўге де, орынлаўға да болмайтуғын үрп-әдетлерди жәриялап жүр, – дести. Халық та оларға қосылып, елшилерге қарсы шықты. Басшылар Павел менен Силаның кийимлерин жыртып шештирди де, таяқ пенен сабаўға буйрық берди. Оларды көп сабатқаннан соң, қамаққа салдырды ҳәм қамақхана хызметкерине оларды жақсылап қараўыллаўды буйырды. Усындай буйрық алған қамақхана хызметкери оларды қамақхананың ишки бөлмесине қамап, аяқларын буғаў менен қысып таслады. Түнниң орталарында Павел менен Сила дуўа етип, Қудайды алғыслайтуғын қосық айтып отырған еди. Басқа тутқынлар да оларды тыңлады. Бирден жер қатты қозғалып, қамақхананың тырнағы силкинди ҳәм сол ўақытта-ақ барлық қапылар ашылып, ҳәммениң шынжырлары шешилип кетти. Уйқыдан оянған қамақхана хызметкери қамақхананың қапыларының ашық екенин көрди. Тутқынлар қашып кетти, деп ойлаған ол өзин өлтирмекши болып, қылышын суўырып алды. Бирақ Павел бәлент даўыс пенен бақырып: – Өз жаныңа қастыянлық етпе, ҳәммемиз усы жердемиз, – деди. Қамақхана хызметкери шыра әкелдирип, ишке жуўырып кирди де, қалтырап, Павел менен Силаның алдына жығылды. Оларды сыртқа шығарып: – Мырзалар, қутқарылыўым ушын не ислеўим керек? – деп сорады. Олар: – Ийемиз Ийсаға исен, сонда сен де, үй-ишиң де қутқарыласыз, – деди. Соңынан олар оның өзине ҳәм үйиндегилердиң ҳәммесине Ийемиздиң сөзин айтты. Қамақхана хызметкери түнниң сол сәтинде оларды алып кетип, жарақатларын жуўды да, дәрриў өзи ҳәм пүткил үй-иши суўға шомылдырылды. Ол Павел менен Силаны үйине әкелип, алдыларына дастурхан жайды. Қудайға исенгенине пүткил үй-иши менен қуўанды. Таң атқанда, басшылар: «Сол адамларды босатыңлар», – деген буйрық пенен сақшыларды жоллады. Қамақхана хызметкери бул сөзлерди Павелге хабарлап: – Басшылар сизлерди босатыў ушын адам жоллапты. Енди шығып, аман-есен кете бериңлер, – деди. Бирақ Павел сақшыларға былай деди: – Рим пуқаралары болған бизлерди халық алдында ҳүкимсиз сабап, қамаққа салды. Енди бизлерди жасырын қуўып жибермекши ме? Бул болмайды! Бизлерди өзлери келип шығарсын! Сақшылар бул сөзлерди басшыларға жеткерди. Басшылар Павел менен Силаның Рим пуқаралары екенин еситкенде қорқып кетти. Келип, кеширим сорады. Соңынан оларды сыртқа шығарып, қаладан кетиўлерин өтинди. Павел менен Сила қамақтан шығып, Лидияның үйине барды. Сол жерде туўысқанларды көрип, оларды жигерлендиргеннен соң, жолға шықты. Олар Амфиполис ҳәм Аполлониядан өтип, Салоникаға келди. Бул жерде яҳудийлердиң бир мәжилисханасы бар еди. Павел өз әдети бойынша мәжилисханаға барды. Үш ҳәпте олар менен Мухаддес Жазыўларды талқылады. Масийхтың азап шегип, өлимнен қайта тирилиўи тийис екенин түсиндирип, дәлиллер келтирди де: – Мен сизлерге жәриялап атырған бул Ийса – Масийх, – деди ол. Яҳудийлердиң базылары мақуллап, Павел менен Силаға қосылды. Сондай-ақ, Қудайға сыйынатуғын греклердиң үлкен топары ҳәм көплеген абырайлы ҳаяллар да солай иследи. Бирақ яҳудийлер күншиллик етип, базарда бос жүрген айырым жарамас адамларды жыйнады да, қалада топалаң көтерди. Павел менен Силаны таўып, оларды халықтың алдына шығарыў ушын, Ясонның үйине топылып кирди. Бирақ оларды таба алмай, Ясон менен басқа гейбир туўысқанларды қала басшыларының алдына сүйреп апарып: – Пүткил дүньяны астан-кестен еткен бул адамлар усы жерге де келипти. Ясон оларды қабыл қылды. Олардың ҳәммеси Ийса деген басқа бир патша бар екенин айтып, Рим императорының пәрманларына қарсы ҳәрекет етип жүр, – деп бақырды. Бул сөзлерди еситкен халық ҳәм қала басшылары қатты тынышсызланды. Бирақ олар Ясоннан ҳәм басқалардан кепилликке ақша алып, босатып жиберди. Туўысқанлар дәрриў сол түни Павел менен Силаны Берияға жиберди. Олар Берияға келип, яҳудийлердиң мәжилисханасына кирди. Бериядағы яҳудийлердиң Салоникадағы яҳудийлерге қарағанда пикири кеңирек еди. Олар Қудайдың сөзин үлкен қызығыўшылық пенен қабыл етип, Павел менен Силаның айтқан сөзлериниң дурыс екенин билиў ушын, ҳәр күни Мухаддес Жазыўларды изертлейтуғын еди. Солай етип, яҳудийлердиң көбиси ҳәм көплеген абырайлы грек ҳаяллары менен ер адамлары исенди. Бирақ Салоникадағы яҳудийлер Павелдиң Берияда да Қудайдың сөзин жәриялағанын билгенде, сол жерге де келди ҳәм халықты үгитлеп, қозғалаң салды. Сонда туўысқанлар Павелди дәрҳал теңиз тәрепке жиберди. Ал Сила менен Тимофей Берияда қалды. Павелди шығарып салыўшылар оны Афинаға дейин апарды. Олар Павелден: «Сила менен Тимофей, мүмкин болса, тез маған жетсин», – деген тапсырманы алып, излерине қайтты. Афинада Сила менен Тимофейди күтип жүрген Павел қаланың бутларға толы екенин көргенде, қатты қапа болып ашыўланды. Сонлықтан ол мәжилисханадағы яҳудийлер ҳәм Қудайға сыйынатуғын греклер менен айтысып, ҳәр күни базар майданында ушырасқанлар менен тартысып жүрди. Эпикуршылардың ҳәм стоик ойшылларының гейбиреўлери де оның менен тартыса баслады. Биреўлери: «Мына мылжың не демекши», – десе, айырымлары: «Ол жат қудайлардың хабаршысы болса керек», – деди. Өйткени Павел Ийса ҳәм Оның қайта тирилиўи туўралы Хош Хабарды жәриялап жүр еди. Олар Павелди Ареопаг кеңесине алып келип, оған: – Сен жәриялап жүрген бул жаңа тәлиматтың не екенин билиўимизге бола ма? Себеби сен қулағымызға жат нәрселерди айтып атырсаң, булардың не екенин билгимиз келеди, – деди. Пүткил афиналылар ҳәм сол жерде жасайтуғын шет еллилер ўақытларын тек жаңалықлар айтыў ҳәм тыңлаў менен өткизетуғын еди. Павел Ареопаг кеңесиниң ортасында турып, былай деди: – Ҳәй, афиналылар! Сизлердиң ҳәр тәреплеме жүдә диншил екениңизди көрип турман. Мен айланып жүрип, сизлер табынатуғын орынларды көзден кеширгенимде, «Бийтаныс қудайға» деген жазыўы бар, бир қурбанлық орынды да көрдим. Енди өзлериңиз билмей сыйынып жүрген усы Қудай ҳаққында сизлерге жәриялайжақпан. Дүньяны ҳәм оның ишиндегилердиң ҳәммесин жаратқан Қудай аспан ҳәм жердиң Ийеси болғанлықтан, адамның қолы менен салынған ибадатханаларда жасамайды. Ол бир нәрсеге мүтәждей, Оған адамның қоллары менен хызмет етип болмайды. Өйткени ҳәмме адамларға өмир, дем ҳәм барлықты Оның Өзи береди. Қудай ҳәмме миллетлерди бир адамнан жаратып, оларды пүткил жер жүзине орналастырды. Олардың жасайтуғын дәўирлери менен мәканларының шегараларын алдын ала белгилеп берген. Буны Қудай Өзин излесин ҳәм қармаланып болса да тапсын, деп иследи. Деген менен, Ол ҳеш биримизден алыс емес. Себеби сизлердиң шайырларыңыздың гейбиреўлери: «Бизлер Оның урпағымыз», – деп айтқанындай, бизлер Ол арқалы жасаймыз, ҳәрекет етемиз ҳәм бармыз. Бизлер енди Қудайдың урпағы болғанымыз себепли, Қудай адамның өнери ҳәм ақыл-ойы менен дөретилген алтын, гүмис ямаса тас мүсинге уқсас деп ойламаңлар. Өткен дәўирлерде Қудай наданлыққа дыққат аўдармаған болса да, енди ҳәр бир жерде ҳәр бир адамның тәўбе етиўин буйырмақта. Өйткени Ол бул дүньяны Өзи таңлаған Адамы арқалы әдиллик пенен ҳүким ететуғын күнди белгилеп қойыпты. Буны сол Адамды өлимнен қайта тирилтип, ҳәр бир адамға дәлилледи. Өлимнен қайта тирилиў ҳаққында еситкенде, кимиси мазақ етип күлди, кимиси: «Бул ҳаққында сени басқа сапар тыңлағымыз келеди», – деди. Соңынан Павел олардың арасынан шығып кетти. Ал гейбир адамлар оған қосылып, исенди. Олардың арасында Ареопаг кеңесиниң ағзасы болған Дионисий, Дамарис атлы бир ҳаял ҳәм және басқалар бар еди. Буннан соң, Павел Афинадан шығып, Коринфке келди. Сол жерде Акила атлы, понтлы бир яҳудийге дусласты. Акила ҳаялы Прискилла менен жақында Италиядан келген еди. Себеби император Клавдий барлық яҳудийлердиң Римнен шығып кетиўин буйырған еди. Павел оларға барды да, кәсиплес болғанлықтан олар менен бирге қалып, жумыс иследи. Олардың кәсиби – шатыр соғыў еди. Павел ҳәр Шаббат күни мәжилисханада айтысып, яҳудийлерди ҳәм греклерди исендириўге ҳәрекет етти. Сила менен Тимофей Македониядан келгенде, Павел өзин Қудайдың сөзин жәриялаўға ҳәм яҳудийлерге Ийсаның Масийх екени ҳаққында гүўалық бериўге толық бағышлады. Бирақ яҳудийлер қарсы шығып, оны масқаралағанда, Павел кийиминиң шаңын қағып, оларға былай деди: – Қаныңыз өз басыңызда қалсын! Мен жуўапкершиликтен азатпан. Буннан былай, басқа миллетлерге кетемен. Павел сол жерден шығып, Қудайға сыйынатуғын Титус Юстус атлы бир адамның үйине келди. Оның үйи мәжилисханаға иргелес еди. Мәжилисхана басшысы болған Криспус пүткил үй-иши менен Ийемизге исенди. Павелди тыңлаған коринфлилердиң көбиси де исенип, суўға шомылдырылды. Бир күни түнде Ийемиз Павелге аян көрсетип: «Қорқпа, үнсиз қалмай, сөйлей бер! Мен сениң менен биргемен, жаманлық ислеў ушын саған ҳеш ким қол тийгизе алмайды. Өйткени бул қалада Мениң адамларым көп», – деди. Солай етип, Павел ол жерде бир ярым жыл қалды ҳәм халыққа Қудайдың сөзин үйретиўин даўам етти. Галлио Ахая үлкесиниң ҳәкими болған ўақытта яҳудийлер биригип, Павелге қарсы шықты. Оны қазыханаға алып барып: – Мына адам халықты үгитлеп, Қудайға сыйыныўды бизлердиң нызамымызға қайшы келетуғын жол менен үйретип жүр, – деди. Павел енди сөзин басламақшы болғанда, Галлио яҳудийлерге былай деди: – Ҳәй, яҳудийлер! Егер бир нызамсызлық ямаса бир аўыр жынаят исленген болса, мен сизлерди сабырлылық пенен тыңлар едим. Бирақ, сөзлерге, атларға ҳәм өзлериңиздиң нызамыңызға байланыслы мәселелер болса, өзлериңиз шешиңлер. Мен бундай нәрселерге қазылық етким келмейди. Солай етип, Галлио оларды қазыханадан қуўып жиберди. Сонда олардың ҳәммеси мәжилисхананың басшысы Состенисти услап алып, қазыхананың алдында сабап таслады. Ал Галлио буларға кеўил де аўдарған жоқ. Павел сол жерде және бир неше күн болғаннан соң, туўысқанлар менен хошласты. Прискилла ҳәм Акила менен бирге Сирияға барыў ушын кемеге минди. Қудайға ант бергенликтен, Павел Кенхреяда шашын қыйдырып таслады. Эфеске келгенде, Прискилла менен Акиланы сол жерде қалдырып, өзи мәжилисханаға барды да, яҳудийлер менен пикир алыса баслады. Олар көбирек ўақыт қалыўын өтиниш етсе де, Павел қайылшылық бермеди. Бирақ олар менен хошласып атырып: – Қудай қәлесе, сизлерге және қайтып келемен, – деди. Соңынан кеме менен Эфестен жөнеп кетти. Ол Кесарияда кемеден түсип, Ерусалимге кетти ҳәм сол жердеги исениўшилер жәмәәтине сәлем бергеннен соң, Антиохияға барды. Антиохияда бир неше ўақыт қалғаннан соң, Павел жолға шықты. Тәртип бойынша Галатия ҳәм Фрикия үлкелерин аралап, ҳәмме шәкиртлерге руўхый күш-қуўат берип жүрди. Сол ўақытта негизи искендериялы болған Аполлос атлы бир яҳудий Эфеске келди. Ол Мухаддес Жазыўларды жүдә жақсы билетуғын, сөзге шешен адам еди. Ийемиздиң жолында тәлим алған ол жалынлы руўх пенен сөйлеп, Ийса ҳаққында дурыс үйрететуғын еди. Бирақ ол тек Яқыяның суўға шомылдырыўын ғана билетуғын еди. Аполлос мәжилисханада батыллық пенен сөйлей баслады. Буны Прискилла менен Акила еситкенде, оны үйине апарып, Қудайдың жолын анығырақ түсиндирип берди. Аполлос Ахаяға кетпекши болғанда, туўысқанларымыз оны қоллап қуўатлады. Сол жердеги шәкиртлердиң оны қабыл қылыўы ушын хат жазып берди. Аполлос сол жерге жетип барып, Қудайдың мийрими менен исенгенлерге көп жәрдем берди. Себеби ол Ийсаның Масийх екенин Мухаддес Жазыўлар арқалы дәлиллеп, яҳудийлерди халық алдында күшли түрде әшкаралады. Аполлос Коринфте болғанда, Павел таўлы үлкелерден өтип, Эфеске келди. Ол жерде айырым шәкиртлер менен ушырасып, олардан: – Исенген ўақтыңызда Мухаддес Руўхты алдыңыз ба? – деп сорады. – Мухаддес Руўхтың бар екенин бизлер ҳеш еситпедик те, – деп жуўап берди олар. – Олай болса, қандай шомылдырыў менен шомылдырылдыңлар? – деп сорады Павел. – Яқыяның тәлимине тийкарланып, суўға шомылдырылдық, – деди олар. Павел былай деди: – Яқыя халықты тәўбе еттирип ҳәм суўға шомылдырып, оларға өзинен соң Келетуғынға, яғный Ийсаға исениўди айтқан еди. Олар буны еситкенде, Ийемиз Ийсаның аты менен суўға шомылдырылды. Павел олардың үстилерине қолларын қойып дуўа еткенде, оларға Мухаддес Руўх түсти ҳәм олар руўхый тиллерде сөйлеп, пайғамбаршылық ете баслады. Олар барлығы болып шама менен он еки адам еди. Павел мәжилисханаға барды. Ол сол жерде үш ай даўамында Қудайдың Патшалығы туўралы тәлим берди ҳәм оларды исендириўге тырысып, батыллық пенен сөйледи. Бирақ, гейбиреўлери қасарысып исенбеди ҳәм Ийсаның жолын халық алдында жаманлай баслады. Сонлықтан Павел оларды қалдырып, шәкиртлерди өзи менен бирге алды да, ҳәр күни Тиранустың мектебинде тәлим бериўин даўам етти. Бул аўҳал еки жылға созылды. Солай етип, яҳудий болсын, грек болсын, Азия үлкесинде жасаған ҳәр бир адам Ийемиздиң сөзин еситти. Қудай Павел арқалы таң қаларлық кәраматлар иследи. Ҳәтте, Павелдиң денесине тийген бет орамаллар ямаса алжапқышлар наўқасларға қойылғанда, олар дәртлеринен азат болып, ишлеринен жаўыз руўхлар шығатуғын еди. Ел аралап, жаўыз руўхларды қуўып жүрген гейбир яҳудий дуўаханлар да жаўыз руўх урған адамларға Ийемиз Ийсаның атын қоллана баслады. Олар: «Павел жәриялап жүрген Ийсаның аты менен буйырамыз, шығып кет!» – дейтуғын еди. Бас руўханий Скева атлы бир яҳудийдиң жети улы да усылай ислеп жүрген еди. Бирақ жаўыз руўх оларға: – Ийсаны билемен, Павелди таныйман, ал сизлер кимсиз? – деп жуўап берди де, жаўыз руўх урған адам оларға тәп берип жығып, олардан үстин шықты. Олар үйден жарадар ҳәм жалаңаш болып қашып кетти. Бул хабар Эфесте жасайтуғын барлық яҳудийлер менен греклерге жетип барды. Ҳәммесин қорқыныш бийлеп, Ийемиз Ийсаның аты үлкен ҳүрметке еристи. Исенгенлердиң көбиси келип, ислеген жаман ислерин ашық мойынлады. Сыйқыршылық пенен шуғылланатуғын көп адамлар да китапларын жыйнап, ҳәммениң көз алдында жағып жиберди. Китаплардың баҳасын есаплағанда, елиў мың гүмис теңге болды. Солай етип, Ийемиздиң сөзи қүдирет пенен жайылып, тәсири артып барды. Бул ўақыялардан соң, Павел Македония ҳәм Ахая үлкелеринен өтип, Ерусалимге барыўға қарар етти. «Ол жерге барғанымнан соң, Римди де көриўим керек», – деди ол. Сонлықтан өзи бир неше ўақыт Азия үлкесинде қалып, жәрдемшилеринен екеўин – Тимофей менен Эрастусты Македонияға жиберди. Сол ўақытлары Ийемиз Ийсаның жолына қарсы күшли көтерилис пайда болды. Димитрий атлы бир зергер гүмистен Артемида ибадатханасының кишкене үлгилерин соғып, өз өнерментшилерине көп пайда келтиретуғын еди. Димитрий өз өнерментшилери менен өзиндей зергерлерди бир жерге жыйнап, оларға былай деди: – Дослар, усы кәсибимиз арқалы көп пайда алатуғынымызды билесизлер. Бирақ Павел деген мына бир адамның қолдан соғылған қудайлардың ҳақыйқый қудайлар емес екенин айтып, тек Эфесте емес, ал пүткил Азияда көп санлы адамларды үгитлеп азғырғанын көрип ҳәм еситип атырсызлар. Бул бизлердиң өнеримиздиң қәдирине қәўип туўдырып ғана қоймай, ал уллы ҳаял қудай Артемиданың ибадатханасының арзымайтуғын нәрсеге айланып, пүткил Азия үлкеси менен пүткил дүнья сыйынатуғын ҳаял қудайды уллылығынан айырыў қәўпи бар. Олар буны еситкенде, қатты ғәзепленип: «Эфеслилердиң Артемидасы уллы!» – деп бақыра баслады. Пүткил қала тәртипсизликке толып кетти. Адамлар Павелдиң жолдаслары македониялы Гаюс пенен Аристархты услап алып, тамаша майданына қарай сүйреди. Павел халықтың арасына бармақшы болды, бирақ шәкиртлер оған жол қоймады. Павелдиң дослары болған Азия үлкесиниң айырым басшылары да оған хабар жоллап, тамаша майданында көринбеўин өтинди. Жыйналғанлардың биреўи анаў, биреўи мынаў деп бақырып, жыйналыс бийтәртип болды. Көбиси не ушын жыйналғанын да билмейтуғын еди. Яҳудийлер Искендер атлы бир адамды ийтерип ортаға шығарғанлықтан, айырым адамлар болған ўақыя ушын оны айыпкер деп шешти. Искендер қолы менен ишарат етип, өзин халық алдында қорғамақшы болды. Бирақ халық оның яҳудий екенин билгенде, ҳәммеси бир аўыздан шама менен еки сааттай: «Эфеслилердиң Артемидасы уллы!» – деп бақырып турды. Қала хаткери халықты тынышландырып былай деди: – Эфеслилер! Уллы Артемиданың аспаннан түскен мүсининиң ҳәм оның ибадатханасының қорғаўшысы – Эфес қаласы екенин ким билмейди? Буларды ҳеш ким бийкарлай алмайды. Соның ушын тынышланып, ойланып ис тутыўыңыз керек. Сизлердиң бул жерге әкелген адамларыңыз ибадатхананы да тонамаған, ҳаял қудайымызға да тил тийгизбеген. Сонлықтан Димитрийдиң ҳәм оның өнерментши жолдасларының биреўге қарсы қандай да бир шағымы бар болса, қазыханалар ашық, қазылар да бар. Бир-бириниң үстинен сол жерде шағым етсин. Ал егер тағы басқа мәселе болса, ол рәсмий жыйналыста шешилиўи тийис. Бүгинги болған ўақыялар себепли айыпланыў қәўпиндемиз. Бундай топалаңды ақлай алыўға бизлерде себеп те жоқ. Ол усы сөзлерди айтып, жыйналғанларды тарқатып жиберди. Эфестеги топалаң басылғаннан кейин, Павел шәкиртлерди шақыртып жигерлендирди. Соңынан олар менен хошласып, Македонияға кетиў ушын жолға шықты. Ол жол-жөнекей үлкелерди аралағанда, исениўшилерди көп сөзлер менен жигерлендирип, Грецияға келди. Ол жерде үш ай қалды. Кеме менен Сирияға кетпекши болғанда, яҳудийлер өзине қарсы тил бириктиргенликтен, Македония арқалы изине қайтыўға қарар етти. Пир улы бериялы Сопатер, салоникалылардан Аристарх пенен Секундус, дербели Гаюс ҳәм Тимофей, Азия үлкесинен Тихик пенен Трофим оның менен бирге кетти. Булар бурын кетип, бизлерди Троас қаласында күтип турды. Ал бизлер Ашытқысыз нан байрамынан соң, Филиптен кеме менен жолға шығып, бес күнде оларға, Троасқа жетип келдик. Ол жерде жети күн болдық. Екшемби күни нан сындырыў ушын бир жерге жыйналғанымызда, Павел исениўшилерге сөз сөйледи. Ертеңине кететуғын болғанлықтан, оның ўазы ярым ақшамға дейин созылды. Бизлер жыйналған жоқарғы қабаттағы бөлмеде көп шыралар жанып турған еди. Эвтих атлы бир жас жигит әйнекке минип отыр еди. Павелдиң сөзи созылып кеткенликтен, Эвтихты уйқы басты. Ол уйықлап кетип, үшинши қабаттан қулап түсти. Оны жерден көтерип алғанда, ол өлип қалған еди. Павел төменге түсип, жигиттиң үстине еңкейди де, оны қушақлап: «Уўайымламай-ақ қойың, оның жаны бар!» – деди. Соңынан жоқарыға көтерилип, нан сындырып жеди. Олар менен таң атқанша көп сөйлескеннен соң, жолға шықты. Жигитти үйине тири апарып, исениўшилер үлкен жубаныш алды. Бизлер бурынырақ кеме менен кетип, Ассос қаласына бардық. Ол жерден Павелди мингизип алыўымыз керек еди. Өйткени оның өзи пияда жүргиси келгенликтен, бизлерге усылай тапсырған еди. Павел менен Ассоста ушырасып, оны кемеге мингиздик те, Митилина қаласына бардық. Ол жерден кеме менен жолға шығып, ертеңине Хиос атаўының қарсысына келдик. Бир күннен соң Самос атаўына, оның ертеңине Милит қаласына бардық. Азия үлкесинде ўақытты босқа жибермеў ушын, Павел Эфеске бармай өтиўди уйғарды. Егер мүмкин болса, ол Елиўинши күни байрамында Ерусалимде болыўға асықпақта еди. Павел Милиттен Эфеске адам жиберип, исениўшилер жәмәәтиниң ақсақалларын жанына шақыртты. Олар жанына келгенде, Павел былай деди: – Азия үлкесине қәдем басқан дәслепки күнимнен баслап, сизлер менен бирге болған ўақтымның ҳәммесинде қалай жасағанымды билесизлер. Яҳудийлердиң қастыяншылықлары себепли басымнан өткен қыйыншылықларға қарамастан, Ийемизге толық кишипейиллик пенен, сизлер ушын көз жасларымды төгип хызмет еттим. Және де, пайдалы болған ҳәр қандай нәрсени қалдырмай, сизлерге халық алдында ҳәм үйлерде тәлим бериўди тоқтатпадым. Яҳудийлерге де, греклерге де тәўбе етип Қудайға келиўди ҳәм Ийемиз Ийсаға исениўди жәрияладым. Ал енди болса, Мухаддес Руўхтың жетелеўи менен Ерусалимге баратырман. Ол жерде маған не болатуғынын билмеймен. Бирақ Мухаддес Руўх мени қамақ ҳәм қыйыншылықлар күтип турғанын маған ҳәр бир қалада билдирип атыр. Буған қарамастан, мен өз жанымды аямайман. Тек өз бәйгимди басып өтип, Қудайдың мийриминиң Хош Хабары туўралы гүўалық бериўди, яғный Ийемиз Ийсаның маған тапсырған исин жуўмақласам болғаны. Мен араңызда жүрип, Қудайдың Патшалығы ҳаққында жәрияладым. Енди болса, сизлердиң ҳеш қайсысыңыздың мениң жүзимди қайтып көрмейтуғыныңызды билемен. Сонлықтан бүгин сизлерге мынаны ашық айтаман, ким де ким араңызда қутқарылмаса, мен ол ушын жуўапкер емеспен. Себеби сизлерге Қудайдың пүткил еркин толық жәрияладым. Өзлериңизге ҳәм Мухаддес Руўх сизлерди бағыўшы қылып қойған пүткил сүриўге көзқулақ болыңлар! Қудайдың Өз Улының қаны менен сатып алған исениўшилер жәмәәтин бағыңлар! Мен кеткеннен соң, сүриўди аямайтуғын жыртқыш қасқырлардың араңызға киретуғынын билемен. Ҳәтте, араңыздан шәкиртлерди жолдан азғырып, өзлериниң излерине ертиў ушын, ҳақыйқатты бурмалаўшы адамлар шығады. Сонлықтан сергек болыңлар! Үш жыл бойы, күн-түн демей көз жасларымды төгип, ҳәр бириңизге үзликсиз ақыл-нәсият бергенимди еслериңизде сақлаңлар! Енди мен сизлерди Қудайға ҳәм Оның мийримин билдиретуғын сөзге тапсыраман. Бул сөз сизлерди беккемлеп, Қудайдың мухаддес болған пүткил адамлары менен бирге сизлерге де мийрас бериўге қүдирети жетеди. Мен ҳеш кимниң гүмисин, алтынын ямаса кийимин күсемедим. Өзимниң ҳәм мениң менен бирге болғанлардың мүтәжликлери ушын усы қолларым менен мийнет еткенимди билесизлер. Ийемиз Ийсаның: «Алған адамнан гөре, берген адам бахытлырақ», – деген сөзин умытпай, усылай мийнет етип, ҳәлсизлерге жәрдем бериў кереклигин сизлерге ислеген ҳәр бир исимде көрсеттим. Павел усы сөзлерди айтып болғаннан соң, олардың ҳәммеси менен бирге дизе бүгип, дуўа етти. Олардың ҳәммеси қатты жыласты ҳәм Павелди қушақлап сүйди. Әсиресе оларды қатты қапа қылған, Павелдиң: «Мениң жүзимди қайтып көрмейсиз», – деген сөзлери болды. Соңынан оны кемеге дейин шығарып салды. Олар менен хошласқанымыздан кейин, кеме менен жүзип, туўры Кос атаўына кеттик. Ертеңине Родос атаўына, ол жерден Патара қаласына келдик. Сол жерден Феникияға баратуғын кемени таўып миндик те, жүзип кеттик. Кипр көрингенде, оның қубла тәрепинен өтип, Сирияға қарай жол алдық. Кеме Тир қаласында жүгин түсириў керек болғанлықтан, сол жерде тоқтадық. Ол жерде шәкиртлерди излеп таўып, олар менен бирге жети күн қалдық. Шәкиртлер Мухаддес Руўхтың билдириўи менен, Павелден Ерусалимге бармаўды өтинди. Бирақ кететуғын ўақтымыз болғанда шығып, жолымызды даўам еттик. Ҳәмме исениўшилер ҳаял ҳәм бала-шағалары менен бирге бизлерди қаланың сыртына дейин шығарып салды. Теңиздиң жағасында дизе бүгип, дуўа еттик. Бир-биримиз бенен хошласқанымыздан соң, кемеге миндик. Ал олар үйлерине қайтты. Тирден жолымызды даўам етип, Птолемайда қаласына келдик. Ол жердеги туўысқанларымыз бенен көрисип, олардың жанында бир күн қалдық. Ертеңине шығып, Кесарияға келдик. Сайланған жети хызметшиниң бири болған, Хош Хабар жәриялаўшы Филиптиң үйине барып, оның менен қалдық. Бул адамның пайғамбаршылық ететуғын, турмысқа шықпаған төрт қызы бар еди. Сол жерде бир талай күн болғанымыздан соң, Яҳудиядан Агабус атлы бир пайғамбар келди. Ол бизлерге келип, Павелдиң белбеўин алды да, оның менен өзиниң аяқ-қолларын байлап: – Мухаддес Руўх былай дейди: «Яҳудийлер бул белбеўдиң ийесин Ерусалимде усылай етип байлап, басқа миллет адамларына услап береди», – деди. Бул сөзлерди еситип, бизлер ҳәм сол жердеги адамлар Павелден Ерусалимге бармаўын өтиндик. Сонда Павел былай деп жуўап берди: – Не ислеп атырсызлар? Неге жыласып, жүрегимди езип атырсызлар? Мен Ийемиз Ийсаның аты ушын Ерусалимде тек аяқ-қолымды байлатыўға емес, ал өлиўге де таярман. Павелди көндире алмағанлықтан: «Ийемиздиң қәлегени болсын», – деп қайтып үндемедик. Сол күнлерден соң жолға таярланып, Ерусалимге келдик. Кесариядағы шәкиртлердиң айырымлары да бизлер менен бирге келди. Олар бизлерди жасап турыў ушын дәслепки шәкиртлердиң бири болған, кипрли Минасонның үйине алып барды. Бизлер сол үйде болдық. Ерусалимге келгенимизде, туўысқанларымыз бизлерди қуўанышлы түрде қарсы алды. Ертеңине бизлер Павел менен бирге Яқыпты көриўге бардық. Ақсақаллардың ҳәммеси де сол жерге жыйналған еди. Павел олардан ҳал-аўҳал сорағаннан кейин, өз хызмети арқалы Қудайдың басқа миллетлер арасында ислеген ислерин бирим-бирим айтып берди. Олар буны еситип, Қудайды алғыслады да, Павелге былай деди: – Туўысқанымыз Павел! Өзиң көрип турсаң, яҳудийлер арасында Ийемизге исениўши көп мыңлаған адамлар бар. Олардың ҳәммеси Мухаддес Нызамға жүдә инталы. Олардың алған хабарына қарағанда, сен басқа миллетлер арасында жасайтуғын барлық яҳудийлерге балаларын сүннет етпеўлерин ҳәм үрп-әдетлеримизди орынламаўын айтып, Муўсаның Нызамынан бас тартыў кереклигин үйретип жүрген екенсең. Енди не қылыў керек? Олар әлбетте, сениң усы жерге келгениңди еситеди. Сонлықтан мына айтқанымызды исле. Арамызда Қудай алдында ант ишкен төрт адам бар. Оларды жаныңа алып, тазаланыў рәсиминен өт. Олар шашларын алдырыўы ушын, керекли қурбанлықтың қунын сен төле. Солай етип, ҳәмме адам сен ҳаққында еситкенлериниң тийкарсыз екенин ҳәм сениң Мухаддес Нызам бойынша жасап атырғаныңды билсин. Ал басқа миллет исениўшилерине келсек, бизлер оларға бутларға шалынған қурбанлықтың гөшинен, қаннан, буўындырылып өлтирилген ҳайўанлардың гөшинен ҳәм бузықшылықтан аўлақ болыўлары туўралы қарарымызды жазып жиберген едик. Келеси күни Павел жанына сол төрт адамды алып, олар менен бирге тазаланыў рәсиминен өтти. Соңынан тазаланыў күнлериниң қашан тамам болатуғынын ҳәм ҳәр бири ушын қашан қурбанлық шалынатуғынын билдириў ушын, Ибадатханаға кирди. Жети күнлик мүддет тамамланыўға шамаласқанда, Азия үлкесинен келген яҳудийлер Павелди Ибадатханада көрип, пүткил халыққа қозғалаң салды да, оны услап алып: – Ҳәй, израиллылар, жәрдем бериңлер! Бул адам ҳәмме жерде ҳәмме адамларға бизиң халқымызға, Мухаддес Нызамға ҳәм Ибадатханаға қарсы тәлим берип жүр. Оның үстине, греклерди де Ибадатханаға алып келип, бул мухаддес орынды ҳарамлады, – деп бақырысты. Өйткени олар буннан алдын Павелди қалада эфесли Трофим менен бирге көргенликтен, Павел оны Ибадатханаға алып келген, деп ойлайтуғын еди. Пүткил қала аяққа турды. Ҳәр тәрептен жуўырысып келген халық Павелди услап, Ибадатхананың сыртына сүйреп шығарды. Сол ўақытта-ақ Ибадатхананың дәрўазасы жабылды. Олар Павелди өлтирмекши болып атырғанда, Рим мыңбасысына: «Пүткил Ерусалим қозғалаң көтерди!» – деген хабар жетип барды. Мыңбасы дәрҳал әскерлер менен жүзбасыларды жанына алып, халық турған жерге жуўырып келди. Олар мыңбасы менен әскерлерди көргенде, Павелди урыўды тоқтатты. Сонда мыңбасы жақынлап келип, Павелди тутқынға алды да, қос шынжыр менен байлаўды буйырды. Соңынан: – Бул ким? Ол не иследи? – деп сорады. Халық ишинен биреўи анаў, биреўи мынаў, деп бақырды ҳәм шаўқым себепли жөнли жуўап ала алмағанлықтан, мыңбасы Павелди әскерий бөлимге алып кетиўди буйырды. Павел басқышқа келгенде, халық сондай ғәзепли болғанлықтан, әскерлер оны көтерип жүриўге мәжбүр болды. Халық оның изинен: – Оны жоқ етиңлер! – деп бақырып жүрди. Әскерий бөлимге кирейин деп атырғанда, Павел мыңбасыға: – Сизге бир нәрсе айтсам бола ма? – деди. Мыңбасы: – Сен грекше билесең бе? Демек, сен буннан бурын қозғалаң көтерип, төрт мың қозғалаңшыны шөлге апарған мысырлы емес екенсең-ғо, – деди. Павел: – Мен яҳудиймен. Киликияның белгили қаласы Тарсустың пуқарасыман. Сизден өтиниш, халыққа сөз сөйлеўге рухсат етиң, – деди. Мыңбасы рухсат етиўден, Павел басқыштың үстинде турып, халыққа қолы менен ишарат етти. Терең тынышлық орнағаннан соң, оларға еврей тилинде сөйлей баслады. – Туўысқанларым ҳәм ағаларым! Енди сизлерге айтажақ, өзимди ақлаўшы сөзлеримди тыңлаңлар! Павелдиң өзлерине еврейше сөйлегенин еситкенде, олар бурынғыдан бетер тым-тырыс болды. Павел былай деп даўам етти: – Мен яҳудиймен. Киликияның Тарсус қаласында туўылып, усы Ерусалим қаласында өстим. Гамалиелдиң қолы астында ата-бабаларымыздың нызамы бойынша муқыятлы түрде тәрбияландым. Ҳәзир сизлердиң ҳәммеңиз сыяқлы, мен де Қудайға инталы хызмет еттим. Ийсаның жолы менен жүриўшилерди өлгенше қуўдалап, еркек пе, ҳаял ма деместен, оларды байлап қамаққа салдым. Бас руўханий менен барлық ақсақаллар кеңеси де сөзлеримди тастыйықлай алады. Мен олардан Дамасктеги яҳудийлерге жазылған хат алып, жолға шыққан едим. Мениң мақсетим Ийсаға исенетуғын сол жердеги адамларды да байлап, жазалаў ушын Ерусалимге әкелиў еди. Мен жолға шығып, Дамаскке жақынлағанымда, түслер шамасында тосаттан аспаннан түскен бир жарық нур әтирапымды жарқыратып жиберди. Мен жерге жығылдым ҳәм бир даўыстың маған: «Шаул, Шаул! Сен неге Мени қуўдалап атырсаң?» – дегенин еситтим. «Сен кимсең, Ийем?» – деп сорадым мен. Ол маған: «Мен – сен қуўдалап атырған насыралы Ийсаман» – деди. Мениң жанымдағылар нурды көрсе де, мениң менен сөйлескенниң сөзлерин түсинбеди. «Ийем, не ислеўим керек?» – деп сорадым мен. Ийемиз маған: «Орныңнан турып, Дамаскке бар. Саған бекитилген ислердиң ҳәммеси сол жерде айтылады», – деди. Жаңағы нурдың салтанатлы жақтысынан көзлерим көрмей қалғанлықтан, жанымдағылар қолымнан услап, мени Дамаскке жетеклеп апарды. Сол жерде Ханания атлы бир диншил адам бар еди. Ханания сол жердеги барлық яҳудийлер арасында жақсы аты шыққан адам болып, Мухаддес Нызам бойынша жасайтуғын еди. Ол жаныма келип турды да: «Туўысқаным, Шаул! Көзлериң көрип кетсин!» – деди. Мениң сол ўақытта-ақ көзлерим ашылып, оны көрдим. Ханания былай деди: «Ата-бабаларымыздың Қудайы Өзиниң еркин билиўиң ушын ҳәм ҳақ Адамды көрип, Оның аўзынан шыққан сести еситиўиң ушын, сени таңлады. Себеби сен көргенлериңди ҳәм еситкенлериңди барлық адамларға жәриялап, Оның гүўасы боласаң. Енди нени күтип отырсаң? Орныңнан турып, суўға шомылдырыл ҳәм Оның атын айтып шақырып, гүналарыңнан тазалан!» Мен Ерусалимге қайтып келип, Ибадатханада дуўа етип отырғанымда, айрықша жағдайға түсип, Ийемизди көрдим. Ол маған: «Тезирек Ерусалимнен кет! Өйткени бул жердеги адамлар сениң Мен туўралы берген гүўалығыңды қабыл етпейди», – деди. Мен Оған былай дедим: «Ийем! Олар мениң мәжилисханама-мәжилисхана жүрип, Саған исенетуғынларды қамап, сабағанымды биледи. Және де, Сениң гүўаң Степанның қаны төгилгенде, мен де сол жерде едим. Мен оны өлтиргенлердиң кийимлерин қараўыллап, олардың исин мақуллап турдым». Ийемиз маған: «Бар! Мен сени узаққа, басқа миллетлерге жиберемен», – деди. Адамлар Павелди усы сөзлерине дейин тыңлады. Бирақ соңғы сөзлерди еситкенде: – Бундай адамды жер бетинен қуртыў керек, ол жасаўға ылайықлы емес! – деп даўысларының барынша бақыра баслады. Олар усылай бақырысып, ашыў менен кийимлерин ылақтырып, аспанға шаң-тозаң көтерип турғанда, мыңбасы Павелди әскерий бөлимниң ишине апарыўды буйырды. Халықтың Павелге қарсы не ушын усылай бақырып атырғанын билиў ушын, оны қамшылап, тергеўди тапсырды. Қолларын керип, қайыс пенен байлап атырғанда, Павел сол жерде турған жүзбасыға: – Рим пуқарасын ҳүким етпей турып қамшылаў нызамға туўры келе ме? – деди. Жүзбасы буны еситкенде, мыңбасыға барып хабар берди де: – Не ислейин деп атырсызлар? Бул адам – Рим пуқарасы екен-ғо, – деди. Сонда мыңбасы Павелдиң жанына келип: – Маған айтшы, сен Рим пуқарасымысаң? – деп сорады. – Аўа, – деди Павел. – Мен бул пуқаралыққа көп ақша менен еристим, – деди мыңбасы. – Ал мен Рим пуқарасы болып туўылдым, – деди Павел. Сонда Павелди тергемекши болғанлар дәрҳал жанынан шегинди. Павелди байлатқан мыңбасы да оның Рим пуқарасы екенин билгенде қорқып кетти. Ертеңине мыңбасы яҳудийлердиң Павелди не ушын айыплап атырғанын анық билмекши болғанлықтан, оны кисенлерден босатты да, бас руўханийлер менен пүткил жоқарғы кеңестиң жыйналыўын буйырды. Соңынан Павелди алып келип, олардың алдында турғызып қойды. Павел жоқарғы кеңес ағзаларына дыққат пенен нәзер салып: – Туўысқанларым! Мен бүгинги күнге дейин Қудайдың алдында пәк ҳүждан менен жасадым, – дегенде, бас руўханий Ханания Павелдиң жанында турғанларға оның аўзына урыўды буйырды. Сонда Павел оған: – Ҳәй, еки жүзли! Сени Қудай урады! Сен мени Мухаддес Нызам бойынша ҳүким етиў ушын отырсаң, бирақ Мухаддес Нызамды бузып, мени урыўды буйырып атырсаң, – деди. Павелдиң қасында турғанлар: – Қудайдың бас руўханийин де мазақ етиўге бола ма? – деди. Павел былай деди: – Туўысқанларым, оның бас руўханий екенин билмейтуғын едим. Себеби: «Өз халқыңның басшысына жаман сөз айтпа», – деп Мухаддес Жазыўда айтылған-ғо. Сонда олардың бир бөлегиниң саддукейлер, басқа бөлегиниң парисейлер екенин билген Павел жоқарғы кеңесте бәлент даўыс пенен: – Туўысқанларым! Мен парисеймен ҳәм парисейдиң улыман. Мен өлилердиң қайта тирилиўинен үмит еткеним ушын ҳүким етилип атырман, – деди. Павел буны айтқанда, парисейлер менен саддукейлер арасында жәнжел пайда болып, жыйналғанлар екиге бөлинди. Өйткени саддукейлер өлимнен қайта тирилиў де, периште де, руўх та жоқ, дейди. Ал парисейлер булардың ҳәммесин тән алады. Солай етип, жыйналыста күшли шаўқым басланды. Парисейлер топарынан айырым диний муғаллимлер орынларынан турып: – Бизлер бул адамнан ҳеш қандай айып таппай турмыз. Егер оған руўх ямаса периште сөйлеген болса ше? – деп қызып сөйледи. Жәнжел кем-кемнен күшейип баратырғанлықтан, олардың Павелди тилкимлеп таслаўынан қорққан мыңбасы әскерлерге төменге түсиўди ҳәм олардың арасынан оны күш пенен алып кетип, әскерий бөлимге апарыўды буйырды. Сол түни Ийемиз Павелге көринип: «Мәрт бол! Мен туўралы Ерусалимде қалай гүўалық берген болсаң, Римде де солай гүўалық бериўиң тийис», – деди. Ертеңине яҳудийлер тил бириктирип: «Павелди өлтирмегенимизше ишип-жесек, бизлерге нәлет болсын», – деп өз ара ант ишти. Бул тил бириктириўге қатнасқанлардың саны қырықтан аслам еди. Олар бас руўханийлер менен ақсақалларға барып былай деди: – «Павелди өлтирмегенимизше аўзымызға бир түйир нәрсе алсақ, бизлерге нәлет болсын», – деп қатал түрде ант иштик. Енди сизлер жоқарғы кеңес пенен бирликте мыңбасыға барың да, өзлериңизди Павелдиң мәселесин еле де анығырақ тексеретуғын қылып көрсетип, оны сизлерге алып келиўин өтиниш етиңлер. Ол кеңеске келместен бурын бизлер оны өлтириўге таяр турамыз. Бирақ Павелдиң жийени олардың тил бириктиргенин еситип қалып, әскерий бөлимге барды да, бул хабарды Павелге жеткизди. Павел жүзбасылардың бирин жанына шақырып: – Бул жигитти мыңбасыға алып барың, айтатуғын гәпи бар екен, – деди. Жүзбасы жигитти мыңбасыға алып келди де: – Тутқын Павел мени шақырып, мына жигитти сизге апарыўымды өтиниш еткен еди. Оның сизге айтажақ гәпи бар екен, – деди. Мыңбасы жигиттиң қолынан услады да, оны шетке шығарып: – Маған не айтпақшы едиң? – деп сорады. Жигит былай деп жуўап берди: – Яҳудийлер өз ара тил бириктирип, Павелдиң мәселесин анығырақ тексериў сылтаўы менен, оны ертең жоқарғы кеңеске алып келиўиңизди сизден өтиниш етпекши. Бирақ сиз оларға қулақ салмаң! Себеби олардың қырықтан асламы оны тасада күтпекте. Олар: «Павелди өлтирмегенимизше ишип-жесек, бизлерге нәлет болсын!» – деп ант ишти. Енди олар сизиң қайылшылығыңызды күтип, таяр болып турыпты. Мыңбасы жигитке: – Буларды маған хабарлағаныңды ҳеш кимге айтпа! – деп тапсырды да, оны қайтарып жиберди. Соңынан мыңбасы жүзбасылардың екеўин жанына шақырып алып былай деди: – Түнде, саат тоғызда Кесарияға кетиў ушын, еки жүз пияда әскер, жетпис атлы ҳәм еки жүз найзалы әскер таярлаңлар. Павелди миндирип, оны аман-есен ҳәким Феликске жеткизиў ушын, атлар менен тәмийинлеңлер. Соңынан мыңбасы төмендеги хатты жазды: «Ҳүрметли ҳәким Феликске Клавдий Лисястан сәлем! Яҳудийлер бул адамды услап алып өлтирейин деп атыр еди. Бирақ мен оның Рим пуқарасы екенин билгенимнен соң, әскерлерим менен жетип барып, қутқарып қалдым. Оны не ушын айыплап атырғанын билмекши болып, яҳудийлердиң жоқарғы кеңесине алып бардым. Сонда оның яҳудийлердиң нызамына байланыслы тартыслы нәрселер себепли айыпланып атырғанын анықладым. Бирақ онда өлимге ямаса қамалыўға ылайық ҳеш қандай айып жоқ. Бул адамға қарсы қастыяншылық исленежақ екенлиги маған хабар етилгенде, оны дәрҳал сизге жолладым. Оның айыплаўшыларына да оған қарсы шағымларын сизиң алдыңызда айтыўды буйырдым». Солай етип, әскерлер өзлерине берилген буйрық бойынша Павелди алып, түнде Антипатрис деген қалашаға барды. Ертеңине олар атлы әскерлерди Павел менен жолды даўам етиў ушын қалдырып, өзлери әскерий бөлимге қайтып келди. Атлы әскерлер Кесарияға барып, хатты ҳәкимге берди де, Павелди оның қолына тапсырды. Ҳәким хатты оқып, Павелден қайсы үлкеден екенин сорады. Киликиялы екенин билгенде, оған: «Сени айыплаўшыларың келгенде тыңлайман», – деди де, оның Ҳиродтың сарайында қараўылланыўын буйырды. Арадан бес күн өткеннен соң, бас руўханий Ханания айырым ақсақаллар ҳәм Тертулус атлы шешен бир нызам қәнийгеси менен Кесарияға келип, ҳәкимге Павелдиң үстинен шағым жасады. Павел шақырылғанда, Тертулус оны айыплай баслады: – Уллы мәртебели Феликс! Сизиң арқаңызда узақ ўақытлардан бери тынышлықта жасап атырмыз. Сизиң келешекти көре билетуғыныңыз арқалы бул миллеттиң абаданшылығы раўажланып бармақта. Бизлер буны ҳәмме ўақытта, ҳәмме жерде үлкен миннетдаршылық пенен мойынлаймыз. Бирақ сизиң ўақтыңызды алмаў ушын, бизлердиң айтажақ бир аўыз сөзимизди дыққат пенен тыңлаўыңызды өтиниш етемен. Бизлер бул адамды дүнья жүзиндеги пүткил яҳудийлер арасында қозғалаң көтерген иллеттей қәўипли бир адам деп таптық. Ол «Насыралылар» деп аталған топардың жетекшилериниң бири. Ҳәтте, ол Ибадатханамызды да ҳарамламақшы болғанда, бизлер оны қолға алдық. [ ] Сиз де оны тергегениңизде, бизлердиң оны не ушын айыплап атырғанымыздың ҳәммесин өзинен билип аласыз. Яҳудийлер де Павелди айыплап, айтылғанлардың дурыс екенин мақуллады. Ҳәким Павелдиң сөйлеўи ушын ишарат еткенде, Павел былай деп жуўап берди: – Сизиң көп жыллардан бери бул миллетке қазылық етип киятырғаныңызды билип, өзимди сизиң алдыңызда ақлайтуғыныма қуўанышлыман. Мениң Ерусалимге сыйыныў ушын келгениме он еки күннен көп болмағанын өзиңиз билип алыўыңызға болады. Олар мениң я Ибадатханада, я мәжилисханаларда, я қаланың басқа бир жеринде биреў менен тартысып турғанымды ямаса халыққа қозғалаң салып жүргенимди көрмеди. Ҳәзир де маған тағып атырған айыпларын сизге дәлиллеп бере алмайды. Бирақ, сизге мынаны мойынлайман: олар «азғын топар» деп атайтуғын жол бойынша мен ата-бабаларымның Қудайына сыйынып, Мухаддес Нызамда ҳәм пайғамбарлардың Жазыўларында айтылған ҳәр бир нәрсеге исенемен. Бул адамлар сыяқлы мен де ҳақ адамлардың да, гүнакарлардың да қайта тирилиўине Қудайдан үмит етемен. Сонлықтан да, мен Қудайдың ҳәм адамлардың алдында пәк ҳүжданлы болыўға ҳәмме ўақыт тырысаман. Миллетиме қайыр-садақа, Қудайға қурбанлықлар бериў ушын, көп жылдан соң Ерусалимге қайтып келдим. Мен тазаланыў рәсиминен өтип, усыларды ислеп атырғанымда, олар мени Ибадатханада көрди. Сонда мениң қасымда көп адам да, шаўқым да болған жоқ. Бирақ ол жерде Азия үлкесинен келген айырым яҳудийлер бар еди. Сизиң алдыңызда әне солар турып, маған тағатуғын айыплары бар болса, айтыўлары керек. Я болмаса, жоқарғы кеңестиң алдында турғанымда, меннен қандай айып тапқанын бул жердеги адамлар айтсын. Мен тек олардың алдында турғанымда: «Өлилердиң қайта тирилетуғынына исенгеним ушын, бүгин мен ҳүким етилип атырман», – деп бақырған едим. Сонда Феликс Ийсаның жолы туўралы жақсы билгенликтен: – Даўыңызды мыңбасы Лисяс келгенде шешемен, – деди де, истиң қаралыўын кейинге қалдырды. Соңынан ол жүзбасыға Павелди қараўыллаўды, бирақ еркинлик берип, досларының оған жәрдемлесиўине тыйым салмаўды буйырды. Бир қанша күннен соң, Феликс өзиниң Друзилла атлы яҳудий ҳаялы менен бирге келди. Ол Павелди шақыртып алып, оның Масийх Ийсаға исениў ҳаққында айтқанларын тыңлады. Павел ҳақлық, өзин тыйыў ҳәм келешектеги ҳүким ҳаққында айтқанда Феликс қорқып кетип: – Ҳәзирше бара бер. Ўақыт тапсам, сени және шақыртып аламан, – деди. Соның менен бирге, босатылыўы ушын Павелдиң өзине пара бериўинен үмит ететуғын еди. Сонлықтан оны тез-тез шақыртып, оның менен гүрриңлесетуғын еди. Бирақ арадан еки жыл өткенде, Феликстиң орнына Поркий Фест келди. Феликс яҳудийлерге жағынғысы келгенликтен, Павелди қамақта қалдырып кетти. Фест үлкеге ҳәкимлик ўазыйпасына келгеннен соң үш күн өткенде, ол Кесариядан Ерусалимге барды. Сонда бас руўханийлер менен яҳудийлердиң басшылары оған Павелдиң үстинен шағым жасады. Мийримлилик көрсетип, Павелди Ерусалимге жибериўин оннан жалынып сорады. Ал өзлери Павелди жолда өлтирмекши болып, тил бириктирген еди. Фест оларға жуўап берип, Павелдиң Кесариядағы қамақта екенин ҳәм өзиниң де жақында сол жерге баратуғынын айтты да: – Араңызда бийлиги барлар мениң менен бирге барып, сол адам бир қылмыс ислеген болса, оны айыпласын, – деди. Фест олардың жанында сегиз ямаса он күннен артық қалмай, Кесарияға қайтты. Ертеңине ол ҳүким гүрсисине отырып, Павелди алып келиўди буйырды. Павел келгенде, Ерусалимнен барған яҳудийлер оның әтирапын қоршап алды да, оған өзлери дәлиллеп бере алмайтуғын көп аўыр айыплар тақты. Павел өзин ақлап: – Мен я яҳудийлердиң нызамына, я Ибадатханаға, я Рим императорына қарсы ҳеш қандай жынаят ислегеним жоқ, – деди. Бирақ яҳудийлерге жағынғысы келген Фест Павелге: – Ерусалимге барып, сол жерде усылар бойынша мениң алдымда ҳүким етилиўди қәлейсең бе? – деди. Павел былай деди: – Мен Рим императорының ҳүким гүрсиси алдында турман. Мен усы жерде ҳүким етилиўим тийис. Мениң яҳудийлерге ҳеш қандай жаманлық ислемегенимди өзиңиз жүдә жақсы билесиз. Егер мен айыплы болсам ҳәм өлимге ылайықлы бир нәрсе ислеген болсам, өлимнен бас тартпас едим. Ал егер булардың маған тағып атырған айыплары тийкарсыз болса, онда ҳеш бир адамның мени олардың қолына услап бериўге ҳақысы жоқ. Мен императордың ҳүкимин талап етемен. Сонда Фест кеңесгөйлери менен мәсләҳәтлескеннен соң: – Сен Рим императорының ҳүкимин талап еттиң, енди императорға барасаң, – деп жуўап берди. Бир қанша күннен соң, Агриппа патша менен Берника Фестти қутлықлаў ушын Кесарияға келди. Олар сол жерде көп күн қалғанлықтан, Фест Павелдиң исин патшаға билдирип былай деди: – Бул жерде Феликс қамақта қалдырып кеткен бир адам бар. Мен Ерусалимде болғанымда, яҳудийлердиң бас руўханийлери менен ақсақаллары оған айып тағып, оны жазалаўымды талап қылған еди. Мен оларға: «Айыпланыўшы өз айыплаўшылары менен жүзлеспей турып, оған тағылып атырған айыплардан өзин қорғаўға мүмкиншилик берместен, оны услап бериў – римлилердиң әдетине қайшы келеди», – деп жуўап бердим. Сонлықтан олар мениң менен бул жерге келгенде, мен ўақытты босқа жибермей, ертеңине-ақ ҳүким гүрсисине отырдым да, сол адамның алып келиниўин буйырдым. Бирақ айыплаўшылар орынларынан турғанда, оған мен күткен айыплардың ҳеш бирин тақпады. Тек олардың өз дини ҳәм бир Ийса атлы өлген, бирақ Павел тири деп тастыйықлаған адам ҳаққында айырым тартыслары бар екен. Мен бул мәселени қалай шешиўди билмей басым қатып, Павелден: «Ерусалимге барып, усылар бойынша сол жерде ҳүким етилиўди қәлейсең бе?» – деп сорадым. Бирақ ол өз исин Рим императорының қараўын ҳәм оған дейин қамақта қалдырылыўын талап етти. Сонлықтан мен оны императорға жоллаўыма дейин қамақта болыўын буйырдым. Сонда Агриппа Фестке: – Бул адамды мен де тыңлағым келеди, – деди. – Оны ертең-ақ тыңлайсыз, – деди Фест. Ертеңине Агриппа менен Берника уллы сән-салтанат пенен келип, мыңбасылар ҳәм қаланың абырайлы адамлары менен бирликте рәсмий залға кирди. Фесттиң буйрығы бойынша Павел алып келинди. Фест былай деди: – Патша Агриппа ҳәм усы жердеги ҳәмме адамлар! Сизлер мына адамды көрип турсызлар. Ерусалимде де, бул жерде де, пүткил яҳудий халқы оның үстинен маған шағым жасап: «Ол буннан былай жасамаўы тийис» – деп бақырысқан еди. Бирақ мен оның өлим жазасына ылайық ҳеш қандай ис ислемегенин анықладым. Оның өзи императордың ҳүкимин талап еткенликтен, оны Римге жибериўге қарар еттим. Ал менде болса, ол ҳаққында ҳүкимдарға жазғандай, белгили ҳеш нәрсе жоқ. Сонлықтан бул тергеўдиң нәтийжесинде маған жазыўға бир нәрсе табылып қалар деп, оны сизлердиң алдыңызға, әсиресе, патша Агриппа, сизиң алдыңызға шығардым. Өйткени тутқынды императорға жоллап, оған қойылған айыпларды билдирмеў надурыс болар, деп ойлайман. Агриппа Павелге: – Өзиңди ақлап сөйлеўиңе рухсат бериледи, – деди. Сонда Павел қолын көтерип ишарат етти де, өзин ақлап сөйлей баслады: – Патша Агриппа! Яҳудийлердиң маған тағып атырған барлық айыпларына қарсы бүгин өзимди сизиң алдыңызда ақлап атырғаным ушын бахтыярман, деп есаплайман. Себеби әсиресе сиз яҳудийлердиң үрп-әдетлерин ҳәм тартыслы мәселелерин жақсы билесиз. Сонлықтан мени сабырлылық пенен тыңлаўыңызды өтиниш етемен. Дәслеп өз елимде, соңынан Ерусалимде жаслығымнан бери қалай өмир сүргенимди пүткил яҳудийлер биледи. Олар мени көп ўақыттан бери таныйды ҳәм егер қәлесе, динимиздиң ең қатал бағыты бойынша парисей болып жасағаным туўралы гүўалық бере алады. Енди болса, Қудайдың ата-бабаларымызға берген ўәдесине үмит еткеним ушын, мен усы жерде турып, ҳүким етилип атырман. Бизиң он еки урыўымыз күни-түни Қудайға бар ықласы менен хызмет етип, бул ўәдениң орынланыўынан үмит етеди. Патшам, яҳудийлер мени, мине, усы үмит себепли айыпламақта. Қудайдың өлилерди тирилтиўин сизлер неге исенип болмайтуғын нәрсе, деп есаплайсызлар? Негизинде мен де насыралы Ийсаның атына қарсы қолымнан келген ҳәмме нәрсени ислеўим керек, деп ойлайтуғын едим. Мен буны Ерусалимде иследим де. Бас руўханийлерден алған бийлик пенен мухаддеслердиң көбисин қамаққа салдырдым. Оларға өлим жазасы берилиўи ушын даўыс беретуғын едим. Мәжилисханама-мәжилисхана жүрип, оларды тез-тез жазалап, Ийсаға тил тийгизиўге мәжбүрлейтуғын едим. Оларға қәҳәрли болғаным соншелли, ҳәтте, оларды жат қалаларда да қуўдаладым. Бир мәрте мен бас руўханийлерден бийлик ҳәм тапсырма алып, Дамаскке қарай жолға шықтым. Патшам, тал түсте жолда баратырғанымда, аспаннан түсип, мениң ҳәм жолдасларымның әтирапын жарқыратып жиберген қуяштың сәўлесинен де жарық бир нурды көрдим. Ҳәммемиз жерге жығылғанымызда, бир даўыстың маған еврей тилинде сөйлегенин еситтим: «Шаул, Шаул, сен неге Мени қуўдалап атырсаң? Маған қарсы шығыўыңнан ҳеш қандай пайда жоқ». «Ийем, Сен кимсең?» – деп сорадым мен. Ийемиз жуўап берип былай деди: «Мен – сен қуўдалап атырған Ийсаман. Қәне, тикейип, орныңнан тур! Мени көргениң ҳәм Мениң саған көрсетежақ нәрселерим ҳаққында гүўалық бериўиң ушын, және де, сени Өз хызметиме тайынлаў ушын саған көриндим. Сен көргенлериң ҳәм саған көрсетежақ нәрселерим ҳаққында гүўалық бересең. Мен сени өз халқыңның ҳәм басқа миллетлердиң қолынан қутқараман. Басқа миллетлердиң көзлерин ашып, оларды қараңғылықтан жақтыға, шайтанның қолы астынан Қудайға апарыў ушын сени оларға жиберип атырман. Солай етип, олардың гүналары кеширилип, Маған деген исенимлери менен мухаддес адамлардың арасынан үлес алсын». Сонлықтан, патша Агриппа, аспаннан берилген аянға бағынбай тура алмадым. Дәслеп Дамаск, соңынан Ерусалим ҳәм пүткил Яҳудия үлкесиндеги яҳудийлерге, және басқа миллетлерге де тәўбе етип Қудайға жүз бурыўды ҳәм тәўбеге ылайық ислер ислеўди жәриялап жүрдим. Яҳудийлердиң мени Ибадатханада услап, өлтирмекши болғанының себеби усы. Бирақ бүгинги күнге дейин маған Қудай жәрдем берип келмекте. Сонлықтан үлкен-киши, ҳәммеге гүўалық берип, усы жерде турман. Мениң айтып турғанларым пайғамбарлардың ҳәм Муўсаның болжап айтқанларынан басқа емес. Олар Масийхтың азап шегетуғынын ҳәм биринши болып өлимнен тирилетуғынын, Өз халқына ҳәм басқа миллетлерге нур ҳаққында жәриялайтуғынын билдирген еди. Павел усы тәризде өзин ақлап турғанда, Фест бәлент даўыс пенен: – Павел, сениң есиң дурыс емес! Көп оқығаның сени ақылыңнан аздырыпты! – деди. Павел былай деди: – Есим дурыс, ҳүрметли Фест! Мениң сөзлерим ҳақыйқатқа ҳәм ақылға сай. Патша бул нәрселер ҳаққында жақсы билгенликтен, мен оның менен еркин сөйлесип турман. Булардың ҳеш бириниң оның дыққатынан шетте қалмағанына исенемен. Өйткени бул бир шетте болған жоқ. Патша Агриппа! Сиз пайғамбарлардың сөзлерине исенесиз бе? Билемен, исенесиз. Сонда Агриппа Павелге: – Мени аз-маз ўақыттың ишинде көндирип, масийхый қылмақшымысаң? – деди. – Тез арада болса да, узақ ўақыттан кейин болса да, тек сиз емес, ал бүгин мени тыңлап отырғанлардың ҳәммеси мына шынжырларсыз мен сыяқлы болыўын Қудайдан тилеймен, – деди Павел. Сонда патша, ҳәким, Берника ҳәм олар менен отырғанлар орынларынан турды. Олар сыртқа шығып, өз ара: «Бул адам өлимге ямаса қамалыўға ылайық ҳеш нәрсе ислемеген», – дести. Агриппа Фестке: «Егер бул адам Рим императорының ҳүкимин талап етпегенде, оны азат қылыўға болар еди», – деди. Италияға кеме менен кетиўге қарар еткенимизде, Павел менен басқа айырым тутқынлар император Август атындағы әскерий бөлиминен болған Юлий атлы бир жүзбасыға тапсырылды. Азия үлкесиниң жағаларындағы жағысларға баратуғын Адрамиттиң кемесине минип, бизлер жолға шықтық. Жанымызда Салоникадан келген македониялы Аристарх та бар еди. Ертеңине Сидонға жетип келдик. Юлий Павелге адамгершилик ислеп, оның өз мүтәжликлерине жәрдем алыўы ушын, досларына барып келиўине рухсат етти. Ол жерден кеме менен және жолға шықтық. Самал қарсы алдымыздан есип турғанлықтан, Кипр атаўының ық жағы менен жүрдик. Киликия ҳәм Памфилия үлкелериниң қарсы алдындағы ашық теңизден өтип, Ликияның Мира қаласына келдик. Жүзбасы сол жерде Италияға баратуғын Искендериядан келген кемени таўып, бизлерди оған мингизди. Көп күн бойы әсте-ақырын жүзип, зорға дегенде Книдосқа жетип бардық. Самалға қарсы жүзиў қыйын болғанлықтан, Крит атаўының ық жағы менен Салмон қаласының қасынан өттик. Жаға бойлап зордан жүзип, Ласея қаласының қасындағы «Гөззал жағыс» деген жерге келдик. Бизлер көп ўақытты сарп етип алдық. Ҳәтте, яҳудийлердиң ораза күни де өтип кеткенликтен, енди жүзиў қәўипли еди. Сонлықтан Павел оларға ескертип: – Адамлар! Бул жолымыз тек жүк ҳәм кеме ушын емес, ал жанларымыз ушын да жүдә қәўипли ҳәм зыянлы болатуғынын көрип турман, – деди. Бирақ жүзбасы Павелдиң сөзлеринен гөре, кеме айдаўшысы менен кемениң хожайынының сөзине қулақ асты. Жағыс қыслаўға қолайлы болмағанлықтан, кемедегилердиң көбиси жолға шығыўды ҳәм илажы болса Феникске жетип, қысты сол жерде өткизиўди шешти. Феникс – қубла-батыс ҳәм арқа-батыс тәреплерге қараған, Критте жайласқан бир жағыс еди. Қубладан жумсақ самал есе баслағанда, олар өз мақсетимизге жеттик деп ойлап, көшкини көтерди де, Криттиң жағасы менен жүзип кетти. Бирақ көп өтпей, атаў тәрептен «Арқа-шығыс» деп аталатуғын даўыл бастырып келди. Кеме даўыл тәрепинен искенжеге алынып, самалға қарсы тура алатуғын күшимиз болмағанлықтан, бизлер тәслим болып кете бердик. Кавда деп аталатуғын бир киши атаўдың ық жағына жеткенимизде, кемениң қайығын зорға дегенде сақлап үлгердик. Кемешилер қайықты жоқарыға тартып шығарып, кемени айландырып арқан менен беккем етип байлап қойды. Ливия жағасының қайыр жерлерине тийиўден қорқып, тезликти қайтаратуғын үскенени түсирди де, ығып кете берди. Даўыл бизлерди қатты қыйнағанлықтан, олар ертеңине кемеден жүк ылақтыра баслады. Үшинши күни кемениң қурал-сайманларын да өз қоллары менен теңизге ылақтырды. Көп күн бойы қуяш та, жулдызлар да көринбеди. Даўыл еле қәҳәрли болғанлықтан, ақырында аман қалыўдан үмитимизди пүткиллей үздик. Адамлар көп ўақыттан бери ҳеш нәрсе жемеген еди. Сонда Павел ортаға шығып былай деди: – Адамлар! Маған қулақ асып, Криттен шықпағаныңызда, бундай қәўип-қәтер менен шығынға ушырамаған болар едик. Бирақ енди сизлерди мәрт болыўға шақыраман. Тек кеме ғана апатқа ушырап, араңызда ҳеш бир жан набыт болмайды. Себеби мен тийисли болып, хызмет етип жүрген Қудайдың бир периштеси өткен түни жаныма келип, былай деди: «Қорқпа Павел! Сен Рим императорының алдына барыўың тийис. Және Қудай сениң менен сапарлас болғанлардың ҳәммесин саған бағышлады». Сонлықтан, адамлар, мәрт болыңлар! Мен Қудайға исенемен: маған не айтылса, сол болады. Бизлер бир атаўға ығызылып апарылыўымыз тийис. Даўылдың басланғанына он төрт күн болғанда, бизлер Адрия теңизинде ығып жүр едик. Шама менен түнниң ярымында кемешилер қандай да бир қурғақлыққа жақынласқанын шамалады. Сонда олар теңиздиң тереңлигин өлшеп, жигирма қулаш екенин билди. Аз-маз ўақыттан соң және өлшеп көргенде, он бес қулаш екенин көрди. Суўдың астындағы жартасқа урылыўымыздан қорқып, олар кемениң арт бетинен төрт көшки ылақтырды да, таңның тезирек атыўын тилеп, дуўа етти. Кемешилер кемеден қашпақшы болып, алдынғы тәрептен көшки таслаўды сылтаўлады да, қайықты теңизге түсире баслады. Бирақ Павел жүзбасы менен әскерлерге: – Булар кемеде қалмаса, сизлерге аман қалыў жоқ, – деди. Сонда әскерлер қайықтың арқанларын кесип, оны теңизге түсирип жиберди. Таң атайын деп турғанда, Павел ҳәммени аўқат жеўге үгитлеп: – Ҳеш нәрсе жемей аўқатсыз қалып күткениңизге бүгин он төрт күн болды. Сонлықтан аўқат жеп алыўыңызды өтиниш етемен. Бул аман қалыўыңыз ушын зәрүр. Ҳеш қайсысыңыздың бир тал шашыңыз да набыт болмайды, – деди. Павел усыларды айтып болып нанды алды да, ҳәммениң алдында Қудайға шүкирлик билдирип, нанды бөлип жей баслады. Сонда ҳәмме жигерленип, аўқат жеди. Кемеде барлығымыз болып еки жүз жетпис алты жан едик. Аўқатқа тойып болғаннан соң, олар бийдайды теңизге төгип, кемени жеңиллетти. Таң атқанда, кемешилер өзлери келген жерди танымады. Бирақ жағасы қумлық болған бир қолтықты көрип қалып, мүмкин болса, кемени сол жерге апарып тоқтатыўды уйғарды. Көшкилердиң арқанларын кесип, теңизге таслады да, бағытлаўшы еки ескекти байлаған арқанларды шешти. Алдынғы желқомды самал тәрепке көтерип, жағаға қарай жүзип кетти. Бирақ кеме бир қумлы сайыз жерге тап болып, тумсығы қумға батты да, қыймылдамай қалды. Ал артқы жағы күшли толқынлар тәрепинен соққыланып, сынып кетти. Тутқынлар жүзип қашып кетеди деп ойлап, әскерлер оларды өлтирмекши болды. Бирақ жүзбасы Павелди қутқарғысы келип, әскерлерге бул нийетин иске асырыўға тыйым салды. Соңынан жүзип билетуғынларға биринши болып өзлерин теңизге атып, жағаға шығыўларын буйырды. Ал қалғанлары болса, кимиси тахтай, кимиси кемениң сынық бөлеклеринен услап, олардың излеринен жетип барды. Солай етип, ҳәммеси аман-есен жағаға шықты. Аман қалғанымыздан соң, атаўдың атының Мальта екенин билдик. Жергиликли адамлар бизлерге әдеттен тыс адамгершилик көрсетти. Жаўын жаўып, күн суўық болғанлықтан, олар от жағып, ҳәммемизди жақсы қабыл етти. Павел бир қушақ отын жыйнап, оттың үстине салды. Сонда оттың ыссысынан қашқан бир уўлы жылан оның қолына жабысты. Жергиликли адамлар Павелдиң қолына жыланның асылып турғанын көрип, бир-бирине: – Бул адам, сөзсиз, адам өлтирген қанхор екен. Теңизден аман қалған болса да, әдиллик қудайы оның тири қалыўына жол қоймады, – дести. Бирақ Павел қолын силкип, жыланды оттың ишине ылақтырып жиберди ҳәм ҳеш қандай зыян көрмеди. Олар Павелдиң денесиниң исип кетиўин ямаса бирден өлип қалып, жерге жығылыўын күтип тур еди. Бирақ узақ ўақыт күтип, оған ҳеш қандай зыян келмегенин көргенде, пикирлерин өзгертип: «Ол бир қудай», – дести. Бизлер турған жердиң жақынында атаўдың басшысы болған Публий атлы адамның жер мүлки бар еди. Ол бизлерди үйине қабыл етип, үш күн мийман қылды. Сол ўақытта Публийдиң әкесиниң ыссылығы көтерилип, иши өтип аўырып жатырған еди. Павел оның жанына барып дуўа етти де, қолларын оның үстине қойып, шыпа берди. Усы ўақыядан соң, атаўдағы басқа аўырыў адамлар да келип, шыпа табатуғын еди. Олар бизлерге көп ҳүрмет көрсетти ҳәм жолға шығып баратырғанымызда керекли нәрселерди кемеге жүкледи. Үш айдан соң, Искендериядан келип сол атаўда қыслап қалған, Егиз қудайлардың тулғасы қойылған бир кеме менен жолға шықтық. Сиракуз қаласына барып, үш күн қалдық. Ол жерден жолымызды даўам етип, Региумға келдик. Ертеңине қубладан есе баслаған самалдың жәрдеми менен еки күнде Путеолийге бардық. Ол жерден туўысқанларымызды таптық. Олардың өтиниши бойынша, бизлер олар менен бирге бир ҳәпте қалдық. Ақырында бизлер Римге келдик. Хабарымызды еситкен Римдеги туўысқанларымыз бизлерди күтип алыў ушын Аппий майданына ҳәм Үш мийманхана деген орынға дейин келди. Павел оларды көргенде Қудайға шүкирлик етип, жигерленип қалды. Римге келгенимизде, Павелге өзин қараўыллайтуғын әскер менен бирге өз алдына жасаўға рухсат етилди. Үш күннен соң, Павел Римдеги яҳудий жетекшилерин шақырды. Олар жыйналғанда, Павел былай деди: – Туўысқанларым! Мен халқымызға ямаса ата-бабаларымыздың үрп-әдетлерине қарсы ҳеш нәрсе ислемесем де Ерусалимде тутқын болып, римлилердиң қолына тапсырылдым. Олар мени тергеп болғаннан соң, босатып жибермекши болды. Өйткени маған өлим жазасын беретуғындай ҳеш қандай тийкар жоқ еди. Бирақ, яҳудийлер буған қарсы шыққанлықтан, мен Рим императорының ҳүкимин талап етиўге мәжбүр болдым. Деген менен, буны мен өз халқымды айыпламақшы болып ислемедим. Сонлықтан сизлерди бул жерге усылар ҳаққында сөйлесип, ушырасыўға шақырдым. Себеби мен Израилдың үмити ушын мына шынжырлар менен байланғанман. Олар Павелге: – Сен туўралы Яҳудиядан хат алмадық, ол жерден келген өзимиздиң адамлардың ҳеш бири сен туўралы жаман хабар да әкелмеди ямаса жаман нәрсе де айтпады. Бирақ бизлер сениң пикириңди өзиңнен еситиўди қәлеймиз. Өйткени ҳәмме жерде сен тийисли болған бул топарға қарсы шығып атырғанын билемиз, – деди. Олар Павел менен бир күнди белгилеп, сол күни көп адамлар менен бирге ол болып атырған жерге келди. Павел азаннан кешке дейин оларға Қудайдың Патшалығы туўралы гүўалық берип, түсиндирди. Муўсаның Нызамына ҳәм пайғамбарлардың Жазыўларына тийкарланып, оларды Ийса ҳаққында айтылғанларға исендириўге ҳәрекет етти. Айырымлары Павелдиң сөзлерине исенди, ал базылары исенбей қалды. Өз ара бир келисимге келе алмай, Павел мына соңғы сөзлерин айтып турғанда олар кете баслады: – Мухаддес Руўх Ийшая пайғамбар арқалы ата-бабаларыңызға былай сөйлеп, дурыс айтқан: «Бул халыққа барып, мыналарды айт: Тыңлап турасыз, бирақ түсинбейсиз, Қарап турасыз, бирақ мән бермейсиз. Себеби бул халықтың жүреги сезимсиз болып, Қулақлары питип қалған, көзлери гүңгиртлескен. Олай болмағанда, олардың көзлери көрер еди, Қулақлары еситер еди, жүреклери менен түсинер еди. Олар Маған қайтып келсе, Мен оларға шыпа берер едим». Мынаны билип қойыңлар: Қудай Өзиниң бул қутқарылыўын басқа миллетлерге берди. Олар буны қабыл алады. [ ] Павел кирейге алған жайында толық еки жыл болып, өзин көриўге келгенлердиң ҳәммесин қабыл етти. Ол батыллық пенен, ҳеш бир тосқынлықсыз Қудайдың Патшалығы туўралы жәриялап, Ийемиз Ийса Масийх ҳаққында тәлим берди. Ийса Масийхтың қулы болған, елшиликке шақырылып, Қудайдың Хош Хабарын жәриялаў ушын таңланған мен, Павелден сәлем! Усы Хош Хабарды Қудай Өз пайғамбарлары арқалы Мухаддес Жазыўларда әўелден ўәде еткен еди. Бул Хош Хабар Қудайдың Улы ҳаққында болып, Ол адам сыпатында Даўыттың урпағынан туўылды ҳәм Оның Мухаддес Руўх тәрепинен өлимнен қайта тирилиўи арқалы Қудайдың Улы екени қүдирет пенен дәлилленди. Қудайдың Улы – бул Ийемиз Ийса Масийх. Масийхтың аты менен барлық халықларды исенимге әкелиў ушын, Ол арқалы бизлер Қудайдың мийримине ҳәм елшилик хызметине ийе болдық. Ийса Масийхқа тийисли болыў ушын таңланған сизлер де усы ҳәр түрли миллетлерденсиз. Қудай сүйип, Өз мухаддеслери болыўға шақырған, Римдеги сизлердиң ҳәммеңизге Әкемиз Қудай ҳәм Ийемиз Ийса Масийх мийрим ҳәм тынышлық берсин! Алды менен исенимиңиздиң даңқы пүткил дүньяға жайылғаны себепли, сизлердиң ҳәммеңиз ушын Ийса Масийх арқалы Қудайыма шүкирлик билдиремен. Улының Хош Хабарын жәриялаўда шын кеўлим менен мен хызмет етип атырған Қудайдың Өзи дуўа еткенимде сизлерди үзликсиз тилге алып атырғаныма гүўа. Және де, енди сизлерге барыўым ушын Қудайдың қәлеўи менен жол ашылыўын да тынбастан сорап атырман. Өйткени исенимиңиздиң беккем болыўы ушын сизлерге бир руўхый сыйды жеткерейин деп, мен сизлерди қатты көргим келип атыр. Яғный, араңызда болғанымда бир-биримиздиң исенимимизден жигерленсек екен деймен. Туўысқанларым, басқа миллетлер арасында болғаны сыяқлы, сизлердиң араңызда да мениң ислеримниң жемиси болыўы ушын, жаныңызға барыўды көп мәртебе мақсет етсем де, бирақ ҳәзирге дейин тосқынлықларға дус келгенимнен бийхабар қалыўыңызды қәлемеймен. Мениң парызым ҳәммеге: грек мәдениятына тийисли адамларға ҳәм тийисли емеслерге, билимли ҳәм билимсиз адамларға Хош Хабарды жәриялаўдан ибарат. Сонлықтан қолымнан келгенше, Римде болған сизлерге де Хош Хабарды жәриялаўға таярман. Себеби мен Хош Хабардан арланбайман. Хош Хабар – исенген ҳәр бир адамды, бириншиден яҳудийлерди, соңынан яҳудий емеслерди қутқара алатуғын Қудайдың күши. Қудайдың адамды ақлайтуғыны Хош Хабарда ашық көрсетилген. Ақланыў исеним арқалы басланып, исеним арқалы даўам етеди. Мухаддес Жазыўда айтылғандай: «Ҳақ адам исеними менен жасайды». Ҳақыйқатқа өз наҳақлығы менен бөгет болатуғын адамлардың барлық қудайсыз ҳәм наҳақ ислерине аспаннан Қудайдың ғәзеби төгиледи. Өйткени Қудай ҳаққында билиўге мүмкин болған нәрселер оларға белгили. Қудайдың Өзи оларға усыларды мәлим еткен. Дүнья жаратылғаннан бери Қудайдың көзге көринбейтуғын қәсийетлери, яғный шексиз қүдирети ҳәм қудайлығы Ол жаратқан барлықтан сезиледи ҳәм ашық көринеди. Солай етип, олар өзлерин