Kîambîrîrieene Mûrungu nî oombîre îgûrû na nthî. Nayo nthî îtaarî na mûûmbîre kinya jûrîkû na yaarî întheri, na îria rîakunîki nî muundu. Roho wa Mûrungu nî eetaîtaga îgûrû rîa rûûjî. Mûrungu arauga, “Nî kûgîe weerû.” Nakû kûragîa weerû. Mûrungu aroona weerû bûrî bûbwega na araathûrana weerû kuuma kîrî muundu. Mûrungu areeta weerû mûthenya, na muundu arajwîta ûtukû. Naku nî gwaatukîre na kûrakea, îîu îraa ntukû ya mbere. Mûrungu arauga, “Nî kûgîe îgûrû rîriirû rîathûrane rûûjî rûrîa rûrî îgûrû mono na rûrîa rûrî bwa nthî.” Mûrungu arathithia îgûrû rîu riirû narîo rîraathûrana rûûjî rûrîa rwaarî îgûrû rîaarîo na rûrîa rwaarî rungu rwarîo. Naku kûrakara o ûu. Mûrungu ararîaa riîtwa “îgûrû rîriirû.” Nî gwaatukîre na kûrakea, îîu îraa ntukû ya ijîîrî. Mûrungu arauga, “Rûûjî rûrîa rûrî rungu rwa îgûrû rîriirû nî rûûthûrane antû amwe, nthî înjûmo yumîre.” Naku kûrakara o ûu. Mûrungu areeta kûu kwaarî gûkûûmo, “Nthî” na rûûjî rûrîa rwothûranîre amwe ararwîta “Îria.” Mûrungu aroona bûu nî bûbwega. Mûrungu arauga, “Nthî nî yume imera; yume imera birîa biciaraga mpîndî, na yume mîtî ya matuunda ya mîthemba yonthe îrîa îciaraga matuunda jarî na mpîndî ndeene.” Naku kûrakara o ûu. Nthî îrauma imera; imera bia mîthemba yonthe birîa biciaraga mpîndî, na mîtî ya matuunda ya mîthemba yonthe îrîa îciaraga matuunda jarî na mpîndî ndeene. Mûrungu aroona bûu nî bûbwega. Naku nî gwatukîre na kûrakea, îîu îraa ntukû ya ithatû. Mûrungu arauga, “Nî kûgîe into bikûthaara îgûrû rîrîa riirû nîkenda biathûrana mûthenya na ûtukû. Nabio biîthîrwe birî bia kwonanagia ndwano cia biingo, na cia matukû na mîaka. Ningî biîthîrwe birî bia kûthaaraga birî kûu îgûrû rîriirû biîkagîre nthîgûrû weerû.” Naku kûrakara o ûu. Mûrungu arathithia imûrî biîrî birî na weerû bûbwingî. Kîmwe kîmûrikage mûthenya na kîngî kîmûrîkage ûtukû. Ningî nî aathithîrie njota kinya cio. Mûrungu areeka imûrî biu kûu îgûrû nîkenda bithaaragîra nthîgûrû, na bimûrîkaga mûthenya na ûtukû. Ningî biathûranaga weerû na muundu. Mûrungu aroona bûu nî bûbwega. Naku nî gwatukîre, na kûrakea, îîu îraa ntukû ya inya. Mûrungu arauga, “Ndûûjî nî ciûjûre biûmbe birîa birî mwoyo na nyoni nacio nî ibuurûûke îgûrû.” Mûrungu aroomba nyamû irîa nene ikaraga îrieene, na biûmbe birî mwoyo bia mîthemba yonthe birîa biîtaîtaga rûûjîîne. Aaroomba nyoni cia mîthemba yonthe. Mûrungu aroona bûu nî bûbwega. Mûrungu aratharima biûmbe biu akiugaga, “Ciaraneni na bûthegee, bûûjûre marieene. Nyoni nacio nî ithegee nthîgûrûûne.” Naku nî gwaatukîre na kûrakea, îîu îraa ntukû ya ithaano. Mûrungu arauga atîrî, “Nthî nî îgîte biûmbe birî mwoyo bia mîthemba yonthe; kûgîe nyomoo, na nyamû irîa ciikuuragia na kîu, na nyamû cia kîthaka cia mîthemba yonthe.” Naku kûrakara o ûu. Mûrungu aroomba nyamû cia mîthemba yonthe. Aroomba nyomoo cia mîthemba yonthe na birîa bionthe bikuaga na nthî. Mûrungu aroona bûu nî bûbwega. Mûrungu arauga, “Ga-tûûmbe muntû arî mûng'uanano jweetû, akari ta baatuî. Nabo baathage makûyû ja îria na baathage nyoni, na baathage nyomoo na baathage nthî yonthe, na baathage bionthe birîa biikururagia na kîu.” Tontû bûû, Mûrungu aroomba muntû ûng'uaneene nawe; aroomba ntomûrûme na mûka. Mûrungu arabatharima na arabeera atîrî, “Ciaraneni na bûthegee, bûûjûre nthîgûrûûne. Ningî bwathage makûyû ja îria na bwathage nyoni na bwathage gîntû kîonthe kîrî mwoyo kîrîa gîîtaîtaga nthîgûrû.” Mûrungu arauga, “Atîrî, ndîkubwaa o kîmera kîonthe kîrîa gîciaraga mpîndî kîrîa kîrî nthîgûrûûne kunthe, na mîtî yonthe îrîa îciaraga matuunda jarî na mpîndî. Nabio bikethagîrwa birî biakûrîa bieenu. Ningî ndîkûbwaa nyamû cionthe cia nthîgûrû na nyoni cionthe na bionthe birîa biikururagia; o gîntû kîonthe kîrîa kîrî mwoyo. Ningî ndîkûbwaa kinya îmera bionthe biee biakûrîa bieenu.” Naku kûrakara o ûu. Mûrungu aaraithîria into bionthe birîa oombîte, aroona birî bibiega mono. Naku nî gwatukîre, na kûrakea, îîu îraa ntukû ya ithanthatû. Nakû kûûmbwa kwa îgûrû na nthî na birîa bionthe birî ku nî kwaathirîre. Ntukû ya mûgwanja Mûrungu nî aarî akûthiria ngûgî yaawe îrîa aaritaga. Ntukû îîu ya mûgwanja aranogoka kuuma kîrî ngûgî îrîa aaritaga. Tontû bûû, Mûrungu aratharima ntukû îîu ya mûgwanja na aramîathûra, nîkwîthîrwa nîyo aanogokere kuuma kîrî ngûgî îrîa aaritaga. Ûjû nîu mantû jaathingatanîre rîrîa îgûrû na nthî bioombagwa. Rîrîa MWATHANI Mûrungu oombîre nthî na îgûrû, gûtî mûtî jwaarî nthîgûrûûne, ningî gûtî nyaki yaarî îkuuma, tontû MWATHANI Mûrungu ataarî akuurithia ngai nthîgûrûûne, na gûtaarî na muntû wa kûrîma nthîgûrû. Îndî îme nîrîo rîaumaga nthî narîo rîkooroyia mûthetu. Rîu MWATHANI Mûrungu nî oombîre muntû na mûthetu na aramuuîîra mîrukî ya mwoyo nyiûrûûne ndeene, nawe muntû araambîrîîria gûtûûra mwoyo. MWATHANI Mûrungu nî aandîre muunda jweetagwa Edeni, rûteere rwa bwa gaiti, areeka muntû ûrîa aarî akûûmba ku. MWATHANI Mûrungu nî aatûmîre mîtî îrîa mîthongi îkîonwa, na îmîega ya biakûrîa îkûra kuuma mûthetuune. Mûtî jwa mwoyo nî jwaarî gatîgatî ka muunda jûu, na kinya mûtî jwa kûmenya wega na ûûî nî jwaarî ku. Kûrî mûuro jwaarî Edeni nîûntû bwa kworoagia muunda jûu. Mûuro jûu jwauma Edeni nî jwagaûkanaga jûkaa mîuro îna. Riîtwa rîa mûuro jwa mbere nî Pishoni, naju nîju jwathiûrûkanîtie na nthîgûrû yonthe ya Havila, kûrîa kûrî thaabu, nayo thaabu ya nthîgûrû îîu nî înjega. Kûu nîku kwonekaga maguta jakweera bwega jeetagwa bideliumu na twiga twa goro twîtagwa onekisi. Riîtwa rîa mûuro jwa îîrî nî Gihoni. Naju nîju rûûjî rûrîa rûthiûrûkanîtie na nthî yonthe ya Ethiopia. Riîtwa rîa mûuro jwa îthatû nî Tigirisi, naru nîru rwînamagîîra nthîgûrû ya Asîria bwa gaiti. Naru Rûûjî rwa inya nî Eufurate. MWATHANI Mûrungu nî aajûkîrie muntû ûrîa oombîte aramwîka muundeene jwa Edeni nîkenda ajûrîmaga na ajûmenyagîîra. MWATHANI Mûrungu nî eerîre muntû ûjû, “Nî wîtîkîrîtue kûrîîjaga matuunda ja mîtî yonthe îrîa îrî muundeene jûjû. Îndî matuunda ja mûtî jwa kûmenyithania wega na ûûî, menya ûjarîa, nîûntû ntukû îrîa ûkaajarîa nî mma ûgaakua.” MWATHANI Mûrungu arauga, “Tî bûbwega muntû kwîthîrwa arî wenka; nkaamûthithîria mûteethia ûrîa ûkaaganîra nawe.” Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu aroomba nyamû cionthe na nyoni cionthe kuuma mûthetuune. Rîu araireeta kîrî muntû nîkenda aigua ûrîa agaaciîta. O riîtwa rîrîa eetaga kîûmbe kinya kîrîkû kîrîa kîrî mwoyo, noo rîo gîtagwa kinya naarua tûrî. Muntû araa nyomoo cionthe mariîtwa na nyoni cionthe, na kinya nyamû cionthe cia kîthaka mariîtwa. Îndî we atoona mûteethia ûng'uaneene nawe. MWATHANI Mûrungu aratûma muntû agwatwa nî toro înene. Muntû ûu aramama. MWATHANI Mûrungu aramûrita rûbaru rûmwe na aratumania nyama au aarûritîte. Naru rûbaru rûu MWATHANI Mûrungu aaritîte kuuma kîrî muntû, ararûthithia rûraa mûka, aramûreeta kîrî muntû ûu. Rîu muntû arauga, “Nandî ûûjû nî kîrûitû kîa marûitû jaakwa, na nyama ya nyama ciaakwa. Agaatua gwîtagwa mûka, nîûntû aritîtwe kuuma kîrî ntomûrûme.” Tontû bûû, ntomûrûme agaatiganaga na îthe na ng'ina akagwatana na mûka waawe, nabo bakaa mwîrî jûmwe. Nabo bobaîrî baarî kîthûnû, na bataigagua nthoni. Njoka nî yaarî na ûûme bwa waayia nkûrûki ya nyamû ingî cionthe irîa MWATHANI Mûrungu oombîte. Nayo nî yoorîrie mûka atîrî, “Ee nîka Mûrungu abuîrîte, ‘Bûkororîa matuunda ja mûtî kinya jûrîkû jwa îrîa îrî muundeene jûjû?’” Mûka aramîcokeria atîrî, “Nî twîtîkîrîtue kûrîa matuunda ja mîtî yonthe îrîa îrî muundeene jûjû; îndî Mûrungu nî augîîte, ‘Bûkororîeni matuunda ja mûtî jûrîa jûrî gatîgatî ka muunda, ningî bûkarojûringithia bûtîkeeje gûkua.’” Îndî njoka îreera mûka atîrî, “Buî bûtîkua. Nîka Mûrungu aijî atî ntukû îrîa bûkaarîa matuunda ja mûtî jûu, meetho jeenu jakamincûka naabuî bûkare ta Mûrungu, bûmenyage mantû jameega na jamathûûku.” Mûka aroona atî mûtî jûu nî jwaarî jûmwega jwa kûrîîwa, na nî jwaarî jûmûthongi jûkîonwa, na nî jwaarî jwa kwirîrîîrua nîûntû bwa kweejanaga ûûme. Aratua îtunda rîa mûtî jûu ararîa na aratua rîngî aranekeeria mûkûrû waawe nawe ararîa. Rîu meetho jaao bobaîrî jaramincûnka, baramenya atî baarî kîthûnû. Nabo baratumania mabûûra ja mûkûû amwe, barathithia tûguû twa kwogeera kauna. Nabo nî baigîrue MWATHANI Mûrungu agîîtaîta muundeene rîrîa kûruraga; nawe muntû ûu na mûka waawe baraiciitha mîtîîne îrîa yaarî muundeene batîkoonwe nî MWATHANI Mûrungu. Îndî MWATHANI Mûrungu areeta muntû ûu, aramûûria, “Nîkû ûrî?” Muntû ûu aramûcokeria aramwîra, “Nîka ndaakwigua muundeene, ndaakîra, ndaiciitha, nîûntû ngûkarî kîthûnû.” MWATHANI Mûrungu aramûûria, “Nûû ûkwîrîre ûrî kîthûnû? Nîka ûrîîre îtuunda rîa mûtî jûrîa ndaagûkaanîrie?” Muntû ûu arauga, “Mûka ûrîa gwe wampeere atûûranagia naani, nîwe ûnenkeere îtuunda rîa mûtî jûu, naani ndaarîa.” Rîu MWATHANI Mûrungu arooria mûka atîrî, “Nîatîa ûjû ûthithîtie?” Mûka arauga, “Nî njoka împaîrîîrie, naani ndaarîa.” MWATHANI Mûrungu areera njoka ûjû, “Tontû bwa ûntû bûbû ûthithîtie, ûrî na kîrumi gwe kîrî nyomoo cionthe na nyamû cionthe. Ningî ûrîtua gwîtaga na kîu, na nî mûthetu ûkaarîîjaga matukû jonthe ja ûtûûro bwaaku. Ngeekîra ûthû gatîgatî gaaku na mûka, na gatîgatî ka mbeeû yaaku na mbeeû ya mûka. Mbeeû ya mûka îgaakûringa kîongo, naagwe ûkaamîrûmaga gîtakino.” Rîu MWATHANI Mûrungu areera mûka atîrî, “Ngaakwingîîria rwakaî rwaaku ûkîewa mwana; ûkaagîîjaga twaana ûrî na rwakaî rûrûnene. Îndî kinya kûnarî ûu, ûkairîragîîria mûkûrû waaku, nawe agaakwathaga.” Ningî MWATHANI Mûrungu areera Adamu ûjû, “Tontû nî ûrathikîrîîre nteto cia mwekûrû waaku, warîa îtunda rîa mûtî jûrîa ndaagûkaanîrie ndakwîra, ‘Ûkororîa îtunda rîa mûtî jûu,’ nandî nthî nî îndume nîûntû bwaaku. Ûrîtua kûrîîjaga into bia nthî biumanîtie na mînoga ntukû cionthe cia ûtûûro bwaaku. Miigua na nkonko bikaumaga nthîgûrû. Naagwe ûkaarîîjaga imera bia nthî. Ûrîtua kwonaga irio biaaku wambîte kûnoga, mwanka rîrîa ûgaacoka mûthetuune, nîkwîthîrwa nîku waaritîrwe. Tontû bûû, gwe ûrî mûthetu na nîku ûgaacoka.” Adamu areeta mûka waawe Hawa, tontû nîwe waarî ng'ina wa barîa bonthe barî mwoyo. MWATHANI Mûrungu aratumîra Adamu na mwekûrû waawe nguû cia mîgûûta arabeekîra. Rîu MWATHANI Mûrungu arauga, “Atîrî, muntû aagûkara ta baatuî kîrî kûmenya wega na ûûî. Nandî oomba gwikia njara agatua îtunda rîa mûtî jwa mwoyo kinya ju, akarîa na agatûûra mwoyo kenya na kenya.” Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu arabenga kuuma muundeene jwa Edeni nîkenda beeta kûrîmaga nthî îrîa baaritîrwe. Akûbeenga, nî eekîre akerubimu rûteere rwa gaiti rwa muunda jwa Edeni, barî na rûchiû rûgwakana mwanki. Naru rwagarûkaga nteere cionthe nîkenda rûkaria njîra ya gwîta mûtîîne jwa mwoyo. Adamu nî aathengereere mwekûrû waawe Hawa, aragîa îu na araciara Kaini. Hawa arauga atîrî, “MWATHANI agûnteethia ndaciara kaîjî.” Ningî Hawa araciara Abeli, mûtaana wa ng'ina wa Kaini. Abeli araa mûrîîthi wa ng'ondu nawe Kaini araa mûrîmi. Nyuma ya kagiita mma, Kaini nî aaikîîrie MWATHANI kîgongwana kîa maciara ja muunda. Kinya Abeli nî aaikîrie kîgongwana kîa marikithathi ja nyomoo ciaawe cia ndîîthia na mathuunya jaacio. MWATHANI areetîkîra Abeli na kîgongwana kîaawe, îndî ataatindanîra na Kaini na kîgongwana kîaawe. Tontû bûû, Kaini arathûûra mono na ûthiû bwaawe bûraikithara. MWATHANI arooria Kaini atîrî, “Nîmbi wathûûrîra ûjû na nîmbi yatûma ûthiû bwaaku bwikithara? Ûkëeja kûthithia bwega ndeetîkîîria kîgongwana gîaaku. Ningî ûkärega kûthithia bwega, meeyia jarî akuî naagwe na nî jakwenda gûkwatha, îndî ûbuîri nî kûjoomba.” Kaini nî eerîre mûtaana wa ng'ina Abeli atîrî, “Njû twîte tûkariûnge kîeniine.” Nabo rîrîa baarî kîeniine, Kaini araumbuthûkîra mûtaana wa ng'ina Abeli, aramûûraga. Rîu MWATHANI arooria Kaini atîrî, “Mûtaana wa nyakwe Abeli arî kû?” Kaini arauga, “Ntiijî ni! Ka-ndî mûkaria wa mûtaana wa chiaa?” MWATHANI aramwîra atîrî, “Nîatîa ûû wathithia? Tharike ya mûtaana wa nyakwe nî îgûnkaîra îrî mûthetuune. Nandî gwe ûrî ûmûrume na nî wîngi kuuma mûthetuune jûrîa jwanyua tharike ya mûtaana wa nyakwe ûrîa wooraga. Nthîgûrû îtîcoka kuuma gîntû kaîrî kinya warîma. Gwe ûkethagîrwa ûtî na gîkaro, na ûrî mbereera nthîgûrûûne.” Kaini areera MWATHANI atîrî, “Îkanûkia rîaakwa rîkûneenea nkûrûki ya ûrîa mpûûmba kûûmîîria. Nandî, gwe naarua ûgûmpînga kuuma nthîgûrûûne, ndaumauma kîrî gwe, ndeeta kwaa muntû ûtî gîkaro na mbereera nthîgûrûûne. O muntû ûrîa ûkaambona nîka akaambûraga.” Rîu MWATHANI aramwîra atîrî, “Arî, gûtîkara ûu! Muntû ûrîa ûkooraga Kaini agaakanûkua mainda mûgwanja.” MWATHANI nî eekîîre Kaini rwano nîkenda atîkeeje kûûragwa nî muntû kinya ûrîkû ûrîa ûkaamwona. Tontû bûû, Kaini araciîtîra arauma meethoone ja MWATHANI areeta gûtûûra nthîgûrû ya Nodi bwa gaiti ya Edeni. Kaini nî aathengereere mwekûrû waawe, aragîa îu na araciara mwana weetagwa Enoki. Kaini aracoka araaka ntûûra, aramîîta riîtwa rîa mûtaana waawe tarîo Enoki. Enoki nîwe waarî îthe wa Iradi, na Iradi nîwe waarî îthe wa Mehujaeli, na Mehujaeli nîwe waarî îthe wa Methushaeli, nawe Methushaeli nîwe waarî îthe wa Lameki. Lameki aragûra aka baîrî; ûmwe ûgwîtwa Ada na ûngî ûgwîtwa Zila. Ada araciara Jabali. Jabali nîwe waaere îthe wa antû barîa baatûûraga maemeene barî arîîthi. Mûtaana wa ng'ina eetagwa Jubali na nîwe waaere îthe wa barîa baaringaga wandîîndî na mîtûrirû. Zila araciara Tubali-kaini. Tubali-kaini nîwe waarî mûturi wa into bia mîthemba yonthe bia îturutia na bia chuuma. Mwarî wa ng'ina wa Tubali-kaini eetagwa Naama. Lameki nî eerîre eekûrû baawe ûjû, “Buî Ada na Zila, thikîîreeni ûrîa nkuuga; buî eekûrû baakwa igueeni nteto ciaakwa: Ndîkûûraga muntû ûmwîthî tontû bwa kûmbîkîra rûgûma. Këethîra Kaini akaarîîrua mainda mûgwanja, Ûrîa ûkaambûraga ni Lameki akaarîua mainda mîrongo mûgwanja na mûgwanja.” Adamu nî aathengereere mwekûrû waawe kaîrî, na araciara kaîjî, arauga atîrî, “Mûrungu agûmpa mûtaana ûngî antû a Abeli ûrîa Kaini ooragîre.” Tontû bûû, arageeta Sethi. Sethi aagîîre na kaîjî arageeta Enoshi. Îgiita rîu nîrîo antû baambîrîîrie kûthaathayia MWATHANI. Rîrî nîrîo yuku rîa nchiarwa cia Adamu. Rîrîa Mûrungu oombîre muntû, aamûûmbîre ang'uaneene na Mûrungu. Aaboombîre ntomûrûme na mûka na arabatharima. Aathiria kûboomba arabeeta muntû. Adamu agûkinyia ûkûrû bwa mîaka îgana rîmwe rîa mîrongo îthatû (130), nî aagîîre na mûtaana wang'uaneene nawe, na waarî na mûûmbîre jûmwe nawe, aramwîta Sethi. Rîrîa Adamu aatûûrîre nyuma ya kûgîa na Sethi rîaarî mîaka magana janaana (800). Ningî nî aarî na ataana bangî na aarî. Adamu aakuîre arî na ûkûrû bwa mîaka magana kenda ja mîrongo îthatû (930). Sethi agûkinyia ûkûrû bwa mîaka îgana rîa îtaano (105) nîrîo aagîîre na Enoshi. Nyuma ya kûgîa na Enoshi, Sethi nî aatûûrîre mîaka magana janaana ja mûgwanja (807). Ningî nî aarî na ataana bangî na aarî. Sethi aakuîre arî na ûkûrû bwa mîaka magana kenda ja îkûmi na îîrî (912). Enoshi agûkinyia ûkûrû bwa mîaka mîrongo kenda (90) nîrîo aagîîre na Kenani. Nyuma ya kûgîa na Kenani, Enoshi nî aatûûrîre mîaka magana janaana ja îkûmi na îtaano (815). Ningî nî aarî na ataana bangî na aarî. Enoshi aakuîre arî na ûkûrû bwa mîaka magana kenda ja îtaano (905). Kenani agûkinyia ûkûrû bwa mîaka mîrongo mûgwanja (70) nîrîo aagîîre na Mahalaleli. Nyuma ya kûgîa na Mahalaleli Kenani nî aatûûrîre mîaka magana janaana ja mîrongo îna (840). Ningî nî aarî na ataana bangî na aarî. Kenani aakuîre arî na ûkûrû bwa mîaka magana kenda na îkûmi (910). Mahalaleli agûkinyia ûkûrû bwa mîaka mîrongo îtantatû na îtaano (65) nîrîo aagîîre na Jaredi. Nyuma ya kûgîa na Jaredi, Mahalaleli nî aatûûrîre mîaka magana janaana ja mîrongo îthatû (830). Ningî nî aarî na ataana bangî na aarî. Mahalaleli aakuîre arî na ûkûrû bwa mîaka magana janaana ja mîrongo kenda na îtaano (895). Jaredi agûkinyia ûkûrû bwa mîaka îgana rîa mîrongo îtaantatû na îîrî (62) nîrîo aagîîre na Enoki. Nyuma ya kûgîa na Enoki, Jaredi nî aatûûrîre mîaka magana janaana. Ningî nî aarî na ataana bangî na aarî. Jaredi aakuîre arî na ûkûrû bwa mîaka magana kenda ja mîrongo îtaantatû na îîrî (962). Enoki agûkinyia ûkûrû bwa mîaka mîrongo îtaantatû na îtaano (65), nîrîo aagîîre na Methusela. Nyuma ya kûgîa na Methusela, Enoki nî aatûûrîre arî na ngwatanîro înjega na Mûrungu kagiita ka mîaka magana jathatû (300). Ningî nî aarî na ataana bangî na aarî. Enoki aatûûrîre mîaka magana jathatû ja mîrongo îtaantatû na îtaano (365). Enoki nî aatûûrîre arî na ngwatanîro înjega na Mûrungu; tontû bûu, Mûrungu nî aamûjûkîrie, aratiga gûtûûrania na antû. Methusela agûkinyia ûkûrû bwa mîaka îgana rîa mîrongo înaana na mûgwanja (187) nîrîo aagîîre na Lameki. Nyuma ya kûgîa na Lameki, Methusela nî aatûûrîre mîaka magana mûgwanja ja mîrongo înaana na îîrî (782). Ningî nî aarî na ataana bangî na aarî. Methusela aakuîre arî na ûkûrû bwa mîaka magana kenda ja mîrongo îtaantatû na kenda (969). Lameki agûkinyia ûkûru bwa mîaka îgana rîa mîrongo înaana na îîrî (182) nî aagîîre na kaîjî, nako arageeta Noa, arauga, “Mûtaana ûûjû nîwe ûgaatûma tûûthîrwa nî ngûgî cia mînoga irîa tûritaga tontû bwa ûrîa MWATHANI aarumîre mûthetu.” Nyuma ya kûgîa na Noa, Lameki nî aatûûrîre mîaka magana jataano ja mîrongo kenda na îtaano (595). Ningî nî aarî na ataana bangî na aarî. Lameki aakuîre arî na ûkûrû bwa mîaka magana mûgwanja ja mîrongo mûgwanja na mûgwanja (777). Noa agûkinyia ûkûrû bwa mîaka magana jataano (500), nîrîo aagîîre na Shemu na Hamu na Jafethi. Naku nî gwaakarîre atîrî, antû nî baambîrîîrie kwingîa nthîgûrûûne kunthe na nî baaciarîre aarî. Biûmbe bia îgûrû nî bionere aarî bau barî babathongi, na biraithuurîra aarî bamwe baraa aka baao. Tontû bûû, MWATHANI arauga atîrî, “Roho waakwa atîtûûraga ndeene ya muntû kenya na kenya nîkwîthîrwa muntû agatûûraga kagiita gagakai ka mîaka îgana rîmwe rîa mîrongo îîrî.” Îgiiteene rîu biûmbe bia îgûrû bikûjûkia aarî ba antû nî biaaciarîre imuntû bibinene mono bieetagwa Nefilimu. Imuntû biu nîbio biaarî îgweta nthîgûrûûne. MWATHANI nî oonere atî ûmaramari bwa antû bûkwingîa mono nthîgûrûûne. Ningî aroona atî antû nî baakaraga na mairîrîîria jamathûûku nkoroone ciaao magiita jonthe. MWATHANI nî aaigîrue bûbûûî mono nîûntû bwa kûûmba muntû na araithikîîra nkoroone yaawe. Tontû bûû, MWATHANI arauga atîrî, “Nkaathiria antû bonthe nthîgûrûûne na nthirie nyomoo na nyoni na nyamû irîa ciikuuragia na kîu nîûntû nî nkwirira gîtûmi ndaabiûmbîre.” Îndî Noa nî aagwîrîrie MWATHANI. Noa aarî muntû ûmwagîru, ûtaarî na îgi nthukîîne yaao. Noa nî eethagîrwa arî ngwatanîro na Mûrungu. Noa aarî na ataana bathatû, Shemu, na Hamu na Jafethi. Îgiiteene rîu nthîgûrû nayo nî yaarî na ûthûûku bûbwingî, na îreethîrwa yûjûri mantû ja ûgîti. Mûrungu aatega nthîgûrû aroona ûrîa îthûûki, tontû antû bonthe boojûrîtwe nî ûthûûku na mantû ja ûgîti. Mûrungu areera Noa atîrî, “Ndîkûgiita îgamba kûthiria antû bonthe; nîkwîthîrwa nî boojûrîtie ûgîti nthîgûrûûne. Tontû bûû, nkaathiranîria antû amwe na nthîgûrû. Ithithîrie sabina na mîtî ya mîtarakwa, ûthithie tûnyomba ku, na ûmîthinge bwa oome na ndeene na gîntû gîtîûmba gûkûrûkia rûûjî. Ûjû nîu ûkaamîaka: uraaja bwaayo bwîthîrwe bûrî bwa mita îgana rîmwe rîa mîrongo îtaano (150m); wariî bwaayo bwîthîrwe bûrî bwa mita mîrongo îîrî na ithaano (25m), na gwitia bwa îgûrû îîthîrwe îrî ya mita îkûmi na ithaano (15m). Wimbe sabina îndî ûtigie kîanya kîa nusu mita (0.5m) gatîgatî ka rûthingo na îgûrûgûrû, na mûrango jwaayo jwîthîrwe jûrî rwaruune. Ningî ûmîake îrî na ngoroba îthatû. Tontû rî, nkaurithia ngai ya maburiko nthîgûrûûne, îthirie biûmbe bionthe birîa birî mwoyo. Gîntû kîonthe kîrîa kîrî nthîgûrûûne gîgaakua. Îndî ni ngeeka kîrîkanîro naagwe. Ûgaakûrûka sabineene, gwe na ataana baaku, na mûka waaku na aka ba ataana baaku. Ningî ûkûrûkie biûmbe bionthe birîa birî mwoyo sabineene. Ûbikûrûkie biîrî-biîrî, ndûme na nka na biîthîrwe birî bia mîthemba yonthe nîkenda bitîgaakue. O mûthemba jwa nyoni, ûkûrûkie nka na ndûme, na o mûthemba jwa nyomoo, ûkûrûkie nka na ndûme. Ningî o mûthemba jwa nyamû irîa ciikuuragia na kîu, ûkûrûkie nka na ndûme, nîkenda igaatigara irî mwoyo. Ningî ûjûkie into birîa birîîjagwa bia mîthemba yonthe ûbiîke sabineene nîkenda bikaa biakûrîa biaaku na bia nyomoo iu.” Noa arathithia mantû jonthe kûringana na ûrîa Mûrungu aamwîrîte. MWATHANI nî eerîre Noa atîrî, “Tonya sabineene, gwe na antû ba nja yaaku bonthe, nîûntû nî mboneete atî gwe ûrî muntû ûmwagîru gatîgatî ka antû ba îgiita rîrî. Ûkûrûkie o mûthemba jwa nyomoo irîa itî mûgiro, ndume mûgwanja na nka mûgwanja. Ningî ûkûrûkie o mûthemba jwa nyomoo irîa irî mûgiro ndûme îmwe na nka îmwe. Ningî ûkûrûkie nyoni kinya cio o mûthemba ndûme mûgwanja na nka mûgwanja, nîkenda mbeeû ciaacio îtîkaathire nthîgûrûûne. Nîkwîthîrwa ntukû mûgwanja kuuma nandî nkaurithia ngai nthîgûrûûne ntukû mîrongo îna mûthenya na ûtukû, nthirie into bionthe birîa birî mwoyo birîa mpûûmbîte.” Noa nî aathithîrie mantû jonthe o ta ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Noa aarî na ûkûrû bwa mîaka magana jatantatû (600) rîrîa kwagîîre na ngai ya maburiko nthîgûrûûne. We na ataana baawe, na mûka waawe na aka ba ataana baawe baratonya sabineene nîkenda batîkooragwe nî ngai ya maburiko. Nacio nyomoo irîa itî mûgiro, na nyomoo irîa irî mûgiro na nyoni, na into bionthe birîa biikuuragia na kîu, birakûrûkua nî Noa sabineene biîrî-biîrî, ndûme na nka, o ta ûrîa Mûrungu aamwîrîte. Ntukû mûgwanja ikûthira ngai ya maburiko îrambîrîîria kuura. Ntukû ya îkûmi na mûgwanja ya mweri jwa îîrî, mwakeene jûrîa Noa aakinyîrie ûkûrû bwa mîaka magana jatantatû (600), ntukû îîu yongwa nîrîo ithima biatûrîkîre na rûûjî runthe rûrîa rûrî rungu rwa nthîgûrû rûrauma na ndirica cia îgûrû irarugûrwa. Nayo ngai îraura nthîgûrûûne ntukû mîrongo îna (40), mûthenya na ûtukû. Ntukû o îîu yongwa nîrîo Noa na ataana baawe Shemu, na Hamu na Jafethi, na mûka wa Noa, na aka bo-bathatû ba ataana baawe, baatonyere sabineene. Ningî kinya nyamû cia kîthaka cia mîthemba yonthe, na nyomoo cia ndîîthia cia mîthemba yonthe, na nyamû irîa ciikuuragia na kîu cia mîthemba yonthe, na nyoni cia mîthemba yonthe nî ciaatonyere. Noa arakûrûkia sabineene biûmbe biîrî-biîrî, nka na ndûme. Tontû bûû, birîa bionthe biatonyere sabineene biaarî nka na ndûme cia biûmbe bionthe; biratonya kûringana na ûrîa Mûrungu eerîte Noa. MWATHANI araingîra Noa sabineene. Ngai ya maburiko nî yeetîre na mbere kuura ntukû mîrongo îna (40). Rûûjî naru rûroongeereka, rurookîîria sabina kuuma nthî rûramîereeria îgûrû. Rûûjî nî rweetîre na mbere kwongeereka, rûraimba rwitîîtie bwa îgûrû, nayo sabina îrakara yereerete rûûjîîne. Naru rûûjî nî rweetîre na mbere kwiimba mwanka rûrathika irîma birîa biraaja bionthe nthîgûrûûne. Ningî rûûjî nî rweetîre na mbere kwiimba mwanka rûraitia îgûrû rîa irîma mita mûgwanja na nusu (7.5m). Nabio biûmbe bionthe birîa bietaîtaga nthîgûrû birakua. Nyoni irakua, na nyomoo cia ndîîthia, na nyamû cia kîthaka, na biûmbe bionthe birîa biikuuragia na kîu, na antû bonthe barakua. Gîntû kîonthe kîrîa kîaarî nthî înjûmo na gîaikagia mîrukî kîrakua. Into birîa biaarî na mwoyo nî biaathirîrue nthîgûrûûne, kuuma muntû mwanka nyomoo cia ndîîthia, na into biikuuragia na kîu, na nyoni. Bionthe nî biaathirîrue buru, kûratigara Noa wenka na barîa baarî amwe nawe sabineene. Rûûjî naru nî rwakarîre rwigari îgûrû rîa nthîgûrû ntukû îgana rîmwe rîa mîrongo îtaano (150). Îndî Mûrungu nî aaririkanîre Noa na nyamû cia kîthaka cionthe na cia ndîîthia cionthe irîa ciaarî amwe na Noa sabineene. Mûrungu aratûma ruuo ruurutana nthîgûrûûne, naru rûûjî rûraambîrîîria kûwa. Ithima birîa biaumîte nthîgûrû birakunîkwa na ndirica cia îgûrû iraingwa. Nayo ngai îrîa yauraga îrakea. Rûûjî naru nî rwambîrîîrie kûwa kuuma nthîgûrû, rûreeta rûkîthiraga. Gûgîkinya ntukû ya îgana rîa mîrongo îtaano (150) rûûjî nî rwaarî rûkûnyiia buru. Ntukû ya îkûmi na mûgwanja ya mweri jwa mûgwanja, sabina îratûûrîîra irîmeene bia Ararati. Rûûjî naru rûreeta na mbere kûwa o mwanka mweri jwa îkûmi. Ntukû ya mbere ya mweri jwa îkûmi, nîrîo tûthumbî twa irîma twambîrîîrie kwonekana. Ntukû mîrongo îna (40) ikûthira, Noa nî aarugûrîre ndirica ya sabina îrîa aathithîtie, nawe ararekeeria nkûngûrû îraumagara. Nayo îrakara îkîbuurûûkaga mwanka rîrîa rûûjî rwawîre rûrathira nthîgûrû. Ningî aratûma kîjea kuuma sabineene nîkenda amenya këethîra rûûjî nî rûthiri nthîgûrûûne. Îndî kîjea gîeta kîraaga antû noo amwe arîa kîûmba gûkinya, nakîo kîracoka kîrî we sabineene nîûntû rûûjî no rwakunîkîte nthîgûrû kunthe. Noa aratambûrûkia njara arakîgwata aragîkûrûkia sabineene kûrîa aarî. Noa areeteera mwanka ntukû ingî mûgwanja irathira, nawe aratûma kîjea kaîrî kuuma sabineene. Kîjîa kîracoka kîrî we ûgoro. Ningî rî, nî kîarûmîte îbûûra rîa mûzeituni na mûromo rîrîa gîaatuîte o rîo. Tontû bûû, Noa aramenya atî rûûjî nî rûûjaûjîte. Areeteera ntukû ingî mûgwanja, aratûma kîjea kuuma sabineene. Îndî kîjea gîtacokere kîrî we kaîrî. Ntukû ya mbere ya mweri jwa mbere jwa mwaka jwa magana jatantatû na jûmwe (601) nîrîo rûûjî rwambîrîîrie kûwa nthîgûrûûne. Noa arakunûra sabina îgûrûgûrû, aroona atî nthîgûrû nî îkûnyaara. Ntukû ya mîrongo îîrî na mûgwanja ya mweri jwa îîrî nthî îreethîrwa îkûnyaara buru. Rîu Mûrungu nî aarîîrie Noa, aramwîra, atîrî, “Umagara sabineene, gwe, na mûka waaku, na ataana baaku na aka ba ataana baaku. Umagaria biûmbe birîa bitûûraga mwoyo bia mîthemba yonthe birîa birî sabineene: nyoni, na nyomoo, na nyamû irîa ciikuuragia na kîu cionthe. Nabio nî biciarane na wingî bithegee nthîgûrûûne, biciarane na bithegee kunthe nthîgûrûûne.” Tontû bûû, Noa na mwekûrû waawe na ataana baawe amwe na aka baao baraumagara sabineene. Nacio nyomoo cionthe, na nyamû irîa ciikuuragia na kîu cionthe, na nyoni cionthe, na gîntû kîonthe kîrîa gîîtaîtaga nthîgûrûûne, nî biaumagarîre kûringana na mîthemba yaabio. Noa nî aakîîre MWATHANI kîritîro kîa igongwana. Arajûkia o mûthemba jwa nyomoo irîa itî mûgiro na o mûthemba jwa nyoni irîa itî mûgiro, ararita igongwana bia gwakîîria au kîritîroone. MWATHANI nî aakinyîîrwe nî mûnyinko jûu na arauga ûjû nkoroone yaawe, “Ntîkaroruma nthîgûrû kaîrî nîûntû bwa muntû, nîûntû mathûgaanio ja nkoro ya muntû jeethagîrwa jarî jamathûûku kuuma wîthî bwaawe. Ningî ntîkarocoka kûthiria into bionthe birîa bitûûraga mwoyo ta ûjû nthithîtie. Îgiita rîonthe rîrîa nthî îkeethîrwa îrî o, gûtîkarîaga magiita ja kwaanda na ja maketha, magiita ja mpio na ja mûruutîra, thaano na ngai na ûtukû na mûthenya.” Mûrungu nî aatharimîre Noa na ataana baawe, arabeera atîrî, “Ciaraneni na bûthegee na bûûjûre nthîgûrûûne. Nî bweei nyomoo cionthe cia nthîgûrû, na nyoni cionthe, na nyamû cionthe irîa ciikuuragia na kîu na makûyû jonthe jarîa jakaraga rûûjîîne; nabio bionthe bibwaathikagîre na bibûkîrage. Into bionthe birîa birî mwoyo bikaa biakûrîa bieenu, o ta ûrîa ndaabwere imera. Nandî ndîkûbwaa into bionthe. Îndî menyeni bwîja kûrîa nyama cia nyomoo îrî na tharike tontû tharike nîyo mwoyo jwaayo. Naani nî mma ngaakanûkagia muntû wonthe ûrîa ûkooraga muntû ûngî na nkanûkagie nyomoo îrîa îkooraga muntû. Ûrîa wonthe ûkooraga muntû, akooragwa nî muntû ûngî, nîkwîthîrwa Mûrungu oombîre muntû ang'uaneene nawe. Naabuî, ciaraneni bwingîe na bûthegee bûûjûre nthîgûrûûne kunthe.” Mûrungu nî aarîîrie Noa amwe na ataana baawe arabeera atîrî, “Ni nî nkûthithia kîrîkanîro naabuî na nchiarwa cieenu, na kinya biûmbe bionthe birîa bitûûraga mwoyo birîa birî amwe naabuî; birî nyoni, na nyomoo cia ndîîthia, na nyomoo ingî cionthe cia nthîgûrû irîa irî amwe naabuî, cionthe irîa iraumîre sabineene. Nandî ndîkûthithia kîrîkanîro naabuî atî gûtî rîo biûmbe bionthe bikorothirua kaîrî nî ngai ya maburiko. Ningî gûtî rîo kaîrî gûkorogîa ngai ya maburiko ya kûthiria nthîgûrû.” Mûrungu aracoka arauga atîrî, “Rûrû nîru rwano rwa kîrîkanîro kîrîa nkûthithia naabuî na kinya biûmbe bionthe birîa bitûûraga mwoyo birîa birî amwe naabuî, nakîo nî gîa gûtûûra kenya na kenya. Ndîgwîka mûkûngambura jwaakwa matuune jwîthagîrwe jûrî rwano rwa kîrîkanîro gîaakwa na nthîgûrû. Atîrî, rîrîa ngaatûmaga gûkeethîrwa kûrî matu na mûkûngambura jwonekane matuune, nkaaririkanaga kîrîkanîro gîaakwa kîrîa ndaathithîrie naabuî na kinya biûmbe bionthe birîa bitûûraga mwoyo. Nayo ngai ya maburiko îtîkorocoka kuura kaîrî îthiria biûmbe bionthe. Rîrîa mûkûngambura jûkoonekanaga matuune, nkajwonaga naani nkaaririkana kîrîkanîro gîaakwa gîa kenya na kenya kîrîa nkaathithîria na biûmbe bionthe birîa bitûûraga mwoyo nthîgûrûûne.” Mûrungu areera Noa atîrî, “Rûu nîru rwano rwa kîrîkanîro kîrîa ûûni ndaathithia na biûmbe bionthe birîa birî nthîgûrûûne.” Ataana ba Noa barîa baaumagarîre sabineene baarî Shemu, na Hamu na Jafethi. Hamu nîwe waarî îthe wa Kanaani. Bau nîbo baarî ataana ba Noa bo-bathatû, na nthîgûrû yonthe yaagîîre antû kuumania nabo. Noa aarî mûrîmi na nîwe waarî wa mbere kwîthîrwa arî na muunda jwa mîzabibû. Nî aanyuîre ndibei yaayo aroogita na aramama îemeene rîaawe arî kîthûnû. Hamu îthe wa Kanaani aroona kîthûnû kîa îthe na areeta areera ataana ba ng'ina bangî bobaîrî barîa baarî oome. Îndî Shemu na Jafethi barajûkia nguû, baramîrîkîîra ituro biaao bobaîrî, bareeta na nyuma, baraguîkîra kîthûnû kîa îthe. Bo baategeete ndeerîa baaumîte, na tontû bûu batoonere kîthûnû kîa îthe. Rîrîa mbogita yaathirîre Noa ookîrîîre na aramenya ûrîa mûtaana waawe ûrîa mwanake aamûthithîrîtie. Noa arauga atîrî, “Kanaani arogwatwa nî kîrumi; arotuîka nkombo îrîa nini buru ya ataana ba ng'ina.” Ningî Noa aracoka arauga, “Arokumua MWATHANI Mûrungu wa Shemu; nawe Kanaani arotuîka nkombo ya Shemu. Mûrungu arotûma Jafethi athegea, ningî Jafethi arotûûraga maemeene ja Shemu. Îndî Kanaani arotuîka nkombo yaawe.” Noa nî aatûûrîre mîaka magana jathatû ja mîrongo îtaano, nyuma ya ngai ya maburiko îkuura. Noa aakuîre arî na ûkûrû bwa mîaka magana kenda ja mîrongo îtaano. Iji nîcio nchiarwa cia ataana ba Noa, tabo Shemu, na Hamu na Jafethi. Baba nîbo ataana barîa bagîîre nabo nyuma ya ngai ya maburiko. Ataana ba Jafethi baarî Gomeri na Magogi na Madai na Javani na Tubali na Mesheki na Tirasi. Ataana ba Gomeri baarî Ashikenazi na Rifathi na Togarima. Nabo ataana ba Javani baarî Elishah na Tarishishi na Kitimu na Rodanimu. Bau nîbo baarî nchiarwa cia Jafethi na nîbo baaciarîre antû barîa batûûraga nteere cia îrîa, o antû kûringana na rûthiomi rwaao na mîîrîga yaao na mîgongo yaao. Ataana ba Hamu baarî Kushi na Misri na Lîbia na Kanaani. Ataana ba Kushi baarî Sheba na Havila na Sabuta na Raama na Sabuteka. Ataana ba Raama nî Sheba na Dedani. Ningî Kushi nî aarî na mûtaana weetagwa Nimurodi. Nimurodi nîwe waarî muntû wa mbere kwîthîrwa arî nchamba înene nthîgûrûûne. Aarî mûthoogi ûmûnene ûrîa waateethagua nî MWATHANI. Tontû bûû, kîu nîkîo gîtûmaga kuugwa, “O ta Nimurodi ûrîa waarî mûthoogi ûmûnene waateethagua nî MWATHANI.” Kîambîrîria kîa ûnene bwa Nimurodi kîaarî Babeli na Ereki na Akadi nacio ntûûra iu cionthe irî nthîgûrû ya Shinari. Kuuma nthîgûrû îîu nî eetîre nthîgûrû ya Asîria araaka ntûûra cia Nineve na Rehobothiri na Kala. Ningî araaka Reseni gatîgatî ga ntûûra ya Nineve na Kala ntûûra îrîa nene. Misri nîwe waarî îthe wa antû ba Ludimu na Anamimu na Lehabimu na Nafutuhimu, na Pathirusimu na Kasiluhimu na Krete. Mûgongo jwa Afilisti jwaumîre kîrî nchiarwa cia Kasiluhimu. Kanaani nîwe waarî îthe wa Sidoni, mwana waawe wa kîranga, na Hethi, na Ajebusi na Aamori na Agirigashi, na Ahivi na Arikite na Asini, na Aarivadi na Azemari na Ahamathi. Nyumeene mîîrîga ya Akanaani nî yataambîre îreeta gûntû gûkwingî. Nthîgûrû ya Akanaani nî yaaramîre kuuma Sidoni mwanka Gerari na mwanka Gaza; ningî mwanka Sodomu na Gomora na Adima na Zeboiimu mwanka îrakinya Lasha. Iu nîcio nchiarwa cia Hamu kûringana na mîîrîga yaao, na nthiomi ciaao na nthîgûrû ciaao na mîgongo yaao. Shemu aarî mûtaana wa ng'ina wa Jafethi ûrîa mûkûrû. Shemu nîwe îthe wa nchiarwa cia Eberi cionthe. Ataana ba Shemu baarî Elamu na Ashuri na Aripakishadi, na Ludi na Aramu. Ataana ba Aramu baarî Uzi na Huli na Getheri na Mashi. Aripakishadi nîwe waarî îthe wa Shela. Shela nîwe waarî îthe wa Eberi. Eberi nawe aagîîre na ataana baîrî. Ûmwe eetagwa Pelegi, nîûntû îgiiteene rîaawe nthîgûrûûne antû nî baagaûkanîte. Mûtaana wa ng'ina nawe eetagwa Jokitani. Jokitani nîwe waarî îthe wa Alimodadi na Shelefu na Hazarimavethi na Jera, na Hadoramu na Uzali na Dikila, na Obali na Abimaeli na Sheba, na Ofiri na Havila na Jobabu. Bau bonthe baarî ataana ba Jokitani. Nthî îrîa baatûûraga yaumîte Mesha îgeeta mwanka Sefari na mwanka nthîgûrûûne ya irîma ya bwa gaiti. Bau nîbo baarî ataana ba Shemu kûringana na mîîrîga yaao na nthiomi ciaao na kûrîa baatûûraga na mîgongo yaao. Îîu nîyo mîîrîga ya ataana ba Noa kûrîngana na ndîîjo ciaao na mîgongo yaao. Nayo mîgongo yonthe ya nthîgûrû yaaumanîrie na antû bau, îrataamba nthîgûrûûne kunthe nyuma ya ngai ya maburiko. Nayo nthîgûrû yonthe îgiiteene rîu yaarî na rûthiomi rûmwe na biugo o bimwe. Kûrakara atîrî, rîrîa antû baathaamaga kuuma bwa gaiti nî beethîre mûgwanthî jûrîa jwaarî nthîgûrû ya Shinari, nabo baratûûra ku. Bareerana atîrî, “Njûûni tûûmbe maturubarî na tûjaîîthie bwega buru.” Tontû bûû, bareethîrwa barî na na maturubarî antû a maiga, na rami antû a cimiti. Baracoka bareerana atîrî, “Njûûni twaake ntûûra na twaake mûnaara jûmûraaja jwitîîtie jûgatongithia îgûrû, nîkenda twicwîîra nkuma na tûtîkeeje kûnyagua nthîgûrûûne kunthe.” MWATHANI nî eenamîre kwona ntûûra îîu na mûnaara jûrîa antû baakîte. MWATHANI arauga, “Tega, antû baba nî antû bagwatanîrîte na barîaria rûthiomi rûmwe bonthe, na jûjû nîju mwambîrîrio jwa mantû jarîa bakaathithia. Tontû bûû, gûtî ûntû bakeenda kûthithia bûbarema. Njûûni, twîname nao, tûrigicanie rûthiomi rwaao nîkenda gûtî muntû ûkaamenyaga ûrîa ûngî akuuga.” Tontû bûû, MWATHANI arabanyagania nthîgûrûûne kunthe, baratiga gwaka ntûûra îîu. Tontû bûû, antû au areetwa Babeli. Nîkwîthîrwa au nîo MWATHANI aarigicanîîrie rûthiomi rwa nthîgûrû yonthe, na nîo MWATHANI aanyaganîîrie antû bareeta gûntû mwanya mwanya nthîgûrûûne. Iji nîcio nchiarwa cia Shemu. Rîrîa Shemu aakinyîrie ûkûrû bwa mîaka îgana rîmwe (100), nîrîo aagîîre na mûtaana weetagwa Aripakishadi, mîaka îîrî nyuma ya ngai ya maburiko. Nyuma ya kûgîa na Aripakishadi Shemu nî aakarîre mîaka magana jataano (500). Ningî nî aarî na ataana bangî na aarî. Aripakishadi aakinyia mîaka mîrongo îthatû na îtaano (35) nîrîo aagîîre na mûtaana waawe Shela. Nyuma ya kûgîa na Shela, Aripakishadi aratûûra mîaka magana jana na îthatû (403). Ningî nî aarî na ataana bangî na aarî. Shela agûkinyia mîaka mîrongo îthatû (30) nîrîo aagîîre na mûtaana weetagwa Eberi. Nyuma ya kûgîa na Eberi Shela aratûûra mîaka magana jana na îthatû (403). Ningî nî aarî na ataana bangî na aarî. Rîrîa Eberi aakinyîrie mîaka mîrongo îthatû na îna (34) nîrîo aagîîre na mûtaana weetagwa Pelegi. Nyuma ya kûgîa na Pelegi, Eberi nî aatûûrîre mîaka magana jana na îthatû (403). Ningî nî aarî na ataana bangî na aarî. Rîrîa Pelegi akinyîrie mîaka mîrongo îthatû (30) nîrîo aagîîre na mûtaana weetagwa Reu. Nyuma ya kûgîa na Reu, Pelegi nî aatûûrîre mîaka magana jaîrî na kenda (209). Ningî nî aarî na ataana bangî na aarî. Rîrîa Reu aakinyîrie mîaka mîrongo îthatû na îîrî (32) nîrîo aagîîre na mûtaana weetagwa Serugu. Nyuma ya kûgîa na Serugu, Reu nî aatûûrîre mîaka magana jaîrî na mûgwanja (207). Ningî nî aarî na ataana bangî na aarî. Serugu agûkinyia mîaka mîrongo îthatû (30), nîrîo aagîîre na mûtaana weetagwa Nahori. Nyuma ya kûgîa na Nahori, Serugu aatûûrîre mîaka magana jaîrî (200). Ningî nî aarî na ataana bangî na aarî. Nahori agûkinyia mîaka mîrongo îîrî na kenda (29) nîrîo aagîîre na mûtaana weetagwa Tera. Nyuma ya kûgîa na Tera, Nahori nî aatûûrîre mîaka îgana rîa îkûmi na kenda (119). Ningî nî aarî na ataana bangî na aarî. Tera agûkinyia mîaka mîrongo mûgwanja (70) nî aagîîre na ataana beetagwa Abramu, na Nahori, na Harani. Iji nîcio nchiarwa cia Tera. Tera aagîîre na ataana beetagwa Abramu, na Nahori, na Harani. Harani nîwe waarî îthe wa Loti. Harani nawe aakuîrîîre nthîgûrû îrîa aaciarîri, ntûûra yeetagwa Uru îrîa yaarî nthîgûrûûne ya Ababiloni, mbere ya îthe Tera akua. Abramu na Nahori nî baagûrîre aka. Mwekûrû wa Abramu eetagwa Sarai, nawe mwekûrû wa Nahori eetagwa Milika ûrîa waarî mwarî wa Harani. Ningî Harani nowe waarî îthe wa Isika. Sarai ataarî na mwana tontû aarî nthaata. Tera nî aajûkîrie mûtaana waawe Abramu na Loti mwana wa mûtaana waawe Harani, na Sarai mwekûrû wa mûtaana waawe Abramu, barauma ntûûra ya Uru îrîa yaarî nthîgûrûûne ya Ababiloni, beetîte nthîgûrû ya Kanaani. Îndî bagûkinya ntûûra ya Harani, baratûûra ku. Tera aakuîrîîre kûu ntûûra ya Harani arî na ûkûrû bwa mîaka magana jaîrî na îtaano (205). MWATHANI nî eerîre Abramu atîrî, “Uma nthîgûrûûne yeenu, na ûtige ndûgû cieenu, na uume mûciî jwa abaagu, wîîte nthîgûrû îrîa ngaakwonia. Naani ngaakweethia mûgongo jûmûnene na ngaakûtharima na ntûme riîtwa rîaaku rîgîe îgweta, nîkenda ûkaa kîtharimo kîrî antû bangî. Nkaatharimaga barîa bagaakûtharimaga, nawe ûrîa ûgaakûrumaga nkaamûrumaga. Nayo mîgongo yonthe ya nthîgûrû îkaatharimagwa nîûntû bwaaku.” Tontû bûû, Abramu araambîrîria rûgendo, o ta ûrîa MWATHANI aamwîrîte na Loti areetania nawe. Abramu aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo mûgwanja na îtaano (75) rîrîa aaumîre Harani. Abramu arajûkia mwekûrû waawe Sarai, na Loti mwana wa mûtaana wa ng'ina, na into bionthe birîa baarî bakûgîa nabio. Ningî arajûkia kinya nthûûmba irîa baarî bakûgîa nacio kûu Harani. Nabo baraambîrîîria rûgendo rwa gwîta nthîgûrû ya Kanaani. Nabo baakinya nthîgûrû ya Kanaani, Abramu arakûrûka nthîgûrû îîu mwanka ntûûra ya Shekemu, antû arîa kwaarî na muuru jwa More. Îgiita rîu Akanaani nî baatwîre nthîgûrûûne îîu. MWATHANI nî aaumîrîîre Abramu, aramwîra atîrî, “Nthîgûrû îîjî nkamîeejana kîrî nchiarwa ciaaku.” Tontû bûû, Abramu araakîra MWATHANI ûu wamuumîrîre kîritîro kîa igongwana antû au. Kuuma au Abramu areeta mwanka irîmeene birîa birî rûteere rwa bwa gaiti ga ntûûra ya Betheli na araamba îema rîaawe ku. Betheli îrî bwa rûgûrû rwa îema, na ntûûra ya Ai îrî bwa gaiti. Araakîra MWATHANI kîritîro kîa igongwana antû au na aramûthaathayia. Abramu areeta na mbere na rûgendo rwaawe eerekerete bwa rwanda rûrîa rwaarî bwa ûmotho bwa Kanaani. Naku nî kwagîîre mpara nthîgûrû îîu ya Kanaani. Tontû bûû, Abramu areeta Misri gûkara ku, nîkwîthîrwa mpara nî yaaneneete mono nthîgûrûûne ya Kanaani. Rîrîa baarî akuî gûtonya nthîgûrû ya Misri, Abramu areera mwekûrû waawe Sarai atîrî, “Nî mbijî ûrî mwekûrû ûmûthongi mono. Amisri baakwona bakauga atîrî, ‘Ûûjû nî mwekûrû waawe,’ nabo bambûrage, îndî gwe bagûtige ûrî mwoyo. Ûbeere ûrî mwarî wa chiaa nîkenda baanthithîria mantû jameega, na nîkenda nteetha nîûntû bwaaku.” Rîrîa Abramu atonyere Misri, antû ba Misri baroona mwekûrû ûu wa Abramu arî ûmûthongi mono. Rîrîa atongeeria bamwe boonere Sarai arî ûmûthongi, nî beetîre baramûkaathîria kîrî Farao. Mûka ûu arajûkua na araikua nyomba ya Farao. Farao arathithîria Abramu mantû jameega nîûntû bwa mûka ûu. Abramu araeewa ng'ondu na ng'ombe na ntigiri na nkamîîra na nthûûmba cia arûme na cia aka. Îndî MWATHANI arakanûkia Farao na nja yaawe, arabatûmîra mîrimo îmîthûûku mono nîûntû bwa Sarai mwekûrû wa Abramu. Farao aratûmanîra Abramu aramûûria atîrî, “Nîatîa ûjû ûnthithîrîtie? Nîkî kîragiragia ûmbîîra atî ûûjû nî mwekûrû waaku? Nîkî kîratûmîte uuga ûûjû nî mwarî wa nyakwe? Watûma mûjûkia mweethia mûka waakwa. Nandî tî we ûûjû mwekûrû waaku; mûjûkie, bwîîte.” Farao ararita Waatho kîrî antû baawe bwegiî Abramu, nabo baramûgwatithia njîra, areeta amwe na mwekûrû waawe na birîa bionthe aarî nabio. Abramu nî aaumîre Misri, arî na mwekûrû waawe na Loti amwe na into bionthe birîa aarî nabio. Areeta bwa rwanda rûrîa rûrî bwa ûmotho bwa Kanaani. Rîu Abramu nî aarî na ûtonga bûbwingî bwa nyomoo cia ndîîthia na bwa fetha na bwa thaabu. Nî eetîre aragiitanîîria rwanda rûu rwa bwa ûmotho bwa Kanaani mwanka arakinya Betheli antû arîa ongwa aambîte îema rîaawe rîrîa aaumîte Harani, gatîgatî ga ntûûra ya Betheli na ntûûra ya Ai. Au no o antû arîa aakîte kîritîro kîa igongwana na no o aathaathaîîrie MWATHANI. Ningî kinya Loti ûrîa weetanîtie na Abramu nî aarî na ng'ondu na ng'ombe na maema. Nayo nthîgûrû îîu baatwîre îtaabaang'anaga barî bobaîrî nîûntû ndîîthia ciaao ciaarî inyingî mono ûrîa batîngîûmba gûtûûrania amwe. Naku nî kwagîîjaga na mateta gatîgatî ka arîîthi ba ndîîthia cia Abramu na arîîthi ba ndîîthia cia Loti. Îgiiteene rîu Akanaani na Aperizi nî baatwîre nthîgûrû îîu. Abramu nî eerîre Loti atîrî, “Mateta nî jathire gatîgatî gaakwa naagwe na gatîgatî ka arîîthi baakwa na arîîthi baaku, tontû gwe naani, tûrî ba ndûgû îmwe. Anga nthî yonthe îtî mbere yaaku? Nandî gatwathûkane. Gwe wathuura bwa ûmotho, ni ngeeta bwa ûrîo; ningî wathuura bwa ûrîo, ni ngeeta bwa ûmotho.” Loti araciûkia meetho aroona mûgwanthî jwa Jorodani junthe nî jwaarî na rûûjî rwa kûng'ana ta muunda jwa MWATHANI kana ta nthîgûrû ya Misri, ûtegeete bwa Zoari. Îgiita rîu nî mbere ya MWATHANI athiria Sodomu na Gomora. Tontû bûû, Loti araithuurîra mûgwanthî jwa Jorodani junthe, areeta bwa gaiti. Ûu nîu Abramu na Loti baathûkanîre. Abramu aratûûra nthî ya Kanaani, nawe Loti aratûûra ntûûreene irîa ciaarî mûgwanthîîne jûu, akîthaamathaamagia maema jaawe mwanka Sodomu. Îndî antû ba Sodomu baarî antû babaaî, na eeyia babanene. Tontû bûû, barathûûria MWATHANI. Nyuma ya Loti kwathûkana na Abramu, MWATHANI nî eerîre Abramu atîrî, “Nandî ciûkia meetho kuuma au ûrî, ûtege nteere cionthe, ûtege bwa rûgûrû, bwa gaiti, bwa ûrîo na bwa ûmotho. Nîkwîthîrwa nthîgûrû îîu yonthe ûkwona, ngakwaa yo na mpe nchiarwa ciaaku yo kenya na kenya. Ningî ngatûma nchiarwa ciaaku ciingîe ta tîîri. Gûkëethîra tîîri yoomba gûtarîka, kinya nchiarwa ciaaku igaatarîka. Nandî thiûrûka nthîgûrû îîjî yonthe, ûmenye ûraaja bwaayo na wariî bwaayo nîûntû ngakwaa yo.” Tontû bûû, Abramu arathaamia îema rîaawe areeta gûtûûra akuî na miuuru ya Mamure, îrîa yaarî nthîgûrû ya Heburoni. Ningî araakîra MWATHANI kîritîro kîa igongwana o. Nî gwaakarîre atîrî, Amurafeli mûnene wa Shinari, na Arioki mûnene wa Elasari, na Kedori-Iaomeri mûnene wa Elamu, na Tidali mûnene wa Goiimu, nî beetîre kûrwaa na Bera mûnene wa Sodomu, na Birisha mûnene wa Gomora, na Shinabu mûnene wa Adima, na Shemeberi mûnene wa Zeboiimu, na mûnene wa Bela (tayo Zoari). Anene bau nabo baragwatanîra bararinganîra njûûrî ciaao kûu mûgwanthîîne jwa Sidimu kûrîa nandî gwîtagwa îria rîa Chumbî. Anene bau nî baatumîkîrîte Kedori-Iaomeri mîaka îkûmi na îîrî, îndî mwakeene jwa îkûmi na îthatû bararega kûmwathîkîra. Mwakeene jwa îkûmi na îna Kedori-Iaomeri na anene barîa baarî amwe nawe nî beetîre baraûûra Arefaimu barîa baatwîre Ashiterothi-karanaimu na Azuzimu barîa baatwîre nthî ya Hamu na Emimu barîa baatwîre Shave-kiriathaimu, na Ahori barîa baatwîre kuuma kîrîmeene gîa Seiri mwanka Eliparani îrîa yaankanîte na bûûrî. Baragarûka baracoka bareeta mwanka Enimishipati (tayo Kadeshi), na baraûûra nthîgûrû yonthe ya Amaleki na Aamori barîa baatwîre Hazazoni-tamari. Îgiita rîu mûnene wa Sodomu, na mûnene wa Gomora, na mûnene wa Adima, na mûnene wa Zeboiimu, na mûnene wa Bela (kana Zoari), nî baumagarîre bareeta mûgwanthîîne jwa Sidimu. Nabo bararwaa na Kedori-Iaomeri mûnene wa Elamu, na Tidali mûnene wa Goiimu, na Amurafeli mûnene wa Shinari, na Arioki mûnene wa Elasari: anene bana bakîrûjaga na anene bataano. Nakû kûu mûgwanthîîne jwa Sidimu nî kwaarî na marinya joojuri rami. Nabo anene ba Sodomu na Gomora rîrîa baamatûkîte bamwe nî baagwîre marinyeene jau na bangî baramatûka irîmeene. Tontû bûû, anthû baao barataa into bionthe bia Sodomu na Gomora, na ningî barajûkia kinya biakûrîa biaao bionthe baraciîtîra. Ningî barajûkia Loti, mûtaana wa mûtaana wa ng'ina wa Abramu. Nî baamûjûkirîe amwe na into biaawe bareeta nawe. Loti aratua gûtûûraga kûu Sodomu. Îndî muntû ûmwe wa barîa baamatûkîre, nî eetîre areera Abramu ûrîa waarî Mûhibirania mantû jau. Abramu atûûraga akuî na miuuru ya Mamure ûrîa waarî Mûamori. Mamure na mûtaana wa ng'ina wa Eshikoli na Aneri nî baarî na ngwatanîro na Abramu. Rîrîa Abramu aaigîrue atî muntû wa ndûgû ciaawe nî ûmûtae, nî aaumagarîre atongeeretie antû baawe magana jathatû ja îkûmi na banaana (318), barîa baaciarîri kwaawe na bararitanwa kûrwaa. Bareengana na anthû mwanka ntûûra ya Dani. Abramu aragaania antû baawe baraithûkîra anthû bau kûrî ûtukû. We na nthûûmba ciaawe baroomba antû bau na bareengana nabo mwanka Hoba, bwa ûrîo bwa Damaski. Abramu aratunyûkia Loti na eekûrû baawe na antû bangî barîa baatai na kinya into bionthe birîa biatai. Rîrîa Abramu aacokere kuuma ndweene îrîa aarî akûûmba Kedori-Iaomeri na anene barîa baarî rûteere rwaawe ndweene, mûnene wa Sodomu nî aaumagarîre kûmûthagaana kûu mûgwanthîîne jwa Shave (na nîju jwîtagwa Mûgwanthî jwa Mûnene). Melikizedeki mûnene wa Salemu arareeta mîgaate na ndibei. Melikizedeki aarî mûthînjîri-Mûrungu Ûrîa Ûrî Îgûrû buru. Aratharima Abramu akiugaga ûjû, “Abramu arotharimwa nî Mûrungu Ûrîa Ûrî Îgûrû buru, mûûmbi wa îgûrû na nthî. Mûrungu Ûrîa Ûrî Îgûrû buru arokumua, we ûrîa ûtûmîte woomba anthû baaku ndweene!” Abramu aranenkera Melikizedeki gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kîa into bionthe birîa aarî nabio. Mûnene wa Sodomu areera Abramu atîrî, “Nenkera antû îndî wîîte na into.” Îndî Abramu areera mûnene wa Sodomu atîrî, “Ûûni nî nciîtîrîtie MWATHANI Mûrungu Ûrîa Ûrî Îgûrû buru, Mûûmbi wa îgûrû na nthî, atî gûtîkîo nkaajûkia gîa into biaaku, kinya rûrigi rwa nguû kana mûrigi jwa kîraatû, ûtîkeeje kuuga atî, nîgwe ûtûmîte ni ntonga. Gûtî gîntû ûûni ngeetîkîîria kûjûkia tiga kîrîa nthaka irîte na into birîa antû barîa ndîreetanîtie nabo bakaajûkia. Nabo nî Aneri, na Eshikoli, na Mamure.” Nyuma ya mantû jau MWATHANI nî aarîîrie Abramu na njîra ya kîoneki aramwîra atîrî, “Ûgaakîra Abramu. Ni nî ni rong'o yaaku, na îtuui rîaaku rîkeethîrwa rîrî rîrînene mono.” Îndî Abramu arooria atîrî, “Itû MWATHANI Mûrungu, nîka ûgaampa îtuui rîkari, këethîra ndîgûkûra ntî mwana, na rîu mûrîaûkua wa nja yaakwa nî Eliezeri wa kuuma Damaski?” Abramu arauga, “Atîrî, nî wiijî gûtî mbeeû gwe ûmpeete, na nandî nî nkombo îrîa îciarîri nja yaakwa îkaa mûrîaûkua bwaakwa.” Rîu, MWATHANI aararîria Abramu aramwîra atîrî, “Mûtaana ûûjû tîwe ûgaakûrîaûkua. Ûrîa ûgaakûrîaûkua akeethîrwa arî mûtaana waaku.” MWATHANI aracoka araumagaria Abramu oome aramwîra, “Raithîria bwa îgûrû woone këethîra woomba gûtara njota irîa irî ku. Ûu nîu nchiarwa ciaaku ikeethîrwa ing'ana.” Abramu nî eetîkîrie ûrîa MWATHANI aamwîrîre. Tontû bûû, MWATHANI aroona wîtîkio bwaawe aramweethia ûmwagîru. Aracoka aramwîra atîrî, “Nî ni MWATHANI ûrîa waakûritîre ntûûra ya Uru ya Ababiloni, nîkenda nkwaa nthîgûrû îîjî yaa kiigai gîaaku.” Îndî Abramu aramûûria, “MWATHANI Mûrungu waakwa, nîatîa nkaamenya atî îkaa kiigai gîaakwa?” MWATHANI aramûcokeria aramwîra, “Ndeetera mwari ya mîaka îthatû, na mparika ya mîaka îthatû, na ntûrûme ya mîaka îthatû na nkûngûthikû na kîana gîa kîjea.” Nawe araretera MWATHANI into biu bionthe. O nyomoo aramîatûrîîra gatîgatî, aracoka arabanga o gîchunchî kîa nyomoo kîerekeene na kîngî. Îndî aratiga nyoni itîatûranîtue. Nacio nyoni irîa irîîjaga nyama cienama ikîenda kûrîa nyama cia nyomoo iu Abramu agaciînga. Riûa rîkîthûa, Abramu aragwatwa nî toro înene, ningî arakunîkwa nî muundu jûmûnene jwa kûmakania. Rîu MWATHANI areera Abramu atîrî, “Menya na mma atî nchiarwa ciaaku igeeta gûtûûra nthîgûrû îtî yaao. Ningî bakeethîrwa barî nkombo ku, nabo bakaainyîîrua nî antû ba nthîgûrû îîu mîaka magana jana. Îndî ni naani ngaakanûkia antû ba nthîgûrû îîu barîa babaeethetie nkombo. Mûthieene, nchiarwa ciaaku ikauma nthîgûrû îîu irî na into bibingî mono. Îndî gwe ûgatûûra na thîîrî mwanka rîrîa ûgaakua. Ûkaathikwa ûrî na ûkûrû bwa mîaka îmiingî mma. Nacio nchiarwa ciaaku igaacoka gûkû nthukîîne ya inya nîkwîthîrwa ntîkanûkia Aamori nîûntû bwa meeyia jaao mwanka îgiita rîu.” Rîrîa riûa rîathwîîre na kwagîa muundu, rûgîo rûrî na mwanki na kînyinga gîgwakana nî biakûrûkîrîîre gatîgatî ka ichunchî biu bia nyomoo iu. Ntukû îîu MWATHANI areeka kîrîkanîro na Abramu arauga, “Nthîgûrû îîjî nkamîeejana kîrî nchiarwa ciaaku, kuuma rûûjîîne rwa Misri, gwîta mwanka rûûjîîne rûrîa rûnene, rwa Eufurate. Nayo nîyo nthîgûrû yonthe, ya Akeni na Akenizi na Akadimoni, na Ahiti na Aperizi na Arefaimu, na Aamori na Akanaani na Agirigashi na Ajebusi.” Sarai, mwekûrû wa Abramu, aarî nthaata. Îndî Sarai nî aarî na nthûûmba ya mwarî Mûmisri weetagwa Hagari. Tontû bûû, Sarai areera Abramu atîrî, “Nandî nîûntû MWATHANI nî ambatîte aana rî; thengeera nthûûmba îîjî yaakwa, kwombîka nkoona aana kuumania nayo.” Abramu nawe arathithia ûrîa Sarai aamwîrîre. Sarai, mwekûrû wa Abramu, areetîkîîria nthûûmba îîu yaawe, Hagari Mûmisri, aa mwekûrû wa mûkûrû waawe Abramu. Îgiita rîu Abramu aarî agûtûûra nthîgûrû ya Kanaani mîaka îkûmi. Abramu nawe aratheengeera Hagari, nawe aragîa îu. Rîrîa Hagari oonere atî aakûgîa îu, araambîrîria kûmena mwathi waawe Sarai. Sarai nawe areera Abramu atîrî, “Ûthûûku bûbû nthithîrîtue bûrogûcokera gwe! Nî ni ndaakûnenkeere nthûûmba yaakwa ya mwarî ûmîthengeera, îndî rîrîa yoonere atî îkûgîa îu, îraambîrîria kûûmena. Nandî MWATHANI nîwe ûkaagiita îgamba gatîgatî gaakwa naagwe.” Îndî Abramu areera Sarai atîrî, “Tega nthûûmba îîjî îrî waathoone bwaaku; mîthithîrie ûrîa ûkeenda.” Rîu Sarai araiinyîîria Hagari mono, mwanka aramatûka arauma kîrî we. Mûraîka wa MWATHANI nî eethîîre Hagari aarî rûteere rwa kîthima kîa rûûjî kîrîa kîaarî rwanda. Ningî nî kîaarî akuî na njîra ya gwîta Shuri. Mûraîka ûu aramûûria, “Hagari, nthûûmba ya Sarai, nîkû uumîte na nîkû wîîtîte?” Nawe aracokia arauga, “Nîka matûkîte mpuuma kîrî mwathi waakwa, Sarai.” Mûraîka wa MWATHANI aramwîra, “Coka kîrî mwathi waaku, naagwe winyiie.” Ningî mûraîka ûu wa MWATHANI aramwîra atîrî, “Nkaathegeyia nchiarwa ciaaku mono mwanka ireme gûtarîka nî kwingîa.” Mûraîka ûu wa MWATHANI aramwîra ûjû, “Ûrî na îu na nî kaîjî ûgaaciara. Naagwe ûgeete Ishimaeli nîûntû MWATHANI nî arîîkîîtie kwona mîthangîko yaaku. Agaatûûraga akari ta ntigiri ya kîthaka. Agaatua kûrûjaga na antû bonthe, na o muntû wonthe agaatua kûrûjaga nawe. Ningî we agaatûûraga atî na ngwatanîro na ndûgû ciaao cionthe.” Hagari araa MWATHANI ûu waarîtie nawe riîtwa aramwîta, “Gwe nîgwe Mûrungu ûrîa wonaga,” nîûntû aaciûragia atîrî, “Nî mma nîka ndoona Mûrungu na nandî noo ndî mwoyo?” Tontû bûû, kîthima kîu kîreetwa “Kîthima kîa ûrîa ûtûûraga mwoyo ûrîa woonaga” nakîo kîrî gatîgatî ga Kadeshi na Beredi. Hagari araciara kaîjî, nawe Abramu arageeta Ishimaeli. Abramu aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo înaana na îtantaatû (86) rîrîa Hagari aaciarîre Ishimaeli. Rîrîa Abramu aakinyîrie ûkûrû bwa mîaka mîrongo kenda na kenda, MWATHANI nî aamuumîrîîre aramwîra atîrî, “Ni nî ni Mûrungu Mweneinya. Tûûraga ûkîthithagia wendi bwaakwa na ûkarage ûrî ûmwagîru. Naani ngeeka kîrîkanîro gîaakwa naagwe, na nthegeyie nchiarwa ciaaku mono.” Rîu Abramu areenamîîria mwanka nthî. Mûrungu aramwîra, “Atîrî, ngwîka kîrîkanîro naagwe. Gwe ûkaa îthe wa mîgongo îmiingî. Naagwe ûtîtua gwîtagwa Abramu kaîrî. Kuuma nandî ûgeetagwa Abrahamu, nîkwîthîrwa nî nkweethetie îthe wa mîgongo îmiingî. Naani ngatûma ûgîe na nchiarwa inyiingî na ntûme mîgongo îmiingî yume kîrî gwe, na anene bakaumania naagwe. Nkaarikithia kîrîkanîro gîaakwa naagwe na nkîrikithie na nchiarwa ciaaku nthukîîne ciaao cionthe, kîee kîrîkanîro gîa kenya na kenya. Nkaa Mûrungu waaku na wa nchiarwa ciaaku. Ngakwaa nthîgûrû ya Kanaani yonthe, îrîa ûtwîre ûrî mûgeni, yee yaaku na mpe nchiarwa ciaaku yo îrî kiigai gîa kenya na kenya, naani nkaa Mûrungu waao.” Ningî Mûrungu areera Abrahamu atîrî, “Gwe na nchiarwa ciaaku bûgaatûûra bwîkîte kîrîkanîro gîaakwa nthukîîne cionthe. Gîkî nîkîo kîrîkanîro gîaakwa kîrîa ûgeeka gatîgatî gaakwa naagwe na nchiarwa ciaaku: atî aana beenu ba tûîjî bonthe bataanagwe. Bûrîtua gûtaanagwa, naru rûtaano rûu rûkaa rwano rwa kîrîkanîro gîaakwa naabuî. O kaîjî no mwanka gataanagwe gaakinyia ntukû inyaanya kuuma gaaciarwa. Thithagieni ûu nthukîîne cieenu cionthe. Kinya nkombo irîa iciarîri mûciî jwaaku, kana irîa îgûri na mbeecha kuuma kîrî muntû ûtî wa rûrîîjo rwaaku, no mwanka itaanagwe kinya ciëethîrwa irî cia gûciarîrwa mûciî jwaaku kana cia kûgûra na mbeecha. Tontû bûû, rwano rûu rûgaakaraga mîîrîîne yeenu rûrî rwa kwonanagia atî kîrîkanîro gîaakwa naabuî nî gîa kenya na kenya. O ntomûrûme wonthe ûrîa ûtîtaani, no mwanka eengwe atige gûtûûra amwe na antû baao nîûntû atîîkîte kîrîkanîro gîaakwa.” Ningî Mûrungu nî eerîre Abrahamu atîrî, “Mwekûrû waaku Sarai, ûtîcoka kûmwîtaga Sarai kaîrî. Kuuma nandî riîtwa rîaawe nî Sara. Nkaamûtharima na ngakwaa kaîjî kuumania nawe. Nkaamûtharima aee ng'ina wa mîgongo, nabo anene ba mîgongo bakaumania nawe.” Rîu Abrahamu areenamîîria mwanka nthî akîthekaga, agîciûragia na nkoro atîrî, “Mûkûrû wa mîaka îgana rî, oomba kûgîa na kaana? A-Sara we rî, ntindiri ya mîaka mîrongo kenda, kwombîka îkagîa na mwana?” Abrahamu areera Mûrungu atîrî, “Itû îtîkîîria Ishimaeli aee mûrîaûkua waakwa!” Îndî Mûrungu aramwîra atîrî, “Gûtî nkaanja, mwekûrû waaku Sara agaaciara kaîjî, naagwe ûgaageeta Isaaka. Naani nkaarikithia kîrîkanîro gîaakwa nawe kîee kîrîkanîro gîa nchiarwa ciaawe kenya na kenya. Ningî mantûûne jegiî Ishimaeli, ndîkwigua ûrîa wauga. Nkaamûtharima, aciarane na athegee mono. Akaa îthe wa anene îkûmi na baîrî, na nkaamwethia mûgongo jûmûnene. Îndî ûrîa nkaarikithia kîrîkanîro gîaakwa nawe nî Isaaka, ûrîa Sara agaaciara mwaka jûu jûngî îgiita o ta rîrî.” Mûrungu arîîkia kwaria na Abrahamu araciîtîra. Ntukû o îîu, Abrahamu arajûkia mwana waawe Ishimaeli na arûme bonthe barîa baarî nkombo irîa ciaaciarîrîîtwe mûciî jwaawe na irîa aagûrîte na mbeecha ciaawe. Arabataana bonthe o ta ûrîa Mûrungu aamwîrîte. Abrahamu aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo kenda na kenda rîrîa aataanîrwe. Mûtaana waawe Ishimaeli aataanîrwe arî na ûkûrû bwa mîaka îkûmi na îthatû. Abrahamu na mûtaana waawe Ishimaeli baataanîrwe ntukû îmwe. Antûarûme bonthe barîa baarî nkombo irîa ciaaciarîrîîtwe mûciî jwaawe na irîa aagûrîte na mbeecha kuuma kîrî antû ba mîgongo îngî baataananîîrue nawe. MWATHANI nî aaumîrîîre Abrahamu aarî akuî na miuuru ya Mamure. Abrahamu aakari nthî mwariine jwa îema rîaawe narîo riûa nî rîaarîte mono. Araciûkia meetho aroona antû bathatû barûngi mbere yaawe. Rîrîa aaboonere aroogîanga kuuma mwariine jwa îema areeta kûbathagaana. Nî eenamîîrîrie mwanka ûthiû bûratonga nthî, arauga atîrî, “Mwathi waakwa, ûkëethîrwa ûkwona mbagîrîte rî, menya ûnkûrûka o ûu itû ni nthûûmba yaaku. Rekeeni itû bwambe bûreeterwe tûûjî bûthambe magûrû, bûnogoke aja gîtina kîa mûtî. Naani nkaabûreetera twirio, bûrûme îkai, bûgwate kainya, rîu bûkûrûke bwîte na mbere na rûgendo rweenu, nîûntû nî bwîjîrîîre aja kîrî nthûûmba yeenu.” Nabo baramwîra, “Nîu, thithia ûu wauga.” Abrahamu nawe arakûrûka îemeene na mpwîî areera Sara atîrî, “Thuranîra mûtu mîkebe îthatû na mpwîî, ûkande mîgaate!” Ningî Abrahamu aroogîanga ndîîthieene aragwata njaû îrî na nyama imboro inthongi, areeja nayo aranenkera nthûûmba yaawe, îramîthînja na mpwîî. Rîu Abrahamu arajûkia kîrimo na îria, na nyama cia njaû îîu aathînjîte arabanenkeeria, bararîa Abrahamu arûngami akuî nabo au gîtineene kîa mûtî. Nabo baramûûria, “Arîkû Sara mwekûrû waaku?” Abrahamu nawe arabacokeria atîrî, “Arî îemeene.” Ûmwe waao arauga atîrî, “Gûtî nkaanja nkeeja kîrî gwe kaîrî îgiita rîa mûnyaaro jûu jûngî, nawe mwekûrû waaku Sara agaaciara kaîjî.” Sara nawe nî aathikîîrîte arî mwariine jwa îema jûrîa jwaarî nyuma ya Abrahamu. Îgiita rîu, Abrahamu na Sara baarî babakûrû bwega. Sara nî aarî agûkinyia rîrîa mûka atîûmba kûgîa na mwana. Tontû bûû, Sara aratheka agîciûragia wengwa atîrî, “Ni ndî ntindiri na mûkûrû waakwa nî ntindiri kinya we. Kûrî mûrîo nkaigua nkîthengeerwa?” Îndî MWATHANI arooria Abrahamu, “Nîmbi îtûmîre Sara atheka akîûragia, ‘Nîatîa gûkoombîka ngîa na mwana na ndî ntindiri?’ Ga kûrî ûntû bûûmba kûrema MWATHANI? Rîrîa rîtuui rîakinya tarîo îgiita rîa mûnyaaro jûu jûngî; nkeeja kîrî gwe nawe Sara akaagîa na kaîjî.” Sara arakaana nîûntû bwa ûguaa arauga, “Ntîratheka ni.” Îndî MWATHANI aramwîra, “Arî, gwe nî ûthekere.” Antû bau nabo nî bookîrîîre bareeta antû arîa barîngîona ntûûra ya Sodomu. Abrahamu nawe areetania nabo abaringîîrîîtie. MWATHANI araciûria atîrî, “Nkaitha Abrahamu ûntû bûrîa mpengeerie kûthithia? Anga Abrahamu tîwe ûkaa mûgongo jûmûnene na jûrî na inya na mîgongo yonthe ya nthîgûrû îkathaarîmwa nîûntû bwaawe? Arî ntîmwitha, nîûntû nîwe nthuurîte nîkenda aritana aana baawe na antû ba mûciî jwaawe nîkenda baathîkagîra MWATHANI, na bathithagia mantû jarîa ja waagîru na ja îota. Baathithia ûu MWATHANI akoojûrîria Abrahamu mantû jarîa aamwîrîte.” Rîu MWATHANI arauga ûjû, “Kîrîro kîegiî maatia ja Sodomu na Gomora nî gîkînene, na meeyia jaao nî jamathûûku mono. Nkeenama nkoone këethîra nî mma nî bathithîtie ûu ungwa mbigîîtue; na këethîra tî u, nkaamenya ûrîa nkaathithia.” Tontû bûû, antû bau barauma au, bareeta beerekerete Sodomu. Îndî Abrahamu aratigwa arûngi mbere ya MWATHANI. Abrahamu arakuîrîîria MWATHANI, aramûûria atîrî, “Nî mma atî ûkaathiranîria antû barîa baagîrîte amwe na barîa baaî? A-gûkëeja kwîthîrwa kûrî na antû mîrongo îtaano babaagîru ntûûreene; nîka ûkaamîthiria buru na ûrege kûmîcaîîra nîûntû bwa antû bau mîrongo îtaano babaagîru barîa barî ku? Nî mma wenda kûûraganîria barîa baagîru amwe na barîa baaî? Ai, ûtîenda kûthithia ûntû ta bûu nîûntû gwe ûgiitaga magamba ja antû bonthe ba nthîgûrû na îota.” MWATHANI aramûcokeria atîrî, “Nkëeja kwîthîra antû mîrongo îtaano babaagîru ntûûreene ya Sodomu, nkaarekana nayo nîûntû bwaao.” Abrahamu aramûcokeria kaîrî arauga atîrî, “Itû mbîtîkîîria mbîte na mbere gûkwarîria MWATHANI, kinya këethîra ni ndî mûthetu na mûju. A-gûkëeja kwîthîrwa kûrî na antû mîrongo îna na bataano babaagîru ntûûreene îîu nîka ûkaathiria ntûûra yonthe nîûntû bwa kwaga bau bataano?” MWATHANI aramwîra, “Nkëeja kwîthîra antû mîrongo îna na bataano ku babaagîru, ntîmîthiria.” O kaîrî Abrahamu araarîrîa MWATHANI arauga, “A-gûköoneka antû mîrongo îna babaagîru ku?” MWATHANI aramwîra atîrî, “Ntîthithia ûntû bûu kwëethîrwa kûrî na antû mîrongo îna.” Abrahamu arauga atîrî, “Itû MWATHANI menya ûthûûra, ka mbarie kaîrî. A-gûköoneka antû mîrongo îthatû ku.” MWATHANI arauga, “Ntîthiria ntûûra îîu yethîrwa îrî na antû mîrongo îthatû babaagîru.” Abrahamu arauga, “Itû mbîtîkîîria mbîte na mbere na gûkwarîria MWATHANI. A-gûköoneka antû mîrongo îîrî babaagîru?” MWATHANI nawe aramwîra, “Kwëethîrwa kûrî na antû mîrongo îîrî babaagîru, ntîthiria ntûûra.” Abrahamu arauga kaîrî ûjû, “Itû MWATHANI menya ûthûûra, ka mbarie nandî rîa mûthia. A-gûköoneka antû îkûmi babaagîru?” MWATHANI nawe arauga, “Gûkëeja kwonora antû îkûmi babaagîru, ntîthiria ntûûra îîu.” MWATHANI aarîîkia kwaria na Abrahamu, araciîtîra, nawe Abrahamu aracoka kwaawe. Araîka bau bobaîrî baakinyîre Sodomu kûrî ûgoro, nawe Loti aakari nthî mpingîroone ya ntûûra. Rîrîa aaboonere, arookîîra areeta kûbathagaana na aakinya akuî nabo areenamîîria mwanka nthî. Rîu arabeera atîrî, “Itû aathi baakwa, aûkîreeni aja nja ya nthûûmba yeenu bûthambe magûrû na bûraare ku; na rûkîîrî bwokîîra, bûciîtîre.” Îndî araîka bau baramwîra, “Arî, tûrîraara kîaragoone.” Îndî Loti areeta na mbere kûbakinyîîria mwanka bareetîkîîria gwaûkîra kwaawe, baratonya nyomba. Loti arabamaathîra mono, bararugîrwa mîgaate îtîkiîri mûtheega jwa kwimbithia, nabo bararîa mwanka baranyira. Îndî mbere ya araîka bau bamama, arûme bonthe, babeethî na babakûrû, ba ntûûra ya Sodomu nî baaumîre nteere cionthe cia ntûûra îîu, baracîgîîria nyomba ya Loti. Bareeta Loti baramûûria atîrî, “Barîkû arûme barîa beejîre gwaaku ûgoro? Tuumagarîrie bo tûbatheengere.” Loti araumagara kîrî bo, na aratiga ainga mûrango. Arabeera atîrî, “Itû antû beetû ndabwerenca menyeni bûthithia mantû jamaaî. Buî nî bwijî atî ndî na aarî baakwa baîrî aja barî tûraitî. Itû rekeeni mbuumagarîrie bo bûbathithîrie o ûrîa bûkeenda. Îndî menyeni bwîja kûthengeera arûme baba nîûntû nandî barî nyomba yaakwa na barî njareene ciaakwa.” Îndî antû bau ba Sodomu bareera Loti atîrî, “Ebaebera o! Gwe ûrî muntû mûgeni gûkû, ka ûbuîri gûtwîra ûrîa tûkaathithia? Nandî nîgwe tûkaathithîria mantû jamaaî kinya nkûrûki yaao.” Baraatîka Loti nîkenda bamweberia o bauna mûrango. Îndî arûme barîa baîrî baarî nyomba baraikia njara baragwata Loti, baramûkuucia bwa ndeene na barainga mûrango. Baracoka baraeethia arûme barîa boome bonthe ntumuumu, kuuma ûrîa mûkûrû mwanka ûrîa mwanake. Tontû bûû, barageria gûcwaa arîa mûrango jwaarî mwanka baranoga. Rîu antû bau baîrî barooria Loti atîrî, “Kûrî antû bangî baaku barî ntûûreene îîjî? Kûrî na ataana kana aarî baaku kana athoni baaku kana antû ba ndûgû ciaaku barî ntûûreene îîjî! Këethîra kûrî bo barite ku. Tontû tûrî akuî kûthiria gûntû gûkû. Nîkwîthîrwa kîrîro kîegiî maatia ja antû ba Sodomu nî gîkinyîrîte MWATHANI, nawe nîwe ûtûtûmîte twîja kûthiria gûntû gûkû.” Tontû bûû, Loti araumagara, areeta araarîria nthaka irîa ciagambagia aarî baawe, araciîra atîrî, “Ithuranîreni buume gûntû gûkû, nîûntû MWATHANI arî akuî kûthiria ntûûra îîjî.” Îndî nthaka iu iroona ta rûûo aarî naru. Gwakea rûkîîrî, araîka bau bareera Loti ûjû, “Ithuranîre ûjûkie mwekûrû waaku na aarî baaku bobaîrî barîa barî aja kana bûthirue ntûûra îgîkanûkua.” Îndî Loti araamba kûthaa. Nabo araîka bau baramûgwata njara na baragwata mwekûrû waawe njara, na baragwata aarî baawe bobaîrî njara, barabaumagaria barabakinyia oome ya ntûûra nîûntû MWATHANI nî aaigîîrîîtue Loti kîaao. Baathiria kûbaumagaria, ûmwe areera Loti ûjû, “Matûka ûcionokie! Menya ûciûgûra kana ûrûngama noo kû mûgwanthîîne. Matûka mwanka irîmeene ûtîkeeje kûthirua.” Îndî Loti arauga atîrî, “Arî itû mwathi waakwa! Gûtî nkaanja nî wooneete nthûûmba yaaku yaagîrîte, na ningî nî ûûmbonetie kîaao gîkînene wambonokia; îndî ntîûmba gûkinya irîmeene îkanûkia rîu rîa Sodomu rîtîrankinyîra rîmbûraga. Atîrî, tî-kaarîa gatûûra karî akuî antû arîa mpûûmba kûmatûka. Rekeeni matûke ku, nîûntû nî kaniini mbonokie mwoyo jwaakwa!” Aramûcokeria aramwîra atîrî, “Nîu ni; ndîgwîtîkîîria îromba rîu, na ntîthiria gatûûra kau waugîra. Nandî matûkanga nao, nîûntû ntîthithia noo atîa ûtîkinyîte ku.” Kîu nîkîo gîatûmîre ntûûra îîu îîtwa Zoari. Loti aakinyîre Zoari riûa rîkuuma. Nîrîo MWATHANI aaurithîîrie Sodomu na Gomora ngai ya mwanki jwa ûbiriti kuuma îgûrû. Arathiria ntûûra iu na mûgwanthî junthe amwe na antû bonthe barîa baatûûraga ku na kinya imera bionthe. Îndî mwekûrû wa Loti ûrîa waarî nyuma yaawe nî aaciûgûrîre nawe araa iiga rîa chumbî. Rûkîîrî rûu Abrahamu ararooka gûûkîîra areeta antû arîa aarûngi mbere ya MWATHANI. Nawe atega bwa Sodomu na Gomora na bwa mûgwanthî junthe aroona toogi înyingî îkiumaga gûntû kûu îgaitia bwa îgûrû ja toogi ya mwanki jûmûnene. Naku kûrakara atîrî, rîrîa Mûrungu aathiragia ntûûra irîa ciaarî mûgwanthîîne, kûrîa Loti aatûûraga, nî aaririkanîre Abrahamu nawe aroonokia Loti atîkathirîrue ku. Loti nî aumîre Zoari areeta na aarî baawe bobaîrî gûtûûra irîmeene nîûntû nî aakîrîre gûtûûra Zoari. Aatûûraga gîkurunguune amwe na aarî baawe bobaîrî. Mwarî ûrîa mûkûrû areera ûrîa mwanake atîrî, “Baaba agûkûra, na gûtî ntomûrûme ûrî o wa gûtûgûra ta ûrîa antû bathithagia nthîgûrûûne kunthe. Tûthithie ûjû, tûtûme baaba anyue ndibei oogite naatuî tûmûthengeere nîkenda tûtûûria rûrîîjo rwa baaba.” Tontû bûû, baratûma îthe anyua ndibei ûtukû bûu; nawe mwarî ûrîa mûkûrû areeta arathengeera îthe. Îndî nîûntû bwa mbogita Loti ataamenya mwarî akîmûthengeera. Rûûneene rwa ntukû îîu mwarî ûu mûkûrû areera ûrîa mwanake atîrî, “Ûtukû nî ndîrathengereere baaba. Gatûtûme anyue ndibei kinya ûtukû bwa naarua naagwe wîte ûmûthengeere nîkenda tûtûûria rûrîîjo rwa baaba.” Ûtukû bûu kinya bu baratûma îthe anyua ndibei, nawe mwarî ûrîa mwanake areeta aramûthengeera. Îndî nîûntû bwa mbogita Loti ataamenya mwarî akîmûthengeera. Tontû bûû, aarî ba Loti bobaîrî baragîa aana kuumania na îthe. Mwarî ûrîa mûkûrû araciara kaîjî arageeta Moabu. Antû ba Moabu bonthe baumanîrie na kaîjî kau. Mwarî ûrîa mwanake kinya we araciara kaîjî, nawe arageeta Beni-ami. Antû ba Amoni bonthe baumanîrie na kaîjî kau. Abrahamu nî aaumîre kûu aarî areeta rwanda rwa Negebu, aratûûra gatîgatî ga Kadeshi na Shuri. Abrahamu rîrîa aakaraga Gerari ta mûgeni, nî aaragia bwa Sara mwekûrû waawe akiugaga atîrî, “Sara nî mwarî wa chiaa.” Tontû bûû, Abimeleki mûnene wa Gerari nî aatûmanîre na Sara araikua kîrî we. Îndî Mûrungu araumîîra Abimeleki kîrootoone kûrî ûtukû aramwîra atîrî, “Nandî gwe ûgûkua nîkwîthîrwa mûka ûûjû ûjûkîîtie nî mwekûrû wa muntû ûngî.” Îndî Abimeleki ataarî akûmûthengeera. Tontû bûû, arooria atîrî, “Itû MWATHANI, ka ûkooraga muntû ûtî na maatia? Uga tî Abrahamu wengwa ûrambîîrîre ûûjû nî mwarî wa ng'ina, na kinya mûka ûûjû wengwa aambîîra, Abrahamu nî mûtaana wa ng'ina? Ntîkwona ndî na maatia nîûntû ndîrathithîrie ûntû bûbû ndî na mma atî nî ûntû bûbwega nkûthithia.” Ningî MWATHANI areera Abimeleki o arî kîrootoone atîrî, “Îî, nî mbijî ûthithîtie ûntû bûbû ûkîthûgaanagia nkoroone yaaku atî nî ûntû bûbwega ûkûthithia. Menya nî ni nkûgirîîtie ûtîkeeyie meethoone jaakwa. Nîkîo gîtûmi ndîrakûrigîrîîrie ûtîkamûthengeere. Nandî rî, cokia mwekûrû wa mwene. Mûkûrû waawe nî kîroria, nawe agaakûrombera nîkenda ûtîgaakue. Îndî waarega kûmûcokia, ûmenye naagwe no gûkua ûgaakua amwe na antû baaku bonthe.” Tontû bûû, Abimeleki ararooka gûûkîîra rûkîîrî, areeta nthûûmba ciaawe cionthe, araciîra mantû jau jonthe. Nabo antû bau baraigua ûguaa bûbwingî mono. Rîu Abimeleki areeta Abrahamu aramûûria, “Nîatîa ûjû watûthithîria? Nî ûthûûku bûrîkû nkûthithîrîtie bûgûtûma ûndeteera meeyia jamanene ûjû amwe na nthîgûrû yaakwa? Mantû jarîa ûnthithîrîtie jatîbuîrîte kûthithua.” Ningî aramûûria atîrî, “Nîatîa ûrathûgaanîtie ûkîthithia ûntû ta bûbû?” Abrahamu aramûcokeria atîrî, “Ndîrathithîrie u nîûntû ndîrathûgaanagia antû batîkîraga Mûrungu gûntû gûkû, na boomba kûmbûraga nîkenda bajûkia mwekûrû waakwa. Tî ûrongo, we nî mwarî wa baaba. Tûtî ba ng'ina ûmwe, îndî tûrî ba îthe ûmwe, nawe nî aaere mwekûrû waakwa. Rîrîa Mûrungu aatûmîre mpuuma nja ya baaba ndiûngania na nthî nîrîo ndeerîre mwekûrû waakwa atîrî: Weega bûrîa nkwenda ûtua kûnthithagîria nî bûbû; o kûrîa kunthe tûgeetaga gwe uugage, ‘Ûûjû nî mûtaana wa chiaa.’” Rîu Abimeleki arajûkia ng'ondu na ng'ombe na nkombo cia arûme na cia aka, aranenkera Abrahamu na aramûcokeria mwekûrû waawe Sara. Ningî Abimeleki areera Abrahamu atîrî, “Nthîgûrû yaakwa nîyo îîjî mbere yaaku; tûûra arîa ûkeenda.” Ningî areera Sara atîrî, “Tega, nkûnenkera mûtaana wa nyakwe ichunchî ngiri îmwe bia fetha bia gûkûrita îgi meethoone ja barîa bonthe bûrî nabo. Nandî îgi rîkûthira.” Abrahamu nî aarombere Mûrungu, nawe Mûrungu arooria Abimeleki amwe na mwekûrû waawe, na nkombo ciaawe cia aka, nabo baragîa na twaana, nîkwîthîrwa MWATHANI nî aaethetie aka bonthe ba nja ya Abimeleki nthaata nîûntû bwa Sara, mwekûrû wa Abrahamu. MWATHANI nî aaririkanîre Sara aramûthithîria o ûrîa augîîte. Tontû bûû, Sara, ûkûrûûne bwaawe aragîa îu na araciara kaîjî, o rîrîa rîongwa Mûrungu eerîîrîte Abrahamu. Abrahamu areeta mwana ûu Isaaka. Abrahamu nî aataanîre Isaaka aakinyia ûkûrû bwa ntukû inyaanya, o ta ûrîa Mûrungu aamwîrîte. Abrahamu aarî na ûkûrû bwa mîaka îgana rîmwe (100) rîrîa mûtaana waawe Isaaka aaciarîrwe. Sara arauga, “Mûrungu agûmpa gîtûmi gîa kûtheka. Barîa bakaigua mantû jaja kinya bo bakaatheka amwe naani.” Ningî arauga atîrî, “Nûû ûrîngîkwîra Abrahamu atî Sara agoonkia twaana? Îndî ndîkûmûciarîra kaîjî ûkûrûûne bwaawe.” Mwana ûu areeta na mbere gûkûra mwanka aratiga gwonka. Abrahamu arathithia kîatho gîkînene mono ntukû îrîa Isaaka aatigîre gwonka. Ntukû îmwe Sara nî oonere mwana wa Hagari Mûmisri agîtindania na mûtaana waawe Isaaka. Tontû bûû, areera Abrahamu ûjû, “Înga mûka ûûjû nkombo amwe na mûtaana waawe, nîûntû mûtaana wa mûka ûûjû nkombo atîaa mûrîaûkua amwe na mûtaana waakwa Isaaka.” Ûntû bûu bûratûma Abrahamu aigua bûbûûî mono nîûntû Ishimaeli kinya we aarî mûtaana waawe. Îndî Mûrungu areera Abrahamu atîrî, “Tiga kwigua bûbûûî nîûntû bwa kaîjî kau gaaku kana wigua bûbûûî nîûntû bwa mûka nkombo ûu waaku. O bûrîa bunthe Sara agaakwîra, thithia bu, nîûntû nchiarwa cia Isaaka nîcio igatûûria riîtwa rîaaku. Mûtaana ûu wa mûka nkombo kinya we ngatûma aee mûgongo jûmûnene nîûntû kinya we nî mbeeû yaaku.” Tontû bûû, Abrahamu arookîîra rûkîîrî kainda, arajûkia biakûrîa na kiujo kîa rûûjî kîaathithîtue na mûgûûta aranenkera Hagari. Ararîkîîra into biu amwe ituroone bia Hagari na aramûnenkeeria mwana na aramwîra aciîtîre. Hagari araciîtîra, areeta rwanda rwa Beerisheba. Rîrîa rûûjî rwathirîre kiujoone, Hagari areeka mwana antû amwe rungu rwa gîkamba, Nawe areeta arakara nthî gataaria ka mita mîrongo îthatû, kuuma arîa mwana aarî araambîrîria kûrîra akiuga atîrî, “Ntîûmîîria kwona mwana waakwa agîkua.” Mûrungu nî aaigîrue kîrîro kîa mwana ûu. Mûraîka wa Mûrungu areeta Hagari kûûma îgûrû aramûûria, “Nîmbi îgûkûthangîkia? Ûgakîra nîûntû Mûrungu aakwigua kîrîro kîa mwana ûu arî o au arî. Ûkîîra ûjûkie mwana ûmûgwate, nîûntû nkaamwethia mûgongo jûmûnene.” Rîu Mûrungu aratûma Hagari aroona kîthima kîa rûûjî. Areeta aroojûria kiujo rûûjî, arakundia mwana. Mûrungu nî aamenyereere mwana ûu arakûra bwega. Aratûûra rwanda rwa Parani araa mûthoogi ûmûnene. Ng'ina aramûcwîra mwarî kuuma nthî ya Misri aramûgûra. Naku nî gwakarîre atîrî, îgiiteene rîu Abimeleki barî na Fikoli, mûtongeeria wa njûûrî yaawe nî beerîre Abrahamu atîrî, “Mûrungu nî eethagîrwa arî amwe naagwe mantûûne jonthe jarîa ûthithagia. Tontû bûû, rî, nciîtîria nandî na riîtwa rîa Mûrungu uuge atî ûtîkorompaîria, kana waîria nchiarwa ciaakwa. Îndî o ta ûrîa ntwîre ndî mwîtîkua kîrî gwe, kinya gwe wîthîrwe ûrî mwîtîkua kîrî ni, na nthîgûrû îîjî ûtwîre ûrî mûgeni.” Abrahamu arauga, “Ndîgûciîtia.” Abrahamu aranung'una areera Abimeleki atîrî, “Nthûûmba ciaaku nî intuunyîte kîthima.” Abimeleki aramwîra, “Ni ntiijî ûrîa ûthithîtie ûntû bûu. Gwe ûtambîîra, na nî naarua nkwigua ûntû bûu rîa mbere.” Tontû bûû, Abrahamu arajûkia ng'ondu na ng'ombe, aranenkera Abimeleki, nabo barathithia kîrîkanîro. Ningî Abrahamu arataara mîatî mûgwanja aramîîka mwanya na ng'ondu ingî. Abimeleki arooria Abrahamu atîrî, “Nîmbi yatûma wathûra mîatî îîjî mûgwanja?” Abrahamu aramwîra, “Ûrîjûkia mîatî îîjî mûgwanja nîkenda waa mûkûûjî waakwa atî nî ni ndeenjîre kîthima gîkî.” Tontû bûû, antû au areetwa Beerisheba nîûntû nîo antû bau bobaîrî beekanîîre mûciîtio. Nabo baathiria kûthithîria kîrîkanîro kûu Beerisheba, Abimeleki na Fikoli mûtongeeria wa njûûrî yaawe barookîîra, baracoka nthîgûrû ya Afilisti. Abrahamu nî aandîre mûtî jwa mûrangi kûu Beerisheba na arathaathayia MWATHANI, Mûrungu wa kenya na kenya arî antû au. Ningî Abrahamu nî aatûûrîre arî mûgeni nthîgûrû ya Afilisti îgiita rîrîraaja. Îgiita rîmwe, Mûrungu nî aagererie Abrahamu. Nî aamwîtîre, “Abrahamu!” Nawe aramûcokeria aramwîra atîrî, “Ndî aja.” Mûrungu aramwîra atîrî, “Jûkia mûtaana waaku wa mûûmwe Isaaka ûrîa wendeete, na wîte nawe mwanka nthîgûrû ya Moria ûmûrite arî kîgongwana gîa gwakîîria kîrîmeene kîmwe kîa birîa ngakwonia.” Tontû bûû Abrahamu ararooka gûûkîîra rûkîîrî, arauna nkû, arataandîka ntigiri yaawe, na arajûkia nthûûmba ciaawe ijîîrî na mûtaana waawe Isaaka. Nabo baraambîrîria rûgendo rwa gwîta gûntû kûrîa Mûrungu aamwîrîrîte. Ntukû ya ithatû, Abrahamu nî aaciûkîrie meetho aroona gûntû kûu eerîîri kûrî antû atî araaja mono kuuma arîa baarî. Rîu Abrahamu areera nthûûmba ciaawe atîrî, “Tigweni aja na ntigiri, naani na mwana ûûjû twitie naarîa tûkathaathayie Mûrungu, rîu tûcoke kîrî buî.” Abrahamu arajûkia nkû cia gwakîîria kîgongwana, na arakamatithia mûtaana waawe Isaaka. Ningî arajûkia mwanki na gachiû, bareetania bobaîrî. Isaaka areeta îthe Abrahamu arauga, “Baaba!” Abrahamu areetika arauga, “Ûîî mûtaana waakwa.” Isaaka aramwîra, “Tûrî na mwanki na nkû; îndî karîkû kang'ondu ga kûrita kîgongwana?” Abrahamu aramwîra, “Mûtaana waakwa Mûrungu nîwe ûgaatwaa kang'ondu karîa tûkaarita karî kîgongwana.” Tontû bûû, bareeta na mbere na rûgendo rwaao. Rîrîa baakinyîre antû arîa Mûrungu aamwîrîrîte, Abrahamu nî aakîre kîritîro kîa igongwana, na arabangania nkû bwega. Aracoka aratheeka mûtaana waawe Isaaka, aramûmamia kîritîroone îgûrû rîa nkû. Rîu Abrahamu araikia njara arajûkia gachiû nîkenda ang'eera mûtaana waawe. Îndî mûraîka wa MWATHANI aramwîta kuuma îgûrû akiugaga atîrî, “Abrahamu! Abrahamu!” Nawe areetîka arauga, “Îîî ndî aja.” Mûraîka aramwîra, “Menya ûûraga mwana waaku kana ûmwîkîra rûgûma. Nîkwîthîrwa nandî nkûmenya atî nî ûkîrîte Mûrungu nîûntû ûtîramwata mûtaana waaku wa mûûmwe.” Abrahamu araciûkia meetho, na agîtega aroona ntûrûme nyuma yaawe, îgwati ngoji gîkambene îkaremwa nî kwirita o. Tontû bûû, Abrahamu areeta aragwata ntûrûme îîu, aramîrita îrî kîgongwana gîa gwakîîria antû a mûtaana waawe. Tontû bûû, Abrahamu areeta antû au riîtwa aragwîta, “MWATHANI nî aeejanaga.” Nîkîo gîtûmi antû batwîre bakiugaga mwanka nandî atî, “Kîrîmeene kîa MWATHANI gûkaeejanagwa.” Mûraîka wa MWATHANI nî eetîre Abrahamu kuuma îgûrû, aramwîra MWATHANI ariuga atîrî, “Ndîgûciîtia na riîtwa rîaakwa ningwa; tontû gwe ûgwîtîkîîria kûthithia ûntû bûbû, na ûtîrarega kûnditîra mûtaana waaku wa mûûmwe. Nî mma ûûni ngaakûtharima, na nthegeyie nchiarwa ciaaku ciingîe ta njota kana ta mûthanga. Ningî nchiarwa ciaaku igaataa nthîgûrû cia anthû baao. Nayo mîgongo yonthe ya nthî îkaatharimagwa nîûntû bwa nchiarwa ciaaku nîkwîthîrwa gwe ûkwathîkîra kajû gaakwa.” Rîu Abrahamu aracoka kîrî nthûûmba ciaawe, baragwata rûgendo baracokania Beerisheba kûrîa aatûûrîre. Nyuma ya mantû jau, Abrahamu nî eerîrwe atîrî, “Milika kinya we nî aciarîrîte mûtaana wa nyakwe Nahori ataana. Uzi nîwe wa kîranga, nawe Buzi aarî mûtaana wa ng'ina. Kemueli aarî îthe wa Aramu, na Kesedi na Hazo, na Pilidashi na Jidilafu, na Bethueli.” Bethueli nîwe waarî îthe wa Rebeka. Milika nîwe waaciarîre ataana bau banaana, na mûkûrû waawe Nahori aarî mûtaana wa ng'ina wa Abrahamu. Ningî mûka wa gwîka wa Nahori ûrîa weetagwa Reuma kinya we nî aaciarîre Teba, na Gahamu, na Tahashi, na Maaka. Sara nî aatûûrîre arakinyia ûkûrû bwa mîaka îgana rîmwe rîa mîrongo îîrî na mûgwanja (127). Sara nî aakuîrîîre Kiriathiaraba (naku nîku Heburoni) nthîgûrû ya Kanaani. Abrahamu arakara aithikîîrîte na akîrîraga nîûntû bwa gîkuû gîa Sara. Abrahamu aracoka arookîîra arauma arîa kiimba kîa mwekûrû waawe kîaarî areeta araaria na Ahiti arabeera atîrî, “Ûûni ndî mûgeni ûrîa ûtwîre amwe naabuî. Mpeeni antû a kûthika mwekûrû waakwa ntige kûmwona.” Nabo Ahiti baramûcokeria baramwîra atîrî, “Thikîîra nandî gwe mwathi weetû: gwe ûrî mûtongeeria ûthuuri nî Mûrungu gatîgatî geetû. Thika mwekûrû waaku mbîrîreene o îrîa ûkeenda. Gûtî weetû ûgaakûgiria ûtumîra mbîrîra yaawe ûthika mwekûrû waaku.” Abrahamu ararûngama areenamîîria mbere ya Ahiti bau eene nthî îîu. Arabaarîria arabeera atîrî, “Këethîra nî bûkwenda nthika mwekûrû waakwa ntiga kûmwona, nthikîîreeni. Mbûûrîrieeni Efuroni mûtaana wa Zohari ampenderie gîkurungu kîaawe kîa Maki-pela kîrîa kîrî mûthia jwa kîthaka kîaawe. Nî ampenderie kîo ûrîa kîbuîrîte kwendua mbere yeenu nîkenda kîaa gîaakwa gîa kûthikaga akuû.” Efuroni aakari nthî amwe na Ahiti bangî. Tontû bûû, aracokeria Abrahamu, Ahiti bangî bonthe ba ntûûra yaao bakiigagua, arauga atîrî, “Arî mwathi waakwa; thikîîra, ngûkwaa kîthaka kîu amwe na gîkurungu kîrîa kîrî ku. Ngûkwaa bio aja mbere ya antû beetû. Nthiî ûthike mwekûrû waaku.” Abrahamu areenamîîria mbere ya antû bau ba nthî îîu. Ningî araarîria Efuroni antû bau ba nthî îîu bakiigagua, aramwîra atîrî, “Këethîra wambîtîkîîria rî, ndakûrîaa mbeecha irîa ibuîrîte kûgûra kîthaka kîu. Îtîkîîria nkûrîee nîkenda nthika mwekûrû waakwa ku.” Efuroni nawe aramûcokeria, aramwîra atîrî, “Thikîîra mwathi waakwa; kîthaka nî kîa ûgûri bwa kilo inya na nusu cia fetha. Îndî iu nîmbi kîrî gwe na ûûni? Nthiî ûthike mwekûrû waaku.” Tontû bûû, Abrahamu areetîkîîria ûrîa Efuroni augîre, na arathima kilo inya na nusu cia fetha îrîa Efuroni augîrîte; arathima kilo inya na nusu cia fetha kûringana na kîthimi kîrîa gîatumagîrwa îgiita rîu nî aringi biashara. Tontû bûû, kîthaka kîu kîa Efuroni kîrîa kîaarî Maki-pela bwa gaiti ya Mamure, amwe na gîkurungu kîrîa kîaarî ku na mîtî yonthe îrîa yaarî ku, o ûrîa kîang'anaga kîonthe, nî kîaagûrîrwe nî Abrahamu mbere ya Ahiti bonthe barîa baarî mpingîroone ya ntûûra îîu. Nyuma ya bûu, Abrahamu nî aathikîre mwekûrû waawe Sara gîkurunguune kîrîa kîaarî Maki-pela bwa gaiti ya Mamure (na nîyo Heburoni) nthîgûrûûne ya Kanaani. Ûu nîu kîthaka kîu na gîkurungu kîu kîaagûrîrwe kuuma kîrî Ahiti, kîraa kîa eere kîa Abrahamu gîa kûthikaga akuû. Nandî Abrahamu nî aarî agûkûra na atindira buru. MWATHANI nî aatharimîte Abrahamu mantûûne jonthe. Abrahamu areera nthûûmba yaawe, îrîa nkûrû buru nja yaawe, na ûrîa waamenyagîîra ûtonga bwaawe atîrî, “Ikia njara gatîgatî ka biero biaakwa. Ndîenda ûciîtia na riîtwa rîa MWATHANI, Mûrungu wa Îgûrû na nthî uuge atî ûtîcwîra mûtaana waakwa mûka kuuma kîrî aarî ba Akanaani barîa ntûûranagia nabo. Îndî gwe ûgeeta nthîgûrû yeetû kîrî ndûgû cieetû ûgacwîre mûtaana waakwa Isaaka mwekûrû nao.” Nayo nthûûmba îîu îramwîra atîrî, “Kwombîka mûka ûu akarega gwîtîkîîria twîja nawe nthîgûrû îîjî. Gwakara ûu nî gûcokia ngaacokia mûtaana waaku nthîgûrû îrîa waaumîre?” Abrahamu nawe aramûcokeria aramwîra, “Imenyeere ûtîkeeje gûcokia mûtaana waakwa nao. MWATHANI, Mûrungu wa îgûrû, ûrîa waanditîre nja ya baaba na nthîgûrû îrîa ndaaciarîîrwe, na arambarîria, aranciîtîria akiugaga, ‘Nkaa nchiarwa ciaaku nthîgûrû îîjî,’ we agaatûma mûraîka waawe agûtongeerie ûgîîta gûcwîra mûtaana waakwa mwekûrû gûntû kûu. Îndî mwekûrû ûu akëeja kwîthîrwa atîkwenda gûkûthingata rî, ûtîthûûkua nî mûciîtio jûjû jwaakwa. Bunka akî ûgácokia mûtaana waakwa gûntû kûu.” Tontû bûû, nthûûmba îîu îraikia njara yaayo gatîgatî ka biero bia mwathi waayo Abrahamu na îraciîtia îkaathithia mantû jau. Nayo nthûûmba îîu îrajûkia nkamîîra îkûmi kuuma kîrî nkamîîra cia mwathi waayo îrambîrîria rûgendo îkamatîte biewa birîa bithongi mono kuuma kîrî mwathi waayo, îreeta mwanka ntûûra ya Nahori nthîgûrû ya Mesopotamia. Rîrîa aakinyîre, nî aanogokerie nkamîîra ciaawe rûteere rwa kîthima kîa rûûjî kîrîa kîaarî oome ya ntûûra îîu. Rîu kwaarî thaa cia ûgoro rîrîa aka beetaga gûtaa rûûjî. Nthûûmba îîu îraromba ûjû, “Itû MWATHANI, Mûrungu wa mwathi waakwa Abrahamu, mpa ûûmbani ntukû ya naarua na wigîîrue mwathi waakwa Abrahamu kîaao kîrîa gîtîthiraga. Nandî ndûûngi rûteere rwa kîthima, na aarî ba ntûûra îîjî nî beejîte gûtaa rûûjî. Tûma mwarî ûrîa nkeera, ‘Itû înîka ndoo yaaku ûnkundie rûûjî,’ nawe auge, ‘Kunda na ncoke nkundie nkamîîra ciaaku kinya cio’; tûma ûu eethîrwe nîwe ûthuurîrîte nthûûmba yaaku Isaaka. Bûu bûgaatûma menye atî nî wigîrîîtue mwathi waakwa kîaao kîrîa gîtîthiraga.” Mbere ya nthûûmba îthiria kûromba, Rebeka nî aumagarîre ntûûreene areeja na ndoo yaawe îrî gîturo. Rebeka aarî mwarî wa Bethueli, Bethueli aarî mûtaana wa Milika, ûrîa waagûri nî Nahori, nawe Nahori aarî mûtaana wa ng'ina wa Abrahamu. Rebeka nawe aarî ûmûthongi mono, ningî aarî mwarî karaiti ûtaaringithua nî ntomûrûme. Nawe areenama kîthimeene, aroojûria ndoo yaawe rûûjî, araumîra. Nayo nthûûmba îîu îroogîa kîrî we îramwîra atîrî, “Itû, nkundia tûûjî kuuma ndoone yaaku.” Mwarî ûu aramwîra, “Kunda mwathi waakwa.” Areenîka ndoo na mpwîî aramîgwatîîra na njara, na nthûûmba îîu îranyua rûûjî. Rebeka aathiria kûmîkuundia rûûjî arauga, “Ngaataîra nkamîîra ciaaku rûûjî kinya cio mwanka inyue ing'anie.” Areetanga aroonoria rûûjî rûrîa rwaarî ndoone yaawe rûkongoroone. Aracokanga kîthimeene kaîrî na rwîro gûtaa rûûjî rûngî. Arataîra nkamîîra cia nthûûmba îîu cionthe rûûjî. Muntû ûu, nawe arakira ki amûtegeete kûnûû nîkenda amenya këethîra MWATHANI nî atharimîte rûgendo rwaawe kana atîrûtharimîte. Rîrîa Rebeka aathirîrie gûkundia nkamîîra rûûjî, muntû ûu nî aaritîre mina ya thaabu ya ûrito bwa ngiramu ithanthatû na baangiri ijîîrî cia thaabu cia gwîkîra njareene ciaarî na ûrito bwa ngiramu îkûmi. Ningî aramûûria atîrî, “A-gwe ûrî mwarî wa û? Itû mbîîra këethîra kwooneka kaanya nja ya abaagu nkaraara ku amwe na antû baakwa.” Mwarî ûu aramwîra atîrî, “Ndî mwarî wa Bethueli mûtaana wa Milika, ûrîa ûgûri nî Nahori.” Ningî aramwîra, “Gweetû kûrî na rûûa na nyaki ya kûng'ana, na kinya nyomba ya kûraara.” Rîu muntû ûu areenamîîria arathaathayia MWATHANI. Arauga atîrî, “MWATHANI, Mûrungu wa mwathi waakwa Abrahamu arokumua, we atîroorîrua nî kîaao kîaawe kîrîa gîtîthiraga kîrîa onetie mwathi waakwa. MWATHANI agûntongeeria na nandî ndî njîreene ya gwîta nja ya ndûgû cia ba-mwathi waakwa.” Mwarî ûu nî aamatûkangîre areera antû ba nyomba ya ng'ina mantû jau. Rebeka nî aarî na mûtaana wa ng'ina weetagwa Labani. Labani araumagara aroogîanga kîrî muntû ûu nau kîthimeene. Labani eetîre kîrî muntû ûu aramwîthîra arûngi akuî na nkamîîra ciaawe au kîthimeene nyuma ya kwona mina îrîa ya gwîkîra nyiûrû, na baangiri irîa ciaarî njareene cia mwarî wa ng'ina, na nyuma ya kwîgua nteto cia mwarî wa ng'ina Rebeka akiuga, “Muntû ûu ambîîrîre ûna na ûna.” Labani areera muntû ûu atîrî, “Kûrûka nja ndeene, gwe ûrî ûmûtharime nî MWATHANI. Ûgákara oome nîûntû nî nthuranîrîte nyomba ya kûraara na antû arîa nkamîîra îkaamama” Tontû bûû, muntû ûu arakûrûka nja. Labani araaûra nkamîîra mîrigo na ararita rûûa na nyaki arainenkera, ningî araikîria muntû ûu na antû barîa baarî amwe nawe rûûjî rwa kûthamba magûrû. Rîu aranenkeerua irio, îndî arauga atîrî, “Ntîrîa ntîambîte kuuga kîrîa kîndetete.” Labani aramwîra atîrî, “Uga-ni.” Muntû ûu arauga atîrî, “Ûûni ndî nthûûmba ya Abrahamu. MWATHANI nî atharimîte mwathi waakwa mono mwanka aa gîtonga gîkînene. Nî amweete ng'ondu na ng'ombe, na fetha na thaabu, na nthûûmba cia arûme na cia aka, na nkamîîra na ntigiri. Ningî Sara, mwekûrû wa mwathi waakwa, nî aaciarîre kaîjî anarî ntindiri. Mwana ûu nîwe mwathi waakwa anenkerete into birîa bionthe arî nabio. Mwathi waakwa nîaciîtîrie na arambîîra atîrî, ‘Ûkarocwîra mûtaana waakwa mwekûrû kuuma kîrî aarî ba Akanaani barîa ntûûranagia nabo nthîgûrûûne yaao. Îndî gwe wîte mwîrîgeene jweetû, kîrî ndûgû cieetû ûgacwîre mûtaana waakwa mwekûrû nao.’ Naani nî ndeerîre mwathi waakwa atîrî, ‘Kwombîka mwarî ûu akarega kûnthingata.’ Îndî nawe arambîîra, ‘MWATHANI ûrîa ni ntwîre nthingataga, agaatûma mûraîka waawe eetanie naagwe na agaatûma rûgendo rwaaku rwîthîrwe rûrî na umithio. Naagwe ûkaagûranîîra mûtaana waakwa kuuma kîrî ndûgû cieetû na mwîrîgeene jweetû. Waakinya kîrî antû beetû ûkeethîrwa ûkûûjûria mûciîtio jwaaku, na kinya baarega gûkûnenkera mwarî, gwe ûkeethîrwa ûkûûjûria mûciîtio jwaaku.’ “Naani rîrîa nkinyîre kîthimeene naarua, nî ndombere ndauga atîrî, ‘MWATHANI, Mûrungu wa mwathi waakwa Abrahamu, îtîkîra nandî kûtharima rûgendo rwaakwa. Ndûngi o aja rûteere rwa kîthima, tûma mwarî ûrîa ûkeeja gûtaa rûûjî, ûrîa nkeera: Itû nkundia tûûjî kuuma ndoone yaaku,’ nawe aambîîre: ‘Kunda gwe na ncoke ntaîre nkamîîra ciaaku. Ûu eethîrwe nîwe mwekûrû ûrîa MWATHANI athuurîrîte mûtaana wa mwathi waakwa.’ “Kinya mbere ya nthiria kûromba ûu na nkoro yaakwa, nooka mbonere Rebeka eejîte arî na ndoo gîturo. Nawe eenama kîthimeene na aataa rûûjî. Naani ndamwîra, ‘Itû nkundia tûûjî.’ Nawe nî eenîkîre ndoo na mpwîî kuuma gîturo kîaawe na ambîîra, ‘Kunda, na ncoke nkundie nkamîîra ciaaku kinya cio.’ Naani nî nyuîre rûûjî na acoka akundia nkamîîra rûûjî kinya cio. Rîu nîrîo mûûrîrie atîrî, ‘A-gwe ûrî mwarî waaû?’ Nawe aambîîra, ‘Ndî mwarî wa Bethueli mûtaana wa Milika ûrîa ûgûri nî Nahori.’ Rîu nîrîo mwîkîîre mina nyiûrû na baangiri njara. Ningî nî ncokere ndeenîka mûtwe jwaakwa ndathaathayia na ndakumia MWATHANI Mûrungu wa mwathi waakwa Abrahamu, nîûntû nîwe ûrantongeererie ambonia njîra îrîa mbîta nîkenda mpûûmba kûjûkîria mûtaana wa mwathi waakwa mwarî kuuma kîrî ndûgû ciaao. Nandî rî, mbîîreeni këethîra bûkaathithîria mwathi waakwa mantû jau oorîîtie, na bwëethîrwa bûtîmûthithîria bûmbîîre, nîkenda menya këethîra nî bwa ûrîo kana bwa ûmotho ngeeta.” Labani na Bethueli nabo baracokia barauga, “Ûntû bûbû buumîte kîrî MWATHANI. Tuî tûtîûmba gûkwîra këethîra nî bûbwega kana nî bûbûthûûku. Atîrî, tîwe ûûjû Rebeka mbere yaaku; mûjûkie wîte nawe akae mwekûrû wa mûtaana wa mwathi waaku o ta ûrîa MWATHANI augîîte.” Rîrîa nthûûmba îîu ya Abrahamu yaaigîrue ûrîa bauga, îraturia maru îreenamîîria mwanka nthî îrathaathayia MWATHANI. Nthûûmba îîu îrarita biewa bibithongi bia fetha, na bia thaabu, na nguû, îranenkera Rebeka. Ningî îraa mûtaana wa ng'ina wa Rebeka na ng'ina waawe biewa bia goro. Rîu nthûûmba îîu na antû barîa baarî amwe nayo bararîa na baranyua na bararaara nja îîu ûtukû bûu. Gwakea rûkîîrî nthûûmba îîu îrauga, “Nandî rekeeni ncoke kîrî mwathi waakwa.” Îndî mûtaana wa ng'ina wa Rebeka na ng'ina waawe baramwîra, “Ga tûkarakare na mwarî ûûjû noo ntukû îkûmi; nyuma ya au no eete.” Îndî nthûûmba îîu îrabeera atîrî, “Tigeeni kûnthaayia nîûntû MWATHANI nî athirîtie gûmpa umithio rûgendoone rwaakwa. Mbîtîkîîrieeni nciîtîre ncoke kîrî mwathi waakwa.” Nabo barauga atîrî, “Ga twîte mwarî tûmûûrie.” Bareeta Rebeka baramûûria, “Ûgeetania na muntû ûûjû?” Rebeka arauga, “Îî, ngeeta.” Tontû bûû, bararekeeria mwarî waao, Rebeka, na mûka mûmenyereeri waawe, bareetania na nthûûmba ya Abrahamu amwe na antû barîa yaarî nabo. Rebeka aratharimwa nî antû baao bakîmwîraga ûjû: “Mwarî wa chiaa, ûrothegea ûkaa ng'ina wa aana babaingî mono: Nacio nchiarwa ciaaku irotua gûtaaga ntûûra cia anthû baao.” Rîu Rebeka na nthûûmba ciaawe cia aarî baraithuranîra, barathuuta nkamîîra, barathingata muntû ûu. Tontû bûû, nthûûmba ya Abrahamu îrajûkia Rebeka na îraciîtîra. Îgiiteene rîu, Isaaka nî aarî akûthaama kuuma ntûûra ya Beeri-Iahai-roi na aatûûraga rwanda rwa ûmotho. Isaaka nî aumagarîte kûrî ûgoro areeta kûriûngariûnga bûûrîîne. Nawe nî aaciûkîrie meetho, aroona nkamîîra ciîjîte. Rîrîa Rebeka oonere Isaaka, nî aaumîre îgûrû rîa nkamîîra na mpwîî arakinya nthî. Arooria nthûûmba ya Abrahamu atîrî, “Muntû ûûjû wîjîîrîte bûûrîîne gûtirimana naatuî nûû?” Nthûûmba îîu nayo îramwîra, “Nî mwathi waakwa.” Rebeka arajûkia gîtambaa araikunîka ûthiû. Rîu nthûûmba îîu îreera Isaaka mantû jonthe jarîa yaathithîtie. Isaaka arakûrûkia Rebeka îemeene rîa ng'ina, aramûgûra, araa mwekûrû waawe. Isaaka nî aamwendere mono. Tontû bûû, Isaaka araborera mathûgaanio jaawe kinya këethîra ng'ina nî aarî agûkua. Abrahamu nî aacokere aragûra mûka ûngî weetagwa Ketura. Nawe araciara Zimurani na Jokishani na Medani na Midiani na Ishibaki na Shuha. Jokishani aarî îthe wa Sheba na Dedani. Nabo ataana ba Dedani baarî Ashurimu na Letushimu na Leumimu. Ataana ba Midiani nabo baarî Efa na Eferi na Hanoki na Abida na Elida. Bau bonthe baarî ba rûrîîjo rwa Ketura. Abrahamu nî aanenkeere Isaaka into bionthe birîa aarî nabio. Îndî ataana barîa Abrahamu aagîîte na aka ba gwîka nî aabaeere biewa, na o arî mwoyo arabaathûrana na Isaaka bareeta nthîgûrû ya bwa gaiti. Abrahamu aatûûrîre mîaka îgana rîa mîrongo mûgwanja na îtaano (175). Abrahamu nî aakuîre agûtindira mma. Ataana baawe, Isaaka na Ishimaeli baramûthika gîkurunguune kîa Maki-pela muundeene jwa Efuroni mûtaana wa Zohari ûrîa Mûhiti, bwa gaiti ya Mamure. Munda jûu nîju jûrîa Abrahamu aagûrîte kuuma kîrî Ahiti. Abrahamu na mûka waawe Sara nîku baathikîrwe. Nyuma ya gîkuû kîa Abrahamu, Mûrungu nî aatharimîre mûtaana waawe Isaaka. Isaaka nî aatûûrîre Beeri-Iahai-roi. Iji nîcio nchiarwa cia Ishimaeli mûtaana wa Abrahamu ûrîa Abrahamu aaciarîîrwe nî Hagari Mûmisri, ûrîa waarî nthûûmba ya Sara. Jaja nîjo mariîtwa ja ataana ba Ishimaeli bathingateene kûringana na ûrîa baaciari. Nabo nî Nebaiothi ûrîa waarî mwana wa kîranga, arathingatwa nî Kedari na Adibeeli na Mibisamu, na Mishima na Duma na Massa, na Hadadi na Tema na Jeturi na Nafishi na Kedema. Bau nîbo baarî ataana ba Ishimaeli na jau nîjo mariîtwa jaao na ntûûra ciaao na ja gûntû kûrîa baambaga maema. Bau nîbo baaere atongeeria îkûmi na baîrî barîa baambîrîîrie mîîrîga yaao. Ishimaeli aakuîre agûtûûra ûkûrû bwa mîaka îgana rîmwe rîa mîrongo îthatû na mûgwanja (137). Nchiarwa cia Ishimaeli ciatûûrîre nthîgûrû îrîa yaarî gatîgatî ka Havila na Shuri, bwa gaiti ya Misri, na gwîta bwa nthî ya Asîria. Nchiarwa cia Ishimaeli nî ciatûûrîre itî na ngwatanîro na ndûgû ciaao cionthe. Iji nîcio nchiarwa cia Isaaka mûtaana wa Abrahamu. Abrahamu nîwe waarî îthe wa Isaaka. Isaaka aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îna (40) rîrîa aagûrîre Rebeka mwarî wa Bethueli. Bethueli aarî Mûaramu wa kuuma Padani-aramu. Ningî Rebeka aarî mwarî wa ng'ina wa Labani. Isaaka nî aarombere MWATHANI nîûntû bwa mwekûrû waawe nîkwîthîrwa aarî nthaata. MWATHANI aaigîrue îromba rîaawe, na mwekûrû waawe Rebeka aragîa îu. Îndî twaana tûratua gûtindîkana tûrî kîu kîa ng'ina, nawe Rebeka araciûria, “Nîatîa gûkari kîu gîkî?” Nawe areeta kûûria MWATHANI ûntû bûu. MWATHANI aramwîra atîrî, “Mîgongo îîrî îrî kîu gîaaku. Ûgaaciara antû baîrî nabo batîgwatanagîra; ûmwe agaakîria ûngî inya na ûrîa mûkûrû akaa nthûûmba ya ûrîa mwanake.” Rîrîa îgiita rîaawe rîa kuurûka rîakinyîre, nawe araciara maatha. Mwana wa mbere aarî ûmûtuune, na mwîrî jwaawe jûnthe jwoojûri ruuri. Nawe areetwa Esaû. Mûtaana wa ng'ina aracoka arauma agwete Esaû gatakino. Nawe areetwa Jakubu. Isaaka aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îtaantatû (60) rîrîa Rebeka aaciarîre aana bau. Biîjî biu bigûkûra, Esaû nî aaere mûthoogi ûmûnene, na aatindaga ithakeene. Jakubu nî aaere muntû ûmûkiri na aatindaga maemeene. Isaaka nî eendeete Esaû, nîûntû nî eendeete kûrîa nyama irîa aathoogaga. Îndî Rebeka eendeete Jakubu. Ntukû îmwe Jakubu nî aarugîre gîtweero gîkîega. Esaû areeja arî na mpara mono aumîte kîthakeene. Esaû areera Jakubu atîrî, “Ndûmia gîtweero kîu kîa nthoroko intuune, nîûntû ndî na mpara îmbîî.” (Kîu nîkîo gîtûmi eetîrwe Edomu ) Jakubu aramwîra atîrî, “Mbere mpenderia kiigai gîaaku kîa ûrikithathi.” Esaû arauga atîrî, “Nandî ka ngûkua nî mpara; kiigai kîa ûrikithathi kîrî na gîtûmi kîrîkû kîrî ni?” Jakubu aramwîra “Amba ûciîtie.” Esaû araciîtia, atî akamwenderia kiigai kîaawe kîa ûrikithathi. Rîu Jakubu ararûmia Esaû mûgaate na gîtweero kîa nthoroko. Esaû ararîa na aranyua. Aracoka arookîîra, araciîtîra. Ûu nîu Esaû aiteereere kiigai kîaawe kîa ûrikithathi. Nî kwagîîre mpara îngî nthîgûrûûne, tiga îrîa yaarî ku îgiiteene rîa Abrahamu. Tontû bûû, Isaaka areeta Gerari kîrî Abimeleki mûnene wa Afilisti. MWATHANI nî aamuumîrîîre aramwîra atîrî, “Ûgeeta Misri tûûra nthîgûrû îrîa ngaakwîrîra. Ûtûûre ta mûgeni nthîgûrû îîjî, naani ngaagûkaria na ngaakûtharima. Nîkwîthîrwa ngaakwaa nthîgûrû îîjî yonthe, na mpe nchiarwa ciaaku yo, mbûjûrie mûciîtio jûrîa ndaaciîtîîrie abaagu Abrahamu. Nkaingîyia nchiarwa ciaaku ta njota na mpe nchiarwa ciaaku nthîgûrû îîjî yonthe. Nayo mîgongo yonthe ya nthîgûrû îkaatharimagwa nîûntû bwa nchiarwa ciaaku. Nîkwîthîrwa Abrahamu nî aambathîkîîre na araathîkîra matua jaakwa, na maathana jaakwa, na mawaatho jaakwa na mawîthîre jaakwa.” Tontû bûû, Isaaka nî aatûûrîre kûu Gerari. Rîrîa arûme ba gûntû kûu, beendere kûmenya mantû ja mwekûrû waawe, Isaaka nî aabeerîre, “Ûûjû nî mwarî wa chiaa,” nîûntû nî aakîraga kûbeera, “Nî mwekûrû waakwa.” Tontû aathûgaanagia atîrî, “Arûme ba gûntû kûu boomba kûmbûraga nîkenda bajûkia Rebeka nîûntû nî ûmûthongi.” Îndî rî, nyuma ya Isaaka gûkara gûntû kûu matukû jamaingî, ntukû îmwe Abimeleki mûnene wa Afilisti nî aategereere ndiriceene aroona Isaaka agîtongatonga mwekûrû waawe Rebeka. Tontû bûû, Abimeleki areeta Isaaka aramwîra, atîrî, “Anga Rebeka nî mwekûrû waaku? Nîmbi îndî îratûmaga gwe uuga, ûûjû nî mwarî wa nyakwe?” Isaaka aramwîra atîrî, “Nîka ndîrathûgaanagia bwoomba kûmbûraga nîkenda bûmûjûkia.” Abimeleki aramûûria atîrî, “Nîatîa ûjû ûtûthîthîrîtie? Këethîra muntû ûmwe weetû nî aathengereere mwekûrû waaku rî, tîka ûrîngîîthîrwa ûtûreetereete mûgiro?” Abimeleki ararita waatho, areera antû bonthe ûjû, “Muntû ûreeja kûringithia muntû ûûjû kana mwekûrû waawe no mwanka ooragwe.” Isaaka nî aandîre irio nthîgûrû îîu, nawe araketha irio bibingî mono mwakeene jûu. MWATHANI nî aamûtharimîre. Aratonga na into bireeta na mbere kwongeereka mwanka araa gîtonga gîkîneene. Nawe nî aarî na ndîîthia inyingî cia ng'ondu na cia ng'ombe, na nkombo inyingî. Nabo Afilisti nî baaigîrue rûriitho. Tontû bûû, nî baakunîkîre ithima bionthe na mîthetu biranyaara. Ithima biu bieenji nî nthûûmba cia îthe Abrahamu rîrîa aarî mwoyo. Nîrîo Abimeleki eerîre Isaaka atîrî, “Nandî thaama uume kîrî tuî nîûntû nî ûgîîte inya nkûrûki yeetû.” Tontû bûû, Isaaka arathaama gûntû kûu, areeta araamba maema jaawe mûgwanthîîne jwa Gerari, aratûûra ku. Isaaka aracoka arathikûra ithima bia rûûjî birîa bieenji îgiita rîa îthe Abrahamu, birîa Afilisti baarî bakûthika na mûthetu nyuma ya Abrahamu agûkua. Ningî arabiîta mariîtwa o jarîa îthe aabiîtîte. Nacio nthûûmba cia Isaaka nî cieenjîre kîthima kîa rûûjî rûrwega mûgwanthîîne jûu. Îndî arîîthi ba kûu Gerari baratetera kîthima kîu na arîîthi ba Isaaka bakiugaga, “Rûûjî rûrû nî rweetû.” Tontû bûû, Isaaka areeta kîthima kîu Eseki nîûntû bwa ûrîa gîateteerwe. Arîîthi ba Isaaka baracoka bareenja kîthima kîngî, na kinya kîu nakîo arîîthi ba Gerari baragîtetera. Tontû bûû, Isaaka aragîîta Sitina. Isaaka arathaama antû au na areeta areenja kîthima kîngî, îndî kîu gîtaateterwa. Tontû bûû, aragîîta Rehobothi, arauga, “Nandî MWATHANI agûtûthithîria webero nthîgûrûûne îîjî naatuî tûkathegea.” Kuuma au, Isaaka nî eetîre Beerisheba. MWATHANI aramuumîîra ûtukû o bûu aramwîra, “Nî ni Mûrungu wa abaagu Abrahamu. Ûgákîra nîûntû ndî amwe naagwe. Ngakûtharima na nkathegeyia nchiarwa ciaaku nîûntû bwa nthûûmba yaakwa Abrahamu.” Tontû bûû, Isaaka araaka kîritîro kîa igongwana antû au na arathaathayia MWATHANI na gûkumia riîtwa rîaawe. Ningî araamba maema jaawe antû au na nthûûmba ciaawe ireenja kîthima o. Abimeleki arî amwe na Ahuzathi mûmwathi kîrîra, na Fikoli, mûtongeeria wa njûûrî yaawe ya ndwaa nî baaumîre Gezari bareeta kwona Isaaka. Isaaka arabooria, “Nîmbi bwejîra kîrî ni na nî bwanthûûrîre na bûrampînga kweenu?” Nabo baramwîra, “Nî twoneete na mma atî MWATHANI arî amwe naagwe. Naatuî twauga nî kaaba tûnyue muuma na twîke wîrane naagwe, nîkenda ûtîkeeje gûtûthithîria bûbûûî nîûntû kinya tuî tûtaakûthithîria bûbûûî, no mantû jameega akî twakûthithîîrie, tûracoka tûratûma ûthaama na thîîrî, na nandî nî tûkwona MWATHANI nî akûtharimîte.” Isaaka arabamaathîra, bararîa na baranyua. Bagûûkîîra rûûneene rûkîîrî, nî beekanîîre wîrane, Isaaka arabarekeeria baraciîtîra na thîîrî. O ntukû îîu, nthûûmba cia Isaaka nî cieejîre îramwaa nteto cia kîthima kîrîa cieenjîte, iramwîra atîrî, “Tûkwona rûûjî!” Nawe areeta kîthima kîu Shiba. Kîu nîkîo gîtûmi ntûûra îîu îtagwa Beerisheba mwanka nandî. Esaû aakinyia mîaka mîrongo îna, nî aagûrîre mûka ûgwîtwa Judîthi, mwarî wa Mûhiti weetagwa Beeri. Ningî aragûra Basemathi, kinya we, mwarî wa Mûhiti weetagwa Eloni. Aka bau nî baatûmîre Isaaka na Rebeka bakara batîng'anîri ûtûûroone bwaao. Rîrîa Isaaka aakûrîre, meetho jaawe nî jaaûrîre, araremwa nî kwona. Nî eetîre, Esaû mûtaana waawe ûrîa mûkûrû aramwîra atîrî, “Mûtaana waakwa!” Esaû aramwîtîka arauga, “Îîî ndî aja.” Isaaka aramwîra, “Nî ûkwona nandî ndîgûkûra na ntiijî rîrîa ngaakua. Nandî itû jûkia ûta na mîgwî, wîte kîthakeene ûkandathîre nyamû. Rîu wîje ûndugîre biakûrîa birî mûrîo birîa mpendeete mono, ûndetere ndîe nîkenda nkûtharima mbere ya ntîrakua.” Îndî Rebeka nî aaigîrue nteto irîa Isaaka eeraga Esaû mûtaana waawe. Rîrîa Esaû aumagarîre areeta kîthakeene kûthooga, Rebeka nî aarîîrie Jakubu mûtaana waawe aramwîra, “Atîrî, nkwigua abaagu akîarîria mûtaana wa nyakwe Esaû amwîra, ‘Ndeetera nyamû na ûndugîre biakûrîa birî mûrîo, ndîe nkûtharime mbere ya MWATHANI mbere ntîrakua.’ Nandî mwana waakwa, thikîîra ûrîa ngûkwîra na ûthithie u. Îtanga ndîîthieene ûngîîrîre tûbûri twîrî tûtûnoru. Naani nkaaruga biakûrîa birî mûrîo ta birîa abaagu eendeete. Naagwe wikîrie abaagu arîe akûtharime atîrakua.” Îndî Jakubu areera ng'ina Rebeka atîrî, “Nî wiijî gwe atî mûtaana wa chiaa Esaû oojûri ruuri mwîrî, îndî ni ndî muntû ûtî ruuri. Kwombîka baaba akambataata mwîrî, akamenya nîka nkûmwayia, naani nkaireetera kîrumi antû a kîtharimo.” Nawe ng'ina aramwîra atîrî, “Kîrumi gîaaku mwana waakwa kîrongwata! Gwe thithia ûu ndaakwîra, wîte ûngîîrîre tûbûri.” Tontû bûû, Jakubu areeta aragwata tûbûri, araretera ng'ina, nawe ng'ina araruga irio birî mûrîo ta birîa Isaaka eendeete. Rîu Rebeka arajûkia nguû irîa nthongi cia Esaû, mûtaana waawe ûrîa mûkûrû, irîa aatigîte nyomba, areekîra Jakubu, mûtaana waawe ûrîa mwanake. Ningî aramwîkîra mîgûûta ya tûbûri njara na nkingo kûrîa gûtaarî na ruuri. Aracoka aranenkera mûtaana waawe Jakubu irio biu birî mûrîo na mûgaate jûrîa aakandîte. Jakubu arakûrûka kîrî îthe aramwîta, “Baaba!” Isaaka areetîka arauga, “Ûûî! Nîgwe ûû mwana waakwa?” Jakubu areera îthe, “Nî ni mûtaana waaku wa kîranga, Esaû. Nkûthithia ûrîa ûkûmbîîrîte nthithie. Nandî ûkîîra ûkare nthî ûrîe nyama cia nyamû ya waathi nîkenda ûntharima.” Îndî Isaaka arooria mûtaana waawe atîrî, “Nîatîa woona nyamû ya kûratha na mpwîî ûjû mwana waakwa?” Jakubu aramwîra, “Tontû MWATHANI Mûrungu waaku agûtûma yeeja ûrîa ndî.” Rîu Isaaka areera Jakubu, “Îjaîja akuî mwana waakwa ngwataate mbigue këethîra na mma nîgwe mûtaana waakwa Esaû.” Jakubu areetaîta akuî na îthe Isaaka, nawe aramwataata arauga, “Mûgambo nî jwa Jakubu, îndî njara nî cia Esaû.” Tontû bûû, Isaaka ataamûmenya nîûntû njara ciaawe ciaarî na ruuri ta cia mûtaana wa ng'ina Esaû. Tontû bûû, Isaaka aramûtharima. Aramûûria, “Nî mma nîgwe mûtaana waakwa Esaû?” Jakubu aramwîra, “Nî ni.” Isaaka rîu aramwîra, “Nenkeeria irio nandî ndîe nyama cia wathi bwa mûtaana waakwa nîkenda nkûtharima.” Aramûnenkeeria, nawe ararîa. Ningî aramûretera ndibei aranyua. Rîu îthe Isaaka aramwîra, “Nandî îjaîja ûncûûnce mûtaana waakwa.” Jakubu areetaîta akuî, aramûcûnca. Isaaka aigua mûrukî jwa nguû ciaawe, aramûtharima arauga, “Îî, yeera rîa mûtaana waakwa nî ta yeera rîa muunda jûmûtharime nî MWATHANI. Mûrungu arotûma îmee rîgûûjagîra imera kuuma îgûrû, na agakwejaga mûthetu jûmûnoru, jûrî na irio bibingî na ndibei. Antû barogûtumîkagîra; nayo mîgongo îgakwathîkagîra. Ûrwaa mwathi wa ndûgû ciaaku; ataana ba nyakwe barokwathîkagîra. Barîa bagaakûrumaga barogwatagwa nî kîrumi; barîa bagaakûtharimaga baroonaga kîtharimo.” Isaaka akûthiria kûtharima Jakubu, na mbere ya Jakubu eeta kûraaja kuuma arîa îthe Isaaka aarî, mûtaana wa ng'ina Esaû nî aakinyîre aumîte kûthooga. Esaû kinya we arathuranîra irio birî mûrîo araikîria îthe. Areera îthe atîrî, “Nandî ûkîîra baaba ûrîe nyama cia nyamû ya wathi bwa mûtaana waaku nîkenda ûntharima.” Nawe îthe aramûûrîa, “Nîgwe ûû?” Esaû aramwîra, “Nî ni mûtaana waaku wa kîranga Esaû.” Isaaka aramaka mono na arooria atîrî, “Nûû ûu ûkûthoogeete nyamû na aandetera? Naani nî ngûkarî ndîkûrîa nyama ciaayo mbere ya ûkinya na nî mûtharimîre. Rîu nandî, kîtharimo nî kîaawe.” Rîrîa Esaû aaigîrue ûrîa îthe auga nî aarîrîre mono arî na ûrûrû bûbwingî. Areera îthe atîrî, “Ntharima baaba; itû ntharima kinya ni!” Îndî îthe aramwîra, “Mûtaana wa nyakwe eejîre na waayia na aajûkia kîtharimo gîaaku.” Esaû arauga, “Nîkîo gîtûmi eetîrwe Jakubu. Rîrî nîrîo rîa jaîrî gûmpayia. Nî aajûkîrie ûrikithathi bwaakwa, na nî ûkwona nandî aakûjûkia kîtharimo gîaakwa.” Arooria îthe atîrî, “Gûtî kîtharimo ûrantigarîria?” Isaaka aracokeria Esaû aramwîra atîrî, “Nkûmweethia mwathi waaku na nkweejana ndûgû ciaawe cionthe kîrî we imûtumîkagîra ta nthûûmba, ningî nkûmûtharimîra irio na ndibei. Nandî gwe rî, nîatîa mpûûmba gûkûthithîria mwana waakwa.” Esaû arooria îthe atîrî, “Ga-kîtharimo gîaaku kîrî kîmwe akî baaba? Ntharima baaba; itû ntharima kinya ni!” Esaû ararîra na kajû gakanene. Rîu îthe Isaaka araarîria Esaû aramwîra, “Ûgaatûûraga kûraaja na mûthetu jûrîa mûnoru na kûrîa îme rîgûûjaga kuuma îgûrû. Rûchiû rwaaku nîru rûgaagûtûûragia, naagwe ûgaatumîkagîra mûtaana wa nyakwe. Îndî rîrîa ûkaaregana na waatho bwaawe, nîrîo ûkoomba kwirita ûkomboone bwaawe.” Esaû nî aathûûrîre Jakubu mono nîûntû bwa ûrîa îthe aamûtharimîre. Nawe arauga nkoroone yaawe ûjû, “Îgiita rîa kûrîra nîûntû bwa gîkuû kîa baaba rîrî akuî, rîathira nîrîo nkooraga mûtaana wa chiaa Jakubu.” Îndî Rebeka nî eerîrwe ûrîa Esaû, mûtaana waawe ûrîa mûkûrû aaugîîte. Nawe aratûmanîra Jakubu, mûtaana waawe ûrîa mwanake aramwîra, “Nî wiijî? Mûtaana wa nyakwe Esaû arîenda gûkûûra nîkenda aiboreria gîkuû kîa îthe. Tontû bûû, gwe mwana waakwa thithia ûrîa ngûkwîra. Ûkîîra ûmatûke wîte Harani kîrî mûtaana wa chiaa Labani. Naagwe ûkare kîrî we mwanka marûrû ja mûtaana wa nyakwe jathire. Mûthûûro jwa mûtaana wa nyakwe jwaathira, na oorîrua nî mantû jarîa ûmûthithîrîtie, nîrîo ngagûtûmanîra uume nao, ûcoke. Ntîûmîîria gûkuîrwa nî antû baîrî ntukû îmwe.” Rebeka aracoka areera Isaaka atîrî, “Ni nandî nî nogeete gûtûûra mwoyo nîûntû bwa aka baba Ahiti. Jakubu akëeja kûgûra mûka ûkari ta Ahiti baba rî, kûrî gîtûmi gîa ntûûra mwoyo?” Isaaka nî eetîre Jakubu, aramûtharima na aramwîra, “Gwe menya wîja kûgûra mûka kuuma nthîgûrû ya Kanaani. Ûkîîra wîte Padani-aramu, nja ya ûjûûgu Bethueli, wîte ûgûre mûka nao kuuma kîrî aarî ba muntwenu Labani. Mûrungu Mweneinya arokûtharima na agakwaa nchiarwa. Ningî arotûma ûthegea na waa îthe wa mîgongo îmingî. Ningî arokwaa kîtharimo o kîrîa aaere Abrahamu, gwe na nchiarwa ciaaku, nîkenda ûkaajûkia nthîgûrû îîjî ûtwîre ûrî mûgeni îrîa Mûrungu aaere Abrahamu.” Isaaka ararekeeria Jakubu araciîtîra. Areeta mwanka Padani-aramu kîrî Labani, mûtaana wa Bethueli, Mûaramu. Labani aarî mûtaana wa ng'ina wa Rebeka, ûrîa waarî ng'ina wa Jakubu na Esaû. Esaû nî oonere ûrîa Isaaka aatharimîre Jakubu na aramûtûma Padani-aramu eeta kûgûrana nao. Ningî akîmûtharima nî aamwîrîre atî, “Ûkorogûra mûka kuuma nthîgûrû ya Kanaani.” Jakubu nî aathîkîîre îthe na ng'ina areeta Padani-aramu. Tontû bûû, Esaû nî aamenyere atî îthe ataagwîragua nî aka kuuma nthîgûrû ya Kanaani. Nî eetîre Mahalathi arî mwekûrû wa bathatû. Mahalathi aarî mwarî wa Ishimaeli, nawe Ishimaeli aarî mûtaana wa Abrahamu. Mahalathi aarî mwarî wa ng'ina wa Nebaiothi. Jakubu auma Beerisheba nî aagwatîre rûgendo rwa gwîta Harani. Arakinya antû amwe araraarîîra o nîûntû riûa nî rîarî rîkûthwa. Arajûkia iiga rîmwe ararîîka rungu rwa mûtwe jwaawe aramama. Nawe araroota akîonaga nkathî îkinyithîtue nthî na mûthia jwaayo jûgîkinyaga îgûrû buru. Nabo araîka ba Mûrungu nî baitagia na bakîînamaga nayo. MWATHANI nî aarûngi îgûrû rîaayo nawe arauga, “Nî ni MWATHANI, Mûrungu wa ûjûûgu Abrahamu, na Mûrungu wa Isaaka. Nthîgûrû îîjî ûmami ngaakwaa yo, na mpe nchiarwa ciaaku yo. Nacio nchiarwa ciaaku ikaingîa o ta mûthetu. Nacio igaataamba nthîgûrû yonthe bwa rûgûrû na bwa gaiti na bwa ûrîo na bwa ûmotho. Nayo mîîrîga ya antû ba nthî yonthe îkaatharimagwa nîûntû bwaaku na nchiarwa ciaaku. Ningî nkethagîrwa ndî amwe naagwe, na ngagûkaragia gûntû kunthe kûrîa ûgeetaga. Naani ngagûcokia nthîgûrû îîjî nîkwîthîrwa ni ntîkorogûtiga mwanka mbûjûrie mantû jau ndakwîra.” Rîu Jakubu arookîîra kuuma toroone arauga, “Nî mma MWATHANI arî antû aja îndî ni ntîkûmenyaga.” Nawe araigua ûguaa, arooria, “Nîatîa antû aja agûtûma nkaigua ûguaa? Aja atîûmba kwîthîrwa arî antû angî tiga nyomba ya Mûrungu. Îîjî nîyo mpingîro ya gwîta îgûrû.” Rûûneene rûkîîrî, Jakubu arajûkia iiga rîrîa aamamîrîtie mûtwe jwaawe ararîînjîra nthî nîkenda rîaa iiga rîa kîririkano, ningî areetûûrîria maguta îgûrû rîaarîo. Nawe areeta antû au Betheli kinya këethîra mbereene, ntûûra îîu yeetagwa Luzi. Jakubu aracoka araciîtia mûciîtio arauga, “Mûrungu akëeja gûkara amwe naani, na akamenyeera rûgendoone rûrû mbîtîte, ningî agampa irio biakûrîa na nguû cia gwîkîra mwanka ngacoka ndî thîîria nja ya baaba, rîu MWATHANI nîwe ûkaa Mûrungu waakwa. Narîo iiga rîrî ndeenjîra aja rîa kîririkano nîrîo rîkaa nyomba ya Mûrungu, na kîrîa kîonthe ûgaampeejaga, ngakwejaga gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi.” Jakubu nawe nî aagwatîre rûgendo rwaawe kaîrî areeta arakinya nthîgûrû ya bwa gaiti. Nawe agîtega aroona kîthima kîa rûûjî bûûrîîne. Nî kwaarî na ikundi bithatû bia ng'ondu biamami rûteere rwaakîo nîûntû kîthima kîu nîo ng'ondu cianyuithagua rûûjî. Narîo iiga rîrîa rîakunîkaga kîthima kîu rîaarî rîrînene. Rîrîa mathiû jonthe jaakinya au kîthimeene nîrîo arîîthi baaingiritagia iiga rîu kuuma mûromoone jwa kîthima, bagakundia ng'ondu rûûjî, baathiria bagacokia iiga rîu arîa rîakaraga mûromoone jwa kîthima. Jakubu nî ooririe arîîthi bau atîrî, “Ataana ba baaba, bûrî ba kuuma kû?” Nabo baramwîra, “Tûrî ba kuuma Harani.” Jakubu arabooria, “Nî bwijî muntû wîtagwa Labani mûtaana wa Nahori?” Nabo baramwîra, “Îî nî tûmwijî.” Arabooria, “Nî ûmwega?” Nabo baramwîra, “Îî nî ûmwega. Ningî tîwe ûu mwarî waawe Raeli wîjîte na ng'ondu.” Jakubu arabeera, “Atîrî, rîu riûa no rîarîte na gûtîrarura na iji tîcio thaa cia kûûthûrania mathiû amwe. Nyuithieeni ng'ondu bwîte bûkairîîthie.” Îndî baramwîra, “Tûtîûmba kûthithia ûu mwanka ndîîthia cionthe ciûthûrane. Rîu nîrîo iiga rîkaingiritua kuuma mûromoone jwa kîthima naatuî tûnyuithie ng'ondu.” O rîrîa Jakubu aaragia nabo, Raeli nî aakinyîre arî na ng'ondu cia îthe nîûntû nîwe wairîîthagia. Rîrîa Jakubu oonere Raeli, mwarî wa Labani muntwoo arî na ng'ondu cia îthe Labani, Jakubu nî eetaîtîre akuî, na araingiritia iiga kuuma mûromoone jwa kîthima, aranyuithia ng'ondu iu. Jakubu aracoka aracûnca Raeli, ningî ararîra na inya. Jakubu areera Raeli atî we nî muntû wa ndûgû cia ba-îthe, Labani, na atî we nî mûtaana wa Rebeka. Raeli aramatûka kwîra îthe. Rîrîa Labani aaigîrue nteto iu ciegiî Jakubu, mûtaana wa mwarî wa ng'ina, nî eetîre na rwîro kûmûthagaana. Nawe aramûkumbatîria na aramûcûnca, na aracoka aramwikia kwaawe nja. Jakubu nî eerîre Labani mantû jonthe jarîa jaakarîkîte. Labani aramwîra, “Gûtî nkaanja rigî, tûrî ba kîero kîmwe.” Jakubu arakara kwa Labani mweri jûmwe. Rîu Labani areera Jakubu atîrî, “Kinya këethîra gwe ûrî wa ndûgû cieetû rî, ka ûbuîrîte kûnditagîra ngûgî o ûu ûtheri? Mbîîra mûchaara jûrîa wenda nkûrîaa.” Labani nî aarî na aarî baîrî. Ûrîa mûkûrû eetagwa Lea, na ûrîa mwanake eetagwa Raeli. Lea aarî meetho jataathongi, îndî Raeli aarî ûmûthongi nkûrûki. Jakubu nî eendeete Raeli. Tontû bûû, arauga, “Ngaakûritîra ngûgî mîaka mûgwanja nîkenda ûmpa Raeli mwarî waaku ûu mwanake.” Labani arauga, “Nî kaaba nkweete we nkûrûki ya kûmweejana kîrî muntû ûngî. Kara gwaakwa.” Tontû bûû, Jakubu ararita ngûgî mîaka mûgwanja nîkenda aeewa Raeli. Kîrî we, mîaka îîu yoonekaga ta ntukû inkai nîûntû bwa ûrîa aamwendeete. Nîrîo Jakubu eerîre Labani atîrî, “Rîrîa tweeranîrîte rîkûthira, mbîtîkîîria ngûre mwarî waaku.” Labani arathithia kîatho aramaatha mono na areeta antû bonthe ba gûntû kûu. Îndî ûgoro bûu arajûkia mwarî waawe Lea, aramwikia kîrî Jakubu, nawe Jakubu aramûthengeera. Ningî Labani araa Lea mwarî ûrîa waamûritagîra ngûgî nîkenda aritagîra Lea ngûgî. Nawe eetagwa Zilipa. Îndî rî, gwakea rûkîîrî Jakubu aroona atî nî Lea araeerwe. Arooria Labani atîrî, “Nîatîa ûranthithîîrie? Anga ni ntîrakûritagîra ngûgî nîkenda ûmpa Raeli? Nîmbi îndî îratûmîre ûmpayia?” Labani aramwîra, “Tî wîthîre gweetû kweejana mwarî ûrîa mwanake mbere ya ûrîa mûkûrû. Amba ûreke kiumia gîkî kîa mambura ja mûranû jwa ûu ûrî nawe gîkûrûke, naatuî tûgaakwaa ûu ûngî kinya we. Naagwe ûnditîre ngûgî mîaka îngî mûgwanja nîkenda ûmûjûkia.” Jakubu arathithia o ûu. Arareka kiumia kîa mambura kîrakûrûka. Labani aramwaa Raeli araa mwekûrû waawe. Ningî Labani araa Raeli mwarî ûrîa waamûritagîra ngûgî nîkenda aritagîra Raeli ngûgî. Nawe mwarî ûu eetagwa Biliha. Jakubu aragûra Raeli araa mwekûrû waawe. Ningî Jakubu nî eendeete Raeli nkûrûki ya Lea. Nawe araritîra Labani ngûgî mîaka îngî mûgwanja. Rîrîa MWATHANI oonere ûrîa Lea aameni, nî aamûtharimîre na twaana, îndî Raeli aarî nthaata. Lea aragîa îu, araciara kaîjî, arageeta Rubeni akiugaga, “Gûtî nkaanja MWATHANI nî ooneete mathîîna jaakwa, na nandî mûkûrû waakwa agaampenda.” Aracoka aragîa îu kaîrî araciara kaîjî, arageeta Simioni arauga, “Gûtî nkaanja MWATHANI nî aigîîtue atî nî meni, na nîkîo gîtûmîte ampa ûûjû kinya we.” Ningî aragîa îu kaîrî na araciara kaîjî. Arauga, “Rîu nîrîo mûkûrû waakwa akaarika kîrî ni nîûntû nî mûciarîrîte biîjî bithatû.” Tontû bûû, mwana ûu areetwa Lawi. Aracoka aragîa îu kaîrî na araciara kaîjî. Arauga, “Îgiita rîrî, nî MWATHANI ngûkumia.” Tontû bûû, areeta kaîjî kau Juda. Kuuma rîu Lea aratiga kûgîa na twaana. Rîrîa Raeli oonere atî we gûtî aana agûciara, nî aaigîrîîrue mwarî wa ng'ina rûriitho. Areera Jakubu atîrî, “Mpa aana, na këethîra gûtî bo, kaaba nkue.” Jakubu araakanwa nî mûthûûro nîûntû bwa Raeli, aramûûria, “Nîka ng'anene na Mûrungu ûrîa ûgwatîte aana?” Nîrîo Raeli aamwîrîre, “Atîrî, Biliha nthûûmba yaakwa îrî aja. Mûthengeere aciare aana nîkenda kinya ni mbona nchiarwa kuumania nawe. Tontû bûû, Raeli aranenkanîra Biliha, nthûûmba yaawe kîrî Jakubu, nawe Jakubu aramûthengeera. Biliha nî aagîîre îu na araciara kaîjî. Raeli arauga, Mûrungu akûngiitîra îgamba bwega; nî arathikîrîîre îromba rîaakwa, nawe ampa kaîjî.” Tontû bûû, arageeta Dani. Biliha, nthûûmba ya mûka ya Raeli, îragîa îu kaîrî, araciara kaîjî kangî. Raeli arauga, “Nî ndwîte ndwaa înene na mwarî wa chiaa naani nkûûmbana.” Tontû bûû, areeta mwana ûu Nafutali. Rîrîa Lea oonere atî aagûtiga kûgîa aana, nî aajûkîrie Zilipa, nthûûmba yaawe, aramînenkanîra kîrî Jakubu yee ta mûka waawe. Zilipa, nthûûmba ya Lea, araciarîra Jakubu kaîjî. Lea arauga, “Nkwona munya.” Tontû bûû, areeta mwana ûu Gadi. Zilipa, nî aaciarîre kaîjî kangî. Lea arauga, “Nî ngwîrîîtue, na rîu aka bangî bagaatua kûmbîtaga ûrîa ûgwîrîîtue.” Tontû bûû, areeta mwana ûu Asheri. Îgiiteene rîrîa nkano ciaakethagwa, Rubeni nî eetîre aroona matuunda ja mîtî îrîa îtumagîrwa gûteetheria mûka kûgîa îu, araretera ng'ina Lea. Raeli areera Lea atîrî, “Itû ndûmia matuunda jamwe ja mîtî îîu mûtaana waaku aakûretera.” Îndî Lea aramûcokeria atîrî, “Ka ûkwona bûrî ûntû bûbûniini gûntuunya mûkûrû waakwa? Ningî no ûkwenda gûntuunya matuunda jarîa ndeteerwe nî mûtaana waakwa?” Raeli aramwîra atîrî, “Gûkëethîrwa nî ûu kûrî, raara na mûkûrû waaku ûtukû bwa naarua, naagwe ûndûmie matuunda jarîa ûreteerwe nî mûtaana waaku.” Rîrîa Jakubu aakinyîre ûgoro aumîte muundeene, Lea nî eetîre kûmûthagaana. Aramwîra atîrî, “No mwanka wîje ûraare naani, nîkwîthîrwa nî mma nî ngûkomborete na matuunda ja mîtî îrîa îtumagîrwa gûteetheria mûka agîa îu.” Jakubu aramûthengeera ûtukû bûu. Mûrungu nî aigîrue maromba ja Lea. Lea aragîa îu, na araciara kaîjî ga tûtaano. Lea arauga, “Mûrungu agûmpa îtuui nîûntû bwa ûrîa ndaanenkanîre nthûûmba yaakwa ya mûka kîrî mûkûrû waakwa.” Tontû bûû, Lea areeta mwana ûu Isakari. Ningî Lea nî aagîîre îu kaîrî, na araciara kaîjî ga tûtaantatû. Lea arauga, “Mûrungu agûmpa kîewa gîkîthongi. Nandî mûkûrû waakwa agaampa gîtîîo nîûntû bwa kûmûciarîra ataana batantatû.” Tontû bûû, Lea areeta mwana ûu Zebuloni. Nyumeene, Lea nî aaciarîre mwarî, nawe aramwîta Dina. Rîu nîrîo Mûrungu aaririkanîre Raeli, araigua maromba jaawe aratûma agîa na kaana. Raeli aragîa îu na araciara kaîjî. Nawe arauga, “Mûrungu agûmpeberia rûmena.” Raeli areeta mwana ûu Josefu na arauga, “MWATHANI arompa mûtaana ûngî!” Ningî nî gwakarîre atîrî, nyuma ya Raeli gûciara Josefu, Jakubu nî eerîre Labani atîrî, “Mbîtîkîîria nciîtîre, ncoke kûrîa ndaaumîre. Mbîtîkîîria mbîte na eekûrû baakwa na aana baakwa nîûntû nî wiijî ngûgî îrîa nkûritîrîte nîûntû bwaabo ûrîa îng'ana.” Labani aramwîra, “Ga nkwîre, nî ndorereetue ndaamenya atî MWATHANI antharimîte nîûntû bwaaku. Uga ûrîenda mûchaara jûng'ana naani ngaakûnenkera.” Jakubu nawe aramwîra, “Gwe gwengwa nî wiijî ûrîa ngûtumîkîrîte na ûrîa ndîîthia ciaaku ithegeete ndî nacio. Nîkwîthîrwa waarî na into bibikai mbere ya mbîja, nabio nandî nî bingîîte mono. MWATHANI nî akûtharimîte mono kûrîa kunthe ndîreethagîrwa ndî. Îndî nandî rî, nîrî ni nkaaritîra nja yaakwa ngûgî?” Labani aramûûria, “Nîmbi ûkwenda nkwaa?” Jakubu aramûcokeria, “Gûtî kîo nkwenda ûmpa. Îndî weetîkîîria ûntû bûbû bunka, nkaarîîthia ng'ondu ciaaku na ncimenyeere kaîrî. Nabu nî atîrî, reka mbîtanie na ndîîthia ciaaku cionthe naarua nkîathûraga ng'ondu irîa cionthe irî na maara na irîa irî na matûmba, na tûng'ondu tûrîa twirû tunthe, na mbûri irîa irî maara na irîa irî matûmba; iu ciee mûchaara jwaakwa. Nyumeene rîrîa ûkaaraitha ndîîthia ciaakwa, ûkaamenya këethîra nî mbaragia ûûma. Kwëeja kwîthîrwa kûrî na mbûri itî na maara kana matûmba, gatîgatîîne ka mbûri ciaakwa, kana ng'ondu itî injirû, iu itarwe irî cia wamba.” Labani aramwîra, “Nîu ni. Nî gûkare o ûu wauga.” Îndî ntukû o îîu, Labani araathûra nthenge irîa ciaarî maara, na irîa ciaarî na matûmba. Ningî araathûra mparika irîa ciaarî na maara na matûmba na irîa njerû, na ng'ondu cionthe irîa ciaarî injirû. Iu cionthe arainenkanîra irîîthague nî ataana baawe. Nawe arairitarita o araciikia kûraaja antû ta a rûgendo rwa ntukû ithatû kuuma arîa Jakubu aarî. Jakubu areeta na mbere kûrîîthia ndîîthia iu ingî cia Labani. Jakubu nî aajûkîrie nturo imbîthî cia mûtarakwa na cia mûtî-mûciûku, na cia mûbaaû, araicaûra agîkûrûkagîra kûmwe nîkenda mîgîîra îmîeru yonekana. Aracoka arabanga nturo iu aacaûrîte arîa nkongoro cia rûûjî ciaarî; Araciîka ûrîa ndîîthia iu ikethagîrwa cierekerete nturo iu rîrîa ikûbandana nîûntû ciabandanaga rîrîa cieeja kûnyua rûûjî. Tontû bûû, ndîîthia nî ciabandanagîra mbere ya nturo iu nacio igîciara igaciaraga tûbûri na tûng'ondu tûrî na maara, na mîgîîra na matûmba. Jakubu nawe nî aathûraga ng'ondu na mbûri irîa ciaciaragwa, nacio nyomoo iu ingî ikîbaandana agacierekeria kîrî ndîîthia ya Labani îrîa yaarî ya nyomoo irî na maara na injirû akî. Ûu nîu Jakubu aagîîre na ndîîthia yaawe îrîa aathûranaga na cia Labani, akarîîthia îrî yonka. O rîonthe rîrîa nyomoo irîa irî na inya ikûbandwa, Jakubu nî eekaga nturo ciaawe mbere ya nkongoro cia rûûjî arîa ndîîthia cieethagîrwa itegeete. Îndî nyomoo irîa ikûbandwa irîngîîthîrwa itî na inya, Jakubu ateekaga nturo iu mbere yaacio. Tontû bûû, ndîîthia ya Labani nî yaaere ya nyomoo irîa itaarî na inya, nayo ndîîthia ya Jakubu îreethîrwa îrî ya nyomoo irîa ciaarî na inya. Tontû bûû, Jakubu nî aatongere mono, aragîa na îthiû rîrînene na nthûûmba cia arûme na aka, na nkamîîra na ntigiri inyiingî. Jakubu nî aaigîrue ûrîa ataana ba Labani baaugaga atî, “Jakubu nî ajûkîtie into bionthe birîa biraarî bia baaba, na agîîte ûtonga bûbû bunthe kuumania na into bia baaba.” Ningî Jakubu aatega Labani ûthiû nî oonaga atî Labani atîkûgwîrua nîwe ta mbere. Nîrîo MWATHANI eerîre Jakubu atîrî, “Coka nthîgûrûûne ya biûjûjû bieenu, kîrî ndûgû cieenu, naani nkeethîrwa ndî amwe naagwe.” Tontû bûû, Jakubu aratûmanîra Raeli na Lea beeta bûûrîîne naarîa aarîthîtie. Nawe arabeera, “Nî nkwona atî nandî abaagu atîkûgwîrua nî ni ta mbere. Îndî Mûrungu wa baaba nî eethîîrîtwe arî amwe naani. Buî nî bwijî atî nî ntumîkîrîte abaagu na inya yaakwa yonthe, îndî amwe na bûu abaagu atwîre gûmpayia na nî anyiîtie mûchaara jwaakwa mainda îkûmi. Îndî Mûrungu ataareka anthithîria ûntû bûbûthûûku. Rîrîa auga atî, ‘Irîa irî maara nîcio ikaa mûchaara jwaaku,’ nyomoo cionthe iciaraga irîa irî maara. Rîrîa auga atî, ‘Irîa irî mîgîîra nîcio ikaa mûchaara jwaaku,’ nyomoo cionthe iciaraga irîa irî mîgîîra. Tontû bûû, Mûrungu nî atuunyîte abaagu ndîîthia ciaawe anenkera cio. Rîrîa ibandanaga nî ndaarootere ndîroona atî nthenge irîa ciabandaga mbûri nî irîa ciaarî maara na irîa ciaarî macûgû na irîa ciaarî matûmba. Mûraîka wa Mûrungu nî aambîtîre ndî kîrootoone arauga, ‘Jakubu!’ Naani ndîrauga, ‘Ûûî!’ Arambîîra ûjû. ‘Raithîria woone atî nthenge cionthe irîa ikûbanda mbûri nî irîa irî na mîgîîra, na irîa irî matûmba, na maara, nîkwîthîrwa nî mboneete mantû jarîa jonthe Labani agûkûthithîria. Nî ni Mûrungu ûrîa wa Betheli, antû arîa weetûûrîîrie iiga maguta, arîa waanciîtîîrie mûciîtio. Nandî ûkîîra, uume nthîgûrûûne îîjî, ûcoke nthîgûrûûne îrîa waaciarîrwe.’” Raeli na Lea nabo baracokia bareera Jakubu atîrî, “Ga-kûrî îringa kana kiigai tûrî nakîo nja ya baaba? Anga atîtûtaraga tûrî ageni kwaawe nîûntû nî aatwenderie, na ararîa rûraacio rweetû? Ûtonga bunthe bûrîa Mûrungu atuunyîte baaba, amûtuunyîte nîûntû bweetû na bwa aana beetû. Nandî gwe, bûrîa bunthe Mûrungu akwîrîte ûthithie, thithia bu.” Jakubu nî ookîrîîre araitithia aana baawe na aka baawe mûgongo jwa nkamîîra. Ningî araringa nyomoo ciaawe cia ndîîthia cionthe areeta nacio, na arajûkia into biaawe bionthe birîa aarî akûgîa nabio arî kûu Padani-aramu, nîkenda acoka nthîgûrûûne ya Kanaani kîrî îthe Isaaka. Îgiita rîu, Labani nî aarî agwîta kwenja ng'ondu ciaawe, nawe Raeli araiya mîrungu ya mîng'uanano îrîa îthe eekîte nyomba. Jakubu nî aaîrie Labani Mûaramu nîûntû ataamwîrîte këethîra nî akwenda kuuma kwaawe. Jakubu eetîre na into bionthe birîa aarî nabio, na arauna rûûjî rwa Eufurate, areeta bwa nthîgûrû ya irîma ya Gileadi. Ntukû ya ithatû nîrîo Labani aamenyithîrue atî Jakubu nî areetîre. Tontû bûû, arajûkia arûme ba nja yaawe areetania nabo rûgendo rwa ntukû mûgwanja eengeene na Jakubu. Nawe aramûgwatagwatîra nthîgûrû ya irîma ya Gileadi. Îndî Mûrungu araumîîra Labani Mûaramu kîrootoone ûtukû aramwîra atîrî, “Imenyeere gwe, ûtîkeeje kwarîria Jakubu ûntû noo bûrîku, bûbwega kana bûbûthûûku.” Rîu Labani aragwatagwata Jakubu. Jakubu aambîte maema jaawe nthîgûrû ya irîma, nawe Labani amwe na arûme ba nja yaawe baraamba maema jaao nthîgûrû o îîu ya Gileadi. Labani arooria Jakubu atîrî, “Nîatîa ûthithîtie? Nîka ûkûmbitha mantû na ûgeeta na aarî baakwa ta antû batai ndweene? Nîmbi îraatûmîre ûmpaayia ûmatûka na witho ûtîmbîîrîte? Anga ntîreejaga gûkuumagaria na kûgwîrua gûkûnene tûkiinaga ndwîmbo na tûkîringaga tamburini na inanda? Nîmbi îratûmîre ûrega kûreka mpamba gûcûnca bajûûjû baakwa na aarî baakwa bagîîta? Bûbû nî waa ûthithîtie. Ûûni ndî na inya ya gûkûthithîria bûbûûî. Îndî Mûrungu wa abaagu nî arambarîîrie ûtukû ambîîra, ‘Imenyeere gwe, ûtîkeeje kwarîria Jakubu ûntû noo bûrîkû, bûbwega kana bûbûthûûku.’ Gûtî ûntû-ni. Gwe nî ûreetîre nîûntû bwa ûrîa ûranyoonterete nja ya abaagu. Îndî nîkî ûraiyîre mîrungu yaakwa?” Jakubu aracokeria Labani aramwîra, “Nîka ndîrakîraga, nkîthûgaanagia atî woomba gûntuunya aarî baaku kwa inya. Kwëethîrwa kûrî na muntû ûrî na mîrungu yaaku, akooragwa. Nandî gwe raitha këethîra kûrî gîntû gîaaku ndî nakîo antû baaku na baakwa bakîonaga, na wakîona, ûkîjûkie.” Jakubu akiuga ûu ataamenyaga këethîra Raeli nî aaiyîte mîrungu îîu. Tontû bûû, Labani nî aatonyere îemeene rîa Jakubu, na aratonya îemeene rîa Lea, na aratonya îemeene rîa nthûûmba irîa ijîîrî, îndî araaga mîrungu îîu. Ningî auma îemeene rîa Lea nî aatonyere îemeene rîa Raeli. Raeli nî aarî akûjûkia mîrungu ya mîng'uanano îrîa yeekagwa nyomba amîîka rungu rwa matandîko ja nkamîîra na amîkarîra. Labani aracwaa îemeene rîonthe na atîmîone. Raeli areera îthe atîrî, “Menya ûthûûra nî ni mwathi waakwa woona ntîkûûmba gûûkîîra mbere yaaku, nîkwîthîrwa ndî na mweri.” Labani nî aacwîre bûbwega buru îndî atîone mîrungu îîu ya mîng'uanano îrîa eekaga nyomba. Rîu Jakubu arathûûra, na aratetia Labani akîmwîraga, “Maatia jaakwa nî jarîkû? Nî meeyia jarîkû ndî najo jarîa jatûmîte wîngana naani ûjû? Tontû nandî ûgûcwaa intoone biaakwa bionthe rî, nî gîntû kîrîkû woona ku gîa kuuma nja yaaku? Û gîîke aja mbere ya antû baakwa na baaku nîkenda batûgiitîra îgamba. Mîaka mîrongo îîrî îrîa nkarîte gwaaku, gûtî rîo mîatî yaaku na mparika ciaaku ciauna, îndî ntaaraara ndîte ntûrûme ya ng'ondu ciaaku. Ntaakûretera irîa cioragagwa nî nyamû; nî gûkûrîaa nkûrîaaga nîûntû gwe ûndîaagia cionthe, kinya ciëethîrwa ciîtwe mûthenya kana ûtukû. Ûu nîu ntwîre. Ndaatindaga mpîîte nî riûa mûthenya na ûtukû nkaraara kûrîîwa nî mpio, ntîone kinya toro. Nkarîte gwaaku mîaka mîrongo îîrî, ndaakûritîra ngûgî mîaka îkûmi na îna nîkenda ûmpa aarî baaku bobaîrî, na mîaka îtaantatû nkîrîîthagia ndîîthia ciaaku. Îndî gwe ûnyiiîtie mûchaara jwaakwa mainda îkûmi. Këethîra tî ûrîa Mûrungu wa baaba, tawe Mûrungu wa Abrahamu araarî rûteere rwaakwa, gûtî nkaanja gwe ûrîngî gûmpînga njara intheri. Îndî nîûntû Mûrungu nî ooneete mîthangîko yaakwa na ngûgî indito irîa nditîte nîkîo kîratûmîre agûkaania ûtukû bûrîa bûraathirîre.” Labani nî aacokerie Jakubu aramwîra atîrî, “Aarî nî baakwa; aana nî baakwa; nyomoo cia ndîîthia nî ciaakwa, na kinya bingî bionthe birîa ûkwona nî biaakwa. Nîatîa mpûûmba kûthithîria aarî baakwa, kana aana baao? Nandî ga tûthithie kîrîkanîro naagwe nakîo kîee ûkûûjî gatîgatî gaaku naani.” Tontû bûû, Jakubu arajûkia iiga ararîrûngîka ta gîtugî, gîa kûbaririkanagia kîrîkanîro kîaao. Ningî aracoka areera antû baawe atîrî, “Ûthûranieni maiga.” Nabo baroothûrania maiga barajathûmba kîthûmba, na bararîîra biakûrîa rûteere rwa kîthûmba kîu. Labani areeta kîthûmba kîu Jegari-sahadutha, îndî Jakubu aragîîta Galeedi. Labani arauga, “Kîthûmba gîkî nî ûkûûjî gatîgatî gaaku naani naarua.” Tontû bûû, aragîîta Galeedi na ningî aragîîta Mizipa arauga, “MWATHANI atûkaragie, gwe naani rîrîa tûkethagîrwa tûtîkwonana. Gwe ûkëeja kûthangîkia aarî baakwa kana ûkëeja kûgûra aka bangî ûririkanage atî kinya këethîra gûtî muntû ûngî ûrî o, Mûrungu nîwe mûkûûjî gatîgatî gaaku naani.” Ningî Labani areera Jakubu atîrî, “Tega kîthûmba gîkî kîa maiga na ûtege gîtugî gîkî kîa iiga birîa ndeeka gatîgatî gaaku naani. Kîthûmba gîkî na iiga rîrî nî ûkûûjî atî ntîkarobikûrûka mbîjîte ndeerîa ûrî, naagwe ûtîkarokûrûka kîthûmba gîkû kîa maiga na gîtugî gîkî kîa iiga wîjîte ndeerîa ndî, ûrî na ûthûûku. Mûrungu wa Abrahamu, na Mûrungu wa Nahori tawe Mûrungu wa ba baaba arogambithia ûrîa ûkauna kîrîkanîro gîkî.” Jakubu araciîtia na riîtwa rîa Mûrungu ûrîa îthe Isaaka aathaathayia. Ningî Jakubu araitia kîrîmeene na ararita kîgongwana na antû baawe nîkenda barîîra biakûrîa ku. Nabo bararîa biakûrîa na bararaara ûtukû bunthe kûu kîrîmeene. Rûûneene rûkîîrî, Labani ararooka gûûcuunca aarî baawe na aana baao, na arabatharima, rîu aracoka nja kwaawe. Jakubu nî eetîre na mbere na rûgendo rwaawe, nabo araîka ba Mûrungu baratirimana nawe. Rîrîa Jakubu aaboonere arauga, “Îîjî nî njûûrî ya Mûrungu!” Tontû bûû, areeta antû au Mahanaimu. Jakubu nî aatûmîre antû bareeta barî mbere yaawe kîrî mûtaana wa ng'ina Esaû kûu Seiri nthîgûrû ya Edomu. Arabeera atîrî, “Ûjû nîu bûkeera mwathi waakwa Esaû: ‘Nthûûmba yaaku Jakubu ariuga, ndîraarî ûgeniine kwa Labani na nî kwaawe ndîratûûraga mwanka nandî. Naani ndî na ng’ombe, na ntigiri, na mbûri na ng'ondu, na nthûûmba cia arûme na cia aka. Nandî nîka ndatûmana kîrî gwe mwathi waakwa nkûmenyithia nkîîja nîkenda wîthîrwa ûtî na ûthûûku naani.” Nabo antû barîa baatûmi baracoka kîrî Jakubu baramwîra, “Nî tûrakinyîre kîrî mûtaana wa nyakwe Esaû, nawe nî eejîte gûkûthagaana arî na antû magana jana.” Rîu Jakubu araigua ûguaa bûbûnene na arathangîka mono. Aragaania antû barîa aarî nabo, na aragaania mbûri, na ng'ondu, na ng'ombe ciaawe, na nkamîîra, areethîrwa arî na ikundi biîrî. Aathithîrie ûu akîthûgaanagia atî, “Esaû akëeja kwithûkîra gîkundi kîmwe agakîthiria, gîkundi kîu kîngî gîkaamatûka.” Jakubu arauga, “Itû gwe Mûrungu wa jûûjû Abrahamu, na Mûrungu wa baaba Isaaka; gwe MWATHANI ûrîa waambîîrîre, ‘Coka nthîgûrû yeenu kîrî antû beenu naani ngakûthithîria mantû jameega: Ûûni ntîagîrîte kinya aniini wa ûmbonia wendo bwaaku bûtîthiraga na gwîtîkîka kûrîa ûmbonetie ni nthûûmba yaaku. Nkiuna rûûjî rûrû rwa Jorodani nî rûturo rwaakwa runka ndaarî naru, îndî nandî nî mpeete ikundi biîrî. Ndakûromba itû gwe ûmbonokie kuuma kîrî mûtaana wa chiaa Esaû. Tontû nî ngûkîra atûûraga twinthe; twaana amwe na ba ng’ina. Ningî gwe nî waugîre atî: Ngakûthithîria mantû jameega, na ngatûma nchiarwa ciaaku ciingîe o ta mûthanga jûrîa jûtîûmba gûtarîka.” Jakubu nî aaraarîre antû au ûtukû bûu. Ningî arathuura kîewa gîa kwaa mûtaana wa ng'ina Esaû kuuma kîrî into birîa aarî nabio. Arathuura mparika magana jaîrî (200) na nthenge mîrongo îîrî (20) na mîatî magana jaîrî (200) na ntûrûme mîrongo îîrî (20), na nkamîîra igûkamwa mîrongo îthatû (30) amwe na njaû ciaacio, na ng'ombe mîrongo îna (40), na ndeegwa îkûmi, na n (10) tigiri mîrongo îîrî (20) cia nka na îkûmi (10) cia ndûme. Aranenkera nthûûmba ciaawe nyomoo iu, o îthiû na bwaarîo. Ningî areera nthûûmba ciaawe atîrî, “Îtageeni bûrî mbere yaakwa na bûtigie twanya gatîgatî ka mathiû mwanya mwanya.” Jakubu araatha nthûûmba îrîa yaatongeeretie aramîîra, “Rîrîa ûgaatirimana na mûtaana wa chiaa Esaû, nawe akûûrie, ‘Ûrî waaû, na nîkû wîtîte, na nî ciaaû nyomoo iji irî mbere yaaku?’ Gwe ûmwîre, ‘Nî cia nthûûmba yaaku Jakubu; nî kîewa kîrîa atûmanîrîte kîrî mwathi waakwa Esaû, na kinya we nî eejîte arî nyuma.’” Ningî Jakubu nî aathîre nthûûmba ya ijîîrî, o na ya ithatû, na kinya irîa ingî ciaringîte mathiû o ta ûu araciîra, “Bwatirimana na Esaû bûmwîre o ûu ndauga na bûmwîre, ‘Kinya nthûûmba yaaku Jakubu arî nyuma yeetû.’” Jakubu aathithîrie ûu nîûntû bwa kûthûgaania atîrî, “Kwombîka nkamûboreria na kîewa kîrîa gîgeetaga kîrî mbere yaakwa tûgîkinya kwonana. Nawe oomba kûmbîtîkîra.” Tontû bûû, kîewa kîreetaga kîrî mbere ya Jakubu, nawe ûtukû bûu araraara kambîîne. O ûtukû bûu, Jakubu nî ookîrîîre, arajûkia aka baawe bobaîrî, na nthûûmba cio-îjîîrî, na aana baawe îkûmi na ûmwe, barauna karûûjî ka Jaboki. Arabajûkia arabaunia karûûjî kau, ningî araunia into birîa aarî nabio. Jakubu aratigwa arî wenka. Rîu muntû ûmwe areeja arakiinda na nawe mwanka kûrakea. Rîrîa muntû ûu oonere atî aakûremwa nî Jakubu, nî aamûringîre nkunguro, nayo nkûnguro ya Jakubu îreenia. Rîu muntû ûu arauga, “Reka mbîte nîûntû gûgûkîa.” Îndî Jakubu aramwîra, “Ntîkûrekeeria wîta tiga ûkantharima.” Muntû ûu aramûûria, “wîtagwa atîa?” Nawe aramwîra, “Mbîtagwa Jakubu.” Muntû ûu aramwîra, “Ûtîkarîîtwa Jakubu kaîrî. Ûrîtua gwîtagwa Israeli, nîûntû nî ûkiindanîte na Mûrungu na wakiindana na antû, ûkîûmbanaga.” Jakubu areera muntû ûu atîrî, “Itû mbîîra riîtwa rîaaku.” Îndî muntû ûu aramûûria, “Nîmbi îgûtûma wenda kûmenya riîtwa rîaakwa?” Nawe muntû ûu aratharima Jakubu. Jakubu areeta antû au Penieli, arauga, “Nîkwîthîrwa nî mbonanîte na Mûrungu ûthiû kwa ûthiû na no ndî mwoyo.” Riûa nî rîaarî rîkuuma rîrîa Jakubu aaumîre au Penueli, nawe nî aathuaga nîûntû nkunguro yaawe nî yaarî îkweenia. Kîu nîkîo gîtûmi antû ba Israeli batîrîîjaga nyama ya kûgûrû akuî na nkunguro mwanka naarua tûrî, nîûntû muntû ûu nî aaringîre Jakubu nkunguro. Jakubu nî aaciûkîrie meetho, na agîtega, aroona Esaû eejîte na antû magana jana. Tontû bûû, aragaania aana baawe kîrî Lea na Raeli na nthûûmba ciaawe cio-ijîîrî. Areera nthûûmba na aana baacio beetage barî mbere, barathingatwa nî Lea na aana baawe, nawe Raeli na Josefu bararigia. Jakubu nî eetîre abatongeeretie, akîînamagîîria mwanka nthî mainda mûgwanja, mwanka arakinya akuî na mûtaana wa ng'ina. Îndî Esaû areeta na rwîro aramûthagaana. Aramûkumbatîria, aramûcûnca, nabo bobaîrî bararîra. Rîrîa Esaû oonere aka na aana nî oorîrie atîrî, “Baba nî baaû?” Jakubu aramûcokeria, “Nî aana barîa Mûrungu antharimîte nabo.” Rîu nthûûmba amwe na aana baacio nî beetaîtîre akuî, na bareenamîîria mwanka nthî. Lea na aana baawe nî beetaîtîre akuî na bareenamîîria mwanka nthî. Ningî kinya Raeli na mûtaana waawe Josefu bareetaîta akuî, kinya bo bareenamîîria mwanka nthî. Rîu Esaû arooria, “Nî jambi mathiû jaja jonthe ndatirimana najo?” Jakubu aramûcokeria aramwîra atîrî, “Nî kîewa kîrî gwe nîkenda tûgîa na ngwatanîro naagwe.” Îndî Esaû aramwîra, “Ndî na into bia kûng'ana mûtaana wa chiaa. Reka birîa ûrî nabio bikare birî biaaku.” Jakubu aramwîra, “Itû arî. Këethîra nî ûkwona mbagîrîte nandî îtîkîîria kîewa gîaakwa. Tontû mboneete ûthiû bwaaku, nî teeka mboneete ûthiû bwa Mûrungu; nîûntû gwe ûkûnthagaana na wendo bûbwingî. Itû îtîkîîria kûjûkia kîewa gîaakwa kîu waareeterwa, nîûntû Mûrungu nî antharimîte na ndî na into bia kûng'ana.” Aramûkinyîîria mwanka areetîkîîria gûkîjûkia. Rîu Esaû arauga, “Twîte nandî naani ngagûtongeeria.” Îndî Jakubu aramwîra, “Mwathi waakwa nî ûkûmenya aana batî na inya, na kûrî nyomoo ndî na cio igwonkia. Nacio ikëeja kwîngaîngwa ntukû îmwe akî, nyomoo cionthe nîka ikua. Mwathi waakwa îtaga ûrî mbere ya nthûûmba yaaku, naani amwe na aana baakwa na mathiû jaakwa twîjage mpaara tûkînogokagîîra mwanka tûkinye gwaaku Edomu.” Esaû arauga, “Reka-ni ngûtige na antû bamwe ba baba ndî nabo.” Îndî Jakubu aramwîra, “Gûtî na ûbatu bwa kûbatiga mwathi waakwa, îtîkîîria îromba rîaakwa.” Tontû bûû, ntukû îîu Esaû nî aagwatîre rûgendo rwa gûcoka Edomu. Îndî Jakubu areeta mwanka Sukothi araaka nyomba ku na araakîra mathiû jaawe nkanata. Tontû bûû, antû au areetwa Sukothi. Jakubu nî aakinyîre arî thîîria ntûûreene ya Shekemu îrîa îrî nthîgûrûûne ya Kanaani aumîte Padani-aramu. Nawe araamba maema jaawe oome ya ntûûra îîu. Nî aaritîre ichunchî îgana rîmwe (100) bia mbeecha, na aragûra kîthaka kuuma kîrî nchiarwa cia Hamori ûrîa waarî îthe wa Shekemu. Nawe araamba maema jaawe ku. Ningî nî aakîre kîritîro kîa igongwana antû au na aragîîta Eli-Elohi-Israeli. Dina mwarî wa Lea barî na Jakubu nîaaumagarîre areeta kûriûngîra aarî ba gûntû kûu. Shekemu mûtaana wa Hamori, ûrîa waarî Mûhivi na mûnene wa nthîgûrû îîu nî oonere Dina. Nawe aramûgwata kwa inya, aramûthengeera. Nkoro yaawe nî yairîrîîrie Dina mwarî wa Jakubu. Aroona mwarî ûu arî ûmûthongi mono, na aramwarîria akîmwonagia nî amwendeete. Tontû bûû, Shekemu areera îthe Hamori atîrî, “Njûkîria mwarî ûûjû aee mwekûrû waakwa.” Rîrîa Jakubu aaigîrue atî Shekemu aakûthengeera mwarî waawe Dina kwa inya, ataana baawe baarî bûûrîîne barîîthîtie nyomoo ciaawe. Nawe arakira ki mwanka rîrîa baanîre. Hamori îthe wa Shekemu nî aaumagarîre areeta kîrî Jakubu kwaria nawe. Nabo ataana ba Jakubu nî baarî bakwîja kuuma bûûrîîne. Rîrîa baaigîrue mantû jau barathûûra mono na barang'enta nîûntû Shekemu nî aathithîtie ûntû bûbûthûûku na bwa nthoni ndeene ya Israeli bwa kûthengeera mwarî wa Jakubu, nîûntû ûntû ta bûu bûtîbuîrîte kûthithua. Îndî Hamori araaria nabo arabeera atîrî, “Mûtaana waakwa Shekemu nî eendeete mwarî weenu mono. Itû mweeni we aee mwekûrû waawe. Twîtîkanîîrie twendanagîrie aarî. Tûûranagîreeni naatuî nthîgûrû îîjî, o arîa bûkeenda gûtûûra. Ringageeni biashara ku, bûmaathe into.” Ningî Shekemu nî eerîre îthe wa Dina na ataana ba ng'ina atîrî, “Nandî këethîra bûgwîtîkîîria ûu ndauga, kîrîa kîonthe bûkaambîîra ndite, nkaarita. Mbîtieeni rûraacio na biewa bing'ana o ûrîa bûkeenda, naani nkaarita bionthe o ta ûrîa bûkaambîîra, bunka akî bûûmpe mwarî ûu aee mwekûrû waakwa.” Nabo ataana ba Jakubu nî baarîîrie Shekemu na îthe Hamori na njîra ya waayia nîûntû Shekemu nî aarî agwîkîrithia mwarî wa ng'ina Dina nthao. Barabeera atîrî, “Tuî tûtîûmba kûthithia ûntû ta bûu. Tutîûmba kweejana mwarî weetû kîrî muntû ûtîtaani nîûntû ûntû bûu nî bwa nthao kîrî tuî. Kîrîa kîûmba gûtûma twîtîkîîria nî gîkî: bwëethîrwa bûgetîkîîria gûkara taatuî. Bwîtîkîîrie arûme beenu bonthe bataanwe, rîu tûkaabwaa aarî beetû, naatuî tûkaagûraga aarî beenu, na tûtûûranîre naabuî, twee antû bamwe. Îndî bwarega gûtûthikîîra na bûtaanwa, tuî tûkaajûkia mwarî weetû tûciîtîre.” Nabu ûntû bûu baaugîre nî bwagwîrîrie Hamori na mûtaana waawe Shekemu. Shekemu ataathaîre atîthithîtie ûntû bûu nîûntû nî aaigagua eendeete mwarî wa Jakubu mono. Shekemu nîwe waatîîtwe nkûrûki ya bangî bonthe ba nja ya îthe. Tontû bûû, Hamori na mûtaana waawe Shekemu nî beetîre kîaragoone gîa ntûûra yaao na baraarîria antû ba ntûûra yaao barabeera atîrî, “Antû baba nî acoore beetû. Rekeeni batûûre nthîgûrû îîjî na barite ngûgî ciaao ku, nîûntû nthîgûrû îrî na webero nteere cionthe ûntû boomba kûng'anîra ku. Gatûgûrage aarî baao, nabo bagûrage beetû. Îndî nî ûntû bûmwe akî bûgaatûma antû bau beetîkîîria gûtûûranîra naatuî na twaa antû bamwe: nabu nî atî, arûme beetû bonthe bataanwe ta ûrîa bo bataani. Anga ndîîthia ciaao na into biaao na nyomoo ciaao cionthe bitîaa bieetû bunka tweetîkîîria ûrîa bakuuga na twareka batûûranira naatuî?” Nabo antû bonthe ba ntûûra îîu nî beetîkanîrîîrie na Hamori na mûtaana waawe Shekemu. Tontû bûû, arûme bonthe ba ntûûra îîu barataanwa. Îndî rî, ntukû ya ithatû, rîrîa antû bau baatuuragwa mono, ataana baîrî ba Jakubu, tabo Simioni na Lawi, ataana ba ng'ina ba Dina, nî baajûkîrie o muntû rûchiû rwaawe, baraithûkîra ntûûra îîu gûtî na muntû wa kûbooria, barooraga arûme bonthe. Nabo nî booragîre Hamori na mûtaana waawe Shekemu na bararita Dina nyomba ya Shekemu, baraciîtîra. Nabo ataana bau bangî ba Jakubu nî beetîre kûu antû booragi na barataa ntûûra îîu nîûntû antû bau nî baarî bagwîkîrithia mwarî waao nthao. Barajûkia mbûri na ng'ondu na ng'ombe, na ntigiri na barataa into bionthe birîa biaarî kûu ntûûreene ndeene na birîa biaarî oome ya ntûûra. Ningî nî baataîre ûtonga bwa antû bau bunthe, na barajûkia twaana na aka na into bionthe birîa biaarî nyomba ndeene. Jakubu nî eerîre Simioni na Lawi atîrî, “Buî bûkûndeteera thîîna nandî na bûgûtûma ndaagîa ûthû na Akanaani na Aperizi, atûûri ba nthîgûrû îîjî. Ningî tontû antû baakwa nî babakai, antû bau bakëeja kûgwatanîra bakambithûkîra, nîka baambûraga bakanthiria buru, ûûni amwe na nja yaakwa.” Îndî bo baramûûria atîrî, “Ka arabuîrîte kweethia mwarî wa chiaa maraya?” Mûrungu nî eerîre Jakubu atîrî, “Ithuranîre wîte Betheli ûgatûûre ku. Ningî wakinya ku waake kîritîro kîa igongwana nîûntû bwa Mûrungu ûrîa waacionanîrie kîrî gwe rîrîa waamatûkîte kuuma kîrî mûtaana wa nyakwe Esaû.” Jakubu nî eerîre antû ba nja yaawe na barîa bonthe baarî amwe nawe ûjû, “Teeni mîrungu mîgeni îrîa bûrî nayo, na bwitherie, na bûrite nguû irîa bwîkîrîte, bwîkîre ingî. Nyuma ya ûu, tûgaacoka twithuranîre twîte Betheli, mbîte ngaakîre Mûrungu ûrîa waambîtîkîre rîrîa ndaarî thîîneene kîritîro kîa igongwana nao. Mûrungu ûu nîwe wîthagîrwa arî amwe naani kûrîa kunthe mbîtaga.” Nabo baranenkera Jakubu mîrungu mîgeni yonthe îrîa baarî nayo, na kinya mina irîa beekîrîte matû. Jakubu arabithika mûthetuune rungu rwa muuru jûrîa jwaarî akuî na Shekemu. Rîrîa baambîrîîrie rûgendo, ûguaa bûbûnene kuuma kîrî Mûrungu nî bwagwatîre antû ba ntûûra irîa ciabathiûrûkîrîte, nabo bateengana na ataana ba Jakubu. Tontû bûû, Jakubu na antû bonthe barîa baarî amwe nawe nî baakinyîre Luzi, (na nîyo Betheli) nthîgûrûûne ya Kanaani. Nî aakîre kîritîro kîa igongwana o na areeta antû au Eli-betheli nîûntû antû au nîo arîa Mûrungu aacionanîrîtie kîrî we rîrîa aamatûkîte kuuma kîrî mûtaana wa ng'ina. Debora mûmenyeeri wa Rebeka nî aakuîre na arathikwa rungu rwa muuru, gaiti ka Betheli. Nao antû au areetwa Aloni-bakuthi. Rîrîa Jakubu aacokere kuuma Padani-aramu, Mûrungu nî aacionanîrie kîrî we kaîrî na aramûtharima, aramwîra atîrî, “Gwe wîtagwa Jakubu, îndî ûtîcoka gwîtagwa Jakubu kaîrî. Kuuma nandî ûrîtua gwîtagwa Israeli.” Tontû bûû, Mûrungu aramwaa riîtwa aramwîta Israeli. Ningî Mûrungu nî aamwîrîre ûjû, “Nî ni Mûrungu Mweneinya: ciarana na ûthegee wee mûgongo. Kîrî gwe gûkauma mûgongo na mîgongo îmingî, na anene baayo bakauma bieroone biaaku. Ningî ngakwaa nthîgûrû îrîa ndaaere Abrahamu na Isaaka, na mîeejane kinya kîrî nchiarwa ciaaku.” Mûrungu ararima, arauma antû au aaragîria nawe. Jakubu nî eenjîîre iiga ta gîtugî antû au Mûrungu aaragîria nawe. Ningî ararîîtûûrîria maguta. Ningî Jakubu nî aaere antû au Mûrungu aaragîria nawe riîtwa araeeta Betheli. Nabo nî baaumîre Betheli bareeta na mbere na rûgendo rwaao. Nabo batigeerie kamûgiito kang'ana-ûna bakinya Efirathi, Raeli nî aakinyîrie îgiita rîaawe rîa kûgîa na mwana na areethîrwa arî na thîîna mono ûntûûne bûu. Rîrîa aarî thîîneene îîu ya kûgîa na mwana, mwîjûkia nî aamwîrîre atîrî, “Ûgákîra, nîûntû ûkweewa kaîjî kangî.” Îndî rî, Raeli nî gûkua aakuujaga. Nawe agîkua nî aaere mwana ûu riîtwa aramwîta Beni-oni. Îndî îthe aramwîta Benjamini. Rîrîa Raeli aakuîre, nî aathikîrwe rûteere rwa njîra ya gwîta Efirathi na nîyo Bethlehemu. Jakubu nî eenjîîre iiga rîa kîririkano îgûrû rîa mbîrîra yaawe, rîrîa rîonanagia arîa mbîrîra ya Raeli îrî mwanka naarua tûrî. Jakubu aracoka arauma antû au areeta arakûrûka mûnaareene jwa Ederi, araamba îema rîaawe o. Rîrîa Jakubu aatûûraga nthî îîu, mûtaana waawe Rubeni nî aathengereere Biliha mûka wa îthe wa gwîka. Rîrîa Jakubu aamenyere ûntû bûu arathûûra mono. Ataana ba Jakubu baarî îkûmi na baîrî. Ataana ba Lea baarî: Rubeni (Ûrîa waarî mwana wa kîranga wa Jakubu) na Simioni na Lawi na Juda na Isakari na Zebuloni. Nabo ataana ba Raeli baarî: Josefu na Benjamini. Ataana ba Biliha ûrîa waarî nthûûmba ya Raeli baarî: Dani na Nafutali. Ataana ba Zilipa ûrîa waarî nthûûmba ya Lea baarî: Gadi na Asheri. Bau nîbo ataana ba Jakubu barîa baaciarîri Padani-aramu na nîyo Mesopotamia. Jakubu nî aakinyîre kîrî îthe Isaaka kûu Mamure, akuî na Kiriathiaraba (na nîyo Heburoni), naarîa Abrahamu na Isaaka baatwîre. Isaaka aatûûrîre mîaka îgana rîmwe rîa mîrongo înaana (180), rîu arakua na arathikwa nî ataana baawe Esaû na Jakubu. Iji nîcio nchiarwa cia Esaû (na nîwe Edomu). Esaû aagûrîte aka Akanaani; nabo nî Ada mwarî wa Eloni ûrîa Mûhiti, na Oholibama mwarî wa Ana, ûrîa waarî mûtaana wa Zibeoni ûrîa Mûhivi, na Basemathi mwarî wa Ishimaeli, na mwarî wa ng'ina wa Nebaiothi. Ada aaciarîre Elifazi; Basemathi nawe araciara Reueli. Oholibama nawe aaciarîre Jeushi na Jalamu na Kora. Bau nîbo ataana ba Esaû barîa baaciarîrwe nthîgûrû ya Kanaani. Esaû nawe nî aajûkîrie eekûrû na ataana na aarî baawe, na antû bonthe ba nja yaawe. Ningî arajûkia ndîîthia, na nyomoo iu ingî cionthe na into biaawe bionthe birîa aarî akûgîa nabio kûu nthîgûrû ya Kanaani. Areeta nthîgûrû îngî kûraaja na mûtaana wa ng'ina Jakubu. Aathaamîre nîûntû nthîgûrû îîu baatûûraga îtîngîûmba kûng'ania ndîîthia ciaawe na cia Jakubu nyaki nîûntû nî ciaingîi mono. Tontû bûû, Esaû (na nîwe Edomu) areeta gûtûûra nthîgûrû ya irîma ya Edomu. Iji nîcio nchiarwa cia Esaû, kîûjûjû kîa Aedomu barîa batûûraga nthîgûrû ya irîma ya Edomu. Jaja nîjo mariîtwa ja ataana ba Esaû: Elifazi mûtaana wa Ada ûrîa waarî mwekûrû wa Esaû, na Reueli mûtaana wa Basemathi ûrîa waarî mwekûrû wa Esaû. Elifazi aarî na ataana bataano. Nabo nî: Temani na Omari na Zefo na Gatamu na Kenazi. Elifazi nî aarî na mûka wa gwîka Timina. Nawe araciara Amaleki. Iu nîcio ciaarî nchiarwa cia Ada, mwekûrû wa Esaû. Reueli aarî na ataana bana. Nabo nî: Nahathi na Zera na Shaama na Miza. Bau nîbo baarî ataana ba Basemathi, mwekûrû wa Esaû. Ataana ba Oholibama baarî Jeushi na Jalamu na Kora. Baba nîbo baarî atongeeria ba mîîrîga kîrî nchiarwa cia Esaû: Kuumania na Elifazi, mwana wa kîranga wa Esaû, kwaarî na atongeeria baba: Temani na Omari na Zefo na Kenazi, na Kora na Gatamu na Amaleki. Nabo antû bau baarî nchiarwa cia Ada. Baba nabo nî ataana ba Reueli mûtaana wa Esaû: nabo baarî atongeeria ba mîîrîga ya Nahathi na Zera na Shaama na Miza. Nabo antû bau baarî nchiarwa cia Basemathi mûka wa Esaû. Baba nîbo baarî ataana ba Oholibama, mûka wa Esaû: nabo baarî atongeeria ba mîîrîga ya Jeushi na Jalamu na Kora. Îîu nîyo mîîrîga îrîa yaaumanîrie na Esaû (na nîwe Edomu). Baba nîbo ataana ba Seiri ûrîa Mûhori, barîa baarî atûûri ba nthîgûrû îîu kuuma kaumo: Lotani na Shobali na Zibeoni na Ana na Dishoni na Ezeri na Dishani. Bau nîbo baarî atongeeria ba mîîrîga ya Ahori barîa baarî nchiarwa cia Seiri nthîgûrûûne ya Edomu. Mîîrîga îrîa yaaumanîrie na Lotani yaarî Hori na Hemani. Mwarî wa ng'ina wa Lotani aarî Timina. Mîîrîga îrîa yaaumanîrie na Shobali yaarî Alivani na Manahathi na Ebali na Shefo na Onamu. Ataana ba Zibeoni baarî Aia na Ana. Ana ûu nîwe ûrîa woonere ithima bia rûûjî rwa mwanki bûûrîîne arîîthîtie ntigiri cia îthe Zibeoni. Aana ba Ana baarî Dishoni na mwarî weetagwa Oholibama. Ataana ba Dishoni baarî Hemudani na Eshibani na Ithirani na Kerani. Ataana ba Ezeri baarî Bilihani na Zaavani na Akani. Ataana ba Dishani baarî Uzi na Arani. Baba nîbo atongeeria ba mîîrîga ya Ahori: Lotani na Shobali na Zibeoni na Ana, na Dishoni na Ezeri na Dishani. Mbere ya Israeli yambîrîîria kwaathwa nî anene, baba nîbo anene barîa baathanaga nthîgûrû ya Edomu: Bela mûtaana wa Beori nî aaere mûnene wa Edomu. Nawe aathanaga arî ntûûreene ya Dinihaba. Bela agûkua Jobabu mûtaana wa Zera kuuma Bozira nî aaere mûnene. Jobabu agûkua Hushamu kuuma nthîgûrû ya Atemani araa mûnene. Hushamu agûkua, Hadadi mûtaana wa Bedadi, ûrîa waaciindîre Amidiani nthîgûrûûne ya Moabu, nî aaere mûnene. Aathanaga arî ntûûreene ya Avithi. Hadadi agûkua, Samula kuuma Masireka araa mûnene. Samula agûkua, Shaulu kuuma Rehobothi îrîa yaarî rûteere rwa mûuro jwa Eufurate, nî aaere mûnene. Rîrîa Shaulu aakuîre, Baalihanani mûtaana wa Akibori nî aaere mûnene. Baalihanani mûtaana wa Akibori agûkua, Hadari araa mûnene. Nawe aathanaga arî ntûûreene ya Pau. Mwekûrû waawe eetagwa Mehetabeli mwarî wa Matiredi, Metiredi aarî mwarî wa Mezahabu. Jaja nîjo mariîtwa ja atongeeria ba mîîrîga îrîa yaumanîtie na Esaû, kûringana na mîciî yaao, na mariîtwa ja gûntû kûrîa baatûûraga. Nabo baarî: Timina na Aliva na Jethethi, na Oholibama na Ela na Pinoni, na Kenazi na Temani na Mibuzari, na Magidieli na Iramu. Jakubu nî aatûûrîre nthî ya Kanaani, nthî îrîa îthe aatwîre mbereene arî mûgeni. Rûrû nîru rûgono rwa antû ba nja ya Jakubu: Josefu arî nthaka ya mîaka îkûmi na mûgwanja nî eetaga kûrîîthia mbûri na ng'ondu barî na ataana ba Biliha na Zilipa, barîa baarî aka ba gwîka ba îthe. Josefu nî eeraga îthe mantû jamathûûku jarîa ataana bau bangî baathithagia. Jakubu nî eendeete Josefu nkûrûki ya ataana baawe bonthe nîûntû aarî ûrîa aagîîre nawe arî ûmûkûrû. Nî aamûtumîîre rwambambio rûrûraaja na rûrûthongi. Îndî rîrîa ataana ba ng'ina boonere atî îthe nî eendeete Josefu nkûrûki yaao bonthe, nî baamûthûûrîre mono mwanka bararemwa nî kûmwaragîria bûbwega. Kûrî îgiita Josefu aarootere, nawe areera ataana ba ng'ina kîrooto kîu. Tontû bûû, bo baramûthûûra nkûrûki. Josefu arabeera, “Thikîîreeni mbwîre kîrooto kîrîa ndîrarootere: Kûrakarîre atîrî, rîrîa tûrakundîkaga imaanja bia nkano tûrî muundeene gatîgatî kîmaanja gîaakwa nî kîrookîrîîre na kîarûngama, nabio imaanja bieenu biakîthiûrûkîra na bienamîîria mbere ya kîmaanja gîaakwa.” Îndî ataana ba ng'ina barooria, “Nîka ûkwenda kwaa mûnene weetû na ûtwathe?” Nabo baramûthûûra kinya nkûrûki nîûntû bwa kîrooto kîaawe na nteto irîa aaugîre. Ningî Josefu nî aarootere kaîrî nawe areera ataana ba ng'ina. Arabeera atîrî, “Nî ndîrarootete kîrooto kîngî ndoona riûa, na mweri, na njota îkûmi na îmwe, bikîînamîîria mbere yaakwa.” Nî eerîre îthe kîrooto kîu, îndî îthe aramûgondokera aramûûria, “Nî kîrooto gîkari gîkî ûrootete? Nîka ûkwenda kuuga atî ûûni na nyakwe na ataana ba nyakwe tûkeeja kîrî gwe tûgûturîrie maru twînamîîrie mwanka nthî?” Ataana ba ng'ina nî baamwigîrîîrue rûriitho, îndî îthe areeka mantû jau nkoroone yaawe. Ntukû îmwe ataana ba ng'ina ba Josefu nî beetîre kûrîîthia mbûri na ng'ondu cia îthe nau Shekemu. Jakubu areera Josefu atîrî, “Njû ngûtûme kîrî ataana ba nyakwe barîa barîîthîtie kûu Shekemu.” Nawe aramwîra, “Nkwîja ntûma.” Îthe aramwîra atîrî, “Îta ûkoone këethîra ataana ba nyakwe barî thîîria na woone ûrîa ndîîthia îkari, ûcoke ûmbîîre.” Rîu arauma kûu mûgwanthî jwa Heburoni, areeta mwanka Shekemu. Muntû ûmwe aramwona agîtarataraga nau bûûrîîne, aramûûria, “Nîmbi ûgûcwaa?” Josefu aramwîra “Nî ataana ba chiaa ngûcwaa. Womba kûmbîîra naarîa barîîthîtie?” Muntû ûu aramwîra, “Nî baraumîre aja beeta, nîûntû nî ndîraigîrue bakiuga, ‘Twîteeni bwa Dothani.’” Tontû bûû, Josefu arathingatia ataana ba ng'ina, arabeethîra Dothani. Nabo baramwona arî kûraaja, na mbere ya akinya arîa baarî baraithuranîra kûmûûraga. Bareerana atîrî, “Tîwe ûu ûrîa ûrootaga irooto. Tûmûûrageeni tûmwarûkie îrinyeene, na tuuge nî araarîrwe nî mbiti, twoone këethîra irooto biu biaawe bikaarîa.” Îndî Rubeni aigua ûu, arageria kûmwonokia batîkaamûûrage. Rubeni arabeera atîrî, “Bûkámûûraga. Mwarûkieeni îrinyeene rîrî naaja rwanda.” Aabeerîre ûu nîkenda amwonokia kuuma kîrî bo na amûcokia kîrî îthe. Naku kûrakara atîrî, rîrîa Josefu aakinyîre kîrî ataana ba ng'ina, nî baamûritîre rwambambio rûrîa eekîrîte. Baracoka baramwarûkia îrinyeene. Îrinya rîu narîo rîtaarî na rûûjî. Nabo nî baakarîre nthî kûrîa irio, na baaciûkia meetho baroona gîkundi kîa Aishimaeli baumîte Gileadi barî na nkamîîra ciaao ikamatîte into birîa biîkagîra irio mûrîo, na manemane, na into bingî bia goro, beetîte Misri. Rîu Juda arooria ataana ba ng'ina atîrî, “Nîmbi tûkoona nîûntû bwa kûûraga mûtaana wa chiaa na kwithania gîkuû kîaawe? Tûmwendieeni kîrî Aishimaeli, antû a tûmûûraga nîûntû nî mûtaana wa chiaa, na tûrî ba îthe ûmwe.” Nabo ataana ba ng'ina bareetîkîîria. Nabo Amidiani bau aringi-biashara nî bakûrûkîrîîte akuî, nabo ataana ba ng'ina ba Josefu baramûrita îrinyeene, baramwendia ichunchî mîrongo îîrî bia fetha kîrî Aishimaeli bau. Nabo Aishimaeli bau bareeta na Josefu mwanka Misri. Rîrîa Rubeni aacokere au îrinyeene, areethîra Josefu atî ku. Nawe aratambûranga nguû ciaawe nîûntû bwa kwithikîîra. Agûcoka kîrî ataana ba ng'ina arauga atîrî, “Mûthaka nî aûrîre! Nandî nîatîa nkaathithia?” Rîu barooraga mbûri na barajûkia rwambambio rûrîa rwa Josefu, bararûtombeka tharikeene. Nabo baratûmanîra rwambambio rûu rûraaja rûraikua kîrî îthe, barauga eerwe atîrî, “Nîka twoja rwambambio rûrû. Rûraithe woone këethîra nî rwa mûtaana waaku.” Îthe ararûmenya, na arauga, “Rûrû nî rwambambio rwa mûtaana waakwa! Nî araarîîrwe nî mbiti! Gûtî nkaanja Josefu rîu nî ûmûtaambuurange buru!” Tontû bûû, Jakubu aratambûranga nguû ciaawe na aracioga ithango kauna, na arakara aithikîrîîte kagiita gakaraaja. Ataana na aarî baawe bonthe bareeta kûmûboreria îndî ararega, arauga atîrî, “Kaaba ndiithikîîre mwanka nkue mbîname kîrî mûtaana waakwa kûu gwa akuû.” Tontû bûû, areeta na mbere kwithikîîra. Amidiani nabo nî beetîre bareendia Josefu Misri kîrî Potifa, ûmwe wa nthûûmba cia Farao, ûrîa waarî mûrûngamîîri wa akaria ba Farao. Îgiita rîmwe, Juda nî aathûkanîre na ataana ba ng'ina areeta gûtûûrania na muntû ûmwe wa ntûûra ya Adulamu weetagwa Hira. Juda arî nao nî oonere mwarî Mûkanaani wa muntû weetagwa Shua, aramûgûra. Nawe aragîa îu, na araciara kaîjî, nawe Juda arageeta Eri. Ningî mûka ûu aragîa îu kaîrî, na araciara kaîjî, arageeta Onani. Ningî aragîa îu o kaîrî na araciara kaîjî, arageeta Shela. Juda aatûûraga Kezibu rîrîa mwekûrû waawe aaciarîre mwana ûu. Juda nî aagûrîîre Eri, mwana waawe wa kîranga, mûka weetagwa Tamari. Îndî mîîtîre ya Eri yaarî îmîthûûku na îtaagwîragia MWATHANI. Tontû bûû, MWATHANI aramûûraga. Juda areera Onani atîrî, “Îta ûthengeere ntigwa ya mûtaana wa nyakwe tontû nîu ûbuîrîte kûthithia ta mûtaana wa ng'ina, nîkenda mûtaana wa nyakwe oona mbeeû.” Îndî Onani nî aamenyaga atî mbeeû îîu îtîîthîrwa îrî yaawe. Tontû bûû, rîrîa rîonthe aatheengagîîra ntigwa îîu, aakinyia îgiita rîa kwiratha, agatûûra mbeeû yaawe nthî nîkenda ntigwa îîu îtîgîa îu, îciarîra mûtaana wa ng'ina twaana. Najo mantû jau Onani aathithagia nî jaathûûrîrie MWATHANI, na MWATHANI aramûûraga kinya we. Rîu Juda areera Tamari ntigwa ya mûtaana waawe atîrî, “Gakare kwa abaagu ûrî ntigwa mwanka mûtaana waakwa Shela akûre.” Aamwîrîre ûu nîûntû nî aakîraga Shela eeja gûkua ta ataana ba ng'ina. Tamari nî eetîre gûkara nja ya îthe. Nyuma ya îgiita rîrîraaja, mûka wa Juda nî aakuîre. Rîrîa Juda aathirîrie ntukû ciaawe cia kwithikîîra, nî eetîre Timuna arî na mûcoore waawe Hira ûrîa Mûadulamu kîrî antû barîa beenjaga ng'ondu ciaawe guee. Muntû ûmwe nî eerîre Tamari atîrî, “Îthe o nthaka waaku nî eetîte Timuna kwenja ng'ondu ciaawe.” Tamari nî aaritîre nguû irîa ciekagîrwa nî ntigwa, aracoka araikunîka ûthiû na gîtambaa nîkenda atîkamenyeke. Areeta arakara nthî mwîrîga jwa ntûûra ya Enaimu, îrîa îrî njîreene ya gwîta Timuna. Tamari aathithîrie ûu nîûntû nî aarî akwona atî atîkûnenkanîrwa kîrî Shela aa mûka waawe, kinya këethîra Shela nî aarî agûkûra. Rîrîa Juda aamwonere, nî aathûgaanîrie atî nî mûmaraya nîûntû nî aaikunîkîte ûthiû. Tontû bûû, Juda araûkîîra kîrî we au rûteere rwa njîra aramwîra, “Nandî gwe, îtîkîîria tûthenganîîre.” Nawe ataamenyaga këethîra nî mûka wa mûtaana waawe akwarîria. Tamari aramûûria, “Nîmbi ûkaanenkera ndeetîkîîria?” Juda aramwîra, “Ngaagûtûmîra kabûri kuuma ndîîthieene ciaakwa.” Îndî Tamari aramûûria, “Kûrîkîo ûgaantigîra ngwatagîîra mwanka rîrîa ûgaantûmîra kabûri?” Juda aramûûria, “Nîmbi ûkwenda ngûtigîra?” Tamari aramwîra, “Nenkera mûkathî jûu jûrî na mûûri jwaaku, na mûregi jûu ûgwete.” Nawe aramûnenkera into biu. Juda aramûthengeera, nawe aragîa îu. Tamari nî aacokere nja kwa îthe. Ararita gîtambaa kîrîa aaikunîkîte nakîo ûthiû, areekîra nguû o irîa eekagîra cia kwonania atî nî ntigwa. Juda nî aatûmîre Mûadulamu ûrîa mûcoore waawe aikia kabûri akîjûkia into birîa mûka aatigi nabio agwatîîrîte. Îndî atoonere mûka ûu. Tontû bûû, aroorithîria kîrî antû ba gûntû kûu arabooria, “Mûka mûmaraya ûrîa ûkaraga rûteere rwa njîra aja Enaimu arîkû?” Nabo baramwîra, “Gûtî mûmaraya weethîrwa arî gûkû.” Tontû bûû, aracoka kîrî Juda aramwîra, “Ndîkûmwaga. Ningî antû ba gûntû kûu bariuga, ‘Gûtî mûmaraya weethîrwa arî gûkû.’” Juda arauga atîrî, “Nî akare nabio u, menya twîja gwicambithia. Kinya gwe ûkwona ndîgûgûtûmîra kabûri gaka îndî wamwaga.” Nyuma ya îgiita ta rîa mîeri îthatû, Juda nî aaerwe nteto areerwa atîrî, “Tamari mûka wa mûtaana waaku nî aringîte maraya na nandî arî na îu.” Juda ararita waatho arauga, “Muumagarieeni aaîîthîîrue mwanka akue.” Îndî rîrîa Tamari aaumagaragua, nî aatûmanîre kîrî îthe o nthaka waawe akiugaga ûjû, “Mwene into bibi nîwe ûmbîkîrîte îu. Tegeeni mûkathî jûjû jûrî na mûûri, na mûregi jûjû bwoone këethîra bûkaamenya nî bia û.” Juda nî aamenyere into biu na arauga atîrî, “Tamari nî akwaria ûûma nîkwîthîrwa ni ntaamûnenkanîre kîrî mûtaana waakwa Shela ta ûrîa ndaamwîrîte.” Juda ataacoka kûmûthengeera kaîrî. Naku nî gwakarîre atîrî, îgiita rîaawe rîa kûgîa na mwana nî kwaamenyekanîre atî akeethîrwa arî na twaana twa maatha. Rîrîa twaana tûu twaciaragwa, kamwe nî kaaritîre njara oome, nawe mwîjûkia arajûkia mûrigi jûmûtuune arajwogeera njareene îîu akiugaga, “Gaka nîko ka mbere gûciarwa.” Îndî rî, karacokia njara bwa ndeene o rîo, nawe mûtaana wa ng'ina arauma arî mbere. Nawe mwîjûkia arauga, “Keke! Nîatîa woomba kuuma ûrî mbere!” Tontû bûû, kareetwa Perezi. Nawe mûtaana wa ng'ina ûrîa waarî na mûrigi jûmûtuune njareene yaawe aracoka arauma, areetwa Zera. Rîrîa Josefu aaikîrue Misri, nî aagûrîrwe kuuma kîrî Aishimaeli barîa beetîte nawe nao, nî Mûmisri weetagwa Potifa, ûmwe wa nchaama cia Farao, na nîwe waarî mûrûngamîîri wa akaria ba Farao. MWATHANI nî aarî amwe na Josefu, na nîûntû bûu Josefu araa muntû ûrî na ûûmbani mantûûne jonthe. Nawe aakaraga nja ya mwathi waawe ûu Mûmisri. Mwathi waawe nî oonere atî MWATHANI nî aarî amwe na Josefu, na atî MWATHANI nî aatûmaga oombana mantûûne jonthe jarîa aathithagia. Tontû bûû, areenda Josefu mono, na aramweethia nthûûmba yaawe ya kûmûmenyagîîra. Ningî araeethia Josefu mûrûngamîîri wa mantû ja nja yaawe na mûmenyeeri wa into biaawe bionthe. Kûrakara atîrî, kuuma rîrîa Potifa aaeetherie Josefu mûrûngamîîri wa mantû ja nja yaawe na mûmenyeeri wa into biaawe bionthe, MWATHANI nî aatharimîre nja ya Potifa na aratharima miuunda yaawe. Potifa araeethia Josefu mûrûngamîîri wa into biaawe bionthe na aratiga gûtindanîîra na mantû jegiî into biu tiga irio birîa aarîîjaga bionka. Josefu aarî muntû ûmwega na ûmûthongi mono. Nyuma ya îgiita rîrîkai mwekûrû wa mwathi waawe nî aambîrîîrie kûmwirîrîîria, aramwîra atîrî, “Nthengeera.” Îndî Josefu ararega, areera mwekûrû ûu atîrî, “Nî wiijî bwega atî mwathi waakwa gûtî ûntû atindanagîîra nabu bwegiî nja îîjî nîûntû ndî ku. Ningî nî aampeetherie mûmenyeeri wa into biaawe bionthe. Ndî na waathani ta bwa mwathi waakwa nja îîjî na gûtîkîo mwathi waakwa ambatîte tiga gwe. Ntîenda kûthithia ûntû bûbûthûûku ta bûu mbîîria Mûrungu.” Kinya këethîra mwekûrû ûu nî aakaraga akîîraga Josefu mantû jau o ntukû o ntukû, Josefu ateetîkîîria kûmûthengeera kana gûkara antû amwe nawe. Îndî ntukû îmwe kûrakara atîrî, Josefu nî aakûrûkîre nyomba kûrita ngûgî ciaawe, na gûtî mûriti ngûgî wa nja îîu waarî nyomba ndeene. Mûka wa Potifa nî aagwatîre nguû ya Josefu aramwîra, “Gaûkanthengeera!” Îndî Josefu araithonokia araumagara na rwîro, nayo nguû yaawe îratigwa njareene cia mûka ûu. Rîrîa oonere atî Josefu aakûmatûka aumagara amûtiga agwete nguû, mûka ûu nî eetîre ariti-ngûgî ba nja yaawe arabaarîria akîbeeraga atîrî, “Oneeni! Tûrareteerwe Mûhibirania nîkenda eeja gûûtwîkîrithia nthao! Agûntonyeereete nyomba akîenda kûnthengeera kwa inya, îndî ndauga mbu. Nawe akwigua ndauga mbu, aumagara na rwîro aatiga nguû yaawe arîa ngûkarî.” Mûka ûu nî aakarîre na nguû îîu mwanka rîrîa mwathi wa Josefu aakinyîre nja. Rîu aramwaa nteto o iu ciongwa, aramwîra atîrî, “Nthûûmba ya Mûhibirania îrîa ûratûreteere nî îgûntonyeereete îkîendaga kûmbagîra nthoni. Îndî rîrîa iigîrue ndauga mbu, yaumagara na rwîro yatiga nguû yaayo arîa ngûkarî.” Kûrakara atîrî, rîrîa mwathi wa Josefu aaigîrue nteto iu mwekûrû waawe aamweere nî aathûûrîre mono. Tontû bûû, aragera Josefu ncheera kûrîa barîa beeagîria mûnene baaingagîrwa. Îndî kinya arî ncheera, MWATHANI nî eethagîrwa arî amwe nawe akîmwonagia kîaao kîaawe kîrîa gîtîthiraga. MWATHANI nî aatûmîre Josefu eendwa nî mûrûngamîîri wa ncheera, mwanka mûrûngamîîri ûu aramweethia mûrûngamîîri wa abuungwa bonthe barîa baarî ncheera na aramweethia mûrûngamîîri wa mantû jonthe jarîa jaathithagua kûu ncheera. Mûrûngamîîri ûu wa ncheera ataatindanagîîra na ûntû noo bûrîkû bwa jarîa jeethagîrwa jarî ûmenyeerine bwa Josefu nîûntû MWATHANI nî aarî amwe na Josefu, na ûntû bunthe bûrîa Josefu aathithagia MWATHANI nî aatûmaga bwîthîrwa bûrî bûbwega. Nyuma ya îgiita rîng'ana-ûna nî gwaakarîre atîrî, mûmenyeeri ndibei wa mûnene na mûrugi mîgaate ya mûnene nî baatîîrie mwathi waao, tawe mûnene wa Misri. Farao nî aathûûrîre nî nthûûmba iu ciaawe cio-ijîîrî. Tontû bûû, arabaiingîrithia nyomba ya mûrûngamîîri wa akaria, o kûrîa Josefu aarî ncheera. Nawe mûrûngamîîri wa akaria nî aaeetherie Josefu mûmenyeeri wa antû bau. Nabo baakaranga ncheera mma. Ûtukû bûmwe antû bau bobaîrî, tabo: mûmenyeeri wa ndibei na mûrugi wa mîgaate, nî baarootere o muntû kîrooto kîaawe, na o kîrooto nî kîaarî na ûrîa kîaugaga. Josefu nawe nî eetîre kîrî bo rûkîîrî na aabaraithîria, aroona kûrî ûntû bûkûbathangîkia. Tontû bûû, arooria nthûûmba iu ciaarî ncheera amwe nawe atîrî, “Nîmbi îgûtûma bwonekana bûrî na kwithikîîra naarua?” Nabo baramwîra atîrî, “Nî tûraarootere, na tûtîkwona wa gûtûtaûrîra.” Josefu arabeera atîrî, “Uga ûtaûri tî kîrî Mûrungu buumaga? Buî mbîîreeni bio.” Tontû bûû, mûmenyeeri wa ndibei areera Josefu kîrooto kîaawe, aramwîra atîrî, “Kîrootoone gîaakwa ndîroonere mûzabibû jûrî mbere yaakwa, naju mûzabibû jûu jûraarî na mpang'i ithatû. Naju nî jûraumîre mabûûra, na jwaraa na nzabibû ciagunda o rîo. Ni ndîragwete gîkombe gîa Farao na ndatua nzabibû iu ndaainyîîra rûûjî rwaacio gîkombeene kîa Farao, ndamûnenkeeria kîo.” Rîu Josefu aramwîra atîrî, “Bûbû nîbu ûtaûri bwaakîo: mpang'i iu ithatû nî ntukû ithatû. Ntukû ithatû ikîthira, Farao agaakûrita ncheera, agûcokie ngûgîîne yaaku. Naagwe ûgaacoka kûnenkagîîria Farao gîkombe o ta ûrîa waatwîre ûthithagia rîrîa waarî mûmenyeeri ndibei waawe. Îndî mantû jaaku jaabua, ûndirikane. Ûmbigîîrue kîaao na ûngweete kîrî Farao, nîkenda mpuuma nyomba îîjî. Nîkwîthîrwa kwaria mma nîka ndaaiîrwe kuuma nthîgûrû ya Ahibirania, na ningî gûtî ûntû ndaathithîtie gûkû bwa gûtûma mpiingîrwa ncheera.” Mûrugi wa mîgaate aigua ûrîa ûtaûri bûu bwaarî bûbwega, nî eerîre Josefu atîrî, “Kîrootoone gîaakwa kinya ni ndîroonere ikabû bithatû birî mûtwe jwaakwa. Ningî gîkabûûne kîrîa kîraarî îgûrû rîa biu bingî nî kîraarî na mîgaate ya mîthemba yonthe îrîa îrugagîrwa Farao. Îndî nyoni nî iramîrîîjagîra gîkabûûne kîrî mûtwe jwaakwa.” Rîu Josefu aramwîra atîrî, “Bûbû nîbu ûtaûri bwaakîo: ikabû biu bithatû nî ntukû ithatû. Ntukû ithatû ikîthira, Farao agaakûrita ncheera agûcuurie mûtîîne, nacio nyoni ikaarîa nyama cia mwîrî jwaaku.” Ntukû ya ithatû kuuma rîu nîyo yaarî ya gûkûngûîra ntukû îrîa Farao aaciarîrwe. Tontû bûû, arathithîria nthûûmba ciaawe cionthe kîatho. Nawe ararita mûmenyeeri wa ndibei ncheera na ararita mûrugi wa mîgaate ncheera amwe na nthûûmba ciaawe ingî. Farao aracokia mûmenyeeri wa ndibei ngûgîîne yaawe, na aracoka kûmûnenkagîîria ndibei. Ningî aracuurithia mûrugi wa mîgaate o ta ûrîa Josefu aarî akûbataûrîra irooto. Îndî mûmenyeeri wa ndibei nî oorîîrue nî Josefu na ataatindanîra kûthûgaania bwaawe. Naku nî gwakarîre atîrî, nyuma ya îgiita rîa mîaka îîrî, Farao nî aarootere akîonaga arûngi rûteere rwa mûuro jwa Naili. Aroona ng'ombe mûgwanja ciumîte rûûjîîne. Nacio ciaarî inthongi na inoru, nacio iraambîrîria kûrîa nyaki. Rîu aroona ng'ombe ingî mûgwanja inceng'u ciumîte mûuroone, nacio irarûngama rûteere rwa iu ingî au rûteere rwa mûuro jwa Naili. Nacio ng'ombe iu nceng'u irarîa ng'ombe irîa ciaarî inthongi na inoru. Rîu Farao nawe arookîîra. Îndî aracoka aragwatwa nî toro kaîrî na araroota kîrooto kîngî. Aroona biongo mûgwanja bia nkano bikiuma rûbueene rûmwe. Nabio biaciere bwega na biaarî bibithongi. Aracoka aroona biongo bingî mûgwanja bia nkano bikiuma. Nabio biaarî bibiceke na bibionju bithûûkîtue nî ruuo rwa bwa gaiti. Nabio biongo biu biceke nî biaamererie biu bithongi. Farao nawe arookîîra, aramenya nîka akûrootaga. Gwakea rûkîîrî, Farao areethîrwa athangîkîte mono nkoroone yaawe. Aratûmanîra aringi-biama na antû barîa boome bonthe ba Misri. Farao arabeera irooto birîa aarootete, îndî kûraaga muntû wa kûmûtaûrîra bio. Nîrîo mûmenyeeri wa ndibei aarîîrie Farao aramwîra atîrî, “Naarua nîrîo ndaaririkana maatia jaakwa. Kûrîrîo Farao aathûûrîtue nî nthûûmba ciaawe nawe arampingîra ncheera amwe na mûrugi wa mîgaate nyomba ya mûrûngamîîri wa akaria. Naatuî kûrî ûtukû bûmwe nî twaarootere tu-baîrî, o muntû araroota kîrooto kîaawe, na o kîrooto kîreethîrwa kîrî na ûrîa kîaugaga. Kûrî mûthaka Mûhibirania waarî amwe naatuî, nawe aarî nthûûmba ya mûrûngamîîri wa akaria. Naatuî nî twamwîrîre irooto bieetû nawe aratûtaûrîra; arataûrîra o muntû kîrooto kîaawe kûringana na ûrîa kîethagîrwa gîkari. Ningî o ûrîa ungwa aatûtaûrîrîte, nîu gwakarîre; ndîracokua ngûgîîne yaakwa, nawe mûrugi wa mîgaate aracuurua.” Tontû bûû, Farao nî aatûmanîîre Josefu, araritwa ncheera na mpwîî. Nawe areenjwa na areekîra nguû ingî, areeta kîrî Farao. Farao areera Josefu atîrî, “Nî ndooteete kîrooto îndî gûtî muntû ûkûûmba gûgîtaûra. Naani nî menyithîtue mantû jaaku ndeerwa atî ûkeerwa kîrooto no ûgîtaûre.” Josefu aracokeria Farao aramwîra atîrî, “Na bwaakwa ntîûmba, Mûrungu nîwe ûgaagûcokeria îcokio rîrîng'anu.” Rîu Farao areera Josefu atîrî, “Kîrootoone gîaakwa rî, ndîracionere ndûûngi rûteere rwa mûuro jwa Naili. Naani ndoona ng'ombe mûgwanja ciumîte mûuroone. Nacio iraarî inoru na inthongi, na nî iraambîrîîrie kûrîa nyaki. O rîo, ndoona ng'ombe ingî mûgwanja ciumîrîte ithingatîte iu cia mbere. Nacio îraarî inceng'u mono. Ntoona ng'ombe inceng'u ta iu nthîgûrûûne yonthe ya Misri. Nacio ng'ombe iu nceng'u nî irarîîre irîa mûgwanja cia mbere inoru. Îndî kinya rîrîa irarîîre ng'ombe iu noru, itîroonekaga teeka kûrî gîntû irîte. Cionekaga irî inceng'u o ta mbere. Rîu nîrîo ndîrookîrîîre. Ningî ndî kîrootoone nî ndîroonere biongo mûgwanja bia nkano bikiuma rûbueene rûmwe. Nabio nî biraciere bwega na biraarî bibithongi. Ningî ndacoka ndoona biongo bingî mûgwanja bia nkano bikiuma. Nabio biraarî bibiceke na bibionju bithûûkîîtue nî ruuo rwa bwa gaitî. Nabio biongo biu biceke nî biramererie biu mûgwanja bibithongi. Naani nî mbîîrîte aringi-biama, îndî gûtî we ûroomba gûntaûrîra.” Nawe Josefu nî eerîre Farao atîrî, “Irooto biu biaaku birî na mworoto jûmwe. Nîka Mûrungu agûkwîra ûrîa arî akuî kûthithia. Ng'ombe iu nthongi mûgwanja nî mîaka mûgwanja, na biongo biu mûgwanja bibithongi bia nkano birîrûngamîîra mîaka mûgwanja. Tontû bûû, irooto biu birî na mworoto jûmwe. Nacio ng'ombe iu mûgwanja inceng'u, irîa iraumîîre mûuroone ithingatîte ingî, na biongo biu mûgwanja bia nkano bitîciere bwega na bithûûkîîtue nî ruuo rwa bwa gaiti, birîrûngamîîra mîaka mûgwanja ya mpara. O ta ûu ndaarîîkia kwîra Farao, nîka Mûrungu agûkwîra ûrîa arî akuî kûthithia. Gûkeethîrwa kûrî na mîaka mûgwanja ya nyiro înene kunthe nthîgûrûûne ya Misri. Îndî nyuma yaayo gûkeethîrwa kûrî na mîaka îngî mûgwanja ya mpara înene. Nayo mpara îîu îkaaneenea mono kunthe nthîgûrûûne ya Misri mwanka antû boorîrue nî nyiro îrîa beerîga. Nyiro îtîririkanîka nîûntû bwa ûrîa îkaathingatwa nî mpara îîu înene. Nakîo gîtûmi Farao araarootere irooto biîrî birî na mworoto jûmwe, nîûntû Mûrungu nî athirîtie gûtua atî ûu nîu gûgaakara, na akathithia ûntû bûu nyuma ya kagiita gaagakai. Rîu bûrîa ûbuîrîte kûthithia nî atîrî, thuura muntû ûmûûme na ûgûciûkîrwa nî mantû, ûmweethie mûrûngamîîri wa nthîgûrû ya Misri. Ningî ûthuure atongeeria nthîgûrûûne kunthe, na ûbae ngûgî ya kûûthûrania gîchunchî kîmwe kîrî bitaano bia maketha ja nthîgûrû ya Misri mîakeene îîu mûgwanja ya nyiro. Tontû bûû, boothûranie irio bionthe bia mîaka îrîa îîjîte îmîega, nabio biîkwe bwega ntûûreene birî waathoone bwaaku. Nabio irio biu bigeekwa birî mûthithû bieteere mpara îrîa îkeeja nthîgûrûûne ya Misri ya mîaka mûgwanja, nîkenda nthîgûrû îtîkaathirue buru nî mpara.” Farao na atongeeria baawe bonthe nî boonere ûntû bûu bûrî bûbwega. Farao arooria atongeeria baawe atîrî, “Gatûûmba kwona muntû ûngî ta ûûjû; muntû ûrî na Roho wa Mûrungu ndeene yaawe?” Tontû bûû, Farao areera Josefu atîrî, “Nîkwîthîrwa nîgwe Mûrungu aguûrîrîte mantû jaja jonthe rî, gûtî muntû ûngî ûûmba kwîthîrwa arî ûmûûme na ûgûciûkîrwa nî mantû taagwe. Gwe nîgwe ûkaa mûrûngamîîri wa nja yaakwa. Nabo antû baakwa bonthe barîtua kûthithagia mantû kûringana na waatho bwaaku. Naani bûrîa nkethagîrwa ngûkûrûkîte nabu no ûntû bwegiî ûnene bunka.” Ningî Farao areera Josefu ûjû, “Atîrî, nandî ngûkweethia mûrûngamîîri wa nthîgûrû ya Misri yonthe.” Rîu Farao ararita mbete îrîa yaarî na mûûri jwaawe njara, aramîîkîra kîara kîa Josefu, ningî aramwîkîra nguû irîa nthongi na aramwîkîra mûkathî jwa thaabu nkingo. Aracoka aramûnenkera ngaarî ya mbarathi îrîa yaarî ya gûkamataga mûnini wa Farao. Nabo antû baratûmîîria barî mbere yaawe bakiugaga, “Nî aeewe gîtîîo.” Tontû bûû, Farao nî aaeetherie Josefu mûrûngamîîri wa nthîgûrû ya Misri yonthe. Amwe na bûu, Farao nî eerîre Josefu atîrî, “Gûtî muntû kinya ûrîku ûbuîrîte kûthithagia noo atîa nthîgûrûûne ya Misri yonthe atî na rûûtha rwaaku, nî ni Farao ndauga.” Farao nawe nî aaere Josefu riîtwa aramwîta Zafenathi-panea. Ningî aramwaa Asenathi, mwarî wa Potifera, mûthînjîri-mûrungu wa Oni aa mûka waawe. Tontû bûû, Josefu araambîrîîria kûthiûrûkania na nthîgûrû ya Misri yonthe. Josefu aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îthatû rîrîa aambîrîîrie gûtumîkîra Farao mûnene wa Misri. Josefu nî aaumîre kîrî Farao, araambîrîîria kûthiûrûkania na nthîgûrû ya Misri yonthe. Mîakeene mûgwanja îrîa yaarî ya nyiro, miuunda nî yaaumaga irio bibingî mono. Josefu nî oothuranîrie irio biu mîaka îîu yonthe mûgwanja, rîrîa kwaarî na nyiro nthîgûrûûne ya Misri, akîbiîkaga ntûûreene. Nawe eekaga ndeene ya o ntûûra irio birîa biethagîrwa biumîte miuundeene îrîa îmîcîgîîrîîtie. Tontû bûû, Josefu aroothûrania irio na wingî mono, biraingîa ta mûthanga mwanka aratiga kûbithima nîûntû bitîngîûmba kûthimîka. Mbere ya îgiita rîa mpara rîkinya, Josefu nî aarî na ataana baîrî. Ng'ina wa aana bau aarî Asenathi, mwarî wa Potifera, mûthînjîri-mûrungu wa Oni. Josefu areeta mûtaana wa mbere Manase, arauga atî, “Mûrungu nî atûmîte ndoorîrua nî mathîîna jaakwa jonthe na kinya nja ya baaba.” Mûtaana wa baîrî nawe areetwa Efuraimu, arauga atî, “Mûrungu nî atûmîte ngîa maciara ndî nthîgûrû ya mîthangîko yaakwa.” Nyiro îrîa yaakarîte mîaka mûgwanja nthîgûrûûne ya Misri nî yakinyîre mûthia. Nayo mpara ya mîaka mûgwanja îraambîrîîria o ta ûrîa Josefu aaugîîte. Naku nî kwagîîre mpara nthîgûrûûne ingî cionthe, îndî kûreethîrwa kûrî na irio bibingî nthîgûrûûne ya Misri yonthe. Rîrîa nthîgûrû yonthe ya Misri yaagîîre mpara, antû nî baambîrîîrie gûkaîra Farao abaa irio. Îndî Farao areera antû ba Misri bonthe atîrî, “Îteeni kîrî Josefu, na o ûrîa akaabwîra, bûthithie u.” Tontû bûû, rîrîa mpara yoojûrîre nthîgûrûûne îîu yonthe, Josefu nî aarugûrîre nyomba iria cieeki irio cionthe, na araambîrîîria kwenderia Amisri irio, nîûntû mpara îîu nî yaarî înene mono nthîgûrûûne ya Misri. Ningî rî, antû ba mîgongo yonthe nî beetaga Misri kûgûra irio kîrî Josefu nîûntû bwa ûrîa mpara îîu yaneneete îroojûra nthîgûrû yonthe. Jakubu nî aaigîrue atî Misri kûrî na irio. Tontû bûû, arooria ataana baawe atîrî, “Nîka gûtî u bûûmba kûthithia twona biakûrîa?” Arabeera ûjû, “Atîrî, nî mbigîtue atî Misri kûrî na irio. Îteeni nao bûkagûre irio nîkenda tûtîgaakue nî mpara.” Nabo ataana ba ng'ina ba Josefu nî beetîre Misri kûgûra irio. Îndî Jakubu ateendere Benjamini, mûtaana wa ng'ina wa Josefu eetania na bau bangî nîûntû nî aakîraga eeja kwona ûgwati. Tontû bûû, ataana ba Israeli bareetania amwe na antû bangî barîa beetaga kûgûra irio Misri nîkwîthîrwa mpara nî yaarî îgûkinya nthîgûrû ya Kanaani. Îgiita rîu, Josefu nîwe waarî mûrûngamîîri wa mantû nthîgûrûûne ya Misri. Nîwe weendagîria antû bonthe ba nthîgûrû îîu îrio. Nabo ataana ba ng'ina ba Josefu nî baakinyîre kîrî we nabo bareenamîîria mwanka nthî mbere yaawe. Rîrîa Josefu oonere ataana ba ng'ina, nî aabamenyere, îndî aracieethia atîbaijî, na arabaarîria abaang'enteerete arabooria, “Nîkû buumîte?” Nabo baramwîra, “Tuumîte nthîgûrû ya Kanaani na twîjîte kûgûra irio.” Rîrîa Josefu oonere ataana ba ng'ina nî aabamenyere îndî bo bataamûmenya. Josefu araririkana irooto birîa aarootere bibegiî, arabeera atîrî, “Buî bûrî achûnkûûni; nîka bwîjîte kwona ûrîa nthîgûrû îtî na inya.” Nabo baramwîra atîrî, “Arî, mwathi weetû. Tuî nthûûmba ciaaku nî irio twîjîte kûgûra. Baatuî twinthe tûrî ba îthe ûmwe. Tûrî antû babeega na barî ûûma. Tuî nthûûmba ciaaku tûtî achûnkûûni.” Îndî Josefu arabeera atîrî, “Arî, buî bwîjîte kwona ûrîa nthîgûrû îtî na inya!” Nabo baramwîra atîrî, “Tuî nthûûmba ciaaku, tûrî ba îthe ûmwe. Tuumîte nthîgûrû ya Kanaani na tûciari tûrî îkûmi na baîrî. Ûrîa mwanake buru nî aratigîrwe barî na baaba, îndî ûmwe atî o.” Îndî Josefu arabeera atîrî, “Kîu nîkîo gîtûmi nkûbwîra bûrî achûnkûûni! Ûntû bûu nîbu bûkaagerua nabu. Nîngûciîtia na riîtwa rîa Farao atî bûtiuma gûkû tiga mûtaana wa nyakwe ûu mwanake aambe eeje gûkû. Tûmeeni ûmwe weenu eete akagîîre mûtaana wa nyakwe, naabuî bûtigwe bûingîri ncheera nîkenda nteto cieenu imenyeka këethîra nî cia mma. Këethîra tî ûu, nî ngûciîtia na riîtwa rîa Farao atî bûrî achûnkûûni.” Tontû bûû, arabeeka bonthe amwe ncheera ntukû ithatû. Ntukû ya ithatû yakinya, Josefu arabeera, “Ûûni ndî muntû ûkîrîte Mûrungu; tontû bûu thithieeni ûu nîkenda bûtûûra mwoyo. Këethîra bûrî antû ba mma, tigeeni mûtaana wa nyakwe ûmwe ncheera bwaane bwikîrie antû ba nja yeenu irio batigaakue nî mpara. Bûcoke bûndeetere mûtaana wa nyakwe ûrîa mwanake buru nîkenda mbîtîkia nteto cieenu, naabuî bûtîûragwa.” Nabo barathithia u. Nabo baraaranîria bakîîranaga atîrî, “Gûtî nkaanja atî nîka tûgûkanûkua nîûntû bwa mûtaana wa chiaa Josefu. Nî twoonere ûrîa aathaangîkîte nkoroone, îndî kinya atûkaîra, nî twaaregere kûmûthikîîra. Kîu nîkîo gîtûreeterete thîîna îîjî.” Rubeni arabeera atîrî, “Ntaabûkaanagia kûthithîria mwana ûu ûntû bûbûûî naabuî bûrarega kwigua? Nandî ka bwoone tûkîrîua tharike yaawe.” Nabo bataamenyaga këethîra Josefu nî akwigua ûrîa baaragia nîûntû rîrîa baaragia nawe nîka aataûragîrwa nî muntû ûngî. Josefu araumauma au kîrî bo, areeta ararîra. Aracoka kîrî bo kaîrî, na aathiria kûbaarîria, araathuura Simioni kuuma kîrî bau bangî, aramûtheeka bategeete. Rîu Josefu ararita waatho arauga nkunia ciaao ciûjûrue irio, na o muntû acokerue mbeecha ciaawe nkunieene yaawe, na baeewe rîîgu nîûntû bageeta rûgendo rûrûraaja. Nabo barathithîrua mantû jau. Nabo nî baaîkîrie ntigiri ciaao mîrigo yaao ya irio baraambîrîria rûgendo. Barî antû arîa baaraarîrîîre, ûmwe waao nî aakunûrîre nkunia yaawe nîkenda arûmia ntigiri yaawe tûirio. Nawe agîtega, aroona mbeecha ciaawe irî mûromoone jwa nkunia yaawe. Areera ataana ba ng'ina atîrî, “Mbecha ciaakwa nî icokerue; oneeni, tîcio iji aja nkunieene yaakwa!” Rîu baragwatwa nî ûguaa bûbûnene, barakua nkoro buru. Baraambîrîria kûûrania atîrî, “Nîatîa ûjû Mûrungu atûthithîrîtie?” Rîrîa baakinyîre kîrî îthe Jakubu nthîgûrûûne ya Kanaani, nî baamwîrîre mantû jonthe jarîa boonete. Baramwîra atîrî, “Muntû ûrîa wathaga nthîgûrû îîu nî aratûthûûkîrîîre mono agîtwîraga nîka tûreetîte gûcûnkûûna nthî îîu. Naatuî nî tûramwîrîre atî tuî tûrî antû babeega ba mma, na tûtî achûnkûûni, Ningî twamwîra atî tûrî ba îthe ûmwe, na tûciari tûrî îkûmi na baîrî. Ûmwe atî o, nawe ûrîa mwanake buru nî araatigîrwe na baaba nthîgûrû ya Kanaani. Îndî muntû ûu wathaga nthîgûrû îîu nî araatwîrîre atîrî, ‘Kîrîa gîgaatûma mbîtîkia atî bûrî antû ba mma nî gîkî: ntîgeeni na mûtaana wa nyakwe ûmwe naabuî bwîte bwaanîrie antû ba nja yeenu irio batîgaakue nî mpara. Bûcoke bûndetere mûtaana wa nyakwe ûrîa mwanake, nîkenda mbîtîkia atî buî bûtî achûnkûûni, bûrî antû ba mma. Rîu nîrîo nkaabûnenkera mûtaana wa nyakwe, na mbwee rûûtha rwa kûringaga biashara nthîgûrû îîjî.’” Nî gwakarîre atîrî, rîrîa baaritaga into nkunieene, o muntû nî eethagîra kîmaanja kîa mbeecha ciaawe nkunieene yaawe. Nabo barî amwe na îthe Jakubu boona imaanja biu bia mbeecha ciaao nî baaigîrue ûguaa. Îthe Jakubu nî aabeerîre atîrî, “Ka bûkwenda kûnthirîria aana buru? Josefu atî o! Simioni atî o! Nandî nî Benjamini bûkwenda gwîta nawe! Mantû jaja jonthe no ni jakwîjîîra!” Rubeni nî aarîîrie îthe aramwîra atîrî, “Nenkera Benjamini na ndaarega kûmûcokia kîrî gwe rî, ûûrage ataana baakwa bobaîrî.” Îndî Jakubu arauga atîrî, “Mûtaana waakwa atîîtania naabuî, nîûntû mûtaana wa ng'ina nî aakuîre, aratigwa arî wenka. Nandî akëeja kwonera ûgwati rûgendoone rûu bûgeeta rî, tîka bûgaatûma nkue nî kwithikîîra na nî bûkwona ndîgûkûra?” Mpara nayo nî yaaneneere mono nthîgûrûûne. Rîrîa baarîîre irio birîa baaumîte nabio Misri birathira, îthe nî aabeerîre atîrî, “Îteeni kaîrî bûgaatûgûrîre irio.” Îndî Juda aramwîra atîrî, “Muntû ûu aatûkaanîrie aiinyîrîîtie aatwîra tûgéeta kûmwona kaîrî tûtî na mûtaana wa chiaa Benjamini. Ûkëeja gwîtîkîîria mûtaana wa chiaa ageetania naatuî rî, tûgeeta gûkûgûrîra irio. Îndî wëethîrwa ûtîîtîkîîria twîta, naatuî tûtîîta, nîûntû muntû ûu aatwîrîre tûgéeta kûmwona kaîrî tûtî na mûtaana wa chiaa.” Israeli arooria, “Nîmbi yaatûmîre bûnthithîria ûntû bûbûthûûku ûjû? Ka-bwaamwîrîre bûrî na mûtaana wa nyakwe ûngî nîkî?” Baramwîra atîrî, “Muntû ûu aatwînjîre tûmwîra mantû jeetû na ja antû ba njeetû agîtûûragia, ‘Abaagu arî mwoyo? Bûrî mûtaana wa nyakwe ûngî?’ Naatuî twamûcokagîria kûringana na biûria biaawe. Gatûrîngî kûmenya këethîra agaatwîra twîte na mûtaana wa chiaa?” Rîu Juda areera îthe Israeli atîrî, “Nenkera mûtaana ûu waaku nîkenda twambîrîria rûgendo twîte kûgûra irio tûtîgaakue nî mpara. Nî nkwirita kûrûngamîîra mûtaana ûûjû. Nkarega gûcoka nawe na kûmûnenkanîra kîrî gwe ûkorondekera kenya. Ûmenye këethîra tî ûrîa tûraambîre kûthaa aja rî, nandî tûrîngîîthîrwa twîtîte na tûgacoka mainda jaîrî.” Rîu îthe Israeli arabeera atîrî, “Këethîra no mwanka gûkare ûu rî, nandî bûrîthithia ûjû: bûrîjûkia matuunda jarîa mathongi ja nthî îîjî bûjakamate jarî nkunieene cieenu, bwîte bwikîrie muntû ûu jarî kîewa. Bûjûkie tûguta twa gûcocora na kanainchû na ubaani na manemane na matuunda ja mwîrîga jwa nkandamia. Ningî bûkamate mbeecha irî mainda jaîrî. Bûkamate kinya mbeecha irîa ciacokerue irî mîromoone ya nkunia cieenu nîûntû kwombîka bakeethîrwa nîka boorîîrue. Jûkieni kinya mûtaana wa nyakwe bwambîîrie rûgendo bûcoke kîrî muntû ûu. Mûrungu Mweneinya arotûma muntû ûu abwigîîrua kîaao arekeeria mûtaana wa nyakwe ûu ûngî eejania naabuî na kinya Benjamini. Naani aakwa rî, këethîra nîka nkaathirîrwa nî aana, nî nthirîrwe u.” Tontû bûû, antû bau nî baajûkîrie kîewa kîu, na barajûkia mbeecha irî mainda jaîrî na barajûkia Benjamini. Nabo baraambîrîria rûgendo rwaao, bareeta mwanka Misri, bareeta kwona Josefu. Rîrîa Josefu oonere Benjamini arî amwe nabo nî eerîre muntû ûrîa waarî mûrûngamîîri wa nja yaawe atîrî, “Jûkia antû baba ûbaikie nyomba. Ningî ûthînje nyomoo ûthuranîre biakûrîa, nîûntû nkaarîjanîra nabo thaa-thita.” Muntû ûu nî aathithîrie o ûrîa Josefu augîîte, araikia antû bau nyomba ya Josefu. Îndî antû bau nî baamakîre mono nîûntû bwa gwikua nyomba ya Josefu. Beeranaga atîrî, “Nî mbeecha irîa ciacokerue nkunieene cieetû rîrîa rîngî itûmîte tûreetwa nyomba nîkenda twathaaîîrua tûgwatwa tweethua nkombo, na ntigiri cieetû ijûkua.” Tontû bûû, bagûkinya akuî na mwari jwa nyomba baraarîria muntû ûu waarî mûrûngamîîri wa nja ya Josefu. Baramwîra ûjû, “Atîrî itû mwathi weetû, nî twaarî gûkû îgiita rîngî kûgûra irio. Îndî rîrîa twakinyîre antû arîa twaraarîrîîre rî, nî twaakunûrîre nkunia cieetû, o muntû areethîra mbeecha ciaawe o ûrîa ciaang'anaga îrî mûromoone jwa nkunia yaawe. Tontû bûû, tûkwîja nacio gûcicokia. Ningî nî tûkamatîte mbeecha ingî cia kûgûra nacio irio. Tûtiijî nûû waacokerie mbeecha cieetû nkunieene cieetû.” Muntû ûu arabacokeria atîrî, “Tigeeni gûkîra. Mûrungu weenu na Mûrungu wa abaagu nîwe weekîîre mbeecha nkunieene cieenu. Ni nî ndaarî ndîkûjûkia mbeecha cieenu.” Rîu arareeta Simioni kîrî bo. Rîrîa muntû ûu aabakûrûkîrie nyomba ya Josefu, nî aabeekîrîîre rûûjî barathamba magûrû, na ararûmia ntigiri ciaao nyaki. Nabo barathuranîra kîewa mbere ya Josefu eeja thaa-thita nîûntû nî baarî bakwîrwa atî bakaarîa irio kwaawe. Rîrîa Josefu aakinyîre nja, nî baamwikîîrie kîewa kîu baamûreterete nyomba ndeene, na baraturia maru bareenamîîria mwanka nthî. Josefu nawe nî aaboorîrie cia-iraaro na arabooria atîrî, “Abaagu ûrîa bwambîîragîra nî ûmwega? No atwîre mwoyo?” Nabo baramwîra atîrî, “Nthûûmba yaaku baaba nî ûmwega na no atwîre mwoyo.” Nabo baraturia maru barenamîîria nthî mbere yaawe. Josefu nî aaciûkîrie meetho na aroona mûtaana wa ng'ina Benjamini, ûrîa waarî wa kîu kîmwe nawe. Arooria atîrî, “Ûûjû nîwe mûtaana wa nyakwe ûrîa mwanake buru ûrîa bwambîîragîra? Mûrungu arokwonagia wega bwaawe mwana waakwa!” Josefu nî aaigîrue kûrîra oona mûtaana wa ng'ina. Tontû bûû, araumagara na mpwîî areeta gûcwaa antû a kûrîrîra. Arakûrûka nyomba yaawe ya ndeene ararîrîra ku. Aracoka arathamba ûthiû, araumagara. Araciûmia arauga atîrî, “Îkîreeni irio.” Areekîîrwa biaawe mwanya, na ataana ba ng'ina bareekîîrwa biaao mwanya, nabo Amisri barîa baarîjanagîra nawe bareekîîrwa biaao mwanya, nîûntû Amisri batîngîrîîjanîra irio na Ahibirania. Kîrî Amisri, kûthithia ûu nî gûciîkîra îgi. Ataana ba ng'ina ba Josefu nabo baakari nthî mbere yaawe bathingateene kûringana na ûrîa baaciari, kuuma ûrîa mûkûrû mwanka ûrîa mwanake buru. Nabo baakaraga bagîteganaga barigari. Nî baanenkagîîrua irio kuuma meetheene ya Josefu, nabio irio bia Benjamini biethagîrwa birî mainda jataano ja birîa bau bangî baanenkagîîrua. Nabo bararîa na baranyua baragwîrua amwe na Josefu. Josefu nî eerîre muntû ûrîa waarûngamagîîra nja yaawe atîrî, “Îkîîra antû baba irio bibingî nkunieene ciaao o ûrîa bakoomba gûkamata, na wîkîre mbeecha cia o muntû mûromoone jwa nkunia yaawe. Ningî wîkîre gîkombe gîaakwa kîrîa gîa fetha mûromoone jwa nkunia ya ûrîa mwanake buru amwe na mbeecha ciaawe cia kûgûra irio.” Nawe arathithia o ûrîa Josefu aamwîrîre. Rîrîa gwaakîere, nî baaerwe rûûtha baraciîtîra amwe na ntigiri ciaao. Îndî batîreeta kûraaja na ntûûra, Josefu nî eerîre muntû ûrîa waarî mûrûngamîîri wa nja yaawe atîrî, “Ûkîîra wîngane na antû bau, na waabagwatagwata ûboorie atîrî, ‘Nîmbi yatûma bûndîaa wega na ûthûûku? Anga gîkî tîkîo gîkombe kîrîa mwathi waakwa anyunyaga nakîo, na nookîo aringagia nakîo? Ûntû bûbû bwathithia nî bûbûthûûku mono.’” Rîrîa aabagwatagwatîre, nî aabeerîre nteto iu. Nabo baramûûria atîrî, “Nîmbi îgûtûma mwathi weetû aaria nteto ta iu? Baatuî nthûûmba ciaaku tûtîûmba kûthithia ûntû ta bûu! Gwe nî wiijî atî kinya mbeecha irîa tweethîîre irî mîromoone ya nkunia cieetû, nî tûreejîre nacio kuuma nthîgûrû ya Kanaani twakûretera. Nîmbi îndî yûmba gûtûma twiya fetha kana thaabu kuuma nyomba ya mwathi waaku? Ûrîa weetû ûkeethîrwa arî nakîo, nî ooragwe, na kinya tuî tûtuîke nkombo cia mwathi weetû.” Muntû ûu arabeera atîrî, “Nîu ni; ka gûkare ûu bwauga. Ûrîa ûkeethîrwa arî nakîo akaa nkombo yaakwa, îndî bau bangî batîûrua.” Tontû bûû, barakinyithia nkunia ciaao nthî na mpwîî, na o muntû arakunûra nkunia yaawe. Muntû ûu aracwaa gîkombe kîu kîrî bo arambîrîria na ûrîa mûkûrû, ararigia na ûrîa mwanake. Nakîo gîkombe kîroonora nkunieene ya Benjamini. Rîu baratambûranga nguû ciaao na o muntû araîkia ntigiri yaawe mûrigo, baracoka ntûûreene. Rîrîa Juda na ataana ba ng'ina baakinyîre nyomba ya Josefu, nî beethîre Josefu arî o ku. Nabo baraigwîthia nthî mbere yaawe. Josefu arabooria atîrî, “Nîatîa bwathithia ûntû bûkari? Ka bûtîramenyaga muntû ta ûûni no aringie mantû?” Juda arauga atîrî, “Nîatîa tûûmba kwîra mwathi weetû? Tuuge atîa? Nîmbi tûkoonania nayo atî tûtî na meeyia na Mûrungu akwonania meeyia jeetû tuî nthûûmba ciaaku? Nandî tuî tûrî nkombo ciaaku gwe mwathi weetû, tuî amwe na ûrîa wagwatwa arî na gîkombe.” Îndî Josefu arabeera atîrî, “Ûu nîu ntîthithia! No muntû ûrîa wagwatwa na gîkombe wenka ûkaa nkombo yaakwa. Îndî buî aaneeni kîrî abaagu na thîîrî.” Nîrîo Juda eetaîtîre kîrî Josefu aramwîra atîrî, “Itû mwathi waakwa, ndakwerenca mbîtîkîîria mbarie naagwe ni nthûûmba yaaku, na menya wîja kûnthûûrîîra nîûntû gûtî mwanya jwaaku na Farao. Gwe Mwathi waakwa nî watûûrîrie tuî nthûûmba ciaaku atîrî, ‘Bûrî mûtaana wa nyakwe ûngî? A abaagu we arî mwoyo?’ Naatuî nî twagûcokeerîe atîrî, ‘Baaba arî o, îndî nî ûmûkûrû buru. Ningî tûrî na mûtaana wa chiaa ûngî ûrîa mwanake buru, na nîwe baaba agîîte nawe ûkûrûûne bwaawe. Mûtaana wa ng'ina nî aakuîre, nawe nîwe ûtigi wenka kîrî aana ba ng'ina. Îthe nî amwendeete mono.’ Naagwe nî waatwîrîre tuî nthûûmba ciaaku atîrî, ‘Bûndetere we mwoone na meetho.’ Naatuî nî twakwîrîre atîrî gwe mwathi weetû, ‘Mwana ûu atîûmba kuumauma kîrî îthe, nîûntû akëeja kuuma kîrî we, îthe no gûkua akua.’ Naagwe nî waatwîrîre atîrî, ‘Bwëethîrwa bûtîîjania na mûtaana wa nyakwe ûu mwanake buru, nkarobwona kaîrî.’ Naatuî rîrîa twacokere kîrî baaba, nî twaamwîrîre ûrîa waugîîte. Ningî rîrîa baaba aatwîrîre, ‘Îteeni kaîrî bûgaatûgûrîre irio,’ nî twaugîre, ‘Tuî tûtîîta. Îndî këethîra mûtaana wa chiaa ûrîa mwanake akeethîrwa arî amwe naatuî, tûgeeta. Tontû muntû ûu atîenda gûtwona twëethîrwa tûtî na mûtaana wa chiaa ûrîa mwanake.’ Baaba aratwîra, ‘Nî bwijî atî mwekûrû waakwa aarî na ataana baîrî; ûmwe atî o, naani ndîreetîkia atî nî mma aarîîrwe nî nyamû na ntaamwona kaîrî. Nandî bwajûkia ûûjû nawe kuuma kîrî ni rî, akëeja kwona ûgwati, nîka buî bûgaatûma nkue nî kwithikîîra na nî bûkwona ndîgûtindira?’ Tontû bûû, nandî ndaana kîrî nthûûmba yaaku baaba ntî na mwana ûûjû, nîûntû bwa ûrîa baaba amwendeete na, oona atî mwana ûûjû atî amwe naani, nooka agaakua. Naatuî nthûûmba ciaaku nî tuî tûkeethîrwa tûgûtûma nthûûmba yaaku baaba akua. Nî ni nthûûmba yaaku ndaaciîtîîrie baaba atî, ‘Nkaarûngamîîra mûthaka ûu mwanka mûreete kîrî gwe.’ Ningî ndîramwîra atîrî, ‘Ndaarega kûmûcokia kîrî gwe, ûkarondekera kenya.’ Nandî itû reka ni nthûûmba yaaku ntigwe ndî nkombo yaaku antû a mûthaka ûûjû, nawe mûthaka ûûjû ûreke aane amwe na ataana ba ng'ina bau bangî. Tontû rî, nîatîa mpûûmba gwîta kîrî baaba ntî na mûthaka ûûjû? Ntîûmîîria kwona ûthûûku bûrîa bûkeejîîra baaba.” Josefu nî aaigîrue atîûmba gûciûmia kaîrî arî mbere ya barîa bonthe baarî kîrî we. Arauga na inya atîrî, “Antû bonthe nî baumagarue beebere aja.” Tontû bûû, gûtî muntû waarî o Josefu akiimenyithania kîrî ataana ba ng'ina. Nî aarîrîre na kajû gakanene mwanka Amisri baraigua, na kinya antû ba nja ya Farao baraigua. Josefu areera ataana ba ng'ina atîrî, “Nî ni Josefu. Baaba no atwîre mwoyo?” Îndî ataana ba ng'ina batoombîre kûmûcokeria nîûntû bwa kûrigara kûrîa baarigarîre baigua ûu. Josefu areera ataana ba ng'ina atîrî, “Îjaîjeeni akuî nandî.” Nabo bareetaîta. Arabeera atîrî, “Nî ni mûtaana wa nyakwe Josefu ûrîa bweenderie Misri. Îndî nandî menyeni bwîja kwigua bûbûûî kana bwigambithia nîûntû bwa kwîthîrwa atî nî bwampenderie naaja. Nî Mûrungu weendere mbîja ndî mbere yeenu nîkenda mbonokia mîoyo ya antû. Nandî nî mîaka îîrî îthirîte kuuma mpara îkwîja nthîgûrûûne, na nî îtigeere mîaka îngî îtaano îrîa gûtîrîmwa kana gûkethwa. Mûrungu nî aandetere gûkû ndî mbere yeenu nîkenda ntûma bûtigara nthîgûrûûne na mbonokia mîoyo yeenu na njîra ya mwanya. Tontû bûû, tî buî bwandetere gûkû, nî Mûrungu. Ningî Mûrungu nî ampeethetie îthe wa Farao, na mûrûngamîîri wa nja yaawe, na ampeethia mwathi wa nthîgûrû ya Misri yonthe. Nandî îteni na mpwîî kîrî baaba bûmwîre, ‘Mûtaana waaku Josefu aakwîra atîrî, Mûrungu nî ampeethetie mwathani wa nthîgûrû ya Misri yonthe. Nandî njû kîrî ni naaja, na ûkáthaa. Ûgaatûûra nthîgûrû ya Gosheni, na ûkeethîrwa ûrî akuî naani, ûûgwe na aana baaku, na aana ba aana baaku, na ndîîthia ciaaku cia mbûri na ng'ondu na ng'ombe, na into biaaku bionthe. Naani ngaakûmenyagîîra ûrî nao ûtîkeeje kûrîa thîîna, gwe na nja yaaku na birîa bionthe ûrî nabio, nîûntû mîaka nî îtigeere îngî îtaano ya mpara.’ Nandî bûgûcionera, na kinya mûtaana wa chiaa Benjamini agûcionera atî nî ni ndaabwîra ûu. Bûkárega kwîra baaba ûnene bûrîa ndî nabu gûkû Misri na mantû jonthe jarîa bwoneete. Nandî gîîreeni baaba bûmûreete naaja na mpwîî.” Rîu aracoka arakumbatîria mûtaana wa ng'ina Benjamini ararîra. Benjamini kinya we ararîra akumbatîrîîtie Josefu. Ningî aracûnca ataana ba ng'ina bangî bonthe o akîrîraga. Nyuma ya ûu, ataana ba ng'ina baraaranîria nawe. Rîrîa Farao na antû ba nja yaawe baamenyere atî ataana ba ng'ina ba Josefu baagûkinya, ûntû bûu nî bwabagwîrîrie mono. Farao nî eerîre Josefu atîrî, “Îîra ataana ba nyakwe atîrî, nî baîkie ntigiri ciaao mîrigo baambîîrie rûgendo, na baakinya nthîgûrû ya Kanaani rî, bajûkie abaagu na antû ba nja yaawe, beeje kîrî ni. Naani nkaabaa gûntû kûrîa kwega buru gûkû nthîgûrû ya Misri, naabo bakaarîjaga birîa bieega bia nthîgûrû îîjî. Ningî beere atîrî, nî bajûkie ngaarî îrîa îkuuragua nî mbarathi kuuma gûkû nthîgûrû ya Misri nîûntû bwa twaana twaao na aka baao, beete bagîîre abaagu. Bûgátinda bûmakîrîte into bingî bieenu nîûntû gûntû kûrîa kwega buru gûkû nthîgûrû ya Misri gûkeethîrwa kûrî kweenu.” Nabo ataana bau ba Israeli nî baathithîrie o ûu. Josefu nî aabanenkeere ngaarî irîa ikuuragua nî mbarathi kûringana na waatho bwa Farao, na arabaa rîîgu nîûntû bwa rûgendo. Ningî nî aabaeere o muntû o muntû nguû înjerû, na araa Benjamini ichunchî magana jathatû bia fetha na nguû injerû ithaano. Nawe nî aatûmanîîre into bibi biikîrua îthe: ntigiri îkûmi cia ndûme ikamatîte into birîa biega buru kuuma Misri; na ntigiri îkûmi cia nka ikamatîte irio na mîgaate na rîîgu ya îthe nîûntû bwa rûgendo. Rîu ararekeeria ataana ba ng'ina beeta, îndî arabeera ûjû, “Menyeni bwîja gûtetania bûrî rûgendoone.” Nabo barauma Misri, bareeta barakinya kîrî îthe Jakubu nthîgûrû ya Kanaani. Baramwîra atîrî, “Josefu no arî mwoyo, na nîwe ûkwaathana nthîgûrûûne ya Misri yonthe.” Jakubu aratemûka nîûntû ataabeetîkagia. Îndî rîrîa baamweere nteto cionthe irîa Josefu aabeerîte, na oona ngaarî irîa ikuuragua nî mbarathi, irîa Josefu aatûmîte cia kûmûkamata, Jakubu aragîa inya. Tontû bûû, Israeli arauga atîrî, “Ndîkûng'anîrwa. Këethîra mûtaana waakwa Josefu arî mwoyo, ngeeta kûûmwona ntîrakua.” Tontû bûû, Israeli nî aambîrîîrie rûgendo areeta na into biaawe bionthe. Aakinya Beerisheba, araritîra Mûrungu wa îthe Isaaka igongwana. Mûrungu nî aaumîrîîre Israeli na njîra ya kîoneki kûrî ûtukû na aramwîra atîrî, “Jakubu! Jakubu!” Nawe arauga, “Ndî aja!” Rîu Mûrungu aramwîra atîrî, “Nî ni Mûrungu; nî ni Mûrungu wa abaagu. Ûgáakîra gwîta Misri nîûntû ngakweethia mûgongo jûmûnene ûrî ku. Ngeeta ndî amwe naagwe Misri, ningî ngaakûrita ku ngûcokie gûkû kaîrî. Josefu akeethîrwa arî amwe naagwe ûgîkua.” Jakubu nî aambîrîîrie rûgendo kaîrî kuuma Beerisheba. Nabo ataana ba Israeli nî baitithîrie îthe Jakubu na twaana twaao na aka baao ngaarîîne irîa ikuuragua nî mbarathi, irîa Farao aatûmîte cia kûbakamata. Ningî nî baaringîre ndîîthia ciaao na barakamata into biaao birîa baarî bakûgîa nabio kûu nthîgûrû ya Kanaani. Tontû bûû, Jakubu nî eetîre Misri amwe na nchiarwa ciaawe cionthe. Areeta amwe na ataana baawe, na ataana ba ataana baawe, na aarî baawe, na aarî ba ataana baawe. Areeta Misri amwe na nchiarwa ciaawe cionthe. Jaja nîjo mariîtwa ja nchiarwa cia Israeli tawe Jakubu na ataana baawe barîa beetîre Misri. Rubeni mwana waawe wa kîranga. Ataana ba Rubeni beetagwa Hanoki na Palu na Hezironi na Karami. Ataana ba Simioni beetagwa Jemueli na Jamini na Ohadi na Jakini na Zohari na Shaulu, ûrîa waaciari nî mûka Mûkanaani. Ataana ba Lawi beetagwa Gerishoni na Kohathi na Merari. Ataana ba Juda baarî Eri na Onani na Shela na Perezi na Zera. Îndî Eri na Onani nî baarî bagûkuîra nthîgûrû ya Kanaani. Nabo ataana ba Perezi beetagwa Hezironi na Hamuli. Ataana ba Isakari baarî Tola na Puva na Iobu na Shimuroni. Ataana ba Zebuloni beetagwa Seredi na Eloni na Jahileeli. Bau baarî ataana ba Lea barîa aaciarîre Jakubu baarî Padani-aramu na mwarî waawe eetagwa Dina. Ataana na aarî bonthe baarî antû mîrongo îthatû na bathatû (33). Ataana ba Gadi beetagwa Zifioni na Hagi na Shuni na Eziboni na Eri na Arodi na Areli. Ataana ba Asheri beetagwa Imina na Ishiva na Ishivi na Beria nawe mwarî wa ng'ina aarî Sera. Nabo ataana ba Beria beetagwa Heberi na Malikieli. Bau baarî aana ba Zilipa ûrîa Labani aeejanîre kîrî mwarî waawe Lea. Nîwe waaciarîîre Jakubu aana bau, îkûmi na bataantatû (16). Ataana ba Raeli, mwekûrû wa Jakubu beetagwa Josefu na Benjamini. Josefu arî Misri nî aagîîre na Manase na Efuraimu, barîa aaciarîîrwe nî Asenathi mwarî wa Potifera mûthînjîri-mûrungu wa Oni. Ataana ba Benjamini beetagwa Bela na Bekeri na Ashibeli na Gera na Naamani na Ehi na Roshi na Mupimu na Hupimu na Aradi. Bau baarî ataana ba Raeli barîa aaciarîre Jakubu, bonthe antû îkûmi na bana (14). Mûtaana wa Dani eetagwa Hashumu. Ataana ba Nafutali beetagwa Jahazeli na Guni na Jezeri na Shilemu. Bau baarî ataana ba Biliha ûrîa Labani aaeejanîre kîrî mwarî waawe Raeli. Nawe aaciarîre Jakubu ataana mûgwanja (7). Antû bonthe ba Jakubu barîa beetîre Misri, barîa baarî baawe bongwa, gûtîgûtarwa aka ba ataana ba Jakubu, baarî antû mîrongo îtaantatû na bataantatû (66). Ningî amwe na ataana ba Josefu baîrî barîa aagîîre nabo arî Misri, antû bonthe ba nja ya Jakubu barîa baarî Misri baarî mîrongo mûgwanja (70). Jakubu nî eerîre Juda eetage arî mbere akeere Josefu batirimane Gosheni. Rîrîa baakinyîre Gosheni, Josefu nî aathuranîîre ngaari yaawe ya mbarathi areeta gûtirimana na îthe, Israeli ku. Josefu nî aaimenyithanîrie kîrî we, aracoka arakumbatîria îthe ararîra kagiita gakanene mma. Israeli areera Josefu atîrî, “Nandî nîûntû ngûkwona ndaamenya ûrî mwoyo kinya ngakua.” Josefu nawe areera ataana ba ng'ina na antû bangî ba nja ya îthe atîrî, “Ngeeta kûmenyithia Farao, naani nkaamwîra atîrî, ‘Ataana ba chiaa na antû bangî ba nja ya baaba barîa baratûûraga nthîgûrû ya Kanaani baakwîja kîrî ni. Îndî antû bau nî arîîthi; batwîre barîîthagia nyomoo. Nabo beejîte na ndîîthia ciaao cia mbûri na ng'ondu na ng'ombe na into bingî bionthe biaao.’ Tontû bûû, rîrîa Farao akaabwîta, abûûrie, ‘Nî ngûgî îrîkû bûritaga?’ Buî buuge atîrî, ‘Tuî nthûûmba ciaaku tûtûûraga kûrîîthia nyomoo kuuma tûrî twaana mwanka nandî; tuî na kinya biûjûjû bieetû.’ Bwauga ûu, bûkaarekwa bûtûûre nthîgûrû ya Gosheni nîûntû kîrî Amisri, mûrîîthi wonthe nî muntû ûrî îgi.” Josefu nî eetîre kîrî Farao aramwîra atîrî, “Baaba na ataana ba chiaa baagûkinya kuuma nthîgûrû ya Kanaani barî na ndîîthia ciaao cia mbûri na ng'ondu na ng'ombe na into bingî biaao bionthe, na nandî barî kûu Gosheni.” Nawe nî aaikîrie ataana ba ng'ina bataano kîrî Farao. Farao arooria ataana ba ng'ina ba Josefu atîrî, “Nî ngûgî îrîkû bûritaga?” Nabo baramûcokeria atîrî, “Tuî nthûûmba ciaaku tûrî arîîthi o ta biûjûjû bieetû.” Ningî baramwîra atîrî, “Tuî nthûûmba ciaaku nîka tweeja gûtûûra tûrî ageni gûkû nthîgûrû îîjî, nîkwîthîrwa tûtî na gwa kûrîîthia nyomoo cieetû, kûu nthîgûrû ya Kanaani nîûntû ûrîa mpara îng'eenteete. Tontû bûû, nandî nî tûgûkûromba wîtîkîîrie tuî nthûûmba ciaaku tûtûûre kûu Gosheni.” Rîu Farao araarîria Josefu aramwîra atîrî, “Nandî abaagu na ataana ba nyakwe baakwîja kîrî gwe. Nayo nthîgûrû ya Misri nî yaaku. Tontû bûû, nenkera abaagu na ataana ba nyakwe gûntû gwa gûtûûra kûrîa kwega buru nthîgûrûûne îîjî. Reka batûûre Gosheni. Ningî wëethîrwa wiijî barîa baijî ngûgî bwega gatîgatî kaao, baeethie arîîthi ba ng'ombe ciaakwa.” Josefu aracoka araikia îthe kîrî Farao. Jakubu arakeethia Farao. Farao arooria Jakubu atîrî, “Ûrî na ûkûrû bwa mîaka îng'ana?” Jakubu areera Farao atîrî, “Ndî na mîaka îgana rîmwe rîa mîrongo îthatû (130). Ntukû irîa ntûûrîte nî inkai na ciithîrîtwe irî na mathîîna jamaingî. Ningî itîûmba kûng'anana na ntukû irîa biûjûjû biaakwa biatûûraga nthîgûrû îtî yaabio.” Jakubu aratharima Farao na aracoka araumagara. Josefu nî aaere îthe na ataana ba ng'ina gûntû gwa gûtûûra. Baratûûra Ramesesi, gûntû kûrîa kwega buru nthîgûrûûne ya Misri, o ta ûrîa Farao aaugîîte. Ningî Josefu nî aaeejaga îthe na ataana ba ng'ina irio, amwe na antû bonthe ba nja ya îthe, o muntû kûrîngana na ûrîa nja yaawe yeethagîrwa îng'ana. Nayo mpara nî yaaneneere mono mwanka irio birathira buru gûntû kunthe na nthîgûrû ya Misri na ya Kanaani iranyamaara buru nîûntû bwa mpara îîu. Tontû bûû, Josefu nî oothûranîrie mbeecha cionthe irîa ciaaumaga nthîgûrû ya Misri na nthîgûrû ya Kanaani rîrîa aabeendagîria irio, agiikagia mbeecha iu nyomba ya Farao. Rîrîa antû nthîgûrûûne ya Misri na nthîgûrûûne ya Kanaani baathirîîrwe nî mbeecha, Amisri bonthe nî baambîrîîrie gwîta kîrî Josefu bakîmwîraga atîrî, “Twee irio. Ga tûgaakua ûtegeete na nî wiijî atî nî turathirîîrwe nî mbeecha?” Josefu akabacokeria atîrî, “Reeteeni nyomoo cieenu cia ndîîthia, naanî nkaabûkûranîria na irio këethîra nî bûthirîri nî mbeecha.” Tontû bûû, baratua gwikagia nyomoo ciaao cia ndîîthia kîrî Josefu. Baraikia mbarathi na mbûri na ng'ondu na ng'ombe na ntigiri ciaao, nawe Josefu akabakûranîria na irio. Mwaka jûu junthe arabaa irio akîbakûûranagîria na nyomoo ciaao cia ndîîthia. Mwaka jûu jûkûthira, antû nî beetîre kîrî Josefu baramwîra atîrî, “Gûtî ûntû tûgûkwitha mwathi weetû nîûntû nî ûkûmenya mbeecha cieetû cionthe nî itumîkîte, na nyomoo cia ndîîthia nî ciaaku mwathi weetû. Nandî gûtîkîo tûtigeere nakîo tiga mîîrî yeetû na ithaka bieetû. Nîkî tuî na ithaka bieetû tûkaathira ûkîonaga ûtegeete? Tûgûre amwe na ithaka bieetû ûtweejage irio. Naatuî tûkaa nkombo cia Farao na ithaka bieetû biee biaawe. Ningî ûtwee mbeeû nîkenda tûtûûra mwoyo antû a gûkua, na nîkenda nthîgûrû îtîtigwa îrî întheri.” Tontû bûû, Josefu nî aagûrîre nthî yonthe ya Misri îraa ya Farao nîkwîthîrwa Amisri bonthe nî beenderie miuunda yaao nîûntû bwa ûrîa mpara yaang'enteete. Nawe araeethia antû nkombo kuuma mûthia jûmwe jwa Misri gwîta jûngî. Nthîgûrû îrîa yaarî ya athînjîri-mîrungu nooyo yonka Josefu ataagûrîre. Athînjîri mîrungu nî baaeejagwa irio nî Farao. Tontû bûû, bo bateenderie ithaka biaao. Josefu nî eerîre antû atîrî, “Nandî ndîkûbûgûra bwaa ba Farao, na kinya ithaka bieenu biaa biaawe. Nandî mbeeû tîîjî; jûkieni bûkaande miuundeene. Îndî ûjû nîu gûgaakaraga: rîrîa bwaketha, bûkaanenkagîra Farao gîchunchî kîmwe kîrî bitaano. Nabio ichunchî bina kuuma kîrî bitaano bikethagîrwa birî bieenu. Bûkaabitumagîra birî mbeeû ya kwaanda, na noo bio irio bieenu.” Nabo antû barauga atîrî, “Ûkwonokia mîoyo yeetû. Nandî igua ûtî na nkaanja gwe mwathi weetû, nîûntû tuî tûgwîtîkîîria kwaa nkombo cia Farao.” Josefu nî aatûmîre ûntû bûu bwegiî miuunda ya Misri bwaa waatho bwa gûtûûra bûthingatagwa. Mwanka naarua tûrî waatho bûu, atî Farao anenkagîrwe gîchunchî kîmwe kîrî bitaano kîa maketha noo bûthingatagwa. Ithaka bia athînjîri-mîrungu nîbio bionka bitaaere bia Farao. Nabo Aisraeli nî baatûûrîre kûu Gosheni nthîgûrû ya Misri. Baragîa na into bibingî ku na baraciarana na barathegea mono. Jakubu aatûûrîre nthîgûrû ya Misri mîaka îkûmi na mûgwanja. Tontû bûû, ûkûrû bunthe bwa Jakubu aarî mwoyo bwaarî mîaka îgana rîmwe rîa mîrongo îna na mûgwanja (147). Rîrîa Israeli aarî akuî gûkua nî eetîre mûtaana waawe Josefu aramwîra atîrî, “Këethîra nî ûkwona mbagîrîte nandî îkîra njara yaaku gatîgatî ka bieero biaakwa ûkaambathîkîra na ûtîngarûka. Itû menya wîja kûnthika Misri. Îndî ûnthike kûrîa ba baaba bathiki. Ûnkamate kuuma Misri ûkaanthike antû arîa baathikanaga.” Josefu aramûcokeria arauga, “Nkaathithia o ûu wauga.” Nawe aramwîra atîrî, “Ciîtie.” Josefu aramûciîtîria. Israeli aracokia nkaatho arî au gîtandeene. Nyumeene Josefu nî eerîrwe ûjû, “Atîrî, abaagu nî aajîtue.” Nawe areeta na ataana baawe bobaîrî, tabo Manase na Efuraimu. Jakubu nî eerîrwe atîrî, “Mûtaana waaku Josefu aakwîja gûkûraitha.” Jakubu araciûmia na kainya karîa aarî nako, arookîîra arakara nthî gîtandeene. Jakubu areera Josefu atîrî, “Mûrungu Mweneinya nî aacionanîrie kîrî ni ndî Luzi nthîgûrûûne ya Kanaani na arantharima. Nawe aambîrîre ûjû, ‘Atîrî, ngatûma ûciarane ûthegee wee mûgongo jûrî na antû babaingî. Ningî nkaaeejana nthîgûrû îîjî kîrî nchiarwa ciaaku yee kiigai kîaao gîa kenya na kenya.’ Nandî ataana baaku bo baîrî barîa wagîîre nabo ûrî nthîgûrû ya Misri mbere ya mbîja kîrî gwe, nî baakwa. Efuraimu na Manase nî bataragwe barî baakwa, o ta ûrîa Rubeni na Simioni barî baakwa. Îndî aana barîa ûkaagîa nabo nyuma ya bau bakeethîrwa barî baaku. Nabo bagaatarîrwa kiigaine kîrîa ataana ba ng'ina Manase na Efuraimu bakaagaîrwa. Naani rî, rîrîa ndaanîte mpuumîte Mesopotamia, nî ndaithikîrîîre mono rîrîa Raeli aakuîrîîre kûu nthîgûrû ya Kanaani, tûrî rûgendoone tûtigeerie antû atî araaja tûkinya Efirathi. Naani ndaamûthikîre rûteere njîreene ya gwîta Efirathi (na nîyo Bethlehemu) ndî na kwithikîîra gûkûnene.” Rîrîa Jakubu oonere ataana ba Josefu nî oorîrie atîrî, “Nî ba baba?” Josefu areera îthe atîrî, “Baba nî aana baakwa barîa Mûrungu ampeereete gûkû.” Îthe aramwîra atîrî, “Bareetareete kîrî ni itû mbatharime.” Rîu meetho ja Jakubu nî jaarî jakwambîrîria kûûra nî ûkûrû na atoonaga bwega. Tontû bûû, Josefu arabaikaikia akuî na îthe, nawe arabakumbatîria arabacûnca. Israeli areera Josefu atîrî, “Ntaathûgaanagia nkoona ûthiû bwaaku kaîrî. Îndî rî, Mûrungu nî atûmîte ndoona kinya aana baaku.” Rîu Josefu arabarita bieroone biaawe, araturia maru areenamîîria mwanka nthî. Josefu aracoka arabagwata bo baîrî; aragwata Efuraimu na njara ya ûrîo eerekene na njara ya Jakubu ya ûmotho, na aragwata Manase na njara ya ûmotho, eerekene na njara ya Jakubu ya ûrîo arabaikaikia akuî nawe. Rîu Jakubu aratambûrûkia njara yaawe ya ûrîo aramîrîkîîra mûtwe jwa Efuraimu ûrîa waarî mwanake. Ningî arakîrîngania njara ciaawe ararîkîîra njara yaawe ya ûmotho mûtwe jwa Manase ûrî waarî mwana wa kîranga. Jakubu aratharima Josefu akiugaga ûjû: “Mûrungu ûrîa biûjûjû bieetû Abrahamu na Isaaka baatumîkagîra, Mûrungu ûrîa ûtwîre arî mûrîîthi waakwa, kuuma gûciarwa gwaakwa mwanka naarua tûrî; na mûraîka ûrîa ûtwîre ambonokagia mantûûne jonthe jarîa mathûûku, tharima aana baba. Tuma batûûrie riîtwa rîaakwa, na mariîtwa ja ba baaba, Abrahamu na Isaaka. Ningî ûrotûma bakaingîa bakaa babaingî nthîgûrûûne.” Rîrîa Josefu oonere îthe aarîkîîra njara yaawe ya ûrîo mûtwe jwa Efuraimu, ataagwîrîrue. Nî aagwatîre njara ya îthe akîenda kûmîrita mûtwe jwa Efuraimu nîkenda amîrîkîîra mûtwe jwa Manase. Josefu nî eerîre îthe atîrî, “Tî ûu baaba, nîûntû ûûjû nîwe wa kîranga. Rîîkîîra njara yaaku ya ûrîo mûtwe jwaawe.” Îndî îthe ararega arauga atîrî, “Nî nkûmenya, mwana waakwa, nî nkûmenya ûrîa nkûthithia. Kinya we akaa mûgongo jûrî na antû babaingî na akeethîrwa arî na îgweta. Îndî rî, mûtaana wa ng'ina ûûjû mwanake akeethîrwa arî îgweta nkûrûki yaawe, na nchiarwa ciaawe ikaa mîgongo îmiingî.” Jakubu nî aabatharimîre ntukû îîu akiugaga atîrî, “Aisraeli bagaatua kûtharimanaga bakiugaga atîrî, ‘Mûrungu arotûma ûkara ta Efuraimu na Manase.’” Ûu nîu Jakubu eekîre Efuraimu mbere ya Manase. Rîu Israeli areera Josefu ûjû; “Atîrî, ndî akuî gûkua. Îndî Mûrungu akeethîrwa arî amwe naagwe na agaagûcokia nthîgûrû ya biûjûjû bieenu. Ningî ngûkwaa rûthanju rûmwe rwa nthîgûrû ya Shekemu, nkûrûki ya ataana ba nyakwe, rûrîa ndaatuunyîre Aamori ngîtumagîra rûchiû na ûta bwaakwa.” Jakubu nî eetîre ataana baawe arabeera atîrî, “Ûthûraneeni amwe nîkenda mbwîra mantû jarîa jagaakarîka kîrî buî ntukû irîa ikeeja. Ûthûraneeni amwe na bûthikîîre, buî ataana baakwa, bûcîgîîrue ûrîa ûûni abaagu Israeli nkuuga. Rubeni, gwe nîgwe mwana waakwa wa kîranga, nîgwe inya yaakwa na nîgwe îciara rîaakwa rîa mbere; wikumagia nkûrûki ya bangî, ningî ûrî inya nkûrûki ya bo. Îndî ûkari ta rûûjî, ûtîkiragîîria amwe, nîûntû bûu ûtîkara na nkuma, nîûntû nî wambagîîre nthoni ûrathengeera mwekûrû waakwa gîtandeene gîaakwa! Simioni na Lawi bakari ûmwe; into biaao bia ndwaa nî bia kûthangîkanagia. Gwe nkoro yaakwa menya ûthikîîra kîrîra kîaao; Gwe nkoro yaakwa ûkaagwatanîra na gîkundi kîaao; nîûntû nî booragaga antû rîrîa bathûûri, na nî baunangaga ng'ombe magûrû bagwati nî wînyangia. Mûthûûro jwaao jûroorumwa, nîûntû nî jûmûûî; na marûrû jaao, nîûntû jatî kîaao! Nkabaaragania baûre ndeene ya mîîrîga ya nchiarwa cia Jakubu na mbanyaganie Israeli yonthe. Juda, ataana ba nyakwe bagaagwîkagîîra; naagwe ûkaaiinyaga anthû baaku nkingo, ataana ba abaagu bagagûturagîria maru. Juda nî kîana kîa ngatûnyi; wîtaga gûciûragîra nyomoo, na ûgacoka gwe mûtaana waakwa. Airingaga nthî, agaceema ta ngatûnyi, na nîûntû akari ta ngatûnyi nka rî, nûû ûûmîîria kûmuumbuthûra? Rûturo rwa ûnene rûtîkarîuma kîrî Juda, kana mûregi jwa waathani juumauma gatîgatî ka magûrû jaawe, mwanka rîrîa mwene waathani agaakinyîrwa; nabo antû ba mîgongo yonthe bakaamwathîkagîra. Akaatheekaga gatigiri kaawe mûtîîne jwa mûzabibû, na njaû ya ntigiri yaawe mûzabibûûne jûrîa mwega kîrî îngî. Akaaûûraga nguû ciaawe na ndibei, na rwambambio rwaawe na ndibei îrîa njega ya nzabibû. Meetho jaawe jagaakaraga jatuunîtue nî ndibei, najo maîgo jaawe jakarage jeerwîîtue nî îria. Zebuloni agaatûûraga rûteere rwa îria; mpwîro yaawe îgatuîka kîrûngamo kîa meri na nthîgûrû yaawe îkeethîrwa îkinyîte Sidoni. Isakari nî ntigiri îrî na inya, îmamîîrîte nî gûkamata mîrigo oonere arîa aanogoki nî aeega, na nthîgûrû nî înthongi; nawe areenamîîria gîturo ararîîkîîrwa mûrigo, araa nkombo ya kûritithagua ngûgî kwa inya. Dani akaagambagîra antû baawe wengwa ta mîîrîga îrîa îngî ya Israeli. Dani akeethîrwa akari ta njoka îrî njîreene; ta kiua îrî rûteere rwa kajîra gagaceke, îrîa îrûmaga mbarathi kûgûrû, ûrîa ûmîthuutîte akagwa bwa nyuma. Mbeteereete wonokio bwaaku gwe MWATHANI. Gadi akaithûkîrwa nî maitha, îndî akeengana najo mwanka ajoombe. Asheri akethagîrwa arî na irio bibingî mono, nawe akethagîrwa arî na into ta birîa birîîjagwa kwa anene. Nafutali nî ta nkûrûngû îtîtheeki, îrîa îciaraga biana bibithongi. Josefu nî mûtî jûciaraga; nî ta mûtî jûrî rûteere rwa kîthima jûrî na maciara, jûrîa jûrî mpang'i itaambanagia na rûthingo. Arathi na mîgwî bamwithûkîrîte batî na kîaao, na bamûgera mîgwî na bamûthaangîkia. Îndî ûta bwaawe bûtiinainaga, njara ciaawe nî ciîkagîrwa mpwîî nî Ûrîa Mweneinya wa Jakubu; nî ciîkagîrwa mpwîî nî Ûrîa ûmûrîîthagia, na Iiga rîa gwitiira rîa Israeli. Mûrungu wa abaagu arogûteethagia; Mûrungu Mweneinya arokûtharimaga na itharimo bia kuuma îgûrû, na itharimo bia ndûûjî kuuma nthîgûrû ndeene, na itharimo bia aana na îria rîa kûboonkia. Itharimo bia abaagu nî bibinene bikûrûkîte itharimo birîa biumanagia na irîma bia ntwîre. Ningî bigakûrûka into bibingî birîa bieejanagwa nî tûrîma twa kenya na kenya, birokaraga îgûrû rîa mûtwe jwa Josefu, bikaa thirû yaawe ûrîa waathûri kuuma kîrî ataana ba ng'ina. Benjamini nî mbawa îng'entu, rûkîîrî nî îtambûrangaga nyomoo yaayo, na ûgoro no kûgiitanga îgiitangaga kîrîa yûûragîte.” Îîu nîyo yaarî mîîrîga îkûmi na îîrî ya Israeli, na nteto iu nîcio îthe aabaarîîrie akîbatharima. Nî aabatharimîre akîeejaga o muntû kîtharimo kîrîa kîethagîrwa kîmwagîrîte. Ningî nî aabaarîîrie arabeera atîrî, “Nandî mpengeerie gûkua. Ndaakua bûnthike amwe na ba baaba gîkurunguune kîrîa kîrî muundeene jwa Efuroni ûrîa Mûhiti; gîkurunguune kîrîa kîrî muundeene jûrîa jûrî Maki-pela, bwa gaiti ya Mamure, nthîgûrûûne ya Kanaani. Gîkurungu kîu nîkîo kîrîa Abrahamu aagûranîîrie amwe na muunda jwa Efuroni ûu Mûhiti nîkenda agîa na antû aawe wengwa a kûthikanaga. Au nîo Abrahamu na mwekûrû waawe Sara baathikîrwe, na nîo Isaaka na mwekûrû waawe Rebeka baathikîrwe, na nîo ndaathikîre Lea. Munda jûu, amwe na gîkurungu kîu kîrî ku nî kûgûrwa biaagûrîrwe kuuma kîrî Ahiti.” Jakubu aathiria kwarîria ataana baawe, araikûnja gîtandeene kîaawe arakua. Josefu nî eenamîîrîrie, aracûnca îthe akîrîraga. Ningî Josefu nî aaritîre waatho kîrî nthûûmba ciaawe irîa ciaarî na ûûme bwa gwaka bimba mîtheega bitîkoore arauga mwîrî jwa îthe jwaakwe mîtheega ya kûgiria jwoora. Tontû bûû, nthûûmba iu iroomia mwîrî jwa Israeli. Ntukû mîrongo îna irathira, nîûntû ngûgî ya kûûmithia mwîrî yeendaga îgiita ring'ana ûu. Nabo Amisri nî baaithikîîrîîre ntukû mîrongo mûgwanja nîûntû bwaawe. Nacio ntukû cia kwithikîîra ciathira, Josefu nî aarîîrie antû ba nja ya Farao arabeera atîrî, “Itû këethîra ibûkwona mbagîrîte mbarîrieeni kîrî Farao bûmwîre, ‘Rîrîa baaba aarî akuî gûkua aatûmîre ndîraciîtia atî nkaamûthika mbîrîreene îrîa eenjîte nthîgûrû ya Kanaani. Tontû bûû, nandî mbîtîkîîria itû mbîte nkathike baaba, rîu ncoke.’” Farao aramûcokeria aramwîra atîrî, “Îta ûkathike abaagu o ta ûrîa waaciîtîrie.” Tontû bûû, Josefu areeta kûthika îthe. Nacio nthûûmba cia Farao cionthe na atongeeria barîa baakaranagia na Farao na atongeeria bangî bonthe ba nthîgûrû ya Misri nî beetanîrie nawe. Antû ba nja ya Josefu bonthe na ataana ba ng'ina, na antû ba nja ya îthe nî beetanîrie nawe. Baatigîre twaana twaao akî na mbûri na ng'ondu na ng'ombe ciaao Gosheni. Ningî nî eetîre na ngaarî cia ndwaa, na kinya beetithîtie mbarathi. Tontû bûû, baarî gîkundi gîkînene mono. Rîrîa baakinyîre Îtîîriine rîa Atadi, rwongo rwa Jorodani rwa bwa gaiti, nî baarîrîre kîrîro kîaarî na kîeba na baraithikîîra ntukû mûgwanja. Rîrîa atûûri ba nthî îîu ya Kanaani boonere kîrîro kîrîa kîaarî au Îtîîriine rîa Atadi, barauga atîrî, “Amisri barî na kwithikîîra gûkûnene mono.” Tontû bûû, antû au areetwa Abeli-mizraimu, nao nî rwongo rwa bwa gaiti rwa Jorodani. Tontû bûû, ataana ba Jakubu nî baamûthithîrie o ûrîa aabeerîte. Nî baamûkamatîre mwanka nthîgûrû ya Kanaani na baramûthika gîkurunguune kîrîa kîaarî Maki-pela bwa gaiti ya Mamure, kîrîa Abrahamu aagûrîre amwe na muunda kuuma kîrî Efuroni ûrîa Mûhiti nîkenda agîa na antû aawe wengwa a kûthikanaga. Nyuma ya kûthika îthe, Josefu nî aacokere Misri amwe na ataana ba ng'ina na barîa bonthe beetanîtie nawe. Rîrîa ataana ba ng'ina ba Josefu boonere atî îthe agûkua, nî beeranîre atîrî, “Kwombîka Josefu akeethîrwa nî eekîte mûthûûro o nîûntû bwa mantû jonthe jarîa twamûthithîria jamaaî?” Tontû bûû, baratûma antû kîrî Josefu kûmwîra atîrî, “Mbere ya abaagu akua aatwîrîre atîrî, ‘Bwîre Josefu atîrî, “Ndakwerenca itû ûrekere ataana ba nyakwe maatia jaao na meeyia jaao nîûntû nî baakûthithîrie ûthûûku.” Tontû bûû, nandî twakwerenca itû, rekera nthûûmba cia Mûrungu wa Abaagu maatia jaao.’” Nabo rîrîa baarîîrie Josefu, ararîra. Ataana ba ng'ina kinya bo nî beejîre, baraigwîthia mbere yaawe, baramwîra, “Atîrî, tuî tûrî nthûûmba ciaaku.” Îndî Josefu arabeera atîrî, “Bûgaakîreeni nîûntû ntî, Mûrungu mbûtuîra îgamba! Kinya këethîrwa buî nîka bwaanthithagîria ûthûûku, Mûrungu nîka aagarûrîre ûntû bûu bûraa bûbwega nîkenda bûtûma antû babaingî beethîrwa barî mwoyo ta ûu barî naarua. Tontû bûû, bûgaakîreeni, ngeeta na mbere kûbûmenyeera amwe na twaana tweenu.” Araboomîîria nkoro na arababoreria. Josefu nî aatûûrîre Misri amwe na antû ba nja ya îthe. Josefu aatûûrîre mîaka îgana rîmwe rîa îkûmi (110). Nî oombîre kwona nchiarwa cia Efuraimu mwanka nthukî ya ithatû, na kinya aana ba Makiri mûtaana wa Manase baaciarîrwe Josefu arî o mwoyo na arabagwata. Mûthieene Josefu nî eerîre ataana ba ng'ina atîrî, “Ndî akuî gûkua. Îndî gûtî nkaanja Mûrungu akaabwîjîra abûrite nthîgûrû îîjî, abwikie nthîgûrû îrîa eeranîîre na mûciîtio kîrî Abrahamu na Isaaka na Jakubu.” Josefu nî aatûmîre antû ba Israeli bamûciîtîria, arabeera atîrî, “Rîrîa Mûrungu akeeja kûbûrita gûkû, bûkamate marûitû jaakwa kuuma gûkû.” Josefu nî aakuîre arî na ûkûrû bwa mîaka îgana rîmwe rîa îkûmi (110). Naju mwîrî jwaawe nî jweekîîrwe mîtheega ya kûgiria jwoora jûreekwa îthandûkûûne kûu Misri. Jaja nîjo mariîtwa ja ataana ba Jakubu barîa beetanîrie nawe Misri; o muntû na nja yaawe: Rubeni, na Simioni, na Lawi na Juda, na Isakari, na Zebuloni, na Benjamini, na Dani, na Nafutali, na Gadi na Asheri. Nacio nchiarwa cionthe cia Jakubu ciaarî antû mîrongo mûgwanja (70); Josefu nî aarî agwîta Misri. Josefu nî aakuîre, na kinya ataana ba ng'ina bonthe na antû bonthe ba nthukî îîu nî baakuîre. Îndî nchiarwa cia Israeli nî ciaciaranîre na irathegea mono, irongereka mainda jamaingî na iragea inya, mwanka iroojûra nthî. Nthîgûrû ya Misri nî yaagîîre na mûnene ûmwerû ûtaamenyaga Josefu. Nî eerîre antû baawe ûjû, “Raithîrieni bwone ûrîa antû ba Israeli barî babaingî na barî na inya gûtûkûrûka. Nandî ga tûcwee ûrîa tûbathithîria, batîgeete na mbere kûthegea, nîûntû gûkëeja kûgîa ndwaa boomba gwîta rûteere rwa anthû beetû bakarwaa naatuî na bakamatûka kuuma nthîgûrûûne yeetû.” Tontû bûû, antû ba Misri bareeka arûngamîîri batongagîrie Aisraeli nîkenda babathangîkia na kûbaritithia ngûgî indito. Nabo Aisraeli baraakîra Farao ntûûra ijîîrî cia gwîka into: nacio nî Pithomu na Ramesesi. Nabo o ûrîa beetîre na mbere kûinyîîrua, nîo u beetîre na mbere kûthegea na kûûjûra kunthe. Nabo Amisri nî baakîrîre antû ba Israeli mono. Tontû bûû, nî baaritithîrie antû ba Israeli ngûgî na inya nkûrûki ya kîthimi. Amisri baratûma ûtûûro bwaao bûthûûka nîûntû bwa kûbaritithia ngûgî îîu njûmo ya kûthuranîra mûthetu jwa yûmba na maturubarî, na ngûgî cionthe cia mîundeene. Kîrî ngûgî cionthe irîa baaritaga Amisri nî babainyagîîria mono. Rîu mûnene wa Misri nî aarîîrie na eejûkia Ahibirania, ûmwe weetagwa Shifura na ûngî weetagwa Pua arabeera atîrî, “Rîrîa bûgûteethia aka Ahibirania bakîgîa na twaana, tegageni kaana karîa gagûciarwa, gakëeja kwîthîrwa karî kaîjî bûkoorage, îndî gakëeja kwîthîrwa nî kaarî bûtigane nako gatûûre mwoyo.” Îndî eejûkia bau nî baarî akîri Mûrungu na bataathithîrie ûrîa mûnene wa Misri aabeerîte, nabo nî baarekererie tûîjî tûratûûra mwoyo. Tontû bûû, mûnene wa Misri areeta eejûkia bau arabooria, “Nîkî bûkûthithia ûjû? Nîkî bûkûrekeeria tûîjî tûtûûra mwoyo?” Nabo eejûkia bareera Farao atîrî, “Aka Ahibirania batîkari ta aka Amisri, nîûntû aka Ahibirania barî inya mono na baciaraga na mpwîî mbere ya eejûkia bakinya kîrî bo.” Tontû bûû, Mûrungu nî aathithagîria eejûkia bau bûbwega. Nabo antû nî beetîre na mbere kûthegea na inya mono. Nîkwîthîrwa eejûkia nî baarî akîri Mûrungu, Mûrungu nî aatûmîre baragîa na nja ciaao. Rîu Farao nî aathanîre kîrî antû baawe bonthe arauga, “O kaîjî konthe karîa gagaciarwa nî Ahibirania bûkagerage rûûjîîne rwa Naili îndî aana ba aarî barekeerue batûûre mwoyo.” Nî kwaarî na muntû wa nchiarwa cia Lawi na nî eetîre aragûra mwarî wa nchiarwa cia Lawi. Mûka ûu nî aagîîre îu na araciara kaîjî. Rîrîa oonere atî nî kaana gakathongi, nî aakaithîre mîeri îthatû. Rîrîa mûka ûu oonere atîûmba gwîta na mbere kwitha mwana ûu, arajûkia gîkabû gîtumi na nthanje nîûntû bwaawe, arakîthinga na rami gîtîgatonye rûûjî, areekîra mwana ku, na areeka gîkabû nthanjeene rûteere rwa rûûjî rwa Naili. Mwarî wa ng'ina wa mwana ûu nî aarûngamîre gataaria nîkenda amenya ûrîa mwana akathithîrua. Mwarî wa Farao nî eetîre kwîria rûûjîîne rwa Naili nabo aarî barîa baamûmenyagîîra nî beetaîtîre rûteere rwa rûûjî. Nawe mwarî wa Farao nî oonere gîkabû nthanjeene na aratûma mwarî ûrîa waarî nthûûmba yaawe gûkîgîîra. Rîrîa aakunûrîre gîkabu aroona nî kaana kaarî ku nako nî kaarîraga. Arakaigîîrua kîaao arauga, “Gaka nî kamwe ga twaana twa Ahibirania.” Mwarî wa ng'ina wa mwana ûu areera mwarî wa Farao atîrî, “Mbîte ngagwîtîre mûgwati wa mwana kuuma kîrî aka Ahibirania akûgwatagîre mwana?” Mwarî wa Farao aramwîra, “Nthiî.” Tontû bûû, mwarî ûu nî eetîre areeta ng'ina wa mwana. Mwarî wa Farao aramwîra, “Jûkia mwana ûûjû wîte ûkangwatagîre we naani ngakweejaga îtuui.” Mûka ûu arajûkia mwana areeta nawe. Mwana arakûra, nawe ng'ina aramwikia kîrî mwarî wa Farao, na araa mûtaana waawe. Mwarî wa Farao arauga “Nîka ndaamûritîre rûûjîîne” Tontû bûû, ageetagwa Musa. Ntukû îmwe Musa agûkûra mma, nî aumagarîre areeta kîrî antû baao na aroona bagîkinyîîrua kûrita ngûgî indito. Ningî aroona Mûmisri akîringangaga Mûhibirania, ûmwe wa antû baao. Musa aratega nteere cionthe na aroona gûtî muntû ûmwene, arooraga Mûmisri na aramûthika mûthangeene. Rûûneene akuumagara areethîra Ahibirania baîrî bakîrûjaga. Nawe areera muntû ûrîa waathangîte ûngî, “Nîmbi îgûtûma ûringa muntû weenu?” Muntû ûu aramûcokeria atîrî, “Nûû we ûkwethetie mûtongeeria na mûgambi wa gûtûgitîra igamba? Nîka ûkwenda kûmbûraga ja ûrîa ûrooragîre Mûmisri?” Musa araigua ûguaa na arathûgaania, “Nî mma ûntû bûû nî bûkûmenyeka.” Rîrîa Farao aaigîrue mantû jau aracwaa njîra ya kûûraga Musa, îndî Musa, aramatûka kuuma kîrî Farao areeta gûtûûra nthîgûrûûne ya Midiani, arakara rûteere rwa kîthima. Mûthînjîri-mûrungu wa Midiani nî aarî na aarî mûgwanja; nabo nî beetîre barataa rûûjî, baroojûria nkongoroone nîkenda bakundia ng'ondu na mbûri cia îthe. Nabo arîîthi bareeta baraciînga îndî Musa ararûngama arabateethia na arakundia ng'ondu na mbûri ciaao rûûjî. Rîrîa aarî bau beetîre kîrî îthe Reueli arabooria, “Nîatîa naarua bwejanga na mpwîî?” Nabo baramwîra, “Kûrî Mûmisri ûmwe ûtûtunyûkîrie kuuma kîrî arîîthi na kinya atûtaîra rûûjî na akuundia ndîîthia.” Reueli arooria aarî baawe atîrî, “Arî kû muntû ûu? Nîkî bûmûtigîre? Mwîteeni eeje arîe irio.” Musa nî eetîkîrîîrie gûtûûra na muntû ûu. Reueli nî aaere Musa mwarî waawe Zipora. Zipora araciara kaîjî na Musa arageeta Gerishoni, akiugaga, “Ndî mûgeni nthîgûrûûne yaitha.” Nyuma ya ntukû inyingî, mûnene wa Misri nî aakuîre. Nabo antû ba Israeli baraikaîra nîûntû bwa kwîthîrwa baarî ûkomboone; na bagwikaîra barî ûkomboone îkaya rîaao rîrakinyîra Mûrungu. Mûrungu araigua gûkaya kwaao, na araririkana kîrîkanîro kîaawe na Abrahamu na Isaaka na Jakubu. Mûrungu araraithîria antû ba Israeli, arathûgaania bwaao. Ntukû îmwe Musa nî aarîthîtie ng'ondu na mbûri cia mûthoni waawe Jethro mûthînjîri-mûrungu wa Midiani. Nî eetîre arîthîtie rwanda ndeene na arakinya Horebu kîrîmeene kîa Mûrungu. Mûraîka wa MWATHANI aracionania kîrî we na njîra ya rûmûrî rwa mwanki rûkiumaga gîkambene. Musa atega, oonaga gîkamba gîgîakana, îndî gîtaîjaga. Musa arauga, “Ngeeta akuî mbone ûntû bûbû bwa kûrigaria bûkwoneka; nîatia gîkamba gîtîkûya!” MWATHANI akwona atî akwîjaîja nîkenda oona bwega, Mûrungu arî gîkambene aramwîta arauga, “Musa! Musa!” Nawe aracokia, “Ndî aja.” Mûrungu arauga, “Ûkéejaîja akuî aja; rita iraatû biaaku, nîûntû antû arîa ûrûngami nî antû aatheru.” Rîu arauga, “Nî ni Mûrungu wa abaagu, Mûrungu wa Abrahamu, Mûrungu wa Isaaka na Mûrungu wa Jakubu.” Musa araitha ûthiû bwaawe, nîûntû nî aakîraga kûraithîria Mûrungu. Nîrîo MWATHANI augîre, “Gûtî nkaanja nî mboneete mathîîna ja antû baakwa barîa barî Misri, na nî mbigîîtue kîrîro kîaao nîûntû bwa arûngamîîri baao, na nî nkûmenya kûthangîka kwaao. Naani nkwînama kûbatunyûkia kuuma kîrî Amisri na mbarite nthîgûrûûne îîu mbaikie nthîgûrûûne înjega îrî na webero, nthîgûrû îrîa nthongi na îrî mûthetu jûmûnoru na ûtonga bûbwingî; nthîgûrû îrîa Akanaani, na Ahiti, na Aamori, na Aperizi, na Ahivi, na Ajebusi batûûraga. Rîu rî, ngûkinyîrwa nî kîrîro gîa nchiarwa cia Israeli, na nî mboneete kûinyîîrua kûrîa bainyîîrîîtue nî antû ba Misri. Nandî ka ngûtûme kîrî Farao wîte ûkarite antû baakwa, nchiarwa cia Israeli kuuma Misri.” Îndî Musa areera Mûrungu atîrî, “Ûûni ndî ûû nîkenda mbîta kîrî Farao, na nîkenda ndita nchiarwa cia Israeli kuuma Misri?” Mûrungu aramwîra, “Nkeethîrwa ndî amwe naagwe na gîkî nîkîo gîkaa kîonanîîria kîrî gwe atî nî ni ngûgûtûma. Rîrîa ûkaarita antû kuuma Misri, bûgaatumîkîra Mûrungu kîrîmeene gîkî.” Musa areera Mûrungu, “Nkëeja gwîta kîrî antû ba Israeli nkabeera, ‘Mûrungu wa biûjûjû bieenu agûntûma kîrî buî,’ nabo bakambûûria, ‘Nîatîa eetagwa?’ Nkabeera atîa?” Mûrungu areera Musa atîrî, “NI NDÎ ÛRÎA NDÎ.” Ningî aramwîra, “Îîra antû ba Israeli ûjû, ‘NDÎ ÛRÎA NDÎ’ agûntûma kîrî buî.” Mûrungu areera Musa atîrî, “Ûjû nîu ûkeera antû ba Israeli, ‘MWATHANI Mûrungu wa biûjûjû bieenu, Mûrungu wa Abrahamu, Mûrungu wa Isaaka, na Mûrungu wa Jakubu agûntûma kîrî buî: Rîrî nîrîo riîtwa rîaakwa kenya na kenya na ûu nîu ngeetagwa nî nthukî cionthe.’ Îta ûûthûranie akûrû ba Israeli amwe ûbeere ûjû, MWATHANI Mûrungu wa biûjûjû bieenu, Mûrungu wa Abrahamu, Mûrungu wa Isaaka, na Mûrungu wa Jakubu nî acionanîtie kîrî ni na auga, ‘Nî mbûtegereete bwega na nî mboneete mantû jarîa bûthithîrîîtue Misri. Naani nî mbugîîte atî nkabûrita mîthangîkoone ya Misri, mbûikie nthîgûrû ya Akanaani na Ahiti, na Aamori, na Aperizi, na Ahivi, na Ajebusi; nthîgûrû îrîa nthongi na îrî mûthetu jûmûnoru na ûtonga bûbwingî.’ Nabo bakaathîkîra kajû gaaku; naagwe amwe na akûrû ba Israeli bûgeeta kîrî mûnene wa Misri bûmwîre ûjû, ‘MWATHANI Mûrungu wa Ahibirania nî athirîtie gûtirimana naatuî. Nandî nî tûgûkûromba ûtûrekeerie twîte rûgendo rwa ntukû ithatû rwanda nîkenda tûritîra MWATHANI Mûrungu weetû kîgongwana.’ Nî nkûmenya mûnene wa Misri atîbûrekeeria bwîta tiga agakinyîîrua na inya nkûrûki. Tontû bûû, ngaatambûrûkia njara yaakwa ndiinge Misri ngîtumagîra biama bia kûrigaria. Nyumeene akaabûrekeeria bwîte. Ngaatûma antû baba bathithîrua mantû jameega nî Amisri; na rîrîa bûgeeta, bûtîîta njara intheri. O mûka wonthe akooria mûtûûri waawe na mûka mûgeni ûrîa ûtwîre nyomba yaawe aamûnenkere into bia fetha na thaabu na nguû na bûnenkere ataana beenu na aarî beenu beekîre. Ûu nîu bûkaajûkia into bia Amisri.” Musa nî aacokerie arauga, “Atîrî, batîmbîtîkia kana banthikîîra nîûntû bakauga, ‘MWATHANI atîcionanîtie kîrî gwe.’” MWATHANI aramwîra, “Nîmbi îîu ûgwete njareene yaaku?” Musa arauga, “Nî rûturo.” MWATHANI aramwîra, “Rûgere nthîgûrû.” Musa ararûgera nthîgûrû, naru rûraa njoka; na Musa aramatûka kuuma kîrî yo. Îndî MWATHANI aramwîra, “Tambûrûkia njara ûmîgwate kînyiritha.” Tontû bûû, aratambûrûkia njara aramîgwata, nayo îraa rûturo njareene yaawe. MWATHANI aramwîra, “Ringa kîama gîkî nîkenda beetîkîa atî MWATHANI Mûrungu wa biûjûjû biaao, Mûrungu wa Abrahamu, Mûrungu wa Isaaka, na Mûrungu wa Jakubu nî acionanîtie kîrî gwe.” MWATHANI aramwîra kaîrî, “Tonyithia njara yaaku ûtonge kîbara.” Nawe aratonyithia njara yaawe na aratonga kîbara na rîrîa aamîritîre, nî yagwati nî mûtigiri na yaarî înjerû o ta nkamia. Rîu Mûrungu aramwîra, “Cokia njara yaaku ûtonge kîbara.” Nawe aracokia njara yaawe na aratonga kîbara. Rîrîa aamîritîre ku nî yaarî îgûkara ûmwe na mwîrî jûngî. MWATHANI arauga, “Bakëeja kûrega gûkwîtîkia na bakarega gûtindanîra na kîama kîa mbere, bageetîkia kîama rîa jaîrî. Bakëeja kûrega gwîtîkia kinya biama biu bio biîrî kana bagwîtikia, taa rûûjî mûuroone jwa Naili na ûrwîtûûre nthîgûrû. Rûûjî rûu rûkaagarûka rwee tharike.” Îndî Musa nî eerîre MWATHANI atîrî, “Itû MWATHANI waakwa ntîûmbaga kwaria bwega kuuma tene na kinya nandî ûkûmbarîria ni nthûûmba yaaku. Ni mbaragia na kîûtû.” Rîu MWATHANI aramûûria atîrî, “Nûû woombîre kanyua ka muntû? Nûû ûtûmaga muntû aremwa kwaria, kana aremwa kwigua kana oona kana aa mûtumuumu? Anga tî ni, MWATHANI? Rîu rî îta, naani nkethagîrwa ndî amwe naagwe na ûkîaria ngakûritanaga jarîa ûkaugaga.” Îndî Musa arauga, “Itû MWATHANI ndakwerenca tûma muntû ûngî.” MWATHANI arathûûra mono nî Musa arauga, “Ka Aaroni mûtaana wa nyakwe ûrîa Mûlawi atî o? Nî mbijî nî aaragia bwega. Nî eejîte gûcemania naagwe na rîrîa agakwona akagwîrua nkoroone. Naagwe ûmûtarîîrîe nteto irîa akaaria, naani nkethagîrwa ndî amwe naagwe ûkîaria. Nkethagîrwa ndî amwe nawe akîaria na nkabûritanaga jarîa bûkathithagia. Aaroni akaaria antûûne aaku kîrî antû, nawe aee ta kanyua gaaku naagwe wee ta Mûrungu waawe. Naagwe ûgakamataga rûturo rûrû, na nîru ûkaringaga biama naru.” Musa nî aacokere kîrî mûthoni waawe Jethro aramwîra ûjû, “Ndakwerenca ûndekeerie ncoke kîrî antû beetû Misri nkoone këethîra barî mwoyo.” Jethro areera Musa atîrî, “Îta na thîîria.” Rîrîa Musa aarî Midiani, MWATHANI nî aamwîrîre atîrî, “Coka Misri; nîûntû antû bonthe barîa baacwaga gûkûûraga nî bakuîte.” Tontû bûû, Musa arajûkia mwekûrû waawe na ataana baawe arabaitithia ntigiriine na aracoka nthîgûrûûne ya Misri. Musa nî aakamatîre rûturo rwa Mûrungu na njara. MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Rîrîa ûgaacoka Misri, no mwana ûringe biama birîa bionthe nkweete inya ya kûringa ûrî mbere ya Farao. Îndî nkoomia nkoro yaawe, nîkenda atîkarekeerie antû beeta. Naagwe ûkeera Farao, ‘MWATHANI ariuga ûjû: Israeli nî mûtaana waakwa wa kîranga.’ Ûûmwîre, ‘Rekeeria mûtaana waakwa eete agantumîkîre, na ûkëeja kûmûgiria eeta, nkooraga mûtaana waaku wa kîranga.’” Antû amwe kwararagwa njîreene ya gwîta Misri MWATHANI nî atirimanîre na Musa na areenda kûmûûraga. Rîu Zipora arajûkia iiga rîrîûgî na arataana mûtaana waawe na araringithia Musa gatîgatî ka magûrû na gîkonde kîu na arauga, “Ûûgwe ûrî mûkûrû waakwa wa tharike.” Tontû bûû, MWATHANI aratigana na Musa. Rîu Zipora nî aarî akuuga, “Gwe ûrî mûkûrû waakwa wa tharike,” nîûntû bwa rûtaano. MWATHANI nî eerîre Aaroni atîrî, “Îta rwanda ûgatirimane na Musa.” Aaroni areeta aramûtirima Kîrîmeene kîa Mûrungu na aramûncûnca. Musa areera Aaroni nteto cionthe îrîa MWATHANI aamûtûmîte nacio na mantû jegiî biama bionthe birîa aamwîrîte aringe. Rîu Musa na Aaroni bareeta na baroothûrania akûrû barîa atongeeria ba antû ba Israeli. Aaroni arabeera nteto cionthe irîa MWATHANI aarî akwaarîria Musa na Musa araringa biama antû bonthe bakîonaga. Antû bareetîkia, rîrîa baigîrue atî MWATHANI nî ariûngîrîte antû ba Israeli na atî nî oonete mîthangîko yaao, bareenîka mîtwe yaao na baramûthaathayia. Nyumeene Musa na Aaroni nî beetîre kîrî Farao bamwîra, “MWATHANI Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû, ‘Rekeeria antû baakwa beete bakathithie kîatho nîûntû bwaakwa rwanda.’” Îndî Farao arabooria, “Nîka MWATHANI arî ûû, nîkenda nthikîîra ûrîa akuuga na ndekeeria Aisraeli beeta? Ntiijî MWATHANI, na ntîrekeeria Aisraeli beeta.” Nabo baramwîra, “Mûrungu wa Ahibirania nî athirîtie gûtirimana naatuî. Twakûromba tûrekeerie twîte rûgendo rwa ntukû ithatû rwanda tûkaaritîre MWATHANI Mûrungu weetû kîgongwana, atîkeeje gûtûthiria na mîrimo kana ndwaa.” Îndî mûnene wa Misri areera Musa na Aaroni, “Nîkî bûkûrita antû ngûgîîne yaao? Cokeeni ngûgîîne cieenu.” Farao areeta mbere kuuga atîrî, “Nandî antû beenu nî baingîîte, naabuî nîka bûkûbaremia batigana na ngûgî ciaao.” Ntukû o îîu Farao nî eerîre arûngamîîri ba antû na aritithia-ngûgî atîrî, “Bûkanenkereni antû rûûa rwa kûûmba maturubarî kaîrî ta ûrîa bûrathithagia. Nî beetage bagaciûthûranîrie rûûa bongwa. Îndî maturubarî o jarîa baratwîre kûûmba nîo jo bûkabeera boombe na bûkajataûrataûra. Kwîthîrwa batî na ngûgî îng'ani ya kûrîta nîkîo gîgûtûma bandîrîra bakiugaga, ‘Tûrekeerie twîte tûkaritîre Mûrungu weetû kîgongwana.’ Antû baba nî boongeerwe ngûgî indito nîkenda banoga baremwa kûthikîîra nteto cia ûrongo.” Tontû bûû, arûngamîîri na aritithia-ngûgî baraumagara bareeta bareera antû atîrî, “Farao auga ûjû; ‘Ntîbûnenkera rûûa. Bûgeetaga guicwîra rûûa o kûrîa bûkaarwona. Îndî ngûgî yeenu nayo îtînyiua kinya aniini.’” Rîu antû baranyagania kunthe nthîgûrûûne yonthe ya Misri kûûthûrania rûûa rwa gûtumîra. Arûngamîîri nî babeengaîngaga bakiugaga, “Thirieni ngûgî yeenu ya o ntukû, ta rîrîa bûranenkagîrwa rûûa.” Arûngamîîri Amisri barîa baagaîra Aisraeli ngûgî nî baaûrîre aritithia-ngûgî Aisraeli barîa beekîte barûngamîîra ngûgî bakîbooragia, “Nîkî bûtîrathirîrie ngûgî yeenu ya îgoro na ya naarua ta ûrîa bûtwîre kûthithia o ntukû o ntukû?” Rîu aritithia-ngûgî Aisraeli bareeta kîrî Farao na baramûrîrîra bakîûragia, “Nîkî ûkûthithîria nthûûmba ciaaku mantû jaja? Gûtî rûûa nthûûmba ciaaku ikûnenkerwa, îndî no bagûtwîra, ‘Ûûmbeni maturubarî!’ Ningî nthûûmba ciaaku nî ikûûrwa; îndî antû baaku nîbo barî na maatia.” Îndî nawe arabeera, “Bûrî ithao, bûrî ithao! Nîkîo gîgûtûma buuga, ‘Tûrekeerie tûkaritîre MWATHANI weetû kîgongwana.’ Îteeni nandî bûkarite ngûgî, nîkwîthîrwa gûtî rûûa bûkanenkerwa, îndî bûkoombaga maturubarî jang'ana o ta jarîa bûroombaga.” Rîu nîrîo aritithia-ngûgî Aisraeli boonere atî barî thîîneene rîrîa beerîrwe “Gûtîûmbîka banyianyiîrua maturubarî jarîa bakombaga o ntukû.” Bakiuma kwa Farao, bareethîra Musa na Aaroni babetereete. Bareera Musa na Aaroni atîrî, “MWATHANI nî ooneete jarîa bûthithîtie na akabûkanûkia nîûntû bûgûtûma twaa babathûûku kîrî Farao na nchaama ciaawe. Ningî bwatûma boona ûntû bwa kwîgwatia nîkenda batûûraga.” Rîu Musa aragarûkîîra MWATHANI aramwîra, “Itû MWATHANI nîkî ûthithîrîtie antû baba ûthûûku? Nîmbi yatûmîre ûntûma? Nîkwîthîrwa kuuma rîrîa ndeejîre kîrî Farao kwaria nawe riîtweene rîaaku, nî athithîrîtie antû baba ûthûûku, îndî gwe ûtaatunyûkia antû baaku.” MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Nandî ûkoona mantû jarîa nkaathithîria Farao. Ngatumîra inya nîkenda abarekeeria na ntumîre inya kûmûkinyîîria abeenge kuuma nthîgûrûûne yaawe.” Mûrungu nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Nî ni MWATHANI. Nî ndaacionanîrie kîrî Abrahamu, na kîrî Isaaka, na kîrî Jakubu ja Mûrungu Mweneinya yonthe, îndî ntaimenyithanîrie kîrî bo mbeera mbîtagwa MWATHANI. Ningî nî ndeekîre kîrîkanîro nabo atî nkabaa nthîgûrû ya Kanaani, nthîgûrû îrîa baatûûraga barî ageni. Ningî nî nthirîtie kwigua gûkaya kwa antû ba Israeli barîa Amisri baethetie nkombo na ndaririkana kîrîkanîro gîaakwa. Tontû bûû, îîra antû ba Israeli, ‘Nî ni MWATHANI, na nkaabwonokia na mbûtunyûkie kuuma ûkomboone bwa Amisri. Ngatumîra njara yaakwa îrîa îrî na inya kûbûkûûra na mbakanûkie ngîtumagîra biama bibinene. Nkaabûjûkia bwee antû baakwa na naani mpee Mûrungu weenu. Bûkaamenya atî nî ni MWATHANI Mûrungu weenu ûrîa waabûkûrîre kuuma ûkomboone bwa Amisri. Nkaabwikia nthîgûrûûne îrîa ndaaciîtîrie atî nkanenkera Abrahamu, na Isaaka na Jakubu. Nkabûnenkera yo yee yeenu. Nî ni MWATHANI!’” Musa nawe nî eerîre antû ba Israeli mantû jau îndî bataamûthikîrîîre, nîûntû nkoro ciaao nî ciathiri inya nîûntû bwa ûrîa baathangîkîtue barî ûkomboone. MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Îta kîrî Farao mûnene wa Misri ûmwîre arekeerie antû ba Israeli baume nthîgûrûûne yaawe.” Îndî Musa aracokeria MWATHANI aramwîra, “Këethîra antû ba Israeli nî baregeete kûnthikîîra rî, nîatîa Farao akanthikîîra? Ûûni ndî ûû, muntû ûtîûmbaga kwaria bwega?” MWATHANI araarîria Musa na Aaroni arabeera ûrîa bakeera antû ba Israeli na ûrîa bakeera Farao mûnene wa Misri nîkenda barita antû ba Israeli kuuma nthîgûrûûne ya Misri. Baba nîbo atongeeria mîciî ya antû ba Israeli: Ataana ba Rubeni, ûrîa mwana wa kîranga wa Jakubu: Hanoki, na Palu, na Hezironi, na Karami. Iu nîcio nja cia Rubeni. Ataana ba Simioni baarî, Jemueli, na Jamini, na Ohadi, Jakini, na Zohari, na Shaulu, ûrîa waarî mûtaana wa mûka Mûkanaani. Iu nîcio nja cia Simioni. Jaja nîjo mariîtwa ja ataana ba Lawi kûringana na nthukî ciaao ta cio; Gerishoni, na Kohathi, na Merari. Lawi aatûûrîre mîaka îgana rîa mîrongo îthatû na mûgwanja (137). Ataana ba Gerishoni baarî, Libini na Shimei na nja ciaao. Ataana ba Kohathi baarî, Amuramu, na Izihari, na Heburoni na Uzieli. Kohathi aatûûrîre mîaka îgana rîa mîrongo îthatû na îthatû (133). Ataana ba Merari baarî, Mahili na Mushi. Îîu nîyo mîciî ya Alawi kûringana na nthukî ciaao. Amuramu nawe nî aajûkîrie mûka weetagwa Jokebedi, mwarî wa ng'ina wa îthe. Jokebedi aramûciarîra Aaroni na Musa. Amuramu aatûûrîre mîaka îgana rîa mîrongo îthatû na mûgwanja (137). Ataana ba Izihari baarî, Kora, na Nefegi, na Zikiri. Nabo ataana ba Uzieli baarî, Mishaeli, na Elizafani, na Sithiri. Aaroni nî aajûkîrie mwekûrû weetagwa Elisheba mwarî wa Aminadabu, nawe Elisheba aarî mwarî wa ng'ina wa Nahashoni. Elisheba nî aamûciarîre Nadabu, na Abihu, na Eleazari, na Ithamari. Nabo ataana ba Kora baarî, Asiri, na Elikana, na Abiasafu. Îîu nîyo mîciî ya antû ba Kora. Eleazari mûtaana wa Aaroni nî aajûkîrie mwekûrû, ûmwe wa aarî ba Putieli. Aramûciarîra Fineasi. Bau nîbo atongeeria ba mîciî ya Alawi na nja ciaao. Aaroni na Musa nîbo barîa MWATHANI eerîre atîrî, “Riteeni antû bonthe ba Israeli kuuma nthîgûrû ya Misri.” Musa na Aaroni noo bo baarîîrie Farao mûnene wa Misri nteto ciegiî kûrita antû ba Israeli kuuma Misri. Rîrîa MWATHANI aarîîrie Musa arî nthîgûrû ya Misri nî aamwîrîre atîrî, “Ni nî ni MWATHANI. Îîra Farao mûnene wa Misri jarîa jonthe ngûkwîra.” Îndî Musa areera MWATHANI Atîrî, “Nî wiijî ntîûmbaga kwaria bwega, nîatîa îndî Farao akaanthikîîra?” MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Ngaakwethia ta Mûrungu kîrî Farao, na mûtaana wa nyakwe Aaroni akaa kîroria gîaaku. Ûkauga jonthe jarîa ngaakwîra; na mûtaana wa nyakwe Aaroni akeera Farao arekeerie antû ba Israeli baume nthîgûrûûne yaawe. Îndî nkoomagaria nkoro ya Farao na ndinge biama bibingî na nthithie mantû jamathûûku jakûrigaria, nthîgûrûûne ya Misri, Îndî atîbûthikîîra. Rîu ngaakanûkia Misri na nkûûre njûûrî ciaakwa, antû baakwa tabo Aisraeli, kuuma nthîgûrû ya Misri na nthithie mantû jamanene jamathûûku ja kûbakanûkia. Antû ba Misri bakaamenya atî nî ni MWATHANI rîrîa ngaakanûkia nthîgûrû ya Misri na mbonokie antû ba Israeli kuuma kîrî bo.” Musa na Aaroni barathithia o ûrîa MWATHANI aabeerîte. Musa aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo înaana (80) na Aaroni aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo înaana na îthatû (83) rîrîa baarîîrie Farao. MWATHANI nî eerîre Musa na Aaroni atîrî, “Rîrîa Farao akaabwîra bûringe kîama kîeenu, rîu wîre Aaroni atîrî, ‘Jûkia rûturo rwaaku ûrûgere nthî mbere ya Farao, naru rûkaa njoka.’” Tontû bûû, Musa na Aaroni bareeta kîrî Farao nabo barathithia o ta ûrîa MWATHANI aabeerîte. Aaroni aragera rûturo rwaawe nthî mbere ya Farao na nchaama ciaawe, na rûraa njoka. Rîu Farao nî oothûranirie antû barîa boome, na arogi na kinya aringi-biama ba Misri barathithia mantû ta jau bagîtumagîra inya yaao ya witho. Bonthe baragera nturo ciaao nthî na nturo iu iraa njoka. Îndî rûturo rwa Aaroni rûraimeria cionthe. Amwe na jau nkoro ya Farao nî yoomagari na ataabathikîîra o ta ûrîa MWATHANI augîîte. Rîu nîrîo MWATHANI eerîre Musa atîrî, “Farao nî oomîtie nkoro na atîkwenda kûrekeeria antû beeta. Rooka kîrî Farao rûkîîrî, nawe rî, akeethîrwa eetîte rûûjîîne. Naagwe ûmweteere rûteere rwa rûûjî ûgweete rûturo rûrîa rûraeete njoka na njara ciaaku.” Ûmwîre, “MWATHANI Mûrungu wa Ahibirania nî aantûmîre kîrî gwe akiugaga ûjû, ‘Rekeeria antû baakwa beete, bagaantumîkîre rwanda.’ Îndî gwe mwanka nandî ûtîretîkîîria. “Nandî MWATHANI ariuga ûjû, Bûbû bûgatûma ûmenya atî nî ni MWATHANI. Ndîringa rûûjî rwa Naili na rûturo rûrîa rûrî njareene ciaakwa, na rûûjî rûgarûke rwee tharike. Makûyû jarîa jarî Naili jagaakua, na Naili înunke na Amisri baremwe kûnyua rûûjî rwaayo.” Rîu MWATHANI areera Musa, “Îîra Aaroni ûjû, ‘Jûkia rûturo rwaaku na ûtaambûrûkie njara yaaku îgûrû rîa rûûjî runthe Misri: îgûrû rîa ndûûjî ciaao, na îgûrû rîa tûrûûjî twaao, na îgûrû rîa tûria twaao, bionthe bikaa tharike. Gûkeethîrwa kûrî na tharike kûnthe nthîgûrûûne ya Misri, kinya rûûjîîne rûrîa beekîte intoone bithithitue na mîtî na kinya rûrîa rûrî kîrî birîa biaji maigeene.’” Musa na Aaroni nî baathithîrie o ta ûrîa MWATHANI augîîte. Aaroni nî ookîrîrie rûturo araringa rûûjî rwa Naili Farao na nchaama ciaawe bakîonaga na rûûjî runthe rûragarûka rûraa tharike. Makûyû jarîa jaarî mûuroone jwa Naili jarakua, na rûûjî rûranuunka, mwanka Amisri bararemwa kûrûnyua. Kûreethîrwa kûrî na tharike kunthe nthîgûrûûne ya Misri. Îndî aringi-biama ba Misri kinya bo barathitha mantû o ta jau bagîtumagîra inya yaao ya witho. Farao areeta na mbere kûûmia nkoro na ararega kûthikîîra Musa na Aaroni o ta ûrîa MWATHANI augîîte. Farao aragarûka arakûrûka nyomba yaawe na mantû jau kinya jo jataamûmakîrie. Antû ba Misri bareenja nteere cia Naili nîkenda boona rûûjî rwa kûnyua, nîkwîthîrwa batîngînyua rûûjî rwa Naili. Ntukû mûgwanja nî ciathirîre kuuma MWATHANI akûringa Naili. Rîu MWATHANI areera Musa atîrî, “Îta kîrî Farao ûmwîre atîrî, ‘MWATHANI ariuga ûjû; Rekeeria antû baakwa beete bagantumîkîre. Îndî warega kûbarekeeria beeta, ngatûma biûra bikanûkie nthîgûrû yaaku yonthe. Rûûjî rwa Naili rûkoojûra biûra. Biûra bikeeja mwanka nyomba yaaku ndeene, na bikûrûke kûrîa ûmamaga na biitie gîtandeene gîaaku. Ningî bigakûrûka nyomba cia nthûûmba ciaaku, na cia antû baaku. Bigatonya intoone birîa bûrugaga nabio na mpakûriine irîa bûkandagîra mîgaate. Biûra bigaitania na mwîrî jwaaku, na biitie kîrî antû baaku, na nthûûmba ciaaku.’” MWATHANI areera Musa atîrî, “Îîra Aaroni ûjû, ‘Taambûrûkia njara yaaku ûgwete rûturo îgûrû rîa ndûûjî, na îgûrû rîa tûrûûjî, na îgûrû rîa tûria, ûtûme biûra biîje nthîgûrûûne ya Misri.’” Tontû bûû, Aaroni aratambûrûkia njara îgûrû rîa ndûûjî cia Misri, nabio biûra birauma ku biroojûra nthîgûrû ya Misri. Îndî kinya aringi-biama nî baathithîrie o ta ûu bagîtumagîra inya yaao ya witho baratûma biûra biîja nthîgûrûûne ya Misri. Rîu Farao areeta Musa na Aaroni arabeera, “Rombeni MWATHANI arite biûra bibi kîrî ni na kuuma kîrî antû baakwa; naani nkarekeeria antû beete bakaritîre MWATHANI kîgongwana.” Musa nawe aracokeria Farao atîrî, “Nîu, ngûkwaa kaanya, uga rîrîa ûkwenda ndoomba nîûntû bwaaku, na bwa nthûûmba ciaaku, na bwa antû baaku, nîkenda biûra bikaathirua kuuma kîrî gwe na kuuma nyomba ciaaku, bitigare akî rûûjîîne rwa Naili.” Farao arauga, “Nî rûûjû.” Musa nawe aramwîra, “Ka gûkare ûu wauga, nîkenda ûmenya atî gûtî ûngî ûkari ta MWATHANI Mûrungu weetû. Biûra bigeeta biume kîrî gwe na biume nyomba ciaaku, na biume kîrî nthûûmba ciaaku, na kîrî antû baaku, bitigare akî rûûjîîne rwa Naili.” Rîu Musa na Aaroni barauma kîrî Farao bareeta. Musa arakaîra MWATHANI arite biûra, o ta ûrîa baarî bagwîtîkanîîria na Farao. MWATHANI aracokia îromba rwa Musa. Biûra bionthe birîa biaarî nyomba na birîa biaarî biaragoone na birîa biaarî bieniine birakua. Nabo barabiûthûrania ithûmba ithûmba, na kîrumba kîroojûra nthîgûrûûne. Îndî rîrîa Farao oonere mantû jaabua, aroomia nkoro yaawe na ararega kûbathikîîra, o ta ûrîa MWATHANI augîîte. Rîu MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Îîra Aaroni ûjû, ‘Tambûrûkia rûturo rwaaku ûringe tîîri ya nthî nîkenda yaa rwagî kunthe nthîgûrûûne ya Misri.’” Nabo barathithia ûu; Aaroni aratambûrûkia njara na araringa tîîri na rûturo rwaawe. Tîîri îraa rwagî kûnthe nthîgûrûûne ya Misri na rûroombanîra kîrî antû na nyomoo. Aringi-biama barageria kûreeta rwagî na njîra ya inya yaao ya witho îndî bararemwa. Tontû bûû, nî kwagîîre rwagî kîrî antû na nyomoo. Aringi-biama bau bareera Farao atîrî, “Jaja jaumîte kîrî Mûrungu.” Îndî Farao areeta na mbere kûûmia nkoro na ararega kûbathikîîra o ta ûrîa MWATHANI aaugîîte. Rîu MWATHANI areera Musa, “Rooka gûûkîîra rûkîîrî weteere Farao akiumagara eetîte rûûjîîne ûmwîre MWATHANI ariuga ûjû, ‘Rekeeria antû baakwa beete bagantumîkîre. Waarega kûrekeeria antû baakwa beeta, ngatûma mîrumbî ya ngii kîrî gwe, na kîrî nthûûmba ciaaku na kîrî antû baaku, na ndeene ya nyomba ciaaku. Nyomba cia Amisri ikoojûra mîrumbî ya ngii na kinya nthîgûrû kûrîa batûûraga. Îndî ntukû îîu nkaathûra nthîgûrû ya Gosheni kûrîa antû baakwa batwîre, kwîthîrwe gûtî na mîrumbî ya ngii, nîkenda ûmenya atî ni nî ni MWATHANI nthîgûrûûne yonthe. Nkaathûrana antû baakwa na antû baaku. Gûgîkinya rûûjû ûntû bûu bûkeethîrwa bûgûkarîka.’” MWATHANI arathithia mantû jau o ta ûrîa aaugîîte; mîrumbî imingî ya ngii îroojûra nyomba ya Farao na nyomba cia nthûûmba ciaawe. Nthîgûrû ya Misri yonthe îrathûûkua nî ngii. Rîu nîrîo Farao eetîre Musa na Aaroni arabeera, “Îteeni bûkaritîre Mûrungu weenu kîgongwana bûrî o nthîgûrûûne îîjî.” Îndî Musa aramûcokeria, “Gûtîthîrwa kwagîrîte kûthithia ûu. Nîkwîthîrwa tui tûkaaritîra MWATHANI Mûrungu weetû kîgongwana kîa into birîa Amisri boonaga birî mûgiro. Tûkëeeja kûrita igongwana bia into birîa Amisri boonaga birî mûgiro bakionaga rî, bagatûûra na maiga? No mwanka twîte rûgendo rwa ntukû ithatû rwanda tûkaritîre MWATHANI Mûrungu weetû kîgongwana o ta ûrîa agaatwaatha.” Tontû bûû, Farao arauga, “Nkaabûrekeeria bwîte bûkaritîre MWATHANI Mûrungu weenu kîgongwana bûûrîîne; bunka akî bûgeeta kûraaja mono. Ndombereni.” Nawe Musa arauga, “Ka mbîte mpuume akuî naagwe na nkaaromba MWATHANI nîkenda rûûjû mîrumbî ya ngii îkwebera na yeebera nthûûmba ciaaku na antû baaku. Nkathithia ûu këethîra ûtîîta na mbere gûmpaîria kana ûrega kûrekeeria antû beeta kûritîra MWATHANI kîgongwana.” Rîu Musa araumagara kwa Farao na araromba MWATHANI. MWATHANI arathithia jarîa Musa aamûrombeete: ararita mîrumbî ya ngii kuuma kîrî Farao, na kîrî nthûûmba ciaawe, na antû baawe. Gûtî ngii noo îmwe yaatigarîre. Îndî Farao aroomia nkoro kinya îgiita rîu, na aararega kûrekeeria antû beeta. MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Îta kîrî Farao ûmwîre MWATHANI Mûrungu wa Ahibirania ariuga ûjû, ‘Rekeeria antû baakwa beete bagaantûmîkîre. Nîkwîthîrwa ûkarega kûbeetîkîîria beeta na ûgeeta na mbere kûbarigîîria, MWATHANI agatumîra înya yaawe kûringa mbarathi, na ntigiri, na nkamîîra, na ng'ombe na ng'ondu, na mûrimo jûmûthûûku, cionthe ikue. Îndî MWATHANI akaathûrana ndîîthia cia Israeli na cia Amisri, nacio irîa cionthe irî cia antû ba Israeli gûtî noo îmwe îgaakua.’” MWATHANI areeka ntukû îrîa akathithia ûntû bûu arauga, “Rûûjû nîrîo MWATHANI akaathithia ûntû bûu nthîgûrûûne.” Rûûneene MWATHANI arathithia ûntû bûbû; ndîîthia cionthe cia Amisri irakua, îndî kîrî ndîîthia cia antû ba Israeli gûtî noo îmwe yaakua. Farao nî aatûmanîre, na areerwa gûtî nyomoo noo îmwe ya antû Israeli îkuîte. Îndî nkoro ya Farao nî yoomagari, na ataarekererie antû beeta. MWATHANI nî eerîre Musa na Aaroni atîrî, “Kumbateeni nkuundi inkai cia mûju riikoone. Musa nî ajûgere bwa îgûrû Farao ategeete. Naju jûkagûrûka ta tîîri jûjûre kunthe nthîgûrûûne ya Misri, na jwîkîre antû na nyomoo maûûtî jagûtûrîkanga jakaa ironda kunthe nthîgûrûûne ya Misri.” Tontû bûû, barajûkia mûju kuuma riiko nabo bararûngama mbere ya Farao. Musa arajûgera bwa îgûrû naju jûreekîra antû na nyomoo maûûtî jagûtûrîkanga jakaa ironda. Nabo aringi-biama batîngîûmba kûrûngama mbere ya Musa nîûntû bwa maûûtî, nîkwîthîrwa aringi-biama nî baumîte maûûtî o ta ûrîa jaumîte kîrî antû bangî bonthe ba Misri. Îndî MWATHANI nî oomagarîrie nkoro ya Farao na ataabathikîîra o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Rooka gûkîîra rûkîîrî kainda ûrûngame mbere ya Farao ûmwîre atîrî, ‘MWATHANI Mûrungu wa Ahibirania ariuga ûjû, Rekeeria antû baakwa beete bagantumîkîre. Îgiita rîrî ngagûtûmîra mantû jamathûûku jarî ikanûkia kîrî gwe na nthûûmba ciaaku na antû baaku, nîkenda ûkaamenya gûtî ûngî taani nthîgûrûûne kunthe. Nîkwîthîrwa mwanka nandî ndîngî kwîthîrwa ntaambûrûkîîtie njara yaakwa na ngatûma bûgwatwa nî mîrimo îmîthûûku bûthira nthîgûrûûne. Îndî nîûntû bwa gîtûmi gîkî nî ndekeeretie ûtûûra mwanka nandî, nîkenda nkwonia inya yaakwa, narîo riîtwa rîaakwa rîmenyithanua nthîgûrûûne yonthe. Naagwe kinya nandî no ûciûmîtie na antû baakwa na ûtîkûbarekeeria beeta. Atîrî, rûûjû îgiita ta rîrî ngatûma ngai ya nchûgû înene yura, îrîa îtoonekana kaîrî Misri kuuma ntukû îrîa yoombîrwe mwanka nandî. Tontû bûû, tûmanîra ndîîthia na bingî bionthe birîa ûrî nabio bûûrîîne biîje antû atî na ûgwati. Nîkwîthîrwa ngai ya ncugu îkaurîra o muntû wonthe ûrî bûûrîîne, na nyomoo yonthe îrî bûûrîîne îtîreeti nja, bionthe bikue.’” O muntû wonthe ûrîa waakîraga rûteto rwa MWATHANI kîrî nthûûmba cia Farao nî aakûrûkîrie nkombo ciaawe na ndîîthia ciaawe nyomba. Îndî ûrîa ûteetîkagîra rûteto rwa MWATHANI nî aatigîre nkombo ciaawe na ndîîthia ciaawe bûûrîîne. MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Taambûrûkia njara yaaku bwa îgûrû kuure ngai ya nchûgû nthîgûrûûne ya Misri yonthe, yurîre antû na nyomoo, na imera bionthe na matî jonthe nthîgûrûûne ya Misri.” Musa nî aataambûrûkîrie rûturo rwaawe bwa îgûrû; nawe MWATHANI aratûma ngorogoro, na ngai ya nchûgû, na ndweni kuuma îgûrû. MWATHANI araurithia ngai ya nchûgû nthîgûrû ya Misri. Kûraura ngai ya nchûgû na ndweni irakara ikîenagia. Ngai ta îîu îtaarî îkwoneka kaîrî no kû nthîgûrûûne ya Misri kuuma rîrîa yaaere mûgongo. Nayo ngai ya nchûgû nî yaathirîrie bionthe birîa biaarî bûûrîîne kunthe nthîgûrûûne ya Misri: îrathiria antû na nyomoo. Ngai ya nchûgû îreenyangia imera bionthe na îraunanga mîtî yonthe. Nî nthî ya Gosheni akî kûrîa antû ba Israeli baatwîre gûtaarî na ngai ya nchûgû. Nîrîo Farao aatûmanîîre Musa na Aaroni arabeera atîrî, “Îgiita rîrî nî mbîîtie. MWATHANI nîwe ûrî ûûmeene îndî ûûni na antû baakwa nî tûthûûkîtie. Ndombereni MWATHANI nîûntû ngorogoro na ngai ya nchûgû bikûng'ana. Naani nkabûrekeeria bwîte, bûtîkarakara kaîrî.” Musa nawe aramwîra, “Ndaumagara ntûûreene o rîo ngaatambûrûkia njara kîrî MWATHANI; nayo ngorogoro îtige kûthandîka, nayo ngai ya nchûgû îkîe, nîkenda ûmenya atî nthîgûrû nî ya MWATHANI. Îndî ûûgwe na nthûûmba ciaaku nî nkûmenya bûtîkinyîtie rîa gûkîra MWATHANI Mûrungu.” Bamba na nî bienyangîrue, nîûntû mûnyaki nî jwaarî jûgûkûra na bamba nî yaarî akuî gûkomoka. Îndî nkano iteenyangîrue, nîûntû ikûraga icereeri. Musa araumagara ntûûreene akuî na Farao aratambûrûkia njara kîrî MWATHANI na araromba. Nayo ngorogoro na ngai ya nchûgû birathira, nayo ngai îrakea îratiga kuura nthîgûrûûne. Îndî rîrîa Farao oonere ngai ya nchûgû na ngorogoro bikûthira, areeyia nkûrûki, na aroomia nkoro yaawe, we amwe na nthûûmba ciaawe. Tontû bûû, nkoro ya Farao îroomagara nawe ataarekeeria antû ba Israeli beeta, o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa auge. MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Îta kîrî Farao nîûntû nî mpûûmagarîîtie nkoro yaawe na nkoro cia nthûûmba ciaawe, nîkenda mbonania biama bibi biaakwa kîrî bo, na nîkenda bûkeeraga aana beenu, na aana-ba-aana beenu, ûrîa ndaeetherie Amisri bakara ta biaa na biama birîa ndaaringîre gatîgatîîne kaao, na nîkenda bûmenyaga atî ni nî ni MWATHANI.” Tontû bûû, Musa na Aaroni nî beetîre kîrî Farao baramwîra, “MWATHANI Mûrungu wa Ahibirania ariuga ûjû, ‘Nî mwanka rî, ûgakara ûregeete kwinyiyia mbere yaakwa? Rekeeria antû baakwa beete bagantumîkîre. Nîkwîthîrwa warega kûrekeeria antû baakwa beeta rî, rûûjû nkareeta ngigî nthîgûrûûne yaaku. Ikoojûra nthî yonthe, mwanka muntû aremwe kwona mûthetu. Ikaarîa birîa bionthe biatigîrwe nî ngai ya nchûgû na irîe mîtî yeenu îrîa îrî kîthakeene. Ningî ikoojûra nyomba ciaaku na cia nthûûmba ciaaku cionthe na cia Amisri bonthe. Ikaingîa ûntû ba-baagu and biûjûjû bieenu bitoona kuuma ntukû îrîa biaciarîrwe mwanka nandî.’” Nawe arauma kîrî Farao areeta. Nthûûmba cia Farao iramwîra, “Ka muntû ûûjû ageeta na mbere gûtûûthangîkia mwanka rî? Rekeeria antû beete bagatumîkîre MWATHANI Mûrungu waao. Nîka ûtîgûciûkîrwa mwanka rîu atî Misri nî înthûûkîtue buru?” Tontû bûû, Musa na Aaroni baracokua kîrî Farao nawe arabeera, “Îteeni bûgatumîkîre MWATHANI Mûrungu weenu. Îndî nîba bageeta?” Musa aramwîra, “Twinthe tûgeeta: tugeeta na aana beetû na kinya barîa akûrû. Tûgeeta na ataana na aarî beetû, na ng'ondu na mbûri na ng'ombe cieetû nîûntû no mwanka tûthithie mambura nîûntû bwa MWATHANI.” Farao arabeera, “MWATHANI nî abûteethie, këethîra nkabûrekeeria bwîta na aana beenu! Nî bûkwoneka bûrî na mworoto jûmûthûûku mathûgaanioone jeenu. Gûtî ûntû ta bûu! Arûme akî nî beete bagatumîkîre MWATHANI, nîûntû nîu bûkwenda.” Rîu Farao arabeenga barauma akuî nawe. Rîu nîrîo MWATHANI eerîre Musa atîrî, “Taambûrûkia njara îgûrû rîa nthî ya Misri nîkenda ngigî ciîja ku irîa imera bionthe na matî jonthe jarîa ngai ya nchûgû yaatigarîrie.” Tontû bûû, Musa aratambûrûkia rûturo rwaawe îgûrû rîa nthîgûrû ya Misri, nawe MWATHANI arareeta ruuo kuuma bwa gaiti mûthenya jûu junthe, na ûtukû bûu bunthe rûraurutana nthîgûrûûne îîu. Gûgîkîa, ruuo rûu nî rwaarî rûkûreeta ngigî. Ngigî iroojûra nthîgûrû ya Misri kunthe, mîrumbî îmînene ya ngigî îtoonekana kaîrî na îtîkoroonekana nyumeene îragwa nthîgûrûûne ya Misri. Nacio irakunîka nthîgûrû yonthe, mwanka îrairûa, na irarîa imera na matî na matuunda jonthe jarîa ngai ya nchûgû yaatigarîîtie. Gûtî mûtî jûmwîthî jwatigarîre nthîgûrûûne ya Misri yonthe. Nîrîo Farao eetîre Musa na Aaroni na mpwîî arabeera, “Nî mbîîrîîtie MWATHANI Mûrungu weenu na nkabwîîria. Nandî rî, ndekereni meeyia jaakwa, ndabûromba rîrî rîonka na bûndombere MWATHANI Mûrungu weenu ampeberie akî îkanûkia rîrî rîthûûku.” Tontû bûû, Musa arauma kîrî Farao na areeta araromba MWATHANI. MWATHANI nî aagarûrîre ruuo rûraurutana kuuma bwa rûgûrû na inya mono naru rûrakamata ngigî rûraigera îrieene rîa nthanje. Gûtî ngigî kinya îmwe yaatigarîre nthîgûrûûne ya Misri yonthe. Îndî MWATHANI nî oomîrie nkoro ya Farao na ataarekererie antû ba Israeli beeta. MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Taambûrûkia njara bwa îgûrû nîkenda kûgîa muundu nthîgûrûûne ya Misri; muundu jûmûnene jwa kûrigarania.” Rîu Musa aratambûrûkia njara bwa îgûrû naku kûragîa muundu jûmûnene nthîgûrûûne ya Misri yonthe ntukû ithatû. Antû batoombaga kwonana, kana bauma kûrîa baarî ntukû ithatû. Îndî kûrîa antû ba Israeli bonthe baatûûraga nî kwaarî na weerû. Farao areeta Musa aramwîra, “Îteeni bûgatumîkîre MWATHANI, na kinya aana beenu no beetanie naabuî. Îndî bûtige mbûri na ng'ondu na ng'ombe cieenu.” Musa nawe aramwîra, “No mwanka ûtûnenkere birîa tûkaaritîra MWATHANI Mûrungu weetû birî biewa na igongwana bia gwakîîria. Kinya ng'ombe cieetû no mwanka twîte nacio, gûtî nyomoo kinya îmwe tûgatiga, nîûntû nî imwe ciaacio tûkaaritîra MWATHANI Mûrungu weetû, na tûtîmenya irîa tûkaamûritîra mwanka rîrîa tûgaakinya nao.” Îndî MWATHANI aroomia nkoro ya Farao nawe ararega kûbarekeeria. Rîu Farao aramwîra atîrî, “Îta uume kîrî ni na wimenyeere mono ntîkeeje gûkwona mbere yaakwa kaîrî; nîûntû ntukû îrîa ngakwona mbere yaakwa nî yo ûgaakua.” Musa nawe aramwîra, “Ûkuuga bwega! Ntîkororaithîria ûthiû bwaaku kaîrî.” MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Nî îkanûkia rîngî rîmwe akî rîtigeere rîrîa nkaareetera Farao na Misri. Kuuma au akabûrekeeria bwîte. Akabwinga abwîre bwîte buru. Nandî îta wîre arûme na aka bonthe beete kîrî atûûri baao na babarombe into bia fetha na bia thaabu.” MWATHANI aratûma Aisraeli beetîkîrîka mbere ya Amisri bonthe. Musa nî aarî muntû ûrî na îgweta mono nthîgûrûûne ya Misri, kîrî nthûûmba cia Farao na kîrî antû bonthe. Musa nî aabeerîre atîrî, “MWATHANI ariuga ûjû: ‘Gûgîkinya ûtukû gatîgatî ngakûrûkîîra Misri, na marikithathi jonthe jarîa jarî nthîgûrûûne ya Misri jagaakua, kwambîrîria na mwana wa kîranga wa Farao, ûrîa ûbwîrî gûkarîra rûriga rwaawe rwa ûnene, mwanka rikithathi ya nthûûmba ya mûka îrîa îthiaga; na kinya marikithathi jonthe ja ndîîthia. Gûkagîa kîrîro gîkînene nthîgûrûûne yonthe ya Misri, kîrîa gîtaigîgua kaîrî na gîtîkoroigîîgua kaîrî. Îndî gûtî kinya kurû îkaruumîîra antû ba Israeli kana nyomoo ciaao nîkenda bûkaamenya atî MWATHANI nî aathûranaga Amisri na Aisraeli.’” Musa ararîkia rwaria rwaawe akiugaga, “Nthûûmba iji ciaaku cionthe ikeeja kîrî ni na inturîrie maru ikiugaga, ‘Umagara wîte amwe na antû bonthe barîa ûtongeeretie.’ Naani nyuma ya bûu nkaumagara mbîte.” Nawe arauma kîrî Farao athûûri mono. Rîu MWATHANI areera Musa atîrî, “Farao atîbûthikîîra nîkenda mbîta na mbere kûringa biama bibingî nthîgûrûûne ya Misri.” Musa na Aaroni nî baaringîre biama bibi bionthe mbere ya Farao, îndî MWATHANI aroomia nkoro ya Farao ararega kûrekeeria antû ba Israeli bauma nthîgûrûûne yaawe. MWATHANI nî aarîîrie Musa na Aaroni barî nthîgûrûûne ya Misri arabeera atîrî, “Mweri jûjû jûkeethîrwa kîrî buî jûrî jwa kwambîrîria mîeri. Nîju jûkaa mweri jwa mbere jwa mwaka kîrî buî. Arîrieni kîuthûrano kîa antû ba Israeli bonthe bûbeere atî: ntukû ya îkûmi ya mweri jûjû yakinya, o muntû nî ajûkie ntûrûme, o nja îmwe îjûkie ntûrûme îmwe. Îndî nja îkëethîrwa îrî na antû babakai ûntû batîûmba kûthiria ntûrûme îmwe, mwene mûciî nî aringanîre nja yaawe na ya mûtûûri waawe barîe ntûrûme îîu. Thînjeni ntûrûme irîa bûkoomba kûthiria. Thureeni ntûrûme kana nthenge ya mwaka jûmwe îtî na banja. Mîkeeni mwanka ntukû ya îkûmi na inya ya mweri jûjû, rîrîa kîûthûrano kîa antû bonthe ba Israeli bakoothûrana amwe na bûûrage nyomoo iu thaa cia ûgoro. Rîu bakaajûkia tharike îmwe bamîake mîînjîroone yo-îîrî ya mwari na gîtugîîne kîa nyomba irîa bakaarîîra. Bagaakia nyama iu na bacirîjanîrie na mîgaate îtiimbithîtue na nyani irî ng'ana ûtukû o bûu. Bûkárîa nyama kinya îrîkû yaacio îrî îmbîthî kana îtherûkîîtue tiga yaakîîtue akî; kinya mûtwe jaacio na mathagiro na into bia kîu. Naabuî bûkáreka noo mbi îraara mwanka rûkîîrî. Kîrîa gîgatigara mwanka rûkîîrî no mwanka kîîthîrue. Bûrîe na mpwîî na bûciogeete nguû na bwîkîrîte îratû na bûgwete nturo njareene cieenu ta antû baithuranîrîte gwîta rûgendo. Îîjî nîyo Pasaka ya MWATHANI. Ûtukû bûu ngaakûrûkîîra nthîgûrûûne ya Misri na mbûrage marikithathi jonthe marikithathi ja antû na ja nyomoo. Ngakanûkia mîrungu ya Misri yonthe. Nî ni MWATHANI. Tharike nîyo îkaa rwaano rweenu rwa kwonanania nyomba irîa bûrî. Rîrîa nkoona tharike ngakûrûka ntîbûringithîtie na gûtî ûntû bûbûûî bûkabwîjîîra bûbûthiria, rîrîa ngakanûkia nthîgûrû ya Misri. Ntukû îîu îkaa ntukû ya kûririkanagwa kîrî buî, naabuî bûkamîmenyagîîra na bûkaathithia mambura nîûntû bwa kûririkana ûrîa ni MWATHANI ndathithia. Nthukî cieenu cionthe îkaathithagia ûntû bûu bûrî ta Waatho kenya na kenya.” MWATHANI arauga atîrî, “Naabuî bûkaarîjaga mîgaate îtiimbîthîtue ntukû mûgwanja. Ntukû ya mbere bûritage mîtheega ya kwimbithia nyomba cieenu nîûntû muntû wonthe ûrîa ûkaarîa mûgaate jwimbîthîtue kuuma ntukû ya mbere mwanka ya mûgwanja akeengagwa kuuma Israeli. Ntukû ya mbere na ya mûgwanja bûûthûranage amwe kûthaathayia Mûrungu. Bûkárita ngûgî ntûku iu îndî no bwîrugaîre biakûrîa bieenu akî. Thithagieni mambura jaja ja mîgaate îtiimbithîtue nîûntû ntukû îîu nîyo ndaabûritîre bwinthe nthîgûrûûne ya Misri. Tontû bûû, nthukî cionthe nî ithithagie mambura jau kuuma ntukû îîjî ta Waatho kenya na kenya. “Bûkarîjaga mîgaate îtiimbîthîtue kuuma ûgoro bwa ntukû ya îkûmi na inya mwanka ûgoro bwa ntukû ya mîrongo îîrî na îmwe cia mweri jwa mbere. Ntukû iu mûgwanja gûtî mûtheega jwa kwimbithia mûgaate jûbuîrîte kwîthîrwa jûrî nyomba cieenu. Nîkwîthîrwa ûrîa wonthe ûkarîa gîntû kiimbithîtue akeengagwa kuuma kîrî kîûthûrano kîa antû ba Israeli, kinya ëethîrwa arî mûgeni kana mûtûûri wa gûntû kûu. Gûtî gîntû kiimbîthitue bûkaria. Bûkarîjaga mîgaate îtiimbîthîtue kûrîa bûtûûraga.” Musa nî eetîre akûrû bonthe ba Israeli arabeera atîrî, “O muntû nî athuure ntûrûme kûringana na nja yaawe ûrîa îng'ana na athînje bamîrîe ntukû ya Pasaka. Jûkieni gîkundi kîa matî ja makuuû bûjatombeke tharikeene îrîa îrî mpakûriine, na bûmîake gîtugîîne na mîînjîroone yo-îîrî ya mwari. Gûtî muntû ûbwîrî kuumagara nyomba yaawe mwanka rûkîîrî. Nîkwîthîrwa MWATHANI ageetania na nthî yonthe akîûraaga Amisri. Rîrîa akoona tharike itugîîne na mîînjîroone ya mîari, agakûrûkîra mîari îîu na atîrekeeria mwînyangia akûrûka nyomba cieenu abûûraga. Bûthingatage Waatho bûu na kinya nchiarwa cieenu ibûthingatage kenya na kenya. Rîrîa bûgeeta nthîgûrûûne îrîa MWATHANI akabwaa o ta ûrîa eekîîre wîrane, bûkathithagia ûntû bûu. Rîrîa aana beenu bakabûûria, ‘Nîmbi gîtûmi gîa ûntû bûu?’ Bûbeere, ‘Nî kîgongwana gîa Pasaka ya MWATHANI, nîûntû nî aakûrûkîîre nyomba cia antû ba Israeli barî Misri, rîrîa ooragîre Amisri îndî aratûcaîîra.’” Rîu antû bareenamîîria barathaathayia Mûrungu. Antû ba Israeli nî beetîre barathithia ûntû o bûu, o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa na Aaroni. Ûtukû gatîgatî, MWATHANI nî ooragîre marikithathi jonthe ja nthîgûrû ya Misri, kwambîrîria mwana wa kîranga wa Farao, ûrîa ûrîngî aa mûnene mwanka îrikithathi rîa mûtae ûrîa ûtheeki na marikithathi ja nyomoo cionthe. Ûtukû bûu Farao na nchaama ciaawe cionthe na Amisri bonthe nî bookîrîîre na bararîra mono nîûntû gûtî nyomba îtaarî na kiimba kîa mwana wa mbere. Ûtukû o bûu Farao areeta Musa na Aaroni na arabeera, “Ûkîîreeni bwîte buume gatîgatîîne ka antû baakwa, buî amwe na antû ba Israeli! Îteeni bûgatumîkîre MWATHANI o ta ûrîa bûreendaga. Jûkieni mbûri na ng'ondu na ng'ombe cieenu o ta ûrîa bûrorîîtie, bwîte na kinya ni bûntharime.” Amisri nî beengaîngîre antû ba Israeli, nîkenda baumanga nthîgûrûûne na mpwîî, bakiugaga, “Tûgaakua twinthe.” Tontû bûû, antû barajûkia mûtu jûmûkande mbere ya jwimba jûrî mpakûriine ciaao cia gûkandîra na baroogania amwe na nguû ciaao barakamata na ituro. Antû ba Israeli nî baarî bakûthithia o ta ûrîa Musa aarî akûbeera, bararomba Amisri into bia fetha, na bia thaabu na nguû. MWATHANI nî aatûmîte beetîkîrîka kîrî Amisri, nîkîo baanenkagîrwa birîa bionthe baarombaga. Ûu nîu boombîre gûtaa into bia Amisri. Antû ba Israeli nî baambîrîrie rûgendo kuuma Ramesesi gwîta Sukothi, barî arûme ngiri magana jatantatû (600,000) batîgûtara aka na twaana. Antû bangî ba mîthemba îmingî nî beetanîrie nabo. Ningî nî beetîre na nyomoo inyiingî mono: mbûri, na ng'ondu na ng'ombe. Nî bakaandîre mîgaate îtiimbîthîtue ya mûtu jûrîa baaumîre naju Misri, nîkwîthîrwa jûtaarî na mûtheega jwa kwimbithia, nîûntû nîka beengaîngîrwe kuuma Misri, na batoona kaanya ga kûthuranîra rîîgu. Antû ba Israeli nî baatwîre Misri mîaka magana jana ja mîrongo îthatû (430). Ntukû ya mûthia ya mwaka jwa mîaka îîu magana jana ja mîrongo îthatû (430) yongwa, nîrîo antû bonthe ba MWATHANI baumagarîre nthîgûrû ya Misri. Ûtukû bûu bwaarî bwa MWATHANI kûbakaria nîkenda abarita kuuma nthîgûrû ya Misri. Tontû bûû, ûtukû o bûbû nîbu MWATHANI aathûrîre bûrîa antû ba Israeli bonthe bakararaga batîmami nîûntû bwa kwaa MWATHANI gîtîîo. MWATHANI nî eerîre Musa na Aaroni atîrî, “Bûbû nîbu Waatho bwegiî Pasaka: Gûtî mûgeni ûbuîrîte kûmîîrîa. Îndî nkombo yonthe îrîa îgûri na mbeecha yoomba kûrîa Pasaka nyuma ya bwamîtaana. Gûtî mûgeni kana nthûûmba îrîa bûkomborete îbuîri kûrîa Pasaka. Pasaka îkarîîjagîrwa nyomba îmwe. Bûgákamataga nyama bûciumagaria oome ya nyomba. Ningî bûkauna mûrûitû noo jûmwe. Kîûthûrano kîa antû ba Israeli bonthe no mwanka kîrîjage Pasaka. Mûgeni akëeja gûtûûrania naabuî na akeenda kûthithia mambura ja Pasaka ya MWATHANI, no mwanka arûme baawe bonthe bataanwe. Rîu nîrîo ageetîkîîrua kûthithia mambura ja Pasaka, nîûntû akeethîrwa akari ta antû bangî ba nthî îîu. Îndî gûtî muntû ûtîtaani ûbiîrîte kûrîa kîatho gîa Pasaka. Waatho o bûrîa bûkaathingatagwa nî antû ba nthîgûrû îîjî, noo bu bûkaathingatagwa nî mûgeni ûrîa ûkeeja gûtûûra amwe naabuî.” Antû bonthe ba Israeli nî baathîkîre na barathithia o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa na Aaroni. O ntukû îîu yongwa nîyo MWATHANI aaritîre antû ba Israeli bonthe nthîgûrûûne ya Misri. MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Mbathûrîra marikithathi jonthe ûjatherie nîûntû bwaakwa; kîonthe kîrîa kîaingûraga kîu gatîgatîîne ka antû ba Israeli, kîrî kîa muntû kana kîa nyomoo, nî gîaakwa.” Musa areera antû atîrî, “Ririkanageeni ntukû îîjî îrîa bwaumîre Misri, kuuma nthîgûrû ya ûkombo, nîûntû MWATHANI aabûritîre ku na inya ya njara yaawe; gûtî mîgaate iimbithîtue îkarîjagwa. Ntukû îîu nîyo baaumîre Misri mweriine jwa Abibu. Rîrîa MWATHANI akaabûkinyia nthîgûrûûne ya Akanaani, na Ahiti, na Aamori, na Ahivi na Ajebusi, îrîa aaciîtîîrie biûjûjû bieenu kûbûnenkera, nthîgûrû îrîa nthongi na îrî mûthetu jûmûnoru na ûtonga bûbwingî, bûthithagie mambura ja Pasaka mweri jûu. Ntukû mûgwanja bûrîjage mîgaate îtiimbîthîtue, na ntukûûne ya mûgwanja bûkeethîrwa bûrî na kîatho kîa MWATHANI. Mîgaate îtiimbîthîtue nîyo îkarîjagwa ntukû iu mûgwanja. Gûtî mîgaate iimbîthîtue bûbuîrîte kwîthîrwa bûrî nayo, na gûtî mûtheega jwa kwimbithia bûbuîrîte kwîthîrwa bûrî naju nthîgûrûûne yeenu yonthe. Nayo ntukû îîu yakinya bûkeeraga aana beenu atîrî, ‘Tûrîthithia ûû nîûntû bwa jarîa MWATHANI aatûthithîrie tûkiuma Misri.’ Nabu ûntû bûu bûkaa kîririkania kîrî buî, bûkari ta rwano rûrî njareene cieenu kana mothiûûne jeenu, nîkenda bwaragia nteto cia Waatho bwa MWATHANI; nîkwîthîrwa MWATHANI aabûritîte Misri na njara ya inya. Tontû bûû, bûûjûragie Waatho bûu îgiita rîa bu rîakinya o mwaka o mwaka.” “Rîrîa MWATHANI akaabûkinyia nthîgûrû ya Akanaani, o ta ûrîa aaciîtîîrie biûjûjû bieenu na abûciîtîria, na athiria kûbûnenkera yo, bûkaathûragîra MWATHANI birîa bionthe bikethagîrwa birî marikithathi. Marikithathi ja ndûme jonthe ja nyomoo cieenu jakethagîrwa jarî ja MWATHANI. O îrikithathi rîonthe rîa ntigiri îgaakûûragwa na gatûrûme, kana kathenge îndî îkarega gûkûûrwa yûragwe. Najo marikithathi ja tûîjî jonthe jarîa jaagaaciarwa gatîgatîîne ka aana beenu bûkajakûûraga. Matukûûne jarîa jakeeja aana beenu bakëeja kûbûûria, ‘Nîmbi gîtûmi kîa ûntû bûbû?’ Bûbeere atîrî, ‘MWATHANI aatûritîre Misri nthîgûrû ya ûkombo na njara yaawe ya inya. Ûjû nîu gwakarîre rîrîa Farao aaregere gûtwîtîkîîria twîta nîûntû bwa ûûmo bwa nkoro yaawe, MWATHANI nî ooragîre marikithathi jonthe nthîgûrûûne ya Misri, ja antû na ja nyomoo. Kîu nîkîo gîtûmaga tûritîra MWATHANI kîgongwana gîntû kîrîa kîonthe kîa ndûme kîrugûraga kîu. Îndî ataana beetû barîa marikithathi bonthe tûkabakûûra.’ Nabu ûntû bûû bûkaa kîrîrikania kîrî buî bûkari ta rwano rûrî njareene cieenu kana moothiûûne jeenu; nîûntû MWATHANI aatûritîre Misri na njara yaawe ya inya.” Kûrakara atîrî, rîrîa Farao aarekererie antû beeta, Mûrungu ataabatongeererie na njîra ya nthîgûrû ya Afilisti kinya këethîra nîyo yaarî nkuî. Nîkwîthîrwa Mûrungu augaga, “Antû bakëeja kûgarûka boona ndwaa, nabo bacoka Misri.” Îndî Mûrungu nî aatongererie antû na njîra ya mûthiûrûko ya rwanda gwîta bwa Îria Îtuune. Nabo antû ba Israeli barauma nthîgûrû ya Misri bareeta baitungîte nîûntû bwa ndwaa. Musa nî aajûkîrie marûitû ja Josefu areeta najo; nîkwîthîrwa Josefu nî aarî agûciîtithia antû ba Israeli mûciîtio auga, “Rîrîa MWATHANI akaabûriûngîra, no mwanka bûjûkie marûitû jaakwa bwîte najo kuuma gûkû.” Nabo bareeta kuuma Sukothi na baramba kambî Ethamu, rûteere rwa rwanda. MWATHANI eetaga arî mbere yaao, mûthenya arî îtuune rîrûngi ja gîtugî abatongeeretie, ûtukû arî mwankiine jûrûngi ja gîtugî abamûrîkîrîte nîkenda boomba gwîtaga ûtukû na mûthenya. Narîo îtu rîrûngi ja gîtugî rîtaumaga mbere ya antû mûthenya na mwanki jûrûngi ja gîtugî jûtaumaga mbere yaao ûtukû. Nawe MWATHANI aarîîrie Musa aramwîra, “Îîra antû ba Israeli bagarûke baambe kambî mbere ya Pihahirothi gatîgatî ka Migidoli na îria bankeene na Baali-zefoni. Au nîo bûkaamba kambî rûteere rwa îria. Farao akauga îgûrû rîa antû ba Israeli atîrî, ‘Nî barigicanîtue nî nthîgûrû, naru rwanda rwabacîgîîria.’ Naani rî, nkoomia nkoro ya Farao nawe akeengana nabo, naanî nkagîta ûkumio nîûntû bwa Farao na njûûrî ciaawe, nabo Amisri bamenye ni nî ni MWATHANI.” Nabo Aisraeli barathithia mantû jau. Mûnene wa Misri akwîrwa atî antû bakûmatûka, mathûgaanio ja Farao na nchaama ciaawe jaragarûka îgûrû rîa antû. Nawe arauga, “Nîatîa twathithia, twarekeeria Israeli yeeta yatiga gûtûtumîkîra?” Tontû bûû, arathuranîra ngaarî yaawe ya ndwaa na arajûkia njûûrî yaawe na ngaarî magana jatantatû cia ndwaa îrîa nthuure na ngaarî îngî cionthe cia ndwaa cia Misri irî na asikarî cionthe. MWATHANI nî oomîrie nkoro ya Farao mûnene wa Misri na ningî areengana na antû ba Israeli barîa beetîte barî na ûchamba mono. Nabo Amisri bareengana nabo barî na mbarathi cia Farao cionthe na ngaarî cia ndwaa na eetithia mbarathi na njûûrî yaawe yonthe nabo barabagwatagwatîra arîa baambîte kambî akuî na îria rûteere rwa Pihahirothi mbere ya Baali-zefoni. Rîrîa Farao aakuîîrîrie, antû ba Israeli baciûkia meetho rî, baroona nî Amisri beengeene nabo. Nabo antû ba Israeli barakîra mono, bararîrîra MWATHANI. Nabo barooria Musa atîrî, “Nî mbîrîra iraûrîte Misri tontû ûratûritîre kû twîja gûkuîra rwanda? Nîmbi îratûmîre ûtûthithîria ûjû watûrita Misri? Anga tî mantû jaja twakwîraga tûrî Misri rîrîa twakwîraga, ‘Rekana naatuî twîte na mbere gûtumîkîra Amisri?’ Nîkwîthîrwa nî kaaba tûrîngîkuîra Misri nkûrûki ya kwîja gûkuîra rwanda.” Musa areera antû atîrî, “Bûgakîreni, ûmîîrieni na bûraithîrie bwoone wonokio bwa MWATHANI, bûrîa akabwonokia nabu naarua îîjî. Nîkwîthîrwa Amisri baba bûkwona naarua bûtîkarîboona kaîrî. MWATHANI akabûrwîrîîra, buî kireni ki bweteere.” MWATHANI areera Musa atîrî, “Nîmbi îgûtûma ûndîrîra? Îîra antû ba Israeli beete na mbere na rûgendo. Taambûrûkia njara ûûkîrîîtie rûturo rwaaku îgûrû rîa îria ûrîathûrane nîkenda antû ba Israeli bauna îria beetîrîte nthî înjûmo. Naani nkoomia nkoro cia Amisri nîkenda babûthingata ku, naani ngîte ûkumio nîûntû bwa Farao na njûûrî yaawe yonthe, na ngaarî ciaawe cia ndwaa, na eetithia mbarathi baawe. Nabo antû ba Misri bakaamenya atî ni nî ni MWATHANI rîrîa nkaigîîra ûkumio îgûrû rîa Farao, na ngaarî ciaawe cia ndwaa, na eetithia mbarathi baawe.” Kûrakara atîrî, mûraîka wa Mûrungu ûrîa weetaga arî mbere ya njûûrî ya Israeli aracoka nyuma yaao. Narîo îtu rîrûngi ja gîtugî rîrauma mbere yaao rîracoka nyuma yaao, rîrakara gatîgatî ka njûûrî ya Misri na njûûrî ya Israeli. Naku kûreethîrwa kûrî na îtu na kûragîa muundu rûteere rwa Amisri naru rûteere rwa Aisraeli rûreethîrwa rûrî na weerû. Tontû bûû, gûtî njûûrî yaakuîrîîria îngî ûtukû bunthe. Nîrîo Musa aatambûrûkîrie njara îgûrû rîa îria, nawe MWATHANI areeta ruuo rûrûnene rwa bwa gaiti aratindîka naru îria ûtukû bunthe, aratûma rûujî rwathûkana na îria riaa nthî înjûmo. Nabo antû ba Israeli bareetîîra îrieene gatîgatî nthî înjûmo, rûûjî rûciûmbîte ta rûthingo rûteere rwaao rwa bwa ûrîo na rwa bwa ûmotho. Nabo Amisri bareengana na Aisraeli, barakûrûka îrieene gatîgatî babathingatîte, amwe na mbarathi cionthe cia Farao, na ngaarî ciaawe cia ndwaa, na eetithia mbarathi baawe. Kûrî akuî gûkîa, MWATHANI arî mwankiine jûrûngi ja gîtugî na îtuune nî eenîkîre meetho nthîgûrû araraithîria njûûrî ya Amisrî, nawe aramîangaratania. MWATHANI aratûma magûrû ja ngaarî cia Amisri cia ndwaa jaremwa nî kûthiûrûka iraremwa nî gwîta bwega. Nabo Amisri barauga atîrî, “Twithareni tûmatûke tuume kîrî Aisraeli, nîkwîthîrwa MWATHANI nîwe ûkûbarwîrîîra kîrî Amisri.” MWATHANI rîu areera Musa atîrî, “Taambûrûkia njara îgûrû rîa îria nîkenda rûûjî rwîja rûkunîkania Amisri na ngaarî ciaao cia ndwaa, na eetithia mbarathi baao.” Tontû bûû, Musa aratambûrûkia njara îgûrû rîa îria gûgîkia narîo rîracokanîîra ûrîa rîakari mbere. Nabo Amisri barageria kûmatûka îndî MWATHANI arabarindania îrieene gatîgatî. Nacio ndûûjî iracokanîîra irakunîkania ngaarî cia ndwaa, na eetithia baacio, na njûûrî yonthe ya Farao îrîa yaamûthingatîte. Gûtî kinya ûmwe waao watigarîre. Îndî antû ba Israeli bo barauna îria beetîrîte nthî înjûmo rûûjî rûciûmbîte rûthingo rûteere rwa bwa ûrîo na rwa bwa ûmotho. Ûu nîu MWATHANI oonokerie Israeli ntukû îîu kuuma njareene cia Amisri; nayo Israeli nî yoonere Amisri bakuîte barî rûteere rwa îria. Nabo Aisraeli boona mantû jamanene jarîa MWATHANI aathithîrîtie Amisri; nabo baramûkîra mono na bareetîkia MWATHANI na nthûûmba yaawe Musa. Nîrîo Musa na antû ba Israeli bainîîre MWATHANI rwîmbo rûrû bakiugaga, “Nkainîra MWATHANI nîûntû nî oombanîte aitunga ûkumio; mbarathi na mwîtithia waayo nî agereete îrieene. MWATHANI nîwe inya yaakwa na mûnkaria, na nî eete mwonokia waakwa. Ûûji nîwe Mûrungu waakwa naani nkamûkumagia, we Mûrungu wa ba baaba nkamûkathaga. MWATHANI nî nchamba, riîtwa rîaawe nî MWATHANI.” “Ngaarî cia ndwaa na njûûrî ya Farao nîwe wamîgerere ndieene; nacio nthuure cia atongeeria ba Farao iraûrîra îrieene îtuune. Îria rîrabakondoria rîrabathika; Nabo bareenama gîtinene kîa iiga.” “Njara yaaku ya ûrîo MWATHANI îrî ûkumio bwa inya, njara ya ûrîo yaaku MWATHANI yaaraganagia anthû. Nî ndeene ya kûnenea kwa ûnene bwaaku anthû batigithua kwaathana, ûgatûma mûthûûro jwaaku naju jûkabathiria ta matî. Nî rîrîa waaringîre nyiûrû ciaaku rûûjî rwaciûmbanîrie rwitîîtie, îkondoria rîa rûûjî rîrarûngama kîthûmba, naku gûntû kûrîa kworokereete mono îrieene kûgwatana bwega. Mûnthû arauga, ‘Nkeengana nawe mûgwatagwate, ngataa ûtonga bwaao, najûkie into birîa nkang'anîrwa nîbio. Ngaakûûra rûchiû na njara yaakwa îbathirie.’ Nî wauîre ruuo rwaaku narîo îria rîrabakunîkania. Barorokîra rûûjîîne ta nchuuma.” “Nûû ûkari taagwe, itû MWATHANI, gatîgatîîne ka mîrungu? Nûû ûkari taagwe ûrî ûchamba bwa ûtheru, we wa bata kîrî kûthithia mantû jagwîkîîrwa na marigarania? Gwe waatambûrûkîrie njara yaaku ya ûrîo nthî îrabameria.” “Gwe ûtongeretie antû barîa waakûûrîre na kîaao kîa mma, waabatongeeria na inya yaaku, mwanka antûûne aaku arîa atheru ûtûûraga. Antû ba mîgongo nî baigîîtue, baateetema; Afilisti bagwatwa nî rwakaî ta rwa mûka arî akuî kûewa mwana. Nabo atongeeria ba Edomu baamaka, na ba Moabu bagwatwa nî ûguaa, nabo atûûri ba Kanaani bonthe, baathira ûchamba. Kîmako na ûguaa birabagwata nîûntû bwa inya ya njara yaaku, baakira ki o ta iiga, mwanka antû baaku gwe MWATHANI, bakûrûka, baunûkia antû barîa gwe waakûûrîre. Gwe ûkabakûrûkia ûbaande kîrîmeene gîaaku kîongwa, antû arîa gwe MWATHANI ûthithîtie a gwikaragîra, kîûrûûne gîaaku itû MWATHANI kîrîa ûrîkîîtie na njara ciaaku. MWATHANI akaathanaga kenya na kenya.” Nîkwîthîrwa rî, rîrîa mbarathi cia Farao na ngaarî ciaawe cia ndwaa na eetithia baacio baatonyere îrieene, MWATHANI nî aacokanîrîrie rûûjî rûrabakunîkania. Îndî antû ba Israeli bo bareetîîra gatîgatîîne ka îria nthîgûrû înjûmo. Nîrîo Miriamu mûka-kîroria, mwarî wa ng'ina wa Aaroni, aajûkîrie tamburini njareene ciaawe na aka bonthe baramûthingata bagweete tamburini na bakîangaga. Miriamu arabainîra arauga, “Inîreni MWATHANI, nîûntû nî oombanîte aitunga ûkûmio. Mbarathi na mwîtithia wa yo nî agereete ndieene.” Nîrîo Musa aatongeererie Israeli kuuma Îrieene Îtuune nabo bareeta rwanda rwa Shuri. Nî beetîre ntukû ithatû rwanda na batoona rûûjî. Nabo rîrîa baakinyîre Mara, batîngîûmba kûnyua rûûjî rwa Mara nîûntû nî rwaarî na ng'ana; tontû bûû rureetwa Mara. Nabo antû baranung'unîra Musa bakiugaga, “Nîmbi tûkaanyua?” Nawe ararîrîra MWATHANI, na MWATHANI aramwonia mûtî nawe arajûgera rûûjîîne, naru rûûjî rûragîta mûrîo. Antû au nîo MWATHANI aabanenkereere mawaatho na nîo aabathimîîre, arauga, “Bûkëeja kûthikîîra na mma kajû ka MWATHANI Mûrungu weenu na bûkaathithia jarîa jaagîrîte meethoone jaawe, na bûkaathîkîra maathana jaawe na mîathanîre yonthe yaawe, ntîkarîbûreetera mûrimo kinya jûmwe jwa îrîa ndaareteere antû ba Misri. Nîkwîthîrwa nî ni MWATHANI mûkworia mîrimo.” Nabo nî beetîre barakinya Elimu antû kwaarî na ithima îkûmi na biîrî bia rûûjî na mîtî ya mîkîndû mîrongo mûgwanja. Nabo baraamba kambî au rûteere rwa rûûjî. Nakîo kîûthûrano kîonthe gîa antû ba Israeli nî kîaumîre Elimu kîreeta kîrakinya rwanda rwa Sini, rûrîa rûrî gatîgatî ka Elimu na Sinai ntukû ya îkûmi na ithaano mweriine jwa îîrî nyuma ya rîrîa baaumîre nthîgûrû ya Misri. Nakîo kîûthûrano kîonthe kîa antû ba Israeli nî kîaanung'unîîre Musa na Aaroni kûu rwanda. Nabo antû ba Israeli barabeera atîrî, “Tî kaaba MWATHANI arîngî tûûragîra nthîgûrûûne ya Misri, kûrîa twaakaraga nthî nteere cia nyongû cia nyama na twaarîjaga irio tûkanyira? Nîkwîthîrwa gwe ûtûreetete rwanda rûrû nîkenda ûûraga kîûthûrano gîkî kîonthe na mpara.” Nîrîo MWATHANI eerîre Musa Atîrî, “Nkabuurithîria mîgaate kuuma îgûrû. Nabo antû bakaumagaraga bakoothûrania biakûrîa bia ntukû îmwe o ntukû o ntukû, nîkenda nkaabageria mbone këethîra bakaathingata Waatho bwaakwa kana batîbûthingata. Nayo ntukû ya ithanthatû bakîthuranîra kîrîa bagaakûrûkia, bakathuranagîra mainda jaîrî ja birîa boothûranagia o ntukû.” Tontû bûû, Musa na Aaroni bareera antû ba Israeli bonthe atîrî, “Ûgoro bûkaamenya atî nî MWATHANI Mweneinya abûritîre nthî ya Misri, na rûkîîrî bûkoona ûkumio bwa MWATHANI nîûntû nî aigîîtue bûkîmûnung'unîra. Ka baatuî tûrî baaû nîkenda bûtûnung'unîra?” Musa arauga, “MWATHANI akaabûnenkera ûgoro nyama cia kûrîa ûgoro na rûkîîrî mîgaate ya kûng'ana, nîûntû MWATHANI nî aigîîtue kûnung'una kweenu kûrîa bûmûnung'unîrîte, baatuî rî, tûrî baaû? Tî baatuî bûkûnung'unîra, nî MWATHANI.” Musa nawe nî aarîîrie Aaroni aramwîra, “Îîra kîûthûrano kîonthe gîa antû ba Israeli ûjû, ‘Theengereeni kîrî MWATHANI nîûntû nî aigîîtue kûnung'una kweenu.’” Kûrakara atîrî, Aaroni o akîaragîria kîûthûrano gîa antû ba Israeli, baaraithîria bwa rwanda rî, nî boonere ûkumio bwa MWATHANI îtuune. MWATHANI aarîîrie Musa aramwîra, “Mbigîîtue mînung'uno ya antû ba Israeli; baarîîrie ûbeere atîrî, ‘Ûgoro bûkaarîa nyama na rûkîîrî bûrîe mîgaate. Naabuî bûkaamenya atî ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu.’” Ûgoro bwakinya, nkware nî cieejîre nacio iroojûra kambîîne; na rûkîîrî îme nî rîagwîte kambîîne kunthe. Narîo îme rîkûnyaara kûroonekana kûu rwanda tûinto tûtûûthû tûkari ta nkamia tûgwîte nthîgûrû. Antû ba Israeli batwona baroorania atîrî, “Nîmbi îîjî?” Nîkwîthîrwa bataamenyaga nîmbi yo. Musa arabeera, “Nî mîgaate îrîa MWATHANI abûnenkera bûrîa. Nabu bûbû nîbu MWATHANI aathanîte auga: ‘Bûmîûthûranie o ûmwe weenu, kûringana na kîrîa muntû akarîa, mpakûri îmwe nîûntû bwa o muntû kûringana na antû barîa barî îemeene rîaawe.’” Nabo antû ba Israeli nî baathithîrie o ûu; bamwe baroothûrania îmingî, bangî îmîkai. Îndî rîrîa baathimîre îrîa boothûranîtie na mpakûri, muntû ûrîa woothûranîtie îmingî gûtîkio aakûrûkithîtie nakîo. Nawe ûrîa woothûranîtie îmîkai gûtîkîo aanyiîrîîtwe nîkîo. O muntû oothûranîtie mîgaate îmûng'anîrîte. Musa arabeera, “Gûkágîta muntû ûtigaria noo mbi kîrî yo mwanka rûkîîrî.” Îndî bo rî, bataathikîrîre Musa; bamwe baao nî baatigarîrie îmwe yaao mwanka rûkîîrî, nayo îrathûûka îroojûra mang'inyo na îranunka. Musa arathûûra nîbo. O rûkîîrî o rûkîîrî nî baamîûthûranagia, o muntû îrîa arîngîûmba kûrîa. Îndî riûa rîara îgakerûka. Naku kûrakara atîrî, ntukû ya ithanthatû yakinya baroothûrania mîgaate mainda jaîrî ja îrîa boothûranagia o ntukû, mpakûri ijîîrî nîûntû bwa o muntû. Nabo atongeeria bonthe ba kîûthûrano nî beejîre bareera Musa mantû jau. Musa nawe arabeera atîrî, “Mantû jaja nîjo MWATHANI aathanîte: rûûjû nî ntukû ya kûnogoka buru, nî sabatû întheru ya MWATHANI. Kandeni birîa bibuîrîte gûkandwa, na bûruge birîa bibuîrîte kûrugwa, nabio bionthe birîa bigatigara nî bûbiîke mwanka rûkîîrî.” Tontû bûû, barabiîka mwanka rûkîîrî, o ta ûrîa Musa aabeerîte. Nabio bitaanunkîre na gûtî mang'inyo jaarî ku. Musa arauga atîrî, “Biu nîbio bûkaarîa naarua, nîûntû naarua nî sabatû ya MWATHANI. Naarua gûtîbio bûkoona oome. Bûrîtua kûbiûthûranagia ntukû ithanthatû, îndî ntukû ya mûgwanja ta yo ntukû ya sabatû, gûtîbio bikethagîrwa birî o.” Îndî kûrakara atîrî, ntukû ya mûgwanja antû bamwe nî baumagarîre kûûthûrania biakûrîa biu nabo gûtîbio beethîre. MWATHANI arooria Musa atîrî, “Nî mwanka rî bûkarega kwaathîkîra maathana jaakwa na Waatho bwaakwa? Atîrî, nîûntû MWATHANI nî abûnenkerete sabatû, nîkîo gîtûmi ntukû ya ithanthatû abûnenkagîra mîgaate ya ntukû ijîîrî. O muntû nî akarage kwaawe, na gûkágîta muntû uumagara kwaawe ntukû ya sabatû.” Tontû bûû, antû baranogoka ntukû ya mûgwanja. Nabo antû ba Israeli nî beetîre mîgaate îîu manna. Manna yakari ja mpîndî injerû na mûchemo jwaayo ta tûmîgaate twîkîri nainchû. Musa arabeera atîrî, “MWATHANI aathanîte auga ûjû: ‘Îîkeeni mpakûri îmwe ya manna îîthagîrwe îrî o nthukîîne cieenu cionthe, nîkenda bakoonaga mîgaate îrîa ndaabûmathîre nayo bûrî rwanda, rîrîa ndaabûritîre nthîgûrû ya Misri.’” Musa nawe areera Aaroni atîrî, “Jûkia nyongû wîkîre mpakûri îmwe ya manna ku naagwe ûmîîke mbere ya MWATHANI, nîkenda îîthagîrwa îrî o nthukîîne cionthe.” Aaroni nî aamîîkîre mbere ya kîrîkanîro nîkenda îkaraga o, ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Nabo antû ba Israeli nî baarîîre manna mîaka mîrongo îna, mwanka barakinya nthîgûrû yatûûragwa nî antû. Barîîre manna mwanka barakinya mwankeene jwa nthîgûrû ya Kanaani Nayo mpakûri îrîa yetagwa omeri yaarî ya kîthimi kîa lita îjîîrî. Nakîo kîûthûrano kîonthe gîa antû ba Israeli nî kîaumîre rwanda rwa Sini kîreeta rûgendo rwaao, gîkiumaga antû amwe gwîta angî kûrîngana na ûrîa MWATHANI aabeeraga. Nabo nî baambîre kambî Refidimu, îndî antû au gûtaarî na rûûjî rwa kûnyuwa nî antû. Tontû bûû, antû baranung'unîra Musa bakimwîraga, “Tûnenkere rûûjî rwa kûnyua.” Musa nawe arabooria atîrî, “Nîmbi îgûtûma bûntetia bûgeria MWATHANI?” Antû nabo nî baigîrue nyoonta ya rûûjî mono barî antû au, na baranung'unîra Musa, bakiugaga “Nîkî waatûritîre Misri, nîkenda wîja gûtûûragithia nyoonta amwe na aana beetû na nyomoo cieetû?” Rîu Musa arakaîra MWATHANI arooria, “Nîatîa nkûgîta antû baba, na barî akuî gûmpûûra na maiga?” MWATHANI areera Musa atîrî, “Jûkia akûrû bamwe ba Israeli ûkûrûke mbere ya antû wîîte ûgweete rûturo rûrîa waringîre naru rûûjî rwa Naili. Naani rî, nkaarûngama mbere yeenu, iigeene rîrîa rîrî kîrîmeene kîa Horebu. Naagwe ûringe iiga rîu, naru rûûjî rûkauma ku, nîkenda antû banyua.” Musa arathithia ûntû bûu mbere ya akûrû ba Israeli. Nao antû au areetwa Masaha na Meriba nîûntû bwa antû ba Israeli kûnung'una, na nîûntû bwa kûgeria MWATHANI bakiugaga, “MWATHANI arî gatîgatî geetû kana atî o?” Nabo rî, Amaleki nî beejîre kûrwîra na Israeli Refidimu. Musa areera Joshua atîrî, “Thuura antû bwîîte bûkarwee na Amaleki. Naani rûûjû nkarûngama karîmeene îgûrû ngweete rûturo rwa MWATHANI.” Tontû bûû, Joshua arathithia o ûrîa Musa aamwîrîte areeta kûrwaa na Amaleki. Musa na Aaroni na Huri nabo baraitia karîmeene îgûrû. Kûrakara atîrî, o rîrîa rîonthe Musa eethagîrwa ookîrîîtie njara, Israeli nî yoombanaga; na o rîrîa rîonthe eenîka njara, Amaleki bakoombana. Îndî njara cia Musa nî cianogere; nabo barajûkia iiga bararîîka ruungu rwaawe ararîkarîra. Aaroni na Huri baragwatîîra njara ciaawe ûmwe rûteere rûmwe ûngî rûngî. Tontû bûû, njara ciaawe nî ciakarîre ciûkîîrîte mwanka riûa rîrathûa. Joshua arathiria Amaleki amwe na antû baawe na rûchiû. MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Andîka mantû jaja yukuune jarî Kîririkanio kîrî antû na ûjathome Joshua akiigagua, atî nkaathiria Amaleki buru batîkaririkanwe kaîrî nthîgûrûûne.” Musa nî aakîre kîritîro kîa igongwana na aragîîta, “MWATHANI nîwe rwano rwaakwa rwa kûthingataga” akiugaga, “Ûkîîria njara rûrigeene rwa MWATHANI! MWATHANI akaarûjaga na Amaleki kuuma nthukî îmwe gwîta îngî.” Jethro mûthînjîri-mûrungu wa Midiani na mûthoni wa Musa, nî aigîrue jonthe jarîa Mûrungu aathithîrîtie Musa na antû baawe ba Israeli, araigua ûrîa MWATHANI aarî akûbarita Misri. Jethro mûthoni wa Musa nî aacokerie mwekûrû wa Musa ûrîa Musa aarî agûtiga. Jethro nî eejanîrie kinya na ataana ba Zipora bobaîrî: ûmwe eetagwa Gerishoni (nîûntû Musa augaga, “Nkarîte ndî mûgeni nthîgûrûûne yaitha,”) na ûngî ageetwa Eliezeri (nîûntû Musa augaga, “Mûrungu wa baaba nîwe mûnteethia na mûntunyûkia kuuma kîrî rûchiû rwa Farao.”) Jethro mûthoni wa Musa, nî eejanîrie na ataana baawe, na mwekûrû waawe kîrî Musa rwanda arîa aambîte kambî kîrîmeene kîa Mûrungu. Nî aarî agûtûmana kîrî Musa akiugaga, “Ûûni mûthoni waaku Jethro nî mbîjîte kîrî gwe na mwekûrû waaku amwe na ataana baaku bobaîrî.” Musa nawe nî aaumagarîre kûthagaana mûthoni waawe, araigwîthia nthî mbere yaawe na aramûcûnca. Nabo baroorania cia iraaro na barakûrûka îemeene. Nîrîo Musa eerîre mûthoni waawe jarîa jonthe MWATHANI aathithîrîtie Farao na antû ba Misri nîûntû bwa Israeli, na mathîîna jarîa jonthe booneete njîreene, na ûrîa MWATHANI aaboonokerie. Jethro arakena mono nî mawega jarîa MWATHANI aathithîrîtie Israeli, mantûûne ja kûbatunyûkia njareene cia antû ba Misri. Jethro araromba arauga atîrî, “MWATHANI arotharimagwa we ûbûtunyûkîîtie kuuma njareene cia Amisri na cia Farao aatûma bwatiga kwinyîîrua nî Amisri. Nandî nkûmenya MWATHANI nî ûmûnene nkûrûki ya mîrungu yonthe, nîûntû mantûûne jau jonthe nî oombanîte îgûrû rîa Amisri.” Jethro mûthoni wa Musa nî aaritîre kîgongwana gîa gwakîîria kîrî Mûrungu. Aaroni areejania na akûrû bonthe ba Israeli kûrîjanîra mîgaate na mûthoni wa Musa barî mbere ya Mûrungu. Naku nî gwakarîre atîrî, rûûnene Musa nî aakarîre kûgambîra antû. Nabo antû nî baarûngami bamûthiûrûkîrîte kuuma rûkîîrî mwanka ûgoro. Rîrîa mûthoni wa Musa oonere ûrîa aathithagia nîûntû bwa antû, aramûûria atîrî, “Nîatîa ûjû ûkûthithîria antû? Nîkî ûgûkara nthî wenka nabo antû bonthe bagakara barûngami bakûthiûrûkîte kuuma rûkîîrî mwanka ûgoro?” Musa aracokeria mûthoni waawe aramwîra, “Nîkwîthîrwa nî kîrî ni antû beejaga kûûrîrua mantû kîrî Mûrungu. Rîrîa barî na mateta, beejaga kîrî ni naani nkabaathûrana muntû na mûtûûri waawe, ningî nkabamenyithia mooritani ja Mûrungu na Waatho bwaawe.” Mûthoni wa Musa aramûcokeria aramwîra, “Ûu ûkûthithia tî bwega. Ûûgwe amwe na antû baba ûrî nabo nî kwinogia bûkwinogia ûtheri nîûntû ngûgî îîjî nî îndito mono kîrî gwe na ûtîûmba kûmîrita gwenka. Nthikîîra nandî wigue ûrîa nkuuga, nkwee kîrîra, Mûrungu arweethirwe o arî amwe naagwe. Gwe ngûgî yaaku nî kwaragîîria antû kîrî Mûrungu kûmwikagîria mathîîna jaao. Ningî ûbaritanage mooritani na Mawaatho ja Mûrungu, na ûboonagie njîra îrîa babuîrîte gwîta nayo na jarîa babuîrîte kûthithagia. Nkûrûki ya jau thuura antû bagûciûmba kuuma kîrî kîrîndî kîonthe, antû akîri Mûrungu na eetîkua, barîa bathwîre nkukumo. Nabo antû ta bau ûbeeke îgûrû rîa antû baathage ikundi bia mangiri, na bia magana, na bia mîrongo îtaano na bia makûmi. Nabo ûbarekeerie bagambagîre antû magiita jonthe. O bunka magamba jarîa manene jonthe bakûretagîre îndî tûgamba tûtûniini bagiitage bongwa. Rîu ûkoothîrwa nî mantû nabo bagakûgwatia mûrigo. Ûkëeja kûthithia mantû jau o ta ûrîa Mûrungu akwaathîte, rîu ûkoomba kûûmîîria na antû baba bonthe bagaakinya kwaao na thîîrî.” Tontû bûû, Musa araathîkîra kajû ka mûthoni waawe, arathithia jonthe jarîa aamwîrîte. Musa arathuura antû bagûciûmba mma kuuma Israeli yonthe, arabeethia atongeeria ba antû; atongeeria ba ikundi bia mangiri-mangiri, na bia magana magana, na bia mîrongo îtaano-îtaano na bia makûmi. Nabo atongeeria bau baratua kûgambagîra antû magiita jonthe. Najo magamba jarîa moomo jareetagîrwa Musa, îndî magamba jamoothû nî atongeeria bau bagambaga. Nîrîo Musa arekererie mûthoni waawe araciîtîra, aracoka nthîgûrûûne yaao. Ntukû îrîa antû ba Israeli baakinyîre rwanda rwa Sinai kwaarî mweriine jwa îthatû nyuma ya kuuma nthîgûrû ya Misri. Kuuma Refidimu beetîre barakinya rwanda rwa Sinai, baraamba kambî ku. Antû ba Israeli baambîre kambî au mbere ya kîrîma. Musa nawe nî aitîrie kîrîmeene kîrî Mûrungu. MWATHANI aramwîta kuuma kîrîmeene aramwîra, “Ûjû nîu ûkeera nja ya Jakubu, na ûtûmîîrie kîrî antû ba Israeli: ‘Bûî nî bwacioneere ûrîa ndaathithîîrie Amisri, na ndaabûkamata na mathagu ta ndiiû na ndaabûkinyia aja kîrî ni. Tontû bûû, nandî bûkëeja kûthikîîra kajû gaakwa na kûmenyeera kîrîkanîro gîaakwa, bûkaa gîntû gîaakwa kîa bata mono gatîgatî ka mîgongo yonthe nîûntû nthîgûrû yonthe nî yaakwa, buî bûkaa mûgongo jwa athînjîri-Mûrungu na mûgongo jûmûtheru.’ Nteto iu nîcio ûkeera antû ba Israeli.” Tontû bûû, Musa areeta aroothûrania akûrû barîa atongeeria ba Israeli na arabaa nteto cionthe irîa MWATHANI aamwîrîte. Nabo antû bonthe baracokia amwe barauga, “Jarîa jonthe MWATHANI augîîte, tûkaathithia.” Musa nawe aracokeria MWATHANI mantû jarîa antû baugîre. MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Nkeeja kîrî gwe ndî îtuune rîrîrito nîkenda antû baigua nkîaria naagwe, na nîkenda bagwîtîkagia magiita jonthe.” Musa nawe areera MWATHANI mantû jarîa antû baugîre. MWATHANI areera Musa: “Îta kîrî antû ûbatherie naarua na rûûjî, na ûbeere bathambie nguû ciaao, auke beethîrwe baithuranîrîte, nîûntû ntukû îîu ya aûke MWATHANI akeenama kîrîmeene gîa Sinai antû bonthe bakîonaga. Wîkîîre antû mwanka jûrîa antû batîkûrûka kûthiûrûkîra kîrîma, na ûbeere ûjû: ‘Imenyeereni bûtîgaitie kîrîmeene kana bûringithia mîthia yaakîo. Ûrîa wonthe ûkaaringithia kîrîma, ûkagitania mîanka aitîtie kîrîmeene no mwanka ooragwe. Gûkágîta muntû ûmûtonga na njara nîûntû no ooragwe na maiga kana arathwe, îrî nyamû kana arî muntû agatigithua. Rîrîa bakaigua kajû ka tarumbeta nîrîo bagaitia kîrîmeene.’” Musa areenama kîrî antû kuuma kîrîmeene, arabatheria nabo barathambia nguû ciaao. Nawe arebeera atîrî, “Ithuranîreni nîûntû bwa ntukû ya auke gûkágîta ûthengeera mûka.” Kûrakara atîrî, kûrî rûkîîrî ntukû ya ithatû, nî kwagambîre ngorogoro na kûreenia ndweni na kûragîa îtu rîrîrito kîrîmeene, nayo tarumbeta îragamba na inya mono. Nabo antû bonthe barî kambîîne barateetema. Musa ararita antû kambîîne arabaumagaria nîkenda beeta gûtirimana na Mûrungu, nabo bararûngama arîa kîrîma kîambîrîrîîtie. Kîrîma gîa Sinai kîonthe nî gîakunîki nî toogi, nîûntû MWATHANI nî aarî akwînama kîrîmeene mûthembeene jwa mwanki. Nayo toogi nî yaitagia îgûrû ja toogi ya mwanki jûmûnene na kîrîma kîonthe kîrainaina mono. Kajû ka tarumbeta nî geetîre na mbere kûnenea, rîu Musa araaria, na Mûrungu aramûcokeria na ngorogoro. MWATHANI arenama kîrîmeene gîa Sinai îgûrû na areeta Musa nau kîrîmeene îgûrû, nawe Musa araitia. MWATHANI aramwîra: “Înama nthî ûkarie na antû ûbeere batîgakûrûke mwanka beejîte kîrî MWATHANI gûkûnîîra; bathithia ûu bamenye babaingî baao bakathira. Kinya athînjîri-Mûrungu barîa bakeeja akuî na MWATHANI no mwanka baitherie; batîkeeje kumbuthûkîrwa nî MWATHANI.” Musa areera MWATHANI atîrî, “Antû batîûmba gwitia kîrîmeene gîa Sinai nîkwîthîrwa gwe nî waatûkaanîrie ûratwîra, ‘Îkîreni mwanka jûrîa antû batîkûrûka kûthiûrûkîra kîrîma’ kîee antû aathûre.” MWATHANI aramwîra atîrî, “Înama bwîjanie na Aaroni. Menya wîja kûreka athînjîri-Mûrungu kana antû bakûrûka mwanka beeja kîrî MWATHANI, atîkeeje kûbaumbuthûkîra abathiria.” Tontû bûû, Musa areenama kîrî antû arabaarîria. Mûrungu nî aarîîrie nteto iji cionthe arauga: “Nî ni MWATHANI Mûrungu waaku ûrîa waakûritîre nthîgûrû ya Misri, kuuma ûkomboone. Ûkágîa na mîrungu îngî tiga ni.” “Bûkáithithîria mûrungu jwa mûng'uanano jwa kwaja, kana mûng'uanano jwa gîntû no kîrîku kîrî îgûrû, kana gûkû nthîgûrû, kana rûûjîîne rûrîa rûrî nthîgûrû. Ûkámîturîria maru kana ûmîthaathayia; nîûntû ni MWATHANI Mûrungu waaku, ndî Mûrungu ûtîendaga kûng'ananua na mîrungu îngî na nthîngatithagia aana îkaanukîa rîa aciari baao kinya kîrî nthukî ya ithatû na ya inya ya barîa banthûûraga. Îndî nî mbigagîîrua kîaao ngiri na ngiri cia barîa bampendaga na bakaathîkîra maathana jaakwa.” “Ûkágweta riîtwa rîaakwa ûtheri na rûûgo tontû ni MWATHANI ngaakanûkia muntû ûrîa ûgwetaga riîtwa rîaakwa ûtheri na rûûgo. “Ririkanaga ntukû ya sabatû ûmîathûrage nîûntû nî întheru. Ritaga ngûgî ntukû ithanthatû na ûkathithia mantû jaaku jonthe; îndî ntukû ya mûgwanja nî ya sabatû yaakwa ni MWATHANI Mûrungu waaku. Ûkárîrita ngûgî no îrîkû ntukû îîu; gwe kana mûtaana waaku kana mwarî waaku, kana nthûûmba ciaaku cia arûme kana cia aka, kana nyomoo ciaaku cia ndîîthia kana mûgeni waaku ûrîa ûrî gwaaku. Nîkwîthîrwa ûûni MWATHANI nî ndoombîre îgûrû na nthî, na îria, na birîa bionthe birî ku, îgiita rîa ntukû ithanthatû, na ntukû ya mûgwanja ndîranogoka. Tontû bûû nî ndaamîtharimîre ndîramîeethia întheru. “Îkagîîra abaagu na nyakwe nîkenda matukû jaaku jaingîa nthîgûrûûne îrîa MWATHANI Mûrungu waaku akûbwaa. Ûkóragana. Ûkáthûngîîra. Ûkáiya. Ûgátuîrîra mûtûûri waaku ûkûûjî bwa ûrongo.” “Ûkáirîrîîria nyomba ya mûtûûri waaku; ûkáirîrîîria mwekûrû waawe kana nthûûmba yaawe ya ntomûrûme, kana ya mûka, kana wirîrîîria ng'ombe yaawe kana ntigiri yaawe kana gîntû no kîrîku kîa mûtûûri waaku.” Rîrîa antû bonthe baigîrue ngorogoro îkîgamba na baroona ndweni ikîenia na baraigua tarumbeta îkîringwa, na baroona kîrîma gîgîûka toogi nî baatetemere nî ûguaa baracoka nyuma. Bareera Musa atîrî, “Twarîrie ûrî gwengwa na tûkaigua îndî tûkárîrua nî Mûrungu tûtîkeeje gûkua.” Musa areera antû atîrî, “Bûgákîreni; nîûntû Mûrungu nîka eejîte kûbûgeria, nîkenda bûmûkîraga magiita jonthe bûtîkeeje kwîyia.” Nabo antû bararûngama gataaria, nawe Musa areeta akuî na îtu rîrînene arîa Mûrungu aarî. MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Îîra antû ba Israeli ûjû: ‘Nî bwoneete bwingwa atî nî mbarîîtie naabuî kuuma îgûrû. Bûkáithithîria mîrungu ya fetha kana ya thaabu bûmîthaathayia na bûcoka bûnthaathayia.’” “Mbakagîreni kîritîro kîa igongwana kîa mûthetu, na bûritagîre o igongwana bieenu bia gwakîîria na bia thîîrî, ng'ondu na mbûri na ng'ombe cieenu. O kunthe kûrîa nkaathuuraga nîûntû bwa gûtûûria riîtwa rîaakwa nkeejaga kîrî buî nkabûtharima. Bûgätua kûmbakagîra kîritîro kîa igongwana kîa iiga, bûgîakage na maiga jatîaji; nîûntû bûkëeja kûjaaja nîka bûkajeekîra mûgiro. Bûgákaga kîritîro kîa igongwana kîrî na nkinyo bûtîkeeje gûturamîra antû.” MWATHANI nî anenkeere Musa mawaatho aramwîra atîrî, “Jaja nîjo mawaatho jarîa ûkaa antû ba Israeli bathingatage: Muntû akëeja kûgûra nkombo Mûhibirania, îkaarita ngûgî mîaka îtaantatû. Muntû ûu akaamîrekeeria mwakeene jwa mûgwanja îciîtîre îtî kûrîa noo mbi. Këethîra yeejîte yonka, îciîtîre yonka, këethîra yeejîte amwe na mwekûrû waayo, mwekûrû ûu ageetania nayo. Mwene nkombo akëeja kûmîgûranîra, mwekûrû ûu akämîciarîra aana, mwekûrû ûu na aana baawe bakaa ba mwene nkombo îîu. Nkombo îîu îgaciîtîra yonka. Îndî nkombo îkëeja kuuga na mma atî ‘Nî mpendeete mwathi waakwa na mwekûrû waakwa na aana baakwa; ntîkwenda kûrekeerua mbîta,’ rîu mwene nkombo akaamiikia arîa Mûrungu athaathagîîrua. Nawe amiikie mwariine kana gîtugîîne kîa mûrango na akamîtûra gûtû na mûtumi. Nayo nkombo îkamûtumîkîra ûtûûroone bwaayo bunthe.” “Muntû akëeja kwendia mwarî waawe akaa mûka nkombo, mwarî ûu atîûmba kûrekeerua aciîtîra ta ûrîa nkombo cia arûme cirekagîîrua. Mwarî ûu nkombo akëeja kûremwa nî kûgwîria mwene ûrîa ûmûtuîte waawe, rîu mwene ûu akamûrekeeria akûûrwe. Mwene ûû atîûmba kûmwendia kîrî antû ba mîgongo nîûntû nî aamîthithîrîtie ûntû bwa kûmîaîria. Mwene ûu akeeja kûthuura mwarî nkombo nîûntû bwa mûtaana waawe, mwene nkombo ûu abuîrîte kûmîthithagîria ja mwarî waawe wengwa. Muntû akëeja kûgûra mwekûrû ûngî, atîbuîrîte kûrigîîria mwekûrû wa mbere biakûrîa kana nguû kana mantû jarîa ja mwekûrû na mûkûrû waawe. Muntû ûu akëeja kûremwa kûûjûria mantû jau jathatû, mwekûrû ûu agaciîtîra atî na îrîi rîa mbeecha.” “Muntû ûrîa ûkaringa muntû amûûrage no mwanka ooragwe. Îndî akëethîrwa atîthithîtie ûntû bûû akîendaga, gûkeethîrwa nî Mûrungu ûrekeete bûkarîka, nkabûthuurîra gûntû kûrîa muntû ta ûu ageetaga gwiciitha. Îndî muntû akëeja gûcwaa njîra ya kûûraga muntû ûngî na witho, kinya akëethîrwa arî kîritîro kîa igongwana gîaakwa bûkamûrita o bûmûûrage. “Muntû ûrîa ûkaringa îthe kana ng'ina no mwanka ooragwe. Ûrîa ûkaiya muntû ûngî amwendie kana eethîrwe arî nawe, no mwanka ooragwe. “Muntû ûrîa ûkaruma îthe kana ng'ina no mwanka ooragwe. “Antû bakëeja gûteta, na ûmwe waao akaringa ûngî na iiga kana nkuundi, na mûringwa atîkue îndî akaajua akaremwa gûûkîîra, nawe akëeja kûûmba gûûkîîra ageetaîta na mûregi, mûmûringi atîûrua; îndî akamûrîaa îgiita rîrîa amûtereete. Gwakara ûu, amûmenyeere mwanka rîrîa akaabua buru. “Muntû akëeja kûûra nkombo yaawe ya ntomûrûme kana ya mûka na rûturo, nayo nkombo igakua o rîo muntû ûu akaewa îkanûkia. Îndî nkombo îkëeja kûthiria ntukû îmwe kana ijîîrî îtîrakua, muntû ûu gûtî îkanûkia akaewa nîûntû nkombo nî ûmwe na mbeecha ciaawe. Arûme bakëeja kûrwaa na bakîrûjaga bakaringa mwekûrû ûmûrito îu rîkauma îndî atîgîe na ûthûûku bûngî, no mwanka ûrîa ûmûringîre arîee bionthe birîa mûkûrû waawe akamwîtia; arîee kûringana na îtuîro rîa agambi. Îndî gûkëeja kwîthîrwa kûrî bûngî bwonoreete îkanûkia rîkethagîrwa rîrî mwoyo kûrîwa na mwoyo. Riitho kûrîwa riitho, îîgo kûrîwa na îîgo, njara kûrîwa na njara, kûgûrû kûrîwa na kûgûrû, kîîrwa kûrîwa na kîîrwa, kîronda kûrîwa na kîronda, kîringîrwa kûrîwa na kîringîrwa. “Muntû akëeja kûringa riitho rîa nkombo yaawe ya ntomûrûme kana ya mûka rîgatûrîka, no mwanka amîrekeerie îciîtîre gûtî na îrîi nîûntû bwa riitho rîaauo. Muntû akëeja gûkûûra îîgo rîa nkombo yaawe ya ntomûrûme kana ya mûka no mwanka amîrekeerie îciîtîre gûtî na îrîi nîûntû bwa îîgo.” “Ndegwa ya muntû îkëeja gûtûnga ntomûrûme kana mûka agakua, ndeegwa îîu no mwanka yûragwe na maiga, nacio nyama ciaayo itîkarîwe. Îndî mwene ndeegwa îîu atîûrua nîûntû atî na maatia. Îndî ndeegwa îîu îkëeja kwîthîrwa îtwîîre gûtûngana, na mwene akëethîrwa amenyithîtue ûntû bûu nawe atîmîmenyeere, nayo îkooraga ntomûrûme kana mûka, ndeegwa îîu îkooragwa na maiga na mwene kinya we ooragwe. Nawe mwene ndeegwa akëeja gûtuîrwa îrîi na akarîaa rîonthe agakûûrwa mwoyo jwaawe. Ningî ndeegwa îkëeja gûtûnga kaîjî kana kaarî, mwene ndeegwa agatuîrwa kûringana na Waatho o bûu bungwa. Ndeegwa îkëeja gûtûnga nkombo ya ntomûrûme kana mûka, mwene ndeegwa îîu akarîaa shekeli mîrongo îthatû cia fetha kîrî mwene nkombo, ndeegwa nayo yûragwe na maiga. “Muntû akëeja gûtiga îrinya rîtîkunîki, kana akenja îrinya akarîtiga rîtîkunîki, nayo ndeegwa kana ntigiri îkëeja kûgwa ku, mwene îrinya rîu no mwanka arîee; anenkere mwene ndeegwa kana mwene ntigiri mbeecha, nakîo kiimba kîee kîa mwene îrinya. Ndegwa ya muntû îkëeja kûûraga ndeegwa ya muntû ûngî, antû bau nî bakeendie ndeegwa îrî mwoyo nabo bagaane mbeecha irîa ikauma. Ningî bakagaana ndeegwa îrîa îkuîte. Îndî gûkëethîrwa kwijîkeene na mma atî ndeegwa îîu nî îtwîîre gûtûngana na atî mwene nîka aregeete kûmîmenyeera, no mwanka arîee ndeegwa na ndeegwa, nayo îrîa îkuîte yee yaawe.” “Muntû akëeja kwiya ndeegwa kana ng'ondu nawe akamîthînja kana akamîendia, muntû ûu akarîaa ndeegwa îîu îmwe na ndeegwa ithaano, na ng'ondu îîu îmwe akamîrîaa na ng'ondu inya. Mwamba akëeja kûgwatwa akiunaga nyomba ya itha, na akaringwa agakua atîrîîrua tharike yaawe. Îndî akëeja kûûragwa gûgûkea akaarîîrua tharike yaawe. Mwamba no mwanka arîee birîa bionthe aiîte. Îndî akëethîrwa atî na gîntû gîa kûrîaa nakîo eendue nîkenda kîrîa aiîte kîrîwa. Îndî akëeja kwîthîrwa arî na gîntû kîrîa aiîte kîrî mwoyo: kîethîrwa kîrî ndeegwa kana ntigiri kana ng'ondu, akaarîaa maita jaîrî. “Muntû akëeja gûtûma kîthaka kana muunda jwa mîzabibû jûrîîthua, kana akarekeeria nyomoo ciaawe ikarîa kîthaka kîa muntû ungî no mwanka arîee na birîa biega buru bia kîthaka kîaawe na birîa biega bia muunda jwaawe jwa mîzabibû. “Mwanki jûkëeja kûgwata jûgataamba matîîne ja miigua naju jûkaîîthia ithûmba bia irio bibikethe kana bitîkethi birî muundeene kana jûkaîîthia muunda, mûgwatia mwanki no mwanka arîee birîa biîte. “Muntû akëeja kûnenkera muntû ûngî mbeecha kana into bingî amwithîra nacio mbeecha iu kana into biu bikëeja kwiiwa birî kwa muntû ûu ûnenkeri mwamba agwatwa arîee mainda jaîrî. Mwamba akëeja kûrega kûgwatwa mwene kûu biraithi akareetwa mbere ya Mûrungu aciîtie auge nîwe kana tî we ûjûkîîtie into bia muntû ûu ûngî. “Gûkëethîrwa kûrî na nkaanja îgûrû rîa gîntû kîngî kinya kîrîkû kîethîrwa kîrî ndeegwa kana ntigiri, kana ng'ondu, kana nguû kana gîntû kîngî kinya kîrîkû kîrîa kîûrîte, antû barîa bakûringanîra nkaanja o muntû akiugaga ‘Gîkî nî gîaakwa,’ îgamba rîkaretwa mbere ya Mûrungu. Muntû ûrîa Mûrungu akagitîra nîwe mwîyia, akarîaa mainda jaîrî ja gîntû kîu kîrî muntû ûu ûngî. “Muntû akëeja kûnenkera muntû ûngî ntigiri kana ndeegwa kana ng'ondu kana nyomoo îngî kinya îrîkû amwithîra; nayo îgakua kana îkagîa ûthûûkû kana îgatawa gûtî muntû ûkwona, nî muuma jûrîa akanyuîra mbere ya MWATHANI jûkagiita îgamba rîu. Muntû ûrîa wanenkeri nyomoo eekîra ûngî akëeja gûciîtia atî atîringithîtie nyomoo îîu na njara ciaawe, mwene nyomoo îîu ageetîkîra muuma jûu na mwîki nyomoo gûtîkîo akarîaa. Îndî gûkëeja kwîthîrwa nyomoo nî kwiwa yaiîrwe kwaawe, muntû ûu no mwanka arîee mwene yo. Ningî îkëethîrwa yûûragi nî nyamû ya kîthaka, muntû ûu akamîreeta îrî ûkûûjî; na atîrîaa îîu yûûragi nî nyamû cia kîthaka. “Muntû akëeja kûromba nyomoo kuuma kwa mûtûûri waawe, nayo nyomoo îîu îkëeja kûringwa kana îgakua mwene atî o, muntû ûu akarîaa nyomoo îîu. Îndî mwene akëeja kwîthîrwa nî agûkarî o îgîkua kana îkîringwa, muntû ûu gûtîkîo akarîaa. Îndî îkëethîrwa nîka îgûkombori nî mbeecha cia gûkombora akî ikarîwa. “Ntomûrûme akëeja gûcwaa mwarî karaiti ûrîa ûtagambua nî muntû ûngî na akamama nawe, no mwanka arîee rûracio na amûjûkie ae mwekûrû waawe. Îndî îthe wa mwarî akarega buru kweejana mwarî waawe kîrî muntû ûu, no mwanka muntû ûu arite mbeecha ing'anene na rûracio rûrîa rûritagîrwa mwarî karaiti. Bûkarekagîîrieni mûka mûrogi atûûra mwoyo. Muntû ûrîa wonthe ûkamama na nyomoo no mwanka ooragwe. “Muntû wonthe ûrîa ûkaritîra mûrungu jûngî igongwana tiga MWATHANI wenka no mwanka ooragwe buru. “Bûkathithagîrieni ageni ûthûûku kana bûbainyîîria, tontû kinya buî bwatwîre bûrî ageni nthîgûrû ya Misri. Bûkathangîkagieni ntigwa kinya îrîkû kana kaana gatî na aciari. Bûkëeja kûbathangîkia nabo bagankaîra, gûtî nkaanja nkaigua kîrîro kîaao; naani ngwatwe nî marûrû mbûûrage na rûchiû, nabo eekûrû beenu bakaa ntigwa na aana beenu batigwe batî na beethe. “Bûkëeja gûkoobithia mbeecha kîrî nkea ya antû baakwa barîa bûtûûranagia nabo bûkabathithagîrieni ja ûrîa aeejani marandû bathithanagîria, bûbeetia mpongeeri îgûrû rîa mbeecha iu. Ûkarîîja kûjûkia nguû ya muntû ûngî îrûngamîîra îraandû, ûtîkareke riûa rîthûa ûtîcokeretie mwene. Tontû nguû îîu îkëethîrwa nîyo yonka arî nayo ya gwîkunîkîra nîmbi akaiguîkîra nayo akîmama? Nawe akëeja gûnkaîra, nkamûthikîîra nîûntû ndî wa kîaao. “Ûkarîîja kwaria ûthûûku îgûrû rîa Mûrungu kana ûruma ûrîa ûrî mûtongeeria gatîgatîîne keenu. “Ûkarîîja gûcererwa ûtînditîrîte kîewa kîa maketha jaaku kîa ndibei. Nenkagîreni twaana tweenu twa tûîjî twa mbere. Ningî bûkaathithagia o ûu na ng'ombe na ng'ondu cieenu. Karegwa kana gatûrûme gakarage na ng'ina ntukû mûgwanja; ntukû ya inyanya bûkandeetera. Buî nîûntû bûrî antû baakwa barîa atheru bûkarîîja kûrîa nyama cia nyomoo yûragîri kîthakeene; igeragîreni kurû.” “Ûgátaambia nguutû cia ûrongo. Ûkágwatanîra na muntû ûmûûî ûmûteethia na ûkûûjî bwa ûrongo. Ûkáthingata mwingî mathithioone jamathûûku; ningî ûgátujanîîra ûkûûjî bwa ûrongo îgambeene ûgarûra ûûma ûthingateene na mwingî. Ûkéendera muntû nkîa îgambeene. “Ûkëeja gûtirimana na ng'ombe kana ntigiri ya mûnthû waaku yûrîte, ûmîcokie kîrî mwene. Ûkëeja kwîthîra ntigiri ya muntû ûkûthwîre îgwîte îkamamîrwa nî mûrigo, ûkamûtiganîria nayo, ûmûteethie kûmîûkîîria. “Ûkagiria muntû nkîa mma bûrîa abuîrîte kûthithîrua îgambeene. Karaga kûraaja na mantû ja ûrongo, ningî ûkooraga muntû ûtî na maatia kana ûmwagîru, nîûntû ntîkarîagîria muntû ûmûûî. Ûkarîjûkia nkukumo nîûntû nkukumo nîka îkunîkaga muntû meetho na ikagiria nteto cia mma ithikîîrwa. “Ûkainyîîria mûgeni; gwe nî wiijî ûrîa mûgeni aigagua nîkwîthîrwa nî bwatwîre bûrî ageni nthîgûrû ya Misri. “Bwaandage miuunda yeenu îgiita rîa mîaka îtaantatû na bûkethage birîa bikaumaga ku. Îndî mwakeene jwa mûgwanja bûrekagîrie miuunda îkanogoka îtîrîmi, nîkenda antû barîa barî na thîîna gatîgatîîne keenu boona biakûrîa na birîa bigatigara birîewe nî nyamû cia kîthaka. Ûu no u bûkaathithagia na miuunda yeenu ya mîzabibû na mîkandamia. “Ritageni ngûgî cieenu ntukû ithanthatû, îndî ntukû ya mûgwanja bûkanogoka; nîkenda ndeegwa cieenu na ntigiri cieenu ikanogoka; na kinya aana ba nkombo cieenu cia aka na ageni bakanogoka. “Menyagîîreeni mantû jonthe jarîa mbwîrîte. Bûkáromba mîrungu îngî; bûkárîmîgweta kinya mariîtwa jaayo na tûnyua tweenu. “O mwaka bûthithagie biatho bithatû nîûntû bwa gûnkumithia. Bûthithagie mambura ja mîgaate îtiimbîthîtue mweriine jwa Abibu o ta ûrîa ndaabwathîre. Îgiita rîu rîakinya bûrîjage mîgaate îtiimbîthîtue ntukû mûgwanja nîûntû nîrîo bwaumîre Misri. Ningî bûthithagie kîatho kîa maketha; maketha ja irio ja birîa bûrîmîte miuundeene yeenu ja mbere. Ningî bûthithagie kîatho kîa igaanda mûthieene jwa mwaka rîrîa bûrûkagia maketha jeenu kuuma miuundeene. Arûme bonthe beenu bakeeja mbere ya MWATHANI Mûrungu mainda jathatû o mwaka. “Bûkárîungania tharike ya kîgongwana gîaakwa na mîgaate imbithîtue, kana bûreka maguta ja nyomoo îrîa nditîri kîgongwana jarara mwanka rûûnene rûkîîrî. Retageni into birîa biega buru bia maketha jeenu ja mbere nyomba ya MWATHANI Mûrungu weenu. Bûkaroruga kang'ondu kana kabûri na îria rîa ng'ina. “Atîrî, ngatûma mûraîka mbere yeenu, abûkarie rûgendoone na abûkinyie gûntû kûrîa mbûthuranîrîte. Thikagîîreni ûrîa akûbwîra na bûmwathîkîre nîûntû bwarega kûmwathîkîra atîbûrekera meeyia jeenu nîkwîthîrwa ni ndî ndeene yaawe. Îndî bûkëeja kûmwathîkîra na mma bûkaathithia jonthe jarîa mbwîrîte, nkaa mûnthû wa anthû beenu na mûthangîkia wa barîa babûthangîkagia. Mûraîka waakwa akabûtongeeria na abwikie nthîgûrû ya Aamori na Ahiti na Aperizi na Akanani, na Ahivi, na Ajebusi naani nkabathiria buru. Bûkárîturîria mîrungu yaao maru kana bûmîthaathayia kana bûthingata mantû jarîa bathithagia, îndî bûthûûkangie mîrungu yaao ya mîng'uanano na bûmiunange buru. Buî bûthaathagie MWATHANI Mûrungu weenu, naani nkaatharima irio bieenu na rûûjî rweenu na mbweberie mîrimo. Nthîgûrûûne yeenu gûtîkoroneka mûka ûkuuna kana nthaata. Nkabwejaga ûtûûro bûbûûjûru. “Naani ngagûtongagîîria nîkenda makagia anthû baaku; mbangaratanagie barîa bonthe bûgatirimanaga nabo ndweene na babûmatûke. Naani ngatûma maguu mbere yeenu; nkeenga buru Ahiti, na Akanani, na o ûrîa bûgûkûrûka nthîgûrû ciaao. Ntîbeenga kuuma mbere yeenu na mwaka jûmwe nthîgûrû îtîkeje gûtigwa îgaanjo, nyomoo cia kîthaka nacio ciingîa ibwagia. Tontû bûû, nkabenga mpaara mpaara, mwanka rîrîa gûkeethîrwa kûrî na antû beenu bakûng'ana naabuî bûmamîre nthî. Ngekîra mîanka ya nthîgûrû yeenu kuuma Îria Îtuune mwanka gûkinya îria rîa Mediterania; na kuuma rwanda mwanka rûûjîîne rwa Eufurate; nîkwîthîrwa nkanenkanîra atûûri ba nthîgûrû îîjî njareene cieenu naabuî bûkabeenga buru. Bûkoroeja gwîka kîrîkanîro nabo kana na mîrungu yaao. Bûkarîenda antû bau batûûra nthîgûrû yeenu, batîgatûme bûthithia meeyia; nîûntû bûkëeja gûtumîkîra mîrungu yaao, nî mma kîu gîkaa kîgitaria kîeenu.” Mûrungu nî eerîre Musa atîrî, “Itieni kîrî MWATHANI, ûûgwe na Aaroni, na Nadabu na Abihu na akûrû mîrongo mûgwanja ba Israeli; naabuî bûthaathayie bûrî gataaria. Nî Musa wenka ûkeeja akuî na MWATHANI; îndî bau bangî batîîja akuî, na kîrîndî gîtiitania nawe.” Musa nawe nî eetîre areera antû nteto cionthe irîa MWATHANI amwîrîte, na mawaatho jonthe. Nabo antû baracokia na kajû kamwe barauga, “Mantû jarîa jonthe MWATHANI augîîte tûkajathithia.” Musa nî aandîkîre nteto irîa MWATHANI aamwîrîte cionthe. Rûûnene nî ookîrîîre araaka kîritîro kîa igongwana gîtina gîa kîrîma na areeka maiga îkûmi na jaîrî kûringana na mîîrîga îkûmi na îîrî ya Israeli. Nawe aratûma nthaka cia antû ba Israeli kûritîra MWATHANI igongwana bia gwakîîria na igongwana bia thîîrî bia ndeegwa Musa arajûkia nusu ya tharike îîu aramîîkîra mpakûriine, na nusu ya tharike îrîa yaatigeere araminyîria kîritîro kîa igongwana. Nîrîo aajûkîrie Yuku rîa kîrîkanîro arathomera antû bathikîîrîte. Nabo antû barauga, “Jarîa jonthe MWATHANI auga tûkajathithia na tûkajaathîkîra.” Musa arajûkia tharike araminyîria antû akiugaga, “Atîrî, îîjî nî tharike ya kîrîkanîro kîrîa MWATHANI eekanîîra naabuî kûringana na nteto iu cionthe.” Musa na Aaroni, na Nadabu, na Abihu na akûrû mîrongo mûgwanja ba Israeli nî baitîrie kîrîmeene, nabo baroona Mûrungu wa Israeli. Ruungu rwa magûrû ja Mûrungu kwaarî na antû a gûkinyithia magûrû arîa aathithîtue na maiga ja goro ja rangi ya wiirû bwa îgûrû. Îndî Mûrungu ataathithîria akûrû bau ba Israeli ûntû bûbûthûûku. Nabo nî bategereere Mûrungu na bararîa na kûnyua baranyua. MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Itia naaja kîrî ni kîrîmeene naagwe weteere nkûnenkere maiga jaaji jarî na Waatho na maathana jarîa mpaandîkîte baritanagwa najo.” Tontû bûû, Musa na nthûûmba yaawe Joshua baraithuranîra baraitia kîrîmeene kîa Mûrungu. Musa areera akûrû atîrî, “Kareni aja bûtweteere mwanka rîrîa tûgacoka kîrî buî. Aaroni na Huri barî amwe naabuî, na muntû kinya ûrîkû akeethîrwa arî na ûntû nî eete kîrî bo.” Nîrîo Musa aitîrie kîrîmeene narîo îtu rîrakunîka kîrîma. Nabu ûkumio bwa MWATHANI bûrathaara kîrîmeene gîa Sinai, na îtû rîrakunîka kîrîma ntukû ithanthatû. Ntukû ya mûgwanja Mûrungu areeta Musa kuuma îtuune. Mwonekere jwa ûkumio bûu bwa MWATHANI jwaarî ta mwanki jûgwakana kathûmbî ga kîrîma meethoone ja antû ba Israeli. Musa nî aatonyere îtuune araitia kîrîmeene. Musa arakara kîrîmeene matukû mîrongo îna, mûthenya na ûtukû. MWATHANI nî aarîîrie Musa aaramwîra, “Arîria antû ba Israeli ûbeere barite biewa nîûntû bwaakwa. Ûjîkie biewa nîûntû bwaakwa kuuma kîrî muntû o ûrîa ûgûciendera wengwa. Nabio biewa birîa ûkaajûkia kuuma kîrî bo nî thaabu, na fetha, na îturutia, na nguû irîa nthongi cia rangi ya wiirû bwa îgûrû, na ya mûkû, na întuune na ithithîtue na guee ya mbûri. Ningî ûjûkie mîgûûta ya ntûrûme yaaki rangi întuune, na mîgûûta îtaguti na mîtî ya mîgaa. Ningî ûjûkie maguta ja taawa, na maguta jarîa jaeeraga bwega ja gwîtûûrîria na ubaani îrîa yeeraga bwega ya kîgongwana. Ûjûkie twiga twa goro twa kûgemia tûrîa twîtagwa onikisi, na twiga tûngî tûtwega twa kûgemia nguû ya efodi na nguû ya gwîkîra kîbara. Nabo banthithîrie antû atheru nîkenda ntûûraga gatîgatîîne kaao. Naagwe ûthithie antû au atheru kûringana na bûrîa bunthe nkwonetie mantûûne ja mwakîre jwa îema rîu, na mantûûne ja mûthithîrie jwa into birîa bionthe bigeekîrwa ku.” Nabo bagatuma Îthandûkû rîa mbaaû cia mîgaa; rîa ûraaja bwa centimita îgana rîmwe na mîrongo îîrî na îtaano (125cm) na kwarama centimita mîrongo mûgwanja na îthaano (75cm) na gwitia bwa îgûrû centimita mîrongo mûgwanja na îthaano (75cm). Naabuî bûrîererie na thaabu întheru buru ndeene na oome, na bwa oome ûûmbania thaabu ûthithie mîkîîndû kûrîthiûrûkîra. Ûrîthithîrie mîkang'i îna ya thaabu wîkîre magûrû jaarîo mîkang'i îîu; mîkang'i îîrî rûteere rûmwe na îîrî îngî rûteere rûngî. Bûthithie itugî bia mîgaa bûbiereerie na thaabu. Nabio itugî biu bûbiîkîre mîkang'iine îîu îrî rûteere rwa îthandûkû nîkenda rîkamatagwa nayo. Nabio itugî bigakaraga mîkang'iine îîu ya îthandûkû na bikarîritwa ku. Naagwe ûgeekîra îthandûkûûne maathana jarîa ngakûnenkera jaandîki. Ûthithie nkunîki îrîa îtagwa “gîtî gîa kîaao” kîa thaabu akî; ya ûraaja bwa centimita îgana rîmwe na mîrongo îîrî na îtaano (125cm) na wariî bwa centimita mîrongo mûgwanja na îthaano (75cm) Ningî ûthithie akerubimu baîrî ba thaabu; ûbathithie na thaabu înjûmo ûbeeke nteere cio-ijîîrî cia nkunîki îîu îtagwa gîtî gîa kîaao. Ûthithie mûkerubimu ûmwe rûteere rûmwe rwa gîtî gîa Kîaao na ûngî rûteere rûngî rwaakîo; akerubimu bau beethîrwe bathithîtue na gîntû kîmwe na gîtî gîa kîaao. Nabo akerubimu beethîrwe bataambûrûkîtie mathagu jaao îgûrû rîa gîtî gîa kîaao. Ningî moothiû jaao jeethîrwe jeerekerete gîtî gîa kîaao bakare bategeene. Naagwe wîkîre kîrîkanîro kîrîa ngaakûnenkera îthandûkûûne na ûrîkîîre gîtî gîa Kîaao îgûrû rîa Îthandûkû rîu rîa kîrîkanîro. Au nîo ngaatirimanaga naagwe, na nîo nkaaragîria naagwe îgûrû rîa gîtî gîa kîaao, gatîgatî ga akerubimu bobaîrî, au îthandûkûûne rîa kirîîkanîro, na nîo ngakwîragîra mantû jonthe jegiî antû ba Israeli. Rî, ûthithie meetha ya mbaaû cia mîgaa, îrî na ûraaja bwa centimita îgana (100cm) na wariî bwa centimita mîrongo îtaano (50cm) na gwitia bwa îgûrû centimita mîrongo mûgwanja na ithaano (75cm). Nayo meetha îîu ûmîereerie na thaabu întheru buru na ûûmbanie thaabu mûkîîndo kûmîthiûrûnkîra. Wîkîre rûbaû rwa ûmatu bwa njara kûmîthiûrûkîra, na ûûmbanie thaabu mûkîîndo kûthiûrûkîra rûbaû rûu. Nayo meetha ûmîthithîrie mîkang'i îna ya thaabu, nayo îgwatithanue na magûrû ja meetha îîu, o kûgûrû mûkang'i. Mîkang'i îîu îkare akuî na rûbaû rûrîa rûthiurûkîte meetha, nîkenda îgwatîîra itugî birîa bikamîkamataga. Nabio itugî bia gûkamataga meetha îîu ûbithithie na mîtî ya mîgaa na ûbiereerie na thaabu. Ningî ûkaathithîria meetha îîu thaani, na ikombe, na mpakûri bia kûritagîra ubaani, na mpakûri ingî cia kûrita kîgongwana gîa gwîtûûrîria. Into biu ûbithithie na thaabu întheru. Naagwe wîkage mûgaate jwathûrîri Mûrungu meetheene îîu mbere yaakwa magiita jonthe. “Naagwe ûthithie gîtugî gîa kûrîkîîra taawa kîa thaabu; gîtina gîaakîo na mûthîrî jwaakîo jûthithue na thaabu îîthîtue bwega. Najo maûa ja ikombe na mabûûra jarîa jageemetue jathithue jarî gîntû kîmwe nakîo. Nakîo kîîthîrwe kîrî na mpang'i ithanthatû ciumîre nteere ciaakîo, mpang'i ithatû rûteere rûmwe na ithatû rûteere rûngî. O rwang'i kîrî iu ithanthatû rwîthîrwe rûrî na ikombe bithatû bikari ja maûa jakunûki ta ja mîtî îkarî ta mîkandamia. Gîtugîîne gîa kûrîkîîra taawa kîongwa kûthithue maûa ja ikombe na mabûûra ta ja mîtî îkarî ta mîkandamia. Kwîthîrwe kûrî na maûa jathithîtue na gîntû kîmwe na gîtugî kîu gîa kûrîkîîra taawa, o îûa rîîthîrwe rîrî rungu rwa mpang'i ijîîrî cia iu ithanthatû ciumîrîte gîtugîîne gîa kûrîkîîra taawa. Mabûûra na mpang'i cia gîtugî kîu biîthîrwe birî bia gîntû kîmwe na gîtugî, bithithîtue na thaabu împûûre bwega. Naagwe ûthithîrie gîtugî kîu gîa kûrîkîîra taawa, taawa mûgwanja; nacio taawa iu irîkîîrwe îgûrû rîaakîo nîkenda ithaarîra kîanya kîu kîrî mbere ya gîtugî. Mîgwati ntambi na antû arîa îkaarîîkagîîrwa kûthithue na thaabu întheru buru. Ûthithie gîtugî kîu gîa kûrîkîîra taawa na into biu bionthe na talanta îmwe ya thaabu. Ningî woone ûkûbithithia kûringana na mûthithîrie jûrîa nkwoneretie kîrîmeene.” “Rûteere rwa ndeene rwa îema rîa gûtirimanîra rûthithue na nanga îkûmi cia nguû ithithîtue na mîrigi îîndanîtue bwega cia rangi ya wiirû bwa îgûrû, na ya mûkû na întuune. Nacio nanga iu îtumîîrwe maûa ja akerubimu jathithîtue bwega. Nabu ûraaja bwa nanga o îmwe bûkeethîrwa bûrî mita îkûmi na inya (14m), nabu wariî bwîthîrwe bûrî mita ijîîrî (2m). Nanga iu ciîthîrwe irî na ithimi bimwe. Nanga ithaano ciîthîrwe igwatithanîtue amwe na ithaano ingî kinya cio igwatithanîtue amwe. Nangeene ya mûthia kîrî gîkundî kîa mbere kîa nanga gûtumîîrwe inyiûrû bia ndigi cia rangi ya wiirû bwa îgûrû, na kûthithue o ûu nangene ya mûthia ya gîkundi kîa biîrî kîa nanga. Naagwe ûthithie inyiûrû mîrongo îtaano nangene ya mbere kîrî gîkundi kîmwe kîa nanga, na inyiûrû mîrongo îtaano nangene ya mûthia ya gîkundi kîa nanga kîa biîrî. Inyiûrû biu bikeethîrwa birî nangene gîkundiine kîa biîrî. Ningî ûthithie mîgwati mîrongo îtaano ya thaabu cia kûgwatithania ikundi bio-biîrî bia nanga, nîkenda îema rîa gûtirimanîra rîgwatana rîaa rîmwe. “Ningî ûthithie nanga îkûmi na îmwe cia guee ya mbûri nîûntû bwa îema au îgûrû rîa îema rîa gûtirimanîra. O nanga îîthîrwe îrî na ûraaja bwa mita îkûmi na ithaano (15m), na waariî bwa mita ijîîrî (2m). Nacio nanga iu îkûmi na îmwe ciîthîrwe irî na ithimi bimwe. Naagwe ûgwatithanie nanga ithaano amwe cionka na ithanthatû amwe cionka, nayo nanga ya ithanthatû ûmîunanîre au mbere ya îema. Naagwe ûthithie inyiûrû mîrongo îtaano mîthieene ya nanga îrîa îrî mûthia jwa gîkundi kîmwe kîa nanga, na ûthithie inyiûrû mîrongo îtaano kîrî nanga îrîa îrî mûthia jwa gîkundi kîngî. “Ûthithie mîgwati mîrongo îtaano ya îturutia ya kûgwatithania inyiûrû, nîkenda ikundi bio-biîrî bia nanga bitumanua biaa îema rîmwe. Nakîo gîchunchî kîa nanga kîrîa gîgûtigara ta kîo nusu nanga, gîcuuracuure bwa nyuma ya îema. Gîchunchî kîa ûraaja bwa centimita mîrongo îtaano (50) kîrîa gîgûtigara kîrî ûraaja bwa nanga nteere cio-ijîîrî gîkare gîcuuri nteere cio-ijîîrî nîkenda gîkunîka îema. Ningî nîûntû bwa gûkunîka îema ûthithie mîgûûta ya ntûrûme îmîake rangi întuune na îmîake rangi ya wiirû bwa îgûrû “Ningî ûthithie itugî bia kûrûngîka îema na mbaaû cia mîgaa. Itugî biu biîthîrwe birî bia ûraaja bwa mita ithaano (5m) na ûmatu bwa centimita mîrongo mûgwanja na ithaano (75cm) o gîtugî. Kîrî o gîtugî kwîthîrwe kuumîrîte rûbaû nteere cio-ijîîrî rwa kûgwatithania gîtugî na kîngî. Ûu nîu ûkaathithia itugî bionthe bia îema rîa gûtirimanîra. Itugî birîa ûkaathithia nîûntû bwa îema rîa gûtirimanîra biîthîrwe birî: itugî mîrongo îîrî nîûntû bwa rûteere rwa ûmotho; na ûthithie ikinyithio mîrongo îna bia fetha rungu rwa itugî biu, o ikinyithio biîrî rungu rwa o gîtugî nîûntû bwa mbaaû irîa ciumîrîte mîthieene ya itugî. Rûteere rwa ûrîo rwa îema rîa gûtirimanîra ûthithie itugî mîrongo îîrî. Ûbithithîrie ikinyithio mîrongo îna bia fetha, o ikinyithio birî rungu rwa o gîtugî kîmwe. Naru rûteere rwa nyuma rwa îema bwa rûgûrû, ûthithie itugî bitantatû. Ûthithie itugî biîrî bia gwîkîrwa mîthieene yo-îîrî ya îema bwa nyuma. Itugî biu biîthîrwe biathûkene bwa nthî îndî bigwatithenue bwa îgûrû mwogoone jwa mbere. Ûu nîu itugî bia mîthia ya îema yo-îîrî bikeethîrwa bikari. Naku kwîthîrwe kûrî na itugî binaana na itina biaabio biîthîrwe birî bia fetha, itina îkûmi na bitaantatû bionthe, o gîtugî biîrî-biîrî. Naagwe ûthithie mîgaamba ya mîgaa, îtaano nîûntû bwa ikingi bia rûteere rûmwe rwa îema rîa gûtirimanîra, na îtaano îngî nîûntû bwa itugî bitaano bia rûteere rûu rûngî rwa îema rîa gûtirimanîra. Mîgaamba îtaano îngî nîûntû bwa ikingi birîa birî îemeene bwa ndeene nyuma buru rûteere rwa bwa rûgûrû. Naju mûgaamba jwa gatîgatî jûrîa jûgakûrûkîîra gatîgatî ga itugî juume mûthia jûmwe jwa îema mwanka jûngî. Naagwe weereerie itugî na thaabu na ûbithithîrie mîkang'i ya thaabu ya kûgwatîîra mîgaamba. Nayo mîgaamba ûmîereerie na thaabu. Ûgaaka îema rîu rîa gûtirimanîra kûringana na mwakîre jûrîa nkwoneretie kîrîmeene. “Naagwe ûthithie nanga ya rangî ya wiirû bwa îgûrû, na ya mûkû na întuune. Nayo nanga îîu îîthîrwe îrî ya mîrigi îîndanîtue bwega na îtumîîrwe maûa ja akerubimu. Ûcuurie nanga îîu itugîîne bina bia mîgaa bierereetue na thaabu, na birî na mîgwati ya thaabu na bikinyithîtue ikinyithioone bia fetha. Nanga îîu ûmîcuurie na mîgwati îîu, na ûcoke ûreete Îthandûkû rîa kîrîkanîro nyuma yaayo. Nanga îîu nîyo îkabwathûranîra antû arîa atheru na arîa atheru buru. Nakîo gîtî gîa Kîaao ûkîrîîkîîre îgûrû rîa Îthandûkû rîa kîrîkanîro au antû arîa atheru buru. Nayo meetha ûmîîke oome ya nanga na itugî bia kûrîkîîra taawa ûbiîke rûteere rwa bwa ûmotho rwa îema rîa gûtirimanîra bitegene na nanga îîu. Nayo meetha ûmîîke rûteere rwa bwa ûrîo rwa îema rîa gûtirimanîra. Tontû bwa mwari jwa îema ûthithie nanga îtumi bwega na mîrigi ya rangi ya wiirû bwa îgûrû, na ya mûkû na îmîtuune, na ûmîgemie ûgîtumagîra mîtumi. Nîûntû bwa nanga îîu ya gûkunîka îema ûthithie itugî bitaano bia mîgaa na ûbiereerie na thaabu, nayo mîgwati yaayo yereerue na thaabu, nabio ikinyithio bia itugî biu biîthîrwe birî bia îturutia.” “Ningî rî, waake kîritîro kîa igongwana na mîtî ya mîgaa kîrî na ûraaja bwa mita ijîîrî na nusu (2.5m) na waariî bwa mita ijîîrî na nusu (2.5m), na gwitia bwa îgûrû mita îmwe na nusu (1.5m). Ûthithie ngoji mîthieene ya kîritîro kîa igongwana yo-îna, na ngoji iu ciîthîrwe ithithîtue na gîntû kîmwe na kîritîro kîa igongwana, na bionthe biereererue na îturutia. Ûthithie nyongû cia gwîkagîrwa mûju kuuma kîritîro kîa igongwana, na ûthithie iciko, na mpakûri, na nchibe na tûraî twa gûkamataga mwanki. Into biu bionthe bia kîritîro kîa igongwana bithithue na îturutia. Ûthithie antû ookîrîte a kûrigîîria mwanki na mwîîndo jûkari ta rûgara jwa îturutia. Îgûrû rîa mwîîndo jûu jûkari ta rûgara ûthithie mîkang'i îna mîthieene ya kîritîro kîa igongwana yo-îna. Naru rûgara rûu ûrwîîke ruungu rwa antû au gûûkîîrîte a kîritîro kîa igongwana, nîkenda rûgara rûthika kîritîro kîa igongwana kuuma nthî mwanka gatîgatî. Ningî ûthithîrie kîritîro kîa igongwana ikingi bia mîgaa na ûbiereerie na îturutia. Nabio ikingi biu bitonyithue mîkang'iine, nîkenda bikaraga nteere cio-ijîîrî cia kîritîro kîa igongwana rîrîa gîgûkamatwa. Nakîo kîritîro kîa igongwana ûkîthithie na mbaaû ûkîmenyagîîra gûtiga gîkuriî o ta ûrîa woonereetue kîrîmeene.” “Naagwe ûthithie kîarago kîa îema rîa gûtirimanîra. Rûteere rwa bwa ûmotho rwa kîarago gûcuurie nanga ya mîrigi îmîînde bwega ya ûraaja bwa mita mîrongo îtaano (50m) rûmwe. Itugî bia nanga îîu biîthîrwe birî mîrongo îîrî na ikinyithio biaabio mîrongo îîrî bithithîtue na îturutia. Nayo mîgwati ya itugî biu na tûrûkuurio twaabio biîthîrwe bithithîtue na fetha. Rûteere rwa bwa ûrîo rwa kîarago kîu gûcuurue nanga o ta îîu ya ûraaja bwa mita mîrongo îtaano (50m), na itugî bia kûmîgwatîîra mîrongo îîrî na ikinyithio biaabio mîrongo îîrî bionthe bithithîtue na îturutia. Îndî mîgwati yaabio na tûrûkuurio twaabio twîthîrwe tûthithitue na fetha. Kîrî wariî bwa kîarago, rûteere rwa bwa rûgûrû gûcuurue nanga ya ûraaja bwa mita mîrongo îîrî na ithaano (25m), na itugî îkûmi na ikinyithio îkûmi. Wariî bwa kîarago rûteere rwa bwa gaiti ta ru rûteere rwa gûkûrûkîîra gûcuurue nanga ya mita mîrongo îîrî na ithaano (25m) o ûraaja. Nanga îrîa îgacuurua rûteere rûmwe rwa mpingîro îkeethîrwa îrî ûraaja bwa mita mûgwanja na nusu (7.5m), na kûrî na itugî bithatû na ikinyithio bithatû. Rûteere rûngî rwîthîrwe rûrî na nanga ya ûraaja bwa mita mûgwanja na nusu (7.5m) na itugî bithatû na ikinyithio bithatû. Nîûntû bwa mpingîro ya kîarago kwîthîrwe kûrî na nanga ya gûcuurua mwariine ya ûraaja bwa mita îkûmi (10m). Nayo nanga îîu îgemue na mîrigi ya rangi ya wiirû bwa îgûrû, na ya mûkû na întuune îmîînde na mîtumi. Nayo îkeethîrwa îgwatîîri nî itugî bina na ikinyithio o ta biu. Ikingi bionthe birîa bikathiûrûkîra kîarago bigwatithanue na tûrûkuurio twabio twa fetha. Nayo mîgwati yaayo îthithue na fetha na ikinyithio bithithue na îturutia. Kîarago nakîo gîkeethîrwa kîrî na ûraaja bwa mita mîrongo îtaano (50m), na wariî bwa mita mîrongo îîrî na ithaano (25m), na gwitia bwa îgûrû mita ijîîrî na nusu (2.5m). Nakîo gîcuurue nanga cia nguû îthithîtue bwega na kîîthîrwe kîrî na ikinyithio bia îturutia. Nabio into bionthe birîa biatumîkaga ngûgîîne cionthe îemeene rîa gûtirimanîra, na biango biarîo bionthe, na biango bia kîarago bionthe bithithue na îturutia. “Ningî wîre antû ba Israeli bakûretere maguta ja zeituni jarîa makembu buru nîûntû bwa kûreeta weerû, nîkenda taawa îîkwa îthaaraga magiita jonthe. Aaroni na ataana baawe nîbo bakagwatagia taawa iu mbere ya MWATHANI bagaciîka îemeene rîa gûtirimanîra, oome ya gîtambaa kîrîa kîthiîkîte Îthandûkû rîa kîrîkanîro, kuuma ûgoro mwanka rûkîîrî. Ûntû bûu nî Waatho bwa kwathikagîrwa kenya na kenya nthukîîne cionthe cia antû ba Israeli.” “Rî, waathûre mûtaana wa nyakwe Aaroni amwe na ataana baawe Nadabu na Abihu, na Eleazari, na Ithamari kuuma kîrî antû ba Israeli nîkenda bantumîkagîra barî athînjîri-Mûrungu. Ningî ûtumîre mûtaana wa nyakwe Aaroni nguû intheru; nguû cia kwonania ûtheru na inthongi. Warîrie antû bonthe barîa barî na ûtea, barîa mpeete ûûme, nîkenda batumîra Aaroni nguû cia kûmwethia ûmûtheru nîkenda aa mûthînjîri-Mûrungu waakwa. Nacio iji nîcio nguû irîa bagatuma; nguû ya kîbara, na efodi, na rwaambambio, na îgoti rîtumi na mîtumi, na kîremba na mûcibi. Nabo batumîre mûtaana wa nyakwe Aaroni na ataana baawe nguû intheru nîkenda bantumîkagîra nacio barî athînjîri-Mûrungu. “Nabo batumîre itambaa bia rangi îkari ta thaabu, na wiirû bwa îgûrû, na ya mûkû na întuune amwe na gîtambaa gîtumi bwega. “Nabo bathithie nguû ya efodi ya rangi îkari ta thaabu, na ya wiirû bwa îgûrû, na ya mûkû na întuune, amwe na nguû îtumi na mîrigi îîndanîtue bwega. Efodi îthîrwe îrî na tûguû twa ituro twîrî tûgwatithanîrîîtue nteere ciaayo, nîkenda îkundîkagwa natu. Naju mûcibi jûrîa îgeekîrwa jwa kûmîkundîkagîîra kauna jûthithue na gîtambaa kîmwe nayo, jwîthîrwe jûrî na rangi îkari ta thaabu, na wiirû bwa îgûrû, na ya mûkû, na întuune, ningî jûtumwe na nguû ya mîrigi îîndanîtue bwega. Ûjûkie maiga jaîrî ja onikisi ûjaandîke mariîtwa ja ataana ba Jakubu na njîra ya kwaja. Waandîke mariîtwa ja bataantatû ba mbere iigeene rîmwe na mariîtwa jau jakeethîrwa jatigeere ûjaandîke iigeene rîu rîngî, bathingatanîte o ûrîa baaciarîrwe. Waandîke mariîtwa jau ja ataana ba Jakubu maigeene na njîra ya kwaja o ta ûrîa mwandîki maigeene aandîkaga na ûtea. Ningî wereerie maiga jau na thaabu. Naagwe wîîke maiga jau jo-jaîrî tûguûne tûrîa twa ituro bia efodi, nîkenda Aaroni akamataga mariîtwa ja ataana ba Israeli ituroone biaawe mbere ya MWATHANI nîkenda jaririkanagia MWATHANI ataana ba Israeli. Ûthithie mîgemio na thaabu, na tûmîkathî twîrî twa thaabu întheru, twîîndi ja mîkanda; natu tûmîkathi tûu ûtûgwatithanie na mîgemio îîu ya thaabu. “Ûthithîrie mûthînjîri-Mûrungu nguû ya gwîkîra kîbara rîrîa akionania wendi bwa MWATHANI. Nguû îîu îthithue na ûtea bûbûnene na mûthithîrie jwa efodi, na ûmîthithie na rangi ya thaabu, na înjirû ta îgûrû, na ya mûkûjûni na întuune. Nguû îîu îîthîrwe îng'anene wariî na ûraaja na yunanîrwe jaîrî; îrî na ûraaja bwa centimita mîrongo îîrî na ithatû (23) na wariî o bûng'ana o ûu. Nayo ûmîtunge na mpari inya cia maiga ja goro. Rwari rwa mbere rwîthîrwe rûrî rwa maiga jamatuune buru, na topazi, na maiga jarîa mairû buru. Rwari rwa ijîîrî rwîthîrwe rûrî na maiga ja goro ja rangi ya wiirû bwa îgûrû na alûmasi. Rwari rwa îthatû rwîthîrwe rûrî na maiga ja jasinto jamatuune ja macunkwa jamaguundu, na maiga jamatuune tunî jarîa jetagwa agate, na maiga ja mûkûjûni jarîa jetagwa amethisto. Naru rwari rwa inya rwîthîrwe rûrî na maiga jamairû ja matî, na ja onikisi na ja jasipa ja rangi ya mûkûnyûni. Maiga jau jeethîrwe jarî îkûmi na jaîrî, o ta ûrîa ataana ba Israeli baang'ana. Najo maiga jau jakare ta kîrore o iiga rîandîki riîtwa rîa mwîrîga. Ûthithîrie ngûu îû ya kîbara tûmîkathî twa thaabu întheru twîîndi ûmwe na mûkanda. Ûthithîrie nguû îîu ya kîbara mîkang'i îîrî ya thaabu îîndi ta mîkanda. Ningî ûtonyithie mîkathî yo-îîrî mîkang'iine îîu yo-îîrî îrîa îrî mîthieene ya nguû ya kîbara. Nayo mîthia yo-îîrî ya mîkathî îgwatithanue na tûrûbaû tûrîa twa thaabu, nîkenda ûbigwatithania na tûguû twa ituro twa efodi rûteere rwa mbere. Naagwe ûthithie mîkang'i îîrî ya thaabu, ûmîgwatîthanie mîthiene yo-îîrî ya nguû ya kîbara, bwa ndeene îriganîrîtie na efodi. Ûthithie mîkang'i îîrî ya thaabu ûmîgwatithanîrie na tûguû twa ituro twa efodi bwa nthî mbere yaatu tu-twîrî, na îgûrû rîa mûcibi jûu jûgemetue bwega. Nayo nguû ya kîbara bamîgwatithanie mîkang'i yaayo kîrî mîkang'i ya efodi na mûtaame jûmwirû ja îgûrû nîkenda îmamîra mûcibi jwa efodi na nîkenda îtiogoka kuuma kîrî efodi. Aaroni akamatage nguûne ya kîbara mariîtwa ja ataana ba Israeli, ajakamatage rîrîa arî antû arîa atheru nîkenda aandikanagia bo magiita jonthe. Nguûne îîu ya kîbara wîkîre Ûrimu na Thumimu, bikarage kîbareene kîa Aaroni rîrîa arî mbere ya MWATHANI. Tontû bûû, Aaroni nîwe ûkamenyaga wendi bwa Mûrungu îgûrû rîa antû ba Israeli magiita jonthe. “Naru rwambambio rwa efodi rûthithue rwa rangi injîrû ya îgûrû kunthe. Rwambambio rûu rwîthîrwe rûrî na antû arîa kîongo gîgatonyagîîra, antû au kûthithue na mwîîndo kûthiûrûka ta ûrîa nguû itumagwa mîthia nîkenda rûtîgataambûke. Rwambambio rûu kuuma kauna na kwînama bwa nthî rûgemue na maûa ja mîkukumanga ya rangi înjirû ja îgûrû, ya mûkûjûni na întuune, na gatîgatîîne ka maûa jau jagaanue na ntuara cia rangi îkari ta thaabu. Maûa jau jeete jagîkûrûkanaga ûjû: ntuara na nkukumanga, ntuara na nkukumanga na îûa rîa nkukumanga kûrigîîria rwambambioone rûu kûrûthiûrûkîra. Naru rwambambio rwîkagîrwe nî Aaroni rîrîa agîtumîkaga nacio ntuara ikagamba rîrîa agîkûrûka antû au atheru mbere ya MWATHANI na rîrîa akiumagara atîkeeje gûkua. “Naagwe ûthithie thaani ya thaabu na ûmîandîke ta ûrîa mûûri jwaandîkagwa nteto iji: ‘Into bibitheru kîrî MWATHANI’ woganîrie thaani îîu kîrembeîne na kamûtame gakairû ja îgûrû, nayo thaaani îîu îkarage au ntong'oone ya kîremba. Nayo îkarage ûthiûne bwa Aaroni, nîkenda Aaroni ajûkagia meeyia ja antû ba Israeli barîa baritaga igongwana nîkenda MWATHANI abiîtîkagîra. Ûtume îgoti na gîtambaa gîkîega buru na kîremba kîa nguû o ta îîu, na ûtume mûcibi na mûtumi. “Ûtumîre ataana ba Aaroni magoti na mîcibi na nkobia nîkenda bagîta ûkumio na bathongoma. Nacio nguû iu wîkîre Aaroni mûtaana wa nyakwe na ataana baawe ningî ûbeetûûrîrie maguta na kûbarîkîîra njara na kûbaathûra nîûntû bwa kwaa athînjîri-Mûrungu bamûtumîkagira. Nabo ûbatumîre churubaarî cia kûbakunîka kîthûnu. Itumwe cia ûraaja bwa kuuma kauna mwanka biero. Nabo Aaroni na ataana baawe beekagîre churubaarî iu bagîtonya îemeene rîa gûtirimanîra, kana rîrîa bakuîîria kîritîro kîa igongwana gûtumîkîra antûûne au atheru, nîkenda batîgaturame bakua. Mawaatho jau nîjo Aaroni na nchiarwa ciaawe bakathingataga mwanka kenya.” “Atîrî, mantû jaja nîjo ûkaathithia rîrîa ûkîathûra na kûrîkîîra Aaroni na ataana baawe njara baa athînjîri-Mûrungu: Ûjûkie kareegwa na ntûrûme ijîîrî itî antû athûûku kinya amwe, na mûgaate jwa mûtu jwa nkano jûtiimbithîtue, na tûmîgaate twa gûkanda tûtiimbithîtue tûûngeenue na maguta, na tûmîgaate tûtûceke buru twaaki maguta. Mîgaate îîu yonthe ûkamîthithia na mûtu jûmwinyu buru. Nayo mîgaate îîu ûmîîke gîkabûûne kîmwe, na ûmîreete îrî gîkabûûne o ûu amwe na kareegwa na ntûrûme cio-ijîîrî. “Ningî rî, ûreete Aaroni na ataana baawe au mînjîîroone ya îema rîa gûtirimanîra ûbathaambie bwega na rûûjî. Ûjûkie nguû wîkîre Aaroni; na ûmwîkîre îgoti, na rwambambio rwa efodi na efodi yongwa, na nguû ya kîbara, na ûmwoge mûcibi jwa efodi jûrîa jûtumi bwega. Ningî ûmwoge kîremba, nayo thirû îrîa ntheru ûmîîkîre îgûrû rîa kîremba. Rîu ûjûkie maguta ûmwîtûûrîrie kîongo. “Ningî rî, ûjûkie ataana ba Aaroni ûbeekîre magoti, na ûbaoge mîcibi na ûbeekîre nkobia. Nabo bakaa athînjîri-Mûrungu kenya na kenya amwe na nchiarwa ciaao. Ûu nîu ûkaathûra na kûrîkîîra Aaroni na ataana baawe njara. “Rîu bûkareeta ndeegwa mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra. Aaroni na ataana baawe barîkîîre njara ciaao mûtwe jwa ndeegwa. Naagwe ûjûkie ndeegwa ûmîûragîre mbere ya MWATHANI, mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra. Ûjûkie tharike îmwe ûmîake kooneene cio-inya cia kîritîro kîa igongwana na kaara. Nayo tharike îîu îngî yonthe ûmîtûûrîrie gîtinene gîa kîritîro kîa igongwana. Ûjûkie maguta jonthe jarîa jarî nyameene cia kîu amwe na îtema arîa eega buru, na mpigo cio-ijîîrî na maguta jaacio, wîîthîîrie into biu kîritîro kîa igongwana. Îndî nyama cia ndeegwa, na mûgûûta na nyama ciaayo cia kîu wîîthîrie oome ya kambî, nîûntû nî kîgongwana gîa kûthiria meeyia. “Ningî ûjûkie ntûrûme îmwe, nawe Aaroni na ataana baawe barîîkîîre njara ciaao mûtwe jwaayo, naagwe ûmîthînje na ûjûkie tharike yaayo ûmîmiinye kûthiûrûkîra kîritîro kîa igongwana. Ûgitange ntûrûme tûchunchî tûchunchî, na ûthaambie into bia kîu, na magûrû ja nyuma na bionthe ûbiîke amwe na tûnuku tûu twa nyama na mûtwe. Nayo ntûrûme yonthe ûmîîthîrie au kîritîro kîa igongwana. Kîu nî kîgongwana gîa gwakîîria kîrî MWATHANI, kîrî îera rîrîega nîûntû nî kîgongwana kîriti na mwanki kîrî MWATHANI. “Ningî ûjûkie ntûrûme îîu îngî nawe Aaroni na ataana baakwe barîîkîîre njara ciaao mûtwe jwaayo, naagwe ûmîthînje. Ûjûkie tharike îmwe yaayo ûmîake nchuuruune ya gûtû kwa ûrîo kwa Aaroni na ûmîake kinya nchuuruune cia matû ja ûrîo ja ataana baawe, na ûmîake biarene birîa inene bia njara ciaao cia ûrîo, na biarene birîa inene bia magûrû jaao ja ûrîo. Nayo tharike îngî ûmîminye kûthiûrûkîra kîritîro kîa igongwana. Naagwe ûjûkie tharike îmwe ya îrîa îrî kîritîro kîa igongwana, na ûjûkie maguta jamwe ûbiminyaminyîrie kîrî Aaroni na nguû ciaawe, na kîrî ataana baawe na kîrî nguû cia ataana baawe; nawe rîu amwe na nguû ciaawe ae ûmûtheru, nabo ataana baawe amwe na nguû ciaao baee babatheru. “Ningî rî, ûjûkie maguta ja ntûrûme na maguta ja kînyanya gîa ntûrûme na maguta ja nyama cia kîu, na îtema arîa eega, na mpigo cio-ijîîrî na maguta jaacio, na kîero gîa kûgûrû kwa ûrîo, (nîûntû nî ntûrûme ya kwitheria nayo.) Ningî ûjûkie mûgaate jûmwe junthe, na kamûgaate ka gûkaanda na maguta, na kamûgaate karîa kanini buru kuuma gîkabûûne kîa mîgaate îrîa îtiimbithîtue îrîa îrî mbere ya MWATHANI. Into biu bionthe ûbirîîkîîre njareene cia Aaroni na njareene cia ataana baawe, naagwe ûtaambûrûkie njara teeka ûkûbirita birî kîgongwana gîa gûkîîrua kîrî MWATHANI. Rîu, ûcoke ûbijûkie kuuma njareene ciaao naagwe ûbiîthîrie kîritîro kîa igongwana amwe na kîgongwana gîa gwakîîria, kîrîa kîeraga bwega kîrî MWATHANI; nakîo kîgongwana na njîra ya mwanki kîrî MWATHANI. “Ningî ûjûkie kîbara gîa ntûrûme îû îriti nîûntû bwa kwathûrwa kwa Aaroni, ûkîrite kîrî kîgongwana gîa gûkîîrua kîrî MWATHANI; warîîkia gûgîtambûrûkîria njara, rîu gîkaa gîaaku. Naagwe ûtherie kîbara kîu gîa ntûrûme na njîra ya gûgîûkîîria mbere ya MWATHANI, na amwe na kîero gîa ntûrûme îîu îritîri MWATHANI, bikaa bia Aaroni na ataana baawe. Biu nîbio bikaa ichunchî bia Aaroni na ataana baawe mwanka kenya kuuma kîrî antû ba Israeli. Nîbio bikaa îtuui rîa athînjîri-Mûrungu kuuma kîrî igongwana bia thîîrî birîa bikaaritagwa nî antû ba Israeli; nîûntû nî kîgongwana kîrî MWATHANI. Nguû irîa ntheru cia Aaroni ikaa cia ataana baawe arîîkia gûkua. Nîcio bageekagîra rîrîa bakîtherua na bakîathûrwa. Mûtaana waawe ûrîa ûkaa mûthînjîri-Mûrungu antûûne aawe, nîwe ûgeekagîra nguû iu ntukû mûgwanja rîrîa arî îemeene rîa gûtirimanîra agûtumîkîra arî au atheru. “Nacio nyama cia ntûrûme îîu ya kîgongwana gîa kwathûra îrugîrwe antûûne au atheru, nawe Aaroni na ataana baawe bakarîjanîria nyama iu cia ntûrûme na mîgaate îrîa îrî gîkabûûne mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra. Nîbo bakarîa into biu biriti kîgongwana nîûntû bwa kûbatheria na kûbaathûra, îndî antû ba oome bakárîa nîûntû batîthereetue. Nyama kinya îrîkû kîrî iu cia kîgongwana kîu gîa kûtheria na kwathûra kana mîgaate îgatigara îgakara mwanka rûkîîrî bitîrîgi bithira, biu bitigarîte no mwanka wîîthîîrie na mwanki. Bitîrîîwa kaîrî nîûntû nî bibitherie. “Ûu nîu ûkaathithia ûkîathûra na kûtheria Aaroni na ataana baawe kûringana na jarîa ndakwîra; najo mantû jau jakajûkia ntukû mûgwanja. O ntukû o ntukû, ûukaritaga ndeegwa îrî kîgongwana kîa ûrekeri bwa meeyia nîûntû bwa kûgwatithania muntû na Mûrungu. Ningî ûrite kîgongwana gîa kûthiria meeyia na kûtheria kîritîro kîa igongwana, rîrîa ûkaarita kîgongwana nîûntû bwakîo na gûgîtûûrîria maguta na gûkîathûra. Naagwe ûkaarita kîgongwana kîa ûrekeri bwa meeyia nîûntû bwa kûtherua na kwathûrwa gwa kîritîro kîa igongwana ntukû mûgwanja; na ûkîtheria na ûkîathûre. Nakîo kîritîro kîa igongwana gîkaa antû arîa atheru buru, na gîntû kîonthe kîrîa gîkaringîthia kîritîro kîa igongwana gîkaeejaga gîkîtheru. “Atîrî, bibi nîbio into birîa ûkaritagîra kîritîroone kîa igongwana: tûng'ondu twîrî twa ûkûrû bwa mwaka jûmwe, o ntukû o ntukû. Nako kang'ondu kamwe ûkaritage rûkîîrî na kangî ûgoro. Amwe na kang'ondu kau ka mbere ûrite kilo îmwe ya mûtu jûmwinyu buru, juungeenue na lita îmwe ya maguta jamathuke, na lita îmwe ya ndibei birî kîgongwana gîa gwîtûûrîria. Nako kang'ondu kau kangî ûkarite kîgongwana ûgoro amwe na kîgongwana kîa irio na gîa gwîtûûrîria o ta rûkîîrî. Kîu nîkîo kîgongwana kîrîa kîeraga bwega kîrî MWATHANI nakîo nî gîa gwakîîria. Kîu nîkîo kîgongwana gîa gwakîîria kîrîa gîkaritagwa magiita jonthe nthukîîne cionthe, kîritagîrwe au oome ya îema rîa gûtirimanîra mbere ya MWATHANI, na nîo ngatirimanagîra naagwe nîkenda mbaranîria naagwe. Antû au nîo ngatirimanagîra na antû ba Israeli, naku gûkatherua nî mwanki jwa ûkumio bwaakwa. Naani nkaatheria îema rîa gûtirimanîra, na kîritîro kîa igongwana; ningî ntherie Aaroni na ataana baawe nîkenda bantumîkagîra barî athînjîri-Mûrungu. Ningî ngaatûûranîra na antû ba Israeli, mpee Mûrungu waao. Nabo bakaamenya atî nî ni MWATHANI Mûrungu waao ûrîa waabaritîre nthîgûrû ya Misri, nîkenda ntûûranagîra nabo. Nî ni MWATHANI Mûrungu waao.” “Naagwe waake kîritîro kîa igongwana, nîûntû bwa kwîthîria ubaani; ûgîake na mbaaû cia mîgaa. Nakîo kîîthîrwe kîrî na ûraaja bwa nusu mita (0.5m) na wariî bwa nusu mita (0.5m); kîng'aneene, na gwitia bwa îgûrû kîîthîrwe kîrî kîa mita îmwe (1m). Ngoji cia mîthia ciaakîo ciîthîrwe irî gîntû kîmwe nakîo. Nakîo kîritîro kîa igongwana ûkîereerie na thaabu întheru buru kunthe îgûrû, na nteere ciaakio cionthe, na ngojine cia mîthia ciakîo biîthîrwe birî bia gîntû kîmwe. Ûkîthithîrie mîkang'i îîrî ya thaabu, nayo îîthîrwe îrî rungu rwa mûkûmo nteere cio-ijîîrî yerekeene. Mîkang'i îîu nîyo îkagwatagîîra itugî bia gûgîkamataga. Ûthithie itugî biu na mîtî ya mîgaa na ûcoke ûbiereerie na thaabu. Nakîo kîritîro kîa igongwana ûgîîke oome ya nanga îrîa îcuurîte o mbere ya Îthandûkû rîa kîrîkanîro, na mbere ya gîtî gîa Kîaao kîrîa kîrîkîîri îgûrû rîa Îthandûkû rîa kîrîkanîro, arîa ngatirimanagîra naagwe. Aaroni nawe akaaîthagîria ubaani kîritîro kîa igongwana kîu, o rûkîîrî rîonthe rîrîa eeta kûthuranîra taawa. Rîrîa Aaroni agwatia taawa ûgoro, nî athagie ubaani rîonthe arî mbere ya MWATHANI na kûthithague ûu nthukîîne cionthe. Ûkarîîthîria ubaani îtî întheru o, kana ûritîra kîgongwana gîa gwakîîria kana kîa irio kana gîa into bia gwîtûûrîria. Aaroni akaritagîra kîgongwana gîa kûthiria meeyia o, au ngojine cia mîthia ciaakîo o rîmwe mwaka. Agaatumîra tharike ya kîgongwana gîa kûthiria meeyia gûkîtheria o rîmwe mwaka nthukîîne cionthe. Naku nî antû arîa atheru buru meethoone ja MWATHANI.” MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Rîrîa rîonthe ûkaathithia ûtari bwa antû ba Israeli, nîrîo o muntû akarita mbeecha cia ûkûûri kîrî MWATHANI, nîkenda batîkagwatwe nî mîrimo rîrîa bagîtarwa. O muntû wonthe ûrîa ûgatarwa kîrî ûtari bûu, akanenkanîra into bibi: mbeecha cia shekeli irîa cituui nî atongeeria. No mwanka o muntû wonthe arite mbeecha iu irî kîewa kîrî MWATHANI. Muntû wonthe ûrîa ûgatarwa ûtarine bûu wa mîaka mîrongo îîrî kana nkûrûki akarita kîewa kîa MWATHANI. Itonga bitîrita biewa bibingî nkûrûki na nkîa itîrita biewa binini nkûrûki ya kîagatî gîa shekeli, rîrîa bakîrita kîewa kîa MWATHANI gîa kûreeta ngwatanîro nawe. Naagwe ûkaajûkia mbeecha cia kweberua meeyia kuuma kîrî antû ba Israeli, nacio mbeecha iu ûcieethie cia gûtumîrwa Îemene rîa gûtirimanîra. Nacio ikaririkanagia MWATHANI antû ba Israeli, nîkenda bûgîta ngwatanîro na MWATHANI.” MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Ningî ûthithie kîraî gîa kwîria gîa îturutia, kîrî na gîtina gîa îturutia. Ûgîîke gatîgatîîne ka îema rîa gûtirimanîra na kîritîro kîa igongwana, ningî wîkagîre rûûjî kû. Kûu nîku Aaroni na ataana baawe bagatua kûthambagîra njara na magûrû. Rîrîa bakeejaga îemeene rîa gûtirimanîra kana rîrîa bakaathengagîîra kîritîro kîa igongwana, gûtirimana bakîrita igongwana bia gwakîîrua na mwanki kîrî MWATHANI nîrîo bakathambaga na rûûjî batîgakue. Nabo bakathambaga njara na magûrû batîgakue. Bûu nabu bûkaa waatho kîrî gwe na nchiarwa ciaawe mwanka kenya, nthukîîne cionthe.” Ningî rî, MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Jûkia maguta jarîa jaeeraga bwega buru ja manemane shekeli magana jataano, na ja ndalasini shekeli magana jaîrî na mîrongo îtaano, na matî jarîa jaeeraga bwega ja mûuro shekeli magana jaîrî na mîrongo îtaano; na ûjûkie ja maguta jeetagwa kasia kilo ithanthatû na maguta ja nzeituni lita inya. Jau jonthe nîjo ûkaathithia najo maguta ja gwîtûûriria athînjîri jaugeenue. Najo jakaa maguta jamatheru ja kwathûra na kûtheria najo. Maguta jau nîjo ûkatheria najo îema rîa gûtirimanîra na Îthandûkû rîa kîrîkanîro, na meetha amwe na into biaayo bionthe, na gîtugî gîa kûrîkîîra taawa na kîritîro kîa igongwana gîa kwîîthîria ubaani. Ûtherie kîritîro kîa igongwana gîa gwakîîria, amwe na into biaakîo na karaî gaakîo na gîkinyithio gîaako. Into biu bionthe ûkabitheria na kûbiathûre nîkenda biaa bibitheru. Noo bunka kîrîa gîkabitongithia gîkathera. Naagwe wîtûûrîrie Aaroni na ataana baawe maguta ûbaathûre na ûbatherie nîkenda bantumîkagîra barî athînjîri-Mûrungu. Ningî ûkeera antû ba Israeli atîrî, ‘Maguta ta jaja nîjo maguta jarîa jakatheranagia na kwathûranaga nthukîîne cieenu cionthe. Jakarîîtûûrîrua kîrî antû ûtheri o ûu, na bûkarîthithia maguta jangî jakari ta jaja nîûntû jaja nî maguta jamatheru na kîrî buî nîjabuîrîte kwonagwa jatheri. O muntû wonthe ûrîa ûkaathithia jangî jang'uanene najo kana ajatumîre jau ndabwîrîra kîrî gwîtûûrîria antû batî athînjîri-Mûrungu, muntû ûu agatewa atige kwaa ûmwe wa antû baakwa’” MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Jûkia maguta jarîa jaeeraga bwega jarîa jaumaga ta ntaanta mûtîîne jeetagwa stakite, onyaka na galabanumu nîûntû jaumanîtie na macoco jarîa jaeeraga bwega (jonthe jeethîrwe jarî na ithimi bing'anene.) Naagwe ûthithie ubaani na into biu biungeenue bwega na chumbî, îrîa ntheru na njega buru. Naagwe ûtutume ubaani îmwe kîrî îîu yee mûtu naju ûjwikie îemeene rîa gûtirimanîra arîa ngatirimanîra naagwe. Kîrî gwe antû au nîo gûkaa antû arîa atheru buru. Ubaani îrîa bûkathithia na njîra îîu bûkéeja kwithithîria îngî tayo, nîûntû ubaani îîu nî întheru kîrî MWATHANI. O muntû wonthe ûrîa ûkaathithia ubaani ta bûu nîkenda aakaga ta maguta agatewa atige kwaa ûmwe wa antû baakwa.” MWATHANI nî eerîre Musa ûjû, “Atîrî, tega ndîgwîta Bezaleli mûtaana wa Uri, Uri mûtaana wa Huri wa mwîrîga jwa Juda na riîtwa rîaawe. Ningî nkûmûûjûria na Roho wa Mûrungu, ndamwaa ûûme na ûmenyo bwa ûtea bwa waaki, nîkenda athithia mbicha îrîa îkaathingatagwa nîûntû bwa kûthithia into bia thaabu, na fetha na îturutia; cia kwaja maiga ja kûgemia, na cia gwatûra mbaaû na ûtea bûngî bunthe. Ningî amwe nawe nî nenkanîrîte Oholiabu mûtaana wa Ahisamaki wa mwîrîga jwa Dani amûteethagia. Nî mpeejanîte ûûme kîrî atea bonthe barîa nkwîrîrîte. Nabio nî îema rîa gûtirimanîra, na Îthandûkû rîa kîrîkanîro, na gîtî gîa Kîaao kîrîa kîrîkîîri îgûrû rîa Îthandûkû na into bionthe bia kûgemia îema rîa gûtirimanîra. Meetha na into bia gûtumîrwa meetheene na gîtugî gîkîtheru gîa kûrîkîîrwa taawa na into biaakîo bionthe, na kîritîro kîa igongwana gîa kwîîthîria ubaani. Kinya kîritîro kîa igongwana kîa kûritîraga igongwana bia gwakîîria na into biaakîo bionthe, na kîraî na gîkinyithio gîaakîo. Nguû îrîa îtumi bûbûthongi, na nguû intheru cia mûthînjîri-Mûrungu Aaroni na cia ataana baawe nîûntû bwa ngûgî yaao ya gûtumîka barî athînjîri-Mûrungu. Maguta ja kwathûrana na kûtheria najo, na ubaani îrîa yeeraga bwega ya antû arîa atheru. Nabo nî bathithie kûringana na jonthe jarîa nkwîrîte.” MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Îîra antû ba Israeli, ‘Noo mwanka bûmenyagîîre sabatû ciaakwa, nîkwîthîrwa nîru rwano gatîgatî keenu naani na nthukîîne cieenu cionthe rwa kûbûririkanagia atî nî ni MWATHANI mbûtheretie na nkabwathûra. Noo mwanka bûmenyeere sabatû nîûntû kîrî buî nî întheru. O muntû wonthe ûrîa ûkamîîkîra mûgiro noo mwanka ooragwe. O muntû ûrîa wonthe ûkarita ngûgî kinya îrîkû ntukû ya sabatû agatewa aumaume kîrî antû bangî. Ngûgî îritagwe ntukû ithanthatû, îndî ntukû ya mûgwanja nî sabatû ya kûnogoka nayo nî întheru kîrî MWATHANI. O muntû wonthe ûrîa ûkarita ngûgî ntukû ya sabatû nî abuîrîte kûûragwa. Tontû bûû, antû ba Israeli bakamenyagîîra sabatû nthukîîne ciaao cionthe îrî kîrîkanîro gîa kenya. Nîyo rwano rwa kenya gatîgatîîne gaakwa na antû ba Israeli rwa kwonania antû MWATHANI oombîre nthîgûrû na îgûrû ntukû ithanthatû na ntukû ya mûgwanja aranogoka.’” MWATHANI athiria kwarîria Musa kîrîmeene gîa Sinai, aramûnenkera tûkongoro twîrî twa maiga jarîa jaandîki maathana ja kîrîkanîro, najo jaandîki na kîara kîa Mûrungu. Rîrîa antû boonîre Musa agûkara mono atîrauma kîrîmeene, nî boothûranîre kîrî Aaroni baramwîra atîrî, “Tûthithîrie mûrungu jwa gûtûtongagîîria; nîkwîthîrwa Musa muntû ûrîa waatûritîre nthîgûrû ya Misri tûtîkûmenya nîatîa arakarîre.” Aaroni arabeera atîrî, “Riteeni mina cia thaabu irîa irî matûûne ja aka beenu, na nthaka cieenu na aarî beenu, bûndeetere.” Tontû bûû, antû bonthe bararita mina cia thaabu irîa ciaarî matûûne jaao baraireta kîrî Aaroni. Aaroni araijûkia araikerûra na arathithia njaû. Nabo barauga, “Jûjû nîju mûrungu jweenu Israeli jûrîa jwaabûritîre kuuma nthîgûrû ya Misri.” Aaroni oona mantû jau araaka kîritîro kîa igongwana mbere ya njaû îîu na aratûmîîria akiugaga, “Rûûjû nîrîo tûkaathithia kîatho nîûntû bwa gûkumia MWATHANI!” Nabo, rûûnene rûkîîrî kainda, barookîîra bararita igongwana bia gwakîîria na igongwana bia thîîrî. Antû barakara nthî kûrîa na kûnyua baracoka barookîîra kwina. Nîrîo MWATHANI eerîre Musa atîrî, “Înama nîûntû antû baaku barîa waaritîre nthîgûrû ya Misri nî baeete babathûûku. Nî bagarûkîte ntûti bauma njîreene îrîa ndaabeerîîre. Nî baithithîrîtie njaû ya thaabu na bamîthaathayia na bamîritîra igongwana bakiugaga, ‘Jûjû nîju mûrungu jweenu buî Israeli jûrîa jwaabûritîre nthîgûrûûne ya Misri!’” MWATHANI areeta mbere kwîra Musa ûjû, “Nî ndaithîrîîtie antû baba, na ûrîa mboneete nî atî baba nî antû baboomo mîtwe. Nandî ûkangiria mbathirie buru nîûntû bwa mûthûûro jûrîa ndî naju îgûrû rîaao. Îndî gwe ngakweethia mûgongo jûmûnene.” Îndî Musa areerenca MWATHANI Mûrungu waawe aramwîra, “Itû MWATHANI nîmbi yatûma ûthûûra ûjû nîûntû bwa antû baaku barîa gwe waritîre nthîgûrû ya Misri na inya înene? Nîkî ûkarekeeria Amisri bauga, ‘Aabaritîre Misri arî na ûthûûku nabo, nîkenda abooragîra irîmeene na abathiria nthîgûrûûne.’ Tiga kûthûûra mono; rekana na yeerekeeria rîu ûrî narîo rîa gûkanûkia antû baaku. Ririkana nthûûmba ciaaku Abrahamu, na Isaaka na Jakubu barîa gwe gwengwa waciîtîîrie ûrabeera, ‘Nkathegeyia nchiarwa ciaaku ciingîe o ta njota cia îgûrû, na nthîgûrû îîjî yonthe îrîa ndaabwîrîîre, nkanenkera nchiarwa cieenu nayo yee yaao kenya na kenya.’” MWATHANI aragarûka aratigana na ûthûûku bûrîa eendaga kûthithîria antû baawe. Musa aragarûka areenama kuuma kîrîmeene akamatîte maiga jaîrî jarîa jaandîki kîrîkanîro nteere cio-ijîîrî. Najo maiga jau jaathithîtue nî Mûrungu, na nî Mûrungu wajandîkîte, akîajaga ntemwa cia maathana maigeene jau. Rîrîa Joshua aigîrue gîtuma gîkînene mono gîkiuma naarîa antû baarî, nî eerîre Musa atîrî, “Kûrî na gîtûma ta kîa ndwaa kambîîne.” Îndî arauga, “Gîtuma kîrîa nkwigua tî kîa ûûmbani ndweene kana kîrîro gîa kûûmbwa; nî gîtuma gîa kwina.” O rîrîa aakuîrîîrie kambî na aroona njaû nî aagwatîrwe nî marûrû jamanene aragera maiga jarîa jaandîki kîrîkanîro agûkinya mûgwanthîîne jwa kîrîma najo jaraunîkanga. Musa arajûkia njaû îîu baathithîtie aramîakîîria na mwanki îraa mûju, naju arajwîkîra rûûjîîne aranyuithia antû ba Israeli. Musa aracoka arooria Aaroni atîrî, “Nîatîa antû baba baakûthithîrie tontû wabareetere meeyia jamanene ûjû?” Aaroni aramûcokeria aramwîra, “Mwathi waakwa, tiga gwakanwa nî mûthûûro mono nîûntû gwe nî ûkûmenya ûrîa antû baba beendeete kûthithia jarîa mathûûku. Nîkwîthîrwa nîbo barambîrîre ‘Tûthithîrie mûrungu jûrîa jûgatûtongagîîria, nîûntû Musa muntû ûrîa waatûritîre nthîgûrûûne ya Misri, tûtîkûmenya ûrîa arakarîîre kîrîmeene.’ Naani ndabeera, ‘O muntû wonthe ûrîa ûrî na gîntû kîa thaabu akîrite.’ Tontû bûû, banenkera, ndamîîkîra mwankiine nayo yauma njaû îîjî.” Musa rîrîa oonîre atî antû bakûremwa nî kwigwata mantûûne jamathûûku mbere ya antû baao (na atî Aaroni akûremwa kûbarigîîria), nîrîo Musa aarûngamîre mpingîroone ya kambî arauga, “O bunka muntû ûrîa ûrî rûteereene rwa MWATHANI nî eeje kîrî ni!” Nabo antû ba mwîrîga jwa Lawi bonthe baroothûrana kîrî we. Rîu arabeera atîrî, “MWATHANI Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû, ‘O muntû o muntû kîrî buî nî ajûkie rûchiû, akûrûkîîre mpingîroone îîjî gûtonyeera kambîîne mwanka îrîa îngî akîûragaga mûtaana wa ng'ina, na mûcoore waawe, na mûtûûri waawe.’” Nabo antû ba mwîrîga jwa Lawi barathithia mantû jau kûringana na ûrîa Musa augîîte. Ntukû îîu antû ta ngiri ithatû barooragwa. Musa arabeera, “Naarua bûgûciathûrana na bwaitheria nîûntû bwa gûtumîkîra MWATHANI nîkwîthîrwa o ûmwe weenu aakûrekeeria mwoyo jwa mûtaana waawe, na jwa mûtaana wa ng'ina nîkenda MWATHANI abûreetera kîtharimo naarua.” Rûûneene Musa areera antû atîrî, “Buî nî bûthithîtie meeyia jamanene. Nandî ka mbitie kîrî MWATHANI nkabwerencanîîre nîûntû bwa meeyia jeenu noo këethîra bûkagîa na ngwatanîro nawe.” Tontû bûû, Musa aracoka kîrî MWATHANI aramwîra, “Nkûrigara! Antû baba nî beîîtie meeyia jamanene; nîûntû nî baithithîrîtie mûrungu jwa thaabu. Nandî rî, barekere meeyia jaao na kwëethîrwa ûtîbarekera itû mpaangûra mpuume yukuune rîrîa waandîkaga mantû ja antû.” MWATHANI areera Musa atîrî, “Nî muntû ûrîa ûthithîtie meeyia kîrî ni nîwe nkaangûra yukuune rîaakwa. Îndî gwe nandî îta ûtongeeria antû ûbaikie gûntû kûrîa nkwîrîrîte. Mûraîka waakwa ageeta arî mbere yaaku. Îndî ntukû ya îkanûkia yakinya, nkaabakanûkia nîûntû bwa meeyia jaao.” MWATHANI aratûma mîrimo kîrî antû nîûntû nî baatûmîte Aaroni akathithia njaû ya thaabu. MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Îteeni buume aja, ûûgwe amwe na antû barîa waaritîre nthîgûrû ya Misri, bwîîte nthîgûrû îrîa ndaaciîtîîrie Abrahamu, na Isaaka na Jakubu ndîrauga, ‘Nkaa nchiarwa cieenu nthîgûrû îîu.’ Naani rî, ngatûma mûraîka mbere yeenu na mpîînge Akanaani, na Aamori, na Ahiti, na Aperizi, na Ahivi, na Ajebusi baume ku. Îteeni nthîgûrûûne îrîa nthongi na îrî mûthetu jûmûnoru na ûtonga bûbwingî. Îndî ni ntîîtania naabuî ntîkeeje kûbûthirîria njîreene tontû buî bûrî antû boomîtie mîtwe mono.” Rîrîa antû baigîrue mantû jau jamathûûku, baraithikîîra na gûtî muntû weekîra into biaawe bia kwithongomia nabio. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî aarî akwîra Musa atîrî, “Îîra antû ba Israeli, ‘Buî bûrî antû boomîtie mîtwe mono. Nkëeja gwîtania naabuî kagiita gagakai ndabûthiria. Nandî riteeni into birîa bwigemagia nabio nîkenda menya ûrîa nkaathithia naabuî.’” Tontû bûû, antû ba Israeli bararitîra into birîa baithongomagia nabio au kîrîmeene kîa Horebu na batacoka kûbiîkîra kaîrî. Musa nî aamenyeretie kûjûkagia îema rîa gûtirimanîra akarîamba oome ya kambî, gataaria mma. Nawe areeta îema rîu îema rîa gûtirimanîra. O muntû wonthe eenda gûtirimana na MWATHANI nî eetaga îemeene rîu naarîa oome ya kambî. O rîonthe Musa agîîta îemeene rîa gûtirimanîra antû bonthe nî bookagîîra, o muntû akarûngama mwariine jwa îema rîaawe, bagategeera Musa mwanka agakûrûka îemeene rîa gûtirimanîra. Musa aatonya îemeene îtu rîrîa rîakari ta gîtugî nî rîenamaga rîkarûngama mwariine jwa îema rîu rîa gûtirimanîra, nawe MWATHANI rîu akaranîria na Musa. O rîrîa antû boona îtu rîu rîaakari ta gîtugî rîrûngi mwariine jwa îema, antû bonthe nî bookagîîra bakathaathayia MWATHANI, o muntû wonthe arî mwariine jwa îema rîaawe. MWATHANI aaragia na Musa bategeene ûthiû kwa ûthiû, o ta ûrîa muntû aaragia na mûcoore waawe. Rîrîa Musa aacokaga kambîîne nthûûmba yaawe Joshua mûtaana wa Nuni, ûrîa waarî muntû ûmwîthî, nî aatigagwa îemeene. Musa nawe nî eerîre MWATHANI ûjû, “Atîrî, ûrîmbîîra, ‘Tongeeria antû baba,’ îndî gwe ûtîkûmbîîra nûû ûgeetania naani. Ningî gwe no gwe ûmbîrîte, ‘Nînkwijî na riîtwa rîaaku na nî ngwîrîîtue nîgwe.’ Nandî rî, itû ndakwerenca këethîra nî ûgwîrîîtue nî ni, mbonereria njîra ciaaku, nîkenda nkûmenya bwega na mbona munya kîrî gwe. Ningî gwe jûkia mûgongo jûjû jûrî antû baaku.” MWATHANI aramwîra, “Nkethagîrwa ndî amwe naabuî na nkabwaa kînogoko.” Musa aramwîra, “Ûkeeja kwîthîrwa gwe ûtîîtania naatuî, ûgaatûrita aja tûrî. Tontû rî, nîatîa gûkamenyekana atî, nî mboneete munya meethoone jaaku, ûûni amwe na antû baaku? Weetania naatuî nîrîo ûûni amwe na antû baaku tûkoonekana tûrî antû ba mwanya buru na antû bangî bonthe barîa barî nthîgûrûûne.” MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Ûntû bûu bungwa waugîra nîbu nkaathithia; nîkwîthîrwa gwe nî wooneete munya meethoone jaakwa na nî nkwijî na riîtwa rîaaku.” Musa arauga, “Itû rekeeria mbone weerû bwa ûkumio bwaaku.” MWATHANI aramwîra, “Ngaatûma ûthongi bwaakwa bunthe bûkûrûkîîre mbere yaaku, na nkauga riîtwa rîaakwa, ‘MWATHANI,’ ndî mbere yaaku. Naani nkaigîîrua kîaao o ûrîa nkeenda kwigîîrua kîaao, na mbonanie wendo bwaakwa kîrî o ûrîa nkeenda.” Îndî aramwîra atîrî, “Tîkûrekeeria ûmbona ûthiû, nîkwîthîrwa muntû akambona ûthiû atîcoka gûtûûra mwoyo.” Ningî MWATHANI aramwîra atîrî, “Kûrî na kaanya rûteere rwaakwa arîa ûûmba kûrûngama iigeene. Rîrîa weerû bwa ûkumio bwaakwa bûgaakûrûkîîra mbere yaaku, ngaagwîkîra rûkuûne rwa iiga rîu, na nkûthiîke na njara yaakwa mwanka mpambe nkûrûke. Rîu nîrîo nkeebaebia njara yaakwa nîkenda ûmbona mûgongo; îndî ûthiû bwaakwa bûtîûmbwa kwonwa.” MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Aja maiga jangî jaîrî o ta jarîa ja mbere; naani nkaandîka maigeene jau nteto irîa ciaarî maigeene ja mbere jarîa waunangîre. Rûûjû rûkîîrî withuranîre witie kîrîmeene gîa Sinai, wîje ûcemanie naani nau kîrîmeene îgûrû. Gûtî muntû ûbuîrîte kwîjania naagwe na ûkarekeeria muntû kinya ûrîkû oonekana kîrîmeene noo kû. Ndîîthia îkaarîîthua kîrîmeene kîu.” Tontû bûû, Musa araaja maiga jangî jaîrî ta jarîa ja mbere. Rûûnene rûkîîrî Musa arookîîra, araitia kîrîmeene gîa Sinai akamatîte maiga jau jo-jaîrî na njara o ta ûrîa MWATHANI aamwîrîte. MWATHANI areenama arî îtuune ararûngama au kîrî we na aragweta riîtwa rîa MWATHANI. MWATHANI nî aakûrûkîrîîre mbere ya Musa akiugaga, “MWATHANI nî Mûrungu wa kîaao na wendo, atîthûûrangaga na mpwîî, na oojûri wendo bûrîa bûtîgarûkaga kana bûtaûka. Nî atûûragia kîaao kîrî antû ngiri inyiingî, na nî arekagîra auni Waatho, na athûûkia na eeyia, îndî atîrekagîîria ûûî bûkûrûka bûtîkanûkîîtue. Akanûkagia meeyia ja aciari kîrî aana baao, na kîrî aana ba aana baao, mwanka nthukîîne ya ithatû na ya inya.” Musa areenamîîria bwa nthî na mpwîî arathaathayia MWATHANI. Aracoka arauga, “Gûkëeja kwîthîrwa nkwoneka mbagîrîte meethoone jaaku, itû MWATHANI, ndakwerenca, wîtîkîre gwîtania naatuî, kinya këethîra baba nî antû boomîtie mîtwe. Ningî rekera mathûûkia jeetû na meeyia jeetû, ûtûjûkie tûrî rûgai rwaaku.” MWATHANI arauga, “Atîrî, nandî nîngwîka kîrîkanîro mbere ya meetho ja antû bonthe ba Israeli nkathithia mantû ja kûrigaria ta jarîa jatoonekana nthîgûrûûne kunthe kaîrî kana kîrî mûgongo noo jûrîkû. Nabo antû bonthe barîa bûtûûranagîra nabo bakoona ngûgî ya MWATHANI; nîûntû mantû jarîa mpengeerie kûthithia naabuî nî ja kûrigaria. Menyeereeni mantû jarîa nkûbwîra naarua. Atîrî, nkabwîngîra Aamori, na Akanaani, na Ahiti, na Aperizi, na Ahivi, na Ajebusi, baume mbere yeenu. Imenyeereni akî bûtîkeeje kûrîîkania kîrîkanîro na antû barîa batwîre nthîgûrûûne îrîa bwîtîte, nabu ûntû bûu bwaa kîgitario gatîgatîîne keenu. Naagwe ûtharie iritîro bia igongwana biaao, na ûthûûkangie mîng'uanano yaao ya itugî na ûgiitange itugî biaao bia Ashera. Nîkwîthîrwa bûtîbuîrîte kûthaathayia mûrungu jûngî, nîûntû MWATHANI ûrîa wîtagwa ‘Wa Rûriitho,’ nî Mûrungu ûrî rûriitho. Bûthirie mîng'uanano bûtîkeeje gwîka kîrîkanîro na atûûri ba nthîgûrû îîu, na bûtîkeeje kûrîa igongwana biaao birîa baritagîra mîrungu yaao bagîtarataranagia nayo ûmarayeene. Bûtîkeje kûjûkîria nthaka cieenu aarî baao, nabo aarî bau baao beeja kûthaathayia mîrungu yaao amwe nabo batûma ataana beenu kinya bo bathaathayia mîrungu îngî. “Bûkáithithîria mîrungu ya mîng'uanano ya gûkerûra. “Bûmenyagîîre kwîthagîrwa bûrî na mambura ja mîgaate îtiimbithîtue. Bûrîjage mîgaate îtiimbithîtue ntukû mûgwanja îgiiteene rîa mweri jwa Abibu o ta ûrîa mbwîrîte nîkwîthîrwa nî mweriine jwa Abibu bwaumîre Misri. Najo marikithathi jonthe nî jaakwa, marikithathi ja tûîjî tweenu jonthe, na ja ndîîthia cieenu jonthe na ja ng'ombe na ja ng'ondu. Nayo rikithathi ya ntigiri îgakûûragwa na gatûrûme, na wëethîrwa ûtîmîkûûra, ûmiune nkingo. Najo marikithathi ja tûîjî tweenu jonthe bûkaajakûûraga. Gûtî muntû ûbuîrîte kwîjaga kîrî ni njara intheri. “Bûritage ngûgî ntukû ithanthatû, îndî ntukû ya mûgwanja bûnogokage; nogokageni kinya îgiita rîa kûrîma kana rîa gûketha. Bûmenyagîîre kwîthagîrwa bûrî na mambura ja maketha; kîa maketha ja mbere ja nkano, na maketheene ja mûthia jwa mwaka. Antûarûme beenu bonthe bakeejaga gûcionania mbere ya MWATHANI Mûrungu wa Israeli maita jathatû ndeene ya mwaka. Naani nkeenga mîgongo yume mbere yeenu na neneyie nthîgûrû yeenu. Gûtî we ûkairîrîria kûjûkia nthîgûrû yeenu, rîrîa bûgeetaga gûcionania kîrî MWATHANI Mûrungu weenu maita jathatû ndeene ya mwaka. “Ûkáaritanîria kîgongwana kîa nyomoo amwe na mîgaate iimbithîtue; na ûgaatigaria kîgongwana gîa Pasaka kîraara mwanka gûkîa rûûnene. Irio bia mbere buru kîrî maketha jeenu ja mbere kuuma miuundeene yeenu noo mwanka bûkaajareetaga nyomba ya MWATHANI Mûrungu weenu. Ûkarîruga kabûri kana kang'ondu gagwonka.” MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Aandîka nteto iji: kûringana na nteto iji ngwîîka kîrîkanîro naagwe na kinya Israeli.” Musa nî aakarîre kîrîmeene amwe na MWATHANI ntukû mîrongo îna ûtukû na mûthenya. Nawe ataarîjaga irio kana akunda rûûjî. Nî aandîkîre nteto iu cia kîrîkanîro maigeene jarîa jaîrî, tacio maathana îkûmi. Musa rîrîa eenamîre kuuma kîrîmeene gîa Sinai agwete maiga jaîrî jarîa jaandîki nteto cia kîrîkanîro, ataamenyaga atî ûthîû bwaawe nî bwaakengakengaga nîûntû nî arîîkîîtie kwaria na Mûrungu. Aaroni na antû bonthe ba Israeli baatega Musa baroona ûthiû bwaawe bûgîkengakenga, nabo barakîra gwîta akuî nawe. Îndî Musa arabeeta, nawe Aaroni na atongeeria bonthe ba kîûthûrano kîa Israeli bacoka kîrî we nawe Musa arabaarîria. Nyumeene antû bonthe ba Israeli barathengeera akuî Musa nawe arebeera jonthe jarîa MWATHANI aamwîrîrîte kîrîmeene gîa Sinai. Musa aathiria kwaria nabo nî eekîîre kananga ga gûkunîka ûthiû bwaawe. Îndî rîonthe rîrîa Musa aakûrûkaga îemeene kwaranîria na MWATHANI, nî aaritaga kananga kau gakunîkagîra ûthiû bwaawe, mwanka rîrîa akauma îemeene. Nawe rîrîa aumagara îemeene, eeta kwîra antû ba Israeli ûrîa MWATHANI amwîrîte, antû ba Israeli nî boonaga gîkoonde kîa ûthiû bwa Musa gîgîkengakenga. Musa agakunîka ûthiû bwaawe kaîrî na kananga kau mwanka rîrîa agacoka kwaranîria na MWATHANI. Musa nî oothûranîrie kîûthûrano kîa antû bonthe ba Israeli arabeera atîrî, “Jaja nîjo mantû jarîa MWATHANI abuîrîte bûthithagie: Ngûgî nî îritagwe ntukû ithanthatû, îndî ntukû ya mûgwanja nî sabatû întheru ya kûnogoka buru nîûntû bwa MWATHANI. O muntû ûrîa ûkaarita ngûgî ntukû îîu noo mwanka ooragwe. Naabuî bûkaarîgwatia mwanki ikaroone bieenu ntukû ya sabatû.” Musa nî eerîre kîûthûrano kîonthe gîa antû ba Israeli ûjû, “MWATHANI augîîte ûntû bûbû: Ritagîreni MWATHANI biewa. O muntû wonthe ûrîa ûrî na nkoro ya kwenda kweejana gîntû nî areete kîrî kîewa kîrî MWATHANI; thaabu, na fetha, na îturutia. Nguû cia rangi ya wiirû bwa îgûrû, na ya mûkû, na întuune, na guee ya mbûri. Mîgûûta ya ntûrûme yaaki rangi întuune, na ya mbûri îtaguti bwega, na mîtî ya mîgaa, na maguta ja taawa, na into birîa bitûmaga maguta ja kwathûra na kûtheria jaeera bwega, na bia gwîkîra ubaani yeera. Twiga twa onikisi na twa kûgemia efodi na nguû ya kîbara ya mûthînjîri-Mûrungu. “Ningî arûme bonthe barîa barî gatîgatîîne keenu nî beeje bathithie into birîa bionthe MWATHANI augîîte bithithue nabio nî: îema rîa gûtirimanîra, nanga ciaarîo cia gûkunîka ndeene na oome, na biango bia kwamba îema, na mîînjîro yaarîo, na mîgaamba, na itugî, na ikinyithio biaabio. Kûthithia Îthandûkû rîa kîrîkanîro na mîgaamba ya kûrîkamata na gîtî gîa Kîaao, na nanga îrîa îcuuragua mbere yarîo. Kûthithia meetha ya kîritîro kîa igongwana na mîgaamba yaayo na into bionthe bia kûrîîra, na mîgaate îrîa îritagîrwa mûrungu. Itugî birîa birîîkagîîrwa taawa nîûntû bwa weerû, na înto biaabio na taawa ciaabio na maguta ja taawa. Kîritîro kîa igongwana gîa kwîîthîria ubaani, na mîgaamba yaakîo, na maguta ja kwathûra na kûtheria, na ubaani îrîa yeeraga bwega, na nanga îrîa îcuuragua mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra. “Bathithie kîritîro kîa igongwana gîa kûritîra igongwana bia gwakîîria, na rûtara rwaakîo rwa îturutia, na mîgaamba yaakîo, na into bionthe bia gûtumîka kîritîro kîa igongwana na kîraî na gîkinyithio gîaakîo. Nanga cia gûcuuria kîaragoone, na itugî biaakîo na ikinyithio biaabio, na nandga ya gûcuuria mpingîroone ya kîarago. Biango bia îema rîa gûtirimanîra na bia kîarago amwe na mîkanda yaabio. Nguû irîa itumi bwega cia gûtumîrwa nî athînjîri-Mûrungu antû arîa atheru, na nguû intheru cia mûthînjîri-Mûrungu Aaroni, na nguû cia ataana baawe nîûntû bwa gûtumîka barî athînjîri-Mûrungu.” Rîu nîrîo kîûthûrano gîa antû ba Israeli kîathûkanîre kuuma au Musa aarî. Nabo antû bareeja o ûrîa muntû aigagua nkoroone bakîenda kûreeta biewa kîrî MWATHANI nîkenda bitumîka nîûntû bwa kûthithia îema rîa gûtirimanîra, na ngûgî cionthe irîa ciaritagwa ku, na nîûntû bwa nguû cia athînjîri-Mûrungu. Tontû bûû, aka na arûme bonthe barîa baigagua nkoroone ciaao barî na wendo bwa kûrita into, barareeta mbini, na mina, na imata, na mîkathî, na into bia mîthemba yonthe bia thaabu. O muntû o muntû akînenkanagîra into bia thaabu kîrî MWATHANI. Muntû wonthe ûrîa waarî na nguû injirû, kana ya mûkû, kana întuune, kana nguû înjega ya guee ya mbûri kana mîgûûta ya ntûrûme, kana mîgûûta ya mbûri arareeta. Muntû wonthe ûrîa waarî na fetha, kana îturutia nî aeejanaga kîrî MWATHANI îrî kîewa. Muntû wonthe ûrîa waarî na mbaaû cia mîgaa irîngî gûtumîka ngûgîîne îîu, aracieejana. Aka bonthe barîa baijî gûtuma baratuma na njara ciaao, barareeta nguû irîa baatumîte; injirû, na cia mûkû, na intuune na nguû cionthe irîa ciatumi bwega. Nabo aka bonthe barîa baigagua nkoroone ciaao gûtuma nîûntû bwa ûtea bwaao nî baatumîre nguû cia guee ya mbûri. Nabo atongeeria barareeta twiga twa onikisi nîûntû bwa kûgemia nguû ya efodi na ya gwîkîrwa kîbara nî mûthînjîri-Mûrungu, maguta ja gwîkîra yeera, na maguta ja taawa, na maguta ja gûtumîka kîrî kwathûra na kûtheria antû, na ubaani îrîa yeeraga bwega. Antû bonthe ba Israeli, aka na arûme, barîa baigagua nkoroone ciaao barî na wendo bwa kûrita, nî baareetîre into bia gûtumîka ngûgîîne îîu MWATHANI eerîrîte Musa îritwe. Baaretîre into biu birî biewa kîrî MWATHANI baciendereete bongwa. Musa nî eerîre antû ba Israeli atîrî, “MWATHANI nî arîkîîtie gwîta na riîtwa rîaawe Bezaleli mûtaana wa Uri, Uri mûtaana wa Huri wa mwîrîga jwa Juda. MWATHANI nî oojûrîîtie Bezaleli Roho wa Mûrungu amwaa ûûme, na ûciûku, na eethîrwa arî na ûtea bwa kûthithia into bionthe: kwerekania mîthithîrie ya into biakûrîa gûgaakwa, na kûrita ngûgî cia gûtumîra thaabu, na bia fetha na bia îturutia, na kwaja maiga ja gwaka, na gwatûra mbaaû, na ûtea bwa mîthemba yonthe. MWATHANI nî abaeete ûûme bwa kûritana antû bangî barî na Oholiabu mûtaana wa Ahisamaki kuuma mwîrîgeene jwa Dani. MWATHANI nî abaeete ûûme bwa kûmenya kûrita ngûgî cionthe irîa iritagwa nî agemia maiga, na eerekeria mwakîre jwa mwako, na atumi nguû irîa nthongi cia rangi ya wiirû bwa îgûrû, na ya mûkû na întuune. Bau baarî atîa ba ngûgî cia mîthemba yonthe.” “Bezaleli, na Oholiabu, na antû bangî bonthe barîa MWATHANI aeete ûûme na inya ya kûrita ngûgî ya waaki bwa kîrombero, bakaarita ngûgî îîu kûringana na ûrîa MWATHANI augîîte bunthe.” Musa nawe nî eetîre Bezaleli, na Oholiabu na antû bonthe barîa MWATHANI aaete ûtea na barîa aringithîtie nkoro baacieejana kwîja kûrita ngûgî îîu. Nabo nî baajûkîrie kuuma kîrî Musa biewa birîa bionthe biaritîîtwe nî antû ba Israeli baciendereete bongwa nîûntû bwa gwaka kîrombero. Antû barakara bakîmûretagîra biewa biu o rûkîîrî o rûkîîrî rîonthe. Nabo atîa barîa baarî na ûûme bwa kûrita ngûgî cia waaki bunthe bwa kîrombero nî baatigîre ngûgî ciaao irîa baaritaga, bareeja. Nabo bareera Musa atîrî, “Antû nî bakûreeta into nkûrûki ya birîa bikwendekana ngûgîîne îrîa MWATHANI augîîte îritwe.” Tontû bûû, Musa araathana gûtûmîîrua kambîîne kunthe kwîranwe nteto iji, “Gûkaagîta muntû ûreeta kîewa kîngî nîûntû bwa kîrombero, eethîrwa arî mûka kana ntomûrûme.” Tontû bûû, antû bararigîîrua batîkareete into bingî. Into birîa biaarî bikûreetwa nî biang'ani bia kûthiria ngûgî îîu na bigatigara. Antû bonthe barîa baarî na ûtea bwa waaki nkûrûki ya bangî barîa baaritaga ngûgî, nî baakîre îema rîa gûtirimanîra baratumîra nanga îkûmi. Nanga iu ciaarî cia nguû irîa njega cia rangi ya wiirû bwa îgûrû, na ya mûkû, na întuune, îtumîîri maûa ja kerubimu jamathongi. Nanga o îmwe yaarî na ûraaja bwa mita îkûmi na inya (14m) na wariî bwa mita ijîîrî. Nanga cionthe ciaarî na ithimi bing'aneene. Nabo nî baatumîre baragwatithania nanga ithaano amwe, na nanga ingî ithaano kinya cio baraigwatithania. Ningî barathithia inyûûrû bia nguû ya wiirû bwa îgûrû nangene ya mûthia ya kîogwa kîmwe kîa nanga, na barathithia o ûu kîrî kîogwa kîa biîrî. Nî baathithîrie inyûûrû mîrongo îtaano kîrî nanga ya mbere kîogweene kîa mbere, na barathithia inyûûrû bingî mîrongo îtaano nangeene ya mbere kîogweene kîa mbere na kîa biîrî nîka bierekanîrîte. Barathithia ibungo mîrongo îtaano bia thaabu, baragwatithania nanga cia kîogwa kîa mbere na kîa biîrî. Tontû bûû, nanga iu cia îema rîa gûtirimanîra iraa nanga îmwe. Ningî baracoka barathithia nanga îkûmi na îmwe cia guee ya mbûri cia gûkunîka îema rîa gûtirimanîra. O nanga îmwe yaacio yaarî na ûraaja bwa mita îkûmi na ithaano (15m), na wariî bwa mita ijîîrî (2m). Nanga iu îkûmi na îmwe cionthe ciaarî cia ithimi bing'anene. Kîrî nanga îîu baragwatithania nanga ithaano kîogwene kîmwe, na iu ingî ithanthatû kîngî. Nabo barathithia inyiûûrû mîrongo îtaano nangeene îrîa yaarî mûthia kîogwene kîmwe, na inyiûûrû mîrongo îtaano nangene ya mûthia îrîa yaarî akuî na kîogwene kîa biîrî. Barathithia ibungo mîrongo îtaano bia îturutia bia kûgwatithania nanga iu cia guee ya mbûri nîkenda yaa nanga îmwe. Nîûntû bwa gûkunîka îema rîa gûtirimanîra, barathithia ndwaara cia mîgûûta ya ntûrûme na ya mbûri. Nîrîo bacokîre barathithia mîînjîro ya mîgaa nîûntû bwa îema. O Mwîînjîro jwaarî na ûraaja bwa mita ithaano (5 m) na wariî bwa centimita mîrongo mûgwanja na ithaano (75 cm). O Mwîînjîro nî jwaarî na mpang'i ijîîrî cia kwîja kûmîgwatithania. Mîînjîro yonthe ya îema rîa gûtirimanîra yaathithîtue ûu. Oû nîu mîînjîro ya îema rîa gûtirimanîra yaathithîtue. Rûteere rwa ûmotho îrathithua mîînjîro mîrongo îîrî. Itineene bia mîînjîro îîu barathithia ikinyithio mîrongo îna bia fetha, o ikinyithio biîrî kîrî mwîînjîro jûmwe, nîûntû bwa mpatha cio-ijîîrî cia mwîînjîro. Rûteereene rwa ûrîo rwa îema nî baathithîrie mîînjîro mîrongo îîrî. Baramîthithîria ikinyithio bia fetha mîrongo îîrî, o mwîînjîro jûrî na ikinyithio biîrî. Ningî barathithia mîînjîro îtaantatû ya gwîkîrwa nyuma ya îema rûteere rwa rûgûrû. Mîînjîro îîrî nayo ya gwîkîîrwa mîthieene yo-îîrî ya îema rûteere rwa nyuma. Nayo mîînjîro îîu ya mîthia ya îema nî yaathûkene bwa nthîgûrû, îndî nî yaagwatithanîîrîtue bwa îgûrû, mûkîîndoone jwa mbere. Rîu mînjîîro yo-îîrî ya mîthia yo-îîrî ya îema yathithîtue. Îîu nayo yaarî mîînjîro înaana na ikinyithio îkûmi na bitantatû bia fetha, o Mwîînjîro ikinyithio biîrî biîrî. Ningî nî baathithîrie mîgaamba ya mîtî ya mîgaa, îtaano nîûntû bwa mîînjîro ya rûteere rûmwe rwa îema, na îtaano îngî nîûntû bwa mîînjîro ya rûteere rûngî rwa îema, na îtaano îngî nîûntû bwa mîînjîro ya rûteere rwa rûgûrû rwa îema bwa nyuma. Mûgaamba jûrîa jwagitanîtie îema gatîgatî kuuma mûthia jûmwe mwanka jûngî, jwagiitanîîrîîtie gatîgatî ka mîînjîro. Nabo barereeria mîînjîro na thaabu na mîkang'i ya kûgwatîîra mîgaamba baramîthithia na thaabu, na mîgaamba nayo baramîereeria na thaabu. Nabo barathithia nanga ya rangi ya wiirû bwa îgûrû na ya mûkû na întuune, îtumi bwega. Baragemia nanga îîu na mbicha cia kerubimu. Naru rwambambio rûu bararûthithîria itugî bina bia mîgaa na barabiereeria na thaabu. Ningi barabithithîria ikinyithio bina bia fetha. Tontû bwa mwari jwa îema nî baathithîrie nanga înthongi îtumi na mîtumi ya rangi ya wiirû bwa îgûrû na ya mûkû na întuune. Nayo nanga îîu baramîthithîria itugî bitaano amwe na biango biaabio. Ningî barereeria mîthia ya îgûrû ya itugî biu amwe na tûmîkuurio twaabio na thaabu. Îndî ikinyithio biaabio biaarî bia îturutia. Bezaleli nî aathithîrie Îthandûkû rîa kîrîkanîro na mbaaû cia mîgaa. Ithimi biaario biaarî ûraaja bwa centimita îgana na mîrongo îîrî na ithaano (125cm) na wariî bwa centimita mîrongo mûgwanja na ithaano (75cm) na gwitia bwa îgûrû centimita mîrongo mûgwanja na ithaano (75cm). Nawe ararîereeria na thaabu întheru oome na ndeene, na arathithia mûkûmo jwa thaabu kûrîthiûrûkîra. Arathithia mîkang'i îna ya thaabu nîûntû bwa mîthia yo-îna ya Îthandûkû rîu. Rûreere rûmwe rûreethîrwa rûrî na mîkang'i îîrî, na rûteere rûngî mîkang'i îîrî. Ningî arathithia mîgaamba ya mîtî ya mîgaa nawe aramîereeria na thaabu. Aratonyithia mîgaamba îîu mîkang'iine îrîa yaarî nteere cia îthandûkû nîkenda îtumagîrwa kûrîkamataga. Arathithia gîtî gîa Kîaao kîa thaabu întheru. Gîtî kîu gîa kîaao nakîo kîaarî kîa ûraaja bwa centimita îgana rîmwe rîa mîrongo îîrî na ithaano (125cm) na wariî bwa centimita mîrongo mûgwanja na ithaano (75cm). Aarathithia kerubimu ijîîrî cia thaabu împuure bwega araciîka nteere cio-ijîîrî cia gîtî gîa Kîaao. Kerubi îmwe yaakaraga rûteere rûmwe rwa gîtî gîa Kîaao na îngî îgakara rûteere rûngî. Nacio kerubimu iu ciathithîtue irî gîntû kîmwe na gîtî kîu gîa kîaao. Nacio kerubimu iu ciatambûrûkîtie mathagu jagakunîkîra gîtî gîa Kîaao. Nacio cieeki cierekanîrîte. Ningî Bezaleli nî aathithîrie meetha ya mbaaû cia mîgaa. Ithimi biaayo biaarî ûraaja bwa centimita îgana rîmwe (100cm) na wariî bwa centimita mîrongo îtaano (50cm) na gwitia bwa îgûrû centimita mîrongo mûgwanja na ithaano (75cm). Nawe aramîereeria na thaabu întheru na arathithia mûkûmo kûmîthiûrûkîra. Arathithia rûbaû rwa wariî bwa ûmatu bwa centimita inyanya (8cm) kûthiûrûkîra meetha îîu, na arathithia mûkûmo jwa thaabu jwa kûthika rûbaû rûu. Arathithia mîkang'i îna ya thaabu nayo aramîgwatithanîria mîthieene yo-îna ya meetha arîa magûrû jaagwatithanîrîîtue nayo. Mîkang'i îîu ya gûtonyithagua mîgaamba ya gûkamata meetha yaarî rûteere rwa rûbaû rûu rwakunîki nî mûkûmo jwa thaabu. Nî aathithîrie mîgaamba ya mîtî ya mîgaa ya gûkamataga nayo meetha îîu. Nayo mîgaamba îîu aramîereeria na thaabu. Into biagûtumîrwa meetheene îîu arabithithia na thaabu întheru akî, nabio nî thaani, na ikombe nîûntû bwa Kîgongwana kîa ubaani, na mpakûri na itai bia gwîtûûrîria kîgongwana kîa gwîtûûrîria. Ningî nî aathithîrie gîtugî gîa kûrîkîîra taawa kîa thaabu întheru. Naju mûthîrî na gîkinyithio kîaaju biathithîtue na thaabu împûûre bwega. Najo maûa jarîa kîagemetue najo, na mpang'i ciakîo biathithîtue na gîntû kîmwe na gîtugî kîu. Nakîo gîtugî kîu gîa kûrîkîîra taawa kîaarî na mpang'i ithanthatû ciumîrîte nteere ciaakîo. O rûteere rûmwe rwa gîtugî kîu rwaarî na mpang'i ithatû-ithatû. O rwang'i kîrî iu ithanthatû rweethagîrwa rûrî na ikombe bithatû, bikari ta maûa jakunûki jakari ja mîtî îkarî ta mîkandamia. Maûa jau nî jaarî na karwang'i na kabûûra. Gîtugîîne kîu gîa kûrîkîîra taawa kîongwa nî kwathithîtue maûa jana ja ikombe bikari ta maûa ja mîtî îkarî ta mîkandamia jarî na karwang'i na tûbûûra. Gîkombe kîmwe kîethagîrwa kîrî rungu rwa mpang'i ijîîrî-ijîîrî, na kîthithîtue na gîntû kîmwe nacio. Ûu nîu gwakari kîrî mpang'i iu ithanthatû. Maûa jau ja ikombe na mpang'i ciaabio ciathithîtue irî gîntû kîmwe na gîtugî gîa taawa. Tontû bûû, kîonthe kîaarî kîa thaabu împûûre bwega. Nawe arathithia taawa ciaakîo mûgwanja, na ntambi ciaakîo, na tûraî twaakîo na thaabu întheru. Aathithîrie gîtugî kîu na into biaakîo bionthe na talanta îmwe ya thaabu întherû. Bezaleli nî aathithîrie kîritîro kîa igongwana gîa kwîîthîria ubaani na mbaaû cia mîgaa. Ithimi biaakîo biaarî ûraaja bwa nusu mita (0.5m) na wariî bwa nusu mita (0.5m); kîng'aneene kûreea na kwarama. Gwitia bwa îgûrû kîaarî kîa mita îmwe (1m). Ngoji cia mîthia ciakîo ciathithîtue na gîntû kîmwe na kîritîro kîa igongwana. Nakîo kîritîro kîa igongwana kîu arakîereeria na thaabu întheru; îgûrû rîaakîo, na nteere kunthe kûthiûrûkîra, na ngoji ciaakîo. Aracoka arakîthithîria mûkûmo jwa thaabu gûkîthiûrûkîra. Arakîthithîria mîkang'i îîrî rungu rwa mûkûmo jûu nteere ijîîrî yerekanîrîte nîkenda îgwatagîîra mîgaamba ya gûgîkamata. Arathithia mîgaamba ya mîtî ya mîgaa na aramîereeria na thaabu. Ningî nî aathithîrie maguta ja kwathûra na kûtheria antû najo, na maguta jamatheru ja ubaani întheru îrîa yeeraga bwega jathithîtue ta marashi. Bezaleli nî aacokîre arathithia kîritîro kîa igongwana gîa kûritîra igongwana bia gwakîîria na mîtî ya mîgaa. Ithimi biaakîo biaarî ûraaja bwa mita ijîîrî na nusu (2.5m) na wariî bwa mita ijîîrî na nusu (2.5m), kîng'aneene ûraaja na wariî. Gwitia bwa îgûrû kîaarî kîa mita îmwe na nusu (1.5m). Ningî nî aathithîrie ngoji mîthieene yo-ina ya kîritîro kîa igongwana. Ngoji iu ciaakîo ciaathithîtue na gîntû kîmwe nakîo, na araciereeria na îturutia. Nî aathithîrie into bia gûtumîrwa kîritîro kîa igongwana bionthe; nyongû, na iciko na mpakûri, na nchibe, na tûraî. Into biu bia kîritîro kîa igongwana biathithîtue na îturutia. Ningî nî aathithîrie kîritîro kîa igongwana rûtara rwa îturutia, ararwîka rungu rwa mûkûmo jwaakîo, rûtara rûreethîrwa kwînama rumîte îgûrû mwanka gatîgatî ga kîritîro kîa igongwana. Mîthieene yo-îna ya rûtara rûu nî aathithîrie mîkang'i îna ya gûtonyithiûa mîgaamba. Arathithia mîgaamba ya mîtî ya mîgaa na aramîereeria na îturutia. Nayo mîgaamba îîu aramîtonyithîria mîkang'iine îrîa yaarî nteereene cia kîritîro kîa igongwana nîkenda gîkamatagwa nayo. Kîritîro kîa igongwana kîathithîtue na mbaaû na kîaarî na gîkurie. Nî aathithîrie kîraî kîa îturutia na gîkinyithio gîaakio kîa îturutia, kuumanîa na iciicio bia aka barîa batumîkaga îemeene rîa gûtirimanîra. Nî aathithîrie kîarago. Rûteere rwa ûmotho rwathithîtue na nanga itumi bwega cia mita mîrongo îtaano (50m). Nabio itugî biaarî mîrongo îîrî na biathithîtue na îturutia nîûntû bwa rûteere rûu rwa ûmotho. Îndî biango bia itugî biu na tûrûkuurio twaabio biathithîtue na fetha. Nîûntû bwa rûteere rwa ûrîo rûrîa rwaarî na ûraaja bwa mita mîrongo îtaano (50m) nî aathithîrie itugî mîrongo îîrî na ikinyithio biaabio mîrongo îîrî bia îturutia. Îndî biango bia itugî na tûrûkuurio twaabio biathithîtue na fetha. Naru rûteere rwa rûgûrû nî rwaarî na nanga cia gûcuurua cia mita mîrongo îîrî na ithaano (25m) na itugî îkûmi, na ikinyithio îkûmi. Nabio biango bia itugî biu na tûrûkuurio twaabio biathithîtue na fetha. Naru rûteere rwa gaiti, ntûrîro ya kîarago kwaarî mita mîrongo îîrî na îthaano (25m). Nacio nanga cia rûteere rûmwe rwa mpingîro ciaarî cia mita mûgwanja na nusu (7.5m) na itugî bithatû, na ikinyithio bithatû. Ûu nîu rûteere rûngî rwa mpingîro ya kîarago bwa ûmotho na bwa ûrîo. O rûteere gwacuurîîtue nanga cia mita mûgwanja na nusu (7.5m) na itugî bithatû na ikinyithio bithatû. Nacio nanga cionthe irîa ciacuurîtue kîaragoone ciaarî cia gîtambaa gîtumi bwega mono. Nabio ikinyithio bia itugî biaarî bia îturutia, îndî biango bia itugî na turukuurio twaabio biathithîtue na fetha. Biûmbwa birîa biaarî îgûrû rîa itugî bierereetue na fetha na itugî bionthe bia kîarago biagwatithanîtue na tûrûkuurio twa fetha. Nayo nanga îrîa yaingaga mpingîro ya kîarago yatumi na mîtumi bwega na mîrigi ya rangi ya wiirû bwa îgûrû na ya mûkû na întuune. Nayo yaarî na ûraaja bwa mita îkûmi (10m) na mita ijîîrî na nusu (2.5m) gwitia bwa îgûrû kunthe kûthiûrûkîra, kûringana na ûrîa nanga irîa ciacuurîtue kîaragoone ciaakari. Nabio itugî bia nanga îîu biaarî bina, na ikinyithio biaabio bina biathithîtue na îturutia, nabio biango biaarî bia fetha, na biûmbwa birîa biaarî îgûrû itugîîne bierereetue na fetha, na itugî biagwatithenue na tûrûkuurio twa fetha. Nabio biango bia kîarago bionthe bia îema rîa gûtirimanîra kûthiûrûkîra biaarî bia îturutia. Into bibi bikagwetwa nîbio biatumîkîre kîrî gwaka îema rîa gûtirimanîra, o ta ûrîa biatari maathaneene ja Musa, nîûntû bwa ngûgî ya Alawi batongeeretue nî Ithamari mûtaana wa mûthînjîri-Mûrungu Aaroni. Bezaleli mûtaana wa Uri, Uri mûtaana wa Huri wa mwîrîga jwa Juda, nîwe wathithîrie into bionthe birîa MWATHANI eerîrîte Musa. Ûrîa waamûteethagîîria aarî Oholiabu mûtaana wa Ahisamaki kuuma mwîrîgeene jwa Dani, Oholiabu aarî mûtea ûmûnene na mûbangi mîthithîrie ya into, na mûtumi nguû injega na mûtumi agîtumagîra rangi cia wiirû bwa îgûrû, na mûkû na întuune. Nayo thaabu yonthe îrîa yaatumîkîre mwakoone junthe jwa kîrombero, yaarî talanta mîrongo îîrî na kenda cia thaabu îrîa yariti îrî biewa, na shekeli magana mûgwanja ja mîrongo îthatû kûringana na kîthimi kîa shekeli gîa kîrombero. Nayo fetha îrîa yaumîte kîrî kîûthûrano kîa antû barîa baatarîtwe ûtarine yaarî talanta îgana, na shekeli ngiri îmwe magana mûgwanja ja mîrongo mûgwanja na ithaano kûringana na kîthimi kîa shekeli gîa kîrombero. O muntû wonthe ûrîa waatarîîtwe ûtarine wa mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki nî aarîaga nusu shekeli kana beka îmwe kûringana na kîthimi gîa shekeli gîa kîrombero. Nabo antû barîa baaritîre nî antû ngiri magana jatantatû ja ithatû, na magana jataano ja mîrongo îtaano. Talanta iu îgana rîmwe cia fetha nîcio ciatûmîîrwe kûthithia ikinyithio bia kîrombero, na ikinyithio bia itugî bia gûcuuria nanga. Nabio biathithîrue ikinyithio îgana rîmwe, o talanta îmwe ya fetha îkathithia gîkinyithio kîmwe. Nî aathithîrie biango nîûntû bwa itugî na eereeria biûmbwa biaabio na tûrûkuurio twaabio bagîtumagîra fetha îîu yaarî shekeli ngiri îmwe ya magana mûgwanja ja mîrongo mûgwanja na ithaano. Narîo îturutia rîrîa rîaritîîtwe rîaarî talanta mîrongo mûgwanja na shekeli ngiri ijîîrî cia magana jana. Îturutia rîu nîrîo rîatumîîrwe kûthithia ikinyithio bia mwari jwa îema rîa gûtirimanîra, na kîritîro kîa igongwana kîrîa gîa îturutia, na rûtara rwaakîo rwa îturutia, na into bionthe bia kîritîro kîa igongwana, na ikinyithio bionthe bia kîarago kîrîa kîathiûrûkîrîte îema, na ikinyithio bia mpingîro ya kîarago, na biango bionthe bia îema rîa gûtirimanîra, na bia kîarago kîrîa kîathiûrûkîrîte îema. Nabo rî, nî batumîre nguû inthongi cia gûtumîrwa antû arîa atheru cia rangi ya wiirû bwa îgûrû, na mûkû na intuune. Nî baathithîrie Aaroni nguû iu ntheru o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Ningî barathithia nguû ya efodi ya rangi îkari ta thaabu, na ya wiirû bwa îgûrû, na ya mûkû na întuune, îtumi na mîrigi îmîega buru. Nabo baraûûra thaabu îraa tûbaati tûtûceke baracoka baramîatûranga nthîrî inceke ta mîrigi baraitumîîra nguûne îîu yatumi na mîrigi îmîega ya rangi ya wiirû bwa îgûrû, na ya mûkû, na întuune. Nî baathithîrie tûtambaa twa ituro twa efodi, tûragwatithanîrua na yo mîthieene ya nteere cio-ijîîrî. Naju mûcibi jwaayo jwathithîtue na into o ta biu na ûtea o bûmwe na nguû îîu. Mûcibi jwaarî jwa rangi îkari ta thaabu, na ya wiirû bwa îgûrû, na ya mûkû, na întuune. Naju nî jwaatumi na mîrigi îmîega bwega o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Natu twiga twa goro tûrîa twîtagwa onikisi nî twathuranîîrwe bwega baratwîkîira tûmîbukoone twa thaabu. Natu twiga tûu nî twaandîki mariîtwa ja ataana ba Jakubu bwega ja ûrîa mûûri jwaandîkagwa. Natu twiga tûu aratwîkîra tûguûne tûrîa twarî ituroone bia efodi, nîkenda twaa twiga twa kûririkanangia Mûrungu antû ba Israeli o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Barathithia nguû ya kîbara bwega o ta ûrîa efodi yaathithîtue bwega na rangi îkari ta thaabu, na ya wiirû bwa îgûrû, na ya mûkû na întuune, itûmi na mîrigi îmîega buru. Nabu ûraaja na wariî bwa nguû îîu ya kîbara nîka bwang'aneene, nayo nî yaunanîrî jaîrî; ûraaja na wariî bwaayo bwaarî centimita mîrongo îîrî na ithaano (25cm). Nguûne îîu bareekîra mpari inya cia twiga twa goro: Rwari rwa mbere kaiga gagatune, karîa geetagwa akiki, na ka mûkûnyûni geetagwa yakuti na gagatune geetagwa emeradi. Naru rwari rwa ijîîrî rwaarî na twiga tûtû: kaiga gagûkengakenga ka rangi ya matî, na kaiga ka goro ka rangi ya wiirû bwa îgûrû, na kaiga ka alimasi. Rwari rwa ithatû rwaarî na twiga tûtû: kaiga ka jasinto gagatuune ja macunkwa jamaguundu, na kaiga ka goro gagatune karîa getagwa agate, na kaiga ka rangi ya mûkû ka goro mono karîa getagwa amethisto. Naru rwari rwa îna rwaarî na twiga tûtû: kaiga ka rangi ya matî ka goro, na kaiga ka rangi inyiingî ka onikisi, na kaiga ka jasipa ka rangi ya mûkûnyûni îkwenda gûtunea. Natu twiga tûu twatumîîri tûmîbukoone twa thaabu. Natu twiga tûu twaarî îkûmi na twîîrî na twaandîki bwega mariîtwa ja ataana ba Jakubu, ja ûrîa mûûri jwaandîkagwa. O kaiga kaandîki riîtwa, natu twaandîki mariîtwa ja mîîrîga îrîa îkûmi na îîrî ya Israeli. Nî aathithîrie tûmîkathî twîîrî twa thaabu întheru nîûntû bwa nguû ya kîbara. Nabo barathithia tûmîbuko twîîrî twa thaabu na mbete ijîîrî cia thaabu nacio mbete iu ireekîrwa mîthia yo-îîrî ya nguû ya kîbara bwa îgûrû. Nayo mîrigi îrîa ya thaabu îîrî baramîtonyithia mbeteene mîthieene ya nguû ya kîbara bwa mbere. Mîthia îngî ya mîrigi îîu îragwatithanua na tûmîbuko tûrîa twa thaabu na tûguû twa ituro twa efodi bwa mbere. Ningî rî, nî baathithîrie mbete ijîîrî cia thaabu baraciîkîra nguûne îîu ya kîbara bwa ndeene mîthieene yo-îîrî, rûteere rwa ndeene rwa efodi. Barathithia mbete ingî ijîîrî cia thaabu baraigwatithania na tûguû tûrîa twîîrî twa ituro twa efodi bwa nthî rûteere rwa mbere. Baigwatithanîîrie akuî na ruuno rwa efodi îgûrû rîa mûcibi jwaayo, jûrîa jwaatumi bwega. Nabo baroogania mbete cia nguû ya kîbara amwe na mbete cia efodi na kamûrigi ka rangi ya wiirû bwa îgûrû. Tontû bûû, nguû ya kîbara îreethîrwa îmamîrîte mûcibi jwa efodi jûrîa jwaatumi bwega nîkenda nguû îîu ya kîbara îtîkaathûkane na efodi o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Naru rwaambambio rûrîa rwekagîrwa rungu rwa efodi nî baarûtumîîrwe na gîtambaa kîa rangi ya wiirû bwe îgûrû runthe. O antû arîa mûtwe juumagîîra baragûtiriaa na ndigi bwega kûthiûrûkîra, ta ûrîa nguû ya ndwaa ya chuuma îîthagîrwa îtumi îtîkeeje gûtambûka. Rwambambioone rûu ruunoone rwa nthîgûrû bararûgemia na maûa jakari ja mîtî ya mîkukumanga ya rangi ya wiirû bwa îgûrû, na ya mûkû na întuune, yatumi na mîrigi îrîa mîega buru. Barathithia maûa jakari ta ntuara ya thaabu barajeekîra gatîgatî ka jau jangî ja mîkukumanga kunthe kûthiûrûkîra rwambambio rûu bwa nthî. Maûa jau jaathingateene, o îûa rîa ntuara na rîa mûkukumanga, kunthe kûthiûrûkîra rwambambio rûu bwa nthî. Rwambambio rwaarî rwa gûtumagîrwa nî athînjîri-Mûrungu. Naru rwathithîrue o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Nî baatumîîre Aaroni na ataana baawe kanjû cia itambaa bia mîrigi îrîa mîega buru. Baratumîrwa iremba bia kîongo bia nguû îrîa njega buru, na nkobia cia nguû o ta îîu, na churubaarî cia gîtambaa kîu kîega mono. Barabathithîria mîcibi ya gîtambaa kîu kîega mono gîatumi na mîtumi kîa rangi ya wiirû bwa îgûrû, na ya mûkû na întuune, o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Nabo nî baathithîrie kabaû gakari ja thirû întheru ya thaabu akî, na barakaandîka nteto iji ta ûrîa mûûri jwandîkagwa, ÛJÛ NÎWE MÛTHERU WA MWATHANI ÛRÎA WATHÛRÎRI MWATHANI. Baroogera mûrigi jwa rangi ya wiirû bwa îgûrû kabaûûne kau jwa gûkoogera kîrembeene îgûrû o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Tontû bûû, ngûgî yonthe ya gwaka îema rîa gûtirimanîra îrarîîkua kûthirua. Antû ba Israeli nabo bamîthithîrie kûringana na ûrîa ungwa MWATHANI eerîte Musa. Nî bareteere Musa îema rîa gûtirimanîra na into biaarîo bionthe; biango, na mîînjîro, na mîgaamba, na itugî na ikinyithio biaarîo. Ningî nî bareetere mîgûûta ya ntûrûme na ya mbûri îrîa yaaki rangi întuune ya gûkunîkîra îema rîa gûtirimanîra, na barareeta nanga. Barareeta Îthandûkû rîa kîrîkanîro, na mîgaamba yaarîo na gîtî gîa Kîaao kîarîo. Meetha na into biaayo bionthe, na mîgaate îrîa yaritîri MWATHANI. Barareeta gîtugî gîa kûrîkîîra taawa kîa thaabu întheru, na taawa ciaakîo, na into biaakîo, na maguta ja taawa. Nî bareetere kîritîro kîa igongwana kîa thaabu, na maguta jarîa ja kûtheria na kwathûra, na ubaani îrîa yeeraga bwega, na nanga ya mwari jwa îema rîa gûtirimanîra. Ningî barareeta kîritîro kîa igongwana gîa îturutia, na rûtara rwaakîo na îturutia, na ikingi biaakîo, na into biaakîo bionthe bia gûtumîka, na kîraî na gîkinyithio gîaakîo. Barareeta nanga cia gûcuurua kîaragoone, na itugî biaakîo, na ikinyithio biaabio, na rwambambio rwa gûcuuria mpingîroone ya kîarago, na mîrigi yaaru, na biango bia îema na into bionthe bia gûtumîrwa îemeene rîa gûtirimanîra. Barareeta nguû îrîa yaatumi bwega nîûntû bwa gûtumîrwa antû arîa atheru, ta cio nguû irîa ntheru cia mûthînjîri-Mûrungu Aaroni, na cia ataana baawe athînjîri-Mûrungu. Antû nabo baathithîrie ngûgî yonthe kûringana na ûrîa bunthe MWATHANI eerîte Musa. Musa aratega aroona ngûgî yonthe îrîa baathithîtie, nayo yaathithîtue kûringana na bûrîa bunthe MWATHANI augîîte. Musa arabatharima. MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Ntukû ya mbere mweriine jwa mbere nîrîo bûkarûngîka îema rîa gûtirimanîra. Bwîîke Îthandûkû rîa kîrîkanîro ku ndeene, na îthandûkû rîu bûrîkunîkîre na rwambambio. Nayo meetha bûmîkûrûkie ndeene na into biaayo bûbiîke bwega meetheene. Bûkûrûkie gîtugî gîa kûrîkîîrwa taawa amwe na tawe ciaakîo. Nakîo kîritîro kîa igongwana kîrîa kîa thaabu gîa kûritîra igongwana bia ubaani bûgîîke mbere ya Îthandûkû rîa kîrîkanîro na bwîîkîre rwambambio rwa gûkunîka mwari jwa îema rîa gûtirimanîra. Nakîo kîritîro kîa igongwana bia gwakîîria no mwanka bûgîîke mbere ya mwari jwa îema rîa gûtirimanîra. Nakîo kîraî bûgîîke gatîgatî ka îema rîa gûtirimanîra na kîritîro kîa igongwana, na bwîkîre rûûjî kîraîîne kîu. Naabuî bûthithie kîarago kûthiûrûkîra îema na bûkunîke mpingîro yaakio na rwambambio. “Rîu, nîrîo naagwe ûkaajûkia maguta ja kûtheria na kwathûra, wîîtûûrîrie îema rîa gûtirimanîra, na bionthe birîa birî ku ûkîtherie na gûkîathûra o amwe na into bia mîtî bionthe biaakio. Narîo îema rîu rîa gûtirimanîra rîkaa rîrîtheru. Ûgatûûrîria maguta jau kîrî kîritîro kîa igongwana gîa kûritîra igongwana bia gwakîîria na into biaakîo bionthe ûbiathûre na ûbitherie. Nakîo kîritîro kîa igongwana kîu gîkaa gîkîtheru buru. Wîîtûûre maguta kîrî kîraî kîrîa na gîkinyithio gîaakîo ûkîtherie na ûkîathûre. Rîu nîrîo ûkareeta Aaroni na ataana baawe mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra ûbathaambie na rûûjî, na wîkîre Aaroni nguû irîa ntheru, na ûmwîtûûrîrie maguta ûmûtherie na ûmwathûre nîkenda antumîkagîra arî mûthînjîri-Mûrungu. Kinya ataana baawe ûbareete ûbeekîre kanjû, ningî ûbeetûûrîrie maguta ûbatherie na ûbaathûre o ta ûrîa wathithîria îthe, nîkenda bantûmîkagîra barî athînjîri-Mûrungu. Naku gwîîtûûrîrua maguta kûu nîku gûkabeetikîîria kwaa athînjîri-Mûrungu amwe na nchiarwa ciaao rîonthe na nthukîîne cionthe.” Ûu nîu Musa aathithîrie, kûringana na jarîa MWATHANI aamwîrîte. Tontû bûû, ntukû ya mbere ya mweri jwa mbere jwa mwaka jwa îîrî nîrîo îema rîa gûtirimanîra rîarûngîkîrwe. Musa nîwe waarîrûngîkîre; ararikia ikinyithio biaarîo na areenjîra mîînjîro yaarîo, na mîgaamba yaarîo aramîîkîra na kûrûngîka itugî biaarîo. Aratambûrûkia îema îgûrû rîa kîrombero kîu, na mîgûûta îrîa yaarî ya kûrîkunîkîra aramîrîkîîra îgûrû rîaarîo, o ta ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Arajûkia maiga jarîa ja maathana arajeekîra îthandûkûûne. Areekîra mîgaamba mîkang'iine ya îthandûkû na aracoka ararekîîra gîtî gîa Kîaao îgûrû rîaarîo. Nawe arakûrûkia Îthandûkû rîa kîrîkanîro îemeene, na aracuuria rwambambio au mbere yaarîo ararîthiîka, o ta ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Areeka meetha îemeene rîa gûtirimanîra rûteere rwa ûrîo na oome ya rwambambio rûu. Areeka mîgaate îrîa îritîri MWATHANI îgûrû rîa meetha, o ta ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Areeka gîtugî gîa kûrîkîîra taawa rûteere rwa ûmotho îemeene rîa gûtirimanîra kîerekanîrîte na meetha îîu. Nawe aragwatia taawa au mbere ya MWATHANI o ta ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Au mbere ya rwambambio îemeene rîa gûtirimanîra ndeene, Musa nî eekîre kîritîro kîa igongwana kîrîa kîa thaabu o, na araîîthîîria ubaani o kûringana na ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Ningî aracuuria rwambambio mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra. Au oome ya mwari jwa îema rîa gûtirimanîra areeka kîritîro kîa igongwana gîa kûritîra igongwana bia gwakîîria o. Nî aaritîîre kîgongwana gîa gwakîîria na kîa irio îgûrû rîaakîo ta ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Gatîgatî ka îema rîa gûtirimanîra na kîritîro kîa igongwana kîu areeka kîraî o na areekîra rûûjî rwa kûthaamba kû. Au nîo Musa na Aaroni na ataana ba Aaroni baathaambaga njara na magûrû. Nabo baathaambaga rîrîa bagûkûrûka îemeene rîa gûtirimanîra na rîrîa bagûkueria kîritîro kîa igongwana o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Musa nî airigîîre kîarago kûthiûrûkîra îema rîa gûtirimanîra na kîritîro kîa igongwana. Ningî aracuuria nanga mpingîroone ya kîarago. Tontû bûû, Musa ararîîkia ngûgî îîu. Nîrîo îtu rîakunîkîre îema rîa gûtirimanîra na weerû bwa ûkumio bwa MWATHANI bûroojûra îemeene. Musa atoombîre gûtonya îemeene rîa gûtirimanîra tontû îtu nî rîarîkunîkîte na weerû bwa ûkumio bwa MWATHANI bwojûra îemeene. Antû ba Israeli, rûgendoone rwaao runthe, baakamataga îema rîa gûtirimanîra bagîîta rîrîa akî îtu rîu rîatiga gûkunîka îema. Nabo antû ba Israeli batîngîûmba gwîta bauma antû au mwanka ntukû îrîa îtu rîu rîkauma îemeene. Narîo îtu rîu rîa MWATHANI nî rîakaranagia nabo rûgendoone rwaao runthe rîgîkunîkaga îema rîa gûtirimanîra mûthenya, na ûtukû nî mwanki jwakunîkaga îema rîa gûtirimanîra. Îtu na mwanki jûu nî bionagwa nî antû ba Israeli bonthe. MWATHANI nî eetîre Musa arî îemeene rîa gûtirimanîra aramwîra atîrî, “Arîria antû ba Israeli ûbeere ûjû: Rîrîa muntû kinya ûrîkû akandeetera kîgongwana kîa nyomoo rî; areetage kîgongwana kîa ng'ombe, kana kîa mbûri kana kîa ng'ondu. “Këethîra akareeta kîgongwana gîa gwakîîria kîa ng'ombe, nî areete ndeegwa îtî na antû noo amwe athûûku. Nawe amîreete mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra nîkenda eetîkîrîka kîrî ni. Ningî akaarîkîîra njara yaawe mûtwe jwa nyomoo îîu ya kîgongwana gîa gwakîîria, nîkenda îîtîkîrîka îrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia jaawe. Acoke ooragîre ndeegwa îîu mbere yaakwa. Nabo athînjîri-Mûrungu, tabo ataana ba Aaroni, bakaandeetera tharike îîu îrî kîgongwana bamîmiinye nteere cionthe cio-inya cia kîritîro kîa igongwana kîrîa kîrî akuî na mwari jwa îema rîa gûtirimanîra. Muntû ûu, akaathînja nyomoo îîu ya kîgongwana gîa gwakîîria, acoke amîgiitange. Ataana ba Aaroni, ûrîa mûthînjîri-Mûrungu, bageekîra nkû kîritîroone kîa igongwana na baakie mwanki. Nabo athînjîri-Mûrungu, tabo ataana ba Aaroni, bakaarîkîîra nyama iu îgûrû rîa nkû na barîîkîîre mûtwe na maguta îgûrû rîa nkû iu irî kîritîroone kîa igongwana. Îndî muntû ûu ûkûrita kîgongwana athaambie kîu na mara na mathagiro. Mûthînjîri-Mûrungu abirite bionthe au kîritîroone kîa igongwana birî kîgongwana gîa gwakîîria, kîrîa kîeeraga bwega kîrî ni MWATHANI. “Kîgongwana kîa muntû ûu kîëethîrwa nî kîgongwana gîa gwakîîria kiumîte ndîîthieene yaawe ya ng'ondu kana mbûri; no mwanka arite ntûrûme kana nthenge îtî na antû athûûku noo amwe. Nawe akaamîûragîra bwa ûrîo bwa kîritîro kîa igongwana au mbere yaakwa. Nabo athînjîri-Mûrungu, tabo ataana ba Aaroni bajûkie tharike bamîmiinye nteere cio-inya cia kîritîro kîa igongwana. Ningî muntû ûu akaamîgiitanga. Nawe mûthînjîri-Mûrungu abaange nyama iu amwe na mûtwe na maguta jaayo îgûrû rîa nkû irîa irî kîritîroone kîa igongwana. Îndî athaambie kîu, na mara na mathagiro. Nawe mûthînjîri-Mûrungu abirite bionthe au kîritîroone kîa igongwana birî kîgongwana gîa gwakîîria kîrîa kîeeraga bwega kîrî ni MWATHANI. “Ningî muntû ûu akëethîrwa nî kîgongwana gîa gwakîîria kîa nyoni akûnditîra, no mwanka areete nkûngûthikû kana kîjea. Nawe mûthînjîri-Mûrungu ageeta na nyoni îîu kîritîroone kîa igongwana, amîthiore nkingo mwanka îgiitanûke na amîakîrîîrie au kîritîroone kîa igongwana. Arekeerie tharike yaayo îînamîîre rûteere rwa kîritîro kîa igongwana. Ningî arite ntûndî na birîa birî ku abigere arîa mûju jwîtûûragwa, rûteere rwa bwa gaiti rwa kîritîro kîa igongwana. Nawe muntû ûu akamîgwata mathagu amîatûrane, îndî akáamîathûrana. Rîu mûthînjîri-Mûrungu amîakîîrie kîritîroone kîa igongwana. Kîu nakîo gîkaa kîgongwana gîa gwakîîria, kîrîa kîeeraga bwega, kîrî ni MWATHANI.” Ningî MWATHANI nî eetîre na mbere kwîra Musa atîrî, “Rîrîa muntû akûnditîra kîgongwana kîa irio ni MWATHANI; nî aritage mûtu jûmwinyu, ajwîtûûrîrîîtie maguta na ajwîkîrîte ubaani. Nawe agaagiikia kîrî athînjîri-Mûrungu, tabo ataana ba Aaroni. Mûthînjîri-Mûrungu ûmwe waao ajûkie mûtu jûu na nkuundi, na ajûkie maguta, na ajûkie ubaani yonthe, abiakîrîîrie kîritîroone kîa igongwana. Into biu bikethagîrwa birî bia kûririkanagwa. Kîgongwana kîu gîa gwakîîria gîkethagîrwa kîrî na yeera rîrîega kîrî ni. Into birîa bigaatigaraga bia kîgongwana kîu kîa irio bikethagîrwa birî bia athînjîri-Mûrungu. Nabio nî into bibitheru mono nîûntû nî bia kuuma kîrî kîgongwana gîa gwakîîria kîrîa nditîri. “Muntû akëeja kûreeta kîgongwana kîa mîgaate, nî areete mîgaate îtîkaandi na mûtheega jwa kwimbithia. Mîgaate îîu îîthîrwe îrugi na mûtu jûmwinyu juungeenue na maguta ja nzeituni. Kana areete tûmîgaate tûtûûthû twaki maguta. Kîgongwana gîaaku kîethîrwa nî kîa mîgaate îkaandîri karaîîne, mîgaate îîu îîthagîrwe îrî mûtu jûmwinyu jûtîkîri mûtheega jwa kwimbithia juungeenue na maguta. Ûmîng'enyûrangage na ûmîîtûûrîrie maguta. Kîu nîkîo kîgongwana kîa irio. Ningî kîgongwana gîaaku kîa irio kîethîrwa nî kîa gîntû kîrugi na karaî, kîîthîrwe kîrî kîa mûtu jûmwinyu juungeenue na maguta. Naagwe ûndeetagîre kîgongwana kîu kîa irio. Wareeta ûnenkagîre mûthînjîri-Mûrungu, nawe agîîke kîritîroone kîa igongwana. Mûthînjîri-Mûrungu akaajûkia gîchunchî kîmwe gîa kîgongwana kîu kîee gîa kûririkanagwa. Nawe akîrite kîrî kîgongwana kîa irio kîîthîrîîtue kîritîroone kîa igongwana. Nakîo gîkeethîrwa kîrî na yeera rîrîega kîrî ni. Kîgongwana kîu kîa irio kîrîa gîgatigaraga, gikethagîrwa kîrî kîa athînjîri-Mûrungu. Nakîo nî gîkîtheru mono nîûntû nî bia kuuma kîrî kîgongwana gîa gwakîîria kîrîa nditîri. “Ntîbuîrîte kûritagîrwa kîgongwana kîa irio kiungeenue na mûtheega jwa kwimbithia kana nainchû birî kîgongwana. No bûnditagîre mûtheega jwa kwimbithia na nainchû birî Kîgongwana kîa maketha ja mbere, îndî bitîbuîrîte kwîîthagîrua kîritîroone kîa igongwana. Îkagîreeni chumbî igongwaneene bieenu bionthe bia irio, nîûntû chumbî îkoonanagia kîrîkanîro kîeenu naani. “Muntû akëeja kûnditîra kîgongwana kîa irio bia mbere, areetage birîa biûûri birî bia mbere na biîthagîrwe biakîîtue. Ningî kîgongwana kîu gîkagîrwe maguta na gîkagîrwe ubaani. Kîu nîkîo kîgongwana kîa irio. Mûthînjîri-Mûrungu akaajûkia gîchunchî kîmwe kîa kîgongwana kîu kîee gîa kûririkanagwa. Nakîo kîgongwana kîu kîritanagîrue na maguta na ubaani. Kîu gîkeethîrwa kîrî kîgongwana kîa irio gîa gwakîîria kîriti kîrî ni MWATHANI.” Ningî MWATHANI nî eetîre na mbere kwîra Musa atîrî, “Rîrîa muntû akaaritaga kîgongwana kîa gûcwaa thîîrî naani, nî aritage ng'ombe kana ndeegwa îtî na antû athûûku noo amwe. Muntû ûu, akaarîkîîra njara yaawe mûtwe jwa nyomoo îîu, acoke amîûragîre mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra. Nabo athînjîri-Mûrungu bakaajûkia tharike bamîmiinye nteere cio-inya cia kîritîro kîa igongwana. Muntû ûu anditîre kîgongwana gîa gûcwaa thîîrî gîa gwakîîria. Aakîîrie maguta jonthe ja kîu. Arite mpigo cio-ijîîrî amwe na maguta jaacio na arite gachunchî karîa keega buru ga îtema. Nabo athînjîri-Mûrungu bagaakîîria into biu bionthe amwe na kîgongwana gîa gwakîîria, au kîritîroone kîa igongwana nabio biîthîrwe birî na yeera rîrîega kîrî ni. “Rîrîa muntû akaanditagîra kîgongwana gîa gûcwaa thîîrî naani, nî aritage mbûri kana nthenge, kana aritage ng'ondu kana ntûrûme. Nyomoo iu no mwanka ciîthîrwe itî na antû athûûku. Kîgongwana kîrîa akûnditîra kîëethîrwa nî gîa kang'ondu, nî arite andeetere. Muntû ûu, arîîkîîre njara yaawe, mûtwe jwaako, acoke akooragîre au mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra. Nabo athînjîri-Mûrungu bajûkie tharike bamîmiinye nteere cio-inya cia kîritîro kîa igongwana. Kuuma kîrî nyomoo îîu ya kîgongwana gîa gûcwaa thîîrî naani, muntû akaaritaga kîgongwana gîa gwakîîria. Aakîîrie maguta jaayo jonthe na aritage kînyanya kîonthe kîgiitîîri nkanakaneene, na maguta jaakîo jonthe na maguta jonthe jarîa jagwateene na into bia kîu, na arite mpigo cio-ijîîrî amwe na maguta jaacio, na arite gachunchî karîa keega buru ka îtema. Mûthînjîri-Mûrungu akaanditîra into biu birî kîgongwana kîa irio na abiakîîrie au kîritîroone kîa igongwana. “Muntû akëethîrwa nî kîgongwana kîa mbûri akwenda kûnditîra nî arite andeetere. Nî arîîkîîre njara yaawe mûtwe jwaayo, acoke amîûragîre au mbere ya îema rîa gûtirimanîra. Nabo athînjîri-Mûrungu bajûkie tharike bamîmiinye nteere cio-inya cia kîritîro kîa igongwana. Kuuma kîrî nyomoo îîu, muntû akanditagîra kîgongwana gîa gwakîîria. Anditagîre maguta jaayo jonthe, na mpigo cio-ijîîrî amwe na maguta jaacio, na arite gachunchî karîa keega buru ka îtema. Mûthînjîri-Mûrungu akaanditîra into biu birî kîgongwana kîa irio na abiakîîrie au kîritîroone kîa igongwana, nabio biikeethîrwa birî na yeera rîrîega kîrî ni. Maguta jonthe nî jaakwa. Tontû bûû, gûtî Mûisraeli ûbuîrîte kûrîa maguta kana anyua tharike. Bûu nî waatho bûbuîrîte kûthingatagwa nthukîîne cionthe na gûntû kunthe.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria antû ba Israeli ûbeere ûrîa bakaathithagia rîrîa muntû eeyia atîkwenda. “Mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene akëethîrwa eeîîtie na agatûma kîrîndî gîaatia, nî abuîrîte kûnditîra kîgongwana nîûntû bwa meeyia jarîa athithîtie. Kîgongwana kîu gîkeethîrwa kîrî gîa kareegwa gatî na antû athûûku noo amwe. Mûthînjîri-Mûrungu ûu mûnene akaareeta kareegwa kau mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra. Akarîîkîîre njara mûtwe jwaako rîu akooragîre au mbere yaakwa. Ningî mûthînjîri-Mûrungu ûu mûnene akaajûkia tharike îmwe atonye nayo îemeene rîa gûtirimanîra. Acoke atoombeke kîara tharikeene îîu, amîmiinye tharike îmwe mainda mûgwanja îthandûkûûne rîa kîrîkanîro, au mbere ya gîtambaa kîrîa gîcuurîîtue antû arîa atheru. Ningî ajûkie tharike îmwe amîake kooneene cio-inya cia kîritîro kîa igongwana bia ubaani kîrîa kîrî îemeene rîa gûtirimanîra. Acoke ajûkie tharike îngî îrîa îtigeere amîtûûrîrie au nthîgûrû kîritîroone kîa igongwana bia gwakîîria, kîrîa kîrî akuî na mwari jwa îema rîa gûtirimanîra. Ningî akaajûkia maguta jonthe ja kareegwa karîa ga kîgongwana kîa kûthiria meeyia: maguta jonthe jarîa jagwateene na into bia kîu, mpigo cio-ijîîrî amwe na maguta jaacio, na gachunchî karîa keega buru ga îtema. Mûthînjîri-Mûrungu akaajûkia maguta jau ajaakîîrie au kîritîroone kîa igongwana bia gwakîîria. Ajarite o ta ûrîa maguta ja kîgongwana kîa thîîrî jaritagwa. Îndî akaajûkia mûgûûta jwa kareegwa kau, na nyama cionthe, na mûtwe, na mathagiro, na into bia kîu, na mara. Nawe abikamate abiumagarie oome ya kambî, abiîke antû arîa atheretue nîûntû bwa igongwana, kûrîa mûju jwîtûûragwa. Au nîo into biu bikaîîthîîrua. “Kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli gîkëeja kwîyia gîtîkûmenya; gîkathithia mantû jarîa MWATHANI akaanîtie, kinya kîëethîrwa kîthithîtie meeyia jau gîtîkûmenya, gîkeethîrwa kîatîîtie. Rîrîa antû ba Israeli bakamenya nî beeîîtie, bakaarita kareegwa karî kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Nabo bagakareeta mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra. Nabo atongeeria ba kîûthûrano kîa antû ba Israeli bagaakarîkîîra njara kooragîrwe au mbere yaakwa. Mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene akaajûkia tharike îmwe atonye nayo îemeene rîa gûtirimanîra. Mûthînjîri-Mûrungu agaatoombeka kîara tharikeene îîu amîmiinye mainda mûgwanja îthaandûkûûne rîa kîrîkanîro au mbere ya gîtambaa kîrîa gîacuurîîtue. Ningî akaajûkia tharike îmwe amîmiinye kooneene cio-inya cia kîritîro kîa igongwana bia ubaani kîrîa kîrî îemeene rîa gûtirimanîra. Akaarita maguta ja kareegwa kau jonthe ajaîîthîîrie kîritîroone kîa igongwana. O ta ûrîa aathithîîrie kareegwa karîa ga kîgongwana gîa kûthiria meeyia nîu akaathithia na kareegwa kau. Nawe mûthînjîri-Mûrungu akabathirîria meeyia barekerwe. Nawe agaakamata nyama cia kareegwa kau aciumagarie. Nawe agaciakîîria o ta ûrîa aakîrîîrie kîgongwana gîa kûthiria meeyia jaawe wengwa. Kîu nîkîo kîgongwana gîa kûthiria meeyia ja antû bonthe. “Mûtongeeria akëeja kwîyia atîkûmenya; akathithia mantû jarîa ûûni MWATHANI Mûrungu waawe akaanîtie, mûtongeeria ûu akeethîrwa arî na maatia. Rîrîa akaamenyithua meeyia jarîa athithîtie, akaarita nthenge îrî kîgongwana. Nthenge îîu îîthîrwe îtî na antû athûûku noo amwe. Nawe akaarîkîîra njara mûtwe jwa nthenge îîu, acoke amîûragîre rûteere rwa bwa ûrîo rwa kîritîro kîa igongwana arîa nyomoo cia igongwana bia gwakîîria ciûragagîrwa. Kîu nîkîo kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Nawe mûthînjîri-Mûrungu agatoombeka kîara tharikeene îîu amîake kooneene cio-inya cia kîritîro kîa igongwana bia gwakîîria. Ningî ajûkie tharike îrîa îgatigara amîîtûûrîrie nthîgûrû ya kîritîro kîa igongwana. Nawe akaaîthîîria maguta jonthe ja nthenge îîu au kîritîroone kîa igongwana o ta ûrîa aaîîthîtie maguta ja kîgongwana gîa gûcwaa thîîrî na Mûrungu. Tontû bûû, mûthînjîri-Mûrungu akarita kîgongwana kîa kûthiria meeyia ja mûtongeeria ûu, nawe akarekerwa meeyia. “Ûmwe wa antû ba Israeli akëeja kwîyia atîkûmenya; akathithia mantû jarîa ûûni MWATHANI nkaanîtie, arî na maatia. Rîrîa akaamenyithua meeyia jarîa athithîtie, akaarita mbûri îrî kîgongwana. Mbûri îîu îîthîrwe îtî na antû aathûûku noo amwe. Nawe muntû ûu, akaarîkîîra njara mûtwe jwa mbûri îîu, acoke amîûragîre rûteere rwa bwa ûrîo bwa kîritîro kîa igongwana bia gwakîîria. Nawe mûthînjîri-Mûrungu agaatombeka kîara tharikeene, aake tharike îmwe kooneene cio-inya cia kîritîro kîa igongwana bia gwakîîria. Acoke ajûkie tharike îrîa îtigeere amîîtûûrîrie nthîgûrû kîritîroone kîa igongwana. Ningî arite maguta jaayo jonthe o ta ûrîa jaritagwa kîrî kîgongwana kîa thîîrî. Rîu mûthînjîri-Mûrungu akaajaakîrîria kîritîroone kîa igongwana jarî kîgongwana kîrîa kîeeraga bwega kîrî ni. Tontû bûû, mûthînjîri-Mûrungu akathiria meeyia ja muntû ûu, na arekerwe meeyia. “Muntû ûu, ûreetete kîgongwana gîa kûthiria meeyia, abuîrîte kûrita ng'ondu îtî na antû athûûku noo amwe. Nawe akaamîrîkîîra njara mûtwe amîûragîre rûteere rwa bwa ûrîo bwa kîritîro kîa igongwana bia gwakîîria arîa biritagîrwa. Nawe mûthînjîri-Mûrungu agaatombeka kîara tharikeene, aake tharike îmwe kooneene cio-inya cia kîritîro kîa igongwana bia gwakîîria. Acoke ajûkie tharike îrîa îtigeere amîîtûûrîrie nthîgûrû kîritîroone kîa igongwana. Ningî arite maguta jaayo jonthe o ta ûrîa maguta ja kang'ondu ga kîgongwana gîa gûcwaa thîîrî jaritagwa. Nawe mûthînjîri-Mûrungu akaajaakîrîîria kîritîroone kîa igongwana, jarî kîgongwana gîa gwakîîria kîrî ni. Mûthînjîri-Mûrungu akathiria meeyia ja muntû ûu, na arekerwe meeyia.” “Muntû akëeja gwîtwa îgambeene arita ûkûûjî bwa mantû jarîa aigîîtue kana oona, nawe akarega kûrita ûkûûjî bûu, muntû ûu agaakanûkua. Muntû akëeja kûringithia gîntû kîrî na mûgiro; kîeethîrwa nî kiimba kîa nyomoo, muntû ûu, akaagîa mûgiro na eethîrwe arî na maatia kinya këethîra aringithîtie atîkûmenya. Muntû akëeja kûringithia gîntû kîonthe gîtîtheri kiumîte mwîrî jwa muntû atîkûmenya, rîrîa akamenya akeethîrwa arî na maatia. Ningî muntû akëeja gûciîtia na kanyua kaawe kûthithia ûntû bûbûthûûku kana bûbwega atîambîte kûthûgaania bwega, o mûciîtio junthe jûrîa muntû oomba gûciîtia atîthûgaanîtie bwega, akëethîrwa atiijî nî ûthûûku, rîrîa akaamenya, akeethîrwa arî na maatia. Muntû akëethîrwa arî na mûgiro kuumania na bûmwe bwa mantû jau, no mwanka aumbûre meeyia jarîa athithîtie. Nawe akaaritîra MWATHANI kîgongwana gîa kûthiria maatia jaawe. Agaikia ng'ondu nka kana mbûri nka nîûntû bwa kîgongwana kîa kûthiria meeyia. Nawe mûthînjîri-Mûrungu akaarita kîgongwana nîkenda muntû ûu arekerwa meeyia. “Îndî muntû akëethîrwa atîûmba kwona ng'ondu kana mbûri, no aritîre MWATHANI kîgongwana kîa kûthiria maatia jaawe gîa nkûngûthikû ijîîrî kana biana biîrî bia ijîa, kîmwe kîrî kîgongwana kîa kûthiria meeyia na kîngî kîrî kîgongwana kîa gwakîîria. Nawe akaabiikia kîrî mûthînjîri-Mûrungu, nawe mûthînjîri-Mûrungu aambe arite nyoni îmwe îrî kîgongwana kîa kûthiria meeyia. Nawe akamîthiora nkingo îndî atîgiitanûra kîongo buru. Ningî akaminya tharike îmwe îînamanie na rûteere rwa kîritîro kîa igongwana. Nayo tharike îîu îngî amîîtûûre gîtina gîa kîritîro kîa igongwana. Kîu nî kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Ningî agaacoka arite nyoni îîu îngî îrî kîgongwana gîa gwakîîria kûringana na ûrîa ûûni MWATHANI mbugîîte. Nawe mûthînjîri-Mûrungu akathiria meeyia ja muntû ûu, na arekerwe meeyia. “Îndî muntû akëethîrwa atî na nkûngûthikû ijîîrî kana biana biîrî bia ijîa no arite kilo îmwe ya mûtu jûmwinyu buru jûrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Îndî atîbuîrîte gwîkîra maguta kana ubaani mûtuune jûu nîûntû nî kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Nawe akaajwîkia kîrî mûthînjîri-Mûrungu, nawe mûthînjîri-Mûrungu ajûrûme nkuundi îmwe îrî ngerekano amîakîîrie kîritîroone kia igongwana îgûrû rîa igongwana bia gwakîîria bia MWATHANI. Kîu nî kîgongwana kîa kûthiria meeyia. Nawe mûthînjîri-Mûrungu akamûrombera kweberua kwa meeyia jarîa athithîtie kîrî Mûrungu, jarîa akeethîrwa athithîtie kîrî jau jagweti, nawe akaarekerwa. Naju mûtu jûrîa jûgatigara jûkaa jwa mûthînjîri-Mûrungu o ta kîrî kîgongwana kîa irio.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Muntû akëeja kwîyia atîkûmenya nîûntû bwa kwîthîrwa atînenkanîrîte into birîa biathûrîri MWATHANI, akaaritîra MWATHANI kîgongwana gîa kûthiria maatia gîa ntûrûme îtî na antû aathûûku noo amwe nîûntû bwa gûtera kûrîa aterete. Nayo yaambe yoonwe këethîra nî îng'ani ya ntero îîu kûringana na ûgûri bwa Shekeli cia fetha bwa ntûrûme ta îîu bwa kîrombero. Kîu nî kîgongwana gîa ntero. Ningî no mwanka arîee gîntû kîu atîranenkanîrîte kîa birîa biathûrîri Mûrungu, na oongeere gîchunchî kîa bitaano gîaakîo, anenkere mûthînjîri-Mûrungu. Nawe mûthînjîri-Mûrungu akaamûritîra kîgongwana gîa kûthiria maatia gîa ntûrûme îîu, nawe muntû ûu akaarekerwa. “Muntû kinya ûrîkû akëeja kwîyia, akathithia ûntû no bûmwe bwa jarîa MWATHANI akaananîtie kinya eethîrwa atîkûmenya nî eeîîtie arî na îgi, na mûrigo jwa meeyia jwaawe nî îgûrû rîaawe. Akaaretera mûthînjîri-Mûrungu ntûrûme îtî na antû aathûûku noo amwe îtaari kuuma ndîîthieene ya ng'ondu. Nayo îîthîrwe îringeene ûgûri na ntûrûme ya kîgongwana gîa ntero. Nawe mûthînjîri-Mûrungu akaamûritîra kîgongwana kîa kûthiria maatia jarîa athithîtie atîkûmenya, nawe muntû ûu akaarekerwa. Kîu nî kîgongwana gîa kûthiria maatia nîûntû nî aterete mbere ya MWATHANI.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwaa mawaatho jaja: “Muntû akëeja kwaîria muntû ûngî, akarega kûmûcokeria into birîa anenkeri agwatagîîra nîûntû bwa îraandû, kana agatuunya muntû ûngî into, kana akainyîîria muntû ûngî, muntû ûu akeethîrwa eeîîtie kîrî ni. Ningî muntû akëeja gûciîtia atî atoona gîntû kîûrîte na akîoneete, muntû ûu akeethîrwa eeîîtie kîrî ni. Muntû akëeja kûthithia meeyia ta jau akeethîrwa arî na maatia. Abuîrîte gûcokia into birîa atuunyanîte, kana birîa ajûkîtie nîûntû bwa kwinyîîria bangî kana into birîa ajûkîtie agwatîîra nîûntû bwa îraandû, kana birîa oojeete biûrîte, kana birîa aaciîtîtie îndî arega kûûjûria mûciîtio. Ntukû ya kûthirîrua maatia, no mwanka muntû ûu acokie into bionthe kîrî mwene bio, birîa ajûkîîtie na waayia. Ningî oongeere into biu gîchunchî kîmwe kîrî bitaano mbere ya acokeria mwene. Muntû ûu akaarita ntûrûme kana mbûri îtî na antû athûûku noo amwe amiikie kîrî mûthînjîri-Mûrungu îrî îrîi rîa maatia jaawe kîrî MWATHANI. Ntûrûme îîu îîthîrwe îrî ya ûgûri bwa îrîa îritagwa nîûntû bwa kîgongwana gîa kûthiria maatia. Nawe mûthînjîri-Mûrungu akaarita kîgongwana gîa kûthiria meeyia nîûntû bwa muntû ûu. Naani nkaarekera muntû ûu, meeyia jonthe jarîa athithîtie.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Îîra Aaroni na ataana baawe ûrîa babuîrîte kûthithagia rîrîa bakûrita igongwana bia gwakîîria. Kîgongwana gîa gwakîîria kîbuîrîte kûraaraga gîgîakagîîrua ûtukû bunthe mwanka rûkîîrî au kîritîroone kîa igongwana. Nawe mûthînjîri-Mûrungu eekîrîte rwambambio na churubaarî îtumi na ndigi cia bamba, arite mûju kîritîroone kîa igongwana, ajûûmbie rûteere rwaakîo. Acoke arite nguû irîa agwîkîrîte, eekîre ingî. Rîu ajûkie mûju jûu, ajuumagarie oome ya kambî, ajwîtûûre antû arîa kûthereetue a gwîtûûraga mûju ta jûu. Mwanki jûrîa jwîthagîrwa jûrî kîritîroone kîa igongwana bia gwakîîria jûtîbuîrîte kûrekeerua jwoora. Mûthînjîri-Mûrungu abuîrîte kûjwîkagîra nkû o rûkîîrî o rûkîîrî. Ningî mûthînjîri-Mûrungu aîîthagîrie maguta ja kîgongwana gîa gûcwaa thîîrî mwankiine jûu. Mwanki jûtîbuîri kûrekeerua jwoora kîritîroone kîa igongwana; jûbuîrîte gûkaraga jûgîakanaga magiita jonthe.” Ningî MWATHANI nî eetîre na mbere kwaria arauga atîrî, “Thithagieni ûjû rîrîa antû bakûrita igongwana bia irio. Mûthînjîri-Mûrungu wa rûrîîjo rwa Aaroni nîwe ûkaandeetagîra kîgongwana kîa irio, au kîritîroone kîa igongwana. Mûthînjîri-Mûrungu agakumbata mûtu jûmwinyu jwa kîgongwana kîu kîa irio, na ajûkie maguta, na ubaani îrîa îrî îgûrû rîa kîgongwana kîu. Akîîrie au kîritîroone kîa igongwana gîchunchî kîmwe kîrî gîchunchî gîa kûririkanagwa. Nakîo gîkethagîrwa kîrî kîgongwana kîrî na yeera rîrîega kîrî ni. Gîchunchî kîu kîngî gîa kîgongwana kîu kîa irio, gîkaarîîwa nî athînjîri-Mûrungu. Nakîo gîkaarîîwa gîtî na mûtheega jwa kwimbithia barî antû arîa atheru îemeene rîa gûtirimanîra. Kîgongwana kîu gîtîbuîrîte gûkaandwa na mûtheega jwa kwimbithia. Biu mbanenkerete kuumania na birîa bitigaraga ndaritîrwa igongwana bia gwakîîria. Nabîo nî kîgongwana gîkîtheru mono, o ta kîgongwana kîrîa nditagîrwa gîa kûthiria meeyia kana gîa kûthiria maatia. Gûtî muntû ûngî ûbuîrîte kûrûma kîgongwana kîu kîa irio nditîri, tiga arûme ba rûrîîjo rwa Aaroni akî. Muntû ûngî kinya ûrîkû ûrîa ûkaaringithia kîgongwana kîu kîa irio akoonua ndaaû nî ûtheru bwaakîo.” Ningî MWATHANI nî aaere Musa mawaatho aramwîra atîrî, “Ntukû îrîa mûthînjîri-Mûrungu akathuuragwa na kwathûrwa, nîrîo akaaritaga kilo îmwe ya mûtu jûmwinyu buru jûrî kîgongwana kîa irio kîrî MWATHANI. Aritage mûtu jwa nusu kîlo îîu rûkîîrî na nusu îngî ûgoro. Mûtu jûu, jûkaunganua na maguta jûkaandwe na jûrugwe. Jûcoke jûng'enyûrangwe na jûritwe jûrî kîgongwana kîa irio. Narîo îeera rîaaju rîkaangwîria ni MWATHANI. Mûthînjîri-Mûrungu ûrîa wonthe wa rûrîîjo rwa Aaroni ûrîa ûthuuri nîkenda amûrîa ûkua, nîwe ûkaritaga kîgongwana kîu. Ndaaritîrwa kîo, ûûni MWATHANI, kîîthagîîrue buru. Waatho bûu, bûthingatagwe magiita jonthe. Kîgongwana kîa irio kîonthe kîrîa mûthînjîri-Mûrungu akaritaga kîbuîrîte kwîthagîîrua buru. Gîtîbuîrîte kûrîîwa.” Ningî MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Îîra athînjîri-Mûrungu ba rûrîîjo rwa Aaroni ûrîa bûbuîrîte kûthithagia rîrîa bakûrita kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Kîgongwana kîu nî gîkîtheru mono. Nyomoo ya kîgongwana gîa kûthiria meeyia îbuîrîte kûûragîrwa rûteereene rwa bwa ûrîo rwa kîritîro kîa igongwana arîa nyomoo ya kîgongwana gîa gwakîîria yûûraagîrwa. Mûthînjîri-Mûrungu ûrîa ûkaaritaga kîgongwana kîu, nîwe ûgakîrîa. Nawe agakîrîîra kîaragoone kîa îema rîa gûtirimanîra. Au nî antû atheru. Gîntû kîonthe kana muntû wonthe ûrîa ûkaaringithia kîgongwana kîu, akeethîrwa arî ûmûtheru. Nguû îrîa îkaaminyûkîrwa nî tharike ya nyomoo ya kîgongwana kîu, no mwanka îûrîrwe antû atheru. Nyama cia kîgongwana kîu ciarugwa na nyongû, no mwanka nyongû îîu yûragwe. Ningî ciarugwa na chuburia, no mwanka chuburia îîu îkurwe îthaambue buru. Ntomûrûme wonthe wa rûrîîjo rwa athînjîri-Mûrungu oomba kûrîa nyama cia kîgongwana kîu. Kîgongwana kîu nî gîkîtheru mono. Îndî nyama cia kîgongwana gîa kûthiria meeyia itîbuîrîte kûrîîwa nîûntû tharike nî îîthagîrwa îgwikua îemeene rîa gûtirimanîra, nîkenda îtumîrwa kûthiria meeyia. Tontû bûû, kîgongwana kîu kîbuîrîte kwîthîîrua buru.” Ningî MWATHANI nî aaugîre ûrîa kûbuîrîte kûthithagua rîrîa muntû akûrita igongwana bia kûthiria maatia. Igongwana biu nî bibitheru mono. Nyomoo ya kîgongwana kîu, îbuîrîte kûûragîrwa rûteere rwa ûrîo bwa kîritîro kîa igongwana, arîa nyomoo cia kîgongwana gîa gwakîîria ciûragagîrwa. Tharike yaayo îmiinywe nteere cio-inya cia kîritîro kîa igongwana. Maguta jaayo jonthe jabuîrîte kûritwa kîritîroone kîa igongwana; tajo maguta ja kînyanya, na jarîa jagwateene na into bia kîu, na arite mpigo cio-ijîîrî amwe na maguta jaacio na arite gachunchî karîa keega buru ka îtema. Nawe mûthînjîri-Mûrungu agaakîîria maguta jau jonthe kîritîroone kîa igongwana jarî kîgongwana gîa kûthiria maatia kîrîa nditîri ni MWATHANI. Ntomûrûme wonthe wa rûrîîjo rwa athînjîri-Mûrungu oomba kûrîa nyama cia kîgongwana kîu. Nacio ibuîrîte kûrîîrwa antû atheru nîûntû nî kîgongwana gîkîtheru mono. Ûrîa kûbuîrîte kûthithua rîrîa muntû akûrita kîgongwana gîa kûthiria maatia, nîu kûbuîrîte kûthithagua rîrîa muntû akûrita kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Mûthînjîri-Mûrungu ûrîa ûkaaritaga kîgongwana kîu, nîwe ûbuîrîte kûrîa nyama ciaakîo. Ningî nîwe ûbuîrîte kûjûkagia mûgûûta jwa nyomoo îîu. Igongwana bionthe bia irio birîa biritagwa nî bia mûthînjîri-Mûrungu ûrîa ûbiritaga; igongwana biu biethîrwa birî bia gûkaanda kana bia kûruga. Igongwana bionthe bia irio, biethîrwa biunganîtue na maguta kana biethîrwa birî bibiûmo nî bia athînjîri-Mûrungu ba rûrîîjo rwa Aaroni. Nabo bagaanage bio o ûrîa bakethagîrwa baang'ana. MWATHANI nî eetîre na mbere kuuga ûrîa antû babuîrîte kûritaga igongwana bia gûcwaa thîîrî nawe. Arauga atîrî, “Rîrîa muntû akûnditîra kîgongwana gîa gûncokeria nkaatho, muntû ûu, abuîrîte kûreeta nyomoo ya kîgongwana amwe na mîgaate mîthemba îthatû: mîgaate îtîîkîri mûtheega jwa kwimbithia îndî îîkîri maguta ja nzeituni, na tûmîgaate tûtûûthû twaki maguta ja nzeituni, na kîîki îrugi na mûtu jûmwinyu juungeenue na maguta. Acoke arite mîgaate îîkîri mûtheega jwa kwimbithia, îrî kîgongwana gîa gûcwaa thîîrî. Muntû anditagîre mûthemba o jûmwe kuuma kîrî mîthemba îîu îna îrî kîgongwana kîrî MWATHANI. Nayo amînenkanîre kîrî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa ûminyaga tharike îrîa ya gûcwaa thîîrî kîritîroone kîa igongwana. Nacio nyama cia kîgongwana kîa thîîrî naani, itîbuîrîte kûraara. Ibuîrîte kûrîîjagwa o ntukû îîu kîgongwana kîu kîritagwa. Îndî muntû akëeja kûrita kîgongwana kîa thîîrî naani nîkenda oojûria mîciîtio îrîa eekanîîrîte naani kana kîgongwana gîa gûciendera, nyama cia kîgongwana kîu ciarega kûthira ntukû îîu no irîîwe rûûneene. Nyama iu ikëeja gûkinyia ntukû ya ithatû itîthiri, no mwanka ciakîîrue. Nyama cia kîgongwana kîu gîa gûcwaa thîîrî ikëeja gûkinya ntukû ya ithatû na ikarîîwa nî muntû, ntîîtîkîîria kîgongwana kîa muntû ûu. Kîgongwana gîkeethîrwa gîkûgîa mûgiro na gîtîtarwa kîrî kîgongwana. Nawe muntû ûrîa ûgaakîrûma akoona agaakanûkua. “Nayo nyama ya kîgongwana kîu, îkëeja kûringithua nî gîntû gîtîtheri, itîbuîrîte kûrîîwa. Nyama îîu îbuîrîte kwîthîîrua. Nyama iu ingî ciomba kûrîîwa nî antû babatheru akî. Antû batîtheri bakëeja kûrîa nyama cia kîgongwana kîu gîa gûcwaa thîîrî, antû bau batîûmba gûtaranîrua na antû baakwa kaîrî. Ningî muntû akëeja kûringithia gîntû kîrî na mûgiro kiumeenie na muntû kana nyomoo, na muntû ûu akarîa nyama cia kîgongwana kîu gîa gûcwaa thîîrî, atîbuîrîte gûtaranîrua na antû baakwa.” Ningî MWATHANI nî aarîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria antû ba Israeli ûbeere atî batîbuîrîte kûrîa maguta jaumîte kîrî ng'ombe, kana ng'ondu, kana kîrî mbûri. Nyomoo ya ndîîthia îgäkua îtîûragi kana îkooragwa nî nyamû ya kîthaka, antû no bûtumîre maguta jaayo, o ûrîa bakwenda, îndî batîbuîrîte kûrîa maguta jau. Muntû ûrîa ûkaarîa maguta ja nyomoo îrîa îriti kîrî ni MWATHANI îrî kîgongwana, muntû ûu agaatiga gûtaranagîrua na antû baakwa. Antû ba Israeli batîbuîrîte kûrîîjaga tharike ya nyomoo kana ya nyoni, o gûntû kûrîa bakethagîrwa barî. Muntû kinya ûrîku ûrîa ûkaarîa tharike atîcoka gûtaranagîrua na antû baakwa.” Ningî MWATHANI nî aarîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria antû ba Israeli ûbeere atî, rîrîa muntû akaarita kîgongwana kîa thîîrî naani, no mwanka arite gîchunchî kîmwe kîrî kîgongwana kîa mwanya kîrî ni MWATHANI. Abuîrîte kûndeetera kîgongwana kîu wengwa. Nakîo nî maguta ja nyomoo îîu na kîbara kîaayo. Nawe muntû ûu agîûkîîrie akîrite kîrî ni MWATHANI kîrî kîgongwana gîa gûkîîria. Mûthînjîri-Mûrungu agaakîîria maguta jau kîritîroone kîa igongwana, îndî nyama ya kîbara ya nyomoo îîu îkaarîîwa nî athînjîri-Mûrungu. Naku kûgûrû kwa nyuma kwa ûrîo, kwa nyomoo îîu gûkaanenkagîrwa mûthînjîri-Mûrungu kuumania na kîgongwana kîu gîa gûcwaa thîîrî. Mûthînjîri-Mûrungu ûrîa ûkaaritaga tharike na maguta ja nyomoo ya kîgongwana kîa thîîrî naani, nîwe ûkaanenkagîrwa kûgûrû kwa nyuma kwa ûrîo, kwa nyomoo îîu kûrî îriinga. Nkweejana nyama ya kîbara na kûgûrû kwa ûrîo kwa nyuma, kwa nyomoo îîu îriti nî antû ba Israeli îrî kîgongwana kîa thîîrî kîrî athînjîri-Mûrungu. Iu nîcio nyama cia kîgongwana kîu ikanenkanagîrwa athînjîri-Mûrungu nî antû ba Israeli magiita jonthe. Kîu nîkîo gîchunchî kîrîa Aaroni na ataana baawe baagaîîrwe ntukû îrîa baathuurîrwe na baraathûrwa nîkenda bantumîkagîra ûûni MWATHANI barî athînjîri-Mûrungu. Ntukû îîu nîrîo ndeerîre antû ba Israeli banenkagîre athînjîri-Mûrungu gîchunchî kîu gîa kîgongwana kîa thîîrî naani. Waatho bûu, bûbuîrîte kûthingatagwa magiita jonthe. Ûu nîu gûkaathithagua mantûûne jegiî igongwana bia gwakîîria, na igongwana bia irio, na igongwana bia kûthiria meeyia, na igongwana bia kûthiria maatia, na igongwana bia gûcwaa thîîrî naani na igongwana birîa biritagwa athînjîri-Mûrungu bakîthuurwa. Ûu nîu ndeerîre Musa, kûu kîrîmeene gîa Sinai. Rîu nîrîo ndeerîre antû ba Israeli baanditîre igongwana ûûni MWATHANI.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Tûmanîra Aaroni na ataana baawe. Naagwe ûreete nguû na maguta jarîa jatumagîrwa kwathûra athînjîri-Mûrungu. Ningî ûreete ndeegwa ya kîgongwana gîa kûthiria meeyia, na ûreete ntûrûme ijîîrî, na gîkabu kîrî na mîgaate îtîîkîri mûtheega jwa kwimbithia. Rîu wîte kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli kîûthûrane au mbere ya îema rîa gûtirimanîra.” Musa arathithia ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Nakîo kîûthûrano kîa antû ba Israeli kîroothûrana au mbere ya îema rîa gûtirimanîra. Musa areera kîûthûrano kîa antû ba Israeli mantû jarîa MWATHANI aamwîrîte athithie. Musa areera Aaroni na ataana baawe, baumagare au mbere ya kîrîndî na bathambe ûrîa kwagîrîte. Musa areekîra Aaroni kanjû na aramûkundîka mûcibi. Aracoka aramwîkîra rwambambio, na kaguû geetagwa efodi, arakaoga bwega. Ningî aramwîkîra nguû ya kîbara, îrîa yaaoogeeri Ûrimu na Thumimu tabio into birîa biaatumagîrwa kûmenya wendi bwa MWATHANI. Aracoka aramwoga kîremba. Areekîra kîremba kîu karaûni ga kwonania atî Aaroni nî athuuri na aathûrîrwa MWATHANI. Musa arathithia ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Ningî Musa nî aajûkîrie maguta areetûûrîria îema rîrîa rîa gûtirimanîra, na areetûûrîria into bionthe birîa biaarî ku, arabiathûra kîrî MWATHANI. Aracoka araminyîria kîritîro kîa igongwana maguta mainda mûgwanja, arakîtheria amwe na into biaakîo bionthe, na kinya kîraî na arîa kîraî kîu gîakinyithagua, arabiathûrîra MWATHANI. Ningî Musa aretûûrîria Aaroni maguta mûtwe nîkenda amwathûrîra MWATHANI. Rîu, Musa areera ataana ba Aaroni baumagare au mbere ya antû. Arabeekîra kanjû na arabaoga mîcibi, na arabaoga iremba, o ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Ningî Musa nî aareetere ndeegwa ya kîgongwana gîa kûthiria meeyia; nawe Aaroni na ataana baawe bararîkîîra njara mûtwe jwaayo. Musa arooraga ndeegwa îîu. Arajûkia tharike îmwe, aratombeka kîara ku, araaka kooneene cio-inya cia kîritîro kîa igongwana, nîkenda akîathûrîra MWATHANI. Tharike îîu îngî areetûûrîria au kîritîroone nthîgûrû. Ûu nîu kîaathûrîrwe nîkenda kîritagîrwa igongwana bia kûthiria meeyia. Arajûkia maguta jonthe jarîa jaagwateene na into bia kîu. Arajûkia gachunchî karîa keega ga îtema, na mpigo cio-ijîîrî amwe na maguta jaacio. Musa arabiîthîîria au kîritîroone kîa igongwana. Arajûkia nyama iu ingî cia ndeegwa îîu amwe na mûgûûta, na mara arabiîthîîria oome ya kambî, o ta ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Musa aracoka arareeta ntûrûme ya kîgongwana gîa gwakîîria, nawe Aaroni na ataana baawe bararîkîîra njara mûtwe jwaayo. Musa arooraga ntûrûme îîu, arajûkia tharike araminyîria nteere cio-inya cia kîritîro kîa igongwana. Musa aragiitanga nyama cia ntûrûme iu, rîu araîîthîîria nyama iu amwe na mûtwe jwaayo na maguta jaayo jonthe. Nabio into bia kîu na mathagiro nî biaathaambîrue. Musa araakîîria nyama cia ntûrûme îîu cionthe kîritîroone kîa igongwana, irî kîgongwana gîa gwakîîria kîrî na yeera rîrîega kîrî MWATHANI. Ûu nîu MWATHANI aamwîrîte athithie. Musa aracoka arareeta ntûrûme ya ijîîrî, îrîa ya kîgongwana gîa kwathûra athînjîri-Mûrungu. Aaroni na ataana baawe bararîkîîra njara mûtwe jwaayo. Musa arooraga ntûrûme îîu, arajûkia tharike îmwe araaka nchuuruune ya gûtû kwa ûrîo kwa Aaroni na aramwaka yo kîareene kîrîa kînene kîa njara yaawe ya ûrîo, na aramwaka yo kîareene kîrîa kînene gîa kûgûrû kwaawe kwa ûrîo. Ningî ataana ba Aaroni baraumîrua au mbere ya kîrîndî. Musa arabaaka tharike îîu nchuuruune cia matû jaao ja ûrîo, na arabaaka yo biareene birîa binene bia njara ciaao cia ûrîo, na arabaaka yo biareene birîa binene bia magûrû jaao ja ûrîo. Rîu Musa arajûkia tharike îrîa yaatigeere araminyîria nteere cio-inya cia kîritîro kîa igongwana. Aracoka arajûkia maguta; maguta ja kînyanya na maguta jarîa jagwateene na into bia kîu. Arajûkia antû arîa eega a îtema na mpigo cio-ijîîrî amwe na maguta jaacio, na kûgûrû kwa ûrîo kwa nyuma. Kuuma gîkabûûne ararita mîgaate mîthemba îthatû: mîgaate îtîîkîri mûtheega jwa kwimbithia îrîa yaaritîri MWATHANI; na tûmîgaate tûtûûthû tûtûnini; na kîîki îrugi na maguta. Areeka mîgaate îîu îgûrû rîa maguta, na kûgûrû kûrîa kwa nyuma kwa ûrîo, gwa ntûrûme îrîa ya kîgongwana. Nawe arabinenkanîra kîrî Aaroni na ataana baawe; nabo barabiûkîîria kîrî MWATHANI birî kîgongwana gîa gûûkîîria. Musa aracoka arabijûkia kuuma kîrî bo arabiakîrîria au kîritîroone kîa igongwana bia gwakîîria birî kîgongwana gîa kwathûra athînjîri-Mûrungu. Nakîo nî kîaarî na yeera rîrîega kîrî MWATHANI. Musa arajûkia nyama ya kîbara, ya ntûrûme îrîa yaaritagwa rîrîa athînjîri-Mûrungu baathûragwa, aramîûkîîria kîrî MWATHANI îrî kîgongwana gîa gûûkîîria. Nyama îîu nîyo MWATHANI aaugîîte nî ya Musa. Musa arathithia o ta ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Mûthieene Musa arajûkia maguta jamwe jarîa jaathûraga athînjîri-Mûrungu, na tharike îmwe îrîa yaarî kîritîroone kîa igongwana, araminyîria Aaroni na ataana baawe. Aracoka araminyîria nguû ciaao. Ûu nîu aathûrîre nguû ciaao na arabaathûra kîrî MWATHANI. Mûthieene nî eerîre Aaroni na ataana baawe ûrîa MWATHANI aaugîîte atî, “Chamûkieni nyama iu, au kîritîroone kîa igongwana kîrîa kîrî akuî na mwari jwa îema rîa gûtirimanîra. Naabuî bûrîîjanîrie nyama iu na mîgaate ya kîgongwana gîa kwathûra athînjîri-Mûrungu. Nyama iu kana mîgaate îîu bikëeja gûtigara, bûbiakîîrie. Îndî bûtîbuîrîte kuumagara oome ya mwari jwa îema rîa gûtirimanîra mwanka ntukû mûgwanja ithire. Ntukû iu nîcio cia mambura ja kwathûrwa kweenu. Bûu twathithia naarua nîbu MWATHANI augîîte bûthithue nîkenda bûrekerwa meeyia. Bûkare au akuî na mwari jwa îema rîa gûtirimanîra ntukû mûgwanja; mûthenya na ûtukû, bûkîthithagia mantû jarîa MWATHANI augîîte bûthithie, bûtîkeeje gûkua. Ûu nîu MWATHANI arambîîrîre.” Aaroni na ataana baawe nî baathithîrie mantû jonthe jarîa MWATHANI eerîte Musa bathithie. Ntukû ya inyaanya kuuma mambura jakûthira ja kwathûra Aaroni na ataana baawe, Musa nî abeetîre amwe na atongeeria ba Israeli. Areera Aaroni atîrî, “Jûkia kareegwa ûkarite karî kîgongwana gîa kûthiria meeyia, na ûjûkie ntûrûme ûmîrite îrî kîgongwana gîa gwakîîria au mbere ya MWATHANI. Nacio nyomoo iu ciîthîrwe itî na antû athûûku noo amwe. Îîra antû beetû ba Israeli bareete nthenge ya kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Ningî bareete kareegwa na gatûrûme ka mwaka jûmwe gatî na antû athûûku noo amwe. Kareegwa kau na gatûrûme kau nî bia kîgongwana gîa gwakîîria. Ningî bareete ndeegwa na ntûrûme ya kîgongwana kîa thîîrî. Nyomoo iu iritwe irî kîgongwana kîrî MWATHANI. Nacio iritanîrue na kîgongwana kîa irio kiungeenue na maguta. Babuîrîte kûthithia ûu nîûntû MWATHANI agacionania kîrî tuî.” Nabo nî baikîrie into birîa Musa aabeerîrîte, au mbere ya îema rîa gûtirimanîra. Kîûthûrano kîa antû ba Israeli kîroothûrana mbere ya MWATHANI. Musa arauga atîrî, “Mantû jau nîjo MWATHANI augîîte jathithue nîkenda bwona mwago jwa MWATHANI.” Rîu Musa areera Aaroni atîrî, “Îta kîritîroone kîa igongwana ûrite kîgongwana gîa kûthiria meeyia jaaku na kîgongwana gîa gwakîîria gîaaku. Ûcooke ûrite kîgongwana gîa gwakîîria, nîkenda meeyia jaaku na ja antû ba Israeli jathirua. Ûrite igongwana nîûntû bwa kûthirîria antû meeyia. Nabio ûbirite o ta ûrîa MWATHANI aaugîîte.” Tontû bûû, Aaroni areeta kîritîroone kîa igongwana; arooraga kareegwa karî kîgongwana gîa kûthiria meeyia jaawe. Ataana baawe baramûnenkera tharike. Nawe aratombeka kîara ku, aratheera kooneene cio-inya cia kîritîro kîa igongwana. Aracoka areetûûrîria tharike îrîa yaatigeere kîritîroone kîa igongwana nthîgûrû. Rîu araîîthîîria maguta, na mpigo, na antû arîa eega a îtema au kîritîroone kîa igongwana, o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Naju mûgûûta na nyama iu ingî arabiakîrîîria oome ya kambî. Ningî Aaroni arooraga ntûrûme ya kîgongwana gîa gwakîîria. Nabo ataana baawe baramûnenkera tharike ya ntûrûme îîu. Nawe aramîminya nteere cio-inya cia kîritîro kîa igongwana. Baramûnenkera kîgongwana gîa gwakîîria; o gîchunchî o gîchunchî amwe na mûtwe jwa ntûrûme îîu. Nawe arabiakîrîîria kîritîroone kîa igongwana. Arathambia into bia kîu na mathagiro. Arabirîkîîra îgûrû rîa kîgongwana gîa gwakîîria arabiakîrîîria o au kîritîroone kîa igongwana. Nyuma ya ûu, Aaroni nî aajûkîrie mbûri aramîrita îrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia ja kîrîndî. Aramîûraga na arathithia o ûrîa aathithîtie na kîgongwana kîa kûthiria meeyia jaawe wengwa. Ningî ararita kîgongwana gîa gwakîîria, o ta ûrîa kîaabuîrîte kûritwa. Aracoka ararita kîgongwana kîa irio. Arakumbata mûtu arajwîthîrîîria au kîritîroone kîa igongwana. Kîgongwana kîu kîaarî gîa kwongeera kîgongwana gîa gwakîîria kîrîa kîaaritagwa o rûkîîrî o rûkîîrî. Aaroni nî ooragîre ndeegwa na ntûrûme birî igongwana bia thîîrî nîûntû bwa antû. Nabo ataana baawe baramûnenkera tharike yaacio. Nawe aramîminya nteere cio-inya cia kîritîro kîa igongwana. Najo maguta ja ndeegwa îîu na kînyanya gîa ntûrûme îîu, na mpigo na antû arîa eega a îtema, birarîîkîîrwa nyameene îrîa ya kîbara, arabiîthîrîîria au kîritîroone kîa igongwana. Îndî arookîîria nyama îrîa ya kîbara na kûgûrû kwa nyuma kwa ûrîo birî kîgongwana gîa gûûkîîria kîrî MWATHANI o ta ûrîa Musa aamwîrîte. Aaroni aratharima antû ookîîrîîtie njara. Arakinya nthîgûrû kuuma kîritîroone kîa igongwana arîa aaritagîra igongwana bia kûthiria meeyia na bia gwakîîria na bia thîîrî. Musa na Aaroni baratonya îemeene rîa gûtirimanîra. Rîrîa baumagarîre, baratharima antû. Naju mwago jwa MWATHANI jûracionania kîrî antû bonthe. MWATHANI aratûma mwanki, jûreenama jûraîîthia kîgongwana kîu gîa gwakîîria amwe na maguta jarîa jaarî kîritîroone kîa igongwana. Rîrîa antû bonthe boonere mantû jau, baraturia maru bareenamîîria barathaathayia MWATHANI bakîriingaga gîtuma mono. Ataana ba Aaroni tabo Nadabu na Abihu, nî baajûkîrie karaî ga kwîthîîria ubaani na bareekîra mwanki na ubaani ku. Rîu barabinenkanîra kîrî MWATHANI. Îndî MWATHANI ateetîkîrîrie ubaani îîu nîûntû ataugîîte îritwe. Tontû bûû, MWATHANI arabeenamîîria mwanki jûrabooragîra au. Musa areera Aaroni atîrî, “Ûntû bûu, bwakarîka nîbu MWATHANI aaugagîra rîrîa augîre atîrî, ‘Ngaacionanagia atî ndî ûmûtheru kîrî antû barîa bantumîkagîra. Naani ngaakumagua nî antû bonthe.’” Aaroni ataacokerie noo atîa. Musa areeta Mishaeli na Elizafani, barîa baarî ataana ba Uzieli. Uzieli aarî îthe mwanake wa Aaroni. Musa arabeera, “Njûûni buumagarie biimba bia ataana ba nyakwe oome ya îema rîa gûtirimanîra na oome ya kambî.” Nabo bareeta bagwete nguû cia biimba biu barabiumagaria oome ya kambî o ta ûrîa Musa augîîte. Ningî Musa areera Aaroni na ataana baawe bangî tabo Eleazari na Ithamari atîrî, “Bûkéeja kûrega gûcanûra mîtuundu kana bûtambûranga nguû kwonania kwithikîîra. Bwathithia ûu bûgaakua na bûtûme MWATHANI atûrîkîria kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli mûthûûro. Nî antû bangî ba Israeli akî beetîkîrîîtue kwithikîîra nîûntû bwa gîkuû kîa antû bau MWATHANI ooragîte na mwanki. Ningî bûkáumagara oome ya îema rîa gûtirimanîra bûtîkëeje gûkua, nîûntû nî bûthuuri bwathûrwa na njîra ya gwîtûûrîrua maguta.” Nabo barathithia o ûu Musa aabeerîre. MWATHANI nî aarîîrie Aaroni aramwîra atîrî, “Gwe na ataana baaku bûtîbuîrîte gûtonya îemeene rîa gûtirimanîra bûnyuîte ndibei kana kîogitia kîîngî bûtîkéeje gûkua. Waatho bûu nî bûthingatagwe nî nchiarwa ciaaku cionthe. No mwanka bûmenyage mwanya jwa into birîa biathûrîri Mûrungu na birîa bitîathûri; na mwanya jwa birîa bitheri na birîa bitîtheri. Ritanageeni antû ba Israeli mawaatho jonthe jarîa ndeerîre Musa abwîre.” Musa nî aarîîrie Aaroni na ataana baawe barîa baatigeere, tabo, Eleazari na Ithamari arabeera atîrî, “Jûkieni kîgongwana kîa irio kîrîa gîtigeere, kuuma kîrî kîgongwana kîa irio kîrîa MWATHANI aritîri. Naabuî bûkaande mîgaate îtîîkîri mûtheega jwa kwimbithia. Bûrîîre mîgaate îîu au rûteere rwa kîritîro kîa igongwana, nîûntû nî îmîtheru. Bûmîrîîre antû aatheru. MWATHANI ambîrîte atî kîgongwana kîu nî gîaaku amwe na ataana baaku. Îndî nyama ya kîbara îrîa yûûkagîîrua îkaritwa îrî kîgongwana na nyama ya kûgûrû kwa nyuma yoomba kûrîîwa nîgwe na ataana baaku na aarî baaku. Biu nîbio bûnenkeri kuuma igongwaneene birîa biritagwa nî antû ba Israeli bia gûcwaa thîîrî na MWATHANI. Nyama cia kîbara, na kûgûrû kwa nyuma, na maguta jarîa jakaritagwa nî antû ba Israeli; bigookîîrua biritwe birî kîgongwana gîa gûkîîrua kîrî MWATHANI. Nabio bikaa biaaku amwe na aana baaku o ta ûrîa MWATHANI augîîte.” Musa nî oorithîrie mantû jegiî mbûri îrîa yaariti îrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Aramenya atî nî yaakîrîîrue kîritîroone kîa igongwana. Tontû bûû, arathûûra nî mantû jau jaathithîtue nî Eleazari na Ithamari, barîa baarî ataana ba Aaroni, barîa baatigeere. Musa arabooria atîrî, “Nîmbi îtûmîte bûrega kûrîîra mbûri ya kîgongwana gîa kûthiria meeyia ja antû ba Israeli antû arîa kîbuîrîte kûrîîrwa nîûntû nî gîkîtheru? Kîgogwana kîu bûnenkagîrwa nîûntû bwa kîûthûrano kîa antû ba Israeli kûthirîrua meeyia jaao nî MWATHANI. Tharike ya nyomoo ya kîgongwana îkarega gwikua îemeene rîa gûtirimanîra o ta ûrîa mbwîrîte nyama ciaayo ibuîrîte kûrîîrwa antû atheru.” Aaroni aracokeria Musa aramwîra atîrî, “Mantû jarîa jambîjîîrîre naarua jatîngî gûtûma MWATHANI agwîrua nî ni ndîngî kûrîa kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Ataana baakwa nîbo baritîre naarua kîgongwana gîa kûthiria meeyia ja kîrîndî na kîgongwana kîaao gîa gwakîîria.” Rîrîa Musa aigîrue ûu, arang'anîrwa. MWATHANI nî aarîîrie Musa na Aaroni arabaa Waatho arabeera atîrî, “Arîrieni antû ba Israeli bûbeere nyamû irîa boomba gwîtîkîîrua kûrîa, kuuma kîrî nyamû irîa itûûraga nthîgûrû. No barîîjage nyamû irîa irî nchaaû ciathûkeene na irîa ithagumagia. Îndî batîbuîrîte kûrîîjaga nkamîîra nîûntû kinya këethîra nî ithagumagia itî nchaaû ciathûkeene. Tontû bûû, itîtheri.  