ақлай алмайды. Олар Қудайды билсе де, Оны Қудай деп уллыламады ҳәм Оған шүкирлик билдирмеди. Керисинше, олардың ой-қыяллары бос болып, ақылсыз кеўиллерин қараңғылық қаплады. Өзлерин ақыллымыз деп санап, ақмақ болып шықты. Олар мәңги тири Қудайдың уллылығын басында өлим бар адамның, қуслардың, төрт аяқлы ҳайўанлардың ҳәм жер баўырлаўшылардың көринисиндеги бутларға алмастырды. Сол себептен Қудай оларды жүреклериндеги ҳарам қәлеўлерине ҳәм бузықшылыққа тапсырып, бир-бириниң денесин ипласлаўына тосқынлық жасамады. Олар Қудайдың ҳақыйқатын жалғанға алмастырды. Жаратқанға емес, ал жаратылған нәрсеге сыйынып, оған хызмет етти. Ал Қудай мәңги алғысларға ылайықлы. Аўмийин. Сонлықтан Қудай оларды уятсыз қәлеўлерине тапсырды. Ҳәтте, ҳаяллар да ер адам менен тәбийғый жынысый қатнасты қойып, өз ара тәбийғый емес қатнас жасады. Сол сыяқлы, ер адамлар да ҳаял адам менен тәбийғый жынысый қатнасты қойып, бир-бирине бузық ҳәўес пенен ынтықты. Еркеклер еркеклер менен уятсыз ис-ҳәрекетлер ислеп, өз бузықшылығына ылайық жазасын алды. Қудайды билиўди қәлемегенликтен, Қудай да оларды бузық ой-сезимлерине ҳәм ислеўге болмайтуғын ис-ҳәрекетлерди ислеўге тапсырды. Олардың кеўиллери ҳәр түрли наҳақлыққа, жаўызлыққа, нәпсиқаўлыққа, жаманлыққа, күншилликке, қанхорлыққа, жәнжелкешликке, ҳийлекерликке ҳәм жаман нийетке толы. Олар және өсекши, жалахор, Қудайды жек көриўши, хорлаўшы, менмен, мақтаншақ, жаманлық ислеўге шебер, ата-анасының сөзин тыңламайтуғын, ақылсыз, опасыз, жаўыз ҳәм реҳимсиз адамлар. Бундай ислерди ислеўшилер өлимге ылайық, деген Қудайдың әдил ҳүкимин олар билсе де, бул ислерди тек өзлери ғана ислеп қоймай, ал усы ислерди ислеўшилерди де қоллап қуўатлайды. Ал сен, басқа биреўди ҳүким етиўши ҳәй адам, өзиңниң ким болыўыңа қарамастан, ақлана алмайсаң. Сен басқа биреўди ҳүким етип турып, өзиңди де ҳүким етесең. Себеби сен, ҳәй ҳүким етиўши адам, өзиң де сондай ислерди ислейсең-ғо. Сол ислерди ислеўшилерди Қудай әдиллик пенен ҳүким ететуғынын бизлер билемиз. Сондай нәрселерди ислеўшилерди ҳүким еткен, бирақ өзи де солай ислеўши, ҳәй адам, сен Қудайдың ҳүкиминен қашып қутыламан деп ойлайсаң ба? Я болмаса, Қудайдың кең пейиллилигиниң сени тәўбеге алып келетуғынын билмей, Оның шексиз кең пейиллилигин, сабырлылығын ҳәм шыдамлылығын писент етпейсең бе? Сен өзиңниң өжетлигиң ҳәм тәўбеге келмейтуғын жүрегиң себепли, Қудайдың әдил ҳүкими шығарылатуғын ғәзеп күни ушын, өзиңе қарсы ғәзеп топламақтасаң. Қудай ҳәр бир адамға ислеген исине ылайық қайтарады: үзликсиз жақсылық ислеп, даңқ, ҳүрмет ҳәм мәңгиликти излегенлерге Қудай мәңгилик өмир береди. Ал менмен болып, ҳақыйқатқа бойсынбай, наҳақ жолдан жүриўшилердиң үстине болса, қәҳәр-ғәзебин төгеди. Жаманлық ислеўши ҳәр бир адамға, алды менен яҳудийге, соңынан яҳудий емес адамға Қудай қыйыншылық ҳәм қайғы жибереди. Керисинше, жақсылық ислеўши ҳәр бир адамға, алды менен яҳудийге, соңынан яҳудий емес адамға Ол даңқ, ҳүрмет ҳәм тынышлық береди. Өйткени Қудай адамларды айырмайды. Мухаддес Нызамды билмей гүна ислеген ҳәмме адамлар Мухаддес Нызамға ийе болмай набыт болады. Ал Мухаддес Нызамды билип турып гүна ислеген ҳәмме адамлар Мухаддес Нызам бойынша ҳүким етиледи. Себеби Қудайдың алдында Мухаддес Нызамды еситкенлер емес, ал оны орынлайтуғынлар ақланады. Мухаддес Нызамға ийе емес басқа миллетлер ҳүждан нызамы бойынша бул Мухаддес Нызамға ылайықлы ислерди ислесе, олар Мухаддес Нызамға ийе болмаса да, өзлери ушын өзлери нызам болады. Солай етип, олар Мухаддес Нызамның буйрықларының жүреклеринде жазылғанын көрсетеди. Бул ҳаққында олардың ҳүжданы гүўалық береди ҳәм ойлары да оларды биресе айыплап, биресе ақлайды. Мен жәриялап атырған Хош Хабар бойынша Қудай Ийса Масийх арқалы адамлардың жасырын ой-қыялларын ҳүким ететуғын күни усылай болады. Минекей, сен өзиңди яҳудиймен деп, Мухаддес Нызамға сүйенесең ҳәм Қудай менен айрықша қатнастаман деп мақтанасаң. Сен Қудайдың еркин билесең ҳәм Мухаддес Нызамнан тәлим алғаның себепли, нениң дурыс ямаса нениң надурыс екенлигин айыра аласаң. Олай болса, басқа биреўге тәлим берип турып, өзиңе неге тәлим бермейсең? Урлық ислемеўди жәриялап, өзиң неге урлық ислейсең? «Бузықшылық ислеме» деп, өзиң неге бузықшылық ислейсең? Бутлардан жеркенип турып, неге бутлардың ибадатханаларын тонайсаң? Мухаддес Нызам менен мақтанасаң, бирақ оны бузып, неге Қудайды ҳүрмет етпейсең? Өйткени былай деп жазылған: «Сизлер себепли, басқа миллетлер арасында Қудайдың атына тил тийеди». Егер Мухаддес Нызамды орынласаң, сүннеттиң пайдасы бар. Бирақ сен сүннетли болып турып Мухаддес Нызамды бузсаң, онда сүннетленбеген басқа миллет адамынан сениң ҳеш жериң артық емес. Солай етип, сүннетсиз болғанлар Мухаддес Нызамның талапларын орынласа, онда олар Қудай тәрепинен сүннетлилер, яғный Өзиниң халқы деп есапланбай ма? Денесиниң ети кесилип сүннет етилмеген, бирақ Мухаддес Нызамды орынлайтуғын адам жазылған Мухаддес Нызамға ҳәм сүннетке ийе болып турып, Мухаддес Нызамды бузыўшы сен яҳудийди айыпламас па екен? Себеби тек сыртқы белгилери менен яҳудий болған адам ҳақыйқый яҳудий емес ҳәм денесиниң ети кесилип сүннет етилиў де ҳақыйқый сүннет етилиў емес. Ал, ишки дүньясы менен яҳудий болған адам ғана ҳақыйқый яҳудий. Және де, ҳақыйқый сүннет – бул жазылған Мухаддес Нызам бойынша исленген сүннет емес, ал Мухаддес Руўх тәрепинен исленген жүректиң сүннети. Усындай сүннетке ийе болған адам адамлардың емес, ал Қудайдың мақтаўын алады. Олай болса, яҳудий болыўдың қандай да бир артықмашлығы бар ма? Я болмаса, сүннетлениўдиң пайдасы бар ма? Әлбетте, бар. Яҳудий болыў – ҳәр тәреплеме артықмашлыққа ийе. Өйткени ең алды менен Қудайдың сөзлери оларға исенип тапсырылған. Егер олардың айырымлары Қудайдың сөзлерине садық болмай шыққан болса не болыпты? Олардың садық болмаўы Қудайдың садықлығын бийкарлай ала ма? Ҳеш қашан! Ҳәмме адамлар өтирикши болса да, Қудай ҳақ. Себеби Мухаддес Жазыўда Қудай ҳаққында былай делинген: «Ҳақ екениңди сөзлериң менен көрсетесең, Ҳүким шығарылғанда жеңиске ерисесең». Бирақ, бизлердиң наҳақлығымыз Қудайдың ҳақлығын ашып көрсетсе, онда не деймиз? Қудай бизлерди ғәзеп пенен жазаласа, әдалатсыз болғаны ма? Мен буларды адамлардың ойы бойынша айтып атырман. Ҳеш қашан! Егер Қудай әдалатсыз болса, Ол дүньяны ҳүким ете алар ма еди? Деген менен, айырымлар былай деп сораў қойыўы мүмкин: «Егер мениң наҳақлығым Қудайдың ҳақлығының артып, Оның уллыланыўына хызмет етсе, сонда неге мен гүнакар болып ҳүким етилмектемен?» Солай етип: «Жақсылық шықсын деп, жаманлық ислей берейик», – дейик пе? Базы адамлар бизлерге жала жаўып, усындай сөзлерди айтты демекте. Бундай адамлар Қудайдың жазасына ылайықлы. Енди не деўге болады? Биз яҳудийлер басқа миллетлерден артықпыз ба? Әлбетте, яқ! Өйткени әлле қашан дәлиллегенимдей, яҳудий де, басқа миллет адамы да, яғный ҳәр бир адам гүнаның бийлиги астында. Мухаддес Жазыўларда айтылғанындай: «Ҳеш бир ҳақ адам жоқ, Бирде бири жоқ. Ҳеш бир түсинетуғын адам жоқ. Ҳеш ким Қудайды излемейди. Ҳәмме жолдан адасқан, Барлығы жарамсыз болған. Жақсылық қылатуғын ҳеш ким жоқ. Бирде бири жоқ». «Аўызлары ашық бир қәбир сыяқлы, Олар сөзлери менен адамларды ашық гөрге тығады». «Майлы тиллери менен жалған сөйлейди, Тиллеринде жылан зәҳәри бар». «Аўызлары толы ғарғыс-нәлет сөзлерге». «Аяқлары шаққан қан төгиўге. Олар қәдем басқан жерге келер қыйралыў ҳәм бәле. Билмес олар тынышлық жолын». «Қудайдан қорқыў да жоқ кеўиллеринде». Мухаддес Нызамда айтылғанлардың ҳәммеси Мухаддес Нызам астында болғанларға айтылғанын билемиз. Солай етип, ҳәр бир тил байланып, пүткил дүнья Қудайдың алдында есап береди. Сонлықтан Мухаддес Нызамды орынлағаны арқалы ҳеш бир адам Қудайдың алдында ақлана алмайды. Керисинше, Мухаддес Нызам арқалы адам өзиниң гүнакар екенин билип алады. Енди болса, Қудайдың адамды ақлайтуғын әдиллиги Мухаддес Нызамға байланыслы болмай-ақ ашық көрсетилди. Мухаддес Нызам да, пайғамбарлардың Жазыўлары да бул ҳаққында гүўалық береди. Қудайдың әдиллиги адамларды олардың Ийса Масийхқа деген исеними арқалы ақлайды. Буны Ол исенетуғын ҳәр бир адам ушын ислейди. Себеби адамлар арасында ҳеш қандай айырмашылық жоқ. Өйткени ҳәмме гүна ислеген ҳәм Қудайдың салтанатынан айырылған. Бирақ, адамлар Қудайдың мийрими менен, Ийса Масийхтың қаны арқалы ешейин ақланады. Масийхқа деген исеним менен, Оның қаны арқалы гүналары кеширилсин деп, Қудай Масийхты адамлар ушын қурбанлыққа бағышлады. Қудай бул арқалы Өз әдиллигин көрсетти. Себеби Қудай сабырлылық етип, бурыннан бери исленген гүналарды кеширди. Және де, ҳәзирги ўақытта Ол әдиллигин дәлиллеп, Өзиниң ҳақ екенин ҳәм Ийсаға исенген ҳәр бир адамды ақлайтуғынын көрсетти. Енди бизлер не менен мақтана аламыз? Ҳеш нәрсе менен. Қандай жол менен ақлана аламыз? Мухаддес Нызамды орынлаў жолы менен бе? Яқ, исеним менен. Өйткени бизлер адамның Мухаддес Нызамды орынлағаны арқалы емес, ал исеним менен ақланатуғынын мойынлаймыз. Ырасында да, Қудай тек яҳудийлердиң Қудайы ма? Ол басқа миллетлердиң де Қудайы емес пе? Әлбетте, Ол басқа миллетлердиң де Қудайы. Себеби сүннетли яҳудийлерди де, сүннетсиз болған басқа миллетлерди де тек исеним менен ақлайтуғын Қудай – жалғыз. Солай етип, бизлер: «Адамлар тек исеним менен ақланады», – деп, Мухаддес Нызамды бийкарлаймыз ба? Яқ, керисинше, оны тастыйықлаймыз. Ал енди бизлердиң, яғный яҳудийлердиң түп бабасы Ибрайым ҳаққында не деймиз? Ол неге еристи? Егер ол ислеген саўап ислери себепли ҳақ деп саналған болса, мақтаныўға ҳақысы болар еди. Бирақ, Қудайдың алдында мақтана алмайды. Өйткени Мухаддес Жазыўда былай делинген: «Ибрайым Қудайға исенди ҳәм сол себептен Қудай оны ҳақ деп санады». Мийнет еткенге төленген ҳақы сый емес, ал ис ҳақы болып есапланады. Бирақ ким де ким өзиниң саўап ислерине емес, ал қудайсыз адамды да ақлайтуғын Қудайға исенсе, ол исеними себепли ақланған болып есапланады. Минекей, саўап ислерине қарамай, Қудай тәрепинен ақланған деп есапланған адамның бахытлы екени ҳаққында Даўыт та былай деген: «Қылмыслары кеширилгенлер, Гүналары алып тасланғанлар қандай бахытлы! Жаратқан Ийе гүнасын есапқа алмайтуғын адам қандай бахытлы!» Бул бахыт тек сүннетлилер ушын берилген бе? Я болмаса, сүннетсизлер ушын да ма? Бизлер: «Ибрайым өз исеними себепли ҳақ деп саналды», – деген едик. Ол қашан ҳақ деп саналды? Сүннетленгеннен кейин бе ямаса сүннетленбестен бурын ба? Сүннетленгеннен кейин емес, ал сүннетленбестен бурын. Сүннетленбесинен бурын исеними менен ақланғанының белгиси ретинде Ибрайым сүннетлеў рәсимин қабыл етти. Солай етип, ол сүннетсиз болған басқа миллет адамларының да ақланған болып есапланыўы ушын, исенетуғын усындай адамлардың ҳәммесиниң руўхый бабасы болды. Бабамыз Ибрайым тек сүннет етилгенлердиң емес, ал сүннет етилместен алдын Ибрайымда бар болған исенимниң жолы менен жүретуғынлардың да бабасы болды. Себеби Мухаддес Нызамды орынлағаны арқалы емес, ал исеними арқалы ақланыўы ушын, Қудай Ибрайымға ҳәм оның урпақларына дүньяның мийрасхорлары болатуғынын ўәде етти. Егер адамлар Мухаддес Нызамды орынлаўы арқалы мийрасхор болатуғын болса, онда исеним бийкар ҳәм ўәде де бос болар еди. Өйткени Мухаддес Нызам Қудайдың ғәзебин келтиреди. Бирақ Мухаддес Нызам болмаған жерде нызамды бузыў да жоқ. Ҳеш үмити қалмаған ўақытта да Ибрайым үмитин үзбей, Қудайға исенди. Сонлықтан «Сениң урпағың есап-сансыз болады», – деп Қудайдың оған айтқанындай, ол көп халықлардың бабасы болды. Жасы жүзге шамаласып, денесинде күш қалмағанын ҳәм ҳаялы Сараның да қурсағына бала питпейтуғынын ол билсе де, исенимин азайтпады. Исенимсизлик етип, Қудайдың ўәдеси туўралы екиленбеди. Керисинше, исеними күшейип, Қудайды алғыслады. Қудайдың Өз ўәдесин орынлайтуғын күшке ийе екенине ол толық исенди. Әне, усы исеними себепли, Ибрайым ҳақ деп саналды. «Ҳақ деп саналды», – деген сөзлер тек Ибрайымға емес, ал бизлерге де тийисли етип жазылған. Бизлер де Ийемиз Ийсаны өлимнен тирилткен Қудайға деген исенимимиз бенен ақланған болып есапланамыз. Ийемиз Ийса гүналарымыз ушын өлимге тапсырылып, Қудайдың алдында бизлердиң ақланыўымыз ушын қайта тирилди. Солай етип, исеним менен ақланғанымыз себепли, Ийемиз Ийса Масийх арқалы Қудай менен жарастық. Ийса Масийх арқалы Қудайдың мийримине исенимимиз бенен ийе болып жасамақтамыз. Және де, Қудайдың уллылығына ерисиўден үмит етип, қуўанамыз. Бизлер тек бул себепли емес, ал қыйыншылықлар себепли де қуўанамыз. Себеби қыйыншылықлардан сабырлылық, сабырлылықтан жақсы минез-қулық, жақсы минез-қулықтан үмит пайда болатуғынын билемиз. Сол үмит бизлерди уятқа қалдырмайды. Өйткени Қудай бизлерге берген Мухаддес Руўхы арқалы жүреклеримизди Өз сүйиспеншилигине толтырды. Аўа, өзлеримизди ақлаўға еле күшсиз болғанымызда Масийх белгиленген ўақытта қудайсыз болған бизлер ушын өлди. Ҳеш ким ҳақ адам ушын жанын өлимге қыймайды. Ҳәтте, өзине қәўендер болған адам ушын да жанын өлимге қыйыўды қәлейтуғын адамлар аз. Бирақ, бизлер еле гүнакар болған ўақтымызда Масийх бизлер ушын өлди. Бизлерге деген сүйиспеншилигин Қудай усылай дәлилледи. Сонлықтан енди Масийхтың қаны арқалы ақланғанымыз себепли, Ол арқалы Қудайдың ғәзебинен қутқарылатуғынымыз да анық. Себеби бизлер Қудайдың душпаны болсақ та, Оның Улының өлими арқалы Қудай менен жарастық. Енди Қудай менен жарасып, Оның Улының өмири арқалы қутқарылатуғынымыз да анық. Және де, буның менен шекленип қоймай, бизлерди енди Қудай менен жарастырған Ийемиз Ийса Масийх арқалы Қудай менен қатнаста болып қуўанамыз. Дүньяға бир адам арқалы, яғный Адам-ата арқалы гүна келди, ал гүна себепли өлим келди. Солай етип, ҳеш бир адам өлимнен қашып қутыла алмайтуғын болды. Өйткени ҳәмме гүна ислеген еди. Мухаддес Нызам берилместен бурын да дүньяда адамлар гүна ислейтуғын еди. Бирақ, Мухаддес Нызам болмаған ўақытта гүна гүна деп есапланбады. Деген менен, Адам-атадан Муўсаға дейин жасағанлар Адам-ата ислеген сол гүнаны ислемеген болса да, өлим олардың үстинен ҳүкимдарлық етти. Ал Адам-ата келиўи тийис Адамның, яғный Масийхтың тымсалы. Бирақ, олар арасында үлкен айырмашылық бар. Қудайдың сыйы Адам-атаның гүнасына уқсамайды. Себеби бир адамның гүнасы себепли көп адамлар өлген болса да, Қудайдың мийрими ҳәм басқа бир адамның, яғный Ийса Масийхтың мийрими менен берилген сыйды көп адамлар мол-молақай етип алды. Қудайдың сыйының нәтийжеси менен бир адамның гүнасының нәтийжеси бирдей емес. Адам-атаның гүнасының ақыбети ҳүким етилиўге алып келди, бирақ Қудайдың сыйы себепли, көп гүналарымызға қарамастан, бизлерге ақланыў келди. Бир адамның гүнасы себепли, сол адам арқалы пүткил адамзат үстинен өлим бийлик еткен болса, енди тек бир адам, яғный Ийса Масийх арқалы Қудайдың мол мийримин алып ақланғанлар үстинен өмир бийлик етеди. Солай етип, бир адамның гүнасы себепли пүткил адамзат ҳүким етилген болса, бир адамның ҳақ иси себепли пүткил адамзат ақланып, өмирге еристи. Бир адамның бойсынбағаны себепли көп адамлар гүнакар болып қалғанындай, бир адамның бойсынғаны себепли көп адамлар ақланады. Адамлар өзлериниң қаншелли гүнакар екенин билиў ушын Мухаддес Нызам берилди. Бирақ, гүна көбейген сайын, Қудайдың мийрими оннан да артып барды. Солай етип, гүнаның өлим арқалы бийлик еткениндей, Қудайдың мийрими де ақлаўы арқалы бийлик етип, Ийемиз Ийса Масийх себепли мәңгилик өмирге еристиреди. Олай болса, не деймиз? Қудайдың мийрими көбейсин деп, гүна ислеўди даўам еттире берейик пе? Ҳеш қашан! Бизлер гүна ушын өлгенбиз. Енди қалайынша, гүна ислеўди даўам еттирип жасай аламыз? Бизлер Масийх Ийса менен байланысқа ийе болып, суўға шомылдырылғанымызда ҳәммемиз де Оның өлимине шерик болып, суўға шомылдырылғанымызды билмейсизлер ме? Масийхқа исенип, суўға шомылдырылыў арқалы Оның менен бирге өлип, көмилдик. Солай етип, Қудай Әкемиздиң қүдирети менен Масийхтың өлимнен қайта тирилип, өмирге ерискениндей, бизлер де жаңа өмирге ерисемиз. Егер бизлер Масийхтың өлимине шерик болып, Оның менен бирлескен болсақ, онда Оның қайта тирилиўине де шерик болып, Оның менен бирлесемиз. Гүнакар тәбиятымыздың күшин жоқ қылып, ендигиден былай гүнаға қул болмаўымыз ушын, бизлердиң ески гүнакар өзлигимиздиң Масийх пенен бирге атанақ ағашқа шегеленгенин билемиз. Өйткени өлген адам гүнаның бийлигинен азат. Егер бизлер Масийх пенен бирге өлген болсақ, Оның менен бирге жасайтуғынымызға да исенемиз. Себеби Масийхтың өлимнен тирилип, қайтып өлмейтуғынын ҳәм енди өлимниң Оның үстинен ҳүкимдарлық ете алмайтуғынын билемиз. Масийх гүнаны жоқ қылыў ушын биринши ҳәм соңғы мәрте өлди. Ал енди болса, Ол Қудай ушын жасап атыр. Сонлықтан сизлер де өзлериңизди гүна ушын өли деп, ал Масийх Ийса менен қатнаста болып, Қудай ушын тири деп есаплаңлар. Солай етип, денеңиздиң жаман қәлеўлерине бойсынбаўыңыз ушын, гүнаның өткинши денеңизди басқарыўына жол қоймаңлар. Денеңиздиң мүшелерин наҳақлықтың қуралы қылып, гүна ислеўге тапсырмаңлар. Керисинше, өлимнен қайта тирилгенлер сыпатында, өзлериңизди Қудайға бағышлаңлар. Денеңиздиң мүшелерин де ҳақлықтың қуралы қылып, Қудайға арнаңлар. Сонда гүна сизлердиң үстиңизден ҳүкимдарлық етпейди. Өйткени сизлер нызамның бийлиги астында емес, ал Қудайдың мийриминиң бийлиги астында жасайсыз. Олай болса, не дейик? Нызамның бийлиги астында емес, ал Қудайдың мийриминиң бийлиги астында жасап атырғанымыз себепли гүна ислей берейик пе? Ҳеш қашан! Бойсынатуғын қуллар сыяқлы, өзлериңизди кимниң бийлигине тапсырып бойсынсаңыз, соның қулы болатуғыныңызды билмейсизлер ме? Сизлер я өлимге жетелеўши гүнаның, я ақланыўға жетелеўши бойсыныўшылықтың қулы боласызлар. Бирақ, Қудайға шүкир! Бурын гүнаның қулы болған сизлер енди өзлериңизге тапсырылған тәлиматқа шын жүректен бойсындыңлар ҳәм гүнаның бийлигинен азат болып, ҳақлықтың қуллары болдыңлар. Түсиниўиңизге аңсат болыў ушын, әпиўайы сөзлер менен айтып атырман: бурын денеңиздиң мүшелерин ипласлыққа ҳәм наҳақ ислерди ислеў ушын наҳақлыққа қул қылып бағышлайтуғын едиңиз, ал енди мухаддес болыўыңыз ушын, оларды ҳақлыққа қул қылып бағышлаңлар. Сизлер гүнаның қулы болғаныңызда, ҳақлықтың бийлигинен азат едиңлер. Бурын ислеген ислериңизден ҳәзир өзлериңиз де уяласыз. Сол ўақытлары усы ислерден не арттырған едиңиз? Олардың ақыры өлим еди-ғо. Бирақ енди болса, сизлер гүнаның бийлигинен азат етилип, Қудайдың қуллары болдыңлар. Сол себептен мухаддесликке ерисип, ақырында мәңгилик өмирди аласыз. Себеби гүнаның төлеми – өлим, ал Қудайдың сыйы – Ийемиз Масийх Ийса арқалы берилетуғын мәңгилик өмир. Ҳәй, Мухаддес Нызамды билиўши туўысқанларым, мен сизлерге қарата айтып атырман: Мухаддес Нызамның адам үстинен тек тири ўақтында ғана бийлик жүргизетуғынын билмейсизлер ме? Мысалы: күйеўи бар ҳаял күйеўиниң көзиниң тирисинде оған нызам бойынша байланған болады. Бирақ, күйеўи қайтыс болса, ҳаял неке нызамынан азат болады. Солай етип, ҳаял күйеўиниң көзиниң тирисинде басқа бир еркек пенен жасаса, неке ҳадаллығын бузған болып есапланады. Бирақ, күйеўи өлсе, ҳаял нызам бойынша азат болады. Ол басқа бир еркекке турмысқа шықса да, неке ҳадаллығын бузған болмайды. Сол сыяқлы, туўысқанларым, сизлер де Басқаға, яғный өлимнен қайта тирилген Масийхқа тийисли болыўыңыз ушын, Масийхтың денесиниң атанақ ағашта өлгени арқалы Мухаддес Нызам алдында өлгенсиз. Бул ҳәммемиздиң Қудайға хызмет етип, жемис бериўимиз ушын болды. Өйткени бурын бизлер гүнакар тәбиятымызға бойсынып жасағанымызда, Мухаддес Нызам себепли пайда болған гүнакар қәлеўлер денемиздиң мүшелеринде ҳәрекет ететуғын еди. Соның нәтийжесинде, бизлер өлимге жетелеўши жемислер беретуғын едик. Енди болса, бизлер бурын өзлеримизди байлап қойған Мухаддес Нызам ушын өлип, Мухаддес Нызамнан азат болдық. Солай етип, жазылған Мухаддес Нызам бойынша басқарылатуғын ески жол менен емес, ал Мухаддес Руўх басқаратуғын жаңа жол менен Қудайға хызмет етпектемиз. Олай болса, не дейик? Мухаддес Нызам жаман болғаны ма? Ҳеш қашан! Егер Мухаддес Нызам болмағанда, мен гүнаның не екенин билмеген болар едим. Егер Мухаддес Нызам: «Басқа биреўдиң нәрсесин күсеме», – демегенде, мен күсеўдиң гүна екенин билмеген болар едим. Деген менен, гүна усы буйрықтан пайдаланып, менде ҳәр түрли күсеўлерди пайда етти. Себеби Мухаддес Нызам болмаса, гүна өли болады. Мен бир ўақытлары Мухаддес Нызамды билмей жасағанымда тири едим. Бирақ, Қудайдың буйрықларын билгенимнен соң, менде гүна тирилип, ҳәрекет ете баслады, ал мен өлдим. Солай етип, өмирге ийе болыў ушын берилген бул буйрықлар мениң өлимиме себепши болды. Өйткени гүна буйрықтан пайдаланып, мени алдады ҳәм усы буйрық арқалы мени өлтирди. Солай болса да, Мухаддес Нызам – мухаддес, Қудайдың буйрықлары да мухаддес, ҳақ ҳәм жақсы. Солай екен, жақсы нәрсе маған өлим алып келди ме? Ҳеш қашан! Гүна маған жақсы нәрсе арқалы өлим алып келди. Бул гүнаның гүна болып ашық билиниўи ушын болды. Солай етип, буйрық арқалы гүнаның қаншелли жаман екени белгили болады. Бизлер Мухаддес Нызамның руўхый екенин билемиз. Ал мен гүнаға қул болып сатылған, өткинши денеге ийе адамман. Мен не ислеп атырғанымды өзим түсинбеймен. Себеби мен қәлеген нәрсемди емес, ал жек көретуғын нәрсемди ислеймен. Егер мен қәлемеген нәрсемди ислеп атырғанымда исимниң жаман екенин мойынласам, онда Мухаддес Нызамның жақсы екенин мақуллаған боламан. Олай болса, бул исти мениң өзим емес, ал ишимде жасайтуғын гүна ислеп атырған болады. Мениң ишимде, яғный гүнакар тәбиятымда ҳеш бир жақсы нәрсениң жоқ екенин билемен. Ишимде жақсылық ислеўге қәлеў болса да, күшим жетпейди. Өйткени өзим ислеўди қәлейтуғын жақсы исти емес, ал керисинше, ислеўди қәлемейтуғын жаман исти ислеймен. Егер мен өзим қәлемейтуғын нәрсени ислесем, онда оны мениң өзим емес, ал ишимде жасайтуғын гүна ислеген болады. Солай етип, мен өзимде мынадай нызамның бар екенин билдим: мен жақсы нәрсени ислеўди қәлегенимде, ишимдеги жаманлық ҳәрекет етиўге таяр турады. Мен руўхым менен Қудайдың Нызамын қуўанышлы түрде мақуллайман. Бирақ, денемниң мүшелеринде басқа бир нызамды байқайман. Ол мениң сана-сезимимниң нызамына қарсы урысып, мени денемниң мүшелериндеги гүна нызамына тутқын етеди. Ўаҳ, сорлы басым! Өлимге жетелеўши бул денеден мени ким қутқарады? Ийемиз Ийса Масийх арқалы тек жалғыз Қудай ғана қутқарады! Қудайға шүкирлер болсын! Солай етип, мен өз сана-сезимим менен Қудайдың Нызамына, ал гүнакар тәбиятым менен гүнаның нызамына хызмет етип атырман. Солай етип, Масийх Ийсаға тийисли болғанларға қарсы енди ҳеш қандай ҳүким жоқ. Себеби Масийх Ийса арқалы өмир беретуғын Мухаддес Руўхтың нызамы мени гүнаның ҳәм өлимниң нызамынан азат қылды. Адамның гүнакар тәбияты ҳәлсиз болғанлықтан, адам Мухаддес Нызамды толық орынлай алмады. Сонлықтан Мухаддес Нызам адамды қутқара алмады, бирақ оны Қудайдың Өзи қутқарды: Қудай Өз Улын адам денесинде бул дүньяға жиберип, Оны гүналар ушын төленетуғын қурбанлық қылып бағышлады ҳәм бизлердиң гүналарымыз жүкленген Өз Улының денесин ҳүким етти. Солай етип, Қудай буны гүнакар тәбиятымыздың емес, ал Мухаддес Руўхтың жетелеўи менен жүретуғын бизлердиң өмиримизде Мухаддес Нызамның әдил талаплары орынлансын деп иследи. Өйткени гүнакар тәбиятының жетелеўи менен жүретуғынлар өз гүнакар тәбиятының қәлейтуғын нәрселерин ойлайды, ал Мухаддес Руўхтың жетелеўи менен жүретуғынлар Мухаддес Руўхтың қәлейтуғын нәрселерин ойлайды. Гүнакар тәбият басқаратуғын ой-пикирлер өлимге, ал Мухаддес Руўх басқаратуғын ой-пикирлер өмирге ҳәм тынышлыққа еристиреди. Себеби гүнакар тәбият басқаратуғын ой-пикирге ийе адам – Қудайға душпан. Ол Қудайдың Нызамына бойсынбайды ҳәм бойсына алмайды да. Ким де ким гүнакар тәбиятының жетелеўи менен жүрсе, ол Қудайға унай алмайды. Бирақ, ишиңизде Қудайдың Руўхы жасап атырған болса, онда сизлерди гүнакар тәбиятыңыз емес, ал Мухаддес Руўх басқарып атырған болады. Ким де ким Масийхтың Руўхына ийе болмаса, ол Масийхқа тийисли емес. Ал егер ишиңизде Масийх жасап атырған болса, денеңиз гүна себепли өлетуғын болса да, руўхыңыз ақланғаныңыз себепли тири болады. Ийсаны өлимнен қайта тирилткен Қудайдың Руўхы ишиңизде жасап атырған болса, онда Масийх Ийсаны өлимнен қайта тирилткен Қудай ишиңизде жасап атырған Өз Руўхы арқалы өлетуғын денеңизди де тирилтеди. Солай етип, туўысқанларым, бизлер гүнакар тәбиятымызға бойсынып, оның жетелеўи менен жүриўге парызлы емеспиз. Өйткени егер гүнакар тәбиятыңыздың жетелеўи менен жүрсеңиз, өлесиз. Ал гүнакар тәбиятыңыздың жаман ислеринен Мухаддес Руўхтың күши менен толық ўаз кешсеңиз, жасайсыз. Қудайдың Руўхы менен басқарылатуғынлардың ҳәммеси – Қудайдың балалары. Себеби сизлер өзлериңизди және қул етип, қорқыныш беретуғын руўхты емес, ал өзлериңизди Қудайға бала қылған Мухаддес Руўхты қабыл еттиңиз. Усы Руўх арқалы Қудайды: «Әке, Әкежаным!» деп шақырасыз. Мухаддес Руўхтың Өзи бизлердиң руўхымыз бенен бирликте Қудайдың балалары екенлигимиз ҳаққында гүўалық береди. Егер бизлер Қудайдың балалары болсақ, онда мийрасқа ийе боламыз. Масийх пенен бирге уллыланыў ушын, Оның менен бирге азап шексек, онда бизлер Масийх пенен бирге мийрасқа шерик болған Қудайдың мийрасхорларымыз. Мениң ойымша, ҳәзирги қыйыншылықлар келешекте бизлерге берилетуғын уллылыққа салыстырғанда ҳеш нәрсе емес. Соның менен бирге, пүткил жаратылыс Қудайдың Өз балаларын ашық көрсететуғын күнин интизарлық пенен күтпекте. Өйткени пүткил жаратылыс бул өткинши өмирге тутқын етилген. Бул олардың өзлериниң ерки менен емес, ал тутқын қылған Қудайдың ерки менен болған. Олар өзлериниң бул набыт қылыўшы қуллықтан қутқарылатуғынынан ҳәм Қудайдың балаларының уллы азатлыққа ерисетуғынынан үмит етеди. Бизлерге мәлим, пүткил жаратылыс ҳәзирге дейин бирликте толғақ азабын шеккендей азап шегип, нала етпекте. Тек жаратылыс емес, ал Қудайдың биринши сыйы болған Мухаддес Руўхты алған бизлер де перзент болып асырап алыныўды, яғный денемиздиң қутқарылыўын интизарлық пенен күтип, ишимизден нала етпектемиз. Себеби бизлер қутқарылғанымыз себепли үмитке ийемиз. Егер бизлер өзлеримиз үмит ететуғын нәрсени көрип турған болсақ, онда ол үмит емес. Көзге көринип турған нәрсеге ким үмит етеди? Бирақ, еле көрмегенимизге үмит етсек, оны сабырлылық пенен күтемиз. Соның менен бирге, Мухаддес Руўх та ҳәлсиз болған бизлерге жәрдем береди. Өйткени бизлер қалай дуўа етиў кереклигин билмеймиз. Бирақ, Мухаддес Руўхтың Өзи сөз бенен айтып жеткизе алмайтуғын дәрежеде нала шегип, бизлер ушын Қудайдан өтиниш етеди. Адамлардың кеўиллеринде не бар екенин билиўши Қудай Мухаддес Руўхтың ой-пикирлерин биледи. Себеби Мухаддес Руўх мухаддеслер ушын Қудайдың ерки бойынша өтиниш етеди. Қудай Өзин сүйетуғынларға, яғный Оның қәлеўи бойынша таңланғанларға ҳәмме нәрсени жақсылық қылып хызмет еттиретуғынын билемиз. Өйткени Қудай Өзи алдыннан билген адамларының Улына уқсаўы ушын оларды алдын ала белгиледи. Солай етип, Қудай Өз Улының көп туўысқанлар арасында туңғыш болыўы ушын усылай иследи. Қудай Өзи алдын ала белгилеген адамларын шақырды, шақырған адамларын ақлады, ал ақлаған адамларын уллылыққа еристирди. Олай болса, буған не деймиз? Егер Қудай бизлерди жақласа, бизлерге ким қарсы тура алады? Қудай, ҳәтте, Өз Улын да аямай, Оны бизлердиң ҳәммемиз ушын қурбанлық қылып бағышлаған болса, Оның менен бирликте бизлерге ҳәмме нәрсени бермес пе екен? Қудайдың таңлап алған адамлары болған бизлерди ким айыплай алады? Қудайдың Өзи бизлерди ақлайды-ғо. Ким бизлерди ҳүким ете алады? Ҳеш ким! Себеби өлип, өлимнен қайта тирилген Масийх Ийса Қудайдың оң жағында болып, бизлер ушын өтинбекте. Масийхтың сүйиспеншилигинен бизлерди ким айыра алады? Ҳеш ким. Қыйыншылық та, қайғы да, қуўдалаў да, ашлық та, жалаңашлық та, қәўип те, қылыш та айыра алмайды. Мухаддес Жазыўда айтылғанындай: «Бизлер Сениң ушын ҳәр күни өлтирилмектемиз, Бизлерди шалынатуғын қойлар деп есаплайды». Бирақ, булардың ҳәммесиниң үстинен бизлерди сүйетуғын Масийх себепли үлкен жеңиске ерисемиз. Өйткени мен исенемен: өлим де, өмир де, периштелер де, ҳәкимшиликлер де, ҳәзирги ҳәм келешек заман да, күшлер де, бәлентлик те, тереңлик те, улыўма, жаратылған ҳеш бир нәрсе бизлерди Қудайдың бизлерге Ийемиз Масийх Ийса арқалы берген сүйиспеншилигинен айыра алмайды. Масийхқа тийисли адам сыпатында ҳақыйқатын айтып атырман, өтирик сөйлеп турғаным жоқ. Мухаддес Руўхқа бойсынатуғын ҳүжданым да буған гүўа: жүрегимде үлкен бир қайғым ҳәм таўысылмас бир дәртим бар. Олар уллы ата-бабаларымыздың урпақлары ҳәм Масийх та адам денесинде олардың урпағынан келип шыққан. Масийх – ҳәммениң үстинен ҳүкимдар болған, мәңги алғысларға ылайық Қудайдың Өзи. Аўмийин. Мен Қудайдың сөзи орынланбады, демекши емеспен. Себеби Израилдың урпағы болғанлардың ҳәммеси де ҳақыйқый израиллылар емес. Және де, Ибрайымның урпағынан болғанлардың ҳәммеси де Ибрайымның ҳақыйқый балалары емес. Қудай Ибрайымға: «Сениң урпағың Ысақ арқалы даўам етеди», – деген еди. Демек, Ибрайымның урпағынан болғанлардың ҳәммеси де Қудайдың балалары емес. Ал Қудайдың Ибрайымға берген ўәдеси бойынша туўылғанлар ғана Ибрайымның ҳақыйқый урпақлары болып есапланады. Өйткени Қудайдың Ибрайымға берген ўәдеси мынадай еди: «Келеси жылы усындай ўақытта жаныңа қайтқанымда, Сара уллы болады». Соның менен бирге, Ребекка да бабамыз Ысақтан ҳәмиледар болып, егиз ул туўды. Ҳәтте, Қудай Мухаддес Жазыўда: «Яқыпты сүйдим, ал Эсаўды жек көрдим», – деген. Олай болса, не деймиз? Қудай әдалатсыз болғаны ма? Ҳеш қашан! Себеби Қудай Муўсаға былай деген: «Кимге мийрим-шәпәәтимди бериўди қәлесем, соған мийрим-шәпәәтимди беремен. Кимге реҳим етиўди қәлесем, соған реҳим етемен». Солай етип, буған ерисиў адамның қәлеўине ямаса тырысыўына емес, ал Қудайдың мийрим-шәпәәтине байланыслы. Өйткени Қудай Мухаддес Жазыўда фараонға былай деген: «Қүдиретимди сен арқалы көрсетиў ушын ҳәм атым пүткил жер жүзине жәрияланыўы ушын, сени мәртебели қылдым». Солай етип, Қудай қәлеген адамына мийрим-шәпәәтин береди ҳәм қәлеген адамын тас баўыр қылады. Енди сен меннен: «Егер Қудай усылай ислесе, Ол неге адамды айыплайды? Оның еркине ким қарсы тура алады?» – деп сораўың мүмкин. Бирақ, ҳәй адам, Қудайға қарсылық көрсететуғындай, сен кимсең? Дөретилген нәрсе өзин дөреткенге: «Мени неге бундай қылып дөреттиң?» – дей ме? Я болмаса, гүлалшы бир ылайдан еки ыдыс соққанда, биреўин қымбатлы ис ушын қолланылатуғын ыдыс, ал екиншисин әпиўайы ис ушын қолланылатуғын ыдыс қылып соғыўға ҳақылы емес пе? Қудай да усылай ис тутады. Ол набыт қылыныўға ҳәм Өзиниң ғәзебине ушыраўға ылайықлы адамларға ғәзебин төгип, күшин көрсетиўди қәлесе де, оларға үлкен сабырлылық көрсетти. Және де, Қудай мәртебеге еристириў ушын Өзи алдын ала таярлап қойған адамларына реҳим етип, Өзиниң шексиз уллылығын көрсетти. Тек яҳудийлер арасынан емес, ал басқа миллетлер арасынан да Қудай таңлаған усы адамлар – бизлермиз. Ҳошеа пайғамбардың китабында Қудай былай деген: «Халқым болмаған халықты, „халқым“ деп, Сүймегенимди „сүйиклим“ деп атайман». «„Сизлер мениң халқым емессиз“, – деген жерде, Тири Қудайдың балалары деп аталасыз». Ийшая пайғамбар да Израил туўралы бәлент даўыс пенен былай дейди: «Израил халқының саны теңиз қумындай көп болса да, Тек олардан аман қалғанлары ғана қутқарылады. Себеби Жаратқан Ийе шығарған ҳүкимин, Жер жүзинде тез ҳәм толық әмелге асырады». Ийшая пайғамбардың болжап айтқанындай: «Егер Әлемниң Жаратқан Ийеси, Бизлерден нәсил қалдырмағанда, Бизлер Содомдай болар, Гомораға мегзер едик». Олай болса, не деймиз? Қудай алдында ақланыўға тырыспаған басқа миллет адамлары өз исеними арқалы ақланды. Ал Мухаддес Нызамды орынлаўы арқалы ақланыўға тырысқан Израил халқы Мухаддес Нызамды орынлаўы арқалы ақлана алмады. Не ушын? Өйткени олар ақланыўға исеними арқалы емес, ал саўап ислери арқалы ерисиўге тырысты. Сонлықтан олар сүрниктиретуғын тасқа сүрнигип қулады. Мухаддес Жазыўда: «Минекей, Мен Сионда бир тасты, Сүрниктиретуғын тас, қулататуғын жартасты орнатаман. Бирақ, Оған исенген адам ҳеш қашан уятқа қалмайды», – делинген. Туўысқанларым! Мениң жүрегимдеги әрманым ҳәм Қудайдан жалбарынатуғын тилегим – бул халқым болған израиллылардың қутқарылыўы. Олардың Қудайға инталы екенине өзим гүўаман. Бирақ, бул инта ҳақыйқый түсиникке тийкарланбаған. Себеби олар Қудайдың ақлаў жолын түсинбей, ақланыўға Мухаддес Нызамды орынлаў арқалы ерисиўге тырысып, Қудайдың ақлаў жолын қабыл етпеди. Масийх Мухаддес Нызамның талапларын толық орынлағанлықтан, Оған исенген ҳәр бир адам Қудай алдында ақланады. Мухаддес Нызамды орынлаў арқалы ақланыў ҳаққында Муўса мыналарды жазады: «Мухаддес Нызамдағы буйрықларды орынлаған адам олар арқалы жасайды». Ал исеним арқалы ақланыў былай дейди: «Кеўлиңде: „Масийхты жерге түсириў ушын ким аспанға шығады?“ ямаса: „Масийхты өлимнен тирилтиў ушын ким туңғыйыққа түседи?“ – деме». Бирақ, Мухаддес Жазыў не демекте? «Қудайдың сөзи саған жақын. Ол сениң аўзыңда ҳәм жүрегиңде». Бизлер жәриялап атырған исеним ҳаққындағы сөзлер – усылар болады. Егер сен Ийсаны «Ийем» деп аўзың менен ашық тән алсаң ҳәм Қудайдың Оны өлимнен тирилткенине шын жүректен исенсең, қутқарыласаң. Өйткени адам шын жүректен исенгени арқалы ақланады ҳәм исеними ҳаққында аўзы менен ашық тән алғаны арқалы қутқарылады. Мухаддес Жазыўда айтылғандай: «Оған исенген ҳеш бир адам уятқа қалмайды». Себеби яҳудий менен гректиң арасында айырмашылық жоқ. Олардың ҳәммесиниң Ийеси бир. Ол Өзин шақырғанлардың ҳәммесине сақый. Мухаддес Жазыўда айтылғандай: «Жаратқан Ийениң атын айтып шақырған ҳәр бир адам қутқарылады». Бирақ, Қудайға исенбей турып, Оны қалай шақырыўға болады? Ол туўралы еситпей турып, Оған қалай исениўге болады? Қудай ҳаққында сөзди жәриялаўшы болмаса, қалай еситиўге болады? Сөзди жәриялаўға жиберилмесе, оны қалай жәриялайды? Мухаддес Жазыўда айтылғандай: «Хош Хабарды жәриялаўшылардың аяқлары қандай әжайып!» Деген менен, Хош Хабарға израиллылардың ҳәммеси де исене бермеди. Ийшая пайғамбардың айтқанындай: «Ийем! Бизлер айтқан хабарға ким исенди?» Демек, исеним еситиў арқалы пайда болады, ал еситиў Масийх ҳаққында сөздиң жәрияланыўы арқалы болады. Бирақ, мениң сорайтуғыным мынаў: израиллылар еситпеди ме? Әлбетте, еситти. «Хабарлары ҳәр тәрепке тарқалды, Сөзлери дүньяның төрт тәрепине жетип барды». Мен және бир нәрсени сорамақшыман: Израил түсинбеди ме? Дәслеп Муўса арқалы Қудай былай деген еди: «Мен де халық болмаған бир халық пенен, Сизлерде қызғаныш оятаман. Ақылсыз бир халық пенен, сизлердиң ғәзебиңизге тийемен». Соңынан Ийшая пайғамбар Қудайдың сөзлерин батырлық пенен айтып: «Излемегенлер Мени тапты, Мени сорамағанларға Өзимди аян еттим», – деген еди. Ал, Израил халқы ҳаққында Қудай былай дейди: «Сөзимди тыңламайтуғын қайсар бир халыққа, Күни бойы қушағымды ашып турдым». Олай болса, мен мына нәрсени сорап атырман: Қудай Өз халқынан жүз бурды ма? Ҳеш қашан! Мен де Ибрайымның урпағынан, Бенямин урыўынан шыққан израиллыман. Қудай Өзи бурыннан таңлаған халқынан жүз бурмады. Мухаддес Жазыўдың Илияс пайғамбар туўралы жазылған жеринде не айтылғанын билмейсизлер ме? Илияс Израил үстинен Қудайға шағым жасап былай деген еди: «Ийем! Олар Сениң пайғамбарларыңды өлтирди, қурбанлық орынларыңды бузып таслады. Тек жалғыз мен ғана қалдым. Олар мени де өлтириўге ҳәрекет етпекте». Оған Қудай не деп жуўап берген еди? «Баалдың алдында дизе бүкпеген жети мың адамды Мен Өзим ушын ажыратып алдым». Сол сыяқлы, ҳәзирги ўақытта да израиллылар арасында Қудайдың мийрими менен таңланған аз ғана адамлар бар. Олар саўап ислери себепли емес, ал Қудайдың мийрими менен таңлап алынды. Егер олар саўап ислери себепли таңлап алынғанда, мийрим мийрим болмас еди. Солай етип, не жүз берди? Израил халқының көпшилик бөлеги излеген нәрсесин таба алмады. Тек олардың арасынан таңлап алынғанлар ғана тапты. Ал қалғанларының жүреклери тас етилди. Мухаддес Жазыўда айтылғандай: «Қудай оларға Өзиниң сөзин түсинбеўи ушын бийпәрўалық руўхын берди. Сонлықтан олар усы күнге дейин көзлери болса да, көрмейди, қулақлары болса да, еситпейди». Даўыт былай дейди: «Алдындағы дастурханы өзлерине қақпан ҳәм дузақ болсын, Олар қулап, жазасын алсын. Көзлерин қараңғылық басып, көрмей қалсын. Беллери мәңгиге бүгилип қалсын!» Олай болса, мен мынаны сорап атырман: израиллылар толық набыт болыў ушын сүрникти ме? Ҳеш қашан! Бирақ, израиллылардың қулағаны себепли, Қудай басқа миллетлерге қутқарылыў берди ҳәм бул арқалы оларда қызғаныш оятты. Егер израиллылардың гүна ислеп қулаўы дүньядағы басқа миллетлерге байлық алып келип, оларды байытса, онда пүткил израиллылардың қутқарылыўы дүньядағы басқа миллетлерге қаншелли көп байлық алып келеди! Басқа миллетлерден болған сизлерге айтып атырман: басқа миллетлер ушын елши болып тайынланған мен өз хызметимди мәртебели деп есаплайман. Усы хызметим арқалы миллетим бир болған туўысқанларымда қызғаныш оянса ҳәм олардың айырымлары болса да қутқарылса екен. Өйткени олардың Қудай тәрепинен қабыл етилмегени дүньядағы басқа миллетлердиң Қудай менен жарасыўына себепши болған болса, онда олардың Қудай тәрепинен қабыл етилиўи дүньядағы басқа миллетлердиң қутқарылып, өлимнен өмирге өтиўине себепши болмай ма? Егер қамырдың биринши бөлеги Қудайға бағышланып, мухаддес болса, онда пүткил қамыр да мухаддес болады. Егер теректиң тамыры мухаддес болса, онда шақалары да мухаддес. Бирақ, егер зәйтүн ағашының айырым шақалары, яғный яҳудийлердиң айырымлары кесилип тасланып, жабайы зәйтүн ағашының шақасы болған сен, яғный басқа миллет адамы олардың орнына жалғанып, ағаштың ширели тамырынан нәр алсаң, кесилген шақалар алдында мақтанып кетпе! Егер мақтанып кетсең, умытпа, сен тамырға емес, ал тамыр саған нәр берип турыпты. Сен: «Мениң жалғаныўым ушын шақалар кесилип тасланды», – деўиң мүмкин. Дурыс. Олар исенбегенликтен кесип тасланды. Ал сен исенимиң себепли жалғанып турыпсаң. Сен мақтанба, ал қорқ! Себеби Қудай тәбийғый шақаларды аямаған болса, онда сени де аямайды. Солай етип, сен Қудайдың мийрим-шәпәәтин ҳәм қаталлығын көрип қой: Қудай исенимнен қайтқанларға қатал. Бирақ сен Оның мийрим-шәпәәтине садық қалсаң, Ол да саған мийрим-шәпәәтли. Олай болмаса, сен де кесип тасланасаң! Деген менен, егер яҳудийлер де исенбеўшиликтен бас тартса, ағашқа және қайта жалғанады. Өйткени Қудай оларды қайтадан жалғап қойыўға қүдиретли. Жабайы зәйтүн ағашынан кесип алынған шақа болған сен тәбиятқа қарсы түрде жақсы зәйтүн ағашына жалғандың. Солай екен, тәбийғый шақалардың өз ағашына қайтадан жалғаныўы буннан да аңсатырақ! Туўысқанларым, билгишсинип кетпеўиңиз ушын, сизлердиң мына сырдан хабарсыз қалыўыңызды қәлемеймен: басқа миллетлерден қутқарылатуғынлардың саны толмағанша, Израил халқының бир бөлегиниң жүреги тас болып қала береди. Бирақ ақырында пүткил Израил қутқарылады. Мухаддес Жазыўда былай делинген: «Қутқарыўшы Сионнан келеди, Ол Яқыптың урпағы болған израиллыларды қудайсызлықтан қутқарады. Олардың гүналарын кеширгенимде, Мениң олар менен дүзетуғын келисимим усы болады». Хош Хабарды қабыл етпегени себепли, яҳудийлер Қудайға душпан болды. Бул сизлердиң пайдаңыз ушын хызмет етпекте. Деген менен, Қудай олардың ата-бабаларын таңлап алғанлықтан, оларды сүйеди. Себеби Қудай Өзиниң сыйларын қайтарып алып, шақырығын бийкарламайды. Сизлер бир ўақытлары Қудайға бойсынбайтуғын едиңлер, бирақ енди яҳудийлер бойсынбағаны себепли, сизлер Қудайдың мийрим-шәпәәтине еристиңлер. Сол сыяқлы, яҳудийлер ҳәзир бойсынбай атырған болса да, сизлердиң Қудайдың мийрим-шәпәәтине ерискениңиз себепли, олар да Қудайдың мийрим-шәпәәтине ериседи. Өйткени Қудай ҳәмме адамларды олардың бойсынбайтуғын тәбиятына тутқын қылып, оларға Өз мийрим-шәпәәтин көрсетти. О, Қудайдың байлығы, даналығы ҳәм билими қандай терең! Оның шешимлерине ҳеш кимниң ақылы жетпейди, жолларын да ҳеш ким изертлеп шыға алмайды! «Жаратқан Ийениң ой-пикирлерин ким биле алады? Ким Оған мәсләҳәтши болған?» «Қудайдан қайтарып алыў ушын, Ким Оған алдын ала бир нәрсе берген?» Себеби Қудай пүткил барлықты жаратқан. Ҳәммеси Ол арқалы ҳәм Ол ушын бар болған. Оған мәңгиге даңқ болсын! Аўмийин. Солай етип, ҳәй туўысқанларым, Қудайдың мийрим-шәпәәти ҳақы сизлерге жалбарынаман: денелериңизди Қудайға унайтуғын мухаддес ҳәм тири қурбанлық қылып, Оған бағышлаңлар. Бул сизлердиң Қудай алдындағы ылайықлы хызметиңиз болады. Бул дүньяның адамларына еликлемеңлер. Ал Қудайдың ой-пикирлериңизди жаңалап, Оның сизлерди толық өзгертиўине жол қойыңлар. Сонда сизлер Қудайдың жақсы ҳәм минсиз еркин, яғный Оған нениң унайтуғынын айырып билесизлер. Қудайдың маған берген мийриминен пайдаланып, ҳәммеңизге айтып атырман: өзиңизди шектен тыс жоқары баҳаламаңлар. Керисинше, ҳәр бир адам Қудайдың өзине берген исенимине қарай, өзин ылайықлы баҳаласын. Өйткени денемиз бир болса да, мүшелеримиз көп ҳәм мүшелеримиздиң атқаратуғын хызмети де ҳәр түрли. Сол сыяқлы, бизлер көп адам болсақ та, Масийхтың бир денесин қураймыз ҳәм өз ара байланыс жасайтуғын бир денениң мүшелеримиз. Қудайдың бизлерге берген мийрими бойынша, бизлер ҳәр түрли руўхый сыйларға ийемиз. Кимниң пайына пайғамбаршылық етиў сыйы тийсе, ол исенимине қарай пайғамбаршылық етсин. Хызмет етиў тийсе, хызмет етсин. Тәлим бериў тийсе, тәлим берсин. Ал кимниң пайына жубаныш бериў тийсе, жубаныш берсин. Үлестириўши болыў тийсе, шын кеўилден үлестирсин. Басшылық етиў тийсе, ғайрат пенен басшылық етсин. Мийрим-шәпәәт көрсетиў тийсе, қуўанышлы түрде мийрим-шәпәәт көрсетсин. Сүйиспеншилигиңиз ҳақыйқый болсын. Жаманлықтан қашып, жақсылыққа жабысып алыңлар. Бир-бириңизди туўысқанлық сүйиспеншилик пенен шын жүректен сүйиңлер. Бир-бириңизге өз ара ҳүрмет көрсетиўге тырысыңлар. Интаңыз пәсеймесин. Ериншек болмаңлар. Ийемизге жалынлы руўх пенен хызмет етиңлер. Үмит етип, қуўанып жасаңлар. Қыйыншылықларда сабырлы болыңлар. Үзликсиз дуўа етиңлер. Мүтәжликте жасап атырған мухаддеслер менен барыңызды бөлисиңлер. Миймандос болыўға тырысыңлар. Сизлерди қуўдалайтуғынлар ушын Қудайдан жақсылық тилеңлер. Ғарғыс емес, ал жақсылық тилеңлер. Қуўанып атырғанлар менен бирге қуўанып, жылап атырғанлар менен бирге жылаңлар. Өз ара аўызбиршиликли болыңлар. Менменликке берилмей, басқалар пәс көретуғын адамлар менен қатнас жасаңлар. Өзлериңизди басқалардан ақыллы санамаңлар. Ҳеш кимниң жаманлығына жаманлық пенен жуўап қайтармаңлар. Ҳәммениң ойы бойынша жақсы деп саналған ислерди ислеўге тырысыңлар. Егер мүмкин болса, қолыңыздан келгенше, барлық адамлар менен татыўлықта жасаңлар. Сүйикли туўысқанларым! Өзиңиз ушын өш алмаңлар. Ал буны Қудайға тапсырыңлар. Себеби Мухаддес Жазыўда Жаратқан Ийе былай дейди: «Өш алыў Мениң қолымда, сазайын Өзим беремен». Керисинше: «Душпаның аш болса, оны тойдыр, Егер шөллесе, суў бер. Солай ислеп, оны уялтарсаң». Жаманлықтан жеңилме. Ал, жаманлықты жақсылық пенен жең. Ҳәр бир адам басқарыўшы ҳүкиметке бойсынсын. Өйткени Қудайдан болмаған ҳеш қандай ҳүкимет жоқ. Бар болған ҳүкиметлердиң ҳәммеси де Қудай тәрепинен орнатылған. Сонлықтан ҳүкиметке қарсы шыққан адам Қудай орнатқан тәртипке қарсы шыққан болады. Бундай адамлар жазаға ушырайды. Себеби басшылардан жақсылық ислеўшилер емес, ал жаманлық ислеўшилер қорқады. Басшылардан қорқпаўды қәлейсең бе? Онда жақсылық исле. Сонда сен басшының мақтаўына ерисесең. Басшы – сениң пайдаң ушын мийнет ететуғын Қудайдың хызметшиси. Бирақ, егер сен жаманлық ислейтуғын болсаң, қорқ! Өйткени ол қылышты бийкарға көтерип жүрген жоқ. Ол Қудайдың хызметшиси болып, жаманлық ислеўшини Қудайдың ғәзеби менен жазалайды. Сонлықтан тек Қудайдың ғәзебинен қорққанлықтан емес, ал ҳүжданың бойынша да бойсыныўың тийис. Сизлердиң салық төлеўиңиздиң себеби де усы. Себеби салық жыйнаўға бийлиги бар адамлар да өз иси менен бәрқулла бәнт болып, Қудайға хызмет етеди. Солай етип, ҳәр кимге тийислисин бериңлер: салық жыйнаўшыға – салық, бажы жыйнаўшыға – бажы бериңлер ҳәм қорқыўға ылайық адамнан қорқып, ҳүрметке ылайық адамға ҳүрмет көрсетиңлер. Ҳеш кимге қарыздар болмаңлар. Ҳеш қашан толық өтеп болмайтуғын қарыз болған, бир-биреўди сүйиўди тоқтатпаңлар. Өйткени басқаларды сүйген адам Мухаддес Нызамды орынлаған болады. «Неке ҳадаллығын бузба, адам өлтирме, урлық ислеме, бас қа ның мүл кин кү се ме», – де ген буй рық лар ҳәм қал ған бар лық буй рық лар мы на сөз лер де жәм лен ген: «Өзиң ди сүйге ниң сы яқ лы, жа ның да ғы адам ды да сүй». Жанындағы адамды сүйетуғын оған жаманлық ислемейди. Сонлықтан басқаларды сүйиў – бул Мухаддес Нызамды орынлаў демек. Ҳәзирги заманның қандай екенин билип, усыны орынлаңлар. Енди сизлердиң уйқыдан оянатуғын ўақтыңыз келди. Себеби бизлердиң қутқарылыўымыз бизлер исенген дәслепки ўақытларға қарағанда, ҳәзир жақынырақ. Түн өтип, күндиз жақынлады. Сонлықтан қараңғылықтың ислерин таслап, нурдың саўыт-қуралларын тағып алайық. Айшы-әширетке ҳәм мәскүнемликке, ҳарамылыққа ҳәм бузықшылыққа, жәнжел ҳәм күншилликке берилмейик. Күндизге жарасатуғын әдепли өмир сүрейик. Ийемиз Ийса Масийхқа бөлениңлер ҳәм гүнакар тәбиятыңыздың жаман қәлеўлерине бойсынбаңлар. Исеними ҳәлсиз адамды оның пикирлери ҳаққында тартыспай қабыл етиңлер. Мысалы: биреў ҳәмме нәрсени жеўге болады деп исенеди. Ал исеними ҳәлсиз болған тек палыз өнимлерин ғана жейди. Ҳәмме нәрсени жейтуғын адам жемейтуғын адамды пәс көрмесин. Айырым нәрселерди жемейтуғын адам жейтуғын адамды ҳүким етпесин. Өйткени Қудай екеўин де қабыл еткен. Басқаның хызметшисин ҳүким ететуғындай, сен кимсең? Хызметши өз хожайынының алдында турады ямаса жығылады. Ол аяққа турғызылады. Себеби оны аяққа турғызыўға Ийемиздиң қүдирети жетеди. Және де, биреў бир күнди басқа күннен әҳмийетлирек деп санайды, ал басқа биреў ушын ҳәмме күн бирдей. Ҳәр бир адам өз көз қарасында толық исенимге ийе болсын. Күнлерди айрықша қылып белгилейтуғын оларды Ийемиз ушын белгилейди. Ал ҳәмме нәрсени жейтуғын адам Қудайға шүкирлик етип, оларды Ийемиз ушын жейди. Айырым нәрселерди жемейтуғын адам да Ийемиз ушын жемейди ҳәм Қудайға шүкирлик етеди. Өйткени ҳеш биримиз тек өзимиз ушын жасамаймыз ҳәм ҳеш биримиз де тек өзимиз ушын өлмеймиз. Жасасақ, Ийемиз ушын жасаймыз. Өлсек те, Ийемиз ушын өлемиз. Солай етип, жасасақ та, өлсек те Ийемизге тийислимиз. Усы мақсетте Масийх өлип, өлимнен қайта тирилди. Сонлықтан Ол өлилердиң де, тирилердиң де Ийеси болды. Олай болса, сен неге туўысқаныңды ҳүким етесең? Неге туўысқаныңды пәс көресең? Ҳәммемиз де Қудайдың ҳүким гүрсиси алдында жуўап беремиз. Мухаддес Жазыўда Жаратқан Ийе былай дейди: «Тирилигим ҳақы ант ишемен: Ҳәр бир адам Мениң алдымда дизе бүгеди. Ҳәр бир тил Мениң Қудай екенимди ашық тән алады». Солай етип, ҳәр бир адам өзи ушын өзи Қудай алдында жуўап береди. Сонлықтан буннан былай, бир-биримизди ҳүким етпейик. Керисинше, туўысқаныңызды азғырыўға салмаўға ҳәм оның исенимине зыян келтирмеўге тырысыңлар. Ийемиз Ийсаға тийисли бир адам сыпатында мынаны билемен ҳәм анық исенемен: ҳеш бир нәрсе өзлигинен ҳарам емес. Бирақ, бир нәрсени ҳарам деп есаплаған адам ушын сол нәрсе ҳарам болады. Егер туўысқаның сен жейтуғын нәрсе себепли қапа болса, онда сен сүйиспеншилик пенен ис тутып атырған жоқсаң. Жейтуғын нәрсең менен оның исенимин набыт қылма! Себеби Масийх бул адам ушын да өлген. Сизлер жақсы деп есаплаған нәрсеге сөз келмесин. Өйткени Қудайдың Патшалығы жейтуғын ҳәм ишетуғын нәрселерден ибарат емес, ал ҳақлық, тынышлық ҳәм Мухаддес Руўх беретуғын қуўаныштан ибарат. Масийхқа усы жол менен хызмет ететуғын адам Қудайға унайды ҳәм ол адамлардың мақтаўына ылайық. Солай етип, өзлеримизди тынышлық алып келетуғын ҳәм өз ара руўхый күш беретуғын ислерге бағышлайық. Жейтуғын нәрсе себепли, Қудайдың ислерин бузба! Жейтуғын ҳәмме нәрсе ҳадал. Бирақ, жейтуғын нәрсеси арқалы басқа адамды азғырыўға салған жаман ис қылған болады. Гөш жеўиң, шарап ишиўиң ямаса басқа бир нәрсе ислеўиң туўысқаныңды азғырыўға салатуғын болса, онда бундай ислерди ислемегениң дурыс. Булар бойынша исенимиңди өзиң менен Қудайдың арасында сақла. Өзи дурыс деп есаплайтуғын исти ислегени ушын, өзин айыпламайтуғын адам қандай бахытлы! Бирақ, екиленип жейтуғын адам ҳүким етиледи. Себеби ол буны исеним менен ислемеген болады. Ал исеним менен исленбеген ҳәр бир ис – гүна. Исеними күшли болған бизлер тек өзимиздиң мәпимизди ойламай, исеними ҳәлсиз болғанлардың ҳәлсизликлерин көтерисиўге парызлымыз. Ҳәр биримиз жанымыздағы адамға руўхый күш бериў ушын, ол ушын жақсы болған нәрсени гөзлеп, оның мәпин ойлайық. Өйткени Масийх та Өзиниң мәпин ойламады. Мухаддес Жазыўда айтылғандай: «Саған тил тийгизгенлердиң жаман сөзлери Маған тийди». Бурын Мухаддес Жазыўларда айтылғанлардың ҳәммеси де бизлерге тәлим бериў ушын жазылған. Солай етип, бизлер олар арқалы сабырлылық ҳәм жубаныш таўып, үмит пенен жасай аламыз. Сабырлылық ҳәм жубаныштың тийкары болған Қудайдың Өзи сизлердиң Масийх Ийсадан өрнек алып, аўызбиршилик пенен жасаўыңызға жәрдем етсин. Солай етип, сизлер Ийемиз Ийса Масийхтың Әкеси болған Қудайды биргеликте ҳәм бир аўыздан алғыслайсызлар. Сонлықтан Қудайдың алғысланыўы ушын Масийх сизлерди қабыл еткениндей, сизлер де бир-бириңизди қабыл етиңлер. Себеби мениң айтатуғыным мынаў: Қудайдың яҳудийлердиң ата-бабаларына берген ўәдесин әмелге асырып, Оның садық екенин көрсетиў ушын, Масийх яҳудийлердиң хызметшиси болды. Масийх буны басқа миллетлердиң де Қудайдың мийрим-шәпәәтине ерисип, Қудайды алғыслаўы ушын иследи. Себеби Мухаддес Жазыўда: «Сени басқа миллетлер арасында алғыслайман ҳәм Сениң атыңды жырлайман», – деп айтылған. Мухаддес Жазыўда және де: «Ҳәй, басқа миллетлер, Қудайдың халқы менен бирге шадланыңлар!» – делинген. Тағы да былай делинген: «Барлық миллетлер, Жаратқан Ийеге алғыс-мақтаўлар айтың! Барлық халықлар, Оны мақтаң!» Ийшая пайғамбар да былай дейди: «Ишайдан өсип шыққан тамыр келип, Басқа миллетлерди басқарады. Олар Оннан үмит етип жасайды». Үмиттиң тийкары болған Қудай Мухаддес Руўхтың күши менен үмитке толып тасыўыңыз ушын, кеўиллериңизди исенимиңиз арқалы қуўаныш ҳәм тынышлыққа толтырсын. Туўысқанларым, ал енди сизлерге келсек, сизлердиң жақсылыққа толы ҳәм ҳәр түрли билимге бай екениңизге, әсиресе бир-бириңизге ақыл-нәсият бере алатуғыныңызға толық исенемен. Бирақ, Қудайдың маған берген мийрими менен сизлерге еслетип қойыў ушын, бул хаттың айырым жерлерин батыллық пенен жаздым. Мен Қудайдың усы мийрими менен, басқа миллетлер ушын Масийх Ийсаның хызметшиси болдым. Басқа миллетлер Мухаддес Руўх пенен мухаддес қылынып, Қудайға унайтуғын сый болыўы ушын, мен Қудайдың Хош Хабарын бир руўханий сыпатында жәриялап атырман. Сонлықтан мен Масийх Ийсаға тийисли болып, Қудайға деген хызметим менен мақтана аламан. Масийх мениң менен бирге болып, басқа миллетлердиң Қудайға бойсыныўы ушын, сөзлерим ҳәм ис-ҳәрекетлерим арқалы ислегенлеринен басқа ҳеш нәрсе ҳаққында айтыўға батылым жетпейди. Бул ислер кәраматлы белгилердиң ҳәм таң қаларлық нәрселердиң күши менен, және де Мухаддес Руўхтың қүдирети менен исленди. Солай етип, мен Ерусалимнен баслап Иллирик үлкесине дейин аралап, Масийхтың Хош Хабарын ҳәмме жерге жәрияладым. Басқа бир адамның салған тырнақ тасының үстине имарат қурмайын деп, мен Хош Хабарды Масийхтың атын еле еситпеген жерлерде жәриялаўға тырыстым. Мухаддес Жазыўда айтылғандай: «Оннан хабарсыз болғанлар көреди, Еситпегенлер түсинеди». Мине, усы себеп жаныңызға барыўыма маған көп мәртебе иркиниш жасады. Енди болса, бул жерлерде мен ислейтуғын ҳеш нәрсе қалмады. Және де, мен қанша жыллардан бери сизлерге барыўды арзыў еткеним себепли, Испанияға қарай жолға шықсам, сизлерге бармақшыман. Өтип баратырғанымда алды менен сизлерди көрип, бираз дийдарыңызға тойғанымнан соң, маған жәрдем етип, сол жаққа шығарып саласыз, деген үмиттемен. Ал ҳәзир болса, мен Ерусалимге барып, сол жердеги мухаддеслерге жәрдем бермекшимен. Өйткени Македония менен Ахаядағы мухаддеслер Ерусалимдеги мухаддеслер арасындағы мүтәжликте жасайтуғынлар ушын ақшалай жәрдем етиўди мақул көрди. Аўа, мақул көрди. Олар ҳақыйқаттан да, Ерусалимдеги исениўшилер алдында қарыздар. Себеби өзлери Хош Хабар арқалы алған руўхый жарылқаўларды яҳудий исениўшилери басқа миллетлер менен бөлискенликтен, басқа миллет исениўшилери де оларға ақшалай жәрдем берип, хызмет етиўге парызлы. Солай етип, жыйналған қәрежетти оларға жеткизип, усы исти орынлағанымнан соң, жол-жөнекей сизлер менен дийдар көрисип, Испанияға кетемен. Жаныңызға барғанымда, сизлерге Масийхтың толық жарылқаўын апаратуғынымды билемен. Туўысқанларым, Ийемиз Ийса Масийхтың аты менен ҳәм Мухаддес Руўхтың сүйиспеншилиги менен сизлерге жалбарынаман: мениң менен бирге Қудайға дуўа етип, мен ушын бар жигериңиз бенен сораңлар. Яҳудиядағы исенбейтуғын адамлардан қутылыўым ушын ҳәм Ерусалимдеги хызметимди сол жердеги мухаддеслер қуўаныш пенен қабыл алыўы ушын дуўа етиңлер. Және де, Қудай қәлесе, мен сизлердиң жаныңызға қуўаныш пенен барып, сизлер менен бирге кеўлимди хошлаўым ушын да сораңлар. Тынышлық бериўши Қудайдың Өзи ҳәммеңизге яр болсын! Аўмийин. Кенхреядағы исениўшилер жәмәәтиниң хызметшиси болған Фиба апамызды сизлерге тапсыраман. Оны мухаддеслерге минәсип түрде, Ийемиздиң аты менен қабыл қылыңлар. Және де, оның қандай мүтәжлиги болса да, жәрдем етиңлер. Өйткени ол да көп адамларға, соның ишинде маған жәрдемши болды. Мениң менен бирге Масийх Ийсаға хызмет етиўши Прискилла ҳәм Акилаға сәлем айтыңлар. Олар мениң жаным ушын өз өмирин қәўип астына қойды. Буның ушын тек мен емес, ал басқа миллетлердиң ҳәмме исениўши жәмәәтлери де оларға миннетдар. Олардың үйиндеги исениўшилер жәмәәтине де сәлем айтыңлар. Азия үлкесинен биринши болып Ийсаға исенген сүйикли туўысқаным Эпенетусқа сәлем айтыңлар. Сизлер ушын көп мийнет еткен Мәриямға сәлем айтыңлар. Масийхтың елшилери арасында абырайлы болған, меннен бурын Масийхқа исенген миллетлеслерим ҳәм қамақта бирге болған досларым Андроник пенен Юнияға сәлем айтыңлар. Ийемизге тийисли болған сүйикли туўысқаным Амплиятусқа сәлем айтыңлар. Бизлер менен бирге Масийхқа хызмет ететуғын Урбанусқа ҳәм сүйикли туўысқаным Стахияға сәлем айтыңлар. Сынақтан өтип, Масийхқа ылайықлы деп табылған Апеллисқа сәлем айтыңлар. Аристобулдың үй-ишине сәлем айтыңлар. Миллетлесим Ҳиродионға сәлем айтыңлар. Наркистиң үй-ишиндеги Ийемизге тийисли болғанларға сәлем айтыңлар. Ийемиздиң хызметинде мийнет етип атырған ҳаяллар: Трифен ҳәм Трифосқа сәлем айтыңлар. Ийемизге хызмет етиў жолында көп мийнет еткен ҳаял – сүйикли туўысқаным Персиске сәлем айтыңлар. Ийемиз тәрепинен таңлап алынған Руфусқа ҳәм мен ушын анамдай болған оның анасына сәлем айтыңлар. Асинкрит, Флегон, Ҳермес, Патробас, Ҳермас ҳәм олардың жанындағы туўысқанларға сәлем айтыңлар. Филологус ҳәм Юлияға, Нирей ҳәм оның қарындасына, Олимпасқа ҳәм олардың жанындағы барлық мухаддеслерге сәлем айтыңлар. Бир-бириңизди мухаддес поса менен сүйип, сәлемлесиңлер. Масийхқа тийисли болған ҳәмме жәмәәтлер сизлерге сәлем айтып атыр. Туўысқанларым, сизлерге жалбарынаман, өзлериңизге үйретилген тәлиматқа қарсы шығып, алаўызлық ҳәм азғырыў алып келетуғын адамлардан сақ болып, олардан аўлақ жүриңлер. Себеби бундай адамлар Ийемиз Масийхқа емес, ал өз қарынларына хызмет етеди. Олар сада адамларды майлы тил ҳәм жағымпазлық пенен алдайды. Сизлердиң Қудайға бойсынып жасайтуғыныңыз ҳәммеге мәлим болды. Мен сол себептен қуўанышлыман ҳәм сизлердиң жақсылық ислеўде дана болыўыңызды, ал жаманлық ислеўде сада болыўыңызды қәлеймен. Тынышлық бериўши Қудайдың Өзи жақын арада шайтанды аяқларыңыздың астында езип таслайды. Ийемиз Ийсаның мийрими сизлерге яр болсын! Мениң менен бирге хызмет етиўши Тимофей, миллетлеслерим Лукий, Ясон ҳәм Сосипатер сизлерге сәлем айтып атыр. Бул хатты Павелдиң аўзынан жазып отырған мен, Тертий де, исениўши туўысқаныңыз сыпатында сизлерге сәлем жоллайман. Мен ушын ҳәм пүткил исениўшилер жәмәәти ушын өз үйинен орын берген Гаюс сизлерге сәлем айтып атыр. Және де, қала қазнашысы Эрастус ҳәм туўысқанымыз Куартус сизлерге сәлем айтып атыр. [ ] Мен жәриялап жүрген Ийса Масийх ҳаққында Хош Хабар арқалы, яғный Өзи әййемги ўақытлардан бери қупыя тутқан сырын ашыўы арқалы Қудай сизлердиң исенимиңизди беккемлейтуғын қүдиретке ийе. Усы сыр пайғамбарлардың Жазыўлары арқалы ҳәзир ашылып, мәңги жасайтуғын Қудайдың буйрығы бойынша, барлық миллетлерге мәлим етилди. Бул барлық миллетлердиң Қудайға исенип, Оған бойсынып жасаўы ушын болды. Жалғыз ҳәм дана Қудайға Ийса Масийх арқалы мәңгиге даңқ болсын! Аўмийин. Қудайдың қәлеўи менен Масийх Ийсаның елшиси болыўға шақырылған мен, Павелден ҳәм туўысқанымыз Состенистен, Коринф қаласындағы Қудайдың жәмәәтине сәлем! Бизлер бул хатты Ийемиз Ийса Масийхтың атын ҳәмме жерде айтып шақырыўшылардың ҳәммеси менен бирге Масийх Ийса арқалы мухаддес қылынған ҳәм мухаддеслер деп аталған сизлерге жазып атырмыз. Ийса Масийх – олардың да, бизлердиң де Ийемиз. Әкемиз Қудай ҳәм Ийемиз Ийса Масийх сизлерге мийрим ҳәм тынышлық берсин! Қудайдың Масийх Ийса арқалы сизлерге берген мийрими себепли, сизлер ушын Қудайыма бәрқулла шүкирлик билдиремен. Өйткени сизлер Масийх пенен қатнас жасағанлықтан, ҳәр тәреплеме бай болдыңлар. Әсиресе Қудайдың сөзин айтыўда шешен ҳәм ҳәр қыйлы билимге ийе болдыңлар. Бизлердиң Масийх Ийса ҳаққында гүўалығымыз сизлердиң өмириңизде усылай тастыйықланды. Солай етип, сизлер ҳеш қандай руўхый сыйдан кемшилик көрмей, Ийемиз Ийса Масийхтың қайта келиўин интизарлық пенен күтесизлер. Ол келетуғын күни айыпсыз болыўыңыз ушын, Қудай сизлерди ақырына дейин беккем қылады. Сизлерди Өз Улы Ийемиз Ийса Масийх пенен қатнаста болыўға шақырған Қудай – садық. Туўысқанларым! Ийемиз Ийса Масийхтың аты менен ескертемен: ҳәммеңиз аўызбиршиликли болыңлар. Араңызда бөлиниў болмай, бир ой ҳәм бир мақсет пенен бирлесиңлер. Себеби туўысқанларым, Хлойстың үй-ишиндеги адамлардан араңызда тартыслар бар екенин билдим. Мениң айтажағым мынаў: сизлер: «Мен Павелге тийислимен», «Мен Аполлосқа тийислимен», «Мен Кифаға тийислимен» ямаса «Мен Масийхқа тийислимен» деп айтып жүрген қусайсыз. Масийх бөлинди ме? Сизлер ушын атанақ ағашқа Павел шегеленип пе еди? Сизлер Павелдиң аты менен суўға шомылдырылған ба едиңиз? Мен сизлердиң араңыздан Криспус пенен Гаюстан басқа ҳеш кимди суўға шомылдырмағаным ушын Қудайға шүкирлик етемен. Сонлықтан ҳеш ким мениң атым менен суўға шомылдырылдым, деп айта алмайды. Ырас, мен тағы Степанның үйи ишиндегилерди де суўға шомылдырдым. Булардан басқа және кимлерди суўға шомылдырғанымды есиме түсире алмайман. Масийх мени суўға шомылдырыў ушын емес, ал Хош Хабарды жәриялаў ушын жиберди. Масийхтың атанақ ағаштағы өлими әҳмийетин жойтпаўы ушын, мен Хош Хабарды шешенлик пенен жәрияламадым. Масийхтың атанақ ағашы ҳаққында сөзлер набыт болатуғынлар ушын ақмақлық, бирақ қутқарылатуғын бизлер ушын Қудайдың қүдирети. Өйткени Мухаддес Жазыўда Қудай былай деген: «Даналардың даналығын жоқ етемен, Ақыллы адамлардың ақылын босқа шығараман». Олай болса, дана адам қәне? Алым қәне? Ҳәзирги заманның ойшылы қәне? Қудай дүньяның даналығын ақылсызлыққа айландырмады ма? Себеби дүньяның өз ақыл-даналығы менен Қудайды билмеўи Қудайдың даналығы бойынша болды. Сонлықтан Қудай исенген адамларды бизлердиң ақылсыз деп саналған ўазымыз бенен қутқарыўды мақул көрди. Яҳудийлер кәраматлы белгилер көрсетиўимизди талап етеди, греклер ўазымыздан даналық излейди. Бирақ бизлер атанақ ағашқа шегеленген Масийх ҳаққында жәриялап атырмыз. Яҳудийлер ушын бул тосқынлық болады, ал басқа миллетлер ушын ақылсызлық болып көринеди. Қудай тәрепинен таңланғанлар ушын болса, ол я яҳудий болсын, я грек болсын, атанақ ағашқа шегеленген усы Масийх – Қудайдың қүдирети ҳәм Оның даналығы. Өйткени Қудайдың «ақылсызлығы» адамның даналығынан анағурлым үстинирек, Қудайдың «ҳәлсизлиги» адамның күшинен анағурлым қүдиретлирек. Туўысқанларым, Қудай тәрепинен шақырылған ўақтыңызда ким болғаныңызды еске түсирип көриңлер. Адамның көз қарасы бойынша араңызда даналар да, бийликке ийе адамлар да, ақсүйек адамлар да көп емес еди. Бирақ, Қудай даналарды уятқа қалдырыў ушын, дүнья ақылсыз деп санаған адамларды, күшлилерди уятқа қалдырыў ушын, дүнья ҳәлсиз деп санаған адамларды таңлады. Ол және де, дүнья әҳмийетли деп санағанларды арзымас қылыў ушын, дүнья шығысы төмен, пәс ҳәм әҳмийетсиз деп санағанларды таңлады. Қудай буны Өзиниң алдында ҳеш бир адам мақтанбаўы ушын иследи. Бирақ, сизлер өмириңиздиң тийкары болған Қудай себепли, Масийх Ийса менен қарым-қатнасқа ийесиз. Масийх бизлер ушын Қудайдың даналығы болып, бизлерди ақлап, мухаддес қылды ҳәм гүналарымыз ушын төлем төлеп қутқарды. Солай етип, Мухаддес Жазыўда айтылғандай: «Мақтанатуғын адам Жаратқан Ийе менен мақтансын». Туўысқанларым, мен сизлерге барып, Қудайдың сырын жәриялағанымда, шешен сөзлер ямаса артықмаш даналық қолланбадым. Себеби араңызда болған ўақтымда, тек Ийса Масийхқа ҳәм Оның атанақ ағашқа шегелениўине ғана айрықша дыққат аўдарыўға қарар еттим. Мен сизлерге ҳәлсизлик ҳәм қорқыныш пенен қалтырап бардым. Сөйлеген сөзим ҳәм айтқан ўазым исендириўши даналыққа емес, ал Мухаддес Руўхтың Өз қүдирети менен көрсеткен дәлилине тийкарланған еди. Мениң бундағы мақсетим – исенимиңиздиң адамның ақылына емес, ал Қудайдың қүдиретине тийкарланыўы еди. Деген менен, бизлер руўхый жетилискен адамлар арасында дана сөзлер сөйлеймиз. Бирақ бул даналық усы дүньяның ҳәм оның өткинши ҳүкимдарларының даналығы емес. Бизлер Қудайдың жасырын ҳәм сырлы болған даналығы ҳаққында сөз етип атырмыз. Қудай дүньяны жаратпастан бурын оны бизлердиң даңққа ерисиўимиз ушын арнап қойған еди. Бул даналықты усы дүньядағы ҳүкимдарлардың ҳеш бири түсинбеди. Егер түсингенде, уллы Ийемизди атанақ ағашқа шегелемеген болар еди. Мухаддес Жазыўда айтылғандай: «Көз көрип, қулақ еситпеген, Адамның ойына кирип те шықпаған нәрселерди, Қудай Өзин сүйетуғынлар ушын таярлап қойыпты». Бирақ, Қудай буны бизлерге Өзиниң Мухаддес Руўхы арқалы ашып берди. Өйткени Мухаддес Руўх ҳәмме нәрсени, ҳәтте, Қудайдың терең ой-пикирлерин де биледи. Адамның ойларын оның ишиндеги руўхтан басқа ким биле алады? Сол сыяқлы, Қудайдың ой-пикирлерин де Оның Мухаддес Руўхынан басқа ҳеш ким биле алмайды. Қудайдың бизлерге берген мийримли сыйларын билиўимиз ушын, бизлер бул дүньяның руўхын емес, ал Қудайдың Руўхын қабыл еткенбиз. Бизлер бул сыйлар ҳаққында адамның ақылы үйреткен сөзлер менен емес, ал Мухаддес Руўх үйреткен сөзлер менен сөйлеймиз. Яғный, руўхый нәрселерди руўхый сөзлер менен түсиндиремиз. Өз тәбияты бойынша жасайтуғын адам Қудайдың Руўхы беретуғын нәрселерди қабыл етпейди. Себеби ол буларды ақмақлық деп санайды. Оларды тек Мухаддес Руўхтың жәрдеминде түсиниў керек болғанлықтан, ол түсине алмайды. Мухаддес Руўхқа бойсынатуғын адам Мухаддес Руўх тәрепинен берилген ҳәмме нәрсени түсине алады, бирақ оны Мухаддес Руўхқа бойсынбайтуғын адамлар түсине алмайды. «Жаратқан Ийениң ой-пикирлерин ким биле алады? Ким Оған мәсләҳәтши болған?» Бирақ, бизлер Масийхтың ақыл-ойына ийемиз. Туўысқанларым! Мен сизлерге Мухаддес Руўхқа бойсынатуғынларға сөйлегендей сөйлей алмадым. Мен сизлерге гүнакар тәбиятқа бойсынатуғынларға, яғный Масийх пенен болған қатнаста еле гөдеклик дәрежесинде болғанларға сөйлегендей сөйледим. Мен сизлерге күшли аўқат емес, ал сүт бердим. Өйткени сизлер еле күшли аўқатты жеўге әззилик қылатуғын едиңлер. Ҳәтте, ҳәзир де оны жеўге әззилик қыласызлар. Себеби сизлер еле де гүнакар тәбиятыңызға бойсынасызлар. Араңызда қызғаншақлық ҳәм тартыслардың болғаны, сизлердиң гүнакар тәбиятыңызға бойсынып, исенбейтуғын адамлар сыяқлы жасап атырғаныңызды көрсетпей ме? Бириңиз: «Мен Павелге тийислимен», басқа бириңиз: «Мен Аполлосқа тийислимен» десеңиз, сизлер исенбейтуғын адамлар сыяқлы болып қалмайсызлар ма? Олай болса, Аполлос ким? Павел ким? Аполлос ҳәм мен – сизлердиң тек исенимге келиўиңиз ушын қойылған Қудайдың хызметкерлеримиз ғана. Ийемиз ҳәр биримизге хызмет тапсырған. Туқымды мен ектим, Аполлос суўғарды. Бирақ, егинди Қудай өсирди. Солай етип, еккен адам да, суўғарған адам да әҳмийетли емес, ал егинди өсирген Қудай әҳмийетли. Еккен адам менен суўғарған адамның мақсети бир. Олардың ҳәр бири өз мийнетиниң ҳақысын алады. Бизлер Қудай менен бирге мийнет етемиз. Ал сизлер – Қудайдың атызы ҳәм имаратысызлар. Қудайдың өзиме берген мийрими менен, мен уста қурыўшы сыяқлы тийкар салдым. Басқалары усы тийкардың үстине имарат салмақта. Бирақ, ҳәр бир адам қалай салып атырғанына дыққат аўдарсын. Өйткени ҳеш бир адам салынған тийкардан басқа, яғный Ийса Масийхтан басқа бир тийкар сала алмайды. Усы тийкардың үстине адамлар алтыннан, гүмистен, ҳасыл таслардан, ағаштан, қамыстан ямаса сабаннан имарат салады. Деген менен, ҳәр бир адамның ислеген иси ақырзаманда ашылып, отта белгили болады. Себеби ҳәр бир адамның исиниң қандай екенлигин от сынап береди. Кимниң салғаны отқа шыдаса, ол сыйлық алады. Ал шыдамай жанып кетсе, зыян көреди. Оның өзи қутылады, бирақ оттың ишинен қашқандай болып қутылады. Өзлериңиздиң Қудайдың ибадатханасы екениңизди ҳәм Қудайдың Руўхы ишиңизде жасап атырғанын сизлер ҳақыйқаттан да билмейсизлер ме? Егер ким де ким Қудайдың ибадатханасын бузса, оны Қудай урады. Өйткени Қудайдың ибадатханасы – мухаддес ҳәм сол ибадатхана сизлерсиз. Ҳеш бир адам өзин өзи алдамасын. Егер араңыздағы бириңиз өзин бул дүньяның көз қарасы бойынша данаман деп есапласа, Қудай нәзеринде дана болыў ушын, бул дүньяның көз қарасы бойынша «ақылсыз» болсын. Себеби бул дүньяның даналығы Қудай нәзеринде ақылсызлық болады. Мухаддес Жазыўда айтылғандай: «Ол даналарды өзлериниң мәккарлығы арқалы қолға түсиреди». Және де: «Даналардың ой-пикирлериниң пуш екенлигин Жаратқан Ийе биледи», – деп жазылған. Сонлықтан ҳеш бир адам адамлар менен мақтанбасын. Өйткени ҳәммеси сизлерге тийисли: Павел де, Аполлос та, Кифа да, дүнья да, өмир ҳәм өлим де, ҳәзирги ҳәм келешек заман да, ҳәммеси сизлерге тийисли. Сизлер Масийхқа тийислисиз, ал Масийх Қудайға тийисли. Солай етип, адамлар Масийхтың елшилери болған бизлерди Масийхтың хызметшилери ҳәм Қудайдың сырларын аян етиўши хызметкерлер деп есапласын. Ал хызметкерлерден талап етилетуғын ең баслы нәрсе – садықлық. Мени сизлердиң ямаса басқа адамлардың қалай ҳүким етиўи мен ушын әҳмийетли емес. Ҳәтте, мен өзим де өзимди ҳүким етпеймен. Себеби мениң ҳүжданым таза. Бирақ, мен усы себептен ақланбайман. Мени ҳүким ететуғын – Ийемиздиң Өзи. Сонлықтан Ийемиз келиўге дейин, белгиленген ўақыттан бурын ҳеш қандай ҳүким етпеңлер. Ол қараңғылықта жасырылған нәрселерди жақтыға шығарып, адамлардың кеўиллериндеги нийетлерин ашып көрсетеди. Сонда ҳәр бир адам Қудайдан өзине ылайық мақтаў алады. Туўысқанларым! Алдында айтылғанларды түсиниўиңиз ушын, мен өзимди ҳәм Аполлосты мысал етип көрсеттим. Буны мен Мухаддес Жазыўда айтылғанлардан шетке шығып кетпеўди бизлерден үйрениўиңиз ушын ҳәм ҳеш қайсысыңыз бир адамды екинши адамнан жоқары қойып, менменсип кетпеўиңиз ушын иследим. Ҳеш ким сени басқалардан үстин қылып қойған жоқ. Сениң Қудайдан алмаған нәрсең бар ма? Қудайдан ҳәммесин алған болсаң, Оннан алмағандай болып мақтанғаның қалай болғаны? Сизлер енди керекли ҳәмме нәрсемиз бар деп ойлайсызлар. Сизлер байып кетипсизлер, бизлерсиз патшалық етпектесизлер! Қәне енди, сизлер ҳақыйқаттан да, патша болғаныңызда еди, бизлер де сизлер менен бирге патшалық етер едик! Мениң ойымша, Қудай биз елшилерди ең әҳмийетсиз адамлар қылып, ҳәммениң көз алдына шығарды. Бизлер өлимге ҳүким етилген адамлар сыяқлы болғанымыз себепли, периштелер ушын да, адамлар ушын да, яғный пүткил дүнья ушын бир тамаша болдық. Бизлер Масийх ушын ақылсыз болдық, бирақ сизлер Масийх пенен қатнаста болып ақыллы болдыңлар! Бизлер ҳәлсизбиз, бирақ сизлер күшлисиз! Сизлер ҳүрметли адамларсыз, бирақ бизлер иззетсиз адамлармыз! Бизлер усы ўақытқа дейин ашлыққа ҳәм шөлге шыдап келемиз, жалаңашпыз, таяқ жеймиз, үй-жайсыз сергизданбыз. Өз қолларымыз бенен аўыр мийнет ислеймиз. Бизлерге жаман сөз айтқанларға жақсы тилек тилеймиз. Қуўдалансақ, шыдаймыз. Кеўлимизге тийгенде, мүләйимлилик пенен жуўап беремиз. Усы ўақытқа дейин дүньяның сыпырындысы, пүткил адамзаттың тасландысы болдық. Буларды сизлерди уялтыў ушын емес, ал сүйикли балаларым болған сизлерди ақылландырыў ушын жазып атырман. Өйткени Масийхтың жолын үйрететуғын мың-мыңлаған устазыңыз бар болса да, әкеңиз биреў. Масийх Ийса менен қатнаста болыўыңыз ушын, сизлерге Хош Хабарды жәриялаўым арқалы мен сизлердиң әкеңиз болдым. Сол себептен сизлерден өтиниш етемен: меннен өрнек алыңлар. Ийемизге садық болған сүйикли балам Тимофейди усы мақсет пенен сизлерге жибердим. Ҳәмме жерде, исениўшилердиң ҳәр бир жәмәәтинде берген тәлимиме сай болған, мениң Масийх пенен бирге басып өткен жолымды ол сизлердиң есиңизге түсиреди. Мени келмейди деп, араңыздағы базыларыңыз менменсип кетипти. Бирақ, Ийемиз қәлесе, жақын арада сизлерге бараман. Сонда менменсип кеткен сол адамлардың тек сөзлерин емес, ал оларда Қудайдың күши бар ма я жоқ па, соны да сынап көремен. Себеби Қудайдың Патшалығы сөзден емес, ал Қудайдың күшинен ибарат. Сизлер нени қәлейсизлер? Сизлерге таяқ пенен барайын ба ямаса сүйиспеншилик ҳәм мүләйимлилик пенен бе? Сизлердиң араңызда бузықшылық исленип атырғаны ҳаққында анық хабарлар бар. Ҳәтте, Қудайға исенбейтуғынлар арасында да ушыраспайтуғын бузықшылық исленипти: араңыздағы бириңиз әкесиниң ҳаялы, яғный өгей анасы менен жасайтуғын қусайды. Усылай болса да, сизлер менменликке берилип кетипсизлер. Буның орнына қайғырып, усындай ис қылғанды араңыздан қуўып шығарыўыңыз керек емес пе еди? Сонда бул адамның гүнакар тәбияты набыт болып, руўхы Ийемиздиң күни қутқарылыўы ушын оны жәмәәттен қуўып шығарып, шайтанға тапсырың. Сизлердиң мақтанғаныңыз дурыс емес. Азғантай ашытқы пүткил қамырды ашытатуғынын билмейсизлер ме? Сонлықтан сизлер ески ашытқыдан тазаланып, жаңа қамыр болыңлар. Сизлер негизинде ашытқысыз қамырсызлар. Өйткени Масийх, яғный Қутқарылыў байрамына арналған Қозымыз шалынды. Сонлықтан ески ашытқы менен, яғный жаўызлық ҳәм жаманлық пенен емес, ал пәклик ҳәм ҳақыйқатлық пенен, яғный ашытқысыз нан менен байрамлайық. Мен өз хатымда бузықшылық ислейтуғынлар менен қатнас жасамаң, деп сизлерге жазған едим. Деген менен, мен улыўма бул дүньядағы бузық, нәпсиқаў, тонаўшы ямаса бутпараз адамларды нәзерде тутқан жоқпан. Егер олай болғанда, сизлер бул дүньядан шығып кетиўге мәжбүр болар едиңлер! Бирақ, өзин исениўши туўысқаныңызбан деп атап турып, бузық, нәпсиқаў, бутпараз, жалахор, мәскүнем ямаса тонаўшы болған адам менен қатнас жасамаўыңызды, ҳәтте, сондай адам менен бирге аўқат та жемеўиңизди жазған едим. Исениўшилер жәмәәтиниң сыртындағы адамларды ҳүким қылыў мениң жумысым емес. Сизлер исениўшилер жәмәәтиниң ишиндеги адамларды ҳүким қылыўыңыз керек. Ал исениўшилер жәмәәтиниң сыртындағы адамларды Қудайдың Өзи ҳүким қылады. Мухаддес Жазыўда айтылғандай: «Жаман адамды араңыздан қуўып шығарыңлар». Араңыздағы бириңиздиң биреўге даўы болса, мухаддеслер алдында емес, ал қазыханадағы исенбейтуғын адамлар алдында даўласыўға қалай батылы барады? Келешекте мухаддеслердиң дүньяны ҳүким ететуғынын билмейсизлер ме? Егер сизлер дүньяны ҳүким ететуғын болсаңыз, кишкене даўларды шешиў қолыңыздан келмегени ме? Бизлер, ҳәтте, периштелерди де ҳүким етемиз. Солай екен, турмыс ислери не болыпты? Солай болса да, турмыс ислерине байланыслы даўлар пайда болғанда, сизлер исениўшилер жәмәәтинде ҳеш қандай әҳмийетке ийе болмаған қазыханадағы исенбейтуғын адамларды төреши қыласызлар ма? Буларды сизлерди уялтыў ушын айтып атырман. Исениўши туўысқанларының арасындағы даўларды шешетуғын араңызда бирде бир ақыллы адам жоқ болғаны ма? Бирақ туўысқан туўысқанға қарсы даўласады, оның үстине исенбейтуғынлар алдында даўласады! Негизинде, бир-бириңизге қарсы даўыңыздың болыўының өзи сизлер ушын қатты уят нәрсе. Оннан гөре, наҳақлыққа шыдағаныңыз жақсырақ болмас па еди? Тоналғаныңыз жақсырақ болмас па еди? Сизлер оның орнына өзлериңиз наҳақлық ислеп, биреўди тонап атырсыз. Ол да болса, өзиңиздиң туўысқаныңыз. Наҳақлардың Қудайдың Патшалығын мийрас етип алмайтуғынын билмейсизлер ме? Алданбаңлар! Бузықшылық ислеўшилер, бутпаразлар, неке ҳадаллығын бузыўшылар, еркек пенен жынысый қатнас жасайтуғын еркеклер, урылар, нәпсиқаўлар, мәскүнемлер, жалахорлар ҳәм тонаўшылар Қудайдың Патшалығын мийрас етип алмайды. Араңыздағы айырымларыңыз усындай адамлар еди. Бирақ, сизлер Ийемиз Ийса Масийхтың аты менен ҳәм Қудайымыздың Руўхы менен тазаландыңыз, мухаддес болдыңыз ҳәм ақландыңыз. Сизлер: «Не ислесем де ерклимен» дейсизлер, бирақ ҳәмме нәрсе де пайдалы емес. Дурыс, «Мен не ислесем де ерклимен», бирақ ҳеш бир нәрсе де мени қул қылмаўы керек. «Аўқат қарын ушын, ал қарын аўқат ушын жаратылған», – дейсизлер. Деген менен, Қудай екеўин де жоқ қылады. Бирақ, дене бузықшылық ушын емес, ал Ийемиз ушын жаратылған. Ийемиз де денемизге ғамхорлық қылады. Қудай Ийемизди өлимнен тирилтти. Сол сыяқлы, Ол бизлердиң денемизди де Өз қүдирети менен тирилтеди. Денелериңиздиң Масийхтың мүшелери екенлигин билмейсизлер ме? Масийхтың мүшелерин алып, бузық ҳаялдың мүшелери қылыўға бола ма? Ҳеш қашан! Бузық ҳаял менен қосылған адам оның менен бир дене болатуғынын билмейсизлер ме? Себеби Мухаддес Жазыўда: «Екеўи бир дене болады», – делинген-ғо. Бирақ, Ийемиз бенен қосылған адам Оның менен бир руўх болады. Бузықшылықтан аўлақ болыңлар! Адамның ислейтуғын басқа барлық гүналары денесиниң сыртында исленеди. Ал бузықшылық ислеген адам өз денесине қарсы гүна ислейди. Денеңиздиң өзлериңиз Қудайдан алған ҳәм сизлерде жасап атырған Мухаддес Руўхтың ибадатханасы екенлигин билмейсизлер ме? Сизлер өзиңизге тийисли емессиз. Өйткени Қудай бийбаҳа төлем төлеп, сизлерди сатып алды. Сонлықтан да, өз денеңиз бенен Қудайды алғыслаңлар. Енди сизлер жазған нәрселерге келсек: дурыс, еркектиң ҳаялға жақынласпағаны жақсы. Бирақ, бузықшылыққа жол қоймаў ушын, ҳәр бир ер адамның өз ҳаялы ҳәм ҳәр бир ҳаялдың өз күйеўи болсын. Ер адам өз ҳаялына деген, ҳаял да өз күйеўине деген ерли-зайыплылық ўазыйпасын орынласын. Себеби ҳаялдың денеси үстинен ҳаялдың өзи емес, ал күйеўи бийлик етеди. Сол сыяқлы, ер адамның денеси үстинен де ер адамның өзи емес, ал ҳаялы бийлик етеди. Ерли-зайыплылық ўазыйпасын орынлаўда бир-бириңизден бас тартпаңлар. Тек өз ара келискеннен соң, өзлериңизди дуўа етиўге толық бағышлаў ушын ғана ўақытша бөлек болыңлар. Өзиңизди тыя алмағаныңыздан шайтан пайдаланып, сизлерди азғырмаўы ушын кейин және бирге болыңлар. Буны бир буйрық сыпатында емес, ал рухсат сыпатында айтып атырман. Барлық адамлардың мен сыяқлы жалғыз жасаўын қәлеймен. Бирақ, ҳәр бир адамның Қудайдан алған сыйы бар: биреўлер хожалық болып некеде жасайды, екиншилер некесиз жалғыз жасайды. Ҳаялы қайтыс болған еркеклерге ҳәм жесир ҳаялларға айтатуғыным: мен сыяқлы жалғыз жасаса, өзлери ушын жақсы болады. Бирақ, өзлерин тыя алмайтуғын болса, үйленсин ямаса турмысқа шықсын. Өйткени жынысый қәлеўлер себепли күйип-жанғаннан гөре, үйленгени ямаса турмысқа шыққаны жақсырақ. Ал некеде болғанларға мен мынаны буйыраман, анығырағы мен емес, Ийемиз солай буйырған: ҳаял адам күйеўи менен ажыраспасын. Егер ажырасса, я күйеўсиз қалсын, я өз күйеўи менен жарассын. Ер адам да ҳаялы менен ажыраспасын. Ал қалғанларға Ийемиз емес, мен былай деймен: егер бир туўысқанымыздың ҳаялы исениўши болмаса, бирақ оның менен жасаўға ыразы болса, ол ҳаялы менен ажыраспасын. Бир исениўши ҳаялдың да күйеўи исениўши болмаса, бирақ күйеўи оның менен жасаўға ыразы болса, ҳаял күйеўи менен ажыраспасын. Себеби исенбейтуғын күйеў ҳаялы себепли, исенбейтуғын ҳаял да исениўши күйеўи себепли, Қудайдың панасында болады. Олай болмағанда, балаларыңыз қудайсыз болар еди, бирақ енди олар Қудайдың панасында. Бирақ, егер исенбейтуғын адам ажырасқысы келсе, ажырасыўына болады. Бундай жағдайда ер ямаса ҳаял туўысқанымыз сол некеде қалыўға мәжбүр емес. Деген менен, Қудай сизлерди тынышлықта жасаўға шақырды. Ҳәй ҳаял, сен арқалы күйеўиң де қутқарылыўы мүмкин екенлигин билесең-ғо. Ҳәй еркек, сен арқалы ҳаялың да қутқарылыўы мүмкин екенлигин билесең-ғо. Ҳәр бир адам Ийемиздиң ол ушын белгилеген жағдайына бойсынып, Қудай оны қандай жағдайда шақырған болса, сондай болып қалсын. Буны барлық исениўши жәмәәтлерге буйыраман. Егер ким де ким шақырылған ўақытта сүннетли болса, сүннетин жасырмасын. Ким де ким шақырылған ўақытта сүннетсиз болса, сүннет етилмесин. Сүннетли болыў ямаса болмаў әҳмийетли емес. Ал әҳмийетлиси – Қудайдың буйрықларын орынлаў. Ким қандай жағдайда шақырылған болса, сол жағдайда қалсын. Қул болып шақырылдың ба? Қапа болма. Бирақ, азат болыўға мүмкиншилик туўылса, оннан пайдалан! Ийемиз шақырған ўақытта қул болған адам енди Ийемизге тийисли азат адам болады. Сол сыяқлы, азат болып шақырылған адам да Масийхтың қулы болады. Қудай бийбаҳа төлем төлеп, сизлерди сатып алды, сонлықтан адамлардың қулы болмаңлар. Туўысқанларым, ким қандай жағдайда шақырылған болса, Қудай алдында сол жағдайда қалсын. Енди қыз-жигитлерге келсек, Ийемизден оларға байланыслы буйрық алғаным жоқ. Бирақ, Ийемиздиң мийрим-шәпәәтин алған исенимли адам сыпатында мен өз пикиримди айтаман. Мениң ойым бойынша, ҳәзирги қыйыншылықларға байланыслы, адам сол ҳалында қала бергени жақсы. Бир ҳаялға басың байланған ба? Онда ажырасыўға умтылма. Ҳаялсызсаң ба? Онда өзиңе ҳаял излеме. Деген менен, егер үйленсең де гүна ислемейсең. Егер қыз да турмысқа шықса, гүна ислеген болмайды. Бирақ, турмыс қурғанлар өмирде қыйыншылық көреди. Мен сизлерди усы қыйыншылықлардан сақлаўды қәлеймен. Туўысқанларым, сизлерге мынаны айтыўды қәлеймен: ўақыт қысқа. Буннан былай, ҳаялы болғанлар ҳаялы жоқтай болсын. Жылап атырғанлар жыламайтуғындай, қуўанып атырғанлар қуўанбайтуғындай, сатып алып атырғанлар ийелик етпейтуғындай, дүньядағы затларды пайдаланып атырғанлар пайдаланбайтуғындай болсын. Өйткени бул дүнья өткинши. Мен сизлердиң ғам-тәшиўишсиз болғаныңызды қәлеймен. Үйленбеген еркек Ийемизге қалай жағынсам екен деп, Ийемиздиң ислери ҳаққында ойлайды. Бирақ, үйленген еркек ҳаялыма қалай жағынсам екен деп, дүньяның ислери ҳаққында ойлайды. Сол себептен ол алағада болып жүреди. Күйеўсиз ҳаял ямаса турмысқа шықпаған қыз денеси менен ҳәм руўхый жақтан мухаддес болыў ушын, Ийемиздиң ислери ҳаққында ойлайды. Бирақ, турмысқа шыққан ҳаял күйеўиме қалай жағынсам екен деп, дүньяның ислери ҳаққында ойлайды. Мен буны мойныңызға буғаў салыў ушын емес, ал сизлердиң пайдаңыз ушын айтып атырман. Сизлердиң ҳеш нәрсеге алаң болмай, Ийемизге өзлериңизди толық бағышлаўыңызды ҳәм ылайықлы түрде жасаўыңызды қәлеймен. Егер жигит ҳәўес отына шыдап, өзине аталған қызына үйлениўден өзин услайман, деп болып, үйлениўди шешсе, онда ол үйленсин, бул гүна емес. Бирақ ол үйленбеўди жүрегинде шешкен болса, бул мәселеде мүтәжлиги болмай, өзине еркинликти таңлап, қатаң шешимге келген болса, онда жақсы ис қылған болады. Солай етип, атастырылған қызына үйленсе, жақсы ис қылған болады. Үйленбесе, оннан да жақсы ис қылған болады. Ҳаял күйеўи тири ўақтында басы байлаўлы болады. Күйеўи өлсе, ҳаял қәлеген адамына турмысқа шығыўға ерки бар. Тек ол адам Ийемизге тийисли болсын. Бирақ, ҳаял жесир болып қала берсе бахытлырақ болады. Бул мениң пикирим ҳәм менде де Қудайдың Руўхы бар деп ойлайман. Енди бутларға берилген қурбанлықтың гөшине тоқтайық. Дурыс, ҳәммемиз де билимли екенлигимизди билемиз. Деген менен, билим адамды менмен қылады, ал сүйиспеншилик адамды жигерлендиреди. Адам бир нәрсени билемен деп ойласа, ол еле билиўи керек нәрсени билмегени болады. Бирақ, Қудайды сүйген адамды Қудай биледи. Ал, бутларға берилген қурбанлық гөшин жеўге келсек, негизинде буттың дүньяда ҳеш қандай әҳмийетке ийе емес екенин ҳәм тек ғана жалғыз Қудай бар екенин билемиз. Адамлардың ойы бойынша жерде де, аспанда да «қудай» деп аталатуғынлар бар. Олар шынында да, көп «қудайлар» ҳәм «ийелер» бар деп есаплайды. Бирақ, бизлер ушын тек жалғыз ғана Қудай Әкемиз бар. Ол ҳәмме нәрсениң тийкары ҳәм бизлер Ол ушын жасап атырмыз. Және де, бизлердиң тек жалғыз ғана Ийемиз – Ийса Масийх бар. Ҳәмме нәрсе Ол арқалы жаратылған, бизлер де Ол себепли жасап атырмыз. Деген менен, исениўшилердиң ҳәммеси де усындай билимге ийе емес. Олардың айырымлары бул гөшти жегенде, өзлериниң бурынғы бутпаразлық әдети бойынша, елеге дейин оны бутқа берилген қурбанлықтың гөши деп есаплайды. Сонлықтан олардың ҳүжданы қыйналып, өзлерин ипласландық деп ойлайды. Аўқат бизлерди Қудайға жақынластырмайды, Жемесек те, ҳеш нәрсе жойтпаймыз, жесек те, ҳеш нәрсе арттырмаймыз. Бирақ, абайлы болыңлар, бул азатлығыңыз исеними ҳәлсизлердиң азғырылыўына себеп болмасын. Егер исеними ҳәлсиз болған адам билимге ийе болған сениң бутханада аўқат жеп отырғаныңды көрсе, онда да бутларға берилген қурбанлықтың гөшин жеўге қәлеў туўылмай ма? Солай етип, сениң билимиң себепли, бул исеними ҳәлсиз туўысқаның набыт болады. Бирақ, Масийх ол ушын да қурбан болған. Сизлер усы тәризде туўысқанларыңызға қарсы гүна ислеўиңиз арқалы ҳәм олардың қыйналып атырған ҳүжданын азапқа түсириўиңиз арқалы Масийхқа қарсы гүна ислеген боласызлар. Сонлықтан мениң жеп атырған нәрсем туўысқанымның азғырылыўына себеп болатуғын болса, мен туўысқанымды азғырмаў ушын, ҳеш қашан гөш жемеймен. Мен азат адам емеспен бе? Мен елши емеспен бе? Мен Ийемиз Ийсаны көрмедим бе? Мениң Ийемиз ушын ислеген мийнетимниң жемиси сизлер емессиз бе? Мени басқалар елши деп санамаса да, сизлер мени елши деп санаўыңыз тийис! Өйткени сизлер – мениң Ийемиздиң елшиси екенлигимниң дәлилисизлер. Мени сынға алып атырғанлардан өзимди былай қорғайман: сизлерге қылған хызметимиз ушын, сизлердиң есабыңыздан ишип-жеўимизге ҳақымыз бар. Басқа елшилер сыяқлы, Ийемиздиң туўысқанлары ҳәм Кифа сыяқлы, бизлер де қасымызға исениўши ҳаялымызды ертип жүриўге ҳақымыз бар. Басқа елшилер сыяқлы, мен ҳәм Барнаба да күн көриў ушын мийнет етпеў ҳуқықына ийемиз. Ким өз есабынан әскерлик қылады? Ким бағ отырғызып, мийўесин жемейди? Ким сүриўди бағып, сүриўдеги малдың сүтинен ишпейди? Мен буларды тек адамлардың пикири бойынша айтып атырған жоқпан. Муўсаның Нызамында да анық усылар ҳаққында айтылған жоқ па? Онда: «Түйек айдап атырған өгиздиң аўзын байлап қоймаңлар», – деп жазылған-ғо. Қудай тек өгизлерди қайғырады ма? Қудайдың хызметкерлери болған бизлер ушын айтып атырған жоқ па? Аўа, әлбетте, бул бизлер ушын жазылған. Мысалы: жерди сүрген адам да, түйек айдаған адам да өз үлесин алыўдан үмит етип, мийнет ислейди. Араңызда руўхый туқым егип, сизлерден дүньяға тийисли затларды орып алғанымыз орынсыз ба? Басқалар сизлерден усы затларды алыў ҳуқықына ийе болса, бизлер олардан да көбирек ҳуқыққа ийемиз. Бирақ, бизлер усы ҳуқықымыздан пайдаланған жоқпыз. Масийхтың Хош Хабарына тосқынлық жасамайық деп, бизлер ҳәмме нәрсеге шыдап атырмыз. Хабарыңыз бар, Ибадатханада хызмет ететуғынлар Ибадатханадан аўқат алып жейди. Сизлерге мәлим, қурбанлық орын әтирапында хызмет ететуғынлар да қурбан етилген нәрселерден өз үлесин алады. Сол сыяқлы, Ийемиз де Хош Хабарды жәриялаўшылар усы хызмети арқалы күн көрсин деп буйырған. Бирақ, мен бул ҳуқықларымды ҳеш қашан қолланған емеспен. Маған усындай қылынсын, деп те жазып атырған жоқпан. Бундай ислегенимнен гөре, өлгеним абзалырақ. Мени усы мақтанышымнан айырыўға ҳеш кимге жол қоймайман! Деген менен, Хош Хабарды жәриялап атырғаным себепли мақтаныўға ҳақым жоқ. Себеби бул – мениң миннетли ўазыйпам. Хош Хабарды жәрияламасам, мен ҳәсирет шегемен! Егер мен Хош Хабарды өз ықтыярым менен жәриялап атырған болсам, онда мийнетимниң ҳақысын аламан. Бирақ егер мен оны өз ықтыярым менен емес, ал исенип тапсырылған миннетли ўазыйпам сыпатында орынлап атырған болсам, онда мениң мийнет ҳақым қандай болады? Хош Хабарды жәриялағанымда ҳуқықларымнан пайдаланбай, оны ешейин жәриялаўым – мениң мийнет ҳақым болады. Мен азат адамман, ҳеш кимниң қулы емеспен. Бирақ, көп адамларды Масийхқа алып келиў ушын, ҳәммениң қулы болдым. Яҳудийлерди Масийхқа алып келиў ушын, мен яҳудийлерге яҳудий сыяқлы болдым. Муўсаның Нызамының қол астында болғанларды Масийхқа алып келиў ушын, өзим Нызамның қол астында болмасам да, мен оларға Нызамның қол астындағы адам сыяқлы болдым. Нызамға жат болған басқа миллетлерди Масийхқа алып келиў ушын, мен оларға Нызамға жат адамдай болдым. Бирақ, мен Қудайдың Нызамына жат адам емеспен, өйткени мен Масийхтың Нызамының қол астындаман. Исеними күшсизлердиң Масийх пенен байланысын беккем қылыў ушын, мен олардың бири сыяқлы болдым. Ҳеш болмаса айырым адамларды болса да қутқарыў ушын, мен ҳәммеге ҳәмме нәрсе болдым. Хош Хабар арқалы келетуғын берекеттен үлес алайын деп, мен булардың ҳәммесин Хош Хабар ушын ислеп атырман. Жарысқа қатнасатуғынлардың ҳәммеси жуўырғаны менен, тек бир адам ғана сыйлық алатуғынын билмейсизлер ме? Сизлер де сыйлық алыўыңыз ушын солай жуўырыңлар. Жарысқа қатнасатуғынлардың ҳәммеси өзлерин барлық нәрседен тыяды. Олар буны өткинши тажды алыў ушын ислейди. Ал бизлер мәңгилик тажды алыў ушын ҳәрекет етемиз. Сонлықтан мен мақсетсиз жуўырған адам сыяқлы жуўырмайман. Жудырығымды бийкарға силтеп, ҳаўаны урған адам сыяқлы болмайман. Ал, басқаларға Хош Хабарды жәриялап, өзим ылайықсыз адам болып қалмаўым ушын, өзимди тыйып, денемди бағындырып атырман. Туўысқанларым! Сизлердиң мынадан хабарсыз қалыўыңызды қәлемеймен: Қудай бизлердиң, яғный яҳудийлердиң ата-бабаларының ҳәммесин булттың жетелеўи менен жүргизип, олардың барлығын теңизден кесип өткизди. Олардың ҳәммеси булт астында ҳәм теңизде суўға шомылдырыў рәсиминен өткендей болып, Муўсаның изине ериўшилер болды. Ҳәммеси Қудай кәраматлы жол менен берген бирдей аўқатты жеди. Және де, олардың ҳәммеси Қудай кәраматлы жол менен берген бирдей суўды ишти. Себеби олар өзлери менен бирге болған кәраматлы жартастан суў ишкен еди. Бул жартас – Масийх еди. Деген менен, олардың көбисине Қудайдың кеўли толмағанлықтан, сүйеклери шөлде қалды. Израиллылар сыяқлы жаман нәрселерди қәлемесин деп, бул ўақыялар бизлерге сабақ болыўы ушын жүз берди. Олардың айырымлары сыяқлы бутпараз болмаңлар. Өйткени Мухаддес Жазыўда былай деп айтылған: «Халық ишип-жеў ушын отырды ҳәм кейин орынларынан турып, ойынға түсти». Олардың айырымлары сыяқлы бузықшылық ислемейик. Усылай ислеп, бир күнниң ишинде жигирма үш мың адам набыт болды. Олардың базылары сыяқлы Ийемизди сынамайық. Усылай ислегенлерди жылан шағып өлтирген еди. Олардың айырымлары сыяқлы налымаңлар. Усылай ислегенлерди набыт қылыўшы периште өлтирген еди. Олардың басынан кешкен бул ўақыялар басқаларға сабақ болыўы ушын жүз берди ҳәм соңғы заманларда жасап атырған бизлерге ескертиў болыўы ушын жазылды. Сонлықтан исенимде беккем турман деп есаплайтуғын адам усындай гүналарды ислеўден сақ болсын! Сизлердиң басыңызға ҳәмме адамлардың басына түсетуғын сынақлардан басқа сынақлар түскен жоқ. Қудай садық, Ол күшиңизден артық сынақларға түсиўиңизге жол қоймайды. Сынақларға шыдаўыңыз ушын, Ол сынақлар менен бирликте олардан шығыў жолын да береди. Сонлықтан сүйикли туўысқанларым, бутпаразлықтан қашыңлар! Мен сизлерге ақыллы адамларға сөйлегендей, сөйлеп атырман. Сөзлеримди өзлериңиз ақылға салып көриңлер. Бизлер шүкирлик билдирип ишетуғын жарылқаў кесеси арқалы Масийхтың қанына шериклес болмаймыз ба? Сындырып жеген нанымыз арқалы да Масийхтың денесине шериклес болмаймыз ба? Нан бир болғанлықтан, бизлер көп болсақ та, бир денемиз. Себеби ҳәммемиз бир нанды бөлисемиз. Израил халқына қараңлар: қурбанлыққа берилгенлерди жеген адамлар қурбанлық орындағы хызметке шериклес болмай ма? Енди мен не демекшимен? Бутқа шалынған қурбанлық айрықша ма? Буттың қандай да бир әҳмийети бар ма? Яқ, олай емес! Мениң айтатуғыным мынаў: бутқа табыныўшылар қурбанлықларын Қудайға емес, ал жинлерге береди. Мен сизлердиң жинлерге шериклес болыўыңызды қәлемеймен. Сизлер ҳәм Ийемиздиң кесесинен, ҳәм жинлердиң кесесинен ише алмайсызлар. Және де, ҳәм Ийемиздиң дастурханына, ҳәм жинлердиң дастурханына шерик бола алмайсызлар. Ийемизди қызғандырыўға қалай батылымыз барады? Бизлер не, Оннан күшлимиз бе? Сизлер: «Не ислесем де ерклимен», – дейсизлер, бирақ ҳәмме нәрсе де пайдалы емес. «Не ислесем де ерклимен», – дейсизлер, бирақ ҳәмме нәрсе де исенимди жетилистирмейди. Ҳәр бир адам өзиниң емес, ал басқалардың пайдасын гөзлесин. Ҳүжданыңыздың тыныш болыўы ушын, базарда сатылатуғын ҳәр қандай гөштиң қандай гөш екенин сорамастан жеңлер. Өйткени: «Жер жүзи ҳәм жер жүзиндеги пүткил барлық Жаратқан Ийеге тийисли». Егер исениўши емес бир адам сени аўқатқа шақырса ҳәм сен де барыўды қәлесең, ҳүжданыңның тыныш болыўы ушын, алдыңа қойылған ҳәр бир нәрсени сорамастан же. Бирақ, биреў саған: «Бул бутқа берилген қурбанлықтың гөши» десе, айтқан адамның ҳүрмети ушын ҳәм оның ҳүжданы ушын аўқатты жеме. Мен ҳүждан деп, сениң емес, ал басқа адамның ҳүжданын нәзерде тутып атырман. Себеби неге мениң азатлығымды басқа биреўдиң ҳүжданы ҳүким етиўи керек? Егер мен аўқатты шүкирлик пенен қабыл етсем, мен неге шүкирлик етип жеген аўқатым себепли айыпланыўым керек? Солай етип, жесеңиз де, ишсеңиз де, не нәрсени ислесеңиз де, ҳәмме нәрсени Қудайдың даңққа бөлениўи ушын ислеңлер. Яҳудийлердиң де, греклердиң де, Қудайдың жәмәәтлериниң де азғырылыўына себеп болмаңлар. Мен де өзимниң пайдамды емес, ал көплердиң қутқарылыўы ушын олардың пайдасын гөзлеп, ҳәр бир исте ҳәр бир адамның кеўлинен шығыўға тырысып атырман. Мениң Масийхтан өрнек алғаным сыяқлы, сизлер де меннен өрнек алыңлар. Мени ҳәр бир исте ядыңызға түсирип, мен сизлерге үйреткен дәстүрлер бойынша ис тутып атырғаныңыз ушын сизлерди мақтайман. Бирақ, мен мына нәрсени де билиўиңизди қәлеймен: ҳәр бир ер адамның басы Масийх, ҳаялдың басы күйеўи, ал Масийхтың басы Қудай. Жәмәәт жыйналысында басын жаўып дуўа еткен ямаса пайғамбаршылық қылған ҳәр бир ер адам өз басы болған Масийхты бийабырай қылады. Ал, басын жаўмай дуўа еткен ямаса пайғамбаршылық қылған ҳәр бир ҳаял өз басы болған күйеўин бийабырай қылады. Бундай ҳаялдың шашын алдырып таслаған ҳаялдан парқы болмайды. Егер ҳаял басын жапқысы келмесе, шашын кестиргени жақсы. Бирақ, ҳаял шашын кестириўди ямаса алдырыўды айып деп билсе, басын жабыўы керек. Ер адам басын жаппасын. Өйткени ер адам Қудайға уқсатып жаратылған ҳәм Оның даңқын көрсетеди. Ал ҳаял ер адамның даңқын көрсетеди. Себеби ер адам ҳаялдан емес, ал ҳаял ер адамнан жаратылды. Ер адам ҳаял ушын емес, ал ҳаял ер адам ушын жаратылды. Сонлықтан да периштелер себепли, ҳаял өзиниң бийлик астында екенин көрсетиў ушын басын жабыўы керек. Деген менен, Ийемизге тийисли адамлардың өмиринде ҳаял ер адамнан, ер адам ҳаялдан ғәрезли. Өйткени ҳаял ер адамнан жаратылғаны сыяқлы, ер адам да ҳаялдан туўылады. Бирақ, ҳәммесин Қудай жаратқан. Өзлериңиз ақыл жуўыртып көриңлер: ҳаялдың Қудайға басын жаппай дуўа етиўи әдепке жата ма? Тәбияттың өзи узын шаш ер адам ушын уят екенин, бирақ ҳаял ушын абырай екенин үйретпей ме? Себеби узын шаш ҳаялдың басын жабыўы кереклигин көрсетеди. Бул ҳаққында тартысыўды қәлейтуғын адам бар болса, ол билсин, бизлерде де, Қудайдың жәмәәтлеринде де буннан басқа әдет жоқ. Енди мына жол-жорықты берип атырып, сизлерди мақтамайман, өйткени жыйналысларыңыздың пайдасынан гөре, зыяны көп. Бириншиден, жәмәәтте жыйналғаныңызда араңызда бөлиниўлер бар екенин еситип атырман. Буған жарым-жарты болса да исенемен. Себеби, әлбетте, дурыс пикир жүргизиўшилер анықланыўы ушын, араңызда ҳәр түрли пикир жүргизиўши топарлар болыўы тийис. Сизлер бөлинип турып, Ийемизди еслеў кешесин өткизиў ушын бирге жыйналсаңыз, бул шын мәнисиндеги Ийемизди еслеў кешеси болмайды. Өйткени ҳәр ким өзиниң аўқатын басқалардан бурын жеўге асыққанлықтан, биреў аш қалады, биреў мәс болады. Сизлердиң ишип-жеўиңиз ушын үйлериңиз жоқ па? Қудайдың жәмәәтин писент етпей, жоқшылықта жасайтуғынларды уялтқыңыз келе ме? Сизлерге не деймен? Сизлерди мақтайын ба? Яқ, бул ушын мақтамайман! Сизлерге тапсырған мына жол-жорығымды мен Ийемизден алдым: қолға услап берилетуғын күни түнде Ийемиз Ийса қолына нанды алды да, шүкирлик билдирди ҳәм нанды сындырып, былай деди: «Бул – сизлер ушын берилетуғын Мениң денем. Мени еслеп турыўыңыз ушын, усылай ислеп турыңлар». Сол сыяқлы, кешки аўқаттан соң кесени алып былай деди: «Бул кесе – Мениң қаным менен бекитилетуғын жаңа келисим. Оны ҳәр ишкениңизде Мени еслеп турыўыңыз ушын, усылай ислеп турыңлар». Себеби бул наннан ҳәр жегениңизде ҳәм бул кеседен ҳәр ишкениңизде, Ийемиз қайта келиўге дейин Оның өлими ҳаққында жәриялаған боласызлар. Сонлықтан ким де ким ылайықсыз түрде Ийемиздиң бул нанын жеп, кесесинен ишсе, Ийемиздиң денесине ҳәм Оның қанына қарсы гүна ислеген болады. Ҳәр бир адам өзин тексерип көрсин, соңынан нанды жеп, кеседен ишсин. Өйткени ким де ким Ийемиздиң денесин писент етпей, ылайықсыз түрде нанды жеп, кеседен ишсе, өз-өзин Қудайдың ҳүкимине дуўшар қылған болады. Сол себептен араңыздағы көплериңиз ҳәлсиз ҳәм аўырыўсыз, өлип қалған адамлар да көп болды. Егер бизлер өз-өзимизди тексерип көргенимизде, Қудай тәрепинен ҳүким етилмеген болар едик. Бирақ, дүнья менен бирге ҳүким етилмеўимиз ушын, Ийемиз бизлерди жазалап, тәрбиялайды. Солай етип, туўысқанларым, бир жерге жыйналғаныңызда ҳәм аўқатланғаныңызда, бир-бириңизди күтиңлер. Егер ким де ким аш болса, үйинде аўқатланып келсин. Сонда жыйналысыңыз Қудайдың ҳүкимине ушырамайды. Басқа мәселелерге келсек, олар бойынша өзим барғанымда жол-жорық беремен. Енди руўхый сыйларға келсек, туўысқанларым, сизлердиң бул ҳаққында хабарсыз қалыўыңызды қәлемеймен. Сизлерге мәлим, бутпараз болған ўақтыңызда биреў мойныңызға жип салып сүйрегендей болып, тилсиз бутларға табынатуғын едиңлер. Сонлықтан мына нәрсени билиўиңизди қәлеймен: Қудайдың Руўхының басқарыўында сөйлейтуғын ҳеш бир адам: «Ийсаға нәлет жаўсын», – деп айтпайды. Және де, тек Мухаддес Руўх басқаратуғын адам ғана: «Ийса – мениң Ийем», – деп айта алады. Ҳәр қыйлы руўхый сыйлар бар, бирақ оларды беретуғын Мухаддес Руўх биреў. Ҳәр түрли хызметлер бар, бирақ бизлер хызмет ететуғын Ийемиз жалғыз. Ҳәр қыйлы ис-ҳәрекетлер бар, бирақ барлық исениўши адамлардың ҳәр бир исинде ҳәрекет етиўши Қудай жалғыз. Пүткил исениўшилер жәмәәтиниң пайдасы ушын, Мухаддес Руўх ҳәр бир исениўшиге Өз сыйын береди. Мухаддес Руўх биреўге ақыл-даналық сөзлерин, биреўге билим сөзлерин, сол Мухаддес Руўх биреўге айрықша исеним, биреўге аўырыўларға шыпа бериў сыйын, биреўге кәраматлар көрсетиў күшин береди. Және де, сол Мухаддес Руўх биреўге пайғамбаршылық айтыў, биреўге руўхларды айырып билиў, биреўге руўхый тиллерде сөйлеў, биреўге руўхый тиллерди түсиндириў сыйын береди. Булардың ҳәммесин иске асырыўшы бир нәрсе ҳәм анық сол Мухаддес Руўх. Мухаддес Руўх бул сыйларды Өз қәлеўи бойынша ҳәр кимге бөлип береди. Адамның денеси биреў болғаны менен, денениң көп мүшелери бар ҳәм мүшелер көп болса да, олар бир денени қурайды. Масийхтың денеси болған исениўшилер жәмәәти де сондай. Себеби бизлер ким болыўымызға қарамай, яҳудий болсақ та, грек болсақ та, қул ямаса азат адам болсақ та, ҳәммемиз Масийхтың денеси болыўымыз ушын, бир Мухаддес Руўх тәрепинен шомылдырылдық. Қудай бизлердиң ҳәммемизге бир Мухаддес Руўхты берди. Дене бир емес, ал көп мүшелерге ийе. Егер аяқ: «Мен қол болмағаным ушын, денеге тийисли емеспен», – десе де, ол денеге тийисли емес болып қалмайды. Егер қулақ: «Көз болмағаным ушын, денеге тийисли емеспен», – десе де, ол денеге тийисли емес болып қалмайды. Егер пүткил дене көз болса, онда қалай еситиўге болады? Егер пүткил дене қулақ болса, онда қалай ийис сезиўге болады? Сонлықтан Қудай ҳәр бир мүшени денеге Өз қәлеўи бойынша жайластырып қойыпты. Егер мүшелердиң ҳәммеси бирдей болғанда, онда дене қаяқта болар еди? Ал ҳақыйқатында, мүшелер көп болса да, дене биреў. Көз қолға: «Сениң маған керегиң жоқ!» ямаса бас та аяқларға: «Сизлер маған керек емессиз!» – дей алмайды. Керисинше, денениң ҳәлсизирек көринген мүшелери анағурлым әҳмийетлирек болады. Денениң итибарсызырақ деп саналған мүшелерине көбирек ғамхорлық көрсетемиз. Көриксиз мүшелеримизге көбирек сән беремиз. Ал көрикли мүшелеримиз буған мүтәж емес. Солай етип, Қудай әҳмийетсиз болған мүшелеримизге әҳмийет берип, денемиздиң бирлигин сақлады. Буны Ол денеде бөлиниў болмасын, ал мүшелер бир-бирине ғамхорлық көрсетсин деп иследи. Егер бир мүше азап шексе, пүткил мүшелер бирликте азап шегеди. Бир мүше мәртебеге ериссе, пүткил мүшелер бирликте қуўанады. Солай етип, сизлер бирликте Масийхтың денесисиз, ал ҳәр бириңиз өз алдыңызға усы денениң мүшелерисиз. Қудай исениўшилер жәмәәтинде бириншиден елшилерди, екиншиден пайғамбарларды, үшиншиден муғаллимлерди, соңынан кәрамат көрсететуғынларды, аўырыўларға шыпа беретуғын сыйға ийе болғанларды, басқаларға жәрдем бериўшилерди, жақсы шөлкемлестириўшилерди ҳәм руўхый тиллерде сөйлейтуғынларды тайынлады. Ҳәммеси елши ме? Ҳәммеси пайғамбар ма? Ҳәммеси муғаллим бе? Ҳәммеси кәрамат көрсетиўши ме? Ҳәммеси аўырыўларға шыпа беретуғын сыйға ийе ме? Ҳәммеси руўхый тиллерде сөйлей ме? Ҳәммеси руўхый тиллерди түсиндире ме? Яқ, олай емес! Бирақ, сизлер уллырақ сыйларды алыўға умтылыңлар. Енди мен сизлерге ең жақсы жолды көрсетемен. Егер мен адамлардың ҳәм периштелердиң тиллеринде сөйлесем де, бирақ сүйиспеншилигим болмаса, онда мениң шыңғырлаған мыстан ҳәм даңғырлаған дәптен парқым болмай қалады. Егер мен пайғамбаршылық қүдиретине ийе болсам, пүткил сырларды билсем ҳәм ҳәр түрли билимге ийе болсам, ҳәтте, таўларды көширетуғын күшли исенимим болса да, бирақ сүйиспеншилигим болмаса, онда мен ҳеш нәрсе емеспен. Егер мен пүткил мал-мүлкимди жарлыларға үлестирип берсем, ҳәтте, өзимди қурбан етип, денемди отқа жағыўға тапсырсам да, бирақ сүйиспеншилигим болмаса, буннан маған ҳеш қандай пайда жоқ. Сүйиспеншилик сабырлы ҳәм мийримли. Сүйиспеншилик қызғанбайды, мақтанбайды, менменлик қылмайды. Сүйиспеншилик қопаллық ислемейди, өз пайдасын гөзлемейди, тез ашыўланбайды, кек сақламайды. Сүйиспеншилик наҳақлыққа қуўанбайды, ал ҳақыйқатлыққа қуўанады. Сүйиспеншилик ҳәмме нәрсени көтереди, ҳәмме ўақытта исенеди, ҳәмме ўақытта үмит етеди, ҳәммесине шыдайды. Сүйиспеншилик ҳеш қашан таўысылып қалмайды. Бирақ, пайғамбаршылықлар жоқ болады, руўхый тиллерде сөйлеў сыйы тоқтап қалады, билим де жоқ болады. Өйткени бизлердиң билимимиз де, пайғамбаршылықларымыз да еле толық емес. Бирақ, минсиз болған толық нәрсе келгенде, толық емес нәрсе жоқ болады. Мен бала болған ўақтымда бала сыяқлы сөйлейтуғын, бала сыяқлы пикир жүргизетуғын ҳәм бала сыяқлы түсинетуғын едим. Ал ересек адам болғанымда, мен балаға тән қәсийетлерди тасладым. Ҳәзир бизлер ҳәммесин гүңгирт айнада көргендей гүмилжи көрип турмыз. Бирақ ақырғы ўақыт келгенде, жүзбе-жүз көремиз. Ҳәзир мен толық билимге ийе емеспен, бирақ ақырғы ўақыт келгенде, Қудай мени толық билгендей, мен де Оны толық билетуғын боламан. Солай етип, мына үш нәрсе мәңгиге қалады: исеним, үмит ҳәм сүйиспеншилик. Бирақ, булардың ең баслысы – сүйиспеншилик. Сүйиспеншилик пенен жасаўға умтылыңлар ҳәм руўхый сыйларды, әсиресе пайғамбаршылық айтыў сыйын алыўға тырысыңлар. Себеби руўхый тилде сөйлеген адам адамларға емес, ал Қудайға сөйлейди. Оны ҳеш ким түсинбейди. Ол Мухаддес Руўхтың басқарыўында сырларды айтады. Ал пайғамбаршылық айтқан адам адамларды беккемлеў, жубатыў ҳәм руўхландырыў ушын сөйлейди. Руўхый тилде сөйлеген адам өзин өзи беккемлейди. Ал, пайғамбаршылық айтқан адам исениўшилер жәмәәтин беккемлейди. Мен сизлердиң ҳәммеңиздиң руўхый тиллерде сөйлеўиңизди қәлеймен. Бирақ оннан гөре, пайғамбаршылық айтыўыңызды көбирек қәлеймен. Руўхый тиллер исениўшилер жәмәәтиниң беккемлениўи ушын түсиндирилмесе, онда пайғамбаршылық айтыўшы руўхый тиллерде сөйлеген адамнан артығырақ. Солай етип, туўысқанларым, мен сизлерге барып руўхый тиллерде сөйлесем, бирақ сизлерге я Қудайдың аянын, я пайғамбаршылық сөзин түсиндирмесем, я билим я тәлим бермесем, онда мениң сизлерге қандай пайдам тийеди? Сырнай ямаса арфа сыяқлы, сес шығаратуғын жансыз нәрселер де анық сес шығармаса, сырнай ямаса арфаның не шерткенин ким түсинеди? Егер кәрнай урыстың басланғанын жәриялап, анық сес шығармаса, ким урысқа таярланады? Сол сыяқлы, сизлер де руўхый тилде сөйлеп, түсиниксиз сөзлерди айтсаңыз, сөйлеген сөзиңизди ким түсинеди? Сизлер қуры далаға сөйлегендей боласызлар! Дүньяда түрли-түрли тиллер бар ҳәм олардың ҳәр бир сөзи өз мәнисине ийе. Деген менен, егер мен өзиме айтылған сөзди түсинбесем, сөйлеп турған адам ушын мен жат жерли адам боламан, сөйлеп турған адам да мен ушын жат жерли адам болады. Сол себептен сизлер руўхый сыйларды алыўға умтылғаныңызда, исениўшилер жәмәәтин беккемлейтуғын сыйларды көбирек алыўға тырысыңлар. Сонлықтан ким де ким руўхый тилде сөйлейтуғын болса, ол өзиниң айтқанларын түсиндире алыўы ушын дуўа етсин. Өйткени мен руўхый тилде дуўа етсем, руўхым дуўа етеди, бирақ мен буны сана-сезимим менен түсинбеймен. Олай болса, мен не ислеўим керек? Мен руўхым менен де, сана-сезимим менен де дуўа етиўим керек. Руўхым менен алғыс-мақтаў қосығын айтсам, сана-сезимим менен де алғыс-мақтаў қосығын айтыўым керек. Егер сен тек руўхың менен шүкирлик билдирсең, сол жерде турған түсинбейтуғын адам сениң билдирген шүкирлигиңе қалай «аўмийин» дейди? Дурыс, сениң шүкирлик билдиргениң жақсы, бирақ бул арқалы басқа адам руўхый азық алмайды. Қудайға шүкир, мен ҳәммеңизден гөре, руўхый тиллерде көбирек сөйлеймен. Деген менен, исениўшилер жәмәәтинде руўхый тилде он мың сөз айтқанымнан гөре, басқаларға тәлим бериўим ушын түсиникли бес сөз айтқаным абзалырақ. Туўысқанларым, ақыл-ойыңыз бенен баладай болмаңлар. Жаманлық ислеўде гөдек сыяқлы, ал ақыл-ойыңыз бенен ересек адам сыяқлы болыңлар. Мухаддес Жазыўда былай делинген: «Жаратқан Ийе былай дейди: „Жат тиллерде сөйлегенлер арқалы, Жат адамлардың аўызлары арқалы бул халыққа сөйлеймен. Олар сонда да Мени тыңламайды“». Солай етип, руўхый тиллерде сөйлеў исениўшилер ушын емес, ал исенбейтуғын адамлар ушын берилген белги болады. Ал пайғамбаршылық исенбейтуғын адамлар ушын емес, исениўшилер ушын берилген белги болады. Егер пүткил исениўшилер жәмәәти бир жерге жыйналып, ҳәммеси бирликте руўхый тиллерде сөйлесе, бул руўхый сыйға ийе емес ямаса исениўши емес адамлар сол жерге келсе: «Сизлер ақылдан азыпсыз!» – демей ме? Бирақ, ҳәмме пайғамбаршылық қылғанда, исениўши емес ямаса бул руўхый сыйды түсинбейтуғын бир адам сол жерге келсе, еситкен ҳәр бир сөзи оның гүнакар екенлигин ашып береди ҳәм ҳүким етеди. Солай етип, оның жүрегиндеги жасырын нәрселер ашылып қалады ҳәм ол жерге жығылып: «Қудай ҳақыйқаттан да, сизлердиң араңызда екен!» – деп Қудайға сыйынады. Туўысқанларым, енди буннан қандай жуўмақ шығарамыз? Сизлер жыйналғаныңызда, бириңиз алғыслаў қосығын айтасыз, бириңиз тәлим бересиз, бириңиз Қудай берген аянды билдиресиз, бириңиз руўхый тилде сөйлейсиз ҳәм және бириңиз руўхый тилди түсиндиресиз. Булардың ҳәммеси исениўшилер жәмәәтиниң беккемлениўи ушын исленсин. Руўхый тилде сөйлегениңизде, еки ямаса ең көп дегенде үш адам сөйлесин, бирақ олар гезек пенен сөйлесин. Басқа бир адам айтылғанларды түсиндирсин. Егер түсиндиретуғын адам жоқ болса, руўхый тилде сөйлейтуғын адам жәмәәтте үндемесин, ал өзи жалғыз қалғанда өзи ушын Қудайға сөйлесин. Пайғамбаршылық айтыўшылардың да екеўи ямаса үшеўи сөйлесин, ал басқалар олардың айтқан сөзлерин тексерип көрсин. Отырған басқа бир адамға сол ўақытта Қудайдан аян берилсе, сөйлеп турған пайғамбаршылық айтыўшы адам үндемей қалсын. Жәмәәттеги ҳәр бир адамды үйретип, ҳәр бир адамға жубаныш бериўиңиз ушын, ҳәммеңиз гезек пенен пайғамбаршылық айтыўыңызға болады. Пайғамбаршылық айтыў сыйы пайғамбаршылық айтыўшы адамлар тәрепинен басқарылады. Себеби Қудай тәртипсизлик Қудайы емес, ал тынышлық Қудайы. Барлық мухаддеслердиң жәмәәтлеринде болғаны сыяқлы, сизлердиң жәмәәтиңизде де ҳаяллар жыйналысларда үндемесин. Олардың сөйлеўине рухсат етилмеген. Муўсаның Нызамында айтылғандай, олар бойсыныўы керек. Егер олар бир нәрсени үйренбекши болса, үйде күйеўлеринен сорасын. Өйткени ҳаялдың жәмәәт жыйналысында сөйлегени уят болады. Қудайдың сөзи сизлерден шығып, тек жалғыз сизлерге жетип барды ма? Егер ким де ким өзин пайғамбар ямаса руўхый жетик адам деп санаса, сизлерге жазып атырған бул сөзлеримниң Ийемиздиң буйрығы екенин билсин. Ал ким де ким буларды қабыл алмаса, оның өзи де қабыл алынбайды. Солай етип, туўысқанларым, пайғамбаршылық айтыўға умтылыңлар. Руўхый тиллерде сөйлеўге тосқынлық жасамаңлар. Бирақ, ҳәммеси де әдеп ҳәм тәртип пенен исленсин. Туўысқанларым, мен сизлерге жәриялаған Хош Хабарды есиңизге түсириўди қәлеймен. Сизлер оны қабыл еттиңлер ҳәм оның тийкарында исенимиңизди беккемлеп алдыңыз. Егер сизлер мен өзлериңизге жәриялаған усы Хош Хабарды исеним менен беккем тутсаңыз, ол арқалы қутқарыласыз. Болмаса, бийкарға исенип жүрген боласызлар. Өзим алған ең әҳмийетли нәрсени мен сизлерге жеткизген едим. Яғный, Мухаддес Жазыўлар бойынша, Масийх бизлердиң гүналарымыз ушын өлди. Және де, Мухаддес Жазыўлар бойынша, Ол қәбирге қойылды ҳәм үшинши күни өлимнен қайта тирилди. Ол Кифаға, кейин он еки шәкиртине көринди. Соңынан бир ўақыттың өзинде бес жүзден аслам исениўши туўысқанларға көринди. Олардың көбиси еле тири, базылары қайтыс болды. Буннан соң, Ол Яқыпқа, кейнинен барлық елшилерге көринди. Ал ең соңында шала туўылған балаға мегзес болған маған да көринди. Себеби мен елшилер ишиндеги ең арзымағаныман. Қудайдың жәмәәтин қуўдалағаным ушын, мен елши деп аталыўға да ылайықлы емеспен. Бирақ, мен ҳәзир ким болған болсам, Қудайдың мийрими менен болдым. Оның маған деген мийрими босқа кетпеди. Мен елшилердиң ҳәммесинен көп мийнет еттим. Негизинде мен емес, ал мениң менен бирге болған Қудайдың мийрими мийнет етти. Солай етип, мен болайын ямаса басқа елшилер болсын, бизлер усы нәрсе ҳаққында жәриялаймыз. Сизлер де усыған исендиңиз. Масийх өлимнен қайта тирилди, деп жәриялап атырған болсақ та, қалай араңыздағы базы адамлар өлимнен тирилиў жоқ дейди? Егер өлилер тирилмейтуғын болса, онда Масийх та тирилмеген болады. Масийх тирилмеген болса, онда бизлердиң жәриялағанларымыз да, сизлердиң исенимиңиз де бийкар болады. Ҳәтте, бизлер Қудай ҳаққында жалған гүўалық берген адамлар болып қаламыз. Өйткени бизлер Қудай Масийхты тирилтти, деп гүўалық берген едик. Егер өлилер ҳақыйқаттан да қайта тирилмейтуғын болса, онда Қудай да Масийхты тирилтпеген болады. Егер өлилер тирилмейтуғын болса, онда Масийх та тирилмеген болады. Масийх тирилмеген болса, онда сизлердиң исенимиңиз бийкар болады ҳәм сизлер еле гүналарыңыздың бийлиги астында жасап атырған боласызлар. Олай болса, Масийхқа тийисли болып дүньядан өткен адамлар да набыт болған болады. Егер бизлер тек бул дүньядағы өмиримизде ғана Масийхтан үмит ететуғын болсақ, онда бизлер ҳәмме адамлар ишиндеги ең аянышлы адамлар болғанымыз. Бирақ, Масийх ҳақыйқаттан да өлимнен қайта тирилди! Ол өлилер ишинен биринши болып тирилиўи арқалы өлилердиң тирилетуғынын дәлилледи. Бир адам арқалы өлим келгени сыяқлы, бир Адам арқалы өлимнен тирилиў келди. Яғный, Адам-ата менен қатнасы болған пүткил адамзат өлетуғыны сыяқлы, Масийх пенен қатнасы болған барлық адамлар тирилип, өмирге ериседи. Бирақ, ҳәр бири өз гезеги бойынша тириледи: ең алды менен Масийх тирилди, соңынан Масийх қайтып келгенде, Оған тийисли болғанлар тириледи. Буннан кейин, Масийх ҳәр бир ҳәкимшиликти, ҳәр бир бийликти ҳәм қүдиретти сапластырып, патшалықты Әкемиз Қудайға тапсырғанда, ақырзаман болады. Себеби Қудай барлық душпанларын Масийхтың аяғының астына бастырмағанша, Масийх патшалық етиўи тийис. Жоқ қылынатуғын соңғы душпан – өлим болады. Өйткени Мухаддес Жазыўда: «Қудай ҳәмме нәрсени Оның аяқларына бас урғызды», – делинген. Бирақ, бул «ҳәмме нәрсени» деген сөздиң ишинде ҳәмме нәрсени Масийхқа бойсындырған Қудай нәзерде тутылмағаны анық. Барлығы Улға бойсынғанда, Ул да барлығын Өзине бойсындырған Қудайға бойсынады. Усылай етип, Қудай ҳәмме нәрсе үстинен толық бийлик жүргизеди. Егер қайта тирилиў жоқ болса, өлилер ушын суўға шомылдырылғанлар не болады? Өлилер ҳеш қашан тирилмейтуғын болса, адамлар не себептен өлилер ушын суўға шомылдырылады? Және де, бизлер не ушын ҳәр саат сайын өзимизди қәўип астына қоямыз? Туўысқанларым, сизлердиң Ийемиз Масийх Ийса менен болған байланысыңызды мақтаныш етип, ант ишемен: мен ҳәр күни өлим менен жүзбе-жүз ушыраспақтаман. Егер тек бул дүньяға үмит байлаған болсам, онда неге өлилердиң тирилетуғынын жәриялап, Эфесте өмиримди қәўип астына қойдым? Егер өлилер тирилмейтуғын болса, онда: «Келиңлер, ишип-жеп қалайық, себеби ертең өлемиз-ғо!» – дегенимиз орынлы болар еди. Бирақ алданып қалмаңлар: жаман дослар жақсы әдетлерден айырады. Есиңизди жыйып, өзиңизге келиңлер ҳәм енди қайтып гүна ислемеңлер. Айырымларыңыз Қудайды билмейсиз. Буларды сизлерди уялтыў ушын айтып атырман. Бирақ, биреў: «Өлилер қалай тириледи? Қандай дене менен келеди?» – деп сораўы мүмкин. Не деген ақылсызлық! Сениң еккен туқымың өлмесе, көгерип шықпайды-ғо. Сен еккениңде, көгерип турған өсимликтиң өзин емес, ал оның тек туқымын, бийдай ямаса басқа бир өсимликтиң туқымын егесең. Қудай туқымға Өз қәлеўи бойынша дене береди. Туқымлардың ҳәр бирине өз алдына бир дене береди. Тири жанлардың денеси бирдей емес. Адамлардың денеси басқа, ҳайўанлардың денеси басқа, қуслардың ҳәм балықлардың денеси басқа болады. Аспан денелери бар, жер денелери де бар. Аспандағы денелердиң сулыўлығы басқа, жердеги денелердиң сулыўлығы басқа. Қуяштың сулыўлығы басқа, айдың сулыўлығы басқа, жулдызлардың сулыўлығы басқа. Сулыўлығы бойынша, жулдыз жулдыздан парық қылады. Өлилердиң тирилиўи де сондай болады. Ширийтуғын дене көмиледи, бирақ ол ширимейтуғын болып тириледи. Дене хорлық пенен көмиледи, салтанат пенен тириледи. Ҳәлсиз болып көмиледи, күшли болып тириледи. Тәбийғый дене көмиледи, бирақ ол руўхый дене болып тириледи. Тәбийғый дене бар болғаны сыяқлы, руўхый дене де бар. Өйткени Мухаддес Жазыўда былай делинген: «Биринши адам – Адам-ата тири жан болды». Ал соңғы Адам – Ийса Масийх өмир бериўши руўх болды. Бирақ, биринши болып руўхый дене емес, ал тәбийғый дене келди. Руўхый дене кейнинен келеди. Биринши адам жерден, яғный топырақтан болды. Екинши адам аспаннан келди. Топырақтан болған Адам-ата қандай болса, топырақтан болған адамлар да сондай болады. Аспаннан келген Ийса Масийх қандай болса, аспанға тийисли болған адамлар да сондай болады. Бизлер топырақтан болған Адам-атаға қалай уқсайтуғын болсақ, аспаннан келген Ийса Масийхқа да солай уқсайтуғын боламыз. Туўысқанларым, мениң сизлерге айтып атырғаным мынаў: бизлердиң ет пенен қаннан ибарат болған тәбийғый денемиз Қудайдың Патшалығын мийрас етип ала алмайды. Ширип кететуғын денемиз мәңгилик өмирге ерисе алмайды. Енди мен сизлерге бир сырды ашып бермекшимен: бизлердиң ҳәммемиз өлмеймиз, бирақ ҳәммемиз өзгеремиз. Бирден көзди ашып-жумғанша, соңғы кәрнай шалынғанда, өзгерип кетемиз. Аўа, кәрнай шалынғанда, өлген исениўшилер ширимейтуғын денеде тириледи, тири болған бизлер де өзгерип кетемиз. Себеби бизлердиң бул ширийтуғын ҳәм өлетуғын денемиз ширимейтуғын ҳәм өлмейтуғын дене болып өзгериўи тийис. Ширийтуғын ҳәм өлетуғын денемиз ширимейтуғын ҳәм өлмейтуғын болып өзгерсе, Мухаддес Жазыўда айтылған мына сөзлер иске асады: «Өлим жоқ етилди, ол жеңилди!» «Ҳәй өлим, жеңисиң қәне? Ҳәй өлим, уўлы ийнең қәне?» Өлимниң уўлы ийнеси – гүна. Гүна өз күшин Мухаддес Нызамнан алады. Бирақ, Қудайға шүкирлер болсын! Ол бизлерди Ийемиз Ийса Масийх арқалы жеңиске еристире береди. Солай етип, сүйикли туўысқанларым, тайсалмай беккем турыңлар ҳәм Ийемиздиң хызметинде бәрқулла ғайратлы болыңлар. Өйткени Ийемиздиң жолында еткен хызметиңиздиң босқа кетпейтуғынын билесизлер. Енди мухаддеслерге берилетуғын ақшалай жәрдемге келсек, сизлер де буны Галатиядағы исениўши жәмәәтлерге тапсырғанымдай ислеңлер. Ҳәр екшемби күни ҳәр бириңиз өз жағдайыңызға қарап, ақшаны бөлек жыйнап қойың. Сонда мен сизлерге барғанымда, ақшаны жыйнап жүриўдиң зәрүрлиги болмайды. Сизлерге барғанымда, берген садақаларыңызды апарыўға кимлерди ылайықлы көрсеңиз, мен сол адамларға хатлар берип, Ерусалимге жиберемен. Егер мениң де кетиўим керек болса, олар мениң менен бирге кетеди. Мен сизлерге Македония арқалы бараман. Себеби мен усы үлке арқалы жүрмекшимен. Қасыңызда бир қанша ўақыт қалыўым, ҳәтте, сизлер менен қысты да бирге өткизиўим мүмкин. Соннан кейин, мен қай жерге кетежақ болсам да, сизлер маған жәрдем етерсиз. Мен бул сапары сизлерди жол-жөнекей көрип кетиўди қәлемеймен. Егер Ийемиз рухсат етсе, сизлер менен бирге бир қанша ўақыт қаламан, деп үмит етемен. Бирақ, мен Эфесте Елиўинши күни байрамына дейин қалажақпан. Өйткени бул жерде өнимли мийнет етиўим ушын маған кең жол ашылды. Деген менен, маған қарсы шығып атырғанлар да көп. Тимофей сизлерге барғанда, араңызда қәўипсиз жүриўи ушын көзқулақ болыңлар. Себеби ол да мен сыяқлы Ийемизге хызмет етеди. Сонлықтан оны ҳеш ким пәс көрмесин. Мениң қасыма келиўи ушын оны аман-есен шығарып салыңлар. Өйткени мен оның туўысқанларымыз бенен бирге келиўин күтип отырман. Туўысқанымыз Аполлосқа келсек, туўысқанларымыз бенен бирге сизлерге барыўын оннан көп өтинген едим. Бирақ, ол ҳәзир сизлерге барыўды ҳеш қәлемей атыр. Қолайлы жағдай туўылғанда, ол сизлерге барады. Сергек болыңлар, исенимде беккем турыңлар, мәрт ҳәм жигерли болыңлар. Ҳәр бир нәрсени сүйиспеншилик пенен ислеңлер. Ахая үлкесинде биринши болып исенген ҳәм өзлерин мухаддеслердиң хызметине бағышлаған Степанның хожалығын билесизлер. Сизлерден өтиниш, туўысқанларым: сизлер де усындай адамларға ҳәм олар менен бирге мийнет ететуғын адамлардың ҳәммесине бойсыныңлар. Мен Степанның, Фортунатустың ҳәм Ахайктың келгенине қуўанышлыман. Олар сизлердиң орныңызды басып, сизлердиң жоқлығыңызды умыттырды. Олар мениң руўхымды да, сизлердиң руўхыңызды да көтерди. Бундай адамлардың қәдирин билиңлер. Азия үлкесиндеги жәмәәтлер сизлерге сәлем айтып атыр. Акила менен Прискилла ҳәм олардың үйиндеги исениўшилер жәмәәти Ийемиз бенен қатнаста болған сизлерге көп-көп сәлем айтып атыр. Усы жердеги барлық туўысқанлар да сизлерге сәлем айтып атыр. Бир-бириңизди мухаддес поса менен сүйип сәлемлесиңлер. Мен, Павел, бул сәлемнаманы өз қолым менен жазып атырман. Ийемизди сүймейтуғын адамға нәлет болсын! О Ийемиз, келе гөр! Ийемиз Ийсаның мийрими сизлерге яр болсын! Мен сизлердиң ҳәммеңизди Масийх Ийсаның сүйиспеншилиги менен сүйемен. Аўмийин. Қудайдың қәлеўи менен Масийх Ийсаның елшиси болған мен, Павелден ҳәм туўысқанымыз Тимофейден, Коринф қаласындағы Қудайдың жәмәәтине ҳәм пүткил Ахая үлкесиндеги барлық мухаддеслерге сәлем! Әкемиз Қудай ҳәм Ийемиз Ийса Масийх сизлерге мийрим ҳәм тынышлық берсин! Қудайға, яғный Ийемиз Ийса Масийхтың Әкесине алғыслар болсын! Ол бизлердиң реҳимли Әкемиз ҳәм толық жубаныш бериўши Қудай. Қудай бизлерге барлық қыйыншылықларымызда жубаныш береди. Солай етип, бизлер де Қудайдан алған жубаныш пенен ҳәр қыйлы қыйыншылықларда болған адамларға жубаныш бере аламыз. Себеби Масийх шеккен азап-ақыретлерди бизлер қаншелли көп шексек, Қудай бизлерге Масийх арқалы соншелли үлкен жубаныш береди. Бизлер көрип атырған қыйыншылық сизлердиң жубаныш алыўыңыз ҳәм қутқарылыўыңыз ушын болып атыр. Бизлердиң жубаныш алыўымыз да сизлердиң жубаныш алыўыңыз ушын болып атыр. Сизлер өзлериңиз алған усы жубаныш арқалы бизлер шеккен азап-ақыретлер менен бирдей болған азап-ақыретлерге шыдай аласызлар. Бизлердиң сизлерге байланыслы болған үмитимиз беккем. Өйткени сизлердиң тек азап-ақыретлеримизге емес, ал алған жубанышымызға да шерик екениңизди билемиз. Туўысқанларым, Азия үлкесинде көрген қыйыншылықларымыздан сизлердиң хабарсыз қалыўыңызды қәлемеймиз. Бизлер шектен тыс аўыр қыйыншылық астында болып, тири қалыўдан да үмитимизди үзген едик. Ишимизден өзимизди өлимге ҳүким етилгендей сездик. Бирақ бул өзлеримизге емес, ал өлилерди тирилтетуғын Қудайға сүйениўимиз ушын болды. Бизлер мақтаныш тутатуғын ҳәм пәк ҳүжданымыз бенен гүўалық беретуғын нәрсемиз мынаў: бизлер дүньяға, әсиресе сизлерге адамның даналығы менен емес, ал Қудайдың мийрими менен, Қудайдан келген ҳадаллық ҳәм ҳақ нийет пенен қатнас жасадық. Усындай исеним менен сизлерди еки есе қуўанышқа бөленсин деп, сизлерге барыўды бурын нийет еткен едим. Македонияға баратырғанымда да, Македониядан қайтып киятырғанымда да, сизлерге барыўды нийет еткен едим. Соңынан сизлер мени Яҳудияға шығарып саларсыз деп ойлаған едим. Усылай нийет етип, мен жеңилтеклик қылыппан ба? Мени денесиниң қәлеўи бойынша кеўлинде «яқ» деп ойлап, аўзы менен «аўа» дейтуғын адам деп есаплайсызлар ма? Мен Қудайдың садықлығы ҳақы ант ишемен: бизлер еки жүзли адамлар емеспиз. Бизлер сизлерге сөйлегенимизде, «яқ» деп ойлап, «аўа» деп айтпадық. Бизлер тәрепимизден, яғный мен тәрепимнен, Сила ҳәм Тимофей тәрепинен сизлерге жәрияланған Қудайдың Улы Ийса Масийх ҳәм «аўа», ҳәм «яқ» емес. Онда тек «аўа» ғана бар. Қудайдың барлық ўәделери Масийх арқалы «аўа» болып, толық орынланады. Сонлықтан Қудайдың даңққа бөлениўи ушын, Масийх арқалы Қудайға «аўмийин» деймиз. Бизлер менен сизлердиң Масийх пенен болған байланысымызды беккем қылған ҳәм бизлерди хызметке тайынлаған Қудайдың Өзи болады. Ол бизлерди мөрлеп тамға басты ҳәм буның дәлили сыпатында Мухаддес Руўхты жүрегимизге жайластырды. Мениң жүрегимде не бар екенин билетуғын Қудайдың Өзи гүўа: сизлерди аяғаным себепли, усы ўақытқа дейин Коринфке бармаған едим. Бизлер сизлердиң исенимиңиздиң үстинен бийлик орнатқымыз келмейди. Керисинше, сизлердиң қуўаныўыңыз ушын, бизлер сизлер менен бирликте мийнет етип атырмыз. Себеби сизлер исенимде беккем турсызлар. Солай етип, сизлерди және қапа қылмайын деп, сизлерге бармаўға кеўлимде қарар еттим. Өйткени егер мен сизлерди және қапа қылсам, онда мени ким қуўантады? Өзим қапа қылған сизлерден басқа, ким кеўлимди көтереди? Әлбетте, ҳеш ким! Сонлықтан мен барғанымда, қуўантыўы керек болған адамлар мени қапа қылмаўы ушын, сол хатты жазып жиберген едим. Себеби мениң қуўанышым сизлердиң ҳәммеңиздиң қуўанышыңыз екенине исенген едим. Мен сол хатты терең қайғырып, жүрегим езилип, көз жасларымды төгип отырып жаздым. Бундағы мақсетим – сизлерди қапа қылыў емес, ал сизлерге деген шексиз сүйиспеншилигимди билдириў еди. Егер араңызда бир адам басқаларды қапа қылған болса, ол тек мени емес, ал қандай да бир дәрежеде сизлердиң ҳәммеңизди қапа қылған болады. Мен буны асырып айтып атырған жоқпан. Бул адамға көпшилик тәрепинен берилген жаза жетерли болады. Солай етип, ол ҳәдден тыс қайғырмаўы ушын оны кеширип, жубаныш бергениңиз мақулырақ болады. Сонлықтан оған деген сүйиспеншилигиңизди дәлиллеўиңизди өтиниш етемен. Ҳәр бир исте сөзиме қулақ асатуғыныңызды ямаса аспайтуғыныңызды сынап билиў ушын, мен сизлерге сол хатты жазған едим. Сизлер оны кеширсеңиз, оны мен де кеширемен. Егер мен оны кеширген болсам, оны сизлер ушын Масийх алдында кеширдим. Солай етип, шайтанның аўҳалдан пайдаланып, пәнт бериўине жол қоймайық. Өйткени бизлер оның жаўыз жобаларынан хабарсыз емеспиз. Мен Масийхтың Хош Хабарын жәриялаў ушын Троасқа барғанымда, Ийемиз маған көп мүмкиншилик берген еди. Деген менен, туўысқанымыз Титусты сол жерде ушырата алмағаным себепли, руўхым тынышсызланды. Сонлықтан сол жердегилер менен хошласып, Македонияға кеттим. Қудайға шүкирлер болсын! Ол бизлерди бәрқулла Масийхтың жеңисиниң салтанатлы жүрисинде жетелеп жүреди ҳәм бизлер арқалы ҳәмме жерде Масийх ҳаққында билимди хош ийис сыяқлы тарқатады. Себеби бизлер қутқарылып атырғанлар арасында да, набыт болып атырғанлар арасында да, Масийхтың Қудайға бағышлаған хош ийисимиз. Бизлер Хош Хабарды жәриялаған ўақтымызда, набыт болып атырғанлар ушын өлимге апаратуғын өлим ийисимиз. Ал қутқарылып атырғанлар ушын өмир беретуғын өмир ийисимиз. Негизинде, бундай хызметке ылайықлы ҳеш ким жоқ! Өйткени өз пайдасы ушын Қудайдың сөзин сатып беретуғын көп адамлар бар. Бирақ, бизлер ондай адамлар емеспиз. Бизлер Қудай тәрепинен жиберилген ҳәм Масийхқа тийисли болған адамлар сыпатында Хош Хабарды Қудай алдында ҳақ кеўил менен жәриялаймыз. Бизлерди және өзлерин мақтап атыр, деп ойлайсыз ба? Айырым адамлар сыяқлы, сизлерге көрсетиў ушын ямаса сизлерден алып басқаларға көрсетиў ушын, минезлемемиз жазылған хатларға мүтәжбиз бе? Бизлердиң минезлеме хатымыз – сизлер боласызлар. Бул хат бизлердиң жүреклеримизде жазылған болып, оны барлық адамлар биледи ҳәм оқыйды. Сизлер ҳақыйқаттан да, бизлердиң хызметимиз арқалы жазылған Масийхтың хаты екениңизди анық көрсетесизлер. Бул хат сыя менен емес, ал тири Қудайдың Руўхы менен жазылды ҳәм ол тасқа емес, ал адамлардың жүреклерине ойып жазылды. Бизлер Масийх арқалы Қудай алдында усындай исенимге ийе болғанымыз себепли, буларды айтып атырмыз. Бизлер хызметимизди уқыплы болғанымыз себепли атқарып атырмыз, демекши емеспен. Бизлердеги бар уқып өзимизден шықпаған, ал Қудайдан берилген. Қудай бизлерди жаңа келисимниң хызметшилери қылды. Жаңа келисим жазылған нызам тийкарында емес, ал Мухаддес Руўх тийкарында пайда болды. Себеби жазылған нызам өлимге ҳүким етеди, ал Мухаддес Руўх өмир береди. Тасқа ойып жазылған ҳәриплерден ибарат болған Мухаддес Нызам уллылық пенен берилгенликтен, Израил халқы Муўсаның жүзинен шыққан өткинши нурға қарай алмаған еди. Өлимге ҳүким ететуғын Мухаддес Нызамға хызмет етиў соншелли уллы болса, онда өмир беретуғын Мухаддес Руўхқа хызмет етиў оннан анағурлым көп уллылыққа ийе емес пе? Адамды ҳүким еткен Мухаддес Нызамға хызмет етиў уллы болған болса, ақланыў беретуғын жаңа келисимге хызмет етиў оннан гөре қаншелли уллырақ болады! Ҳақыйқаттан да, жоқары уллылыққа ийе болған жаңа келисим пайда болғанда, бурын уллылыққа ийе болған Мухаддес Нызам өз уллылығын жойтты. Солай етип, өткинши болған нәрсе уллы болса, мәңги қалатуғын нәрсе оннан да уллырақ. Усындай үмитке ийе болғанымыз себепли үлкен батырлық пенен сөйлей аламыз. Бизлер жүзиндеги өшип баратырған нурды Израил халқына көрсетпеў ушын жүзин перде менен жапқан Муўса сыяқлы ис тутпаймыз. Бирақ, Израил халқының жүреги қайсар болғанлықтан, ҳәтте, усы күнге дейин олар Ески Келисимди оқығанда, олардың санасы сондай перде менен жабыўлы турғандай болады. Өйткени бул перде тек Масийх арқалы алып тасланады. Ҳақыйқаттан да, усы күнге дейин олар Муўсаның китабын оқығанда, жүреклери перде менен жабылғандай болып түсинбейди. Деген менен, адам Ийемизге жүз бурғанда, сол перде алып тасланады. Ийемиз – Руўх. Ийемиздиң Руўхы бар жерде азатлық бар. Бизлердиң ҳәммемиз пердесиз жүз бенен Ийемиздиң уллылығын көремиз. Сол арқалы Оған уқсаў ушын өзгерип, уллылық үстине уллылыққа ерисип барамыз. Бул Руўх болған Ийемиздиң жәрдеминде иске асады. Сонлықтан биз хызметшилер бул хызметти Қудайдың мийрим-шәпәәти менен ислеп атырғанымыз себепли, руўхымызды түсирмеймиз. Бизлер жасырын ҳәм уят ислеримизди тасладық, ҳийлекерлик пенен ҳәрекет қылмаймыз. Қудайдың сөзин бурмаламай, ҳақыйқатты ашық айтыўымыз арқалы өзимизди Қудай алдында ҳәр бир адамның ҳүжданына тапсырамыз. Егер бизлер жәриялап атырған Хош Хабар жабық болса, ол набыт болатуғынлар ушын жабық болады. Исенбейтуғын бундай адамлар Хош Хабардың жақтысын көрмесин деп, бул дүньяның ҳәкими – шайтан олардың жүрек көзлерин соқыр еткен. Хош Хабар Қудайдың қандай екенин көрсеткен Масийхтың даңқын билдиреди. Бизлер өзлеримиз ҳаққында жәриялап атырған жоқпыз. Ал Масийх Ийсаны ҳәммемиздиң Ийемиз деп, Ийса ушын сизлердиң хызметшилериңиз екенлигимиз ҳаққында жәриялап атырмыз. Себеби «Қараңғылықтан нур жарқырасын», – деп буйырған Қудай Масийхтың жүзинде жарқыраған Өзиниң даңқын билиўимиз ушын жүреклеримизди жақты қылды. Биз елшилер усы ғәзийнени ылай ыдыс сыяқлы болған денемизде алып жүрмиз. Бул уллы қүдиреттиң бизлерден емес, ал Қудайдан екенлиги көринип тур. Бизлер ҳәр тәреплеме қысқыдамыз, бирақ езилмеймиз. Албыраймыз, бирақ үмитсизликке берилмеймиз. Қуўдаланамыз, бирақ Қудай бизлерди таслап кетпейди. Бизлерди жығылтады, бирақ жоқ болып кетпеймиз. Ийсаның өмири денемизде ашық көринсин деп, бизлер бәрқулла азап шегип, Ийсаның өлимине шерик боламыз. Өйткени Ийсаның өмири бизиң өлетуғын денемизде ашық көринсин деп, жасап атырған бизлер Ийса ушын өлим қәўпине үзликсиз дуўшар болып атырмыз. Солай етип, бизлердиң өлим қәўпине дуўшар болып атырғанымыз арқалы сизлер мәңгилик өмирге ерисип атырсызлар. Забурда: «Мен исендим ҳәм соның ушын сөйледим», – деп жазылған. Усындай исенимди пайда еткен Мухаддес Руўхқа ийе болғанымыз себепли, бизлер де исенемиз ҳәм сонлықтан сөйлеймиз. Себеби Ийемиз Ийсаны өлимнен тирилткен Қудайдың бизлерди де Ийса менен бирге тирилтетуғынын ҳәм сизлер менен бирликте Өзиниң алдында турғызып қоятуғынын билемиз. Булардың ҳәммеси сизлердиң пайдаңыз ушын болып атыр. Солай етип, бизлердиң басымыздан кеширген қыйыншылықларымыз себепли, Қудайдың сизлерге деген мийрими артады. Сол мийрим еле де көп адамларға жетип барыўы арқалы Қудайға көп шүкирликлер айтылады ҳәм Ол даңққа бөленеди. Сонлықтан руўхымызды түсирмеймиз. Бизлердиң көринетуғын денемиз тозып баратырған болса да, ишки дүньямыз күннен-күнге жаңаланып атыр. Өйткени ҳәзирги өткинши ҳәм арзымас қыйыншылықларымыз бизлерге ҳәдден тыс уллы ҳәм мәңгилик даңқ алып келеди. Бизлер көзге көринетуғын қыйыншылықларға емес, ал көзге көринбейтуғын уллылыққа қараймыз. Себеби көзге көринетуғын нәрселер өткинши, ал көзге көринбейтуғын нәрселер мәңги болады. Бизлер ишинде жасап атырған дүньядағы бул шатырымыз, яғный денемиз қыйралғанда, Қудай бизлерге адамның қолы менен қурылмаған аспандағы мәңгилик үйимизди, яғный жаңа денени беретуғынын билемиз. Аспандағы үйимизди, яғный жаңа денемизди кийим сыяқлы кийиўди қатты күсеп, ҳәзир бизлер дүньядағы шатырымызда, яғный денемизде «аҳ» урмақтамыз. Оны кийсек, бизлер жалаңаш қалмаймыз. Бизлер дүньядағы шатырымызда, яғный денемизде жасап жүрип, аўыр жүк астында қыйналмақтамыз. Негизинде дүньядағы денемизди шешип таслаўды емес, ал оның үстинен аспандағы денемизди кийиўди қәлеймиз. Солай етип, өлетуғын дене мәңгилик өмир тәрепинен жутып жибериледи. Бизлерди усы ушын таярлаған ҳәм буның кепили сыпатында бизлерге Мухаддес Руўхты берген Қудайдың Өзи болады. Сонлықтан денеде жасап атырған ўақтымызда Ийемиздиң аспандағы мәканынан узақта екенимизди билсек те, бизлер бәрқулла батырлыққа ийемиз. Өйткени бизлер көзге көринетуғын нәрселерге емес, ал исенимимизге сүйенип жасаймыз. Аўа, батырлыққа ийемиз ҳәм денеден шығып, Ийемиз бенен бирге жасағанымыз жақсырақ деп ойлаймыз. Бирақ денеде жасасақ та, денеден шығып кетсек те, бизлер Ийемиздиң кеўлинен шығыўға қатты тырысамыз. Себеби денеде жасаған ўақтымызда ислеген жақсы исимиз ушын да, жаман исимиз ушын да ылайықлы баҳа алыў ушын, ҳәр биримиз Масийхтың ҳүким гүрсисиниң алдында турыўымыз керек. Солай етип, бизлер Ийемизден қорқыўдың не екенин билгенимиз себепли, адамларды ақылландырыўға ҳәрекет етемиз. Бизлердиң қандай екенлигимиз Қудайға аян. Бизлердиң қандай екенлигимизди сизлер де жақсы билетуғыныңыздан үмит етемен. Бизлер және сизлерге өзлеримизди усыныўға ҳәрекет етип атырған жоқпыз. Бирақ ишки дүньясы менен емес, ал сыртқы көриниси менен мақтанатуғын адамларға ылайықлы жуўап бериўиңиз ушын, сизлерге бизлер менен мақтаныўға мүмкиншилик берип атырмыз. Егер бизлер руўхый өзгеше аўҳалда болсақ, онда бул Қудай ушын. Егер әпиўайы аўҳалда болсақ, онда бул сизлер ушын. Усылай ислеўге бизлерди Масийхтың сүйиспеншилиги мәжбүр етеди. Өйткени бир Адам, яғный Масийх ҳәмме ушын өлгенликтен, ҳәмме Оның өлимине шерик болған болады, деген жуўмаққа келдик. Аўа, Масийх ҳәмме ушын өлди. Солай екен, жасап атырғанлар енди өзлери ушын емес, ал өзлери ушын өлген ҳәм қайта тирилген Масийх ушын жасаўы шәрт. Сонлықтан бизлер енди ҳеш кимге дүньяның көз қарасы менен қарамаймыз. Масийхқа бурын усылай қараған болсақ та, енди олай қарамаймыз. Солай етип, ким де ким Масийх пенен байланысқа ийе болса, ол – жаңа жаратылыс. Ески нәрселер өтип кетти, минекей, енди ҳәммеси жаңа болды. Буның ҳәммеси Қудайдан. Қудай Масийх арқалы бизлерди Өзи менен жарастырды ҳәм адамларды Өзи менен жарастырыў хызметин бизлерге тапсырды. Яғный, Қудай Масийх арқалы дүньяны Өзи менен жарастырып, адамлардың гүналарын есапқа алмады ҳәм усы жарастырыўшы сөзлерди бизлерге берди. Солай етип, бизлер Масийхтың елшилеримиз. Қудайдың Өзи бизлер арқалы сизлерге ақыл-нәсият берип атыр. Масийхтың атынан жалбарынамыз: Қудай менен жарасыңлар! Қудай бизлердиң гүналарымызды ҳеш қашан гүна ислемеген Масийхқа жүкледи. Масийх пенен байланысқа ийе болған бизлер Қудай алдында усы арқалы ақландық. Қудай менен бирге мийнет етип атырған бизлер сизлерден өтиниш етемиз: өзлериңиз қабыл қылған Оның мийримине итибарсызлық пенен қарамаң. Себеби Қудай былай дейди: «Мийримим түскен ўақытта сени еситтим, Қутқарылыў күнинде саған жәрдем бердим». Минекей, ҳәзир Қудайдың мийрими берилетуғын ўақыт болды! Минекей, ҳәзир қутқарылыў күни келди! Хызметимизге сөз келмесин деп, ҳеш кимге ҳеш бир нәрседе тосқынлық жасамаймыз. Ал ҳәмме нәрседе Қудайдың хызметкерлери сыпатында ис тутамыз: қыйыншылық көрсек те, мүтәжликте ҳәм аўыр жағдайларда қалсақ та, шексиз сабырлы болдық. Және де, таяқ жедик, қамақта отырдық, топалаң ишинде қалдық, аўыр мийнет еттик, түнлерди уйқысыз өткиздик, аш қалдық. Солай болса да, бизлер пәк болдық, дурыс түсиник, шыдамлылық, кең кеўил, Мухаддес Руўх ҳәм ҳақыйқый сүйиспеншилик пенен жасадық. Ҳақыйқат сөзин айтып, Қудайдың қүдиретин көрсеттик. Оң ҳәм шеп қолымызда ҳақлық қуралын услап жүрдик. Бизлерди ҳүрмет те етеди, масқаралайды да, бизлерге сөгис те айтады, мақтайды да. Бизлерди өтирикшилер деп есаплайды, бирақ бизлер ҳақыйқатты айтамыз. Бизлерди белгисиз адамлар деп санайды, бирақ ҳәммеге белгилимиз. Бизлерди өлген деп есаплайды, бирақ, мине, тиримиз. Жазаланып таяқ жесек те, өлмей атырмыз. Бизлерди қапа қылады, бирақ бизлер бәрқулла қуўанышлымыз. Жарлымыз, бирақ көп адамларды байытамыз. Ҳеш нәрсемиз болмаса да, ҳәмме нәрсеге ийемиз. Ҳәй коринфлилер, бизлер сизлерге ашық сөйлеп, жүрегимизди кең аштық. Сизлерден мийримимизди аямадық, бирақ сизлер бизлерден өз мийримиңизди аядыңыз. Сизлерге балаларыма сөйлегендей, сөйлеп атырман: бизлер сыяқлы, сизлер де бизлерге жүреклериңизди кең ашыңлар. Исенбейтуғынлар менен бирге бир мойынтырықтың астына кирмеңлер. Өйткени ҳақлық пенен нызамсызлықтың арасында қандай уқсаслық бар? Нур менен қараңғылықтың арасында қандай байланыс бар? Масийх пенен шайтанның арасында қандай келисим ҳәм исенетуғын адам менен исенбейтуғын адамның арасында қандай шериклик болыўы мүмкин? Қудайдың ибадатханасы менен бутлар арасында қандай бирлик болыўы мүмкин? Ҳеш қандай! Себеби бизлер тири Қудайдың ибадатханасымыз. Қудай былай дейди: «Мен олар арасында жасап, Олар арасында жүретуғын боламан». «Мен олардың Қудайы боламан, Олар Мениң халқым болады». Сол себептен Жаратқан Ийе былай дейди: «Олардың арасынан шығып, бөлеклениң. Ҳарам нәрсеге қол тийгизбең, Сонда Мен сизлерди қабыл етемен». Және де, Қүдирети күшли Жаратқан Ийе былай дейди: «Мен сизлерге Әке боламан, Сизлер Мениң ул-қызларым боласызлар». Солай етип, сүйикли туўысқанларым, усындай ўәделерге ийе болғанымыз себепли, денемизди ҳәм руўхымызды ипласлайтуғын ҳәр бир нәрседен өзлеримизди тазалайық. Қудайдан қорқып жасап, минсиз мухаддесликке жетилисип барайық. Бизлерге жүреклериңизди кең ашыңлар. Бизлер ҳеш кимге жаманлық ислемедик, ҳеш кимди жолдан азғырмадық, ҳеш кимди алдап, ҳақысын жемедик. Буны сизлерди айыплаў ушын айтып атырған жоқпан. Өйткени бурын айтқанымдай, сизлер бизлердиң жүрегимиздесиз. Сизлер менен бирге өлиўге де, жасаўға да қайылмыз. Мениң сизлерге деген исенимим күшли ҳәм мен сизлер менен көп мақтанаман. Қыйыншылықларымыз көп болса да, мен сизлер себепли шексиз қуўаныш алып, жубанышқа бөлендим. Бизлер Македонияға келгенимизден кейин де денемиз ҳеш тыныш таппай, ҳәр тәреплеме қыйыншылық көрдик: сыртта жәнжел, жүрегимизде қорқыныш бар еди. Бирақ, руўхы түскен адамларға жубаныш бериўши Қудай Титустың сизлер беттен қайтып келгени арқалы бизлерге жубаныш берди. Бизлер тек оның қайтып келгени арқалы емес, ал сизлердиң оған берген жубанышыңыз арқалы да жубаныш алдық. Титус бизлерге сизлердиң мени қаншелли сағынғаныңызды, қылған ис-ҳәрекетлериңиз себепли өкинип атырғаныңызды ҳәм мени жақлаўға урынып атырғаныңызды айтып бергенде, мен оннан бетер қуўанып кеттим. Мен жазған хатым менен сизлерди қапа қылған болсам да, өкинбеймен. Сол хатымның сизлерди аз-маз ўақытқа қапа қылғанын билгенимде, мен өкинген едим. Бирақ, енди қуўанып атырман. Мен сизлердиң қапа болғаныңызға емес, ал бул қапашылықтың сизлерди тәўбеге әкелгенине қуўанып атырман. Бул қапашылық Қудайдың қәлеўи бойынша болғанлықтан, сизлер бизлер себепли ҳеш қандай зыян көрмедиңлер. Себеби Қудайдың қәлеўи менен берилген қапашылық адамды тәўбеге алып келеди ҳәм адам бул арқалы қутқарылыў алады. Бундай қапашылық өкиниў алып келмейди. Бирақ, дүньяның қапашылығы өлимге алып барады. Қараңлар, Қудайдың қәлеўи менен болған бул қапашылық сизлерде қаншелли инта, өз пәклигиңизди дәлиллеўге қатты умтылыў, наҳақлыққа деген күшли ғәзеп, қаншелли қорқыныш, маған деген соншелли сағыныш, қаншелли талпыныў ҳәм айыпкер адамды жазалаўға күшли тилек оятты. Сизлер сол исте өзлериңиздиң ҳәр тәреплеме пәк екениңизди көрсеттиңиз. Сизлерге буннан алдынғы хатты жазғанымда, наҳақлық ислеген адам ямаса наҳақлықтан жәбир көрген адам себепли жазған жоқпан. Ал, сизлердиң бизлерге деген ықласыңыздың Қудай алдында аян болыўы ушын жазған едим. Бизлер булардың ҳәммеси арқалы жубаныш таптық. Жубанышымызға қосымша Титустың қуўанышы бизлерди оннан да көбирек қуўандырды. Өйткени сизлердиң ҳәммеңиз оның руўхын көтерипсиз. Мен сизлерди оның алдында мақтаған едим, сизлер мени уятқа қалдырмадыңлар. Сизлерге айтқан ҳәр бир сөзимиз ҳақыйқат болғаны сыяқлы, сизлерди Титусқа айтып мақтаған сөзлеримиз де ҳақыйқат болып шықты. Ол ҳәммеңиздиң сөзге бойсынатуғыныңызды, өзин ҳүрмет ҳәм иззет пенен қабыл алғаныңызды еске алып, оның сизлерге деген сүйиспеншилиги және де артып атыр. Солай етип, мен сизлерге ҳәр бир исте исене алатуғыным себепли қуўанаман. Туўысқанлар, бизлер сизлерге Қудайдың Македониядағы исениўши жәмәәтлерге берген мийрими ҳаққында билдиргимиз келеди. Олар аўыр қыйыншылықлар менен сыналған болса да, қуўанышқа толды, жүдә кәмбағал болса да, шексиз сақыйлық көрсетти. Жағдайлары көтергенше, ҳәтте, жағдайларынан артық дәрежеде олардың өз қәлеўи менен сақыйлық көрсеткенине мен өзим гүўалық беремен. Олар Яҳудиядағы мухаддеслерге берилетуғын жәрдемге, яғный усы қайырлы иске қатнасыўды өтиниш етип, бизлерге жалбарынған еди. Олар бизлер үмит еткенимизден де зыят берип, Қудайдың қәлеўи менен өзлерин бириншиден Ийемизге, соңынан бизлерге бағышлады. Сонлықтан бурын сизлердиң араңызда бул қайырлы исти баслаған Титустан оны жуўмақлаўын өтиндик. Сизлер Масийхқа деген исенимде, Қудайдың сөзин сөйлеўде, ҳақыйқатты билиўде, инта менен хызмет етиўде, бизлерге деген сүйиспеншиликте, улыўма ҳәмме нәрседе үстинсиз. Сол сыяқлы, бул қайырлы исте де сизлердиң үстин болыўыңызды қәлеймиз. Буны буйрық ретинде айтып атырған жоқпан. Ал, басқа жәмәәтлердиң интасы ҳаққында айтып, сизлердиң сүйиспеншилигиңиздиң ҳақыйқыйлығын сынап көрип атырман. Себеби сизлер Ийемиз Ийса Масийхтың мийримин билесизлер: Ол Өзи бай бола тура, сизлер ушын бул дүньяда жарлы болды. Оның жарлылығы менен сизлер руўхый байлыққа ийе болдыңыз. Бул бойынша мен сизлерге бир пайдалы кеңес беремен. Сизлер өткен жылы өз қәлеўиңиз бенен жәрдем ақшаны жыйнаўды биринши болып баслаған едиңлер. Енди сол исти ақырына дейин жеткизгениңиз мақул. Солай етип, баста қандай инта менен баслаған болсаңыз, сондай инта менен жуўмақлаўға қолларыңыздан келгенше тырысыўыңыз тийис. Егер сизлер өзлериңизде бар нәрсени инта менен берсеңиз, Қудай оны ырзашылық пенен қабыл етеди. Бирақ, Ол сизлерде жоқ нәрсени талап етпейди. Басқалардың аўҳалын жеңиллетиў ушын сизлерге аўырманлық салыў керек, демекши емеспен. Ал теңлик болыўы керек, демекшимен. Ҳәзирги сизлердеги молшылық олардың жетпей турған нәрсесин толықтырады. Ал соңынан олардағы молшылық сизлердеги жетпей турған нәрсени толықтырады. Солай етип, теңлик болады. Мухаддес Жазыўда: «Көп жыйнағанның артығы, аз жыйнағанның кемиси болмады», – деп айтылғандай болады. Мениң кеўлимдеги сизлерге деген интаны Титустың да кеўлине салған Қудайға шүкирлер болсын! Өйткени ол тек бизлердиң өтинишимиз бойынша емес, ал өзинде сизлерге деген терең инта болғанлықтан, өз қәлеўи менен сизлерге баратыр. Оның менен бирге бир туўысқанымызды да жиберип атырмыз. Ол Хош Хабарды жәриялаў бойынша барлық исениўши жәмәәтлер тәрепинен мақтаўға ерискен адам. Буның үстине, бул туўысқанымызды бизлер ислеп атырған усы қайырлы хызметте жолдас болсын деп, исениўши жәмәәтлер сайлап қойған еди. Бизлер Ийемиздиң даңқы ушын ҳәм жәрдем бериўге инталы екенимизди көрсетиўимиз ушын усы қайырлы хызметти ислеп атырмыз. Көп ақшалар менен байланыслы болған бул хызметимизде бизлерди ҳеш ким айыплай алмаўы ушын, бизлер сақлық пенен ис тутып атырмыз. Себеби бизлер тек Ийемиздиң нәзеринде емес, ал адамлардың нәзеринде де дурыс болған нәрсени ислеўге тырысып атырмыз. Бизлер олар менен бирге және бир туўысқанымызды да жиберип атырмыз. Бул туўысқанымызды талай мәртебе ҳәм ҳәр түрли жағдайларда сынап, оның инталы екенин көрдик. Енди оның сизлерге деген исеними күшейгенликтен, интасы да артып атыр. Титусқа келсек, ол мениң шеригим ҳәм сизлер ушын мениң менен бирге мийнет ететуғын хызметши. Оның қасындағы еки туўысқанымыз – исениўши жәмәәтлердиң ўәкиллери ҳәм Масийхқа даңқ келтиретуғын адамлар. Солай етип, сизлер бул адамларға деген сүйиспеншилигиңизди дәлиллеңлер. Бул арқалы оларды жиберген исениўши жәмәәтлерге бизлердиң сизлер менен мақтанатуғынымыздың дурыс екенин көрсетиңлер. Яҳудиядағы мухаддеслерге жиберилетуғын бул жәрдем туўралы сизлерге жазыўдың ҳәжети жоқ. Өйткени сизлердиң жәрдемге таяр екенлигиңизди билемен. «Ахая үлкесиндегилер өткен жылдан бери таяр», – деп мен Македониядағылар алдында сизлер менен мақтанып жүрмен. Сизлердиң интаңыз олардың көбисин ҳәрекетке келтирди. Бул нәрседе сизлер менен мақтанғаным босқа шықпасын деп ҳәм өзим айтқанымдай, сизлерди таяр турсын деп, усы туўысқанларымызды сизлерге жиберип атырман. Себеби айырым македониялылар мениң менен бирге сизлерге барып, сизлердиң таяр емес екенлигиңизди көрсе, сизлерге қатты исенген бизлер уятқа қаламыз, сизлер де сөзсиз уятқа қаласыз. Сонлықтан мен усы туўысқанларымыздан өзимнен бурын сизлерге барыўды ҳәм сизлердиң ўәде еткен жәрдемиңизди алдын ала таярлап қойыўды өтиниш еткеним дурыс деп ойладым. Солай етип, сизлер беретуғын бул жәрдем мәжбүрий түрде берилген салықтай емес, ал ыразылық пенен берилген сыйдай болсын. Мынаны умытпаңлар: сықмарланып еккен адам аз орады, сақыйлық пенен еккен адам көп орады. Ҳәр бир адам қыйналып ямаса мәжбүрий түрде емес, ал кеўлинен шыққанын берсин. Өйткени Қудай ыразы болып берген адамды сүйеди. Және де, Қудай сизлерди мол мийрим менен байытыўға қүдиретли. Солай етип, барлық ўақытта ҳәмме нәрсеңиз жетерли болып, ҳәр қандай жақсы иске бай боласызлар. Сонлықтан Мухаддес Жазыўда былай делинген: «Ол мүтәжлерге сақыйлық пенен жәрдем береди, Оның ҳақлығы мәңги даўам етеди». Дийханға себиў ушын туқым, жеў ушын нан беретуғын Қудай сизлердиң сақыйлық пенен еккен егиниңиздиң зүрәәтин мол қылып береди ҳәм ҳақлығыңыздың жемисин арттырады. Аўа, Қудай сизлерди ҳәр тәреплеме байытады. Солай етип, сизлер сақый боласызлар ҳәм бизлер сизлердиң сақыйлық пенен берген сыйларыңызды апарғанымызда, алған адамлар Қудайға шүкирлик билдиреди. Сизлердиң бул хызметиңиз тек Яҳудиядағы мухаддеслердиң мүтәжликлерин қанаатландырып қоймай, көп адамлардың Қудайға шексиз шүкирлик айтыўына себеп болады. Сизлердиң бул хызметиңиз себепли, олар Қудайға алғыслар айтады. Себеби сизлердиң бул хызметиңиз өзлериңиз тән алған Масийхтың Хош Хабарына бойсынатуғыныңызды, Яҳудиядағы мухаддеслер ҳәм көп басқа адамлар менен сақыйлық пенен бөлисип атырғаныңызды дәлиллейди. Және де, Қудайдың сизлерге берген мол мийрими себепли, Яҳудиядағылар сизлерди көриўди әрман етип, сизлер ушын дуўа етеди. Сөз бенен тәрийиплеп жеткизиў қыйын болған Қудайдың сыйы, яғный Оның Улы ушын Қудайға шүкирлер болсын! «Бизлер менен бирге болған ўақтында жуўас, бирақ арамызда болмаған ўақтында қатал», – деп айырымларыңыз сөз қылатуғын мен, Павел, Масийхтың мүләйимлилиги ҳәм сабырлылығы менен сизлерден өтинемен: сизлерге барғанымда, өзимди қатал тутыўға мәжбүр қылмаңлар. Өйткени бизлерди бул дүньядағы адамлар сыяқлы денесиниң қәлеўи бойынша жасап атыр, деп санайтуғын гейбиреўлерге қарсы қатал боламан деген нийетим бар. Бизлер дүньяда жасап атырған болсақ та, дүньяның жолы менен урыспаймыз. Бизлердиң қуралларымыз дүньяға тийисли қураллар емес, ал душпанның беккем қорғанларын қыйрататуғын Қудайдың қүдиретине ийе болған қураллар. Сол қураллар менен сандырақ сөзлерди ҳәм Қудайды билиўге тосқынлық қылатуғын ҳәр қандай менменликти жоқ қыламыз, Масийхқа бойсынбайтуғын ҳәр бир ой-пикирди Масийхқа тутқын етип бойсындырамыз. Сизлер Масийхқа толық бойсынғаныңызда, Оған бойсынбаған араңыздағы ҳәр бир адамды жазалаўға таярмыз. Сизлер тек сыртқы көриниске қарап баҳа бересизлер. Егер ким де ким өзиниң Масийхқа тийисли екенине исенсе, онда ол бизлердиң де Масийхқа тийисли екенимизди билсин. Ийемиздиң бизлерге берген бийлиги менен көбирек мақтанып кетсем де, уялмайман. Бул бийлик сизлерди қулатыў ушын емес, ал тиклеў ушын берилген. Мен тек ғана хатларым менен сизлерди қорқытып атырғандай болып көрингим келмейди. Себеби гейбиреўлер: «Хатларында ол қатал ҳәм күшли, бирақ жүзбе-жүз көрискенимизде ҳәлсиз ҳәм сөзге де шебер емес», – дейди екен. Бирақ, бундай адамлар билип қойсын: сизлерден узақта болып, хатларымызда не десек, араңызда болғанымызда да, солай ис тутамыз. Өзлерин әҳмийетли етип көрсетип атырған айырым адамлар менен өзлеримизди теңлестиргимиз ямаса салыстырғымыз келмейди. Олар өзлерин өз өлшемлери менен баҳалайды ҳәм өзлерин өзлери менен ғана салыстырады. Олар қаншелли ақылсыз! Бирақ, бизлер ҳәдден тыс дәрежеде мақтанбаймыз. Ал, Қудайдың бизлер ушын белгилеген жер шегарасы ишиндеги мийнетимиз бенен мақтанамыз. Бизлердиң араңызда ислеген мийнетимиз де усы жер шегарасы ишинде исленди. Сизлер жасайтуғын жер усы жер шегарасы ишинде жайласқанлықтан, бизлер сизлерге Масийхтың Хош Хабарын биринши болып жеткизгенимизде, шегарадан тыс шығып кетпедик. Бизлер басқалардың мийнети менен мақтанып ҳәддимизден аспаймыз. Керисинше, исенимиңиздиң өсиўи менен араңыздағы мийнетимиздиң көлеми кеңейе бериўинен үмит етемиз. Солай етип, бизлер Хош Хабарды сизлерден узағырақ жерлерге жәриялай аламыз. Өйткени басқаның ислеген хызмети менен мақтаныўды қәлемеймиз. Мухаддес Жазыўда айтылғандай: «Мақтанатуғын адам Жаратқан Ийе менен мақтансын». Себеби өзин өзи мақтаған адам емес, ал Ийемиз мақтаған адам ҳақыйқаттан қәдирлениўге ылайықлы. Мениң бираз ақылсыз адамдай болып енди айтатуғын сөзлериме сизлердиң шыдаўыңызды қәлер едим. Аўа, мен сизлерден усыны өтиниш етемен! Сизлерди Қудайдың қызғанышы менен қызғанаман. Өйткени мен сизлерди бир пәк қыз сыяқлы жалғыз күйеўге, яғный Масийхқа усынып, Оған некеледим. Бирақ, жыланның Ҳаўа-енени ҳийлекерлик пенен алдағанындай, сизлердиң ақыл-ойларыңыздың да бузылып, Масийхқа деген ҳақыйқый ҳәм пәк садықлықтан аўып кетиўинен қорқаман. Себеби биреў келип, бизлер жәриялаған Ийсаны басқаша қылып жәриялағанда, сизлер исенесизлер. Және де, өзлериңиз алған Мухаддес Руўхтан басқа бир руўхты ҳәм өзлериңиз қабыл еткен Хош Хабардан басқа бир «хош хабарды» аңсат қабыл етесизлер. Сизлер «мәртебели елшилер» деп атайтуғын сол адамлардан мен өзимди ҳеш бир нәрседе кем санамайман! Мен сөзге шебер болмасам да, билимим жеткиликли. Буны сизлерге ҳәр қандай жағдайда ҳәм ҳәр тәреплеме ашық көрсеттик. Сизлердиң мәртебели болыўыңыз ушын, мен өзимди пәс қойып, Қудайдың Хош Хабарын сизлерге ешейин жәрияладым. Мениң усылай ислегеним гүна ма? Сизлерге хызмет етиў ушын, мен басқа исениўши жәмәәтлерден ақшалай жәрдем алып, оларды тонағандай болдым. Араңызда болған ўақтымда мүтәжлигим болса да, ҳеш бириңизге аўырманлық салмадым. Өйткени Македониядан келген туўысқанларымыз мүтәжликлеримниң орнын толтырды. Мен сизлерге ҳеш бир нәрседе аўырманлық салмаўға тырыстым ҳәм буннан былай да тырыса беремен. Өзимдеги Масийхтың ҳақыйқаты менен билдиремен: Ахая үлкесиндеги ҳеш бир адам мениң усы мақтаныўымды тоқтата алмайды. Мен не себептен усылай ислеп атырман? Сизлерди сүймегеним себепли ме? Мениң сизлерди сүйетуғынымды Қудай биледи. Өзлерин бизлерге теңлестирмекши болып мақтанып атырған сол адамларға жол бермеў ушын, мен сизлерге аўырманлық салмадым ҳәм солай ислеўди даўам ете беремен. Себеби жалған елшилер ҳәм өтирик жумысшылар болған бундай адамлар өзлерин Масийхтың елшилери қылып көрсетеди. Бирақ, бул таң қаларлық нәрсе емес. Шайтан да өзин нур периштеси қылып көрсетеди-ғо. Сонлықтан оның хызметшилериниң өзлерин ҳақыйқаттың хызметшилери қылып көрсетиўи де таң қаларлық нәрсе емес. Қудай ақырында бундай адамларға ислеген ислерине қарай ылайықлы жаза береди. Мен және тәкирарлап айтаман: ҳеш ким мени ақылсыз деп санамасын. Егер сизлер ақылсыз деп санасаңыз, мени ҳеш болмаса ақылсыз адам сыпатында қабыл етиңлер, сонда мен де аз-маз мақтанайын. Сөйлеп атырған сөзлеримди Ийемиздиң басқарыўында айтып атырған жоқпан, ал өзине исенетуғын ақылсыз мақтаншақтай болып айтып атырман. Көплер өзлери менен дүньяның көз қарасы бойынша мақтанғанлықтан, мен де мақтанажақпан. Сизлер өзлериңизди сондай ақыллымыз деп санап турып, ақылсызларға жан-жан деп шыдайсызлар! Биреў сизлерди қул қылса да, ҳақыңызды жесе де, таласа да, өзин сизлерден жоқары тутып, үстемлик етсе де ямаса бетиңизге шапалақ пенен урса да шыдайсызлар. Бирақ, сизлердиң ойыңыз бойынша ҳәлсиз болып есапланған бизлер бундай ислерди ислеўге уяламыз! Деген менен, биреўдиң не менен болса да мақтаныўға батылы жетсе, мениң де мақтаныўға батылым жетеди. Мен буны ақылсыз адам сыяқлы айтып атырман. Сол жалған елшилер евреймиз дей ме? Мен де евреймен. Олар израиллылармыз дей ме? Мен де израиллыман. Олар Ибрайымның урпағымыз дей ме? Мен де Ибрайымның урпағыман. Олар Масийхтың хызметкерлеримиз дей ме? Ақылдан азған адам сыяқлы айтып атырман: мен Масийхқа олардан гөре көбирек хызмет еттим. Мен оларға қарағанда көбирек мийнет еттим, көп мәртебе қамақта болдым, сансыз рет таяқ жедим ҳәм талай мәртебе өлим менен жүзбе-жүз ушырастым. Яҳудийлерден бир кем қырықтан, бес рет қамшы жедим. Үш мәртебе таяқ жедим. Бир мәртебе тас боран қылды. Үш мәртебе кемеде апатқа ушырап, бир күн, бир түн теңизде ығып жүрдим. Көп мәртебе сапарға шыққанымда, қәўип астында болдым: дәрьялардың тасыўы себепли, қарақшылар себепли, өз миллетимниң адамлары себепли ҳәм басқа миллет адамлары себепли, және қалада, шөлде, теңизде ҳәм жалған туўысқанлар себепли қәўип-қәтерге ушырадым. Аўыр мийнет етип, қыйыншылық көрдим. Көп түнлерди уйқысыз өткиздим, ашлық ҳәм шөлди басымнан кеширдим. Талай мәртебе аўқатсыз қалып, суўықта кийимсиз болдым. Булардың ҳәммесинен тысқары, күн сайын барлық исениўши жәмәәтлердиң ғам-тәшиўишлери еңсемди басып, мени ойландырады. Қайсы дәрмансызлар менен, мен бирге дәрмансызланбадым? Қайсы азғырылған адам ушын, мен күйип-жанбадым? Сизлер мени мақтаныўға мәжбүр еткениңиз себепли, мен ҳәлсизлигимди көрсеткен нәрселер менен мақтанаман. Ийемиз Ийсаның Әкеси, мәңгиге алғысларға ылайық Қудай биледи: мен өтирик сөйлеп атырған жоқпан. Мен Дамаск қаласында болғанымда, Аретас патшаның қол астындағы бир ҳәким қала дәрўазасын қараўыллатып, мени қолға алмақшы болды. Бирақ, исениўши туўысқанларымыз мени себетке салып, қала дийўалындағы терезеден түсирип жиберди ҳәм мен усылай етип оның қолынан қашып қутылдым. Мақтаныўдың ҳеш қандай пайдасы жоқ болса да, енди мен Ийемиз көрсеткен көринислер ҳәм аянлар ҳаққында айтпақшыман. Мен Масийхқа исенетуғын бир адамды таныйман. Ол буннан он төрт жыл бурын үшинши аспанға көтерилип әкетилген еди. Ол сол ўақытта денеде болды ма ямаса денеден шығып руўхта болды ма, мен буны билмеймен, Қудай биледи. Мен усындай адам менен мақтанаман. Бирақ, өзиме келсем, тек өзимдеги ҳәлсизликтен басқа ҳеш нәрсем менен мақтанбайман. Мақтаныўды қәлеген жағдайымда да мен ақылсыз болмайман. Өйткени мен ҳақыйқатты айтып атырман. Бирақ, ҳеш ким мен туўралы ҳәдден тыс жоқары пикирге ийе болмай, мени тек меннен еситкенлери ямаса көргенлери бойынша баҳалаўы ушын, мен өзимди мақтаныўдан тыйып атырман. Қудайдың маған берген әжайып аянлары себепли өзимди жоқары тутпаўым ушын, Ол денеме бир тикен, яғный мени қыйнайтуғын шайтанның бир периштесин берип, мени менменликтен сақлап киятыр. Буны меннен алып таслаўды сорап, Ийемизге үш мәртебе жалбарынған едим. Бирақ, Ийемиз маған: «Саған берген мийримим жетерли. Себеби Мениң қүдиретим ҳәлсизлик арқалы толық көрсетиледи», – деди. Сонлықтан Масийхтың қүдирети менде болсын деп, мен ҳәлсизликлериме еле де көбирек қуўанып, олар менен мақтана беремен. Сол себептен Масийх ушын ҳәлсизликлерге, масқараланыўға, мүтәжликлерге, қуўдаланыўға ҳәм қыйыншылықларға ушырағанымда, мен қуўанышлыман. Өйткени мен қашан ҳәлсиз болсам, сонда күшлимен. Мен мақтанып, ақылсыз адам болып көриндим. Бирақ мени буған сизлер мәжбүр еттиңиз. Негизинде мени сизлер мақтаўыңыз керек еди. Себеби мен ҳеш ким болмасам да, сизлер «мәртебели елшилер» деп атайтуғын сол адамлардан ҳеш қандай кемшилигим жоқ. Мениң Қудайдың ҳақыйқый елшиси екенимди дәлиллейтуғын көп белгилер, таң қаларлық ислер ҳәм кәраматлар сизлердиң араңызда күшли сабырлылық пенен көрсетилди. Сизлерден ақшалай жәрдем сорап, өз аўырманлығымды салмағаным себепли, басқа исениўши жәмәәтлерден сизлерди кем көргендей болдым ба? Егер мени қәте иследи деп ойласаңыз, мени кешириң! Минекей, мен сизлерге үшинши мәртебе барыўға таярман. Бирақ, мен сизлерге аўырманлық салмайман. Маған сизлердиң мал-мүлкиңиз емес, ал сизлердиң өзлериңиз керексиз. Өйткени балалар ата-анасы ушын емес, ал ата-ана балалары ушын мал-мүлик жыйнаўы тийис. Сол сыяқлы мен де сизлер ушын өзимде бар ҳәмме нәрсени, ҳәтте, өз жанымды да бериўге қуўанышлы түрде таярман. Мен сизлерди соншелли сүйсем де, сизлердиң мени азырақ сүйиўиңиз дурыс болмайды. Мениң сизлерге аўырманлық салмағанымды сизлер де тастыйықлайсызлар. Бирақ, гейбир адамлардың айтыўы бойынша, мен ҳийлекер адам болғаным себепли, сизлерди алдаў жолы менен қолға киргизген қусайман. Деген менен, өзим сизлерге жиберген адамлардың бири арқалы болса да, сизлердиң есабыңыздан пайдаландым ба? Мен Титустан сизлерге барыўды өтинип, оның менен бирге басқа бир туўысқанымызды да жиберген едим. Титус сизлердиң есабыңыздан пайдаланған ба еди? Әлбетте, яқ. Себеби бизлер бир руўх пенен ис-ҳәрекет етип, бир жол менен жүремиз. Бизлерди усы ўақытқа дейин алдыңызда ақланып киятыр деп ойлап атырсыз ба? Яқ, олай емес. Бизлер Масийхқа тийисли адамлар сыпатында Қудай алдында сөйлеп турмыз. Сүйикли туўысқанларым, бизлер не ислейтуғын болсақ та, ҳәр бир нәрсени сизлердиң руўхый беккемлениўиңиз ушын ислеймиз. Өйткени мен сизлерге барған ўақтымда, сизлерди өзим қәлемеген аўҳалда көремен бе ҳәм сизлер де мени өзлериңиз күтпеген аўҳалда көресиз бе деген қәўетердемен. Сизлерге барғанымда, араңызда жәнжел, күншиллик, ғәзеп, даў, жала, өсек, менменлик ҳәм тәртипсизлик бар екенин көриўден қорқаман. Тағы да, сизлерге және барғанымда, Қудайдың мени сизлер себепли уялтыўынан, бурын гүна ислеп, өзлериниң ҳарамылығы, бузықшылығы ҳәм жүўенсизлиги ушын тәўбе етпеген көп адамлар ушын көз жасымды төгиўден қорқаман. Мен сизлерге үшинши мәртебе баражақпан. Мухаддес Жазыўда айтылғандай: «Ҳәр бир ис еки ямаса үш адамның гүўалығы тийкарында қаралады». Буннан алдын араңызда екинши мәртебе болғанымда ескерткен едим. Енди ҳәзир сизлерден узақта болғанымда да тәкирарлап ескертип атырман: мен сизлерге және барғанымда, бурын гүна ислегенлердиң де, басқа ҳәмме адамлардың да ҳеш бирин аямайман! Себеби сизлер Масийхтың мен арқалы сөйлейтуғынына дәлил излейсизлер. Масийх сизлерге деген ис-ҳәрекетинде ҳәлсиз емес, Ол сизлердиң араңызда Өз қүдиретин көрсетеди. Ол ҳәлсиз болып атанақ ағашқа шегеленсе де, ҳәзир Қудайдың қүдирети менен жасап атыр. Масийх пенен қатнаста болған бизлер де ҳәлсиз болсақ та, Оның менен бирге Қудайдың қүдирети арқалы сизлердиң пайдаңыз ушын жасаймыз. Исенимде турған я турмағаныңызды билиўиңиз ушын, өзлериңизди өзлериңиз сынап көриңлер. Ийса Масийхтың ишиңизде екенлигин билмейсизлер ме? Егер билмесеңиз, сынаўдан өте алмай жығылған болар едиңиз. Бизлердиң сынаўдан өткенимизди билетуғыныңыздан мен үмит етемен. Ҳеш қандай жаманлық ислемеўиңизди сорап, бизлер Қудайға дуўа етемиз. Бундағы мақсетимиз өзлеримиздиң сынаўдан өткенимизди көрсетиў емес, ал бизлер сынаўдан өтпеген болып көринсек те, сизлердиң жақсылық ислеўиңизден ибарат. Өйткени бизлер ҳақыйқатқа қарсы ҳеш нәрсе ислей алмаймыз, ал тек ҳақыйқат ушын ҳәрекет етемиз. Бизлер ҳәлсиз, ал сизлер күшли болсаңыз, бизлер қуўанамыз. Бизлер сизлердиң туўрыланып, жетилисип барыўыңыз ушын да дуўа етемиз. Сонлықтан сизлерге келген ўақтымда Ийемиздиң маған берген бийлиги менен қатал ис тутыўға мәжбүр болмаўым ушын, бул нәрселерди араңызда болмаған ўақтымда жазып атырман. Мен бул бийликти сизлерди қулатыў ушын емес, ал тиклеў ушын алғанман. Қулласы, туўысқанларым, хош болыңлар. Жетилисип барыңлар, мениң айтқанларыма қулақ асыңлар, бир ой-пикирли болыңлар ҳәм татыўлықта жасаңлар. Сүйиспеншилик ҳәм тынышлық тийкары болған Қудай сизлер менен бирге болады. Бир-бириңизди мухаддес поса менен сүйип сәлемлесиңлер. Барлық мухаддеслер сизлерге сәлем айтып атыр. Ийемиз Ийса Масийхтың мийрими, Қудайдың сүйиспеншилиги ҳәм Мухаддес Руўхтың шериклиги ҳәммеңизге яр болсын! Әкемиз Қудай ҳәм Ийемиз Ийса Масийх сизлерге мийрим ҳәм тынышлық берсин! Әкемиз Қудайдың ерки бойынша, Ийса Масийх бизлерди ҳәзирги жаўыз заманнан қутқармақшы болып, гүналарымыз ушын Өзин қурбан етти. Қудайымызға мәңги-бақый даңқ болсын! Аўмийин. Сизлерди Масийхтың мийрими арқалы шақырған Қудайдан соншелли тез жүз бурып, басқа бир «хош хабар» ға аўып кеткениңизге ҳайранман. Негизинде басқа бир «хош хабар» жоқ. Ал, сизлердиң ақылыңызды шатастырып, Масийхтың Хош Хабарын бурмаламақшы болып атырғанлар ғана бар. Бирақ егер де бизлер өзлеримиз келип, ямаса аспаннан бир периште келип, өзлеримиз сизлерге айтқан Хош Хабарға қарсы «хош хабар» жәриялап атырған болса, ол Қудайдың ғарғысына ушырасын! Бурын айтқанымызды және қайталап айтаман: егер ким де ким сизлер қабыл еткен Хош Хабарға қарсы бир «хош хабар» ды жәриялап атырған болса, ол Қудайдың ғарғысына ушырасын! Енди мен адамлардың мақтаўын қәлеп атырман ба ямаса Қудайдың ба? Я болмаса, адамларға жағыныўға тырысып атырман ба? Егер елеге дейин адамларға жағынбақшы болғанымда, онда мен Масийхтың хызметшиси бола алмас едим. Туўысқанларым, мен жәриялаған Хош Хабарды адам ойлап шығармағанын билиўиңизди қәлеймен. Мен бул Хош Хабарды адамнан қабыл етпедим ҳәм ҳеш кимнен үйренбедим. Оны маған Ийса Масийхтың Өзи аян арқалы билдирди. Мен яҳудий дининде болғанымда, қалай өмир сүргеним ҳаққында еситкенсизлер. Қудайдың жәмәәтин аяўсыз қуўдалап, оны қуртыўға тырысатуғын едим. Яҳудий дининде өз миллетимдеги көп қатар-қурбыларымнан озып, ата-бабаларымыздың үрп-әдетлерин орынлаўға жан-тәним менен ғайрат салатуғын едим. Ерусалимге, яғный меннен бурын елши болғанларға да бармадым. Ал дәрҳал Арабстанға кетип, кейин және Дамаскке қайтып келдим. Үш жылдан кейин Кифа менен танысыў ушын Ерусалимге бардым. Оның жанында он бес күн болдым. Бирақ, басқа елшилердиң ҳеш бирин көрмедим, тек Ийемиздиң иниси Яқыпты ғана көрдим. Сизлерге жазып атырғанларымның өтирик емес екенлигин Қудайдың алдында билдирип атырман. Буннан соң, мен Сирия ҳәм Киликия үлкелерине кеттим. Ал Яҳудиядағы Масийхқа тийисли жәмәәтлер мени жүзбе-жүз танымайтуғын еди. Олар тек: «Бир ўақытлары бизлерди қуўдалаған адам бурын өзи жоқ қылмақшы болған исеним ҳаққында енди өзи жәриялап жүр», – дегенди еситип, мен ушын Қудайды алғыслаған еди. Арадан он төрт жыл өткеннен соң, Барнаба менен бирге және Ерусалимге бардым. Жаныма Титусты да алдым. Ол жерге Қудайдан алған аяным себепли бардым. Сол жердеги жәмәәт жетекшилери менен жеке сөйлесип, басқа миллетлер арасында өзим жәриялап жүрген Хош Хабарды баян еттим. Ислеген мийнетим ҳәм ҳәзир ислеп атырған ис-ҳәрекетимниң зая кетпеўи ушын усылай иследим. Ал олар мениң жанымдағы Титустың грек болыўына қарамай, оны сүннет етилиўге мәжбүрлемеди. Бирақ арамызға жасырын кирген айырым жалған туўысқанлар бар еди. Олар бизлерге Ийса Масийх берген азатлықты көре алмай, бизлерди Нызамдағы қағыйдаларға қул қылмақшы еди. Ал бизлер Хош Хабардың ҳақыйқаты сизлер менен бәрқулла бирге болсын деп, оларға бир дем де бойсынып, тәслим болмадық. Ерусалим жәмәәтиниң жетекшилери қаншелли атақлы болса да, мен ушын бәри бир: Қудай адамларды айырмайды. Олар мениң жәриялаў исиме қосымша ҳеш нәрсе жүклемеди. Керисинше, Хош Хабарды яҳудийлерге жәриялаў иси Петрге исенип тапсырылғандай, басқа миллетлерге жәриялаў иси маған исенип тапсырылғанын олар билди. Себеби Петрди яҳудийлер ушын елши етип тайынлаған Қудай мени де басқа миллетлер ушын елши етип тайынлады. Исениўшилер жәмәәтиниң тиреклери есапланған Яқып, Кифа ҳәм Юхан Қудайдың маған берген мийримин мойынлап, маған ҳәм Барнабаға бирдемлик қолларын созды. Солай етип, бизлердиң басқа миллетлерге, ал өзлериниң яҳудийлерге кетиўин мақул көрди. Тек еле де жарлыларға жәрдем бериўди естен шығармаўымызды өтиниш етти. Мен де бул исти шын кеўилден ислеўге тырысып киятырған едим. Кифа Антиохияға келгенде, оның қәтесин бетине айтып әшкара еттим. Өйткени Яқыптың жанынан базы адамлар келместен алдын Кифа басқа миллет исениўшилери менен бирге аўқат жейтуғын еди. Бирақ сол яҳудийлер келгенде қорқып, сүннет етилмеген басқа миллет исениўшилеринен өзин шетке алды ҳәм олар менен байланысты үзди. Басқа яҳудийлер де Кифаға уқсап еки жүзлилик иследи. Ҳәтте, Барнаба да олардың еки жүзлилигине берилди. Олардың Хош Хабардың ҳақыйқаты бойынша ис тутпай атырғанын көргенимде, ҳәммениң алдында Кифаға былай дедим: «Сен яҳудий бола тура, яҳудий сыяқлы емес, ал басқа миллет адамы сыяқлы жасап атырсаң. Енди қалайынша сен басқа миллет адамларын яҳудийлесиўге мәжбүрлейсең? Бизлер яҳудий болып туўылдық, басқа миллетлер сыяқлы гүнакар емеспиз. Бирақ та, адам Мухаддес Нызамды орынлап жасағаны арқалы емес, ал Ийса Масийхқа деген исеними арқалы ақланатуғынын билемиз. Сонлықтан бизлер де Мухаддес Нызамды орынлап жасағанымыз арқалы емес, ал Масийхқа деген исенимимиз бенен ақланамыз деп, Ийса Масийхқа исендик. Себеби ҳеш бир адам Мухаддес Нызамды орынлап жасағаны арқалы ақланбайды». Егер Масийх арқалы ақланыўды излеп, өзлеримиз гүнакар болып шықсақ, Масийх бизлерди гүнаға жетелеўши болғаны ма? Ҳеш қашан! Егер мен өзим кешкен нәрсени қайтадан қабыл қылсам, онда мен өзимниң нызам бузыўшы екенимди дәлиллеген боламан. Қудай алдында жасаў ушын, Мухаддес Нызам арқалы мен Мухаддес Нызам алдында өлгенмен. Мен Масийх пенен бирге атанақ ағашқа шегеленгенмен. Енди жасап атырған мен емес, ал менде Масийх жасап атыр. Ҳәзир денеде жасап атырған өмиримде мени сүйген ҳәм мен ушын Өзин қурбан еткен Қудайдың Улына деген исенимим менен жасап атырман. Мен Қудайдың мийримин қәдирсиз деп есапламайман. Егер де Мухаддес Нызам арқалы ақланыў мүмкин болғанда, онда Масийх бийкарға өлген болар еди. Ҳәй, ақылсыз галатиялылар! Сизлерди ким сыйқырлап таслады? Ийса Масийхтың атанақ ағашқа шегеленип қойылғаны көз алдыңыздан кетпестей етип сүўретлеп берилген жоқ па еди? Сизлерден бир нәрсени ғана билмекшимен: сизлер Мухаддес Руўхты қалай алдыңлар? Мухаддес Нызамды орынлап па ямаса өзлериңиз еситкен Хош Хабарға исенип пе? Сизлер соншелли ақылсыз болғаныңыз ба? Мухаддес Руўх пенен баслап, енди неге адамның ис-ҳәрекети менен минсизликке ерисиўге тырысып атырсызлар? Бийкарға сонша азап шектиңиз бе?! Ҳақыйқаттан да, бийкарға ма?! Сизлерге Мухаддес Руўхын берген ҳәм араңызда кәраматлар көрсеткен Қудай буны Мухаддес Нызамды орынлағаныңыз ушын ислеп атыр ма ямаса өзлериңиз еситкен Хош Хабарға исенгениңиз ушын ба? Ибрайымның мысалын алып қарайық: «Ол Қудайға исенди ҳәм сол себептен Қудай оны ҳақ деп санады». Солай етип, мынаны билип қойыңлар: исенгенлердиң ҳәммеси Ибрайымның ҳақыйқый урпақлары болады. Мухаддес Жазыў Қудайдың басқа миллетлерди исеними арқалы ақлайтуғынын билдирип, Ибрайымға: «Барлық халықлар сен арқалы жарылқанады», – деп қуўанышлы хабарды алдын ала жиберген еди. Солай етип, исенгенлер исениўши Ибрайым менен бирге жарылқанады. Мухаддес Нызамды орынлаўы арқалы ақланатуғынына исенетуғынлардың ҳәммесине нәлет жаўады. Өйткени Мухаддес Нызамда былай деп жазылған: «Мухаддес Нызам китабында жазылған ҳәмме нәрсени муқыятлы түрде орынламайтуғын ҳәр бир адам нәлетий болады». Мухаддес Нызамды орынлаўы арқалы ҳеш бир адам Қудай алдында ақлана алмайтуғыны анық. Себеби: «Ҳақ адам исеними менен жасайды», – деп жазылған. Мухаддес Нызамның тийкары исеним емес. Керисинше: «Мухаддес Нызамдағы буйрықларды орынлаған адам олар арқалы жасайды», – деп жазылған. Туўысқанларым! Адамлар өмиринен мысал келтирейин: адамлар арасында дүзилген келисимди бийкарлаўға ямаса оған бир нәрсе қосыўға болмайды. Қудай Ибрайымға ҳәм оның урпағына ўәде бергенде: «сениң урпақларыңа» деп көп адамларды нәзерде тутып айтқан жоқ, ал «сениң урпағыңа» деп, тек бир адамды, яғный Ийса Масийхты нәзерде тутып айтқан еди. Мениң айтажағым мынаў: төрт жүз отыз жылдан соң пайда болған Мухаддес Нызам Қудайдың алдын ала дүзген келисимин бийкарлап, ўәдесиниң күшин жоқ қылмайды. Себеби егер Қудайдың берген мийрасы Мухаддес Нызамды орынлаў арқалы берилгенде, онда ол ўәде бойынша болмайды. Бирақ Қудай мийрасты Ибрайымға ўәде бойынша берген еди. Ондай болса, Мухаддес Нызам не ушын берилген? Ол гүналарымызды ашып көрсетиў ушын, келисимге қосымша етип берилген. Өзи Қудайдың ўәдеси ҳәм Ибрайымның урпағы болған Масийх келгенге дейин ғана Мухаддес Нызам ҳәрекет етеди. Ол периштелер арқалы тәўеллешиниң қолы менен берилген еди. Ал тәўеллеши тек бир тәрепке тийисли емес. Бирақ Қудай – жалғыз. Олай болса, Мухаддес Нызам Қудайдың ўәделерине қарсы ма? Ҳеш қашан! Өйткени егер де өмир бере алатуғын нызам берилген болса, онда адамлар, әлбетте, нызам арқалы ақланар еди. Бирақ, Ийса Масийхқа деген исенимге тийкарланған ўәде исенгенлерге берилиў ушын, Мухаддес Жазыў пүткил барлықты гүнаның тутқыны деп жәриялады. Бул исеним пайда болыўдан алдын бизлер Мухаддес Нызамның бақлаўы астында болып, келешектеги исенимниң айқынласыўына шекем Мухаддес Нызамның тутқыны едик. Басқаша айтқанда, исеним арқалы ақланыўымыз ушын, Масийх келиўге дейин Мухаддес Нызам тәрбияшымыз болды. Бирақ исеним пайда болғаннан соң, бизлер енди тәрбияшымыз болған Мухаддес Нызамның қол астында емеспиз. Солай екен, Масийх Ийсаға исенгениңиз ушын, ҳәммеңиз Қудайдың балаларысыз. Суўға шомылдырылғанда ҳәр бириңиз Масийхқа бөлендиңлер. Ендигиден былай, яҳудий менен гректиң, қул менен азат адамның, еркек пенен ҳаялдың арасында ҳеш қандай айырмашылық жоқ. Өйткени ҳәммеңиз Масийх Ийсада бирсиз. Егер Масийхқа тийисли болсаңыз, онда Ибрайымның урпағысыз, Қудайдың ўәдеси бойынша мийрасхорларсыз. Және айтажағым мынаў: мийрасхор ҳәмме нәрсениң ийеси болса да, бала ўақтында оның қулдан айырмашылығы жоқ. Ол әкесиниң белгилеген ўақтына дейин тәрбияшылар менен үй басқарыўшысының бақлаўы астында болады. Усы сыяқлы, бизлер де балалық ўақтымызда, яғный ҳақыйқатлықты толық түсинбеген ўақтымызда дүньяның мәниссиз қағыйдаларының қулы едик. Сизлер енди Қудайдың балалары болдыңлар. Сонлықтан Ол Өз Улының Руўхын жүреклериңизге жиберди. Усы Руўх арқалы сизлер Қудайды: «Әке, Әкежаным!» деп шақырыўыңызға болады. Сол себептен сен енди қул емессең, ал Қудайдың перзентисең. Қудайдың перзенти болғаның ушын, Қудай сени мийрасхор етти. Бурын сизлер Қудайды билмей, негизи Қудай болмаған нәрселерге қул болдыңлар. Енди болса, Қудайды билип алдыңлар, туўрырағы, сизлерди Қудай таныйды. Солай екен, неге енди және дүньяның ҳәлсиз ҳәм қәдирсиз қағыйдаларына қайтып баратырсызлар. Қайтадан және олардың қуллары болмақшымысызлар? Күнлер, айлар, мәўсимлер ҳәм жылларды белгилейсизлер. Сизлер ушын бийкарға мийнет еттим бе екен, деген тәшиўиштемен. Туўысқанларым! Сизлерден өтиниш етемен, мен сыяқлы болыңлар. Себеби мен де сизлер сыяқлы болдым. Сизлер маған ҳеш қандай жаманлық ислемедиңлер. Хош Хабарды сизлерге биринши мәрте денсаўлығымның ҳәлсизлиги себепли жәриялағанымнан хабарыңыз бар. Мениң денсаўлығымның жағдайы сизлер ушын бир сынақ болса да, мени пәс көрип, айырып тасламадыңыз. Керисинше, мени Қудайдың бир периштесиндей, ҳәтте, Ийса Масийхтай қабыл еттиңлер. Енди сол қуўанышыңыз қаяқта?! Сизлерге өзим гүўаман: қолларыңыздан келсе, көзлериңизди ойып, маған берер едиңлер. Енди сизлерге ҳақыйқатты айтаман деп, душпаныңыз болдым ба? Мухаддес Нызамды орынлаўды талап еткенлер сизлерди өз тәрепине аўдарыўға тырысып атыр, бирақ бул жақсы нийет емес. Өзлерине бағындырыў ушын, олар сизлерди бизлерден айырмақшы. Жақсы нийет пенен тырысыў – бул жақсы нәрсе. Бул тек мен сизлердиң араңызда болғанымда емес, ал бәрқулла усылай болса жақсы. Балаларым! Масийх сыяқлы болмағаныңызша, мен сизлерди қайтадан туўып атырғандай, толғақ азабын шекпектемен. Ҳәзир жаныңызда болып, даўысымды мүләйим қылып өзгертсем еди. Өйткени сизлерди не қыларымды билмей, аң-таң болып турман. Мухаддес Нызам астында жасаўды қәлеген сизлер маған айтыңларшы, Мухаддес Нызамның не дейтуғынын билмейсизлер ме? Себеби Ибрайымның еки улы болды: биреўи шоры ҳаялдан, екиншиси азат ҳаялынан еди, деп жазылған. Шоры ҳаялдан болған улы әпиўайы жол бойынша, ал азат ҳаялдан болған улы ўәде бойынша туўылды. Бунда тымсал мәниси бар. Бул еки ҳаял еки келисимди аңлатады. Биреўи қуллықта болатуғын балаларды туўатуғын Ажар – Синай таўында дүзилген келисимниң тымсалы. Арабстандағы Синай таўының тымсалы болған Ажар ҳәзирги Ерусалимди аңлатады. Өйткени бул қала өз халқы менен еле де Мухаддес Нызамның қуллығында. Бирақ, аспандағы Ерусалимниң тымсалы болған Сара азат, ол бизлердиң анамыз. Себеби былай деп жазылған: «Шадлан, ҳәй, бала көрмеген нәсилсиз ҳаял! Толғатып көрмеген, сен, шадланып бақыр! Себеби таслап кетилген ҳаялдың балалары, Күйеўи бар ҳаялдикинен көп болады». Туўысқанлар! Сизлер де Ысақ сыяқлы ўәде бойынша туўылған балаларсыз. Тәбийғый жол менен туўылған Мухаддес Руўхтың ўәдеси бойынша туўылғанды қалай қуўдалаған болса, ҳәзир де солай болып атыр. Бирақ, Мухаддес Жазыў не дейди? «Шорыны баласы менен бирге қуўып жибер. Себеби шорының улы азат ҳаялдың улы менен теңдей мийрасхор болмасын». Солай етип, туўысқанлар, бизлер шоры ҳаялдың емес, ал азат ҳаялдың балаларымыз. Масийх бизлерди еркин өмир сүриўимиз ушын азат қылды. Сонлықтан беккем турыңлар, өзлериңизге қайтадан қуллық мойынтырығын салыўға жол қоймаңлар. Қараңлар! Мен, Павел, сизлерге мыналарды айтып атырман: егер сүннет етилсеңиз, Масийхтың сизлерге ҳеш пайдасы жоқ. Сүннет етилген ҳәр бир адамды және ескертип атырман: ол пүткил Мухаддес Нызамды орынлаўға парызлы. Мухаддес Нызамды орынлаў арқалы ақланыўға тырысып атырған сизлер Масийхтан айырылдыңлар. Қудайдың мийриминен алысладыңлар. Бирақ бизлер Мухаддес Руўх себепли исеним арқалы ақланыўдан үмит етип, интизарлық пенен күтпектемиз. Ийса Масийхқа исенетуғынлар ушын сүннетлениўдиң де, сүннетленбеўдиң де ҳеш қандай әҳмийети жоқ. Тек сүйиспеншилик пенен ҳәрекет еткен исеним ғана әҳмийетли. Сизлер жақсы баратыр едиңлер. Ҳақыйқатқа бойсыныўды даўам етиўден сизлерди ким айнытты? Бундай айнытыў сизлерди шақырған Қудай тәрепинен болмады. Аз ғана ашытқы пүткил қамырды ашытады. Сизлердиң басқаша пикир жүргизбейтуғыныңызға Ийем Ийса алдында исенимим кәмил. Бирақ, сизлердиң ақылыңызды шатастырған ким болыўына қарамай, жазасын тартады. Маған келетуғын болсақ, туўысқанларым, егер елеге дейин сүннеттиң керек екенлигин жәриялап келгенимде, қуўдаланар ма едим? Егер олай болғанда, атанақ ағаш ҳаққында айтқан ўазларым себепли машқала туўылмас еди. Қәне енди, сизлерди үгитлеп атырғанлардың ҳәммеси өзлерин ақта етсе! Туўысқанлар! Қудай сизлерди азат болыўға шақырған. Бирақ бул азатлығыңызды өз тәбиятыңыздың қәлеўлериниң қурбаны қылмаң. Оның орнына бир-бириңизге сүйиспеншилик пенен хызмет етиңлер. Пүткил Мухаддес Нызам бир сөзде жәмленген: «Өзиңди сүйгениң сыяқлы, жаныңдағы адамды да сүй». Бирақ бир-бириңиз бенен тислесип, бир-бириңизди жесеңлер, онда бир-бириңизди жоқ етиўден абайлы болыңлар! Және айтажағым мынаў: Мухаддес Руўхқа бойсынып жасаңлар! Сонда өз тәбиятыңыздың жаман қәлеўлерине ҳеш қашан бойсынбайсызлар. Өйткени адам тәбиятының жаман қәлеўлери Мухаддес Руўхқа, ал Мухаддес Руўх болса адам тәбиятының жаман қәлеўлерине қарсы. Олар бир-бирине қарсы болғанлықтан, сизлер ислеўди қәлеген нәрселериңизди ислей алмайсызлар. Ал егер сизлер Мухаддес Руўхтың жетелеўи менен жүрсеңлер, онда Мухаддес Нызам астында емессизлер. Адамның гүнакар тәбиятының ислери аян, олар: неке ҳадаллығын бузыў, ҳарамылық, бузықшылық, бутпаразлық, сыйқыршылық, душпанлық, жәнжелкешлик, күншиллик, ғәзеп, менменлик, алаўызлық туўдырыў, бөлиниў, қызғаншақлық, мәскүнемшилик, айшы-әширет ҳәм усыларға уқсаған нәрселер. Сизлерди алдын ескерткенимдей, және ескертип атырман: усындай ис-ҳәрекетлерди ислеўшилер Қудайдың Патшалығын мийрас етип алмайды. Бирақ, адам өмиринде жетистиретуғын Мухаддес Руўхтың жемиси – сүйиспеншилик, қуўаныш, тынышлық, сабырлылық, мийримлилик, қайырқомлық, садықлық, мүләйимлилик ҳәм өзин тутып билиў. Бундай ислерге қарсы ҳеш қандай нызам жоқ. Ийса Масийхқа тийисли болғанлар өз тәбиятын қәлеўлери ҳәм нәпсилери менен бирликте атанақ ағашқа шегелеп қойған. Мухаддес Руўх өмиримиздиң тийкары болғанлықтан, Оның жетелеўи менен жүрейик. Даңқпараз болмайық, бир-биримиздиң ашыўымызға тийип, күншиллик етпейик. Туўысқанлар! Егер биреўдиң гүна ислегени мәлим болып қалса, Мухаддес Руўхқа бойсынып жасап атырған сизлер бундай адамды мүләйимлик пенен туўры жолға салыңлар. Сизлер де азғырылмаўыңыз ушын өзлериңизге сақ болыңлар. Бир-бириңиздиң аўырманлығыңызды көтериңлер. Сонда Масийхтың Нызамын орынлайсызлар. Егер ким де ким ҳеш нәрсе болмаса да, өзин әҳмийетли адам деп есапласа, өз-өзин алдаған болады. Ҳәр бир адам өз ис-ҳәрекетин тексерип көрсин. Сонда өзин басқалар менен салыстырмай, өз табыслары менен мақтана алады. Себеби ҳәр бир адам өз аўырманлығын өзи көтериўи тийис. Қудайдың сөзин үйрениўши устазы менен барлық ийгиликли нәрселерди бөлиссин. Өз-өзиңизди алдамаңлар, Қудайды алдаў мүмкин емес. Адам не ексе, соны орады. Өзиниң гүнакар тәбиятына бойсыныўшы сол тәбиятқа тән өлим алады. Мухаддес Руўхқа бойсыныўшы Мухаддес Руўхқа тән мәңгилик өмирди алады. Солай екен, жақсылық ислеўден жалықпаңлар. Егер ҳәлсизленип қалмасақ, ўақты келгенде жемисин орып аламыз. Сонлықтан мүмкиншилигимиз бар екен, ҳәмме адамға, әсиресе исениўши туўысқанларымызға жақсылық ислейик. Қараңлар, өз қолым менен сизлерге қандай үлкен ҳәриплер менен жазып атырман! Сыртқы көриниси менен адамларға унағысы келгенлер Масийхтың атанақ ағашы себепли қуўдаланбаў ушын, сизлерди сүннет етилиўге мәжбүрлемекте. Бирақ, сүннет етилгенлердиң өзлери де Мухаддес Нызамды орынламайды. Олар тек сизлердиң денелериңиз бенен мақтаныў ушын ғана сүннет етилиўиңизди қәлеп атыр. Ал мен Ийемиз Ийса Масийхтың атанақ ағашынан басқа бир нәрсе менен ҳеш қашан мақтанбайман. Усы атанақ ағаш арқалы дүнья мен ушын өлген, мен де дүнья ушын өлгенмен. Сүннетлениўдиң де, сүннетленбеўдиң де ҳеш қандай әҳмийети жоқ, әҳмийетлиси – жаңа жаратылыс болыў. Усындай қағыйда бойынша жасап атырғанлардың ҳәммесине, яғный Қудайдың халқына тынышлық ҳәм мийрим-шәпәәт яр болсын! Ендигиден былай, ҳеш ким маған жәбир бермесин. Өйткени мениң денемде Ийсаның жарақатларының излери бар. Туўысқанлар, Ийемиз Ийса Масийхтың мийрими руўхыңызға яр болсын! Аўмийин. Қудайдың қәлеўи менен Масийх Ийсаның елшиси болған мен, Павелден, Масийх Ийсаға садық болған Эфес қаласындағы мухаддеслерге сәлем! Әкемиз Қудай ҳәм Ийемиз Ийса Масийх сизлерге мийрим ҳәм тынышлық берсин! Ийемиз Ийса Масийхтың Әкеси – Қудайға алғыслар болсын! Ол бизлерди Масийх арқалы аспандағы ҳәр түрли руўхый жарылқаўлар менен жарылқады. Қудай Өзиниң алдында мухаддес ҳәм минсиз болыўымыз ушын, Масийх пенен қатнаста болған бизлерди дүнья жаратылмастан бурын таңлап алды. Қудай бизлерди сүйип, Ийса Масийх арқалы Өзиниң балалары қылып асырап алыўды алдын ала белгиледи. Бул Оның әжайып қәлеўи бойынша болды. Солай етип, сүйикли Улы арқалы бизлерге сыйға берген уллы мийрими себепли Өзине алғыс айтыўымыз ушын, Қудай усылай иследи. Масийх пенен қатнаста болған бизлер Оның қаны арқалы қутқарылдық, яғный Қудайдың бай мийрими бойынша гүналарымыз кеширилди. Қудай бул бай мийримин пүткил ақыл-даналық пенен үстилеримизге жаўдырып, Өз еркиниң сырын бизлерге ашып берди. Бул Оның Масийх арқалы жобаластырған әжайып мақсети бойынша болды. Белгиленген ўақыт болғанда әмелге асатуғын Қудайдың жобасы – жердегилердиң ҳәм аспандағылардың ҳәммесин Масийхтың басшылығында бирлестириўден ибарат. Ҳәмме нәрсени Өз қәлеўи менен иске асыратуғын Қудайдың ерки бойынша бизлер алдын ала белгиленип, Масийх арқалы таңлап алындық. Бул Масийхқа бастан-ақ үмит еткен бизлердиң уллы Қудайды алғыслаўымыз ушын болды. Ҳақыйқат сөзин, яғный қутқарылыў ҳаққында Хош Хабарды еситип, Масийхқа исенгениңизде, сизлер де ўәде етилген Мухаддес Руўх пенен мөрленип, Қудайға тийисли болдыңлар. Қудайға тийисли болған бизлердиң толық қутқарылыўымызға дейин бул Мухаддес Руўх – Қудайдың бизлерге ўәде еткен мийрасының кепили. Булардың ҳәммеси бизлердиң уллы Қудайды алғыслаўымыз ушын болды. Сонлықтан Ийемиз Ийсаға деген исенимиңиз ҳәм пүткил мухаддеслерге деген сүйиспеншилигиңиз ҳаққында еситкенимнен бери, мен сизлер ушын тынбастан шүкирлик етемен. Және де, дуўа еткенимде, сизлерди бәрқулла тилге аламан. Ийемиз Ийса Масийхтың Қудайы, даңқ-салтанатқа ийе Әке Өзин билиўиңиз ушын, сизлерге даналық ҳәм аян бериўши Мухаддес Руўхын берсин деп, Қудайдан сорап атырман. Қудайдың шақырығынан пайда болған үмитти ҳәм Оның мухаддеслерге берген уллы мийрасының қаншелли бай екенин билиўиңиз ушын, жүреклериңиздиң көзлери ашылсын деп, дуўа етип атырман. Және де, Ийсаға исенген бизлерде үлкен қүдирет пенен ҳәрекет еткен Қудайдың күшиниң қаншелли уллы екенин билиўиңиз ушын да дуўа етип атырман. Қудай усы күш пенен Масийхта ҳәрекет етип, Оны өлимнен қайта тирилтти ҳәм аспанда Өзиниң оң жағына отырғызды. Қудай Масийхты барлық ҳәкимшилик ҳәм бийликтен, пүткил қүдирет ҳәм ҳүкимдарлықтан, тек усы заманда емес, ал келешек дәўирде де аталатуғын ҳәмме атлардан жоқары қойды. Ҳәмме нәрсени Оған бойсындырып, бағындырды. Оны пүткил барлықтың үстинен қойып, исениўшилер жәмәәтиниң басы қылды. Исениўшилер жәмәәти Масийхтың денеси болып, пүткил барлықты толтырып турған Масийхтың толылығына ийе. Сизлер бир ўақытлары айып ҳәм гүналарыңыз себепли өли едиңлер. Сонда сизлер бул дүньяның әдети бойынша, ҳаўада ҳүкимдарлық етиўши ҳәким – шайтанға, яғный ҳәзир Қудайға қулақ аспайтуғын адамларда ҳәрекет етиўши руўхқа бойсынып жасайтуғын едиңлер. Бир ўақытлары бизлердиң ҳәммемиз де усындай адамлардың арасында өз гүнакар тәбиятымыз бойынша жасадық. Денемиздиң ҳәм ой-нийетимиздиң жаман қәлеўлерин орынладық. Сол себептен басқалар сыяқлы бизлер де тәбиятымыз бойынша Қудайдың ғәзебине ылайықлы адамлар едик. Бирақ, мийрим-шәпәәтке бай болған Қудай бизлерди соншелли сүйгенликтен, гүналарымыз себепли өли болсақ та, бизлерди Масийх пенен бирге тирилтти. Сизлер Оның мийрими менен қутқарылдыңыз. Бизлер Масийх Ийса менен қатнаста болғанлықтан, Қудай бизлерди Масийх пенен бирге тирилтип, Оның менен бирге аспандағы орынлардан берди. Қудай Масийх Ийса арқалы бизлерге реҳим етип, Өз мийриминиң шексиз байлығын келешек дәўирлерде көрсетиў ушын усылай иследи. Сизлер исенимиңиз арқалы Қудайдың мийрими менен қутқарылдыңыз. Бул сизлердиң жетискенлигиңиз емес, ал Қудайдың сыйы болғанлықтан, ҳеш ким ислерим себепли қутқарылғанман деп, мақтана алмайды. Себеби бизлер Қудайдың дөретпесимиз. Өзи алдын ала таярлаған жақсы ислерин ислеп жасаўымыз ушын, Ол бизлерди Масийх Ийса арқалы жаратты. Сонлықтан мыналарды еске түсириңлер: сизлер бир ўақытлары бутқа табыныўшы миллет адамы болып туўылып, денесиндеги ети қол менен кесилип сүннет етилген яҳудийлер тәрепинен «сүннетсизлер» деп аталатуғын едиңлер. Ол ўақытлары сизлер Масийх пенен байланысы жоқ, Израил халқына жат ҳәм ўәдеден ибарат болған келисимлерден бийнесип адамлар едиңлер. Бул дүньяда үмитсиз ҳәм қудайсыз болып жасадыңлар. Бирақ бурын Қудайдан узақ болған сизлер енди Масийх Ийса менен қатнас жасап, Масийхтың қаны арқалы Қудайға жақын болдыңлар. Өйткени Масийхтың Өзи – яҳудийлер менен басқа миллетлерди бирлестирген бизиң жарастырыўшымыз. Ол Өз денесин қурбан етип, арадағы айырып турған дийўалды, яғный душпанлықты жоқ қылды. Яҳудийлер менен басқа миллетлерден Өзи менен байланыста болатуғын бир жаңа халықты жаратыў мақсетинде, Ол буйрық ҳәм қағыйдалардан ибарат болған Нызамды бийкар етти. Буны тынышлықты орнатып, душпанлықты жоқ қылған атанақ ағаш арқалы екеўин бир жаңа халық қылып, Қудай менен жарастырыў ушын иследи. Масийх келип, Қудайдан узақ болған сизлерге ҳәм Қудайға жақын болған яҳудийлерге тынышлық Хош Хабарын жәриялады. Ол арқалы бизлер ҳәммемиз бир Мухаддес Руўх пенен Әкемиз Қудайдың алдына бара аламыз. Солай етип, енди сизлер жат ҳәм шет жерли адам емессизлер, ал мухаддеслерге ўатанлас, Қудайдың шаңарағының ағзаларысыз. Сизлер елшилер ҳәм пайғамбарлар салған тырнақ тас үстине қаландыңлар. Ал имараттың мүйешиниң тийкарғы тасы – Масийх Ийсаның Өзи болады. Онда пүткил имарат қуралып, Жаратқан Ийеге тийисли бир мухаддес Ибадатхана болыў ушын өсип барады. Масийх пенен қатнаста болған сизлер де Қудайдың Мухаддес Руўхы арқалы жасайтуғын мәкан болыўыңыз ушын, ҳәммеңиз бирликте қуралып барасызлар. Сол себептен мен, Павел, басқа миллетлерден болған сизлер ушын, Масийх Ийсаның тутқыны болдым. Сизлер ушын Қудайдың Өз мийрими менен маған берген бул хызмети ҳаққында, әлбетте, еситкенсизлер. Жоқарыда қысқаша жазып өткенимдей, Қудай маған Өз сырын аян арқалы билдирди. Бул хатты оқығаныңызда, Масийхтың сырын қалай түсингенимди билип алыўыңыз мүмкин. Адамзаттың әўелги әўладларынан қупыя тутылып, енди Қудайдың мухаддес елшилерине ҳәм пайғамбарларға Мухаддес Руўх арқалы ашып берилген бул сыр мынадан ибарат: басқа миллетлер де яҳудийлер менен бирге мийрасқа шерик ҳәм бир денениң ағзалары. Олар Хош Хабар арқалы Масийх Ийса себепли берилген ўәдеге де шерик. Қудайдың ҳәрекет ететуғын қүдирети менен, маған берилген мийриминиң сыйы арқалы мен Хош Хабарды жәриялаў ушын хызметке тайынландым. Мен барлық мухаддеслер ишинде ең арзымағаны болсам да, басқа миллетлерге Масийхтың шексиз байлығы ҳаққында жәриялаў ушын, Қудай маған усы мийримин берди. Және де, ҳәмме нәрсени жаратқан Қудай Өзинде әўелден-ақ сақланған сырлы жобасын ҳәммеге ашып бериў ушын да, маған усы мийримин берди. Солай етип, Қудайдың мақсети – исениўшилер жәмәәти арқалы аспандағы ҳәкимшиликлерге ҳәм бийликлерге Өзиниң көп қырлы ақыл-даналығын ҳәзир мәлим етиў. Қудай усы мәңгилик мақсетин Ийемиз Масийх Ийса арқалы әмелге асырды. Бизлер Масийх пенен қатнаста болып, Оған деген исенимимиз арқалы Қудайға батырлық ҳәм толық исеним менен жақынласа аламыз. Сонлықтан сизлер ушын шеккен азапларым себепли қайғырмаўыңызды өтиниш етемен. Мен шеккен бул азаплар сизлерге уллылық алып келеди. Сол себептен мен аспандағы Әкемиздиң алдында дизе бүгип, дуўа етемен. Ол аспандағы ҳәм жер жүзиндеги ҳәр қандай миллетке ат берген. Қудай Өз уллылығының байлығы бойынша ишки дүньяңызды беккемлеў ушын, Өз Руўхы арқалы сизлерге күш-қуўат берсин. Исенимиңиз арқалы Масийх жүреклериңизде жасасын. Сүйиспеншиликке тамыр урып ҳәм тийкарланып, барлық мухаддеслер менен бирге Масийхтың сүйиспеншилигиниң қаншелли кең, узын, бийик ҳәм терең екенлигин түсинип алғайсыз. Және де, сизлер ақыл-ойға сыймайтуғын усы сүйиспеншиликти билип, Қудайдың пүткил толылығына толып барғайсыз. Бизлерде ҳәрекет етиўши қүдирети менен, Қудай бизлердиң тилеген ҳәм ойлаған ҳәр бир нәрсемизди артығы менен ислей алатуғын күшке ийе. Оның даңқы Масийх Ийса менен қатнаста болған исениўшилер жәмәәтинде, әўладтан-әўладқа, мәңги-бақый арта берсин! Аўмийин. Солай етип, Ийемиз ушын тутқын болған мен сизлерден жалынып сорайман: Қудайдың өзлериңизди шақырған өмирине ылайықлы түрде жасаңлар. Толық кишипейиллик, мүләйимлилик ҳәм сабырлылық пенен жасаңлар. Бир-бириңизди сүйип, мийзамкеш болыңлар. Өзлериңизди бирлестириўши тынышлық пенен, Мухаддес Руўх берген бирликти сақлаўға тырысыңлар. Қудай сизлерди шақырғанда бир үмитти берди. Сол сыяқлы, ҳәммемиз бир денемиз ҳәм бир Мухаддес Руўхқа ийемиз. Ийемиз бир, исенимимиз бир, суўға шомылдырылыў рәсимимиз бир. Қудай да бир. Ол ҳәммениң үстинен ҳүкимдар, ҳәмме арқалы ҳәрекет етиўши, ҳәммемизде бар болған, ҳәммемиздиң Әкемиз. Бирақ Қудай ҳәр биримизге Масийхтың сақыйлығына муўапық Өз мийримин сыйға берди. Сонлықтан Мухаддес Жазыўда былай делинген: «Ол жоқарыға шығып, Тутқынларды тутқын етти. Адамларға сыйлар берди». Енди бул: «Ол жоқарыға шықты» деген сөзлер нени аңлатады? Масийх бурын төменге, жерге түсти дегенди аңлатады. Түскен Адам да, ҳәр бир нәрсени толтырыў ушын аспаннан да бийигирекке шыққан Адам да – Сол. Масийх гейбиреўлерди елши, базыларды пайғамбар, айырымларды Хош Хабарды жәриялаўшы, ал биреўлерди жәмәәт шопаны ҳәм устаз қылып қойды. Ол буны мухаддеслерди хызметке таярлаў ҳәм Өз денеси болған жәмәәтти беккемлеў ушын иследи. Нәтийжеде бизлердиң ҳәммемиз Қудайдың Улына исениўде ҳәм Оны билиўде бирликке ерисип, Масийхтың толық минсизлигине дейин өсип барамыз. Солай екен, ендигиден былай, гөдек болмайық. Адамлардың жалатайшылығы ҳәм ҳийлекерлиги арқалы пайда болған ҳәр түрли тәлиматлардың самалы менен ана жақтан мына жаққа шайқатылмайық. Керисинше, ҳақыйқатлықты сүйиспеншилик пенен айтып, денениң басы болған Масийхқа қарай ҳәр тәреплеме өсип барайық. Оның басқарыўында пүткил денениң мүшелери өз ара биригип, ҳәр бир мүше өз миннетин атқарыўы арқалы бир-бирине жәрдем берип, байланыс жасайды. Усылай етип, пүткил дене сүйиспеншилик пенен өсип, өзин беккемлеп барады. Сонлықтан мен усыны айтып, сизлерди Ийемиздиң атынан ескертемен: буннан былай, бутқа табыныўшы миллетлердиң адамлары сыяқлы, бос ой-қыялларға берилип жасамаңлар. Олардың сана-сезимлери топырланып, ишиндеги наданлық ҳәм жүреклериндеги қаталлық себепли, Қудайдан берилген өмирге жат болған. Олар пүткил ар-намыс сезимлерин жойтқан, ҳәр түрли ҳарамылықты нәпсиқаўлық пенен ислеў ушын, бузықшылыққа берилген. Бирақ сизлер Масийхты бундай қылып танымағансыз. Әлбетте, сизлер Ийса Масийх ҳаққында еситкениңизден кейин, Оның менен қатнаста болып, Ондағы ҳақыйқатты үйрендиңлер. Сол себептен бурынғы өмир жолыңыздан, яғный денениң жаман қәлеўлери себепли шириген ески тәбиятыңыздан ўаз кешиңлер. Ой-пикирлериңизди ҳәм руўхыңызды жаңалап, Қудайға уқсатылып жаратылған, шын ҳақлық ҳәм мухаддесликтен ибарат жаңа тәбиятқа бөлениңлер. Сонлықтан өтириктен ўаз кешип, ҳәр бириңиз исениўши туўысқаныңызға ҳақыйқатты айтыңлар. Себеби ҳәммемиз бир денениң мүшелеримиз. Ғәзепленсеңиз де, гүна ислемеңлер. Қуяш батқанша, ғәзептен қайтыңлар. Шайтанға жол бермеңлер. Урлық ислеген ендигиден былай урлық ислемесин. Керисинше, мүтәж адамларға үлестиретуғын бир нәрсеси болыўы ушын, ол өз қоллары менен ҳадал мийнет етсин. Аўызларыңыздан ҳеш бир жаман сөз шықпасын. Ал орны менен сөйлеп, еситкенлердиң руўхын көтеретуғын пайдалы сөзлерди айтың. Қудайдың Мухаддес Руўхын қапа қылмаңлар. Қутқарылатуғын күниңиз ушын усы Руўх пенен мөрленгенсизлер. Жек көриўшилик пенен бирликте ҳәр бир жаман нийет, ашыў, ғәзеп, бақырыс ҳәм өсек сизлерден аўлақ болсын. Ал бир-бириңизге мийирман ҳәм жан ашыр болыңлар. Қудай сизлерди Масийх арқалы кеширгендей, сизлер де бир-бириңизди кешириңлер. Солай етип, Қудайдың сүйикли балалары болған сизлер Оған еликлеңлер! Масийх бизлерди сүйип, бизлер ушын Қудайға унайтуғын хош ийисли садақа ҳәм қурбанлық болып, Өзин Қудайға бағышлады. Сол сыяқлы, сизлер де усындай сүйиспеншилик пенен жасаңлар. Ҳеш қандай бузықшылық, ҳарамылық ҳәм нәпсиқаўлық араңызда тилге де алынбасын. Бул мухаддеслерге минәсип емес. Араңызда уят ҳәм пәтиўасыз гәплер, турпайы ҳәзил де болмасын. Бул сизлерге минәсип емес. Буның орнына, Қудайға шүкирлик билдириңлер. Мынаны анық билип қойыңлар: ҳеш бир бузық, ҳарам, нәпсиқаў, яғный бутпараз адам Масийхтың ҳәм Қудайдың Патшалығын мийрас етип алмайды. Ҳеш ким сизлерди өтирик сөзлер менен алдамасын. Жоқарыда айтылған ислер себепли, Өзине бойсынбайтуғынларға Қудайдың ғәзеби келеди. Сонлықтан бундайларға шерик болмаңлар. Сизлер бир ўақытлары қараңғылық едиңиз, бирақ енди болса, Ийемиз арқалы нур болдыңлар. Сол себептен нурға тийисли адамларға сай жасаңлар. Өйткени нурдағы өмирдиң жемиси – ҳәр түрли жақсылық, ҳақлық ҳәм ҳақыйқатлықтан ибарат. Ийемизге нениң унайтуғынын айырып билиңлер. Қараңғылықтағы өмирдиң жемиссиз ислерине қатнаспаңлар. Керисинше, оларды әшкара етиңлер. Қараңғылықтағы адамлардың жасырын қылған ислерин айтыўдың өзи қатты уят. Бирақ, қараңғылыққа нур шашылса, ҳәмме нәрсе анық көринеди. Себеби Қудайдың нурында көринген ҳәр бир адам – нур. Сол себептен былай делинген: «Оян, ҳәй уйқыда жатқан, Өлилер ишинен тирил! Масийх саған нур шашар». Солай етип, қалай жасаў кереклигине дыққат аўдарып, надан адамлар сыяқлы емес, ал дана адамлар сыяқлы жасаңлар. Ўақыттан үнемли пайдаланыңлар. Өйткени ҳәзирги күнлер жаўызлыққа толы. Сол себептен ақылсыз болмай, Ийемиздиң қәлеўиниң не екенин түсиниңлер. Шарап ишип, мәс болмаңлар, бул адамның бузылыўына алып келеди. Ал буның орнына, Мухаддес Руўхқа толыңлар. Забур жырларындағы, алғыс-мақтаў қосықларындағы ҳәм руўхый қосықлардағы сөзлерди бир-бириңизге айтып, Ийемизди қосық-намалар менен шын жүректен алғыслаңлар. Бәрқулла ҳәмме нәрсе ушын, Ийемиз Ийса Масийхтың аты менен Әкемиз Қудайға шүкирлик билдириңлер. Масийхқа деген ҳүрметиңиз себепли, бир-бириңизге бойсыныңлар. Ҳәй ҳаяллар, Ийемизге бойсынатуғыныңыз сыяқлы, күйеўлериңизге де бойсыныңлар! Себеби Масийх исениўшилер жәмәәтиниң басы болғаны сыяқлы, күйеўи де ҳаялының басы. Масийх Өз денесиниң, яғный исениўшилер жәмәәтиниң Қутқарыўшысы. Исениўшилер жәмәәти Масийхқа бойсынатуғыны сыяқлы, ҳаяллар да ҳәмме исте күйеўлерине бойсынсын. Ҳәй күйеўлер, Масийх исениўшилер жәмәәтин сүйип, оның ушын Өзин қурбан еткени сыяқлы, сизлер де ҳаялларыңызды сүйиңлер. Масийх исениўшилер жәмәәтин суў менен жуўып ҳәм Қудайдың сөзи менен тазалап, оны мухаддес қылыў ушын, Өзин қурбан етти. Буны Ол үстинде ҳеш бир дақ, жыйрық ямаса буған уқсаған бир нәрсеси жоқ, мухаддес ҳәм минсиз болған салтанатлы жәмәәтти Өзине алыў ушын иследи. Сол сыяқлы, күйеўлер де ҳаялларын өз денесин сүйгендей сүйиўи шәрт. Өз ҳаялын сүйген өзин сүйген болады. Ҳеш ким ҳеш қашан өз денесин жек көрмеген. Керисинше, Масийх исениўшилер жәмәәтине ғамхор болғаны сыяқлы, адам өз денесин азықландырып, оған ғамхорлық қылады. Өйткени бизлер Масийхтың денесиниң мүшелеримиз. «Сонлықтан ер адам ата-анасын қалдырып, өз ҳаялына қосылады ҳәм екеўи бир дене болады». Бул сыр уллы. Мен буны Масийхқа ҳәм исениўшилер жәмәәтине байланыслы айтып атырман. Солай етип, ҳәр бириңиз өз ҳаялын өзин сүйгендей сүйсин. Ҳаял да күйеўин ҳүрмет етсин. Ҳәй балалар, Ийемизге тийисли болған сизлер, ата-анаңызға бойсыныңлар! Себеби усылай ислегениңиз дурыс болады. «Ата-анаңды ҳүрметле», – бул ўәде менен бирге берилген ең баслы буйрық. Сол ўәде болса мынадай: «Сонда сен берекет табасаң ҳәм жердеги өмириң узақ болады». Ҳәй әкелер, балаларыңыздың ашыўын келтирмеңлер. Оларды Ийемиздиң тәлим-тәрбиясы менен өсириңлер. Ҳәй қуллар, дүньядағы хожайынларыңыздың сөзин Масийхтың сөзин тыңлағандай, терең ҳүрмет, қорқыў ҳәм пәк жүрек пенен тыңлаңлар. Буны адамларға жақсы көрингиси келетуғынлар сыяқлы, көзабаға ислемеңлер. Қудайдың қәлеўин Масийхтың қуллары сыпатында шын жүректен орынлаңлар. Адамларға емес, ал Ийемизге хызмет етип атырғандай, инта менен хызмет етиңлер. Өйткени қул болсын, азат адам болсын, ҳәр бир адамның ислеген жақсылығының Ийемизден қайтатуғынын билесизлер. Ҳәй хожайынлар, сизлер де қулларыңызға усындай қатнаста болып, оларды қорқытыўды тоқтатыңлар. Себеби олардың да, сизлердиң де Ийеңиз аспанда екенин ҳәм Оның адамларды айырмайтуғынын билесизлер. Жуўмақлап айтқанда, Ийемиз бенен қатнаста болып, Оның қүдиретиниң күши менен беккемленип барыңлар. Шайтанның ҳийлелерине қарсы тура алыў ушын, Қудайдың барлық саўыт-сайманлары менен қуралланыңлар. Өйткени урысымыз қан ҳәм еттен ибарат болған адам баласына қарсы емес, ал бул дүньядағы көзге көринбейтуғын ҳәкимлерге, бийлеўшилерге, бул қараңғы заманның күшлерине ҳәм аспандағы жаўыз руўхларға қарсы. Сонлықтан жаман күнде оларға қарсылық көрсете алыўыңыз ушын ҳәм толық жеңиске ерискениңизден соң, беккем тура алыўыңыз ушын, Қудайдың барлық саўыт-сайманлары менен қуралланыңлар. Солай етип, орныңызда беккем турыңлар. Белиңизди ҳақыйқат белбеўи менен буўып, көкирегиңизге ҳақлық саўытын кийиңлер. Тынышлық Хош Хабарын жәриялаў таярлығын аяқларыңызға аяқ кийим қылып кийиңлер. Булардың ҳәммесине қоса шайтанның барлық отлы оқларын өшире алатуғын исеним қалқанын қолларыңызға алыңлар. Қутқарылыў дуўлығасын ҳәм Қудайдың сөзи болған Мухаддес Руўхтың қылышын алыңлар. Ҳәр түрли тилек ҳәм жалбарыныў менен, Мухаддес Руўхтың басқарыўында ҳәмме ўақыт дуўа етиңлер. Усы мақсет пенен сергек болып, пүткил мухаддеслер ушын табан тиреп сораңлар. Мен ушын да дуўа етиңлер. Аўзымды ҳәр ашқанымда маған керекли сөз берилип, Хош Хабардың сырын батырлық пенен билдире алайын. Және де, Хош Хабар ушын елши болған мен ҳәзир тутқын болсам да, Хош Хабарды ылайықлы түрде мәртлик пенен жәриялаўым ушын да дуўа етиңлер. Аўҳалымның қалай екенин ҳәм не ислегенимди сизлер де билиўиңиз ушын, сүйикли туўысқанымыз ҳәм Ийемиздиң исенимли хызметшиси Тихик сизлерге ҳәммесин айтып береди. Мине, мен усы мақсет пенен оны сизлерге жиберип атырман. Ол ҳал-жағдайымызды билдирип, сизлердиң кеўиллериңизге жубаныш береди. Әкемиз Қудай ҳәм Ийемиз Ийса Масийх туўысқанларға тынышлық ҳәм исеним менен бирликте сүйиспеншилик берсин. Ийемиз Ийса Масийхты өшпес сүйиспеншилик пенен сүйиўшилердиң ҳәммесине Қудайдың мийрими яр болсын! Масийх Ийсаның қуллары болған бизлер, Павел ҳәм Тимофейден, Филип қаласындағы Ийса Масийхқа тийисли болған барлық мухаддеслерге, әсиресе жәмәәт жетекшилери менен хызметшилерине сәлем! Әкемиз Қудай ҳәм Ийемиз Ийса Масийх сизлерге мийрим ҳәм тынышлық берсин! Сизлерди ҳәр сапар еске алғанымда, Қудайға шүкирлик билдирип атырман. Мен Қудайға дуўа еткенимде, сизлер ушын ҳәр қашан қуўаныш пенен сорайман. Себеби сизлер бастан баслап ҳәзирги ўақытқа дейин Хош Хабарды жәриялаўға үлес қосып келмектесизлер. Сизлердиң араңызда жақсы исти баслаған Қудайдың буны Масийх Ийсаның күнине шекем толық тамамлайтуғынына анық исенемен. Ҳәммеңиз туўралы усындай пикирде болыўым орынлы, өйткени сизлер ҳәмме ўақыт мениң жүрегимдесиз. Мен тутқын болғанымда да, Хош Хабарды жақлағанымда да, оның ҳақыйқатын турақлылық пенен дәлиллегенимде де, ҳәммеңиз мениң менен бирге Қудайдың мийримин бөлисип келмектесиз. Сизлердиң ҳәммеңизди Масийх Ийсаның сүйиспеншилиги менен қалай сағынғаныма Қудайдың Өзи гүўа. Сүйиспеншилигиңиз толық билим ҳәм терең түсиниўшилик пенен өсип арта бериўи ушын дуўа етип атырман. Солай етип, сизлер ең жоқары ийгиликтиң не екенин айыра алатуғын болып, Масийхтың келетуғын күнинде пәк ҳәм минсиз боласызлар. Және де, Қудайды уллылап, алғыс-мақтаўлар айтыўыңыз ушын, Ийса Масийх арқалы ҳақлық жемисине бай боласызлар. Туўысқанларым, мынаны билиўиңизди қәлеймен: мениң басымнан кеширгенлерим Хош Хабардың және де көбирек жайылыўына ҳақыйқаттан да жәрдем етти. Мениң Масийх ушын тутқын болғаным пүткил сарай сақшыларына ҳәм қалған ҳәмме адамларға мәлим болды. Сондай-ақ, мениң тутқынлығым себепли, көплеген туўысқанларымыздың Ийемизге деген исеними беккемленди. Олар қорқпастан, Қудайдың сөзин бурынғыдан да көбирек батырлық пенен айтыўға киристи. Дурыс, гейбиреўлер Масийх ҳаққында күншиллик пенен, жарыспаққа жәрияласа, ал базылар жақсы нийет пенен жәрияламақта. Усы кейингилер мениң бул жерге Хош Хабардың қорғаўшысы етип қойылғанымды билип, буны сүйиспеншилик пенен ислеп атыр. Ал алдынғылары мениң тутқынлық аўҳалымды еле де аўырластырмақшы болып, Масийх ҳаққында өзлериниң атақ-абырайлары ушын напәк нийет пенен жәрияламақта. Бирақ, солай болса не болыпты? Мейли, жаман нийет пенен болсын, мейли, ҳақ нийет пенен болсын, Масийх ҳаққында қандай жол менен жәрияланса да, мен буған қуўанаман. Аўа, мен қуўана беремен де. Себеби сизлердиң еткен дуўаларыңыздың ҳәм Ийса Масийхтың Руўхының жәрдеми менен, бул аўҳалымнан азат болатуғынымды билемен. Қандай жағдай болса да, шерменде болмаўды қәлеймен. Тири болсам да, өлсем де, ҳәр қашан болып келгениндей, ҳәзир де Масийхты денемде уллылаў ушын толық батырлық көрсетиўден беккем үмит етемен. Өйткени мениң ушын өмиримниң мәниси – бул Масийх, ал өлим утыс демек. Бирақ, егер бул дүньяда өмир сүриўим арқалы өнимли мийнет етсем, онда нени таңлаўды билмеймен. Мени еки тәреп те өзине тартады. Бул дүньядан кетип, Масийх пенен бирге болыўды қәлеймен. Себеби бул анағурлым жақсырақ. Бирақ, бул дүньяда қалыўым сизлер ушын кереклирек. Буған көзим жеткенликтен, қалатуғынымды билемен. Исенимде өсип қуўаныўыңыз ушын, ҳәммеңиз бенен бирге боламан. Солай етип, және жаныңызға келгенимде, Масийх Ийсада мен себепли және де көбирек мақтана аласызлар. Тек жасап атырған өмириңиз Масийхтың Хош Хабарына ылайықлы болсын. Сол ўақытта келип сизлерди көрсем де, алыста болып ҳал-жағдайыңызды еситсем де, сизлердиң бир руўхта беккем турғаныңызды, Хош Хабарға деген исеним ушын бир жан, бир тән болып гүресип атырғаныңызды билейин. Және де, өзлериңизге қарсы шыққанлардан ҳеш қорқпайтуғыныңызды да еситейин. Сизлердиң бундай батырлығыңыз олардың набыт болатуғынының, ал сизлердиң қутқарылатуғыныңыздың белгиси ҳәм Қудайдың иси. Өйткени Қудай сизлерге Масийхқа тек исениўди емес, ал Ол ушын азап шегиўди де айрықша ҳуқық етип берген. Усы азапты басымнан кеширгенимди сизлер көрдиңлер ҳәм ҳәзир де азап шегип атырғанымды еситип атырсызлар. Мениң бул гүресиме сизлер де шериксизлер. Егер сизлерде Масийхтан келген жигер, сүйиспеншиликтен пайда болған жубаныш, Мухаддес Руўх пенен қарым-қатнас, мийримлилик ҳәм реҳимлилик бар болса, онда бир пикир ҳәм сүйиспеншилик пенен, бир руўх ҳәм мақсет пенен бирлесип, мениң қуўанышымды толы қылың. Ҳеш бир нәрсени өз атақ-абырайыңызды асырыў ушын ямаса мақтаншақлық пенен ислемеңлер. Ал ҳәр бириңиз кишипейиллик пенен, басқаларды өзиңизден үстин деп есаплаңлар. Тек өзиңиздиң ғана емес, ал басқалардың да пайдасын гөзлеңлер. Масийх Ийсада болған мына кишипейилликке сизлер де ийе болыңлар: Масийх қудайлық тәбиятқа ийе бола тура, Қудайға тең атақты алыўға умтылыўды Өзине минәсип көрмеди. Ал Өз уллылығынан ўаз кешип, қул келбетин қабыллады. Ол адам болып туўылып, адам көринисинде келди. Ол Өзин пәс тутты ҳәм өлимге, ҳәтте, атанақ ағаштағы өлимге барып, Қудайға бойсынды. Сонлықтан да, Қудай Оны ең бийик мәртебеге еристирди ҳәм Оған барлық атлардан жоқары туратуғын атты берди. Солай етип, Ийсаның аты аталғанда аспандағылардың, жердегилердиң ҳәм жердиң астындағылардың барлығы дизе бүгип, Қудай Әкениң уллыланыўы ушын, ҳәр бир тил Ийса Масийхты Ийемиз деп ашық мойынлайды. Солай етип, сүйикли туўысқанларым, мен жаныңызда болғанымда, сизлер бәрқулла Қудайға бойсынатуғын едиңлер. Ал ҳәзир жаныңызда жоқ ўақтымда да бурынғыдан көбирек бойсынып, қорқыныш ҳәм сақлық пенен, қутқарылыўыңызды әмелге асыра бериңлер. Себеби Өзине унаған ислерди қәлеўиңиз ҳәм ислеўиңиз ушын, Қудайдың Өзи сизлерге түртки салады. Ҳәр бир нәрсени тоңқылдамай ҳәм тартыспай ислеңлер! Сизлердиң исеним бойынша берген қурбанлығыңызды ҳәм еткен хызметиңизди толықтырыў ушын, қаным ишимлик садақасы сыяқлы төгилетуғын болса да, мен қуўанаман ҳәм ҳәммеңиздиң қуўанышыңызды бөлисемен. Сол сыяқлы, сизлер де қуўаныңлар ҳәм мениң қуўанышымды бөлисиңлер. Ҳал-жағдайыңызды билип, мениң де кеўлим жай табыў ушын, Ийемиз Ийса қәлесе, Тимофейди жақын арада сизлерге жибериўден үмит етемен. Өйткени ол сыяқлы, шын жүректен сизлердиң ғамыңызды ойлайтуғын мениң басқа адамым жоқ. Ҳәмме Масийх Ийсаның емес, ал өз мәпин ойлайды. Бирақ Тимофейдиң исенимли адам екени сизлерге мәлим. Себеби ол әкесиниң жанында хызмет еткен ул сыяқлы, Хош Хабардың жәрияланыўы ушын мениң қасымда хызмет етти. Жағдайымның қандай болатуғыны белгили болыўдан, оны дәрриў жибериўден үмит етемен. Ийемизге исенимим кәмил, мениң өзим де жақын арада барып қаламан. Бирақ, мүтәж болғанымда маған жәрдем етиў ушын сизлердиң жиберген елшиңиз, туўысқаным, шеригим ҳәм Хош Хабар ушын саўаштағы жолдасым Эпафродитти сизлерге қайтарып жибериўди мақул көрдим. Өйткени ол ҳәммеңизди сағынып атыр ҳәм оның аўырып қалғаны ҳаққында хабар тапқаныңыз себепли, қатты уўайымлады. Ол ҳақыйқаттан да, өлим төсегинде жатты. Деген менен, Қудай оған, тек оған емес, ал қайғы үстине қайғы шекпеўим ушын маған да реҳимлилик етти. Сонлықтан оны және көрип қуўаныўыңыз ушын ҳәм мениң қайғыларым да жеңиллесиўи ушын, оны қатты асығыслық пенен жаныңызға жиберип атырман. Оны Ийемиздиң атынан үлкен қуўаныш пенен қарсы алыңлар ҳәм усындай адамларды ҳүрмет етиңлер. Себеби сизлердиң маған ете алмаған хызметиңизди етиў ушын, ол өз жанын қәўип астына қойып, Масийхтың иси ушын бир өлимнен қалды. Туўысқанларым, жуўмақлап айтқанда, Ийемиз бенен қатнаста болып қуўаныңлар. Сизлерге бирдей нәрселерди қайталап жазыў мени зериктирмейди, және де бул сизлер ушын зыянсыз. Ийттей болған жалған муғаллимлерден, жаманлық ислеўшилерден, қутқарылыў ушын сүннет етилиў тийис, деўшилерден сақ болыңлар! Өйткени бизлер – руўхый сүннет етилген Қудайдың халқымыз. Бизлер Қудайға Оның Руўхы арқалы сыйынамыз, Масийх Ийса менен мақтанып, өз денемизге сүйенбеймиз. Негизинде мен оларға сүйене алар едим. Егер басқа биреў өз шығысыма ҳәм ерискен нәрселериме сүйениўге дәлилим бар деп ойласа, меники оныкинен де көбирек: мен сегиз күнлик ўақтымда сүннет етилдим. Израил халқынан, Бенямин урыўынан болған нағыз евреймен. Мухаддес Нызам бойынша парисеймен. Диний инта бойынша исениўшилер жәмәәтин қуўдалаған ҳәм Мухаддес Нызам талап еткен ҳақлық бойынша кемшиликсиз адам едим. Бирақ, бир ўақытлары әҳмийетли деп билген бул нәрселеримди енди Масийх ушын пайдасыз деп есаплайман. Қәне енди, Масийхтың Өзин ҳәм Оның қайта тирилиўиниң күшин билип алсам. Оның азапларына қатнасып, өлимине де шерик болсам. Солай етип, түбинде өлимнен қайта тирилиўге ериссем. Мен буларға әлле қашан ерискеним ямаса жетискеним ушын айтып атырған жоқпан. Ал, Масийх мени қандай мақсет ушын таңлап алған болса, мен сол мақсетке жетиўге тырысып атырман. Туўысқанлар, мен өзимди усы мақсетке жеттим деп есапламайман. Тек ғана изде қалғанларды естен шығарып, алдындағыларға умтылып атырман. Қудайдың сыйына, Оның Масийх Ийса арқалы аспанға шақырыўына ерисиў ушын, мен белгиленген мақсетке жетиўге тырысып атырман. Солай етип, арамыздағы исеними жетискен адамлардың ҳәммеси усы ой-пикирге ийе болсын. Егер сизлер басқаша ойлайтуғын болсаңыз, Қудай сизлерге буны да ашып береди. Деген менен, қандай дәрежеге ерискен болсақ, сол дәрежеге сай пикирлеп, сол дәрежеге сай өмир сүрейик. Туўысқанларым, ҳәммеңиз бирликте меннен өрнек алыңлар. Бизлердиң сизлерге көрсеткен өрнегимиз бойынша жасап атырғанларға дыққат аўдарып, олардан үлги алыңлар. Сизлерге көп мәрте айтқанымдай, ҳәзир де көз жасларымды төгип тәкирарлап атырман: көп адамлар Масийхтың атанақ ағаштағы қурбанлығын қабыл етпей, Оның душпаны болып жасамақта. Бундайлардың ақыбети – набыт болыў, олардың қудайы – өз қулқыны. Олар уятсыз қылықлары менен мақтанып, тек бул дүньяның қызығын ғана ойлайды. Бирақ, бизиң ўатанымыз аспанда. Бизлер сол жерден Қутқарыўшымыз болған Ийемиз Ийса Масийхтың келиўин күтпектемиз. Ҳәмме нәрсени бойсындыра алатуғын қүдирети менен, Ол бизлердиң ҳәлсиз ҳәм өткинши денемизди өзгертип, Өзиниң даңқлы денесине уқсатады. Сонлықтан шын жүректен сағынып жүрген сүйикли туўысқанларым, қуўанышым ҳәм басымның тажы, Ийемиз бенен қатнасыңыз беккем болсын, қәдирданларым! Эводияға өтиниш етемен, Синтихияға да өтиниш етемен, Ийемиз бенен қатнаста болған сизлер, аўызбиршиликли болыңлар! Аўа, садық Сизигус саған да жалбарынаман, бул ҳаялларға жәрдем бер. Себеби олар мениң менен, Климент пенен ҳәм басқа хызметшилер менен бирге Хош Хабарды жәриялаў ушын аўыр мийнет етти. Олардың ҳәммесиниң атлары Өмир китабында жазылған. Ийемиз бенен қатнаста болып, бәрқулла қуўаныңлар. Тәкирарлап айтаман: қуўаныңлар. Сизлердиң адамгершилигиңиз ҳәмме адамларға мәлим болсын. Ийемиздиң келетуғын ўақты жақын. Ҳеш нәрседен тәшиўиш шекпеңлер. Ал ҳәмме нәрсе ушын Қудайға дуўа етип ҳәм жалбарынып, ҳәр бир тилегиңизди Оған шүкирлик пенен билдириңлер. Сонда ҳәр қандай ақыл-ойдан зыят болған Қудайдың тынышлығы Масийх Ийса арқалы кеўиллериңизди ҳәм ой-пикирлериңизди қорғайды. Туўысқанларым, жуўмақлап айтқанда, тек ғана нелердиң ҳақыйқый, нелердиң ҳүрметли, нелердиң ҳақ, нелердиң пәк, нелердиң унамлы, нелердиң мақтаўға турарлы, және де, нениң жақсы ҳәм нениң алғысқа ылайықлы екени ҳаққында терең ойлаңлар. Меннен нелерди үйренип, қабыл етип, еситип ҳәм көрген болсаңыз, соларды ислеңлер. Сонда тынышлық бериўши Қудайдың Өзи сизлер менен бирге болады. Маған енди және ғамхорлық көрсетип атырғаныңыз себепли, Ийемизде қатты қуўанаман. Әлбетте, сизлер бурын да маған ғамхорлық қылыўды ойлайтуғын едиңиз, бирақ буған мүмкиншилик жоқ еди. Мен бул сөзлерди мениң бир мүтәжлигим болғанлықтан айтып атырған жоқпан. Өйткени мен ҳәр қандай жағдайда да барыма қанаат етиўге үйренгенмен. Жоқшылықта да, молшылықта да жасаўдың не екенин билемен. Ҳәр қандай аўҳалда да: тоқшылықта ҳәм ашлықта, молшылықта ҳәм мүтәжликте жасаўдың сырын үйрендим. Маған күш-қуўат беретуғын Ийса Масийх пенен бирге ҳәмме нәрсени ислей аламан. Деген менен, сизлер мениң қыйыншылықларымды бөлисип, жақсы иследиңлер. Сиз филиплилер, сизлерге биринши рет Хош Хабарды жәриялап, Македониядан шыққан ўақтымда басқа жәмәәтлер емес, ал тек сизлер ғана мениң менен алыс-берис қылғаныңызды өзлериңиз де билесизлер. Мен Салоникада болған ўақтымда да сизлер бир неше мәртебе маған мүтәж нәрселеримди жеткиздиңлер. Мен буны сизлерден бир зат алмақшы болып емес, ал сизлердиң есабыңызда руўхый жемис көбейсин деп айтып атырман. Менде ҳәмме нәрсе бар, ҳәтте, артып та атыр. Эпафродит арқалы жиберген нәрселериңизди алғанлығым себепли, ҳеш мүтәжлигим қалмады. Бул нәрселер – хош ийисли түтетки ҳәм Қудай унатып қабыл ететуғын қурбанлық. Мениң Қудайым сизлердиң ҳәр бир мүтәжлигиңизди Масийх Ийса арқалы Өзиниң салтанатлы байлығы менен қанаатландырады. Әкемиз Қудайға мәңги-бақый даңқ болсын! Аўмийин. Масийх Ийсаға тийисли болған барлық мухаддеслерге сәлем айтыңлар. Жанымдағы туўысқанлар сизлерге сәлем айтып атыр. Барлық мухаддеслер, әсиресе Рим императорының сарайындағылар сизлерге сәлем айтып атыр. Ийемиз Ийса Масийхтың мийрими руўхыңызға яр болсын! Қудайдың қәлеўи менен Масийх Ийсаның елшиси болған мен, Павелден ҳәм туўысқанымыз Тимофейден, Колоса қаласындағы мухаддеслерге, яғный Масийхқа садық болған туўысқанларымызға сәлем! Әкемиз Қудай сизлерге мийрим ҳәм тынышлық берсин! Сизлер ушын дуўа еткенимизде, Ийемиз Ийса Масийхтың Әкеси – Қудайға бәрқулла шүкирлик билдиремиз. Себеби сизлердиң Масийх Ийсаға деген исенимиңиз ҳәм пүткил мухаддеслерге деген сүйиспеншилигиңиз ҳаққында еситтик. Сизлердиң бул исенимиңиз ҳәм сүйиспеншилигиңиз аспанда сизлер ушын сақлаўлы турған үмитке негизленген. Сизлер усы үмит ҳаққында ең дәслеп ҳақыйқат сөзлерин, яғный Хош Хабарды еситкен ўақытта еситкенсизлер. Сизлерге жетип келген бул Хош Хабар пүткил дүнья бойлап адамларды жақсылыққа жетелеп, тарқалмақта. Сол сыяқлы, сизлер Қудайдың мийрими ҳаққында еситип, Оның ҳақыйқатын билип алған күниңизден баслап, Хош Хабар сизлерди де жақсылыққа жетелеп, тарқалмақта. Сизлер Хош Хабар ҳаққында бизлер менен бирге хызмет ететуғын сүйикли Эпафрастан тәлим алдыңлар. Усы Эпафрас – сизлер ушын мийнет етип атырған Масийхтың садық хызметшиси. Сизлердиң Мухаддес Руўхтан алған сүйиспеншилигиңиз ҳаққында да бизлерге ол билдирди. Сол себептен усылар ҳаққында еситкен күнимизден баслап, бизлер де сизлер ушын үзликсиз дуўа етип, Қудайдың қәлеўин пүткил руўхый даналық ҳәм түсиник пенен толық билиўиңиз ушын сорап атырмыз. Бизлер және сизлердиң Ийемизге ылайықлы болып жасаўыңыз, Оны ҳәр тәреплеме ырза қылып, ҳәр бир жақсы исте жемис бериўиңиз ҳәм Қудайды билиўде өсип барыўыңыз ушын да дуўа етип атырмыз. Қудай бизлерди қараңғылықтың ҳүкимдарлығынан қутқарып, сүйикли Улының Патшалығына көширди. Бизлер Қудайдың Улының қаны арқалы қутқарылдық, яғный гүналарымызға кеширим алдық. Қудайдың Улы болған Масийх көзге көринбейтуғын Қудайдың қандай екенин көрсетеди ҳәм Ол жаратылған ҳәмме нәрседен бурын бар болған. Өйткени аспандағы ҳәм жердеги көзге көринетуғын ҳәм көзге көринбейтуғын нәрселердиң ҳәммеси Масийх тәрепинен жаратылған: тахтлар, ҳүкимдарлықлар, ҳәкимшилик ҳәм бийликлер, ҳәмме нәрсе Ол арқалы ҳәм Ол ушын жаратылды. Масийх ҳәмме нәрседен бурын бар болған ҳәм ҳәмме нәрсе Ол себепли бар болып турыпты. Масийх – исениўшилер жәмәәтиниң, яғный Өз денесиниң басы ҳәм жәмәәттиң тийкары. Ол ҳәмме нәрседен жоқары болыў ушын, өлилер ишинен биринши болып тирилди. Себеби Қудай Өзиниң пүткил толылығының Онда болыўын мақул көрди. Масийхтың атанақ ағаштағы қаны арқалы тынышлық орнатып, Қудай Ол арқалы жер ҳәм аспандағылардың барлығын Өзи менен жарастырыўды қәледи. Сизлер бир ўақытлары жаман ис-ҳәрекетлериңиз себепли, кеўиллериңиз бенен Қудайға жат ҳәм душпан едиңлер. Енди болса, Қудай сизлерди Өзиниң алдында мухаддес, минсиз ҳәм айыпсыз қылып қойыў ушын, Масийхтың денесиниң өлими арқалы сизлерди Өзи менен жарастырды. Тек ғана исенимде бәрқулла турақлы ҳәм беккем болып, өзлериңиз еситкен Хош Хабардың үмитинен таймасаңыз болғаны. Мен, Павел, аспан астындағы пүткил адамзатқа жәрияланған усы Хош Хабардың хызметшиси болдым. Ҳәзир мен сизлер ушын азап шегип атырғаныма қуўанышлыман. Өйткени Масийхтың көрген қыйыншылықларының жетпеген мөлшерин Оның денеси болған исениўшилер жәмәәти ушын мен өз денем менен азап шегип толтырып атырман. Қудайдың маған берген тапсырмасы бойынша Оның сөзин сизлерге толық жеткизиў ушын, мен исениўшилер жәмәәтиниң хызметшиси болдым. Қудайдың Хош Хабары өткен әсирлер менен әўладларда жасырын тутылды. Бирақ енди усы сыр Оның мухаддеслерине аян болды. Бул сырдың басқа миллетлер ушын да қаншелли уллы ҳәм бай екенин Қудай Өз мухаддеслерине билдириўди уйғарды. Усы сыр – уллылыққа ерисиўге үмит беретуғын ишиңизде жасаўшы Масийх. Бизлер усы Масийх ҳаққында ҳәммеге жәриялап атырмыз. Масийх пенен қатнаста болған ҳәр бир адамды Қудайға жетилискен қылып усыныў ушын, бизлер ҳәр бир адамды ескертип, толық даналық пенен тәлим бермектемиз. Масийхтың қүдирети менен менде ҳәрекет етиўши күш бойынша, мен де бул мақсет ушын бар күшимди салып мийнет етпектемен. Мен сизлер ушын, сондай-ақ, Лаодикиядағылар ҳәм мени жүзбе-жүз көрмегенлердиң ҳәммеси ушын қаншелли ғайрат салып атырғанымды билиўиңизди қәлеймен. Мениң усы ғайрат салыўымның мақсети – сизлердиң кеўиллериңиз жубаныш таўып, сүйиспеншилик пенен бирлесиўиңизден ибарат. Солай етип, сизлер минсиз түсиниктен пайда болатуғын кәмил исеним менен, Қудайдың сыры болған Масийхты билип аласызлар. Масийхта ақыл-даналықтың пүткил ғәзийнеси жасырылған. Буны мен ҳеш кимниң сизлерди майлы тил менен алдап кетпеўи ушын айтып атырман. Себеби мениң өзим араңызда жоқ болсам да, руўхым сизлер менен бирге болып, араңыздағы тәртипти ҳәм Масийхқа деген исенимиңиздиң беккемлигин көрип, қуўанып атырман. Сонлықтан Масийх Ийсаны Ийемиз деп қабыл еткен болсаңыз, Оның менен тығыз қатнаста болып жасаңлар. Онда тамыр жайып ҳәм тикленип, өзлериңиз үйренгендей, исенимде беккемленип барыңлар ҳәм Қудайға сансыз шүкирлик билдириңлер. Сақ болыңлар! Масийхқа емес, ал адамлардың үрп-әдетлерине ҳәм бул дүньядағы мәниссиз қағыйдаларға тийкарланған философия, бос ҳәм өтирик сөзлер менен ҳеш ким сизлерди олжа етпесин. Өйткени қудайлық тәбияттың пүткил толылығы Масийхтың денесинде жасайды. Сизлер де ҳәр қандай ҳәкимшилик ҳәм бийликтиң басы Масийх пенен қатнаста болып, усы толылыққа еристиңиз. Сизлер Масийх пенен қатнаста болып, сүннет етилдиңиз. Бул сүннет адамның қолы менен қылынатуғын сүннет емес, ал Масийх тәрепинен исленген сүннет болып, усы арқалы гүнакар тәбиятыңыз кесип тасланады. Суўға шомылдырылғаныңызда Масийх пенен бирге көмилдиңлер ҳәм Оны өлимнен тирилткен Қудайдың күшине исенип, сол ўақытта Оның менен бирге тирилдиңлер. Сизлер гүналарыңыз ҳәм гүнакар тәбиятыңыздың сүннетсизлиги себепли өли едиңлер, бирақ Қудай сизлерди Масийх пенен бирге тирилтти. Ол барлық гүналарымызды кеширди. Мухаддес Нызам талаплары бойынша бизлерге қарсы айып тағып, ҳүким белгилейтуғын ҳүжжетти Қудай өширди ҳәм оны атанақ ағашқа шегелеп, жоқ қылды. Ол руўхый ҳәкимлер менен бийлеўшилерди қуралсызландырды. Оларды Масийхтың атанақ ағаштағы өлими арқалы жеңип, көпшиликтиң көз алдында масқара етти. Солай етип, жейтуғын ҳәм ишетуғын нәрселерге, байрамға, жаңа айға ямаса Шаббат күнине байланыслы ҳеш ким сизлерди ҳүким етпесин. Булар тек келиўи тийис нәрсениң көлеңкеси, ал ҳақыйқатлық болса Масийхта. Жалған кишипейилликтен ҳәм периштелерге сыйыныўдан ләззет алатуғын ҳеш ким сизлерди сыйыңыздан айырмасын. Олар тек өзлери көрген аянларға ғана берилип, өз гүнакар тәбиятының ақылы менен себепсиз көкирек көтереди. Бундайлар исениўшилер жәмәәтиниң басы болған Масийх пенен байланысты үзген. Әне усы бастан пүткил дене буўын ҳәм сиңирдиң жәрдеми менен күш алып ҳәм бирлесип, Қудайдың қәлеген жолы менен өсип барады. Бундай қағыйдалардың ҳәммеси қолланыў арқалы жоқ болатуғын нәрселерге байланыслы болып, адамлардың буйрық ҳәм тәлиматларына тийкарланған. Аўа, бул қағыйдалар жалған диндарлық, жалған кишипейиллик ҳәм денени қыйнаў бойынша ақыллыдай болып көринеди. Бирақ гүнакар тәбияттың қәлеўлерин жүўенлеўде олардың ҳеш қандай пайдасы жоқ. Солай етип, Масийх пенен бирге тирилген болсаңыз, онда аспандағы нәрселерди излеңлер. Масийх сол жерде, Қудайдың оң жағында отырыпты. Жердеги емес, ал аспандағы нәрселерди ойлаңлар. Себеби сизлер бул дүнья ушын өлгенсизлер ҳәм жаңа өмириңиз Масийх пенен бирге Қудайда жасырылған. Өмириңиз болған Масийх келгенде, сизлер де Оның менен бирге салтанат пенен көринесиз. Сонлықтан өзлериңиздеги жерге тийисли болған жаман әдетлерди: бузықшылықты, ҳарамылықты, нәпсиқумарлықты, жаман қәлеўлерди ҳәм нәпсиқаўлық болған бутпаразлықты жоқ қылыңлар. Булар себепли, сөзге қулақ аспайтуғынларға Қудайдың ғәзеби келеди. Бурын сизлер де усындай адамлардың арасында жасағаныңызда, сондай ис-ҳәрекетлерди иследиңлер. Бирақ енди ҳәммесин: ашыў, ғәзеп ҳәм жек көриўшиликти қойыңлар. Аўзыңыздан ҳеш қандай өсек ҳәм сөгис сөз шықпасын. Бир-бириңизге өтирик сөйлемеңлер. Өйткени сизлер ески тәбиятыңызды оның жаман ислери менен таслап, жаңа тәбиятқа бөлендиңлер. Бул жаңа тәбиятқа ийе адам Қудайды толық билиў ушын, өз Жаратыўшысына уқсап барады. Солай етип, жаңа тәбиятқа ийе адамлар арасында грек ҳәм яҳудий, сүннетли ҳәм сүннетсиз, варвар ҳәм скиф, қул ҳәм азат адам болып бөлиниў жоқ. Ал ең әҳмийетлиси, ҳәмме исениўшилерде жасайтуғын тек Масийх ғана бар. Қудайдың таңлап алған мухаддес ҳәм сүйикли адамлары сыпатында реҳимлилик, жақсылық, кишипейиллик, мүләйимлилик ҳәм сабырлылық пенен жасаңлар. Бир-бириңизге шыдамлы ҳәм кеширимли болыңлар. Егер ким де ким биреўден өкпели болса, Ийемиздиң сизлерди кеширгени сыяқлы, сизлер де бир-бириңизди кешириңлер. Булардың ҳәммесине қосымша сүйиспеншилик пенен жасаңлар. Ол минсиз бирликке еристиреди. Жүреклериңизде Масийхтың тынышлығы ҳүкимдарлық етсин. Сизлер бир денениң мүшелери болып, усы тынышлыққа шақырылдыңыз. Және де, шүкирлик билдириңлер. Масийхтың сөзи пүткил байлығы менен ишиңизде жасасын. Бир-бириңизге толық даналық пенен тәлим берип, ақыл-нәсият етиңлер. Қудайға шүкирлик билдирип, Оған Забур жырларын, алғыс-мақтаў қосықларын ҳәм Мухаддес Руўхтың илҳамы менен жазылған қосықларды шын жүректен айтыңлар. Сөзиңиз ямаса исиңиз бенен қылған ҳәр бир нәрсени Ийемиз Ийсаның аты ушын, Ол арқалы Әкемиз Қудайға шүкирлик етип ислеңлер. Ҳәй ҳаяллар, күйеўлериңизге бойсыныңлар. Бул Ийемизге тийисли болған ҳаялларға минәсип. Ҳәй күйеўлер, ҳаялларыңызды сүйиңлер. Оларға қопал қатнаста болмаңлар. Ҳәй балалар, ҳәмме нәрседе ата-анаңызға бойсыныңлар! Себеби бул Ийемизге унайды. Ҳәй әкелер, руўхы түспеўи ушын, балаларыңыздың ашыўын келтирмеңлер. Ҳәй қуллар, дүньядағы хожайынларыңызға ҳәмме нәрседе бойсыныңлар. Буны тек оларға жағыныў ушын көзабаға емес, ал Ийемизден қорқып, шын жүректен ислеңлер. Наҳақ ис ислеген адамға наҳақлығына ылайық қайтарылады. Қудай ҳеш кимди айырмайды. Ҳәй хожайынлар, аспанда сизлердиң де Ийеңиз бар екенин билип, қулларыңызға әдиллик ҳәм теңлик пенен қатнас жасаңлар. Бәрқулла дуўа етиңлер. Дуўа еткениңизде шүкирлик билдирип, сергек болыңлар. Бизлер ушын да дуўа етиңлер: Масийхтың сыры ҳаққында Өз сөзин жәриялай алыўымыз ушын, Қудай бизлерге жол ашсын. Мен усы сыр ушын тутқындаман. Бул сырды тийисли түрде, түсиникли етип айта алыўым ушын да дуўа етиңлер. Ўақыттан жақсы пайдаланып, жәмәәттиң сыртындағы адамларға ақыллылық пенен қатнас жасаңлар. Сөзиңиз ҳәмме ўақытта жағымлы ҳәм дузлы болсын. Сонда сизлер ҳәр бир адамға қалай жуўап бериў кереклигин билип аласызлар. Ийемизге мениң менен бирге хызмет ететуғын исенимли хызметши болған сүйикли туўысқанымыз Тихик мен туўралы ҳәмме хабарды сизлерге билдиреди. Мине, мен усы мақсет пенен оны сизлерге жиберип атырман. Ол ҳал-жағдайымызды билдирип, сизлердиң кеўиллериңизге жубаныш береди. Тихик пенен бирге жерлесиңиз, исенимли ҳәм сүйикли туўысқанымыз болған Онисимди де жиберип атырман. Олар сизлерге бул жерде болып атырған барлық ўақыялар ҳаққында айтып береди. Мениң менен бирге қамақта отырған жолдасым Аристарх ҳәм Барнабаның аталас иниси Марк сизлерге сәлем айтып атыр. Сизлер Марк ҳаққында нусқаў алған едиңлер: егер ол сизлерге барса, оны қабыл етиңлер. Юстус деп аталатуғын Ешуа да сизлерге сәлем айтып атыр. Яҳудийлер ишинен тек усылар ғана мениң менен бирге Қудайдың Патшалығы ушын хызмет етпекте. Олар маған жубаныш болды. Масийх Ийсаның хызметшиси болған жерлесиңиз Эпафрас сизлерге сәлем айтып атыр. Сизлерди Қудайдың ҳәр бир еркине толық исенсин ҳәм минсиз адамлар болсын деп, ол сизлер ушын бар күши менен үзликсиз дуўа етип атыр. Сизлер ушын ҳәм Лаодикия менен Ҳиераполда болғанлар ушын, оның көп мийнет еткенине мен гүўаман. Сүйикли шыпакер Лука менен Димас та сизлерге сәлем айтып атыр. Лаодикиядағы туўысқанларға, Нимфаға ҳәм оның үйиндеги жәмәәтке сәлем айтыңлар. Бул хат араңызда оқылғаннан соң, оны Лаодикия жәмәәтинде де оқытың. Сизлер де Лаодикиядан келген хатты оқыңлар. Архипке мынаны айтып қойыңлар: «Ийемизден қабыл еткен хызметиңди орынлаўға инталы бол!» Мен, Павел, бул сәлемнаманы өз қолым менен жазып атырман. Мениң тутқынлығымды умытпаңлар. Қудайдың мийрими сизлерге яр болсын! Әкемиз Қудайға ҳәм Ийемиз Ийса Масийхқа тийисли болған Салоника исениўшилериниң жәмәәтине, Павел, Сила ҳәм Тимофейден сәлем! Сизлерге Қудайдың мийрими ҳәм тынышлығы яр болсын! Дуўа еткенимизде сизлерди тилге алып, бәрқулла ҳәммеңиз ушын Қудайға шүкирлик билдиремиз. Қудай Әкемиздиң алдында исенимиңиздиң жемиси болған ис-ҳәрекетиңизди, сүйиспеншилигиңизге тийкарланған мийнетиңизди ҳәм Ийемиз Ийса Масийхқа деген үмитиңизден пайда болған шыдамлылығыңызды үзликсиз еске аламыз. Қудай сүйген туўысқанларым! Оның сизлерди таңлап алғанын билемиз. Себеби сизлерге жәрияланған Хош Хабар тек сөз бенен ғана емес, ал қүдирет, Мухаддес Руўх ҳәм толық исеним менен жеткизилди. Сизлердиң пайдаңыз ушын араңызда қалай жасағанымызды билесизлер. Көп азап-ақыретлерге қарамай, сизлер Мухаддес Руўхтың берген қуўанышы менен Қудайдың сөзин қабыл етип, бизлерге ҳәм Ийемизге еликлеўшилер болдыңлар. Солай етип, сизлер Македония ҳәм Ахаядағы пүткил исениўшилерге үлги болдыңлар. Өйткени Ийемиздиң сөзи сизлерден тарқап, Қудайға деген исенимиңиз ҳаққында хабар тек Македония ҳәм Ахаяға емес, ал ҳәмме жерге жетип барды. Сонлықтан бизлердиң бул ҳаққында бир нәрсе айтыўымызға ҳәжет қалмады. Себеби олардың өзлери бизлерди қаншелли жақсы қабыл алғаныңызды ҳәм ҳақыйқый тири Қудайға хызмет етиў ушын қалай бутларды таслап, Қудайға жүз бурғаныңызды айтып берди. Және де олар бизлерди келешектеги қәҳәрли жазадан қутқаратуғын Ийсаның, яғный Қудайдың Өзи өлимнен тирилткен Улының аспаннан келиўин күтип атырғаныңызды да сөз етти. Туўысқанлар! Сизлерге болған сапарымыздың босқа кетпегенин өзлериңиз де билесиз. Бирақ өзлериңизге мәлим, буннан алдын Филипте азап шегип, масқараланыўға дуўшар болған едик. Деген менен, күшли қарама-қарсылықларға қарамастан, Қудайдың Хош Хабарын сизлерге жәриялаў ушын, бизлер Қудайымыздан мәртлик алып туратуғын едик. Өйткени бизлердиң ақыл-нәсиятымыз өтирикке де, напәк нийетке де, ҳийлеге де негизленбеген еди. Керисинше, Қудай бизлерди минәсип көрип, бизлерге Хош Хабарды исенип тапсырды. Сонлықтан бизлер адамларға емес, ал кеўиллеримизди сынайтуғын Қудайға унаў ушын Хош Хабарды жәриялап жүрмиз. Хабарыңыз бар, бизлер ҳеш қашан жағымпазланып сөйлемедик, пайдакүнемлигимизди жасырыў ушын нықап тақпадық. Қудай буған гүўа. Және бизлер ҳеш кимнен: я сизлерден, я басқалардан ҳүрмет-мақтаў излеп жүрген жоқпыз. Масийхтың елшилери сыпатында сизлерге аўырманлық салыўымызға болар еди. Бирақ, балаларына ғамхор болған ана сыяқлы, сизлерге мүләйим болдық. Сизлерди усылай жақсы көрип, сизлерге тек Қудайдың Хош Хабарын емес, ал өз жанларымызды бериўге де қайыл едик. Себеби сизлер бизлер ушын соншелли қәдирли едиңиз. Туўысқанлар! Бизлердиң аўыр мийнетимиз ҳәм қыйыншылықларымыз ядыңызда. Ҳеш бириңизге аўырманлығымыз түспеўи ушын, күни-түни мийнет етип, сизлерге Қудайдың Хош Хабарын жәрияладық. Сиз исениўшилердиң алдында қандай мухаддес, ҳақ ҳәм кемшиликсиз болып жасағанымызға сизлер де, Қудай да гүўа. Хабарыңыз бар, бир әке өз балаларына қандай қатнас жасаса, бизлер де сизлердиң ҳәр бириңизге сондай қатнас жасадық. Сизлерге ақыл-нәсият ҳәм жубаныш берип, Өз Патшалығына ҳәм салтанатына шақырған Қудайға ылайықлы жасаўды өтиниш еттик. Бизлер Қудайға және бир нәрсе ушын үзликсиз шүкирлик етемиз. Өйткени сизлер Қудайдың сөзин бизлерден еситип қабыл еткениңизде, буны адамның сөзи сыпатында емес, ал Қудайдың сөзи сыпатында қабыл еттиңлер. Бул сөз ҳақыйқаттан Қудайдың сөзи болғанлықтан, сиз исениўшилерде ҳәрекет етпекте. Себеби туўысқанлар, сизлер Масийх Ийсаға тийисли болған Яҳудиядағы Қудайдың жәмәәтлерине еликлеўшилер болдыңлар. Олар яҳудийлерден қандай азап-ақырет көрген болса, сизлер де өз миллетиңизден сондай азап-ақырет көрдиңлер. Ийемиз Ийсаны ҳәм пайғамбарларды өлтирген яҳудийлер бизлерди де қуўып шығарды ҳәм олар Қудайды нарийза қылып, пүткил адамларға душпанлық ислеп атыр. Басқа миллетлердиң қутқарылыўы ушын, бизлердиң сөйлеўимизге олар тосқынлық жасап, ҳәр қашан өз гүналарының мөлшерин толтырып атыр. Бирақ олар ақырында Қудайдың ғәзебине ушырайды. Туўысқанлар, сизлерден аз ўақытқа айра түсирилип, өзлеримиз алыста болсақ та, кеўиллеримиз сизлер менен бирге еди. Сизлерди жүдә сағынып, дийдар көрисиўге қатты тырыстық. Сонлықтан сизлерге барғымыз келип, әсиресе мен, Павел, бир неше мәрте бармақшы болғанымда, шайтан бизлерге кесент етти. Бизлердиң үмитимиз, қуўанышымыз ҳәм Ийемиз Ийса келгенде, Оның алдында кийетуғын мақтаў тажымыз не? Сизлер емессиз бе? Аўа, мақтанышымыз ҳәм қуўанышымыз сизлерсиз. Солай етип, бизлер артық шыдай алмай, Афинада жалғыз қалыўды уйғардық. Исенимиңизди беккемлеп, сизлерди жигерлендириў ушын, Масийхтың Хош Хабарын жәриялайтуғын Қудайдың хызметшиси, туўысқанымыз Тимофейди сизлерге жибердик. Азап-ақыретлер себепли ҳеш ким исенимде силкинбесин деп, бизлер усылай иследик. Азап шегиў тәғдиримизге жазылғаны өзлериңизге мәлим. Өйткени сизлер менен бирге болғанымызда, азап шегетуғынымызды алдын айтқан едик. Хабарыңыз бар, айтқанымыздай анық солай болды да. Сонлықтан мен де артық шыдай алмай, азғырыўшы сизлерди азғырып, мийнетимиз босқа кетпесин деп, исенимиңиздиң жағдайын билиў ушын Тимофейди сизлерге жибердим. Бирақ, сизлердиң жаныңыздан бизлерге жаңа ғана қайтып келген Тимофей сизлердиң исенимиңиз ҳәм сүйиспеншилигиңиз ҳаққында қуўанышлы хабар алып келди. Бизлерди бәрқулла жақсы ой менен еске алып, бизлердиң сизлерди сағынғанымыздай, сизлердиң де бизлерди сағынып атырғаныңызды айтып берди. Сол себептен туўысқанлар, қыйыншылықлар ҳәм азап-ақыретлер ишинде болсақ та, сизлердиң исенимиңиз себепли жигерленип қалдық. Себеби сизлер Ийемиз бенен беккем байланыста болсаңыз, бизлердиң жанымыз жай табады. Қудайымыздың алдында сизлер себепли алған барлық қуўанышымыздың есесин Оған қанша шүкирлик айтып қайтарсақ та аз. Сизлер менен жүзбе-жүз көрисип, исенимиңиздеги жетиспеген нәрселерди толықтырыў ушын, күни-түни бар күшимиз бенен дуўа етип атырмыз. Әкемиз Қудайдың Өзи ҳәм Ийемиз Ийса сизлерге барыўға жолымызды ашсын! Ийемиз бир-бириңизге ҳәм пүткил адамларға деген сүйиспеншилигиңизди бизлердиң сизлерге деген сүйиспеншилигимиз сыяқлы көбейтип арттырсын! Солай етип, Ийемиз Ийса Өзиниң пүткил мухаддеслери менен келгенде, Әкемиз Қудайдың алдында мухаддесликте кемшиликсиз болыўыңыз ушын, жүреклериңизди беккемлесин. Енди болса, туўысқанлар, Қудайға унаў ушын қалай жасаў кереклигин сизлер бизлерден үйрендиңиз. Ҳәзир усылай жасап атырсыз да. Бул исте және де алға илгерилеўиңизди Ийемиз Ийсаның аты менен сизлерден өтиниш етип сораймыз. Өйткени Ийемиз Ийсаның бийлиги менен сизлерге қандай жол-жорықларды бергенимизди өзлериңиз билесизлер. Қудайдың ерки – сизлердиң мухаддес болыўыңыздан ибарат. Яғный, Ол сизлердиң жынысый бузықшылықтан аўлақ жүриўиңизди, ҳәр бириңиздиң өз денесин қәдирлеп, мухаддес қылып сақлаўын ҳәм Қудайды билмейтуғын бутқа табыныўшылар сыяқлы бузық қәлеўлерге берилмеўин қәлейди. Ҳеш ким усындай исте туўысқанына қыянет етип, ҳарамылық ислемесин. Бурын сизлерге айтқанымыз ҳәм ескерткенимиздей, Ийемиз бундай барлық ислер ушын адамларды жазалайды. Себеби Қудай бизлерди ҳарам болып жасаў ушын емес, ал мухаддес болып жасаў ушын шақырды. Солай етип, бул жол-жорықты қабыл алмаған адам адамды емес, ал Мухаддес Руўхын сизлерге берген Қудайды қабыл алмаған болады. Бирақ туўысқанлық сүйиспеншилик ҳаққында биреўдиң сизлерге бир нәрсе жазыўына ҳәжет жоқ. Өйткени бир-бириңизди сүйиўди сизлер Қудайдан үйрендиңлер. Сизлер ҳақыйқаттан да пүткил Македониядағы туўысқанлардың ҳәммесин сүйесизлер. Туўысқанлар, бул исте және де алға илгерилеўиңизди сизлерден өтиниш етемиз. Және де, сизлерге жол-жорық бергенимиздей, тыныш өмир сүриўди, өз исиңизге кеўил бөлиўди ҳәм қолларыңыз бенен мийнет етиўди мақсет етип қойыңлар. Солай етип, сизлер жәмәәттен тыс адамлардың алдында ҳүрмет-иззетке ерисесизлер ҳәм ҳеш кимнен ғәрезли болмайсызлар. Туўысқанлар! Үмитсиз жасайтуғын басқа адамлар сыяқлы қайғырмаўыңыз ушын, бул дүньядан көз жумғанлар ҳаққында сизлердиң хабарсыз қалыўыңызды қәлемеймиз. Себеби бизлер Ийсаның өлип, қайта тирилгенине исенемиз. Сол сыяқлы, Ийсаға исенип, бул дүньядан көз жумғанларды Қудай Оның менен бирге қайта алып келетуғынына да исенемиз. Ийемиздиң сөзине тийкарланып, сизлерге мынаны билдиремиз: ҳәзир тири болып жасап атырған бизлер, яғный Ийемиз келемен дегенше тири жүретуғынлар бул дүньядан көз жумғанлардан ҳеш артық емеспиз. Өйткени Ийемиздиң Өзи буйырған бәлент даўыс астында, бас периштениң сести ҳәм Қудайдың кәрнайының ҳаўазы менен аспаннан келгенде, дәслеп Масийхқа исенген өлилер тириледи. Оннан соң, жасап атырған бизлер, яғный тири қалғанлар олар менен бирге Ийемизди ҳаўада күтип алыў ушын, бултлар ишине алынып көтерилемиз. Солай етип, ҳәмме ўақыт Ийемиз бенен бирге боламыз. Мине, усы сөзлер менен бир-бириңизди жубатыңлар. Туўысқанлар! Бул ўақыялардың ўақыт ҳәм мәўсимлери ҳаққында сизлерге жазыўдың кереги жоқ. Себеби Ийемиздиң күни түнде урының келиўи сыяқлы келетуғынын сизлер анық билесизлер. Адамлар: «Ҳәммеси тыныш ҳәм қәўипсиз», – дегенде, жүкли ҳаялды бирден толғақ тутқандай, олар тосаттан апатқа ушырап, қашып қутыла алмайды. Бирақ туўысқанлар, сизлер қараңғылықта болмағанлықтан, сол күн сизлерди уры түскендей ғапылда қалдырмайды. Сизлердиң ҳәммеңиз нурдың ҳәм күндиздиң балаларысыз. Бизлер түнге ямаса қараңғылыққа тийисли емеспиз. Сонлықтан басқалар сыяқлы уйықламайық, ал ояў ҳәм сергек болайық. Өйткени уйықлайтуғынлар түнде уйықлайды, мәс болатуғынлар да түнде мәс болады. Ал күндизге тийисли болған бизлер сергек болайық, исеним ҳәм сүйиспеншиликти саўыт қылып, қутқарылыўға деген үмитти басымызға дуўлыға қылып кийейик. Себеби Қудай бизлерди Өзиниң ғәзебине ушыраўымыз ушын емес, ал Ийемиз Ийса Масийх арқалы қутқарылыўымыз ушын тайынлады. Тири болсақ та, өли болсақ та, бизлерди Өзи менен бирге жасасын деп, Ийса Масийх бизлер ушын өлди. Сонлықтан ҳәзир ислеп атырғаныңыздай, бир-бириңизди жигерлендирип, бир-бириңиздиң исенимиңизди беккемлей бериңлер. Туўысқанлар! Араңызда мийнет еткенлердиң, яғный Ийемиздиң жолында сизлерге жолбасшылық қылып, ақыл-нәсият бергенлердиң қәдирин билиўиңизди сизлерден өтиниш етемиз. Ислеген ислери ушын оларды сүйип, шексиз ҳүрмет етиңлер. Өз ара татыў жасаңлар. Сизлерге жалбарынамыз, туўысқанлар, ис жақпасларға ескертиў жасап, жүрексизлерди жигерлендириңлер, күшсизлерге жәрдем берип, ҳәммеге сабырлы болыңлар. Абайлы болыңлар, ҳеш ким жаманлыққа жаманлық пенен жуўап қайтармасын. Керисинше, ҳәмме ўақытта бир-бириңизге ҳәм пүткил адамларға жақсылық ислеўге умтылыңлар. Бәрқулла қуўаныңлар. Тынбай дуўа етиңлер. Қандай аўҳал болса да, Қудайға шүкирлик билдириңлер. Өйткени Масийх Ийсаға тийисли болған сизлерге деген Қудайдың ерки усылар. Мухаддес Руўхты сөндирип тасламаңлар. Пайғамбаршылық сөзлерин кемситпеңлер. Бирақ, ҳәмме нәрсени сынап көриңлер. Жақсылыққа жабысып алыңлар. Ҳәр қандай жаманлықтан қашыңлар. Тынышлық бериўши Қудайдың Өзи сизлерди толық мухаддес қылсын: пүткил руўхыңыз, жаныңыз ҳәм денеңизди Ийемиз Ийса Масийхтың келиўине кемшиликсиз қылып сақласын. Сизлерди шақырған Қудай садық, Ол усыны әмелге асырады. Туўысқанлар, бизлер ушын дуўа етиңлер. Барлық туўысқанларды мухаддес поса менен сүйип, сәлем айтыңлар. Бул хаттың ҳәмме туўысқанларға оқып берилиўин Ийемиздиң аты менен сизлерге қатаң түрде тапсыраман. Ийемиз Ийса Масийхтың мийрими сизлерге яр болсын! Әкемиз Қудайға ҳәм Ийемиз Ийса Масийхқа тийисли болған Салоника исениўшилериниң жәмәәтине, Павел, Сила ҳәм Тимофейден сәлем! Әкемиз Қудайдың ҳәм Ийемиз Ийса Масийхтың мийрими ҳәм тынышлығы сизлерге яр болсын! Туўысқанлар! Сизлер ушын ҳәмме ўақытта Қудайға шүкирлик етиў парызымыз. Усылай ислеўимиз орынлы. Себеби исенимиңиз күн сайын өсип, ҳәр қайсысыңыздың бир-бириңизге деген сүйиспеншилигиңиз артып бармақта. Сонлықтан бизлер басыңыздан кешип атырған барлық қуўдалаў ҳәм азап-ақыретлер ўақтындағы сизлердиң сабырлылығыңыз ҳәм исенимиңиз ушын Қудайдың жәмәәтлеринде сизлер менен мақтанамыз. Булардың ҳәммеси Қудайдың әдил жазасының белгиси. Нәтийжеде, шегип атырған азабыңыз ушын сизлер Қудайдың Патшалығына ылайықлы деп саналасызлар. Қудай әдил: сизлерге азап бергенлерге Ол азап пенен жуўап қайтарады. Азап шегип атырған сизлерге болса, бизлер менен бирге тынышлық береди. Булардың ҳәммеси Ийемиз Ийса Өзиниң қүдиретли периштелери менен жалынлаған от ишинде аспанда көрингенде жүз береди. Сонда Ийемиз Ийса Қудайды билмейтуғынларды ҳәм Өзи ҳаққында Хош Хабарға бойсынбағанларды жазалайды. Олар мәңги набыт болыўға ҳүким етилип, Ийемиздиң жүзинен ҳәм қүдиретли салтанатынан алыслатылады. Ийемиз келген күни Өз мухаддеслери тәрепинен уллыланып, пүткил исениўшилер тәрепинен алғысланады. Олардың арасында сизлер де боласызлар. Өйткени бизлердиң Ол ҳаққында берген гүўалығымызға исендиңлер. Сонлықтан сизлер ушын бәрқулла дуўа етип атырмыз: Қудайымыз сизлерди Өзи шақырған өмирге ылайықлы қылсын, ҳәр түрли жақсы арзыў-әрманыңызды ҳәм исенимге тийкарланған ҳәр бир исиңизди Өз қүдирети менен әмелге асырсын. Солай етип, Қудайымыздың ҳәм Ийемиз Ийса Масийхтың мийрими менен, Ийемиз Ийсаның аты сизлер арқалы уллылансын ҳәм сизлер де Ол тәрепинен мәртебели болыңлар. Туўысқанлар! Енди Ийемиз Ийса Масийхтың қайта келиўине ҳәм бизлердиң Оның алдына жыйналыўымызға байланыслы сизлерден мыналарды өтинемиз: Ийемиздиң күниниң әлле қашан келгенин айтқан ҳәр қандай пайғамбаршылық, сөз ямаса бизлер жибергендей етип көрсетилген хат себепли ақылдан дәрҳал азып, тәшиўишленбеңлер. Өзлериңизди ҳеш кимге ҳеш қандай жол менен алдатпаңлар. Себеби сол күн келиўге дейин дәслеп исенимнен қайтыў басланып, нызамды бузыўшы, яғный тәғдирине набыт болыў жазылған адам пайда болады. Сол адам – Қудайға ямаса адамлар «қудай» деп сыйынатуғын ҳәр бир нәрсеге қарсы шығып, өзин ҳәммеден жоқары қояды, ҳәтте, ол Қудайдың Ибадатханасындағы Мухаддесханада отырып, өзин «қудайман» деп жәриялайды. Сизлер менен бирге болғанымда усыларды айтқаным еслериңизде жоқ па? Сол адамды ҳәзир не услап турғанын билесизлер. Ол өз ўақтында пайда болады. Аўа, нызамсызлықтың сырлы күшлери әлле қашан ҳәрекет етпекте. Бирақ усы күшти услап турыўшы жолдан алып тасланбағанша, ол өз исин даўам ете береди. Буннан соң, нызамды бузыўшы пайда болады. Бирақ Ийемиз Ийса оны аўзынан шыққан деми менен өлтиреди ҳәм Өзиниң уллы салтанаты менен келгенде жоқ қылады. Сол адам шайтанның күши менен келип, ҳәр түрли қүдирет, жалған белгилер менен таң қаларлық нәрселерди ҳәм набыт болатуғынларды алдаўшы ҳәр түрли жаманлықларды көрсетеди. Өйткени олар өзлерин қутқара алатуғын ҳақыйқатты сүйиўден бас тартқанлықтан, набыт болады. Сонлықтан жалғанға исенсин деп, Қудай оларға алдаўшы бир күш жибереди. Солай етип, ҳақыйқатқа исенбей, жаманлықтан рәҳәтленетуғынлардың ҳәммеси ҳүким етиледи. Бирақ бизлер Ийемиз сүйген туўысқанларымыз болған сизлер ушын ҳәмме ўақыт Қудайға шүкирлик етиўге парызлымыз. Себеби Қудай Мухаддес Руўх тәрепинен мухаддес қылыныўыңыз арқалы ҳәм ҳақыйқатқа исениўиңиз арқалы қутқарылыўыңыз ушын, сизлерди әўел бастан таңлап алған еди. Ийемиз Ийса Масийхтың уллылығына ерисиўиңиз ушын, бизлер жәриялаған Хош Хабар арқалы Қудай сизлерди усы қутқарылыўға шақырды. Сол себепли, туўысқанларым, беккем турыңлар! Бизлердиң сөз ямаса хат арқалы сизлерге үйреткен тәлиматымыз бойынша ис тутыңлар. Ийемиз Ийса Масийхтың Өзи ҳәм бизлерди сүйип, мийрим-шәпәәти менен бизлерге шексиз жубаныш ҳәм жақсы үмит берген Әкемиз Қудай сизлердиң кеўиллериңизди жигерлендирип, ҳәр қандай жақсы исте ҳәм сөзде де күш-қуўат берсин. Қулласы, туўысқанлар, Ийемиздиң сөзи сизлердиң араңыздағы сыяқлы еркин жайылып, ҳүрметке бөлене берсин деп, бизлер ушын дуўа етиңлер. Жаман ҳәм жаўыз адамлардан қутылыўымыз ушын да дуўа етиңлер. Өйткени адамлардың ҳәммеси исениўши емес. Бирақ, Ийемиз садық. Ол сизлерге күш-қуўат берип, шайтаннан сақлайды. Ийемиз сизлер менен қарым-қатнаста болғанлықтан, буйырғанларымызды ислеп атырғаныңызға ҳәм ислейтуғыныңызға исенемиз. Ийемиз жүреклериңизди Қудайды сүйиўге ҳәм Масийхқа садық болыўға бағдарласын. Туўысқанлар! Ийемиз Ийса Масийхтың аты менен буйырамыз: бизлерден алған тәлиматты тыңламай, исжақпаслық етип жүрген барлық туўысқанлардан аўлақ жүриңлер! Бизлерден қалай өрнек алыўыңыз керек екенлигин өзлериңиз билесизлер. Себеби бизлер араңызда болғанымызда, талапсыз жүрген жоқпыз. Ҳеш кимниң нанын бийпул жемедик. Керисинше, ҳеш бириңизге аўырманлығымыз түспесин деп, күни-түни аўыр мийнет еттик. Жәрдемиңизди қабыл етиўге ҳақымыз болмағаны себепли емес, ал сизлер бизлерге еликлесин деп, өрнек болыўымыз ушын усылай иследик. Ҳәтте, бизлер сизлер менен бирге болғанымызда: «Ким де ким мийнет етиўди қәлемесе, аўқат та жемесин», – деген буйрықты берген едик. Өйткени араңыздағы айырымлардың талапсыз болып, ҳеш жумыс ислемей, басқалардың исине араласып жүргенин еситип атырмыз. Бундай адамларға Ийемиз Ийса Масийхтың аты менен жалбарынамыз ҳәм мынаны буйырамыз: тыныш мийнет етип, өз нанын өзи таўып жесин. Ал сизлер, туўысқанлар, жақсы ис ислеўден жалықпаңлар. Егер бул хаттағы сөзлеримизге қулақ аспағанлар болса, оны айырып қойыңлар. Оны уялтыў ушын, байланысты үзиңлер. Бирақ, оны душпан деп санамай, туўысқан сыпатында ескертиңлер. Тынышлық бериўши Ийемиздиң Өзи сизлерге ҳәмме ўақытта, ҳәр қандай жағдайда тынышлық берсин. Ийемиз ҳәммеңизге яр болсын! Мен, Павел, бул сәлемди өз қолым менен жазып атырман. Мениң ҳәр бир хатымда бул белги бар. Мен усылай жазаман. Ийемиз Ийса Масийхтың мийрими ҳәммеңизге яр болсын! Қутқарыўшымыз Қудайдың ҳәм үмитимиз Масийх Ийсаның буйрығы менен Масийх Ийсаның елшиси болған мен, Павелден, исенимдеги ҳақыйқый улым болған Тимофейге сәлем! Әкемиз Қудай ҳәм Ийемиз Масийх Ийса саған мийрим, реҳим ҳәм тынышлық берсин! Мен Македонияға кетип баратырғанымда саған өтиниш еткенимдей, Эфесте қал. Ол жердеги айырым адамларға жалған тәлиматларды үйретпеўди, аңызлар ҳәм шексиз шежирелер менен бәнт болмаўды буйыр. Булар исеним арқалы билинетуғын Қудайдың ислерине пайда бериўдиң орнына, тартысларды келтирип шығарады. Ал бул буйрықтың мақсети болса – пәк жүректен, таза ҳүжданнан ҳәм ҳақыйқый исенимнен сүйиспеншиликти пайда етиў. Гейбир адамлар булардан жүз бурып, бос гәплерге ерип адасты. Олар нызам муғаллими болыўды қәлейди, бирақ нени сөйлеп ҳәм нени табан тиреп тастыйықлап атырғанын түсинбейди. Дурыс қолланған адам ушын Мухаддес Нызам пайдалы екенин билемиз. Және де, Мухаддес Нызам ҳақ адамлар ушын емес, ал нызамды бузыўшылар ҳәм бойсынбайтуғынлар, қудайсызлар ҳәм гүнакарлар, мухаддес емеслер ҳәм мухаддес нәрселерди сыйламайтуғынлар, ата-анасын өлтиретуғынлар, адам өлтириўшилер, бузықлар, өз жынысындағы адам менен қосылыўшылар, адамды урлап сатыўшылар, өтирикшилер, жалған гүўалық бериўшилер ҳәм дурыс тәлиматқа қарсы ис қылатуғын басқа ҳәмме ушын қолланылатуғынын билемиз. Дурыс тәлимат болса, алғыс-мақтаўларға ылайық Қудайдың уллы Хош Хабарына тийкарланған. Усы Хош Хабарды Қудай маған исенип тапсырды. Маған күш-қуўат берип қойған Ийемиз Масийх Ийсаға миннетдаршылық билдиремен. Себеби Ол мени садық деп есаплап, Өз хызметине тайынлады. Бир ўақытлары мен Оған тил тийгизиўши, қуўдалаўшы ҳәм залым адам болсам да, Ол маған мийрим-шәпәәтин берди. Өйткени менде ҳақыйқый исеним болмағанлықтан, не ислеп жүргенимди билмейтуғын едим. Бирақ Жаратқан Ийениң мийрими Масийх Ийсадағы исеним ҳәм сүйиспеншилик пенен бирликте мениң үстиме мол-мол болып төгилди. «Масийх Ийса бул дүньяға гүнакарларды қутқарыў ушын келди», – деген сөзлер исенимли ҳәм ҳәмме адамлар тәрепинен қабыл қылыныўға ылайықлы сөзлер. Мен өзимди гүнакарлардың ишиндеги ең жаманыман деп есаплайман. Бирақ, мен гүнакарлардың ишиндеги ең жаманы болсам да, Масийх Ийса маған реҳим етти. Кейинирек Өзине исенип, мәңгилик өмирге ерисетуғынларға өрнек болыўым ушын, Ол маған шексиз сабырлығын көрсетти. Мәңгилик Патшаға, өлмейтуғын ҳәм көринбейтуғын жалғыз Қудайға мәңги-бақый ҳүрмет ҳәм даңқ болсын! Аўмийин. Улым Тимофей! Сен туўралы алдын айтылған пайғамбаршылық сөзлерине тийкарланып, саған буйыраман: усы сөзлер бойынша жақсы әскер сыяқлы ис-ҳәрекет ет. Исенимиңди ҳәм ҳүжданыңды таза сақла. Айырымлар ҳүжданын сатып, исениминен айырылды. Олардың арасында Ҳименей ҳәм Искендер де бар. Қудайға тил тийгизбеўди үйренсин деп, мен оларды жәмәәттен шығарып, шайтанның қолына тапсырдым. Ең алды менен мынаны өтиниш етемен: олар Қудай алдында ҳәмме адамлар ушын сорап, дуўа етип, жалбарынып, миннетдаршылық билдирсин. Патшалар ҳәм басшылар ушын да дуўа етсин. Сонда бизлер Қудайдың жолы менен ҳадал жасап, парахат ҳәм тыныш өмир сүремиз. Бул ис жақсы болып, Қутқарыўшымыз Қудайға унайды. Себеби Ол ҳәмме адамлардың қутқарылыўын ҳәм ҳақыйқатлықты билиўин қәлейди. Қудай жалғыз ҳәм Қудай менен адамлардың арасындағы Тәўеллеши, Өзи адам болған Масийх Ийса да жалғыз. Ол ҳәмме адамлардың азатлық қуны ушын Өз жанын бағышлады. Бул арқалы Ол Қудайдың ҳәмме адамларды қутқарыўды қәлейтуғынын белгиленген ўақытта дәлилледи. Мен усы ушын Масийх Ийса тәрепинен хабаршы ҳәм елши болып тайынланып, басқа миллетлерге исеним ҳәм ҳақыйқатлық ҳаққында үйрететуғын муғаллим болдым. Мен алдап атырған жоқпан, ҳақыйқатын айтып турман. Жәмәәттеги ер адамларға ашыўланбаўды ҳәм тартыспаўды, ал ҳәмме жерде мухаддес қолларын көтерип дуўа етиў кереклигин үйретиўиңди қәлеймен. Ҳаяллар да шашларына артықша сән бермей, өзлерин алтынлар, ҳинжилер ямаса қымбат кийимлер менен емес, ал сыпайы кийим, әдеп ҳәм ийбе менен безесин. Керисинше, олар Қудайдан қорқып жасайтуғын ҳаялларға ылайықлы жақсы ислер менен өзлерин көркем қылсын. Ҳаял тыныш ҳәм толық бойсынған ҳалда тәлим алсын. Ҳаялдың тәлим берип, ер адамды басқарыўына рухсат етпеймен. Ҳаял тыныш болсын. Өйткени дәслеп Адам-ата, соңынан Ҳаўа-ене жаратылды. Және де, Адам-ата емес, ал ҳаял алданып, гүна иследи. Бирақ, ҳаял исеним, сүйиспеншилик ҳәм мухаддеслик пенен, әдепли болып жасаса, бала туўыўы арқалы қутқарылады. «Егер ким де ким жәмәәт жетекшиси болыўды аңсаса, жақсы исти арзыў еткени», – деген сөзлер ҳақыйқат. Солай етип, жәмәәт жетекшиси айыпсыз, тек бир ҳаяллы, салмақлы, өзин тутып билетуғын, ҳүрметли, миймандос ҳәм тәлим бериўге қәбилетли болыўы шәрт. Және де, ол мәскүнемликке берилген, қызба, жәнжелкеш, пайдакүнем болмай, ал мүләйим, өз үйин жақсы басқаратуғын, балаларына сөзин тыңлатып, өзин ҳүрмет еттире алатуғын адам болыўы лазым. Себеби өз үйин басқара алмайтуғын адам Қудайдың жәмәәтине қалай ғамхорлық қыла алады? Жетекши жақында исенген адам болмаўы тийис. Олай болса, ол мақтанып кетип, шайтан сыяқлы жазаға дуўшар болыўы мүмкин. Және де, ол айыпланып, шайтанның дузағына түспеўи ушын, жәмәәттиң сыртындағы адамлардың алдында жақсы атқа ийе болыўы керек. Сол сыяқлы, жәмәәт хызметшилери де мәскүнемликке берилген, ҳарам пайданы гөзлейтуғын адам болмай, бир сөзли ҳәм ҳүрметли адамлар болыўы шәрт. Олар исенимниң терең ҳақыйқатлығын билип, таза ҳүждан менен ис-ҳәрекет етиўи тийис. Бул хызметшилер де дәслеп сынақтан өтиўи лазым. Егер айыпсыз болса, хызметке қойылсын. Сондай-ақ, хызметши ҳаяллар да өсекши болмай, ҳүрметли, салмақлы ҳәм ҳәмме исте исенимли болсын. Жәмәәт хызметшилери тек бир ҳаяллы, балаларын ҳәм өз үй-ишин жақсы басқаратуғын адамлар болсын. Хызметин жақсы атқарған хызметшилер жоқары мәртебеге ериседи ҳәм Масийх Ийсаға деген исенимде үлкен батырлыққа ийе болады. Қудайдың жолының сыры уллы екени сөзсиз: Келди Масийх адам денесинде, Мухаддес Руўх тәрепинен ҳақ деп тастыйықланды Ол, Периштелерге көринди, Ол ҳаққында жәрияланды миллетлерге, Жер жүзинде Оған исенди, Ол жоқарыға алынды салтанат пенен. Мухаддес Руўх анық айтпақта: соңғы ўақытларда гейбир адамлар алдаўшы руўхларға ҳәм жинлердиң тәлиматларына қулақ асып, исенимнен қайтады. Бундай тәлиматлар ҳүждансыз болған еки жүзли өтирикшилер тәрепинен тарқалады. Бул өтирикшилер үйлениўди ҳәм турмысқа шығыўды қадаған етеди, және де, айырым азық-аўқатларды жемеўди буйырады. Деген менен, Қудай бул нәрселерди ҳақыйқатты билетуғын исениўшилердиң миннетдаршылық билдирип жеўи ушын жаратқан. Қудай жаратқан ҳәр бир нәрсе жақсы ҳәм егер миннетдаршылық пенен қабыл етилсе, ҳеш нәрсеге тыйым салынбаўы керек. Өйткени бизлер ҳәр бир нәрсени Қудайдың сөзи бойынша ҳәм дуўа етиў арқалы мухаддес деп қабыл етемиз. Егер буларды туўысқанларға нәсиятласаң, онда сен исенимниң ҳәм өзиң тутынған жақсы тәлиматтың сөзлери менен азықланған, Масийх Ийсаның жақсы хызметшиси боласаң. Жарамас ҳәм мәниссиз гәплерден аўлақ болып, өзиңди Қудай жолында шынықтырып бар. Денени шынықтырыўдың пайдасы аз. Ал Қудайдың жолында шынығыў ҳәр тәреплеме пайдалы. Себеби бул арқалы ҳәзир ҳәм келешекте өмир бериледи. Бул сөзлер исенимли ҳәм ҳәр тәреплеме қабыл етилиўге ылайықлы. Соның ушын бизлер аўыр мийнет етип, азап шекпектемиз. Өйткени ҳәмме адамлардың, әсиресе исениўшилердиң Қутқарыўшысы болған тири Қудайдан үмит етемиз. Сен усыларды буйыр ҳәм үйрет. Жассаң деп, өзиңди ҳеш кимниң кемситиўине жол қойма. Керисинше, сөйлеген сөзиң, жасаў тәризиң, сүйиспеншилигиң, исенимиң ҳәм пәклигиң менен исениўшилерге өрнек бол. Мен жаныңа барғанымша, исениўшилер жәмәәтине Мухаддес Жазыўларды оқыўға, үгит-нәсият етиўге ҳәм үйретиўге өзиңди бағышла. Ақсақаллар жыйыны сениң үстиңе қол қойып дуўа еткенде, өзиңе пайғамбаршылық арқалы берилген руўхый сыйға бийпәрўа болма. Усыны ис жүзинде қоллан ҳәм табысларыңды ҳәмме көриўи ушын, өзиңди буған толық бағышла. Өзиңе ҳәм берип атырған тәлимиңе дыққат аўдар, усы ислериңди даўам ет. Усылай ислесең, өзиңди де, сени тыңлайтуғынларды да қутқарасаң. Ғарры адамға урыспа, ал оны әкеңдей көрип, нәсият бер. Жас жигитлерди иниңдей, жасы үлкен ҳаялларды анаңдай, жас ҳаял-қызларды әжапаң ҳәм қарындасыңдай көрип, толық пәклик пенен ақыл-нәсият бер. Ҳақыйқаттан қәўендерсиз болған жесир ҳаялларды ҳүрмет ет. Егер бир жесир ҳаялдың балалары ямаса ақлықлары болса, олар ең алды менен Қудайдың жолы менен жүрип, өз үй-ишине ғамхорлық көрсетиўди, әке-шешеси менен кемпир апа ҳәм атасының алдында парызын өтеўди үйренсин. Себеби бул Қудайға унайды. Ҳақыйқаттан қәўендерсиз, жалғыз қалған жесир ҳаял Қудайдан үмит қылып, күни-түни Оған жалбарынып дуўа етеди. Бирақ тек кәйип-сапа менен жасайтуғын жесир ҳаял – тири өлик. Айыпланбаўы ушын, оларға усыларды ескертип қой. Егер ким де ким өз ағайин-туўғанларына, әсиресе үй-ишиндегилерге қарамаса, ол исенимнен жүз бурған адам болып, исенбейтуғын адамнан да бетер болғаны. Жесирлер дизимине жазылатуғын жесир ҳаял тек бир мәртебе турмысқа шыққан, жасы алпыстан кем болмаған болыўы керек. Сондай-ақ, ол жақсы ислери менен ат шығарған болып: балаларын жақсы тәрбиялаған, миймандос болған, мухаддеслердиң аяғын жуўған, қыйыншылықта болғанларға жәрдем берген ҳәм ийгиликли ислерге өзин бағышлаған болыўы тийис. Жас жесир ҳаяллардың атларын дизимге жазба. Өйткени олардың Масийхқа деген садықлығынан дене қәлеўлери үстин болып, және турмысқа шығыўды ойлайды. Солай етип, олар алдын берген ўәделерин бузып, жазаға дуўшар болады. Буннан тысқары, олар үйме-үй жүрип, ўақытларын бийкар өткизиўди әдетке айландырады. Олар тек ериншек болып қалмай, өсек те айтады ҳәм керек емес нәрселерди сөйлеп, басқалардың исине араласады. Сонлықтан жас жесир ҳаяллар турмысқа шығып, бала туўыўын ҳәм хожалық жумысларын меңгерип, душпанлардың өсек қылыўына себеп туўдырмаўын қәлеймен. Себеби олардың гейбиреўлери әлле қашан азғырылып, шайтанның изине ерип кетти. Егер исениўши бир ҳаялдың жесир қалған жақынлары болса, оларға жәрдем етсин, исениўшилер жәмәәтине аўырманлық салмасын. Сонда исениўшилер жәмәәти ҳақыйқаттан қәўендерсиз қалған жесирлерге жәрдем ете алады. Жәмәәтти жақсы басқаратуғын ақсақаллар, әсиресе Қудайдың сөзин жәриялап ҳәм үйретип, мийнет етип атырғанлар еки есе ҳүрметке ылайықлы болсын. Өйткени Мухаддес Жазыўда: «Түйек айдап атырған өгиздиң аўзын байлап қоймаңлар» ҳәм «Жумысшы өз мийнет ҳақысына ылайықлы», – делинген. Еки ямаса үш гүўа болмаса, бир ақсақалға қойылған айыплаўды қабыл етпе. Басқалар қорқыўы ушын, гүна ислегенлерди ҳәммениң алдында әшкара қыл. Қудайдың, Масийх Ийсаның ҳәм таңланған периштелердиң алдында саған ескертип атырман: ҳеш кимди айырмай, тек бир тәрепке болыспай, усы буйырғанларымды орынла. Биреўди хызметке қойыўға асықпа. Басқалардың гүналарына шерик болмай, өзиңди таза тут. Буннан былай, тек суў ишпей, асқазаның ҳәм жийи-жийи болып туратуғын аўырыўларың ушын, аз ғана шарап та иш. Айырым адамлардың гүналары белгили болып, оларды ҳүким етилиўге алып келеди. Басқалардың гүнасы болса, соңынан мәлим болады. Сол сыяқлы, жақсы ислер де белгили. Ал ҳәзир белгили болмаса да, жасырын қалмайды. Қудайдың атына ҳәм тәлиматына тил тиймеў ушын, қуллық мойынтырығы астында болғанлардың ҳәммеси өз хожайынларын толық ҳүрметке ылайықлы деп санасын. Хожайынлары исениўши болған қуллар болса, туўысқанбыз-ғо деп, ҳүрметсизлик қылмай, керисинше, оларға және де жақсырақ хызмет етсин. Себеби олардың бул жақсы хызметинен пайда көретуғын хожайынлар – сүйикли исениўшилер-ғо. Усыларды үйретип, нәсиятла. Ким де ким өзге тәлиматты үйретип, Ийемиз Ийса Масийхтың ҳақыйқат сөзлерин ҳәм Қудайдың жолына тийкарланған тәлиматты мақулламаса, ол менмен ҳәм ҳеш нәрсени билмейтуғын адам болғаны. Айтысыў ҳәм тартысыў кеселине жолыққан бундай адамның гәплери күншиллик, алаўызлық, өсек ҳәм жаман гүманларды келтирип шығарады. Ақыл-ойлары уўланған, ҳақыйқатлықты жойтқан, Қудайға хызмет етиў арқалы байыўға болады, деп ойлайтуғын бул адамлар арасында бәрқулла тартыслар болады. Өзиңде барға қанаат етип, Қудайдың жолы менен жүриў – үлкен жетискенлик. Өйткени бизлер бул дүньяға ҳеш нәрсе алып келмедик ҳәм оннан ҳеш нәрсе де алып кете алмаймыз. Жейтуғын ҳәм кийетуғын нәрселеримиз болса, усыларға қанаат етейик. Ал байымақшы болғанлар азғырылыўға ушырайды. Олар адамларды бәлеге жолықтырып набыт қылатуғын көп мәниссиз ҳәм зыянлы ҳәўеслердиң дузағына илинеди. Себеби ҳәр түрли жаманлықтың негизи – ақшаны сүйиў. Айырымлар ақшаның изине түсип, исенимнен қайтты ҳәм өзлерин көп азапларға дуўшар етти. Ал сен, Қудайдың адамы, бул нәрселерден аўлақ бол. Ал ҳақлыққа, Қудайдың жолы менен жүриўге, исенимге, сүйиспеншиликке, сабырлылыққа ҳәм мүләйимлиликке умтылып жаса. Исеним ушын болатуғын жақсы гүресте жан-тәниң менен ҳәрекет етип, мәңгилик өмирди жеңип ал. Өйткени Қудай сени усы мәңгилик өмир ушын шақырған ҳәм сен көплеген гүўалар алдында исенимиңди ашық тән алғансаң. Ҳәммеге өмир беретуғын Қудайдың ҳәм Понтий Пилат тергегенде турақлылық пенен гүўалық берген Масийх Ийсаның алдында саған мынаны буйыраман: Ийемиз Ийса Масийх келгенше, өзиңе берилген буйрықларды орынлап, минсиз ҳәм айыпсыз бол. Қудай Өзи белгилеген ўақытта Ийса Масийхтың қайта келиўин көрсетеди. Қудай – алғыс-мақтаўларға ылайықлы жалғыз Ҳәким, патшалар Патшасы, ҳүкимдарлар Ҳүкимдары. Жалғыз Қудайдың ғана басында өлим жоқ. Ол ҳеш ким жақынлай алмайтуғын нурда жасайды, Оны ҳеш ким көрмеген ҳәм көриўи де мүмкин емес. Ҳүрмет ҳәм мәңгилик күш-қүдирет Оныки болсын! Аўмийин. Бул дүньядағы бай адамларға менмен болмаўды ҳәм өткинши байлықтан үмит етпеўди буйыр. Ал олар рәҳәт көриўимиз ушын бизлерге ҳәмме нәрсени мол-мол етип беретуғын Қудайдан үмит етсин. Оларға жақсылық ислеўди, жақсы ислер менен бай болыўды ҳәм өзинде барын басқалар менен бөлисип, сақый болыўды да тапсыр. Сонда олар ҳақыйқый өмирге ийе болыўы ушын, өзлерине келешекте беккем таяныш болатуғын ғәзийне топлайды. Ҳәй Тимофей, саған исенип тапсырылғанды сақла. Жарамас сөзлерден, өтириктен «билим» деп аталып, ҳақыйқатқа қарсы туратуғын тәлиматлардан аўлақ бол. Себеби айырым адамлар бул жалған билимге берилип, исенимнен қайтты. Қудайдың мийрими сизлерге яр болсын! Масийх Ийсадағы ўәде етилген өмир ҳаққында жәриялаў ушын, Қудайдың қәлеўи менен Масийх Ийсаның елшиси болған мен, Павелден, сүйикли улым Тимофейге сәлем! Қудай Әкемиз ҳәм Ийемиз Масийх Ийса саған мийрим, реҳим ҳәм тынышлық берсин! Мен ата-бабаларым сыяқлы пәк ҳүждан менен хызмет ететуғын Қудайға күни-түни дуўа еткенимде сени үзликсиз еске алып, шүкирлик билдиремен. Сениң көз жасларың ядымда. Және дийдарласып, қуўанышқа бөлениўим ушын, сени көриўди аңсап атырман. Сениң ҳақыйқый исенимиң де ядымда. Бурын кемпир апаң Лоидада ҳәм анаң Эвникада болған усы исенимниң ҳәзир сенде бар екенине толық исенемен. Сонлықтан қолларымды үстиңе қойып дуўа етиўим арқалы Қудайдың саған берген сыйын бар инта менен қоллана бериў кереклигин есиңе түсирип атырман. Өйткени Қудай бизлерге қорқақлық руўхын емес, ал күш, сүйиспеншилик ҳәм салдамлылық руўхын берди. Солай етип, Ийемиз ҳаққында гүўалық бериўден ҳәм Ол себепли тутқын болған меннен арланба. Керисинше, Қудайдың берген күши менен Хош Хабар ушын мениң менен бирге қыйыншылық көр. Қудай бизлерди ислеген ислеримиз себепли емес, ал Өз мақсети ҳәм мийрими менен қутқарып, мухаддес болып жасаўға шақырды. Бул мийримди Ол бизлерге дүнья жаратылмастан бурын Масийх Ийса арқалы берген еди. Ал енди болса, бул мийримди Қутқарыўшымыз Масийх Ийсаның дүньяға келиўи менен ашық көрсетти. Масийх Ийса өлимниң күшин жоқ қылып, Хош Хабар арқалы жоғалмайтуғын мәңгилик өмирди аян қылды. Мен Қудай тәрепинен усы Хош Хабар ушын хабаршы, елши ҳәм муғаллим болып тайынландым. Сонлықтан бул себепли азап шегип атырман. Бирақ та, мен арланбайман. Себеби Кимге исенгенимди билемен ҳәм маған тапсырылғанды Оның Өзиниң сол күнге дейин сақлай алатуғынына да исенемен. Меннен өзиң еситкен дурыс тәлиматты өрнек қылып, Масийх Ийсаға деген исеним ҳәм сүйиспеншилик пенен жаса. Саған тапсырылған ийгиликли тәлиматты ишимизде жасайтуғын Мухаддес Руўх жәрдеминде сақла. Азия үлкесиндегилердиң ҳәммесиниң, солар арасында Фигел ҳәм Ҳермогенниң мени таслап кеткенин билесең. Ийемиз Онисифордың үй-ишине Өз реҳимин берсин. Өйткени ол көп мәрте маған жубаныш берди ҳәм тутқынлығымнан арланбады. Керисинше, Римге келгенде, мени тапқанша, еринбей изледи. Сол күни Ийемиз оған Өз реҳимин берсин! Оның Эфесте маған қанша хызмет еткенин сен де жүдә жақсы билесең. Улым, ал сен Ийса Масийх арқалы берилетуғын мийрим менен күшке толып бар. Көплеген гүўалар алдында меннен өзиң еситкен сөзлерди исенимли адамларға жеткиз. Сонда олар да басқаларға үйрете алады. Масийх Ийсаның жақсы әскери болып, мениң менен бирге қыйыншылыққа шыда. Хызметтеги әскер өзин әскерликке шақырған әскербасының кеўлинен шығыў ушын, турмыс ислери менен байланбайды. Жарысқа түскен адам да қағыйда бойынша жарыспаса, жеңис тажын киймейди. Аўыр мийнет еткен дийхан зүрәәттен биринши болып үлес алыўы тийис. Айтқанларым ҳаққында жақсылап ойлап көр. Ийемиздиң Өзи саған ҳәммесин түсиндиреди. Даўыттың урпағынан шыққан ҳәм өлимнен қайта тирилген Ийса Масийхты ядыңда сақла! Мен жәриялап атырған Хош Хабар – усы. Мен усы Хош Хабар ушын азап шегип, ҳәтте, жынаятшы сыяқлы тутқын болып байландым. Бирақ, Қудайдың сөзи байлаўлы емес. Сонлықтан мен таңлап алынғанлардың да Масийх Ийса арқалы қутқарылыўды мәңгилик салтанат пенен алыўы ушын, ҳәмме нәрсеге шыдап атырман. Бул сөз исенимли: «Егер Оның менен бирге өлген болсақ, Оның менен бирге жасаймыз да. Егер сабырлылық қылсақ, Оның менен бирге патшалық етемиз. Егер Оннан ўаз кешсек, Ол да бизден ўаз кешеди. Биз садық болып қалмасақ та, Ол садық болып қалады. Себеби Ол Өзинен Өзи ўаз кеше алмайды». Усыларды исениўшилерге еслетип тур. Сөзлер туўралы тартыспаўды оларға Қудай алдында ескертип қой. Тартыслар тыңлаўшыларды айнытыўдан басқа ҳеш нәрсеге жарамайды. Ҳақыйқат сөзлерин дурыс үйрететуғын ҳәм өз иси ушын уятқа қалмайтуғын, Қудайға унамлы, жақсы хызметши болыўға жан-тәниң менен тырыс. Жарамас ҳәм бос сөзлерден аўлақ бол. Өйткени бундай сөзлер Қудайдан барған сайын узақластырады ҳәм жуқпалы жара сыяқлы тарқалады. Усындай сөзлерди айтыўшылар арасында Ҳименей ҳәм Филит те бар. Олар ҳақыйқат жолынан адасты ҳәм өлимнен қайта тирилиў әлле қашан болды деп, айырым адамлардың исенимин жоқ қылмақта. Бирақ Қудай салған күшли негиз беккем турыпты. Сол негиз «Жаратқан Ийе Өзине тийисли болғанларды биледи» ҳәм «Жаратқан Ийеге тийислимен, деген ҳәр бир адам жаманлықтан аўлақ жүрсин», – деген сөзлер менен тастыйықланған. Үлкен бир үйде тек алтын ҳәм гүмис ыдыслар емес, ал ағаш ҳәм ылай ыдыслар да бар. Олардың биреўлери сыйлы, ал биреўлери сыйсыз ис ушын қолланылады. Солай етип, егер ким де ким өзин жаманлықлардан тазаласа, онда ол сыйлы, мухаддес қылынған, хожайынына пайдалы ҳәм ҳәр бир жақсы иске тайын ыдыс болады. Ал сен жаслықтың жаман ҳәўеслеринен аўлақ бол. Ийемизге таза кеўил менен сыйынатуғынлар менен бирликте ҳақыйқатлық, исеним, сүйиспеншилик ҳәм тынышлыққа умтылып жаса. Ақылсыз ҳәм мәниссиз тартыслардан қаш. Себеби булардың жәнжел туўдыратуғынын билесең. Ийемиздиң хызметшиси жәнжелпаз болмаўы керек. Керисинше, ол ҳәмме менен мүләйим, тәлим бериўге қәбилетли ҳәм сабырлы болыўы тийис. Және ол өзине қарсы болғанларға әлпайымлылық пенен жол-жорық бериўи лазым. Сонда, мүмкин, Қудай сол адамлардың да тәўбеге келип, ҳақыйқатлықты билиўи ушын жол ашар. Солай етип, олардың ақылы киреди ҳәм қәлегенин ислетиў ушын өзлерин тутқын қылған шайтанның дузағынан қутылады. Мынаны билип қой: дүньяның ақырғы күнлеринде аўыр ўақытлар келеди. Адамлар өзин жақсы көретуғын, дүньяпараз, мақтаншақ, менмен, Қудайға тил тийгизетуғын, ата-анасына бойсынбайтуғын, жақсылықты билмейтуғын, қудайсыз, мийримсиз, кекшил, жалахор, өзин тутып билмейтуғын, жаўыз, жақсылықтың душпаны, сатқын, қызба ҳәм шыррық болады. Олар Қудайдан гөре, кәйип-сапаны көбирек жақсы көреди. Өзлерин Қудайдың жолы менен жүрген қылып көрсетеди, бирақ Оның жолының күшин тән алмайды. Бундайлардан аўлақ бол. Өйткени олардың гейбиреўлери үйлерге жасырын кирип, гүналарға батқан ҳәм ҳәр түрли жаман ҳәўеслерге берилген сада ҳаялларды дузаққа түсиреди. Бул ҳаяллар ҳақыйқатлықты бәрқулла үйренип, оны ҳеш қашан түсинип жете алмайды. Яннис ҳәм Ямбрис Муўсаға қарсы шыққандай, бул адамлар да ҳақыйқатқа қарсы турады. Бундайлар – ақыл-ойлары бузылған ҳәм ҳақыйқый исенимге ийе емес адамлар. Деген менен, олар узаққа бармайды. Себеби Яннис ҳәм Ямбрис сыяқлы, олардың ақылсызлығы ҳәммеге әшкара болады. Ал сен мениң тәлиматымды, өмир тәризимди, мақсетимди, исенимимди, сабырлылығымды, сүйиспеншилигимди ҳәм турақлылығымды өрнек туттың. Басымнан кешкен қуўдаланыўларымда ҳәм Антиохия, Икония, Листра қалаларында шеккен азапларыма шерик болдың. Мен қаншама азапларға шыдам бердим! Ийемиз мени ҳәммесинен қутқарды. Ҳақыйқатында, Масийх Ийсаға тийисли болып, Қудайдың жолы менен жасаўды қәлеўшилердиң ҳәммеси де қуўдаланады. Бирақ, жаман ҳәм жалатай адамлар алдап ҳәм алданып, буннан да бетер жаман болып бара береди. Ал сен өзиң үйренген ҳәм исенген ҳақыйқатқа садық қал. Өйткени буны кимлерден үйренгениңди билесең. Және де, сен Мухаддес Жазыўларды балалығыңнан бери билесең. Бул Жазыўлар саған Масийх Ийсаға деген исеним арқалы қутқарылыў ушын даналық бере алады. Мухаддес Жазыўлардың ҳәммеси Қудайдың Мухаддес Руўхының илҳамы менен жазылған болып, тәлим бериў, әшкаралаў, дүзетиў ҳәм ҳақыйқатлық бойынша тәрбиялаў ушын пайдалы. Олар тийкарында Қудайдың адамы ҳәр бир жақсы иске таяр болыў ушын жетилисип барады. Қудайдың алдында ҳәм тирилер менен өлилерди ҳүким ететуғын Масийх Ийсаның алдында Оның қайта келиўи ҳәм Патшалығы ҳақы қатаң буйыраман: Қудайдың сөзин жәрияла. Заманның қолайлы ямаса қолайсыз болыўына қарамай, бул хызметти даўам ет. Адамларға толық сабырлылық пенен тәлим берип, әшкарала, жолға сал ҳәм ақыл-нәсият ет. Себеби адамлар дурыс тәлиматты тыңламайтуғын ўақытлар келеди. Олар жаман қәлеўлерине берилип, қулақларына жағатуғын сөзлерди сөйлейтуғын көп муғаллимлерди әтирапларына жыйнайды. Олар ҳақыйқатлықты еситпеў ушын қулақларын жаўып, аңызларға қулақ асатуғын болады. Бирақ сен ҳәр қандай жағдайда сергек бол. Қыйыншылықларға шыдам бер, Хош Хабар ушын мийнет етип, өз хызметиңди орынла. Өйткени мениң қаным төгилип, ишимлик садақасы болмақтаман ҳәм дүньядан өтетуғын ўақтым да жақынласты. Мен уллы саўашта гүрестим, жарысты жуўмақладым ҳәм исенимимди сақлап қалдым. Енди болса, мен ушын ҳақыйқатлық тажы тайын тур. Әдил ҳүким етиўши болған Ийемиз сол күни усы тажды маған, тек ғана маған емес, ал Оның қайта келиўин интизарлық пенен күткенлердиң ҳәммесине де береди. Жаныма тезирек келиўге бар күшиң менен тырыс. Себеби Димас бул дүньяны сүйгенликтен мени таслап, Салоникаға кетти. Ал Криский Галатияға, Титус Далматияға кетти. Жанымда тек Лука ғана бар. Сен Маркты таўып, өзиң менен бирге алып кел. Ол мениң хызметиме жәрдем береди. Мен Тихикти Эфеске жибердим. Келериңде, мениң Троаста, Карптың қасында қалдырып кеткен шапанымды алып кел. Және де китапларымды, әсиресе оралған тери китапларды алып кел. Темир устасы Искендер маған көп жаманлық иследи. Ийемиз оған ислегенлерине қарай қайтарсын. Сен де оннан абайлы бол. Өйткени ол бизлердиң сөзлеримизге қатты қарсы болды. Биринши мәрте өзимди ақламақшы болып жуўап бергенимде, мени ҳеш ким жақламады. Керисинше, ҳәмме мени таслап кетти. Буның ушын Қудай оларды кеширсин. Бирақ, Қудайдың Хош Хабары мен арқалы толық жәрияланыўы ушын ҳәм пүткил миллетлер буны еситиўи ушын, Ийемиз маған жәрдемге келип, күш-қуўат берди. Ол мени арысланның аўзынан қутқарып қалды. Ийемиз мени ҳәр қандай жаманлықтан қутқарады ҳәм Өзиниң Аспан Патшалығына аман-есен апарады. Оған мәңги-бақый алғыс-мақтаўлар болсын! Аўмийин. Прискилла менен Акилаға ҳәм Онисифордың үй-ишине сәлем айт. Эрастус Коринфте қалды. Трофимди аўырыў ҳалында Милитте қалдырдым. Қыстан бурын келиўге бар күшиң менен тырыс. Эвбул, Пуд, Лин, Клавдия ҳәм барлық исениўши туўысқанлар саған сәлем айтып атыр. Ийемиз сениң руўхың менен бирге болсын! Қудайдың мийрими сизлерге яр болғай! Қудайдың қулы ҳәм Ийса Масийхтың елшиси болған мен, Павелден, Титусқа сәлем! Мен Қудайдың таңлаған адамларының исенимин беккемлеў ушын ҳәм өзлерин Қудайдың жолы менен алып жүретуғын ҳақыйқатлықты олардың билиўи ушын тайынландым. Усы исеним ҳәм ҳақыйқатлықты билиў өтирик сөйлемейтуғын Қудайдың дүнья жаратылмастан бурын ўәде еткен мәңгилик өмирин алыў үмитине тийкарланған. Ўақты келгенде, Қудай жәриялаў арқалы Өз сөзин ашып берди. Ал мен усы сөзди жәриялаў ушын Қутқарыўшымыз Қудайдың буйрығы менен тапсырма алдым. Ортақ исенимимиз бойынша ҳақыйқый улым болған Титусқа Әкемиз Қудай ҳәм Қутқарыўшымыз Ийса Масийх мийрим ҳәм тынышлық берсин! Жуўмақланбай қалған ислерди тәртиплестирип, мениң саған буйырғанымдай, ҳәр бир қалада жәмәәт ақсақалларын тайынлаўың ушын, сени Критте қалдырған едим. Ақсақал болып тайынланатуғын адам айыпсыз, тек бир ҳаяллы болсын. Оның балалары да исениўши болып, әдепсиз ҳәм тәрбия көрмеген, деп айыпланбаўы тийис. Себеби жәмәәт жетекшиси Қудайдың хызметшиси сыпатында кемшиликсиз болыўы керек. Ол қайсар, қызба, мәскүнемликке берилген, жәнжелкеш, ҳарам пайданы гөзлейтуғын болмаўы тийис. Керисинше, ол миймандос, жақсылықты сүйиўши, салдамлы, ҳақ, мухаддес ҳәм өзин тутып билетуғын болыўы керек. Және де, жәмәәт жетекшиси басқаларды дурыс тәлимат пенен жигерлендириўи ушын ҳәм ҳақыйқатқа қарсы шыққанларды әшкаралаўы ушын, исениўшилерге үйретилген ҳақыйқат сөзи бойынша ис тутыўы тийис. Өйткени ҳақыйқатқа бойсынбайтуғын, пәтиўасыз ҳәм өтирикши көп адамлар бар. Ондай адамлар әсиресе яҳудий топарлары арасында көп. Бундай адамлардың аўзын жаўыў керек. Олар өз ҳарам нәпси ушын, үйретиўге болмайтуғын нәрселерди үйретип, барлық хожалықларды бузып жүр. Ҳәтте, критлилердиң өз данышпаны: «Критлилер бәрқулла өтирикшилер, жаўыз ҳайўанлар ҳәм жалқаў ашкөзлер болған», – деген еди. Бул гүўалық – ҳақыйқат. Сонлықтан исенимде беккем турыўы ушын, оларды қатаң ескертип қой ҳәм оларды яҳудийлердиң мәниссиз аңызларына, ҳақыйқаттан адасқан адамлардың буйрықларына қулақ астырма. Пәк адамлар ушын ҳәмме нәрсе пәк. Бирақ, напәк адамлар менен исенбейтуғын адамлар ушын ҳеш бир нәрсе пәк емес. Себеби олардың ақыл-ойлары да, ҳүжданы да ипласланған. Қудайды билемиз десе де, ислеген ислери менен Оннан танады. Олар – жеркенишли, Қудайдың сөзине қулақ аспайтуғын ҳәм ҳәр қандай жақсы иске жарамсыз адамлар. Ал саған келсек, сен дурыс тәлимат бойынша тәлим бер. Үлкен жастағы ер адамларға салдамлы ҳәм ҳүрметке миясар болыўды, өзлерин тутып билиўди, исенимде, сүйиспеншиликте ҳәм сабырлылықта беккем болыўды үйрет. Сол сыяқлы, үлкен жастағы ҳаялларға да ҳүрметке ылайықлы өмир сүриўди, өсекши ҳәм шараптың қулы болмаўды, ал жақсылықты үйретиўши болыўы кереклигин үйрет. Жас ер адамларға да өзлерин тыйып билиўди нәсият ет. Жақсы ислер ислеп, оларға ҳәр бир нәрседе өрнек бол. Тәлим бергениңде ҳадал ҳәм салдамлы болып, ҳеш ким айыплай алмайтуғын дурыс сөзлерди сөйле. Солай етип, саған қарсы шыққанлар бизлер туўралы ҳеш жаман нәрсе айта алмағанлықтан уялып қалады. Қулларға хожайынларына ҳәр бир нәрседе бойсынып, олардың кеўлинен шығыўды, қайтарып сөйлемей ҳәм урлық ислемей, толық садықлық көрсетиўди үйрет. Сонда олар Қутқарыўшымыз Қудайдың тәлиматына ҳәр тәреплеме жақсы ат келтиреди. Өйткени Қудайдың қутқаратуғын мийрими пүткил адамларға ашық көринди. Бул мийрим бизлерге қудайсызлықтан ҳәм дүньяның жаман ҳәўеслеринен ўаз кешип, ҳәзирги дәўирде өзлеримизди тыйып билиўди, ҳақ болыўды ҳәм Қудайдың жолына ылайықлы өмир сүриўди үйретеди. Және де, ол бизлерге ҳәзирше, мүбәрек үмитимиздиң, яғный уллы Қудайымыз ҳәм Қутқарыўшымыз болған Ийса Масийхтың салтанат пенен келиўин күттиреди. Ол қун төлеп бизлерди ҳәр бир нызамсыз ислеримизден азат етиў ушын ҳәм жақсылық ислеўге инталы, айрықша бир халықты Өзине тазалап алыў ушын Өз жанын бағышлады. Усыларды толық бийлик пенен үйретип, жигерлендир ҳәм кейи. Өзиңди ҳеш кимге кемситтирме. Басшыларға ҳәм ҳүкиметке бойсынып қулақ асыўды, ҳәр бир ийгиликли исти ислеўге таяр болыўды, ҳеш кимди өсек қылмай ҳәм жәнжелкеш болмай, мүләйим болып, ҳәмме адамларға ҳәр тәреплеме жумсақ қатнаста болыўды исениўшилерге еслетип қой. Себеби бир ўақытлары бизлер де ақылсыз, қулақ аспайтуғын, адасқан, ҳәр түрли жаман ҳәўеслер менен ҳәзликлердиң қулы болған, жаманлық ҳәм күншиллик пенен жасаған, басқалар бизлерди ҳәм бизлер де бир-биримизди жек көрген адамлар едик. Бирақ Қутқарыўшымыз Қудай Өз мийримин ҳәм адамға деген сүйиспеншилигин ашық көрсеткенде, Ол бизлерди қылған ҳақ ислеримиз себепли емес, ал Өз мийрим-шәпәәти менен қутқарды. Бизлерди Мухаддес Руўхы арқалы гүнадан тазалап, қайтадан туўылдырды ҳәм жаңалады. Бул сөз – ҳақыйқат. Қудайға исенгенлердиң өзлерин жақсы ислерди ислеўге арнаўға тырысыўлары ушын, айтқанларымды талап етиўиңди қәлеймен. Булар адамлар ушын жақсы ҳәм пайдалы. Бирақ, ақылсыз тартыслар менен шежирелер туўралы сөзлерден, Мухаддес Нызамға байланыслы айтыс ҳәм жәнжеллерден қаш. Өйткени булар пайдасыз ҳәм бийкар нәрселер. Алаўызлық туўдыратуғын адамға бир-еки ескертиў жасағаннан соң, оның менен байланысты үз. Бундай адамның бузылғанын ҳәм өз-өзин ҳүким етип, гүна ислеп атырғанын билесең. Артемди ямаса Тихикти саған жибергенимде, дәрҳал Никополиске, мениң жаныма келиўге бар күшиңди сал. Себеби қысты сол жерде өткизиўге қарар еттим. Нызам хызметкери Зенас пенен Аполлосты жолға атландырғаныңда, олар ҳеш бир нәрсеге мүтәж болмаўы ушын ғамхорлық жаса. Мүтәж адамларға жәрдем бериў ушын ҳәм жемиссиз өмир сүрмеў ушын, бизиң адамларымыз да жақсы ислерди ислеўге өзлерин бағышлаўды үйренсин. Мениң жанымдағылардың ҳәммеси саған сәлем айтып атыр. Бирдей исенимде болған бизлерди сүйетуғынларға сәлем айт. Қудайдың мийрими ҳәммеңизге яр болсын! Ийса Масийх ушын тутқын болған мен, Павелден ҳәм туўысқанымыз Тимофейден, бизлер менен бирге хызмет ететуғын сүйикли Филимонға сәлем! Және де, апамыз Афияға, бизлер менен бирге Қудайдың әскери болған Архипке ҳәм сениң үйиңдеги исениўшилер жәмәәтине де сәлем жоллаймыз. Әкемиз Қудай ҳәм Ийемиз Ийса Масийх сизлерге мийрим ҳәм тынышлық берсин! Мен дуўа еткенимде сени тилге алып, Қудайыма бәрқулла шүкирлик билдиремен. Себеби сениң Ийемиз Ийсаға деген исенимиң ҳәм пүткил мухаддеслерге деген сүйиспеншилигиң ҳаққында еситип атырман. Исенимиңди басқалар менен бөлисиўде тәсирли болыўың ушын, қулласы, Масийх арқалы бизлер ийе болатуғын ҳәр қандай ийгиликти билиўде жетилисип барыўың ушын дуўа етип атырман. Өйткени туўысқаным, сен себепли мухаддеслердиң кеўиллери көтерилип қалды. Солай етип, сениң сүйиспеншилигиң маған үлкен қуўаныш ҳәм тәселле берди. Сонлықтан Масийхтың елшиси сыпатында ўазыйпаңды атқарыўды саған буйырыўға бийлигим болса да, Ол бир ўақытлары саған пайдасыз болған еди, бирақ енди болса саған да, маған да жүдә пайдалы болып қалды. Оны, яғный өз жүрек-баўырымды саған қайтарып жиберип атырман. Хош Хабар ушын қамақта болғанымда, сениң орныңда маған хызмет етиўи ушын оны жанымда алып қалыўды қәлер едим. Бирақ, сениң ислейтуғын жақсылығың мәжбүрий түрде емес, ал өз ықтыярың менен болыўы ушын, сениң қайылшылығыңсыз ҳеш нәрсе ислегим келмеди. Мүмкин, оның сеннен ўақытша айра түскениниң себеби оны мәңгиге қайтарып алыўың ушын болған шығар. Оны енди қул деп емес, ал қулдан зыят сүйикли туўысқаның сыпатында қабыл ет. Әсиресе мен ушын ол жүдә қәдирли. Ал сен ушын болса, ол ҳәм қул сыпатында, ҳәм Ийемиздеги бир туўысқан сыпатында және де қәдирлирек болады. Сонлықтан егер мени жолдасым деп санайтуғын болсаң, оны мени қабыл еткендей, қабыл ет. Ол саған қандай да бир жаманлық ислеген болса ямаса қарыздар болса, мениң есабыма жазып қой. Мен, Павел, буны өз қолым менен жазып атырман: мен төлеймен. Ал сениң маған өз өмириң менен қарыздар екениңди айтпай-ақ қояйын. Аўа, туўысқаным, мен сеннен Ийемиз алдында бир жәрдем алайын. Масийх алдында кеўлимди көтер. Қулақ асатуғыныңа исенип, саған жазып атырман. Сениң айтқанымнан да артық ислейтуғыныңды билемен. Соның менен бирге, маған туратуғын бир орын да таярла. Өйткени Қудай сизлердиң дуўа етип сорағанларыңызға жуўап берип, мени сизлерге жиберетуғынынан үмит етемен. Ийса Масийх ушын мениң менен бирге тутқын болған Эпафрас саған сәлем айтып атыр. Және де, бизлер менен хызмет етип атырған Марк, Аристарх, Димас ҳәм Лука да саған сәлем жоллап атыр. Ийемиз Ийса Масийхтың мийрими сизлерге яр болсын! Қудай әййемги заманларда пайғамбарлар арқалы көп мәртебе ҳәм ҳәр түрли жоллар менен ата-бабаларымызға сөйлеген еди. Ал бул соңғы ўақытларда болса, Қудай бизлерге Өз Улы Ийса арқалы сөйледи. Қудай Өз Улын пүткил барлықтың мийрасхоры етип белгилеп, Ол арқалы пүткил дүньяны жаратқан еди. Қудайдың Улы – Қудайдың салтанатының жарқыраған нуры болып, Ол Қудайдың тәбиятының ҳақыйқаттан қандай екенин көрсетеди. Ул Өзиниң қүдиретли сөзи менен пүткил барлықты сақлап тур. Ол Өзин қурбан етип, бизлерди гүналарымыздан тазалағаннан соң, жоқарыдағы қүдиретли Қудайдың оң жағына отырды. Қудайдың Улы периштелерден қаншелли жоқары атты алған болса, Ол олардан соншелли үстин турады. Өйткени Қудай периштелердиң қайсы бирине: «Сен Мениң Улымсаң, Бүгин Мен Саған Әке болдым». Және де: «Мен Оған Әке боламан, Ол Маған Ул болады», – деген еди? Және де, Қудай туңғыш Улын дүньяға жиберип атырып былай деген: «Мениң барлық периштелерим Оған сыйынсын». Ал периштелер ҳаққында болса, Мухаддес Жазыў былай дейди: «Қудай Өз периштелерин самалдай, Хызметшилерин оттың жалынындай қылады». Бирақ, Қудайдың Улы ҳаққында Мухаддес Жазыў былай дейди: «Қудай, тахтың мәңги-бақый турар, Сениң патшалық ҳасаң – әдалат ҳасасыдур. Сен әдилликти сүйип, нызамсызлықты жек көрдиң. Соның ушын, Қудай, Сениң Қудайың, Досларыңнан гөре көбирек Сени, Қуўаныш майы менен майлады». Және де, былай дейди: «О Ийемиз, Әўел баста жердиң тийкарын Сен салғансаң. Көклер Сениң қолларыңның дөретпеси. Олар жоқ болады, ал Сен даўам етесең. Олардың ҳәммеси де кийимдей тозып қалады. Оларды шапан сыяқлы орап қоясаң, Олар кийим сыяқлы өзгертиледи. Бирақ Сен өзгермейсең, Ҳеш таўысылмайды Сениң жылларың». Қудай периштелердиң ҳеш бирине де: «Душпанларыңды аяғыңның астына бастырмағанымша, Мениң оң жағымда отыр», – демеген. Ақыры периштелердиң ҳәммеси қутқарылыўға ийе болатуғынларға хызмет қылыў ушын жиберилген хызметши руўхлар. Сонлықтан еситкенлеримизден узақлап, жолдан шығып кетпеўимиз ушын, еситкенлеримизге еле де көбирек дыққат аўдарыўымыз керек. Себеби периштелер арқалы айтылған сөз күшке ийе болып, ҳәр қандай жынаят ҳәм бойсынбаўшылық ушын әдил жаза берилетуғын еди. Солай екен, дәслеп Ийемиз тәрепинен айтылған, соңынан Оннан еситкенлер тәрепинен тастыйықланған уллы қутқарылыўға итибарсыз қарасақ, бизлер бул жазадан қалай қашып қутыла аламыз? Қудай да бул ҳаққында кәраматлы белгилер, таң қаларлық нәрселер ҳәм ҳәр түрли кәраматлы ислер арқалы, және де, Өз қәлеўи бойынша Мухаддес Руўхтың сыйларын үлестириўи арқалы гүўалық берди. Қудай бизлер сөз етип атырған келешек заманды периштелерге бағынышлы қылған жоқ. Керисинше, Мухаддес Жазыўдың бир жеринде биреў былай деп гүўалық берген еди: «Сен адам туўралы ойлағандай, ол ким болыпты? Сен адамзатқа ғамхорлық қылғандай, ол ким болыпты? Сен Оны периштелерден аз ўақытқа төменирек қойдың, Иззет-ҳүрмет тажын оған кийгиздиң. Ҳәмме нәрсени оның аяқларына бас урғыздың». Қудай ҳәмме нәрсени адамға бағынышлы қылып, оған бағынышлы болмаған ҳеш бир нәрсе қалдырмады. Деген менен, ҳәмме нәрсениң адамға бағынышлы екенин бизлер елеге дейин көрмей атырмыз. Бирақ бизлер периштелерден аз ўақытқа төменирек қойылған Ийсаның өлим азабын шеккени ушын, даңқ-ҳүрмет тажын кийгенин көрип турмыз. Аўа, Ол Қудайдың мийрими менен ҳәмме адамлар ушын өлимди басынан кеширген еди. Ҳәмме нәрсе Қудай ушын ҳәм Қудай арқалы бар болған. Усы Қудай көп перзентлерин уллылыққа еристириў ушын, оларды қутқарылыўға жетелеўши Ийсаны азап-ақыретлер арқалы минсизликке жеткизиўди мақул көрди. Өйткени мухаддес қылыўшы Ийса ҳәм Ол мухаддес қылған исениўшилердиң ҳәммеси бир Әкеден. Сонлықтан Ийса оларды «туўысқанларым» деп атаўға уялмайды. Ийса Қудайға былай дейди: «Туўысқанларыма Сениң атыңды жәриялайман, Жәмийет алдында Саған алғыс-мақтаў айтаман». Және басқа жерде былай делинген: «Мен Қудайға сүйенемен» тағы да: «Минекей, Мен Қудайдың Маған берген балалары менен бирге усы жердемен». Бул балалар ет ҳәм қаннан ибарат болғанлықтан, Ийсаның Өзи де оларға теңлесип, ет ҳәм қаннан ибарат болған адамның денесине ийе болды. Буны Ол өлим үстинен бийликке ийе болғанды, яғный шайтанды Өз өлими арқалы набыт қылыў ушын ҳәм өмир бойы өлим қорқынышы себепли қул болғанлардың ҳәммесин азат қылыў ушын иследи. Себеби, әлбетте, Ийса периштелерге емес, ал Ибрайымның урпағынан болғанларға жәрдем етеди. Сол себептен Қудайдың хызметинде мийрим-шәпәәтли ҳәм садық бас руўханий болып, адамлардың гүналарын тазалаў ушын, Ол ҳәр тәреплеме туўысқанларына уқсаўы керек еди. Оның Өзи сынаққа түсип, азап шеккенликтен, Ол сынаққа түскенлерге де жәрдем ете алады. Солай етип, бизлер менен бирге Қудай тәрепинен шақырылған, мухаддес туўысқанларым, Қудайдың елшиси ҳәм бас руўханийи, деп өзлеримиз ашық тән алған Ийса ҳаққында терең ойлаңлар! Муўса Қудайдың пүткил шаңарағында Қудайға садық болғанындай, Ийса да Өзин хызметке қойған Қудайға садық болды. Үйди салған салынған үйден гөре көбирек ҳүрметке ылайықлы болғаны сыяқлы, Ийса да Муўсадан гөре жоқарырақ уллылыққа ылайық табылды. Ҳәр бир үйдиң қурыўшысы бар, ал Қудай пүткил барлықтың жаратыўшысы. Муўса келешекте айтылатуғын сөзлер ҳаққында гүўалық бериў ушын, Қудайдың пүткил шаңарағында бир хызметкер сыпатында садық болды. Бирақ, Масийх Қудайдың шаңарағын басқаратуғын Ул сыпатында садық болды. Егер өзлеримиздеги үмит себепли пайда болатуғын батырлық ҳәм қуўанышты ақырына дейин беккем сақласақ, бизлер – Оның шаңарағымыз. Сол себептен Мухаддес Руўх былай дейди: «Егер бүгин Қудайдың даўысын еситсеңлер, Шөлдеги сынақ ўақтында қозғалаң көтерген ата-бабаларыңыздай, Тас қылмаңлар жүреклериңизди. Олар сол жерде қырық жыл бойы ислеген ислеримди көрген болса да, Мени сынай берди. Сонлықтан Мен сол әўладқа ғәзепленип былай дедим: „Олардың жүреклери бәрқулла азғырылған, Олар Мениң жолларымды билмеди“. Және де, Мен қәҳәрленгенимде: „Олар Мениң тынышлық беретуғын мәканыма кирмейди“, – деп ант ишкен едим». Ҳәй туўысқанларым, жүрегиңиз исенбей жаўыз болып қалып, тири Қудайдан безип кетиўден сақ болыңлар! Керисинше, араңыздағы ҳеш бириңиз гүнаның алдаўына ерип, жүрегин қайсар қылмаўы ушын, ҳәр күни еле «бүгин» деп айтылып атыр екен, бир-бириңизди жигерлендирип барыңлар. Өйткени егер бизлер дәслепки исенимимизди ақырына дейин беккем сақласақ, Масийхқа тийисли болған ҳәмме нәрсеге шерик боламыз. Жоқарыда былай делинген еди: «Егер бүгин Қудайдың даўысын еситсеңлер, Қозғалаң көтерген ата-бабаларыңыздай, Тас қылмаңлар жүреклериңизди». Қудайдың сөзин еситсе де, Оған қарсы қозғалаң көтерген кимлер еди? Муўсаның басшылығында Мысырдан шыққанлардың ҳәммеси емес пе еди? Қудай кимлерге қырық жыл ашыўлы еди? Гүна ислеп, сүйеклери шөлде қалғанларға емес пе? Қудай кимлерге: «Мениң тынышлық беретуғын мәканыма кирмейсизлер», – деп ант ишкен еди? Өзине бойсынбағанларға емес пе? Солай етип, көрип турғанымыздай, олар исенбегенликтен сол жерге кире алмады. Сонлықтан Қудайдың тынышлық беретуғын мәканға киргизиўи ҳаққындағы ўәдеси еле де күшке ийе екен, араңыздағы ҳәр бириңиз усы ўәдеден бос қалып қойыўдан қорқып, сақ болыңлар. Себеби бизлерге жәрияланған Хош Хабарды ата-бабаларымыз да еситкен еди. Бирақ олар еситкен сөзлерин исеним менен қабыл етпегенликтен, бул сөзлердиң оларға пайдасы тиймеди. Қудай дүньяны жаратып болғаннан кейин-ақ, тынышлық беретуғын мәканды таярлап қойған болса да, олар ҳаққында былай деген: «Мен қәҳәрленгенимде: „Олар Мениң тынышлық беретуғын мәканыма ҳеш қашан кирмейди“, – деп ант иштим». Бирақ, исенетуғын бизлер сол мәканға киремиз. Мухаддес Жазыўдың бир жеринде жетинши күн ҳаққында былай делинген: «Қудай жетинши күни барлық ислеринен дем алды». Және де, Мухаддес Жазыўдың басқа жеринде Қудай былай деген: «Олар Мениң тынышлық беретуғын мәканыма ҳеш қашан кирмейди». Солай етип, алдын Хош Хабарды еситкенлер сөзге қулақ аспағанлықтан, тынышлық беретуғын мәканға кирмеди. Бирақ, басқалар ушын ол жерге кириўге мүмкиншилик бар. Сол себептен Қудай «бүгин» деп аталатуғын және бир күнди белгилеп, алдын айтылғандай, көп ўақытлардан соң, Даўыт арқалы былай деген еди: «Егер бүгин Қудайдың даўысын еситсеңлер, Тас қылмаңлар жүреклериңизди». Егер Ешуа израиллыларды тынышлық беретуғын мәканға еристиргенде, Қудай соңынан басқа бир күн ҳаққында айтпаған болар еди. Демек, Қудайдың халқы ушын ҳақыйқый дем алатуғын ўақыт келеди. Қудай дүньяны жаратқаннан соң қалай дем алған болса, тынышлық мәканына кирген ҳәр бир адам да өз ислеринен солай дем алады. Солай екен, ҳеш биримиз бойсынбаған сол адамларға ерип адаспай, тынышлық мәканына кириўге тырысайық. Қудайдың сөзи тири ҳәм тәсирли. Ол еки жүзли қылыштан да өткир болып, жан менен руўхты, буўын менен сүйеклерди бөлетуғын дәрежеде суғылып киреди. Ол жүректеги ой ҳәм нийетлерди әшкара қылады. Жаратылған ҳеш бир нәрсе Қудай алдында жасырын емес. Оның көз алдында ҳәр бир нәрсе ашық ҳәм аян. Бизлер усы Қудайға есап беремиз. Бирақ, бизлерде аспанға көтерилген уллы бас руўханийимиз – Қудайдың Улы Ийса бар. Сонлықтан өзлеримиз ашық тән алған исенимимизди беккем сақлайық. Ол – бизлердиң ҳәлсизликлеримизди бөлисе алатуғын бас руўханий. Оның Өзи ҳәр тәреплеме бизлер сыяқлы сыналды, бирақ гүна ислемеди. Сонлықтан реҳимлилик алыў ушын ҳәм керек ўақтында өзлеримизге жәрдем ететуғын мийримге ерисиў ушын, Қудайдың мийримге ийе тахтына батыллық пенен жақынлайық. Ҳәр бир бас руўханий адамлар арасынан таңлап алынады ҳәм ол Қудайға байланыслы ислерде адамлардың ўәкили болып, олардың гүналары ушын Қудайға садақа ҳәм қурбанлықлар бериў ушын тайынланады. Билмей қалып жолдан адасқанларға ол мүләйимлилик пенен қатнас жасай алады. Өйткени оның өзиниң де ҳәлсиз жерлери бар. Сол себептен ол тек халықтың гүналары ушын емес, ал өзиниң гүналары ушын да қурбанлық бериўи шәрт. Ҳеш бир адам бас руўханий болыў мәртебесине өзлигинен ерисе алмайды. Тек Харон сыяқлы Қудай тәрепинен шақырылса ғана ерисе алады. Сол сыяқлы, Масийх та бас руўханийлик мәртебесине ийе болыў ушын, Өзин Өзи уллылаған жоқ. Ал Оған: «Сен Мениң Улымсаң, Бүгин Мен Саған Әке болдым», – деген Қудайдың Өзи Оны усы мәртебеге еристирди. Мухаддес Жазыўдың басқа жеринде Қудай Оған былай деген: «Сен Мелкиседек сыяқлы, Мәңгиге руўханийсең». Масийх жер жүзинде адам болып жасаған күнлерде Өзин өлимнен қутқара алатуғын күшке ийе болған Қудайға бәлент даўыс пенен пәрияд етип, көз жасларын төгип ҳәм дуўа етип жалбарынды. Ол Қудайға бойсынғанлықтан, Қудай Оны еситти. Ол Қудайдың Улы болса да, шеккен азаплары арқалы бойсыныўды үйренди. Масийх усы тәризде минсизликке ерисип, Өзине бойсынатуғынлардың ҳәммеси ушын мәңгилик қутқарылыўға жол ашты ҳәм Ол Қудай тәрепинен Мелкиседек сыяқлы бас руўханий, деп аталды. Мелкиседек ҳаққында айтажақ көп сөзлеримиз бар, бирақ сизлер зейинсиз болғанлықтан, түсиндириў қыйын болады. Усы ўақытқа келип, сизлер муғаллим болыўыңыз керек еди. Бирақ сизлер Қудайдың сөзлериниң дәслепки тийкарларын қайтадан үйрениўге мүтәжсиз. Сизлерге күшли аўқат емес, ал сүт керек! Сүт пенен азықланатуғын ҳәр бир адам гөдек, яғный ҳақыйқатлық сөзи бойынша жасаўда тәжирийбесиз адам болғаны. Ал күшли аўқат ересек адамлар ушын, яғный өмирдеги тәжирийбеси арқалы жаман менен жақсыны айырыў сезимине ийе болғанлар ушын арналған. Сонлықтан Масийх ҳаққында басланғыш тәлиматты үйрениўде тоқтап қалмайық, ал алға илгерилеп, жетилисип барайық. Өлимге жетелеўши ислер ушын тәўбе етиўден, Қудайға исениўден, суўға шомылдырыў ҳаққындағы қағыйдалардан, қол қойып дуўа етиўден, өлилердиң тирилиўинен ҳәм мәңгилик ҳүкимнен ибарат болған сол тәлиматтың тийкарларын қайтадан салмайық. Егер Қудай рухсат берсе, бизлер алға илгерилеп, жетилисип барамыз. Бир мәртебе ҳақыйқатлық нуры түсип, Қудайдың сыйының дәмин татқан ҳәм Мухаддес Руўхқа шерик болғанларды, Қудайдың сөзиниң жақсы екенин ҳәм келешектиң қүдиретли ислерин өмирлеринде көрип болып, исенимнен қайтқанларды дүзетип тәўбе қылдырыў мүмкин емес. Себеби олар Қудайдың Улын өзлери қайтадан атанақ ағашқа шегелеп, масқара қылған болады. Үстине жийи-жийи жаўған жаўынды ишкен ҳәм өзинде ислегенлерге пайдалы зүрәәт берген жерди Қудай жарылқайды. Бирақ шеңгел менен жантақ өскен жер жарамсыз болып, көп күтпей ғарғысқа ушырайды ҳәм ақыры жандырылып жибериледи. Сизлерге келсек, сүйикли туўысқанларым, бизлер усылай десек те, сизлердиң қутқарылыўға байланыслы еле де көбирек жарылқаўларға ийе екениңизге исенимимиз кәмил. Өйткени Қудай әдалатсыз емес. Ол сизлердиң мийнетиңизди ҳәм мухаддеслерге қылған ҳәм қылып атырған хызметиңиз арқалы Өзине көрсеткен сүйиспеншилигиңизди умытпайды. Ҳәр бириңиз үмитиңизди ақырына дейин беккем сақлаўыңыз ушын, усылай ғайрат салыўыңызды әрман етемиз. Және де ериншек болмай, Қудай тәрепинен ўәде етилгенлерди исеним ҳәм сабырлылық пенен алғанлардан өрнек алыўыңызды қәлеймиз. Қудай Ибрайымға ўәде бергенде, Өзинен уллырақ ҳеш ким болмағанлықтан, Өзиниң аты менен ант ишип, былай деген еди: «Сени үсти-үстине жарылқайман. Урпақларыңды сансыз қылып көбейтемен». Солай етип, Ибрайым сабырлылық пенен күтип, ўәде етилгенди алды. Адамлар өзлеринен уллырақ болған менен ант ишеди. Олар ушын ант айтылған сөзлерди тастыйықлап, ҳәр бир тартысты тоқтатады. Сол сыяқлы, Қудай да Өз еркиниң өзгермейтуғынын ўәдени мийрас етип алғанларға ашық көрсетпекши болып, ўәдесин ант пенен тастыйықлады. Солай етип, усы еки нәрсе, яғный ўәде ҳәм ант өзгермейди. Себеби Қудай оларды айтқанда өтирик сөйлеўи мүмкин емес. Сонлықтан өзлеримизге берилген үмитти беккем сақлаўымыз ушын, Қудайдан пана тапқан бизлер олар арқалы үлкен жубанышқа ийе боламыз. Бизлердиң бул үмитимиз жанларымыз ушын кемениң көшкиси сыяқлы исенимли ҳәм беккем. Усы үмит бизлерди аспандағы Мухаддес шатырдың пердесиниң арғы тәрепине өткизеди. Ийса бизлер ушын сол жерге бизлерден алдын кирип, Мелкиседек сыяқлы мәңгиге бас руўханий болды. Бул Мелкиседек Салим патшасы ҳәм Қудай Тааланың руўханийи еди. Ол патшаларды жеңилиске ушыратып қайтып киятырған Ибрайымды қарсы алып, оған пәтиясын берген еди. Ал Ибрайым оған ҳәмме нәрсениң оннан бирин берген еди. Оның еки аты бар, бириншиси Мелкиседек болып, бул аттың мәниси «әдиллик патшасы», ал екиншиси Салим патшасы болып, бул аттың мәниси «тынышлық патшасы» дегенди аңлатады. Оның әкеси, анасы ҳәм шежиреси белгисиз. Өмириниң басы, я соңы жоқ. Ол сол жағынан Қудайдың Улына уқсайды ҳәм мәңгиге руўханий болып қалады. Қараңлар, ол қаншелли уллы! Ҳәтте, түп бабамыз Ибрайым да түскен олжаларының оннан бирин оған берген еди. Лебий урыўынан шыққан руўханийлер Мухаддес Нызамдағы буйрық бойынша өз туўысқанларынан, яғный халықтан, ҳәммеси де Ибрайымның урпақлары болса да, оннан бирин алыўы тийис еди. Мелкиседек Лебий урыўынан болмаса да, Ибрайымнан оннан бирин алып, Қудайдың ўәдесине ийе болған оған пәтиясын берген еди. Пәтия берген адам пәтия алған адамнан уллы екени сөзсиз. Оннан бирин алатуғын руўханийлердиң басында өлим бар. Бирақ, Ибрайымнан оннан бирин алған Мелкиседектиң тири екени ҳаққында гүўалық бар. Демек, оннан бирин алатуғын Лебийдиң өзи де Ибрайым арқалы оннан бирин берди, деп айтыўға болады. Өйткени Мелкиседек Ибрайымды қарсы алғанда, Лебий еле бабасы Ибрайымның белинде еди. Израил халқы Мухаддес Нызамды лебийлилердиң руўханийлик хызмети тийкарында алған еди. Бирақ егер Харон әўладынан болған лебийлилердиң руўханийлик хызмети арқалы минсизликке ерисиў мүмкин болғанда, онда Мелкиседек сыяқлы басқа бир руўханийдиң келиўине ҳәжет бар ма еди? Себеби руўханийлик хызмети өзгертилсе, Мухаддес Нызам да өзгертилиўи тийис. Алдын сөз етилген адам, яғный Ийса басқа урыўдан шыққан еди. Сол урыўдан ҳеш ким қурбанлық орында хызмет етпеген. Ал Ийемиз Ийсаның Яҳуда урыўынан келип шыққаны анық. Муўса бул урыўға байланыслы руўханийлик ҳаққында ҳеш нәрсе айтпаған еди. Мелкиседекке уқсаған басқа бир руўханий пайда болғанда бул сөзлеримиз еле де анығырақ болады. Ийса Лебий урыўына байланыслы болған Мухаддес Нызамдағы қағыйдалар бойынша емес, ал таўысылмайтуғын өмир қүдирети менен руўханий болды. Өйткени Мухаддес Жазыўда Ол ҳаққында: «Сен Мелкиседек сыяқлы, Мәңгиге руўханий болып қаласаң!», – деген гүўалық бар. Руўханийлик ҳаққында әўелги қағыйдалар ҳәлсиз ҳәм пайдасыз болғанлықтан бийкар етилди. Себеби Мухаддес Нызам ҳеш бир нәрсени минсизликке еристирмеди. Буның орнына, бизлерди Қудайға жақынластыратуғын жақсы үмит берилди. Ийса Қудайдың берген анты бойынша руўханий болды. Ал лебийли руўханийлер Қудайдың анты бойынша руўханий болған жоқ. Ийса Өзине: «Жаратқан Ийе ант ишти, Өз қарарынан қайтпайды: „Мәңгиге руўханий болып қаласаң!“», – деген Қудайдың анты бойынша руўханий болды. Солай етип, Ийса еле де жақсырақ келисимниң кепили болды. Және бир айырмашылығы мынадай: лебийли руўханийлердиң саны көп еди. Өйткени өлим оларға хызметлерин даўам етиўге тосқынлық қылатуғын еди. Бирақ Ийса мәңги жасайтуғын болғанлықтан, Оның руўханийлиги де мәңги. Сонлықтан Ол Өзи арқалы Қудайға келгенлерди пүткиллей қутқаратуғын күшке ийе. Себеби Ол мәңгиге тири болып, Қудайдан олар ушын өтинип сорайды. Ийса бизлерге керек болған бас руўханийдиң анық Өзи болады. Өйткени Ол мухаддес, айыпсыз, пәк, гүнакарлардан ажыратылған ҳәм аспаннан да жоқары көтерилип, уллы абырайға ийе болған. Басқа бас руўханийлер сыяқлы, ҳәр күни әўели Өз гүналары ушын, ал соңынан халықтың гүналары ушын қурбанлық бериўдиң Оған ҳәжети жоқ. Себеби Ол Өзин қурбан етип, бул исти бир мәртебе ҳәм биротала орынлады. Муўсаның Нызамы бойынша минсиз емес болған адамлар бас руўханий қылып қойылды. Бирақ Муўсаның Нызамынан соң, Қудайдың ант етип берген ўәдеси Оның мәңгиге минсиз Улын бас руўханий етип қойды. Айтқанларымыздың баслы мәниси мынадан ибарат: аспанда қүдиретли Қудайдың оң жағында отырған бизлердиң бас руўханийимиз Ийса бар. Ол сол жерде адам тәрепинен емес, ал Жаратқан Ийе тәрепинен қурылған ҳақыйқый ҳәм Мухаддес шатырда хызмет қылады. Ҳәр бир бас руўханий садақа ҳәм қурбанлықлар бериў ушын тайынланады. Сонлықтан бизлердиң бас руўханийимиздиң де беретуғын бир нәрсеси болыўы тийис еди. Егер Ийса жер жүзинде қалғанда, руўханий болмас еди. Өйткени әлле қашан жер жүзинде Мухаддес Нызам бойынша садақалар беретуғын руўханийлер бар. Бирақ, бул руўханийлер аспандағы ҳақыйқый Мухаддес шатырдың үлгиси ҳәм көлеңкеси болған жердеги Мухаддес шатырда хызмет етеди. Себеби Муўса усы Мухаддес шатырды қурыўға кирискенде, Қудай тәрепинен былай деп ескертилген еди: «Абайлы бол, ҳәр бир нәрсени саған таўда көрсетилген үлгилер бойынша исле». Ал Ийса бурынғыдан да жақсырақ ўәделерге тийкарланып дүзилген, Қудай менен адамлардың арасындағы жақсырақ келисимниң тәўеллешиси болды. Сонлықтан Ол руўханийлердиң хызметинен анағурлым жоқарырақ хызметке ийе болды. Егер сол биринши келисим кемшиликсиз болғанда, оның орнына екиншисин дүзиўдиң кереги болмас еди. Ал, халқын айыплы деп тапқан Қудайдың сөзлери мынадай: «Мынадай күнлер келеди, – дейди Жаратқан Ийе. – Мен Израил ҳәм Яҳуда халқы менен жаңа келисим дүземен. Бул келисим Мен олардың ата-бабаларының қолынан услап, Мысыр елинен алып шыққан ўақтымда олар менен дүзген келисимдей болмайды. Өйткени олар Мениң келисимиме садық болмады. Сонда Мен де олардан жүзимди терис бурдым. Сол күнлерден кейин, Израил халқы менен дүзетуғын келисимим мынаў, – дейди Жаратқан Ийе, – Мен Өз нызамымды олардың сана-сезимине орналастырып, жүреклерине жазып қояман. Мен олардың Қудайы боламан, олар Мениң халқым болады. Ҳеш ким өз достына ямаса өз туўысқанына „Жаратқан Ийени танып бил“, – деп үйретпейтуғын болады. Себеби кишкенесинен үлкенине дейин ҳәммеси Мени таныйтуғын болады. Мен олардың қылмысларын реҳимлилик пенен кеширемен, гүналарын қайтып есиме алмайман». Қудай «жаңа келисим» деп, бурынғысының гөнергенин көрсетти. Гөнерген нәрсе көп өтпей жоқ болады. Биринши келисим дәўиринде сыйыныў қағыйдалары ҳәм адамның қолынан қурылған Мухаддес шатыр бар еди. Қурылған сол Мухаддес шатырдағы «Мухаддес бөлме» деп аталатуғын биринши бөлмеде шыра қойғыш, стол ҳәм столдың үстинде усынылған нанлар болатуғын еди. Мухаддес шатырдағы екинши пердениң артында «Ең мухаддес бөлме» деп аталатуғын екинши, ишки бөлме бар еди. Бул бөлмеде алтыннан исленген түтетки түтетилетуғын орын ҳәм ҳәмме жери алтын менен қапланған Келисим сандығы бар еди. Сандықтың ишинде манна салынған алтын гүзе, Харонның бөрткен ҳасасы ҳәм он буйрық ойып жазылған таслар бар еди. Сандықтың үстинде салтанатлы керублардың мүсинлери бар еди. Олар сандықтың үстиндеги гүнадан пәклеў орнын қанатлары менен жаўып туратуғын еди. Бирақ, ҳәзир бул нәрселер ҳаққында бирме-бир айта алмаймыз. Мухаддес шатыр усылай үскенеленген еди. Оның биринши бөлмесине руўханийлер ҳәр қашан кирип, сыйыныў хызметин орынлайтуғын еди. Ал екинши, ишки бөлмеге болса, бир жылда бир мәртебе тек бас руўханий ғана кире алатуғын еди. Ол өзи менен бирге сол жерге өзиниң гүналарының ҳәм халықтың билмей ислеген гүналарының кеширилиўи ушын шалынған қурбанлықтың қанын алып кириўи тийис еди. Бул арқалы Мухаддес Руўх бизлерге мынаны билдиреди: Мухаддес шатырдың биринши бөлмеси еле бар екен, Ең мухаддес бөлмеге баратуғын жол жабық болады. Бул ҳәзирги заман ушын тымсал болып, берилген садақалар ҳәм қурбанлықлардың Қудайға сыйынатуғын адамның ҳүжданын пәклей алмайтуғынын көрсетеди. Булар тек жеўге, ишиўге ҳәм ҳәр қыйлы диний тазаланыў үрдислерине байланыслы нәрселер болып, жаңа дүзим пайда болғанға дейин күшке ийе болған сыртқы қағыйдалар ғана. Бирақ Масийх пайда болған жақсы нәрселердиң бас руўханийи болып келип, қолдан соғылмаған, яғный бул дүньядағы жаратылыстан болмаған уллырақ ҳәм минсиз Мухаддес шатырға кирди. Масийх теке ҳәм таналардың қаны менен емес, ал Өз қаны менен Ең мухаддес бөлмеге биринши ҳәм соңғы мәртебе кирип, бизлерге мәңгилик қутқарылыў алып келди. Бурын ҳарамланып қалғанлардың денесиниң пәк болыўы ушын, олардың үстилерине теке менен буғалардың қаны ҳәм қашарлардың күли себилип, оларды мухаддес қылатуғын еди. Ал енди болса, мәңгилик Мухаддес Руўх арқалы Өзин минсиз қурбанлық қылып Қудайға бағышлаған Масийхтың қаны бизлердиң тири Қудайға хызмет ете алыўымыз ушын, ҳүжданымызды өлимге жетелеўши ислерден тазалаўы сөзсиз. Солай етип, Қудай тәрепинен шақырылғанлардың ўәде етилген мәңгилик мийрасты алыўы ушын, Масийх Қудай менен адамлардың арасында дүзилген жаңа келисимниң тәўеллешиси болды. Өйткени Ол адамларды биринши келисимниң ўақтында ислеген гүналарынан қутқарыў ушын, Өзин қурбан етти. Ўәсият бар жерде ўәсият еткен адамның өлимин тастыйықлаў да керек болады. Ўәсият тек адамның өлиминен соң ғана күшке ийе болады. Ўәсият еткен адам тири болса, ол ҳеш қандай күшке ийе емес. Сонлықтан биринши келисим де қан төгилгеннен кейин күшке енди. Муўса Мухаддес Нызамның ҳәр бир буйрығын халыққа жәриялағаннан соң, тана ҳәм текелердиң суў қосылған қанына қырмызы жүн менен майоран шөбин малып алып, Келисим китабының ҳәм пүткил халықтың үстине сеўип: «Бул – Қудайдың сизлер менен дүзген келисимин бекитетуғын қан», – деди. Сондай-ақ, ол Мухаддес шатырдың ҳәм сыйынғанда қолланылатуғын барлық затлардың үстине де қан септи. Ҳақыйқаттан да, Мухаддес Нызам бойынша дерлик ҳәмме нәрсе қан менен тазаланады. Қан төгилмесе, гүна кеширилмейди. Солай етип, аспандағы ҳақыйқый нәрселердиң үлгиси болған бул нәрселер усылай тазаланыўы керек еди. Бирақ аспандағы нәрселер болса, оннан да жақсырақ қурбанлықлар менен тазаланыўы тийис. Себеби Масийх аспандағы ҳақыйқый ҳәм Мухаддес шатырдың үлгиси болған, қолдан қурылған Мухаддес шатырға емес, ал туўры аспанға кирип, ҳәзир бизлер ушын Қудайдың алдында тур. Малдың қаны менен Ең мухаддес бөлмеге жыл сайын киретуғын бас руўханий сыяқлы, аспанға кирген Масийхқа Өзин қайта-қайта қурбан етиўдиң кереги жоқ. Егер олай болмағанда, дүнья жаратылғаннан баслап Масийхтың қайта-қайта азап шегиўи тийис болар еди. Бирақ Масийх Өзин қурбан етип, гүнаны жоқ қылыў ушын, заманның ақырында тек бир мәртебе жерге келди. Бир мәртебе өлип, оннан соң ҳүким етилиў адамлардың тәғдирине жазылған. Сол сыяқлы, Масийх та көплердиң гүналарын жуўыў ушын, биринши ҳәм соңғы мәртебе қурбан болды. Екинши мәртебе болса, Ол гүналарды жуўыў ушын емес, ал Өзин интизарлық пенен күтип атырғанларды толық қутқарыў ушын келеди. Мухаддес Нызам келешектеги жақсы нәрселердиң ҳақыйқый келбети емес, ал көлеңкеси ғана. Сонлықтан усы Мухаддес Нызам бойынша ҳәр жылы үзликсиз берилетуғын бирдей қурбанлықлар Қудайға сыйынатуғынларды ҳеш қашан толық пәклей алмайды. Егер толық пәклей алса, қурбанлық берилиў тоқтатылмас па еди? Өйткени сыйыныўшылар бир мәртебе гүналарынан тазаланғанынан соң, оларда қайтып гүнакарлық сезими қалмаған болар еди. Бирақ усы қурбанлықлар адамларға жыл сайын гүналарын есине түсиреди. Себеби буғалар менен текелердиң қаны гүналарды жоқ қыла алмайды. Сол себептен Масийх дүньяға келип, Қудайға былай деген еди: «Сен қурбанлық ҳәм садақаларды қәлемедиң, Бирақ, Мен ушын бир дене таярладың. Жандырылатуғын ҳәм гүна қурбанлықларын, Сен хош көрмедиң. Сонда Мен былай дедим: „Мине, мен келдим, Орама китапта мен ҳаққында жазылған. Сениң еркиңди орынлаўдан рәҳәтленемен, Қудайым“». Төмендегилердиң Мухаддес Нызам бойынша берилетуғынына қарамастан, Масийх алдын: «Қурбанлықларды, садақаларды, жандырылатуғын қурбанлықларды ҳәм гүна ушын берилген қурбанлықларды Сен қәлемедиң ҳәм оларды хош көрмедиң», – деген еди. Соңынан Масийх: «Сениң қәлеўиңди орынлаў ушын, Мен келдим», – деди. Яғный, Ол екинши келисимди орнатыў ушын, биринши келисимди бийкар етти. Қудайдың усы қәлеўи бойынша, Ийса Масийх Өз денесин биринши ҳәм соңғы мәртебе қурбан етиўи арқалы бизлер мухаддес қылындық. Ҳәр бир руўханий ҳәр күни хызметте турып, бирдей қурбанлықларды қайта-қайта береди. Бирақ бул қурбанлықлар гүналарды ҳеш қашан жоқ қыла алмайды. Ал бизлердиң бас руўханийимиз Масийх гүналар ушын мәңгиликке татырлы тек бир қурбанлық берип, Қудайдың оң тәрепине отырды. Ол сол ўақытлардан бери, Өз душпанларының аяқларының астына басылыўын күтпекте. Өйткени Ол мухаддес қылынғанларды тек бир қурбанлық пенен мәңгиликке минсиз қылды. Мухаддес Руўх та бул ҳаққында бизлерге гүўалық береди. Әўели Ол былай деген: «Сол күнлерден кейин, олар менен дүзетуғын келисимим мынаў, – дейди Жаратқан Ийе, – Мен Өз нызамымды олардың сана-сезимине орналастырып, жүреклерине жазып қояман». Соңынан Ол қосымша қылып, былай дейди: «Олардың гүналарын ҳәм нызамсыз ислерин қайтып есиме алмайман». Демек, гүналар кеширилген болса, енди олар ушын қурбанлық бериўдиң де кереги жоқ. Сонлықтан ҳәй туўысқанларым, Ийсаның қаны себепли аспандағы Ең мухаддес бөлмеге кириўге бизлерде батыллық бар. Ол бизлерге Мухаддес шатырдағы перде арқалы, яғный Өз денеси арқалы сол Ең мухаддес бөлмеге кириўге жаңа ҳәм тири жол ашып берди. Усы Ийса – Қудайдың шаңарағын басқаратуғын бизлердиң уллы руўханийимиз. Сол себептен Оның қаны менен ҳүжданымыз айыплаған ислерден жанымызды тазалап ҳәм денемизди таза суў менен жуўып, толық исеним менен шын жүректен Қудайға жақынлайық. Өзлеримиз тән алған үмитимизди екиленбей беккем сақлайық. Себеби ўәде берген Қудай садық. Бир-биримизге ғамхор болып, бир-биримизди сүйиспеншиликке ҳәм жақсы ислер ислеўге руўхландырайық. Айырым адамлардың әдетке айландырғанындай, жыйналысларымызды қалдырмайық. Керисинше, Ийемиз келетуғын сол күнниң жақынлағанын билип, бир-биримизди еле де көбирек жигерлендирип барайық. Өйткени егер бизлер ҳақыйқатты билгенимизден соң да, биле тура гүна ислеўди даўам етсек, онда енди гүналар ушын берилетуғын басқа қурбанлық жоқ. Тек ҳүкимди ҳәм Қудайға қарсы болғанларды жандырып жоқ қылатуғын лаўлаған отты қорқыныш пенен күтиў ғана қалады. Муўсаның Нызамын тән алмай бузған адам еки ямаса үш гүўаның гүўалығы менен аяўсыз түрде өлтирилетуғын еди. Енди бир ойланып көриңлер, Қудайдың Улын аяқ асты етип, өзин мухаддес қылған қанды, яғный келисимди бекиткен қанды қәдирсиз көрген ҳәм Қудайдың мийримли Руўхын масқаралаған адам буннан да аўырырақ жазаға ылайықлы болмай ма? Себеби бизлер «Өш алыў Мениң қолымда, сазайын Өзим беремен» ҳәм және де «Жаратқан Ийе Өз халқын ҳүким етеди», – деген Қудайды билемиз. Тири Қудайдың қолына түсиў қаншелли қорқынышлы! Ал сизлер өзлериңизге ҳақыйқатлық нуры түскеннен соң, азап-ақыретлерге толы гүреске шыдаған дәслепки күнлериңизди еске түсириңлер. Гейбир ўақытлары өзлериңиз ел-журт алдында масқара етилип, жәбир шегетуғын едиңлер. Ал айырым ўақытлары усындай аўҳалға түскенлердиң ҳәсиретин бөлисетуғын едиңлер. Сизлер исеним себепли қамақта болғанлардың да дәртлерине шерик болдыңлар. Өзлериңизди еле де жақсырақ ҳәм мәңгиге бар болатуғын мал-мүлик күтип турғанын билип, мал-мүлкиңиздиң талан-тараж қылыныўын қуўаныш пенен қабыл еттиңлер. Солай етип, усы беккем исенимиңизди жойтпаңлар. Өйткени ол ушын алатуғын сыйыңыз үлкен. Қудайдың қәлеўин орынлап, ўәде етилгенди алыўыңыз ушын, сизлерге сабырлылық керек болады. Себеби Қудай бир пайғамбары арқалы былай деген: «Енди аз-маз ўақыттан кейин, Келетуғын тез арада келеди, Ол кешикпейди. Маған тийисли ҳақ адам исеними менен жасайды, Егер ол арқаға шегинсе, оған кеўлим толмайды». Бизлер арқаға шегинип набыт болатуғынлардан емеспиз. Ал, исенип қутқарылатуғынларданбыз. Исеним – бул үмит етилген нәрселердиң әмелге асатуғынына ҳәм көринбейтуғын затлардың бар екенине гүмансыз исениў. Ата-бабаларымыз усындай исеними себепли, Қудай тәрепинен хошаметленди. Бизлер исенимимиз себепли, дүньяның Қудайдың сөзи менен жаратылғанын түсинемиз. Солай етип, көринбейтуғын нәрселерден көринетуғын нәрселер пайда болған. Исеними себепли, Абыл Қудайға Каиннан гөре жақсырақ қурбанлық берди. Ол исеними себепли ҳақ адам деп саналып, Қудай тәрепинен хошаметленди. Өйткени Қудай оның берген садақаларын қабыл етти. Абыл өлген болса да, оның исеним менен ислеген иси еле үлги болып келмекте. Исеними себепли, Энох өлим көрмей-ақ жоқарыға алынды. Оны ҳеш ким таба алмады, себеби Қудай оны жоқарыға алған еди. Ол жоқарыға алыныўға дейин оның Қудайға унаған адам екени ҳаққында гүўалық берилди. Исеним болмаса, Қудайға унаў мүмкин емес. Өйткени ким де ким Қудайға жақынламақшы болса, Оның бар екенине ҳәм Оның Өзин излегенлерди сыйлықлайтуғынына исениўи тийис. Исеними себепли, Нух еле болмаған нәрселер туўралы Қудай тәрепинен ескертилгенде, Қудайдан қорқып, шаңарағының қутқарылыўы ушын, кеме соқты. Бул арқалы дүнья ҳүким етилди ҳәм Нух исеними себепли ақланыўға еристи. Ибрайым мүлик етип берилетуғын елге кетиў ушын шақырылғанда, исеними себепли Қудайдың сөзине бойсынып, қай жерге кетип баратырғанын билмесе де, жолға шықты. Ибрайым ўәде етилген елге орналасқанда, исеними себепли жат жерли адамдай болып жасады. Өзи менен бирдей ўәдеге шерик болған Ысақ ҳәм Яқып пенен, ол шатырларда өмир кеширди. Себеби ол дөретиўшиси де, қурыўшысы да Қудай болған, беккем тийкарға ийе қаланы күтетуғын еди. Исеними себепли, Сараның нәсилсиз болыўына ҳәм өзиниң жасы өткенине қарамай, Ибрайым әке болыў мүмкиншилигине еристи. Өйткени ол ўәде еткен Қудайдың садық екенине исенди. Солай етип, бир адамнан, яғный қартайып нәсилсизленип қалған Ибрайымнан аспандағы жулдызлар сыяқлы, теңиз жағасындағы қум сыяқлы есап-сансыз әўладлар пайда болды. Алдын айтылған бул адамлардың ҳәммеси де өмирлериниң ақырына дейин исенимин сақлап қалды. Ўәде етилгенлерди алмаса да, оларды узақтан көрип қуўанды. Олар өзлериниң жер жүзинде жат ҳәм қонақ адамлар екенин ашық мойынлады. Усылай сөйлеген адамлар өз ўатанын излеп жүргенин көрсетеди. Егер олар өзлери таслап кеткен елди ўатаным деп ойлай бергенде, сол жерге қайтып барыўға жол табар еди. Бирақ, олар жердеги ўатаннан да жақсырағын, яғный аспандағы ўатанды әрман ететуғын еди. Сол себептен Қудай олардың Қудайы болыўға арланбайды. Себеби Ол олар ушын бир қала таярлап қойыпты. Өйткени Ибрайым Қудай өлилерди де тирилте алады, деп ойлады. Астарлап айтқанда, ол Ысақты өлимнен қайтарып алды. Исеними себепли, Ысақ келешекте болатуғын нәрселерди болжап, уллары Яқып ҳәм Эсаўға пәтиясын берди. Яқып өлеринен алдын исеними себепли, Юсуптиң еки улына бирме-бир пәтиясын берди ҳәм ҳасасының ушына сүйенип, Қудайға сыйынды. Юсуп өлеринен алдын исеними себепли, Израил балаларының Мысырдан шығатуғынын болжап айтты ҳәм оларға кетеринде өзиниң сүйегин алып кетиўди буйырды. Муўса туўылғанда, ата-анасы исеними себепли, оны үш ай жасырып қойды. Себеби баланың сулыў екенин көрди ҳәм патшаның пәрманынан қорқпады. Муўса ержеткенде, исеними себепли, фараонның қызының баласы деп аталыўдан ўаз кешти. Ол ўақытша гүнакар өмирдиң кәйип-сапасын сүриўдиң орнына, Қудайдың халқы менен бирге жәбир шегиўди таңлады. Масийх себепли хорланыўды Мысырдың ғәзийнелеринен де уллырақ байлық деп санады. Өйткени ол алажақ сыйын күтетуғын еди. Исеними себепли, ол патшаның қәҳәринен қорқпай, Мысырды таслап кетти. Көринбейтуғын Қудайды көргендей, ол мәрт еди. Набыт қылыўшы израиллылардың туңғышларына қол тийгизбесин деп, Муўса исеними себепли, Қутқарылыў байрамын өткериўди ҳәм қанды себиўди буйырды. Исеними себепли, израиллылар Қызыл теңизди қурғақ жерден өткендей кесип өтти. Мысырлылар да усылай ислемекши болып ҳәрекет еткенде, суўға батып кетти. Исеними себепли, израиллылар Ерихо қаласының әтирапын жети күн айланғанда, қала дийўаллары қулады. Сонда исеними себепли, бузық ҳаял Рахаб та Қудайға бойсынбайтуғын адамлар менен бирге өлтирилмеди. Себеби ол жансызларды жыллы жүзлилик пенен қабыл алған еди. Және не айтайын? Гидеон, Барақ, Самсон, Ифтах, Даўыт, Самуел ҳәм барлық пайғамбарлар ҳаққында айтып отырыў ушын ўақтым жетпейди. Исеними себепли, олар патшалықларды жеңди, әдиллик орнатты, ўәде етилген нәрселерди алды ҳәм арысланлардың аўызларын тосып қойды. Лаўлаған отты сөндирди, қылыш жүзинен қашып қутылды. Ҳәлсирегенде Қудайдан күш алды, саўашта қүдиретли болды ҳәм жаў әскерлерин қыйратты. Исеними себепли, ҳаяллар өз марҳумларын тирилген ҳалда қайтарып алды. Ал айырымлары еле де жақсырақ тирилиўге ерисиў ушын, азатлықтан ўаз кешти ҳәм азапланып өлтирилди. Және гейбиреўлери масқараланып, қамшы жеди, ҳәтте, шынжырлар менен байланып, қамаққа салынды. Тас боран қылынды, пышқы менен кесилип екиге бөлинди, қылыштан өткерилип өлтирилди. Қой ҳәм ешкиниң терилерин жамылып, сергиздан болып жүрди, жоқшылықта жасады, қыйыншылықларға ушырады ҳәм хорлық көрди. Дүнья бул адамларға ылайық емес еди! Олар шөллерди, таўларды, үңгирлерди ҳәм төлелерди гезип себил болды. Олардың ҳәммеси де исеними себепли Қудай тәрепинен хошаметленген болса да, ўәде етилгенди алмады. Өйткени олар бизлер менен бирге минсизликке ерисиўи ушын, Қудай бизлерге буннан да жақсырақ нәрсени таярлап қойыпты. Минекей, бизлерди қоршаған усындай көп санлы гүўалар топары бар екен. Сонлықтан бизлер де кесент беретуғын ҳәр бир жүкти ҳәм өзлеримизге тез жабысатуғын гүнаны таслап, Қудай алдымызға қойған жарыста шыдамлылық пенен жуўырайық. Исенимимиздиң тийкарын салыўшы ҳәм оны минсизликке еристириўши Ийсаға көз тигейик. Ол Өзин күтип турған қуўаныш ушын, атанақ ағашта шегелениўдиң шермендешилигин писент етпей өлимге барып, Қудайдың тахтының оң жағына отырды. Гүнакарлардың усындай қарсылықларына шыдаған Ийсаны ойлаңлар. Сонда ҳалдан тайып, руўхый түскинликке түспейсизлер. Сизлер гүнаға қарсы гүресте қаныңыз төгилгенше гүрескен жоқсыз-ғо. Қудайдың Өз улларына сөйлегендей қылып, сизлерге айтқан мына ақыл-нәсиятын умыттыңыз: «Балам! Жаратқан Ийениң тәрбиясына итибарсыз қарама, Ол әшкаралағанда жүрегиңе аўыр алма. Себеби Ол сүйген адамын тәрбиялайды, Улы қылып қабыл еткен ҳәр бир адамын жазалайды». Тәрбияланыў ушын шегип атырған азапларыңызға шыдаңлар. Қудай сизлерге Өз балаларындай қатнас жасап атыр-ғо. Әкеси тәрепинен тәрбияланбайтуғын ул бола ма? Ҳәр бир адам алатуғын тәрбияны алмай атырған болсаңыз, онда сизлер ҳақыйқый уллар емес, ал некесиз туўылған балаларсыз. Сондай-ақ, өзлеримизди тәрбиялаған дүньядағы әкелеримизди бизлер ҳүрмет етип атырған екенбиз, онда руўхый Әкемиз болған Қудайға еле де көбирек бойсынып жасаўымыз керек емес пе? Әкелеримиз бизлерди өзлери дурыс деп ойлаған жол бойынша қысқа ўақыт ишинде тәрбиялады. Бирақ Қудай Оның мухаддеслигине шерик болыўымыз ушын, бизлердиң пайдамызды ойлап тәрбиялайды. Тәрбиялаў ушын берилген ҳәр бир жаза ўақтында қуўаныш емес, ал қапагершилик алып келеди. Бирақ кейин ала ол усылай тәрбияланған адамларға тынышлық бериўши ҳақлық алып келеди. Солай етип, түскен еңсеңизди көтерип, аяқларыңызда тик турыңлар. Араңызда исеними ақсағанлар жаман жолға түспей туўрыланыўы ушын, дүзиў жол менен жүриңлер. Ҳәмме менен татыў болып жасаўға ҳәм мухаддес болыўға тырысыңлар. Мухаддесликке ийе болмай турып, ҳеш ким де Жаратқан Ийени көрмейди. Араңыздағы ҳеш бириңиздиң Қудайдың мийриминен айырылып қалмаўы ушын ҳәм араңызда сизлерге зыян тийгизип, көплерди зәҳәрлейтуғын ашшы тамыр көгерип шықпаўы ушын, бир-бириңизге жақсылап қараңлар. Ишиңизде ҳеш ким бузықшылық ислемесин ямаса туңғышлық ҳуқықын бир аўқат ушын сатқан Эсаў сыяқлы қудайсыз болмасын. Хабарыңыз бар, Эсаў соңынан әкесиниң пәтиясын алыўды қәлегенде, тилеги қабыл етилмеди. Ол көз жасларын төгип жалбарынса да, өзи ислеп қойған исти өзгерте алмады. Сизлер жақынлаған таў – көзге көринетуғын, лаўлап жанған, қараңғылық пенен түнекке шөккен, даўыл басқан, кәрнай сести ҳәм Қудайдың сөзи жаңлаған Синай таўы емес. Қудайдың сол даўысын еситкенлер, Қудайдың өзлерине қайта сөйлемеўин сорап жалбарынған еди. Өйткени олар: «Егер таўға, ҳәтте, малдың туяғы тийсе де, тас боран қылып өлтирилсин», – деген буйрықтан қорқып, шыдай алмады. Бул көринис соншелли қорқынышлы болғанлықтан, Муўса да: «Жүдә қорқып, дирилдеп баратырман», – деген еди. Бирақ сизлер Сион таўына, яғный тири Қудайдың қаласы – аспандағы Ерусалимге, ондағы мың-мыңлаған периштелердиң қуўанышлы жыйынына ҳәм атлары аспанда жазылған, Қудайдың туңғыш балалары сыяқлы болған биринши исениўшилер жыйнағына жақынладыңлар. Сизлер және де ҳәмме адамды ҳүким етиўши Қудайға, минсизликке ерискен ҳақ адамлардың руўхларына, жаңа келисимниң тәўеллешиси Ийсаға ҳәм Абылдың қанынан да артық болған Ийсаның кеширим беретуғын себилген қанына жақынладыңлар. Абайлы болыңлар, сөйлеп турған Қудайға қулақ аспай кетпеңлер. Оның тапсырмасы менен жер бетинде сөйлеген Муўсаға қулақ аспаған Израил халқы жазадан қашып қутыла алмаған еди. Егер бизлер де аспаннан өзлеримизге сөйлеп турған Қудайға қулақ аспасақ, буннан да аўырырақ жазадан қалай қашып қутыла аламыз? Қудай Синай таўында сөйлегенде, Оның даўысы жерди силкиндирип жиберген еди. Ол тағы да: «Және бир мәртебе тек жерди емес, ал аспанды да силкиндиремен», – деп ўәде берген еди. «Және бир мәртебе» деген сөзлер қозғалмайтуғын нәрселердиң мәңгиге қалыўы ушын, қозғалатуғын нәрселердиң, яғный жаратылған нәрселердиң жоқ болатуғынын аңлатады. Солай етип, бизлер қозғалмайтуғын патшалыққа ерискенимиз ушын шүкирлик билдирип, Қудайға унамлы түрде, Оған ҳүрмет ҳәм қорқыныш пенен сыйынайық. Себеби бизиң Қудайымыз – жандырып жоқ қылатуғын от. Бир-бириңизди туўысқанларша сүйиўди даўам етиңлер. Миймандослықты умытпаңлар. Өйткени айырымлар усылай ислеп, өзлери билмей, периштелерди қонақ қылған. Қамақта болғанларды өзлериңиз олар менен бирге тутқын болғандай есте тутыңлар. Және де, азап шегип атырғанларды да өзлериңиз азап шегип атырғандай ядыңыздан шығармаңлар. Ҳәммеңиз некеге ҳүрмет пенен қараңлар. Некеңиздиң төсеги гүна менен былғанбасын. Себеби Қудай бузықшылық ислегенлерди ҳәм неке ҳадаллығын бузғанларды ҳүким етеди. Ақшаны сүйиўден аўлақ болып жасаңлар. Өзлериңизде барға қанаат етиңлер. Өйткени Қудай былай деген: «Сени ҳеш қашан таслап кетпеймен, ҳеш қашан қалдырмайман». Сонлықтан бизлер батырлық пенен былай деймиз: «Жаратқан Ийе маған жәрдем береди, мен қорқпайман, Не қыла алады адамлар маған?» Сизлерге Қудайдың сөзин айтқан жетекшилериңизди еске түсириңлер. Олардың қалай жасағанына ҳәм өмириниң ақыры қандай болғанына қарап, олардың исениминен өрнек алыңлар. Ийса Масийх кеше, бүгин ҳәм мәңгиликке бирдей. Ҳәр түрли жат тәлиматларға берилип, азғырылмаңлар. Жүректиң аўқатқа байланыслы қағыйдаларды орынлаў менен емес, ал Қудайдың мийрими менен беккемленгени жақсы. Бундай қағыйдаларды орынлаўшылар ҳеш қандай пайда көрмеди. Бизлердиң қурбанлық орнымыз бар. Мухаддес шатырда хызмет ететуғын руўханийлердиң сол қурбанлықтан жеўге ҳақысы жоқ. Бас руўханий гүна ушын қурбанлыққа берилген маллардың қанын Ең мухаддес бөлмеге апарады. Ал шалынған маллардың денеси орданың сыртында өртеп жибериледи. Сол сыяқлы Ийса да Өз қаны менен адамларды мухаддес қылыў ушын, қала дәрўазасының сыртында азап шекти. Олай болса, бизлер де Оның көрген хорлығын бөлисиўимиз ушын, елаттың сыртына шығып, Оған барайық. Себеби бул жерде бизлердиң мәңгилик қаламыз жоқ. Бизлер келешекте аспаннан түсетуғын қаланы әрман етемиз. Сонлықтан Ийса арқалы Қудайға үзликсиз мақтаўларымызды қурбанлық сыпатында усынайық. Яғный, Оның атына деген алғысларымыз аўзымыздан түспесин. Жақсылық ислеўди ҳәм өзлериңизде болған нәрсени басқалар менен бөлисиўди умытпаңлар. Өйткени бундай қурбанлықлар Қудайға унайды. Жетекшилериңиздиң сөзлерин тыңлаңлар ҳәм оларға бойсыныңлар. Себеби олар сизлер ушын Қудайға есап беретуғын адамлар болғанлықтан, жанларыңызды қараўыллайды. Олар бул хызметин қуўаныш пенен, налымай атқарыў ушын, оларға қулақ асыңлар. Болмаса, өзлериңиз зыян көресизлер. Бизлер ушын дуўа етиңлер. Бизлер өзлеримиздиң пәк ҳүжданға ийе екенимизге ҳәм ҳәр тәреплеме ҳадал өмир сүриўди қәлейтуғынымызға исенемиз. Әсиресе жаныңызға тез қайтып барыўым ушын дуўа етиўиңизди өтиниш етемен. Өз қанын төгип, мәңгилик келисимди бекитиўи арқалы қойлардың уллы Шопаны болған Ийемиз Ийсаны тынышлық бериўши Қудай өлимнен тирилтти. Усы Қудай Оның еркин орынлаўыңыз ушын, сизлерге ҳәр бир жақсы нәрсени жеткизсин. Өзине унайтуғын нәрсени Ол Ийса Масийх арқалы бизлерде әмелге асырсын. Масийхқа мәңги-бақый даңқ болсын! Аўмийин. Туўысқанларым, сизлерге өтиниш етемен, усы нәсият сөзлеримди қабыл етиңлер. Өйткени мен сизлерге қысқаша жаздым. Туўысқанымыз Тимофейдиң азат етилгенин билиўиңизди қәлеймен. Ол жақын арада жаныма келсе, оның менен бирге сизлерди көриўге бараман. Жетекшилериңиздиң ҳәммесине ҳәм пүткил мухаддеслерге сәлем айтыңлар. Италиядан келгенлер сизлерге сәлем айтып атыр. Қудайдың мийрими ҳәммеңизге яр болсын! Мен, Қудайдың ҳәм Ийемиз Ийса Масийхтың қулы Яқыптан, жер жүзине тарқалып кеткен Қудайдың халқына сәлем! Туўысқанларым, түрли сынаўларға ушырағаныңызда оны үлкен қуўаныш пенен қабыл етиңлер. Себеби исенимиңиздиң сыналыўынан сабырлылық пайда болатуғынын билесизлер. Ҳеш бир кемшиликсиз, жетилискен ҳәм минсиз адамлар болыўыңыз ушын толық сабырлылық етиңлер. Егер араңыздағы бириңиздиң даналығы кем болса, ҳәммеге сақыйлық пенен, айыпламай беретуғын Қудайдан сорасын. Қудай оған береди. Бирақ ҳеш гүманланбастан, исеним менен сорасын. Өйткени гүманланған адам самал менен шайқатылып тынышсызланған теңиз толқынына уқсайды. Төмен жасайтуғын туўысқан Қудайдың өзине берген мәртебеси менен мақтансын. Ал бай туўысқан өз пәслиги менен мақтансын. Себеби бай адам даладағы гүл сыяқлы солып қалады. Қуяш шығып, жәзийрама ыссысы менен шөпти қуўратып таслайды. Оның гүли төгилип, көркиниң гөззаллығы жоғалады. Бай адам да усылай өз ислери менен солып жоқ болады. Сынаўға шыдаған адам бахытлы! Өйткени ол сынаўдан өткеннен соң, Қудайдың Өзин сүйетуғынларға ўәде еткен өмир тажын алады. Азғырылыўға түскенде ҳеш ким: «Мен Қудай тәрепинен азғырылып атырман», – демесин. Себеби Қудай жаманлық пенен азғырыла алмайды ҳәм Оның Өзи де ҳеш кимди азғырмайды. Бирақ ҳәр ким өзиниң жаман қәлеўлерине берилип, алданып азғырылады. Кейин сол қәлеў ҳәмиледар болып, гүнаны туўады. Ал гүна жетилисип, өлимди туўады. Сүйикли туўысқанларым, алданбаңлар! Ҳәр қандай жақсы ҳәм минсиз сый жоқарыдан, нурлар Әкеси болған Қудайдан келеди. Онда ҳеш қандай өзгерис ямаса өзгериўши көлеңке жоқ. Оның жаратқанларының арасында биринши мийўелери болыўымыз ушын, Ол Өз қәлеўи бойынша бизлерди ҳақыйқат сөзи менен өмирге еристирди. Сүйикли туўысқанларым, мынаны есте сақлаңлар: ҳәр бир адам еситиўде шаққан, сөйлеўде ақырын, ғәзеплениўде де ақырын болсын. Өйткени адамның ғәзеби Қудайдың талап еткен ҳақлығын иске асыра алмайды. Сонлықтан ҳәр қандай ипласлықты ҳәм тасып баратырған жаманлықты таслап, өзлериңизде егилген, жанларыңызды қутқара алатуғын Қудайдың сөзин кишипейиллик пенен қабыл етиңлер. Сөзди тек тыңлаўшылар болып, өз-өзиңизди алдамаңлар, оны орынлаўшылар болыңлар. Егер ким де ким сөзди тыңлап, оны орынламаса, ол өз тәбийғый келбетин айнада көрген адамға уқсайды. Себеби ол өзин көрип болып, кетип қалады ҳәм қандай екенин дәрҳал умытады. Бирақ азатлық бериўши минсиз нызамға анықлап қарайтуғын ҳәм ол бойынша жасайтуғын адам умытшақ тыңлаўшы болмай, оны ис жүзинде қолланады. Бундай адам өз ислери менен бахытлы болады. Өзин диншил деп есаплап, тилин тыймаған адам өзин өзи алдаған болады. Оның диншиллиги бос. Әкемиз Қудайдың алдында пәк ҳәм қәтесиз диншиллик бул – жетим-жесирлерге қыйын күнлеринде жәрдем етип, өзин дүньяның напәкликлеринен сақлаў. Туўысқанларым, уллы Ийемиз Ийса Масийхқа исеними бар сизлер адамларды алаламаңлар. Егер сизлердиң жыйналысыңызға алтын жүзикли, сәнли кийимлер кийген бир адам менен жупыны кийим кийген бир жарлы адам келсе, сизлер сәнли кийим кийген адамға ҳүрмет көрсетип: «Сиз бул жерге, жақсы жерге отырың», ал жарлы адамға болса: «Сен ана жерде тур» ямаса: «Аяқ бетимде отыр» десеңлер, араңызда алалық жасап, жаман нийетли ҳүким шығарыўшылар болып қалмайсызлар ма? Қулақ салыңлар, сүйикли туўысқанларым: Қудай бул дүньяда жарлы болғанларды исенимде бай болыўы ҳәм Өзин сүйгенлерге ўәде еткен Патшалығының мийрасхорлары болыўы ушын таңламады ма? Бирақ сизлер жарлыны бийабырай қылдыңыз-ғо. Сизлерге зулымлық жасап атырған байлар емес пе? Сизлерди қазыханаларға сүйреп апаратуғын да байлар емес пе? Сизлерге берилген қәдирли атты мазақ қылыўшылар да олар емес пе? Мухаддес Жазыўдағы: «Өзиңди сүйгениң сыяқлы, жаныңдағы адамды да сүй», – деген баслы нызамды ҳақыйқаттан орынласаңлар, жақсы қыласызлар. Бирақ адамларды алаласаңлар, гүна ислеп атырған боласызлар ҳәм Мухаддес Нызам алдында жынаятшы сыпатында жазаланасызлар. Өйткени ким де ким Мухаддес Нызамды толығы менен орынлап, тек бир нәрседе айыплы болса, ол пүткил Мухаддес Нызамға қарсы гүнакар болады. Себеби «Неке ҳадаллығын бузба», – деген Қудай, «Адам өлтирме», – де деген. Егер сен неке ҳадаллығын бузбасаң да, бирақ адам өлтирсең, Мухаддес Нызамға қарсы жынаятшы боласаң. Азатлық бериўши нызам бойынша ҳүким етилетуғынлар сыяқлы сөйлеңлер ҳәм ис тутыңлар. Өйткени ҳүким – реҳимсиз адамға реҳимсиз. Ал реҳим ҳүкимнен үстин. Туўысқанларым, егер ким де ким исеними барлығын айтып, жақсы ислер қылмаса, не пайдасы бар? Бундай исеним оны қутқара ала ма? Егер бир туўысқанымыз жалаңаш қалып, күнделик азығына зар болса, араңыздағы бириңиз оларға: «Аман-есен барың, жылының ҳәм тойың» десе, бирақ денесине керекли затлар бермесе, буннан не пайда? Сол сыяқлы, ислерсиз исеним де өз-өзинен өли. Бирақ биреў: «Сениң исенимиң бар, мениң ислерим бар. Маған ислерсиз исенимиңди көрсет, ал мен саған исенимимди ислерим арқалы көрсетейин», – дейди. Сен Қудайдың жалғыз екенине исенесең бе? Жақсы қыласаң. Жинлер де буған исенип, қалтырасады. Ҳәй, ақылсыз адам, ислерсиз исенимиңниң пайдасыз екенин билиўди қәлейсең бе? Бабамыз Ибрайым улы Ысақты қурбанлық орынға бағышлап, ислери менен ақланбады ма? Көрип турғаныңдай, исеними оның ислери менен ҳәрекет етти. Исеними ислери менен кәмал тапты. Солай етип, «Ибрайым Қудайға исенди ҳәм сол себептен Қудай оны ҳақ деп санады», – деп жазылған Мухаддес Жазыў орынланып, ол Қудайдың досты деп аталды. Көрип турсызлар, адам тек исеними менен емес, ислери менен ақланады. Сол сыяқлы, жансызларды қабыл етип, оларды басқа жолдан жиберген бузық ҳаял Рахаб та өз ислери менен ақланбады ма? Руўхсыз дене өли болғаны сыяқлы, ислерсиз исеним де өли. Туўысқанларым, көплериңиз муғаллим бола бермеңлер. Себеби бизлердиң, муғаллимлердиң қатаң ҳүким қылынатуғынымызды билесизлер. Ҳәммемиз көп қәте ислеймиз. Егер ким де ким сөйлегенде қәте қылмаса, ол пүткил денесин бойсындыра алатуғын минсиз адам болғаны. Бизлерге бойсыныўы ушын, атлардың аўызларына суўлық салып, олардың пүткил денесин басқара аламыз. Кемелер де соншелли үлкен болып, күшли самаллар менен жүрсе де, кемешиниң қәлеген жерине жүдә кишкене руль менен бурылады. Сол сыяқлы, тил де денениң кишкене бир мүшеси болса да, көп мақтанады. Кишкене бир ушқын соншелли үлкен тоғайды жандырып жибере алады. Тил – бул от, денемиздиң мүшелери арасында бир жаманлық дүньясы. Ол пүткил денемизди ипласлайды ҳәм өмиримизди жандырады. Оның өзи де дозақ отында жанады. Ҳәр түрли ҳайўанлар, қуслар, жер баўырлаўшылар ҳәм теңиз жаныўарлары адам тәрепинен қолға үйретилген ҳәм қолға үйретилмекте. Бирақ тилди ҳеш бир адам бойсындыра алмайды. Ол тоқтатып болмайтуғын жаманлық болып, өлтириўши зәҳәрге толы. Тилимиз бенен Жаратқан Ийени ҳәм Әкени алғыслаймыз. Сол тилимиз бенен Қудайға уқсатып жаратылған адамларды ғарғаймыз да. Бир аўыздан ҳәм мақтаў, ҳәм ғарғыс шығады. Туўысқанларым, бундай болмаўы керек. Бир булақтан ҳәм душшы, ҳәм ашшы суў шыға ма? Туўысқанларым! Әнжир ағашы зәйтүн ямаса жүзим ағашы әнжир бере ала ма? Ашшы булақ та душшы суў бере алмайды. Араңызда дана ҳәм түсимпаз адам ким? Бундай адам өз даналығын жақсы жүрис-турысы арқалы көрсетип, кишипейиллик пенен жақсы ислер ислеўи тийис. Бирақ егер жүрегиңизде ашшы күншиллик ҳәм менменлик бар болса, онда мақтанбаңлар, ҳақыйқатқа қарсы жалған сөйлемеңлер. Бундай «даналық» жоқарыдан түспеген. Бундай «даналық» дүньядан, адам тәбиятынан, шайтаннан. Өйткени қай жерде күншиллик ҳәм менменлик бар болса, сол жерде тәртипсизлик ҳәм ҳәр түрли жаманлық болады. Бирақ жоқарыдан түскен даналық бириншиден пәк, соңынан татыў, мүләйим, бойсыныўшы, мийрим-шәпәәтке ҳәм жақсы жемислерге толы. Ол әдалатсыз ҳәм еки жүзли емес. Тынышлық пенен туқым сеўип, тынышлық орнатыўшылар ҳақлық жемисин жыйнап алады. Араңыздағы урыс ҳәм жәнжеллер қаяқтан келип шығады? Денелериңиздиң мүшелеринде урысып атырған қәлеўлериңизден емес пе? Бир нәрсени қәлейсизлер, бирақ ерисе алмайсызлар. Сонлықтан адам өлтиресизлер. Күншиллик етесизлер, бирақ қәлегениңизге ерисе алмағанлықтан, жәнжеллесип урысасызлар. Сизлер Қудайдан сорамағаныңыз ушын, алмай атырсызлар. Сорасаңыз да алмай атырсызлар. Себеби жаман нийет пенен, өз нәпсиңизге пайдаланыў ушын сорап атырсызлар. Ҳәй, опасызлар! Дүнья менен дос болыўдың Қудайға душпанлық екенин билмейсизлер ме? Дүньяның досты болыўды қәлеген адам өзин Қудайға душпан қылады. Мухаддес Жазыўда: «Қудай Өзи бизлерге берген жанды қызғаныш пенен жақсы көреди», – деп босқа айтылған деп ойлайсызлар ма? Деген менен, Қудайдың бизлерге беретуғын мийрими және де уллырақ. Сонлықтан Мухаддес Жазыўда: «Қудай менменлерге қарсы турады, Бирақ кишипейиллилерге Өз мийримин береди», – делинген. Солай етип, Қудайға бойсыныңлар! Шайтанға қарсы турыңлар, сонда ол сизлерден қашып кетеди. Қудайға жақынласыңлар, сонда Ол да сизлерге жақынласады. Ҳәй, гүнакарлар, қолларыңызды гүнадан тазалаңлар! Ҳәй, еки ойлылар, жүреклериңизди пәклеңлер! Қайғырыңлар, аза тутып, жылаңлар! Күлкиңиз азаға, қуўанышыңыз қайғыға айлансын. Жаратқан Ийениң алдында өзлериңизди пәс тутыңлар, Ол сизлерди мәртебели қылады. Туўысқанларым, бир-бириңизди жаманламаңлар! Өз туўысқанын жаманлайтуғын ямаса ҳүким ететуғын адам Мухаддес Нызамға қарсы сөйлеп, оны ҳүким еткен болады. Егер сен Мухаддес Нызамды ҳүким етсең, онда Мухаддес Нызамды орынлаўшы емес, ал оны ҳүким етиўши боласаң. Нызам шығарыўшы ҳәм ҳүким етиўши – жалғыз Қудай. Тек ғана Ол қутқарыўға ҳәм набыт қылыўға қүдиретли. Ал туўысқаныңды ҳүким ететуғындай, сен ким болыпсаң? Енди «Бүгин ямаса ертең пәлен қалаға кетемиз, ол жерде бир жыл қалып, саўда-сатық ислеп, пайда көремиз», – дейтуғынлар, тыңлаңлар! Сизлер ертең не болатуғынын билмейсизлер. Өмириңиздиң өзи не? Ол аз ўақыт көринип, кейин жоқ болатуғын пуў. Оның орнына: «Егер Жаратқан Ийе қәлесе, жасаймыз ҳәм мынаны я ананы ислеймиз», – деп айтыўыңыз тийис. Бирақ сизлер менменсип мақтанасызлар. Ҳәр қандай мақтаншақлық – жаўызлық. Солай етип, ким де ким жақсылық ислеўди билсе де, оны ислемесе, гүна қылған болады. Тыңлаңлар енди, ҳәй байлар, басыңызға түсетуғын бахытсызлықлар себепли өкирип жылаңлар! Байлығыңыз ширип, кийимлериңизди күйе жеген. Алтын ҳәм гүмислериңиз тат басқан. Олардың таты сизлерге қарсы гүўалық берип, денеңизди от сыяқлы жейди. Сизлер бул ақырғы күнлерде де байлық үстине байлық жыйнадыңлар. Сизлер егинлериңизди орған жумысшылардың ис ҳақысын жеп қойдыңлар. Мине, сол орақшылардың дады Әлемниң Жаратқан Ийесиниң қулағына жетти. Сизлер жер жүзинде молшылықта жасап, кәйпи-сапа еттиңлер. Баўызланатуғын күнде өзлериңизди семирттиңлер. Сизлер өзлериңизге қарсы турмаған ҳақ адамларды ҳүким етип өлтирдиңлер. Солай етип, туўысқанларым, Ийемиз келгенше, сабырлы болыңлар! Әне, дийхан сабырлылық етип, биринши ҳәм соңғы жаўынлар жаўғанша, жердиң қымбатлы зүрәәтин күтип атыр. Сизлер де сабырлы болып, беккем турыңлар! Өйткени Ийемиздиң келетуғын ўақты жақын. Туўысқанлар, ҳүким етилмеўиңиз ушын бир-бириңизге қарсы наразылық билдирмеңлер. Мине, ҳүким етиўши Ийемиз қапы алдында тур. Туўысқанлар, Жаратқан Ийениң атынан сөйлеген пайғамбарлардың қыйыншылықларда сабырлылық еткенинен өрнек алыңлар. Сабырлылық еткенлерди бизлер бахытлы деп есаплаймыз. Сизлер Аюптың сабырлылығы ҳаққында еситтиңлер. Соңында Жаратқан Ийениң ол ушын нелер ислегенин де билесизлер. Ийемиз жүдә мийрим-шәпәәтли ҳәм реҳимли. Ҳәй, туўысқанларым! Ең баслысы, ант ишпеңлер. Я аспан менен, я жер менен, я басқа нәрсе менен ант ишпеңлер. Тек «аўа» ңыз аўа, «яғ» ыңыз яқ болсын. Сонда ҳүким етилмейсизлер. Араңызда азап шегип атырған бар ма? Ол дуўа етсин. Руўхы көтериңки адам бар ма? Ол Қудайға алғыс-мақтаў қосығын айтсын. Араңызда аўырыў адам бар ма? Ол исениўшилер жәмәәтиниң ақсақалларын шақырсын. Олар Ийемиздиң аты менен оны май менен сылап, ол ушын дуўа етсин. Исеним менен етилген дуўа аўырыўға шыпа береди ҳәм Ийемиз оны аяққа турғызады. Егер ол гүна ислеген болса, гүнасы кешириледи. Солай етип, шыпа табыўыңыз ушын, бир-бириңиздиң алдыңызда гүналарыңызды мойынлаңлар ҳәм бир-бириңиз ушын дуўа етиңлер. Ҳақ адамның дуўасы жүдә күшли тәсирге ийе. Илияс та бизлер сыяқлы бир адам еди. Жаўын жаўмасын деп, ол күшли дуўа еткенде, жерге үш жыл, алты ай жаўын жаўмады. Ол және дуўа етти. Сонда аспаннан жаўын жаўып, жер өним берди. Туўысқанларым! Араңызда бир адам ҳақыйқат жолынан адасса, бириңиз оны ҳақыйқатқа қайтарса, билсин, бир гүнакарды надурыс жолдан қайтарған адам бир жанды өлимнен қутқарған ҳәм көп гүналарды жуўған болады. Ийса Масийхтың елшиси Петрден, Понтус, Галатия, Каппадокия, Азия ҳәм Битиния үлкелерине тарқалып кеткен, сол үлкелерде жат жерли болып жасап атырған, Қудай тәрепинен таңлап алынғанларға сәлем! Ийса Масийхқа бойсынып, Оның қаны үстилериңизге себилип тазаланыўыңыз ушын, Қудай Әке сизлерди әзелден-ақ таңлап алды ҳәм Мухаддес Руўх сизлерди мухаддес қылды. Сизлерге мийрим ҳәм тынышлық мол-мол етип берилсин! Ийемиз Ийса Масийхтың Әкеси – Қудайға алғыслар болсын! Себеби Ол Өзиниң шексиз мийрим-шәпәәти менен бизлерди жаңадан туўылдырды. Сонлықтан Ийса Масийхтың өлимнен тирилиўи арқалы бизлерге сөнбейтуғын үмит берди. Ол бизлерди ширимейтуғын, пәк ҳәм ескирмейтуғын бир мийрасқа еристирди. Усы мийрас сизлер ушын аспанда сақлаўлы тур. Заманның ақырында аян болыўға таяр турған қутқарылыўға ерисиўиңиз ушын, сизлер исенимиңиз арқалы Қудайдың қүдирети менен қорғалмақтасыз. Усы себепли қуўанып, шадланыңлар. Ҳәзир қысқа бир ўақыт ҳәр түрли сынаўларға ушырағаныңызда азап шегиўге туўра келсе де, бул исенимиңиздиң таза болыўы ушын пайдалы. Ҳәтте, жоқ болып кететуғын алтын да отта тапланып, сыналады. Ал сизлердиң исенимиңиз алтыннан қымбатлырақ. Сыналған исенимиңиз, Ийса Масийх келгенде сизлерди мақтаў, даңқ ҳәм ҳүрметке сазыўар қылады. Сизлер Масийхты көрмеген болсаңыз да, Оны сүйесизлер. Ҳәзир Оны көре алмасаңыз да, Оған исенип, сөз бенен айтып жеткизиўге қыйын болған бир әжайып ҳәм уллы қуўаныш пенен шадланбақтасызлар. Себеби исенимиңиздиң нәтийжесине, яғный жанларыңыздың қутқарылыўына ерисесизлер. Сизлерге берилетуғын мийрим ҳаққында пайғамбаршылық етип айтқан пайғамбарлар бул қутқарылыў туўралы муқыятлап изленип изертледи. Олардың ишинде болған Масийхтың Руўхы Масийхтың шегетуғын азаплары ҳәм сол азаплардан соң келетуғын уллылық ҳаққында алдын ала билдиргенде, олар булардың қай ўақытта ҳәм қалай болатуғынын изертледи. Олардың изертлеп айтқанларының өзлериниң заманында емес, ал сизлердиң заманыңызда болатуғынын Қудай оларға ашық билдирди. Буларды, яғный Хош Хабарды аспаннан жиберилген Мухаддес Руўхтың қүдирети менен жәриялаўшылар сизлерге ҳәзир жәриялады. Ҳәтте, периштелер де буларды билиўди қатты қәлейди. Солай етип, ақыл-ойыңызды ис-ҳәрекетке таярлап, сергек болыңлар. Ийса Масийх келгенде сизлерге берилетуғын мийримнен толық үмит етиңлер. Тил алғыш балалар сыяқлы болып, Қудайды билмеген өткен өмириңиздеги жаман қәлеўлериңиз бойынша жасамаңлар. Керисинше, сизлерди шақырған Қудай мухаддес болғаны сыяқлы, сизлер де ҳәр бир ис-ҳәрекетиңизде мухаддес болыңлар. Өйткени былай деп жазылған: «Мухаддес болың, өйткени Мен мухаддеспен». Ҳеш кимниң бет-жүзине қарамай, ҳәр бир адамды ислерине қарай ҳүким ететуғын Қудайды «Әке» деп шақыратуғын болсаңыз, жат жерли болып жасайтуғын бул дүньядағы өмириңизде Қудайдан қорқып жасаңлар. Хабарыңыз бар, ата-бабаларыңыздан қалған пайдасыз өмир тәризинен гүмис ямаса алтын сыяқлы өткинши нәрселер менен сатып алынбадыңлар. Ал Қудайдың минсиз ҳәм кемшиликсиз Қозысы болған Масийхтың бийбаҳа қаны менен сатып алынып қутқарылдыңлар. Қудай дүньяны жаратпастан бурын усы мақсет пенен Масийхты таңлап алып, Оны бул ақырғы күнлерде сизлер ушын жиберди. Оны өлимнен тирилтип, даңққа еристирген Қудайға Ол арқалы исенесиз. Сол себепли исенимиңиз ҳәм үмитиңиз Қудайға қаратылған. Ҳақыйқатқа бойсыныў арқалы өз жанларыңызды гүнадан тазалағанлықтан, туўысқанларыңызды туўысқанлық сүйиспеншилик пенен сүйесизлер. Солай етип, бир-бириңизди шын жүректен сүйиңлер. Сизлер өлетуғын нәсил арқалы емес, ал өлмейтуғын нәсил арқалы, яғный Қудайдың тири ҳәм мәңгилик сөзи арқалы жаңадан туўылдыңыз. Өйткени: «Пүткил адамзат шөпке, Оның пүткил сән-салтанаты да даладағы гүлге уқсайды, Шөп қуўрап қалар, гүллер төгилер. Бирақ, Ийемиздиң сөзи мәңги сақланар». Усы сөз – сизлерге жәрияланған Хош Хабар. Сонлықтан ҳәр қандай жаманлықты, ҳәр қыйлы өтирикти ҳәм еки жүзлиликти, күншилликти ҳәм ҳәр қандай өсекти қойыңлар! Жаңа туўылған нәрестелердиң ана сүтине қуштар болғанындай, сизлер де руўхый таза сүт болған Қудайдың сөзине қуштар болыңлар. Сонда азық алып өсип, қутқарыласызлар. Себеби сизлер Ийемиздиң жақсылығын татып көрдиңлер. Адамлар керексиз деп таслаған, бирақ Қудай тәрепинен таңланған бийбаҳа тири тасқа – Ийемиз Ийсаға келиңлер. Сизлер де тири таслар сыяқлысызлар. Сонлықтан Қудай сизлерди руўхый Ибадатхана салыўда қолланып, Ийса Масийх арқалы Өзине унайтуғын руўхый қурбанлық бериўиңиз ушын, мухаддес руўханийлер қылып атыр. Өйткени Мухаддес Жазыўда былай делинген: «Мине, Мен Өзим таңлаған бийбаҳа бир тасты, мүйешке қойылатуғын тийкарғы тасты Сионда орнатаман. Оған исенген адам ҳеш қашан уятқа қалмайды». Исенетуғын сизлер ушын бул тас қымбатлы. Ал исенбейтуғынлар ушын Ол: «Қурылысшылардың керексиз деп таслаған тасы, Үйдиң мүйешиниң тийкарғы тасы болды». Және де, «Сүрниктиретуғын тас, қулататуғын жартас болды». Исенбейтуғынлар Қудайдың сөзин тыңламағаны ушын сүрнигеди. Бул олардың тәғдирине жазылған. Бирақ сизлер Қудай тәрепинен таңланған адамлар, Патшаның руўханийлери, мухаддес миллет ҳәм Қудайға тийисли халықсыз. Сизлер өзлериңизди қараңғылықтан Өзиниң әжайып нурына шақырған Қудайдың таң қаларлық ислерин жәриялаў ушын таңландыңлар. Бир ўақытлары Қудайдың халқы емес едиңлер. Бирақ енди Қудайдың халқысыз. Бир ўақытлары Қудайдың мийрим-шәпәәтин билмеген едиңлер, енди болса, Оның мийрим-шәпәәтин алдыңлар. Сүйикли туўысқанларым, бул дүньяда жат жерли ҳәм қонақ болған сизлерге жалбарынаман, жаныңызға ҳәр қашан қарсы туратуғын денениң жаман қәлеўлеринен қашыңлар. Исенбейтуғынлар арасында ҳадал өмир сүриңлер. Олар сизлерди жаманлық ислеўшилер, деп айыпласа да, жақсы ислериңизди көрип, Қудай келетуғын күни Оны алғыслайды. Ийемиз ушын, адамлар орнатқан ҳәр қандай ҳәкимшиликке бойсыныңлар. Жоқары бийликке ийе патшаға ҳәм жаманлық ислеўшилерди жазалаў, жақсылық ислеўшилерди хошаметлеў ушын патша тәрепинен жиберилген ҳәкимлерге бойсыныңлар. Себеби Қудай сизлердиң жақсы ислериңиз арқалы ақылсыз адамлардың өсек сөзлериниң тоқтаўын қәлейди. Ал сизлер азат адамларсыз. Бирақ азатлығыңызды жаманлық ислеў ушын пайдаланбай, Қудайдың қуллары болып жасаңлар. Ҳәмме адамларға ҳүрмет көрсетиңлер. Исениўши туўысқанларыңызды сүйиңлер. Қудайдан қорқыңлар, патшаны сыйлаңлар. Ҳәй қуллар, хожайынларыңызға бойсыныңлар! Олардың тек жақсы ҳәм мийримлилерин ғана емес, ал қаталларын да толық ҳүрмет етип, бойсыныңлар. Егер ким де ким наҳақ азап шеккенде Қудайды ойлап, азапларға шыдаса, бул Қудайға унайды. Егер гүна ислегениңиз ушын таяқ жегениңизде шыдасаңыз, бул сизлерге абырай әперер ме екен? Бирақ, жақсылық ислей тура азап шеккениңизде шыдасаңыз, бул Қудайға унайды. Өйткени Қудай сизлерди усы ушын шақырды. Масийхтың Өзи сизлер ушын азап шегип, Оның изинен жүриўиңиз ушын өрнек көрсетти. «Ол гүна ислемеди, аўзынан жалған сөз де шықпады». Хорланғанда, ҳеш кимге қарсы шығып, кеўлине тиймеди. Ол азап шеккенде де ҳеш кимди қорқытпады, ал Өзин әдиллик пенен ҳүким етиўши Қудайдың қолына тапсырды. Бизлердиң гүна ушын өлип, ҳақ болып жасаўымыз ушын, Ол гүналарымызды атанақ ағашта Өз денесине жүкледи. Оның жарақатлары арқалы шыпа таптыңыз. Бурын адасқан қойлар сыяқлы едиңиз, енди болса, жанларыңыздың Шопанына ҳәм Бағыўшысына қайтып келдиңлер. Сулыўлығыңыз тек сыртқы безениўлерден: әшекөйленген шашлар, тағылған алтынлар ҳәм сәнли кийимлерден ғана ибарат болмасын. Ал сулыўлығыңыз сырлы болған ишки дүньяңыздан, яғный жумсақ ҳәм тыныш болған жоғалмайтуғын руўхый гөззаллықтан ибарат болсын. Бул Қудай алдында жүдә қымбатлы. Өтмиште Қудайдан үмит еткен мухаддес ҳаяллар да өз күйеўлерине бойсынып, усылай безенген. Солардың бири Сара да өз күйеўи Ибрайымды «хожайыным» деп атап, оған бойсынды. Егер сизлер де жақсылық ислеп, ҳеш қандай қорқынышқа берилмесеңиз, Сараның қызлары боласызлар. Ҳәй күйеўлер, сол сыяқлы сизлер де ҳаялларыңызды жақсы түсинип жасаңлар. Олардың нәзик екенин ҳәм мәңгилик өмирди сизлер менен бирге мийрас етип алатуғынын билип, оларды ҳүрмет етиңлер. Солай етсеңиз, дуўа еткениңизде тосқынлық болмайды. Жуўмақластырып айтқанда, ҳәммеңиз бир нийет пенен бирлесиңлер. Басқалардың қуўаныш ҳәм қайғысын бөлисиңлер. Бир-бириңизди туўысқанларша сүйиңлер. Қайырқом ҳәм кишипейил болыңлар. Жаманлыққа жаманлық, ғарғысқа ғарғыс пенен жуўап қайтармаңлар. Керисинше, жақсылық пенен жуўап қайтарыңлар. Себеби сизлер Қудайдың жарылқаўын мийрас етип алыў ушын шақырылғансызлар. «Ким де ким өмирден заўықланып, Жақсы күнлер келиўин қәлесе, Тилин жаман сөзден, аўзын өтирик сөз айтыўдан тыйсын. Жаманлықтан қашып, жақсылық ислесин. Тынышлыққа умтылып, соған күш салсын. Өйткени Жаратқан Ийениң көзи ҳақ адамларда, Қулағын түрер олардың жалбарыныўларына. Бирақ Жаратқан Ийе жаманлық қылатуғынларға қарсы шығар». Жақсылық ислеўге инталы болсаңыз, ким сизлерге жаманлық ислейди? Ҳақ ислериңиз ушын азап шегип атырған болсаңыз, сизлер бахытлысызлар! Адамлардың қорқытқанынан қорқпаңлар ҳәм қәўетерленбеңлер. Масийхты «Ийемиз» деп, жүрегиңизде айрықша қәстерлеңлер. Сизлердеги үмит ҳаққында сораған ҳәр бир адамға жуўап бериўге ҳәмме ўақыт таяр болыңлар. Деген менен, буны мүләйимлилик пенен, ҳүрмет көрсетип ислеңлер. Масийхқа тийисли болған сизлердиң жақсы жүрис-турысыңызды жаманлап мазақ ететуғынлар уялып қалыўы ушын, ҳүжданыңызды таза тутыңлар. Жақсылық етип азап шегиў Қудайдың қәлеўи болса, бул жаманлық ислеп азап шегиўден жақсырақ. Масийхтың Өзи де ҳақ бола тура, наҳақлар ушын азап шекти. Ол бизлерди Қудайға алып келиў ушын, гүналарымыз ушын бир мәртебе қурбан болды. Денеси өлтирилсе де, Ол руўхта тирилди. Ол, ҳәтте, қамақта болған руўхларға да барып, Өз жеңисин жәриялады. Әййемги ўақытлары Нухтың заманында кеме соғылғанда, Қудай адамлардың тәўбе етиўин сабырлылық пенен күтсе де, олар Оған бойсынбаған еди. Сол кемеге аз ғана адам, яғный сегиз адам минип, суўдан қутқарылды. Бул – Ийса Масийхтың қайта тирилиўи арқалы ҳәзир сизлерди қутқаратуғын суўға шомылдырылыўдың тымсалы. Суўға шомылдырылыў денени кирден тазалаў емес, ал Қудайдан пәк ҳүждан сораў дегенди билдиреди. Масийх аспанға көтерилип, Қудайдың оң жағында отыр. Оған периштелер, аспандағы бийлеўшилер ҳәм күш ийелери бойсынды. Солай етип, Масийх денеси менен азап шекти. Сизлер де Масийхта болған ойлар менен өзлериңизди азап шегиўге таярлаңлар. Себеби денеси азап шегип атырған адам гүна ислеўди тоқтатады. Буннан былай, дүньядағы өмириңиздиң қалған бөлегинде адамның жаман қәлеўлери бойынша емес, ал Қудайдың ерки бойынша жасаңлар. Өткен өмириңизде исенбейтуғын адамларға жағатуғын әдетлерди ислеп жасағаныңыз жетер! Сол ўақытлары сизлер бузықшылыққа, жаман қәлеўлерге, мәскүнемликке, айшы-әширетке, нәпсиқаўлыққа ҳәм жеркенишли бутпаразлыққа берилип, өмир сүрген едиңлер. Енди болса, исенбейтуғынлар сизлердиң олар менен бирликте усындай нәпсиқумарлықта қатнаспағаныңыз себепли ҳайран болып, сизлерди мазақ етип атыр. Бирақ олар буның ушын тирилер менен өлилерди ҳүким етиўге таяр турған Қудай алдында жуўап береди. Сол себепли, өлилердиң денеси басқалар қатары өлип жазаланса да, руўхы Қудай сыяқлы жасаўы ушын, Хош Хабар өлилерге де жәрияланды. Ҳәмме нәрсениң ақыры жақын. Сонлықтан дуўа етиў ушын ақыл менен ис тутып, сергек болыңлар! Ең баслысы, бир-бириңизди шын жүректен сүйиңлер. Өйткени сүйиспеншилик көп гүналарды жуўады. Наразылық билдирмей, бир-бириңизге миймандос болыңлар. Ҳәр бириңиз жақсы хызметши сыпатында Қудайдың сизлерге мийримлилик пенен берген ҳәр түрли руўхый сыйларын қоллана отырып, бир-бириңизге хызмет етиңлер. Адамлар алдында сөйлеген адам Қудайдың сөзине сай сөйлесин. Басқаларға хызмет ететуғын адам Қудайдың берген күши менен хызмет етсин. Усылайынша, Ийса Масийх арқалы Қудай ҳәр бир исте алғыслансын. Уллылық ҳәм қүдирет мәңги-бақый Масийхтики. Аўмийин. Сүйикли туўысқанларым, сизлерди сынаў ушын келетуғын аўыр азапты таң қаларлық нәрсе деп, ҳайран болмаңлар. Керисинше, Масийхтың азапларына шерик болғаныңызға қуўаныңлар. Солай етип, Масийх салтанат пенен келгенде, қуўанып шадланасызлар. Масийхтың аты ушын масқараланып атырған болсаңыз, сизлер бахытлысызлар! Себеби Қудайдың уллы Руўхы үстиңизде болады. Және ҳеш бириңиз адам өлтириўши, уры, жаманлық ислеўши ямаса басқалардың жумысына араласып, кесент беретуғын болып, азап шекпесин. Бирақ сизлер масийхый болғаныңыз ушын азап шегип атырған болсаңыз, уялмаңлар. Ал бул ат пенен аталатуғыныңыз ушын Қудайды алғыслаңлар. Өйткени ҳүким шығарылатуғын ўақыт жетип келди. Ҳүким шығарыўды Қудай Өз шаңарағынан баслайды. Егер бул Қудайдың шаңарағы болған бизлерден басланса, Қудайдың Хош Хабарына қулақ аспайтуғынлардың ақыры қандай болады? «Егер әдил адам зорға қутқарылса, Қудайсыз ҳәм гүнакар адамға не болады?» Сонлықтан Қудайдың ерки менен азап шеккенлер жанларын исенимли Жаратқанға тапсырсын ҳәм жақсылық ислеўин даўам етсин. Араңыздағы жәмәәт ақсақалларына олардай жәмәәт ақсақалы болған мен, Масийхтың шеккен азапларының гүўасы ҳәм Ол қайтып келгенде ашық көринетуғын салтанатының шериклеси сыпатында мыналарды өтиниш етемен: Қудайдың сизлерге тапсырған сүриўин мәжбүрий түрде емес, ал шын кеўилден, Қудайдың еркине сай қылып бағыңлар. Буны ақша ушын пайдакүнемлик пенен емес, ал өз қәлеўиңиз бенен ислеңлер. Өзлериңизге тапсырылған адамларға үстемлик етпей, сүриўге үлги болыңлар. Солай етсеңиз, бас Шопан келгенде, сөнбейтуғын уллылық тажын аласызлар. Ҳәй жаслар, сол сыяқлы сизлер де ақсақалларға бойсыныңлар. Ҳәммеңиз бир-бириңиз бенен кишипейил қатнаста болыңлар. Себеби: «Қудай менменлерге қарсы турады, Бирақ кишипейиллилерге Өз мийримин береди». Сонлықтан өзлериңизди Қудайдың қүдиретли қолы астында пәс тутыңлар. Сонда белгиленген ўақыт келгенде, Ол сизлерди мәртебели етеди. Барлық ғам-тәшиўишлериңизди Оған тапсырыңлар. Өйткени Ол сизлерге ғамхорлық қылады. Сақ ҳәм сергек болыңлар. Душпаныңыз шайтан кимди жутсам екен деп, ақырған арысландай болып гезип жүр. Исенимде беккем болып, шайтанға қарсы турыңлар. Себеби дүньяның басқа жерлериндеги туўысқанларыңыздың бирдей азап шегип атырғанынан хабарыңыз бар. Пүткил мийримниң тийкары болған Қудай сизлерди Ийса Масийх арқалы Өзиниң мәңгилик салтанатына шақырды. Қысқа өмириңизде азап шегип атырған болсаңыз да, Ол сизлерди жетилистиреди, беккемлейди, күш-қуўат береди ҳәм тыянақлы қылады. Қүдирет мәңги-бақый Оныки болсын! Аўмийин. Мен сизлерге усы қысқаша хатымды өзим исенимли туўысқаным деп есаплайтуғын Силаға жаздырып атырман. Сизлерди жигерлендирип, бул хатта айтқанларымның Қудайдың ҳақыйқый мийрими екени ҳаққында гүўалық беремен. Усы мийрим менен беккем турыңлар. Сизлер менен бирге таңланған Бабилондағы исениўшилер жәмәәти ҳәм тутынған улым Марк сизлерге сәлем айтып атыр. Бир-бириңизди сүйиспеншилик пенен сүйип, сәлемлесиңлер. Масийхқа тийисли болған сизлердиң ҳәммеңизге тынышлық яр болсын! Ийса Масийхтың қулы ҳәм елшиси Шимон Петрден, Қудайымыз ҳәм Қутқарыўшымыз Ийса Масийхтың ҳақлығы арқалы бизлер алған қымбатлы исенимге тең исенимди сыйға алғанларға сәлем! Қудайды ҳәм Ийемиз Ийсаны ҳақыйқаттан билип барыўыңыз арқалы сизлерге мийрим ҳәм тынышлық мол-мол етип берилсин! Қудайлық қүдиретке ийе Ийса Масийх Өзин билиўимиз арқалы жасаўымыз ҳәм Қудайдың жолы менен жүриўимиз ушын бизлерге керекли болған ҳәмме нәрсени берди. Ол бизлерди Өз уллылығын ҳәм ийгилигин алыўымыз ушын шақырды. Қудай Өз уллылығы ҳәм ийгилиги арқалы бизлерге жүдә үлкен ҳәм қымбатлы ўәделер берди. Солай етип, бул ўәделер себепли сизлер дүньядағы жаман қәлеўлерден қутылып, қудайлық тәбиятқа шерик боласызлар. Сонлықтан сизлер бар күшиңизди сарп етип, исенимиңизге жақсылықты, жақсылыққа билимди, билимге нәпсини тыйыўды, нәпсини тыйыўға сабырлылықты, сабырлылыққа Қудайға бағышланыўды, Қудайға бағышланыўға туўысқанлық сүйиспеншиликти, туўысқанлық сүйиспеншиликке сүйиспеншиликти қосып арттырыңлар. Егер бул жақсы қәсийетлер сизлерде бар болып, артып атырған болса, онда Ийемиз Ийса Масийхты билиўде табыссыз ҳәм жемиссиз болмайсыз. Бул жақсы қәсийетлерге ийе болмаған адам узақты көре алмайтуғын соқыр адам болғаны. Ол бурынғы гүналарынан тазаланғанын умытқан адам демек. Сонлықтан ҳәй туўысқанларым, Қудайдың сизлерди шақырғаны ҳәм таңлап алғаны ҳақыйқат екенин көрсетиў ушын, еле де күш-ғайрат салыңлар. Усылай ислесеңиз, ҳеш қашан сүрникпейсиз. Солай етип, Ийемиз ҳәм Қутқарыўшымыз Ийса Масийхтың мәңгилик Патшалығына кириў жолы сизлерге кең ашылады. Сол себептен сизлер буларды билип, өзиңиздеги ҳақыйқатты беккем тутсаңлар да, мен усыларды сизлерге ҳәмме ўақыт еслетип турыўға таярман. Бул денеде жасаған ўақтымда ядыңызда болған нәрселерди еслетип турыўды дурыс деп таптым. Өйткени Ийемиз Ийса Масийхтың маған билдириўи бойынша, бул денеден айырылатуғын ўақтымның жақын екенин билемен. Мен бул дүньядан кеткенимнен соң да буларды ҳәмме ўақыт еслеп тура алыўыңыз ушын, жан-тәним менен тырысаман. Бизлер Ийемиз Ийса Масийхтың қүдиретин ҳәм қайта келиўин сизлерге мәлим еткенимизде, ядтан ойлап табылған аңызларға тийкарланбадық. Ал Оның уллылығын өз көзлеримиз бенен көрген едик. Себеби қүдиретли ҳәм уллы Қудайдан Ийсаға: «Бул – Мениң сүйикли Улым, Мен Оған ырзаман», – деген саза еситилгенде, Ол Қудай Әкеден даңқ ҳәм салтанат алды. Оның менен бирге мухаддес таўда болғанымызда, аспаннан келген усы сазаны бизлер де еситтик. Және бизлерде еле де исенимлирек болған пайғамбарлардың сөзлери бар. Таң атып, таң жулдызы жарқырағандай, жүреклериңиз толық түсиник алатуғын күнге дейин қараңғы жерде нурын шашқан шыраға уқсаған пайғамбарлардың сөзлерине дыққат аўдарсаңыз, жақсы қыласызлар. Алды менен мынаны билип қойыңлар: Мухаддес Жазыўда болған ҳеш бир пайғамбаршылық сөзин ҳеш кимге өз бетинше түсиндириўге болмайды. Өйткени ҳеш бир пайғамбаршылық сөзи адамның қәлеўи менен айтылған емес. Ал Мухаддес Руўх тәрепинен басқарылған адамлар Қудайдың сөзлерин айтқан. Бирақ, бурын Израил халқы арасында жалған пайғамбарлардың болғаны сыяқлы, сизлердиң араңызда да жалған устазлар болады. Олар араңызға жасырын түрде азғын тәлиматлар киргизип, ҳәтте, өзлерин Өз қанын төлеп сатып алған Ийесин де тән алмайды. Солай етип, бундайлардың ис-ҳәрекети оларды тез арада набыт болыўға алып келеди. Көп адамлар олардың бузықлығына ереди. Олар себепли ҳақыйқат жолына тил тийеди. Олар нәпсиқаўлығы себепли өзлери ойлап тапқан жалған сөзлерди айтып, сизлерден пайдаланады. Олардың ҳүкими әўелден-ақ таяр турған болып, олар көп кешикпей набыт етиледи. Себеби Қудай гүна ислеген периштелерди де аямаған. Оларды ҳүким етилетуғын күнге дейин сақлансын деп, тас түнек дозаққа ылақтырып, қараңғылыққа қамап қойыпты. Қудай қудайсызлардың дүньясына топан суўын жибергенде, әййемги дүньяны да аямады. Бирақ, ҳақыйқатлық жаршысы болған Нухты ҳәм оннан басқа жети адамды аман сақлап қалды. Содом ҳәм Гомора қалаларын да ҳүким етип, күлге айландырды. Бул арқалы келешекте қудайсызлардың басына түсетуғынларды мысал етип көрсетти. Ал ар-намыссыз адамлардың бузықлығынан азап шеккен ҳақ адам Лутты Қудай қутқарды. Олардың арасында жасаған бул ҳақ адамның пәк кеўли олардың наҳақ ислерин көрип ҳәм еситип турып, күн сайын қыйналатуғын еди. Солай етип, Жаратқан Ийе Өз жолы менен жүретуғын адамларды қыйыншылықлардан қалай қутқарыўды ҳәм наҳақ адамларды ҳүким шығарылатуғын қыямет-қайым күнине дейин қалай сақлап, жазалаўды биледи. Әсиресе өзиниң гүнакар тәбиятының бузық қәлеўлерине берилип, Қудайдың бийлигин менсинбейтуғын наҳақ адамлардың тәғдири усылай болады. Сол сыяқлы, уятсыз ҳәм өжет адамлар болған жалған устазлар уллылыққа ийе болғанларға тил тийгизиўден қорқпайды. Периштелердиң күш ҳәм қүдирети жалған устазлардан анағурлым уллырақ болса да, периштелер Жаратқан Ийе алдында оларды масқаралап айыпламайды. Бирақ бул жалған устазлар өзлери түсинбейтуғын затларға тил тийгизеди. Услап алынып набыт қылыныў ушын туўылған санасыз ҳәм тәбийғый сезим бойынша жасайтуғын ҳайўанлардай болған олар сол ҳайўанлар сыяқлы набыт болады. Олар ислеген жаман ислерине ылайық жаза алады. Булар күндиз айшы-әширетке берилиўди өмирдиң мазмуны деп биледи. Сизлердиң жүзиңизди қара қылып, дақ түсиретуғын бул адамлар сизлер менен бирге зыяпатта отырғанда, өз өтиригинен рәҳәтленеди. Олардың көзлери бузықшылыққа толған болып, олар үзликсиз гүна ислейди. Исеними ҳәлсиз адамларды жолдан азғыратуғын бул адамлар – нәпсиқаў ҳәм ғарғыс урған адамлар. Туўры жолды таслап адасқан олар наҳақ жол менен пайда көриўди жақсы көрген Беор улы Биламның жолын тутты. Бирақ ол ислеген гүнасы ушын әшкара етилген еди: тилсиз ешек тилге кирди, ол адамдай болып сөйлеп, пайғамбардың ақылсыз исине тосқынлық жасаған еди. Бул адамлар суўсыз булақлар, даўыл айдаған думан. Олар ушын тас түнек қараңғылық таяр тур. Өйткени олар надурыс жол менен жүретуғын адамлардан әлле қашан қутылғанларды бос ҳәм лап сөзлер менен алдап, гүнакар тәбияттың бузық қәлеўлерине баслайды. Өзлери азғынлықтың қулы бола тура, оларға азатлықты ўәде етеди. Себеби адам неден жеңилсе, соның қулы болады. Адамлар Ийемиз ҳәм Қутқарыўшымыз Ийса Масийхты билип, дүньяның напәкликлеринен қутылғаннан соң, және сол нәрселердиң дузағына түсип, олардан жеңилсе, онда кейинги аўҳалы бурынғыдан да жаман болады. Өйткени ҳақыйқатлық жолын билгеннен соң, берилген мухаддес буйрықтан жүз бурғаннан гөре, бул жолды ҳеш билмеген олар ушын жақсырақ болар еди. Олардың өмиринде ушырасатуғын бундай аўҳалға мына нақыл сөзлер туўры келеди: «Ийт өз қусығына қайтады, Шошқа жуўындырылғаннан соң, Барып батпаққа аўнайды». Ең алды менен мынаны билип қойыңлар: дүньяның ақырғы күнлеринде өз жаман қәлеўлерине еретуғын мазақ етиўшилер пайда болады. Олар сизлерди мазақ қылып: «Ийеңиздиң қайтып келемен деген ўәдеси қәне? Ата-бабаларымыз дүньядан өткеннен бери, ҳәмме нәрсе қалай жаратылған болса, еле солай турыпты-ғо», – дейди. Себеби олар Қудайдың сөзи менен аспанның жүдә әййемги ўақытларда бар болғанын ҳәм жердиң суў арқалы суўдан жаратылғанын жортаға билмегендей болады. Сол ески дүнья да усы топан суўынан набыт болған еди. Ал ҳәзирги аспан ҳәм жер болса, отта жаныў ушын Қудайдың сол сөзи менен сақланып, қудайсыз адамлардың ҳүким етилип набыт болатуғын күнине шекем қорғалып турыпты. Сүйикли туўысқанларым, тек мынаны естен шығармаңлар: Жаратқан Ийениң нәзеринде бир күн мың жылдай, мың жыл бир күндей. Айырымлар кешикти деп есаплағандай, Ийемиз ўәдесин орынлаўды кешиктирип атырған жоқ. Керисинше, Ол ҳеш кимниң набыт болыўын қәлемей, ҳәр бир адам тәўбе етсин деп, сизлер ушын сабырлылық пенен күтип турыпты. Деген менен, Ийемиздиң күни уры сыяқлы күтилмегенде келеди. Сол күни аспан уллы гүрсилди менен жоқ болады, аспан денелери жанып кетеди, жер ҳәм жер бетиндеги ҳәр бир нәрсе жанып күлге айланады. Ҳәмме нәрсе усы тәризде жоқ болып кететуғын болса, сизлер қандай адамлар болыўыңыз зәрүр? Сизлер мухаддес болып жасап, Қудайдың жолы менен жүриўиңиз керек. Қудайдың күниниң келиўин сағына күтип, оның келиўин тезлетиўиңиз лазым. Өйткени сол күни аспан жанып жоқ болады, аспан денелери де күшли ыссыдан ерип кетеди. Бирақ бизлер Қудайдың ўәдеси бойынша ҳақлық орнаған жаңа аспан менен жаңа жерди күтемиз. Сонлықтан сүйикли туўысқанларым, усыларды күтип жүрген екенсиз, Қудайдың алдында кемшиликсиз ҳәм минсиз болыўға бар күшиңиз бенен ҳәрекет етип, тыныш жасаңлар. Сүйикли туўысқанымыз Павелдиң де өзине берилген даналығы менен сизлерге жазғанындай, Ийемиздиң сабырлылығын қутқарылыў пурсаты деп есаплаңлар. Павел барлық хатларында усы ҳаққында сөз етеди. Оның хатларында түсиниўге қыйын болған базы бир жерлер бар. Надан ҳәм тыянақсыз адамлар басқа Мухаддес Жазыўларды бурмалағаны сыяқлы, буларды да бурмалайды. Усы ис-ҳәрекетлери оларды набыт болыўға алып келеди. Солай етип, сүйикли туўысқанларым, буларды алдын ала билип қойыңлар, ар-намыссыз адамларға ерип, өзлериңиздиң беккем негизиңизди жойтып қоймаўыңыз ушын сақ болыңлар. Ийемиз ҳәм Қутқарыўшымыз Ийса Масийхтың мийримине бөленип, Оны билиўде өсип барыңлар. Ҳәзир ҳәм мәңгиге Оған даңқ болсын! Аўмийин. Ең бастан бар болған өмир Сөзи ҳаққында: Оны еситкенимизди, өз көзлеримиз бенен көргенимизди ҳәм анықлап көрип, Оған қолларымызды тийгизгенимизди сизлерге жәриялап атырмыз. Өмир ашық көринди, бизлер Оны көрдик ҳәм Ол туўралы гүўалық берип атырмыз. Әке менен бирге болып, бизлерге көринген мәңгилик Өмирди сизлерге жәриялап атырмыз. Сизлер де бизлер менен қарым-қатнаста болыўыңыз ушын, көргенимизди ҳәм еситкенимизди сизлерге жәриялап атырмыз. Бизлердиң қарым-қатнасымыз болса, Әке ҳәм Оның Улы Ийса Масийх пенен болады. Буларды сизлерге қуўанышымыз толы болыўы ушын жазып атырмыз. Ийса Масийхтан еситип, сизлерге жәриялап атырған хабарымыз бул: Қудай – нур, Онда ҳеш қандай қараңғылық жоқ. Егер Оның менен қарым-қатнастамыз деп, қараңғылықта жүрген болсақ, жалған сөйлеп, ҳақыйқат бойынша жасамаған боламыз. Бирақ Қудайдың Өзи нурда болғаны сыяқлы, бизлер де нурда жүрсек, бир-биримиз бенен қарым-қатнаста боламыз ҳәм Оның Улы Ийсаның қаны бизлерди ҳәр қандай гүнадан тазалайды. Гүнамыз жоқ десек, өз-өзимизди алдаған боламыз ҳәм бизлерде ҳақыйқатлық болмайды. Егер гүналарымызды мойынласақ, садық ҳәм ҳақ Қудай гүналарымызды кеширип, бизлерди ҳәр қандай жаманлықтан тазалайды. Егер гүна ислемедик десек, Қудайды өтирикши қылып қоямыз ҳәм бизлерде Оның сөзи болмайды. Балаларым! Мен буларды сизлерге гүна ислемеўиңиз ушын жазып атырман. Бирақ егер биримиз гүна ислеп қойсақ, Әкениң алдында Жақлаўшымыз, ҳақ болған Ийса Масийх бар. Ол бизлердиң гүналарымыздың кеширилиўи ушын қурбан болды. Ол тек бизлердиң емес, ал пүткил дүньяның гүналары ушын бағышланған қурбанлық болды. Егер Қудайдың буйрықларын орынласақ, Оны билетуғынымызды усы арқалы билип аламыз. «Оны билемен» деп, Оның буйрықларын орынламаған адам өтирикши, онда ҳақыйқатлық жоқ. Бирақ Қудайға деген сүйиспеншилик Оның сөзин орынлаған адамда ҳақыйқаттан кәмал табады. Қудайда екенимизди усы арқалы билип аламыз. «Қудайда жасайман» деген адам Ийса сыяқлы жасаўы шәрт. Сүйикли туўысқанларым, сизлерге жаңа буйрықты емес, әзелден өзлериңиз қабыл еткен ески буйрықты жазып атырман. Бул ески буйрық – сизлер еситкен Қудайдың сөзи. Бирақ сизлерге және жаңа буйрық та жазып атырман. Буның ҳақыйқат екени Масийх ҳәм сизлер арқалы көринип атыр. Себеби қараңғылық өтип баратыр, ал ҳақыйқый нур әлле қашан жарқырап тур. «Нурдаман» деп, туўысқанын жек көретуғын адам еле қараңғылықта болады. Туўысқанын сүйген адам нурда жасайды ҳәм онда сүрнигиўге себеп болмайды. Бирақ, туўысқанын жек көриўши қараңғылықта болады. Ол қараңғылықта жүрип, қаяққа баратырғанын билмейди. Өйткени қараңғылық оның көзлерин соқыр еткен. Балаларым, сизлерге жазып атырман, Себеби Ийсаның аты арқалы гүналарыңыз кеширилди. Әкелер, сизлерге жазып атырман, Өйткени сизлер ең бастан бар Болғанды билесизлер. Жаслар, сизлерге жазып атырман, Себеби сизлер шайтанды жеңдиңлер. Балаларым, сизлерге жаздым, Өйткени сизлер Әкени билесизлер. Әкелер, сизлерге жаздым, Себеби сизлер ең бастан бар Болғанды билесизлер. Жаслар, сизлерге жаздым, Өйткени сизлер күшлисиз ҳәм сизлерде Қудайдың сөзи болып, Сизлер шайтанның үстинен жеңиске еристиңлер. Дүньяны ҳәм дүньядағы нәрселерди сүймеңлер. Ким де ким дүньяны сүйсе, онда Әкеге деген сүйиспеншилик жоқ. Себеби дүньяда болған ҳәр бир нәрсе: денениң қәлеўлери, көздиң қәлеўлери ҳәм өмирдеги менменлик Әкеден емес, дүньядан. Дүнья ҳәм оның қәлеўлери өтип кетеди, бирақ Қудайдың еркин орынлаған адам мәңги жасайды. Балаларым, бул соңғы ўақыт. Масийхқа қарсы турыўшының келетуғынын еситкениңиздей, әлле қашан Масийхқа көп қарсы турыўшылар пайда болды. Соңғы ўақыт болғанын усыннан билемиз. Олар арамыздан шықты, бирақ бизлерге тийисли емес еди. Егер бизлерге тийисли болғанда, бизлер менен бирге қалар еди. Олардың кеткени арқалы олардың ҳеш бириниң бизлерге тийисли емес екени мәлим болды. Ал сизлер мухаддес болған Масийхтан Мухаддес Руўхты алғанлықтан, ҳәммеңиз ҳақыйқатты билесизлер. Мен сизлерге ҳақыйқатты билмегениңиз ушын емес, ал ҳақыйқатты ҳәм ҳеш қандай жалғанның ҳақыйқаттан емес екенин билгениңиз себепли жазып атырман. Ийсаның Масийх екенин тән алмаған адам өтирикши болмаса, онда ким өтирикши? Әкени ҳәм Улды тән алмаған адам – Масийхқа қарсы турыўшы. Улды тән алмаған адамда Әке де жоқ. Ал Улды тән алған адамда Әке де бар. Әўел бастан еситкен сөзиңизди өзлериңизде сақлаңлар. Егер әўел бастан еситкен сөзиңиз сизлерде болса, сизлер де Ул ҳәм Әке менен бирге боласызлар. Масийхтың Өзи бизлерге ўәде еткен мәңгилик өмир – усы. Буларды сизлерди азғырмақшы болып атырғанлар ҳаққында жазып атырман. Бирақ сизлер Масийхтың Мухаддес Руўхына ийесиз. Сизлерде Мухаддес Руўх болғанлықтан, сизлерге ҳеш кимниң үйретиўиниң ҳәжети жоқ. Масийхтың Мухаддес Руўхы сизлерге ҳәммесин үйретеди. Оның тәлими ҳақыйқый, жалған емес. Оның сизлерге үйреткени сыяқлы, Масийх пенен жасаңлар. Аўа, балаларым, енди Масийх пенен қарым-қатнаста болып, Ол келгенде, Оның алдында уятқа қалмаўымыз ушын мәрт болайық. Қудайдың ҳақ екенин билсеңиз, ҳақ ис қылған ҳәр бир адамның да Оннан туўылғанын билиң. Қараңлар, Қудайдың балалары деп аталыўымыз ушын, Әке бизлерди қандай уллы сүйиспеншилик пенен сүйди! Ҳақыйқаттан да, бизлер Қудайдың балаларымыз. Дүнья Әкени билмегенликтен, бизлерди де билмей атыр. Сүйикли туўысқанларым, бизлер енди Қудайдың балаларымыз. Бирақ қандай болатуғынымыз еле бизлерге көрсетилмеди. Масийх келгенде, Ол сыяқлы болатуғынымызды билемиз. Өйткени Оны ҳақыйқаттан қандай болса, сондай көремиз. Масийхтан усылай үмит еткен ҳәр бир адам Ол пәк болғаны сыяқлы, өзин пәклейди. Гүна ислеген ҳәр бир адам нызамсызлық ислеген болады. Себеби гүнаның өзи – нызамсызлық. Ал Масийхтың гүналарымызды алып таслаў ушын келгенин билесизлер. Оның Өзинде гүна жоқ. Онда жасайтуғын адам гүна ислемейди. Гүна ислеўди даўам етип атырған адам Оны көрмеген де, билмеген де. Перзентлерим! Ҳеш кимге өзлериңизди алдатпаңлар. Масийхтың ҳақ болғаны сыяқлы, ҳақ ис ислеген адам да ҳақ. Гүна ислей беретуғын адам шайтаннан. Өйткени шайтан бастан баслап гүна ислеп киятыр. Сонлықтан Қудайдың Улы шайтанның ислерин жоқ қылыў ушын келди. Қудайдан туўылған ҳәр бир адам гүна ислемейди, себеби Қудайдың туқымы онда болады. Ол Қудайдан туўылғанлықтан, гүна ислеўди даўам ете алмайды. Қудайдың балалары менен шайтанның балаларын мынадан айырыўға болады: ҳақ ис ислемеген ҳәм туўысқанын сүймеген адам Қудайдан емес. Сизлер әзелден еситкен хабар бул: бир-биримизди сүйейик! Шайтанға тийисли болып, өз туўысқанын өлтирген Каинға уқсамайық. Ол не ушын туўысқанын өлтирди? Өйткени өзиниң ислери жаўыз, ал туўысқанының ислери ҳақ еди. Туўысқанларым, дүнья сизлерди жек көрип атырған болса, ҳайран қалмаңлар. Бизлер өзлеримиздиң өлимнен өмирге өткенимизди билемиз, себеби туўысқанларымызды сүйемиз. Ким де ким туўысқанын сүймесе, ол өли болып қала береди. Туўысқанын жек көрген ҳәр бир адам – адам өлтириўши. Адам өлтириўши ҳеш бир адамның мәңгилик өмирге ийе емес екенин билесизлер. Сүйиспеншиликтиң не екенин Масийхтың бизлер ушын Өз жанын бергенинен билемиз. Сонлықтан бизлер де туўысқанларымыз ушын өз жанымызды бериўимиз шәрт. Ким де ким дүнья-малға бай бола тура, туўысқанының жоқшылықта жасап атырғанын көрсе де тас баўырлық етсе, қалайынша ондай адамда Қудайдың сүйиспеншилиги болады? Перзентлерим, тек сөз ямаса тил менен емес, ал ис ҳәм ҳақыйқатлық пенен сүйейик. Сүйикли туўысқанларым, егер жүрегимиз бизлерди айыпламаса, онда Қудайдың алдында батыр боламыз ҳәм Оннан не сорасақ та аламыз. Себеби бизлер Оның буйрықларын орынлап, Оған унайтуғын нәрселерди ислеп атырмыз. Оның буйрығы бул: Улы Ийса Масийхтың атына исенип, Оның бизлерге буйырғанындай, бир-биримизди сүйиўимиз тийис. Қудайдың буйрықларын орынлаған адам Қудайда, Қудай да онда болады. Оның бизлерде екенин Оның бизлерге берген Руўхы арқалы билемиз. Сүйикли туўысқанларым, ҳәр қандай руўхқа исене бермеңлер. Бирақ руўхлардың Қудайдан болғанын ямаса болмағанын билиў ушын, оларды сынап көриңлер. Өйткени дүньяда көп жалған пайғамбарлар пайда болды. Қудайдың Руўхын мынадан билесизлер: Ийса Масийхтың адам денесинде келгенин тән алған ҳәр қандай руўх Қудайдан. Ийсаны тән алмаған ҳәр бир руўх Қудайдан емес. Бул – Масийхқа қарсы турыўшының руўхы. Сизлер оның келетуғынын еситкен едиңлер. Мине, ол әлле қашан дүньяда. Перзентлерим, сизлер Қудайдансызлар ҳәм жалған пайғамбарларды жеңдиңлер. Себеби сизлердеги Мухаддес Руўх дүньядағы руўхтан уллы. Жалған пайғамбарлар дүньядан. Сол себепли, олар дүньяға тийисли сөзлерди сөйлейди ҳәм дүнья оларды тыңлайды. Ал бизлер Қудайданбыз. Ким де ким Қудайды билсе, бизлерди тыңлайды. Ал ким де ким Қудайдан болмаса, бизлерди тыңламайды. Ҳақыйқат Руўхы менен жалған руўхты усыннан айырып аламыз. Сүйикли туўысқанларым, бир-биримизди сүйейик! Өйткени сүйиспеншилик Қудайдан. Ҳәр бир сүйиўши адам Қудайдан туўылған ҳәм Қудайды биледи. Сүймейтуғын адам Қудайды билмейди. Себеби Қудай – сүйиспеншилик. Қудай бизлерге деген сүйиспеншилигин былай көрсетти: Қудай Өзиниң жалғыз Улын дүньяға жиберип, бизлерге Ол арқалы өмир берди. Мине, сүйиспеншилик – усы: бизлер Қудайды емес, ал Қудай бизлерди сүйип, Өз Улын бизлердиң гүналарымыздың кеширилиўи ушын қурбанлық қылып жиберди. Сүйикли туўысқанларым! Қудай бизлерди усылай сүйген болса, бизлер де бир-биримизди сүйиўге парызлымыз. Ҳеш ким ҳеш қашан Қудайды көрген емес. Бирақ егер бир-биримизди сүйсек, Қудай бизлерде болады ҳәм Оның сүйиспеншилиги бизлерде кәмал табады. Бизлердиң Онда, Оның бизлерде екенин, Оның бизлерге берген Руўхы арқалы билемиз. Әке Өз Улын дүньяның Қутқарыўшысы қылып жибергенин бизлер көрдик ҳәм бул туўралы гүўалық беремиз. Ким де ким Ийсаны Қудайдың Улы деп тән алса, Қудай онда, ол да Қудайда болады. Бизлер Қудайдың бизлерге деген сүйиспеншилигин билемиз ҳәм оған исенемиз. Қудай – сүйиспеншилик. Ким де ким сүйиспеншилик пенен жасаса, ол Қудайда, Қудай да онда болады. Солай етип, ҳүким шығарылатуғын қыямет-қайым күнинде мәрт болыўымыз ушын, Қудайдың сүйиспеншилиги бизлерде кәмал табады. Өйткени бизлер бул дүньяда Масийх сыяқлы боламыз. Сүйиспеншиликте қорқыў жоқ. Керисинше, минсиз сүйиспеншилик қорқыўды қуўып шығарады. Себеби қорқыў жаза менен байланыслы болады. Қорқатуғын адам сүйиспеншиликте минсизликке ериспеген. Бизлер бир-биримизди сүйемиз, өйткени дәслеп Қудай бизлерди сүйди. Егер ким де ким: «Қудайды сүйемен» деп, туўысқанын жек көрсе, ол өтирикши. Себеби көзге көринетуғын туўысқанын сүймеген адам көзге көринбейтуғын Қудайды қалай сүйе алады? «Қудайды сүйетуғын адам өз туўысқанын да сүйиўи тийис», – деген буйрықты бизлер Масийхтан алғанбыз. Ийсаның Масийх екенине исенетуғын ҳәр бир адам Қудайдан туўылған. Әкени сүйген ҳәр бир адам Оның балаларын да сүйеди. Қудайды сүйип, Оның буйрықларын орынлағанымыздан Қудайдың балаларын сүйетуғынымызды билемиз. Өйткени Қудайдың буйрықларын орынлағанымыз Оны сүйетуғынымызды аңлатады. Оның буйрықлары аўыр емес. Себеби Қудайдан туўылған ҳәр бир адам дүньяны жеңеди. Дүнья үстинен жеңиске ерискен бизлердиң исенимимиз болады. Ийсаның Қудайдың Улы екенине исенетуғын адамнан басқа, ким дүньяны жеңе алады? Бул – суў ҳәм қан менен келген Ийса Масийх. Ол тек суў менен емес, ал суў ҳәм қан менен келди. Және де, гүўалық бериўши Мухаддес Руўх. Өйткени Мухаддес Руўх – ҳақыйқат. Гүўалық беретуғынлар үшеў: Мухаддес Руўх, суў ҳәм қан. Булардың үшеўиниң гүўалығы бир. Бизлер адамның гүўалығын қабыл етемиз, ал Қудайдың гүўалығы оннан да уллы. Себеби бул – Қудайдың Өз Улы туўралы берген гүўалығы. Қудайдың Улына исенетуғын адамның өзинде усы гүўалық бар. Ал Қудайға исенбейтуғын адам Қудайды өтирикши қылған болады. Өйткени Қудайдың Өз Улы туўралы берген гүўалығына исенбейди. Сол гүўалық мынаў: Қудай бизлерге мәңгилик өмир берди ҳәм бул өмир Оның Улында. Қудайдың Улына ийе болған адам өмирге ийе болады, Қудайдың Улына ийе болмаған адам өмирге ийе емес. Мен буларды Қудайдың Улына исенген сизлерге мәңгилик өмирге ийе екениңизди билиўиңиз ушын жазып атырман. Бизлерде Оған деген мынадай батыллық бар: Қудайдың еркине сай не сорасақ та, Ол бизлерди еситеди. Егер не сорасақ та, Оның еситетуғынын билетуғын болсақ, Оннан сорағанларымызды алатуғынымызды да билемиз. Егер ким де ким туўысқанының өлимге апармайтуғын гүна ислегенин көрсе, дуўа етсин. Қудай оған өмир береди. Буны өлимге апармайтуғын гүна ислегенлер ҳаққында айтып атырман. Өлимге апаратуғын гүна да бар. Бул ушын дуўа етсин, деп атырғаным жоқ. Ҳәр қандай жаманлық – гүна, бирақ өлимге апармайтуғын гүна да бар. Қудайдан туўылған адам гүна ислеўди даўам етпейтуғынын билемиз. Себеби Қудайдан туўылған адам өзин өзи сақлайды ҳәм шайтан оған қол тийгизе алмайды. Өзлеримиздиң Қудайға тийисли екенимизди ҳәм пүткил дүнья шайтанның қол астында екенин билемиз. Және де, Қудайдың Улы келип, ҳақыйқый Қудайды билиўимиз ушын ақыл-ой бергенин де билемиз. Бизлер ҳақыйқый Қудайда, яғный Оның Улы Ийса Масийхтамыз. Ол – ҳақыйқый Қудай ҳәм мәңгилик өмир. Перзентлерим, өзлериңизди бутлардан сақлаңлар! Мен, ақсақалдан, Қудай тәрепинен таңланған ханымға ҳәм оның балаларына сәлем! Мен сизлерди шын жүректен сүйемен. Тек мен емес, ал ҳақыйқатты билгенлердиң ҳәммеси де сизлерди сүйеди. Себеби бизлерде ҳақыйқат бар ҳәм ол бизлер менен мәңги бирге болады. Әкемиз Қудайдан ҳәм Әкениң Улы Ийса Масийхтан келген мийрим, реҳим ҳәм тынышлық, бизлерде ҳақыйқатлық ҳәм сүйиспеншилик арқалы бирге болсын. Сениң балаларыңның арасындағы гейбиреўлериниң Әкемизден алған буйрық бойынша ҳақыйқат жолы менен жүргенин билип, қатты қуўандым. Енди сеннен өтинемен, қымбатлы ханым, ҳәммемиз бир-биримизди сүйейик. Мен саған жаңа буйрықты емес, бизлер әўел бастан қабыл еткен буйрықты жазып атырман. Сүйиспеншилик – бул Қудайдың буйрықлары бойынша жасаў. Әўел бастан еситкениңиз сыяқлы, Оның буйрығы – сүйиспеншилик пенен жасаўдан ибарат. Дүнья жүзинде Ийса Масийхтың адам денесинде келгенин тән алмайтуғын көплеген алдаўшылар пайда болды. Бундай адам – алдаўшы ҳәм Масийхқа қарсы турыўшы. Мийнетимиздиң жемисин жойтпай, ылайықлы сыйлық алыўыңыз ушын өзлериңизге сақ болыңлар. Масийхтың тәлиматы менен жасамай, шектен шығып кеткен адамда Қудай жоқ. Оның тәлиматы менен жасайтуғын адамда ҳәм Әке, ҳәм Ул бар. Егер ким де ким сизлерге келип, бул тәлиматты әкелмесе, оны үйлериңизге қабыл алмаңлар, оған сәлем де бермеңлер. Өйткени оған сәлем берген адам оның жаман ислерине шерик болған болады. Сизлерге жазатуғын көп нәрселерим бар, бирақ оларды қағаз бетине сыя менен жазыўды қәлемеймен. Қуўанышымыз толы болыўы ушын жаныңызға барып, жүзбе-жүз сөйлесемен деген үмиттемен. Қудай таңлаған сиңлиңниң балалары саған сәлем айтып атыр. Мен, ақсақалдан, шын жүрегимнен сүйетуғын сүйикли туўысқаным Гаюсқа сәлем! Сүйикли туўысқаным! Руўхый өмириң саў болғандай, ҳәмме нәрседе табысқа ерисип, дениң саў болыўы ушын дуўа етип атырман. Айырым туўысқанларымыз келип, сениң ҳақыйқатқа садық екениң ҳәм ҳақыйқат жолы менен жүргениң ҳаққында гүўалық бергенде қатты қуўандым. Мениң ушын балаларымның ҳақыйқат жолы менен жүргенин еситиўден артық қуўаныш жоқ. Сүйикли туўысқаным! Бийтаныс болыўына қарамай, сен туўысқанларымызға шын жүректен жәрдем берип атырсаң. Олар исениўшилер жәмәәти алдында сениң сүйиспеншилигиң ҳаққында гүўалық берди. Оларды Қудайға минәсип түрде жолға атландырып жиберсең, жақсы ис қылған болар едиң. Себеби олар исенбейтуғын адамлардан ҳеш қандай жәрдем қабыл етпей, Ийсаның аты ушын жолға шыққан еди. Сонлықтан ҳақыйқатқа шерик болыўымыз ушын бундай адамларды қоллап қуўатлаўымыз керек. Мен исениўшилер жәмәәтине базы нәрселерди жазған едим, бирақ олардың арасында биринши болыўды жақсы көретуғын Диотреф бизлерди қабыл етпей атыр. Сонлықтан егер барсам, оның ислерин әшкара етемен. Ол бизлерди жаман сөзлер менен надурыс айыплап жүр. Булар жетпегендей, ол туўысқанларды да қабыл етпей атыр, ҳәтте, қабыл қылмақшы болғанларға тосқынлық жасап, оларды жәмәәттен қуўып атыр. Сүйикли туўысқаным, жаман емес, жақсы өрнек ал. Жақсылық ислейтуғын адам Қудайдан. Жаманлық ислейтуғын адам Қудайды көрген емес. Димитрий ҳаққында ҳәмме адам, ҳақыйқаттың өзи де жақсы гүўалық берип атыр. Бизлер де жақсы гүўалық берип атырмыз. Гүўалығымыздың дурыс екенин сен билесең. Саған жазажақ көп нәрселерим бар еди, бирақ сыя ҳәм қәлем менен жазыўды қәлемеймен. Сени тез арада көриў үмитиндемен, сонда жүзбе-жүз сөйлесемиз. Аман бол! Дослар саған сәлем айтып атыр. Сен де сол жердеги досларға атпа-ат сәлем айтып қой. Мен, Ийса Масийхтың қулы ҳәм Яқыптың туўысқаны Яҳудадан, Әкемиз Қудай тәрепинен шақырылғанларға сәлем! Әкемиз Қудай сизлерди сүйеди ҳәм Ийса Масийхтың Өзи сизлерди сақлап келмекте. Сизлерге мийрим-шәпәәт, тынышлық ҳәм сүйиспеншилик мол-мол етип берилсин! Сүйикли туўысқанларым! Бизлерге ортақ болған қутқарылыўымыз ҳаққында жазыўды жүдә қәлеген едим. Енди мухаддеслерге бироталаға берилген Ийсаға деген исеним ушын гүресиң деп, сизлерге нәсият етип жазыўға мәжбүр болдым. Себеби араңызға айырым қудайсыз адамлар жасырын кирип алған. Олар Қудайды мийримли деп, Оның мийриминен бузықшылық қылыў ушын пайдаланады, жалғыз Ҳүкимдарымыз ҳәм Ийемиз болған Ийса Масийхты тән алмайды. Ондайлардың жазасы әзелден-ақ жазылып қойылған. Булардың ҳәммесинен әлле қашан хабарыңыз болса да, мен сизлерге еслетип қоймақшыман: Ийемиз Өз халқын Мысырдан қутқарды, бирақ соңынан исенбейтуғынларды набыт етти. Сондай-ақ, өз мәртебе-бийлигине қанаат етпей, мәканын таслап кеткен периштелерди де уллы жаза күнинде ҳүким етиў ушын мәңгиге байлап, қараңғылыққа қамап қойыпты. Буларға уқсап, Содом менен Гомора қалалары ҳәм олардың әтирапларындағы қалалар да бузықшылық ҳәм тәбийғый емес жынысый ҳарамылық иследи. Мәңгилик отта жаныў жазасын алған бул қалалар адамларға ескертиў болды. Сол сыяқлы, араңызға кирген бул адамлар да қыялпаразлыққа берилип, өз денелерин ипласлайды ҳәм Қудайдың бийлигин менсинбей, периштелерди мазақ етеди. Ҳәтте, бас периште Михаил да Муўсаның денеси ҳаққында шайтан менен тартысқанда, оны ғарғап ҳүким етиўге батылы бармай, тек: «Жаратқан Ийениң Өзи саған сазайыңды берсин», – деген еди. Бирақ бул адамлар өзлери түсинбейтуғын нәрселерди мазақ етип, санасыз ҳайўанлар сыяқлы тек тәбийғый сезим бойынша жасағанлықтан набыт болады. Олар ҳәсирет шегеди! Өйткени Каинның жаўыз жолы менен бармақта. Билам сыяқлы дәмегөйшиликке берилген олар Қорах сыяқлы қозғалаң көтерип, набыт болады. Тек ғана өзин ойлап, қарым-қатнас кешелериңизде сизлер менен бирге ишип-жеген бундай уятсыз адамлар қәўипли. Олар самал менен көшип жүретуғын жаўынсыз бултларға, гүзде мийўесиз қалып өлген, тамыры менен жулып тасланған тереклерге уқсайды. Олар көбигин шашыратқан теңиздиң қәҳәрли толқынлары сыяқлы, патаслықларын әтирапқа шашыратады. Адасқан жулдызлар сыяқлы болған олар ушын тас түнек қараңғылық мәңгиге таяр тур. Бул адамлар ҳәмме ўақыт налып, басқаларға кеўли толмайды. Олар нәпсиқаўлық пенен ис тутады ҳәм лапгөйлик етип, өз пайдасы ушын басқаларға жарамсақланады. Бирақ сизлер, сүйикли туўысқанларым, Ийемиз Ийса Масийхтың елшилери тәрепинен алдын айтылған сөзлерди еске түсириңлер. Олар сизлерге: «Дүньяның соңғы күнлеринде өз нәпсине берилген, Қудайдан қорқпайтуғын мазақ етиўшилер пайда болады», – деген еди. Бундай адамлар – алаўызлық салыўшы ҳәм Мухаддес Руўхтан бос қалып, өзиниң гүнакар тәбиятының қулы болған адамлар. Бирақ сизлер, сүйикли туўысқанларым, ең мухаддес болған исенимиңизди өмириңиздиң тийкары қылып, жетилисип барыңлар. Мухаддес Руўх пенен дуўа етиңлер. Өзлериңизди мәңгилик өмирге еристиретуғын Ийемиз Ийса Масийхтың мийрим-шәпәәтин күтип, Қудайдың сүйиспеншилиги менен жасаўды даўам етиңлер. Исенимде екилениўши айырым адамларға мийримлилик пенен қатнас жасаңлар. Базыларды оттан шығарып, қутқарыңлар. Және басқаларға реҳимлилик көрсетиңлер. Деген менен, абайлы болыңлар. Ҳәтте, олардың денелериниң гүнакарлығы себепли былғанған кийимлеринен де жеркениңлер. Бул – тез арада жүз бериўи керек болған ўақыяларды Өз хызметшилерине билдириў ушын Қудайдың Ийса Масийхқа берген аяны. Ал Ол Өз периштесин жиберип, бул аянды хызметшиси Юханға билдирди. Юхан Қудайдың сөзин ҳәм Ийса Масийхтың гүўалығын, яғный өзи көрген нәрселериниң ҳәммесин баян етти. Бул пайғамбаршылық сөзлерди оқыйтуғын ҳәм бул жерде жазылғанларды тыңлап, орынлайтуғынлар қандай бахытлы! Себеби бул ўақыялардың болатуғын ўақты жақын. ҳәм бизлерди Өз Патшалығына еристирип, Әкеси Қудайдың хызметиндеги руўханийлер қылды. Мәңги-бақый уллылық ҳәм қүдирет Ийса Масийхтики болсын! Аўмийин. «Мине, Ол бултлар менен келмекте! Ҳәр бир көз Оны көреди, Оның денесин тескенлер де көреди. Жер жүзиниң барлық халықлары, Ол себепли өкирип жылайды». Аўа, усылай болады, аўмийин. Ҳәзир бар, бурыннан бар болған ҳәм келешекте келетуғын Қудай, Қүдирети күшли Қудай Ийе былай дейди: «Мен – Альфа ҳәм Омегаман ». Мен, Ийсаның қайғы-ҳәсиретине, патшалығына ҳәм сабырлылығына сизлер менен бирге шерик болған туўысқаныңыз Юхан, Қудайдың сөзи ушын ҳәм Ийса ҳаққында жәриялағаным себепли Патмос атаўына сүргин етилген едим. Ийемиздиң күнинде, мени Мухаддес Руўх басқарып турғанда, арқамнан кәрнайдың даўысына уқсаған бәлент бир даўысты еситтим. Бул даўыс: «Көрип турғанларыңды китапқа жаз ҳәм жети жәмәәтке, яғный Эфес, Смирна, Пергам, Тиатира, Сардис, Филадельфия ҳәм Лаодикияға жибер», – деди. Маған сөйлеп атырғанды көриў ушын, арқама бурылдым. Бурылып, жети алтын шыра қойғышты көрдим. Олардың ортасында үстине узынлығы аяғына түсетуғын кийим кийген, көкирегине алтын өңирше байлаған Адам Улына уқсаған Биреў тур еди. Оның басы ҳәм шашлары ақ жүн сыяқлы, қардай аппақ еди. Көзлери болса, оттың жалынындай жарқырап турған еди. Оның аяқлары пеште қыздырылған жылтырақ қолаға уқсаған болып, даўысы сарқырап аққан суўдың сестиндей еди. Оң қолында жети жулдыз бар болып, аўзынан еки жүзли өткир қылыш шығып турған еди. Жүзи күшли жарқырап турған қуяштай еди. Мен Оны көриўден-ақ, өли сыяқлы аяқларына жығылдым. Ал Ол оң қолын үстиме қойып, былай деди: – Қорқпа! Мен – Биринши ҳәм Соңғыман. Мен тиримен. Өлген едим, бирақ, мине, мәңги-бақый тиримен. Өлимниң ҳәм өлилер мәканының гилтлери Менде. Сонлықтан көргенлериңди, ҳәзир жүз берип атырған нәрселерди ҳәм буннан соң болатуғынларды жаз. Оң қолымда сен көрген жети жулдыздың ҳәм жети алтын шыра қойғыштың сыры мынаў: жети жулдыз – жети жәмәәттиң периштелери, жети шыра қойғыш – жети жәмәәт. – Эфес жәмәәтиниң периштесине жаз. Оң қолына жети жулдыз услаған, жети алтын шыра қойғыштың ортасында жүретуғын былай дейди: «Сениң ислериңди, аўыр мийнетиңди ҳәм сабырлылығыңды билемен. Жаман адамлардың жаманлық ислеўине жол қоймайтуғыныңды да билемен. Елши емес болып турып, өзлерин елши деп атағанларды сынадың ҳәм олардың өтирикши екенин билип алдың. Аўа, сен сабырлысаң. Мениң атым ушын қыйыншылықларға шыдам бердиң ҳәм шаршамадың. Бирақ, саған бир қарсылығым бар: сен биринши исенген ўақтыңдағы сүйиспеншилигиңди жойттың. Солай етип, не нәрседе алжасқаныңды есиңе түсир! Тәўбе қылып, дәслепки ислериңди даўам ет. Егер тәўбе қылмасаң, саған келип, шыра қойғышыңды орнынан алып таслайман. Деген менен, сенде бир унамлы қәсийет бар: сен Николас уйымының ислерин жек көресең. Оларды Мен де жек көремен. Қулағы бар адам Мухаддес Руўхтың жәмәәтлерге айтып атырған сөзлерин еситсин. Жеңип шыққанға Қудайдың жәннетиндеги өмир терегиниң мийўесин жеў ҳуқықын беремен». – Смирна жәмәәтиниң периштесине жаз. Өлип, өлимнен қайта тирилген, Биринши ҳәм Соңғы болған былай дейди: «Сениң қайғы-ҳәсиретиңди ҳәм кәмбағаллығыңды билемен. Бирақ, сен байсаң. Өзлерин яҳудийлермиз дейтуғынлардың сени масқаралап айтқан сөзлерин де билемен. Бирақ олар яҳудий емес, ал шайтан жыйыны. Басыңа түсетуғын қыйыншылықлардан қорқпа! Мине, шайтан сизлерди сынаў ушын араңыздағы базыларыңызды қамаққа таслайды. Он күн азап шегесизлер. Өлиўге туўра келсе де, Маған садық қал, сонда Мен саған өмир тажын беремен. Қулағы бар адам Мухаддес Руўхтың жәмәәтлерге айтып атырған сөзлерин еситсин. Жеңип шыққан екинши өлимнен ҳеш қандай зәлел көрмейди». – Пергам жәмәәтиниң периштесине жаз. Еки жүзли өткир қылышқа ийе болған былай дейди: «Шайтанның тахты турған жерде жасайтуғыныңды билемен. Атыма садық екениңди де билемен. Ҳәтте, садық гүўам Антипа араңызда, шайтан отырған жерде өлтирилген күнлерде де сен Маған деген исенимиңнен қайтпадың. Бирақ, саған бираз қарсылығым бар: араңызда Билам тәлиматын тутыўшылар бар. Бутларға шалынған қурбанлық гөшин жеўге ҳәм бузықшылық қылыўға үйретиў ушын, Билам Балақты Израил халқын жолдан урыўға үгитлеген еди. Сол сыяқлы, сизлердиң араңызда Николас уйымының тәлиматын тутыўшылар да бар. Бул ушын тәўбе қыл! Болмаса, тез жаныңа келип, оларға қарсы аўзымдағы қылыш пенен урысаман. Қулағы бар адам Мухаддес Руўхтың жәмәәтлерге айтып атырған сөзлерин еситсин. Жеңип шыққанға сырлы манна менен бир ақ тас беремен. Бул тастың үстине жаңа ат жазылған. Атты тасты алған адамнан басқа ҳеш ким билмейди». – Тиатира жәмәәтиниң периштесине жаз. Көзлери лаўлап жанған отқа, аяқлары жылтыраған қолаға уқсаған Қудайдың Улы былай дейди: «Сениң ислериңди, сүйиспеншилигиңди, исенимиңди, хызметиңди ҳәм сабырлылығыңды билемен. Соңғы ислериңниң биринши исенген ўақтыңдағы ислериңнен көбирек екенин де билемен. Деген менен, саған бир қарсылығым бар: өзин пайғамбар деп атаған Изабел атлы ҳаялға шыдап атырсаң. Бул ҳаял хызметшилеримди жолдан урып, бузықшылық ислеўге ҳәм бутларға шалынған қурбанлық гөшин жеўге үйретпекте. Тәўбе етиўи ушын оған мәўлет берген едим. Бирақ ол бузықшылығы ушын тәўбе етиўди қәлемейди. Мине, Мен оны кеселлик төсегине қулатаман. Оның менен бузықшылық ислейтуғынларды да оның менен бирге ислеген жаман ислери ушын тәўбе етпесе, үлкен қайғы-ҳәсиретке дуўшар етемен. Оның изине ергенлерди де өлимге дуўшар етемен. Сонда пүткил жәмәәтлер Мениң кеўил ҳәм жүреклерди сынаўшы екенимди билип алады. Ҳәр бириңизге ислериңизге қарай қайтараман. Жеңип шығып, Мениң буйырғанларымды ақырына дейин орынлағанға миллетлер үстинен бийлик беремен. „Ол оларды темир таяқ пенен басқарып, Ылай ыдыс сыяқлы сындырып таслайды“. Әкемнен Мен алған усындай бийликти ол да алады. Жеңип шыққанға таң жулдызын да беремен. Қулағы бар адам Мухаддес Руўхтың жәмәәтлерге айтып атырған сөзлерин еситсин». – Сардис жәмәәтиниң периштесине жаз. Қудайдың жети руўхына ҳәм жети жулдызына ийе болған былай дейди: «Сениң ислериңди билемен. Тири жәмәәт деген атың бар, бирақ сен өлисең. Сергек бол! Еле өлмей қалған, енди өлейин деп атырғанларды беккемле. Себеби Қудайымның алдында сениң ислериңниң жеткиликсиз екенлигин көрдим. Сонлықтан өзиң қабыл алып еситкен тәлиматыңды есиңе түсир. Оны тутынып, тәўбе ет! Егер сергек болмасаң, Мен уры сыяқлы күтилмегенде келемен. Мениң қашан келетуғынымды билмей де қаласаң. Бирақ Сардисте, сизлердиң араңызда кийимлерин кирлетпеген айырым адамлар бар. Олар ақ кийим кийип, Мениң менен бирге жүреди. Өйткени олар усыған ылайықлы. Жеңип шыққан усындай ақ кийим кийеди. Бундай адамның атын Өмир китабынан ҳеш қашан өширмеймен. Әкемниң ҳәм Оның периштелериниң алдында бул адамның атын ашық тән аламан. Қулағы бар адам Мухаддес Руўхтың жәмәәтлерге айтып атырған сөзлерин еситсин». – Филадельфия жәмәәтиниң периштесине жаз. Мухаддес ҳәм ҳақыйқат болған, Даўыттың гилтине ийе, Ол ашса ҳеш ким жаба алмайтуғын, жапса, ҳеш ким аша алмайтуғын былай дейди: «Сениң ислериңди билемен. Мине, сениң алдыңа ҳеш ким жаба алмайтуғын ашық бир қапы қойдым. Күшиң аз болса да сөзимди орынлап, атымнан ўаз кешпедиң. Қара, шайтанның жыйынынан болғанларды, өзлерин яҳудиймиз деп атап, бирақ яҳудий болмаған өтирикшилерди саған тапсыраман. Оларды саған келиўге ҳәм сениң аяғыңа бас урыўға мәжбүр етип, оларға Мениң сени сүйетуғынымды көрсетемен. Сабырлылық пенен шыда деген буйрығымды орынлағаның ушын, жер жүзинде жасайтуғынларды сынаў мақсети менен пүткил дүнья жүзине келетуғын сынақ ўақтынан Мен де сени сақлайман. Мен жылдам келемен. Тажыңды ҳеш ким алып қоймаўы ушын, өзиңде бар нәрсеге беккем бол. Жеңип шыққанды Қудайымның Ибадатханасының сүтини қыламан. Сол адам ол жерден ҳеш қашан шықпайды. Оның үстине Қудайымның атын, Қудайымның қаласының атын, яғный аспаннан, Қудайдың жанынан түсетуғын жаңа Ерусалимниң атын ҳәм Өзимниң жаңа атымды жазаман. Қулағы бар адам Мухаддес Руўхтың жәмәәтлерге айтып атырған сөзлерин еситсин». – Лаодикия жәмәәтиниң периштесине жаз. Аўмийин деп аталған, садық ҳәм ҳақыйқый гүўа, Қудайдың жаратқанларының Тийкары былай дейди: «Сениң ислериңди билемен. Сен я суўық, я ыссы емессең. Қәне енди, я суўық, я ыссы болсаң! Сен ыссы да, суўық та емес, ал жыллы болғаның ушын, сени қусып жиберемен. Байман, байыдым, ҳеш нәрсеге мүтәж емеспен, дейсең. Бирақ өзиңниң бахытсыз, аянышлы, жарлы, соқыр ҳәм жалаңаш екенлигиңди билмейсең. Сонлықтан Мениң саған айтатуғын мәсләҳәтим мынаў: бай болыўың ушын, Меннен отта тазаланған алтын, жалаңашлығыңның айыбы көринбеў ушын ақ кийимлер, көриўиң ушын көзлериңе сүртетуғын дәри сатып ал. Мен сүйгенлеримниң ҳәммесин әшкара етип, тәрбиялайман. Сол себепли инталы болып, тәўбе ет. Мине, Мен қапы алдында қағып турман. Егер ким де ким даўысымды еситип, қапыны ашса, оның үйине киремен. Мен оның менен, ол Мениң менен бирге аўқат жеймиз. Мен жеңип шығып, Әкем менен бирге Оның тахтына отырғанымдай, жеңип шыққанға да Мениң менен бирге тахтыма отырыў ҳуқықын беремен. Қулағы бар адам Мухаддес Руўхтың жәмәәтлерге айтып атырған сөзлерин еситсин». Буннан соң, аспанда ашық турған бир қапыны көрдим. Мен бурын еситкен даўыс, яғный кәрнай сестине уқсаған сес маған былай деди: «Бул жерге көтерил! Мен саған буннан соң болыўы тийис ўақыяларды көрсетемен». Сонда мен дәрҳал Мухаддес Руўхқа толып, аспанда бир тахтты ҳәм онда Отырғанды көрдим. Тахтта Отырғанның көриниси яспис, сердолик сыяқлы ҳасыл таслардай жарқырап, ал тахттың әтирапын жарқыраған ҳасыл зүмрет тасы сыяқлы айқулақ қоршап турған еди. Тахттың дөгерегинде басқа жигирма төрт тахт болып, бул тахтларда ақ кийимли, басларына алтын таж кийген жигирма төрт ақсақал отырған еди. Тахттан шақмақ шағып, гүрсилдеген даўыс шығып, гүлдирмаманың гүркирегени еситилип турған еди. Ал тахттың алдында жети шыра жанып турған еди. Бул – Қудайдың жети руўхы. Және тахттың алдында кристалл сыяқлы шийше теңиз бар еди. Тахттың төрт тәрепинде, яғный дөгерегинде алды-арты көзге толған төрт мақлуқ турған еди. Олардың бириншиси арысланға, екиншиси танаға уқсаған еди. Ал үшиншисиниң жүзи адамның түриндей, төртиншиси ушып баратырған бүркит сыяқлы еди. Ҳәр бириниң алты қанаты болып, қанатларының иши-сырты толған көз еди. Олар күни-түни тоқтамастан: «Бар болған, ҳәзир бар, Келешекте келетуғын, Қүдирети күшли Қудай Ийе, Мухаддес, мухаддес, мухаддес!» – дейди. Төрт мақлуқ мәңги-бақый жасайтуғын тахтта Отырғанды уллылап, Оған ҳүрмет көрсетип шүкирлик билдирген сайын, жигирма төрт ақсақал тахтта отырған мәңги-бақый Жасайтуғынның алдына жығылып, Оған табынды. Олар тажларын тахттың алдына қойып былай деди: «Ийемиз ҳәм Қудайымыз! Сен даңқ, ҳүрмет ҳәм қүдиретти алыўға ылайықлысаң. Себеби ҳәмме нәрсени Сен жаратқансаң. Ҳәммеси Сениң еркиң менен жаратылды ҳәм бар болды». Сонда тахтта Отырғанның оң қолында иши-сырты жазылған, жети мөр басылып бекитилген бир орама қағазды көрдим. Және мен бәлент даўыс пенен жәриялап бақырған бир күшли периштени де көрдим. Ол жар салып: «Ким бекитилген мөрлерди бузып, орама қағазды ашыўға ылайықлы?» – деди. Бирақ аспанда да, жерде де, жердиң астында да орама қағазды ашып, оның ишине қараўға ылайықлы ҳеш ким болмады. Орама қағазды ашып, оның ишине қараўға ылайықлы ҳеш ким табылмағанлықтан, мен қатты жыладым. Сонда ақсақаллардың бири маған: – Жылама! Қара, Яҳуда урыўынан шыққан Арыслан, Даўыттың Тамыры жеңип шықты! Ол бекитилген жети мөрди бузып, орама қағазды аша алады, – деди. Сол ўақытта мен тахт пенен төрт мақлуқтың ортасында, ақсақаллардың арасында баўызланғанға уқсаған бир Қозыны көрдим. Қозының жети мүйизи ҳәм жети көзи бар еди. Бул көзлер – Қудайдың пүткил жер жүзине жиберген жети руўхы. Қозы жақынлап барып, тахтта Отырғанның оң қолынан орама қағазды алды. Қозы орама қағазды алғанда, төрт мақлуқ ҳәм жигирма төрт ақсақал Оның аяғына жығылды. Ҳәр бириниң қолында арфа ҳәм түтеткиге толы алтын тостағанлар бар еди. Бул түтеткилер мухаддеслердиң дуўаларын билдиреди. Олар жаңа алғыслаў қосығын айтып былай деди: «Сен орама қағазды алыўға ҳәм бекитилген мөрлерди бузып ашыўға ылайықлысаң! Өйткени Сен Өзиңди қурбан еттиң ҳәм ҳәр бир урыў, тил, Халық ҳәм миллеттен шыққан адамларды Қудайға арнаў ушын, Өз қаныңды төгип, олардың төлемлерин өтедиң. Оларды патшалығыңа еристирип, Қудайдың хызметиндеги руўханийлер қылдың. Олар жер жүзинде патшалық етеди». Соңынан тахтты, мақлуқларды ҳәм ақсақалларды қоршаған есап-сансыз, мың-мыңлаған, миллионлаған периштелерди көрдим ҳәм олардың даўысларын еситтим. Олар даўыслап қосық айтып былай деди: «Баўызланған Қозы күш, байлық, даналық, қүдирет, Ҳүрмет, даңқ ҳәм алғыс-мақтаўды алыўға ылайықлы». Және мен аспандағы, жер жүзиндеги, жердиң астындағы ҳәм теңиздеги пүткил жаратылыстың, олардағы пүткил барлықтың былай деп қосық айтқанын еситтим: «Тахтта Отырған ҳәм Қозы, Алғыс-мақтаўға ҳәм ҳүрметке, Даңққа ҳәм қүдиретке, Мәңги-бақый ийе болсын!» Төрт мақлуқ: «Аўмийин!» деп жуўап берди, ал жигирма төрт ақсақал жерге жығылып табынды. Соңынан мен Қозының бекитилген жети мөрдиң бириншисин бузып ашқанын көрдим. Сонда төрт мақлуқтың бириниң гүлдирмаманың гүркирегенине уқсаған даўыс пенен: «Кел» дегенин еситтим. Қарасам, бир ақ ат тур екен. Аттың үстиндегиниң оқ жайы бар еди. Оған бир таж берилди. Ол жеңимпаз болып, және жеңиске ерисиўге атланды. Қозы бекитилген екинши мөрди бузып ашқанда, екинши мақлуқтың: «Кел» дегенин еситтим. Сонда оттай қызыл бир ат шықты. Атқа мингенге адамлардың бир-бирин өлтириўи ушын, дүнья жүзиндеги парахатшылықты жоқ қылыў бийлиги берилди. Оған үлкен бир қылыш та берилди. Қозы бекитилген үшинши мөрди бузып ашқанда, үшинши мақлуқтың: «Кел» дегенин еситтим. Қарасам, бир қара ат тур екен. Атқа мингенниң қолында пәлле тәрези бар еди. Төрт мақлуқтың ортасынан шыққан бир даўыстың: «Бир күнлик ис ҳақыға бир қадақ бийдай ямаса үш қадақ арпа бериледи. Бирақ, зәйтүн майына ҳәм шарапқа зыян тийгизбе!» – дегенин еситтим. Қозы бекитилген төртинши мөрди бузып ашқанда, төртинши мақлуқтың: «Кел!» дегенин еситтим. Қарасам, бир ақшыл сур ат тур екен. Атқа мингенниң аты өлим болып, оның изинен өлилер мәканы ерип киятырған еди. Оларға қылыш, ашлық, жуқпалы аўырыўлар ҳәм жердеги жыртқыш ҳайўанлар менен адамларды өлтириў ушын, дүньяның төрттен бир бөлегиниң үстинен бийлик берилди. Қозы бекитилген бесинши мөрди бузып ашқанда, қурбанлық орынның астында Қудайдың сөзи ҳәм өзлери айтқан гүўалықлары ушын өлтирилгенлердиң жанларын көрдим. Олар бәлент даўыс пенен бақырып былай деди: «Мухаддес ҳәм ҳақыйқый Ийемиз! Сен енди қашанға дейин жер жүзинде жасайтуғынларды ҳүким етип, олардан төгилген қанымыз ушын өш алмаўыңды даўам етесең?» Сонда олардың ҳәр бирине ақ кийим берилип: «Сизлер сыяқлы өлтирилетуғын өзлериңиздей хызметшилердиң ҳәм туўысқанларыңыздың саны толық болғанға шекем аз-маз күтип турыңлар», – делинди. Қозы бекитилген алтыншы мөрди бузып ашқанда қарасам, жер күшли силкинип, қуяш қара жүннен тоқылған аза кийимдей, ал ай толығы менен қан сыяқлы қып-қызыл болып кетти. Ал аспандағы жулдызлар күшли самал себепли шайқалған әнжир ағашынан писпей атырып төгилген мийўелер сыяқлы жерге түсти. Аспан болса, оралған қағаз сыяқлы жоқ болып кетти. Ҳәр бир таў ҳәм атаў орнынан көширилди. Сонда дүньяның патшалары, ҳәмелдарлары, әскербасылары, байлары, күшлилери, барлық қул ҳәм азат адамлары үңгирлер менен таўдағы жартаслар арасына жасырынды. Олар таўлар ҳәм жартасларға жалынып: «Үстимизге қулап, тахттың үстинде Отырғаннан ҳәм Қозының ғәзебинен бизлерди жасыра гөриң! Себеби олардың қәҳәрли ғәзебиниң күни келди, буған ким шыдай алады», – деди. Буннан соң, мен жер жүзиниң төрт мүйешинде турған төрт периштени көрдим. Олар жер бетине, теңизге ҳәм ҳәр бир терекке еспесин деп, жер жүзиниң төрт самалын услап турған еди. Мен және шығыстан көтерилип киятырған, тири Қудайдың мөрине ийе басқа бир периштени көрдим. Ол жерге ҳәм теңизге зыян келтириў бийлиги берилген төрт периштеге бәлент даўыс пенен бақырып: «Бизлер Қудайымыздың хызметшилериниң маңлайларына мөр баспағанымызша, жерге, теңизге ҳәм тереклерге зыян тийгизбеңлер!» – деди. Сонда мен маңлайларына мөр басылғанлардың саны бир жүз қырық төрт мың екенин еситтим. Олар Израил халқының барлық урыўларынан еди. Буннан соң қарасам, ҳәр түрли миллеттен, ҳәр түрли урыўдан, ҳәр түрли халықтан ҳәм ҳәр түрли тилден болған, ҳеш ким санай алмайтуғын үлкен топар тахттың ҳәм Қозының алдында турған екен. Ҳәммеси ақ кийим кийген болып, қолларына пальма ағашының шақаларын услап турған еди. Олар бәлент даўыс пенен: «Қутқарыў тахтта отырған Қудайымыздың ҳәм Қозының қолында», – деп бақырып турған еди. Барлық периштелер тахттың, ақсақаллардың ҳәм төрт мақлуқтың дөгерегинде турған еди. Олар тахттың алдында жерге жығылып, Қудайға табынып былай деди: «Аўмийин. Алғыс, даңқ, даналық, Мақтаў, ҳүрмет, күш-қүдирет, Мәңги-бақый Қудайымыздики болсын! Аўмийин». Сонда ақсақаллардың бири меннен: – Ақ кийим кийген мына адамлар кимлер, олар қаяқтан келди? – деп сорады. – Буны сиз билесиз, мырзам, – дедим мен. Ол маған былай деди: – Булар – аўыр азапты басынан кеширгенлер. Кийимлерин Қозының қаны менен жуўып, аппақ қылғанлар. Сонлықтан олар Қудайдың тахтының алдында турып, Оның Ибадатханасында күни-түни Оған хызмет етеди. Тахтта Отырған олар менен бирге болып, Өз панасында сақлайды. Олар енди ҳеш қашан аш болмайды ҳәм шөллемейди, қуяш ямаса жәзийрама ыссы оларды күйдирмейди. Өйткени тахттың ортасында болған Қозы олардың шопаны болып, тири суў булақларына алып барады. Қудай олардың барлық көз жасларын сүртип таслайды. Қозы бекитилген жетинши мөрди бузып ашқанда, аспанда ярым сааттай үнсизлик орнады. Сонда мен Қудайдың алдында турған жети периштени көрдим. Оларға жети кәрнай берилди. Соңынан басқа бир периште келип, қурбанлық орында турды. Оның қолында түтеткини түтетиўге арналған алтын ыдыс бар еди. Оған пүткил мухаддеслердиң дуўаларына қосып, тахттың алдындағы алтыннан исленген қурбанлық орынға бағышлаў ушын, көп муғдарда түтеткилер берилди. Сонда мухаддеслердиң дуўалары менен бирге түтеткиниң түтини периштениң қолынан көтерилип, Қудайдың алдына жетип барды. Периште түтетки салынған ыдысты алып, оны қурбанлық орынның жанып турған шоғына толтырды да, жерге ылақтырып жиберди. Сонда гүлдирмама гүркиреп, гүрсилдеген даўыслар еситилди ҳәм шақмақ шағып, жер силкинди. Жети периште қолларындағы жети кәрнайды шертиўге таярланды. Биринши периште кәрнайын шертти. Сонда қанға араласқан буршақ ҳәм от жерге жаўды. Жер бетиниң үштен бири, тереклердиң үштен бири ҳәм жасыл шөплердиң ҳәммеси жанып кетти. Екинши периште кәрнайын шертти. Лаўлап жанған таў сыяқлы үлкен бир нәрсе теңизге ылақтырылды. Теңиздиң үштен бири қанға айланды. Теңиздеги жаныўарлардың үштен бири өлди ҳәм кемелердиң үштен бири қыйралып қалды. Үшинши периште кәрнайын шертти. Сонда аспаннан шом сыяқлы жалынлап жанған бир үлкен жулдыз дәрьялардың үштен бир бөлегине ҳәм суў булақларының үстине түсти. Бул жулдыздың аты – жуўсан. Суўлардың үштен бир бөлеги жуўсан сыяқлы ашшы болды. Суў ашшы болғанлықтан, ишкен адамлардың көбиси өлип қалды. Төртинши периште кәрнайын шертти. Қуяштың үштен бири, айдың үштен бири ҳәм жулдызлардың үштен бири зақымланды. Олардың үштен бири қараңғыланып, күндиз ҳәм түнниң үштен бир бөлеги жақтысыз қалды. Мен соңынан аспанның ортасында ушып жүрген бир бүркитти көрдим ҳәм оның бәлент даўыс пенен былай дегенин еситтим: «Ҳәсирет, ҳәсирет! Жер жүзинде жасаўшылар ҳәсирет шегеди! Себеби кәрнайларын шертетуғын қалған үш периште кәрнай шертиўге таяр тур!» Бесинши периште кәрнайын шертти. Сонда мен аспаннан жерге түскен бир жулдызды көрдим. Оған терең туңғыйықтың аўзын ашатуғын гилт берилди. Жулдыз терең туңғыйықтың аўзын ашқанда, туңғыйықтан үлкен пештиң түтининдей түтин шықты. Бул түтиннен қуяш ҳәм ҳаўа қараңғыланып кетти. Түтинниң ишинен жерге шегирткелер жаўды. Оларға жердеги шаянлардың күшине уқсаған бир күш берилген еди. Шегирткелерге жердеги көк шөплерге, өсимликлерге ҳәм тереклерге зыян келтирмеў, тек маңлайларында Қудайдың мөри жоқ адамларға ғана азап бериў буйырылды. Оларға бул адамларды өлтирмей, тек бес ай даўамында азап бериўге рухсат етилди. Олар берген азап адамды шаян шаққандай қыйнайды. Сол күнлери адамлар өлим излейди, бирақ таба алмайды. Өлиўди аңсайды, бирақ өлим олардан қашып кетеди. Шегирткелердиң көриниси саўашқа таярланған атлар сыяқлы болып, басларында алтын тажларға уқсаған тажлары бар еди. Жүзлери болса, адамның жүзине уқсаған еди. Шашлары ҳаялдың шашындай, тислери арысланның тисиндей еди. Көкиреклеринде темир саўытларға уқсаған саўытлар болып, қанатларының сести саўашқа шаўып баратырған сансыз атлы арбалардың сести сыяқлы еди. Шегирткелердиң шаяндикиндей қуйрықлары ҳәм ийнелери бар еди. Қуйрықлары адамларға бес ай бойы азап беретуғын күшке ийе еди. Олардың үстинен терең туңғыйықтың периштеси патшалық ететуғын еди. Бул периштениң еврейше аты Абаддон, ал грекше аты Аполлион еди. Биринши ҳәсирет өтти, мине, буннан соң және еки ҳәсирет келмекте. Алтыншы периште кәрнайын шертти. Сонда мен Қудайдың алдындағы алтыннан исленген қурбанлық орынның төрт мүйешиндеги шақлардан шыққан бир даўысты еситтим. Даўыс қолында кәрнайы бар алтыншы периштеге: «Уллы Евфрат дәрьясының жанында байлаўлы турған төрт периштени босатып жибер», – деди. Сонда анық сол саат, сол күн, сол ай ҳәм сол жыл ушын таяр турған төрт периште адамлардың үштен бирин өлтириў ушын босатылып жиберилди. Олардың атлы әскерлериниң саны еки жүз миллион екенлигин еситтим. Аянымда көрген атлар менен атлылардың көриниси мынадай: атлылардың оттай қызыл, қызғыш көк ҳәм күкирт реңли саўытлары бар еди. Атлардың баслары арысланның басына уқсаған болып, аўызларынан от, түтин ҳәм күкирт шығып турған еди. Адамзаттың үштен бири усы үш бәледен: булардың аўзынан шыққан от, түтин ҳәм күкирттен өлди. Өйткени атлардың күши аўызларында ҳәм қуйрықларында еди. Қуйрықлары басы бар жыланлар сыяқлы болып, адамларды олар менен азаплайтуғын еди. Усы бәлелерден өлмей қалған адамлар өз қоллары менен ислеген жаман ислери ушын тәўбе етпеди. Олар я көре, я есите, я жүре алмайтуғын алтын, гүмис, қола, тас ҳәм ағаштан исленген бутларға ҳәм жинлерге табыныўдан ўаз кешпеди. Және де адам өлтириў, сыйқыршылық ислеў, жынысый бузықшылық қылыў ҳәм урлық ислеўди қойып, тәўбе етпеди. Соңынан мен аспаннан түсип киятырған басқа бир күшли периштени көрдим. Ол бултқа оранған болып, басының үстинде айқулақ бар еди. Жүзи қуяшқа, аяқлары отлы сүтинге уқсаған еди. Оның қолында ашылған бир орама қағаз бар еди. Ол оң аяғын теңизге, ал сол аяғын жерге қойып, арысланның ақырғанына уқсаған бәлент даўыс пенен бақырды. Ол бақырғанда, жети гүлдирмама сести гүркиреп, тилге кирди. Жети гүлдирмама тилге киргенде, мен жазбақшы болып едим, бирақ аспаннан бир даўыстың: «Жети гүлдирмаманың айтқанларын жазба, оларды қупыя сақла», – дегенин еситтим. Соннан кейин, бир аяғы менен теңизде, бир аяғы менен жерде турғанын өзим көрген сол периште оң қолын аспанға көтерди. Ол аспанды ҳәм аспандағылардың ҳәммесин, жерди ҳәм жердегилердиң ҳәммесин, теңизди ҳәм теңиздегилердиң ҳәммесин жаратқан мәңги-бақый жасайтуғын Қудайдың аты менен ант ишип: «Енди ўақыт қалмады. Бирақ, жетинши периште кәрнайын шертетуғын күнлерде Қудайдың Өз хызметшилери – пайғамбарларға хабарлаған сырлы жобасы әмелге асады», – деди. Өзим аспаннан еситкен даўыс мениң менен және сөйлесе баслап: «Барып, теңизде ҳәм жерде турған периштениң қолындағы ашыўлы орама қағазды ал», – деди. Мен периштениң жанына барып, орама қағазды маған бериўин сорадым. Периште маған: «Буны ал да, жеп қой. Ол қарныңа барғанда ашшы, ал аўзыңда пал сыяқлы татлы болады», – деди. Сонда мен орама қағазды периштениң қолынан алып, жеп қойдым. Ол аўзымда пал сыяқлы татлы болды, ал жутқанымнан кейин қарнымды ашытты. Соңынан маған былай делинди: «Сен және көп халықлар, миллетлер, тиллер ҳәм патшалар туўралы пайғамбаршылық айтыўың тийис». Соннан кейин, маған өлшейтуғын таяқ сыяқлы қамыс берилип, былай делинди: – Бар да, Қудайдың Ибадатханасын ҳәм қурбанлық орынды өлшеп, сол жерде сыйынып атырғанларды санап шық. Ал Ибадатхананың сыртқы ҳәўлисин өлшемей қалдыр. Себеби ол жер бутқа табыныўшыларға берилди. Олар мухаддес қаланы қырық еки ай даўамында аяқ асты қылады. Бирақ Мен Өзимниң еки гүўама күш беремен. Олар аза кийимин кийип, бир мың еки жүз алпыс күн пайғамбаршылық қылады. Бул еки гүўа – пүткил дүньяның Ийеси Қудай алдында турған еки зәйтүн ағашы ҳәм еки шыра қойғыш. Егер ким де ким оларға зыян тийгизбекши болса, олардың аўызларынан от шығып, душпанларын күйдирип жоқ қылады. Оларға зыян тийгизбекши болғанлар усылай өлтириледи. Бул еки гүўа өзлери пайғамбаршылық айтқан күнлерде жаўын жаўмасын деп, аспанды жаўып таслаў бийлигине ийе. Және олардың суўларды қанға айландырыўға, қанша қәлесе, жер жүзин сонша ҳәр түрли бәлелерге дуўшар етиўге де бийлиги бар. Олар гүўалықларын айтып таўысқанда, терең туңғыйықтан шыққан жыртқыш ҳайўан олар менен урысады ҳәм оларды жеңип өлтиреди. Олардың өлиги тымсалый түрде Содом ҳәм Мысыр деп аталатуғын уллы қаланың көшесинде қалдырылады. Олардың Ийеси де сол жерде атанақ ағашқа шегеленген еди. Үш ярым күн барлық халықлардың, урыўлардың, тиллер ҳәм миллетлердиң адамлары олардың өлигин тамашалап, денелерин қәбирге қойыўға рухсат етпейди. Жер жүзинде жасаўшылар буған қуўанып, байрам қылады ҳәм бир-бирине саўғалар жибереди. Өйткени бул еки пайғамбар жер жүзинде жасаўшыларға азап берген еди. Бирақ үш ярым күннен соң, Қудайдан келген өмир деми олардың денелерине енип, екеўи де аяққа турды. Буны көргенлерди күшли қорқыныш бийледи. Сонда еки пайғамбар аспаннан еситилген бәлент бир даўыстың өзлерине: «Бул жерге көтерилиңлер», – дегенин еситти. Олар душпанларының көз алдында бир булт үстинде аспанға көтерилип кетти. Сол ўақытта-ақ күшли жер силкиниў болып, қаланың оннан бири қыйралып қалды ҳәм жети мың адам набыт болды. Ал қалған адамларды күшли қорқыныш бийлеп, аспандағы Қудайды алғыслады. Екинши ҳәсирет өтти. Мине, үшинши ҳәсирет жақынлап келмекте. Жетинши периште кәрнайын шертти. Аспаннан бәлент даўыслар еситилип: «Дүнья жүзи патшалығы Ийемиздики ҳәм Оның Масийхыники болды. Ол мәңги-бақый патшалық етеди», – деди. Қудайдың алдында өз тахтларында отырған жигирма төрт ақсақал жерге бас урып, Қудайға табынды ҳәм былай деди: «Қүдирети күшли Қудай, Жаратқан Ийе! Сен бар болғансаң, ҳәзир де барсаң! Саған шүкирлик етемиз. Себеби Сен уллы қүдиретиң менен патшалық ете басладың. Миллетлер қатты ашыўланған еди, Енди Сен де ғәзепке миндиң. Өлилерди ҳүким ететуғын ўақтың келди, Хызметшилериң болған пайғамбарларға, Мухаддеслерге, яғный Сениң атыңды ҳүрмет ететуғын үлкен-кишиге сыйлық бериў, Ал жер жүзин набыт қылыўшыларды набыт қылыў ўақтың келди». Сонда Қудайдың аспандағы Ибадатханасы ашылды ҳәм Ибадатханадағы Оның Келисим сандығы көринди. Сол ўақытта шақмақ шақты, даўыслар шықты, гүлдирмама гүркиреди ҳәм жер силкинип, күшли буршақ жаўды. Аспанда бир уллы кәраматлы белги пайда болды: қуяшқа оранған, аяқларының астында ай, басында он еки жулдызлы тажы бар бир ҳаял көринди. Ҳаял ҳәмиледар еди, ол босанбақшы болып, толғақ тутып бақырмақта еди. Соңынан аспанда басқа бир кәраматлы белги пайда болды: жети баслы, он шақлы, басларында жети тажы бар, үлкен қызыл айдарҳа көринди. Айдарҳа қуйрығы менен аспандағы жулдызлардың үштен бирин сыпырып, жерге ылақтырды. Соңынан ол туўылыўдан-ақ баланы жутып жибериў ушын, туўайын деп атырған ҳаялдың алдында турып алды. Ҳаял ул туўды. Барлық миллетлерди темир таяқ пенен басқаратуғын бул бала дәрҳал Қудайдың алдына, Қудайдың тахтына алып келинди. Ал ҳаял шөлге қашып кетти. Ол жерде ҳаялдың бир мың еки жүз алпыс күн бағылыўы ушын, Қудай тәрепинен таярланған бир орын бар еди. Аспанда саўаш басланды. Бас периште Михаил ҳәм оның периштелери айдарҳаға қарсы урысты. Айдарҳа да өз периштелери менен оларға қарсы урысса да, күши жетпей жеңилип қалып, аспандағы орынларынан айырылды. Әзәзүл ямаса шайтан деп аталған үлкен айдарҳа, пүткил дүньяны жолдан азғырған ески жылан өз периштелери менен бирликте жерге ылақтырылды. Сонда мен аспанда бәлент бир даўыстың былай дегенин еситтим: «Мине, Қудайымыздың қутқарыўы, қүдирети ҳәм патшалығы келди, Оның Масийхының ҳүкимдарлығы орнады. Өйткени туўысқанларымыздың айыплаўшысы, Оларды Қудайымыздың алдында күни-түни, Айыплаған шайтан жерге ылақтырылды. Туўысқанларымыз Қозының қаны менен, Және өзлери айтқан гүўалықлары менен оны жеңди. Бул ушын олар өз жанларын өлимге қыйды. Сонлықтан аспан ҳәм онда жасаўшылар, шадланыңлар! Ал жер ҳәм теңиз, сизлер ҳәсирет шегесизлер! Себеби шайтан үстиңизге түсти. Ол өз ўақтының аз қалғанын билип, ғәзепке толған». Айдарҳа өзиниң жерге ылақтырылғанын көргенде, ул бала туўған ҳаялдың изинен қуўа кетти. Жыланнан қашып, шөлдеги өзи ушын арналған жерге ушып кетиўи ушын, ҳаялға үлкен бир бүркиттиң еки қанаты берилди. Ҳаял ол жерде бир мүддет, еки мүддет ҳәм ярым мүддет даўамында бағылыўы лазым еди. Сонда жылан ҳаялды сел менен ығызып жибериў ушын, аўзынан оның изинен дәрьядай суў ағызды. Бирақ жер аўзын ашты да, айдарҳаның аўзынан ағызған суўын жутып жиберип, ҳаялға жәрдем етти. Сонда айдарҳа ҳаялға қарсы қәҳәрленди. Ол ҳаял нәсилинен болған басқалар менен, яғный Қудайдың буйрықларын орынлап, Ийсаның гүўалығына садық қалғанлар менен урысыўға атланды. Айдарҳа теңиз жағасында турып алды. Соңынан мен он шақлы, жети баслы бир жыртқыш ҳайўанның теңизден шығып киятырғанын көрдим. Оның шақларында он таж болып, басларында Қудайға тил тийгизиўши атлар жазылған еди. Мен көрген жыртқыш ҳайўан қапланға уқсаған еди. Оның аяқлары айыўдың аяғындай, аўзы арысланның аўзындай еди. Айдарҳа оған өз қүдирети ҳәм тахты менен бирге үлкен бийлик те берди. Жыртқыш ҳайўанның басларының бири өлимши ҳалда жарақатланғандай болып көринди. Деген менен, бул жарақат жазылып кетти. Сонда пүткил дүнья таң қалып, жыртқыш ҳайўанның изине ерип кетти. Адамлар жыртқыш ҳайўанға бийлик берген айдарҳаға сыйынды. Олар жыртқыш ҳайўанға да сыйынып: «Бул жыртқыш ҳайўанға ким тең келе алады? Оның менен ким урыса алады?» – деди. Өзин мақтап, Қудайға тил тийгизетуғын сөзлер айтыў ушын жыртқыш ҳайўанға аўыз берилди. Ол және қырық еки ай даўамында жүргизетуғын бийлик алды. Қудайға, Оның аты менен мәканына ҳәм аспанда жасаўшыларға тил тийгизиў ушын, жыртқыш ҳайўан аўзын ашып сөйлей баслады. Оған мухаддеслерге қарсы урысып, оларды жеңиўге күш берилди. Ол ҳәр бир урыў, ҳәр бир халық, ҳәр бир тил ҳәм ҳәр бир миллет үстинен бийликке ийе болды. Дүньяға тийисли адамлардың ҳәммеси, дүнья жаратылғаннан бери баўызланған Қозының Өмир китабында аты жазылмаған ҳәр бир адам жыртқыш ҳайўанға сыйынды. Қулағы бар адам мыналарды еситип алсын: «Кимниң тәғдирине тутқын болыў жазылса, Ол тутқынға түседи. Кимниң тәғдирине қылыш пенен өлтирилиў жазылса, Ол қылыш пенен өлтириледи». Сол ўақытта мухаддеслердиң сабыр етип, исениўи керек болады. Буннан соң, мен жерден шығып киятырған басқа бир жыртқыш ҳайўанды көрдим. Оның қозыникиндей еки мүйизи болып, ол айдарҳа сыяқлы сөйлейтуғын еди. Бул жыртқыш ҳайўан биринши жыртқыш ҳайўанның пүткил бийлиги менен ол ушын ҳәрекет етти. Жер жүзин ҳәм онда жасайтуғынларды өлимши ҳалдағы жарақаты жазылған биринши жыртқыш ҳайўанға сыйыныўға мәжбүрледи. Ол үлкен кәраматлар көрсетип, ҳәтте, адамлардың көз алдында аспаннан жерге от та жаўдырды. Ол биринши жыртқыш ҳайўанның атынан өзине ислеўге рухсат етилген кәраматлары арқалы жер жүзинде жасайтуғынларды жолдан азғырды. Ол адамларға қылыштан жараланған, бирақ тири қалған биринши жыртқыш ҳайўанның ҳүрметине оның мүсинин соғыўды буйырды. Оған биринши жыртқыш ҳайўанның мүсинине жан бериў ушын қүдирет берилди. Солай етип, сол мүсин тилге кирип, өзине табынбағанлардың ҳәммесиниң өлтирилиўин буйырды. Ол ҳәр бир адамды: үлкен-кишини, бай-жарлыны, азат-қулды оң қолына ямаса маңлайына тамға бастыртыўға мәжбүрледи. Солай етип, ким де ким усы тамғаға, яғный биринши жыртқыш ҳайўанның атына ямаса атының санына ийе болмаса, бир нәрсе сатып ала алмайды да, сата алмайды да. Бул даналықты талап етеди. Ақылы жеткен адам ҳайўанның санын есаплап шықсын. Өйткени бул – адамның саны. Оның саны алты жүз алпыс алты. Соңынан Қозының Сион таўының үстинде турғанын көрдим. Қозының жанында маңлайына Қозының ҳәм Оның Әкесиниң аты жазылған бир жүз қырық төрт мың адам бар еди. Аспаннан сарқырап аққан суўдың сестиндей, күшли гүлдирмама даўысындай бир сес еситтим. Мен еситкен бул сес арфа шертиўшилердиң шерткен намасына уқсайтуғын еди. Усы бир жүз қырық төрт мың адам тахттың, төрт мақлуқтың ҳәм ақсақаллардың алдында жаңа бир қосық айтып турған еди. Гүналарының қуны өтелип, жер жүзинен сатып алынған усы адамлардан басқа ҳеш ким бул қосықты үйрене алмас еди. Булар өзлерин бузықшылықтан таза сақлаған, пәк қызлардай адамлар еди. Қозы қаяққа барса, олар Оның изине ерди. Олар Қудайдың ҳәм Қозының туңғышлары болып, адамлар арасынан сатып алынғанлар. Аўызларынан жалған сөз шықпаған олар – минсиз адамлар. Буннан соң, мен аспанның ортасында ушып жүрген басқа бир периштени көрдим. Бул периште жер жүзинде жасаўшыларға: ҳәр бир миллет ҳәм урыўға, ҳәр бир тил ҳәм халыққа жәрияланатуғын мәңги Хош Хабарға ийе еди. Ол бәлент даўыс пенен: «Қудайдан қорқыңлар! Оны алғыслаңлар! Оның ҳүким ететуғын ўақты келди. Аспанды, жерди, теңизди ҳәм суў булақларын Жаратқанға сыйыныңлар!» – деди. Оның изинен киятырған екинши периште былай деди: «Қулады! Өз бузықшылығының күшли шарабын барлық миллетлерге ишкизип, оларды азғырған уллы Бабилон қулады!» Екеўиниң изинен киятырған үшинши периште бәлент даўыс пенен былай деди: «Ким де ким биринши жыртқыш ҳайўанға ҳәм оның мүсинине табынып, маңлайына ямаса қолына оның тамғасын қабыл етсе, ол Қудайдың қәҳәрли ғәзеп кесесинде таярланған Қудайдың ғәзебиниң күшли шарабынан ишеди. Мухаддес периштелердиң ҳәм Қозының алдында от ҳәм жанып турған күкирттен азап шегеди. Оларға азап беретуғын оттың түтини мәңги-бақый бурқырап турады. Биринши жыртқыш ҳайўанға ҳәм оның мүсинине табынып, атының тамғасын қабыл еткенлер күни-түни тынышлық көрмейди. Сол ўақытта Қудайдың буйрықларын орынлап, Ийсаға деген исенимине садық қалған мухаддеслердиң сабырлылығы керек болады». Сонда аспаннан бир даўыс маған: «Мынаны жазып қой: буннан былай, Ийемизге садық қалып, жанын қыйғанлар қандай бахытлы!» – деди. «Аўа, – дейди Мухаддес Руўх, – олар мийнетлериниң рәҳәтин көреди. Себеби ислеген ислериниң жемиси олардан айырылмайды». Соңынан бир ақ бултты көрдим. Булттың үстинде басында алтын тажы, қолында өткир орағы бар, Адам Улына уқсаған Биреў отыр еди. Ибадатханадан шыққан басқа бир периште булттың үстинде Отырғанға бәлент даўыс пенен бақырып: «Орағыңды салып, ор! Орыў ўақты келди. Өйткени жердиң зүрәәти писип жетилисти», – деди. Булттың үстинде отырған орағын жерге силтеди ҳәм жердиң зүрәәти орылды. Аспандағы Ибадатханадан басқа бир периште шықты. Оның да өткир орағы бар еди. Қурбанлық орын үстиндеги отқа бийлик ететуғын бир периште қурбанлық орыннан шығып, өткир орақлыға бәлент даўыс пенен: «Өткир орағыңды иске сал! Жердеги жүзим ағашынан солқымларды жыйнап ал. Себеби жүзим писти», – деди. Периште орағын жерге силтеп, жердеги жүзимниң зүрәәтин жыйнап алды. Оны Қудайдың ғәзебиниң үлкен искенжесине ылақтырды. Жүзим жемислери қаланың сыртындағы искенжеде сығылды. Искенжеден аққан қан үш жүз шақырым жерге дейин барды ҳәм атлардың жүўенлерине шекем көтерилди. Мен аспанда және уллы ҳәм таң қаларлық басқа бир белги көрдим. Бул – қолына соңғы жети бәлени услаған жети периште еди. Өйткени усы бәлелер менен Қудайдың ғәзеби жуўмақланатуғын еди. Сонда от аралас шийше теңиз сыяқлы бир нәрсени көрдим. Ҳайўанның, оның мүсининиң ҳәм атының саны үстинен жеңиске ерискенлер қолларына Қудайдың берген арфаларын алып, шийше теңиздиң үстинде турған еди. Олар Қудайдың хызметшиси Муўсаның ҳәм Қозының қосығын айтып турған еди: «Қүдирети күшли Қудай Жаратқан Ийе, Сениң ислериң уллы ҳәм әжайып, О, миллетлер Патшасы! Сениң жолларың ҳақыйқат ҳәм әдил. Жаратқан Ийе, Сеннен қорқпайтуғын, Атыңды алғысламайтуғын ким бар? Себеби тек жалғыз Сен ғана мухаддессең. Пүткил миллетлер келип, Сениң алдыңда табынады. Өйткени Сениң әдил ислериң аян болды». Буннан соң аспандағы Ибадатхананың, яғный Келисим шатырының ашылғанын көрдим. Қолында жети бәле бар жети периште жарқыраған аппақ зығыр кийим кийип, көкиреклерине алтын өңирше байлап, Ибадатханадан шықты. Төрт мақлуқтың бири жети периштеге мәңги-бақый жасайтуғын Қудайдың қәҳәрли ғәзебине толы жети алтын кесе берди. Ибадатхана Қудайдың уллылығының ҳәм қүдиретиниң түтини менен толып кетти. Жети периштениң жети бәлеси тамамланбағанша, ҳеш ким Ибадатханаға кире алмады. Соңынан мен Ибадатханадан шыққан бир бәлент даўыстың жети периштеге: «Барыңлар! Қудайдың ғәзебине толы жети кесени жерге төгиңлер!» – дегенин еситтим. Сонда биринши периште барып, кесени жерге төкти. Биринши жыртқыш ҳайўанның тамғасына ийе болып, оның мүсинине табынатуғынлардың үстинде азап бериўши жеркенишли жаралар пайда болды. Екинши периште кесесин теңизге төкти. Теңиз өлиниң қанына уқсайтуғын қанға айланып, теңиздеги пүткил тиришилик набыт болды. Үшинши периште кесесин дәрьяларға ҳәм суў булақларына төкти. Олар да қанға айланды. Суўлар үстинен ҳәкимлик ететуғын периштениң былай дегенин еситтим: «Ҳәзир бар ҳәм бурыннан бар болған мухаддес Қудайымыз! Сениң шығарған бул ҳүкимлериң әдил. Мухаддеслердиң ҳәм пайғамбарлардың қанын төккени ушын, Сен оларға қан ишкиздиң. Буған олар ылайықлы». Сонда мен қурбанлық орыннан шыққан бир даўыстың былай дегенин еситтим: «Аўа, Қүдирети күшли Қудай Жаратқан Ийе, Сениң ҳүкимлериң туўры ҳәм әдил». Төртинши периште кесесин қуяшқа төкти. Сонлықтан қуяшқа адамларды от пенен күйдириў күши берилди. Адамларды күшли ҳәўир күйдирип жиберди. Олар тәўбе етпеди ҳәм усы бәлелердиң үстинен бийликке ийе болған Қудайды алғысламай, Оның атына тил тийгизди. Бесинши периште кесесин жыртқыш ҳайўанның тахты үстине төкти. Жыртқыш ҳайўанның патшалығы тас түнек болып қалды. Адамлар азапқа шыдамай, тиллерин тиследи. Бирақ олар жаман ис-ҳәрекетлери ушын тәўбе етпей, көрип атырған азаплары ҳәм жаралары себепли, аспандағы Қудайға тил тийгизди. Алтыншы периште кесесин уллы Евфрат дәрьясына төкти. Күншығыстан келетуғын патшаларға жол таярлаў ушын, дәрьяның суўы қурып қалды. Буннан соң, мен айдарҳаның, жыртқыш ҳайўанның ҳәм жалған пайғамбардың аўзынан шыққан қурбақаларға уқсайтуғын үш жаўыз руўхты көрдим. Бул руўхлар – кәраматлар көрсететуғын жинлердиң руўхлары еди. Олар Қүдирети күшли Қудайдың уллы күнинде болатуғын саўашқа пүткил дүньяның патшаларын жыйнаў ушын атланды. «Мине, Мен уры сыяқлы күтилмегенде келемен! Жалаңаш болып жүрип, уятқа қалмаўы ушын үстиндеги кийимлерин сақлап, сергек турғанлар қандай бахытлы!» – деди Ийемиз Ийса. Үш жаўыз руўх еврейше «Армагедон» деп аталатуғын жерге патшаларды жыйнады. Жетинши периште кесесин ҳаўаға төкти. Ибадатханадағы тахттан шыққан бәлент бир даўыс: «Орынланды», – деди. Сонда шақмақ шағып, гүрсилдеген даўыслар еситилди ҳәм гүлдирмама гүркиреп, күшли жер силкиниў болды. Адамзат жер жүзинде пайда болғалы берли, бундай күшли жер силкиниў ҳеш қашан болған емес. Уллы қала үшке бөлинип қулады. Миллетлердиң қалалары да қыйралып қалды. Қудай уллы Бабилонды ядында сақлап, Өзиниң қәҳәрли ғәзебиниң шарабы толы кесени оған ишиў ушын берди. Барлық атаўлар орнынан көшип, таўлар жоқ болып кетти. Аспаннан адамлардың үстине ҳәр бир данасы батпандай күшли буршақ жаўды. Буршақ соншелли қорқынышлы болып, адамлар усы бәле ушын Қудайға тил тийгизди. Жети кесеси бар жети периштениң бири жақынлап келди де, мениң менен сөйлесе баслап былай деди: – Берман кел, мен саған көп суўлардың үстинде отырған уллы бузық ҳаялдың қандай жазаға тартылатуғынын көрсетемен. Дүнья патшалары оның менен бузықшылық ислеген еди. Жер жүзинде жасаўшылар оның бузықшылығының шарабына мәс болған еди. Соңынан периште мени Мухаддес Руўхтың басқарыўында шөлге алып барды. Ол жерде мен жети баслы, он шақлы, үсти Қудайға тил тийгизетуғын атларға толы, жыртқыш қырмызы ҳайўанның үстинде отырған бир ҳаялды көрдим. Ҳаял шым қызыл ҳәм қымбатлы қырмызы липаслар кийип, алтын, ҳасыл таслар ҳәм ҳинжилер менен безенген еди. Оның қолында жеркенишли нәрселерге ҳәм бузықшылығының ҳарамылықларына толы алтын кесе бар еди. Ал маңлайына болса: «УЛЛЫ БАБИЛОН – БУЗЫҚЛАРДЫҢ ҲӘМ ЖЕР ЖҮЗИНДЕГИ ЖЕРКЕНИШЛИ НӘРСЕЛЕРДИҢ АНАСЫ», деген сырлы ат жазылған еди. Ҳаялдың мухаддеслердиң ҳәм Ийса ҳаққында гүўалық берип өлгенлердиң қанына мәс екенин көрдим. Буны көрип, мен қатты таң қалдым. Периште маған былай деди: – Неге таң қалып турсаң? Мен саған ҳаялдың ҳәм оны көтерип жүрген жети баслы, он шақлы жыртқыш ҳайўанның сырын ашып беремен. Сен көрген жыртқыш ҳайўан бурын бар еди, бирақ ҳәзир жоқ. Бираздан соң, ол терең туңғыйықтан шығып, набыт болады. Дүнья жаратылғаннан бери атлары Өмир китабында жазылмаған жер жүзинде жасаўшылар жыртқыш ҳайўанды көргенде ҳайран қалады. Себеби бул ҳайўан бир ўақытлары бар еди, енди жоқ, бирақ және келеди. Буны түсиниў ушын даналық керек. Жети бас – ҳаял үстинде отырған жети таўды ҳәм жети патшаны билдиреди. Булардың бесеўи қулады, биреўи бар, басқасы еле келмеди. Ол келеди, бирақ узақ ўақыт турмайды. Бурын бар болған, бирақ енди жоқ жыртқыш ҳайўанның өзи сегизинши патша. Алдынғы жети патшаның бири болған ол набыт болады. Сен көрген он шақ еле патшалық етпеген он патша. Бирақ булар жыртқыш ҳайўан менен бирликте аз ўақыт патшалық етиў ушын бийлик алады. Бул патшалар бир нийетке ийе болып, күшлерин ҳәм бийлигин жыртқыш ҳайўанға береди. Олар Қозыға қарсы урысады, бирақ Қозы оларды жеңеди. Өйткени Қозы – ҳүкимдарлар Ҳүкимдары ҳәм патшалар Патшасы. Оның менен бирге болғанлар – шақырылғанлар, таңланғанлар ҳәм Оған садық қалғанлар. Соңынан периште маған былай деди: – Мына сен көрген суўлар, яғный үстинде бузық ҳаял отырған суўлар – халықлар, аламанлар, миллетлер ҳәм тиллер. Сен көрген он шақ ҳәм жыртқыш ҳайўан бузық ҳаялды жек көрип, оның ҳәмме нәрсесин талан-тараж етеди ҳәм оны тыр жалаңаш қалдырады. Оның етин жеп, өзин отқа жандырады. Себеби Қудай Өзиниң еркин орынлаў ушын, олардың кеўиллерине усы нийетти салған еди. Солай етип, Қудайдың сөзлери орынланыўға дейин олар өз ара келисип, патшалықларын жыртқыш ҳайўанға тапсырады. Сен көрген ҳаял – дүнья патшаларының үстинен ҳәкимлик ететуғын уллы қала. Буннан соң, мен күшли бийликке ийе басқа бир периштениң аспаннан түскенин көрдим. Оның салтанатынан дүнья жүзи жарқырап кетти. Периште қатты даўыслап былай деди: «Қулады! Уллы Бабилон қулады! Ол енди жинлердиң мәканы, Ҳәр түрли жаўыз руўхлардың ордасы, Ҳәр қыйлы ҳарам ҳәм жеркенишли қуслардың уясы болды. Өйткени барлық миллетлер, Оның бузықшылығының күшли шарабын ишти. Дүньяның патшалары оның менен бирге бузықшылық иследи. Дүньяның саўдагерлери де, Оның асып-тасқан молшылығынан байып кетти». Сонда мен аспаннан басқа бир даўыс еситтим. Бул даўыс былай деди: «Ҳәй, халқым! Оның гүналарына шерик болып, Ол дуўшар болған бәлелерге дуўшар болмаўың ушын, Оннан шығып кет! Себеби оның гүналары үсти-үстине жыйналып, аспанға жетти, Қудай оның жаман ислерин ядында сақлады. Бабилон сизлерге не қылған болса, оған соны қайтарыңлар. Ислеген ислерин еки есе етип қайтарыңлар, Өзи араластырып таярлаған шараптан еки есе толтырып, оған бериңлер. Ол қаншама сән-салтанатқа ҳәм молшылыққа бөленген болса, Оған соншама қайғы-ҳәсирет бериңлер. Өйткени ол өз кеўлинде: „Мен ҳаял патша болып, тахтта отырман, жесир емеспен. Ҳеш қашан қайғы көрмеймен“, – дейди. Сонлықтан ол өлим, қайғы ҳәм ашлық бәлелерине, Бир күнниң ишинде дуўшар болады, Ол отта жанып күл болады. Себеби оны ҳүким қылыўшы Қудай Ийе қүдиретли». Оның менен бирге бузықшылық ислеп, оның асып-тасқан молшылығын бөлискен дүньяның патшалары қаладан көтерилип атырған оттың түтинин көргенде, оны азалап жылайды. Олар оның шегип атырған азабынан қорқып, узақта турып: «Ўай-ўай, уллы қала, Күшли қала Бабилон! Аз ўақыт ишинде ҳүким етилдиң-ғо», – дейди. Дүньяның саўдагерлери де ол ушын жылап, аза тутады. Өйткени олардың буйымларын сатып алатуғын енди ҳеш ким жоқ. Олар мыналарды: алтын, гүмис, ҳасыл таслар, ҳинжи, ҳасыл зығыр, жипек, шым қызыл ҳәм қырмызы гезлемелер, ҳәр түрли хош ийисли ағашлар, пил сүйегинен исленген затлар, қымбат баҳалы ағашлардан исленген нәрселер, қола, темир ҳәм мәрмерден исленген ҳәр қыйлы буйымлар, дәмли қабық, мазалы дәм беретуғын нәрселер, түтетки, әтир май, ладан, шарап, зәйтүн майы, сапалы ун ҳәм бийдай, ири қара мал ҳәм қойлар, атлар ҳәм арбалар, сондай-ақ адамларды қул қылып сатып алатуғын ҳәм сататуғын еди. Олар және: «Жаның сүйген мийўелер қолыңнан кетти. Пүткил байлығың ҳәм көзди қамастыратуғын затларың жоқ болды. Енди оларды ҳеш қашан таба алмайсаң», – дейди. Бабилонда усы нәрселерди сатып, байып кеткен саўдагерлер қаланың шеккен азабынан қорқынышқа түседи ҳәм узақта турып, жылап аза тутады. Олар былай дейди: «Ўай, ўай, уллы қала! Ҳасыл зығыр, шым қызыл ҳәм қырмызы гезлемелер кийген, Алтын, ҳасыл таслар ҳәм ҳинжилер менен безенген уллы қала! Усындай үлкен байлық аз ўақыт ишинде жоқ болды». Барлық кеме басшылары, кеме жолаўшылары, кемешилер ҳәм теңизден күн көретуғынлардың ҳәммеси узақта турып, қаладан көтерилип атырған оттың түтинин көргенде: «Усы уллы қалаға тең келетуғын қала бар ма?» – деп дад салды. Басларына күл шашты, аза тутып жылап, былай деп бақырысты: «Ўай, ўай, уллы қала! Теңиз кемелерине ийе болғанлардың ҳәммеси, Ол себепли, оның қымбат баҳалы буйымлары себепли байыған еди. Деген менен, қала аз ўақыт ишинде ўайран болды. Қуўаныңлар Бабилонның аўҳалына, Ҳәй аспан, мухаддеслер, елшилер ҳәм пайғамбарлар! Себеби Қудай оны ҳүким етип, сизлер ушын өш алды». Соңынан бир күшли периште үлкен дигирман тасына уқсайтуғын бир тасты көтерип, теңизге ылақтырды да, былай деди: «Уллы қала Бабилон! Минекей, ол усындай күш пенен ылақтырылып, Мәңгиге жоқ болады. Ендигиден былай, сенде тарлы әсбап шертиўшилердиң, Қосықшылардың, сырнай ҳәм кәрнай шертиўшилердиң даўыслары, Ҳеш қашан еситилмейди. Сенде қайтып ҳеш бир өнердиң устасы табылмайды, Дигирманның даўысы ҳеш қашан еситилмейди. Сенде буннан былай шыра жақтысы болмайды. Келин-күйеў сеслери ҳеш қашан еситилмейди. Өйткени саўдагерлериң дүньяда атақлы адамлар болып, Пүткил миллетлер сениң сыйқыршылығың менен азғырылған еди. Және де, пайғамбарлардың, Мухаддеслердиң ҳәм жер жүзинде өлтирилгенлердиң, Ҳәммесиниң қаны сеннен табылған еди». Буннан соң, мен аспанда көп санлы аламанның даўысына уқсаған бәлент даўысларды еситтим. Олар былай деди: «Ҳалилуйя! Қутқарыў, даңқ ҳәм қүдирет, Қудайымызға тийисли. Себеби Оның ҳүкимлери туўры ҳәм әдил. Ол жер жүзин бузықшылығы менен ҳарамлаған, Уллы бузық ҳаялды ҳүким етип, Өз хызметшилериниң қаны ушын оннан өш алды». Олар және даўыслап былай деди: «Ҳалилуйя! Бузық ҳаялдың жанған отының түтини, Мәңги-бақый бурқырап турады». Сонда жигирма төрт ақсақал ҳәм төрт мақлуқ жерге жығылып: «Аўмийин! Ҳалилуйя!» – деп, тахт үстинде отырған Қудайға табынды. Соңынан тахттан шыққан бир даўыс былай деди: «Ҳәй, Қудайымыздың барлық хызметшилери! Оннан қорқыўшы үлкен-киши ҳәммеңиз, Оны алғыслаңлар!» Соң мен үлкен аламанның даўысына, сарқырап аққан суўлардың шуўылдысына ҳәм күшли гүлдирмаманың гүркирегенине уқсаған даўысты еситтим. Сол даўыс былай деди: «Ҳалилуйя! Қүдирети күшли Қудайымыз Жаратқан Ийе патшалық етеди. Шадланып, кеўил көтерейик! Оны даңққа бөлейик! Себеби Қозының неке тойы басланажақ, Оның қалыңлығы өзин таярлады. Келинге кийиў ушын, Таза, жарқыраған аппақ зығыр көйлек берилди». Таза, аппақ көйлек – мухаддеслердиң ҳақ ислерин билдиреди. Сонда периште маған: – Былай деп жаз: «Қозының неке тойына шақырылғанлар қандай бахытлы!» – деди. Ол және: – Бул сөзлер – Қудайдың ҳақыйқат сөзлери, – деди. Мен оған табыныў ушын, аяқларына жығылдым. Бирақ ол маған былай деди: – Бундай қыла гөрме! Мен де сен ҳәм Ийсаның гүўалығына ийе туўысқанларың сыяқлы, Қудайдың хызметшисимен. Қудайға табын! Өйткени Ийса ҳаққында гүўалық бериўшилер – пайғамбаршылық руўхына ийе болғанлар. Буннан соң, мен аспанның ашылғанын көрдим. Ол жерде бир ақ ат турған болып, атқа Мингенниң аты Садық ҳәм Ҳақыйқат еди. Ол әдиллик пенен ҳүким шығарып, саўаш жүргизеди. Оның көзлери лаўлап жанған отқа уқсаған болып, ал басында болса көп санлы таж бар еди. Онда Өзинен басқа ҳеш ким билмейтуғын бир ат жазылған еди. Ол қанға боялған кийим кийген болып, Оның аты – Қудайдың Сөзи еди. Таза ҳәм аппақ зығыр кийим кийген аспан ләшкерлери ақ атларға минип, Оның изинен киятыр еди. Оның аўзынан өткир қылыш шығып турған болып, Ол сол қылыш пенен миллетлерди өлтиреди. Оларды темир таяқ пенен басқарады ҳәм Қүдирети күшли Қудайдың қәҳәрли ғәзебиниң шарабын сығып шығаратуғын искенжени Өзи басады. Оның кийиминде ҳәм санында: «Патшалар Патшасы ҳәм ҳүкимдарлар Ҳүкимдары», деген ат жазылған еди. Сонда мен жыртқыш ҳайўанды, дүнья патшаларын ҳәм олардың ләшкерлерин көрдим. Олар атта Отырған менен ҳәм Оның ләшкерлери менен урысыў ушын бир жерге жыйналған еди. Жыртқыш ҳайўан ҳәм оның атынан кәраматлар көрсеткен жалған пайғамбар қолға алынды. Жыртқыш ҳайўанның тамғасын қабыл етип, оның мүсинине табынғанларды өз кәраматлары менен азғырған – усы жалған пайғамбар еди. Олардың екеўи де күкирт жанған от көлине тирилей ылақтырылды. Ал қалғанлар атта Отырғанның аўзынан шыққан қылыш пенен өлтирилди. Барлық қуслар олардың өли денесин жеп тойды. Соң мен қолында терең туңғыйықтың гилти ҳәм үлкен шынжыры бар бир периштениң аспаннан түскенин көрдим. Периште айдарҳаны, яғный әзәзүл ҳәм шайтан деп аталған сол ески жыланды тутып, мың жылға байлап таслады. Мың жыл тамам болмағанша, миллетлерди енди азғырмасын деп, оны терең туңғыйыққа ылақтырып жиберди. Ол жерди жаўып, аўзын мөрлеп таслады. Мың жыл өткеннен соң, ол қысқа мүддетке босатылыўы тийис. Соңынан мен тахтларды ҳәм оларда отырғанларды көрдим. Оларға ҳүким етиў бийлиги берилген еди. Ийсаның гүўалығы ҳәм Қудайдың сөзи ушын басы кесилгенлердиң жанларын да көрдим. Булар жыртқыш ҳайўанға ҳәм оның мүсинине табынбаған, маңлайларына ҳәм қолларына жыртқыш ҳайўанның тамғасын бастырмаған еди. Олар тирилип, Масийх пенен бирге мың жыл патшалық етти. Бул – биринши қайта тирилиў. Қалған өлилер мың жыл тамам болмағанша тирилмеди. Биринши қайта тирилиўде қатнасқанлар бахытлы ҳәм мухаддес. Екинши өлимниң булар үстинен ҳеш қандай бийлиги жоқ. Олар Қудайдың ҳәм Масийхтың руўханийлери болып, Оның менен бирге мың жыл патшалық етеди. Мың жыл өткеннен соң, шайтан қамалған жеринен азат етиледи. Жер жүзиниң төрт мүйешиндеги миллетлерди, яғный Гог ҳәм Магогты азғырып, оларды саўашқа жыйнаў ушын, ол қамақтан шығады. Олардың саны теңиздиң қумы сыяқлы сан-санақсыз болады. Олар жер жүзин басып өтип, мухаддеслердиң мәканы болған Қудайдың сүйикли қаласын қоршап алды. Бирақ аспаннан от жаўып, оларды күйдирип, жоқ қылып жиберди. Ал оларды азғырған шайтан от ҳәм күкирт көлине ылақтырылды. Бурын сол жерге жыртқыш ҳайўан ҳәм жалған пайғамбар да ылақтырылған еди. Олар күни-түни, мәңги-бақый азап шегеди. Сонда мен бир уллы ақ тахтты ҳәм тахтта Отырғанды көрдим. Жер ҳәм аспан Оның жүзинен қашып, жоқ болып кетти. Тахттың алдында турған үлкен-киши өлилерди де көрдим. Соңынан китаплар ашылды. Басқа бир китап та ашылды, бул – Өмир китабы еди. Өлилер китапларда жазылғанлар бойынша, өз ислерине қарай ҳүким етилди. Теңиз өзинде болған өлилерди, өлим ҳәм өлилер мәканы да өзлеринде болған өлилерди шығарып берди. Ҳәр бири өз ислерине қарай ҳүким етилди. Өлим ҳәм өлилер мәканы от көлине ылақтырылды. Бул от көли – екинши өлим. Атлары Өмир китабында жазылмағанлардың ҳәммеси от көлине ылақтырылды. Буннан соң, мен жаңа аспан менен жаңа жерди көрдим. Себеби бурынғы аспан ҳәм бурынғы жер жоқ болып кеткен еди. Енди теңиз де жоқ еди. Және мен аспаннан, Қудайдың жанынан түсип киятырған мухаддес қала – жаңа Ерусалимди көрдим. Ол өз күйеўи ушын таярланып безенген келин сыяқлы еди. Сонда тахттан шыққан бир бәлент даўыстың былай дегенин еситтим: «Мине, Қудайдың мәканы адамлар арасында. Қудай да олардың арасында жасайды. Олар Қудайдың халқы болады, Қудайдың Өзи де олардың Қудайы болып, олар менен бирге жасайды. Қудай олардың барлық көз жасларын сүртип таслайды. Енди өлим де, қайғы да, жылаў да, азап та болмайды. Өйткени бурынғылар өтип кетти». Тахтта Отырған: – Енди ҳәммесин жаңалайман, – деди. Ол және маған: – Мынаны жаз: себеби бул сөзлер исенимли ҳәм ҳақыйқат, – деди. Соңынан Ол маған былай деди: – Орынланды. Мен – Альфа ҳәм Омегаман, Биринши ҳәм Соңғыман. Шөллеген адамға өмир суўының булақларынан ешейин суў беремен. Жеңип шыққан усыларды мийрас етип алады. Мен оның Қудайы боламан, ол Маған перзент болады. Бирақ қорқақлар, исенбейтуғынлар, ҳарамылар, адам өлтириўшилер, бузықлар, сыйқыршылар, бутпаразлар ҳәм барлық өтирикшилердиң орны – күкирт жанған от көли болады. Бул – екинши өлим. Соңынан ақырғы жети бәлеге толы жети кесеси бар жети периштениң бири жаныма келип: – Берман кел. Мен саған Қозының қалыңлығын көрсетемен. Ол Қозының болажақ келиншеги, – деди. Периште мени Мухаддес Руўхтың басқарыўында үлкен ҳәм бийик бир таўға көтерди. Ол жерден маған аспаннан, Қудайдың жанынан түсип киятырған мухаддес қала Ерусалимди көрсетти. Қала Қудайдың салтанатына ийе еди. Ол ҳасыл тас сыяқлы, кристаллдай мөлдир яспис тасы сыяқлы жарқырап тур еди. Қаланың үлкен ҳәм бийик дийўаллары болып, он еки дәрўазасы бар еди. Дәрўазаларды он еки периште қараўыллайтуғын еди. Дәрўазаларға Израилдың он еки урыўының атлары жазылған еди. Шығыста үш дәрўаза, арқада үш дәрўаза, қублада үш дәрўаза, батыста үш дәрўаза бар еди. Қаланың дийўаллары он еки тийкар тасқа ийе болып, оларда Қозының он еки елшисиниң атлары жазылған еди. Мениң менен сөйлескен периштениң қолында қаланы ҳәм қаланың дәрўазалары менен дийўалларын өлшеўге арналған алтын таяқ бар еди. Қала төрт мүйешли болып, узынлығы менен ени бирдей еди. Периште қаланы өлшейтуғын таяқ пенен өлшегенде, узынлығы, ени ҳәм бийиклиги бирдей болып, ҳәр бир тәрепи еки мың еки жүз шақырым болып шықты. Периште дийўалларды да өлшеп шықты. Дийўаллардың бийиклиги бир жүз отыз еки шығанақ болып шықты. Периште инсан өлшемин қолланған еди. Дийўаллар яспис тасынан, ал қала мөлдир шийше сыяқлы, сап алтыннан салынған еди. Қала дийўалларының тийкар таслары ҳәр түрли ҳасыл таслар менен безелген еди. Биринши тийкар тасы яшма, екиншиси сапфир, үшиншиси халкидон, төртиншиси зүмрет, бесиншиси сардоникс, алтыншысы сердолик, жетиншиси хризолит, сегизиншиси берилл, тоғызыншысы топаз, оныншысы хризопрас, он бириншиси яқыт, он екиншиси аметист. Он еки дәрўаза он еки ҳинжи, яғный ҳәр бир дәрўаза бир ҳинжиден соғылған еди. Қаланың көшеси мөлдир шийше сыяқлы сап алтыннан еди. Мен қалада Ибадатхана көрмедим. Өйткени Қүдирети күшли Қудай Ийе ҳәм Қозы қаланың Ибадатханасы еди. Қаланы жақтыландырыў ушын қуяштың ямаса айдың кереги жоқ еди. Себеби Қудайдың салтанаты оны жақтыландырып туратуғын еди. Ал Қозы оның шырасы еди. Миллетлер қаланың жақтысында жүреди. Дүнья патшалары өз даңқ-салтанатын ол жерге алып келеди. Қаланың дәрўазалары ҳәр қашан ашық турады, өйткени ол жерде ҳеш қашан түн болмайды. Адамлар өз миллетиниң даңқ-салтанатын ҳәм абырайын ол жерге алып келеди. Бирақ ҳеш қандай ҳарам нәрсе, жеркенишли ислер ислеген ҳәм жалған сөйлеген ҳеш бир адам ҳеш қашан оған кирмейди. Тек атлары Қозының Өмир китабында жазылғанлар ғана киреди. Сонда периште маған кристалл сыяқлы жылтыраған өмир суўының дәрьясын көрсетти. Бул дәрья Қудайдың ҳәм Қозының тахтынан шығып, қаланың кең көшесиниң ортасы бойлап ағып тур еди. Дәрьяның еки тәрепинде ҳәр айда он еки түрли мийўе берип туратуғын өмир тереги бар еди. Теректиң жапырақлары болса, миллетлердиң шыпа алыўы ушын арналған еди. Енди ҳеш қандай ғарғыс болмайды. Қудайдың ҳәм Қозының тахты қаланың ишинде болады. Ал хызметшилери Оған хызмет етеди. Олар Қудайдың жүзин көреди, маңлайларына Оның аты жазылады. Енди түн болмайды. Я шыра жақтысының, я қуяш жақтысының кереги болмайды. Себеби Қудай Ийениң Өзи оларға жақты болады ҳәм олар мәңги-бақый патшалық етеди. Соңынан периште маған былай деди: – Бул сөзлер – исенимли ҳәм ҳақыйқат. Өз пайғамбарларына Руўхын берген Қудай Ийе жақын арада болыўы тийис ўақыяларды хызметшилерине билдириў ушын, Өз периштесин жиберди. «Мине, Мен жылдам келемен! Бул китаптың пайғамбаршылық сөзлерин орынлайтуғын адам қандай бахытлы!» – дейди Ийемиз Ийса. Мен – усыларды еситкен ҳәм көрген Юханман. Буларды еситип ҳәм көргенимде, усыларды маған көрсеткен периштеге табыныў ушын, оның аяқларына жығылдым. Бирақ ол маған: – Бундай қыла гөрме! Мен де сен, пайғамбар болған туўысқанларың ҳәм бул китаптың сөзлерин орынлайтуғынлар сыяқлы, Қудайдың хызметшисимен. Қудайға табын, – деди. Соңынан ол маған былай деди: – Бул китаптың пайғамбаршылық сөзлерин мөрлеп таслама. Өйткени ўақыт жақын қалды. Жаманлық қылатуғын адам және де жаманлық қылыўды даўам етсин. Ҳарам болған адам ҳарам исин даўам етсин. Ҳақ болған адам және де ҳақ ислер ислей берсин. Мухаддес болған адам мухаддес болып қалсын. Ийемиз Ийса былай дейди: «Мине, Мен жылдам келемен! Беретуғын сыйым Өзим менен бирге. Ҳәр бир адамға ислерине қарай қайтараман. Мен – Альфа ҳәм Омегаман, Биринши ҳәм Соңғыман, Басы ҳәм Ақырыман. Өмир терегинен жеўге ҳуқық алыў ушын ҳәм қалаға дәрўаза арқалы кириў ушын кийимлерин жуўғанлар қандай бахытлы! Ийтлер – сыйқыршылар, неке ҳадаллығын бузыўшылар, адам өлтириўшилер, бутқа табыныўшылар, өтирикти жақсы көрип, жалған ислерди ислеўшилердиң ҳәммеси сыртта қалады. Мен, Ийса, исениўши жәмәәтлердеги сизлерге бул гүўалықты жеткизсин деп, Өз периштемди жибердим. Мен – Даўыттың тамыры ҳәм урпағы, жақты таң жулдызыман». Мухаддес Руўх ҳәм келин: «Кел!» – дейди. Еситкен ҳәр бир адам: «Кел!» – десин. Шөллеген адам келсин, қәлеген адам өмир суўынан ешейин алсын. Бул китаптағы пайғамбаршылық сөзлерин еситкен ҳәр бир адамды ескертип атырман: егер ким де ким бул сөзлерге бир нәрсе қосса, Қудай да оны бул китапларда жазылған бәлелерге дуўшар етеди. Егер ким де ким бул пайғамбаршылық китабының сөзлеринен бир нәрсе алып тасласа, Қудай да оны бул китапта жазылған өмир терегинен ҳәм мухаддес қаладан үлессиз қалдырады. Буларды гүўалық етип айтқан Ийемиз: «Аўа, Мен жылдам келемен», – дейди. Аўмийин! Келе гөр, Ийем Ийса! Ийемиз Ийсаның мийрими ҳәммеңизге яр болсын! Аўмийин.