Batîbuîrîte kûmîrîîjaga nîûntû kinya këethîra nî îthagumagia, îtî nchaaû ciathûkeene. Ningî bûtîbuîrîte kûrîîjaga kîthînu, nîûntû kinya këethîra nî ithagumagia gîtî nchaaû ciathûkeene. Tontû bûû, gîtîtheri.  Batîbuîrîte kûrîîjaga ngûrwe, nîûntû kinya këethîra irî nchaaû ciathûkeene itîthagumagia. Tontû bûû, îtîtheri. Batîbuîrîte kûrîa nyama cia nyomoo iu kana batonga biimba biaacio. “Bûbeere nî beetîkîrîîtue kûrîîjaga makûyû ja mîthemba yonthe, kinya jëethîrwa jarî îrieene kana mûuroone. Îndî batîbuîrîte kûrîîjaga nyamû ingî cia rûûjî, kinya ciethîrwa irî îrieene kana mûuroone. Iu nî inthûûku itîbuîrîte kûrîîjagwa. Nyamû cionthe irîa itûûraga rûûjîîne ciethîrwa tî makûyû itî buîrîte kûrîîjagwa na kinya biimba biaacio bitîbuîrîte kûringithua, nîûntû nî nyama inthûûku. Batîbuîrîte kûrîîjaga nyamû cionthe irîa itûûraga rûûjîîne ciethîrwa tî makûyû. Nyamû îîu nî înthûûku îtîbuîrîte kûrîîwa. “Bûbeere batîbuîrîte kûrîîjaga nyoni irîa itîtheri. Batîbuîrîte kûrîîjaga rwîgî kana ndiiû, kana nkoru, kana mpûngû, kana nderi, kana nkûngûrû cia mîthemba yonthe, kana thirai, kana ntuuntuguru, kana mîkunî kana mûthemba noo jûrîkû jwa ntuuntuguru, kana mîtuutu, kana mpûng'au, kana ntuuntuguru injerû, kana nyange, kana ndiiû irîa itûûraga rwanda, kana namîtoori, kana mîthemba yonthe ya njûû, kana ntûmbî mîrurî, kana kîreere. “Tûnyamû tunthe tûrîa tûrî mathagu na magûrû nkûrûki ya jaîrî tûtîbuîrîte kûrîîjagwa. Îndî kîrî tûnyamû tûu, tûnyamû tûrîa tûkaarîîjagwa nî tûrîa tûthûngathûngûthaga. Kîrî tûnyamû tûu, no bûrîîjage ngigî cia mîthemba yonthe, na mpaara cia mîthemba yonthe na mpaandi cia mîthemba yonthe. Îndî tûnyamû tûngî tunthe tûrîa tûrî mathagu na tûrî magûrû nkûrûki ya jaîrî tûtîbuîrîte kûrîîjagwa. “Nyamû ingî irîa irî mûgiro na itîbuîrîte kûrîîjagwa igûtarîîrua aja. Muntû ûrîa ûkaaringithia biimba biaacio akethagîrwa atîtheri mwanka ûgoro. Muntû ûrîa wonthe ûgaakamataga kînuku kîa biimba bia nyomoo ta iu, abuîrîte kûûra nguû. Nawe agaakaraga atî ûmûtheru mwanka ûgoro. Nyamû cionthe irîa irî nchaaû itîathûkeene na itîthagumagia itîbuîrîte kûrîîwa. Muntû ûrîa ûkaaringithia nyamû ta îîu akeethîrwa atîtheri. Nyamû cionthe irîa îrî magûrû nkûrûki ya jaîrî na mathu itîbuîrîte kûrîîwa. Muntû ûrîa ûkaaringithia kiimba kîa nyamû ta iu akethagîrwa atîtheri mwanka ûgoro. Muntû ûrîa ûgaakamataga kiimba kîa nyamû ta iu, no mwanka aûûre nguû ciaawe. Nawe agaakaraga atîtheri mwanka ûgoro. Nyamû iu itîtheri, na itîbuîrîte kûrîîwa. “Nyamû ingî irîa irî mûgiro na itîbuîrîte kûrîîjagwa nî irîa ciîtaîtaga na nthî ta mpuko, na mbea, na ngaara na mîûrûûrû ya mîthemba yonthe, na kîangara kûûmû, na nchwana, na kagaciûki, na kîthîînî na kiumbu. Tûnyamû tûu tûtîtheri, na muntû ûrîa ûkaaringithia biimba biaatu agaakaraga atîtheri mwanka ûgoro. Gîntû kîrîa kîonthe gîkagwîrwa nî kiimba kîa tûnyamû ta tûu, gîkethagîrwa gîtîtheri. Gîntû kîrîa gîkethagîrwa gîtîtheri nî kîrîa kîthithîtue na mîtî, kana nguû, kana mûgûûta, kana nkunia, kana gîntû kîîngî kîrîa kîûmba gûtumîrwa. Gîntû kîu gîgeekîrwa rûûjîîne na gîkare mwanka ûgoro gîtîtheri. Rîu nîrîo gîkaathera. Gîntû kîa yûmba gîkëeja kûgwîrwa nî kiimba gîa kanyamû ta kau gîntû kîu kîa yûmba kîbuîrîte kûûragwa nîûntû gîtîîthîrwa kîtheri. Biakûrîa bikeeja gwîtîkîrwa nî rûûjî ruumîte gîntûûne kîu kîa yûmba, biakûrîa biu bitîîthîrwa bitheri. Ningî gîntû kîonthe gîa kûnyua gîkëeja kuungana na rûûjî ruumîte gîntûûne kîu kîa yûmba, gîntû kîu gîa kûnyua gîkeethîrwa gîtîtheri. Gîntû kîa yûmba kana riiko rîa yûmba rîkëeja kûgwîrwa nî kiimba kîa kanyamû ta kau, gîntû kîu kîa yûmba kana riiko rîu rîa yûmba rîtîîthîrwa rîtheri, na rîkooragwa. Gîntû kîonthe kîrîa gîkaaringithagia kiimba gîa tûnyamû ta tûu, gîkeethîrwa gîtîtheri. Îndî kiimba kîa kanyamû ta kau gîkëeja kûgwa kîthimeene kana gîtangiine kîrî na rûûjî, rûûjî rûu rûkëethîrwa rûrî rûrwega rwa gûtumîra Kiimba gîa kanyamû ta kau, gîkëeja kûgwîra mbeeû ya kwaanda, mbeeû îîu îkeethîrwa îrî întheru. Îndî mbeeû îkëethîrwa îriindi rûûjîîne, na îkagwîrwa nî kiimba kîa kanyamû ta kau, mbeeû îîu îgaatiga kwaa întheru. “Muntû akëeja kûringithia kiimba kîa nyomoo irîa irîîjawa, muntû ûu agaakaraga atîtheri mwanka ûgoro. Muntû akëeja kûrîa nyama cia kiimba cia kanyamû ta kau, abuîrîte kûûra nguû ciaawe. Nawe agaakaraga atîtheri mwanka ûgoro. Ningî muntû ûngî akëeja gûkamata nyama cia kiimba kîa kanyamû ta kau, muntû ûu no mwanka aûûre nguû ciaawe na akethagîrwa atîtheri mwanka ûgoro. “Tûnyamû tunthe tûrîa twîtaîtaga na nthî tûtîbuîrîte kûrîîwa nîûntû tûtîtheri. Tûnyamû tunthe tûrîa twikuuragia na nthî, na tûrîa tûrî magûrû nkûrûki ya jaîrî, na tûrîa tûrî magûrû jamaingî tûtîbuîrîte kûrîîjagwa nîûntû tûtîtheri. Bûtîbuîrîte kûrîîjaga tûnyamû tûu bûtîkeeje gûciîkîra mûgiro. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu. Tontû bûû, ciathûreeni bwinenkanagîre kîrî ni, bwee babatheru nîûntû kinya ni ndî ûmûtheru. Bûkaarîîjageeni tûnyamû tûu bûtîkeeje gûciîkîra mûgiro. Nîkwîthîrwa ni nî ni MWATHANI ûrîa waabûritîre nthîgûrûûne ya Misri, nîkenda mbîthagîrwa ndî Mûrungu weenu. Tontû bûû, îthagîrweni bûrî babatheru nîûntû ni ndî ûmûtheru.” Bûu nîbu Waatho bwegiî nyamû cia kîthaka na nyoni, na biûmbe bionthe birîa bikaraga rûûjîîne, na tûnyamû tunthe tûrîa twîtaîtaga nthîgûrûûne. Waatho bûu nî bwa kûmenyithanagia nyamû irîa ntheru na irîa itîtheri. Ningî nî bwa kûmenyithanagia nyamû irîa ibuîrîte kûrîîwa na irîa itîbuîrîte kûrîîwa. MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria antû ba Israeli ûbeere ûjû: Mûka akëeja kûgîa îu agaciara kaîjî, agaakaraga ntukû mûgwanja atîtheri, o ta ûrîa eethagîrwa atîtheri îgiita rîa kwona mweri. Kaîjî gaciarwa kabuîrîte gûtaanagwa ntukû ya inyaanya. Nawe mûka ûu, agaakaraga ntukû ingî mîrongo îthatû na ithatû atîtheri nîûntû bwa tharike îrîa yumîte. Îgiiteene rîu rîonthe atîbuîrîte kûringithia gîntû kîrîa kîathûrîîtwe na kîatherua. Ningî atîbuîrîte gûtonya îemeene rîa gûtirimanîra mwanka ntukû cia kwitheria ithire. Ningî mûka akëeja gûciara mwana wa kaarî, agaakaraga biumia biîrî atîtheri, o ta ûrîa eethagîrwa atîtheri îgiita rîa kwona mweri. Ningî agaakara ntukû ingî mîrongo îtatatû na ithanthatû atîtheri nîûntû bwa tharike îrîa yumîte. “Mûka akëeja kûthiria ntukû ciaawe cia kwitheria nyuma ya gûciara kaîjî kana kaarî, mûka ûu, aikagîrie mûthînjîri-Mûrungu gatûrûme ka mwaka jûmwe, karî ga kîgongwana gîa gwakîîria. Acoke arite kîjea na nkûngûthikû irî cia kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Biu bionthe abiikie mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra. Nawe mûthînjîri-Mûrungu akaarita gatûrûme kau, na kîjea kîu, na nkûngûthikû îîu birî kîgongwana kîa MWATHANI, nîûntû bwa kûthiria meeyia ja mûka ûu. Nawe mûka ûu akaatherua nîûntû bwa tharike îrîa yumîte. Bûu, nîbu Waatho bûrîa abuîrîte kûthingata rîrîa mûka agaaciara kaana kaîjî kana ga kaarî. Mûka ûu, akëethîrwa atîona gatûrûme, no arite nkûngûthikû ijîîrî kana ijîa biîrî. Kîmwe kîîthîrwe nî gîa kîgongwana gîa gwakîîria, na kîngî kîîthîrwe nî gîa kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Ûu nîu mûthînjîri-Mûrungu akarita kîgongwana gîa kûthiria meeyia ja mûka ûu. Nawe mûka ûu akaa ûmûtheru.” MWATHANI nî aarîîrie Musa na Aaroni arabeera atîrî, “Muntû akëeja kwimba gîkoondeene kana akaimba îûtî, kana akauma kîthainya, na mûrimo jûu jûgeeta na mbere kûnenea, muntû ûu agaikagua kîrî Aaroni, kana kîrî mûthînjîri-Mûrungu wa rûrîîjo rwa Aaroni. Rîu mûthînjîri-Mûrungu agaatega antû arîa kwajîîtie muntû ûu. Akëeja kwona nchiûri irîa irî antû au igarûkîte ikeerûa, na akoona mûrimo jûu jûtonyete gîkoondeene ndeene, rîu akaamenyithania atî muntû ûu arî na mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde. Ningî amenyithanie atî muntû ûu atîtheri. Îndî mûthînjîri-Mûrungu akëeja kwona atî mûrimo jûrîa jwajîtie muntû ûu gîkoondeene jûtîtonyete ndeene, na akoona atî nchiûri irîa irî o itîgarûkîte cierûa, mûthînjîri-Mûrungu akauga muntû ûu aingîrwe antû aawe wenka ntukû mûgwanja. Ntukû ya mûgwanja, mûthînjîri-Mûrungu akaamûraitha kaîrî. Oona atî mûrimo jûtîkûnenea jûtaamba, rîu mûthînjîri-Mûrungu akauga muntû ûu eete na mbere kwingîrwa ntukû ingî mûgwanja. Mûthînjîri-Mûrungu akamûraitha kaîrî ntukû ya mûgwanja yakinya. Oona atî mûrimo jûu nî jûkwora na jûtîgûtaamba gîkoondeene, rîu akaamenyithania atî muntû ûu nî ûmûtheru. Mûrimo jûu arî naju tî jûmûthûûku jwa gîkoonde. Muntû ûu, abuîrîte kûûra nguû ciaawe rîu ae ûmûtheru. Îndî maûûtî jakëeja gwîta na mbere kwongeereka gîkoondeene, muntû ûu wajîtue no mwanka eete agacionanie kîrî mûthînjîri-Mûrungu, kinya këethîrwa nî aacionanîtie rîa mbere na akeerwa atî nî ûmûtheru. Nawe mûthînjîri-Mûrungu akaamûtega gîkoonde oone këethîra maûûtî nî jagwîta na mbere kwongereka gîkoondeene. Këethîra nî jakwongeereka amenyithanie atî muntû ûu atîtheri na atî arî na mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde. “Muntû akëeja kûgwatwa nî mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde, aikue kîrî mûthînjîri-Mûrungu. Nawe mûthînjîri-Mûrungu akaamûtega gîkoonde. Akëeja kwona maûûtî jau jarî na maira, na nchiûri irîa irî akuî najo cierûi, na jeerîîtue jagatunea, mûthînjîri-Mûrungu akaamenya atî jûu nî mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde jûrîa jûtîthiraga. Nawe mûthînjîri-Mûrungu akaamenyithania atî muntû ûu atîtheri. Îndî atiuga aathûranwe na antû bangî nîûntû bwa kwîthîrwa atîtheri. Îndî mûrimo jûu jûmûthûûku jwa gîkoonde kîa mwîrî, jûkëeja gûtaamba jûkoojûra mwîrî jûnthe; kuuma kîongo mwanka makinya, kûrîa kûnthe mûthînjîri-Mûrungu oomba kwona. Rîu mûthînjîri-Mûrungu agaatega muntû ûu bwega, na oona mûrimo jûu nî jûgwete mwîrî kunthe, akauga muntû ûuu nî ûmûtheru, nîûntû gîkoonde kîonthe nî kîthirîtie kwerûa. Tontû bûû, muntû ûu akeethîrwa arî ûmûtheru. Îndî akëeja kwambîrîria gûtûrîkanga ironda, muntû ûu agaatiga kwaa ûmûtheru. Mûthînjîri-Mûrungu akamûtega bwega, na oona atûrîkangi ironda, akamenyithania atî muntû ûu tî ûmûtheru. Gûtûrîkanga ironda nî kwonania atî jûu nî mûrimo jûmûthûûku. Ironda bikëeja kûgarûka kaîrî bikeerûa, muntû ûu ageeta kaîrî kîrî mûthînjîri-Mûrungu. Mûthînjîri-Mûrungu akaamûtega bwega, na oona kûrîa kwajîtue nî kwerûîte, akaamenya atî muntû ûu wajîtue nî ûmûtheru. Nawe amenyithanie atî muntû ûu nî ûmûtheru. “Muntû akëeja kwîthîrwa arî na îûtî na rîkoora, na antû au gûkëeja kwiimba ntûndwa igûtunîa, muntû ûu nî abuîrîte gwîta gûtegwa nî mûthînjîri-Mûrungu. Nawe mûthînjîri-Mûrungu akamûtega bwega, na oona mûrimo jûu nî jûtonyete ndeene na nchiûri irîa antû au nî ithirîtie kwerûa, akauga muntû ûu atîtheri. Nîkwîthîrwa muntû ûu arî na mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde jumîîrîte arîa îûtî rîraarî. Rîu mûthînjîri-Mûrungu agatega îûtî rîu. Akëeja kwona nchiûri irîa irî antû au igarûkîte cierûa, na akoona mûrimo jûtîtonyete gîkoondeene ndeene, na îûtî rîîrîîtue rîgatunea, rîu mûthînjîri-Mûrungu akauga athûranwe na antû bangî ntukû mûgwanja. Naju mûrimo jûu jûkëeja gûtaamba gîkoondeene, rîu mûthînjîri-Mûrungu akaamenyithania atî jûu nî mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde, na amenyithanie atî muntû ûu tî ûmûtheru. Îndî îûtî rîkëethîrwa rîrî antû amwe akî na rîtîgûtamba, kîu nî kîrema kîa îûtî. Nawe mûthînjîri-Mûrungu akaamenyithania atî muntû ûu nî ûmûtheru. “Muntû akëeja kwîthua nî mwanki, naku antû au kwîte gûkëeja kweroa kana gûkaungania kweroa na gûtunea, rîu mûthînjîri-Mûrungu agatega antû au kwîte. Akëeja kwona nchiûri irîa irî o igarûkîte ikeroa, na akoona kwîte mwanka ndeene, rîu akaamenya atî jûu nî mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde, jûkuumîte au kûîîte. Nawe akaamenyithania atî muntû ûu atîtheri. Îndî mûthînjîri-Mûrungu akëeja gûtega antû au kwîte na akoona nchiûri irîa irî o itîerûi, na atî gûtîîte mwanka ndeene, îndî ga kwîrîîtue gwatunea, mûthînjîri-Mûrungu akauga muntû ûu aathûranwe na antû bangî ntukû mûgwanja. Ntukû ya mûgwanja, mûthînjîri-Mûrungu akamûtega antû au kaîrî, na oona mûrimo jûgîtaamba na gîkoonde, akaamenya atî jûu nî mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde. Rîu akaamenyithania atî muntû ûu atîtheri. Îndî antû au gwîîte gûkëethîrwa gûtîgûtamba, kîu nî kîrema kîa antû au kwîte. Nawe mûthînjîri-Mûrungu akaamenyithania atî muntû ûu nî ûmûtheru. “Ntomûrûme kana mûka akëeja kuuma ironda kîongo kana rûthîa, mûthînjîri-Mûrungu akamûtega au kwajîtue. Akëeja kwona mûrimo jûtonyete bwa ndeene, na nchiûri irîa irî o igarûkîte rangi na igacekea, rîu mûthînjîri-Mûrungu akaamenya atî jûu nî mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde jwa kwithoa. Nawe akaamenyithania atî muntû ûu atîtheri. Îndî mûthînjîri-Mûrungu akëeja gûtega muntû ûu ûrî na mûrimo jwa kwithoa, na akoona jûtîtonyete bwa ndeene, na antû au gûtî nchiûri injirû, rîu mûthînjîri-Mûrungu akauga muntû ûu aathûranwe na antû bangî ntukû mûgwanja. Ntukû ya mûgwanja, mûthînjîri-Mûrungu akamûtega kaîrî. Akëeja kwona mûrimo jûu jwa kwithoa jûtîtaambîte na gîkoonde, na akoona atî nchiûri irîa irî o itîgarûkîte rangi na itîcekei, na atî mûrimo jûu jûtî bwa ndeene, muntû ûu wajîtue, akeenjwa, îndî atîenjwa antû au kwajîtue. Nawe mûthînjîri-Mûrungu akaathûrana muntû ûu ûrî na mûrimo jwa kwithoa na antû bangî, ntukû ingî mûgwanja. Ntukû ya mûgwanja, mûthînjîri-Mûrungu akaamûtega antû au kwajîtue. Akëeja kwona mûrimo jûu jwa kwithoa jûtîtaambîte kana jûtonya bwa ndeene, rîu akaamenyithania atî muntû ûu nî ûmûtheru. Nawe muntû ûu, akaûûra nguû ciaawe na ae ûmûtheru. Îndî mûrimo jûu jwa kwithoa jûkëeja gûtaamba na gîkoonde nyuma ya kûtherua, mûthînjîri-Mûrungu akaamûtege antû au kaîrî. Naju mûrimo jûu jwa kwithoa jûkëethîrwa jûtaambîte na gîkoonde, mûthînjîri-Mûrungu atîbuîrîte kwinogia gûcwaa këethîra nchiûri irîa irî o nî igarûkîte rangi ciacekea, nîûntû gûtî nkaanja atî muntû ûu atîtheri. Îndî mûthînjîri-Mûrungu akëeja kwona mûrimo jûu jwa kwithoa jworeete, na nchiûri injirû nî ciumîte arîa kûraajîtue, akamenyithania atî mûrimo jwa kwithoa nî jworeete, na atî muntû ûu nî ûmûtheru. “Ntomûrûme kana mûka akëeja kuuma mathainya, mûthînjîri-Mûrungu akamûtega antû au kwajîtue. Akëeja kwona mathainya jagarûkîte rangi jagatuka, rîu mûthînjîri-Mûrungu akaamenya nî mathainya akî jaumîte na atî muntû ûu nî ûmûtheru. “Ntomûrûme akëeja kûthira mûtuundu kîongo, kîu nî kîmencû aumîte îndî we nî ûmûtheru. Ningî ntomûrûme akëeja gûkûûka mûtuundu au kiongo bwa mbere, kîu nî kîmencû aumîte îndî we nî ûmûtheru. Îndî muntû ûu akëeja kuuma tûronda tungeenie weerû na ûtuune, kîmenchûûne, jûu nî mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde jûkuuma. Nawe mûthînjîri-Mûrungu akamûtega au kwajîtue. Akëeja kwona tûroonda tûrîa tûrî kîmenchûûne tuungeenie weerû na ûtuune, ta tûrîa tuumaga muntû arî na mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde, akaamenya muntû ûu arî na mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde kîongo na atî atîtheri. Tontû bûû, mûthînjîri-Mûrungu akaamenyithania atî muntû ûu atîtheri na arî na mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde kîongo. “Muntû ûrîa ûkëethagîrwa arî na mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde ageekagîra matani, na arekagîîrie mûtuundu jûgakara jûtîcanûri. Ningî ageetaga aikunîkîte kanyua agîtûmagîîria, Îî ni ntîtheri! Îî ni ntîtheri!” Nawe muntû ûu, agaakaraga arî wenka oome ya kambî nîûntû atîtheri, rîrîa rîonthe akeethîrwa arî na mûrimo jûu. Nguû ya guee, kana ya bamba, kana îtumi na mîtumi, kana îtumi na ndigi cia bamba, kana mûgûûta, kana gîntû kîonthe kîthithîtue na mûgûûta, gîkëeja kwîthîrwa kîrî na uumu, uumu bûu, bûkëeja kûgîa rangi ya matî jameethî, kana rangi întuune, jûu nî mûrimo jûmûthûûku jwa uumu. No mwanka into biu bionanue kîrî mûthînjîri-Mûrungu. Nawe mûthînjîri-Mûrungu agaatega gîntû kîu oone këethîra kîrî na uumu. Akëeja kwona kîrî na uumu rî, agagîîka antû aakîo gîonka, ntukû mûgwanja. Ntukû ya mûgwanja agaatega gîntû kîu kaîrî. Uumu bûkëeja kwîthîrwa bûtaambîte na nguû; nguû îîu yëethîrwa îrî ya gûtuma na mîtumi, kana ya ndigi cia bamba, kana ya mûgûûta, kana gîntû kîrîa gîtumi na mûgûûta, jûu nî mûrimo jûmûthûûku jwa uumu na gîntû kîu kîrî na ju gîtîtheri. Mûthînjîri-Mûrungu agaakîîria nguû îîu, îrî na uumu; yëethîrwa îtumi na mîtumi, kana ndigi cia bamba, kana guee, kana nguû ya mûgûûta, nîûntû nguû îîu îkeethîrwa îrî na mûrimo jûmûthûûku jwa uumu. Îndî mûthînjîri-Mûrungu akëeja gûtega nguû îîu ya gûtuma na mîtumi kana ya guee, kana gîntû kîa mûgûûta, akoona uumu bûtîkwongeereka nguûûne, Mûthînjîri-Mûrungu ûu akauga nguû îîu îrî na uumu yûûrwe. Nayo îgeekwa antû aayo mwanya ntukû ingî mûgwanja. Mûthînjîri-Mûrungu agaatega nguû iu ciaûûrwa. Akëeja kwona atî uumu nî bûgarûkîte rangi kinya bûkëethîrwa bûtîtaambîte, nguû îîu îtîtheri. No mwanka îîthîîrue yëethîrwa îrî na uumu bwa mbere kana bwa nyuma. Îndî mûthînjîri-Mûrungu akëeja gûtega nguû îîu, akoona rangi ya uumu îtîtheri buru, agaatambûra nguû îîu arîa kûrî na uumu; yëethîrwa îrî nguû ya mûgûûta kana ya gûtuma na mîtumi, kana ya ndigi cia bamba. Nyumeene uumu bûkëeja kuumîra bûkaambîrîria gûtaamba nguûûne ya gûtuma na mîtumi, kana ya ndigi cia bamba kana ya gîntû kîa mûgûûta kîonthe, no mwanka îîthîîrue. Îndî nguû îîu yëethîrwa îrî ya gûtuma na mîtumi, kana ya ndigi cia bamba, kana ya mûgûûta îbuîrîte yëethîrwa îkûthira uumu, îûûrwe rîa jaîrî nîkenda yaa întheru. “Bûu nîbu Waatho bûbuîrîte kûthingatagwa nîkenda bûmenya këethîra nguû ya bamba, kana ya guee, kana ya gûtuma na mîtumi, kana ndigi cia bamba, kana gîntû kîa mûgûûta kîonthe, kîrî na uumu. Ningî Waatho bûû nîbu bûgaatumîrwa nîkenda bûmenya këethîra nguû nî îtheri kana îtîtheri.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Bûbû nîbu Waatho bûrîa bûkaathingatagwa nîûntû bwa muntû rîrîa muntû ûraarî na mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde, akareetagwa kîrî mûthînjîri-Mûrungu nîkenda kûmenyithanua atî nî ûmûtheru. Mûthînjîri-Mûrungu akaumaaraga oome ya kambî nîkenda atega oona këethîra muntû ûu nî ooreete mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde. Mûthînjîri-Mûrungu akauga nyoni ijîîrî intheru iritwe, amwe na kamûti ka mûtarakwa, na mûrigi jûmûtuune na makuuû. Mûthînjîri-Mûrungu akauga nyoni îmwe yûragîrwe îgûrû rîa nyongûûne îrî na rûûjî rûrwega. Nawe mûthînjîri-Mûrungu akaajûkia nyoni îîu îngî, na kamûtî karîa ka mûtarakwa, na mûrigi jûmûtuune, na makuuû, abitombeke tharikeene îrîa ya nyoni îrîa îkûûragîri îgûrû rîa nyongû îrî na rûûjî rûrwega. Ningî aminyîrie muntû ûrîa ûkûtherua mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde, tharike îîu mainda mûgwanja. Acoke atûmîîrie atî muntû ûu nî ûmûtheru. Rîu arekeerie nyoni îîu îtîkûûragi îbuurûûke îciîtîre. Nawe muntû ûu ûkûtherua akaaûûra nguû ciaawe, na eenjwe mwîrî junthe, na athambe. Rîu akaa ûmûtheru. Aarîîkia kûthithia mantû jau nîrîo agacoka kambîîne, îndî no mwanka akare oome ya îema rîaawe ntukû mûgwanja. Ntukû ya mûgwanja yakinya, akeenja mwîrî junthe kaîrî; eenje mûtuundu jwaawe junthe, na eenje kîreru kîaawe, na eenje nchiûri cia meetho. Acoke aûûre nguû, na athambe mwîrî mwanka athere buru. “Ntukû ya inyaanya, muntû ûu agaikîria mûthînjîri-Mûrungu tûtûrûme twîrî tûtî na antû aathûûku noo amwe, na kamwatî kamwe ka mwaka jûmwe, gatî na antû aathûûku noo amwe. Ningî amwikîrie gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kîa kilo ithatû cia mûtu jûmwinyu juungeenue na maguta ja nzeituni birî kîgongwana kîa irio. Ningî aikie nusu lita ya maguta. Nawe mûthînjîri-Mûrungu ûrîa ûkûtheria muntû ûu, akamwikia mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra, mbere ya MWATHANI, amwe na into biu. Ningî mûthînjîri-Mûrungu akaajûkia gatûrûme kamwe ga tûu tûriti, amwe na kîaû kîa maguta, abirite birî kîgongwana kîa kûthiria meeyia. Acoke abiûkîîrie abirite birî kîgongwana gîa gûkîîria kîrî MWATHANI. Nawe akooragîra gatûrûme kau antû arîa atheru arîa nyomoo cia igongwana bia kûthiria meeyia na arîa nyomoo cia igongwana bia gwakîîria bia kûthiria maatia, ciûragagîrwa. Nîkwîthîrwa kîgongwana gîa kûthiria maatia, na kîgongwana gîa kûthiria meeyia nî bibitheru na nî bia mûthînjîri-Mûrungu. Mûthînjîri-Mûrungu agaatombeka kîara kîaawe tharikeene îîu ya kîgongwana gîa kûthiria maatia, aake muntû ûrîa ûkûtherua ncuuruune ya gûtû kwaawe kwa ûrîo, na kîareene kîrîa kînene kîa njara yaawe ya ûrîo, na kîareene kîrîa kînene gîa kûgûrû kwaawe kwa ûrîo. Rîu mûthînjîri-Mûrungu ajûkie kîaû kîrîa kîa maguta, eekîre maguta jamwe rwîîne rwa njara yaawe ya ûmotho. Acoke atoombeke kîara kîa njara yaawe ya ûrîo maguteene jau, ajamiinye na kîara mainda mûgwanja mbere ya MWATHANI. Najo maguta jarîa jagaatigara rwîîne, mûthînjîri-Mûrungu agaaka muntû ûrîa ûkûtherua ncuuruune ya gûtû kwaawe kwa ûrîo, na kîareene kîrîa kînene kîa njara yaawe ya ûrîo, na kîareene kîrîa kînene gîa kûgûrû kwaawe kwa ûrîo, o ûrîa agwakîte tharike ya kîgongwana gîa kûthiria maatia. Najo maguta jau jangî jagaatigara rwîîne mûthînjîri-Mûrungu agaaka muntû ûrîa ûkûtherua mûtwe. Ûu nîu muntû ûu ûkûtherua akaathirîrua meeyia mbere ya MWATHANI. “Mûthînjîri-Mûrungu akaaritîra muntû ûrîa ûkûtherua kîgongwana gîa kûthiria meeyia nîûntû bwa kûtherua kwaawe. Mûthînjîri-Mûrungu acoke oorage nyomoo ya kîgongwana gîa gwakîîria. Ningî mûthînjîri-Mûrungu akaarita kîgongwana gîa gwakîîria amwe na kîa irio au kîritîroone kîa igongwana. Ûu nîu mûthînjîri-Mûrungu akaarita kîgongwana gîa kûthiria meeyia nîûntû bwa muntû ûu. “Îndî muntû akëeja kwîthîrwa arî nkîa, na atîona into biu bionthe; no arite gatûrûme kamwe karî kîgongwana kîa gûûkîîrua nîkenda kîthiria maatia na kîthiria meeyia ja muntû ûu. Ningî muntû ûu, arite kilo îmwe ya mûtu jûmwinyu buru, juungeenue na maguta ja nzeituni, na arite kîaû kîa maguta birî kîgongwana kîa irio. Ningî areete nkûngûthikû ijîîrî kana ijîa biîrî bitîkûri. O nkûngûthikû kana kîjea kîritwe kîrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia, kîngî kîîthîrwe kîrî kîgongwana gîa gwakîîria. Ntukû ya inyaanya nîrîo muntû ûu akaareeta into biu kîrî mûthînjîri-Mûrungu au mbere ya MWATHANI, mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra nîkenda atherua. Nawe mûthînjîri-Mûrungu akaajûkia gatûrûme ga kîgongwana gîa kûthiria maatia na kîaû kîa maguta, abiûkîîrie birî igongwana bia gûkîîria mbere ya MWATHANI. Mûthînjîri-Mûrungu akooraga kang'ondu kau ga kîgongwana gîa kûthiria maatia, acoke ajûkie tharike îmwe yaako aake muntû ûrîa ûkûtherua ncuuruune ya gûtû kwaawe kwa ûrîo, na kîareene kîrîa kînene kîa njara yaawe ya ûrîo, na kîareene kîrîa kînene gîa kûgûrû kwaawe kwa ûrîo. Mûthînjîri-Mûrungu acoke eekîre maguta jamwe rwîîne rwa njara yaawe ya ûmotho, amiinye maguta jamwe jarîa jarî rwîîne rwa njara yaawe ya ûmotho, na kîara kîaawe kîa njara ya ûrîo mainda mûgwanja mbere ya MWATHANI. Mûthînjîri-Mûrungu agaaka muntû ûrîa ûkûtherua maguta jamwe ja jau jarîa jakeethîrwa jarî njareene yaawe, nchuuruune ya gûtû kwaawe kwa ûrîo, na kîareene kîrîa kînene kîa njara yaawe ya ûrîo, na kîareene kîrîa kinene gîa kûgûrû kwaawe kwa ûrîo, o arîa agwakîte tharike ya kîgongwana gîa kûthiria maatia. Najo maguta jau jangî jagaatigara rwîîne, mûthînjîri-Mûrungu ajaake mûtwe jwa muntû ûrîa ûkûtherua. Ûu nîu muntû ûu akaathirîrua meeyia mbere ya MWATHANI. Rîu mûthînjîri-Mûrungu akaarita nkûngûthikû, kana ijîa bitîkûri, birîa muntû ûu akeethîrwa akîûmbaga kûrita. Arite kîmwe kîrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia na kîngî kîrî kîgongwana gîa gwakîîria amwe na kîgongwana kîa irio. Ûu nîu muntû ûu ûkûtherua akaathirîrua meeyia nî mûthînjîri-Mûrungu mbere ya MWATHANI. Bûu nîbu Waatho bûbuîrîte kûthingatagwa rîrîa muntû wajîtue nî mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde na atîkûûmba into birîa bionthe biritagwa nîkenda muntû atherua.” MWATHANI nî aarîîrie Musa na Aaroni arabeera atîrî, “Bwäkinya nthîgûrû ya Kanaani îrîa nkabwaa, bûthingatage Waatho bûbû rîrîa ngeekagîra nyomba uumu. Muntû ûrîa mwene nyomba îîu îrî na uumu ageetaga kîrî mûthînjîri-Mûrungu akamwîra atîrî, ‘Nî nkwona ta ka nyomba yaakwa îrî na uumu.’ Mbere ya mûthînjîri-Mûrungu atonya gûtega nyomba îîu, akaambaga kuuga îritwe into bionthe birîa birîku. Gûkaathithagua ûu nîkenda atîkëeje kuuga atî into bionthe birîa birî ku bitîtheri. Nyuma ya into biu biaritwa nîrîo mûthînjîri-Mûrungu agaatonyaga nyomba îîu. Mûthînjîri-Mûrungu agaategaga nyomba îîu bwega. Oona atî îrî na uumu nthingoone, na atî uumu bûu nî bwa rangi ya matî jameethî na rangi întuune, kana bwethîrwa bûtonyete ndeene ya rûthingo, rîu mûthînjîri-Mûrungu akaumagara na ainge nyomba îîu. Nayo îkare îingi ntukû mûgwanja. Ntukû ya mûgwanja, nyuma ya kwiinga nyomba îîu, mûthînjîri-Mûrungu agaacokaga ku kaîrî nîkenda amîtega bwega oone këethîra uumu bûu nî bûgûtamba rûthingoone. Ona nî bûgûtaamba, auge atî maiga jarîa jarî na uumu jaritwe jeete jagateewe oome ya ntûûra antû arîa gûtîtheri. Ningî akauga atî nyomba îng'arang'arwe bwa ndeene nteere cionthe, nabio birîa bikaang'arang'arwa biteewe oome ya ntûûra antû arîa gûtîtheri. Maiga jangî jageekîrwa kûrîa maiga jarîa jarî na uumu jaarî bacoke bathinge rûthingo bwega kaîrî. “Nabu uumu bûkëeja kwonekana nyomba îû kaîrî nyuma ya maiga kûritwa na nyomba kûng'arang'arwa na kûthingwa kaîrî, mûthînjîri-Mûrungu ageeta atege nyomba îû kaîrî. Nabu uumu bwëethîrwa bûtaambîte, akaamenya atî, bûu nî uumu bûrîa bûtîthiraga bûrî nyomba. Tontû bûû, akauga atî nyomba îû îtîtheri. Nyomba îîu no mwanka îmomorwe. Najo maiga jaayo, na mbaaû, na mûthuthurîka biumagarue oome ya ntûûra biteewe antû arîa gûtîtheri. Nawe muntû akëeja gûtonya nyomba ta îîu rîrîa îkethagîrwa iingi nîûntû bwa kwîthîrwa îtîtheri agaatindaga atîtheri mwanka ûgoro. Ningî muntû akëeja kûmama ku kana kûrîîra ku rîrîa îtîtheri no mwanka aûûre nguû ciaawe. “Îndî mûthînjîri-Mûrungu ageeta atege nyomba îîu kaîrî, na akëeja kwona uumu bûtîtaambîte kuuma rîrîa nyomba îû yaathingîrwe kaîrî, akaamenyithania atî nyomba îîu nî întheru nîûntû îtî uumu. Rîrîa mûthînjîri-Mûrungu akûtheria nyomba ta îîu, akaajûkagia nyoni ijîîrî na kamûtî ka mûtarakwa, na mûrigi jûmûtuune, na makuuû. Nawe akooragîra nyoni îmwe îgûrû rîa nyongû îrî na rûûjî rûrwega. Acoke ajûkie kamûtî karîa ka mûtarakwa, na makuuû, na mûrigi jûu mûtuune, amwe na nyoni îîu îngî îrî mwoyo, abitoombeke tharikeene ya nyoni îrîa yûûragi na rûûjîîne rûu rûrwega. Nawe aminyîrie nyomba tharike îîu mainda mûgwanja. Ûu nîu mûthînjîri-Mûrungu akaatheragia nyomba ta îîu. Akaamîtheragia na tharike ya nyoni, na rûûjî rûrwega, na nyoni îrî mwoyo, na kamûtî ka mûtarakwa, na makuuû, na mûrigi jûmûtuune. Nawe akaarekagîîria nyoni îîu îtîûragi îbuurûûke îciîtîre. Ûu nîu mûthînjîri-Mûrungu akaatheragia nyomba ta îîu. “Bûu nîbu Waatho bûrîa bûkaathingatagwa bwa kûthiria mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde, mûrimo jwa kwithoa, uumu bûrîa bûgwataga nguû, na bûrîa bûgwataga nyomba, na mîrimo ya gîkoonde ya kwimba na mîrimo ya maûûtî na mûrimo ya mathainya. Bûu nîbu Waatho bûkoonanagia këethîra muntû nî ûmûtheru kana tî ûmûtheru. Nîbu bûkoonanagia këethîra gîntû kana nguû kana nyomba nî întheru, kana îtîtheri.” MWATHANI nî aarîîrie Musa na Aaroni arabeera atîrî, “Arîrieni antû ba Israeli bûbeere ûjû: Ntomûrûme akëeja kwîthîrwa akiumagaga maira bûmenye atî muntû ûu atîtheri. Maira jau jëethîrwa jakiumaga kana jarî ndeene muntû ûu akëethîrwa atîtheri. Gîntû kîonthe kîrîa muntû ûu akaamamîra kana akarîre, gîgaatiga kwîthîrwa kîtheri. Ningî muntû akëeja gûtonga gîtanda kîaawe no mwanka aûûre nguû ciaawe, na athambe mwîrî. Nawe agaatinda atîtheri mwanka ûgoro. Ningî muntû ûngî akëeja gûkarîra gîntû kîambîte gûkarîrwa nî muntû ûu ûkuumwa nî maira, no mwanka aûûre nguû ciaawe, na athambe mwîrî. Nawe agaatinda atîtheri mwanka ûgoro. Muntû ûngî akëeja kûringithia muntû ûu ûkuumwa nî maira, no mwanka aûûre nguû ciaawe, na athambe mwîrî. Nawe agaatinda atîtheri mwanka ûgoro. Ningî muntû ûu ûkuumwa nî maira akëeja gûtuîra muntû ûngî mata, muntû ûu watuîrwa mata no mwanka aûûre nguû ciaawe, na athambe mwîrî. Nawe agaatinda atîtheri mwanka ûgoro. Ningî muntû ûu ûkuumwa nî maira akëeja gûkamatwa nî mbarathi kana ntigiri, matandîko jarîa agaakarîra jagaatiga kwîthîrwa jarî jamatheru. Muntû wonthe ûrîa ûkaaringithia gîntû kîambîte gûkarîrwa nî muntû ûu ûkuumwa nî maira, agaatinda atîtheri mwanka ûgoro. Ningî muntû wonthe ûrîa ûgaakamata gîntû noo kîrîkû kîrîa kîraakarîri nî muntû ûu ûkuumwa nî maira no mwanka aûûre nguû ciaawe, na athambe mwîrî. Nawe agaatinda atîtheri mwanka ûgoro. Muntû ûu ûkuumwa nî maira akëeja gûtonga muntû ûngî atîambîte kûthaamba njara, no mwanka muntû ûu waatongwa aûûre nguû ciaawe na athaambe mwîrî. Nawe agaakara atîtheri mwanka ûgoro. Muntû ûu ûkuumwa nî maira akëeja gûtonga gîntû kîa yûmba, gîntû kîu no mwanka kîûragwe. Îndî akëeja gûtonga gîntû kîa mîtî, gîntû kîu no mwanka kîthambue. “Muntû ûu wîthîrîîtwe akiumagwa nî maira, akëeja kwora mûrimo jûu, no mwanka akare ntukû mûgwanja rîu aûûre nguû ciaawe, na athambe mwîrî na rûûjî rûrwega, na akaathera. Ntukû ya inyaanya ajûkie nkûngûthikû ijîîrî kana ijea biîrî. Nawe eete mbere ya MWATHANI au mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra abinenkanîre kîrî mûthînjîri-Mûrungu. Mûthînjîri-Mûrungu akaarita nkûngûthikû kana kîjea kîmwe kîrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia, na kîngî kîrî kîgongwana gîa gwakîîria. Ûu nîu mûthînjîri-Mûrungu akaatheria ntomûrûme ta ûu ûkuumaga maira nîkenda MWATHANI amûthirîria meeyia. “Ntomûrûme akëeja kwiratha, no mwanka athambe mwîrî junthe na rûûjî, îndî agaatinda atîtheri mwanka ûgoro. Nguû kana mûgûûta bikëeja gwîtîkîrwa nî rûûjî rûrîa ruumaga ntomûrûme airatha, nguû îîu kana mûgûûta jûu no mwanka jûthambue. Naju jûgatinda jûtîtheri mwanka ûgoro. Ningî ntomûrûme akëeja kûthenganîîra na mûka, bo baîrî no mwanka bathambe. Nabo bagaatinda batîtheri mwanka ûgoro. “Mûka akëeja kwîthîrwa akîonaga mweri, agaakara atîtheri ntukû mûgwanja. Muntû ûngî akëeja kûmûringithia agaakara atîtheri mwanka ûgoro. Gîntû kîonthe kîrîa akaamamîra rîrîa rîonthe akeethîrwa akîonaga mweri gîgaatiga kwaa gîkîtheru. Ningî gîntû kîonthe kîrîa agaakarîra îgiita rîu gîgaatiga kwaa gîkîtheru. Ntomûrûme wonthe ûrîa ûkaaringithia gîtanda kîa mûka ta ûu no mwanka aûûre nguû ciaawe na athambe. Îndî agaatinda atîtheri mwanka ûgoro. Ningî ntomûrûme ûrîa wonthe ûkaaringithia gîntû kîambîte gûkarîrwa nî mûka ta ûu, no mwanka aûûre nguû ciaawe na athambe na rûûjî, îndî agaatinda atîtheri mwanka ûgoro. Ntomûrûme wonthe ûrîa ûkaamamîra gîtanda kîrîa mûka ta ûu athirîtie kûmamîra kana akarîre gîntû kîonthe kîrîa gîkarîri nî mûka ta ûu, agaatinda atîtheri mwanka ûgoro. Ntomûrûme akëeja kûthenganîîra na mûka ta ûu ûkwona mweri, agaakara ntukû mûgwanja atîtheri. Gîntû kîonthe kîrîa akamamîra îgiiteene rîu gîkeethîrwa gîtîtheri. “Mûka akëeja kuumwa nî tharike îgiita rîtî rîrîa eethagîrwa akîonaga mweri, kana ageeta na mbere kuuma tharike nyuma ya îgiita rîa kwona mweri rîthiri, agaakara atîtheri îgiita rîu rîonthe akeethîrwa akiumagwa nî tharike. Nawe agaakara atîtheri o ta ûrîa eethagîrwa atîtheri îgiita rîaawe rîa kwona mweri. Gîtaanda kîonthe kîrîa akaamamîra, kana gîntû kîonthe kîrîa agaakarîra îgiita rîu rîonthe akuuma tharike, gîgaatiga kwaa gîkîtheru, o ta îgiita rîaawe rîa kwona mweri. Ningî muntû wonthe ûrîa ûkaaringithia gîntû kîthirîtie kûmamîrwa kana gûkarîrwa nî mûka ta ûu, akeethîrwa atîtheri. Nawe no mwanka aûûre nguû ciaawe na athambe. Îndî agaatinda atîtheri mwanka ûgoro. Îndî mûka ta ûu akëeja gûtiga kuumwa nî tharike îîu, akaa ûmûtheru nyuma ya ntukû mûgwanja. Ntukû ya inyaanya, ajûkie nkûngûthikû ijîîrî kana ijea biîrî. Nawe eete mbere ya MWATHANI au mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra abinenkanîre kîrî mûthînjîri-Mûrungu. Mûthînjîri-Mûrungu akaarita nkûngûthikû kana kîjea kîmwe kîrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia na kîngî kîrî kîgongwana gîa gwakîîria. Ûu nîu mûthînjîri-Mûrungu akaatheragia mûka ta ûu ûkuumwa nî tharike nîkenda MWATHANI amûthirîria meeyia.” Ûu nîu MWATHANI eerîre Musa aathûranage antû barîa batîtheri ba Israeli na barîa batheri, nîkenda barîa batîtheri batîkeeje gwîkîra îema rîa gûtirimanîra mûgiro nabo bakua. Jau nîjo mawaatho jegiî ntomûrûme ûtigîte kwaa ûmûtheru nîûntû bwa kwiratha. Ningî nîbu Waatho bwegiî mûka aumîîtwe nî tharike îtî ya mweri, kana mûka ûkwona mweri, kana ntomûrûme ûthenganîrîte na mûka, rîrîa mûka ta ûu atîtheri. MWATHANI nî aarîîrie Musa nyuma ya gûkua kwa ataana barîa baîrî ba Aaroni. Ataana bau ba Aaroni baakuîre rîrîa baaregere kwathîkîra MWATHANI. MWATHANI areera Musa atîrî, “Arîria mûtaana wa nyakwe Aaroni ûmwîre atî atîbuîrîte gûtonyaga nyuma ya gîtambaa, antû arîa atheru buru, magiita jonthe. Nîkwîthîrwa au nîo ncionanagîria îgûrû rîa Îthandûkû rîa kîrîkanîro ndî îgûrû rîa gîtî gîa Kîaao nkari ta îtu. Athithia ûu agaakua.” Îndî atonyaga antû au atheru, rîrîa akî akûrita kîngwana kîa ndeegwa îrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia na ntûrûme îrî kîgongwana gîa gwakîîria. Mûthînjîri-Mûrungu eethagîrwe eekîrîte nguû îrîa ntheru; tacio curuarî îtumi na ndigi cia bamba, na aciogeete mûcibi jwa ndigi cia bamba na aoogeete kîremba. Aambage akathamba mwîrî na rûûjî rîu ageekîra nguû iu. Kîûthûrano kîa antû ba Israeli gîkaamûnenkagîra nthenge ijîîrî irî cia kîgongwana gîa kûthiria meeyia, na ntûrûme îmwe nîûntû bwa kîgongwana gîa gwakîîria. Aaroni akaarita ndeegwa îrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia jaawe wengwa na ja antû ba nja yaawe. Nyuma ya ûu, akajûkagia nthenge irîa ijîîrî, akaireeta au mbere ya MWATHANI mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra. Ningî Aaroni akaaringaga kuura nîkenda amenya nthenge îrîa îkaa ya MWATHANI na îrîa îkaa ya Azazeli; tayo Nkoma ya rwanda. Aaroni akaajûkia nthenge îkaa ya MWATHANI amîrite îrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Nayo nthenge îrîa îkaa ya Azazeli; tayo Nkoma ya rwanda, îkaritwa mbere ya MWATHANI îrî mwoyo na îkaarekerua îîte bwa rwanda kîrî Azazeli; tayo Nkoma ya rwanda, nîkenda nthenge îîu îîta na meeyia ja kîrîndî. Aaroni akaajûkagia ndeegwa akamîrita îrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia nîûntû bwa meeyia jaawe wengwa na ja antû ba nja yaawe. Nawe akaajûkagia karaî ga kwîthîîria ubaani yûjûri makara ja mwanki, jariti kîritîroone kîa igongwana. Acoke ajûkie nkuundi ijîîrî cia ubaani îrîa njega îthiîtwe. Akûrûke nabio nyuma ya gîtaambaa kîrîa kiithîte antû arîa kûtheru mono. Agaakîîria ubaani au mbere ya MWATHANI, toogi iitie îkunîke gîtî gîa Kîaao, kîrîa kîrî îgûrû rîa Îthandûkû rîa kîrîkanîro. Nîkwîthîrwa Aaroni ona gîtî kîu nîka agaakua. Ningî Aaroni akaajûkia tharike îmwe ya ndeegwa. Nawe amiinyîrie gîtî gîa kîaao bwa mbere, tharike îîu mainda mûgwanja, na kîara kîaawe. Acoke amiinye tharike îîu mbere ya gîtî gîa kîaao na kîara kîaawe, mainda mûgwanja. Rîu acoke oorage nthenge îrîa ya kîgongwana kîa kûthiria meeyia ja kîrîndî. Ajûkie tharike îîu amîtonyithie nyuma ya gîtambaa, antû arîa atheru buru. Amiinyîrie gîtî gîa kîaao bwa mbere, na amiinye tharike îîu au mbere ya gîtî gîa kîaao o ta ûrîa akûthithîtie na tharike ya ndeegwa. Akaathithagia mantû jau nîkenda athiria mûgiro antû arîa atheru buru; athiria mûgiro jwa antû ba Israeli, na meeyia jaao. Ningî ûu nîu akaathithagîria îema rîa gûtirimanîra, nîûntû rîîthagîîrwa rîrî gatîgatîîne ga kambî ya antû ba Israeli. Kambî îîu îtîîthagîrwa îtheri. Gûtî muntû ûngî ûbuîrîte gûtonyaga îemeene rîa gûtirimanîra kuuma rîrîa Aaroni akaambagîîria kûrita kîgongwana gîa kûthiria meeyia jaawe wengwa, na ja nja yaawe, na ja antû bonthe ba Israeli. Kuuma rîrîa agaatonya ku mwanka rîrîa akauma ku gûtî muntû ûngî ûbuîrîte gûkûrûka ku. Auma îemeene rîa gûtirimanîra ageetaga kîritîroone kîa igongwana nîkenda akîtheria. Akajûkagia tharike îmwe ya ndeegwa îrîa ya igongwana na îmwe ya nthenge îrîa ya kîgongwana amîake kooneene cio-inya cia kîritîro kîa igongwana. Ningî akaaminyagîria kîritîro kîu kîa igongwana, tharike îîu mainda mûgwanja na kîara kîaawe, ûu nîu agaakîtheragia na gûkîathûrîra Mûrungu nîûntû bwa meeyia ja antû ba Israeli. Aaroni athiria kûrita kîgongwana gîa kûtheria antû arîa atheru buru, amwe na kîritîro kîa igongwana, rîu akaajûkia nthenge îrî mwoyo mbere ya îema rîa gûtirimanîra. Aaroni akaamîrîîkagîîra njara ciaawe cio-ijîîrî mûtwe jwaayo. Ningî akaumbûragîra îgûrû rîaayo maatia ja antû ba Israeli jonthe, na moothûûku jaao jonthe, na meeyia jaao jonthe. Athiria kûrîkîîra nthenge îîu meeyia jau, akeera muntû ûrîa ûthuuri, amîîngîîrie rwanda. Muntû ûu akeengîîria nthenge îîu rwanda gûntû gûtîtûûri îkamatîte meeyia jonthe ja antû ba Israeli. Rîu Aaroni agakûrûka îemeene rîa gûtirimanîra, arite nguû irîa cia mûthînjîri, iu agwîkîrîte, aitige antû au atheru buru. Ningî athambîre mwîrî antû arîa atheru, eekîre nguû ciaawe ciongwa, rîu aumagare. Eete arite kîgongwana gîa gwakîîria gîa kûthiria meeyia jaawe, na arite kîgongwana kîngî gîa gwakîîria gîa kûthiria meeyia ja antû ba Israeli. Acoke akîîrie maguta ja kîgongwana gîa kûthiria meeyia au kîritîroone kîa igongwana. Nawe muntû ûrîa ûkeengagîîra nthenge kîrî Nkoma ya rwanda tayo Azazeli, akaûûraga nguû, na akathamba, rîu agacoka kambîîne. Nabio into birîa biatigarîre bia ndeegwa îrîa ya kîgongwa gîa kûthiria meeyia, na birîa biaatigarîre bia nthenge ya kîgongwa gîa kûthiria meeyia, nyuma ya tharike yaacio gwîkwa antû arîa atheru buru, biumagarue oome ya kambî. Nabio nî mûgûûta, na nyama, na mara biumagarue oome ya kambî biîthîrue. Nawe muntû ûrîa ûkaabiakagîîria no mwanka aûûrage nguû ciaawe na athaambe mbere ya gûcoka kambîîne. “Bûbû nîbu Waatho bûrîa bûkaathingatagwa magiita jonthe: Ntukû ya îkûmi ya mweri jwa mûgwanja, taju Tishiri, bûciatage biakûrîa na bûkáritaga ngûgî noo îrîkû. Waatho bûu bûthingatagwe nî Ayahudi na ageni barîa batûûraga amwe nabo Ntukû îîu nîyo bûkaatheragua na nkaabûthirîria meeyia jeenu. Îîu nî ntukû ya sabatû, ntukû ya kûnogoka, na gûciata kûrîa. Bûu nî Waatho bwa kûthingatagwa magiita jonthe. Mantû jau jakathithagua nî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa ûthuuri na aathûrîrwa Mûrungu, antûûne a îthe nîwe ûgeekagîra nguû irîa ibuîrîte gwîkîrwa nî mûthînjîri-Mûrungu. Nawe akaaritaga kîgongwana gîa kûtheria antû arîa atheru, na gîa kûtheria îema rîa gûtirimanîra, na gîa kûtheria kîritîro kîa igongwana, na gîa kûthirîria athînjîri-Mûrungu meeyia, na gîa kûthirîria antû ba Israeli meeyia. Kîgongwana gîa kûthiragîria antû ba Israeli meeyia kîritagwa o rîmwe ndeene ya mwaka. Waatho bûu bûthingatagwe magiita jonthe.” Musa arathithia o ta ûrîa MWATHANI aamwîrîte. MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria Aaroni na ataana baawe, na antû bonthe ba Israeli, ûbeere ûûni MWATHANI ndiuga ûjû: Mûisraeli wonthe akëeja kûûragîra ndeegwa, kana gatûrûme, kana nthenge îrî kîgongwana kambîîne kana oome ya kambî, na akarega gwikia kîgongwana kîu mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra rîa MWATHANI, muntû ûu agaatarwa arî na maatia ja kûûraga nyomoo. Waatho bûu, nî bwa gûtûma antû ba Israeli baikagîria mûthînjîri-Mûrungu nyomoo cia igongwana au mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra. Nabo baritage nyomoo iu îrî igongwana bia gûcwaa thîîrî naani, batige kûritagîra igongwana ithakeene. Mûthînjîri-Mûrungu akaminyîria kîritîro kîa igongwana tharike ya nyomoo iu, au mbere ya îema rîa gûtirimanîra. Acoke aîthîîrie maguta ja nyomoo iu, nîkenda jeethîrwa jarî na yeera rîrîega kîrî ni. Tontû bûû, antû ba Israeli, bagatiga kûritagîra Nkoma ikari ta mbûri igongwana bakîmîthaathayia. Waatho bûu bathingatage nthukîîne ciaao cionthe. “Ningî ûbeere ûjû: Mûisraeli wonthe, kana mûgeni ûrîa ûtûûraga amwe nabo, akëeja kûrita kîgongwana gîa gwakîîria, kana kîgongwana kîa mûthemba jûngî, na akarega gwikia nyomoo îrîa akûrita îrî kîgongwana mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra nîkenda anditîra, muntû ûu atîtarwa arî ûmwe wa antû baakwa. “Mûisraeli wonthe, kana mûgeni ûrîa ûtûûranagîra amwe nabo akëeja kûrîa nyama îrî na tharike îmbîthî, nkaamûmena na atige gûtaranagîrua na antû baakwa. Tharike nîyo îtûmaga gîntû kîîthîrwa kîrî mwoyo. Nîkîo gîtûmaga mbuga tharike îtûûragwe kîritîroone kîa igongwana nîkenda îbûthirîria meeyia. Tharike îthiragia meeyia nîûntû îrî mwoyo. Kîu nîkîo gîtûmîte mbîîra antû ba Israeli na ageni barîa baatûûranagîra amwe nabo, atî gûtî muntû ûbuîrîte kûrîa nyama îrî na tharike îmbîthî. Ningî muntû kinya ûrîkû wa Israeli kana mûgeni kinya ûrîkû wa barîa batûûraga amwe nabo, akëeja kûthooga nyomoo, kana nyoni ya irîa irîîjagwa, no mwanka amîûraga eetûûre tharike yaayo nthî na amîkunîkîre na mûthetu. Tharike nîyo îtûmaga biûmbe bionthe biîthîrwa birî mwoyo, nîûntû mwoyo jwa biûmbe biu jwîthagîrwa jûrî ndeene ya tharike yaabio. Kîu nîkîo gîtûmîte nkaania antû ba Israeli batîkaarie nyama irî na tharike îmbîthî. Muntû wonthe ûrîa ûkaarîîjaga nyama ta iu, agaatiga gûtaranagîrua na antû baakwa. Ningî muntû kinya ûrîkû wa Israeli kana wa ageni barîa batûûranagîra amwe nabo, akëeja kûrîa nyama ya nyomoo îkuîte na bwayo, kana nyomoo yûûragi nî îngî, muntû ûu, no mwanka aûûrage nguû, na athambe, îndî agaatinda atîtheri mwanka ûgoro. Rîu nîrîo akaathera. Îndî aarega kûûra nguû, na athamba, agaakanûkua nîûntû bwa ûthûûku bûu athithîtie.” Ningî MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria antû ba Israeli ûbeere ûjû: Ni nî ni MWATHANI Mûrungu waao. Bûkáthithagia mantû ta jarîa jathithagua nthîgûrûûne ya Misri kûrîa bwatwîîre. Ningî bûkáthithagia mantû ta jarîa jathithagua nthîgûrûûne ya Kanaani kûrîa mbwikîtie. Bûkáthingata mîîtîre yaao. Buî athîkagîreeni mawaatho jaakwa, na bûthingatage mooritani jaakwa. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu, bûmenyagîîre mooritani jaakwa na mawaatho jaakwa nîûntû muntû aajamenyeera, agaatûûra mwoyo. Ni nî ni MWATHANI. “Gûtî muntû ûbuîrîte kûthenganîîra na muntû wa ndûgû ciaao. Ni nî ni MWATHANI. Muntû atîbuîrîte kûthenganîîra na ng'ina, aagîra îthe nthoni. Nîkwîthîrwa ûu nî ng'ina, na atîbuîrîte kûmwagîra nthoni. Muntû atîbuîrîte kûthengeera mûka wa îthe. Kûu nî kwagîra îthe nthoni. Muntû atîbuîrîte kûthengeera mwarî wa ng'ina, ëethîrwa arî mwana wa îthe, kana mwana wa ng'ina. Ëethîrwa aciarîri nja yeenu kana aciarîri kûngî. Muntû atîbuîrîte kûthenganîîra na mwarî wa mûtaana waawe, kana mwarî wa mwarî waawe. Kûu nî kûbaagîra nthoni na gûciagîra nthoni. Muntû atîbuîrîte kûthenganîîra na mwarî wa ng'ina ûciari nî mûka ûngî wa îthe. Ûu nî mwarî wa ng'ina. Muntû atîbuîrîte kûthenganîîra na mwarî wa ng'ina wa îthe. Ûû nî mûka wa ndûgû ya abaagu. Muntû atîbuîrîte kûthenganîîra na mwarî wa ng'ina wa ng'ina. Ûu nî mûka wa ndûgû ya ng'ina. Muntû atîbuîrîte kûthenganîîra na mûka wa îthe mûkûrû kana îthe mwanake. Ûu nî nyakwe mûkûrû kana nyakwe mwanake. Muntû atîbuîrîte kûthenganîîra na mûka wa mûtaana waawe. Ûu nî mûka wa mûtaana waaku na ûtîbuîrîte kûthenganîîra nawe. Muntû atîbuîrîte kûthenganîîra na mûka wa mûtaana wa ng'ina. Ûîu nî mûka wa mûtaana wa nyakwe. Muntû atîbuîrîte kûthenganîîra na mûka na acoka athenganîîra na mwarî waawe. Ningî atîbuîrîte kûthenganîîra na mwarî wa mûtaana wa mûka ûu, kana athenganîîra na mwarî wa mwarî wa mûka ûu. Bûu nî ûntû bûbûthûûku mono. Nîkwîthîrwa aarî bau nî ba ndûgû yaaku. Muntû atîbuîrîte kûgûra mwarî wa ng'ina wa mwekûrû waawe, kana athenganîîra nawe mwekûrû waawe arî mwoyo. “Muntû atîbuîrîte kûthenganîîra na mûka akîonaga mweri, nîûntû atîtheri. Muntû atîbuîrîte kûthenganîîra na mûka wa muntû ûngî, aithûûkia nawe. Muntû atîbuîrîte kûrita aana baawe igongwana bia gwakîîria kîrî mûrungu jwa mûng'uanano jwa Moleki. Kûu nî gwîkîra riîtwa rîaakwa îgi. Ni nî ni MWATHANI. Ntomûrûme atîbuîrîte kûthenganîîra na ntomûrûme ûngî. Bûu nî ûntû bûbûtomoku bwa gûciîkîra mûgiro. Muntû atîbuîrîte kûthenganîîra na nyomoo; eethîrwa arî ntomûrûme kana mûka. Kûu nî kwangaratana gûkûnene. “Bûtîbuîrîte gûciîkîra mûgiro na mantû ta jau, nîûntû mantû ta jau nîjo jathithagua nî antû ba mîgongo îngî îrîa nkûbwîngîra. Mantû ta jau nîjo beekîîre nthîgûrû ciaao mûgiro najo. Naani ndîrakanûkia nthîgûrû nîûntû bwa meeyia jaao. Nayo nthîgûrû îrabataîka. Îndî buî bûthingatage mawaatho jaakwa na kwathîkîra mooritani jaakwa. Bûtîbuîrîte kûthithagia mantû jamathûûku ta jau, bûrî Aisraeli kana ageni barîa batûûraga amwe naabuî. Nîkwîthîrwa antû barîa baatûûraga nthîgûrûûne îîu mbere yeenu nî baathithîrie mantû jamatomoku. Tontû bûû, nthîgûrû îragîa mûgiro. Buî menyagîîreeni bûtîgeekîre nthîgûrû mûgiro, îtîkeeje kûbûtaîka o ta ûrîa yaataîkîre barîa baatûûra ku mbere yeenu. Menyeni atî muntû wonthe ûrîa ûkaathithia mantû jamatomoku ta jau, muntû ûu agaatiga gûtaranagîrua na antû ba Israeli. Tontû bûû, thingatageeni Waatho bûu. Bûtîbuîrîte kûthithia ûntû noo bûmwe bwa mantû jau jamatomoku jathithagua nî antû barîa baatûûraga nthîgûrûûne iu mbere ya bwîta ku. Bûtîbuîrîte gûciîkîra mûgiro na mantû ta jau. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli ûkîîre ûjû: Bûbuîrîte kwaa babatheru nîûntû ûûni MWATHANI Mûrungu weenu ndî ûmûtheru. Muntû wonthe kîrî buî abuîrîte gwîkagîîra îthe na ng'ina, na kûthithia ûrîa kûbuîrîte kûthithua ntukû ciaakwa cia sabatû. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu. Bûtîbuîrîte kwithithîria mîrungu ya mîng'uanano ya gûkerûra kana bûmîthaathayia. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu. “Rîrîa bûkaaritaga igongwana bia gûcwaa thîîrî naani, bûthingatage mawaatho jarîa mbweete nîkenda mbiîtîkagîîria. Nacio nyama cia nyomoo iu cia kîgongwana nî irîîjagwe ntukû îrîa yongwa kîgongwana gîkûritwa kana rûûnene. Îndî nyama iu ikëeja gûtigara igakinyia ntukû ya ithatû, no mwanka ciakîîrue. Nyama iu ikëeja gûkinya ntukû ya ithatû itîbuîrîte kûrîîwa nîûntû itîtheri. Naani ntîîtîkîîria kîgongwana kîu nîûntû gîkûgîa mûgiro. Muntû ûrîa wonthe ûkaarîîjaga nyama ta iu, agaakanûkua nîûntû bwa meeyia jau, nîûntû bwa gwîkîra gîntû kîathûrîri MWATHANI mûgiro. Muntû ta ûu, agaatiga gûtaranîrua na antû ba Israeli. “Rîrîa bûgûketha miuunda yeenu bûgáketha bûkinyia mîankeene. Ningî bûtîbuîrîte gûcoka gûketha kûrîa bûthirîtie gûketha. Ningî bûtîbuîrîte gûcokaga kûûrûra nzabibû irîa itigeere nyuma ya gûketha kana bwojania nzabibû irîa igwîte nthî kûu miuundeene yeenu ya mîzabibû. Tigageeni nzabibû iu nîkenda itigagîrwa nkîa na ageni. Ni nî ni MWATHANI, Mûrungu weenu. “Bûkáiya, kana bwaria ûrongo, kana bwaîrania bwingwa. Ûgáciîtia na riîtwa rîaakwa ûkîmenyaga ûtîûjûria wîrane bûu, wîja kûmenithia riîtwa rîaakwa. Ni nî ni MWATHANI. “Muntû atîbuîrîte kwinyîîria muntû ûngî amwiîra into biaawe. Muntû wa ngûgî wa ntukû abuîrîte kûrîagwa mûchaara jwaawe o ntukû îîu. Muntû atîbuîrîte kûruma gîtaigua, kana agiitaria mûtumuumu. Îndî buî mbathîkagîreeni. Ni nî ni MWATHANI. “Thingataga ûûma magambeene ûtîkwendeera muntû noo ûrîkû ëethîrwa arî nkîa kana gîtonga. Îndî ûgiitagîre antû bangî ûrîa kwagîrîte. Ûgéetaga ûkîguutaga antû bangî, kana ûrita ûkûûjî bûrîa bûûmbîkia gûtûma muntû ûngî atuîrwa kûûragwa. Ni nî ni MWATHANI. “Ûtîbuîrîte kûthûûra muntû ûngî, îndî ûbuîrîte kwaranîria nawe ûtîkéeje gûtûma eeyia. Ûtîbuîrîte kwirîagîria wengwa kana ûkaraga ûthwîre antû bangî. Îndî eendaga antû bangî ta ûrîa ûciendeete wengwa. Ni nî ni MWATHANI. “Thingatageeni maathana jaakwa. Bûtîbuîrîte kûbandithania nyomoo itî cia mûthemba jûmwe. Bûtîbuîrîte kwaanda miuunda mbeeû cia mîthemba mwanya mwanya. Bûtîbuîrîte gwîkîra nguû itumi na itambaa mwanya mwanya. “Ntomûrûme akëeja kûthenganîîra na mûka nkombo na mûka ûu akëethîrwa atîrîîri mbeecha cia kûmûkûûra ûkomboone, na akëethîrwa akîgambagua nî ntomûrûme ûngî, bobaîrî nî babuîrîte gûkanûkua. Îndî batîbuîrîte kûûragwa, nîûntû mûka ûu nî nkombo. Ntomûrûme ûu no mwanka aikie ntûrûme mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra. Nditagîrwa ntûrûme îîu îrî kîgongwana gîa kûthiria maatia. Mûthînjîri-Mûrungu akaarita ntûrûme îîu, îrî kîgongwana gîa kûthiria maatia, nîkenda mûrekera. “Rîrîa bûgaakinya nthîgûrûûne ya Kanaani, na bwaande mîtî ya mîthemba yonthe, ya matuunda, matuunda jau jakethagîrwa jatîtheri. Naabuî bûtîbuîrîte kûjarîîjaga mîaka îîu îthatû nîûntû jatîîthagîrwa jatheri. Naju mwaka jwa îna jwakinya bwathûrage matuunda jau jonthe jarî kîgongwana gîa nkaatho kîrî ni. Îndî mwakeene jwa îtaano, no bûrîîjage matuunda ja mîtî îîu. Bwathithia ûu, mîtî îîu îgaaciaraga matuunda jamaingî. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu. Bûkárîîjaga nyama itîîte bwega, irî na tharike. Ningî bûtîbuîrîte kûringagîria antû bangî kana bûbaroga. Bûkéenjaga mariama kana bwenja ireru, kana bwitemanga kana bûciananga kwonania kwithikîîra nîûntû bwa barîa bakuîte. Ni nî ni MWATHANI. “Bûgéetîkagîîria aarî beenu beekîrithagua nthao bûbeetîkîîria kwaa amaraya, nthîgûrû îtîkeeje kûûjûra ûmaramari yûûjûra ûthûûku. Menyagîîreeni ntukû ciaakwa cia sabatû na bwîkagîîre antû atheru arîa nthaathagîrua. Ni nî ni MWATHANI. “Bûtîbuîrîte kwonagîrwa mantû nî aringia kana barîa baranagîria na roho cia antû barîa baakuîre, batîkéeje kûbwîkîra mûgiro. Ni nî ni MWATHANI. “Gwatagîreeni antû babakûrû nthoni bûbaeejage gîtîîo. Ningî bûnkîrage ni Mûrungu weenu. Ni nî ni MWATHANI. “Bûtîbuîrîte kûthithagîria ageni barîa batûûraga nthîgûrûûne yeenu ûntû bûbûthûûku. Bûbuîrîte kûthithagîria barîa batûûraga nthîgûrûûne yeenu mantû o ta jarîa bûthithagîria antû beenu. Bûbuîrîte kûbeenda o ta ûrîa bûciendeete bwingwa, nîkwîthîrwa kinya buî nî bwaarî ageni nthîgûrûûne ya Misri. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu. “Bûtîbuîrîte kwayia antû bangî bûgîtumagîra ithimi bitîagîrîte; birîa bithimaga ûraaja, kana birîa bithimaga ûrito kana birîa bithimaga mûng'ana. Bûbuîrîte gûtumagîra ithimi birîa biagîrîte; ithimi bia kûthima ûrito, na itheti bia kûthima into bibiûmo, na ithimi bia kûthima into birîa binyûûrûkaga ta rûûjî. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu ûrîa waabûritîre nthîgûrû ya Misri. No mwanka bwathîkagîre maathana jaakwa na mawaatho jaakwa. No mwanka bûjathingatage. Ni nî ni MWATHANI.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria antû ba Israeli ûbeere ûjû: Muntû kinya ûrîkû wa antû ba Israeli, kana mûgeni ûrîa ûtûûraga Israeli, akëeja kûrita aana baawe barî kîgongwana kîrî mûrungu jwa mûng'uanano jûrîa jwîtagwa Moleki, muntû ûu abuîrîte kûûragwa na maiga nî antû. Naani nkaamûmena atige gûtaranagîrua na antû ba Israeli, nîûntû nî aritîte aana baawe kîrî mûrungu jwa mûng'uanano jûrîa jwîtagwa Moleki, na nîûntû bwa gwîkîra antû arîa nthaathagîrua mûgiro, na kûmenithia riîtwa rîaakwa rîrîtheru. Antû ba Israeli bakëeja gûcaîîra muntû ta ûu ûritîte aana baawe barî kîgongwana kîrî mûrungu jwa mûng'uanano taju Moleki, bakarega kûmûûraga, ûûni nkaamûmena amwe na antû ba nja yaawe, na ntige kûmûtaranagîria na antû ba Israeli, na ntige gûtaranagîria barîa bamûthingataga kûthaathayia mûrungu jwa mûng'uanano jûrîa jwîtagwa Moleki, amwe na antû ba Israeli. “Muntû akëeja gûcwaa kîrîra kuuma kîrî aringia na barîa baranagîria na roho cia antû barîa baakuîre, na akabathingata bakîthaathayia mîrungu ya mîng'uanano, nkaamûmena na ntige kûmûtaranîria na antû ba Israeli. Tontû bûû, ciathûrageni bwee babatheru nîûntû ûûni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu. Athîkagîreeni mawaatho jaakwa, bûjoojûragie; nîkwîthîrwa ni nî ni MWATHANI ûrîa ûbweethetie babatheru. Muntû wonthe ûrîa ûkaaruma îthe kana arume ng'ina, no mwanka ooragwe. Nîwe ûkeethîrwa aireteereete gîkuû wengwa nîûntû bwa kûruma îthe kana ng'ina. “Ntomûrûme akëeja kûthûûngîîra na mwekûrû wa muntû ûngî, bobaîrî nî athûngîîri na no mwanka booragwe. Ntomûrûme ûrîa ûkaathengeera mwekûrû wa îthe, muntû ûu akethagîrwa aagîrîte îthe nthoni. Nawe amwe na mwekûrû ûu no mwanka booragwe. Nabo bakeethîrwa baireteereete gîkuû kîaao bongwa. Ntomûrûme akëeja kûthengeera mwekûrû wa mûtaana waawe, we na mwekûrû ûu no mwanka booragwe. Kûu nî kûthenganîîra na mûka wa mûtaana na nî ûntû bûbûthûûku mono. Nîbo bongwa bakeethîrwa baireteereete gîkuû kîu. Ntomûrûme akëeja kûthengeera ntomûrûme ûngî bobaîrî bakeethîrwa bagûciîkîra mûgiro na no mwanka booragwe. Nîbo bakeethîrwa baireteereete gîkuû kîaao bongwa. Ntomûrûme akëeja kûgûra mûka na akagûra mwarî wa mûka ûu, kinya ûntû bûu nî bûbûthûûku mono. Bonthe babuîrîte gwakîîrua nîkenda ûthûûku buuma kîrî buî. Ntomûrûme akëeja kûthengeera nyomoo, no mwanka ooragwe, na kinya nyomoo îîu yûragwe. Mûka akëeja gûcwaa nyomoo îkamûthengeera, mûka ûu abuîrîte kûûragwa na kinya nyomoo îîu îbuîrîte kûûragwa. Mûka ûu nîwe wiretereete gîkuû kîaawe na areetera nyomoo îîu gîkuû. “Ntomûrûme akëeja kûgûra mwarî wa ng'ina kinya bëethîrwa tî ba ng'ina ûmwe, akamûthengeera, bûu nî ûntû bûrî îgi mono. Nabo bakeengwa baume kîrî antû ba Israeli. Muntû ûtheengeereete mwarî wa ng'ina akëethîrwa athûûkîtie mono, eekîrithia mwarî wa ng'ina îgi. Ntomûrûme akëeja kûthengeera mûka rîrîa mûka ûu akwona mweri, bobaîrî bakeengwa kuuma kîrî antû ba Israeli, bakeethîrwa baunîte mawaatho jarîa jatîbuîri kuunwa rîrîa mûka akwona mweri. Muntû atîbuîrîte kûthenganîîra mwarî wa ng'ina kana athenganîîra na mwarî wa ng'ina wa îthe. Kûu nî kwagîra muntû wa ndûgû nthoni. Nabo antû bau bobaîrî bagakanûkua nîûntû bwa ûthûûku. Muntû akëeja kûthengeera mûka wa mûtaana wa ng'ina wa îthe, kûu nî kwagîra îthe mûkûrû kana îthe mwanake nthoni. Muntû ûu na mûka ûu no mwanka bakanûkue. Nabo bagaakua barî mbûra tûû. Muntû akëeja kûthengeera mûka wa mûtaana wa ng'ina rîu nî îgi. Nawe muntû ûu na mûka ûu bagaatûûra barî mbûra tûû. “Tontû bûû, athîkagîreeni mawaatho jaakwa jonthe na bûthingatage maathana jaakwa jonthe, ntîkeeje kûbwînga kuuma nthîgûrûûne îrîa mbwikîtie bwîta gûtûûra ku. Bûtîbuîrîte kûthingata wîthîre bwa mîgongo îrîa nkûbwîngîra, nîûntû mantû jau jonthe nîjo baathithagia ndîrabathûûra mono. Îndî buî nî ndaabwîrîre atî bûkaigwatîre nthîgûrû yee yeenu, nayo nî nthîgûrû îrîa nthongi na îrî mûthetu jûmûnoru na ûtonga bûbwingî. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu ûrîa ûbûthuurîte abwathûra kuuma kîrî antû ba mîgongo îngî. Tontû bûû, no mwanka bwathûranage nyomoo irîa itheri na irîa itîtheri, na nyoni irîa itîtheri na irîa itheri. Bûtîbuîri gûciîkîra mûgiro na nyomoo, kana na nyoni, kana na gîntû kinya kîrîkû, kîrîa gîîtaga na nthî kîrîa mbugîîte gîtîtheri na atî gîtîbuîri kûrîîwa. No mwanka bwe babatheru nîûntû bwaakwa. Nîkwîthîrwa ni MWATHANI ndî ûmûtheru. Ndaabûthuurîre ndîrabwathûra kuuma kîrî antû ba mîgongo îngî nîkenda bwaa antû baakwa. “Ntomûrûme, kana mûka ûrîa ûkaa mûringia kana wa kwaranagîria na roho cia antû barîa baakuîre, no mwanka ooragwe na maiga. Nîwe ûkeethîrwa aireteereete gîkuû kîaawe wengwa.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra arîrie athînjîri-Mûrungu, tabo nchiarwa cia Aaroni abeere ûjû, “Mûthînjîri-Mûrungu atîbuîrîte gwîta akuî na kiimba kîa muntû wa ndûgû ciaao atîkeeje gûciîkîra mûgiro. Oomba gwîta mathikoone këethîra muntû ûu ûkuîte nî ng'ina, kana îthe, kana mûtaana waawe, kana mwarî waawe, kana mûtaana wa ng'ina, kana mwarî wa ng'ina ûtîgûri îndî atwîîre nja ya mûthînjîri-Mûrungu ûu. Mûthînjîri-Mûrungu atîbuîrîte gûciîkîra mûgiro eeta mathikoone ja muntû wa ndûgû cia ba mwekûrû waawe. Athînjîri-Mûrungu batîbuîrîte kwenjagwa mîtuundu yaao kana beenja ireru, kana baitemanga mîîrî yaao kwonania kwithikîîra. Babuîrîte kwîthîrwa barî babatheru na batîbuîrîte gwîkîrithia riîtwa rîa Mûrungu waao îgi. Nîkwîthîrwa nîbo banditagîra igongwana bia gwakîîria. Tontû bûû, babuîrîte kwîthîrwa barî babatheru. Athînjîri-Mûrungu batîbuîrîte kûgûra mûka mûmaraya, kana mûka wathengeerwa nî ntomûrûme ûngî, kana mûka wîngi nî mûkûrû waawe. Nîkwîthîrwa kîrî ni mûthînjîri-Mûrungu abuîrîte kwîthîrwa arî ûmûtheru. Athûrageeni athînjîri-Mûrungu bûkaboona barî babatheru, nîkwîthîrwa banditagîra igongwana birî irio biaakwa. Nîkwîthîrwa ûûni MWATHANI, nî mbwathûrîte, ndî ûmûtheru. Mwarî wa mûthînjîri-Mûrungu akëeja kwaa maraya agûciîkîra îgi na eekîra îthe îgi. Mwarî ûu abuîrîte kwîthîîrua. “Mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene ûrîa ûthuuri na aathûrwa na njîra ya gwîtûûrîrua maguta, na eetîkîîrua gwîkagîra nguû cia mûthînjîri-Mûrungu atîbuîrîte kûrega gûcanûra mûtuundu kana atambûranga nguû kwonania kwithikîîra. Ningî atîbuîrîte gûciîkîra mûgiro eeta akuî na kiimba, kinya kiimba kîu kîethîrwa kîrî kîa îthe kana kîa ng'ina. Ningî atîbuîrîte gwîta mathikoone atîkeeje gûciîkîra mûgiro na eekîra kîûrû mûgiro. Nîkwîthîrwa we nî athuuri na aathûrwa. Ni nî ni MWATHANI. Ningî mûthînjîri-Mûrungu agatua kûgûrana abuîrîte kûgûra mwarî karaiti. Atîbuîrîte kûgûra mûka ntigwa, kana mûka wîngi nî mûkûrû waawe, kana mûka waathengeerwa nî ntomûrûme ûngî, kana mûka mûmaraya. Îndî abuîrîte kûgûra mwarî karaiti kuuma mwîrîgeene jwaao. Abuîrîte kûthithia ûu atîkeeje gwîkîra nchiarwa ciaawe mûgiro. Nîkwîthîrwa ni nî ni MWATHANI ûrîa ûmûtheretie.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria Aaroni ûmwîre ûjû: Gûtî muntû wa rûrîîjo rwaawe nthukîîne ciaao cionthe, ûrî na antû aathûûku noo amwe mwîrîîne jwaawe, ûbuîrîte kûnditîra kîgongwana kîa irio. Gûtî muntû ûrî na antû athûûku ûbuîrîte gûkuîîria kîritîro kîa igongwana; ëethîrwa arî mûtumuumu, kana muntû ûkûthuûka, kana muntû ûthûûkangi ûthiû, kana muntû ûrî na magûrû jatîng'aneene, kana muntû woonji kûgûrû, kana muntû woonji njara, kana muntû ûrî na thuruku mûgongo, kana mbee, kana muntû ûrî na riitho rîrîthûûku, kana muntû ûrî na were kana mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde, kana muntû ûmwakûre. Gûtî muntû wa nchiarwa cia Aaroni mûthînjîri-Mûrungu, ûrî na antû athûûku ûbuîrîte gûkuîîria kîritîro kîa igongwana aritîra MWATHANI kîgongwana kîa irio. Oomba kûrîa irio birîa biritîri Mûrungu birî kîgongwana. Akarîa irio birîa bitheri na birîa biritîri antû arîa atheru buru. Îndî nîûntû arî na antû athûûku atîbuîrîte gûkuîrîîria rwambambio rûrîa rûrî antû atheru kana akuîrîîria kîritîro kîa igongwana, atîkeeje gwîkîra kîûrû mûgiro. Nî ni MWATHANI ûrîa ûbatheragia.” Musa nî aarîîrie Aaroni na ataana baawe, na antû bonthe ba Israeli, arabeera mantû jau. MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria Aaroni na ataana baawe ûbeere bamenyagîîre igongwana birîa nditagîrwa nî antû baakwa ba Israeli nîkenda batîkéeje gwîkîrithia riîtwa rîaakwa mûgiro. Ni nî ni MWATHANI. Ûbeere ûjû: Muntû wa nchiarwa cieenu akëethîrwa atîtheri, atîbuîrîte gwîta akuî na igongwana birîa nditîri nî antû baakwa ba Israeli. Akëeja kûthithia ûu, atîîtîkîîrua kaîrî gûtumîkagîra kîritîroone kîa igongwana magiita jonthe. Ni nî ni MWATHANI. Gûtî muntû wa rûrîîjo rwa Aaroni ûbuîrîte kûrîa igongwana akëethîrwa arî na mûrimo jûmûthûûku jwa gîkoonde kana atîtheri, akëeja kûringithia kiimba kana airathîte mbeeû ya ûrûme, kana akaringithia nyamû îtîtheri kana muntû ûtîtheri, kana ûntû bûngî bûrîa bûtûmaga muntû eethîrwa atîtheri. Mûthînjîri-Mûrungu akëeja gûtongithia gîntû kinya kîmwe kîa biu agaatinda atîtheri mwanka ûgoro. Ningî atîbuîrîte kûrîa igongwana birîa nditîri atîambîte kûthamba. Riûa rîathûa nîrîo akaa ûmûtheru, na rîu oomba kûrîa igongwana nîûntû biu nîbio arîîjaga. Ningî mûthînjîri-Mûrungu atîbuîrîte kûrîa nyama ya nyomoo îkuîte na bwaayo kana yûragi nî nyamû ingî atîkeeje kûgîa îgi. Ni nî ni MWATHANI. Nabo babuîrîte kwathîkagîra mawaatho jarîa mbaeete batîkeeje kwîyia bakua. Ni nî ni MWATHANI ûrîa ûbatheragia. “Igongwana bibuîrîte kûrîîjagwa nî athînjîri-Mûrungu na antû ba nja ciaao akî. Gûtî muntû ûngî ûbuîrîte kûbirûma eethîrwa agîtûûraga amwe nabo kana arî mûriti wa ngûgî. Îndî nkombo ya mûthînjîri-Mûrungu îrîa agûrîte na mbeecha, kana îrîa îciarîri nja ya mûthînjîri-Mûrungu no îrîe biakûrîa biu. Mwarî wa mûthînjîri-Mûrungu akëeja kûgûrwa nî muntû ûtî wa nchiarwa cia athînjîri-Mûrungu mwarî ûu atîbuîrîte kûrîîjaga igongwana. Îndî mwarî wa mûthînjîri-Mûrungu akëeja kwîthîrwa nî ntigwa, kana akeengwa nî mûrûme, kana akëethîrwa atî na kaana, na agacoka gûtûûra kwa îthe o ta rîrîa aatûûraga arî mwarî; rîu no arîe biakûrîa birîa biriti birî kîgongwana. Nî antû ba nja ya athînjîri-Mûrungu akî beetîkîrîîtue kûrîa. Muntû wonthe ûtî wa nchiarwa cia athînjîri-Mûrungu akëeja kûrîa kîgongwana atîkûmenya no mwanka arîee mûthînjîri-Mûrungu kîgongwana kîu arîte na oongeere ichunchî biîrî kîrî îkûmi bia kîgongwana kîu arîte. Athînjîri-Mûrungu batîbuîrîte gwîkîra igongwana birîa antû ba Israeli banditagîra mûgiro. Nîkwîthîrwa bakëeja kûrekeeria muntû ûtî wa nchiarwa cia athînjîri-Mûrungu akarîa kîgongwana, ûntû bûu bûgatûma muntû ta ûu eeyia na akanûkua. Ni nî ni MWATHANI ûrîa ûbatheragia.” Ningî MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria Aaroni, na ataana baawe, na antû bonthe ba Israeli, ûbeere Waatho bûbû nîbu bûbuîrîte kûthingatwa muntû akîrita kîgongwana: Muntû Mûisraeli kana mûgeni ûrîa ûgatûûraga Israeli akëeja kûrîta kîgongwana gîa gwakîîria kîethîrwa kîrî gîa kûûjûria mûciîtio kana kîgongwana gîa gûciendera. Kîgongwana kîbuîrîte kwîthîrwa kîrî nyomoo îtî na antû athûûku no amwe nîkenda gîtîkîîrua. Nyomoo îîu îthîrwe îrî ndeegwa kana ntûrûme, kana nthenge. Bûtîbuîrîte kûrita nyomoo îrî na antû athûûku noo amwe nîkenda yûmba gwîtîkîîrua. Ningî rîrîa bûkûnditîra kîgongwana gîa gûcwaa thîîrî kana gîa kûûjûria mûciîtio kana gîa gûciendera, bûbuîrîte kûritaga nyomoo îtî na antû athûûku noo amwe nîkenda îtîkîîrua. Bûtîbuîrîte kûnditagîra nyomoo yûrîte meetho, kana îkûthua, kana îrî na rworo, kana îrî na kîronda kana îrî na mware. Nyomoo ta îîu îtîbuîri kûreetwa kîritîroone kîa igongwana nditîrwa yo îrî kîgongwana gîa gwakîîria. Ndeegwa kana ntûrûme îrî na kûgûrû gûgûkuî nkûrûki ya jangî no îritwe îrî kîgongwana gîa gûciendera, îndî îtîbuîrîte kûritwa îrî kîgongwana gîa kûûjûria mûciîtio. Ntîbuîrîte kûritagîrwa kîgongwana kîa nyomoo îkabi, kana yaakûri. Bûtîbuîrîte kûnditagîra kîgongwana kîa nyomoo îrîa bûgûrîte kuuma kîrî antû ageni batî Aisraeli. Nyomoo ta îuu îrî na mûgiro na nîo ûmwe na nyomoo ikabi.” Ningî MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Kareegwa kana gatûrûme kana kathenge gaaciarwa, gatîbuîrîte kwathûranagwa na ng'ina mwanka kathirie ntukû mûgwanja. Îndî kuuma ntukû ya inyaanya, no nditîrwe ko karî kîgongwana gîa gwakîîria. Ningî bûtîbuîrîte kûthînjanagîria ng'ombe na njaû yaayo, kana ng'ondu na kang'ondu kaayo, kana mbûri na kabûri kaayo, ntukû îmwe. Rîrîa bûkûnditîra kîgongwana kîa gûcokia nkaatho, no mwanka bûkîritage ûrîa kwagîrîte nîkenda gîîtîkîîrîka. No mwanka igongwana birîîjagwe ntukû îrîa biriti yongwa, na bûtîbuîrîte gûkinya rûûnene rûkîîrî. Ni nî ni MWATHANI. “Tontû bûû, menyagîîreeni maathana jaakwa na bûjoojûragie. Ni nî ni MWATHANI. Ningî bûtîbuîrîte gwîkîra riîtwa rîaakwa rîrîtheru îgi. Îndî mbuîrîte gûkumagua nî antû ba Israeli bakauga ndî ûmûtheru. Ni nî ni MWATHANI ûrîa ûbûtheretie. Ningî nî ni ndaabûritîre nthîgûrûûne ya Misri nîkenda mbîthagîrwa ndî Mûrungu weenu. Ni nî ni MWATHANI.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria antû ba Israeli ûbeere ûjû: Biatho bibi nîbio bituui nîkenda bûbikûngwaagîra rîrîa bûkûnthaathayia bûûthûranîte. Ritageeni ngûgî ntukû ithanthatû, îndî ntukû ya mûgwanja nî sabatû, ntukû îrîa antû babuîrîte kûnogoka. Ntukû îîu babuîrîte kûûthûranaga bakanthaathayia, na batîbuîrîte kûrita ngûgî. Ntukû îîu îkethagîrwa îrî sabatû yaakwa gûntû kunthe kûrîa bûtûûraga. Bibi nî bio biatho birîa ntuîte, birîa bûkanthaathayia bwothûrana, magiita jarîa nkabwîrîra. “Mambura ja Pasaka ya MWATHANI jakambagîîria ûgoro bwa ntukû ya îkûmi na inya ya mweri jwa Nisani. Nayo ntukû ya îkûmi na ithaano ya mweri o jûu, nîrîo mambura jaakwa ja mîgaate îtiimbithîtue jakambagîîria. Najo jagakûngwagîrwa ntukû mûgwanja. Ntukû ya mbere ya mambura jau bûgaatigaanaga na ngûgî irîa bûritaga bûûthûranage bûkanthaathayia. Ntukû ithanthatû nditagîreeni kîgongwana gîa gwakîîria o ntukû o ntukû. Îndî bûtigage ngûgî irîa bûritaga ntukû ya mûgwanja, bûûthûranage bûnthaathagie.” Ningî MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria antû ba Israeli ûbeere ûjû: Bwakinya nthîgûrû îrîa nkûbwaa, na bwambîrîria gûketha maketha ja miuunda yeenu ku, bwikagie imaanja bia mbere bia nkano cieenu kîrî mûthînjîri-Mûrungu. Mûthînjîri-Mûrungu akaajûkia imaanja biu rûûneene rwa sabatû abiûkîîrie anditîre bio birî igongwana bia gûkîîria. Rîu igongwana biu bigeetîkîîrua nîûntû bweenu. O ntukû îîu bûkaaritaga imaanja bia nkano birî kîgongwana kîa gûûkîîria, nîrîo bûkaanditagîra gatûrûme ka mwaka jûmwe, karî kîgongwana gîa gwakîîria. Gatûrûme kau keethîrwe gatî na antû athûûku noo amwe. Ningî bûritage mûtu jwa kilo ijîîrî juungeenue na maguta ja nzeituni birî kîgongwana kîa irio. Yeera rîa kîgongwana kîu rîkeethîrwa rîrî rîrîega narîo rîngwîrie. Bûcoke bûrite lita îmwe ya ndibei îrî kîgongwana kîa gwîtûûrîria. Bwaketha maketha bûtîbuîrîte kûruga nkano, kana gwakia nkano, kana kûrîa nkano irî imbîthî, mbere bûtîranditîra kîgongwana kîa irio. Bûu nî Waatho bwa kûthingatagwa mwanka kenya, nthukîîne cieenu cionthe, gûntû kunthe kûrîa bûgaatûûraga. “Nyuma ya kûrita kîgongwana gîa gûûkîîria, tarageeni biumia mûgwanja mwanka rûûneene rwa sabatû îîu îgûkinyia biuma mûgwanja. Rûûneene rwa sabatû îîu îkûûjûria biumia mûgwanja, nîrîo bûkaanditagîra kîgongwana kîa irio kîa maketha jarîa jakethi o rîo. Nditagîreeni mîgaate îîrîa kuuma nja cieenu irî kîgongwana gîa gûûkîîria. Mîgaate îîu îîthagîrwe îkandi na mûtu jûmwinyu jwa kilo ijîîrî juungeenue na mûtheega jwa kwimbithia. Kîgongwana kîu kîîthîrwe kîrî kîa maketha jeenu ja mbere. Amwe na mîgaate îîu, bûcoke bûnditîre tûtûrûme mûgwanja twa mwaka jûmwe, na kareegwa kamwe, na ntûrûme ijîîrî, birî kîgongwana kîa gwakîîria. Nyomoo iu ciîthîrwe itî na antû athûûku. Ningî bûnditîre kîgongwana kîa irio na gîa gwîtûûrîria. Yeera rîa igongwana biu rîkeethîrwa rîrî rîrîega naani nkaagwîrua nîrîo. Ningî bûritage nthenge îmwe ya kîgongwana gîa kûthiria meeyia na bûrite tûtûrûme twîrî twa mwaka jûmwe, twa kîgongwana gîa gûcwaa thîîrî. Mûthînjîri-Mûrungu akaanditîra tûtûrûme tûu tu-twîrî tûrî kîgongwana gîa gûûkîîria. Acoke anditîre mîgaate ya maketha ja mbere. Igongwana biu nditîri nî bibitheru na nî kîewa kîa athînjîri-Mûrungu. O ntukû îîu yongwa bûtige kûrita ngûgî, bûûthûrane nîkenda bûnthaathayia. Bûu nî Waatho bwa kûthingatagwa mwanka kenya, nthukîîne cieenu cionthe, o kûrîa kunthe bûgaatûûraga. Rîrîa bûgakethaga maketha ja miuunda yeenu bûgáakethaga bûkinyagia mîthia. Ningî bûgaacokageni kûringa rûûa kûrîa bûketheete. Bûtigaragîrie nkîa na ageni matigari jarîa jatîkethi. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria antû ba Israeli ûbeere ûjû: Ntukû ya mbere ya mweri jwa mûgwanja yakinya, tarumbeta nî îringagwe antû bakoothûrana nîkenda banogoka bakînthaathayia. Ntukû îîu bûkáaritaga ngûgî indito, ningî bûnditagîre kîgongwana gîa gwakîîria.” Ningî MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Ntukû ya îkûmi ya mweri o jûu jwa mûgwanja nîyo ntukû ya kûthirîrua meeyia. Ntukû îîu bûûthûranage amwe nîkenda bûnthaathayia na muntû akáarîîjaga no mbi. Ningî bûnditagîre kîgongwana gîa gwakîîria. Ntukû îîu bûkáaritaga ngûgî noo îrîkû nîûntû nî ntukû ya kûthirîrua meeyia. Ntukû îîu nîyo nkabûthirîria meeyia jeenu. Muntû wonthe ûrîa ûkarûma kana akunda gîntû ntukû îîu atîtaragwa arî ûmwe wa antû baakwa. Ningî muntû ûrîa wonthe ûkaaritaga ngûgî ntukû îîu; nkamûûraga aume kîrî antû baakwa. Bûtîbuîrîte kûritaga ngûgî noo îrîkû, bûbû nî Waatho bûbuîrîte kûthingatagwa nthukîîne cionthe na gûntû kunthe. Nogokageeni kuuma ûgoro bwa ntukû ya kenda mwanka ûgoro bwa ntukû ya îkûmi. Ntukû îîu bûkaaria kana bûnyua noo mbi nîûntû nî ntukû ya sabatû.” Ningî MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria antû ba Israeli ûbeere ûjû: Ntukû ya îkûmi na ithaano ya mweri o jûu jwa mûgwanja nîyo ntukû îrîa mambura ja tûgaanda jakambagîîria, najo jageetaga na mbere ntukû mûgwanja. Ntukû ya mbere bûûthûranage nîkenda bûnthaathayia. Ntukû îîu bûkaritaga ngûgî noo îrîkû. Bûnditagîre igongwana bia gwakîîria o ntukû o ntukû; ntukû iu mûgwanja. Ntukû ya inyaanya bûûthûranage nîkenda bûnthaathayia na bûnditagîra kîgongwana gîa gwakîîria. Ntukû îîu bûtîbuîrîte kûritaga ngûgî noo îrîkû. “Jaja nîjo mambura jarîa bûbuîrîte kûûthûranaga amwe nîkenda bûnthaathayia na bûnditagîra igongwana bia gwakîîria. Igongwana bia irio na igongwana bia gwîtûûrîria. O kîgongwana kîritagwe ntukû îrîa îbuîrîte. Mambura jau jongeeri kîrî mambura ja sabatû jarîa bûthithagia o kiumia o kiumia. Igongwana bia kûûjûria mîciîtio na igongwana bia gûciendera biongeeri kîrî birîa bûnditagîra bia wîthîre. “Ntukû ya îkûmi na ithaano ya mweri jwa mûgwanja, rîrîa bûkeethîrwa bûgûketha irio kuuma miuundeene eenu, nîrîo bûkaambîrîria gûkûngûagîra mambura ja tûgaanda. Mambura jau jakathiragia ntukû mûgwanja. Ntukû ya mbere na ntukû ya inyaanya nî ntukû cia kûnogokaga. Ntukû ya mbere ya mambura jau, bûtemage mpang'i cia mîtî ya matuunda jarîa mathongi na mpang'i cia mîkîndû na cia tûmîtî twa mûuro. Bûjûkie mpang'i iu bûnkûngûagîre ni MWATHANI, îgiita rîa ntukû mûgwanja. Kûngûagîreeni mambura jau ja tûgaanda ntukû mûgwanja o mwaka o mwaka. Bûu nîbu Waatho bûrîa bûkaathingatwa nthukîîne cionthe na gûntû kunthe. Ntukû iu mûgwanja, antû bonthe ba Israeli bagaakaraga tûgaandeene twaao, nîkenda nchiarwa cieenu ikaamenyaga atî nî ndaatûmîre bûkara tûgaandeene rîrîa ndaabûritîre Misri. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu.” Tontû bûû, Musa nî aamenyithîrie antû ba Israeli magiita jarîa jatuui ja mambura ja gûkumia MWATHANI. MWATHANI nî arîîrie Musa aramwîra atîrî, “Îîra antû ba Israeli bareetage maguta ja nzeituni jarîa makembûku buru, nîkenda taawa ikaraga ciakanîte magiita jonthe. Aaroni nî agwatagie taawa ûgoro yakanage mwanka rûkîîrî. Tawa îîu îîkagwe mbere yaakwa au îemeene rîa gûtirimanîra au oome ya gîtambaa kîa Îthandûkû rîa kîrîkanîro. Waatho bûu bûthingatagwe mwanka kenya nthukîîne cionthe. Aaroni nîwe ûkaagwatagia taawa na agaciîka itugîîne bia kûrîkîîra taawa bia thaabu birîa birî antû arîa atheru au mbere yaakwa. “Ûjûkagie mûtu jûmwinyu ûkaruga mîgaate îkûmi na îîrî naju, o mûgaate jûtumagîre kilo îmwe ya mûtu. Ûmîbangage ndwari ijîîrî meetheene îîu ya thaabu întheru o rwari mîgaate îtantatû. Ningî kîrî o rwari wîkage ubaani nîkenda biritwa amwe na mîgaate birî kîgongwana gîa gwakîîria gîa kûriikanagwa au mbere yaakwa. Ntukû cionthe cia sabatû, Aaroni akaabangaga into biu ndeene ya antû arîa atheru au mbere yaakwa. Akathithagia ûu antûûne a antû ba Israeli. Kîu gîkaa kîrîkanîro gîa kenya na kenya. Nayo mîgaate îîu îkethagîrwa îrî ya Aaroni na nchiarwa ciaawe. Nabo bakaamîrîîjagîra antû arîa atheru nîûntû kîrî bo kîu nî gîchunchî kîrîa kîtheru mono bagaîri kîa igongwana bia gwakîîria birîa biritîri MWATHANI, birî bia athînjîri-Mûrungu.” Nî kwaarî na mûtaana ûmwe ûrîa waatetere na muntû ûngî kambîîne ya antû ba Israeli. Îthe wa mûtaana ûu aarî Mûmisri na ng'ina aarî Mûisraeli. Ng'ina wa mûtaana ûu eetagwa Shelomithi, mwarî wa Dibiri wa kuuma mwîrîgeene jwa Ndani. Mûtaana ûu nî aarumîre Mûrungu araikua kîrî Musa. Muntû ûu araingîrwa. Bareeteera nîkenda bamenya ûrîa MWATHANI akamûthithîria. Rîu MWATHANI araaria na Musa aramwîra atîrî, “Umagaria muntû ûu ûndumîte oome ya kambî. Muntû wonthe ûrîa waigîrue akînduma arîkîîre njara yaawe kîongo kîa muntû ûu kwonania arî na maatia. Rîu kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli bamûûrage na maiga. Ningî wîîre antû ba Israeli ûjû: Muntû kinya ûrîkû ûrîa ûkaanduumaga agakanûkagua nîûntû bwa meeyia jaawe o ûu. Muntû wonthe ûrîa ûkaandumaga no mwanka ooragagwe na maiga nî kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli. Muntû akëeja kûûraga muntû ûngî, no mwanka ooragwe. Muntû akëeja kûûraga nyomoo ya ndîîthia ya muntû ûngî, no mwanka arîee na nyomoo. Nyomoo îrîwe na îngî. Muntû akëeja gwîkîra muntû ûngî rworo, athithagîrue o ta ûrîa athithanîrîtie. Muntû akëeja gwîkîra muntû ûngî rûgûma, no mwanka kinya we eekîrwe rûgûma. Aatûra riitho rîa muntû ûngî, no mwanka rîaawe rîtûrwe. Aakûûra îîgo rîa muntû ûngî, no mwanka rîaawe rîkûûrwe. Ûntû bunthe bûbûthûûku bûrîa muntû akaathithîria muntû ûngî no mwanka athithîrue o û. Muntû akëeja kûûraga nyomoo ya ndîîthia, amîrîage na îngî ta yo, îndî muntû akëeja kûûraga muntû ûngî no mwanka kinya we ooragwe. Waatho bûu bûthingatagwe nî Aisraeli na ageni barîa batûûranagîra naabuî. Nîkwîthîrwa ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu.” Musa nî eerîre antû ba Israeli mantû jau. Nabo baraumagaria muntû ûu waarumîte Mûrungu oome ya kambî, baramûûraga na maiga. Antû ba Israeli barathithia o ûrîa MWATHANI eerîte Musa. MWATHANI nî aarîîrie Musa kîrîmeene gîa Sinai aramwîra atîrî, “Arîria antû ba Israeli ûbeere ûjû: Bwakinya nthîgûrûûne îrîa nkûbwaa no mwanka bûtigage kûrîma miuunda yeenu mwaka jûmwe kîrî mîaka mûgwanja nîkenda înogoka. Aandageni miuunda yeenu na bûgacaaga mîzabibû yeenu na bûkoothûranagia maketha jaayo mîaka îtantatû. Îndî mwaka jwa mûgwanja nî îgiita rîa miuunda kûnogoka buru nîûntû bwa gûnkumithia ni MWATHANI. Bûkáandaga miuunda yeenu kana bûcaaga mîzabibû yeenu. Bûgáakethageni maciara ja miuunda yeenu jarîa jataandwa; ningî bûkoothûranagia nzabibû irîa igaakûragîra mîzabibûûne yeenu îrîa îtîcai. Jûu jwîthagîrwe jûrî mwaka jûmwathûre nîûntû bwa miuunda kûnogoka. Kîrîa miuunda yeenu îgaaciaraga mwakeene jûu jwa kûnogoka, nîkîo bûkaarîîjaga; buî na nkombo cieenu cia arûme na cia aka, na ariti-ngûgî beenu ba mûchaara, na ageni barîa batûûranagîra naabuî. Ningî jau nîjo jakarîîjagwa nî ndîîthia cieenu, na nyomoo cia kîthaka irîa irî nthîgûrû yeenu. Maciara jau jonthe jakaumaga miuundeene îîu no jarîjagwe. “Tarageeni mîaka, nayo yathira mîaka mîrongo îna na kenda (49), ntukû ya îkûmi ya mweri jwa mûgwanja, mwakeene o jûu jwa mîrongo îna na kenda, bûtûmage muntû nthîgûrûûne kunthe, eete akîringaga tarumbeta. Ntukû îîu nîyo ntukû ya kûthirîrua meeyia. Mwaka jwa mîrongo îtaano jûtûmagîîrue jûrî mwaka jwa gûcokeria o muntû o muntû kîthaka kîaawe na nja yaawe, na o muntû gûcoka mwîrîgeene jwaawe. Mwaka jûu jwîthagîrwe jûrî jwa antû gûkûngûîra. Mwakeene jûu jwa mîrongo îtaano, bûtîkaandage kana bûketha birîa bikûrîte na bwaabio kana bûûthûrania nzabibû irîa îkûrîrîte mîzabibûûne îtîcai. Tontû mwaka jûu nî jûmûtheru na bûkarîîjaga maciara ja miuunda yeenu o na këethîra îtaandwa. “Mwakeene jûu muntû wonthe ûrîa wagûrîte gîntû kuuma kîrî muntû ûngî, akamûcokagîria kîo. Rîrîa bûkendanagîria ithaka bieenu, bûkáanagia. Rîrîa bûkwendanîria kana bûkagûranîra ithaka, tarageeni bwega mîaka îrîa îtigeere nîkenda mwaka jwa gûcokanîria jûkinya. Mîaka îrîa îtigeere yeethîrwa îrî îmiingî, ûgûri bwîthîrwe bûrî bûbûnene; na yeethîrwa îrî îmînini, ûgûri bwîthîrwe bûrî bûbûnini, nîûntû kîrîa bûkwendanîria nî maketha ja irio jarîa mûgûri agaaketha. Muntû akaîîragia muntû ûrîa ûngî. Bûnkîrage nîkwîthîrwa ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu.” “Bwathîkagîre mawaatho jaakwa na bûthingatage mooritani jaakwa, bûjoojûragie nîkenda bûtûûra nthîgûrû îîu bûrî thîîria. Nthîgûrû îîu nayo îkaumaga irio bibingî, naabuî bûkabirîîjaga bûkang'ania, na bûgaatûûra bûrî kiindajî. Îndî bwoomba kûûria atîrî, ‘Nîmbi tûkaarîjaga Mwakeene jwa mûgwanja këethîra tûtîaandaga kana tûketha?’ Nkaabwînîkagîra kîtharimo gîaakwa Mwakeene jwa îtantatû jwîthagîrwe jûrî na maketha ta ja mîaka îthatû. Mwaka jwa înaana nîrîo bûkaandaga. Îndî bûkaarîjaga birîa bwaketheete mwakeene jwa îtaantatû mwanka bikinyie mwaka jwa kenda rîrîa bûgaakethaga birîa bûkethagîrwa bwaandîte. “Bûkéendagia ithaka buru nîûntû nthîgûrû nî yaakwa. Nîkwîthîrwa buî bûrî ageni bûgatûûraga nthîgûrûûne yaakwa. Rîrîa muntû eendia kîthaka na akenda gûgîkûûra nyumeene, nî eetîkagîîrue gûgîkûûra. “Ûmwe wa antû beenu akëeja kûthîîna mwanka akeendia gîchunchî kîmwe gîa kîthaka kîaawe, muntû wa ndûgû ciaao ûrîa ûmûkuîrîrîtie mono nî eetage agakûûra kîthaka kîrîa mûtaana wa ng'ina eendeetie. Muntû akëethîrwa atî na muntû wa ndûgû ciaao wa gûgîkûûra, îndî nyumeene agatonga ûntû oomba gûkûûra, atare mîaka îrîa îkûrûkîte kuuma rîrîa aakîenderie. Rîu arîee muntû ûrîa eenderetie îrîi rîringeene na mîaka îrîa îkeethîrwa îtigeere mwaka jwa gûcokanîria into jûkinya. Aathithia ûu kîthaka gîkaa kîaawe kaîrî. Ningî muntû akaaga ûtonga bwa kûmûûmbithia gûkûûra kîthaka kîrîa eendeetie, kîthaka kîu gîgaakaraga kîrî kîa muntû ûrîa eenderetie mwanka mwaka jwa gûcokeria antû into biaao jûkinye. Mwaka jwa gûcokanîria jwakinya, rîu kîthaka kîu gîgacoka kwaa kîa muntû ûrîa wakîendeetie. “Muntû akëeja kwendia nyomba yaawe îrî ntûûreene iirigîri nthingo, akethagîrwa arî na mwaka jûmwe nîkenda amîkûûra. Îndî mwaka jwathira atîmîkûûrîte, nooka îkaa ya muntû ûrîa ûmîgûrîte buru. Yee kiigai kîaawe na gîa nchiarwa ciaawe na îtiuma kîrî we kinya mwaka jwa gûcokeria antû into biaao jwaakinya. Îndî nyomba irîa irî tûtûûreene tûtiirigîri na nthingo ikethagîrwa îrî ûmwe na kîthaka kîgûri, na no ikûûrwe îgiita rîonthe. Ningî no mwanka icokague kîrî mwene ûrîa waakîendeetie mwakeene jwa gûcokeria antû into biaao. Îndî Alawi bakëethagîrwa bendeetie into biaao ntûûreene irîa bagaîri, bakethagîrwa barî na rûûtha rwa kûbikûûraga o rîonthe. Îndî Mûlawi akëeja kûrega gûkûûra nyomba îrîa endetie, nyomba îîu îbuîrîte gûcokerua Mûlawi ûu mwaka jwa gûcokeria antû into biaao jwaakinya. Nîkwîthîrwa nyomba irîa irî ntûûreene îrîa Alawi bagaîri nî ciaao. Ningî ithaka bitî mwene birîa bithiûrûkîrîte ntûûra cia Alawi bitîbuîrîte kwendua. Ithaka biu nî kiigai kîaao kenya na kenya.” Muntû ûrîa bûtûûranagîra nawe akëeja kwîthîrwa atîgûciûmba, no mwanka ûmûteethagie. Ûmûteethagie o ta ûrîa ûthithagîria ageni barîa bagûtûûra amwe naagwe. Ûkáajûkagia maciara ja mbeecha kuuma kîrî we kana ûmwîtia mpongeeri. Mbathîkagîreeni na bûkáarekeeria Aisraeli bangî bagatûûrania naabuî. Bwamûkoobithia mbeecha bûtîkaamwîtagie maciara jaacio, ningî bwamûrûmia irio bûtîkaamûrîagie nkûrûki. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu, ûrîa ûbûritîte nthîgûrûûne ya Misri nîkenda mbîja kûbwaa nthîgûrû ya Kanaani, na nîkenda mbîthagîrwa ndî Mûrungu weenu. Mûisraeli mûtûûri waaku akëeja kûthîîna mwanka agaciendia kîrî gwe, ûkáamûritithia ngûgî ta nkombo. Ûkaranie nawe akari ta mûriti wa ngûgî wa mûchaara kana ta mûgeni ûgûtûûra gwaaku. Nawe agaakûritîra ngûgî mwanka mwaka jwa gûcokeria antû into jûkinye. Jwakinya, we amwe na aana baawe, bakauma gwaaku, bacoke mwîrîgeene jwaao na kiigaine kîa beethe. Nîkwîthîrwa antû ba Israeli nî nthûûmba ciaakwa, irîa ndaaritîre nthîgûrû ya Misri. Tontû bûû, batîkeendague ta nkombo. Bûtîkáabaathage bûkîbaiinyagîîria; nkîrageni ni Mûrungu weenu. Bwenda nkombo cia aka kana cia arûme, no bûgûre nkombo iu kuuma kîrî antû ba mîgongo îngî îrîa îbûthiûrûkîrîte. Ningî no bûgûre nkombo kuuma kîrî ageni barîa batûûranagîra naabuî. Kinya aana baao barîa baciarîri nthîgûrûûne yeenu, no baee nkombo cieenu. Ningî no bûtigîre aana beenu nkombo ta iu irî kiigai kîaao gîa kenya. Bau no baeethue nkombo; îndî gûtî Mûisraeli ûbuîrîte kwatha ûngî akûmwinyagîîria. “Mûisraeli akëeja kûthîîna agaciendia kîrî muntû ûtî Mûisraeli îndî arî gîtonga, kana agaciendia kîrî muntû wa ndûgû cia muntû; kinya agûri o ûu no akûûrwe. No akûûrwe nî ûmwe wa ataana-ba-ng'ina, kana îthe-mûkûrû kana îthe-mwanake, kana mwana wa îthe-mûkûrû kana îthe-mwanake, kana muntû ûngî ûrîa ûmûkuîrîîtie wa ndûgû ciaao. Ningî muntû ûu ûciendetie akëeja gûtonga no aikûûre wengwa. Eete kîrî muntû ûrîa ûmûgûrîte, batare mîaka îrîa îthirîte kuuma rîrîa aacienderie kîrî we. Ningî boone nî mîaka îng'ana îtigeere mwaka jwa gûcokeria antû into biaao jûkinya. Îrîi rîa gûtûma arekeerua rîîthîrwe rîringeene na mîaka îrîa îtigeere, narîo rîrîa akarîte na muntû ûu ûmûgûrîte rîtarwe ta rîa mûriti wa ngûgî wa mûchaara. Mîaka îrîa îtigeere yeethîrwa îrî îmiingî, îrîi rîa gûkûûrwa rîîthîrwe rîringeene nayo. Ningî mîaka îrîa îtigeere mwaka jwa gûcokeria antû into biaao jûkinya yeethîrwa îrî îmîkai, bataranîre na ûrîa ûmûgûrîte, arîe mbeecha inkai cia kûmûkûûra. Muntû ûrîa ûmûgûrîte athithagîrie Mûisraeli ûu o ta ûrîa mûriti ngûgî athithagîrua. Muntû ûu atîbuîrîte kwiinyîîrua. Îndî akëeja kwîthîrwa atîkûûrwa na njîra îmwe ya iu, nî abuîrîte kûrekeerua amwe na aana baawe rîrîa mwaka jwa gûcokeria antû into biaao jûgakinya. Nîkwîthîrwa antû ba Israeli nî nthûûmba ciaakwa ciongwa irîa ndaaritîre nthîgûrûûne ya Misri. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu.” Ningî MWATHANI nî aaugîre atîrî, “Bûkáaithithîria mîrungu ya mîng'uanano kana bûrûngîka itugî kana bwaja maiga bûjathaathayia kûu nthîgûrûûne yeenu. Nîkwîthîrwa ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu. Menyagîîreeni ntukû ciaakwa cia sabatû na bwîkagîîre antû aakwa atheru arîa nthaathagîrua. Nîkwîthîrwa ni nî ni MWATHANI. “Bwatûûra bûkîthingataga Waatho bwaakwa na bûkîathîkagîra maathana jaakwa, rîu nkaabuurithagîria ngai rîrîa rîagîrîte. Nayo miuunda yeenu ikaumaga irio bibingî, na mîtî îgaaciaraga matuunda. Mîmera yeenu îkaumaga irio bibingî na mîzabibû yeenu îgaaciaraga mono. Bûgakethaga nzabibû kinya îgiita rîa maanda na bwîthagîrwe bûrî na bia kûng'ana na bûrî kiindajî magiita jonthe. Nkaabweejaga thîîrî nthîgûrûûne yeenu, bûmamage bûtî na ûguaa. Nkaabûritîra nyamû irîa nthûûku, na gûtîîthagîrwa kûrî na ndwaa nthîgûrûûne yeenu. Bûkoombaga anthû beenu ndweene. Asikarî ba Israeli bataano bakoombaga asikarî ba anthû îgana, na Asikarî îgana ba Israeli bakoombaga asikarî anthû ngiri îkûmi ndweene. Nkaabûtharima ntûme bûthegee. Mbûjûrie kîrîkanîro gîaakwa kîrîa ndeekanîre naabuî. Bûkaarîîjaga birîa bûkethagîrwa bwîkîte bia maketha jeenu mwanka bûkeeja kûbieberia nîkenda maketha jangî joona gwa gwîkwa. Ngaatûûranagia amwe naabuî na gûtî rîo nkabûthûûra. Ngeetanagia naabuî mbîthagîrwe ndî Mûrungu weenu, naabuî bûkeethîrwa bûrî antû baakwa. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu ûrîa ûbûritîte nthîgûrû ya Misri bûtiga kwaa nkombo ciaao. Nî ni ndagitaangîre ichooki birîa bwatheeki nabio ndatûma bwoona ûciathi.” Ningî MWATHANI nî aaugîre atîrî, “Bwarega kûmbigua na bwethîrwa bûtîathîkîra maathana jau jonthe; bwajûkia mawaatho jaakwa na rûûgo, na bwamena mooritani jaakwa, bwarega kwathîkîra maathana jaakwa jonthe na bwathûûkia kîrîkanîro gîaakwa kîrîa mbîkîte naabuî; ûjû nîu nkaabûthithîria: Nkabûkanûkîa, mbûreetere kîmako na mîrimo îrîa îthûûkagia meetho na îkoorûra mwîrî. Ningî ntûme ûtûûro bweenu bwage gîtûmi. Ningî îkethagîrwa îrî ngûgî ya ûtheri kwaanda mbeeû cieenu nîûntû anthû nîbo bakaarîîjaga birîa bwaandîte. Nkabuutatîra bûûmbwe nî anthû beenu ndweene. Ningî bwathwe nî barîa babûthwîre bûtue kûmatûkaga kinya gûtî gîntû kîîngeene naabuî. Bûkëeja gwîta na mbere kûrega kûmbigua kinya nyuma ya ûu, ni nkaabûkanûkia mainda mûgwanja nkûrûki nîûntû bwa meeyia jeenu. Nkaathiria rwikumio rweenu inya, ntûme îgûrû rîûme ta chuuma kwage ngai, nayo nthîgûrû yeenu yûmagare ta îturutia. Nacio ngûgî cieenu irîa bûkaaritaga ikaa cia ûtheri. Nîkwîthîrwa miuunda îtiuma noo mbi na mîtî îtîciara matuunda. Ningî bweta na mbere kwaa ndemi na bwarega kûmbathîkîra, naani nkaabûreetera moothûûku mainda mûgwanja nkûrûki, kûringana na ûrîa meeyia jeenu jang'ana. Ningî nkaarekeeria nyamû inthûûku ciîje kîrî buî, ibûrîîre twaana tweenu, na ciûrage nyomoo cieenu cia ndîîthia. Naabuî bûgatigara antû babakai mwanka njîra cieenu ciage antû ba gwîtîîra ku. “Ningî nyuma ya îkanûkia rîu, bwarega gûncokeera, bweta na mbere kûrega kûmbathîkîra, rîu kinya ni nkaabûkanûkia. Mbûûre mpûûrwa ya katheti na nyanje nîûntû bwa meeyia jeenu. Ngaatûma bûûmbwe ndweene nîûntû bwa kûthûûkia kîrîkanîro. Kinya bwothûrana ntûûreene cieenu, nkaabûtûmîra mîrimo îmîthûûku ku mwanka bûûmbwe nî anthû beenu. Ngaatûma biakûrîa bieenu binyiie ûrîa aka îkûmi bakarugagîra mîgaate riiko rîmwe, ningî bakabûgaîra na kîthimi. Bûmîrîîjage îndî bûtînyire. Bwethîrwa bûtîmbigua kinya nyuma ya ûu, bûmbathîkîra, ningî bweeta na mbere kwaa ndemi na bwarega kûmbathîkîra, naani nkaabûreetera moothûûku mainda mûgwanja nkûrûki kûringana na ûrîa meeyia jeenu jang'ana. Bûkethagîrwa bûrî na mpara înene mwanka bwambîîrie kûrîa twaana tweenu. Nkaathûûkangia irombero bieenu birîa birî tûrîmeene, na momorange iritîro bieenu bia igongwana bia kwîîthîria ubaani. Ningî ncoke ndûndanîîre biimba bieenu îgûrû rîa mîrungu ya mîng'uanano yeenu, ningî mbûmene buru. Nkaathiria ntûûra cieenu ciee maganjo, na momorange irombero bieenu. Ningî mbage bata ya mînyinko ya igongwana bieenu. Nkaathûûkangia nthîgûrû yeenu buru mwanka kinya anthû beenu barîa bakeeja gûtûûra ku barigare nî ûrîa îkeethîrwa îkari. Nkaabûreetera ndwaa na ntûme bûnyaganue nthîgûrûûne ingî, nayo nthîgûrû yeenu îtigwe îtî gîntû na ntûûra cieenu itigwe irî maganjo. “Nayo nthîgûrû yeenu îkagwîrîrua mîaka ya kûnogoka rîrîa bûkeethîrwa bûrî nthîgûrû cia anthû beenu. Rîu nthîgûrû yeenu îkaanogoka o ta ûrîa îrîngî nogoka mwaka jwa mûgwanja rîrîa bwaarî ku. Rîrîa nthîgûrû yeenu îgaakara îîrûkîri, nîrîo îkoomba kûnogoka ûrîa îtîngîûmba kûnogoka mîaka îrîa yathûri ya kûnogoka rîrîa bwatûûraga ku. Nabo antû beenu barîa bagaatigara barî mwoyo, nkaabeekîra ûguaa bwa nkoro barî nthîgûrû cia anthû baao. Bakaigagua îbûûra rîkiurutwa nî ruuo bakaumbuthûka, bakamatûka ta antû beengani nabo ndweene mwanka bakagwa batîîngi nî gîntû. Bûkaagiitaranagia bwingwa ta antû bamatûkîte bakiithara ndweene, o na këethîra bûtîîngi nî muntû. Ningî bûtîûmagîîria inya ya anthû bwirwîîra. Bûgaakua bûrî nthîgûrûûne cia anthû beenu. Bûthirîre nthîgûrûûne iu buru. Barîa beenu bagaatigara barî mwoyo bakaarîa thîîna bainye barî nthîgûrûûne cia anthû. Barie thîîna nîûntû bwa meeyia jaao bongwa na nîûntû bwa meeyia ja biûjûjû biaao. “Îndî bûkëeja kwirira meeyia jeenu na meeyia ja biûjûjû bieenu jarîa baathithîrie nîntû bwa kûrega kûmbathîkîra baratûma kinya ni mbautatîra na mbanyagania nthîgûrûûne cia anthû baao; bûkëeja gûtiga kûrema na bakainyiiyia na bageetîkîra kûgarûka bagatiga kwîyia, rîu nkaaririkana kîrîkanîro gîaakwa na Jakubu, na Isaaka, na Abrahamu, na nkaririkana nthîgûrû yeenu. Îndî no mwanka bwaambe bwîrûkîre nthîgûrû yeenu îtigwe înogoke bûtî ku. Naabuî no mwanka bûgarûke bûtige kwîyia nîûntû bwa kwamba kûregana na mooritani jaakwa na kûmena Waatho bwaakwa. Îndî kûnarî gûkari ûu, rîrîa bûkeethîrwa bûrî nthîgûrû cia anthû beenu, ntîbûtiganîîria kana mbûthiria buru. Ntîtharia kîrîkanîro gîaakwa naabuî, nîûntû ni ndî MWATHANI Mûrungu weenu. Tontû bwa kûbwigîîrua kîaao, nkaaririkana kîrîkanîro gîaakwa na biûjûjû bieenu birîa ndaaritîre nthîgûrûûne ya Misri antû ba mîgongo îngî bakîonaga, nîkenda mbîthagîrwa ndî Mûrungu na MWATHANI weenu.” Jau nîjo mawaatho na mooritani na maathana jarîa MWATHANI eerîre Musa eere antû ba Israeli rîrîa baarî kîrîmeene gîa Sinai agîtumagîra Musa. MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria antû ba Israeli ûbeere ûjû: Muntû akëeja gûciîtia akauga akaathûrîra MWATHANI antû bamwe, no arite mbeecha cia gûkûûra antû bau. Muntû wa mîaka mîrongo îîrî mwanka mîaka mîrongo îtantatû, abuîrîte kûrîîrwa fetha mîrongo îtaano cia kûmûkûûra kûringana na ûgûri bûrîa bûtuui. Mûka, wa mîaka ta îîu, agaakûûragwa na fetha mîrongo îthatû. Mûthaka wa mîaka îtaano mwanka mîaka mîrongo îîrî, abuîrîte kûrîîrwa fetha mîrongo îîrî cia kûmûkûûra. Mwarî wa mîaka ta îû abuîrîte gûkûûrwa na fetha îkûmi. Kaîjî ka mweri jûmwe mwanka mîaka îtaano, kabuîrîte kûrîîrwa fetha ithaano cia gûgakûûra. Kaana ga kaarî ka ûkûrû ta bûu, kabuîrîte gûkûûrwa na fetha ithatû. Ningî ntomûrûme akëethîrwa arî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îtaantatû na nkûrûki, abuîrîte kûrîîrwa fetha îkûmi na ithaano cia kûmûkûûra. Ëethîrwa arî mûka wa mîaka ta îîu, arîîrwe fetha îkûmi. Muntû akëeja gûciîtia akauga akaathûrîra MWATHANI muntû, îndî akëethîrwa arî na ûkîa na atîkûûmba kûmûkûûra, muntû ûu nî eete kîrî mûthînjîri-Mûrungu amwîre nî ûgûri bûng'ana akoomba. “Muntû akëeja gûciîtia akauga akaanditîra nyomoo, nyomoo îîu nî întheru na îtîûmba gûkûûrwa na mbeecha. Muntû atîbuîrîte gûkûrania nyomoo îrîa augîîte akanditîra na nyomoo îngî. Athithia ûu, nyomoo iu cio-ijîîrî ikaa ciaakwa. Îndî nyomoo îîu augîîte akaanditîra ikëethîrwa irî na antû athûûku ûrîa îtîûmba kûritwa kîgongwana, muntû ûu agaikia nyomoo îîu kîrî mûthînjîri-Mûrungu. Mûthînjîri-Mûrungu nîwe ûkauga ûgûri bwa nyomoo îîu kûringana na ûrîa akoona îkari, ûgûri bûrîa agaatua nîbu. Îndî muntû eenda kûmîkûûra, no mwanka arîee ûgûri bwaayo na oongeere gîchunchî kîmwe kîrî ichunchî bitaano bia ûgûri bûu. “Muntû akëeja kûmbathûrîra nyomba yaawe, mûthînjîri-Mûrungu nîwe ûgaatua ûgûri bwa nyomba îîu kûringana na ûrîa akoona îkari. Ûgûri bûrîa agaatua nîbu. Îndî muntû ûu wathûrîte nyomba îîu akëeja kûmîendia nîkenda yaa yaawe kaîrî, no mwanka arîee ûgûri bwaayo na oongeere gîchunchî kîmwe kîrî bitaano kîa ûgûri bûu. Nayo îkaa yaawe. “Muntû akëeja kûngaîra gîcigo kîmwe gîa kîthaka kîaawe kîrîa agaîri, ûgûri bwa gîcigo kîu bûkeethîrwa bûng'ana ûrîa mbeeû îrîa yaandagwa ku îng'ana. Ûgûri bûu bûkeethîrwa bûrî bwa fetha îkûmi kîrî kilo mîrongo îîrî cia mûnyaki. Muntû akëeja kûmbathûrîra gîcigo gîa kîthaka kîaawe kûrî mwakeene jwa gûcokeria antû into biaao, no mwanka ûgûri bwa gîcigo kîu bunthe bûmenyekane. Îndî akëeja kûmbathûrîra gîcigo kîu mwaka jwa gûcokerua antû into biaao jûgûkûrûka, rîu mûthînjîri-Mûrungu agaatara ûgûri bwaakîo kûringana na mîaka îrîa îtigeere mbere ya mwaka jwa antû gûcokeria into biaao. Ûgûri bûu, bûkanyiia kûringana na mîaka îrîa îtigeere. Îndî muntû ûu wathûrîte gîcigo kîu gîa kîthaka akëenda gûkîgûra kîaa kîaawe kaîrî, muntû ûu no mwanka arîee ûgûri bwaakîo na oongeere gîchunchî kîmwe kîrî bitaano kîa ûgûri bûu. Rîu gîcigo kîu kîee kîaawe. Îndî akëethîrwa atîkwenda gûkûûra kîaa kîaawe, kana eenderetie muntû ûngî kîo, gîcigo kîu gîtîbuîrîte kûgûrwa nî muntû ûu. Nkathûragîrwa gîcigo kûu gîa kîthaka mwaka jwa gûcokeria antû into biaao jwakinya. Nakîo gîkethagîrwa kîrî gîkîtheru nîûntû nî gîaakwa. Ningî gîkaeejaga kîa athînjîri-Mûrungu. Muntû akëeja kûmbathûrîra kîthaka kîrîa agûrîte na tî kîrîa agaîri, Mûthînjîri-Mûrungu agaatujaga ûgûri bwa kîthaka kûringana na mîaka îrîa îtigeere mbere ya gûkinya kwa mwaka jûrîa antû bacokagîrua into biaao. Nawe mwene kîthaka kîu akarîaa ûgûri bûu, o ntukû îîu. Birîa bikaarîwa nî biaakwa. Mwaka jûrîa antû bacokagîrua into biaao jwakinya, kîthaka kîu gîgaacokerua mwene ûrîa wagaîri kîo, kana kînenkerwe nchiarwa ciaawe. Ûgûri bunthe bûgaataragwa kûringana na kîthimi kîrîa gîtîkîrîîtue kîrîa gîkaraga kîûrûûne. Gûtî muntû ûbuîrîte kûmbathûrîra marikithathi ja tûreegwa, kana tûtûrûme, kana tûthenge nîkwîthîrwa marikithathi jonthe nî jaakwa. Îndî rikithaathi îkëethîrwa îrî ya nyomoo irîa itîtheri, mwene yo no amîgûre na ûgûri bwaayo bûrîa bûtuui na oongeere gîchunchî kîmwe kîrî bitaano bia ûgûri bûu. Mwene nyomoo îîu akarega kûmîgûra amîkûûra, nyomoo îîu îbuîrîte kwendua na ûgûri bûrîa îtuîri. “Muntû atîbuîrîte kwendia kana kûgûra gîntû ambathûrîrîte nîûntû gîntû kîu nî gîkîtheru; kinya gîkëethîrwa kîrî kîthaka kana nyomoo kana muntû. Nkëethîrwa mbathûrîri muntû arî wa kûûragwa, muntû ûu abuîrîte kûûragwa na atîbuîrîte kûrîîrwa mbeecha akûûrwa. “Gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi gîa into bionthe bia nthîgûrû yeenu; birî maketha ja miuunda yeenu, kana matuunda ja mîtî yeenu, nî gîkîtheru na ni MWATHANI nî mbathûrîri kîo. Muntû akëenda gûkûûra gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kîa into biaawe no mwanka arite ûgûri bwaakîo na oongeere gîchunchî kîmwe kîrî bitaano kîa ûgûri bûu. Mbathûragîrwe nyomoo yonthe ya îkûmi rîrîa muntû agûtara nyomoo ciaawe. Nyomoo îrîa nkaathûragîrwa îrî ya îkûmi îtîbuîrîte gûkûranua na îngî kinya îkëethîrwa îrî înjega kana înthûûku. Muntû akëeja kûmîkûrania na îngî, nyomoo iu cio-ijîîrî ikaa ciaakwa. Nyomoo iu itîûmba kûrîîrwa mbeecha igîkûûrwa.” Jau nîjo maathana jarîa MWATHANI eerîre Musa arî kîrîmeene gîa Sinai nîkenda jathingatagwa nî antû ba Israeli. MWATHANI nî aarîîrie Musa kûrî ntukû ya mbere, ya mweri jwa îîrî, mwakeene jwa îîrî kuuma rîrîa antû ba Israeli baaumîre nthîgûrûûne ya Misri. Musa arî îemeene rîa gûtirimanîra kûu rwanda rwa Sinai, MWATHANI nî aamwîrîre atîrî, “Tara antû bonthe ba kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli kûringana na mîîrîga yaao na mîciî yaao. Waandîke mariîtwa ja arûme ba Israeli bonthe, ûmwe kwa ûmwe. Ûûgwe na Aaroni bûtare arûme ba Israeli bonthe, barîa barî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki, barîa boomba gwîta ndweene. Batarwe kûringana na ikundi bia njûûrî. Ningî bwîthîrwe bûrî na muntû ûmwe kuuma o mwîrîgeene, na eethîrwe arî mûtongeeria wa mûciî jwaawe nîkenda abûteethereria. Najo jaja nîjo mariîtwa ja arûme barîa bakabûtethereria. Kuuma mwîrîgeene jwa Rubeni, bûgaateethereerua nî Elizuri mûtaana wa Shedeuri. Kûuma mwîrîgeene jwa Simioni, bûgaateethererua nî Shelumieli mûtaana wa Zurishadai. Kûûma mwîrîgeene jwa Juda, bûgaateethererua nî Nahashoni mûtaana wa Aminadabu. Kuuma mwîrîgeene jwa Isakari, bûgaateethererua nî Nethaneli mûtaana wa Zuari. Kuuma mwîrîgeene jwa Zebuloni, bûgaateethererua nî Eliabu mûtaana wa Heloni. Kuuma kîrî nchiarwa cia Josefu cia mwîrîga jwa Efuraimu, bûgaateethererua nî Elishama mûtaana wa Amihudi. Kuuma mwîrîgeene jwa Manase, bûgaateethereerua nî Gamalieli mûtaana wa Pedahazuri. Kuuma mwîrîgeene jwa Benjamini, bûgaateethererua nî Abidani, mûtaana wa Gideoni. Kuuma mwîrîgeene jwa Dani, bûgaateethererua nî Ahiezeri mûtaana wa Amishadai. Kuuma mwîrîgeene jwa Asheri, bûgaateethererua nî Pagieli mûtaana wa Okirani. Kuuma Mwîrîgeene jwa Gadi, bûgaateethererua nî Eliasafu mûtaana wa Deueli. Kuuma mwîrîgeene jwa Nafutali, bûgaateethererua nî Ahira mûtaana wa Enani.” Bau nîbo arûme barîa baathuurîrwe kuuma kîûthûrano kîa antû ba Israeli; barî atongeeria ba mîîrîga yaao na ba arungamîîri ba mîciî yaao. Musa, na Aaroni amwe na antû bau mariîtwa jaao jagweti, nî boothûranîrie kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli kûrî ntukû ya mbere ya mweri jwa îîrî. Nabo baraandîka mariîtwa ja arûme barîa baarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki, o muntû o muntû kûringana na mûciî jwaao na mwîrîga jwaao. Musa arabatara barî rwanda rwa Sinai, o ta ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Kuuma kîrî nchiarwa cia Rubeni, ûrîa waarî mûtaana wa mbere wa Jakubu, arûme bonthe barîa baarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki, barîa barîîngî gwîta ndweene, nî baandîkîrwe mariîtwa jaao, o muntû o muntû kûringana na mûciî jwaao na mwîrîga jwaao. Arûme bau ba mwîrîga jwa Rubeni baarî antû ngiri mîrongo îna na ithanthatû cia magana jataano (46,500). Kuuma kîrî nchiarwa cia Simioni, arûme bonthe barîa baarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki, barîa barîîngî gwîta ndweene, nî baandîkîrwe mariîtwa jaao, o muntû o muntû kûringana na mûciî jwaao na mwîrîga jwaao. Arûme bau ba mwîrîga jwa Simioni baarî antû ngiri mîrongo îtaano na kenda cia magana jathatû (59,300). Kuuma kîrî mwîrîga jwa Gadi, arûme bonthe barîa baarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki, barîa barîîngî gwîta ndweene, nî baandîkîrwe mariîtwa jaao, o muntû o muntû kûringana na mûciî jwaao na mwîrîga jwaao. Arûme bau ba mwîrîga jwa Gadi baarî antû ngiri mîrongo îna na ithaano cia magana jatantatû ja mîrongo îtaano (45,650). Kuuma kîrî mwîrîga jwa Juda, arûme bonthe barîa baarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki, barîa barîîngî gwîta ndweene, nî baandîkîrwe mariîtwa jaao, o muntû o muntû kûringana na mîciî yaao na mîîrîga yaao. Arûme bau ba mwîrîga jwa Juda baarî antû ngiri mîrongo mûgwanja na inya cia magana jatantatû (74,600). Kuuma kîrî mwîrîga jwa Isakari, arûme bonthe barîa baarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki, barîa barîîngî gwîta ndweene, nî baandîkîrwe mariîtwa jaao, o muntû o muntû kûringana na mîciî yaao na mîîrîga yaao. Arûme bau ba mwîrîga jwa Isakari baarî antû ngiri mîrongo îtaano na inya cia magana jana (54,400). Kuuma kîrî mwîrîga jwa Zebuloni, arûme bonthe barîa baarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki, barîa barîîngî gwîta ndweene, nî baandîkîrwe mariîtwa jaao, o muntû o muntû kûringana na mîciî yaao na mîîrîga yaao. Antû bau ba mwîrîga jwa Zebuloni baarî antû ngiri mîrongo îtaano na mûgwanja cia magana jana (57,400). Kuuma kîrî nchiarwa cia Josefu tabo antû ba mwîrîga jwa Efuraimu, arûme bonthe barîa baarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki, barîa barîîngî gwîta ndweene, nî baandîkîrwe mariîtwa jaao, o muntû o muntû kûringana na mîciî yaao na mîîrîga yaao. Antû bau ba mwîrîga jwa Efuraimu baarî antû ngiri mîrongo îna cia magana jataano (40,500). Kuuma kîrî mwîrîga jwa Manase, arûme bonthe barîa baarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki, barîa barîîngî gwîta ndweene, nî baandîkîrwe mariîtwa jaao, o muntû o muntû kûringana na mîciî yaao na mîîrîga yaao. Antû bau ba mwîrîga jwa Manase baarî antû ngiri mîrongo îthatû na ijîîrî cia magana jaîrî (32,200). Kuuma kîrî mwîrîga jwa Benjamini, arûme bonthe barîa baarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki, barîa barîîngî gwîta ndweene, nî baandîkîrwe mariîtwa jaao, o muntû o muntû kûringana na mîciî yaao na mîîrîga yaao. Antû bau ba mwîrîga jwa Benjamini baarî antû ngiri mîrongo îthatû na ithaano cia magana jana (35,400). Kuuma kîrî mwîrîga jwa Dani, arûme bonthe barîa baarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki, barîa barîîngî gwîta ndweene, nî baandîkîrwe mariîtwa jaao, o muntû o muntû kûringana na mîciî yaao na mîîrîga yaao. Antû bau ba mwîrîga jwa Dani baarî antû ngiri mîrongo îtaantatû na ijîîrî cia magana mûgwanja (62,700). Kuuma kîrî mwîrîga jwa Asheri, arûme bonthe barîa baarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki, barîa barîîngî gwîta ndweene, nî baandîkîrwe mariîtwa jaao, o muntû o muntû kûringana na mîciî yaao na mîîrîga yaao. Antû bau ba mwîrîga jwa Asheri baarî antû ngiri mîrongo îna na îmwe cia magana jataano (41,500). Kuuma kîrî mwîrîga jwa Nafutali, arûme bonthe barîa baarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki, barîa barîîngî gwîta ndweene, nî baandîkîrwe mariîtwa jaao, o muntû o muntû kûringana na mîciî yaao na mîîrîga yaao. Antû bau ba mwîrîga jwa Nafutali baarî antû ngiri mîrongo îtaano na îthatû cia magana jana (53,400). Bau nîbo antû barîa baatarîrwe nî Musa, na Aaroni, bagîteethagîîrua nî atongeeria barîa îkûmi na baîrî. O mwîrîga jwaritîte mûtongeeria ûmwe. Tontû bûû, arûme bonthe ba Israeli ba mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki, barîa barîîngî gwîta ndweene, barîa baatarîrwe kûringana na mîciî yaao, baarî antû ngiri magana jatantatû na ithatû, cia magana jataano ja mîrongo îtaano (603,550). Nabo Alawi bataatarîîrwe mwîrîgeene jwaao ta antû bangî. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî eerîte Musa atîrî, “Nî antû ba mwîrîga jwa Lawi akî ûgatiga ûtîtarîte kîrî antû ba Israeli. Îndî weethie Alawi amenyeeri ba îema rîa gûtirimanîra na amenyeeri ba înto birîa bitumagîrwa ku, na into bionthe birîa birî ku. Nîbo bagakamataga îema rîu amwe na into birîa bitumagîrwa ku. Nabo bakarîmenyagîîra na batumîkage ku. Ningî baambage maema jaao jarîthiûrûkîrîte. Rîrîa bûkaambûraga maema jeenu, Alawi nîbo bakaambûraga îema rîaakwa. Ningî nîbo bakarîambaga. Muntû ûngî noo ûrîkû akëeja kûrîkuîrîîria ooragwe. Antû bangî ba Israeli barîa batî Alawi, baambage maema jaao kûringana na ikundi biaao. O muntû akare kambîîne yaao arîa kûrî na rwano rwaao. Îndî Alawi bakaambaga maema jaao kûthiûrûkîra îema rîa gûtirimanîra nîkenda ntîgaakanûkie kîûthûrano kîa antû ba Israeli. Alawi nîbo bakaamenyagîîra îema rîa gûtirimanîra.” Ûu nîu antû ba Israeli baathithîrie kûringana na mantû jonthe jarîa MWATHANI eerîte Musa. MWATHANI nî aarîîrie Musa na Aaroni arabeera atîrî, “Rîrîa antû ba Israeli bakaambaga kambî, o muntû nî aambage îema rîaawe arîa kûrî na rwano rwa mwîrîga jwaao. Maema jaambagwe jathiûrûkîrîte îema rîa gûtirimanîra, na jeerekeene narîo. Antû ba mwîrîga jwa Juda nîbo bakaamba kambî yaao rûteere rwa bwa gaiti rwa îema rîa gûtirimanîra, arîa gûkethagîrwa kûrî na rwano rwaao. Nabo bagaatongagîîrua nî Nahashoni mûtaana wa Aminadabu. Njûûrî îrîa akeethîrwa arûngamîrîte nî ya antû ngiri mîrongo mûgwanja na inya cia magana jatantatû (74,600). “Antû ba mwîrîga jwa Isakari nîbo bakaamba maema jaao bathingateene na mwîrîga jwa Juda. Mûtongeeria waao akeethîrwa arî Nethaneli mûtaana wa Zuari. Njûûrî îrîa akeethîrwa arûngamîrîte nî ya antû ngiri mîrongo îtaano na inya cia magana jana (54,400). “Antû ba mwîrîga jwa Zebuloni nîbo bakaamba maema jaao bathingateene na mwîrîga jwa Isakari. Mûtongeeria waao akeethîrwa arî Eliabu mûtaana wa Heloni. Njûûrî îrîa akeethîrwa arûngamîrîte nî ya antû ngiri mîrongo îtaano na mûgwanja cia magana jana (57,400). Antû bonthe ba mîîrîga îrîa îkethagîrwa yaambîte maema jaao arîa gûkethagîrwa kûrî na rwano rwa mwîrîga jwa Juda nî antû ngiri îgana rîa mîrongo înaana na ithanthatû cia magana jana (186,400). Bau nîbo bageetaga barî mbere. “Antû ba mwîrîga jwa Rubeni nîbo bakaamba kambî yaao rûteere rwa bwa ûmotho rwa îema rîa gûtirimanîra, arîa gûkethagîrwa kûrî na rwano rwaao. Nabo bagaatongagîîrua nî Elizuri mûtaana wa Shedeuri. Njûûrî îrîa akeethîrwa arûngamîrîte nî ya antû ngiri mîrongo îna na ithanthatû cia magana jataano (46,500). Antû ba mwîrîga jwa Simioni nîbo bakamba maema jaao bathingateene na mwîrîga jwa Rubeni. Mûtongeeria waao akeethîrwa arî Shelumieli mûtaana wa Zurishadai. Njûûrî îrîa akeethîrwa arûngamîrîte nî ya antû ngiri mîrongo îtaano na kenda cia magana jathatû (59,300). Antû ba mwîrîga jwa Gadi nîbo bakaamba maema jaao bathingateene na mwîrîga jwa Simioni. Mûtongeeria waao akeethîrwa arî Eliasafu mûtaana wa Reueli Njûûrî îrîa akeethîrwa atongeeretie nî ya antû ngiri mîrongo îna na ithaano cia magana jatantatû ja mîrongo îtaano (45,650). Antû bonthe ba mîîrîga îrîa îkeethîrwa yaambîte maema jaao arîa gûkethagîrwa kûrî na rwano rwa mwîrîga jwa Rubeni nî antû ngiri îgana rîa mîrongo îtaano na îmwe cia magana jana ja mîrongo îtaano (151,450). Nîbo bageetaga barî gîkundi kîa biîrî. “Rîu nîrîo îema rîa gûtirimanîra na kambî ya Alawi îkambûragwa. Nabo Alawi bageetaga bakamatîte îema rîa gûtirimanîra, barî gatîgatî ga ikundi bio bina. O gîkundi gîgeetaga kîrî arîa rwano rwaakîo rûrî. “Antû ba mwîrîga jwa Efuraimu nîbo bakaamba kambî yaao rûteere rwa bwa rûgûrû, rwa îema rîa gûtirimanîra, arîa gûkethagîrwa kûrî na rwano rwaao. Nabo bagatongagîîrua nî Elishama mûtaana wa Amihudi. Njûûrî îrîa akeethîrwa atongeeretie nî ya antû ngiri mîrongo îna cia magana jataano (40,500). Antû ba mwîrîga jwa Manase nîbo bakaamba maema jaao bathingateene na mwîrîga jwa Efuraimu. Mûtongeeria waao akeethîrwa arî Gamalieli mûtaana wa Pedazuri. Njûûrî îrîa akeethîrwa atongeeretie nî ya antû ngiri mîrongo îthatû na ijîîrî cia magana jaîrî (32,200). Antû ba mwîrîga jwa Benjamini nîbo bakaamba maema jaao bathingateene na mwîrîga jwa Manase. Mûtongeeria waao akeethîrwa arî Abidani mûtaana wa Gedioni. Njûûrî îrîa akeethîrwa atongeeretie nî ya antû ngiri mîrongo îthatû na ithaano cia magana jana (35,400). Antû bonthe ba mîîrîga îrîa îkeethagîrwa yambîte maema jaao arîa gûkethagîrwa kûrî na rwano rwa mwîrîga jwa Efuraimu nî antû ngiri îgana rîa inyanya cia îgana rîmwe (108,100). Nabo nîbo bageeta barî gîkundi kîa bithatû. “Antû ba mwîrîga jwa Dani nîbo bakaamba kambî yaao rûteere rwa bwa ûrîo rwa îema rîa gûtirimanîra, arîa gûkethagîrwa kûrî na rwano rwaao. Nabo bagatongagîîrua nî Ahiezeri mûtaana wa Amishadai. Njûûrî îrîa akeethîrwa atongeeretie nî ya antû ngiri mîrongo îtaantatû na ijîîrî cia magana mûgwanja (62,700). Antû ba mwîrîga jwa Asheri nîbo bakaamba maema jaao bathingateene na mwîrîga jwa Dani. Mûtongeeria waao akeethîrwa arî Pagieli mûtaana wa Okirani. Njûûrî îrîa akeethîrwa atongeeretie nî ya antû ngiri mîrongo îna na îmwe cia magana jataano (41,500). Antû ba mwîrîga jwa Nafutali nîbo bakaamba maema jaao bathingateene na mwîrîga jwa Asheri. Mûtongeeria waao akeethîrwa arî Ahira mûtaana wa Enani. Njûûrî îrîa akeethîrwa atongeeretie nî ya antû ngiri mîrongo îtaano na ithatû cia magana jana (53,400). Antû bonthe ba mîîrîga îrîa îkethagîrwa yaambîte maema jaao arîa gûkethagîrwa kûrî na rwano rwa mwîrîga jwa Dani nî antû ngiri îgana rîa mîrongo îtaano na mûgwanja cia magana jatantatû (157,600). Nabo bau nîbo bageetaga barî ba mûthia. “Bau nîbo antû ba Israeli barîa bonthe baarî kambîîne, barîa baatari kûringana na mîîrîga yaao. Nabo baarî arûme ngiri magana jatantatû ja ithatû, cia magana jataano ja mîrongo îtaano (603,550). Nabo baabaangi kûringana na ikundi bia gwîta ndweene. Îndî Alawi baatátaranîîrue amwe na antû bangî ba Israeli o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa.” Ûu nîu antû ba Israeli baathithîrie kûringana na mantû jarîa jonthe MWATHANI eerîte Musa. Nabo nî baambîre kambî ciaao arîa rwano rwa mwîrîga jwaao na mûciî jwaao rwaarî. Ûu nîu beetaga barî rûgendoone. Rîrîa MWATHANI aarîîrie Musa, arî kîrîmeene gîa Sinai, Aaroni aarî na ataana baba: Nadabu ûrîa waarî mwana wa kîranga, na Abihu, na Eleazari na Ithamari. Jau nîjo mariîtwa ja ataana ba Aaroni, barîa baathuuri baraathûrwa na njîra ya gwîtûûrîrua maguta, baraa athînjîri-Mûrungu. Îndî Nadabu na Abihu nî baakuîrîîre au mbere ya MWATHANI rîrîa baatumagîra mwanki jûtîtheretue barî rwanda rwa Sinai. Nabo bataarî na aana. Tontû bûû, Eleazari na Ithamari nîbo baatumîkagîra barî athînjîri-Mûrungu îgiita rîonthe rîrîa îthe Aaroni aarî mwoyo. MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Thuranîra antû ba mwîrîga jwa Lawi, ûbathuure nîkenda batumîkagîra mûthînjîri-Mûrungu tawe Aaroni. Nîbo bagaatumîkagîra îemeene rîa gûtirimanîra bakîritaga ngûgî irîa ibuîrîte kûritwa nî Aaroni na irîa ibuîrîte kûritwa nî kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli. Nîbo bakamenyagîîra into bionthe bia îema rîa gûtirimanîra na baritage ngûgî irîa ibuîrîte kûritagwa nî antû ba Israeli îemeene rîa gûtirimanîra. Alawi baeejani kîrî Aaroni na ataana baawe kuuma kîrî antû ba Israeli nîkenda babatumîkagîra. Aaroni na ataana baawe nîbo ûkathuura bae athînjîri-Mûrungu. Îndî muntû ûngî akëeja kûrita ngûgî îrîa îrî yaao no mwanka ooragwe.” Ningî MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Nî ndathuurîre iranga bia antû ba Israeli biaa biaakwa, îndî nandî nkûthuura Alawi antûûne a iranga biu. Tontû bûû, Alawi bagatûûra barî baakwa. Nîkwîthîrwa aana bonthe ba kîranga nî baakwa. Kuuma ntukû îrîa ndooragîre aana ba kîranga bonthe nthîgûrûûne ya Misri nîrîo ndaathûrîre marikithathi jonthe ja antû, na ja nyomoo cia antû ba Israeli jaraa jaakwa. Ni nî ni MWATHANI.” MWATHANI nî aarîîrie Musa arî rwanda rwa Sinai, aramwîra atîrî, “Tara nchiarwa cia Lawi kûringana na mîciî yaao na kûringana na mîîrîga yaao ûtare arûme bonthe; kuuma tûîjî twa mweri jûmwe na nkûrûki.” Tontû bûû, Musa arabatara o ta ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Nabo ataana ba Lawi baarî Gerishoni, na Kohathi na Merari. Ataana ba Gerishoni nî Libini na Shimei. Najo mariîtwa jaao nîjo jaaere mariîtwa ja mîîrîga yaao. Ataana ba Kohathi baarî Amuramu, na Izihari, na Heburoni, na Uzieli. Najo mariîtwa jaao nîjo jaaere mariîtwa ja mîîrîga yaao. Ataana ba Merari baarî Mahili na Mushi. Mariîtwa jaao nîjo jaaere mariîtwa ja mîîrîga yaao. Îîu nîyo mîciî ya Alawi kûringana na mîîrîga yaao. Antû ba mûciî jwa Libini na jwa Shimei baarî ba mwîrîga jwa Gerishoni. Arûme bonthe ba mwîrîga jwa Gerishoni, kuuma tûîjî twa mweri jûmwe na nkûrûki, baarî ngiri mûgwanja cia magana jataano (7,500). Nchiarwa cia Gerishoni ciaambaga kambî, nyuma ya îema rîa gûtirimanîra, bwa rûgûrû. Mûtongeeria wa nchiarwa iu cia Gerishoni aarî Eliasafu mûtaana wa Laeli. Ngûgî ya nchiarwa cia Gerishoni yaarî ya kûmenyagîîra îema rîa gûtirimanîra rîongwa, na kûmenyagîîra îema rîrîa rîaarîkunîkîte, na kûmenyagîîra itaambaa birîa biacuuragua mwariine. Ningî nîbo baarî ba kûmenyagîîra itaambaa birîa biaacuurîîtue kîaragoone kûthiûrûkîra îema rîa gûtirimanîra na kîritîro kîa igongwana. Nîbo baamenyagîîra mîrigi îrîa yaacuuragia itambaa biu, na into birîa biaatumagîrwa amwe na into biu. Antû ba mîciî ya Amuramu, na Izahari, na Heburoni, na Uzieli, baarî ba mwîrîga jwa Kohathi. Arûme bonthe ba mwîrîga jwa Kohathi kuuma tûîjî twa mweri jûmwe na nkûrûki baarî ngiri inyaanya cia magana jatantatû (8,600), barîa baatumîkagîra antû arîa atheru. Nchiarwa cia Kohathi ciaambaga kambî yaao nyuma ya îema rîa gûtirimanîra bwa ûmotho. Mûtongeeria wa nchiarwa iu cia Kohathi aarî Elizafani mûtaana wa Uzieli. Nabo antû ba mwîrîga jwa Kohathi nîbo baamenyagîîra Îthandûkû rîa kîrîkanîro na meetha îrîa yaarîkagîîrwa mîgaate îmîtheru, na gîtugî kîrîa kîaarîkagîîrwa taawa, na iritîro bia igongwana, na into birîa biaatumagîrwa îemeene rîa gûtirimanîra nî athînjîri-Mûrungu, na itaambaa, na into bingî birîa biaatumagîrwa amwe na biu. Alawi baarûngamîîri nî Eleazari mûtaana wa Aaroni ûrîa waarî mûthînjîri-Mûrungu. Ningî nîwe waarûngamagîîra antû arîa atheru. Antû ba mîciî ya Amahali na Amushi, baarî ba mwîrîga jwa Merari. Arûme bonthe ba mwîrîga jwa Merari, kuuma tûîjî twa mweri jûmwe na nkûrûki, baarî ngiri ithanthatû cia magana jaîrî (6,200). Mûtongeeria wa nchiarwa iu cia Merari aarî Zurieli mûtaana wa Abihaili. Nabo baambaga kambî yaao bwa ûrîo bwa îema rîa gûtirimanîra. Ngûgî ya nchiarwa cia Merari yaarî ya kûmenyagîîra mîînjîro ya îema rîa gûtirimanîra, na mîgaamba yaarîo, na itugî biaarîo, na ikinyithio biaarîo, na into bingî bionthe birîa bitumagîrwa amwe na biu. Ningî nîbo baamenyagîîra kinya itugi bia kîarago kîrîa kîathiûrûkîte îema rîa gûtirimanîra, na ikinyithio biaarîo na biaango na mîkanda. “Aaroni na ataana baawe, amwe na Musa, nîbo baambaga maema jaao, mbere ya îema rîa gûtirimanîra bwa gaiti. Nîbo baathithagia mantû jarîa jaabwîrîte kûthithua îemeene rîa gûtirimanîra, nîkenda antû ba Israeli bathaathagia ûrîa kwagîrîte. Muntû ûngî ûrîa wathithagia ngûgî iu ciaao, abuîrîte kûûragwa. Arûme bonthe ba mwîrîga jwa Lawi barîa baatarîrwe nî Musa na Aaroni o ta ûrîa MWATHANI aabeerîte, kuuma tûîjî twa mweri jûmwe na nkûrûki, baarî ngiri mîrongo îîrî na ijîîrî (22,000).” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Tara arûme bonthe barîa barî aana ba iraanga ba Israeli kuuma tûîjî twa mweri jûmwe na nkûrûki, waandîke mariîtwa jaao. Naabuî bûkambathûrîra Alawi bae baakwa ni MWATHANI antûûne a aana ba iranga ba Israeli. Ningî bûmbathûrîre marikithathi ja ndîîthia cia Alawi, antûûne a marikithathi jonthe ja ndîîthia cia antû ba Israeli.” Tontû bûû, Musa aratara aana ba iranga bonthe ba antû ba Israeli o ta ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Nabo arûme ba Israeli bonthe, barîa baarî aana ba iraanga ba ûkûrû bwa mweri jûmwe na nkûrûki barîa baatarîrwe baraandîkwa mariîtwa jaao baarî antû ngiri mîrongo îîrî na ijîîrî na magana jaîrî ja mîrongo mûgwanja na bathatû (22,273). Ningî MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Mbathûrîra Alawi bae baakwa, antûûne a aana ba iraanga bonthe ba antû ba Israeli, na ûmbathûrîre ndîîthia cia Alawi antûûne a ndîîthia cia antû ba Israeli. Ni nî ni MWATHANI. Aana ba iraanga ba antû ba Israeli nî babaingî nkûrûki ya arûme ba Alawi, na antû magana jaîrî ja mîrongo mûgwanja na jathatû (273). Tontû bûû, antû bau magana jaîrî ja mîrongo mûgwanja na bathatû, nî babuîrîte kûrîîrwa mbeecha bakagûrwa. O mwana ûmwe wa kîraanga agaakûûrwa na fetha ithaano kûringana na kîthimi kîrîa gîatumagîrwa îgiita rîu. Nacio mbeecha iu igaatumîrwa gûkûûra antû bau inenkerwe Aaroni na ataana baawe.” Tontû bûû, Musa arajûkia mbeecha iu kuuma kîrî iraanga biu magana jaîrî ja mîrongo mûgwanja na bithatû (273). Kuuma kîrî iraanga biu Musa nî oothûranîrie fetha ngiri îmwe cia magana jathatû ja mîrongo îtaantatû na ithaano kûringana na kîthimi kîrîa gîaatumagîrwa. Musa aranenkera Aaroni na ataana baawe mbeecha iu ciaatumîri gûkûûra iraanga biu o ta ûrîa MWATHANI aamwîrîte. MWATHANI nî aarîîrie Musa na Aaroni arabeera atîrî, “Tara Alawi barîa barî nchiarwa cia Kohathi kûringana na mîciî yaao na mîîrîga yaao. Ûbatare kuuma arûme ba mîaka mîrongo îthatû mwanka arûme ba mîaka mîrongo îtaano, bonthe barîa boomba kûrita ngûgî îemeene rîa gûtirimanîra. Ngûgî îrîa nchiarwa cia Kohathi ikaaritaga îemeene rîa gûtirimanîra nî kûmenyagîîra into birîa itheru buru. “Rîrîa îgiita rîa kwambûra kambî rîgakinya, Aaroni na ataana baawe bagaakûrûkaga îemeene rîa gûtirimanîra bagacuurûkia itambaa, bagakunîkîra Îthandûkû rîa kîrîkanîro nabio. Ningî bakarîkunîkagîra na mûgûûta jwa mbûri, na bacokage bakarîkunîkîra na gîtambaa kîa rangi ya wiirû bwa îgûrû bunka. Rîu batonyithie mîgaamba îrîa ya kûrîkamata. “Ningî bakaaraga gîtambaa kîa rangi ya wiirû bwa îgûrû meetheene îrîa yeekagwa mîgaate îrîa mbathûrîri. Meetheene îîu nîyo beekaga thaani, na mpakûri cia ubaani, tûnyongû twa gwîkîra ndibei ya kîgongwana gîa gwîtûûrîria. Nayo mîgaate îrîa nditagîrwa no mwanka îîthagîrwe îrî o magiita jonthe. Rîu bakunîkîre into biu na gîtambaa gîgîtuune tunî, na bacoke babikunîkîre na mûgûûta jwa mbûri, na batonyithie mîgaamba ya gûkamata Îthandûkû rîa kîrîkanîro. Ningî bajûkîe nguû ya rangi ya wiirû bwa îgûrû bakunîkîre gîtugî kîrîa kîrîkagîîrwa taawa, amwe na taawa ciaakîo, na mîgwati ya ntambi ciaacio, na tûraî twa gwîkîra mwanki, na into bionthe birîa bitumagîrwa gwîkîra maguta taweene. Nakîo gîtugî gîa taawa, amwe na into biaakîo bionthe bikunîkîrwe na mûgûûta jwa mbûri biîkwe karûtareene karîa biakamatagîrwa. Ningî bakunîkîre kîritîro kîa igongwana kîrîa kîaathithîtue na thaabu na gîtambaa kîa rangi ya wiirû bwa îgûrû. Bacoke bagîkunîkîre na mûgûûta jwa mbûri. Rîu batonyithie mîgaamba ya gûgîkamata. Bajûkie into bionthe birîa bitumagîrwa îemeene rîa gûtirimanîra babikunîkîre na gîtambaa kîa rangî ya wiirû bwa îgûrû, na babikunîkîre na mûgûûta jwa mbûri. Rîu babirîkîîre karûtareene ga kûbikamata. Ningî barite mûju kîritîroone kîa igongwana bagîkunîkîre na gîtambaa kîa rangi ya mûkû. Bacoke bajûkie into bionthe birîa bitumagîrwa kîritîroone kîa igongwana babirîkîîre îgûrû rîaakîo. Nabio nî tûraî twa gûkamata mwanki na iciko bia gûtaa mûju na tûraî. Ningî babikunîkîre na mûgûûta jwa mbûri na batonyithie mîgaamba ya gûgîkamata. Aaroni na ataana baawe baathiria gûkunîkîra îema rîa gûtirimanîra na gûkunîkîra into bionthe birîa bitumagîrwa ku rîrîa kambî îkwambûrwa, nîrîo nchiarwa cia Kohathi igaakamataga îema rîu rîa gûtirimanîra na into biaarîo. Îndî batîbuîrîte kûbiringithia batîkeeje gûkua. Îîu nîyo ngûgî ya nchiarwa cia Kohathi îemeene rîa gûtirimanîra. “Eleazari mûtaana wa Aaroni ûu mûthînjîri-Mûrungu nîwe ûkamenyagîîra maguta ja taawa, na ubaani, na igongwana bia irio birîa biritagwa magiita jonthe na maguta jarîa jatumagîrwa kwathûra antû. Ningî akamenyagîîra îema rîa gûtirimanîra rîonthe, na amenyagîîre antû arîa atheru, na into birîa bionthe bitumagîrwa antû au.” Ningî MWATHANI nî aarîîrie Musa na Aaroni arabeera atîrî, “Bûkárekeeria antû ba nchiarwa cia Kohathi bathirua kuuma mwîrîgeene jwa Alawi. Aaroni na ataana baawe nîbo bageetaga akuî na îema rîa gûtirimanîra na nîbo bakaeejaga nchiarwa cia Kohathi ngûgî îrîa bakaritaga na mîrigo îrîa o muntû agakamataga. Îndî antû ba nchiarwa cia Kohathi batîbuîrîte gûtonya îemeene rîa gûtirimanîra bategeera into birîa itheru, batîkeeje gûkua.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Tara nchiarwa cia Gerishoni kinya cio kûringana na mîciî yaao na mîîrîga yaao; ûbatare kuuma arûme ba mîaka mîrongo îthatû mwanka arûme ba mîaka mîrongo îtaano, barîa bonthe boomba kûrita ngûgî, îemeene rîa gûtirimanîra. Ngûgî îrîa nchiarwa cia Gerishoni ikaaritaga îemeene nî gûtumîkîra na gûkamataga into bibi: Nîbo bagaakamataga itambaa bia îema rîa gûtirimanîra, na îema rîa gûtirimanîra rîongwa amwe na itambaa birîa birîkunîkaga na mûgûûta jwa mbûri jwa kûrîkunîkîra, na gîtambaa kîa mwari jwa îema rîa gûtirimanîra. Bagaakamataga itambaa bia kîarago, na itambaa bia mpingîro ya kîarago kîrîa kîthiûrûkîrîte îema rîa gûtirimanîra na kîritîro kîa igongwana. Ningî nîbo bagaakamataga mîrigi îrîa îcuuragia itambaa biu, na into bingî bionthe birîa bitumagîrwa. Bakamenyagîîra into biu, ûrîa bibuîrîte kûmenyagîîrwa. Ngûgî cionthe irîa nchiarwa cia Gerishoni ikaaritaga ikaarûngamagîîrwa nî Aaroni na ataana baawe. Nîbo bakoonagia nchiarwa iu cia Gerishoni ngûgî iu, na mantû jonthe jarîa ikaathithagia. Iu nîcio ngûgî irîa nchiarwa cia Gerishoni ikaaritaga îemeene rîa gûtirimanîra. Ngûgî iu ikarûngamagîîrwa nî Ithamari mûtaana wa Aaroni mûthînjîri-Mûrungu.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Tara nchiarwa cia Merari kûringana na mîciî yaao na mîîrîga yaao. Ûbatare kuuma arûme ba mîaka mîrongo îthatû mwanka ba mîaka mîrongo îtaano barîa boomba kûrita ngûgî îemeene rîa gûtirimanîra. Ngûgî irîa nchiarwa cia Merari ikaaritaga îemeene rîa gûtirimanîra nî gûkamataga mîînjîro ya îema rîa gûtirimanîra, na mîgaamba yaarîo, na itugî biaarîo na ikinyithio biaabio, na itugî birîa bithiurûkîrîte kîarago na ikinyithio biaabio, na biaango biaabio, na mîrigi yaayo, na into bingî bionthe birîa bitumagîrwa amwe nabio. Naagwe wîrage o muntû o muntû gîntû kîrîa agaakamataga. Iu nîcio ngûgî irîa nchiarwa cia Merari ikaaritaga îemeene rîa gûtirimanîra. Ngûgî iu ikaarûngamagîîrwa nî Ithamari mûtaana wa Aaroni ûrîa mûthînjîri-Mûrungu.” Musa, na Aaroni, na atongeeria ba kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli nî baatarîre nchiarwa cia Kohathi kûringana na mîciî yaao na mîîrîga yaao. Baatarîrwe kuuma arûme ba mîaka mîrongo îthatû mwanka ba mîaka mîrongo îtaano, barîa boomba kûrita ngûgî îemeene rîa gûtirimanîra. Arûme ba mwîrîga jwa Kohathi barîa baatarîrwe baarî ngiri ijîîrî cia magana mûgwanja ja mîrongo îtaano (2,750). Bau bonthe baatumîkaga îemeene rîa gûtirimanîra. Ningî nîbo baatarîrwe nî Musa na Aaroni o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Nacio nchiarwa cia Gerishoni nî ciaatarîrwe kûringana na mîciî yaao na mîîrîga yaao. Baatarîrwe arûme ba kuuma mîaka mîrongo îthatû mwanka ba mîaka mîrongo îtaano, barîa boomba kûrita ngûgî îemeene rîa gûtirimanîra. Arûme bau baatarîrwe kûringana na mîciî yaao baarî antû ngiri ijîîrî cia magana jatantatû ja mîrongo îthatû (2,630). Bau nîbo arûme barîa ba nchiarwa cia Gerishoni barîa bonthe boomba gûtumîka îemeene rîa gûtirimanîra, barîa baatarîrwe nî Musa na Aaroni o ta ûrîa MWATHANI aaugîîte. Nacio nchiarwa cia Merari nî ciaatarîrwe kûringana na mîciî yaao na mîîrîga yaao. Baatarîrwe arûme ba mîaka mîrongo îthatû mwanka ba mîaka mîrongo îtaano, barîa bonthe boomba kûrita ngûgî îemeene rîa gûtirimanîra. Arûme bau baatarîrwe kûringana na mîîrîga yaao baarî antû ngiri ithatû cia magana jaîrî (3,200). Bau nîbo nchiarwa cia Merari, irîa ciaatarîrwe kûringana na mîîrîga yaao nî Musa na Aaroni, o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. “Tontû bûû, Alawi bonthe nî baatarîrwe nî Musa, na Aaroni na atongeeria ba Israeli kûringana na mîciî yaao na mîîrîga yaao. Arûme bonthe ba mîaka mîrongo îthatû mwanka ba mîaka mîrongo îtaano, barîa bonthe boomba gûtumîkîra îemeene rîa gûtirimanîra na kûrîkamata, baarî antû ngiri inyaanya cia magana jataano ja mîrongo înaana (8,580). Musa nî aabatarîre na araboonia ngûgî irîa bakaritaga na into birîa bagaakamataga o ta ûrîa MWATHANI aamwîrîte.” MWATHANI nî arîîrie Musa aramwîra atîrî, “Îîra antû ba Israeli nî beenge kuuma kambîîne antû bonthe barîa barî na mûrimo jûmûthûûku jwa gîkonde, kana barîa bonthe bakuumwa nî maira kana tharike, na barîa bonthe bagîte mûgiro nîûntû bwa gûtonga kiimba. Nabo antû bau bëethîrwa barî arûme kana aka no mwanka beengwe baumagarue oome ya kambî nîkenda batîgeekîre kambî ciaao mûgiro kûrîa ntûûraga amwe nabo.” Nabo antû ba Israeli bareenga antû bau, barabaumagaria oome ya kambî, o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Ningî MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Îîra antû ba Israeli ûjû: Rîrîa ntomûrûme kana mûka akaatîria muntû ûngî, agátiga kwaa mwîtîkua kîrî ni. Muntû ûu akeethîrwa eeîîtie. No mwanka aumbûre meeyia jaawe jarîa athithîtie. Ningî akaarîaa muntû ûu athûûkîrîîtie. Acoke oongeere gîchunchî kîmwe kîrî bitaano kîa birîa akûrîaa. Îndî muntû ûu ûthûûkîrîîtue akëeja gûkua na gûkeethîrwa gûtî muntû wa ndûgû ciaao ûûmba kûrîwa îrîi rîu, mûthînjîri-Mûrungu nîwe ûkaanenkerwa îrîi rîu antûûne aakwa. Îrîi rîu, rîa kûthiria ûthûûku nî mpongeeri ya rîa ntûrûme îrîa ya kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Ningî biewa bionthe amwe na into bingî bibitheru bionthe, birîa biritagwa nî antû ba Israeli nî binenkagîrwe mûthînjîri-Mûrungu nîûntû nî biaawe. Muntû wonthe ûrîa wîthagîrwa arî na into bibitheru, into biu nî biaawe. Îndî birîa bionthe binenkagîrwa mûthînjîri-Mûrungu nî biaawe.” Ningî MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Îîra antû ba Israeli ûjû: Mwekûrû wa muntû akëeja gûtaratara akeethîrwa atî mwîtîkua kîrî mûkûrû waawe, mwekûrû ûû akëeja kûthengeerwa nî ntomûrûme ûngî, na mantû jau jatîmenyekane kîrî mûkûrû waawe, kana jamenyekana kîrî muntû ûngî nîûntû gûtî we wamûgwata ûmaramariine bûu, nawe mûrûme wa mwekûrû ûu, akëeja kûrega kûmwîtîkia, mwekûrû eethîrwa arî mûmaramari kana atî mûmaramari; mûrûme wa mwekûrû ûu abuîrîte kûmwikia kîrî mûthînjîri-Mûrungu. Ningî mûkûrû wa mwekûrû ûu abuîrîte gwikia kîgongwana kîa irio nîûntû bwa mwekûrû ûu waawe. Nakîo kîgongwana kîîthîrwe kîrî gîa kilo îmwe ya mûtu jwa mûnyaki, jûtiungeenue na maguta ja nzeituni kana juunganua na ubaani. Nîkwîthîrwa kîu nî kîgongwana kîriti nîûntû ntomûrûme atîgwîtîkia mwekûrû waawe, na kîriti nîkenda ûûma bûmenyekana. “Mûthînjîri-Mûrungu agaikia mwekûrû ûu akuî na kîritîro kîa igongwana au mbere ya MWATHANI. Ningî ageekîra rûûjî rûrûtheru kongûûne. Acoke ajûkie mûthetu jûrîa jûrî nthî îemeene rîa gûtirimanîra ajwîkîre rûûjîîne rûu. Rîu mûthînjîri-Mûrungu agaatûma mwekûrû ûu arûngame mbere ya MWATHANI, akaogora mûtuundu jwa mwekûrû ûu, na atûme mwekûrû ûu agwatîîra kîgongwana kîrîa kîa irio, kîrîa kîriti nîûntû mwekûrû ûu atîgwîtîkua nî mûkûrû waawe. Mûthînjîri-Mûrungu akauga nteto iji nîkenda atûma mwekûrû ûu aciîtia. ‘Ûkëeja kwîthîrwa ûtáthenganîîra na ntomûrûme ûngî kuuma rîrîa waagûrîrwe nî mûkûrû waaku, na ûkëethîrwa îgiiteene rîu ûtámaramara, kîrumi kîrîa kîîjanagia na rûûjî rûrû rwa ng'ana gîtîkûgwata. Îndî ûkëeja kwîthîrwa kûrî rîo waataratara kuuma rîrîa mûkûrû waaku aakûjûkîrie, ûkëethîrwa nî ûmaramarîte na ûkëethîrwa ûrathenganîîra na ntomûrûme ûngî tiga mûkûrû waaku, MWATHANI arotûma antû beenu bagakûmeneeria na bagakûgwatithia kîrumi. Arotûma ûgacicimara gûntû gwaaku kwa ûka naagwe ûkaa nthaata. (Ûu nîu mûthînjîri-Mûrungu agaatûmaga mwekûrû ta ûu aciîtia mûciîtio jwa kîrumi.) Naru rûûjî rûrîa rûreetaga kîrumi rûrotonya kîu gîaaku, rûgatûma ûgaciincimara gûntû gwaaku kwa ûka, naagwe ûkaa nthaata.’ Nawe mwekûrû akauga, ‘Îî nî gûkare o ûu.’ “Mûthînjîri-Mûrungu akaandîka kîrumi kîu Yukuune, acoke athambie maandîko na rûûjî rûu rwa ng'ana. Nawe akaanyuithia mwekûrû ûu, rûûjî rûu rwa ng'ana rûrîa rwa kûreeta kîrumi. Naru rûûjî rûu rwatonya kîu rwoomba gûtûma mwekûrû ûu aigue ûrûrû mono. Nîrîo mûthînjîri-Mûrungu akajûkia kîgongwana kîa irio kîrîa kîriti nîûntû bwa ntomûrûme kûrega gwîtîkia mwekûrû waawe, kuuma njareene cia mwekûrû ûu, agîûkîîrie mbere ya MWATHANI, na agiikie kîritîroone kîa igongwana. Mûthînjîri-Mûrungu acoke arûme mûtu jwa kîgongwana kîu kîa irio na nkuundi jûrî jwa kûririkanagwa, ajwîîthîrie kîritîroone kîa igongwana. Nyuma ya ûu, anyuithie mwekûrû ûu rûûjî. Mwekûrû ûu akëethîrwa amaramarîte, na akëethîrwa atî mwîtîkua kîrî mûkûrû waawe, anyuithua rûûjî rûu rwa kîrumi rûgaatonya kîu kîaawe rûtûme aigue ûrûrû mono. Mwekûrû agaciincimana gûntû kwaawe kwa ûka ae nthaata. Ningî mwekûrû ûu akaamenagîîrua nî antû baao. Îndî mwekûrû ûu akëethîrwa atámaramara, nawe akeethîrwa arî ûmûtheru, atîgwatwa nî kîrumi. Nawe akeethîrwa akîûmbaga gûciara aana. “Bûu nîbu Waatho bûrîa bûbuîrîte kûthingatagwa rîrîa ntomûrûme atîgwîtîkia mwekûrû waawe. Bûthingatagwe rîrîa mwekûrû amaramara na agûri. Kana rîrîa ntomûrûme atîgwîtîkia mwekûrû waawe. Ntomûrûme ûu agaikagia mwekûrû waawe mbere ya MWATHANI. Nawe mûthînjîri-Mûrungu agaatûmaga mwekûrû ta ûu athingata Waatho bûu. Mûrûme wa mwekûrû ta ûu atîîthagîrwa arî na maatia, îndî mwekûrû ta ûu agakanûkagua nîûntû bwa meeyia jaawe.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Îîra antû ba Israeli ûjû: Rîrîa ntomûrûme kana mûka agaciîtia mûciîtio jwa mwanya jwa kwaa Mûnaziri, nîkenda atûmîkagîra MWATHANI, muntû ûu atîbuîrîte kûnyua ndibei kana gîntû kîngî gîa kwogitia. Atîbuîrîte kûnyua ndibei îrî na nchechû. Atîbuîrîte kûnyua rûûjî rwa nzabibû kana arîa nzabibû ciethîrwa irî injûmo kana imbîthî. Rîrîa rîonthe muntû ûu agakara arî mûnaziri atîbuîrîte kûrîa gîntû kiumanîtie na mîzabibû; kîethîrwa kîrî mpîndî kana gîkonde kîa nzabibû. “Îgiita rîonthe rîrîa muntû akethagîrwa arî Mûnaziri atîbuîrîte kwenjwa. Îgiita rîu rîonthe akethagîrwa aciathûrîte kîrî MWATHANI, abuîrîte gûkara arî ûmûtheru atîkwenjwa. Rîrîa rîonthe agakara aciathûrîte kîrî MWATHANI atîbuîrîte gwîta akuî na kiimba. Kinya îthe kana ng'ina, kana mûtaana wa ng'ina, kana mwarî wa ng'ina agakua, Mûnaziri atîbuîrîte gûciîkîra mûgiro nîûntû bwaao nîûntû nî aathûri aa ûmûtheru kîrî MWATHANI. Îgiita rîonthe akethagîrwa arî ûmûtheru nîûntû nî aciathûrîte kîrî MWATHANI. Muntû akëeja gûkua ntûti arî akuî na mûnaziri, mûtuundu jwa mûnaziri ûu jûkagîa mûgiro. Mûnaziri ûu athiria ntukû ithanthatû nî eenjwe ntukû ya mûgwanja. Ntukû ya inyaanya yakinya no mwanka aikîrie mûthînjîri-Mûrungu ijea biîrî kana nkûngûthikû ijîîrî au mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra. Mûthînjîri-Mûrungu akaarita kîjea kîmwe kîrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia na arite kîngî kîrî kîgongwana gîa gwakîîria. Kîgongwana gîa kûthiria meeyia ja mûnaziri gîkaaritwa nîûntû mûnaziri nî aagîîre mûgiro rîrîa muntû akuîre arî akuî nawe. O ntukû îîu nîyo akaatheria mûtwe jwaawe. Ningî muntû ta ûu abuîrîte gwikia gatûrûme ka mwaka jûmwe ga kîgongwana gîa kûthiria maatia, na abuîrîte gûciathûra kîrî MWATHANI o kaîrî. Narîo îgiita rîrîa aathirîtie mbere arî mûnaziri rîtîtarwa nîûntû kwathûrwa kwaawe nî kwaarî gûkûgîa mûgiro. Rîrîa mûnaziri athiria îgiita rîaawe rîa gûciathûra, akaathingataga Waatho bûbû: Akaareetagwa mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra. Mûnaziri ta ûu akaanditagîra gatûrûme gatî na antû athûûku ka mwaka jûmwe karî kîgongwana gîa gwakîîria. Ningî aritage kang'ondu ka mwaka jûmwe gatî na antû athûûku karî kîgongwana gîa kûthiria meeyia, na aritage ntûrûme îmwe îtî na antû athûûku îrî kîgongwana kîa gûcwaa thîîrî. Acoke aritage kîtheti kîa mîgaate îtiimbithîtue na tûmîgaate tûkaandi na mûtu jûmwinyu juunganîtue na maguta ja nzeituni, na tûmîgaate tûtiimbithîtue twaki maguta ja nzeituni. Ningî arite kîgongwana kîa irio na gîa gwîtûûrîria. Nawe mûthînjîri-Mûrungu akaajûkia into biu abireete mbere ya MWATHANI abirite birî kîgongwana gîa kûthiria meeyia na gîa gwakîîria. Ningî akaaritîra MWATHANI ntûrûme îrî kîgongwana gîa gûcwaa thîîrî. Aritanîrie kîgongwana kîu amwe na kîtheti kîmwe kîa mîgaate itiimbithîtue. Acoke arite kîgongwana kîa irio na kîa gwîtûûrîria. Nawe mûnaziri ûu, akeenjerwa mûtuundu jwaawe au mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra. Mûtuundu jûu jwa rîrîa araciathûrîte kîrî MWATHANI jwenjwa jûgeekîrwa mwankiine rungu rwa kîgongwana gîa gûcwaa thîîrî. Mûthînjîri-Mûrungu akaajûkia guoko gwa ntûrûme kûrugi na ajûkie kamûgaate gatiimbithîtue kuuma kîthetiine na ajûkie kamûgaate gakoothû anenkere mûnaziri. Mûnaziri eenjwa nîrîo akaanenkerwa into biu. Mûthînjîri-Mûrungu agookîîria into biu kîrî MWATHANI abirite birî kîgongwana gîa gûkîîria. Biu nî igongwana bibitheru na nî bia mûthînjîri-Mûrungu, o amwe na nyama cia kîbara, na kûgûrû gwa ntûrûme. Nyuma ya mantû jau, mûnaziri oomba kûnyua ndibei. “Jau nîjo mawaatho jegiî mûnaziri. Nawe akaritagîra MWATHANI kîgongwana kûringana na mûciîtio jwaawe jwa gûciathûra. Ëethîrwa aciîtîtie kûrita nkûrûki ya ûrîa akûûmba, no mwanka arite, kûringana na waatho bûu bwa gûciathûra arî mûnaziri.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Îîra Aaroni na ataana baawe ûjû, ‘Bûtharimage antû ba Israeli bûkiugaga: MWATHANI arobutharima na akabûkaragia. MWATHANI arobûgunaga na agatûma bûthinyaara. MWATHANI arobwigagîîrua kîaao na akabweejaga thîîrî.’ Nabo batharimaga antû ba Israeli na riîtwa rîaakwa, naani nkaabatharimaga.” Ntukû îrîa Musa aathirîrie gwaka îema rîa gûtirimanîra, nîyo aarîathûûrîre na ararîtheria na njîra ya gwîtûûrîria maguta amwe na into biaarîo bionthe. Ningî nî aathûûrîre kîritîro kîa igongwana arakîtheria na njîra ya gwîtûûrîria maguta amwe na into biaakîo bionthe. Rîu atongeeria ba Israeli barîa baarûngamîrîte mîîrîga yaao na baarûngamîrîte gûtarwa kwa antû, nî baaretere biewa biaao kîrî MWATHANI. Biewa biu baareetere biaarî tûgaarî twa gûkururia tûtaantatû tûkunîki, na ndeegwa îkûmi na ijîîrî. O atongeeria baîrî baareetaga kagaarî kamwe ga gûkururia, na o mûtongeeria akareeta ndeegwa îmwe, au îemeene rîa gûtirimanîra. Ningî MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Jûkia biewa biu biaao nîkenda bitumagîrwa ngûgîîne cia îema rîa gûtirimanîra. Ningî ûbinenkanîre kîrî Alawi kûringana na ngûgî irîa muntû akaritaga.” Tontû bûû, Musa arajûkia tûgaarî tûu twa gûkururua amwe na ndeegwa iu, aranenkera Alawi. Aranenkera nchiarwa cia Gerishoni tûgaarî twîrî twa gûkururua amwe na ndeegwa inya, kûringana na ngûgî irîa baaritaga. Aranenkera nchiarwa cia Merari tûgaarî tûna twa gûkururua amwe na ndeegwa inyaanya, kûringana na ngûgî irîa baaritaga. Nabo batongagîîrua nî Ithamari mûtaana wa Aaroni ûrîa waarî mûthînjîri-Mûrungu. Îndî gûtî bio aanenkeere nchiarwa cia Kohathi nîûntû ngûgî yaao yaarî ya kûmenyagîîra into birîa itheru, nabio biu biakamatagwa na ituro. Nabo atongeeria nî baaritîre biewa ntukû îrîa kîritîro kîa igongwana kîaathûrîrwe na kîratherua. Baabiritîre barabiîka au kîritîroone kîa igongwana. MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “O ntukû mûtongeeria akaaritaga kîewa kîaawe nîûntû bwa kûtherua gwa kîritîro kîa igongwana.” Nahashoni mûtaana wa Aminadabu kuuma mwîrîgeene jwa Juda, nîwe waaritîre kîewa kîaawe ntukû ya mbere. Kîewa kîaawe kîaarî kîa mpakûri ya fetha, ya ûrito bwa kilo îmwe na nusu, na karaî ga fetha ka ûrito bwa akuî kilo îmwe. Mpakûri îîu na karaî kau, biojûri mûtu jûmwinyu jungeenue na maguta ja nzeituni, nîkenda bitumîrwa birî kîgongwana kîa irio. Ningî nî aaritîre mpakûri îmwe ya thaabu ya ûrito bwa gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi gîa kilo imwe yûûjûri ubaani, Aracoka ararita kareegwa na ntûrûme, na gatûrûme ka mwaka jûmwe nîkenda biritwa birî kîgongwana gîa gwakîîria. Ningî ararita nthenge nîûntû bwa kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Aracoka ararita ndeegwa ijîîrî, na ntûrûme ithaano, na ntheenge ithaano, na tûtûrûme tûtaano twa mwaka jûmwe birî kîgongwana kîa thîîrî. Kîu nîkîo kîewa kîrîa Nahashoni mûtaana wa Aminadabu aaritîre. Nethaneli tawe mûtongeeria wa mwîrîga jwa Isakari, mûtaana wa Zauri nîwe waaritîre kîewa ntukû ya ijîîrî. Kîewa kîaawe kîaarî kîa mpakûri ya fetha, ya ûrito bwa kilo îmwe na nusu, na karaî ka fetha ka ûrito bwa akuî kilo îmwe. Mpakûri îîu na karaî kau biojûri mûtu jûmwinyu juungeenue na maguta ja nzeituni nîkenda bitumîrwa birî kîgongwana kîa irio. Ningî nî aaritîre mpakûri îmwe ya thaabu ya ûrito bwa gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi gîa kilo yûûjûri ubaani. Aracoka ararita kareegwa, na ntûrûme, na gatûrûme ka mwaka jûmwe nîkenda biritwa birî kîgongwana gîa gwakîîria. Ningî ararita nthenge nîûntû bwa kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Aracoka ararita ndeegwa ijîîrî, na ntûrûme ithaano, na nthenge ithaano, na tûtûrûme tûtaano twa mwaka jûmwe birî bia kîgongwana kîa thîîrî. Kîu nîkîo kîaarî kîewa kîa Nethaneli mûtaana wa Zauri. Eliabu tawe mûtongeeria wa mwîrîga jwa Zabuluni, mûtaana wa Heloni, nîwe waaritîre kîewa kîaawe ntukû ya ithatû. Kîewa kîaawe kîaarî kîa mpakûri ya fetha ya ûrito bwa kilo îmwe na nusu, na karaî ga fetha ka ûrito bwa akuî kilo îmwe. Mpakûri îîu na karaî kau biojûri mûtu jûmwinyu juungeenue na maguta ja nzeituni nîkenda bitumîrwa birî kîgongwana kîa irio. Ningî nî aaritîre mpakûri îmwe ya thaabu ya ûrito bwa gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi gîa kilo yûûjûri ubaani. Aracoka ararita kareegwa, na ntûrûme, na gatûrûme ka mwaka jûmwe, nîkenda biritwa birî kîgongwana gîa gwakîîria. Ningî ararita nthenge nîûntû bwa kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Aracoka ararita ndeegwa ijîîrî, na ntûrûme ithaano, na nthenge ithaano, na tûtûrûme tûtaano twa mwaka jûmwe birî bia kîgongwana kîa thîîrî. Kîu nîkîo kîaarî kîewa kîa Eliabu mûtaana wa Heloni. Elizuri tawe mûtongeeria wa mwîrîga jwa Rubeni, mûtaana wa Shedeuri, nîwe waaritîre kîewa kîaawe ntukû ya inya. Kîewa kîaawe kîaarî mpakûri ya fetha ya ûrito bwa kilo îmwe na nusu, na karaî ka fetha ka ûrito bwa akuî kilo îmwe. Mpakûri îîu na karaî kau biojûri mûtu jûmwinyu juungeenue na maguta ja nzeituni, nîkenda bitumîrwa birî kîgongwana kîa irio. Ningî nî aaritîre mpakûri îmwe ya thaabu ya ûrito bwa gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi gîa kilo, yûûjûri ubaani. Aracoka ararita kareegwa, na ntûrûme, na gatûrûme ka mwaka jûmwe nîkenda biritwa birî kîgongwana gîa gwakîîria. Ningî ararita nthenge nîûntû bwa kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Aracoka ararita ndeegwa ijîîrî na ntûrûme ithaano, na nthenge ithaano, na tûtûrûme tûtaano twa mwaka jûmwe birî bia kîgongwana kîa thîîrî. Kîu nîkîo kîaarî kîewa kîa Elizuri mûtaana wa Shedeuri. Shelumieli tawe mûtongeeria wa mwîrîga jwa Simioni, mûtaana wa Zurishadai, nîwe waaritîre kîewa kîaawe ntukû ya ithaano. Kîewa kîaawe kîaarî mpakûri ya fetha ya ûrito bwa kilo îmwe na nusu, na karaî ka fetha ka ûrito bwa akuî kilo îmwe. Mpakûri îîu na karaî kau biojûri mûtu jûmwinyu juungeenue na maguta ja nzeituni, nîkenda bitumîrwa birî kîgongwana kîa irio. Ningî nî aaritîre mpakûri îmwe ya thaabu ya ûrito bwa gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi gîa kilo, yûûjûri ubaani. Aracoka ararita kareegwa, na ntûrûme na gatûrûme ka mwaka jûmwe nîkenda biritwa birî kîgongwana gîa gwakîîria. Ningî ararita nthenge nîûntû bwa kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Aracoka ararita ndeegwa ijîîrî na ntûrûme ithaano, na nthenge ithaano, na tûtûrûme tûtaano twa mwaka jûmwe birî bia kîgongwana kîa thîîrî. Kîu nîkîo kîaarî kîewa kîa Shelumieli mûtaana wa Zurishadai. Eliasafu mûtongeeria wa mwîrîga jwa Gadi, mûtaana wa Deueli, nîwe waaritîre kîewa kîaawe ntukû ya ithanthatû. Kîewa kîaawe kîaarî mpakûri ya fetha ya ûrito bwa kilo îmwe na nusu, na karaî ka fetha ka ûrito bwa akuî kilo îmwe. Mpakûri îîu na karaî kau biojûri mûtu jûmwinyu juungeenue na maguta ja nzeituni, nîkenda bitumîrwa birî kîgongwana kîa irio. Ningî nî aaritîre mpakûri îmwe ya thaabu ya ûrito bwa gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi gîa kilo, yûûjûri ubaani. Aracoka ararita kareegwa, na ntûrûme na gatûrûme ka mwaka jûmwe nîkenda biritwa birî kîgongwana gîa gwakîîria. Ningî ararita nthenge nîûntû bwa kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Aracoka ararita ndeegwa ijîîrî na ntûrûme ithaano, na nthenge ithaano, na tûtûrûme tûtaano twa mwaka jûmwe birî bia kîgongwana kîa thîîrî. Kîu nîkîo kîaarî kîewa kîa Eliasafu mûtaana wa Deueli. Elishama tawe mûtongeeria wa mwîrîga jwa Efuraimu, mûtaana wa Amihudi, nîwe waaritîre kîewa kîaawe ntukû ya mûgwanja. Kîewa kîaawe kîaarî mpakûri ya fetha ya ûrito bwa kilo îmwe na nusu, na karaî ka fetha ka ûrito bwa akuî kilo îmwe. Mpakûri îîu na karaî kau biojûri mûtu jûmwinyu juungeenue na maguta ja nzeituni, nîkenda bitumîrwa birî kîgongwana kîa irio. Ningî nî aaritîre mpakûri îmwe ya thaabu ya ûrito bwa gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi gîa kilo, yûûjûri ubaani. Aracoka ararita kareegwa, na ntûrûme na gatûrûme ka mwaka jûmwe nîkenda biritwa birî kîgongwana gîa gwakîîria. Ningî ararita nthenge nîûntû bwa kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Aracoka ararita ndeegwa ijîîrî na ntûrûme ithaano, na nthenge ithaano, na tûtûrûme tûtaano twa mwaka jûmwe birî bia kîgongwana kîa thîîrî. Kîu nîkîo kîaarî kîewa kîa Elishama mûtaana wa Amihudi. Gamalieli, tawe mûtongeeria wa mwîrîga jwa Manase, mûtaana wa Pedahuzuri, nîwe waaritîre kîewa kîaawe ntukû ya inyaanya. Kîewa kîaawe kîaarî mpakûri ya fetha ya ûrito bwa kilo îmwe na nusu, na karaî ka fetha ka ûrito bwa akuî kilo îmwe. Mpakûri îîu na karaî kau biojûri mûtu jûmwinyu juungeenue na maguta ja nzeituni, nîkenda bitumîrwa birî kîgongwana kîa irio. Ningî nî aaritîre mpakûri îmwe ya thaabu ya ûrito bwa gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi gîa kilo, yûûjûri ubaani. Aracoka ararita kareegwa, na ntûrûme na gatûrûme ka mwaka jûmwe nîkenda biritwa birî kîgongwana gîa gwakîîria. Ningî ararita nthenge nîûntû bwa kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Aracoka ararita ndeegwa ijîîrî na ntûrûme ithaano, na nthenge ithaano, na tûtûrûme tûtaano twa mwaka jûmwe birî bia kîgongwana kîa thîîrî. Kîu nîkîo kîaarî kîewa kîa Gamalieli mûtaana wa Pedahazuri. Abidani, tawe mûtongeeria wa mwîrîga jwa Benjamini, mûtaana wa Gideoni nîwe waaritîre kîewa kîaawe ntukû ya kenda. Aaritîre mpakûri ya fetha ya ûrito bwa kilo îmwe na nusu, na karaî ka fetha ka ûrito bwa akuî kilo îmwe. Mpakûri îîu na karaî kau biojûri mûtu jûmwinyu juungeenue na maguta ja nzeituni, nîkenda bitumîrwa birî kîgongwana kîa irio. Ningî nî aaritîre mpakûri îmwe ya thaabu ya ûrito bwa gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi gîa kilo, yûûjûri ubaani. Aracoka ararita kareegwa, na ntûrûme na gatûrûme ka mwaka jûmwe nîkenda biritwa birî kîgongwana gîa gwakîîria. Ningî ararita nthenge nîûntû bwa kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Aracoka ararita ndeegwa ijîîrî na ntûrûme ithaano, na nthenge ithaano, na tûtûrûme tûtaano twa mwaka jûmwe birî bia kîgongwana kîa thîîrî. Kîu nîkîo kîaarî kîewa kîa Abidani mûtaana wa Gideoni. Ahiezeri, tawe mûtongeeria wa mwîrîga jwa Dani, mûtaana wa Amishadai nîwe waaritîre kîewa kîaawe ntukû ya îkûmi. Kîewa kîaawe kîaarî kîa mpakûri ya fetha ya ûrito bwa kilo îmwe na nusu, na karaî ka fetha ka ûrito bwa akuî kilo îmwe. Mpakûri îîu na karaî kau biojûri mûtu jûmwinyu juungeenue na maguta ja nzeituni, nîkenda bitumîrwa birî kîgongwana kîa irio. Ningî nî aaritîre mpakûri îmwe ya thaabu ya ûrito bwa gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi gîa kilo, yûûjûri ubaani. Aracoka ararita kareegwa, na ntûrûme na gatûrûme ka mwaka jûmwe nîkenda biritwa birî kîgongwana gîa gwakîîria. Ningî ararita nthenge nîûntû bwa kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Aracoka ararita ndeegwa ijîîrî na ntûrûme ithaano, na nthenge ithaano, na tûtûrûme tûtaano twa mwaka jûmwe birî bia kîgongwana kîa thîîrî. Kîu nîkîo kîaarî kîewa kîa Ahiezeri mûtaana wa Amishadai. Pagieli, tawe mûtongeeria wa mwîrîga jwa Asheri, mûtaana wa Okirani, nîwe waaritîre kîewa kîaawe ntukû ya îkûmi na îmwe. Kîewa kîaawe kîaarî kîa mpakûri ya fetha ya ûrito bwa kilo îmwe na nusu, na karaî ka fetha ka ûrito bwa akuî kilo îmwe. Mpakûri îîu na karaî kau biojûri mûtu jûmwinyu juungeenue na maguta ja nzeituni, nîkenda bitumîrwa birî kîgongwana kîa irio. Ningî nî aaritîre mpakûri îmwe ya thaabu ya ûrito bwa gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi gîa kilo, yûûjûri ubaani. Aracoka ararita kareegwa, na ntûrûme na gatûrûme ka mwaka jûmwe nîkenda biritwa birî kîgongwana gîa gwakîîria. Ningî ararita nthenge nîûntû bwa kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Aracoka ararita ndeegwa ijîîrî na ntûrûme ithaano, na nthenge ithaano, na tûtûrûme tûtaano twa mwaka jûmwe birî bia kîgongwana kîa thîîrî. Kîu nîkîo kîaarî kîewa kîa Pagieli mûtaana wa Okirani. Ahira, mûtongeeria wa mwîrîga jwa Nafutali, mûtaana wa Enani, nîwe waaritîre kîewa kîaawe ntukû ya îkûmi na ijîîrî. Kîewa kîaawe kîaarî kîa mpakûri ya fetha ya ûrito bwa kilo îmwe na nusu, na karaî ka fetha ka ûrito bwa akuî kilo îmwe. Mpakûri îîu na karaî kau biojûri mûtu jûmwinyu juungeenue na maguta ja nzeituni, nîkenda bitumîrwa birî kîgongwana kîa irio. Ningî nî aaritîre mpakûri îmwe ya thaabu ya ûrito bwa gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi gîa kilo, yûûjûri ubaani. Aracoka ararita kareegwa, na ntûrûme na gatûrûme ka mwaka jûmwe nîkenda biritwa birî kîgongwana gîa gwakîîria. Ningî ararita nthenge nîûntû bwa kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Aracoka ararita ndeegwa ijîîrî na ntûrûme ithaano, na nthenge ithaano, na tûtûrûme tûtaano twa mwaka jûmwe birî bia kîgongwana kîa thîîrî. Kîu nîkîo kîaarî kîewa kîa Ahira mûtaana wa Enani. “Bibi nîbio biewa birîa biaaritîrwe nî atongeeria ba mîîrîga ya Israeli ntûkû irîa kîritîro kîa igongwana kîaathûragwa: Mpakûri îkûmi na ijîîrî cia fetha, na tûraî îkûmi na twîrî twa fetha, na mpakûri ingî îkûmi na ijîîrî cia thaabu. O mpakûri ya fetha yeethagîrwa îrî na ûrito bwa kilo na nusu. O karaî nako kethagîrwa karî na ûrito bwa akuî kilo îmwe. Into bionthe bia fetha biaarî na ûrito bwa kilo mîrongo îîrî na mûgwanja na nusu. Mpakûri cia thaabu ciaarî îkûmi na ijîîrî, ciûjûri ubaani. Nacio ciaarî na ûrito bwa akuî kilo îmwe na nusu. Nacio nyomoo cionthe cia kîgongwana kîa gwakîîria ciaarî; ndeegwa îkûmi na ijîîrî, na ntûrûme îkûmi na ijîîrî, na tûtûrûme twa mwaka jûmwe îkûmi na twîîrî. Ningî nî kwaarî kinya na kîgongwana kîa irio, na nthenge îkûmi na ijîîrî cia kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Nyomoo irîa cionthe ciaaritîrwe irî kîgongwana kîa thîîrî ciaarî ndeegwa mîrongo îîrî na inya, na ntûrûme mîrongo îtaantatû, na nthenge mîrongo îtaantatû, na tûtûrûme twa mwaka jûmwe mîrongo îtaantatû. Biu bionthe nîbio biewa birîa biaritîrwe nîûntû bwa kûtheria kîritîro kîa igongwana nyuma ya kwathûrwa. Rîrîa Musa aatonyere îemeene rîa gûtirimanîra nîkenda aaranîria na MWATHANI, nî aigîrue kajû gakîmwaragîria gakiumaga îgûrû rîa gîtî gîa kîaao kîrîa kîarîîkagîîrwa îgûrû rîa Îthandûkû rîa kîrîkanîro. Kajû kau kaumaga gatîgatî ga akerubimu bobaîrî gakamwarîria.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria Aaroni ûmwîre ûjû: Rîrîa ûkaagwatagia taawa, irîa mûgwanja, ûciîkage ûrîa weerû bwaacio bûkaamûrîkaga au mbere ya gîtugî gîa kûrîkîîragîa taawa.” Aaroni arathithia ûu MWATHANI eerîte Musa. Areeka taawa ûrîa ikoombaga kûmûrîka au mbere ya gîtugî gîa kûrîkîîra taawa. Ningî MWATHANI nî eerîre Musa mûthithîrie jûrîa gîtugî kîu gîa kûrîkîîra taawa kîabuîrîte kûthithua. Gîtugî kîu gîa kûrîkîîra taawa kîaathithîtue na thaabu împûûre kuuma nthî mwanka îgûrû. MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Athûrana Alawi na antû bangî ba Israeli na ûbatherie. Naagwe ûkîbatheria ûthithagie ûjû: Ûbaminyaminyîrie rûûjî rwa kûbatheria na ûbeere beenje mîîrî yaao kunthe, na baûûre nguû ciaao. Nabo rîu bakaa babatheru. “Bacoke bajûkie kareegwa ga kîgongwana gîa gwakîîria, bajûkie mûtu jûmwinyu juungeenue na maguta ja nzeituni birî kîgongwana kîa irio. Naagwe ûjûkie kareegwa kau kangî karî kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Ningî ûûgwe Musa ûûthûranie kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli, rîu uumîrie Alawi au mbere ya îema rîa gûtirimanîra. Ûcoke ûreete Alawi mbere yaakwa, nabo antû ba Israeli babarîîkîîre njara. Aaroni akaathûra Alawi, abanenkanîre kîrî ni barî kîgongwana gîa gûkîîrua, kîriti nî antû ba Israeli, nîkenda bantumîkagîra. Nabo Alawi bau bakarîkîîra njara ciaao îgûrû rîa mîtwe ya tûreegwa tûu. Nako kareegwa kamwe karitwe karî kîgongwana gîa kûthiria meeyia na kangî karitwe karî kîgongwana gîa gwakîîria kîrî ni nîkenda Alawi bagîa ngwatanîro naani. “Naagwe waathûre Alawi kîrî ni barî kîgongwana gîa gûkîîrua. Bwathûrwa, batumîkagîre Aaroni na ataana baawe. Ûu nîu ûkaathûra Alawi kuuma kîrî antû ba Israeli, nabo bae baakwa. Nyuma ya kûtheria Alawi na kûbaathûra kîrî ni barî kîgongwana gîa gûkîîrua rîu no batumîkage îemeene rîa gûtirimanîra. Nîkwîthîrwa Alawi nî banenkanîri kîrî ni buru nî antû ba Israeli, antû a aana ba iraanga ba antû ba Israeli bionthe. Nandî Alawi nî baakwa. Marikithathi jonthe ja antû ba Israeli nî jaakwa; ja antû na ja nyomoo. Nîkwîthîrwa ntukû îrîa ndooragîre marikithathi jonthe nthîgûrûûne ya Misri nîrîo ndaathuurîre marikithathi ja Israeli jaraa jaakwa. Nandî ndîkûjûkia Alawi antûûne a marikithathi jonthe ja antû ba Israeli. Naani nî mpeejanîte Alawi kîrî Aaroni na ataana baawe barî kîewa kuuma kîrî antû ba Israeli, nîkenda batumikagîra antû bau ba Israeli barî îemeene rîa gûtirimanîra. Ningî nîkenda batûmaga antû ba Israeli barekagîrwa meeyia jaao batîkeeje kwonaga ûthûûku rîrîa beetaga akuî na antû arîa atheru.” Musa, na Aaroni, na kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli nî baathûrîre Alawi o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Alawi nî baithererie na baraûûra nguû ciaao. Aaroni arabanenkanîra kîrî MWATHANI barî kîgongwana gîa gûkîîrua. Aracoka arabatheria nîkenda bathirîrua meeyia nî MWATHANI. Nyuma ya mantû jau, Alawi barambîrîria kûrita ngûgî îemeene rîa gûtirimanîra barûngamîîri nî Aaroni na ataana baawe kûringana na ûrîa MWATHANI eerîte Musa. MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Jaja nîjo mantû jegiî Alawi: Arûme ba kuuma mîaka mîrongo îîrî na îtaano na nkûrûki nîbo bakaritaga ngûgî bagîtumîkaga îemeene rîa gûtirimanîra. Îndî bakinyia mîaka mîrongo îtaano na nkûrûki bagatigaga kûrita ngûgî ya gûtumîkîra îemeene. Nabo Alawi ba mîaka mîrongo îtaano na nkûrûki bagateethagia Alawi bangî kûritaga ngûgî îemeene rîa gûtirimanîra, îndî bo batîbuîrîte kûgaîrwa ngûgî iu bonka. Ûu nîu ûkaathithagia mantûûne jegiî ngûgî cia Alawi.” Kûrî mweriine jwa mbere mwakeene jwa îîrî, nyuma ya rîrîa antû ba Israeli baaumîre Misri, MWATHANI nî aarîîrie Musa kûu rwanda rwa Sinai aramwîra atîrî, “Antû ba Israeli nî bakûngwagîre mambura ja Pasaka îgiita rîaayo rîakinya. Ûgoro bwa ntukû ya îkûmi na inya, ya mweri jûjû, nîrîo bûgakûngwîra mambura ja Pasaka, kûringana na mawaatho jaayo.” Tontû bûû, Musa nî eerîre antû ba Israeli bakûngwîre mambura ja Pasaka. Nabo antû ba Israeli barakûngwîra mambura ja Pasaka ûgoro bwa ntukû ya îkûmi na inya, ya mweri jwa mbere, kûu rwanda rwa Sinai. O ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Îndî nî kwaarî na antû bataatheri nîûntû bwa kûringithia kiimba, na batîngî kûûmba gûkûngwîra mambura ja Pasaka ntukû îîu. Nabo nî beetîre kîrî Musa na Aaroni ntukû îîu, barabeera atîrî, “Kinya këethîra tûtîtheri nîûntû bwa kûringithia kiimba rî, nîkî ûntû tûtîgwîtîkîîrua tûkûngwîra Pasaka na tûritanîria igongwana bia MWATHANI na antû bangî ba Israeli?” Musa arabeera atîrî, “Eteereni, mpambe menye ûrîa MWATHANI akauga nîûntû bweenu.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria antû ba Israeli ûbeere ûjû: Muntû weenu kinya ûrîkû, kana muntû wa nchiarwa cieenu akëeja kwîthîrwa atîtheri nîûntû bwa kûringithia kiimba, kana akëethîrwa arî rûgendo kûraaja, kinya we no akûngwîre mambura ja Pasaka yaakwa. Muntû ta ûu agaakûngwîra mambura ja Pasaka ûgoro bwa ntukû ya îkûmi na inya ya mweri jwa îîrî. Arîjanagîrie nyama cia gatûrûme na mîgaate îtiimbithîtue, na nyani irî na ng'ana. Nabo babuîrîte kûthingata mawaatho ja Pasaka. Batîbuîrîte gûtigaria noo mbi îraara, kana bauna marûitû ja gatûrûme kau. Îndî muntû wonthe ûmûtheru, na ûtî rûgendoone rwa kûraaja akëeja kûrega gûkûngwîra mambura ja Pasaka, muntû ûu agaatiga gûtaranîrua na antû baakwa, nîkwîthîrwa we atînditîrîte kîgongwana rîrîa kîritagwa. Nawe agaakanûkua nîûntû bwa meeyia jaawe. Nawe mûgeni akëethîrwa atûûranîtie naabuî na akëethîrwa akîendaga gûkûngwîra mambura ja Pasaka, no mwanka akûngwîre kûringana na waatho bwaayo. Waatho bwa Pasaka bûkéethagîrwa bûrî bûmwe kîrî mûgeni na kîrî muntû ûrîa ûciarîri nthîgûrûûne îîjî.” Ntukû îrîa îema rîa gûtirimanîra rîambîrwe, îtu nî rîarîkunîkîre. Rîaarîkunîkagîra kuuma ûgoro mwanka rûkîîrî rîkari ta mwanki. Ûu nîu gwakaraga magiita jonthe; îtu nî rîakunîkagîra îema rîa gûtirimanîra mûthenya, na ûtukû rîkarîkunîkîra rîkari ta mwanki. Rîrîa îema rîa gûtirimanîra rîatigaga gûkunîkwa nî îtu, nîrîo antû ba Israeli baambûraga maema jaao, bakaambîrîria rûgendo. Nabo nî baambaga maema jaao arîa îtu rîu rîarûngamaga. Antû ba Israeli baambûraga maema jaao rîrîa MWATHANI abeera bajaambûre, na nî baambaga kambî rîrîa MWATHANI abeera bamîambe. Nabo baakaraga maemeene jaao îgiita rîonthe rîrîa îtu rîaakunîkagîra îema rîa gûtirimanîra. Rîrîa îtu rîu rîakaraga rîkunîkîte îema rîa gûtirimanîra îgiita rîrîraaja, antû ba Israeli nî baathîkagîra Waatho bwa MWATHANI nabo bataambagîîria rûgendo. Kûrî îgiita îtu rîaakaraga rîkunîkîte îema rîa gûtirimanîra ntukû inkai, nabo antû bagakara maemeene jaao kûringana na ûrîa MWATHANI aabeerîte. Ningî nî baambûraga kambî bakaambîrîria rûgendo rîrîa MWATHANI abeera. Kûrî îgiita rîmwe îtu rîaakaraga rîkunîkîte îema rîa gûtirimanîra kuuma ûgoro mwanka rûkîîrî. Nabo nî baambagîria rûgendo îtu rîatiga gûkunîka îema rîa gûtirimanîra kwëethîrwa kûrî ûtukû kana mûthenya. Antû ba Israeli nî baakaraga maemeene jaao îgiita rîonthe rîrîa îtu rîakunîkaga îema rîa gûtirimanîra, kinya rîarîkunîka ntukû ijîîrî, kana mweri jûmwe, kana mwaka. Baambagîîria rûgendo akî rîrîa îtu rîatiga gûkunîka îema rîa gûtirimanîra. Nabo baambaga kambî kana bakaambûra kambî MWATHANI abeera. Baathithagia o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Thithia tarumbeta ijîîrî cia fetha întheru, nîkenda itumagîrwa gwîta kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli rîrîa gîkûûthûrana na rîrîa gîkwambûra kambî. Rîrîa tarumbeta iu cio-ijîîrî ikaaringagwa kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli kîûthûranage kîrî gwe au mbere ya îema rîa gûtirimanîra. Îndî rîrîa tarumbeta îmwe îkaaringagwa, nî atongeeria ba mîîrîga ya Israeli akî bakoothûranaga kîrî gwe. Rîrîa tarumbeta îkaaringagwa na kajû ta ka gwîta ndweene nîrîo antû barîa baambîte kambî rûteere rwa bwa gaiti bakaambagîîria gwîta. Rîrîa tarumbeta ikaringagwa rîa jaîrî na kajû ta ka gwîta ndweene, antû barîa baambîte kambî rûteere rwa bwa ûmotho nîrîo bakaambîrîria gwîta. Rîrîa rîonthe tarumbeta ikaaringagwa nîrîo bakaambûraga maema jaao bambîrîrie gwîta. Îndî rîrîa kîrîndî gîkethagîrwa gîkîendekaga kîûthûrana tarumbeta îtîbuîrîte kûringagwa na kajû ta ka gwîta ndweene. Ataana ba Aaroni, tabo athînjîri-Mûrungu nîbo bakaaringaga tarumbeta iu. Waatho bwa kûringa tarumbeta iu bûthingatagwe nthukîîne cieenu cionthe. “Rîrîa bûkarûjaga na anthû beenu barîa bakabwinyagîîria nthîgûrûûne yeenu, bûringage tarumbeta iu na kajû ta ka gwîta ndweene, naani MWATHANI Mûrungu weenu nkaabûririkana mbwonokie kuuma kîrî anthû beenu. Ningî kinya rîrîa bûgûkûngwîra biatho birîa bituui; ta mambura ja mweri jûkîguûka, na bûkîrita igongwana bia gwakîîria, na bia thîîrî bûringage tarumbeta iu. Nacio igaatûmaga nkabûririkanaga. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu.” Kûrî ntukû ya mîrongo îîrî, ya mweri jwa îîrî, mwakeene jwa îîrî, kuuma rîrîa antû ba Israeli baaumîre Misri, îtu nî rîatigîre gûkunîka îema rîa gûtirimanîra. Nabo antû ba Israeli nî baambûrîre kambî barauma rwanda rwa Sinai, bareeta rwanda rwa Parani arîa îtu rîarûngamîre. Rîu nîrîo rîaarî îgiita rîa mbere rîa Aisraeli kwambûra kambî na kwambîrîria gwîta o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Barîa baambagîîria gwîta nî barîa baarî kambîîne îrîa yaarî na rwano rwa antû ba Juda. Nabo beetaga kûringana na mîîrîga yaao batongeeretue nî Nahashoni mûtaana wa Aminadabu. Nethaneli mûtaana wa Zuari nîwe waatongeeretie mîîrîga îrîa yeethagîrwa îrî arîa rwano rwa mwîrîga jwa Isakari rwaarî. Nabo antû ba mwîrîga jwa Zebuloni baatongeeretue nî Eliabu mûtaana wa Heloni. Nabo antû ba mwîrîga jwa Garishoni, na ba mwîrîga jwa Merari, barîa bakamataga îema rîa gûtirimanîra, baambagîîria gwîta rîrîa îema rîu rîambûrwa. Ikundi birîa bieethagîrwa birî au rwano rwa mwîrîga jwa Rubeni rwaarî, nîbio biaathingataga mwîrîga jwa Gerishoni na jwa Merari. Shelumieli mûtaana wa Zurishadai nîwe waatongeeretie antû ba mwîrîga jwa Simioni. Eliasafu mûtaana wa Deueli nîwe waatongeeretie antû ba mwîrîga jwa Gadi. Ningî Alawi ba mwîrîga jwa Kohathi nî beetaga bakamatîte into bia îema rîa gûtirimanîra. Nabo bagîkinya arîa kambî yaambagwa, îema rîa gûtirimanîra nî rîethagîrwa rîkwambwa. Nabo baathingatagwa nî mîîrîga îrîa yeethagîrwa îrî arîa rwano rwa kambî ya Efuraimu yaarî. Nabo baatongeeretue nî Elishama mûtaana wa Amihudi. Gamalieli mûtaana wa Pedahazuri nîwe waatongeeretie antû ba mwîrîga jwa Manase. Abidani mûtaana wa Gedioni nîwe waatongeeretie antû ba mwîrîga jwa Benjamini. Nayo mîîrîga îrîa yeethagîrwa îrî arîa rwano rwa mwîrîga jwa Dani jwaarî, nîbo beetaga barî nyuma ya bangî bonthe. Nabo baatongeeretue nî Ahiezeri mûtaana wa Amishadai. Pagieli mûtaana wa Okirani nîwe waatongeeretie antû ba mwîrîga jwa Asheri. Ahira mûtaana wa Enani nîwe waatongeeretie antû ba mwîrîga jwa Nafutali. Ûu nîu antû ba mîîrîga ya Israeli bathingatanaga rîrîa baambûra kambî bagîîta. Musa nî aarîîrie Hobabu mûtaana wa Reueli. Reueli aarî wa kuuma Midiani na aarî mûthoni wa Musa. Musa areera Hobabu atîrî, “Tuî twîtîîte nthîgûrû îrîa MWATHANI aaugîre agatwaa. MWATHANI augîîte agatwaa ûthinyaari. Nandî îtania naatuî tûgaakûmenyeera.” Hobabu aramwîra atîrî, “Arî ntîîtania naabuî. Ga ncoke nthîgûrûûne yeetû kîrî antû beetû.” Îndî Musa aramwîra atîrî, “Arî itû ûgaatûtiga. Nîkwîthîrwa nîgwe ûkûmenya naarîa tûkaamba kambî rwanda. Ningî nîgwe ûgaatwonagia naarîa tûgeetîîra. Tontû rî, weetania naatuî wega bûrîa MWATHANI agatûthithîria, naatuî no ta bu tûgaakûthithîria.” Antû ba Israeli nî baaumîre kîrîmeene gîa Sinai bareeta rûgendo rwa ntukû ithatû. Nabo Alawi barîa baakamataga Îthandûkû rîa kîrîkanîro nî beetaga batongeeretie, nîkenda MWATHANI abacwîra arîa bakaamba kambî. Narîo îtu rîa MWATHANI nî rîabathiîkaga mûthenya kuuma rîrîa baambûra kambî. Rîrîa Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîakamatagwa nîkenda beeta, Musa nî aaugaga, “Ûkîîra MWATHANI wînge anthû baaku, barîa bakûthwîre baaragane.” Nabo Alawi barîa baakamataga Îthandûkû rîa kîrîkanîro barûngama nîkenda banogoka, Musa nî augaga atîrî, “Kara naatuî, itû MWATHANI! Tuî antû ba Israeli tûrî antû babaingî mono.” Antû ba Israeli nî baambîrîîrie kûnung'una nîûntû bwa thîîna ciaao. MWATHANI nî aaigîrue ûrîa baanung'unaga arathûûra mono, araîîthia rûteere rûmwe rwa kambî. Rîu antû barakaîra Musa. Musa araromba MWATHANI, naju mwanki jûroora. Tontû bûû, antû au kureetwa Tabera, nîûntû nîo mwanki jwa MWATHANI jwaaîthîrie kambî au antû ba Israeli baarî. Antû bamwe ba mîgongo îngî barîa baarî ngîti, nî baarî amwe na Aisraeli. Nabo nî baambîrîîrie kwigua guuru ya nyama. Baratûma antû ba Israeli baraambîrîrîîria kûrîra kaîrî bakiugaga, “Wûi këethîra twona nyama tûkarîa! Nî tûkûririkana makûyû jarîa twarîjaga tûrî Misri tûtîkûgûra, na tûkaririkana matuunda ja kiukamba na ja meloni, na matûngûrû-saumu, na matûngûrû ja mîtî, na matûngûrû ja ikwaciî. Îndî nandî nî tûthirîri nî inya, nîûntû bwa kwaga gîntû kîngî gîa kûrîa tiga manna îîjî tûrîîjaga ntukû cionthe.” Manna yakari ta mpîndî injerû, na yoonekanaga îkari ta maguta ja mîtî jarîa jaeeraga bwega. Nabo antû nî baaumagaraga bakoothûrania manna, na bakamîthiaa na tûthi, kana bakamîtiira na ntîrî, na bakamîkaanda na tûraî, bakathithia tûmîgaate. Natu tûkîrîîwa tweethagîrwa tûrî na mûchemo ta jwa nzeituni. Rîrîa îme rîagûjaga kambîîne ûtukû, manna nayo nî yaagûjanaîria narîo. Musa nî aaigîrue antû bakîrîra barî oome ya maema jaao. MWATHANI nî aathûûrîre mono na Musa arathangîka mono. Musa arooria MWATHANI atîrî, “Nîkî ûntû ûgûtûma nthîîna ni nthûûmba yaaku? Nîkî ûntû ntîkwona wega kuuma kîrî gwe na nîu ûnkamatithîtie mûrigo jwa kûmenyagîîra antû baba bonthe? Nî ni ndaaciarîre antû baba bonthe, rîu nîkenda ûmbîîra mbakamate ta twaana tûnyi mbaikie nthîgûrûûne îrîa waciîtîrie biûjûjû biaao ûkabaa? Nîkû nkaarita nyama cia kûng'ana cia kûrera antû baba bonthe? Nîkî bakûndîrîra bakiugaga ‘Tûrûmie nyama.’ Nî ntîûmba kûmenyeera antû baba bonthe ninka nîûntû mûrigo jûu nî jûnditwîrîte mono. Îndî këethîra ûu nîu ûkwenda gûkara, itû mbigîîrua kîaao ûmbûrage o nandî ntige kûrîa thîîna.” Nîrîo MWATHANI aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Mbîtîra akûrû mîrongo mûgwanja barîa ûkûmenya nî atongeeria na arûngamîîri ba njûûrî ya Israeli. Ûbareete barûngame rûteere rwaaku au îemeene rîa gûtirimanîra. Naani nkwarirîe ûrî antû au. Ningî nkabagaîra Roho ûrîa ûrî ndeene yaaku nîkenda kinya bo bamenyagîîra antû baba. Rîu ûgaatiga gûkamataga mûrigo jûu wenka. Nandî îîra antû atîrî, ‘Itherieni rûûjû rûgîkinya nîûntû nîrîo bûkaarîa nyama. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî aigîîtue kîrîro kîeenu; ûrîa bûraûgaga atîrî,’ ‘Nûû ûgatûrûmia nyama? Nî kaaba rîrîa twaarî nthîgûrûûne ya Misri.’ Nandî MWATHANI nîwe ûkabûrûmia nyama naabuî bûrîe. Naabuî tî ntukû îmwe yonka bûkaarîa nyama iu, kana ntukû ijîîrî, kana ntukû ithaano, kana ntukû îkûmi, kana ntukû mîrongo îîrî. Îndî bûkaarîa nyama iu mweri junthe mwanka ibwonde na buitaîke. Ûntû bûu bûgakarîka nîkwîthîrwa buî bûreganîte na MWATHANI ûrîa ûrî amwe naabuî na bwamûrîrîra bûkiugaga ‘Nîmbi yaatûmîre tuuma Misri.’” Musa areera MWATHANI atîrî, “Antû barîa barî amwe naani nî arûme ngiri magana jatantatû (600,000) barîa bakûûmba gwîta na magûrû. Naagwe nîka ûkuuga ‘Nkaabarera na nyama mweri junthe!’ Kinya bakathînjîrwa mbûri, na ng'ondu, na ng'ombe baanyira?” MWATHANI arooria Musa atîrî, “Kûrî u ntîûmba kûthithia? Nandî ûkoona këthîra ûrîa mbugîîte bûgaakarîka kana bûtîkarîka.” Tontû bûû, Musa araumagara areeta areera antû nteto irîa MWATHANI augîîte. Ningî areera akûrû mîrongo mûgwanja barîa atongeeria ba antû ba Israeli, barûngame bathiûrûkîrîte îema rîa gûtirimanîra. MWATHANI areenama arî îtuune araaria na Musa. Aracoka aragaîra akûrû bau Roho ûrîa waarî ndeene ya Musa, nabo barambîrîrîa kûroria. Îndî baarorerie o rîu rîonka. Îndî Elidadi na Medadi; akûrû baîrî ba bau mîrongo mûgwanja nî baatigi kambîîne, bateetîre îemeene rîa gûtirimanîra. Roho arabatonya baraambîrîrîa kûroria barî kambîîne. Mûthaka ûmwe nî oogîîre areeta areera Musa atîrî, “Elidadi na Medadi nî bakûroria barî kambîîne.” Nîrîo Joshua, mûtaana wa Nuni, eerîre Musa atîrî, “Mwathi waakwa Musa, bakaanie!” Kuuma Joshua arî muntû ûmwîthî, nî aatumîkagîra Musa. Musa nawe areera Joshua atîrî, “Nî ni ngûtûma ûbaigîîrua rûriitho? Ndeenda antû ba MWATHANI bonthe baa iroria, na akabeekîra Roho waawe!” Musa na akûrû bau ba Israeli baracoka kambîîne. MWATHANI nî aatûmîre ruuo rûkamata nkware kuuma îrieeene. Ireeta ibuurûkîte irî mita îmwe îgûrû rîa nthîgûrû. Iragwa ithiûrûkîrîte kambî ya Israeli na irûndanîrîte. Kuuma au kambîîne ciojûri gûntû gwa kilomita inyiingî. Nabo antû boothûranîrie nkware iu ntukû îîu yonthe; mûthenya na ûtukû rûûneene rwa ntûkû îîu runthe. Muntû ûrîa woojeete nkware inkai nî ûrîa woothûranîtie nkware cia kilo ngiri îmwe (1,000kg). Nabo baracianîka kambîîne kunthe nîkenda ciûma. Îndî bakîrîîjaga nyama iu na mbere ya bameria, MWATHANI arathûûra mono nî antû bau, arabakanûkia na mûrimo jûmûthûûku. Antû au naku kûreetwa Kiburothi-hataava nîûntû nîo baathikîre antû barîa baanung'unîte nîûntû bwa kwîrîrîria kûrîa nyama. Antû nî beetîre rûgendo kuuma au Kiburothi-hataava barakinya Hazerothi, barakara ku. Miriamu na Aaroni nî baarîrie mantû jamathûûku jegiî Musa nîûntû bwa ûrîa Musa aarî akûgûra mûka Mûethiopia. Nabo nî boorîrie atîrî, “Nîka MWATHANI atumagîra Musa akî nîkenda aaria nteto? Anga kinya tuî atîtûtumagîra?” MWATHANI nî aaigîrue ûu baugaga. Musa aarî muntû wainyiîtie mono nkûrûki ya antû bonthe barîa baarî nthîgûrûûne. O ntûti MWATHANI nî aarîîrie Musa na Aaroni na Miriamu arabeera atîrî, “Umagareeni bu-bathatû bwîîte îemeene rîa gûtirimanîra.” Nabo bo-bathatû baraumagara bareeta. Ningî MWATHANI nî eenamîre arî îtuune rîakari ta gîtugî ararûngama mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra. Nawe areeta Aaroni na Miriamu, nabo bobaîrî bareetaîta mbere. MWATHANI arabeera atîrî, “Thikîîreeni ûrîa nkuuga. Gûkëethagîrwa kûrî na kîroria gatîgatîîne keenu, ûûni MWATHANI ndiimenyithanagia kîrî kîo na njîra ya kîoneki, na ngakîarîria na njîra ya irooto. Îndî tî u gûkari kîrî nthûûmba yaakwa Musa. Nîwe ûmenyagîîra antû baakwa bonthe ba Israeli. Mbaragîria Musa tûtegeene. Mwaragîria ûrîa akoomba kûmenya ûrîa nkuuga, amboneete amenya ûrîa nkari. Îndî nîkî ûntû buî bûtîraigagua ûguaa bwa kwaria mantû jamathûûku jegiî nthûûmba yaakwa Musa.” MWATHANI nî aathûûrîre nîbo mono, arauma au areeta. Narîo îtu rîratiga gûkunîka îema rîa gûtirimanîra. Miriamu nî aagwatîrwe nî mûrimo jûmûthûûku jwa gîkonde areeroa cwaa. Rîrîa Aaroni aamûtegere aroona atî Miriamu nî agwati nî mûrimo jûmûthûûku jwa gîkonde, Aaroni areera Musa atîrî, “Itû mwathi waakwa, ûgátûkanûkia nîûntû waa nî bûtûmîte twathithia meeyia. Itû ûkárekeeria Miriamu akara ta kiuno kîa mwana kîûrûrûki nyama.” Musa arakaîra MWATHANI akiugaga atîrî, “Itû MWATHANI, ndakwerenca mworie mûrimo!” MWATHANI areera Musa atîrî, “Këethîra nî îthe ûmûtuîrîte mata ûthiû rî, atîngîkara ntukû mûgwanja arî na îgi? Nî eengwe kambîîne ntukû mûgwanja ciathira acokue kambîîne kaîrî.” Tontû bûû, Miriamu nî eengîrwe kambîîne ntukû mûgwanja. Nabo antû bataambîrîîrie rûgendo mwanka Miriamu aracokua kambîîne. Nyuma ya mantû jau, antû ba Israeli nî baaumîre Hazerothi bareeta baraamba kambî rwanda rwa Parani. MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Tûma antû bagacûnkûûne nthîgûrû ya Kanaani; îrîa nkwaa antû ba Israeli. Naagwe ûtûme ûmwe ûmwe kuuma kîrî o mwîrîga. Muntû ûu eethîrwe arî mûtongeeria wa antû ba mwîrîga jûu.” Tontû bûû, Musa arabatûma kuuma rwanda rwa Parani o ta ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Antû bau bonthe baarî atongeeria ba antû ba Israeli. Nabo achûnkûûni bau baarî: Shamua mûtaana wa Zakuri kuuma mwîrîgeene jwa Rubeni; na Shafati mûtaana wa Hori kuuma mwîrîgeene jwa Simioni; na Kalebu mûtaana wa Jefune kuuma mwîrîgeene jwa Juda; na Igali mûtaana wa Josefu kuuma mwîrîgeene jwa Isakari; na Hoshea mûtaana wa Nuni kuuma mwîrîgeene jwa Efuraimu; na Paliti mûtaana wa Rafu kuuma mwîrîgeene jwa Benjamini; na Gadieli mûtaana wa Sodi kuuma mwîrîgeene jwa Zebuloni; na Gadi mûtaana wa Susi kuuma mwîrîgeene jwa Josefu, naju nîju mwîrîga jwa Manase; na Amieli mûtaana wa Gemali kuuma mwîrîgeene jwa Dani; na Sethuri mûtaana wa Mikaeli kuuma mwîrîgeene jwa Asheri; na Nahibi mûtaana wa Vofusi kuuma mwîrîgeene jwa Nafutali; na Geueli mûtaana wa Maki kuuma mwîrîgeene jwa Gadi. Jau nîjo mariîtwa ja antû barîa Musa aatûmîre bareeta gûcûnkûûna nthîgûrû. Musa nî eetîre Hoshea mûtaana wa Nuni riîtwa rîngî, aramwîta Joshua Musa nî aabatûmîre gûcûnkûûna nthîgûrû ya Kanaani arabeera atîrî, “Îteeni bwa ûrîo kuuma aja, bwîte bwa ûmotho bwa nthîgûrû ya Kanaani na rîu bwitie nthîgûrû ya irîma. Naabuî bûraithîîrie bwega bwoone ûrîa nthîgûrû îkari, na ûrîa antû barîa batwîre ku bakari; bwoone këethîra nî antû barî na inya kana nî bionje bitwîre ku, na bwoone këethîra antû bau nî babakai kana nî babaingî. Ningî bwoone këethîra nthîgûrû îrîa batûûraga nî înthongi kana nî îmbîî, na bwoone këethîra ntûûra ciaao nî cia maema kana nî imbake na ikairigîrwa na nthingo. Ningî bwoone këethîra nthîgûrû îrî na mûthetu jûmûnoru kana jûmwondu, na këethîra îrî na mîtî kana îtî na mîtî. Ningî bûgerie ûrîa bûkoomba bûreete matuunda ja nthîgûrû îîu.” Narîo îgiita rîu rîaarî rîrîa nzabibû ciambagîîria kûguunda. Tontû bûû, antû bau nî beetîre baracûnkûûna nthîgûrû kuuma rwanda rwa Zini mwanka Rehobu îrîa îrî akuî na mûcîcîbîro jwa Hamathi jûrîa jûrî bwa ûrîo. Nabo nî beetîre bwa ûmotho barakinya Heburoni kûrîa nchiarwa cia Anaki ciatûûraga. Nacio ciaarî nchiarwa cia mîîrîga ya antû ba Ahimani, na Sheshai, na Talimai. (Ntûûra ya Heburoni yaaki mîaka mûgwanja mbere ya ntûûra ya Zoani îrîa îrî Misri.) Rîrîa baakinyîre kîguuruune gîa Eshikoli, nî baagiitîre rwang'i rwa mûzabibû rûrî na kîmaanja kîa nzabibû. Barakamatanîra kîmaanja kîu na ituro bagîtonyithîtie mûtîîne. Ningî nî baakamatîre kinya nkukumanga na nkûû bareeta nacio. Nakû antû au nî gweetîrwe kîguuru kîa Eshikoli nîûntû nîo antû ba Israeli baatemere ndwang'i irî na imaanja bia nzabibû. Nyuma ya ntukû mîrongo îna, achûnkûûni baarîîkia gûcûnkûûna nthîgûrû ya Kanaani, nî baacokere. Bagûcoka kîrî Musa, na Aaroni na kîrî kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli au Kadeshi, rwanda rwa Parani, na barabeera ûrîa booneete na baraboonia matuunda ja nthîgûrû ya Kanaani. Nabo bareera Musa atîrî, “Nî tûreetîre nthîgûrû îrîa ûratûtûmîte, naatuî twona nî mma nî nthîgûrû îrîa nthongi na îrî mûthetu jûmûnoru na ûtonga bûbwingî. Najo jaja nîjo matuunda ja nthîgûrû îîu. Îndî antû barîa batwîre ku nî antû barî na inya mono, na ntûûra ciaao nî îmbirigîre na nthingo na nî înene mono. Amwe na jau, nî tûroonere nchiarwa cia Anaki ku. Nabo Amaleki nîbo batwîre rûteere rwa ûmotho bwa nthîgûrû îîu. Ahiti, na Ajebusi, na Aamori bagatûûra nthîgûrû ya irîma. Akanaani nîbo batwîre rûteere rwa îria rîa Mediterania na rûteere rwa mûuro jwa Jorodani” Kalebu nawe araboreria antû arabeera atîrî, “Twîteeni o nandî tûkagwate nthîgûrû îîu, nîûntû tûkoomba kûmîtaa.” Îndî antû barîa beetanîtie na Kalebu gûcûnkûûna nthîgûrû barauga atîrî, “Tûgëeta kûrwaa na antû bau, tûtîboomba nîûntû barî na inya nkûrûki yeetû.” Tontû bûû, bareera antû ba Israeli nteto cia ûrongo ciegiî nthîgûrû îîu baarî bagûcûnkûûna barabeera atîrî, “Nthîgûrû îîu îtî irio bia kûng'ana antû baayo. Antû bonthe barîa tûroonere ku nî antû babaraaja na barî na inya. Ningî nî tûroonere imuntû bibinene ku, nchiarwa cia Anaki. Naatuî baratwonaga tûkari ta mpandi na kinya tuî nou tûraacionaga tûkari.” Kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli gîkûmenyithua nteto iu cia nthîgûrû ya Kanaani, nî kîarîrîre ûtukû bûu bunthe. Kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli nî kîaanûng'unîîre Musa na Aaroni, kîrabeera atîrî, “Nî kaaba tûrîngîkuîra nthîgûrû ya Misri kana tûgakuîra gûkû rwanda! Nîka MWATHANI atuikîîtie nthîgûrûûne îîu nîkenda tûûragîrwa ndweene nabo aka beetû na aana beetû batawe? Tî kaaba tûcoke nthîgûrû ya Misri?” Nabo antû bareerana atîrî, “Twîthuurîreni muntû wa gûtûtongeeria tûcoke Misri.” Nîrîo Musa na Aaroni beenamîîrîîrie nthîgûrû mbere ya kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli. Joshua mûtaana wa Nuni na Kalebu mûtaana wa Jefune, barîa baarî kîrî barîa baacûnkûûnîte nthî baratambûranga nguû ciaao kwonania kwithikîîra. Nabo baraarîria kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli barakîîra atîrî, “Nthîgûrû îrîa tûreetîre gûcûnkûûna nî nthîgûrû înjega mono mono. Këethîra MWATHANI nî agwîrîîtue nî tuî, agaatwikia nthîgûrûûne îîu na atûnenkere yo, îrîa nthongi na îrî mûthetu jûmûnoru na ûtonga bûbwingî. Bunka akî bûkárega kwathîkîra MWATHANI kana bûkîra. Ningî bûgákîra antû ba nthîgûrû îîu, nîkwîthîrwa tûkaboomba ndweene buru nîkwîthîrwa mîrungu yaao îrîa îbakaragia nî îberûkîrîte, îndî MWATHANI arî amwe naatuî. Bûkáabakîreni.” Îndî kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli kîreetîkanîîria kîboorage na maiga. Rîu nîrîo ûkumio bwa MWATHANI bwoonerwe nî antû ba Israeli bonthe bûrî îemeene rîa gûtirimanîra. MWATHANI nî oorîrie Musa atîrî, “Nî mwanka rî antû baba bagakara bameneete? Nî mwanka rî bagakara batîkûmbîtîkia kinya këethîra nî mbathithîrîtie biama bibingî? Nkaabakanûkia na mbathirie na mîrimo, îndî gwe ngaakwethia îthe wa mûgongo jwa antû baanene na barî na inya nkûrûki yaao.” Îndî Musa areera MWATHANI atîrî, “Antû ba Misri baigua nteto irîa ûthithîrîtie antû ba Israeli barîa waaritîre nthîgûrûûne yaao na inya yaaku, bakeera antû ba Kanaani nteto iu. Nandî bo nî baigîîtue atî gwe MWATHANI ûrî amwe na antû baaku, na atî gwe MWATHANI nî tûkwonaga ûthiû kwa ûthiû, na atî îtu rîaaku rîîthagîrwa rîrî îgûrû rîeetû, na tûgatongeerua nî gîtugî kîa îtu mûthenya na tûgatongeerua nî gîtugî kîa mwanki ûtukû. Nandî wooraga antû baba bonthe o rîmwe, antû ba mîgongo îngî barîa baigîîtue nkuma yaaku bakauga atîrî, ‘MWATHANI arabooragîîre rwanda nîûntû nî araremerwe nî kûbaikia nthîgûrûûne îrîa aabaciîtîîrie atî akabaa.’ Nandî itû MWATHANI ndakwerenca woonanie inya yaaku kûringana na ûrîa waatûciîtîîrie ûrauga atîrî, ‘MWATHANI atîthûûrangaga na mpwîî nî wa kîaao gîkiingî. Nî ûrekanagîra meeyia na maatia. Îndî gwe ûtîtiga gûkanûkia mwîyia, ûkamûkanûkia we, na aana baawe na aana ba aana baawe mwanka nthukîîne ya inya.’ Itû ndakwerenca ûrekere antû baba meeyia jaao nîûntû bwa kîaao gîaaku na nîûntû ûtûûraga ûkîbarekagîra kuuma rîrîa baaumîre Misri mwanka nandî.” MWATHANI areera Musa atîrî, “Nkûbarekera o ta ûrîa ûmberencere. Îndî nî nkuuga na mma atî o ta ûrîa ntûûraga mwoyo na o ta ûrîa ûkumio bwaakwa bûûjûraga nthîgûrûûne, antû baba nî booneete ûkumio bwaakwa na biama biaakwa birîa ndaaringîre Misri na kûu rwanda, ningî amwe na jau nîka baangeretie jamaingî, na barega kûmbathîkîra. Gûtî waao ûkoona nthîgûrû îrîa ndaaciîtîrie atî nkaa biûjûjû biaao. Gûtî noo ûmwe wa baba baamenete ûgatonya ku. Îndî nî nthûûmba yaakwa Kalebu akî na nchiarwa ciaawe ngaikia nthîgûrûûne îîu aacûnkûnîre, nabo bakamîgwata yee yaao. Tontû nîwe wenka ûrî na roho mwanya na bangî na nî ambathîkîrîte buru. Nandî rî, tontû Amaleki na Akanaani baatûûraga mîgwanthîîne, garûkeni, rûûjû bwîîtîîre rwanda na njîra ya bwa Îria Îtuune.” MWATHANI nî aarîîrie Musa na Aaroni arabooria atîrî, “Nî mwanka rî nkoomîîria kîûthûrano gîkî kîthûûku gîkûnung'unîra? Nî mbigîîtue mînung'uno ya antû ba Israeli îrîa banung'unîrîte. Beere MWATHANI auga ûjû: ‘O ta ûrîa ntwîîre mwoyo, mantû jarîa bûmbîîrîte, naani nkaigua nîjo nkabûthithagîria. Bûgaakuîra rwanda rûrû na bimba bieenu binyage kunthe. Antû beenu bonthe barîa baatarîrwe ba mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki, barîa banung’unîrîte, gûtî nkaanja batîkinya nthîgûrûûne îrîa ndaaciîtîrie atî ngatûma bûtûûre ku. Nî Kalebu mûtaana wa Jefune na Joshua mûtaana wa Nuni akî bagaakinya ku. Îndî aana beenu barîa bwaugaga bakaathirua, bau nîbo ngaikia nthîgûrûûne îîu bamîmenye yoo ûrîa buî bûmeneeretie. Îndî buî bûgakuîra gûkû rwanda. Aana beenu bagataratara kûu rwanda ta arîîthi mîaka mîrongo îna. Nabo bakathangîka mono nîûntû bwa kûrega gwîtîkia kweenu, mwanka buî bûkuîre kûu rwanda bwinthe. Naabuî bûgaakanûkua meeyia jeenu mîaka mîrongo îna kûringana na ntukû irîa mîrongo îna irîa bwacûnkûûnîre nthîgûrû ya Kanaani. O ntukû îmwe ya iu nkamîeethagia mwaka jûmwe, nîkenda bûkaamenya ûthûûku bûrîa bûnthithîrîtie. Ni MWATHANI nî ni ndauga mantû jau, atî nî mma nkaathithîria Kîûthûrano gîkî kîthûûku kîrîa kîothûranîre amwe nîkenda gînkararia. Gîgaakuîra kûu rwanda mwanka kîthire buru.” Rîrîa antû barîa Musa aatûmîte gûcûnkûûna nthîgûrû, baacokere nî baacokerie nteto inthûûku ciegiî nthîgûrû îîu, na baatûma kîrîndî kîonthe kînung'unîra Musa, antû bau baareetere nteto iu inthûûku, booragîîrwe nî mîrimo au mbere ya MWATHANI. Îndî Joshua mûtaana wa Nuni na Kalebu mûtaana wa Jefune barîa baarî amwe na antû bau baarî bagûcûnkûûna nthî bataakuîre. Musa akûmenyithia antû bonthe ba Israeli mantû jarîa MWATHANI aaugîîte, antû nî baithikîrîîre mono. Rûkîîrî kainda antû barookîîra bareeta nthîgûrû ya irîma bakiugaga atîrî, “Tuî nî tûkûmenya nî twîîtie îndî tûgeeta nthîgûrû îrîa MWATHANI aaciîtîrie agatwaa.” Îndî Musa arabeera atîrî, “Nîkî bûkaregana na ûrîa MWATHANI augîîte? Tontû bûû, buî bûtîûmbana ndweene! Menyeni bwîta nîûntû MWATHANI atî amwe naabuî, bûtîkeeje kûthirua nî anthû beenu. Nîkwîthîrwa Amaleki na Akanaani barî mbere yeenu nabo bakabûthiria na rûchiû nîûntû nî bûremeete MWATHANI atîîthîrwa arî amwe naabuî.” Amwe na bûu antû nî beetîre nthîgûrû ya irîma kinya këethîra Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîa MWATHANI nî rîaatigîrwe kambîîne nawe Musa ateetanîrie nabo. Nîrîo Amaleki na Akanaani barîa baatûûraga nthîgûrû îîu ya irîma baithûkîîre Aisraeli baraboomba. Bareengana nabo barabakinyia ntûûreene ya Horima. MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra aarîîrie antû ba Israeli abeere mantû jarîa bakaathithagia baakinya nthîgûrû îrîa akabaa nîkenda batûûraga ku: Rîrîa bakaritagîra MWATHANI igongwana biathoone biaao bîëthîrwa bîrî igongwana bia gwakîîria, kana baritage igongwana bia kûûjûria mîciîtio yaao, kana igongwana bia gûciendera kuuma ndîîthieene ciaao. Nabio igongwana biu bikethagîrwa birî na yeera rîrîega kîrî MWATHANI. Muntû wonthe ûrîa ûkaritagîra MWATHANI kîgongwana nî amûritagîre kinya mûtu jûmwinyu kilo îmwe juungeenue na maguta ja lita îmwe, birî kîgongwana kîa irio. Ningî nî amûritagîre lita îmwe ya ndibei îrî kîgongwana gîa gwîtûûrîria. O lita îmwe ya ndibei îritanagîrue amwe na gatûrûme kamwe ga kîgongwana gîa gwakîîria. Bwarita ntûrûme ya kîgongwana gîa gwakîîria, bûritanagîrie na kilo ijîîrî cia mûtu jûmwinyu juungeenue na nusu lita ya maguta ja nzeituuni, birî kîgongwana kîa irio. Bwarita kîgongwana gîa gwîtûûrîria bûritage nusu lita ya ndibei îrîa yeeraga bûbwega kîrî MWATHANI. Ningî rîrîa bûkaritaga ndeegwa îrî kîgongwana gîa gwakîîria, kana îrî kîgongwana gîa kûûjûria mûciîtio, kana îrî kîgongwana kîa gûcwaa thîîrî, bûkîritanagîrie amwe na ndeegwa na kilo ithatû cia mûtu jûmwinyu juungeenue na lita ijîîrî cia maguta ja nzeituni birî kîgongwana kîa irio. Ningî bûritage lita ijîîrî cia ndibei îrîa yeeraga bûbwega kîrî MWATHANI. Biu nîbio bikaritanagîrua na kîgongwana kîa ndeegwa, kana kîa ntûrûme, kana kîa gatûrûme, kana gîa kathenge. O ûrîa bûkaaritaga igongwana bia nyomoo iu bing'ana nîu bûkaaritaga igongwana bia irio bing'ana. Ûu nîu Aisraeli bonthe babuîrîte kûritaga igongwana birîa bieeraga bûbwega kîrî MWATHANI. Ningî gûkëethîrwa kûrî na ageni batwîre amwe naabuî, kinya bo nî babuîrîte kûthingataga Waatho rîrîa bakûrita igongwana birîa bieeraga bûbwega kîrî MWATHANI. Buî amwe na ageni barîa batwîre amwe naabuî bûkathingata Waatho bûbwe nthukîîne cionthe. Buî amwe na ageni bau bûkari o ûmwe mbere ya MWATHANI. Baabuî na ageni barîa batwîre amwe naabuî bûkaathingataga Waatho bûmwe bwa kûrita igongwana. Ningî MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra, arîrie antû ba Israeli abeere atî rîrîa bagatonya nthîgûrûûne îrîa akabaikia, nî bathithagie ûjû, “Rîrîa bûkaarîjaga irio bia gûntû kûu, nî baritagîre MWATHANI bimwe biaabio birî kîgongwana. Bamûritagîre kîgongwana kîa mîgaate îkaandi kuumania na mûnyaki jûrîa jûûragwa îtîîriine jûrî jwa mbere. Ritagîreeni MWATHANI kîgongwana kîa mîgaate îkaandi kuumania na mûnyaki jûrîa jûûragwa îtîîriine jûrî jwa mbere nthukîîne cieenu cionthe. Antû boomba kûrega kûthingata mawaatho jau jonthe MWATHANI eerîre Musa. Ningî boomba kûremwa kûjaathîkîra jonthe o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Mawaatho jau jabuîrîte kwathîkîrwa nthukîîne cionthe, kuuma rîrîa MWATHANI eerîre Musa jo. Mantû jau jakëeja kûthithua jatîkûmenyeka, kîûthûrano kîa antû ba Israeli gîkarita kareegwa karî kîgongwana gîa gwakîîria, karitanîrue amwe na kîgongwana kîa irio na gîa gwîtûûrîria na bacoke barite nthenge îrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Kigongwana kîu gîkeethîrwa kîrî na yeera rîrîega kîrî MWATHANI. Mûthînjîri-Mûrungu akaarita kîgongwana gîa kûthirîria kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli meeyia. Nabo bakaarekerwa nîûntû batîthîrwa bathithîtie meeyia bakîmenyaga. Ningî barekerwe nîûntû bwa kûritîra MWATHANI igongwana bia gwakîîria bia kûthiria meeyia. Kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli amwe na ageni barîa batûûranagîra amwe nabo bakaarekerwa meeyia jaao nîûntû beeîîtie batîkûmenya. Muntû akëeja kwîyia atîkûmenya akaaritaga mparîka ya mwaka jûmwe îrî ya kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Mûthînjîri-Mûrungu akaaritagîra MWATHANI kîgongwana gîa kûthiria meeyia ja muntû ûu wîîtie atîkûmenya. Nawe muntû ûu wîîtie akarekerwa. Nabu waatho bwa muntû wîîtie atîkwenda nî bûmwe; kîrî muntû Mûisraeli kana mûgeni ûrîa ûtûûraga nthîgûrû ya Israeli. Îndî muntû kinya ûrîkû arî Mûisraeli kana mûgeni, akëeja kwîyia meeyia ja ntabarako, muntû ûu nî akûmenithia MWATHANI na abuîrîte kwîngwa buru akauma kîrî antû ba MWATHANI. Nîkwîthîrwa muntû ûu nî ameneeretie ûrîa MWATHANI augîîte na nî aregeete kwathîkîra maathana ja MWATHANI. Muntû ûu abuîrîte gûkanûkîrua meeyia jau bwaawe, akeengwa buru kuuma kîrî antû ba MWATHANI.” Nabo antû ba Israeli barî o kûu rwanda nî boonere muntû akiunaga nkû ntukû ya sabatû. Antû barîa baamwonere akiunaga nkû nî baamûreetere kîrî Musa na Aaroni na kîûthûrano kionthe. Nî aakarîrue aingîri nîûntû gûteerani ûrîa muntû ta ûu abuîrîte kûthithîrua. MWATHANI areera Musa atîrî, “No mwanka muntû ûu ooragwe. Akaumagarua oome ya kambî nakîo kîûthûrano kionthe kîmûûrage na maiga.” Nakîo kîûthûrano kionthe kîramuumagaria oome ya kambî na kîramûûraga na maiga o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria antû ba Israeli ûbeere baogage ikuundwa mîthieene ya nguû ciaao na mîrigi ya rangi ya wiirû bwa îgûrû. Bathithagie ûntû bûu nthukîîne ciaao cionthe. Naabuî rîrîa bûkaaraithagîîria ikuundwa biu bûkaririkanaga maathana jaakwa jonthe bûtîkeeje kûthingata mairîrîîria jeenu jamathûûku jakabûgarûra kuuma kîrî ni. Nabio ikuundwa biu bikaabûririkanagia kwathîkîra maathana jaakwa jonthe nîkenda bwîthagîrwa bûrî babatheru kîrî ni Mûrungu weenu. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu ûrîa waabûritîre nthîgûrû ya Misri nîkenda mpaa Mûrungu weenu. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu.” Kora mûtaana wa Izihari, aarî Mûlawi wa mwîrîga jwa Kohathi, amwe na Dathani, na Abiramu, tabo ataana ba Eliabu; na Oni mûtaana wa Pelethi, ûrîa wa mwîrîga jwa Rubeni, nî baagwatanîîre antû ba Israeli magana jaîrî ja mîrongo îtaano barîa baarî atongeeria barî îgweta ba kîûthûrano kîa antû ba Israeli, bararega kwathîkîra Musa. Baroothûrana baranung'unîra Musa na Aaroni barabeera atîrî, “Nîka bûkûthûgaania nî buî akî bwijî MWATHANI! Kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli nî gîkîtheru na MWATHANI arî amwe nabo. Nîmbi îndî ûntû bûgûciona burî ba gîtûmi nkûrûki ya antû bangî ba MWATHANI?” Rîrîa Musa aaigîrue nteto iu araturia maru areenamîîria mwanka nthî. Rîu araarîria Kora na gîkundi kîaawe arabeera atîrî, “Rûûjû rûkîîrî MWATHANI akoonania nî ûrîkû ûrî waawe na nî ûrîkû ûrî ûmûtheru. Ningî agatûma muntû ûu athuurîte aumîre eeta akuî na MWATHANI. Ûûgwe Kora na gîkundi gîaaku jûkieni tûraî twa gûkamata mwanki. Rûûjû rûkîîrî bwîkîre mwanki tûraîîne tûu, na bwîkîre ubaani ku, bûbiîke kîritîroone kîa igongwana. Nawe muntû ûrîa MWATHANI akaathuura nîwe ûkeethîrwa arî ûmûtheru. Buî nchiarwa cia Lawi bûgûtabarîkia.” Ningî Musa areera Kora atîrî, “Alawi! Nandî thikîîreeni. Nîka bûkwona bûrî ûntû bûbûûthû kwîthîrwa bûthuuri nî Mûrungu wa Israeli, bwîthagîrwa bûrî akuî nawe bûtua gûtumîkagîra antû baawe îemeene rîa gûtirimanîra? Mûrungu nî abûrekeeretie buî Alawi bwinthe nîkenda bûkaraga akuî nawe. Nandî nîka bûkwenda kinya ûthînjîri Mûrungu kinya bu? Gwe amwe na gîkundi kîrîa kîrî amwe naagwe, menyeni atî nî MWATHANI bûreganîte nawe. Nîka Aaroni arî ûû tontû bûkûmûnung'unîra?” Ningî Musa nî aatûmanîîre ataana ba Eliabu tabo Dathani na Abiramu. Îndî baracokia barauga, “Tûtîîja. Nîka ûkwona bûrî ûntû bûbûûthû gûtûrita nthîgûrû îrîa nthongi na îrî mûthetu jûmûnoru na ûtonga bûbwingî wîîja gûtûûragîra rwanda, na nandî ûcoke ûcieethie mûnene weetû? Mwanka nandî ûtîratwikia nthîgûrû îrîa nthongi na îrî mûthetu jûmûnoru na ûtonga bûbwingî, kana ûtwaa ithaka, kana miuunda ya mîzabibû. Nîka ûkûthûgaania atî woomba kwaîria antû baba? Tuî tûtîîja.” Musa nawe nî aathûûrîre mono na areera MWATHANI atîrî, “Ûgéetîkîîria igongwana bia antû baba. Gûtî ûthûûku ndaabathithîria; njûkia ntigiri kuuma kîrî bo.” Musa areera Kora atîrî, “Ûûgwe, na gîkundi kîrîa kîrî amwe naagwe, na Aaroni njûûni rûûjû mbere ya MWATHANI îemeene rîa gûtirimanîra. O muntû nî ajûkie karaî karîa gatumagîrwa gûkamata mwanki, eeje eekîrîte ubaani ku. Tûraî tûu tunthe tûkeethîrwa tûrî magana jaîrî ja mîrongo îtaano. Natu tûreetwe îmeene rîa gûtirimanîra. Naagwe amwe na Aaroni, kinya buî bûreete tweenu.” Nabo o muntû arajûkia karaî areekîra mwanki ku na ubaani. Rîu bararûngama mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra barî amwe na Musa na Aaroni. Kora araremia kîûthûrano kionthe, nîkenda kîrega kwathîkîra Musa na Aaroni. Aroothûrania kîrîndî au îemeene rîa gûtirimanîra. MWATHANI aracionania kîrî kîûthûrano kionthe arî na ûkumio bûbûnene. MWATHANI nî aarîîrie Musa na Aaroni arabeera atîrî, “Ciathûraneni na kîûthûrano gîkî naani nkîthirie o rîu.” Îndî Musa na Aaroni baraturia maru, barenamîîria, baratiirithia moothiû jaao nthîgûrû, barauga atîrî, “Itû Mûrungu, gwe nîgwe woombîre antû bonthe. Muntû ûmwe akëeyia rî, nîka ûthûûra nî kîûthûrano kionthe?” MWATHANI araarîria Musa aramwîra atîrî, “Arîria kîrîndî ûkîîre ûjû: ‘Antû nî baumaume akuî na îema rîa Kora, na rîa Dathani, na rîa Abiramu.’” Musa arookîîra areeta kîrî Dathani, na Abiramu, nabo atongeeria ba antû ba Israeli baramûthingata. Musa araarîria kîrîndî arauga atîrî, “Itû ndabwerenca umaumeeni akuî na maema ja antû baba bathûûku na bûkaaringithia gîntû kîaao kinya kîrîku, bûtîkeeje kûthiranîrua nabo bakîthirua nîûntû bwa meeyia jaao.” Tontû bûû, kîrîndî kîraumauma akuî na maema ja Kora, na ja Dathani na ja Abiramu. Dathani na Abiramu barî na aka baao na aana baao nî baarî bakuumagara baarûngama mîariine ya maema jaao. Nîrîo Musa aaugîre atîrî, “Nandî bûkaamenya atî nî MWATHANI ûntûmîte nthithia mantû jarîa nthithagia jonthe, na tî ûûni ningwa nthithagia jarîa nkwenda. Antû baba bakëeja gûkua gîkuû ta kîrîa antû bangî bakuujaga kana bagakua nî ûkûrû ja antû bangî, bûkamenya atî tî MWATHANI ûntûmîte. Îndî MWATHANI agatûma gûkarîka ûntû bûtakarîka kaîrî nayo nthîgûrû îkagaûkana îkameria antû baba amwe na into biaao bionthe bakeenama bageeta kwa barîa akuû, rîu bûmenye atî antû baba nî kûmena bamenete MWATHANI.” Naku kûrakara atîrî, Musa akîthiria kwaria nteto iu akî, nthîgûrû îraatûka rungu rwa maema ja Dathani na ja Abiramu, nayo nthîgûrû îrabameria amwe antû ba nja ciaao; na antû ba nja ya Kora bonthe na into biaao bionthe. Tontû bûû, antû bau amwe na into biaao bionthe baramerua barî mwoyo nayo nthîgûrû îracokanîîra îrabathikîra ku. Antû bau barathirua buru kuuma kîrî kîrîndî kîa Israeli. Nabo antû ba Israeli bonthe barîa baathiûrûkîrîte maema jau baramatûka bakwigua kîrîro kîaao, bakiugaga atîrî, “Kinya tuî menya twîja kûmerua nî nthî.” MWATHANI aratûma mwanki, naju jûraîîthia antû magana jaîrî ja mîrongo îtaano barîa baaritaga ubaani. MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria Eleazari mûtaana wa Aaroni mûthînjîri-Mûrungu ûmwîre ajûkie tûraî tûrîa twîkagîrwa mwanki tûrîa tûrî au antû bakûrûkagîîra, arite makara ajanyagie gataaria antû amwe nîkwîthîrwa tûraî tûu twîkagîrwa mwanki nî tûtûtheru. Tûraî tûu nî twa antû barîa beeîtie bakanûkua nîûntû bwa meeyia jaao. Tûjûkie ûthithie natu tûbaati twa gûkunîkagîra kîritîro kîa igongwana. Natu tûkaa kîmenyithania kîrî antû ba Israeli kîa mantû jarîa MWATHANI athithîtie.” Tontû bûû, Eleazari mûthînjîri-Mûrungu nî aajûkîrie tûraî tûu twa îturutia twa gwîkîra mwanki tûraturwa tûraa gîkunîki kîa kîritîro kîa igongwana. Tûraî tûu twaarî twa antû barîa baîthîîtue. Ûntû bûu bûraa kîmenyithania kîrî antû ba Israeli atî gûtî muntû ûbuîrîte kûîthîîria ubaani kîritîroone kîa igongwana atî wa nchiarwa cia Aaroni. Akëeja kûthithia ûu, akaathirua ta Kora na gîkundi kîaawe. Mantû jau najo nî jaathithîrue nî Eleazari o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Îndî rûûnene kîrîndî kîonthe gîa antû ba Israeli nî kîanung'unîîre Musa na Aaroni gîkiugaga atîrî, “Nî bûûragîte antû ba MWATHANI.” Naku nî gwakarîre atîrî, rîrîa kîrîndî kîothûranîte gîkînung'unagîra Musa na Aaroni, nî kîaraithîrîrie îemeene rîa gûtirimanîra. Kîroona îtu rîkunîkîte îema rîu, na ûkumio bwa MWATHANI bûrî o. Nabo Musa na Aaroni nî beetîre bararûngama mbere ya îema rîa gûtirimanîra. MWATHANI araarîria Musa aramwîra atîrî, “Umauma kîrî kîrîndî gîkî nkîthirie ntûtî!” Nabo baraturia maru, bareenamîîria, baratiirithia moothiû jaao nthî. Musa areera Aaroni atîrî, “Jûkia karai gaaku ga gwîkîra mwanki ûgeekîre kuuma kîritîroone kîa igongwana na ûcoke wîkîre ubaani ku ûmîkamate na mpwîî wîte kîrî kîrîndî. Naagwe ûrite kîgongwana gîa kûtheria antû. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî athûûri nîbo. Tontû bakwambîrîria kûthirua nî mîrimo.” Tontû bûû, Aaroni arajûkia karaî ga gwîkîra mwanki o ta ûrîa Musa aamwîrîte aroogîa kîrî kîrîndî. Îndî mûrimo nî jwaarî jûkûgwata antû. Aaroni areekîra ubaani karaîîne kau ararita kîgongwana gîa kûthirîria antû meeyia. Ningî ararûngama gatîgatî ka barîa baakuîte na barîa baarî mwoyo, nayo mîrimo îrathira. Antû barîa bonthe booragîrwe nî mûrimo baarî antû ngiri îkûmi na inya cia magana mûgwanja (14,700) gûtîgûtarwa barîa baakuîte nîûntû bwa meeyia ja Kora. Mûrimo jûkûthira, Aaroni aracoka kîrî Musa au mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra. MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Îîra antû ba Israeli bakûnenkere o mwîrîga rûturo rûmwe kuuma kîrî mûtongeeria waaju. Cionthe ciîthîrwe irî nturo îkûmi na ijîîrî (12). Naagwe waandîke riîtwa rîa o mûtongeeria rûturoone rwaawe. Naagwe waandîke riîtwa rîa Aaroni rûturoone rwa mwîrîga jwa Lawi. O mûtongeeria wa mwîrîga akeethîrwa arî na rûturo rûmwe. Ningî wîîke nturo iu îemeene rîa gûtirimanîra mbere ya Îthandûkû rîa kîrîkanîro, arîa ntirimanagîra naagwe. Naku gûgakara atîrî, rûturo rwa muntû ûrîa nkathuura rûgaakûra ruume mpang'i. Ûu nîu nkaathiria kûnung'una gwa antû ba Israeli kûrîa bakarîte bagîkûnung'unagîra.” Tontû bûû, Musa araarîria antû ba Israeli, nabo atongeeria baao bonthe baramûnenkera o muntû rûturo rwaawe kûringana na mîîrîga yaao îkûmi na îîrî, o mwîrîga rûturo rûmwe. Naru rûturo rwa Aaroni nî rwaarî amwe na nturo iu ciaao. Musa nawe areeka nturo iu mbere ya MWATHANI îemeene rîa gûtirimanîra. Naku kûrakara atîrî, rûûneene Musa nî eetîre îemeene rîa gûtirimanîra, nawe aroona rûturo rwa Aaroni wa kuuma mwîrîgeene jwa Lawi rûkûrîte rûkauma mpang'i na mabûûra na rûgaciara matuunda jakari ta nkandamia. Musa nawe ararita nturo cionthe au mbere ya MWATHANI îemeene rîa gûtirimanîra araciikia kîrî antû ba Israeli bonthe. O mûtongeeria aratega bwega nturo iu na o mûtongeeria arajûkia rûturo rwaawe. MWATHANI areera Musa atîrî, “Cokia rûturo rwa Aaroni kaîrî mbere ya Îthandûkû rîa kîrîkanîro nîkenda rwîîkwa rûrî kîririkania kîrî ndemi. Tontû bûû, bagatiga kûnung'una batîkeeje gûkua.” Musa arathithia o ûrîa MWATHANI aamwîrîte athithie. Nabo antû ba Israeli baraarîria Musa baramwîra atîrî, “Nandî tûgûkua, tûkûthira; tûkûthira twinthe buru! O muntû wonthe ûrîa ûgaakuîrîîria îema rîa MWATHANI nîka agaakua. Nîka tûgaakua twinthe tûthire?” MWATHANI nî eerîre Aaroni atîrî, “Ûûgwe na nchiarwa ciaaku amwe na Alawi nî buî bûkarîagua meeyia jarîa jakathithagua jegiî îema rîa gûtirimanîra. Naagwe amwe na nchiarwa ciaaku, nî buî bûkaarîagua meeyia jarîa jakathithagua nî athînjîri-Mûrungu. Alawi nîbo bagaagûteethagîîria gwe na ataana baaku rîrîa bûgûtumîka îemeene rîa gûtirimanîra. Alawi nîbo bagagûtumîkagîra na baritage ngûgî cionthe îemeene rîa gûtirimanîra, îndî bagaakinya akuî na into birîa bitumagîrwa îemeene rîa gûtirimanîra kana kîritîroone kîa igongwana batîkeeje gûkua naagwe ûkua. Nabo bakaaritanagîria ngûgî cionthe cia îema rîa gûtirimanîra amwe na ûûgwe, îndî gûtî muntû ûtîtîkîrîîtue ûbuîrîte kwîja akuî naagwe. Naagwe nîgwe ûkaamenyagîîra mantû ja îema rîa gûtirimanîra na ja kîritîro kîa igongwana nîkenda ntîkaathûûre nî antû ba Israeli kaîrî. Naani rî, nî nthuurîte Alawi kuuma kîrî antû ba Israeli, ndabanenkanîra kîrî gwe nîkenda bantumîkagîra îemeene rîa gûtirimanîra. Tontû bûû, ûûgwe na ataana baaku nî buî bûgaatûmîkagîra bûrî athînjîri-Mûrungu mantûûne jonthe jegiî kîritîro kîa igongwana jarîa jegiî antû arîa atheru buru. Kîewa kîrîa nkûbwaa nî kûbweethia athînjîri-Mûrungu. Muntû kinya ûrîku ûrîa ûgaakuîrîria into birîa bitumagîrwa îemeene rîa gûtirimanîra no mwanka ooragwe.” MWATHANI nî aarîîrie Aaroni aramwîra, “Atîrî, ndîgûkûnenkera matigari ja biewa bionthe birîa nkaaritagîrwa, birîa bionthe Aisraeli bakaambathûragîra. Naani nkûbinenkanîra kîrî gwe na kîrî nchiarwa ciaaku ndauga biee gîchunchî gîa kiigai kîeenu mwanka kenya. Igongwana bionthe birîa bitî bia gwakîîria nî biaaku. Nabio nî igongwana birîa antû baritaga bia irio, na bia kûthiria meeyia, na bia kûthiria maatia. Igongwana biu bionthe bitheru nî biaaku na bia ataana baaku. Naabuî bûkaarîjagîra into biu antû arîa atheru buru, na nî arûme bonka bakabirîîjaga nîûntû nî bibitheru kîrî buî. Ningî into birîa antû ba Israeli bakaaritaga birî igongwana bia gûûkîrîria nî bieenu kinya bio. Nkûbinenkanîra kîrî gwe, na kîrî ataana baaku, na kîrî aarî baaku nabu bûu nî Waatho mwanka kenya. Muntû wonthe wa nja yaaku ûrîa ûrî ûmûtheru no arîe into biu. “Ningî ngûkûnenkera maguta jonthe jarîa meega, na ndibei yonthe îrîa njega, na irio bionthe birîa biega na maketha ja mbere jonthe jarîa nditagîrwa nî antû ba Israeli. Najo maketha ja mbere jonthe nthîgûrûûne yaao jarîa bakaanditagîra jakaejaga jaaku. Muntû wonthe wa nja yaaku ûrîa ûthereetue oomba kûrîa into biu. Into bionthe birîa nkethagîrwa mbathûrîri nî Israeli nîûntû bwa mûciîtio jwa kûbithiria buru bikethagîrwa birî biaakwa. Ningî marikithathi jonthe ja antû na ja nyomoo jarîa antû ba Israeli bakaanditagîra jakethagîrwa jarî jaaku. Îndî bûgaakûûraga marikithathi ja antû na ja nyomoo cionthe îrîa îtîtheri. Bûgaakûûraga marikithathi jau jarî na ûkûrû bwa mweri jûmwe. O îrikithathi bûkarîkûûra na fetha ithaano kûringana na kîthimi kîrîa gîtumagîrwa. Îndî marikithathi ja ng'ombe, kana ja ng'ondu, kana ja mbûri bûkájakûûreeni nîûntû nî jamatheru. Bûminyamînyagîrie tharike yaajo kîritîroone kîa igongwana na bûgaakîîria maguta jaajo jarî kîgongwana gîa gwakîîria kîrîa kîrî yeera rîrîega kîrî ni. Îndî nyama cia marikithathi ja nyomoo iu ikethagîrwa irî ciaaku; o ta ûrîa nyama ya kîbara îrîa îritagwa îrî kîewa kîa mwanya, na kûgûrû kwa ûrîo biîthagîrwa birî biaaku. Nabio igongwana bibitheru bionthe birîa antû ba Israeli banditagîra ngûkûnenkera bio, gwe amwe na ataana baaku, na aarî baaku. Nabu nî waatho bwa kûthingatagwa kenya na kenya. Nabu ûntû bûu nî kîrîkanîro gîaakwa na ûûgwe amwe na nchiarwa ciaaku. Kîu nî kîrîkanîro kîbuîrîte kûthingatagwa magiita jonthe.” Ningî MWATHANI nî eerîre Aaroni atîrî, “Gwe ûtîîthîrwa ûrî na rûgai nthîgûrûûne kana wîthîrwa ûrî na ngwato amwe na antû bangî ba Israeli. Ni nî ni nkethagîrwa ndî ngwato yaaku na rûgai rwaaku. “Ningî nî mpeete nchiarwa cia Lawi gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kîa into bionthe birîa nditagîrwa nî Aisraeli. Gîchunchî kîu kîmwe kuuma kîrî îkûmi nîkîo gîkethagîrwa kîrî îrîi rîaao nîûntû bwa gûtumîkîra îema rîa gûtirimanîra. Kuuma nandî antû bangî ba Israeli batîbuîrîte gûkuîrîîria îema rîa gûtirimanîra batîkeeje kwîyia bakua. Îndî nî Alawi bagatumîkaga îemeene rîa gûtirimanîra. Ningî bakëeja kûthithia meeyia bagaakanûkagua. Alawi batîbuîrîte kwîthagîrwa barî na ngwato nthîgûrûûne ya Israeli. Waatho bûu bûthingatagwe nthukîîne cionthe. Îndî nkûnenkanîra kîrî Alawi into birîa nditagîrwa nî antû ba Israeli birî gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi; birî igongwana into biu nîbio rûgai rwa Alawi. Alawi batîbuîrîte kwîthîrwa barî na ngwato gatîgatîîne ka antû ba Israeli.” Ningî MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria Alawi ûbeere ûjû: Rîrîa bûkaajûkagia into birîa antû ba Israeli bakanditagîra birî gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi, no mwanka bûnditagîre gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kîa bio. Into biu bûkanditagîra bikethagîrwa birî igongwana o ta birîa nditagîrwa nî Aisraeli bia maketha ja mbere na ndibei ya mbere. Ûu nîu bûkanditagîra igongwana kuuma kîrî ichunchî bia mbere bia îkûmi, bionthe birîa bûnenkeri nî antû ba Israeli. Bwanditîra igongwana biu, bûbinenkanagîre kîrî Aaroni, mûthînjîri-Mûrungu. Bûnditagîre igongwana kuuma kîrî into birîa biega buru bia into birîa biathûri. Naabuî bwanditîra into biu biega buru, bwoomba gûtigwa na bimwe o ta ûrîa mûrîmi atigagia maketha jamwe na ndibei îmwe anditîra îngî. Into biu nîbio îrîi rîaaku nîûntû bwa gûtumîkîra îema rîa gûtirimanîra. Naagwe amwe na antû ba nja yaaku bwoomba kûbirîîra gûntû kunthe kûrîa bûkwenda. Naabuî bûtîîthagîrwa bûthûûkîtie rîrîa bûkarîîjaga into biu, bunka akî bwamba kûnditîra birîa biega buru biaabio. Îndî bûmenyagîîre bûtîkeeje gwîkîra igongwana bia antû ba Israeli mûgiro; bûrîa into biu mbere ya bûnditîra birîa biega buru biaabio. Bûkëeja kûthithia ûu, bûgaakua.” MWATHANI nî aarîîrie Musa na Aaroni arabeera atîrî, “Îîreeni antû ba Israeli Waatho bûbû: babûreetere mwari întuune îtî na antû athûûku na îrîa îteekîrwa gîchooki. Naabuî bûmînenkanîre kîrî Eleazari mûthînjîri-Mûrungu. Nayo îkaumagarua oome ya kambî îthînjwe Eleazari ategeete. Eleazari mûthînjîri-Mûrungu akaaringithia tharike yaayo na kîara, na aminyaminye îngî au mbere ya îema rîa gûtirimanîra maminya mûgwanja. Nayo mwari îîu îgaakîîrua Eleazari mûthînjîri-Mûrungu ategeete. Mûgûûta jwaayo jwakîîrue amwe na nyama ciaayo, na tharike yaayo na mara jaayo. Mûthînjîri-Mûrungu akaajûkia mîtî ya mîtarakwa, na makuuû, na gîtambaa gîgîtuune abigere mwankiine jûrîa jûgwakîîria mwari îîu. Rîu mûthînjîri-Mûrungu akaûûra nguû ciaawe, na athambe, atonye kambîîne. Îndî agakara atîtheri mwanka ûgoro. Nawe muntû ûu ûgaakîîria mwarî îîu, akaûûra nguû ciaawe, na athambe. Nawe agakara atîtheri mwanka ûgoro. Muntû ûthereetue akoothûrania mûju jwa mwari îîu, ajwîkie oome ya kambî antû atheru. Naju jûgeekwa antû au nîûntû bwa gûtumagîrwa nî kîûthûrano gîa antû ba Israeli juunganague na rûûjî nîkenda bithiria mûgiro. Nakîo kîu gîkethagîrwa kîrî kîgongwana gîa kûthambia meeyia. Muntû ûu ûûthûranîrie mûju jwa mwari îîu, akaûûra nguû ciaawe na akare atîtheri mwanka ûgoro. Nabu Waatho bûu bûkathingatagwa magiita jonthe nî antû ba Israeli na ageni barîa batûûraga amwe nabo.” Ningî MWATHANI nî eetîre na mbere kuuga atîrî, “Muntû kinya ûrîkû akëeja kûringithia kiimba kîa muntû, agakaraga ntukû mûgwanja atîtheri. Muntû ûu, abuîrîte kwitheria na rûûjî ruungeenue na mûju jwa mwari întuune ntukû ya ithatû, na ya mûgwanja, nawe akathera. Îndî akëethîrwa atiitheria ntukû ya ithatû na ya mûgwanja atîîthîrwa atheri. Muntû kinya ûrîkû ûrîa ûkaringithia kiimba kîa muntû na arege kwitheria, muntû ûu ageekîra îema rîa MWATHANI rîa gûtirimanîra mûgiro. Muntû ûu agaatiga gûtaranîrua na antû ba Israeli. Nîkwîthîrwa muntû ûu ataatherua na rûûjî ruungeenue na mûju jwa mwari îrîa yaakîrîîrue. “Waatho bwegiî muntû akuîrîte îemeene nî bûbû: antû bonthe barîa bagatonyaga îemeene rîu, na barîa bonthe barî îemeene rîu, bagakaraga batîtheri ntukû mûgwanja. Nabio into bionthe birîa bikethagîrwa birî îemeene rîu bitî na nkunîki bikethagîrwa bitîtheri. Muntû kinya ûrîkû ûrîa ûkaaringithagia kiimba kîa muntû ûûragîri bûûrîîne kana atonge kiimba kîa muntû ûkuîte wengwa, kana atonge mûrûitû jwa muntû, kana atonge mbîrîra, akethagîrwa atîtheri ntukû mûgwanja. “Kîrî kûtheria muntû ta ûu, mûju jwa mwari îrîa yaakîrîîrue nîûntû bwa kûthambia meeyia jûkajûkagua jûgeekîrwa nyongûûne îrî na rûûjî rûrûkembûku. Muntû ûthereetue akajûkagia makuuû ajatombekage rûûjîîne rûu. Acoke aminyaminyîrie îema rîrîa muntû akuîrîte, na amiinyîrie into bionthe birîa birî ku, na aminyîrie muntû ûu ûringithîtie marûitû ja muntû kana kiimba kîa muntû ûûragi, kana ûkuîte wengwa, kana mbîrîra. Muntû ûu ûtheri akaminyaminyîria muntû ûu ûtîtheri rûûjî rûu ntukû ya ithatû na ya mûgwanja. Muntû ûu ûtîtheri akaitheragia ntukû ya mûgwanja, aûûre nguû ciaawe, na athaambe. Nawe akeethîrwa arî ûmûtheru ûgoro. Muntû wonthe ûrîa ûkethagîrwa atîtheri na arege kwitheria, muntû ûu ageekagîra îema rîa MWATHANI rîa gûtirinamîra mûgiro. Ningî muntû ûu agaatiga gûtaranîrua na antû ba Israeli. Nîkwîthîrwa muntû ûu ataatherua na rûûjî ruungeenue na mûju jwa mwari îrîa yaakîrîîrue. Nabu bûbû nî Waatho bwa kûthingatagwa magiita jonthe. Muntû ûrîa ûkaminyaminyîria rûûjî rûu rwa kûtheria no mwanka aûûrage nguû ciaawe. Nawe muntû ûrîa ûkaaringithagia rûûjî rûu rwa kûtheria, muntû ûu akethagîrwa atîtheri mwanka ûgoro. Muntû wonthe ûtîtheri ûrîa ûkaaringithagia gîntû, gîntû kîu gîgaatiga kwaa gîkîtheru, Muntû ûngî ûrîa ûkaaringithagia gîntû kîu kinya we agaakaraga atîtheri mwanka ûgoro.” Nakîo kîûthûrano kîonthe kîa antû ba Israeli nî gîaakinyîre rwanda rwa Zini kûrî mweriine jwa mbere, kîraamba kambî Kadeshi. Au nîo Miriamu aakuîrîîre arathikwa. Naku gûtaarî na rûûjî rwa kûnyuuwa nî kîûthûrano gîa antû. Nakîo kîrîndî kîroothûrana kîranung'unîra Musa na Aaroni. Kîrîndî kîratetia Musa gîkîmwîraga atîrî, “Nî kaaba tûrîngî gûkujanîria na antû bangî ba Israeli rîrîa baakuîrîîre mbere ya îema rîa MWATHANI! Nîkî ûntû ûreekeete tuî antû ba MWATHANI, tûkuîra gûkû rwanda, tûkua na kinya ndîîthia cieetû ikua? Nîmbi yaatûmîre ûtûrita nthîgûrûûne ya Misri ûtûreeta gûntû gûkûthûûku ûjû. Gûntû gûtî na irio, kana nkûû, kana nzabibû, kana nkukumanga. Ningî gûtî na kinya rûûjî rwa kûnyua.” Musa na Aaroni barauma kîrî kîrîndî bareeta mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra, baraturia maru bareenamîîria, baratiirithia moothiû nthî. Nabu weerû bwa ûkumio bwa MWATHANI bûroonekana. MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Jûkia rûturo, naagwe bûrî na Aaroni bûûthûranie kîrîndî. Ûcoke waarîrie iiga bûrî au mbere ya kîûthûrano, narîo iiga riume rûûjî. Tontû bûû, ûgaatûma iiga riume rûûjî rwa kûnyuuwa nî antû na ndîîthia ciaao.” Musa arajûkia rûturo rûrîa rwaarî mbere ya MWATHANI o ta ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Musa na Aaroni nabo baroothûrania kîrîndî mbere ya iiga. Musa arabeera atîrî, “Nthikîîreeni buî ndemi. No mwanka tûtûme rûûjî ruume iigeene rîrî?” Musa arookîîria rûturo, araringa iiga maringa jaîrî. Naru rûûjî rûrwingî rûrauma ku rûranyuuwa nî kîûthûrano gîa antû amwe na ndîîthia ciaao. MWATHANI araarîria Musa na Aaroni arabeera atîrî, “Nîkwîthîrwa bûtîrambîtîkîrie bwonania inya yaakwa întheru kîrî antû ba Israeli. Tontû bûû, bûtîbatongeeria bûbaikia nthîgûrûûne îrîa mbaeete.” Antû au rûûjî rûu rwaumîre gwetîrwe Meriba nîûntû nîo antû ba Israeli baanung'unîîre MWATHANI, nawe MWATHANI nî aaboonerie atî nî ûmûtheru. Musa arî kûu Kadeshi, nî aatûmanîre kîrî mûnene wa Edomu eerwa atîrî, “Mûnene nî wiijî ûrîa tuî Aisraeli, antû ba ndûgû cieenu tûrîte thîîna. Nî wiijî ûrîa biûjûjû bieetû bieetîre Misri na baratûûra ku îgiita rîrîraaja. Nabo antû ba Misri baratûthithîria mantû jamathûûku amwe na biûjûjû bieetû. Naatuî rîrîa twarîrîîre MWATHANI, nî aaigîrue kîrîro gîeetû aratûma mûraîka aratûrita Misri. Nandî tûrî aja Kadeshi, ntûûra îrî mwankeene jwa nthîgûrû yaaku. Ndakwerenca ûtwîtîkîîrie tûkûrûkîîre nthîgûrû yaaku. Naatuî tûtîîtîîra miuundeene yeenu, kana miuundeene yeenu ya mîzabibû, na tûtînyua rûûjî rwa ithima bieenu. Tûgeetîîra njîreene îrîa mbariî na tûtîaûkîra no kû mwanka tûkûrûke mîanka ya nthîgûrû yeenu.” Îndî mûnene wa Edomu aramûcokeria atîrî, “Bûgákûrûkîîra nthîgûrûûne yaakwa, nîûntû bwathithia ûu nkabwithûkîra mbîje ndwee naabuî.” Îndî antû ba Israeli baramwîra atîrî, “Tûgeetîîra njîreene akî. Ningî tuî na ndîîthia cieetû tûkëeja gûkuunda rûûjî rwa ithima biaaku, tûgakûrîa ru. Nî gwîtîîra tûgeetîîra njîreene na magûrû akî na gûtî ûntû bûngî tûkaathithia.” Mûnene wa Edomu arabacokeria atîrî, “Ntîbwîtîkîîria bûkûrûkîîra nthîgûrûûne.” Nabo Aedomu babaingî barauma barî njûûrî îrî na inya mono bareeta kwithûkîra Aisraeli. Tontû bûû, antû ba Edomu bararegeera antû ba Israeli beetîîra nthîgûrûûne ya Edomu. Nabo antû ba Israeli baragarûka bareeta na njîra îngî. Nakîo kîûthûrano kîonthe kîa antû ba Israeli, nî gîeetîre rûgendo kuuma Kadeshi mwanka kîrakinya kîrîmeene kîa Hori. MWATHANI nî aarîîrie Musa na Aaroni au kîrîmeene kîa Hori, kîrîa kîrî akuî na mwanka jwa nthîgûrû ya Edomu, arabeera atîrî, “Aaroni agûkinyia rîa gûkua. Nîkwîthîrwa atîtonya nthîgûrû îrîa mpeete antû ba Israeli nîûntû nî bwaaregere kûmbathîkîra bûrî kûrîa rûûjîîne rwa Meriba. Îtania na Aaroni na mûtaana waawe Eleazari kîrîmeene kîa Hori. Rîu ûrite Aaroni nguû, wîkîre mûtaana waawe cio. Aaroni agaakuîra kûu.” Musa arathithia o ta ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Baraitia kîrîmeene kîa Hori, kîûthûrano gîa antû kîonthe gîtegeete. Barî nao, Musa ararita Aaroni nguû, areekîra Eleazari mûtaana wa Aaroni nguû iu. Aaroni arakuîra kîrîmeene îgûrû. Musa na Eleazari bareenama barauma kîrîmeene. Nakîo kîûthûrano kîonthe gîa antû ba Israeli gîkûmenya atî Aaroni agûkua, kîraithikîîra nîûntû bwa Aaroni ntukû mîrongo îthatû. Mûnene wa Aradi ûrîa Mûkanaani, ûrîa waatûûraga rûteere rwa bwa ûmotho rwa Kanaani, rîrîa aigîrue Israeli nî îîtîrîte njîreene ya Atharimu, nî aaithûkîîre Aisraeli, arataa bamwe baao. Nîrîo Aisraeli baaciîtîrie mûciîtio kîrî MWATHANI baramwîra atîrî, “Ûkëeja gûtûma tûkoomba antû baba ndweene, nî mma tûkaathiria ntûûra ciaao buru.” MWATHANI araigua mûciîtio jwa antû ba Israeli aranenkanîra Akanaani kîrî bo. Nabo Aisraeli barabathiria buru na barathiria ntûûra ciaao. Naku antû au kûreetwa Horima. Nabo antû ba Israeli nî beetîre rûgendo kuuma kîrîmeene kîa Hori bareetîîra njîra îrîa yeetagîîra akuî na Îria Îtuune nîkenda bathiûrûka, beebera nthîgûrû ya Edomu. Îndî antû baranoga barî rûgendoone, baranung'unîra Mûrungu amwe na Musa. Barauga atîrî, “Nîkî ûntû bwatûritîre nthîgûrûûne ya Misri, kana nîkenda twîja gûkuîra gûkû rwanda? Nîkwîthîrwa gûtî na irio na gûtî na kinya rûûjî. Tûtîkwenda biakûrîa bibi nî bibithûûku.” MWATHANI aratûma njoka inthûûku kîrî antû ba Israeli, nacio irarûmanga antû na babaingî baao barakua. Nîrîo antû beetîre kîrî Musa baramwîra atîrî, “Tuî nî twîîtie, tontû nî tûkûnung'unîrîte na twanung'unîra MWATHANI. Romba MWATHANI atwîngîre njoka ciume akuî naatuî.” Musa ararombera antû. MWATHANI areera Musa atîrî, “Thithia njoka ûmîcuuracuurie gîtugîîne. Naku gûgakara atîrî, o muntû ûrîa ûkaarûmwa nî njoka, araithîîria njoka îîu îcuuracuurîîtue atîkua.” Tontû bûû, Musa arathithia njoka ya îturutia, na aramîcuuracuuria gîtugîîne. Naku nî gwakarîre atîrî, muntû wonthe ûrîa waarûmagwa nî njoka, araithîîria njoka îîu ya îturutia aataakujaga. Nabo antû ba Israeli nî beetîre na mbere na rûgendo baraamba kambî Obothi. Ningî barauma Obothi bareeta baraamba kambî rwanda antû gwetagwa Iyeabarimu îrîa îrî rwanda yerekeene na nthîgûrû ya Moabu, bwa gaiti. Kuuma au bareeta baraamba kambî kîguuruune kîa Zaredi. Kuuma au bareeta baraamba kambî rûteere rûrîa rûngî rwa ûrîo bwa mûuro jwa Arinoni îrîa îrî rwanda rûrîa rûkinyîte mwankeene jwa nthîgûrû ya Moabu na ya Amori. Kîu nîkîo gîtûmi kuugi Yukuune rîa ndwaa cia MWATHANI, “Ntûûra ya Wahebu rûteereene rwa Sufa, na kîguuru kîa Arinoni, na mûgwanthî jwa iguuru biu juumîte ntûûra ya Ari jûgeeta mwanka mwankeene jwa Moabu.” Kuuma au bareeta mwanka Beeri nakîo nî kîthima kîrîa MWATHANI eerîte Musa bwaakîo atîrî, “Ûthûrania antû naani nkaabakuundia rûûjî.” Nîrîo Israeli yaainîre rwîmbo rûrû: “Therûka rûûjî gwe kîthima! Naabuî kiinîreeni! Kîthima nîkîo kîenjîîtwe nî anene ningî nî kîenjîrwe nî atongeeria ba antû barakîînja bagîtumagîra nturo ciaao cia ûnene na mîreegi yaao.” Kuuma kûu rwanda bareeta antû gweetagwa Matana. Kuuma Matana bareeta Nahalieli, na kuuma Nahalieli bareeta Bamothi. Kuuma Bamothi bareeta kîguuruune kîrîa kîrî nthîgûrûûne ya Moabu, kîrîa kîrî ruungu rwa kîrîma kîa Pisiga kîrîa kîerekeene na rwanda. Nabo antû ba Israeli nî baatûmanîre kîrî Sihoni, mûnene wa Aamori barauga atîrî, “Îtîkîîria tûkûrûkîîre nthîgûrûûne yaaku. Tûtîaûkîra mîundeene yeenu, kana miuundeene yeenu ya mîzabibû. Ningî tûtînyua rûûjî rwa ithima bieenu. Tûgeetîîra akî njîreene îrîa mbariî mwanka tûgiitanie nthîgûrû yeenu buru.” Îndî mûnene Sihoni ateetîkîrîrîîrie Israeli îkûrûkîîra nthîgûrûûne yaawe. Nî oothûranîrie antû baawe bonthe bareeta ndweene na Israeli rwanda, arakinya Jahazi araithûkîra Israeli. Îndî antû ba Israeli barooraga njûûrî ya Amori mono. Barabatuunya nthîgûrû kuuma mûuro jwa Arinoni mwanka jwa Jaboki, mwanka gûkinya nthîgûrûûne ya antû ba Amoni. Nîkwîthîrwa mwanka jwa Amoni nî jwaakarîtue mono. Tontû bûû, antû ba Israeli barataa ntûûra cionthe cia Aamori na kinya Heshiboni na tûtûûra tûrîa tûmîthiûrûkîrîte. Heshiboni yaarî ntûûra ya mûnene Sihoni wa Aamori. Sihoni nî aarî akûrwaa na mûnene ûrîa waathaga Moabu mbereene, aramûûmba na arataa nthîgûrû yaawe yonthe mwanka mûuro jwa Arinoni. Kîu nîkîo gîtûmi mwini ainîre arauga: “Njûûni Heshiboni bûmîake ntûûra ya mûnene Sihoni nî yaakwe kaîrî. Nîkwîthîrwa njûûrî nî yaumîre îkari ta mwanki ntûûreene ya Heshiboni, îrauma ntûûreene ya mûnene Sihoni îrathiria ntûûra ya Moabu. Îrathetheranga antû barîa baatûûraga tûrîmeene twa Arinoni. Wûi kîrî gwe Moabu! Bûkûthira buî antû barîa bathaathayia mûrungu jwa mûng'uanano jwa Kemoshi Nî jûtûmîte arûme baaju batawa, na kinya aka baaju batawa nî Sihoni mûnene wa Aamori. Nchiarwa ciaao îrathirua kuuma ntûûreene ya Heshiboni mwanka ya Diboni. Naatuî tûrabatûgûta kuuma ntûûreene ya Nofa mwanka ya Medeba.” Tontû bûû, antû ba Israeli nî baatûûrîre nthîgûrû ya Aamori. Ningî Musa nî aatûmîre achûnkûûni ntûûreene ya Jazeri. Rîu njûûrî ya Aisraeli baramiithûkîra, baramîtaa amwe na tûtûûra tûrîa twamîthiûrûkîrîte, na barataa into bia Aamori barîa baatûûraga ku. Rîu Aisraeli baragarûka bareeta na njîra îrîa yeetaga bwa nthîgûrû ya Bashani. Mûnene wa Bashani tawe Ogi nî aaumagarîre arî na njûûrî yonthe yaawe areeta kwithûkîra Aisraeli kûu ntûûreene ya Edirei. Îndî MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Bûkaamûkîreni. Nîkwîthîrwa nî mûnenkanîrîte amwe na antû baawe bonthe nthîgûrû yaawe. Naabuî bûmûthithîrie o ta ûrîa bwathithîîrie Sihoni mûnene wa Aamori ûrîa waatûûraga ntûûreene ya Heshiboni.” Tontû bûû, baramûûraga. Ningî barooraga ataana baawe, antû ba ntûûra yaawe bonthe mwanka kûreethîrwa gûtî we watigara. Nabo Aisraeli barataa nthîgûrû yaawe îraa yaao. Nabo antû ba Israeli nî beetîre na mbere na rûgendo. Nabo baakinya bûûrîîne ya Moabu îrîa îrî bwa gaiti ya mûuro jwa Jorodani na îrîa yerekeene na ntûûra ya Jeriko, baraamba kambî o. Balaki mûtaana wa Zipori rîrîa aaigîrue ûrîa Israeli yaathithîrîtie antû ba Aamori, antû ba Moabu nî baaigîrue ûguaa mono nîûntû antû ba Israeli nî baarî babaingî. Antû ba Moabu nî beerîre atongeeria ba Amidiani atîrî, “Gîkundi gîkî kîa Israeli gîkaarîa antû barîa bonthe batûcîgîîrîîtie o ta ûrîa ndeegwa îrîîjaga nyaki.” Balaki mûtaana wa Zipori nîwe îgiita rîu waarî mûnene wa antû ba Moabu. Balaki nî aatûmanîre kîrî Balaamu mûtaana wa Beori ûrîa waarî ntûûreene ya Pethori akuî na mûuro jwa Eufurate nthîgûrûûne ya Amawi, eerwe atîrî, “Kûrî na antû baraumîre Misri, nabo boojûrîte nthîgûrû yonthe. Nandî batûûrîte akuî na nthîgûrû yaakwa. Itû ndakwerenca îja nandî nîkenda ûruma antû baba nîûntû barî na inya înene nkûrûki yaakwa. Kwombîka nkaaboomba na tûkabooraga tûkabeenga kuuma nthîgûrûûne. Nîkwîthîrwa nî mbijî atî muntû ûrîa gwe ûtharimaga nî atharimagwa, na muntû ûrîa ûrumaga nî agwatagwa nî kîrumi.” Tontû bûû, atongeeria ba Moabu na ba Midiani nî baaumîre bareeta bakamatîte îtuui nîûntû bwa ngûgî îrîa Balaamu akaarita. Nabo bagûkinya kîrî Balaamu nî baamwîrîre ntûmwa ya Balaki. Balaamu arabeera atîrî, “Raareni aja ûtukû bwa naarua naani rûûjû nkabûcokeria mbwîre nteto irîa MWATHANI akaambîîra.” Nabo atongeeria bau ba Moabu bararaara kwa Balaamu. Mûrungu nî eejîre kîrî Balaamu araamûûria atîrî, “Nî antû barîkû baba bakarîte amwe naagwe?” Balaamu areera Mûrungu atîrî, “Nî Balaki mûtaana wa Zipori, mûnene wa Moabu ûtûmanîte kîrî ni akiugaga, ‘Atîrî, kûrî antû baraumîre Misri nabo boojûrîte nthîgûrû yonthe. Nandî njû ûndumîre bo, kwombîka tûkarwa nabo nkaboomba nkabeenga.’” Mûrungu areera Balaamu atîrî, “Ûgeetania nabo na ûkaaruma antû bau, nîkwîthîrwa nî baatharime.” Balaamu agûûkîîra rûûneene, nî eerîre atongeeria bau ba Balaki atîrî, “Cokeeni nthîgûrûûne yeenu nîûntû MWATHANI nî araregere mbîtania naabuî.” Nabo atongeeria bau ba Moabu barookîîra bareeta kîrî Balaki baramwîra, “Balaamu akûrega kwîjania naatuî.” Balaki aratûmana o kaîrî. Aratûma atongeeria babaingî barî na îgweta nkûrûki ya barîa ba mbere. Nabo bareeta kîrî Balaamu baramwîra atîrî, “Balaki mûtaana wa Zipori ariuga ûjû: ‘Ndakwerenca ûkárigîîrua nî ûntû no bûrîku ûrega kwîja kîrî ni. Nîkwîthîrwa ngaakûthithîria mantû ja gûgwîkîra îgweta, na nthithie jonthe jarîa ûkambîîra. Njû itû ûndumîre antû baba.’” Îndî Balaamu aracokeria nthûûmba cia Balaki atîrî, “Kinya Balaki akeethîrwa nî nyomba yaawe yûûjûri fetha na thaabu agaampa, ntîîtîkîîria kûrega kwathîkîra rûteto rwa MWATHANI Mûrungu waakwa, nthithia ûntû bûngî bûbûnini kana nkûrûki ya bûu ambîrîte. Nandî, itû kareeni aja kinya buî ûtukû bwa naarua nîkenda menya bûrîa MWATHANI akaambîîra.” MWATHANI areeja kîrî Balaamu ûtukû aramwîra atîrî, “Antû bau bakëethîrwa nîka beeja gûgwîta, ithuranîre wîtanie nabo îndî ûntû bûrîa ngaakwîra nîbu naagwe ûkaathithia.” Tontû bûû, Balaamu nawe arookîîra rûkîîrî araitia ntigiri yaawe, areetania na atongeeria bau ba Moabu. Mûrungu nî aathûûrîre nîûntû Balaamu nî eetîte Moabu. Mûraîka wa MWATHANI ararûngama njîreene ararigîîria Balaamu akûrûka. Balaamu nî akamati nî ntigiri na nî eetanîtie na nthûûmba ciaawe ijîîrî. Nayo ntigiri nî yoonere mûraîka wa MWATHANI arûngami njîreene agwete rûchiû arûkûûrîte. Nayo ntigiri îraûkîra îrauma njîreene îreeta kîthakene. Balaamu nawe aragwata kûmîûûra nîkenda îcoka njîreene. Mûraîka wa MWATHANI ararûngama njîreene ya muunda jwa mîzabibû. Nayo njîra îîu yaarî încicimaru na yaarî na rûthingo nteere cio-ijîîrî. Nayo ntigiri rîrîa yoonere mûraîka wa MWATHANI îreetîîra rûthingoone îrakirithania kûgûrû kwa Balaamu na rûthingo. Balaamu aragwata kûmîûûra kaîrî. Nawe mûraîka wa MWATHANI areetaîta mberabere ararûngama antû arîa gwancicimarîte nkûrûki, antû muntû atîngîûmba kûgarûkîra rûteere rwa ûrîo kana rwa ûmotho. Nayo ntigiri rîrîa yoonere mûraîka wa MWATHANI îragwa îkamatîte Balaamu. Nawe Balaamu arathûûra mono araûra ntigiri na rûturo rwaawe. Nîrîo MWATHANI aatûmîre ntigiri yaaria, nayo îreera Balaamu atîrî, “Nîka nkûthithîtie atîa tontû wampûûra maita jathatû?” Balaamu aracokeria ntigiri atîrî, “Tontû nîka ûmpethetie kîaa. Ndîngî kwîthîrwa ndî na rûchiû no gûkûûraga ndîngîkûûraga.” Nayo ntigiri îramwîra atîrî, “Anga ûûni tî ni ntigiri yaaku na nî ni ngûkamataga mwanka naarua tûrî? Ndîrakûthithîria ûntû ta bûbû kaîrî?” Nawe aramûcokeria, “Arî!” MWATHANI aratûma Balaamu oona. Nawe aroona mûraîka wa MWATHANI arûngami njîreene agwete rûchiû. Balaamu araturia maru, areenamîîria mwanka nthîgûrû. Mûraîka wa MWATHANI aramûûria atîrî, “Nîkî ûntû ûûrîre ntigiri yaaku mainda jathatû? Atîrî, Nîka ndeeja gûkûrigîîria gwîta nîûntû rûgendo rwaaku rûtîngwîrîîtie. Ntigiri yaaku nîyo îmbonere yampeebera jathatû. Tiga nî ûrîa împeebeere, kinya ni nandî nî mma ndîngî kwîthîrwa nkûûragîre îndî yo nkamîtiga mwoyo.” Nîrîo Balaamu eerîre mûraîka wa MWATHANI atîrî, “Nî mbîîtie nîûntû ni ntîkûmenyaga nî ûndigîrîîtie nkûrûka. Nandî këethîra rûgendo rûrû rûtîkûgwîrîîtie, ngaacoka mpaane.” Mûraîka wa MWATHANI areera Balaamu atîrî, “Îtania na antû baba, îndî waarie akî nteto irîa ngaakwîra waarie.” Tontû bûbu Balaamu areetania na atongeeria ba Balaki. Balaki rîrîa aigîrue atî Balaamu nî eejîte, nî aaumagarîre areeta kûmûthagaanîra ntûûreene îmwe ya Moabu îrîa îrî mwankeene jwa mûthia buru jwa mûuro jwa Arinoni. Nayo yeetagwa Ara. Balaki nî oorîrie Balaamu atîrî, “Nîkî tontû ûteejîre îgiita rîa mbere rîrîa ndaagûtûmanîrîte ngîkwerencaga wîja? Nîka woonere ntîûmba gûkûrîa bwega?” Balaamu aramûcokeria aramwîra, “Atîrî, nkwîja nandî kîrî gwe. Îndî ntî na Waatho bwa kuuga no atîa tiga rûteto rûrîa Mûrungu akambîîra mbuge. Rûu nîru akî nkauga.” Balaamu na Balaki nî beetanîrie barakinya ntûûreene Kiriathi-huzothi. Balaki nî aaritîre kîgongwana kîa ndeegwa na ng'ondu. Nawe aranenkera Balaamu na atongeeria barîa beejanîtie nawe nyama îmwe. Naku nî gwakarîre atîrî, rûûneene Balaki nî beetanîrie na Balaamu mwanka ntûûreene ya Bamothi-baali, arîa arîngî ona bwega antû bamwe ba Israeli. Balaamu nî eerîre Balaki atîrî, “Mbakîra iritîro bia igongwana mûgwanja aja, na ûndeetere ndeegwa mûgwanja na ntûrûme mûgwanja aja.” Balaki arathithia o ta ûrîa Balaamu aamwîrîre. Nabo bobaîrî, Balaki na Balaamu bararita igongwana iritîroone biu bia igongwana. O kîrî kîritîro kîa igongwana nî baaritaga ndeegwa na ntûrûme irî kîgongwana. Balaamu areera Balaki atîrî, “Rûngama rûteere rwa kîgongwana gîaaku gîa gwakîîria. Naani mbîte mbone këethîra MWATHANI agatirimana naani. Ûntû bunthe bûrîa akamenyithia ngakwîra.” Tontû bûû, Balaamu araitia kîrîmeene îgûrû. Mûrungu aratirimana na Balaamu. Balaamu aramwîra ûjû, “Nî nthithîtie iritîro bia igongwana mûgwanja. O kîrî kîritîro kîa igongwana nî nditîte ndeegwa na ntûrûme birî kîgongwana.” MWATHANI nî eerîre Balaamu ûrîa akauga. Aramwîra atîrî, “Coka kîrî Balaki ûmwîre nteto iu.” Tontû bûû, Balaamu aracoka kîrî Balaki areethîra arûngami rûteere rwa kîgongwana kîrîa Balaki aaritîte gîa gwakîîria. Balaki nî aarî amwe na atongeeria ba nthîgûrû ya Moabu bonthe. Balaamu nawe araambîrîîria kwaria na njuno arauga ûjû: “Balaki mûnene wa Moabu andeeteete kuuma nthîgûrû ya Sîria. Mûnene wa Moabu anditîte irîmeene bia bwa gaiti, ambîîra, ‘Njû ûndumîre nchiarwa cia Jakubu, wîje ûmeneerie antû ba Israeli.’ Nîatîa ni nkaaruma ûrîa Mûrungu atîrumîte? Nîatîa nkameneeria ûrîa MWATHANI atîmeneretie? Nîkwîthîrwa ndî irîmeene nî mboneete, kuuma tûrîmeene nî mboonete atîrî, antû bau batûûraga bonka batîcionaga bakari ta mîgongo îngî. Nûû ûûmbîkia gûtara nchiarwa cia Jakubu? Nî inyiingî ta tîîri. Kana nûû ûûmbîkia gûtara antû ba Israeli? Nî babaingî batîtarîka. Mûthia jwa ûtûûro bwaakwa bûrokara ta bwa muntû ûmwagîru ngakua ndî ûmwagîru.” Balaki areera Balaamu atîrî, “Nîatîa wathithia? Ngûgwîtîte wîja kûruma anthû baakwa, îndî gwe gûtî ûntû bûngî ûrathithia tiga kûbatharima.” Balaamu aramûcokeria aramwîra atîrî, “No mwanka menyeere mbuge akî jarîa MWATHANI aambîrîte?” Ningî Balaki nî eerîre Balaamu atîrî, “Itû ndakwerenca twîtanie antû angî arîa ûkoomba kûboona bwega. Ûkoona barîa barî akuî bonka îndî ûtîûmba kûboona bonthe. Naagwe ûndumîre bo ûrî antû au.” Balaki aramwikîîria bûûrîîne ya Zofimu bareeta mwanka kîrîmeene gîa Pisiga îgûrû. Aracoka araaka iritîro bia igongwana mûgwanja. O kîritîroone kîu kîa igongwana ararita ndeegwa na ntûrûme irî igongwana. Balaamu nawe areera Balaki atîrî, “Rûngama aja rûteere rwa kîgongwana gîaaku gîa gwakîîria. Naani mbîte ngatirimane na MWATHANI.” MWATHANI aratirimana na Balaamu aramwîra mantû jarîa akauga. Aramwîra atîrî, “Coka kîrî Balaki ûmwîre mantû jau.” Rîrîa Balaamu aacokere kîrî Balaki rî nî aamwîthîîre arûngami rûteere rwa kîgongwana kîrîa aaritîte gîa gwakîîria. Nabo atongeeria ba Moabu nî baarî amwe nawe. Balaki aramûûria atîrî, “Nîatîa MWATHANI auga?” Balaamu nawe araambîrîîria kwaria na njuno arauga, “Balaki thikîîra bwega! Wigue ûrîa nkuuga gwe mûtaana wa Zipori. Mûrungu tî muntû, aaria ûrongo, na atiugaga ûntû acoka agarûka. Kûrî ûntû augîkia na akarega kûthithia? Kana kûrî u auga na aremwa nî kûûjûria? Atîrî, Mûrungu nîwe ûtharimanîte, nawe ambîîra ntharimane na ntîûmba kûrega. Gûtî thîîna ooneete nchiarwa cia Jakubu îrî nayo, Gûtî ûthûûku ooneete kîrî antû ba Israeli. MWATHANI Mûrungu waao arî amwe nabo nîwe bakumagia arî mûnene waao. Mûrungu nîwe waabaritîre Misri, arabarwîrîîra arî na inya ta ya mbogo. Gûtî ûgaa bûûmba kûthûûkia nchiarwa cia Jakubu, na gûtî ûragûri bûûmba kwînyangia antû ba Israeli. Antû bagatua kuugaga mantû jegiî antû ba Israeli atîrî, ‘Û-tegeeni ûrîa Mûrungu athithîtie! Atîrî, antû baba bakari ta ngatûnyi nka bairuumagia ta ngatûnyi îrîa îtînogoka îtîûragîte nyomoo na înyua tharike yaayo.’” Balaki nawe areera Balaamu atîrî, “Këethîra ûkûrega kûbaruma, kînya kubatharima, ûkábatharima!” Îndî Balaamu aramûcokeria atîrî, “Ntîkwîrîre nkaathithia jonthe jarîa MWATHANI akaambîîra?” Ningî Balaki nî eerîre Balaamu atîrî, “Itû ndakwerenca twîtanie antû angî. Kwombîka Mûrungu agagwîtîkîîria ûkaandumîra antû ba Israeli ûrî antû au.” Tontû bûû, Balaki araikia Balaamu kîrîmeene gîa Peori îgûrû; kîrîa kîerekeene na rwanda. Balaamu areera Balaki atîrî, “Mbakîra iritîro bia igongwana mûgwanja aja, ûnthuranîîre ndeegwa mûgwanja na ntûrûme mûgwanja.” Balaki arathithia o ûrîa Balaamu aamwîrîte. O kîrî kîritîro kîa igongwana ararita ndeegwa na ntûrûme birî kîgongwana. Îndî rîrîa Balaamu oonere atî MWATHANI nî kûtharima eendaga kûtharima Israeli, ateetîre kûringia kaîrî ta ûrîa aathithagia mbereene. Îndî nîka aagarûkîre areerekera bwa rwanda. Balaamu araithîîria aroona antû ba Israeli baambîte maema jaao kûringana na mîîrîga yaao. Nîrîo Roho wa Mûrungu aamwîjîrîre, araambîrîîria kûroria akiugaga atîrî, “Bûbû nî ûroria bwaakwa ni Balaamu mûtaana wa Beori, nabu nî ûroria bwa muntû ûkwona kûnûû. Nabu nî ûroria bwa muntû wigîtue nteto cia Mûrungu, muntû wooneetue kîoneki nî Mweneinya Mûrungu. Muntû waigwîthîtie mbere ya Mûrungu îndî nî oonaga bwega. Nîatîa maema jaaku jathongi gwe Jakubu! Gwe Israeli, nîatîa ikaro biaaku birî bibiega! Nabio bikari ta iguuru bitaambîte kûraaja, kana ta miuunda îrî rûteere rwa mûuro. Maema jau jakari ta udi îrîa yaandi nî MWATHANI kana ta mîtarakwa îrî rûteere rwa rûûjî! Bakethagîrwa barî na ngai ya kûng'ana mîmera yaao îtîagaga rûûjî. Mûnene waao akethagîrwa arî na ûkumio bûbûnene nkûrûki ya bwa mûnene Agagi. Nabu ûnene bwaawe bûgaataamba kunthe. Mûrungu nîwe waabaritîre Misri arabarwîrîîra arî na inya ta ya mbogo. Nabo barathaga anthû baao na mîgwî bakabooraga na bakabathiria buru. Nthîgûrû ya Israeli îkari ta ngatûnyi îmami ta ngatûnyi nka îceemeete. Nûû ûûmîîria kûmûringithia? Barotharimwa barîa bamîtharimaga na bakagwatwa nî kîrumi barîa bamîrumaga.” Balaki arathûûra nî Balaamu mono, araringa mpîî aramwîra atîrî, “Ndîragwîtîte wîja kûruma anthû baakwa, îndî gwe rî, nîka kinya waabatharima matharima jathatû. Nî kaaba nandî ûmatûke waane gwaaku. Nî ndîrakwîrîte ngakwaa îtuui, îndî nandî MWATHANI agûtûma waaga îtuui.” Balaamu areera Balaki atîrî, “Nî ndeerîre antû barîa waatûmîte atîrî, ‘Kinya Balaki akëethîrwa nî gîkaro kîaawe kîa ûnene akaanenkera kîûjûri fetha na thaabu, ntîenda kûrega kwathîkîra rûteto rwa MWATHANI, nthithia ûntû bûbwega kana bûbûthûûku na wendi bwaakwa ningwa. O mantû jarîa MWATHANI akaambîîra nîjo nkauga.’” Ningî Balaamu nî eerîre mûnene Balaki atîrî, “Tontû nandî gancokeete kîrî antû beetû rî, îjaîja nkwîre mantû jarîa antû baba ba Israeli bakaabûthithîria buî antû ba Moabu îgiita rîtî kûraaja.” Aramwarîria akîroragia arauga atîrî, “Bûbû nî ûroria bwaakwa ni Balaamu mûtaana wa Beori nabu nî ûroria bwa muntû ûkwona kûnûû. Nabu nî ûroria bwa muntû wigîîtue nteto cia Mûrungu, muntû ûrîa ûmenyithîtue mantû nî Ûrîa Ûrî Îgûrû buru, na wooneetue kîoneki nî Mweneinya Mûrungu. Muntû waaigwîîthîrie mbere ya Mûrungu îndî nî oonaga bwega. Ndaraithîîria nî nkûmwona îndî tî nandî îîjî, nî nkûmûtega nkamwona îndî atî akuî. Ûrîa ûkari ta njota akauma kîrî nchiarwa cia Jakubu, ûrîa ûrî na rûturo rwa ûnene aume ndeene ya Israeli. Nawe akaathiria atongeeria ba Moabu na aûûre nchiarwa cia Sethi cionthe. Israeli îgataa Edomu ndweene bathirie anthû bau baayo tabo Seiri. Nayo Israeli îgeeta na mbere kûûmbana. Mûnene akaumania na nchiarwa cia Jakubu na athirie antû barîa bakeethîrwa batigeere ntûûreene cia antû.” Nîrîo Balaamu oonere Amaleki ûrorieene, arauga atîrî, “Amaleki nîyo nthîgûrû îtwîre îrî na inya mono nkûrûki ya nthîgûrû cionthe, îndî nyumeene îkaathirua buru.” Rîrîa oonere antû ba nthîgûrû ya Keni ûrorieene, augîre atîrî, “Gûntû kûrîa bûtwîre gûtî ûgwati naku gûkari ta gîtara kîrî rwareene rwa iiga. Îndî buî antû ba nthîgûrû ya Keni bûkaathirua buru, rîrîa nthîgûrû ya Asîria îkabûtaa.” Ningî Balaamu araroria kaîrî arauga atîrî, “Wûûi naanû! Nûû ûgatigara Mûrungu aathithia mantû jaja? Aithûki na meri bakauma nthîgûrû ya Kitimu, baûûre nthîgûrû ya Asîria na ya Eberi. Îndî kinya bo bakaathirua buru.” Balaamu araithuranîra araana kwaawe nawe Balaki araciîtîra. Rîrîa antû ba Israeli baambîte kambî kîguuruune kîa mîgaa, arûme baao nî baambîrîîrie kûmaramara na aka ba Moabu. Nabo aka bau bareetaga antû ba Israeli baritîra mîrungu ya Moabu ya mîng'uanano igongwana. Nabo antû ba Israeli bararîa nyama cia igongwana biu na barathaathayia mîrungu îîu ya mîng'uanano. Tontû bûû, antû ba Israeli barathaathaîria mûrungu jwa mûng'uanano jûrîa jweetagwa Baali, au Peori. MWATHANI araakana nî mûthûûro mono nîûntû bwaao. MWATHANI areera Musa atîrî, “Ûraga atongeeria bonthe antû bategeete. Ûbooragîre au mbere yaakwa. Kwombîka noo ngatiga kûthûûra nîûntû bwa antû ba Israeli.” Musa areera agambi ba Israeli atîrî, “O ûmwe weenu nî oorage muntû wonthe wa mwîrîga jwaawe ûrîa ûrathaathaîrie Baali kûu Peori.” Kûrakara atîrî, muntû ûmwe wa antû ba Israeli nî aareetere mûka Mûmidiani nja yaawe Musa na kîûthûrano kîonthe kîa Israeli gîtegeete. Kîrîndî kîarîragîra au mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra. Fineasi aarî mûtaana wa Eleazari. Eleazari aarî mûtaana wa Aaroni mûthînjîri-Mûrungu. Rîrîa Fineasi oonere mantû jau nî aaumîre au kîûthûrano kîaarî arî na îtumo. Aratonya îemeene rîa muntû ûu wa Israeli. Fineasi aramuunta ntomûrûme ûu na îtumo rîratûrîkania rîramuunta mûka ûu. Tontû bûû, mîrimo îrîa yaarî îkûgwata antû ba Israeli îrathira. Nabo antû barîa booragîrwe nî mîrimo îîu baarî antû ngiri mîrongo îîrî na inya (24,000). MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Fineasi mûtaana wa Eleazari agûtûma mûthûûro jwaakwa jûrîa ndî naju nîûntû bwa antû ba Israeli jwathira. Nîwe ûrî na mûthûûro ta jwaakwa gatîgatîîne ka antû ba Israeli. Kîu nîkîo gîtûmi ntigîte kûbathiria na mûthûûro. Tontû bûû, rî, mwîre atîrî, ‘Ngwîka kîrîkanîro kîa thîîrî nawe. Nakîo kîrîkanîro kîu nî kîa kûmweethia mûthînjîri-Mûrungu amwe na nchiarwa ciaawe. Nîkwîthîrwa wîru bwaawe bwa gûkumia Mûrungu nî bûtûmîte athirîria antû ba Israeli meeyia jaao.’” Muntû ûu wa Israeli wooraganîîrue na mûka Mûmidiani eetagwa Zimuri mûtaana wa Salu. Zimuri nîwe waarî mûtongeeria wa nja yaawe, na aarî wa mwîrîga jwa Simioni. Mûka ûu Mûmidiani wooragîrwe eetagwa Kozibi mwarî wa Zuri. Zuri aarî mûtongeeria wa mîîrîga nthîgûrûûne ya Midiani. MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, Ithûkîra Amidiani ûbathirie buru. Nîkwîthîrwa kinya bo nî baabûthangîkîrie na moothûûku na barabwaîria rîrîa bwaarî kûu Peori. Ningî nîûntû bwa Kozibi mwarî wa mûtongeeria wa mwîrîga jûmwe jwaao, ûrîa wooragîrwe rîrîa antû ba Israeli baagwati nî mîrimo kûu Peori. Nyuma ya mîrimo îîu, MWATHANI nî aarîîrie Musa na Eleazari mûtaana wa Aaroni, mûthînjîri-Mûrungu arabeera atîrî, “Tareeni kîûthûrano gîa antû ba Israeli kîonthe, kuuma arûme ba mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki, bonthe barîa boomba gwîta ndweene. Batarwe kûringana na mîciî yaao.” Musa na Eleazari mûthînjîri-Mûrungu, nîrîo baarîîrie antû bûthûranîte bûûrîîne ya Moabu rûteere rwa mûuro jwa Jorodani akuî na Jeriko barabeera atîrî, “Tareeni antû kwambîrîîria arûme ba mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki.” Ûu nîu MWATHANI eerîte Musa. Nabo antû ba Israeli barîa baaumîte Misri baarî baba: Kirî mwîrîga jwa Rubeni, ûrîa waarî mwana wa kîranga wa Jakubu nî kwaarî na ataana ba Rubeni, tabo Hanoki na nchiarwa ciaawe, na Palu na nchiarwa ciaawe, na Hezironi na nchiarwa ciaawe, na Karami na nchiarwa ciaawe. Bau nîbo antû ba mîciî ya Rubeni. Nabo baarî antû ngiri mîrongo îna na ithatû na magana mûgwanja ja mîrongo îthatû (43,730). Mûtaana wa Palu eetagwa Eliabu. Nabo ataana ba Eliabu baarî: Nemueli, na Dathani, na Abiramu. Bau nî Dathani na Abiramu barîa baarî atongeeria ba kîrîndî. Ningî nîbo baagwatanîîre na Kora bararega kwathîkîra Musa na Aaroni, na MWATHANI. Nayo nthîgûrû nî yaatûkîre îrabameria amwe na Kora. Nîrîo gîkundi kîu gîakuîre. Ningî nîrîo mwanki jwaîîthîrie jûrooraga antû magana jaîrî ja mîrongo îtaano (250). Antû bau baraa kîonanîîria kîa gûkaanagia antû kûrega kwathîka. Îndî nchiarwa cia Kora itaathirîrue. Kîrî mwîrîga jwa Simioni nî kwaarî na ataana ba Simioni. Nabo nî Nemueli na nchiarwa ciaawe; na Jamini na nchiarwa ciaawe; na Jakini na nchiarwa ciaawe; na Zera na nchiarwa ciaawe; na Shaulu na nchiarwa ciaawe; Îu nîyo mîciî ya antû ba Simioni. Nabo baarî ngiri mîrongo îîrî na ijîîrî na magana jaîrî (22,200). Kîrî mwîrîga jwa Gadi nî kwaarî na ataana ba Gadi. Nabo nî Zefoni na nchiarwa ciaawe; na Hagi na nchiarwa ciaawe; na Shuni na nchiarwa ciaawe; na Ozini na nchiarwa ciaawe; na Eri na nchiarwa ciaawe; na Arodi na nchiarwa ciaawe; na Areli na nchiarwa ciaawe. Îîu nîyo mîciî ya ataana ba Gadi kûringana na ûtari bwaao. Nabo baarî antû ngiri mîrongo îna na magana jataano (40,500). Kîrî mwîrîga jwa Juda nî kwaarî na ataana ba Juda. Nabo baarî Eri na Onani. Eri na Onani nî baakuîrîîre nthîgûrûûne ya Kanaani. Nabo ataana ba Juda na nchiarwa ciaao nî baba: Shela na nchiarwa ciaawe; na Perezi na nchiarwa ciaawe; na Zera na nchiarwa ciaawe; Nchiarwa cia Perezi ciaarî Hezironi na nchiarwa ciaawe; na Hamuli na nchiarwa ciaawe. Îîu nîyo mîciî ya antû ba Juda kûringana na ûtari bwaao. Nabo baarî antû ngiri mîrongo mûgwanja na ithanthatû na magana jataano (76,500). Kîrî mwîrîga jwa Isakari, Isakari nî aarî na ataana baba: Tola na nchiarwa ciaawe; na Puva na nchiarwa ciaawe; na Jashubu na nchiarwa ciaawe; na Shimuroni na nchiarwa ciaawe. Îîu nîyo mîciî ya Isakari kûringana na ûtari bwaao. Nabo baarî antû ngiri mîrongo îtantatû na inya na magana jathatû (64,300). Kîrî mwîrîga jwa Zebuloni, Zebuloni nî aarî na ataana baba: Seredi na nchiarwa ciaawe; na Eloni na nchiarwa ciaawe; na Jahileeli na nchiarwa ciaawe. Îîu nîyo mîciî ya antû ba Zebuloni kûringana na ûtari bwaao. Nabo baarî antû ngiri mîrongo îtaantatû na magana jataano (60,500). Josefu aarî na ataana baîrî. Nabo nî Manase na Efuraimu. Nchiarwa cia Manase ciaarî Makiri na nchiarwa ciaawe. Nchiarwa cia Makiri ciaarî Gileadi na nchiarwa ciaawe. Ataana ba Gileadi baarî: Lezeri na nchiarwa ciaawe; na Heleki na nchiarwa ciaawe; na Asirieli na nchiarwa ciaawe; na Shekemu na nchiarwa ciaawe; na Shemida na nchiarwa ciaawe; na Sheferi na nchiarwa ciaawe. Zelofehadi mûtaana wa Heferi ataarî na ataana, îndî nî aarî akî aarî nabo. Aarî ba Zelofehadi baarî Mahala, na Noa, na Hogila, na Milika na Tiriza. Îîu nîyo mîciî ya Manase. Nabo baarî antû ngiri mîrongo îtaano na ijîîrî na magana mûgwanja (52,700). Nabo ataana ba Efuraimu baarî baba: Shuthela na nchiarwa ciaawe; na Bekeri na nchiarwa ciaawe; na Tahani na nchiarwa ciaawe. Nchiarwa cia Shuthela, ciaumanîtie na mûtaana waawe Erani. Bau nîbo antû ba mîciî ya Efuraimu kûringana na ûtari bwaao. Nabo baarî antû ngiri mîrongo îthatû na ijîîrî na magana jataano (32,500). Îîu nîcio nchiarwa cia Josefu. Nabo ataana ba Benjamini baarî: Bela na nchiarwa ciaawe; na Ashibeli na nchiarwa ciaawe; na Ahiramu na nchiarwa ciaawe; na Shefufami na nchiarwa ciaawe Hufamu na nchiarwa ciaawe. Nabo ataana ba Bela baarî: Aradi na nchiarwa ciaawe; na Naamani na nchiarwa ciaawe. Bau nîbo nchiarwa cia Benjamini kûringana na ûtari bwaao. Nabo baarî antû ngiri mîrongo îna na ithaano na magana jatantatû (45,600). Dani aarî na mûtaana ûmwe weetagwa Shuhamu na nchiarwa ciaawe. Mîciî yonthe ya Shuhamu kûringana na ûtari bwaayo yaarî na antû ngiri mîrongo îtaantatû na inya na magana jana (64,400). Ataana ba Asheri baarî: Imina na nchiarwa ciaawe; na Ishivi na nchiarwa ciaawe; na Beria na nchiarwa ciaawe. Ataana ba Beria baarî: Heberi na nchiarwa ciaawe; na Malikieli na nchiarwa ciaawe. Asheri nî aarî na mwarî weetagwa Sera. Bau nîbo baarî antû ba Asheri kûringana na ûtari bwaao. Nabo baarî antû ngiri mîrongo îtaano na ithatû na magana jana (53,400). Ataana ba Nafutali baarî: Jahazeli na nchiarwa ciaawe; na Guni na nchiarwa ciaawe; na Jezeri na nchiarwa ciaawe; na Shilemu na nchiarwa ciaawe. Bau nîbo antû ba mîciî ya Nafutali kûringana na ûtari bwaao. Nabo baarî antû ngiri mîrongo îna na ithaano na magana jana (45,400). Arûme ba Israeli bonthe barîa baatarîrwe baarî antû ngiri magana jatantatû na îmwe na magana mûgwanja na mîrongo îthatû (601,730). MWATHANI aracoka areera Musa atîrî, “Antû bau nîbo bakaagaîrwa nthîgûrû îrî rûgai rwaao kûringana na antû barîa mwîrîga jûrî nabo. Mwîrîga jwethîrwa jûnenei ûjûgaîre rûgai rûrûnene. Mwîrîga jwethîrwa nî jûmûnini jûgaîrwe rûgai rûrûnini. Mîîrîga yonthe îgaîrwe rûgai rwaayo kûringana na antû barîa jûrî nabo. Îndî nthîgûrû îgawe na njîra ya kûringa kuura. Nayo mîîrîga îgaîrwe kûringana na antû barîa îrî nabo. Mîîrîga yonthe; yeethîrwa îrî îmînene kana îmînini îgaîrwe rûgai na njîra ya kûringa kuura.” Nabo baba nî Alawi barîa baatarîrwe, kûringana na ataana ba Lawi. Nabo nî Gerishoni na nchiarwa ciaawe; na Kohathi na nchiarwa ciaawe; na Merari na nchiarwa ciaawe. Nchiarwa cia Libini, na cia Heburoni, na cia Mahali, na cia Mushi, na cia Kora ciaarî cia mwîrîga jwa Alawi. Kohathi aarî îthe wa Amuramu. Mûka wa Amuramu eetagwa Jokebedi na aarî mwari wa Lawi. Jokebedi aaciarîîrwe Misri. Jokebedi araciarîra Amuramu aana baba: Aaroni, na Musa, na Miriamu. Nabo aana ba Aaroni baarî Nadabu, na Abihu, na Eleazari, na Ithamari. Îndî Nadabu na Abihu barakua rîrîa baaritîîre MWATHANI kîgongwana na mwanki jûtîtheretue. Nabo arûme bonthe ba mwîrîga jwa Lawi, barîa baarî na ûkûrû bwa mweri jûmwe na nkûrûki, baatarîrwe baraa antû ngiri mîrongo îîrî na ithatû (23,000). Nabo bataataranîîrue na Aisraeli bangî nîûntû batagaîîrwe rûgai, ta antû bangî ba Israeli. Bau nîbo antû ba Israeli barîa baatarîrwe nî Musa na Eleazari mûthînjîri-Mûrungu, barîa baatarîîrwe bûûrîîne ya Moabu rûteere rwa mûuro jwa Jorodani akuî na Jeriko. Îndî kîrî antû bau gûtî no ûmwe wa antû ba Israeli barîa baatarîîrwe rwanda rwa Sinai nî Musa na Aaroni mûthînjîri-Mûrungu waarî mwoyo. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî aarî akûbeera, “Bagaakuîra rwanda.” Gûtî muntû waao noo ûmwe waarî mwoyo tiga Kalebu mûtaana wa Jefune na Joshua mûtaana wa Nuni. Zelofehadi aarî mûtaana wa Heferi. Heferi aarî mûtaana wa Gileadi. Gileadi aarî mûtaana wa Makiri. Makiri aarî mûtaana wa Manase. Bau baarî nchiarwa cia Manase ûrîa mûtaana wa Josefu. Nabo aarî ba Zelofehadi baarî: Mahala, na Noa, na Hogila, na Milika na Tiriza. Aarî baraumîra bareeta bararûngama mbere ya Musa, na Eleazari mûthînjîri-Mûrungu na atongeeria, na kîûthûrano kîonthe au mwariine jwa îema rîa gûtirimanîra barauga atîrî, “Baaba aakuîrîîre rwanda, îndî we ataarî gîkundiine kîa antû barîa baaregeete kwathîkîra MWATHANI barîa ba gîkundi gîa Kora. Aakuîre nîûntû bwa meeyia jaawe wengwa na ataarî na ataana. Nîka riîtwa rîa baaba rîkoorîria mwîrîgeene jwaao nîûntû atî na ataana? Kinya tuî tûgaîre rûgai arîa ûgaîrîte ndûgû cieetû.” Musa areera MWATHANI mantû jau ja aarî bau. MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Aarî bau ba Zelofehadi nî bakuuga ûûma. No mwanka ûbagaîre rûgai rwaao kîrî ndûgû cia ba îthe. Rûgai rûu nîru rwabuîrîte kûgaîrwa îthe. Ningî waarîrie antû ba Israeli ûbeere ûjû: muntû akëeja gûkua atî na mûtaana, muntû ûu agaatigîra mwarî waawe rûgai. Ningî muntû ûu akeethîrwa atî na mwarî akaanenkera ataana ba ng'ina rûgai. Îndî muntû ta ûu akëethîrwa atî na ataana ba ng'ina no anenkere ataana ba ng'ina ba îthe rûgai rûu. Îthe wa muntû ûu akëethîrwa atî na ataana ba ng'ina, muntû ûu akaanenkanîra rûgai rwaawe kîrî muntû wa ndûgû ciaao ûrîa ûrî ndûgû ya akuî. Nabu bûu bûgaatûûraga bûrî Waatho bwa kûthingatagwa nî antû ba Israeli o ta ûrîa ni MWATHANI ndaakwîra gwe Musa.” MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Itia kîrîmeene gîkî kîa Abarimu woone nthîgûrû îrîa mpeete antû ba Israeli. Wamîona, kinya gwe ûgaakua o ta ûrîa Aaroni mûtaana wa nyakwe aakuîre, nîûntû nî bwaregere kûmbathîkîra rîrîa bwaarî rwanda rwa Zini. Îgiita rîu kîûthûrano kîa antû nî kîanung'unîîre, naabuî bûrarega kwonania inya yaakwa întheru kîrî antû ba Israeli rîrîa bwaarî ndûûjîîne cia Meriba.” (Meribathi-Kadeshi îrî rwandeene rwa Zini.) Musa araromba MWATHANI arauga atîrî, “MWATHANI, Mûrungu ûrîa weejaga antû bonthe mwoyo tûthuurîre muntû wa gûtongeeria kîrîndî. Muntû ûrîa ûkaabatongagîîria bagîîta na bakiuma ndweene, nîkenda kîûthûrano gîa antû ba MWATHANI gîtîgakare ta ng'ondu itî na mûrîîthi.” MWATHANI areera Musa atîrî, “Jûkia Joshua mûtaana wa Nuni, nîûntû nî muntû ûrî na Roho, naagwe ûmûrîkîîre njara. Ningî ûmwîre arûngame mbere ya Eleazari mûthînjîri-Mûrungu na mbere ya kîûthûrano kîonthe, naagwe ûmweethie mûtongeeria bategeete. Ningî ûmwe waatho bûmwe bwa bûrîa ûrî nabu nîkenda kîûthûrano kîonthe gîa antû ba Israeli kîmwathîkagîra. Nawe akaarûngama mbere ya Eleazari mûthînjîri-Mûrungu ûrîa ûkamwîraga wendi bwa MWATHANI agîtumagîra into bia kûringwa tabio Urimu na Thumimu. Nîwe ûkeeraga kîûthûrano gîa antû bonthe ba Israeli ûrîa bakaathithagia.” Musa arathithia ûrîa MWATHANI aamwîrîte, areera Joshua arûngame au mbere ya Eleazari mûthînjîri-Mûrungu na kîûthûrano kîonthe. Ningî ararîkîîra njara mûtwe jwa Joshua, aramweethia mûtongeeria o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Îîra antû ba Israeli: banditagîre kîgongwana gîa gwakîîria magiita jarîa jaagîrîte kîrî biakûrîa biaakwa. Nakîo gîkethagîrwa kîrî na yeera rîrîega. Ningî ûbeere banditagîre tûtûrûme twîrî twa mwaka jûmwe, na tûtî na antû aathûûku, tûrî kîgongwana gîa gwakîîria kîrîa kîritagwa ntukû cionthe. Muntû aritage gatûrûme kamwe rûkîîrî kangî ûgoro. Ningî baritage kilo îmwe ya mûtu jûmwinyu buru juunganîtue na lita îmwe ya maguta ja nzeituni birî kîgongwana kîa irio. Kîu nî kîgongwana gîa gwakîîria kîrîa kîbuîrîte kûritagwa ntukû cionthe. Nakîo nî kîgongwana kîrîa kîrî yeera rîrîega kîrî ni MWATHANI. Kîgongwana kîu nîkîo ndaugîre kîritagwe rîrîa bwaarî kîrîmeene kîa Sinai. Gatûrûme kamwe gakaritagwa karî kîgongwana amwe na lita îmwe ya ndibei. Ndibei îîu îîtûragîrue au mbere yaakwa kîritîroone kîa igongwana. Gatûrûme kau kangî karitagwe ûgoro karî kîgongwana, o ta kîgongwana kîa irio kîa rûkîîrî na gîa gwîtûûrîria biritagwa. Bûritage kîgongwana gîa gwakîîria kîrîa kîrî yeera rîrîega kîrî ni MWATHANI.” Ningî MWATHANI nî aaugîre atîrî, “Ntukû ya sabatû yakinya bûritage tûtûrûme twîrî twa mwaka jûmwe na tûtî na antû aathûûku. Ningî bûritage kilo ijîîrî cia mûtu jûmwinyu juungeenue na maguta ja nzeituni birî kîgongwana kîa irio na kîa gwîtûûrîria. Kîu nîkîo kîgongwana gîa gwakîîria kîrîa kîritagwa ntukû cia sabatû cionthe, o amwe na igongwana bia gwakîîria na bia gwîtûûrîria birîa biritagwa ntukû cionthe.” Ningî MWATHANI nî aaugîre atîrî, “Kûrî ntukû ya mbere ya mweri bûnditagîre kîgongwana tûreegwa twîrî, na ntûrûme îmwe, na tûtûrûme mûgwanja twa mwaka jûmwe tûtî na antû athûûku birî kîgongwana gîa gwakîîria. Bûkîrita o ndeegwa îrî kîgongwana bûmîritanagîrie na mûtu jûmwinyu kilo ithatû juungeenue na maguta birî kîgongwana kîa irio. Ningî bûkîrita o ntûrûme îrî kîgongwana, bûmîritanagîrie na kilo ijîîrî cia mûtu jûmwinyu juunganîtue na maguta. Ningî o gatûrûme karitanagîrue na kilo îmwe ya mûtu jûmwinyu buru juunganîtue na maguta, birî kîgongwana kîa irio gîa gwakîîria. Nabio bikethagîrwa birî na yeera rîrîega kîrî ni MWATHANI. O ndeegwa nî îritanagîrue na lita ijîîrî cia ndibei. O ntûrûme nî îritanagîrue na lita îmwe na nusu ya ndibei. Ningî o gatûrûme nî karitanagîrue na lita îmwe ya ndibei. Kîu nî kîgongwana gîa gwakîîria kîritanîrîîtue na kîgongwana gîa gwîtûûrîria. Kîgongwana kîu kîritagwe o rîmwe mweri, mwaka junthe. Ningî bûkînditîra igongwana bia gwakîîria na bia gwîtûûrîria, birîa biritagwa ntukû cionthe, bûritage nthenge îrî ya kîgongwana gîa kûthiria meeyia.” MWATHANI nî eetîre na mbere kuuga atîrî, “Kûrî ntukû ya îkûmi na inya ya mweri jwa mbere nîrîo mambura ja Pasaka yaakwa ni MWATHANI jakambagîîria. Nayo ntukû ya îkûmi na ithaano ya mweri jûu nîrîo bûkaambagîîria mambura ja mîgaate îtiimbithîtue. Mîgaate îtiimbithîtue îrîîwe ntukû mûgwanja. Ntukû ya mbere ya mambura jau îkethagîrwa îrî ya kûthaathayia Mûrungu na gûtî ngûgî îbuîrîte kûritagwa. Îndî bûnditagîre kîgongwana gîa gwakîîria nakîo nî: tûregwa twîrî, na ntûrûme îmwe, na tûtûrûme mûgwanja twa mwaka jûmwe, na no mwanka twîthîrwe tûtî na antû athûûku noo amwe. Ningî bûritage kîgongwana kîu kîa irio kîa mûtu jûmwinyu juunganîtue na maguta: bûkaritanagîria kîgongwana kîa ndeegwa amwe na kilo ithatû cia mûtu jûmwinyu na bûritanagîrie ntûrûme îmwe amwe na kilo ijîîrî cia mûtu jûmwinyu. Gatûrûme kamwe ka tûu mûgwanja karitanagîrue amwe na kilo îmwe ya mûtu jûmwinyu buru. Ningî bûritage nthenge îrî kîgongwana kîa kûthiria meeyia nîkenda bûthirîrua meeyia. Naabuî bûkaaritaga igongwana biu o amwe na igongwana birîa bingî bia gwakîîria biritagwa o rûkîîrî o rûkîîrî. Bûthithagie o ûu bûkanditîra kîgongwana gîa gwakîîria kîrîa kîrî yeera rîrîega ntukû mûgwanja. Igongwana biu biritagwe o amwe na igongwana birîa biritagwa o rûkîîrî o rûkîîrî birî igongwana bia gwakîîria na bia gwîîtûûrîria. Nayo ntukû ya mûgwanja yakinya bûûthûranage nîkenda bûnthaathayia na bûkáritaga ngûgî no îrîkû.” MWATHANI nî aarîîrie arauga atîrî, “Ntukû ya mbere îrîa bûkaambagîîria gûketha, bûnditagîre ni MWATHANI kîgongwana kîa irio biu bikethi. Bûûthûranage biumiene biu bia mambura ja maketha nîkenda bûnthaathayia. Ntukû îîu bûkáritaga ngûgî. Ningî bûnditagîre ndeegwa ijîîrî na ntûrûme na tûtûrûme mûgwanja twa mwaka jûmwe birî kîgongwana gîa gwakîîria kîrîa kîrî yeera rîrîega kîrî ni MWATHANI. Bûcoke bûritage mûtu jûmwinyu juunganîtue na maguta birî kîgongwana kîa irio. O ndeegwa îritanagîrue na kilo ithatû cia mûtu jûmwinyu, na o ntûrûme îritanagîrue na kilo ijîîrî cia mûtu jûmwinyu. O gatûrûme karitanagîrue na kilo îmwe ya mûtu jûmwinyu buru. Ningî bûritage nthenge îrî ya kîgongwana gîa kûthiria meeyia jeenu. Ningî bûritage kîgongwana gîa gwakîîria kîrîa kîritagwa ntukû cionthe. Nyomoo ya kîgongwana kîu îîthîrwe îtî na antû athûûku noo amwe. Kîgongwana kîu kîritanagîrue na kîgongwana kîa irio, na gîa gwîtûûrîria.” MWATHANI nî aarîîrie arauga atîrî, “Kûrî ntukû ya mbere ya mweri jwa mûgwanja, bûkoothûranaga nîkenda bûthaathayia MWATHANI. Bûtîbuîrîte kûritaga ngûgî ntukû îîu nîûntû nî ntukû ya kûringa tarumbeta. Ningî bûnditagîre kareegwa, na ntûrûme, na tûtûrûme mûgwanja twa mwaka jûmwe birî kîgongwana gîa gwakîîria. Nyomoo iu ciîthagîrwe itî na antû athûûku noo amwe. Nakîo kîgongwana kîa irio gîkethagîrwa kîrî mûtu jûmwinyu juunganîtue na maguta ja nzeituni; o ndeegwa îritanagîrue na kilo ithatû cia mûtu jûmwinyu na o ntûrûme îritanagîrue na kilo ijîîrî cia mûtu jûmwinyu. Ningî o gatûrûme karitanagîrue na kilo îmwe ya mûtu jûmwinyu buru. Bûritage nthenge îrî kîgongwana kîa kûthiria meeyia nîkenda bûthirîrua meeyia jeenu. Bûritage igongwana biu amwe na kîgongwana gîa gwakîîria kîrîa kîritagwa mweri jûkîguûka na kîgongwana kîa irio na igongwana birîa biritagwa o ntukû o ntukû. Ningî bûritage kîgongwana kîa gwîtûûrîria o ta ûrîa bibuîrîte kûritagwa. Nabio nî igongwana birîa birî yeera rîrîega kîrî ni MWATHANI. “Kûrî ntukû ya îkûmi ya mweri jwa mûgwanja bûûthûranage nîkenda bûnthaathayia ni Mûrungu. Bûtîbuîrîte kûrîîjaga irio kana bûritaga ngûgî ntukû îîu. Îndî ûnditagîre kîgongwana gîa gwakîîria kîrîa kîrî yeera rîrîega kîrî ni. Nakîo nî kîgongwana gîa kareegwa kamwe, na gîa ntûrûme îmwe, na gîa tûtûrûme mûgwanja twa mwaka jûmwe. Nyomoo iu ciîthagîrwe itî na antû athûûku noo amwe. Nakîo kîgongwana kîa irio kîîthagîrwa kîrî kîa mûtu jûmwinyu juunganîtue na maguta ja nzeituni; o ndeegwa îritanagîrue na kilo ithatû cia mûtu jûmwinyu na o ntûrûme îritanagîrue na kilo ijîîrî cia mûtu jûmwinyu. Ningî o gatûrûme karitanagîrue na kilo îmwe ya mûtu jûmwinyu buru. Ningî bûritage nthenge îrî kîgongwana kîa kûthiria meeyia amwe na kîgongwana gîa kûthirîrua meeyia na kîgongwana kîa gwakîîria kîrîa bûritaga o ntukû o ntukû. Ningî bûnditagîre kîgongwana kîa irio na igongwana bia gwîtûûrîrua.” Ningî MWATHANI nî aaugîre atîrî, “Kûrî ntukû ya îkûmi na ithaano ya mweri jwa mûgwanja bûûthûranage nîkenda bûnthaathayia ni MWATHANI. Bûkáritageni ngûgî na bûkûngûagîre mambura jau ntukû mûgwanja nîûntû bwa gûnkumia ni MWATHANI. Naabuî bûkaaritaga kîgongwana kîa gwakîîria kîrîa kîrî yeera rîrîega kîrî ni. Bûritage tûregwa îkûmi na tûthatû, na ntûrûme ijîîrî, na tûtûrûme îkûmi na tûna twa mwaka jûmwe. Nyomoo iu ciîthagîrwe itî na antû athûûku noo amwe. Nakîo kîgongwana kîa irio gîkethagîrwa kîrî kîa mûtu jûmwinyu juunganîtue na maguta ja nzeituni. O ndeegwa îritanagîrue na kilo ijîîrî cia mûtu jûmwinyu na o ntûrûme îritanagîrue na kilo ijîîrî cia mûtu jûmwinyu buru. O gatûrûme karitanagîrue na kilo îmwe ya mûtu jûmwinyu buru. Ningî bûritage nthenge îrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia o amwe na kîgongwana kîa gwakîîria kîrîa kîritagwa o ntukû o ntukû na kîgongwana gîa irio na kîgongwana gîa gwîtûûrîria. “Nayo ntukû ya ijîîrî, mweriine o jûu, bûkaaritaga igongwana bia tûregwa îkûmi na twîrî, na ntûrûme ijîîrî, na tûtûrûme îkûmi na tûna twa mwaka jûmwe. Nyomoo iu ciîthagîrwe itî na antû athûûku noo amwe. Igongwana biu biritanagîrue amwe na kîgongwana kîa irio na igongwana bia gwîtûûrîria birîa biritanagîrua na ndeegwa na ntûrûme na tûtûrûme kûringana na ûrîa îng'ana na kûringana na ûrîa bibuîrîte kûritwa. Ningî bûritage nthenge irî kîgongwana gîa kûthiria meeyia o amwe na kîgongwana gîa gwakîîria kîrîa kîritagwa o ntukû o ntukû na kîgongwana gîa irio na kîgongwana kîa gwîtûûrîria. “Nayo ntukû ya ithatû ya mweri jûu bûritage igongwana bia ndeegwa îkûmi na îmwe, na ntûrûme ijîîrî, na tûtûrûme îkûmi na tûna twa mwaka jûmwe. Nyomoo iu ciîthagîrwe itî na antû athûûku noo amwe. Igongwana biû biritanagîrue na igongwana bia irio na igongwana bia gwîtûûrîria birîa biritanagîrua na ndeegwa na ntûrûme na tûtûrûme kûringana na ûrîa ing'ana na ûrîa kûbuîrîte. Ningî bûritage nthenge irî kîgongwana gîa kûthiria meeyia o amwe na kîgongwana kîa gwakîîria kîrîa kîritagwa o ntukû o ntukû na kîgongwana gîa irio na kîgongwana kîa gwîtûûrîria. “Kûrî ntukû ya inya ya mweri o jûu, bûritage igongwana bia ndeegwa îkûmi, na bia ntûrûme ijîîrî, na bia tûtûrûme îkûmi na tûna twa mwaka jûmwe. Nyomoo iu ciîthagîrwe itî na antû athûûku noo amwe. Igongwana biu biritanagîrue amwe kîgongwana kîa irio na igongwana bia gwîtûûrîria birîa biritanagîrua na ndeegwa, na ntûrûme, na tûtûrûme kûringana na ûrîa ing'ana, o ûrîa kûbuîrîte. Ningî bûritage nthenge îrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia o amwe na kîgongwana gîa gwakîîria kîrîa kîritagwa o ntukû o ntukû na kîgongwana gîa irio na kîgongwana kîa gwîtûûrîria. “Kûrî ntukû ya ithaano ya mweri o jûu, bûritage igongwana bia ndeegwa kenda, na bia ntûrûme ijîîrî, na bia tûtûrûme îkûmi na tûna twa mwaka jûmwe. Nyomoo iu ciîthagîrwe itî na antû athûûku noo amwe. Igongwana biu biritanagîrue amwe na kîgongwana kîa irio na igongwana bia gwîtûûrîria birîa biritanagîrua na ndeegwa, na ntûrûme, na tûtûrûme, kûringana na ûrîa ing'ana na ûrîa kûbuîrîte. Ningî bûritage nthenge îrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia o amwe na kîgongwana kîa gwakîîria kîrîa kîritagwa o ntukû o ntukû na kîgongwana gîa irio na kîgongwana kîa gwîtûûrîria. “Kûrî ntukû ya ithanthatû ya mweri o jûu bûritage igongwana bia ndeegwa inyaanya, na bia ntûrûme ijîîrî, na bia tûtûrûme îkûmi na tûna twa mwaka jûmwe. Nyomoo iu ciîthagîrwe itî na antû athûûku noo amwe. Igongwana biu biritanagîrue amwe na kîgongwana kîa irio na igongwana bia gwîtûûrîria birîa biritanagîrua na ndeegwa, na ntûrûme, na tûtûrûme, kûringana na ûrîa ing'ana na ûrîa kûbuîrîte. Ningî bûritage nthenge îrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia o amwe na kîgongwana kîa gwakîîria kîrîa kîritagwa o ntukû o ntukû na kîgongwana gîa irio na kîgongwana kîa gwîtûûrîria. “Kûrî ntukû ya mûgwanja bûritage igongwana bia ndeegwa mûgwanja, na bia ntûrûme ijîîrî, na bia tûtûrûme îkûmi na tûna twa mwaka jûmwe. Nyomoo iu ciîthagîrwe itî na antû athûûku no amwe. Igongwana biu biritanagîrue amwe na kîgongwana kîa irio na igongwana bia gwîtûûrîria birîa biritanagîrua na ndeegwa, na ntûrûme, na tûtûrûme, kûringana na ûrîa ing'ana na ûrîa kûbuîrîte. Ningî bûritage nthenge îrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia o amwe na kîgongwana kîa gwakîîria kîrîa kîritagwa o ntukû o ntukû na kîgongwana gîa irio na kîgongwana kîa gwîtûûrîria. “Kûrî ntukû ya inyaanya bûûthûranage bûnthaathagie ni Mûrungu, na bûkáritaga ngûgî ntukû îîu. Îndî bûritage igongwana bia gwakîîria birîa birî yeera rîrîega kîrî ni MWATHANI. Nabio nî igongwana bia ndeegwa îmwe, na bia ntûrûme îmwe, na bia tûtûrûme mûgwanja twa mwaka jûmwe. Nyomoo iu ciîthagîrwe itî na antû athûûku noo amwe. Igongwana biu biritanagîrue amwe na kîgongwana kîa irio na igongwana bia gwîtûûrîria birîa biritanagîrua na ndeegwa, na ntûrûme, na tûtûrûme, kûringana na ûrîa ing'ana na ûrîa kûbuîrîte. Ningî bûritage nthenge îrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia o amwe na kîgongwana kîa gwakîîria kîrîa kîritagwa o ntukû o ntukû na kîgongwana gîa irio na kîgongwana kîa gwîtûûrîria. Mantû jau nîjo bûkaathithagia rîrîa bûkînditira ni MWATHANI igongwana bia mambura jarîa jatuui. Bûnditagîre igongwana biu, o amwe na igongwana bia mîciîtio yeenu, na igongwana bia gûciendera, na bia gwakîîria, na bia irio, na bia gwîtûûrîria na bia thîîrî.” Musa nî eerîre antû ba Israeli mantû jonthe o ta ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Musa nî aarîîrie atongeeria ba mîîrîga ya antû ba Israeli arauga atîrî, “Mantû jaja nîjo MWATHANI augîîte: Muntû akëeja gûciîtîria MWATHANI, kana akarîa muuma jwa gûciata ûntû, no mwanka oojûrie mûciîtio jûu, athithie jonthe jarîa augîîte akathithia. Mwarî arî nja ya îthe akëeja gûciîtîria MWATHANI kana agaciata ûntû na mûciîtio, nawe îthe akëethîrwa nî aamwigîrue agîciîtia kana agîciata ûntû na mûciîtio, na îthe nawe atîmûûrie noo atîa, mwarî ûu abuîrîte kûûjûria mîciîtio yaawe. Îndî îthe wa mwarî ûu akëeja kûregana na mîciîtio îrîa mwarî aciîtîtie, mîciîtio îîu îkethagîrwa îtî na ûbatu bwa kûûjûrua nî mwarî ûu. MWATHANI akaarekera mwarî ûu. Mwarî akëeja gûciîtia mûciîtio jwa gûciata ûntû, agaciîtia akîendaga kana na rûûo; akëeja kûgûrwa na mûkûrû waawe akëeja kwigua mantû ja mûciîtio jûu, nawe akarega kwîra mwekûrû waawe noo atîa ntukû îîu aigîrue, no mwanka mwekûrû ûu oojûrie mûciîtio jwaawe. Îndî mûkûrû waawe akëeja kûregana na mûciîtio jûu ntukû îîu ajwigîrue, mûciîtio jûtîîthîrwa jûrî o kaîrî nawe mwekûrû ûu atîbuîrîte kûjûûjûria. MWATHANI akamûrekera. Mûka ntigwa kana mûka wîngi nî mûkûrû waawe akëeja gûciîtia atî agaciata ûntû no mwanka ojûrie mûciîtio jwaawe. Mwekûrû ûgûri akëeja gûciîtia agaciata ûntû, nawe mûkûrû waawe akëeja kwigua mantû jau na atîûrie mwekûrû waawe, kana aregana najo, no mwanka ojûrie mîciîtio yaawe. Îndî mûkûrû waawe akëeja kûregana na mîciîtio îîu ntukû îrîa amiigîrue, mîciîtio îîu îtîîthîrwa îrî o kaîrî na mwekûrû waawe atîbuîrîte kûmîûjûria. MWATHANI akamûrekera nîûntû mûkûrû waawe nî areganîre nayo. Mûkûrû arî na waatho bwa gwîtîkîîria mûciîtio kinya jûrîkû jwa mwekûrû kana akaregana na mûciîtio jûrîa mwekûrû waawe aciîtîtie nîûntû bwa gûciata. Îndî mûkûrû waawe akëeja gûkira akarega kûûria mwekûrû waawe noo atîa kuuma ntukû îrîa aigîrue mîciîtio îîu, nîka eetîkanîrîtie nayo nîûntû nî aakirîre akûmiigua. Îndî akëeja kûregana nayo nyuma ya kwigua na agakira, mûrûme wa mwekûrû ûu nîwe ûgaakanûkua nîûntû bwa mîciîtio ya mwekûrû waawe.” Jau nîjo mawaatho jarîa MWATHANI eerîre Musa jegiî mwekûrû na mûkûrû waawe, na jegiî mwarî ûtîgûri ûrî nja ya îthe. MWATHANI nî aarîîrîe Musa aramwîra atîrî, “Kanûkia Amidiani ûrîîrie antû ba Israeli. Nyuma ya ûu ûgaakua.” Musa nî aarîîrie antû arabeera, “thuranîreni antû bamwe beenu baikundîke mathaga ja ndwaa bakarwee na Amidiani nîkenda boojûria ûrîa MWATHANI augîîte bwa kwirîîria kîrî Amidiani. O bunka mwîrîga ndeene ya Israeli yonthe nî jûtûme antû ngiri îmwe ndweene.” Tontû bûû, kuumania na mangiri ja antû ba Israeli, nî beetîre ndweene antû ngiri îmwe kuuma kîrî mwîrîga, bonthe baarî antû ngiri îkûmi na ijîîrî. Musa arabatûma ndweene, antû ngiri kuuma kîrî o mwîrîga amwe na Fineasi mûtaana wa mûthînjîri-Mûrungu Eleazari, barî na into bibitheru kuuma antû arîa atheru na akamatîte tarumbeta ya kwîja kûringaga ndweene. Nabo bararwaa na Amidiani o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa barooraga arûme bonthe. Ningî barooraganîria antû bau amwe na anene ba Midiani bataano tabo: Evi, na Rekemu, na Zuri, na Huri, na Reba. Ningî barooraga Balaamu mûtaana wa Beori. Antû ba Israeli barataa aka ba Midiani na aana baao. Barataa nyomoo cionthe: ng'ombe, na mbûri na ng'ondu. Barataa into biaao bionthe. Ningî baraîîthia ntûûra cia Amidiani irîa baatûûraga, na maema jaao jonthe. Barataa into bionthe, kinya antû na nyomoo. Ningî barareeta atae na into birîa bataîte kîrî Musa, na mûthînjîri-Mûrungu Eleazari, na kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli au kambîîne bûûrîîne ya Moabu rûteere rwa mûuro jwa Jorodani akuî na Jeriko. Musa na mûthînjîri-Mûrungu Eleazari na atongeeria bonthe ba kîûthûrano kionthe barauma kambîîne bareeta kûthagaana njûûrî. Musa nî aathûûrîre nî atongeeria ba njûûrî; barîa baatongagîîria asikarî ngiri inyiingî na barîa baatongagîîria asikarî magana jamaingî, barîa baumîte ndweene. Musa arabooria atîrî, “Nîka bwarega kûûraga aka? Atîrî, anga tî aka bathingatîte nteto cia Balaamu baraatûma antû ba Israeli barema MWATHANI kûrîa Peori na tontû bûu bûratûma mîrimo îîjîîra antû ba MWATHANI. Nandî ûrageeni twaana tûîjî tunthe na aka bonthe barîa baathenganîîra na arûme. Îndî bwitigîrie aarî bonthe barîa bataathengerwa nî arûme. Nabo antû bonthe barîa booraganîte kana baringithîtie kiimba bakare oome ya kambî ntukû mûgwanja. Nabo bakaitheria ntukû ya ithatû na ya mûgwanja. Ningî baûûre nguû ciaao cionthe na bûthambie into bionthe birîa bithithîtue na mîgûûta, na birîa bithithîtue na guee ya mbûri, na birîa bithithîtue na mîtî.” Eleazari mûthînjîri-Mûrungu areera antû bau baumîte ndweene atîrî, “Bûbû nîbu Waatho bûrîa MWATHANI eerîte Musa. Nabu nî bûbû: Into bionthe bia thaabu, na fetha, na îturutia, na chuuma, na îthaga rîrîa rîtîrootaga, na îthaga rîrîa rîthithagia mbûrûbûrû, into bionthe birîa biûmba kûûmîîria mwanki bitonyithue mwankiine nîkenda bitherua. Îndî into bingî bionthe birîa bitîûmîîria mwanki bitonyithue rûûjîîne rûrîa rûthereetue nîkenda bitherua. Nabo baûûre nguû ciaacio ntukû ya mûgwanja. Nabo bakaathera, na rîu boomba gûkûrûka kambîîne.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Ûûgwe na Eleazari mûthînjîri-Mûrungu, na atongeeria ba mîîrîga ya kîûthûrano kionthe kîa antû ba Israeli, bûtare into bionthe birîa bitai amwe na antû na nyomoo. Antû bau, na nyomoo iu na into biu biaataîrwe bigawe jaîrî jaîrî. Bimwe binenkanîrwe kîrî njûûrî îrîa yeetîre ndweene na bingî binenkerwe Kîûthûrano kionthe. Kuuma kîrî into birîa bigaîri njûûrî, ûjûkie muntû ûmwe kuuma kîrî atae magana jataano na nyomoo îmwe kuuma kîrî nyomoo magana jataano irîa itaîtwe; ciethîrwa irî ng'ombe, kana ntigiri, kana ng'ondu kana mbûri. Into biu biriti kuuma kîrî birîa bigaîri njûûrî, ûbinenkanîre kîrî Eleazari mûthînjîri-Mûrungu birî bia MWATHANI. Kuuma kîrî birîa bigaîri antû bau bangî ba Israeli birîa bitaîtwe, ûrite muntû ûmwe kuuma o kîrî atae mîrongo îtaano, na nyomoo îmwe kuuma kîrî nyomoo mîrongo îtaano irîa itai, ciethîrwa irî ng'ombe, kana ntigiri, kana ng'ondu kana mbûri. Antû bau na nyomoo iu inenkanîrwe kîrî Alawi barîa bamenyagîîra îema rîa MWATHANI rîa gûtirimanîrwa.” Tontû bûû, Musa na Eleazari mûthînjîri-Mûrungu barathithia o ta ûrîa MWATHANI augîîte. Antû ba Israeli barîa baarî ndweene baataîre ng'ondu ngiri magana jatantatû ja mîrongo mûgwanja na ithaano (675,000), na ng'ombe ngiri mîrongo mûgwanja na ijîîrî (72,000), na ntigiri ngiri mîrongo îtaantatû na îmwe (61,000), na aarî barîa bataathenganîîra na arûme ngiri mîrongo îthatû na ijîîrî (32,000), Njûûrî ya Israeli îrîa yaarî ndweene yaanenkeerwe ng'ondu ngiri magana jathatû ja mîrongo îthatû na mûgwanja na magana jataano (337,500). MWATHANI araritîrwa ng'ondu magana jatantatû ja mîrongo mûgwanja na ithaano (675). Ng'ombe nacio ciaarî ngiri mîrongo îthatû na ithanthatû (36,000) Kuuma kîrî cio MWATHANI nî aritîîrwe ng'ombe mîrongo mûgwanja na ijîîrî (72). Ntigiri nacio ciaarî ngiri mîrongo îthatû cia magana jataano (30,500). Kuuma kîrî cio MWATHANI nî aaritîîrwe ntigiri mîrongo îtaantatû na îmwe (61). Aarî barîa bataarî bakûthenganîîra na arûme baarî ngiri îkûmi na ithanthatû (16,000). Kuuma kîrî bo, MWATHANI nî aaritîîrwe aarî mîrongo îthatû na baîrî (32). Musa nî aanenkanîîre bionthe birîa biaaritîri MWATHANI kîrî Eleazari mûthînjîri-Mûrungu o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Njûûrî ya Israeli îrîa yaarî ndweene yaagaîrîîrwe nî Musa nusu ya into birîa biaatai, o ûmwe na antû bangî ba Israeli. Nusu ya kîûthûrano kîa antû ba Israeli kîagaîrîîrwe ng'ondu ngiri magana jathatû na mîrongo îthatû na mûgwanja cia magana jataano (337,500), na ng'ombe ngiri mîrongo îtaantatû na ithanthatû (66,000), na ntigiri ngiri mîrongo îthatû cia magana jataano (30,500), na aarî barîa bataathenganîîra na arûme ngiri îkûmi na ithanthatû (16,000). Kuuma kîrî antû na nyomoo irîa ciaagaîri antû bangî ba Israeli, Musa nî aaritîre muntû ûmwe kuuma o kîrî antû mîrongo îtaano, na nyomoo îmwe kuuma o kîrî nyomoo mîrongo îtaano, aranenkera Alawi barîa baamenyagîîra îema rîa gûtirimanîra o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Nabo atongeeria ba njûûrî barîa baatongagîîria ngiri inyiingî cia asikarî, na barîa baatongagîîria asikarî magana jamaingî nî beetîre kîrî Musa. Baramwîra atîrî, “Tuî nthûûmba ciaaku tûgûtara asikarî barîa twaatongeeretie ndweene. Bonthe barî o. Ningî tûkûreeta kîrî MWATHANI into birîa o muntû aataîte. Nabio nî into bia thaabu na baangiri, na mîûûri, na mina, na mîkathî.” Musa na Eleazari mûthînjîri-Mûrungu barajûkia thaabu na into biu bionthe bia kwigemia. Nayo thaabu yonthe îrîa baajûkîrie kuuma kîrî atongeeria barîa batongeeretie asikarî ngiri inyingî na barîa batongeeretie asikarî magana jamaingî yaarî kilo magana jaîrî (200). Asikarî barîa baarî ndweene nî baarî bakûgaîrwa o asikarî into biaawe. Musa na Eleazari mûthînjîri-Mûrungu nî baajûkîrie thaabu îîu kuuma kîrî atongeeria ba njûûrî barîa baatongeeretie asikarî ngiri inyingî na barîa baatongeeretie asikarî magana jamaingî, baramiikia îemeene rîa gûtirimanîra îrî kîririkania kîrî MWATHANI nîûntû bwa antû ba Israeli. Nacio nchiarwa cia Rubeni na cia Gadi nî ciaarî na nyomoo cia ndîîthia inyingî mono. Nabo baroona nthîgûrû ya Jazeri na ya Gileadi irî inthongi cia kûrîîthia. Tontû bûû, bareeta kîrî Musa na Eleazari mûthînjîri-Mûrungu na atongeeria ba kîûthûrano kîa antû ba Israeli barabeera atîrî, “Ntûûra cia Atarothi, na Diboni, na Jazeri, na Nimura, na Heshiboni, na Eleale, na Sebamu, na Nebo na Beoni nî gûntû kûrîa MWATHANI aatûmîre tuî antû ba Israeli tûgûtaa naku nî gûntû gûkwega gwa kûrîîthia. Naatuî nthûûmba cieenu tûrî na ndîîthia înene. Bûkëeja kwîthîrwa bûkîonaga kwagîrîte, tûnenkereni nthîgûrû îîjî nîkenda yaa kiigai gîeetû tuî nthûûmba cieenu. Itû bûgaatwikia rwongo rûrîa rûngî rwa mûuro jwa Jorodani.” Îndî Musa arooria nchiarwa iu cia Gadi na cia Rubeni atîrî, “Nîka bûkwenda antû bangî ba Israeli beeta ndweene naabuî bûtigi gûkû? Nîkî ûntû bûkwenda kûûraga antû bangî ba Israeli nkoro batîrauna mûuro jwa Jorodani beeta nthîgûrû îrîa MWATHANI abaeete? Ûu nî oou biûjûjû bieenu biaathithîrie rîrîa ndaabitûmîre kuuma Kadeshi-barinea biîta gûcûnkûûna nthîgûrû. Nîkwîthîrwa rîrîa beetîre barakinya kîguuruune kîa Eshikoli na baroona nthîgûrû îîu, nî baatûmîre antû ba Israeli bakua Nkoro bararemwa nî gwîta nthîgûrû îrîa MWATHANI abaeete. MWATHANI nî aathûûrîre ntukû îîu araciîtia arauga atîrî, ‘Nî mma gûtî muntû noo ûmwe wa barîa baaumîre Misri kuuma antû ba mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki ûkoona nthîgûrû îrîa ndaaciîtîrie nkaa Abrahamu, na Isaaka, na Jakubu, nîûntû bo bataambathîkîîre. Nî Kalebu mûtaana wa Jefune ûrîa Mûkenizi na Joshua mûtaana wa Nuni akî bakaamîona nîûntû nîbo bambathîkîrîte ni MWATHANI!’ MWATHANI nî aathûûrîrue nî Israeli aratûma bataratarania na rwanda mîaka mîrongo îna mwanka nthukî irîa cionthe ciathithîtie ûthûûku mbere ya MWATHANI irathira buru. Atîrî, kinya buî bûgûkara ta ba abaagu, rûciara rwa antû babaaî nîkenda bwîta na mbere gûtûma buî MWATHANI athûûra nkûrûki nîûntû bwa antû ba Israeli. Nîkwîthîrwa bwagarûka bwatiga kûthingata MWATHANI, MWATHANI akabwîrûkîra rwanda kaîrî. Naabuî bûgaatûma antû ba Israeli bonthe bathirue.” Nabo antû ba mîîrîga îîu bareetaîta akuî na Musa baramwîra atîrî, “Twîtîkîîrie twakîre ndîîthia cieetû, twakîre aka beetû na aana beetû ntûûra. Îndî tuî tûkaarûma mathaga tûtongeerie antû bangî ba Israeli mwanka twoone bakwona gûntû kwaao kwa gûtûûra. Nabo aana beetû bagakara ntûûra irîa mbirigîre na rûthingo batîkeeje kwithûkîrwa nî antû ba nthîgûrû îîjî. Tûtîcoka nja cieetû mwanka rîrîa antû bangî ba Israeli bakaigwaatîra nthîgûrû îrîa bagaîri. Nîkwîthîrwa tuî tûtîîthîrwa tûrî na rûgai rwongo rwa Jorodani, nîûntû rûgai rweetû nî rwongo rûrû rwa bwa gaiti ya Jorodani rûrî.” Tontû bûû, Musa arabeera atîrî, “Bûkëethîrwa bûkaathithia ûu rûmeeni mathaga ja ndwaa bûrî aja mbere ya MWATHANI, Bwinthe rûmeeni mathaga bûrî mbere ya MWATHANI bûûne mûuro Jorodani bwithûkîre anthû baawe mwanka rîrîa akaboomba. Rîrîa MWATHANI akoomba anthû baawe ndweene, rîu no bûcoke nthîgûrûûne yeenu nîûntû gûtî ûntû bûkeethîrwa bûtigeerie bûtîthithîtie bûrîa MWATHANI akwenda kana ûrîa antû bangî ba Israeli bakwenda. MWATHANI ageetîkîîria nthîgûrû îîjî îrî rûteere rwa bwa gaiti ka mûuro jwa Jorodani yee yeenu. Îndî bûkëethîrwa bûtîthithia mantû jau bwauga, bûkeethîrwa bûrî na meeyia mbere ya MWATHANI. Gûtî nkaanja menyeni atî bûgaakanûkua nîûntû bwa meeyia jeenu. Tontû bûû, akeeni ntûûra nîûntû bwa aana beenu na bwake nkanata nîûntû bwa ng'ondu cieenu, na bûthithie mantû jau bauga.” Nabo antû ba mwîrîga jwa Gadi na jwa Rubeni nî beerîre Musa atîrî, “Tuî nthûûmba ciaaku ikaathithia o ta ûrîa gwe mwathi weetû wauga. Aka beetû, na aana beetû, na ndîîthia cieetû, igatigwa ntûûreene cia Gileadi. Îndî tuî nthûûmba ciaaku tûkauna Jorodani twinthe tûrî na mathaga ja ndwaa mbere ya MWATHANI twîte ndweene o ta ûrîa gwe Mwathi weetû wauga.” Tontû bûû, Musa areera Eleazari mûthînjîri-Mûrungu, na Joshua mûtaana wa Nuni, na atongeeria ba mîciî ya Israeli mantû jegiî mîîrîga îîu yo îîrî. Musa arabeera atîrî, “Antû ba mwîrîga jwa Gadi na jwa Rubeni bonthe barîa barî na mathaga bakeeja kuuna Jorodani mbere ya MWATHANI bageetania naabuî ndweene naabuî bûgataa nthîgûrû. Rîu bûbagaîre nthîgûrû ya Gileadi îrî rûgai rwaao. Îndî bakëeja kûrega kuunania naabuî mûuro jwa Jorodani barî na mathaga ja gwîta ndweene, bûbagaîre rûgai rwaao kûu Kanaani bûkeethîrwa bûrî.” Nabo antû ba mwîrîga jwa Gadi na jwa Rubeni baracokia barauga atîrî, “Mwathi weetû, tuî nthûûmba ciaaku tûkathithia ûrîa MWATHANI augîîte. Tûkauna mûuro jwa Jorodani tûrî na mathaga ja ndwaa mbere ya MWATHANI twîte nthîgûrûûne ya Kanaani. Îndî naarîa tûkwenda rûgai rweetû rwîthîrwa rûrî nî rûteere rûrû tûrî rwa Jorodani.” Nîrîo Musa anenkanîîre nthîgûrû îrîa yaathagwa nî mûnene Sihoni wa Aamori na ya mûnene Ogi wa Bashani kîrî mwîrîga jwa Gadi na mwîrîga jwa Rubeni, na nusu ya mwîrîga jwa Manase. Manase aarî mûtaana wa Josefu. Ningî arabaneenkera ntûûra cia nthîgûrû iu cionthe na ntûûra cia nthîgûrû irîa ciaathiûrûkîrîte. Nacio nchiarwa cia Gadi iraaka ntûûra ya Diboni, na ya Atarothi, na ya Aroeri, na ya Atirothi-shofani, na ya Jazeri, na ya Jogibeha, na ya Bethinimura na ya Bethiharani. Cionthe ciaarî ntûûra ciairigîri na rûthingo na igaakwa nkanata cia ng'ondu na mbûri. Nacio nchiarwa cia Rubeni iraaka ntûûra ya Heshiboni, na ya Eleale, na ya Kiriathaimu, na ya Nebo, na ya Baali-meoni (nyumeene mariîtwa ja ntûûra iu nî jaagarûrîrwe) na ya Sibuma. Ningî nî baeere ntûûra ingî irîa baakîre mariîtwa jangî. Nacio nchiarwa cia Makiri ûrîa mûtaana wa Manase nî ciaithûkîîre Gileadi iramîtaa, na ireenga Aamori barîa baatûûraga ku. Musa aranenkanîra Gileadi kîrî nchiarwa cia Makiri ûrîa mûtaana wa Manase iratûûra ku. Jairi ûrîa waarî wa mwîrîga jwa Manase nî aithûkîîre ntûûra imwe na araitaa, araciîta ntûûra cia Havothi-jairi. Nobaha areeta arataa ntûûra ya Kenathi na tûtûûra tûrîa twaamîthiûûkîrîte. Aracoka aramîgarûra riîtwa aramîîta riîtwa rîaawe. Rîrîa antû ba Israeli baumîte Misri batongeeretue nî Musa na Aaroni, nî beetaga bakînogokagîîra rûgendo. Musa nî aandîkîre mariîtwa ja gûntû kûrîa baambaga kambî barî rûgendoone o ta ûrîa MWATHANI aaugîîte. Baambîrîîrie rûgendo antû gweetagwa Ramesesi kûrî ntukû ya îkûmi na ithaano ya mweri jwa mbere. Nayo nîyo ntukû îrîa yaathingatîte mambura ja Pasaka. Îîu nîyo ntukû baambîrîîrie bareete antû ba Misri bonthe babategeete. Beetîre rîrîa Amisri baathikaga aana baao ba iranga barîa MWATHANI aarî akûûraga. Nîkenda aboonia atî nîwe ûrî na inya nkûrûki ya mîrungu yaao ya mîng'uanano. Tontû bûû, antû ba Israeli nî baaumîre Ramesesi bareeta baraamba kambî Sukothi. Baracoka barauma Sukothi bareeta baraamba kambî Ethamu, îrîa îrî mûthieene jwa rwanda. Kuuma Ethamu baragarûka baracoka Pihahirothi îrîa îrî bwa gaiti ya Baali-zefoni, baraamba kambî akuî na Migidoli. Barauma au mbere ya Pihahirothi baraunîra îrieene mwanka barakinya rwanda. Nabo beetîrîîre rwanda rwa Ethamu ntukû ithatû, bareeta baraamba kambî Mara. Nabo barauma Mara bareeta barakinya Elimu. Au Elimu nî kwaarî na tûmiuro twa rûûjî îkûmi na twîîrî, na mîtî ya mîkîndû mîrongo mûgwanja; nabo baraamba kambî o. Barauma Elimu bareeta baraamba kambî rûteere rwa Îria Îtuune. Baracoka barauma au Îria Îtuune bareeta baraamba kambî rwanda rwa Sini. Baracoka barauma rwanda rwa Sini bareeta baraamba kambî Dofuka. Barauma au Dofuka bareeta baraamba kambî Alushi. Barauma Alushi bareeta baraamba kambî Refidimu. Antû au gûtaarî na rûûjî rûrweega rwa kûnyugwa nî antû. Barauma Refidimu bareeta baraamba kambî rwanda rwa Sinai. Kuuma rwanda rwa Sinai bareeta baraamba kambî Kiburothi-hataava. Kuuma Kiburothi-hataava bareeta baraamba kambî Hazerothi. Barauma Hazerothi bareeta baraamba kambî Rithima. Barauma Rithima bareeta baraamba kambî Rimoniperezi. Barauma Rimoniperezi bareeta baraamba kambî Libuna. Barauma Libuna bareeta baraamba kambî Risa. Barauma Risa bareeta baraamba kambî Kehelatha. Barauma Kehelatha bareeta baraamba kambî kîrîmeene kîa Sheferi. Barauma kîrîmeene kîa Sheferi bareeta baraamba kambî Harada. Barauma Harada bareeta baraamba kambî Makehelothi. Barauma Makehelothi bareeta baraamba kambî Tahathi Barauma Tahathi bareeta baraamba kambî Tera. Barauma Tera bareeta baraamba kambî Mithika. Barauma Mithika bareeta baraamba kambî Hashimona. Barauma Hashimona bareeta baraamba kambî Moserothi. Barauma Moserothi bareeta baraamba kambî Bene-jaakani. Barauma Bene-jaakani bareeta baraamba kambî Horiha-gidagadi. Barauma Horiha-gidagadi bareeta baraamba kambî Jotibatha. Barauma Jotibatha bareeta baraamba kambî Aburona. Barauma Aburona bareeta baraamba kambî Ezioni-geberi. Barauma Ezioni-geberi bareeta baraamba kambî rwanda rwa Zini, (nîku gwîtagwa Kadeshi). Barauma Kadeshi bareeta baraamba kambî kîrîmeene kîa Hori, mwankeene jwa nthîgûrû ya Edomu. Aaroni mûthînjîri-Mûrungu nî eerîrwe nî MWATHANI aitie kîrîmeene kîa Hori. Kûu nîku aakuîrîîre kûrî ntukû ya mbere ya mweri jwa îtaano mwakeene jwa mîrongo îna kuuma rîrîa antû ba Israeli baaumîre Misri. Aaroni aarî na ûkûrû bwa mîaka îgana rîa mîrongo îîrî na îthatû (123) rîrîa aakuîrîîre kîrîmeene kîa Hori. Aradi mûnene wa Kanaani ûrîa waatwîre bwa ûmotho bwa nthîgûrû ya Kanaani nî aigîrue atî Aisraeli nî bakuîrîîtie nthîgûrû yaao. Nabo antû ba Israeli nî baaumîre kîrîmeene kîa Hori bareeta baraamba kambî Zalimona. Baracoka barauma Zalimona bareeta baraamba kambî Punoni. Barauma Punoni bareeta baraamba kambî Obothi. Barauma Obothi bareeta baraamba kambî Iyeabarimu îrîa îrî nthîgûrûûne ya Moabu. Barauma Iyimu bareeta baraamba kambî Diboni-gadi. Barauma Diboni-gadi bareeta baraamba kambî Alimoni-dibilithaimu. Barauma Alimoni-dibilithaimu bareeta baraamba kambî irîmeene bia Abarimu îrîa îrî akuî na kîrîma kîa Nebo. Barauma irîmeene bia Abarimu bareeta baraamba kambî bûûrîîne ya Moabu akuî na mûuro jwa Jorodani au Jeriko. Nabo baraamba kambî rûteere rwa mûuro jwa Jorodani kuuma Bethijeshimothi mwanka gûkinya Abeli-shitimu bûûrîîne ya Moabu. MWATHANI nî aarîîrie Musa au bûûrîîne ya Moabu rûteere rwa mûuro jwa Jorodani au Jeriko aramwîra atîrî, “Arîria antû ba Israeli ûbeere, rîrîa bakauna mûuro jwa Jorodani beete nthîgûrû ya Kanaani, bakeenga antû bonthe barîa batwîre nthîgûrûûne îîu baume ku. Bacoke batheetherange mîrungu yaao ya kwaja, na ya gûkerûra. Ningî batharie kûrîa bathaathagîria mîrungu îîu. Nabo bagwate nthî yee yaao nîûntû nî mbaeete yo. Nabo bakîgwata nthî yee rûgai rwaao baringe kuura kûringana na mîîrîga yaao. Mwîrîga jûmûnene bajûgaîre rûgai rûrûnene, na mwîrîga jûmûnini bajûgaîre rûgai rûrûnini. O arîa muntû akoonua akare mwîrîgeene jwaao, akare o kûringana na kuura. Îndî baaremwa kwînga antû barîa batwîre nthîgûrû îîu, bakabathîînia mono. Bakabamuuntaga ta nkoonko kana miigua. Naani nkabakanûkia o ta ûrîa ndaaugîîte nkabakanûkia.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Arîria antû ba Israeli ûbeere atî, rîrîa bûgatonya nthîgûrû ya Kanaani (nayo nî nthîgûrû îrîa bweei yaa rûgai rweenu) îîjî nîyo îkethagîrwa îrî mîanka yaao: Mwanka jwa nthîgûrû îîu jwa bwa ûmotho jûkambagîîria rwanda rwa Zini jûgeetania na mwanka jwa nthîgûrû ya Edomu. Mwanka jûu jûkethagîrwa jûkîambîrîria mûthieene jwa îria rîa Chumbî bwa gaiti. Mwanka jûu jûgeeta bwa ûmotho jwitîîrie mûcîcîbîroone jwa Akirabimu na jwîtîîre rwanda rwa Zini mwanka Kadeshi-barinea bwa ûmotho. Kuuma au jwîte mwanka Hazaradari jûkûrûke jwîte Azimoni. Kuuma Azimoni jûkoomboke jwîte mwanka kamûuro ka Misri jûthirîre îrieene rîa Mediterania. “Îria rîa Mediterania nîrîo rîkethagîrwa rîrî mwanka jwa nthîgûrû îîu jwa bwa rûgûrû. “Naju mwanka jweenu jwa rûteere rwa bwa ûrîo nî jûjû: jûkambîrîria îrieene rîa Mediterania jwîîta bwa kîrîma kîa Hori. Kuuma kîrîmeene kîa Hori mwanka jûgeetîîra mûcîcîbîroone jwa Hamathi jûthirîre Zedadi. Kuuma au jûgeeta jûkinye Zifuroni na mûthia jwaaju jûkeethîrwa jûrî Hazarenani. Jûu nîju jûkethagîrwa jûrî mwanka jwa nthîgûrû yeenu rûteere rwa bwa ûrîo. “Naju mwanka jwa nthîgûrû yeenu jwa rûteere rwa gaiti jûkambîrîria Hazarenani mwanka Shefamu. Ningî jûkeenama kuuma Shefamu jwîte Ribula rûteereene rwa bwa gaiti rwa Aini. Kuuma au jûkeenama jûkinye rûteere rwa îria rîa Kinerethi bwa gaiti. Mwanka jûu jûkeenama jûkinye mûuroone jwa Jorodani na jûthirîre îrieene rîa Chumbî. Îîu nîyo îkethagîrwa îrî nthîgûrû yeenu na mîanka yaayo.” Musa nî eerîre antû ba Israeli atîrî, “Îîu nîyo nthîgûrû îrîa îkaagaîrwa mîîrîga kenda na nusu îrî rûgai rwaao rûrîa bagaîri nî MWATHANI. Mîîrîga îîu îkîgaa nthîgûrû îîu nî kûra ikaringwa. Nîkwîthîrwa nchiarwa cia mwîrîga jwa Rubeni na cia mwîrîga jwa Gadi na cia nusu mwîrîga jwa Manase nî bathirîtie kûjûkia rûgai rwaao. Mîîrîga îîu yo-îîrî na nusu ya mwîrîga jwa Manase nî bathirîtie kûjûkia rûgai rwaao rwa nthîgûrû rûteere rwa bwa gaiti ka mûuro jwa Jorodani akuî na Jeriko.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Eleazari mûthînjîri-Mûrungu na Joshua mûtaana wa Nuni nîbo bakagaîra antû ba Israeli nthîgûrû yee rûgai rwaao. Ningî bûthuure mûtongeeria kuuma o mwîrîga wa kûbateetheria kûgaa nthîgûrû. Mariîtwa jaja nîjo ja antû bau: kuuma mwîrîgeene jwa Juda nî Kalebu mûtaana wa Jefune. Kuuma mwîrîgeene jwa nchiarwa cia Simioni nî Shemueli mûtaana wa Amihudi. Kuuma mwîrîgeene jwa Benjamini nî Elidadi mûtaana wa Kisiloni. Kuuma mwîrîgeene jwa nchiarwa cia Dani nî mûtongeeria waaju Buki mûtaana wa Jogili. Kuuma mwîrîgeene jwa nchiarwa cia Josefu, na nchiarwa cia mwîrîga jwa Manase nî mûtongeeria waao Hanieli mûtaana wa efodi. Kuuma mwîrîgeene jwa nchiarwa cia Efuraimu nî mûtongeeria waao Kemueli mûtaana wa Shifutani. Kuuma mwîrîgeene jwa nchiarwa cia Zebuloni nî mûtongeeria waao Elizafani mûtaana wa Paranaki. Kuuma mwîrîgeene jwa nchiarwa cia Isakari nî mûtongeeria waao Palitieli mûtaana wa Azani. Kuuma mwîrîgeene jwa nchiarwa cia Asheri nî mûtongeeria waao Ahihudi mûtaana wa Shelomi. Kuuma mwîrîgeene jwa nchiarwa cia Nafutali nî mûtongeeria waao Pedaheli mûtaana wa Amihudi. Bau nîbo antû barîa MWATHANI aaugîre bagae nthîgûrû ya Kanaani îrî rûgai rwa Aisraeli.” Musa arî bûûrîîne ya Moabu, rûteere rwa mûuro jwa Jorodani, akuî na Jeriko, MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Îîra antû ba Israeli atî rîrîa bagaatonya nthîgûrû ya Kanaani bagaîrwa rûgai rwaao nabo bagaîre Alawi ntûûra. Ningî bagaîrwe gûntû kûrîa kûthiûrûkîrîte ntûûra iu nîkenda barîîthagia ku. Ntûûra iu bakaagîrwa nîku bagatûûraga. Ningî barîîthagie ku ng'ombe na ng'ondu na mbûri amwe na nyomoo ingî ciaao cionthe. Ithaka birîa bûkaagaîra Alawi biîthîrwe bithiûrûkîrîte ntûûra iu, biambîrîrîîtie rûthingoone rwa ntûûra, kuumagara bwa oome ta nusu kilomita (0.5km). Naabuî bûkaathima ithaka biu kûthiûrûkîra ntûûra; rûteere rwa bwa gaiti kilomita îmwe (1km) na rûteere rwa bwa ûmotho kilomita îmwe (1km), na rûteere rwa bwa rûgûrû kilomita îmwe (1km), na rûteere rwa bwa ûrîo kilomita îmwe (1km). Biu nîbio bikethagîrwa birî ithaka bia Alawi bia kûrîîthagia. Bûgaîre Alawi ntûûra ithanthatû. Muntû ûûraganîte no amatûke agaiciithe ntûûreene îmwe ya iu. Bûcoke bûgaîre Alawi ntûûra ingî mîrongo îna na ijîîrî (42). Ntûûra cionthe irîa bûkaagaîra Alawi ikeethîrwa irî mîrongo îna na inyaanya (48), amwe na ithaka biaacio bia kûrîîthia. Ntûûra irîa bûkagaîra Alawi nî irîa ikethagîrwa inenkanîri nî antû bangî ba Israeli kuumania na ntûûra irîa bagaîri. Mwîrîga jûmûnene jûkaritaga ntûûra inyingî na mwîrîga jûmûnini jûkaritaga ntûûra inkai.” MWATHANI nî aarîîrie Musa aramwîra atîrî, “Îîra antû ba Israeli atî, rîrîa bakauna mûuro jwa Jorodani beete nthîgûrû ya Kanaani, rîu bûthuure ntûûra irîa muntû oomba kûmatûka ageeta gwiciitha rîrîa ooragana atîkwenda. Ntûûra iu nîcio muntû ûûraganîte oomba gwiciitha atîkeeje kûûragwa nî muntû ûkwenda kwirîîria. Muntû ûûraganîte atîbuîrîte kûûragwa atîgambîri mbere ya kîûthûrano kîa antû ba Israeli. Nacio ntûûra iu cia gwiciithagwa ikeethîrwa irî ithanthatû. Ntûûra ithatû ciîthîrwe irî rûteere rwa bwa gaiti ka mûuro jwa Jorodani na ntûûra ingî ithatû ciîthîrwe irî nthîgûrûûne ya Kanaani. Iu nîcio ikethagîrwa irî ntûûra cia gwiciithagwa nî muntû rîrîa ooraganîte. Ntûûra iu cio ithanthatû nîku muntû ûûraganîte atîkwenda akamatûkaga ageeta gwiciitha. Muntû ûu ûûraganîte ëethîrwa arî Mûisraeli, kana muntû wa kûngî, kana mûgeni ûtûûranîrîte naabuî. Îndî muntû akëeja kûringa muntû ûngî na gîntû gîa chuuma, muntû ûu ûringîrwe agakua, mûringani ûu nî mûûragani. Mûûragani ûu no mwanka ooragwe. Muntû akëeja kûringa muntû ûngî na iiga nawe muntû ûu ûringîrwe agakua, mûringani ûu nî mûûragani. Mûûragani ûu no mwanka ooragwe. Kana muntû akëeja kûringa muntû ûngî na gîntû kîa mûtî, muntû ûu uringîrwe nawe agäkua, mûringani ûu nî mûûragani. Mûûragani ûu no mwanka ooragwe. Muntû ûrîa ûkëethîrwa akîendaga kwirîîria kîrî muntû ûrîa ûûraganîte, atirimana na muntû ûu, no amûûrage. Muntû akëeja kûmunta muntû ûngî ûtheri arî na ûthû kana muntû akäringa muntû ûngî na gîntû amwiciithîrîte, nawe muntû ûu ûngî agakua, kana muntû akëethîrwa arî na ûthû na muntû ûngî akaringa muntû ûu na njara agäkua, muntû ûu ûûraganîre no mwanka ooragwe. Muntû ûu nî mûûragani, na no mwanka ooragwe acemania na muntû ûrîa ûkûmûcwaa airîîria. “Muntû oomba kûmunta muntû ûngî atîkwenda, kana akamûgera gîntû gîkamûûraga atîkwenda. Ningî oomba kûûraga muntû ûngî na iiga atîmwene, kinya këethîra atî na ûthû na atîkwendaga kûmûûraga. Rîu kîûthûrano gîkagambîra mûûragani na muntû ûrîa ûkwenda kwirîîria ûu ûkuîte. Kîrîndî gîkaathithia ûjû. Gîgatunyûkia muntû ûûraganîte kuuma kîrî muntû ûu ûkwenda kwirîîria. Ningî gîkeera mûûragani acoke ntûûreene îrîa amatûkîte gwicîîtha. Mûûragani ûu agaakara kûu mwanka rîrîa mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene agaakua. Îndî mûûragani ûu akëeja kuumagara oome ya ntûûra îîu arî ya gwîciitha, nawe muntû ûu ûkwenda kwirîîria akëeja kûmûgwatithanîria oome ya ntûûra ya gwiciitha, nawe aköoraga mûûragani ûu, muntû ûu ûkwenda kwirîîria atîîthîrwa arî mûûragani. Mûûragani no mwanka akare ntûûreene îrîa arî ya gwiciitha mwanka rîrîa mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene agaakua. Îndî nyuma ya gûkua kwa mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, mûûragani ûu oomba gûcoka kwaawe. Naabuî bûthingatage mantû jau gûntû kunthe kûrîa bûgatûûraga nthukîîne cionthe. “Muntû akëeja kûûraga muntû ûngî, no mwanka ooragwe. Mûûragani atîbuîrîte nîûntû bwa ûkûûjî bwa muntû ûmwe. Îndî mûûragani atîbuîri kûrîîrwa îrîi nîkenda atîkooragwe. No mwanka mûûragani ooragwe. Ningî bûtîbuîrîte gwîtîkîîria îrîi rîa mûûragani ûrîa ûrî ntûûreene ya gwiciitha nîkenda acoka kwaawe mbere ya mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene akua. Bûkëeja kûûragana bweekîra nthîgûrû mûgiro. Nthîgûrû îkagîa mûgiro îtîûmba kûtherua na kîngî tiga kûûraga mûûragani. Bûgeekagîreni nthîgûrû îrîa bûtûûraga mûgiro tontû kinya ni MWATHANI nî ntûûraga amwe naabui antû ba Israeli.” Gileadi aarî mûtaana wa Makiri, Makiri ûmwe wa nchiarwa cia Manase. Manase aarî mûtaana wa Josefu. Nabo atongeeria ba mîciî ya nchiarwa cia Gileadi nî beetîre kîrî Musa baramwarîria amwe na atongeeria ba antû ba Israeli barabeera atîrî, “MWATHANI nî aakwaarîîrie gwe mwathi weetû Musa ûgaîre antû ba Israeli rûgai rwaao na njîra ya kûringa kuura. Ningî nî MWATHANI waakwîrîre ûgaîre aarî ba Zelofehadi muntû wa ndûgû cieetû rûgai. Îndî aarî bau bëethîrwa bagûri nî arûme ba mwîrîga jûngî, nîka rûgai rweetû rûkaa rwa mwîrîga jûngî. Naru rûgai rûrîa tûgaîri na kûringa kuura rûnyiie. Mwaka jwa gûcokeria antû into biaao jwaakinya, rûgai rwa aarî ba Zelofehadi rûgacokua kîrî mîîrîga îrîa bagûri. Naatuî tûtuunywe rûgai rûu rwaao na nî tuî antû ba mwîrîga jwaao.” Musa nawe nî aarîîrie antû ba Israeli kûringana na ûrîa MWATHANI aamwîrîte arabeera atîrî, “Mwîrîga jwa nchiarwa cia Josefu nî jûkuuga nteto cia mma. MWATHANI ariuga ûjû mantû jegiî aarî ba Zelofehadi, ‘Rekaneni nabo bagûrwe nî arûme barîa bakeenda bunka arûme bau beethîrwe barî mwîrîga jwaao. Rûgai rwa antû ba Israeli rûtîbuîrîte kûritwa mwîrîgeene jûmwe rwikua jûngî, tontû no mwanka antû bonthe ba Israeli bakare rûteere rwa nthîgûrû îrîa mwîrîga jwaao jûgaîri. O bunka mûka ûrîa ûkagaîrwa rûgai mwîrîgeene kinya jûrîkû jwa antû ba Israeli no mwanka ajûkue mwîrîgeene jûu nî muntû wa mwîrîga jwaao. Tontû bûû, antû bonthe ndeene ya Israeli bakaagaîrwa rûgai mwîrîgeene jwaao. Tontû bûû, gûtî rûgai rûkaaritwa mwîrîgeene jûmwe rwikua mwîrîgeene jûngî. Nîkwîthîrwa no mwanka mîîrîga ya antû ba Israeli îkare kûrîa îgaîri rûgai.’” Nabo aarî ba Zelofehadi nî baathithîrie ûrîa Musa eerîtwe nî MWATHANI. Tontû bûû, aarî bau ba Zelofehadi, tabo Mahala, na Tiriza, na Hogila, na Milika, na Noa, nî baagûrîrwe nî antû ba ndûgû ya Zelofehadi. Nî bagûrîrwe mîciîne ya mwîrîga jwa Manase. Manase aarî mûtaana wa Josefu. Naru rûgai rwa aarî bau ba Zelofehadi nî rwaakarîre kûu mwîrîgeene jwaao. Jau nîjo maathana na mawaatho jarîa MWATHANI eerîre Musa. Ningî nîjo Musa eerîre antû ba Israeli barî bûûrîîne ya Moabu rûteere rwa mûuro jwa Jorodani akuî na Jeriko. Iji nîcio nteto irîa Musa aarîîrie Aisraeli bonthe kûu rwanda bwa gaiti ya Jorodani, mûgwanthî jwa Araba jûrîa jwerekeene na Sufi, gatîgatî ka Parani na Tofeli, na Labani na Hazerothi na Dizahabu. Rûgendo rwa kuuma kîrîmeene gîa Sinai gwîtîîra kîrîmeene kîa Edomu mwanka mûgwanthîîne jwa Kadeshi-barinea rûjûkagia ntukû îkûmi na îmwe. Ntukû ya mbere ya mweri jwa îkûmi na jûmwe, mwakeene jwa mîrongo îna kuuma Aisraeli bakuuma Misri, nîrîo Musa aarîîrie antû ba Israeli akîbeeraga mantû jonthe jarîa MWATHANI aamwîrîte abeere. Îgiita rîu nîrîo MWATHANI aarî akûûmba Sihoni mûnene wa Aamori ndweene. Mûnene ûu aatûûraga ntûûreene ya Heshiboni. Ningî omba mûnene Ogi wa Bashani, ûrîa watûûraga ntûûreene ya Ashitarothi na ya Adirei. Aisraeli barî kûu nthîgûrûûne ya Moabu, bwa gaiti ya Mûuro jwa Jorodani, Musa nî aabaeere nkuagaya ciegiî Waatho, arabeera atîrî, “Rîrîa twarî kîrîmeene gîa Sinai MWATHANI Mûrungu weetû nî aatwîrîre atîrî, ‘Nî bûthirîtie gûkara aja kîrîmeene gîkî îgiita rîrîraaja mma. Tontû bûû, ûkîîreeni bwîte nthîgûrûûne ya irîma ya Aamori, na nthîgûrû irîa baankeene nacio kûu Araba na nthîgûrû ya irîma, na bwîte mûgwanthî kunthe. Ningî bwîte rwanda rwa bwa ûmotho, na nteere cia îria rîa Mediterania na nthîgûrû ya Akanaani na ya Lebanoni, mwanka bûkinye mûuroone jûrîa mûnene jwîtagwa Eufurate. Atîrî, ni MWATHANI ndîkûbûnenkera nthîgûrû iu cionthe ciee cieenu. Îteeni ku bwigwatîre nthîgûrû irîa ni ndaaciîtîîrie biûjûjû bieenu, tabio Abrahamu na Isaaka na Jakubu atî nkabaa na mpe nchiarwa ciaao.’” Musa areera antû atîrî, “Rîrîa twaarî kîrîmeene gîa Sinai nî ndaabwîrîre atî ntîûmba kûbûtongeeria ndî ninka. MWATHANI Mûrungu weenu nî abûthegeetie na nî bûkwona ûrîa bwingîîte ta njota. MWATHANI Mûrungu wa biûjûjû bieenu arotûma bûkathegea mainda ngiri nkûrûki ya ûrîa bûrî nandî, na arobutharima, o ta ûrîa aabwîrîre! Îndî nîatîa nkoombaga ninka kûbûthiragîria mathîîna jeenu na magamba jarîa bûkûndeetera? Thuureeni antû baboome na baciuki barîa baijî gûciûra mantû bwega kuuma mîîrîgeene yeenu, naani nkabaethia atongeeria beenu. Naabuî bûrancokeria atîrî, ‘Ûntû bûrîa watwîra nî bûbwega tûkabûthithia.’ Tontû bûû, nî ndeetîre atongeeria ba mîîrîga yeenu, antû barîa boome na barîa baijî gûciûra mantû bwega, na ndîrabaeethia atongeeria beenu. Ndîraeethia bamwe atongeeria ba gûtongagîîria antû ngiri ngiri, na bangî ba gûtongagîîria antû îgana îgana, na bangî ba gûtongagîîria antû mîrongo îtaano îtaano, na bangî ba gûtongagîîria antû îkûmi îkûmi. Nî ndathuurîre atongeeria bangî kuuma mîîrîgeene yeenu yonthe. “Îgiita rîu ndîreera agambi beenu atîrî, thikagîreeni magamba ja antû beenu na bûjagiitage bwega na îota, kinya rîëethîrwa nî îgamba rîa Mûisraeli na Mûisraeli ûngî kana rîa Mûisraeli na muntû ûngî ûtî Mûisraeli. Bûkéendagîîreeni muntû no ûrîkû îgambeene. Bûgambagîre nkîa na itonga ûmwe nîûntû MWATHANI akabweejaga ûûme bwa kûgiitaga magamba. Îgamba rîabûrema bûndetagîre rîo nkarîgiita! Îgiita o rîu nî ndaabûmenyithîrie mantû jangî jarîa bûbuîri kûthithagia. “Nî twaumîre au kîrîmeene kîa Horebu, na tûrakûrûkîîra rwanda runthe rûrîa rûneene na rwa kûmakania rûrîa bwonere, tûrakinya nthîgûrû ya irîma ya Aamori, o ta ûrîa MWATHANI Mûrungu weetû atwîrîte. Tûreeta tûrakinya Kadeshi-barinea. Ningî nî ndaabwîrîre atîrî, ‘Buî bûgûkinya nthîgûrû ya irîma ya Aamori, îrîa MWATHANI Mûrungu weetû agûtûnenkera. Oneeni, MWATHANI Mûrungu weenu akûbwaa nthîgûrû îîjî îrî mbere yeenu, Kûrûkeeni ku na bwigwaatîre yo ja ûrîa MWATHANI Mûrungu wa biûjûjû bieenu aabwîrîte. Bûgaakîreeni kana bûkua nkoro.’ Naabuî bwinthe nî bweejîre kîrî ni bûrambîîra atîrî, ‘Ga tûtûme antû mbere yeetû, nîkenda batûcûnkûûnîra nthîgûrû îîu, na batûcokerie rûteto batwîre njîra îrîa tûbuîri kûthingata na ntûûra irîa tûkeethîra.’ Ûntû bûu nî ndoonere bûrî bûbwega. Tontû bûû, nî ndaathuurîre antû îkûmi na baîrî beenu, o mwîrîga muntû ûmwe. Nabo nî baumagarîre bareeta barakinya nthîgûrû ya irîma, na bareeta mwanka kîguuruune gîa Eshikoli na baragîcûnkûûna. Bagîcoka nî beejîre bakamatîte matuunda kuuma nthîgûrûûne iu baratûretera jo, baratwîra atî, ‘Nthîgûrû îîu MWATHANI Mûrungu weetû agûtwaa nî înjega.’ “Îndî buî nî bwaaregere waatho bwa MWATHANI Mûrungu weetû, bwarega gûtonya nthîgûrû îîu. Nî bwaanung'unîre burî maemeene jeenu bwauga atîrî, ‘MWATHANI nî athûûri nî tuî, na kîu nîkîo gîtûmi aatûritîre nthîgûrûûne ya Misri nîkenda atûnenkanîra kîrî Aamori batûthiria. Tûgeeta kû rîu? Antû beetû barîa tûraatûmîte bagûtûûraga nkoro na gûtwîra atîrî, Antû ba kûu barî na inya na nî babaraaja nkûrûki ya baatuî. Ntûûra cia gûntû kûu nî inene na nî imbirigîre na nthingo citîtie îgûrû mono. Ningî kinya nî twonete imuntû bibinene ja irimarimû ku.’ Naani ndîrabwîra atîrî, ‘Bûkamakua nîbo kana bûbakîra. MWATHANI Mûrungu weenu, ûrîa ûbûtongeeretie, nîwe wengwa ûkabûrwîrîîra o ta ûrîa aabûrwîrîîre bûrî Misri bûkîonaga. Nî bwonere kinya rîrîa bwaarî rwanda ûrîa MWATHANI Mûrungu weenu aabûmenyeerere njîreene îîu yonthe ta ûrîa mûciari amenyagîîra kaana kaawe, mwanka bûrakinya gûntû gûkû.’ Îndî amwe na bûu bûteetîkîrie MWATHANI Mûrungu weenu, kinya këethîra nî abûtongeeretie rûgendoone rweenu akîbûcwagîra antû arîa bwamba maema jeenu. Aabûtongagîîria na mwanki ûtukû na îtu mûthenya, akîbwonagia njîra îrîa bûgeeta nayo. “MWATHANI nî aaigîrue nteto cieenu nawe arathûûra, araciîtia arauga atîrî, ‘Gûtî muntû no ûmwe wa antû baba ba nthûkî îîjî nthûûku ûkaigwatîra nthîgûrû înoru îrîa ndaciîtîrie nkanenkera biûjûjû bieenu. Nonga Kalebu akî mûtaana wa Jefune, ûkaigwatîra. Naani nkaa Kalebu na nchiarwa ciaawe nthîgûrû îrîa eetîre gûcûnkûûna nîûntû nî ambathîkîîre.’ “MWATHANI nî aanthûûrîre nîûntû bweenu arambîîra atîrî, ‘Kinya gwe, Musa, ûtîkûrûka nthîgûrû îîu. Îndî Joshua ûrîa ûgûteethagia, mûtaana wa Nuni nîwe ûgatonya ku. Mûûmîrîîrie tontû nîwe ûgatûma Aisraeli baigwatîra yo ja kiigai kîaao.’ Ningî twaana tweenu, tûrîa bwaugîre tûgatawa, ‘na aana beenu, barîa naarua batiijî kwathûrana wega kana ûûî, nîbo bagatonya ku na mbanenkere yo yee yaao. Îndî buî nandî, cokeeni bûgwate njîra ya rwanda îrîa îriganîrîtie na Îria Îtuune.’ “Naabuî nî bwancokerie bûrambîîra atîrî, ‘Tuî nî twîîrîtie MWATHANI. Tûgatonya ku na tûkarwaa o ta ûrîa MWATHANI Mûrungu weetû atwathîte.’ O muntû wonthe araikundîka mathaga ja ndwaa bûkîthûgaanagia nî bûbûûthû gûtonya nthîgûrû ya irîma. MWATHANI arambîîra bwîîre atîrî, ‘Bûgáatonya ku kana bwîta bûrwaa, bûtîkëeje kûûrwa nî anthû beenu tontû ni ntîîthîrwa ndî amwe naabuî.’ Ûu nîu ndaabwarîîrie îndî buî bûtathikîîra. Nî ka bwaregere waatho bwa MWATHANI. Îndî bûraikumia bûratonya nthîgûrû ya irîma. Nabo Aamori barîa batûûraga nthîgûrû îîu ya irîma baraumagara, barabûkuûkîra ta njûkî, barabwînga, bakîbûragaga kuuma Seiri mwanka Horima. Naabuî nî bwaacokere bûrakaîra MWATHANI, îndî atabûthikîîra kana anogania naabuî. Tontû bûû, nî twakarîre Kadeshi îgiita rîrîraaja.” Musa areeta na mbere kuuga atîrî, “Îgiita rîu tûragarûka tûreerekera gwîta rwanda na njîra îrîa yaarî akuî na Îria Îtuune, o ta ûrîa MWATHANI ambîrîte. Antû a ntukû inyiingî nî twakarakarîte tûkîthiûrûkanagia na nthîgûrû ya irîma, ya Edomu.” MWATHANI nî aambîrîre atîrî, “‘Bûgûkara bûkîthîûrûkanagia na nthîgûrû îîjî ya irîma îgiita rîrîraaja mono. Tontû bûû, nandî garûkeni bwîte bwa ûrîo. Arîria antû ûbeere ûjû: Bûrî akuî gûkûrûkîîra nthîgûrû ya Edomu, nayo nî nthîgûrû ya ndûgû cieenu tabo nchiarwa cia Esaû. Kinya këethîra bakaabûkîra, menyeereeni. Menyeni bwîja gûûkia ndwaa nabo, nîkwîthîrwa ntîbwaa noo îkinya rîmwe rîa nthîgûrû yaao. Ningî nî mpeete nchiarwa cia Esaû nthîgûrû ya irîma ya Edomu yaa kiigai kîaao. Bûtumîre mbeecha bûgûre biakûrîa kuuma kîrî bo bûrîe na bûgûre rûûjî bûnyue.’ “MWATHANI Mûrungu weenu nî atharimîte ngûgî cieenu. Ningî nî akarîte akîbûteethagia rûgendoone rweenu rwanda rûrûnene ûjû. MWATHANI Mûrungu weenu nî akarîte arî amwe naabuî mîaka îîjî mîrongo îna na gûtî gantû bwaga. Rîu nî tweetîre, tûratiga njîra îrîa yeetagîîra nthîgûrû ya ndûgû cieetû ta cio nchiarwa cia Esaû irîa itûûraga Edomu. Ningî tûratiga njîra îrîa yeetagîîra ntûûreene ya Araba yumîte ntûûreene ya Elathi na ya Ezioni-geberi gwîta Îria rîa Chumbî. Nî twagarûkîre tûreetîîra rwanda rwa Moabu. MWATHANI arambîîra atîrî, ‘Bûkáaithûkîra antû ba Amoabu nîkwîthîrwa ni ntîbwaa gachunchî ka nthîgûrû yaao kîaa keenu nîûntû nî ndaaere nchiarwa cia Loti ntûûra ya Ari yaa yaao.’ Emimu nîbo baatwîre nthîgûrûûne îîu mbere. Antû bau baarî nchamba ciaarî na inya na baarî babaingî mono. Ningî baarî babaraaja ta nchiarwa cia Anakimu. Emimu beetagwa nî Anakimu Refaimu, îndî Amoabu bakabeeta Emimu. Ahori kinya bo nî batûûraga Edomu, îndî nchiarwa cia Esaû nî ciaabaithûkîîre irabathiria na irataa gûntû kûu o ta ûrîa Aisraeli baithûkîre barataa nthîgûrû irîa MWATHANI aabanenkeere îraa yaao. “Îgiita rîu tûrookîîra, tûrauna karûûjî geetagwa Zeredi, o ta ûrîa MWATHANI aatwîrîte. Kuuma rîrîa twaumîre Kadeshi-barinea mwanka rîrîa twaunîre karûûjî ka Zeredi twaarî tûkûthiria mîaka mîrongo îthatû na înaana. Îgiita rîu nthukî ya antû barîa barîngî îta ndweene, nî baarî bagûkua o ta ûrîa MWATHANI aaugîîte. Tontû nî mma MWATHANI atabaigîrîîrue kîaao îndî nî kûrekeeria arekeereerie bathirua kuuma kîrî bangî. “Tontû rîrîa nchamba cionthe cia ndwaa ciaakuîre, MWATHANI nî aambîrîre atîrî, ‘Ntukû ya naarua bûbuîrîte gûkûrûka mwanka jwa nthîgûrû ya Amoabu na ya Ari. Wakuîîria mîanka ya antû ba Aamoni bûkáabathanga kana bûrwaa nabo, tontû ntîbwaa kinya gachunchî ka nthîgûrû yaao kaa keenu, tontû nî ndaaere nchiarwa cia Loti îraa kiigai kîaao.’ “Nthîgûrû îîu kinya yo yaaijîkeene ja nthîgûrû ya Refaimu, nîûntû nî Arefaimu batûûraga ku mbere. Îndî Aamoni beetaga nthîgûrû îîu ya Refaimu, Zamuzumimu; antû ba Refaimu baarî babanene na babaingî na babaraaja ta Aanakimu. Îndî MWATHANI nî aabathirîrie, na Aamoni barajûkia nthîgûrû îîu kuuma kîrî bo, na baratûûra ku. Ûu nou aathithîrie nîûntû bwa nchiarwa cia Esaû, irîa itûûraga Edomu. Nî aathirîrie antû ba Hori nîkenda antû ba Edomu batûûra ku. Kûu nîku barî mwanka naarua. Antû ba Avimu barîa baatûûraga ntûûreene irîa ciaakinyîte mwanka Gaza nî baathirîrue nî antû ba Krete barîa baumîte nthîgûrûûne ya Krete. Nabo baraigwatîra nthîgûrû îîu îraa yaao. “MWATHANI aratwîra atîrî, ‘Ithuranîreni, bûgwate rûgendo bûkûrûkîîre kîgwanthîîne kîa Arinoni. Nî mma ni ngatûma bûûmbe mûnene Sihoni, Mûamori ûrîa ûrî mûnene wa Heshiboni na kinya bwathe nthîgûrû yaawe. Mwithûkîreeni na bwigwatîre ithaka ku. Ntûkû ya naarua nkambîrîria gûtûma antû ba mîgongo îngî barîa bakaigua nteto cieenu bagwatwa nî ûguaa na bamaka mono.’ “Ningî nî ndatûmîre antû kuuma rwanda rwa Kedemothi beeta kîrî Sihoni, mûnene wa Heshiboni nîkenda bamûûria tûgwatanîre. Baramwîra atîrî, ‘Reka tûkûrûkîîre nthîgûrû yaaku. Tûgeetîîra njîreene yonka. Tûtîgarûka rûteere rwa ûrîo kana ûmotho. Tûgakûgûrîra irio na rûûjî nîkenda twona biakûrîa na biakûnyua, bunka ûreke tûkûrûkîîre ku. O ta ûrîa nchiarwa cia Esaû ûrîa watûûraga Edomu na Aamoabu barîa baatûûraga nthîgûrûûne ya Ari baatûthithîîrie, twîtîkîrie tûûne mûuro jwa Jorodani twîte nthûgûrûûne îrîa tweei nî MWATHANI Mûrungu weetû.’ Îndî Sihoni mûnene wa Heshiboni nî aaregere gwitîkîîria tûkûrûkîîra nthîgûrûûne yaawe. MWATHANI Mûrungu weetû nîwe waatûmîte arega nîkenda twithûkîra Sihoni tûmûûmba ndweene na tûtaa nthîgûrû yaawe. MWATHANI nî aambîrîre atîrî, ‘Tega, ngûkûnenkera mûnene Sihoni na nthîgûrû yaawe. Ambîrieeni kwigwatîra yo nîkenda yaa yeenu.’ Mûnene Sihoni arî na njûûrî ya asikarî baawe nî baatwithûkîîre tûrî ntûûreene ya Jahazi. MWATHANI Mûrungu weetû nî aatûmîre tûroomba njûûrî ya asikarî baawe ndweene. Nî twaataîre ntûûra ciaawe cionthe îgiita rîu. Tûramomoranga ntûûra iu cionthe, na tûrathiria antû barîa baarî ku bonthe, arûme na aka na twaana. Ningî nî twaataîre into bionthe birîa biaarî ntûûreene iu o amwe na nyamû cia ndîîthia. Kuuma ntûûreene ya Aroeri îrîa yaarî mûthia jwa kîguuru kîa Arinoni na kuuma ntûûreene irîa ciaarî kîguuruune kîu, gwîta mwanka mwankeene jwa Gileadi, gûtî njûûrî yaatûûmbaga ndweene. Tontû MWATHANI Mûrungu weetû nî aatûmîre twaboomba. Nî nthîgûrû ya nchiarwa cia Aamoni akî tûtaithûkîra. Nchiarwa iu ciaatûûraga nthîgûrû irîa ciaarî rûteere rwa mûuro jwa Jaboki na ntûûra cia nthîgûrû ya irîma. Nthîgûrû iu nîcio MWATHANI Mûrungu weetû aatûkaanîtie tûtîkaithûkîre.” Musa areeta na mbere kuuga atîrî, “Rîu tûragarûka tûreeta bwa ûrîo na njîra îrîa yeetaga bwa nthîgûrû ya Bashani. Mûnene wa Bashani tawe Ogi nî aaumagarîre arî na njûûrî yaawe yonthe areeja gûtuithûkîra kûu ntûûreene ya Edirei. Îndî MWATHANI nî aambîrîre atîrî, ‘Bûkaamûkîreeni. Nîkwîthîrwa nî mûnenkanîrîte amwe na antû baawe bonthe na nthîgûrû yaawe kîrî buî. Naabuî bûmûthithîrie o ta ûrîa bwathithîîrie Sihoni mûnene wa Aamori ûrîa waatûûraga ntûûreene ya Heshiboni.’ Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu weetû nî atûnenkîîre mûnene Ogi tûramûûraga ningî tûrooraga antû ba ntûûra yaawe bonthe mwanka kûreethîrwa gûtî we watigara. Nî twaataîre ntûûra ciaao cionthe îgiita o rîu, na gûtî kinya ntûûra îmwe twatiga tûtîtaîte. Nacio ciaarî ntûûra mîrongo îtantaatû (60) irîa ciaarî nthîgûrûûne ya Arigobi îrîa mûnene Ogi aathaga arî kûu Bashani. Ntûûra iu cionthe ciairigîri na nthingo indaaja, na cieekîrwa mpingîro na mîbacho. Ningî kwaarî na kinya ntûûra ingî inyingî itairigîri na nthingo. Naatuî nî twaabathirîrie buru o ta ûrîa twathithîîrie mûnene Sihoni wa Heshiboni. Tontû bûû, tûrakoboranga ntûûra ciaao cionthe, na tûrooraga arûme na aka na twaana. Ningî nî twaataîre into bionthe birîa biaarî ntûûreene iu o amwe na nyamû cia ndîîthia. Îgiita rîu nî twaataîre nthîgûrû iu kuuma kîrî anene barîa baathaga nthîgûrû ya bwa gaiti ka mûuro jwa Jorodani. Ûu nî kuuga kuuma kîguuruune kîa Arinoni mwanka kîrîmeene kîa Herimoni. Asidonia beetaga kîrîma kîa Herimoni Sirioni, nabo Aamori bagagîîta Seniri. Nî twaataîre ntûûra cionthe irîa ciaarî mûgwanthîîne jwa karîma ka Gileadi na Bashani kunthe mwanka Saleka na Edirei. Ntûûra iu nîcio ciaathagwa nî mûnene Ogi ûrîa waakaraga Bashani.” Mûnene Ogi nîwe waarî wa mûthia wa nchiarwa cia Refaimu. Gîtanda kîaawe kîaarî gîa chuuma na kîaarî kîa ûraaja bwa mita inya na nusu (4.5m) na wariî bwa mita ijîîrî (2m). Gîtanda kîu kîrî ntûûreene ya Raba kûu nthîgûrûûne ya Amoni. Rîrîa twaataîre nthîgûrû îîu, nî ndaaere antû ba mwîrîga jwa Rubeni na jwa Gadi nthîgûrû îrîa yaaumîte ntûûreene ya Aroeri îrîa îrî mûthia jwa mûgwanthî jwa Arinoni na ndîrabaa nusu ya nthîgûrû ya irîma ya Gileadi o amwe na ntûûra ciaayo. Nusu îrîa îngî ya nthîgûrû ya Gileadi na ya nthîgûrû ya Bashani yonthe, îrîa yaathagwa nî mûnene Ogi, na nîyo nthîgûrû ya Arigobi nî ndaamînenkanîîre kîrî nusu ya mwîrîga jwa Manase. Nthîgûrû îîu ya Bashani yonthe îtagwa nthîgûrû ya Refaimu. Jairi wa kuuma mwîrîgeene jwa Manase nî aagaîîrwe nthîgûrû ya Arigobi yonthe. Nayo nî kuuma Bashani mwanka mwankeene jwa nthîgûrû ya Geshuri na Maka. Ningî nî aaere tûtûûra twa nthîgûrû îîu riîtwa rîaawe. Araciîta Havothi-jairi, riîtwa rîrîa ciîtagwa kinya naarua tûrî. Nî ndaagaîîre nchiarwa cia Makiri wa mwîrîga jwa Manase nthîgûrû ya Gileadi. Ningî nî ndaagaîîre nchiarwa cia Rubeni na cia Gadi nthîgûrû ya Gileadi mwanka kîguuruune kîa Arinoni. Nthîgûrû îîu yankeene na nthîgûrû ya Amoni kîguuruune kîa mûuro jwa Jaboki. Ningî nî ndaabagaîîre kinya Araba îrîa yankeene na mûuro jwa Jorodani, kuuma Kinerethi mwanka îrieene rîa Araba, ta rîo îria rîa Chumbî. Ningî nthîgûrû îîu yankîte rwareene rwa Pisiga bwa gaiti. “Rîu nîrîo ndabwîkîîre Waatho ndîrabwîra atîrî, ‘MWATHANI Mûrungu weenu nîwe wabûnenkera nthîgûrû îîjî yee kiigai kîeenu. Nchamba cieenu cia ndwaa nî ciambe itonye ku baikundîkîte mathaga ja ndwaa nîkenda babûtongeeria buî antû ba Israeli. Îndî aka beenu na twaana tweenu, amwe na nyomoo cia ndîîthia cieenu igatigîîrwa nyuma ntûûreene irîa ndîrabunenkeere. Nî nkûmenya bûrî na nyomoo inyingî cia ndîîthia.’ Bûkaathithia ûu mwanka rîrîa MWATHANI akaa Aisraeli bangî antû a gûtûûra, o ta ûrîa buî bûgaîri. Tontû bûû, bo bakaigwatîra nthîgûrû îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akûbaa rwongo rwa mûuro jwa Jorodani. Rîu nîrîo bûgacoka o muntû kiigaine kîaawe kîrîa agaîri. “Ningî îgiita rîu nî ndeerîre Joshua atîrî, ‘Gwe nî woonete mantû jonthe jarîa MWATHANI Mûrungu waaku aathithîrie anene barîa baîrî. O ûu nou akaathithîria anene ba nthîgûrû irîa bûkaithûkîra. Bûkabakîreeni tontû MWATHANI Mûrungu weenu nîwe ûkabûrûîrîîra.’ “Naani ndîraromba MWATHANI îgiiteene rîu ndîrauga atîrî, ‘Îgwe MWATHANI Mûrungu, gwe wambîrîtie kûmbonia ni nthûûmba yaaku ûnene bwaaku na mathithio jaaku ja kûrigarania. Nî mûrungu jûngî jûrî kû jwa mûng'uanano jûrî kûu îgûrû kana jûrî kûû nthîgûrû jûûmba kûthithia ngûgî ta iji kana mathithio ja inya ta jaaku? Ndakwerenca, mbîtîkîîria mbune rwongo rûrîa rûngî rwa mûuro jwa Jorodani nîkenda mbîta kwona nthîgûrû îîu njega ya irîma na mbone irîma bia Lebanoni.’ Îndî MWATHANI nî aathûûri nî ni nîûntû bweenu, ararega kûmbigua. Nawe arambîîra atîrî, ‘Ng'anîrwa, na ûkáambîîra mantû jaja kaîrî! Itia kathûmbîîne ga kîrîma kîa Pisiga, ûtege bwa rûgûrû na bwa gaiti na bwa ûrîo na bwa ûmotho. Ntîtîkîîria uuna mûuro jwa Jorodani ûkinya nthîgûrûûne îîu. Îndî atha Joshua na ûmwîkîre wîru na inya, tontû nîwe ûkauna rwongo atongeeretie kîrîndî gîkî; na nîwe ûkabagaîra nthîgûrû îrîa ûkwona.’ Tontû bûû, nî twaakarîre kîguuruune kîu kîerekeene na ntûûra ya Bethipeori.” Musa nî eerîre antû ba Israeli atîrî, “Athîkagîreeni Mawaatho na Maathana jarîa nkûbûritana nîkenda bûtûûra na bwîta na bwîgwatîra nthîgûrû îrîa MWATHANI Mûrungu wa biûjûjû bieenu akabwaa. Bûkéeja kwongeera kana bûrita Waatho noo bûrîkû bwa jarîa mbwathîte. Athîkagîreeni Maathana ja MWATHANI Mûrungu weenu, jau ndabwîra. Nî bwonere bûrîa MWATHANI aathithîrie kûu nthîgûrû ya Baali-peori! Nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu nî aathirîrie antû bamwe beetû barîa baathaathaîrie Baali kûu Peori. Îndî buî barîa bwaathîkîîre MWATHANI Mûrungu weenu bûrî mwoyo naarua îîjî. Oneeni, nî nkûbûritana Mawaatho na Maathana o ta ûrîa MWATHANI Mûrungu waakwa aambîrîre nthithie, nîkenda bûjathingata bûrî nthîgûrûûne îrîa bûgatonya na bwigwatîra yo yee kiigai kieenu. Menyagîîreeni Mawaatho na Maathana jau bwega. Bwathithia ûu, antû barîa bakabwonaga na baigue mantû jau bakaagîa ûûme na ûmenyo. Nabo bakaugaga atîrî, ‘Nî mma mûgongo jûjû mûnene ûu nî jwa antû baboome na babaciûku.’ Nî Mûgongo jûrîkû jûmûnene jûrî mûrungu ûrî akuî naju ta ûrîa MWATHANI Mûrungu weetû arî akuî naatuî? Nî aatûteethagia rîrîa rîonthe tûmûrombaga ûteethio. Ningî nî mûgongo jûmûnene jûngî jûrîkû jûrî na Mawaatho na Maathana ja îota ta jarîa jonthe nkûbûritana naarua? “Menyeereeni, na bûkare bûciûki, bûtîkeeje kûûrîrua nî mantû jarîa bwoneete. Bûjaathîkagîre matukû jonthe ja ûtûûro bweenu. Bûritanage aana beenu jo na kinya nchiarwa irîa ingî ikeeja. Ririkaneeni ntukû îrîa bwaarûngi mbere ya Mûrungu weenu kûu kîrîmeene gîa Sinai na ûrîa aambîrîre atîrî, ‘Mbûthûranîria antû nîûntû nî nkwenda baigua ûrîa nkuuga nîkenda bambathîkagîra ûtûûroone bwaao bunthe na baritanaga aana baao kûthithagia o ûu.’ Îreeni aana beenu ûrîa bweetîre akuî na bûrarûngama mûgwanthîîne jwa kîrîma kîa Sinai nakîo gîokaga mwanki jûgakinya îgûrû buru; jûkunîkîri nî matu jamatumanu na muundu. Rîu MWATHANI arabwarîria arî gatîgatî ka mwanki. Nî bwaigagua kajû kaawe îndî bûtoonaga ûrîa ûkûûbwarîria. Nî aabûmenyithîrie kîrîkanîro kîaawe kîrîa aathanîre kîûjûrague, nakîo nîkîo Maathana îkûmi, na arajaandîka îgûrû rîa mbechua ijîîrî cia maiga. MWATHANI arambîîra îgiita rîu mbûritanage Mawaatho na Maathana, nîkenda bûjaathîkagîra bûrî nthîgûrû îrîa bûkaigwatîra yee yeenu. “Naabuî imenyeereeni mono. Nîkwîthîrwa bûtoonere mûûmbîre no jûrîkû ntûku îrîa MWATHANI aabwaragîrîa kûu kîrîmeene kîa Sanai arî gatîgatî ka mwanki. Menyeereeni bûtîkeeje kwîyia bûciajîra mûng'uanano jwa mûûmbîre no jûrîkû; jwethîrwa jûkari ta ntomûrûme kana mûka, kana mûûmbîre jwa nyomoo irîa irî nthîgûrû, kana mûng'uanano jwa nyoni irîa iburûkaga îgûrû kana mûng'uanano jwa nyomoo noo îrîku îtambaga na nthî kana mûng'uanano jwa gîkûyû o kîrîkû kîrîa kîrî rûûjîîne. Bwimenyeere rîrîa bûgaategaga îgûrû bwona riûa na mweri na njota, na birîa bionthe birî îgûrû, bûtîkeeje gûkuucîîrua nîbio bûbithaathayia bûkîbitumîkagîra. Biu nî into birîa MWATHANI Mûrungu weenu aagaîîre antû bonthe barîa barî nthîgûrû. Îndî buî bûrî kîrîndî kîrîa MWATHANI oonokerie kuuma Misri nthîgûrû îrîa bwathangîkîte ta bwaarî mwankiine jwa gûkerura chuuma. Aathithîrie ûu nîkenda bwaa antû baawe o ta ûrîa bûrî naarua îîjî. MWATHANI nî aathûûrîre nî ni nîûntû bweenu araciîtia atî ntiuna rwongo rwa mûuro jwa Jorodani, na ntîtonya nthîgûrû înjega îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akabwaa yaa yeenu. Îndî ni ngaakuîra gûkû na ntiuna mûuro jwa Jorodani. Îndî buî bûkauna rwongo rûrîa rûngî na bûgwate nthîgûrû îîu njega. Menyeereeni bûtîkeeje kûûrîrua nî kîrîkanîro kîa MWATHANI Mûrungu weenu, kîrîa aarîîkanîîrie naabuî. Bûkáthithia mîng'uanano ya kwaja yeethîrwa îrî na mûûmbîre kana mûng'uanano jwa birîa bionthe MWATHANI Mûrungu weenu aakaanîtie. Nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu weenu akari ta mwanki jwa kûthirania na arî rûriitho. “Rîrîa bûkeethîrwa bûkarîte nthîgûrûûne îîu îgiita rîrîraaja na bwîthîrwe bûthegeete na nchiarwa cieenu kinya cio ciîthîrwe ithegeete, bûmenyeere bûtikeeje kûthithia mîrungu ya mîng'uanano. Nîkwîthîrwa bwathithia mîrungu ya mîng'uanano bûkeeyia na bûthûûrie MWATHANI Mûrungu weenu. Ni ngeeta îgûrû na nthî biee akûûjî kîrî buî ntukû ya naarua, atî buî bûkaathira buru o ntûti kuuma nthîgûrû îrîa buî bwîtîte kwigwatîra bwauna mûuro jwa Jorodani yee yeenu. Bûtîtûûra ku îgiita rîrîraaja, îndî bûkaathirua buru. MWATHANI akabûnyagania mîgongoone îrîa îngî, naabuî bûgaatigara bûrî babakai mîgongoone îîu MWATHANI akeethîrwa abwikîtie. Kûu nîku bûgatumîkagîra mîrungu îthithîtue na mîtî na maiga, mîrungu îrîa îtîonaga kana iigua kana îrîa biakûrîa kana înunkîra. Îndî bwacwaa MWATHANI Mûrungu weenu bûrî o kûu, bûkamwona këethîra bûkamûcwaa na nkoro na mîoyo yeenu yonthe. Rîrîa bûkëethîrwa bûrî thîîneene na mantû jaja jonthe jabwîjîîre matukûûne jau, bûgacoka kîrî MWATHANI Mûrungu weenu na bûmwathîkîre. MWATHANI Mûrungu weenu nî Mûrungu ûrî kîaao. Mûrungu weenu atîbûrekeeria bûûra kana abûthiria kana oorîrua nî kîrîkanîro kîrîa aciîtîîrie biûjûjû bieenu. “Cûnkûûneni nandî mantû jarîa jaakarîkîre karaaja, rîrîa bûtaaciari, rîrîa Mûrungu oombîre muntû aramwîka aja nthîgûrû, bwoone këethîra ûntû bûbûnene ta bûbû bûrathithîka no rî kana bwigîîgua nthîgûrûûne yonthe. Kûrî antû noo barîku baigua kajû ka mûrungu akîaria kuuma gatîgatî ka mwanki batûûra ta ûrîa buî bwaakaigîrue na bûrî mwoyo? Kana nî mûrungu jûrîkû jwoomba kwonokia mûgongo kuuma kîrî mûgongo jûngî jûkîringaga biama na kûthithia mantû ja kûrigaria? Kana nî mûrungu jûrîkû jwaithûkîra mûgongo na jûjûûmba ndweene na inya înene na kûjûretera imakania? Kûrî ju jûûmba kûthithia mantû jarîa MWATHANI Mûrungu weenu aabûthithîîrie kûu Misri bûkîonaga. Baabuî bwoonerue ûntû bûu nîkenda bûmenya atî MWATHANI nî Mûrungu; na gûtî ûngî tiga we wenka. Aatûmîre bwigua kajû kaawe kuuma îgûrû nîkenda abûritana gûtûûra bwega. Nî aabwonerie aja nthî mwanki jwaawe jûmûnene na bûraigua nteto ciaawe ikiuma gatîgatî ka mwanki. Ningî nîûntû nî eendeete biûjûjû bieenu, nî aabûthuurîre, na arabûrita Misri na inya yaawe înene, na areenga mîgongo îmînene na îrî na inya nkûrûki yeenu, nîkenda abwikia kûu na abwaa nthîgûrû ciaao ciaa kiigai kîeenu o ta ûrîa gûkari naarua îîjî. Tontû bûû, menyeni naarua na bûkoorîrua atî MWATHANI nîwe Mûrungu kûu îgûrû buru na nthîgûrû yonthe. Ningî gûtî Mûrungu ûngî. Tontû bûû, menyagîîreeni Mawaatho na Maathana jaawe, jarîa akûbwatha naarua, nîkenda mantû jeenu jeeta bwega, na kinya ja nchiarwa cieenu irîa ikeeja nyumeene, nîkenda matukû jeenu jongeereka nthîgûrûûne îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akabwaa kenya na kenya.” Ningî Musa nî aathuurîre ntûûra ithatû irîa ciaarî gaiti ka mûuro jwa Jorodani, kûrîa muntû o ûrîkû ûûraganîte abuîrîte kûmatûkaga gwiciitha, bunka ëethîrwe oragîte muntû ûngî atîkwenda, kana ëethîrwa araarî na ûthû nawe. Muntû ta ûu akamatûkaga ntûûreene îmwe ya iu ithatû nîkenda acionokia. Mwîrîga jwa Rubeni jwathuurîrwe ntûûra ya Bezeri îrîa îrî rwanda rwa mûgwanthî yaa ya kûmatûkagîra. Naju mwîrîga jwa Gadi jûrathuurîrwa Ramothi-gileadi, na mwîrîga jwa Manase jûrathuurîrwa ntûûra ya Golani îrîa îrî Bashani nîkenda barîa booraganîte bamatûkaga ku. “Jaja nîjo Maathana jarîa Musa aanenkeere Israeli. Najo nî Mawaatho na nkuagaya na mantû ja wîthîre jarîa Musa eerîre antû ba Israeli rîrîa baaumîre Misri. Aabeerîre jo barî rwongo rwa Jorodani kûu kîguuruune kîrîa kîaarî akuî na Bethipeori. Nthîgûrû îîu nîyo mûnene Sihoni wa Aamoni aathaga arî ntûûreene ya Heshiboni. Nîwe Musa na njûûrî ya asikarî ba Israeli boombîre ndweene rîrîa baaumîte Misri. Nî baabaithûkîîre na baraigwatîra nthîgûrû yaawe na kinya nthîgûrû ya Ogi mûnene wa Bashani. Anene bau bo baîrî ba Aamori baatûûraga rwongo rwa bwa gaiti ka mûuro jwa Jorodani. Nthîgûrû îîu yaaumîte ntûûreene ya Aroeri mwanka rwareene rwa mûgwanthî jwa mûuro jwa Arinoni, gwîta mwanka kîrîmeene kîa Sirioni na nîkîo gîtagwa Herimoni. Nthîgûrû îîu îgwateene na mûgwanthî jwa Araba jûrîa jûrî kîguuruune kîa mûuro jwa Jorodani bwa gaiti mwanka îrieene rîa Chumbî kûu mûgwanthîîne jwa kîrîma gîa Pisiga.” Musa nî eetîre antû ba Israeli amwe, na arabeera atîrî, “Antû ba Israeli, thikîîreeni Maathana na Mawaatho jarîa nkûbwarîria naarua îîjî. Iritaneeni jo na bûmenyeere bwega kûjathithagia. MWATHANI weetû athithîrie kîrîkanîro naatuî kûu kîrîmeene gîa Sinai. MWATHANI atathithîrie kîrîkanîro gîkî na biûjûjû bieetû akî îndî nî aathithîtie naatuî tûrî mwoyo naarua îîjî. MWATHANI aarîîrie naabuî ûthiû kwa ûthiû kûu kîrîmeene, arî gatîgatî ka mwanki. Îgiita rîu ndaarûngi gatîgatî ka MWATHANI naabuî nîkenda mbûmenyithia mantû jarîa MWATHANI akuuga. Buî bûtaitia kîrîmeene nîûntû nî bwakîraga mwanki. “MWATHANI arauga atîrî, ‘Nî ni MWATHANI Mûrungu weenu ûrîa waabûritîre nthîgûrûûne ya Misri, kûrîa bwaarî nkombo. “‘Bûkáthaathayia mîrungu îngî tiga ni. “‘Bûkáithithîria mûrungu jwa kwaja, kana mûng'uanano jwa gîntû no kîrîku kîrî îgûrû, kîrî nthîgûrû kana rûûjîîne. Bûkámîturîria maru kana bûmîthaathayia; nîûntû ni MWATHANI Mûrungu weenu ndî Mûrungu ûrî rûriitho. Ni nkanûkagia barîa banthwîre. Ngakanûkia aciari na nchiarwa ciaao mwanka nthukî ya ithatû na ya inya. Îndî nî mbigagîîrua kîaao antû ngiri inyiingî cia barîa bampendaga na bakathîkîra Maathana jaakwa. “‘Bûkágweta riîtwa rîa MWATHANI Mûrungu weenu na rûûgo, tontû MWATHANI agakanûkia muntû ûrîa ûgwetaga riîtwa rîaawe na rûûgo. “‘Menyagîîreeni ntukû ya sabatû, îîthagîrwe îrî întheru o ta ûrîa ni MWATHANI Mûrungu weenu mbwathîte. Ritageeni ngûgî ntukû ithanthatû bûthithagie mantû jeenu jonthe; Îndî ntukû ya mûgwanja nî sabatû ya MWATHANI Mûrungu weenu. Bûkárita ngûgî no îrîkû ntukû îîu. Buî kana ataana beenu kana aarî beenu, kana nthûûmba cieenu cia arûme kana cia aka, kana ndeegwa cieenu kana ntigiri cieenu kana nyomoo cieenu cia ndîîthia kana ageni beenu barîa bûrî nabo ntukû îîu, nîkenda nthûûmba cia arûme kana cia aka inogoka ja buî. Ririkanageeni atî bwaarî nkombo nthîgûrûûne ya Misri, na MWATHANI Mûrungu weenu nî aabwigîîrue kîaao arabûrita ku na inya yaawe. Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu weenu aabwathîre bûmenyagîîre ntukû ya sabatû.’” “‘Eejageni aciari beenu gîtîîo, ta ûrîa MWATHANI Mûrungu weenu augîîte, nîkenda abwaa ûtûûro bûbûraaja na bûkaraga bûthinyarîte kûu nthîgûrûûne îrîa akûbwaa. “‘Bûkóragana. “‘Bûkáthûngîîra. “‘Bûkáiya. “‘Bûgátuîrîîra antû bangî ûkûûjî bwa ûrongo. “‘Bûkáirîrîîria aka ba antû bangî; kana bwirîrîîria nyomba cia antû bangî, kana miuunda yaao, kana nthûûmba ciaao cia aka kana arûme, kana bwirîrîîria ndeegwa ciaao kana ntigiri ciaao kana gîntû no kîrîku kîrîa barî nakîo.’ “MWATHANI aarîîrie nteto iji kîrî buî bûûthûreene au kîrîmeene nawe arî gatîgatî ka mwanki, na matu na muundu jûmûtumanu, na kajû gakanene. Najo gûtî Maathana jangî ongeera. Nî ajaandîkîre îgûrû rîa mbechua ijîîrî cia maiga na araanenkera cio. “Naabuî rîrîa bwaigîrue kajû karî gatîgatîîne ka muundu, rîrîa kîrîma gîokaga mwanki, nî bwejaîjîre akuî naani, bûrî na atongeeria ba mîîrîga na atongeeria bangî beenu, na bûrambîîra atîrî, ‘Tega, MWATHANI Mûrungu weetû nî atwonetie mwago na nkuma yaawe, na twaigua kajû kaawe kuuma gatîgatî ka mwanki. Tuî nî twoneete naarua Mûrungu akîaria na muntû, na muntû ûu agatûûra mwoyo. Îndî nandî nîkî tontû tûgakua? Nîkwîthîrwa mwanki jûu jûmûnene ûû jûgatûthiria. Ningî tweeta na mbere kwigua kajû ka MWATHANI Mûrungu weetû, tûgakua. Tontû nî muntû ûrîkû watûûra mwoyo akwigua kajû ka Mûrungu ûrîa waaragia arî gatîgatî ka mwanki ta ûrîa tuî twigîîtue? Îta akuî na ûthikîîre jarîa jonthe MWATHANI Mûrungu weetû akauga. Naagwe wîje ûtwîre jo, naatuî tûkaigua na twathîkîre.’ “MWATHANI araigua nteto cieenu irîa bwaambîraga. Arambîîra atîrî, ‘Nkwigua nteto cia kîrîndî gîkî irîa bo bakwîrîte. Nî baarîîtie ûûma kîrî jarîa jonthe baarîîtie. Kûbua atîa këethîra nîu beethagîrwa barî na mathûgaanio ta jaja îgiita rîonthe. Naku kûbua atîa këethîra nîu bambîkagîîra na bakathikîîra Maathana jonthe jaakwa, nîkenda mantû jaao jeetaga bwega, o na ja nchiarwa ciaao kenya na kenya! Îta ûbeere bacoke maemeene jaao. Îndî gwe kara aja amwe naani na ngakûmenyithia Maathana na Mawaatho na nkuagaya irîa ûkaabaritanaga nîkenda baithingataga barî nthîgûrûûne irîa nkabaa yee yaao.’” Musa arabeera atîrî, “Buî antû ba Israeli, thithagieni ûrîa MWATHANI Mûrungu weenu abuîrîte. Bûkárega kûmwathîkîra. Bûthithagie jonthe jarîa MWATHANI Mûrungu weenu abuîrîte, nîkenda bûtûûra mwoyo na mantû jeenu jeetaga bwega, naabuî bûgatûûra îgiita rîrîraaja nthîgûrûûne îrîa akûbwaa yee yeenu.” Musa nî eerîre Israeli atîrî, “Jaja nîjo Maathana, na Mawaatho na nkuagaya irîa MWATHANI Mûrungu weenu aambîrîre mbûritane nîkenda bwithingataga bûrî nthîgûrûûne îrîa akabwaa yee yeenu. Karageeni ntukû cionthe bûgîkîraga MWATHANI Mûrungu weenu, buî na nchiarwa cieenu bûmenyagîîre Mawaatho na Maathana jaawe jonthe jarîa nkûbwatha; nîkenda bûtûûra ûtûûro bûbûraaja. Tontû bûû, buî Aisraeli, thikîreeni na bwathîkagîre Maathana, nîkenda bûkara kindaajî, na bûthegea mono bûrî nthîgûrûûne îrîa nthongi na îrî mûthetu jûmûnoru na ûtonga bûbwingî o ta ûrîa MWATHANI Mûrungu wa biûjûjû bieenu aaugîre. “Thikîreeni buî Aisraeli: MWATHANI Mûrungu weenu nî ûmwe mma. Eendageni MWATHANI Mûrungu weenu na nkoro yonthe na mwoyo junthe na inya yeenu yonthe. Najo Maathana jaja nkubwatha ntukû ya naarua nî jakare ndeene yeenu. Ritanageeni bwega aana beenu jo, na bwaragie bwa jo rîrîa bûkari nthî nyomba cieenu, na rîrîa bwîtîte njîreene, na rîrîa bûmami na rîrîa bûûkîîrîte. Ningî bûjaogeere ja rwano njareene cieenu, na ûthiûûne bweenu jarî kîririkania. Bûjaandîkage mîrangoone ya nyomba cieenu na mpingîroone cieenu. “MWATHANI Mûrungu weenu akabwikia nthîgûrûûne îrîa aciîtîîrie biûjûjû bieenu; nabo nî Abrahamu na Isaaka na Jakubu atî akabaa ntûûra injega na inene irîa bo bataaka. MWATHANI akabwaa nyomba ciûjûri into bibiega birîa buî bûteeka ku na abwee ithima biînji birîa buî bûtenja na miuunda ya mîzabibû na ya mîzeituni îrîa buî bûtaanda; na rîrîa bûkarîa na bûnyire, bûkéeja kûûrîrua nî MWATHANI ûrîa waabûritîre nthîgûrû ya Misri, kûrîa bwaarî nkombo. Kîrageni MWATHANI Mûrungu weenu, na bûmûtumîkagîre, na bûciîtagie na riîtwa rîaawe. Bûkáthaathayia mîrungu ya antû barîa bagaatûûraga akuî naabuî. Tontû MWATHANI Mûrungu weenu ûrîa ûtûûraga gatîgatîîne keenu nî Mûrungu wa rûriitho, atîkeeje kûbûtûrîkîria mûthûûro jwaawe jûbûthiria buru. “Bûkágeria MWATHANI Mûrungu weenu, ta ûrîa bwaathithîrie bûrî kûu Masaha. Ririkanageeni kwathîkîra Maathana na Mawaatho na nkuagaya irîa MWATHANI Mûrungu weenu abwathîte. Thithagieni bûrîa bûrî bwa mma na bûbwega mbere ya MWATHANI, nîkenda mantû jeenu jakaraga bwega, na nîkenda bûtonya na bwigwatîra nthîgûrû înjega îrîa MWATHANI aaciîtîîrie biûjûjû bieenu. Buî bûkoomba anthû beenu bonthe ndweene o ta ûrîa MWATHANI aabwîrîre. “Rîrîa aana beenu bakabûûragia matukû jakeeja atîrî, ‘Nîmbi gîtûmi kîa Maathana na Mawaatho na nkuagaya irîa MWATHANI Mûrungu weenu aabwathîre?’ Rîu buî bûkabeera atîrî, ‘Tuî twarî nkombo cia Farao kûu Misri. MWATHANI nî aatûritîre Misri na inya yaawe înene. MWATHANI nî oonanîrie mantû jamanene ja kûrigarania kûu nthîgûrû ya Misri. Aroonia Farao na atongeeria baawe bonthe, na kinya antû bonthe ba Misri. Nawe aratûrita ku nîkenda atwikia na atûnenkera nthîgûrû îrîa eerîîre biûjûjû bieetû. MWATHANI aratwaatha twathîkagîre Maathana jaawe jonthe, na tûmûkîrage. Twathithia ûu tûgaakaraga tûrî kiindaaji na tûthinyaarîte. Këethîra tûkaathîkagîra Maathana ja MWATHANI Mûrungu weetû, tuî tûkaa babaagîru.’” Musa areera antû ba Israeli atîrî, “MWATHANI Mûrungu weenu akabwikia nthîgûrû îria akabwaa bwigwatîre yo. Bûgîtonya kû, akabwîngîra antû ba mîgongo îmingî tabo Ahiti na Agirigashi, na Aamori, na Akanaani, na Aperizi na Ahivi na Ajebushi. Mîgongo îîjî mûgwanja nî îmînene na îrî na inya nkûrûki yeenu. Îndî rîrîa MWATHANI Mûrungu weenu agatûma bûboombe ndweene, îgiita rîu bûbathirie buru. Bûkáthithia kîrîkanîro no kîrîkû nabo kana bûbaigîîrua kîaao. Bûkágûrana nabo kana bûreka nthaka cieenu igûra aarî baao kana aarî beenu bagûrwa nî nthaka ciaao. Tontû boomba kûgarûra aana beenu kuuma kîrî MWATHANI bakathaathayia mîrungu îngî. Tontû bûû, bûgatûma mûthûûro jwa MWATHANI jûbwîjîîra na jûbûthiria na mpwîî. Ûrîa bûkathithia nî ûjû: Bûtharie iritîro bia igongwana biaao na bûthethere mîng'uanano ya itugî biaao na bûgitange itugî bia mûrungu jwa mûng'uanano jwa Ashera. Bûcoke bwîîthie buru mîng'uanano yaao ya kwaaja. “Bûkathithia ûu nîûntû buî bûrî antû babatheru kîrî MWATHANI Mûrungu weenu. Nîwe ûbûthuurîte bwaa antû baawe bongwa, kuuma kîrî antû bangî bonthe barîa barî nthîgûrûûne. MWATHANI aatabwendere na abûthuura tontû nî bwaarî babaingî nkûrûki ya antû barîa bangî. Îndî buî bwaarî mûgongo jwa antû batî thau. Îndî MWATHANI nî aabwendere na aroojûria wîrane bûrîa aaciîtîîrie biûjûjû bieenu. Arabûrita nthîgûrûûne ya Misri îrîa mûnene Farao aabweethetie nkombo. Tontû bûû, menyeni atî MWATHANI Mûrungu weenu nîwe Mûrungu wenka, na nî mwîtîkua. We nî oojûragia kîrîkanîro kîaawe nthukîîne cionthe na akeenda barîa bonthe bamwendaga na wendo bûrîa batîthiraga. Îndî we atîthaa gûkanûkia na kûthiria buru barîa bamûthûûraga. Tontû bûû, buî athîkagîreeni Maathana na Mawaatho na nkuagaya irîa ndabûritana naarua. “MWATHANI Mûrungu weenu ageeta na mbere kûûjûria kîrîkanîro na abwonie kîaao kîaawe kîrîa gîtîthiraga këethîra bûkamwathîkîra ûrîa aarîkanîîre na biûjûjû bieenu. MWATHANI Mûrungu akabwenda, na abûtharime na abûthegeyie. Akatharima kinya nchiarwa cieenu na maciara ja miuunda yeenu. Akatharima irio na ndibei na maguta jeenu. Akabûtharima bûgîe na ndîîthia înene ya ng'ombe na mbûri na ng'ondu bûrî nthîgûrû îrîa aaciîtîîrie biûjûjû bieenu atî akabwaa. Bûkatharimwa mono nkûrûki ya antû barîa bangî. Gûtîîthagîrwa kûrî na ntomûrûme nthata kana mûka nthata, kana ng'ombe nthaata nthîgûrûûne yeenu. MWATHANI akabweeberia mîrimo yonthe, na atîreka bûgwatwa nî mûrimo no jûmwe jwa mîrimo îrîa mîthûûku yaabwajagîria Misri. Îndî antû barîa bamûmenaga akabareetagîra mîrimo îîu mîthûûku. Naabuî bûkaathiria antû bonthe ba mîgongo îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akabûnenkera. Bûkáabaigîîrua kîaao kana bûthaathayia mîrungu yaao nîûntû bwathithia ûu bûkaagiitara. “Bûkéeja kuuga atî antû ba mîgongo îîu îngî nî babaingî nkûrûki yeenu na bûrigara ûrîa bûkaabeenga bauma ku. Bûkáabakîreeni, îndî ririkaneeni ûrîa MWATHANI Mûrungu weenu aathithîîrie Farao na antû bonthe ba Misri. Bûririkane magerio jarîa manene bwoonaga, na biama na mantû ja kûrigaria jarîa MWATHANI Mûrungu weenu, ûrîa waabûritîre kûu Misri aathithîrie. Ûu nou MWATHANI Mûrungu weenu akaathithîria antû bonthe barîa buî bûgûkîra. Amwe na jau, MWATHANI Mûrungu weenu akaabatûmîra maguu nîkenda jathiria barîa batigi baiciithîte bûtîkaboone. Tontû bûû, bûgákîreeni antû bau, nîûntû MWATHANI Mûrungu weenu arî amwe naabuî. Nîwe Mûrungu ûrî inya înene na wa gûkîrwa. MWATHANI Mûrungu weenu akabwebaeberia antû ba mîgongo îîu mpaara mpaara. Bûkábathiria o rîmwe bwîja gûtûma nyomoo cia kîthaka cingîa, ibûthangîkia. Îndî MWATHANI Mûrungu weenu agaatûma bûboombe ndweene, atûme bamake mono, bathire buru. MWATHANI Mûrungu weenu akabûnenkera kinya anene baao nîkenda bûbathiria buru ûrîa batîririkanwa kaîrî nthîgûrûûne. Gûtî muntû ûkabûûmîîria. Îndî bûkabathiria bonthe. Bwîthîîrie mîrungu yaao ya mîng'uanano; bûkáirîrîîria fetha kana thaabu îrîa yerereetue nayo kana bûmîjûkia yaa yeenu, îtîkeeje gûtûma bûgiitara, nîkwîthîrwa mîng'uanano îîu nî îmeni mono nî MWATHANI Mûrungu weenu. Naabuî bûkéeja kûreeta mîrungu ya mîng'uanano nja cieenu bûtîkeeje kûgwatwa nî mûgiro jûrîa jûbagwataga. No mwanka bûmîmene na bûmîthûûre mono nîûntû îrî na îgi na nî îrumi nî MWATHANI.” Musa nî eerîre Aisraeli atîrî, “Athîkagîreeni Maathana jonthe jarîa ndabwatha naarua, nîkenda bûtûûra mwoyo na bûthegea na bwîta kwigwatîra nthîgûrû îrîa MWATHANI aciîtîrie atî akaa biûjûjû bieenu. Ningî bûririkanage ûrîa MWATHANI Mûrungu weenu abûtongeererie mîaka mîrongo îna kûu rwanda, nîkenda bwinyiiyia. Aathithîrie ûu nîkenda abûgeria na amenya këethîra bûkaathîkîra Maathana jaawe kana bûtîjaathîkîra. Nî aatûmîre bûraigua mpara. Arabûrera na manna, irio birîa buî na bijûûjû bieenu bûtaijî. Aathithîrie ûu nîkenda bûmenya atî muntû atîtûûragua nî irio bionka, îndî atûûragua nî mantû jarîa jonthe MWATHANI augîîte. Mîaka îîu mîrongo îna bûtathirîrwa nî nguû cieenu kana bwimba magûrû nî gwîta. Menyeni atî o ta ûrîa muntû akanûkagia mwana waawe, nîu MWATHANI Mûrungu weenu abûkanûkagia. Nîu nandî athîkagîreeni Maathana ja MWATHANI Mûrungu weenu. Thingatageeni Mawaatho jaawe na bûmûkîrage. MWATHANI Mûrungu weenu akabwikia nthîgûrû înoru, îrîa îrî na mîuro na ithima biumîte irîmeene na ndûûjî iu igakûrûkîîra mîgwanthîîne na tûrîmeene. Nthîgûrû îîu îrîmagwa nkano na mûnyaki, na mîzabibû na mîkûû na mîkukumanga, na mîzeituni, na îkauma nainchû. Bûrî nthîgûrûûne îîu bûkarîîjaga biakûrîa na bûtîaga gantû no karîkû. Nî nthîgûrû îrî na maiga jarî na chuuma, na irîma biaayo birî na îturutia. Naabuî bûkarîîjaga bûnyire na bûkumagie MWATHANI Mûrungu weenu nîûntû bwa kûbwaa nthîgûrû înthongi. “Menyeereeni bûtîkeeje kûûrîrua nî MWATHANI Mûrungu weenu. Bûkarega kûthingataga Maathana na Mawaatho na nkuagaya irîa nkûbûritana naarua. Rîrîa bûkaarîa na bûnyire na bwaciakîre nyomba inthongi cia gûtûûra, na bwîthîrwe bûrî na rûûtû rwa ng'ombe na mbûri na ng'ondu, na bwîthîrwe bûrî na fetha na thaabu na birîa bionthe bûrî nabio biongeereke, bwimenyeere bûtîkeeje gwikumia na bûûrîrua nî MWATHANI Mûrungu weenu, ûrîa wabûritîre Misri, kûrîa bwaarî nkombo. Nîwe wabûtongeererie bûrakûrûkîîra rwanda rûnene na rwa kûmakania, rûrîa rwaarî na njoka înthûûku na tûng'aurî. Nthîgûrû îîu yaarî înjûmo na îtaarî na rûûjî. Ningî nîwe wabûtûrîîre rûûjî kuuma iigeene rîrîûmo. Nîwe wabûmathîîre kûu rwanda na biakûrîa biîtagwa manna birîa biûjûjû bieenu bitaijî. Athithîrie mantû jau nîkenda bwinyiia akîbûgeria, na abûguna nyumeene. Bûgáciîreeni atî, ‘Ûtonga bûbû mbûcûîte na inya na ûûme bwaakwa.’ Ririkanageeni MWATHANI Mûrungu weenu, Tontû nîwe ûrîa wabweere inya ya gûcwaa ûtonga. Aathithîrie ûu nîkenda arikithia kîrîkanîro kîaawe kîrîa aciîtîîrie biûjûjû bieenu o ta ûrîa gûkari naarua. Ningî bûkoorîrua nî MWATHANI Mûrungu weenu, bûthingata mîrungu îngî na bûmîtumîkîra na bûmîthaathayia. Nî nkûbwîra na mma ntukû ya naarua atî, bwamîathîkîra, ntukû îîu nîrîo bûkathira. Bwarega kwathîkîra MWATHANI Mûrungu weenu, akaabûthiria o ta ûrîa aathirîrie antû ba mîgongo îrîa yaarî o mbere yeenu.” Musa areera antû ba Israeli atîrî, “Thikîîrieni buî antû ba Israeli! Naarua bwîtîte kuuna mûuro jwa Jorodani nîkenda bwîta kwigwatîra nthîgûrû inene na irî na inya nkûrûki yeenu. Ningî bwigwatîre ntûûra inene na ciirigîri na nthingo indaaja. Nî mîgongo ya antû babanene na baraaja, tabo nchiarwa cia Anakimu barîa bwijî na bwigagua gûkîranwa bwaao atî: ‘Nî antû barîkû boomba kwithûkîra nchiarwa cia Anakimu bakaboomba ndweene?’ Menyeni bwega atî nî MWATHANI Mûrungu weenu naarua ûkabûtongeeria akari ja mwanki jwa kûthirania. Akabathiria na atûme baage inya mbere yeenu, nîkenda bûbeenga na bûbathiria o ntûti o ta ûrîa MWATHANI abuîrîte. “Rîrîa MWATHANI Mûrungu weenu akaabwîngîra antû bau baume nthîgûrû îrîa bwîtîte, bûgaaciîra atî: ‘Tontû bwa waagîru bweetû bûtûmîte MWATHANI atûreeta twigwatîra nthîgûrû îîjî yaa yeetû!’ Nî mma MWATHANI abwîngîrîte antû ba mîgongo îîjî nîûntû bwa moothûûku jaao. Tî waagîru bweenu kana mantû jarîa bûthithagia jameega jagaatûma bwîta na bwigwatîra nthîgûrû yaao yaa yeenu. Îndî nî moothûûku ja antû ba mîgongo îîu jatûmîte MWATHANI Mûrungu abwîngîra bo na nîkenda arikithia wîrane bûrîa eerîîre biûjûjû, tabio Abrahamu na Isaaka na Jakubu. Menyeni bwega atî MWATHANI Mûrungu weenu atîkûbwaa nthîgûrû îîjî nthongi na inoru bwigwatîra yo tontû bûrî babaagîru. Îndî buî nî bwijî bûrî ndemi. “Ririkanageeni na bûkóorîrua nî ûrîa bwathûûrîrie MWATHANI Mûrungu weenu kûu rwanda. Ningî bûririkane bwatwîre bûremeete MWATHANI kuuma ntukû îrîa bwaumîre Misri mwanka rîrîa bwakinyîre gûntû gûkû. Nî bwatûmîre MWATHANI athûûra kinya bûrî kîrîmeene gîa Sinai, nawe aarî akuî kûbûthiria. Nî ndaitîrie kîrîmeene îgûrû nîkenda ngîîra mbechua cia maiga irîa ciaandîki kîrîkanîro kîrîa MWATHANI aarîkanîîre naabuî. Ndîrakara kûu kîrîmeene ntukû mîrongo îna mûthenya na ûtukû ntîkûrûma gantû kana nkunda rûûjî. MWATHANI aranenkera mbechua ijîîrî cia maiga irîa aandîkîte wengwa. Nawe aandîkîte nteto irîa aarîîtie naabuî arî gatîgatî ka mwanki ntukû îrîa bwothûranîte kîrîmeene. Rîrîa ntukû mîrongo îna, mûthenya na ûtukû ciaathirîre, MWATHANI nî aanenkeere mbechua iu ijîîrî cia maiga irîa ciaarî cia kîrîkanîro. “Ningî MWATHANI arambîîra atîrî, ‘Ithuranîre wîname na mpwîî, nîûntû antû baaku barîa waaritîre Misri nî bathithîtie ûthûûku. Nî batiganîte na ûrîa ndabaathîre bathithagie, na baithithîria mûrungu jwa mûng'uanano.’ “MWATHANI arambîîra o kaîrî atîrî, ‘Ndîkûraithîîria kîrîndî gîkî na ndoona nî kîa antû ndemi. Tiga mbathirie buru ûrîa bûtîririkanwa kaîrî nthîgûrûûne. Naani ngakweethia îthe wa mûgongo jûmûnene na jûrî na inya nkûrûki yaao.’ “Tontû bûû, ndîragarûka, ndîrenama kuuma kîrîmeene kîrîa gîaakanaga mwanki, nkamatîte mbechua iu cio-ijîîrî irîa ciaandîki kîrîkanîro. Naani ndîkûraithîîria, nî ndoonere nî mma nî bwîîtie mbere ya MWATHANI Mûrungu weenu. Naabuî bwaithithîria kajaû ka îturutia rîrîkerûre. Buî nî bwaarî bûkûrega kwaathîkîra ûrîa MWATHANI aabwîrîte bûthingataga. Naani nî ndaagerere mbechua iu cio-ijîîrî nthî ciaunîkanga bûkîonaga. Rîu ndîraturia maru, ndîreenamîîria mwanka nthîgûrû ndîrathaathayia MWATHANI ntukû mîrongo îna, mûthenya na ûtukû, ntîkûrûma gantû kana nkunda rûûjî. Ndaathithîrie ûu nîûntû nî bweeîrîîtie MWATHANI na bwatûma athûûra. Nî ndaakîraga mûthûûro jûu jwaatûmîre MWATHANI athûûra nî buî na eenda kûbûthiria. Nawe araigua îromba rîaakwa kaîrî. MWATHANI nî aathûûri mono nî Aaroni na aarî akuî kûmûthiria. Îndî îgiiteene o rîu nî ndaaroombere MWATHANI nîûntû bwaawe. Nî ndaajûkîrie kajaû karîa bwaaithithîrîtie karî mûrungu jwa mûng'uanano, ndîrakaunanga tûchunchî na ndîrakaîîthia. Rîu ndîrakathiaa buru karaa mûju. Ndîrajûkia mûju jûu ndîrajûgera karûûjîîne karîa kaaumaga kîrîmeene. “Rîrîa bwaarî Tabera na Masaha na Kiburothi-hataava nî bwathûûrîrie MWATHANI. Ningî rîrîa MWATHANI eendaga buuma Kadeshi-barinea, nî aabwîrîre atîrî, ‘Îteeni bûkaigwatîre nthîgûrû îrîa nkabûnenkera.’ Naabuî nî bwaaremere, bûrauna Waatho bwaawe. Nî bwaaregere kûmwîtîkia kana bûthîkîîra ûrîa aabwîrîte. Kuuma rîrîa ndaabûmenyere, bûtwîre bûregeete kwathîkîra MWATHANI. “Tontû bûû, nî ndaaturîrie maru, ndîreenamîîria mwanka nthî, nkîrombaga MWATHANI, ntukû mîrongo îna; mûthenya na ûtukû. Ndaathithîrie ûu nîûntû MWATHANI nî augîîte akabûthiria. Naani nî ndaarombere MWATHANI Mûrungu nkiugaga atîrî, ‘Ûkáthiria antû baaku, tabo rûgai rwaaku rûrîa woonokerie na inya yaaku. Antû barîa waaritîre Misri na inya yaaku înene. Itû ririkana nthûûmba ciaaku Abrahamu na Isaaka na Jakubu. Ûgátega ûûmo bwa nkoro cia antû baba, kana ûthûûku na meeyia jaao. Nîkenda antû ba nthîgûrû îrîa waatûritîre batîkeeje kuuga atîrî,’ ‘MWATHANI nî aaremerwe kûbakinyia nthîgûrû îrîa aabaciîtîrîtie. Nawe nîkwîthîrwa nî abameneete, aabaritîre gûkû nîkenda eeta kûboragîra rwanda.’ Îndî antû baba nî baaku, na nî rûgai rwaaku. Antû baba waabaritîre kûu Misri na inya yaaku înene na ûchamba bûbûnene.” MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Aja mbechua ijîîrî cia maiga ikari ta irîa cia mbere, na wîje kîrî ni kûu kîrîmeene îgûrû. Ûcoke ûthithie Îthandûkû rîa mbaaû. Naani nkaandîka mbechueene iu nteto irîa ndaandîkîte mbechueene cia mbere irîa waunangîre. Naagwe wîkîre mbechua iu îthandûkûûne rîu.” Tontû bûû, nî ndaatumîre Îthandûkû rîa mbaaû cia mîgaa. Ndîracoka ndîraaja mbechua ijîîrî cia maiga ikari ta irîa cia mbere na ndîraitia nacio kîrîmeene îgûrû. MWATHANI araandîka mbechueene iu o ta ûrîa aandîkîte irîa cia mbere. Araandîka Maathana îkûmi jarîa aabwîrîre arî gatîgatî ka mwanki kûu kîrîmeene rîrîa bwoothûranîte. MWATHANI araanenkera jo. Rîu ndîragarûka, ndîreenama kuuma kîrîmeene. Ndîreekîra mbechua iu Îthandûkûûne rîrîa ndaatumîte o ta ûrîa MWATHANI ambathîte. Nacio mbechua iu irî ku mwanka nandî. (Antû ba Israeli barauma au Beerothi-bene-jaakani arîa kwaarî na ithima bia nchiarwa cia Jaakani, bareeta Mosera. Bagûkinya Mosera, Aaroni arakua na arathikwa o kûu. Mûtaana waawe Eleazari araa mûthînjîri-Mûrungu. Kuuma au bareeta Gudigoda, na kuuma Gudigoda bareeta barakinya Jotibatha, nthîgûrû yaarî na tûmîuro tûtwingî twa rûûjî. Kagiita kau MWATHANI nî aathuurîre mwîrîga jwa Lawi nîkenda bakamataga Îthandûkû rîa kîrîkanîro. Nîbo baamûtumîkagîra bakîtharimaga antû bagîtumagîra riîtwa rîaawe o ta ûrîa bathithagia kinya naarua tûrî. Tontû bûû, mwîrîga jwa Lawi jûtaagaîrwa gachunchî ka nthîgûrû ta ûrîa mîîrîga îîu îngî yaagaîîrwe. MWATHANI nîwe rûgai rwaao o ta ûrîa aabeerîte.) “Naani, nî ndaakarîre kîrîmeene ntukû mîrongo îna, mûthenya na ûtukû o ta ûrîa ndaakarîte îgiita rîa mbere. MWATHANI araigua îromba rîakwa ararega kûbûthiria. MWATHANI arambîîra atîrî, ‘Nandî ithuranîre wîîte ûgatongeerie antû baba, nîkenda beeta na baigwatîra nthîgûrû îrîa ndaaciîtîîrie biûjûjû bieenu atî nkabaa.’ “Nandî nîmbi MWATHANI Mûrungu weenu eendaga kuuma kîrî buî Israeli? Tî kîngî tiga bûkîrage MWATHANI Mûrungu weenu na bûthithagie bunthe bûrîa abwîraga. Ningî bûmwendage na bûmûtumîkagîre na nkoro cieenu cionthe na mîoyo yeenu yonthe. Ningî bwathîkagîre Maathana na Mawaatho ja MWATHANI jarîa nkûbûritana naarua nîkenda bûtûûra bwega. Atîrî, îgûrû na kinya îgûrû rîriirû na nthîgûrû, na birîa bionthe birî ku nî bia MWATHANI Mûrungu weenu. MWATHANI eendeete biûjûjû bieenu na eenda nchiarwa iu nkûrûki ya antû ba mîgongo îrîa îngî yonthe, o ta ûrîa kûrî naarua tûrî. Athîkagîreeni MWATHANI na bûkáa ndemi kaîrî. Tontû MWATHANI Mûrungu weenu nî Mûrungu ûkûrûkîte mîrungu ya mîng'uanano yonthe na nî MWATHANI ûkûrûkîte athani bonthe. We nîwe Mûrungu ûmûnene na wa inya, na wa gûkîrwa. Nîwe Mûrungu ûrîa ûtîthuuragia kana akukumwa. Nî agiitaga magamba na îota kîrî aana barîa batî na aciari. Akathithia o ûu kîrî ntigwa. Ningî nî eendaga mpinga na agacia biakûrîa na nguû. Tontû bûû, kinya buî eendageni mpinga nîûntû nî bwaarî mpinga nthîgûrûûne ya Misri. Kîrageeni na bwathîkagîre MWATHANI Mûrungu weenu, na bûmûthaathagie na bûciîtagie bûgîtumagîra riîtwa rîaawe. We nîwe Mûrungu weenu ûrîa bûgatua gûkumagia, tontû nî aathithîrie mantû jamanene na ja kûrigarania bûkîonaga. Ningî kinya këethîra biûjûjû bieenu biaarî antû mîrongo mûgwanja bagîîta Misri, MWATHANI Mûrungu weenu nî atûmîte baingîa ta njota. “Musa areera antû ba Israeli atîrî, Endageni MWATHANI Mûrungu weenu na bwathîkagîre Maathana na Mawaatho na nkuagaya ciaawe. Ririkaneeni naarua mantû jarîa bwiritanîte kuuma kîrî MWATHANI, nîkwîthîrwa nî buî bwoonere mantû jau îndî tî aana beenu baajoonere. Buî nî bwoonere atî MWATHANI nî nchamba na arî inya înene. Nî aaringîre biama na arathithia mantû ja kûrigarania kûu nthîgûrûûne ya Misri na kîrî mûnene Farao ategeete. Ririkaneeni ûrîa MWATHANI aathirîrie njûûrî yonthe ya Misri, arathiria mbarathi na ngaarî ciaao cia ndwaa. Naabuî nî bwoonere ûrîa MWATHANI aatûmîre rûûjî rwa Îria Îtuune rûbakondoria rîrîa beenganîte naabuî, na ûrîa abathirîtie kinya naarua tûrî. Ririkaneeni ûrîa MWATHANI aabûthithîîrie rwanda mwanka bwakinya gûntû gûkû. Ririkaneeni ûrîa aathithîrie Dathani na Abiramu barîa baarî ataana ba Eliabu. Eliabu aarî mûtaana wa Rubeni. Nî bûkûririkana ûrîa nthîgûrû yaatûkîre îrabameria amwe na antû ba mîciî yaao, na maema jaao na nkoombo ciaao na kinya nyomoo ciaao cia ndîîthia. Gwaakarîkîre ûu antû bonthe ba Israeli bakîonaga. Buî nî bwoneete mantû jonthe jamanene jarîa MWATHANI aathithîrie. “Rîu buî athîkagîreeni Maathana jonthe jarîa nkûbwatha ntukû ya naarua, nîkenda bûgwata inya ya gûkûrûka bwigwatîra nthîgûrû îîu yaa yeenu. Naabuî bûgatûûra kagiita gakaraaja nthîgûrû îîu îrîa nthongi na îrî mûthetu jûmûnoru na ûtonga bûbwingî îrîa MWATHANI aaciîtîîrie atî akaa biûjûjû bieenu na nchiarwa ciaao. Nthîgûrû îrîa bwîtîte kwigwatîra yaa yeenu îtîkari ta nthîgûrû ya Misri îrîa buumîte, nthîgûrû îrîa bwaandaga mbeeû na bûkaminyîria rûûjî ja ûrîa bûminyagîria muunda jwa mboga. Îndî nthîgûrû îrîa bwîtîte kwigwatîra nî nthîgûrû ya irîma na mîgwanthî. Nî nthîgûrû yuragîrwa nî ngai bwega, ya kûng'ana. Nî nthîgûrû îrîa MWATHANI Mûrungu weenu amenyagîîra, na akamîkaria mwaka junthe. “Rîu nandî athîkagîreeni Maathana jonthe jarîa nkûbwatha ntukû îîjî ya naarua. Bweendage MWATHANI Mûrungu weenu na bûmûtumîkagîre na inya yeenu yonthe. Nawe akaurithagîria nthîgûrû yeenu ngai îgiita rîaayo rîakinya, îgiita rîa ngai ya mûratho na ya ûthima, nîkenda bûûmba gûketha maketha ja irio na ja zabibû na mîzeituni. Nawe akaumithia nyaki bieniine bieenu nîûntû bwa ndîîthia cieenu. Naabuî bûkeethîrwa bûrî na biakûrîa bia kûbûng'ana. Imenyeereeni bûtîkeeje kwangaratanua, bwathîkîra na bûthaathayia mîrungu îngî. MWATHANI eeja kûthûûra nî buî, na nîûntû bûu arega kuurithîria nthîgûrû yeenu ngai, naabuî bwaga maketha, na bûthira o ntûti nthîgûrû îrîa njega MWATHANI akûbwaa. “Îîkageeni Maathana jaja ndabwîra nkoroone na mathûgaanioone jeenu. Bûjaogeere njareene cieenu ja rwano rwa kîmenyithania na bûjeekîre moothiû jeenu ja rwano rwa kûririkania. Bûritanage aana beenu jo, na bwaragie bwa jo rîrîa bûkari nthî nja cieenu, na rîrîa bwîtaîtîte na njîra kana rîrîa bûnogokeete na rîrîa bûkûrita ngûgî. Bûjaandîkage itugîîne bia mîari ya nyomba cieenu na mpingîroone cieenu, nîkenda ntukû cieenu na cia nchiarwa cieenu ciingîa nthîgûrû îrîa MWATHANI aaciîtîrie kwaa biûjûjû bieenu yaa yaao magiita jonthe. Nîkwîthîrwa bwamenyeera kwiingia Maathana jaja jonthe nkûbwatha, na bwendaga MWATHANI Mûrungu weenu, na bwathithagia ûrîa eendaga, rîu MWATHANI akenga antû ba mîgongo îîu yonthe mbere ya bwîta nthîgûrûûne îîu. Rîu bûkaigwatîra nthîgûrû ya mîgongo îîu îngî îrîa îrî na inya înene nkûrûki yeenu. Gûntû kûrîa bûgaakinyithia îkinya rîeenu gûkaa kweenu. Nthîgûrû yeenu îkeethîrwa îrî kuuma rwanda rwa bwa gaiti mwanka irîmeene bia Lebanoni bwa rûgûrû, na kuuma mûuro jwa Eufurate bwa ûrîo mwanka îria rîa Mediterania bwa rûgûrû. Gûtî antû bakabûmîîria ndweene nîûntû MWATHANI Mûrungu weenu agatûma bûkîrwe nthîgûrû cionthe irîa bûgeetîîra o ta ûrîa aabwîrîre. “Atîrî naarua nî nkûbwaa kaanya ga kwithuurîra kîtharimo kana kîrumi. Bûkaithuurîra kîtharimo këethîra bûkaathîkîra Maathana ja MWATHANI Mûrungu weenu, jarîa nkûbwatha ntukû ya naarua. Bûkaithuurîra kîrumi këethîra bûtîathîkîra Maathana jau ja MWATHANI Mûrungu weenu, na këethîra bûgautatîra mantû jarîa abuîrîte, na bûthingate mîrungu îngî îrîa bûtiijî bwaayo. Rîrîa MWATHANI Mûrungu weenu agatûma bûkûrûka nthîgûrûûne îrîa bwîtîte kwigwatîra yaa yeenu, bûgatûmîîria kîtharimo bûrî kîrîmeene gîa Gerizimu, na bûtûmagîîrie kîrumi bûrî kîrîmeene kîa Ebali. (Irîma bio-biîrî birî rûteere rwa ûmotho bwa mûuro jwa Jorodani, kûu nthîgûrûûne ya Akanaani barîa baatûûraga kîguuruune kîa Jorodani. Nîbo batûûraga bwa rûgûrû rwa More kûrîa kwaarî na mîtî ya miuuru yaathaathagîrua mîrungu akuî na ntûûra ya Giligali.) Buî bûrî akuî kuuna mûuro jwa Jorodani, bûtonye nthîgûrû îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akûbwaa yaa yeenu. Rîrîa bûkaigwatîra yo na bûtûûre ku, bûmenyagîîre kwathîkagîra Maathana na Mawaatho jonthe jarîa ndabûritana naarua.” Musa areera antû ba Israeli atîrî, “Jaja nîjo Maathana na Mawaatho jarîa bûkaathîkagîra burî nthîgûrû îrîa MWATHANI Mûrungu wa biûjûjû bieenu abûnenkerete bwigwatîra yo yee yeenu magiita jonthe. Bûmomorange buru gûntû kunthe kûrîa antû ba mîgongo îîu bathaathagîria mîrungu yaao, kwëethîrwa nî irîmeene bibiraaja kana itûmbîîne, kana rungu rwa mîtî. Bûkoborange buru iritîro bia igongwana biaao, na bunange itugî bia mîrungu yaao ya mîng'uanano. Ningî bûîthîrie mûng'uanano jwa mûrungu mûka jûrîa jwîtagwa Ashera. Bûtemange mîrungu yaao na bûmîthirie buru ûrîa îtîkaarorikanwa kaîrî. “Bûkáathaathayia MWATHANI Mûrungu weenu ta ûrîa antû bau bathaathagia mîrungu yaao. Îndî buî bûkaathuura antû arîa MWATHANI Mûrungu weenu augîîte kuuma kîrî nthîgûrû cia mîîrîga yeenu yonthe nîkenda MWATHANI athaathagîrua o. Au nîo bûgeetaga. Ningî kûu nîku bûkareetaga igongwana bieenu bia gwakîîria na ichunchî bieenu bia îkûmi, na biewa birîa bweejanîte na gûciendera na igongwana bia mîciîtio. Ningî nîku bûkaritagîra iranga bia ndîîthia cieenu birî igongwana. Naabuî bûkarîîjaga igongwana biu bûrî na antû ba mîciî yeenu bûgwîrîtue. Bûkaabirîîjagîra au mbere ya kîritîro kîa igongwana. Into biu nîbio MWATHANI akeethîrwa abûtharimîte nabio. Îgiita rîu rîaakinya bûtîthaathagia Mûrungu ûrîa tûkûthithia îgiita rîrî. Tontû nandî, muntû arîthaathayia Mûrungu o ûrîa akwenda, nîûntû bûtîrakinya nthîgûrû îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akûbwaa, kûrîa bûgaakaraga bûrî kindaajî. Rîrîa bûkauna mûuro jwa Jorodani, MWATHANI Mûrungu weenu akabwaa nthîgûrû ya gûtûûra yee kiigai kîeenu. Nawe akabwonokia kuuma kîrî anthû beenu barîa bakeethîrwa babûthiûrûkîrîte, bûtûûrage bûrî kindaajî. Ningî MWATHANI Mûrungu weenu akaithuurîra antû arîa bûkamûthaathagîria. Antû au nîo bûkareetaga bionthe birîa mbwathîte bûreetage, nabio nî igongwana bieenu bia gwakîîria na igongwana bingî bieenu, na ichunchî bieenu bia îkûmi, na biewa birîa bweejanîte na gûciendera, o na biewa birîa bionthe bûciîtîrîtie MWATHANI. Ningî nîûntû bwa MWATHANI Mûrungu weenu bûkagwîrua bûrî amwe na aana beenu, na nthûûmba cieenu cia arûme na cia aka. Ningî bûkaagwîragua amwe na Mûlawi ûrîa ûrî ntûûreene yeenu nîûntû we atî na gachunchî ga kîthaka kana kiigai taabuî. Menyeereeni bûtîkeeje kûritîra igongwana bieenu bia gwakîîria o naarîa bûkwenda. Îndî bûritagîre igongwana bieenu bia gwakîîria antû arîa MWATHANI Mûrungu weenu akaathuura kuuma mwîrîgeene jûmwe jweenu. Antû au nîo bûkaaritagîra igongwana bieenu o ta ûrîa ndaabwîra. “Amwe na jau bwoomba kûthînjagîra nyomoo cieenu na bûkarîîra nyama ciaacio o kûu ntûûreene cieenu, kûringana na wendo bweenu na ûrîa bweei itharimo nî MWATHANI Mûrungu weenu. Barîa barî na mûgiro na barîa batî naju boomba kûrîa nyama iu o ta ûrîa bûrîîjaga nyama cia nthia kana cia nkûrûngû. Îndî bûkáanyua kana bûrîa tharike ya nyomoo îîu. Mîîtûrageeni nthîgûrû o ta ûrîa bwîtûûraga rûûjî. Bûkáarîîra ichunchî bieenu bia îkûmi kûu ntûûreene cieenu, biëethîrwa birî bia irio kana bia ndibei kana bia maguta. Ningî bûkáarîjagîra kûu igongwana bia iranga bia ndîîthia cieenu kana igongwana bia mîciîtio kana igongwana birîa bûritîte na gûciendera kana igongwana bingî kinya birîkû. Îndî buî na aana beenu na nthûûmba cieenu cia arûme na cia aka na Mûlawi ûrîa ûrî ntûûreene cieenu, bûkarîîra igongwana biu mbere ya MWATHANI Mûrungu weenu antû arîa athuurîte. Naabuî bûkaagwîrîrua mantû jarîa MWATHANI Mûrungu weenu abûthithîrîtie. Menyeereeni bûtîkeeje gûtîîjîra Alawi rîrîa rîonthe bûgatûûra nthîgûrû yeenu. “Rîrîa MWATHANI Mûrungu weenu akeethîrwa aaramîtie mîanka ya nthûgûrû yeenu, o ta ûrîa aabwîrîre, naabuî buuge atî ‘Nî nkwenda kûrîa nyama,’ nîûntû bûrî guuru yaacio, rîu no mwanka bûrîe cio o ûrîa bûkeenda. Gûkëethîrwa antû arîa MWATHANI Mûrungu weenu athuurîte a kûthaathagîrua nî araaja naabuî, rîu bwoomba kûûragîra nyomoo imwe cia ndîîthia irîa MWATHANI abweete kûu ntûûreene cieenu. Ningî bûrîîre nyama ciaacio o kûu o ta ûrîa mbwathîte, bûrîe o ûrîa bûkeenda. O ta ûrîa nyama cia nthia na cia nkûrûngû irîîjagwa nî antû batî na mûgiro na barî naju, nîu bûkarîîjaga nyama iu cia nyomoo cia ndîîthia. Bûmenyeere bunka bûtîkeeje kûrîa nyama irî na tharike. Tontû nîyo mwoyo jwa nyomoo îîu. Bûkáanyunyaga tharike. Îtûûrageeni yo nthîgûrû o ta ûrîa bwîtûûraga rûûjî. Këethîra nî bûkwenda mantû jeenu na ja nchiarwa cieenu jeetaga bwega, athîkagîreeni mantû jau ja MWATHANI ndaabwîra. Bûkányua tharike. Îndî bwikagie into bibitheru bieenu na biewa bia mîciîtio yeenu gûntû kûrîa MWATHANI athuurîte. Au kîritîroone kîa igongwana kîa MWATHANI Mûrungu weenu nîo bûkaritagîra igongwana bieenu bia gwakîîria, tabio nyama na tharike. Tharike ya nyomoo cia igongwana îbuîrîte gwîtûûragîrua au kîrîtiroone kîa igongwana, îndî nyama iu cia igongwana no bûrîe cio. Menyeereeni bwega na bwathîkîre mantû jarîa jonthe mbwathîte nîkenda mantû jeenu jonthe na ja nchiarwa cieenu irîa ikeeja nyuma yeenu jakarage bwega rîrîa bûkûthithia mantû jameega na jaagîrîte kîrî MWATHANI Mûrungu weenu. “Rîrîa MWATHANI Mûrungu weenu agaatûma bûûmbe antû ba mîgongo îrîa bwîtîte kwigwaatîra nthîgûrû yaao, na bwathiria kwigwaatîra yo na bwatûûra ku, bwimenyeere bûtîkeeje gwaatithua, bûthingata mantû jarîa baathithagia na bûgáatuîîria ûrîa bathaathagia mîrungu yaao bûkîenda kûthithia tabo. Bûkáthaathayia MWATHANI Mûrungu weenu ûrîa bathaathagia mîrungu yaao, nîkwîthîrwa bo bathithagia mantû jarîa MWATHANI athwîre. Baakagîîria kinya aana baao barî igongwana kîrî mîrungu yaao. “Athîkagîreeni Maathana jonthe jarîa mbwathîte. Bûkáajongeera kana bûjataûra.” Musa areera antû ba Israeli atîrî, “Kîroria kana muntû wiijî mantû ja irooto mono oomba kwîthîrwa arî kîrî buî. Nawe akaringa biama kana akathithia mantû ja kûrigaria. Najo mantû jau kana biama biu bigakarîka o ûrîa akuugîîte, rîu nyumeene akabwîra atîrî, ‘Nandî twîteeni tûkathaathayie mîrungu îngî na tûmîtumîkîre,’ na mîrungu îîu bûtiijî bwaayo. Bûkáigua nteto cia kîroria kîu kana muntû ûu ûkabwîraga mantû ja irooto. Nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu weenu nîwe ûkeethîrwa akîbûgeria nîkenda oona këethîra nî bûmwendeete na nkoro cieenu cionthe na mîoyo yeenu yonthe. Thingatageeni MWATHANI Mûrungu weenu na bûmûkîrage. Bûingagie Maathana jaawe na bwathîkagîre ûrîa augîîte. Ningî bûmûtumîkagîre na bûmûthaathagie. Îndî muntû ta ûu wa irooto kana kîroria ta kîu, abuîri kûûragwa nîûntû akeethîrwa akîbûritana ûrîa bûkárega kwathîkîra MWATHANI ûrîa waabûritîre Misri kûrîa bwaarî nkombo. Antû ta bau nîbo bagatûma bwaatie, bûrege kwathîkîra MWATHANI. “Mûtaana wa nyakwe, kana mûtaana waaku, kana mwarî waaku, kana mwekûrû waaku ûrîa wendeete mono akëeja gûkwîra na witho atîrî, ‘Twîte tûkathaathayie mîrungu îngî na tûmîtumîkîre,’ mîrungu îrîa buî kana biûjûjû bieenu bitaamenya bwaayo; bûkábathikîîra. Kinya gûkëethîrwa nî mîrungu îmwe ya antû barîa babûthiûrûkîrîte, bëethîrwa barî akûî kana barî kûraaja naabuî, kuuma mûthia jûmwe jwa nthîgûrû gwîta jûngî, bûkábathikîîra. Bûkáigua nteto ciaao kana bûbathikîîra. Ûkáamwigîîrua kîaao, ûmûtigithia kana ûmwitha. Îndî gwe îthagîrwa ûrî wa mbere kûmûgera iiga, na bangî bonthe bathingatîrie bamûûrage. Bûmûrage na maiga akue kubu, tontû nîwe ûreendaga kûbûteejithia njîra buuma kîrî MWATHANI Mûrungu weenu ûrîa waabûritîre Misri, kûrîa bwaarî ûkomboone. Nabo antû ba Israeli bakaigua bwa mantû jau, na bakîre, tontû gûtî waao ûkenda kûthithia mantû jau mathûûku kaîrî gatîgatîîne keenu. “Buî bûkëeja kwigua ntûûreene imwe cieenu irîa MWATHANI Mûrungu weenu akabwaa bûtûûra atî, kûrî antû bamwe babathûûku bagûtûma antû barega kûthaathayia MWATHANI ntûûreene iu, bakîbeeraga atîrî, ‘Twîteeni, tûgatumîkîre mîrungu îngî,’ îrîa buî bûtiijî bwaayo, bûûrithîrie na bûcûnkûûne bwega. Ningî kwëethîrwa nî mma atî ûntû bûthûûkû ta bûu nî bûthithîtue, buî no mwanka bûûrage antû ba ntûûra iu, bûthirie bonthe barîa barî ku na kinya ndîîthia ciaao. Ningî bûûthûranie into bionthe bia antû ba ntûûra îîu oome ya ntûûra iu. Rîu bwîîthie ntûûra îîu yonthe îkare ta kîgongwana gîa gwakîîria kîrî MWATHANI Mûrungu weenu. Nayo îgakara îrî îgaanjo na rîgáakwa kaîrî. Gûkáagîta gantû bûtigwa nako ka birîa bibuîri kwîîthua, nîkenda MWATHANI atigana na mûthûûro jwaawe na abwigîîrue kîaao. Ningî atûme bûthegee o ta ûrîa eerîre biûjûjû bieenu këethîra bûkathîkîîra ûrîa MWATHANI Mûrungu weenu akûbwîra, na bwathîkîre Maathana jaawe jarîa nkûbûritana ntukû îîjî ya naarua, ningî bûthithie mantû jarîa MWATHANI Mûrungu weenu akwenda.” Musa areera antû ba Israeli atîrî, “Buî bûrî antû ba Mûrungu MWATHANI weenu. Tontû bûû, rîrîa bûkûrîrîra akuû bûgaciananga mîîrî kana bwenjwa mîtwe yeenu kwoonania atî nî bwithikîrîte. Nîkwîthîrwa buî bûrî antû babatheru kîrî MWATHANI Mûrungu weenu. Nawe nîwe ûbûthuurîte kuuma kîrî mîgongo yonthe ya antû barîa barî nthîgûrûûne bwaa antû baawe. “Bûkárîîjageeni gîntû noo kîrîkû kîrî na mûgiro. Îndî bûrîîjage nyama cia ng'ombe na ng'ondu na cia mbûri, na cia nthia, na cia nkunû na cia mbûri cia kîthaka, na ng'ondu cia kîthaka na cia nkûrûngû na cia nthimba na cia nthuni. Bwoomba kûrîa kinya nyama cia nyomoo irîa ithagumagia, na irî na nchaaû ciathûkeene, îndî kîrî irîa ithagumagia kana ciathûkeene nchaaû, bûkeeja kûrîa nyama cia nyomoo iji: Nkamîîra na ngitûûjû, na nkari. Nyomoo iji irî mûgiro kinya këethîra nî ithagumagia îndî nchaaû ciaacio itîathûkeene. Bûtîbuîrîte kûrîa nyama cia ngûrwe kinya këethîra irî nchaaû ciathûkeene nîûntû itîthagumagia. Ningî bûkaaringithia biimba bia ngûrwe. Nyomoo irîa itûûraga rûûjîîne irîa bûûmba kûrîa nyama ciaacio nî irîa irî mathagu na mathendû. Nyomoo irîa itî na mathagu kana mathendû irî na mûgiro na bûtîbuîrîte kwirîa. “Bûrîîjage nyoni cionthe irîa itî na mûgiro. Îndî bûkárîa nyoni iji: Rwîgî na nderi na ndiiû, kaîgîgî na mpûngû na irîa ingî ikari ja cio. Ningî bûkárîa irîa ikari ta nkûngûrû ona thirai na kiumbara, na mûkunî na nkoru na irîa ingî ikari tacio. Ona na ntuntuguru na nyange, na nyoni ingî cia mwîrîga jwa ntuntuguru. Ningî bûkárîa nkoru na namîûkî na kînyerethi; Ona namîtoori na nkuru na irîa ikari tacio. Ona kîtheegere na kîreere. Ningî bûkárîa tûnyomoo tûrîa tûrî mathagu tontû tûrî na mûgiro. Îndî bwoomba kûrîa tûnyomoo ta tûu twethîrwa tûtî na mûgiro. “Bûkárîa nyomoo îkuîte na bwaayo. Îndî nyama cia nyomoo ta iu ciomba kûrîîwa nî antû ageni barîa bûrî nabo ntûûreene cieenu. Kana bûkabeenderia nyama iu nîûntû buî bûrî antû babatheru kîrî MWATHANI Mûrungu weenu. “Bûkáruga kang'ondu kana kabûri na îria rîa ng'ina. “Ritageeni gîchunchî kîmwe kuuma kîrî ichunchî îkûmi bia maketha jonthe ja irio birîa bûgaakethaga miuundeene yeenu o mwaka o mwaka. Nabio ichunchî biu bieenu bia îkûmi bia irio, na ndibei na bia maguta na bia iranga bia ng'ombe, na bia mbûri na bia ng'ondu cieenu, bûbirîîjagîre mbere ya MWATHANI Mûrungu weenu, antû arîa we athuurîte nîkenda athaathagîrua o. Bwathithia ûu bûkeethîrwa bûgîkîra MWATHANI Mûrungu weenu ûrîa kwagîrîte magiita jonthe. Ningî gûkëethîrwa arîa bûtûûraga nî antû araaja mono ûrîa bûtîûmba gwikia ichunchî bieenu bia îkûmi birîa MWATHANI Mûrungu weenu abûtharimîte nabio, rîu bûbiendie biume mbeecha. Bûcoke bûkamate mbeecha iu bûciikie gûntû kûrîa MWATHANI Mûrungu weenu athuurîte a kûthaathagîrua. Bûrî kûu, bûgûre na mbeecha iu gîntû kîonthe kîrîa bûkenda, ta ng'ombe kana ng'ondu, kana ndibei kana nchoobi. Naabuî bûnyue na bûrîe na bûgwîrue bûrî au mbere ya MWATHANI Mûrungu weenu, bûrî na antû ba mûciî jweenu. Ningî bûkóragîrua nî Alawi barîa batûûraga ntûûreene cieenu nîûntû batî na gîchunchî kîa nthîgûrû kana kiigai kîrî buî. “Mûthia jwa mwaka jwa îthatû, bûreetage ichunchî bieenu bia îkûmi bionthe bia maketha jeenu, bûbiîke nchukuune irîa irî ntûûreene cieenu. Nabo Alawi na mpinga na barîa bakuîri nî beethe na ntigwa irîa itûûraga ntûûreene cieenu bageetaga nchukuune iu bakarûma biakûrîa bia kûng'ana. MWATHANI Mûrungu weenu nawe akaabûtharimaga ngûgîîne cieenu cionthe irîa bûritaga.” Musa areera antû ba Israeli atîrî, “O mûthia jwa mwaka jwa mûgwanja junthe, bûrekagîre antû barîa barî na marandû jeenu. Nayo njîra ya kûrekanîra nî îîjî: O muntû ûrîa weejanîte îrandû kîrî mûtûûri waawe kana mûtaana wa ng'ina atîîtia rîo kaîrî nîûntû MWATHANI nî augîîte jarekagîrwe. Bwoomba kûrîyia mpinga îrandû îndî bûtîbuîrîte kûrîyia antû beenu bongwa. “Ningî gûtîîthîrwa kûrî na nkîa nthîgûrûûne yeenu îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akabwaa bwigwatîra yaa yeenu, bunka akî këethîra bûkaathîkîra ûrîa MWATHANI Mûrungu weenu abwîraga na bwathîkîre Maathana jaawe, jarîa nkûbûritana ntukû ya naarua. MWATHANI Mûrungu weenu akabûtharimaga o ta ûrîa aabwîrîre. Naabuî bûgakobithagia antû ba mîgongo îmingî marandû, îndî buî bûtîîthîrwa bûrî na ûbatu bwa gûkooba. Ningî bûkaathaga mîgongo îmingî, îndî gûtîju jûkabwathaga. “Gûkëethîrwa kûrî na nkîa no îmwe kîrî buî kûu ntûûreene îrîa irî nthîgûrû îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akabwaa, bûkágîa ngoga bûrega kûmîteethia. Mûkoobithieni kîrîa kîonthe akeenda. Bwimenyeere bûtîkeeje kûgîa mathûgaanio jamathûûku nkoroone cieenu na bûciîra atî; ‘Mwaka jwa mûgwanja, mwaka jwa ûrekeri bwa marandû jûrî akuî,’ naabuî bûmena nkîa îîu yeenu, na bûrega kûmînenkera gantû no karîkû. Nawe akaîra MWATHANI nîûntû bweenu, MWATHANI akabûtara bûrî eeyia. Nenkagîreeni nkîa bûciendereete bwingwa, na nkoro cieenu itî na ngoga. Naabuî bwathithia ûu MWATHANI akaabûtharima ngûgîîne cieenu cionthe irîa bûrîtaga. Gûtî rîo nkîa ikaûra nthîgûrûûne. Tontû bûû, ndîbwatha atî bûteethagie antû beenu, na barîa barî na ûbatu na nkîa nthîgûrûûne. “Ûkëeja kûgûra nkombo ya ntûmûrûme kana mûka, Mûhibirania, îgagûtumîkîra mîaka îtantatû. Naagwe ûmîrekagîîrie aciîtîre mwaka jwa mûgwanja. Ûkáreka auma gwaaku eeta njara intheri. Kuuma kîrî birîa MWATHANI akûtharimîte nabio, ûmînenkagîre ûgwîrîtue bimwe biaabio. Ûmînenkagîre ng'ondu, na irio bia kûruga na ndibei. Ririkanageeni bwaarî nkombo nthîgûrûûne ya Misri na MWATHANI Mûrungu weenu abwonokia. Kîu nîkîo gîtûmi nkûbwatha ntukû ya naarua. “Îndî nkombo iu ikëeja gûkwîra itîkwenda kuuma gwaaku nîûntû nî akwendeete na eenda mûciî jwaaku na nîûntû nî bûtûûranagia nawe bwega, rîu ûkajûkia mûtumi ûmûtûre gûtû bûrî au mwariine jwa nyomba yaaku. Nawe akaa nkombo yaaku ûtûûroone bwaawe bunthe. O ûu nîu ûkathithia na nkombo yaaku ya mûka. Ûkáairira, ûkîrekeeria nkombo yaaku îciîtîra, nîûntû nî îkûritîrîte ngûgî mîaka îtantatû ûkîmûrîaaga nusu ya mûchaara jwa nthûûmba yaaku yaandîki. Wathithia ûu, MWATHANI Mûrungu waaku agakûtharima mantûûne jonthe jarîa ûkathithagia. “Nenkagîreeni MWATHANI Mûrungu weenu iranga bionthe bia ng'ombe, kana bia ng'ondu cieenu. Bûkáaritithia ndeegwa ya kîranga ngûgî noo îrîkû, kana bweenja guee ya ng'ondu ya kîranga. Buî na antû ba mûciî jweenu bûkarîîjagîra iranga biu mbere MWATHANI Mûrungu weenu o mwaka o mwaka. Bûkaabirîîjagîra antû arîa MWATHANI Mûrungu weenu athuurîte athaathagîrua. Kîranga kîu gîkëethîrwa kîrî na antû athûûku kana gîtîkwona kana kîonji gîkáritagîrwa MWATHANI Mûrungu weenu kîrî kîgongwana. Rîîjagîreeni iranga ta biu ntûûreene cieenu. Antû barîa batî na mûgiro kana barîa barî naju boomba kûrîa nyama cia iranga biu o ta ûrîa bûrîjaga cia nthia kana cia nkûrûngû. Îndî bûkéeja kûnyua tharike yaabio. Îndî mîtûûrageeni nthî o ta ûrîa bwîtûûraga rûûjî.” Musa areera antû ba Israeli atîrî, “Kûngwagîreeni MWATHANI Mûrungu weenu mweriine jwa Abibu. Nîkwîthîrwa ûgoro bûmwe bwa mweri jûu nîbu Pasaka, rîrîa MWATHANI Mûrungu weenu aabûritîre Misri. Naabuî bûritagîre MWATHANI Mûrungu weenu kîgongwana gîa Pasaka kuuma kîrî nyomoo cia ndîîthia cieenu cia ng'ombe na ng'ondu kana mbûri. Bûritagîre kîgongwana kîu arîa MWATHANI Mûrungu weenu aithuurîrîte athaathagîrua. Bûkarîîjanagîria nyama cia kîgongwana kîu na mîgaate îtîkîri mûtheega jwa kwimbithia. Îndî bûrîîjage mîgaate îtîîkîri mûtheega jwa kwimbithia ntukû mûgwanja, o ta ûrîa bwaathithîrie rîrîa bwaaumaga nthîgûrûûne ya Misri na mpwîî. Mîgaate îîu nayo îgeetagwa Mîgaate ya mîthangîko, nîûntû îkabûririkanagia îgiita rîonthe ntukû îrîa bwaaumîre kûrîa bwaathangîkagua. Nthîgûrûûne yeenu gûkéethîrwa kûrî na muntû ûrî na mûtheega jwa kwimbithia mîgaate îgiita rîa ntukû mûgwanja. Nacio nyama cia kîgongwana kîu ibuîrîte kûrîîjagwa ûgoro o bûu ikathira na igáakinyia rûkîîrî. “Bûkéeja kûthînjîra nyomoo ya kîgongwana kîa Pasaka ntûûreene no îmwe cia irîa MWATHANI Mûrungu weenu abweete. Îndî ritagîreeni igongwana biu gûntû kûrîa MWATHANI Mûrungu weenu athuurîte a kûthaathagîrua. Bûritage bio ûgoro, îgiita ta rîrîa bwaaumîre Misri. Naabuî bûtherûkie nyama iu na bûrîîre cio antû arîa MWATHANI Mûrungu weenu athuurîte. Rûkîîrî bûgwate njîra bwaane nja cieenu. Rîîjageni mîgaate îtîkîri mûtheega jwa kwimbithia ntukû ithanthatû na ntukû ya mûgwanja bûûthûranage amwe nîkenda bûthaathayia MWATHANI Mûrungu weenu. Bûkarita ngûgî noo îrîkû ntukû îîu ya mûgwanja. “Tarageeni biumia mûgwanja kuuma rîrîa bûkambagîîria gûketha irio miuundeene. Biumia biu biathira, bûthithie mambura ja Maketha nîkenda bûkumia MWATHANI Mûrungu weenu bûkîmûreetagîra biewa bieenu bia gûciendera o kûringana na ûrîa MWATHANI Mûrungu abûtharimîte nabio. Ningî buî amwe na aana beenu na nthûûmba cieenu na Alawi barîa batûûraga ntûûreene cieenu, na mpinga na nkîa na ntigwa irîa itûûranagîra naabuî, bûgwîrîrue bûrî au mbere ya MWATHANI Mûrungu weenu, antû arîa athuurîte nîkenda athaathagîrua o. Iingagieeni Maathana jaja bûkîririkanaga atî buî bwaarî nkombo nthîgûrûûne ya Misri. “Rîrîa bûkaathiria kûûra birîa bûketheete, na bûthirie gwootora ndibei imiiriine, rîu bûkûngwîre mambura ja tûgaanda ntukû mûgwanja. Bûkûngwîre mambura jau bûrî amwe na aana beenu, na nthûûmba cieenu na Alawi na mpinga na nkîa na ntigwa irîa itûûranagia naabuî. Bûkûngwîre mambura jau ntukû mûgwanja bûgîkaathaga MWATHANI Mûrungu weenu bûrî antû arîa athuurîte a kûthaathagîrua. Tontû MWATHANI Mûrungu weenu akatharima maketha jeenu na atharime ngûgî cieenu. Naabuî bûgakaraga bûgwîrîtue magiita jonthe. “Arûme beenu bonthe bakeejaga mbere ya MWATHANI Mûrungu weenu antû arîa akaathuuraga a kûthaathagîrua. Nabo bakathithagia ûu maita jathatû o mwaka. Îgiita rîa mambura ja Pasaka na îgiita rîa mambura ja Maketha na îgiita rîa mambura ja tûgaanda. Nabo gûkágîta wîja njara intheri mbere ya MWATHANI. O muntû aikagie into kûringana na ûrîa MWATHANI Mûrungu weenu akethagîrwa amûtharimîte. “Thuurageni agambi na atongeeria ntûûreene cieenu cionthe irîa MWATHANI Mûrungu weenu akabwaa, kûringana na mîîrîga yeenu. Nabo bagambaîre antû ûrîa kwagîrîte. Bûkéeja gûkombokia ûûma, na bûthuuria bûgîtua magamba. Bûgetîkîîria gûkukumwa, nîûntû nkukumo nîka îthûûkagia muntû, na îgatûma îota rîrega kûthingatwa. Îgiita rîonthe thingatageeni ûûma akî, nîkenda bûgatûûra nthîgûrû îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akûbwaa yee kiigai kîeenu. “Bwatua gwaka kîritîro kîa igongwana kia MWATHANI Mûrungu weenu bûkágiakaga akuî na itugî bia mûrungu jwa mûng'uanano jwa Ashera. Ningî bûkéeja gwaka itugî bia maiga bia kûthaathagîria mîrungu ya mîng'uanano nîûntû MWATHANI Mûrungu weenu nî amîthûûrîte mono.” Musa areera antû ba Israeli atîrî, “Bûkéeja kûritîra MWATHANI Mûrungu weenu kîgongwana kîa ndeegwa kana kîa ng'ondu îrî na antû athûûku no arîkû nîûntû igongwana ta biu nî abimeneete mono. Bûkëeja kwigua atî kûu ntûûreene cieenu irîa MWATHANI Mûrungu weenu akûbûnenkera, kûrî ntomûrume kana mûka ûthithîtie ûthûûku mbere ya MWATHANI Mûrungu weenu auna kîrîkanîro, na eeta gûtumîkîra na kûthaathayia mîrungu îngî, yëethîrwa îrî riûa kana mweri kana njota, îrîa mbûkanîtie bwaayo, rîu bûcûnkûûne bwega ûntû bûu bwigîtue. Nabu ûntû bûu bûkëethîrwa nî bwa mma, atî ûntû bûbû bûbûthûûku ûu nî bûthithîkîte Israeli, rîu bûmagarie ntomûrûme kana mûka ûrîa ûthithîtie ûthûûku bûu oome ya ntûûra cieenu na bûmûrage na maiga mwanka akue. Îndî bûkathithia ûu nyuma ya ûkûûji bwa antû baîrî kana bathatû. Bûkóorga muntû nîûntû bwa ûkûûji bwa muntû ûmwe akî. Akûûjî nîbo bakagera maiga ja mbere, nabo antû bau bangî bonthe bathingatîîrie boorage muntû ûu. Ûu nîu bûkaathiria ûthûûku kuuma kîrî buî. “Magamba jamwe jomba kwîthîrwa jarî na inya gûtua na jakareema agambi beenu. Najo jomba kwîthîrwa nî mantû jegiî ûûragani bwa muntû akîendaga kana atîkwenda, kana kûthûûkia into bia muntû ûûngî, kana ûntû o bunthe bûkwenda agambi ntûûreene cieenu, îndî îgamba rîu nî rîrîûmo kûrîtua. Rîu bûgeetaga antû arîa MWATHANI Mûrungu weenu athuurîte a kûthaathagîrua, na bûrî au bûmenyithie athînjîri-Mûrungu ba mwîrîga jwa Alawi amwe na mûgiiti wa magamba ûrîa ûrî o îgiita rîu. Bau nabo bagaatua na babûmenyithie ûrîa baatua. Rîu bûthithie mantû jarîa bakabwîra bûrî antû arîa MWATHANI akathuura. Bûkéeja kûrega kûthithia ûntû kinya bûmwe bwa bûrîa bakabwîra. Ningî bûthithie mantû jonthe jarîa bakaabwîra. Gûkaagîta muntû ûkararia bwaao. Muntû ûrîa ûtîathîkîra jarîa mûthînjîri-Mûrungu ûrîa ûtumîkagîra MWATHANI Mûrungu weenu akauga, kana mûgiiti wa magamba, muntû ûu nî oragwe nîkenda bûthiria ûthûûku kuuma Israeli. Nabo antû bonthe bakaigua ûntû bûu na bakîre, Gûtî we ûkaarega kwathîkîra ûrîa gûtuui magambeene kaîrî. “Rîrîa bûgakinya nthîgûrû îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akabwaa yaa yeenu na bûtûûrage ku, bûcoke buuge, nî bûkwenda mûnene abwathaga ja mîgongo îrîa îngî yonthe îkethagîrwa îbûthiûrûkîrîte, bweethie muntû ûrîa MWATHANI Mûrungu weenu akeethîrwa athuurîte kuuma kîrî buî mûnene. Bûkáeethia mpinga mûnene weenu. Mûnene ûu akéeja kwongeera mbarathi inyingî cia ndwaa, kana atûma antû bacoka Misri nîkenda bagûra mbarathi. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî abuîrîte atîrî, ‘Bûgácoka Misri kaîrî.’ Mûnene ûu akágûraga eekûrû baabaingî batîkeeje gûtûma atiga gûtumîkîra MWATHANI. Ningî atîbuîrîte gûciongeera ûtonga bûbwingî bwa fetha na thaabu. “Muntû ûrîa ûkaaeethua mûnene no mwanka aandîke wengwa Waatho bûrîa bûrî yukuune rîrî rîrîa rîmenyagîîrwa nî athînjîri-Mûrungu ba mwîrîga jwa Alawi. Nawe akarage akîrîthomaga magiita jonthe nîkenda amenya gûkîra MWATHANI Mûrungu waawe, na kûmenyagîîra mantû jonthe jarîa jaandîki waathoone bûu, nîkenda atîkeeje gwikumîria antû bangî, na aarega kwathîkîra Maathana ja MWATHANI noo rî. Athithia ûu, akaathana îgiita rîrîraaja kûu Israeli na kinya nchiarwa ciaawe ikaa anene îgiita rîrîraaja.” Musa nî eerîre antû ba Israeli atîrî, “Athînjîri-Mûrungu ba mwîrîga jwa Alawi batîbuîrîte kûgaîrwa kîthaka noo kîrîkû, îndî babuîrîte kûrîîjaga igongwana birîa bikaaritagîrwa MWATHANI. Batîthagîrwa barî na kiigai no kîrîkû kîrî antû baao. MWATHANI nîwe kiigai kîaao o ta ûrîa aabeerîre. Antû baarita kîgongwana kîa ndeegwa kana kîa ng'ondu, babuîrîte kûnenkagîra athînjîri-Mûrungu into bibi: Nyama ya ituro na nthea cio-ijîîrî na into bia kîu. Naabuî bûbanenkagîre maketha ja mbere ja irio bieenu na ndibei na maguta jeenu, na guee ya mbere kuuma kîrî ng'ondu cieenu. Nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu weenu nî abathuurîte amwe na nchiarwa ciaao kuuma kîrî antû ba mîîrîga yeenu yonthe nîkenda bamûtumîkagîra “Mûlawi akëeja kuuma ntûûreene îmwe ya îrîa îrî Israeli naarîa atûûraga, ageeta antû arîa MWATHANI athuurîte nîkenda athaathagîrua o, omba gûtumîkîra MWATHANI Mûrungu waawe ota Alawi barîa bangî bakaraga kûu. Nabo bakagaîrwa biakûrîa bing'anene na birîa athînjîri-Mûrungu bangî bakaagaîrwa. Ningî no batumîre into birîa bakaareterwa nî antû ba mîciî yaao. “Rîrîa bûgakinya nthîgûrû îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akabwaa, menyeni bwîja kûthithia mantû jamathûûku jarîa antû ba nthîgûrû iu bathithagia. Gûkáagîta muntû weenu ûrita mwana waawe arî kîgongwana kîa gwakîîria. Ningî gûkáagîa muntû noo ûmwe weenu wa kûringia kana mûrogi. Kana muntû ûrîa ûûmagîra bangî kana muntû ûrîa ûûragia roho cia barîa akuû nkuagaya kana muntû ûrîa ûringagia. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî athûûrîte mono mantû ta jau, na nîûntû bwa mantû jau jamathûûku bwatûmîre MWATHANI Mûrungu weenu abwîngîra bo. Naabuî eeni antû eetîkua buru kîrî MWATHANI Mûrungu weenu. “Antû ba mîgongo îîjî, îrîa bûkaigwatîra nthîgûrû yaao yee yeenu, baathîkagîra mono mantû ja barîa baringagia na barîa boragia roho cia akuû nkuagaya. Îndî MWATHANI Mûrungu weenu atîbwîtîkîrîa bûthithagia mantû ta jau. MWATHANI Mûrungu weenu akabûthuurîra kîroria ta ûûni kuuma kîrî buî. Ûu nîwe bûkathikagîîra. “Ntukû îrîa bwothûranîte kîrîmeene gîa Sinai nî bwaarombere MWATHANI Mûrungu weenu bûramwîra atîrî, ‘Tutîkwenda kwigua kajû ka MWATHANI Mûrungu weetû kaîrî, kana twona mwanki jûmûnene ûjû kaîrî, twija gûkua.’ “MWATHANI arambîîra atîrî, ‘Bakwaria bwega kîrî mantû jonthe jarîa baaromba. Nkaabathuurîra kîroria taagwe kuuma kîrî bo, na mwîrage ûrîa akaabeeraga. Nawe agaatua kwaaragia mantû jonthe jarîa nkaamwîraga. Nawe akaaragia antûûne aakwa, na muntû ûrîa ûtîmwathîkagîra, nkamûkanûkia. Kîroria gîkëeja kwaria antûûne aakwa ntîmwathîte athithie u, kana antûûne a mîrungu îngî, kîroria kîu no mwanka kîûragwe.’ “Bwoomba gûciûria na nkoro atîrî, ‘Nîatîa tûkoomba kwathûrana nteto irîa MWATHANI atîarîîtie na irîa aarîîtie?’ Rûteto rûrîa ni MWATHANI ntîarîtie rûkamenyekana rîrîa kîroria gîkaaria antûûne aakwa, na rûteto rûu rûrege gûkara ûrîa kîaugîre. Bûgakîreeni kîroria ta kîu nîûntû kîarîîtie mantû na bwakîo kîongwa.” Musa nî eerîre antû ba Israeli atîrî, “Rîrîa MWATHANI Mûrungu weenu akathiria antû ba mîgongo îrîa akûbûnenkera nthîgûrû yaao, naabuî bwigwatîre yo amwe na ntûûra ciaao na nja ciaao ciee cieenu, rîu bakathuura ntûûra ithatû nthîgûrûûne îîu MWATHANI Mûrungu weenu akabûnenkera yaa yeenu. Bwînje barabara ku, na bûgaanie nthîgûrû îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akaabwaa ichunchî bithatû, nîkenda muntû ûrîa ûkooraga ûngî, akamatûkaga gwiciitha ku. Muntû akëeja kûûragana atîkwenda na akamatûka ntûûreene îmwe ya iu, akanooka. Muntû akëeja kûûragana na muntû ûrîa ooraga atîraarî na ûthû nawe mbereene îîu, kwa ngerekano, rîrîa muntû eetanagia na ûngî mwitûûne gûtema mîtî, nawe agokîîria ntûûru nayo îgakûûka îkaringa muntû ûrîa bagûkarî nawe îkaamûûraga. Muntû ûu ûgûtemaga mîtî omba kûmatûka gwiciitha ntûûreene îmwe ya irîa ithatû na akoonoka atîkooragwe. Îndî gûkeethîrwa ntûûra nî îmwe, nayo îkëethîrwa îrî kûraaja mono ûrîa muntû ûrîa ûûraganîre atîûmba kûmatûka na mpwîî, nabo antû ba muntû ûu ûkuîre nîûntû bwa marûrû bakeengana nawe, bakamûgwatîra njîreene atîrakinya, na bakamûûraga kinya këethîra batîraarî na ûthû nawe mbereene. Muntû ta ûu atîbuîri kûûragwa. Tontû bûû, ndîbwatha, bwathûre ntûûra ithatû. Ningî rîrîa MWATHANI Mûrungu weenu akaaraamia mîanka ya nthîgûrû yeenu, o ta ûrîa aciîtîîrie biûjûjû bieenu, na abûnenkere nthîgûrû yonthe îrîa aciîtîrie akanenkera biûjûjû bieenu, rîu bûkathuura ntûûra ingî ithatû cia kûmatûkaga gwiciitha, bunka këethîra bûkaathîkîra Maathana jonthe jarîa nkûbwatha ntukû îîjî ya naarua, na bwende MWATHANI Mûrungu weenu na bûthithagie mantû jarîa abuîrîte. Thithieni ûu, nîkenda antû batî na maatia batîkeeje kûûragîrwa nthîgûrû îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akûbûnenkera yaa kiigai kîeenu, na bwîja kûgîa îgi rîa kûûragana. Îndî rîrîa muntû akeethîrwa athûûri nî muntû ûngî, na amwiciithîre na amûûrage, na nyumeene amatûke ntûûreene îmwe ya îîu ithatû nîkenda atîûragwa, rîu atongeeria ba ntûûra îrîa aumîte bagatûmana agwatwe kuuma ntûûreene îîu, na bamûnenkanîre kîrî muntû ûrîa ûkwenda kwirîîria. Nawe muntû ûu wooraganîte ooragwe. Buî bûkáaigîrua mûûragani ûu kîaao, îndî bûthirie îgi rîu rîa kûûragana kuuma Israeli, nîkenda mantû jeenu jabua. “Bûgákûûrakûûra mîanka ya mûtûûri waaku îrîa yekîrwe o mbere kûu nthîgûrûûne îrîa bûkaigwaatîra yee kiigai kuuma kîrî MWATHANI Mûrungu weenu. “Ûkûûjî bwa muntû ûmwe bûtîûmba gûtûma muntû ûngî atuîrwa nî athûûkîtie. Îndî ûkûûjî bwa antû baîrî kana bathatû nîbu bûmba gûtûma muntû atuîrwa nî athûûkîtie. Muntû akëeja gûtuîrîîra ûngî mantû jatîo, bobaîrî bageeta kîrî athînjîri-Mûrungu na agambi barîa bakûrita ngûgî îgiita rîu au mbere ya MWATHANI. Nabo agambi bau bakagambithia antû bau bwega. Nawe mûkûûjî ûu akëeja kwoneka nîka agûtujagîîra muntû ûngî mantû jatîo, bûmûkanûkie na îkanûkia rîrîa akwendaga muntû ûu ûngî akanûkua narîo. Ûu nîu bûkaathiria ûthûûku ta bûu buume kîrî buî. Tontû antû bau bangî bakaigua ûrîa kûrakarîkîre, na bakîre, na gûtî we ûkomîîria kaîrî kûthithia ûntû bûbûthûûku ta bûu. Naabuî bakáiganagîîrua kîaao mantûûne ta jaja. Îndî muntû ûûraganîte no mwanka ooragwe. Muntû ûtûrîte ûngî riitho no mwanka atûrwe rîaawe; muntû ûkûûrîte ûûngî îîgo no mwanka akûûrwe rîaawe. Ningî muntû ûrîa ûgiitîte muntû ûngî njara no mwanka agiitwe yaawe, na ûrîa ûkagiita muntû ûngî kûgûrû no mwanka kwaawe kûgiitwe.” Musa nî eerîre antû ba Israeli atîrî, “Rîrîa bûgeetaga kwithûkîra anthû beenu barîa bakethagîrwa barî na mbarathi inyingî na ngaarî cia ndwaa inyingî, o amwe na njûûrî înene nkûrûki ya yeenu, bûkaabakîrageni. Nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu weenu ûrîa waabûritîre nthîgûrûûne ya Misri akethagîrwa arî amwe naabuî. Rîrîa bûkethagîrwa bûrî akuî kwithûka, mûthînjîri-Mûrungu akaumîra au mbere, akaarîria njûûrî.” Nawe akamîîra atîrî, “Thikîîreeni buî njûûrî ya Israeli. Naarua bwîtîte ndweene kûrwaa na anthû beenu. Bûkáguaa kinya anini. Bûgaákîra kana bwinaina kana bûmaka nîûntû bwaao. Nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu weenu arî amwe naabuî. Nîwe ûkaabûrwîrîîra, na ombe anthû beenu. “Mûthînjîri-Mûrungu aathiria kwaria, atongeeria ba njûûrî bakooria njûûrî îîu atîrî, ‘Nî ûrîkû kîrî buî wakîte nyomba înjerû na atîramîrugûra? Muntû ta ûu nî acoke nja yaawe, atîkeeje kûûragîrwa ndweene, muntû ûngî eeja kûrugûra nyomba îîu. Nî muntû ûrîkû aja waandîte muunda jwa mîzabibû na atîrarûma nzabibû cia yo? Kinya we nî acoke nja yaawe, atîkeeje kûûragîrwa ndweene, muntû ûngî eeja kûgwîrîrua maketha ja nzabibû iu. Ningî nî muntû ûrîkû ûragambagia mwarî îndî atîramûjûkia aa mwekûrû waawe? Kinya we nî acoke nja yaawe, atîkeeje kûûragîrwa ndweene, mwarî ûu ajûkua nî muntû ûngî.’ “Atongeeria bageeta na mbere kûûria asikarî ba njûûrî atîrî, ‘Kûrî muntû ûrî aja ûgûkîra na akwigua atîûmba kûrwaa? Kinya we nî acoke nja yaawe atîkeeje gûtûma asikarî bangî bagîa ûguaa tawe.’ Nabo atongeeria bathiria kwarîria njûûrî, atongeeria ba antû bathuurwe. “Rîrîa bûgakinya akuî na ntûûra îrîa bwîtîte kwithûkîra, eejageni antû ba ntûûra iu kaanya ga kwinenkanîra kîrî buî. Nabo bakëeja gûcokia atî nî thîîrî bakwenda ningî bakabûrugûrîra mpingîro cia ntûûra ciaao, rîu antû ba ntûûra iu bakaa nkombo cieenu na babûritagîre ngûgî. Îndî antû ba ntûûra îîu bakarega gûcwaa thîîrî naabuî, bakenda ndwaa, cîgîîrieni ntûûra îîu. Rîrîa MWATHANI Mûrungu weenu akabûnenkera ntûûra îîu bûmîûmbe ndweene, bûûrage arûme bonthe ba ntûûra îîu. Îndî bwitaîre aka na twaana twaao, na nyomoo cia ndîîthia na bingî bionthe birîa birî ntûûreene îîu yaao. Naabuî bûgwîrîrue into bia gûtaa birîa MWATHANI Mûrungu weenu akeethîrwa abûnenkerete. Ûu nîu bûkathithagîria ntûûra cionthe irîa ikethagîrwa iirî kûraaja naabuî, irîa itî cia nthîgûrû irîa bwîtîte gûtûûra. “Îndî bûgátigaria no mbi ntûûreene cia mîgongo îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akabwaa irî kiigai kîeenu. MWATHANI aabwîrîre bûthirie antû bonthe ba Hiti, na ba Amori, na ba Kanaani, na ba Perizi, na ba Hivi na ba Jebusi. Bûkathithia ûu, nîkenda batîkeeje kûbûritana mantû jamathûûku jarîa bathithagia, bakîthaathayia mîrungu yaao. Bûkëeja kûbaathîkîra, nîka bwîîria MWATHANI Mûrungu weenu. “Rîrîa bûkaithûkagîra ntûûra na bûkamîcîgîîria îgiita rîrîraaja, bûkárîîkaga mîtî îrîa îciaraga matuunda nîûntû kinya buî bwoomba kûrîa matuunda jaayo. Bûkárîîka mituunda îîu nîûntû tîyo anthû beenu. Rîkageeni akî mîtî îrîa matuunda jaayo jatîrîîjagwa nîkenda bûrûûndanîîra mîtî îîu kûthiûrûkîra ntûûra îîu nîkenda bûmîtaa.” “Bûkëeja kwîthîra muntû oragi atigwa nau kîeniine nthîgûrûûne îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akabwaa yaa yeenu na bûtîkûmenya nûû ûmûûragîte, atongeeria beenu na agambi bageeta bathime kuuma au muntû ooragîri mwanka ntûûra îrîa îrî akuî. Nabo atongeeria ba ntûûra îrîa îrî akuî na muntû ûu ûûragi, bajûkie mwari îrîa îtaritithua ngûgî kana îkuuchia mûraû îkîrîma. Beete nayo mûgwanthîîne jwa mûuro jûrî na rûûjî rûkwînama. Mûgwanthî jûu jwîthîrwe jûtarîmwa kana jwaandwa. Rîu booragîre mwari îîu ku. Nabo athînjîri-Mûrungu, tabo nchiarwa cia Lawi, beethîrwe barî o, nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu weenu nî abathuurîte bamûtumîkagîra na batharimanaga bagîtumagîra riîtwa rîaawe. Rîu ûrîa bakaagiita kûthithue u. Nabo atongeeria bonthe ba ntûûra îîu îrî akuî na antû arîa muntû ooragîri, bakathambîria njara ciaao au îgûrû rîa kiimba kîa mwari îîu au mûgwanthîîne, bakiugaga atîrî, ‘Tuî, tîtuî tûragîte muntû ûûjû, na tûtoona akîûragwa. Itû MWATHANI, tûrekere tuî antû baaku ba Israeli, barîa gwe wonokerie na ûgáatûma ûthûûku bwa kûûraga muntû ûûjû bûtûgwata.’ Bwathithia ûrîa MWATHANI akwenda, bûkaathiria ûthûûku bûu bwa kûûragwa kwa muntû ûtî na maatia. “Rîrîa bûkaithûkîra anthû beenu na MWATHANI Mûrungu weenu atûme bûbombe na bûbatae, na woone mûka ûmûthongi ûrîa gwe ûkwenda kuuma kîrî atae bau aa mwekûrû waaku, mûjûkie ûmwikie nja yaaku. Bwakinya eenje nchiûri cia mûtwe na agiite nkunyû cia biara bia njara. Nyuma arite nguû irîa agwîkîrîte agîtawa, eekîre ingî. Acoke arîrîre aciari baawe arî nyomba yaaku mweri junthe. Nyuma ya ûu ûkamûgûra ae mwekûrû waaku. Îndî ûkëeja kwona atîgûkûgwîria, ûmûrekeerie eete o kûrîa akeenda, îndî ûkáamwendia kana ûmweethia nkombo yaaku nîûntû nî ûmûtheengerete. “Kwombîka mûkûrû akeethîrwa arî na eekûrû baîrî, ûmwe ûrîa endete, na ûngî ûrîa atîendeete mono. Nabo bakamûciarîra ataana. Îndî mûtaana wa mbere akeethîrwa nî wa mwekûrû ûrîa ûtîendi. Rîrîa agakara kwigaa kîrî ataana baawe, atîbuîri kûgaîra mûtaana wa mwekûrû ûrîa eendeete kiigai kîa mûtaana wa kîranga wa mwekûrû ûrîa atîendeete. Îndî abuîrîte kûgaira mûtaana wa mwekûrû ûrîa atîendeete ichunchî biîrî bia rûgai rwaawe nîûntû nîwe mûtaana waawe wa kîranga. “Muntû akëeja kwîthîrwa arî na mûtaana ntîrîka na ndemi, ûrîa ûtigagua kana athîkîra îthe kana ng'ina kinya këethîra nî bakûmûkanûkia, aciari baawe bamûjûkie bamwikie kîrî atongeeria ba ntûûra yaao au mpingîroone ya kûrîa atûûraga. Nabo aciari babeere atîrî, ‘Mûtaana ûûjû weetû nî ndemi na nî ntîîrîka. Atîtwathîkagîra na nî atumagîra mbeecha bûbûthûûku na nî mûnyui wa nchoobi.’ Rîu arûme bonthe ba ntûûra îîu bakamûraga na maiga mwanka akue. Ûu nîu bûkaathiria ûthûûku na Aisraeli bonthe barîa bakaigua nteto iu bagaakîra. “Muntû akëeja kûthithia ûthûûku bûrîa bûgatûma öragwa, na akooragwa naju mwîrî jwaawe jûgacuurua mûtîîne îgûrû, bûkáreka mwîrî jwaawe jûrara au mûtîîne ûtukû bunthe. Îndî no mwanka bûmûthike ntukû o îîu yongwa nîûntû muntû ûcuurîtue nî ûmûrume nî Mûrungu, na bûtîbuîrîte gwîkîra îgi nthîgûrû îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akabwaa ja kiigai kîeenu.” Musa nî eerîre antû ba Israeli atîrî, “Ûkëeja kwona ng'ombe kana ng'ondu ya muntû îthaûkîte ûkámîtiganîria o ûu, mîcokie kîrî mwene. Îndî mwene akëethîrwa atûûraga kûraaja kana ûtîmwijî, mîjûkie ûmikie gwaaku, na ûmîîke mwanka rîrîa mwene akeeja, kûmîcwaa rîu ûmûnenkere. O ûu nou ûkathithia na ntigiri ya muntû ûngî, ningî kinya na nguû kana gîntû o kîrîkû kîûrîte naagwe ûgakîona. “Woona ntigiri kana ng'ombe ya muntû ûngî îgwîte, ûkaamîtiga o. Ûmûgwaatie kûûmîûkîîria. “Mûka agékagîra nguû irîa ciîkagîrwa nî arûme kana ntomûrûme eekîra nguû irîa ciîkagîrwa nî aka. Tontû MWATHANI Mûrungu weenu nî ameneete muntû ûrîa ûkaathithagia ûu. “Ûkëeja kwona gîtara kîa nyoni, mûtîîne kana nthîgûrû, kîrî na twanaana kana nkome, na ng'ina îguîkîrîte, ûkájûkia ng'ina. Ûbuîri kûrekeeria ng'ina îgeeta, îndî woomba kûjûkia twanana twaayo. Wathithia ûu ûgatûûra bwega na ûtûûre îgiita rîrîraaja. “Rîrîa ûgwaka nyomba yaaku înjerû, waakage rûthingo mûng'eng'eene jwa îgûrûgûrû nîkenda muntû atîkeeje kûgwa aumîte ku akua, nyomba yaaku îgwaatwa nî mûgiro. “Ûkáandanîria imera bingî na mîzabibû. Wathithia ûu biu bionthe bikaa bia kwaathûrîrwa MWATHANI. “Ûkárîma na ng'ombe ithekanîrîîtue na ntigiri. “Ûgékîra nguû îtumi na guee yungenue na bamba. “Bûtumagîîre nyanje nteere cio-inya cia nguû cieenu irîa bwîkagîra. “Ntûmûrûme akëeja kûgûra mwarî aa mwekûrû waawe, na nyumeene akëeja kwigua atîkwenda mûka ûu, na akamwandîîra mantû ja nthoni na ja ûrongo akiugaga atîrî, ‘Ndîragûrîre mûka ûûjû, na ndîkûmûthengeera ndaigua tî karaiti.’ Îgiita rîu, aciari ba mûchiere ûu bagaikîria atongeeria ba ntûûra îîu mpingîroone into bia kwonania atî, mwarî waao aarî karaiti akîgûrwa. Îthe wa mûchiere ûu akeera atongeeria bau atîrî, ‘Ndaaeejanîre mwarî waakwa aa mwekûrû wa muntû ûûjû. Îndî muntû ûûjû atîkûmwenda nandî. Nî amwandîîrîte mantû ja nthoni akiugaga atî ataarî karaiti akîmûgûra.’ Rîu aciari batambûrûkie chuka ya mûranû jwa mûchiere ûu bakîîraga atongeeria atîrî, ‘Bibi nî into bia kwonania atî mwarî weetû aarî karaiti mbere ya amûgûra.’ Atongeeria boona ûu, bajûkie ntûmûrûme ûu bamûûre ibooko na bamûtuîre baini ya fetha îgana nîûntû nî eekîrîte mwarî wa Mûisraeli îgi. Fetha iu inenkerwe îthe wa mûchiere ûû. Nawe mûchiere ûu agatûûra arî mûka wa ntûmûrûme ûu magiita jonthe. “Îndî gûkëeja kwîthîrwa mathitango jau nî ja mma, atî mwarî ûu ataarî karaiti akîgûrwa, bûmuumagarie mpingîroone ya mûciî jwa îthe arîa atongeeria boothûranaga. Rîu bûmûûrage na maiga. Nîkwîthîrwa nî athithîtie ûthûûku bûbûnene Israeli, bwa ûmaramari mbere ya agûrwa. Ûu nîu bûkathiragia ûthûûku ta bûu kuuma kîrî buî. “Muntû akëeja kwoneewa akîthûngîîra na mwekûrû wa muntû ûngî, bobaîrî no kûragwa bakooragwa. Ûu nîu bûkaathiragia ûthûûku kuuma kîrî buî. “Ntomûrûme akëeja gûtirimana na mwarî ûgambagua nî ntûmûrûme ûngî kûu ntûûreene na akamûthengeera, bûbaûmagarie bobaîrî mpingîroone ya ntûûra yaao, na bûboorage na maiga. Mwarî akooragwa tontû atiugîre mbu eeja gûtuunyûkua anarî ntûûreene ndeene; na ntomûrûme nawe agaakua nîûntû bwa kûthûûkia mwekûrû wa muntû ûngî. Ûu nîu bûkathiragia ûthûûku ta bûu kuuma kîrî buî. “Îndî ntomûrûme akëeja kûgwatîra mwarî ûkûgûrwa nî ntomûrûme ûngî, ithakeene kûrîa gûtî na antû akuî, na akamûkiinda na akamûthengera kwa inya, ntomûrûme ûu nîwe wenka ûkooragwa. Îndî mwarî atîringithua, tontû atîthithîtie ûthûûku bwa gûtûma ooragwa. Ûntû bûu athithîtie no ûmwe na ûrîa muntû aithûkagîra ûngî, akamûûraga. Nîkwîthîrwa ntomûrûme aamwîthîîre kîthakeene kûrîa gûtaarî na antû na kinya mwarî arîngîuga mbu, gûtîngîonora muntû wa kûmûtunyûkia. “Ntomûrûme akëeja gûtirimwa agwatîte mwarî ûtîgambagua, na akamama nawe kwa inya, ntomûrûme ûu no mwanka anenkere îthe wa mwarî ichunchî mîrongo îtaano bia fetha birî rûracio nîûntû bwa kûthengeera mwarî waawe. Ntomûrûme ûu nawe agûre mwarî ûu ae mwekûrû waawe nîûntû nî aamûthûûkîrie na atîbuîrîte kûmwînga noo rî. “Gûtî mûtaana ûbuîri kûgûra mwekûrû wa îthe kana amama na mwekûrû noo ûrîkû wa îthe.” Musa nî eerîre antû ba Israeli atîrî, “Gûtî ntomûrûme waakûrî kana ûgiti ûrûme ûbuîri kwîthîrwa arî kîûthûranoone gîa antû ba MWATHANI. “Muntû ûrîa ûchiari nî antû batîgûreene, na kinya nchiarwa cia muntû ta ûu mwanka nthukîîne ya îkûmi, batîbuîri kwîthagîrwa barî kîûthûranoone kîa antû ba MWATHANI. “Gûtî Mûamoni kana muntû wa kuuma nthîgûrûûne ya Moabu, kana nchiarwa ciaao mwanka nthukîîne ya îkûmi ûbuîrîte kwîthagîrwa arî kîûthûranoone kîa antû ba MWATHANI. Tontû nî baaregere kûbûrûmia biakûrîa kana babûkundia rûûjî rîrîa bwaarî njîreene buumîte Misri. Ningî nî baakomborete Balaamu, mûtaana wa Beori kuuma ntûûreene ya Pethori nthîgûrûûne ya Mesopotamia nîkenda abûruma. Îndî MWATHANI Mûrungu weenu atáathikîîra bwa Balaamu, îndî nîka aagarûrîre irumi biaawe biraa itharimo kîrî buî, tontû MWATHANI Mûrungu weenu nî abweendeete. Bûgátuma thîîrî nabo kana bwirîrîîria ûthinyaari bwaao ûtûûroone bweenu bunthe. “Bûkámena muntû wa kuuma nthîgûrû ya Edomu, nîûntû nî wa ndûgû cieenu. Ningî bûkámena muntû wa kuuma Misri nîûntû nî bwaarî ageni nthîgûrû yaao. Nchiarwa ciaao cia kuuma nthukîîne ya ithatû gwîta na mbere; boomba gwîtîkîîrua beethîrwa barî kîûthûranoone kîa antû ba MWATHANI. “Bûkëeja kuumagara kambîîne bwîtîte kwithûkîra anthû beenu, bûmenyagîîre bûtîkaathithie ûntû noo bûrîkû bûbûthûûku bûrîa bûûmba gûtûma bûgwaatwa nî mûgiro. Muntû akëeja kûgwatwa nî mûgiro nîûntû bwa kwiratha ûtukû arî kîrootoone amami, nî aumagarage oome ya kambî, akarage nao. Narîo riûa rîrî akuî kûthwaa, nî eete athambe. Rîu ûgoro bwaakinya, noo acoke kambîîne. “Bwîthagîrwe bûrî na antû amwe oome ya kambî, arîa bûgeetaga gwiteethia. Ûgakamatanagîria mûrwa na mathaga jaaku ja ndwaa. Rîrîa ûkeenda gwiteethia, wambe wînje kariinya na mûrwa jûu, na wathiria gwiteethia, ûkunîkîre kîoro gîaaku. Nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu weenu ariûngariûngaga kambîîne yeenu nîkenda abwonokia na atûma bûûmba anthû beenu ndweene. Tontû bûû, kambî yeenu no mwanka îthagîrwe îrî întheru, nîkenda atîkeeje kwona rûko rîu abwîrûkîra. “Nkombo îkëeja kûmatûka kuuma kîrî mwene waayo îkeeja kîrî buî, bûkámîcokagia kîrî mwene. Nî îtûûranagie naabuî gûntû kûrîa îkaithûrîra yongwa ntûûreene cieenu. Bûkámîthithagîria mantû jamathûûku. “Gûkágîta muntû wa Israeli, ethîrwa arî mûka kana ntomûrûme, waa mûmaraya eeta gûtumîkîra kîromberoone kîa mîrungu ya mîng'uanano. Rîrîa bûkarîaga mûciîtio o junthe kîrî MWATHANI, bûkárîaga na mbeecha ciumeenie na ûmaraya, bwethîrwa bûrî bwa mûka kana ntomûrûme. Nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu weenu nî amenete ûntû bûû mono. Mûisraeli akëeja gûkooba mbeecha, kana irio kana gîntû kîngî kîrîa kîîthagîrwa kîrî na maciara, atîbuîrîte kûrîaga maciara. Îndî mpinga woomba kûmîkoobithia na ûkajûkia maciara ja birîa ûmîkobithîtie. Îndî bûgákobithia Mûisraeli bwîrîgîrîte kwona maciara, nîkenda MWATHANI Mûrungu weenu abûtharima mantûûne jeenu jonthe jarîa bûkethagîrwa bûrî najo nthîgûrûûne îrîa bwîtîte kwiigwatîra yaa yeenu. “Ûkëeja gwîka mûciîtio kîrî Mûrungu MWATHANI waaku ûntû o bûrîkû, ûkáthaa kûûjûria ûntû bûu. Tontû MWATHANI Mûrungu waaku akeenda ûûjûria mûciîtio jwaaku, na kûrega kûjûûjûria nî meeyia. “Îndî ûkärega gûciîtia tî meeyia. Ûmenyagîîre kûûjûragia mantû jarîa jonthe uugîîte, nîûntû ûciîtîrîtie MWATHANI Mûrungu weenu wendeete gwengwa. “Rîrîa weeta muundeene jwa mîzabibû jwa muntû ûngî, woomba kûrîa nzabibû o ûrîa ûkwenda. Îndî ûgákamata wîîta nacio. Rîrîa ûgakûrûkagîîra muundeene jwa nkano jwa muntû ûngî noo ûtuujage nkano ûkarîa îndî ûgaakethaga na gachiû.” Musa areera antû ba Israeli atîrî, “Kwombîka ntomûrûme akagûra mwekûrû. Nyumeene akoona mwekûrû ûu atîkûmûgwîria nîûntû bwa ûthûûku bûrîa arî nabu. Mûkûrû nî aandîkîre mwekûrû barûga ya gûtigana buru na akamûnenkera yo, rîu amwînge kwaawe. Mwekûrû nawe akauma ku eete. Mwekûrû ûu agëeta akagûrwa nî ntomûrûme ûngî, akaa mwekûrû waawe. Gûgakara atî kinya mûkûrû ûu wa baîrî nawe akëëthîrwa atîkûng'anîrwa nî mwekûrû ûu, na akamwandîkîra barûga ya gûtigana buru, na akamûnenkera yo, akamwînga nja yaawe, kana mûkûrû ûu akëeja gûkua, ntomûrûme ûrîa wagûrîte mwekûrû ûu mbere atîbuîrîte kûmûgûra kaîrî, nîûntû mwekûrû nî athûkîîtue. Tontû MWATHANI nî athwîre ûntû ta bûu. Naabuî bûkáathûkia nthîgûrû îrîa MWATHANI Mûrungu akûbwaa îrî kiigai, na mantû ta jau. “Muntû akëeja kûgûrana agéetaga ndweene kana aandîkwa ngûgîîne noo îrîkû mwaka jûmwe jûtîthiri, nîkenda agwîrîrua mûchiere waawe. “Gûkágîta muntû ûjûkia iiga kana nthie ya kûthia mûtu eeka nîkenda arîwa gîntû akoobithanîtie. Ûkäthithia ûu, ûgaatûma mûciî jwa muntû ûrîa ûkobithîtue jûrîîwa nî mpara. “Mûisraeli akëeja kwiya Mûisraeli ûngî na akamweethia nkombo yaawe kana akamwendia, Mûisraeli ûu nî abuîri kûûragwa. Ûu nîu bûkaathiragia ûthûûku bûu buume kîrî buî. “Rîrîa bûkägwatwa nî mûrimo jwa mûtigiri, bwimenyeere mono na bûthithie ûrîa athînjîri-Mûrungu ba mwîrîga jwa Lawi bakûbwoneeria bûthithie na bûjûrie jarîa jonthe mbwîrîte. Rikanageeni ûrîa MWATHANI Mûrungu weenu athithîîrie Miriamu rîrîa bwaarî njîreene bumîte Misri. “Wakobithia muntû gîntû, ûkamûthingata nyomba yaawe wîta kûjûkia gîntû noo kîrîkû gîa kûgwatîîra mbere ya akûrîa îrandû rîaaku. Eteera oome mwene akûretere kîo au. Mwene akëethîrwa arî nkîa, ûkáraara na gîntû kîu akûnenkeere. Gûkëethîrwa muntû ûu akûnenkeere rwambambio ûgwatîîra, ûmûcokerie ru mbere ya riûa rîthwaa nîkenda arûtumîra kwiguîkîra na akûtharima. Rîu MWATHANI Mûrungu waaku akagwîrua nî ûntû bûu. “Ûkéeja kwayia nthûûmba yaaku îrîa îrî nkîa îrîa waandîkîte, kinya yeethîrwa nî Mûisraeli kana mpinga îrîa îtûûraga ntûûreene cieenu. Mûrîage mbeecha ciaawe mbere ya riûa rîthwaa, nîûntû nî nkîa na nîcio erîgîrîte atîkeeje gûkaîra MWATHANI nîûntû bwaaku na MWATHANI agûkanûkia. “Aciari batîbuîrîte kûûragagwa nîûntû bwa meeyia ja aana baao kana aana booragagwa nîûntû bwa meeyia ja aciari baao. O muntû akooragagwa nîûntû bwa meeyia jaawe wengwa. “Ûkéeja kwogoria mma yegiî mpinga, kana kaana gatî na aciari, kana ûtuunya ntigwa nguû yaawe îrî gîntû gîa kûgwatîîra mbere ya arîaa îrandû. Ririkaneeni atî bwaarî nkombo nthîgûrûûne ya Misri na MWATHANI Mûrungu weenu arabûkûûra kuuma ku. Kîu nîkîo gîatûma mbwîra mantû jau. “Ûkëeja kûûrîrua nî kîthûmba gîa nkano rîrîa ûgûketha nkano muundeene jwaaku, ûgágîcokera. Nî gîtigwe nîûntû bwa mpinga, na aana barîa batî na aciari na ntigwa. Wathithia ûu MWATHANI Mûrungu waaku agakûtharima ngûgîîne ciaaku cionthe. “Wäketha mîzeituni rîa mbere, ûgacokeeria kûmîketha rîa jaîrî. Maciara jarîa jagaatigara nî ja mpinga na aana barîa batî na aciari na ntigwa. Wäketha nzabibû muundeene jwaaku, ûgacoka gûketha irîa itigeere. Nîkwîthîrwa iu itigeere nî cia mpinga na aana barîa batî na aciari, na ntigwa. Ririkaneeni atî bwaarî nkombo nthîgûrûûne ya Misri. Tontû bûû, nîkîo nkûbûmenyithia mantû jau.” Musa nî eerîre antû ba Israeli atîrî, “Antû baîrî bagëeta kûgambana kotini, na agiti ba magamba bakabatuîra atî ûmwe waao atî na maatia na ûrîa ûngî arî na maatia, gûkëeja kwaa ûrîa ûrî na maatia agûtuîrwa kûûrwa ibooko, mûgiiti wa magamba akauga muntû ûu amamue na kîu na aûûrîrwe au mbere yaawe ibooko birîa biringeene na maatia jaawe. Muntû ûu oomba kûûrwa ibooko mîrongo îna, îndî tî nkûrûki ya biu. Akëeja kûûrwa nkûrûki ya biu nîka eekîrithua nthao. “Bûgákûnîkaga ndeegwa kanyua rîrîa ikûûra nkano. “Ataana ba ng'ina bakëethîrwa batûûreenie amwe, na ûmwe waao agakua atî na kaîjî, mwekûrû waawe atîgurwa nî muntû ûngî ûtî wa nja îîu. Mûtaana wa ng'ina wa muntû ûrîa ûkuîte nîwe ûkaagûra mwekûrû ûu aee waawe. Nako kaîjî ka mbere karîa gagaaciarwa nî mwekûrû ûu, gageetagwa riîtwa rîa mûtaana wa ng'ina ûrîa waakuîre wa îthe, nîkenda riîtwa rîaawe rîtîkaûre Israeli. Ntomûrûme ûu akëethîrwa atîkwenda kûgûra mwekûrû wa mûtaana wa ng'ina ûrîa ûkuîte, rîu mwekûrû ûu ageeta kîrî atongeeria ba ntûûra au mpingîroone na abeere atîrî, ‘Mûtaana wa ng'ina wa mûkûrû waakwa nî aregeete kûngûra nîkenda nciara kaîjî ntûûria riîtwa rîa mûkûrû ûu waakwa Israeli’ Atongeeria ba ntûûra îîu bageeta mûkûrû ûu bamwarîrie. Nawe eeta na mbere kuuga atîmûgûra, rîu mwekûrû wa mûtaana wa ng'ina ageeta kîrî we au mbere ya atongeeria, amûrite kîratû kîmwe, na amûtuîre mata ûthiû, na amwîre atîrî, ‘Ûjû nîu kûthithagîrua ntomûrûme ûrîa ûtîkwenda gûcwîra mûtaana wa ng'ina mbeeû.’ Naju mûciî jwa muntû ûu jûgatuîrîîrwa riîtwa ndeene ya Israeli, jwîtagwe Mûciî jwa ûrîa waritîrwe kîratû. “Arûme baîrî bakëethîrwa nî bakûrwa, na mwekûrû wa ûmwe akëeja gûteethia ntomûrûme waawe na akagwata mûkûrû ûu ûngî ûrûme, bûkáaigîîrua mwekûrû ta ûu kîaao. Bûmûgiite njara yaawe. “Ûgaákamatanîria kîondoone kîmwe, maiga jaîrî ja kûthima, rîmwe rîrî rîrînene na rîngî rînini. Ûgeeka ithimi biîrî bitîng'anene nyomba yaakû. Îthîrwa ûrî na ithimi birîa birî bia mma nîkenda bûtûûra ûtûûro bûbûraaja nthîgûrû îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akabwaa. Tontû MWATHANI Mûrungu weenu nî athûûrîte muntû ûrîa waagia ithimiine. “Ririkanageeni ûrîa Amaleki baabûthithîîrie rîrîa bwaaumîte Misri. Nîkwîthîrwa batakîraga Mûrungu rîrîa baabwithûkîîre bwa nyuma na barooraga antû ba Israeli barîa baatigîîri nyuma nîûntû bwa kûnoga. Tontû bûû, rîrîa MWATHANI Mûrungu weenu akabwîka kindaaji nthîgûrû îrîa akabwaa îrî kiigai kîeenu, na atûme bwîthîrwe bûrî na thîîrî na nthîgûrû irîa ibûthiûrûkîrîte, rîu bûthirie Amaleki bonthe ûntû batîrikanwa kaîrî gûkû nthîgûrû. Bûkoorîrua nî ûntû bûu.” Musa nî eerîre antû ba Israeli atîrî, “Rîrîa bûgakinya nthîgûrû îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akabwaa îrî kiigai, na bwigwatîre yo, na bûtûûre ku, bûjûkie maciara ja mbere ja imera bionthe bia miuunda yeenu jarîa bûgaaketha kuuma nthîgûrû îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akabwaa. Ningî bûjeekagîre ikabûûne na bûjaikagie antû arîa MWATHANI Mûrungu weenu akaithurîra athaathagîrua. Bûcoke bwîte kîrî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa ûkûrita ngûgî îgiita rîu bûmwîre atîrî, ‘Nî tûgûtûmîîria ntukû ya naarua atî tûgûkinya nthîgûrûûne îrîa MWATHANI aaciîtîîrie biûjûjû bieetû atî agatwaa yo.’ Rîu mûthînjîri-Mûrungu akaajûkia ikabû biu na abiîke nthî au mbere ya kîritîro kîa igongwana kîa MWATHANI. Naabuî bûrî au mbere ya MWATHANI Mûrungu weenu buuge atîrî, ‘Kîûjûjû gîeetû kîaarî gîa kuuma nthîgûrûûne ya Aramu. Nî kîeereeraga kuuma gûntû mwanka gûntû kungî. Nî gîetîre gûtûûra Misri kîrî mpinga. Rîrîa gîetîre ku, kîaarî na nchiarwa inkai îndî nî ciathegeere na iraa mûgongo jûmûnene jûrî na inya. Amisri nabo baratûthangîkia mono na baratûritithia ngûgî indito tûrî nkoombo. Rîu naatuî tûrakaîra MWATHANI Mûrungu wa biûjûjû bieetû. MWATHANI aratwigua na aroona mîthangîko yeetû, na ûrîa twainyîîrîîtue tûkîritithagua ngûgî indito. MWATHANI nî aatûritîre Misri na inya na kîaao kîaawe, nyuma ya kûthithia mantû ja kûmakania na kûringa biama bia kûrigarania. Nî aatûretere gûkû na aratwaa nthîgûrû îîjî îrîa nthongi na îrî mûthetu jûmûnoru na ûtonga bûbwingî. Nandî-rî, tûkûreeta maketha ja mbere ja nthîgûrû îrîa gwe MWATHANI ûtûnenkerete.’ Rîu ûbiîke nthî au mbere ya MWATHANI Mûrungu weenu na bûmûthaathayie bûrî au. Naabuî bûkagwîrîrua into bionthe bibiega birîa MWATHANI Mûrungu weenu abweete. Bûgwîrague bûrî na antû ba mîciî yeenu, na Mûlawi na kinya mpinga irîa igaatûûranagia amwe naabuî. “Rîrîa bûkaathiria kûnenkanîra gîchunchî kîmwe kuuma kîrî ichunchî îkûmi kîa maketha jeenu mwakeene jwa îthatû, nîûntû mwaka jûu nîju ichunchî biu bikaaritagwa; bûbinenkanagîre kîrî Alawi na mpinga na aana barîa batî na aciari na ntigwa nîkenda kinya bo, barîe na banyire barî ntûûreene cieenu. Rîu bûkauga bûrî mbere ya MWATHANI weenu atîrî, ‘Tûkûrita gîchunchî kîrîa kîtheru kuuma mîciî yeetû. Naatuî tûkûnenkanîra kîo kîrî Alawi na mpinga na aana barîa batî na aciari na ntigwa kûringana na ûrîa uugîîte kûthithague. Gûtî rîathana rîaaku noo rîmwe tûtîathîkîrîte kana tûûrîrua nîrîo. Gûtî bio bia ichunchî biu bia îkûmi twaarîa rîrîa twaithikîrîte kana twaarita rîrîa twaarî na mûgiro kana tûrita kîrî kîewa kîrî akuû. Nî twaakwathikîîre na twathithia ûrîa waatwîrîte gwe MWATHANI Mûrungu weetû. Raithîîria ûrî gîkaroone gîaaku kîrîa kîtheru kûu îgûrû. Tharima antû baaku ba Israeli na nthîgûrû îrîa gwe ûtweete, îrîa nthongi na îrî mûthetu jûmûnoru na ûtonga bûbwingî o ta ûrîa waaciîtîîrie biûjûjû bieetû.’ “Naarua MWATHANI Mûrungu weenu nî akûbwatha atî bwaathîkîre Maathana na Mawaatho jaawe. Tontû bûû, menyeereeni bûjaathikîîre buru na nkoro na moyo jweenu junthe. Buî bûgûtua naarua atî MWATHANI nîwe Mûrungu weenu, na bwauga bûkamwathîkagîra na bûûjûragie Maathana na Mawaatho jaawe jonthe na bwathîkagîre ûrîa akaabwîraga. MWATHANI agûtua naarua atî buî bûrî kîrîndî kîaawe o ta ûrîa aciîtîrie. Naabuî athîkagîreeni Maathana jaawe jonthe. Bwathithia ûu agaatûma bûgîe inya nkûrûki ya mîgongo îngî yonthe îrîa oombîte. Ningî bûkaagîa nkuma na îgweta na bwîkagîîrwe nî antû bangî. Bwee kîrîndî gîkîtheru kîrî MWATHANI Mûrungu weenu, o ta ûrîa augîîte.” Îgiita rîu Musa na atongeeria ba Israeli nî beerîre antû atîrî, “Athîkîreeni Maathana jonthe jarîa tûkûbwatha naarua. Naabuî ntukû îrîa bûkauna Jorodani bûkinye nthîgûrû îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akabwaa, bûjûkie maiga jamanene bûjeeke amwe, rîu bûjeereerie na îrundu. Naabuî bwaandîke îgûrû rîajo Maathana jonthe. Bûthithie ûu rîrîa bûgaakinya nthîgûrû îrîa nthongi na îrî mûthetu jûmûnoru na ûtonga bûbwingî o îrîa MWATHANI Mûrungu wa biûjûjû bieenu aabûciîtîrîtie. Naabuî rîrîa bûkauna Jorodani, bwîîke maiga jau ndabwîra bwaajo jeereretue na îrundu kîrîmeene kîa Ebali. Bûcoke bwakîre MWATHANI Mûrungu weenu kîritîro kîa igongwana. Bûgîake na maiga jatîaji. Nîkwîthîrwa rîrîa bûgwakîra MWATHANI Mûrungu weenu kîritîro kîa igongwana no mwanka bûgîake na maiga jatîaji. Au nîo bûkaritagîra igongwana bieenu bia gwakîîria. Ningî bûritagîre igongwana bia gûcwaa thîîrî o na bûbirîîjagîre o, na bûgwîrîtue au mbere ya MWATHANI Mûrungu. Naabuî bwaandîke bwega îgûrû rîa maiga jau jathingi na îrundu Maathana jonthe.” Musa na athînjîri-Mûrungu ba mwîrîga jwa Alawi bareera antû bonthe ba Israeli atîrî, “Kireeni ki na bûthikîîre, buî antû ba Israeli. Naarua bûkwaa kîrîndî kîa MWATHANI Mûrungu weenu. Tontû bûû, bwathîkagîre ûrîa akabwîraga na bûûjûragie Maathana jaawe na Mawaatho jaawe jarîa nkûbûnenkera naarua.” Ntukû o îîu Musa areera antû atîrî, “Rîrîa bûkauna Jorodani, antû ba mîîrîga îîjî nîbo bakarûngama kîrîmeene gîa Gerizimu nîkenda batharima antû. Nabo nî ba mwîrîga jwa Simioni, na jwa Lawi na jwa Juda na jwa Isakari na jwa Josefu na jwa Benjamini. Antû ba mîîrîga îîjî nabo bakarûngama kîrîmeene kîa Ebali nîkenda barumana. Nabo nî ba kuuma mwîrîgeene jwa Rubeni, na jwa Gadi, na jwa Asheri, na jwa Zebuloni na jwa Dani na jwa Nafutali. Nabo Alawi bagaatûmîîria kîrî Israeli bakiugaga atîrî, “‘Kîrumi kîrogwata muntû ûrîa ûkaithithîria mîrungu ya mîng'uanano ya kwaja kana ya gûkerûra, mîrungu îîu îthithagua nî atea, na îthaathagîrua withoone. MWATHANI nî ameneete mîng'uanano îîu mono.’ Nabo antû bonthe bacokie bauge, ‘Amen.’ “‘Kîrumi kîrogwata muntû ûrîa ûtîeejaga aciari baawe gîtîîo.’ Antû bonthe bauge, ‘Amen.’ “‘Kîrumi kîrogwata muntû ûrîa ûkûrakûraga mwanka jwa muunda jwa ûrîa baankeene nawe.’ Antû bonthe bakauga, ‘Amen.’ “‘Kîrumi kîrogwata muntû ûrîa ûtejithagia mûtumuumu njîra.’ Antû bonthe nabo bagetîkîîria bakiugaga, ‘Amen.’ “‘Kîrumi kîrogwata muntû ûrîa ûtûmaga mpinga na aana barîa batî na aciari na ntigwa barega gûtuîrwa îgamba na îota.’ Antû bonthe nabo bagetîkîîria bakiugaga, ‘Amen.’ “‘Kîrumi kîrogwata muntû ûrîa ûkathengeera ng'ina, nîûntû nî aagîrîte îthe nthoni.’ Antû bonthe nabo betîkîîrie bakiugaga, ‘Amen.’ “‘Kîrumi kîrogwata muntû ûrîa ûkathengeera nyomoo ya mûthemba noo jûrîkû.’ Antû bonthe nabo betîkîîrie bakiugaga, ‘Amen.’ “‘Kîrumi kîrogwata muntû ûrîa ûkathengeera mwarî wa ng'ina, kinya eethîrwa tî ba îthe ûmwe kana ng'ina ûmwe.’ Antû bonthe nabo betîkîîrie na bauge, ‘Amen.’ “‘Kîrumi kîrogwata muntû ûrîa ûkathengeera mwekûrû wa mûthoni waawe.’ Antû bonthe nabo betîkîîrie bakiugaga, ‘Amen.’ “‘Kîrumi kîrogwata mûtûûri ûrîa ûkooraga muntû ûngî na witho.’ Antû nabo betîkîîrie bakiugaga, ‘Amen.’ “‘Kîrumi kîrogwata muntû ûrîa ûgakukumwa ooraga muntû ûtî na maatia.’ Antû bonthe nabo betîkîîrie bakiugaga, ‘Amen.’ “‘Kîrumi kîrogwata muntû ûrîa ûtîîtîkania na Mawaatho jau na kûjaathîkîra.’ Nabo antû bonthe betîkîîrie bakiugaga, ‘Amen.’” Musa nî eerîre antû ba Israeli atîrî, “Bwäthîkîra ûrîa MWATHANI Mûrungu weenu akûbwîra, na bûmenyeere kwiingia Maathana jarîa nkûbwatha naarua, MWATHANI Mûrungu weenu agaatûma bûgîe inya nkûrûki ya mîgongo yonthe nthîgûrûûne. Nabio itharimo bibi bikaa bieenu buru bunka akî bwathîkîra ûrîa MWATHANI Mûrungu weenu akûbwîra. “MWATHANI akaatharima ntûûra cieenu na miuunda yeenu. “MWATHANI akaatharima aana beenu, na maciara ja miuunda yeenu, na maciara ja nyomoo cia ndîîthia. “MWATHANI akaatharima maketha jeenu na irio birîa bûkarugaga kuumania kîrî jo. “MWATHANI akaatharima ngûgî cieenu irîa bûritaga. “MWATHANI agatûma anthû beenu barîa bakabwithûkîra boombwe ndweene. Bakeeja kûbwithûkîra barî amwe, îndî gûtî asikarî waao ûkaana njîra îmwe na ûngî. “MWATHANI akaatharima into birîa bûgeekaga nchukuune cieenu na atharime ngûgî cionthe irîa bûkaaritaga nthîgûrûûne îrîa akabwaa. “MWATHANI akabweethia kîrîndî kîaawe gîkîtheru, o ûrîa abûciîtîîrie, këethîra bûkaathîkagîra Maathana jaawe na bûthithagie ûrîa eendeete. Nabo antû bonthe ba nthîgûrû bakaamenya atî bûrî ba MWATHANI na bakaabûkîraga. MWATHANI agaatûma bûtonge na akathegeiya nchiarwa cieenu, na ng'ombe cieenu na îrîo bia miuunda yeenu îrîa îrî nthîgûrûûne îrîa MWATHANI eerîre biûjûjû bieenu atî akabwaa. MWATHANI akarugûra mûthithû jwaawe îgûrû, nîkenda abuurithîria ngai nthîgûrû yeenu îgiita rîaayo rîakinya, na atharime ngûgî cionthe cia njara cieenu. Naabuî bûgakobithagia mîgongo îmingî îndî buî bûtîkobaga. MWATHANI akabweethia atongeeria îndî tî atongeerua. Ningî bûkathinyaara mono na gûtî rîo bûkaaga gîntû. Bunka këethîra bûkathîkagîra Maathana ja MWATHANI Mûrungu weenu, jarîa nkûbûritana naarua. Bûririkanage bwathîkagîre Maathana jau na bûkáthaathayia kana bûtumîkîra mîrungu ya mîng'uanano. “Îndî buî bwärega kwathîkîra MWATHANI Mûrungu weenu, na kwiingia Maathana jaawe jonthe na Mawaatho jaawe jarîa nkûbwatha naarua, rîu bûkagwatwa nî irumi bibi: “Ntûûra cieenu na miuunda yeenu îrogwatwa nî kîrumi. “Maketha jeenu na birîa bûkaarugaga kuumania nabio birogwatwa nî kîrumi. “Kîrumi kîroogwata aana beenu, na maciara ja miuunda yeenu, na ja ng'ombe, na ja ng'ondu na ja mbûri cieenu. “Kîrumi kîrobûgwata bûkîrita ngûgî cieenu cionthe. “MWATHANI agatûma bûgwatwe nî irumi na bwangaratane, na bûkue nkoro ngûgîîne cieenu cionthe irîa bûkûrita, mwanka bûûragwe na bûthirue buru. Tontû bwa ûthûûku bûrîa bûkeethîrwa bûthithîtie bwa kwîrûkîra MWATHANI. MWATHANI agatûma bûgwatwe nî mîrimo mwanka rîrîa akaabûthiria nthîgûrûûne îrîa bûgaatonya bwigwatîra yaa yeenu. “MWATHANI agatûma bûgwatwe nî mîrimo ya mpûûna, na mîrimo ya kûgwatithania, na kwimba mwîrî na kîruutîra gîkiingî na kwaara gûkûnene gûtî na ngai. Ningî gûkethagîrwa kûrî na ruuo rûrî na mwanki rwa kûnyaaria imera bieenu. Bûkaagwatwa nî mîrimo îîu mwanka bûthire buru. Gûtî ngai îkauraga, nayo nthîgûrû îkoomagara îkare ta chuuma. Antû a MWATHANI abuurithagîria ngai, agaatûma rûkûûnkû na mûthanga bibûgwîre kuuma îgûrû naabuî bûthire. “MWATHANI agatûma bûûmbwe nî anthû beenu. Bûkabaithûkîra bûgwatanîrîte, îndî bakabwînga ûrîa muntû atîîta njîra îmwe na ûngî. Nabo antû ba mîgongo îngî bakarigara mono. Nabio biimba bieenu bikaa biakûrîa bia nyoni na nyomoo cia kîthaka. Gûtî we ûkonora wa gûciînga. MWATHANI agatûma bûgwatwe nî maûûtî ta jarîa aatûmîre antû ba Misri bagwatwa nîjo, na ironda bia kîu na weere na mûng'arû. MWATHANI agatûma buume nthû na bûee atumuumu na bwangaratane mathûgaanio. Naabuî bûgatua gwîtaga bûgîatataga mûthenya o ta ûrîa mûtumuumu athithagia. Bûtîtonga kuumania na ngûgî cieenu. No kwinyîîrua bûkaiinyagîîrua akî na bûtuunyagwe into bieenu magiita jonthe. Ningî gûtî we ûkoonora wa kûbûteethia. “Bûgaatumaga ûcoore na mwarî ûmûgûra, îndî muntû ûngî akamûgûra. Ûgaakaga nyomba îndî ûtîmîtonya ûtûûra ku. Ningî ûkaandaga muunda jwa mîzabibû, îndî ûtîrûma maciara jaayo. Ndegwa yaaku îkoragîrwa arîa ûrî, îndî ûtîmîrûma. Ûgatunywa ntigiri yaaku na inya na ûtîcokerua yo kaîrî. Anthû baaku bakanenkerwa ng'ondu ciaaku na gûtî we ûkonora wa gûgûteethia. Ataana na aarî baaku bakanenkanîrwa kîrî antû bangî ûtegeete. Naagwe ûgatindaga ntukû cionthe wirîrîrîîtie bo bacoka. Îndî gûtî u ûkoomba kûrigîîria bûkarîka. Mûgongo jûrîa bûtiijî bwaaju jûkarîa maciara ja miuunda yeenu îrîa bûrîmîte bwainya. Naabuî bûkainyagîîrua na bûtheetheragwe rîonthe. Naabuî nîûntû bwa mantû jarîa bûkoonaga bûkaumaga nthû. MWATHANI agatûma bwimbe mwîrî junthe na mwîrî juume ironda bia nkûûjî kuuma magûrû mwanka mûtwe. “MWATHANI akabwikia, buî na mûnene ûrîa bwithuurîrîte, mûgongoone jûrîa buî kana biûjûjû bieenu bitiijî bwaaju. Ningî bûrî kûu bûgatumîkagîra mîrungu îngî ya mîtî na maiga. Antû ba kûrîa MWATHANI akabwikia bakabûthûûraga na babûmenage mono. Ningî bakabûmaragia na babûthekagîre. “Bûkaandaga mbeeû inyingî miuundeene yeenu îndî gûtîkîo bûgaakethaga, nîkwîthîrwa ngigî ikaarîa kîmera kîeenu buru. Bûkaandaga mîzabibû miuundeene yeenu na bûkamîmenyeera; îndî bûtîkunda ndibei yaayo kana bûketha nzabibû ciaayo nîûntû mang'inyo jakamîria buru. Bûkeethîrwa bûrî na mîzeituni nthîgûrû yeenu yonthe îndî bûtîciaka maguta jaayo, nîûntû nciara ciaayo igeetîka. Bûkagîa na ataana na aarî îndî bagatawa bae nkombo. Ngigî ikarîjaga mîtî yonthe na îmera bia miuunda yeenu. “Mpinga irîa igaatûuranagîra naabuî ikaagîa îgweta nkûrûki yeenu, naabuî bwaage îgweta buru. Bakethagîrwa barî na mbeecha cia kûbûkobithia îndî buî bûtîîthagîrwa bûrî noo na mbi ya kûbakobithia. Bakaa anene beenu babwathage. “Irumi bibi bionthe bikabûgwata mwanka bûthirue tontû nî bûregeete kwathîkîra MWATHANI Mûrungu weenu, na kûthingata Maathana na Mawaatho jaawe jarîa aabwathîte. Nabio bigakara birî kîonanîîria kîa MWATHANI kîrî nchiarwa cieenu magiita jonthe. “MWATHANI Mûrungu weenu nî aabwere ûtonga bwa into bibingî kinya këethîra bûtamûtumîkîîre bûgwîrîtue na bûrî na nkerû. Tontû bûû, buî bûgatumîkîra anthû beenu barîa MWATHANI akabûtûmîra nabo bakabwinyîîria. Bûkeethîrwa bûrî na mpara na nyoonta, na bûtî na nguû cia gwîkîra na bûrî na ûbatu bwa into bionthe. MWATHANI agaatûma bwiinyîîrue na ngûgî indito mono mwanka bûthire buru. MWATHANI akabûtûmîra mûgongo jûbwithûkîre kuuma ituri bia nthî, jûbwîjîîre na mpwîî ta ûrîa ndiiû îînamaga kuuma bwa îgûrû. Bûtîîthîrwa bûkîmenya rûthiomi rwa mûgongo jûu. Nî mûgongo jûmûng'entu mono. Jûtigîîrua muntû kinya ûrîkû kîaao, ëethîrwa arî ntindiri kana mwana. Mûgongo jûu jûkarîa nyomoo cia ndîîthia cieenu na maketha ja miuunda yeenu na nkano na ndibei na maguta, mwanka bûthire buru. Bakathiûrûkîra ntûûra cieenu cionthe irîa ikeethîrwa irî nthîgûrû irîa MWATHANI Mûrungu weenu akabwaa. Nthingo cia ntûûra iu ikeethîrwa irî indaaja na ciaaki ciarika. Kinya këethîra nî nthingo iu bûkeethîrwa bwîrîgîrîte ibûteethia, ikaamomokanga ithire buru. “Anthû beenu babûcîgîîria ntûûreene cieenu naabuî bûkathîîna mono nî mpara. Îgiita rîu bûkaarîîjaga aana beenu barîa MWATHANI Mûrungu weenu abweete. Kinya muntû ûrîa ûtaamenya mpara nîmbi kuuma gûciarwa kwaawe, atîrûmia mwekûrû waawe kana mûtaana wa ng'ina kana aana baawe gantû nîûntû bwa gûcîgîîrua kûu. Akathithia ûu na arege kûrûmia muntû noo ûrîkû nyama cia aana baawe barîa akûrîa nîûntû gûtî gîntû kîngî akeethîrwa atigarîîtie gîa kûrîa kagiiteene kau karîa bûkeethîrwa bûcîgîîrîîtue na bûkînyamaaragua nî anthû beenu kûu ntûûreene cieenu cionthe. Mwekûrû ûrîa ûciarîri ûtongeene na ûtaumagara gûcwaa gantû oome, agaataga mûkûrû waawe na twaana twaawe, thigiri na kaana karîa akeethîrwa akîrîîra withoone, nîûntû bwa kwaga gantû kangî ga kûrûma rîrîa bûkeethîrwa bûcîgîîrîîtue na bûkîthîînagua nî anthû beenu ntûûreene cieenu. “Këethîra bûtîathîkîra rûteto rûrû rwa Waatho bûrîa bwaandîki yukuune rîrî na bûrege gûkîra riîtwa rîa ûkumio na rîa gûkîrwa, rîa MWATHANI Mûrungu weenu, rîu MWATHANI akabûreetera buî na nchiarwa cieenu, mîthangîko îmingî na mîrimo îmîthûûku ya wonje. Ningî agatûma bûgwatwe kaîrî nî mîrimo îrîa yaarî nthîgûrûûne ya Misri îrîa bwaakîraga. Îkabûgwata na bûtîora. MWATHANI akabûreetera mîrimo îîjî na mîthangîko îrîa îngî îtîaandîki yukuune rîrî rîa Waatho bûu mwanka bûthire buru. Kinya këethîra bûkeethîrwa bûrî babaingî ja njota, bûgatigara bûrî babakai nîûntû nî bwaaregere kwathîkîra MWATHANI Mûrungu weenu. Ningî o ta ûrîa MWATHANI aagwîragua akîbûthithîria mantû jameega na agatûma bûkathegea no ûu akaigua akîbûthethera na akîbûthiria. Nawe agaatûma bûthaamue kuuma nthîgûrûûne îrîa akabwaa yaa yeenu. “MWATHANI akabûnyagania kîrî antû ba mîgongo yonthe ya nthî. Kûu nîku bûgaatumîkagîra mîrungu îngî, îthithîtue na mîtî na maiga, îrîa buî kana biûjûjû bieenu bûtaamenya bwaayo. Bûtîona kiurûko, bûgaatua gûtomagia bûrî kûu. Ningî MWATHANI agatûma bûgwatwe nî ûguaa, na bwage wîrîgîîro, na bûkue nkoro. Ûtûûro bweenu bûkeethîrwa bûrî ûgwatiine îgiita rîonthe. Bûgakaraga bûgîkîraga kûûragwa ûtukû na mûthenya. Ningî nîûntû bwa ûguaa bûrîa bûkeethîrwa bûrî nabu, na nîûntû bwa mantû jarîa bûkeethagîra bûkîonaga, bûkairîragîîria rûkîîrî rwîthagîrwa nî ûtukû, na ûtukû bwîthîrwa bûrî mûthenya nîûntû bwa thîîna îrîa bûkethagîrwa bûkîona. MWATHANI akabûcokia bûrî meriine kûu Misri kinya këethîra nî aabwîrîte bûtîcoka nao kaîrî. Naabuî bûrî kûu bûkageria gûûciendia ta nkombo kîrî anthû beenu, îndî gûtî muntû ûkeenda kûbûgûra.” Iji nî nteto cia kîrîkanîro kîrîa MWATHANI aathîre Musa ekanîîre na antû ba Israeli barî nthîgûrûûne ya Moabu, kûnarî nî kwaarî na kîngî eekanîîrîte nabo kûu kîrîmeene gîa Sinai. Musa nî eetîre antû ba Israeli amwe bonthe na arabeera atîrî, “Nî bwaacioneere bwingwa ûrîa MWATHANI aathithîîrie mûnene wa Misri, na nthûûmba ciaawe ona nthîgûrû yaawe yonthe. Nî bwoonere mîrimo îmingî na biama na magegania jamanene jarîa MWATHANI aabathithîîrie. Îndî mwanka naarua tûrî MWATHANI atareka bûciûra mantû jarîa bwoonere na jarîa bwaigîrue. Nî ni ndaabûtongeererie mîaka mîrongo îna kûu rwanda. Nguû cieenu itatambûka kana iraatû bieenu bithira. Bûtarûma mûgaate kana bûkunda ndibei kana ncoobi nîkenda bûmenya atî nî ni MWATHANI Mûrungu weenu. Naabuî rîrîa bwakinyîre gûntû gûkû, Sihoni, mûnene wa Heshiboni, na Ogi, mûnene wa Bashani, nî baatwithûkîîre barwaa naatuî, îndî nî twaaboombîre ndweene. Nî twaigwatîîre nthîgûrû ciaao, na tûraigaîra irî kiigai kîrî mwîrîga jwa Rubeni na jwa Gadi na nusu ya mwîrîga jwa Manase. Tontû bûû, menyeereni, bwaathîkagîre buru nteto cia kîrîkanîro gîkî nîkenda bûthinyaara. “Bûrûngamîte bwinthe mbere ya MWATHANI Mûrungu weenu ntukû ya naarua. Bûrî atongeeria ba mîîrîga yeenu, na akûrû, na athani, na arûme bonthe ba Israeli, na twaana tweenu, na eekûrû beenu na mpinga irîa irî kambîîne yeenu. Kûrî na barîa babuunagîra nkû na barîa babûtaagîra rûûjî. Buî bwinthe bûrûngami aja naarua nîkenda bûthithia kîrîkanîro na MWATHANI Mûrungu weenu, we ûrîa ûkûrîîkanîra naabuî. MWATHANI agûtua naarua atî buî bûrî antû baawe wengwa, nawe ae Mûrungu weenu, o ta ûrîa aabwîrîre na araciîtîria biûjûjû bieenu, tabio Abrahamu na Isaaka na Jakubu. Tî baabuî bwinka nkûthithia kîrîkanîro naabuî. MWATHANI Mûrungu weetû arîîka kîo na barîa barî aja naarua na barîa batî o. “Nî bûkûmenya ûrîa twatûûraga Misri na ûrîa tuî twakûrûkagîîra nthîgûrû ingî. Naabuî nî bwoonere mantû jamathûûku, jarîa baarî najo. Nî baathaathayia mîrungu ya mîng'uanano îthithîtue na mîtî, na maiga, na fetha na thaabu. Imenyeereeni mono gûtîkeeje kwîthîrwa kûrî ntomûrume kana mûka, kana mûciî kana mwîrîga jûgarûkîte naarua jwauma kîrî MWATHANI Mûrungu weetû, jweeta kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano ya nthîgûrû iu. Bûkäthithia ûu, bwîthîrwa bûkari ta mûri jûrîa jûtheukaga, jûgakûra, jûgaciara matuunda jarî na ng'ana na thumu. Menyeereeni gûtîkeeje kwîthîrwa kûrî ûmwe weenu ûkaigua kîrîkanîro gîkî naarua na aciîra wengwa atîrî, ‘Ngaakara bwega kinya këethîrwa ntîkîathîkîra.’ Ûntû bûu bwoomba kûthiria antû babeega o amwe na babaaî. MWATHANI atîrekera muntû ta ûu. Îndî mûthûûro jwaawe jûkamûthiria, na irumi birîa biaandîki yukuune rîrî bimûgwate. Ningî MWATHANI akaathiria nchiarwa ciaawe nthîgûrûûne buru. MWATHANI akaathûra muntû ûu kuuma mîîrîgeene yonthe ya Israeli nîkenda amûreteera mîthangîko kûringana na irumi bionthe bia kîrîkanîro kîrîa kîaandîki yukuune rîrî rîa Waatho. “Nayo nthukî îrîa îkeeja ya nchiarwa cieenu ona kinya mpinga iria ikauma nthîgûrûûne cia kûraaja, bakoona mîthangîko na mîrimo îrîa MWATHANI atûmîte îgwata antû ba nthîgûrû yeenu. Bakoona nthîgûrû yeenu îrîa îkeethîrwa îkunîki nî maiga jagwakana mwanki jwa ûbiriti na chumbî. Gûtî kîo gîkoroandwa ku, na gûtî kinya nyaki îkorouma ku. Nthîgûrû îîu îkari ta Sodomu na Gomora na Adima na Zeboiimu irîa MWATHANI aathirîrie nîûntû bwa mûthûûro jwaawe jûmûnene. Rîu, mîgongo yonthe îkooria atîrî, ‘Nîkî gîtûmîte MWATHANI athithîria nthîgûrû îîjî ûjû? Nîmbi gîtûmi kîa mûthûûro jwaawe jûmûnene ûû?’ Rîu antû bagacokia bauge atîrî, ‘Nî tontû antû ba MWATHANI nî baatiganîre na kîrîkanîro kîa MWATHANI, Mûrungu wa biûjûjû biaao. Kîrîkanîro kîrîa aathithîrie nabo rîrîa aabaritaga nthîgûrûûne ya Misri. Nabo nî beetîre gûtumîkîra na kûthaathayia mîrungu îngî îrîa bataijî bwaayo na îrîa aabakaanîtie kûthaathayia. Tontû bûû, mûthûûro jwa MWATHANI jûraingîa mono nîûntû bwa nthîgûrû îîjî jûratûma îgwatwa nî irumi bionthe birîa biaandîki yukuune rîrî. MWATHANI nîûntû bwa mûthûûro jwaawe jûmûnene, nî aatûmîre baritwa nthîgûrûûne yaao na banyaganua nthîgûrûûne ingî naarîa barî kinya naarua tûrî.’ “Kûrî mantû MWATHANI Mûrungu eekîte jarî witho. Îndî mantû jarîa atûguûrîrîte nî jeetû na ja nchiarwa cieetû kenya na kenya. Athithîtie ûu nîkenda tûûjûragia nteto cionthe cia Waatho bûu.” Musa nî aarîîrie antû ba Israeli arabeera atîrî, “Rîrîa kîrumi kana kîtharimo gîkabûgwata o ta ûrîa ndaabwîrîre atî mantû jau jonthe jakabwîjîîra, naabuî bûjaririkane bûrî nthîgûrû cionthe kûrîa MWATHANI Mûrungu weenu akeethîrwa abwîkîîtie. Naabuî na nchiarwa cieenu bûcokere MWATHANI Mûrungu weenu na bwathîkîre Maathana jaawe jonthe na nkoro na moyo jweenu junthe. Rîu MWATHANI Mûrungu weenu akabwigîîrua kîaao na abûcokie kuuma nthîgûrûûne irîa akeethîrwa abûnyagîîtie na abûcokerie ûthinyaari bweenu kaîrî. MWATHANI Mûrungu weenu akabûthûrania na abwîjîre bwinthe kinya bûkëethîrwa bûnyaganîîtîe kunthe nthîgûrûûne. Akabwikia nthîgûrûûne irîa biûjûjû bieenu biaigwatîîre nîkenda kinya buî bwigwatîra yo. Nawe agaatûma bûtonge na bûthegee nkûrûki ya biûjûjû bieenu. MWATHANI Mûrungu weenu akabwaa amwe na nchiarwa cieenu nkoro cia kwathîka, nîkenda bûmwendage na nkoro cieenu na moyo jweenu junthe nîkenda bûtûûre mwoyo. MWATHANI Mûrungu weenu agatûma irumi biu bionthe bigwate anthû beenu barîa bakabûthangîkagia. Naabuî bûgatua kwathîkagîra MWATHANI, na bûthingatage Maathana jaawe jonthe jarîa nkûbwatha naarua. MWATHANI Mûrungu weenu agaatûma bûtonge mono kuumania na ngûgî cionthe irîa bûkaaritaga. Agaatûma bûthegee mono na kinya ndîîthia cieenu ithegee. Najo maketha jeenu jaingîe mono. Tontû MWATHANI akaagwîrua kaîrî akîbûcokeria ûthinyaari bweenu, o ta ûrîa aagwîragua nî biûjûjû bieenu. Akathithia ûu këethîra bûkamwathîkîra na bûthingate Maathana jaawe na Mawaatho jarîa jaandîki yukuune rîrî rîa Waatho, na këethîra bûgacokeera MWATHANI Mûrungu weenu na nkoro cieenu cionthe na mîoyo yeenu yonthe. “Rîathana rîrî nkûbwatha naarua tî rîrîûmo kîrî buî kana rîrî kûraaja naabuî. Rîtî îgûrû bwîja kûûrania atîrî, ‘Nûû ûgatûgîîrîra rîo îgûrû nîkenda tûriigua na tûrîathîkîra?’ Rîathana rîrî rîtî rwongo rwa îria bûciûria atîrî, ‘Nûû ûkauna îria eeta gûtûgîîrîra rîo, nîkenda tûkariigua na tûrîathîkîra?’ Îndî rûteto rûrî akuî mono naabuî. Noo bûrwarie na bûthithie ûrîa rûkwenda. “Naarua ndîgwîîka mbere yeenu wega na ûthûûku, na ndeeka ûtûûro na gîkuû. MWATHANI Mûrungu weenu agatûma bûtûûre mwoyo na bûthegee na akabûtharima bûrî nthîgûrûûne irîa bûkaigwaatîra bunka këethîra bûkaathîkîra Maathana jaawe, jarîa akûbwatha naarua. Naabuî bûmwendage na bûthithagie ûrîa akeendaga bûthithia. Ningî bûûjûragie Maathana na Mawaatho jaawe. Îndî bûkärega kwigua, bûkagarûka bûgeeta kûthaathayia mîrungu îngî, ga nkûbwîra na mma naarua atî no kûthirua bûkathirua buru. Bûtîtûûra kagiita gakaraaja nthîgûrûûne îrîa bwîtîte kwigwaatîra rûteere rûrîa rûngî rwa Jorodani. Nî ngwîta îgûrû na nthî bikûûjîîra atî naarua ndîgwîka mbere yeenu ûtûûro na gîkuû, na kîtharimo na kîrumi! Tontû bûû, thuureni ûtûûro nîkenda buî na nchiarwa cieenu bûûmba gûtûûra, bûkîendaga MWATHANI Mûrungu weenu. Ningî bûmwathîkagîre magiita jonthe. Nîkwîthîrwa MWATHANI nîwe ûgatûma bûtûûra nthîgûrûûne îrîa aaciîtîîrie biûjûjû bieenu ta bio Abrahamu, na Isaaka na Jakubu.” Musa nî eetîre na mbere kwarîria antû bonthe, na arabeera atîrî, “Naarua ndî na ûkûrû bwa mîaka îgana rîmwe rîa mîrongo îîrî. Ntî na inya ya kûbûtongeeria. MWATHANI nî ambîîrîte atîrî: ‘Ûûgwe ûtiuna Jorodani îîjî.’ MWATHANI Mûrungu weenu nîwe ûkabûtongeeria buune Jorodani. Ningî akaathiria antû ba mîgongo îrîa îrî mbere yeenu, nîkenda bwigwaatîra nthîgûrû yaao. Joshua nîwe ûkabûtongeeria, o ta ûrîa MWATHANI aaugîre. MWATHANI akaathiria antû bau ta ûrîa aathirîrie mûnene Sihoni na mûnene Ogi, amwe na nthîgûrû irîa baathaga. MWATHANI nîwe ûkabûûmbanîîra, naabuî bûbathithîrie ûrîa ndaabwîrîre. Ciûmieni na bûgîe ûchamba. Bûkaigua ûguaa kana bûbakîra. Tontû nî MWATHANI Mûrungu weenu wengwa ûkabûtongeeria. Atîbwîrûkîra kana areka bûûmbwa.” Rîu Musa nî eetîre Joshua mbere ya antû bonthe ba Israeli na aramwîra atîrî, “Gîaa inya na ûchamba. Tontû nîgwe ûgatongeeria antû baba bûtonye nthîgûrû îrîa MWATHANI aaciîtîrie kwaa biûjûjû bieenu, na bwigwatîre yo. Nî MWATHANI ûkabûtongeeria. Bûgákîra kana bûguaa tontû arî amwe naabuî. Atîbwîrûkîra kana areka bûcindwa.” Musa nî aandîkîre Waatho bûbû aranenkera athînjîri-Mûrungu ba mwîrîga jwa Alawi bu, barîa bamenyagîîra Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI, na atongeeria ba antû ba Israeli. Musa arabeera atîrî, “Thomageeni Waatho bûu o mûthia jwa mwaka jwa mûgwanja, rîrîa marandû jarekagîrwa, tarîo îgiita rîa Mambura ja tûgaanda. Thomagîreeni antû ba Israeli bu rîrîa boothûreene nîkenda bathaathayia Mûrungu MWATHANI waao. Ûthûranagieeni antû bonthe: Arûme na aka, na twaana na mpinga irîa irî ntûûreene cieenu, nîkenda baigua na bairitana kwathîkîra MWATHANI Mûrungu weenu, na bamenyagîîra kûthithagia nteto cia Waatho buru. Nîkenda na njîra îîu, kinya nchiarwa cieenu, irîa itaigua Waatho bûu ikaigua. Nabo bakairitana kwathîkîra MWATHANI Mûrungu weenu, matukû jonthe ja ûtûûro bwaao barî nthîgûrûûne îrîa bwîtîte kwigwatîra rwongo rûrîa rûngî rwa Jorodani.” MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, “Ûtî na îgiita rîrîraaja rîa gûtûûra. Îta Joshua bwîjanie nawe ndeene ya îema rîa gûtirimanîra, nîkenda mwaa ngûgî ya kûrita.” Musa na Joshua bareeta barakûrûka ndeene ya îema rîa gûtirimanîra. MWATHANI aracionithania kîrî bo arî matuune jakari ta gîtugî au mwariine jwa îema. MWATHANI areera Musa atîrî, “Gwe ûrî akuî gûkua, na wakua antû baba batîmbathîkîra na batîûjûria kîrîkanîro kîrîa twarîkanîîre nabo. Bakambîrûkîra na beete batumîkîre mîrungu mîgeni ya nthîgûrû ingî. Nabo bathithia ûu, nkathûûra nîbo mono îgiita rîu, na mbeerûkîre, nabo bakathirua. Mîthangîko îmingî îkabejîîra mwanka bamenye atî barîthangîka ûu nîûntû ni, Mûrungu waao ntî amwe nabo. Naani ntîbateethia nîûntû bwa mantû jamathûûku jarîa bathiîthîtie ja kûthaathayia mîrungu îngî. “Tontû bûû, nandî aandîka rwîmbo rûrû na ûbaritane ru, nîkenda barwinaga rûrî ûkûûjî kîrî bo. Ngaikia antû baba nthîgûrû îrîa nthongi na îrî mûthetu jûmûnoru na ûtonga bûbwingî, o ta ûrîa ndaacitîîrie biûjûjû bieenu. Kûu bakaarîjaga na banyunyage na bang'anîrwe. Îndî bo bakambutatîra na bathingate mîrungu îngî na bamîtumîkagîre, na baregage kûthingata kîrîkanîro gîaakwa nabo. Mîthangîko îmingî îkabagwata. Îgiita rîu, nîrîo rwîmbo rûrû rûkainwa rûrî ûkûûjî, nîûntû nchiarwa cieenu itîûrîrua nîru. Nî ni menyaga mathûgaanio jaao kinya mbere ya mbaikia nthîgûrû îrîa ndaaciîtîrie atî nkabaa.” Tontû bûû, Musa nî aandîkîre rwîmbo rûu ntukû o îîu, na araritana antû ba Israeli kûrwiina. Ningî MWATHANI nî aarîîrie Joshua mûtaana wa Nuni, aramwîra atîrî, “Gîta inya na ûgîe ûchamba, tontû ndî amwe naagwe. Nîgwe ûgaikia antû ba Israeli nthîgûrû îrîa ndaaciîtîrie atî nkabaa.” Musa nî aathirîrie kwaandîka nteto cia Waatho bûbû yukuune o ûrîa ciaarî. Nyuma areera Alawi barîa baamenyagîîra Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI atîrî, “Jûkieni Yuku rîrî rîa Waatho, na bûrîîke rûteere rwa Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI Mûrungu weenu. Nî rîkarage au ta ûkûûjî kîrî buî. Nî mbijî bûrî ndemi na antû boomagia mîtwe. Tontû-rî, këethîra nî bûkûrega kwathîkîra MWATHANI rîrîa ndî amwe naabuî rî, ndaakua bûkarema bûng'ana! “Ûthûranieni atongeeria ba mîîrîga yeenu yonthe na atongeeria bangî mbere yaakwa nîkenda mbeera mantû jaja. Ni ngeeta îgûrû na nthî biee akûûjî kîrî bo. Ni nî nkûmenya na mma atî ndaakua buî bûkaathûûka mono na bûregane na mantû jarîa mbûritanîte. Bûkathangîka ntukû ikwîîja nîûntû bwa kûrega kwathîkîra MWATHANI. Bûgaatûma athûûre nîûntû bwa îrema rîeenu.” Rîu Musa ni aainîre rwîmbo runthe antû ba Israeli bonthe bathikîîrîte. “Îgûrû nî rîthikîîre ûrîa nkuuga, naagwe nthîgûrû wigue rwaria rwaakwa. Ûritani bwaakwa nî bûgûûjage nthî ta ntaanta cia ngai, na bûgwate nthî ta îmee. Nî bûgwe nthî kaoora ta rûnyunyuû rûkîgwîra nyaki îriibîte, kana ta ngai înene îkiurîra mîtî. Ngakumagia riîtwa rîa MWATHANI, nkaathage Mûrungu nîûntû bwa ûnene bwaawe. We nî ta Iiga rîrînene, mathithio jaawe nî ja îota; ngûgî ciaawe nî injega mma. We nîwe Mûrungu ûûjûragia jarîa augîîte na wa mma. Athithagia ûrîa kwagîrîte na wa îota. Bo nî baregeete kûmwathîkîra, na nîûntû bwa ûthûûku bwaao, tî antû baawe kaîrî. Nî nthukî irî îrema na îrî mantû jamaaî. Buî antû babariitu na biaa, ûu nîu babuîrîte kûthithîria MWATHANI? We nî îthe weenu ûrîa wabûûmbîre, na abweethia mûgongo jûmûnene. Rikanageeni ûrîa gwakarîre karaaja bûthûgaanie nî nthukî ing'ana ikûrûkîte, bûûrie baabaagu na akûrû, nabo bakabwîra ûrîa gwaakarîkîre. Rîrîa Ûrîa Ûrî Îgûrû buru agaagîra mîgongo kiigai kîaao, na araathûrana nchiarwa cia antû, nî aabeekîîre mîanka yaao kûringana na wingî bwaao. Tontû Israeli nî kiigai kîaawe, na nchiarwa cia Jakubu nî îringa rîaawe. Aabeethîîre nthîgûrû ya rwanda, gûntû kûrîa ruuo rwaurutanaga; nî abamenyerere bwega, o ta ûrîa muntû amenyagîîra kaana ka riitho. MWATHANI aakari ta ndiiû, îrîa îritanaga bianaana biaayo kûbuurûûka. Îbiîkagîra mathaguune jaayo, îkabikamata. Rîu MWATHANI aatongeererie antû baawe, na gûtarî na mûrungu jûngî jwaamûteethagîîria. Nî aatûmîre baatha nthîgûrû injega cia irîma, na bararîa maciara ja miuunda îîu, na bararora nainchû kuuma maigeene, na bararita maguta nkomangoone. Ng'ombe na mbûri ciaao nî ciaarî na îria rîriingî, nî baarî na ndîîthia cia ng'ondu na ntûrûme na mbûri inoru ta cia Bashani, na mûtu jûmwinyu jwa nkano, na baranyua ndibei îrîa ndûru buru. Antû ba MWATHANI nî baathinyarîre baraa itonga, na bararîa biakûrîa baraneenea mono. Îndî bo nî baaere ndemi bareerûkîra Mûrungu waao na ningî baramena Iiga rîa wonokio bwaao. Nî baathaathaîrie mîrungu ya mîng'uanano, na baramûthûûria mono, baratûma athûûra mono nî mantû jarîa baathithagia jamathûûku. Nî baaritîîre mîrungu ya mîng'uanano igongwana îrîa biûjûjû biaao bitaijî, mîrungu îrîa yaarî mîgeni Israeli. Nî boorîîrue nî Mûrungu waao, mwonokia waao ûrîa mûnene mma, we ûrîa waabaeere ûtûûro. MWATHANI akwona ûu arathûûra nîbo mono, arathûûrua nî antû baawe. Arauga atîrî, ‘Ntîbateethia kaîrî mbone ûrîa bagaakara, tontû nî nchiarwa cia nthukî iremeete, na antû batîathîkaga. Nî batûmîte ndathûûra nî mîrungu yaao ya mîng’uanano, ngatûma mûgongo jûtî na inya, jûûmbane ndweene. Boombwe nî antû babariitu ba mûgongo jûngî. Mûthûûro jwaakwa jûgaakana ta mwanki, na jûîîthie bionthe birîa birî nthîgûrû, na birîa birî narîa kworokeru, na mpîîthie kinya mîsingi ya irîma. Naani ngatûma bagwatwe nî ûthûûku na mîgiro, na mbarathange na mîgwî yaakwa. Bagatuumbûka nî mpara, booragwe nî mîrimo îtî na ndawa. Batambûrangwe nî nyomoo cia kîthaka; barumangwe nî njoka irî thumu. Ndwaa îkabwîjîîra ntûûreene cieenu na ûguaa bûbûnene bûtaambe kunthe, nacio nthaka na aarî beenu bakathira, na kinya nkeenke na ntindiri ikaathirua. Ndîngîuga atî nkabûnyagania nthîgûrûûne kunthe, ntûme bûrege kûririkanwa kaîrî. Îndî ntîngî reka anthû beenu bauga atî nîbo boombanîte ndweene, kana bauga atî nî MWATHANI ûbathithîrîtie ûu. Jûu nî mûgongo jwa antû batî kîrîra, na antû bau batî ûmenyo. Këethîra nî baboome, barîngî ciûra mantû jaja, barîngî menya mantû jarîa jakabeejîîra nyumeene. Nîatîa muntû ûmwe oomba kwînga antû ngiri, kana antû baîrî beengana na antû ngiri îkûmi? Tiga MWATHANI, we ûrîa ûkari ta iiga rîaao rîa giiciitho, abarekeeretie na abaeejana kîrî bo. Anthû baao nî baijî bwega atî, mîrungu yaao îtî na inya, ta Mûrungu wa Israeli. Anthû baao nî baathûûku ta Sodomu na Gomora. Bo bakari ta mîzabibû îrîa îciaraga nzabibû irî na ng'ana na irî na thumu. Ndibei yaao nî ta thumu ya njoka, na îrî na ûrûrû bûbûûî ta mûgwî jwa kîguu. MWATHANI nî atwîre aririkanîte mantû jaja, eteerere îgiita rîkinya abakanûkia. We nîwe wengwa ûkaarîyia, nîwe ûgakanûkia anthû beenu, na îgiita rîa kûthirua kwaao kûrî akuî nabo bakagiitara na ûthûûku bûbeejîîre na mpwîî. MWATHANI akoonokia antû baawe, na aigîîrue nthûûmba ciaawe kîaao. Rîrîa akoona batî na inya kaîrî, na gûtî we ûtigeere atîtaîtwe kana arî na ûciathi.” Ningî MWATHANI akabooria atîrî, “Mîrungu yeenu îrîa bûreetîkîtie nî giiciitho kîeenu îrîkû? Nîyo bûraaritagîra maguta jarî kîgongwana na ndibei îrî kîgongwana kîa gwîtûûrîria. Mîrungu îîu nandî nî ithuranîre îbûteethie, na îbwonokie bûtîkathirue. Menyeni atî ni, nî ni Mûrungu, na gûtî ûngî wa mma ja ni; Ni ntûmaga muntû akua kana atûûra. Nî mbîkaîra rûgûma na nkooria, na gûtî we ûûmba gwitunyûkia kuuma kîrî ni. Naani o ta ûrîa ndî Mûrungu ûtûûraga mwoyo, nî ngûciîtia na mma atî, nkaanoora rûchiû rwaakwa rweenie; na ncirîîrie kuuma kîrî anthû baakwa na bonthe barîa banthûûraga. Ngatûma tharike yaao înyûrûûke mîgwîîne yaakwa, na rûchiû rwaakwa rûthirie barîa bonthe banthwîre. Ntîtigithia kinya ûmwe wa barîa barwaaga naani, mbûrage barîa beekîri ngûma na barîa atae. Buî mîgongo, kumagieni kîrîndî kîa MWATHANI MWATHANI nî arîagîria nthûûmba ciaawe, antû baao barîa booragi, na agakanûkia anthû baao ningî akarekera meeyia ja antû baawe.” Musa na Joshua, mûtaana wa Nuni, nî beetîre barainîra antû rwîmbo rûu. Musa akûthiria kûeejana nteto iu kîrî antû ba Israeli bonthe, arabeera atîrî, “Menyagîîreeni, bwathîkagîîre Maathana jonthe jarîa ndabûritana naarua. Bûritanage nchiarwa cieenu jo nîkenda kinya cio ijaathîkagîra. Mooritani jaja tî ja ûtheri, îndî nî ûtûûro kîrî buî. Jo jagatûma bûtûûre ûtûûro bûbûraaja nthîgûrûûne îrîa bûkaigwaatîra bwauna Jorodani.” “O ntukû îîu yongwa MWATHANI nî eerîre Musa atîrî, Îta wiitie kîrîmeene kîa Abarimu kîrîa kîrî nthîgûrû ya Amoabu, kîrîa kîerekeene na ntûûra ya Jeriko. Wiitie kathûmbîîne ka Nebo. Rîu ûkoona nthîgûrû ya Kanaani, îrîa nkaa kîrîndî kîa Israeli, yee yaao. Naagwe ûgakuîra ku, o ta ûrîa mûtaana wa nyakwe Aaroni aakuîrîîre kîrîmeene kîa Hori. Nîkwîthîrwa bu-baîrî nî bwaaregere kûmbathîkîra mbere ya Aisraeli bûrî mûuroone jwa Meribathi-kadeshi kûu rwanda rwa Zini. Buî nî bwaaregere gûnkumithia kîrî bo. Gwe ûkoona nthîgûrû îîu îrî gataaria; îndî ûtîkinya ku kana ûtonya nthîgûrûûne îrîa nkaa antû ba Israeli.” Musa, muntû wa Mûrungu, mbere ya akua nî aatharimîre antû ba Israeli, arabeera atîrî, “MWATHANI nî eenamîre kuuma kîrîmeene kîa Sinai; aratwîjîîra kuuma kîrîmeene kîa Edomu, aratûtharima kuuma kîrîmeene kîa Parani. Nî eenamîre arî na araîka ngiri îkûmi, agwete kînyinga gîgwakana mwanki na njara yaawe ya ûrîo. Ningî, MWATHANI nî eendeete antû baawe, na agakaria bonthe barîa aithuurîrîte. Nî baamûthingataga o kûrîa eetaga, akîbatongagîîria. Musa nî atûritanîre mantû jegiî Waatho, bûrîa bûrî kigai kîa antû ba Jakubu. Ûu nîu MWATHANI aaere mûnene wa kîrîndî kîaawe kîa Israeli, rîrîa mîîrîga yonthe na atongeeria ba antû ba Israeli boothûranîte amwe. Mwîrîga jwa Rubeni jûrootûûra, na jûkáathira noo rî, kinya këethîra antû ba mwîrîga jûu bakeethîrwa barî babakai.” Musa aratharima mwîrîga jwa Juda arauga atîrî, “Itû MWATHANI thikîîra kajû ka mwîrîga jwa Juda, na ûjûcokanîîrie kîrî antû baaju. Ûjûrûîre na inya yaaku, na ûjûteethie kuuma kîrî anthû baaju.” Akîtharima mwîrîga jwa Lawi, Musa aaugîre atîrî, “Itû MWATHANI, nenkera mwîrîga jwa Lawi Thumimu na Urimu. Nîju waagereerie Masaha, na ûroona nî jûmwagîru au rûûjîîne rwa Meriba. Antû ba Mwîrîga jûu nî baakwathîkîîre nkûrûki ya ûrîa baathîkîîre aciari baao. Nî baatiganîre na ataana ba ng'ina na aana baao, barathikîîra ûrîa waabeeraga, na bareeka kîrîkanîro gîaaku. Bakaritana Jakubu Mawaatho jaaku, na baritane Israeli Maathana jaaku. Bakaîîthagîîria ubaani na bakûritagîre igongwana bia gwakîîria au kîritîroone kîa igongwana. Itû MWATHANI, tharima birîa barî na bio, na wîtîkîîrie birîa bionthe biumanagia na ngûgî ciaao. Thiria anthû baao inya buru na barîa babathûûraga, nîkenda batîbaithûkîra kaîrî.” Akîtharima Benjamini arauga atîrî, “Mwathani nî eendeete antû ba mwîrîga jwa Benjamini, batûûraga kindaajî nîûntû bwaawe, MWATHANI abakaragia îgiita rîonthe, akeethîrwa arî akuî nabo ntukû cionthe.” Musa akîtharima mwîrîga jwa Josefu nî augîre atîrî, “MWATHANI arotharima nthîgûrû ya nchiarwa cia Josefu, aromiurithîria ngai ya kûng'ana, na atûme ithima bia rûûjî biuma ku. Nthîgûrû yaao îrotharimwa na irio bibikûrû biûmîtue nî riûa, na bakatharimwa na maketha jamaingî ja o kingo o kingo. Irîma na tûrîma twa ntwîre tûrîa tûrî nthîgûrûûne yaawe tûrouma imera bibiega. Nthîgûrû yaawe îroojûrwa nî ûtonga bûbwingî, îtharimwe nî MWATHANI, ûrîa waarîîrie arî gîkambene kîrîa kîaîjaga. Itharimo bibi birokara na Josefu, nîûntû we aarî mûtongeeria wa ataana ba îthe. Arî na inya ta ya ndeegwa kana ngoji cia mbogo. Inya yaayo îng'anene na inya mîthûmba ngiri inyingî cia mwîrîga jwa Manase na mîthûmba ngiri îkûmi cia mwîrîga jwa Efuraimu. Nayo îkengagîîria antû ba mîgongo amwe, îbatindîke mwanka ituri bia nthî.” Musa akîtharima mwîrîga jwa Zebuloni na Isakari nî augîre atîrî, “Gwe Zebuloni gwîragua ûgîîta kûrita ngûgî ciaaku; naagwe mwîrîga jwa Isakari bûgwîragîrue ûtonga bûrî mîciî yeenu. Bageetaga antû ba mîgongo îngî bagaitia kîrîmeene kîaao, baritagîre igongwana birîa biagîrîte ku, nîkwîthîrwa ûtonga bwaao buumaga îrieene, na kuuma mûthangeene jûrîa jûrî mpwîroone ciaarîo.” Musa akîtharima mwîrîga jwa Gadi nî aaugîre atîrî, “MWATHANI arokumua we ûrîa waatûmîre nthîgûrû ya Gadi înenea. Nchiarwa cia mwîrîga jwa Gadi ikari ta ngatûnyi, îrîa yunangaga marûitû na îgakabakaba kîongo. Nî jwathuurîîrwe nthîgûrû îrîa nthongi mono; îrîa yeeki îrî ya mûtongeeria. Naju nî jweetîre kîrî atongeeria bangî, na kîrî Israeli barathikîîra Mawaatho, na matua ja îota ja MWATHANI.” Musa akîtharima mwîrîga jwa Dani nî augîre atîrî, “Nchiarwa cia Dani nî ta kîanaana kîa ngatûnyi, kîrîa gîtûatûûaga kiumîte Bashani.” Ningî Musa akîtharima mwîrîga jwa Nafutali nî augîre atîrî, “Îgwe Nafutali, gwe ûtharimi na into bibiega nî MWATHANI, igwatîre nthîgûrû kuuma îrieene rîa Galili gwîta bwa ûmotho bwaarîo.” Musa akîtharima mwîrîga jwa Asheri nî aaugîre atîrî, “Nchiarwa cia Asheri nî itharimi nkûrûki ya mîîrîga îrîa îngî, cio nî cieendi nkûrûki ya nchiarwa cia mîîrîga îîu îngî. Nthîgûrû yaao îroojûra kîmera kîa mîzeituni. Ntûûra ciaao iroirigîrwa na chuuma na îturutia, nîkenda îtûûraga îrî kindaajî magiita jonthe.” “Î buî antû ba Israeli, gûtî mûrungu ûngî ûkari ja Mûrungu weenu. We ûrîa wîtagîîra îgûrû akîbûteethagia, We mwene ûkumio kûu îgûrû. Mûrungu wa kenya na kenya nîwe giiciitho kîeenu, We nîwe ûbwonokagia na inya yaawe magiita jonthe. We nîwe wabwîngîîre anthû beenu, bûrabathiria buru. Tontû bûû, nchiarwa cia Israeli igatûûra kiindajî, nthîgûrûûne îrî na maketha jamaingî na ndibei, na nthîgûrû yeenu îkauragîrwa nî ngai îng'anu Gwîrua gwe Israeli, Nîkwîthîrwa gûtî ûngî ûkari taagwe, gwe wonoketue nî MWATHANI. Nîwe rong'o îrîa bûciigagîra nayo, na nîwe rûchiû rwa ûûmbani bweenu! Anthû beenu bakeeja bakîbwerencaga bûbaigîîrua kîaao, îndî buî bûkabooraga bûkabakinyangîra nthî.” Musa nî aumîre kûu nthîgûrû ya Moabu areeta kîrîmeene kîa Nebo na araitia kathûmbi ka Pisiga, karîa keerekeene na nthîgûrû ya Jeriko. MWATHANI aramwonia nthîgûrû yonthe kuuma Gileadi mwanka Dani. Aramwonia nthîgûrû yonthe ya Nafutali, na nthî ya Efuraimu na ya Manase, na nthîgûrû yonthe ya Juda mwanka rûteere rwa bwa rûgûrû rwa îria rîa Mediterania. Aramwonia nthîgûrû ya mûgwanthî jwa bwa ûmotho bwa ntûûra ya Jeriko, tayo ntûûra ya Mîkîndû, mwanka ntûûra ya Zoari. MWATHANI areera Musa atîrî, “Îîjî nîyo nthîgûrû îrîa ndaaciîtîîrie Abrahamu na Isaaka na Jakubu atî nkaa nchiarwa ciaao. Ndîgwîtîkîîria ûmîona îndî ntîreka wîta kûu.” Rîu, o ta ûrîa MWATHANI augîîte, Musa nî aakuîrîîre kûu nthîgûrûûne ya Moabu. MWATHANI aramûthika kiguurûûne kîrîa kîerekeene na ntûûra ya Bethipeori. Îndî gûtî muntû wiijî arîa ongwa mbîrîra yaawe îrî kinya naarua tûrî. Musa agîkua aarî na ûkûrû bwa mîaka îgana rîmwe rîa mîrongo îîrî. We nî aarî na inya na nî oonaga bwega. Nabo antû ba Israeli nî baarîrîîre Musa ntukû mîrongo îthatû barî kûu mûgwanthîîne jwa nthîgûrû ya Moabu. Rîu ntukû cia kîrîro na kwithikîîra nîûntû bwa Musa nî ciathirîre. Joshua mûtaana wa Nuni nî oojûrîrwe nî roho wa ûûme, nîûntû Musa nî aarî akûmûthuura aa mûrîaûkua waawe. Nabo antû ba Israeli nî bamwathîkîîre na barathithia o ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Kuuma îgiita rîu gûtooneka kîroria kîngî ta Musa kûu Israeli. MWATHANI aaragia nawe ûthiû kwa ûthiû. Gûtî kîroria kîngî ta Musa kîomba kûringa biama na kûthithia magegania ta jarîa MWATHANI aatûmîte Musa eeta kûthithîria Farao, wa nthîgûrû ya Misri, amwe na nthûûmba ciaawe cionthe na nthîgûrû yaawe yonthe. Ningî gûtî kîroria kîngî ta Musa kîomba kûthithia mantû ja inya na ja kûmakania ta jarîa Musa aathithîîrie antû ba Israeli bonthe bakîonaga. Rîrîa Musa nthûûmba ya MWATHANI aakwîre, MWATHANI nî aarîîrie Joshua mûtaana wa Nuni, ûrîa waarî mûteethia wa Musa, aramwîra atîrî, “Musa, nthûûmba yaakwa, agûkua. Tontû bûû, ithuranîre nandî, gwe na kîrîndî gîkî kîonthe, buune rûûjî rûrû rwa Jorodani bwîte nthîgûrû îrîa nkwaa antû ba Israeli. O antû onthe arîa bûgakinya na magûrû jeenu, nkabwaa o kûringana na ûrîa ndeerîre Musa. Nthîgûrû yeenu îkeethîrwa îrî kuuma rwanda mwanka Lebanoni, na kuuma mûuroone jûrîa mûnene jwa Eufurate mwanka nthî yonthe ya Ahiti, na mwanka bwa rûgûrû rwa îria rîa Mediterania. Gûtî muntû ûkarîûmba gûkwirima matukû jonthe ja ûtûûro bwaaku. O ta ûrîa ndîraarî amwe na Musa nîo u nkethagîrwa ndî amwe naagwe; ntîkarîgûtiga kana nkwîrûkîra. Gîta inya na ûgîe ûchamba, nîûntû nîgwe ûgaatûma antû baba baigwatîre nthî îrîa ndaaciîtîîrie biûjûjû biaao atî nkabaa. Bunka gwe gîta inya na ûgîe ûchamba buru, ûkîmenyagîîra kûthithia mantû kûringana na Waatho bunthe bûrîa waeerwe nî Musa nthûûmba yaakwa. Ûkábûtiga kinya anini nîkenda ûûmbanaga mantûûne jonthe kûrîa kunthe ûgeetaga. Aragia nteto irîa irî yukuune rîrî rîa Waatho magiita jonthe. Ningî ûthûgaanagie mantû jaarîo ûtukû na mûthenya nîkenda ûûmbaga kûthingata bwega jarîa jaandîki ku. Bûû nîbu bûgatûma njîra ciaaku ithinyaara na ûûmbanaga mantûûne jonthe. Anga tî ni ningwa ngûkwîra? Gîta inya na ûgîe ûchamba; ûgákîra kana wîja gûkua nkoro, nîûntû ni MWATHANI Mûrungu waaku ndî amwe naagwe o kûrîa kunthe ûgeeta.” Nîrîo Joshua aarîîrie atongeeria ba kîrîndî arabeera atîrî, “Thiûrûkeeni kambî yonthe bûkîîraga antû atîrî, ‘Thuranîreni rîîgu nîûntû ntukû ithatû ikîthira bûkauna rûûjî rûrû rwa Jorodani, bûkûrûke nthîgûrû îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akûbwaa yee yeenu.’” Ningî Joshua araarîria antû ba mwîrîga jwa Rubeni, na jwa Gadi, na nusu ya antû ba mwîrîga jwa Manase, arabeera atîrî, “Ririkaneeni rûteto rûrîa Musa, nthûûmba ya MWATHANI, aabwere rîrîa aabwîrîre atîrî, ‘MWATHANI Mûrungu weenu akûbwaa nthîgûrû îîjî yee antû eenu bûgatûûra bûnogoki.’ Eekûrû beenu na aana beenu na ndîîthia cieenu ikaamba gûtîgwa nthîgûrû îrîa Musa aabwere rwongo rûrû rwa Jorodani rwa gaiti. Îndî arûme bonthe barîa boomba kûrûma mathaga ja ndwaa gatîgatîîne keenu nîbo bakauna barî mbere ya Aisraeli bau bangî, barî na mathaga jaao ja ndwaa, nîkenda bakabateethia, o mwanka rîrîa MWATHANI akaa Aisraeli bau bangî kînogoko na kinya buî, beethîrwe bûthirîtie kwigwatîra nthîgûrû îrîa MWATHANI Mûrungu weenu akûbaa. Rîu nîrîo bûgacoka nthîgûrû yeenu îrîa Musa nthûûmba ya MWATHANI abûeere rwongo rûrû rwa Jorodani ndeeria riûa riumagîîra.” Nabo baracokeria Joshua barauga atîrî, “Jau jonthe watwîra tûkaathithia, na kûrîa kunthe ûgatûtûma tûgeeta. O ta ûrîa twaathîkagîra Musa mantûûne jonthe, nou tûgakwathîkagîra. MWATHANI Mûrungu waaku arokaraga amwe naagwe o ta ûrîa aakaraga amwe na Musa! Muntû ûrîa wonthe ûkaregana na Waatho bwaaku, kana arege kwathîkîra ûrîa ûkamwîra, muntû ûu akooragwa. Tontû bûû, gwe gîa inya na ûchamba.” Joshua mûtaana wa Nuni nî aatûmîre na witho achûnkûûni baîrî kuuma Shitimu arabeera, “Îteeni bûgacûnkûûne nthîgûrû na mono mono Jeriko.” Nabo bareeta na baratonya nyomba ya mûka mûmaraya ûmwe weetagwa Rahabu, bararara ku. Mûnene wa Jeriko nî aakinyîîrue ûntû bûû areerwa atîrî, “Kûrî antû bamwe ba Israeli beeja gûkû ûtukû bûbû gûcûnkûûna nthîgûrû.” Mûnene wa Jeriko aratûmana kîrî Rahabu akiugaga atîrî, “Rita antû bau beeja kîrî gwe, na batonya nyomba yaaku nîûntû ka beejîte gûcûnkûûna nthîgûrû yonthe.” Îndî mûka ûu nî aarî akwitha antû bau baîrî, nawe arauga, “Nî mma kûrî antû beejîre kîrî ni, îndî ntîkûmenyaga kûrîa bakuumîte. Mpingîro îrî akuî kwingwa gûkûgîa muundu, antû bau nî baumagarîre na ntîramenya kûrîa beetîre. Bathingateni na mpwîî, nîûntû bwoomba kûbagwatagwata.” Nî aarî akûbaitithia îgûrûgûrû na aabaitha na mabua jarîa aanîkîte îgûrû rîa nyomba. Antû bau baatûmi nî mûnene baraumagara, barabathingatia bwa Jorodani o mwanka mariûkoone. Nayo mpingîro nî yaingîrwe bakumagara o rîo. Îndî mbere ya achûnkûûni bau baîrî bamama, Rahabu araitia kîrî bo îgûrûgûrû rîa nyomba, na arabeera atîrî, “Nî nkûmenya atî, MWATHANI nî abweete nthîgûrû îîjî, na antû bonthe nî bamakîte mono nîûntû bweenu. Nîkwîthîrwa nî twigîîtue ûrîa MWATHANI atûmîre rûûjî rwa Îria Îtuune rûwa mbere yeenu rîrîa bwaumaga Misri, na ûrîa bwagîtîre anene barîa baîrî ba Amori, tabo Sihoni na Ogi barîa baatwîre rwongo rûrîa rûngî rwa Jorodani bwa gaiti, barîa bwaathirîrie buru. Naatuî nî twigîîtue mantû jaja, najo nî jatwinainîtie mono na gûtî muntû weetû ûtigi na ûchamba kinya bûnini nîûntû MWATHANI Mûrungu weenu nîwe Mûrungu wenka îgûrû na nthîgûrû. Nandî rî, ndabwerenca bûnciîtîrie na riîtwa rîa MWATHANI, atî bûkaigîîrua nja ya baaba kîaao, o ta ûrîa ni naani ndabwigîîrua kîaao. Ningî bûmpe rwaano rwa gûtûma mbwîtîkia; atî bûkoonokia baaba na maama na ataana ba chiaa na aarî ba chiaa na antû baao bonthe na atî bûgaatwonokia tûtîkooragwe.” Nabo antû bau baramwîra atîrî, “Tûkärega kûbwonokia tûrokua! Bunka akî waarega kuumbûra mantû jaja jeetû rî, naatuî tûkabwigîîrua kîaao na tûbûthithîrie mantû ja îota rîrîa MWATHANI agatwaa nthîgûrû îîjî.” Arabaumagarîîria ndiricheene arabeenîka na mûkanda, nîkwîthîrwa nyomba yaawe yaaki rûthingoone rwa ntûûra na tontû bûu nîo aatûûraga. Ningî arabeera atîrî, “Itieni bwa irîmeene bûtîkeeje gûtirimana na barîa bakûbûcwaa; ningî bûciithe ntukû ithatû mwanka barîa bakûbûcwaa bacoke; nyuma ya ûu bûcoke bûciîtîre.” Antû bau baramwîra atîrî, “Tuî tûkaingia mûciîtio jûjû jwaaku waatûma tûciîtia. Atîrî, rîrîa tûkaithûkîra nthîgûrû îîjî, ûgacuuria mûrigi jûjû mûtuune ndiricheene îîjî watwînîkîîra, ningî ûûthûranie gûkû nyomba yaaku abaagu na nyakwe na ataana ba nyakwe na antû ba nja ya abaagu bonthe. Ûrîa ûkaumagara mwariine jwa nyomba yaaku, eete njîreene, ooragwe nî îgûrû rîaawe, na tuî tûtî o. Îndî muntû kinya ûmwe wa barîa bakeethîrwa barî amwe naagwe nyomba îîjî akëeja kûringithua, nî tuî tûkarîua tharike yaawe. Îndî ûkëeja kuumbûra mantû jaja jeetû ûmenye tuî tûtîrîîwa nî mûciîtio jûjû jwaaku waatûma tûciîtia.” Rahabu nawe arauga, “Kûrokara o ta ûu bwauga!” Arabarekeeria, nabo baraciîtîra; aracoka aracuuria mûrigi jûu mûtûûne ndiricheene. Nabo bareeta irîmeene, baraiciitha nao ntukû ithatû mwanka rîrîa barîa babathingatîîtie baacokere ntûûreene. Nabo bau babathingatîîtie nî baarî bakûbacwaa njîreene yonthe barabaaga. Nabo achûnkûûni bau bobaîrî nî baaumîre nau irîmeene barauna mûuro jwa Jorodani bareeta kîrî Joshua mûtaana wa Nuni. Nabo baramwîra mantû jonthe jarîa jaakarîkîte kîrî bo. Bareera Joshua atîrî, “Gûtî nkaanja atî MWATHANI nî anenkanîrîte nthîgûrû îîu yonthe njareene cieetû; na nkûrûki atûûri ba nthî îîu nî bagwati nî ûguaa bûbûnene nîûntû bweetû!” Joshua na antû bonthe ba Israeli nî bookîrîîre rûkîîrî kainda na barauma Shitimu barakinya mûuroone jwa Jorodani, baraamba gûkarakara o mbere ya kuuna. Kûrakara atîrî, nyuma ya ntukû ithatû, arûngamîîri nî baathiûrûkanîrie na kambî bakîîraga antû atîrî, “Rîrîa bûkoona Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI Mûrungu weenu rîkamati nî athînjîri-Mûrungu barîa Alawi, buume ikaroone bieenu bûrîthingate nîkenda bûmenya njîra ya gwîtîîra nîûntû bûteejîîra njîra îîjî kaîrî. Gatîgatî keenu na Îthandûkû, bûtige gataaria ga ûû ta kilomita îmwe (1km); bûkarîkuîîrîria.” Joshua areera kîrîndî atîrî, “Itherieni nîkwîthîrwa rûûjû MWATHANI akaathithia mantû ja kûrigaria gatîgatîîne keenu.” Joshua nî aarîîrie athînjîri-Mûrungu arabeera, “Jûkieni Îthandûkû rîa kîrîkanîro bûtongeerie kîrîndî.” Nabo barajûkia Îthandûkû rîa kîrîkanîro na baratongeeria kîrîndî. MWATHANI nî eerîre Joshua atîrî, “Naarua nkaambîrîria gûgûkumithia mbere ya antû bonthe ba Israeli, nîkenda bamenya atî, o ta ûrîa ndîraarî amwe na Musa, ûu nîo u ndî amwe naagwe. Gwe naagwe wîîre athînjîri-Mûrungu barîa bakamataga Îthandûkû rîa kîrîkanîro ûjû, ‘Bwakinya mûuroone jwa Jorodani bûtonye na bûrûngame ki rûûjîîne.’” Joshua nawe areera antû ba Israeli atîrî, “Îjaîjeni akuî bwigue nteto cia MWATHANI Mûrungu weenu.” Arabeera ûjû, “Ûntû bûbû nîbu bûgaatûma bûmenya atî Mûrungu ûrîa ûtûûraga mwoyo arî gatîgatî keenu, na gûtî nkaanja atî akaabwîngîra Akanaani na Ahiti na Ahivi na Aperizi na Agirigashi na Aamori na Ajebusi. Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI Mûrungu Mweneinya nthî yonthe nîrîo rîkabûtongeeria bûgîtonya Jorodani. Nandî ithuurîreni antû îkûmi na baîrî kuuma mîîrîgeene ya Israeli, o mwîrîga muntû ûmwe. Gûgaakara atîrî, rîrîa magûrû ja Athînjîri-Mûrungu barîa bakeethîrwa bakamatîte Îthandûkû rîa MWATHANI ûrîa waathanaga nthî yonthe, jagakinya ndeene ya rûûjî rwa Jorodani, rûûjî rûrîa rûkwînama rûkaarûngama naru rûciûmbe kîthûmba.” Rîrîa kîrîndî kîaumagarîre maemeene jaao nîkenda kiuna Jorodani, athînjîri-Mûrungu nî beetîre bakamatîte Îthandûkû rîa kîrîkanîro barî mbere yaao. Îgiita rîu mûuro jwa Jorodani nî jwoojûri rûûjî na rûraunîkara. Narîo rîarî îgiita rîa maketha. Rîrîa barîa baakamatîte Îthandûkû baatonyîre mûuroone jûu na makinya jaao rûûjî rûrîa rwaumaga bwa rûgûrû nî rwarûngamîre rûraciûmba kîthûmba kûraaja akuî ntûûra ya Adamu, îrîa îriganîrîtie na ntûûra ya Zarethani. Naru rûrîa rwenamîte kuuma au bwa îria rîa Araba rîrîa rîa Chumbî, rûrathirîkîria buru. Kîrîndî kîrauna mwanka rwongo rûu rûngî rwa Jeriko. Nabo athînjîri-Mûrungu barîa baakamatîte Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI bararûngama gûntû gûkûûmo gatîgatî ka Jorodani; nabo Aisraeli bonthe bakiunagîîra gûntû gûkûûmo o mwanka rîrîa mûgongo junthe jwathirîrie kuuna Jorodani. Nî gwakarîre atîrî, mûgongo junthe jûkûthiria kuuna Jorodani MWATHANI nî eerîre Joshua atîrî, “Thuureni antû îkûmi na baîrî kuuma kîrî kîrîndî, o mwîrîga muntû, na bûbeere ûjû, ‘Rûmeni maiga îkûmi na jaîrî kuuma aja Jorodani gatîgatî arîa magûrû ja athînjîri-Mûrungu jakûrûngi, na bûjakamate bwîte najo bûjeeke kambîîne arîa bûkaraara naarua.’” Joshua areeta antû îkûmi na baîrî barîa aathuurîte kuuma kîrî antû ba Israeli, o mwîrîga muntû ûmwe. Arabeera atîrî, “Kûrûkeni mbere ya Îthandûkû rîa MWATHANI Mûrungu weenu, bûtonye Jorodani gatîgatî, na o muntû ajûkie iiga rîmwe arîîkîre gîturo, maiga jau jeethîrwe jaringene na mîîrîga ya Israeli. Nabu ûntû bûbû bûkaa kîririkania kîrî buî, nîkenda rîrîa aana beenu bakooria nyumeene, ‘Gîtûmi kîa maiga jaja kîrî buî nî kîrîkû?’ Naabuî bûkabeeraga ‘Nî ûrîa rûûjî rwa mûuro jwa Jorodani rwarûngîkîrwe rûragaûkana mbere ya Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI. Rîrîa Îthandûkû rîaunaga Jorodani, mûuro jwa Jorodani nî rwarûngamîre rwagaûkana.’ Tontû bûû, maiga jaja nîjo jakaa kîririkania kîa ûntû bûbû kîrî antû ba Israeli kenya na kenya.” Nabo antû ba Israeli barathithia o ûu Joshua abaathîte, barajûkia maiga îkûmi na jaîrî kuuma gatîgatî ka Jorodani, jaringene na mîîrîga ya antû ba Israeli, kûringana na ûrîa MWATHANI eerîte Joshua. Nabo barajakamata bareeta najo mwanka kambîîne barajeeka o. Joshua areeka maiga îkûmi na jaîrî gatîgatî ka Jorodani, o antû arîa ongwa magûrû ja athînjîri-Mûrungu barîa baakamatîte Îthandûkû rîa kîrîkanîro jaakinyîte. Maiga jau nî jatwîre o kinya naarua tûrî. Nabo athînjîri-Mûrungu barîa baakamatîte Îthandûkû rîa kîrîkanîro nî baarûngamîre gatîgatî ka Jorodani mwanka rîrîa antû ba Israeli bathithîrie mantû jonthe, jarîa MWATHANI aathîte Joshua eera kîrîndî, na nîo jo jarîa Musa eerîte Joshua. Nakîo kîrîndî nî kîaunîre rûûjî na mpwîî. Rîu antû bonthe baathiria kuuna, athînjîri-Mûrungu barî na Îthandûkû rîa MWATHANI barakûrûka mbere ya kîrîndî. Nabo antû mwîrîga jwa Rubeni, na jwa Gadi na kîagatî kîa Mwîrîga jwa Manase barakûrûka mbere ya antû ba Israeli barabatongeeria baikundîkîte into bia ndwaa o ta ûrîa Musa aabaathîte. Nabo antû ta ngiri mîrongo îna, barauna mbere ya MWATHANI baithagathagîte nîûntû bwa ndwaa baratonya bûûrîîne ya Jeriko. Ntukû îîu MWATHANI nî aathûûngûûrîre Joshua mbere ya antû ba Israeli bonthe, nabo barakara bamwîkîrîte matukû jonthe ja ûtûûro bwaawe, o ta ûrîa beekîrîte Musa. MWATHANI areera Joshua atîrî, “Athana wîre athînjîri-Mûrungu barîa bakamatîte Îthandûkû rîa Ûkûûjî baaumîre Jorodani.” Joshua areera athînjîri-Mûrungu bau atîrî, “Umîreni Jorodani!” Nabo athînjîri-Mûrungu barîa baakamatîte Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI bakuumîra mûuroone jwa Jorodani, najo magûrû jaao jaakinya nthî înjûmo, nîrîo rûûjî rwa mûuro jwa Jorodani rwambîrîîrie kwînama kaîrî, naru rûroojûra mwanka rûrata mwera o ta ûrîa bethîrîte rûkari. Nakîo kîrîndî kîaunîîre Jorodani ntukû ya îkûmi ya mweri jwa mbere, nakîo kîraamba kambî akuî na Giligali, mwankeene jwa bwa gaiti jwa Jeriko. Joshua ararûngîka maiga jarîa îkûmi na jaîrî kûu Giligali, jarîa baaritîte Jorodani. Rîu areera antû ba Israeli atîrî, “Rîrîa nchiarwa cieenu cia nyumeene ikooria beethe, ‘Gîtûmi kîa maiga jaja nî kîrîkû?’ Bûkabamenyithia bûbeere atîrî, ‘Antû ba Israeli baaunîre Jorodani beetîîrîte nthî înjûmo.’ Nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu weenu nî aawîthîrie mûuro jwa Jorodani mwanka barathiria kuuna, o ta ûrîa MWATHANI Mûrungu weenu aathithîtie Îria Îtuune rîrîa aawîthîrie nîûntû bweetû mwanka tûrauna. Tontû bûû, antû bonthe ba nthîgûrû bakaamenyaga atî MWATHANI arî inya; naabuî bûkîrage MWATHANI Mûrungu weenu mwanka kenya.” Anene bonthe ba Aamori barîa baarî rwongo rwa rûgûrû rwa Jorodani na anene bonthe ba Akanaani barîa baarî rûteere rwa îria rîa Mediterania nî baaigîrue atî MWATHANI akûwîîthia mûuro jwa Jorodani mbere ya antû ba Israeli mwanka bauna. Nî baagwatîrwe nî ûguaa na baraitîîjîra buru mbere ya Aisraeli. Îgiiteene rîu MWATHANI nî eerîre Joshua, “Thithia tûchiû twa maiga na ûthithie îtaana rîa antû ba Israeli rîa jaîrî.” Joshua arathithia tûchiû twa maiga na arataanîra antû ba Israeli Gibeathi-haaralothi. Gîtûmi kîa Joshua kûthithia îtaana rîrî nî atî, arûme bonthe gatîgatî ga kîrîndi barîa baaumîte Misri baarî na ûkûrû bwa gwîta ndweene nî baarî bagûkuîra rwanda rûgendoone nyuma ya kuuma Misri. Antûarûme bau bonthe baaumîte Misri nî baataani, îndî barîa bonthe baaciarîrwe rwanda, rûgendoone nyuma ya kuuma Misri, bataataani. Antû ba Israeli baakarîte rûgendoone rwanda mîaka mîrongo îna mwanka nthukî ya arûme barîa baumîte Misri barî na ûkûrû bwa gwîta ndweene îrathirua nîûntû bwa kûrega kwathîkîra MWATHANI. Nabo nîbo barîa MWATHANI aaciîtîrîtie atî atîreka boona nthîgûrû îrîa eerîîrîte beethe baao na mûciîtio, atî akabaa nthîgûrû îrîa nthongi na îrî mûthetu jûmûnoru na ûtonga bûbwingî. Antûûne a bo, nî aana baao MWATHANI ookîrîîrie na nîbo Joshua aataanîre nîûntû batoombîte gûtaanîrwa rûgendoone. Antûarûme bonthe bakûthiria gûtaanwa, nî baakarîre kambîîne mwanka rûtaano rûroora. MWATHANI areera Joshua atîrî, “Naarua ndîkûbûthirîria nthao cia kwîthîrwa bûrî nkombo Misri.” Tontû bûû antû au areetwa Giligali mwanka naarua tûrî. Nabo antû ba Israeli nî baakarîre Giligali na barathithia mambura ja Pasaka ûgoro bwa ntukû ya îkûmi na inya ya mweri jûu o kûu bûûrîîne ya Jeriko. Ntukû îrîa yaathingatîte mambura ja Pasaka nîrîo baarîîre irio bia maciara ja nthî ya Kanaani; nabio biaarî mîgaate îtiimbithîtue na mpîndî inkarange. Kuuma rûûnene rwa ntukû îîu baarîre irio bia maciara ja nthîgûrû îîu, manna îrathira; na antû ba Israeli bataacoka kwona manna kaîrî, bareeta na mbere kûrîa maciara ja nthîgûrû ya Kanaani mwakeene jûu. Kûrakara atîrî, Joshua arî akuî na Jeriko nî aaciûkîrie meetho, na aroona muntû arûngi mbere yaawe, agwete rûchiû rûkûûri. Joshua areeta kîrî we aramûûria atîrî, “Ûrî wa rûteere rweetû kana rwa anthû beetû?” Nawe aramûcokeria atîrî, “Arî! Ûûni ndî mûtongeeria wa njûûrî ya MWATHANI!” Joshua araigwîthia, aratiirithia ûthiû bwaawe nthî na aramûthaathayia. Aracoka aramûûria atîrî, “Nîatîa MWATHANI Mweneinya waakwa akwenda kwîra nthûûmba yaawe?” Mûtongeeria wa njûûrî ya MWATHANI areera Joshua atîrî, “Rita iraatû magûrû jaaku, nîûntû antû aja ûrûngi nî antû aatheru.” Joshua arathithia o ûu. Mpingîro cia Jeriko ciaingi irikîtue nîûntû bwa gûkîra antû ba Israeli. Gûtî we waumagaraga kana akûrûka ku. MWATHANI areera Joshua atîrî, “Raithîîria, ndîkûnenkanîra Jeriko njareene ciaaku amwe na mûnene waayo na nchamba ciaayo cia ndwaa. Naabuî bûthiûrûke ntûûra, nchamba cionthe cia ndwaa imîthiûrûke îthiûrûka rîmwe. Bûthithie ûu ntukû ithanthatû ithingatene. Athînjîri Mûrungu mûgwanja bakaajûkia ngoji cia ntûrûme cia kûringa batongeerie Îthandûkû rîa kîrîkanîro. Ntukû ya mûgwanja nîrîo bûkaathiûrûka ntûûra mainda mûgwanja na athînjîri-Mûrungu bakîringaga ngoji. Rîrîa bûkaigua baringa ngoji iu cia ntûrûme na mûgambo jûmûraaja, nîrîo antû bonthe bakagondoka na tûjû tûtûnene; naru rûthingo rwa ntûûra rûkamomoka rûgwe nthî mûthetuune, nabo antû batonyeere o arîa muntû akeethîrwa eerekerete.” Rîu Joshua mûtaana wa Nuni, areeta athînjîri-Mûrungu arabeera atîrî, “Jûkieni Îthandûkû rîa kîrîkanîro na bamwe beenu antû mûgwanja bakamatîte ngoji cia ntûrûme cia kûringa bakûrûke mbere ya Îthandûkû batongeerie.” Aracoka areera antû atîrî, “Îteeni bûthiûrûke ntûûra! Nabo bamwe ba barîa baikundîkîte mathaga ja ndwaa nî bakûrûke mbere batongeerie Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI.” Kûrakara atîrî, o ta ûrîa Joshua aarî akûbeera, athînjîri-Mûrungu mûgwanja barîa bakamatîte ngoji cia ntûrûme cia kûringa bareeta bakîringaga. Nabo athînjîri-Mûrungu barîa baakamatîte Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI barabathingata. Antû barîa baaikundîkîte mathaga ja ndwaa nî beetîre barî mbere ya athînjîri-Mûrungu barîa baarîngaga ngoji, nabo bau bangî barîa baarî na mathaga ja ndwaa bareeta barî nyuma ya Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI, nacio ngoji ireeta na mbere ikîringagwa. Joshua nawe nî aarî akwîra kîrîndî atîrî, “Bûtîkeeje kûringa gîtuma kana bûreka tûjû tweenu twiigîîgua. Ningî gûtîkaume mûgambo noo jûmwe tûnyuene tweenu mwanka ntukû îrîa nkaabwîra bûgondoke bûgîkuuraga rîu nîrîo bûkaagondoka.” Joshua arareka Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI rîkumbûkua ntûûra rîmwe, rîu baracoka kambîîne baramama. Joshua ararooka gûûkîîra rûkîîrî kainda, nabo athînjîri-Mûrungu barajûkia Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI. Nabo athînjîri-Mûrungu mûgwanja barîa baarî na ngoji cia kûringa mûgwanja cia ntûrûme baratongeeria Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI, beetite na mbere kûringa ngoji. Nabo antû barîa baaikundîkîte mathaga ja ndwaa bareeta barî mbere yaao, nabo barîa baakabîte bwa nyuma bareeta bathingatîte Îthandîkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI, ngoji nacio igîîtaga na mbere na kûringwa. Ntukû ya ijîîrî nî baathiûrûkîre ntûûra îthiûrûka rimwe, nabo baracoka kambîîne. Ûu nîu baathithîrie ntukû ithanthatû ithingatene. Ntukû ya mûgwanja, barookîra rûkîîrî kainda riûa rîkiuma nabo barathiûrûka ntûûra îîu mainda mûgwanja o ta ûrîa baathiûrûkîre rîa mbere îndî nî ntukû îîu yonka baathiûrûkîre ntûûra mathiûrûka mûgwanja. Bakîthiûrûka rîa mûgwanja, rîrîa athînjîri-Mûrungu baaringîre ngoji, Joshua areera kîrîndî atîrî, “Gondokeni! Nîkwîthîrwa MWATHANI akûbwaa ntûûra îîjî! Naabuî bûkaathiria ntûûra îîjî na into bionthe amwe na antû bonthe barîa barî ndeene yaayo biee kîgongwana gîkîathûrîre MWATHANI. Rahabu wenka, ûrîa mûmaraya, nî we ûkoonokua, na antû barîa barî amwe nawe nyomba yaawe, nîûntû bwa ûrîa aithîre achûnkûûni barîa twatûmîte. Îndî buî imenyeereni bûtîgatonge into biu biathûri birî bia kûthirua. Tontû bûkëeja kwirîrîria na bûkajûkia kinya kîmwe kîa biu biathûri, bigaatûma ûthûûku bwîjîîra kambî ya Israeli na kinya yo yee ya kûthirua. Îndî rî, fetha yonthe na thaabu na into bia îturutia na bia chuuma, biu nî biathûrîri MWATHANI, nabio bigeekwa mûthithûûne jwa MWATHANI.” Tontû bûû, kîrîndî kîraringa gîtuma na ngoji îraringwa. Rîrîa kîrîndî kîaigîrue mûgambo jwa ngoji, kîragondoka na kajû gakanene, naru rûthingo rûramomoka rûragwa nthî mûthetuune. Nakîo kîrîndî kîrakûrûka ntûûreene îîu, o muntû areetîîra arîa eerekerete, barataa ntûûra. Nabo barooraga na nchiû birîa bionthe biaarî ntûûreene îîu: arûme na aka, na baakûrû na baanini na ng'ombe na ng'ondu na ntigiri. Joshua areera antû barîa baîrî baarî bagûcûnkûûna nthîgûrû atîrî, “Îteeni nyomba ya mûka ûrîa mûmaraya naabuî bûmuumagarie na barîa bonthe barî amwe nawe kûringana na ûrîa bwamûciîtîîrie.” Tontû bûû, nthaka iu ciatûmi gûcûnkûûna nthîgûrû ireeta iraumagaria Rahabu na îthe na ng'ina na ataana-ba-ng'ina na antû baao bonthe. Ningî baraumagaria antû ba ndûgû ciaao bonthe barabeeka oome ya kambî ya Aisraeli. Nabo baracina ntûûra îîu mwanki amwe na birîa bionthe biaarî ku, tiga fetha na thaabu na into bia îturutia na bia chuuma; biu barabiîka mûthithûûne jwa nyomba ya MWATHANI. Îndî Joshua nî onokerie Rahabu ûrîa mûmaraya amwe na antû ba nja ya îthe na antû bonthe barîa baarî amwe nawe; na nî batûûraga Israeli mwanka naarua tûrî, nîûntû bwa ûrîa Rahabu aithîre antû barîa Joshua aatûmîte gûcûnkûûna Jeriko. Îgiita rîu Joshua arabaa muuma akiugaga atîrî, “Muntû ûrîa ûkorokîîra gwaka ntûûra îîjî ya Jeriko nî ûmûrume meethoone ja MWATHANI. Akarîaa gwaka kîe kîaayo na mwana waawe wa kîranga, na arîee kûrûngîka mpingîro ciaayo na mwana waawe wa maturango!” Tontû bûû MWATHANI areethîrwa arî amwe na Joshua, nayo nkuma yaawe îroojûra nthî yonthe. Antû ba Israeli nî baaremerwe nî kwiingia ûrîa beeri bwegiî into birîa biabuîrîte kûthirua buru nîûntû bwa Mûrungu. Akani nî aajûkîrie bimwe bia into birîa biabuîrîte kûthirua buru nîûntû bwa Mûrungu. Akani ûu aarî mûtaana wa Karami, na Karami aarî mûtaana wa Zabidi na Zabidi aarî mûtaana wa Zera, wa kuuma mwîrîga jwa Juda. Tontû bûu, mûthûûro jwa MWATHANI nî jwatûrîkîîre antû ba Israeli. Joshua nî aatûmîre antû kuuma Jeriko bareeta Ai, ntûûra îrîa îrî bwa gaiti ya Betheli na akuî na Bethiaveni, arabeera atîrî, “Îteeni bûgacûnkûûne nthîgûrû.” Nabo antû bau bareeta baracûnkûûna Ai, na baracoka kîrî Joshua baramwîra atîrî, “Kinya antû batîtiinde gwîta nao bonthe. Nî beete ûû antû ta ngiri ijîîrî kana îthatû baithûkîre Ai. Ûgátinda kûnogeria kîrîndî kîonthe nao, nîûntû antû bau nî babakai.” Nabo antû ta ngiri ithatû kuuma kîrî kîrîndî bareeta kwithûkîra Ai, îndî baroombwa nî antû ba Ai na baramatûka. Nabo antû bau ba Ai barooraga antû mîrongo îthatû na batantatû ba Israeli. Ningî barabeengaînga kuuma mpingîroone ya ntûûra mwanka Shebarimu, na bareeta bakîbooragagîra mwînamoone. Nabo antû ba Israeli baragîa ûguaa na barathirîrwa nî inya. Rîu Joshua na akûrû ba Israeli baratambûranga nguû ciaao na baraigwîthia nthî na baratiirithia moothiû jaao nthî mbere ya Îthandûkû rîa MWATHANI mwanka ûgoro. Ningî baraigerera tîîri mîtwe yaao. Joshua arauga atîrî, “Wûûi-naanû! MWATHANI Mûrungu, nîmbi, îtûmîte ûreka antû baba bauna mûuro jwa Jorodani, nîkenda ûtûrekeeria njareene cia Aamori batûthiria? Tî kaaba tûrîngîng'anîrwa ni gûtûûra Rwongo rûrîa rûngî rwa Jorodani? MWATHANI, mbuge atîa nandî, na Israeli îguutatîra anthû baao yaamatûka! Akanaani na atûûri bonthe ba nthî îîjî baamenya ûntû bûbû, bagaatûcîgîîria batûthirie na riîtwa rîeetû rîebue nthîgûrû yonthe. A gwe nîatîa ûkaathithia ûtûûria ûkûmio bwa riîtwa rîaaku rîrînene?” MWATHANI areera Joshua atîrî, “Ûkîîra! Nîmbi waigwîthîria nthî ûjû? Antû ba Israeli nî beeîtie; nî bakararîîtie rîathana rîrîa mbaathîte, nabo nî bajûkîtie into birîa mbathûrîrîtwe na nî baiyîte na baathithia mantû ja waayia. Ningî nî baringanîrîte into biu na into biaao. Tontû bûû, antû ba Israeli batîûmba kwirikîria mbere ya anthû baao. Bagarûkîte baamatûka anthû baao nîûntû nî baete ta gîntû gîa kwînyangua. Naani ntîkara amwe naabuî kaîrî bwarega kûrita into biu biathûrîtwe bia kûthirua gatîgatî keenu. Ûkîîra ûtherie kîrîndî, na uuge ûjû, ‘Itherieni nîûntû bwa rûûjû, nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu wa Israeli ariuga atîrî, kûrî into bibiaathûre gatîgatîîne keenu buî antû ba Israeli. Bûtîûmba kwirikîria mbere ya anthû beenu mwanka rîrîa bûkaarita into biu biaathûre gatîgatîîne keenu.’ Tontû bûû, gwakea rûkîîrî bûkeeja mbere yaakwa kûringana na mîîrîga yeenu. Mwîrîga jûrîa MWATHANI akoonanîa, jûkeeja mbere yaakwa o mûciî o mûciî. Naju mûciî jûrîa MWATHANI akoonania, antû baaju bakeeja mbere yaakwa o muntû o muntû. Muntû ûrîa ûkaagwatwa na into birîa biathûri akaîîthua na mwanki, amwe na into biaawe bionthe, nîûntû nî akararîtie rîathana rîa MWATHANI, na ningî nî athithîtie ûntû bwa kûthaithia Israeli.” Rûûneene Joshua ararooka gûûkîîra rûkîîrî kainda, nawe areeta antû ba Israeli o mwîrîga o mwîrîga; na mwîrîga jwa Juda jûroonanua. Ningî areeta mîciî ya mwîrîga jwa Juda o mûciî o mûciî; na mûciî jwa Zera jûroonanua. Rîu areeta mûciî jwa Zera o nja o nja, nayo nja ya Zabidi îroonanua. Aracoka areeta nja ya Zabidi o muntû o muntû, nawe Akani, mûtaana wa Karami mûtaana wa Zabidi mûtaana wa Zera wa mwîrîga jwa Juda, aroonanua. Joshua areera Akani atîrî, “Mûtaana waakwa, kîra MWATHANI Mûrungu wa Israeli na uumbûre mbere yaawe; nandî mbîîra ûrîa ûthithîtie na ûkámbitha.” Akani aracokeria Joshua aramwîra, “Nî mma nî mbîîtie kîrî MWATHANI Mûrungu wa Israeli, na ûû nîu nthithîtie: rîrîa ndoonîre kîrî into birîa twataîte nguû înthongi mono ya îgûrû ya kuuma Shinari na kilo ijîîrî cia fetha na kînuku kîa thaabu kîa ûrito bwa nusu kilo, nî ndabiirîrîîrie na ndîrabijûkia. Nandî biînjîri nthî îemeene rîaakwa biaithwa ku, na fetha irî ruungu rwaabio.” Tontû bûû, Joshua aratûma antû, nabo baroogîa mwanka îemeene, bareethîra mma into biu nî biithi îemeene rîa Akani na fetha îrî ruungu. Nabo barabirita îemeene barabikia kîrî Joshua amwe na antû bonthe ba Israeli; barabirîkîîra nthî mbere ya Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI. Joshua amwe na antû bonthe ba Israeli barajûkia Akani mûtaana wa Zera na fetha na nguû ya îgûrû na kînuku kîa thaabu, na ataana baawe na aarî baawe na ng'ombe ciaawe na ntigiri na ng'ondu ciaawe na îema rîaawe na into biaawe bionthe. Nabo barabaikia Mûguuruune jwa Akori Bagûkinya o Joshua aramûûria atîrî, “Nîmbi îtûmîte ûtûreetera thîîna? MWATHANI agagûkanûkia naarua!” Nabo antû ba Israeli bonthe baramûûraga na maiga amwe na antû ba nja yaawe na barabaîîthia na mwanki. Nabo barabathûûmbîîra kîthûûmba gîkînene kîa maiga kîrîa gîtwîre o mwanka naarua tûrî. MWATHANI aratiga gwankanwa nî mûthûûro. Kîu nîkîo gîtûmaga antû au eetwa Mûguuru jwa Akori mwanka naarua îîjî. MWATHANI eerîre Joshua atîrî, “Ûgákîra kana ûmaka. Jûkia antû bonthe ba ndwaa, na wîîte ûkaithûkîre Ai. Raithîîria, ndîkûnenkanîra mûnene wa Ai amwe antû baawe na ntûûra, na nthîgûrû yaawe njareene ciaaku. Naagwe ûkaathithîria Ai na mûnene waayo o ta ûrîa wathithîîrie Jeriko na mûnene waayo. Into akî na nyomoo ciaao nîbio bûkaijûkîria biee bieenu. Tûma antû bamwe baiciithîre ntûûra na bwa nyuma.” Tontû bûû, Joshua araithuranîra amwe na antû bonthe ba ndwaa nîkenda beeta kwithûkîra Ai. Araamba kûthuura antû ngiri mîrongo îthatû, nchamba cia ndwaa, arabatûma ûtukû, arabeera ûjû, “Buî bûrîîta bwiciithîre ntûûra na bwa nyunjurî. Menyeni bwîja gûkara kûraaja mono na ntûûra, îndî bûkare bwithuranîrîte. Naani amwe na antû barîa ndî nabo tûgakwîîrîria ntûûra. Rîrîa antû ba Ai bakaumagara kûrwaa naatuî o ta îgiita rîa mbere, tûkaagarûka tûmatûke. Nabo beengana naatuî tûkaamatûka nîkenda tûbakucakucîîria mwanka baumaume ntûûreene. Nabo bakeethîrwa bakîthûgaanagia nîka tûbamatûkîte o ta rîa mbere. Rîu bûgookîîra kuuma arîa bûkeethîra bwiciithîte naabuî bûmîtae nîûntû MWATHANI Mûrungu weenu akamînenkanîra njareene cieenu. Bwathiria gûtaa ntûûra, bûmîcine mwanki kûringana na ûrîa MWATHANI augîîte. Bwoone bûkûthithia ûu ndabwîra.” Joshua arabarekeeria, nabo bareeta gwiciithîra ntûûra, barakara rûgûrû rwa Ai antû amwe gatîgatî ka Ai na Betheli. Îndî Joshua nî aatigîrwe araraara amwe na kîrîndî ûtukû bûu. Joshua arookîîra rûkîîrî kainda aroothûrania njûûrî, nawe amwe na atongeeria ba Israeli baramîtongeeria mwanka Ai. Nabo antû ba ndwaa bonthe barîa baarî amwe na Joshua bareeta barakwîîrîria ntûûra îîu na bwa mbere. Baraamba maema jaao rûteere rwa ûrîo rwa Ai. Naku nî kwaarî na mûguuru gatîgatî kaao na ntûûra ya Ai. Joshua arajûkia antû ta ngiri ithaano arabeeka baiciithîrîte ntûûra gatîgatî ka Betheli na Ai rûteere rwa bwa rûgûrû rwa Ai. Ûu nîu baabangîre njûûrî; gîkundi kîrîa kînene kîrî rûteere rwa ûrîo, nakîo kîrîa kînini kîrî rûteere rwa rûgûrû rwa ntûûra. Joshua araraara ûtukû bûu kûu kîguuruune. Rîrîa mûnene wa Ai oonîre njûûrî ya Israeli, nî aaumagarîre rûkîîrî kainda amwe na asikarî na antû bonthe ba ntûûra yaawe bareeta na mpwîî kûrwaa na Israeli o antû arîa baatirimanîrîte rîa mbere beerekerete kîgwanthî kîa Araba nîkenda batirimana na Aisraeli ndweene. Îndî ataamenyaga këethîra nî aiciithîrîîtwe nyunjurî ya ntûûra. Joshua na njûûrî ya Israeli nî baacieetherie teeka bagûcindwa, baramatûka beerekerete rwanda. Tontû bûû, antû bonthe barîa baarî ntûûreene bareetwa nîkenda beengana nabo. Rîrîa beenganîte na Joshua barakucakucîîrua baraumauma ntûûreene bareeta kûraaja. Gûtî muntû noo ûmwe watigîrwe Ai kana Betheli. Bonthe nî baatigîre ntûûra îtîingi mpingîro bareengana na Israeli. MWATHANI areera Joshua atîrî, “Tambûrûkia njara werekerie îtumo rîaaku ntûûra ya Ai, nîûntû nkamîeejana njareene ciaaku.” Joshua nawe aratambûrûkia njara areerekeria îtumo rîaawe ntûûra îîu. Nabo barîa baciithîrîte ntûûra barookîîra baraumîra kuuma arîa baiciithîte o kagiita kau Joshua ataambûrûkîrie njara, baroogîa baratonya ntûûreene na baramîtaa na baramîcinia mwanki. Nabo antû ba Ai bagûciûgûra nî boonîre ûrîa toogi yookaga ntûûreene îgiitagia bwa îgûrû. Antû ba Ai nabo nî baagîre ndeerîa bamatûkîîra nîûntû njûûrî ya Israeli îrîa beenganîte nayo nî yabagarûkîîre. Rîrîa Joshua na njûûrî ya Israeli boonîre atî barîa baiciithîrîte ntûûra bakûmîtaa na bamîcinia mwanki na yooka toogi, nî baagarûkîre na baraambîrîîria kûûraga antû ba Ai. Njûûrî ya Israeli îrîa yaarî îgûtonya ntûûreene îraumagara, îreeta kûrwaa na antû ba Ai. Tontû bûû, antû ba Ai bareethîrwa barî gatîgatî ka njûûrî cia Israeli îmwe yumîte rûteere rûmwe na îngî yumîte rûteere rûngî. Antû ba Israeli barabooraga bonthe na gûtî we watigarîre kana amatûka. Îndî baragwata mûnene wa Ai arî mwoyo, baramwikia kîrî Joshua. Rîrîa Aisraeli baathirîrie kûûraga antû bonthe ba Ai barîa beenganîte na njûûrî ya Israeli bûûrîîne, nî baacokere ntûûreene ya Ai na barooraga na rûchiû antû bonthe barîa baatigeere ku. Arûme na aka ba Ai barîa bonthe booragîrwe ntukû îîu baarî ngiri îkûmi na ijîîrî. Joshua ataakûnja njara îrîa aatambûrûkîtie agwete îtumo nayo mwanka rîrîa aathirîrie antû bonthe ba Ai. Antû ba Israeli baajûkîrie akî nyomoo cia ndîîthia na into bia ntûûra îîu kûringana na ûrîa MWATHANI eerîte Joshua. Tontû bûû, Joshua araîîthia Ai aramîethia îgaanjo mwanka kenya, na nîo u îtwîre mwanka naarua îîjî. Nawe aracuuria mûnene wa Ai mûtîîne mwanka ûgoro. Riûa rîkîthûa, Joshua araathana kiimba kîa mûnene gîcuurûkue. Antû baracuurûkia kiimba kîu kuuma mûtîîne, barakîringa nthî mpingîroone ya ntûûra na barakîûmbîîra kîthûûmba gîkînene kîa maiga, nakîo kîrî o mwanka naarua tûrî. Rîu nîrîo Joshua aakîîre MWATHANI Mûrungu wa Israeli kîritîro kîa igongwana kîrîmeene kîa Ebali. Joshua aathithîrie ûu kûringana na ûrîa Musa nthûûmba ya MWATHANI, eerîte antû ba Israeli. Nî o u kwaandîkîîtwe yukuune rîa Waatho bwa Musa atîrî, “Kîritîro kîa igongwana kîa maiga jatîaji, jarîa jatîringithîtue na gîntû gîa chuuma nî muntû.” Nabo bararitîra MWATHANI igongwana bia gwakîîria na bia thîîrî o. O au mbere ya kîrîndî gîa Israeli, Joshua araandîka maigeene kaîrî Waatho bûrîa Musa aandîkîte. Nabo antû ba Israeli bonthe, barîa ba kwîja na barîa baaciarîri Israeli, amwe na akûrû na arûngamîîri baao na agambi baao nî baarûngi nteere cio-ijîîrî cia îthandûkû beerekerete athînjîri-Mûrungu Alawî barîa baakamatîte Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI. Nusu ya antû baamwe bautatîrîte kîrîma gîa Gerizimu na nusu ya antû bangî bautatîrîte kîrîma kîa Ebali, o ta ûrîa Musa, nthûûmba ya MWATHANI, aathanîte atî antû ba Israeli baambe bathithie ûu nîkenda boona kîtharimo. Nyuma ya bûu, Joshua nî athomere nteto cionthe cia Waatho, cia kîtharimo na cia kîrumi, o ta ûrîa kwaandîkîîtwe yukuune rîa Waatho. Gûtî kiugo noo kîmwe kîa ûrîa Musa aaugîîte Joshua ataathoma mbere ya kîûthûrano kîonthe kîa Israeli kîrîa kîaarî na arûme na aka na twaana na ageni barîa baatûûranagîra nabo. Rîu anene bonthe barîa baatwîre rwongo rwa Jorodani rwa rûgûrû, nthî ya irîma na ya mûgwanthî, na rûteere runthe rwa îria rîa Mediterania gwîta bwa Lebanoni: Ahiti na Aamori na Akanaani na Aperizi na Ahivi na Ajebusi, rîrîa baigîrue mantû jau, nî boothûranîre, baragwatanîra gwîta kûrwaa na Joshua na Israeli. Îndî rîrîa atûûri ba Gibeoni tabo Ahivi, baigîrue ûrîa Joshua aarî akûthithîria Jeriko na Ai, bo nî baathûgaanîrie gûtumîra ûûme. Nabo bareeta bararinga rîîgu, na barajûkia ithango bia nkunia baraara mîgongo ya ntigiri ciaao. Ningî barajûkia biujo bia ndibei bibikûrû mono na biûjûri iraka. Ningî bareekîra iraatû bibithiru birî na iraka, na nguû inthiru. Nayo mîgaate yaao ya rîîgu yaarî îmiumu na îmîûmagaru. Nabo bareeta kîrî Joshua amwe na antû ba Israeli kambîîne yaao Giligali barabeera ûjû, “Tuumîte nthî ya kûraaja, na nîûntû bûu nî bwega bûthithie kîrîkanîro naatuî.” Îndî antû ba Israeli bareera antû bau atîrî, “Bwoomba kwîthîrwa bûtwîre akuî naatuî. Nîatîa îndî tûûmba kûthithia kîrîkanîro naabuî?” Nabo bareera Joshua atîrî, “Tuî tûrî nthûûmba ciaaku.” Joshua nawe arabooria, “Ka bûrî ba û na nîkû buumîte?” Nabo baramûcokeria atîrî, “Nthûûmba ciaaku ciumîte nthî ya kûraaja mono nîûntû nî twigîîtue îgweta rîa MWATHANI Mûrungu waaku. Nî twigîtue mantû jarîa jonthe aathithîîrie Misri, na jarîa jonthe aathithîîrie anene barîa baîrî ba Amori barîa baarî rwongo rwa Jorodani rwa gaiti, nabo nî Sihoni mûnene wa Heshiboni na Ogi mûnene wa Bashani, ûrîa waatwîre Ashitarothi. Atongeeria beetû na atûûri bonthe ba nthî yeetû nî baarîîtie naatuî batwîra atîrî, ‘Jûkieni rîîgu nîûntû bwa rûgendo, bwîîte bûtirime antû bau bûbeere atîrî: Tuî tûrî nthûûmba cieenu; nandî nî bwega bûthithie kîrîkanîro naatui!’ Mîgaate îîjî yeetû yaarî na mwanki rîrîa twamîjûkîrie îrî rîîgu yeetû kûûma nyomba cieetû, ntukû îrîa twaumagaraga twîja kîrî buî. Nandî tegeeni bwoone nî îmiumu na îmîûmagaru! Biujo bibi biaarî bibierû tûkîbiîkîra ndibei, na nandî nî bûkwona nî bibitûrîkangu! Nguû cieetû na iraatû bieetû nî birathirîre nîûntû bwa ûrîa rûgendo rûraarî rûrûraaja!” Nabo antû ba Israeli bararûma rîîgu îîu yaao, batîrombete kîrîra kîrî MWATHANI. Joshua areeka kîrîkanîro kîa thîîrî nabo atî akareka batûûre mwoyo. Nabo atongeeria ba kîûthûrano bararikithia kîrîkanîro kîu na mûciîtio. Naku kûrakara ûjû, nyuma ya ntukû ithatû kuuma Aisraeli bakûthithia kîrîkanîro na antû ba Gibeoni, Aisraeli nî baigîrue atî antû bau baarî atûûri baao. Antû ba Israeli bareeta rûgendo, barakinya ntûûreene cia antû ba Gibeoni ntukû ya ithatû. Nacio ntûûra iu ciaarî Gibeoni, na Kefira, na Beerothi, na Kiriathi-jearimu. Nabo antû ba Israeli bataabooragîre nîûntû atongeeria baao nî baarî bagûciîtîria antû ba Gibeoni na riîtwa rîa MWATHANI Mûrungu wa Israeli. Nakîo kîûthûrano kîonthe kîranung'unîra atongeeria. Nabo atongeeria bonthe bareera kîûthûrano kîonthe atîrî, “Nî twabaciîtîîrie na riîtwa rîa MWATHANI Mûrungu wa Israeli, na nîûntû bûu tûtîûmba kûbaringithia. Îndî ûrîa tûkûbathithîria nî ûjû: tûrîtigana nabo batûûre mwoyo tûtîkeeje gûkanûkua nî MWATHANI nîûntû bwa mûciîtio jûrîa twabaciîtîîrie.” Rîu atongeeria barauga atîrî, “Rekaneni nabo batûûre.” Tontû bûû antû ba Gibeoni baraa auni ba nkû na atai ba rûûjî ba kîûthûrano gîa Israeli kîonthe o ta ûrîa atongeeria baugîîte. Joshua nî aatûmanîîre antû bau ba Gibeoni arabooria, “Nîmbi îtûmîte bûtwaîria bûkiugaga bûrî ba kûraaja naatuî o rîrîa bûtwîre akuî naatuî? Tontû bûû, bûrî na kîrumi, na bamwe beenu bakaa nkombo na auni ba nkû, na atai rûûjî ba nyomba ya Mûrungu waakwa.” Nabo baracokeria Joshua baramwîra atîrî, “Nî twaarî tûkwîrwa ûrîa MWATHANI Mûrungu waaku eerîte Musa nthûûmba yaawe atî akabûnenkera nthî îîjî yonthe na atî akaathiria antû bonthe barîa batwîre ku baume mbere yeenu. Naatuî nî twagwatîrwe nî ûguaa bûbûnene mono tûkîbûkîra na nîkîo gîatûmîre tûthithia ûntû bûu. “Rîu tuî tûrî njareene ciaaku, tûthithîrie ûrîa ûkoona kwagîrîte.” Nawe arabathithîria ûjû: araboonokia kuuma njareene cia antû ba Israeli bararega kûbooraga. Ntukû îîu, Joshua arabaeethia auni ba nkû na atai ba rûûjî ba kîûthûrano gîa antû ba Israeli na ba kîritîro kîa igongwana kîa MWATHANI mwanka naarua tûrî. Îîu nîyo ngûgî îrîa baritaga o kunthe kûrîa MWATHANI athuuraga. Adonizedeki ûrîa waarî mûnene wa Jerusalemu nî aigîîrue ûrîa Joshua aarî agûtaa Ai na amîthiria buru na aathithîria Ai na mûnene waayo o ta ûrîa aathithîrîtie Jeriko na mûnene waayo. Ningî nî aamenyîre atî antû ba Gibeoni nî baarî bagûtuma thîîrî na antû ba Israeli na batûûranîra amwe nabo. Adonizedeki na antû baawe baragwatwa nî ûguaa bûbûnene nîûntû Gibeoni yaarî ntûûra înene, o ta îmwe ya ntûûra cia anene, na yaarî înene nkûrûki ya Ai, ningî antûarûme baayo bonthe baarî nchamba. Tontû bûû, Adonizedeki mûnene wa Jerusalemu, aratûmanîra Hohamu mûnene wa Heburoni, na Piramu mûnene wa Jaramuthi, na Jafia mûnene wa Lakishi, na Debiri mûnene wa Egiloni, na arabeera atîrî, “Njûûni bûnteethie kûrwaa na Gibeoni, nîûntû nî batumîte thîîrî na Joshua na antû ba Israeli.” Tontû bûû, anene bau ba Aamori bo-bataano; mûnene wa Jerusalemu, na mûnene wa Heburoni, na mûnene wa Jaramuthi, na mûnene wa Lakishi, na mûnene wa Egiloni, baroothûrania njûûrî ciaao amwe bareeta mwanka Gibeoni, baramîcîgîîria na baramiithûkîra. Nabo antû ba Gibeoni baratûmana kîrî Joshua kûu kambîîne ya Giligali baramwîra, “Menya ûûrîrua nî tuî nthûûmba ciaaku! Njû na mpwîî ûtwonokie! Tûteethie nîûntû anene bonthe ba Aamori barîa batwîre nthîgûrû ya irîma nî bagwatanîrîte na baatwithûkîra.” Tontû bûû Joshua arauma Giligali areetania na njûûrî yaawe yonthe, na nchamba ciaawe cionthe cia ndwaa. MWATHANI areera Joshua atîrî, “Ukaabakîra, nîûntû nî mbanenkanîrîte njareene ciaaku. Gûtî noo ûmwe waao ûkairikîria mbere yaaku.” Tontû bûû, Joshua na antû baawe bararaara gwîta ûtukû bunthe kuuma Giligali mwanka Gibeoni, nabo baraumîîra Aamori batîkûmenya. MWATHANI aratûma Aamori barigicana nî kûmaka boona njûûrî ya Israeli. Nabo Aisraeli barooragîra Aamori babaingî kûu Gibeoni, baracoka bareengana nabo na njîra îrîa iitîîtie bwa Bethihoroni, bareeta bakîbooragaga mwanka Azeka na Makeda. Rîrîa Aamori baamatûkîte Aisraeli, bagûkinya mwînamoone jwa Bethihoroni MWATHANI nî eetîre akîbaurithagîria maiga jamanene mono ja ngai ya nchûgû mwanka barakinya Azeka. Barîa booragîrwe nî maiga jau nîbo baarî baingî nkûrûki ya barîa Aisraeli booragîte na nchiû. Ntukû îîu MWATHANI aanenkanîre Aamori bathirua nî Aisraeli, Joshua nî arîîrie MWATHANI arî mbere ya antû ba Israeli, nawe arauga: “Gwe, riûa, rûûngama ki îgûrû rîa Gibeoni naagwe mweri, ûrûngame îgûrû rîa Mûuro jwa Aijaloni.” Narîo riûa rîrarûngama ki, naju mweri jûrakara o arîa jwaarî, mwanka rîrîa mûgongo jwa Israeli jwarîîkîrie kûûmbana kîrî maitha jaao. Mantû jaja najo nî jaandîki yukuune rîa “Jashari.” Riûa rîrarûngama îgûrû gatîgatî rîrarega kûthûa, rîrakara o ta rîa ntukû îmwe îmbûjûru. Mbere kana nyuma ya ntukû îîu gûtooneka ntukû îngî îrîa MWATHANI aathîkîra muntû ûtûûne ta bûû. MWATHANI nîka arûjagîîra Israeli. Nyuma ya mantû jau, Joshua amwe na antû ba Israeli bonthe baracoka kambîîne Giligali. Anene barîa ba Aamori bo-bataano nî baarî bakûmatûka mwanka Makeda baraiciitha gîkurunguune. Joshua aramenyithua mantû jau areerwa atîrî, “Anene barîa bo-bataano bakwonwa baiciithîte gîkurunguune kûu Makeda.” Joshua arauga atîrî, “Ingiritieni maiga jamanene jainge mwari jwa gîkurungu na bwîke antû bamwe o babakarie. Îndî buî bûgaakareni o. Înganeni na anthû bûbaûûre kuuma bwa nyuma, na bûkaareka beeja gûkûrûka ntûûreene ciaao, nîûntû MWATHANI nî abanenkanîrîte njareene cieenu.” Joshua na antû ba Israeli nî booragîre Aamori mbûrago înene, akuî kûbathiria. Antû babakai nîbo batigarîre baramatûka barakûrûka ntûûreene irîa ciaarî imbirigîre na nthingo cia maiga. Nayo njûûrî yonthe ya Israeli îracoka thîîria kîrî Joshua kambîîne Makeda. Gûtî muntû wacoka kuuga ûntû no bûmwe bûbûthûûku bwegiî antû ba Israeli. Joshua aracoka arauga atîrî, “Rugûreni mwari jwa gîkurungu bûrite anene bau bo-bataano bûbareete kîrî ni.” Nabo barathithia u, bararita anene bau bo-bataano: mûnene wa Jerusalemu, na mûnene wa Heburoni, na mûnene wa Jaramuthi, na mûnene wa Lakishi, na mûnene wa Egiloni, barabaikia kîrî Joshua. Rîrîa baikîrue kîrî Joshua, nî eetîre antû ba Israeli bonthe, na areera atongeeria ba njûûrî barîa beetanîtie nawe ndweene atîrî, “Îjaîjeni aja bûkinye anene baba nkingo na makinya.” Nabo bareejaîja, barakinya anene bau nkingo. Joshua arabeera atîrî, “Bûgákîra kana bûkua nkoro; îndî gîeni na inya na ûchamba, nîûntû o ûu nîu MWATHANI akaathithagîria anthû beenu bonthe barîa bûkaarûjaga nabo.” Joshua aracoka arabooraga, na arabacuuria mîtîîne îtaano barakara o mwanka ûgoro. Riûa rîkîthwa, Joshua arauga bacuurûkue, nabo baracuurûkua mîtîîne na baragerwa gîkurunguune kîrîa baiciithîte mbere, nabo bareeka maiga jamanene mwariine jwa gîkurungu, najo no jatwîre o mwanka naarua tûrî. O ntukû îîu Joshua nî aataîre ntûûra ya Makeda na arooraga antû bonthe bayo amwe na mûnene waayo na rûchiû. Gûtî muntû watigara arî mwoyo kinya ûmwe. Ningî arathithîria mûnene wa Makeda o ta ûrîa athithîrîtie mûnene wa Jeriko. Rîu Joshua na njûûrî ya Israeli yonthe baracoka barauma Makeda bareeta ntûûra ya Libuna baramiithûkîra. MWATHANI aramîeejana kinya yo amwe na mûnene waayo njareene cia Israeli. Joshua arooraga antû baayo bonthe na rûchiû atîtigie kînya ûmwe. Aarathithîria mûnene waayo o ta ûrîa aathithîrîtie mûnene wa Jeriko. Joshua na njûûrî ya Israeli yonthe barauma Libuna bareeta ntûûra ya Lakishi, baramîcîgîîria, na baramiithûkîra. MWATHANI aranenkanîra Lakishi njareene cia Israeli, nabo baramîtaa ntukû ya ijîîrî, barooraga antû baayo bonthe na nchiû o ta ûrîa bathithîrîtie Libuna. Horamu mûnene wa Gezeri, areeja gûteethia Lakishi. Îndî Joshua aramûûraga amwe na antû baawe arabathiria buru. Kuuma Lakishi, Joshua nî aacokîre areeta amwe na njûûrî yonthe ya Israeli mwanka ntûûra ya Egiloni. Baramîcîgîîria na baramiithûkîra. Nabo baramîtaa o ntukû îîu, na barooraga antû barîa baarî ku bonthe na rûchiû o ta ûrîa bathithîrîtie Lakishi. Joshua na njûûrî ya Israeli yonthe barauma Egiloni bareeta Heburoni baramiithûkîra. Nabo baramîtaa, barooraga mûnene, na antû bonthe ba ntûûra îîu, na ba tûtûûra tûrîa twacîgîîrîîtie ntûûra îîu. Barabathithîria o ta ûrîa baathithîrîtie Egiloni. Gûtî muntû kinya ûmwe baatigaria. Joshua na njûûrî ya Israeli bonthe baracoka baraithûkîra ntûûra ya Debiri. Baramîtaa amwe na mûnene waayo na tûtûûra tûrîa twamîcîgîîrîîtie tûnthe. Barabooraga na nchiû batîtigie muntû kinya ûmwe. Joshua arathithîria Debiri na mûnene waayo o ta ûrîa athithîîrîîtie Heburoni na Libuna na anene baacio. Ûu nîu Joshua oombîre gûtaa nthîgûrû îîu yonthe, gûntû kûrîa kûrî irîma, na nthîgûrû îrîa îrî bwa ûmotho bwa Juda, na mûgwanthî na ibariine, na kinya anene ba gûntû kûu bonthe arabathiria. Gûtî gîntû kîrî mwoyo gîatigara kînya kîmwe. No kûthirua biathirîrue buru o ta ûrîa MWATHANI Mûrungu wa Israeli aathanîte. Tontû buû, Joshua aroombana kuuma Kadeshi-barinea mwanka Gaza, na nthîgûrû yonthe ya Gosheni, gûkinya Gibeoni. Joshua nî oombîre anene bau bonthe na arataa nthî ciaao o rîmwe nîûntû MWATHANI Mûrungu wa Israeli nî aarûjagîîra Israeli. Rîu nîrîo Joshua amwe na njûûrî yonthe ya Israeli baacokere kambîîne Giligali. Rîrîa Jabini mûnene wa Hazori aigîîrue nteto cia kûûmbana gwa Israeli, nî aatûmanîre kîrî Jobabu mûnene wa Madoni na mûnene wa Shimuroni na mûnene wa Akishafu. Ningî nî aatûmanîre kîrî anene barîa baatwîre nthî ya irîma rûteere rwa ûrîo na bwa Araba rûteere rwa ûmotho rwa Kinerethi na mûgwanthîîne na Nafothidori bwa rûgûrû, na kîrî Akanaani barîa baarî bwa gaiti na barîa baarî bwa rûgûrû. Ningî aratûmana kîrî Aamori na Ahiti na Aperizi na Ajebusi barîa baatwîre irîmeene, na Ahivi barîa baatwîre ruungu rwa kîrîma kîa Herimoni nthîgûrû ya Mizipa. Nabo baraumagara na njûûrî ciaao cionthe. Nabo baingîîte o ta mûthanga jwa rûteere rwa îria. Nî baarî na mbarathi na ngaarî cia ndwaa inyiingî mono. Anene bau bonthe baroothûrania njûûrî ciaao bareeta baraamba kambî kûu kîthimeene kîa Meromu nîkenda barwaa na Israeli. MWATHANI areera Joshua atîrî, “Ûkábakîra, nîûntû gûgîkinya thaa ta iji rûûjû, nkabanenkanîra kîrî Israeli barî baakuû bonthe. Naabuî bûkaunanga mbarathi ciaao magûrû na bûîîthie ngaarî ciaao na mwanki.” Tontû bûû, Joshua na njûûrî yaawe yonthe nî baithûkîîre antû bau nau kîthimeene kîa Meromu batîkûmenya. MWATHANI arabanenkanîra njareene cia Israeli. Aisraeli bareengana nabo bakîbooragaga mwanka Sidoni îrîa nene na Misirefothi-maimu na bwa gaiti mwanka mûuro jwa Mizipe. Barabathiria buru na gûtî we waatigara. Joshua arabathithîria o ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Araunanga mbarathi ciaao magûrû na araîîthîîria ngaarî ciaao na mwanki. Nyumeene Joshua na antû baawe nî beetîre barataa ntûûra ya Hazori, na barooraga mûnene waayo na rûchiû. Ntûûra ya Hazori nîyo yatwîre îrî na inya nkûrûki ya moonene jau jangî jonthe ja gûntû kûu. Barooraga antû barîa baarî ku bonthe buru batîtigie noo ûmwe arî mwoyo, ningî baraîîthia ntûûra ya Hazori na mwanki. Joshua arataa ntûûra cia anene bau cionthe amwe na anene beene, arabooraga na rûchiû akîbathiragia buru ta ûrîa Musa nthûûmba ya MWATHANI, aaugîîte. Îndî ntûûra îrîa ciaaki maganjoone, gûtî yo Israeli yaaîîthia tiga Hazori yonka Joshua aaîîthirie. Antû ba Israeli nî baataîre into bionthe bia ntûûra îîu amwe na nyomoo cia ndîîthia. Îndî Aisraeli barooraga antû ba ntûûra iu bonthe na rûchiû barabathiria buru batîtigie noo ûmwe arî mwoyo. Mantû jarîa jonthe MWATHANI eerîte nthûûmba yaawe Musa, nîo jo Musa eerîre Joshua, nawe Joshua arajaingia. Gûtî ûntû kinya bûmwe aatigia atîthithîtie bwa jarîa jonthe MWATHANI eerîte Musa. Nthîgûrû iji nîcio Joshua aataîre: gûntû kûrîa kûrî irîma, na nthîgûrû îrîa îrî bwa ûmotho bwa Juda yonthe, na nthîgûrû yonthe ya Gosheni, na mûgwanthî, na kîguuru kîa rûûjî rwa Jorodani, na nthîgûrû îrîa îrî irîma ya Israeli, amwe na igwanthî biaayo; kuuma kîrîma kîa Halaki kîrîa giitîîtie bwa Edomu mwanka Baali-gadi mûguuruune jwa Lebanoni, gaiti ka Kîrîma kîa Herimoni. Joshua aragwata anene ba nthîgûrû îîu yonthe na arabooraga. Joshua nî aarwîte ndwaa yaawe na anene ba gûntû kûu îgiita rîrîraaja. Gûtî antû ba ntûûra îngî batuma thîîrî na antû ba Israeli tiga Ahivi barîa baatûûraga Gibeoni. Aisraeli baataîre ntûûra iu ingî cionthe ndweene. Nî MWATHANI Mweneinya waatûmîte nkoro cia antû bau ciûma nîkenda barwaa na Israeli nabo bathirua buru batîkwigîrîîrua kîaao o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. O îgiiteene rîu, Joshua nî eetîre arooraga imuntû birîa bietagwa Anakimu kuuma irîmeene, na Heburoni, na Debiri, na Anabu, na îrîmeene bia Juda na Israeli bionthe, arabathiria buru amwe na ntûûra ciaao. Gûtî Anakimu baatigarîre nthîgûrûûne ya antû ba Israeli. No babakai baatigarîre Gaza na Gathi na Ashidodi. Joshua nî aataîre nthî îîu yonthe, o ta ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Nawe aramînenkanîra kîrî antû ba Israeli ta rûgai rwaao, aragaîra o mwîrîga gîchunchî kîaaju. Nayo ndwaa îrathira, kûragia thîîri nthî îîu. Antû ba Israeli nî baarî bagûtaa nthî îrîa îrî rwongo rwa Jorodani bwa gaiti ndeerîa riûa riumagîîra kuuma kîguuruune gîa karûûjî Arinoni gwitania na kîguuru kîa mûuro jwa Jorodani mwanka Kîrîma kîa Herimoni bwa ûrîo. Nabo anene ba nthî îîu baarî baîrî. Ûmwe nîwe Sihoni mûnene wa Aamori ûrîa waathanaga Heshiboni o amwe na nusu ya Gileadi. Nthî yaawe yaumîte Aroeri rûteere rwa kîguuru kîa Arinoni mwanka Rûûjîîne rwa Jaboki mwankeene jwa Amoni, na kinya mûguuru jwa Rûûjî rwa Jorodani kuuma Kinerethi gwîta bwa ûmotho mwanka Bethijeshimothi gaiti ka Araba, ta rîo îria rîa Chumbî o mwanka mûgwanthî jwa Kîrîma gîa Pisiga. Ûngî aarî Ogi mûnene wa Bashani, nawe aarî ûmwe wa matigi ja Refaimu Aathanaga Ashitarothi na Edirei, na gwîta Kîrîma kîa Herimoni na Saleka na nthîgûrû yonthe ya Bashani gûkinya mwankeene jwa Geshuri na Maaka o amwe na nusu ya Gileadi gwankana na nthîgûrû ya Heshiboni îrîa yaathagwa nî Sihoni. Anene bau bobaîrî nî baarî bakûûrwa nî Musa, nthûûmba ya MWATHANI, na antû ba Israeli. Musa, nthûûmba ya MWATHANI, aagaîre mwîrîga jwa Rubeni, na Gadi, na nusu ya mwîrîga jwa Manase nthî îîu. Joshua na antû ba Israeli nî baûûrîre anene bonthe barîa baathanaga rwongo rwa Jorodani rwa îthwîro rîa riûa kuuma Baali-gadi mûgwanthîîne jwa Lebanoni mwanka Kîrîma kîa Halaki bwa ûmotho akuî na Edomu. Joshua aagaanîrie nthî îîu aramîeejana kîrî mîîrîga ya Israeli îrî rûgai rwaao. Nthî îîu nayo nîyo nthî ya irîmeene, mûgwanthî jwa îthwîro rîa riûa, mûgwanthî jwa Jorodani, mwînamo jwa riumîîro rîa riûa na rwanda rwa ûmotho. Îîjî nîyo yaatwîre îrî nthî ya Ahiti, na Aamori, na Akanaani, na Aperizi, na Ahivi, na Ajebusi. Anene baba nîbo antû ba Israeli baaûûrîre: mûnene wa Jeriko mûnene wa Ai îrîa yaarî akuî na Betheli mûnene wa Jerusalemu mûnene wa Heburoni mûnene wa Jaramuthi mûnene wa Lakishi mûnene wa Egiloni mûnene wa Gezeri mûnene wa Debiri mûnene wa Gederi mûnene wa Horima mûnene wa Aradi mûnene wa Libuna mûnene wa Adulamu mûnene wa Makeda mûnene wa Betheli mûnene wa Tapua mûnene wa Heferi mûnene wa Afeki mûnene wa Lasharoni mûnene wa Madoni mûnene wa Hazori mûnene wa Shimuroni-meroni mûnene wa Akishafu mûnene wa Taanaki mûnene wa Megido mûnene wa Kedeshi mûnene wa Jokineamu îrîa îrî Karimeli mûnene wa Dori îrîa îrî Nafathi-dori mûnene wa Goimu îrîa îrî Gilili mûnene wa Tiriza Bonthe baarî anene mîrongo îthatû na ûmwe (31). Joshua nî aarî agûkûra aatindira. MWATHANI aramwîra atîrî, “Ûûgwe ûgûkûra, îndî nthîgûrû nayo no îtigeere îînene ya gûtaa. Nayo nthîgûrû îrîa îtigeere nîyo îîjî: nthî yonthe ya Filisti na Geshuri. Geshuri îrîa yaataragwa îrî ya Akanaani nî kuuma karûûji ga Shihori, mwankeene jwa Misri, gwîta bwa ûrîo mwanka mwankeene jwa Ekironi. Nabo anene ba Afilisti baatwîre Gaza na Ashidodi na Ashikeloni na Gathi na Ekironi. Ningî kinya nthî yonthe ya Avimu bwa ûmotho nî itigeere îtîtai. Ningî kûrî nthîgûrû yonthe ya Akanaani na Meara bwa ûmotho îtigeere, nayo nî nthîgûrû ya Asidoni, gwîta mwanka Afeki mwankeene jwa Aamori. Ningî nthîgûrû ya Agebali na Lebanoni yonthe bwa riumîîro rîa riûa, kuuma Baali-gadi, îrîa îrî rûteere rwa ûmotho rwa Kîrîma kîa Herimoni, mwanka mûcîcîbîroone jwa gwîta Hamathi. Kinya nthî yonthe ya Asidoni, barîa batwîîre nthî ya irîma kuuma irîmeene bia Lebanoni mwanka Misirefothi-maimu, nkeenga antû bau bonthe mbere ya antû ba Israeli. Gwe no kûgaa ûkagaîra antû ba Israeli nthî îîu o ta ûrîa nkwîrîte. Nandî gaanîria nthî îîjî mîîrîga îrîa îngî kenda amwe na nusu ya mwîrîga jwa Manase yee rûgai rwaao.” Mwîrîga jwa Rubeni na jwa Gadi amwe na nusu ya mwîrîga jwa Manase nî baarî bakwigwatîra kiigai kîaao kîa nthîgûrû îrîa Musa, nthûûmba ya MWATHANI, aabanenkeere rwongo rwa mûuro jwa Jorodani bwa gaiti. Nayo nthî yaao yaakinyîte Aroeri, rûteere rwa kîguuru kîa Arinoni ntûûra îrîa yaarî gatîgatî ka mûgwanthî jûu, kûgwatana na bûûrî îrîa ing'ananîrîtie kuuma Medeba mwanka Diboni. Ningî îgakinya mwankeene jwa Aamoni îjûkîtie ntûûra cionthe irîa ciaathagwa nî mûnene Mûamori weetagwa Sihoni, ûrîa waathanaga arî Heshiboni. Yaarî amwe na Gileadi, Geshuri na Maaka, na Kîrîma kîa Herimoni kîonthe na Bashani yonthe mwanka Saleka. Ningî îkajûkia waathani bunthe bwa Ogi mûnene wa Bashani ûrîa waathanaga Ashitarothi na Edirei. Nîwe wenka watigeere kîrî antû ba Refaimu barîa Musa aarî akûrwaa nabo abeenga kuuma nthî îîu. Îndî antû ba Israeli bateenga Ageshuri na Amaaka. Tontû bûû, Ageshuri na Amaaka batûûranagia na Aisraeli mwanka naarua tûrî. Mwîrîga jwa Lawi nîo ju junka Musa atagaîra nthîgûrû nîûntû MWATHANI nî aamwîrîte atî nî bagaîri gîchunchî kîmwe kîa igongwana bia gwakîîrua birîa bikaritagîrwa MWATHANI Mûrungu wa Israeli, na rûu nîru rûgai rwaao. Musa nî aeere antû ba mwîrîga jwa Rubeni rûgai rwaao kûringana na mîciî yaao. Nthîgûrû yaao yaarî kuuma Aroeri, rûteere rwa kîguuru kîa Arinoni na ntûûreene îrîa îrî kîguuruune kîu gatîgatî îkagwata îrîa îng'ananîrîtie yonthe gwîtîîra bwa Medeba. Ningî îkajûkia Heshiboni na ntûûra ciaayo cionthe irîa irî nthîgûrû îrîa îng'ananîrîtie nacio nî: Diboni, na Bamothi-baali, na Bethibaalimeoni, na Jahazi, na Kedemothi, na Mefaathi, na Kiriathaimu, na Sibuma na Zerethishahari, ntûûra îrîa îrî karîmeene karîa karî mûguuruune. Ningî îkajûkia Bethipeori, na mwînamo jwa kîrîma gîa Pisiga na Bethijeshimothi. Nthîgûrû îîu yajûkagia ntûûra cionthe irîa irî nthîgûrû îrîa îng'ananîrîtie na ûnene bunthe bwa Sihoni, mûnene wa Aamori ûrîa waathanaga Heshiboni. Musa nî aarî akûmîûmba ndweene amwe na anene ba Midiani barîa baathaga nthîgûrû barî rungu rwaawe, nabo beetagwa Evi, na Rekemu, na Zuri, na Huri, na Reba. Kinya Balaamu mûtaana wa Beori ûrîa waarî mûringia nî ooraganîrue amwe na antû bangî nî Aisraeli. Mûuro jwa Jorodani nîju jwaarî mwanka jwa mwîrîga jwa Rubeni bwa rûgûrû. Ntûûra iu, nene na nini nîcio ciaeerwe mwîrîga jwa Rubeni kûringana na mîciî yaao îraa rûgaî rwaao. Musa nî aaere kinya mwîrîga jwa Gadi, rûgai rwaao rwa nthîgûrû kûringana na mîciî yaaju. Nthîgûrû yaao yajûkagia Jazeri na ntûûra cionthe cia Gileadi, na nusu ya nthîgûrû ya Aamoni o mwanka Aroeri îrîa yaategeene na Raba gwa gaiti. Nthîgûrû yaarî kuuma Heshiboni gwîta Ramathi-mizipe na Betonimu, na kuuma Mahanaimu gwîta mwankeene jwa Debiri. Kîguuruune kîa Jorodani îkajûkia Bethiharami na Bethinimura na Sukothi, na Zafoni, na nthîgûrû îrîa yatigeere ya ûnene bwa Sihoni, mûnene wa Heshiboni. Mwanka jûrî Rûûjî rwa Jorodani gwîta mwanka gîturi kîa nthî kîa Îria rîa Kinerethi Iu nîcio ntûûra inene na inini irîa ciagaîîrwe mîciî ya mwîrîga jwa Gadi. Musa nî aaere kîagatî kîa mwîrîga jwa Manase rûgai rwaao rwa nthîgûrû kûringana na mîciî yaaju. Nthîgûrû yaao yaambagîîria Mahanaimu îkajûkia Bashani yonthe, nayo nî ûnene bunthe bwa Ogi, ûrîa waarî mûnene wa Bashani, o amwe na ntûûra cionthe mîrongo îtaantatû cia Jairi irîa ciaarî cia Bashani. Ningî îkajûkia nusu ya Gileadi, na Ashitarothi na Edirei, ntûûra irîa ciaarî nene kûu Bashani kûrîa Ogi aathanaga. Nthîgûrû îîu yonthe nîyo yagaîîrwe nusu ya nchiarwa cia Makiri mûtaana wa Manase, kûringana na mîciî yaao. Ûu nîu Musa agaanîrie nthîgûrû bwa gaiti ya Jeriko na Jorodani rîrîa aarî bûûrîîne ya Moabu. Îndî gûtî rûgai rwa nthîgûrû Musa aanenkeere mwîrîga jwa Lawi nîûntû MWATHANI Mûrungu wa Israeli nîwe waarî rûgai rwaao o ta ûrîa abeerîte. Ûjû nîu nthîgûrû ya Kanaani yagaîîrwe antû ba Israeli îrî rûgai rwaao nî Eleazari, ûrîa waarî mûthînjîri-Mûrungu, na Joshua, mûtaana wa Nuni, na atongeeria ba mîciî ya mîîrîga ya Israeli. Mîîrîga kenda na nusu yagaîîrwe nthîgûrû îîu na njîra ya kûringa kuura ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Musa nî aarî akwaa mîîrîga îîrî na nusu rûgai rwaao rwongo rwa Jorodani rwa gaiti îndî gûtîbio aeere Alawi nao. Nchiarwa cia Josefu ciaarî mîîrîga îîrî, Manase na Efuraimu. Gûtî rûgai rwa nthîgûrû rwaeerwe Alawi, tiga ntûûra cia gûtûûra, na bieni biaacio nîûntû bwa kûrîîthagia na nîûntû bwa rûmatho rwaao. Nabo antû ba Israeli nî baagaanîrie nthîgûrû o ûrîa ungwa MWATHANI eerîte Musa. Nabo antû ba Juda nî beetîre kîrî Joshua kûu Giligali, na Kalebu mûtaana wa Jefune ûrîa waarî Mûkenizi, areera Joshua atîrî, “Gwe nî ûkûririkana bûrîa MWATHANI eerîîrîte Musa muntû wa Mûrungu Kadeshi-barinea mantû jakwegiî na jambegiî. Ûûni ndaarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îna rîrîa Musa nthûûmba ya MWATHANI, aantûmîre kuuma Kadeshi-barinea mbîta gûcûnkûûna nthîgûrû. Naani nî ndacokere ndîramwîra mantû jarîa ndoonete o ûrîa jaakari. Nabo ataana ba baaba barîa twatûmi nabo nî beekîîre kîrîndî ûguaa, îndî ûûni nî ndathîkîîre MWATHANI Mûrungu waakwa buru. Musa nî anciîtîîrie ntukû îîu arauga atîrî, ‘Nî mma nthîgûrû yonthe îrîa ûrakinyîre na magûrû jaaku îkaa rûgai rwaaku na rwa aana baaku mwanka kenya nîûntû gwe nî ûraathîkîîre MWATHANI Mûrungu waakwa buru.’ Naandi tega, MWATHANI no ambîkîte mwoyo o ta uûrîa augîre mîaka îîjî mîrongo îna na îtaano kuuma rîrîa eerîre Musa mantû jau, rîrîa Aisraeli baarî rûgendoone rwanda. Atîrî, nandî naarua tûrî ndî na mîaka mîrongo înaana na îtaano. Îndî amwe na bûu, ndî o na inya naarua tûrî o ta ntukû îrîa Musa aantûmîte. Ndî na inya kinya ya gwîta ndweene kana ya kûthithia ûntû bûngî. Tontû bûû, naandi nenkera nthî îîjî ya irîma îrîa MWATHANI aambîrîîre. Ntukû îîu nî waigîrue ûrîa Anakimu baarî nthî îîu na ûrîa ntûûra ciaao ciaarî inene na imbirigîre na nthingo. Îndî nkabeenga ku o ta ûrîa MWATHANI aaûgîre, MWATHANI eethîrwa arî amwe naani.” Joshua nawe aratharima Kalebu, mûtaana wa Jefune, na aramwaa Heburoni îrî rûgai rwaawe. Tontû bûû Heburoni îraa ya Kalebu, mûtaana wa Jefune, Mûkenizi kuuma ntukû îîu mwanka naarua tûrî nîûntû bwa ûrîa aathîkîîre MWATHANI Mûrungu wa Israeli. Mbereene, Heburoni yeetagwa Kiriathiaraba. Ariba nî riîtwa rîa muntû ûrîa waarî ûmûnene nkûrûki ya Anakimu bangî. Naku kûragîa thîîrî nthîgûrûûne îîu. Antû ba mwîrîga jwa Juda nabo nî baagaîîrwe na njîra ya kûringa kuura nthîgûrû îrîa yabagwîrîîre kûringana na mîciî yaaju. Nthîgûrû yaao yaakinyîte mûthia buru jwa ûmotho jwa rwanda rwa Zini, mwankeene jwa Edomu. Mwanka jwaao jwa rûteere rwa ûmotho jwaumîte mûthieene jwa îria rîa Chumbî kwambîrîîria gîkumboone kîrîa kîerekerete bwa ûmotho, gwîta bwa mwitio jwa Akirabimu, mwanka Zini. Kuuma au jûkagiitîîra rûteere rwa ûmotho rwa Kadeshi-barinea, gûkûrûkîîra Hezironi gwitia Adaari jûkagarûka jûkeerekera Karika. Ningî jûgakinya Azimoni, jûkathingata karûûjî ka mwanka jwa Misri jûkathirîra îrieene rîa Mediterania. Jûu nîju jwaarî mwanka jwa Juda rûteere rwa ûmotho. Mwanka jwa rûteere rwa gaiti jwaarî îria rîa Chumbî gwîta mwanka arîa mûuro jwa Jorodani jûtonyagîîra îrieene rîu. Naju mwanka jwa rûteere rwa ûrîo jûkambîria gîkumboone kîa îrîa rîa Chumbî arîa mûuro jwa Jorodani jûtonyagîîra îrieene, jûgeeta mwanka Bethihogila, jûkagiitîîra rûgîrîîne rûrîa rûtegeene na mûuro jwa Jorodani bwa ûrîo; kuuma au jûgeeta mwanka iigeene rîa Bohani. Bohani aarî mûtaana wa Rubeni. Kuuma Mûguuruune jwa Akori jûgeeta mwanka Debiri kwerekera bwa ûrîo mwanka Giligali îrîa yerekeene na mwitio jwa Adumimu, jûrîa jwaarî rûteere rwa ûmotho rwa mûuro. Naju mwanka nî jwakûrûkaga jûgakinya kîthimeene kîa Enishemeshi jûgeeta kuumîîra Enirogeli. Naju nî jwaitanagia na Mûguuru jwa mûtaana wa Hinomu rûteere rwa ûmotho rwa ntûûra ya Ajebusi. Jebusi nîyo Jerusalemu. Ningî jûgakûrûka mwanka karîmeene îgûrû karîa karî rûteere rwa rûgûrû rwa Mûguuru jwa Hinomu, mûthia jwa rûteere rwa ûrîo jwa Mûguuru jwa Refaimu. Kuuma karîmeene îgûrû mwanka nî jweetaga jûgakinya kîthimeene kîa Nefutoa, jûgakûrûka mwanka ntûûreene cia Kîrîma kîa Efuroni, jûgacoka jûkagarûka jwerekerete bwa Baala. Baala nîyo Kiriathi-jearimu. Jwakinya au jûkathiûrûkîîra bwa rûgûrû rwa Baala jwîtîte bwa kîrîmeene kîa Edomu, jûgakûrûkîîra rûteere rwa ûrîo rwa Kîrîma kîa Jearimu, nîkîo Kesaloni, kwînama Bethishemeshi na jûgakinya Timuna. Kuuma au jûgeeta mwanka karîmeene karîa karî rûteere rwa ûrîo rwa Ekironi, jûgacoka jûkagarûka jûkeerekera Shikeroni kûgiitanîîria kîrîmeene kîa Baala gwîta mwanka Jabuneeli, naju jûkathirîra îrieene rîa Mediterania. Naju mwanka jwa rûteere rwa rûgûrû jwaarî Îria rîa Mediterania. Îîu nîyo yaarî mîanka ya nthîgûrû ya antû ba mwîrîga jwa Juda. Joshua nî aeere Kalebu, mûtaana wa Jefune, gîchunchî kîmwe kîa nthîgûrû ya Juda kûringana na ûrîa MWATHANI augîîte. Joshua aramwaa Heburoni, ntûûra ya Kiriathiaraba. Ariba nîwe waarî îthe wa Anaki. Kalebu areenga nchiarwa cia ataana bathatû ba Anaki kuuma ntûûreene îîu. Nabo nî Sheshai na Ahimani na Talimai. Kuuma au Joshua araithûkîra antû ba Debiri. Debiri mbereene yeetagwa Kiriathi-seferi. Kalebu arauga ûjû, “Muntû ûrîa ûkoomba kûrwaa na Kiriathi-seferi na amîtae, nkamwaa mwarî waakwa Akisa ae mwekûrû waawe.” Othinieli, mûtaana wa Kenazi mûtaana wa ng'ina wa Kalebu, aramîtaa. Tontû bûû, Kalebu aramwaa Akisa. Ntukû îrîa Akisa eejîre, Othinieli aramwîra arombe îthe muunda. Akisa arauma îgûrû rîa ntigiri arakinya nthî. Kalebu aramûûria, “Nîmbi ûkwenda?” Akisa aramûcokeria atîrî, “Mpa kîtharimo, nîûntû nthîgûrû ya rûteere rwa ûmotho îrîa ûmpeete nî rwanda; nandî mpaa kinya ithima bia rûûjî.” Kalebu aramwaa ithima birîa biaarî akuî na ntûûra ya Heburoni bwa rûgûrû na bwa gaiti. Rûrû nîru rûgai rwa mwîrîga jwa Juda kûringana na mîciî yaaju. Ntûûra ciaao irîa ciaarî akuî na mwanka jwa Edomu mûthieene buru rûteere rwa ûmotho nî Kabuzeeli, na Ederi, na Jaguri, na Kina, na Dimona, na Adada, na Kedeshi, na Hazori, na Ithinani, na Zifu, na Telemu, na Bealothi, na Hazori-hadata, na Keriothi-hezironi. Keriothi-hezroni nîyo Hazori. Ningî ntûûra ingî ciaarî Amamu, na Shema, na Molada, na Hazari-gada, na Heshimoni, na Bethipeleti, na Hazari-shuali, na Beerisheba, na Biziothia, na Baala, na Iimu, na Ezemu, na Elitoladi, na Kesili, na Horima, na Zikilagi, na Madimana, na Sansana, na Lebaothi, na Shilihimu, na Aini, na Rimoni. Cionthe ciaarî ntûûra mîrongo îîrî na kenda na tûtûûra twaacio. Ntûûra irîa ciaarî mûgwanthîîne nacio ni; Eshitaoli, na Zora, na Ashina, na Zanoa, na Eganimu, na Tapua, na Enamu, na Jaramuthi, na Adulamu, na Sokoh, na Azeka, na Sharaimu, na Adithaimu, na Gedera, na Gederothaimu. Cionthe ciaarî ntûûra îkûmi na inya na tûtûûra twaacio. Ntûûra ingî nî, Zenani, na Hadasha, na Migidaligadi, na Dilani, na Mizipe, na Jokitheeli, na Lakishi, na Bozikathi, na Egiloni, na Kaboni, na Lahimamu, na Kitilishi, na Gederothi, na Bethidagoni, na Naama, na Makeda. Cionthe, ntûûra îkûmi na ithanthatû na tûtûûra twaacio. Ningî nî kwaarî na Libuna, na Etheri, na Ashani, na Ifuta, na Ashina, na Nezibu, na Keila, na Akizibu, na Maresha; Cionthe ntûûra kenda na tûtûûra twaacio. Ningî nî kwaarî na Ekironi na ntûûra ciaayo, na ntûûra inene na inini irîa ciaarî gatîgatî ka Ekironi na îria rîa Mediterania akuî Ashidodi. Ningî nî kwaarî na Ashidodi na Gaza amwe na ntûûra ciaacio irîa nene na nini, gwîta mwanka karûûjî karîa karî mwankeene jwa Misri na îria rîa Mediterania. Ngîrîîne naku nî kwaarî Shamiri, na Jatiri, na Sokoh, na Dana, na Kiriathi-sana. Kiriathi-sana nîyo Debiri. Ningî nî kwaarî na Anaba, na Eshitemo, na Animu, na Gosheni, na Holoni, na Gilo; cionthe ntûûra îkûmi na îmwe na tûtûûra twaacio. Nî kwaarî na Arabu, na Duma, na Eshani, na Janimi, na Bethitapua, na Afeka, na Hamuta, na Heburoni, na Ziori; cionthe ntûûra kenda amwe na tûtûûra twaacio. Nî kwaarî na Maoni, na Karimeli, na Zifu, na Juta, na Jezereeli, na Jokideamu, na Zanoa, na Keni, na Gibea, na Timuna; cionthe ntûûra îkumî na tûtûûra twaacio. Ningî nî kwaarî na Halihuli, na Bethizuri, na Gedori, na Maarathi, na Bethianothi na Elitekoni; cionthe ntûûra ithanthatû amwe na tûtûûra twaacio. Nî kwaarî na Kiriathi-baali. Kiriathi-baali nîyo Kiriathi-jearimu. Ningî kinya nî kwaarî na Raba; ntûûra ijîîrî na tûtûûra twaacio. Rwanda naku nî kwaarî na Bethiaraba, na Midini, na Sekaka, na Nibushani, na Ntûûra ya Chumbî, na Enigedi; cionthe ntûûra ithanthatû amwe na tûtûûra twaacio. Îndî antû ba Juda batoomba kwînga Ajebusi barîa baatûûraga Jerusalemu. Tontû bûû, Ajebusi batwîre Jerusalemu amwe na antû ba Juda mwanka naarua tûrî. Mwanka jwa ûmotho jwa nchiarwa cia Josefu jwaumaga Jorodani, akuî na Jeriko, gaiti ka ithima bia Jeriko gwîta bwa rwanda. Kuuma Jeriko, mwanka jwaitagia bwa nthî ya irîma mwanka Betheli. Kuuma Betheli jwetaga mwanka Luzi, na jûgakinya Atarothi kûrîa Araki baatwîre. Kuuma au jwetaga bwa rûgûrû jûgakinya nthî ya Ajafleti na jûgeeta mwanka Bethihoroni ya gaiti. Kuuma au jûgeeta Gezeri, naju jûkathirîra îria rîa Mediterania. Îîu nîyo nthîgûrû îrîa nchiarwa cia Josefu, cia mwîrîga jwa Efuraimu na nusu ya mwîrîga jwa Manase ciagaîîrwe. Nthîgûrû îrîa mîciî ya mwîrîga jwa Efuraimu yagaîîrwe yakari ta ûjû: mwanka jwaao jwaumaga Atarothi-adari jûkeerekera bwa gaiti mwanka Bethihoroni ya bwa rûgûrû, na kuuma au jûgeeta mwanka îria rîa Mediterania. Rûteere rwa bwa ûrîo baarigeenie na Mikimethathi. Kuuma au, mwanka jûkathiûrûka bwa gaiti jwerekerete Taanathi-shilo jûgakûrûka jûgakinya bwa gaiti ya Janoa. Jûgacoka jûkeenama kuuma Janoa jûgeeta Atarothi na Naara, jûkaringithia Jeriko na jûkathirîra Jorodani. Kuuma Tapua mwanka jwetaga bwa rûgûrû mwanka Karûûjîîne ga Kana na jûkathirîra îrieene rîa Mediterania. Îîu nîyo nthîgûrû îrîa yagaîîrwe mîciî ya mwîrîga jwa Efuraimu, îrî rûgai rwaao. Amwe na nthîgûrû îîu antû ba Efuraimu nî baagaîri ntûûra imwe ndeene ya nthîgûrû ya Manase. Îndî bo bateengîre Akanaani barîa baatûûraga Gezeri. Tontû bûû Akanaani batwîre amwe na antû ba Efuraimu naarua tûrî, bakîritithagua ngûgî barî nkombo. Îîjî nîyo nthîgûrû îrîa yagwîrîîre Manase. Manase nîwe mwana wa kîranga wa Josefu. Makiri mwana wa kîranga wa Manase nîwe waarî îthe wa Gileadi, na nî aaerwe nthîgûrû ya Gileadi na Bashani nîûntû aarî nchamba ya ndwaa. Nchiarwa cia Manase iu ingî nî ciagaîîrwe nthîgûrû îrîa yabagwîrîîre kûringana na mîciî yaaju. Nacio nî nchiarwa cia Abiezeri, na cia Heleki, na cia Asirieli, na cia Shekemu, na cia Heferi, na cia Shemida. Bau nîbo baarî ataana ba Manase mûtaana wa Josefu kûringana na mîciî yaao. Zelofehadi ataarî na ataana tiga aarî akî. Zelofehadi aarî mûtaana wa Heferi. Heferi aarî mûtaana wa Gileadi. Gileadi aarî mûtaana wa Makiri. Makiri aarî mûtaana wa Manase. Aarî bau nabo beetagwa Mahala, na Noa, na Hogila, na Milika, na Tiriza. Nabo nî beetîre kîrî Eleazari ûrîa waarî mûthînjîri-Mûrungu, na Joshua mûtaana wa Nuni, na atongeeria barabeera atîrî, “MWATHANI eerîre Musa atwee rûgai amwe na ataana ba baaba.” Tontû bûû, baragaîrwa nthîgûrû amwe na ataana ba îthe ba mwîrîga jwa Manase kûringana na ûrîa MWATHANI augîîte. Ûu nîu mwîrîga jwa Manase jwagwîrîîrwe nî ichunchî îkumî, bia nthîgûrû, gûtîgûtarwa nthî ya Gileadi na Bashani îrîa yaarî Rwongo rwa Jorodani rwa bwa gaiti, nîûntû nchiarwa cia Manase cia aarî na ataana ciagaîîrwe nthîgûrû o ûmwe. Nthî ya Gileadi yagaîîrwe nchiarwa iu ingî cia Manase. Mwanka jwa nthîgûrû ya Manase jwaumaga Asheri jûgeeta mwanka Mikimethathi bwa gaiti ya Shekemu, jûgacoka jûgeeta bwa ûmotho jûkajûkia nthîgûrû îrîa antû ba Entapua batûûraga. Nthî ya Tapua yaarî ya Manase, îndî ntûûra ya Tapua, mwankeene jwa Manase, yaarî ya antû ba Efuraimu. Mwanka naju jwaumaga au jûkeenama jûgakinya karûûjîîne ga Kana. Nacio ntûûra irîa ciaarî rûteere rwa ûmotho rwa karûûjî kau ciaarî cia antû ba Efuraimu kinya keethîrwa ciaarî nthîgûrû ya Manase. Mwanka jûu naju jwagitagîîra rûteere rwa ûrîo rwa karûûjî ga Kana jûgeeta kûthirira îrieene rîa Mediterania. Nthîgûrû ya Efuraimu yaarî bwa ûmotho nayo nthîgûrû ya Manase bwa ûrîo, narîo îria rîa Mediterania rîrî mwanka jwaao jwa rûgûrû. Igacoka igacemanîria Asheri rûteere rwa ûrîo na Isakari bwa gaiti. Ningî mwîrîga jwa Manase nî jwajûkagia ntûûra imwe iria ciaarî ndeene ya Isakari na Asheri, nacio nî Bethisheani na Ibileamu amwe na tûtûûra twaacio, ningî jûkajûkia Dori, na Edori, na Taanaki na Megido, amwe na tûtûûra twaacio. Biu biaarî îchunchî bithatû. Îndî antû ba Manase batoombîre kwînga antû ba ntûûra iu. Tontû bûû, Akanaani bareeta na mbere gûtûûra ku. Îndî rîrîa antû ba Israeli baagîtîre inya nî baambîrîîrie kûbaritithagia ngûgî îndî bataabeenga buru. Nchiarwa cia Josefu ireera Joshua atîrî, “Nîmbi yatûma ûtûgaira gîchunchî kîmwe akî kîa nthîgûrû kîrî rûgai rweetû na ûkwona ûrîa MWATHANI atûtharimîte mwanka nandî twaingîa?” Joshua arabacokeria ûjû, “Këethîra nthîgûrû ya irîma ya Efuraimu nî îkûbûnyiîra nîûntû bwa ûrîa bûrî babaingî mono rî, îteeni mwitûûne jwa Aperizi na Refaimu bwigwatîre ithaka ku.” Nabo baramwîra atîrî, “Nthîgûrû ya irîma îtî gûtûng'ana. Akanaani barîa batwîre mûgwanthîîne barî ngaarî cia ndwaa cia chuuma; bonthe barîa batwîre Bethisheani na tûtûûra twaayo, na barîa batwîre mûgwanthîîne jwa Jezereeli.” Rîu Joshua areera nchiarwa cia Josefu iu cia mîîrîga ya Efuraimu na nusu ya Manase atîrî, “Nî mma bûrî babaingî na bûrî na inya mono. Tontû bûû, tî gîchunchî kîmwe akî kîa nthîgûrû bûgakara nakîo, îndî kinya nthîgûrû ya irîma îkaa yeenu. Kinya këethîra îrî na mwitû, bûkajûtûgûta bûmîjûkie yonthe yee yeenu. Nîkwîthîrwa bûkeenga Akanaani ku kinya beethîrwa barî na ngaarî cia ndwaa cia chuuma na barî na inya.” Nakîo kîûthûrano kîonthe kîa Israeli nî kîothûranîre Shilo kîraamba îema rîa gûtirimanîra o. Rîu nî baarî bakûûmbana na nthîgûrû yaarî waathaniine bwaao. Nî gwatigeere mîîrîga mûgwanja ya antû ba Israeli îrîa îtaarî îkûgaîrwa biigai biaao. Tontû bûû, Joshua arooria antû ba Israeli atîrî, “Ka bûgakara mwanka rî bûtîkûrûkîte nthîgûrûûne îrîa MWATHANI Mûrungu wa biûjûjû bieenu abweete yaa yeenu? Riteeni antû bathatû-bathatû kuuma o mwîrîga, naani nkaabatûma beete baandîke ûrîa nthîgûrû îkari yonthe bakîonanagia ûrîa o mwîrîga jûbuîrîte kûgaîrwa. Bathiria bacoke kîrî ni. Nî beete bagaanie nthîgûrû îchunchî mûgwanja. Mwîrîga jwa Juda jwîîte na mbere gûkara nthîgûrû yaao bwa ûmotho, nacio nchiarwa cia Josefu ciîte na mbere gûkara nthîgûrû yaao bwa ûrîo. Bwathiria kwaandîka bwega ûrîa nthîgûrû îbuîrîte kûgaanua îchunchî mûgwanja bûndeetere maandîko jau aja, naani nkaringa kuura nîûntû bweenu mbere ya MWATHANI Mûrungu weetû. Îndî Alawi batîgaîrwa nthîgûrû amwe naabuî nîûntû ûthînjîri-Mûrungu nîbu rûgai rwaao. Ningî mîîrîga ya Gadi na Rubeni na nusu ya mwîrîga jwa Manase nî bathirîtie kûgaîrwa nthîgûrû rwongo rwa Jorodani rwa bwa gaiti, îrîa Musa nthûûmba ya MWATHANI aabaeere.” Joshua areera antû bau baathuuri mîîrîgeene ûjû, “Îteeni na bwaandîke ûrîa nthîgûrû yonthe îkari na bwathiria bûcoke kîrî ni aja Shilo. Naani nkaringa kuura nîûntû bweenu mbere ya MWATHANI.” Tontû bûû, antû bau bareeta, bareetania na nthîgûrû yonthe bakîandîkaga ûrîa yakari yukuune ntûûra gwa ntûûra, bamîgaanîtie îchunchî mûgwanja. Baathiria baracoka kîrî Joshua kambîîne ya Shilo. Joshua arararinga kuura nîûntû bwaao mbere ya MWATHANI au Shilo, na aragaîra antû ba Israeli nthîgûrû, o mwîrîga gîchunchî kîaaju. Mwîrîga jwa Benjamini nîju jwaagwîrîîrwe nî kuura ya mbere kûringana na mîciî yaaju. Nthîgûrû îrîa baeerwe yaarî gatîgatî ka nthîgûrû ya mwîrîga jwa Juda na jwa Josefu. Mwanka jwaao bwa ûrîo jwaumaga Jorodani jûgaitia mwanka rûgîrîîne rûteere rwa ûrîo rwa Jeriko. Kuuma au, nî jweetaga bwa rûgûrû jûkagiitanîîria nthîgûrû ya irîma mwanka rwanda rwa Bethiaveni. Kuuma au jûgeeta bwa ûmotho jwerekerete Luzi mwanka jûgakinya rûgîrîne rwa Luzi. Luzi nîyo Betheli. Ningî jûgacoka jûkeenama mwanka Atarothi-adari, jûgakinya kîrîmeene kîrîa kîrî bwa ûmotho ya Bethihoroni ya gaiti. Naju mwanka nî jwagarûkaga jûkeerekera bwa ûmotho juumîte rûteere rwa bwa rûgûrû kuuma kîrîmeene kîrîa kîrî bwa ûmotho gîteganîte na Bethihoroni, jûgeeta kûthirîra Kiriathi-baali, îrîa îrî mwîrîga jwa Juda. Kiriathi-baali nîyo Kiriathi-jearimu. Jûu nîju jwaarî mwanka jwa bwa rûgûrû. Mwanka jwa rûteere rwa bwa ûmotho, jwambagîîria mîthieene ya Kiriathi-jearimu jûgeetîîra Efuroni jûgakinya kîthimeene kîa Nefutoa. Kuuma au mwanka jûkeenama jûgakinya mûgwanthî jwa kîrîma kîrîa gîtegene na mûguuru jwa mûtaana wa Hinomu, jûrîa jûrî mûthieene jwa bwa ûrîo ya mûguuru jwa Refaimu. Jûgacoka jûkeenamîîra mûguuruune jwa Hinomu bwa ûmotho ya rûgîrî rwa Ajebusi, na jûkeenama mwanka Enirogeli. Mwanka jûgacoka jûgakîîgama bwa ûrîo jûgeeta mwanka Enishemeshi na kuuma au jûgeeta Gelilothi îrîa îtegeene na mwitio jwa Adumimu. Kuuma au jûkeenama mwanka iigeene rîa Bohani, mûtaana wa Rubeni, jûgeeta bwa ûrîo jûgakûrûkîîra rûteere rwa rûgîrî rwa mûguuru jwa Jorodani, na jûgacoka jûkeenama mûguuruune jûu. Kuuma au, mwanka jûgakûrûkîîra rûteere rwa bwa ûrîo ya rûgîrî rwa Bethihogila jûgeeta kûthirîra gîkumboone kîa bwa ûrîo kîa îria rîa Chumbî, arîa Jorodani îtonyagîîra îrieene rîu. Jûu nîju jwaarî mwanka jwa rûteere rwa bwa ûmotho. Mûuro jwa Jorodani nîru rwarî Mwanka jwa rûteere rwa bwa gaiti. Ûu nîu mîanka yonthe ya nthîgûrû îrîa mwîrîga jwa Benjamini jwagaîîrwe yakari kûringana na mîciî yaaju. Ntûûra cia mwîrîga jwa Benjamini, kûringana na mîciî yaaju ciaarî Jeriko, na Bethihogila, na Emeki-kezizi, na Bethiaraba, na Zemaraimu, na Betheli, na Avimu, na Para, na Ofura, na Kefari-amoni, na Ofini, na Geba; cionthe ntûûra îkûmi na ijîîrî na tûtûûra twaacio. Ntûûra ingî ciaarî Gibeoni, na Rama, na Beerothi, na Mizipe, na Kefira, na Mozaha, na Rekemu, na Iripeeli, na Tarala, na Zela, na Haelefu, na Jebusi, îrîa nîyo Jerusalemu, na Gibea, na Kiriathi-jearimu; cionthe ntûûra îkûmi na inya amwe na tûtûûra twaacio. Îîu nîyo nthîgûrû îrîa mîciî ya mwîrîga jwa Benjamini yaagaîîrwe. Kuura ya ijîîrî îragwîra mwîrîga jwa Simioni kûringana na mîciî yaaju. Naru rûgai rwaao rûreethîrwa rûrî ndeene ya nthîgûrû ya mwîrîga jwa Juda. Ntûûra irîa baagaîîrwe ciaarî Beerisheba na Sheba na Molada, na Hazari-shuali na Bala na Ezemu, na Elitoladi na Bethuli na Horima, na Zikilagi na Bethimarikabothi na Hazari-susa, na Bethileboathi na Sharuheni: cionthe ntûûra îkûmi na ithatû amwe na tûtûûra twaacio. Ntûûra ingî ciaarî Aini na Rimoni na Etheri na Ashani: cionthe ntûûra inya amwe na tûtûûra twaacio. Ningî nthîgûrû yaao nî yaajûkagia tûtûûra tunthe tûrîa twathiûrûkîte ntûûra iu gwîta mwanka ntûûra ya Baalathi-beeri, tayo Rama ya bwa ûmotho. Îîu nîyo nthîgûrû îrîa mwîrîga jwa Simioni jwagaîîrwe kûringana na mîciî yaaju. Nthîgûrû îrîa mwîrîga jwa Juda jwagaîri nî yaarî înene îgakûrûkithia. Kîu nîkîo gîatûmîre mwîrîga jwa Simioni jweewa gîchunchî kîa rûgai rwaao ndeene ya nthîgûrû ya mwîrîga jwa Juda. Nayo kuura ya îthatû nî yaagwîrîîre mwîrîga jwa Zebuloni kûringana na mîciî yaaju. Nthîgûrû îrîa baagaîîrwe yakinyaga mwanka Saridi. Kuuma au mwanka jwaao jwaitagia bwa rûgûrû jûgakinya Mareali, jûgatongithia Dabeshethi na karûûjî karîa karî bwa gaiti ya Jokineamu. Kuuma Saridi mwanka jweetaga jwerekerete bwa gaiti jûgakinya mwankeene jwa Kisilothi-tabori, jûgeeta Daberathi, jûgaitia mwanka Jafia. Kuuma Jafia, jûgeeta bwa gaiti mwanka Gathi-heferi na Ithi-kazini jûgeeta mwanka Rimoni jwerekerete bwa Nea. Mwanka jwa rûteere rwa ûrîo naju jwathiûrûkagîra bwa Hanathoni jûgeeta kûthirîra mûguuruune jwa Ifutaheli. Ningî nî jwajûkagia kinya Katathi na Nahalali na Shimuroni na Idala na Bethlehemu; cionthe ntûûra îkûmi na ijîîrî amwe na tûtûûra twaacio. Ntûûra iu amwe na tûtûûra twaacio nîcio ciagaîîrwe antû ba mwîrîga jwa Zebuloni kûringana na mîciî yaao. Kuura ya inya nayo nî yaagwîrîîre mwîrîga jwa Isakari kûringana na mîciî yaaju. Nthîgûrû îrîa baagaîîrwe yajûkagia Jezereeli na Kesulothi na Shunemu, na Hafaraimu na Shioni na Anaharathi, na Rabithi na Kishioni na Abezi, na Remethi na Eganimu na Enihada na Bethipazezi. Ningî mwanka jwaao nî jwagwataga Tabori na Shahazuma na Bethishemeshi na jûkathirîra Jorodani. Iu ciaarî ntûûra îkûmi na îthanthatû amwe na tûtûûra twaacio. Ntûûra iu amwe na tûtûûra twaacio nîcio ciagaîîrwe antû ba mwîrîga jwa Isakari kûringana na mîciî yaao. Nayo kuura ya îthaano îragwîîra mwîrîga jwa Asheri kûringana na mîciî yaaju. Nthîgûrû îrîa baagaîîrwe yajûkagia Helikathi na Hali na Beteni na Akishafu, na Alami-meleki na Amadi na Mishali. Rûteere rwa bwa rûgûrû mwanka nî jwakinyaga Karimeli na Shihori-Iibunathi. Rûteere rwa bwa gaiti mwanka jweetaga Bethidagoni jûgatongithia Zebuloni na mûguuru jwa Iiftaheli jwerekerete bwa ûrîo gûkinya Bethiemeki na Neieli, jûgacoka jûgakûrûka jweerekerete bwa ûrîo mwanka Kabuli, na Ebroni na Rehobu na Hamoni na Kana jûgeeta o mwanka Sidoni îrîa nene. Kuuma au mwanka nî jwagarûkaga bwa Rama, jûgakinya ntûûra îrîa mbirigîre na rûthingo ya Tiro, jûgacoka jûkeerekera bwa Hosa jûgeeta kûthirîra îrieene rîa Mediterania. Nthîgûrû îîu nayo nî yajûkagia Mahalabu na Akizibu na Uma na Afeki na Rehobu; cionthe ntûûra mîrongo îîrî na ijîîrî na tûtûûra twaacio. Ntûûra iu amwe na tûtûûra twaacio nîcîo ciagaîîrwe antû bwa mwîrîga jwa Asheri kûringana na mîciî yaao. Kuura ya îthanthatû nî yaagwîrîîre mwîrîga jwa Nafutali kûringana na mîciî yaaju. Mwanka jwa nthîgûrû yaao jwaumaga Helefu jûgakinya muuruune jwa Zaananimu, jûgakûrûka jûgeetîîra Adami-nekebu, na Jabuneeli mwanka Lakumu na jûkathirîra Jorodani. Kuuma au mwanka jûu jûkagarûka jûkeerekera bwa rûgûrû jûgeeta Azinothi-tabori, jûgeeta mwanka Hukoki jûgîtongithagia Zebuloni bwa ûmotho na Asheri bwa rûgûrû na Juda bwa gaiti mûuroone jwa Jorodani. Ntûûra îrîa mbirigîre na nthingo ciaarî Zidimu na Zeli na Hamathi na Rakathi na Kinerethi, na Adama na Rama na Hazori, na Kedeshi na Edirei na Enihazori, na Yironi na Migidaleli na Horemu na Bethianathi na Bethishemeshi; cionthe ciaarî ntûûra îkûmi na kenda amwe na tûtûûra twaacio. Ntûûra iu na tûtûûra twaacio nîcio ciagaîîrwe antû ba mwîrîga jwa Nafutali kûringana na mîciî yaao. Kuura ya mûgwanja nî yaagwîrîîre mwîrîga jwa Dani kûringana na mîciî yaaju. Nayo nthîgûrû îrîa baagaîîrwe yajûkagia Zora na Eshitaoli na Irishemeshi, na Shaalabini na Aijaloni na Ithila, na Eloni na Timuna na Ekironi, na Eliteke, na Gibethoni, na Baalathi, na Jehuudi na Bene-beraki na Gathirimoni, na Mejarikoni na Rakoni o amwe na nthîgûrû îrîa îtegeene na Jopa. Rîrîa antû ba mwîrîga jwa Dani baatuunyîrwe nthîgûrû yaao îrîa baagaîri, nî beetîre baraithûkîra Leshemu na barooraga antû baayo na baramîtaa na baratûûra ku. Nabo baragarûra riîtwa rîaayo, Leshemu, rîraa Dani ta ûrîa îthe wa mwîrîga jwaao eetagwa. Ntûûra iu na tûtûûra twaacio nîcio ciagaîîrwe antû ba mwîrîga jwa Dani kûringana na mîciî yaao. Rîrîa antû ba Israeli baathirîrie kûgaîrwa nthîgûrû ta ûrîa yagaanîtue, nî bagaîîre Joshua mûtaana wa Nuni rûgai rwaawe gatîgatîîne kaao. Kûringana na ûrîa MWATHANI aaugîîte nî bagaîre ntûûra îrîa eendere tayo, Timunathi-sera, îrîa yaarî nthîgûrûûne ya irîma ya Efuraimu. Nawe aramîaka kûrîa kwathûkangi aratûûra ku. Ûu nîu Eleazari mûthînjîri-Mûrungu, na Joshua mûtaana wa Nuni, na atongeeria ba mîciî ya mîîrîga ya Israeli bagaanîrie nthîgûrû barî Shilo. Nabo bamîgaanîrie na njîra ya kûringa kuura, barî mbere ya MWATHANI bakari mwariine jwa Îema rîa gûtirimanîra. Tontû bûû, barathiria kugaania nthîgûrû. MWATHANI eerîre Joshua atîrî, “Îîra antû ba Israeli bathuure ntûûra cia kûmatûkaga gwiciitha ta ûrîa ndeerîre Musa, nîkenda muntû ooragana atîkwenda amatûkaga ku gwiciitha atîkoonwe nî muntû ûrîa ûkeethîrwa akîendaga kwirîîria tharike ya ûrîa ûûragi. Muntû ta ûu aamatûka gwiciitha ntûûreene îmwe ya iu ageetaga arîa kûgambagîrwa mpingîroone ya ntûûra nawe akeera akûrû ba ntûûra ûrîa athithîtie. Nabo bakamwîtîkagîîria agakûrûka ntûûreene na bakamweejaga antû a gûtûûra gatîgatîîne kaao. Muntû ûrîa ûkwenda kûrîyia tharike ya ûrîa ûûragi akëeja kwîja eenganîte na mûûragani, antû ba ntûûra îîu bakámûnenkanîra kîrî we nîûntû ooragîre mûtûûri waawe atîkwenda na tika kûrî ûthû baarî nabu mbere ya îgiita rîu. Muntû ûu ûûraganîte nawe ageeta na mbere gûkara ntûûreene îîu o mwanka rîrîa akaarûngama mbere ya kîûthûrano agambîrwe, na mwanka gîkuû kîa mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene ûrîa ûkeethîrwa arî o îgiiteene rîu. Rîu nîrîo mûûragani akoomba gûcoka ntûûreene yaawe na nja yaawe kûrîa aumîte akîmatûka.” Nabo antû ba Israeli nî baathuurîre Kedeshi ndeene ya Galili îrî nthîgûrû ya irîma ya Nafutali, na Shekemu îrîa îrî nthîgûrûûne ya irîma ya Efuraimu, na Kiriathiaraba, na nîyo Heburoni, îrîa îrî nthîgûrû ya irîma ya Juda. Ningî rwongo rwa Jorodani bwa gaiti ya Jeriko, nî baathuurîre Bezeri îrîa îrî rwanda rwa nthîgûrû îrîa îng'ananîrîtie ya mwîrîga jwa Rubeni, na Ramothi-gileadi ya mwîrîga jwa Gadi, na Golani îrîa îrî Bashani ya mwîrîga jwa Manase. Iu nîcio ntûûra cia kûmatûkaga gwiciitha irîa ciathuurîîrwe antû bonthe ba Israeli na kinya ageni barîa baatûûranagia nabo. Muntû arîngîûraga muntû ûngî atîkwenda nî oonaga gwa kûmatûka atîkooragwe nî muntû ûrîa ûkwenda kûrîyia tharike ya ûrîa ûûragi. Nawe atîngîûragwa atîambîte kûgambîrwa mbere ya kîûthûrano. Nabo atongeeria ba mîciî ya mwîrîga jwa Alawi nî beetîre kîrî Eleazari, mûthînjîri-Mûrungu, na Joshua mûtaana wa Nuni, na atongeeria ba mîciî ya mîîrîga îngî ya antû ba Israeli. Nabo atongeeria ba Alawi barabaarîria kûu Shilo, nthî ya Kanaani, barabeera ûjû, “MWATHANI nî aejanîre Waatho na njîra ya Musa arauga atî tweewe ntûûra irîa tûgatûûraga amwe na bieni biaacio bia kûrîthagia ng'ombe cieetû.” Tontû bûû, antû ba Israeli baraa Alawi ntûûra imwe cia iria baagaîri kûringana na ûrîa MWATHANI augîîte. Kuura îragwîra antû ba mûciî jwa Kohathi: nchiarwa cia mûthînjîri-Mûrungu Aaroni, baragaîrwa ntûûra îkûmi na ithatû cia mîîrîga ya Juda na Simioni na Benjamini. Nabo antû bau bangî ba mîciî ya Kohathi baragaîrwa ntûûra îkûmi cia mîîrîga ya Efuraimu na Dani na nusu ya mwîrîga jwa Manase. Kuura îragwîra nchiarwa cia Gerishoni nacio iragaîrwa ntûûra îkûmi na ithatû cia mîîrîga ya Isakari na Asheri na Nafutali na nusu ya mwîrîga jwa Manase jûrîa jwaarî Bashani. Ningî kuura îngî îragwîra nchiarwa cia Merari nacio iragaîrwa ntûûra îkûmi na ijîîrî cia mîîrîga ya Rubeni na Gadi na Zebuloni. Ntûûra na bieni biu nîbio antû ba Israeli bagaîîre Alawi na njîra ya kûringa kuura o ta ûrîa MWATHANI erîte Musa. Ntûûra iji igweti na mariîtwa nîcio ciaejanîrwe nî mîîrîga ya Juda na Simioni iragaîrwa nchiarwa cia Aaroni irîa ciaarî cia mîciî ya Kohathi, îrîa yaumanîtie na Lawi. Nîbo baagwîrîîrwe nî kuura ya mbere. Baraewa Kiriathiaraba. Ariba arî îthe wa Anaki, na nîyo Heburoni, îrîa îrî nthîgûrûûne ya irîma ya Juda, amwe na bieni birîa kîmîthiûrûkîrîte. Îndî ithaka bingî bia ntûûra îîu na tûtûûra twaayo nî biaarî bikweewa Kalebu, mûtaana wa Jefune. Nchiarwa cia mûthînjîri-Mûrungu Aaroni nî ciagaîîrwe ntûûra iji amwe na Heburoni îrîa yaarî ntûûra ya kûmatûkaga gwiciitha, na bieni biaayo: Libuna amwe na bieni biaayo, na Jatiri amwe na bieni biaayo, na Eshitemoa amwe na bieni biaayo, na Horoni amwe na bieni biaayo, na Debiri amwe na bieni biaayo, na Aini amwe na bieni biaayo, na Juta amwe na bieni biaayo, na Bethishemeshi amwe na bieni biaayo. Ntûûra iu kenda ciaumîte mîîrîgeene ya Juda na Simioni. Ningî kuuma mwîrîgeene jwa Benjamini baraewa Gibeoni amwe na bieni biaayo, na Geba amwe na bieni biaayo, na Anathothi amwe na bieni biaayo, na Alimoni amwe na bieni biaayo; baaerwe cionthe ntûûra inya. Ntûûra cia nchiarwa cia mûthînjîri-Mûrungu Aaroni cionthe ciaarî ikûmi na ithatû amwe na bieni biaacio. Nabo antû bau bangî ba mîciî ya Kohathi, tabo Alawi barîa baumanîtie na Kohathi, nî baaerwe ntûûra iji cia mwîrîga jwa Efuraimu: Kuuma nthîgûrûûne ya irîma ya Efuraimu nî baaerwe Shekemu, ntûûra ya kûmatûkaga gwiciitha, na Gezeri, na Kibizaimu, na Bethihoroni; cionthe ciaarî ntûûra inya amwe na bieni biaacio. Kuuma mwîrîgeene jwa Dani baraewa Eliteke na Gibethoni, na Aijaloni na Gathirimoni; cionthe ciaarî ntûûra inya amwe na bieni biaacio. Kuuma kîrî nusu ya mwîrîga jwa Manase baraewa Taanaki, na Gathirimoni; cionthe ciaarî ntûûra ijîîrî amwe na bieni biaacio. Ntûûra cionthe iria antû ba mîciî îîu îngî ya Kohathi baaerwe ciaarî îkûmi amwe na bieni biaacio. Nabo Alawi ba mîciî ya Gerishoni nî baaerwe ntûûra iji kuuma mwîrîgeene jwa nusu ya Manase: Golani îrîa îrî Bashani, îmwe ya ntûûra cia kûmatûkaga gwiciitha, na Beeshitera; cionthe ciaarî ntûûra ijîîrî amwe na bieni biaacio. Kûûma mwîrîgeene jwa Isakari baraewa Kishioni na Daberathi, na Jaramuthi na Eganimu. Kuuma mwîrîgeene jwa Asheri baraewa Mishali, na Abidoni, na Helikathi na Rehobu; cionthe ciaarî ntûûra inya na bieni biaacio. Ningî kuuma mwîrîgeene jwa Nafutali baraewa Kedeshi îrîa îrî Galili, îmwe ya ntûûra cia kûmatûkaga gwiciitha, na Hamothi-dori, na Kari tani; cionthe ciaarî ntûûra ithatû amwe na bieni biaacio. Ntûûra cionthe irîa antû ba mîciî mwanya mwanya ya Gerishoni baaerwe ciaarî îkûmi na ithatû, amwe na bieni biaacio. Nabo Alawi barîa baatigeere ba mîciî ya Merari, nî baeerwe ntûûra iji kuuma mwîrîgeene jwa Zebuloni: Jokineamu na Karita, na Dimuna na Nahalali; cionthe ciaarî ntûûra inya amwe na bieni biaacio. Kuuma mwîrîgeene jwa Rubeni baraewa Bezeri na Jahaza na Kedemothi na Mefaathi; cionthe ciaarî ntûûra inya amwe na bieni biaacio. Kuuma mwîrîgeene jwa Gadi baraewa Ramothi-gileadi, îmwe ya ntûûra cia kûmatûkaga gwiciitha na Mahanaimu, na Heshiboni na Jazeri; cionthe ciaarî ntûûra inya amwe na bieni biaacio. Tontû bûû Alawi barîa baatigeere ba mîciî ya Merari nî baeerwe ntûûra îkûmi na ijîîrî. Ntûûra cionthe irîa Alawi bagaîîrwe gatîgatîîne ka antû ba Israeli ciaarî mîrongo îna na inyaanya amwe na bieni biaacio. O ntûûra nî yaarî na kîeni kîmîthiûrûkîrîte. Ûu nîu ntûûra iu cionthe ciaakari. Ûu nîu MWATHANI aaere Israeli nthîgûrû yonthe îrîa aaciîtîrîtie biûjûjû biaao atî akabaa. Nabo baathiria kûmîtaa baratûûra ku. MWATHANI nî aabaeere thîîrî nteere cionthe o ta ûrîa aaciîtîrîtie beethe baao. Gûtî mûnthû waao kinya ûmwe woomba kwirikîria mbere yaao nîûntû MWATHANI nî aaere Aisraeli ûûmbani kîrî anthû baao. Gûtî ûntû noo bûmwe bwa jarîa meega jonthe MWATHANI eerîîrîte antû ba Israeli bwaremere; jonthe nî joojûrîre. Joshua nî eetîre antû ba mwîrîga jwa Rubeni na jwa Gadi, na nusu ya mwîrîga jwa Manase arabeera atîrî, “Buî nî bûthithîtie mantû jonthe jarîa Musa nthûûmba ya MWATHANI aabwîrîte, na nî bûmbathîkagîra mantûûne jonthe jarîa mbwîraga. Îgiita rîrî rîonthe bûteerûkîra antû ba mîîrîga îîu îngî mwanka nandî. Nî bwîthîrîîtue bûkîathîkagîra maathana ja MWATHANI Mûrungu weenu. Nandî rî, MWATHANI Mûrungu weenu nî aeete mîîrîga îîu îngî thîîrî o ta ûrîa aabeerîte. Tontû bûû, cokeeni nandî nja cieenu nthîgûrûûne îrîa Musa nthûûmba ya MWATHANI abûgaîîre rwongo rwa Jorodani. Îndî bûmenyeere mono kwathîkagîra maathana na Waatho bûrîa Musa, nthûûmba ya MWATHANI, aabwere: kwendaga MWATHANI Mûrungu weenu, na gûkaraga amwe nawe magiita jonthe na kwathîkagîra maathana jaawe, na kwaa eetîkîkua kîrî we, na kûmûtumîkagîra na nkoro cieenu cionthe na mîoyo yeenu yonthe.” Rîu Joshua arabatharima, na arabeera baane bwega, nabo baraciaanîra nja ciaao. Musa nî aarî akwaa nusu îmwe ya mwîrîga jwa Manase rûgai rwaao nthîgûrû ya Bashani, Joshua nawe araa nusu îîu îngî rûgai rwaao rwongo rwa Jorodani rwa bwa rûgûrû amwe na mîîrîga îngî ya Israeli. Rîrîa Joshua aabeetîkagîîria baana nja ciaao, nî aabatharimîre, arabeera ûjû; “Bûcokete nja cieenu bûrî na ûtonga bûbwingî na ndîîthia inyiingî na fetha na thaabu, na maturutia na into bia chuuma, o na nguû inyiingî mono. Bwakinya bûgaîre antû beenu into birîa bûtaîte kuuma kîrî anthû beenu.” Tontû bûû, antû ba mwîrîga jwa Rubeni na Gadi na nusu ya mwîrîga jwa Manase baragwata rûgendo baraana nja ciaao nthîgûrû ya Gileadi îrîa baarî bakûgaîrwa îraa yaao kûringana na ûrîa MWATHANI eerîte Musa. Baratiga antû bangî ba Israeli Shilo, nthîgûrûûne ya Kanaani. Rîrîa baakinyîre Gelilothi, o kûu nthîgûrû ya Kanaani, akuî na mûuro jwa Jorodani, antû bau ba mîîrîga ya Rubeni na Gadi na nusu ya Manase nî baakîre kîritîro kîa igongwana gîkînene mono au rûteere rwa rûûjî. Antû bangî ba Israeli baraigua gûkîîranwa atî antû ba mîîrîga ya Rubeni na Gadi na nusu ya mwîrîga jwa Manase nî baakîte kîritîro kîa igongwana Gelilothi mwankeene jwa nthîgûrû ya Kanaani, rwongo rwa Jorodani rûrû rwa Israeli. Rîrîa antû ba Israeli baigîrue mantû jau baroothûrana Shilo nîkenda beeta kûrwaa na mîîrîga îîu ya rûteere rwa gaiti. Rîu antû ba Israeli baratûma Fineasi, mûtaana wa Eleazari, ûrîa waarî mûthînjîri-Mûrungu, kîrî antû bau ba mîîrîga ya Rubeni na Gadi na nusu ya mwîrîga jwa Manase kûu Gileadi. Nawe areetania na atongeeria îkûmi ba mîîrîga ya Israeli, o mwîrîga ûmwe, barîa baarî atongeeria ba mîciî yaao. Nabo baakinya Gileadi baraarîria antû ba Rubeni, na ba Gadi, na ba nusu ya mwîrîga jwa Manase barabeera atîrî, “Antû ba kîûthûrano kîonthe kîa MWATHANI barîûria atîrî, ‘Ka bwathithia ûntû bûbûthûûku ûjû nîkî mbere ya Mûrungu wa Israeli? Naarua bûgûtiga kûthingata MWATHANI, nîûntû kîritîro kîa igongwana gîkî bûciakîrîte nî ûremi kîrî MWATHANI. Ka bûtîkûririkana meeyia jarîa jaatûmîre MWATHANI akanûkia antû ba kîûthûrano kîaawe bonthe na mûrimo jûmûthûûku kûrîa Peori? Kinya nandî tûtaitheria meeyia jau. Ka meeyia jau jatîng'ani tontû nandî bwambîrîria kûrema MWATHANI? Menyeni atîrî, bwarema MWATHANI naarua, nawe rûûjû akeethîrwa arî na mûthûûro kîrî kîûthûrano kîonthe kîa Israeli. Ningî gûkëeja kwîthîrwa nî nthîgûrû îrîa bwagaîîrwe îtîtheri rî, nî kaaba buune rûûjî bwîje nthîgûrûûne ya MWATHANI naarîa îema rîa MWATHANI rîrî, na bwigwatîre nthîgûrû gatîgatî geetû. Tigeeni kûrema MWATHANI, kana bûtûgwatithia îrema rîeenu nîûntû bwa gûciakîra kîritîro kîa igongwana, na kûrî na kîritîro kîa igongwana kîngî kîa MWATHANI Mûrungu weetû. Akani mûtaana wa Zera, akuuna waatho bwa into birîa biaathûri bia kûthirua buru, mûthûûro jwa MWATHANI jûtaatûrîkîîre kîûthûrano kîonthe kîa Israeli? Kinya keethîra aarî muntû ûmwe ataakuîre wenka nîûntû bwa meeyia jaawe.’” Nabo antû ba mwîrîga jwa Rubeni na jwa Gadi na ba nusu ya mwîrîga jwa Manase baracokeria atongeeria bau ba mîciî ya mîîrîga ya Israeli barauga atîrî, “MWATHANI, Mûrungu wa mîrungu! MWATHANI, Mûrungu wa mîrungu! We nî aijî; na kinya Israeli nî îmenye! Tûkëeja kwîthîrwa nî ûremi tûraarî nabu kana kûrega kwathîkîra MWATHANI, bûgátûtigithia naarua! Twëethîrwa tûraakaga kîritîro kîa igongwana nîkenda tûtiga kûthingata MWATHANI kana tûritagîra igongwana o bia gwakîîria, kana bia irio, kana bia thîîrî, MWATHANI wengwa arotûkanûkia. Arî itû! Tûrathithîîrie ûntû bûu tûgîkîra îgiita rîa nyumeene nchiarwa cieenu ciîja kwîra cieetû atîrî, ‘Nîatîa bweegenie na MWATHANI Mûrungu wa Israeli? Uga MWATHANI atîeethetie mûuro jwa Jorodani mwanka jweetû naabuî, buî antû ba Rubeni na Gadi? Buî gûtî gîchunchî bûrî nakîo kîrî MWATHANI weetû.’ Tontû bûû, nchiarwa cieenu ciomba gûtûma nchiarwa cieetû igatiga kûthaathayia MWATHANI. Tontû bûû, nîka tûraugîre atîrî, ‘Ka twaake kîritîro kîa igongwana na tî kenda tûritagîra igongwana bia gwakîîria o kana igongwana bingî.’ Îndî tûragîakaga nîkenda kîaa ûkûûjî gatîgatî geetû naabuî, na gatîgatî ka nthukî irîa ikeeja nyumeene, atî kinya tuî twîjaga mbere ya MWATHANI na kûmûtumîkîra na igongwana bia gwakîîria na bia thîîrî na igongwana bingî. Tontû bûû, tûraakaga kîritîro kîa igongwana nîkenda nchiarwa cieenu itîkeeje kwîra nchiarwa cieetû îgiita rîa nyumeene, ‘Buî gûtî gîchunchî bûrî nakîo kîrî MWATHANI.’ Nîrîo twaugîre ûntû ta bûu bûkeeja gûkarîka kîrî tuî kana kîrî nchiarwa cieetû nyumeene nîo ka tûcokia atîrî, ‘Tegeeni! Jûjû nî mûng'uanano jwa kîritîro kîa igongwana kîa MWATHANI jûrîa biûjûjû bieetû biakîre. Nabo batajwakîre jûrî jwa kûrîtagîra igongwana bia gwakîîria kana igongwana bingî îndî nîkenda jûtuîka ûkûûjî gatîgatî geetû naabuî.’ Itû arî! Gûkarîkarîka ûu. Tuî tûtîenda kûrema MWATHANI kana tûgarûka nandî tûtiga kûmûthingata na njîra ya gwaka kîritîro kîa igongwana kîngî gîa kûritîra igongwana bia gwakîîria, kana bia irio, kana igongwana bingî tiga kîritîro kîa igongwana kîa MWATHANI, Mûrungu weetû kîrîa gîaki mbere ya îema rîaawe.” Mûthînjîri-Mûrungu Fineasi, na atongeeria ba kîûthûrano barîa baarî amwe nawe baarî atongeeria ba mîciî ya Israeli, rîrîa baigîîrue ûrîa antû ba Rubeni na ba Gadi na ba Manase bauga, barang'anîrwa. Nawe mûthînjîri-Mûrungu, Fineasi mûtaana wa Eleazari, areera antû ba Rubeni na ba Gadi na ba Manase atîrî, “Naarua tûkûmenya atî MWATHANI arî amwe naatuî nîûntû tî ûremi bûraarî nabu kîrî MWATHANI bûkîthithia ûntû bûbû. Nandî bûkwonokia antû ba Israeli kuuma kîrî îkanûkia rîa MWATHANI.” Rîu mûthînjîri-Mûrungu Fineasi, mûtaana wa Eleazari na atongeeria ba kîrîndî barauma Gileadi baratiga antû ba Rubeni na ba Gadi baracoka Kanaani kîrî antû ba Israeli, barabaa nteto iu. Nabu ûntû bûû bûragwîria antû ba Israeli, nabo barakumia Mûrungu, na batacoka kwaria kaîrî nteto ciegiî gwîta kûrwaa na kûthûûkangia nthîgûrû îrîa baatûûraga. Nabo antû ba Rubeni na ba Gadi nî baeere kîritîro kîa igongwana kîu riîtwa baragîîta ûkûûjî, barauga ûjû, “Kîritîro kîa igongwana gîkî gîakîîtwe aja kîrî ûkûûjî gatîgatî geetû atî MWATHANI nîwe Mûrungu.” Kûrakara atîrî, nyuma ya îgiita rîrîraaja mma kuuma rîrîa MWATHANI oombanîîre Israeli kîrî anthû baao nteere cionthe, Joshua areethîrwa arî ntindiri ya mîaka îmingî mono. Aroothûrania Aisraeli bonthe: akûrû baao na atongeeria baao, na agambi baao, na arûngamîîri baao, arabeera atîrî, “Nandî ngûkûra na ngûtindira buru. Naabuî nî bwonete jarîa jonthe MWATHANI Mûrungu weenu athithîrîtie antû ba mîgongo îîjî îngî nîûntû bweenu. MWATHANI Mûrungu weenu nîwe ûrabûrwaagîîra. Ni naani nî ndîkîîtie kûbûgaîra nthîgûrû irîa cionthe ntaîte na kinya irîa itigeere, kuuma mûuro jwa Jorodani mwanka îria rîa Mediterania bwa rûgûrû. MWATHANI Mûrungu weenu wengwa akabeenga babwebeere, naabuî bûkajûkia nthîgûrû yaao o ta ûrîa MWATHANI, Mûrungu weenu augîîte. Tontû bûû, bûmenyagîîre mono na bûûjûragie jarîa jonthe jaandîki yukuune rîa Waatho bwa Musa. Bûkauna noo bûmwe bwaajo, bûtîkeeje kuungana na antû ba mîgongo îrîa îtigeere nthîgûrû îîjî bûrî, kana bwîja kûgweta mariîtwa ja mîrungu yaao, kana bûciîtia riîtweene rîaayo kana bûmîtumîkîra, kana bûmîturîria maru bûmîthaathayia. Îndî buî karageeni bwigwatithenie na MWATHANI Mûrungu weenu o ta ûrîa bûtwîre bûthithagia mwanka naarua tûrî. Nîkwîthîrwa nî MWATHANI ûbwîngîrîte mîgongo îmînene na îrî na inya yabwebera, na gûtî muntû ûûmbîte kwirikîria mbere yeenu mwanka nandî. Muntû weenu ûmwe arengaga antû ngiri nîûntû nî MWATHANI Mûrungu weenu ûrabûrûjagîîra o ta ûrîa augîîte. Tontû bûû menyagîîreeni mono kwendaga MWATHANI Mûrungu weenu. Nîkwîthîrwa bwagarûka na bwagwatanîra na antû ba mîgongo îîu îngî barîa batigîre gatîgatîîne keenu na bwagûrana nabo, na bwaungana nabo, bûmenye na mma atî MWATHANI Mûrungu weenu atîîta na mbere kûbwîngîra antû baba. Nabo bakaa mûtego, na gîntû kîa kûbûgwatagia na bae mûthanju jwa kûbûcûnia mûgongo, na bae miigua ya kûbûtûraga meetho o mwanka bûthire bwinthe buru nthîgûrûûne îîjî njega ûjû îrîa MWATHANI Mûrungu weenu abweete. “Rîu ni ndî akuî gûkua, naabuî nî bwijî nkoroone cieenu na mathûgaanioone jeenu atî gûtî ûntû noo bûmwe bûbwega bwa jarîa jonthe MWATHANI, Mûrungu weenu auga jabwegiî bûtîkarîkîte. Jonthe nî bûûjûrîrîîtue na gûtî noo bûmwe bwaajo bwaûra. Îndî, o ûu bûûjûrîrîîtue mantû jonthe jarîa meega, jarîa MWATHANI augîîte jabwegiî, nî ou MWATHANI akabûreetera mantû jarîa maaî jonthe, mwanka abûthirie buru nthîgûrûûne îîjî njega ûjû abweete. Bûkëeja kuuna kîrîkanîro kîrîa bwarîkanîîre na MWATHANI Mûrungu weenu na bûgeeta gûtumîkîra mîrungu îngî na kûmîthaathayia, MWATHANI akabûtûrîkîria mûthûûro jwaawe, naabuî bûthîre ntûti nthîgûrûûne îîjî njega abweete.” Joshua nî oothûranîrie mîîrîga ya Israeli yonthe Shekemu, na areeta akûrû ba Israeli, na atongeeria, na agambi, na arûngamîîri, bareeta mbere ya Mûrungu. Joshua areera kîrîndî kîonthe atîrî, “MWATHANI, Mûrungu wa Israeli, ariuga ûjû: ‘Karaaja, biûjûjû bieenu biatûûraga rwongo rwa rûûjî rwa Eufurate. Ûmwe waabio aarî Tera îthe wa Abrahamu na Nahori, ûrîa watumîkagîra mîrungu îngî. Îndî nî ndaaritîre abaagu Abrahamu nthîgûrû îîu îrî rwongo rwa rûûjî rwa Eufurate, ndîramûthiûrûkia nthî yonthe ya Kanaani na ndîratûma nchiarwa ciaawe ithegea. Ndîramwaa Isaaka, nawe Isaaka ndîramwaa Jakubu na Esaû. Esaû ndîramwaa nthîgûrû ya irîma ya Edomu yaa yaawe, îndî Jakubu na aana baawe bareeta Misri. Nyumeene nî ndaatûmîre Musa na Aaroni, na ndîrakanûkia Misri na mantû jarîa ndaathithîrie, na ndîracoka ndîrabûrita ku. Nî ndaaritîre biûjûjû bieenu Misri, na bûrakinya Îrieene Îtuune. Nabo antû ba Misri barî na ngaarî cia ndwaa na mbarathi cia ndwaa bareengana na biûjûjû bieenu mwanka Îria Îtuune. Nabo rîrîa baankaîîre ni MWATHANI nî ndeekîre muundu gatîgatî keenu na antû ba Misri, ningî ndîracokanîîria rûûjî rwa îria rûrabakunîkania. Naabuî nî bwacioneere na meetho jeenu ûrîa ndaathithîrie Misri. Ningî nî bwatûûrîre rwanda îgiita rîrîraaja, ndîracoka ndîrabûreeta nthîgûrû ya Aamori barîa baatwîre rwongo rwa Jorodani rwa bwa gaiti. Nabo bararwaa naabuî, îndî ndîrabanenkanîra njareene cieenu ndîrabathiria buru meethoone jeenu, naabui bûrataa nthîgûrû yaao. Balaki, mûtaana wa Zipori, mûnene wa Moabu nî ookîrîîre areeta kûrwaa na Israeli. Nî aatûmanîîre Balaamu mûtaana wa Beori, eeja kûbûruma. Îndî nî ndaregere kûthikîîra Balaamu. Nawe arabûtharima antû a kûbûruma. Tontû bûû, ndîrabûtunyûkia njareene ciaawe. Naabuî nî bwaunîre mûuro jwa Jorodani bûrakinya Jeriko. Nabo Aamori na Aperizi na Akanaani Ahiti na Agirigashi na Ahivi na Ajebusi, barîa baarî atûûri ba Jeriko bararwaa naabuî, naani ndîrabanenkanîra njareene cieenu. Nî ndaatûmîre magu mbere yeenu jarabwîngîra anene barîa baîrî ba Aamori, tî rûchiû rweenu kana ûta bweenu biabeengîre. Ningî ndîrabwaa nthî îrîa bûtathithinîrîte na ntûûra bûtaakîte bûratûûra ku. Nandî bûrîîjaga maciara ja mîzabibû na matuunda jangî jarîa bûtaandîte.’ “Rîu rî, kîrageni MWATHANI na bûmûtumîkagîre bûcieejanîte na bûrî na ûûma. Rekaneni na mîrungu îrîa biûjûjû bieenu biatumîkagîra rwongo rwa rûûjî rwa Eufurate na Misri, bûtumîkagîre MWATHANI wenka. Bûkëeja kwîthîrwa bûkîonaga nî bûbûthûûku gûtumîkîra MWATHANI rî, thuureeni naarua ûrîa bûgatumîkagîra, këethîra nî mîrungu îrîa biûjûjû bieenu baatumîkagîra rwongo rwa rûûjî rwa Eufurate, kana nî mîrungu ya Aamori barîa bûtwîre nthîgûrû yaao. Îndî ni na antû ba mûciî jwaakwa tûgatumîkagîra MWATHANI.” Kîrîndî nakîo kîrauga atîrî, “Arî! Gûkarîkarîka ûu, tûtîtiganîîria MWATHANI twîta gûtumîkîra mîrungu îngî. Tontû MWATHANI Mûrungu weetû nîwe watûritîre nthî ya Misri amwe na ba-baaba beetû, kuuma ûkomboone. Ningî nîwe waaringîre biama bibinene meethoone jeetû na atûmenyeera rûgendoone rweetû runthe na kîrî antû bonthe barîa twakûrûkagîîra kîrî bo. Ningî MWATHANI nî aatwîngîîre antû bonthe batwebera, kinya Aamori barîa baatwîîre nthî îîjî. Tontû bûû, kinya tuî, tûgatumîkagîra MWATHANI nîûntû nîwe Mûrungu weetû.” Joshua areera kîrîndî ûjû, “Bûtîûmba gûtumîkîra MWATHANI, nîûntû we nî Mûrungu ûmûtheru na arî rûriitho. Atîbûrekera bwauna Waatho kana bweeyia. Bûkëeja gûtiganîria MWATHANI na bûgeeta gûtumîkîra mîrungu mîgeni, MWATHANI akaabuutatîra na abûthithîrie bûbûûî na abûthirie buru kinya këethîra nî eethîîrîtwe akîbûthithagîria mantû jameega.” Nakîo kîrîndî kîreera Joshua atîrî, “Arî! Tuî tûgatumîkagîra MWATHANI.” Nîrîo Joshua aabeerîre ûjû, “Bûî bûgwikûûjîîra bwingwa atî bûkûthuura MWATHANI bûmûtumîkagîre.” Nabo barauga, “Îî tûrî akûûjî.” Joshua arabeera “Këethîra nî ûu, nandî ebeerieni mîrungu mîgeni îrîa îrî gatîgatî keenu na bûcokeere MWATHANI Mûrungu wa Israeli na nkoro cieenu cionthe.” Nakîo kîrîndî kîreera Joshua atîrî, “Tûgatumîkagîra MWATHANI Mûrungu weetû na tûkaathîkagîra kajû kaawe.” Tontû bûû, Joshua arathithia kîrîkanîro na kîrîndî ntukû îîu kûu Shekemu na arabaa mawaatho na nkuagaya cia kûbatongagîîria. Ningî araandîka nteto îîjî yukuune rîa Waatho rîa Mûrungu, na arajûkia iiga rîrînene ararîrûngîka gîtina kîa mûtî jwa muuru jwaarî antû au aathûri a kûthaathagîria MWATHANI. Joshua areera kîrîndî kîonthe atîrî, “Iiga rîrî nîrîo mûkûûjî gatîgatî geetû na MWATHANI. Tontû rîkwigua mantû jonthe jarîa MWATHANI aaria naatuî nîrîo rîkaarita ûkûûjî bweja kwayia Mûrungu weenu.” Joshua aracoka ararekeeria kîrîndî kîraciaanîra o muntû rûgaiine rwaawe rwa nthîgûrû. Kûrakara atîrî, nyuma ya mantû jau, Joshua mûtaana wa Nuni, nthûûmba ya MWATHANI, nî aakuîre arî na ûkûrû bwa mîaka îgana rîa îkûmi. Baramûthika rûgaiine rwaawe rwa nthî kûu Timunathi-sera, nthîgûrû ya irîma ya Efuraimu, rûteere rwa bwa ûrîo rwa kîrîma kîa Gaashi. Aisraeli nî baatumîkagîra MWATHANI matukû jonthe jarîa Joshua aarî mwoyo. Ningî nyuma ya gîkuû kîaawe no beetîre na mbere gûtumîkîra MWATHANI matukû jonthe jarîa akûrû barîa baatigîrwe mwoyo nî Joshua batûûrîre, barîa baijî mantû jarîa jonthe MWATHANI aathithîrîtie Israeli. Maîndîîndi ja Josefu jarîa antû ba Israeli baakamatîte kuuma Misri, nî jaathikîrwe Shekemu muundeene jûrîa Jakubu aagûrîte kîrî nchiarwa cia Hamori, îthe wa Shekemu. Aajûgûrîte îchunchî îgana rîmwe rîa fetha. Munda jûu jwagaîîrwe nchiarwa cia Josefu. Eleazari, mûtaana wa Aaroni nî aakuîre, na arathikwa Gibea, nthîgûrûûne ya irîma ya Efuraimu îrîa yaagaîri mûtaana waawe Fineasi. Nyuma ya gîkûu kîa Joshua, antû ba Israeli nî boorîrie MWATHANI atîrî, “Nî mwîrîga jûrîkû kîrî tuî jûbuîri kwambîrîria kûrwaa na Akanaani?” MWATHANI arabeera atîrî, “Nî mwîrîga jwa Juda nîûntû nî njûnenkerete nthîgûrû îîu yee yaao.” Nabo antû ba mwîrîga jwa Juda nî beerîre ndûgû ciaao cia mwîrîga jwa Simioni atîrî, “Twîtanieni bûtûgwatie kûrwîra nthîgûrû îrîa tweei kuuma kîrî Akanaani, naatuî tûcoke tûbûgwatie kûrwîra yeenu îrîa bweei.” Nabo antû ba mwîrîga jwa Simioni bareetania nabo. Rîu antû ba mîîrîga îîu yo îîrî bareeta kûrwaa na Akanaani na Aperizi. MWATHANI aratûma boomba Akanaani na Aperizi barabooragîra ntûûreene ya Bezeki, antû ngiri îkûmi (10,000). Nabo nî beethîîre mûnene Adoni-bezeki kûu ntûûreene ya Bezeki, bararwa nawe nabo baroomba Akanaani na Aperizi. Nawe mûtongeeria ûu nî aamatûkîre. Îndî nî beenganîre nawe baramûgwata, baramûgiita biara bibinene bia njara na bia magûrû. Mûtongeeria ûu wa Bezeki arabeera atîrî, “Anene barîa mîrongo mûgwanja ndaagiitithîrie biara bia njara na bia magûrû batwîre bakîrîîjaga tûng'enyua twa irio tûrîa tûgûûjaga rungu rwa meetha yaakwa. Nandî Mûrungu akûnthithîria o ûrîa ndaabathithîîrie.” Nabo baramwikia Jerusalemu, kûrîa aakuîrîîre. Nabo asikarî ba Juda nî baaithûkîîre ntûûra ya Jerusalemu baramîtaa. Barooraga antû baayo na baramîîthia na mwanki. Nyuma ya bûu bareeta kûrwaa na Akanaani barîa baatûûraga nthîgûrû ya irîma, na mûgwanthîîne na rwanda. Baracoka baraithûkîra Akanaani barîa baatûûraga Heburoni (mbereene ntûûra îîu yeetagwa Kiriathiaraba). Nabo nî boombîre mîîrîga ya Sheshai, na Ahimani, na Talimai. Ningî antû bau ba Juda nî baaithûkîîre ntûûra ya Debiri (nayo îgiita rîu yeetagwa Kiriathi-seferi.) Ûmwe waao weetagwa Kalebu arauga atîrî, “Muntû ûrîa ûkoomba kwithûkîra ntûûra ya Kiriathi-seferi na amîtae, nkamwaa mwarî waakwa Akisa, ae mwekûrû waawe.” Othinieli nî aamîtaîre. Akisa, mwarî wa Kalebu, nî aanenkanîîrwe kîrî Othinieli araa mwekûrû waawe. Othinieli aarî mûtaana wa Kenazi, na Kenazi aarî mûtaana wa ng'ina ûrîa mûnini wa Kalebu. Ntukû ya gwika, Othinieli nî eerîre Akisa arombe îthe kîthaka. Akisa arakinya nthî kuuma mûgongo jwa ntigiri. Rîu Kalebu aramûûria atîrî, “Nîatîa ûkwenda nkûthithîria?” Akisa aramûcokeria atîrî, “Mpa kîewa. Tontû nthîgûrû îrîa ûmpeete nî rwanda, mpa kinya ithima bia rûûjî.” Kalebu aramwaa ithima birîa biaarî bwa rûgûrû na bwa gaiti. Nchiarwa cia Mûkeni ûrîa mûthoni wa Musa, nî cieetanîrie na antû ba Juda. Nabo nî baaumîre ntûûreene ya mîkîndû tayo Jeriko bareeta bûûrîîne ya Juda, îrîa îrî rwanda rûrîa rûrî akuî na ntûûra ya Aradi. Nabo baratûûra amwe na antû ba kûu. Nabo antû ba mwîrîga jwa Juda nî beetanîrie na antû ba ndûgû ciaao ba mwîrîga jwa Simioni kûrwaa na Akanaani barîa baatwîre Zefathi. Nayo mîîrîga îîu nî yaathirîrie Akanaani buru barîa baatwîre ntûûreene îîu ya Zefathi. Nayo ntûûra îîu nî baamîîtîre Horima. Nabo nî baataîre ntûûra ya Gaza, na ya Ashikeloni, na ya Ekironi amwe na nthîgûrû irîa ciaithiûrûkîte. MWATHANI nî aateetherie antû ba Juda baroomba antû ba nthîgûrû cia irîma. Îndî batoombîre kwînga antû barîa baatûûraga mûgwanthîîne nîûntû nî baarî na ngaarî cia ndwaa cia chuuma. Kalebu nî aaerwe ntûûra ya Heburoni, o ta ûrîa Musa aaugîîte, nawe areenga antû barîa baatwîre ku tabo nchiarwa cia Anaki. Îndî antû ba mwîrîga jwa Benjamini nî bateengîre Ajebusi barîa baatwîre Jerusalemu. Tontû bûû, Ajebusi nî batwîre Jerusalemu amwe na antû ba mwîrîga jwa Benjamini mwanka naarua tûrî. Nabo antû ba mwîrîga jwa Efuraimu na jwa Manase nî baithuranîîre kwithûkîra ntûûra ya Betheli, îrîa yeetagwa Luzi mbereene. MWATHANI nî aabateethagia. Ningî nî baatûmîre achûnkûûni ntûûreene iu. Nabo achûnkûûni bau nî boonere muntû ûmwe waaumîte ntûûreene îîu. Baramwîra atîrî, “Twonie njîra ya gûtonya ntûûreene îîjî, naatuî tûtîkûringithia.” Nawe araboonia. Antû ba mwîrîga jwa Efuraimu na jwa Manase nî beetîre barooraga antû bonthe ba ntûûra îîu tiga muntû ûu akî na antû ba nja yaawe. Nawe muntû ûu areeta nthî ya Ahiti, araaka ntûûra, nayo aramîîta Luzi. Rîu nîrîo riîtwa rîa ntûûra îîu mwanka naarua tûrî. Antû ba mwîrîga jwa Manase bateengîre antû barîa baatwîre ntûûreene ya Bethisheani, kana ya Taanaki, kana ya Dori, kana ya Ibileamu, kana ya Megido, amwe na tûtûûra tûrîa twaithiûrûkîrîte. Tontû bûû, Akanaani nî beetîre na mbere gûtûûra ku. Nabo Aisraeli bakûgîta inya, nî bambîrîîrie kûritithia Akanaani ngûgî kwa inya, îndî bataabeengîre buru. Nabo antû ba mwîrîga jwa Efuraimu bateengîre Akanaani barîa baatwîre ntûûra ya Gezeri. Tontû bûû, Akanaani bau bareeta na mbere gûtûûra amwe nabo. Nabo antû ba mwîrîga jwa Zebuloni bateengîre Akanaani barîa baatwîre ntûûra ya Kitironi na Nahaloli. Tontû bûu Akanaani bareeta na mbere gûtûûra amwe nabo, bakîritagîra Aisraeli ngûgî kwa inya. Ningî antû ba mwîrîga jwa Asheri bateengîre antû barîa baatwîre ntûûreene ya Ako, na ya Sidoni, na ya Ahalabu, na ya Akizibu, na ya Heliba, na ya Afiki, na ya Rehobu. Tontû bûû, antû ba mwîrîga jwa Asheri nî baatûûrîre amwe na Akanaani nîûntû bataabengîre. Nabo antû ba mwîrîga jwa Nafutali bateengîre antû barîa baatwîre ntûûreene ya Bethishemeshi na ya Bethianathi. Tontû bûû, Aisraeli nî baatûûrîre amwe nabo, bakîritagîra Aisraeli ngûgî kwa inya. Nabo antû ba mwîrîga jwa Dani nî beengîrîîrue nthîgûrûûne ya irîma nî Aamori na bataabarekere beenama mûgwanthîîne. Aamori nî beetîre na mbere gûtûûra kîrîmeene kîa Heresi na ntûûreene ya Aijaloni na ya Shaalibimu. Îndî antû ba mwîrîga jwa Efuraimu na ba mwîrîga jwa Manase nî baabainyîrîîrie bakîbaritithagia ngûgî kwa inya. Mwanka jwa nthîgûrû ya Aamori jwaitîîtie mwanka mûcîcîbîroone jwa Akirabimu, jûgaitia mwanka ntûûreene ya Sela. Mûraîka wa MWATHANI nî aaumîre Giligali areeta Bokimu. Nawe areera Aisraeli ntûmwa ya Mûrungu yaaugaga atîrî, “Nî ndaabûritîre Misri ndîrabûreeta nthîgûrûûne îrîa ndeerîîrîte biûjûjû bieenu. Naani nî ndaabeerîre ûjû, ‘Ntîkorotiga kûûjûria kîrîkanîro kîrîa twekanîîre naabuî. Bûkórwekanîîra kîrîkanîro na atûûri ba nthîgûrû îîjî. No mwanka bûkoborange iritîro bia igongwana biaao.’ Îndî buî nî bûregeete kûmbathîkîra, bwathithia mantû jarîa jongwa ndaabûkaanîtie! Tontû bûû, nandî ndîbwîra atîrî, ntîbwîngîra antû baba babwebeera. Bo barîtûûra barî maitha jeenu, nayo mîrungu yaao yeejage kîgiitaria kîrî buî.” Rîrîa mûraîka wa MWATHANI aabeerîre mantû jau, antû ba Israeli bonthe nî baarîrîre na kajû gakanene. Antû au baagwîtîre Bokimu Ningî nî baaritîîre MWATHANI kîgongwana antû au. Rîrîa Joshua aarekererie Aisraeli, nî beetîre rûgaiine rwaao, o muntû araigwatîra kîthaka ku. Nabo nî baatûûrîre baathîkîrîte MWATHANI ûtûûroone bwaao rîrîa rîonthe Joshua aarî mwoyo, na rîrîa rîonthe akûrû barîa baatigîrwe Joshua agûkua, barîa booneete mantû jamanene jarîa MWATHANI aathithîrîtie Aisraeli. Nayo nthûûmba ya MWATHANI Joshua mûtaana wa Nuni, nî aakuîre arî na ûkûrû bwa mîaka îgana rîmwe rî îkûmi (110). Arathikwa kîthakeene kîaawe ntûûreene ya Timunathi-heresi, îrîa yaarî nthîgûrû ya irîma ya Efuraimu, bwa ûrîo bwa kîrîma kîa Gaashi. Nayo nthukî îîu yonthe nî yaakuîre, kûreethîrwa kûrî na nthukî îngî ta yo, îrîa itaatindanagîra na MWATHANI kana itindanîra na mantû jamanene jarîa aathithîrîtie Israeli. Antû ba Israeli nî baathithîrie mantû jamathûûku meethoone ja MWATHANI barambîrîria kûrombaga mûrungu jwa mûng'uanano jwa Baali. Nabo nî bautatîîre MWATHANI, Mûrungu wa biûjûjû biaao, ûrîa waabaritîre nthîgûrû ya Misri. Rîu barathingata na baratua kûthaathayia mîrungu ya antû barîa baatûûranagia nabo, barathûûria MWATHANI mono. Nî beerûkîîre MWATHANI baratua kûrombaga mîrungu ya mîng'uanano ya Baali na ya Ashitarothi. MWATHANI nî aathûûrîrue nî Israeli arabatiganîîria kîrî aithûki, barataa into. Ningî arabarekeeria baroombwa nî anthû baao ba kuuma nteere cionthe, nabo batacoka kwirikîria kaîrî kîrî anthû baao. Îgiita rîonthe rîrîa beetaga kwithûka, MWATHANI nî abarekagîîria bakoona thîîna o ta ûrîa abeerîte. Nabo barathîîna barainya buru. Rîu MWATHANI nî aaere Israeli agambi nabo baraboonokia kuuma kîrî maitha jaao. Îndî Aisraeli bataathîkîîre agambi bau. Bo nî bautatîîre MWATHANI barathingata, na bararomba mîrungu îngî. Nabo bararega kwathîkîra MWATHANI ta biûjûjû biaao birîa biaathîkagîra maathana ja MWATHANI. Narîo rîrîa rîonthe MWATHANI aabaeejaga mûgambi nî aamûteethagia ûtûûroone bwaawe bunthe kwonokia Aisraeli kuuma kîrî anthû baao. MWATHANI nî aabaigagîîrua kîaao, aigua gûkaya kwaao nîûntû bwa kûthangîkua na kwinyîîrua nî anthû baao. Îndî rî, o mûgambi aakua, Aisraeli nî batigagwa bakeeyia nkûrûki ya barîa baarî o mbere yaao. Ningî nî baathingataga na kûromba mîrungu îngî, na bakarega gûtigana na mîîtîre yaao îmîthûûku. MWATHANI nî aathûûrîre nîbo mono arabeera atîrî, “Mûgongo jûjû nî jûregeete gwîka kîrîkanîro kîrîa ndeekanîîre na biûjûjû biaao. Nî jûregeete kûmbathîkîra. Tontû bûû, kuuma nandî ntîkorobeengîra mûgongo noo jûmwe jwa îrîa yaatigarîre mbere ya Joshua gûkûa. Anthû bau nîbo ngaatumagîra kûgeria Aisraeli nîkenda mbona këethîra bakaambathîkagîra ta ûrîa biûjûjû biaao biaathithagia.” MWATHANI nî aatiganîre na mîgongo îîu, ataamîîngîre o rîo yuuma nthîgûrûûne yaao, nîûntû ataamînenkanîîre kîrî Joshua. MWATHANI nî aatîgarîîtie mîgongo ya gûtumîra kûgeria antû ba Israeli, barîa bonthe bataarî bakûrwaa ndwaa noo îrîkû Kanaani. MWATHANI aathithîtie ûu nîkenda aritana nthukî cia Israeli kûrwaa, irîa itaarî igwîta ndweene mbereene ciiritana kûrwaa. Nabo antû barîa baatigeere baarî athani barîa bataano ba Afilisti, na Akanaani bonthe, na Asidoni, na Ahivi barîa batûûraga kîrîmeene kîa Lebanoni; kuuma kîrîmeene kîa Baali-herimoni mwanka mpingîroone ya Hamathi. MWATHANI aatigarîrie antû bau nîkenda abaatumagîra kûgeria Aisraeli oona këethîra bakaathîkagîra maathana ja MWATHANI. MWATHANI anenkerete Musa Maathana jau nîûntû bwa antû ba Israeli. Tontû bûû, Aisraeli nî baatûûrîre amwe na Akanaani, na Ahiti, na Amori, na Aperizi, na Ahivi, na Ajebusi. Nabo nî baagûragîra nthaka ciaao aarî ba Kanaani, na bakaeejana aarî baao bongwa bakagûrwa nî nthaka cia Kanaani. Ningî Aisraeli nî baathaathayia mîrungu ya Akanaani. Nabo Aisraeli nî baathithîrie mantû jamathûûku meethoone ja MWATHANI baroorîrua nî MWATHANI barambîrîîria kûthaathayia mîrungu ya Baali na ya Ashera. Tontû bûû, MWATHANI nî aathûûrîrue mono nî Aisraeli. Nî aabanenkanîîre kîrî Kushani-rishathaimu mûnene wa Mesopotamia, arabaithûkîra na arabaatha mîaka înaana. Nabo Aisraeli nî baakaîîre MWATHANI, nawe arabathuurîra Othinieli aboonokia. Othinieli aarî mûtaana wa Kenazi. Kenazi aarî mûtaana wa ng'ina ûrîa mûnini wa Kalebu. Rîu nîrîo oojûrîrwe nî Roho wa MWATHANI, nawe araa mûgambi wa Aisraeli. Nî aaithûkîîre Kushani-rishathaimu mûnene wa Mesopotamia, aramûûmba ndweene, nîûntû MWATHANI nî aamûteethagia. Nayo nthîgûrû ya Israeli nî yaakarîre kiindajî mîaka mîrongo îna. Rîu Othinieli mûtaana wa Kenazi arakua. Nabo Aisraeli o kaîrî nî baathithîrie mantû jamathûûku meethoone ja MWATHANI. Tontû bûû, MWATHANI areekîra Egiloni, mûnene wa Moabu, inya ya kwithûkîra Israeli. Rîu Egiloni aragwatanîra na Aamoni, na Amaleki, baraithûkîra Israeli baramîûmba. Barataa ntûûra ya Mîkîîndû îrîa yeetagwa Jeriko. Nabo Aisraeli nî baathîrwe nî Egiloni mîaka îkûmi na înaana. Nabo Aisraeli nî baakaîîre MWATHANI o kaîrî, nawe MWATHANI arabathuurîra Ehudi aboonokia. Ehudi aarî mûtaana wa Gera wa mwîrîga jwa Benjamini. Ehudi aarî wa njara ya kîmotho. Nabo Aisraeli nî baanenkeere Ehudi biewa aikîria Egiloni mûnene wa Moabu. Ehudi nî aaiturîîre rûchiû rwa centimita mîrongo îtaano (50cm) rwanoori nteere cio-ijîîrî ararwogeera kauneene rûteere rwaawe rwa ûrîo, rungu rwa nguû ciaawe. Rîu araikîria Egiloni biewa biu. Egiloni aarî muntû ûmûnoru mono. Ehudi akûthiria kûnenkanîra biewa biu nî eerîre antû barîa baabikamatîte baane. Îndî rîrîa aakinyîre Giligali antû kwaarî na mîrungu ya mîng'uanano yaaji ya maiga, nî aagarûkîre aracoka kîrî mûnene Egiloni. Aramwîra atîrî, “Itû ndî na ûntû bwa witho mpenda gûkwîra ûrî wenka.” Mûnene areera nthûûmba ciaawe imwee kaanya. Nacio iraumagara cionthe. Mûnene rîrîa aarî kanyomba kaawe ka îgûrûgûrû akîringagwa nî mpio, Ehudi nî eetîre kîrî we aramwîra atîrî, “Ndî na ntûmwa yaaku kuuma kîrî Mûrungu.” Egiloni ararûngama. Rîu Ehudi aracinûra rûchiû na njara yaawe ya kîmotho arakothora mûnene ûu kîu. Rûchiû rûu rûrathirîra ku, amwe na gîtumbî. Ehudi aragîtiga ku kiumîrîte rûteere rûrîa rûngî. Najo maguta jarakunîka rûchiû. Rîu Ehudi araumagara aratiga aiinga mîrango ya kanyomba ka îgûrû. Akûthiria gwîta, nîrîo nthûûmba cia mûnene cieejîre. Nacio ikwîthîra mîrango ya kanyomba kau iingi, irathûgaania mûnene arî kîoroone. Bareeteera, mwanka barambîrîria kûrigara. Bakwona mûnene agûkarakara atîkûrugûra mîrango barajûkia rûbungûro bararugûra. A bagîtega! Baroona mûnene waao agwîte nthî arî ûmûkuû. Rîrîa nthûûmba iu cietereete mûnene arugûra, nîrîo Ehudi aamatûkîre mwanka akûrûka Giligali arîa kwaarî na mîrungu ya mîng'uanano ya maiga. Ningî aramatûka areeta gwiciitha Seira. Rîrî aakinyîre, nî aaringîre tarumbeta nthîgûrûûne ya irîma ya Efuraimu. Nabo antû ba Israeli nî baaumagarîre bareetania nawe abatongeeretie. Rîu Ehudi arabeera atîrî, “Nthingateni, nîûntû MWATHANI nî abweete ûûmbani kîrî anthû beenu tabo Amoabu.” Nabo baramûthingata bareeta barakabîra Amoabu mariûkoone ja Jorodani. Tontû bûû, gûtî muntû wa Moabu kinya ûmwe baareka auna. Nabo barooraga nchamba cia Amoabu cia ndwaa ngiri îkûmi (10,000) ntukû îîu, batîtigarie kinya ûmwe. Nabo Aisraeli bakûûmba Amoabu nî baakarîre nthî îîu barî kiindajî mîaka mîrongo înaana (80). Shamugari, mûtaana wa Anathi, nîwe waaere mûtongeeria wa Israeli nyuma ya Ehudi. Kinya we nî oonokerie Aisraeli na njîra ya kûûraga Afilisti magana jatantatû (600) na rûturo rwaji kamûthia kamwe rwa kwîngaînga ng'ombe naru. Nabo Aisraeli o kaîrî, nî baathithîrie mantû jamathûûku meethoone ja MWATHANI. Nyuma ya Ehudi agûkua. Tontû bûû, MWATHANI nî aabanenkanîîre kîrî Jabini, mûnene wa Kanaani ûrîa waathanaga arî ntûûreene ya Hazori. Mûtongeeria wa njûûrî yaawe eetagwa Sisera, nawe aatûûraga gûntû gweetagwa Haroshethi ya mîgongo. Jabini nî aarî na ngaarî cia ndwaa cia chuuma magana kenda (900), na nî aainyîrîîrie antû ba Aisraeli atî na kîaao nabo mîaka mîrongo îîrî (20). Rîu Aisraeli nî baakaîîre MWATHANI arabateethia. Mûka-kîroria weetagwa Debora, mwekûrû wa Lapidothi, nîwe waarî mûgambi wa Israeli îgiiteene rîu. Nawe aakaraga nthî rungu rwa Mûkîndû, jweetagwa Mûkîndû jwa Debora, naju jwaarî gatîgatî ga ntûûra ya Rama na ya Betheli kûu nthîgûrû ya irîma ya Efuraimu. Nabo Aisraeli nî beetaga kîrî we nîkenda abagambîra. Debora nî aatûmanîîre Baraki, wa kuuma Kedeshi kûu nthîgûrû ya Nafutali. Baraki aarî mûtaana wa Abinoamu. Baraki akwîja, Debora aramwîra atîrî, “MWATHANI, Mûrungu wa Israeli arîkwîra ûjû, ‘Ûthûrania asikarî ngiri îkûmi (10,000) kuuma mwîrîgeene jwa Nafutali na jwa Zebuloni, bwitie nabo kîrîmeene gîa Tabori. Naani ngeeta Sisera mûtongeeria wa njûûrî ya Jabini arî na njûûrî yaawe na ngaarî cia ndwaa eeje bûrwîre au rûûjîîne rwa Kishoni. Naani ngakwaa ûûmbani!’” Baraki aracokeria Debora atîrî, “Ngeeta bunka weetania naani, îndî wëethîrwa ûtîîtania naani, ntîîta.” Debora aramwîra, “Nîu nî mma ngeetania naagwe; îndî ûmenye nkuma îrîa ûkwîjîte kûgîa nayo mantûûne jaja, îgeeta kîrî mûka nîûntû MWATHANI akaanenkanîra Sisera Kîrî Mûka.” Tontû bûû, Debora araithuranîra gwîtania na Baraki kûu Kedeshi. Baraki nî oothûranîrie asikarî ngiri îkûmi (10,000) kuuma mwîrîgeene jwa Zebuloni na jwa Nafutali. Nabo asikarî bau nî beetanîrie nawe abatongeeretie mwanka Kedeshi. Kinya Debora nî eetanîrie nawe. Mûkeni ûmwe weetagwa Heberi, nî eetîre araamba kambî rungu rwa muuru antû eetagwa Zaananimu akuî na ntûûra ya Kedeshi. Nawe ka aarî agûciathûrana na Akeni bangî barîa nchiarwa cia Hobabu mûtaana wa ng'ina wa mwekûrû wa Musa. Sisera nî eerîrwe atî Baraki mûtaana wa Abinoamu, nî aarî agwitia kîrîmeene kîa Tabori. Aroothûrania ngaarî cia ndwaa magana kenda (900) cia chuuma amwe na asikarî baawe bonthe barîa aarî nabo Haroshethi ya mîgongo arabatûma rûûjîîne rwa Kishoni. Debora areera Baraki atîrî, “Ûkîîra wîîte nîûntû naarua MWATHANI agaagûtongeeria na akwee ûûmbani îgûrû rîa Sisera.” Tontû bûû, Baraki areenama kuuma kîrîmeene gîa Tabori arî na asikarî baawe ngiri îkûmi (10,000). Baraki na njûûrî yaawe nî baithûkîre, nawe MWATHANI aratûma Sisera oombwa arî na ngaarî ciaawe cia ndwaa na njûûrî yaawe yonthe. Rîu Sisera arathûngûtha kuuma ngaarîîne yaawe ya ndwaa aramatûka na magûrû. Baraki nî eenganîre na ngaarî cia ndwaa na njûûrî ya Sisera mwanka Haroshethi ya mîgongo. Nawe arabathiria buru ûntû gûtî muntû waatigarîre. Sisera aramatûka aratonya îemeene rîa Jaeli, mûka wa Heberi, nîûntû Jabini mûnene wa Hazori nî baarî na thîîrî na nja ya Heberi ûrîa Mûkeni. Jaeli nî aumagarîre kûgwata Sisera ûgeni aramwîra atîrî, “Tonya îemeene rîaakwa itû Mwathi waakwa; ûgáakîra!” Nawe aratonya. Jaeli aramûguîkîra na gîtambaa. Rîu Sisera aramwîra atîrî, “Itû nkundia tûûjî, nyue nîûntû ndî na nyoonta mono.” Jaeli arakunûra nchengerio ya îria, aramûkundia. Nyuma aracoka aramûguîkîra kaîrî. Sisera aramwîra atîrî, “Rûngama mwariine jwa îema, na ûreeja agakûûria këethîra kûrî muntû ûrî gûkû, ûmwîre gûtî we.” Sisera nî aamamîre toro înene nîûntû nî aanogi mono. Rîu nîrîo Jaeli aajûkîrie kîango kîa îema na nyondo, areeta aceemeete, arakîangîîra mbûrûgûtû kîraumîîra rûteere rûû rûngî kîramunta nthî. Sisera arakua. Baraki rîrîa eejîre gûcwaa Sisera, Jaeli nî aamûthagaanîre aramwîra atîrî, “Njû nkwonie muntû ûrîa ûgûcwaa.” Rîrîa aamwikîrie, Baraki areethîra Sisera amami nthî arî ûmûkuû na kîango kîa îema gîtûrîkanîrîtie mbûrûgûtû îrîa îngî. Ntukû îîu nîyo MWATHANI aatûmîre Aisraeli boomba Jabini, mûnene wa Kanaani. Nabo Aisraeli bareeta na mbere kwinyîîria Jabini mûnene wa Kanaani mwanka baramûthiria buru. Ntukû îîu Debora na Baraki mûtaana wa Abinoamu nî baainîre rwîmbo rûrû: MWATHANI arokumua. Tontû bwa atongeeria ba Israeli kwirita gûtongeeria na bwa kîrîndî gûcieejana na gûciendera! Thikîîreeni, buî anene! Naabuî atongeeria kiindeeni matû! Bwigue rwîmbo rûrû rwa nkerû, nkwinîra MWATHANI Mûrungu wa Israeli. Îî MWATHANI, rîrîa Gwe weenamîre kuuma irîmeene bia Seiri, rîrîa waaumîre nthîgûrûûne ya Edomu, nthîgûrû nî yainainîre îgûrû rîratûrîka na ngai îracûnia nthî. Irîma nî biainainîre mbere ya MWATHANI, we ûrîa wa Sinai tawe Mûrungu wa Israeli. Îgiiteene rîa Shamugari mûtaana wa Anathi na rîa Jaeli, antû barîa beetaga rûgendo barî amwe, nî baatigîre gwîtagîîra njîreene, nabo ageendi baratua gwîtagîîra tûjîreene twa magûrû. Miuunda ya Israeli îtaarî na antû, mwanka rîrîa gwe Debora waaumîîre gwe ng'ina wa Israeli. Rîrîa Aisraeli baathingataga mîrungu îngî, nthîgûrû yaao nî yaaithûkagîrwa. Kîrî asikarî ngiri mîrongo îna (40,000) gûtî we woonwa na rong'o kana îtumo. MWATHANI arokumua. Nî mpendeete atongeeria ba Israeli, o amwe na antû barîa bacieejanîte baciendereete bongwa! Tûmîîrieni mantû jaja, buî bûkamatagwa nî ntigiri cia rangi înjerû, bûkarîrîte matandîko na kinya buî barîa bwîtaga na magûrû. Igueni barîa barî ithimeene, bakiina bakîgongaga ûûmbani bwa MWATHANI, nabu nî ûûmbani bwa Aisraeli. Nabo antû ba MWATHANI nî beetîre barî njûûrî, beetîrîte mpingîroone cia ntûûra. Tûtongeerie Debora, tûtongeerie! Tûtongeerie ûkîringaga rwîmbo! Ithuranîre Baraki mûtaana wa Abinoamu ûtongeerie atae baaku. Nabo antû ba Israeli barîa baatigeere nî beetîre kîrî atongeeria baao. Antû ba MWATHANI nî baaumîre barî njûûrî înene. Antû nî baaumîre nthîgûrû ya Efuraimu bareenama bwa mûgwanthî. Bareeta kwigîka antû ba Benjamini. Atongeeria ba ndwaa barîa anene nî baaumîre nthîgûrû ya Makiri, atongeeria ba ndwaa barîa anini nî baaumîre nthîgûrû ya Zebuloni. Atongeeria ba mwîrîga jwa Isakari nî beetanîrie na Debora, nabo nî baagwete Baraki mbaru, na bareetania nawe kûu kîguuruune. Îndî mwîrîga jwa Rubeni jûtaarî jûkûgiita ûrîa jûkwenda. Nîkî tontû mwîrîga jwa Rubeni jwaatigîrwe nkanateene cia ng'ondu? Jûratigwa jûthikîîrîte marîrî ja arîîthi? Mwîrîga jwa Rubeni nîka jûtaarî jûkûgiita ûrîa jûkwenda. Mwîrîga jwa Gileadi jwaakarîre rûteere rwa bwa gaiti ya Jorodani jûteejîre kwimbîîria. Nîkî ûntû mwîrîga jwa Dani jwaakarîre meriine? Naju mwîrîga jwa Asheri jwaatigîrwe mpwîroone cia îria jûrakara ikaroone biaaju. Îndî antû ba mwîrîga jwa Zebuloni na Nafutali akî, nîbo beetîre ndweene batîgûkîra gûkuîra ku. Au Taanaki, rûteere rwa karûûjî ka Megido, ndwaa nî yaacacîre mono, nî baarwîre na Anene ba Kanaani bûbûûî îndî gûtî gantû ka fetha baataîre. Njota nî ciaatûgwatîrie kûrwaa, irarwaa na Sisera irî kûu îgûrû. Baakondorerue nî rûûjî rwa Kishoni, rûûjî rwa Kishoni rûrabakondoria naatuî tûragîa inya ya kûrwaa. Nîrîo mbarathi cieejîre ikîthûngathûngûthaga ikîruumagia nthî na nchaaû. Mûraîka wa MWATHANI ariuga ûjû, “Rumeni ntûûra ya Merozi, bûrume atûûri baayo, nîûntû bateejîre gûteethereria MWATHANI, bairita ta asikarî barwaa na anthû ba MWATHANI.” Jaeli, mûka wa Heberi ûrîa Mûkeni; nî ûmûtharime nkûrûki ya aka bonthe, barîa batûûraga maemeene. Akûrombwa rûûjî nî Sisera, aamûkundîrie îria, aramûretera kîrimo kîrî mpakûriine înthongi mono ta ya anene. Aagwete nyondo na njara îmwe, kîango na njara îngî; nî aakîangîrîre mbûrûgûtû ya Sisera, kîongo kîraatûka kîratûrîkania mbûrûgûtû îrîa îngî kîramunta nthî. Nawe aagwîre arathira akiri ki aratambûrûka arooma, arakua Jaeli amûtegeete. Ng'ina wa Sisera arûngi ndiricheene, ategeete bwa oome agîciûragia; “Nîatîa ngaarî yaawe ya ndwaa îcereeri? Kana nî mbarathi itîkûûmba gwîta?” Acoore ba ng'ina wa Sisera barîa boome mono baramûcokeria, nawe aracokera ûu baugaga atîrî, “Gûtî u, ka bagûcwaa into bia gûtaa bibingî bia kûgaana, o asikarî mwarî ûmwe kana baîrî, Sisera nguû cia goro, mûka-mûnene bamûcwagîra mîkathî na mina.” Itû MWATHANI anthû baaku barothira bonthe, îndî barîa bakwendeete barokengakengaga ta riûa rîkiuma! Nayo nthîgûrû ya Israeli nî yaakarîre kiindajî mîaka mîrongo îna (40). Aisraeli nî beeîîrie MWATHANI o kaîrî. Tontû bûû, MWATHANI nî aabarekeererie baraathwa nî Amidiani mîaka mûgwanja (7). Nabo Amidiani barabainyîîria mono, mwanka Aisraeli baratua gwiciithaga ikurunguune na marinyeene kûu irîmeene. O rîrîa Aisraeli baandaga, Amidiani, na Amaleki, na antû ba rwanda nî baabaithûkagîra. Nabo baambaga kambî ku, irio biauma bakabiînyangia bionthe mwanka Gaza. Ningî bakiuma ku, baajûkagia ng'ondu na ng'ombe na ntigiri, na gûtî gantû baatigagîra Aisraeli ga kûrîa. Nîkwîthîrwa beejaga barî babaingî o ta ngigî, barî na ndîîthia ciaao na maema jaao. Nabo amwe na nkamîîra ciaao baarî babaingî ûntû batîngî tarîka. Baaithûkagîra nthîgûrû bakamîthûûkia. Nabo Aisraeli bataarî na inya ya kwirikîria kîrî Amidiani, tontû bûu barakaîra MWATHANI. Rîrîa antû ba Israeli baakaîîre MWATHANI nîûntû bwa Amidiani, MWATHANI nî aatûmîre kîroria kîrî Aisraeli, kîrabeera atîrî, “MWATHANI, Mûrungu wa Israeli arîbwîra atîrî, ‘Ni nî ni ndaabûritîre Misri nthîgûrû ya ûkombo. Ningî nî ndaabûtunyûkîrie kuuma njareene cia Amisri, ndaabûtunyûkia kuuma kîrî bonthe barîa baabwinyagîîria. Naani nî ndaabwîngîîre bo na ndîrabwaa nthîgûrû yaao. Nî ndaabwîrîre atî nî ni MWATHANI, Mûrungu weenu, na ndîrabwîra bûkororomba mîrungu ya Aamori ba nthîgûrû îîjî bûrî; îndî buî bûtambigua.’” Mûraîka wa MWATHANI nî eetîre ntûûreene ya Ofura na arakara nthî rungu rwa muuru jwa Joashi ûrîa Mûabiezeri. Mûtaana waawe weetagwa Gideoni nî aaûûragîra nkano antû arîa nzabibû ciaiinyagîrwa nîkenda atîkoonwe nî Amidiani. Mûraîka wa MWATHANI aramuumîîra aramwîra atîrî, “Gwe nchamba! MWATHANI arî amwe naagwe!” Gideoni areera mûraîka atîrî, “Mwathi waakwa, këethîra MWATHANI arî amwe naatuî rî, nîmbi îtûmîte mantû jaja jonthe jatwîjîîra? Birîkû biama biaawe bionthe birîa ba baaba baatwîragîra rîrîa baugaga, ‘Nî MWATHANI waatûritîre Misri?’ Nandî MWATHANI nî atwîrûkîrîte na aatûnenkanîra njareene cia Amidiani.” MWATHANI aramûraithîîria aramwîra atîrî, “Ûrî na inya înene, îta na ûkoonokia Aisraeli kuuma kîrî Amidiani. Ni nî ni ngûgûtûma” Îndî Gideoni aramûcokeria aramwîra atîrî, “Mwathi waakwa, nkoonokia Israeli nambi? Atîrî mûciî jweetû nîju mûnini mono mwîrîgeene jwa Manase, naani nî ni mûnini buru nja ya baaba.” MWATHANI aramwîra atîrî, “Nkeethîrwa ndî amwe naagwe. Tontû bûû, ûkarwaa na Amidiani, ûboombe ta muntû ûmwe ûkûrwaa nawe.” Gideoni aramwîra atîrî, “Ûkëethîrwa ûkûgwîrua nî ni mbonia rwano menye nîgwe MWATHANI ûkwaria naani. Itû menya uumauma aja mwanka ngîîre kîewa gîaakwa kîa irio nkûreetere.” Aramûcokeria aramwîra, “Ngeeteera mwanka ûcoke.” Gideoni nî aakûrûkîre nyomba na araruga kabûri na mîgaate îtiimbithîtue ya mûtu jwa kilo îkûmi (10kg). Areekîra nyama gîkabûûne, na mûthûri jwaacio koongûûne, areeta nabio au rungu rwa muuru aramûnenkera. Mûraîka wa Mûrungu aramwîra atîrî, “Jûkia nyama na mîgaate ûrîkîîre iigeene rîrî, ûcoke wîîtûûrîrie mûthûri o.” Gideoni nawe arathithia u. Mûraîka wa MWATHANI aratambûrûkia njara araringithia nyama na mîgaate na mûthia jwa rûturo rûrîa aagwete. Mwanki jûrauma iigeene jûraîîthia nyama na mîgaate. Mûraîka wa MWATHANI ararima. Nîrîo Gideoni amenyere atî ûu aarî Mûraîka wa MWATHANI. Aarauga atîrî, “Keke! Atî ndîkwona mûraîka wa MWATHANI ûthiû kwa ûthiû!” MWATHANI aramwîra ûjû, “Kara na thîîrî! Tiga gûkîra ûtîkua.” Gideoni nî akîîre MWATHANI kîritîro kîa igongwana au, aragîîta MWATHANI nî Thîîrî. Nakîo kîritîro kîa igongwana kîu kîrî Ofura ntûûreene ya Abiezeri mwanka naarua tûrî. MWATHANI nî aarîîrie Gideoni ûtukû bûu aramwîra atîrî, “Jûkia ndeegwa ya abaagu na îngî ya ijîîrî ya mîaka mûgwanja. Naagwe wîîte ûtharie kîritîro kîa igongwana kîrîa abaagu aakîrîte Baali na ûgiitange mûrungu jwa mûng'uanano jwa Ashera jûu jûrî rûteere rwaakîo. Ûcoke waakîre MWATHANI Mûrungu waaku kîritîro kîa igongwana bwega aja gîtûmbîîne gîkî. Ningî ûjûkie ndeegwa îîu ya ijîîrî ûmîrite kîgongwana gîa gwakîîria ûgîtumagîra nkû iu ûgiitangîre kuuma kîrî mûrungu jwa mûng'uanano jwa Ashera.” Tontû bûû, Gideoni, nî aajûkîrie antû îkûmi kuuma kîrî nthûûmba ciaawe arathithia o ûrîa MWATHANI aamwîrîte. Îndî nîûntû bwa gûkîra antû ba nja yaao na antû ba ntûûra yaao aathithîrie mantû jau ûtukû. Nabo antû ba ntûûra, bagîûkîîra rûkîîrî bareethîra kîritîro kîa igongwana kîa Baali kîtharîtue, na gîtugî kîa Ashera kîrîa kîaarî rûteere rwaakîo kîgiitangi. Nayo ndeegwa ya ijîîrî nî yaritîri kîgongwana kîritîroone kîa igongwana kîrîa gîaaki. Nabo baroorania atîrî, “Nûû ûthithîtie ûjû?” Nyuma ya kûûrithîria bwega bareerwa, “Nî Gideoni, mûtaana wa Joashi ûthithîtie u.” Nîrîo antû ba ntûûra îîu beerîre Joashi atîrî, “Umagaria mûtaana waaku tûmûûrage nîûntû bwa kûtharia kîritîro kîa igongwana bia Baali na aagitanga gîtugî kîa Ashera kîrîa kîraarî rûteere rwaakîo.” Joashi nawe areera antû bau bonthe baamwîjîîrîte atîrî, “Ka kwaa nî buî bûkarwîrîîra Baali? Kana nî buî bûkamwonokia? Ûrîa ûkamûrwîrîîra ga akooragwa mbere ya gûkîa. Këethîra Baali nî mûrungu rî, rekeeni airwîrîîre wengwa nîûntû kîritîro kîa igongwana gîkûtharua.” Kuuma ntukû îîu, baratuîra Gideoni riîtwa Jerubaali nîûntû Joashi ka augîre, “Reka Baali airwîrîîre wengwa nîûntû nî kîritîro kîaawe kîa igongwana kîtharîtue.” Nabo Amidiani bonthe, na Amaleki bonthe, na antû ba rwanda nî boothûranîre, barauna mûuro jwa Jorodani na baraamba kambî kîguuruune kîa Jezereeli. Gideoni aroojûrwa nî Roho wa MWATHANI, araringa tarumbeta, nabo antû ba kuuma Abiezeri baramûthingata. Ningî nî aatûmanîre kîrî antû ba mwîrîga jwa Manase, nabo baramûthingata. Aracoka aratûmana kîrî antû ba mwîrîga jwa Asheri na ba mwîrîga jwa Zebuloni na ba mwîrîga jwa Nafutali, nabo bareeta kûmwîtîka. Rîu Gideoni areera Mûrungu atîrî, “Ûkëethîrwa ûgaantumîra kwonokia antû ba Israeli ta ûrîa uugîîte rî, reka ndîkîîre guee ya ng'ondu îtîîriine; nayo îîu îkagwatia îme yonka, kûu kûngî nthîgûrû kûûmi, nîrîo nkaamenya atî ûgantumîra kwonokia antû ba Israeli, ta ûrîa uugîîte.” Naku ûu nîu gwaakarîre, nîûntû rîrîa Gideoni arookere rûûneene kainda, nî aainyîre guee, îrarita rûûjî mpakûri îmwe. Gideoni areera Mûrungu atîrî, “Itû ûkathûûra nî ni, reka mbarie rîrî rîonka. Ka ngerie na guee îîjî o kaîrî. Nandî guee yonka nî îtigwe îtî na rûûjî, îndî kûgîe na îme nthîgûrû.” Mûrungu arathithia o ûu ûtukû bûu. Kûragia îme nthîgûrû, îndî guee îratigwa îtî na rûûjî. Jerubaali, tawe Gideoni, amwe na antû barîa baarî amwe nawe, nî bookîrîîre rûkîîrî kainda. Nabo bareeta baraamba kambî rûteere rwa Kîthima kîa Harodi. Nayo njûûrî ya Amidiani nî yaambîte kambî rûteere rwaao rwa bwa ûrîo kîguuruune gîa Karîma ka More. MWATHANI areera Gideoni atîrî, “Antû barîa ûrî nabo nî babaingî nkûrûki ya barîa mpeendekia gûtumîra kûbwaa ûûmbani kîrî Amidiani. Nkëeja gûtumîra bonthe nîka Aisraeli baikumia bakauga, ‘Nî tuî twaacionokerie twingwa na inya yeetû.’ Tontû bûû, tûmîrîîria antû baaku ûbeere ûjû, ‘Ûrîa wonthe ûgûteetema nî ûguaa nî arooke gûciaanîra aume kîrîmeene kîa Gileadi.’” Nabo antû ngiri mîrongo îîrî na ijîîrî (22,000) baraciîtîra, baratigara antû ngiri îkûmi (10,000). MWATHANI areera Gideoni atîrî, “Kinya nandî antû nî babaingî mono. Baikie rûûjîîne nîkenda nkûthûngûûrîra bo. Nawe muntû ûrîa nkauga eetanie naagwe, ageetania naagwe, îndî ûrîa nkauga atîîtania naagwe, atîîtania naagwe.” Gideoni aaraikia antû rûûjîîne. MWATHANI aramwîra atîrî, “Athûra barîa bonthe bakaanyua rûûjî na rûûme ta kurû, na barîa bonthe bagaaturia maru bakînyua rûûjî.” Barîa baataîre rûûjî na mpîî baranyua ta kurû, baarî magana jathatû (300). Nabo bau bangî bonthe baanyuîre rûûjî baturîîtie maru. MWATHANI areera Gideoni atîrî, “Ngaatumîra antû baba magana jathatû barîa baanyua rûûjî ta kurû mbwonokie na ntûme bûûmbane kîrî Amidiani. Antû bau bangî bonthe nî baciaanîre.” Gideoni nî aatigîrwe na antû bau magana jathatû bagwete rîîgu na tarumbeta. Aracoka areera Aisraeli bau bangî baciaanîre. Nayo kambî ya Amidiani yaarî nthîgûrû kîguuruune, nayo ya Aisraeli îrî îgûrû rîaao. Ûtukû bûu, MWATHANI nî eerîre Gideoni ûjû, “Ûkîîra withûkîre kambî ya Amidiani nîûntû nî mînenkanîrîte kîrî gwe. Îndî ûkëethîrwa nî ûgûkîra jûkia nthûûmba yaaku Pura bwîname kambîîne ya Amidiani. Nyuma ya waigua ûrîa bakuuga ûkagwata inya na ûûmbe kwithûkîra njûûrî îîu.” Nawe areenama na nthûûmba yaawe Pura mwanka kambîîne ya Amidiani. Nabo Amidiani na Amaleki na antû bonthe ba rwanda boojûri kîguuruune o ta ngigî. Nkamîîra ciaao ciaarî inyingî ta mûthanga, itîngî tarîka. Rîrîa Gideoni aakinyîre, nî aaigîrue muntû ûmwe akîîra ûngî kîrooto. Aramwîra, “Atîrî ndooteete kîrooto, ndoona mûgaate jwa mûnyaki jwingiritîrîte kambî ya Midiani na jûgûkinya îemeene, jwarîringa narîo rîaunîkanga rîagwa nthî.” Nawe ûrîa baarî nawe aramûcokeria arauga, “Bûû bûtîûmba kwîthîrwa bûrî ûntû bûngî tiga rûchiû rwa Mûisraeli ûrîa wîtagwa Gedioni, mûtaana wa Joashi! Mûrungu nî anenkanîrîte Midiani na njûûrî yonthe kîrî we.” Gideoni akûrîîkia kwigua kîrooto gîkîîranwa na ûrîa gîaataûrîrwe, nî aathaathaîrie MWATHANI. Aracoka kambîîne ya Israeli aratûmîîria na kajû arauga atîrî, “Umagareeni! MWATHANI nî anenkanîrîte njûûrî ya Amidiani kîrî tuî!” Aragaania antû barîa magana jathatû ikundi bithatû na aranenkera o muntû tarumbeta na gakûngûrû karî na kînyinga ndeene. Ningî arabeera ûjû, “Ntegeeni na bûthithie ûrîa nkathithia. Bwona ndakinya akuî na kambî rî, bûthithie ûrîa bûkoona nkîthithia. Ûûni na antû barîa tûkeethîrwa tûrî nabo twaringa tarumbeta, naabuî bûringe tarumbeta cieenu nteere cionthe cia kambî bûkiugagîîria, ‘Tontû bwa MWATHANI na bwa Gideoni!’” Gideoni na antû baawe îgana rîmwe barîa beetanîtie nawe nî baakinyîre akuî na kambî mbere ya thaa thita cia ûtukû rîrîa akaria baambûranaga. Nabo bararinga tarumbeta na barooraga tûkûngûrû tûrîa baagwete. Antû ba ikundi biu bio-bithatû nî baaringîre tarumbeta na barooraga tûkûngûrû na baragwata inyiinga na njara ciaao cia kîmotho, na baragwata tarumbeta irîa baringaga na njara ciaao cia ûrîo. Baraugîîria na kajû gakanene barauga, “Ndwaa nî ya MWATHANI na Gideoni!” Antû bau ba Gideoni bararûngama o muntû arîa aarî kûthiûrûkîra kambî. Nayo njûûrî îrîa yaarî kambîîne ya Amidiani îramatûka îkiugaga mbu na gwikaîra. Nabo antû bau magana jathatû (300) bareeta na mbere kûringa tarumbeta. MWATHANI aratûma antû ba njûûrî ya Midiani bororagana na nchiû. Nabo antû bau nî baamatûkîre bareeta Bethishita beerekerete Zerethani, bareeta mwanka mwankeene ntûûra ya Abeli-mehola, akûî na Tabathi. Nabo antû ba Israeli nî beetîrwe kuuma mwîrîgeene jwa Nafutali, na jwa Asheri, na jwa Manase; bonthe bareengana na Amidiani. Ningî Gideoni nî aatûmanîre nthîgûrûûne yonthe ya irîma ya Efuraimu kunthe arauga, “Înameeni bwithûkîre Amidiani na bûjûkie mûuro jwa Jorodani rwee rweenu gwîta mwanka Bethibara.” Rîrîa antû ba Efuraimu bonthe baaigîrue ntûmwa, nî baaumagarîre barajûkia mûuro jwa Jorodani gwîta mwanka Bethibara nîkenda bûbarigîîria. Ningî nî baagwatîre athani baîrî ba Amidiani, tabo Orebu na Zeebu. Barooragîra Orebu iigeene rîa Orebu, na Zeebu baramûûragîra kîmiiriine kîa Zeebu. Nabo nî beengîre Amidiani. Baracoka baraikîria Gideoni biongo bia Orebu na Zeebu kûu bwa gaiti ka Jorodani. Antû ba Efuraimu nî baateterie Gideoni mono bakîmwîraga atîrî, “Nîatîa ûjû ûthithîtie? Nîkî ûntû ûtîratwîtîre ûgîîta kûrwaa na Amidiani?” Nawe arabacokeria atîrî, “Gûtî u nthithîtie bûbûnene nkûrûki ya ûrîa bûthithîtie. Kinya mantû jamanini jarîa mwîrîga jweenu jwa Efuraimu jûthithîtie, nîjo jarî na gîtûmi nkûrûki ya jarîa jonthe mwîrîga jweetû jwa Abiezeri jûthithîtie. Mûrungu nî atûmîte bûûraga athani ba Midiani, tabo Orebu, na Zeebu. Nîka kûrî bu nthithîtie bûbûnene nkûrûki ya bûu?” Rîrîa aabeerîre ûu mûthûûro jwaao jûraborera. Gideoni na antû baawe barîa magana jathatû rîrîa baakinyîre mûuroone jwa Jorodani nî baunîre rûûjî. Nî baarî bakûnoga, îndî no beengeene na anthû. Rîrîa baakinyîre ntûûreene ya Sukothi, Gideoni nî eerîre antû ba Sukothi atîrî, “Itû ndûmîrieni antû baba baakwa biakûrîa nîûntû nî banogi, na nîka mpîngeene na anene ba Midiani tabo Zeba na Zalumuna.” Îndî atongeeria ba Sukothi barabooria atîrî, “Ûrîenda tûrûmia njûûrî yaaku biakûrîa nîkî? Nîka bûgweete anene bau Zeba na Zalumuna?” Gideoni arabeera ûjû, “Nîu ni! Rîrîa MWATHANI agaatûma ngwate anene bau tabo Zeba na Zalumuna, rîu nkaabûûra na miigua na nkoonko ya rwanda.” Kuuma au areeta mwanka ntûûra ya Penueli, areera antû ba Penueli o ta ûrîa eerîte antû ba ntûûra ya Sukothi. Nabo antû ba Penueli baracokia o ta ûrîa antû ba Sukothi baamûcokeretie. Ningî Gideoni areera antû ba Penueli ûjû, “Ndacoka ndî thîîria, nkaamomoranga mûnaara jûjû jweenu buru.” Nabo Zeba na Zalumuna amwe na njûûrî ciaao baarî Korikori. Kîrî antû ba mîîrîga yonthe ya rwanda, nî asikarî ngiri îkûmi na ithaano (15,000) bonka baatigeere. Nîkwîthîrwa asikarî ngiri îgana rîa mîrongo îîrî (120,000) nî baarî bakûûragwa. Gideoni nî eetîre na njîra ya rwanda îrîa yeetagîîrwa nî antû barîa batûûraga bwa gaiti ga ntûûra ya Nobaha na Jogibeha araithûkîra njûûrî ya anthû baao tabo Zeba na Zalumuna îtiithuranîrîte. Anene barîa baîrî ba Midiani, tabo Zeba na Zalumuna nî baamatûkîre. Gideoni areengana nabo mwanka arabagwata. Nayo njûûrî ya anene bau îragwatwa nî ûguaa îraaragana. Gideoni, mûtaana wa Joashi, akiuma ndweene nî eetîrîre mûcîcîbîroone jwa Heresi. Gideoni nî aagwatîre mûthaka ûmwe wa Sukothi aramûûria biûria. Nawe mûthaka nî aamwandîkîîre mariîtwa ja atongeeria ba Sukothi. Aandîkîre mîrongo mûgwanja na mûgwanja (77). Rîrîa Gideoni aakinyîre kîrî antû ba ntûûra ya Sukothi nî aabeerîre atîrî, “Nandî tîbo baba Zeba na Zalumuna barîa baatûmîre bwata njûûrî yaakwa biakûrîa. Nîbo baatûmîre bûnkuruunga bûkiugaga atîrî, ‘Nîka ûgweete Zeba na Zalumuna rîu nîkenda tûrûmia njûûrî yaaku înogu biakûrîa?’” Gideoni nî aagwatîre atongeeria bau ba ntûûra, arabakanûkia arabaûûra na miigua na nkoonko ya rwanda. Ningî nî aamomorangîre mûnaara jwa Penueli na arooraga antû ba ntûûra îîu. Rîu Gideoni nî oorîrie Zeba na Zalumuna atîrî, “Antû barîa bworagîîre kîrîmeene gîa Tabori baakari atîa?” Nabo baramûcokeria, “Baakari o ta ûûgwe. Bonthe baakari ta ataana ba mûnene.” Gideoni arabeera atîrî, “Baarî ataana ba chiaa, ningî twaarî ba ng'ina ûmwe. Naani nî ngûciîtia na riîtwa rîa MWATHANI ûrîa ûrî mwoyo atî, këethîra bûtaabooragîre, kinya ni ntîbûûraga.” Aracoka areera Jetheri, mûtaana waawe wa kîranga, atîrî, “Îta ûboorage!” Îndî Jetheri ataakûûrîre rûchiû rwaawe, nîûntû aarî ûmûnini na nî aarî na ûguaa. Nabo Zeba na Zalumuna bareera Gideoni atîrî, “Njû ûtûûrage gwengwa. Ûntû bûbû bûbuîri nî kûthithua nî ntomûrûme ta ûûgwe.” Gideoni nî eetîre arabooraga na ararita mîkang'i îrîa yaarî nkingo cia nkamîîra ciaao. Aisraeli nabo nî beerîre Gideoni atîrî, “Twathage na twathagwe nî nchiarwa ciaaku, nîûntû nîgwe watwonokia kuuma kîrî Amidiani.” Îndî Gideoni arabeera atîrî, “Ni ntîbwathaga, na nchiarwa ciaakwa itîbwathaga. MWATHANI nîwe ûkabwathaga wengwa.” Aracoka arabeera atîrî, “Ka mbûrombe ûntû bûmwe akî. Mpeeni mîkang'i îrîa bwaataîte kuuma kîrî antû.” (Bwaarî wîthîre bwa Amidiani gwîkîra mîkang'i ya thaabu). Aisraeli baramûcokeria atîrî, “Nîu, tûgaakûnenkera yo.” Nabo nî baarîre gîtambaa na o muntû aragera mîkang'i yaawe ya thaabu ku, agwîrîîtue. Mîkang'i îîu ya thaabu irîa yaaritîrwe yaarî ya ûrito bwa ta kilo mîrongo îîrî gûtîgûtarwa into bia kwigemia na nguû cia rangi ya mûkû irîa cieekîri nî anene ba Midiani kana nyororo irîa ciaarî nkingo cia nkamîîra ciaao. Gideoni arathithia mûrungu jwa mûng'uanano na thaabu îîu, arajwîka ntûûreene yaao ya Ofura. Aisraeli bonthe nî baatigîre kûromba Mûrungu wa mma baraambîrîîria kûromba mûrungu jûu jwa mûng'uanano. Naju jûraa kîgiitaria kîrî Gideoni na nja yaawe. Ûu nîu antû ba Midiani boombîrwe ndweene nî antû ba Israeli na îtaacoka kûreteera Israeli thîîna kaîrî. Nthîgûrû îrakara na thîîrî mîaka mîrongo îna (40), rîrîa rîonthe Gideoni atûûrîre mwoyo. Gideoni tawe Jerubaali, mûtaana wa Joashi nî aanîre areeta gûtûûra nja yaawe. Gideoni nî aarî na ataana mîrongo mûgwanja (70) nîûntû nî aarî na aka babaingî. Mûka wa gwîka waawe ûrîa watûûraga Shekemu nî aamûciarîre kaîjî, na Gideoni arageeta Abimeleki. Gideoni, mûtaana wa Joashi, nî aakuîre arî ntindiri. Nawe nî aathikîrwe mbîrîreene ya îthe, Joashi, o kûu Ofura, ntûûra ya mwîrîga jwa Abiezeri. Nyuma ya gîkuû kîa Gideoni, antû ba Israeli nî baaere ndemi baratua kûrombaga mîrungu ya mîng'uanano. Baraethia Baali-berithi mûrungu jwaao. Nabo baroorîrua nî MWATHANI Mûrungu waao ûrîa waboonokeetie kuuma kîrî anthû baao barîa babathiûrûkîrîte. Ningî bataarî na kîaao na antû ba nja ya Gideoni kinya këethîra nî aathithîrîtie Israeli mantû jameega. Abimeleki, mûtaana wa Gideoni, nî eetîre Shekemu kwaarîria antû bonthe ba ndûgû cia ba ng'ina. Arabeera atîrî, “Itû arieni na antû ba ntûûra ya Shekemu bonthe bûboorie atîrî, ‘Nî bûrîkû bûkwona bûrî bûbwega; nî kwathwa nî ataana ba Gideoni bonthe mîrongo mûgwanja kana nî kwathwa nî ûmwe waabo?’ Bûririkane atî Abimeleki ndî wa ndûgû cieenu.” Antû bau ba ndûgû cia ba ng'ina nî beetîre baramwarîîria kîrî antû ba ntûûra ya Shekemu bonthe o ta ûrîa abeerîte. Nabo bareetîkîîria kûthingata Abimeleki, barauga ûjû, “Uga tî mwana wa ndûgû cieetû!” Baramwaa fetha mîrongo mûgwanja kuuma kîromberoone kîa Baali-berithi. Abimeleki aracwaa antû ngîti arabarîaa mbeecha bareetania nawe. Nî eetîre nja yaao Ofura na arooragîra ataana ba îthe bau mîrongo mûgwanja îgûrû rîa iiga rîmwe. Îndî Jothamu mûtaana wa îthe ûrîa mûnini buru, atooragîrwe nîûntû nî aarî agwiciitha. Antû ba ntûûra ya Shekemu bonthe nî boothûranîre amwe na ba Bethimilo bonthe baraethia Abimeleki mûnene, baarî au muuruune jûrîa jûrî akuî na mûnaara jwa Shekemu. Rîrîa Jothamu eerîrwe mantû jau nî aitîrie kîrîmeene gîa Gerizimu. Nawe aratûmîîria na kajû gakanene areera antû ba Shekemu atîrî, “Îî buî antû ba Shekemu, nthikîîreeni, nawe Mûrungu akaabûthikîîra. Îgiita rîmwe mîtî nî yeetîre kwithuurîra mûnene. Nayo îreera mûzeituni atîrî, ‘Aa mûnene weetû’ Mûzeituni jûramîîra atîrî, ‘Ntige maguta jaakwa jarîa jakumithagia mîrungu na jagakumithia antû, mbîje mbathage mîtî?’ Nayo mîtî îreera mûkûû, ‘Njû wee mûnene weetû!’ Naju mûkûû jûramîcokeria atîrî, ‘Ntige matuunda jaakwa, jarî mûrîo na jamathongi, mbîje mbathage mîtî?’ Nayo mîtî îreera mûzabibû, ‘Njû wee mûnene weetû!’ Mûzabibû jûramîîra atîrî, ‘Ntige kûritaga ndibei înjega îrîa îgwîragia mîrungu na îkagwîria antû, mbîje mbathage mîtî?’ Mûthieene mîtî yonthe îreera mûtî jûrî na miigua atîrî, ‘Njû wee mûnene weetû!’ Naju mûtî jûrî na miigua jûramîîra ûjû, ‘Këethîra nî bûgûmpeethia mûnene weenu bûciendereete rî, njûûni bûringwe nî mpio mûgunyeene jwaakwa. Îndî këethîra tî u, mwanki jûroouma mûtîîne jûrî na miigua jûkaîîthia mîtarakwa ya Lebanoni!’” Ningî Jothamu nî eetîre na mbere kûbaarîria, arabeera atîrî, “Ciûrieni bwingwa këethîra bûrî meene kweethia Abimeleki mûnene na këethîra bûrîa bûthithîrîtie Gideoni na nja yaawe nî bûbwega o ta bûrîa aabûthithagîria. Baaba aabûrwîrîîre atîkûmakîra mwoyo jwaawe mwanka arabwonokia kîrî Amidiani. Îndî buî naarua, bûkwithûkîra nja ya baaba, bworagîra ataana baawe mîrongo mûgwanja îgûrû rîa iiga rîmwe. Ningî nî bwethetie Abimeleki mûtaana wa mûka nthûûmba wa Gideoni, mûnene wa Shekemu nîûntû nî mwana wa mwarî weenu. Atîrî, këethîra bûrî meene ûrîa bûthithîrîtie Gideoni na nja yaawe naarua rî, gwîrueni nîûntû bwa Abimeleki, nawe agwîrue nîûntû bweenu! Îndî këethîra bûtî meene, mwanki jûroouma kîrî Abimeleki jûkaîîthia antû ba Shekemu na ba Bethimilo. Ningî mwanki jûroouma kîrî antû ba Shekemu na ba Bethimilo jûkaîîthia Abimeleki.” Jothamu nî aamatûkîre areeta gwiciitha kîthimeene kîa Beeri, nîûntû nî aakîraga mûtaana wa ng'ina Abimeleki. Abimeleki aathanîre Israeli mîaka îthatû. Rîu Mûrungu nî aatûmîre Abimeleki bamenana na antû ba Shekemu. Nabo antû ba Shekemu baramwirebera. Gwakarîre ûu nîûntû bwa ûrîa Abimeleki ooragîre ataana ba Gideoni mîrongo mûgwanja, na nîûntû bwa ûrîa antû ba Shekemu baamûgwatîre mbaru akîûraga ataana ba ng'ina. Antû ba Shekemu nî beekîre antû irîmeene nîkenda bakabîra Abimeleki. Nabo antû bau beeki irîmeene nî baatuunyaga antû barîa bakûrûkaga na njîra îîu into biaao. Abimeleki nî eerîrwe mantû jau. Gaali, mûtaana wa Ebedi na ataana ba ng'ina nî beetîre Shekemu, nabo antû ba Shekemu baramûgwata mbaru. Baraumagara bareeta miuundeene, baratua nzabibû barathithia ndibei nacio. Nyuma barathithia kîatho. Barakûrûka kîromberoone kîa mûrungu jwaao, bararîa na baranyua, bakîrumaga Abimeleki. Gaali arooria atîrî, “Abimeleki ka arî ûû? A-tuî antû ba Shekemu gatûkari atîa ûntû tûtumîkagîra Abimeleki? Anga we tî mûtaana wa Gideoni? Anga Zebuli tî we mûnini waawe? Tuî tûtumîkagîreeni nchiarwa cia Hamori ûrîa îthe wa Shekemu. Tuî tûtîûmba gûtumîkîra Abimeleki. Wûi këethîra antû baba barî waathoone bwaakwa. Ndîngî kûmwîra oongaongeere njûûrî yaawe aumagare nayo. Naani ndîngî kûmûûragîra o!” Zebuli, mûtongeeria wa ntûûra, akwigua ûrîa Gaali aarîrie nî aagwatîrwe ni marûrû. Aratûmana na witho ntûûreene ya Aruma kîrî Abimeleki aramwîra atîrî, “Gaali mûtaana wa Ebedi na ataana ba ng'ina nî bareejîre Shekemu, na rîu nîka bakuujîîra antû ba ntûûra nîkenda baregana na Waatho bwaaku. Tontû bûû, naarua gwatuka uumagare na antû baaku barîa ûrî nabo, bwîîte bwiciithe kîthakeene. Rûkîîrî, riûa rîauma, bwithûkîre ntûûra. Gaali na antû baawe baumagara kûrwaa naabuî, rîu ûbathithîrie o ûrîa ûkoona kwagîrîte.” Abimeleki na antû bonthe barîa aarî nabo nî baumagarîre ûtukû bareeta barakaba ntûûreene ya Shekemu baigaanîtie ikundi bina. Gaali mûtaana wa Ebedi nî aaumagarîre ararûngama mpingîroone ya ntûûra. Abimeleki na antû barîa baarî amwe nawe baraumîra kûrîa baakabîte. Gaali oona antû bau areera Zebuli atîrî, “Tega, kûrî antû beenamîte baumîte irîmeene!” Îndî Zebuli aramûcokeria atîrî, “Nî irundu birî irîmeene ûkwona bikari ta antû.” Gaali arauga o kaîrî atîrî, “Tega! Tîbaarîa antû beenamîte baumîte irîmeene na bangî baumîte bwa muuru jwa Aringia!” Zebuli aramûûria atîrî, “Nandî karîkû kanyua karîa ûraugaga nako atî, ‘Abimeleki nîka arî ûû nîkenda tûmûtumîkagîra?’ Anga antû baba tî bo ûramenagîîria? Umagara nandî ûkarwee nabo!” Gaali aratongeeria antû ba Shekemu bareeta kûrwaa na Abimeleki. Îndî Abimeleki areengana nawe amatûki bwa mpingîro ya ntûûra. Nabo antû babaingî ba Shekemu nî baagwîte kunthe mwanka mpingîroone ya ntûûra, nîûntû nî baaeethetue bionje. Abimeleki nî eetîre gûtûûra ntûûreene ya Aruma, nawe Zebuli areenga Gaali na ataana ba ng'ina kuuma Shekemu. Rûûneene antû ba Shekemu nî baumagarîre nîkenda beeta miuundeene. Abimeleki aramenyithua mantû jau. Nawe arajûkia antû baawe, arabagaania ikundi bithatû, nabo barakabîra antû ba Shekemu kîthakeene. Rîrîa oonere antû bau ba Shekemu baumagarîte ntûûreene, nî bookîrîîre nau baiciithîte nîkenda babaithûkîra. Abimeleki na gîkundi kîrîa aarî nakîo nî beetîre barakaba mpingîroone ya ntûûra, nabio ikundi birîa bingî biîrî bireengana na barîa bonthe baarî miuundeene bikîbooraaga. Abimeleki nî aarwîre na antû ba ntûûra îîu mûthenya junthe. Nawe arataa ntûûra, na arooraga antû bonthe barîa baarî ku. Ningî aramîmomoranga buru na aracoka aramîminyaminyîria chumbî. Nabo antû barîa baatûûraga mûnaareene jwa Shekemu, rîrîa baigîrue mantû jau nî beetîre baratonya, baraiciitha kîromberoone kîa Baali-berithi kîrîa gîaaki kîaarika. Abimeleki nî aaigîrue atî antû bonthe ba mûnaara jwa Shekemu nî boothûreene amwe. Tontû bûu nî aaitîrie kîrîmeene kîa Zalimoni amwe na antû bonthe barîa baarî amwe nawe. Arajûkia ntûûru, arauna kîthûûmba gîa nkû, aragîîkîra gîturo. Ningî areera antû barîa aarî nabo ûjû, “Thithangieni na mpwîî o ta ûu bwona ndathithia.” O muntû arauna nkû kîthûûmba. Nabo barathingata Abimeleki bararûngîkania nkû ciaao na giitiiro kîu. Baracoka barakîîthia. Nabo antû ba mûnaara jwa Shekemu barakua bonthe, antû akuî ngiri îmwe (1,000), aka na arûme. Ningî Abimeleki aracoka areeta ntûûreene ya Thebezi aramiithûkîra, na aramîtaa. Îndî ntûûreene îîu nî kwaarî na mûnaara jwaaki jwa inya mono. Nabo antû bonthe ba ntûûra îîu aka na arûme baramatûka barakûrûka ku, baraciingîra ndeene, na baraitia îgûrûgûrû. Abimeleki nî aakinyîre au mûnaareene eetîte kûjwithûkîra, arakuîrîîria mpingîro nîkenda aîthia mûnaara. Nawe mûka ûmwe nî aamûgwîthîîrie nthie îramwatûra kîongo. Abimeleki areetanga nthaka îrîa yamûkamatagîra mathaga ja ndwaa aramwîra atîrî, “Cinûra rûchiû rwaaku ûmbûrage gûtîkeeje kwîragwa, ‘Ooragîrwe nî mûka!’” Nayo nthaka îîu îramûkothora na rûchiû, arakua. Rîrîa antû ba Aisraeli barîa baarî amwe nawe boonere atî Abimeleki agûkua, baraana o muntû nja yaawe. Ûu nîu Mûrungu aarîîrie Abimeleki ûthûûku bûrîa aathithîrîtie îthe nîûntû bwa kûûraga ataana ba ng'ina mîrongo mûgwanja. Ningî Mûrungu nî atûmîre antû ba Shekemu bacokerwa nî ûthûûku bwaao bunthe. Nakîo nî kîrumi kîrîa baarumîrwe nî Jothamu, mûtaana wa Gideoni. Nyuma ya Abimeleki agûkua, nî kwonekere muntû wa kwonokia Israeli, weetagwa Tola mûtaana wa Pua, Pua aarî mûtaana wa Dodo, kuuma mwîrîgeene jwa Isakari. Tola aatwîre ntûûreene ya Shamiri nthîgûrûûne ya irîma ya Efuraimu. Aratongeeria Israeli mîaka mîrongo îîrî na îthatû. Nyumeene arakua na arathikwa Shamiri. Nyuma ya Tola, Jairi kuuma mwîrîgeene jwa Gileadi, nî aaere mûtongeeria wa Israeli mîaka mîrongo îîrî na îîrî. Nî aarî na ataana mîrongo îthatû. Nabo nî baarî na ntigiri mîrongo îthatû irîa ciaabakamataga. Ningî nî baarî na ntûûra mîrongo îthatû kûu nthîgûrûûne ya Gileadi. Nacio itwîre igîtagwa Ntûûra cia Havothi-jairi mwanka naarua tûrî. Jairi nî aakuîre na arathikwa ntûûreene ya Kamoni. Aisraeli nî beeîîrie MWATHANI o kaîrî baratiga kûmûtumîkagîra. Baratua gûtumîkagîra mûrungu jwa Baali na jwa Ashitarothi, na mîrungu ya nthîgûrû ya Sîria, na ya Sidoni, na ya Moabu, na ya Aamoni, na ya Afilisti. MWATHANI arathûûra nîbo mono arabanenkanîra kîrî Afilisti na Aamoni. Nabo baraûûra na barainyîîria antû ba Israeli mîaka îkûmi na înaana, barîa baarî nthîgûrû ya Aamori bwa gaiti ya mûuro jwa Jorodani kûu Gileadi. Ningî Amoni nî baaunîre mûuro jwa Jorodani bareeta kûrwaa na antû ba mwîrîga jwa Juda na jwa Benjamini na jwa Efuraimu. Antû ba Israeli barathîîna mono. Nîrîo antû ba Israeli bakaîîre MWATHANI bakiugaga atîrî, “Nî tûkwîîrîîtie na twagûtiganîîria gwe Mûrungu weetû, twambîrîria kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano.” MWATHANI arabooria atîrî, “Anga ntaabwonokerie kuuma kîrî Amisri na Aamori na Amoni na Afilisti? Ningî rîrîa bwaiinyagîîrua nî Asidoni na Amaleki na Aamoni, bûgûnkaîra anga ntaabwonokerie kuuma kîrî bo? Tontû nî bûmbîrûkîrîte bwatua gûtumîkagîra mîrungu îngî, ni ntîbwonokia kaîrî. Îteeni bûgakaîre mîrungu îîu bûthuurîte. Nayo nî îbûteethagie rîrîa bûrî thîîneene.” Îndî antû ba Israeli bareera MWATHANI atîrî, “Nî tûkwîîrîîtie. Thithia na baatuî ûrîa ûkwona kwagîrîte. Îndî itû twakwerenca ûtwonokie naarua.” Antû ba Israeli nabo nî baatiganîre na mîrungu îîu ya mîng'uanano baracoka kûthaathayia MWATHANI waao. MWATHANI arathûûra nî kwona ûrîa antû ba Israeli baathînîte. Rîu njûûrî cia Amoni nî ciothûranîre iramba kambî Gileadi. Nacio njûûrî cia Israeli iroothûrana iramba kambî Mizipa. Nabo atongeeria ba Gileadi baroorania ûjû, “Nûû ûkwenda gwîta gûtwambîrîria ndwaa na Amoni? Ûu nîwe ûgaatongeeria antû ba Gileadi bonthe.” Jefitha ûrîa Mûgileadi aarî nchamba ya ndwaa. Îthe eetagwa Gileadi, îndî ng'ina aarî mûmaraya. Gileadi na mûka waawe nî bagîîre na ataana bangî. Nabo rîrîa bagîîre ûûme, nî beengîre Jefitha nja bakîmwîraga atîrî, “Gûtî gîntû kîa baaba ûkaagaîrwa gwe nîûntû ûtî wa maama.” Jefitha aramatûka kuuma kîrî bo areeta gûtûûra nthî ya Tobu. Nawe aroothûranîa gîkuundî kîa antû ngîti aratua gwîtaga kwithûka nakîo. Kûrakara atîrî, rîrîa Aamoni baaithûkîîre Israeli, akûrû ba Gileadi nî beetîre kûgîîra Jefitha kuuma nthî ya Tobu. Baramwîra atîrî, “Njû ûtûtongeerie tûkarwee na Aamoni.” Îndî Jefitha areera akûrû bau ba Gileadi atîrî, “Uga bûtaanthûûrîre bûrampînga nja ya baaba? Nandî nîûntû bûrî thîîneene nîrîo bwîjîte kîrî ni?” Nabo akûrû ba Gileadi bareera Jefitha atîrî, “Kîu nîkîo gîatûma twîja gûgûcwa naarua, nîkenda wîîtania naatuî kûrwaa na Aamoni. Naagwe ûkaa mûtongeeria weetû na wa antû barîa batwîre Gileadi bonthe.” Jefitha arabeera ûjû, “Bwancokia nja mbîta kûrwaa na Aamoni rî, MWATHANI akëeja gûmpûmbanîîra kîrî bo, nkaa mûtongeeria weenu?” Nabo akûrû ba Gileadi bareera Jefitha ûjû, “Tûgwîtîkîîria u, MWATHANI nîwe mûkûûjî weetû.” Tontû bûû Jefitha areetania na akûrû bau ba Gileadi, nabo antû ba Gileadi baramweethia mûtongeeria waao. Jefitha aracokera mantû jarîa aarîîtie mbere ya MWATHANI kûu Mizipa. Jefitha aracoka aratûmana kîrî mûnene wa Aamoni akîmûûragia atîrî, “Nîatîa ûkwenda naani tontû weeja kûrwîra naani nthîgûrû yaakwa?” Mûnene wa Amoni areera barîa baatûmi nî Jefitha atîrî, “Rîrîa Aisraeli baaumîre Misri, ni bajûkîrie nthî yaakwa kuuma mûuro jwa Arinoni mwanka jwa Jaboki, na jwa Jorodani. Nandî weenda thîîrî naani rî, ncokeria yo.” Jefitha aratûma antû kaîrî kîrî mûnene wa Amoni aramwîra atîrî, “Ûûni Jefitha ndîkwîra ûjû, Aisraeli bataatuunyana nthî ya Moabu kana ya Amoni. Nîkwîthîrwa rîrîa Aisraeli baaumîre Misri, beetîrîîre rwanda barakinya Îria Îtuune na baraumîîra Kadeshi. Nabo baratûmana kîrî mûnene wa Edomu bakiugaga atîrî, ‘Twîtîkîîrie itû, tûkûrûkîîre nthîgûrû yaaku.’ Îndî mûnene wa Edomu ararega. Ningî baratûmana kîrî mûnene wa Moabu, na kinya we ararega. Tontû bûû, Aisraeli barakara Kadeshi. Baracoka baragiitanîîria rwanda, barathiûrûka nthîgûrû ya Edomu na nthîgûrû ya Moabu, mwanka barakinya rûteere rwa gaiti rwa nthîgûrû ya Moabu rwongo rûrîa rûngî rwa mûuro jwa Arinoni. Baraamba maema o, îndî batauna rûûjî rwa Arinoni nîûntû nîrû rwarî mwanka jwa nthî ya Moabu. Nabo Aisraeli nî baatûmanîre kîrî Sihoni, mûnene wa Aamori ûrîa waathanaga Heshiboni, baramwîra atîrî, ‘Twîtîkîîrie itû, tûkûrûkîîre nthî yaaku twîte nthî yeetû.’ Mûnene Sihoni araregeera antû ba Israeli, bakûrûkîîra nthî yaawe. Aroothûrania njûûrî yaawe yonthe baraamba kambî Jahazi na araithûkîra Israeli. Îndî MWATHANI Mûrungu wa Israeli aranenkanîra mûnene Sihoni amwe na antû baawe bonthe kîrî antû ba Israeli. Aisraeli baraboomba ndweene barataa nthî yonthe îrîa Aamori baatwîre. Barataa nthî yonthe ya Amori kuuma mûuro jwa Arinoni bwa ûmotho gwîta bwa ûrîo mûuroone jwa Jaboki, na kuuma rwanda mwanka mûuro jwa Jorodani bwa rûgûrû. Tontû bûû, nî MWATHANI, Mûrungu wa Israeli weengîre Aamori nîûntû bwa antû baawe Israeli. Bûtajûkia kîrîa mûrungu jweenu jûrîa jwîtagwa Kemoshi jûbweete? Naatuî tûtîrekia kîrîa kîonthe MWATHANI Mûrungu weetû atweete. Nîgwe ûkûrûkîte Balaki, mûtaana wa Zipori, mûnene wa Moabu? Ûraigua athangîte Aisraeli kana arwaa nabo? Aisraeli nî baatûûrîte mîaka magana jathatû ntûûreene cia Heshiboni na Aroeri, na ntûûreene cionthe irîa irî nteere cia mûuro jwa Arinoni. Nîmbi yagiragia ûjûkia nthî îîu îgiita rîu rîonthe? Ni gûtî ûthûûku nkûthithîrîtie, îndî gwe nîgwe ûkûnthanga nîûntû bwa kûmbithûkîra. MWATHANI nîwe ûtuujanagîra magamba. Naarua MWATHANI akaagiita îgamba gatîgatîîne ka antû ba Israeli na antû ba Amoni.” Îndî mûnene wa Aamoni ararega kwigua ntûmwa ya Jefitha. Jefitha aroojûrwa nî Roho wa MWATHANI. Jefitha aragiitanîîria nthîgûrûûne ya Gileadi na ya Manase, araumîîra ntûûreene ya Mizipa kûu Gileadi. Kuuma Mizipa areeta mwanka nthîgûrû ya Aamoni. Jefitha araciîtîria MWATHANI arauga, “Ûkëeja gûtûma mpûûmba Aamoni ndweene, ngakûritîra kîgongwana gîa gwakîîria kîa muntû wonthe wa nja yaakwa ûrîa ûkaumagara arî mbere eejîte kûnthagaana.” Tontû bûû, Jefitha arauna mûuro areeta kwithûkîra Aamoni. MWATHANI aramwaa ûûmbani. Nawe araûûra antû ba Amoni kuuma ntûûreene ya Aroeri mwanka Minithi. Ntûûra irîa cionthe aithûkîîre ciaarî mîrongo îîrî, mwanka ntûûreene ya Abeli-keramimu. Nabo antû babaingî nî booragîrwe. Ûu nîu Aamoni boombîrwe ndweene nî antû ba Israeli. Jefitha nî aanîre nja yaawe ntûûreene ya Mizipa. Mwarî waawe araumagara areeta kûmûthagaana akiinaga na tambûrini. Jefitha ataarî na aana bangî tiga mwarî ûu akî. Rîrîa Jefitha oonere mwarî ûu waawe, nî aatambûrangîre nguû ciaawe kwonania kwithikîîra. Jefitha arauga atîrî, “Wûûi naanû, mwarî waakwa! Ûkûmbîkîra kîeba gîkînene, wanthîînia mono. Nîkwîthîrwa nî nthirîtie gûciîtîria MWATHANI ûntû, na ntîûmba kûregana na mûciîtio jûu.” Nawe mwarî ûu aramwîra atîrî, “Baaba, këethîra nî wîkîte mûciîtio na MWATHANI rî, thithia naani ûrîa ûkwona kwagîrîte. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî atûmîte ûkoomba anthû baaku tabo Aamoni.” Ningî mwarî ûu areera îthe atîrî, “Mbîtîkîîria mbîte irîmeene amwe na acoore baakwa tûkare nao mîeri îîrî, nîkenda twithikîîra nîûntû ngaakua ndî mwarî karaiti.” Îthe aramwîra atîrî, Nîu îta. Mwarî ûu areeta amwe na acoore baawe bareeta irîmeene barathiria mîeri îîrî baithikîîrîte nîûntû nî eetîte gûkua atîgûri. Nyuma ya mîeri îîrî, mwarî ûu nî aacokere kîrî îthe, nawe arathithia o ûrîa aciîtîrîtie MWATHANI. Mwarî arakua atîgûri. Kîu nîkîo gîtûmi ndeene ya Israeli aarî beetaga ntûkû inya o kîrî mwaka baarîraga kûririkana mwarî ûu wa Jefitha ûrîa Mûgileadi. Antû ba mwîrîga jwa Efuraimu nî baithuranîîre bareeta ndweene. Nabo barauna mûuro jwa Jorodani bareeta ntûûreene ya Zafoni. Baakinya ku bareera Jefitha atîrî, “Nîkî ûntû weetîre kwithûkîra Aamoni ûtîtûûrîîtie twîtania naagwe? Tontû bûû, tûkaîîthia nyomba yaaku, ûîîre ku.” Jefitha nawe arabeera atîrî, “Ûûni na antû baakwa nî twaatetaga na antû ba Amoni mono. Îndî rîrîa ndaabwîtîre bûnteethia kuuma kîrî bo nî bwaaregere. Naani rîrîa ndoonere atî bûtînteethia, ndîrairita ndîrauna mûuro ndîreeta kwithûkîra Aamoni. MWATHANI aranteethia ndîraboomba. Nandî rî, nîkî ûntû naarua bweja kûrwaa naani?” Rîu Jefitha araithuranîra na antû bonthe ba mwîrîga jwa Gileadi bareeta kwithûkîra antû ba mwîrîga jwa Efuraimu, barabathiria buru. (Nîkwîthîrwa antû ba mwîrîga jwa Efuraimu baugaga atîrî, “Buî antû ba mwîrîga jwa Gileadi nîka bwamatûkîre kuuma Efuraimu. Ningî kûrîa bûtwîre nî nthîgûrû ya mwîrîga jwa Efuraimu na Manase.”) Nabo antû ba Gileadi nî baakabîîre antû ba Efuraimu kûrîa barîngî kuunîra mûuro jwa Jorodani. Muntû wa mwîrîga jwa Efuraimu eenda kuuna mûuro jwa Jorodani antû ba Gileadi nî baamûûragia atîrî, “Ûûgwe ûrî Mûefraimu?” Nawe auga, arî, bakamwîra agwete kiugo Shibolethi, Îndî auga Sibolethi, bakamûûraga, o au, nîûntû nî baijî antû ba Efuraimu batîngî kûmenya kûgweta kiugo kîu ûrîa kîagîrîte kûgwetwa. Antû bonthe ba Efuraimu barîa booragîîrwe ndweene bakiunaga Jorodani baarî ngiri mîrongo îna na baîrî (42,000). Jefitha aatongeererie Israeli mîaka îtaantatû. Nawe arakua, na arathikwa ntûûreene yaao kûu Gileadi. Nyuma ya Jefitha gûkua, Ibizani, wa kuuma ntûûreene ya Bethlehemu, nîwe waaere mûtongeeria wa Israeli. Ibizani nî aarî na ataana mîrongo îthatû, na aarî mîrongo îthatû. Nî eenderie aarî baawe mîîrîgeene îngî, na aragûranîîra ataana baawe kuuma mîîrîgeene îngî. Ibizani aatongeererie Israeli mîaka mûgwanja. Nawe arakua, na arathikwa ntûûreene ya Bethlehemu. Nyuma ya Ibizani gûkua, Eloni, wa kuuma mwîrîgeene jwa Zebuloni, nîwe waaere mûtongeeria wa Israeli. Eloni aatongeererie Israeli mîaka îkûmi. Nawe arakua na arathikwa ntûûreene ya Aijaloni, kûu Zebuloni. Nyuma ya Eloni gûkua, Abidoni, mûtaana wa Hileli, wa kuuma ntûûreene ya Pirathoni, nîwe waaere mûtongeeria wa Israeli. Abidoni aarî na ataana mîrongo îna na aana ba ataana baawe mîrongo îthatû. Nabo baakamatagwa nî ntigiri mîrongo mûgwanja. Abidoni aatongeererie Israeli mîaka înaana. Nawe arakua, na arathikwa ntûûreene ya Pirathoni, kûu mwîrîgeene jwa Efuraimu, nthîgûrû ya irîma ya Amaleki. Antû ba Israeli nî beeîîrie MWATHANI o kaîrî, nawe MWATHANI arabanenkanîra kîrî Afilisti mîaka mîrongo îna. Naku nî kwaarî na muntû ûmwe, weetagwa Manoa wa ntûûra ya Zora. Nawe aarî wa mwîrîga jwa Dani. Mwekûrû waawe ataarî na twaana. Mûraîka wa MWATHANI nî aacionanîrie kîrî mûka ûu aramwîra atîrî, “Gwe ûrî nthaata. Îndî ûkaagîa îu na ûciare kaîjî. Nandî menyeera, ûtîkeeje kûnyua ndibei kana kîogitia kîngî, kana ûrîa gîntû gîtîtheri. Nîkwîthîrwa, ûkaagia îu na ûciare kaîjî. Nawe atîbuîri kwenjwa mûtuundu nîûntû akaathûrîrwa Mûrungu kuuma gûciarwa kwaawe ae Mûnaziri. Nawe akaambîrîria ngûgî ya kwonokia Israeli kuuma kîrî Afilisti.” Mûka ûu areeta areera mûkûrû waawe atîrî, “Muntû wa Mûrungu agûcionania kîrî ni, na arîonekanaga arî wa kûmakania mono ta mûraîka wa Mûrungu. Ntîramûûria kûrîa akuumîte nawe atîrambîîra riîtwa rîaawe. Îndî nî aambîrîre atî nkaagîa îu na nciare kaîjî. Ningî ambîîra ntîkanyue ndibei kana kîogitia kîngî, kana ndîa gîntû gîtîtheri. Nîkwîthîrwa mwana ûu akaathûrîrwa Mûrungu ae Mûnaziri kuuma gûciarwa kwaawe mwanka gûkua.” Manoa nî aarombere MWATHANI arauga atîrî, “Itû MWATHANI, ndakwerenca muntû ûu wa Mûrungu ûrîa ûgûtûtûmîrîte nî eeje kaîrî kîrî tuî atwîîre ûrîa tûkaathithia mantû jegiî mwana ûu ûgaaciarwa.” Mûrungu aracokia îromba rîa Manoa. Mûraîka wa Mûrungu aracionania kîrî mwekûrû wa Manoa. Mwekûrû ûu akari nthî muundeene, îndî Manoa ataarî antû au. Mwekûrû areetanga areera mûkûrû waawe atîrî, “Njû woone! Muntû ûrîa ûraacionanîtie kîrî ni, agûcionania kaîrî!” Manoa areetania na mwekûrû waawe. Baakinya kîrî muntû ûû, Manoa aramwîra atîrî, “Nîgwe ûraarîîrie mwekûrû waakwa?” Nawe muntû ûu aramûcokeria, “Îî nî ni.” Tontû bûû, Manoa aramûûria atîrî, “Nandî nteto ciaaku ciojûra rî, mwana ûu nîatîa akaathithagia? Ningî mûtûûrîre jwaawe jûkeethîrwa jûkari atîa?” Mûraîka wa MWATHANI areera Manoa ûjû, “Mwekûrû waaku nî amenyeere mono oojûrie mantû jarîa jonthe ndîramwîrîre. Mwekûrû waaku akárîa gîntû kinya kîrîkû gîtîtheri kana kiumenie na mîzabibû. Akáanyua ndibei kana kîogitia. No mwanka oojûrie jarîa mwîrîte.” Manoa, areera Mûraîka wa MWATHANI, “Itû karakara naatuî tûkûthînjîre kabûri.” Mûraîka wa MWATHANI areera Manoa atîrî, “Kinya ngakarakara, ntîrîa biakûrîa bieenu, îndî ûkeenda no ûritîre MWATHANI kîgongwana gîa gwakîîria.” (Manoa ataamenyaga atî muntû ûu nî mûraîka wa MWATHANI). Manoa areera mûraîka wa MWATHANI atîrî, “Twîre ûrîa wîtagwa nîkenda rîrîa nteto ciaaku ikoojûra tûûmba gûgûcokeria nkaatho.” Îndî mûraîka wa MWATHANI aramwîra atîrî, “Tiga kwenda kûmenya riîtwa rîaakwa nîûntû rîtîmenyeka.” Tontû bûû, Manoa nî aajûkîrie kabûri na irio arabiritîra iigeene rîrî kîritîro kîa igongwana. Araritîra MWATHANI kîgongwana gîa gwakîîria. MWATHANI arathithia mantû ja kûrigaria Manoa na mwekûrû waawe bategeete. Naru rûmûrî rwa mwanki nî rwaakanîre kuuma kîritîroone kîa igongwana rûraitia bwa îgûrû. Nawe mûraîka wa MWATHANI araitania naru. Rîrîa Manoa na mwekûrû waawe boonere ûu, baraturia maru bareenamîîria mwanka nthî. Mûraîka wa MWATHANI ataacionanîrie kaîrî kîrî Manoa kana mwekûrû waawe. Rîu nîrîo Manoa aamenyere muntû ûu aarî mûraîka wa MWATHANI. Manoa areera mwekûrû waawe atîrî, “Nî mma tûgaakua nîûntû tûkwona Mûrungu!” Îndî mwekûrû waawe aramwîra atîrî, “Këethîra MWATHANI nî akwendaga gûtûûraga rî, atîngî gwîtîkîîra kîgongwana kîa gwakîîria na kîa irio kuuma kîrî tuî. Ningî atîngî twîra mantû jaja jonthe, kana atwonia mantû ta jaja.” Mwekûrû ûu wa Manoa nî aaciarîre kaîjî, aramwîta Samusoni. Mwana ûu arakûra MWATHANI akîmûtharimaga. Samusoni aambîrîîrie kûûjûrwa nî Roho wa MWATHANI arî kambîîne ya Dani, gatîgatî ga ntûûra ya Zora na Eshitaoli. Ntukû îmwe Samusoni nî eetîre ntûûreene ya Timuna aroona mwarî ûmwe Mûfilisti. Samusoni araana areera îthe na ng'ina atîrî, “Ndîkwona mwarî Mûfilisti ntûûreene ya Timuna. Nandî ngûrîreeni we ae mwekûrû waakwa.” Nabo îthe na ng'ina baramûûria atîrî, “Nîka waagîte mwarî kuuma kîrî ndûgû cieetû kana kuuma kîrî antû beetû bonthe rîu nîkenda wîîta kûgûranîrwa kwa Afilisti batîîtîkîtie Mûrungu?” Îndî Samusoni areera îthe atîrî, “Ûu nîwe nkwenda ûngûrîra nîûntû nîwe nkwenda.” Îthe na ng'ina nabo bataamenyaga atî nî MWATHANI waatûmaga Samusoni eenda kûthithia ûntû bûû nîkenda kwoneka gîtûmi gîa kûrwaa na Afilisti. Afilisti nîbo baathaga Israeli îgiita rîu. Samusoni amwe na aciari baawe nî beetîre ntûûreene ya Timuna. Bagûkinya muundeene jwa mîzabibû jûrîa jwaarî akuî na ntûûra ya Timuna, kîanaana kîa ngatûnyi kîraumbuthûkîra Samusoni gîkîruumaga. Roho wa MWATHANI aroojûra Samusoni. Samusoni aragwata kîanaana kîu kîa ngatûnyi aragîtambûranga na njara ta kabûri agûtambûranga. Nawe ateerîre îthe kana ng'ina ûrîa aathithia. Samusoni nî eetîre araaria na mwarî ûrîa, na aramwenda. Nyuma ya ntukû inkai nî aacokere kwa ba mwarî ûu nîkenda amûgûra. Arî njîreene nî aaûkîîre nîkenda oona kiimba kîa ngatûnyi îrîa ooragîte. Nawe rî, nî aarigarîre oona njûkî na nainchû birî ndeene ya kiimba kîu. Nawe arakumbata areeta akîrîîjaga na njîra. Rîrîa aakinyîre kîrî îthe na ng'ina arabarûmia. Nabo bararîa, îndî Samusoni ataabeerîre këethîra aaritîte nainchû îîu kiimbeene kîa ngatûnyi. Îthe wa Samusoni nî eetîre kwa ba mwarî ûu. Samusoni arathithîria mambura ja mûranû nao, o ta ûrîa kwaarî wîîthîre. Rîrîa antû ba ba-mwarî tabo Afilisti baamwonere nî baatûmîre nthaka mîrongo îthatû ciîta kûmûkaria. Samusoni arabeera atîrî, “Gwateni ntaî. Bwambîîra ûrîa ntaî iu ikuuga mbere ya ntukû mûgwanja cia mûranû itîrathira, nkabwaa itambaa na mabaa ja nguû mîrongo îthatû. Naabuî bwaremwa kûmbîîra ûrîa ntaî iu ikuuga, bûnenkere itambaa na mabaa ja nguû mîrongo îthatû.” Nabo baramwîra atîrî, “Twagwata ntaî. Twîre cio.” Samusoni arabeera atîrî, “Kuuma kîrî ndîîjani, kwaumîre gîakûrîa; kuuma kîrî îrî inya, kûrauma kîrî mûrîo!” Nabo barathiria ntukû ithatû batîkûmenya ûrîa ntaî iu ciaaugaga. Ntukû ya inya bareera mûka wa Samusoni, atîrî, “Aîria mûkûrû waaku nîkenda atwîra ûrîa ntaî îîu ikuuga. Warega tûkaîthia nyomba ya abaagu na mwanki na tûkwîîthie. Tuuge bûratwîtîte nîkenda bûtwiîra into?” Mwekûrû wa Samusoni areeta kîrî we akîrîraga aramwîra atîrî, “Ûûgwe ûtîmpendeete. Ûnthwîre mono. Nîkî ûntû ûkûgwatithia antû beetû ntaî na ûtîmbîrîte ûrîa îkuuga?” Samusoni aramwîra atîrî, “Ntîîrîte kinya aciari baakwa; nîgwe nkeera?” Tontû bûû, mwekûrû ûu arakara akîrîraga ntukû cionthe mûgwanja cia mambura ja mûranû. Îndî nîûntû bwa ûrîa aakarîte akîmwerencaga nîkenda amwîra ûrîa ikuuga, ntukû ya mûgwanja, Samusoni aramûtaûrîra ntaî. Mûka ûu areera Afilisti. Ntukû îîu ya mûgwanja mbere ya riûa rîthûa, antû ba ntûûra îîu nî beetîre kîrî Samusoni baramwîra atîrî, “Nîmbi îrî mûrîo nkûrûki ya nainchû? Nîmbi îrî inya nkûrûki ya ngatûnyi?” Samusoni arabeera atîrî, “Bûkëethîrwa bûtîrarîmîre na mwari yaakwa, bûtîngîmenya gûtaûra ntaî iu!” Roho wa MWATHANI nî eejîriîre Samusoni aramwîkîra inya. Samusoni areeta ntûûreene ya Ashikeloni, arooraga antû mîrongo îthatû arabarita nguû ciaao inthongi araikîria barîa baataûrîre ntaî. Aracoka araana athûûri mono nî ûrîa gwakarîkîte. Mwekûrû waawe aranenkanîrwa kîrî muntû ûrîa warûngamîrîte Samusoni mûranû. Nyuma ya îgiita mma, kûrî îgiita rîa maketha ja nkano, Samusoni nî eetîre kûriûngîra mwekûrû waawe, amwikîrîtie kabûri. Agûkinya areera îthe wa mwekûrû waawe atîrî, “Ga nkûrûke kîrî mwekûrû waakwa kanyomba kaawe. Îndî îthe wa mwekûrû wa Samusoni ararega kûmwîtîkîîria.” Aramwîra atîrî, “Ndaathûgaanîrie nîka waamûthûûrîre buru na ndîramûnenkanîra aragûrwa nî mûthaka ûrîa waakûrûngamîrîte mûranû. Îndî nîûntû mwarî wa ng'ina ûrîa mûnini nîwe mûthongi kîrî we rî, no ûmûgûre?” Samusoni nawe aramwîra atîrî, “Îgiita rîrî ntîîthîrwa nthûûkîtie nîûntû bwa ntaame îrîa ngaatema Afilisti!” Areeta aragwata mbîrwa magana jathatû, aratheekania mbîrwa ijîîrî-ijîîrî inyiritha na arabiogeera inyiinga. Rîu aragwatia inyiinga mwanki, areengîîria mbîrwa iu miuundeene ya nkano ya Afilisti. Nacio iraîîthia birîa bionthe biaakethi na birîa biatigeere miuundeene, na miuunda ya mîzabibû, na miuunda ya mîzeituni. Nabo Afilisti nî beendere kûmenya nûû wathithîtie mantû jau. Nabo baramenya atî nî Samusoni ûthithîtie ûntû bûû nîûntû mûthoni waawe ûrîa wa kuuma ntûûreene ya Timuna nî aanenkanîîre mwekûrû wa Samusoni aragûrwa nî mûthaka ûrîa waarûngamîrîte Samusoni mûranû. Tontû bûû, Afilisti bareeta baraîîthia mwekûrû ûu na baraîîthia nja ya îthe. Samusoni arabeera atîrî, “Nîkwîthîrwa ûu nîu bwathithia, naani ndîciîtia kiugaga atî ntîkira ntirîîrîîtie!” Samusoni arabaithûkîra ang'enti mono, arooraga antû babaingî mono baao. Nawe areeta gûkara gîkurunguune kîa maiga gatûûreene geetagwa Etamu. Nabo Afilisti nî beetîre baraamba kambî nthîgûrûûne ya Juda, na baraithûkîra ntûûra ya Lehi. Nabo antû ba Juda barabooria atîrî, “Nîkî ûntû bweja gûtwithûkîra?” Nabo Afilisti barabacokeria atîrî, “Twîjîte kûgwata Samusoni nîkenda tûmûthithîria ta ûrîa aathithîîrie antû beetû.” Rîu antû ngiri ithatû ba Juda bareeta gikurunguune kîa iiga gatûûreene ka Etamu. Barooria Samusoni atîrî, “Ka-ûtiijî atî Afilisti nîbo batwathaga? Nîatîa îndî ûjû watûthithîria?” Nawe arabacokeria atîrî, “Ndîrabathithîîrie o ta ûrîa baanthithîîrie.” Nabo baramwîra atîrî, “Ga tweeja gûkûgwata nîkenda tûkûnenkanîra kîrî bo.” Samusoni nawe arabeera atîrî, “Nciîtîrieni atî bûtîmbûraga bwingwa.” Nabo baramwîra atîrî, “Tûtîkûûraga. Tûrîkûtheeka akî, twîte tûkûnenkanîre kîrî bo.” Nabo baramûtheeka na mîkanda îîrî îmîeru baramuumagaria gikurunguune. Rîrîa Samusoni aakinyîre ntûûreene ya Lehi, Afilisti nî boogiîre beetîte kîrî we bakîmûrîngagîra gîtuma. O rîo Roho wa MWATHANI aramwîjîra aramwîkîra inya, Samusoni aragiitanga mîkanda îrîa aatheeki nayo njara. Samusoni arategatega aroona rûkambaatî rwa ntigiri yaakuîte îgiita rîtî kûraaja. Nawe ararwoja, arooraga antû ngiri îmwe naru. Tontû bûû, Samusoni araina akiugaga atîrî, “Mbûragîte antû ngiri na rûkambaatî rwa ntigiri. Ndaabarûûndanîîra ithûmba na rûthîa rwa ntigiri!” Samusoni akûthiria kwina arata rûkambaatî rûu rwa ntigiri. Au rûkambaatî rwagwîre kûreetwa Ramathilehi. Samusoni nî aaigîrue nyoonta mono. Arakaîra MWATHANI aramwîra atîrî, “Nîgwe ûmpeete ûûmbani ni nthûûmba yaaku. Nandî nkooragwa nî nyoonta na ngwatwe nî Afilisti batîîtîkîtie Mûrungu?” Mûrungu aratûma rûûjî ruuma nthîgûrû, o au Lehi. Samusoni aranyua rûûjî araigua bwega. Nakîo kîthima kîu kîreetwa Enihakore. Nakîo kîthima kîu kîrî ntûûreene ya Lehi mwanka naarua tûrî. Samusoni aatongeererie Israeli mîaka mîrongo îîrî îgiita rîu Afilisti baathaga nthîgûrû ya Israeli. Ntukû îmwe, Samusoni nî eetîre ntûûra ya Gaza, nawe aroona mûmaraya areeta kûraara kwaawe. Nabo antû ba Gaza nî baamenyere atî Samusoni arî ntûûreene baracîgîîria antû au, bararaara bakabîte ûtukû bunthe mpingîroone ya ntûûra, bakiri ki. Nabo baaugaga atîrî, “Ga tûkabe mwanka rûkîîrî nîkenda ookîîra tûmûûraga.” Îndî Samusoni aamamîre mwanka ûtukû gatîgatî. Arookîîra areeta aragwata mpingîro ya ntûûra aramîkûûra yonthe amwe na itugî biaayo na mîbacho yaayo. Nawe arabikamata arabiikia îgûrû rîa karîma karîa keerekerete ntûûra ya Heburoni. Nyûmeene, Samusoni eendanîre na mûka weetagwa Delila waatwîre kîguuruune kîa Soreki. Nabo atongeeria ba Afilisti nî beetîre kîrî mûka ûu baramwîra atîrî, “Ciendithie kîrî we nîkenda ûmenya nikû înya yaawe nyiingî ûu yuumaga. Ningî ûmenye ûrîa tûûmbîkia kûmûgwata, tûkamûtheeka, tûkamûûmba buru. Naatuî o ûmwe weetû agaakûnenkera fetha ngiri îmwe na îgana.” Delila areera Samusoni atîrî, “Itû Mbîra, nîkû ûritîte inya yaaku înene ûjû? Nîatîa muntû oomba gûkûtheeka mwanka ûkaaga inya?” Samusoni aramûcokeria atîrî, “Nkëeja kûtheekwa na ndigi mûgwanja ta irîa ikûmaga ûta, îndî itînyaari, ndathira inya ta antû bangî.” Atongeeria bau ba Afilisti bararetera Delila ndigi mûgwanja ta irîa ikûmaga ûta îtînyaari. Delila aratheeka Samusoni nacio. Delila nî aithîte arûme kanyomba kangî. Aracoka areeta Samusoni na inya arauga atîrî, “Samusoni! Afilisti nî beejîte!” Îndî Samusoni aragiitanga ndigi îu o ta ûrîa karûrigi ka nguû gatuîkaga kaaringithua nî mwanki. Nabo batoomba kûmenya nîkû inya yaawe yumaga. Delila areera Samusoni atîrî, “Ûûgwe nîka ûgûmpaîria. Ûtîrambîîraga ûûma. Ndakwerenca mbîîra ûrîa muntû oombîkia gûkûtheeka.” Samusoni aramûcokeria atîrî, “Nkëeja kûtheekwa na mîkanda îmîeru îtaatumîrwa ndaathira inya o ta antû bangî.” Delila aracwaa mîkanda îmîerû, aramûtheeka nayo. Aracoka aramwîta na kajû arauga atîrî, “Samusoni! Afilisti nî beejîte!” Îndî Samusoni aragiitanga mîkanda îîu o ta karûrigi ka nguû. Nabo arûme nî baarî kanyomba kangî. Ningî Delila areera Samusoni atîrî, “Mwanka nandî ûtîratiga gûmpaîria. O ûtîkûmbîîra bwa ûûma. Mbîîra ûrîa muntû oomba gûkûtheeka.” Samusoni aramwîra atîrî, “Këeja kwîînda mûtuundu jwaakwa mîîndo mûgwanja ikaagwatana, na ûkajûkaba na gîkabi kîa mûtuundu, nî ka nthira inya o ta antû bangî.” Tontû bûû, Samusoni amami, Delila nî aaîndanîrie mûtuundu jwa Samusoni mîîndo mûgwanja na aramûkaba na gîkabi kîa mûtuundu. Aracoka areeta Samusoni na inya na arauga “Samusoni, Afilisti nî beejîte!” Nawe arookîîra, ararita gîkabi kîrîa gîaakabîte mûtuundu jwaawe. Delila nî eerîre Samusoni atîrî, “Nîkî ûntû ûmbîîraga atî nî ûmpendeete o rîrîa ûtîmpendeete? Gwe nî ûpaîîrîîtie maita jathatû, na kinya nandî ûtaambîîra kûrîa inya yaaku yuumaga!” Delila arakara akîmûûragia ûntû bûu ntukû cionthe mwanka Samusoni aranoga nî gûkurungwa. Mûthieene Samusoni aramwîra ûûma bungwa atîrî, “Ûûni nteenjwa mûtwe jwaakwa, kuuma gûciarwa nîûntû nî mbathûrîri Mûrungu ta Mûnaziri. Nkëeja kwenjwa mûtuundu nthira inya ngakara o ta antû bangî.” Rîrîa Delila aamenyere atî Samusoni akûmwîra ûûma bungwa, nî aatûmanîîre atongeeria ba Afilisti arauga atîrî, “Njûûni rîngî rîmwe akî, nîûntû nandî akûmbîîra ûûma bungwa.” Nabo bareeta kîrî we bakamatîte mbeecha irîa baamwîrîrîte. Delila aratûma Samusoni amama bieroone biaawe. Aracoka areeta muntû ûmwe, aramwîra amwenje mîîndo îrîa mûgwanja ya mûtuundu jwa Samusoni. Rîu Delila arambîrîria kûthangîkia Samusoni nîûntû inya yaawe nî yaarî îkûthira. Delila aracoka areetana na kajû arauga, “Samusoni, Afilisti nî beejîte!” Samusoni arookîîra akîthûgaanagia atî akaithonokia eete o ta ûrîa eetaga. Îndî ataijî atî MWATHANI nî aarî akûmwîrûkîra. Nabo Afilisti nî baamûgwaatîre baramûkûûra meetho. Baramwiikia ntûûreene Gaza bamûtheekeete na nyororo cia îturutia. Ningî baratua kûmûritithagia ngûgî ya kûthiaa na kîthii kîrîa kîaarî ncheera. Îndî mûtuundu jwaawe jûrambîrîria gûkûra kaîrî. Nabo atongeeria ba Afilisti nî boothûranîre nîkenda bakûngwîra ûûmbani na baritîra mûrungu jwaao taju Dagoni kîgongwana. Nabo bainaga bakiugaga atîrî, “Mûrungu jweetû nîju jûtûmîte tûûmba mûnthû weetû Samusoni!” Nakîo kîrîndî kîamwona kîrakaatha mûrungu jwaao gîkiugaga atîrî, “Mûrungu jweetû nîjû jûtûmîte tûûmba mûnthû weetû, ûrîa ûrathangîkagia nthî yeetû na kûûraga antû beetû babaingî.” Rîrîa baagwîrîrue mono, nî baaugîre ûjû, “Îteeni Samusoni eeje atûthithîrie matinda.” Samusoni araumagarua ncheera, areeta arathithia matinda. Nabo baramûrûngamia gatîgatî ka itugî bia kîrombero. Samusoni areera muntû ûrîa waamûgweete njara atîrî, “Reka ndingithie itugî birîa bitiirîte kîrombero ndiitiiranie nabio.” Nakîo kîrombero kîu nî kîojûri antû. Atongeeria ba Afilisti kinya bo nî baarî ku. Îgûrûgûrû rîa kîûrû kîu kwaarî na antû ngiri ithatû, barîa beetîte kwona Samusoni akîthithia matinda. Nîrîo Samusoni arombere MWATHANI arauga atîrî, “Itû MWATHANI Mûrungu, ndirikana. Ndakûromba mpa inya rîrî rîonka nîkenda ndiirîîria kîrî Afilisti nîûntû bwa gûnkûûra meetho.” Samusoni aragwata itugî bia gatîgatî bio-biîrî birîa biatiirîte kîrombero. Nawe araciigîkania nabio na inya agwete o gîtugî na njara îmwe. Samusoni arauga atîrî, “Nî kaaba ngakuujanîria amwe na Afilisti!” Aratiindîka itugî biu na inya yonthe, nakîo kîrombero kîu kîrakoboka kîragwîra atongeeria na antû bonthe barîa baarî kû. Nabo antû barîa Samusoni ooragîre agîkua nîbo baarî babaingî nkûrûki ya barîa ooragîte arî mwoyo. Nabo ataana ba ng'ina na ndûgû ciaao bareeta barajûkia mwîrî jwaawe bareeta barajûthika gatîgatî ga ntûûra ya Zora na ntûûra ya Eshitaoli mbîrîreene ya îthe Manoa. Samusoni atongeererie Israeli mîaka mîrongo îîrî. Nî kwaarî na muntû ûmwe weetagwa Mika watûûraga nthûgûrû ya irîma ya Efuraimu. Areera ng'ina atîrî, “Nî ndaaigîrue ûkîrumana nîûntû bwa fetha ngiri na îgana rîmwe irîa ciaiîrwe. Nandî irî aja. Nî ni ndaiîte cio.” Ng'ina aramwîra atîrî, “MWATHANI arokûtharima mwana waakwa!” Nawe aracokeria ng'ina fetha iu ngiri na îgana rîmwe cionthe. Nawe ng'ina arauga atîrî, “Nkaaritîra MWATHANI fetha îîu ciume njareene ciaakwa nîkenda mûtaana waakwa atîgwatwa nî kîrumi.” Arainenkanîra kîrî mûtaana waawe nîkenda athithia nacio mûrungu jwa mûng'uanano jwa kwaja na jwa yûmba. Tontû bûû, rîrîa Mika aacokerie ng'ina fetha iu, ng'ina nî aanenkeere mûturi fetha iu nîkenda athithia mûrungu jwa mûng'uanano jwa yûmba. Ningî nî aathithîrie mûrungu jwa mûng'uanano jwa kwaja. Mîrungu îîu ya mîng'uanano îreekwa nyomba ya Mika. Mika nî aarî na kîrombero nja yaawe. Ningî nî aathithîtie mîrungu ya mûng'uanano na nî aaeethetie mûtaana waawe ûmwe mûthînjîri-mûrungu. Îgiiteene rîu gûtaarî na mûnene Israeli. O muntû aathithagia ûrîa akwenda. Îgiita rîu nî kwaarî na mûthaka ûmwe wa mwîrîga jwa Juda, nawe aarî Mûlawi na aatûûraga Bethlehemu. Arathaama kuuma ntûûreene Bethlehemu areeta gûcwaa gûntû kûngî gwa gûtûûra. Nawe areeta arakinya nja ya Mika nthîgûrûûne ya irîma ya Efuraimu. Mika aramûûria atîrî, “Nîkû uumîte?” Mûthaka ûu nawe aramûcokeria aramwîra, “Ndî Mûlawi kuuma ntûûreene ya Bethlehemu nthîgûrû ya Juda, na nîka ngûcwaa gûntû gwa gûtûûra.” Mika aramwîra atîrî, “Kara aja gwaakwa ûmpeejage kîrîra na wee mûthînjîri-Mûrungu waakwa. Naani ngaakweejaga fetha îkûmi o mwaka. Ningî ngakweejaga nguû, na biakûrîa.” Mûthaka ûu Mûlawi areetîkîîria gûkara nja ya Mika. Mûlawi ûu araa mûtaana wa Mika. Mika aramweethia mûthînjîri-Mûrungu waawe, nawe Mûlawi ûu aratûûra kwa Mika. Mika arauga atîrî, “Rîu nî mbijî MWATHANI akaantharima nîûntû ndî na mûthînjîri-Mûrungu waakwa Mûlawi!” Mbere ya Israeli îîthîrwa îrî na mûnene, antû ba Mwîrîga jwa Dani nî baacwaga gûntû gwa gûtûûra nîûntû nthîgûrû ya Israeli îtaarî îkûgaanua na mîîrîga. Tontû bûû, antû ba mwîrîga jwa Dani nî baatûmîre antû bataano kuuma ntûûreene ya Zora na Eshitaoli nîkenda beeta gûcûnkûûna nthîgûrû. Barabeera atîrî, “Îteeni bûgacûûnkûûne nthîgûrû.” Nabo bareeta barakinya nja ya Mika îrîa yaarî nthîgûrûûne ya irîma ya Efuraimu. Nabo bararaara ku. Barî akuî na nyomba ya Mika, nî baaigîrue mûgambo jwa mûthaka ûrîa Mûlawi barajûmenya. Bareeta baramûûria atîrî, “Nûû ûkûreetete gûkû? Nîatîa ûkûthithia gûkû?” Nawe arabacokeria atîrî, “Nî Mika ûmpandîkîte ja mûthînjîri-mûrungu waawe.” Nabo baramwîra atîrî, “Itû twakwerenca tûûrîrie Mûrungu këethîra rûgendo rweetû rûkeethîrwa rûrî na umithio.” Mûthînjîri-mûrungu ûu arabeera atîrî, “Îteeni bwega! MWATHANI akabûmenyeera rûgendoone.” Tontû bûû, antû bau bo-bataano barauma au bareeta barakinya ntûûreene ya Laishi. Nabo baroona atî antû ba gûntû kûu batwîre kiindajî ta antû ba Sidoni; barî na thîîrî na batî na mûruru. Ningî nî baathinyaarîte mono na gûtî gîntû baagaga. Îndî baatûûraga kûraaja na antû ba Sidoni na bataarî na ngwatanîro na antû bangî noo barîkû. Rîrîa baacokere Zora na ya Eshitaoli, antû baao nî baaboorîrie atîrî, “Nîatîa bûroonere?” Nabo barabeera, “Ithuranîreni twîte tûkaithûkîre antû ba ntûûra ya Laishi. Nîkwîthîrwa tûkwona nthîgûrû nî înjega na nî înoru mono! Nîmbi îngî bweteereete? Bûgákarakara twîteeni tûmîtae. Bweeta, bûkeethîra antû batiithuranîrîte nîûntû bwa ndwaa. Nayo nthîgûrû nî îmbariî na îrî na into bionthe birîa muntû eendaga. Mûrungu nî abweete yo!” Nabo antû magana jatantatû, ba mwîrîga jwa Dani nî baithuranîîre nîûntû bwa ndwaa barauma ntûûreene ya Zora na ya Ashitaoli, bareeta baraamba kambî akuî na ntûûra ya Kiriathi-jearimu bwa rûgûrû, îrîa îrî nthîgûrûûne ya Juda. Nîkîo gîtûmi antû au no gwîtagwa Mahane-dani kinya naarua tûrî. Barauma au bareeta barakinya nja ya Mika îrîa yaarî nthîgûruûne ya irîma ya Efuraimu. Antû barîa bataano baatûmi gûcûûnkûûna nthî îrîa yaathiûrûkîrîîte ntûûra ya Laishi bareera bau bangî atîrî, “Nî bwijî atî ndeene ya nyomba îmwe ya iji kûrî na mûrungu jwa mûng'uanano jwa kwaja jûgemetue na fetha? Ningî kûrî na tûmîrungu tûngî na nguû ya mûthînjîri-mûrungu? Nîatîa nandî bûkwenda tûthithia?” Nabo baraaûkîra nyomba ya Mika kûrîa mûthaka ûrîa Mûlawi aakaraga, baramûûria ûrîa atwîre. Antû ba mwîrîga jwa Dani barîa magana jatantatû barîa baithuranîrîte nîûntû ba ndwaa nî baarûngi mpingîroone. Nabo antû bau bataano baatûmi beeta gûcûnkûûna nî baakûrûkîre nyomba bararita mûrungu jwa mûng'uanano jwa kwaja na nguû ya mûthînjîri-mûrungu, na mûrungu jwa mûng'uanano jwa yûmba, na tûmîrungu tûngî twa mîng'uanano. Nawe mûthînjîri-mûrungu ûrîa Mûlawi nî aarûngami au mpingîroone akîaragia na antû barîa magana jatantatû. Rîrîa antû bau baakûrûkîre nyomba ya Mika kûrita mîrungu îîu ya mîng'uanano mûthînjîri-Mûrungu ûu Mûlawi arabooria atîrî, “Nîatîa bûkûthithia?” Nabo baramwîra atîrî, “Kira ki! Ûkauga noo atîa. Tûthingate wee mûthînjîri-mûrungu weetû na ûtweejage kîrîra. Tî kaaba kwaa mûthînjîri-Mûrungu wa mwîrîga jwa Israeli junthe antû akwaa mûthînjîri-mûrungu wa nja ya muntû ûmwe?” Rîu mûthînjîri-Mûrungu ûu aragwîrua mono. Arajûkia mîrungu îîu ya mîng'uanano arabathingata. Nabo antû ba mwîrîga jwa Dani baragarûka barambîrîria rûgendo rwa kwaana, barî na aana ba Mika, na ndîîthia na into birîa baarî nabio bireetaga birî mbere. Bagwîta kûraaja kuuma nja ya Mika, antû barîa baatûûraga akuî na nja ya Mika nî boothûranîre beeti nî Mika nîkenda bamûteethia kwonokia into biaawe. Nabo bareeta baragwatagwata antû bau ba mwîrîga jwa Dani. Ningî nî beetîre antû ba mwîrîga jwa Dani na kajû, nabo antû ba mwîrîga jwa Dani baraciugûra barooria Mika atîrî, “Nîatîa kûrî tontû weeja na antû babaingî ûjû?” Mika arabooria atîrî, “Nîatîa bûkûmbûûria na bûkîmenyaga nî bûjûkîrie mûthînjîri-mûrungu waakwa na mîrungu îrîa nthithîtie? Bûriuga ntigi na mbi?” Nabo antû ba mwîrîga jwa Dani baramwîra atîrî, “Kirîîra au, antû baba batîkeeje gûkwigua bathûûra bakûthiria, ûûgwe na antû ba nja yaaku.” Nyuma ya kûmwîra ûu bareeta na mbere na rûgendo rwaao. Mika aroona antû bau baarî na inya na atîboomba. Tontû bûu araana. Nyuma ya antû ba mwîrîga jwa Dani kûjûkia into birîa Mika aathithîtie amwe na mûthînjîri-mûrungu waawe, nî beetîre barakinya ntûûreene ya Laishi. Kûu, nî beethîîre antû barî kiindajî na batiithuranîrîte nîûntû bwa ndwaa. Nabo antû ba Dani barooraga antû ba ntûûra îîu na baraîîthia ntûûra. Nabo antû ba ntûûra îîu batoonere wa kûbateethia nîûntû ntûûra yaarî kûraaja na ntûûra ya Sidoni. Ningî antû ba ntûûra îîu ya Laishi bataarî na ngwatanîro na antû bangî noo barîkû. Bo baakîte ntûûra yaao mûgwanthîîne jwa Bethirehobu. Nabo antû ba mwîrîga jwa Dani baraaka ntûûra îîu kaîrî baratûûra ku. Ningî baragarûra riîtwa rîa ntûûra îratiga gwîtagwa Laishi îratua gwîtagwa Dani, o ta ûrîa kîûjûjû kîaao ta kîo mûtaana wa Jakubu gîeetagwa. Nabo antû bau ba mwîrîga jwa Dani nî beekîre mûrungu jwa mûng'uanano jwa kwaja kûu ntûûreene nîkenda bajûthaathayia. Jonathani, mûtaana wa Gerishomu, nawe Gerishoni mûtaana wa Musa, nîwe waatwîre arî mûthînjîri-Mûrungu wa mwîrîga jwa Dani. Nchiarwa ciaawe nî cieetîre na mbere kwaa athînjîri-mûrungu mwîrîgeene jwa Dani mwanka rîrîa Israeli yaaikîrue kîthamîrioone. Naju mûrungu jwa mûng'uanano jûrîa Mika aathithîtie jwa kwaja nî jwaakarîre ku îgiita rîonthe rîrîa Mûrungu aathaathagîrua Shilo. Mbere ya Israeli îîthîrwa îrî na mûnene, nî kwaarî na Mûlawi ûmwe waatwîre nthîgûrûûne ya irîma ya Efuraimu. Nî aajûkîrie mûka wa gwîka kuuma ntûûreene ya Bethlehemu ndeene ya Juda. Îndî mûka ûu arathûûra mûkûrû waawe na araana kwa îthe ntûûreene ya Bethlehemu kûu Juda. Nawe arakara nao mîeri îna. Mûlawi ûu nî eetîre kûmwarîria nîkenda mûka wa gwîka ûu acoka kwaawe. Mûlawi ûu nî eetanîrie na nthûûmba yaawe na baarî na ntigiri ijîîrî. Nabo bakinya kwa ba mwarî, îthe wa mwarî nî aabagwatîre ûgeni agwîrîîtue mono. Îthe wa mwarî nawe ateendaga Mûlawi ûu eeta. Tontû bûû, barakara ntukû ithatû bakîrîîjaga na kûnyua. Ntukû ya inya rûkîîrî barookîîra kainda baraithuranîra nîkenda beeta. Îndî mûthoni wa Mûlawi ûu aramwîra atîrî, “Ambeni bûrîe rîu bwîte.” Nabo antû bau bobaîrî barakara nthî kûrîa na kûnyua. Îthe wa mwarî areera Mûlawi atîrî, “Raara naarua akî, naagwe ûraare ûgwîrîîtue.” Mûlawi arookîîra nîkenda eeta, îndî îthe wa mwarî aramûkinyîîria araraara. Ntukû ya ithaano barookîîra kainda nîkenda beeta. Îthe wa mwarî aramwîra atîrî, “Ambeni bûrîe rîu bwîte gwakeejakeeja.” Nabo bobaîrî barakara nthî kûrîa. Rîrîa Mûlawi ûu, na mûka wa gwîka waawe, na nthûûmba yaawe bookîrîîre nîkenda beeta, îthe wa mwarî aramwîra atîrî, “Kûrî akuî gûtuka, muundu jwîja. Tontû bûû, raareeni bûgwîrîtue. Rûûjû bûrooke gûkîîra kainda bwaane.” Îndî Mûlawi ûu ararega kûraara. Tontû bûû, aratandîka ntigiri arajûkia mûka wa gwîka waawe amwe na nthûûmba yaawe bareeta. Nabo nî beetîre beerekerete ntûûra ya Jebusi (tayo Jerusalemu). Rîrîa baakinyîre akuî na Jebusi nî kwaarî akuî gûtuka. Nthûûmba îreera Mûlawi ûu atîrî, “Ga twaûkîre ntûûreene îîjî ya Ajebusi tûraarîîre ku.” Mûlawi aramîcokeria atîrî, “Tûtîaûkîra ntûûreene îtî ya antû ba Israeli. Tûrîkûrûka twîte mwanka Gibea.” Areera nthûûmba yaawe atîrî, “Twîtangeni twoone këethîra tûgaakinya noo ntûûreene ya Gibea kana ya Rama, tûraarîîre ku.” Tontû bûû, bareeta na mbere na rûgendo. Narîo riûa rîrathwa bagîkinya ntûûreene ya Gibea nthîgûrûûne ya mwîrîga jwa Benjamini. Nabo baraûkîra barakûrûka ntûûreene ya Gibea nîkenda baraara ku. Nabo barakara nthî kîaragoone gîa ntûûra nîûntû gûtî muntû waabaeere kîraaro nyomba yaawe. Barî o au, mûkûrû ûmwe nî eejîre ûgoro aumîte kûrita ngûgî muundeene. Nawe aarî mûgeni ntûûreene ya Gibea na aaumîte nthîgûrûûne ya irîma ya Efuraimu. Îndî antû ba Gibea baarî ba mwîrîga jwa Benjamini. Araciûkia meetho aroona mûgeni akari nthî kîaragoone gîa ntûûra. Aramûûria atîrî, “Nîkû uumîte na nîkû wîtîte?” Mûlawi aramwîra atîrî, “Ga tûgûkûrûkîte tuumîte ntûûreene ya Bethlehemu nthîgûrûûne ya Juda na twîtîte gûntû gûtîtûûri mono nthîgûrûûne ya irîma ya Efuraimu. Kûu nîku gweetû. Nandî nîka twagîte wa gûtûraaria. Tûrî na îria rîa kûng'ana rîa ntigiri cieetû, Ûûni na mûka wa gwîka waakwa, na nthûûmba yaakwa tûrî na biakûrîa na ndibei ya kûng'ana.” Mûkûrû ûu arabeera atîrî, “Nî nkûbûgwata ûgeni nja yaakwa nîkenda bûtîkaraare kîaragoone. Birîa bionthe bûkeenda nkaabûnenkera.” Tontû bûû, areetania nabo nyomba yaawe na araa ntigiri îria. Nabo barathaamba magûrû na bararîa na baranyua. Nabo bagwîrîtue o ûu, imaramari birauma ntûûreene bireeta birathiûrûka nyomba îîu. Nabio biaaringaringaga mwari bikiugaga, “Umagaria muntû ûu ûrî nyomba yaaku, nîkenda tûmûthengeera.” Nawe mûkûrû ûu mwene nja araumagara kîrî bo arabeera atîrî, “Itû arî antû beetû! Bûkáthithieni ûntû bûbûthûûku ta bûu. Bûkáthithîrieni muntû ûûjû ûrî gwaakwa ûntû bûbûthûûku ta bûu. Atîrî, ndî na mwarî karaiti, na mûka wa gwîka wa muntû ûûjû barî o. Rekeeni mbuumagarîrie bo bûbathengeere kana bûthithie nabo ûrîa bûkeenda. Îndî bûkáthithîria muntû ûûjû mantû jamathûûku ta jau.” Antû bau nabo bararega kûmûthikîîra. Tontû bûû, muntû ûrîa Mûlawi arabaumagarîria mûka wa gwîka waawe. Nabo baramûthengeera ûtukû bunthe mwanka rûkîîrî. Nabo baramûrekeeria mbere ya gûkîa. Gwakea mûka wa gwîka wa muntû ûu areeta aragwa nthî mwariine jwa nyomba îrîa mûkûrû waawe aarî. Mûka ûu arakara o mwanka kûragîa weerû. Mûrûme wa mûka ûu nawe nî ookîrîîre rûkîîrî na akîrugûra mwari nîkenda eeta areethîra mûka wa gwîka waawe agwîte mwariine na njara itaambûrûki akîgeria gûkinyîra mûrango. Mûlawi aramwîra atîrî, “Ûkîîra twîte.” Mûka nawe ataaragia. Mûlawi arajûkia mwîrî jwa mûka ûu arajûmamia îgûrû rîa ntigiri, aragwata rûgendo araana. Aagûkinya arakûrûka nyomba, arajûkia gachiû, aragiitanga mwîrî jwa mûka wa gwîka waawe ichunchî îkûmi na biîri. Arabinenkanîra kîrî mîîrîga yonthe îkûmi na îîrî ya Israeli; o mwîrîga gîchunchî kîmwe. Nabo antû bonthe barîa boonere ûntû bûû barauga atîrî, “Ûntû ta bûbû bûtaakarîka kana bwoonekana kuuma rîrîa antû ba Israeli baaumîre Misri mwanka naarua tûrî. Tontû bûû, twaranîrieeni twoone ûrîa tûkathithia.” Antû ba Israeli bonthe kuuma Dani bwa ûrîo mwanka Beerisheba bwa ûmotho, na gûkinya mwanka nthîgûrû ya Gileadi bwa gaiti baroothûrana bonthe ntûûreene ya Mizipa. Nakio kîûthûrano kîonthe kîaarî gîkundi kîmwe mbere ya MWATHANI. Nabo atongeeria bonthe ba mîîrîga ya Israeli nî baarî au antû ba Mûrungu boothûreene. Nabo baarî asikarî ba magûrû ngiri magana jana (400,000). Nabo antû ba mwîrîga jwa Benjamini nî baigîrue atî Aisraeli bangî nî baatirimeene ntûûreene ya Mizipa. Nabo Aisraeli bau boothûreene baroria Mûlawi ûu atîrî, “Twîre ûrîa ûthûûku bûbû bwathithîkîre.” Mûlawi ûrîa mwene mûka wa gwîka ûrîa wooragîrwe, arabeera atîrî, “Ûûni na mûka wa gwîka waakwa nî twaararîrîîre ntûûreene ya Gibea ya mwîrîga jwa Benjamini. Îndî antû ba Gibea bareeja kûmbithûkîra ûtukû. Baracîgîîria nyomba îrîa twaarî bakîendaga kûmbûraga. Ningî barajûkîa mûka waakwa wa gwîka baramûthengeera mwanka arakua. Nîkwîthîrwa antû bau nî baathithîrie ûntû bûbûthûûku na bwa nthoni nthîgûrûûne ya Israeli, ndîrajûkia mwîrî jwa mûka waakwa wa gwîka ndîrajûgiitanga ichunchî îkûmi na biîrî, ndîrabinenkanîra mîîrîgeene yonthe îkûmi na îîrî ya Israeli. Nandî rî, buî bwinthe barîa bûrî aja bûrî Aisraeli; ugeeni ûrîa tûkaathithia.” Nabo antû bonthe barauga bagwatanîrîte atîrî, “Gûtî kinya ûmwe weetû ûkaana kwaawe ëethîrwa atûûraga îemeene kana nyomba. Ûjû nîu tûkûthithia, tûrîringa kuura tûthuure barîa bageeta kwithûkîra ntûûra ya Gibea. O mwîrîga jwa Israeli jûkarita gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kîa antû baaju nîkenda bamathagîra antû bangî barîa bageeta kwithûkîra ntûûra ya Gibea, nîûntû bwa ûthûûku bûrîa bathithîtie ndeene ya Israeli.” Tontû bûû, antû bonthe ba Israeli baroothûrana ntûûreene bagwatanîrîte nîkenda bakaithûkîra ntûûra ya Gibea. Nayo mîîrîga ya Israeli nî yatûmîre antû kunthe mwîrîgeene jwa Benjamini bakiuragia atîrî, “Nî ûthûûku bûng'ana atîa bûbû bûthithîtie? Nandî tûnenkereeni imaramari biu bia Gibea, tûbiûrage tweberie Israeli ûthûûku bûbû.” Îndî antû ba Benjamini bararega kûthikîîra Aisraeli bangî. Nabo antû ba mwîrîga jwa Benjamini barauma ntûûreene cionthe bareeta ntûûreene ya Gibea nîkenda barwaa na mîîrîga îngî ya Israeli. Kuuma ntûûreene iu ingî cia mwîrîga jwa Benjamini kûrauma njûûrî ya antû ngiri mîrongo îîrî na îthanthatû (26,000) baroongeera asikarî magana mûgwanja (700) ba ntûûra ya Gibea, barîa baathuuri ba kûrwaa. Ndene ya njûûrî yonthe nî kwaarî na antû magana mûgwanja (700) barîa baatumagîra njara ya kîmotho. Nabo barîîngî kûgera iiga na gîkûtha batîîngî gwaatia kinya rûchiûri rwa kîongo. Mîîrîga îîu îngî ya Israeli yaarî na njûûrî ya antû ngiri magana jana (400,000). Antû ba Israeli nî beetîre Betheli kûthaathayia Mûrungu. Nabo bararomba barooria atîrî, “Nî mwîrîga jûrîkû jûgatongeeria nîkenda twîta kwithûkîra antû ba mwîrîga jwa Benjamini?” MWATHANI arabacokeria atîrî, “Mwîrîga jwa Juda nîju jûgeeta jûrî mbere.” Tontû bûû, antû ba Israeli bararooka gûûkîîra bareeta baracîgîîria ntûûra Gibea. Bareeta baraibangania ûrîa bakaithûkîra antû ba mwîrîga jwa Benjamini kûu Gibea. Nabo antû ba mwîrîga jwa Benjamini barauma ntûûreene ya Gibea barooraga antû ba mîîrîga îngî ya Israeli, antû ngiri mîrongo îîrî na ijîîrî (22,000). Îndî njûûrî ya mîîrîga ya Israeli îreekanîra ûchamba kaîrî îreeta kwibanga ndweene o arîa yaaibangîte ntukû ya mbere. Mbere ya bathithia ûu, antû ba mîîrîga îîu îngî ya Israeli nî baarî bakûromba MWATHANI mwanka ûgoro baramûûria atîrî, “Twîte o kaîrî tûkarwee na antû ba mwîrîga jwa Benjamini kinya këethîra nî antû ba ndûgû cieetû?” MWATHANI arabeetîkîîria. Tontû bûû, antû ba mîîrîga îîu îngî ya Israeli barakuîrîîria ntûûra ya antû ba mwîrîga jwa Benjamini ntukû ya ijîîrî. Nabo antû ba mwîrîga jwa Benjamini barauma ntûûreene ya Gibea ntukû ya ijîîrî, barooraga antû ba mîîrîga îîu îngî ya Israeli antû ngiri îkûmi na inyaanya (18,000). Antû ba Israeli bonthe, nî beetîre ntûûreene ya Betheli baraciata kûrîa bararitîra MWATHANI igongwana bia gwakîîria na bia thîîrî baithikîîrîte kuuma rûkîîrî mwanka ûgoro. Nabo antû ba Israeli nî boorîrie mantû kîrî MWATHANI. (Îgiiteene rîu Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa Mûrungu rîatûûraga Betheli.) Fineasi mûtaana wa Eleazari na Eleazari mûtaana wa Aaroni, nîwe waamenyagîîra Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa Mûrungu. Nabo antû bau ba Israeli barooria MWATHANI atîrî, “Twîte kaîrî tûkarwee na antû ba ndûgû cieetû ba mwîrîga jwa Benjamini, kana tûtigane nabo?” MWATHANI arabeera, “Îteeni bûkabaithûkîre nîûntû rûûjû nkaabanenkanîra kîrî buî bûboombe ndweene.” Tontû bûû, antû ba mîîrîga îîu îngî ya Israeli bareeka antû bamwe ba njûûrî yaao baiciithîte nteere cionthe cia ntûûra ya Gibea. Ntukû ya ithatû baraithûkîra njûûrî ya Benjamini o ta ûrîa baathithîtie ntukû cia mbere ijîîrî. Nabo antû ba mwîrîga jwa Benjamini nî baaumîre ntûûreene bareeta kûrwaa na antû ba mîîrîga îîu îngî ya Israeli. Îndî barakujîîrua baraumauma akuî na ntûûra bakîûragaga Aisraeli bau bangî. Nabo booragîîre antû mîrongo îthatû bieeniine na njîreene îrîa yeetaga ntûûreene ya Betheli na ya Gibea. Antû ba mwîrîga jwa Benjamini baaugaga atîrî, “Tûkûboomba o ta mbere!” Îndî antû ba mîîrîga îîu îngî ya Israeli nîka baaugîîte atîrî, “Tûrîbakujîîria tûbaritarite ntûûreene tûbaikie njîreene.” Nabo antû babaingî ba Israeli baracoka nyuma baraibangania barî ntûûreene ya Baali-tamari. Nabo antû bangî ba njûûrî ya mîîrîga îîu îngî ya Israeli, barîa baiciithîte nteere cia ntûûra ya Gibea baraumîra baraithûkîra ntûûra ya Gibea kuuma kûrîa baiciithîte maigeene jarîa jaathiûrûkîrîte ntûûra. Nabo asikarî ngiri îkûmi (10,000) barîa bathuuri kuuma mîîrîgeene îîu îngî ya Israeli nî baaithûkîîre ntûûra ya Gibea. Nayo ndwaa îrang'eenta. Nabo antû ba mwîrîga jwa Benjamini bataamenyaga atî barî akuî kûthirua. MWATHANI aranenkanîra njûûrî ya mwîrîga jwa Benjamini kîrî njûûrî ya mîîrîga îîu îngî ya Israeli. Barooragwa antû ngiri mîrongo îîrî na ithaano na îgana rîmwe (25,100) ntukû îîu. Nîrîo antû ba mwîrîga jwa Benjamini baamenyere baakûûmbwa. Njûûrî ya mîîrîga îîu îngî ya Israeli nî yoogîîre îraatonya ntûûreene ya Gibea îrooraga antû bonthe barîa baarî ku. Njûûrî îrîa nene ya mîîrîga îîu îngî ya Israeli nî yaarîîkanîrîte na asikarî bau atî boona toogi îgiitia kuuma ntûûreene, njûûrî îîu yaarî kîeniine îgarûke. Îgiita rîu asikarî ba mwîrîga jwa Benjamini nî baarî bakûûraga asikarî mîrongo îthatû (30) ba mîîrîga îîu îngî ya Israeli. Ningî baaciîraga atîrî, “Tûkaboomba ndweene o ta mbere!” Rîrîa toogi yaambîrîîrie kuuma ntûûreene îrî rwano, njûûrî ya mwîrîga jwa Benjamini nî yaaciûgûrîre baragwatwa nî kîmako mono boona ntûûra yonthe îkîya. Nabo asikarî ba mîîrîga îîu îngî ya Israeli barabagarûkîra. Nabo asikarî ba mwîrîga jwa Benjamini baramaka mono boona atî nîka beetîte kûthirua. Nabo antû ba mwîrîga jwa Benjamini baramatûka beerekerete bûûrîîne, îndî njûûrî ya Israeli îrîa nene na asikarî barîa baatigi baiciithîrîte ntûûra barabakirimanîria gatîgatî barabathiria buru. Baacîgîrîîrie antû ba mwîrîga jwa Benjamini, bareengana nabo mwanka bwa gaiti ga ntûûra ya Gibea bakîbooraaga. Asikarî ngiri îkûmi na inyaanya (18,000) ba mwîrîga jwa Benjamini barooragwa. Bau bangî nabo baragarûka baramatûka bwa bûûrî mwanka Iigeene rîa Rimoni. Nabo asikarî ngiri ithaano ba mwîrîga jwa Benjamini barooragîrwa njîreene. Aisraeli ba mîîrîga îîu îngî bareengana na bau baatigeere mwanka Gidomu barooraga antû ngiri ijîîrî (2,000). Asikarî barîa booragîrwe ba mwîrîga jwa Benjamini baarî ngiri mîrongo îîrî na ithaano (25,000). Îndî asikarî magana jatantatû (600) nî boombîre kûmatûka bûûrîîne mwanka Iigeene rîa Rimoni. Barakara ku mîeri îna. Nabo asikarî ba mîîrîga îîu îngî ya Aisraeli baragarûkîra antû bau bangî ba mwîrîga jwa Benjamini barabooraga bonthe; arûme, aka, na twaana, na kinya ndîîthia ciaao. Ningî baraîîthia ntûûra ciaao cionthe. Rîrîa Aisraeli boothûranîte ntûûreene ya Mizipa nî baciîtîîrie MWATHANI barauga atîrî, “Gûtî muntû noo ûmwe weetû ûkeendia mwarî waawe mwîrîgeene jwa Benjamini.” Îndî ndwaa îkûthira, antû ba Israeli bareeta Betheli baratînda bakari mbere ya Mûrungu mwanka ûgoro baithikîîrîte bakîrîraga bakiugaga atîrî, “Itû MWATHANI Mûrungu wa Israeli! Nîmbi yatûma gûkara ûjû, atî naarua mwîrîga jûmwe jwa antû ba Israeli jûrî akuî kûthira?” Rûûneene, antû ba Israeli barookîîra rûkîîrî kainda, baraaka kîritîro kîa igongwana, na bararita kîgongwana kîa gwakîîria na kîa thîîrî. Nabo baroorania atîrî, “Nî muntû noo ûrîkû wa mîîrîga ya Israeli ûtîreeja kîûthûranoone kîa MWATHANI?” Nabo nî baarî bagûciîtia bauga no mwanka muntû ûrîa ûkaarega gwîta kîûthûranoone kîu ntûûreene ya Mizipa ooragwe. Ningî nî baaigîrîîrue mwîrîga jwa Benjamini kîaao barauga, atîrî, “Naarua Israeli îgûta mwîrîga jûmwe! Nîkwîthîrwa nî tûraciîtîtie kîrî MWATHANI twauga atî tûtîkorobaa aarî beetû rî, nandî nîatîa tûkûthithia nîkenda twonera barîa batigeere aka?” Nabo barooria atîrî, “Nî antû ba mwîrîga jûrîkû jwa Israeli baaregere kwîja kîûthûranoone kîa MWATHANI aja Mizipa?” Nabo baramenya atî gûtî muntû weeja kîûthûranoone kuuma Jabeshi-gileadi. Rîrîa asikarî baatarîrwe gûtoonekana muntû kinya ûmwe wa kuuma Jabeshi-gileadi. Tontû bûû, kîûthûrano kîu kîratûma asikarî ngiri îkûmi na ijîîrî (12,000) barabeera, “Îteeni bûûrage antû ba Jabeshi-gileadi bonthe; arûme na aka na twaana. Bûûrage arûme bonthe na aka bonthe barîa baagûrwa.” Nabo bareethîra aarî karaiti magana jana kûu Jabeshi-gileadi bareeta nabo kambîîne kûu Shilo, nthîgûrû ya Kanaani. Nabo antû bonthe bau boothûranîte nî baatûmanîre kîrî antû ba mwîrîga jwa Benjamini barîa baarî iigeene rîa Rimoni batuma thîîrî nabo. Antû bau ba mwîrîga jwa Benjamini barauma iigeene rîa Rimoni. Antû bau bangî ba Israeli barabanenkera aarî bau ba kuuma Jabeshi-gileadi, îndî bataabang'anîre. Nabo antû ba mîîrîga îîu îngî ya Israeli nî baaigîrîirue antû ba mwîrîga jwa Benjamini kîaao, nîûntû MWATHANI nî atûmîte ngwatanîro îthûûka gatîgatî ka mîîrîga ya Israeli. Nabo akûrû ba mîîrîga îîu îngî ya Israeli barooria atîrî, “Nîkû tûkaaritîra bau batigeere aka nîûntû aka ba mwîrîga jwa Benjamini nî baraathirîrue?” Nabo nî baugaga no mwanka mwîrîga jwa Benjamini jûmenyerwe jûtîkathire. No mwanka jûcwîrwe ûrîa jûtîthira. “Îndî tuî tûtîûmba kûbaa aarî beetû baa aka baao, nîûntû nî twaciîtîîrie MWATHANI tûrauga, ‘Muntû ûrîa ûkaeejana mwarî waawe agûrwa nî antû ba mwîrîga jwa Benjamini arî na kîrumi.’” Mambura ja mwaka jarîa jathithagîrua Shilo nîûntû bwa MWATHANI jarî akuî! (Shilo nayo yaarî bwa ûrîo bwa ntûûra ya Betheli, na bwa ûmotho bwa ntûûra ya Lebona, na gaiti ka njîra îmbariî ya kuuma Betheli gwîta Shekemu.) Bareera antû ba mwîrîga jwa Benjamini atîrî, “Îteeni bwiciithe miuundeene ya mîzabibû. Bûkare bûtegeete, bwoona aarî ba Shilo baumagarîte beejîte kwina îgiita rîa mambura, buumîre miuundeene ya mîzabibû, na o muntû aigwatîre mûka kuuma kîrî aarî ba ntûûra ya Shilo na aciaanîre nawe nthîgûrû ya Benjamini. Beethe kana ataana ba ng'ina, bakëeja kûbûûria bûbeere, ‘Itû rekeeni tûkare nabo nîûntû tîka twabataîre kuuma kîrî buî îgiita rîa ndwaa. Tontû tîka bwaatweere bo, gûtî wîrane bûthûûkîtie.’” Nabo antû ba Benjamini barathithia o ûu. O muntû araijûkîria mûka kuuma kîrî aini. Bareeta nabo mwanka nthî yaao baraaka ntûûra îrîa ciaamomorangi baratûûra ku. Antû bangî ba Israeli kinya bo baraana o muntû mwîrîgeene jwaao na nja yaawe, na o muntû aracoka rûgaiine rwaawe. Narîo îgiita rîu gûtaarî na mûnene Israeli. O muntû aathithagia ûrîa akwenda. Îgiita rîrîa agambi baathanaga, nî kwagîîre mpara nthî ya Israeli. Tontû bûu muntû ûmwe wa kuuma Bethlehemu ya Juda areeta nthîgûrû ya Moabu gûtûûra ku arî na mwekûrû waawe na ataana baawe baîrî. Muntû ûu eetagwa Elimeleki na mwekûrû waawe eetagwa Naomi. Ataana baawe beetagwa Mahaloni na Kilioni. Aarî wa mwîrîga jwa Efiratha kuuma Bethlehemu ya Juda. Nî beetîre nthîgûrû ya Moabu na baratûûra ku. Elimeleki, mûkûrû wa Naomi, nî aakuîre na Naomi aratigwa na ataana baawe bobaîrî. Nabo baragûra aka Amoabu, ûmwe weetagwa Oripa na ûngî Ruthu, baratûûra ku îgiita ta rîa mîaka îkûmi. Ningî Mahaloni na Kilioni barakua. Tontû bûu Naomi aratigwa atî na mûkûrû kana ataana. Rîu Naomi araigua arî kûu Moabu atî MWATHANI nî atharimîte antû baawe na biakûrîa. Tontû bûu aragwata rûgendo amwe na aka ba ataana baawe nîkenda acoka kwaao kuuma bûûrîîne ya Moabu. Nawe arauma gûntû kûu aatûûraga, arî amwe na aka ba ataana, baragwata njîra bacokeete nthîgûrû ya Juda. Naomi areera aka bau ba ataana atîrî, “Cokeeni, o muntû eete kwa ng'ina. MWATHANI arobûthithîria bwega o ta ûrîa bûthithîrîtie barîa bathirîtie gûkua na kinya ûûni. MWATHANI arobûtharima na atûme o ûmwe weenu oone ntomûrûme wa kûmûgûra na agîe na nja yaawe.” Aracoka arabacûnca, nabo bararîra na tûjû tûtûnene. Baramwîra atîrî, “Arî tuî! Ga tûgaacokania naagwe kîrî antû beenu.” Îndî Naomi arabeera atîrî, “Cokeeni, aarî baakwa. Nîmbi bûkanthingatîra? Ntîûmba kwona aana bangî ba kwîja kwaa akûrû beenu. Cokeeni itû aarî baakwa bûciîtîre, nîûntû ndî ntindiri na ntîûmba kûgûrwa. Îndî kinya gûkoombîka nkagûrwa naarua na ngaciara tûîjî rî, bwoomba gûtweteera mwanka rîrîa tûgaakûra? Kana rî, bwoomba kwirigîîria kûgûrwa nîûntû bwaao? Arî, aana baakwa, nî nkwigua ûrûrû mono nîûntû bweenu nî ûrîa MWATHANI ambutatîrîte.” Nabo barauga mbu na bararîra kaîrî. Oripa aracûnca ng'ina wa nthaka aracoka kwaao, îndî Ruthu ararega gûtiga Naomi. Naomi aramwîra, “Tega, mûka wa mûtaana wa nyakwe aagûcoka kwa antû baao na kwa mîrungu yaao. Coka kinya gwe ûmûthingate.” Îndî Ruthu aramûcokeria atîrî, “Tiga kûmberenca ncoka ntiga gûkûthingata; o kûrîa gwe ûgeeta nî ku ngeeta, o arîa ûgaatûûra nîo naani ngaatûûra; antû baaku bakaa antû baakwa, Mûrungu waaku ae Mûrungu waakwa. Kûrîa ûgaakuîra nî ku ngaakuîra, na kûu nîo ku nkaathikwa. MWATHANI arombona këethîra gîntû kîngî gîgaantigithania naagwe tiga gîkuû.” Rîrîa Naomi oonere atî Ruthu nî agiitîte gwîtania nawe araikirîra. Nabo bareetania bobaîrî mwanka barakinya Bethlehemu. Rîrîa baakûrûkaga ku, antû bonthe bararigara nîûntû bwaao. Nabo eekûrû baroorania atîrî, “A ûûjû nî Naomi?” Nawe arabacokeria arabeera atîrî, “Tigeeni kûmbîta Naomi, mbîteeni ‘Mara,’ tontû Mweneinya nî anthithîrîtie mantû ja kûmbigithia ûrûrû bûbwingî. Ndeetîre ndî na bionthe, îndî MWATHANI aagûncokia ntî na gaantû; nîmbi bûkûmbîtîra Naomi o rîrîa MWATHANI Mweneinya ambîrûkîrîte ndîa thîîna?” Ûu nîu Naomi aacokîre kwaao barî na Ruthu, Mûmoabu ûrîa waarî mûka wa mûtaana waawe. Baumîre nthî ya Moabu barakinya Bethlehemu kîambîrîîria kîa maketha ja mûnyaki. Naomi nî aarî na muntû wa ndûgû cia ba mûkûrû waawe, Elimeleki. Muntû ûu eetagwa Boazi na aarî gîtonga gîkînene mono na aarî na îgweta. Ruthu ûrîa wa kuuma Moabu areera Naomi atîrî, “Ka mbîte miuundeene nkaringe rûûa ndî nyuma ya muntû o ûrîa ûkaambigîîrua kîaao.” Nawe aramwîra, “Îta, mwana waakwa.” Nawe araumagara, areeta, arakinya miuundeene na araambîrîîria kûringa rûûa arî nyuma ya akethi. Naju muunda jûrîa aatonyere jûreethîrwa jûrî jwa Boazi ûu waarî wa mwîrîga jwa Elimeleki. Kûrakara atîrî, Boazi areeta aumîte Bethlehemu arakeethia akethi, arabeera, “MWATHANI arokara naabuî!” Nabo baracokia, “MWATHANI arokûtharima!” Rîu Boazi arooria nthûûmba yaawe îrîa yaarûngamagîîra akethi atîrî, “Mwarî ûûjû nî waaû?” Nayo nthûûmba îîu îramûcokeria, “Nî mwarî ûrîa Mûmoabu Naomi areejanîrie nawe kuuma nthî ya Moabu. Nîka aambîrîre atîrî, ‘Itû mbîtîkîîria ndinge rûûa ndî nyuma ya akethi nkîojanagia birîa bigûtigwa nthî gatîgatî ka imaanja.’ Nawe aambîrîîrie kuuma rûkîîrî kainda na atîranogoka mwanka o rîu eeta mûgunyeene.” Boazi areera Ruthu atîrî, “Rîu thikîîra, mwarî waakwa, menya uuma aja wîta kûringa rûûa muundeene jûngî. Îndî ûkarage akuî na aarî baakwa ba ngûgî. Karaga ûtegeete arîa bagûketheera naagwe ûkabathingata. Naani ndîgûkaania nthaka ciaakwa itîgakûthaange. Rîrîa wanyoonta rî, îtaga arîa mîtûngi îîki ûkanyua rûûjî rûrîa nthaka itaîte.” Ruthu arairinga nthî aratiirithia ûthiû bwaawe nthi aramûûria atîrî, “Nîatîa ndoona wega ûjû meethoone jaaku na wambigîîrua kîaao o rîrîa ndî mûgeni?” Boazi aramûcokeria atîrî, “Nî mbîîri mantû jonthe jarîa ûthithîrîtie ng'ina wa nthaka waaku kuuma rîrîa mûkûrû waaku aakuîre, na ûrîa waatigîre abaagu na nyakwe na nthî îrîa waciarîrwe ûreeja gwa antû barîa ûtaaijî mbere. MWATHANI arokûrîaa kûringana na ngûgî îrîa ûritîte. Ningî ûroeewa îtuui rîrîng'anu nî MWATHANI Mûrungu wa Israeli ûrîa wîjîte gûciîka ûkarieene bwaawe.” Ruthu arauga atîrî, “Ûkûmbonia wega bûbûnene gwe mwathi waakwa, nîûntû ûûkûmboreria na biugo biaaku birîa biandingithia nkoro ni nthûûmba yaaku, kinya këethîra ntî ûmwe wa nthûûmba ciaaku.” Îgiita rîa kûrîa rîgûkinya, Boazi areera Ruthu atîrî, “Njû aja ûrîe mûgaate na ûtombeke kîng'enyua gîaaku ndibeiine.” Ruthu arakara nthî amwe na akethi, na Boazi aramûnenkeeria mpîndî irîa nkarange ararîa, aranyira, na aratigaria imwe. Rîrîa ookîrîîre eeta kûringa rûûa, Boazi areera nthaka ciaawe atîrî, “Mûrekageni aringage rûûa kinya imanjeene na bûkámûûria. Ningî bûmûcinûragîre mbarî kuuma imanjeene na bûkamûrekeria nthî nîkenda aringaga rûûa na bûkamûgiria.” Ruthu araringa rûûa muundeene mwanka ûgoro, nawe araûûra mûnyaki jûrîa aaringîte rûûa jûrauma ta ndebe îmwe. Arajûjûkia, areeta naju ntûûreene, na aroonia ng'ina wa nthaka kîrîa aaringîte rûûa. Ningî aracoka ararita biakûrîa birîa aatigarîîtie aramûnenkera. Nawe ng'ina wa nthaka aramûûria atîrî, “Nîkû ûkûringaga rûûa naarua? Nîkû waatinda kûrita ngûgî? Arotharimwa muntû ûu ûkwonîre akwigîîrua kîaao.” Ruthu aramûcokeria atîrî, “Naarua ndatinda kûrita ngûgî muundeene jwa muntû ûgwîtwa Boazi.” Naomi areera mûka wa mûtaana atîrî, “Muntû ûu arotharimwa nî MWATHANI, we ûrîa ûtîebagia kîaao kîaawe kîrî barîa barî mwoyo na barîa bakuîte!” Naomi aramwîra atîrî, “Muntû ûu nî wa ndûgû cieetû. Nî ûmwe wa barîa barî arîa ûkua beetû.” Ruthu, Mûmoabu, aramwîra atîrî, “Ningî nî ambîîrîre atîrî, ‘Îtanagia na ariti baakwa ba ngûgî mwanka rîrîa bakaathiria gûketha maketha jaakwa.’” Naomi areera Ruthu mûka wa mûtaana atîrî, “Nî bwega mwana waakwa wîtanagie na aarî baawe ba ngûgî ûtîkeeje kûthangîrwa miuundeene îngî.” Tontû bûû, Ruthu arakarania na aarî ba Boazi ba ngûgî akîringaga rûûa mwanka rîrîa maketha ja mûnyaki na nkano jaathirîre; na areeta na mbere gûkarania na ng'ina wa nthaka. Nyumeene Naomi areera Ruthu atîrî, “Mwarî waakwa, tî kaaba ngûcûîre mûkûrû nîkenda ûkara bwega. Boazi ûrîa mwene aarî barîa bûkaranagia nabo nî muntû wa ndûgû cieetû. Atîrî, naarua ûgoro akeethîrwa akîeraga mûnyaki îtîîriine. Tontû bûû, rî, thaamba na ûciake maguta, ûcoke wîkîre nguû inthongi wîname wîîte îtîîriine, îndî ûkáreka akûmenya mwanka rîrîa akathiria kûrîa na kûnyua. Rîrîa ageeta kûmama ûtege bwega woone arîa akamama; ûcoke wîîte o ûmûguûre magûrû, ûmame o. Nawe agakwîra ûrîa ûkaathithia.” Nawe aramûcokeria atîrî, “Nkaathithia jau jonthe wambîîra.” Ruthu areenama areeta îtîîriine arathithia o ûrîa ng'ina wa nthaka aamwîrîte. Rîrîa Boazi aathirîrie kûrîa na kûnyua na nkoro yaawe îragwîrua, areeta kûmama rûteere rwa kîthûmba kîa mûnyaki. Ruthu areeta aceemeete, aramûguûra magûrû aramama o. Ûtukû gatîgatî Boazi araindûkîra na aragarûka. Aroona mûka amami magûrûûne jaawe. Boazi arooria atîrî, “Nîgwe ûû?” Ruthu aramûcokeria, “Nî ni Ruthu nthûûmba yaaku. Nîkwîthîrwa nîgwe mûrîaûkua wa ndûgû cieetû, nîgwe ûbuîri kûmenyagîîra. Tontû bûu, itû ngûra mpee mwekûrû waaku.” Nawe aramwîra atîrî, “MWATHANI arokûtharima mwarî waakwa. Weega bûrîa wathithia rîu nî bûkûrûkîte bûrîa ûthithîrîtie ng'ina wa nthaka, nîûntû ûkûrega gwîta gûcwa nthaka, irî nkîa kana itonga, ikûgûra. Nandî rî, mwana waakwa, ûkámaka. Bûrîa bunthe ûkwenda ngaakûthithîria, nîûntû antû bonthe ba ntûûra yeetû nî baijî atî ûrî mûka ûmwega. Nî mma atî ûûni ndî muntû wa ndûgû cieenu na ndî mûrîaûkua wa nja yeenu, îndî kûrî na mûrîaûkua ûngî wa ndûgû cieenu ûrî mbere yaakwa. Raara naarua, na gwakea rûkîîrî rî, këethîra akeenda gûkûgûra, akûgûre; îndî akëeja kwîthîrwa atîkwenda rî, ndîgûciîtia na riîtwa rîa MWATHANI ûrîa ûtûûraga mwoyo atî ngakûgûra. Rîu mama mwanka gûkîe.” Nawe aramama au magûrûûne jaawe mwanka rûkîîrî, îndî arookîîra kûrî na kaundu, rîrîa muntû atîûmba kûmenya ûngî. Boazi aramwîra atîrî, “Ûkáreka kûmenyekana atî kûrî mûka ûreere îtîîriine.” Ningî aramwîra atîrî, “Tambûrûkia nguû îîu ya îgûrû na wambîîrie nayo.” Ruthu araambîrîria, nawe Boazi aramûtaîra kilo mîrongo îîri (20) cia mûnyaki, aramwaîkia, nawe araana ntûûreene. Rîrîa aakinyîre nja, ng'ina wa nthaka aramûûria “Kûrakarîre atîa mwana waakwa?” Nawe aramwîra mantû jonthe jarîa Boazi aamûthithîrîtie. Ningî aramwîra atîrî, “Nî ambîîrîre atî ntîcoka njara intheri kîrî ng'ina wa nthaka waakwa, na ambîkîîra kilo mîrongo îîrî cia mûnyaki.” Naomi aramwîra atîrî, “Rîu eteera mwana waakwa woone ûrîa gûgûkara. Boazi atînogoka naarua atîthirîtie ûntû bûbû.” Boazi areeta mpingîroone ya ntûûra arakara nthî o. Rîu muntû ûrîa mûrîaûkua, ûrîa Boazi aarîîtie mantû jaawe, arakûrûkîîra o. Boazi aramwîra atîrî, “Îjîîra aja, ûkarakare nthî.” Nawe areeta o na arakara nthî. Rîu Boazi areeta akûrû îkûmi ba ntûûra îîu arabeera bakare nthî, nabo barakara nthî o. Nawe areera muntû ûu mûrîaûkua atîrî, “Naomi ûrîa ûracokîre kuuma nthî ya Moabu nî akwendia rûthanju rwa kîthaka rûrîa rwaarî rwa Elimeleki, muntû wa ndûgû cieetû. Nîka ndîroonîre nî mbwîrîte gûkûmenyithia, na gûkûûrîria mbere ya antû baba bakari aja, na mbere ya akûrû, ûgûre rûthanju rûu. Këethîra ûkoomba kûrwonokia rî, ûrwonokie; na ningî wëethîrwa ûtîûmba, ûmbîîre. Gûtî muntû ûngî ûûmba kûrwonokia tiga ûgwe, kana ûûni.” Nawe arauga atîrî, “Nkaarwonokia.” Boazi nawe arauga ûjû, “Ntukû îrîa ûkagûra muunda jûu kuuma kîrî Naomi rî, ûmenye ûkeethîrwa ûkîgûraga kinya Ruthu, mûka ûrîa ntigwa Mûmoabu, nîkenda ûgatûûria riîtwa rîa ûrîa wakuîre rûgaiine rwaawe.” Nîrîo muntû ûu wa ndûgû ciaao augîre atîrî, “Ntîûmba kûrwonokia ni, ntîkeeje kûthûûkia rûgai rwaakwa. Rwonokie gwe antû aakwa, nîûntû ni ntîûmba kûrwonokia.” Nî bwaarî wîîthîre ndeene ya Israeli magiita ja karaaja atî rîrîa antû bagûkûûra na gûcokanîria into, ûmwe nî aaritaga kîraatû kîaawe akanenkera ûngî, nîkenda kûgîa na ûkûûjî. Îîu nîyo yaarî njîra ya kûrikithia kîrîkanîro ndeene ya Israeli. Tontû bûû, rîrîa muntû ûu wa ndûgû cia Boazi aamwîrîre, arûgûre, nî aritîre kîraatû kîaawe aramûnenkera. Boazi areera akûrû na antû barîa baarî o atîrî, “Naarua bûrî akûûjî atî ndîkûgûra kuuma kîrî Naomi birîa bionthe biraarî bia Elimeleki na bia ataana baawe, Kilioni na Mahaloni. Kinya Ruthu Mûmoabu, ûrîa ntigwa ya Mahaloni, ndîkûmûgûra, aa mwekûrû waakwa, nîkenda tûgatûûria riîtwa rîa ûrîa waakuîre rûgaiine rwaawe, na nîkenda riîtwa rîaawe rîtîkoorîrie gatîgatîîne ga ataana ba îthe na ntûûreene yaao. Naabuî bûkwaa akûûjî ba ûntû bûbû naarua.” Nabo antû bonthe barîa baarî au mpingîroone na kinya akûrû barauga, “Tûrî akûûjî! MWATHANI arootûma mûka ûu wîjîte nja yaaku akara ta Raeli na Lea, barîa baakîre nja ya Israeli bobaîrî. Ûrogîa na ûtonga gûkû Efiratha, na riîtwa rîaaku rîkamenyekana Bethlehemu. Nayo nja yaaku îrokara ta nja ya Perezi, ûrîa Tamari aaciarîre Juda, nîûntû bwa nchiarwa irîa MWATHANI agaakwa kuumania na mûka ûûjû.” Tontû bûu, Boazi aragûra Ruthu, araa mwekûrû waawe. Aramûthengeera, nawe MWATHANI aratûma agîa îu, araciara kaîjî. Nabo eekûrû bangî bareera Naomi atîrî, “MWATHANI arokaathwa, we watûma ûciarîrwa mwana wa mûtaana, mûrîaûkua, naarua, nawe arogîa na îgweta ndeene ya Israeli! Ningî arokwerûîria ûtûûro bwaaku, na agakûmenyeera ûkûrûûne bwaaku; nîûntû mûka wa mûtaanagu ûrîa ûkwendeete nîwe wagûciarîra kaîjî gaka. Nawe mûka ûûjû wa mûtaana waaku nî akûrûkîte ataana mûgwanja.” Naomi arajûkia kaana kau arageekîra kîbara kîaawe araa mûgwati waako. Nabo eekûrû ba ntûûra yaao baraa kaana kau riîtwa barageeta Obedi, bakiugaga atîrî, “Naomi aagûciarîrwa mûtaana.” Nawe nîwe waeere îthe wa Jesii ûrîa îthe wa Daudi. Iji nacio nîcio nchiarwa cia Perezi: Perezi nîwe waarî îthe wa Hezironi, Hezironi nawe aarî îthe wa Ramu, na Ramu aarî îthe wa Aminadabu. Aminadabu aarî îthe wa Nahashoni, Nahashoni nawe aarî îthe wa Salomoni. Salomoni aarî îthe wa Boazi. Boazi nîwe waarî îthe wa Obedi, Obedi nawe araa îthe wa Jesii, na Jesii araa îthe wa Daudi. Nî kwaarî na muntû ûmwe weetagwa Elikana wa mwîrîga jwa Efuraimu wa ntûûra ya Rama nthîgûrûûne ya irîma ya Efuraimu. Elikana aarî mûtaana wa Jerohamu na Jerohamu aarî mûtaana wa Elihu na Elihu aarî mûtaana wa Tohu nawe Tohu aarî mûtaana wa Zufu. Elikana agûrîte eekûrû baîrî. Ûmwe eetagwa Hana na ûngî eetagwa Penina. Penina nî aarî na twaana, îndî Hana gûtî twaana aarî natu. O mwaka o mwaka Elikana nî aaumaga Rama ageeta kûthaathayia na kûritîra MWATHANI Mweneinya kîgongwana Shilo. Kûu Shilo nîku Hofini na Fineasi, ataana ba Eli baarî athînjîri-Mûrungu. Îgiita rîonthe rîrîa Elikana aaritaga kîgongwana nî aanenkagîra mwekûrû waawe Penina na ataana na aarî baawe o muntû gîchunchî kîaawe kîa nyama. Îndî aneekagîra Hana gîchunchî mwanya nîûntû nî amwendeete kinya këethîra MWATHANI atamûtharimîte na aana. Mwîru waawe nî aakaraga akîmûkurungaga na kûmûcikûûra nîkenda athûûra nîûntû bwa ûrîa MWATHANI atamûtharimîte na aana. Mwîru waawe aathithagia ûu o mwaka o mwaka îgiita rîonthe rîrîa Hana eetaga nyomba ya MWATHANI. Nî amûcikûûraga mwanka akarîra na akarega kûrîa. Elikana mûkûrû waawe nî aamûûragia, “Hana, nîmbi îgûtûma ûrîra na nîmbi îgûtûma ûrega kûrîa? Nîmbi îgûtûma nkoro yaaku îthangîka ûjû? Ka ûûni ntîkûrûkîte ataana îkûmi kîrî gwe?” Bakûthiria kûrîa na kûnyua au Shilo, Hana nî ookîrîîre areeta nyomba ya MWATHANI. Rîu mûthînjîri-Mûrungu Eli nî akari nthî gîtîîne rûteere rwa mwari jwa kîûrû kîa MWATHANI. Hana arî na kwithikîîra gûkûnene araromba MWATHANI akîrîraga mono, na araciîtia arauga atîrî, “Î gwe MWATHANI Mweneinya, ûkëeja kûraithîîria mîthangîko ya nthûûmba yaaku, ûkandirikana na ûkárega kûûrîrua nî ni ûgampa kaîjî, rîu naani ngakaeejana kîrî gwe ntukû cia ûtûûro bwaako bunthe na gatîkoroenjwa kîongo gîaako.” O ûrîa eetîte na mbere kûromba MWATHANI, Eli nî aaraithîîrîtie mîromo yaawe. Hana nî arombaga na nkoro na mîromo yaawe îkîebaebaga îndî kajû kaawe gataigîgîkanaga. Tontû bûû, Eli arathûgaania nîka oogiti. Eli aramûûria, “Nî mwanka rî ûgakara woogiti? Ndibei yaaku nî îgwe.” Îndî Hana aracokia, “Ntîogiti itû mwathi waakwa. Ni ndî mwekûrû ûkûthangîka mono nkoroone. Ntînyuîte ndibei kana gîntû kîngî kîrîa kîogîtanagia îndî nîka nkwîraga MWATHANI mathîîna jaakwa. Ûkáthûgaania ni nthûûmba yaaku ka ndî mûka mûmaramari. Îgiita rîrî rîonthe ndîaragia ndî na kwithikîîra nîûntû bwa gûcikûûrwa kûrîa ncikûûri.” Rîu Eli aramûcokeria, “Îta na thîîrî, na Mûrungu wa Israeli arokwaa kîrîa wamûromba.” Nawe aracokia, “Kûrokara ja ûu wauga!” Rîu araciîtîra na ararîa biakûrîa, nawe atacoka kwithikîîra kaîrî. Rûûnene rûkîîrî kainda, Elikana na antû ba mûciî jwaawe nî bookîrîre na bareeta kûthaathayia MWATHANI. Rîu baraana kwaao Rama. Elikana arathengeera mwekûrû waawe Hana, na MWATHANI aracokia îromba rîa Hana. Rîu Hana aragîa îu na araciara kaîjî arageeta Samueli, akiugaga, “Nîka ndaarombere ko kuuma kîrî MWATHANI.” Rîrîa Elikana na antû ba mûciî jwaawe junthe beetîre kûritîra MWATHANI kîgongwana kîrîa kîaritagwa o mwaka o mwaka amwe na kûûjûria mûciîtio jwaawe, Hana ateetanîrie nabo. Eerîre mûkûrû waawe atîrî, “Rîrîa mwana agatiga gwonka nîrîo nkamûjûkia mwikie nyomba ya MWATHANI, nîkenda akaraga ku îgiita rîonthe.” Elikana aramûcokeria, “Nîu, thithia ûrîa ûkwona kwagîrîte. Eteera mwanka mwana atige gwonka, na MWATHANI arorikia mûciîtio jwaaku.” Hana arakara, aroonkia mwana waawe mwanka aratiga gwonka. Nyuma ya mwana agûkûra atiga gwonka, Hana nî aamûjûkîrie na arajûkia ndeegwa ya mîaka îthatû na kîtheti kîa mûtu na gîkiri kîa ndibei bareeta nyomba ya MWATHANI kûu Shilo. Samueli arî mwana ûmûnini. Baathiria kûûraga ndeegwa, baraikia mwana kîrî Eli. Hana aramwîra, “Îgwe, mwathi waakwa nî ûkûndirikana? Mwathi waakwa, nî ni mûka ûrîa warûngi mbere yaaku akîrombaga MWATHANI. Ndarombere MWATHANI ampe mwana ûûjû, nawe nî ampeere we kûringana na ûrîa ndamûrombere. Tontû bûû naani ndîkûmweejana kîrî MWATHANI. Îgiita rîonthe rîrîa agatûûra mwoyo nî aeejani kîrî MWATHANI.” Rîu barathaathayîria MWATHANI au. Hana nawe araromba arauga: “Nkoro yaakwa nî îkûgwîrua ndeene ya MWATHANI nî nkûgonga MWATHANI inya yaakwa. Rîu ndoomba kûthekera anthû baakwa, nîûntû nî gwîrîrîtue wonokio bwaaku. Gûtî we ûmûtheru ta MWATHANI tontû gûtî ûngî tiga gwe, gûtî Iiga rîngî rîa gwitiira ta Ûûgwe. Bûkáingîyieni mîgambo ya gwîkumia, bûkáreka tûnyua tweenu tuuma rwikumio, tontû MWATHANI nî Mûrungu wa ûmenyo, na nî athimaga mathithio. Moota ja nchamba irîa irî inya nî jaunîkangaga na barîa batî inya nî bagîtaga inya. Barîa batwîîre nyiroone nandî ka bakûrîmia nîkenda boona biakûrîa, îndî barîa batwîîre mpareene, barî na nyiro. Mûka nthaata nî aciarîte twaana mûgwanja, na ûrîa ûroonaga twaana gûtî ko atigi nako. MWATHANI ooragaga na akariûkia, eenîkanaga nthî mwanka gîkaroone kîa akuû na agokîîria kaîrî. MWATHANI aeethagia antû nkîa na akabaeethia itonga, eenîkaga bamwe na akathûngûûra bangî. Ookagîîria nkîa kuuma tîîriine na akarita thebe ûkîeene bwaayo. Agatûma bakaranîra na anene na agatûma batîîwa. Nî mma itugî birîa birikîîtie nthî nî bia MWATHANI, na nîwe ûmîrîîkîrîte îgûrû rîabio. Amenyagîîra barîa bamwîtîkîtie na barîa baaî bakagitarîra muunduune. Anthû ba MWATHANI bakathetherangwa, Ûrîa Ûrî Îgûrû buru abagondokere ta ngorogoro kuuma îgûrû. MWATHANI akagambithia nthî yonthe; eekîre mûnene waawe inya na athûngûûre inya ya mwîtûrîrua maguta waawe.” Rîu Elikana aracoka nja yaawe Rama. Îndî kaîjî kau Samueli karatigwa Shilo, kararitîra MWATHANI ngûgî gatongeeretue nî Eli, mûthînjîri-Mûrungu. Ataana ba Eli baarî na mîtîre îmîthûûku mono. Batakîraga MWATHANI kana bathingata wîthîre bûrîa bwathingatagwa nî athînjîri-Mûrungu bakîrita igongwana. Rîrîa muntû akûrita kîgongwana, bo batûmaga nthûûmba yaao îrî na ûûma ya maîgo jathatû, yeeta îkamîtombeka nyongûûne ya nyama ikîtherûkaga. Nyama îrîa îkamunta îkaa ya mûthînjîri-Mûrungu. Ûu nîu bathithagîria Aisraeli bonthe barîa beetaga Shilo kûrita kîgongwana. Amwe na bûu kinya mbere ya maguta jatîraakîîrua, nthûûmba ya mûthînjîri-Mûrungu nî yeejaga îkeera ûrîa ûkûrita kîgongwana atîrî, “Nenkanîra nyama cia mûthînjîri-Mûrungu agaakîrue, tontû atîîtîkîîria nyama itherûkîtue kuuma kîrî gwe, arîenda imbîthî.” Muntû ûu arîngî kûmûcokeria akamwîra, “Ga twambe twakîîrie maguta, rîu ûjûkie irîa ûkwenda.” Nthûûmba yacokagia atîrî, “Arî! No mwanka ûnenkere nandî, na këethîra tîu, nkajûkia kwa inya!” Tontû bûû, îîyia rîa ataana ba Eli rîaarî rîrînene mono kîrî MWATHANI, nîûntû nî baatengûraga kîgongwana kîrîa kîritîri MWATHANI. Samueli nî eetîre na mbere gûtumîkîra MWATHANI arî mwana mûnyi, eekagîra nguû ya efodi. O mwaka o mwaka ng'ina nî aamûtumagîra karwambambio akamwikîria rîrîa beetaga na mûkûrû waawe kûrita kîgongwana kîa o mwaka. Eli nî aatharimaga Elikana na mwekûrû waawe, akauga, “MWATHANI arotûma mwekûrû ûûjû waaku agûciarîra twaana tûngî nîûntû bwa kîewa kîrîa aaritîîre MWATHANI.” Rîu bakaana kwaao. Nî mma MWATHANI nî aatharimîre Hana aragîa na ataana bangî bathatû na aarî baîrî. Samueli nî aakûrîre arî mbere ya MWATHANI. Rîu Eli nî aarî agûkûra mono. Nawe nî aigagua jonthe jarîa ataana baawe baathithagîria Aisraeli bonthe na ûrîa baathengagîîra aka barîa baritaga ngûgî mwîrîga jwa îema rîa gûtirimanîra na Mûrungu. Nawe arabeera, “Nî mbigîîtue nteto cia mathithio jeenu ikîarua nî antû bonthe. Nîmbi îgûtûma bûthithia mantû jaja? Tigeni kûthithia mantû jau ataana baakwa. Tî mantû jameega jau nkwigua antû ba MWATHANI bagîtaambia! Muntû akëeja kwîîria muntû ûngî, no eerencanîîrwe kîrî Mûrungu, îndî muntû akëeja kwîîria MWATHANI rî, nûû eerencanîîrwa kîrî we?” Nabo batathîkîîre îthe, tontû bwaarî wendi bwa MWATHANI kûbooraga. Samueli nî eetîre na mbere aranenea na areethîrwa arî ûmwega mbere ya MWATHANI na mbere ya antû. Muntû wa Mûrungu nî eetîre kîrî Eli, aramwîra, “MWATHANI ariuga ûjû, ‘Rîrîa Aaroni kîûjûjû kîeenu, na antû ba mûciî jwaawe baarî nkombo Misri waathoone bwa mûciî jwa Farao, nî ndacionanîrie kîrî Aaroni. Nî ndaamûthuurîre kuuma kîrî mîîrîga yonthe ya Israeli nîkenda aa mûthînjîri-Mûrungu waakwa na nîkenda eetaga kîritîroone kîa igongwana gîaakwa kwîîthia ubaani na nîkenda eekagîra nguû ya efodi mbere yaakwa. Ningî nî ndaanenkeere mûciî jwa kîûjûjû gîaaku igongwana bia mwanki bionthe birîa antû ba Israeli banditagîra. Nîmbi rîu, îgûtûma bwigîîrua igongwana biaakwa na biewa biaakwa bitheru birîa mbugîîte antû baakwa baanditagîre rûriitho? Nîmbi îtûmîte wîkîîra ataana baaku nkûrûki yaakwa, ûkareka bainoragia na îchunchî birîa biega akî bia biewa birîa nditagîrwa nî antû baakwa ba Israeli?’ Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû, ‘Nî ni ndaciîtîrie atî mûciî jwaaku na mûciî jwa kîûjûjû gîaaku jûkarita ngûgî yaakwa magiita jonthe,’ îndî nandî, MWATHANI ariuga atîrî: Gûtîkara ûu. Barîa bambîkagîîra nîbo ngeekîîra, na barîa bamenaga nkaabamena. Atîrî, îgiita nî rîîjîte rîrîa nkaathiria inya yaaku na inya ya mûciî jwa kîûjûjû gîaaku, ûrîa gûtîkarîonekana muntû ûmûkûrû mûciî jwaaku. Mîthangîkoone yaaku ûkaraithagîîria na kwirîrîîria itharimo bionthe birîa bikanenkerwa Israeli, îndî gûtîkarîonekana muntû ûmûkûrû mûciî jwaaku kenya na kenya. Ndëeja gûtigaria muntû wa chiarwa ciaaku kîritîroone kîa igongwana gîaakwa, akaa wa gûtûma ûrîraga na withikagîîra. Nchiarwa ciaaku cionthe ikooragîrwa ndweene. Ûrîa gûgakarîka kîrî ataana baaku bobaîrî, Hofini na Fineasi, nîkîo gîkaa kîonanîîria kîrî gwe, tontû bobaîrî bagakua ntukû îmwe. Naani nkaithuurîra mûthînjîri-Mûrungu mwîtîkua, ûrîa ûkathithagia kûringana na jarîa jarî nkoroone yaakwa na mûtwe jwaakwa, na nkamwakîra nja ya gûtûûra kenya. We akaritaga ngûgî mbere ya mwîtûûrîrua maguta waakwa kenya na kenya. Muntû wonthe wa mûciî jwaaku ûrîa ûgatigara, akeejaga kûmwerenca amwaa tûbeecha kana tûirio akîmwîraga, ‘Itû mbîtîkîîria nditage ngûgî ya mûthînjîri-Mûrungu nîkenda mbonaga noo gîakûrîa.’” Îgiiteene rîu Samueli aatumîkagîra MWATHANI atongeeretue nî Eli. MWATHANI ataragîria antû magiita jamaingî, na gûtaarî bioneki bibingî. Ûtukû bûmwe Eli, ûrîa meetho jaawe jaambîrîrîtie kûûra na atoonaga bwega, nî aamami kanyomba kaawe. Taawa îtaarî îkwora, nawe Samueli nî aamami nyomba ya MWATHANI, arîa Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîaarî. Rîu MWATHANI areetana akiugaga, “Samueli! Samueli!” Samueli aracokia atîrî, “Ndî aja!” Aramatûka kîrî Eli, arauga, “Ndî aja, nîûntû ûkûmbîta.” Eli aramûcokeria, “Ntîragwîta, coka ûkamame.” Samueli aracoka aramama. MWATHANI areetana kaîrî, “Samueli!” Samueli arokîîra areeta kîrî Eli na aramwîra, “Ndî aja nîûntû ûkûmbîta.” Eli aramûcokeria, “Ntîragwîta mwana waakwa, coka ûkamame.” Îgiita rîu Samueli ataarî akûmenya MWATHANI, na ataarî akûgwuûrîrwa nteto cia MWATHANI. MWATHANI areeta Samueli kaîrî rîa jathatû. Samueli arokîîra areeta kîrî Eli, arauga, “Ndî aja nîûntû ûkûmbîta.” Rîu Eli araciûkîrwa atî nî MWATHANI weetaga mwana ûu. Tontû bûû, Eli areera Samueli, “Coka ûkamame, na agwîîta kaîrî uuge atîrî, ‘Aria MWATHANI, tontû nthûûmba yaaku nî îthikîrîte.’” Tontû bûû Samueli areeta aramama arîa aamamaga. MWATHANI areeta ararûngama o, agîîtanaga o ta ûrîa eetanaga mbere, “Samueli! Samueli!” Samueli aracokia, “Aria, nthûûmba yaaku nî îthikîrîte.” Rîu MWATHANI areera Samueli, “Atîrî, ndî akuî kûthithia ûntû ndeene ya Israeli, bûrîa bûgatûma ûrîa ûkabwigua amaka. Ntukû îîu nîyo nkoojûria mantû jonthe jamaaî jaarîa mbugîîte jegiî mûciî jwa Eli kuuma ûntû bwa mbere mwanka bwa mûthia. Nî mwîrîte ngakanûkia antû ba mûciî jwaawe mwanka kenya, nîûntû bwa meeyia jarîa akûmenya. Tontû ataana baawe nî bateengûrîte Mûrungu na atîbakanie. Tontû bûû, nî ngûciîtîria mûciî jwa Eli na mma atî gûtî kîgongwana kana kîewa gîkîtheru kîûmba kwigithania mûciî jûu naani kenya.” Samueli nî aamamîre mwanka rûkîîrî; rîu ararugûra mîrango ya nyomba ya MWATHANI. Samueli nî aigagua ûguaa kwîra Eli mantû ja kîoneki kîu. Îndî Eli areeta Samueli aramwîra, “Mwana waakwa!” Samueli areetîka, “Yîî!” Eli aramûûria, “Nîatîa MWATHANI arakwîrîre? Menya ûmbitha. Mûrungu arogûkanûkia, këethîra ûkambitha jonthe jarîa arakwîrîre.” Tontû bûû, Samueli aramwîra jonthe na gûtîjo aamwithîre. Rîu Eli arauga, “Nîwe MWATHANI, nî athithie ûrîa akwona kwagîrîte.” Samueli nî eetîre na mbere gûkûra arî amwe na MWATHANI, nawe MWATHANI ataarekererie nteto cia Samueli irega kûûjûra. Israeli yonthe kuuma Dani mwanka Beerisheba nî yamenyîre atî Samueli nî aarî kîroria kîgwîtîkîka kîa MWATHANI. MWATHANI nî eetîre na mbere gûcionania kaîrî na kaîrî kûu Shilo. Tontû au nîo MWATHANI aacionanagia kîrî Samueli na njîra ya kûmwarîria. Rîrîa Samueli aaragîria antû ba Israeli, bonthe nî bamwigagua. Îgiita rîu Afilisti nî baaibangîre beeta kwithûkîra Aisraeli. Tontû bûû kinya Aisraeli baraibanga bareeta kûrwaa nabo. Aisraeli nî baambîre kambî yaao Ebenezeri na Afilisti baraamba kambî yaao Afeki. Afilisti nî beekîre mbûûtû yaao îtumîte rwari nîkenda îrwaa na Aisraeli. Rîrîa ndwaa yamatîre, Aisraeli nî boombîrwe na arûme ta ngiri inya (4,000) barooragîrwa ndweene. Rîrîa barîa batigarîre bacokere kambîîne, akûrû ba Israeli nî baugîre atîrî, “Nîmbi îtûmîre MWATHANI arekeeria Afilisti batûciinda naarua? Gatûgîîre Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI kuuma Shilo tûreete aja nîkenda eeja gatîgatî geetû na atwonokia kuuma kîrî anthû beetû.” Rîu antû baratûmwa Shilo kûgîîra Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI Mweneinya, ûrîa ûthûngûrîtue îgûrû rîa akerubimu. Ataana ba Eli bobaîrî, Hofini na Fineasi nî beetanîrie na Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa Mûrungu. Rîrîa Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI rîaikîrue kambîîne, Aisraeli bonthe nî baaringîre gîtuma gîkînene mwanka nthî îrateetema. Nabo Afilisti bakwigua gîtuma barooria, “Gîtuma kîu gîkînene kîaringwa kambîîne ya Ahibirania nî kîa mbi?” Rîrîa bamenyere atî Îthandûkû rîa MWATHANI rîkûretwa kambîîne, Afilisti baraigua ûguaa mono. Rîu barauga, “Kûrî mûrungu jweeja kambîîne. Wûi nanû kîrî tuî tontû ûntû ta bûbû bûtooneka kaîrî! Wûi nanû kîrî tuî! Nûû ûûmbîkia gûtûtunyûkia kuuma njareene cia mîrungu îrî na inya ûjû? Îîjî nîyo mîrungu îrîa yathirîrie Amisri na ikanûkia bia mîrimo bûûrîîne. Gîeni ûchamba, na bûciande ta arûme, îbuî Afilisti, bûtîkeeje kwaa nkombo cia Ahibirania ta ûrîa bararî nkombo cieenu. Bûciande ta arûme bûrwe nabo.” Rîu Afilisti bararwaa, baracinda Aisraeli. Aisraeli baramatûka o muntû areeta nja yaawe; na ndwaa îîu îreethîrwa îrî înene mono, tontû asikarî ba Israeli barîa beetîte na magûrû nî booragîrwe ngiri mîrongo îthatû (30,000). Îthandûkû rîa kîrîkanîro nî rîataîrwe na ataana ba Eli bobaîrî, Hofini na Fineasi baroragwa. Muntû ûmwe wa mwîrîga jwa Benjamini aramatûka kuuma ndweene areeta Shilo o ntukû îîu. Aatambûrangîte nguû ciaawe na aciakîte tîîri kîongo kwonania nî aithîkîrîte. Rîrîa akinyîre, Eli nî aakarîrîte gîtî kîaawe arî rûteere rwa njîra araithîrîtie nîûntû nî aamakagîra mono Îthandûkû rîa kîrîkanîro. Rîrîa muntû ûu aatonyere ntûûreene na areerana nteto, ntûûra yonthe îrambîrîria kûrîra. Rîrîa Eli aigîrue kîrîro kîu, arooria, “Gîtuma kîu kîonthe nî kîa mbi?” Rîu muntû areetanga kîrî Eli na aramwîra ûrîa kwaarî. Îgiita rîu Eli aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo kenda na înaana na meetho jaawe nî jaûrîte na atonaga. Muntû ûu areera Eli atîrî, “Ndauma ndweene îgiita rîrî; matûkîre kuuma ndweene naarua.” Eli aramûûria, “Gûkarîre atîa, mûtaana waakwa?” Muntû ûu waareteete nteto aramûcokeria, “Aisraeli nî bamatûkîre Afilisti, na antû booragwa babaingî mono, kinya ataana baaku bobaîrî, Hofini na Fineasi nî booragîrwe na Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîatawa.” Rîrîa muntû ûu aagwetere Îthandûkû rîa kîrîkanîro, Eli nî aagwîre nthî na mûgongo kuuma gîtîîne kîaawe, au akarîrîte rûteere rwa mwîrîga araunîka nkingo nîûntû nî aarî ûmûkûrû na ûmûnoru mono. Nawe nî aarî agûtongeeria Aisraeli mîaka mîrongo îna (40). Mwekûrû wa Fineasi mûtaana wa Eli, nî aarî ûmûrito na aarî akuî kûewa kaana. Rîrîa aigîrue atî Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîgûtawa, na atî îthe na mûkûrû waawe bagûkua, aragwatwa nî mûrimo jwa mwana araewa kaana. Eengeretie gûkua, eejûkia barîa bamûteethagîîria akîewa mwana baramwîra, “Ûgákîra, tontû ûgûciara kaîjî.” Îndî aataabacokeria kana abanoga. Nî eetîre kaana kau riîtwa Ikabodi, narîo nî ta kuuga, “Ûkumio bûkûthaama kuuma Israeli!” Nîûntû Îthandûkû rîa kîrîkanîro nî rîaarî rîkûjûkua na îthe na mûkûrû waawe baakua. Ningî arauga, “Ûkumio nî bûthaamîte kuuma Israeli, nîûntû Îthandûkû rîa kîrîkanîro nî rîtaîtûe.” Rîrîa Afilisti baataîre Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa Mûrungu, nî baarîkamatîre kuuma Ebenezeri mwanka Ashidodi. Rîrîa Afilisti baikîrie Îthandûkû rîa kîrîkanîro nyomba ya mûrungu jwaao Dagoni, bararîîka akuî na Dagoni. Antû ba Ashidodi bagûkîîra rûûnene rûkîîrî kainda, nî beethîîre mûng'uanano jwa Dagoni jûgwîte nthî na ûthiû mbere ya Îthandûkû rîa MWATHANI. Nabo barookîîria mûng'uanano jûu jwa Dagoni barajûcokia arîa jwakaraga. Îndî bagûkîîra rûûnene rûkîîrî kainda bareethîra mûng'uanano jwa Dagoni jûgwîte nthî na ûthîû mbere ya Îthandûkû rîa MWATHANI. Naju mûtwe jwa Dagoni na njara cio-ijîîrî ituîki ciaagwa mwariine; nî mwîrî kûu kûngî jwaatigi. Gîkî nîkîo gîtûmaga athînjîri-mûrungu ba Dagoni na bonthe barîa bakûrûkaga nyomba ya mûrungu jûu, barega gûkinyithia magûrû mwariine jwaayo au Ashidodi mwanka naarua tûrî. MWATHANI nî aakanûkîrie antû ba Ashidodi na antû barîa baankeene nabo na arabamakia mono na arabakanûkia baragwatwa nî mûrimo jwa maûûtî. Rîrîa antû ba Ashidodi boonîre ûrîa mantû jaakara, barauga, “Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa Mûrungu wa Israeli rîtîbuîrîte gûkara kîrî tuî nîûntû nî atûkanûkîtie na akanûkia Dagoni, mûrungu jweetû.” Tontû bûû, baratûmanîra na barothûrania athani bonthe ba Afilisti barabooria atîrî, “Nîatîa tûkûthithia na Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîa Mûrungu wa Israeli?” Nabo baracokia atîrî, “Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa Mûrungu wa Israeli nî riikue Gathi.” Nabo bararikia kûu Gathi. Îndî bakûriikia kûu, MWATHANI nî aakanûkîrie antû ba ntûûra îîu na ûntû bûu bûrabamakia mono. Nî aathangîkîrie antû bonthe ba ntûûra îîu, babeethî na babakûrû, baragwatwa nî mûrimo jwa maûûtî. Rîu baraikia Îthandûkû rîa kîrîkanîro kûu Ekironi. Îndî rîrîa rîakiinyîre kûu Ekironi, antû ba Ekironi barookia mbu na barauga, “Bakûreeta Îthandûkû rîa Mûrungu wa Israeli kîrî tuî nîkenda atûthiria amwe na antû beetû.” Tontû bûû, baratûmana, na baroothûrania athani ba Afilisti amwe, barabeera, “Riteeni Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa Mûrungu wa Israeli gûkû na bûrîcokie kûrîa rîaumîte rîtîkeeje gûtûthiria, tuî na antû beetû.” Tontû gîkuû nî kîaguaîîtie ntûûra îîu mono. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî abakanûkîtie mono. Antû barîa bataakuîre baraimba maûûtî, na kîrîro kîa ntûûra îîu kîraigîîgua kunthe. Îthandûkû rîa MWATHANI rîakarîre nthîgûrû ya Afilisti mîeri mûgwanja. Afilisti bareeta athînjîri-mîrungu na aringia, barabooria, “Tûkathithia atîa na Îthandûkû rîa MWATHANI? Twîreni tûkarîcokia narîa rîkaraga na mbi?” Barabacokeria, “Këethîra bûgacokia Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa Mûrungu wa Israeli, bûtîrîcokia ûtheri, bûkarîcokia na kîewa gîa kûthiria maatia jeenu. Rîu bûkoorua mîrimo yeenu na bûkomba kûmenya gîtûmi kîa abûkanûkia.” Nabo barooria, “Nî kîewa kîrîkû gîa kûthiria maatia tûkamwikîria?” Nabo baracokia, “Nî tûmîng'uanano tûtano tûkarî ta maûûtî twa thaabu, na tûmîng'uanano tûkari ta ngaara twa thaabu. O ta ûrîa athani ba Afilisti bang'ana, tontû mûrimo jûrîa jûrabûthangîkîtie nî jûrarî kinya kîrî athani bau. Tontû bûû, bûkathithia mîng'uanano ya maûûtî na ya ngaara irîa ciînyangagia nthî yeenu, na bûkumie Mûrungu wa Israeli, kwombîka agatiga kûbûkanûkia amwe na mîrungu yeenu na nthî yeenu. Nîmbi îgûtûma bûûmia nkoro cieenu ta ûrîa Amisri na Farao boomîrie nkoro ciaao? Rîrîa Mûrungu abakanûkîrie mono teeka batiganîre na Aisraeli bareeta? Nandî rî, tumeeni kagaarî gakeerû na bûjûkie ng'ombe ijîîrî îrîa itathekeerwa gîchooki; bûcitheekere kagaarîîne kau îndî bûcokie tûjaû twaacio nja. Rîu bûjûkie Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI bûrîkîre kagaarîîne. Ningî bwîkîre mîng'uanano îrîa ya thaabu îthandûkûûne na bûrîîke rûteere rwa Îthandûkû rîa kîrîkanîro. Mîng'uanano îîu îkeethîrwa îrî kîewa gîa kûthiria maatia bweenu. Rîu bûrekeerie kagaarî kau gaciîtîre. Bûraithîrie bwoone ûrîa kageeta. Gakëeja kûthingata njîra ya gwîta ntûûreene ya Bethishemeshi îrîa îrî nthîgûrû îrîa rîaumîre, rîu tûkamenya atî nî Mûrungu wa Israeli ûtûthithîrîtie mantû jaja jamathûûku. Îndî gakëeja kûrega kûthingata njîra îîu, tûkamenya atî tîwe ûtûkanûkîtie îndî nî mantû jatwîjîîrîte o ûu.” Barathithia o ûrîa beerîrwe, barajûkia ng'ombe ijîîrî îrîa ciaakamagwa baraithekeera kagaarîîne na baraingîra tûjaû twaacio nja. Bareekîra Îthandûkû rîa MWATHANI kagaarîîne na kinya îthandûkû rîrîa rîaarî na mîng'uanano ya maûûtî na ngaara cia thaabu. Ng'ombe ireeta cierekerete Bethishemeshi ithingatîte njîra o îîu ikîanagia ciîtîte. Nacio itagarûka bwa ûrîo kana bwa ûmotho, na athani ba Afilisti bareeta baithingatîte nyuma mwanka mwankeene jwa Bethishemeshi. Antû ba Bethishemeshi nî baakethaga nkano ciaao kîgwanthîîne. Rîrîa baciûkîrie meetho baroona Îthandûkû rîa kîrîkanîro, nî baagwîrîrue mono. Kagaarî kareeta muundeene jwa Joshua wa Bethishemeshi kararûngama o. Iiga rîrînene nî rîarî o. Antû bau baraatûranga mbaaû cia kagaarî kau na barooraga ng'ombe iu na bararita irî kîgongwana kîa gwakîîria kîrî MWATHANI. Alawi barakinyithia nthî Îthandûkû rîa MWATHANI na ithandûkû rîu rîngî rîaarî na mîng'uanano ya thaabu. Barajeeka îgûrû rîa iiga rîu rînene. Rîu antû ba Bethishemeshi bararita biewa bia gwakîîria na igongwana bingî kîrî MWATHANI ntukû îîu. Rîrîa athani bo-batano ba Afilisti boonere ûu, baracoka Ekironi o ntukû îîu. Afilisti nî baatûmîre mîng'uanano îtaano ya maûûtî îthithîtue na thaabu îrî kîewa kîa kûthiria maatia jaao kîrî MWATHANI: mûng'uanano jûmwe nîûntû bwa Ashidodi, na jûngî nîûntû bwa Gaza, jûngî nîûntû bwa Ashikeloni, jûngî nîûntû bwa Gathi na jûngî nîûntû bwa Ekironi; Ningî nî baatûmîre ngaara cia thaabu kûringana na ntûûra cionthe cia Afilisti cia athani bau batano; ntûûra irîa ciairigîri na irîa itairigîri. Iiga rîu rînene rîrîa rîaarî muundeene jwa Joshua wa Bethishemeshi, rîrîa rîarîkîîri Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI, nîrîo mûkûûjî mwanka naarua îîjî. MWATHANI arooraga antû mîrongo mûgwanja ba Bethishemeshi, tontû nî baraithîrîîrie Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI ndeene. Antû nabo baraithikîîra nîûntû MWATHANI nî ooragîte antû mono. Rîu antû ba Bethishemeshi barooria, “Nûû ûûmba kûrûngama mbere ya MWATHANI, Mûrungu Ûmûtheru? Nî kîrî ûû ageeta aume kîrî tuî?” Tontû bûu baratûmana kîrî atûûri ba Kiriathi-jearimu bakîbeeraga, “Afilisti bagûcokia Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI. Înameni bûrîîjîre bûriikie kweenu.” Rîu antû ba Kiriathi-jearimu bareeja barajûkia Îthandûkû rîa MWATHANI, barariikia nyomba ya muntû ûmwe weetagwa Abinadabu ûrîa watûûraga karîmeene. Baretûrîra Eleazari mûtaana waawe maguta nîkenda akamenyagîîra Îthandûkû rîa MWATHANI. Kuuma ntukû îrîa Îthandûkû rîa MWATHANI rîakinyîre Kiriathi-jearimu, nî rîakarîre kûu kagiita gakaraja, mîaka mîrongo îîrî. Îgiita rîu rîonthe Aisraeli bonthe nî barîragîra MWATHANI nîkenda abateethia. Samueli areera antû ba Israeli atîrî, “Bûkëethîra nîka bûcokete kîrî MWATHANI na nkoro cieenu cionthe, riteni mîrungu mîgeni na ya mûng'uanano jwa Ashitarothi kuuma gatîgatî keenu, na bûcokeere kîrî MWATHANI na bûmûthaathagie we wenka, nawe akabwoonokia kuuma kîrî Afilisti.” Tontû bûbû Aisraeli bararita mîrungu ya Baali na Ashitarothi gatagatîîne kaao, na baraathîkîra MWATHANI wenka. Rîu Samueli, arabeera, “Ûthûranieni antû ba Israeli bonthe Mizipa, naani nkaromba MWATHANI nîûntû bweenu.” Rîu baroothûrana Mizipa, na barataa rûûjî bararwîtûûra rûrî kîgongwana kîrî MWATHANI. Ningî baraciata biakûrîa mûthenya jûu junthe na barauga atîrî, “Nî twîîrîîtie MWATHANI.” Samueli araa mûgambi wa antû ba Israeli au Mizipa. Rîrîa Afilisti baigîrue atî antû ba Israeli nî baatirimanîte Mizipa, athani ba Afilisti nî beetîre kûrwaa na Israeli. Nabo Aisraeli bakwigua ûu barakîra Afilisti na bareera Samueli atîrî, “Ûgátiga gûkaîra MWATHANI Mûrungu weetû nîûntû bweetû, nîkenda atwonokia kuuma kîrî Afilisti.” Rîu Samueli arajûkia gatûrûme gagwonka arakaritîra MWATHANI konthe karî kîgongwana gîa gwakîîria. Samueli arakaîra MWATHANI nîûntû bwa Israeli, na MWATHANI aramûcokeria maromba jaawe. Rîrîa Samueli aaritaga kîgongwana kîa gwakîîria, Afilisti nî baakuîrîîrie Aisraeli nîkenda barwaa nabo. Îndî MWATHANI aragondokera Afilisti na kajû gakanene ta ka ngorogoro na arabangaratania. Aisraeli baraboomba ndweene. Aisraeli barauma Mizipa barengana na Afilisti bakîboragaga mwanka ntûûra ya Bethikari. Rîu Samueli arajûkia iiga ararîrûngîka gatîgatî ka Mizipa na Sheni na ararîîta Ebenezeri akiugaga “MWATHANI nîwe ûtûtethetie mwanka nandî.” Tontû bûû, Afilisti nî boombîrwe ndweene na bataaithûkîra nthîgûrû ya Israeli kaîrî. MWATHANI nî eetîre na mbere gûkanûkia Afilisti matukû jonthe jarîa Samueli aarî mwoyo. Ntûûra irîa Afilisti baarî bagûtaa kuuma Ekironi mwanka Gathi iracokerua Aisraeli. Aisraeli baratunyûkia nthîgûrû yaao kuuma kîrî Afilisti na kûragîa thîîrî gatîgatî kaao na Aamori. Samueli aratongeeria Aisraeli matukû jonthe ja ûtûûro bwaawe. Nî aathiûrûkanagia na ntûûra cia Betheli na Giligali na Mizipa mwaka o mwaka akîgambagîra Israeli. Nî aacokaga Rama nîûntû nja yaawe nîku yaarî, na kinya kûu nî aagambagîra Aisraeli. Ningî nî aakîîre MWATHANI kîritîro kîa igongwana kûu. Samueli agûkûra, nî aeetherie ataana baawe agambi ba Israeli. Mûtaana waawe ûrîa mûkûrû eetagwa Joeli na wa baîrî ageetwa Abija. Bobaîrî baarî agambi kûu Beerisheba. Îndî ataana bau ba Samueli bataathingatîre mîîtîre yaawe. Nî baarî na îtenûka rîa ûtonga; bajûkagia nkukumo na bakarega kûgiita magamba na îota. Rîu akûrû bonthe ba Israeli baroothûrana bareeta kîrî Samueli Rama, baramwîra, “Atîrî, ûgûkûra na ataana baaku batîkûthingata mîîtîre ta yaaku. Nandî tûthuurîre mûnene nîkenda atwaathaga ta mîgongo îngî.” Îndî ûntû bûu bwa kwenda kûthuurîrwa mûnene nîkenda abaathaga bûtaagwîrîrie Samueli. Tontû bûu, araromba MWATHANI. MWATHANI areera Samueli, “Thikîîra jonthe jarîa antû bagûkwîra, tontû tîgwe bakûrega îndî nî ni bakûrega mbîthîrwa ndî mûnene waao. Ka bagûkûthithîria o ta ûrîa batwîre kûnthithîria kuuma rîrîa ndaabaritîre Misri mwanka nandî; baambîrûkagîra bageeta kûthaathayia mîrungu îngî. Ûu nou bagûkûthithîria kinya gwe. Nandî thithia ûu bakwenda îndî ûbamenyithie carûrûkû ûrîa mûnene ûu ûkabaatha akabathithagîria.” Rîu Samueli areera antû barîa baamwîtagia mûnene nteto cionthe cia MWATHANI. Arauga, “Jaja nîjo mûnene ûrîa bûkwenda abwatha akeethîrwa akîendaga: akajûkia ataana beenu abaeethie asikarî; bamwe bakaa eetithia ba ngaarî cia ndwaa, bangî eetithia ba mbarathi na bangî boogîage barî mbere ya ngaarî ciaawe cia ndwaa. Ningî akaithuurîra atongeeria ba ikundi bia asikarî ngiri na atongeeria ba ikundi bia asikarî mîrongo îtaano. Bangî ba kûmûrîmagîra miuunda yaawe na ba kûmûkethagîra biakûrîa biaawe. Akaeethia bangî aturi ba into biaawe bia ndwaa na bia ngaarî ciaawe cia ndwaa. Akajûkia aarî beenu bakûmûthithagîria marashi na bakûmûrugagîra na bakûmûkandagîra mîgaate. Akajûkia miuunda yeenu îrîa mîthongi na ajûkie miuunda yeenu ya mîzabibû na miuunda yeenu ya mîzeituni amînenkanîre kîrî nthûûmba ciaawe. Akajûkia gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kîa biakûrîa bieenu, na kîa miuunda yeenu, na anenkere atongeeria baawe na nthûûmba ciaawe. Akajûkia nthûûmba cieenu cia aka na arûme, na ng'ombe cieenu irîa njega na ntigiri cieenu, iritage ngûgî ciaawe. Akajûkia gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kîa ng'ondu na mbûri cieenu, naabuî bûkaa nkombo ciaawe. Îgiita rîu naabuî bûkaringa gîtuma nîûntû bwa mûnene weenu, ûrîa bwithuurîrîte, îndî MWATHANI atîthikîîra gîtuma kîeenu.” Rîu, antû bararega kûthikîîra Samueli îndî barauga, “Arî! Tuî tûrîenda mûnene wa gûtwaatha, nîkenda kinya tuî tûkara ta mîgongo îngî, na mûnene weetû atwaathage na atûtongagîîrie ndweene na arûjage ndweene cieetû.” Rîrîa Samueli aathirîrie kûthikîîra nteto cionthe cia antû, areera MWATHANI cio. MWATHANI areera Samueli atîrî, “Bathikîîre, na ûbathuurîre mûnene.” Rîu Samueli areera antû bonthe ba Israeli baane. Nî kwaarî na muntû ûmwe waarî gîtonga na îgweta mono weetagwa Kishi. Aarî mûtaana wa Abieli. Abieli aarî mûtaana wa Zerori. Zerori aarî mûtaana wa Bekorathi. Bekorathi aarî mûtaana wa Afia kuuma mwîrîga jwa Benjamini. Kishi nî aarî na mûtaana weetagwa Saûlû. Saûlû aarî mûthaka ûmûthongi mono. Gûtî ntomûrûme waarî ûmûthongi nkûrûki yaawe kîrî Aisraeli bonthe. Ningî nî aarî ûmûraaja nkûrûki ya antû bonthe. Ntukû îmwe ntigiri cia Kishi, îthe wa Saûlû nî ciaûrîre. Kishi areera Saûlû atîrî, “Ûkîîra ûjûkie nthûûmba îmwe, bwîte bûgacwee ntigiri.” Nabo baragitanîîria nthîgûrû ya irîma ya Efuraimu na barakûrûkîîra nthîgûrû ya Shalisha, îndî batîcione. Ningî bareetîîra nthîgûrû ya Shalimu, îndî itaarî kinya nao. Baracoka bareetîîra nthîgûrû ya Benjamini îndî batacionere. Rîrîa baakinyîre nthîgûrû ya Zufu, Saûlû areera nthûûmba îrîa baarî nayo atîrî, “Tûcoke, baaba atîkeeje gûtiga kûthûgaania mantû ja ntigiri na ambîrîria kûmaka nîûntû bweetû.” Nthûûmba îîu îramûcokeria atîrî, “Kûrî na muntû wa Mûrungu ntûûreene îîjî na nî eekîîri mono; tontû jonthe jarîa augaga nî jakarîkaga. Twîte kîrî we; kwoombîka agatwîra njîra îrîa tûbuîrîte gwîta nayo.” Rîu Saûlû areera nthûûmba yaawe, “Îndî nîmbi tûkamwikîria tweeta? Gûtî mîgaate tûtigarîîtie na gûtî gîîntû kîngî tûrî nakîo kîrîa kîûmba gwikîrua muntû wa Mûrungu. Kana kûrî kîo?” Nthûûmba îramûcokeria, “Ndî na gîchunchî kîa bina gîa shekeli ya fetha, nkanenkera muntû wa Mûrungu kîo, atwîîre njîra îrîa tûgeeta nayo.” (Mbereene ndeene ya Israeli, rîrîa muntû eendaga kûmenya mantû kuuma kîrî Mûrungu, augaga, “Njû twîte kîrî mwoni mantû”, tontû ûrîa wîtagwa kîroria nandî, mbereene eetagwa mwoni mantû.) Saûlû aracokeria nthûûmba yaawe, “Ûkuuga bwega, njû twîte.” Rîu bareeta ntûûreene arîa muntû wa Mûrungu aarî. Rîrîa baitîîtie karîma beeta ntûûreene îîu, baracemania na aarî baumagarîte beeta gûtaa rûûjî. Barabooria atîrî, “Mwoni mantû arî ku?” Nabo baracokia “Îî arî ku. Atîrî, arî o au mbere yeenu, îtangeeni. Agûkûrûka o nandî ntûûreene tontû antû barî na kîgongwana naarua antû arîa kûritagîrwa igongwana. Bwakûrûka ntûûreene akî bûkamwona mbere ya eeta antû arîa kûritagîrwa igongwana kûrîa biakûrîa. Antû batîrîa biakûrîa mbere ya akinya, tontû no mwanka atharime kîgongwana; nyuma ya bûu nîrîo barîa beeti bakaarîa.” Rîu Saûlû na nthûûmba yaawe bareeta ntûûreene, na bagîkûrûka ntûûreene ndeene, Samueli arabatirima aumagarîte eetîte antû arîa kwaritagîrwa igongwana. Ntukû îmwe mbere ya ntukû îrîa Saûlû eetîre kîrî Samueli, MWATHANI nî aarî akwîra Samueli atîrî, “Rûûjû, thaa o ta iji, ngatûma muntû kîrî gwe kuuma nthî ya mwîrîga jwa Benjamini. Naagwe ûkamwîtûûrîria maguta nîkenda aa mûnene wa antû baakwa ba Israeli. Akoonokia antû baakwa kuuma kîrî Afilisti tontû nî mboneete mîthangîko ya antû baakwa na nî mbigîtue kîrîro kîaao.” Rîrîa Samueli oonere Saûlû, MWATHANI aramwîra atîrî, “Ûûjû nîwe muntû ûrîa ndîrakwîragîra. Ûu nîwe ûkaatha antû baakwa.” Rîu Saûlû areeta akuî na Samueli au akuî na mpingîro aramûûria atîrî, “Itû mboonia arîa nyomba ya mwoni mantû îrî?” Samueli aracokeria Saûlû, “Nî ni mwoni mantû. Îtaga ûrî mbere yaakwa witagie antû arîa aritagîrwa igongwana tontû naarua ûkarîîjanîra naani. Rûûjû rûkîîrî ngakwîra jarîa ûkwenda na nkûrekeerie ûciîtîre. Ûkámaka nîûntû bwa ntigiri cieenu irîa ciaûrîre ntukû ithatû ithiri nîûntû nî cionekete. Îndî nûû antû ba Israeli babaterue nîwe mono? Anga tî ûgwe na antû ba rûrîîjo rweenu?” Saûlû aramûcokeria, “Uga ûûni ntî wa mwîrîga jwa Benjamini, mwîrîga jûrîa mûnini kîrî mîîrîga ya Israeli? Nja yeetû îtî yuuga mwîrîgeene jwa Benjamini. Nîmbi, rîu îgûtûma ûmbarîria ûjû?” Rîu Samueli araikia Saûlû na nthûûmba yaawe nyomba na araboonia arîa bakara nthî meetheene antû a gîtîîo arîa antû barîa beeti baarî. Antû bau beeti baarî ta antû mîrongo îthatû. Samueli areera mûrugi, “Reete nyama irîa ndîrakûnenkeere, irîa ndîrakwîrîre ûûmbie.” Rîu mûrugi arajûkia kûgûrû na gîchunchî kîrîa kîaarî îgûrû rîaaku, araciîka mbere ya Saûlû. Samueli arauga, “Raithîîria kîrîa gîkûûmbîtue, gîgwîkwa mbere yaaku. Rîa, tontû gîkûûmbîtue nîûntû bwaaku mwanka nandî nîkenda ûrîîjanîra amwe na ageni.” Rîu Saûlû ararîîjanîra na Samueli ntukû îîu. Rîrîa beenamîre kuuma antû au aaritagîrwa igongwana, bareeta ntûûreene na barathuranîîra Saûlû antû a kûmama îgûrûgûrû rîa nyomba, nawe aramama. Rûkîîrî kainda gûgûkea, Samueli areeta Saûlû kûu aarî îgûrûgûrû rîa nyomba aramwîra, “Ûkîîra, nîkenda nkûringîîria ûciîtîra.” Tontû bûû, Saûlû arookîîra na bobaîrî bareetania njîreene. Baumagaranîtie bwa oome ya ntûûra, Samueli areera Saûlû, “Îîra nthûûmba îîtage îrî mbere yeetû. Yaathiria gûkûrûka, ûrûngame aja nîkenda ngakûmenyithia rûteto rwa MWATHANI.” Rîu Samueli arajûkia gacuuba kanini ka maguta aretûûrîria Saûlû mûtwe, na aramûcûnca na aramwîra, “MWATHANI agûgwîtûûrîria maguta wee mûnene wa antû baawe ba Israeli. Ûkaatha antû ba MWATHANI na ûkaboonokia kuuma kîrî anthû baao barîa babathiûrûkîte. Gîkî nîkîo gîgakûmenyithia atî MWATHANI nî agwîtûûrîrîtie maguta waathage antû baawe. Rîrîa ûkauma kîrî ni naarua, ûgatirimana na arûme baîrî akuî na mbîrîra ya Raeli kûu Zeliza ndeene ya nthîgûrû ya Benjamini, na bagakwîîra, Ntigiri irîa weetîre gûcwaa nî iroonorere, na nandî abaagu nî atigîte kûthûgaania mantû jaacio na ambîrîria kûbûmakîra, akîûragia, ‘Nkathithia atîa nîûntû bwa mûtaana waakwa?’ Bûgeeta na mbere kuuma au mwanka bûkinye muuruune jwa Tabori arîa bûgatirimana na arûme bathatû baitîtie Betheli kûritîra Mûrungu kîgongwana. Ûmwe waao akeethîrwa akamatîte tûbûûri tûthatû na ûngî akamatîte mîgaate îthatû na ûngî akamatîte kîgîîna kîa ndibei. Nabo bagagûkeethia na bakûnenkere mîgaate îîrî, îrîa gwe ûkajûkia kuuma kîrî bo. Rîu ûgeeta karîmeene ka Mûrungu Gibea, arîa kûrî na kambî ya Afilisti. Ûgîkûrûka ntûûreene ûgatirimana na gîkundi kîa iroria kiumîte antû arîa kûritagîrwa igongwana. Iroria biu bikeethîrwa bikîringaga inanda na tamburini na mîtûrirû na wandîîndî bakîroragia. Rîu Roho wa MWATHANI agakwîjîîra na inya, naagwe ûkagwatana nabo wambîîrie kûroria na ûgarûke wee muntû ûngî. Rîrîa mantû jaja jagakarîka, thithia o jarîa ûkoomba nîkwîthîrwa MWATHANI arî amwe nagwe. Rîu wîîname Giligali ûrî mbere yaakwa, naani nkeeja nkwîthîre, ndite kîgongwana gîa gwakîîria na kîgongwana kîa thîîrî. Weteere ntukû mûgwanja mwanka rîrîa nkeeja nkwîîre ûrîa ûkathithia.” Rîrîa Saûlû aatigaga Samueli, Mûrungu nî aagarûrîre nkoro ya Saûlû. Mantû jonthe jarîa Samueli aamwîrîte jarakarîka ntukû îîu. Saûlû na nthûûmba yaawe bagûkinya Gibea nî baatirimanîre na gîkundi kîa iroria na Roho wa Mûrungu aramwîjîîra na inya na Saûlû arambîria kûroria amwe nabo. Rîrîa antû bonthe barîa baamwijî mbere boonere ûrîa akûroria amwe na iroria bingî, antû barambîrîria kûûrania, “Nîatîa mûtaana wa Kishi atua gûkara, ga kinya Saûlû arî ûmwe wa iroria?” Muntû wa gûntû kûu arooria, “Nûû îthe waao?” Tontû bûû îraa njuno, “Ga kinya Saûlû arî ûmwe wa iroria?” Rîrîa aathirîrie kûroria araitia karîmeene antû arîa kwaritagîrwa igongwana. Nawe îthe-mwanake wa Saûlû arooria Saûlû na nthûûmba yaawe, “Nîkû bwetîre?” Aramûcokeria, “Nî gûcwaa ntigiri, na rîrîa twaciagîre tûreeta kwona Samueli.” Îthe-mwanake wa Saûlû aramwîra, “Itû mbîîra ûrîa Samueli arakwîrîre.” Saûlû areera îthe-mwanake, “Aratwîrîre ntigiri nî iroonorere.” Îndî Saûlû ateerîre îthe-mwanake no atîa mantû jegiî kwaa mûnene jarîa Samueli arîrie. Samueli nî eetîre antû barothûûrana amwe kûu Mizipa mbere ya MWATHANI. Samueli arabeera atîrî, “MWATHANI Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû, ‘Ndaaritîre Aisraeli Misri, na ndîrabatunyûkia kuuma kîrî Amisri na moonene jonthe jarîa jaabwinyîrîtie.’ Naabuî naarua bûkûrega Mûrungu weenu ûrîa ûbwonokagia kuuma mîthangîkoone na mathîînene na bwauga, ‘Tûthuurîre mûnene wa gûtwaathaga.’ Nîu nandî rûngameni mbere ya MWATHANI kûringana na mîîrîga yeenu na nja cieenu.” Rîu Samueli nî aaumîrîîrie o mwîrîga jûmwe jûmwe jwa Israeli, na mwîrîga jwa Benjamini jûragwîîrwa nî kuura. Rîu Samueli araumîria o mûciî o mûciî jwa mwîrîga jwa Benjamini na mûciî jwa Matri jûragwîîrwa nî kuura. Mûthieene araumîria o ntomûrûme wa mûciî jwa Matri, na Saûlû mûtaana wa Kishi aragwîîrwa nî kuura. Îndî bamûcwaa baramwaga. Rîu barooria MWATHANI kaîrî atîrî, “Muntû ûu aakwîja aja?” MWATHANI arabacokeria, “Tîwe ûrîa wiciithîte gatîgatî ka mîrigo.” Nabo baroogîa na baramûgîîra kuuma o. Rîrîa aarûngamîre gatîgatî ga antû, areethîrwa arî ûmûraaja nkûrûki ya antû bonthe, kuuma ituro biaawe gwitia. Samueli areera antû bonthe atîrî, “Nî bûkwona muntû ûrîa MWATHANI athuurîte? Gûtî ûngî ûkari tawe gatîgatî ga antû bonthe.” Rîu antû bonthe barauga na kajû gakanene atîrî, “Mûnene arotûûra matukû jamaingî!” Samueli areera antû mantû jarîa jakeejania na ûnene na arajaandîka jonthe yukuune ararîîka mbere ya MWATHANI. Rîu areera antû baane o muntû kwaawe. Saûlû kinya we nî aanîre kwaao Gibea, na nchamba imwe irîa Mûrungu aaringithîrîe nkoro ireetania nawe. Îndî antû bamwe bacebûku barooria, “Nîatîa muntû ûûjû oomba gûtwonokia?” Tontû bûu baramûmena na bararega kûmwikîria kîewa noo kîrîkû. Îndî Saûlû araikirîra. Nyuma ya ta ûû mweri jûmwe, Nahashi ûrîa Mûamoni nî eetîre na aracîgîîria ntûûra ya Jabeshi-gileadi. Antû ba Jabeshi baramwîra atîrî, “Îka kîrîkanîro natuî, natuî tûgakwathîkagîra.” Nahashi ûjû Mûamoni arabeera atîrî, “Ngeeka kîrîkanîro naabuî, këethîra nkabûkûûra bwinthe riitho rîa ûrîo nîkenda Israeli yonthe îcokerwa nî nthao.” Akûrû ba Jabeshi baramwîra atîrî, “Twee ntukû mûgwanja tûtûmane nthî yonthe ya Israeli. Rîu, twaaga wa gûtûteethia tûkainenkanîra kîrî gwe.” Rîrîa barîa baatûmi baakinyîre Gibea arîa Saûlû atûûraga baramenyithania nteto iu, na antû bonthe barambîrîria kûrîra. Rîu Saûlû aaumîîte muundeene na ndeegwa ciaawe cia mûraû, arooria atîrî, “Nîatîa gûkarîkîte tontû antû bonthe bakûrîra?” Baramwîra ûrîa antû ba kuuma Jabeshi baugîte. Rîrîa Saûlû aaigîrue mantû jau, Roho wa Mûrungu aramwîjîîra na inya, arathûûra mono. Arajûkia ndeegwa ijîîrî araigitanga manuku na aratûma antû bajaikia nthîgûrûûne yonthe ya Israeli bakîugaga: “Ûrîa ûtiumagara athingata Saûlû na Samueli, ûjû nîu ndeegwa ciaawe ikathithua!” MWATHANI aratûma antû ba Israeli bagwatwa nî ûguaa na tontû bûû baraumagara bonthe barî gîntû kîmwe. Rîrîa Saûlû aboothûranîrie amwe kûu Bezeki, arûme ba Israeli baarî ngiri magana jathatû (300,000) na ba Juda baarî ngiri mîrongo îthatû (30,000). Bareera antû barîa baatûmi kuuma Jabeshi-gileadi, “Ûjû nîu bûkeera arûme ba Jabeshi, ‘Rûûjû, riûa rîrûngi, bûkoonokua.’” Rîrîa antû ba Jabeshi baakinyîrwe nî ntûmwa îîu, baragwîrua mono. Rîu bareera Nahashi atîrî, “Rûûjû tûkainenkanîra kîrî gwe, naagwe ûtûthiithîrie ûrîa ûkoona kwagîrîte.” Rûûnene Saûlû aragaania antû ikundi bithatû. Gûgûkîa, baraithûkîra kambî ya Aamoni na barabooraga mwanka mûthenya gatîgatî. Aamoni barîa batîgarîre baraaragana bamatûkîte o muntû rûteere rwaawe. Rîu antû bareera Samueli, “Barîkû bo barîa baugîre Saûlû atîbuîri kwîthîrwa arî mûnene weetû? Bareete nîkenda tûbooraga!” Îndî Saûlû arauga, “Gûtî muntû ûkooragwa naarua, tontû îîjî nîyo ntukû îrîa MWATHANI oonokia Israeli.” Rîu Samueli areera antû, “Twîteni Giligali tûkarikithie ûnene bwa Saûlû.” Rîu antû bonthe bareeta Giligali na baraethia Saûlû mûnene barî au mbere ya MWATHANI. Bararita igongwana bia thîîrî au mbere ya MWATHANI, na Saûlû na antû bonthe ba Israeli baragwîrua mono. Rîu Samueli areera antû bonthe ba Israeli atîrî, “Nî ndîrathithîrie jonthe jarîa bûrambîrîre. Ndîkûbûnenkera mûnene wa kûbwaathaga. Nandî bûrî nawe abûtongagîîrie. Ni nandî ndîgûkûra na ndauma mbuî. Nandî-rî, ataana baakwa bûrî nabo. Naani ntwîîre mbûtongeeretie kuuma wîthî bwaakwa mwanka naarua. Ndî aja nandî. Riteeni ûkûûjî bwa kûnthitanga mbere ya MWATHANI na mbere ya mwîtûûrîrua maguta waawe. Nî ndeegwa yaaû ndaajûkia? Kana nî ntigiri yaaû ndaajûkia? Kana nûû we ndaainyîîria? Kana nî njareene ciaaû ndaajûkia nkukumo ya kûnthika meetho? Riteeni ûkûûjî bwa kûngambithia naani nkabûcokeria kîrîa njûkîtie.” Baracokia, “Ûtatwaayia, kana ûtûnyamaaria kana ûjûkia gîntû kuuma kîrî muntû no ûrîkû.” Samueli arabacokeria atîrî, “MWATHANI nî mûkûûjî na mwîtûûrîrua maguta waawe nî mûkûûjî ntukû ya naarua atî gûtî ûthûûku bwonete kîrî ni.” Nabo baracokia, “Îî MWATHANI nî mûkûûjî weetû.” Samueli areera antû atîrî, “MWATHANI nî mûkûûjî, we wathuurîre Musa na Aaroni na ararita biûjûjû bieenu kuuma Misri. Nandî, rûngameni aja mbere ya MWATHANI naani mbûgambithie, nkîbûririkanagia mathithio jaawe jamaagîru jarîa aabûthithîria na jarîa aathithîria biûjûjû bieenu ja kûbwonokia. Rîrîa Jakubu eetîre Misri na Amisri barainyîîria biûjûjû bieenu, nî biakaîîre MWATHANI na MWATHANI aratûma Musa na Aaroni, barîa babaritîre Misri na baatûma batûûra gûntû gûkû. Îndî baroorîrua nî MWATHANI Mûrungu waao, nawe arabanenkanîra kîrî Sisera, mûtongeeria wa mbûûtû ya Jabini, mûnene wa Hazori, na kîrî Afilisti na kîrî mûnene wa Moabu, bararwaa nabo. Rîu bararîrîra MWATHANI barauga, ‘Nî twîîtie nîûntû nî twîrûkîrîte MWATHANI, twaathîkîra Baali na Ashitarothi. Îndî nandî twonokie kuuma kîrî anthû beetû, natuî tûgakwathîkîra.’ MWATHANI aratûma Gideoni na Baraki na Jefitha na Samueli, nawe arabwoonokia kuuma kîrî anthû beenu nteere cionthe, naabuî bûratûûra kiindajî. Îndî rîrîa bwonere Nahashi mûnene wa Aamoni eejîte kûrwaa naabuî, nî bwambîrîre atî buî, bûrîenda mûnene wa kûbwathaga, kinya këethîra MWATHANI Mûrungu weenu nîwe waarî mûnene weenu. “Nandî raithîrieni tûûjû mûnene ûrîa bwathuurîre na ûrîa bwendaga. MWATHANI akûbûnenkera mûnene abwathage. Bûkëeja gûkîra MWATHANI na bûkämwathîkagîra na bûkäthikîîra ûrîa akuuga na bûkäingia maathana jaawe na ningî buî amwe na mûnene ûrîa ûkabwatha bûkäthingata MWATHANI Mûrungu weenu, bûkathinyaara. Îndî bûkëeja kûrega kûthikîîra ûrîa MWATHANI akuuga na bûkärega kwathîkîra maathana jaawe, MWATHANI akabûkanûkia amwe na mûnene weenu. “Nandî rûngameni bûkire ki, bwoone ûntû bûbûnene bûrîa MWATHANI akathithia bûkîonaga. Nandî rî, tî thaano, îgiita rîrîa nkano ikethagwa? Îndî nkaromba MWATHANI areete ngorogoro na ngai. Bûu bwakarîka, bûkamenya atî nî bweeyîîrie MWATHANI mono rîrîa bwamwîrîre atî nî bûkwenda mûnene.” Rîu Samueli araromba MWATHANI, nawe MWATHANI arareeta ngorogoro na ngai ntukû îîu na antû bonthe barakîra MWATHANI na Samueli. Antû bonthe nî beerîre Samueli, “Itû tûrombere kîrî MWATHANI Mûrungu waaku tûtîgakue tontû nî twongerete kîrî meeyia jeetû ûthûûku bûbû bwa gwîtia mûnene.” Samueli areera antû atîrî, “Bûgakîreni. Nî mma nî bûthithîtie ûthûûku bûu bunthe, îndî menyeni bûgarûka bûtiga kûthingata MWATHANI; mûtumîkagîreeni na nkoro cieenu cionthe. Bûkágarûka bûthingata mîrungu ya mîng'uanano îrîa îtîûmba kûbûguna kana kûbwonokia tontû nî ya ûtheri. Tontû rî, MWATHANI atîkorota antû baawe nîûntû bwa riîtwa rîaawe rîrînene, tontû nî oonete kwagîrîte kûbwethia antû baawe mwene. Ni naani ntîîria MWATHANI nîûntû bwa gûtiga kûbûrombera. Nkabûritanaga njîra îrîa njega na yaagîrîte. Bunka kîrageni MWATHANI na bûmûtumîkagîre na mma na nkoro yonthe, bûkîririkanaga mantû jamanene jarîa abûthithîrîtie. Îndî bweta na mbere kwîyagia, bûkaathirua amwe na mûnene weenu.” Saûlû aarî muntû ûrî na mîaka... Saûlû aathuurîre antû ngiri ithatû (3,000) ba Israeli; ngiri ijîîrî (2,000) irakara nawe Mikimashi na nthî ya irîma ya Betheli na ngiri îmwe (1,000) îreeta na Jonathani mûtaana wa Saûlû kûu Gibea nthî ya Benjamini. Rîu Saûlû areera antû barîa bangî baane. Jonathani nî aarûîre na Afilisti barîa baarî kambîîne ya Geba na araboomba. Afilisti bonthe nî baigîrue mantû jau. Saûlû nî aaringîre tarumbeta nthîgûrûûne ya Israeli akiugaga, “Ahibirania bonthe nî baigue.” Aisraeli bonthe rîrîa baigîrue atî Saûlû akûûraga mbûûtû ya Afilisti na atî nî bamenereetue nî Afilisti, Aisraeli nî beetîrwe nîkenda bathingata Saûlû kûu Giligali. Nabo Afilisti baroothûrana barwaa na Aisraeli. Baarî na ngaarî cia ndwaa ngiri mîrongo îthatû (30,000) na eetithia ba mbarathi ngiri îthanthatû (6,000) na asikarî babaingî ta mûthanga jûrîa jûrî nteere cia îria. Nabo bareeta baraamba kambî Mikimashi rûteere rwa gaiti rwa Bethiaveni. Rîrîa arûme ba Israeli boonere atî nî baarî antû athûûku na nî baatîki ûrîa batîngîûmba kûrwaa, baraiciitha ikurunguune na marinyeene na mbatûkeene na rungu rwa maiga na mbîrîreene na ithimeene bia rûûjî. Ningî bangî barauna mûuro jwa Jorodani bareeta nthîgûrû ya Gadi na ya Gileadi. Saûlû no aarî Giligali na antû barîa baarî amwe nawe baamûthingatîte bakinainaga nî ûguaa. Nawe areteera Samueli ntukû mûgwanja o ta ûrîa Samueli aamwîrîte, îndî Samueli ateetîre Giligali. Antû barambîrîria kwîrûkîra Saûlû. Tontû bûû Saûlû arauga, “Ndetereeni kîgongwana gîa gwakîîria na gîa gûcwaa thîîrî.” Rîu ararita kîgongwana kîu kîtheru gîa gwakîîria. Kûrakara atîrî, o kagiita karîa Saûlû athiragia kûrita kîgongwana kîu gîa gwakîîria, Samueli arakinya. Saûlû araumagara kûmûthagaana na kûmûkeethia. Samueli aramûûria, “Nîatîa wathithia?” Saûlû aramûcokeria, “Ndîîrîa mbonere antû bambîrîria kûmbîrûkîra, naagwe ûtîgûkarî ûgûkinya ta ûrîa ûrambîrîte, na tontû Afilisti batirimene Mikimashi, nîrîo mbugîre Afilisti bakëeja kwîja kîrî ni aja Giligali, naani mbîthîrwa ntîraromba MWATHANI. Tontû bûû, ndaikinyîîria ndarita kîgongwana gîa gwakîîria.” Samueli areera Saûlû atîrî, “Ûkûthithia waa; ûtîramenyeera rîathana rîrîa MWATHANI Mûrungu waaku aakwathîre, tontû arîngî gûtûûria waathani bwaaku ndeene ya Israeli mwanka kenya. Îndî nandî ûnene bwaaku bûtîrûngama, MWATHANI nî aicwîrîte muntû ûrîa ûkamwathîkîra na nî amûthuurîte ae mûnene wa antû baawe tontû ûtîathîkîrîte mantû jarîa MWATHANI aakwathîre.” Samueli arauma Giligali araciîtîra. Nabo antû bangî barathingata Saûlû eetîte narîa asikarî baawe baarî. Barauma Giligali bareeta Gibea ya Benjamini, na Saûlû agûtara antû barîa aarî nabo aroona baarî arûme magana jatantatû (600). Saûlû na Jonathani mûtaana waawe na antû barîa baarî amwe nabo barakara Geba ndeene ya nthîgûrû ya Benjamini, îndî Afilisti baraamba kambî Mikimashi. Asikarî ba Afilisti baithûkîre barî ikundi bithatû kuuma kambîîne yaao. Gîkundi kîmwe kîragarûka kîreeta bwa Ofura nthî ya Shuali. Kîngî kîreeta bwa Bethihoroni na kîngî kîragarûka kîreeta bwa mûgwanthî jwa Zeboimu kwerekera bûûrîîne. Gûtaarî na mûturi wa chuuma Israeli kunthe nîûntû Afilisti nî baugaga, “Ahibirania bakéeja gwiturîra nchiû na matumo.” Îndî o muntû wonthe Israeli eetaga kîrî Afilisti kûnoora mûraû jwaawe kana nthitangi kana ntûûru kana gachiû ka gûketha. Marîi ja kûnoora mûraû kana nthitangi jaarî shekeli 0.6 kana pimu îmwe. Ningî kûnoora tûûru na tûchiû twa gûketha biarîagua shekeli 0.3 kana nusu pimu. Tontû bûû, ntukû ya ndwaa gûtî we kîrî antû barîa baarî amwe na Saûlû na Jonathani waarî na rûchiû kana îtumo. Îndî Saûlû na Jonathani mûtaana waawe nî baarî nabio. Asikarî bamwe ba Afilisti bareeta gûkaria njîra îrîa yaakûrûkagîîra mûcîcîbîroone jwa Mikimashi. Ntukû îmwe Jonathani mûtaana wa Saûlû nî eerîre mûthaka ûrîa wamûkamatagîra mathaga ja ndwaa atîrî, “Njû tûgiitanie twîte kambîîne ya Afilisti rwongo rûrîa rûngî.” Îndî ateerîre îthe. Saûlû aakari mwambîrioone jwa karîma rungu rwa mûkukumanga jûrîa jwaarî Migironi. Nabo antû barîa baarî amwe nawe baarî ta magana jatantatû (600). Ahija mûtaana wa Ahitubu nîwe wakamatîte efodi. Ahija aarî mûtaana wa Ahitubu ûrîa waarî mûtaana wa ng'ina wa Ikabodi. Ahitubu aarî mûtaana wa Fineasi. Fineasi aarî mûtaana wa Eli ûrîa waarî mûthînjîri-Mûrungu wa MWATHANI kûu Shilo. Antû nabo bataamenyete këethîra Jonathani nî aarî agwîîta. Mûcîcîbîroone jwa Mikimashi arîa Jonathani endaga gûkûrûkîîra eetîte kambîîne ya Afilisti, nî kwaarî na ngejû cia maiga nteere cio-ijîîrî. Rûgejû rûmwe rwetagwa Bozezi na rûngî Sene. Rûmwe rwokîrîte rûteere rwa ûrîo rwa gîkûrûkîîro kîu rwerekerete Mikimashi na rûngî rûteere rwa ûmotho rwerekerete Geba. Jonathani areera mûthaka ûrîa wamûkamatagîra mathaga ja ndwaa atîrî, “Njû tûgiitanie twîte kambîîne ya antû ba batîtaani. Kwombîka MWATHANI agatûteethia nîkwîthîrwa gûtîkîo kîgirîkia MWATHANI oonokania kûrî na antû babaingî kana babakai.” Mûkamati wa mathaga jaawe aramûcokeria, “Thithia o jarîa ûkwenda, ni ndî amwe naagwe kûringana na ûrîa ûkwona.” Rîu Jonathani aramwîra atîrî, “Njû nandî tûgiitanie na tûcionithanie kîrî bo. Bakëeja gûtwîra, ‘Eteereni mwanka twîîje kîrî buî,’ tûkaarûngama antû arîa tûrî, tûtîîta kîrî bo. Îndî bakëeja kuuga, ‘Njûûni kîrî tuî,’ rîu tûgeeta tontû kîu nî kîonereeria gîa gûtwonia atî MWATHANI aakûbanenkanîra kîrî tuî.” Nabo bobaîrî nî baacionithanîrie kîrî Afilisti na Afilisti barauga, “Tegeeni, Ahibirania nî bakuumîra marinyeene kûrîa baiciithîte!” Nabo akaria bau barabeera, “Itieni naaja, tûbwonie ûntû.” Jonathani areera mûkamati wa mathaga jaawe ja ndwaa atîrî, “Nthingata tontû MWATHANI akûbanenkanîra kîrî Aisraeli.” Rîu Jonathani araitia akuîîte nawe mûkamati wa mathaga jaawe ja ndwaa amûthingatîte. Jonathani areeta akîbaringaga nthî nawe mûkamati wa mathaga jaawe ja ndwaa aramûthingata akîbatûmbûraga. Ithûka rîu rîa mbere Jonathani na mûkamati wa mathaga jaawe ja ndwaaa booragîre antû ta ûû mîrongo îîrî antû ang'ana ta nusu îka. Afilisti bonthe nthî îu nî bagwatîrwe nî ûguaa mono. Asikarî barîa beetîte kwithûka na barîa barî kambîîne nî baaînainîre mono nî ûguaa. Nthî îrainaina na kûrethîrwa kûrî na kîmako gîkînene mono. Achûnkûûni ba Saûlû barîa beeki Gibea nthîgûrûûne ya Benjamini, bararaithîîria baroona Afilisti bakîangaanga kunthe, bangaratanîtue. Rîu Saûlû areera antû barîa baarî amwe nawe atîrî, “Tareeni antû bwoone nûû ûtî amwe naatuî.” Bagûtara baroona nî Jonathani na mûkamati wa mathaga jaawe ja ndwaa bataarî o. Saûlû nîrîo eerîre Ahija, “Reete Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI aja.” Nîkwîthîrwa îgiita rîu Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI gîetanagia na Aisraeli. Rîrîa Saûlû aaragia na mûthînjîri-Mûrungu, gîtuma kîraingîa kambîîne ya Afilisti mono, rîu Saûlû aramwîra, “Tigana narîo, tûtî na kagiita ga kwaranîria na Mûrungu.” Rîu Saûlû na antû barîa baarî amwe nawe baroothûrana bareeta kûrwaa na Afilisti. Afilisti nabo barangaratana na baraambîrîria gûtemangana bongwa. Rîu Ahibirania barîa baagwatanîrîte na Afilisti na bareeta kambîîne yaao, nî baagarûkîre bareeta rûtere rwa Saûlû na Jonathani. Rîrîa antû ba Israeli barîa baiciithîte nthîgûrû ya irîma ya Efuraimu baigîrue Afilisti bakûmatûka, kinya bo bareengana nabo bakîbooragaga. MWATHANI araa Aisraeli ûûmbani ntukû îîu. Ndwaa îreeta na mbere mwanka ntûûra ya Bethaveni. Asikarî bonthe ba Saûlû baarî ûû ta ngiri îkûmi (10,000). Ndwaa îrataamba nthîgûrû yonthe ya irîma bia Efuraimu. Antû bau ba Israeli bataarî na inya nîûntû bwa mpara ntukû îîu tontû Saûlû nî aanyuithîtie antû muuma akiugaga atîrî, “Nî arumi muntû ûrîa ûkarîa irio gûtîratuka naani mbîthîrwa ndîkûûmba anthû baakwa.” Tontû bûû, gûtî we warûmîre gantû. Antû bonthe bagûkinya mwitûûne, bareethîra nainchû îîtîkîte nthî. Rîrîa baatonyere mwitûûne nkûrûki, baroona igwaa bia nainchû bicuracuurîte na nainchû îgîîtîkaga nthî. Îndî gûtî muntû waamîcema tontû nî baakîraga muuma. Îndî Jonathani ataarî akwigua mantû jegiî muuma jûrîa îthe aarî akûnyuithia antû. Tontû bûû, aramunta kîgwaa kîa nainchû na kamûthia ka rûturo rûrîa aagwete na ararîa ûûkî bûu na aragea inya. Ûmwe wa antû bau aramwîra. “Abaagu nî anyuithîtie antû muuma auga atîrî, ‘Nî arumi muntû ûrîa ûkarîa irio naarua,’ na nîkîo gîtûmi antû batî na inya.” Jonathani arabeera, “Baaba nî athangîkîtie antû mono. Tegeeni bwoone nkûgea inya ndîkûrûma nainchû. Këethîra naarua antû nî barîîre into birîa bataîte kuuma kîrî anthû baao, batîngîûraga Afilisti babaingî mono?” Ntukû îîu Aisraeli nî booragîre Afilisti kuuma Mikimashi mwanka Aijaloni. Kagiita kau antû nî baarî bakwaaga inya nîûntû bwa mpara. Tontû bûû, baroogea kûjûkia into birîa baataîte na barajûkia ng'ondu na ndeegwa na tûjaû. Barathînja o au na antû bararîa nyama irî na tharike. Saûlû nî eerîrwe ûjû, “Tega ûcionere! Antû nî bakwîîyîria MWATHANI nîûntû bwa kûrîa nyama irî na tharike.” Saûlû arabeera atîrî, “Bûrî akunyanîri! Ingiritieni iiga rînene mwanka aja ndî. Îteeni kîrî antû bonthe bûbeere ûjû, ‘O muntû nî areete ndeegwa kana ng’ondu yaawe, na bûciûragîre iigeene rîrî na bûrîe. Bakárea nyama irî na tharike bëeja kwîyîîria MWATHANI.” Tontû bûû, antû bonthe baraikia o muntû ndeegwa yaawe ûtukû bûu na baraithînjîra au. Saûlû araakîra MWATHANI kîritîro kîa igongwana, nakîo nîkîo kîaarî kîaawe kîa mbere gwaakîra MWATHANI. Rîu Saûlû arabeera atîrî, “Twîteeni tûkaithûkîre Afilisti ûtukû na tûtae into biaao mwanka rûkîîri na tûgátigaria muntû waao kinya ûmwe.” Nabo baramûcokeria baramwîra, “Thithia ûrîa ûkwona kwagîrîte.” Îndî mûthînjîri-Mûrungu arauga ûjû, “Twambeni tûûrie Mûrungu ûntû bûû.” Saûlû arooria Mûrungu, “Mbîthûkîre Afilisti? Ûkabanenkanîra kîrî Aisraeli?” Îndî Mûrungu atamûcokeria ntukû îîu. Tontû bûû Saûlû arabeera, “Njûûni aja buî atongeeria, tûcûnkûûne twoone nî îîyia rîrîkû twîyîîrîtie MWATHANI naarua. Ndîciîtia na MWATHANI ûrîa ûtûûraga mwoyo, we ûrîa wonokagia Israeli, atî kinya këethîra nî mûtaana waakwa Jonathani wîîtie ga akooragwa.” Gûtî muntû no ûmwe kîrî antû bonthe wamûcokeria. Rîu Saûlû areera antû atîrî, “Kareni rûteere rûmwe, naani na mûtaana waakwa Jonathani tûkare rûngî.” Antû baracokeria Saûlû barauga, “Thithia ûrîa ûkwona kwagîrîte.” Tontû bûû, Saûlû arauga, “Îgwe MWATHANI Mûrungu wa Israeli, nîkî gîatûma ûrega gûncokeria ni nthûûmba yaaku naarua? Gûkëeja kwîthîrwa ûthûûku bûbû nî kîrî ni bûrî kana kîrî mûtaana waakwa Jonathani, itû MWATHANI Mûrungu wa Israeli cokia na Urimu. Îndî ûthûûku bûbû bûkëeja kwîthîrwa bûrî ndeene ya antû ba Israeli, cokia na Thumimu.” Îcokio rîroonania atî nî Jonathani na Saûlû baarî na ûthûûku na tî antû bau bangî. Rîu Saûlû arauga, “Ringeeni kuura gatîgatî gaakwa na mûtaana waakwa Jonathani.” Kuura îragwîîra Jonathani. Rîu Saûlû arooria Jonathani atîrî, “Mbîîra ûrîa ûthithîtie.” Jonathani aramwîra, “Nîka ncemere nainchû îrîa ndingithîrie na mûthia jwa rûturo rûrîa ngûkarî narû, nandî ndî aja, nî nkue.” Saûlû arauga, “Mûrungu nî ambûrage kinya ni warega gûkua, gwe Jonathani.” Îndî antû barooria Saûlû atîrî, “Nîatîa Jonathani akooragwa, na nîwe ûreterete Israeli ûûmbani bûbûnene ûjû? Gûtîûmbîka! Nî tûgûciîtia na MWATHANI ûrîa ûtûûraga mwoyo atî gûtî rûchiûri rwa mûtwe jwaawe kinya rûmwe rûkagwa nthî; tontû ûrîa athithîtie naarua Mûrungu arî amwe nawe.” Antû barakûûra Jonathani atîkooragwe. Rîu Saûlû aratiga kûthingatana na Afilisti, na Afilisti baracoka kwaao. Rîrîa Saûlû aaere mûnene wa Israeli, nî aarwîre na anthû baawe bonthe kuuma nteere cionthe. Nî aarwîre na Amoabu na Amoni na Aedomu na Afilisti na anene ba Zoba. Nî oombanaga o kunthe kûrîa eetaga kûrwaa. Nî aarwîre na ûchamba, aroomba Amaleki na aratunyûkia Aisraeli kuuma kîrî barîa baabatuunyaga into. Ataana ba Saûlû baarî Jonathani na Ishivi na Malikishua. Aarî na aarî baîrî: ûrîa mûkûrû eetagwa Merabu na ûrîa mûnini ageetwa Mikali. Mwekûrû wa Saûlû eetagwa Ahinoamu na aarî mwarî wa Ahimaazi. Mûtongeeria wa njûûrî ya Saûlû eetagwa Abuneri. Abuneri aarî mûtaana wa Neri ûrîa waarî îthe mwanake wa Saûlû. Kishi aarî îthe wa Saûlû na Neri aarî îthe wa Abuneri. Kishi na Neri baarî ataana ba Abieli. Kwaarî na ndwaaa itîkûthira matukûûne gatîgatîîne ka Saûlû na Afilisti matukûûne jaawe jonthe. Tontû bûû rîrîa Saûlû oonaga muntû ûrî na inya kana ûrî na ûchamba, nîka aamwethagia ûmwe wa njûûrî yaawe. Samueli nî eerîre Saûlû atîrî, “MWATHANI nîwe wantûmîre ngwîtûûrîria maguta waa mûnene wa antû baawe Israeli. Tontû bûû, thikîîra ûrîa MWATHANI akuuga. Ûjû nîu MWATHANI Mweneinya akuuga, ‘Ngakanûkia Amaleki nîûntû nî baarigîrîîrie Israeli njîreene rîrîa baaumîte Misri. Rîu îta ûkaithûkîre Amaleki na ûthirie buru bionthe birîa barî nabio. Ûkábacaîîra îndî ûûrage arûme na aaka na twaana na tûkeenke. Ningî ûûrage ng'ombe na ng'ondu na nkamîîra na ntigiri.’” Tontû bûû, Saûlû nî eetîre antû arabatarîra kûu Telaimu. Nabo asikarî ba magûrû baarî ngiri magana jaîrî (200,000), na ngiri îkûmi (10,000) kuuma Juda. Rîu Saûlû areeta na asikarî baawe ntûûreene ya Amaleki arakara amiciithîrîte arî mûuro. Saûlû areera antû ba Keni atîrî, “Ciathûraneni na Amaleki na bûciîtîre ntîkeeje kûbûthiranîria amwe nabo. Tontû buî nî bwathithîîrie antû ba Israeli mantû jameega rîrîa baaumîte Misri.” Rîu antû ba Akeni bareeta barauma kîrî Amaleki. Saûlû aroomba Amaleki ndweene kuuma Havila mwanka Shuri rûteere rwa gaiti ka Misri. Nawe aragwata Agagi mûnene wa Amaleki arî mwoyo îndî arathiria antû bangî bonthe na rûcîu. Îndî Saûlû na antû baawe baracaîîra Agagi na kinya ng'ondu irîa nthongi na ng'ombe na njaû na tûng'ondu tûrîa tûnoru na o kîrîa kîonthe boonaga nî gîkîega baracaîîra batîthirie. Îndî kîonthe kîrîa baamenaga na gîtaarî na gîtûmi barathiria buru. MWATHANI areera Samueli atîrî, “Nî nkwiirira nîûntû bwa ûrîa ndaeetherie Saûlû mûnene. Nîkwîthîrwa nî atigîte kûnthingata na atîathîkîrîte maathana jaakwa.” Samueli araithikîîra na ararîrîîra MWATHANI ûtukû bunthe. Samueli arookîîra rûkîîrî kainda areeta gûcwaa Saûlû. Nîrîo eerîrwe atîrî, “Saûlû agwîta Karimeli arîa aciakîrîte gîntû gîa gûtûma aririkanagwa, rîu acoke eete Giligali.” Rîu Samueli arakinya kîrî Saûlû na Saûlû aramûkeethia akiugaga, “MWATHANI arokûtharima! Nî nthithîtie jonthe jarîa MWATHANI aathanîte!” Samueli aramûûria, “A nîmbi îîu nkwiigua îkîaania? Tî ng'ondu na ng'ombe?” Saûlû aramûcokeria, “Nî asikarî barareetere kuuma kîrî Amaleki. Baratigarîrie ng'ondu na ng'ombe irîa njega nîkenda baritîra MWATHANI Mûrungu waaku kîgongwana. Îndî bingî bionthe nî tûreenyangîrie buru.” Rîu Samueli areera Saûlû, “Kira nkwîîre ûrîa MWATHANI arambîrîre ûtukû.” Saûlû aramwîra atîrî, “Nîu mbîîra.” Samueli aramûûria, “Anga gwe ûtacionaga ûrî ûmûnini mbere ya waa mûtongeeria wa mîîrîga ya Israeli? Îndî amwe na bûu, MWATHANI nî aakûthuurîre na njîra ya gwîtûûrîrua maguta ûraa mûnene wa Israeli. Rîu MWATHANI aragûtûma kûrita ngûgî yaawe arakwîîra ûjû, ‘Îta ûthirie eeyia buru, tabo Amaleki na ûrwee nabo mwanka rîrîa ûkabathiria.’ Nandî-rî, nîkî ûraregere kwathîkîra kajû ka MWATHANI? Nîkî tontû ûrathithîrie ûntû bûbûthûûku mbere ya MWATHANI” Saûlû aramûcokeria atîrî, “Nî ndîrathîkîîre kajû ka MWATHANI na ndarita ngûgî îrîa arantûmîte kûrita. Ndareeta Agagi mûnene wa Amaleki na ndathiria Amaleki bangî bonthe buru. Îndî antû nî barataîre ng'ondu na ng'ombe na into bionthe birîa birabuîri kwînyangua nîkenda baritîra MWATHANI Mûrungu waaku kîgongwana aja Giligali.” Samueli aramûûria, “Ka MWATHANI agwîragîrua biewa bibitheru bia gwakîîrua na igongwana ta ûrîa agwîragîrua kwaathîkîrwa? Kwathîka nîku kwega nkûrûki ya kîgongwana, na kûmwigua nî gûkûrûkîte kîgongwana kîa maguta ja ntûrûme. Tontû îrema nî ta îîyia rîa ûrogi, na kûûmia mûtwe nî ta wîyîa bwa kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano. Tontû nî ûregete rûteto rwa MWATHANI, kinya we agûkûrega waa mûnene.” Saûlû areera Samueli atîrî, “Nî mbîîtie nîûntû ntîrathîkîîre maathana ja MWATHANI na nteto ciaaku. Nîkwîthîrwa nî ndîrakîrîre antû na ndaabathîkîra. Nandî itû ndekera meeyia jaakwa na ûcokanie naani nîkenda nthaathayia MWATHANI.” Samueli aracokeria Saûlû, “Ntîcokania naagwe, tontû nî ûregete rûteto rwa MWATHANI na MWATHANI agûkûrega waa mûnene wa Israeli.” Rîrîa Samueli aagarûkaga aciîtîra, Saûlû aragwata rwambambio rwa Samueli naru rûratambûka. Samueli aramwîra atîrî, “MWATHANI agûtambûra ûnene bwa Israeli kuuma kîrî gwe kuuma naarua na abûnenkanîra kîrî mûtûûri waaku ûrîa ûrî ûmwega nkûrûki yaaku. Mûrungu we ûrîa ûrî ûkumio bwa Israeli atîûmba kwaria ûrongo kana agarûka. We tî muntû auugûka ûrîa augîîte.” Rîu Saûlû aracokia, “Nî mbîîtie. Îndî ngwatîra nthoni mbere ya akûrû na antû ba Israeli na ûcokanie naani nîkenda nkathaathayia MWATHANI Mûrungu waaku.” Rîu Samueli aracokania na Saûlû Giligali na Saûlû arathaathayia MWATHANI. Rîu Samueli arauga atîrî, “Ndetereeni Agagi mûnene wa Amaleki aja.” Agagi areeta agwîrîtue akiugaga, “Nî mma ûrûrû bwa gîkuû nî bûkûrûkîte.” Samueli aramwîra atîrî, “O ta ûrîa rûchiû rwaaku rûtûmîte eekûrû babaingî batigwa batî twaana, nîu nyakwe agatigwa atî mwana.” Samueli aragitanga Agagi îchunchî ichunchî arî mbere ya MWATHANI kûu Giligali. Rîu Samueli areeta Rama, na Saûlû araana kwaawe Gibea. Kuuma ntûkû îîu mwanka gûkua gwa Samueli, Samueli atoona Saûlû kaîrî. Îndî we nî aithikîrîîre nîûntû bwa Saûlû. MWATHANI nî airirîre nîûntû bwa kweethia Saûlû mûnene wa Israeli. MWATHANI arooria Samueli atîrî, “Nî mwanka rî ûkaithikîîra nîûntû bwa Saûlû? Nî mûregeete eeta na mbere kwatha Israeli? Ûjûria rûgoji rwaaku maguta na wîîte kîrî Jesii wa ntûûra ya Bethlehemu, tontû nî ndiithuurîrîte mûnene kuuma kîrî ataana baawe.” Samueli arooria, “Nîatîa ngeeta? Saûlû aaigua nteto iu, akambûraga.” MWATHANI aramûcokeria, “Jûkia mwari ya ng'ombe, rîu uuge, ‘Nîka ndeeja kûritîra MWATHANI kîgongwana.’ Naagwe wîîte Jesii kîgongwaneene, naani ngakwîîra ûrîa ûkathithia. Ningî ûrîa ngakwîrîra nîwe ûgetûûrîria maguta.” Samueli arathithia ûrîa MWATHANI aamwîrîte na areeta Bethlehemu. Akûrû ba ntûûra îîu bareeta kûmûthagaana bagîteetemaga na baramûûria atîrî, “Wîjîte na thîîrî?” Nawe arabacokeria, “Mbîjîte na thîîrî kûritîra MWATHANI kîgongwana. Itherieni twîtanie kîgongwaneene.” Îndî aratheria Jesii na ataana baawe na arabeeta kîgongwaneene. Kûrakara atîrî, rîrîa baakinyîre, Samueli araithîîria Eliabu arathûgaania, “Nî mma ûûjû ûrî mbere yaakwa nîwe MWATHANI athuurîte eetûrîrua maguta.” Îndî MWATHANI areera Samueli atîrî, “Ûkáraithîîria ûrîa akari kana ûraithîîria ûraaja bwaawe tontû ndîkûmûrega. MWATHANI atîonaga ta ûrîa muntû oonaga. Nîkwîthîrwa muntû ategaga ûrîa muntû akari bwa oome, îndî MWATHANI ategaga nkoroone.” Rîu Jesii areeta Abinadabu na aramûkûrûkîîria mbere ya Samueli. Samueli arauga, “MWATHANI atîthuurîte kinya ûûjû.” Rîu Jesii arakûrûkîîria Shaama au, nawe Samueli arauga, “Kinya ûûjû MWATHANI atîramûthuura.” Jesii araikia ataana baawe mûgwanja mbere ya Samueli, îndî Samueli aramwîra atîrî, “Gûtî we wa baba MWATHANI athuurîte.” Rîu Samueli arooria Jesii, “Ataana baaku bonthe barî aja?” Nawe aramûcokeria, “Nî atigeere ûrîa mûnini buru, îndî nî arîthîtie ng'ondu.” Rîu Samueli aramwîra, “Tûmana ageetwe, tontû tûtîkara nthî mwanka rîrîa akeeja aja.” Jesii aramûtûmanîra areeja. Mûtaana ûu aarî ûmûthongi na ûrî na inya ya mwîrî na meetho jamathongi. MWATHANI areera Samueli atîrî, “Ûkîîra ûmwîtûûrîrie maguta, tontû nîwe ûûjû.” Samueli nawe arajûkia rûgoji rwaawe rûrîa rwaarî na maguta, areetûûrîria mûtwe jwa Daudi maguta, ataana ba îthe bakîonaga. Roho wa MWATHANI aarejîîra Daudi na inya mono kuuma ntukû îîu. Rîu Samueli aracoka Rama. Roho wa MWATHANI areerûkîra Saûlû, na roho înthûûku îratûmwa nî MWATHANI kûmûthangîkia. Saûlû areerwa nî nthûûmba ciaawe atîrî, “Nî tûkûmenya atî nî roho înthûûku îrîa îtûmi nî Mûrungu îgûkûthangîkia. Îtû Mwathi weetû twîtîkîîrie tuî nthûûmba ciaaku, tûgacûe muntû ûrîa wiijî kûringa wandîîndî bwega; nîkenda roho înthûûku yaatûmwa nî MWATHANI kîrî gwe gûkûthangîkia, akaringaga wandîîndî naagwe ûkabua.” Rîu Saûlû areera nthûûmba ciaawe atîrî, “Ncwîreni muntû ûrîa ûringaga wandîîndî bwega bûndeetere.” Ûmwe wa nthaka ciaawe arauga atîrî, “Nî mboneete mûtaana wa Jesii kuuma ntûûra ya Bethlehemu akîringa wandîîndî bwega; nî nchamba îng'entu ndweene, na nî muntû ûmûthongi, na nî aragia bwega, na ningî MWATHANI arî amwe nawe.” Saûlû aratûma antû kîrî Jesii bamwîra ûjû, “Ntûmîra mûtaana waaku Daudi, ûrîa ûrîîthagia ng'ondu.” Jesii aranenkanîra Daudi amwe na kabûri na ntigiri îrîa yakamatithetue mîgaate na kîgîîna kîa ndibei biraikîrua Saûlû. Daudi areeta kîrî Saûlû na arambîria kûmûtumîkagîra. Saûlû aramwenda mono na aramweethia mûkamati wa mathaga jaawe ja ndwaa. Saûlû aracoka aratûmana kîrî Jesii aramwîra atîrî, “Îtîkîîria Daudi atumîkagîre tontû nî mwendeete mono.” Îgîîta rionthe rîrîa roho înthûûku yatûmagwa nî Mûrungu kîrî Saûlû, Daudi nî ajûkagia wandîîndî yaawe akamîringa, roho înthûûku ikamwîrûkîra nawe Saûlû akaigua bwega. Rîu Afilisti baroothûrania njûûrî ciaao kûu Sokoh, ntûûra îrîa yaarî nthîgûûrû ya Juda nîkenda beeta kûrwaa. Baraamba kambî gatîgatî ga Sokoh na Azeka antû eetagwa Efesi-damimu. Saûlû na antû ba Israeli baroothûrana na baraamba kambî kîgwanthîîne kîa Ela, baraibanga ûrîa bakarwaa na Afilisti. Afilisti bararûngama rwongo rûmwe rwa kîrîma na Aisraeli bararûngama rwongo rûu rûngî, baankenue nî kîguuru. Rîu kuuma kambîîne ya Afilisti, nchamba îmwe yeetagwa Goliathû kuuma ntûûra ya Gathi, îrairita. Goliathû aarî na ûraaja ta bwa mita ithatû (3m). Ningî nî eekîrîte nkobia ya ndwaa ya îturutia na ageekîra nguû ya ndwaa ya îturutia kîbara. Nguû îîu yaarî ya ûrito bwa kilo mîrongo îtaano na mûgwanja (57). Nî aacikundîkîte îthaga rîa kwigîra magûrû na nî aarî na mûthîrî jwa îturutia gîturoone kîaawe. Îtumo rîaawe rîamati ta mûgaamba jwa mwîîndi wa ndigi cia nguû, na ng'ûûra ya chuuma ya îtumo rîu yaarî na ûrito bwa kilo mûgwanja. Nawe mûkamati wa rong'o yaawe eetîte arî mbere yaawe. Goliathû ararûngama aragondokera njûûrî ya Israeli akiugaga, “Nîatîa bûkûthithia au? Ka bwîjîte kûrwaa? Ûûni ndî Mûfilisti, naabuî bûrî nthûûmba cia Saûlû. Thuureni muntû ûmwe weenu eeje tûrwee. Akëethîrwa akoomba kûrwaa naani na ambûrage, rîu tûkaa nkombo cieenu. Îndî nkëeja kûmûûmba na nkamûûraga, rîu naabuî bûkaa nkombo cieetû na bûtûtumîkagîre.” Mûfilisti ûu arauga, “Riteeni kamuntû ka njûûrî yeenu, keeje tûrwee nako.” Rîrîa Saûlû na arûme bonthe ba Israeli baigîrue nteto cia Mûfilisti ûu, nî baatemûkîre na baraguaa mono. Daudi aarî mûtaana wa Jesii. Jesii arî wa kuuma Efiratha ya Bethlehemu îrîa yaarî Juda. Nawe aarî na ataana banaana. Ningî aarî muntû ûmûkûrû mono îgiiteene rîa waathani bwa Saûlû. Ataana ba Jesii barîa akûrû bo-bathatû baarî bakûthingata Saûlû ndweene: wa kîranga eetagwa Eliabu na mûruna waawe eetagwa Abinadabu na wa bathatû eetagwa Shaama. Daudi nawe aarî wa maturango. Nabo ataana ba ng'ina bau akûrû bo-bathatû baathingatanaga na Saûlû. Îndî Daudi nî eetaga kûrîîthia ng'ondu cia îthe kûu Bethlehemu na agacoka kaîrî kîrî Saûlû. Rîu Mûfilisti ûu Goliathû nî aathangaga na agacikûûra Aisraeli rûkîîrî o na ûgoro antû a ntukû mîrongo îna. Ntukû îmwe Jesii areera Daudi mûtaana waawe, “Jûkia kilo îkûmi cia mpîndî inkarange na mîgaate îîjî îkûmi wîîte na mpwîî wiikîrie ataana ba nyakwe kambîîne. Ningî ûjûkie ing'enyua îkûmi bia maguta ja kûthuka jamoomo wiikîrie mûtongeeria wa njûûrî. Ningî ûraithe ataana ba nyakwe na ûndetere gantû kuuma kîrî bo ga kûmbonia nî babeega.” Saûlû na arûme ba Israeli bonthe nî baarî kîguuruune kîa Ela bakîrûjaga na Afilisti. Daudi arookîîra kainda rûûnene, aratigîra mûkaria ûngî ng'ondu. Arajûkia birîa eerîri, araciîtîra o ta ûrîa Jesii aamwîrîte. Nawe arakinya kambîîne o rîrîa mbûûtû yaumîrîte ndweene îgîkuuraga nîkenda îrwaa. Nacio njûûrî cia Israeli na Afilisti ireerekanîra nîkenda barwaa. Daudi aranenkera mûkaria wa into mûrigo jûrîa aarî naju, aroogîa kîrî njûûrî areeta gûkeethia ataana ba ng'ina. Akîaragia nabo, nchamba îîu ya Afilisti kuuma Gathi yeetagwa Goliathû, îrauma njûûrîîne yaao îracikûûra Aisraeli o ta ûrîa yathithagia, Daudi akiigagua. Rîrîa njûûrî ya Israeli yoonere muntû ûu îramatûka yonthe nîûntû bwa ûguaa. Aisraeli barauga atîrî, “Nî bûkwona muntû ûûjû waumîra? Gûtî nkaanja nîka aumîra nîkenda acikûûra Aisraeli. Muntû ûrîa ûkamûûraga, akaewa ûtonga bûbwingî nî mûnene Saûlû, na agûre mwarî waawe na nja ya îthe îtîtua kûreaga ûgoti.” Daudi araaria na barîa barûûngami akuî nawe arabooria ûjû, “Nîatîa muntû ûrîa ûkooraga Mûfilisti ûûjû na eebie rûmena kuuma kîrî Israeli akathithîrua? Ka arî ûû Mûfilisti ûûjû ûtîtaani, ûgûcikûûra njûûrî cia Mûrungu ûrîa ûtwîîre mwoyo?” Antû baramwîra ûrîa muntû ûrîa ûkooraga Goliathû akathithîrua. Nawe mûtaana wa ng'ina ûrîa mûkûrû Eliabu araigua rîrîa aaragia na arûme bau, araakana nî mûthûûro nîûntû bwa Daudi na aramûûria, “Nîkî tontû weeja? Watigîra ûû ng'ondu irîa nkai bûûrîîne? Nî nkûmenya wikumia na ûthûûku bwa nkoro yaaku, tontû wîîjîte gûtegeera ndwaa!” Daudi arooria, “Nandî nîatîa ndagîta? Uga tî kûûria ndooria akî?” Daudi aramuutatîra areerekera muntû ûngî aramûûria ûrîa akûûrîîtie mbere. Nabo antû baramûcokeria o ta ûrîa agûcokeretue. Antû bamwe bakwigua ûrîa Daudi ooragia, nî baamenyithîrie mûnene Saûlû, nawe Saûlû aramûtûmanîra. Daudi areera Saûlû atîrî, “Gûkágîta muntû no ûmwe ûkua nkoro, ni nthûûmba yaaku ngeeta kûrwaa na Mûfilisti ûûjû!” Rîu Saûlû aracokeria Daudi atîrî, “Ûtîûmba kûrwaa na Mûfilisti ûûjû tontû ûrî muntû ûmwîthî nawe Mûfilisti ûû atwîîre kûrwaa kuuma wîthî bwaawe!” Îndî Daudi areera Saûlû atîrî, “Ni nthûûmba yaaku ndîîthagia ng'ondu cia baaba. Rîrîa ngatûnyi kana ndûû yeeja na îkajûkia kang'ondu kuuma ndîîthieene, nî mîthingataga, nkamîringa na ngagatunyûkia kuuma kanyueene kaayo. Îkëeja kûnthûngûthîra, mîgwataga mûmero, nkamîringania nthî na nkamîûraga. Nthûûmba yaaku nî yûragîte ngatûnyi na yooraga ndûû. Mûfilisti ûûjû ûtîtaani agakara ta îmwe yaacio, nîkwîthîrwa nî acikûûrîte njûûrî cia Mûrungu ûrîa ûtwîîre mwoyo.” Daudi aracoka arauga atîrî, “MWATHANI ûrîa wantunyûkîrie kuuma nkunyûûne cia ngatûnyi na cia ndûû agantunyûkia kîrî Mûfilisti ûûjû.” Saûlû nawe aramwîra atîrî, “Îta, na MWATHANI arokara naagwe.” Rîu Saûlû areekîra Daudi mathaga jaawe ja kwigîra mwîrî tajo nkobia ya îturutia, na nguû ya chuuma ya kwigîra kîbara na mûgongo. Daudi agûcioga rûchiû îgûrû rîa nguû, nî aagererie gwîtaîta îndî araremwa tontû ataamenyeretie gwîkîra mathaga jau. Tontû bûu Daudi areera Saûlû atîrî, “Ntîûmba gwîta na mathaga jaja, tontû ntîjamenyeretie.” Rîu Daudi arajarita. Arajûkia rûturo na araitaarîra twiga tûtaano tûûtenderu kuuma kamûurone aratwîkîra koondoone karîa aatumagîra arîthîtie. Nîngî nî aagwete gîkûtha, areeta akuî na Mûfilisti. Mûfilisti ûu atongeretue nî mûkamati wa rong'o yaawe, areetaîta akuî na Daudi. Rîrîa Mûfilisti aaraithîrîrie Daudi bwega, aramûmena tontû aarî muntû ûmwîthî na ûmûthongi. Mûfilisti ûu areera Daudi atîrî, “Ka ndî kurû tontû ûmbîjîrîte na karûturo?” Areeta na mbere kûruma Daudi agîciîtagia na mîrungu yaao. Mûfilisti ûu areera Daudi, “Njû aja, nenkere nyomoo na nyoni cia îgûrû kiimba gîaaku.” Rîu Daudi aracokeria Mûfilisti atîrî, “Ûmbîjîrîte na rûchiû na îtumo na mûthîrî, îndî ni nkwîjîrîte riîtweene rîa MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa njûûrî cia Israeli, ûrîa ûcikûûrîte. Ntukû îîjî ya naarua MWATHANI agakûnenkanîra kîrî ni, nkûûrage na nkûgiite kîongo. Ningî nenkanîre biimba bia njûûrî cia Afilisti naarua îîjî kîrî nyoni cia îgûrû na nyomoo cia kîthaka, nîkenda kîûthûrano gîkî kîonthe kîmenye atî MWATHANI atîonokagia na rûchiû kana îtumo. Tontû ndwaa nî ya MWATHANI na akabûnenkanîra kîrî tuî.” Rîrîa Mûfilisti ûu eetaîtîre akuî nîkenda arwaa na Daudi, Daudi aroogîanga na mpwîî eetîte arîa kwarûjagîrwa gûtirimana na Mûfilisti. Rîu Daudi araikia njara kîondoone kîaawe ararita kaiga arakagera na gîkûtha, araringa Mûfilisti ntong'o, nako kaiga karatonya ntong'oone. Mûfilisti aragwa ûthiû bûtiirîte nthî. Rîu Daudi agîtûmagîra gîkûtha na kaiga, araringa Mûfilisti na aramûûraga. Gûtî rûchiû aarî naru. Daudi aroogîa arakinya Mûfilisti îgûrû. Aracinûra rûchiû rwa Goliathû kîûgeene, aramûtumbûra na aramûgiita mûtwe. Rîrîa Afilisti boonere atî nchamba yaao îgûkua, baramatûka. Njûûrî cia Israeli na Juda irookîîra igîkuuraga ireengana na Afilisti mwanka Gathi na mpingîroone cia Ekironi. Afilisti barîa beekîri ngûma ndweene baragwa njîreene kuuma Sharaimu, Gathi mwanka Ekironi. Aisraeli bakuuma kwîngana na Afilisti, nî baacokere barataa kambî ya Afilisti. Rîu Daudi arajûkia kîongo kîa Goliathû aragiikia Jerusalemu, îndî areeka mathaga ja Goliathû îemeene rîaawe. Rîrîa Saûlû oonere Daudi aumîrîte kûrwaa na Goliathû nî oorîrie Abuneri mûtongeeria wa njûûrî atîrî, “Mûthaka ûûjû nî waaû?” Abuneri nawe aramwîra, “Itû ni mûnene, ntîkûmenya nî waaû.” Mûnene aramwîra atîrî, “Îta ûkoorithîrie nî waaû.” Rîrîa Daudi aacokîre kambîîne akûthiria kûûraga Goliathû, Abuneri nî aamûjûkîrie aramwikia kîrî Saûlû. Daudi no aakamatîte kîongo kîa Goliathû. Saûlû aramûûria, “Mûthaka, ûrî waaû?” Daudi aramûcokeria, “Ûûni ndî mûtaana wa nthûûmba yaaku Jesii wa kuuma Bethlehemu.” Rîrîa Daudi aathirîrie kwaria na Saûlû, nkoro ya Jonathani nî yagwatanîre na nkoro ya Daudi, na Jonathani aramwenda o ta ûrîa aaciendeete we wengwa. Saûlû nî aajûkîrie Daudi kuuma ntukû îîu, na ataamûrekeeria acoka nja kwa îthe kaîrî. Rîu Jonathani nî aathithîrie kîrîkanîro na Daudi tontû nî aamwendeete o ta ûrîa aaciendeete we wengwa. Jonathani ararita rwambambio rûrîa eekîrîte, aranenkera Daudi. Ningî aramûnenkera mathaga ja kwigîra mwîrî na rûchiû na ûta na mûcibi. Daudi nî oombanaga o kunthe kûrîa Saûlû aamûtûmaga ndweene. Tontû bûû Saûlû aramweethia mûrûngamîîri wa njûûrî, na ûntû bûbû bûragwîria antû bonthe kinya nthûûmba cia Saûlû. Rîrîa baacokeete, Daudi akûrîîkia kûûraga Mûfilisti, aka nî baumagarîre ntûûreene cionthe cia Israeli bakiinaga ndwîmbo na kwautha bakîringaga tamburini na wandîîndî bagwîrîtue beetîte kûthagana mûnene Saûlû. Bainaga bagîcokanagîria ûjû, “Saûlû akûûraga ngiri ciaawe, îndî Daudi ooraga ngiri makûmi jaawe.” Saûlû arathûûra mono na ûntû bûû bwaarî bûthûûku kîrî we. Arauga atîrî, “Ai ka bakûgweetanîria Daudi na ngiri makûmi, naani na ngiri cionka? Nîmbi îngî atigeerie kûjûkia tiga ûnene?” Rîu Saûlû araigîîrua Daudi rûriitho kuuma ntukû îîu. Rûûneene roho înthûûku îtûmi nî Mûrungu, nî yaatonyere Saûlû, arambîrîria kwaria ta muntû ûrî na nthû agîîtaîtaga nyomba yaawe. Daudi nî aaringaga wandîîndî o ta ûrîa aathithagia ntukû cionthe. Saûlû nî aagwete îtumo. Rîu Saûlû aragera îtumo tontû aathûgaanagia atî akamunta Daudi amûmuntanîrie na rûthingo. Îndî Daudi areebera meebera jaîrî. Saûlû arakîra Daudi mono, tontû MWATHANI nî aarî amwe nawe, îndî MWATHANI nî aarî akwîrûkîra Saûlû. Rîu Saûlû araciathûrana na Daudi aramûeethia mûtongeeria wa asikarî ngiri (1,000). Daudi aratua gûtongagîîria njûûrî îîu ndweene. Daudi nî oombanaga kîrî mantû jonthe jarîa aathithagia tontû MWATHANI nî aarî amwe nawe. Rîrîa Saûlû oonere ûrîa Daudi oombanaga, aramûkîra nkûrûki. Îndî antû bonthe ba Israeli na Juda nî beendere Daudi nîûntû nî aabatongagîîria ndweene bweega na bakoombana. Rîu Saûlû areera Daudi atîrî, “Ngakûnenkera Merabu, mwarî waakwa ûrîa mûkûrû, ae mwekûrû waaku. Îndî no mwanka mbere wonanie ûrî nchamba na njîra ya kûrwaa ndwaa cia MWATHANI.” Nîkwîthîrwa Saûlû aathûgaanagia Daudi akooragîrwa ndweene nî Afilisti antû amûûraga wengwa. Daudi aracokeria Saûlû atîrî, “Ûûni ndî ûû mpaa mûthoni wa mûnene? Mwîrîga jweetû na mûciî jwa baaba jûtî îgweeta ndeene ya Israeli.” Îndî îgiita rîgûkinya rîrîa Saûlû aarî anenkere Daudi mwarî waawe Merabu, nî amûnenkanîîre kîrî Adirieli ûrîa wa kuuma Mehola araa mwekûrû waawe. Rîu Mikali, mwarî wa Saûlû areenda Daudi. Rîrîa Saûlû eerîrwe nteto iu, nî aagwîrîrue mono. Saûlû arathûgaania ûjû, “Ka nenkanîre Mikali kîrî we nîkenda aa mûtego kîrî we na nîkenda Afilisti bamûûraga.” Rîu Saûlû areera Daudi rîa jaîrî, “Nandî ûkaa mûthoni waakwa.” Saûlû araatha nthûûmba ciaawe araciîra, “Arieni na Daudi na witho bûmwîîre atîrî, ‘mûnene nî agwîrîtue nîgwe na nthûûmba ciaawe cionthe nî ikwendeete. Nandî-rî aa mûthoni waawe.’” Tontû bûû nthûûmba cia Saûlû ireera Daudi mantû jau withoone. Daudi arabooria atîrî, “Ni ndî nkîa na muntû ûtî îgweta, ka buî bûkwona bûrî ûntû bûbûûthû kwaa mûthoni wa mûnene?” Nthûûmba cia Saûlû ireeta iramwîra ûrîa Daudi auga. Rîu Saûlû arabeera, “Îreeni Daudi ûjû, ‘mûnene atîkwenda rûracio, nonga nchabû îgana cia Afilisti nîkenda airîîria kîrî anthû baawe.’” Ûu nîu Saûlû aabangîte nîkenda Afilisti booraga Daudi. Rîrîa nthûûmba ciaawe cierîre Daudi nteto iu, Daudi nî aagwîrîrue mono kwaa mûthoni wa mûnene. Mbere ya ntukû cia wîrane bûu ithira, Daudi amwe na antû baawe nî beetîre na barooraga Afilisti magana jaîrî (200). Daudi araikia nchabû iria ciendekanaga kîrî mûnene nîkenda aa mûthoni waawe. Rîu Saûlû aramwaa mwarî waawe Mikali aa mwekûrû waawe. Rîrîa Saûlû oonere na aramenya atî MWATHANI nî aarî amwe na Daudi, na atî mwarî waawe Mikali nî eendeete Daudi, nî aakîrîre Daudi nkûrûki. Saûlû kuuma îgiita rîu aratûûra arî mûnthû wa Daudi. O rîrîa njûûrî cia Afilisti cieetaga kûrwaa na Aisraeli, Daudi nî oombanaga nkûrûki ya nthûûmba cionthe cia Saûlû. Tontû bûû, Daudi aragea nkuuma na îgweta mono. Saûlû araaria na mûtaana waawe Jonathani na nthûûmba ciaawe cionthe mantû jeegiî mûbango jwa kûûraga Daudi. Îndî Jonathani mûtaana wa Saûlû nî eendeete Daudi mono. Rîu Jonathani areera Daudi atîrî, “Baaba nî akwenda gûkûûraga. Tontû bûû rûûjû rûûkîîrî wimenyeere na wiciithe antû amwe. Naani ngeeta ndûngame rûteere rwa baaba akuî na arîa ûkeethîrwa wîciithîte na mbarie nawe mantû jakwegiî. Nkëeja kûmenya ûntû, ngakumenyithia.” Jonathani arakathîîrîria Daudi kîrî îthe Saûlû, akîmwîraga atîrî, “Mûnene, ûkáthithîria nthûûmba yaaku Daudi ûntû bûbûthûûku tontû we atakûthithîria ûntû no bûrîkû bûbûthûûku. We nî mantû jameega akî akûthithîrîtie. Nîka aacieejanîre areeta kûrwaa na Mûfilisti, na MWATHANI araa Aisraeli ûûmbani bûbûnene mono. Naagwe nî waabwoonere na ûrabûgwîrîrua. Nîkî tontû ûkwenda kûthithîria muntû ûtî na îyaatia ûthûûku, ûûraga Daudi ûtheri?” Tontû bûû Saûlû arathikîîra Jonathani, na araciîtia akiugaga atîrî, “O ta ûrîa MWATHANI atûraga mwoyo, Daudi atîûragwa.” Jonathani areeta Daudi, na aramûmenyithia mantû jau jonthe. Aaracoka aramwikia kîrî Saûlû, nawe Daudi aareta na mbere gûtumîkîra Saûlû o ta mbere. Nyuma ya kagiita gagakai, ndwaa îratûrîka kaîrî gatîgatî ka Aisraeli na Afilisti. Daudi areeta ararwaa na Afilisti arabooraga mbûrago înene, mwanka baramûmatûka. Rîu roho înthûûku îtûmi nî MWATHANI îrejîîra Saûlû, akari nthî nyomba yaawe agwete îtumo na njara, nawe Daudi nî aamûrîngagîra wandîîndî. Saûlû nî aagererie kûmunta Daudi na îtumo amûmuntithania na rûthingo îndî Daudi ararîebera rîramunta rûthingo. Daudi nawe araûra ûtukû bûu na aramatûka. Rîu Saûlû aratûma antû beeta nyomba ya Daudi bamûkaria nîkenda rûûnene rûkîîrî bamûûraga. Îndî mwekûrû wa Daudi, Mikali aramwîra atîrî, “Ûkärega kûûra naarua ûtukû, rûûjû ûkooragwa.” Rîu Mikali araumagarîîria Daudi ndiricheene aramatûka na araûra. Mikali arajûkia mûrungu jwa mûng'uanano na arajûmamia gîtandeene, na aramamia kîongo kîaaju pirûûne îrîa yathithîtue na guee ya mbûri na arajûgwîîkîra. Saûlû agûtûma antû bagîîra Daudi, Mikali arabeera, “Nî ajîtue.” Rîu Saûlû aratûma antû kaîrî beeta kwona Daudi. Arabeera atîrî, “Mûreteeni kîrî ni arî gîtandeene, nîkenda mûûraga.” Rîrîa antû barîa baatûmî baatonyere nyomba ya Daudi, nî beethîîre nî mûrungu jwa mûng'uanano jwamamîtue gîtandeene, na kîongo kîaaju kîrîkîîri pirûûne îrîa yathithîtue na guee ya mbûri. Saûlû arooria Mikali atîrî, “Nîkî wampaîîria bûng'ana ûjû, watûma mûnthû waakwa amatûka?” Mikali aramûcokeria, “Nîka ambîîrîre mûrekeerie amatûke, kana këethîra tî ûû, ambûrage.” Daudi akûmatûka, nî eetîre kîrî Samueli kûu Rama na aramwîra mantû jonthe jarîa Saûlû aamûthithîrîtie. Rîu Daudi na Samueli bareeta gûkara Naiothi. Saûlû nî eerîrwe Daudi arî Naiothi kûrîa Rama. Tontû bûu, Saûlû aratûmana Daudi eeta kûgwatwa. Îndî rîrîa barîa baatûmi boonere ntundu ya iroria bikîroragia, na Samueli abitongeeretie, Roho wa Mûrungu nî eejîrîre bau baatûmi nî Saûlû, na kînya bo barambîrîria kûroria. Rîrîa Saûlû eerîrwe ûrîa gwakara, nî atûmîre antû bangî na kinya bo bagwîta barambîrîria kûroria. Ningî aratûmana rîa jathatû, na kinya bo bagwîta barambîrîria kûroria. Rîu we wengwa nî eetîre Rama, na agûkinya kîthimeene kîrîa kînene gîa Seku, nî oorithîrîrie kûrîa Samueli na Daudi baarî. Muntû ûmwe aramûmenyithia atî baarî Naiothi kûu Rama. Saûlû eetîte kûu Naiothi ya Rama, Roho wa Mûrungu nî aamwîjîîrîre na arambîrîrîa kûroria mwanka arakinya Naiothi ya Rama. Agûkinya, nî aaritîre nguû aratigwa kîthûnû na araambîrîria kûroria arî mbere ya Samueli. Nî aamamîre au arî kîthûnû mûthenya junthe na ûtukû bunthe. Tontû bûû antû barambîrîria kûrîa, “Kinya Saûlû ka arî amwe na iroria?” Daudi aramatûka arauma Naiothi ya Rama, areeta kîrî Jonathani, aramûûria, “Nîatîa nthithîtie? Nî ûthûûku bûrîkû nthithîtie? Nî îîatia rîrîkû nthithîrîtie abaagu tontû agûncwaa ambûraga?” Nawe aramûcokeria aramwîra atîrî, “Gûkorokarîka ûu! Ûtîkua! Gûtî ûntû baaba athithagia bûbûnene kana bûbûnini atîmbîîrîte. Nîmbi îtûmîte ambitha ntîkamenye bûu? Bûu bûtîo!” Rîu Daudi aramûcokeria atîrî, “Abaagu nî akûmenya bwega atî nî ûmpendeete. Nawe arîthûgaania atî wamenya ûntû bûû, ûkagea kîeba mono. Îndî ga ngûciîtia na mma o ta ûrîa MWATHANI atwîîre mwoyo na o ta ûrîa ûtwîîre mwoyo, ûûni ndî beco gûkua!” Jonathani aramwîra atîrî, “Bûrîa ûkauga ngakûthithîria.” Daudi areera Jonathani, “Rûûjû nî ntukû ya mambura ja mweri jûkîguûka. Mbuîri kwîthîrwa nkîrîjanagîra na mûnene meetheene. Îndî ûkëeja kûmbîtîkîîria, ngeeta mbiciithe kîeniine mwanka ûgoro bwa ntukû ya ithatû. Abaagu akëeja kûûria narîa ndî, ûmwîîre atîrî, ‘Daudi nî amberencere mwaa rûûtha rwa kûmatûkanga ntûûra yaao Bethlehemu, tontû kûrî na kîgongwana kîrîa kîritagwa o rîmwe mwaka kîa nja yaao yonthe.’ Akëeja gwîtîkîîria ûntû bûu, nkeethîrwa ntî na thîîna, îndî akëeja kûthûûra, ûmenye ndî thîîneene. Tontû bûû, thithîria nthûûmba yaaku bwega wiigue kîaao tontû nîgwe weeka wîrane bûbûtheru na nthûûmba yaaku. Îndî nkëethîrwa ndî na ûthûûku, mbûraga gwengwa, tontû rî, nîkî gîgatûma ûmbikia kîrî abaagu ambûraga?” Jonathani aramûcokeria, “Gûkorokarîka ûu kîrî gwe! Ndîngî kûmenya atî baaba nî akûthûgaanîrîtie gûkûreteera ûthûûku, ntîngî gûkwîîra?” Rîu Daudi aramûûria atîrî, “Nûû ûkambîîra këethîra abaagu agûgûcokeria na ûng'eentu?” Jonathani aramwîra atîrî, “Njû, twîte kîeniine.” Rîu bobaîrî bareeta kîeniine. Jonathani areera Daudi atîrî, “MWATHANI Mûrungu wa Israeli nî ae mûkûûjî weetû! Rîrîa nkaaria na baaba thaa ta iji rûûjû kana aûke, akëethîrwa atî na ûthûûku naagwe, ngatûmana ûmenyithue. Îndî baaba akëeja kwîthîrwa athûgaanîtie gûkûthithîria ûntû bûbûthûûku na nkärega gûkwîra, nîkenda wiciitha uuma ûgwatiine, MWATHANI nî anthithîrie bu. MWATHANI arokarania naagwe o ta ûrîa arakaranagia na baaba! Nkëeja gwîta na mbere gûtûûra mwoyo, mbonagia wendo bwa MWATHANI, na nkëeja gûkua; ûkorogiita wendo bûû kuuma kîrî nja yaakwa mwanka kenya, kinya rîrîa MWATHANI akathiria anthû bonthe ba Daudi kuuma nthîgûrûûne.” Rîu Jonathani areeka kîrîkanîro na mûciî jwa Daudi akiugaga, “MWATHANI arokûrîîrîria kîrî anthû baaku gwe Daudi.” Jonathani aratûma Daudi aciîtia rîa jaîrî akîrikithagia atî nî amwendeete tontû Jonathani nî eendeete Daudi o ta ûrîa aaciendeete wengwa. Rîu Jonathani aramwîra atîrî, “Rûûjû nîrîo mambura ja kûguûka kwa mweri, na ûkamenyekana ûtîku tontû gîtî gîaaku gîtîîthîrwa gîkarîri nî muntû. Aûke gûkamenyeewa bwega atî ûtîku, naagwe wîîte antû arîa waiciithîte ntukû îrîa mantû jaaku jaaragua, ûkare wiciithîte nyuma ya kîthûmba kîa maiga. Nkaratha mîgwî îthatû rûteere rwaakîo, ta muntû ûkûratha cabaa. Naani ngatûma nthûûmba yaakwa mîîre ûjû, ‘Îta ûgacwee mîgwî.’ Nkëeja kwîîra nthûûmba îîu, ‘Raithîîria, mîgwî îrî rûteere rwaaku, mîoje,’ rîu wîîje tontû o ta ûrîa MWATHANI atûûraga mwoyo, ûtîîthîrwa ûrî ûgwatiine. Îndî nkëeja kûmîîra, ‘Raithîîria, mîgwî îrî mbere yaaku,’ wîîte tontû MWATHANI nî akûrekeretie ûciîtîra. Mantûûne jau twaranîria ûûni naagwe, MWATHANI nîwe mûkûûjî weetû mwanka kenya.” Rîu Daudi araiciitha kîeniine. Mambura ja kûguûka kwa mweri jagûkinya, mûnene arakara nthî meetheene nîkenda arîa. Mûnene arakarîra gîtî kîaawe kîrîa kîrî akuî na rûthingo o ta ûrîa aathithagia. Jonathani nawe arakara mbere yaawe berekeene. Abuneri arakara nthî rûteere rwa Saûlû îndî gîtî kîa Daudi gîtaarî na muntû. Îndî Saûlû gûtî u auga ntukû îîu, tontû athûgaanagia atî kûrî ûntû bwagirîîtie Daudi kana oomba kwîthîrwa arî na mûgiro. Ntukû ya ijîîrî nyuma ya mambura jau, gîtî kîa Daudi gîtaarî na muntû. Saûlû arooria mûtaana waawe Jonathani atîrî, “Nîkî tontû mûtaana wa Jesii atîreeja kîathoone îgoro na naarua?” Jonathani aracokeria Saûlû, “Daudi nî aramberencere mwaa rûûtha nîkenda eeta Bethlehemu. Arambîîrîre mûee rûûtha eete nîûntû nja kwaao gûkeethîrwa kûrî na kîgongwana na mûtaana wa ng'ina nî aamûûrîtie eethîrwe arî o. Aambûria këethîrwa nî mwendeete mwîtîkîîrie eete akoone ataana ba ng'ina. Gîkî nîkîo gîtûmi atîreeja meetheene ya mûnene.” Saûlû araakanwa nî mûthûûro nîûntû bwa Jonathani na aramwîra atîrî, “Gwe mwana wa mûka ntûrûtû na ndemi, ga ntîkûmenya ûthuurîte mûtaana wa Jesii, agwîkîrithia nthao, na eekîrithia nyakwe ûrîa waagûciarîre nthao? Tontû rî, îgiita rîonthe rîrîa mûtaana wa Jesii agatûûra mwoyo nthîgûrûûne, ûgwe kana ûnene bwaaku bûtîkororika. Tontû bûû, tûmana areetwe kîrî ni tontû no mwanka akue.” Rîu Jonathani aracokeria îthe atîrî, “Nîmbi îgatûma ooragwa? Nîatîa athithîtie?” Îndî Saûlû aramûgera îtumo akîendaga kûmûûraga. Rîu, Jonathani aramenya atî îthe nî aabangîte kûûraga Daudi. Jonathani arookîîra kuuma au meetheene athûûri na ang'enti mono. Ataarîa biakûrîa ntukû îîu ya ijîîrî ya mambura ja kûguûka kwa mweri tontû nî aithikîîrîte nîûntû bwa Daudi, ûrîa îthe aarî akûmwîkîrithia nthao. Rûnene rûkîîrî, Jonathani araumagara na areeta kîeniine arîa baarîkanîtie na Daudi bagacemania. Jonathani beetanîrie na kaîjî. Areera kaîjî kau atîrî, “Ûgîa ûgacwee mîgwî îrîa nkûratha.” O ûrîa kaîjî kau kogîîte, araratha mûgwî mbere yaako. Rîrîa kaîjî gaakinyîre arîa mûgwî jûrîa Jonathani aarathîte jwaarî, arageeta akiugaga, “Mûgwî jûrî mbere yaaku?” Jonathani areeta kaîjî kau arakeera, “Ûgakarakara, thithangia na mpwîî.” Rîu kaîjî kau karoothûrania mîgwî na kareeta kîrî Jonathani, mwathi waako. Îndî kaîjî kau gûtî u kaijî, tiga Jonathani na Daudi bonka bamenyaga ûrîa baabangîte. Jonathani arakanenkera mathaga jaawe ja ndwaa na arakeera atîrî, “Îta ûjacokie ntûûreene.” Rîrîa kaîjî geetîre, Daudi, arokîîra kuuma au rûteere rwa kîthûûmba kîa maiga, aramama nthî na kîu atirithîtie ûthiû nthî. Ningî arenamîîra Jonathani maita jathatû, rîu baracûûncana bakîrîranagîra, îndî Daudi ararîra nkûrûki. Rîu Jonathani areera Daudi atîrî, “Îta na ûkiri, tontû tûgûciîtanîria tu-baîrî riîtweene rîa MWATHANI, atî ‘MWATHANI ae mûkûûjî waaku naani, na kîrî nchiarwa ciaakwa na ciaaku mwanka kenya.’” Rîu Daudi arookîîra araciîtîra nawe Jonathani aracoka ntûûreene. Daudi areeta Nobu kîrî Ahimeleki mûthînjîri-Mûrungu. Ahimeleki araumagara kûmûthagaana agîteetemaga na aramûûria atîrî, “Nîkî tontû ûrî wenka, na gûtî ûngî bûreejania nawe?” Daudi aracokeria Ahimeleki mûthînjîri-Mûrungu atîrî, “Mûnene nî ambîrîte ûntû, ambîîra atîrî, ‘Ûkeera muntû kinya ûrîkû ûntû bûû ngûgûtûma ûthithia, bûu ndakwîrîra.’ Naani nî mbîkîte kîatho gîa gûtirimana na nthaka antû ana. Nandî, nîmbi ûrî nayo? Nenkera mîgaate îtaano, kana gîntû kîngî kîrîa ûrî nakîo.” Mûthînjîri-Mûrungu aracokeria Daudi aramwîra atîrî, “Ntî na mûgaate jûrîa tûrîîjaga ntukû ingî, îndî kûrî na mûgaate jûmûtheru bunka akî nthaka iu ciethîrwa itîthengereete aka.” Daudi aracokeria mûthînjîri-Mûrungu aramwîra atîrî, “Tûtîthengereete aka o ta ûrîa wîthîre bweetû bûkari rîrîa twîtîte ndweene. Mîîrî ya nthaka ciaakwa nî îmîtheru, na kinya naarua no ûu nkûrûki.” Rîu, mûthînjîri-Mûrungu aramûnenkera mîgaate îrîa mîtheru, tontû gûtaarî na mîgaate îngî tiga îrîa yariti antû aatheru nîkenda îngî îrîa îrî na mwanki îîkwa o. Ntukû îîu nî kwaarî na muntû weetagwa Doegi ûmwe wa nthûûmba cia Saûlû. Aaingîri au mbere ya MWATHANI. Nawe aarî wa kuuma Edomu na aarî mûrûngamîîri wa arîîthi ba Saûlû. Daudi arooria Ahimeleki atîrî, “Ûrî na îtumo kana rûchiû aja? Nî ûntû ntîreejîre na rûchiû rwaakwa kana mathaga jaakwa ja ndwaa, tontû mantû jarîa mûnene areendaga nthithia, jararî ja mpwîî.” Mûthînjîri-Mûrungu aramûcokeria atîrî, “Rûchiû rwa Goliathû Mûfilisti, ûrîa wooragîîre kîgwanthîîne kîa Ela, rûrî aja nî rwoogi na nguû rwekwa rûteere rwa efodi. Ûkëenda kûrûjûkia, rûjûkie tontû gûtî rûngî ndî naru.” Daudi arauga atîrî, “Gûtî rûngî ta rûu; nenkera ru.” Daudi araciîtîra, aramatûka Saûlû kuuma ntuku îu, areeta kîrî Akishi mûnene wa Gathi. Nacio nthûûmba cia mûnene Akishi iramwîra, “Ûûjû tî Daudi mûnene wa nthî Israeli? Ûjû tîwe barainaga mantû jamwegiî bakiugaga, Saûlû akûûraga ngîrî ciaawe, îndî Daudi akûûraga ngiri makûmi jaawe?” Daudi areeka nteto iu nkoroone yaawe, na arakîra Akishi mûnene wa Gathi mono. Aragarûra mûkariî jwaawe mbere yaao, aracieethia ta muntû wa nthû. Nî aakurunyaga akîandîkaga mpingîro cia ntûûra na agîtûûraga mata jakenamania na kîreru kîaawe. Akishi areera nthûûmba ciaawe atîrî, “Ningî nî bûkwona muntû ûûjû arî na nthû? Nîkî bwamûreeta kîrî ni? Ka mbagîte antû ba nthû tontû bwandeetera muntû ûûjû eeja kûthithia mantû ja nthû mbere yaakwa? Muntû ûûjû agákûrûka nyomba yaakwa?” Daudi nî aaumîre kûrîa aarî Gathi, aramatûka gîkurunguune kîrîa kîaarî ntûûreene ya Adulamu. Rîrîa ataana ba ng'ina na antû ba mûciî jwa îthe baaigîrue naarîa aarî, nî beetîre kîrî we. O muntû wonthe ûrîa wanyamarîîtue na ûrîa waarî na îraandû na ûrîa ûtang'anîri, bonthe nî boothûranîre kîrî we. Antû bau bonthe baarî ûû ta antû magana jana (400), nawe Daudi araa mûtongeeria waao. Rîu Daudi nî aaumîre au areeta Mizipe ya Moabu na areera mûnene wa Moabu atîrî, “Îtû ndakûromba wîtîkîîrie baaba na ntîî beeje bakarage aja gwaaku mwanka rîrîa nkaamenya ûrîa Mûrungu akanthithîria.” Daudi aratiga aciari baawe bakaraga na mûnene wa Moabu na baratûûra nawe ntukû cionthe irîa Daudi aakarîre giciithoone. Ningî kîroria Gadi nî kîeerîre Daudi atîrî, “Ûgákara aja giiciithoone, ûmagara wîîte nthîgûrû ya Juda.” Daudi arookîîra areeta mwitûûne jwa Herethi. Saûlû nî aaigîrue atî Daudi na antû barîa aarî nabo baakûmenyeka kûrîa baarî. Rîu Saûlû aakari nthî Gibea rungu rwa mûgumo antû gwookîîrîte na agwete îtumo. Nthûûmba ciaawe cionthe nî ciarûngi imûthiûrûkîrîte. Saûlû areera nthûûmba iu ciarûngi imûthiûrûkîrîte atîrî, “Thikîîreeni, buî antû ba Benjamini! Mûtaana wa Jesii nîka akabwaa o bwinthe ithaka na miuunda ya mîzabibû? Ka akabweethia atongeeria ba antû ngiri ba ndwaa na bangî ba antû îgana ba ndwaa? Nîmbi tontû bwinthe bûgûnkunyanîra? Gûtî we weenu wambîîra rîrîa mûtaana waakwa baagwatanîre na mûtaana wa Jesii! Gûtî we weenu ûmbigîrîkua kîaao kana ambîîra atî mûtaana waakwa nî aûjîîrîte nthûûmba yaakwa înkabîra ûjû gûkari naarua?” Rîu Doegi ûrîa wa kuuma Edomu, ûrîa warûngami akuî na nthûûmba cia Saûlû, arauga, “Nî ndoonîre mûtaana wa Jesii etîte Nobu kîrî Ahimeleki mûtaana wa Ahitubu. Ahimeleki arooria MWATHANI ûrîa Daudi abuîri kûthithia. Rîu aranenkera Daudi biakûrîa na rûchiû rwa Goliathû ûrîa Mûfilisti.” Mûnene Saûlû nî aatûmanîîre mûthînjîri-Mûrungu Ahimeleki mûtaana wa Ahitubu, amwe na antû ba ndûgû ciaao cionthe barîa baarî athînjîri-Murungu kûu Nobu. Bonthe bareeta kîrî mûnene. Saûlû areera Ahimeleki atîrî, “Thikîîra mûtaana wa Ahitubu.” Ahimeleki aramûcokeria, “Nî nthikîîrîte mwathi waakwa.” Saûlû aramûûria, “Nîkî tontû ûûgwe na mûtaana wa Jesii bûnkunyanîrîte? Nîkî tontû wamûrûmîrie irio na ûramûnenkera rûchiû na wamûûrîria nkuagaya kîrî Mûrungu? Rîu nî angarûkîte aambîrîria gûnkabîra ûjû gûkari naarua.” Rîu Ahimeleki aracokeria mûnene atîrî, “Gûtî ûngî kîrî nthûûmba ciaaku cionthe mwîtîkua ta Daudi. Nî mûthoni waaku na nî mûtongeeria wa asikarî barîa bagûkaragia na ningî nî eekîîri mono nî antû ba mûciî jwaaku. Nî mma naarua tîrîo rîaakwa rîa mbere kûûria Mûrungu nkuagaya nîûntû bwa Daudi. Tontû bûû, mûnene ûkánthûgaanîria ûntû bûbûthûûku ni nthûûmba yaaku kana ûthûgaanîria antû ba ndûgû ciaakwa, nîkwîthîrwa ntamenya noo mbi yegiî mûbango jûu jwa gûkûthiria.” Rîu mûnene areera Ahimeleki atîrî, “Gûtî nkaanja, no mwanka ûûragwe, amwe na antû ba ndûgû cieenu.” Saûlû areera akaria baawe barîa barûûngami bamûthiûrûkîte atîrî, “Ûrageni athînjîri-Mûrungu ba MWATHANI, tontû kinya bo nî baragwatanîîre na Daudi na bataambîîra Daudi nî aamatûkîre kinya këethîra nî baamenyaga mantû jau.” Îndî akaria ba mûnene bararega kûûraga athînjîri-Mûrungu ba MWATHANI. Rîu mûnene Saûlû areera Doegi oorage athînjîri-Mûrungu. Tontû bûû, Doegi ûu wa kuuma Edomu, arabooraga. Ntukû îîu ooragîre athînjîri-Mûrungu mîrongo înaana na bataano (85) barîa beekagîra nguû yeetagwa efodi. Saûlû aracoka araathana atî antû ba Nobu, ntûûra îrîa athînjîri-Mûrungu baatûûraga booragwe bonthe: arûme na aka, na twaana na tûkeenke, na ng'ombe na ntigiri na ng'ondu. Îndî ûmwe wa ataana ba Ahimeleki weetagwa Abiathari aramatûka areeta kîrî Daudi. Abiathari areera Daudi ûrîa Saûlû aarî akûûraga athînjîri-Mûrungu ba MWATHANI. Daudi aramûcokeria aramwîra atîrî, “Ntukû îrîa ndoonere Doegi, Mûedomu arî o, nî ndaamenyere atî gûtî nkaanja akeera Saûlû. Tontû bûû, nî ni ntûmîte antû ba mûciî jweenu bonthe booragwa. Kara amwe naani na ûkáigua ûguaa. Saûlû nî akwenda gûtûûraga tu-baîrî; ûûgwe na ûûni. Îndî wakara amwe naani, ûtîîthîrwa ûrî ûgwatiine.” Daudi nî eerîrwe atî Afilisti nî bakwithûkîra antû ba ntûûra ya Keila, na nî bakwiya irio birîa biaarî matîîriine. Rîu Daudi araromba MWATHANI akîûragia atîrî, “Mbîte nkaithûkîre Afilisti baba?” MWATHANI aramûcokeria, “Îî nthiî ûkarwee na Afilisti nîkenda ûtunyûkia ntûûra ya Keila.” Îndî asikarî ba Daudi baramwîra, “Gûkëethîrwa tûrî na ûguaa ûjû tûrî Juda, tûkaigua ûguaa bûng'ana tûkëeja gwîta Keila kûrwaa na njûûrî cia Afilisti?” Daudi araromba MWATHANI nkuagaya kaîrî. MWATHANI aramûcokeria atîrî, “Ûkîîra wîname Keila, nîûntû ngatûma ûûmbe Afilisti.” Rîu Daudi na asikarî baawe bareeta Keila na bararwaa na Afilisti. Barooraga Afilisti babaingî mono na barataa nyomoo ciaao cia ndîîthia. Ûu nîu Daudi aatunyûkîrie antû ba ntûûra ya Keila. Rîrîa Abiathari mûtaana wa Ahimeleki aamatûkîre, nî ajûkîrie nguû ya efodi areeta nayo kîrî Daudi kûu Keila. Saûlû akûmenya atî Daudi arî Keila nî augîre atîrî, “Mûrungu akûmûnenkanîra kîrî ni. Akwigwatithia wengwa tontû agûkûrûka ntûûra îrî na rûthingo na mpingîro îndiku.” Rîu Saûlû areeta asikarî baawe bonthe nîkenda beenama Keila bacîgîîria na baithûkîra Daudi na antû baawe. Rîrîa Daudi aamenyere atî Saûlû nî akûbanga ûrîa akamwithûkîra, areera Abiathari mûthînjîri-Mûrungu amûnenkere nguû îrîa ya efodi. Daudi araromba akiugaga atîrî, “Îgwe MWATHANI Mûrungu wa Israeli, ni nthûûmba yaaku nî mbigîîtue na mma atî Saûlû nî aabangîte kwîja ntûûra ya Keila, nîkenda amînyangia nîûntû bwaakwa, ni nthûûmba yaaku. O u nî mma Saûlû akeeja o ta ûrîa ni nthûûmba yaaku mbigîîtue? Itû MWATHANI Mûrungu wa Israeli mbîîra ni nthûûmba yaaku.” MWATHANI aramûcokeria, “Nî mma akeeja.” Rîu Daudi areeta na mbere kûromba akîûragia atîrî, “A antû ba Keila bakanenkanîra na banenkanîre antû baakwa kîrî Saûlû?” MWATHANI aramûcokeria, “Îî bakabûnenkanîra.” Rîu Daudi na asikarî baawe ûû ta magana jatantatû, barauma Keila baraciîtîra. Rîrîa Saûlû aaigîrue atî Daudi akûmatûka auma Keila, aratigana na mûbango jwa gwîta kwithûkîra ntûûra îîu. Daudi arakara aiciithîte rwanda kûu nthî ya Zifu îrîa yaarî ya irîma. Saûlû nî ageragia kûmûcwaa ntukû cionthe îndî Mûrungu atanenkanîra Daudi kîrî we. Daudi araigua ûguaa akwona atî Saûlû nî akûmûcwaa amûûraga. Îgiita rîu Daudi aarî rwanda rwa Zifu akuî na Horeshi. Rîu Jonathani, mûtaana wa Saûlû, areeta kîrî Daudi kûu Horeshi. Ningî aramwîkîra inya akîmwîraga atî Mûrungu nî amûkarîtie, Areeta na mbere kûmwîra atîrî, “Ûkáigua ûguaa, tontû baaba Saûlû atîûmba gûkwona akûthithîria bûbûthûûku. Nî akûmenya na mma atî nîgwe ûkaa mûnene wa Israeli naani nî ni nkaa mûnini waaku.” Daudi na Jonathani bareekanîra kîrîkanîro kîa gûtûûra barî acoore mbere ya MWATHANI. Rîu Jonathani araana nja kwaao na Daudi aratigwa kûu Horeshi. Antû barîa batûûraga Zifu bareeta kîrî Saûlû kûu Gibea na baramwîra atîrî, “Nî mma Daudi nî aciithîte gweetû Horeshi, kîrîmeene kîa Hachila rûteere rwa ûmotho rwa rwanda rwa Jeshimoni. Rîu njû ûthithie ûrîa ûkwenda, înama wîîje nthî yeetû naatuî tûkamûnenkanîra kîrî gwe!” Saûlû arabacokeria arabeera atîrî, “MWATHANI arobûtharima nîûntû bwa kûmbîîra! Îteeni bûtuîrie o kaîrî na bûmenye gûntû kuungwa kûrîa arî na bûmenye këethîra kûrî muntû ûmwonete kûu. Nîkwîthîrwa nî mbigîîtue atî nî muntû ûrî na ûûme bwa kûthithia mantû mono. Ningî bûraithîrie bwega bûmenye nîkû kuungwa aiciithaga. No mwanka bwîîje bûmenyithie mantû jataarîrîtie. Rîu, nîrîo ngeetania naabuî, na ëethîrwa arî gûntû kûu, nkamûcwaa kunthe kîrî antû ba nthîgûrû ya Juda.” Tontû bûû bareetaga Zifu mbere ya Saûlû. Îgiita rîu Daudi na antû baawe nabo baarî rwanda rwa Maoni, Kîgwanthîîne kîa Araba kîrîa kîrî rûteere rwa ûmotho bwa Jeshimoni. Nyumeene Saûlû na asikarî baawe bareeta gûcwaa Daudi. Rîrîa Daudi eerîrwe, areeta gûkara rwaareene rwa iiga kûu rwanda rwa Maoni. Saûlû akwigua ûu, arathingatana nawe akîmûcwaga. Saûlû amwe na asikarî baawe baarî rûteere rûmwe rwa kîrîma nawe Daudi na asikarî baawe rûteere rûngî. Daudi na asikarî baawe nî baaciûmîtie bamatûka, tontû Saûlû na asikarî baawe nî baarî akuî kûbagwata. O kagiita kau, muntû watûmi areeta kîrî Saûlû aramwîra atîrî, “Coka ntûti tontû Afilisti bakwîthûkîra nthîgûrû yeetû.” Tontû bûû, Saûlû aratiga kwîngana na Daudi, aracoka kûrwaa na Afilisti. Antû au areetwa Iiga rîa gwitiira. Kuuma au Daudi araitia Enigedi arakara ku aiciithîte. Rîrîa Saûlû aacokîre aumîte kurwaa na Afilisti, nî eerîrwe atî Daudi arî rwanda rwa Enigedi. Nawe arajûkia antû baataare ngiri ithatû kuuma Israeli yonthe, areeta gûcwaa Daudi na antû baawe akuî na kûrîa gwîtagwa Maiga ja mbûri cia kîthaka. Beetîte barakinya antû kwaarî na nkanata cia ng'ondu. Antû au nî kwaarî na gîkurungu na Saûlû aratonya ku nîkenda aiteethia. Kûreethîrwa gîkurunguune kîu ndeene buru nîku Daudi na antû baawe baiciithîte. Rîu antû barîa baarî amwe na Daudi baramwîra atîrî, “Ntukû îîgûkinya îrîa MWATHANI aakwîrîte bwaayo, atîrî ‘Nkanenkanîra mûnthû waaku kîrî gwe, naagwe ûmûthithîrie o ûrîa ûkeenda.’” Daudi arookîîra areeta aceemeete, aragiita gîchoora kîa nguû ya Saûlû. Îndî nyumeene, Daudi araambîrîria kûthaangîka nkoroone nîûntû bwa kûgiita gîchoora kîa nguû ya Saûlû. Rîu Daudi areera antû baawe atîrî, “MWATHANI arongwata ni, ntîkeeje kûthithîria mwathi waakwa, mwîtûûrîrua maguta wa MWATHANI, ûntû bûbû; mûringithia na njara ciaakwa, nîûntû nî mwîtûûrîrua maguta wa MWATHANI.” Tontû bûû, Daudi ararigîîria antû baawe akîboonagia bakaithûkîra Saûlû. Saûlû nî ookîrîîre na araumagara gîkurunguune araciîtîra. Rîu Daudi kinya we nî ookîrîîre araumagara gîkurunguune na arathingatia Saûlû kajû, arauga, “Mwathi waakwa mûnene!” Rîrîa Saûlû aciûgûrîre, Daudi araturia maru, na areenamîîria ûthiû bwaawe mwanka nthî, aramwaa gîtîîo. Nyuma aramûûria, “Nîmbi îgûtûma wîîtîkia nteto cia antû barîa bagûkwîra atî Daudi nî agûcwaa gûkûthithîria ûthûûku? Naarua cionere wengwa ûrîa MWATHANI agûkûnenkanîrîte njareene ciaakwa rîrîa ûgûkarî gîkurunguune. Antû bamwe bambîîra nkûûrage, îndî ndarega gûkûûraga, ndauga, ‘Ntîûmba kûûraga mwathi waakwa, tontû nîwe mûnene ûrîa waaki maguta nî MWATHANI.’ Û tega itû baaba! Raithîîria woone gîchoora kîa rwambambio rwaaku, kîrîa ngiitîre antû a nkûûraga. Gîkî nî gîa gûkwonia atî ntî na mûbango jwa gûkûthithîria ûntû bûbûthûûku kana kûthûûkia waathani bwaaku. Ni ntîkûthûûkîtie kinya këethîra nî ûgûcwaa kûmbûraga. Ndiuga atî MWATHANI nîwe ûkagiita îgamba, oone nûû gatîgatî gaaku naani ûthûûkîtie. MWATHANI nîwe ûkandîîria îndî na bwaakwa ni ntîkorokûthithîria ûntû bûbûthûûku. Ririkana njuno ya karaja îrîa yugaga, ‘Ûthûûku bûthithagua nî antû barîa bathûûku.’ Îndî ni ntîkûthithîria ûntû bûbûthûûku. Nandî rî, ûûni ndî ûû wa kûthingatwa nî mûnene wa Israeli akîenda kûmbûraga? Tîu nkari ta kurû înkuû kana kîroboto! MWATHANI nîwe ûgatwathûrana ûûni na ûgwe, agiite îgamba auge nî ûrîkû weetû ûthûûkîtie. MWATHANI nîwe ûgategeera mantû bwega nîkenda ankaria na antunyûkia kuuma kîrî gwe.” Daudi akûthiria kwaria nteto iu, Saûlû aramûûria, “Nî gwe wengwa ûkwaria mûtaana waakwa?” Rîu Saûlû arambîrîria kûrîra. Saûlû areera Daudi, “Gwe ûrî ûmwagîru nkûrûki yaakwa, tontû nî ûnthithîrîtie mantû jameega, îndî ni nkûthithîrîtie mantû jamathûûku. Naarua ûkwonania ûrîa ûnthithagîria bwega. Tontû ûtîmbûragîre rîrîa MWATHANI anenkanîîre kîrî gwe. Nî mma rîrîa muntû aagwatithania mûnthû waawe atîmûrekagîîria aciîtîra atîmûûragîte. Tontû bûû, MWATHANI arokûtharima nîûntû bwa ûrîa wanthithîria naarua. Nandî, nî nkûmenya na mma atî nîgwe ûkaa mûnene wa Israeli, na atî nîgwe ûgeetithia ûnene bwa Israeli na mbere. Rîu itû nciîtîria riîtweene rîa MWATHANI ûmbîîre atî ûtîthiria nchiarwa ciaakwa mbîja kûrîria buru mûciîîne jwa Baaba.” Tontû bûu, Daudi aramûciîtîria. Rîu Saûlû araana mûciî kwaawe, na Daudi na antû baawe baracoka kûrîa baiciithaga. Samueli arakua. Aisraeli bonthe baroothûrana, baraithikîîra nîûntû bwa gîkuû kîaawe, baracoka baramûthika nja yaawe kûu Rama. Rîu Daudi arenama na areeta gûkara rwanda rwa Maoni. Kûu Maoni, nî kwaarî na muntû ûmwe warîthagia ndîîthia ciaawe akuî na ntûûra ya Karimeli. Nawe aarî gîtonga mono tontû nî aarî na ng'ondu ngiri ithatû (3,000) na mbûri ngiri îmwe (1,000). Îgiita rîu nî eenjaga ndîîtha ciaawe. Muntû ûu eetagwa Nabali nawe aarî wa mwîrîga jwa Kalebu. Nî aarî na mwekûrû ûmûthongi mono na ûmûûme weetagwa Abigaili. Îndî Nabali aarî muntû ûmûûî na wa ngoga. Daudi arî bûûrîîne, nî aigîîrue atî Nabali nî akwenja ndîîthia ciaawe. Tontû bûu aratûma nthaka îkûmi ciîta Karimeli kîrî Nabali kûmûkeethia, na bamwîra atîrî, “Daudi agûgûkeethia na akûrombera akiugaga ‘Thîîrî îtûûrage kîrî gwe na kîrî antû ba mûciî jwaaku na kîrî birîa bionthe ûrî nabio.’ Nî araigîrue atî nî ûkwenja ndîîthia. Nî agûkûmenyithia arîîthi baaku nî barakaraga amwe naatuî, na atî tûtaabathithîria ûntû bûbûthûûku na gûtîbio biaao biaiwa kagiita kau konthe barakarîte Karimeli. Ûûria nthaka ciaaku nacio igakwîra. Nandî nî ngûkûromba ni Daudi mûtaana waaku amwe na nthûûmba iji ciaakwa ûtûthithîrie bwega ntukû îîjî beeja ya kîatho, ûbanenkere o kîrîa ûrî nakîo gîa kûrîa.” Antû bau bareeta na bareera Nabali ntûmwa îrîa baatûmi nayo nî Daudi. Rîu bareeteera. Nabali arabacokeria atîrî, “Daudi nûû? Mûtaana ûu wa Jesii nûû? Ntukû iji kûrî na nthûûmba inyiingî irîa imatûkîte kuuma kîrî athani baacio. Ntîûmba kûjûkia mîgaate, na rûûjî na nyama irîa nthînjîrîte barîa bagûmpenjera ndîîthia nenkera antû ntîkûmenya kûrîa baumîte!.” Tontû bûû, nthaka iu cia Daudi iracoka na iramwîra ûrîa Nabali aabacokerie. Rîu Daudi arabeera atîrî, “O muntû nî acioge rûchiû rwaawe!.” Baraicioga, na kinya Daudi araicioga rûchiû rwaawe. Nabo baarî asikarî ta magana jana (400) barîa beetanîrie na Daudi, na barîa batigîrwe bakarîtie into biaao baarî magana jaîrî (200). Kagiiteene kau mûthaka ûmwe areera Abigaili, mwekûrû wa Nabali atîrî, “Daudi nî agûtûmîte nthûûmba ciaawe kuuma naarîa rwanda beeja gûkeethia na kwaria na mwathi weetû, îndî we abaruma. Ûmenye antû bau nî baatûmenyereere mono rîrîa twaarî nabo rwanda. Batatûthithîria ûntû bûbûthûûku kana gîntû kinya kîmwe gîeetû kîûra, tontû nî baatûkarîtie. Nabo baatûkaragia ûtukû na mûthenya îgiita rîonthe rîrîa twaarîîthîtie nthîthia. Nandî rî, itû thûgaania mantû jau na woone nîatîa ûkathithia. Tontû mantû ta jaja joomba kûreteera mwathi weetû thîîna amwe na antû ba nja yaawe bonthe. Nawe nî muntû ntîîrîka, gûtî we oomba kûthikîîra.” Rîu Abigaili arajûkangia mîgaate magana jaîrî (200), na ikiri biîrî bia ndibei na ng'ondu ithaano inthînje, na itheti biîrî bia mpîndî inkarange. Ningî arajûkia imaanja îgana (100) bia nzabibû injûmo na biûmbwa magana jaîrî bia nkûû impûmie. Araîkia ntigiri into biu bionthe, na areera nthaka ciaawe atîrî, “Îtageni bûrî mbere naani mbîjage ndî nyuma yeenu.” Îndî gûtî u eera mûkûrû waawe Nabali. Rîrîa eetîte akarîrîte ntigiri yaawe, nî aakinyîre antû kwathiîki nî kîrîma. O rîo aratirimana na Daudi na antû baawe beetîte rûteere rûrîa aaumîte. Daudi nî aarî agûciîra atîrî, “Tuuge nî ngûgî ya ûtheri ndîraritaga gûkaria into bia muntû ûûjû bûûrîîne na gûtî noo kîmwe kîa bio kîaûra? Tega rîu andîa wega na ûthûûku! Mûrungu nî ambûrage këethîra ntîthîrwa ndîkûûraga arûme baawe bonthe mbere ya gûkea rûûjû.” Rîrîa Abigaili oonere Daudi, arakinya nthî na mpwîî kuuma kîrî ntigiri araigwîthia nthî akuî na magûrû ja Daudi, eenîkîte ûthiû bwaawe kwonania gîtîîo. Aramwîra atîrî, “Itû mwathi waakwa, nthikîîra ni nthûûmba yaaku tontû ûthûûku bunthe nî ni nkaîra. Ûkánogua mathûgaanio jaaku nî muntû ûûjû Nabali, tontû nî muntû ûrî mîkariî îmîthûûku na nî kîaa o ta ûrîa riîtwa rîaawe riugaga. Îndî ûmenye atî ni ntîroonere nthaka irîa ûratûmîte. Nandî mwathi waakwa, menya atî MWATHANI ûrîa ûtûûraga mwoyo na ûrîa ûgwîkîte mwoyo, nîwe ûtwîre akûrigîrîtie ûtîkairîîrie na ûûraga anthû baaku. Nî nkûromba MWATHANI nkiugaga anthû baaku na bonthe barîa bakûthûgaanagîria ûthûûku barokanûkua o ta ûrîa Nabali agakanûkûa. Ndî na kîewa, itû mwathi waakwa gîîtîkîre kînenkerwe nthaka ciaaku irîa ikûthingatîte. Ndakwerenca ûndekere maatia jaakwa ni nthûûmba yaaku ya mûka. Ndî na mma atî ûkajûkia ûnene amwe na nchiarwa ciaaku, tontû bûû ndwaa irîa gwe ûkûrwa nî cia MWATHANI. Naagwe ûtîkorothithia ûntû bûbûthûûku ûtûûro bwaaku bunthe. Muntû kinya ûrîkû akëeja kwîngana naagwe akîendaga gûkûûraga, MWATHANI Mûrungu waaku agagûkaria o ta ûrîa muntû akaragia into biaawe birîa birî gîtûmi mono. Îndî anthû baaku akabata kûraja o ta ûrîa muntû ateejaga nthûûngû na gîkûtha. Rîrîa MWATHANI akoojûria jonthe jarîa akwîrîrîte, akûthithîrie bwega na akweethie mûnene wa Israeli, Mwathi waakwa ûtîîthîrwa ûrî na ûntû bwa gûtûma withikîîra kana bwa kwigambithîria ûthîîna nkoroone yaaku, tontû ûtîîthîrwa ûraganîte gûtî na gîtûmi kana wîthîrwa ûrairîîria gwengwa. Nîu rîrîa MWATHANI agakûtharima, ûkórîrua nî ni nthûûmba yaaku.” Rîu Daudi areera Abigaili atîrî, “MWATHANI Mûrungu wa Israeli arokumua, we wagûtûma ûtirimana naani naarua! MWATHANI arokûtharima na akatharima mathûgaanio jaaku tontû nî jameega. Nî bwega watûma ntiga kûûragana ndirîîria ningwa. Nî ngûciîtia riîtweene rîa MWATHANI Mûrungu wa Israeli ûrîa ûtûûraga mwoyo, we ûrîa ûndigîrîîrie ntîrabûthiria. Këethîra tîka ûûgîangîre weeja gûtirimana naani, na mma ndîngîûraga antû ba Nabali bonthe gûgîkinya rûûjû rûkîîrî.” Nîu Daudi areetîkîîria kûjûkia birîa Abigaili aamûreterete na arauga atîrî, “Aana gwaaku na thîîrî na ûkámaka tontû ndîkwigua na ngakûthithîria jau wambîîra.” Abigaili agûcoka nja areethîra Nabali arî na kîatho gîkînene, ta kîa mûnene. Nabali nî agwîrîtue mono na nî oogiti. Abigaili ararega kûmwîra no atîa mwanka kûrakea rûûnene rûkîîrî. Gûgûkîa rûûnene rûkîîrî, Nabali areethîrwa akwogitûka. Abigaili, mwekûrû waawe, aramwîra mantû jonthe. Tontû bûu Nabali araringwa nî nkoro na aroonja mwîrî. Nabali agûkara antû a ntukû îkûmi aajîtue, MWATHANI araingîyia mûrimo, nawe Nabali arakua. Rîrîa Daudi aaigîrue Nabali agûkua, arauga atîrî, “MWATHANI arokumua, we ûrîa wandîîria kîrumi kîrîa Nabali aandumîre na andigîîria ni nthûûmba yaawe ntîrathithia ûthûûku. MWATHANI agûkanûkia Nabali tontû bwa ûthûûku bwaawe.” Rîu Daudi aratûmana kîrî Abigaili akîmûûragia ae mwekûrû waawe. Rîrîa nthûûmba cia Daudi cieetîre Karimeli kîrî Abigaili baramwîra atîrî, “Daudi atûtûma kîrî gwe nîkenda tûkwîjîra waa mwekûrû waawe.” Abigaili arookîîra na arenamîîria na aratiirithia ûthiû bwaawe nthî, arauga atîrî, “Ni nthûûmba yaawe no nthambagie magûrû ja nthûûmba ciaawe.” Rîu Abigaili araithuranîra na mpwîî, amwe na aarî batano barîa baamûmenyagîîra. Araitia ntigiriine yaawe areetania nabo athingatîte antû barîa baatûmi nî Daudi, na kuuma rîu araa mûka wa Daudi. Daudi aracoka aragûra Ahinoamu kuuma Jezereeli nabo bo baîrî baraa aka baawe. Kagiiteene kau Saûlû nî aarî akûnenkanîra Mikali mwarî waawe, ûrîa waarî mûka wa Daudi, kîrî Paliti mûtaana wa Laishi wa kuuma ntûûra ya Galimu. Rîu antû ba kuuma nthî ya Zifu bareeta kîrî Saûlû kûu Gibea, baramwîra atîrî, “Daudi nî aiciithîte kîrîmeene kîa Hachila kîrîa kîerekene na Jeshimoni.” O rîu, Saûlû amwe na asikarî ngiri ithatû (3,000) barîa bathuuri bareenama rwanda rwa Zifu gûcwaa Daudi. Saûlû araamba kambî kîrîmeene kîa Hachila kîrîa kîerekene na Jeshimoni rûteere rwa njîra. Daudi nî aarî rwanda rûu. Akûmenya Saûlû agûkinya kûu akîmûcwaaga, nî aatûmîre achûnkûûni, nabo baramenya nî mma Saûlû nî aarî nao. Rîu Daudi areeta antû au Saûlû aambîte kambî, na areethîra Saûlû na Abuna mûtaana wa Neri, ûrîa waarî mûtongeeria wa njûûrî cia Saûlû bamami. Saûlû aamami kambîîne ndeene na asikarî baawe barî oome bamûthiûrûkîrîte. Daudi arooria Ahimeleki, ûrîa Mûhiti, na Abishai mûtaana wa ng'ina wa Joabu, ûrîa ng'ina eetagwa Zeruia, atîrî, “Kîrî buî bu-baîrî rî, nî ûrîkû ûgeetania naani kambîîne ya Saûlû?” Abishai aramûcokeria, “Ngeetania naagwe.” Tontû bûû, Daudi na Abishai bareeta ûtukû bûu kambîîne ya Saûlû. Bareethîra Saûlû amami ndeene na îtumo rîaawe rîmuntîîri nthî akuî na kîongo kîaawe. Abuna na asikarî bau bangî nabo nî baamami bamûthiûrûkîte. Rîu Abishai areera Daudi atîrî, “Mûrungu akûnenkanîra mûnthû waaku kîrî gwe naarua. Tontû bûû, nandî mbîtîkîîria mûmuuntanîrie nthî na îtumo; nkamûmunta îmuunta rîmwe rîonka, na tî jaîrî.” Îndî Daudi aracokeria Abishai atîrî, “Ûtîbuîrîte kûmûûraga tontû gûtî we ûûmba kûûraga mwîtûûrîrua maguta wa MWATHANI arega gûkanûkua.” Daudi aracoka arauga atîrî, “MWATHANI ûrîa ûtwîîre mwoyo wengwa nîwe ûkamûûraga, kana akue îgiita rîaawe rîa gûkua rîakinya, kana akuîre ndweene. MWATHANI akorondekeeria mbûraga mwîtûrîrua maguta waawe. Îndî ga tûjûkie îtumo rîaawe na gîkiri kîaawe kîa rûûjî twîte.” Rîu Daudi arajûkia îtumo na gîkiri kîa rûûjî baraciîtîra. Bio biîrî biaarî akûî na kîongo gîa Saûlû. Gûtî muntû wa Saûlû kinya ûmwe woonîre kana amenya ûrîa gwakarîkîre kana ookîîra, tontû bonthe nî bamami toro îndito îrîa MWATHANI aatûmîte bamama. Daudi nî aaunûkîrie areeta rwongo rûrîa rûngî rwa kîguuru, araitia kîrîmeene îgûrû gataaria na njûûrî ya Saûlû. Daudi areeta njûûrî na Abuneri mûtaana wa Neri, na kajû gakanene akiugaga, “Abuneri, ka ûtîkûmbîtîka?” Rîu Abuneri aramûcokeria, “Nûû ûu ûgwîtana agîûkagia mûnene?” Daudi aramûcokeria aramwîra, “Abuneri, ka ûrî ntomûrûme ûkari? Kûrî ûngî taagwe ndeene ya Israeli? Nîatîa îndî, ûtîgûkarîtie mwathi waaku mûnene rîrîa muntû ûmwe akwîjîte kûmûûraga? Ûntû bûu wathithia tî bûbwega. Ndîciîtia na MWATHANI ûrîa ûtûûraga mwoyo atî baabuî bûbuîrîte kûûragwa bwinthe, tontû nî bûremi nî gûkaria mwathi weenu, mwîtûûrîrua maguta wa MWATHANI. Nandî rî, rîrîkû îtumo rîa mûnene na gîkiri kîa rûûjî kîrîa gîgûkari akuî na mûtwe jwaawe?” Saûlû aramenya atî kajû kau kaarî ka Daudi na aramûûria atîrî, “Daudi, nî kajû gaaku kau mwana waakwa?” Daudi aramûcokeria, “Îî nî kajû gaakwa mwathi waakwa mûnene!” Daudi aramûûria, “Nîmbi îgûtûma mwathi waakwa wingana na nthûûmba yaaku? Nîka nthithîtie atîa? Nî ûthûûku bûrîkû ndî nabu? Nandî mwathi waakwa mûnene, nî athikîîre ûrîa nthûûmba yaawe îkuuga. Gûkëeja kwîthîrwa nî MWATHANI ûgûûkaûkîtie ûrwaa naani, nî eetîkîîrie mûritîre kîewa. Îndî gûkëeja kwîthîrwa nî antû batûmîte ûthithia ûjû, baroogwatwa nî kîrumi kîa MWATHANI. Nîkwîthîrwa nî bampîngîte kuuma mbûragoone îrîa twaaerwe nî MWATHANI bambîîra mbîte ngatumîkîre mîrungu îngî. Nandî itû ûkáreka nkuîra kwaitha, kûraaja kuuma ûkarieene bwa MWATHANI. Nîmbi îgûtûma gwe mûnene wa Israeli ûncwaa ni ûrîa nkari ta ndathi, ûmbûraga. Nîkî tontû ûkûnthooga ta nkanga ûkûthooga irîmeene?” Rîu Saûlû aramwîra, “Ni nî nthûûkîtie. Coka mûtaana waakwa Daudi. Ntîkorokûthithîria ûntû bûbûthûûku kaîrî, tontû gwe ûtîrambûraga naarua. Ni ndîraarî kîaa na nî nthûûkîtie mono.” Daudi aramûcokeria, “Îtumo rîaaku rîrî aja gwe mûnene. Tûma ûmwe wa nthaka ciaaku arîjîre. MWATHANI nî arîaga o muntû nîûntû bwa waagîru na gwîtîkîka kwaawe. Naarua MWATHANI nî agûkûnenkanîrîte kîrî ni, îndî ntîkûthithîîrie ûntû bûbûthûûku nîûntû gwe ûrî mwîtûrîrua maguta wa MWATHANI. Atîrî, o ta ûrîa mbonere ûtûûro bwaaku bûrî bwa gîtûmi ndakûrekeeria naarua, MWATHANI aroona ûtûûro bwaakwa bûrî na gîtûmi akambonokia kuuma mîthangîkoone yonthe.” Rîu Saûlû areera Daudi atîrî, “MWATHANI arokûtharima mûtaana waakwa Daudi. Ûroombanaga mantûûne jonthe jarîa ûkathithia!” Rîu Daudi araciîtîra bwaawe, nawe Saûlû araana nja kwaawe. Daudi araciîra atîrî, “Ntukû îmwe Saûlû akambûraga. Nî kaaba nkamatûka ngeeta nthîgûrû ya Afilisti. Rîu Saûlû oomba kûnoga nî gûncwaa nthîgûrû ya Israeli, naani nkonoka kuuma kîrî we.” Tontû bûû, Daudi amwe na antû baawe magana jatantatû (600) barîa baarî amwe nawe bareeta kîrî Akishi mûtaana wa Maoki, mûnene wa Gathi. Daudi na arûme barîa baarî amwe nawe amwe na mîciî yaao baratûûra Gathi kûrîa mûnene Akishi aatwîîre. Daudi nî aarî na eekûrû baawe bobaîrî; Ahinoamu wa kuuma Jezereeli na Abigaili, ntigwa ya Nabali, kuuma Karimeli. Rîrîa Saûlû eerîrwe atî Daudi akûmatûka eeta Gathi, atamûcwîre kaîrî. Daudi areera Akishi atîrî, “Ûkëeja kwona kwagîrîte, mpa ntûûra îmwe ya nthî yaaku ntûûre ku. Tontû ni nthûûmba yaaku ntîkwona kûrî na gîtûmi nkara aja ntûûreene yaaku ya ûnene amwe naagwe.” Tontû bûû Akishi aranenkera Daudi ntûûra ya Zikilagi. Ntûûra îîu îtaragwa îrî ya anene ba Juda mwanka naarua tûrî. Daudi aratûûra nthîgûrûûne ya Afilisti antû a mwaka na mîeri îna. Daudi amwe na antû baawe nî baithûkagîra antû ba Geshuri na Girizi na Amaleki barîa baarî eene nthî îîu kuuma karaaja. Daudi na antû baawe nabo baithûkagîra nthî îîu mwanka Shuri, na bakeenama mwanka Misri. Bakooraga antû ba nthî îîu; aka na arûme. Ningî bagataa ng'ondu na ng'ombe na ntigiri na nkamîîra na kinya nguû. Rîu agacoka kîrî Akishi. Mûnene Akishi nawe akamûûria, “Nîkû withûkîîre naarua?” Daudi akamûcokeria, “Mbithûkîre antû ba rwanda rwa Juda.” Kana akauga, “Rwanda rwa Jerahimeeli,” kana akauga, “Rwanda rwa Akeni.” Daudi ooragaga antû bonthe; aka na arûme, nîkenda gûtîonora muntû wa gwîta ntûûreene ya Gathi amenyithania ûrîa Daudi na antû baawe bathithîtie. Ûu nîu Daudi athithagia kagiita konthe karîa aakarîre nthîgûrû ya Afilisti. Akishi areetîkia Daudi akîthûgaanagia atî Daudi nî aathûûrîîtwe mono nî antû baao ba Israeli. Tontû bûû agatûûra akûmûtumîkagîra magiita jonthe. Rîu Afilisti baroothûrania njûûrî ciaao cia ndwaa nîkenda barwaa na Israeli. Akishi, mûnene wa Gathi, areera Daudi atîrî, “Nî nkwenda ûmenya atî ûgwe na antû baaku bûkarwaa bûrî rûteere rwaakwa tweeta ndweene.” Daudi areetîkîîria akiugaga, “Ûkoona ûrîa ni nthûûmba yaaku nkathithia.” Akishi aramwîra, “Nî bwega! Naani ngakweethia mûnkaria ûnkaragie mwanka kenya.” Îgiita rîu, Samueli nî aarî agûkua. Antû ba Israeli baraithikîîra nîûntû bwa gîkuû kîaawe na baramûthika kwaawe mûciî kûu Rama. Saûlû nî aarî akwîînga barîa baaringagia na barîa baranagîria na roho cia antû barîa baakuîre kuuma nthîgûrû ya Israeli. Njûûrî cia Afilisti iroothûrana iraamba kambî Shunemu. Saûlû nawe aroothûrania njûûrî cia Israeli îramba kambî yaao Giliboa. Rîrîa Saûlû oonere njûûrî ya Afilisti, aratemûka na araigua ûguaa bûbwingî. Saûlû akûûria MWATHANI bûrîa akaathithia, MWATHANI ararega kûmûcokeria na njîra ya irooto kana ya gûtumîra Urimu kana ya iroria. Rîu Saûlû areera nthûûmba ciaawe, “Ncwîreni mûka ûrîa waranagîria na roho cia antû barîa baakuîre mbîte kîrî we nkoorie nkuagaya.” Nabo baramwîra atîrî, “Kûrî na mûka ûringagia kuû Endori.” Rîu Saûlû araigarûra atîkamenyeke na njîra ya gwîîkîra nguû ingî, areetania na arûme bangî baîrî kwa mûka ûu ûtukû. Agwîta aramwîra atîrî, “Ndakwerenca itû ndingîria, ûndeetere roho wa muntû ûrîa nkagweta riîtwa rîaawe.” Mûka ûu aramûcokeria, “Nî mma nî ûkûmenya ûrîa Saûlû athithîtie; nî ooragîte ariingia na antû barîa baranagîria na roho cia antû barîa baakuîre bathira Israeli. Nîmbi îndî îgûtûma ûnkûmîra mûtego nîkenda ûmbûragithia?” Rîu Saûlû aramûciîtîria arauga, “Nî ngûciîtia na MWATHANI ûrîa ûtûûraga mwoyo, atî ûtîkanûkia nîûntû bwa kûthithia ûu.” Rîu mûka aramûûria “Nûû ûkwenda nkûretera?” Saûlû aramûcokeria, “Nî Samueli.” Rîrîa mûka oonere Samueli arauga mbu, aramwîra atîrî, “Nîkî tontû wampaîîria? Nî gwe Saûlû!” Mûnene aramwîra atîrî, “Ûgákîra! Nîmbi ûkwona?” Mûka ûu nawe aramûcokeria, “Ndîona roho yumîte kîrî barîa baakûîre.” Saûlû arooria, “Îrîonekana îkari atîa?” Mûka aracokia, “Îkari ta mûkûrû ûmûkûrû weekîrîte rwambambio.” Rîu Saûlû aramenya nî Samueli. Tontû bûu araturia maru, arenamîria na aratirithia ûthiû bwaawe nthî kwonania nî akûmûtîa. Samueli arooria Saûlû atîrî, “Nîmbi yatûma ûndagaragia na ûmbûkîîria?” Saûlû aramûcokeria, “Ka ndî thîîneene înene, tontû Afilisti nî bakûrwaa naani, na Mûrungu nî ambîrûkîrîte atiga gûncokeria na njîra ya iroria na ya irooto. Kîu nîkîo gîatûma ngwîîta nîkenda ûmbîîra ûrîa nkathithia.” Samueli aramûûria. “Nîmbi îgûtûma ûmbûûria ûrîa ûkathithia, o rîrîa MWATHANI akwîrûkîrîte na aa mûnthû waaku? MWATHANI agûkûthithîria o ta ûrîa ambîîrîre nkwîîre: agûgûtuunya ûnene aanenkera mûtûûri waaku Daudi. Tontû gwe nî waregîre kwaathîkîra MWATHANI na warega kûthiria Amaleki na into bionthe birîa baarî naabio. Kîu nîkîo gîtûmîte MWATHANI akûthithîria ûu naarua. Ningî MWATHANI agakûnenkanîra ûûgwe amwe na Israeli kîrî Afilisti. Rûûjû gwe amwe na ataana baaku, bûkeethîrwa bûrî amwe naani. Nayo njûûrî ya Israeli, MWATHANI akamînenkanîra kîrî Afilisti.” O rîu Saûlû aragwa nthî araitambûrûkia amakîte mono nîûntû bwa nteto îrîa Samueli amwîrîre. Nawe ataarî na kainya mwîrî nîûntû atarûmîte gantû mûthenya junthe na ûtukû bunthe. Rîrîa mûka ûrîa waringagia eetîre kîrî Saûlû na aroona nî aamakîte, nî amwîrîre atîrî, “Ni nthûûmba yaaku nî nkwathîkîîre. Nî ciîkîre ûgwatiine ndathikîîra ûrîa ûmbîîrîre. Naagwe nandî îtîkîîria nkûthithîrie tûbiakûrîa ûrîe ûgîte inya ya gwîta.” Nawe ararega, arauga, “Ntîrîa ni.” Îndî asikarî baawe amwe na mûka ûu baramûkinyîîria, nawe areetîkîîria. Rîu arookîîra arakarîra gîtanda. Mûka ûu nî aarî na njaû yaawe înoru. Aramîûraga ntûti aracoka arajûkia mûtu arakanda mîgaate îtî na gîntû gîa kwimbithia. Aranenkera Saûlû na nthûûmba ciaawe biakûrîa biu nabo bararîa. Rîu barokîîra baraciîtîra o ûtukû bûu. Njûûrî cia Afilisti iroothûrana kûu Afeki, na Aisraeli baraamba kambî akuî na kîthima kîrîa kîrî kîgwanthîîne gîa Jezereeli. Rîrîa atongeeria ba Afilisti bakûrûkîte barî mbere ya mbûûtû ciaao cia magana na mangiri, Daudi na asikarî baawe nî babathingatîte barî nyuma amwe na mûnene Akishi. Atongeeria bau ba mbûûtû cia Afilisti bakwoona Daudi na asikarî baawe, barooria, “Nîatîa Ahibirania baba bakûthithia aja?” Akishi arabacokeria, “Ûjû nî Daudi ûrîa waarî mûtongeeria wa njûûrî cia Saûlû, mûnene wa Israeli. Nî akarîte amwe naani kagiita gakaraaja mma, na ntamûgwata na yaatia mwanka naarua.” Îndî atongeeria bau ba asikarî ba Afilisti barathûrîîra Akishi, baramwîra, “Mwînge acoke ntûûreene îrîa wamweere. Tûtîtania nawe ndweene tontû oomba gûtûgarûkîra, akaa mûnthû. Gwe ga ûtîkwoona atî gûtî na njîra îngî înjega yaawe ya gûcokanîîra na mwathi waawe, Saûlû, tiga ya kûûraga antû beetû. Ningî rî, ûûjû tî Daudi ûrîa bainaga ûntû bwaawe bakiugaga, ‘Saûlû akûûraga ngiri ciaawe, îndî Daudi akûûraga ngiri makûmi jaawe?’” Rîu Akishi areeta Daudi aramwîra atîrî, “Nî ngûciîtia na MWATHANI ûrîa ûtûûraga mwoyo atî, nî ûtwîîre ûrî mwîtîkua kîrî ni na ndîngîenda mono twîîtania naagwe ndweene îîjî tontû gûtî ûntû noo bûmwe bûbûthûûku ndoona kîrî gwe kuuma rîrîa weejîre kîrî ni mwanka naarua îîjî. Îndî atongeeria baakwa ba mbûûtû batîgûgwîtîkîîria. Tontû bûû, coka nandî waane na thîîrî ûtîkeeje kûthûûria atongeeria ba mbûûtû cia Afilisti.” Daudi arooria Akishi, “Nîatîa ndathithia? Nî ûntû bûrîkû bûbûthûûku ni nthûûmba yaaku ndaathithia kuuma rîrîa ndaambîrîîrie gûkwathîkîra mwanka nandî tontû ntîîtania naagwe kûrwaa na anthû baaku?” Akishi aramûcokeria, “Nî ngûîtîkania naagwe atî nî ûtwîîre ûmbathîkîrîte mono na ûtî ûntû nkûguutîrîkia, nîûntû ûkari ta mûraîka wa Mûrungu. Îndî amwe na bûu atongeeria ba mbûûtû cia Afilisti baraugîre atî ûtîtania nabo ndweene.” Rooka gûûkîîra rûkîîrî kainda na antû bonthe barîa ûrejanîtie nabo bwîcokere. Tontû bûu Daudi na antû baawe bararooka gûcoka nthîgûrûûne ya Afilisti. Afilisti nabo bareeta Jezereeli. Rîrîa Daudi na antû baawe baakinyîre ntûûra ya Zikilagi ntukû ya ithatû kuuma bakwambîrîrîa gûcoka, nî beethîîre Amaleki bakwithûkîra rwanda rûrîa rûrî ûmotho bwa Juda, amwe na ntûûra ya Zikilagi na bamîmuntia mwanki. Ningî nî baarî bagûtaa aka na antû bangî bonthe barîa baarî ku: banene na banini na baraciîtîra. Rîrîa Daudi na asikarî baawe baakinyîre ntûûra ya Zikilagi nî beethîîre ntûûra îu îîthîtue na eekûrû na aarî amwe na ataana baao nî bataaîtue. Rîu Daudi na asikarî baawe bararira na kaajû mwanka baraaga inya ya kûrîra. Eekûrû ba Daudi bobaîrî; Ahinoamu kuuma Jezereeli na Abigaili ntigwa ya Nabali kuuma Karimeli kinya bo nî baataîtwe. Daudi nî aarî ûgwatiine bûbûnene nîûntû asikarî baawe barîa baithikîîrîte nîûntû bwa gûtawa kwa eekûrû na ataana na aarî baao, nî beendaga kûmûûraga na maiga. Îndî Daudi araciîkîra inya ndeene ya MWATHANI Mûrungu waawe. Daudi areetia Abiathari mûtaana wa Ahimeleki, mûthînjîri-Mûrungu, nguû îrîa yaarî ya efodi. Abiathari aramûretera. Daudi arooria MWATHANI atîrî, “Mpîngane na anthû baba? Nkabagwatagwata?” MWATHANI aramûcokeria, “Îî thingatana nabo, ûkabagwatagwata na wonokie atae.” Tontû bûu Daudi amwe na asikarî magana jatantatû (600) barîa baarî amwe nawe barambîrîria rûgendo. Bagûkinya kamûuroone ka Besori, asikarî magana jaîrî (200) nî baanogi mono bararemwa nî kuuna, tontû bûu baratigwa o. Îndî Daudi amwe na asikarî magana jana (400) bareeta na mbere kûthingatia Amaleki. Asikarî bamwe ba Daudi nî baatirimanîre na muntû ûmwe wa kuuma Misri kûu bûûrîîne na baramwikia kîrî Daudi. Nî bamûrûmîrie mûgaate na baramûkundia rûûjî. Nî bamûrûmîrie kinya nkûû inkarange na imanja biîrî bia nzabibû injûmo. Akûthiria kûrîa, aragwata inya, tontû ataarî akûrûma gantû kana akuunda no mbi antû a mîthenya îthatû na mootukû jathatû. Daudi aramûûria, “Mwathi waaku nûû? Uumîte nthîgûrû îrîkû?” Muntû ûu aramûcokeria, “Ni ndî mûthaka wa kuuma Misri na mwathi waakwa nî Mûamaleki. Mwathi waakwa aantîgîre njîreene ntukû ithatû ithirîte ndîkwambîrîria kwajua. Nî tûraarî tûkwîthûkîra Akerethi barîa batûûraga rwanda, na twaithûkîra rwanda rûrîa rûrî ûmotho bwa Juda amwe na nthîgûrû ya mwîrîga jwa Kalebu. Twacoka twaîîthia ntûûra ya Zikilagi.” Daudi aramûûria, “Ûkambikia kîrî aithûki bau?” Mûthaka ûu aramwîra, “Nciîtîria riîtweene rîa Mûrungu atî ûtîmbûragithia, kana ûnenkanîra kîrî mwathi waakwa, naani ngagwikia kîrî aithûki bau.” Rîu arabaikia kîrî aithûki bau. Nabo aithûki bau nî baanyaganîte kunthe bakînyunyaga na kûrîa birîa baataîte kuuma nthîgûrû cia Afilisti na Juda. Daudi na asikarî baawe barabaithûkîra na barabooraga kuuma rûkîîrî kainda mwanka rûûnene ûgoro. Gûtî muntû waao noo ûmwe woonokere tiga nthaka magana (400) jana irîa ciathuutîre nkamîîra iramatûka. Daudi aratunyûkia înto bionthe birîa biataîtwe nî Amaleki na aroonokia eekûrû baawe bobaîrî. Gûtî muntû kana gîntû kîaûra, gîkînini kana gîkînene. Daudi nî oonekerie nthaka na aarî na bionthe birîa biataîtwe. Daudi na asikarî baawe barajûkia ndîîthia cionthe bareeta barî mbere ya Daudi bakiugaga, “Into bibi bitaîtwe nî bia Daudi!” Rîu Daudi aracoka kîrî asikarî baawe magana jaîrî (200) barîa baatigi kamûuroone ka Besori tontû nî baagîîte inya ya gwîtania nawe. Nabo baratirimana na Daudi na antû baawe. Daudi arabakeethia agwîrîtue. Îndî asikarî bamwe barîa baarî babathûûku na ba ûtheri mono barîa baarî bagwîtania nawe barauga atîrî, “Tontû bateetanîrie naatuî, tûtîbagaîra birîa tûtaîre. Nî bajûkie eekûrû baao na aana baao baciîtîre.” Daudi arabeera atîrî, “Ataana ba baaba, bûtîbuîri kûthithia ûu na birîa MWATHANI atûnenkerete. Nîwe ûratûkarîtie na atûma tûûmba barîa baratwithûkîrîte. Nî mma gûtî we ûûmba gwîtîkanîîria naabuî mantûûne jau bûkuuga! Antû bonthe barîa beetîre ndweene na barîa baatigîrwe bakarîtie mîrigo bagaanaga into birîa bitai bang'anenie.” Daudi areeka bûu bûrî waatho nabu bûtwîîre bûkîthingatagwa Israeli mwanka naarua tûrî. Rîrîa Daudi aakinyîre ntûûra ya Zikilagi, nî aatûmanîîre into bimwe birîa biatai kîrî acoore baawe barîa baarî atongeeria ba Juda, akîbeeraga atîrî, “Gîkî nî kîewa kîeenu twabûreetera kuuma kîrî birîa tûrataîte kuuma kîrî anthû ba MWATHANI.” Aratûmanîra biewa biu kîrî atongeria ba Betheli na ba Rama barîa baarî bwa ûmotho bwa Juda na kîrî ba ntûûra ya Jatiri. Ningî aratûmanîra bingî kîrî atongeeria ba Aroeri na Sigumothi na Eshitemoa, na Rakali. Bingî kîrî antû ba ntûûra ya Jerahimeeli na Akeni, na kîrî antû ba ntûûra cia Horima na Borashani na Athaki, na Heburoni. Aratûmanîra gûntû kunthe o kîrîa antû baawe baarî. Afilisti nî baithûkîîre Aisraeli na bararwa nabo. Aisraeli babaingî nî booragîîrwe kîrîmeene kîa Giliboa na bangî baramatûka. Îndî Afilisti barabagwatagwata na barooraga ataana ba Saûlû; Jonathani na Abinadabu na Malikishua. Ndwaa îrang'enta mono rûteere rwa Saûlû, mwanka barîa baarathaga na mîgwî baramûgwatithania baramûratha bûbûûî mono. Rîu Saûlû areera mûkamati wa mathaga jaawe ja ndwaa atîrî, “Kûûra rûchiû rwaaku ûmuunte ûmbûrage, nîkenda biîjî bibi bia Afilisti bitîkeeje gûncikûûra na bambûraga.” Îndî mûkamati wa mathaga jaawe ja ndwaa ararega nîûntû nî aakîraga mono. Tontû bûû, Saûlû arakûûra rûchiû rwaawe araciaangîîra kîrî ru. Rîrîa mûkamati wa mathaga ja ndwaa oonere Saûlû agûkua, nawe araciaangîîra kîrî rûchiu rwaawe, kinya we arakua. Ûu nîu Saûlû na ataana baawe bo-bathatû na mûkamati ûu wa mathaga jaawe ja ndwaa na asikarî barîa baarî amwe na Saûlû baakuîre bonthe ntukû îîu. Rîrîa antû ba Israeli barîa baarî rwongo rûrîa rûngî rwa kîguuru kîa Jezereeli na barîa baarî bwa gaiti ka mûuro jwa Jorodani baaigîrue atî njûûrî ya Israeli îkûmatûka na Saûlû amwe na ataana baawe baakûûragwa, bareerûkîra ntûûra ciaao baramatûka. Afilisti bareeta, barataa ntûûra na baratûûra ku. Rûûnene, rîrîa Afilisti beetîre kûjûkia into bia antû barîa booragîte, bareethîra Saûlû na ataana baawe bo-bathatû bakwîrîte au kîrîmeene kîa Giliboa. Afilisti baragiita mûtwe jwa kiimba gîa Saûlû na barajûkia mathaga jaawe ja ndwaa. Baratûma antû nabio nthîgûrû ya Afilisti yonthe nîkenda bikonanua iromberoone bia mîrungu ya mîng'uanano na kîrî antû baao birî nteto injega. Bareeka mathaga jau kîromberoone kîa mûrungu jwaao jûrîa jweetagwa Ashitarothi, na baraamba mwîrî jwa Saûlû rûthingoone rwa ntûûra ya Bethishani. Rîrîa antû ba Jabeshi-gileadi baigîrue ûrîa Afilisti baarî bakûthithîria Saûlû, nchamba ireeta ûtukû bunthe mwanka Bethishani. Igûkinya, iracurûûkia mîîrî ya Saûlû na ataana baawe kuuma rûthingoone rwa Bethishani. Baramiikia Jabeshi kûrîa baamîakîîrîrie. Barajûkia maîndîîndî barajathika gîtineene gîa kamûtî geetagwa Tamariski ndeene ya ntûûra îîu, na baraciata kûrîa biakûrîa ntukû mûgwanja. Kûrakara atîrî, nyuma ya Saûlû gûkûa, Daudi agûcoka, aumîte kûûra Amaleki, nî aakarîre Zikilagi ntukû ijîîrî. Ntukû ya ithatû îgûkinya, muntû ûmwe nî aaumîre kambîîne ya Saûlû atambûrangîte nguû ciaawe na aaigererete tîîri mûtwe. Agûkinya kîrî Daudi araigwîthia nthî kwonania nî ainyiîtie. Daudi aramûûria, “Nîkû uumîte?” Nawe aramûcokeria aramwîra atîrî, “Nîka ndamatûka kuuma kambîîne ya Aisraeli.” Daudi aramwîra, “Mbîîra nîatîa kûrakarîkîre?” Muntû ûu aramwîra atîrî, “Njûûrî cieetû iramatûkîre kuuma ndweene na babaingî baao booragwa. Kinya Saûlû na mûtaana waawe Jonathani nî barooragîrwe.” Rîu Daudi arooria mûthaka ûu atîrî, “Nîatîa gwe ûkûmenya Saûlû na mûtaana waawe Jonathani nî bakuîte?” Mûthaka ûu aramwîra, “Nîka ndîreethîrwe ndî kîrîmeene kîa Giliboa, ndoona Saûlû acigîkîte na îtumo rîaawe na ndoona ngaarî cia ndwaa na eetithia ba mbarathi bamûkirimanîtie. Nawe agûciûgûra ambona ambîta, naani ndamwîtîka. Ambûûria, ‘Nîgwe ûû?’ Naani Ndamûcokeria, ‘Ndî Mûamaleki.’ Nawe aambîîra atîrî, ‘Njû akuî naani ûntumbûre, tontû ndî rwaakaîne rûrûnene rwa gîkuû na ndî o mwoyo.’ Naani tontû nî ndîroonaga atî atîtiga agwa, ndarûngama akuî nawe ndamûûraga. Rîu ndajûkia thirû îrîa yaarî mûtwe jwaawe na mûkang'i jûrîa ekîrîte njara yaawe, naani nîrîo ndakûretera bio mwathi waakwa.” Rîu Daudi nî aatambûrîre nguû ciaawe na kinya antû barîa baarî nawe baratambûra ciaao, nîûntû bwa kwithikîîra. Bararîra baithikîîrîte na baraciata biakûrîa mwanka ûgoro, nîûntû bwa Saûlû na mûtaana waawe Jonathani, na nîûntû bwa Israeli, antû ba MWATHANI, nîkwîthîrwa antû babaingî nî boragîri ndweene. Nyumeene Daudi nî oorîrie mûthaka ûu wamwîrîre mantû jau atîrî, “Nîkû uumîte?” Nawe aramûcokeria, “Ndî mûtaana wa mûgeni, Mûamaleki ûrîa ûtûûraga gûkû.” Daudi arauga, “Nîatîa gwe ûkûûmîîria ûgatambûrûkia njara yaaku ûkooraga mûnene mwîtûûrîrua maguta wa MWATHANI?” Rîu Daudi areeta mûthaka ûmwe aramwîra atîrî, “Nthiî ûmûûrage!” Areeta arooraga Mûamaleki ûu. Daudi nî aarî akûmwîra, “Tharike yaaku nî îgûcokere tontû nî gwengwa waikûjîîra na kanyua rîrîa wauga nîgwe ûrooragîre mûnene mwîtûûrîrua maguta wa MWATHANI.” Daudi nî aainîre rwîmbo rwa kîrîro nîûntû bwa Saûlû na mûtaana waawe Jonathani. Nawe nî aaugîre rûritanwe antû ba Juda. Rwîmbo rûu nî rwandîki yukuune rîa Jashari. “Ûkumio bwaaku Israeli bûkûûragîrwa Irîmene. Nîatîa itû nchamba ciagwa! Bûkaarieni mantû jau ntûûra ya Gathi kana bûjaugîîrîa njîreene cia Ashikeloni, aka ba Afilisti batîkeeje kwigua bagwîrua, aka ba antû batiijî Mûrungu batîkeeje gûkena. Buî irîma bia Giliboa, îme rîkarogwa kana ngai yuura îgûrû rîeenu. Miuunda yeenu yuuma irio tontû nîku rong'o ya nchamba îgwîte îkagîa nthao, rong'o ya Saûlû, îkarîte îtîaki maguta. Ûta bwa Jonathani na rûchiû rwa Saûlû bitaacokîre ûtheri, nî biranyuîre maguta na bianyua tharike ya anthû Saûlû na Jonathani antû babeende na babathongi, mwoyoone na gîkuûne bataathûkana, baarî mpwîî o ta ndiiû, na înya o ta ngatûnyi. Îbuî aarî ba Israeli, rîreeni nîûntû bwa Saûlû ûrîa ûrabwîkagîra nguû cia goro intuune inthongi na akabûgemia na into bia thaabu. Nîatîa itû nchamba ciaagwa ndweene! Jonathani agwîte ooragîri irîmeene. Nî ndiithikîîrîte nîûntû bwaaku mûtaana wa baaba, Jonathani. Nî ûraarî ûmwega kîrî ni mono, na wendo bwaaku kîrî ni nî bûrakûrûkîte ûrîa aka boomba gûmpenda. Nîatîa itû nchamba ciagwa, na kûûra, mathaga ja ndwaa jakûûra ûtheri.” Nyuma ya mantû jau, Daudi arooria MWATHANI atîrî, “Mbîte njûkie ntûûra ya Juda?” MWATHANI aramûcokeria, “Îîta!” Daudi arooria, “Ntûûra îrîkû?” MWATHANI aramwîra, “Heburoni.” Tontû bûû, Daudi arajûkia aka baawe bobaîrî; Ahinoamu wa kuuma Jezereeli na Abigaili kuuma Karimeli ûrîa waarî mûka ntigwa wa Nabali, bareeta Heburoni. Daudi aracoka arajûkia asikarî baawe amwe na nja ciaao baratûûra ntûûreene irîa icîgîîrîîtie Heburoni. Rîu antû ba Juda bareeta Heburoni bareetûrîria Daudi maguta aa mûnene wa Juda. Rîrîa beerîre Daudi atî nî antû ba Jabeshi-gileadi barathikîre Saûlû, Daudi aratûmana kîrî bo akîbeeraga, “MWATHANI arobûtharima tontû bwa kwonania wathîki bweenu kîrî mûnene Saûlû bwamûthika. Nandî MWATHANI arobwonia wendo bwaawe na akaa mwîtîkua kîrî buî. Naani kinya ni nkabûthithîria bwega nîûntû bwa ûrîa bûthithîtie. Tontû bûû gîeni na inya na bûmîîrie. Mûnene weenu Saûlû nî arakuîre na antû ba Juda bantûrîria maguta nîkenda mpaa mûnene waao.” Na-rî, Abuneri mûtaana wa Neri, ûrîa waarî mûtongeeria wa njûûrî cia Saûlû, nî aarî agwikia Ishiboshethi, mûtaana wa Saûlû, Mahanaimu. Au nîo Abuna aetheerie Ishiboshethi mûnene wa antû ba Gileadi na ba Aasheri, na ba Jezereeli, na ba Efuraimu, na ba Benjamini na ba nthîgûrû yonthe ya Israeli. Ishiboshethi aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îna (40) rîrîa ambîrîîrie kwaathana Israeli. Nawe aathanîre antû a mîaka îîrî. Îndî antû ba Juda baathîkagîra Daudi. Rîrîa Daudi aathîre antû ba Juda arî Heburoni nî ta mîaka mûgwanja na nusu. Kûrakara atîrî, Abuneri mûtaana wa Neri na atumîkîri ba Ishiboshethi mûtaana wa Saûlû, nî baaumîre Mahanaimu bareeta Gibeoni. Joabu, mûtaana wa Zeruia, na atumîkîri Daudi nabo nî babatirimîre ndieene ya Gibeoni na bamwe barakara nthî rûteere rûmwe bangî rûngî. Rîu Abuneri areera Joabu atîrî, “Nthaka nî ciumîre itindatindanie mbere yeetû.” Joabu aramûcokeria, “Îî nî ciumîre!” Nacio irookîîra iraumîra igîtaragwa nthaka îkûmi na ijîîrî cia mwîrîga jwa Benjamini irî cia rûteere rwa Ishiboshethi, na îkûmi na ijîîrî kuuma kîrî atumîkîri ba Daudi. O muntû aragwata mûrûûi mûtwe, aramûmunta rwaru na rûchiû, bonthe baragûjanîria nthî rîmwe barakua. Tontû bûû, antû au areetwa Helikathi-hazurimu Ndwaa nî yang'eentîre mono ntukû îîu, na Abuneri amwe na antû ba Israeli baroombwa nî atumîkîri ba Daudi. Ataana ba Zeruia bo-bathatû nî baarî o: Joabu na Abishai na Asaheli. Asaheli aamatûkaga ta nkûrûngû. Rîu Asaheli areengana na Abuneri atîgûciûgûra. Abuneri araciûgûra arauga, “A nîgwe Asaheli?” Nawe aramûcokeria, “Îî nî ni.” Abuneri aramwîra, “Tiga kwîngana naani, garûka bwa ûrîo kana bwa ûmotho ûgwate ûmwe wa nthaka ûjûkie kîrîa kîonthe arînakîo.” Îndî Asaheli ararega kûgarûka atigana nawe. Abuneri areera Asaheli o kaîrî, “Tiga kwîngana naani. Nîka ûgûnkinyîîria gûkûûraga? Nîatîa nkoomba gûcionithania kîrî mûtaana wa nyakwe, Joabu?” Îndî, Asaheli ararega kûgarûka atigana nawe. Tontû bûû, Abuneri aramûmunta kîu na ng'ûûra ya îtumo rîraumîîra mûgongo, aragwa nthî arakuîra o au. Ûrîa weejaga antû au Asaheli aagwîre arakuîra, nî aarûngamaga agakira ki. Îndî Joabu na Abishai bareeta na mbere kwîngana na Abuneri. Riûa rîkîthûa, barakinya karîmeene ka Ama, karîa karî gaiti ya Gia, njîreene îrîa îîtaga rwanda rwa Gibeoni. Antû ba mwîrîga jwa Benjamini baroothûrana nyuma ya Abuneri, bararûngama karîmeene îgûrû. Rîu Abuneri arookîîria kajû areeta Joabu akiugaga, “Nîka tûkarwaa mwanka kenya? Ka ûtîkwona atî nyumeene no marûrû jagakara o? Ûgeteera mwanka rî wîra antû baaku batige kwîngana na atana ba ng'ina?” Joabu aramûcokeria atîrî, “Nî ngûciîtia na MWATHANI ûrîa ûtwîîre mwoyo atî, këethîra tîka waaria, asikarî baakwa barîngî kwîngana naabuî mwanka rûûjû rûkîîrî.” Tontû bûû, Joabu araringa tarumbeta, na asikarî baawe bonthe bararûngama na baratiga kwîngana na Aisraeli kaîrî, ndwaa îrathira. Abuneri na asikarî baawe bararaara gwîta ûtukû bunthe beetîrîte kîguuruune kîa Jorodani. Barauna mûuro jwa Jorodani bareeta rûkîîrî runthe, barakinya Mahanaimu. Joabu agûtiga kwîngana na Abuneri, aroothûrania asikarî baawe bonthe aroona bataarî o antû îkûmi na kenda, Asaheli atîgûtarîrwa o. Îndî asikarî ba Daudi nî baarî bakûûraga antû magana jathatû ja mîrongo îtaantatû ba mwîrîga jwa Benjamini barîa batongeeretue nî Abuneri. Joabu na antû baawe barajûkia mwîrî jwa Asaheli barajûthika kaburiine ka îthe karîa kaarî Bethlehemu. Rîu bararaara gwîta ûtukû bunthe, kûrakea bagûkînya Heburoni. Ndwaa îreeta na mbere gatîgatî ka antû ba mûciî jwa Saûlû na antû mûciî jwa Daudi. Daudi areeta na mbere kûgîa inya anthû baawe nabo bareeta mbere kwaga inya. Ataana barîa Daudi agîîre nabo arî Heburoni nî baba: Amunoni, mûtaana wa kîraanga ûrîa ng'ina aarî Ahinoamu kuuma Jezereeli. Wa baîrî aarî Kileabu ûrîa ng'ina aarî Abigaili, ntigwa ya Nabali kuuma Karimeli. Wa bathatû aarî Abusalomu ûrîa ng'ina aarî Maaka, mwarî wa Talimai mûnene wa Geshuri. Wa bana aarî Adonija ûrîa ng'ina aarî Hagithi. Wa bataano aarî Shefatia, ûrîa ng'ina aarî Abitali. Wa bataantatû aarî Ithireamu, ûrîa ng'ina aarî Egila. Daudi agîîre na ataana bau bonthe arî Heburoni. Ndwaa rîrîa yetîte na mbere gatîgatî ka antû ba mûciî jwa Saûlû na antû ba mûciî jwa Daudi, Abuneri nawe areeta na mbere kûgîa inya kîrî antû ba mûciî jwa Saûlû. Saûlû nî aarî na mûka wa gwîka weetawa Rizipa, mwarî wa Aia. Ntukû îmwe Ishiboshethi, mûtaana wa Saûlû arooria Abuneri atîrî, “Nîkî tontû ûrathengereere mûka wa gwîka wa baaba?” Abuneri arathûûra mono akwigua nteto iu aramwîra, “Ka ndî kurû ya Juda? Ntwîre nkîathîkagîra antû ba nja ya abaagu Saûlû, ataana ba ng'ina na acoore baawe. Gûtî rîo ndarekeeria bûûmbwa nî Daudi. Amwe na bûu nî ûkûmbuna mûtî nîûntû bwa mûka! Nandî MWATHANI aronthithîria bûbûûî, na mono nkûrûki ndîkwîja kûremwa kûgwatia Daudi kûûjûria jarîa MWATHANI amûciîtîîrie, atî akajûkia ûnene kuuma kîrî nja ya Saûlû na aethie Daudi mûnene wa antû ba Israeli na Juda, kuuma Dani mwanka Beerisheba.” Ishiboshethi araaga bwa gûcokeria Abuneri tontû nî aamûkîrîte mono. Abuneri aratûmana kîrî Daudi akiugaga atîrî, “Nthîgûrû îîjî nî yaaû? Twîîke wîrane naani ngwatanîre nawe ûjûkie Israeli yonthe îkare waathaniine bwaaku.” Daudi aracokia atîrî, “Nî bwega, ngeeka kîrîkanîro naagwe, îndî nî nkwenda ûthithia ûntû bûmwe; nabu nî atî ûkámbona ûtîambîte kûreeta Mikali, mwarî wa Saûlû ûkîîja kûmbona.” Daudi aracoka aratûmana kîrî Ishiboshethi mûtaana wa Saûlû akiugaga, “Ncokeria mwekûrû waakwa Mikali tontû nî ndooragîre Afilisti îgana nîkenda mûgûra.” Rîu Ishiboshethi arajûkia Mikali aramûtuunyana kuuma kîrî mûkûrû waawe, Palitieli, mûtaana wa Laishi. Îndî mûkûrû ûu waawe areetania na Mikali akîrîraga mwanka ntûûra ya Bahurimu. Rîu Abuneri aramwîra, “Coka.” Nawe aracoka. Abuneri areeta araaria na atongeeria ba Israeli arabeera atîrî, “Nî bûkarîte bûkîendaga Daudi aa mûnene weenu. Nandî kagiita gagûkinya, tontû MWATHANI nî aarîîkanîtie na Daudi amwîra, ‘Ngatumîra nthûûmba yaakwa Daudi nîkenda mbonokia Israeli antû baakwa kuuma kîrî Afilisti na kuuma kîrî anthû baao bangî bonthe.’” Abuneri aracoka araarîria antû ba mwîrîga jwa Benjamini. Rîu areeta Heburoni kîrî Daudi kûmwîra ûrîa antû bonthe ba Israeli na ba Benjamini booneete nî bwega bathithia. Rîrîa Abuneri eetîre Heburoni na gîkundi kîa antû mîrongo îîrî, Daudi arathuranîra kîatho nîûntû bwaao. Abuneri aramwîra, “Kambûkîîre mbîte, mbûthûranie antû ba Israeli bonthe bathingate mwathi waakwa mûnene, nîkenda beeka kîrîkanîro naagwe, na nîkenda naagwe waathana kunthe o narîa ûkwenda.” Nîu Daudi ararekeeria Abuneri nawe araciîtîra na ûkiri. Kagiita o kau Joabu na nthûûmba ingî cia Daudi nî baacokere baumîte kwithûka barî na into bibingî mono birîa baataîte. Abuneri nawe ataarî amwe na Daudi Heburoni rîu tontû nî aarî akûmûrekeeria aciîtîra na thîîrî. Rîrîa Joabu na njûûrî yonthe îrîa aarî nayo aakinyîre, Joabu nî eerîrwe, “Abuneri mûtaana wa Neri nî akwîjîte kîrî mûnene na mûnene akûmûrekeeria eeta na thîîrî.” Rîu Joabu areeta kîrî mûnene aramûûria, “Nîatîa ûthithîrie? Nîkî tontû ûrekererie Abuneri eeta o rîrîa eejîre kîrî gwe? Ka ûtîkûmenya Abuneri eejîre nîkenda akwaîria amenya jarîa jonthe ûkûthithia; ûkiumagara na ûgîcoka?” Joabu aaumagarîre kuuma kîrî Daudi aratûma antû barathingatia Abuneri baramûcokeria kîthimeene gîa Sira. Îndî Daudi ataamenyaga mantû jau. Rîrîa Abuneri aakinyîre Heburoni, Joabu arakara ta amwikîîtie nkireba gateere mpingîroone, aramûmuntîra kîu o arakua, na ararîyia ûu tharike ya mûtaana wa ng'ina Asaheli. Nyumeene rîrîa Daudi aigîrue mantû ja gîkuû kîa Abuneri arauga, “Ûûni amwe na antû barîa mbathaga, tûtîkwigua tûthûûkîtie mbere ya MWATHANI, nîûntû bwa kûûragwa kwa Abuneri mûtaana wa Neri. Tharike îîu îrocokera Joabu na îgacokera nja ya îthe. Ndene ya nthukî cionthe nja ya Joabu îkoroaga muntû ûrî na gîconono kana mûtigiri, kana wagîîte inya, kana ooragîri ndweene kana wagîîte biakûrîa bia kûng'ana.” Nîu Joabu na mûtaana wa ng'ina Abishai barooraga Abuneri kwirîîria tharike ya mûtaana wa ng'ina, Asaheli, ûrîa wooragîîrwe ndweene ya Gibeoni. Rîu Daudi areera Joabu na antû bonthe barîa aarî nabo atîrî, “Tambûranga nguû ciaaku wîkîre mathango withikîîre nîûntû bwa Abuneri.” Daudi nawe arathingata barîa bakamatîte mwîrî. Abuneri arathikwa Heburoni, nawe mûnene arookia kajû ararîra nîûntû bwa Abuneri, na antû bonthe bararîra amwe nawe, barî aû kaburiine. Mûnene Daudi ararîrîra Abuneri akiugaga, “Nîkî tontû Abuneri arakuîre ta kîaa? Njara ciaawe itîraogi kana magûrû jaawe. Arakuîre ta muntû ooragi nî amaramari!” Antû bonthe baramûrîrîra kaîrî. Antû barageria kwîra Daudi arûme gantû mûthenya jûnthe, îndî ararega akiugaga, “MWATHANI aronthithîria bûbûûî, nkëeja kûrûma gantû gûtîratuka!” Antû baramenya ûntû bûu na bûrabagwîria, o ta ûrîa mantû jonthe jarîa aathithagia jaabagwîragia. Antû bonthe ba Israeli ntukû îîu baramenya atî tî wendo bwa mûnene Daudi, Abuneri, mûtaana wa Neri ooragwa. Mûnene areera atongeeria baawe atîrî, “Ka bûtîkûmenya mûtongeeria wa bata nî akuîte Israeli naarua? Kinya këethîra nî ni mûnene ûrîa ûthuuri nî MWATHANI, ntî na inya naarua, ataana baba ba Zeruia nî bagûnkîria inya. MWATHANI arokanûkia amaramari baba o ta ûrîa ûmaramari bwaao bûkari!” Rîrîa Ishiboshethi, mûtaana wa Saûlû, aîgîrue Abuneri akûûragîrwa Heburoni, araigua ûguaa mono na antû ba Israeli yonthe baramaka. Îgiita rîu mûtaana ûu wa Saûlû nî aarî na atongeeria ba aithûki; ûmwe eetagwa Baanaha na ûngî Rekabu. Bo-baîrî baarî ataana ba Rimoni kuuma Beerothi, mwîrîga jwa Benjamini. (Beerothi yataragwa îrî ya mwîrîga jwa Benjamini). Antû ba mbere ba ntûûra îîu baarî bakûmatûka beeta Gitaimu na batwîre ku mwanka naarua îîjî. Jonathani, mûtaana wa Saûlû, nî aarî na mûtaana waawe eetagwa Mefiboshethi. Rîrîa nteto cia kûûragwa gwa Saûlû na Jonathani naarîa Jezereeli ciakinyîre, Mefiboshethi aarî na ûkûrû bwa mîaka îtaano, nawe mûgwati wa mwana ûu aramûjûkia nîkenda amatûka, îndî tontû bwa mpwîî mwana aragwa aroonja magûrû. Nandî Rekabu na Baanaha bareeta nja ya Ishiboshethi, barakinya thaa thita bareethîra Ishiboshethi anogoki. Mûka ûrîa waarî mwariine akîeraga nkano nî aarî akwigua toro athinka. Tontû bûû, Rekabu na Baanaha baratonya nyomba. Baratonya nyomba ya kûmama, bareethîra Ishiboshethi arî toroone îndito, baramûûraga. Baramûgiita mûtwe bareeta naju ûtukû bûnthe bagitanîrîtie kîguuruune kîa Jorodani. Baraikîria Daudi mûtwe jûu Heburoni baramwîra, “Jûjû nî mûtwe jwa Ishiboshethi, mûtaana wa Saûlû, mûnthû waaku ûrîa ûcwaga gûkûûraga. Naarua nîyo ntukû îrîa MWATHANI akûrîîria kîrî Saûlû na antû ba nja yaawe.” Daudi aracokeria ataana ba Rimoni ûrîa wa kuuma Beerothi atîrî, “Ndîciîtia riîtweene rîa MWATHANI ûrîa ûtûûraga mwoyo, ûrîa ûmbonoketie moogwatiine jamaingî, kinya muntû ûrîa weejîre Zikilagi arambîîra, ‘Saûlû agûkua,’ akîthûgaanagia nî mantû jameega akûmbîîra, ndaamûjûkîrie ndîramûûraga. Nîrîo îrîi ndaamweere nîûntû bwa kûmbîîra nteto iu! Nkathithia bûng'ana îndî nkûrûki kîrî antû babaaî barîa booragîte muntû ûmwagîru amami nyomba yaawe? Nkarîiya tharike yaawe kuuma kîrî buî, mbûthirie buume nthîgûrû.” Daudi araathana nthaka ciaawe ciûrage Rekabu na Baana; bagiitwe njara na magûrû. Barabacuuria akuî na karia ka Heburoni. Barajûkia mûtwe jwa Ishiboshethi barajûthika kaburiine ya Abuneri kûu Heburoni. Rîu antû ba mîîrîga ya Israeli bareeta Heburoni kîrî Daudi baramwîra atîrî, “Tuî tûrî maîndîîndî na tharike îmwe naagwe. Mbereene, kinya rîrîa Saûlû aatwathaga nîgwe watongeragia njûûrî cia Israeli ndweene na MWATHANI arakwîra agakweethia mûrîîthi wa antû baawe Israeli, na wee mûtongeeria waao.” Tontû bûû, akûrû ba Israeli bonthe bareeja Heburoni kîrî Daudi, nawe mûnene Daudi arabaciîtîria areeka kîrîkanîro nabo mbere ya MWATHANI. Nabo baramwîtûûrîria maguta araa mûnene wa Israeli. Daudi aambîrîîrie kwaathana aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îthatû (30), na aathanîre antû a mîaka mîrongo îna (40). Aathîre Juda antû a mîaka mûgwanja na mîeri îtaantatû arî Heburoni na araatha Juda na Israeli antû a mîaka mîrongo îthatû na îthatû (33) arî Jerusalemu. Rîu kagiita karakinya rîrîa Daudi na asikarî baawe beetîre kwithûkîra Jerusalemu. Antû barîa batwîîre ku Ajebu bathûgaanagia Daudi atîûmba kûûra ntûûra îîu amîtaa bakiugaga, “Atîûmba gûkûrûka ndeene tontû akeeja kinya antû barîa batîonaga na ithua batîmûreka akûrûka.” Amwe na kuuga ûu Daudi arataa gitiiro gûntû kûrîa kwairigîîri mono Zaiûni kîracoka gwîtwa “Ntûûra ya Daudi.” Daudi ntukû îîu arauga, “Kûrî muntû ûthwîre Ajebu nkûrûki yaakwa? Nîu nî etîîre mûtaroone jwa rûûjî atonye ntûûreene nîkenda oorage ithua na atumuumu.” Nîkîo tontû kuugagwa atî, “Ithua na atumuumu batîkûrûka nyomba ya Mûrungu.” Daudi agûtaa gitiiro kîîu, aratûûra ku arakîa riîtwa “Ntûûra ya Daudi.” Araaka rûthingo rûrathiûrûka kwambîrîîria Milo gûcoka bwa ndeene. Daudi areeta na mbere akîgîtaga inya, tontû MWATHANI Mûrungu Mweneinya nî aarî amwe nawe. Hiramu mûnene wa Tiro nî aatûmanîre kîrî Daudi, na aramûtûmîra mîtî ya mîtarakwa na atea ba mbaaû, na atea ba maiga, nabo baraakîra Daudi nyomba. Rîu Daudi aramenya atî MWATHANI akûmûrikia ja mûnene wa Israeli, na atî aakûûjûria waathani bwaawe ûkumio nîûntû bwa antû baawe Israeli. Daudi nî eetîre na mbere kûjûkia aka ba gwîka na eekûrû bangî ba kuuma Jerusalemu, nyuma ya kuuma Heburoni, nabo baramûciarîra ataana na aarî bangî. Aana barîa Daudi aagîîre nabo arî Jerusalemu baarî baba: Shamua, na Shobabu, na Nathani, na Solomoni, na Ibihari, na Elishua, na Nefegi, na Jafia, na Elishama, na Eliada na Elifeleti. Rîrîa Afilisti baigîrue atî Daudi aagwîtûûrîrua maguta aa mûnene wa Israeli, Afilisti nî baumagarîre bonthe bareeta kûmûcwaa. Daudi nawe akwigua mantû jau, areenama giiciithoone. Afilisti bakwîîja nî baataambîre baroojûra mûuro junthe jwa Refaimu. Daudi arooria MWATHANI atîrî, “Mbîte nkarwee na Afilisti? Ûkaabanenkanîra njareene ciaakwa?” MWATHANI aramûcokeria, “Îî îta, naani nî mma nkaanenkanîra Afilisti njareene ciaaku!” Tontû bûû, Daudi areeta Baali-perazimu, na aroombîra Afilisti o. Arauga atîrî, “MWATHANI nî aakondoretie anthû baakwa ta îkondoria rîa mûguû.” Tontû bûû, Daudi areeta antû au Baali-perazimu Afilisti bakûmatûka baratiga mîrungu yaao ya mîng'uanano. Daudi na asikarî baawe baramîjûkia bareeta nayo. O kaîrî Afilisti bareeta baranyagana kîguuruune kîa Refaimu. Daudi o kaîrî arooria MWATHANI kîrîra. MWATHANI aramûcokeria atîrî, “Ûgéeta gûtirimana ndweene nabo, îndî bathiûrûke ûbaume bwa nyuma rûteere rûrîa rwerekeene na mîtî ya balisamu. Rîrîa ûkaigua gîtuma kîa makinya kîîjîrîte îgûrû rîa mîtî îîu, rîu umbuthûke, tontû MWATHANI akeethîrwa arî mbere yaaku, kûûra mbûûtû ya Afilisti.” Daudi arathithia o ta ûrîa MWATHANI aamwathîte, araûûra Afilisti kuuma Geba mwanka Gezeri. Kûrakara atîrî, Daudi o kaîrî aroothûrania asikarî barîa beega ndeene ya Israeli, asikarî ngiri mîrongo îthatû (30,000). Arabatongeeria mwanka Baala ndeene ya Juda nîkenda bajûkia Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa Mûrungu, rîrîa rîgwetanagîrua na riîtwa rîa MWATHANI Mweneinya, ûrîa ûkaraga ûneneene bwaawe gatîgatî ka kerubimu. Bararîjûkia kuuma nja ya Abinadabu îrîa yaarî karîmeene, bararîka ngaarîîne înjerû ya ng'ombe. Uzza na Ahio, ataana ba Abinadabu, bareetithia ngaarî îîu ya ng'ombe. Ahio arîtongeeretie arî mbere. Daudi nawe amwe na antû ba Israeli bathingatîte barî nyuma bakîthûngûthaga na kwina ndwîmbo na inya yaao yonthe. Bainaga bakîringaga wandîîndî na inanda bia kînubi, na tamburini na ntuara na thaani cia kûringithania. Rîrîa baakinyîre îtîîriine rîa Nakoni, ng'ombe iragitara. Uzza aratambûrûkia njara aragwata Îthandûkû rîa kîrîkanîro. MWATHANI araakana nî mûthûûro nîûntû bwa ûrîa Uzza athithia, aramûûragîra o au. Uzza arakuîra rûteere rwa Îthandûkû rîa kîrîkanîro. Daudi araigua bûbûûî nîûntû bwa ûrîa MWATHANI akanûkia Uzza. Antû au kûreetwa Perezi-uza mwanka naarua îîjî. Rîu Daudi aramaka nîûntû bwa MWATHANI mono araciûria, “Nîatîa mpûûmbîkia kwîthîrwa nî ni wa gwikia Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa Mûrungu gwaakwa?” Tontû bûû, Daudi ateendere gwiikia Îthandûkû rîa kîrîkanîro ntûûreene ya Jerusalemu. Aragarûka arariikia nja ya Obediedomu mûtûûri wa ntûûra ya Gathi. Narîo Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîrakara nja ya Obediedomu mîeri îthatû. MWATHANI aratharima Obediedomu na nja yaawe. Daudi akwigua atî “Obediedomu na nja yaawe yonthe nî îtharimi mono nî MWATHANI nîûntû bwa Îthandûkû rîa kîrîkanîro,” areeta ararîgîîra kuuma kwa Obediedomu arariikia Jerusalemu barî na kûgwîrua gûkwingî. Rîrîa barîa bakamatîte Îthandûkû rîu rîa kîrîkanîro bagwîta narîo antû a makinya jatantatû, Daudi araritîra MWATHANI kîgongwana kîa ndeegwa na njaû înoru. Daudi arainîra MWATHANI akîthûngûthaga na inya yaawe yonthe, eekîrîte nguû întheru ya efodi. Tontû bûû, Daudi amwe na antû bonthe bararikia ntûûreene ya Jerusalemu bagîkûngûagîra na bakîriingaga tarumbeta. O rîrîa Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîakûrûkagua ntûûreene ya Jerusalemu Mikali mwarî wa Saûlû, araraithîîria ndiricheene aroona Daudi akîthûngûthaga na kwina mbere ya MWATHANI. Nawe aramûmeneeria nkoroone yaawe. Baraikia Îthandûkû rîu rîa kîrîkanîro bararîîka ndeene ya îema rîrîa Daudi aarî agwaka. Rîu Daudi ararita igongwana bia gwakîîria na bia thîîrî kîrî MWATHANI. 14 Daudi akûthiria kûrita igongwana biu, aratharima antû riîtweene rîa MWATHANI Mweneinya, Ningî aragaîra antû ba Israeli bonthe, aka na arûme biakûrîa bia mûgaate, kînuku kîa nyama, na keki îrugi na nzabibû injûmo. Rîu antû bonthe baraana. Nyumeene Daudi agwîta kûtharima nja yaawe, Mikali, mwarî wa Saûlû, araumagara kûmûthagaana aramwîra atîrî, “Mûnene wa Israeli agwicûîra riîtwa rîa îgweta mono naarua! Tontû akûritîte nguû akîonagwa nî nthûûmba ciaawe cia aarî ta muntû kîaa mwagi nthoni.” Daudi aramûcokeria atîrî, “Nkwinagîra MWATHANI ûrîa wanthuurîre antû a abaagu na nja yaawe, arampeethia mûtongeeria wa antû baawe Israeli. Ngeeta na mbere kûgwîrua ndî mbere ya MWATHANI. Naani o kaîrî ngaciethia ta muntû ûtî na îgweta, meethoone jaaku nkare ta muntû wa ûtheri, îndî mbere ya nthûûmba cia aarî bau, mbîthîrwe ndî na îgweta mono.” Mwanka ntukû îrîa aakuîre, Mikali mwarî wa Saûlû ataarî na mwana. Naku nî gwaakarîre atîrî, mûnene nî aikarîîre nja yaawe, na MWATHANI aramwaa thîîrî kuumania na anthû baawe bonthe. Rîu areera kîroria Nathani atîrî, “Ûûni nkarîte nyomba yaakwa îrîa yaaki na mîtarakwa, îndî Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa Mûrungu rîkarîte îemeene.” Nathani aracokeria mûnene atîrî, “Îta ûthithie jarîa jonthe ûrî na jo nkoroone tontû MWATHANI arî amwe naagwe.” Îndî ûtukû bûu bungwa rûteto rwa MWATHANI nî rweejîrîîre Nathani atîrî, “Îta wîîre nthûûmba yaakwa Daudi atî MWATHANI ariuga ûjû: Ûûgwe waambakîra nyomba ya gûtûûraga? Ntatûûra nyomba îmbake kuuma rîrîa ndaritîre antû ba Israeli kuuma Misri mwanka naarua îîjî. Ntûûraga gwîta ndî îemeene. Ndene ya rîrîa nkarîte mbîtanîtie na antû baakwa ba Israeli kûrî mûtongeeria ndooria ‘Nîkî tontû batambakîra nyomba ya mîtarakwa?’ “Nandî ûjû nîu ûkeera nthûûmba yaakwa Daudi, ‘atî MWATHANI Mweneinya auga, Ndakûritîre ngûgîîne yaaku ya kûrîîthia ng'ondu, nîkenda waa mûtongeeria wa antû baakwa Israeli. Naani nî nkaranîtie naagwe o gûntû kunthe kûrîa wîtaga, na nî nthirîtie anthû baaku bonthe barîa beejaga kûrwaa naagwe. Ngeekîra riîtwa rîaaku îgweta ta antû bangî barîa barî îgweta nthîgûrûûne îîjî. Ningî nkaeejana gîtûûro arîa antû baakwa Israeli bagatûûra, mbaande o, na batûûre batîkûthangîkua kaîrî. Antû barîa athûûku batîbanyamaaria kaîrî ta ûrîa barabathithagîria, kuuma rîrîa ndathuurîre agambi batongeeria antû baakwa Israeli. Nkaeejana anthû bangî bonthe kîrî buî. Amwe na jau, MWATHANI agatûûria ûnene bwa nja yaaku. Rîrîa ûkamama narîa biûjûjû bieenu bimami, ngokîîria mwana ûmwe waaku mweethie mûnene na ndikie ûnene bwaawe. Nîwe ûgaaka kîûrû nîûntû bwaakwa, naani ngatûûria ûnene bwaawe kenya na kenya. Nkaa îthe nawe akaa mwana waakwa. Rîrîa akathûûkia nkamûkanûkia ta ûrîa mûkûrû akanûkagia mûtaana waawe. Îndî kîaao gîaakwa gîtîmwîrûkîra ta ûrîa kîenîkîre Saûlû mbere ya waa mûnene. Naagwe nchiarwa ciaaku igatûûria ûnene bwaaku kenya na kenya na bûtîkorothira.’” Nathani areera Daudi mantû jonthe jarîa MWATHANI aamûguûrîrîte. Daudi areeta îemeene mbere ya MWATHANI, araromba akiugaga, “Ûûni MWATHANI ndî mbi meethoone jaaku na kinya antû ba nja yaakwa nî bau, tontû ûntongeeretie mwanka nandî wantharima? Amwe na bûu nandî ûthithîtie bûbûnene nkûrûki MWATHANI tontû ûkûmbîîkîra mîciîtio ya ntukû irîa ikeeja tontû bwa nchiarwa ciaakwa. Weega ta bûu nî nkûrûki ya wîrîgîîro bwa antû, Îgwe MWATHANI! Gûtî bu ndî na bu bwa gûkwîra nkûrûki tontû gwe MWATHANI nî ûmbijî bwega ni nthûûmba yaaku. Tontû bwa mantû jau waciîtia kîrî ni na ûntû bwa wendo bwaaku, ûkûnditana. Nîkîo tontû ûrî ûmûnene MWATHANI Mûrungu! Gûtî ûngî ûkari ta gwe. Ningî gûtî Mûrungu ûngî tiga gwe, o ta ûrîa tûtwîre kwigua. Nthîgûrûûne yonthe gûtî antû boomba kûng'uananua na Aisraeli barîa Mûrungu waao oonokerie kuuma ûkomboone nîkenda baa antû baaku. Rîu naagwe ûraithithîria riîtwa rîragîa îgweta na njîra ya kûthithia mantû jamanene ja kûmakania; ûreenga anthû baao na mîrungu yaao. Nî ûrikithîtie Israeli baa antû baaku, naagwe waa MWATHANI Mûrungu waao mwanka kenya. “Nandî, gwe MWATHANI Mûrungu, ûroojûria mîciîtio îrîa wanciîtîria ni nthûûmba yaaku na nchiarwa cia nja yaakwa igatûûra mwanka kenya. Nayo nkuma yaaku îkaigîîgua rîrîa antû bakauga ‘MWATHANI Mûrungu Mweneinya nîwe Mûrungu wa Israeli, na agatûûria waathani bwa nja ya Daudi mwanka kenya.’ Gwe MWATHANI Mweneinya Mûrungu wa Israeli ndî na ûchamba bwa kûromba nîûntû nî ûguûrîrîte nthûûmba yaaku mantû jaja ûkiugaga, ‘Ngatûûria waathani bwa antû ba nja yaaku.’ “Nandî, gwe MWATHANI Mûrungu Mweneinya, nî wîkaga wîrane na tontû bwa mîciîtio yaaku kîrî ni; ndakûromba ûtharime nchiarwa cia nja yaakwa, nîkenda waathani bwaayo bûgatûûra mwanka kenya na kenya. MWATHANI itharimo bia mîciîtio yaaku birotûûra kîrî nchiarwa cia nja yaakwa mwanka kenya.” Nyuma ya kagiita, Daudi araithûkîra Afilisti kaîrî, araboomba na arabatuunya ntûûra ya Methegama. Aracoka araûûra antû ba Moabu, araboomba. Arabeera bamame nthî barî mûstarî, nawe arooraga antû baîrî kîrî o bathatû, na aratigaria muntû ûmwe kîrî o bathatû. Rîu Amoabu baraa nkombo cia Daudi baratua kûretaga ûgoti kîrî we. Aracoka araûûra Hadadezeri, mûtaana wa Rehobu, ûrîa waarî mûnene wa Zoba. Hadadezeri eetîte kwithûkîra na gûtaa nthîgûrû îrîa yaarî rûteere rwa mûuro jwa Eufurate. Daudi aragwata na kûmûtuunya asikarî ngiri îmwe na magana mûgwanja (1,700) eetithia ba mbarathi, na bangî ngiri mîrongo îîrî (20,000) barîa beetaga na magûrû. Agûtigaria mbarathi cia gwîtithia ngaarî îgana (100), arakûranga ingî cionthe magûrû. Rîrîa antû ba Sîria kuuma Damaski beetîre gûteethia Hadadezeri, Daudi arooraga antû ngiri mîrongo îîrî na ijîîrî (22,000). Rîu Daudi areeka atongeeria baawe ndeene ya Damaski na antû bau ba Sîria baraa nkombo ciaawe baratua kûritaga ûgoti. MWATHANI araa Daudi ûûmbani kunthe kûrîa eetaga. Daudi arajûkia rong'o cia thaabu irîa ciaarî ikûjûkua nî antû ba Hadadezeri, aracireeta Jerusalemu. Aracoka arajûkia îturutia rîringî mono kuuma ntûûreene irîa ciathagwa nî Hadadezeri cia Beta na Berothai. Rîrîa mûnene Toi wa Hamathi aaigîrue atî Daudi akûûmba njûûrî ya Hadadezeri, Toi aratûma Joramu mûtaana waawe kîrî Daudi nîkenda amûkeethia na amwîra nî bwega nîûntû bwa kûûmbana. Magiita jamaingî, Hadadezeri nî arûjaga na Toi. Joramu araretera Daudi biewa bia thaabu na fetha na îturutia. Mûnene Daudi araathûrîra MWATHANI biewa biu areeteerwe nî Joramu na thaabu na fetha îrîa ajûkîîtie kuuma kîrî nthîgûrû irîa aacindîte, ta Edomu na Moabu na Amoni na Afilisti na Amaleki, na kinya birîa ajûkîîtie kuuma kîrî Hadadezeri. Daudi aragîa îgweta mono nkûrûki aakûûraga Aedomu ngiri îkûmi na inyanya (18,000) kîguuruune kîa chumbî. Nawe arathuura atongeeria baawe baathana Edomu. Tontû bûû, antû ba Edomu baraa nkombo ciaawe. Gûntû kunthe kûrîa Daudi eetaga MWATHANI nî aamweejaga ûûmbani. Daudi nî aathanîre Israeli yonthe na kûratwîka atî nî aagiitagîra antû baawe bonthe magamba ûrîa kwaagîrîte. Joabu mûtaana wa Zeruia nîwe waarî mûtongeeria wa njûûrî, nawe Jehoshafati mûtaana wa Ahiludi aarî mwîki mantû. Zadoki mûtaana wa Ahitubu na Ahimeleki mûtaana wa Abiathari baarî athînjîri-Mûrungu. Seraia aarî karani. Banaia mûtaana wa Jehoiada aarî mûrûngamîîri wa akaria ba mûnene; Akerethi na Apelethi. Ataana ba Daudi nabo baarî athînjîri-Mûrungu. Ntukû îmwe Daudi arooria atîrî, “Kûrî muntû nja ya Saûlû no ûmwe ûtigarîte, mpûûmba kûthithîria bwega nîûntû bwa Jonathani?” Naku nî kwaarî na muntû weetagwa Ziba nthûûmba ya nja ya Saûlû. Bakûmwîta Daudi aramûûria atîrî, “Nîgwe Ziba?” Nawe aracokia, “Îî nî ni.” Mûnene aramûûria, “Gûtî muntû ûngî wa mûciî jwa Saûlû mpûûmbîkia kûthithîria bwega ta ûrîa nciîtîrîtie Mûrungu?” Ziba aramwîra, “Kûrî ûngî ûmwe woonjete magûrû na nî mûtaana wa Jonathani.” Daudi aramûûria, “Arî kû we?” Ziba aramûcokeria, “Arî nja ya Makiri mûtaana wa Amieli ndeene ya Lodebari.” Rîu Daudi aramûtûmanîra. Rîrîa Mefiboshethi mûtaana wa Jonathani na jûûjû wa Saûlû aakinyîre, araigwîthia nthî kwonania gîtîîo kîa Daudi. Daudi aramwîta, “Mefiboshethi,” nawe areetîka, “Ndî ûthûmbeene bwaaku mûnene.” Daudi areeta na mbere kûmwîra, “Ûgákîra tontû ngakûthithîria bwega nîûntû bwa abaagu Jonathani. Ngakûnenkera nthî yonthe îrîa yaarî ya ûjûûgu Saûlû, na ûkarîjagîra meetheene yaakwa magiita jonthe.” Mefiboshethi araigwîthia nthî kwonania kwinyiyia kwaawe arauga, “Ûûni ndî ûû nthûûmba yaaku nîkenda ûmenyeera na nîbu nkari ta kurû înkuû?” Rîu Daudi areeta Ziba, ûrîa waarî nthûûmba ya Saûlû, aramwîra atîrî, “Nkûnenkera Mefiboshethi mwana wa mûtaana wa Saûlû into birîa bionthe biaarî bia Saûlû mwathi waaku. Naagwe amwe na ataana baaku na nthûûmba ciaaku bûkamûrîmîra miuunda ya nja ya Saûlû. Bûretage maketha nîkenda boonage irio biakûrîa. Îndî Mefiboshethi akarîjaga meetheene yaakwa magiita jonthe.” Rîu Ziba aramûcokeria atîrî, “Jonthe jarîa mûnene auga, ni nthûûmba yaaku nkathithia.” Kuuma rîu Mefiboshethi aarîjaga kwa mûnene o ta ûmwe wa aana ba mûnene. Mefiboshethi nawe nî aarî na mûtaana ûmûnini weetagwa Mika. Nabo antû bonthe barîa batûûraga nja ya Ziba baraa nthûûmba cia Mefiboshethi. Tontû bûû, Mefiboshethi ûrîa woonji magûrû jo-jaîrî aratûûra Jerusalemu, akîrîjaga irio meetheene ya mûnene. Nyuma ya mantû jau mûnene wa antû ba Amoni arakua. Mûtaana waawe Hanuni araa mûnene. Mûnene Daudi arauga atîrî, “Nî kaaba nkoonania ngwatanîro na mûtaana waawe Hanuni, o ta ûrîa îthe aanthithagîria.” Tontû bûû, Daudi aratûma antû beeta kwithikîîra nawe nîûntû bwa gîkuû kîa îthe. Nthûûmba iu cia Daudi ireeta irakinya nthîgûrû ya antû ba Amoni. Îndî atongeeria ba Amoni bareera Hanuni atîrî, “Nîka ûkûthûgaania atî tontû Daudi agûtûma antû beeja kwithikîîra amwe naagwe ka eekîîrîte abaagu? Nî mma Daudi atûmîte antû baba nîkenda bathûûja ntûûra bamenya ûrîa bakamîthiria!” Hanuni arajûkia nthûûmba iu cia Daudi aracienja ireru rûteere rûmwe o muntû. Aracoka aragiita nguû ciaao îchunchî biîrî akîgitagîîra kauna, rîu arabeera baane. Nthûûmba îîu nî ciathaithîrue mono. Rîrîa Daudi aamenyithîrue mantû jau nî aatûmanîre arauga bakare kûu ntûûreene ya Jeriko mwanka rîrîa ireru biaao bigakûra, rîu bacoke. Antû ba Amoni bakûmenya atî bakûthûûria Daudi, aa mûnthû waao, barakombora asikarî ngiri mîrongo îîrî (20,000) kuuma nthîgûrû ya Sîria ba rûteere rwa Bethirehobu na Zoba. Mûnene Maaka aarî na asikarî ngiri îmwe (1,000) na bangî ngiri îkûmi na ijîîrî (12,000) cia antû ba Tobu. Daudi akwigua mantû jau, nî aatûmîre Joabu na atongeeria ba njûûrî yonthe kûrwaa nabo. Njûûrî cia Amoni iraumagara irakara mpingîroone ya ntûûra ya Raba, nacio njûûrî cia Sîria na Tobu na Maaka ciraibanga kîeniine. Joabu akwona nî acîgîîrîîtue mbere na nyuma, arajûkia asikarî barîa nchamba cia ndwaa nîkenda barwaa na njûûrî cia Sîria. Mbûûtû îngî îratongeerua nî Abishai mûtaana wa ng'ina wa Joabu bararwaa na njûûrî cia Amoni. Joabu aramwîra, “Woona njûûrî cia Sîria nî igûmpûûmba ûkeeja gûnteethia. Naani ndoona njûûrî cia Amoni nî igûkûûmba, nkeeja ngûteethie. Gîa na inya na ûmîîrie! Tiga tûrwee ndwaa ya arûme nîûntû bwa antû beetû na ntûûra cia Mûrungu weetû. MWATHANI arothithia ûrîa akwona kwagîrîte!” Rîu Joabu na njûûrî yaawe baretaîta akuî na njûûrî cia Sîria nîkenda barwaa, îndî njûûrî cia Sîria iramatûka. Rîrîa njûûrî cia Amoni cionere njûûrî cia Sîria ikûmatûka, nabo baramatûka Abishai, barakûrûka ntûûreene. Joabu aratiga kûrwaa na antû ba Amoni aracoka Jerusalemu. Îndî rîrîa antû ba Sîria boonere bakûûmbwa nî antû ba Israeli, baroothûrania njûûrî ciaao amwe. Mûnene Hadadezeri aratûmanîra njûûrî cia Sîria irîa ciaarî rwongo rwa mûuro jwa Eufurate, nabo bareeta Helamu batongeeretue nî Shobaki, ûrîa waarî mûtongeeria wa njûûrî cia Hadadezeri. Rîrîa Daudi eerîrwe mantû jau, nawe arothûrania njûûrî cia Israeli, barauna rwongo rûngî rwa mûuro jwa Jorodani bareeta ntûûra ya Helamu. Njûûrî cia Sîria iraumagara, barambîrîria kûrwaa. Njûûrî cia Israeli iraûûra njûûrî cia Sîria mwanka baramatûka. Daudi na njûûrî ciaawe barooraga antû ba Sîria magana mûgwanja (700) barîa eetithia ba ngaarî cia ndwaa, ngiri mîrongo îna (40,000) cia barîa beetithîe mbarathi, na bareekîra Shobaki mûtongeeria wa njûûrî cia Sîria rûgûma, nawe arakuîra au. Rîu rîrîa anene bonthe ba nthîgûrû irîa ciagwatanîrîte na mûnene Hadadezeri boonere bakûûmbwa nî Israeli, baratuma thîîrî, baraa nkombo cia Israeli. Kuuma rîu antû ba Sîria barakîra gûteethereria antû ba Amoni kaîrî. Kîambîrîriene kîa mwaka, rîrîa anene baamenyeretie gwîtaga ndweene, Daudi nî aatûmîre Joabu arî na nthûûmba ciaawe, na njûûrî ya Israeli yonthe. Nabo bareeta barooraga antû ba Amoni mono na baracîgîîria ntûûra ya Raba. Îndî Daudi aatigi Jerusalemu. Kûrakara atîrî, gûkûrura Daudi nî ookîrîîre arîa amami araambîrîria gwîtaîta îgûrûgûrû rîa gîkaro kîa mûnene. Arî kûu, nî oonîre mûka akîthamba. Mûka ûu aarî ûmûthongi mono. Daudi aratûmana nîkenda amenya mûka ûu aarî ûû. Areerwa, “Nî Bathisheba mwarî wa Eliamu, mûka wa Uria, Mûhiti.” Rîu Daudi aratûmana, mûka ûu areeta kûgîîrwa. Akwîja kîrî we, Daudi aramûthengeera. Mûka ûu nawe aarî akûthiria kwitheria nyuma ya tharike yaawe ya mweri. Mûka ûu araana nja yaawe. Nawe mûka ûu nî aagîîre îu, na aratûmana kîrî Daudi, aramwîra, “Ndî ûmûrito.” Nyuma ya bûu Daudi nî aatûmanîre kîrî Joabu akîmwîraga atîrî, “Ntûmîra Uria, Mûhiti.” Joabu nawe aratûma Uria kîrî Daudi. Uria aagwîta, Daudi aramûûria ûrîa Joabu aakari na ûrîa njûûrî yaakari, na ûrîa ndwaa yeetîte na mbere. Rîu Daudi areera Uria, “Îta nja yaaku ûkaurûke wîîrie magûrû.” Uria arookîîra areeta, mûnene nawe aratûmanîra kîewa giikua nja ya Uria. Îndî Uria antû a kwaana nja, aramama mwîrîga amwe na akaria barîa baakaragia gîkaro kîa mûnene. Nabo bareera Daudi “Uria atîraanîre nja kwaawe.” Daudi rîu aramûûria atîrî, “Nîkî tontû ûtîraanîre nja gwaaku, na nîu ûraumîte rûgendo?” Uria aramûcokeria, “Arûme ba Israeli na Juda barî kûraaja ndweene maemeene, Joabu na nthûûmba ciaawe nabo barî kîeniine baambîte kambî na Îthandûkû rîa kîrîkanîro narîo rîrî nao. Nîatîa ni mpûûmbîkia kwaana nja gûkarania na mwekûrû waakwa, ndîa na nyua? O ta ûrîa MWATHANI atwîîre mwoyo naagwe watûûra mwoyo, ntîûmba kûthithia ûntû ta bûu.” Rîu Daudi areera Uria, “Nîu kara aja naarua, naani rûûjû ngakûrekeeria ûcoke.” Uria arakara Jerusalemu ntukû îîu na rûûnene. Daudi aramwîîta kwaawe nîkenda arîa biakûrîa. Daudi aramwaa biakûnyua, Uria aroogita. Îndî gûgûtuka, Uria areeta kûraara na akaria ba gîkaro kîa mûnene o kaîrî na ataanîre nja kwaawe. Aramamîra nguû ciaawe. Rûûneene rûûkîrî Daudi araandîkîra Joabu barûga aratûma Uria amiikia. Barûgeene îîu Daudi aandîkîte ûjû “Îîka Uria kîrî antû barîa barî mbere ndweene, arîa ndwaa îng'eenti mono. Rîu bûcoke nyuma bûmûtige nîkenda ooragwa.” Rîrîa Joabu acîgîîrîîtie ntûûra, areera Uria akare arîa Joabu aamenyaga mbûûtû cia anthû nî ciaarî na inya mono. Njûûrî cia anthû ikuumagara ntûûreene, irarwaa na njûûrî cia Joabu. Antû ba Daudi bamwe barooragwa. Kinya Uria, Mûhiti arooragwa. Rîu Joabu aratûmana kîrî Daudi akîmûmenyithagia ûrîa ndwaa yeetîte na mbere. Areera mûtûmwa atîrî, “Wamenya ûkwîra mûnene mantû ja ûrîa ndwaa îîtîte na mbere, mûnene akëeja kûthûûra na agakûûria, ‘Nîkî tontû bwîtîre akuî na rûthingo rwa ntûûra? Nîka bûtîkîmenyaga boomba kûbûratha barî îgûrû rîa rûthingo? Nîka bûtîkûririkana ûrîa Abimeleki mûtaana wa Gideoni ooragîrwe? Mûka aagwîthîrie iiga rîa gûkia kuuma rûthingoone rîramûûragîra au Thebezi. Nîkî îndî tontû bûgwîtaga akuî na rûthingo?’ Rîu ûmûcokerie atîrî, ‘Kinya mûtongeeria wa gîkundi kîa ndwaa Uria nî akuîte.’” Mûtûmwa ûu nî eetîre areera Daudi mantû jonthe jarîa Joabu amûtûmîte najo. Aramwîra atîrî, “Njûûrî cia anthû beetû ciumagarîre ntûûreene cieeja kîeniine kûrwaa naatuî. Beethîrwa barî na inya mono, îndî twabeenga beeta mpingîroone ya ntûûra. Rîu batûratha na mîgwî barî îgûrû rîa rûthingo na nthûûmba ciaaku mûnene imwe ciakua, na kinya Uria ooragwa!” Daudi areera mûtûmwa ûu, “Îîra Joabu akámaka, tontû ndweene muntû atîûmba kûmenya nûû ûgakua. Ithûkîreni ntûûra na inya mwanka bûmîthirie. Naagwe aria ûkîmwîkagîra inya.” Rîrîa Bathisheba aigîrue Uria, mûkûrû waawe agûkua, araithikîîra nîûntû bwaawe. Akûthiria kwithikîîra, Daudi aramûtûmanîra aikua gîkaroone kîa ûnene bwaawe. Aramûgûra, araa mwekûrû waawe na aramûciarîra kaana. MWATHANI arathûûrua nî Daudi. Kûrakara atîrî, MWATHANI aratûma kîroria Nathani kîrî mûnene Daudi. Nathani agûkinya kîrî Daudi aramwîra atîrî, “Nî kwaarî na antû baîrî ntûûreene îmwe: ûmwe aarî gîtonga na ûngî aarî nkîa. Muntû ûu gîtonga nî aarî na ng'ondu na ng'ombe inyiingî mono, îndî muntû ûrîa waarî nkîa gûtî gantû aarî nako tiga kamwatî kamwe gonka, nako nîka aagûrîte. Nako aakamenyagîîra mono na karakûrania na twaana twaawe. Kaarîjaga amwe nawe na gakanyuîra gîkombeene kîmwe nawe. Kamamaga kîbareene kîaawe na gaakari ta mwana wa mwarî kîrî we. Ntukû îmwe mûgeni arariungîra muntû ûu waarî gîtonga. Gîtonga kîu nakîo gîteendaga kûmûthînjîra nyomoo îmwe ya ndîîthia ciaawe, îndî we arajûkia kamwatî ka muntû ûrîa nkîa arakathînja nîûntû bwa biakûrîa bia mûgeni ûu.” Daudi araakanwa nî mûthûûro mono nîûntû bwa îthithio rîa muntû ûu gîtonga. Areera Nathani atîrî, “Riîtweene rîa MWATHANI ûrîa ûtûûraga mwoyo, muntû athithîtie ûntû ta bûu abuîrîte kûûragwa. Ningî akarîaa kamwatî kau mainda jana, tontû bwa kûthithia ûntû ta bûu na nîûntû bwa kwîthîrwa atî na kîaao.” Nathani areera Daudi, “Nîgwe muntû ûu. MWATHANI Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû, ‘Ndakûthuurîre ndîrakweethia mûnene wa Israeli, na ndîragûtunyûkia kuuma kîrî Saûlû. Ndîrakûnenkera ûnene na aka baawe. Ndîrakweethia mûnene wa Israeli na Juda. Këethîra biu bitakûng'anaga ndîngî gûkûnenkera bingî mainda jaîrî ja bio. Nîkî tontû wamena rûteto rwa MWATHANI, wathithia ûrîa gûtîagîrîte mbere yaawe? Ûrooragithîrie Uria, Mûhiti ndeene ya ndwaa na wajûkia mwekûrû waawe aa mwekûrû waaku. Tontû bûû, antû ba nja yaaku batîkorotiga gûkua ikuû bibithûûku ndeene ya nthukî cionthe. Nîkwîthîrwa ûkûmena na njîra ya kûjûkia mwekûrû wa Uria, Mûhiti aa mwekûrû waaku.’ MWATHANI arîkwîra ûjû, ‘Ngatûma ûthûûku bûkwîjîîra buumîte nja yaaku, njûkie aka baaku ûtegeete mbanenkanîre kîrî ntomûrûme ûngî, abathengeere mûthenya werûûne. Wathithîrie meeyia ûrî withoone, îndî nkathithia ûntû bûu mûthenya werûûne antû bonthe ba Israeli bakîonaga.’” Daudi areera Nathani atîrî, “Nî mbîîtie kîrî MWATHANI.” Nathani nawe aramûcokeria, “MWATHANI akûrekera meeyia jaaku, naagwe ûtîkua. Îndî nîûntû bwa îîyia rîrî rîtûmîte riîtwa rîa MWATHANI rîkamenwa, mwana ûrîa ûgaciarîrwa agakua.” Nathani araana. MWATHANI aratûma mwana ûrîa mwekûrû wa Uria aagîîte na Daudi aajua. Daudi areerenca Mûrungu na maromba nîûntû bwa mwana ûu nîkenda abua. Araciata kûrîa biakûrîa na arakara nja amami nthî ûtukû bunthe. Nabo arûngamîîri ba nja yaawe bareeta kîrî we bararûngama rûteere rwaawe bakîendaga kûmûûkîîria, îndî ararega na ararega kûrîa biakûrîa amwe nabo. Ntukû ya mûgwanja kuuma rîu mwana arakua. Nthûûmba cia Daudi irakîra kûmwîra ikiugaga atîrî, “Rîrîa mwana araarî mwoyo atîraaragia natuî kana atûcokeria, nandî nîatîa tûkamwîra atî mwana nî akuîte? Oomba kwithithîria ûntû bûbûthûûku!” Îndî rîrîa Daudi oonere nthûûmba ciaawe ikîaranagîria na kîoe irî amwe, aramenya atî mwana nî akuîte. Arabooria atîrî, “Mwana nî akuîte?” Nabo baramwîra atîrî, “Îî nî akuîte.” Rîu Daudi arookîîra arauma nthî, areeria, na araaka maguta, na areekîra ngûu ingî. Rîu areeta nyomba ya MWATHANI kûmûthaathayia. Agûcoka nyomba kwaawe, areetia biakûrîa, arareterwa nawe ararîa. Nthûûmba ciaawe rîu iramûûria, “Nîmbi gîtûmi kîa ûntû bûbû wathithia? Ûraciatîre kûrîa na kûnyua na warîra rîrîa mwana araarî mwoyo, îndî rîrîa mwana akua wookîîra warîa biakûrîa.” Daudi arabacokeria, “Rîrîa mwana araarî mwoyo, ndîraciataga kûrîa na kûnyua na kûrîra tontû ndîrathûgaanagia, ‘MWATHANI oomba kûmbigîîrua kîaao mwana agatûûra mwoyo.’ Îndî nandî nî akuîte, kûrî na gîtûmi kîrîkû nkara nciatîte kûrîa na kûnyua? Ndoomba kûmûcokia mwoyo kaîrî? Ntukû îmwe ngeeta naarîa arî, îndî we atîûmba kwîja kaîrî naaja ndî.” Rîu Daudi araboreria Bathisheba, mûka waawe. Aramûthengeera, nawe araciara kaana. Daudi arageeta Solomoni. MWATHANI areenda mwana ûu. MWATHANI aratûma kîroria Nathani mwana ûu areetwa Jedidia tontû MWATHANI nî aamwendeete. Joabu nî aarwîre na Raba ya antû ba Amoni na arataa ntûûra kûrîa anene baakaraga. Rîu Joabu aratûmana kîrî Daudi akiugaga, “Ndîkwithûkîra ntûûra ya Raba na ndîkûjûkia ntûûra ya rûûjî. Nandî rî, ûthûrania antû bau bangî, wîîje ûrwee na ntûûra ûmîtae gwengwa ntîkeeje kûmîtaa yeewa riîtwa rîaakwa.” Daudi nî oothûranîrie antû bonthe areeta Raba, ararwaa nayo na aramîtaa. Nawe nî aajûkîrie thirû kuuma kîongo kîa Moleki Thirû îîu yaarî ya ûrito bwa talanta îmwe ya thaabu na nî yaarî na iiga rîa goro. Nayo thirû îîu nî yeekîîrwe mûtwe jwa Daudi. Daudi nî aajûkîrie into birîa aataîte ntûûreene îîu. Nabio biaarî bibingî mono. Nî aataîre antû barîa baarî ku na areeta arabaritîthia ngûgî cia gûtumîra mîchumeno, na into bibiûgî bia chuuma, na ntûûru. Ningî arabaritithia ngûgî ya kûûmba maturubarî. Ûu nîu aathithîrie na ntûûra cionthe cia antû ba Amoni. Rîu Daudi aracoka na antû bonthe Jerusalemu. Nyuma ya mantû jau, kûrakara atîrî, Abusalomu mûtaana wa Daudi nî aarî na mwarî wa ng'ina ûmûthongi mono weetagwa Tamari. Amunoni mûtaana ûngî wa Daudi nî endete Tamari mono mono. Wendo bûrîa Amunoni aarî nabu kîrî mwarî wa ng'ina Tamari bûramûthangîkia mono. Tontû bûu, Amunoni araciajithia aathûgaanagia gûtî u arîngî thithia amûthengeera nîûntû Tamari aarî karaiti. Îndî Amunoni nî aarî na mûcoore weetagwa Jonadabu mûtaana wa Shimeha. Shimeha aarî mûtaana wa ng'ina Daudi. Nandî Jonadabu aarî muntû ûmûûme mono. Jonadabu arooria Amunoni atîrî, “Nîkî tontû gwe mûtaana wa mûnene ûkaraga ntukû cionthe ûnogi na withikîrîte?” Amunoni aramûcokeria, “Nî mpendeete Tamari, mwarî wa ng'ina wa Abusalomu.” Jonadabu aramwîra atîrî, “Mama gîtandeene gîaaku, ûcieethie ta wajîtue. Rîrîa abaagu akeeja gûkûraitha ûmwîre, ‘Rekeeria mwarî wa cia Tamari eeje anthithîrie irio, athuranîre biakûrîa nkîonaga, na nîkenda anenkeeria bio wengwa.’” Tontû bûû, Amunoni aramama, arakara ta ajîtue. Rîrîa mûnene eejîre kûmwona, Amunoni aramwîra atîrî, “Ndakwerenca îtîkîîria mwarî wa chiaa Tamari eeje anthithîrie tûmîgaate twa gûkaanda nkîmwonaga, nîkenda anenkera tu wengwa.” Rîu Daudi aratûmana nja kîrî Tamari aramwîra, “Îta nyomba ya mûtaana wa nyakwe Amunoni, ûkamûthuranîîre biakûrîa.” Tontû bûu, Tamari areeta nyomba ya mûtaana wa ng'ina Amunoni aramwîthîra amami. Arajûkia mûtu, arajûkaanda Amunoni ategeete, na araruga tûmîgaate. Ararita tûmîgaate tûu karaîîne nîkenda Amunoni arîa. Îndî Amunoni ararega kûrîa aramwîra, “Îîra antû bonthe baumagare.” Antû bonthe baraumagara. Rîu Amunoni areera Tamari atîrî, “Ndeetera biakûrîa kanyomba gaka ka ndeene, ûnenkeerie na njara ciaaku ndîe.” Tamari arajûkia tûmîgaate tûrîa athithîtie araikîria Amunoni mûtaana wa ng'ina kanyomba ka ndeene. Îndî rîrîa Tamari amwikîîrie tumîgaate nîkenda arîa, aramûgwata njara aramwîra, “Njû mwarî wa cia nkûthengeere!” Aramûcokeria akiugaga, “Arî mûtaana wa chiaa! Ûgankinyîîria kwa inya kûthithia ûntû ta bûû tontû bûtîthithagua nthîgûrû ya Israeli. Ûkáthithia ûntû bwa waa ta bûû. A ni-rî, nkamenya gwîta nî nthao? Naagwe menya ûgakara ta kîaa ûgîe nthao. Tontû bûû, ndakwerenca waarie na mûnene, nîûntû ndî na mma atîrega kûnenkanîra kîrî gwe.” Îndî ararega kûthikîîra Tamari, na nîûntû Amunoni nî aamûkîragia inya, aramûkinyîîria na inya, aramama na Tamari atîkwenda. Rîu Amunoni arathûûra Tamari mono, mwanka kûmûthûûra kûrîa amûthûûrîre kûrakûrûkithia kûmwenda kûrîa amwendeete. Amunoni aramwîra, “Ûkîîra wîîte!” Tamari aramwîra atîrî, “Arî mûtaana wa chiaa, îîyia rîa gûmpînga ûjû nîrîo rîthûûku nkûrûki ya rîa ûrîa wathithia!” Îndî Amunoni ararega kûmûthikîîra. Areeta mûthaka ûmwe ûrîa wamûmenyagîîra aramwîra, “Umagaria mûka ûûjû ntige kûmwona, na auma wiinge mwari!” Tamari nî ekîrîte nguû ya rwambambio yaarî na njara indaaja, o ta ûrîa karaaja mwarî karaiti wa mûnene eekagîra. Nthûûmba ya Amunoni îramumagaria oome na îrainga mwari. Tamari araciaka mûju kîongo na aratambûranga rwambambio rûrûraaja rûrîa ekîrîte kwonania kwithikîîra. Areekîra njara mûtwe areeta akîrîraga. Abusalomu mûtaana wa ng'ina aramûûria, “Nîka Amunoni akûthanga? Tiga kûthûûra waaga ûkiri mwarî wa chiaa, tontû menya nî mûtaana wa nyakwe. Ûkathûgaanîria mantû jau mono.” Tontû bûû, Tamari arakara nyomba ya mûtaana wa ng'ina Abusalomu aithikîîrîte. Rîrîa mûnene Daudi aigîrue nteto iu, arathûûra mono. Îndî Abusalomu ateera Amunoni noo atîa nîkwîthîra nî aamûthûûrîre nîûntû bwa kûmama na Tamari kwa inya. Nyuma ya mîaka îîrî, Abusalomu areethîrwa arî na kîatho kîa kwenja ng'ondu guee gûntû gweetagwa Baali-hazori akuî na Efuraimu. Kîathoone kîu, areeta ataana bonthe ba mûnene Daudi. Aracoka areeta kîrî mûnene aramwîra, “Nî ngûkûûria gwe amwe na atongeeria baaku bwîje kîathoone gîa kwenja ng'ondu guee gwaakwa.” Îndî mûnene ararega aramwîra, “Arî mwana waakwa, tûtîîja twinthe tontû twoomba kwaa mûrigo kîrî gwe.” Abusalomu aramûkinyîîria, îndî Daudi ararega, aramûtharima eeta na mbere. Abusalomu nî aamwîrîre atîrî, “Gûkëethîrwa nîu, ndakwerenca wîtîkîîrie mûtaana wa baaba Amunoni eeje.” Mûnene aramûûria, “Nîkî tontû ûkwenda bwîtania?” Îndî rîrîa Abusalomu eetîre na mbere kwerencana, mûnene Daudi areetîkîîria Amunoni amwe na ataana baawe bonthe beetania na Abusalomu. Rîu Abusalomu areera nthûûmba ciaawe atîrî, “Tegeeni bwega bwoone rîrîa Amunoni akanyua oogite, rîu ndauga, ‘Ûrageni Amunoni,’ bûmûûrage. Bûgákîreni, nî ni ndabwaa waatho. Ûmîrieni na bûgîe ûchamba!” Tontû bûû, nthûûmba cia Abusalomu irathithîria Amunoni o ta ûrîa ciaathîtwe. Rîu ataana ba mûnene bonthe barookîîra o muntû agiitagia nyûmbû yaawe akamatûka. Barî o njîreene, ntûmwa îrakinyîra mûnene Daudi atî, “Abusalomu akûng'eera ataana baaku bonthe, na gûtî no ûmwe ûtigarîte!” Rîu mûnene arookîîra aratambûranga nguû ciaawe araigwîthia nthî, na nthûûmba ciaawe cionthe irîa ciaarî amwe nawe, iratambûranga nguû ciaao. Îndî Jonadabu, mûtaana wa Shimeha, areera îthe mwanake Daudi atîrî, “Mwathi waakwa ûkáthûgaania nî booragîîte ataana baaku bonthe. Nî Amunoni akî. Tontû Abusalomu nî aatwîîre athûgaanîtie ûntû bûu kuuma rîrîa Amunoni aathengereere Tamari mwarî wa ng'ina kwa inya. Nandî mwathi waakwa, tiga kûthûgaania nkoroone yaaku atî ataana bonthe ba mûnene nî bakuîte. Nî Amunoni wenka ûkuîte.” Abusalomu nî aarî akûmatûka. Kagiiteene kau mûthaka ûrîa waarî mpingîroone akarîtie aroona antû babaingî nyuma yaawe beenami barî rûteere rwa kîrîma njîreene ya Horonaimu. Jonadabu areera Daudi atîrî, “Tega ataana baaku bakwîja o ta ûrîa ni nthûûmba yaaku ngûkwîrîte.” Akîthiria kuuga ûu, ataana ba mûnene barakûrûka. Bararîra na inya; kinya mûnene Daudi amwe na atongeeria baawe bararîra mono. Abusalomu aramatûka areeta kîrî Talimai mûtaana wa Amihudi mûnene wa Geshuri. Daudi nawe araithikîîra kagiita gakaraaja nîûntû bwa gûkua kwa mûtaana waawe. Rîu Abusalomu akûmatûka eeta Geshuri arakara ku mîaka îthatû. Mûnene Daudi akûthiria kwithikîîra nîûntû bwa gîkuu kîa Amunoni, arambîrîria kwenda kwoona mûtaana waawe Abusalomu. Joabu, mûtaana wa Zeruia, nî oonîre atî mûnene Daudi nî akwenda kwona Abusalomu mono. Joabu aratûmana Tekoa areetîrwa mûka ûmwe waarî ûmûûme aramwîra, “Cieethie ta muntû withikîîrîte nîûntû bwa gûkuîrwa, na wîkîre nguû cia kwonania kwithikîîra. Ûgáciaka maguta, îndî cieethie ta mûka ûkarîte aithikîîrîte kagiita gakaraaja na wîte kîrî mûnene ûmwîre ûna na ûna.” Joabu aramwîra mantû jarîa akauga. Rîrîa mûka ûu wa kuuma Tekoa eetîre kîrî mûnene, araigwîthia nthî aratiirithia ûthiû bwaawe nthî aainyiîtie mbere ya mûnene, na aramwîra atîrî, “Itû mûnene, nteethia!” Mûnene aramûûria, “Nî thîîna îrîkû ûrî nayo?” Mûka ûu aramûcokeria, “Ni rî, ndî mûka ntigwa; mûkûrû waakwa nî aakuîre. Naani nthûûmba yaaku ya mûka ndaarî na ataana baîrî. Nabo nî baatetere barî bûûrîîne, na tontû gûtaarî na wa kûbaathûrana, ûmwe araringa ûngî aramûûraga. Nandî antû ba nja bonthe, nî baanthûûkîrîte ni nthûûmba yaaku ya mûka bakîugaga ‘Nenkanîra muntû ûrîa wooragîre mûtaana wa ng'ina tûmûûrage; tûrîyie mwoyo jwa mûtaana wa ng'ina ûrîa ooragîre.’ Nabo bakëeja kûmûûraga ga kûthirua buru kinya ûrîa ûrîngîîja kûrîa ûkua. Bamûûraga, bakooria gakara gaakwa karîa gatigeere, na batîtigîra mûkûrû waakwa riîtwa kana mbeeû nthîgûrûûne.” Rîu mûnene aramwîra, “Coka gwaaku, ni ningwa nkauga ûrîa gûkathithua mantûûne jaaku.” Mûka ûu wa kuuma Tekoa aramwîra, “Ni na antû ba nja yeetû nî tuî tûkeethîrwa tûthûûkîtie, îndî gwe mûnene na antû ba nja yaaku ya ûnene bûtîîthirwa bûthûûkîtie.” Mûnene aramûcokeria aramwîra atîrî, “Muntû kinya ûrîkû ûrîa ûgakûng'enteera ûmûreete kîrî ni, nawe atîkorokûthangîkia kaîrî.” Rîu mûka ûu aramwîra atîrî, “Itû mûnene ndakwerenca, ûciîtîrie MWATHANI Mûrungu, atî antû ba nja yeetû batiirîîria bongwa booraga mûtaana waakwa ûrîa ûtigeere. Bathithia ûû, bakeethîrwa bathithîtie ûthûûku bûbûnene nkûrûki ya bûu bwa mbere.” Mûnene aramûcokeria atîrî, “Riîtweene rîa Mûrungu ûrîa ûtwîre mwoyo, gûtî kinya rûciiûri rûmwe rûkaagwa kuuma mûtwe jwaawe.” Rîu mûka ûu aramwîra atîrî, “Ndakwerenca ûmbîtîkîîrie ni nthûûmba yaaku ya mûka, mbuge ûntû bûngî mwathi waakwa mûnene.” Mûnene aramwîra, “Uga.” Mûka ûu arauga atîrî, “Nîkî îndî tontû ûthithîtie ûntû bûbûthûûku gatîgatîîne ka antû ba Mûrungu? Îgamba rîrîa wagiita nîûntû bwaakwa nî rîa gûkûgambithia gwe, nîûntû nî ûregeete mûtaana ûrîa wîngîte nja acoka. Tuî antû barîa bakuujaaga tûkari ta rûûjî rwîtîkîte nthî rûrîa rûtîûmba gûcokanîîrua kaîrî. Kinya Mûrungu atîcokagia ûrîa ûkuîte, îndî gwe mûnene woomba ûcokia mûtaana ûrîa wîîngi kuuma nja. “Nandî mwathi waakwa mûnene gîtûmi kîa mbîja gûkwîra mantû jaja nî antû bambîkîrîte ûguaa, naani ndathûgaania nî kaaba ngakwîra mantû jau tontû kwombîka mûnene akajoojûria. Ndathûgaania atî woomba gwîtîkîîria gûntunyûkia ni nthûûmba yaaku kuuma kîrî muntû ûrîa ûkwenda kûnthiria ni amwe na mûtaana waakwa, kuuma nthîgûrû îîjî ya antû ba Mûrungu. Ndathûgaania atî ûntû bûrîa ûganciîtîria bûgatûma mbonoka mbona ûkiri, tontû gwe mwathi waakwa mûnene ûkari ta mûraîka wa Mûrungu ûrîa ûûmba kwathûrana wega na wûûî. MWATHANI Mûrungu waaku arokûtharima.” Rîu mûnene aramwîra atîrî, “Ûkámbitha ûntû bûrîa ngakûûria.” Mûka ûu aramûcokeria atîrî, “Mbûûria mwathi waakwa mûnene.” Mûnene aramûûria, “Ga kûrî nkireba Joabu arî nayo mantûûne jaja?” Mûka ûu aracokia atîrî, “Nî mma mwathi waakwa mûnene ntîûmba gûkaana, nî nthûûmba yaaku Joabu ûmbîîrîre ûrîa nkathithia na ûrîa nkauga. Joabu athithîrie ûu nîkenda eerekania mantû na njîra îngî. Îndî gwe mwathi waakwa ûûme bwaaku nî ta bwa mûraîka wa Mûrungu, ûrîa ûmenyaga mantû jonthe jarîa jathithîkaga nthîgûrûûne.” Rîu mûnene Daudi areera Joabu atîrî, “Nandî ndîgwîtîkîîria kûthithia ûrîa ûkwenda, îta ûreete mûthaka ûu Abusalomu.” Rîu Joabu araigwîthia nthî kwonania ûrîa eekîrîîte mûnene, arauga atîrî, “MWATHANI arokûtharima gwe mwathi waakwa mûnene. Naarua nkûmenya nî ûmpendeete tontû gwe mûnene ûgwîtîkîîria îromba rîaakwa.” Joabu aragwata rûgendo, areeta Geshuri kûgîîra Abusalomu amwikia Jerusalemu. Mûnene aracoka araathana arauga atîrî, “Abusalomu akáreetwa gîtûûroone kîa ûnene, îndî nî aikue gataaria nyomba yaawe.” Abusalomu areeta gûkara nyomba yaawe, kûraaja na gîtûûro kîa mûnene. Ndeene ya Israeli yonthe gûtaarî muntû ûngî nkûrûki ya Abusalomu waagongagwa nîûntû bwa kûthongoma. Ataarî na antû athûûku kinya amwe, kuuma kîara gîa kûgûrû mwanka mûtwe kathûmbî. Nawe rîrîa eenjaga mûtuundu jwa mûtwe jwaawe (tontû nî eenjaga o rîmwe mwaka jwanenea mono) jwethagîrwa jûrî na ûrito bwa nkûrûki ya kilo ijîîrî kîthimiine kîrîa gîetîkîrîtue nî mûnene. Abusalomu nî aarî na ataana bathatû na mwarî ûmwe weetagwa Tamari ûrîa waarî ûmûthongi mono. Abusalomu aratûûra Jerusalemu mîaka îîrî îmîûjûru îndî atoonana na mûnene. Rîu Abusalomu aratûmanîra Joabu nîkenda amûtûma kîrî mûnene; îndî Joabu ararega gwîta. Abusalomu aratumana rîa jaîrî; na kinya rîo Joabu ararega gwîta. Rîu Abusalomu areera nthûûmba ciaawe atîrî, “Tegeeni, muunda jwa Joabu jwankeene na jwaakwa, arî na mûnyaki ku; îteni bûjûcinie mwanki.” Tontû bûû, nthûûmba cia Abusalomu iracinia muunda jwa Joabu mwanki. Rîu Joabu areeta nyomba ya Abusalomu aramûûria, “Nîkî tontû nthûûmba ciaaku iraaîthîrie muunda jwaakwa.” Abusalomu aramwîra atîrî, “Ndîratûmanîre kîrî gwe nîkenda ngûtûma kîrî mûnene ûmûûria, ‘Nîkî tontû ndaumîre Geshuri? Nî kaaba ndîngîîthîrwa ndî ku kinya nandî.’ Nandî nî nkwenda gwîta kîrî mûnene, na ndethîrwa nthûûkîtie ambûrage.” Rîu Joabu areeta kîrî mûnene aramwîra nteto iu. Mûnene nawe aratûmanîra Abusalomu. Abusalomu agwîta areenamîîria bwa nthî kwonania kwinyiiyia kwaawe. Nawe mûnene aramûcûnca. Nyuma ya kûgwatanîra na Daudi, Abusalomu araicwîra ngaarî ya ndwaa na mbarathi ciaayo, na antû mîrongo îtaano (50) ba gwîtania nawe. Abusalomu nî ookagîîra rûkîîrî kainda ageeta akarûngama rûteere rwa njîra îrîa îkûrûkaga mpingîroone ya ntûûra. O rîonthe rîrîa muntû eejaga arî na îgamba akwenda mûnene amûgambîra, Abusalomu nî amwîtaga akamwîra, “Uumîte ntûûra îrîkû.” Rîrîa muntû ûu amwîra mwîrîga jûrîa aumîte ndeene ya Israeli, Abusalomu nî aaugaga atîrî, “Îgamba rîaaku rîrî na ûûma, îndî gûtî muntû no ûmwe mûnene athuurîte wa gûkûthikîîra.” Abusalomu agacoka akauga, “Nkoona wa gûmpeethia mûgambithania nthî îîjî, rîu o bunka muntû wonthe ûrî na îgamba arîngî kwîja kîrî ni, nkamûgambîra na îota.” Rîrîa rîonthe muntû endaga kwînamîria kîrî we amwonia gîtiio, Abusalomu nîka aregaga, îndî amûgwataga akamûcûnca. Ûu nîu Abusalomu athithagîria o bunka muntû wa Israeli ûrîa weetaga kîrî mûnene kûgiitîrwa îgamba. Ûû nîu Abusalomu aaciendithîrie kîrî antû ba Israeli. Nyuma ya mîaka îna, Abusalomu nî eerîre mûnene atîrî, “Mbîtîkîîria mbîte Heburoni, nkoojûrie mûciîtio jûrîa ndaciîtîîrie MWATHANI. Ni nthûûmba yaaku rîrîa ndaarî Geshuri ya Sîria, nî ndaciîtîrie mûciîtio atî ‘MWATHANI na mma akëeja gûncokia Jerusalemu, ngeeta kûmûritîra kîgongwana.’” Mûnene aramwîra, “ciîtîre na thîîrî.” Abusalomu arookîîra areeta Heburoni. Rîu Abusalomu aratûmana na witho mîîrîgeene yonthe ya Israeli akiugaga, “Rîrîa bûkaigua kajû ka tarumbeta buuge na kajû gakanene atîrî, ‘Abusalomu nî mûnene Heburoni!’” Abusalomu nî eetanîtie na antû magana jaîrî (200) kuuma Jerusalemu barîa eetîte. Nabo beetanîtie nawe batîkûmenya no atîa. Abusalomu akîritaga igongwana, nî atûmanîîre Ahithofeli wa kuuma ntûûra ya Gilo, ûrîa waarî mwathi Daudi ûkûrû. Mûbango jwa witho jwa Abusalomu jwa kwenda kûjûkia ûnene bwa Daudi nî jweetîre na mbere kûrika na antû barîa baarî rûteere rwa Abusalomu bareeta na mbere bakîongerekaga. Muntû mûna nî eetîre kîrî Daudi aramwîra, “Antû ba Israeli nî bagarûkîte bathingata Abusalomu.” Daudi nawe areera nthûûmba ciaawe cionthe irîa ciaarî amwe nawe Jerusalemu atîrî, “Ûkîîreeni tûmatûke, tûtîkeeje gûkirimanua nî Abusalomu. Twîtangeni na mpwîî atîkeeje kwîjanga na mpwîî atûkirimania. Aatûtuîkîîria agatûthithîria bûbûûî na athirie ntûûra na rûchiû.” Rîu nthûûmba iu cia mûnene iracokia, “Nî twithuranîrîte kûthithia bunthe bûrîa gwe mûnene mwathi weetû ûgatwîra.” Tontû bûû, mûnene nî aumagarîre na antû ba nja yaawe bonthe baramûthingata. Mûnene nî aatigîre aka ba gwîka îkûmi bakaragia nja. Mûnene aratongeeria antû baawe bonthe na bagûkinya nyomba ya mûthia ndeene ya ntûûra îîu, bararûngama. Atongeeria baawe bonthe bararûngama rûteere rwa mûnene. Asikarî baawe barîa baumîte Kereti na Aperethi na bangî magana jatantatû (600) ba kuuma Giti, barîa baarî bakûmûthingata kuuma Gathi barakûrûkîîra mbere ya mûnene bagîcencaga. Rîu mûnene arooria Itai ûrîa waarî wa kuuma Gitti atîrî, “Kinya gwe ka wîtanîtie natuî? Coka, ûkarage amwe na mûnene Abusalomu tontû ûrî mbîji ya kuuma kûngî na mûtae. Wejîte rua, nîatîa nkoomba gwîtania naagwe na ûtîkûmenya nî naa ndeeta? Coka, na ûcokanie na antû ba kweenu. MWATHANI arobwigîîrua kîaao na akaa mwîtîkua kîrî buî.” Îndî Itai aracokeria mûnene aramwîra, “O ta ûrîa MWATHANI atwîre mwoyo, na o ta ûrîa gwe mûnene mwathi waakwa ûrî mwoyo, ndîciîtia atî o arîa ugeeta, gîkuûne kana mwoyoone, nîo ni nthûûmba yaaku nkeethîrwa ndî.” Nîu Daudi aramwîra, “Kûrûka twîte.” Tontû bûû, Itai arakûrûka amwe na asikarî baawe amwe na antû baao. Antû bararîra na inya rîrîa Daudi na antû barîa baamûthingatîte baaumîre bareeta. Mûnene arauna kamûuro ka Kidironi athingatîtwe nî antû bau baawe, bonthe amwe bareeta bwa rwanda. Zadoki nî aarî o, amwe na Alawi bakamatîte Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa Mûrungu, bararîîka au nthî mwanka rîrîa antû bonthe baakûrûkîre. Mûthînjîri-Mûrungu Abiathari kinya we nî aarî o. Rîu Daudi areera Zadoki atîrî, “Cokia Îthandûkû rîa kîrîkanîro ntûûreene, MWATHANI ambigîîrua kîaao, akandeeta ndîone na mbone antû arîa rîkaraga. Îndî akëeja kwîthîrwa atîmbigîîrua kîaao kinya rîo nî bwega, nî athithîrie ûrîa akwoona kwagîrîte.” Mûnene aracoka areera mûthînjîri-Mûrungu Zadoki, “Atîrî, gwe na Abiathari amwe na ataana beenu; Ahimaazi mûtaana waaku na Jonathani mûtaana wa Abiathari cokeeni na ûkiri. Naani kagiiteene kau nkeethîrwa mbeteereete ntûmwa kuuma kîrî buî ndî îriûkoone.” Tontû bûû, Zadoki na Abiathari baracokia Îthandûkû rîa kîrîkanîro Jerusalemu na barakara kûu. Daudi araitia kîrîma kîa Mîarîki na magûrû jamatheri akîrîraga akunîkîrîte mûtwe kwonania kwithikîîra. Antû bonthe barîa baarî amwe nawe barakunîkîra mîtwe yaao baraitia bakîrîraga. Daudi arîkwîrwa Ahithofeli nî ûmwe wa barîa bagûkunyanîrîte barî nkireba na Abusalomu, araromba akiugaga, “MWATHANI ndakûromba ûgarûre kîrîra kîa Ahithofeli kîe waa.” Rîrîa Daudi aitîrie arakinya kathûmbî ga kîrîma kîu arîa kûrombagîrwa, aratirimana na mûcoore waawe Hushai wa kuuma Ariki eetîte kûmwona na atambûrangîte nguû na aaigererete tîîri mûtwe. Daudi aramwîra atîrî, “Ûkëeja gwîtania naani ûkaa mûrigo. Îndî ûkëeja gûcoka ntûûreene ya Jerusalemu, ûkeera Abusalomu, ‘Nkaa nthûûmba yaaku mûnene o ta ûrîa ndîraarî nthûûmba ya abaagu mbereene’ waûmba gûnteethia na njîra ya kwangaratania kîrîra kîrîa Ahithofeli akaeejana. Kinya Zadoki na Abiathari, athînjîri-Mûrungu barî nao. Tontû bûu o ûntû kinya bûrîkû bûrîa ûkaigua bûkîarua gîkaro kîa mûnene îîra Zadoki na Abiathari. Barî na ataana baao Ahimaazi wa Zadoki na Jonathani wa Abiathari, na nîbo ûgatûma beeje bambîîre jarîa jonthe ûkaigua.” Tontû bûû, Hushai mûcoore wa Daudi arakinya Jerusalemu o rîrîa Abusalomu akinyaga. Daudi akuuma kathûmbîîne ga kîrîma kîu, aratirimana na Ziba nthûûmba ya Mefiboshethi. Ziba nî aarî na ntigiri inyiingî mma ciaîkîtue mîgaate magana jaîrî (200), na imanja îgana rîmwe (100) rîa nzabibû injûmo, na imanja îgana (100) bia matuunda na kîgîîna kîûjûri ndibei. Mûnene Daudi arooria Ziba atîrî, “Nî biambi bibi?” Ziba aramûcokeria, “Ntigiri nî cia gûkamata antû ba nja yaaku mwathi waakwa, mîgaate na matuunda nî bia kûrîwa nî antû babeethî, na ndibei nî ya barîa bakanoga na kûnyoonta barî rwanda.” Daudi aramûûria, “Arî kû Mefiboshethi mwana wa Jonathani mûtaana wa Saûlû mwathi waaku?” Zîba aramwîra, “Nî aratigîrwe Jerusalemu tontû nî agwîtîkia Aisraeli bakamûcokeria ûnene bwa ûjûûwe Saûlû.” Rîu mûnene Daudi areera Ziba, “Tega bionthe birîa biraarî bia Mefiboshethi nandî nî biaaku.” Ziba aracokia akiugaga, “Nî nkwinyiiyia mbere yaaku, mwathi waakwa mûnene, ndîrokara nkîonaga wega kuuma kîrî gwe.” Rîrîa Daudi aakinyîre ntûûra ya Bahurimu, muntû ûmwe wa rûrîîjo rwa Saûlû weetagwa Shimei mûtaana wa Gera, araumagara akîrumanaga. Shimei arambîrîîria kûgera Daudi maiga, amwe na atongeeria baawe, kinya këethîra aakarîîtue nteere cionthe. Shimei ararumana akiugaga, “Îta, uma aja îta, mûûragani na mwînyangia! MWATHANI nî atûmîte ûcokerwa nî tharike ya antû ba nja Saûlû barîa wooragîre. MWATHANI nî anenkanîre ûnene kîrî mûtaana waaku Abusalomu, na nandî ûkûthira gwe mûûragani!” Rîu Abishai mûtaana wa Zeruia areera mûnene Daudi atîrî, “Nîkî tontû mûnene ûgwîtîkîîria kurû îîjî îkûruma? Mbîtîkîîria mbîte mîng'eere.” Daudi areera Abishai na mûtaana wa ng'ina Joabu, “Îîjî tî ngûgî yeenu buî ataana ba Zeruia. Akëeja kwîthîrwa arînduma nîûntû MWATHANI nî amwîtîkîîrîtie anduma, nûû ûbuîrîte kûûria?” Daudi areera Abishai na atongeeria bangî bonthe atîrî, “Këethîra mûtaana waakwa weengwa nî agûcwa ûrîa ambûraga, a Mûbenjamini ûûjû agacwaa ûrîa ambûragîkia bûng'ana? Tiganeni nawe arumane, tontû MWATHANI nî amwîtîkîîrîtie. Kwombîka MWATHANI oomba kûraithîîria mîthangîko îrîa ndî nayo akareeta itharimo antû a irumi bia naarua.” Tontû bûû, Daudi na antû bau baawe baraciîtîra, nawe Shimei areeta arî rûteere rwa kîrîma akuî nabo akîbageraga maiga, na akîbauragîria tîîri na kûbarumanga. Mûnene na antû barîa bonthe baarî amwe nawe nî baanogi mono. Tontû bûû, bagûkinya mûuroone jwa Jorodani baranogoka. Abusalomu na antû ba Israeli bonthe barîa baarî amwe nawe o na kinya Ahithofeli nî baakinyîre Jerusalemu. Rîrîa Hushai ûrîa waarî wa kuuma Ariki na waarî mûcoore wa Daudi eetîre kîrî Abusalomu nî aamwîrîre atîrî, “Ûrotûûra matukû jamaingî mûnene! Ûrogîta ûtûûro bûbûraaja mûnene!” Abusalomu aramûûria, “Gûkû nîku kwîthîrwa ûrî mwîtîkua kîrî mûcoore waaku? Nîkî tontû ûtîreetania na mûcoore waaku” Hushai nawe aramûcokeria, “Gûtîûmbîka! Ûûni ngatuîka wa ûrîa ûthuuri nî MWATHANI na antû baba na antû ba Israeli na nkare amwe nawe. A kaîrî rî nûû mbwîrîte gûtumîkîra? Anga tî mûtaana waawe? O ta ûrîa ndîratumîkagîra abaagu, nîu ngagûtumîkagîra.” Rîu Abusalomu areera Ahithofeli atîrî, “Nandî twee kîrîra kîa ûrîa tûkathithia.” Ahithofeli areera Abusalomu atîrî, “Îta ûkathengeere aka bagwîka ba abaagu barîa atigîte bakaragia nja. Rîu Israeli îkaigua atî ûkwinunkia buru kîrî abaagu, nabo antû barîa barî rûteere rwaaku bagîe inya nkûrûki.” Tontû bûû nî baambîîre Abusalomu îema îgûrûgûrû rîa nyomba, nawe Abusalomu arathengeera aka bau bagwîka ba îthe Israeli yonthe îkîonaga. Îgiiteene rîu kîrîra kîonthe kîrîa Ahithofeli aeejanaga kîajûkagua ta rûteto kuuma kîrî Mûrungu. Tontû bûû, kîrîra kîu nî gîekagîîrwa mono nî Daudi na Abusalomu bobaîrî. Ahithofeli aracoka areera Abusalomu, “Mbîtîkîîria nthuure asikarî ngiri îkûmi na ijîîrî (12,000), mbîte ûtukû bûbû mpîngane na Daudi. Mwithûkîre rîrîa anogi na akua nkoro, mûmakie na antû baawe bamatûke. Naani mbûrage mûnene wenka. Rîu ncokie antû bangî bonthe kîrî gwe o ta ûrîa mwekûrû wa mûranû acokaga kîrî mûkûrû waawe. Ûrîenda kûûraga muntû ûmwe wenka na antû bangî bonthe bakare na thîîrî.” Kîrîra kîu kîragwîria Abusalomu na akûrû bonthe ba Israeli mono. Rîu Abusalomu arauga, “Mbîtîreeni Hushai wa kuuma Ariki kinya we twigue ûrîa akauga.” Hushai akwîja, Abusalomu aramwîra, “Ahithofeli agûtwa kîrîra, tûkîthingate? Warega tûkûthingata ûtwîre ûrîa ûkwenda tûthithia.” Hushai aramûcokeria aramwîra, “Kîrîra kîrîa Ahithofeli aeejana nandî tî gîkîega. Gwe nî wiijî atî abaagu na asikarî baawe nî nchamba cia ndwaa, na nandî nî bang'eenti o ta ndûû îrîîri twaana. Nkûrûki ya ûû abaagu nî muntû wiijî mantû ja ndwaa mono, atîûmba kûraara amwe na antû bangî. Kinya nandî oomba kwîthîrwa aiciithîte gîkurunguune kana antû angî. Asikarî beetû bakëeja kûûragwa mbere, antû barîa bakaigua bakauga, ‘Antû ba Abusalomu bagûtemwa ntaame; bakûûragwa.’ Rîu kinya nchamba yeetû ya ndwaa, îrîa îrî nkoro înjûmo ta ya ngatûnyi îkamaka mono tontû antû bonthe ndeene ya Israeli nî baijî atî abaagu nî nchamba na antû barîa barî amwe nawe nî kûûî. Îndî kîrîra kîrîa ngakwaa nî gîkî, asikarî ba Israeli bonthe bothûrane beeje kîrî gwe, kuuma Dani mwanka Beerisheba, bakûthingate baingîi mono ta mûthanga jwa îria, ûbatongeerie ndweene gwengwa. Tontû bûû, tûkamwîthûkîra o arîa arî, tûmûkirimanie amwe na antû baawe ta ûrîa îme rîgûûjaga rîgakunîka nthî, baage wa gûtigara. Akëeja kûmatûka agakûrûka ntûûreene, antû ba Israeli bakajûkia mîkanda bakuucie rûthingo rûgwe kîguuruune nthîgûrû mwanka kwaage kaiga no kamwe gatigi karûngi.” Abusalomu na antû bonthe barîa baarî amwe nawe barauga atîrî, “Kîrîra kîa Hushai wa kuuma Ariki nîkîo kîega nkûrûki ya kîrîra kîa Ahithofeli.” MWATHANI nî aarî akûgiita kwangaratania ûûme bwa kîrîra kîa Ahithofeli nîkenda Abusalomu athirua. Rîu Hushai areera athînjîri-Mûrungu Zadoki na Abiathari atîrî, “Ûna na ûna nîbu Ahithofeli eerîre Abusalomu na akûrû bonthe ba Israeli, naani ndamwatha amwe nabo kîrîra kîna na kîna. Tontû bûû, nandî tûmaneni kîrî Daudi na mpwîî eerwe atîrî, ‘Ûtukû naarua ûkáraara mariûkoone ya Jorodani rwanda, îndî una Jorodani na mpwîî nîkenda mûnene amwe na antû baawe batîkathirue.’” Kagiiteene kau Jonathani mûtaana wa Abiathari na Ahimaazi mûtaana wa Zadoki nî beetereete barî kîthimeene kîa Enirogeli oome ya ntûûra ya Jerusalemu, tontû batîngîûmîîria gûkûrûka bagîkîra kwonwa. Kûrî nthûûmba ya mwarî yeetaga kûbamenyithia ûrîa mantû jakari, nabo bageeta kûmenyithia Daudi. Îndî kaîjî karaboona kareeta karamenyithia Abusalomu. Tontû bûû, Jonathani na Ahimaazi baraciûmia bareeta gwiciitha kwa muntû ûmwe ndeene ya Bahurimu. Muntû ûu nî aarî na kîthima nja yaawe, nabo baratonya ku. Mwekûrû wa muntû ûu arakunîkîra mûromo jwa kîthima kîu, na araanîka nkano îgûrû. Gûtî muntû wamenyere ûntû bûu. Rîrîa nthûûmba cia Abusalomu cieejîre nja ya mûka ûu, baramûûria, “Barîkû Ahimaazi na Jonathani?” Mûka ûu arabacokeria, “Bakuuna mûuro.” Bakûbacwaa baabaga baracoka Jerusalemu. Nyuma ya nthûûmba cia Abusalomu gwîta, Ahimaazi na Jonathani barauma kîthimeene, bareeta baraa Daudi nteto. Baramwîra atîrî, “Ûkîîra wîîte na mpwîî uune rûûjî, tontû ûna na ûna nîkîo kîrîra kîrîa Ahithofeli araejanîre nîûntû bwaaku.” Rîu Daudi amwe na antû bonthe barîa baarî amwe nawe barauna mûuro jwa Jorodani, na kûgîkea gûtî muntû waao no ûmwe ûtaarî akuuna rûûjî. Rîrîa Ahithofeli oonere kîrîra kîaawe gîtîrathingatwa, arathuuta ntigiri yaawe aracoka ntûûreene yaao. Akûthûranîra mantû ja nja yaawe, araicuuria arakua. Arathikwa kaburiine ka îthe. Rîrîa Abusalomu na antû baawe baunîre mûuro jwa Jorodani, Daudi nî aarî agûkinya ntûûra ya Mahanaimu. Abusalomu nî aarî akweethia Amasa mûtongeeria wa njûûrî antû a Joabu. Amasa aarî mûtaana wa Mûishmaeli weetagwa Ithira. Nawe agûrîte Abigali mwarî wa Nahashi, mwari wa ng'ina wa Zeruia ûrîa waarî ng'ina wa Joabu. Abusalomu na antû ba Israeli baraamba kambî yaao nthîgûrû ya Gileadi. Rîrîa Daudi aakinyîre Mahanaimu, Shobi mûtaana wa Nahashi kuuma ntûûra ya Raba nthîgûrû ya Amoni, na Makiri mûtaana wa Amieli kuuma Lodebari, na Barizilai Mûgileadi kuuma Rogelimu bareta kîrî Daudi. Baramwikîria into bia kûmamîra na mpakûri na nyongû na nkano na mûnyaki na mûtu na mpîndî inkarange na mûng'aû na nchûgû. Ningî baramwikîria nainchû na maguta na ng'ondu cia kûrîwa nî Daudi na antû barîa aarî nabo tontû nî baanogi na nî baarî na mpara na nyoonta barî rwanda. Daudi nî oothûranîrie antû barîa baarî amwe nawe, na arabathuurîra atongeeria ba ikundi bia antû ngiri ngiri na bia antû îgana îgana. Aratûma njûûrî îîu îgaanîtue ikundi bithatû bing'anene: kîmwe gîatongeeretue nî Joabu na kîngî nî Abishai mûtaana wa Zeruia. Abishai aarî mûtaana wa ng'ina wa Joabu. Gîkundi kîu kîngî gîatongeeretue nî Itai wa kuuma Giti. Mûnene Daudi arabeera, “Kinya ni ngeetania naabuî.” Îndî antû bau baramwîra, “Ûtîbuîrîte gwîtania naatuî. Tontû anthû beetû batîtindanîra naatuî twamatûka kana kinya booraga nusu ya asikarî beetû. Nîgwe bakethîrwa bagîcwaa tontû gwe ûkûrûkîte asikarî ngiri îkûmi (10,000). Tontû bûû, nî kaaba ûtigwe aja ntûûreene nîkenda ûtûtûmîra ûteethio ûrî o.” Mûnene arabeera, “Nkathithia ûrîa bûkwona kwagîrîte.” Tontû bûû, Daudi ararûngama rûteere rwa mpingîro, njûûrî ciaawe nacio irakûrûkîîra au mbere yaawe barî ikundi bia ngiri ngiri na bia îgana îgana. Mûnene araatha Joabu, Abishai, na Itai arabeera, “Tontû bwaakwa, bûkéeja kûthithîria Abusalomu bûbûthûûku.” Asikarî bonthe baraigua Daudi akîîra atongeeria mantû jau jegiî Abusalomu. Njûûrî iu cia ndwaa iraumagara ireeta kûrwaa na cia Israeli, bararwîra Mwitûûne jwa Efuraimu. Asikarî ba Daudi baratutuma njûûrî ya Israeli mono na barooraga antû ngiri mîrongo îîrî (20,000). Ndwaa îrataamba gûntû gûkwingî, mwanka kûreethîrwa antû barîa bakuîrîte mwitûûne nîbo baarî babaingî nkûrûki ya barîa bakuîrîte ndweene. Îgiiteene rîu rîa ndwaa, Abusalomu nî aatirimanîre na asikarî ba Daudi. Aakamati nî nyûmbû yaawe na nyûmbû îîu îrakûrûkîîra rungu rwa mpang'i imatu cia mûtî jûmûnene jwa muuru na mûtwe jwaawe jûragwatwa nî mpang'i iu, aratigwa acuracuri o. Nyûmbû îrakûrûkîîra rungu rwaawe îraciîtîra. Asikarî ûmwe aroona areeta areera Joabu, “Nkwona Abusalomu acuracurîte mûtîîne jûmûnene jwa muuru!” Joabu aracokeria muntû ûu wamwîrîre nteto atîrî, “Ûkëethîra nî woonîre Abusalomu, nîkî ûtîmûûragîîre o au? Ni ningwa ndîngî kwaa igiitwa bia fetha îkûmi na ngagwîkîra mûcibi jwa ûchamba.” Îndî muntû ûu aracokeria Joabu atîrî, “Kinya ûkëeja kûnenkera mbeecha cia fetha ngiri îmwe (1,000), ni ntîûmba kûringithia mûtaana wa mûnene na njara ciaakwa, tontû twinthe nî twaigîrue mûnene agîkwîra bûrî na Abishai na Itai atîrî, ‘Tontû bwaakwa, bûkáthithîria Abusalomu ûntû bûbûûî.’ Kinya nkëeja kûûraga Abusalomu rî, mûnene arîngî kwigua tontû nî amenyaga mantû jonthe, nî nkûmenya ûtîngîûmba gûnteeteera.” Joabu arauga, “Ntî na kagiita ka gûta naagwe kaîrî.” Arajûkia matumo jathatû aramunta Abusalomu nkoro acuracurîte o ûu muuruune. Asikarî îkûmi barîa baakamataga mathaga ja ndwaa ja Joabu barathiûrûka Abusalomu baramûtumbûra. Joabu araathana tarumbeta, îringwe kwonania ndwaa îkûthira. Njûûrî iratiga kwîngana na antû ba Israeli iracoka. Barajûkia mwîrî jwa Abusalomu barajwarûkia îrinyeene rîrînene mwitûûne, bararîthika na maiga jamaingî. Asikarî ba Israeli bonthe baramatûka o muntû o muntû araana kwaawe. Rîrîa Abusalomu aarî mwoyo nî aaciakîrîte mûnaara ndeene ya kîguuru kîa mûnene, tontû nî aamenyaga atî na aana ba gûtûûria riîtwa rîaawe. Areeta mûnaara jûu riîtwa rîaawe na nou jwîtagwa mwanka naarua tûrî. Rîu Ahimaazi mûtaana wa Zadoki arauga, “Ka mbûgîe mbîte nkeere mûnene nteto injega atî MWATHANI akûmwonokia kuuma kîrî anthû baawe.” Joabu aramûcokeria akiugaga, “Arî, tî bwega gwikia nkuma naarua, woomba gwikia ntukû îngî, îndî tî naarua tontû mûtaana wa mûnene nî akuîte.” Rîu Joabu areera nthûûmba yaawe ya mûka Mûethiopia atîrî, “Îta wîîre mûnene ûrîa woona.” Mûethiopia ûu arenamîîra kwonania kwathîka kwaawe kîrî Joabu, aroogîa areeta. Ahimaazi mûtaana wa Zadoki arakinyîîria akiugaga, “Mbîtîkîîria kinya ni nthingate Mûethiopia ûu nkauge nteto iu.” Joabu aramûûria, “Nîkî tontû ûkwenda gwîta mwana waakwa? Gûtî kîewa ûkoona wauga nteto iu?” Îndî Ahimaazi arauga, “Kinya gûgakarwa atîa ngeeta.” Joabu aramwîra, “Nthiî.” Tontû bûû, Ahimaazi aroogîa eetîrîte njîra ya kîguuru kîa Jorodani, na ntûti îtî thau arakûrûka nthûûmba îrîa Mûethiopia. Kûrakara atîrî, kagiiteene kau Daudi nî akari nthî gatîgatî ka mpingîro cia ndeene na cia oome cia ntûûra. Mûkaria araitia îgûrû rîa rûthingo, araraithîîria, aroona muntû eejîte oogîi arî wenka. Mûkaria ûu areetana areera mûnene. Mûnene aramwîra, “Gûkëethîrwa nî wenka, arî na nteto injega.” Muntû ûu woogîîte arakuîrîria. Mûkaria rîu aroona muntû ûngî oogîi arî wenka, arauga na kajû, “Raithîîria, kûrî na muntû ûngî ûûgîi arî wenka!” Mûnene aramwîra, “Kinya we nî nteto injega areetete.” Mûkaria areeta na mbere kuuga, “Ndîona muntû ûrîa ûkûûgîi mbere oogîi ta Ahimaazi mûtaana wa Zadoki.” Mûnene aramwîra, “Ahimaazi nî muntû ûmwega, nî areetaga nteto injega.” Ahimaazi arakinya areeta kîrî mûnene araigwîthia nthî aramûkeethia aramwîra, “MWATHANI Mûrungu waaku arokumua, we ûrîa wanenkanîra anthû baaku barîa barakûremeete njareene cia mûnene.” Mûnene aramûûria, “Mûthaka ûrîa Abusalomu nî ûmwega?” Ahimaazi aramûcokeria, “Rîrîa Joabu agûntûmaga nî mbonere antû barî na gachagacha îndî ntîmenyere gîtûmi.” Mûnene aramwîra, “Coka rûteere ûrûngame arîa!” Areeta ararûngama o eteerete. O rîu Mûethiopia arakinya, areera mûnene atîrî, “Ndî na nteto injega kîrî mûnene, MWATHANI agûkwonokia ntukû îîjî ya naarua kuuma kîrî barîa barakûremeete.” Mûnene aramûûria, “Mûthaka ûrîa Abusalomu nî ûmwega?” Mûethiopia ûu aramwîra, “Ndauga atî anthû ba mûnene bonthe barîa bamûremaga barokara ta mûthaka ûu Abusalomu!” Mûnene aragwatwa nî kîeba gîkînene, arookîra araitia kanyomba karîa kaarî îgûrû rîa mpingîro akîrîraga akiugaga atîrî, “Wûi mûtaana waakwa! Mûtaana waakwa Abusalomu! Abusalomu, mûtaana waakwa! Tî kaaba ndîngîkua antû aaku!” Joabu aramenyithua atî mûnene Daudi nî aithikîrîte akîrîraga nîûntû bwa Abusalomu. Tontû bûu, nkerû cia kûûmbana ndweene irîa asikarî baarî nacio iragarûka kwaa kwithikîîra bamenya atî mûnene nî aithikîîrîte nîûntû bwa mûtaana waawe Abusalomu. Asikarî bau baracoka ntûûreene bakiri ta barî na nthao cia kûûmbwa ndweene. Mûnene araitha ûthiû bwaawe ararîra na kajû akiugaga, “Wûi Abusalomu, mûtaana waakwa Abusalomu! Abusalomu mûtaana waakwa!” Rîu Joabu arakûrûka gîkaro kîa mûnene aramwîra atîrî, “Naarua nî ûtûmîte nthûûmba ciaaku asikarî icokerwa nî nthao. Nthûûmba iji nîcio itûmîte woonoka amwe na ataana baaku, na aarî baaku, na eekûrû baaku na aka baaku ba gwîka. Gwe wendeete barîa bakûthwîre na ûkathûûra barîa bakwendeete. Naarua ûkwonania mma atî atongeeria ba njûûrî na asikarî batî gîtûmi kîrî gwe, tontû nkwona ûrîngî kûgwîrua naarua këethîra Abusalomu arî o natuî twinthe tûkeethîrwa tûkuîte. Nandî rî, ûkîîra wîîte waarîrie nthûûmba ciaaku cia asikarî ûkîbekagera inya, tontû nî ngûciîtia riîtweene rîa MWATHANI atî warega kûbaarîria, gûtî waao no ûmwe ûgatigwa rûteere rwaaku ûtukû bûbû. Gwakarîka ûu nîbu bûkaa ûthûûku bûbûnene nkûrûki ya moothûûku jonthe jarîa jakwîjîîra kuuma waana bwaaku mwanka nandî.” Rîu mûnene arokîîra areeta arakara nthî rûteere rwa mpingîro ya ntûûra. Njûûrî ciaawe ireerwa “Mûnene nî akari nthî rûteere rwa ntûûra.” Nacio ireeta arîa aarî. Kagiiteene kau asikarî ba Israeli nî baarî bakûmatûka o muntû o muntû aana nja kwaawe. Antû bonthe ba Israeli barambîrîria gûtetania bakînung'unaga atîrî, “Mûnene nîwe watûtunyûkîrie kuuma kîrî anthû beetû, na aratwonokia kuuma kîrî Afilisti, îndî nî aramatûkîre Abusalomu auma nthîgûrû yeetû. Abusalomu ûrîa twaithurîîre aa mûnene weetû nî arakuîrîîre ndweene. Nandî rî, tî kaaba tuuge no atîa mantû jegiî mûnene Daudi gûcoka?” Mûnene Daudi aratûmana kîrî athînjîri-Mûrungu Zadoki na Abiathari, arauga, “Ûrieni akûrû ba Juda, ‘Nîkî tontû bûrî ba mûthia kuuga mûnene nî acoke gîkaroone kîaawe kîa ûnene, o rîrîa antû ba Israeli bonthe batûmanîte kîrî mûnene nîûntû bwa mantû jau? Buî bûrî ba ndûgû cieetû, na tûrî ba kîero kîmwe buru; nîkî tontû bûrî ba nyuma kwenda mûnene acoka gîtûûroone kîaawe?’” Îreni Amasa atîrî, “Tûrî ba kîu kîmwe. Nî ngûciîtia atî kuuma nandî nîwe mûtongeeria wa njûûrî antû a Joabu. Mûrungu aronthithîria bûbûûî nkëeja kûremwa kûûjûria mûciîtio jûu.” Daudi aracokanîîria nkoro cia antû ba Juda baraa antû ba nkoro îmwe mwanka baratûmana kîrî we bakiugaga atîrî, “Cokeeni ûgwe amwe na nthûûmba ciaaku.” Tontû bûû, antû ba Juda baratirimana na mûnene Daudi mûuroone jwa Jorodani. Antû ba Juda nî baarî bakwîja mwanka Giligali nîkenda bamûringîîria auna mûuro. Mûbenjamini ûrîa weetagwa Shimei mûtaana wa Gera kuuma Bahurimu, areetania na antû ba Juda kûthagaana mûnene Daudi. Shimei eejîte amwe na antû ngiri îmwe ba mwîrîga jwa Benjamini. Ziba nawe ûrîa waarî nthûûmba nja ya Saûlû, areejania na ataana baawe îkûmi na bataano, amwe nthûûmba ciaawe mîrongo îîrî, bareeta Jorodani kîrî mûnene. Barauna îriûko rîa Jorodani nîkenda baunia mûnene amwe na antû barîa baarî nawe na nîkenda bathithia o ûrîa mûnene arîngî eenda kûthithua. Rîrîa mûnene aunaga mûuro jwa Jorodani, Shimei mûtaana wa Gera kuuma Bahurimu araigwîîthia nthî mbere ya mûnene. Areera mûnene atîrî, “Ûkáririkana ûthûûku bûrîa ni nthûûmba yaaku ndakûthithîîrie rîrîa waumîte Jerusalemu; ûkorobûririkana. Ni nî nkûmenya nî nthûûkîtie na nîkîo gîtûmi mbîjîte naarua ndî muntû wa mbere kuuma mwîrîga junthe jwa Josefu, nîkenda nkûthagaana gwe mwathi waakwa mûnene.” Abishai mûtaana wa Zeruia araaria arauga, “Nî mma Shimei abuîrîte kûûragwa tontû nî arumîre mûnene, mwîtûrîrua maguta wa MWATHANI.” Îndî Daudi aracokia areera Abishai na mûtaana wa ng'ina Joabu atîrî, “Bûî ataana ba Zeruia nîmbi bikûbûthîînia tontû naarua bûgûcieethia anthû baakwa? Tontû nî ni mûnene wa Israeli, naarua gûtî muntû ûgakua.” Mûnene araciîtîria Shimei aramwîra, “Ndîkwîra na mma ûtîûragwa.” Mefiboshethi, mûtaana wa Jonathani, areeta kûthagaana mûnene. Nawe atathambîte magûrû kana eenja kîreru kana aûûra nguû kuuma ntukû îrîa mûnene Daudi aumîre Jerusalemu, mwanka rîrîa acokere gûtî na ûgwati. Rîrîa Mefiboshethi aakinyîre aumîte Jerusalemu nîkenda athagaana mûnene, mûnene aramûûria, “Mefiboshethi, nîkî gîatûmîre ûrega gwîtania naani?” Mefiboshethi arauga, “Mwathi waakwa, nthûûmba yaakwa nîyo yampaîrîîrie, ndîkûmwîra anthuranîrîre ntigiri nîkenda mbîtania naagwe, o ta ûrîa ûkûmenya ndî kîthua. Ziba nî athûûmbîtie nthûûmba yaaku kîrî mûnene, îndî tontû ûkari ta mûraîka wa Mûrungu, thithia ûrîa ûkwona kwagîrîte. Antû ba nja ya baaba bonthe nî baagîri kûthirua buru nî mûnene, îndî gwe ûrambîtîkîîria ni nthûûmba yaaku nkara o ta barîa barîjanagîra naagwe meetheene yaaku. Gûtî yuga ndî narîo gûkûromba ûntû bûngî.” Mûnene aramûcokeria atîrî, “Ûkáuga ûntû bûngî. Nî ngitîte atî ûgwe na Ziba bûgaane kîthaka kîa Saûlû.” Mefiboshethi aramwîra, “Ziba nî ajûkie kîonthe, tontû gûcoka kwa mûnene arî thîîria nî bûng'anîte.” Barizilai Mûgileadi areeta kuuma Rogelimu nîkenda aringîîria mûnene Daudi auna mûuro jwa Jorodani. Barizilai aarî mûkûrû ûmûkûrû wa mîaka mîrongo înaana (80). Nawe nî aarî muntû ûmûtongu mono, na nîwe waejanîre irio bia kûrîwa nî mûnene rîrîa akaraga Mahanaimu. Mûnene areera Barizilai atîrî, “Njû twîtanie Jerusalemu na ngakûmenyagîîra.” Barizilai aramûcokeria atîrî, “Ka ntigeerie mîaka îng'ana rîu ngîîtania na mûnene Jerusalemu? Naarua ndî na mîaka mîrongo înaana (80); gûtîkîo mpûûmbîkia kûgwîrua nîkîo. Nthûûmba yaaku îtîûmba kwigua mûchemo jwa biakûrîa kana biakûnyua. Kwombîka mbigua kajû ka aini kaîrî? Nthûûmba yaaku îtîbuîrîte kwaa mûrigo kîrî mûnene. Ni nkaringaringîîria mûnene bûbûkai nkûrûke Jorodani. Nting'ani wa kûewa kîewa gîkînene ûu. Nî ngûkûromba nthûûmba yaaku yaane ntûûreene yaao nîkenda îkuîra nao akuî na kaburi ya baaba na maama. Îndî nthûûmba yaaku Kimuhamu îrî aja, rekeeria îtanie na mwathi waakwa mûnene, na ûmûthithîrie o ûrîa bunthe ûkwona bwagîrîte.” Mûnene araûga, “Îî Kimuhamu ageetania naani na nkamûthithîria o ûrîa bunthe ûkwona kwagîrîte. Nawe o bûnthe bûrîa ûkwenda nkûthithîria ngakûthithîria.” Rîu Daudi na antû barîa baarî amwe nawe bonthe barauna Jorodani. Mûnene Aracûnca Barizilai na aramûtharima. Barizilai araana nja yaawe. Mûnene Daudi areeta Giligali amwe na Kimuhamu. Antû ba Juda bonthe bareetania nawe na kinya nusu ya antû ba Israeli bareetania nawe. Rîu antû ba Israeli bonthe bareeta kîrî mûnene baramûûria atîrî, “Nîkî tontû ataana ba chiaa, Juda, barakûjûkîrie bakuunia Jorodani bakûringîrîîtie amwe na antû ba nja yaaku na atongeeria baaku bonthe?” Antû ba Juda bonthe baracokeria antû ba Israeli atîrî, “Tontû mûnene nî wa ndûgû cieetû. Nîmbi îgûtûma bûthûûra? Ga kûrî biaawe tûrîte? Kana ga kûrî biewa atweete?” Nabo antû ba Israeli bareera antû ba Juda atîrî, “Tuî twoomba kuuga Daudi nî weetû nkûrûki yeenu mainda îkûmi, kinya këethîra nî wa mwîrîga jweenu. Nîkî îndî tontû bûgûtûmeneria? Anga tî tuî twambîrîîrie kuuga mbere mûnene nî acoke?” Îndî antû ba Juda bareethîrwa nîbo baainyîrîtie mono ûrîa baaugaga nkûrûki ya antû ba Israeli. Nî kwaarî muntû wa ûtheri buru ntûûreene ya Giligali weetagwa Sheba mûtaana wa Bikiri kuuma mwîrîga jwa Benjamini. Araringa tarumbeta aracoka aragondoka na kajû gakanene arauga, “Mûciî jwa Daudi gûtîu jûtwegiî. Ningî tûtî na kiigai kuuma kîrî mûtaana wa Jesii! Antû ba Israeli, o muntû nî aane kwaawe!” Tontû bûû, antû ba Israeli bonthe bareerûkîra Daudi barathingata Sheba mûtaana wa Bikiri. Îndî antû ba Juda kuuma mûuro jwa Jorodani mwanka Jerusalemu barathingata mûnene waao bakîmwathîkagîra. Daudi agûkinya Jerusalemu gîtûûro kîaawe kîa ûnene, arajûkia aka ba gwîka îkûmi barîa baatigi nîkenda bamenyeera gîtûûro kîu arabeeka nyomba bakarîtue nî mûkaria. Aabamenyagîîra barî ku îndî atabathengagîîra. Tontû bûû, barakara baingîri mwanka rîrîa bakuîre. Baatwîre bakari ta aka ntigwa. Rîu mûnene areera Amasa, “Mbûthûranîria antû ba Juda mbere ya ntukû ithatû ithira, na kinya gwe wîthîrwe ûrî o.” Tontû bûû, Amasa areeta antû ba Juda îndî araremwa nî kûboothûrania mbere ya ntukû ithatû irîa eerîri. Rîu Daudi areera Abishai atîrî, “Sheba mûtaana wa Bikiri agatwaa nthîîna nkûrûki ya îrîa tweei nî Abusalomu. Jûkia asikarî wîngane nawe mbere ya akûrûka ntûûreene irîa ciirigîri na rûthingo atûmatûka.” Joabu na Akerethi na Apelethi na Abishai amwe na nchamba cionthe cia ndwaa barauma Jerusalemu bareengana na Sheba mûtaana wa Bikiri. Bagûkinya kiigene kîrîa kînene kîrîa kîrî Gibeoni, Amasa arabathagaana. Îgiita rîu Joabu nî aaitungîte na mathaga ja ndwaa; eekîrîte nguû ya ndwaa, aciogeete mûcibi arîa aacuurîtie rûchiû rûrî kîûgeene kîaru. Eetîte, rûchiû rûragwa nthî. Arooria Amasa atîrî, “Ûrî ûmwega mûtaana wa baaba?” Joabu aragwata Amasa kîreru kîaawe na njara yaawe ya ûrîo nîkenda amûcûnca. Îndî Amasa atoonere rûchiû njareene ya kîmotho ya Joabu; tontû bûu Joabu aramûmunta kîu, mara jareetîka nthî. Joabu atamûmuntîre rîa jaîrî atîrakua. Joabu na mûtaana wa ng'ina Abishai bareeta na mbere kwîngana na Sheba mûtaana wa Bikiri. Rîu muntû ûmwe mûthingati wa Joabu ararûngama rûteere rwa kiimba kîa Amasa arauga, “Ûrîa ûrî rûteere rwa Joabu na rwa Daudi, nî athingate Joabu!” Mwîrî jwa Amasa jwagaragari tharikeene yaaju gatîgatî ka njîra îmbariî. O muntû wonthe ûrîa wakûrûkagîîra au oona mwîrî jûu, nî aarûngamaga. Mûthingati ûu wa Joabu akwona ûrîa antû baarûngamaga, arakururia mwîrî jwa Amasa, arajwikia kîthakeene na arajûkunîkîra na nguû. Mwîrî jwa Amasa jûkûritwa njîreene îmbariî, asikarî bonthe barathingata Joabu nîkenda beengana na Sheba, mûtaana wa Bikiri. Sheba kagiiteene kau nî aarî agûkûrûkîîra nthîgûrû ya Israeli akinya ntûûra ya Abeli ya Bethimaaka. Nabo antû ba mwîrîga jwa Bikiri bonthe baroothûrana baramûthingata. Antû barîa baarî amwe na Joabu bakwigua atî Sheba arî Abeli ya Bethimaaka, bareeta baracîgîîria ntûûra. Baroombania mûthetu jûkiritheene na rûthingo rwa oome rwa ntûûra. Nabo asikarî ba Joabu barambîrîria kûmomoranga rûthingo. Ntûûreene îîu nî kwaarî na mûka ûmwe ûmûûme nawe areetana na kajû arauga “Thikîîreeni, thikîîreeni! Îreni Joabu nî eejaîje aja mwîre ûntû.” Joabu areeta akuî, mûka ûu nawe aramûûria, “Nîgwe Joabu?” Joabu aracokia, “Îî nî ni.” Rîu mûka ûu aramwîra, “Thikîîra ûrîa nthûûmba îkwenda gûkwîra.” Joabu aramûcokeria, “Nî nthikîîrîte.” Mûka ûu aramwîra, “Karaaja antû baugaga, ‘Îteeni Abeli bûgacwee kîrîra gîa kûthiria mantû jarîa bûrî najo.’ Nabo nî baathithagia ûu. Îîjî nî ntûûra înene yeendeete ûkiri na yaathîkîrîte Israeli, nîkî tontû ûkwenda kûmîthiria? Nîkî tontû ûkwenda kwînyangia antû ba rûgai rwa MWATHANI?” Joabu aramûcokeria atîrî, “Arî! Ntîthithia ûntû ta bûu, ntîthiria ntûûra yeenu. Tî ûu nkwenda kûthithia, îndî kûrî na muntû wa kuuma nthîgûrû ya irîma ya Efuraimu wîtagwa Sheba mûtaana wa Bikiri. Nîwe ûremeete mûnene Daudi taka. Mûnenkanîreni akî ni mpuume ntûûreene yeenu.” Mûka ûu aracokeria Joabu arauga, “Tukagera mûtwe jwaawe rûteere rûu rwa rûthingo.” Rîu mûka ûu araarîria antû ba ntûûra na ûûme nabo baragiita mûtwe jwa Sheba mûtaana wa Bikiri barajûgera oome kîrî Joabu. Tontû bûû, Joabu araringa tarumbeta na njûûrî yaawe îratiga gûcîgîîria ntûûra baraana. Joabu nawe aracoka Jerusalemu kîrî Daudi. Joabu aarî mûtongeeria wa njûûrî ya Israeli, Benaia mûtaana wa Jehoiada nawe aarî mûtongeeria wa Akerethi na Apelethi. Adoramu aarî mûtongeeria wa antû barîa barîtithagua ngûgî kwa inya. Jehoshafati mûtaana wa Ahiludi aarî mwaandîki. Sheva aarî karani, Zadoki na Abiathari baarî athînjîri-Mûrungu. Ira ûrîa Mûjairi, aarî mûthînjîri ûrîa wamenyagîîra Daudi. Îgiiteene rîrîa Daudi aathanaga, nî kwagîîre mpara înene mîaka îthatû îthingateene. Daudi arooria MWATHANI kîrîra nîûntû bwa mpara îîu. MWATHANI aramûcokeria, “Nî tharike îbûcokerete îrîa Saûlû na antû ba nja yaawe batûûrîre bakûûraga antû ba Gibeoni.” Tontû bûu mûnene Daudi areeta antû ba Gibeoni. (Antû ba Gibeoni bataarî bamwe ba Israeli îndî baumîte kîrî Amori barîa Israeli yaciîtîtie îtîbooraga. Îndî Saûlû arabooraga nîûntû bwa wîîru bûrîa aarî nabu nîûntû bwa Israeli na Juda.) Daudi arooria Agibeoni atîrî, “Nîatîa bûkwenda mbûthithîria? Nîatîa mpûûmba kûreaa ûthûûku bûrîa bwaathithîîrue, nîkenda bûtharima mûgongo jûjû jwa antû ba MWATHANI?” Nabo baramûcokeria atîrî, “Ûthûûku bûrîa twathithîîrue bûtîûmba kûrîwa na fetha kana thaabu, na tûtîkwenda kûûraga antû ba Israeli.” Daudi arabooria, “Mbûthithîrie atîa îndî?” Antû bau ba Gibeoni bareera Daudi atîrî, “Saûlû nîwe wacwaga gûtûûraga na nîwe weendaga gûtûthiria buru nîkenda tûtîgatûûre no kû nthîgûrûûne ya Israeli. Tontû bûû, tûnenkere nthaka mûgwanja cia rûrîîjo rwaawe nîkenda tûbacuurie mbere ya MWATHANI kîrîmeene kîa Gibea.” Daudi arabeera, “Nkabûnenkera bo.” Îndî mûnene aracaîîra mûtaana wa Jonathani Mefiboshethi tontû nî aciîtîrie mbere ya MWATHANI kîrî îthe. Daudi arajûkia Arimoni na Mefiboshethi ataana barîa Rizipa mwarî wa Aia bagîîte nabo barî na Saûlû. Aracoka arajûkia ataana bataano ba Mikali mwarî wa Saûlû barîa bagîîte nabo barî na Adirieli Mûmeholathi ûrîa mûtaana wa Barizilai. Nawe arabanenkanîra kîrî antû ba Gibeoni, barîa babacuurîrie kîrîmeene mbere ya MWATHANI. Bonthe mûgwanja barakua barî amwe. Nabo booragîrwe kîambîrîriene kîa maketha ja mûnyaki. Rîu Rizipa, mwarî wa Aia, areekîra mathango na araara jangî îgûrû rîa rwaara rwa iiga, arakara o kuuma kîambîrîriene kîa maketha ja mûnyaki mwanka kûraura. Rizipa nî akaragia mîîrî îîu îtîkarîwe nî nyoni mûthenya na ûtukû akamîkaria îtîkarîwe nî nyoomo. Rîrîa Daudi eerîrwe ûrîa Rizipa mwarî wa Aia aathithîtie, nî eetîre arajûkia marûitû ja Saûlû na ja mûtaana waawe Jonathani kuuma kîrî antû ba Jabeshi-gileadi. Antû bau nîbo baarî bakuiya marûitû jau kuuma antû arîa gwatirimanagîrwa Bethishani, arîa Afilisti baacuurîrie mîîrî ya Saûlû na Jonathani bakûboragîra Giliboa. Daudi arajûkia marûitû ja Saûlû na Jonathani na aroothûrania marûitû ja nthaka mûgwanja irîa ciacuurîtue. Barajathika kaburiine ga Kishi, îthe wa Saûlû, narîa Zela, nthîgûrû ya Benjamini. Barathithia o ûrîa mûnene aaugîîte. Nyuma ya kûthithia ûu, Mûrungu aracokia maromba jaao. Naku nî gwookîre ndwaa kaîrî gatîgatî ga Israeli na Afilisti. Daudi nî eetîre amwe na nthûûmba ciaawe kûrwaa na Afilisti, na barî ndweene Daudi aranoga. Ishibibenobu, ûmwe wa nchiarwa cia imuntû bibinene ûrîa îtumo rîaawe rîaarî rîa ûrito bwa kilo ithatû na nusu cia îturutia na waciogeete rûchiû rûrwerû, nî oonîre teeka oomba kûûraga Daudi. Îndî Abishai mûtaana wa Zeruia areeta gûteethia Daudi, na ararwaa na kîmuntû kîu arakîûraga. Rîu antû ba Daudi baramwîra atîrî, “Ûkarîîtania naatuî ndweene kaîrî, taawa ya Israeli îîja kworua.” Nyumeene, nî kwagîîre na ndwaa kaîrî gatîgatî ga Israeli na Afilisti ntûûreene ya Gobu. Sibekai wa kuuma Husha arooraga kîmuntû gîeetagwa Safu ûmwe wa nchiarwa cia imuntû bibinene. Ningî nî kwagîîre ndwaa kaîrî gatîgatî ga Israeli na Afilisti ntûûreene ya Gobu. Elihanani mûtaana wa Jairi kuuma Bethlehemu arooraga Goliathû wa Gathi, ûrîa îtumo rîaawe rîaarî na rûthîrî rwarîo rwang'anaga ta mûgaamba jwa gwokothera mîrigi ya gûtuma. Kûragîa na ndwaa kaîrî kûu ntûûreene ya Gathi. Naku kwaarî na kîmuntû kîmwe gîkînene mono kîaarî na biara bitantatû o njara na bitaantatû bia o kûgûrû. Biara biaawe bionthe bia njara na magûrû biaarî mîrongo îîrî na bina. Nawe aarî ûmwe wa nchiarwa cia imuntû birîa binene. Rîrîa aamarîrie njûûrî cia Israeli, Jonathani nî aamûûragîre. Jonathani aarî mûtaana wa Shimei. Shimei nawe aarî mûtaana wa ng'ina wa Daudi. Imuntû biu bio bina nîbio biaarî nchiarwa cia imuntû birîa binene kuuma Gathi. Nabio biooragîrwe nî Daudi na asikarî baawe. Daudi nî aarîîrie MWATHANI nteto irîa irî rwîmboone rûrû ntukû îrîa aamûtunyûkîrie kuuma kîrî anthû baawe bonthe na kuuma kîrî Saûlû, arauga: “MWATHANI nîwe rwaara rwaakwa rwa iiga, giitiiro gîaakwa, na mûntunyûkia. Mûrungu waakwa nîwe rwaara rwaakwa rwa iiga, na kîmatûko gîaakwa nî kîrî we. Nîwe rong'o yaakwa na inya ya kûmbonokia antû arîa gûtîkinyîrîka na giitiiro gîaakwa. Nîgwe mwonokia waakwa, ûmbonokagia ntîkaathithie ûthûûku. Ndeetîre MWATHANI, ûrîa wagîrîte gûkumagua, na ndîroonokua kuuma kîrî anthû baakwa. Nîkwîthîrwa mîgombe ya gîkuû yanthiûrûkîrîte na ndûûjî cia kûthirania iraambîrîria gûnkuokîra; ndîratheekwa nî nthaara cia gwa akuû na mîtego ya gîkuû yaarî mbere yaakwa. Mîthangîkoone yaakwa nîndeetîre MWATHANI, Mûrungu waakwa ndîramwîta. Nawe arî kîûrûûne kîaawe araigua kajû gaakwa, na gûkaya gwaakwa kûramûkinyîra. Rîu nthîgûrû îragitagita na kwinaina na biee bia îgûrû bireegega na birateetema nîûntû bwa kûthûûra kwa MWATHANI! Toogi îrauma nyiûrû ciaawe, na mwanki jûrauma kanyua kaawe jûkûîîthania na makara jagwakana jarauma kîrî we. Areenîka îgûrû areenama, matu jamatumanu jarî ruungu rwa magûrû jaawe. Abuurûkîte athuutîte kerubi, akîonekaga arî mathaguune ja ruuo. Nawe aatûmîte muundu jûrîa jwamûthiûrûkîte jûmwitha, nîju matu jamarito ja ngai. Kuuma werûûne bûrîa bwarî mbere yaawe kûrauma makara ja mwanki jagîakanaga. Rîu MWATHANI aragondoka arî îgûrû kajû ka Ûrîa Ûrî Îgûrû buru karaigîîgua. Nawe aragera mîgwî arabanyagania arabeenga buru na rweni rwaawe. Rungu rwa îria rûroonekana na biee bia nthî biraguûka, nîûntû bwa îgondoka rîa MWATHANI na gûtiûka kwa mîrukî ya nyiûrû ciaawe. Nawe aratambûrûkia njara kuuma îgûrû arangwata, arandita rûûjîîne rûrwingî. Aantunyûkîrie kuuma kîrî mûnthû ûrî na inya, kuuma kîrî barîa baanthwîre, tontû nî baarî inya nkûrûki yaakwa. Baampinyîrîtie ntukû îrîa yaarî ya thîîna kîrî ni, îndî MWATHANI arambigîka. Nawe arampumîria antû kûrî webero, arambonokia nîûntû nî aagwîragua nî ni. MWATHANI aandîîre biewa kûringana na waagîru bwaakwa arandîa kûringana na ûrîa njara ciaakwa itaathithîtie ûthûûku. Tontû nî nthingataga njîra cia MWATHANI na ntaatigana na MWATHANI nîûntû bwa wûûî. Mawaatho jaawe nî njathingataga na nî nthithagia jarîa aathanîte. Mwathani ataarî na ûntû bwa kûnguutîra, nî ndamenyereete ntîkathithie ûthûûku. MWATHANI nî ampeete îrîi nîûntû bwa waagîru bwaakwa, tontû nî oonete ndî ûmûtheru. Gwe ûrî mwîtîkua kîrî eetîkua na kîrî muntû ûrîa ûtî bia kûgutîrwa gwe ûrî ûmwega. Kîrî barîa atheru gwe ûrî ûmûtheru na kîrî barîa bakîgami nî ûbathithagîria mantû ja ûgîti. Wonokagia barîa bainyiiagia na barîa baikumagia ûkeenîka. Gwe MWATHANI nîgwe weerû bwaakwa nîgwe wîngaga muundu jwaakwa Nî ûtûmaga nkoomba njûûrî ya anthû, na nî ûmbîkagîra inya nkoomba kûthûngûtha rûthingo rwaao. Njîra cia Mûrungu ûu, nî intheru, na wîrane bwaawe nî bwa mma. Nîwe rong'o ya bonthe barîa bamwethagia giciitho. Mûrungu wenka nîwe MWATHANI nîwe wenka rwaara rweetû rwa iiga. Mûrungu ûu nîwe giitiiro gîaakwa gîkîriku oonokagia barîa batî îgi njîreene ciaao. Nîwe ûtûmaga magûrû jaakwa jagîta mpwîî ta ja nkûrûngû na agatûma ndiirikîria ndûngi tûrîmeene. Nî aritanaga njara ciaakwa ûtea bwa ndwaa, mwanka ikoomba gûkûma ûta bwa îturutia. Gwe MWATHANI nî ûmpeete wonokio bwaaku ta rong'o, na ûteethio bwaaku bwaatûma nenea. Ûmpeete webero bûbûng'anu arîa magûrû jaakwa jakinyaga najo magûrû jaakwa jaarega gûterûka. Nî ndenganîre na anthû baakwa mwanka ndabathiria na ntaatigana nabo batîthirîte buru. Ndabathirîrie buru, ndîrabamuntanga, na batoomba gûûkîîra kaîrî, noo kûgwa baagwîre magûrûûne jaakwa. Gwe nî wankundîkîre inya ya kûrwaa, ûratûma barîa baarûjaga naani bagwaa nthî rungu rwaakwa. Nî watûmîre anthû baakwa bagarûka bamatûka, na barîa baanthwîre ndîrabathiria. Baacwîre wa kûbateetha baramwaga barakaîra MWATHANI îndî atabacokeria. Ndabathiîre barakara ta tîîri, ndîrabathetheranga ndîrabakinyaangîra nthî barakara ta ntaka njîreene. Gwe Mwathani nî ûnditîte ng'ang'anoone cia antû baakwa wampeethia mûtongeeria wa mîgongo na antû ntaijî baraa nthûûmba ciaakwa. Antû ba kûngî beejaga kîrî ni bairingîte nthî bambigua akî bakambathîkîra. Antû ba kûngî baatuîkangaga, bakaumîra biiciithoone biaao bakiinainaga. MWATHANI arî mwoyo na arotharimwa we rwaara rwaakwa rwa iiga! Mûrungu waakwa arokumua, We rwaara rwa iiga rwa wonokio bwaakwa. Nîwe Mûrungu ûrîa ûndîagîîria na agatûma mîgongo îmbathîkîra. Nîwe mûntunyûkia kuuma kîrî anthû baakwa na mûmbûkîîria îgûrû rîa barîa bagûciitithia îgûrû rîaakwa nîwe ûntuunyûkagia kuuma kîrî antû barîa ngîti. Tontû bûû, ngagûkumia gatîgatî ka mîgongo gwe MWATHANI, mbine rwîmbo rwa kûgonga riîtwa rîaaku. Nîwe mûnaara jwa wonokio kîrî mûnene ûrîa aatuîte na mwonia mwîtûûrîrua maguta waawe kîaao Daudi na nchiarwa ciaawe kenya na kenya.” Iji nîcio nteto cia mûthia cia Daudi: Daudi mûtaana wa Jesii araaria na Mûrungu, tontû nî muntû ûrîa Mûrungu aathûngûrîte. Mwîtûûrîrua maguta wa Mûrungu wa Jakubu, mwini wa ndwîmbo inthongi cia Israeli. “Roho wa MWATHANI nî aragia arî ndeene yaakwa; naani nî mbaragia nteto ciaawe. Mûrungu wa Israeli nî aarîîtie naani, we rwaara rwaakwa rwa iiga ambîrîte, ‘Rîrîa muntû aathanaga na îota kîrî antû bangî, akaathana agîkîraga Mûrungu, we abatharagîra o ta ûrîa riûa rîthaaraga rîrîa gûtî na matu, rîgatûma nyaki îriiba nyuma ya ngai yaura.’ Nî mma ûu nîu Mûrungu akatharima nchiarwa ciaakwa, tontû nî eekîre kîrîkanîro na ûûni kîa gûtûûra, kîrîa gîîki bwega na gîtîkarogarûrwa. Anga tîgwe ûndetagîra kûûmbana na akoojûria jarîa mpendaga? Îndî antû barîa batiijî Mûrungu bakari ta miigua ya gûtewa nîûntû îtîûmba kûgwatîka na njara. Muntû ûreenda kumîtonga, acwaga chuuma kana mûthîrî jwa îtumo; nabo bakaîthua bathire buru.” Jaja nîjo mariîtwa ja nchamba cia ndwaaa cia Daudi: Joshebu-bashebethi kuuma Takemoni. Ûu nîwe waatongagîîria nchamba îrîa ithatû. Aagwatîre îtumo, ararwaa na antû magana janaana (800) arabooraga bonthe îgiita rîmwe. Ûrîa wamûthingatîte kîrî barîa bathatû, aarî Eleazari mûtaana wa Dodo kuuma Ahohi. Nî aarî amwe na Daudi rîrîa baregenîre na Afilisti barîa boothûranîte nîûntû bwa kûrwaa. Rîrîa antû ba Israeli bakîrîre baramatûka, we nî ookîrîre araambîrîîria kûûraga Afilisti mwanka njara îranoga na atîrekie rûchiû. Ntukû îîu MWATHANI nî aaeejanîre kûûmbana gûkûnene. Antû ba Israeli bacokîre kwîja kûjûkia akî into bia barîa booragi. Wabathatû aarî Shaama, mûtaana wa Agee, kuuma Harari. Îgiita rîmwe Afilisti nî boothuranîre Lehi, antû kwaarî muunda jwaandi nchûgû na Aisraeli barabamatûka. Îndî Shama araciaanda muundeene jûu gatîgatî, arajûkaria, na arooraga Afilisti bau. MWATHANI nî aejanîre kûûmbana gûkûnene. Rîrîa Daudi atwîre gîkurunguune kîa Adulamu na Afilisti barîa beejîte kwithûka baarî kîguuruune kîa Refaimu, antû bathatû kîrî atongeeria mîrongo îthatû ba njûûrî cia Israeli nî beetîre kûraitha Daudi kîambîrîriene kîa îgiita rîa maketha. Daudi îgiiteene rîu aarî gitiiroone; nacio mbûûtû cia Afilisti ciaarî Bethlehemu. Daudi arairîrîîria kwona Bethlehemu arauga, “Wûi nkëeja kwona muntû wa gûnkuundia rûûjî kuuma kîthimeene kîrîa kîrî rûteere rwa mpingîro ya Bethlehemu!” Rîu nchamba iu cio ithatû cia njûûrî cia Israeli irakûrûka kambîîne ya Afilisti, barataa rûûjî kîthimeene kîa Bethlehemu kîrîa kîaarî akuî na mpingîro baraikîria Daudi. Îndî Daudi ararega kûnyua rûûjî rûu ararwîtûûra nthî rûkari ta kîgongwana kîrî MWATHANI. Arauga atîrî, “MWATHANI gûtîûmbîka nyua rûûjî rûrû tontû nî ûmwe na kûnyua tharike ya antû baba bareekererie mîoyo yaao nîkenda barûtaa.” Tontû bûû, ataarûnyuîre. Jau nîjo jaarî mathithio ja nchamba iu cio ithatû. Abishai mûtaana wa ng'ina wa Joabu ûrîa waarî mûtaana wa Zeruia, nîwe waarî mûtongeeria wa nchamba “mîrongo îthatû” (30). Nawe ooragîre antû magana jathatû (300) na îtumo, aratûma riîtwa rîaawe rîgea îgweta gatîgatî ga nchamba iu “mîrongo îthatû.” Nîwe waarî na îgweta nkûrûki ya bau “mîrongo îthatû” na nîwe waeere mûtongeeria waao, îndî ataarî na îgweta ta rîa “nchamba irîa ithatû,” tacio Joshebu-bashebethi, Eleazari na Shama. Nî kwaarî na nchamba îngî yeetagwa Benaia mûtaana wa Jehoiada kuuma Kabuzeeli na nî aathithîtie mathithio jamanene ja kwonania ûchamba. Nî ooragîte nthaka ijîîrî cia kuuma Moabu, na ntukû îmwe nkamia îkîgûjaga aatonyere gîkurunguune arooraga ngatûnyi. Ningî nî ooragîre mûthaka ûmûnene wa kuuma Misri. Mûthaka ûu nî agwete îtumo îndî Banaia areeta kîrî we agwete nchûgûma, aramûtuunya îtumo aramûûraga narîo. Benaia nîwe wathithîrie mathithio jau ja ûchamba aratûma riîtwa rîaawe rîgea îgweta gatîgatî ka “nchamba irîa mîrongo îthatû.” Aragîa îgweta mono gatîgatîîne ka “nchamba iu mîrongo îthatû,” îndî tî ta rîa nchamba irîa ithatû. Rîu Daudi aramweethia mûrûngamîîri wa asikarî barîa bamûkaragia. Kîrî barîa Mîrongo Îthatû kwaarî na Asaheli mûtaana wa ng'ina wa Joabu, na Elihanani mûtaana wa Dodo kuuma Bethlehemu, na Shaama kuuma Harodi, na Elika kuuma Harodi, na Helezi kuuma Paleti, na Ira mûtaana wa Ikeshi kuuma Tekoa, na Abiezeri kuuma Anathothi, na Mebunai kuuma Husha, na Zalimoni kuuma Ahohi, na Maharai kuuma Netofa, na Helebu mûtaana wa Baanaha kuuma Netofa, Itai mûtaana wa Ribai kuuma Gibea ya Benjamini, na Benaia kuuma Pirathoni, na Hidai kuuma kîgwanthîîne kîrîa kîrî akuî na Gaashi, Abi-aliboni kuuma Aribathi, Azimavethi kuuma Bahurimu, Eliaba kuuma Shaaliboni. Ataana ba Jasheni: Jonathani mûtaana wa Shaama kuuma Harari, Ahiamu mûtaana wa Sharari kuuma Harari, Elifeleti mûtaana wa Ahasibai kuuma Maaka, Eliamu mûtaana wa Ahithofeli kuuma Gilo, Heziro kuuma Karimeli, Paarai kuuma Ariba, Igali mûtaana wa Nathani kuuma Zoba, Bani kuuma Gadi, Zeleki kuuma Amoni, Naharai kuuma Beerothi, ûrîa wakamataga mathaga ja ndwaa ja Joabu mûtaana wa Zeruia, Ira kuuma Ithira, Garebi kuuma Ithira, Uria kuuma Hiti. Bonthe baarî mîrongo îthatû na mûgwanja. MWATHANI araakanwa nî mûthûûro o kaîrî nîûntû bwa Israeli. Aratûma Daudi nîkenda abacwîra thîîna. Aramwîra, “Îta ûtarithie antû ba Israeli na Juda.” Tontû bûû, Daudi areera Joabu mûtongeeria wa njûûrî atîrî, “Îteeni amwe na atongeeria bangî ba njûûrî kîrî mîîrîga ya Israeli kuuma Dani mwanka Beerisheba, bûtare antû bûmenye nî bang'ana.” Îndî Joabu areera mûnene, “MWATHANI Mûrungu waaku arongeera antû mainda îgana nkûrûki ya barîa barî o nandî, ûrî mwoyo ûkaboona. Nîkî tontû ûkwenda ûntû bûû bûthithua?” Daudi arakinyîîria Joabu na atongeeria bau ba njûûrî mwanka baraathîkîra. Tontû bûû, barauma kîrî mûnene bareeta gûtara antû ba Israeli. Barauna mûuro jwa Jorodani barambîrîria gûtara kwambia na ntûûra ya Aroeri, na ntûûra irîa irî gatîgatî ka Kîguuru muntû eetîte bwa Gadi, na ntûûra ya Jazeri. Rîu baracoka baratarana ntûûreene ya Gileadi na Kadeshi irîa irî nthîgûrû ya Hiti. Baracoka baratarana Dani kuuma au bareeta bwa rûgûrû mwanka Sidoni. Bareeta baratarana ntûûreene yaakîri rûthingo rwa gûkaria ya Tiro, na ntûûreene cionthe cia Ahivi na Akanaani na nyumeene Beerisheba îrîa îrî rûteere rwa ûmotho bwa Juda. Tontû bûû, bagwîta barakurukania ntûûra cionthe cia nthîgûrû bareeta Jerusalemu nyuma ya mîeri kenda na ntukû mîrongo îîrî. Joabu areera mûnene ûrîa antû bang'ana. Ndene ya Israeli nî kwaarî na arûme ngiri magana janaana (800,000) na ndeene ya Juda arûme ngiri magana jataano (500,000) barîa barîngîûmba kûrwaa ndweene. Nyuma ya antû gûtarwa, Daudi araigua bûbûûî nkoroone, areera MWATHANI, “Nî mbîîtie mono kûthithia ûntû bûu! Itû MWATHANI ndakûromba ûrekeere nthûûmba yaaku tontû nî nthithîtie ûntû bwa waa.” Kûrî gûkea rûûnene Daudi agîûkîîra, MWATHANI areethîrwa arîkwîra Gadi ûrîa kîroria kîa Daudi atîrî, “Îta wîîre Daudi, ‘MWATHANI ariuga, thuura ûntû bûmwe kîrî jaja jathatû nîkenda nkûthithîria bu.’” Tontû bûû, Gadi areeta kîrî Daudi, aramwîra, “Thuura bûmwe; mpara înene nthîgûrûûne yaaku antû a mîaka îthatû, kana kûmatûka anthû baaku beenganîte naagwe antû a mîeri îthatû, kana kûgîe mîrimo ya mîthemba îmîthûûku ntukû ithatû. Mpa îcokio rîa kwîra ûrîa ûntûmîte.” Daudi aracokeria Gadi atîrî, “Ndî thîîneene înene mono. Îndî nî kaaba tûgakanûkua nî MWATHANI tontû arî kîaao, antû a antû bankanûkia.” Tontû bûû, MWATHANI aratûma mîrimo îmîthûûku ya mîthemba îmingî ndeene ya Israeli. Mîrimo îîu îrakara o kuuma rûkîîrî mwanka îgiita rîrîa rîeranîri. Antû barakua ngiri mîrongo mûgwanja (70,000) kuuma Dani mwanka Beerisheba. Mûraîka wa MWATHANI aagûtambûrûkia njara akanûkia Jerusalemu, MWATHANI nî aagarûrîre mathûgaanio jaawe ja kûbathiria areera mûraîka atîrî, “Tigana nabo, îkanûkia rîkûng'ana!” Mûraîka aarî agûkinya îtîîriine rîa muntû weetagwa Arauna wa kuuma Jebusi. Rîrîa Daudi oonere mûraîka ûu wooragaga antû, nî eerîre MWATHANI atîrî, “Nî ni mbîîtie ndathithia mantû jamathûûku, îndî antû barîa ntongeeretie nîatîa bo bathithîtie? Ndakûromba ûnthangîkie ninka amwe na antû ba mûciî jwa baaba.” O ntukû îîu kîroria Gadi areeja kîrî Daudi aramwîra, “Itia wîîte waake kîritîro kîa igongwana kîa kûritîra MWATHANI kîgongwana îtîîriine rîa Arauna.” Nîu Daudi arathithia ûu Gadi amwîrîte o ta ûrîa MWATHANI aathanîte. Arauna arîkwona mûnene na nthûûmba ciaawe baîtîîtie kîrî we, areeta kûbathagana. Araigwîthia ûthiû bûtirîte nthî kwonania ûrîa eekîrîte mûnene, Arauna arooria mûnene atîrî, “Mwathi waakwa mûnene, nîmbi yatûma wîîja?” Daudi aramûcokeria, “Kûgûra îtîîri rîaaku mbaka kîritîro kîa igongwana nthaathayia MWATHANI kenda nchai îtiga kûthîînia antû.” Arauna areera Daudi, “Rîjûkie mwathi waakwa, na ûrite kîewa kîa gwakîîria o kîrîa ûkwenda. Ndegwa, mîûûro na icoki birîa bithekaga ndeegwa, bitumîre birî nkû.” Arauna aranenkera mûnene biu bionthe na aramwîra, “MWATHANI Mûrungu waaku aroetîkîra kîrîa ûkamûritîra.” Îndî mûnene areera Arauna, “Arî ka ngakûgûrîra, ntîûmba kûritîra MWATHANI Mûrungu waakwa kîewa kîa gwakîîrua ntîritîte no mbi.” Tontû bûû, Daudi aragûra îtîîri amwe na ndeegwa ûgûri bwa shekeli cia fetha mîrongo îtaano. Daudi araaka kîritîro kîa igongwana au araritîra MWATHANI igongwana bia gwakîîria na bia gûcwaa thîîrî. Rîu MWATHANI araigua maromba nîûntû bwa nthîgûrû ya Israeli, na nchai irathira. Mûnene Daudi nî aarî agûkûra mono. Kinya këethîra nthûûmba ciaawe nî ciamûguîkagîra na nguû ataigagua mûruutîra. Tontû bûû, nthûûmba ciaawe iramwîra atîrî, “Nî kaaba tûgûcwîre mwarî akarage amwe naagwe na akûmenyagîîre. Nawe akamamaga ûrûrî bûmwe naagwe, akûruutagîîrie.” Nîu bareeta bagîcwaga mwarî ûrîa mûthongi buru nthîgûrûûne ya Israeli yonthe. Nabo baroona Abishagi kuuma ntûûra ya Shunami baramwikia kîrî mûnene. Mwarî ûu waarî ûmûthongi mono, na nî aaere mûmenyeeri wa mûnene, na aramûtumîkîra îndî mûnene ataamûthengeera. Nîkwîthîrwa îgiita rîu Abusalomu mûtaana wa ng'ina ûrîa mûkûrû nî aarî agûkua, Adonija mûtaana wa Daudi ûrîa aaciere na Hagithi, nîwe waarî ûmûkûrû kîrî ataana ba îthe. Nawe aarî muntû ûmûthongi mono. Ningî kinya këethîra nî aacimbaimbagia akiugaga nî akwenda kwaa mûnene, îthe ataanoganagia nawe. Nîu araciûthûranîria ngaarî cia ndwaa na mbarathi na asikarî mîrongo îtaano ba gwîtanagia nawe. Adonija nî aarîrie na Joabu (ûrîa ng'ina aarî Zeruia) na Abiathari mûthînjîri-Mûrungu, nabo baramûgwata mbaru. Îndî Zadoki mûthînjîri-Mûrungu, na Benaia mûtaana wa Jehoiada, na kîroria Nathani, na Shimei, na Rei na nchamba cia ndwaa cia Daudi bataagwata Adonija mbaru. Adonija nî aaritîre kîgongwana kîa ng'ondu, na ndeegwa inkai na njaû înoru, antû agwîtwa Iiga rîa Njoka rîrîa rîrî akuî na kathima ka Enirogeli. Nî eetîte ataana ba ng'ina bonthe tabo ataana ba mûnene na atongeeria ba mûnene bonthe kuuma Juda. Îndî ateetîte kîroria Nathani kana Benaia, kana akaria ba mûnene, kana mûtaana wa ng'ina Solomoni. Nathani nî oorîrie Bathisheba, ng'ina wa Solomoni atîrî, “Ningî ûkwigua atî Adonija mûtaana wa Hagithi agûcieethia mûnene na mûnene Daudi atîkûmenya? Rîu rî, njû nkwee kîrîra, kenda ûcionokia na woonokia mwoyo jwa mûtaana waaku Solomoni. Îta o nandî kîrî mûnene Daudi ûmwîre, ‘Uga mwathi waakwa mûnene ûtaanciîtîîrie ni nthûûmba yaaku ya mûka ûrambîîra atî, Mûtaana waakwa Solomoni nîwe ûkaathana nyuma yaaku, na nîwe ûgakarîra rûriga rwaaku rwa ûnene? Nîkî îndî nandî tontû Adonija arî mûnene?’ Naagwe ûkîaragia na mûnene o ûu, ûûni nkeeja ntonye na ndikithie nteto ciaaku.” Tontû bûû, Bathisheba areeta arakûrûka kanyomba karîa mûnene aamamaga. Daudi nî aarî agûkûra mono na Abishagi kuuma ntûûra ya Shunami nîwe wamûtumîkagîra. Bathisheba areenamîîria nthî mbere ya mûnene. Mûnene, aramûûria atîrî, “Nîmbi ûkwenda?” Bathisheba aramwîra atîrî, “Mwathi waakwa, nî wanciîtîrie riîtweene rîa MWATHANI Mûrungu waaku ûrambîîra atî, Solomoni mûtaana waakwa akaathana nyuma yaaku, na agakarîra rûriga rwaaku rwa ûnene. Nandî rî, Adonija nî mûnene, kinya këethîra gwe, mwathi waakwa ûtiijî mantû jau. Adonija nî athirîtie kûrita igongwana bia ndeegwa, na njaû înoru, na ng'ondu inyiingî. Ningî nî athirîtie gwîta ataana ba mûnene bonthe na mûthînjîri-Mûrungu Abiathari na Joabu mûtongeeria wa njûûrî cia asikarî, îndî ateeta mûtaana waaku Solomoni. Rîu rî, mwathi waakwa, antû bonthe ba Israeli nîgwe beetereete ûbeera ûrîa ûgakûrîa ûkua aee mûnene. Warega kûbeera, rîrîa ûgaakua, ni na mûtaana waakwa Solomoni, tûkathangîkua ta antû babathûûku.” Akîaragia o ûu na mûnene, kîroria Nathani arakinya. Mûnene aramenyithua atî kîroria Nathani akwîja. Nathani aratonya na areenamîîria aratirithia ûthiû nthî arî au mbere ya mûnene. Rîu arooria atîrî, “Îgwe Mwathi waakwa mûnene, nîgwe uugîîte Adonija nîwe ûgaakûrîa ûkua aee mûnene? Nîkwîthîrwa naarua nî eetîre na arita igongwana bia ndeegwa, na bia njaû înoru na bia ng'ondu inyiingî. Ningî nî eetîre ataana baaku bonthe na Joabu mûtongeeria wa njûûrî cia asikarî na Abiathari mûthînjîri-Mûrungu. Nandî bo nîka bakûrîa na kûnyua barî na mûnene bagîtûmagîîria na kajû bakiugaga atîrî, ‘Ûrotûûra matukû jamaingî gwe mûnene Adonija!’ Îndî ni nthûûmba yaaku, na Zadoki mûthînjîri-Mûrungu, na Benaia mûtaana wa Jehoiada na nthûûmba yaaku Solomoni tûtîîti. Ka mwathi waakwa ûûmba kwîthîrwa wîtîkîîrîtie ûntû bûû bûthithua, na ûtîîre nthûûmba ciaaku nûû we ûbuîrîte gûkûrîa ûkua aa mûnene?” Mûnene Daudi aracokia arabeera atîrî, “Mbîtîreeni Bathisheba.” Bathisheba areeja ararûngama mbere ya mûnene. Mûnene araciîtia akiugaga atîrî, “Tontû bwa MWATHANI Mûtûûra mwoyo, we ûrîa ûmbonoketie kuuma mathîînene jaakwa jonthe, na o ta ûrîa ndagûciîtîîrie riîtweene rîa MWATHANI, Mûrungu wa Israeli ndakwîra atîrî, ‘Solomoni mûtaana waaku nîwe ûkandîa ûkua aee mûnene,’ nîu nkaathithia naarua.” Bathisheba areenamîîria na aratirithia ûthiû nthî arauga atîrî, “Mwathi waakwa Daudi arotûûra kenya na kenya!” Mûnene Daudi arabeera atîrî, “Mbîtîreeni Zadoki mûthînjîri-Mûrungu, na kîroria Nathani na Benaia mûtaana wa Jehoiada.” Nabo bareeta kîrî we. Mûnene arabeera atîrî, “Jûkieni nthûûmba ciaakwa na bwitithie Solomoni mûtaana waakwa mûgongo jwa nyûmbû yaakwa, na bwînamanie nawe mwanka kîthimeene kîa Gihoni. Zadoki na Nathani bamwîtûûrîrie maguta aee mûnene wa Israeli. Rîu bûringe tarumbeta bûkiugaga atîrî, ‘Mûnene Solomoni arotûûra matukû jamaingî!’ Naabuî bwîîje bûmûthingatîte rîrîa akeeja gûkarîra rûriga rwaakwa rwa ûnene. We nîwe ûkaandîa ûkua, aee mûnene nîûntû ni nî mûthuurîte aee mûtongeeria wa Israeli na Juda.” Benaia mûtaana wa Jehoiada areera mûnene atîrî, “Îî nîu! MWATHANI, Mûrungu waaku arorikithia ûntû bûu. O ta ûrîa MWATHANI arakaraga arî amwe naagwe, arokaraga arî amwe na Solomoni, na atûme waathani bwaawe bûthinyaara nkûrûki ya bwaaku.” Tontû bûû, Zadoki na Nathani na Benaia na asikarî barîa baakaragia mûnene bareeta baraitithia Solomoni mûgongo jwa nyûmbû ya mûnene Daudi na bareetania nawe mwanka kîthimeene kîa Gihoni. Nabo bagûkinya, Zadoki, mûthînjîri-Mûrungu, arajûkia rûgoji rwa maguta kuuma îemeene rîa MWATHANI na areetûrîria Solomoni maguta. Rîu bararinga tarumbeta na antû bonthe barauga, “Mûnene Solomoni ûrotûûra matukû jamaingî.” Nabo antû bonthe baraitia bamûthingatîte, bakîringaga mîtûrirû, na bakiinaga na nkerû na gûkûngûîra bagîkuuraga nkuuro irîngî inainia nthîgûrû. Na-rî, rîrîa Adonija na antû baawe baarî akuî kûthiria kîatho kîaao baraigua gîtuma kîu. Joabu akwigua mûgambîre jwa tarumbeta arooria atîrî, “Nkuuro iu irî ntûûreene nî cia mbi?” Nawe atîrathira kwaria, Jonathani mûtaana wa Abiathari mûthînjîri-Mûrungu areeja. Adonija aramwîra atîrî, “Kûrûka, nîûntû ûrî muntû wa gîtûmi na ûreteete nteto injega.” Jonathani aracokeria Adonija aramwîra atîrî, “Arî itû tî înjega, mûnene mûkaathe Daudi akweethia Solomoni mûnene. Atûmîre Zadoki, na Nathani, Banaia, na asikarî barîa bamûkaragia baatûma Solomoni akamatwa nî nyûmbû yaawe. Zadoki na Nathani, bamwîtûûrîria maguta barî kîthimeene kîa Gihoni, na beetania nawe kuuma Gihoni na antû bonthe nandî ka bakûmûkûngûîra ntûûreene yonthe. Iu nîcio nkuuro irîa bûkwigua. Solomoni nîwe mûnene nandî. O amwe na jau, nthûûmba cia mûnene Daudi nî ciîjîre kûmûgonga ikiugaga atîrî, ‘Mûrungu waaku arotûma riîtwa rîa Solomoni rîgîta îgweta nkûrûki ya rîaaku, na atûme ûnene bwaawe bûthinyaara nkûrûki ya bwaaku.’ Mûnene aratiirithia ûthiû bwaawe gîtandeene arathaathayia Mûrungu. Mûnene araromba akiugaga atîrî, ‘MWATHANI Mûrungu wa Israeli arokumagua, we ûtûmîte naarua ûmwe wa nchiarwa ciaakwa akarîra rûriga rwaakwa rwa ûnene nkîonaga.’” Nabo ageni ba Adonija bonthe nî baamakîre, na o muntû arookîîra, araciîtîra njîra yaawe. Adonija nîûntû nî aakîraga Solomoni mono, nî eetîre îemeene rîa gûtirimanîra na MWATHANI, aragwata koona cio-inya cia kîritîro kîa igongwana. Solomoni nî aamenyithîrue atî Adonija nî agwete koona cio-inya cia kîritîro kîa igongwana akiugaga atîrî, “Mûnene Solomoni nî ambe anciîtîrie atî atîmbûraga.” Solomoni arauga atîrî, “Akëeja kwonania nî muntû mwîtîkua atîringithua kinya anini, îndî akëeja kwoneka tî mwîtîkua nooka akooragwa.” Rîu mûnene Solomoni aratûmanîra Adonija. Nawe akûreetwa kuuma kîritîroone kîa igongwana arainyiyia arî au mbere ya mûnene, nawe mûnene aramwîra, “Ciaanîre.” Rîrîa Daudi aarî akuî gûkua, nî eetîre mûtaana waawe Solomoni aramwîra atîrî, “Ndî akuî gûkua. Gîa inya, na ûchamba! Ningî thithagia ûrîa MWATHANI Mûrungu waaku augîîte na wathîkagîre Waatho na mataaro na maathana jaawe jarîa jaandîki maathaneene ja Musa. Wathithia ûu ûkathinyaara mîtîreene yaaku na ngûgîîne ciaaku cionthe. Naagwe ûkëeja kwathîkîra MWATHANI akojûria wîrane bûrîa aanciîtîîrie atî, nchiarwa ciaakwa ikaathaga Israeli bunka ciaathîkîîra maathana jaawe na nkoro ciaao na mîoyo yaao yonthe. Ningî, untû bûngî bûrîa ûtîbuîrîte kûûrîrua nîbu nî ûrîa Joabu mûtaana wa Zeruia aanthithîîrie. Gwe nî ûkûririkana ûrîa aambûragîîre atongeeria baîrî ba njûûrî cia Israeli, tabo Abuneri mûtaana wa Neri na Amasa mûtaana wa Jetheri. Nî aaboragîre îgiiteene rîa thîîrî akirîîria nîûntû bwa antû barîa booragîri ndweene. Narîo îgi rîrîa aambîkîîre nîûntû bwa kûûraga antû bataarî na maatia nî rînthangîkagia kinya naarua tûrî. Nandî tumîra ûûme bwaaku woone ûrîa ûkathithia, ûtîkareke atindira ûtîmûûragîte. Îndî ûthithîrie ataana ba Barizilai Mûgileadi mantû ja kîaao ûbaeethie acoore baaku ba ndeene. Nîkwîthîrwa nî baanteetherie rîrîa ndaamatûkîte Abusalomu mûtaana wa nyakwe. Ningî ûûngî nî Shimei mûtaana wa Gera Mûbenjamini kuuma Bahurimu. We nî aandumîre kîrumi gîkîthûûku mono ntukû îrîa ndeetîte Mahanaimu. Îndî rîrîa eejîre kûnthagaana nkiuna Jorodani, nî ndamûciîtîîrie riîtweene rîa MWATHANI ndamwîra ntîmûûraga. Nandî rî, ûkaareka akua atîkanûkîîtue. Gwe tumîra ûûme bwaaku ûmenye ûrîa ûkathithia, ûtîkareke atindira ûtimûûragîte.” Daudi nî aakuîre na arathikwa ntûûreene ya Daudi. Nawe aarî akwatha Israeli mîaka mîrongo îna; aathanîre mîaka mûgwanja arî Heburoni, na mîaka mîrongo îthatû na îthatû arî Jerusalemu. Tontû bûû, Solomoni nî aaere mûnene antû a îthe Daudi na waathani bwaawe nî bwaagwatîre inya mono. Adonija mûtaana wa Hagithi nî eetîre kîrî Bathisheba ng'ina wa Solomoni. Bathisheba aramûûria atîrî, “Wîjîte na thîîrî?” Adonija aracokia, “Îî mbîjîte na thîîrî.” Rîu Adonija aramwîra atîrî, “Kûrî u nkwenda gûkwîra.” Bathisheba aramûûria “Nî bûrikû.” Rîu Adonija aramwîra atîrî, “Nî ûkûmenya atî nî ni ndîreejaga kwaa mûnene na antû bonthe ba Israeli nîu bareerîgîîrîte. Îndî nî kûragarûkîre na mûtaana wa chiaa Solomoni aa mûnene kûringana na wendo bwa MWATHANI. Nandî rî, ndî na ûntû bûmwe nkwenda gûkûromba naagwe itû ûkandegeera bu.” Bathisheba aramwîra atîrî, “Û mbîîra bu.” Adonija aramwîra atîrî, “Tontû nî nkûmenya gwe ûtîregeerwa, itû mbûûrîria mûnene Solomoni aanenkere Abishagi Mûshunemu aee mûka waakwa.” Bathisheba aramwîra atîrî, “Ûkuuga bwega; naani ngakwarîrîîria kîrî mûnene.” Tontû bûû, Bathisheba nî eetîre kwaarîrîîria Adonija kîrî mûnene Solomoni. Nawe mûnene aramûthagaana na gîtîîo. Rîu arakarîra rûriga rwaawe rwa ûnene, ningî areetîria ng'ina gîtî. Bathisheba arakara gîtîîne rûteere rwa ûrîo rwa mûnene. Bathisheba arauga atîrî, “Ndî na ûntû bûbûkai nkwenda gûkûromba, na ûkandegeera.” Mûnene nawe aramwîra, “Uga ûrîa ûkwenda, maama, nîûntû ntîkûregeera.” Bathisheba arauga atîrî, “Reka Adonija mûtaana wa abaagu ajûkie Abishagi Mûshunemu aee mûka waawe.” Mûnene Solomoni aracokeria ng'ina atîrî, “Nîkî tontû ûkûmbîîra mûnenkere Abishagi? No ûmûrombere kinya ûnene, nîûntû nîwe mûkûrû nja yeetû na ningî nî aigîki nî Abiathari, mûthînjîri-Mûrungu, na Joabu mûtaana wa Zeruia!” Mûnene Solomoni araciîtia riîtweene rîa MWATHANI akiugaga atîrî, “MWATHANI arombûraga këethîra ntîûraga Adonija nîûntû bwa kûromba ûntû bûu! Anga tî MWATHANI ûmpeethetie mûnene antû a Baaba Daudi? Anga tî we ûûjûrîtie wîrane bwaawe anenkanîra waathani kîrî ni na nchiarwa ciaakwa? Ni naani ka ngûciîtia na MWATHANI ûrîa ûtûûraga mwoyo atî Adonija atîraara o naarua.” Tontû bûû, mûnene Solomoni aratûma Benaia mûtaana wa Jehoiada; nawe arooraga Adonija. Mûnene areera Abiathari mûthînjîri-Mûrungu atîrî, “Aana kweenu Anathothi! Gwe ûbuîrîte kûûragwa, îndî ntîkûûraga nandî nîûntû nî waamenyagîîra Îthandûkû rîa Maathana ja MWATHANI Mûrungu rîrîa baaba Daudi aathanaga. Ningî nî waathangîkaga na baaba mîthangîkoone yonthe.” Solomoni areenga Abiathari ngûgîîne ya ûthînjîri Mûrungu. Nabu ûntû bûbû bûroojûria rûteto rwa MWATHANI rûrîa aarîîtie arî Shilo rwegiî Eli mûthînjîri-Mûrungu na nchiarwa ciaawe. Joabu nî aagwete Adonija mbaru kinya këethîra mbereene ataagwete Abusalomu mbaru. Tontû bûû, akwigua ûrîa gwaakarîkîre aramatûka îemeene rîa gûcemanîria na MWATHANI na aragwata koona cio-inya cia kîritîro kîa igongwana. Mûnene Solomoni rîrîa aamenyithîrue atî Joabu nî aarî îemeene agwete mîthia ya kîritîro, aratûmana nîkenda oorua kîrîa gîatûmîte amatûka nau. Joabu aracokia atî aamatûkîre kîrî MWATHANI tontû nî aakîraga mûnene Solomoni. Rîu mûnene aratûma Benaia eeta kûûraga Joabu. Benaia areeta îemeene rîa MWATHANI areera Joabu atîrî, “Mûnene auga uume wîîje.” Îndî Joabu aramûcokeria atîrî, “Arî, ni ntiuma. Ngakuîra o aja.” Benaia aracoka kîrî mûnene aramwîra ûrîa Joabu aacokia. Mûnene aramwîra, “Thithia ûrîa Joabu akwîra. Mûûragîre o na ûmûthike, nîkenda ûtwangûra îgi rîrîa Joabu aatwîkîîre, ûûni na nchiarwa cia baaba Daudi, rîrîa ooragîre antû bataarî na maatia. MWATHANI agaakanûkia Joabu nîûntû bwa kûûragana kûrîa ooraganîre baaba atîkûmenya. We nî ooragîre antû baîrî babaagîru nkûrûki yaawe, tabo Abuneri mûtaana wa Neri mûtongeeria wa njûûrî ya Israeli na Amasa mûtaana wa Jetheri mûtongeeria wa njûûrî ya Juda. Joabu na nchiarwa ciaawe barotûûraga kûtheethwa nî gîkuû kîa Abuneri na Amasa kenya na kenya. Îndî MWATHANI arwaa Daudi na nchiarwa ciaawe na waathani bwaawe, ûthinyaari magiita jonthe.” Rîu Benaia mûtaana wa Jehoiada nî eetîre, arooraga Joabu na aramûthika nja yaawe îrîa yaarî kûu bûûrîîne. Mûnene nî aaeetherie Benaia mûtaana wa Jehoiada mûtongeeria wa njûûrî antû a Joabu, na araeethia Zadoki mûthînjîri-Mûrungu antû a Abiathari. Mûnene nî eetîre Shimei aramwîra atîrî, “Ciakîre nyomba gûkû Jerusalemu, ûtûûre ku, na ûkorweeta oome ya ntûûra îîjî. Menya atî weeja kuumagara ûkagiitania kamûuro ga Kidironi, ntukû îîu ûgaakua, naagwe nîgwe ûkeethîrwa wireterete thîîna îîu.” Shimei aracokeria mûnene atîrî, “Ûkuuga bûbwega. Nkaathithia ûrîa wauga.” Shimei nî aatûûrîre Jerusalemu îgiita rîrîraaja. Îndî, nyuma ya mîaka îthatû, nkombo ijîîrî cia Shimei nî ciamatûkîre kîrî mûnene wa Gathi, tawe Akishi mûtaana wa Maaka. Shimei nî aamenyithîrue atî bakûûra. Shimei araitia ntigiri na areta Gathi kwa Akishi gûcwaa nkombo ciaawe. Araciona na araicokia nja kwaawe. Solomoni nî eerîrwe atî Shimei nî aarî aakuumagara Jerusalemu. Mûnene areeta Shimei, aramwîra atîrî, “Anga ûtanciîtîîrie riîtweene rîa MWATHANI atî, ûtîkoroumagara Jerusalemu, na nî ndaagûciîtîîrie atî rîrîa ûkaumagara no mwanka ûkue. Anga ûteetîkîrîîrie ûntû bûu na waambîîra ûkambathîkîra? Nîkî îndî uunîte wîrane bwaaku na MWATHANI na waarega kûmbathîkîra? Gwe nî ûkûririkana bwega mantû jamaaî jonthe jarîa wathithîîrie baaba Daudi. Tontû bûû, MWATHANI agaagûkanûkia nîûntû bwa jo. Îndî MWATHANI akantharima na atûme waathani bwa baaba Daudi bwîte na mbere kûgwata inya kenya na kenya.” Rîu mûnene ararita waatho nawe Benaia mûtaana wa Jehoiada, arooraga Shimei. Solomoni arairikîria ûnene bwaawe. Mûnene Solomoni nî aathithîrie ngwatanîro na Misri na aragûra mwarî wa Farao areeta gûtûûra nawe ntûûreene ya Daudi. Baatûûrîre ku mwanka rîrîa aathirîrie gwaka gîkaro kîaawe kîa ûnene, na kîûrû kîa MWATHANI na rûthingo rûthiûrûrûkîrîte Jerusalemu. Antû baaritagîra igongwana gûntû mwanya mwanya nîûntû kîûrû kîa MWATHANI gîtaarî gîgwakwa. Solomoni nî eendeete MWATHANI na nî athingataga mîîtîre ya îthe Daudi. Îndî amwe na bûu nî aaritaga igongwana na gwakîîria ubaani gûntû kûrîa baaritagîra igongwana. Mûnene Solomoni nî eetîre Gibeoni kûritîra kîgongwana ku, nîûntû antû au nîo kwaarî na kîritîro kîa igongwana kîrîa kîarî na nkuuma nkûrûki ya gûntû kûrîa kûngî kwaritagîrwa igongwana. Nî aarî akûrita igongwana nkûrûki ya ngiri antû au. Kûrakara atîrî, agwîta ûtukû bûu MWATHANI nî aamuumîrîîre kîrootoone, aramûûria atîrî, “Urîenda nkwaa mbi?” Solomoni aramûcokeria atîrî, “Gwe nî weendete nthûûmba yaaku, baaba Daudi na wendo bûbûnene nîûntû we nî aarî muntû mwîtîkua na ûmwagîru na weendete ûûma. Ningî ûreeta na mbere na kûmwonia wendo bûtîkûthira na ûramwaa mûtaana ûrîa naarua ûkwaathana antû a we. Anga itû MWATHANI Mûrungu waakwa, tî Gwe ûmpethetie mûnene antû a baaba Daudi, kinya këethîra ndî mwana mûnyi na ntî na ûûme bwa kwaathana! Naani nandî tî-ni ûûjû gatîgatî ga kîrîndî gîkiingî gîtîtarîka kîa antû baaku barîa ûthuurîrîte. Nandî rî, itû mpa ûmenyo kenda mpûûmba kwatha antû baaku na îota na mpûûmba kwaathûrana wega na ûûî. Nîkwîthîrwa rî, nîatîa mpûûmba kwatha kîrîndî gîkî gîaaku kîng'ana ûjû?” MWATHANI nî aagwîrîrue ûntû bûu Solomoni aamûrombere. Nawe aramwîra atîrî, “Nîkwîthîrwa ûkûromba ûûme bwa kwaathana ûrîa kwagîrîte, na ûtîrandoomba utûûro bûbûraaja kana ûtonga, kana kûthirua kwa anthû baaku, ngakûûjûrîria bûrîa waaromba. Naani ngûkwaa ûûme bûbwingî bwa gûciûra nteto, bûrîa gûtî muntû weethîrwa arî nabu na gûtî we ûkarogîa ta bu nyumeene. Ningî nkwongeere birîa ûtîrandomba tabio ûtonga na gîtîîo ûrîa gûtî mûnene ûgagûkûrûka nabio ûtûûroone bwaaku. Na-rî wathingata na waathîkîra mawaatho na maathana jaakwa o ta ûrîa abaagu Daudi aathithagia, ni ngaakwaa ûtûûro bûbûraaja.” Solomoni agûûkîîra araciûkîrwa ga akûrootaga. Nawe areeta Jerusalemu na ararûngama mbere ya Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI, na ararita igongwana bia gwakîîria na bia thîîrî. Nyuma arathithîria nthûûmba ciaawe cionthe kîatho. Nabo amaraya baîrî nî beetîre bararûngama mbere ya mûnene. Ûmwe wa bo arauga atîrî, “Itû, mwathi waakwa, tu-baîrî ûûni na mûka ûûjû tûtûûraga nyomba îmwe. Naani nî ndaaciarîre kaîjî mûka ûûjû arî ku. Na-rî, tûkûthiria ntukû ijîîrî kinya we araciara kaîjî tûrî nyomba tu-baîrî akî. Ûtukû bûmwe mwana waawe nî aakuîre nîûntû mûka ûûjû nî aamûmamîîre. Nawe nî ookîrîîre ûtukû maindûkîra tûmami, na arajûkia mwana waakwa areeta nawe ûrûrî bwaawe na aracoka aramamia kiimba kîa mwana waawe rûteere rwaakwa. Naani ndîgûûkîîra rûkîîrî gwonkia mwana, ndîreethîra nî ûmûkuû. Îndî ndîkûmûraithîîria bwega, ndîroona tî mwana waakwa.” Mûka ûu ûngî arauga atîrî, “Arî tîu! Mwana waakwa nî ûûjû ûrî mwoyo na ûrîa ûkuîte nîwe waaku.” Mûka ûu wa mbere arauga atîrî, “Arî buru! Waaku nî ûrîa ûkuîte, na waakwa nî ûûjû ûrî mwoyo.” Nabo aka bau bobaîrî bareeta na mbere kûringanîra nkaanja barî au mbere ya mûnene. Mûnene arabeera atîrî, “O muntû ariuga atî mwana waawe nî ûûjû ûrî mwoyo, na ûrîa ûkuîte nî wa ûu ûngî.” Mûnene aratûmanîra rûchiû, naru rûrareetwa. Mûnene arauga atîrî, “Atûrana mwana ûu ûrî mwoyo gatîgatî aume îchunchî biîrî. Ûnenkere ûmwe gîchunchî kîmwe ûngî kîngî.” Mûka ûrîa waarî ng'ina wa kaana kau kaarî mwoyo nî aakendeete na wendo bûbûnene mono. Tontû bûû, areera mûnene atîrî, “Itû, mwathi waakwa, ûgakooraga! Mûnenkere ko!” Îndî ûu ûngî arauga atîrî, “Gûtî we weetû ûgeeta nako. Kaathûrane.” Mûnene aracokia arauga atîrî, “Ûgagaatûrania! Kanenkanîre kîrî mûka wa mbere tontû na mma nîwe ng'ina.” Rîrîa antû ba Israeli baigîrue ûrîa Solomoni aagiita îgamba rîu, nî baamwîkîrîîre mono. Ningî nî baamenyere kuuma rîu atî Mûrungu nî aamweete ûûme bwa kûgiita magamba na îota. Mûnene Solomoni nîwe waathanaga Israeli yonthe. Nabo baba nîbo baarî atongeeria baawe babanene thirikarîîne yaawe: mûthînjîri-Mûrungu aarî Azaria mûtaana wa Zadoki. Azaria mûtaana wa Zadoki nîwe waarî mûthînjîri-Mûrungu ûmûnene. Elihorefu na Ahija ataana ba Shisha nîbo baarî tûrani twa koti, nawe Jehoshafati mûtaana wa Ahiludi aarî mûrûngamîîri wa maandîko ja thirikarî. Benaia mûtaana wa Jehoiada aarî mûtongeeria wa njûûrî ya asikarî. Zadoki na Abiathari baarî athînjîri-Mûrungu. Azaria mûtaana wa Nathani aarî mûtongeeria wa athaani ba tûthîgûrû tûrîa Israeli yaagaanîtue. Zabudi mûthînjîri-Mûrungu tawe mûtaana wa Nathani aarî mweejani nkuagaya wa mûnene. Ahishari aarî mûtongeeria wa atumîkîri gîkaro kîa mûnene. Adoniramu mûtaana wa Abuda aarî mûrûngamîîri wa antû barîa baritithagua ngûgî kwa inya. Ningî Solomoni nî aathuurîre antû îkûmi na baîrî na arabaeethia athani ba tûthîgûrû îkûmi tûrîa Israeli yaagaanîtue. Ngûgî yaao yaarî kûreeta biakûrîa na biakûnyua kîrî mûnene na nja yaawe kuuma tûthîgûrû tûu. O ûmwe waao aaretaga marero ja mweri jûmwe o mwaka. Jaja nîjo mariîtwa ja athani bau îkûmi na baîrî na kathîgûrû karîa o ûmwe waao aarûngamîrîte: Beni-huri aarî mûtongeeria wa nthîgûrû ya irîma ya Efuraimu. Beni-dekeri aarûngamîrîte ntûûra cia Makazi na Shaalibimu na Bethishemeshi na Eloni na Beth-hanani. Beni-hesedi aarûngamîrîte ntûûra cia Arubothi, na Sokoh na nthîgûrû yonthe ya Heferi. Benabinadabu aarûngamîrîte nthîgûrû îgwîtwa Nafathi-dori. Aagûrîte mwarî wa Solomoni ûgwîtwa Tafathi. Baana mûtaana wa Ahiludi aarûngamîrîte ntûûra cia Taanaki, na Megido na nthîgûrû îrîa îîtîte yaamunta rûteere rûrîa rûngî rwa Jokimeamu na Bethisheani mwanka ntûûra ya Abeli-mehola agîankanaga na ntûûra ya Zarethani îrîa îrî ûmotho bwa Jezereeli. Beni-geberi aarî mûtongeeria wa ntûûra ya Ramothi-gileadi na ntûûra cia mwîrîga jwa Jairi ûrîa waarî wa rûrîîjo rwa Manase. Ningî nî aarûngamîrîte ntûûra mîrongo îtaantatû îrîa ciaarî nthîgûrû ya Arigobu kûu Bashani. Ntûûra iu ciairigîri na nthingo na cieekîrwa mpingîro ciaaingagwa na konji indaaja cia îturutia. Ahinadabu mûtaana wa Ido aarûngamîrîte kathîgûrû geetagwa Mahanaimu. Ahimaazi ûrîa waagûrîte Basemathi mwarî wa Solomoni, aarûngamîrîte kathîgûrû ka mwîrîga jwa Nafutali. Baana mûtaana wa Hushai aarûngamîrîte nthîgûrû ya Asheri na ntûûra ya Bealothi. Jehoshafati mûtaana Parua aarûngamîrîte nthîgûrû ya mwîrîga jwa Isakari. Shimei mûtaana wa Ela aarûngamîrîte nthîgûrû ya mwîrîga jwa Benjamini. Geberi mûtaana wa Uri aarûngamîrîte gîchunchî kîa nthîgûrû ya Gileadi, îrîa yaarî na tûthîgûrû twîrî: kamwe karîa kaathagwa mbereene nî Sihoni mûnene wa Aamori na kangî karîa kaathagwa nî Ogi mûnene wa Bashani. Ningî nî kwaarî na mûtongeeria ûngî ûrîa waarûngamîrîte atongeeria barîa îkûmi na baîrî. Antû ba Juda na Israeli baarî babaingî o ta mûthanga jwa îria; nabo îbarîîjaga na bakanyua na bakagwîrua. Nabu waathani bwa Solomoni bwaagwete mîgongo yonthe kuuma rûûjî rwa Eufurate na gwîta nthîgûrû ya Afilisti mwanka mwankeene jwa Misri. Antû nî baamûritagîra ûgoti na bakamwathîkîra ûtûûroone bwaawe bunthe. Into birîa biendekanaga bia kûrera mûciî jwa Solomoni ntukû îmwe biang'anaga ûjû: kilo ngiri ithatû na magana jathatû (3,300) cia mûtu jwa nkano jûrîa mwinyu mono na kilo ngiri ithanthatû na magana jatantatû (6,600) cia mûtu jwa mpempe. Ningî ndeegwa inoru îkûmî cia gûtuîra na ingî mîrongo îîrî cia kûrîîthia na ng'ondu îgana. Amwe na biu nî kwendekanaga nthûriga, na nthia, na nkûrûngû na ngûkû ing'anona. Solomoni nî aathanaga nthîgûrû yonthe îrîa yaarî bwa rûgûrû rwa rûûjî rwa Eufurate kuuma Tifisa mwanka Gaza. Nabo anene bonthe barîa baarî nthîgûrû iu baarî rungu rwa waathani bwaawe. Nî aarî na thîîrî na nthîgûrû irîa aankeene nacio. Îgiita rîonthe rîa waathani bwa Solomoni, nthîgûrû ya Juda na Israeli kunthe nî kwaarî kiindaajî. Tontû bûû, o nja nî yaarî na muunda jwaayo jwa mîzabibû na mîkûû. Ningî Solomoni nî aarî na tûnyomba ngiri mîrongo îna (40,000) twa mbarathi cia ngaarî cia ndwaa na mbarathi cia asikarî ngiri îkûmi na ijîîrî (12,000). Nabo athani îkûmi na baîrî barîa baathuuri bakûreraga mûciî jwa Solomoni nî baaikagia birîa bionthe biendekanaga o muntû mweri jûmwe. Ningî nî baaikagia nkano na mûnyaki jwa kûng'ana jwa mbarathi cia gûkururia ngaarî cia ndwaa na mbarathi ingî kûringana na ûrîa muntû aatuîri o mweri. Mûrungu nî aaere Solomoni ûmenyo na gûciûkîrwa na ûûme bûbwingî mono mono. Solomoni aroomîa nkûrûki ya antû ba boome ba kuuma bwa gaiti na kinya ba kuuma Misri. Tontû bûû, nî aarî ûmûûme nkûrûki ya antû bangî bonthe. We nî aarî ûmûûme nkûrûki ya Ethani wa kuuma mwîrîgeene jwa Ezra na ataana ba Maholi tabo Hemani na Kalikoli na Darida. Nayo nkuma yaawe îrataamba gûntû kunthe ndeene ya nthîgûrû irîa baankeene nacio. Nawe nî aatungîre njuno ngiri ithatû (3,000) na ndwîmbo nkûrûki ya ngiri îmwe. Nî aaijî mantû jegiî mîtî kwambîrîîria na mîtarakwa ya Lebanoni mwanka makuuû jarîa jakûraga nthingoone. Ningî nî aaijî mantû ja nyamû irîa itûûraga nthî înjûmo na ja nyoni na ja nyomoo irîa irî mathendû na ja makûyû. Nabo anene bonthe ba nthî baakinyîrwa nî nkuma ya ûûme bwa Solomoni, nî baatûmaga nchaama ciaao ciîta kûmûthikîîra. Mûnene Hiramu wa Tiro aarî mûcoore wa bata wa mûnene Daudi. Tontû bûû, akwigua atî Solomoni aakweethua mûnene antûûne a îthe Daudi, nî aamûtûmîîre nthûûmba ciaawe. Solomoni nî aacokerie Hiramu aramwîra atîrî, “Nî ûkûmenya atî baaba Daudi aratwîre kûrwaa na anthû baawe tabo nthîgûrû irîa aankeene nacio. Tontû bûû, atîngîûmba gwaakîra MWATHANI Mûrungu waawe kîûrû mwanka rîrîa MWATHANI aamweere ûûmbani kîrî anthû bau. Îndî nandî MWATHANI Mûrungu waakwa nî aampeete thîîrî nteere cionthe, na ntî na mûnthû kana ûgwati noo bûrîkû. MWATHANI nî aaciîtîîrie baaba Daudi aramwîra atîrî, ‘Mûtaana waaku ûrîa nkaeethia mûnene nyuma yaaku nîwe ûkambakîra kîûrû.’ Tontû bûû, nandî nî nkwenda gwaka kîûrû kîu gîa kûthaathaîria MWATHANI Mûrungu waakwa. Nandî rî, tûma nthûûmba ciaaku ciîte ikaandîîkîre mîtarakwa ya Lebanoni, nîûntû nî ûkûmenya antû beetû batiijî kûrîîka mîtî ta beenu ba kuuma Sidoni. Ngaatûma nthûûmba ciaakwa iritanîrie ngûgî na ciaaku na nkaarîa nthûûmba ciaaku mûchaara o jûrîa ûkaugîra” Rîrîa Hiramu aaigîrue nteto cia Solomoni, nî aagwîrîrue mono. Nawe arauga atîrî, “MWATHANI arokumua ntukû ya naarua, nîûntû nî aeete Daudi mûtaana ûmûûme ûjû aa mûnene nyuma yaawe na aathaga mûgongo jûmûnene ûu.” Hiramu aratûmana kîrî Solomoni arauga atîrî, “Nî nthirîtie kwigua ntûmwa yaaku na ngaakûrîîkîra mîtarakwa na mîthithinda o ta ûrîa ûûrîtie. Nthûûmba ciaakwa ikareeta mîgogo kuuma Lebanoni mwanka îrieene. Nacio ikamîoga ithûmba ithûmba na ibiereerie îrieene mwanka arîa ûkaugîra. Rîu antû baakwa bakamîogora na antû baaku bajûkîîrie ngûgî yaabio au. Naani bûrîa akî mpenda ûteethereria nabu nî kûmaathîra antû baakwa.” Tontû bûû, Hiramu aratua kûnenkagîra Solomoni mîgogo yonthe ya mîtarakwa na mîthithinda îrîa yeendekanaga. Solomoni aanenkagîra Hiramu nkunia ngiri mîrongo îîrî (20,000) cia nkano na lita ngiri magana jana (400,000) cia maguta jamatheru ja mîzeituni o mwaka cia kûrera antû baawe. MWATHANI araa Solomoni ûmenyo o ta ûrîa aamwîrîte. Nabo Solomoni na Hiramu nî baatûûrîre na thîîrî na bobaîrî bareekanîîra kîrîkanîro. Mûnene Solomoni nî oothûranîrie kuuma Israeli yonthe, antû ngiri mîrongo îthatû (30,000) ba kûrita ngûgî kwa inya. Ningî araeethia Adoniramu mûrûngamîîri waao. Nawe nî aabagaanîrie ikundi bithatû bia ngiri îkûmi îkûmi. Nakîo o gîkundi gîeetaga kûrita ngûgî Lebanoni mweri jûmwe, gîgacoka nja mîeri îîrî. Ningî Solomoni nî aarî na antû ngiri mîrongo înaana (80,000) ba kwaja maiga nau irîmeene na bangî ngiri mîrongo mûgwanja (70,000) ba kûjakamata. Ningî antû bangî ngiri ithatû na magana jathatû (3,300) arabaeethia arûngamîîri ba bau bangî. Nabo nî baajîre maiga jamanene ja goro ja gwaka mûsingi jwa kîûrû kûringana na waatho bwa Solomoni. Tontû bûû, aariti ngûgî ba Solomoni na ba Hiramu na antû bangî ba kuuma ntûûra ya Gebali nî baathuranîîre maiga na mbaaû cia gwaka kîûrû. Solomoni aambîrîîrie gwaka kîûrû kîa MWATHANI, mweriine jwa îîri, jûrîa jweetagwa Zivu, mwakeene jwa îna, kuuma akwaambîrîrîa kwaathana nthîgûrû ya Israeli. Îgiita rîu kwaarî mîaka magana jana na mîrongo înaana (480) kuuma antû ba Israeli bakuuma nthîgûrû ya Misri. Nayo nyomba îrîa mûnene Solomoni aakîîre MWATHANI yaarî na ûraaja bwa mita mîrongo îthatû (30m), na waariî bwa mita îkûmi (10m) na gwitia bwa îgûrû mita îkûmi na ithaano (15m). Nakîo kîarago kîrîa kîaarî mwariine jwa kîûrû kîaarî kîa mita îkûmi (10m) ûraaja na mita ithaano (5m) waariî. Tontû bûû, ûraaja bwa kîarago kîu bwang'anene na bwa kîûrû. Nacio nthingo cia kîûrû nî ciaarî na ndiricha ciaaki na mbaaû nacio ndiricha iu ciaarî inini bwa oome na imbariî bwa ndeene. Naku ndee oome nteere cio-ijîîrî na nyuma ya kîûrû nî aakîre nyomba irî na ngoroba ithatû igwatanîte na nthingo. O ngoroba îmwe yaarî ya ûraaja bwa gwitia bwa îgûrû bwa akuî mita ijîîrî na robo. Kanyomba kamwe ka ngoroba ya nthî kaarî na waariî bwa mita ijîîrî na nusu (2.5m). Nako ka ngoroba ya gatîgatî kaarî na waariî bwa akuî mita ithatû (3m). Nako ka ngoroba ya îgûrû kaarî ka waariî bwa mita ithatû na nusu (3.5m). Tûnyomba tûtû twakari ûjû nîûntû ngoroba ya nyomba îîu yaaki îrî na nkathî ithatû îgîcekeaga o ûrîa kîûrû gîaitagia. Nayo mîarîro ya ngoroba yaamamagîrua nkathî iu ithatû. Tontû bûû, mîaro îîu îtaatonyagua nthingoone cia kîûrû. Kîûrû nakîo gîakîrwe na maiga jarîa jaajîri na jatendererua îrandiine. Tontû bûû, gûtî nyondo, kana tindo, kana gîntû kîngî gîa chuuma kîaigîgîkana rîrîa kîûrû gîakagwa. Mwari jwa ngoroba ya nthî jwaarî rûteere rwa ûmotho rwa kîûrû. Ningî nî kwaarî na nkathî cia gwitia ngorobeene ya ijîîrî na ya ithatû. Tontû bûû, mûnene Solomoni nî aakîre kîûrû aroojûria. Ningî areekîra ciring'i yaaki na mbaaû na mbito cia mîtarakwa. Nayo nyomba ya ngoroba ithatû îrîa aakîre ndee oome nteere cio-ijîîrî na nyuma yaagwatitheenue na kîûrû na mbaaû cia mîtarakwa. Nayo o ngoroba yaarî ya ûraaja bwa mita ijîîrî na nusu (2.5m). Na-rî, MWATHANI nî eerîre Solomoni ûjû: “Ûkëeja kûthingata mataaro jaakwa na ûkaathîkîra mawaatho jaakwa na ûgeeka maathana jaakwa, na ûkajathingata, ûûni nkarikithia rûteto rwaakwa kîrî gwe, rûrîa ndeerîre abaagu Daudi. Naani ngakarania na antû baakwa Israeli kîûrûûne gîkî ûgwaaka na ntikarobeerûkîra.” Tontû bûû, Solomoni nî aakîre kîûrû, na oojûria. Nawe nî aakunîkîre nthingo cia kîûrû ndeene na mîtarakwa kuuma nthîgûrû mwanka îgûrû. Ningî nî aakûnîkîre nthîgûrû na mbaaû cia mîthithinda. Ningî naarîa mbere ya kîûrû buru, nî aagiitîre kanyomba ka mita îkûmi (10m) na mbaaû cia mîtarakwa ciumîte nthîgûrû mwanka îgûrûgûrû. Nako kanyomba kau kareetwa antû arîa atheru buru. Nakîo kîanya kîrîa gîatigarîre kuuma antû atheru buru mwanka mwariine kîaarî kîa ûraaja bwa mita mîrongo îîrî (20m). Nakîo kîûrûûne ndeene mbaaû cia mîtarakwa ciathithîtue ikari ta ikiri na ta maûa. Nthingo ciaakunîki buru na mbaaû cia mîtarakwa ûrîa maiga jatîngîonekana. Kanyomba karîa kaagitîrwe arîa mbere buru a kîûrû tako antû atheru buru nîo Îthandûkû rîa kîrîkanîro na MWATHANI rîeekîrwe. Nako kanyomba kau kaarî ka ûraaja bwa mita îkûmi (10m) na waariî bwa mita îkûmi (10m) na mita îkûmi (10m) gwitia bwa îgûrû. Nawe arereeria kanyomba kau na thaabu întheru. Ningî nî aatumîîre mbaaû cia mîtarakwa gwaka kîritîro kîa igongwana ku. Solomoni arereeria kîûrû ndeene na thaabu întheru, na aragitanîîria nyororo cia thaabu mwariine jwa Antû Aatheru ndeene. Nawe arereeria kîûrû kîonthe ndeene na thaabu na kinya kîritîro kîrîa kîaarî antû atheru buru. Nî aathithîrie biûmbe biîrî bia mathagu jaîrî biîtagwa kerubimu na mbaaû cia mîthaata, na aabiîka antû atheru buru. O kîmwe kîaarî kîa akuî mita ithaano (5m) gwitia bwa îgûrû. O îthagu rîmwe rîa kerubimu, rîaarî rîa ûraaja bwa mita injîîrî na nusu (2.5m). Kuuma mûthia jwa îthagu rîmwe mwanka mûthia jwa îthagu rîngî kwaarî mita ithaano (5m). Kinya mathagu jo-jaîrî ja kerubimu ûu ûngî jaarî ja uraaja bwa mita ithaano (5m). Nabio biûmbe biu bio biîrî nî biang'uaneene na biang'anana buru. Kerubimu ûmwe aarî wa mita ithaano (5m) gwitia bwa îgûrû kinya ûu ûngî aarî na ûraaja o ta bûu. Nawe areeka kerubimu bau antû atheru buru bereekene. Mathagu jaabo jaambaarîte, jaringithagia rûthingo na jaîrî jaringithanîtie gatîgatî na jaîrî jangî jakaringithia rûthingo, o îthagu rûteere rwaarîo. Solomoni arereeria kerubimu iu na thaabu. Nakîo kîûrû bwa ndeene kîragemua na biûmbe bia kerubimu na mîkîndû na maûa. Ningî kinya nthîgûrû yeereererue na thaabu Naku mwariine jwa antû arîa atheru buru areekîra mûrango jwaatûri gatîgatî. Naju jwaatumi na mbaaû cia mîthaata. Nayo mîari îragemua na mbicha cia kwaja cia kerubimu na mîtî ya mîkîndû na maûa. Naku mwariine jwa kîûrû areekîra mûrango jwa kona inya jûtumi na mbaaû cia mîthaata. Ichunchî bio-biîrî bia mîari yo-îîrî biaarî bia gûkûnja. Nayo yaathithîtue na mbaaû cia mîthithinda. Nawe aragemia mîrango îîu na mbicha cia kwaja cia kerubimu na mîtî ya mîkîndû na maûa, nabio nî bieereeretue na thaabu îng'anu. Solomoni araaka kîarago au mbere ya kîûrû, na rûthingo rweekîri kosi îmwe ya mîtarakwa kîrî kosi ithatû cia maiga. Na-rî, mweriine jwa Zivu, mwakeene jwa îna jwa waathani bwa Solomoni nîrîo mûsingi jwa kîûrû kîa MWATHANI jweekîîrwe. Naju mwakeene jwa îkûmi na jûmwe, mweri jwa Bulu, naju nî mweri jwa înana, kîûrû kîroojûra kîonthe o ta ûrîa mûtaratara jwa waaki jwathimîri. Tontû bûû, Solomoni aagîakîre na mîaka mûgwanja. Mûnene Solomoni nî aakîre nyomba yaawe wengwa na aramîûjûria na mîaka ikûmi na îthatû. Nawe araaka nyomba înene îgwîtwa Mwitû jwa Lebanoni ya ûraaja bwa mita mîrongo îtaano (50m) na waariî bwa mita mîrongo îîrî na ithaano (25m) na mita îkûmi na ithaano (15m) gwitia bwa îgûrû. Nayo yaaki na ndwari ithatû cia itugî bia mîtarakwa na ciring'i ya nyomba îîu yaaki ya mîtarakwa. Ningî nteere cio-ijîîrî cia nthingo nî kwaarî na ndiricha ndwari cio ithatû Nayo mîari na ndiricha biaathithîtue na mbaaû cia kona inya. Ningî nî aakîre nyomba îgwîtwa Kîbeeri kî Itugî. Nayo yaarî na ûraaja bwa mita mîrongo îîrî na ithaano (25m) na waariî bwa mita îkûmi na ithaano (15m). Nakîo nî kîaarî na kîarago kîagwatîîri na itugî au mbere yaakîo. Ningî nî aakîre nyomba înene yeetagwa Kîbeeri Rûriga rwa Ûnene. Ningî ni yeetagwa Nyomba ya Kûgambanîra, nîûntû nîku Solomoni aagitagîra magamba. Nyomba îîu yaaki na mbaaû cia mîtarakwa kuuma nthîgûrû mwanka îgûrû. Nyomba yaawe yongwa ya gûtûûra, îrîa yaaki nyunjurî ya Kîbeeri gîa Kûgambanîra yaaki na mwakîre jwa nyomba îîu îngî. Ningî araakîra mwekûrû waawe, tawe mwarî wa Farao nyomba o ta îîu. Nyomba iu cionthe o amwe na kîarago kîrîa kînene ciaaki na maiga ja goro, kuuma mûsingiine mwanka îgûrû. Maiga jau jaaji na jaagitangwa nteere cionthe kûringana na ithimi. Nayo mîsingi yaaki na maiga ja goro. Najo jaunganîtue maiga ja ûraaja bwa mita inya (4m) na jangî ja mita ithaano (5m). Îgûrû rîajo kwaarî maiga ja goro, na jagitagwa kûringana na îthimi na nî kwaarî kinya na mbaaû cia mîtarakwa. Nakîo kîarago kîa gîkaro kîa mûnene na kîarago kîa ndeene ya kîûrû na kîarago kîrîa kîaarî mwariine jwa kîûrû gîaaki na kosi îmwe ya mîtarakwa o kîrî kosi ithatû cia maiga. Mûnene Solomoni nî aatûmanîîre mûturi wa maturutia weetagwa Hiramu kuuma Tiro. Hiramu aatigîri ûtea bûu nî mûtigairî îthe ûrîa waarî wa kuuma Tiro. Ng'ina wa Hiramu aarî mwoyo, na aaumîte mwîrîgeene jwa Nafutali. Hiramu areeja na areetîkîîria kwaa mûrûngamîîri wa ngûgî yonthe yegiî maturutia îrîa aaei nî mûnene Solomoni. Hiramu nî oombîre itugî birî bia îturutia, o gîtugî kîrî kîa ûraaja bwa mita kenda (9m) na mûthiûrûko akuî mita ithathatû (6m). Nawe arabiîka mwariine jwa kîûrû. Nawe arabiûmbîra biongo biîrî bia îturutia. O kîongo kîaarî kîa ûraaja bwa mita ijîîrî na nusu (2.5m). Nabio biongo biu birarîkîîrwa îgûrû rîa itugî biu. Nawe aragemia biongo bia itugî biu na nyororo ciîndanîtue. Ningî arabithiûrûkîria na ndwari ijîîrî cia îturutia ikari ta mîkukumanga. Itugî biu biaarî na biongo biakari ta mpakûri na biaarî bia ûraaja bwa akuî mita ijîîrî (2m). Biongo biu biarîkîîri mûthiûrûkoone jwa itugî biu na îgûrû rîa arîa kwagemetue na nyororo. Ningî kîrî ndwari ijîîrî irîa ciaarî o kîongoone, o rwari rwaarî na matuunda îgana rîmwe (100) ja kûûmba na îturutia jakari ta mîkukumanga. Rîu Hiramu nî eekîre itugî biu bio-biîrî mbere ya mwari jwa kîûrû. Nakîo kîrîa eekîre rûteere rwa ûmotho aragîîta Jakini, na kîrîa eekîre rûteere rwa ûrîo aragîîta Boazi. Najo maûa jau jakûrîîkîrwa îgûrû rîa itugî ngûgî ya itugî îrathira. Hiramu nî aathithîrie gîtangi gîa kîthiûrûrî na îturutia. Nakîo kîaarî kîa akuî mita ijîîrî na nusu (2.5m) kworokera na mita ithaano (5m) kwarama na akuî mita îkûmi na ithaano (15m) kûthiûrûka. Naju mûromo jwa gîtangi ndee bwa oome jwaagemetue na ndwari ijîîrî cia ikiri bia îturutia. Nabio ikiri biu biombanîrîtue rîmwe na gîtangi. Nakîo gîtangi kîu gîakarîrîte ndeegwa îkûmi na ijîîrî cia îturutia itegeete bwa oome. Tontû bûû, ndeegwa ithatû ciaategeete bwa ûrîo, na ingî ithatû bwa ûmotho, na ingî ithatû bwa gaiti na ithatû bwa rûgûrû. Gîtangi kîathithîtue na rûthingo rwa ûmatu bwa centimita inyanya (8cm). Mûromo jwaakîo jwaathithîtue ta jwa gîkombe jwikûmîte bwa oome ta mûromo jwa nyongû. Gîtangi kîu kîaarî kîa lita ngiri mîrongo îna (40,000 L). Ningî Hiramu nî aathithîrie ngaarî îkûmi cia gûkururia cia îturutia, ngaarî yaarî ya ûraaja bwa mita ijîîrî (2m), na waariî o ta bûu na akuî mita îmwe na nusu (1.5m) gwitia. Ngaarî iu ciaathithîtue ûjû: Ciaaki na gîkongoro kîa îturutia nteere na nthî na gîkarîkîrwa îgûrû rîa bureemu cia îturutia. Naku nî kwaarî na mîng'uanano ya ngatûnyi na ya ndeegwa na ya kerubimu gîkongoroone kîu. Ningî o bureemuune iu nî kwombi maûa jarigiceene rungu na îgûrû rîa ngatûnyi na ndeegwa iu. Ningî o ngaarî yaarî na magûrû jana ja îturutia jaagwatithanîtue na chuuma ya îturutia. Naku mîthieene yo îna ya ngaarî nî kwaarî tûtugî twa îturutia twaagemetue na maûa jaarigicene. Îgûrû rîa tûtugî tûu nî kwathithîtue mûkang'i jwaarî jwa nusu mita gwitia (0.5 m) bwa îgûrû na centimita îkûmi na inyanya (18cm) kworokera. Nacio nteere ciaaju nî ciaagemetue na tûbicha twa kwaja. Najo magûrû ja ngaarî iu jaarî ja ûraaja bwa centimita mirongo îtantaatû na ithanthaatû (66cm) na jaarî rungu rwa gîkongoro. Nayo mîchuuma îrîa yaagwatithenie magûrû yombanîrîtue amwe na ngaarî iu. Magûrû jau jaathithîtue ta magûrû ja ngaarî cia ndwaa. Mîchuuma yaacio îrîa yaagwatithenie magûrû, na rimu na waya cia magûrû na gachuuma ga gatîgatî karîa kagwataga waya ibiathithîtue na îturutia. O ngaarî yaategeki itugîîne bina o gîtugî mûthieene. Nabio itugî biombanîrîtue na ngaarî. Îgûrû rîa ngaarî nî kwaathiûrûkirîtue mûcibi jwa waariî bwa robo mita. Natu tûtugî na ikongoro na mûcibi biombanîrîtue amwe na o ngaarî. Ningî arîa kunthe gwatigeere kaanya tûtugîîne na ikongoroone biu kwaagemetue na tûmîng'uanano twa kerubimu, na ngatûnyi na mîtî ya mîkîndû na maûa jarigiceene. Nawe ûu nîu aathithîrie ngaarî cionthe ikari ûmwe na ing'aneene buru. Ningî Hiramu aracoka arathithîria o ngaarî kîraî kîaayo. Nakîo o kîraî kîaarî na waariî bwa mita ijîîrî (2m), na irîngî gîa lita magana janaana (800 L). Nawe nî eekîre ngaarî ithaano rûteere rwa ûmotho na ithaano ingî rûteere rwa ûrîo rwa kîûrû. Nakîo gîtangi aragîîka koneene îrîa yaarî gîtîgatîne kîa rûteere rwa gaiti na ûmotho bwa nyomba. Ningî Hiramu nî aathithîrie nyongû na iciko na mpakûri. Rîu Hiramu arathiria ngûgî yonthe îrîa aaei nî mûnene Solomoni yegiî kîûrû kîa MWATHANI. Into bibi bithingatîte nîbio Hiramu aathithîrie: Itugî biîrî na biongo biîrî bikari ta mpakûri birîa biarî îgûrû rîa itugî. Nyororo ciîndanîtue igemetue cia o kîongo. Ndwaari ijîîrî cia mîkukumanga ya îturutia o kîongoone, mîkukumanga magana jana (400), o rwaari rûrî na mîkukumanga îgana rîmwe (100). Ngaarî îkûmi. Iraî îkûmi. Gîtangi. Ndegwa îkûmi na ijîîrî cia kûgwatîîra gîtangi. Nyongû na iciko na mpakûri. Into biu bionthe Hiramu aathithîîrie mûnene Solomoni, nîûntû bwa kîûrû kîa MWATHANI biaarî bia îturutia rîtheri. Into biu bionthe biathithîîrue gîkerûrîroone kîrîa gîaaki kûu mûgwanthîîne jwa Jorodani, gatîgatî ka Sukothi na Zarethani. Solomoni ataatindanîîre kûthima into biu bia îturutia nîûntû nî biaarî bibingî mono. Tontû bûû, ûrito bwa îturutia rîrîa rîatumîri bûtaamenyekana. Ningî Solomoni nî aakithîrie into bingî bia thaabu bia gûtumagîrwa kîûrûûne. Nabio nî bibi: Kîritîro kîa igongwana na meetha ya kûrîkagîîrwa mîgaate îrîa yaathûrîri Mûrungu, na itugî îkûmi bia kûrîkagîîra taawa nî biaarûngîki au mbere ya antû arîa atheru buru. Biaabio bitaano biarûngîki rûteere rwa ûmotho, na bitaano rûteere rwa ûrîo. Ningî araakithia maûa na taawa na mîgwati ya thaabu. Bingî birîa biaathithîrue nî ikombe na mîgwati ya kworia ntaambi na mpakûri na thaani cia kwîîthagîria ubaani na tûraî twa gûkamataga natu makara ja mwanki. Nabio biaathithîtue na thaabu ntheri, na marenci ja mîari ya antû arîa atheru buru, na ja mîari ya oome ya kîûrû. Rîrîa mûnene Solomoni aathirîrie waaki bwa kîûrû na gwîkîra into ku, areetere into birîa îthe Daudi aathurîrîte MWATHANI tabio fetha na thaabu na into bingî arabiîka tûnyomba tûrîa twekagwa mîthithû ya kîûrû. Rîu Solomoni nî eetîre atongeeria ba nthîgûrû ya Israeli ba mîîrîga na ba mîciî yonthe ya antû ba Israeli beeta kîrî we kûu Jerusalemu. Nawe aaboothûranîrie kenda barita Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI kuuma Zaiûni, tayo Ntûûra ya Daudi barîtonyia kîûrûûne. Tontû bûû, antû ba Israeli bonthe baroothûrana îgiiteene rîa mambura ja tûganda kûrî mweriine jwa Ethanimu, taju mweri jwa mûgwanja. Rîrîa atongeeria bonthe boothûranîre athînjîri-Mûrungu barajûkia Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI. Nabo baraikia îthandûkû rîu kîûrûûne. Ningî athînjîri-Mûrungu bangî na Alawi nî baajûkîrie îema rîa gûtirimanîra na MWATHANI, na into bionthe birîa bitheru birîa biaakaraga îemeene rîu barabiikia kîûrûûne. Mûnene Solomoni na antû bonthe ba Israeli nî boothûranîre amwe au mbere ya Îthandûkû rîa kîrîkanîro, na bararita kîgongwana kîa ng'ondu na ndeegwa inyiingî mono itîtarîka. Rîu athînjîri-Mûrungu baratonyia Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI kîûrûûne na bararîîka antû arîa atheru buru ruungu rwa kerubimu. Najo mathagu ja kerubimu jarîa jaambaarîte jarakunîka îthandûkû na mîaro îrîa rîaakamatagwa nayo. Mîaro îîu nayo yaarî îîmîraaja mono ûrîa mîthia îrîngî kwonekana nî muntû arûngami eerekerete mwari jwa antû arîa atheru buru. Nabio into biu birî o kinya naarua îîjî. Îthandûkûûne rîu nî kwaarî na mbechua ijîîrî akî cia maiga irîa Musa eekîre ku arî kîrîmeene gîa Sinai. Antû au nio MWATHANI eekanîîre na antû ba Israeli kîrîkanîro rîrîa baumîte nthîgûrû ya Misri. Rîrîa athînjîri-Mûrungu baumagarîre antû arîa atheru buru a kîûrû, îtu rîroojûra kîûrûûne, ûntû athînjîri-Mûrungu batîngîûmba kûrita ngûgî yaao nîûntû bwa îtu rîu. Mwago jwa MWATHANI nî jwaaenagia îtuune rîu rîoojûûrite kîûrûûne. Rîu nîrîo Solomoni aarombere arauga atîrî, “Gwe MWATHANI nîgwe wîkîte rîûa îgûrû, îndî waithuurîra gûtûûraga muunduune jûmûtumanu, Rîu ngûgwaakîra kîûrû gîkîthongi mono, antû aaku a gûtûûra kenya na kenya.” Mûnene Solomoni aragarûka areerekera kîrîndî kîrîa kîarûngi na arakîrombera itharimo bia Mûrungu. Nawe arauga atîrî, “Kumagieni MWATHANI Mûrungu wa Israeli, we ûrîa ûûjûrîtie mûciîtio jûrîa aaciîtîîrie baaba Daudi rîrîa aaugîre atîrî, ‘Kuuma rîrîa ndaaritîre antû baakwa Israeli kuuma Misri, gûtî ntûûra ndathuura kîrî mîîrîga ya Israeli yonthe kenda mbakîrwa kîûrû ku. Îndî nî ndakûthuurîre gwe Daudi wathaga antû baakwa.’” Solomoni aracokia arauga atîrî, “Baaba Daudi nî aaithuranîrîte gwaka kîûrû nîûntû bwa MWATHANI Mûrungu wa Israeli. Îndî MWATHANI areera baaba Daudi atîrî, ‘Îtua rîaaku rîa kûmbakîra kîûrû nî rîrîega. Îndî kûnarî ûu ûtîmbakîra kîûrû kîu. Mûtaana waaku wengwa nîwe ûkambakîra kîo.’ “Ningî rî, MWATHANI akûûjûria wîrane bwaawe nîkwîthîrwa nî mpeete mûnene wa Israeli nyuma ya baaba na ndaakîra MWATHANI kîûrû. Ningî nî mbakîte kanyomba kûu kîûrûûne ga gwîkagwa Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîrîa rîrî na mbechua irîa ciaandîki kîrîkanîro kîrîa MWATHANI aarîkanîîre na biûjûjû bieetû, rîrîa aabiritîre nthîgûrû ya Misri.” Solomoni arî au mbere ya kîrîndî areeta ararûngama mbere ya kîritîro kîa igongwana ookîrîîtie njara ciaawe bwa îgûrû. Nawe araromba akiugaga atîrî, “Itû MWATHANI Mûrungu wa Israeli gûtî Mûrungu ûngî ûkari tagwe, kûu îgûrû kana gûkû nthîgûrû. Gwe ûûjûragia kîrîkanîro kîrîa wîkanîrîte na antû baaku na ûkaboonia wendo bûtîthiraga bunka bakara bagîkwathîkagîra na mma. Gwe nî ûririkanîte kîrîkanîro kîrîa weekanîîre na baaba Daudi na mantû jarîa jonthe waamwîrîrîte jakûûjûra naarua. Nandî rî, MWATHANI Mûrungu wa Israeli, ndakwerenca ûûjûrie wîrane bûrîa bûngî weeranîîre na nthûûmba yaaku, baaba Daudi. Nabu nî atî, gûtîkoroûra ûmwe wa nchiarwa ciaawe wa kwaathaga Israeli; bunka akî këethîra nchiarwa iu ciaawe ikamenyagîîra mîîtîre yaacio na ikwathîkagîre ta Daudi. Itû Gwe, Mûrungu wa Israeli, ûjûria nandî wîrane bûrîa weekanîîre na nthûûmba yaaku, baaba Daudi. “Îndî rî, gwe Mûrungu ka ûûmba gûtûûra nthîgûrû? Këethîra ûtîng'anagîra gûkara îgûrû na kinya îgûrû rîrîa rîrî îgûrû buru, ûkang'anîra kanyomba gaka mbakîte? Kûnarî ûu, thikîîra îromba rîaakwa ni nthûûmba yaaku, na ûmbûjûrîrie mantû jarîa jonthe ngaakûromba naarua îîjî. Karagia kîûrû gîkî ûtukû na mûthenya nîûntû nîku withuurîrîte ûthaathagîrua ku. Mbigagua itû rîrîa ngûkûromba ndî ku. Ningî ûthikagîîrie maromba jaakwa na ja antû baaku, rîrîa bagûkûromba barî antû aja. Ningî, ûtûthikagîîre ûrî gwaaku kûu îgûrû na ûgatûrekera. “Na-rî, rîrîa muntû akaathitangwa nî ûngî nîûntû nî amwîîrîtie na anyuîre muuma kîritîroone kîa igongwana gîa kîûrû auge atî atîîtie, itû MWATHANI ûthikîîre ûrî kûu îgûrû na ûbagitîre îgamba. Rîu ûkanûkie ûrîa wîîtie kûringana na ûrîa kwagîrîte na ûrekerie ûrîa ûtî na maatia na ûmue îtuui kûringana na waagîru bwaawe. “Rîrîa, antû baaku ba Israeli bagacindwa nî anthû baao nîûntû nî bakwîîrîtie, îndî bacoke kîrî gwe na barombe bakiiriraga meeyia jaao barî kîûrûûne gîkî, ûbathikîîre ûrî kûu îgûrû. Naagwe ûrekere antû baaku meeyia jaao na ûbacokie nthîgûrû îrîa waaere biûjûjû biaao. “Rîrîa îgûrû rîkaingwa na ngai îrege kuura nîûntû antû baaku nî bakwîîrîîtie, îndî bacoke kîrî gwe na barombe bakiiriraga meeyia jaao barî kîûrûûne gîkî, ûbathikîîre ûrî kûu îgûrû. Naagwe ûrekere nthûûmba ciaaku, antû ba Israeli meeyia jaao, na ûbaritanage kûthithia mantû jamaagîru. Rîu itû MWATHANI uurithie ngai nthîgûrûûne yaaku îrîa waaere antû baaku yaa yaao. Gûkëeja kûgîa mpara kana mîrimo îmîthûûku nthîgûrûûne kana imera bikëeja kwîîthua nî mpio kana bikarîwa nî ngigî kana anthû bakëeja gûcîgîria ntûûra kana antû baaku bagwatwa nî kathûngûthi kana mûrimo kinya jûrîkû, muntû waaku kana antû baaku bonthe ba Israeli bakûromba bagîgûkaîîraga bakiiriraga meeyia jaao na bookîrîîtie njara bacierekeretie kîûrûûne gîkî, itû ûbaigue ûrî kûu îgûrû ûtûûraga na ûbarekere meeyia jaao. Ningî ûgiitîre o muntû îgamba kûringana na mîîtîre jaawe nîûntû nîwe wenka wiijî nkoro ya muntû. Nabo antû baaku bagakwaathîkagîra magiita jonthe barî nthîgûrû îrîa waaere biûjûjû bieetû. Na-rî, ageni barîa batî antû baaku ba Israeli, rîrîa bakauma nthîgûrû ciaao, nîûntû bwa riîtwa rîaaku, nîkwîthîrwa nî baigîtue mantû jamanene jakwegiî, na baigua mantû jegiî inya yaaku na ûrîa ûthithîrîtie antû baaku, beeja gûkûromba barî kîûrûûne gîkî, ûbaigue ûrî kûu îgûrû kûrîa ûtûûraga na ûboojûrîrie jonthe jarîa bagakûromba. Ûbathithîrie ûu nîkenda antû bonthe ba nthîgûrû bakûmenya na bagûkîraga o ta ûrîa tuî antû baaku ba Israeli tûthithagia. Ningî nîkenda antû bau bakamenya atî kîûrû gîkî mbakîte nîkîo antû arîa ûbuîrîte kûthaathagîrua. “Ningî ûkëeja kwîra antû baaku ba Israeli beete bakarwee na anthû baao, na kûrîa bakeethîrwa barî bakaromba, beerekerete ntûûra îîjî withuurîrîte na kîûrû gîkî mbakîte nîûntû bwa riîtwa rîaaku, itû ûthikîîre maromba jaao na gûkaya kwaao. Naagwe ûbaigue ûrî kûu îgûrû na ûbae ûûmbani. “Na-rî, rîrîa antû baaku bagakwîîria, nîûntû gûtî muntû ûtîîagia, naagwe ûthûûre nîbo, na ûbarekererie bacindwe na batawe nî anthû baao na baikue nthîgûrû îngî yëethîrwa yaankeene nabo kana îrî kûraaja, itû ûbathikîîre bakûromba. Nabo barî kûrîa bakeethîrwa barî, bakëeja kwirira meeyia na maatia jaao na bakûromba bagîgûkaagîra, itû MWATHANI wigue maromba jaao. Ningî barî o nthîgûrû îîu bakëeja kwirira na nkoro ciaao na mîoyo yaao yonthe na bakûromba beerekerete nthîgûrû îrîa waaere biûjûjû bieetû, na ntûûra îrîa ûthuurîte na kîûrû gîkî mbakîte nîûntû bwa riîtwa rîaaku, itû ûbathikîîre ûrî îgûrû kûrîa ûtûûraga na ûbaigîîrue kîaao. Naagwe ûbarekere meeyia na îrema rîaao, na ûtûme batîkathangîkue nî anthû baao. Nîkwîthîrwa bo nî antû baaku bongwa barîa waaritîre Misri, nthîgûrû îrîa baathangîkîte ta baarî mwankiine jwa gûkerura chuuma. “Itû MWATHANI Mûrungu, ûrotûûra kûthithagîria antû ba Israeli na mûnene waao mantû jameega na ûkabaigagua bakûromba ûteethio. Nîgwe waabathuurîre kuuma kîrî antû bonthe ba nthîgûrû baraa antû baaku bongwa, o ta ûrîa waugîre na njîra ya nthûûmba yaaku, tayo Musa, rîrîa waaritîre biûjûjû bieetû kuuma Misri.” Solomoni akûthiria kûromba, akîerencaga MWATHANI, nî aarûngamîre au mbere ya kîritîro kîa igongwana arîa aaturîtie maru na arookîîria njara bwa îgûrû. Nawe arookia kajû ararombera kîrîndî kîonthe kîrîa kîothûreene au itharimo kuuma kîrî Mûrungu. Nawe arauga atîrî, “Arokumua MWATHANI, we weete antû baawe ba Israeli thîîrî o ta ûrîa aaugîîte akathithia. We gûtî bu bwa mawîrane jameega jarîa eerîîrîte Musa atoojûria. MWATHANI Mûrungu weetû arotûûra amwe na tuî, o ta ûrîa aatûûraga amwe na biûjûjû bieetû. MWATHANI akarotûtiganîîria kana atwîrûkîra. Arotûma tûmwendage na tûmwathîkagîre na tûjûragie ndwaatho na maathana jarîa aathîre biûjûjû bieetû. MWATHANI Mûrungu weetû arotûûraga gûtûthithagîria mantû jau ndamûromba. Ningî agatûûra kwigagîrua antû ba Israeli o na mûnene waao kîaao na akaabojûragîria moobatu jaao ja o ntukû. Nabo antû bonthe ba nthîgûrû bakaamenya atî MWATHANI nîwe Mûrungu wenka; na gûtî ûngî tiga we. Naabuî antû baawe bûrotûûra bwîtîkîtie MWATHANI weetû, na bûtûûrage bwathîkîrîte mataaro na maathana jaawe o ta ûrîa bûkûthithia naarua.” Nawe mûnene na antû baawe bonthe barîa baarî au, nî baaritîîre MWATHANI igongwana. Solomoni nî aaritîîre MWATHANI ndeegwa ngiri mîrongo îîrî na ijîîrî (22,000) na ng'ondu ngiri îgana rîa mîrongo îîrî (120,000) ta kîgongwana kîa thîîrî. Tontû bûû, mûnene na antû bonthe ba Israeli baraathûrîra MWATHANI kîûrû kîu. Ningî O ntukû îîu yongwa Solomoni nî aathûrîre kîarago gîa gatîgatî kîrîa kîrî mwariine jwa kîûrû kîa MWATHANI. Araitera kîaragoone kîu kîgongwana kîa gwakîîria na kîa irio na kîa mathuunya kîrî kîgongwana kîa thîîrî. Nawe aathithîrie ûu nîûntû kîritîro kîrîa kîathithîtue na îturutia kîaarî gîkînini ûrîa gîtîngîûmba kûng'anîra kûritîrwa igongwana biu. Nyuma Solomoni na antû baawe bonthe ba Israeli barathithia mambura ja tûgaanda antû a ntukû mûgwanja. Nakîo kîrîndî kîreeja gîkiingî kuuma mûcîcîbîroone jwa Hamathi bwa rûgûrû mwanka mwankeene jwa Misri bwa gaiti. Ntukûûne ya inyaanya Solomoni nî eerîre antû baane. Nabo baramûkumia mono baraana bagwîrîtue nîûntû bwa itharimo birîa MWATHANI eetûûrîrîtie nthûûmba yaawe Daudi na antû baawe ba Israeli. Rîrîa Solomoni aathirîrie gwaka kîûrû na gîkaro kîa mûnene na mîako îrîa yonthe eendaga gwaka, MWATHANI nî aacionanîrie kîrî we kaîrî o ta ûrîa aacionanîtie kîrî we kûu Gibeoni. MWATHANI aramwîra atîrî, “Nkwigua îromba rîaaku na merenchana jaaku. Naani nkwaathûra kîûrû gîkî waakîte kîee antû arîa ngatûûraga kûthaathagîrua. Ningî ngatûûra ngîkarîtie na nkîmenyeerete magiita jonthe. Naagwe ûkëeja kwîthîrwa ûrî ûmwagîru na ûrî na mîîtîre îmîega ta abaagu Daudi na ûkathithagia jarîa jonthe mbugîîte na ûkaathîkagîra Waatho bwaakwa na mataaro jaakwa, naani nkaarikithia waathani bwaaku kîrî antû ba Israeli kenya na kenya o ta ûrîa ndaaciîtîîrie abaagu Daudi ndamwîra atîrî, ‘Nthîgûrû ya Israeli îkaathagwa nî ûmwe wa nchiarwa ciaaku kenya na kenya.’ Îndî gwe kana nchiarwa ciaaku bûkëeja gûtiga kûmbathîkagîra na bûgatiga kwathîkagîra maathana jaakwa na Waatho bwaakwa bûrîa mbûnenkerete na bûgeetaga gûtumîkîra mîrungu îngî bûkîmîthaathayia, rîu nkabwînga buume nthîgûrûûne îrîa mbweete. Ningî nkeerûkîra kîûrû gîkî ndaathûra kîaa antû arîa nkathaathagîrua. Nabo antû ba mîgongo îîu îngî bakaamenaga na bathûmbagie Aisraeli. Nakîo kîûrû gîkî gîgakoborangwa kîee îgaanjo. Nawe ûrîa wonthe ûgakûrûkagîîra au ageetaga akîringaga mîkenke nî kûrigara agaciûria atîrî, ‘Nîkî tontû MWATHANI athithîrîtie nthîgûrû îîjî na kîûrû gîkî mantû jakari ûu?’ Nabo antû bagacokagia atîrî, ‘Aisraeli bathithîrîtue ûu tontû nî bareganîte na MWATHANI Mûrungu waao ûrîa waritîre biûjûjû biaao nthîgûrû ya Misri na baratua kwathîkagîra na kûthaathagia mîrungu îngî. Kîu nîkîo gîatûmîre MWATHANI abaretera mîthangîko îîu yonthe.’” Solomoni aakîre Kîûrû na gîkaro kîa mûnene mîaka mîrongo îîrî. Hiramu mûnene wa Tiro nîwe waanenkagîra Solomoni mîtarakwa na mîthithinda na thaabu, o îrîa yeendekanaga. Nawe mûnene Solomoni aranenkera Hiramu ntûûra mîrongo îîrî nthîgûrûûne ya Galili. Îndî Hiramu agwîta kwona ntûûra iu itamûgwîrîrie. Nawe arooria Solomoni atîrî, “Mûtaana wa chiaa, nî ntûûra ikari atîa iji wanenkera?” Tontû bûû, antû au gwîtagwa Kabuli mwanka naarua tûrî. Hiramu aarî agûtûmîra Solomoni kilo ngiri inya na magana jataano (4,500kg) cia thaabu. Solomoni akûthiria gwaka kîûrû na gîkaro kîa mûnene agîtumagîra ariti ngûgî ba gûkinyîîria nî aacokere arang'ananîria gûntû kûrîa kweenûki rûteere rwa ûrîo rwa ntûûra na aramiirigîra na rûthingo. Ningî aratumîra antû bau ba gûkinyîîrua gwaka ntûûra cia Hazori na Megido na Gezeri. (Farao mûnene wa Misri nî aarî akwithûkîra Gezeri na amîtaa.) Nawe akûûraga atûûri baayo, aramîmuntia mwanki. Nyumeene Solomoni akûgûrana kwa Farao, araeewa ntûûra ya Gezeri îrî ta kîewa kîrî mwarî waawe. Solomoni aramîaka bwega. Ningî aratumîra ariti ngûgî bau ba gûkinyîîria gwaka Bethihoroni îrîa îrî bwa nthî, na Baalathi na Tamari îrîa îrî rwanda rwa Juda. Ningî arabatumîra gwaka ntûûra cia gwîka ûtonga bwaawe na nkanata cia mbarathi na gûntû gwa gwîkaga ngaarî ciaawe cia ndwaa. Nabo nîbo aatumîîre gwaka birîa bionthe eendaga gwaka kûu Jerusalemu na Lebanoni na kûu kûngî ndeene ya mûgongo jwaawe. Nacio nchiarwa cia antû ba Kanaani barîa batooragîrwe nî Aisraeli bakûjûkia nthîgûrû yaao nîbo Solomoni aatumagîra barî ariti ngûgî ba gûkinyîîria. Nabo nî Aamori na Aperizi na Ahivi na Ajebusi barîa nchiarwa ciaao irî nkombo mwanka naarua tûrî. Îndî kîrî antû ba Israeli Solomoni gûtî bo aaeethia nkombo. Bo baaritaga ngûgî barî asikarî, na atongeeria, na arûngamîîri ba njûûrî, na eetithia ba ngaarî cia ndwaa na asikarî ba mbarathi. Ningî nî kwaarî na Aisraeli magana jataano na mîrongo îtaano (550) barîa baarûngamagîîra ariti ngûgî ba gûkinyîîria mîakoone ya mûnene Solomoni. Mwekûrû wa Solomoni ûrîa aagûrîte kuuma kwa Farao mûnene wa Misri nî aathaamîre kuuma ntûûreene ya Daudi areeta nyomba îrîa mûnene Solomoni aamwakîrîte. Rîu aroojûria mwînûko na mûthetu, arajûng'ananîria. Mwînûko jûu jwaarî rûteere rwa ûrîo bwa ntûûra. Solomoni aratua gwîtaga maita jathatû o mwaka kûrita igongwana bia gwakîîria na bia thîîrî na kwîîthia ubaani kîritîroone kîa igongwana kîrîa aakîrîte MWATHANI. Rîu Solomoni arathiria gwaka kîûrû. Ningî mûnene Solomoni nî aakîre meri inyiingî arî ntûûreene ya Ezioni-geberi îrîa îrî akuî na Elothi mpwîroone cia Îria Îtuune, nthîgûrûûne ya Edomu. Mûnene Hiramu nî atûmîre antû bamwe baawe barîa baaijî ngûgî ya meri bagatethererie ba Solomoni. Nabo bareetithia meri mwanka nthîgûrû ya Ofiri. Rîu barauma nau na kilo cia thaabu ngiri îkûmi na inya (14,000kg) baraikîria Solomoni. Rîrîa mûka-mûnene wa nthîgûrû ya Sheba aaigîrue nkuma ya Solomoni nî eetîre Jerusalemu kûmûgeria na biûria bibiûmo. Nawe eetanîrie na nthûûmba inyiingî na nkamîîra ciaîrîte into bia gwîkîra irio mûchemo, na thaabu inyiingî na maiga ja goro. Mûka-mûnene ûu agûkinya kîrî Solomoni, nî aamûûrîrie biûria bionthe birîa aarî nabio nkoroone. Solomoni nî aamûcokerie biûria biaawe bionthe na gûtî kinya kîmwe kîaamûrema. Mûka-mûnene wa Sheba nî aacigîîrue ûûme bwa Solomoni, na aracionera gîkaro kîa mûnene kîrîa aakîte. Ningî araithaîra irio birîa baamathîri na nyomba irîa ciaatûûragwa nî atongeeria ba thirikarî ya Solomoni na ûrîa ariti ngûgî ba nyomba yaawe baaritaga ngûgî na mûtaratara jûmwega na nguû irîa beekîrîte. O ûu aracionera akîîki barîa baatumîkagîra Solomoni arî na biatho na igongwana bia gwakîîria birîa aaritîre kîûrûûne. Nawe mûnene ûu wa Sheba akwona mantû jau jonthe araama na aragega. Nawe areera Solomoni atîrî, “Mantû jarîa ndîraigîîtue nthîgûrû yaakwa ja ûûme bwaaku nî ja mma. Îndî ntîreetîkagia mantû jau mbere ya mbîja nciigîrua na ncionera ningwa. Atîrî, ntîreeri kinya nusu yaajo. Ûûme na ûtonga bwaaku nî nkûrûki ya ûrîa ndîraigîtue. Nîatîa aka baaku barî na munya! Tî kaaba nthûûmba ciaaku irîa igûtumîkagîra na ikaigagua ûûme bwaaku! Arokumua MWATHANI Mûrungu waaku, we ûrîa ûtûmîte waa mûnene wa Israeli. Nîkwîthîrwa wendo bwaawe kîrî Israeli nî bwa kenya na kenya, we akweethetie mûnene waayo kenda ûmîtongagîîria na îota na waagîru.” Rîu mûka-mûnene ûu wa kuuma Sheba aranenkera mûnene Solomoni into birîa aamûreterete tabio: Kilo magana jana ja thaabu, na into bibingî mono bia gwîkîra irio mûchemo, na kîthûmba gîa maiga ja goro. Gûtaarî gûkwonewa kaîrî into bibingî ta biu bia gwîkîra irio mûchemo birîa mûnene wa Sheba aaere Solomoni. Mûnene Hiramu kinya we nî aarî akûretera mûnene Solomoni thaabu na mîtî ya mîthaata na maiga ja goro jakamati nî meri inyingî kuuma Ofiri. Solomoni nî aatumîîre mîtî îîu ya mîthaata gwaka itugî bia kîûrû na gîkaro kîa mûnene na gûtumîra aini inanda na wandîîndî. Nayo mîthaata îîu nîyo yaarî îmîthongi mono ûntû gûtooneka îngî tayo Israeli mwanka naarua tûrî. Solomoni nî aaere mûnene ûu wa Sheba biewa birîa biaarî wîthîre kwaa mûnene ûngî na bingî bionthe birîa aarombere. Rîu mûka-mûnene ûu amwe na nthûûmba ciaawe baraana nthîgûrû yaao ya Sheba. Solomoni nî oothûranagia kilo ngiri mîrongo îîrî na ithatû (23,000) cia thaabu o mwaka. Ningî nî oothûranagia thaabu îngî kuumania na ûgoti bûrîa bwaarîagwa nî abiashara na kuumania na biashara cia nthîgûrû yaawe na kuumania na biewa birîa aaretagîrwa nî anene ba Arabia na arûngamîîri ba nthîgûrû ya Israeli. Mûnene Solomoni nî aaturîre rong'o inene magana jaîrî, na aarereeria o rong'o na thaabu ya kilo mûgwanja. Ningî aratura tûrong'o tûngî magana jathatû, na arereeria o karong'o na thaabu ya kilo ijîîrî. Nawe areeka rong'o iu cionthe nyomba îrîa yeetagwa Mwitû jwa Lebanoni. Ningî mûnene nî aatumîre rûriga rwa ûnene na arereeria kûmwe na thaabu întheru na kûngî na mûgwongo. Gwitia gîtîîne kîu kwaarî na nkathî ya nkinyo na mîthieene yo îîrî ya o nkinyo nî kûombi tûmîng'uanano twîrî twa ngatûnyi. Tontû bûû, tûmîng'uanano twa ngatûnyi twaarî îkûmi na twîîrî. Ningî gîtî kîu nde bwa nyuma nî kwombi mûng'uanano jwa kîongo kîa ndeegwa, naku arîa njara cirîîkagîrwa nî kwombi mûng'uanano jwa ngatûnyi. Gûtî gîtî kîngî kîa ûnene kîonekana ta kîu nthîgûrûûne noo îrîkû. Into bia mûnene Solomoni bionthe bia kûruga na bia kûrîîra na bia kûnyuîra kinya bia birîa bieekagwa nyomba îrîa yeetagwa Mwitû jwa Lebanoni biaarî bia thaabu întheru. Tontû bûû, gûtî kinya kîmwe gîaaturi na fetha, nîûntû îtaarî na goro matukûûne jau. Mûnene Solomoni nî aarî na rûûtû rwa meri cia biashara irîa cieetanagia amwe na rûûtû rwa meri cia Hiramu. O mîaka îthatû îkîthira rûûtû rûu rwa meri nî rwaamûretagîra thaabu, na fetha, na mîgwongo, na ncooro na maraî. Ningî mûnene Solomoni nî aakûrûkîte anene bangî bonthe ba nthîgûrû mantûûne jegiî ûtonga na ûûme. Nabo antû bonthe ba nthîgûrû nî bacwaga ûrîa boomba kwona Solomoni nîkenda baciigîrua ûûme bwaawe bûrîa MWATHANI aamweete. O muntû wonthe ûrîa weejaga kîrî Solomoni nî aamûreetagîra biewa mwanya mwanya ta into bia fetha na bia thaabu, na nguû cia goro na mathaga ja ndwaa na into bia gwîkîra irio mûchemo, na mbarathi na nyûmbû. Gûtî mwaka jwaakûrûkagîrwa atîreeteri biewa ta biu. Solomoni nî oothûranîrie njûûrî ya asikarî ba ngaarî cia ndwaa ngiri îmwe na magana jana (1,400) na ba mbarathi ngiri îkûmi na ijîîrî (12,000). Bamwe baabo arabeeka Jerusalemu na bangî baao arabanyagia ntûûreene mwanya mwanya. Ningî îgiiteene rîa waathani bwa Solomoni fetha yaingîîte Jerusalemu ta maiga, nayo mîtarakwa yaingîîte ta mîkûû ya mwitû jwa irîma bia Shefala. Nabo abiashara ba Solomoni nî baagûraga mbarathi kuuma Misri na Cilicia na ngaarî cia ndwaa kuuma Misri. Rîu nabo bakeenderia anene ba Aiti na ba Sîria o mbarathi fetha îgana rîa mîrongo îtaano (150) na ngaarî ya ndwaa fetha magana jatantatû (600). Mûnene Solomoni nî eendeete aka ba nthîgûrû ingî mono. O amwe na kûgûra mwarî wa Farao, nî aagûrîre aka kuuma nthîgûrû cia Moabu na Amoni na Edomu na Sidoni na Ahiti. Nawe aabagûrîre kinya këethîra MWATHANI nî aakaanîtie Aisraeli kûgûranaga na antû ba mîgongo îîu nîkenda batîkeeje gûtûma baromba mîrungu îngî. Solomoni nî aarî na aka magana mûgwanja na aka ba gwîka magana jathatû. Nabo baratûma Solomoni autatîra Mûrungu. Agûtindira, baratûma aromba mîrungu îngî. Tontû bûû, ataathîkîîre MWATHANI Mûrungu waawe ta ûrîa îthe Daudi aathîkîîre. Solomoni nî aarombaga mûrungu jwa mûka jwa Sidoni jûrîa jweetagwa Ashitarothi, na mûrungu jûmûûî jwa Amoni jûrîa jweetagwa Moleki. Tontû bûû Solomoni nî eeyîîrie MWATHANI na ataathingatîre mawaatho jaawe ta ûrîa Daudi îthe aajathingataga. Solomoni nî aakîre iritîro biîrî bia igongwana kîrîmeene kîrîa kîrî bwa gaiti ya Jerusalemu. Nakîo kîritîro kîmwe kîa biu aakîîre Kemoshi, mûrungu jûmûûî jwa Moabu, na kîngî araakîra Moleki mûrungu jûmûûî jwa Amoni. Ûu nîu aakîîre aka barîa aagûrîte kuuma nthîgûrû ingî iritîro ta biu kûrîa baaîîthagîîria ubaani na baaritagîra mîrungu yaao igongwana. MWATHANI nî aakanîrwe nî mûthûûro mono nîûntû bwa Solomoni tontû nî aarî akûmumîîra jaîrî amûkaania atîkarombe mîrungu îngî îndî Solomoni ataamwathîkîîre. Tontû bûû, MWATHANI areera Solomoni atîrî, “Nîkwîthîrwa nî ûeete ngîti wauna kîrîkanîro gîaakwa naagwe warega kwathîkîra mawaatho jaakwa, ngagûtuunya mûgongo jûjû njûnenkanîre kîrî ûmwe wa atongeeria baaku. Îndî nîûntû bwa nthoni cia abaagu Daudi, ntîthithia ûu îgiita rîa waathani bwaaku, îndî nî îgiita rîa waathani bwa mûtaana waaku. Ningî kinya we ntîmûtuunya mûgongo junthe. Îndî nîûntû bwa nthoni cia nthûûmba yaakwa Daudi na cia Jerusalemu, ntûûra îrîa ndaithuurîîre ningwa, nkamûtigîra mwîrîga jûmwe jwa Israeli.” MWATHANI nî aatûmîre Hadadi wa rûrîîjo rwa nja ya ûnene bwa nthîgûrû ya Edomu, aa mûnthû wa Solomoni. Karaaja mma rîrîa Daudi aagwatîre Edomu, Joabu mûtongeeria wa njûûrî cia asikarî baawe nî eetîre kûthika akuû ku. Arooraga arûme bonthe ba Edomu. Joabu arakara kûu na njûûrî yaawe antû a mîeri îtaantatû, na arooraga arûme bonthe ndeene ya nthîgûrû îîu. Îndî Hadadi na nthûûmba imwe cia nja yaao nî boombîre kûmatûka bareeta Misri. Îgiita rîu Hadadi aarî mwana mûnyi. Nabo bakuuma Midiani nî beetîre nthîgûrû ya Parani kûrîa antû bamwe baagwatanîre nabo bareetania mwanka Misri. Nabo bagûkinya Misri, mûnene Farao nî aaere Hadadi kîthaka na nyomba na biakûrîa. Farao nî eendere Hadadi mono mwanka aramûnenkera mwarî wa ng'ina wa Tapenesi, ûrîa waarî mwekûrû wa Farao, aa mwekûrû waawe. Nawe mûka ûu araciarîra Hadadi mûtaana weetagwa Genubathi. Mûtaana ûu arererwe nî mûka-mûnene Tapenesi nja ya Farao na arakûrania amwe na aana ba Farao. Rîrîa Hadadi aigîrue arî Misri atî Daudi na Joabu mûtongeeria wa njûûrî nî baarî bagûkua, nî eetîre areera Farao atîrî, “Mbîtîkîîria ncoke gweetû.” Farao aramûûria atîrî, “Nîmbi waga kuuma kîrî ni tontû ûkwenda gwîta nthîgûrûûne yeenu?” Hadadi aramwîra, “Gûtîkîo; îndî reka mbîte.” Nawe araicokera kwaao. MWATHANI nî aatûmîre Rezoni mûtaana wa Eliada atuma ûthû na Solomoni. Rezoni aarî akûmatûka kuuma kîrî mwathi waawe Hadadezeri, mûnene wa Zoba. Nawe nî oothûranîrie gîkundi kîa amaramari na araa mûtongeeria waakîo. Mantû jau jakarîkîre nyuma ya Daudi agûcinda mûnene Hadadezeri na ooraga njûûrî cia Sîria irîa ciamûteethagia ndweene. Nabo bareeta Damaski barakara ku na baraeethia Rezoni mûnene wa Damaski. Rezoni aatûûrîre arî mûnthû wa Israeli îgiita rîonthe rîrîa Solomoni athanaga. Arathangîkia Solomoni mono ta ûrîa Hadadi kinya we aathangîkagia Solomoni. Rezoni nî amenaga Israeli na nî aathîre nthîgûrû ya Sîria. Kinya mûtongeeria ûmwe thirikarîîne ya Solomoni, weetagwa Jeroboamu, nî aagarûkîre araa mûnthû wa mûnene Solomoni. Jeroboamu aarî mûtaana wa Nebati ûrîa waarî wa kuuma gûntû gweetagwa Zereda ndeene ya nthîgûrû ya Efuraimu. Ng'ina aarî ntigwa yeetagwa Zerua. Jeroboamu aagarûkîre ûjû: Solomoni nî oojûrîrie gûntû kûrîa kweenûki mûtheetu; naku kwaarî rûteere rwa ûrîo rwa ntûûra ya Jerusalemu na kûthithia nthingo cia ntûûra iu naarîa gwaatûkangi. Rîu Jeroboamu nî aarî mûthaka ûrî na inya na ûmûkamu. Rîrîa Solomoni oonere ûrîa mûthaka ûu aaritaga ngûgî bwega, nî aamweetherie mûrûngamîîri wa ariti ngûgî ba gûkinyîîria barîa baarî nchiarwa cia Josefu. Ntukû îmwe rîrîa Jeroboamu aarî rûgendoone kuuma Jerusalemu nî aatirimîrwe nî kîroria gîa kuuma Shilo gîeetagwa Ahija kîrîa gîeekîrîte rwambambio rûrwerû. Kîroria kîu kîaamûtirimîre arî wenka njîreene antû amwe kûu bûûrîîne. Rîu Ahija aararita rwaambambio rûu eekîrîte, ararûtambûranga rûrauma ntaaame îkûmi na ijîîrî. Nawe areera Jeroboamu atîrî, “Ijûkîrie mîtaame îkûmi; nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu wa Israeli ariuga atîrî, ‘Ngatuunya Solomoni mûgongo, nkûnenkere mîîrîga îkûmi, îndî nîûntû bwa nthoni cia îthe Daudi na ntûûra ya Jerusalemu îrîa ndaithuurîîre kuuma mûgongoone junthe jwa Israeli yaa yaakwa, nkamûtigîra mwîrîga jûmwe. Naani nkaathithia ûjû nîûntû Solomoni nî ambutatîrîte na aromba mîrungu îngî. Nayo Mîrungu îîu nî Ashitarothi, mûrungu jwa mûka jwa antû ba Sidoni, na Kemoshi mûrungu jwa antû ba Moabu na Moleki mûrungu jwa antû ba Amoni. Ningî we nî eeyîtie mbere yaakwa na ataathingatîre mawaatho jaakwa ta ûrîa Daudi îthe aajathingataga. Amwe na jau, ntîtuunya Solomoni mûgongo junthe îndî akaathanaga îgiita rîonthe rîa ûtûûro bwaawe. Naani nkaathithia ûu nîûntû bwa Daudi îthe waawe ûrîa ndaathuurîte na aratûûra akîathîkagîra maathana na mawaatho jaakwa. Îndî ngaatuunya mûtaana wa Solomoni ûnene na nkûnenkere mîîrîga îkûmi, nawe mûtigîre mwîrîga jûmwe. Ni nkamûtigîra ju nîkenda Daudi, nthûûmba yaakwa îîthagîrwa îrî na nchiarwa ikwaathana Jerusalemu, ntûûra îrîa ndiithuurîrîte kwaa antû arîa nkathaathagîrua. Naagwe Jeroboamu ngakweethia mûnene wa Israeli waathanage ku o ûrîa ûkwenda. Naagwe wambathîkîra buru na mbone na mma atî nî ûkûthingata maathana na ndwaatho ciaakwa ta ûrîa nthûûmba yaakwa Daudi aathithagia, ni ngatûûraga amwe naagwe. Ningî ngakweethia mûnene wa Israeli na ntûme nchiarwa ciaaku itûûra kwaathanaga nyuma yaaku, o ta irîa cia Daudi. Îndî nîûntû bwa meeyia ja Solomoni ngakanûkia nchiarwa cia Daudi, îndî îkanûkia rîu rîtîtûûra kenya.’” Tontû bûû, Solomoni nî aagererie kûûraga Jeroboamu, îndî Jeroboamu aramatûka areeta kîrî Shishaki, mûnene wa Misri. Nawe aratûûra Misri mwanka rîrîa Solomoni aakuîre. Mantû jangî jaonthe jarîa Solomoni aathithîrie, na njuno na kîrîra kîaawe, jaandîki Yukuune rîa mathithio ja Solomoni. Solomoni nî aathîre Israeli yonthe arî Jerusalemu mîaka mîrongo îna. Rîu arakua na arathikwa ntûûreene ya îthe Daudi. Nawe mûtaana waawe Rehoboamu araa mûnene. Rehoboamu nî eetîre Shekemu gûntû kûrîa antû ba mîîrîga ya Israeli ya bwa rûgûrû boothûrene nîûntû bwa kûmweethia mûnene. Jeroboamu mûtaana wa Nebati aakûmenya nteto iu, nî aacokere kuuma Misri kûrîa aarî akûmatûkîra nîûntû bwa gûkîra mûnene Solomoni. Agûcoka, antû ba mîîrîga ya Israeli ya bwa rûgûrû nî baamûtûmanîre na bareetania nawe kîrî mûnene Rehoboamu. Nabo bareera Rehoboamu atîrî, “Abaagu aatwinyîrîîtie na gûtûritithia ngûgî tûtîkûûmba. Nandî rî, tûûthîrie mûrigo jûjû nîkenda ûtûûro bûbua, naatuî tûgakwathîkagîra.” Rehoboamu arabeera atîrî, “Îteeni na bwîje nyuma ya ntukû ithatû mbwîre macokio ja ûntû bûu.” Tontû bûû, antû baraciîtîra. Rîu mûnene Rehoboamu areeta gûcwaa kîrîra kuuma kîrî akûrû barîa baaeejaga îthe Solomoni nkuagaya rîrîa aarî mwoyo, nawe arabeera atîrî, “Û-mbatheni ûrîa ngacokeria antû baba.” Nabo baramwîra atîrî, “Këethîra nî ûkwenda kwatha antû baba bûbwega, bacokerie îcokio rîrîa rîkabagwîria. Nabo bagatûûra bakwathîkîrîte.” Îndî Rehoboamu ataatindanîîre na kîrîra kîu gîa akûrû. Tontû bûû, areeta kîrî nthaka cia nthukî yaao irîa aathuurîte cia kûmweejaga nkuagaya. Rehoboamu arabeera atîrî, “Û mbîîreni ûrîa ngacokeria antû baba bakûmbîîra mboothîrie mûrigo jwa ngûgî irîa baaba aabainyîrîtie nacio.” Nabo baramwîra atîrî, “Beere ûjû, kaaraira gaakwa kamati nkûrûki ya kauna ka baaba. Îî baaba aabûinyirîîtie mono na kûbûritithia ngûgî bûtîkûûmba. Ni naani nkabwinyîîria nkûrûki. Këethîra baaba aabûûraga na kîboko na ni nkabûûraga na mûcarica.” Ntukû ithatû ikûthira, Jeroboamu na antû barîa, bareetania kîrî Rehoboamu o ta ûrîa aabeerîte. Bagûkinya, mûnene atîtindanîre na kîrîra gîa akûrû îndî ka aabaarîîrie na rûng'ento. Nawe arabacokeria o ûrîa nthaka ciaamwathîte arabeera atîrî, “Îî baaba aabwinyîrîîtie mono na kûbûritithia ngûgî bûtîkûûmba. Ni naani nkaabwinyîîria nkûrûki. Këethîra Baaba aabûûraga na kîboko, ni nkaabûûraga na mûcarica.” Rîu mûnene ataatindanîîre na bwa antû nîûntû nîbu bwaarî wendi bwa MWATHANI nîkenda rûteto rwaawe rûûjûra rûrîa aarîtie na Jeroboamu mûtaana wa Nebati agîtumagîra kîroria gîa kuuma Shilo kîrîa gîeetagwa Ahija. Nabo antû bakwona atî mûnene atîkûbanoga, baragondoka baramûûria atîrî, Ga twonaga mbi kuuma kîrî Daudi na antû ba mûciî jwaawe? Twicokereeni gweetû Israeli, Rehoboamu nî atigwe na mûciî jwaao. Tontû bûû, antû bau ba Israeli ya bwa rûgûrû baraciathûra. Rehoboamu aratigwa akîathaga antû ba ntûûra cia Juda akî. Mûnene Rehoboamu agûtûma mûrûngamîîri waawe wa ariti ngûgî cia gûkinyîîria, tawe Adoramu kûu Israeli ya bwa rûgûrû, antû ba kûu baramûûraga na maiga. Rehoboamu araitangia ngaarî yaawe ya mbarathi aramatûka areeta Jerusalemu. Kuuma ntukû îîu antû ba Israeli ya bwa rûgûrû batwîre bareganîte na waathani bwa rûrîîjo rwa Daudi mwanka naarua. Rîrîa antû ba Israeli ya bwa rûgûrû bamenyere atî Jeroboamu nî aarî agûcoka kuuma Misri, nî beetanîre mûcemanio baramweethia mûnene waao. Tontû bûû, nî mwîrîga jwa Juda junka jwaatigîrwe jûkîathagwa nî nchiarwa cia Daudi. Rehoboamu agûkinya Jerusalemu nî oothûranîrie njûûrî ya asikarî ngiri îgana rîmwe na mîrongo înaana (180,000) kuuma mwîrîgeene jwa Juda na Benjamini nîkenda beeta kûrwaa na Israeli ya bwa rûgûrû bamîcokia waathaniine bwaawe. Îndî MWATHANI nî aatûmîre kîroria Shemaia, muntû wa Mûrungu gîîta kwîra mûnene Rehoboamu na antû bonthe ba mwîrîga jwa Juda na jwa Benjamini ûjû: “Bûkaithûkîreeni ndûgû cieenu, tabo antû ba Israeli ya bwa rûgûrû. Ciaanîreni bwinthe tontû bûu bûthithîkîte nî wendi bwaakwa.” Tontû bûû, baraathîkîra rûteto rwa MWATHANI, baraciaanîra. Mûnene Jeroboamu nî aakîre na arairigîra na nthingo ntûûra ya Shekemu îrîa îrî irîmeene bia Efuraimu. Nawe agûkarakara nau areeta ntûûreene ya Penueli na aramîaka na aramiirigîra na nthingo. Rîu araciîra atîrî, “Kûringana na ûrîa nkwona, antû baba beetaga Jerusalemu kûritagîra MWATHANI igongwana kîûrûûne kîrîa kîrî nao, bakaanthûûra na beende mûnene Rehoboamu mûnene wa Juda na baambûrage.” Mûnene akûromba nkuagaya, arathithia njaû ijîîrî cia thaabu, na areera antû atîrî, “Bûkûnogua nî gwîtaga Jerusalemu magiita jonthe kûromba. Atîrî, îbuî antû ba Israeli, tîîjî mîrungu yeenu îrîa yaabûritîre nthîgûrû ya Misri.” Nawe areeka mûrungu jûmwe Betheli, na jûngî areeka Dani. Kûthithia ûû kûraa meeyia nîûntû antû nî beetaga kûthaathayia njaû îîu nao. Ningî nî aakîre irombero tûrîmene na arathuura athînjîri-mûrungu kuuma nja cia antû batî ba mwîrîga jwa Alawi. Jeroboamu nî aathuurîre ntukû ya îkûmi na ithaano ya mweri jwa înaana yee ntukû ya mambura ja gûkûngûîra mîrungu yaawe. Ntukû îîu yaaringene na îrîa ya mambura kûu Jerusalemu. Nawe nî eetîre kîritîroone kîa igongwana kîrîa kîaarî Betheli na araritîra mûrungu jwa njaû irîa aathithîtie kîgongwana, na aratiga eeka athînjîri-mûrungu baritaga ngûgî iromberoone birîa aakîte nao. Nayo ntukû ya îkûmi na ithaano mweriine jwa înaana îrîa aathurîte îgûkinya, nî eetîre Betheli. Nawe ararita kîgongwana kîritîroone kîa igongwana gûkûngûîra mambura jarîa aathuurîte jakûngûagîrwa nî antû ba Israeli. MWATHANI nî aatûmîre kîroria kuuma Juda gîîta Betheli. Nakîo kîrethîra Jeroboamu aarûngi au kîritîroone kîa igongwana arita kîgongwana. Nakîo kîrauga ûrîa MWATHANI aakîathîte kiuge, “Kîritîro kîa igongwana, îgwe kîritîro kîa igongwana! Kaana gagaciarwa ka rûrîîjo rwa Daudi, gagwîtwa Josia. Nako gakooraga athînjîri-mîrungu ya mîng'uanano kîromberoone gîkî, na gaakîîrie maîndîîndî ja antû o.” Nakîo kîroria kîreeta na mbere kuuga atîrî, “Kîritîro gîkî kîa igongwana gîkamomorwa na mûju jwaakîo jûnyague. Rîu nîrîo bûkamenya atî MWATHANI nîwe ûntûmîte mbwîra mantû jau.” Mûnene Jeroboamu akwigua ûu aroorota kîroria kîu arauga atîrî, “Mûgwateeni!” Nayo njara ya mûnene îroomagara o rîo atîûmbe kûmîkûnja. Nakîo kîritîro kîramomoka o rîo na mûju jwaakîo jûranyaga o ûrîa kîroria kîaaroretie riîtweene rîa MWATHANI. Mûnene areera kîroria atîrî, “Itû mberencanîîra kîrî MWATHANI Mûrungu waaku aamborie njara.” Nakîo kîroria kîraromba na njara ya mûnene îrabua. Rîu mûnene areera kîroria atîrî, “Itû njû, twîte nja gwaakwa ûkagagûrwe ningî nkwee kîewa nîûntû bwa ûntû bûbû wanthithîria.” Kîroria kîramwîra atîrî, “Kinya ûgampa nusu ya ûtonga bwaaku ntîkunda kana ndîa gantû gwaaku. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî ambîrîte atî nkárûma kana nkunda gantû kana ncokereera njîreene îrîa mbîjîre nayo.” Tontû bûû, aratiga njîra îrîa eejîte nayo Betheli na araana na njîra îngî. Rîu kûu Betheli nî gwatûûraga kîroria kîmwe gîgîkûrû mono. Nabo ataana baakîo bareeta baramwîra jonthe jarîa kîroria kîmwe kuuma Juda kîaarî gîkûthithia Betheli ntukû îîu, na nteto irîa kîeerîre mûnene Jeroboamu. Nawe îthe arabooria atîrî, “Eetîre na njîra îrîkû?” Nabo baramwonia yo. Ningî kîreera ataana baakîo bakîthuranîîre ntigiri. Nabo bagûkîthuranîîra ntigiri, aramitia. Nawe aragwata njîra arathingatana na kîroria kîu gîa kuuma Juda na arakîîthîra gîkari nthî rungu rwa muuru. Kîroria kîu kîramwîra atîrî, “Nîgwe kîroria kîrîa kîreejîre kuuma Juda?” Nawe aracokia, “Nî ni.” Nakîo kîroria kîa Betheli kîramwîra atîrî, “Njû twîte gwaakwa ngakûgagûre.” Îndî kîroria gîa kuuma Juda kîramwîra atîrî, “Ntîenda kûgwaatwa ûgeni nja yaaku, kana ndûma kana nkunda gantû kinya karîkû nau. Tontû MWATHANI nî aankaanîrie ntîgakunde kana ndûma noo mbi, kana ncokeera njîreene îrîa mbîjîre nayo Betheli.” Nakîo kîroria kîu kîa Betheli kîramwîra atîrî, “Kinya ni ndî kîroria o ta gwe. MWATHANI nî antûmîîre mûraîka aambîîra nkûgwate ûgeni.” Îndî kîroria kîu kîa Betheli nîka kîamwaîîragia. Tontû bûû, bareeta gwa kîroria kîu ntindiri na ararîa na aranyua. Nabo o bakarîte meetheene o au, MWATHANI nî aarîîrie kîroria kîu ntindiri. Nakîo kîragondokera kîroria kîu kîa Juda kîramwîra atîrî, “MWATHANI ariuga ûjû, ûtîramwathîkîra na ûtîraingia maathana jarîa MWATHANI Mûrungu waaku aakwathîre. Îndî gwe ga ûcokere na waarîa biakûrîa kûrîa agûkaanîtie. Tontû bûû, ûkooragwa na ûtîthikwa kaburiine ka nja yeenu.” Rîu bakûthiria kûrîa, kîroria kîu ntindiri kîrathuranîîra kîroria kîu kîa Juda ntigiri. Nakîo kîroria gîa kuuma Juda kîaanîte kîrooragwa nî ngatûnyi. Naju mwîrî jwaawe jûratigwa nau na ngatûnyi na ntigiri irarûngama rûteere rwa kiimba kîaawe. Barîa baakûrûkaga na njîra boona mwîrî jûu na ngatûnyi îrûngi gateere, baramenyithania mantû jau kîrî antû ba Betheli. Rîrîa kîroria kîa Betheli kîaigîrue nteto iu kîrauga atîrî, “Kîu nî kîroria kîrîa kîaaregere kwaathîkîra MWATHANI. Tontû bûû, nî kîrooragîrwe nî ngatûnyi o ta ûrîa MWATHANI aaugîîte.” Nakîo kîroria kîa Betheli kîreera ataana baakîo atîrî, “Nthuranîîreni ntigiri.” Nabo baramîthuranîra. Nawe areeta areethîra kiimba gîa kîroria kîu kîringi nthî njîreene, nayo ntigiri na ngatûnyi irûngami rûteere. Îndî ngatûnyi îtaarî îkûrîa kiimba kana îringithia ntigiri. Nakîo kîroria kîu kîrajûkia kiimba kîraîkia ntigiri. Rîu kîracoka nakîo Betheli nîkenda amûrîrîra na amûthika. Ningî areeka kiimba kîu mbîrîreene ya nja yaawe yongwa. Nabo baraambîrîria kûrîra bakiugaga, “Wûi naanû! Mûtaana wa chiaa ûrîa weetû!” Nyuma areera ataana baawe atîrî, “Ndaakua bûnthike mbîrîreene ngoomene nawe. Nîkwîthîrwa nteto irîa MWATHANI arîrie na kanyua ga kîroria gîkî ciegiî kîritîro kîa îgongwana Betheli na irombero bionthe ndeene ya ntûûra ya Samaria nî mma ikoojûra.” Amwe na bûu mûnene Jeroboamu ataatigana na mîîtîre yaawe îmîthûûku, îndî nî eetîre na mbere kûthuura athînjîri-mûrungu kuuma nja itî cia Alawi nîkenda batumîkagîra iromberoone birîa aakîte. Najo meeyia jau jaratûma antû ba mûciî jwa Jeroboamu na rûrîîjo rwaawe rweegerwa buru na rûthirua nthîgûrûûne. Kûrakara atîrî, Abija mûtaana wa Jeroboamu nî aajîrue. Jeroboamu nî eerîre mwekûrû waawe atîrî, “Ithuranîre, wigarûre ûrîa ûtîmenyeka na wîte Shilo, narîa Kîroria Ahija ûrîa waugîre nkaa mûnene wa Israeli atûûraga. Jûkia mîgaate îkûmi na keki na gîempe kîa nainchû wîte ûmûûrie ûrîa mwana weetû agakara, nawe agakwîra.” Tontû bûû, mwekûrû wa Jeroboamu nî eetîre kwa kîroria Ahija nau Shilo. Îgiiteene rîu, Ahija nî aarî agûkûra aûra meetho. Rîu MWATHANI nî aarî akwîra Ahija, atî mwekûrû wa Jeroboamu nî eejîte kûmwona nîûntû bwa mûtaana waao ûrîa waajîtue. MWATHANI nî aarî akûmwîra ûrîa akamûcokeria. Mwekûrû wa Jeroboamu agûkinya, nî aacieetherie teeka atî we. Îndî rîrîa kîroria Ahija aigîrue mwekûrû ûu o rîrîa aakinyîre mwariine, aramwîra atîrî, “Kûrûka. Nî nkûmenya nîgwe mûka wa Jeroboamu. Nîkî tontû ûgûcieethia tîgwe. Îta wîre Jeroboamu atîrî, ûjû nîu MWATHANI Mûrungu wa Israeli agûkwîra: ‘Nî ni ndaakûthuurîre kuuma gatîgatîîne ka antû babaingî, ndakweethia mûnene wa antû baakwa ba Israeli ya bwa rûgûrû. Ningî ndîratuunya nchiarwa cia Daudi ûnene ndîrakûnenkera. Îndî amwe na jau, ûthithîtie mantû jarîa ntîendaga, warega gûkara ta Daudi, nthûûmba yaakwa, ûrîa waambathîkîrîte buru na athingata maathana jaakwa na kûthithia mantû jarîa jaagîrîte mbere yaakwa. Gwe ûthithîtie mantû jamathûûku jarîa jataathithua nî mûnene ûngî. Gwe nî ûmbutatîrîte na waanthûûria mono nîûntû bwa kûthithia na kûthaathayia mîrungu ya chuuma. Tontû bûû, rî, ngatema ntaame mûciî jwa Jeroboamu: Mbûrage nchiarwa ciaawe cia arûme cionthe cithire buru itige nthî întheri. Muntû wa ndûgû cieenu ûrîa ûgakuîra ntûûreene akaarîjagwa nî kurû, na o ûrîa ûgakuîra bûûrîîne akaarîîjagwa nî nyoni cia îgûrû.’” Ûu nîu MWATHANI augîte. Rîu Ahija areera mwekûrû wa Jeroboamu atîrî, “Ûkîîra nandî ûciaanîre. Naagwe ûgîtonya ntûûreene yeenu ûû, mûtaana weenu agaakua. Nayo Israeli yonthe îkamûrîrîra na îmûthike. We nîwe wenka wa nja ya Jeroboamu ûkathikwa ûrîa kwaagîrîte nîûntû MWATHANI Mûrungu wa Israeli nî agwîragua nîwe. Amwe na bûu, naarua îîjî MWATHANI akaathuurîra Israeli mûnene ûrîa ûkathiria rûrîîjo rwa ûnene bwa Jeroboamu. MWATHANI agaakanûkia Israeli iinaine ta nthanje cia îrimba, na aakûûre Israeli kuuma nthîgûrû îîjî njega îrîa aaere boojûûwe na aamînyagie kûraaja ntagaaro ya mûuro jwa Eufurate. Nawe akaabathithîria ûu nîûntû nî bamûthûûrîtie nîûntû bwa kûthithia tûmîng'uanano twa mûrungu mûka jwîtagwa Ashera. MWATHANI akeerûkîra Aisraeli nîûntû Jeroboamu nî eeîîrie na aaratûma beeyia.” Rîu, mwekûrû wa Jeroboamu araicokera kwaao Tiriza. Nawe agîkinya mwariine jwa nyomba yaawe ûû, mûtaana waao arakua. Nabo Aisraeli baramûrîrîra na baramûthika o ta ûrîa MWATHANI aaugîîte agîtumagîra kîroria Ahija. Mantû jangî jonthe ja Jeroboamu, amwe na ndwaa na mwathanîre jwaawe, nî jaandîki Yukuune rîa Mantû ja Karaaja jegiî Anene ba Israeli. Nawe mûnene Jeroboamu aathanîre mîaka mîrongo îîrî na îîrî (22). Rîu arakua na arathikwa. Kuuma rîu mûtaana waawe Nadabu araa mûnene. Rehoboamu, mûtaana wa Solomoni, aaere mûnene wa Juda arî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îna na jûmwe (41). Araathana mîaka îkûmi na mûgwanja (17). Nawe aakaraga Jerusalemu, ntûûra îrîa MWATHANI aathuurîte kuuma kîrî ingî cionthe cia Israeli, aramîeethia antû aawe a kûthaathagîrua. Ng'ina wa Jeroboamu aaumîte nthîgûrû ya Amoni na eetagwa Naama. Antû ba Juda nî baathithîrie meeyia jamathûûku mono jakûrûkîte ja biûjûjû biaao na jaratûma MWATHANI athûûra na inya mono. Nî baakîre irombero bia mîrungu ya mîng'uanano tûrîmeene na baraaka itugî bia maiga na tûmîg'uanano twa Asheri na baratwîka rungu rwa mîtî arîa baarombagîra. Kûthûkia mantû buru, nî baarî na aka na arûme ba maraya barîa baatumîkaga iromberoone biu. Tontû bûû, antû ba Juda nî baathithîrie mantû ja nthao na meeyia ja mîthemba yonthe jarîa jathithagua akî nî antû barîa MWATHANI eengîre nthî îîu nîkenda aa antû ba Israeli. Kûrî mwakeene jwa îtaano jwa waathani bwa mûnene Rehoboamu, Farao Shishaki wa Misri nî aaithûkîîre Jerusalemu. Nawe arataa mûthithû junthe na into bionthe birîa biaarî kîûrûûne na gîkaro kîa mûnene na kinya rong'o cia thaabu irîa Solomoni aarî akûthithia. Mûnene Rehoboamu nî aathithîrie rong'o cia îturutia nîkenda ciîkwa arîa iu ciaataîrwe cieekagwa, arainenkanîra njareene cia akaria ba mpingîro ya gîkaro kîa mûnene. O rîrîa mûnene eetaga kîûrûûne, akaria bau nî bakamataga rong'o iu na nyumeene bagaicokia o arîa ciaaingagîrwa. Mathithio jangî jonthe ja Rehoboamu jaandîki Yukuune rîa Mantû ja Karaaja jegiî Anene ba Juda. Nako kagiita kau konthe Rehoboamu aathanîre nî aakarîre akîrûjaga na Jeroboamu magiita jamaingî. Rîu Rehoboamu nî aakuîre na arathikwa kaburiine karîa anene baathikagwa ntûûreene ya Daudi. Mûtaana waawe Abijamu araa mûnene. Kûrî mwakeene jwa îkûmi na înaana jwa waathani bwa mûnene Jeroboamu mûtaana wa Nebati, nîrîo Abijamu aaere mûnene wa Juda. Nawe aathanîre mîaka îthatû arî Jerusalemu. Ng'ina eetagwa Maaka na aarî mwarî wa Abishalomu. Nawe nî aathithîrie meeyia ta jarîa îthe aathithîrie, na ararega gûkara ta ûjûûwe Daudi ûrîa waathîkîrîte MWATHANI buru. Îndî nîûntû bwa nthoni cia Daudi, MWATHANI nî aaere Abijamu mûtaana wa kwaathana Jerusalemu nyuma yaawe nîkenda akaria Jerusalemu. MWATHANI aathithîrie ûu nîûntû Daudi nî aathithîrie mantû jarîa jaagîrîte, na ataarî akûregana na mawaatho jaawe tiga akî mantûûne jegiî muntû weetagwa Uria kuuma nthîgûrû ya Ahiti. Nayo ndwaa îrîa yaambîrîtie gatîgatîîne ka Rehoboamu na Jeroboamu nî yeetîre na mbere ûtûûroone bunthe bwa Abijamu. Mathithio jangî jonthe ja Abijamu jarîa aathithîrie nî jaandîki Yukuune rîa Mantû ja Karaaja jegiî Anene ba Juda. Rîu Abijamu nî aakuîre na arathikwa ntûûreene ya Daudi. Mûtaana waawe Asa araa mûnene Kûrî mwakeene jwa mîrongo îîrî mûnene Jeroboamu akîathanaga Israeli, Asa nî aaere mûnene wa Juda. Nî aathanîre arî Jerusalemu mîaka mîrongo îna na jûmwe. Ûjûûwe wa Asa eetagwa Maaka na aarî mwarî wa Abishalomu. Asa nî aathîkîîre MWATHANI o ta ûrîa ûjûûwe Daudi aathithîtie. Nî eengîre amaraya ba arûme na aka barîa baatumîkagîra irombero barauma nthîgûrûûne îîu na arathetheranga mîrungu ya mîng'uanano îrîa yaathithîtue nî athani barîa baathanaga mbere yaawe. Nî aatuunyîre ûjûûwe Maaka gîtîîo gîa kwaa mûka wa mûnene nîûntû Maaka nî aathithîtie mûng'uanano jûrî kîthûnû jwa mûrungu mûka Ashera jûrîa jweerîkanaga atî nî jwaaejanaga inya ya gûciarana. Ningî Asa nî aajûgitangîre arajûîthîîria kamûuroone ka Kidironi. Îndî kinya këethîra we ataakoborangîre irombero bionthe birîa antû baarombagîra nî aatûûrîre akîathîkagîra MWATHANI magiita jonthe. Ningî nî aaikîrie kîûrûûne into birîa îthe aathûrîrîte MWATHANI o na kinya birîa bia thaabu na fetha na into bingî birîa we mwene aathûrîrîte MWATHANI. Nako kagiita karîa konthe aakarîrîre arî mûnene wa Juda nî aarûjaga magiita jarîa maingî na mûnene ûrîa waathaga Israeli îgiiteene rîu weetagwa Baasha. Baasha nî aithûkîîre Juda na araaka ntûûra ya Rama na aramiirigîra na nthingo indiku nîkenda gûtîkagîte muntû wa kuumagara kana gûkûrûka Juda. Mûnene Asa akwona ûu, aranenkera nchaama ciaawe fetha na thaabu yonthe îrîa yaatigeere kîûrûûne na gîkaroone kîa mûnene baikîria Beni-hadadi mûnene wa Sîria kûu Damaski. Ningî arabatûma na ntûmwa îkuuga ûjû: “Jûkia kîewa gîkî kîa thaabu na fetha, tûgwatanîre ta ûrîa biûjûûjû bieetû na bieenu biaagwatanîrîte. Tontû bûû, ndakûromba ûûrage ngwatanîro yaaku na mûnene Baasha wa Israeli nîkenda aarita asikarî baawe nthîgûrû yeetû.” Mûnene Beni-hadadi aarî mûtaana wa Tabirimoni ûrîa waarî mûtaana wa Hezioni. Beni-hadadi nî eetîkîrîîrie îromba rîa mûnene Asa, aratûma njûûrî yaawe îreeta îraithûkîra ntûûra cia Israeli. Nayo îrataa ntûûra ya Ijoni na Dani na Abeli-bethi-maaka na Kinerethi yonthe na nthî yonthe ya Nafutali. Baasha akwigua ûrîa kwaarî gûgûkarîka nî aatigîre kwirigîra ntûûra ya Rama na areeta gûtûûra ntûûra ya Tiriza. Rîu, mûnene Asa ararita waatho atî gûtîkagîte muntû ûtigwa Juda yonthe kîrî antû bonthe ba Juda; îndî beete Raba bagakamate maiga na mîgogo îrîa Baasha aatumagîra kwirigîra ntûûra îîu. Asa aratumîra into biu kwirigîra ntûûra ya Mizipa na ya Geba îrîa îrî nthîgûrû ya Benjamini. Najo mathithio jangî jonthe ja mûnene Asa, na mantû jaawe ja ûchamba bwaawe jaandîki Yukuune rîa Mantû ja Karaaja jegiî anene ba Juda. Ûkûrûûne bwaawe nî aajîrue magûrû. Mûnene Asa nî aakuîre na arathikwa kaburiine karîa anene baathikagwa ntûûreene ya Daudi. Mûtaana waawe Jehoshafati araa mûnene. Kûrî mwakeene jwa îîrî jwa waathani bwa mûnene Asa wa Juda, Nadabu mûtaana wa Jehoshafati nî aaere mûnene wa Israeli. Nawe araathana ku mîaka îîrî. Mûnene Nadabu nî eeîîrie MWATHANI o ta îthe na aratûma Israeli îtonya meeyiene. Baasha mûtaana wa Ahija wa mwîrîga jwa Isakari, nî aabangîre kûûraga Nadabu. Akûmenya Nadabu na njûûrî yaawe nî baacîgîîrîîtie ntûûra ya Afilisti îgwîtwa Gibethoni nî eetîre aramûûragîra nao. Baasha ooragîre Nadabu mwakeene jwa îthatû jwa waathani bwa Asa mûnene wa Juda, na akûmûûraga araa mûnene wa Israeli. Ningî akwaa mûnene o rîo, arooraga antû ba rûrîîjo rwa Jeroboamu; gûtîwe kinya ûmwe aatigaria. Nabu ûntû bûu bwaathithîkîre kûringana na ûrîa MWATHANI eerîte nthûûmba yaawe kîroria Ahija kuuma Shilo. Kûûragwa kûu kwa nchiarwa cia Jeroboamu kwaumanîrie na mûthûûro jûrîa MWATHANI Mûrungu wa Israeli aathûûrîre nîûntû bwa meeyia jarîa mûnene Jeroboamu aathithîrie na jarîa aatûmîre Aisraeli bathithia. Mathithio jangî jonthe ja mûnene Nadabu jaandîki Yukuune rîa Mantû ja Karaaja jegiî Anene ba Israeli. Mûnene Asa wa Juda nî aatûûrîre akîrûjaga na Baasha mûnene wa Israeli matukûûne jarîa maingî ja waathani bwaawe. Kûrî mwakeene jwa îthatû jwa waathani bwa Asa mûnene wa Juda, Baasha mûtaana wa Ahija nî aaere mûnene wa Israeli. Nî aathanîre arî ntûûra ya Tiriza, mîaka mîrongo îîrî na îna. Nawe nî eeyîîrie MWATHANI o ta Jeroboamu na aratûma Aisraeli beeyia. Rîu MWATHANI nî aarîîrie kîroria Jehu, mûtaana wa Hanani ûntû bwegiî Baasha arauga atîrî, “Gwe Baasha, nî wiijî atî waarî gîntû gûtîkîo, îndî nî ndaakweetherie mûtongeeria wa antû baakwa Israeli. Amwe na bûu, nî ûthingatîte mîtîre îmîthûûku ya Jeroboamu na watûma antû baakwa, Aisraeli beeyia. Ûntû bûbû nî bûnthûûrîtie mono. Tontû bûû, ngaakûthiria amwe na antû beenu, o ta ûrîa ndaathirîrie Jeroboamu mûtaana wa Nebati. Ningî antû beenu barîa bagakuîra ntûûreene bakaarîîwa nî kurû na barîa bagakuîra bûûrîîne bakarîîwa nî nyoni cia îgûrû.” Mathithio jangî jonthe ja Baasha na mantû ja ûchamba bwaawe jaandîki Yukuune rîa Mantû ja Karaaja jegiî Anene ba Israeli. Baasha nî aakuîre na arathikwa ntûûreene ya Tiriza. Rîu mûtaana waawe Ela araa mûnene MWATHANI aatumîîre kîroria Jehu, mûtaana wa Hanani, kwaria rûteto rûu rwegiî Baasha na antû baao. Nawe aarîrie ru nîûntû bwa meeyia jarîa Baasha eeîîrie MWATHANI. We nî aathûûrîrie MWATHANI nîûntû bwa kwîyia o ta ûrîa mûnene Jeroboamu eeîîrie na nîûntû bwa kûthiria antû ba mûciî jwa Jeroboamu. Kûrî mwakeene jwa mîrongo îîrî na îtaantatû (26) jwa waathani bwa Asa mûnene wa Juda, Ela mûtaana wa Baasha nî aaere mûnene wa Israeli na araathana mîaka îîrî arî Tiriza. Kûrakara atîrî, mûtongeeria ûmwe wa Zimuri, ûrîa waatongagîîria nusu ya mbûûtû ya asikarî ba mûnene ba ngaarî cia ndwaa, nî aabangîre kûmûûraga. Ela nî aanyuîre aroogita mono arî Tiriza, nja ya muntû weetagwa Ariza ûrîa waarî mûrûngamîîri wa gîkaro kîa mûnene. Rîu Zimuri nî aatonyere nja îîu, arooraga Ela na araa mûnene. Naku kwaarî mwakeene jwa mîrongo îîrî na mûgwanja jwa waathani bwa Asa mûnene wa Juda. Zimuri akwaa mûnene, nî ooragîre antû bonthe ba ndûgû cia mûnene Baasha arabathiria buru. Gûtî ntomûrûme kana mûcoore noo ûmwe wa Baasha waatîgarîre. Tontû bûû, mûnene Zimuri nî aathirîrie antû bonthe ba mûciî jwa Baasha, o ta ûrîa MWATHANI eerîte kîroria Jehu mantû jegiî Baasha. Mûnene Baasha na mûtaana waawe Ela, nî baathûûrîrie MWATHANI Mûrungu wa Israeli mono nîûntû bwa meeyia jaao ja kûromba mîrungu ya mîng'uanano na gûtûma Aisraeli beeyia. Mathithio jangî jonthe jarîa Ela aathithîrie nî jaandîki Yukuune rîa Mantû ja Karaaja jegiî anene ba Israeli Kûrî mwakeene jwa mîrongo îîrî na mûgwanja (27) waathaniine bwa Asa mûnene wa Juda, Zimuri nî aaere mûnene wa Israeli na araathana ntukû mûgwanja aarî ntûûreene ya Tiriza. Îgiita rîu asikarî ba njûûrî ya Israeli nî baacîgîîrîîtie ntûûra ya Afilisti yeetagwa Gibethoni. Nabo bakwigua atî Zimuri nî aarî akûbanga na ooraga mûnene Ela, nî baaeetherie mûtongeeria waao weetagwa Omuri mûnene wa Israeli o ntukû îîu. Rîu nawe Omuri na njûûrî yaawe baratigana na ntûûra ya Gibethoni, bareeta baracîgîîria ntûûra ya Tiriza. Zimuri akwona atî ntûûra îgûtawa, aratonya giitiiroone kîa gîkaro kîa mûnene, arakîmuntîa mwanki arakuîra ku. Nabu ûntû bûu bwaakarîkîre nîûntû bwa kûthithia meeyia o ta ûrîa Jeroboamu aathithîtie, na nîûntû bwa gûtûma Aisraeli beeyia. Ûntû bûu, nî bwaathûûrîrie MWATHANI mono. Mathithio jangî jonthe ja Zimuri na rûgono runthe rwa ûrîa aajûkîrie ûnene na njîra îtîagîrîte nî jaandîki Yukuune rîa Mantû ja Karaaja jegiî Anene ba Israeli. Naku kûrakara atîrî, îgiiteene rîu, antû ba Israeli nî baagaukanîre ikundi biîrî. Gîkundi kîmwe nî kîeendaga kweethia Tibini mûnene. Tibini aarî mûtaana wa Ginathi. Îndî gîkundi kîu kingî kîendaga kweethia Omuri mûnene. Omuri na gîkundi kîaawe nî boombanîre ndweene. Tibini nî aakuîre. Omuri araa mûnene wa Israeli. Tontû bûû, Omuri aaere mûnene mwakeene jwa mîrongo îthatû na jûmwe (31) jwa waathani bwa Asa mûnene wa Juda, na araathana mîaka îkûmi na îîrî. Nawe aambîre kwaathana mîaka îtantatû arî Tiriza. Nyumeene aragûra karîma ga Samaria kuuma kîrî muntû weetagwa Shemeri na ngiri itaantantû cia fetha. Nawe nî aairigîîre karîma kau na rûthingo, araaka ntûûra, aramîîta Samaria kuumania na riîtwa rîa muntû ûrîa aagûrîrîte kîthaka kîu tawe Shemeri. Omuri nî eeyîîrie MWATHANI nkûrûki ya anene bonthe barîa baarî bakwaathana mbere yaawe. Nî aathithîrie meeyia o ta ûrîa Jeroboamu aathithîrie na atûma Aisraeli baromba mîrungu ya mîng'uanano, barathûûria MWATHANI Mûrungu waao. Mathithio jangî jonthe jarîa mûnene Omuri aathithîrie na mantû ja ûchamba bwaawe nî jaandîki Yukuune rîa Mantû ja Karaaja jegiî Anene ba Israeli.. Omuri nî aakuîre na arathikwa Samaria. Nawe mûtaana waawe Ahabu araa mûnene. Kûrî mwakeene jwa mîrongo îthatû na înaana (38) jwa waathani bwa Asa mûnene wa Juda, Ahabu mûtaana wa Omuri nî aaere mûnene wa Israeli. Nî aathanîre arî Samaria mîaka mîrongo îîrî na îîrî (22). Ahabu nî eeîîrie MWATHANI nkûrûki ya anene barîa baathanîte mbere yaawe. Ahabu ataathithîrie akî meeyia ta Jeroboamu, îndî nî aagûrîre kinya Jezebeli mwarî wa Ethibaali mûnene wa Sidoni. Ahabu nî aatumîkîîre na athaathayia mûrungu jwa mûng'uanano jwa Baali. Nî aakîîre mûrungu jûu kîûrû, kûu Samaria na arajwakîra kîritîro kîa igongwana na aragîîka kûu kîûrûûne. Ahabu nî aathithîrie mûng'uanano jwa mûrungu mûka jweetagwa Ashera. Ningî nî aathithîrie mantû jangî jamaingî mono ja kûthûûria MWATHANI, Mûrungu wa Israeli nkûrûki ya anene bonthe barîa baarî bakwaathana mbere yaawe. Îgiiteene rîa waathani bwaawe nîrîo Jeriko yaakîrwe kaîrî nî muntû weetagwa Hieli kuuma Betheli. Naru rûteto rûrîa MWATHANI eerîte Joshua mûtaana wa Nuni rûroojûra. Abiramu mûtaana wa Hieli ûrîa mûkûrû nî aakuîre mûsingi jûkwambwa, na Segubu, mûtaana waawe, ûrîa mûnini arakua mpingîro îkûthiria gwakwa. Kîroria gîeetagwa Elija kuuma ntûûreene ya Tishibe ndeene ya Gileadi nî eerîre mûnene Ahabu atîrî, “Ndîkwîra na mma atî, riîtweene rîa MWATHANI Mûrungu wa Israeli ûrîa ûtûûraga mwoyo, na no we ûrîa ntumîkagîra, gûtîîthîrwa kûrî na îme kana ngai mîaka îmîkai îrîa îkeeja, mwanka rîrîa nkauga kuure.” Ningî MWATHANI nî aarîîrie Elija aramwîra atîrî, “Uma aja wîte bwa gaiti ûgaiciithe akuî na kamûuro ka Kerithi, karîa karî bwa gaiti ya Jorodani. Nyuunyaga rûûjî kuuma karûûjîîne kau, na ûrîîjage biakûrîa birîa mbîîrîte nkûngûrû ikûreetagîre.” Elija nî aathîkîîre MWATHANI, areeta gûtûûra akuî na kamûuro ga Kerithi. Nawe aratua kûnyunyaga rûûjî rwa kamûuro kau, nacio nkûngûrû iratua kûmûreetagîra mîgaate na nyama o rûkîîrî na ûgoro. Îndî agûkara kagiita gagakai karûûjî kau nî kaawîre, nîûntû bwa kwaaga ngai. MWATHANI nî aarîîrie kîroria Elija aramwîra atîrî, “Ithuranîre wîte ûgatûûre ntûûreene ya Zarefathi îrîa îrî akuî na Sidoni, nîûntû nî mbîrîte ntigwa îmwe ya nao îkûmaathagîre.” Tontû bûû, nî eetîre Zarefathi. Nawe areeta arakinya mpingîroone ya ntûûra îîu. Akuî na mpingîro nî kwaarî na ntigwa îmwe yaaunaga nkû. Nawe aramîîta aramîîra atîrî, “Itû ndeetera tûûjî nkuunde.” Nayo îîtîte kûmûgîîrîra tu, Elija aramîîra atîrî, “Ûndeetere kinya kamûgaate.” Rîu ntigwa îîu îramwîra atîrî, “Ga ngûkwîra na mma riîtweene rîa MWATHANI Mûrungu waaku, ûrîa ûtûûraga mwoyo atî gûtî gantû ndî nako tiga nkuundi îmwe ya mûtu na tûguta tûnini. Naani nkwîjîte aja gûcwaa tûkû mbîta kûruga tûmûtu tûu, tûng'ana o ûu. Naani na mûtaana waakwa twarîa biakûrîa biu bia mûthia, rîu twikuîra.” Elija aramwîra atîrî, “Ûgákîra! Îta ûthuranîre biakûrîa bieenu o ûu ûkûbangîte. Îndî wambe ûndugîre kamûgaate ûndeetere. Rîu ûruge na bûrîe bûrî na mûtaana waaku. Nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû, ‘Kamûtu kau na tûguta tûu, bitîkorothira mwanka ntukû îrîa ni MWATHANI nkaurithia ngai.’” Nayo ntigwa îîu îreeta na îrathithia o ûrîa Elija aamîîrîte. Naku nî kwaarî na biakûrîa bia kûng'ana bia kûrîîwa nî Elija na ntigwa na antû ba nja yaawe. Ningî o ta ûrîa MWATHANI eerîte kîroria Elija, kamûtu kau gaataanyiia kana tûguta tûthira. Na-rî bagûkarakara, mûtaana wa ntigwa îîu nî aajîrue, na aroombwa nî mûrimo, arakua. Nayo ntigwa îîu îreera Elija atîrî, “Itû muntû wa Mûrungu, nîatîa wagîta? Ka ûkwîja gwaakwa ûkaririkania Mûrungu meeyia jaakwa na ûgatûma mwana waakwa akua?” Elija aramwîra atîrî, “Nenkera mûtaana waaku.” Rîu Elija aramûjûkia araitia nawe kanyomba ka îgûrû karîa aakaraga na aramûrîkîîra ûrûrî. Nawe arakaîra MWATHANI akiugaga atîrî, “Itû MWATHANI Mûrungu waakwa, nîkî ûntû wathithîria ntigwa îîjî ûntû ta bûbû? Ka wooraga mûtaana waayo na nî kwaawe ngûkara?” Akuuga ûu, araitambûrûkia îgûrû rîa mwana ûu mainda jathatû, akîrombaga atîrî, “Itû MWATHANI waakwa riûkia mwana ûûjû.” MWATHANI araigua îromba rîu, arariûkia mûtaana ûu. Rîu Elija arajûkia mûtaana areenama nawe areera ng'ina atîrî, “Tega mûtaana waaku akûriûka.” Nayo ntigwa îkwona arî mwoyo, îreera kîroria Elija atîrî, “Nkûmenya nandî atî ûrî muntû wa Mûrungu, na atî nî mma nî MWATHANI ûkwîraga mantû jarîa waaragia.” Nyuma ya îgiita mma, kûrî mwakeene jwa îthatû mpareene înene, MWATHANI nî aarîîrie Elija aramwîra atîrî, “Îta ûcionanie kîrî mûnene Ahabu, naani nkaurithia ngai.” Tontû bûû, Elija areeta kîrî Ahabu. Îgiiteene rîu mpara nî yaang'eenti mono kûu Samaria. Ahabu nî eetîre Obadia, ûrîa waarûngamîrîte gîkaro kîa mûnene. Obadia nî eetîkîtie MWATHANI mono. Rîrîa Jezebeli ooragaga iroria bia MWATHANI, Obadia nî aajûkîrie iroria îgana rîmwe araitha nusu yaabio gîkurunguune kîmwe na nusu îngî gîkurunguune kîngî. Nawe nî aabareraga na mîgaate na rûûjî barî ku. Rîu Ahabu areera Obadia atîrî, “Ga twîtanie na nthîgûrû yonthe tûgîcwaga kûrîa kûrî na ithima na iguuru nîkenda tûrîîthia mbarathi na nyûmbû cieetû itîgaakue.” Tontû bûû, bareetîkanîîria rûteere rûrîa o ûmwe waao ageeta; Ahabu areeta rûteere rûmwe, Obadia areeta rûteere rûngî. Obadia eetîte nî atirimanîre na Elija. Obadia akûmûmenya araturia maru, areenamîîria, aratiirîthia ûthiû nthî, na arooria Elija atîrî, “Nîgwe itû mwathi waakwa Elija?” Elija aramûcokeria atîrî, “Îî nî ni. Îta wîre mûnene ndî aja.” Obadia aramûûria, “Nîka nthithîtie ûthûûku bûrîkû nîûntû ûgûcwaa mbûragwa nî mûnene Ahabu? Ga ngûkwîra na mma riîtweene rîa MWATHANI Mûrungu waaku, ûrîa ûtûûraga mwoyo atî mûnene atûmanîte ûcûûwa nthîgûrûûne cionthe. Gûtî nao ûtîracûûwa. Mûnene kinya ûrîkû, ûrîa waaugaga atî ûtîroonwa nthîgûrûûne yaawe, Ahabu nîka aamûnyuithagia muuma atî, ûgûcûûwa waûra. Nîatîa îndî ûkûmbîîra mbîte nkaamwîre ûrî aja? A Roho wa MWATHANI akëeja gûkûjûkia, agagwikia gûntû kûngî ndauma aja? Twejania na Ahabu na akwaaga rî, tîka akaambûraga? Nî ûkûmenya bwega atî ni nthûûmba yaaku kuuma waanene bwaakwa ntwîre nkîrîte MWATHANI. Ga ûtaaigua atî Jezebeli agûtua kûûraga iroria bia MWATHANI, nî ndaithîre iroria îgana ikurunguune biîrî o gîkurunguune ndîraitha iroria mîrongo îtaano na ndaatua kûbireraga na mîgaate na rûûjî birî ku? Nîatîa îndî ûkûmbîîra mbîte nkeere mûnene atî ûrî aja, na ûkîmenyaga atî nîka akaambûraga ndamwîra ûu?” Elija aramwîra atîrî, “Ga ngûkwîra na mma riîtweene rîa MWATHANI Mweneinya ûrîa ûtûûraga mwoyo, ûrîa ni ntumîkagîra, ngaacionania kîrî mûnene naarua!” Rîu Obadia areeta areera Ahabu mantû jau jonthe. Ahabu areeta gûcemania na Elija. Rîrîa Ahabu oonere Elija, aramwîra, “Tuuge ûrî aja gwe kaumo ka thîîna ya Israeli?” Elija aramûcokeria atîrî, “Kaumo ka thîîna ya Israeli tî ni, îndî nîgwe na nja yeenu, nîûntû nî buî bûkûregana na maathana ja MWATHANI, bûkarombaga mîrungu ya mîng'uanano tayo Baali. Nandî rî, ûrîthîîthia atîrî, îîra antû bonthe ba Israeli boothûrane kîrîmeene gîa Karimeli. Ningî ûreete iroria magana jana ja mîrongo îtaano (450) bia Baali na iroria magana jana (400) bia mûrungu mûka taju Ashera birîa bireragwa nî Jezebeli.” Tontû bûû, Ahabu aroothûrania antû bonthe ba Israeli na iroria bia Baali kûu kîrîmeene gîa Karimeli. Elija araitia nao arooria antû atîrî, “Bûgaatûûra bûthingatîte njîra ijîîrî mwanka rî? Gûkëethîrwa MWATHANI nî Mûrungu mûthaathayieni wenka, îndî gûkëethîrwa nî Baali mûrungu mûthaathayieni wenka.” Gûtî we wa antû bau wauga noo atîa. Rîu Elija areera antû atîrî, “Kîrî iroria bia MWATHANI, nî ni ninka ntigi, îndî iroria bia Baali birî o magana jana ja mîrongo îtaano (450). Reeteeni ndeegwa ijîîrî. Iroria bia Baali bithuure ndeegwa îmwe, bimîûrage na bimîgiitange inuku. Birîîkîîre nyama nkûûne, îndî bikágwatia mwanki. Naani nkooraga ndeegwa îîu îngî, ndîîkîîre nyama nkûûne îndî ntîgwatia mwanki. Rîu iroria biu birombe mûrungu jwaao jwa Baali naani ndoombe MWATHANI Mûrungu waakwa. Mûrungu ûrîa ûgacokia maromba na njîra ya gwaakania mwanki, nîwe Mûrungu.” Nabo antû bareetîkanîîria na bûu augîre. Rîu, Elija areera iroria bia Baali atîrî, “Tontû nî buî baingî rî, jûkieni ndeegwa îrîa bûkwenda bûmîthuranîre bûrî ba mbere. Bûrombe mûrungu jweenu. Îndî bûkaagwatia mwanki bwingwa.” Nabo barathuura ndeegwa îmwe na bamîthuranîra baraambîrîria kûromba. Bareeta na mbere kûromba kuuma rûkîîrî mwanka thaa thita, bakîgondokaga bakiugaga atîrî, “Itû Baali, tûthikîîre!” Ningî bareeta na mbere kwina bakîthûngathûngûthaga boona këethîra akabaigua, îndî gûtî kajû baigua. Nabo bareeta na mbere kûromba na kwina bakîthûngathûngûthaga au mbere ya kîritîro kîa igongwana kîrîa baakîte, îndî gûtî u gwaakarîka. Elija akwona gwakinya thaa thita araambîrîîria kûbacikûûra akîbeeraga atîrî, “Ciûmieni! Ciatîîreeni mma. Anga we tî mûrungu! Mbuga ga kûrî ûntû arî nabu, kana eethîrwe agwîta gwiteethia, kana eethîrwe ka ariûngîte! Kana kwombîka akeethîrwa ka akindi nî toro, na abwigua agookîîra!” Tontû bûû, bararomba na inya nkûrûki bagiitemangaga na tûchiû, na imee, mwanka bonthe baraa tharike ntheri. Nabo bareeta na mbere bagîkaaga na kûrîra gûkûnene mwanka rîrîa igongwana biaritagwa. Îndî amwe na jau jonthe gûtî we wabathikîîra, kana abaigua, kana abacokeria. Rîu nîrîo Elija eerîre antû bonthe atîrî, “Îjaîjeeni.” Nabo antû bareeta baramûthiûrûkîra. Nakîo kîritîro kîa igongwana kîa MWATHANI kîraakwa nî Elija kaîrî, nîûntû nî kîaarî gîkûmomorwa. Elija arajûkia maiga îkûmi na jaîrî, kûringana na mîîrîga îkûmi na îîrî ya ataana ba Jakubu tawe ûrîa MWATHANI aaere riîtwa Israeli. Nawe araaka kîritîro kîa îgongwana na maiga jau, kîa kûthaathaîria MWATHANI. Aracoka areenja mûtaro gûkîthiûrûkîra. Naju jûrîngî kûûmba kûng'anîîra lita îkûmi na inya cia rûûjî. Nawe araara nkû bwega kîritîroone kîu kîa igongwana, aragiitanga ndeegwa inuku, arabirîkîîra nkûûne. Nawe areera antû atîrî, “Reeteeni rûûjî mîtûngi îna, bwîtûûrîrie kîgongwana gîa gwakîîria na bwîtûûrîrie nkû.” Nabo barathithia ûu. Elija arabeera atîrî, “Îtûûrîrieni kaîrî.” Nabo bareetûûrîria rîa jaîrî. Nawe arabeera beetûûrîrie rîa jathatû. Nabo bareetûûrîria rîa jathatû. Naru rûûjî rureenamania na kîritîro kîa igongwana ruroojûra mûtaroone jûu. Nacio thaa cia kûrita kîgongwana ciakinya, kîroria Elija areetaîta akuî na kîritîro kîa igongwana, araromba, akiugaga atîrî, “Itû MWATHANI, Mûrungu wa Abrahamu na wa Isaaka na wa Jakubu! Tûma kûmenyekane kuuma naarua atî nîgwe Mûrungu wenka ndeene ya Israeli. Ningî atî ûûni ndî nthûûmba yaaku na atî nthithîtie mantû jaja kûringana na rûteto rwaaku. Itû MWATHANI, ncokeria maromba, nîkenda antû baba bamenya atî gwe nîgwe MWATHANI, na nîgwe Mûrungu, na atî nî ûkwenda bacoka kîrî gwe.” Rîu mwanki jwa MWATHANI jûreenama jûraîîthia kîgongwana kîu gîa gwakîîria, na nkû na maiga na mûthetu na jûroomia rûûjî rûrîa rwaarî mûtaroone. Nabo antû bonthe rîrîa boonere mantû jau, baraturia maru bareenamîîria baratiirithia moothiû nthî bakiugaga atîrî, “MWATHANI nîwe Mûrungu! MWATHANI nîwe Mûrungu.” Rîu Elija areera antû atîrî, “Gwateeni iroria bibi bia Baali; na bûkaareka kînya kîmwe kîmatûka.” Nabo barabigwata. Elija arabiikia mûuroone jwa Kishoni arabiûragîra ku. Elija nî eerîre mûnene Ahabu atîrî, “Îta ûrîe na ûnyue; nîkwîthîrwa nî nkwigua mûruumo jwa ngai.” Tontû bûû, Ahabu areeta kûrîa na kûnyua. Elija araitia kîrîmeene gîa Karimeli îgûrû. Araturia maru areenamîîria areekîra kîongo gatîgatî ka magûrû. Rîu areera nthûûmba yaawe atîrî, “Îta nandî ûraithîrie bwa îria.” Nayo nthûûmba îreeta îrategeera îrauga, “Gûtî gîntû nkwona.” Elija aramîîra atîrî, “Îta kaîrî na kaîrî mainda mûgwanja.” Îndî rîrîa yeetîre îîta rîa mûgwanja, nthûûmba îracoka îramwîra atîrî, “Nî nkwona kûrî gatu kanini kang'ana ja njara ya muntû, gaitîtie kuuma îrieene.” Kîroria Elija areera nthûûmba yaawe atîrî, “Îta wîre mûnene Ahabu aitie ngaarîîne yaawe ya mbarathi aciaanîre mbere ya ngai îtîramûrigîria aana.” Nyuma ya kagiita gatî thau, matu jamairû jaragwatana na ruuo rûraambîrîîria kuurutana. Nayo ngai înene îraura. Mûnene Ahabu araitia ngaarîîne yaawe ya mbarathi acokeete Jezereeli. Elija aroojûrwa nî inya ya MWATHANI, na araringa nguû kauna, aroogîa arakûrûkîra Ahabu njîreene arakinya Jezereeli arî mbere. Mûnene Ahabu nî eerîre mwekûrû waawe Jezebeli mantû jonthe jarîa jaarî jagûkarîka na ûrîa Elija aarî akûûraga iroria bionthe bia Baali. Jezebeli aratûma mûtûmwa kîrî Elija akamwîre atîrî, “Rûûjû rûgîkinya thaa ta iji ntîkûthithîtie ûrîa ûraathithîîrie iroria bia Baali, mîrungu yeetû îrombûraga.” Tontû bûû, Elija araigua ûguaa mono aramatûka atîkeeje kûûragwa. Areeta Beerisheba îrîa îrî nthîgûrûûne ya Juda na aratiga nthûûmba yaawe ku. Îndî Elija agwîta rûgendo rwa ntukû îmwe bwa rwanda, arakara nthî mûgunyeene jwa mûtî jwîtagwa mûrama. Araromba akiiriragîîria gûkua, arauga atîrî, “Nkûûmîrwa nî mantû, itû MWATHANI. Nî kaaba ntî o. Nî kaaba nkuîte.” Nawe aramama rungu rwa mûtî jûu jwa mûrama, araawua nî toro. O rîo mûraîka aramûringithia aramwîra atîrî, “Ûkîîra ûrîe.” Elija akîgarûka aroona mûgaate jûkaandîri maigeene ja mwanki na gakiri ka rûûjî. Biu biaarî akuî na kîongo kîaawe. Nawe ararîa na aranyua aracoka aramama kaîrî. Nawe mûraîka wa MWATHANI areeja rîa jaîrî aramûringithia aramwîra atîrî, “Ûkîîra ûrîe, ûtîkeeje kûûmîrwa nî rûgendo.” Elija arookîîra ararîa na aranyua, areetîra nyiro îîu ntukû mîrongo îna mwanka arakinya kîrîmeene gîkîtheru kîrîa gîtagwa Sinai. Arî kûu, nî aatonyere gîkurunguune araraara ku. Rîu MWATHANI nî aamwarîîrie aramwîra atîrî, “Elija, nîatîa ûkûthithia aja?” Aramûcokeria atîrî, “Itû MWATHANI, Mûrungu Mweneinya, nîgwe gwenka ntwîre gûtumîkîra. Îndî antû ba Israeli nî baunîte kîrîkanîro gîaaku, baamomoranga iritîro biaaku bia igongwana na booraga iroria biaaku, ndaatigwa ninka. Ningî kinya ni no bagûncwaa baambûraga.” MWATHANI aramwîra atîrî, “Umîra ûrûngame mbere yaakwa au kîrîmeene, nîkwîthîrwa ni MWATHANI ngaakûrûkîîra au.” Rîu kîbuubani gîkînene gîgwatûranga maiga na irîma kîrakûrûka. Îndî MWATHANI ataarî ndeene yaakîo. Nakîo kîbuubani kîathira, nthî îrainaina. Îndî MWATHANI ataarî ndeene ya kwinaina kwa nthî. Nayo nthî yaathiria kwinaina, mwanki jûreeja. Îndî MWATHANI ataarî ndeene ya mwanki. Nyuma ya mwanki, kajû gagaceke kareeja gakari ta ka muntû ûkwaria na kîoe. Rîrîa Elija aaigîrue kajû kau, nî aakunîkîre ûthiû na nguû yaawe ya îgûrû, araumagara ararûngama mûromoone jwa gîkurungu. Nako kajû karamwîra atîrî, “Elija, nîatîa ûkûthithia aja?” Elija aramûcokeria atîrî, “Itû MWATHANI, Mûrungu Mweneinya, nîgwe gwenka ntwîre gûtumîkîra. Îndî antû ba Israeli nî baunîte kîrîkanîro, baamomoranga iritîro biaaku bia igongwana, na booraga iroria biaaku, ndaatigwa ninka. Ningî kinya ni no bagûncwaa baambûraga.” MWATHANI aramwîra atîrî, “Îta ûcoke na njîra ya rwanda rûrîa rûrî akuî na ntûûra ya Damaski. Waakinya wîtûûrîrie Hazaeli maguta ûmwathûre aee mûnene wa Sîria. Ningî wîtûûrîrie Jehu mûtaana wa Nimushi maguta ûmwathûre aee mûnene wa Israeli. Ûcoke wîtûûrîrie Elisha mûtaana wa Shafati kuuma Abeli-mehola maguta ûmwathûre aee kîroria antûûne aaku. Nawe muntû ûrîa ûkoonoka kûûragwa nî mûnene Hazaeli akooragwa nî Jehu; nawe ûrîa ûkoonoka kûûragwa nî Jehu, akooragwa nî Elisha. Îndî ngaatigaria antû ngiri mûgwanja (7,000) ndeene ya Israeli barîa bateenamîîria kana bacûnca mîrungu ya mîng'uanano tayo Baali.” Tontû bûû, kîroria Elija nî aumîre au areeta areethîra Elisha mûtaana wa Shafati akîrîmaga na mûraû. Nî kwaarî na mîraaû îngî îkûmi na jûmwe mbere yaawe. Elisha aarîmaga na mûraû jwa mûthia. Rîu Elija arakûrûkîîra akuî nawe na aramûrîkîîra nguû yaawe ya îgûrû. Elisha aratiga kûrîma, aramatûka athingatîte Elija. Elisha aramwîra atîrî, “Itû mbîtîkîîria mbîte nkeere aciari baakwa batigwe bwega, rîu mbîje nkûthingate.” Elija aramûûria atîrî, “Îî Îta! Ga kûrigîîrîtie?” Tontû bûû, Elisha aratiga Elija aracoka. Arajûkia gichooki kîaawe arakiunanga na arathînja ndeegwa. Araruga nyama na nkû cia gîchooki kîu. Aranenkera antû nyama bararîa. Nyumeene araithuranîra areeta arathingata Elija, arambîrîria kûmûtumîkagîra. Beni-hadadi mûnene wa Sîria nî ûthûranîîrie njûûrî ciaawe cionthe. Nawe agwati mbaru nî anene mîrongo îthatû na baîrî (32), barî na mbarathi cia ndwaa na ngaarî cia ndwaa nî bacîgîîrîrie ntûûra ya Samaria na baramithûkîra. Beni-hadadi nî aatûmîre atûmwa kîrî Ahabu, mûnene wa Israeli aramwîra atîrî, “Ûûni mûnene Beni-hadadi ndîkwîra ûjû: nenkanîra fetha yaaku, na thaabu yaaku, na aka baaku barîa athongi mono, na aana baaku bonthe bae baakwa.” Mûnene Ahabu wa Israeli arabacokeria arabeera atîrî, “Îteeni bwîre mwathi waakwa mûnene Beni-hadadi atî, ‘Ûûni na bionthe ndî nabio nî biaawe.’” Nabo atûmwa ba Beni-hadadi nî beetîre kîrî Ahabu kaîrî baramwîra ntûmwa ya Beni-hadadi îrîa yaugaga ûjû, “Ûûni Beni-hadadi ndîraatûmanîre kîrî gwe ngîkwîraga, ‘Ûnenkere fetha, na thaabu, na aka baaku, na aana baaku,’ îndî nandî nî asikarî baakwa ngatûma rûûjû thaa ta iji, beeje bakunguruthanie kunthe gîkaroone gîaaku, na nja cia atongeeria baaku. Bajûkie bionthe birîa bakeenda, birîa bakoona birî bia gîtûmi.” Rîu Ahabu mûnene wa Israeli nî eetîre atongeeria bonthe ba nthîgûrû ya Israeli arabeera ûjû, “Atîrî, mûnene wa Sîria nîka agûcwaa gûtûreteera thîîna; nîkwîthîrwa nî araatûmanîre mûnenkera aka baakwa na aana baakwa na fetha ciaakwa na thaabu yaakwa. Naani ntîraregere nabio.” Nabo atongeeria bonthe na antû bonthe, nî baamwîrîre atîrî, “Ûkámûnoga kana ûthithia ûrîa akuuga.” Tontû bûû, mûnene Ahabu aracokeria atûmwa ba Beni-hadadi atîrî, “Îîreeni mwathi waakwa mûnene atîrî, ‘Nî ndîraarî ndîgwîtîkîîria kûthithia bûrîa araambûûrîtie mbere. Îndî bûbû bwa nyuma, nkûrega.’” Nabo atûmwa bau bareeta bareera mûnene Beni-hadadi ûrîa mûnene Ahabu augîre. Beni-hadadi nî aatûmanîre kaîrî kîrî mûnene Ahabu arauga atîrî, “Mîrungu îronthithîria bûbûûî na îmbûrage, ndarega kûthiria ntûûra ya Samaria buru mwanka antû baakwa baaga mûthetu jwa gûkamata na nkuundi.” Ahabu arabacokeria atîrî, “Îteeni bwîre Beni-hadadi, ndamwîra ûjû: ‘Muntû atiikumagia mbere atîreeta ndweene îndî aikumagia oombana ndweene.’” Rîrîa Beni-hadadi eeragwa nteto iu nîka baanyunyaga na anene bangî barî maemeene. Nawe areera asikarî baawe atîrî, “Ibangeeni bûkaithûkîre ntûûra ya Samaria.” Nabo baraibanga. Kûrakara atîrî, kîroria kîmwe nî gîeetîre kîrî Ahabu mûnene wa Israeli kîramwîra atîrî, “MWATHANI ariuga ûjû: ‘Nî ûkwona njûûrî îîjî înene ûjû? Atîrî, nkaamînenkanîra kîrî gwe naarua îîjî. Naagwe ûkaamenya atî ni nî ni MWATHANI.’” Ahabu arooria atîrî, “Nûû ûgaatumîra kûthithia ûu?” Kîroria kîracokia atîrî, “MWATHANI ariuga nî asikarî babeethî barîa bakaragia arûngamîîri ba tûthîgûrû tûrîa tûrî waathoone bwaaku.” Ahabu arooria, “Nûû ûgaatongeeria njûûrî îîu?” Nakîo kîroria kîramûcokeria, “Nî ûûgwe.” Rîu Ahabu aroothûrania asikarî barîa baarî babeethî baakaragia arûngamîîri barakinya magana jaîrî ja mîrongo îthatû na baîrî (232). Ningî arathuranîra asikarî ba Israeli ngiri mûgwanja (7,000) barathingata bau. Nabo baraumagara kûrî thaa thita. Îgiita rîu mûnene Beni-hadadi no aanyunyaga barî na atongeeria barîa mîrongo îthatû na baîrî barîa baamûgwataga mbaru barî maemeene. Nabo asikarî barîa baarî babeethî nî baumagarîre barî mbere. Nabo achûnkûûni barîa mûnene Beni-hadadi aarî agûtûma, baracoka baramwîra atîrî, “Kûrî antû bakuumagara ntûûreene ya Samaria.” Rîu Beni-hadadi arauga atîrî, “Îteeni bûbareete barî mwoyo, bëethîrwa beejîte gûcwaa thîîrî kana gûcwaa ndwaa.” Tontû bûû, asikarî babeethi barîa bakaragia atongeeria nî baaumagarîre bathingati nî njûûrî ya Israeli. O asikarî nî ooragaga muntû ûrîa aarûjaga nawe. Asikarî ba Sîria nî baamatûkîre, îndî asikarî ba Israeli bareengana nabo. Mûnene Beni-hadadi wa Sîria nî aamatûkîre na mbarathi, barî na asikarî baawe ba mbarathi. Mûnene wa Israeli nî aaumagarîre arataa mbarathi, amwe na ngaarî cia ndwaa. Nawe nî ooragîre antû ba Sîria babaingî mono. Nakîo kîroria kîmwe nî gîeetîre kîreera Ahabu mûnene wa Israeli atîrî, “Ambîîria kwithuranîra o nandî; ûbange njûûrî, na ûmenye ûrîa ûkaathithia, nîûntû mûnene wa Sîria agakwithûkîra mwambîrîrioone jwa mwaka jûu jûngî.” Atongeeria ba mûnene Beni-hadadi wa Sîria nî baamwîrîre atîrî, “Mîrungu ya Israeli nî mîrungu îrîa îkaraga irîmeene. Tontû bûû, nîkîo gîtûmi baratûûmbîre ndweene. Îndî nandî ga tûrwîre mûgwanthîîne na nî mma tûkaboomba. Naagwe ûthithie ûjû: ûkáreka njûûrî îtongeerua nî anene barîa mîrongo îthatû na baîrî (32), îndî nî îtongeerue nî atongeeria ba njûûrî. Ûcoke ûthuranîre njûûrî înene o ta îrîa yaarî o mbere, na mbarathi na ngaarî cia ndwaa ing'ana o ta irîa irataîrwe. Rîu tûkaarwîra nabo bûûrîîne na nî mma tûkaboomba.” Beni-hadadi arabaigua arathithia ûrîa baamwîrîre. Naju mwambîrîrioone jwa mwaka, Beni-hadadi nî aathuranîîre njûûrî ya Sîria bareeta ntûûra ya Afeki kûrwaa na Israeli. Njûûrî ya asikarî ba Israeli nî yaathuranîîrwe îranenkerwa mathaga ja ndwaa. Njûûrî ya Sîria yoojûri kunthe. Îndî njûûrî ya Israeli yaambîte kambî mbere ya njûûrî ya Sîria na yaakari ta tûkundi twîîrî twa mbûri tûrîîthîtue. Nawe muntû wa Mûrungu nî eetîre kîrî mûnene wa Israeli aramwîra atîrî, “MWATHANI ariuga ûjû: ‘Tontû antû ba Sîria baugaga ndî Mûrungu ûrîa ûtûûraga irîmeene akî, na ntîtûûraga igwanthîîne, ngatûma bûûmbe njûûrî îîu nene ya Sîria ndweene, nîrîo bûkamenya atî ni nî ni MWATHANI.’” Nabo Asîria na Aisraeli nî baakarîre ntukû mûgwanja kambîîne irîa cierekene. Nayo ntukû ya mûgwanja îgûkinya barambîrîria kûrwaa. Nabo antû ba Israeli nî booragîre asikarî ngiri îgana rîmwe (100,000) ba Sîria ntukû îmwe. Asikarî ba Sîria barîa baatigeere nî baamatûkîre bareeta ntûûreene ya Afeki. Rûthingo rwa ntûûra rûrabagwîra rûrooraga asikarî ngiri mîrongo îîrî na mûgwanja (27,000). Ningî kinya mûnene Beni-hadadi nî aamatûkîre areeta gwiciitha kanyomba kamwe ka ndeene ntûûreene îîu. Nabo antû barîa baamûtumîkagîra baramwîra atîrî, “Tontû nî twigîîtue atî anene ba Israeli nî ba kîaao, îtîkîîria twîkîre mathango tuuna tweetû na twoge mîkanda biongo kwonania nî twinyiîtie. Kwombîka mûnene wa Israeli agakwigîîrua kîaao akarega gûkûûraga.” Rîu bareekîra mathango na baraoga mîkanda biongo, bareeta kîrî mûnene Ahabu baramwîra atîrî, “Nthûûmba yaaku mûnene Beni-hadadi nî agûkûromba ûtîkamûûrage.” Ahabu arabooria atîrî, “Anga arî mwoyo? Nkwigua bwega tontû we nî mûtaana wa chiaa.” Nabo atongeeria ba njûûrî ba mûnene Beni-hadadi nî baategeete boona këethîra nî aarî na wega. Akûbeera Beni-hadadi nî mûtaana wa ng'ina, baramenya o ntûti atî na ûthûûku. Baramwîra, “Nî mma nî mûtaana wa nyakwe.” Ahabu arabeera atîrî, “Îteeni bûmûreete.” Beni-hadadi areeta kîrî mûnene Ahabu. Ahabu aramwîtîkîîria aitia ngaarîîne yaawe ya ndwaa. Rîu Beni-hadadi aramwîra atîrî, “Ngagûcokeria ntûûra irîa baaba aataîte kuuma kîrî abaagu, na wenda no ûciakîre nyomba cia biashara ntûûreene ya Damaski o ta ûrîa baaba aaciakîrîte ntûûreene ya Samaria.” Mûnene Ahabu aramwîra atîrî, “Tontû ûkuuga ûu, ngakûrekeeria wîte.” Nabo bareekanîîra kîrîkanîro. Mûnene Ahabu aramûrekeeria areeta. Nakîo kîroria kîmwe kîa gîkundi kîa iroria nî kîerîre kîngî atîrî, “MWATHANI akwîra ndinga.” Îndî kîroria kîu kîngî kîrarega. Nakîo kîroria kîu kîeri kîringwe kîreera kîngî atîrî, “Nîkwîthîrwa ûtîrathithia ûrîa MWATHANI augîîte, twathûkana naagwe akî ûkooragwa nî ngatûnyi.” O ûu kîroria kîu gîeeta, kîratirimana na ngatûnyi, îrakîûraga. Nakîo kîroria kîu kîeri kîriingwe, nî kîerîre muntû ûngî atîrî, “Itû ndakwerenca ndinga.” Nawe muntû ûu arakîriinga na inya mwanka aragîîkîra rûgûma. Nakîo kîroria kîu kîracioga ûthiû na gîtambaa gîtîkamenyekane kîreeta kîrarûngama rûteere rwa njîra gîetereete mûnene wa Israeli akûrûka. Rîrîa mûnene wa Israeli aakûrûkîte kîroria nî kîamwîrîre atîrî, “Ni nthûûmba yaaku nî ndîraarî ndweene. Kûraakarîre atîrî, muntû ûmwe nî arandeeteere mûtae arambîîra, ‘Karia muntû ûûjû, na akëeja kûûra ûkooragwa antûûne aawe, kana ûrîee baini ya fetha ngiri ithatû (3,000).’ Naani ni nthûûmba yaaku ndaingîyia mantû, muntû ûu aûra.” Mûnene Ahabu aramwîra atîrî, “Ûkwigiitîra îgamba gwengwa. Nî gûkare o ûu wauga.” Nakîo kîroria kîraritanga gîtambaa ûthiû, rîu mûnene aramenya nî ûmwe wa iroria. Rîu kîroria kîramwîra atîrî, “MWATHANI ariuga ûjû: ‘Tontû nî ûrarekererie muntû ûrîa ndîraugîîte ooragwe amatûka, ûkooragwa antûûne aawe na njûûrî yaaku yûûragwe antûûne a njûûrî yaawe.’” Mûnene Ahabu araana kûu Samaria aithikîîrîte na anogi nkoro mono. Akuî na gîkaro kîa Ahabu, mûnene wa Samaria, kîrîa kîrî Jezereeli nî kwaarî na muunda jwa muntû weetagwa Nabothi. Ntukû îmwe mûnene Ahabu nî eerîre Nabothi atîrî, “Nenkera muunda jûjû jwaaku jwa mîzabibû mpaande nyani, nîûntû jûrî akuî na gîkaro gîaakwa. Naani ngakûnenkera jûngî jûmwega nkûrûki ya jûu. Ningî woona kwagîrîte ngaakûgûrîra ju.” Îndî Nabothi areera Ahabu atîrî, “MWATHANI akororekeeria nkûnenkera mbûrago ya biûjûjû.” Ahabu arakûrûka nyomba yaawe athûûri na anogi nkoro mono nîûntû bwa ûrîa eeri nî Nabothi ûrîa Mûjezireeli. Tontû nî aarî akûmwîra, “Ntîkûnenkera mbûrago ya biûjûjû.” Nawe mûnene aramama ûrûrîîne bwaawe eerekerete rûthingo, atîkûrûma gantû. Jezebeli, mwekûrû waawe nî eetîre kîrî we arakûrûka aramûûria atîrî, “Nîatîa withikîrîte ûjû? Nîmbi îgûtûma ûrega kûrîa biakûrîa?” Ahabu aramûcokeria aramwîra atîrî, “Nîka mbîîrîre Nabothi ûrîa Mûjezireeli aanenkere muunda jwaawe jwa mîzabibû mûgûrîre, kana këethîra nî akwenda mûnenkere jûngî, nawe aarega.” Mwekûrû waawe Jezebeli aramwîra atîrî, “Uga tîgwe mûnene wa Israeli? Ûkîîra, ûrîe ûgwîrîîtue. Ûûni nî ni ngaakûnenkera muunda jwa mîzabibû jwa Nabothi ûu Mûjezireeli.” Jezebeli nî aandîkîîre atongeeria na antû ba îgweta ba ntûûra ya Jezereeli barûga areekîra caini ya mûnene Ahabu na arariinga mûûri jwa mûnene. Nayo barûga yaugaga ûjû, “Tueni ntukû ya gûciata biakûrîa, na bwîtane mûcemanio, bwee Nabothi gîtîîo. Rîu bûcwee ngîti ijîîrî ciuge atî nî arumîte Mûrungu na aruma mûnene. Naabuî bûmuumagarie oome ya ntûûra bûmûûrage na maiga.” Nabo atongeeria ba ntûûra îîu, na antû ba îgweta, barîa baatwîre ntûûreene îîu, amwe na Nabothi nî baathithîtie ûrîa Jezebeli augîîte, o ta ûrîa barûga ciaawe irîa aandîkîte ciaugaga. Nabo nî baatuîre ntukû ya gûciata biakûrîa, na baraa Nabothi gîtîîo. Nacio ngîti irîa ijîîrî irakara nthî akuî na Nabothi, irakûûjîîra atî Nabothi nî aarî akûruma Mûrungu na aruma mûnene. Tontû bûû, antû baramuumagaria oome ya ntûûra, baramûûraga na maiga. Rîu baratûmana kîrî Jezebeli baramwîra atîrî, “Nabothi akûûragwa na maiga na agûkua.” O rîrîa Jezebeli aigîrue ûntû bûu, na atî Nabothi akûûragwa na maiga akua, nî eerîre mûnene Ahabu atîrî, “Îta ûjûkie muunda jûrîa jwa mîzabibû jwa Nabothi ûrîa Mûjezireeli jûrîa araregeete gûkwenderia.” Ahabu akwigua atî Nabothi nî akuîte, nî eetangîre nîkenda ajûkia muunda jûu jwa Nabothi jwa mîzabibû jwaa jwaawe. MWATHANI nî aarîîrie kîroria Elija ûrîa waarî wa kuuma ntûûra ya Tishibi aramwîra atîrî, “Îta kîrî Ahabu mûnene wa Israeli ûrîa ûrî Samaria. Naagwe ûkamwîthîra muundeene jwa Nabothi jwa mîzabibû akîendaga kûjûjûkia jwaa jwaawe. Naagwe ûmwîre atî ni MWATHANI ndîmwîra atîrî, ‘Ga ûkûûraga muntû na ûkajûkia into biaawe?’ Ningî ûmwîre, ‘Ndîkwîra na mma atîrî, arîa kurû iraacûnîîre tharike ya Nabothi nîo igaacûnîra kinya yaaku.’” Ahabu akwona Elija aramwîra atîrî, “Nîka wantuîkîîria gwe mûnthû waakwa?” Elija aramwîra atîrî, “Îî ngûkwîthîîria. Gwe nî ûcieejanîte kûthithagia mantû jarîa MWATHANI athwîre. Tontû bûû, MWATHANI arîkwîra atîrî, ‘Ngaakûgera ngero; nthirie nchiarwa ciaaku na mbûrage arûme ba nja yaaku bëethîrwa barî nkombo kana batî nkombo. Nkaathiria antû ba nja yaaku o ta ûrîa ndaathirîrie antû ba nja ya Jeroboamu mûtaana wa Nebati na ba nja ya Baasha, mûtaana wa Ahija. Nîkwîthîrwa nî ûnthûûrîîtie mono na watûma Aisraeli beeyia.’ Ningî mantûûne jegiî mwekûrû waaku Jezebeli, MWATHANI ariuga atîrî, ‘Kiimba kîaawe gîkaarîîrwa ntûûreene ya Jezereeli nî kurû.’ Muntû wa ndûgû cieenu ûrîa ûgaakuîra ntûûreene akarîîwa nî kurû, na ûrîa ûgaakuîra bûûrîîne akaarîîwa nî nyoni cia îgûrû.” Gûtoonora muntû ûngî ta Ahabu, akîathagwa nî mwekûrû waawe Jezebeli, waacieejanîte kûthithia mantû jarîa MWATHANI athwîre. Ahabu nî aathithîrie moothûûku ja kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano ta îrîa Aamori baathaathagia, barîa MWATHANI aarî akwînga nthîgûrû îîu nîkenda Aisraeli batûûra ku. Rîrîa mûnene Ahabu aigîrue mantû jau nî aatambûrangîre nguû, areekîra mathango, na araciata biakûrîa arambîrîîria kûmamagîra mathango na gwîtaga aithikîîrîte. MWATHANI nî eerîre kîroria Elija atîrî, “Ûkwona ûrîa Ahabu ainyiîtie? Tontû bûû, ntîmûgera ngero arî mwoyo, îndî ngeeteera mwanka mûtaana waawe aambîrîîrie kwaathana rîu ndeete ûthûûku bûrîa mbugîrîte.” Sîria na Israeli nî ciaakarîre irî na thîîrî mîaka îthatû. Îndî mwakeene jwa îthatû kûrî na thîîrî o ûu, mûnene wa Juda ûrîa weetagwa Jehoshafati nî eetîre kwona mûnene Ahabu wa Israeli. Mûnene Ahabu nî eerîre atongeeria baawe atîrî, “A nî bwijî ntûûra ya Ramothi-gileadi nî yeetû? Tuî tûkiri o ûu gûtî u tûkûthithia twîta kûmîtunyûkia kuuma kîrî mûnene wa Sîria.” Ningî arooria mûnene Jehoshafati atîrî, “Ûganteethia kwithûkîra ntûûra ya Ramothi-gileadi?” Jehoshafati aramûcokeria atîrî, “Ni nkabûgwatia na mbîje na njûûrî cia asikarî o na kinya asikarî ba mbarathi. Îndî mbere ya twîta amba ûûrie MWATHANI mantû jegiî ûntû bûu.” Tontû bûû, mûnene Ahabu aroothûrania iroria magana jana arabooria atîrî, “Mbîte nkaithûkîre ntûûra ya Ramothi-gileadi kana ndekane nayo?” Nabo baramûcokeria atîrî, “Îta, MWATHANI agaatûma ûtae ntûûra îîu.” Jehoshafati arooria atîrî, “Gûtî kîroria kîngî gûkû tûûmba kûûria ûrîa MWATHANI akuuga ûntûûne bûbû?” Mûnene Ahabu aramûcokeria atîrî, “Îî, kîrî o gîtagwa Mikaia mûtaana wa Imula. Îndî nî nkîthwîre mono, nîûntû gîtîndoragîria wega, tiga wûûî akî.” Nîrîo mûnene Jehoshafati aamwîrîre atîrî, “Ûtîbuîri kuuga ûu.” Rîu nîrîo mûnene Ahabu aatûmîre mûtongeeria ûmwe aramwîra atîrî, “Îtanga wîîte kîroria Mikaia mûtaana wa Imula.” Nabo anene bau bobaîrî nî beekîîre ndwambambio ciaao cia ûnene na barakarîra itî biaao bia ûnene au îtîîriine akuî na mpingîro ya Samaria. Nabio iroria bionthe nî biaarî au mbere yaao bikîroragia. Kîmwe kîaabio gîeetagwa Zedekia mûtaana wa Kenaana nî kîaathithîtie ngoji cia chuuma kîrauga atîrî, “MWATHANI ariuga atî ngoji iiji nîcio bûgaatumîra kûûmba Sîria ndweene.” Nabio iroria bingî bionthe biaaroragia ûntû o bûmwe akî bikabeera atîrî, “Îteeni bûkaithûkîre ntûûra ya Ramothi-gileadi, nîûntû MWATHANI agaatûma bûûmbane.” Muntû ûrîa waatûmi gwîta kîroria Mikaia nî aamwîrîre atîrî, “Iroria biu bingî bionthe birarorerie mûnene biamwîra akoombana, na nî kaaba ûmwîre u kinya gwe.” Îndî Mikaia aramwîra atîrî, “Ga ngûkwîra na mma, riîtweene rîa MWATHANI ûrîa ûtûûraga mwoyo, nkauga mantû jongwa jarîa MWATHANI akaambîîra.” Rîrîa Mikaia aakinyîre kîrî mûnene Ahabu, mûnene aramûûria atîrî, “Mikaia, ûûni na Jehoshafati twîte tûkaithûkîre ntûûra ya Ramothi-gileadi nandî kana tûrekane nayo?” Kîroria Mikaia aracokia atîrî, “Îî îteeni bûmiithûkîre bûkoombana, na gûtî nkaanja MWATHANI akaamînenkanîra kîrî buî!” Îndî mûnene aramwîra atîrî, “Nî nkwîrîte kaîrî na kaîrî atî rîrîa ûkûmbarîria riîtweene rîa MWATHANI, ûmbîîrage ûrîa bungwa akwîrîte.” Nîrîo Mikaia aamwîrîre atîrî, “Nî mboneete Aisraeli bonthe banyaganîte irîmeene ta ng'ondu itî na mûrîîthi. MWATHANI ariuga atîrî, ‘Tontû antû baba batî na mûtongeeria nî baciaanîre na thîîrî.’” Mûnene Ahabu areera Jehoshafati atîrî, “Ntîkwîrîre atîndoragîria wega noo ûthûûku akî.” Mikaia areeta na mbere kûmwîra atîrî, “Thikîîra nandî rûteto rwa MWATHANI. Nî mboneete MWATHANI akarîrîte gîtî kîaawe kîa ûnene kûu îgûrû amwe na araîka barî rûteere rwaawe rwa ûrîo na rwa ûmûtho. MWATHANI arabooria atîrî, ‘Nûû ûgeeta kwaîria Ahabu nîkenda eeta kwithûkîra ntûûra ya Ramothi-gileadi ooragîrwa nao?’ Nabo araîka bamwe barauga ûntû bûmwe, bangî barauga bûngî. Mûthieene Roho ûmwe arairita ararungama mbere ya MWATHANI arauga atîrî, ‘Ngeeta kûmwaîria.’ MWATHANI aramûûria ‘Ûkaathithia atîa?’ Roho arauga atîrî, ‘Ngeeta ntûme iroria bionthe bia Ahabu biarie ûrongo.’ Nîrîo MWATHANI aamwîrîre atîrî, ‘Îta ûkamwaîrie. Ndîkwona ûkamûûmba.’ “Tontû bûû, nandî rî, MWATHANI nî atûmîte iroria biaaku bionthe bikwaîria. Îndî MWATHANI wengwa augîîte ûkoona thîîna.” Nîrîo kîroria Zedekia mûtaana wa Kenaana eetaîtîre akuî, aracamûra Mikaia rwî. Aramûûria atîrî, “Nîka Roho wa MWATHANI aatigîre kwaria naani aratua kwaragia naagwe?” Mikaia aramwîra atîrî, “Ûkaamenya ntukû îrîa ûgaaciona wiciithîte gakumboone ka nyomba.” Rîu mûnene Ahabu arauga atîrî, “Gwateeni Mikaia bûmwikie kîrî Amoni mûrûngamîîri wa ntûûra na kîrî Joashi mûtaana waakwa. Ningî bûbeere atî ndauga bûmwingîre ncheera, arûmague kamûgaate na akuundague tûûjî, mwanka ncoke ndî thîîria.” Kîroria Mikaia arauga atîrî, “Ûkëeja gûcoka ûrî mwoyo, bûmenye atî MWATHANI atîmbarîrîîtie. Buî bwinthe bûrî aja bûkoorîrua nî ûrîa ndauga.” Rîu mûnene Ahabu wa Israeli na mûnene Jehoshafati wa Juda nî beetîre kwithûkîra ntûûra ya Ramothi-gileadi. Ahabu nî eerîre Jehoshafati atîrî, “Ngeeta ndweene ndiigarûrîte ûrîa ntîmenyeka ndî mûnene. Îndî gwe ûkare na rwambambio rwaaku rwa ûnene.” Tontû bûû, Ahabu areeta ndweene aigarûrîte. Mûnene wa Sîria nî aarî akûrita waatho eera atongeeria barîa mîrongo îthatû na baîrî (32) atî batîkaarwee na muntû ûngî tiga mûnene wa Israeli. Rîrîa atongeeria ba ndwaa boonere mûnene Jehoshafati barauga atîrî, “No mwanka ûûjû eethîrwe nîwe mûnene wa Israeli.” Tontû bûû, baramwerekera nîkenda barwaa nawe. Mûnene Jehoshafati arauga mbu. Rîrîa atongeeria bau ba ndwaa boonere tî mûnene wa Israeli baratiga kwîngana nawe. Îndî asikarî ûmwe wa Sîria aragera mûgwî atîthimîte muntû no ûrîkû. Naju jûraratha mûnene Ahabu. Mûgwî jûu, jwarathîîre arîa nguû ya chuuma ya kwigîra nayo yaagwatithanîîrîtue. Tontû bûû, mûnene Ahabu areera ndereba waawe wa ngaarî ya ndwaa atîrî, “Garûka ûndite ndweene nîûntû ndîkûrathwa.” Ndwaa îramata mono ntukû îîu. Mûnene Ahabu aragwatîîrwa arî ngaarîîne yaawe ya ndwaa eerekerete njûûrî ya Sîria. Nayo tharike îrîa yaaumaga au aamunti îreenamania na ngaarî îroojûra ku. Gûgîtuka arakua. Kûrî akuî gûtuka kûratûmîîrua na kajû atî asikarî bonthe bacoke nthîgûrûûne ciaao; o muntû aane kwaawe. Tontû bûû, mûnene Ahabu arakua. Naju mwîrî jwaawe jûraikua Samaria jûrathikwa. Nayo ngaarî yaawe îkûthaambîrua kathimeene ga Samaria, kurû nî ciaacûnîre tharike yaawe na amaraya barathaamba na rûûjî rûu. Tontû bûû, kûrakarîka o ûrîa MWATHANI aaugîîte. Mantû jangî jonthe jarîa Ahabu aathithîrie, na rûgono rwa ûrîa gîkaro kîaawe kîaagemetue na mîgwongo, na ûrîa aakîre ntûûra cionthe, nî jaandîki Yukuune rîa Mantû ja Karaaja jegiî Anene ba Israeli. Ahabu agûkua, mûtaana waawe Ahazia araa mûnene. Kûrî mwakeene jwa îna mûnene Ahabu akîathanaga Israeli, Jehoshafati mûtaana wa Asa nî aaere mûnene wa Juda. Jehoshafati aambîrîîrie kwaathana arî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îthatû na îtaano (35) na araathana mîaka mîrongo îîrî na îtaano (25) agîkaraga Jerusalemu. Ng'ina eetagwa Azuba na aarî mwarî wa Shilihi. Jehoshafati nî aathîkagîra MWATHANI o ta ûrîa îthe Asa aathithagia. Îndî ataatharîrie irombero bia mîrungu ya mîng'uanano na antû nî beetîre na mbere kûritîra igongwana ku na kwîthîria ubaani ku. Ningî Jehoshafati nî eekanîîre kîrîkanîro kîa thîîrî na mûnene wa Israeli. Mantû jangî jonthe jarîa mûnene Jehoshafati aathithîrie na ûchamba bwaawe, na ndwaa irîa cionthe aarwîre nî jaandîki Yukuune rîa Mantû ja Karaaja jegiî Anene ba Juda. Nî ooragîre maraya ja arûme na ja aka jarîa jaatigeere jagîtumîkagîra iritîroone bia igongwana kuuma o rîrîa îthe Asa aarî mwoyo. Nayo nthîgûrû ya Edomu îtaarî na mûnene, yaathagwa nî muntû waathuuri nî mûnene wa Juda. Mûnene Jehoshafati nî aakîre meri cia biashara nîkenda ciîtaga Ofiri kûgîîra thaabu. Îndî nî ciaathûkangîîre ntûûreene ya Ezioni-geberi mbere itîrakinya nao. Nîrîo mûnene wa Israeli tawe Ahazia mûtaana wa Ahabu eerîre Jehoshafati atîrî, “Îtîkîîria nthûûmba ciaakwa ciîtanie na nthûûmba ciaaku meriine.” Îndî Jehoshafati ararega. Jehoshafati nî aakuîre, arathikwa mbîrîreene cia biûjûjû biaao, irîa irî ntûûreene ya Daudi. Jehoramu, mûtaana waawe araa mûnene. Kûrî mwakeene jwa îkûmi na mûgwanja (17) mûnene Jehoshafati akîathanaga Juda, Ahazia mûtaana wa Ahabu nî aaere mûnene wa Israeli na araathana mîaka îîrî agîkaraga Samaria. Nî aathithîrie mantû jamathûûku mono mbere ya MWATHANI o ta ûrîa îthe na ng'ina baathithagia. Ningî nî aathingatîre mîîtîre ya Jeroboamu mûtaana wa Nebati, ûrîa waatûmîre Israeli îthithia meeyia. Ahazia nî aatumîkîîre mîrungu ya mîng'uanano tayo Baali na aramîthaathayia. Nawe arathûûria MWATHANI Mûrungu wa Israeli o ta ûrîa îthe aarî akûthûûria MWATHANI. Nyuma ya gûkua kwa mûnene Ahabu, nthîgûrû ya Moabu nî yaareganîre na waatho bwa nthîgûrû ya Israeli. Mûnene wa Israeli tawe Ahazia nî aagwîre nthî kuuma ndiricheene ya nyomba yaawe ya ngoroba kûu Samaria, araringwa mono. Nawe aratûma antû arabeera atîrî, “Îteeni kîrî Baali-zebubu, mûrungu jwa Ekironi bûkoorie këethîra nkaabua kaîrî.” Îndî mûraîka wa MWATHANI nî eerîre Elija ûrîa wa kuuma Tishibe atîrî, “Îta ûtirimane na antû bau batûmi nî mûnene wa Samaria ûboorie atîrî, ‘Nîka gûtî Mûrungu ndeene ya Israeli tontû bweta kûûria mantû kîrî Baali-zebubu, mûrungu jwa Ekironi?’ Tontû bûû, nandî MWATHANI ariuga ûjû: ‘Ûtîûkîîra ûrûrî bûu ûmami, no gûkua ûgaakua.’” Elija nawe arathithia ûu mûraîka aamwîrîre. Nabo atûmwa bau baracoka kîrî mûnene, nawe arabooria atîrî, “Nîmbi yaatûma bûcoka ntûti?” Nabo baramwîra, “Tûtirimanîre na muntû atwîra tûcoke kîrî gwe tûkwîre MWATHANI arîûria atîrî, ‘Ka-gûtî Mûrungu ndeene ya Israeli tontû ûgûtûmana kûûrîrua mantû kîrî Baali-zebubu mûrungu jwa Ekironi? Tontû bûû, ûtîûkîîra ûrûrî bûu ûmami, no gûkua ûgaakua?’” Ahazia arabooria atîrî, “Nî muntû wa mûthemba jûrîkû ûu ûtirimanîre naabuî abwîra mantû jau?” Nabo baramwîra, “Agwîkîrîte nguû ya guee na nî agûciogeete mûcibi jwa mûgûûta kauna.” Nawe arabeera, “Ûu nî Elija ûrîa wa kuuma Tishibe!” Mûnene aratûma mûtongeeria wa asikarî mîrongo îtaano amwe nabo. Areeta kîrî Elija arîa aakari nthî kîrîmeene îgûrû aramwîra atîrî, “Itû muntû wa Mûrungu, mûnene arîkwîra înama wîje.” Îndî Elija areera mûtongeeria ûu wa asikarî atîrî, “Nkëethîrwa ndî muntû wa Mûrungu rî, mwanki nî jwîname kuuma îgûrû jûkûîîthie amwe na asikarî baaku mîrongo îtaano.” Naju mwanki jûreenama kuuma îgûrû jûramûîîthia amwe na asikarî baawe mîrongo îtaano baraakua. Ningî mûnene nî aatûmîre mûtongeeria ûngî wa asikarî mîrongo îtaano kîrî Elija. Mûtongeeria aramwîra atîrî, “Itû muntû wa Mûrungu, mûnene arîkwîra înama ntûti!” Îndî Elija aramwîra ûjû, “Nkëethîrwa ndî muntû wa Mûrungu rî, mwanki nî jwîname kuuma îgûrû jûkûîîthie amwe na asikarî baaku mîrongo îtaano!” Naju mwanki jwa Mûrungu jûreenama kuuma îgûrû, jûramûîîthia amwe na asikarî baawe mîrongo îtaano baraakua. Mûnene Ahazia nî aatûmanîre rîa jathatû, aratûma mûtongeeria ûngî wa asikarî mîrongo îtaano amwe na asikarî baawe. Mûtongeeria ûu wa bathatû areeta araturia maru mbere ya Elija, aramwereenca akiugaga atîrî, “Itû muntû wa Mûrungu, ndakwerenca, mbigîîrua kîaao na wigîîrue asikarî baba baakwa mîrongo îtaano kîaao, ûkáreka tûkua! Atîrî, mwanki nî jweenamîre kuuma îgûrû jûraîîthia atongeeria barîa baatûmi mbere baîrî, amwe na asikarî baao. Îndî itû nandî mbigîîrua kîaao.” Mûraîka wa MWATHANI areera Elija atîrî, “Înama wîtanie nawe. Ûkámûkîra.” Tontû bûû, arookîîra, areetania nawe kîrî mûnene. Elija areera mûnene atîrî, “MWATHANI ariuga ûju: ‘Nîkwîthîrwa nî ûtûmanîte kîrî Baali-zebubu mûrungu jwa Ekironi wîta kûûrîrua mantû rî, nîka gûtî Mûrungu ndeene ya Israeli ûrîrua mantû kîrî we? Tontû bûû, ûtîûkîîra ûrûrî bûu ûmami, no gûkua ûgaakua.’” Ahazia nî aakuîre kûringana na nteto cia MWATHANI irîa Elija aarîîtie. Ahazia ataarî na mûtaana. Tontû bûû, mûtaana wa ng'ina Joramu nîwe waajûkîrie ûnene. Joramu aaere mûnene mwakeene jwa îîrî jwa waathani bwa mûnene wa Juda, tawe Jehoramu mûtaana wa Jehoshafati. Najo mantû jangî jarîa Ahazia aathithîrie nî jaandîki Yukuune rîa ngono cia anene ba Israeli. Rîrîa MWATHANI aarî akuî kûjûkia Elija amwitithia îgûrû na kîbuubani, Elija na Elisha baarî njîreene baumîte Giligali. Elija nî eerîre Elisha atîrî, “Itû karakara aja nîûntû MWATHANI agûntûma Betheli.” Îndî Elisha aramwîra, “Ga ngûciîtia nîûntû bwa MWATHANI na nîûntû bwaaku atî ntîgûtiga.” Tontû bûû, bareeta Betheli. Nakîo gîkundi kîa iroria birîa biaarî Betheli nî kîejîre kîrî Elisha, kîramwîra atîrî, “Nî wiijî atî naarua MWATHANI akaajûkia mwathi waaku kuuma kîrî gwe?” Elisha arabeera, “Îî nî mbijî; nandî kireeni.” Elija areera Elisha atîrî, “Itû karakara aja nîûntû MWATHANI agûntûma Jeriko.” Îndî Elisha aramwîra, “Ga ngûciîtia nîûntû bwa MWATHANI na nîûntû bwaaku, atî ntîgûtiga.” Tontû bûû, bareeta Jeriko. Nakîo gîkundi kîa iroria birîa biarî Jeriko nî gîeetîre kîrî Elisha kîramwîra atîrî, “Nî wiijî atî naarua MWATHANI akaajûkia mwathi waaku kuuma kîrî gwe?” Nawe arabeera, “Îî, nî mbijî; nandî kireeni.” Rîu Elija areera Elisha atîrî, “Itû karakara aja, nîûntû MWATHANI agûntûma Jorodani.” Îndî Elisha aramwîra, “Ga ngûciîtia nîûntû bwa MWATHANI na nîûntû bwaaku atî, ntîgûtiga.” Tontû bûû, bareetania. Kînya gîkundi kîu kîa iroria mîrongo îtaano (50) nî kîaabathingatîre mwanka Jorodani. Nabo bararûngama gataaria. Elija na Elisha baarûngi rûteere rwa mûuro jwa Jorodani. Elija arajûkia nguû yaawe ya îgûrû, aramîkûnjakûnja, araringa rûûjî nayo. Naru rûûjî rûraathûkana, rûratiga nthî înjûmo baraunîîra o. Baathiria kuuna rûûjî, Elija areera Elisha atîrî, “Mbîîra ûrîa ûkwenda nkûthithîria mbere ya njûkua kuuma kîrî gwe.” Elisha aramwîra, “Itû reka ntîgîrwe na mainda jaîrî ja Roho waaku.” Elija aramwîra, “Ûkûromba ûntû bûbûûmo. Îndî këethîra ûkaambona nkîjûkua kuuma kîrî gwe, ûkaathithîrua ûu waromba; Îndî këethîra ûtîmbona, gûtî u ûkaathithîrua.” Nabo beetîte o ûu bakîaragia rî, ngaarî îgwakana mwanki îîtithîtue nî mbarathi îgwakana mwanki nî yaabaathûranîre. Elija araitia îgûrû na kîbuubani. Elisha akwona ûntû bûu bwaakarîkîre nî aarîrîre akiugaga, “Wûi baaba, wûi baaba! Gwe nchamba ya Israeli ûgwîta!” Elisha atoonere Elija kaîrî. Rîu Elisha aratambûra nguû ciaawe ichunchî biîrî kûonania kwithikîîra. Elisha nî oojere nguû ya îgûrû ya Elija îrîa yaagwîte nthî, areeta, ararûngama rûteere rwa mûuro jwa Jorodani. Arajûkia nguû îîu ya îgûrû ya Elija îrîa yaagwîte nthî, araringa rûûjî nayo akiugaga atîrî, “Arîkû MWATHANI, Mûrungu wa Elija?” Rîrîa aaringîre rûûjî, rûûjî nî rwagaûkanîre. Nawe Elisha arauna. Rîrîa gîkundi kîrîa kîa iroria bia kuuma Jeriko kîonere Elisha eetîte kûrîa baarî, nî baugîre atîrî, “Elisha nandî arî na inya ya Elija.” Nabo bareeta kûmûthagaana. Baraturia maru bareenamîîria mwanka nthî. Nabo baramwîra, “Atîrî, tuî nthûûmba ciaaku tûrî antû mîrongo îtaano barî na inya. Itû reka twîte tûgacwee mwathi waaku. Kwombîka Roho wa MWATHANI akeethîrwa amûjûkîîtie akamûtigîîra kîrîmeene kana kîguuruune.” Elisha arabeera atîrî, “Arî, tigeeni gwîta.” Îndî baramwereenca mono mwanka araigua nthoni, arabeera, “Îteeni.” Tontû bûû, antû bau mîrongo îtaano, bareeta baracwaa Elija ntukû ithatû batîmwoone. Baracoka kîrî Elisha, kûrîa aarî Jeriko. Nawe arabeera atîrî, “Ntîrabwîraga bûgéeta?” Nabo antû ba ntûûra ya Jeriko nî beerîre Elisha atîrî, “Nî ûkwona, ntûûra îîjî nî înthongi, îndî rûûjî nî rûrûthûûku, nîka rûtûmaga aka bagata mau.” Elisha arabeera atîrî, “Ndeetereeni mpakûri înjerû bwîkîrîte chumbî ku.” Nabo baramwikîria. Areeta arîa kîthima kîa rûûjî kîaarî, aragera chumbî ku arauga, “MWATHANI ariuga ûjû: Nkûtheria rûûjî rûrû. Kuuma nandî rûtîûraga muntû kana rûtûma mûka ata îu.” Tontû bûû, rûûjî rûu rûtûûraga rûrî rûrûtheru mwanka naarua tûrî, o ta ûrîa Elisha aaugîîte. Kuuma Jeriko, Elisha nî eetîre Betheli. Arî njîreene, tûîjî nî tweetîre kîrî we tûraambîrîria kûmûthekera tûkîmwîraga atîrî, “Îta ûrîa, gwe kîmenchû gîkî! Îta ûrîa gwe kîmenchû!” Nawe araciûgûra, oona tûîjî tûu aratûruma riîtweene rîa MWATHANI. Nacio ndûû îjîrî nka iraumîîra kîthakeene, irooraga tûîjî mîrongo îna na twîrî twa tûrîa twaamûkurungaga. Kûuma au Elisha areeta mwanka kîrîmeene gîa Karimeli, na nyûmeene aracoka Samaria. Mwakeene jwa îkûmi na înaana jwa waathani bwa Jehoshafati mûnene wa Juda, Joramu mûtaana wa Ahabu nî aaere mûnene wa Israeli. Joramu aathanîre mîaka îkûmi na îîrî arî Samaria. Joramu nî eeîîrie MWATHANI, kinya këethîra ataathithia meeyia jamanene ta jarîa îthe na ng'ina baathithîtie. Nîkwîthîrwa we nî aagitangîre gîtugî kîa mûrungu jwa mûng'uanano taju Baali jûrîa îthe aathithîtie. Amwe na bûu, nî eetîre na mbere kûthithia meeyia atîgûtigana najo ta jarîa mûnene Jeroboamu mûtaana wa Nebati aatûmîte antû ba Israeli bathithia. Mûnene wa Moabu weetagwa Mesha, aarî mûrîîthi wa ng'ondu. Nî aaritagîra mûnene wa Israeli ûgoti bwa tûng'ondu ngiri îgana rîmwe (100,000) o mwaka na guee ya ntûrûme ngiri îgana rîmwe (100,000). Îndî Ahabu agûkua, mûnene ûu wa Moabu nî aaregere kwathîkîra mûnene wa Israeli. Tontû bûû, mûnene Joramu nî oothûranîrie njûûrî ya Israeli yonthe, arauma Samaria eetîte ndweene. Nî aatûmanîre kîrî Jehoshafati mûnene wa Juda aramwîra atîrî, “Mûnene wa Moabu akûrega kûmbathîkîra. Ûganteethia kwithûkîre Moabu?” Jehoshafati aramûcokeria, “Îî ngagûteethia, ûûni na antû baakwa na mbarathi ciaakwa.” Ningî mûnene Jehoshafati arooria atîrî, “Nî njîra îrîkû tûgeeta nayo?” Joramu aramwîra ûjû, “Tûgeeta na njîra ya rwanda rwa Edomu.” Tontû bûû, mûnene wa Israeli na mûnene wa Juda amwe na mûnene wa Edomu nî beetîre ndweene. Rîrîa beetîre rûgendo rwa ntukû mûgwanja nî baathirîîrwe nî rûûjî; antû baraaga rûûjî rwa kûnyua na kinya nyomoo iraaga. Mûnene wa Israeli arauga, “Tûkûthira! Tuuge MWATHANI aratwîtîte tuî anene bathatû nîkenda atûnenkanîra kîrî mûnene wa Moabu!” Mûnene Jehoshafati arooria, “Gûtî kîroria kîa MWATHANI kîrî gûntû gûkû gîtûûrîria mantû kuuma kîrî MWATHANI?” Nayo nthûûmba îmwe ya mûnene wa Israeli îrauga atîrî, “Elisha mûtaana wa Shafati arî o. Elisha nîwe waatumîkagîra Elija.” Jehoshafati arauga, “Îî ûu nî kîroria kîa mma.” Tontû bûû, anene bau bo-bathatû bareeta kîrî Elisha. Elisha areera mûnene wa Israeli atîrî, “Nîmbi ûkwenda kîrî ni? Îta ûkoorie mantû kîrî iroria birîa abaagu na nyakwe booragia.” Îndî mûnene wa Israeli aramwîra, “Arî, MWATHANI nîwe ûtwîtîte baatuî tu-bathatû nîkenda atûnenkanîra kîrî mûnene wa Moabu.” Elisha nawe arauga, “Ga-ngûciîtia na MWATHANI Mweneinya ûrîa ntumîkagîra atî këethîra tî nthoni cia Jehoshafati mûnene wa Juda, ûûjû bûrî nawe, ntîgûtega kinya na meetho. Îndî nandî nî ndeeterwe mûringi wa wandîîndî.” Rîrîa mûringi wa wandîîndî aamîringîre, Elisha areejîîrwa nî inya ya MWATHANI, Nawe arauga atîrî, “Ûjû nîu MWATHANI akuuga, ‘Înjeeni mîtaro kîguuruune gîkî.’ Tontû MWATHANI ariuga ûjû: ‘Kinya këethîra gûtîîthîrwa kûrî na ruuo kana ngai, mûguuru jûjû jûkoojûra rûûjî. Naabuî, amwe na ndîîthia cieenu na mbarathi cieenu bûkoona rûûjî rwa kûnyua.’ Kau nî gaûntû kanini kîrî MWATHANI. Nawe agaatûma bûûmbe antû ba Moabu. Naabuî bûkoomba ntûûra irîa ciirigîri na nthingo cionthe. Ningî bûkaarîîka mîtî yaao ya matuunda yonthe, na bûthike ithima biaao, na bûthûûkangie miuunda yaao îrîa mînoru na maiga.” Rûûneene thaa irîa kîgongwana kîa rûkîîrî kîaaritagwa rûûjî nî rweejîre kuuma bwa Edomu rûroojûra nthîgûrû kunthe. Rîrîa Amoabu bonthe baigîrue kûrî na anene beetîte kûbaithûkîra, nî boothûranîrie antû bonthe; kuuma ûrîa mwanake mwanka ûrîa mûkûrû; bonthe barîa baarî na inya ya gwîta ndweene bareeta gûkaba mwankeene. Amoabu bagîûkîîra rûkîîrî baroona rûûjî rûrîa rwaarî mbere yaao rûkari ta tharike nîûntû bwa weerû bwa riûa. Nabo bareerana atîrî, “Îîjî nî tharike. Gûtî nkaanja njûûrî irîa cia anene barîa bareejîte kûrwaa naatuî nî ciûraganîte ciongwa ciathirania. Twîteeni tûgatae into biaao!” Îndî rîrîa baakinyîre kambîîne ya Israeli, Aisraeli nî baaithûkîîre Amoabu. Amoabu baramatûka. Nabo Aisraeli bareengana na Amoabu bakîbooragaga. Ningî barataa ntûûra cia Amoabu baraimomoranga. Bareeta bakîgeraga maiga miuundeene ya Amoabu yonthe îrîa yaarî îmînoru mwanka îroojûra maiga. Baracoka barathika ithima bia rûûjî bionthe na bararîîka mîtî ya matuunda yonthe. Ntûûra ya Kiriharesethi yonka akî nîyo yaatigarîre îrûngi. Nayo îracîgîîrua nî barîa baarûjaga na ikûtha baramîtaa. Rîrîa mûnene wa Moabu oonere atî akwambîrîîria kûûmbwa nî aajûkîrie asikarî magana mûgwanja ba nchiû. Nabo bareerekera anthû bakîendaga kûmatûka kîrî mûnene wa Sîria, îndî bararemwa. Rîu mûnene wa Moabu arajûkia mûtaana waawe ûrîa mûkûrû, ûrîa ûrîngî kûjûkia waathani, aramûrita arî kîgongwana gîa gwaakîîria rûthingoone îgûrû. Nabo Aisraeli baraigua ûguaa, baratigana na ntûûra îîu baraana nthîgûrû yaao. Kûrakara atîrî, mwekûrû ûmwe wa muntû waarî kîroria nî eetîre arakaîra Elisha aramwîra atîrî, “Itû mwathi waakwa, mûkûrû waakwa nî arakuîre, na araarî mwîtîkia Mûrungu. Îndî nandî kûrî muntû ûreejîrîte îraandû. Tontû bwa îraandu rîu arîenda gwîta na ataana baakwa bobaîrî akabaeethie nkombo ciaawe.” Elisha aramûûria atîrî, “Nîatîa ûkwenda nkûthithîria? Mbîîra kîrîa ûrî nakîo nyomba yaaku?” Nawe mwekûrû ûu aramwîra, “Ûûni nthûûmba yaaku ya mûka ntî na gantû nyomba tiga tûguta tûnini tûrî kabûyûûne.” Elisha aramwîra, “Ita ûkîrombaga atûûri nyongû ciaao intheri, inyiingî o ûrîa ûkoomba. Ûcoke wîte ûciingîre nyomba amwe na ataana baaku bwambîrîîrie gwîîkîra maguta jau ûrî najo nyongûûne iu. O nyongû yoojûra ûkamîûûmbia.” Mwekûrû ûu areeta araciingîra nyomba amwe na ataana baawe araambîrîîria kwonoria maguta nyongûûne. O nyongû yoojûra ataana bakamûnenkera îngî. Rîrîa nyongû cionthe ciojûrîre maguta, areera mûtaana atîrî, “Nenkeeria îngî.” Nawe aramûcokeria atîrî, “Gûtî îngî îtigeere.” Najo maguta jarathira arîa jaaumaga. Mwekûrû ûu, areeta kîrî kîroria Elisha. Elisha aramwîra atîrî, “Îta weendie maguta jau ûrîee marandû jaaku jonthe, na mbeecha irîa igaatigara bwiteethie nacio.” Ntukû îmwe, Elisha nî eetîre ntûûreene ya Shunemu. Naku nî kwaarî na mwekûrû ûmwe ûmûtongu. Mwekûrû ûu nî eerencere Elisha arûma tûirio. Tontû bûû, îgiita rîonthe rîrîa aakûrûkagîîra ntûûreene îîu, nî aaûkagîra kwa mwekûrû ûu, nîkenda agagûrwa. Mwekûrû ûu areera mûkûrû waawe atîrî, “Nandî nî menyete atî muntû ûûjû ûkûrûkagîîra gweetû rîonthe nî muntû wa Mûrungu. Ga tûmwakîre kanyomba îgûrûgûrû, na tûmwîkîre ûrûrî ku, na meetha, na gîtî, na taa nîkenda rîrîa akeeja akaraga ku.” Ntukû îmwe Elisha nî eetîre Shunemu, arakûrûka kanyomba karîa aakîri nîkenda anogoka. Areera nthûûmba yaawe Gehazi atîrî, “Îta mwekûrû ûu Mûshunemu.” Gehazi areeta mûka ûu. Mwekûrû ûu areeta kîrî Elisha. Elisha areera nthûûmba yaawe, “Nandî mwîre ûjû, ‘Nî withangîkîîtie mono nîûntû bweetû; nîatîa ûkwenda nkûthithîria? Nkwarîrîîrie kîrî mûnene kana kîrî mûtongeeria wa njûûrî?’” Mwekûrû ûu aracokia arauga atîrî, “Nî ng'anîri ndî kîrî antû beetû.” Elisha arooria, “Nîatîa oomba kûthithîrua îndî?” Gehazi nawe aramûcokeria atîrî, “Mwekûrû ûûjû atî kaîjî na mûkûrû waawe nî ûmûkûrû.” Elisha aramwîra, “Mwîte.” Gehazi nî aamwîtîre nawe mwekûrû ûu areeta ararûngama mwariine. Elisha areera mwekûrû ûu atîrî, “Îgiita ta rîrî mwakeene jûu jûngî ûkëethîrwa ûrî na kaîjî.” Îndî mwekûrû ûu aramûcokeria atîrî, “Itû arî! Mwathi waakwa, muntû wa Mûrungu; tiga gûmpaîria.” Îndî mwekûrû ûu nî aagîîre îu na araciara kaîjî îgiita o ta rîrîa Elisha aamwîrîrîte. Nyuma ya mîaka mma, kûrî îgiita rîa maketha kaîjî kau nî kaumagarîre kareeta kîrî îthe muundeene naarîa baakethaga. Mwana ûu araambîrîîria kûrîra akiugaga atîrî, “Nî ngûkangatwa nî mûtwe! Nî ngûkangatwa nî mûtwe!” Îthe areera nthûûmba îmwikie kîrî ng'ina. Nayo nthûûmba îramûkamata îramwikia kîrî ng'ina. Ng'ina aramûgwata amûrîkîrîte bieroone mwanka thaa thita, rîrîa mwana ûu aakuîre. Mwekûrû ûu areeta aramamia mwîrî jwa kaîjî kau ûrûrî bwa Elisha, muntû wa Mûrungu, arajwingîra ku araumagara. Aracoka areeta mûkûrû waawe aramwîra atîrî, “Tûma nthûûmba îmwe îreete ntigiri nîkenda mbîtanga kwona muntû wa Mûrungu, na ncoke kaîrî.” Mûkûrû waawe aramûûria atîrî, “Nîkî tontû ûkwenda gwîta kîrî we naarua, na tî ntukû ya sabatû, kana ya kîatho kîa Mweri jûkîguûka?” Mwekûrû waawe aramûcokeria atîrî, “Tiga kûûria.” Mwekûrû ûu aratandîka ntigiri, areera nthûûmba yaawe atîrî, “Îngaînga ntigiri, na ûkárûngama mwanka rîrîa ngaakwîra.” Tontû bûû, mwekûrû ûu arambîrîria rûgendo rwa gwîta kîrî muntû wa Mûrungu ûrîa waarî kîrîmeene gîa Karimeli. Rîrîa Elisha oonere mwekûrû ûu eejîte areera nthûûmba yaawe Gehazi atîrî, “Tega tûjû mwekûrû ûrîa Mûshunemu. Ûgîaanga ûtirimane nawe ûmûkeethie ûmûûrie këethîra nî ûmwega na këethîra mûkûrû waawe na kaîjî kaawe nî babeega.” Mwekûrû ûu aramwîra, “Tûrî babeega.” Rîrîa mwekûrû ûu aakinyîre kîrî muntû wa Mûrungu kîrîmeene, aragwata Elisha magûrû. Gehazi areeta kûmûritarita o. Îndî muntû wa Mûrungu aramwîra atîrî, “Tigana nawe nîûntû arî na kwithikîîra na gûtîu MWATHANI aramenyithia.” Mwekûrû ûu nawe aramwîra atîrî, “Mwathi waakwa, ka ndaakûrombeete kaîjî? Ntaagûkaanîtie gûmpaîria?” Elisha areera Gehazi atîrî, “Ithuranîre ûjûkie rûturo rwaakwa wîte. Wacemania na muntû ûkámûkeethia; na muntû aagûkeethia ûkámwîtîkîîria. Weeta ûrîkîîre rûturo rwaakwa ûthiûne bwa mwana ûu.” Îndî ng'ina wa mwana areera Elisha atîrî, “Ga ngûciîtia nîûntû bwa MWATHANI na nîûntû bwaaku atî ntîgûtiga.” Tontû bûû, Elisha arookîîra aramûthingata. Gehazi nî aarî agwîta arî mbere. Ararîkîîra rûturo rwa Elisha ûthiû bwa mwîrî jwa mwana, îndî mwîrî jûu jûtaagaragara. Gehazi aracoka aratirimana na Elisha aramwîra atîrî, “Mwana atîrookîîra.” Elisha nî aakûrûkîre nyomba areethîra mwana ûu arî ûrûrî arî ûmûkuû. Arakûrûka araciingîra ndeene amwe na mwîrî jwa mwana ûu araromba MWATHANI. Areeta aramama îgûrû rîa mwana ûu araringithia mûromo kîrî mûromo jwa mwana ûu, na aratirithia meetho jaawe kîrî meetho ja mwana ûu, na ararîkîîra njara ciaawe îgûrû rîa njara cia mwana ûu. Rîrîa aitambûrûkîrie îgûrû rîa mwîrî jwa mwana ûu, mwîrî jûu jûrambîrîria kûgwata mûruutîra. Elisha arookîîra, araamba gwîtaîta kûu nyomba ndeene aracoka kaîrî araitambûrûkia îgûrû rîa mwana. Nawe mwana araathimûra maathimûra mûgwanja, na aramincûria meetho. Elisha areeta Gehazi aramwîra atîrî, “Îta mwekûrû ûu Mûshunemu.” Nawe aramwîta, mûka ûu areeta arakûrûka nyomba. Elisha nawe aramwîra atîrî, “Jûkia mûtaana waaku.” Mwekûrû ûu areeta kîrî Elisha araturia maru, areenamîîria aratiirithia ûthiû nthî. Rîu arajûkia mwana waawe, araumagara. Îgiita rîmwe rîrîa kwaarî na mpara nthîgûrûûne, kîroria Elisha nî eetîre ntûûreene ya Giligali. Nî baacemanîrie na gîkundi kîa iroria, areera nthûûmba yaawe, “Tegeka nyongû înene riiko ûrugîre iroria gîtwero.” Ûmwe wa iroria biu areeta miuundeene gûcwaa nyani. Nawe aratua tûûngûnjûe tûtwingî tûrîa oombaga gûkamata. Nawe areeta aratûgiitangîra nyongûûne ya gîtwero, nabo bataamenyaga nîmbi. Nabo antû bau barataîrwa gîtwero kîu, îndî bakwambîrîîria kûrîa, barakaîra Elisha bakiugaga, “Wûi muntû wa Mûrungu, gîtwero kîrî na ûrogi!” Bararemwa nî kûrîa gîtwero kîu. Elisha nawe arauga, “Reeteeni mûtu.” Nawe arajwîkîra nyongûûne arabeera atîrî, “Taîreeni antû barîe.” Nakîo gîtwero kîrathira ûrogi. Kûrakara atîrî, muntû ûmwe nî aaumîre Baali-shalisha araikîria Elisha mîgaate mîrongo îîrî yaathithîtue na mûtu jwa mûnyaki jwa îketha rîa mbere. Ningî aramwikîria nkano nkunia îmwe ciakethi o rîo. Elisha arauga atîrî, “Nenkeeria antû barîe.” Îndî nthûûmba yaawe îrooria atîrî, “Nîatîa nkaagaîra antû îgana into bibi?” Elisha aracokia atîrî, “Banenkere bio barîe, nîûntû MWATHANI augîîte ûjû: ‘Bakaarîa na bitigare.’” Tontû bûû, nthûûmba îrabanenkeera. Nabo bararîa na biratigara o ta ûrîa MWATHANI aaugîîte. Naamani, mûtongeeria wa njûûrî ya nthîgûrû ya Sîria nî eendi na gwîkîîrwa mono nî mûnene wa Sîria. Nîkwîthîrwa Naamani nî aatumagîrwa nî MWATHANI nîkenda njûûrî ya Sîria yûûmbana. Naamani aarî nchamba ya ndwaa îndî nî aajîtue nî mûrimo jwa gîkonde jûmûthûûku. Nabo antû ba Sîria baithûkîrîte Israeli îgiita rîmwe, nî baataîre kaarî kamwe ga kuuma Israeli. Nako karaa mûriti wa ngûgî wa mûka wa Naamani. Kaarî kau nî keerîre mûka wa Naamani atîrî, “Ndeenda mono mwathi waakwa eeta kwona kîroria kîrîa gîtwîre Samaria! Kîroria kîu nîkîo kîûmba kûmworia mûrimo jûu jwa mûtigiri.” Naamani nî eerîre mûnene nteto irîa kaarî kau ga kuuma Israeli kaugîîte. Mûnene wa Sîria areera Naamani atîrî, “Îta o nandî. Naani ngaatûmîra mûnene wa Israeli barûga.” Naamani areeta arî na fetha ngiri mîrongo îthatû (30,000) na ngiri ithanthatû cia thaabu, na mabaa îkûmi ja nguû inthongi. Ningî Naamani nî aaikîîrie mûnene wa Israeli barûga îrîa yaaugaga, “Barûga îîjî yagûkinyîra, ûmenye nî ni mûnene wa Sîria ndaatûma nthûûmba yaakwa Naamani kîrî gwe nîkenda ûmworia mûrimo jwa gîkonde jûmûthûûku.” Rîrîa mûnene wa Israeli aathomere barûga îîu, nî aatambûrangîre nguû ciaawe akîûragia atîrî, “Ka ndî Mûrungu, we ûrî inya ya kûûraga na kûriûkia tontû mûnene wa Sîria agûntûmîra muntû mworia mûrimo jwa gîkonde jûmûthûûku? No mwanka eethîrwe nî mateta agûcwaa.” Îndî rîrîa Elisha, muntû wa Mûrungu aaigua atî mûnene wa Israeli nî atambûrangîte nguû ciaawe, nî aatûmanîre kîrî we akiugaga atîrî, “Nîmbi yatûma ûtambûranga nguû ciaaku? Reka muntû ûu eeje kîrî ni nîkenda amenya kûrî na kîroria ndeene ya Israeli.” Tontû bûû, Naamani nî eetîre arî na mbarathi ciaawe, na ngaari ciaawe cia ndwaa ararûngama mwariine jwa nyomba ya Elisha. Elisha aratûma nthûûmba kîrî Naamani îîta kûmwîra atîrî, “Îta ûthambe mathamba mûgwanja mûuroone jwa Jorodani. Naagwe ûkaabua mwîrî na ûthere.” Îndî Naamani arathûûra mono areeta akiugaga atîrî, “Nkûthûgaanagia noo kîroria gîkaumagara kîîje kîrî ni, kîrombe MWATHANI Mûrungu waakîo, gîcoke gîûkîîrie njara îgûrû rîa kûrîa kwajîtue, amborie mûrimo jwa gîkonde jûmûthûûku. Anga ndûûjî cia ntûûra ya Damaski, ta cio Abana na Faripari tî cio njega nkûrûki ya ndûûjî cionthe cia Israeli? Ntîngî kûthaamba ku nthera?” Aragarûka araciîtîra ang'eenti. Îndî nthûûmba ciaawe ireeta kîrî we iramwîra atîrî, “Aba këethîra nîka kîroria gîakwîra ûthithie ûntû bûbûnene rî, ûtîngî bûthithia? Tî kaaba kinya ûu gîakwîra, ‘Thaamba ûthere?’” Nîrîo Naamani eenamîre mûuroone jwa Jorodani araitombeka ku maitombeka mûgwanja ta ûrîa muntû wa Mûrungu augîîte. Nawe arabua mwîrî jûrakara ta jwa kaana kanyi. Nawe arathera. Naamani amwe na antû barîa bonthe aarî nabo bareeta bararûngama mbere ya kîroria Elisha. Naamani aramwîra, “Atîrî, nkûmenya gûtî Mûrungu ûngî nthîgûrûûne yonthe, tiga Mûrungu wa Israeli. Tontû bûû, îtîkîîria kîewa kuuma kîrî ni nthûûmba yaaku.” Îndî Elisha aramwîra atîrî, “Ka ngûciîtia na MWATHANI ûrîa ntumîkagîra atî, gûtî gîntû nkaajûkia.” Naamani aramwereenca ajûkia noo mbi îndî Elisha ararega. Naamani aramwîra atîrî, “Këethîra ûtîkwenda rî, îtîkîîria njûkie mûthetu jûrîa jûûmba gûkamatwa nî nyûmbû ijîîrî. Nîkwîthîrwa kuuma nandî ni nthûûmba yaaku ntîkororitîra mûrungu jûngî kîgongwana kinya kîa mûthemba jûrîkû. Nî MWATHANI wa Israeli wenka nkaaritagîra igongwana. Nî ûntû bûmwe akî ni nthûûmba yaaku nkûromba ûrekeri kuuma kîrî MWATHANI. Nabu nî atîrî, Rîrîa mwathi waakwa eetaga kîromberoone kîa mûrungu jûrîa jwîtagwa Rimoni, nîkenda aromba, nî mbîtanagia nawe. Tontû nî nkûromba MWATHANI wa Israeli andekere ndeetania na mwathi waakwa kîromberoone kîu.” Elisha aramwîra, “Îta bwega.” Mbere ya Naamani atîreeta antû arî thau, Gehazi, nthûûmba ya Elisha, araciûria wengwa atîrî, “Nîatîa mwathi waakwa akûrekeeria Naamani wa kuuma Sîria agacoka na into biaawe o ûu ûtheri? Ga ngûciîtia na MWATHANI atî nkeengana nawe mwanka mbone gantû kuuma kîrî we.” Gehazi areengana na Naamani. Rîrîa Naamani oonere muntû wîngeene nawe, arauma ngaarîîne yaawe areeta gûtirimana na Gehazi aramûûria atîrî, “Nîatîa kûrî?” Gehazi nawe aramwîra atîrî, “Nî gûkwega. Îndî nî mwathi waakwa Elisha wantûma ambîîra nkwîre atîrî, ‘Nthaka ijîîrî cia gîkundi kîa iroria ikwîja kîrî ni, ciumîte nthîgûrûûne ya irîma ya Efuraimu. Itû banenkere ngiri ithatû cia fetha na mabaa jaîrî ja nguû inthongi.’” Îndî Naamani aramwîra atîrî, “Itû îtîkîîria kûjûkia fetha ngiri ithanthatû (6,000).” Aramwereenca nîkenda ajûkia, aramwîkîîra fetha îîu nkunieene ijîîrî aracioga. Ningî aramûnenkera mabaa jaîrî ja nguû inthongi. Naamani aranenkera nthûûmba ciaawe îjîrî into iteethia Gehazi gûkamata. Rîrîa baakinyîre kîrîmeene, Gehazi arajûkia into biu arabiîka nyomba yaawe. Rîu arabeera beete, nabo bareeta. Nawe arakûrûka nyomba ararûngama mbere ya mwathi waawe Elisha. Elisha aramûûria atîrî, “Nîkû ûgûkarî Gehazi?” Nawe aramwîra, “Gûtî ku ni nthûûmba yaaku ndîreeta.” Elisha nawe aramûûria ûjû, “Anga ntîkwonere na roho yaakwa rîrîa muntû ûrîa aumîre ngaarîîne yaawe ya ndwaa akûthagaana! Rîrî nîrîo îgiita rîa kûjûkia mbeecha, na nguû, na miuunda ya mîzabibû, na ya mîzeituni na ng'ondu na ndegwa na nthûûmba cia arûme na cia aka? Tontû bûû, mûrimo jwa gîkonde jûmûthûûku jwa Naamani jûrokûgwata na jûkagwata nchiarwa ciaaku kenya na kenya.” Gehazi arauma au arî ûmwerû cwaa nîûntû bwa mûrimo jwa gîkonde jûmûthûûku. Ntukû îmwe gîkundi kîa iroria birîa biakaraga na Elisha, nî biamûnung'unîîre bikîmwîraga atîrî, “Antû aja tûkaraga nî anini mono. Reka itû twîte mûuro jwa Jorodani tûgateme mîtî, nîkenda twaka antû a gûtûûra” Nawe arabeetîkîîria. Ûmwe waao aramwîra atîrî, “Itû îtîkîîrîa gwîtania naatuî.” Nawe areetîkîîria. Tontû bûû, areetania nabo. Nabo baakinya mûuro jwa Jorodani barambîrîria gûtema mîtî. Îndî rîrîa muntû ûmwe aatemaga mûtî, ntûûru yaawe nî yakûûkîre îragwa rûûjîîne. Nawe muntû ûu arauga, “Wûi, mwathi waakwa! Îgûkarî ya kûromba.” Elisha aramûûria, “Nîkû yaagwîrîîra?” Nawe muntû ûu aramwonia. Elisha aratema kamûtî arakagera au oonerue, nayo îreereera. Elisha aramwîra, “Jûkia ntûûru yaaku.” Nawe aratambûrukia njara aramîjûkia. Îgiita rîmwe mûnene wa Sîria nî eetîre kûrwaa na njûûrî ya Israeli. Araireba na atongeeria ba njûûrî yaawe, arabeera, “Antû ana na ana nîo nkaamba kambî.” Îndî Elisha aratûmana kîrî mûnene wa Israeli aramwîra atîrî, “Menyeera, ûgákûrûkîîra rûteere rûrû, nîûntû njûûrî ya Sîria îîjîrîte rûteere rûu.” Mûnene wa Israeli nî aatûmanaga o kûrîa eeragîrwa nî kîroria nîkenda baikaria. Nawe arathithia o ûu magiita na magiita. Mûnene wa Sîria nî aathangîkîre mono nîûntû bwa mantû jau. Nawe areeta atongeeria baawe ba njûûrî arabooria atîrî, “Mbîîreeni nûû weenu ûkûgwata mûnene wa Israeli mbaru?” Ûmwe wa atongeeria nî aamwîrîre atîrî, “Gûtî we, itû mwathi waakwa, mûnene. Elisha ûrîa kîroria kîa Israeli nîwe wîraga mûnene wa Israeli mantû jarîa waaragia kinya ûmami.” Mûnene arauga atîrî, “Îta ûmenye arîa arî nîkenda ntûmane agwatwe.” Nawe areerwa atîrî, “Arî Dothani.” Tontû bûû, aratûma njûûrî înene mono îrî na mbarathi, na ngaari cia ndwaa. Nayo îrakinya ntûûreene îîu ûtukû, îramîcîgîîria. Nayo nthûûmba ya muntû wa Mûrungu nî yookîrîîre rûkîîrî kainda, îraumagara. Îgîtega rî, îroona njûûrî îrî na mbarathi, na ngaarî cia ndwaa icîgîîrîîtie ntûûra. Nthûûmba îîu îreera Elisha atîrî, “Wûi, mwathi waakwa, nîatîa tûkûthithia?” Elisha arauga, “Ûgákîra, nîûntû barîa barî rûteere rweetû nî babaingî nkûrûki ya bo.” Elisha araromba arauga atîrî, “Ndakwerenca, itû MWATHANI mincûria meetho ja nthûûmba îîjî nîkenda yoona.” MWATHANI aramîmincûria meetho. Nayo îroona mbarathi ciûjûri kîrîmeene amwe na ngaarî cia ndwaa igîûkaga mwanki ithiûrûkîrîte Elisha. Rîrîa njûûrî ya Sîria yaaithûkîîre Elisha, nî aarombere MWATHANI akiugaga atîrî, “Itû MWATHANI eethia antû baba atumuumu.” MWATHANI aracokia maromba ja Elisha, arabaeethia atumuumu. Elisha nawe arabeera atîrî, “Nî bûteete njîra, îîjî tîyo ntûûra îrîa bûgûcwaa. Nthingateeni mbwikie kîrî muntû ûrîa bûgûcwaa.” Nawe arabatongeeria arabaikia Samaria. Nabo rîrîa baatonyere ntûûra ya Samaria Elisha nî aarombere arauga atîrî, “Itû MWATHANI, mincûria meetho ja antû baba nîkenda boona.” MWATHANI arabamincûria meetho jaao baroona. Bagîtega rî, bareethîra nî gatîgatî ga ntûûra ya Samaria barî. Mûnene wa Israeli nawe akûboona arooria Elisha atîrî, “Ntîgûkûûria aba, mboorage mbathirie buru?” Elisha aramwîra “Arî, ûkábooraga. Ûkëeja kûgwata atae ndweene ka ûbooragaga? Barûmie biakûrîa na ûbakuundie bia kûnyua. Rîu ûbarekeerie bacoke kîrî mûnene waao.” Tontû bûû, mûnene wa Israeli arabarugîra kîatho. Nabo bathiria kûrîa na kûnyua, arabarekeeria, baracoka kîrî mûnene waao. Kuuma rîu antû ba Sîria baratiga kwithûkîra nthîgûrû ya Israeli. Nyumeene, Beni-hadadi mûnene wa Sîria nî aathuranîîre njûûrî yaawe yonthe areeta araithûkîra na aracîgîîria ntûûra ya Samaria. Nayo ntûûra ya Samaria îragia mpara înene mono îgiita rîu yaacîgîîrîîtue. Tontû bûû, kîongo gîa ntigiri kîratua kûgûragwa fetha mîrongo înaana (80). Nayo ntaka ya kîjea ya lita îmwe yeendagua fetha ithaano (5). Ntukû îmwe, mûnene wa Israeli eetanîtie na rûthingo rwa ntûûra, mûka ûmwe nî aamûkaîîre akiugaga atîrî, “Nteethia itû, mwathi waakwa mûnene!” Mûnene aramûcokeria atîrî, “Këethîra MWATHANI atîgûgûteethia rî, nîkû nkaarita kîa gûgûteethia nakîo Nî îtîîriine kana nî kîmiiriine kîa nzabibû?” Mûnene aramûûria atîrî, “Nî thîîna îrîkû ûrî nayo?” Nawe mûka ûu aramwîra, “Mûka ûûjû arambîîrîre atîrî, ‘Rita mwana waaku tûrîe naarua, naani nkaarita waakwa rûûjû tûmûrîe.’ Tontû bûû, tûraruga mwana waakwa, tûramûrîa. Naani rûûneene ndamwîra atîrî, ‘Rita mwana waaku tûrîe.’ Îndî we nî aithîre mwana waawe.” Rîrîa mûnene aaigîrue nteto cia mûka ûu, aratambûranga nguû ciaawe. Nabo antû barîa baamwonaga akûrûkîte eetanîtie na rûthingo baroona mûnene eekîrîte mathango ndeene ya nguû iu ingî. Nawe mûnene araciîtia arauga, “Mûrungu arombûraga, këethîra naarua gûgaatuka ntîgiitîte kîongo kîa Elisha mûtaana wa Shafati!” Îgiita rîu, Elisha na akûrû bamwe, nî baakari nthî nyomba yaawe. Mbere ya muntû ûrîa waatûmi nî mûnene akinya, Elisha areera akûrû bau atîrî, “Mûûragani ûrîa agûtûma muntû eeja kûmbûraga. Atîrî, muntû ûu eeja bwiinge mwari buru atîgaatonye. No mwanka mûnene akeethîrwa amuumîte nyuma.” Akîbaaragîria o ûu, mûnene arakinya. Mûnene areera Elisha atîrî, “Thîîna îîjî îreeti nî MWATHANI! Nîmbi îgaatûma mbîta na mbere kûmwîrîgîîra?” Îndî Elisha aramûcokeria aramwîra, “Thikîîra ûrîa MWATHANI akuuga, ‘Rûûjû thaa ta îîjî kilo ithatû cia mûtu jwa nkano ikaagûrwa na fetha îmwe. Nacio kilo ithanthatû cia mûnyaki ikaagûragwa o ûu mpingîroone ya Samaria.’” Mûtongeeria wa njûûrî ûrîa mûnene aathuurîte amûmenyagîîra arooria muntû wa Mûrungu atîrî, “Kinya MWATHANI wengwa akarugûra ndiricha cia îgûrû, kûrî ûntû ta bûu bûkarîka?” Îndî Elisha aramwîra atîrî, “Ûkaabiona na meetho, îndî ûtîbirûma.” Naku nî kwaarî na antû bana baarî na mûrimo jwa mûtigiri baakaraga oome ya mpingîro ya ntûûra ya Samaria. Bareerana atîrî, “Ga tûgaakara aja mwanka tûkue? Twauga tûkûrûke ntûûreene, kûu kûrî na mpara, tuî noo ka tûgaakuîra ku. Twakara aja, kinya rîo tûkue. Nandî ûkîîreeni twîte kambîîne ya antû ba Sîria. Baarega gûtûûraga tûtûûre mwoyo; na kînya baatûûraga batûûrage u.” Tontû bûû, barookîîra kwagîa marwîrwî bareeta kambîîne ya njûûrî ya Sîria. Nabo baakinya akuî na kambî îîu, baratega baroona gûtî muntû noo ûmwe kambîîne. MWATHANI nî aarî agûtûma njûûrî ya Sîria iigua gîtuma ta kîa njûûrî înene îrî na mbarathi na ngaarî cia ndwaa. Nabo asikarî bareerana atîrî, “Mûnene wa Israeli agûtwîtîra njûûrî ya mûnene wa Ahiti na ya Misri ciîja gûtûthiria.” Tontû bûû, Asîria baaramatûka kûrî na marwîrwî, baratiga maema jaao, na mbarathi ciaao, na ntigiri ciaao, na kambî îkari o ûrîa yaambi, baramatûka nîkenda batîûragwa. Rîrîa antû bau ba mûtigiri baakinyîre kambîîne nî baatonyere îemeene rîmwe, bararîa na baranyua, na barajûkia fetha na thaabu na nguû, bareeta baraitha into biu. Baracoka barakûrûka îemeene rîngî barajûkia into ku bareeta barabiitha. Rîu bareerana atîrî, “Tûtîkûthithia mantû jameega. Îîjî nî ntukû ya kûgwîrua tûkëeja kûraara tûtîîrîte muntû noo ûrîkû nteto iji, ga tûkanûkua. Tontû bûû, twîteeni nandî tûkeere antû ba mûnene.” Nabo bareeta ntûûreene bareeta akaria ba mpingîro barabeera atîrî, “Tuumîte kambîîne ya antû ba Sîria na gûtî muntû noo ûmwe tûroona kana twigua mûgambo jwa muntû, tiga mbarathi na ntigiri itheeki na maema jakari o ûrîa jaraambi.” Nabo akaria ba mpingîro, baramenyithania nteto iu kîrî mûnene. Naku kûrî o ûtukû, mûnene arookîîra areera atongeeria baawe ba njûûrî atîrî, “Ka mbwîre mîbango îrîa antû ba Sîria batûbangîrîte. Tontû nî baijî tûrî na mpara, gîkî nîkîo gîtûmi beerûkîrîte kambî beeta gwiciitha kîthakeene bakiugaga twaumîra ntûûreene, bagatûgwata tûrî mwoyo bacoke batae ntûûra yeetû.” Mûtongeeria ûmwe arauga atîrî, “Tontû antû ba Israeli barîa batigeere bagaakua o ta ûrîa bangî bakuîte, nî kaaba tûtûme antû bataano, bajûkie mbarathi irîa itigeere beete bakoone ûrîa gûkari.” Tontû bûu barajûkia ngaarî ijîîrî cia ndwaa, nawe mûnene arabatûma beeta gûtuîria ûrîa kûrî. Nabo barathingatia njûûrî ya Sîria mwanka mûuroone jwa Jorodani. Nabo beethagîra nguû na into bibingî binyaganîte njîreene kunthe nîûntû bwa ûrîa njûûrî ya Sîria yeetîte îkîbigwîthagia îmatûkîte. Antû bau baatûmi baracoka bareera mûnene ûrîa boona. Nabo antû ba ntûûra ya Samaria baraumagaranga na mpwîî bareeta gûtaa kambî ya Sîria. Tontû bûû, kilo ithatû cia mûtu jwa nkano iratua kûgûragwa na fetha îmwe, na cio kilo ithanthatû cia mûnyaki iratua kûgûragwa na mbeecha o ta iu, o ta ûrîa MWATHANI augîîte. Rîu mûnene nî aarî akweethia asikarî ûrîa waamûmenyagîîra mûrûngamîîri wa mpingîro. Nabo bakiumagaranga nî baamûkinyangîîre nthî mwanka arakua, o ta ûrîa Elisha aaugîte rîrîa mûnene arî agwîta kîrî we. Nîkwîthîrwa Elisha nî aarî akwîra mûnene atîrî, “Kilo ithanthatû cia mûnyaki ikaagûrwa na fetha îmwe, nacio kilo ithatû cia mûtu jwa nkano kinya cio ikaagûrwa na fetha îmwe îgiiteene ta rîrî rûûjû mpingîroone ya Samaria,” Mûtongeeria ûu wa njûûrî waamenyagîîra mûnene nî aarî agûcokeria muntû wa Mûrungu atîrî, “Kinya MWATHANI wengwa akarugûra ndiricha cia îgûrû, kûrî ûntû ta bûu bûkarîka?” Elisha aramwîra atîrî, “Ûkaabiona na meetho îndî ûtîbirûma.” Ûu nîu gwakarîkîre nîûntû nî aakinyangîîrwe nthî mpingîroone nî antû mwanka arakua. Rîu Elisha nî aarî akwîra mûka ûrîa aariûkîrîîtie kaîjî atîrî, “Ithuranîre wîte na antû ba nja yaaku ûgatûûre kûrîa ûkoona kûrî gûkwega. Nîkwîthîrwa MWATHANI agatûma kwîthîrwe kûrî na mpara înene mîaka mûgwanja.” Nawe mûka ûu arookîîra araithuranîra areeta amwe na antû ba nja yaawe, areeta aratûûra nthîgûrûûne ya Afilisti mîaka mûgwanja, o ta ûrîa muntû wa Mûrungu aamwîrîte. Nyuma ya mîaka mûgwanja mûka ûu nî aacokere Israeli. Nawe areeta kîrî mûnene wa Israeli nîkenda acokerua nyomba yaawe na muunda jwaawe. Mûka ûu nî eethîîre mûnene akîaragia na Gehazi, nthûûmba ya Elisha akîmwîraga atîrî, “Mbîîra mantû jamanene jonthe jarîa Elisha aathithia.” Rîrîa Gehazi eeraga mûnene ûrîa Elisha aarîûkîtie kaîjî gagakuû, mûka ûrîa kaîjî kaawe kaarîûkîtue areeja gûciarîrîîria kîrî mûnene nîûntû bwa nyomba yaawe na muunda jwaawe. Gehazi nawe areera mûnene atîrî, “Mwathi waakwa mûnene, ûûjû nîwe mûka ûrîa kaîjî kaawe kaariûkîîtue nî kîroria Elisha na kaîjî kau nîko gaka.” Nawe mûnene arooria mûka ûu mantû jau. Mûka aramwîra o ûrîa Gehazi aaugîîte. Tontû bûû, mûnene arathuura mûtongeeria ûmwe aramwîra, “Mûcokerie into birîa biaarî biaawe bionthe, amwe na maciara jonthe ja miuunda yaawe ja kuuma ntukû îrîa aumîre gûntû gûkû mwanka nandî.” Elisha nî eetîre Damaski. Îgiita rîu Beni-hadadi mûnene wa Sîria aajîtue. Nî eerîrwe atî Elisha, Muntû wa Mûrungu arî kûu. Mûnene areera Hazaeli atîrî, “Jûkia kîewa wîte nakîo kîrî muntû wa Mûrungu ûmwîre akûûrîrie kîrî MWATHANI këethîra nkoora mûrimo jûjû.” Hazaeli araîkia nkamîîra mîrongo îna into bia mîthemba îmiingî birîa bithongi bia Damaski birî kîewa, araikîria Elisha. Aakinya kîrî Elisha aramwîra atîrî, “Nthûûmba yaaku Beni-hadadi mûnene wa Sîria nîwe ûntûmîte nkûûria këethîra akoora mûrimo jûu jûmwajîîtie.” Elisha aramwîra atîrî, “Îta ûmwîre ûjû: ‘Nî mma ûkoora’ Îndî MWATHANI ambonetie atî no mwanka akue.” Elisha aracoka aratega Hazaeli kûnûû mwanka Hazaeli araigua nthoni. Elisha Muntû wa Mûrungu araambîrîîria kûrîra. Hazaeli aramûûria atîrî, “Nîmbi yaatûma mwathi waakwa ûrîra?” Elisha aramûcokeria ûjû, “Tontû nînkûmenya ûthûûku bûrîa ûkaathithîria antû ba Israeli. Ûkaaîthia ntûûra ciaao irîa ciirigîri na nthingo na ûûrage nthaka ciaao na ûkanyanie nkeenke ciaao nthî, na ûkothorange mau ja aka.” Îndî Hazaeli aramûûria, “Ka ûûni nthûûmba yaaku ndî mbi? Anga ûûni ntî gîntû kîa ûtheri o ta kurû? Nîatîa mpûûmba kûthithia mantû jamanene ûu?” Elisha aramwîra atîrî, “MWATHANI nî ambonetie atî ûkaa mûnene wa Sîria.” Hazaeli aratiga Elisha aracoka kîrî mwathi waawe Beni-hadadi, mûnene aramûûria atîrî, “Nîatîa Elisha akwîra?” Nawe aramûcokeria atîrî, “Ambîîra atî gûtî nkaanja ûkoora mûrimo.” Îndî rûûnene Hazaeli arajûkia nguû îrîa yaaragwa ûrûrî îgûrû, aramîtombeka rûûjîîne, aracoka arakunîkîra mûnene Beni-hadadi ûthiû nayo mwanka arakua. Hazaeli araa mûnene wa Sîria. Mwakeene jwa îtaano jwa waathani bwa Joramu mûtaana wa Ahabu, nthîgûrûûne ya Israeli, nîrîo Jehoramu mûtaana wa Jehoshafati, mûnene wa Juda, aambîrîîrie kwaathana. Jehoramu aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îthatû na îîrî rîrîa aaere mûnene. Nawe aathanîre mîaka înaana arî Jerusalemu. Ningî nî aathingatîre mîîtîre ya anene ba Israeli o ta ûrîa nja ya Ahabu yaathithagia, nîûntû aagûrîte mwarî wa Ahabu. Jehoramu nî aathithîrie mantû jamathûûku mbere ya MWATHANI. Îndî MWATHANI ararega kûthiria Juda nîûntû bwa wîrane bwaawe kîrî nthûûmba yaawe Daudi, atî nchiarwa ciaawe ikaathanaga kenya na kenya. Rîrîa Jehoramu aathanaga, nîrîo antû ba Edomu baaciathûrîre bararegana na waathani bwa Juda, na baraithuurîra mûnene waao. Mûnene Jehoramu nî aajûkîrie ngaarî ciaawe cionthe cia ndwaa areeta Zairi. Arî au aracîgîîrua nî njûûrî ya Edomu. Îndî kûgûtuka, we amwe na atongeeria ba njûûrî yaawe baramatûka, nabo asikarî baramatûka baraana nja ciaao. Ûu nîu Edomu yaareganîre na waathani bwa Juda mwanka naarua tûrî. Kinya ntûûra ya Libuna nî yaareganîre na waathani bwa Juda îgiiteene rîu. Najo mantû jangî jarîa Jehoramu aathithîrie nî jaandîki yukuune rîa Mantû ja Karaaja jegiî Anene ba Juda. Jehoramu nî aakuîre, arathikwa mbîrîreene cia beethe, ntûûreene ya Daudi. Ahazia mûtaana waawe arajûkia waathani. Mwakeene jwa îkûmi na îîrî jwa waathani bwa Joramu mûtaana wa Ahabu, ndeene ya Israeli, nîrîo Ahazia mûtaana wa Jehoramu aambîrîîrie kwaathana Juda. Ahazia aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na îîrî rîrîa aambîrîîrie kwaathana. Nawe aathanîre arî Jerusalemu mwaka jûmwe. Ng'ina eetagwa Athalia na aarî mwarî wa mûtaana wa Omuri ûrîa waarî mûnene wa Israeli. Kinya Ahazia nî aathithîrie mantû jamathûûku o ta jarîa jaathithagua nî Ahabu, mûthoni waawe. Tontû bûû, Ahazia nî aathithîrie meeyia mbere ya MWATHANI. Mûnene Ahazia nî eetanîrie ndweene na Joramu mûtaana wa Ahabu nîkenda baithûkîra Hazaeli mûnene wa Sîria, kûu Ramothi-gileadi. Joramu nî eekîîrwe ngûma ndweene. Mûnene Joramu nî aacokere ntûûreene ya Jezereeli kworeria ngûma ciaawe ku, irîa aarî agwîkîrwa nî Sîria ntûûreene ya Ramothi bakîrûjaga na mûnene Hazaeli wa Sîria. Mûnene Ahazia mûtaana wa Jehoramu nî eetîre ntûûreene ya Jezereeli kûraitha Joramu mûtaana wa Ahabu nîûntû nî aajîtue. Kîroria Elisha nî eetîre mûthaka ûmwe kîroria aramwîra, “Ithuranîre, ûjûkie gachuuba ka maguta ja nzeituni, wîte ntûûra ya Ramothi-gileadi. Waakinya nao ûcwee Jehu mûtaana wa Jehoshafati, Jehoshafati mûtaana wa Nimushi. Wakûrûka ûmwathûrane na bangî, ûmwikie kanyomba ka ndeene. Rîu ûjûkie gachuuba kau ka maguta ja nzeituni, ûmwîtûûrîrie mûtwe na uuge atîrî, ‘MWATHANI ariuga ûjû: Ngûkweethia mûnene wa Israeli.’ Ûcoke ûrugûre mwari, ûtîkûthaa uume ûmatûke buru.” Tontû bûû, mûthaka ûu kîroria areeta ntûûreene ya Ramothi-gileadi. Rîrîa aakinyîre nî eethîîre atongeeria ba njûûrî barî mûcemanioone. Nawe arauga atîrî, “Ndî na ntûmwa yaaku gwe mûtongeeria wa njûûrî.” Jehu aramûûria, “Ntûmwa nî yaaû kîrî tuî twinthe?” Nakîo kîroria kîramûcokîria atîrî, “Nî yaaku.” Tontû bûû, Jehu arokîîra barakûrûka nyomba. Nawe mûthaka ûu kîroria aramwîtûûrîria maguta akiugaga: “MWATHANI Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû: Ngûkweethia mûnene wa antû ba MWATHANI tabo antû ba Israeli. Naagwe ûkaathiria antû ba nja ya Ahabu mwathi waaku, nîkenda ndiirîîria tharike ya nthûûmba ciaakwa, na ya iroria îrîa yeetûûrîrwe nî Jezebeli, mûka wa Ahabu. Nîkwîthîrwa nkaathiria arûme ba nja ya Ahabu bonthe, amwe na nchiarwa ciaawe cia arûme; beethîrwa barî nkombo kana batî nkombo ndeene ya Israeli. Nkaathithîria nja ya mûnene Ahabu o ta ûrîa ndaathithîîrie nja ya mûnene Jeroboamu mûtaana wa Nebati, na ndîrathithîria nja ya mûnene Baasha mûtaana wa Ahija. Jezebeli agaakua, îndî atîthikwa. Kiimba kîaawe gîkaarîîrwa nî kurû kûu Jezereeli.” Athiria kuuga ûu, mûthaka ûu kîroria ararugûra mwari na arauma na aramatûka. Rîrîa Jehu aaumagarîre areeta kîrî atongeeria bau bangî ba njûûrî, nî baamûûrîrie atîrî, “Mantû nî jameega? Nîmbi muntû ûu wa nthû akwendaga kîrî gwe?” Nawe arabeera, “Nî bûmwijî na nî bwijî jarîa augaga.” Nabo baramwîra, “Ûu tî u, twîre ûûma.” Jehu arabeera, “Ambîîrîre MWATHANI ariuga ûjû, ‘Ngûgwîtûûrîria maguta ndakweethia mûnene wa Israeli.’” O ntûti atongeeria barîa ba njûûrî bonthe bararita nguû ciaao cia îgûrû, baramwîkîra cio au tûkinyoone nîkenda eetîîra îgûrû rîaacio. Baracoka baratûmîîria bakîringaga tarumbeta bakiugaga, “Jehu nî mûnene!” Jehu mûtaana wa Jehoshafati, Jehoshafati mûtaana wa Nimushi nî aabangîre kûûraga Joramu. Joramu nî aakabîte na njûûrî yonthe ya Israeli ntûûreene ya Ramothi-gileadi nîkenda îtîkaithûkîrwe nî Hazaeli mûnene wa Sîria. Îndî mûnene Joramu nî aarî agûcoka ntûûreene ya Jezereeli kworia ngûma irîa eekîîri ndweene akîrûjaga na Hazaeli mûnene wa Sîria. Jehu nawe arauga atîrî, “Këethîra nîbûkûngwata mbaru, gûkaagîta noo ûmwe uumagara ntûûreene na witho eeta kweejana nteto ntûûreene Jezereeli.” Jehu araitia ngaarîîne yaawe ya ndwaa areeta ntûûreene Jezereeli kûrîa mûnene Joramu aarî ajîtue. Ahazia, mûnene wa Juda nî aarî agwîta Jezereeli kûmûraitha. Nawe mûkaria ûrîa waakarîtie ntûûra ya Jezereeli arî mûnaareene nî oonere asikarî barîa Jehu aarûngamagîîra beejîte, arauga atîrî, “Nî nkwona gîkundi gîa antû kîîjîte.” Joramu aramwîra, “Tûma muntû ûmwe arî na mbarathi atirimane nabo aboorie atîrî, ‘Bwîjîte na thîîrî?’” Tontû bûû, muntû ûmwe areeta arî mbarathine, areera Jehu atîrî, “Mûnene arîûria ûjû: ‘Wîîjîte na thîîrî?’” Jehu aramwîra atîrî, “Nî ya mbi thîîrî ûkwenda? Garûka wîîje ûrî nyuma yaakwa.” Nawe mûkaria wa ntûûra ûrîa waarî kîrîngoone arauga atîrî, “Muntû ûrîa ûgûtûmi aagûkinya kîrî bo îndî atîracoka.” Mûnene aratûma muntû ûngî arî mbarathine. Nawe muntû ûu waatûmi arauga atîrî, “Mûnene arîûria ûjû: ‘Wîîjîte na thîîrî?’” Jehu aramwîra atîrî, “Nî ya mbi thîîrî ûkwenda? Garûka wîîje ûrî nyuma yaakwa.” Nawe mûkaria wa ntûûra arî kîrîngoone arauga kaîrî atîrî, “Muntû ûrîa ûgûtûmi agûkinya kîrî bo îndî atîracoka. Mwîtithîrie jwa ngaarî ya ndwaa jûrîoneka jûkari ta jwa Jehu, mûtaana wa Nimushi, nîûntû nîwe wîtithagia ngaarî ta muntû ûrî na nthû.” Mûnene Joramu arauga atîrî, “Thuranangîreeni ngaarî yaakwa.” Nayo îrathuranîrwa. Joramu mûnene wa Israeli na Ahazia mûnene wa Juda baraumagara, o muntû na ngaarî yaawe, bareeta gûtirimana na Jehu. Baratirimana nawe agûkinya muundeene jwa Nabothi ûrîa Mûjezireeli. Rîrîa Joramu oonere Jehu aramûûria atîrî, “Wîîjîte na thîîrî Jehu?” Jehu aramûcokeria atîrî, “Thîîrî nîkû yûmba kuuma, kûrî na moorogi na mîrungu ya mîng'uanano îmiingî îrîa nyakwe Jezebeli aareetere?” Joramu aragarûra mbarathi aramatûka akîîraga Ahazia, “Îî nî nkunyanîri Ahazia!” Jehu arakuucia ûta bwaawe na inya yonthe, araratha Joramu gatîgatî ga ituro, naju mûgwî jûramûratha nkoro, aragwa ngaarîîne yaawe ya ndwaa. Jehu areera Bidikari ûrîa waamûteethagîîria atîrî, “Mûjûkie ûmûte muundeene jwa Nabothi ûrîa Mûjezireeli, nîûntû nî ûkûririkana rîrîa ûûni naagwe tweejanîtie tûthuutîte mbarathi tûrî nyuma ya îthe Ahabu, ûrîa kîroria kîeri nî MWATHANI kiuge atîrî, ‘Nî ndîroonere ûrîa Nabothi na ataana baawe barooragîrwe îgoro. Naani ndeeka wîrane atî ngaakanûkîria Ahabu muundeene jûjû.’ Tontû bûû, nandî mûjûkie ûmûte muundeene jûu o ta ûrîa MWATHANI augîîte.” Rîrîa Ahazia mûnene wa Juda oonere ûrîa gwakara, nî aamatûkîre arî ngaarîîne yaawe ya ndwaa eerekerete ntûûra ya Bethihagani. Jehu areengana nawe akiugaga atîrî, “Mûratheeni kinya we.” Nabo baramûrathîra ngaarîîne yaawe ya ndwaa mwitioone jwa Guri, jûrîa jûrî akuî na ntûûra ya Ibileamu. Nawe aramatûka mwanka ntûûra ya Megido kûrîa aakuîrîîre. Nthûûmba cia Ahazia irakamata mwîrî jwaawe na ngaarî ya ndwaa mwanka Jerusalemu, irajûthika mbîrîreene cia anene ntûûreene îîu ya Daudi. Ahazia nawe aaere mûnene wa Juda mwakeene jwa îkûmi na jûmwe jwa waathani bwa Joramu mûtaana wa Ahabu, kûu Israeli. Jehu nî aakinyîre ntûûreene ya Jezereeli, na Jezebeli areerwa Jehu agûkinya. Jezebeli araigemia meetho, na aracanûra mûtuundu, areeta gûtegeera ndiricheene. Jehu agîkûrûka mpingîro Jezebeli aramûûria, “Wîjîte na thîîrî Zimuri gwe ûûragîte mwathi waaku?” Jehu araciukia meetho bwa îgûrû aratega ndiricheene. Nawe arooria “Nûû weenu ûkûngwata mbaru? Kûrî we?” Nabo aakûre batîkûûra baîrî kana bathatû barîa baakaragia mûnene baramûtegeera barî ndiricheene. Arabeera, “Mwarûkieeni.” Nabo baramwarûkia. Tharike yaawe îraminyûkîra rûthingo, na mbarathi. Jehu nawe areetithîîria ngaarî yaawe ya ndwaa îgûrû rîa mwîrî jwa Jezebeli. Jehu nawe arakûrûka nyomba ararîa na aranyua, aracoka arauga, “Nandî menyeni bwa mûka ûûjû ûûmûrume, bûmûthike nîûntû nî mwarî wa mûnene.” Îndî rîrîa beetîre kûmûjûkia bamûthika, bareethîra kîrûitû gîa kîongo gîonka, na marûitû ja magûrû, na ja njara ciaawe. Rîrîa Jehu aamenyithîrue ûrîa gwakara arauga atîrî, “Bûu nîbu ûntû bûrîa MWATHANI eerîre kîroria Elija, auge ûjû: ‘Mwîrî jwa Jezebeli jûkarîîrwa nî kurû nthîgûrûûne ya Jezereeli. Ningî mwîrî jwa Jezebeli, jûkanyagua jûûjûre kunthe ta ntaka kûû Jezereeli na gûtî we ûkaajûmenya.’” Nî kwaarî na nchiarwa mîrongo mûgwanja (70) cia Ahabu ciaatwîre ntûûreene ya Samaria. Tontû bûû, Jehu nî aandîkîre barûga aratûmana ciikua kîrî atongeeria ba ntûûra, na kîrî akûrû ba ntûûra, na kîrî akaria ba nchiarwa cia Ahabu kûû Samaria. Barûga yaaugaga atîrî, “Buî nî buî bûmenyagîîra nchiarwa cia mwathi weenu Ahabu. Ningî bûrî ngaarî cia ndwaa, na mbarathi, na ntûûra imbirigîre na nthingo, na mathaga ja ndwaa. Tontû bûû, bwakinyîrwa nî barûga îîjî bûthuure ûmwe wa nchiarwa cia mwathi weenu Ahabu, ûrîa ûûmba kûjûkia ûnene bûmweethie mûnene. Naabuî bûmûrwîîre.” Atongeeria ba ntûûra ya Samaria baraigua ûguaa mono barooria atîrî, “Këethîra anene baîrî nî baaremerwe nîwe rî, noo tuî.” Tontû bûû, mûrûngamîîri wa gîkaro kîa mûnene, na mûtongeeria wa ntûûra ya Samaria, na akûrû, na amenyeeri ba nchiarwa cia Ahabu, nî baatûmanîre kîrî Jehu bakiugaga ûjû, “Tuî tûrî nthûûmba ciaaku. Naatuî tûkaathithia jonthe jarîa ûkauga tûthithie. Gûtî we tûkaaeethia mûnene. Thithia o ûrîa ûkwona kwagîrîte.” Jehu nî aabaandîkîîre barûga ya ijîîrî akiugaga, “Këethîra nî bûngweete mbaru rî, na këethîra bûkaambathîkîra, rûûjû thaa ta iji, bûndeetere biongo bia nchiarwa cia Ahabu gûkû ntûûreene ya Jezereeli.” Nacio nchiarwa iu mîrongo mûgwanja baareragîrwa nja cia antû barîa baarî îgweta ba ntûûra. Rîrîa barûga îîu yaakinyîîre antû ba îgweta, nî baagwatîre nchiarwa irîa mîrongo mûgwanja cia Ahabu, baraciûraga, baragiita biongo barabiîkîra ikabûûne baraikîria Jehu kûu ntûûreene ya Jezereeli. Nawe mûtûmwa areeta areera Jehu atîrî, “Biongo bia nchiarwa cia Ahabu biikûreetwa.” Nawe Jehu arauga atîrî, “Biîkeeni ithûmba biîrî mpingîroone ya ntûûra mwanka rûkîîrî.” Rûûneene Jehu araumagara ararûngama mbere ya antû bonthe arabeera atîrî, “Buî bûtî na maîtia. Nî ni ndîrabangîre kûûraga mwathi waakwa mûnene Joramu na ndîramûûraga, îndî nûû ûûragîte baba bonthe? Menyeni atî gûtî ûntû noo bûmwe bûrîa MWATHANI aaugîîte bwegiî nchiarwa cia Ahabu, bûrîa eerîre kîroria Elija, bûkaûrîra nthî. Ûntû bûu bûkûûjûra.” Jehu nî ooragîre antû barîa bonthe baatigeere ntûûreene ya Jezereeli ba ndûgû cia Ahabu, amwe na barîa bonthe baathanaga amwe nawe, na acoore baawe barîa banene, na athînjîri-mûrungu baawe. Gûtî we noo ûmwe wonoka. Ningî Jehu nî aagwatîre rûgendo rwa gwîta ntûûreene ya Samaria. Arî njîreene, arakinya antû gweetagwa Kambî ya Arîîthi, nî aacemanîrie na ndûgû cia Ahazia ûrîa waakuîre arî mûnene wa Juda. Jehu arabooria atîrî, “Bûrî baaû” Nabo baracokia barauga, “Tûrî ndûgû cia Ahazia, na nîka twîjîte kûriûngîra ataana ba mûnene, na ba mûka wa mûnene weetagwa Jezebeli.” Jehu areera antû baawe ûjû: “Bagwateeni barî mwoyo.” Nabo barabagwata barî mwoyo, bareeta kûbooragîra akuî na îrinya rîa Kambî ya Arîîthi. Bonthe baarî antû mîrongo îna na baîrî, na gûtî noo ûmwe waao woonoka. Kuuma au Kambîîne ya Arîîthi Jehu areeta aratirimana na Jehonadabu mûtaana wa Rekabu eetîte gûtirimana nawe. Jehu aramûkeethia aramûûria atîrî, “Ûkaagwatanîra naani ta ûrîa nkwenda tûgwatanîra?” Jehonadabu aramûcokeria “Îî nî nkwenda!” Jehu nawe aramwîra atîrî, “Këethîra nîu reete njara.” Jehonadabu aramûgwata njara. Jehu nawe aramûteetheeria aitia ngaarîîne yaawe ya ndwaa. Jehu aramwîra, “Twîtanie ûkoone ûrîa ncieejeene kîrî MWATHANI.” Nabo bareetania mwanka Samaria. Jehu akinya Samaria nî ooragîre antû ba ndûgû cia Ahabu bonthe barîa baatigeere atîgûtigaria noo ûmwe, kûringana na ûrîa MWATHANI eerîte kîroria Elija. Jehu nî oothûranîrie antû bonthe arabeera atîrî, “Ahabu aatumîkagîra mûrungu jwa Baali bûbûkai, îndî ûûni nkaajûtumîkîra nkûrûki. Tontû bûû, nandî mbîtîreeni iroria bionthe bia mûrungu jwa Baali, na barîa bonthe bajûthaathayia amwe na athînjîri-mûrungu baaju. Gûkaagîta noo ûmwe ûûra nîûntû nî nkwenda kûritîra Baali kîgongwana gîkînene mono. Ûrîa ûkaarega kwîja akooragwa.” Îndî Jehu aabeeraga ûu akibaaiiria nîkenda abooraga bonthe. Jehu ararita Waatho arauga, “Îîkeeni ntukû na bûtûmîîrie rîrîa tûkoothûrana nîkenda tûthaathayia mûrungu jwa Baali.” Nayo ntukû îratûmîîrua. Jehu aratûmana nthîgûrûûne ya Israeli kunthe. Nabo athaathayia ba Baali bonthe bareeja na gûtî noo ûmwe waao waatigwa. Baratonya kîromberoone kîa Baali, baroojûra ku; kuuma mûthia jûmwe gwîta mûthia jûngî. Jehu areera muntû ûrîa waarî mûmenyeeri wa nguû irîa ntheru atîrî, “Nenkera antû baba bonthe bathaathayia mûrungu jwa Baali nguû.” Nawe arabanenkera. Jehu barî na Jehonadabu mûtaana wa Rekabu baratonya kîromberoone kîa Baali. Jehu areera barîa baathaathayia Baali atîrî, “Raitheeni bwega gûtîkeethîrwe kûrî muntû ûthaathayia MWATHANI gatîgatîîne keenu.” Jehu na Jehonadabu bareeta kûrita igongwana. Jehu nî eekîte antû mîrongo înaana oome ya kîrombero na nîaabeerîte ûjû, “Ûrîa weenu ûkaarekeeria noo ûmwe wa barîa barî kîromberoone gîkî nîkenda amatûka, kinya we akooragwa” Rîrîa Jehu aathirîrie kûrita kîgongwana gîa gwakîîria nî eerîre akaria baawe, na atongeeria ba njûûrî atîrî, “Kûrûkeeni bûboorage bonthe. Bûkárekeeria noo ûmwe waao amatûka.” Bathiria kûbooraga, barabagera oome. Ningî baratonya kanyomba ka ndeene ga kîrombero kîa Baali, bararita gîtugî kîrîa kîaarî nyomba ya mûrungu jwa Baali na barakîîthîîria. Barathûûkangia gîtugî kîrîa kîaarî gîkîtheru na baramomoranga kîrombero kîu, barakîeethia kîoro, na nîu kîrî kinya naarua tûrî. Ûu nîu Jehu aatûmîre mûrungu jwa Baali jûtiga kûrombagwa nthîgûrûûne ya Israeli. Îndî Jehu ataatiganîre na meeyia jarîa Jeroboamu mûtaana wa Nebati, aathithagia, jarîa jaatûmîre antû ba Israeli batonya meeyiene ja kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano ya tûjaû twa thaabu îrîa yeeki ntûûreene ya Betheli na ya Dani. MWATHANI nî eerîre Jehu atîrî, “Ûkûthithia mantû jameega meethoone jaakwa, na wathithiria nchiarwa cia Ahabu ûrîa ndîngîenda ithithîrua. Tontû bû nchiarwa ciaaku ikaathana ndeene ya Israeli mwanka nthukîîne ya inya.” Îndî Jehu atáthîkîîre Waatho bwa MWATHANI Mûrungu wa Israeli na nkoro yaawe yonthe. Ningî ataatiganîre na meeyia jarîa mûnene Jeroboamu aathithagia jarîa jaatûmîre Israeli îtonya meeyiene. Îgiiteene rîu, MWATHANI nî aambîrîîrie kûnyiyia nthîgûrû ya Israeli. Mûnene Hazaeli wa Sîria nî aataîre nthîgûrû ya Israeli yonthe. Kuuma rûteere rwa bwa gaiti rwa Jorodani, gwîta bwa ûmotho mwanka ntûûreene ya Aroeri, îrîa yaarî rûteere rwa mûuro jwa Arinoni. Nayo îîu yaarî nthîgûrû ya antû ba Gileadi, na ba Bashani, na nîyo yaarî nthîgûrû ya mîîrîga ya Gadi, na Rubeni na Manase ya bwa gaiti. Najo mantû jangî jamanene jarîa Jehu aathithîrie nî jaandîki yukuune rîa Mantû ja Karaaja jegiî Anene ba Israeli. Jehu nî aakuîre na arathikwa ntûûreene ya Samaria. Jehoahazi mûtaana waawe araa mûnene. Rîrîa Jehu arî Samaria, rîaarî mîaka mîrongo îîrî na înaana (28). Rîrîa Athalia ng'ina wa mûnene Ahazia aamenyere atî mûtaana waawe akuûûragwa, nî aaritîre waatho atî antû ba nja ya mûnene booragwe bonthe. Îndî Jehosheba, ûrîa waarî mwarî wa ng'ina wa Ahazia, na mwarî wa mûnene Joramu, nî aajûkîrie Joashi mûtaana wa Ahazia, amwe na ûrîa wamûmenyagîîra arabaitha. Jehosheba aathûranîte Joashi na ataana bangî ba Ahazia nîkenda atîkooragwe. Jehosheba aamwithîre ndeene ya kanyomba ka ndeene kîûrûûne. Jehosheba aaithîre Joashi kûu kîûrûûne mîaka îtaantatû îrîa Athalia aathanaga nthîgûrûûne. Îndî mwakeene jwa mûgwanja Jehoiada ûrîa waarî mûthînjîri-Mûrungu nî aatûmanîîre akaria ba mûnene na akaria gîkaro kîa mûnene arauga beete kîûrûûne. Nawe arabanyuithia muuma areeka kîrîkanîro nabo, aracoka araboonia Joashi mûtaana wa Ahazia. Jehoiada arabeera atîrî, “Bweja ngûgîîne ntukû ya sabatû bwigaanie ikundi bithatû. Gîkundi kîmwe gîkarie gîkaro kîa mûnene. Gîkundi kîngî gîkarie mpingîro ya Suri. Nakîo gîkundi kîa bithatû gîkare nyuma ya akaria barîa barî mpingîroone. Nabio ikundi biîrî birîa bitîîthagîrwa birî ngûgîîne ntukû ya sabatû, biîje kîûrûûne bikarie mûnene. Nakîo gîkundi kîu kîîthîrwe kîgwete mathaga gîkarîtie mûnene. Muntû wonthe ûrîa ûkeeja akuî naabuî no mwanka ooragwe.” Nabo atongeeria bau ba asikarî nî baathithîrie ûrîa mûthînjîri-Mûrungu aabeerîte. O mûtongeeria araretera Jehoiada asikarî barîa bataarî ngûgîîne ntukû ya sabatû, amwe na barîa baabuîri gwîta ngûgîîne ntukû ya sabatû. Jehoiada, mûthînjîri-Mûrungu, nî aaritîîre atongeeria ba asikarî matumo na rong'o irîa ciaarî cia mûnene Daudi, irîa cieeki kîûrûûne. Nabo akaria bau bararûngama kuuma bwa ûmotho gwîta bwa ûrîo. Barathiûrûkîra kîritîro kîa igongwana na kîûrû bakarîtie mûnene bagwete mathaga ja ndwaa. Jehoiada aracoka araumagaria Joashi mûtaana wa mûnene, aramwîkîra thirû ya ûnene mûtwe, na aramûnenkera yuku rîa waathani. Baramwîtûûrîria maguta, baramweethia mûnene bakîringaga mpîî bakiugaga atîrî, “Mûnene arotûûra matukû jamaingî!” Rîrîa Athalia aaigîrua akaria na antû bakîriingaga gîtuma, nî eetîre kîûrûûne kîrî bo. Athalia agîtega aroona mûnene arûngi gîtugîîne gîa kîûrû kûringana na wîîthîre. Nabo atongeeria ba asikarî, na aringi tarumbeta barûngi akuî na mûnene. Nabo antû bonthe nî baagwîrîîtue mono bakîringaga tarumbeta. Athalia aratambûranga nguû ciaawe arauga atîrî, “Îî nî nkunyanîri mbûragwa! Îî nî nkunyanîri mbûragwa!” Jehoiada mûthînjîri-Mûrungu areera atongeeria ba asikarî atîrî, “Muumagarîîrieni gatîgatî ka ikundi bia asikarî na muntû noo ûrîkû ûrîa ûkamûthingata ooragwe.” Ningî nî aarî akûbeera atîrî, “Bûkámûûragîreeni kîûrûûne.” Tontû bûû, baramûgwata, baramûkûrûkîîria mpingîroone ya mbarathi baramwikia gîkaro kîa mûnene baramûûragîra ku. Jehoiada nî aatûmîre mûnene amwe na antû beekanîra kîrîkanîro na MWATHANI atî bakaa antû baawe. Ningî aratûma antû beekanîra kîrîkanîro na mûnene waao. Nabo antû bonthe bareeta kîromberoone kîa Baali barakîmomoranga, na baratharia iritîro bia igongwana, na baraunanga mîrungu ya mîng'uanano. Ningî barooragîra Matani mûthînjîri-mûrungu wa Baali, mbere ya iritîro bia igongwana. Jehoiada aracoka areeka akaria nîkenda bakaria kîûrû. Jehoiada amwe na atongeeria ba asikarî, na akaria ba gîkaro kîa mûnene na antû bonthe, baraumagaria mûnene kuuma kîûrûûne. Baramûkûrûkîîria mpingîroone ya akaria baramwikia gîkaro kîa mûnene. Joashi arakarîra gîtî kîa ûnene. Nabo antû bonthe baragwîrua, na ntûûra îraborera nîûntû Athalia nî aarî akûûragîrwa gîkaroone kîa mûnene. Joashi aaere mûnene arî na ûkûrû bwa mîaka mûgwanja (7). Joashi aaere mûnene wa Juda mwakeene jwa mûgwanja jwa waathani bwa Jehu, mûnene wa Israeli. Joashi aathanîre arî Jerusalemu mîaka mîrongo îna. Ng'ina wa Joashi eetagwa Zibiha wa kuuma ntûûreene ya Beerisheba. Joashi nî aathithîrie mantû jarîa jaagîrîte mbere ya MWATHANI ûtûûroone bwaawe bunthe nîûntû Jehoiada mûthînjîri-Mûrungu nî aamweejaga kîrîra. Îndî gûntû kûrîa mûrungu jwa Baali jwaathaathagîrua gûtaathûûkangua. Antû nî beetîre na mbere kûritîra igongwana ku na kwîîthîria ubaani nao. Joashi nî eetîre athînjîri-Mûrungu arabeera atîrî, “Bwîkage mbeecha cionthe irîa ireetagwa kîûrûûne nîûntû bwa igongwana. Iu nî mbeecha irîa iritagwa nîûntû bwa igongwana mwanya mwanya na irîa iritagwa irî biewa. O mûthînjîri-Mûrungu nî ajûkagie mbeecha kuuma kîrî antû barîa agûtumîkîra. Mbeecha iu itumagîrwe nîûntû bwa kûthithia kîûrû kûrîa kîthûkangi.” Îndî kinya mwakeene jwa mîrongo îîrî na îthatû jwa waathani bwa Joashi, athînjîri-Mûrungu bataarî bakûthithia kîûrû kûrîa kîathûûkangi. Tontû bûû, mûnene Joashi areeta mûthînjîri-Mûrungu, Jehoiada amwe na athînjîri-Mûrungu bangî arabooria atîrî, “Nîmbi îgirîîtie bûthithia kîûrû kûrîa kîthûûkangi? Nandî bûkájûkieni mbeecha kaîrî kuuma kîrî barîa babûtumîkagîra. Îndî bûnenkanagîre mbeecha iu nîkenda ithithia kîûrû.” Nabo athînjîri-Mûrungu bareetîkîîria gûtiga kûjûkia mbeecha kuuma kîrî antû, na kinya gûtiga mantû ja kûthithia kîûrû. Jehoiada, mûthînjîri-Mûrungu arajûkia îthandûkû, ararîtûra gakutho nkunîkiine na ararîîka rûteere rwa ûrîo rwa kîritîro kîa igongwana. Akuî na au îthandûkû rîaarî nîo antû baatonyagîîra kîûrûûne. Mûthînjîri-Mûrungu ûrîa weethagîrwa arî ngûgîîne akarîtie mwari nî eekagîra mbeecha cionthe irîa ciaaritagwa nî antû îthandûkûûne rîu. Rîrîa rîonthe boonaga mbeecha ikwingîa îthandûkûûne karani wa mûnene na mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene nî beetaga bagatara mbeecha cionthe irîa cieethagîrwa irî îthandûkûûne bagaciîkîra mîbukoone bakamîoga. Nabo nî baajûkagia mbeecha iu ciathimwa bakainenkanîra kîrî antû barîa baarûngamîrîte ngûgî ya gwaka kîûrû kûrîa kîthûkangi. Nabo arûngamîîri ba mwako nî baarîage aaki na mbaaû na abundi bangî. Ningî nî baarîaga aaki na maiga na aaji maiga. Ningî nî baagûraga mbaaû na maiga ja gwaka kûrîa kwaathûkangi. Mbeecha ingî nî baarîaga nacio ngûgî cionthe cia kûthithia kîûrû kûrîa kwaathûkangi. Îndî bataatumîîre mbeecha iu nîûntû bwa kûgûra taawa, kana mpakûri, kana tarumbeta, kana gîntû kîngî kinya kîrîkû kîa thaabu kana kîa fetha. Mbeecha cionthe ciaatumagîrwa kûrîaa ariti ngûgî na kûgûra into birîa biatûmagîrwa gwaka kîûrû kûrîa kîathûûkangi. Arûngamîîri bau ba mwako baarî eetîkua. Tontû bûû gûtaarî na gîtûmi kîa kûbooria boonanie ûrîa mbeecha iu ciaatumagîrwa. Mbeecha cia igongwana bia kûthiria maatia, na cia igongwana bia kûthiria meeyia itaikagua kîûrûûne. Îndî cianenkanagîrwa kîrî athînjîri-Mûrungu. Îgiiteene rîu Hazaeli, mûnene wa Sîria nî eetîre kwithûkîra antû ba Gathi, nawe aramîtaa. Aracoka areeta kwithûkîra ntûûra ya Jerusalemu. Îndî Joashi mûnene wa Juda, arajûkia biewa bionthe birîa mûnene Jehoshafati, na mûnene Jehoramu, na mûnene Ahazia, baarî bakûritîra MWATHANI amwe na biewa biaawe wengwa, na thaabu yonthe îrîa yaarî mîthithûûne ya kîûrû kîa MWATHANI, na îrîa yaarî gîkaroone kîa mûnene, aratûmana biikîrua Hazaeli mûnene wa Sîria. Tontû bûû, Hazaeli araciîtîra aratigana na ntûûra ya Jerusalemu. Mantû jangî jonthe jarîa mûnene Joashi aathithîrie nî jaandîki Yukuune rîa ngono cia anene ba Juda. Nabo atongeeria barîa baathanaga barî rungu rwa mûnene Joashi nî baamûkunyanîîre baramûûragîra nyomba îrîa îrî Milo njîreene ya gwîta Sila. Atongeeria barîa baamûûragîre baarî Jozakari mûtaana wa Shimeathi, na Jehozabadi mûtaana wa Shomeri. Nabo baramûthika mbîrîreene cia beethe ntûûreene ya Daudi. Amazia, mûtaana wa Joashi araa mûnene Jehoahazi mûtaana wa Jehu aajûkîrie waathani mwakeene jwa mîrongo îîrî na îthatû jwa waathani bwa Joashi, mûtaana wa Ahazia. Jehoahazi aathanîre nthîgûrûûne ya Israeli arî ntûûreene ya Samaria, mîaka îkûmi na mûgwanja. Jehoahazi nî aathithîrie mantû jamathûûku mbere ya MWATHANI nîûntû nî aathithîrie meeyia ta jarîa Jeroboamu, mûtaana wa Nebati aathithagia aratûma antû ba Israeli bathithia meeyia. Tontû bûû, MWATHANI nî aathûûrîre mono nîûntû bwa Israeli, ararekeeria antû ba Israeli baithûkîrwa na boombwa jamaingî ndweene nî Hazaeli mûnene wa Sîria na kinya mûtaana waawe Beni-hadadi. Nîrîo mûnene Jehoahazi aarombere MWATHANI, nawe MWATHANI aramwigua. MWATHANI nî aarî akwona mîthangîko ya Israeli nîûntû bwa ûrîa baainyagîîrua nî mûnene wa Sîria. MWATHANI nî aabaeere mûtongeeria ûrîa waaboonokerie kuuma kîrî antû ba Sîria. Nabo antû ba Israeli baratûûra kiindajî o ta ûrîa gwakari mbereene. Îndî amwe na bûû, antû ba Israeli bataatiganîre na meeyia jarîa Jeroboamu aathithagia na aratûma Israeli îthithia. Ningî beetîre na mbere kûthithia meeyia na barareka mûrungu jwa mûng'uanano jwa Ashera jwîta na mbere kwîthîrwa jûrî ntûûreene ya Samaria. Njûûrî ya mûnene Jehoahazi îrîa yaatigeere yaarî înini mono. Kwaarî na Asikarî ba mbarathi mîrongo îtaano (50) na ngaarî îkûmi cia ndwaa, na asikarî ngiri îkûmi (10,000) nîûntû mûnene wa Sîria nî aarî agûkinyanga bangî booka tîîri. Mantû jangî jamanene jonthe jarîa Jehoahazi aathithîrie, nî jaandîki yukuune rîa ngono cia anene ba Israeli. Jehoahazi nî aakuîre, na arathikwa ntûûreene ya Samaria. Jehoashi mûtaana waawe arajûkia waathani. Jehoashi mûtaana wa Jehoahazi aambîrîîrie kwaathana mwakeene jwa mîrongo îthatû na mûgwanja jwa waathani bwa Joashi nthîgûrûûne ya Juda. Jehoashi aathanîre arî ntûûreene ya Samaria mîaka îkûmi na îtaantatû. Nî aathithîrie mantû jamathûûku mbere ya MWATHANI, ataatiganîre na meeyia jarîa Jeroboamu, mûtaana wa Nebati aathithagia na atûma Israeli îthithia. Mantû jamanene jangî jonthe jarîa Jehoashi aathithîrie, kinya ndwaa irîa aarwîre na Amazia mûnene wa Juda, nî jaandîki Yukuune rîa ngono cia anene ba Israeli. Jehoashi nî aakuîre na arathikwa ntûûreene ya Samaria amwe na anene bangî ba Israeli. Jeroboamu wa baîrî nî aajûkîrie ûnene. Elisha nî aajîtue mbajua înene mono na nî aarî akuî gûkua. Jehoashi, mûnene wa Israeli nî eetîre kûmûraitha. Jehoashi aramûrîrîra akiugaga, “Wûi baaba, Wûi baaba! Gwe nchamba ya Israeli ûgwîta!” Elisha aramwîra atîrî, “Jûkia ûta na mîgwî.” Jehoashi arajûkia ûta na mîgwî. Elisha areera mûnene wa Israeli ûjû, “Ithuranîre kûratha.” Nawe mûnene araithuranîra. Elisha ararîkîîra njara yaawe njareene ya mûnene. Elisha areera mûnene atîrî, “Rugûra ndiricha ya bwa gaiti.” Nawe mûnene aramîrugûra. Elisha aramwîra atîrî, “Rîu ratha.” Nawe mûnene araratha. Elisha arauga, “Jûu nî mûgwî jwa MWATHANI jwa ûûmbani. Nî mûgwî jûrîa jûgatûma Sîria yûûmbwa. Nîkwîthîrwa gwe ûkaarwîra na antû ba Sîria ntûûreene ya Afeki mwanka ûbathirie buru.” Elisha aracoka aramwîra, “Jûkia mîgwî.” Nawe aramîjûkia. Elisha aramwîra atîrî, “Ratha nthîgûrû na mîgwî îîu.” Nawe Jehoashi araratha nthî maratha jathatû rîu aratiga. Elisha arathûûra mono nîwe, aramwîra atîrî, “Këethîra ûkûratha maratha jataano kana jatantatû, ûrîngî kwithûkîra antû ba Sîria mwanka ûkabathiria buru. Îndî nandî ûkaboomba ndweene mainda jathatû akî.” Elisha nî aakuîre, na arathikwa. Mwambîrîrioone jwa o mwaka o mwaka, ikundi bia atuunyani nî biaithûkagîra nthîgûrû ya Israeli kuuma Moabu. Îgiiteene rîmwe, rîrîa muntû ûmwe aathikagwa, gîkundi ta kîu kîa atuunyani nî kîonerwe. Nabo antû baragera kiimba mbîrîreene ya Elisha baramatûka. Rîrîa kiimba kîagwîre mbîrîreene, kîragwa marûitûûne ja Elisha kîrariûka, kîrarûngama. Hazaeli, mûnene wa Sîria nî aakarîre ainyîrîtie nthîgûrû ya Israeli îgiita rîonthe rîrîa Jehoahazi aathanaga. Îndî MWATHANI nî aabeendeete na nî aabaigagîîrua kîaao. Aabaigagîîrua kîaao nîûntû bwa kîrîkanîro kîrîa eekanîîrîte na Abrahamu, na Isaaka, na Jakubu. Ataabarekeeria bathirua kana oorîrua nîbo mwanka naarua tûrî. Rîrîa Hazaeli mûnene wa Sîria aakuîre, Beni-hadadi mûtaana waawe nîwe waajûkîrie ûnene. Tontû bûû, mûnene Jehoashi, mûtaana wa Jehoahazi nî oombîre Beni-hadadi mûtaana wa Hazaeli ndweene ithatû, na aramûtuunya ntûûra cia Israeli irîa aataîte. Amazia mûtaana wa Joashi, aaere mûnene wa Juda mwakeene jwa îîrî jwa waathani bwa Jehoashi, mûtaana wa Jehoahazi. Amazia aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na îtaano rîrîa aaere mûnene. Nawe aathanîre mîaka mîrongo îîrî na kenda arî Jerusalemu. Ng'ina eetagwa Jehoadini na kwaao kwaarî Jerusalemu. Amazia nî aathithîrie mantû jaameega mbere ya MWATHANI kinya këethîra tî ta jarîa kîûjûjû kîaawe Daudi aathithîtie. Mantûûne jamaingî nî aathithagia o ta ûrîa Joashi aathithagia. Îndî gûntû kûrîa mûrungu jwa Baali jwaathaathagîrua gûtathûkangua. Antû noo beetîre na mbere kûritîra igongwana ku na kwîîthîria ubaani nao. Amazia amenya akûmaarîra ûneneene, nîrîo ooragîre asikarî barîa bonthe booragîre îthe. Îndî atooragîre aana ba asikarî bau ooragani. Nîkwîthîrwa Waathoone bwa Musa, MWATHANI augîîte atîrî, “Aciari batîûragîrwa meeyia ja aana baao kana aana booragîrwa meeyia ja aciari baao. Îndî o muntû o muntû akooragîrwa meeyia jaawe.” Amazia nî ooragîîre asikarî ngiri îkûmi (10,000) ba Edomu kîguuruune gîa chumbî. Ningî araithûkîra ntûûra ya Sela aramîtaa, aramîaa riîtwa Jokitheeli, na rîu nîrîo riîtwa îtagwa mwanka naarua tûrî. Rîu Amazia nî aatûmanîre kîrî mûnene wa Israeli tawe Jehoashi mûtaana wa Jehoahazi. Jehoahazi aarî mûtaana wa Jehu. Amazia areera Jehoashi atîrî, “Njû ndweene twonane meetho kwa meetho.” Mûnene Jehoashi wa Israeli aracokeria Amazia mûnene wa Juda, arauga eerwe ûjû, “Îgiita rîmwe nî kwaarî na gîkamba kîa miigua. Nakîo kîratûmana kîrî mûtarakwa jwa Lebanoni kîrajwîra atîrî, ‘Nenkera mwarî waaku aee mûka wa mûtaana waakwa.’ Îndî nyamû ya kîthaka îkûrûkîte îrakinyanga gîkamba kîu kîa miigua. Nî mma nî ûrombere antû ba Edomu ndweene, nabu ûntû bûu bwakûûjûria rwikumio. Ng'anîrwa nî ûûmbani bûu, ûkare gwaaku. Nî yambi thîîna ûgûcwaa na ûkîmenyaga îgaakûthiria na îthirie antû ba Juda.” Îndî Amazia ataigîrue nteto iu. Tontû bûû, Jehoashi mûnene wa Israeli araumagara na njûûrî areeta kûrwaa na Amazia mûnene wa Juda. Nabo baarwîrîîre ntûûreene ya Bethishemeshi nthîgûrûûne ya Juda. Nayo njûûrî ya Juda îroombwa ndweene nî njûûrî ya Israeli nabo asikarî ba Juda baramatûka; o muntû araana nja yaawe. Jehoashi mûnene wa Israeli nî aagwatîîre Amazia mûnene wa Juda ntûûreene ya Bethishemeshi. Jehoashi mûnene wa Israeli nî eetîre ntûûreene ya Jerusalemu aramomoranga rûthingo rwa ntûûra; kuuma mpingîroone ya Efuraimu mwanka mpingîroone îrîa îrî mûthia jwa rûthingo. Aamomorangîre gûntû kwa ûraaja bwa mita magana jaîrî (200m) Jehoashi arajûkia thaabu yonthe na fetha, na into bionthe birîa biaarî kîûrûûne. Ningî aracoka arajûkia into bionthe birîa biaarî mîthithûûne ya gîkaro kîa mûnene na arajûkia atae aracoka nabo ntûûreene ya Samaria. Najo mantû jangî jamanene jarîa mûnene Jehoashi aathithîrie, na ûrîa aarwîre na Amazia mûnene wa Juda, nî jaandîki yukuune rîa ngono cia anene ba Israeli. Jehoashi nî aakuîre, na arathikwa ntûûreene ya Samaria arîa anene bangî ba Israeli baathikagwa. Jeroboamu, mûtaana waawe, araa mûnene. Mûnene wa Juda, Amazia mûtaana wa Joashi, nî aatûûrîre mîaka îkûmi na îtaano nyuma ya gîkuu kîa Jehoashi, mûnene wa Israeli. Najo mantû jangî jarîa mûnene Amazia aathithîrie nî jaandîki yukuune rîa ngono cia anene ba Juda. Nabo antû ba Jerusalemu nî baamûkunyanîîre, nawe amenya aramatûka areeta ntûûreene ya Lakishi. Îndî antû baratûmwa Lakishi, bareeta baramûûragîra ku. Barareeta mwîrî jwaawe jûkamati nî mbarathi, na barajûthika mbîrîreene cia anene Jerusalemu ta yo ntûûra ya Daudi. Nabo antû ba Juda bonthe nî baajûkîrie Azaria mûtaana wa Amazia baramweethia mûnene wa Juda arî na ûkûrû bwa mîaka îkûmi na îtantatû. Azaria nîwe waakîre ntûûra ya Elathi aramîcokia nthîgûrûûne ya Juda kaîrî nyuma ya gîkuû kîa îthe. Jeroboamu mûtaana wa Jehoashi aaere mûnene wa Israeli mwakeene jwa îkûmi na îtaano jwa waathani bwa Amazia mûnene wa Juda. Jeroboamu aathanaga arî ntûûreene ya Samaria, mîaka mîrongo îna na jûmwe. Jeroboamu nî aathithîrie mantû jamathûûku mbere ya MWATHANI, na ataatiganîre na meeyia jarîa jonthe Jeroboamu mûtaana wa Nebati, aathithagia, jarîa jaatûmîre Israeli îtonya meeyieene. Nî aarwîre aratuunyana nthîgûrû ya Israeli yonthe îrîa yaatuunyani; kuuma mûcîcîbîroone jwa Hamathi mwanka gwîta îrieene rîa Chumbî. Aathithîrie ûu kûringana na ûrîa MWATHANI, Mûrungu wa Israeli eerîte nthûûmba yaawe kîroria Jona mûtaana wa Amitai. Jona aarî wa kuuma ntûûreene ya Gathi-heferi. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî aarî akwona mîthangîko îmîthûûku îrîa antû ba Israeli baathangîkaga, nîûntû gûtî muntû noo ûmwe eethîrwa arî nkombo kana atî nkombo waatigeere ûûmba kûbateethia. MWATHANI ataarî akuuga akaabathiria buru kuuma nthîgûrûûne. Tontû bûû, aratumîra Jeroboamu wa baîrî, mûtaana wa Joashi kûboonokia. Najo mantû jangî jonthe jamanene jarîa Jeroboamu wa baîrî aathithîrie, na ndwaa irîa aarwîte, ûrîa aarwîre aratuunyana ntûûra ya Damaski na ya Hamathi irîa ciaarî igûtawa nî Juda, nî jaandîki yukuune rîa ngono cia anene ba Israeli. Jeroboamu nî aakuîre arathikwa mbîrîreene cia anene ba Israeli. Zekaria, mûtaana waawe araa mûnene. Uzia mûtaana wa Amazia aaere mûnene wa Juda mwakeene jwa mîrongo îîrî na mûgwanja jwa waathani bwa Jeroboamu wa baîrî mûnene wa Israeli. Uzia aambîrîîrie kwaathana arî na ûkûrû bwa mîaka îkûmi na îtantatû. Aathanîre arî Jerusalemu mîaka mîrongo îtaano na îîrî. Ng'ina eetagwa Jekolia, na aarî wa kuuma ntûûra ya Jerusalemu. Uzia nî aathithîrie mantû jameega mbere ya MWATHANI, o ta ûrîa îthe Amazia aathithagia. Îndî gûntû kûrîa mîrungu ya Baali yaathaathagîrua gûtaathûûkangua. Antû noo beetîre na mbere kûrîtîra igongwana ku na kwîthîria ubaani nao. MWATHANI nî aatûmîre mûnene agwaatwa nî mûrimo jwa mûtigiri, na aratûûra naju mwanka rîrîa aakuîre. Ningî aakaraga nyomba yaawe wenka. Jothamu, mûtaana wa mûnene, nîwe watongagîîria nja ya îthe na nîwe wathaga nthîgûrû ya Juda. Najo mantû jangî jonthe jarîa mûnene Uzia aathithîrie nî jaandîki yukuune rîa ngono cia anene ba Juda. Uzia nî aakuîre, arathikwa mbîrîreene cia anene ntûûreene ya Daudi. Mûtaana waawe Jothamu, araa mûnene Zekaria mûtaana wa Jeroboamu wa baîrî aambîrîîrie kwaathana Israeli mwakeene jwa mîrongo îthatû na înaana jwa waathani bwa Uzia mûnene wa Juda. Aathanîre arî ntûûreene ya Samaria mîeri îtaantatû. Nî aathithîrie mantû jamathûûku mbere ya MWATHANI, o ta biûjûjû biaawe. Ataatiganîre na meeyia jarîa Jeroboamu mûtaana wa Nebati aathithîtie jarîa jaatûmîre Israeli îtonya meeyiene. Shalumu mûtaana wa Jabeshi nî aakunyanîîre mûnene Zekaria na aramûûragîra ntûûreene ya Ibleamu, araa mûnene Najo mantû jangî jarîa mûnene Zekaria aathithîrie nî jaandîki yukuune rîa ngono cia anene ba Israeli. Tontû bûû, wîrane bwa MWATHANI bûrîa eerîte Jehu atî, “Nchiarwa ciaaku îkaathana ndeene ya Israeli mwanka nthukî ya inya,” bûroojûra. Shalumu mûtaana wa Jabeshi aambîrîîrie kwaathana mwakeene jwa mîrongo îthatû na kenda jwa waathani bwa Uzia mûnene wa Juda. Aathanîre mweri jûmwe akî arî Samaria. Menahemu mûtaana wa Gadi nî aaumîre ntûûreene ya Tiriza areeta ntûûreene ya Samaria, arooragîra mûnene Shalumu mûtaana wa Jabeshi ku. Menahemu arajûkia waathani. Najo mantû jangî jarîa Shalumu aathithîrie, na ûrîa aakunyanîîre mûnene, nî jaandîki yukuune rîa ngono cia anene ba Israeli. Menahemu nî aaumîre ntûûreene ya Tiriza areeta araithûkîra ntûûra ya Tifisa aramîîthîîria buru, na arathiria antû barîa baarî ku. Ningî nî aathirîrie antû ba gûntû kûrîa kwathiûrûkîrîte ntûûra îîu nîûntû nî baaregere kwinenkanîra waathoone bwaawe. Aracoka arakothoranga mau ja aka barîa baarî babarito. Menahemu mûtaana wa Gadi aaere mûnene wa Israeli mwakeene jwa mîrongo îthatû na kenda jwa waathani bwa Uzia mûnene wa Juda. Nî aathanîre mîaka îkûmi arî Samaria. Nî aathithîrie mantû jamathûûku mbere ya MWATHANI ûtûûroone bwaawe bunthe. Ningî ataatiganîre na meeyia jarîa Jeroboamu mûtaana wa Nebati aathithîtie, jarîa jaatûmîre Israeli îtonya meeyiene. Tigilathi Pileseri mûnene wa Asîria nî aaithûkîîre nthîgûrû ya Israeli. Mûnene Menahemu aramûnenkera kilo ngiri mîrongo îthatû na inya (34,000) cia fetha nîkenda Tigilathi Pileseri ateethereria Menahemu kwirikîria waathaniine. Mbeecha iu cionorete nîûntû mûnene Menahemu nî aatuîrîte itonga bionthe bia Israeli; o gîtonga kîrîte fetha mîrongo îtaano. Tontû bûû, mûnene wa Asîria aratigana na nthîgûrû ya Israeli araana. Najo mantû jangî jarîa mûnene Menahemu aathithîrie nî jaandîki yukuune rîa ngono cia anene ba Israeli. Menahemu nî aakuîre. Nawe Pekahia mûtaana waawe araa mûnene Pekahia mûtaana wa Menahemu aaere mûnene wa Israeli mwakeene jwa mîrongo îtaano jwa waathani bwa Uzia mûnene wa Juda. Aathanîre mîaka îîrî arî ntûûreene ya Samaria. Nî aathithîrie mantû jamathûûku mbere ya MWATHANI, na ataatiganîre na meeyia jarîa Jeroboamu mûtaana wa Nebati aathithîtie jarîa jaatûmîre Israeli îtonya meeyiene. Mûtongeeria wa njûûrî ya Pekahia tawe Peka mûtaana wa Remalia barî na antû mîrongo îtaano ba kuuma mwîrîgeene jwa Gileadi nî baakunyanîîre mûnene, baramûûragîra giitiiroone kîa gîkaro kîa mûnene, kûu ntûûreene ya Samaria. Nawe Peka araa mûnene. Najo mantû jangî jonthe jarîa Pekahia aathithîrie nî jaandîki yukuune rîa ngono cia anene ba Israeli. Peka mûtaana Remalia aaere mûnene wa Israeli mwakeene jwa mîrongo îtaano na îîrî jwa waathani bwa Uzia mûnene wa Juda. Peka aathanîre mîaka mîrongo îîrî arî ntûûreene ya Samaria. Nî aathithîrie mantû jamathûûku mbere ya MWATHANI, na ataatiganîre na meeyia jarîa Jeroboamu mûtaana wa Nebati aathithîtie jarîa jaatûmîre Israeli itonya meeyiene. Rîrîa Peka mûnene wa Israeli aathanaga, nîrîo Tigilathi-pileseri mûnene wa Asîria eetîre kwîthûkîra ntûûra ya Ijoni, na ya Abeli-bethi-maaka, na ya Janoa, na ya Kedeshi, na ya Hazori araitaa. Ningî araithûkîra nthîgûrû ya Gileadi, na ya Galili, na ya Nafutali. Aracoka arajûkia atae arabaikia Asîria. Hoshea mûtaana wa Ela nî aakunyanîîre Peka mûtaana wa Remalia, aramûûraga, na araa mûnene Aathithîrie ûu mwakeene jwa mîrongo îîrî jwa waathani bwa Jothamu mûtaana wa Uzia. Najo mantû jangî jarîa Peka aathithîrie nî jaandîki yukuune rîa ngono cia anene ba Israeli. Jothamu mûtaana wa Uzia aaere mûnene wa Juda mwakeene jwa îîrî jwa waathani bwa Peka mûnene wa Israeli. Jothamu aaere mûnene arî na mîaka mîrongo îîrî na îtaano. Aathanîre arî Jerusalemu mîaka îkûmi na îtantatû. Ng'ina eetagwa Jerusha, na aarî mwarî wa Zadoki. Nî aathithîrie mantû jaagîrîte meethoone ja MWATHANI o ta jarîa jonthe îthe Uzia aathithagia. Îndî ataathûûkangîrie gûntû kûrîa mûrungu jwa Baali jwaathaathagîrua. Antû nabo nî beetîre na mbere kûritîra igongwana ku na kwîthîria ubaani nao. Jothamu nî aakîre mpingîro ya rûgûrû ya kîûrû. Najo mantû jangî jonthe jarîa Jothamu aathithîrie nî jaandîki yukuune rîa ngono cia anene ba Juda. Rîrîa aathanaga nîrîo MWATHANI aatûmîre Rezini mûnene wa Sîria na Peka mûtaana wa Remalia, mûnene wa Israeli baithûkîra nthîgûrû ya Juda. Jothamu nawe nî aakuîre na arathikwa mbîrîreene cia anene ntûûreene ya Daudi. Mûtaana waawe Ahazi araa mûnene Ahazi mûtaana wa Jothamu aaere mûnene wa Juda mwakeene jwa îkûmi na mûgwanja jwa waathani bwa Peka mûnene wa Israeli. Ahazi aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî, rîrîa aaere mûnene. Nî aathanîre mîaka îkûmi na îtaantatû arî Jerusalemu. Îndî ataathithagia mantû jarîa jaagîrîte meethoone ja MWATHANI Mûrungu waawe ta ûrîa kîûjûjû kîaawe Daudi kîathithagia. Îndî we aathingataga mîîtîre ya anene ba Israeli. Ningî kinya nî aaritîre mûtaana waawe arî kîgongwana kîa gwakîîria athingatîte wîthîre bûbûthûûku bwa mîgongo îrîa MWATHANI eengîîre antû ba Israeli. Nî aaritaga igongwana na akaîthîîria ubaani gûntû kûrîa mûrungu jwa Baali jwathaathagîrua, na irîmeene, na rungu rwa mîtî yonthe îrîa îriibîte. Rezini mûnene wa Sîria na Peka mûtaana wa Remalia, mûnene wa Israeli, nî beetîre kwithûkîra ntûûra ya Jerusalemu, baramîcîgîîria. Îndî batoombîre mûnene Ahazi. Îgiiteene rîu nîrîo mûnene wa Sîria aaithûkîîre ntûûra ya Elathi areenga antû ba Juda kuuma ku. Nabo antû ba Edomu bareeta ku na nîku batûûraga mwanka naarua tûrî. Ahazi nî aatûmanîre kîrî Tigilathi Pileseri, mûnene wa Asîria akiugaga atîrî, “Ni ndî nthûûmba yaaku na ndî mûtaana waaku. Njû ûmbonokie kuuma kîrî mûnene wa Sîria na mûnene wa Israeli, barîa bambithûkîrîte.” Ningî Ahazi nî aajûkîrie fetha, na thaabu îrîa yaarî kîûrûûne na mîthithûûne ya gîkaro kîa mûnene, aratûmîra mûnene wa Asîria birî kîewa. Mûnene wa Asîria areetîkîîria ûrîa Ahazi aamûûrîtie, na araithûkîra ntûûra ya Damaski, aramîtaa. Arajûkia antû ba Damaski arabaikia ntûûreene ya Kiri barî atae. Ningî nî ooragîre mûnene Rezini. Mûnene Ahazi nî eetîre Damaski gûtirimana na Tigilathi Pileseri mûnene wa Asîria. Ahazi nî oonere kîritîro kîa igongwana kîrîa kîaarî kûu Damaski. Ahazi aratûmîra Uria mûthînjîri-Mûrungu mbicha yaakîo na mwakîre jwaakîo jûkwonania ûrîa ûngwa gîakari. Uria mûthînjîri-Mûrungu araaka kîritîro o ta kîu athingatîte mbicha îrîa mûnene Ahazi aatûmîte arî ntûûreene ya Damaski. Aagîakîre mbere ya mûnene Ahazi acoka kuuma Damaski. Rîrîa mûnene aakinyîre aumîte Damaski, nî eetîre kwona kîritîro kîu kîa igongwana. Ningî aracoka areeta au kîritîroone kîa igongwana, araarîta kîgongwana kîa gwakîîria, na kîa irio, na kîa biakûnyua, na araminya tharike ya kîgongwana kîa thîîrî kîritîroone kîa igongwana. Nakîo kîritîro kîa igongwana kîrîa kîathûrîri MWATHANI, gîaaki na îturutia na kîaarî mbere ya kîûrû, arakîrita au kîaarî gatîgatî ga kîûrû na kîritîro kîa igongwana kîu ûrîa aakîte, aragîîka bwa ûrîo bwa kîûrû kîu kîrîa aakîte. Ningî Ahazi nî eerîre Uria mûthînjîri-Mûrungu atîrî, “Kîritîro gîkî gîaakwa kîa igongwana nîo ûkaaritagîra igongwana; igongwana bia rûkîîrî bia gwakîîria na bia irio kuuma kîrî ni mûnene na kuuma kîrî antû. Ningî ûritagîre o igongwana bia kûnyua bia antû. Nayo tharike ya nyomoo cionthe irîa ikaritagwa igongwana ûmîminyage kîritîroone kîu kîa igongwana. Îndî kîritîro kîu kîa igongwana kîthithîtue na îturutia gîkeethîrwa kîrî gîaakwa gîa kûûrîrua mantû kuuma kîrî MWATHANI.” Mûthînjîri-Mûrungu nî aathithîrie mantû jau jonthe o ta ûrîa mûnene Ahazi aamwîrîte. Mûnene Ahazi nî aathûûkangîrie tûgaarî twa îturutia tûrîa twatumagîrwa kîûrûûne, na ararita iraî birîa biaarî îgûrû rîa tu. Ningî nî aaritîre gîtangi kîrîa kînene kîaarî îgûrû rîa ndeegwa cia îtûrûtîa arakîrîkîîra mûsingiine jwa maiga. Ningî ararita karîngo karîa gaaki kîûrûûne ga kûrîkagîîra gîtî kîa mûnene na arainga njîra îrîa mûnene eetagîîra agîtonya kîûrûûne ntukû ya sabatû. Aathithîrie mantû jau nîkenda agwîria mûnene wa Asîria. Mantû jangî jarîa mûnene Ahazi aathithîrie nî jaandîki yukuune rîa ngono cia anene ba Juda. Ahazi nî aakuîre na arathikwa mbîrîreene cia anene ntûûreene ya Daudi. Hezekia mûtaana waawe araa mûnene Hoshea mûtaana wa Ela aaere mûnene wa Israeli mwakeene jwa îkûmi na îîrî jwa waathani bwa Ahazi mûnene wa Juda. Hoshea aathanîre arî ntûûreene ya Samaria mîaka kenda. Nî aathithîrie mantû jamathûûku mbere ya MWATHANI, îndî tî jamathûûku nkûrûki ya jarîa anene ba Israeli barîa baarî mbere yaawe baathithagia. Shalimaneseri mûnene wa Asîria nî aaithûkîîre nthîgûrû ya Israeli, na mûnene Hoshea arainenkanîra kîrî we. Mûnene Hoshea arambîrîîria kûritagîra mûnene wa Asîria ûgoti. Îndî mûnene wa Asîria nî aatigîre gwîtîkia Hoshea, nîûntû Hoshea nî aarî agûtûma atûmwa kîrî So, mûnene wa Misri, akîmûrombaga ûteethio na nî aarî agûtiga kûritagîra mûnene wa Asîria ûgoti bûrîa aamûritagîra o mwaka o mwaka. Tontû bûû, mûnene wa Asîria aramûgwata, aramûtheeka ncheera. Mûnene wa Asîria aracoka araithûkîra nthîgûrû ya Israeli yonthe arakinya ntûûra ya Samaria, na aramîcîgîîria îgiita rîa mîaka îthatû. Mwakeene jwa kenda jwa waathani bwa mûnene Hoshea nîrîo Shalimaneseri mûnene wa Asîria aataîre ntûûra ya Samaria. Arathaamia antû ba Israeli arabaikia nthîgûrû ya Asîria; araikia bamwe ntûûreene ya Hala, na bangî arabaikia akuî na mûuro jwa Habori nthîgûrûûne ya Gozani, na bangî arabaikia ntûûreene ingî cia Media. Gwaakarîre ûu nîûntû bwa ûrîa antû ba Israeli beeîîrie MWATHANI Mûrungu waao, ûrîa waabaritîre nthîgûrû ya Misri kuuma waathoone bwa Farao mûnene wa Misri. Ningî nî baathaathaîrie mîrungu îngî, na barathingata nkuagaya cia antû ba mîgongo îrîa MWATHANI eengîre nîkenda antû ba Israeli baigwatîra kûu, na nî baathingatîre mîîtîre îmîthûûku îrîa booneetue nî anene ba Israeli. Nabo antû ba Israeli nî baathithagia mantû na witho jatîagîrîte kîrî MWATHANI Mûrungu waao. Nî baaciakîrîte irombero bia mîrungu ya mîng'uanano ntûûreene ciaao cionthe, kuuma irîa nini mwanka irîa nene. Ningî nî beekîre itugî bia mîrungu ya mîng'uanano ya Baali na Ashera kûrîa kunthe baarombagîra na rungu rwa mîtî îrîa îriibîte yonthe. Nabo Aisraeli nî baaîthagîîria ubaani gûntû kûu kunthe o ta ûrîa antû ba mîgongo îrîa MWATHANI aabeengîîre baathithagia. Nabo nî baathithîrie mantû jamathûûku jaratûma MWATHANI athûûra. Nabo nî baathaathayia mîrungu ya mîng'uanano îrîa MWATHANI aabakaanîtie batîkamîthaathagie. Ningî MWATHANI nî aakaanîtie antû ba Israeli na ba Juda na njîra ya iroria birîa bionthe aatûmîte akiugaga atîrî, “Garûkeeni bûtigane na mîîtîre yeenu îmîthûûku, bwathîkagîre maathana jaakwa na mawaatho jaakwa, kûringana na ûrîa ndeerîre biûjûjû bieenu na njîra ya nthûûmba ciaakwa, iroria.” Îndî bo nî baaregere kwathîka, baroomia nkoro ciaao o ta ûrîa beethe baathithagia barîa baaregere kwathîkîra MWATHANI Mûrungu waao. Nî baareganîre na mawaatho jaawe na kîrîkanîro kîrîa MWATHANI aathithîtie na beethe. Ningî nî baareganîre na nkuagaya cia MWATHANI barathingata mîrungu ya mîng'uanano na baraa ba ûtheri. Baathingataga mîtûûrîre ya antû ba mîgongo îrîa yaabathiûrûkîrîte, o îrîa MWATHANI aabakaanîtie batîkathithagie ta yo. Bararega kwathîkîra maathana ja MWATHANI Mûrungu waao na baracoka baraithithîria mîrungu ya mîng'uanano ya njaû ijîîrî cia chuuma, na mûrungu jwa mûka jweetagwa Ashera. Ningî baracoka barathaathayia njota cionthe cia îgûrû na barathaathayia kinya Baali mûrungu jwa mûng'uanano. Ningî nî baaritaga aana baao barî igongwana bia gwakîîria. Baracoka baratua kûroragîrua na kûrîngagîrua baracieejana buru kûthithagia mantû jamathûûku mbere ya MWATHANI mwanka arathûûra nîbo. Tontû bûû, MWATHANI nî aathûûrîre mono nîûntû bwa antû ba Israeli mwanka arabeenga barauma kîrî we. Gûtî bo baatigarîre tiga antû ba mwîrîga jwa Juda bonka. Îndî kinya antû ba Juda batoombîre kûmenyeera maathana ja MWATHANI Mûrungu waao. Bo nî beetîre na mbere kûthingata mîîtîre ya antû ba Israeli îrîa baarî bakwambîrîîria. MWATHANI nî aaregere nchiarwa cionthe cia Israeli arabakanûkia na arabanenkanîra kîrî anthû mwanka aratûma beebua bauma kîrî we. Rîrîa MWATHANI aatûmîre Israeli yaathûkana na Juda, Israeli nî yaathuurîre Jeroboamu mûtaana wa Nebati aa mûnene waayo. Jeroboamu nî aatûmîre Israeli îtiga kûthingata MWATHANI îraambîrîîria kûthithia meeyia jamanene. Antû ba Israeli nî beetîre na mbere kûthithia meeyia jarîa jonthe Jeroboamu aathithagia batigûtigana najo, mwanka rîrîa MWATHANI aatûmîre beebua bauma kîrî we, O ta ûrîa nthûûmba ciaawe iroria ciaugaga ûrîa aabeerîte. Tontû bûû, antû ba Israeli nî baathaamîrue baraikua kîthamîrioone nthîgûrûûne ya Asîria na nîku barî mwanka naarua tûrî. Mûnene wa Asîria nî aajûkîrie antû kuuma ntûûreene ya Babiloni, ya Kutha, na ya Ava, na ya Hamathi, na ya Sefarivaimu, arabaikia ntûûreene cia Samaria kûrîa antû ba Israeli baarî bakûthaamua. Nabo antû bau ba Babiloni nî baigwatîîre nthî ya Samaria na baratûûra ntûûreene ciaayo. Îndî kîambîrîîriene kîa ûtûûro bwaao ku, bataathaathayia MWATHANI. Tontû bûû, MWATHANI nî aabatûmîîre ngatûnyi cioraga bamwe baao. Mûnene wa Asîria nî eerîrwe atî antû barîa aaikîrie beeta gûtûûra ntûûreene cia Samaria batiijî waatho bwa mûrungu jwa nthîgûrû îîu. Tontû bûû, mûrungu jûu nî jûtûmîte ngatûnyi ciabooraga nîûntû batîkûmenya waatho bwa mûrungu jûu, jwa nthîgûrû îîu. Nîrîo mûnene wa Asîria aaugîre atîrî, “Mûthînjîri-Mûrungu ûmwe wa Aisraeli barîa batai kuuma Samaria nî acoke agatûûre nao nîkenda abaritanaga waatho bwa mûrungu jwa nthî îîu.” Tontû bûû, ûmwe wa athînjîri-Mûrungu barîa baathaamîîtue kuuma Samaria nî eetîre aratûûra ntûûreene ya Betheli. Arabaritanîra ku ûrîa bakaathaathayia MWATHANI. Îndî antû ba gûntû mwanya mwanya barîa baarî ku nî beetîre na mbere kwithithîria mîrungu ya mîng'uanano ya kwaao na kûmîîka gûntû kûrîa mîrungu ya mîng'uanano yaathaathagîrua, kûrîa antû ba Israeli baathithîtie. O antû ba gûntû mwanya mwanya baathithagîria ûu ntûûreene irîa baarî. Antû ba ntûûra ya Babiloni baraithithîria mûrungu jwa mûng'uanano jûgwîtwa Sukothi-benothi. Nabo antû ba ntûûra ya Kuthi baraithithîria mûrungu jwa mûng'uanano jûgwîtwa Nerigali. Antû ba ntûûra ya Hamathi baraithithîria mûrungu jwa mûng'uanano jûgwîtwa Ashima. Antû ba ntûûra ya Ava baraithithîria mûrungu jwa mûng'uanano jûgwîtwa Nibihazi na jûgwîtwa Taritaki. Nabo antû ba ntûûra ya Sefarivaimu nî baaritaga aana baao barî igongwana bia gwakîîria kîrî mûrungu jwa mûng'uanano jûgwîtwa Adrameleki na jûngî jûgwîtwa Anameleki. Antû ba ntûûra iu nî baathaathayia MWATHANI kinya we. Ningî nî baathuuraga antû mwanya mwanya baao bakaabaeethia athînjîri-mûrungu. Athînjîri-Mûrungu bau baaritagîra igongwana gûntû kûrîa mîrungu ya mîng'uanano yaathaathagîrua. Nabo nî baathaathayia MWATHANI. Îndî nî beetîre na mbere kûthaathayia mîrungu yaao ya mîng'uanano kûringana na wîthîre bwa kûrîa baumîte. Mwanka naarua tûrî, antû bau nî bathingataga wîthîre bûrîa baathithagia mbere ya beeta Samaria. Nabo batîthaathayia MWATHANI kana baathîkîra mawaatho na Waatho bûrîa aanenkeere nchiarwa cia Jakubu ûrîa wîtagwa Israeli. MWATHANI nî eekîre kîrîkanîro na antû ba Israeli arabeera atîrî, “Bûkáthaathayia mîrungu îngî, kana bûmîritîra igongwana kana bûmîtumîkîra. Îndî buî nthaathayieni ni MWATHANI, ni ndaabûritîre nthîgûrûûne ya Misri na inya înene na ûûmbani. Nî ni bûbuîri kûthaathayia na kûnditagîra igongwana. Athîkagîreeni mawaatho jaakwa, na mooritani jaakwa, na Waatho bwaakwa na maathana jaakwa jarîa ndaabwandîkîîre. Bûkáthaathayieni mîrungu ya mîng'uanano. Bûkórîrua nî kîrîkanîro kîrîa ndeekanîîre naabuî. Bûkáthaathayieni mîrungu ya mîng'uanano. Îndî nthaathagieni ni MWATHANI, Mûrungu weenu, naani nkaabwonokagia kuuma kîrî anthû beenu bonthe.” Îndî antû bau nî baaregere kwigua, bareeta na mbere kûthingata wîthîre bûrîa baathithagia mbere ya beeta Samaria. Tontû bûû, antû bau, nî bathaathayia MWATHANI. Îndî nî beetîre na mbere kûthaathayia mîrungu yaao ya mîng'uanano. Nchiarwa ciaao itwîre kûthithia ûu mwanka naarua tûrî. Hezekia mûtaana wa Ahazi aaere mûnene wa Juda mwakeene jwa îthatû jwa waathani bwa Hoshea mûnene wa Israeli. Hezekia aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na îtaano rîrîa aaere mûnene, nawe aathanîre mîaka mîrongo îîrî na kenda arî Jerusalemu. Ng'ina eetagwa Abi na aarî mwarî wa Zekaria. Hezekia nî aathithîrie mantû jameega mbere ya MWATHANI o ta ûrîa kîûjûjû kîaawe Daudi kîathithagia. Nî aathûûkangîrie gûntû kûrîa mîrungu ya mîng'uanano yaathaathagîrua, arathetheranga itugî birîa biaarombagwa, na aragiitanga mîng'uanano jwa mûrungu mûka jûrîa jweetagwa Ashera. Aracoka arathetheranga njoka ya îturutia îrîa yaathithîtue nî Musa nîûntû mwanka îgiita rîu antû ba Israeli nî baamîîthagîria ubaani. Njoka îîu yeetagwa Nehushitani. Hezekia nî eetîkîtie MWATHANI, Mûrungu wa Israeli, na gûtooneka mûnene ûngî tawe kîrî anene barîa beejîre nyuma yaawe, kana kîrî anene barîa baarî mbere yaawe. Tontû we nî aatwîre eetîkîtie MWATHANI buru na ataatiga kûmwathîkîra. Nî aatwîre amenyagîîra maathana jarîa MWATHANI aaete Musa. MWATHANI nî aarî amwe na Hezekia. Mantû jonthe jarîa Hezekia aathithagia nî oombanaga. Ningî nî aareganîre na waathani bwa mûnene wa Asîria na aararega kûmûtumîkîra. Hezekia nî aaithûkîîre nthîgûrû ya Afilisti yonthe aramîûmba kuuma gatûûreene karîa kanini mwanka ntûûra îrîa nene, ciirigîri na nthingo mwanka ntûûra ya Gaza. Mwakeene jwa îna jwa waathani bwa Hezekia, na nîju jwaarî mwaka jwa mûgwanja jwa waathani bwa mûnene wa Israeli tawe Hoshea mûtaana wa Ela. Rîu nîrîo Shalimaneseri wa Asîria aaithûkîîre Israeli na aracîgîîria ntûûra ya Samaria. Nyuma ya mîaka îthatû aramîtaa. Tontû bûû, ntûûra ya Samaria yaataîrwe mwakeene jwa îtaantatû jwa waathani bwa Hezekia na nîju jwaarî mwaka jwa kenda jwa waathani bwa Hoshea mûnene wa Israeli. Mûnene wa Asîria nî aataîre Aisraeli arabathaamia arabaikia nthîgûrûûne ya Asîria barî atae. Araikia bamwe ntûûreene ya Hala, na bangî arabaikia akuî na mûuro jwa Habori nthîgûrûûne ya Gozani, na bangî arabaikia ntûûreene cia antû ba Media. Gwaakarîkîre ûu nîûntû Aisraeli nî baaregere kwathîkîra MWATHANI Mûrungu waao, barathûûkia kîrîkanîro kîaawe nabo. Kinya Waatho bûrîa Musa nthûûmba ya MWATHANI aaejanîte bateendaga kûbwigua kana kûbwathîkîra. Mwakeene jwa îkûmi na îna jwa waathani bwa mûnene Hezekia, Senakeribu mûnene wa Asîria nî aaithûkîîre ntûûra cia nthîgûrû ya Juda cionthe, irîa ciairigîri. Nawe aracitaa. Hezekia mûnene wa Juda aratûmana ntûûreene ya Lakishi kîrî mûnene wa Asîria aramwîra atîrî, “Nîngwaatîrîîtie. Tiga gûtwithûkîra naani nkaarita kîrîa kîonthe ûkaambîtia? Mûnene wa Asîria areetia Hezekia mûnene wa Juda, kilo ngiri îkûmi cia fetha (10,000) na Kilo ngiri îmwe cia thaabu (1,000).” Hezekia nawe aramûnenkera fetha yonthe îrîa yaarî kîûrûûne na îrîa yaarî mîthithûûne ya gîkaro kîa mûnene. Ningî o îgiita rîu, Hezekia mûnene wa Juda nî aaritîre thaabu îrîa ereretie nayo mîrango na itugî bia mwari jwa kîûrû aramînenkanîra kîrî mûnene wa Asîria. Mûnene wa Asîria nî aatûmîre mûtongeeria wa njûûrî wa ndaracha ya Taritani, na mûtongeeria wa aakûre wa ndaracha ya Rabusariri, na mûtongeeria wa mbûûtû ya asikarî wa ndaracha ya Rabushake, kuuma ntûûreene ya Lakishi, bareeta Jerusalemu kîrî mûnene Hezekia. Nabo baagûkinya Jerusalemu, nî beetîre bararûngama kîeniine kîa Mûûri wa nguû akuî na mûberethi jûrîa jwaareetaga rûûjî kuuma karieene karîa kaarî rûgûrû rwa ntûûra akuî na njîra îmbariî. Rîu baratûmanîra mûnene. Îndî barîa beetîre kîrî bo nî Eliakimu mûtaana wa Hilikia, ûrîa waarî mûrûngamîîri wa gîkaro kîa mûnene na Shebuna, ûrîa waarî karani, na Joaha mûtaana wa Asafu, ûrîa waarî mwandîki. Mûtongeeria wa mbûûtû ya asikarî ûrîa waarî na ndaracha ya Rabushake arauga atîrî, “Îîreeni Hezekia atîrî, mûnene wa anene, tawe mûnene wa Asîria ariûria ûjû: Nîmbi îgûtûma ûciîtîkia ûjû? Ûrîthûgaania biugo bibitheri nîbio bireetaga ûûmbani ndweene? Nûû ûkwigîkîte nandî tontû ûkûrega kûmbathîkîra? Atîrî, nîmbijî nandî wîîrîgîîrîte ûteethio kuuma kîrî kamûrangi kau kaunîku, tako Misri. Muntû ûrîa ûkeerîgagîîra nîka kaunîkaga gakamûmunta njara. Ûu nîu Farao mûnene wa Misri akari kîrî barîa bonthe beerîgagîîra ûteethio kuuma kîrî we. Ningî menya ûmbîîra atîrî, ‘Nî MWATHANI Mûrungu weetû twîrîgîîrîte.’ Tontû rî, nî Hezekia waathûûkangîrie gûntû kûrîa kûrombagîrwa na kûritagîrwa igongwana rîrîa eerîre antû ba Juda na Jerusalemu atî bathaathagîrie MWATHANI Kîritîroone kîa igongwana akî, kîrîa kîrî Jerusalemu. Nandî rî, njû ngwatanie naagwe antûûne a mwathi waakwa mûnene wa Asîria. Ngaakûnenkera mbarathi ngiri ijîîrî, keethîra ûkoona antû ba gûciîtithia. Nîatîa ûkoomba kûrwaa na kinya ûmwe wa atongeeria ba njûûrî ba mwathi waakwa barîa anini buru këethîra nî Misri weeteereete îgûteethia na ngaarî cia ndwaa na eetithia ba mbarathi? Ningî rî, ûrîthûgaania nîka mbithûkîrîte nthîgûrû îîjî nîkenda mîthiria MWATHANI atîkwenda? Nî MWATHANI ûmbîîrîte atîrî, ‘Ithûkîra nthîgûrû îîjî ûmîthirie.’” Eliakimu, na Shebuna, na Joaha bareera mûtongeeria ûu wa ndaracha ya Rabushake atîrî, “Itû twarîrie tuî nthûûmba ciaaku na rûthiomi rwa Kîaramu nîûntû nî tûkiijî. Tiga gûtwarîria na rûthiomi rwa Kîibirania nîûntû antû bau barî rûthingoone nî bagûkîmenya.” Îndî mûtongeeria ûu wa ndaracha ya Rabushake arabeera atîrî, “Bûrîthûgaania mwathi waakwa antûmîte mbîja kûbwîra mantû jaja amwe na mwathi weenu îndî antû baba barî rûthingoone barega kûjaîgua na nîbo bakaarîa kîoro kîaao na banyue maumago jaao o ûmwe na baabuî?” Mûtongeeria ûû wa ndaracha ya Rabushake ararûngama aratûmîîria na kajû gakanene na rûthiomi rwa Kîibirania akiugaga atîrî, “Thikîîreeni nteto cia mûnene wa anene, tawe mûnene wa Asîria! Mûnene ariuga atîrî: Bûkárekeeni Hezekia abwaîria nîûntû atîûmba kûbwonokia njareene ciaakwa. Bûkárekeerieni Hezekia atûma bwîka wîîrîgîîro bweenu kîrî MWATHANI akîbwîraga atî: Gûtî nkaanja MWATHANI agaatwonokia, na ntûûra îîjî îtîtawa nî mûnene wa Asîria. Bûkáthikîîra ûrîa Hezekia akuuga nîûntû mûnene wa Asîria ariuga ûjû: Tumeeni thîîrî naani buumagare ntûûreene buî bwinenkanîre kîrî ni. Rîu bûgeetîkîîrua o muntû atue kûrîîjaga nzabibû cia mîzabibû yaawe, na nkûû kuuma mîkûûne yaawe, na kûnyua rûûjî kuuma gîtaangiine kîaawe. Bûkaathithagia ûu mwanka rîrîa ûûni mûnene nkabûthaamia mbwikie nthîgûrû îngî îkari o ta îîjî yeenu; nthîgûrû îrî na nkano na mîzabibû, na mîzeituni na nainchû. Bwathithia ûu, bûtîkua bûgaatûûra mwoyo. Bûkáthikîîreeni Hezekia nîûntû nîka akûbwayia rîrîa akûbwîra: MWATHANI agaatwonokia. Kûrî mîrungu ya mîgongo noo îrîkû yonokia nthîgûrû yaayo kuuma njareene cia mûnene wa Asîria? Îrîkû mîrungu ya ntûûra ya Hamathi na ya ntûûra ya Aripadi? Îrîkû mîrungu ya ntûûra ya Sefarivaimu na ya ntûûra ya Hena na ya ntûûra ya Iva? Nî yoonokerie Samaria kuuma njareene ciaakwa? Nî mîrungu îrîkû yonoketie nthîgûrû yaayo kuuma njareene ciaakwa rîu kenda MWATHANI oomba kwonokia Jerusalemu kuuma njareene ciaakwa?” Îndî antû bau barakira ki batîmûcokerie ûntû noo bûmwe nîûntû mûnene aaugîîte, “Bûkámûcokerieni ûntû.” Eliakimu mûtaana wa Hilikia, ûrîa waarî mûrûngamîîri wa gîkaro kîa mûnene, na Shebuna ûrîa waarî karani, na Joaha mûtaana wa Asafu ûrîa waarî mwandîki nî baacokere kîrî Hezekia batambûrangîte nguû kwonania nî baithikîîrîte. Nabo bareera mûnene ûrîa atongeeria ba mûnene wa Asîria baarî bakuuga. Mûnene Hezekia rîrîa aaigîrue mantû jau nî aatambûrangîre nguû ciaawe, areekîra mathango na areeta kîûrûûne kîa MWATHANI. Ningî aratûma Eliakimu ûrîa waarî mûrûngamîîri wa gîkaro kîa mûnene, na Shebuna ûrîa waarî karani, na athînjîri-Mûrungu barîa baatongeeragia bangî beekîrîte mathango bonthe, kîrî kîroria Isaya mûtaana wa Amozi. Bareeta baramwîra atîrî, “Hezekia ariuga ûjû: Naarua nî ntukû îrîa twarumwa, na twameneerua na nî tûkûthangîka. Tûkari ta mûka ûkinyîtie îgiita rîa kûewa mwana îndî akaaga inya ya kûthithia u. Kwombîka MWATHANI Mûrungu waaku akeethîrwa aigîîtue nteto cionthe irîa mûtongeeria wa mbûûtû ya asikarî ba Asîria, wa ndaracha ya Rabushake aarîîtie. Mantû jau nîjo mûnene wa Asîria aramûtûmîte eeja kûmeneeria Mûrungu ûrîa ûrî mwoyo. MWATHANI Mûrungu waaku aroigua irumi biu na agakanûkia barîa barumeene. Tontû bûû, rombera antû beetû barîa batigeere.” Rîrîa nthûûmba cia mûnene Hezekia ciakinyîîrie Isaya ntûmwa îîu, Isaya nî aabacokerie arabeera atîrî, “Îîreeni mwathi weenu mûnene, MWATHANI ariuga ûjû: ‘Bûgákîreeni nîûntû bwa nteto irîa bwaigua, ûrîa nthûûmba cia mûnene wa Asîria imeneeretie. Atîrî, nkaamwîkîra Roho nîkenda aigua mantû mana jakîarua, acoke nthîgûrûûne yaao. Naani ngatûma ooragîrwe nthîgûrûûne yaawe yongwa.’” Mûtongeeria wa mbûûtû ya asikarî wa ndaracha ya Rabushake nî aaigîrue atî mûnene wa Asîria akuuma ntûûreene ya Lakishi, eeta kwithûkîra ntûûra ya Libuna. Tontû bûû, aracoka areethîra mûnene wa Asîria akîrûjaga na antû ba ntûûra ya Libuna. Senakeribu nî aaigîrue mantû jaakîarua jegiî mûnene Tirihaka wa Ethiopia atî atongeeretie njûûrî îîta kûmwithûkîra. Mûnene Senakeribu nî aatûmanîre kaîrî kîrî Hezekia mûnene wa Juda aramwîra atîrî, “Ûkáreka mûrungu jwaaku jûrîa wîtîkîtie jûkwaîria atî ntîtaa ntûûra ya Jerusalemu. Atîrî, gwe nî wigîîtue ûrîa anene ba Asîria baithûkagîra nthîgûrû cionthe, bakaithiria buru. No gwe ûkoonoka? Biûjûjû bieetû nî biaithûkîîre birathiria ntûûra ya Gozeni na ya Harani na ya Resefu na antû ba Bethedeni, barîa barî ntûûreene ya Telasari. Kûrî mîrungu ya mîgongo îîu yaaboonokia? Arîkû mûnene wa ntûûra ya Hamathi, kana mûnene wa ntûûra ya Aripadi, kana mûnene wa ntûûra ya Sefarivaimu, kana mûnene wa ntûûra ya Hena, kana wa ntûûra ya Iva?” Mûnene Hezekia nî aajûkîrie barûga iu kuuma kîrî barîa baatûmi, aramîthoma. Aracoka areeta kîûrûûne aramîîka au mbere ya MWATHANI îkûnjûri. Hezekia nî aarombere MWATHANI arauga atîrî, “Itû MWATHANI, Mûrungu wa Israeli, gwe ûkaraga gîtîîne gîaaku kîa ûnene kîrîa kîrî îgûrû rîa kerubimu. Gwe gwenka nîgwe Mûrungu nîgwe waathaga moonene jonthe ja nthîgûrû. Nîgwe wombîre îgûrû na nthî. Kiinda gûtû wigue itû MWATHANI. Raithîîria woone ûrîa mantû jakari. Igua nteto irîa mûnene Senakeribu aarîîtie cia gûgûcikûûra gwe Mûrungu ûrîa ûrî mwoyo. Itû MWATHANI nî mma atî anene ba Asîria nî baithûkîrîte mîgongo îmiingî bakathûûkangia nthîgûrû ciaao. Ningî anene ba Asîria baagera mîrungu ya mîgongo îîu mwankiine baramîîthia, nîûntû îtaarî mîrungu, îndî yaarî into bithithîtue na njara, bia mîtî na maiga. Nandî itû MWATHANI Mûrungu weetû, ndaakwerenca ûtwonokie, kuuma njareene cia Senakeribu, nîkenda mîgongo yonthe ya nthîgûrû îmenya atî gwe MWATHANI gwenka nîgwe Mûrungu.” Isaya mûtaana wa Amozi nî aatûmanîre kîrî Hezekia akiugaga atîrî, “MWATHANI Mûrungu wa Israeli auga ûjû: ‘Ndîkwigua îromba rîaaku rîrîa wandomba nîûntû bwa Senakeribu mûnene wa Asîria.’ MWATHANI ariuga ujû, mantûûne jegiî Senakeribu: ‘Ntûûra ya Jerusalemu îgûkûthekera na îgûkûmeneeria. Nûû ûcikûûrîte na wameneeria? Nûû waarîrîtie bûbûûî na waakûnûrîra meetho? Nî ûûni Ûrîa Mûtheru wa Israeli! Ûtûmîte atûmwa baaku nîkenda beeja gûncikûûra ni MWATHANI. Ningî ûûgîîte ûraitia irîmeene bia Lebanoni birîa biraaja mono ûrî na ngaarî ciaaku cia ndwaa cionthe. Watema mîtarakwa ya Lebanoni na mîthithinda yaayo îrîa mîega. Ugîîte atî ûratonya miitû îrîa miimbanu mono. Uugîîte nî wenjîre ithima nthîgûrûûne ngeni, ûranyua ndûûjî ciaabio, na wakinyanga ndûûjî cia Misri cioma. Gwe Senakeribu ka ûtaigua atî nî ni ndaabangîre mantû jaja o karaaja na nandî ndîkûjoojûria. Ningî atî nî ni ndaakweete inya ya kûthiria buru ntûûra irîa ciaaki na nthingo. Antû barîa batûûraga ntûûreene iu nî baathirîrue inya, baamakua baatigwa barigari. Bo baakari ta nyaki yumîte kîeniine, kana ntima îrîa yuumaga îgûrûgûrû rîa nyomba. Nayo îîthagua nî riûa îtîrakûra. Îndî nî mbijî mantû jaaku jonthe; nî mbijî ûkiumagara na ûgîcoka. Nî mbijî ûrîa ûng’eenti nîûntû bwaakwa. Naani nî mbigîîtue mantû ja rûng'eento rwaaku na rwikumio rwaaku. Nî nthirîtie gûkûgwatia na rwano ta gîkûyû, na ngaagûcokia mwanka naarîa waaumîre.” Kîroria Isaya nî eerîre mûnene Hezekia atîrî, “Rûrû nîru rwano rwa mantû jarîa jagaakarîka: Mwaka jûjû na jûu jûngî ûkaarîjaga birîa biumîte bitîaandi nî muntû. Îndî mwakeene jwa îthatû gwe ûkaanda na ûkethe. Ûkaanda mîzabibû na ûrîe nzabibû ciaayo. Nabo antû ba Juda barîa bagaatigara bakaariiba ta mîtî îrîa îîthagîrwa îrî na mîri îmîraaja na îciaaraga maciara. Matigari jagatigara ntûûreene na kîrîmeene kîa Zaiûni nîûntû ûu nîu MWATHANI abangîte gûkara. “Nandî MWATHANI ariuga ûjû mantû jegiî mûnene wa Asîria: ‘Atîkûrûka ntûûreene îîjî kana aikia mûgwî ku. Atîmîkuîrîîria na rong'o kana oomba mîtaro ya gwitiira nayo amîcîgîîrîîtie. Njîra îrîa areejîîrîte, no yo agaacokeera, na atîkûrûka ntûûreene îîjî.’ Ûu nîu ûûni MWATHANI ndauga. ‘Nîkwîthîrwa ngaakaria ntûûra îîjî, mîonokie, nîûntû bwaakwa ningwa na nîûntû bwa wîrane bûrîa ndeekîîre nthûûmba yaakwa Daudi.’” O ûtukû bûu, mûraîka wa MWATHANI nî eetîre kambîîne ya Asîria arooraga antû ngiri îgana rîmwe rîa mîrongo înaana na ithaano (185,000). Nabo antû bagîûkîîra rûkîîrî bareethîra antû bau bonthe barî biimba akî. Senakeribu, mûnene wa Asîria nî aambûrîre kambî aratigana na ntûûra ya Jerusalemu aracoka ntûûreene ya Nineve aratûûra ku. Ntukû îmwe akîrombaga arî kîromberoone kîa mûrungu jwaawe Nisiroki, ataana baawe Adrameleki na Sharezeri nî baamûûragîre na rûchiû, rîu baramatûka bareeta nthîgûrû ya Ararati. Esari-hadoni mûtaana waawe araa mûnene. Îgiiteene o rîu Senakeribu ooragîrwe, mûnene Hezekia nî aajîrue mono na nî aarî akuî gûkua. Kîroria Isaya mûtaana wa Amozi nî eetîre kûmûraitha aramwîra atîrî, “MWATHANI augîîte ûjû: ‘Thuranîra mantû ja nja yaaku bwega nîûntû mbajua îîjî îtîora, nîka ûgaakua.’” Hezekia areerekera rûthingo, araromba MWATHANI akiugaga atîrî, “Itû MWATHANI, ndakwerenca, ririkana ûrîa ntwîre ngwîtîkîtie na gûkwathîkîra buru na ûrîa ntwîre nkîthithagia mantû jarîa jarî jaameega mbere yaaku.” Nawe Hezekia ararîra mono. Kîroria Isaya nî baathûkanîre na mûnene. Mbere atîragiitanîîria kîaragoone kîa gatîgatî, MWATHANI nî aamwarîîrie aramwîra atîrî, “Coka wîîre Hezekia mûnene wa antû baakwa atîrî, ‘Ûûni MWATHANI Mûrungu wa kîûjûjû kîeenu Daudi ndîmwîra ûjû: Ndîkwigua maromba jaaku na ndîkwona meethori jaaku. Ngaakworia mûrimo. Ntukû ya ithatû ûgeeta kîûrûûne. Naani ngaakwongeera mîaka îkûmi na îtaano ûtûûroone bwaaku. Ngaakwonokia na mbonokie ntûûra îîjî kuuma kîrî mûnene wa Asîria. Ningî ngaakaria ntûûra îîjî nîûntû bwaakwa ningwa na nîûntû bwa wîrane bûrîa ndeekîîre nthûûmba yaakwa Daudi.’” Kîroria Isaya arauga atîrî, “Ruga nkûû na rûûjî rûrîa rûkauma ku ûrwîkîre kîrondeene, nawe akoora.” Mûnene Hezekia nî oorîrie kîroria Isaya atîrî, “Mbonia rwano rûrîa rûkaamenyithia atî MWATHANI akaamboria, na atî ntukû ya ithatû ngeeta kîûrûûne.” Isaya arauga atîrî, “Rûrû nîru rwano kuuma kîrî MWATHANI rwa gûkûmenyithia atî akaathithia ûrîa augîîte. Nîatîa ûkwenda; nî kîthiîki gîîta mbere makinya îkûmi kana nî gîcoke nyuma makinya îkûmi” Hezekia aramûcokeria aramwîra atîrî, “Nî bûbûûthû kîthiîki gwîta mbere makinya îkûmi; nî kaaba kîthiîki gîcoke nyuma makinya îkûmi.” Kîroria Isaya araromba MWATHANI, nawe MWATHANI aracokia kîthiîki makinya îkûmi nyuma ya arîa kîaarî gîgûkinya gîtugîîne kîrîa kîaarî na nkinyo, kîrîa gîaaki nî mûnene Ahazi. Îgiita rîu Merodaki-baladani mûnene wa nthîgûrû ya Babiloni, mûtaana wa Baladani nî eerîrwe atî mûnene Hezekia nî aajîtue. Tontû bûû, aratûma atûmwa na barûga na kîewa baikîria Hezekia. Hezekia arabagwata ûgeni na araboonia into bionthe birîa bieki mîthithûûne yaawe. Nabio nî fetha, na thaabu, na into bia gûtûma biakûrîa bieera, na maguta ja goro, na into biaawe bia ndwaa, na ûtonga bwaawe bunthe. Gûtî gîntû noo kîmwe kîa birîa biaarî nyomba yaawe kana nthîgûrû yaawe Hezekia ataaboonia. Kîroria Isaya nî eetîre kîrî mûnene Hezekia aramûûria atîrî, “Nîatîa antû bau bakwîrîre? Nî ba kuuma kû?” Hezekia aramwîra, “Baumîte kûraaja nthîgûrûûne ya Babiloni.” Isaya aramûûria, “Nîmbi baroonere nyomba yaaku?” Hezekia aramwîra, “Nî baroonere into bionthe birîa birî nyomba yaakwa. Gûtî ûtonga bwaakwa batîroona.” Isaya areera Hezekia atîrî, “Thikîîra ûrîa MWATHANI akuuga: Atîrî, îgiita nî rîîjîte rîrîa into bionthe birîa birî nyomba yaaku na birîa bionthe biûjûjû biaaku biûthûranîtie mwanka naarua tûrî, bikaajûkua biikue nthîgûrûûne ya Babiloni, gûtîkîo gîgaatigara. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Antû bamwe ba nchiarwa ciaaku bakaajûkua bagatumîkagîre mûnene wa nthîgûrû ya Babiloni barî aakûre.” Hezekia nawe areera Isaya atîrî, “Nteto iu MWATHANI auga nî injega.” Îndî Hezekia aacokerie ûu nîûntû aathûgaanagia gûkeethîrwa kûrî na thîîrî na ûboreri ûtûûroone bwaawe. Najo mantû jangî jonthe jamanene jarîa mûnene Hezekia aathithîrie, na ûrîa aakîre kîthima kîa rûûjî na mûberethi jwa kûreeta rûûjî kûu ntûûreene nî jaandîki yukuune rîa ngono cia anene ba Juda. Hezekia nawe nî aakuîre, na mûtaana waawe Manase arajûkia waathani. Manase aarî na ûkûrû bwa mîaka îkûmi na îîrî rîrîa aaere mûnene wa Juda. Nawe aathanîre mîaka mîrongo îtaano na îtaano arî Jerusalemu. Ng'ina eetagwa Hefuziba. Nî aathithîrie mantû jamathûûku mbere ya MWATHANI o ta jarîa mîgongo îrîa MWATHANI eengîîre Israeli yathithagia. Nî aakîre gûntû kûrîa mîrungu ya mîng'uanano yaathaathagîrua kûrîa îthe Hezekia aathûûkangîtie. Ningî nî aakîîre mûrungu jwa Baali iritîro bia igongwana na arathithia mûrungu jwa mûng'uanano jwa Ashera o ta ûrîa Ahabu mûnene wa Israeli aathithîtie. Ningî we nî aathaathayia njota cionthe cia îgûrû. Aracoka araaka iritîro bia igongwana bia kûthaathagîria mîrungu ya mûng'uanano kîûrûûne. MWATHANI nî aaugîîte atî nî Jerusalemu agaatua kûthaathagîrua. Îndî Manase nî aakîre iritîro bia igongwana bia kûthaathagîria njota cionthe. Aabiakîre biaragoone bio-biîrî bia kîûrû. Ningî nî aaritîre mûtaana waawe arî kîgongwana gîa gwakîîria. Manase nî eetaga kûringîrua na kwonerwa mantû nî aringia na antû barîa baranagîria na roho cia antû barîa baakuîre. Nî aathithîrie mantû jamathûûku mbere ya MWATHANI, aratûma MWATHANI athûûra. Aracoka areeka Mûrungu jwa mûng'uanano jûrîa jweetagwa Ashera kîûrûûne. Aajwîkîre o arîa MWATHANI eerîte Daudi na Solomoni atîrî: Aja Jerusalemu, kîûrûûne gîkî nîku nthuurîte kuuma kîrî nthîgûrû yonthe ya antû ba Israeli nîkenda nthaathagîrua ku kenya na kenya. Këethîra antû ba Israeli bakambathîkîra na bathingate maathana jaakwa jonthe jarîa ndanenkeere nthûûmba yaakwa Musa, rîu ntîreka bathaamua bauma nthîgûrûûne îrîa ndaanenkerete biûjûjû biaao. Îndî antû ba Juda bararega kwigua. Mûnene Manase arabatongeeria kûthithia moothûûku jamanene nkûrûki ya moothûûku jarîa jaathithagua nî mîgongo îrîa MWATHANI eengîîre antû ba Israeli. “Nthûûmba cia MWATHANI iroria nî ciaarîrie mantû jarîa MWATHANI aaciîrîte irauga atîrî: Manase, mûnene wa Juda nî aathithîtie mantû jaja jamathûûku nkûrûki ya jarîa jonthe jaathithîtue nî Akanaani. Ningî nî aatûmîre antû ba Juda bathithia meeyia bathingatîte mîrungu yaawe ya mîng'uanano. Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu wa Israeli ariuga atîrî: Nkareetera Jerusalemu na Juda ûthûûku bûbûnene bûrîa o muntû wonthe ûrîa ûkabwigua agakaandûka matû. Ngaakanûkia ntûûra ya Jerusalemu o ta ûrîa ndaakanûkîrie antû ba Jerusalemu, mbegere bathire buru. Nkeerûkîra antû baakwa, barîa bagaatigara na mbanenkanîre kîrî anthû baao, barîa bakabaithûkîra na batae nthîgûrû yaao. Nkaathithîria antû baakwa ûu nîûntû nî bathithîtie mantû jamathûûku mbere yaakwa na banthûûria, kuuma rîrîa biûjûjû biaao biaaumîre Misri mwanka naarua tûrî.” Nkûrûki ya jau, Manase nî ooragîre antû babaingî mono bataarî na maatia, mwanka aroojûria tûjîra twa Jerusalemu tharike. Amwe na bûu, nî aatongeererie Juda meeyiene ja kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano. Najo mantû jangî jonthe jarîa mûnene Manase aathithîrie, na kinya meeyia jarîa aathithîtie jaandîki yukuune rîa ngono cia anene ba Juda. Manase nawe nî aakuîre na arathikwa kamuundeene geetagwa Uza, karîa kaarî gîkaroone kîa mûnene. Amoni mûtaana waawe araa mûnene Amoni aaere mûnene wa Juda arî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na îîrî. Aathanîre mîaka îîrî arî ntûûreene ya Jerusalemu. Ng'ina eetagwa Meshulemethi, mwarî wa Haruzi kuuma ntûûreene ya Jotiba. Nî aathithîrie mantû jamathûûku mbere ya MWATHANI o ta jarîa îthe Manase aathithîtie. Nî aathithagia mantû jonthe jarîa îthe aathithagia. Ningî nî aathaathayia mîrungu ya mîng'uanano îrîa îthe aathaathayia. Nî aareganîre na MWATHANI, Mûrungu wa biûjûjû biaawe na ararega kwathîkîra maathana ja MWATHANI. Nabo atongeeria baawe ba njûûrî nî baamûkunyanîîre na baramûûragîra gîkaroone kîa mûnene. Îndî antû ba Juda nî booragîre barîa bonthe baakunyanîrîte mûnene Amoni. Ningî baraeethia Josia mûtaana waawe mûnene wa Juda. Najo mantû jangî jarîa Amoni aathithîrie nî jaandîki yukuune rîa ngono cia anene ba Juda. Nî aathikîrwe mbîrîreene yaawe kamuundeene karîa geetagwa Uza, na Josia mûtaana waawe araa mûnene Josia aarî na ûkûrû bwa mîaka înaana rîrîa aaere mûnene wa Juda. Aathanîre mîaka mîrongo îthatû na jûmwe arî Jerusalemu. Ng'ina eetagwa Jedida, mwarî wa Adaia kuuma ntûûreene ya Bozikathi. Nî aathithagia mantû jameega mbere ya MWATHANI. Nî aathithagia mantû o ta jarîa kîûjûjû kîaawe Daudi athithagia atatigana najo. Mwakeene jwa îkûmi na înaana jwa waathani bwa mûnene Josia nîrîo aatûmîre Shafani mûtaana wa Azalia, Azaria mûtaana wa Meshulamu. Shefani aarî karani. Mûnene Josia aramîra atîrî, “Îta kîrî Hilikia mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene ûmwîre nî amenye ûrîa mbeecha ing'ana irîa ciûthûranagua nî athînjîri-Mûrungu barîa bakaragia mwari jwa kîûrû kuuma kîrî antû. Ûmwîre anenkanîre mbeecha iu kîrî barîa barûngamîrîte ngûgî ya gwaka kîûrû kûrîa kîthûkangi. Nabo batumîre mbeecha iu kûrîaa aaki. Nabo nî: aaki na mbaaû, na aaki na maiga, na abundi bangî. Ningî bagûre nacio mîtî na maiga nîûntû bwa kûthithia kîûrû kûrîa kîthûkangi.” Arûngamîîri bau ba mwako baarî eetîkua. Tontû bûû, gûtaarî na gîtûmi kîa kûbooria boonanie ûrîa mbeecha iu ciaatumagîrwa. Hilikia mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene nî eerîre Shafani ûû waarî karani atîrî, “Ndîkwona yuku rîa Waatho kîûrûûne.” Hilikia aranenkera Shafani yuku rîu. Shafani ararîthoma. Shafani, karani nî eetîre kîrî mûnene aramwîra atîrî, “Nthûûmba ciaaku ikûûthûrania mbeecha irîa iraarî kîûrûûne na cianenkanîra mbeecha iu kîrî antû barîa barûngamîrîte mwako.” Ningî Shafani areera mûnene atîrî, “Hilikia mûthînjîri-Mûrungu, akûnenkera yuku.” Rîu Shafani arathomera mûnene rîo. Rîrîa mûnene aigîrue nteto irîa ciathomerwe kuuma yukuune rîa Waatho nî aatambûrangîre nguû ciaawe. Mûnene areeta Hilikia mûthînjîri-Mûrungu na Ahikamu mûtaana wa Shafani ûrîa waarî karani na Asaia ûrîa waatumîkagîra mûnene, arabeera atîrî, “Îteeni bûkambûûrîrie mantû kîrî MWATHANI, na bûûrîrie antû ba Juda bonthe mantû jeegiî Yuku rîrî rîonora. Nîkwîthîrwa nî athûûri mono nî tuî nîûntû biûjûjû bieetû bitaathithîrie mantû jonthe jarîa jaandîki Yukuune rîrî.” Tontû bûû, Hilikia mûthînjîri-Mûrungu, na Ahikamu, na Akibori, na Shafani, na Asaia nî beetîre kîrî Hulida, ûrîa waarî mûka-kîroria, na aarî mûka wa Shalumu mûtaana wa Tikiva. Tikiva aarî mûtaana wa Harihasi. Shalumu nîwe waarî mûmenyeeri wa nguû cia biatho kîûrûûne. Hulida aatûûraga Jerusalemu rûteereene rûrîa rwaarî rûgwakwa kaîrî. Nabo nî baamwîrîre mantû jarîa jaakarîkîte. Hulida nî aabeerîre bacoke kîrî mûnene, bamwîre ûrîa MWATHANI Mûrungu wa Israeli aaugîîte. “MWATHANI ariuga ûjû: ‘Atîrî, ngaakanûkia ntûûra ya Jerusalemu na antû baayo, o ta ûrîa kwaandîki Yukuune rîu mûnene athoma. Nîkwîthîrwa nî bareganîte naani, na baaîîthîria mîrungu ya mîng’uanano ubaani, tontû bûu, nî banthûûrîîtie. Nî nthûûri nî Jerusalemu mono na mûthûûro jwaakwa jûtîthira. Mûnene wa Juda nî arabûtûmîte bwîja kûmûûrîria mantû kuuma kîrî ni MWATHANI. Mwîreeni ûûni MWATHANI Mûrungu wa Israeli ndîmwîra ûjû: Gwe nî ûraigîrue mantû jarîa ûrathomeerwe Yukuune, na nî ûrairirîre na wainyiiyia mbere yaakwa; watambûranga nguû ciaaku kwonania kwithikîîra na wankaîra ûkîrîraga, nîûntû bwa ûrîa ndîraugîîte nkaathiria ntûûra ya Jerusalemu na antû baayo. Nî ndîraugîîte atî nkaeethia ntûûra îîjî îgaanjo na mîeethie gûntû gûkûrume. Îndî nkwigua îromba rîaaku. Naani ntîrekeeria woona îkanûkia rîrîa ngakanûkia ntûûra ya Jerusalemu, nîûntû gwe ûkeethîrwa ûgûkua na wathikwa.” Nabo atûmwa baracoka kwîra mûnene nteto iu. Josia mûnene nî aatûmanîîre atongeeria bonthe ba Juda na ba ntûûra ya Jerusalemu. Mûnene areetania nabo kîûrûûne amwe na antû bonthe, na athînjîri-Mûrungu, na iroria. Mûnene arabathomera na kajû Yuku rîonthe rîa kîrîkanîro rîrîa rîaarî rîkwonwa kîûrûûne. Nawe mûnene ararûngama gîtugîîne areekanîra kîrîkanîro na MWATHANI atî akaathîkagîra MWATHANI, na oojûragie maathana jaawe, na athingatage Waatho bwaawe na nkoro yaawe yonthe na mwoyo jwaawe junthe. Ningî atî akaathithagia ûrîa kîrîkanîro kîu kîaugaga o ta ûrîa kîaandîki yukuune rîu. Nabo antû bonthe bareeka wîrane bwa kwathîkîra kîrîkanîro kîu. Mûnene Josia nî eerîre Hilikia mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, na athînjîri-Mûrungu, na akaria ba mwari jwa kîûrû barite kuuma kîûrûûne into bionthe birîa biaatumagîrwa kûthaathayia Baali, na mûrungu jwa mûka jwa Ashera, na njota. Mûnene arabiîthîria oome ya ntûûra ya Jerusalemu akuî na kîguuru gîa Kidironi. Naju mûju jwaabio jûrakamatwa jûraikua ntûûreene ya Betheli. Ningî nî eengîre athînjîri-mîrungu ya mîng'uanano barîa baathuuri nî anene ba Juda nîkenda bamîritagîra igongwana iritîroone bia mîrungu îîu birîa biaarî ntûûreene ya Juda, na birîa biaathiûrûkîrîte ntûûra ya Jerusalemu. Aracoka arenga athînjîri-mûrungu bonthe barîa baaritaga igongwana nîûntû bwa kûthaathayia Baali, na riûa, na mweri, na njota cionthe. Ningî nî aaritîre gîtugî kîa mûrungu mûka jûrîa jweetagwa Ashera, kuuma kîûrûûne. Arajuumagaria oome ya ntûûra ya Jerusalemu, arajwîthîria Kîguuruune gîa Kidironi. Aracoka aranyagia mûju jwa gîtugî kîu mbîrîreene cia antû barîa bataarî îgweta. Ningî nî aatharîrie tûnyomba twa aringi maraya ba arûme tûrîa twaarî kîûrûûne. Kûu nîku aka baatumagîra ndwambaambio cia gûtumîra rîrîa bakûthaathayia Ashera. Josia nî aaritîre athînjîri-mûrungu bonthe kuuma ntûûreene cia Juda kuuma nthîgûrûûne kunthe arabaikia Jerusalemu. Aracoka arathûûkangia iritîro bia igongwana birîa baatumagîra bakîrita igongwana, kuuma ntûûreene ya Geba mwanka Beerisheba. Arathûûkangia iritîro bia igongwana birîa biaarî akuî na mpingîro îrîa yaaki nî Joshua ûrîa waarî mûrûngamîîri wa ntûûra. Iritîro biu bia igongwana biaarî rûteere rwa ûmotho rwa mpingîro ya ntûûra na biatumagîrwa kûthaathayia Nkoma cia mbûri. Athînjîri-Mûrungu bau baariti ntûûreene cia Juda na nthîgûrûûne kunthe gûtumîka kîûrûûne, îndî nî beetîkagîîrua kûrîa mîgaate îtiimbithîtue amwe na athînjîri-Mûrungu bangî. Ningî mûnene Josia nî aathûûkangîrie gûntû kûrîa kwaaritagîrwa igongwana nîûntû bwa mîrungu ya mîng'uanano, kûrîa gweetagwa Tofethi, Gûntû kûu kwaarî kîguuruune kîa ataana ba Hinomu. Aathûkangîrie gûntû kûu nîkenda antû batiga kûritîra mûrungu jwa Moleki aana baao barî igongwana bia gwakîîria. Ningî nî aaritîre mbarathi mwariine jwa kîûrû irîa cieeki nî anene ba Juda nîûntû bwa kûthaathayia mûrungu jwa riûa. Mbarathi iu cieeki akuî na kanyomba ka mûtongeeria ûmwe weetagwa Nathani-meleki. Josia aracoka araîîthia ngaarî cia ndwaa îria ciatûmagîrwa kûthaathayia mûrungu jwa riûa. Mûnene Josia nî aathûkangîrie iritîro bia igongwana birîa anene ba Juda baakîte îgûrûgûrû rîa gîkaro kîa mûnene Ahazi. Aracoka arathûkangia iritîro bia igongwana birîa mûnene Manase aakîte biaragoone bio-biîrî bia kîûrû. Rîu arathetheranga iritîro biu bia igongwana arabigera Kîguuruune kîa Kidironi. Ningî mûnene Josia nî aathûûkangîrie iritîro bia igongwana birîa mûnene Solomoni aakîte bwa gaiti ya Jerusalemu na biaarî bwa ûmotho bwa kîrîma kîa Mizeituni. Au nîo kwathaathagîrua mîrungu ya mîng'uanano tayo: mûrungu jûmûûî jwa mûka jûrîa jweetagwa Ashitarothi jwa nthîgûrû ya Sidoni, na Kemoshi, mûrungu jûmûûî jwa nthîgûrû ya Moabu, na Moleki, mûrungu jûmûûî jwa nthîgûrû ya Amoni. Josia aracoka arathûkangia itugî bia maiga na bia mbaaû birîa biaathithîtue birî mûrungu mûka jûrîa jwîtagwa Ashera. Au itugî biu biaarî kûrakunîkwa na marûitû ja antû. Ningî Josia nî aathûûkangîrie kîritîro kîa igongwana kîrîa gîaaki ntûûreene ya Betheli nî mûnene Jeroboamu mûtaana wa Nebati, ûrîa waatûmîre Israeli îtonya meeyiene. Arakîthetheranga, araaragania maiga jaakîo, arakîthiaa kîraa mûtu. Aracoka araîîthîîria gîtugî kîrîa gîatumagîrwa kîrî mûrungu mûka jweetagwa Ashera. Rîu mûnene Josia araciûkia meetho aroona mbîrîra irîa ciaarî kîrîmeene. Aratûmana, marûitû jararitwa mbîrîreene iu, nawe arajaîthîria kîritîroone kîa igongwana. Tontû bûû, areekîra kîritîro kîa igongwana mûgiro ta ûrîa kwaroreetue nî kîroria kîmwe karaaja. Josia aracoka arooria, “Nî yaaû mbîrîra îîrîa?” Nabo antû ba ntûûra ya Betheli baramûcokeria baramwîra atîrî, “Nî mbîrîra ya kîroria kîrîa kîaumîte Juda kîraroria mantû jau wathithîria kîritîro kîa igongwana kîa Betheli.” Josia arauga atîrî, “Bûkáringithia mbîrîra îîu kana bûringithia marûitû jaawe.” Tontû bûû, baratigana na marûitû jau amwe na marûitû ja kîroria kîngî kîaumîte Samaria. Josia nî aathûûkangîrie irombero bia kûthaathagîria mîrungu ya mîng'uanano birîa biaaki nî anene Israeli ntûûreene cionthe cia Israeli nîûntû nî biaathûûrîîtie MWATHANI. Josia aabithûûkangîrie o ta ûrîa aathithîrîtie bia ntûûra ya Betheli. Josia nî ooragîîre athînjîri-mîrungu ya mûng'uanano bonthe, iritîroone bia igongwana, kûrîa athînjîri-mîrungu bau baatumîkaga. Aracoka araîîthîîria marûitû ja antû iritîroone biu bia igongwana. “Mûnene Josia nî eerîre antû bonthe bathithie mambura ja Pasaka nîkenda bakumia MWATHANI Mûrungu waao o ta ûrîa kwaandîki yukuune rîu rîa Kîrîkanîro.” Naku gûtaarî gûkûthithua mambura jangî ja Pasaka ta jau nî anene ba Israeli kana Juda kuuma rîrîa agambi baathanaga. Îndî nandî mwakeene jwa îkûmi na înaana jwa waathani bwa mûnene Josia, nîrîo mambura jau ja Pasaka ya MWATHANI jaathithîrue ntûûreene ya Jerusalemu. Nkûrûki, Josia nî aathirîrie aringia na barîa boonagîra antû mantû, na arogi, na antû barîa baranagîria na roho cia antû barîa baakuîre, na mîrungu ya mîng'uanano, na into birî mûgiro bionthe birîa biaatumagîrwa kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano, kuuma nthîgûrûûne ya Juda na ntûûreene ya Jerusalemu. Aathithîrie ûu nîkenda oojûria Waatho bûrîa bwaandîki yukuune rîrîa Hilikia mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene ooneete kîûrûûne, Gûtaarî gûkwoneka mûnene ûngî tawe mbereene, ûrîa watumîkagîra MWATHANI na nkoro yaawe yonthe, na mwoyo jwaawe junthe, na inya yaawe yonthe, akîathîkagîra Waatho bunthe bwa Musa. Nyuma yaawe gûtooneka mûnene ûngî tawe. Amwe na jau, MWATHANI nî aathûûri nîûntû bwa Juda na nîûntû bwa mantû jarîa mûnene Manase aathithîtie. Tontû bûû, MWATHANI arauga atîrî, “Nkeebia antû ba Juda baume kîrî ni, o ta ûrîa ndeeberie antû ba Israeli. Ningî nkaathiria ntûûra ya Jerusalemu na nthirie kîûrû kîrîa ndaaugîîte nîku nkaathaathagîrua.” Najo mantû jangî jonthe jarîa mûnene Josia aathithîrie nî jaandîki yukuune rîa ngono cia anene ba Juda. O mûnene Josia akîathanaga, Farao Neko mûnene wa Misri nî eetîre mûuroone jwa Eufurate arî na njûûrî yaawe gûteetheeria mûnene wa Asîria. Mûnene Josia nî eetîre kûrwaa na njûûrî ya Farao Neko ntûûreene ya Megido, îndî Josia arooragîrwa ku. Nabo atongeeria ba njûûrî ya Josia nî baajûkîrie mwîrî jwaawe barajwîkîra ngaarîîne ya ndwaa barajûcokia Jerusalemu, baramûthika mbîrîreene cia anene. Nabo antû ba Juda nî baathuurîre Jehoahazi mûtaana wa Josia, baramwîtûûrîria maguta, baramweethia mûnene. Jehoahazi aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na îthatû rîrîa aaere mûnene wa Juda. Aathanîre mîeri îthatû arî Jerusalemu. Ng'ina eetagwa Hamutali, na aarî mwarî wa Jeremia kuuma ntûûreene ya Libuna. Nî aathithîrie mantû jamathûûku mbere ya MWATHANI o ta jarîa biûjûjû biaao biaathithagia. Farao Neko nî aamûtheekere ncheera ntûûreene ya Ribula nthîgûrûûne ya Hamathi nîkenda atîkaathane arî Jerusalemu. Ningî Farao Neko nî aaritithagia nthîgûrû ya Juda ûgoti bwa Kilo ngiri ithatû cia magana jana (3,400) cia fetha na kilo mîrongo îthatû na inya (34) cia thaabu. Farao Neko nî aaeetherie Eliakimu mûtaana wa Josia mûnene wa Juda. Ningî aragarûra riîtwa rîa Eliakimu aramwîta Jehoiakimu. Farao Neko arajûkia Jehoahazi aramwikia Misri, nawe Jehoahazi arakuîra ku. Jehoiakimu nî oothûranagia ûgoti kuuma kîrî antû ba Juda, kûringana na ûrîa o muntû aarî na ûtonga bûng'ana. Aathithagia ûu nîkenda ang'ania mbeecha irîa ciendekaga cia kûrîaa Farao Neko mûnene wa Misri ûgoti. Jehoiakimu aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na îtaano rîrîa aaere mûnene wa Juda. Nî aathanîre mîaka îkûmi na jûmwe arî Jerusalemu. Ng'ina eetagwa Zebida na aarî mwarî wa Pedaia wa kuuma ntûûreene ya Ruma. Jehoiakimu nî aathithîrie mantû jamathûûku mbere ya MWATHANI o ta ûrîa biûjûjû biaao biaathithagia. Rîrîa mûnene Jehoiakimu aathanaga, nîrîo Nebukadineza mûnene wa Babiloni aaithûkîîre Juda. Jehoiakimu areethîrwa arî waathoone bwa Nebukadineza mîaka îthatû. Îndî nyumeene ararega kwathîkîra Nebukadineza. MWATHANI nî aamûtûmîîre ikundi bia atuunyani bia antû ba Babiloni na ba Sîria na ba Moabu, na ba Amoni. Aabatûmîre nîkenda bathiria Juda kûringana na nteto cia MWATHANI irîa cieerani nî nthûûmba ciaawe iroria. Gûtî nkaanja nî MWATHANI waugîîte Juda îthithîrue mantû jau nîkenda amîînga yuma mbere yaawe nîûntû bwa meeyia jarîa jonthe mûnene Manase aathithîtie. Ningî aathithîrie mantû jau nîûntû bwa antû bateeîîtie barîa Manase ooragîte akoojûria Jerusalemu tharike. MWATHANI ateendaga kûrekanîra. Najo mantû jangî jonthe jarîa mûnene Jehoiakimu aathithîtie nî jaandîki yukuune rîa ngono cia anene ba Juda. Jehoiakimu nî aakuîre. Jehoiakini mûtaana waawe araa mûnene Mûnene wa Misri atauma nthîgûrû yaawe kaîrî eeta na njûûrî kwithûkanîra nîûntû mûnene wa Babiloni nî aarî akûjûkia gûntû kûrîa kwaarî kwa mûnene wa Misri kuuma mwankeene jwa bwa ûrîo jwa Misri mwanka mûuroone jwa Eufurate. Jehoiakini aarî na ûkûrû bwa mîaka îkûmi na înaana rîrîa aaere mûnene. Aathanîre mîeri îthatû arî Jerusalemu. Ng'ina eetagwa Nehushita mwarî wa Elinathani kuuma Jerusalemu. Nî aathithîrie mantû jamathûûku mbere ya MWATHANI athingatîte jarîa jonthe îthe aathithagia. Îgiiteene rîu, atongeeria ba njûûrî ba Nebukadineza mûnene wa Babiloni nî beetîre kwithûkîra Jerusalemu na baramîcîgîîria. Nebukadineza mûnene wa Babiloni nî eetîre Jerusalemu îgiita o rîu atongeeria ba njûûrî yaawe baamîcîgîîrîîtie. Nebukadineza mûnene wa Babiloni nî aajûkîrie antû baba arabaeethia atae: Jehoiakini mûnene wa Juda, ng'ina wa Jehoiakini, na ataana ba Jehoiakini na atongeeria baawe ba njûûrî na barîa baamenyagîîra gîkaro kîa mûnene. Mûnene Nebukadineza aabajûkîrie barî atae mwakeene jwa înaana kuuma akwambîrîria kwaathana. Nebukadineza nî aajûkîrie into bionthe birîa biaarî mîthithûûne ya kîûrû, na bia gîkaro kîa mûnene, na arathûûkangia into bia thaabu bionthe birîa biatumagîrwa kîûrûûne, birîa Solomoni, mûnene wa Israeli aathithîtie. Mantû jau nîjo MWATHANI aaugîîte jagaakarîka. Ningî nî aajûkîrie antû bonthe ba Jerusalemu arabaikia kîthamîrioone. Nabo nî baarî amwe na ataana ba anene bonthe, na atongeeria ba njûûrî bonthe. Bonthe baarî antû ngiri îkûmi. Nî aathaamîrie kinya atea ba mîthemba yonthe, na aturi. Gûtî muntû waatigwa tiga nkîa. Ningî Nebukadineza nî aajûkîrie mûnene Jehoiakini aramwikia Babiloni arî mûtae, amwe na ng'ina wa mûnene Jehoiakini, na aka baawe na atongeeria baawe ba njûûrî, na antû barîa baarî îgweta nthîgûrûûne îîu. Nebukadineza nî aabaritîre kuuma Jerusalemu arabaikia Babiloni. Nebukadineza nîwe waajûkîrie antû ngiri mûgwanja (7,000) barîa baarî îgweta, na atea na aturi, bonthe ngiri îmwe, na barî inya ya gwîta ndweene. Ningî mûnene Nebukadineza nî aaeetherie Matania, îthe mwanake wa Jehoiakini mûnene wa Juda. Aracoka aramwaa riîtwa rîngî aramwîta Zedekia. Zedekia aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na jûmwe rîrîa aaere mûnene wa Juda. Aathanîre arî Jerusalemu mîaka îkûmi na jûmwe. Ng'ina eetagwa Hamutali, na aarî mwarî wa Jeremia kuuma ntûûra ya Libuna. Nî aathithîrie mantû jamathûûku mbere ya MWATHANI, o ta jarîa jonthe mûnene Jehoiakimu aathithîtie. Mantû jau jonthe jaakarîkîte nîûntû MWATHANI nî aathûûrîtue nî antû ba ntûûra ya Jerusalemu na ba nthîgûrû ya Juda, mwanka arabeebia kuuma kîrî we. Zedekia mûnene wa Juda nî aareganîre na waatho bwa mûnene wa Babiloni. Ntukû ya îkûmi ya mweri jwa îkûmi mwakeene jwa kenda jwa waathani bwa Zedekia mûnene wa Juda, nîrîo Nebukadineza mûnene wa Babiloni eetîre amwe na njûûrî yaawe yonthe, araithûkîra Jerusalemu. Nawe aramba kambî oome ya ntûûra îîu, na aramîcîgîîria bareenja mîtaro kûmîthiûrûkîra. Bareeta na mbere kûmîcîgîîria mwanka mwakeene jwa îkûmi na jûmwe jwa waathani bwa Zedekia. Gûgîkinya ntukû ya kenda ya mweri jwa îna, mpara îreethîrwa îkûnenea mono ntûûreene îîu, antû baraaga biakûrîa. Nabo antû ba ntûûra ya Jerusalemu nî baakoborere rûthingo rwa ntûûra, bareetîîra kamûndeene ka mûnene, amwe na mûnene baramatûkîîra mpingîroone îrîa yaagwatitheenie nthingo cio-ijîîrî. Baramatûka beerekerete kîguuruune kîa Jorodani. Nayo njûûrî ya Babiloni nî yaatigîrwe îthiûrûkîrîte ntûûra. Îndî njûûrî ya Babiloni nî yeenganîre na mûnene wa Juda îramûgwatagwatîra mûgwanthîîne jwa Jeriko. Nabo asikarî baawe bonthe baraaragana baramwîrûkîra. Nayo njûûrî ya Babiloni nî yaagwatîre mûnene Zedekia îramwikia ntûûreene ya Ribula kîrî mûnene wa Babiloni. Nebukadineza aramûgiitîra îgamba. Nayo îracoka îrooraga ataana ba mûnene Zedekia ategeete, îndî baratûra mûnene Zedekia meetho, na baramûtheeka na nyororo cia îturutia baramwikia Babiloni. Kûrî ntukû ya mûgwanja ya mweri jwa îtaano, mwakeene jwa îkûmi na kenda jwa waathani bwa Nebukadineza mûnene wa Babiloni, Nebuzaradani mûtongeeria wa akaria ba mûnene wa Babiloni nî eetîre Jerusalemu. Nî aaîthîrie kîûrû na gîkaro kîa mûnene, na nyomba cionthe cia antû barîa baarî îgweta ndeene ya Jerusalemu. Nebuzaradani nî aaîthîrie nyomba cionthe cia Jerusalemu. Njûûrî ya Babiloni îrîa yaarî amwe nawe, nî yaakoborangîre nthingo irîa ciairigîrîte ntûûra ya Jerusalemu. Ningî Nebuzaradani, mûtongeeria ûu wa njûûrî, nî aajûkîrie antû barîa baatigeere ntûûreene bonthe arabaikia kîthamîrioone na kinya barîa baarî bakûmatûka bareeta kîrî antû ba Babiloni. Îndî Nebuzaradani nî aatigîre antû bamwe barîa baarî nkîa nthîgûrûûne îîu nîkenda bamenyagîîra mîzabibû na barîmaga miuunda. Ningî antû ba Babiloni nî baunangîre itugî bia îturutia na îtangi rîa îturutia na tûgaarî twa îturutia tûrîa twaarî kîûrûûne. Baracokia barathûûkangia îtangi rîrîa rîa îturutia. Antû bau ba Babiloni barajûkia îturutia rîu barariikia Babiloni. Barakamata nyongû, na iciko na mîgwati ya kworia ntambi, na into bia gwîkîra ubaani, na into bia îturutia bionthe birîa biatumagîrwa kîûrûûne. Ningî barajûkia into bionthe birîa biaathithîtue na thaabu kana fetha; barajûkia tûraî twa gûkamata natu makara ja mwanki na mpakûri. Nabio into bia îturutia birîa mûnene Solomoni aathithîtie bia kîûrû ta bio: itugî biîrî, na tûgaarî tûrîa twaarî kîûrûûne, na gîtangi kîrîa kînene nî biaarî bibirito mono. O gîtugî kîaarî kîa ûraaja bwa mita kenda (9m) gwitia bwa îgûrû, na o kîongo kîa gîtugî kîaarî kîa ûraaja ta bwa mita îmwe na nusu (1.5m) gwitia bwa îgûrû. O kîongo kîa gîtugî nî kîethagîrwa kîgemetue na mûkathî jwa îturutia na jûgemetue na mbicha ya nkukumanga. Nebuzaradani mûtongeeria wa akaria ba mûnene nî aagwatîre Seraia, mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, na Zefania ûrîa waarî mûnini waawe, na akaria ba mwari bo-bathatû arabaeethia atae. Kuuma kîrî barîa baatigeere ntûûreene nî aagwatîre mûtongeeria wa asikarî bataano barîa baaeejaga mûnene kîrîra. Ningî nî aagwatîre karani wa mûtongeeria wa njûûrî. Karani ûu nîwe weekaga ûtari bwa njûûrî. Nebuzaradani aracoka aragwata antû bangî mîrongo îtaantatû barîa baarî îgweta. Nebuzaradani nawe eetîre na antû bau bonthe arabaikia ntûûreene ya Ribula kîrî mûnene wa Babiloni. Mûnene wa Babiloni nî aabaûûrîre na arabooragîra kûu ntûûreene ya Ribula nthîgûrûûne ya Hamathi. Tontû bûû, antû ba Juda nî baataîrwe kuuma nthîgûrûûne yaao baraikua kîthamîrioone. Mûnene Nebukadineza wa Babiloni nî aathuurîre Gedalia aramweethia mûrûngamîîri wa antû barîa baatigeere nthîgûrûûne ya Juda batîthaamîîtue. Gedalia aarî mûtaana wa Ahikamu, Ahikamu aarî mûtaana wa Shafani. Nabo atongeeria bonthe asikarî ba Juda barîa baarî bakûmatûka amwe na asikarî baao, nî baaigîrue atî mûnene wa Babiloni akweethia Gedalia mûtongeeria wa Juda. Nabo atongeeria bau tabo: Ishimaeli mûtaana wa Nethania, na Johanani mûtaana wa Karea, na Seraia mûtaana wa Tanihumethi kuuma ntûûreene ya Netofathi, na Jezania mûtaana wa Mûmaaka ûmwe barî na asikarî baao nî beetîre kîrî Gedalia ntûûreene ya Mizipa. Gedalia nî aabaciîtîîrie amwe na asikarî baao arabeera atîrî, “Bûgákîra atongeeria ba Babeli. Tûûreeni nthîgûrûûne îîjî bûkîathîkagîra mûnene wa Babiloni na bûgaakara bwega.” Îndî kûrî mweri jwa mûgwanja, Ishimaeli mûtaana wa Nethania, Nethania mûtaana wa Elishama, wa rûrîîjo rwa ûnene, nî eetîre arî na asikarî îkûmi araithûkîra Gedalia ntûûreene ya Mizipa aramûûraga, na arooraga Ayahudi na antû ba Babiloni barîa baarî amwe nawe. Tontû bûû, antû bonthe, banini na banene, na kinya atongeeria ba njûûrî barauma nthî îîu bareeta Misri nîûntû nî baakîraga antû ba Babiloni. Kûrî ntukû ya mîrongo îîrî na mûgwanja ya mweri jwa îkûmi na îîrî, mwakeene jwa mîrongo îthatû na mûgwanja kuuma rîrîa Jehoiakini mûnene wa Juda aaikîrue kîthamîrioone, nîrîo Evili-merodaki mûnene wa Babiloni aarekererie Jehoiakini kuuma ncheera. Jûu nîju jwaarî mwaka jwa mbere jwa waathani jwa Evili-merodaki. Evili-merodaki nî aathithîîrie Jehoiakini mantû jameega aramweethia muntû wa gîtîîo gîkînene nkûrûki ya anene bangî barîa baarî kîthamîrioone. Tontû bûû, Jehoiakini ararita nguû irîa eekagîra arî ncheera. Ûtûûroone bwaawe bunthe nî aarîjanagîra na mûnene. Ntukû cionthe cia ûtûûro bwa Jehoiakini, Evili-merodaki nî aamweejaga into bia gûtumîra. Adamu aarî îthe wa Sethi, Sethi aarî îthe wa Enoshi; Enoshi aarî îthe wa Kenani. Kenani aarî îthe wa Mehalaleli. Mehalaleli aarî îthe wa Jaredi; Jaredi aarî îthe wa Enoki, Enoki aarî îthe wa Methusela, Methusela aarî îthe wa Lameki; Lameki aarî îthe wa Noa. Nawe Noa arî îthe wa Shemu, na Hamu, na Jafethi. Ataana ba Jafethi baarî: Gomeri, na Magogi, na Madai, na Javani, na Tubali, na Mesheki, na Tirasi. Ataana ba Gomeri baarî: Ashikenazi, na Difathi, na Togarima. Ataana ba Javani baarî: Elishah, na Tarishishi, na Kitimu, na Rodanimu. Ataana ba Hamu baarî: Kushi, na Misri, na Lîbia, na Kanaani. Ataana ba Kushi baarî: Seba na Havila na Sabuta na Raama na Sabuteka. Raama aarî na ataana baba: Sheba na Dedani. Kushi nîwe waarî îthe wa Nimurodi. Nîmurodi nîwe waaere nchamba ya ndwaa nthîgûrûûne. Misri aarî îthe wa antû ba Ludimu na Anamimu na Lehabimu na Nafutuhimu na Pathirusimu (na Kasiluhimu barîa baaumîre antû ba Filisti) na Kafitorimu. Ataana ba Kanaani baarî Sidoni na Hethi. Sidoni nîwe waarî mûtaana wa kîranga. Kanaani nîwe waarî kîûjûjû kîa Ajebusi na Aamori na Agirigashi na Ahivi na Aariki na Asini na Arivadi na Azemari na Ahamathi. Ataana ba Shemu baarî: Elamu na Ashuri na Aripakishadi na Ludi na Aramu na Uzi na Huli na Getheri na Mesheki. Aripakishadi nîwe waarî îthe wa Shela, nawe Shela aarî îthe wa Eberi. Eberi aarî na ataana baîrî. Ûmwe eetagwa Pelegi (nîkwîthîrwa îgiiteene rîaawe, antû ba nthîgûrû nî bagaanûkanîte) na ûngî eetagwa Jokitani. Jokitani nîwe waarî îthe wa Alimodadi na Shelefu na Hazarimavethi na Jera na Hadoramu na Uzali na Dikila na Ebali na Abimaeli na Sheba na Ofiri na Havila na Jobabu. Bau bonthe nîbo baarî ataana ba Jokitani. Rûrîîjo rwa kuuma Shemu mwanka Abramu nîru rûrû: Shemu aarî îthe wa Aripakishadi. Aripakishadi aarî îthe wa Shela. Shela aarî îthe wa Eberi. Eberi aarî îthe wa Pelegi. Pelegi aarî îthe wa Reu. Reu aarî îthe wa Serugu. Serugu aarî îthe wa Nahori. Nahori aarî îthe wa Tera. Tera aarî îthe wa Abramu Abramu noo we Abrahamu. Ataana ba Abrahamu baarî: Isaaka na Ishimaeli. Nchiarwa cia Ishimaeli ciaarî: Nebaiothi ûrîa waarî wa kîranga na Kedari na Adibeeli na Mibisamu na Mishima na Duma na Massa na Hadadi na Tema na Jeturi na Nafishi na Kedema. Mûka wa gwîka wa Abrahamu tawe Ketura aarî na ataana baba: Zimurani na Jokishani na Medani na Midiani na Ishibaki na Shuha. Jokishani aarî na aana baîrî. Nabo nî Sheba na Dedani. Ataana ba Midiani baarî: Efa na Eferi na Hanoki na Abida na Elida. Iu nîcio ciaarî nchiarwa cia Ketura. Abrahamu nîwe waarî îthe wa Isaaka. Ataana ba Isaaka baarî Esaû na Jakubu. Ataana ba Esaû baarî: Elifazi na Reueli na Jeushi na Jalamu na Kora. Ataana ba Elifazi baarî Temani na Omari na Zefi na Gatamu na Kenazi na Timina na Amaleki. Reueli nawe aarî na aana baba: Nahathi na Zera na Shaama na Miza. Ataana ba Seiri baarî: Lotani na Shobali na Zibeoni na Ana na Dishoni na Ezeri na Dishani. Nabo ataana ba Lotani baarî Hori na Homamu. Mwarî wa ng'ina wa Lotani eetagwa Timina. Ataana ba Shobali baarî Aliani na Manahathi na Ebali na Shefi na Onamu. Zibeoni aarî na ataana baîrî, nabo nî Aia na Ana. Ana aarî îthe wa Dishoni, nawe Dishoni aarî îthe wa Hamurani na Eshibani na Ithirani na Kerani. Ataana ba Ezeri baarî Bilihani na Zaavani na Jaakani. Dishani aarî na ataana baîrî, nabo nî Uzi na Arani. Baba nîbo anene barîa baathanaga Nthîgûrûûne ya Edomu mbere ya Israeli îtîrambîrîria kwaathwa nî anene: Nabo nî Bela mûtaana wa Beori kuuma ntûûreene ya Dinihaba. Bela agûkua, Jobabu mûtaana wa Zera kuuma ntûûreene ya Bozira araa mûnene. Jobabu agûkua, Hushamu kuuma nthîgûrûûne ya Temani araa mûnene. Hushamu agûkua, Hadadi mûtaana wa Bedadi kuuma ntûûreene ya Avithi, nî aaithûkîîre antû ba Midiani kûû nthîgûrûûne ya Moabu na araboomba na araa mûnene. Hadadi agûkua, Samula kuuma Masireka araa mûnene. Samula agûkua, Shaulu kuuma ntûûreene ya Rehobothi îrîa îrî rûteere rwa mûuro jwa Eufurate araa mûnene. Shaulu agûkua, Baalihanani mûtaana wa Akibori araa mûnene. Baalihanani agûkua, Hadadi kuuma ntûûreene ya Pai araa mûnene. Hadadi aagûrîte mûka weetagwa Mehetabeli. Mehetabeli aarî mwarî wa Matiredi. Matiredi aarî mwarî wa Mezahabu. Hadadi agûkua, Edomu yaathîrwe nî atongeeria baba: Timina na Alia na Jethethi na Oholibama na Ela na Pinoni na Kenazi na Temani na Mibuzari na Magidieli na Iramu. Baba nîbo ataana ba Jakubu: Rubeni na Simioni na Levi na Juda na Isakari na Zebuloni Dani na Josefu na Benjamini na Nafutali na Gadi na Asheri. Juda aarî na ataana bataano. Nabo nî Eri na Onani na Shela. Bau baarî ba mwekûrû wa kuuma Kanaani ûrîa weetagwa Bathishua. Mûtaana wa kîranga wa Juda tawe Eri nî eeîîrie MWATHANI, nawe MWATHANI aramûûraga. Tamari mûka wa mûtaana araciarîra Juda aana bangî baîrî, nabo nî Perezi na Zera. Perezi nawe aarî na ataana baîrî, nabo nî Hezironi na Hamuli. Zera aarî na ataana bataano, nabo nî Zimuri na Ethani na Hemani na Kalikoli na Darida. Akari nawe aarî mûtaana wa Karami. Akari nîwe waretereete Israeli thîîna înene nîûntû bwa gwîka into birîa aataîte. Nabio nî birîa biaathûrîri MWATHANI. Azaria aarî mûtaana wa Ethani. Hezironi nî aarî na ataana bathatû; Jerahimeeli, na Ramu na Kelubai. Ramu aarî îthe wa Aminadabu, nawe Aminadabu aarî îthe wa Nahashoni. Nahashoni nîwe waarî mûtongeeria wa antû ba Juda. Nahashoni aarî îthe wa Salima, Salima aarî îthe wa Boazi. Boazi aarî îthe wa Obedi, Obedi aarî îthe wa Jesii. Jesii aarî na ataana baba: ûrîa mûkûrû eetagwa Eliabu, athingatwa nî Abinadabu, na Abinadabu athingatwa nî Shimea, Shimea athingatwa nî Nethaneli, Nethaneli athingatwa nî Radai, Radai athingatwa nî Ozemu, na Ozemu athingatwa nî Daudi. Jesii nî aarî na aarî baîrî; nabo nî Zeruia na Abigaili. Zeruia aarî na ataana bathatû. Nabo baarî Abishai, na Joabu na Asaheli. Abigaili aagûrîrwe nî Jetheri wa kuuma rûrîîjoone rwa Ishimaeli. Mûtaana waao eetagwa Amasa. Kalebu aarî mûtaana wa Hezironi. Kalebu nî aagûrîre mûka weetagwa Azuba ûrîa wamûciarîîre mwarî weetagwa Jeriothi. Azuba aracoka aramûciarîra ataana baba. Nabo nî Jesheri na Shobabu na Aridoni. Nyuma ya Azuba agûkua, Kalebu aragûra mûka ûngî weetagwa Efirathi. Efirathi aramûciarîra mûtaana weetagwa Huri. Huri aarî îthe wa Uri, na Uri aarî îthe wa Bezaleli. Nyumeene Hezironi agûkinyia mîaka mîrongo îtantatû nî aagûrîre mwarî wa Makiri. Makiri aarî îthe wa Gileadi. Mwekûrû ûu nî aaciarîîre Hezironi mwana ûgwîîtwa Segubu. Segubu aarî îthe wa Jairi. Jairi nîwe waathaga ntûûra mîrongo îîrî na ithatû nthîgûrûûne ya Gileadi. Îndî moonene ja Geshuri na Sîria nî jaîthûkîîre ntûûra mîrongo îtaantatû na baraitaa. Ntûûra iu ciaarî amwe na ntûûra ya Havothi-jairi na Kenathi. O amwe na tûtûûra tûrîa tûngî twaathiûrûkîrîte. Antû barîa baatûûraga ntûûreene nî baarî nchiarwa cia Makiri, ûrîa waarî îthe wa Gileadi. Nyumeene Hezironi agûkua mûtaana waawe Kalebu nî aagûrîre Efiratha mûka wa îthe. Mûka ûu aramûciarîra mwana ûgwîtwa Ashuri. Ashuri nîwe waarî îthe wa Tekoa. Mûtaana wa Hezironi wa kîranga tawe Jerahimeeli aarî na ataana baba: wa mbere eetagwa Ramu, Ramu athingatwa nî Buna, Buna athingatwa nî Oreni, Oreni athingatwa nî Ozemu, nawe wa mûthia aarî Ahija. Jerahameeli nî aarî na mûka ûngî weetagwa Atara. Nawe mûka ûu aramûciarîra mwana weetagwa Onamu. Mûtaana wa Jerahimeeli wa kîranga tawe Ramu, aarî na ataana baba: Maazi na Jamini na Ekeri. Nabo ataana ba Onamu baarî: Shamai na Jada. Shamai nawe aarî na ataana baîrî, nabo nî Nadabu na Abishuri. Abishuri nî aarî na mûka weetagwa Abihaili, Abihaili aramûciarîra aana baîrî, nabo nî Ahibani na Molidi. Seledi na Apaimu nîbo baarî ataana ba Nadabu îndî Seledi aakuîre atî kaana. Apaimu aarî îthe wa Ishi. Ishi aarî îthe wa Sheshani; Sheshani aarî îthe wa Ahilai. Jada, mûtaana wa ng'ina wa Shamai aarî na ataana baîrî, Jetheri na Jonathani. Jetheri aakuîre atî kaana. Jonathani aarî na ataana baîrî, tabo Pelethi na Zaza. Nabo baarî ba rûrîîjo rwa Jerahimeeli. Sheshani ataarî na ataana tiga nî aarî akî. Îndî Sheshani nî aarî na nkombo ya kuuma Misri yeetagwa Jariha. Sheshani aranenkera nkombo îîu mwarî waawe aramûgûra. Mwarî ûu aramûciarîra mwana weetagwa Atai. Atai aarî îthe wa Nathani, Nathani aarî îthe wa Zabadi, Zabadi aarî îthe wa Efilali, Efilali aarî îthe wa Obedi, Obedi aarî îthe wa Jehu, Jehu aarî îthe wa Azaria. Azaria aarî îthe wa Helezi, Helezi aarî îthe wa Eleasa, Eleasa aarî îthe wa Sisimai, Sisimai aarî îthe wa Shalumu. Shalumu aarî îthe wa Jekamia nawe Jekamia aarî îthe wa Elishama. Iji nîcio nchiarwa cia Kalebu, ûrîa waarî mûtaana wa ng'ina wa Jerahimeeli. Mûtaana ûrîa mûkûrû nî Mesha nawe aarî îthe wa Zifu. Nawe Zifu aarî îthe wa Maresha, nawe Maresha aarî îthe wa Heburoni. Heburoni nawe aarî na ataana bana; Kora na Tapua na Rekemu na Shema. Shema aarî îthe wa Rahamu, nawe Rahamu aarî îthe wa Jorikeamu. Rekemu nawe aarî îthe wa Shamai. Shamai aarî îthe wa Maoni, nawe Maoni aarî îthe wa Bethizuri. Mûka wa gwîka wa Kalebu tawe Efa nî aamûciarîîre ataana bathatû: Harani na Moza na Gazezi. Harani kinya we nî aarî na mûtaana weetagwa Gazezi. Jahidai aarî na ataana baba: Regemu na Jothamu na Geshani na Peleti na Efa na Shaafu. Mûka ûngî wa gwîka wa Kalebu eetagwa Maaka. Nawe aramûciarîra aana baîrî, Sheberi na Tirihana. Nyumeene Maaka aragîa na aana bangî baîrî, nabo nî Shaafu na Sheva. Shaafu aarî îthe wa Madimana, nawe Sheva aarî îthe wa Makibena na Gibea. Ningî Kalebu nî aarî na mwarî weetagwa Akisa. Baba kinya bo baarî nchiarwa cia Kalebu. Mûtaana wa mbere wa Kalebu eetagwa Huri. Huri nî aagûrîte mwekûrû ûgwîtwa Efiratha. Ataana ba Huri baarî Shobali ûrîa waarî îthe wa Kiriathi-jearimu. Mûtaana wa baîrî wa Huri aarî Salima. Salima nîwe waarî îthe wa Bethlehemu. Mûtaana wa bathatû wa Huri eetagwa Harefu. Harefu nîwe waarî îthe wa Bethigaderi. Shobali ûrîa waarî îthe wa Kiriathi-jearimu nîwe waarî kîûjûjû kîa antû ba Haroe na nusu îmwe ya antû barîa batwîre Menuhothi. Shobali no we waarî kîûjûjû kîa mîîrîga ya antû barîa baatwîîre Kiriathi-jearimu, mwîrîga jwa Ithiri, na jwa Puthi na jwa Shumathi na jwa Mishirai. Antû ba Zora na Eshitaoli baarî nchiarwa cia mîîrîga îîu. Salima ûrîa waarî îthe wa Bethlehemu nîwe waarî kîûjûjû kîa Netofathi na Atirothi-bethijoabu na nusu ya antû barîa baatûûraga Manahathi tabo antû ba Zora. Ntûûreene ya Jebezi nî gwatûûraga mîîrîga ya antû barîa baaijî kwaandîka. Nayo mîîrîga îîu yaarî ya Atirathi na Ashimeathi na Asukathi. Baba baarî ba mwîrîga jwa Akeni kuuma Hamathi. Nîbo baagûranîte na nchiarwa cia Rekabu. Baba nîbo aana ba Daudi barîa aagîîre rîrîa aarî ntûûreene ya Heburoni. Nabo nî Amoni mûtaana waawe wa kîranga. Ng'ina wa Amoni eetagwa Ahinoamu wa kuuma Jezereeli. Danieli aarî mwana wa baîrî wa Daudi, na ng'ina aarî Abigaili wa kuuma Karimeli. Abusalomu nîwe waarî mûtaana wa bathatû wa Daudi. Ng'ina aarî Maaka mwarî wa Talimai. Talimai nîwe waarî mûnene wa Geshuri. Adonija aarî mwana wa bana wa Daudi, na ng'ina aarî Hagithi. Shefatia nîwe waarî mûtaana wa bataano wa Daudi, na ng'ina aarî Abitali. Ithireamu aarî wa batantatû, nawe ng'ina aarî Egila. Bau bo batantatû nîbo aana barîa Daudi agîîre nabo îgiita rîa mîaka mûgwanja na nusu rîrîa akarîre akîathanaga arî ntûûreene ya Heburoni. Ningî Daudi nî aathanîre arî Jerusalemu mîaka mîrongo îthatû na îthatû. Daudi arî Jerusalemu nî aagûrîre mûka weetagwa Bathisheba. Îthe wa mwarî ûu eetagwa Amieli. Mûka ûu aramûciarîra aana baba: Shimea na Shobabu na Nathani na Solomoni. Daudi nî aarî na aana bangî kenda. Nabo nî Ibihari na Elishua na Elifeleti, na Noga na Nefegi na Jafia. Ningî nî aarî na Elishama na Eliada na Elifeleti. Amwe na bau, aka ba gwîka ba Daudi nî baamûciarîrîte ataana bangî. Ningî nî aarî na mwarî weetagwa Tamari. Rûrîîjo rwa mûnene Solomoni nîru rûrû: Solomoni aarî îthe wa Rehoboamu, Rehoboamu aarî îthe wa Abija, Abija aarî îthe wa Asa, Asa aarî îthe wa Jehoshafati, Jehoshafati aarî îthe wa Jehoramu. Jehoramu aarî îthe wa Ahazia, Ahazia aarî îthe wa Joashi. Joashi aarî îthe wa Amazia na Amazia aarî îthe wa Uzia, Uzia aarî îthe wa Jothamu. Jothamu aarî îthe wa Ahazi, na Ahazi aarî îthe wa Hezekia, Hezekia aarî îthe wa Manase. Manase aarî îthe wa Amoni, na Amoni aarî îthe wa Josia. Josia aarî na ataana bana: wa mbere eetagwa Johanani, na wa baîrî eetagwa Jehoiakimu, na wa bathatû eetagwa Zedekia na wa bana eetagwa Shalumu. Jehoiakimu aarî na ataana baîrî, nabo nî Jehoiakini na Zedekia. Jehoiakini ûrîa waataîtwe nî Ababiloni nî aarî na ataana mûgwanja, nabo nî Shealitieli, na Malikiramu, na Pedaia, na Shenazari, na Jekamia, na Hoshama na Nedabia. Ataana ba Pedaia baarî Zerubabeli na Shimei. Nabo ataana ba Zerubabeli baarî Meshulamu na Hanania. Zerubabeli nî aarî na mwarî weetagwa Shelomithi. Zerubabeli nî aarî na ataana bangî bataano. Nabo nî Hashuba, na Oheli na Berekia na Hasadia na Jushabu-hesedi. Hanania aarî na ataana baîrî: Nabo nî Pelatia na Jeshaia. Jeshaia nîwe waarî îthe wa Refaia, Refaia aarî îthe wa Arinani, Arinani aarî îthe wa Obadia, Obadia aarî îthe wa Shekania. Shekania aarî îthe wa Shemaia. Nawe Shemaia aarî na ataana bataano. Nabo nî Hatushi na Igali na Baria na Nearia na Shafati. Nearia aarî na ataana bathatû: Elioenai na Hizikia na Azirikamu. Elioenai aarî na ataana mûgwanja. Nabo nî Hodavia na Eliashibu na Pelaia na Akubu na Johanani na Delaia na Anani. Juda aarî na ataana bataano: Perezi na Hezironi na Karami na Huri na Shobali. Shobali aarî îthe wa Reaia, nawe Reaia aarî îthe wa Jahathi, na Jahathi aarî îthe wa Ahumai na Lahadi. Baba nîbo baarî biûjûjû bia antû barîa baatwîre Zora. Ataana ba Etamu baarî: Jezereeli na Ishima na Idibashi. Mwarî wa ng'ina wa ataana bau eetagwa Hazeleliponi. Penueli aarî îthe wa Gedori, nawe Ezeri aarî îthe wa Husha. Bau nîbo baarî ataana ba Huri ûrîa waarî mwana wa kîranga wa Efiratha. Nchiarwa cia Efiratha nîcio ciambîrîîrie ntûûra ya Bethlehemu. Îthe wa Tekoa, tawe Ashuri aarî na aka baîrî, nabo baarî Hela na Naara. Ashuri na mwekûrû waawe Naara baarî na ataana baba: Ahuzamu na Heferi na Temeni na Haahashitari. Ashuri na mwekûrû ûu ûngî Hela baarî na ataana bathatû. Nabo baarî Zerethi na Izihari na Ethinani. Kozi nîwe waarî îthe wa Anubu na Zobeba. Kozi nîwe waarî kîûjûjû kîa mîîrîga îrîa yaaumîre kîrî Ahariheli. Harumu nîwe waarî îthe wa Ahariheli. Nî kwaarî na muntû weetagwa Jabezi waarî na îgweta nkûrûki ya antû bangî ba nja yaao. Ng'ina amweere riîtwa rîu Jabezi, nîûntû nî aaigîrue rwakaî mono akîmûciara. Jabezi araromba Mûrungu wa Israeli akiugaga atîrî, “Itû MWATHANI nî ngûkûromba ûntharime na waaramie mîanka ya nthîgûrû yaakwa. Ningî ûmenyeere magiita jonthe na ûtûme ntîkoone ûthûûku kana thîîna.” Mûrungu aroojûria jarîa Jabezi eendaga. Kelubu ûrîa waarî mûtaana wa ng'ina wa Shuhaha aarî îthe wa Mehiri, Mehiri aarî îthe wa Eshitoni. Eshitoni aarî na ataana bathatû, nabo nî Bethirafa na Pasea na Tehina. Tehina nîwe waarî îthe wa Irinahashi. Ataana bau baatûûraga ntûûreene ya Reka. Kenazi nî aarî na ataana baîrî. Nabo baarî Othinieli na Seraia. Othinieli aarî na ataana baîrî, nabo baarî Hathathi na Meonothai. Meonothai aarî îthe wa Ofura. Seraia aarî îthe wa Joabu ûrîa waatûûraga Kîguuruune gîa atea. Gîetîrwe ûu nîûntû antû barîa baatûûraga ku baarî atea. Kalebu mûtaana wa Jefune aarî na ataana bathatû: Iru na Ela na Naamu. Ela nîwe waarî îthe wa Kenazi. Jehaleleli aarî na ataana bana, nabo nî Zifu na Zifa na Tiria na Asareli. Ezra aarî na ataana bana, nabo baarî Jetheri na Meredi na Eferi na Jaloni. Meredi nî aagûrîre Bithia mwarî wa mûnene wa Misri. Mwekûrû ûu aramûciarîra aana bathatû. Nabo baarî Miriamu na Shamai na Ishiba. Ishiba nîwe waambîrîrie ntûûra îgwîtwa Eshitemoa. Meredi nî aagûrîte mûka wa kuuma Juda. Nawe mûka ûu aramûciarîra ataana bathatû. Nabo baarî Jeredi na Heberi na Jekuthieli. Jeredi aarî îthe wa Gedori nawe Heberi îthe wa Soko na Jekuthieli aarî îthe wa Zanoa. Hodia aagûrîte mwarî wa ng'ina wa Nahamu. Mwekûrû ûu aramûciarîra aana baîrî. Nabo baarî Keila na Eshitemoa. Keila nîwe kîûjûjû kîa antû ba Garimu na Eshitemoa nîwe kîûjûjû kîa antû ba Maakathi. Shimoni aarî na ataana bana, nabo baarî Amunoni na Rina na Beni-hanani na Tiloni. Ishi nawe aarî na ataana baîrî, nabo baarî Zohethi na Beni-zohethi. Mûtaana wa Juda, tawe Shela nîwe waarî îthe wa Eri. Eri aarî îthe wa Leka. Mûtaana ûngî wa Shela eetagwa Laada. Laada aarî îthe wa Maresha. Laada nîwe waarî kîûjûjû kîa antû barîa baatuûraga ntûûreene ya Bethiashibea. Nabo baarî atumi nguû. Kûringana na ngono cia karaaja, Jokimu na antû ba ntûûra ya Kozeba na Joashi o amwe na Sarafu, nî baagûrîre aka kuuma Moabu, na baratûûra ntûûreene ya Bethlehemu. Bau nîbo baarî na ûtea bwa kûthithia into bia yûmba na nî baatumîkagîra mûnene. Nabo baatûûraga Netaimu na Gedera. Simioni aarî na ataana bataano, nabo nî Nemueli na Jamini na Jaribu na Zera na Shaulu. Shaulu aarî îthe wa Shalumu, nawe Shalumu aarî îthe wa Mibisamu. Mibisamu nawe aarî îthe wa Mishima. Mishima aarî îthe wa Hamueli, nawe Hamueli aarî îthe wa Zakuri, na Zakuri aarî îthe wa Shimei. Shimei aarî na ataana îkûmi na bataantatû na aarî bataantatû, îndî ataana ba ng'ina ba Shimei bataarî na aana babaingî na mîîrîga yaao îtaathegeaga, ta ûrîa mwîrîga jwa Juda jwaathegeaga. Nchiarwa cia Simioni ciatûûraga ntûûreene cia Beerisheba na Molada na Hazari-shuali, na Biliha na Ezemu na Toladi, na Bethueli na Horima na Zikilagi, Bethimarikabothi na Hazari-susimu na Bethibiri na Sharaimu. Kûu nîku baatûûraga mwanka rîrîa Daudi aathanaga. Ningî nî baatwîre tûtûûreene tûtaano tûrîa tweetagwa Etamu na Aini na Rimoni na Tokeni na Ashani. Nî baatwîre ntûûreene irîa ciaathiûrukîrîte gûntû kûû mwanka bwa rûgûrû rwa ntûûra ya Baalathi. Nî baandîkaga mariîtwa ja antû ba mîîrîga yaao na gûntû kûrîa baatûûraga. Jaja nîjo mariîtwa ja atongeeria ba mîciî yaao: Meshobabu, na Jamureki, na Josha mûtaana wa Amazia. Joeli, na Jehu mûtaana wa Joshibia. Joshibia aarî mûtaana wa Seraia. Nawe Seraia aarî mûtaana wa Asieli. Ningî Elioenai, na Jaakoba, na Jeshonaia, na Asaia, na Adieli na Jesimieli, na Benaia. Sisa mûtaana wa Shifi. Shifi aarî mûtaana wa Aloni. Nawe Aloni aarî mûtaana wa Jedaia. Jedaia aarî mûtaana wa Shimuri. Shimuri aarî mûtaana wa Shemaia. Antû bau bagwetwa nîbo baarî atongeeria ba mîciî yaao. Nabo nî bathegeere mono. Nabo bareeta bwa rûgûrû akuî na Gedori. Bangî bareeta rûteere rwa bwa gaiti rwa kîguuru bagîcwaga gûntû gwa kûrîîthia. Nthî îîu yaarî înoru na gûntû gûkwega gwa kûrîîthia. Nayo yaarî îîmbariî na yaarî thîîrî na ûkiri. Antû barîa batûûraga gûntû kûu mbere baarî ba rûrîîjo rwa Hamu. Antû ba mwîrîga jwa Simioni beetîre gûntû kûu rîrîa Hezekia aarî mûnene wa Juda. Bagwîta baraithûkîra antû ba Hamu na Meunimu, barathûûkangia maema jaao na barabathiria. Baracoka bareenga antû barîa baatigarîte na baratûûra ku nîûntû nî kwaarî gûntû gûkwega gwa kûrîîthia. Antû magana jataano ba mwîrîga o jûu jwa Simioni nî beetîre bwa gaiti kûu Edomu batongeeretue nî atongeeria baba: Pelatia na Nearia na Refaia na Uzieli. Atongeeria bau baarî ataana ba Ishi. Nabo nî baathirîrie antû ba Amaleki barîa boonokeete kuuma ndweene na baatwîre gûntû kûu. Tontû bûû, nchiarwa cia Simioni iratûûra ku mwanka naarua tûrî. Rubeni mwana wa kîranga wa Jakubu nî aathengereere mûka wa gwîka wa îthe. Tontû bûû, arata kiigai kîrîa mwana wa kîranga abuîrîte kûewa. Kiigai kîu kîanenkanîîrwe kîrî ataana ba Josefu. Ningî kinya këethîra mwîrîga jwa Juda nî jwagîîre inya nkûrûki ya mîîrîga îrîa îngî na mûnene arauma ku, kiigai kîaarî kîa Josefu. Rubeni aarî na ataana bana. Nabo baarî Hanoki na Palu na Hezironi na Karami. Iji nîcio ciaarî nchiarwa cia Joeli: Shemaia na Gogi na Shimei, na Mika na Reaia na Baali na Beeraha. Beera nîwe waarî mûtongeeria wa mwîrîga jwa Rubeni, na nîwe mûnene Tigilathi-pileneseri wa Asîria aataîre aramwikia kîthamîrioone. Kûringana na maandîko ja rûrîîjo jwa Rubeni Jeieli na Zekaria baarî atongeeria. Atongeeria bangî baarî Bela mûtaana wa Azazi, nawe Azazi aarî mûtaana wa Shema, Shema nawe aarî mûtaana wa Joeli. Antû bau baatûûraga gûntû gweetagwa Aroeri. Naku kwaumaga Nebo mwanka Baali-meoni. Nî baarî na ndîîthia inyingî kûu nthîgûrûûne ya Gileadi. Tontû bûû, nî baarîîthagia nthîgûrûûne îrîa yaarî bwa gaiti ka rwanda mwanka rûteere rwa Eufurate. Rîrîa Saûlû aathanaga, antû ba mwîrîga jwa Rubeni nî baaithûkîîre antû ba Hagiri barîa baatûûraga maemeene rûteere rwa Gaiti ka Gileadi, barabooraga. Rîu barataa nthîgûrû ya Ahagiri îraa yaao. Nchiarwa cia Gadi ciaatwîre kuuma nthîgûrûûne ya Bashani mwanka Saleka. Joeli nîwe waarî mûtongeeria waao, athingatwa nî Shafamu, Shafamu nawe athingatwa nî Janai. Janai athingatwa nî Shafati. Janai na Shafati nî baarî atongeeria ba mîîrîga îrîa yaarî Bashani. Antû bangî ba ndûgû ciaao barîa baarî atongeeria ba mîîrîga baarî mûgwanja, nabo nî Mikaeli na Meshulamu na Sheba na Jorai na Jakani na Zia na Eberi. Ataana bau mûgwanja baarî ba Abihaili mûtaana wa Huuri, Huurî aarî mûtaana wa Jaroa. Jaroa aarî mûtaana wa Gileadi. Gileadi aarî mûtaana wa Mikaeli. Mikaeli aarî mûtaana wa Jeshishai. Jeshishai aarî mûtaana wa Jahido. Nawe Jahido aarî mûtaana wa Buzi. Ahi nîwe waarî mûtongeeria wa mîîrîga îîu. Ahi aarî mûtaana wa Abidieli, Abudieli nawe aarî mûtaana wa Guni. Nabo baatûûraga nthîgûrûûne ya Gileadi na Bashani, na tûtûûreene tûrîa twaarî ku. Nthîgûrûûne ya Sharoni nîku baarîîthagia ndîîthia ciaao. Atongeeria bau baandîkîrwe Yukuune rîa ndûrîîjo îgiiteene rîrîa Jothamu aarî mûnene wa Juda na Jeroboamu aarî mûnene wa Israeli. Nî kwaarî na nchamba cia ndwaa ngiri mîrongo îna na inya cia magana mûgwanja na mîrongo îtantatû (44,760). Bau nîbo barîngî gwîta kûrwaa bagîtumagîra rong'o na nchiû na ûta na mîgwî. Nchamba iu ciaumîte mîîrîgeene ya Rubeni na Gadi na nusu ya mwîrîga jwa Manase. Bau baithûkîîre mîîrîga ya Hagiri na Jeturi na Nafishi na Nodabu. Nî baarombere Mûrungu na arabateethia baroombana ndweene nîûntû nî baamwîtîkîtie. Bakûboomba ndweene nî baataîre antû ngiri îgana (100,000). Ningî barataa nkamîîra ngiri mîrongo îtaano (50,000) na ng'ondu ngiri magana jaîrî ja mîrongo îtaano (250,000) na barataa ntigiri ngiri ijîîrî (2,000). Nî booragîre anthû babaingî, nîkwîthîrwa Mûrungu nî aabateethagia. Rîu barataa nthîgûrû cia anthû bau, na baratûûra ku mwanka rîrîa baataîrwe baraikua kîthamîrioone. Nusu ya antû ba mwîrîga jwa Manase nî beetîre gûtûûra nthîgûrûûne ya Bashani na ya Baali-herimoni na ya Seniri mwanka kîrîmeene kîa Herimoni. Antû bau nî baathegeere baraingîa mono. Antû baba nîbo baarî atongeeria ba ndûrîîjo ciaao: Nabo nî Eferi na Ishi na Elieli na Azirieli na Jeremia na Hodavia na Jahidieli. Baarî nchamba cia ndwaa na baarî na îgweta mono. Îndî nî beeîîrie Mûrungu wa biûjûjû biaao nîûntû bwa kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano îrîa antû ba nthîgûrû îîu baathaathagia barîa Mûrungu aarî akwînga kuuma ku. Kîû nîkîo gîaatûmîre Mûrungu aatumîra mûnene wa Asîria ûrîa weetagwa Puli kana na riîtwa rîngî Tigilathi Pileseri aîthûkîra nchiarwa cia Rubeni na cia Manase na cia Gadi. Arabathaamia arabaikia nthîgûrû ya Hala na ya Habori na ya Hara na rûteere rwa mûuro jwa Gezani. Kûu nîku batwîre mwanka naarua tûrî. Lawi aarî na ataana bathatû: Nabo nî Gerishoni na Kohathi na Merari. Kohathi aarî na ataana bana, nabo nî Amuramu na Izihari na Heburoni na Uzieli. Amuramu aarî na ataana baîrî, nabo nî Aaroni na Musa. Ningî nî aarî na mwarî weetagwa Miriamu. Aaroni aarî na ataana bana, nabo nî Nadabu na Abihu na Eleazari, na Ithamari. Eleazari aarî îthe wa Fineasi, na Fineasi aarî îthe wa Abishua, Abishua aarî îthe wa Buki. Buki aarî îthe wa Uzzi. Uzzi aarî îthe wa Zeraia, Zeraia aarî îthe wa Meraiothi. Meraiothi aarî îthe wa Amaria, Amaria aarî îthe wa Ahitubu. Ahitubu aarî îthe wa Zadoki, nawe Zadoki aarî îthe wa Ahimaazi. Ahimaazi aarî îthe wa Azaria, Azaria aarî îthe wa Johanani. Johanani aarî îthe wa Azaria. (Azaria aarî mûthînjîri-Mûrungu kîûrûûne kîrîa Solomoni aakîre Jerusalemu). Azaria aarî îthe wa Amaria, nawe Amaria aarî îthe wa Ahitubu. Ahitubu aarî îthe wa Zadoki, nawe Zadoki aarî îthe wa Shalumu. Shalumu aarî îthe wa Hilikia, nawe Hilikia aarî îthe wa Azaria. Azaria aarî îthe wa Seraia, nawe Seraia aarî îthe wa Jehozadaki. Jehozadaki aarî ûmwe wa antû barîa baataîrwe nî mûnene Nebukadineza kuuma Jerusalemu na nthîgûrûûne ya Juda araikua kîthamîrioone. Nî MWATHANI waatûmîre Nebukadineza nîkenda athaamia Jehozadaki amwe na antû bangî. Lawi aarî na ataana bathatû, nabo nî Gerishoni na Kohathi na Merari. Gerishoni aarî îthe wa Libini na Shimei, Kohathi aarî îthe wa Amuramu na Izihari na Heburoni na Uzieli. Merari aarî îthe wa Mahili na Mushi. Nchiarwa cia Gerishoni ciaarî: Libini ûrîa waarî îthe wa Jahathi, Jahathi aarî îthe wa Zima. Zima aarî îthe wa Joaha, nawe Joaha aarî îthe wa Ido. Ido aarî îthe wa Zera, na Zera aarî îthe wa Jeatherai. Nchiarwa cia Kohathi ciaarî: Aminadabu, Aminadabu aarî îthe wa Kora. Nawe Kora aarî îthe wa Asiri, Asiri aarî îthe wa Elikana, nawe Elikana aarî îthe wa Ebiasafu, na Ebiasafu aarî îthe wa Asiri. Asiri aarî îthe wa Tahathi, nawe Tahathi aarî îthe wa Urieli. Urieli aarî îthe wa Uzia, nawe Uzia aarî îthe wa Shaulu. Elikana aarî na ataana baîrî, nabo nî Amasai na Ahimothi. Nchiarwa cia Ahimothi ciaarî Elikana ûrîa waarî îthe wa Zofai. Nawe Zofai aarî îthe wa Nahathi. Nahathi aarî îthe wa Eliabu, nawe Eliabu aarî îthe wa Jerohamu, na Jerohamu aarî îthe wa Elikana. Samueli aarî na ataana baîrî, nabo nî Joeli, ûrîa waarî kîranga na Abija ûrîa waamûthingatîte. Nchiarwa cia Merari ciaarî iji: Mahili aarî îthe wa Libini, nawe Libini aarî îthe wa Shimei. Shimei aarî îthe wa Uzza. Uzza aarî îthe wa Shimea, nawe Shimea aarî îthe wa Hagia na Hagia aarî îthe wa Asaia. Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîkûretwa kîûrûûne kûu Jerusalemu, mûnene Daudi nî aathuurîre antû bamwe nîkenda bainaga barî kûu kîûrûûne. Antû bau nobo baainaga mbere ya îema rîa MWATHANI rîa gûtirimanîra mbere ya Solomoni aaka kîûrû kûu Jerusalemu. O aini baainaga îgiita rîaao rîaakinya. Rûrîîjo rwa aini rwaarî rûrû: Kohathi aarî îthe wa Hemani na Hemani nîwe waarî mûtongeeria wa aini ba mbere. Hemani aarî mûtaana wa Joeli, na Joeli aarî mûtaana wa Samueli. Samueli aarî mûtaana wa Elikana, na Elikana aarî mûtaana wa Jerohamu. Jerohamu aarî mûtaana wa Elieli na Elieli aarî mûtaana wa Toa. Toa aarî mûtaana wa Zufu na Zufu aarî mûtaana wa Elikana. Elikana aarî mûtaana wa Mahathi. Mahathi aarî mûtaana wa Amasai. Amasai aarî mûtaana wa Elikana. Nawe Elikana aarî mûtaana wa Joeli. Joeli aarî mûtaana wa Azaria. Nawe Azaria aarî mûtaana wa Zefania. Zefania aarî mûtaana wa Tahathi. Nawe Tahathi aarî mûtaana wa Asiri. Asiri aarî mûtaana wa Ebiasafu. Ebiasafu aarî mûtaana wa Kora. Kora aarî mûtaana wa Izihari. Izihari aarî mûtaana wa Kohathi. Nawe Kohathi aarî mûtaana wa Lawi. Lawi aarî mûtaana wa Israeli. Asafu nîwe waarî mûtongeeria wa gîkundi kîa aini kîa biîrî. Naru rûrîîjo rwaawe nîru rûrû: Asafu aarî mûtaana wa Berekia, Berekia aarî mûtaana wa Shimea, Shimea aarî mûtaana wa Mikaeli. Nawe Mikaeli aarî mûtaana wa Baaseia. Baaseia aarî mûtaana wa Malikija, Malikija aarî mûtaana wa Ethini. Ethini aarî mûtaana wa Zera. Zera aarî mûtaana wa Adaia. Adaia aarî mûtaana wa Ethani. Ethani aarî mûtaana wa Zima, Zima aarî mûtaana wa Shimei. Shimei aarî mûtaana wa Jahathi. Nawe Jahathi aarî mûtaana wa Gerishoni. Gerishoni aarî mûtaana wa Lawi. Gîkundi kîa aini kîa bithatû gîaatongagîîrua nî Ethani. Ethani aarî wa kuuma mwîrîgeene jwa Merari. Ethani aarî mûtaana wa Keshi. Keshi aarî mûtaana wa Abudi. Nawe Abudi aarî mûtaana wa Maluki. Maluki aarî mûtaana wa Hashabia. Hashabia aarî mûtaana wa Amazia. Amazia aarî mûtaana wa Hilikia. Hilikia aarî mûtaana wa Amuzi. Amuzi aarî mûtaana wa Bani. Nawe Bani aarî mûtaana wa Shemeri. Shemeri aarî mûtaana wa Mahili. Nawe Mahili aarî mûtaana wa Mushi. Mushi aarî mûtaana wa Merari. Nawe Merari aarî mûtaana wa Lawi. Antû bangî ba mwîrîga jwa Lawi nî baathuurîrwe nîkenda baritaga ngûgî cionthe irîa ciaritagwa îemeene rîa gûtirimanîra. Aaroni na nchiarwa ciaawe nîbo baritaga igongwana birîa bia gwakîîria na bia ubaani au kîritîroone kîa igongwana kîrîa kîtheru mono. Ningî bakarita ngûgî cionthe irîa ciaaritagîrwa antû arîa atheru buru. Bakarita kîgongwana gîa kûthiria meeyia ja Aisraeli kûringana na ûrîa Musa nthûûmba ya Mûrungu aabeeraga. Rûrîîjo rwa Aaroni rwaarî rûrû: Aaroni aarî îthe wa Eleazari. Eleazari aarî îthe wa Fineasi. Fineasi aarî îthe wa Abishua. Abishua aarî îthe wa Buki. Buki aarî îthe wa Uzzi. Uzzi aarî îthe wa Zerahia. Zeraia aarî îthe wa Meraiothi. Meraiothi aarî îthe wa Amaria. Nawe Amaria aarî îthe wa Ahitubu. Ahitubu aarî îthe wa Zadoki. Nawe Zadoki aarî îthe wa Ahimaazi. Gûntû kûrîa nchiarwa cia Aaroni wa rûrîîjo rwa Kohathi ciaatûûraga nî nthîgûrû îrîa Alawi baagaîrîîrwe. Baagaîrîîrwe Heburoni kûu nthîgûrûûne ya Juda na bûûrî iria ciaathiûrûkîrîte gûntû kûu. Îndî miuunda na tûtûûra tûrîa twathiûrûkîrîte ntûûra ya Heburoni twaagaîrîîrwe Kalebu mûtaana wa Jefune. Ataana ba Aaroni baagaîrîîrwe ntûûra irîa muntû aamatûkaga gwiciitha. Nacio ciaarî Heburoni na Libuna amwe na bûûrî ciaayo. Nî bagaîîrwe Jatiri na Eshitemoa amwe na bûûrî ciaayo. Ningî baragaîrwa ntûûra ya Hileni na Debiri amwe na bûûrî ciaacio. Baragaîrwa ntûûra ya Ashani na ya Bethishemeshi amwe na bûûrî ciaacio. Ningî nî baagaîrîîrwe ntûûra ingî gûntû kûrîa mwîrîga jwa Benjamini jwaagaîri. Nacio nî Geba na Alemethi na Anathothi amwe na bûûrî ciaacio. Ntûûreene iu nîku nchiarwa cia Lawi ciaatûûraga. Nacio ciaarî ntûûra îkûmi na ithatû. Nchiarwa ingî cia Kohathi nî ciaagaîrîîrwe ntûûra îkûmi rûteere rwa rûgûrû ya gûntû kûrîa kwagaîri mwîrîga jwa Manase. Antû ba mwîrîga jwa Gerishoni nî baagaîrîîrwe ntûûra îkûmi na ithatû kûringana na mîciî yaao. Baagaîrîîrwe cio kuuma mwîrîgeene jwa Isakari na jwa Asheri na jwa Nafutali na jwa Manase kûu Bashani. Antû ba mwîrîga jwa Merari nî baagaîrîîrwe ntûûra îkûmi na ijîîrî kûringana na mîciî yaao. Baagaîrîîrwe cio kuuma mwîrîgeene jwa Rubeni na jwa Gadi na jwa Zebuloni. Ûu nîu antû ba Israeli baagaîre nchiarwa cia Lawi ntûûra na bûûrî irîa ciaathiûrûkîrîte ntûûra iu. Ningî nî baagaîîrwe ntûûra ingî irîa igweti au îgûrû kuuma mwîrîgeene jwa Juda na jwa Simioni na jwa Benjamini. Ntûûra iu baagaîîrwe cio kûringana na kuura irîa cionanîrie naarîa bakagaîrwa. Mîciî îngî ya Kohathi nî yaagaîîrwe ntûûra ingî amwe na bûûrî yaacio kuuma nthîgûrû îrîa mwîrîga jwa Efuraimu jwaagaîri. Baragaîrwa ntûûra irîa muntû aamatûkaga gwiciitha. Nacio nî Shekemu kûu nthîgûrûûne ya Irîma ya Efuraimu. Ningî baragaîrwa ntûûra ya Gezeri amwe na bûûrî irîa ciaathiûrûkîrîte ntûûra iu. Ningî nî baagaîîrwe ntûûra ya Jokimeamu na Bethihoroni amwe na bûûrî irîa ciaathiûrûkîrîte. Baagaîîrwe ntûûra ya Aijaloni na ya Gathirimoni amwe na bûûrî irîa ciaaithiûrûkîrîte. Ningî kuuma Manase ya bwa rûgûrû, nî baagaîîrwe ntûûra ya Aneri na ya Bileamu o amwe na bûûrî irîa ciaithiûrûkîrîte. Ntûûra iu iragaîrwa mwîrîga jwa Kohathi. Nacio nchiarwa cia mîciî ya Gerishoni iragaîrwa ntûûra cia Golani kûu Bashani na ntûûra ya Ashitarothi amwe na bûûrî ciaacio. Ntûûra iu ciaarî kûu Manase ya gaiti. Ndene ya mwîrîga jwa Isakari nchiarwa cia Gerishoni iragaîrwa ntûûra ya Kedeshi na ya Daberathi amwe na bûûrî ciaacio. Baracoka baragaîrwa ntûûra ya Ramothi na ya Anemu amwe na bûûrî ciaacio. Ndene ya mwîrîga jwa Asheri baragaîrwa ntûûra ya Mashari na ya Abidoni amwe na bûûrî ciaacio. Ningî baragaîrwa ntûûra ya Hukooki na ya Rehobu amwe na bûûrî ciaacio. Ndeene ya mwîrîga jwa Nafutali, nî baagaîîrwe ntûûra ya Kedeshi îrîa îrî Galili, na ya Hamoni na ya Kiriathaimu amwe na bûûrî ciaacio. Antû ba mwîrîga jwa Merari barîa batigeere baagaîîrwe ntûûra irîa ciaarî mwîrîgeene jwa Zebuloni. Nacio nî Rimono na Tabori amwe na bûûrî ciaacio. Ningî nî baagaîîrwe ntûûra ingî kuuma mwîrîgeene jwa Rubeni, rûteere rwa gaiti ya mûuro jwa Jorodani akuî na Jeriko. Nacio nî Bezeri îrîa yaarî rwanda, na Jahaza amwe na bûûrî ciaacio. Ningî baragaîrwa ntûûra ya Kedemothi na ya Mefaathi amwe na bûûrî ciaacio. Mwîrîga jwa Gadi, jûragaîrwa ntûûra ya Ramothi-gileadi, na ya Mahanaimu, amwe na bûûrî ciaacio. Ningî baragaîrwa ntûûra ya Heshiboni na ya Jazeri amwe na bûûrî ciaacio. Isakari aarî na ataana bana. Nabo nî Tola na Pua na Jashubu na Shimuroni. Tola aarî na ataana batantatû. Nabo nî Uzzi na Refaia na Jerieli na Jahimai na Ibisamu na Shemueli. Bau nîbo baarî atongeeria ba mwîrîga jwa Tola na baarî nchamba cia ndwaa. Rîrîa Daudi aathanaga, baarî antû ngiri mîrongo îîrî na ijîîrî na magana jatantatû (22,600). Uzzi aarî na mûtaana ûmwe weetagwa Izirahia. Nawe Izirahia aarî na ataana baba: Mikaeli na Obadia na Joeli na Ishia. Bau baarî atongeeria ba mîciî yaao. Nabo nî baagûrîte aka babaingî mwanka barathegea mono. Tontû bûû, bareethîrwa barî na njûûrî ya ndwaa ya antû ngiri mîrongo îthatû na ithanthatû (36,000). Nchiarwa cionthe cia mwîrîga jwa Isakari ciaarî na antû barîa barîngîîta ndweene ngiri mîrongo înaana na mûgwanja (87,000) kûringana na ûrîa rûrîîjo rwaandîkagwa. Ataana ba Benjamini baarî bathatû. Nabo nî Bela na Bekeri na Jadieli. Bela aarî na ataana bataano. Nabo nî Eziboni na Uzzi na Uzieli na Jerimothi na Iri. Bau nîbo baarî atongeeria ba mîciî yaao na baarî nchamba cia ndwaa. Kûringana na ûrîa kwaandîki maukuune ja ndûrîîjo baarî antû ngiri mîrongo îîrî na ijîîrî na mîrongo îthatû na bana (22,034) barîa barîngî gwîta ndweene. Bekeri aarî na ataana kenda. Nabo nî Zemira na Joashi na Eliezeri na Elioenai na Omuri na Jeremothi na Abija na Anathothi na Alemethi. Kûringana na ûrîa kwaandîki maukuune ja ndûrîîjo, antû barîa barîngî gwîta ndweene baarî antû ngiri mîrongo îîrî na magana jaîrî (20,200). Jediaeli aarî na mûtaana ûmwe weetagwa Bilihani. Bilihani aarî na ataana mûgwanja. Nabo nî Jeushi na Benjamini na Ehudi na Kenaana na Zethani na Tarishishi na Aishahari. Bau bonthe nîbo baarî ataana ba Jadieli. Baarî atongeeria ba mîciî yaao na baarî na nchamba cia ndwaa ngiri îkûmi na mûgwanja na magana jaîrî (17,200). Shupimu na Hupimu baarî ataana ba Iri. Nawe Hushimu aarî mûtaana wa Aheri. Nafutali aarî na ataana bana. Nabo nî Jahizieli na Guni na Jezeri na Shalumu. Bau bo bana baaciari nî Biliha. Mûka wa gwîka wa Manase ûrîa aumîre nawe Aramu, nî aaciarîre ataana baîrî. Nabo nî Asirieli na Makiri. Makiri nîwe waarî îthe wa Gileadi. Makiri nî aagûranîre Hupimu na Shupimu. Mwarî wa ng'ina wa Makiri eetagwa Maaka. Mûtaana wa Makiri ûngî eetagwa Zelofehadi. Nawe Zelofehadi aarî na aarî akî. Makiri nî aagûrîre mûka weetagwa Maaka. Nawe aramûciarîra ataana baîrî. Nabo nî Pereshi na Shereshi. Pereshi nawe aarî na ataana baîrî: Ulamu na Rekemu. Ulamu aarî na mûtaana weetagwa Bedani. Bau nîbo baarî nchiarwa cia Gileadi mûtaana wa Makiri. Makiri ûrîa waarî mûtaana wa Manase. Mwarî wa ng'ina wa Gileadi ûrîa weetagwa Hamolekethi aarî na ataana bathatû. Nabo nî Ishodi na Abiezeri na Mahala. Nawe Shemida aarî na ataana bana. Nabo nî Ahiani na Shekemu na Liki na Aniamu. Baba nîbo baarî nchiarwa cia Efuraimu. Efuraimu aarî îthe wa Shuthela. Shuthela aarî îthe wa Beredi. Nawe Beredi aarî îthe wa Tahathi. Tahathi aarî îthe wa Eleada. Eleada aarî îthe wa Tahathi. Tahathi aarî îthe wa Zabadi. Zabadi aarî îthe wa Shuthela. Efuraimu nî aarî na ataana bangî baîrî. Nabo nî Ezeri na Eleadi barîa booragîrwe bagwîta kwiyîa ng'ombe cia antû ba Gathi. Îthe waao Efuraimu, ararîra nîûntû bwaao îgiita rîrîraaja. Nabo ataana ba ng'ina bareeta kûmûboreria. Efuraimu arathengeera mûka waawe, aragîa îu araciara mwana, aramwîta Beria tontû mûciî jwaao nî jwaarî jûkwona thîîna. Mwarî wa Efuraimu eetagwa Sheera nawe nîwe waakithîrie ntûûra ya Bethihoroni îrîa îrî bwa rûgûrû na îrîa îrî bwa gaiti. Ningî nî aakîre ntûûra ya Uzeni-sheera. Efuraimu nî aarî na mûtaana ûngî weetagwa Refa. Refa aarî îthe wa Reshefu. Reshefu aarî îthe wa Tela. Nawe Tela aarî îthe wa Tahani. Tahani aarî îthe wa Ladani. Ladani aarî îthe wa Amihudi. Nawe Amihudi aarî îthe wa Elishama. Elishama aarî îthe wa Nuni. Nawe Nuni aarî îthe wa Joshua. Nchiarwa iu cia Efuraimu ciatûûraga Betheli na ntûûra irîa ciaarî akuî nayo. Ningî bwa gaiti bakinya Naarani na bwa rûgûrû bakinya Gezeri; na ntûûra irîa ciaarî akuî nayo. Nî baatûûraga kinya ntûûreene cia Shekemu na Aya, na ntûûra irîa ciaarî akuî nacio. Ningî nchiarwa cia Efuraimu ciatûûraga bankeene na mwîrîga jwa Manase kûu Bethisheani na Taanaki na Megido na Dori na ntûûra irîa ciaarî akuî nacio. Kûu nîku nchiarwa cia Josefu mûtaana wa Jakubu ciaatûûraga. Asheri aarî na ataana bana. Nabo nî Imina na Ishiva na Ishivi na Beria. Ningî nî aarî na mwarî weetagwa Sera. Beria aarî na ataana baîrî. Nabo nî Heberi na Malikieli. Melikieli nîwe waarî îthe wa Birizaithi. Heberi nawe aarî îthe wa Jafileti na Shomeri na Hothamu. Ningî nî aarî na mwarî weetagwa Shua. Jafileti nawe aarî na ataana bathatû. Nabo nî Pasaki na Bimuhali na Ashivathi. Mûtaana wa ng'ina wa Jafileti ûrîa weetagwa Shemeri aarî na ataana bathatû. Nabo nî Rohiga na Huba na Aramu. Mûtaana wa ng'ina wa Shemeri ûrîa weetagwa Helemu nawe aarî na ataana bana. Nabo nî Zofa na Imuna na Sheleshi na Amali. Ataana ba Zofa baarî Sua na Harinefa na Shuali na Beri na Imura na Bezeri na Hodi na Shama na Shilisha na Ithirani na Beera. Ataana ba Jetheri baarî Jefune na Pisipa na Ara. Nabo ataana ba Ula baarî Ara na Hanieli na Rizia. Bau bonthe nîbo baarî nchiarwa cia Asheri. Nabo baarî atongeeria ba mîciî yaao na nchamba cia ndwaa. Ningî nîbo baarî anene ba bangî. Kûringana na maandîko ja ndûrîîjo, kwaarî na antû ngiri mîrongo îrî na ithanthatû (26,000) barîa barîngî gwîta ndweene. Ataana ba Benjamini baarî bataano. Nabo nî Bela athingatwa nî Ashibeli, Ashibeli athingatwa nî Ahara, Ahara athingatwa nî Noha, na wa mûthia nî Rafa. Ataana ba Bela baarî baba: Adaari na Gera na Abihudi na Abishua na Naamani na Ahoa na Gera na Shefufani na Huramu. Ataana ba Ehudi baarî atongeeria ba mîciî yaao barîa batwîre Geba na barathaamua baraikua Manahathi nîbo baba: Naamani na Ahija na Gera. Gera nîwe waarî îthe wa Uza na Ahihudi, na nîwe waataîrwe arî mbere. Shaharaimu eengîre aka baawe bobaîrî, tabo Hushimu na Baara. Nyumeene nî agîîre na ataana arî kûu nthîgûrûûne ya Moabu. Shaharaimu akûgûra mûka weetagwa Hodeshi, nî aamûciarîîre ataana baba: Jobabu na Zibia na Mesha na Malikamu na Jeuzi na Sakia na Mirima. Bau nîbo baarî atongeeria ba mîciî yaao. Shaharaimu nî aarî na ataana na mûka ûrîa weetagwa Hushimu. Nabo nî Abitubu na Elipaali. Elipaali aarî îthe wa ataana baba: Eberi na Mishamu na Shemedi. Shemedi nîwe waakîre ntûûra cia Ono na Lodi, o amwe na tûtûûra tûrîa twaathiûrûkîrîte ntûûra iu. Ningî Elipaali nî aarî na ataana bangî beetagwa Beria na Shema. (Nabo baarî atongeeria ba mîciî yaao. Baatwîre Aijaloni na nîbo beengîre antû barîa batûûraga ntûûreene ya Gathi). Ningî nchiarwa ingî cia Beria ciaarî Ahio na Shashaki na Jeremothi, na Zebadia na Aradi na Ederi, na Mikaeli na Ishipa na Joha. Elipaali nî aarî na ataana bangî tabo: Zebadia na Meshulamu na Hiziki na Heberi, na Ishimerai na Izilia na Jobabu. Nchiarwa cia Shimei ciaarî Jakimu na Zikiri Zabidi, na Elienai na Zilethai na Elieli, na Adaia na Beraia na Shimurathi. Nacio nchiarwa cia Shashaki ciaarî iji: Ishipani na Eberi na Elieli, na Abidoni na Zikiri na Hanani, na Hanania na Elamu na Anthothija, na Ifideia na Penueli. Ataana ba Jerohamu nabo baarî Shamusherai na Sheharia na Athalia, na Jaareshia na Elija na Zikiri. Bau nîbo baarî atongeeria ba mîciî yaao kûringana na maandîko ja ndûrîîjo. Ningî batwîre Jerusalemu. Jeieli na mwekûrû waawe Maaka baatûûraga ntûûreene yeetagwa Gibeoni. Mûtaana wa kîranga wa Jeieli eetagwa Abidoni. Ataana baawe bangî baarî: Zuri na Kishi na Baali na Nadabu, na Gedori na Ahio na Zekeri, na Mikilothi, ûrîa waarî îthe wa Shimeha. Antû bau baatûûraga Jerusalemu akuî na antû bangî ba mîîrîga yaao. Neri aarî îthe wa Kishi, Kishi aarî îthe wa Saûlû. Nawe Saûlû aarî na ataana baba: Jonathani na Malikishua na Abinadabu na Eshibaali. Jonathani aarî îthe wa Mefiboshethi, na Mefiboshethi aarî îthe wa Mika. Mika aarî na ataana baba: Pithoni na Meleki na Tarea na Ahazi. Ahazi aarî îthe wa Jehoada. Nawe Jehoada aarî na ataana bathatû: nabo nî Alemethi na Azimavethi na Zimuri. Zimuri nîwe waarî îthe wa Moza. Moza aarî îthe wa Binea, Nawe Binea aarî îthe wa Rafa. Rafa aarî îthe wa Eleasa na Eleasa aarî îthe wa Azeli. Azeli aarî na ataana batantatû. Nabo baarî Azirikamu na Bocheru na Ishimaeli na Shearia na Obadia na Hanani. Mûtaana wa ng'ina wa Azeli tawe Esheki nawe aarî na ataana bathatû, nabo nî Ulamu na Jeushi na Elifeleti. Ataana ba Ulamu nabo baarî nchamba cia ndwaa irîa ciaaijî kûratha na mîgwî mono. Nawe Ulamu aarî na ataana na boojûwe îgana rîa mîrongo îtaano (150). Baba bonthe bagwetwa baarî ba mwîrîga jwa Benjamini. Nabo antû ba Israeli nî baandîkîrwe kûringana na ndûrîîjo ciaao Yukuune rîa Anene ba Israeli. Antû ba nthîgûrû ya Juda nî baarî bagûtawa baikua kîthamîrioone kûu Babiloni nîûntû bwa kwîthîrwa batî eetîkua kîrî Mûrungu waao. Nabo antû barîa baarî ba mbere gûcoka kûrîa baakaraga ntûûreene ciaao baarî Aisraeli bamwe na athînjîri-Mûrungu na Alawi, na barîa baaritaga ngûgî kîûrûûne. Antû bamwe ba mwîrîga jwa Juda, na jwa Benjamini na jwa Efuraimu na jwa Manase baatûûraga Jerusalemu. Kwarî na Uthai mûtaana wa Amihudi. Amihudi aarî mûtaana wa Omuri, Omuri aarî mûtaana wa Imuri, Imuri aarî mûtaana wa Bani, Bani aarî mûtaana wa ûmwe wa ataana ba Perezi, nawe Perezi aarî mûtaana wa Juda. Shiloni aarî na mûtaana wa kîranga weetagwa Asaia. Asaia nî aarî na ataana baawe. Ûmwe wa ataana ba Zera eetagwa Jeueli. Jeueli na antû ba mûciî jwaao baarî antû magana jatantatû ja mîrongo kenda (690). Kuuma mwîrîgeene jwa Benjamini nî kwaarî na muntû weetagwa Salu. Salu aarî mûtaana wa Meshulamu. Meshulamu aarî mûtaana wa Hodavia, nawe Hodavia aarî mûtaana wa Hasenua. Ibineia aarî mûtaana wa Jerohamu. Ela aarî mûtaana wa Uzzi. Uzzi aarî mûtaana wa Mikiri. Meshulamu aarî mûtaana wa Shefatia. Shefatia aarî mûtaana wa Reueli, nawe Reueli aarî mûtaana wa Ibinija. Bau bonthe baandîki kûringana na ndûrîîjo ciaao baarî atongeeria ba mîciî yaao. Nabo baarî magana kenda ja mîrongo îtaano na bataantatû (956). Baba baarî athînjîri-Mûrungu: Jedaia na Jehoiaribu na Jakini, na Azaria, ûrîa waarî mûtaana wa Hilikia. Hilikia aarî mûtaana wa Meshulamu. Meshulamu aarî mûtaana wa Zadoki. Zadoki aarî mûtaana wa Meraiothi. Meraiothi aarî mûtaana wa Ahitubu. Nawe Ahitubu nîwe waarî mûrûngamîîri wa kîûrû kîa Mûrungu. Bangî nî Adaia mûtaana wa Jerohamu. Jerohamu aarî mûtaana Pashuri, Pashuri aarî mûtaana wa Malikija. Maasai aarî mûtaana wa Adieli. Adieli aarî mûtaana wa Jahazera. Jahazera aarî mûtaana wa Meshulamu. Meshulamu aarî mûtaana wa Meshilemithi. Nawe Meshilemithi aarî mûtaana wa Imeri. Ndûgû cia athînjîri-Mûrungu irîa ciaarî atongeeria ba mîciî yaao baarî antû ngiri îmwe na magana mûgwanja ja mîrongo îtaantatû (1,760). Nabo nî baaritaga ngûgî bwega kîûrûûne. Ningî nî kwaarî na Alawi baba: Shemaia mûtaana wa Hashubu. Hashubu aarî mûtaana wa Azirikamu. Azirikamu aarî mûtaana wa Hashabia. Hashabia aarî ûmwe wa ataana ba Merari. Nî kwaarî na Bakibakari na Hereshi na Galali na Matania mûtaana wa Mika. Mika aarî mûtaana wa Zikiri. Nawe Zikiri aarî mûtaana wa Asafu. Ningî nî kwaarî na Obadia mûtaana wa Shemaia. Shemaia aarî mûtaana wa Galali. Galali aarî mûtaana wa Jeduthuni. Berekia aarî mûtaana wa Asa. Asa aarî mûtaana wa Elikana ûrîa watûûraga ntûûreene cia antû ba Netofa. Antû baba nîbo bakaragia mîari ya kîûrû: Shalumu na Akubu na Talimoni na Ahimani. Shalumu nîwe waarî mûtongeeria waao. Nîbo baakaragia mpingîro ya gîkaro kîa mûnene irîa yaarî bwa gaiti. Nîbo baarî akaria ba mpingîro cia kambî ya Alawi. Shalumu aarî mûtaana wa Kore. Kore aarî mûtaana wa Abiasafu. Abiasafu aarî mûtaana wa Kora. Bau amwe na ndûgû ciaao baarî atongeeria ba mîciî yaao. Ningî nîbo baamenyagîîra kîarago kîa îema rîa MWATHANI rîa gûtirimanîra o ta ûrîa biûjûjû biaao biaamenyagîîra. Ningî nîbo baaritaga ngûgî îemeene rîa gûtirimanîra amwe na gûkaria mpingîro yaarîo. Mbereene Fineasi mûtaana wa Eleazari nîwe waarî mûtongeeria waao. MWATHANI nî aarî amwe nawe. Zekaria mûtaana wa Meshelemia nîwe waakaragia mpingîro ya îema rîa gûtirimanîra. Barîa bonthe bathuuri ba gûkaria mpingîro baarî magana jaîrî ja îkûmi na baîrî (212). Nî baandîkithîtue kûringana na ndîîjo ciaao kûu ntûûreene ciaao. Daudi na Samueli ûrîa waarî kîroria nîbo baanenkeere antû bau ngûgî. Tontû bûû, bo na nchiarwa ciaao nîbo baakaragia mpingîro cia kîûrû. Nî kwaarî na mpingîro nteere cio inya: bwa-gaiti, bwa-rûgûrû, bwa-ûrîo na bwa-ûmotho. O mpingîro yaakaragua nî mûkaria ûmwe. Antû ba ndûgû cia akaria bau barîa baakaragia ntûûreene nî beetaga kûbateethia gûkaria ntukû ya mûgwanja, magiita na magiita. Nî kwaarî na akaria ba mpingîro barîa anene, bana nabo baarî Alawi barîa beethagîrwa barî akaria ba tûnyomba na kûrîa mîthithû yeekagwa kûu kîûrûûne. Nabo baatûûraga au akuî na kîûrû tontû yaarî ngûgî yaao gûkaria na kûrugûra mîari yaakîo o rûkîîrî o rûkîîrî. Alawi bangî baamenyagîîra into birîa biatumagîrwa rîrîa antû baathaathagia Mûrungu. Nîbo baabitaraga bigîîta gûtumîrwa na bakabitara kaîrî bigîcokua. Bangî baamenyagîîra itî na meetha irîa ciaatumagîrwa kîûrûûne. Ningî bakamenyeera into bionthe birîa bitheru biaatumagîrwa kîûrûûne, bakamenyeera mûtu na ndibei na maguta na ubaani na into bia gwîkîra irio mûchemo. Îndî ngûgî ya gûtukania into biu bia gwîkîra irio mûchemo yaarî ya athînjîri-Mûrungu. Matithia aarî mwana wa kîranga wa Shalumu kuuma mwîrîgeene jwa Kora. Nîwe waarî mûtongeeria wa antû barîa baakaandaga mîgaate ya gûtumîrwa kîûrûûne. Antû bangî ba mwîrîga jwa Kohathi nîbo baathithagia mîgaate îrîa yaatumagîrwa kîûrûûne mîthenya ya sabatû. Antû bamwe ba mîciî ya Alawi baatûûraga tûnyomba tûmwe twa kîûrû. Bo bataaritaga ngûgî îngî kîûrûûne tiga kwina akî kûrî mûthenya kana ûtukû. Antû bau bagwetwa nîbo baarî atongeeria ba mîciî ya Alawi o ta ûrîa kwaandîki maukuune ja ndûrîîjo. Nabo baatûûraga Jerusalemu. Jeieli nîwe waambîrîrie ntûûra îrîa yeetagwa Gibeoni. Nî aarî na mûka weetagwa Maaka. Mûtaana waawe wa kîranga eetagwa Abidoni athingatwa nî Zuri na Kishi na Baali na Neri na Nadabu na Gedori na Ahio na Zekaria na Mikilothi. Mikilothi aarî îthe wa Shimeamu. Antû bau baatûûraga akuî na antû ba ndûgû ciaao kûu Jerusalemu. Neri aarî îthe wa Kishi, Kishi aarî îthe wa Saûlû, nawe Saûlû aarî îthe wa Jonathani, na Malikishua na Abinadabu na Eshibaali. Jonathani aarî îthe wa Mefiboshethi. Nawe Mefiboshethi aarî îthe wa Mika. Nabo ataana ba Mika baarî: Pithoni na Meleki na Tahirea na Ahazi. Ahazi aarî îthe wa Jara na Jara aarî îthe wa Alemethi, na Azimavethi na Zimuri. Nawe Zimuri aarî îthe wa Moza. Moza aarî îthe wa Binea. Binea aarî îthe wa Refaia na Refaia aarî îthe wa Eleasa, nawe Eleasa aarî îthe wa Azeli. Azeli aarî na ataana bataantatû. Nabo nî Azirikamu na Bocheru na Ishimaeli na Shearia na Obadia na Hanani. Atîrî, Afilisti nî baaithûkîîre Aisraeli. Nabo Aisraeli baramatûka, bagûkinya kîrîmeene kîa Giliboa barooragwa babaingî mono. Saûlû na ataana baawe nî baamatûkîre na Afilisti bareengana nabo na barooraga Jonathani, na Abinadabu na Malikishua. Ndwaa nî yaang'eentere mono na Saûlû ararathwa na mîgwî nî anthû. Nawe areekîrwa ngûma. Rîu Saûlû areera mûkamati wa mathaga jaawe ja ndwaa akûûre rûchiû amûtumbûre nîkenda anthû ba Afilisti batîkamûgwate bamûnyamaaria. Îndî mûkamati wa mathaga jaawe ja ndwaa nî aaregere nîûntû bwa kûmûtîîa. Tontû bûû, Saûlû arajûkia rûchiû rwaawe araciaanda kîrî ru. Rîu mûkamati wa mathaga ja ndwaa wa Saûlû akwona Saûlû agûkua, arajûkia rûchiû araciaanda kîrî ru. Ûu nîu Saûlû amwe na ataana baawe bo bathatû na antû ba mûciî jwaawe baathirîrue. Rîrîa antû ba Israeli barîa baatûûraga mûgwanthîîne baigîrue atî njûûrî ya Israeli ikûmatûka na atî Saûlû amwe na ataana baawe bakûûragwa, nî baamatûkîre baratiga ntûûra ciaao. Rîu Afilisti bareeta gûtûûra ku. Rûûneene rîrîa Afilisti beetîre gûtaa birîa njûûrî ya Israeli yaarî nabio, nî beethîîre biimba bia Saûlû na ataana baawe kûu kîrîmeene kîa Giliboa. Barajûkia mathaga jarîa Saûlû aarî najo na baramûgiita mûtwe. Baratûmana kunthe nthîgûrûûne yaao ta Afilisti nîkenda antû bamenyithua ûrîa gwakarîka na bamenyithia mîrungu yaao ya mîng'uanano na antû baao. Bareeka mathaga ja Saûlû kîromberoone kîa mîrungu yaao na baraangîîra mûtwe jwa Saûlû kîromberoone kîa Dagoni mûrungu jwaao. Îndî Rîrîa antû bonthe barîa baatûûraga Jabeshi-gileadi baaigîrue ûrîa Afilisti baathithîria Saûlû, arûme barîa ang'eentu nî beetîre barajûkia biimba bia Saûlû na ataana baawe, barabiikia Jabeshi. Rîu barabithika akuî na muuru jûrîa jwaarî kûu Jabeshi, na baraciata biakûrîa ntukû mûgwanja. Tontû bûû, Saûlû arakua nîûntû bwa kûrega gwîtîkia MWATHANI na kûrega kwathîkîra maathana jaawe. Ningî nî eetaga gûcwaa nkuagaya na kîrîra kuuma kîrî roho cia antû barîa baakuîre. Saûlû atooragia nkuagaya kuuma kîrî MWATHANI. Tontû bûû, MWATHANI aramûûraga na aranenkanîra waathani kîrî Daudi mûtaana wa Jesii. Kûrakara atîrî, atongeeria bonthe ba Israeli nî boothûranîre kîrî Daudi kûu ntûûreene ya Heburoni, baramwîra atîrî, “Tuî tûrî ba rûrîîjo rûmwe naagwe. Îgiita rîrîraaja rîkûrûkîte, o rîrîa Saûlû aarî mûnene, nîgwe waatongagîîria njûûrî ya Israeli ûkamiikia ndweene. MWATHANI Mûrungu waaku nî aakwîrîre atî nîgwe ûkaa mûtongeeria wa antû baawe Israeli.” Tontû bûû, atongeeria ba Israeli bareeta kûu ntûûreene ya Heburoni kîrî mûnene Daudi na bareeka kîrîkanîro nawe na baramûtûûrîria maguta araa mûnene o ta ûrîa MWATHANI eerîte Samueli. Rîu Daudi amwe na atongeeria ba Israeli bonthe bareeta ntûûreene ya Jerusalemu tayo Jebusi kûrîa Ajebusi batûûraga. Ajebusi nî beerîre Daudi atîrî, “Bûtîûmba gûkûrûka gûkû.” Îndî amwe na bûu, Daudi nî baakûrûkîre na barataa giitîîro kîa Zaiuni, na bareeta ntûûra îîu, Ntûûra ya Daudi. Daudi areera atongeeria atîrî, “Ûrîa ûkaa wa mbere kûûraga Mûjebusi nîwe ûkaa mûtongeeria wa njûûrî.” Tontû bûû, Joabu ûrîa ng'ina aarî Zeruia araa wa mbere kwithûka, nawe araa mûtongeeria wa njûûrî. Daudi aratûûra giitiiroone kîu. Tontû bûû, kûreetwa “Ntûûra ya Daudi.” Mûnene Daudi araakîthia rûthingo rwa ntûûra îîu gûkurukana kwaambîrîria arîa gweetagwa Milo. Nawe Joabu araaka kûngî kunthe kûrîa gwatigeere. Mûnene Daudi nî aagîîre nkuma na îgweta nîûntû MWATHANI Mweneinya nî aarî amwe nawe. Iji nîcio nchamba cia ndwaa cia mûnene Daudi irîa ciaatûmîre aa mûnene na iramûteetheeria waathaniine. Kinya antû ba Israeli bonthe nî baamûteethereerie o ta ûrîa MWATHANI aaugîîte. Wa mbere aarî Jashobeamu wa kuuma mwîrîgeene jwa Hakimoni. Aarî mûtongeeria wa “Barîa bathatû.” Nîwe wooragîre anthû magana jathatû na îtumo. Ûngî kîrî bau bathatû aarî Eleazari mûtaana wa Dodo kuuma mwîrîgeene jwa Ahohi. Nîwe baarî na Daudi antû gweetagwa Pasi-damimu rîrîa Afilisti baabaithûkîîre. Daudi na Eleazari baarî muundeene jwaarî na mûnyaki îgiiteene rîu. Nayo njûûrî ya Israeli îramatûka njûûrî ya Afilisti. Daudi na Eleazari nî baarwîrîîre na Afilisti kûu muundeene jwa mûnyaki na MWATHANI arabateethia baroomba Afilisti ndweene îîu. Nchamba ithatû irîa ciaarî atongeeria ba asikarî mîrongo îthatû nî beetîre kîrî Daudi arîa aakaraga gîkurunguune kîa Adulamu. Îgiiteene o rîu, Afilisti nî baambîte kambî yaao kîguuruune kîa Refaimu. Îgiita rîu Daudi aarî giitiiroone kîu. Kambî îrîa nene ya Afilisti yaarî ntûûreene ya Bethlehemu. Daudi arairîrîîria akiugaga atîrî, “Wûi këethîra kûrî we woonora wa gûnkuundia rûûjî kuuma kîthimeene kîa Bethlehemu kîrîa kîrî akuî na mpingîro ya ntûûra!” Nchamba irîa ithatû nacio irookîîra na irakûrûkîîra kambîîne ya Afilisti na barataa rûûjî kîthimeene kîrîa kîaarî akuî na mpingîro ya ntûûra ya Bethlehemu. Bararetera Daudi. Îndî Daudi ararega kûrûnyua ararwîtûûra nthîgûrû ta kîgongwana kîrî MWATHANI, akiugaga atîrî, “Ndîciîtia kîrî MWATHANI nkauga-ntîrûnyua nîûntû kûnyua rûûjî rûrû nî ta kûnyua tharike ya antû baba baciîkîîre ûgwatiine nîkenda beeta kûrûtaa.” Nîu ararega kûrûnyua. Mantû jau nîjo nchamba iu cia ndwaa ciaathithîrie. Nchamba îngî yaarî Abishai mûtaana wa ng'ina wa Joabu. Aarî mûtongeeria wa asikarî mîrongo îthatû (300). Nîwe waarwîre arooraga anthû magana jathatû na îtumo. Ûu nîu acioneere îgweta o ûmwe na barîa bathatû. Nîwe waarî na îgweta nkûrûki ya bau bangî mîrongo îthatû na kinya araa mûtongeeria waao. Îndî ataarî na îgweta nkûrûki ya nchamba irîa ithatû. Benaia mûtaana wa Jehoiada aarî nchamba kuuma Kabuzeeli. Nî aathithîtie mantû jamanene. Bûmwe bwaajo nî kûûraga nchamba ijîîrî cia ndwaa cia njûûrî ya Moabu. Ntukû kwaarî na nkamia, nî eenamîre îriinyeene na arooraga ngatûnyi. Ningî nî ooragîre muntû ûmûnene kuuma Misri ûrîa waarî na ûraaja bwa mita ijîîrî na nusu (2.5m). Mûmisri ûu aarî na îtumo rîrînene. Benaia nawe aarî na nchûgûma. Benaia aramwithûkîra aramûtuunya îtumo rîu aramûûraga narîo. Jau nîjo mantû jamanene jarîa Benaia mûtaana wa Jehoiada aathithîrie. Najo jaratûma aragîa îgweta o ta nchamba irîa ithatû. Tontû bûû, aragîa îgweta mono kîrî asikarî barîa mîrongo îthatû, îndî rîtakinya rîa asikarî barîa bathatû. Daudi aramweethia muntû wa kûmûkaragia. Nchamba îngî cia ndwaa cia njûûrî ya Israeli nî iji: Asaheli mûtaana wa ng'ina wa Joabu, ûngî nî Elihanani mûtaana wa Dodo wa kuuma ntûûreene ya Bethlehemu, na Shamothi wa kuuma Harodi, na Helezi wa kuuma Peloni. Ûngî aarî Ira mûtaana wa Ikeshi wa kuuma Tekoa, na Abiezeri wa kuuma Anathothi, na Sibekai wa kuuma Husha, na Ilai wa kuuma Ahohi. Ningî nî kwaarî na Maharai na Heledi mûtaana wa Baanaha wa kuuma Netofa. Ithai mûtaana wa Ribai wa kuuma Gibea ya Benjamini, na Benaia wa kuuma Pirathoni. Bangî baarî Hurai wa kuuma akuî na ndûûjî cia Gaashi na Abieli wa kuuma Arabati, na Azimavethi wa kuuma Baharumu, na Eliaba wa kuuma Shaaliboni, na Hashemu wa kuuma Gizoni na Jonathani wa mûtaana wa Shagee wa kuuma Harari. Ningî nî kwaarî na Ahiamu mûtaana wa Sakari wa kuuma Harari na Elifali mûtaana wa Uru, na Heferi wa kuuma Mekera na Ahija wa kuuma Peloni, na Heziro wa kuuma Karimeli na Naarai mûtaana wa Ezibai. Bangî baarî Joeli mûtaana wa ng'ina wa Nathani. Mibihari mûtaana wa Hagiri, na Zeleki wa kuuma Amoni, na Naharai wa kuuma Beerothi ûrîa waarî mûkamati wa mathaga ja ndwaa ja Joabu mûtaana wa Zeruia. Ningî nî kwaarî na Ira na Garebu ba kuuma Ithiri, na Uria wa kuuma Hiti, na Zabadi mûtaana wa Ahilai, na Adina mûtaana wa Shiza wa kuuma mwîrîgeene jwa Rubeni. Adina nîwe waarî mûtongeeria wa asikarî mîrongo îthatû kuuma mwîrîgeene jûu. Nchamba ingî ciaarî Hanani mûtaana wa Maaka na Joshafati wa kuuma Mithini, na Uzzia wa kuuma Ashiterathi, na Shama na Jeieli baarî ataana ba Hothamu ba kuuma Aroeri, Jediaeli na mûtaana wa ng'ina Joha barîa îthe aarî Shimuri baarî ba kuuma Tizi. Ningî nî kwaarî na Elieli wa kuuma Mahavi, na Jeribai na Joshavia barîa baarî ataana ba Elinaamu, na Ithima wa kuuma Moabu. Nchamba ingî ciaarî Elieli na Obedi na Jaasieli ba kuuma Mezoba. Asikarî baba nîbo baagwete Daudi mbaru rîrîa aarî Zikilagi amatûkîte kuuma kîrî mûnene Saûlû. Nabo baarî nchamba cia ndwaa irîa ciamwigîkîte mono îgiita rîa ndwaa. Nchamba iu ciaarî cia mwîrîga jwa Benjamini o ta Saûlû. Baatumagîra njara ya ûmotho o ta ya ûrîo rîrîa baarathaga mîgwî kana bakîgera maiga na gîkûtha. Barîa batongeeretie nî Ahiezeri na Joashi bo baîrî baarî ataana ba Shemaa kuuma Gibea. Asikarî bangî ba gîkundi kîu baarî: Jezieli na Peleti ataana ba Azimavethi. Ningî nî kwaarî na Beraka na Jehu wa kuuma Anathothi, Ishimaia kuuma Gibeoni ûrîa waarî ûmwe wa nchamba irîa mîrongo îthatû na aarî mûtongeeria waacio, na Jeremia na Jahazieli na Johanani na Jozabadi wa kuuma Gedera na Eluzai na Jerimothi na Bealia na Shemaria na Shefatia wa kuuma Harifu. Bangî baarî Elikana na Ishia na Azareli na Joezeri na Jashobeamu wa kuuma mwîrîgeene jwa Kora, na Joela na Zebadia barîa baarî ataana ba Jerohamu wa kuuma Gedori. Kuuma mwîrîgeene jwa Gadi nî kwaarî na nchamba cia ndwaa irîa ciaang'eenti mono na ciaaijî kûrwaa îgîtumagîra rong'o na matumo. Moothiû jaao joonanagia barî na ûchamba ta bwa ngatûnyi na baarî rwîro mono ta nkûrûngû. Bo nî beetîre kîrî Daudi kûrîa aarî giitiiroone rwanda. Mûtongeeria waao aarî Ezeri na wa baîrî aarî Obadia. Wa bathatû aarî Eliabu, na wa bana aarî Mishimana. Wa bataano aarî Jeremia, na wa bataantatû aarî Atai, na wa mûgwanja aarî Elieli, na wa banaana aarî Johanani na wa kenda aarî Elizabadi. Nawe wa îkûmi aarî Jeremia, na wa îkûmi na ûmwe aarî Makibanai. Bamwe ba nchamba iu cia kuuma mwîrîgeene jwa Gadi nî baaere atongeeria ba asikarî ûû îgana na bangî baraa atongeeria ba asikarî ûû ngiri îmwe. Kûrî mweriine jwa mbere, Asikarî bau nî baunîre mûuro jwa Jorodani rîrîa jwaimbîte mono jwaunîkara. Baratûma antû barîa baatûûraga mûgwanthîîne jûu bamatûka bwa gaiti na bwa rûgûrû. Asikarî bamwe ba mwîrîga jwa Benjamini na jwa Juda beetîre kîrî Daudi kûrîa aiciithîte giitiiroone. Daudi areeta kûbathagana arabooria atîrî, “Bûkëethîrwa bwîjîte kîrî ni ta acoore nîkenda bûnteetheeria, ngaatuma ûcoore naabuî. Îndî bûkëeja kwîthîrwa bwîjîte nîkenda bûnkunyanîra kîrî anthû baakwa na gûtî u ni nthithîtie bûbûûî, Mûrungu wa biûjûjû bieetû akamenya mantû jau na abûkanûkie.” Roho wa Mûrungu aratonya kîrî Amasai ûrîa waarî mûtongeeria wa asikarî mîrongo îthatû. Nawe Amasai arauga atîrî, “Itû Daudi, tûrî baaku, tûrî kîmwe naagwe gwe mûtaana wa Jesii. Thîîrî, thîîrî îrokara naagwe ûkiri bûkare na barîa bagûteethagia nîkwîthîrwa Mûrungu waaku nîwe ûgûgûteethia.” Tontû buû Daudi arabetîkîria na arabaeethia atongeeria ba njûûrî yaawe. Asikarî bamwe kuuma mwîrîgeene jwa Manase nî beetîre kîrî Daudi îgiiteene rîrîa Afilisti baamûgweete mbaru nîkenda arwaa na Saûlû. (Daudi ataateethereria Afilisti, nîûntû atongeeria baao nî baarî bakuuga atî Daudi oomba kûbakunyanîra kîrî mûnene Saûlû. Tontû bûû, Afilisti bareera Daudi acoke Zikilagi.) Daudi eetîte Zikilagi nî aagwatîrwe mbaru nî asikarî ba mwîrîga jwa Manase na bareetania na Daudi Zikilagi. Nabo nî Adinaha na Jozabadi na Jediaeli na Mikaeli na Jozabadi na Elihu na Zilethai. Bau baarî atongeeria ba Asikarî ngiri inyingî kûu mwîrîgeene jwa Manase. Nîbo baatethereerie Daudi amwe na gîkundi kîaawe tontû bo baarî nchamba cia bata cia ndwaa. Ningî nyumeene nî baaere atongeeria ba njûûrî ya Israeli. O ntukû o ntukû antû nî beetaga kîrî Daudi kûmûteethia. Tontû bûû, njûûrî yaawe îraneenea mono. Iji nîcio ntari cia ikundi bia asikarî birîa bieetîre kîrî Daudi kûu Heburoni nîkenda bamûteetheeria aa mûnene antûûne a Saûlû o ta ûrîa MWATHANI aaugîîte. Kuuma mwîrîgeene jwa Juda, asikarî barîa baarûjaga barî na matumo na rong'o baarî ngiri ithanthatû cia magana janaana (6,800). Kuuma mwîrîgeene jwa Simioni nî kwaarî na nchamba cia ndwaa cia îgweta ngiri mûgwanja cia îgana rîmwe (7,100). Mwîrîgeene jwa Alawi kwaarî na asikarî ngiri inya cia magana jatantatû (4,600). Jehoiada mûtongeeria wa nchiarwa cia Aaroni aarî na asikarî ngiri ithatû cia magana mûgwanja (3,700) Zadoki aarî muntû ûmwîthî na nchamba ya ndwaa. Nawe eetîre kîrî Daudi arî na atongeeria ba njûûrî mîrongo îîrî na baîrî (22) kuuma mwîrîgeene jwaao. Kuuma mwîrîgeene jwa Benjamini, jûrîa Saûlû aamîte, asikarî ngiri ithatû bareeta kîrî Daudi (3,000). Babaingî ba antû ba mwîrîga jwa Benjamini baagwatîte mûciî jwa Saûlû mbaru. Kuuma mwîrîgeene jwa Efuraimu nchamba cia ndwaa irîa ciaarî na îgweta mîciîne yaao nî beetîre kîrî Daudi asikarî ngiri mîrongo îîrî cia magana janaana (20,800). Kuuma kîrî nusu ya mwîrîga jwa Manase nî kwathuuri asikarî ngiri îkûmi na inyaanya (18,000) ba gwîta kweethia Daudi mûnene. Kuuma mwîrîgeene jwa Isakari atongeeria magana jaîrî (200) barîa baijî mantû ja nthîgûrû ya Israeli. Antû bau amwe na asikarî bonthe barîa batongagîîria nî beetîre kîrî Daudi. Kuuma mwîrîgeene jwa Zebuloni asikarî ngiri mîrongo îtaano (50,000) barîa baarî nchamba cia ndwaa irîa ciaaijî kûrwaa mono bagîtumagîra mathaga jonthe ja ndwaa nî beetîre kîrî Daudi kûmûteethia. Kuuma mwîrîgeene jwa Nafutali atongeeria ba njûûrî ngiri îmwe (1,000) barîa baatongeeretie asikarî ngiri mîrongo îthatû na mûgwanja (37,000) barîa baatumagîra rong'o na matumo, nî beetîre kîrî Daudi. Kuuma mwîrîgeene jwa Dani, asikarî ngiri mîrongo îîrî na inaana na magana jatantatû (28,600) barîa baithuranîrîte nîûntû bwa ndwaa nî beetîre kîrî Daudi. Kuuma mwîrîgeene jwa Asheri, asikarî ngiri mîrongo îna (40,000) barîa baithuranîrîte nîûntû bwa ndwaa nî beetîre kîrî Daudi. Kuuma mwîrîgeene jwa Rubeni na jwa Gadi na nusu ya mwîrîga jwa Manase barîa baatûûraga bwa gaiti ya mûuro jwa Jorodani nî kwaumîre asikarî ngiri îgana na mîrongo îîrî (120,000) barîa baarî na mathaga jonthe ja ndwaa nî beetîre kîrî Daudi. Asikarî bau bonthe baibangîte ta ûrîa baibangaga beetîte ndweene nî beetîre kîrî Daudi kûu Heburoni barî na yerekeeria rîa kûmweethia mûnene wa Israeli yonthe. Kinya antû bangî ba Israeli nî baagwatanîrîte na yeerekeeria rîu. Barakara na Daudi mîthenya îthatû bakîrîîjaga na kûnyua birîa biaathuranîri nî Aisraeli bangî barîa baakaraga Heburoni amwe na Daudi. Antû bangî ba Israeli baaumîte mîîrîgeene ya kûraaja, tayo Isakari na Zebuloni na Nafutali, nî beetîre kîrî Daudi bamwikîrîîtie irio, biaakamati nî mbarathi na nkamîîra na nyûmbû na ndeegwa. Irio biu biaarî bia mîthemba îmiingî. Nabio biaarî mûtu, mîgaate, îthithîtue na nchiara cia nkûû, na imaanja bia nzabibû injûmo na ndibei na maguta na ndeegwa na ntûrûme. Baathithîrie ûu nîkwîthîrwa Aisraeli nî baagwîrîîtue mono. Kûrakara atîrî, Daudi aacwîre kîrîra kuuma kîrî atongeeria barîa batongagîîrîa asikarî ngiri o ngiri, na kinya barîa baatongagîîria asikarî îgana o îgana na kuuma kîrî atongeeria bangî bonthe ba Israeli. Rîu Daudi areera antû bau boothûranîte ba Israeli atîrî, “Këethîra nî bûkwona kwagîrîte na kwëethîrwa nî wendi bwa MWATHANI Mûrungu weetû, nî tûtûmane kîrî antû bangî ba Israeli, na athînjîri-Mûrungu na Alawi barîa batûûraga ntûûreene na kinya bûûrîîne, beeje kîrî tuî. Rîu tûrî amwe twîte tûgîîre Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa Mûrungu weetû, nîkwîthîrwa nî tûkarîte tûgîtîîjîrîte rîrîa Saûlû aathanaga.” Antû bau bonthe ba Israeli barîa boothûranîte, bareetîkîîria kûthithia ûntû bûu nîûntû nî baaigîrue bûrî bûbwega. Tontû bûû, Daudi aroothûrania antû ba Israeli bonthe kuuma mwankeene jwa Misri mwanka mûcîcîbîroone jwa Hamathi jûrîa jûrî bwa ûmotho. Aaboothûranîrie nîkenda bagîîra Îthandûkû rîa kîrîkanîro kuuma Kiriathi-jearimu. Daudi amwe na antû ba Israeli bonthe bareeta ntûûreene ya Baala, (tayo ntûûra ya Kiriathi-jearimu) îrîa yaarî nthîgûrûûne ya Juda, nîkenda bagîîra Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa Mûrungu ku. Îthandûkû rîu nîrîo rîagwetanagîrua na riîtwa rîa MWATHANI ûrîa ûkaragîra rûriga rwa Ûnene arî îgûrû rîa akerubimu. Bareeta barajûkia Îthandûkû rîa kîrîkanîro kuuma nyomba ya Abinadabu na bararîrîkîîra ngaarîîne înjerû ya ng'ombe. Nabo Uzza na Ahio baratongeeria ngaarî îîu. Daudi amwe na antû ba Israeli bonthe bareeta bagîkûngûagîra Mûrungu na inya yaao yonthe. Bareeta bakîringaga wandîîndî na inanda bia ndigi inyingî na tamburini, na thaani cia kûringithania, na tarumbeta. Bagûkinya îtîîriine rîa Kidoni, ndeegwa iragiitara nawe Uzza aragwatîîra Îthandûkû rîa kîrîkanîro. MWATHANI arathûûra mono nîûntû bwa Uzza kûgwatîîra Îthandûkû rîa kîrîkanîro. MWATHANI aramûûragîra o au. Antû au Uzza aakuîrîîre kûreetwa Perezi-uza na nou gwîtagwa mwanka naarua tûrî. Daudi arathûûra mono akwona ûrîa MWATHANI akanûkia Uzza. Rîu Daudi arakîra Mûrungu mono, arooria atîrî, “Nîatîa mpûûmba gwikia Îthandûkû rîa kîrîkanîro gwaakwa?” Tontû bûû, Daudi ataanîre na Îthandûkû rîa kîrîkanîro Jerusalemu, îndî aarîtigîre mûciî jwa Obediedomu ûrîa waarî wa kuuma ntûûreene ya Gathi. Narîo Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîrakara mûciî jwa Obediedomu mîeri îthatû. MWATHANI aratharima mûciî jûu amwe na bionthe birîa biaarî ku. Hiramu mûnene wa Tiro nî aatûmîre antû kîrî Daudi kûu Jerusalemu. Aabatûmîre baikîria Daudi mîtarakwa amwe na abundi ba maiga na atea ba mbaaû nîkenda bamwakîra gîkaro kîa mûnene. Nîrîo Daudi aamenyere atî MWATHANI nî amûrikithîtie waathaniine bwa Israeli yonthe na atî MWATHANI nî amûthûûngûûrîte nîûntû bwa antû baawe ba Israeli. Daudi arî Jerusalemu nî aagûrîre aka bangî babaingî. Nabo baramûciarîra aana babaingî, nthaka na aarî. Nabo baba nîbo aana barîa Daudi aagîîre nabo arî Jerusalemu: Shamua na Shobabu na Nathani na Solomoni na Ibihari na Elishua na Elipeleti na Noga na Nefegi na Jafia. Bangî baarî Elishama na Beeliada na Elifeleti. Rîrîa Afilisti baigîrue atî Daudi akweethua mûnene wa Israeli yonthe, njûûrî ciaao nî cieetîre kûmwithûkîra imûgwata. Îndî Daudi akûmenya ûntû bûu araumagara nîkenda eeta kûbaithûkîra. Nabo Afilisti bagûkinya kîguuruune kîa Refaimu, nî baambîrîîrie kwithûkîra na gûtaa tûtûûra tûrîa twaarî ku. Daudi araromba kîrîra kuuma kîrî Mûrungu, aramûûria atîrî, “Mbîte nkaithûkîre Afilisti? Ûgatûma mboombe ndweene?” MWATHANI areera Daudi atîrî, “Ita ûkabaithûkîre na ngatûma ûboombe.” Rîu Daudi na njûûrî yaawe bareeta Baali-perazimu baraithûkîra njûûrî ya Afilisti na baraboomba ndweene. Daudi arauga atîrî, “Mûrungu agûntumîra ndakondoria anthû baakwa o ta ûrîa rûûjî rwa îkondoria rûthithagia.” Tontû bûû, antû au kûreetwa Baali-perazimu. Rîrîa njûûrî ya Afilisti yaamatûkîre nî yaatigîre mîrungu yaao. Nawe Daudi arauga mîrungu îîu îîthîîrue. Nabo Afilisti nî bacokere o kaîrî kwithûkîra antû barîa baatûûraga kîguuruune kîa Refaimu. O kaîrî Daudi araromba kîrîra kuuma kîrî Mûrungu. Mûrungu aramwîra atîrî, “Ûkábaithûkîra bwerekanîte nabo îndî îteeni bûbaume na bwa nyuma rûteere rûrîa rûngî rûrî akuî na mîtî ya balisamu. “Naagwe rîrîa ûkaigua gîtuma ta kîa makinya jagûkinyanga îgûrû rîa mîtî ya balisamu, rîu wîîte ûbaithûkîre naani ngeeta mbere yaaku na ntûme ûûmbe njûûrî ya Afilisti ndweene.” Daudi arathithia o ûrîa Mûrungu amwîrîte nacio njûûrî cia Israeli irooraga asikarî ba Afilisti kuuma Gibeoni mwanka Gezeri. Daudi aragîa nkuma nayo îramenyeka nthîgûrûûne cionthe. MWATHANI aratûma Daudi akîrwa mono nî antû ba mîgongo yonthe. Daudi nî aakîre nyomba ciaawe kûu ntûûreene ya Jerusalemu na arathithia antû arîa Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîgeekagwa na araamba îema o. Rîu Daudi areera antû atîrî, “Gûtî bangî babuîrîte gûkamata Îthandûkû rîa kîrîkanîro tiga Alawi bonka, tontû nîbo Mûrungu aathuurîre barîkamataga na bamûtumîkagîra magiita jonthe.” Tontû bûu Daudi arauga antû ba Israeli bonthe boothûrane kûu Jerusalemu nîkenda Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîgîîrwa na riikwa antû arîa aathuranîrîte. Daudi arauga ataana ba Aaroni na Alawi boothûrane. Kuuma mwîrîgeene jwa Lawi, nî kwaumîre Urieli wa rûrîîjo rwa Kohathi. Urieli nîwe waarî mûtongeeria wa antû îgana rîa mîrongo îîrî (120) ba ndûgû yaao. Kuuma kîrî rûrîîjo rwa Merari, nî kwaumîre Asaia, ûrîa watongeererie antû magana jaîrî ja mîrongo îîrî (220) ba ndûgû ciaao. Kuuma kîrî rûrîîjo rwa Gerishoni nî kwaumîre Joeli ûrîa watongeeretie antû îgana rîa mîrongo îthatû (130) ba ndûgû ciaao. Kuuma kîrî rûrîîjo rwa Elizafani nî kwaumîre Shemaia ûrîa waatongeeretie antû magana jaîrî (200) ba ndûgû ciaao. Kuuma kîrî rûrîîjo rwa Heburoni nî kwaumîre Elieli ûrîa waatongeeretie antû mîrongo înaana (80) ba ndûgû ciaao. Kuuma kîrî rûrîîjo rwa Uzieli nî kwaaumîre Aminadabu ûrîa waatongeeretie antû îgana na îkûmi na baîrî (112) ba ndûgû ciaao. Rîu Daudi nî aaugîre eetîrwe athînjîri-Mûrungu baîrî tabo Zadoki na Abiathari. Ningî arauga eetîrwe Alawi bataantatû: tabo Urieli, na Asaia, na Joeli, na Shemaia, na Elieli na Aminadabu. Rîu arabeera atîrî, “Buî nî buî atongeeria ba mîciî yeenu. Itherieni amwe na antû ba ndûgû cieenu nîkenda bwîta kûgîîra Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI Mûrungu wa Israeli na bûriikie antû arîa athuranîri nîûntû bwaarîo. Rîrîa rîngî twarîgîîrîte, tûtaathithîrie ûrîa kwaagîîrîte. Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu weetû nî aatûkanûkîrie nîûntû bwa kûrega kûmûthaathayia ûrîa kwagîrîte.” Tontû bûû, athînjîri-Mûrungu na Alawi baraitheria nîkenda beeta kûgîîra Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI Mûrungu waao. Nîu Alawi bareekîra Îthandûkû rîa kîrîkanîro mîarîro îîrî bararîkamata nayo kûringana na ûrîa MWATHANI eerîte Musa, rîkamatagwe. Daudi aracoka areera atongeeria ba Alawi bathuure kuuma kîrî antû ba ndûgû ciaao antû barîa bageeta bakiinaga na bakîriingaga wandîîndî na inanda bia ndigi inyingî na thaani cia kûringithania. Alawi barathuura antû baba: Hemani mûtaana wa Joeli, na Asafu muntû wa ndûgû ciaao. Asafu aarî mûtaana wa Berekia. Ningî barathuura Ethani mûtaana wa Kushaia ûmwe wa mûciî jwa Merari. Ningî kuuma kîrî ndûgû o iu ciaao barathuura aini, tabo Zekaria, na Jaazieli, na Shemiramothi, na Jehieli, na Uni, na Eliabu, na Benaia, na Maaseia, na Matithia, na Elifelehu, na Mikineia, o amwe na akaria ba mpingîro tabo Obediedomu na Jeieli. Kîrî aini bau, baba nîbo baarî ba kûringithania thaani cia îturutia rîrîa bakwiina: Hemani, na Asafu, na Ethani. Nabo barîa baaringaga kînanda kîa ndigi rîrîa rwîmbo rwa Alamothi rwainagwa, baarî Zekaria, na Azieli, na Shemiramothi, na Jehieli, na Uni, na Eliabu, na Maaseia, na Benaia. Antû barîa baaringaga wandîîndî rîrîa rwîmbo rwa Sheminithi rwainagwa baarî Matithia, na Elifelehu, na Mikineia, na Obediedomu, na Jeieli na Azazia. Kenania arathuurwa gûtongeeria aini bau ba Alawi nîûntû aarî kîtharia kîa ndwîmbo. Berekia na Elikana baarî akaria mpingîro cia kûu Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîakaraga. Athînjîri-Mûrungu baba nîbo baaringaga tarumbeta barî au mbere ya Îthandûkû rîa kîrîkanîro. Nabo nî Shebania, na Joshafati, na Nethaneli, na Amasai, na Zekaria, na Benaia na Eliezeri. Nabo Obediedomu na Jehia baarî akaria mpingîro cia kûu Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîaarî. Tontû bûû, mûnene Daudi amwe na atongeeria ba Israeli, na atongeeria ba asikarî barîa batongagîîria asikarî ngiri na ngiri, nî beetîre bagwîrîtue kûgîîra Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI kuuma nyomba ya Obediedomu. Nabo bararita igongwana bia ndeegwa mûgwanja na ntûrûme mûgwanja nîûntû MWATHANI nî ateetheeretie Alawi barîa bakamatîte Îthandûkû rîa kîrîkanîro. Daudi na aini na Alawi barîa baakamatîte Îthandûkû rîa kîrîkanîro na Kenania ûrîa waarî mûtongeeria wa Aini bau, nî beekîrîte rwambambio rwaatumi na ndigi cia bamba. Ningî Daudi nî eekîrîte kaguû geetagwa efodi gaatumi na ndigi cia bamba. Nîu antû ba Israeli bonthe baragîîra Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI bagîkûngûagîra na kwina bagîtumagîra ngoji, na tarumbeta, na thaani cia kûringithania. Ningî nî baainaga na inanda bia ndigi inyingî na wandîîndî. Rîrîa Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîatonyagua ntûûreene îîu ya Daudi, Mikali mwarî wa Saûlû arategeera ndiriceene aroona Daudi akiina akîthûngûthaga agwîrîîtue. Mikali arameena Daudi mono nîûntû bwa ûntû bûu. Nabo baaraikia Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa Mûrungu bararîîka ndeene ya îema rîrîa Daudi aathuranîrîte nîûntû bwaarîo. Ningî bararita igongwana bia gwakîîria na bia gûcwaa thîîrî na Mûrungu. Daudi akûthiria kûrîta igongwana biu, aratharima antû ba Israeli riîtweene rîa MWATHANI. Ningî aragaîra antû bonthe ba Israeli biakûrîa. O muntû ëethîrwa aarî mûka kana ntomûrûme, anenkagîrwa mûgaate na kînuku kîa nyama imbakie na keki ya nzabibû injûmo. Daudi arathuura Alawi bamwe ba gûtongagîîria antû rîrîa bakûthaathayia Mûrungu akuî na îema rîrîa rîaarî na Îthandûkû. Ngûgî yaao yaarî ya kwina na gûkaatha MWATHANI Mûrungu wa Israeli. Asafu nîwe watongeeretie Alawi bau ba kwina, athingatwa nî: Zekaria mûnini wa Asafu, na Jeieli, na Shemiramothi, na Jehieli, na Matithia, na Eliabu, na Benaia, na Obediedomu, na Jeieli. Bau nîbo baariingaga inanda bia ndigi inyingî na wandîndî. Asafu nawe akaringa thaani cia kûringithania. Benaia na Jahazieli baarî athînjîri-Mûrungu barîa baaringaga tarumbeta magiita jonthe barî mbere ya Îthandûkû rîa kîrîkanîro. Ntukû îîu nîyo Daudi aeere Asafu na Alawi bangî ngûgî ya kwina ndwîmbo cia gûcokeria Mûrungu nkaatho. Kaathageeni MWATHANI bûrombage riîtweene rîaawe bûmenyithanagie ûrîa athithîtie kîrî antû bonthe. Mwinagîreeni na bûmûkumagie bwîranage mantû ja kûrigaria jarîa athithîtie. Kumagieni riîtwa rîaawe rîrîtheru buî bwinthe barîa bûthaathagia MWATHANI. Îrîgagîîreeni MWATHANI bwîrîgagîîre inya yaawe bûmûthaathagie magiita jonthe. Ririkanageeni mantû ja kûrigaria jarîa athithîtie bûririkanage biama birîa aathithia na ûrîa aagiitanagîra îgamba ûrîa kwagîrîte. Buî bûrî ba rûrîîjo rwa Abrahamu ûrîa nthûûmba ya MWATHANI, buî nchiarwa cia Jakubu ûrîa aathuurîte. Nawe nîwe MWATHANI Mûrungu weetû nayo nthîgûrû yonthe nî iijî ûrîa agiitîte. Magiita jonthe nî aririkanaga kîrîkanîro kîrîa eekîte, na akaririkana wîrane bwaawe kinya nyuma ya nthukî ngiri. Nakîo nî kîrîkanîro kîrîa eekanîîre na Abrahamu, na wîrane bûrîa eerîte Isaaka. MWATHANI nî aarikithîrie kîrîkanîro kîu kîrî Jakubu ararikithîria antû ba Israeli kîrîkanîro kîrîa gîtîkorothira. Aramwîra atîrî, “Ngaakwaa nthîgûrû ya Kanaani yee kiigai gîaaku.” Îgiita rîu Aisraeli baarî babakai na baarî ageni nthîgûrûûne ya Kanaani. Bagîîtaga kuuma nthîgûrû îmwe gwîta îngî bageeta kuuma waathaniine bûmwe mwanka bûngî. Îndî Mûrungu ateetîkîîria muntû no ûrîkû abainyîîria; na nî aakaanagia anene batîkabathithîrie bûbûûî. Akauga atîrî, “Bûkáthithîria antû baakwa barîa nthuurîte bûbûûî kana bûringithia iroria biaakwa.” Inîreni MWATHANI buî antû ba nthîgûrû yonthe bwîranage mantû ja wonokio bwaawe ntukû cionthe. Îîranageeni mantû ja ûkumio bwaawe mîgongoone yonthe bwîrage antû bonthe mantû jarîa athithîtie ja kûrigaria. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî ûmûnene na nî abuîrîte gûkumagua. Abuîrîte gûkîragwa nkûrûki ya mîrungu yonthe. Mîrungu yonthe ya mîgongo îngî nî mîrungu ya mîng'uanano. Îndî MWATHANI nîwe woombîre îgûrû. Ûkumio na mwago nî kîrî MWATHANI, na kîûrûûne kîaawe nî gîkîthongi na kîrî inya. Antû ba mîgongo nî baugage atî MWATHANI arî mwago na inya. Kaathagîîrieni riîtwa rîa MWATHANI, bûkauga rîrî mwago, mûritagîreeni igongwana bûgîîta kîûrûûne kîaawe. Kumagieni MWATHANI ûrîa kwagîrîte bûgeetaga kîûrûûne kîaawe kûmûritîra kîgongwana, na bûkathaathayia ûkumio bwa MWATHANI bwoneka. Bûteeteme bûrî mbere yaawe buî antû ba nthîgûrû yonthe. Îî, nthîgûrû nî îrikîîtue na îtîûmba kwebaebua! Îgûrû na nthî nî biîre mîgongo atîrî, “MWATHANI nîwe waathanaga.” Îria nî rîruurume na bionthe birîa bikaraga ku, ithaka nî bigwîrue o na bionthe birîa bikaraga ku! Mîtî ya kîthaka nî iine îgwîrîîtue iinîre MWATHANI nîûntû akagiitîra nthîgûrû îgamba. Kaatheeni MWATHANI tontû nî ûmwega, nîkwîthîrwa kîaao kîaawe gîtîthiraga kinya rî. Ningî bûmwîre atîrî, “Twonokie, itû Mûrungu mwonokia weetû, tûûthûranie na ûtwonokie tuume mîgongoone îngî îrîa tûrî, nîkenda tûûmba gûgûkaatha na gûkumia riîtwa rîaaku rîrîtheru.” Kumieni MWATHANI Mûrungu wa Israeli, mûkumagie nandî na mwanka kenya na kenya! Antû bonthe barauga, “Amen! MWATHANI arokumua!” Daudi nî aathuurîre Asafu amwe na Alawi bangî nîkenda batumîkaga au mbere ya Îthandûkû rîa kîrîkanîro kûringana na ûrîa kwaabangî o ntukû o ntukû. Obediedomu na antû mîrongo îtaantatû na banaana (68) ba ndûgû ciaao nîbo baabateethagia ngûgîîne iu. Obediedomu na Hosa baarî akaria ba mpingîro. Obediedomu aarî mûtaana wa Jeduthuni. Zadoki na athînjîri-Mûrungu bangî nîbo Daudi aathuurîre baamenyagîîra îema rîa MWATHANI rîa gûtirimanîra rîrîa rîaarî kûu Gibeoni. Bau nîbo baathuuri nîkenda baritaga igongwana bia gwakîîrua kîritîroone kîa igongwana ntukû cionthe, rûkîîrî na ûgoro, o ta ûrîa kwaandîki waathoone bûrîa MWATHANI aanenkerete Israeli. Bangî barîa baathuuri nîkenda bateethagîîria baarî Hemani na Jeduthuni amwe na bangî barîa baaeei ngûgî ya gûkumagia MWATHANI nîûntû kîaao kîaawe nî gîa kenya na kenya. Hemani na Jeduthuni nabo nî baamenyagîîra tarumbeta, na thaani cia kûringithanua rîrîa gûkwinwa na inaanda bingî. Nabo ataana ba Jeduthuni nîbo baathuuri bakaragia mpingîro. Rîu antû bonthe baraana kwaao. Nawe Daudi araana gûkarania na antû ba mûciî jwaawe. Naku kûrakara atîrî, rîrîa Daudi aarî gîkaroone kîaawe kîa ûnene nî aatûmanîîre kîroria Nathani aramwîra atîrî, “Ni ntûûraga nyomba yaaki na mîtarakwa, îndî Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîa MWATHANI rîkaraga îemeene.” Nathani nawe areera Daudi atîrî, “Thithia jarîa jonthe ûkwenda tontû MWATHANI arî amwe naagwe.” Îndî ûgoro bwa o ntukû îîu yongwa MWATHANI areera Nathani atîrî, “Îta wîîre nthûûmba yaakwa Daudi atî ni MWATHANI ndiuga atîrî: Ûtîmbakîra nyomba ntûûra ku. Nîkwîthîrwa ntatûûra nyomba kuuma rîrîa ndaatongeererie antû ba Israeli mwanka naarua tûrî. Îndî ni ntwîre kûthaamathaama kuuma îema rîmwe gwîta rîngî, na kuuma gîkaro kîmwe gwîta kîngî. Gûntû kunthe kûrîa mbîtanîtie na antû bonthe ba Israeli, gûtî rîo ndeera agambi ba Israeli barîa ndaathanîte bamenyagîîre antû baakwa, atî, ‘Nîkî tontû bûtaambakîra nyomba ya mîtarakwa?’ Nandî îîra nthûûmba yaakwa Daudi ûjû, ‘MWATHANI Mûrungu Mweneinya ariuga atîrî: Ndaakûritîre naarîa waarîîthagia, ng’ondu, ndakweethia mûtongeeria wa antû ba Israeli. Ningî nî ndîraagûteethagia kunthe kûrîa ûreetagîîra na ndeenga anthû baaku bonthe. Naani ngakweethia muntû ûrî na îgweta, ta antû barîa barî îgweta rîrînene nthîgûrûûne. Naani nkathuura antû arîa ngeeka antû baakwa ba Israeli batûûrage o kwee kwaao. Bo batîcoka kûthaangîkua kana bainyîîrua nî antû ta ûrîa gwakari mbereene, ta rîrîa ndaathuurîte agambi batongagîîria antû baakwa Israeli. Ngaakûûmbanîra kîrî anthû baaku bonthe. Amwe na jau ni MWATHANI ngatûma wîthîrwe ûrî na nchiarwa mûciîîne jwaaku. “Rîrîa ûgaakua na ûthikwe arîa biûjûjû bieenu bithiki, nkaeethia ûmwe wa ataana baaku mûnene na ntûme waathani bwaawe bwîthîrwe bûrî na inya. Ûu nîwe ûkambakîra nyomba, naani nkaarikithia waathani bwaawe mwanka kenya na kenya. Nkaa îthe waawe nawe akaa mûtaana waakwa. Kîaao gîaakwa kîrîa gîtîthiraga gîtîmwîrûkîra ta ûrîa kîeerûkîîre ûrîa waarî mbere yaaku. Îndî ni nkamûrikithia aathage antû baakwa na ûnene bwaakwa magiita jonthe. Ûnene bwaawe bûtîkorothira mwanka kenya na kenya.” Mantû jau jonthe nîjo Mûrungu aguûrîre Nathani nîkenda eera Daudi. Mûnene Daudi nî aakûrûkîre îemeene rîa gûtirimanîra, arakara nthî araromba akiugaga atîrî, “Itû MWATHANI Mûrungu, ûûni ndî û nîkenda ûnthithîria mantû jaja jonthe o amwe na mûciî jwaakwa? Ûu ûthithîtie nî ûntû bûnini kîrî gwe itû MWATHANI Mûrungu. Nîkwîthîrwa nî uugîîte atî nchiarwa cia nthûûmba yaaku ikaagîa îgweta ntukû ikeeja. Ningî wambonia mantû jegiî rûrîîjo rwaakwa rwa nyumeene. Nî bûrîkû bûngî nkwîra bûmbîgiî ni Daudi nîkwîthîrwa gwe nî ûtûmîte ndagîa îgweta. Gwe nî ûmbijî ni nthûûmba yaaku. Tontû bwa nthûûmba yaaku, na kûringana na wendi bwaaku, ûkûnthithîria mantû jaja, wamenyithania mantû jamanene jarîa jakeeja nyumeene. Kûringana na mantû jarîa jonthe twaigua, gûtî we ûng'uanithanua naagwe MWATHANI. Gwe nîgwe gwenka Mûrungu. Gûtî mûgongo jûngî nthîgûrûûne jûkari ta mûgongo jwa antû ba Israeli. Gwe Mûrungu nîgwe waaboonokerie nîkenda baa antû baaku. Ûracionera îgweta nîûntû bwa mantû jamanene na jakûrigaria jarîa wathithîrie. Nîgwe waatuunyûkîrie antû baaku ba Israeli kuuma Misri na ûreenga antû ba mîgongo îngî kûrîa beetagîîra. Gwe nî weethetie antû ba Israeli baa baaku. Gwe MWATHANI waa Mûrungu waao. “Nandî itû gwe MWATHANI, tûma mantû jarîa jambegiî ni nthûûmba yaaku na nchiarwa ciaakwa joojûrage magiita jonthe. Riîtwa rîaaku narîo rîrotûûra na rîgakumagua magiita jonthe. Antû bakaugaga atîrî, ‘MWATHANI Mweneinya nîwe Mûrungu wa Israeli.’ Naru rûrîîjo rwaakwa ni nthûûmba yaaku ûrûrikithie magiita jonthe. Nîkwîthîrwa gwe, Mûrungu waakwa, nî ûnguûrîrîte ni nthûûmba yaaku atî gwe ûgaaka mûciî jwaakwa. Kîu nîkîo gîatûma ni nthûûmba yaaku ndî na ûchamba bwa kûromba ndî mbere yaaku. Nandî, gwe MWATHANI, nîgwe Mûrungu na nîgwe ûmbîrîte atî ûkathithîria ni nthûûmba yaaku ûntû bûbwega. Tontû bûû, îtîkîra kûtharima mûciî jwaakwa ni nthûûmba yaaku, nîkenda jwîtaga na mbere gûkûthaathayia magiita jonthe nîkwîthîrwa kîrîa gwe MWATHANI ûtharimîte, nî gîkîtharime magiita jonthe.” Nyumeene, Daudi nî aaithûkîîre Afilisti araboomba ndweene. Arataa ntûûra ya Gathi na tûtûûra tûrîa twamîthiûrûkîrîte. Ningî nî aaithûkîîre Amoabu, araboomba ndweene na arabaethia nthûûmba ciaawe, baratûa kûmûritagîra ûgoti. Daudi aracoka araithûkîra mûnene Hadadezeri wa nthîgûrû ya Zoba. Zoba yaarî akuî na nthîgûrû ya Hamathi. Hadadezeri nîka eendaga kwaramia mîanka ya nthîgûrû yaawe bwa rûgûrû ya rûûjî rwa Eufurate. Daudi akwithûka nî aataîre ngaarî cia ndwaa ngiri îmwe (1,000) na asikarî ba mbarathi ngiri mûgwanja (7,000), na asikarî barîa beetaga na magûrû ngiri mîrongo îîrî (20,000) na arataa mbarathi inyingî irîa irîngîûmba gûkuuchîa ngaarî cia ndwaa îgana. Mbarathi iu ingî araciunanga magûrû. Ningî rîrîa njûûrî ya Sîria kuuma Damaski yeetîre gûteetheeria mûnene Hadadezeri, Daudi nî ooragîre asikarî ngiri mîrongo îîrî na ijîîrî (22,000) ba njûûrî ya Sîria. Daudi araaka kambî ya asikarî kûu Damaski nthîgûrûûne ya Sîria. Antû ba Sîria baraa nthûûmba ciaawe na baratua kûmûritagîra ûgoti. MWATHANI araa Daudi ûûmbani kunthe kûrîa eetaga kwithûka. Rîu Daudi arataa rong'o cia thaabu irîa ciaakamatagwa nî asikarî ba Hadadezeri araciikia Jerusalemu. Ningî Daudi nî aataîre îturutia rîriingî kuuma ntûûreene ya Tibihathi na ya Kuni irîa ciathagwa nî Hadadezeri. Îturutia rîu nîrîo nyumeene Solomoni aatumîîre kûthithia gîtangi kîa rûûjî na îtugî, na into bia gûtumîra kîûrûûne. Tou mûnene wa Hamathi, nî aaigîrue atî Daudi aakûrwaa na njûûrî ya Hadadezeri mûnene wa Zoba na amîûmba. Tontû bûû, Tou nî aatûmîre mûtaana waawe Hadoramu kîrî mûnene Daudi nîkenda amwikîria nkeethi na amûkaathîrîria nîûntû bwa kûrwaa na kûûmba mûnene Hadadezeri ndweene. Hadadezeri aarî mûnthû wa Tou. Hadoramu araikîria Daudi biewa bithithîtue na thaabu, na bia fetha na bia îturutia. Mûnene Daudi nî aathûrîîre MWATHANI into biu amwe na thaabu, na fetha, na îturutia, birîa aataîte kuuma kîrî mîgongo îrîa aaithûkîrîte aramîûmba ndweene. Nayo nî Edomu, na Moabu, na Amoni, na Filisti na Ameleki. Abishai ûrîa ng'ina aarî Zeruia, nî aaithûkîîre antû ba Edomu kûu Kîguuruune gîa Chumbî; arooraga antû ngiri îkûmi na inyanya (18,000). Nawe araaka kambî cia asikarî kûu Edomu. Nabo antû ba Edomu baratua kwathagwa nî Daudi. MWATHANI araa Daudi ûûmbani kunthe kûrîa eetaga kwithûka. Tontû bûû, Daudi nî aathanîre nthîgûrûûne ya Israeli yonthe. Arabaatha na ûûma na îota. Joabu mûtaana wa ng'ina wa Abishai nîwe waarî mûtongeeria wa njûûrî. Jehoshafati mûtaana wa Ahiludi, nîwe waandîkaga mantû jarîa jaathithîkaga. Zadoki mûtaana wa Ahitubu na Ahimeleki mûtaana wa Abiathari nîbo baarî athînjîri-Mûrungu. Shavasha nîwe waandîkaga mantû jarîa jaathithîkaga. Benaia mûtaana wa Jehoiada nîwe waarî mûrûngamîîri wa Akelethi na Apelethi barîa baarî akaria ba mûnene Daudi. Ataana ba Daudi baarî atongeeria babanene waathaniine bwa îthe. Nyumeene, Nahashi mûnene wa Amoni nî aakuîre, nawe Hanuni mûtaana waawe araa mûnene. Nawe Daudi arauga “Nkathithîria Hanuni mûtaana wa Nahashi mantû jameega nîûntû kinya îthe nî anthithagîria mantû jameega.” Daudi nî aatûmanîre kîrî Hanuni nîkenda aborerua nîûntû bwa gîkuû kîa îthe. Tontû bûû, atûmwa bareeta kîrî Hanuni kûu nthîgûrûûne ya Amoni nîkenda bamûboreria. Nabo atongeeria ba Amoni barooria Hanuni atîrî, “Ûrîthûgaania Daudi atûmîte antû baba bakûboreria nîûntû bwa ûrîa eekîîrîte abaagu? Ûga tîka nthûûmba ciaawe ciîjîte gûcûnkûûna nthîgûrû nîkenda ûtunyua ûnene?” Tontû bûû, Hanuni arauga antû bau baatûmi nî Daudi bagwatwe na beenjwe ireru, na nguû ciaao igiitîîrwe kauna. Rîu barekeerue beete. Atûmwa bau bararemwa kwaana Jerusalemu nîûntû nî baarî na nthao inyingî. Daudi akûmenyithua mantû jau, aratûmana beerwa bakare ntûûreene ya Jeriko mwanka rîrîa ireru biaao bigaakûra, rîu bacoke Jerusalemu. Mûnene Hanuni amwe na antû ba Amoni bakûmenya atî bakûgîa ûthû na mûnene Daudi, nî baaritîre kilo ngiri mîrongo ithatû na inya (34,000) cia fetha nîkenda bakoombora ngaarî cia ndwaa na eetithia baacio kuuma nthîgûrû ya Mesopotamia na kuuma nthîgûrû irîa Sîria yaathaga tacio Aramu-maaka na Zoba. Barakoombora ngaarî cia ndwaa ngiri mîrongo îthatû na ijîîrî (32,000). Mûnene wa Maaka areeta na njûûrî yaawe na baraamba kambî akuî Medeba. Nabo antû ba Amoni nî baaumîre ntûûreene ciaao cionthe baraithuranîra nîkenda beeta ndweene. Rîrîa Daudi aamenyithîrue mantû jau, aratûma Joabu na njûûrî yonthe ya nchamba cia ndwaa. Nabo antû ba Amoni nî baaumagarîre baraibanga akuî na mpingîro ya ntûûra nîkenda baithûka. Nabo anene barîa beetîte kûbateethia, baraibanga kûu bûûrîîne. Rîrîa Joabu oonere atî njûûrî ya anthû îrî mbere yaawe na îngî îrî nyuma yaawe, nî aathuurîre nchamba cia ndwaa cia njûûrî ya Israeli araibanga nîkenda ciithûkîra njûûrî ya Sîria. Njûûrî îrîa îngî yaatigeere aramîthuurîra Abishai ûrîa waarî mûtaana wa ng'ina nîkenda amîtongeeria kwithûkîra njûûrî ya Amoni. Joabu areera Abishai atîrî, “Woona nkîûmbwa nî njûûrî ya Sîria, wîje ûnteethie. Naani ndeeja kwona ûkîûmbwa nî njûûrî ya Amoni, nkeeja gûgûteethia. Ciûmieni bûrwee na ûchamba, tûrwîrîîre antû beetû na ntûûra cia Mûrungu weetû. MWATHANI arothithia wendi bwaawe.” Joabu na njûûrî yaawe nî baithûkîîre njûûrî ya Sîria nayo njûûrî îîu ya Sîria îramatûka. Rîrîa njûûrî ya Amoni yoonere atî njûûrî ya Sîria îkûmatûka, kinya bo baramatûka kuuma kîrî njûûrî îrîa Abishai atongeeretie baratonya ntûûreene yaao. Rîu Joabu baracoka Jerusalemu. Rîrîa njûûrî ya Sîria yoonere atî îkûûmbwa ndweene nî njûûrî ya Israeli, nî baatûmîre antû beeta gwîta njûûrî yaao îrîa yaarî rwongo rwa mûuro jwa Eufurate. Nayo îreeja îtongeeretue nî Shofaki ûrîa waatongagîîria njûûrî ya mûnene Hadadezeri. Rîrîa Daudi aamenyithîrue mantû jau nî oothuranîrie njûûrî ya Israeli yonthe, barauna mûuro jwa Jorodani. Bagûkinya akuî nabo baraibanga nîkenda baithûkîra anthû. Ndwaa îraambîrîîria. Njûûrî ya Sîria îramatûka njûûrî ya Israeli. Daudi na njûûrî yaawe barooraga asikarî ngiri mûgwanja (7,000) barîa beetithagia ngaarî cia ndwaa na asikarî ngiri mîrongo îna (40,000) barîa beetaga na magûrû. Ningî nî booragîre Shofaki ûrîa waarî mûtongeeria wa njûûrî ya Sîria. Rîrîa atongeeria barîa baarî waathoone bwa Hadadezeri boonere bakûûmbwa ndweene nî Israeli, baratuma thîîrî na Daudi baratua kwaathagwa nîwe. Ningî kuuma rîu Sîria îteenda gûteethereria antû ba Amoni kaîrî. Îgiita rîa mûnyaaro rîrîa anene beetaga kwithûka, Joabu nî aatongeererie njûûrî areeta kwithûkîra nthîgûrû ya Amoni. Aracîgîîria ntûûra ya Raba, aramiithûkîra aramîtaa. Îndî mûnene Daudi aarî Jerusalemu. Nyumeene Daudi nî eetîre ntûûreene ya Raba arajûkia thirû ya mûrungu jwaao jwa mûng'uanano jûrîa jweetagwa Moleki. Thirû îîu yaarî ya thaabu na yaarî na ûrito bwa kilo mîrongo îthatû na inya (34). Ningî nî yaarî na iiga rîa goro. Iiga rîu nî rîeekîîrwe kîrî thirû ya Daudi. Nawe Daudi nî aataîre into bibingî mono kuuma ntûûreene îîu. Nî aajûkîrie antû ba ntûûra îîu arabaritithia ngûgî cia gwatûra na mîchumeno, na kûrîma na machembe na gûtumîra mathoka. Ûu nîu Daudi aathithîîrie antû ba ntûûra ingî cionthe irîa aataîte cia Amoni. Daudi amwe na njûûrî yaawe baracoka Jerusalemu. Nyumeene njûûrî ya Israeli nî yeetîre kwithûkîra njûûrî ya Afilisti kûu ntûûreene ya Gezeri. Nîrio Sibekai wa kuuma Husha ooragîre kîmuntû gîkînene gîetagwa Sipai. Nabo Afilisti baroombwa ndweene. Nabo Aisraeli nî baithûkîîre Afilisti kaîrî. Elihanani mûtaana wa Jairi nî ooragîre Lahimi mûtaana wa ng'ina wa Goliathû ûrîa waumîte ntûûreene ya Gathi, ûrîa mûgwati jwa îtumo rîaawe jwaamati ta gîkingi. Ningî nî kwaagîîre na ndwaa îngî kûu ntûûreene ya Gathi. Ntûûreene îîu nî kwaarî kîmuntû gîkînene mono, nakîo kîaarî na biara bitaantatû o njara na bitaantatû o kûgûrû. Biara bionthe biaarî mîrongo îîrî na bina. Kinya kîo kîaarî kîmwe kîa nchiarwa cia Refaimu. Rîrîa kîmuntû kîu kîaambîrîrie kûmaria njûûrî ya Israeli, Jonathani mûtaana wa Shama ûrîa waarî mûtaana wa ng'ina wa Daudi nî aakîûûragîre. Antû bau bo bathatû baarî ba rûrîîjo rwa Refaimu. Nabo baatûûraga Gathi. Nîbo Daudi na asikarî baawe booragîre. Nkoma nî yeendere gûtûma Israeli îtonya thîîneene. Nayo îratûma Daudi atarithia antû ba Israeli. Rîu Daudi areera Joabu na atongeeria ba njûûrî atîrî, “Îteeni bûtare antû ba Israeli kuuma Beerisheba mwanka Dani. Rîu bwîje bûmbîîre ûrîa bang'ana.” Joabu aramwîra atîrî, “MWATHANI arotûma antû ba Israeli baingîa maita jamaingî nkûrûki ya ûrîa bang'ana nandî! Mwathi waakwa mûnene, anga bonthe tî nthûûmba ciaaku? Nîkî îndî Mwathi waakwa ûkwenda ûtari bûthithua? Ûntû bûu bûkaretera Israeli thîîna?” Îndî Joabu araathîkîra ûrîa mûnene augîîte, araumagara arathiûrûkania na Israeli yonthe, agîtarithagia antû. Rîu aracoka Jerusalemu. Joabu nî eerîre Daudi ntari ya antû ba Israeli. Nayo yaarî arûme milioni îmwe na ngiri îgana rîmwe (1,100,000) barîa barîngîûmba gwîta ndweene. Kuuma nthîgûrûûne ya Juda, kwaarî na antû ngiri magana jana na mîrongo mûgwanja (470,000) barîngîûmba gwîta ndweene. Joabu ataatarîre antû ba mwîrîga jwa Lawi na jwa Benjamini nîûntû ataagwatanagîra na ûrîa mûnene aaugîîte. Mûrungu nî aathûûrîrue nî ûntû bûu bwaathithîrue, nawe arakanûkia Israeli. Daudi araromba Mûrungu arauga atîrî, “Nî mbîîtie kîrî gwe mono nîûntû bwa kûthithia ûntû bûû. Itû nandî ndakûromba eeberia nthûûmba yaaku ûthûûku bwaayo, nîkwîthîrwa nî nthithîtie ûntû bwa waa mono.” Rîu MWATHANI araarîria Gadi, ûrîa waarî kîroria kîa mûnene Daudi aramwîra atîrî, “Îta wîîre Daudi, ni ndiuga ûjû: Ndîmwîrîra mantû jathatû, nawe athuure bûmwe bwaajo, naani nkamûthithîria bu.” Tontû bûû, Gadi areeta kîrî Daudi aramwîra “Ûjû nîu MWATHANI auga; thuura bûmwe bwa jaja: Ûthuure mîaka îthatû bwîthîrwe bûrî na mpara, kana mîeri îthatû bwîthîrwe bûkiithûkîrwa nî anthû babûnyamaarie, kana ntukû ithatû cia gûkanûkua nî MWATHANI ûrîa ûgatûma mûraîka waawe abûreetere mîrimo nthîgûrûûne yeenu yonthe.” Nîu Daudi areera Gadi atîrî, “Ni ndî mîthangîkoone îmiingî mono. Nî kaaba ngakanûkua nî MWATHANI nîûntû we arî kîaao gîkiingî, antû a nkanûkua nî muntû.” Tontû bûû, MWATHANI aratûma mûrimo jûmûthûûku, naju jûrooraga antû ba Israeli ngiri mîrongo mûgwanja (70,000). Ningî MWATHANI aratûma mûraîka nîkenda athiria Jerusalemu. Îndî o rîrîa aarî akuî kûmîthiria, MWATHANI araigwata, areera mûraîka akaathithia noo atîa. Mûraîka aarûngami au îtîîrine rîa Orinani Mûjebusi. Daudi araciûkia meetho aroona mûraîka wa MWATHANI arûngami îgûrû agwete rûchiû na arwerekeretie Jerusalemu. Rîu Daudi amwe na atongeeria bareekîra mathango, na baraturia maru bareenamîîria mwanka nthîgûrû. Daudi araromba akiugaga atîrî, “Itû MWATHANI Mûrungu waakwa, nî ni mbîîtie ndathithia ûthûûku ndauga antû batarwe. Îndî antû baba ntongagîîria gûtî u bo bathithîtie. Tontû bûû, nkanûkia na ûkanûkie mûciî jwaakwa. Îndî ûkaareka mîrimo îthiria antû baba.” Mûraîka wa MWATHANI areera Kîroria Gadi kîîre Daudi aakîre MWATHANI kîritîro kîa igongwana au îtîîrine rîa Orinani Mûjebusi. Tontû bûû, Daudi araathîkîra ûrîa MWATHANI eerîte kîroria Gadi kîmwîre. Orinani barî na ataana baawe bana nî baaûûraga nkano îtîîriine rîu. Rîrîa baaciûgûrîre baroona mûraîka, baraiciitha. Rîrîa Daudi aakinyîre akuî na Orinani, Orinani nî aamwonere, arauma au îtîîrine areeta kîrî Daudi, areenamîîria akîonania gîtîîo. Daudi areera Orinani atîrî, “Mpenderia îtîîrî rîaaku nîkenda mbakîra MWATHANI kîritîro kîa igongwana ku, nîkenda mûrimo jûu jûtiga kûthiria antû.” Orinani areera Daudi atîrî, “Rîjûkie, mwathi waakwa mûnene nî ûthithie narîo ûrîa MWATHANI akwenda. Ningî kinya ndeegwa cia kûrita kîgongwana gîa gwakîîria, ngakûnenkera. Jûkia mîûûro yee nkû cia gwakîîria kîgongwana kîu, na ûjûkie nkano cia kûrita irî kîgongwana kîa irio. Bionthe nkûbieejana.” Îndî Daudi areera Orinani atîrî, “Arî! Nî kûgûra nkagûra ûgûri bûrîa bwagîrîte. Ntînenkera MWATHANI birîa birî biaaku, kana mûritîra îgongwana bia gwakîîria birîa ntîgûrîte.” Tontû bûû, Daudi ararîa Orinani mbeecha cia thaabu magana jatantatû (600) irî îrîi rîa îtîîri rîu. Daudi nî aakîîre MWATHANI kîritîro kîa igongwana na ararita igongwana bia gwakîîria, na bia gûcwaa thîîrî o. Ningî araromba MWATHANI na MWATHANI aramûcokeria maromba. Aratûma mwanki kuuma îgûrû naju jûraîîthia igongwana biu. Rîu MWATHANI areera mûraîka acokie rûchiû rwaawe kîûeene, nawe aracokia. Îgiiteene rîu Daudi akwona atî MWATHANI akûmûcokeria maromba arî îtîîrine rîa Orinani Mûjebusi, nî aaritîîre MWATHANI igongwana bingî o au. Îgiita rîu, îema rîa MWATHANI rîa gûtirimanîra rîrîa Musa aathithîtie rîrîa baarî rwanda, na kîritîro kîa igongwana bia gwakîîria, biaarî gîtûmbîîne kûu Gibeoni. Îndî Daudi atîngîûmba gwîta Gibeoni kûthaathayia Mûrungu nîûntû nî aakîraga ooragwa nî mûraîka wa MWATHANI. Rîu Daudi arauga atîrî, “Aja îtîîriine rîrî nîo kîûrû kîa MWATHANI Mûrungu gîgaakwa na kîritîroone gîkî nîo antû ba Israeli bakaaritagîra igongwana biaao bia gwakîîria.” Daudi nî aaugîre antû ba kuuma nthîgûrû ingî barîa batûûranagîra na antû ba Israeli boothûranue bonthe. Bamwe baao arabaa ngûgî ya kwaaja maiga ja gwaka kîûrû. Ningî Daudi nî aaeejanîre chuuma inyiingî cia kûthithia mîchumaarî na marenci ja gwîkîra mîrangoone ya mpingîro. Ningî araeejana îturutia rîriingî rîtîûmba kûthimîka. Ningî araeejana mîgogo îmiingî ya mîtarakwa îrîa antû ba Sidoni na ba Tiro baarî bakûmûretera. Daudi aaciîraga atî kîûrû kîrîa kîbuîri gwakwa, kîbuîri kwîthîrwa kîrî gîkîthongi mono na kîrî na mwago na nkuma nthîgûrûûne yonthe. Îndî Solomoni mûtaana waawe aarî ûmwanake na ataijî mantû jamaingî. Tontû bûû, Daudi aroothûrania into bibingî mono bia gwaka kîûrû mbere ya akua. Rîu Daudi areeta mûtaana waawe Solomoni aramwîra ûrîa kîûrû kîa MWATHANI Mûrungu wa Israeli gîgaakwa. Daudi aramwîra atîrî, “Mûtaana waakwa, nî ndîraarî na mworoto jwa gwaakîra MWATHANI Mûrungu waakwa kîûrû. Îndî MWATHANI arambîîra atîrî, ‘Gwe ûtîmbakîra kîûrû tontû nî ûraganîte mono na warwaa ndwaa inyiingî. Atîrî, ûgaciarîrwa kaîjî, nawe akeethîrwa arî muntû wa thîîrî. Naanî ngatûma bagwatanîre na anthû baawe nteere cionthe. Riîtwa rîaawe rîkeethîrwa rîrî Solomoni. Naani ngatûma nthîgûrû ya Israeli îthîrwe îrî na thîîrî na ûboreri magiita jonthe ja waathani bwaawe. Ûu nîwe ûkambakîra kîûrû. Wee akaa mûtaana waakwa, naani nkaa îthe. Naani nkarikithia waathani bwaawe ndeene ya Israeli magiita jonthe.’ “Nandî rî mûtaana waakwa, MWATHANI arokaraga naagwe, nîkenda ûûmba gwaka kîûrû kîa MWATHANI Mûrungu waaku, kûringana na ûrîa aarîrie mantû jakwegiî. Bunka akî, MWATHANI arokwaa ûûme na ûciûku, nîkenda rîrîa agakwethia mûtongeeria wa Israeli, ûkoombaga kûûjûria waatho bwa MWATHANI Mûrungu waaku. Rîu naagwe ûkathinyaara bunka akî wamenyeera mawîthîre na mawaatho jarîa MWATHANI aanenkeere Musa nîûntû bwa antû ba Israeli. Ûgákîra kana ûmaka. Gîta inya na ûgîe ûchamba. Atîrî, ni ningwa nî nciûmîtie, ndoothûrania taani ngiri ithatû cia magana jana (3,400) cia thaabu, na ndoothûrania taani ngiri mîrongo îthatû na inya (34,000) cia fetha. Ningî nî mbûthûranîtie îturutia na chuuma îtîûmba kûthimîka; ndoothûrania mîtî na maiga. Îndî gwe noo kwongeera ûkoongeera. Naagwe ûrî na ariti ngûgî babaingî ta: aaji ba maiga, aaki na maiga aaki na atea ba mbaaû, na atea babaingî ba mîthemba yonthe, barîa baijî gûtumîra thaabu, na fetha, na îturutia, na chuuma. Tontû bûû, ithuranîre wambîîrie gwaka. MWATHANI arokaraga naagwe!” Ningî Daudi nî eerîre atongeeria bonthe ba Israeli bateethererie mûtaana waawe Solomoni. Arabeera atîrî, “Nî mma, MWATHANI Mûrungu weenu arî amwe naabuî. Nî abweete thîîrî kunthe nthîgûrûûne yeenu. Nîkwîthîrwa nî atûmîte bwoomba antû barîa baatûûraga gûkû mbere yeenu. Rîu nî baabuî baathîkagîra na bakaathîkîra MWATHANI. Nandî, athîkagîreeni MWATHANI Mûrungu weenu buru. Ithuranîreni bwambîîrie gwaka kîûrû nîkenda Îthandûkû rîa kîrîkanîro na into birîa bitheru birîa bitumagîrwa rîrîa antû bakûthaathayia MWATHANI biikua kîûrûûne kîu.” Daudi agûkûra mono, nî aaeetherie mûtaana waawe Solomoni mûnene wa Israeli. Nyumeene Daudi nî eetanîre mûcemanio jwa atongeeria na athînjîri-Mûrungu na Alawi bonthe ba nthîgûrû ya Israeli. Nî aaugîre Alawi batarwe kuuma ba mîaka mîrongo îthatû na nkûrûki. Nabo bareethîrwa barî antû ngiri mîrongo îthatû na inyaanya (38,000). Daudi nî aaugîre antû ngiri mîrongo îîrî na inya (24,000) cia bau nîbo bakamenyagîîra ngûgî cia kîûrû, na bangî ngiri ithanthatû (6,000) bae arûngamîîri ba kîûrû na bangî bae agambi. Bangî ngiri inya (4,000) bae akaria ba mpingîro ya kîûrû na bangî ngiri inya (4,000) bae ainîri MWATHANI kîûrûûne bagîtumagîra into birîa Daudi aathithîtie bia kwina. Daudi nî agaanîrie Alawi kûringana na ndîîjo ithatû cia ataana ba Lawi. Nacio nî Gerishoni, na Kohathi, na Merari. Ataana ba Gerishoni baarî: Ladani na Shimei. Ladani nawe aarî na ataana bathatû: wa mbere aarî Jehieli, arathingatwa nî Zethamu na wa mûthia aarî Joeli. Ataana ba Shimei baarî bathatû. Nabo baarî Shelomothi, na Hazieli na Harani. Bau nîbo baarî atongeeria ba mîciî ya nchiarwa cia Ladani. Shimei nî aarî na aana bangî bana. Nabo baarî Jahathi, na Zina, na Jeushi na Beria. Jahathi nîwe waarî mûkûrû arathingatwa nî Zizaha. Jeushi na Beria bataarî na aana babaingî, tontû bûu baratarwa barî mwîrîga jûmwe. Ataana ba Kohathi baarî bana. Nabo nî Amuramu na Izihari na Heburoni na Uzieli. Nabo ataana ba Amuramu baarî Aaroni na Musa. Aaroni nî aathuurîrwe nîkenda aathûraga into birîa bitheru buru. Ningî we amwe na nchiarwa ciaawe nî baaeei ngûgî ya kwîîthagîîria ubaani rîrîa antû bakûthaathayia MWATHANI. Nîbo baatumîkagîra MWATHANI na bakatharima antû bagîtumagîra riîtwa rîaawe. Îndî ataana ba Musa muntû wa Mûrungu baatarîrwe mwîrîgeene jwa Lawi. Ataana ba Musa baarî baîrî, nabo nî Gerishomu na Eliezeri. Mûtaana wa Gerishomu ûrîa mûkûrû aarî Shebueli. Eliezeri aarî na mûtaana ûmwe wenka ûrîa weetagwa Rehabia. Îndî Rehabia aarî na aana babaingî mono. Izihari aarî na mûtaana ûmwe akî, nawe eetagwa Shelomithi. Heburoni aarî na ataana baba: wa mbere aarî Jeria, na wa baîrî aarî Amaria, na wa bathatû aarî Jahazieli, na wa bana aarî Jekameamu. Uzieli aarî na ataana baîrî. Wa mbere eetagwa Mika na wa baîrî eetagwa Ishia. Ataana ba Merari baarî Mahili na Mushi. Nabo ataana ba Mahili baarî Eleazari na Kishi. Eleazari aakuîre atî na mûtaana noo ûmwe tiga aarî akî. Aarî bau baagûrîrwe nî antû ba ndûgû ciaao, tabo nchiarwa cia Kishi. Mushi aarî na ataana bathatû: wa mbere aarî Mahili, na wa baîrî aarî Ederi na wa bathatû aarî Jeremothi. Bau nîbo nchiarwa cia Lawi, kûringana na mîîrîga na mîciî yaao. Antû bau nîbo baatarîrwe barîa baarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki. Nabo nîbo baaerwe ngûgî ya gûtumîka kîûrûûne kîa MWATHANI. Daudi aathithîrie ûu nîûntû aaugaga atî MWATHANI Mûrungu wa Israeli aejanîte thîîrî kîrî antû baawe, nawe nî akwenda gûtûûra Jerusalemu magiita jonthe. Ningî gûtî na gîtûmi kîa Alawi gûkamataga Îema rîa gûtirimanîra kaîrî, kana gîntû kîngî noo kîrîkû kîa into birîa bitumîkaga rîrîa antû bakûthaathayia Mûrungu. Kûringana na nteto cia Daudi cia mûthia Alawi barîa baandîkithagua baarî ba kuuma ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki. Ngûgî ciaao ciaarî gûteethagîîria nchiarwa cia Aaroni, barîa baaritaga ngûgî kîûrûûne. Ningî noo bo baamenyagîîra biarago na tûnyomba, na kûthambia into birîa itheru bionthe, na ngûgî ingî cia nyomba ya MWATHANI. Nîbo babuîrîte kûmenyeera mîgaate îrîa yaritagwa îrî kîgongwana kîrî Mûrungu, na mûtu jûrîa jwaaritagwa jûrî kîgongwana kîa irio na bakamenyeera tûmîgaate tûtûceke tûrîa twaathithagua tûtîîkîri mûtheega jwa kwimbithia na mîgaate ya gûkaanda îrîa yaaritagwa îrî kîgongwana. Ningî nî baamenyagîîra kîgongwana kîrîa kîeethagîrwa kiungeenue na maguta, na into bionthe birîa biathimagwa birîa biaaritagwa birî kîgongwana kîûrûûne. Ningî nî beethagîrwa bagîkumia MWATHANI rûkîîrî na ûgoro. Ningî îgiita rîonthe rîrîa igongwana bia gwakîîria biaaritagwa ntukû ya sabatû, na bia mweri jûkîguûka na ntukû cia mambura jangî nî babuîri gûkumia MWATHANI kîûrûûne. Baatumîkagîra MWATHANI magiita jonthe kûringana na ûrîa gwatui. Iu nîcio ciaarî ngûgî ciaao kûu îemeene rîa gûtirimanîra na kîûrûûne. Ningî nî baateethagîîria nchiarwa cia Aaroni na ndûgû ciaao rîrîa bagûtumîka kîûrûûne kîa MWATHANI. Nchiarwa cia Aaroni ciaagaîîrwe kûringana na ndîîjo cia ataana baawe bana. Nabo baarî Nadabu, na Abihu, na Eleazari, na Ithamari. Nadabu na Abihu baakuîre mbere ya îthe akua ningî bataarî na twaana. Tontû bûû, Eleazari na Ithamari nîbo baaere athînjîri-Mûrungu. Daudi nî aagaîîre nchiarwa cia Aaroni ngûgî irîa baabuîrîte kûritaga. Aateethagîîrua kûthithia ûu nî Zadoki wa kuuma rûrîîjoone rwa Eleazari na Ahimeleki wa kuuma rûrîîjoone rwa Ithamari. Nchiarwa cia Eleazari nî ciaagaîîrwe ikundi îkûmi na bitaantatû na nchiarwa cia Ithamari ciagawa ikundi binaana. Biaagaîrwe ûu nîûntû atongeeria ba Eleazari nî baarî babaingî nkûrûki ya ba Ithamari. Baagaîrwe ûu na njîra ya kûbaringîra kuura nîûntû nî kwaarî na atongeeria ba kîûrû na athînjîri-Mûrungu kuuma kîrî nchiarwa cia Eleazari na cia Ithamari. Shemaia mûtaana wa Nethaneli ûrîa waarî Mûlawi nîwe waandîkîre mantû jau mbere ya mûnene na atongeeria bangî na mbere ya Zadoki ûrîa waarî mûthînjîri-Mûrungu. Ningî aajaandîkîre mbere ya Ahimeleki mûtaana wa Abiathari na mbere ya atongeeria ba mîciî ya athînjîri-Mûrungu na ya Alawi na mbere ya atongeeria barîa baathuuri ba nchiarwa cia Eleazari na cia Ithamari. Kuura ya mbere yaagwîrîîre Jehoiaribu, na ya ijîîrî îragwîra Jedaia. Kuura ya ithatû îragwîra Harimu, na ya inya îragwîra Seorimu. Kuura ya ithaano îragwîra Malikija, na ya ithanthatû îragwîra Mijamini. Kuura ya mûgwanja îragwîra Hakozi, na ya inyaanya îragwîra Abija. Kuura ya kenda îragwîra Jeshua, na ya îkûmi îragwîra Shekania. Ningî kuura ya îkûmi na îmwe îragwîra Eliashibu, na ya îkûmi na ijîîrî îragwîra Jakimu. Kuura ya îkûmi na ithatû îragwîra Hupa, na ya îkûmi na inya îragwîra Jeshebeabu, Kuura ya îkûmi na ithaano îragwîra Biliga, na ya îkûmi na ithanthatû îragwîra Imeri. Kuura ya îkûmi na mûgwanja îragwîra Heziri, na ya îkûmi na inyaanya îragwîra Hapizezi. Kuura ya îkûmi na kenda îragwîra Pethahia, na ya mîrongo îîrî îragwîra Jehezikeli. Kuura ya mîrongo îîrî na îmwe îragwîra Jakini, na ya mîrongo îîrî na ijîîrî îragwîra Gamuli. Kuura ya mîrongo îîrî na ithatû îragwîra Delaia, na ya mîrongo îîrî na inya îragwîra Maazia. Bau nîbo baandîkîrwe kûringana na ngûgî irîa baaeei baritaga kîûrûûne kûringana na mûtaratara jûrîa MWATHANI Mûrungu wa Israeli eerîte kîûjûjû kîaao Aaroni athithie. Nabo baba nîbo nchiarwa ingî cia Lawi: Amuramu aarî kîûjûjû kîa Shubaeli na Jehideia. Rehabia nîwe waarî kîûjûjû kîa Ishia. Izihari aarî îthe wa Shelomothi. Nawe Shelomothi aarî îthe wa Jahathi. Heburoni aarî na ataana bana. Wa mbere aarî Jeria na wa baîrî aarî Amaria na wa bathatû aarî Jahazieli, na wa bana aarî Jakameamu. Uzieli aarî îthe wa Mika, nawe Mika aarî îthe wa Shamiri. Ishia mûtaana wa ng'ina wa Mika nîwe waarî îthe wa Zekaria. Ataana ba Merari baarî Mahili na Mushi. Mûtaana wa Jaazia aarî Beno. Jaazia nî aarî na ataana bangî bathatû, nabo nî Shohamu na Zakuri na Ibiri. Mahili aarî îthe wa Eleazari. Îndî Eleazari ataarî na ataana. Kishi aarî îthe wa Jerahimeeli. Mushi aarî na ataana bathatû. Nabo nî: Mahili na Ederi na Jerimothi. Bau bonthe baarî nchiarwa cia mwîrîga jwa Lawi. Bau kinya bo baarî atongeeria ba mîciî yaao. Nabo nî baaringîîrwe kuura o ta ûrîa athînjîri-Mûrungu ba rûrîîjo rwa Aaroni baaringîîrwe. Baaringîîrwe kuura iu barî mbere ya mûnene Daudi na Zadoki na Ahimeleki, na mbere ya atongeeria bangî ba mîciî ya athînjîri-Mûrungu na mbere ya Alawi. Mûnene Daudi na atongeeria bangî ba Alawi nî baathuurîre Alawi baba nîkenda batongagîîria antû rîrîa bakûthaathayia Mûrungu barî kîûrûûne. Baabatongagîîria bakîringaga wandîîndî na kînanda kîa ndigi inyingî na thaani cia kûringithania. Nabo Alawi bau baarî ataana ba Asafu na ba Hemani na ba Jeduthuni. Ataana ba Asafu baarî Zakuri na Josefu na Nethania na Asharela. Îthe waao Asafu nîwe waabatongagîîria kwina ndwîmbo irîa mûnene eendaga. Ataana ba Jeduthuni baarî Gedalia na Zeri na Jeshaia na Shimei na Hashabia na Matithia. Mûtongeeria waao arî îthe Jeduthuni ûrîa waaringaga ndwîmbo cia gûkumia na cia gûkaatha MWATHANI agîtumagîra wandîndî. Ataana ba Hemani baarî îkûmi na bana. Nabo nî Bukia na Matania na Uzieli na Shebueli na Jerimothi na Hanania na Hanani na Eliatha na Gidaliti na Romamitiezeri na Joshibekasha na Malothi na Hothiri na Mahaziothi. Hemani kîroria kîa mûnene aaerwe ataana bau îkûmi na bana na aarî bathatû nîkenda Mûrungu amûûjûrîria wîrane bûrîa aamwîrîrîte bwa kûmûethia muntû wa îgweta. Nabo ataana bau bonthe baatongagîîrua nî îthe rîrîa baainagîra MWATHANI kîûrûûne bakîriingaga thaani cia kûringithania na wandîîndî na kînanda kîa ndigi inyingî. Nabo Asafu na Jeduthuni na Hemani baatongagîîrua nî mûnene. Antû bau bonthe amwe na Alawi bangî nî baaritani bwega kwinîra MWATHANI. Nabo baarî antû magana jaîrî ja mîrongo înaana na banaana (288). Nabo nî baaringîîrwe kuura nîkenda o muntû aeewa ngûgî îrîa akaaritaga. Nabo baarî babakûrû na babaanake; itharia na barîa bambîîragia kwina. Kuura ya mbere yagwîrîîre Josefu wa kuuma rûrîîjoone rwa Asafu; ya ijîîrî îragwîra Gedalia ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Kîu kîaarî gîkundi kîmwe kîa antû îkûmi na baîrî. Kuura ya ithatû îragwîra Zakuri ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Kuura ya inya îragwîra Iziri ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Kuura ya ithaano îragwîra Nethania ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Kuura ya ithanthatû îragwîra Bukia ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Kuura ya mûgwanja îragwîra Jesharela ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Kuura ya inyaanya îragwîra Jeshaia ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Kuura ya kenda îragwîra Matania ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Kuura ya îkûmi îragwîra Shimei ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Kuura ya îkûmi na îmwe îragwîra Azareli ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Kuura ya îkûmi na ijîîrî îragwîra Hashabia ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Kuura ya îkûmi na ithatû îragwîra Shubaeli ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Kuura ya îkûmi na inya îragwîra Matithia ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Kuura ya îkûmi na ithaano îragwîra Jeremothi ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Kuura ya îkûmi na ithanthatû îragwîra Hanania ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Kuura ya ikûmi na mûgwanja îragwîra Joshibekasha ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Kuura ya îkûmi na inyaanya îragwîra Hanani ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Kuura ya ikûmi na kenda îragwîra Malothi ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Nayo kuura ya mîrongo îîrî îragwîra Eliatha ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Kuura ya mîrongo îîrî na îmwe îragwîra Hothiri ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Kuura ya mîrongo îîrî na ijîîrî îragwîra Gidaliti ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Kuura ya mîrongo îîrî na ithatû îragwîra Mahaziothi ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Nayo kuura ya mîrongo îîrî na inya îragwîra Romamitiezeri ûrîa waatongeeretie ndûgû ciaao na ataana baawe. Nabo bonthe baarî gîkundi kîa antû îkûmi na baîrî. Alawi barîa baakaragia mpingîro cia kîûrû baagaîrwe ûjû. Kuuma mwîrîgeene jwa Kora kwaarî na Meshelemia mûtaana wa Kore, wa kuuma rûrîîjoone rwa Asafu. Ataana ba Meshelemia baarî mûgwanja. Nabo baathingateene ûjû: wa mbere aarî Zekaria, wa baîrî aarî Jediaeli, na wa bathatû aarî Zebadia, na wa bana aarî Jathinieli, na wa bataano aarî Elamu, na wa bataantatû aarî Jehohanani, na wa mûgwanja aarî Eliehoenai. Obediedomu aarî na ataana banaana. Nabo baathingateene ûjû: wa mbere aarî Shemaia, na wa baîrî aarî Jehozabadi, na wa bathatû aarî Joaha, na wa bana aarî Sakari, na wa bataano aarî Nethaneli. Ningî wa bataantatû aarî Amieli, na wa mûgwanja aarî Isakari, na wa banaana aarî Peulethai. Bau nîbo Mûrungu amûthaarîmîte nabo. Shemaia aarî na ataana barîa baaere atongeeria ba mîciî yaao. Nabo baarî antû ba îgweta mono. Nabo baarî Othini na Refaeli na Obedi na Elizabadi, na Elihu na Semakia. Bau bonthe baarî nchiarwa cia Obediedomu, na nî boombaga kûrita ngûgî bwega kîûrûûne. Bonthe baarî antû mîrongo îtaantatû na baîrî (62). Ningî kinya Meshelemia nî aarî na ataana babaingî na ndûgû inyiingî. Ningî nî boombaga kûrita ngûgî bwega kîûrûûne. Nabo baarî îkûmi na banaana (18). Hosa, ûmwe wa nchiarwa cia Merari aarî na ataana bana. Ûmwe waao eetagwa Shimuri ûrîa waaeetherue mûtongeeria nî Hosa ona kinya këethîra ataarî mwana wa kîranga. Ataana bangî ba Hosa baarî Hilikia na Tebalia na Zekaria. Ndûgû cia Hosa amwe na ataana bau baawe baarî antû îkûmi na bathatû. Ikundi bia akaria ba kîûrû biagaanîtue kûringana na atongeeria ba mîîrîga yaao, o ta ûrîa Alawi baagaîri ngûgî irîa baaritaga kîûrûûne. Nabo bararingîrwa kuura kûringana na mîîrîga yaao: yëethîrwa îrî îmînini kana îmînene. Ûu nîu baagaîîrwe ngûgî ya gûkaria mpingîro. Kuura cia mpingîro ya bwa gaiti ikûringwa, iragwîra Shelemia. Kuura cia mpingîro ya bwa ûrîo ikûringwa iragwîra mûtaana waawe Zekaria ûrîa waarî mweejani kîrîra. Kuura ya mpingîro ya bwa ûmotho îkûringwa, îragwîra Obediedomu. Nabo ataana baawe baraeewa ngûgî ya gûkaria tûnyomba tûrîa tweekagwa irio. Kuura cia mpingîro ya bwa rûgûrû îkûringwa, îragwîra Shupimu na Hosa. Nayo kuura ya mpingîro ya Shalekethi îrîa yaarî rûteere rwa njîra ya bwa rûgûrû îragwîra o antû bau bo baîrî. Rûteere rwa bwa gaiti rwaakaragua nî Alawi bataantatû o ntukû, na rwa bwa ûrîo rûgakarua nî Alawi bana o ntukû, na rwa bwa ûmotho rûgakarua nî Alawi bana o ntukû. O kanyomba ga tûrîa tweekagwa îrio, gaakaragua nî Alawi baîrî. Mpingîro îrîa yaarî kîaragoone kîrîa kîaarî bwa rûgûrû akuî na njîra yaakaragua nî Alawi bana. Nakîo kîarago kîongwa gîgakarua nî Alawi baîrî. Biu nîbio ikundi birîa biaakaragia mpingîro, kuuma kîrî nchiarwa cia Kora na cia Merari. Alawi bangî baaeei ngûgî ya kûmenyagîîra tûnyomba tûrîa tweekagwa mîthithû na bangî bakamenyeera tûnyomba tûrîa tweekagwa into birîa biaathûrîri Mûrungu. Ladani aarî ûmwe wa nchiarwa cia Gerishoni. Nî aarî na nchiarwa inyiingî, imwe ciaacio ciaarî cia mûtaana waawe Jehieeli. Ataana ba Jehieeli tabo Zethamu na Joeli baaeei ngûgî ya kûmenyagîîra mîthithû ya kîûrû. Alawi bangî barîa baaeei ngûgî ya gûkaria tûnyomba twa mîthithû ya kîûrû baarî nchiarwa cia Amuramu na cia Izihari na cia Heburoni na cia Uzieli. Shebueli mûtaana wa Gerishomu nîwe waarî mûtongeeria wa Alawi barîa bamenyagîîra mûthithû. Shebueli aarî mûtaana wa Musa. Alawi bangî barîa baaumîte rûrîîjoone rwa Eliezeri nî mûtaana waawe Rehabia ûrîa waarî îthe wa Jeshaia. Nawe Jeshaia aarî îthe wa Joramu na Joramu aarî îthe wa Zikiri. Zikiri aarî îthe wa Shelomothi. Shelomothi na antû ba ndûgû ciaao nîbo baarî amenyeeri ba mîthithû ya biewa birîa biaathûrîri Mûrungu nî mûnene Daudi. Ningî nî baamenyagîîra mîthithû îrîa yaathûri nî atongeeria ba mîîrîga na atongeeria ba njûûrî barîa baatongagîîria asikarî ngiri ngiri na barîa baatongagîîria asikarî îgana îgana. Kuuma kîrî into birîa biaatai ndweene nî baathûrîre bimwe biaabio nîûntû bwa kûmenyagîîra kîûrû. Ningî biewa bionthe birîa biariti nî kîroria Samueli, na Saûlû ûrîa waarî mûtaana wa Kishi, na Abineri mûtaana wa Neri, na birîa biaariti nî Joabu mûtaana wa Zeruia biamenyagîîrwa nî Shelomothi na antû ba ndûgû ciaawe. Alawi barîa baarî nchiarwa cia Izihari, na cia Kenania amwe na ataana baawe nî baaerwe ngûgî ya kwaa atongeeria na kûgambagîra antû. Nabo Alawi barîa baarî nchiarwa cia Heburoni na cia Hashabia amwe na ndûgû ciaao irîa ciaarî antû ngiri îmwe na magana mûgwanja (1,700) nî baaerwe ngûgî ya kûmenyagîîra mantû ja kûthaathayia Mûrungu na mantû jegiî gûtumîkîra mûnene rûteere rwa bwa rûgûrû rwa Jorodani. Nabo nî baaijî ngûgî yaao bwega. Jerija aarî mûtongeeria wa nchiarwa cia Heburoni kana cia mîîrîga yaao. Mwakeene jwa mîrongo îna jwa waathani bwa Daudi, ûcûnkûûni nî bwaathithîrue kîrî nchiarwa cia Heburoni. Nî kwonekere asikarî ba îgweta kûu Jazeri ya Gileadi. Mûnene Daudi nî aathuurîre Jerija amwe na ndûgû ciaawe, antû ngiri ijîîrî na magana mûgwanja (2,700) barîa baarî nchamba cia ndwaa. Daudi arabaa ngûgî ya kûrûngamagîîra nchiarwa cia mwîrîga jwa Rubeni na cia Gadi na nusu ya mwîrîga jwa Manase mantûûne jegiî kûthaathayia Mûrungu na gûtumîkîra mûnene. Baba nîbo atongeeria ba antû ba Israeli barîa baarî atongeeria ba antû ba mîîrîga ya Israeli na atongeeria ba asikarî ngiri ngiri na îgana îgana. Ningî nîbo baarî atongeeria ba antû barîa baatumîkagîra mûnene mantûûne jonthe jegiî waathani o mweri o mweri gîkundi kîa asikarî ngiri mîrongo îîrî na inya (24,000) nî baakaragia nthîgûrû. Gîkundi kîa asikarî ngiri mîrongo îîrî na inya (24,000) gîaakarîrie nthîgûrû mweri jwa mbere gîtongeeretue nî Jashobeamu mûtaana wa Zabidieli. Jashobeamu aarî wa nchiarwa cia Perezi na nîwe waarî mûrûngamîîri wa atongeeria bonthe ba njûûrî mweri jûu jwa mbere. Mûtongeeria wa gîkundi kîa biîrî, mweriine jwa îîrî aarî Dodai wa kuuma mwîrîgeene jwa Ahohi. Gîkundi kîaawe kîaarî na asikarî ngiri mîrongo îîrî na inya (24,000). Mûtongeeria wa gîkundi kîa bithatû, mweriine jwa îthatû aarî Benaia mûtaana wa Jehoiada ûrîa waarî mûthînjîri-Mûrungu. Gîkundi kîaawe kîaarî na asikarî ngiri mîrongo îîrî na inya (24,000). Benaia ûu nîwe waarî nchamba na mûtongeeria wa Asikarî mîrongo îthatû (30). Mûtaana waawe Amizabadi nîwe waarî mûtongeeria wa gîkundi kîu kîa asikarî ngiri mîrongo îîrî na inya (24,000). Asaheli aarî mûtaana wa ng'ina wa Joabu, na îthe wa Zebadia. Nîwe waatongeeretie gîkundi kîrîa gîaakarîtie nthîgûrû mweriine jwa îna. Asaheli agûkua, Zebadia araa mûtongeeria. Gîkundi kîaawe kîaarî na asikarî ngiri mîrongo îîrî na inya (24,000). Mûtongeeria wa bataano ûrîa waakarîtie nthîgûrû mweriine jwa îtaano aarî Shamuhuthi wa kuuma Izira. Gîkundi kîaawe kîaarî na asikarî ngiri mîrongo îîrî na inya (24,000). Mûtongeeria wa gîkundi kîrîa gîaakarîtie nthîgûrû mweriine jwa îtaantatû aarî Ira mûtaana wa Ikeshi wa kuuma Tekoa. Gîkundi kîaawe kîaarî na asikarî ngiri mîrongo îîrî na inya (24,000). Mûtongeeria wa gîkundi kîrîa gîaakarîtie nthîgûrû mweriine jwa mûgwanja aarî Helezi wa kuuma Peloni. Aarî wa kuuma kîrî nchiarwa cia mwîrîga jwa Efuraimu. Gîkundi kîaawe kîaarî na asikarî ngiri mîrongo îîrî na inya (24,000). Mûtongeeria wa banaana aarî Sibekai wa kuuma Husha. Nawe aarî wa mwîrîga jwa Zera. Gîkundi kîaawe kîaarî na asikarî ngiri mîrongo îîrî na inya (24,000). Mûtongeeria wa kenda ûrîa waakarîtie nthîgûrû mweriine jwa kenda aarî Abiezeri wa kuuma Anathothi. Nawe aarî wa nchiarwa cia mwîrîga jwa Benjamini. Gîkundi kîaawe kîaarî na asikarî ngiri mîrongo îîrî na inya (24,000). Mûtongeeria wa îkûmi ûrîa waakarîtie nthîgûrû mweriine jwa îkûmi aarî Maharai wa kuuma Netofa. Nawe aarî wa nchiarwa cia Zera. Gîkundi kîaawe kîaarî kîa asikarî ngiri mîrongo îîrî na inya (24,000). Mweriine jwa îkûmi na jûmwe, mûtongeeria aarî Benaia wa kuuma Pirathoni. Nawe aarî wa nchiarwa cia Efuraimu. Gîkundi kîaawe kîaarî na asikarî ngiri mîrongo îîrî na inya (24,000). Mweriine jwa îkûmi na îîrî, mûtongeeria aarî Helidai, wa kuuma Netofa. Nawe aarî wa nchiarwa cia Othinieli. Gîkundi kîaawe kîaarî na asikarî ngiri mîrongo îîrî na inya (24,000). Atongeeria ba mîîrîga ya Israeli baarî baba: mwîrîga jwa Rubeni jwaatongeeretue nî Eliezeri mûtaana wa Zikiri, na mwîrîga jwa Simioni jwaatongeeretue nî Shefatia mûtaana wa Maaka. Mwîrîga jwa Lawi jwaatongeeretue nî Hashabia mûtaana wa Kemueli, na mwîrîga jwa Aaroni jwaatongeeretue nî Zadoki. Mwîrîga jwa Juda jwaatongeeretue nî Elihu ûmwe wa ataana ba ng'ina ba Daudi, na mwîrîga jwa Isakari jwaatongeeretue nî Omuri mûtaana wa Mikaeli. Mwîrîga jwa Zebuloni jwaatongeeretue nî Ishimaia mûtaana wa Obadia, na mwîrîga jwa Nafutali jwaatongeeretue nî Jerimothi mûtaana wa Azirieli. Mwîrîga jwa Efuraimu jwaatongeeretue nî Hoshea mûtaana wa Azazia, na nusu ya mwîrîga jwa Manase jwaatongeeretue nî Joeli Mûtaana wa Pedaia. Nusu ya mwîrîga jwa Manase ya Gileadi jwaatongeeretue nî Ido mûtaana wa Zekaria, na mwîrîga jwa Benjamini jwaatongeeretue nî Jaasieli mûtaana wa Abuneri. Mwîrîga jwa Dani jwaatongeeretue nî Azareli mûtaana wa Jerohamu. Bau nîbo baarî atongeeria ba mîîrîga ya Israeli. Daudi ataugîre antû barîa baarî ba ûkûrû bwa nthî ya mîaka mîrongo îîrî batarwe nîûntû MWATHANI nî eekîte wîrane atî agaatûma antû ba Israeli bathegee baingîe ta njota. Joabu ûrîa ng'ina aarî Zeruia nî aambîrîîrie gûtarana, îndî ataathirîrie gûtarana. MWATHANI arakanûkia Israeli nîûntû bwa gûtarana kûu. Ntari îîu îtaandîkîrwe Yukuune rîa Mantû ja Karaaja jegiî mûnene Daudi. Mûrûngamîîri wa mûthithû jwa mûnene aarî Azimavethi mûtaana wa Adieli. Mûrûngamîîri wa mîthithû îrîa yaarî ntûûreene na tutûûrene na mînaareene na nthîgûrûûne ya Israeli yonthe aarî Jonathani mûtaana wa Uzia. Mûrûngamîîri wa barîa baritaga ngûgî ya kûrîma miuundeene aarî Eziri mûtaana wa Kelubu. Mûrûngamîîri wa miuunda ya mîzabibû aarî Shimei wa kuuma Rama. Mûrûngamîîri wa antû barîa baakaragia maketha ja nzabibû na kûrîa ndibei yeekagwa aarî Zabidi wa kuuma Shefamu. Mûrûngamîîri wa miuunda ya mîzeituni na mîkûû îrîa yaarî Shefela aarî Baalihanani wa kuuma Gederi. Joashi aarî mûrûngamîîri wa tûnyomba tûrîa tweekagwa maguta ja nzeituni. Mûrûngamîîri wa ng'ombe irîa ciarîthagua Sharoni aarî Shitirai wa kuuma Sharoni. Mûrûngamîîri wa ng'ombe irîa ciarîthagua iguuruune aarî Shafati mûtaana wa Adilai. Mûrûngamîîri wa nkamîîra aarî Obili wa kuuma rûrîîjoone rwa Ishimaeli. Jehideia wa kuuma Meronothi arûngamîrîte ntigiri. Mûrûngamîîri wa mbûri na ng'ondu aarî Jazizi wa kuuma Hagiri. Bau bonthe baarî arûngamîîri ba ûtonga bwa mûnene. Jonathani mûtaana wa ng'ina wa îthe wa Daudi aarî mweejani kîrîra, na aarî mwandîki na muntû wamenyaga mantû mono. We na Jehieli mûtaana wa Hakimoni nîbo bamenyagîîra ataana ba mûnene. Ahithofeli nîwe waaeejaga mûnene nkuagaya. Hushai wa kuuma Ariki aarî mûcoore wa mûnene. Ahithofeli agûkua, Jehoiada mûtaana wa Benaia barî na Abiathari nîbo baaeejaga mûnene nkuagaya. Joabu nîwe waarî mûtongeeria wa njûûrî ya mûnene. Mûnene Daudi nî eetîre mûcemanio jwa atongeeria ba Israeli bonthe Jerusalemu. Nabo baarî atongeeria ba mîîrîga, ba ikundi birîa biatumîkagîra mûnene, atongeeria ba asikarî ngiri ngiri na îgana îgana: arûngamîîri ba ûtonga bunthe bwa mûnene. Ningî nî eetîre barîa baamenyagîîra ataana na ng'ombe cia mûnene, na barîa baamenyagîîra gîkaro kîa mûnene na antû barîa baarî îgweta o amwe na nchamba cia ndwaa. Mûnene Daudi nî aarûngamîre arauga atîrî, “Nthikîîreeni buî antû beetû. Nî ndîreendaga mono gwaka antû arîa Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI rîgaakaraga, na au nîo MWATHANI Mûrungu weetû agaakaraga. Ningî nî ndîraithuranîrîte gwaka antû au. Îndî MWATHANI nî aarambîrîre ntîmwakîra antû au nîûntû nî mbûragîte antû babaingî. MWATHANI Mûrungu wa Israeli nî anthuurîre nîkenda mpaa mûnene wa antû ba Israeli, na kuuma kîrî nchiarwa ciaakwa gûkaumaga mûnene wa kwathaga Israeli kenya na kenya. Kuuma kîrî ataana baakwa bonthe nîûntû MWATHANI nî ampeete ataana babaingî athuura Solomoni akarîra rûriga rwa ûnene bwa MWATHANI aathaga Israeli. MWATHANI nî ambîîrîre atî nî Solomoni mûtaana waakwa ûkaamwakîra nyomba yaawe na biarago biaawe, nîûntû nî amûthuurîte aa mûtaana waawe nawe aa îthe. Ningî MWATHANI nî aaugîre atî akarikia waathani bwaawe magiita jonthe, bunka akî eeta na mbere kûmenyeera bwega Maathana jaawe na Waatho bwaawe o ta ûrîa athithagia nandî. Nandî rî, buî antû beetû, menyagîîreeni na bûûjûragie maathana ja MWATHANI Mûrungu weetû nîkenda nthîgûrû îîjî nthongi yaa yeenu na bûmîtigîra nchiarwa cieenu irî kiigai kenya na kenya. Ndîbwîra ûu Mûrungu weenu akiigagua. “Naagwe mûtaana waakwa Solomoni, ndîkwîra atîrî, menya Mûrungu wa biûjûjû biaaku na ûmûtumîkagîre na inya yaaku yonthe na mathûgaanio jaaku. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî amenyaga mathûgaanio na mîbango yonthe o amwe na mantû jaarîa ûkwenda. Wamûcwa ûkamwona. Îndî wamûtîjîra, agagûtiganîria kenya na kenya. Nandî îmenyere nîûntû MWATHANI nî akûthurîte ûmwakîra kîûrû. Gîîta inya na ûrite ngûgî îîu.” Rîu mûnene Daudi aranenkera mûtaana waawe Solomoni mbicha ya ûrîa kîûrû gîgakwa na ya tûnyomba twa ndeene na ya tûnyomba twa gwîkaga mîthithû na ya tûnyomba twa ngoroba na ya tûyomba twaakio twa gîkuumbo na kanyomba ga gîtî gîa kîaao. Ningî aramûnenkera mbicha ya mantû jonthe jarîa aathûgaanagia jegiî biarago bia kîûrû kîa MWATHANI, na tûnyomba tûrîa tûgaakîthiûrûkîra, na ya tûnyomba twa gwîkaga mîthithû kûu kîûrûûne na tûnyomba tûngî twa gwîkaga biewa birîa biaathûrîri Mûrungu. Aramûnenkera mûtaratara jwa ûrîa aabangîrîte athînjîri-Mûrungu na Alawi ngûgî cia kûritaga kîûrûûne na aramûnenkera mûtaratara jwa into birîa bigatumîkaga kîûrûûne. Aramûmenyithia ûrito bwa thaabu îrîa yaarî o na bwa fetha îrîa yaarî o nîûntû bwa kûthithia into bia gûtumagîrwa kîûrûûne. Aramûmenyithia ûrito bwa thaabu na fetha ya itugî bîa kûrîkîîra taawa na taawa iu, irîa igaatumîkaga kîûrûûne. Aramûmenyithia ûrito bwa thaabu îrîa îgaatumîrwa kûthithia meetha ya kûrîîkagîîra mîgaate ya kîgongwana na ûrito bwa fetha îrîa îgaatumîrwa kûthithia meetha ingî. Ningî aramûmenyithia ûrito bwa thaabu îrîa ntheru buru îrîa îgaatumîrwa kûthithia nchibe na iraî na ikombe. Aramûmenyithia ûrito bwa mpakûri cia thaabu na cia fetha. Aramûmenyithia ûrito bwa thaabu îrîa ntherie buru îrîa îgaatumîrwa kûthithia kîritîro kîa igongwana bia kwîîthîria ubaani. Ningî aramûmenyithia ûrito bwa thaabu îrîa îgaatumîrwa kûthithia ngaarî cia kerubimu irîa ciaarî na mathagu jambaarîte irîa cigaakunîkagîra Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI. Mantû jau jonthe jegiî ngûgî irîa ikaaritwa cionthe jeeranîrwe nî Daudi bwega kûringana na ûrîa MWATHANI aaugîîte kwaandîkwe. Daudi nî eerîre Solomoni mûtaana waawe atîrî, “Gîta înya na ûgie na ûchamba, ûrite ngûgî îîu. Ûgákîra kana ûmaka nîûntû MWATHANI Mûrungu waakwa, arî amwe naagwe. MWATHANI agagûteethia na atîkwîrûkîra, mwanka ûrite ngûgî yonthe ya gwaka kîûrû îthire. Ikundi bia athînjîri-Mûrungu na Alawi birî o nîûntû bwa kûritaga ngûgî kîûrûûne. Kinya antû barîa baijî kûrita ngûgî bwega nî bacieejeene nîkenda bagûteethereria ûtumîka ngûgîîne îîu. O na kinya atongeeria na antû bonthe bagakwaathîkagîra.” Mûnene Daudi nî eerîre kîrîndî kîrîa kîothûreene au mbere yaawe atîrî, “Mûtaana waakwa Solomoni, ûrîa Mûrungu athuurîte nîkenda aa mûnene, nî ûmwîthî na atiijî mantû jamaingî jegiî waathani. Nayo ngûgî nî îndito ya gwaka kîûrû nîkwîthîrwa nî kîa MWATHANI Mûrungu îndî tî kîa antû. Tontû bûû, nî nthuranîrîte into bionthe bia waaki bwa kîûrû kûringana na ûrîa nkûûmba. Nî nthuranîrîte thaabu nîûntû bwa kûthithia into bia thaabu na ndathuranîra fetha nîûntû bwa kûthithia into bia fetha. Ningî nî nthuranîrîte îturutia nîûntû bwa kûthithia into bia îturutia, na ndaathuranîra chuuma nîûntû bwa kûthithia into bia chuuma na ndaathuranîra mbaaû nîûntû bwa kûthithia into bia mbaaû. Amwe na biu nî mbûthûranîtie maiga jamaingî ja goro nîûntû bwa kûgemia. Najo nî maiga jarîa jeetagwa onikisi, na maiga ja kûgemia na maiga jangî jamathongi. Ningî kûrî na maiga ja rangi mwanya mwanya na maiga ja goro ja mîthemba îmingî na nkoronyangwe. Amwe na biu bionthe, nkanenkanîra mûthithû jwaakwa jwa thaabu na fetha nîûntû bwa waaki bwa kîûrû. Nabio nî: Taani îgana rîmwe (100) cia thaabu îtheretue buru na taani magana jaîrî na mîrongo îna (240) cia fetha ya kwereeria nthingo cia kîûrû na into bionthe birîa atea bakaathithia. Nabo nî barîa bagatumîra thaabu kûthithia into bia thaabu na barîa bagatumîra fetha kûthithia into bia fetha. Nandî rî, nûû ûngî ûkwenda kûrita bieewa bia gûciendera na gûcieejana kîrî MWATHANI naarua?” Rîu atongeeria ba mîîrîga na ba mîciî yonthe nî baaritîre biewa biaao bia gûciendera. Ûu nou atongeeria ba njûûrî ya asikarî ngiri ngiri na ba asikarî îgana îgana baathithîrie. Ningî kinya arûngamîîri ba into bia mûnene nou baathithîrie. Nî baaritîre taani îgana rîa mîrongo mûgwanja (170) cia thaabu na bararita taani magana jathatû na mîrongo îna (340) cia fetha. Ningî nî baaritîre taani magana jatantatû na mîrongo îîrî (620) cia îturutia na taani ngiri ithatû na magana jana (3,400) cia chuuma. Biu bionthe biaarî bia gwaka kîûrû. Muntû ûrîa waarî na maiga ja goro nî aajanenkanagîra jeekwa kîrî mûthithû jwa kîûrû jûrîa jwaamenyagîîrwa nî Jehieli ûrîa waarî Mûlawi wa kuuma mwîrîgeene jwa Gerishoni. Antû nî baaritîre into biaao kîrî MWATHANI baciendereete. Ûntû bûu bûrabagwîria mono kinya mûnene Daudi arakenua nîbu. Tontû bûû, mûnene Daudi arakumia MWATHANI arî mbere ya kîrîndî kîonthe arauga atîrî, “Gwe baaba weetû, MWATHANI Mûrungu wa Israeli, ûrokumagua kenya na kenya. Gwe MWATHANI ûrî ûmûnene na ûrî inya na ûkumio na ûûmbani na mwago, nîkwîthîrwa bionthe birîa birî îgûrû na nthî nî biaaku. Ûnene nî bwaaku gwe MWATHANI na nî ûthûngûri, ûrî mûnene wa into bionthe. Ûtonga na gîtîîo biumaga kîrî gwe. Ningî nî gwe waathaga kunthe. Inya na ûûmbani nî biaaku. Nî gwe ûtûmaga antû batîîwa na bagîa inya. Nandî natuî nî tûgûgûcokeria nkaatho na tûgagûkaatha gwe Mûrungu weetû na tûgakumia riîtwa rîaaku rîrîa rîrî ûkumio. Ûûni na antû baakwa gûtîkîo tûûmba gûkûnenkera. Nîkwîthîrwa nî gwe ûtwete into bionthe natuî twakûrîtîra bimwe bia bio. Tuî tûrî mpinga na ageni mbere yaaku o ta ûrîa biûjûjû bieetû biaarî. Ntukû cieetû aja nthîgûrû ithiraga ntûti o ta ûrîa kîrundu kîthiraga, naatuî tûgakua. MWATHANI Mûrungu weetû, into bibi bionthe tûnenkanîrîte bibingî nîûntû bwa gûgwaakîra kîûrû na gûkumia riîtwa rîaaku rîrîtheru biumîte kîrî gwe na bionthe nî biaaku. Mûrungu waakwa, nî mbijî nîgwe ûgeragia nkoro, naagwe ûgwîragîrua mîîtîre îmîega. Tontû bwa mîîtîre îîu mîega, nî mpeejanîte into bibi bionthe nciendereete ningwa. Rîu nkwona antû baaku barîa barî aja bakîeejana into baciendereete bongwa na bagwîrîtue. Gwe MWATHANI Mûrungu wa biûjûjû bieetû tabio Abrahamu na Isaaka na Jakubu, tûmaga antû baba baaku beendage kûthithagia mantû jaja magiita jonthe baciendereete, na ûtûme bakwaathîkagîre. Tûma mûtaana waakwa Solomoni aathîkagîre maathana jaaku na mawaatho jaaku, na athithagie ûrîa wendaga. Ningî aake kîûrû kîrîa nthuranîrîte into bia gûgîaaka.” Rîu mûnene areera antû bau bonthe boothûranîte au atîrî, “Kumieeni MWATHANI Mûrungu weetû.” Nabo antû bonthe barakumia MWATHANI Mûrungu wa biûjûjû biaao baraturia maru, bareenamîîria mwanka nthîgûrû barathaathayia MWATHANI. Ningî baroonania gîtîîo kîrî mûnene waao. Rûûneene, antû ba Israeli nî baaritîîre MWATHANI igongwana bia gwakîîria. Nabio biaarî ndeegwa ngiri îmwe (1,000) na ntûrûme ngiri îmwe (1,000) na tûtûrûme ngiri îmwe (1,000). Ningî bararita igongwana bia gwîtûûrîria bibingî o amwe na ndibei. Nabo bararîa na baranyua bagwîrîtue barî au mbere ya MWATHANI. Nabo baraeethia Solomoni mûtaana wa Daudi mûnene. Baramwîtûûrîria maguta kwonania nîwe ûkajûkia ûnene nyuma ya Daudi. Ningî baraeethia Zadoki mûthînjîri-Mûrungu. Solomoni araa mûnene antûûne a îthe Daudi, ûnene bûrîa MWATHANI ambîîrîtie. Nawe aroombana mantûûne jonthe na antû ba Israeli bonthe baramwathîkîra. Atongeeria na nchamba cia ndwaa, na ataana ba mûnene Daudi bonthe, bareetîkîîria kwathîkîra mûnene Solomoni. MWATHANI nî aatûmîre Solomoni agîta îgweta kîrî antû ba Israeli bonthe, na aratûma agîa nkuma îînene Israeli yonthe, ûrîa gûtî mûnene ûngî wa Israeli wagîa tayo. Daudi mûtaana wa Jesii aathanaga Israeli yonthe. Aathîre Israeli mîaka mîrongo îna. Aamîathîre mîaka mûgwanja arî Heburoni, na mîaka mîrongo îthatû na îthatu arî Jerusalemu. Rîu mûnene Daudi arakua arî ntindiri, aarî na ûkûrû bwa mîaka îmingî, arî gîtonga na muntû waaeei gîtîîo mono. Solomoni mûtaana waawe araathana antû aawe. Najo mantû jarîa mûnene Daudi aathithîrie kuuma akwaa mûnene mwanka gûkua kwaawe, nî jaandîki yukuune rîa ngono cia kîroria Samueli na Kîroria Nathani na kîroria Gadi. Ngono ciaandîki mantû jegiî ûrîa aathanaga na ûrîa aarî na inya na mantû jarîa jaamwîjagîîra rîrîa aathanaga. Ningî nî ciaandîki mantû jarîa jeejagîîra nthîgûrû ya Israeli na jarîa jeejagîîra nthîgûrû ingî. Solomoni, mûtaana wa Daudi, nî airikîîrie ûneneene bwaawe nîûntû MWATHANI Mûrungu waawe nî aarî amwe nawe na nî aamweete inya înene mono. Solomoni nî eekîre mûcemanio jwa Israeli yonthe. Nî eetîre atongeeria ba njûûrî ya antû ngiri ngiri na ba antû îgana îgana, na agambi na atongeeria bonthe ba Israeli amwe na atongeeria ba mîîrîga. Rîu Solomoni na antû bau bonthe bareeta antû arîa Mûrungu athaathagîrua kûu Gibeoni. Beetîre gûntû kûu nîûntû nî nao îema rîa gûtirimanîra rîrîa Musa nthûûmba ya MWATHANI, aathithîrîtie rwanda rîaarî. Îndî Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîaarî Jerusalemu îemeene rîrîa mûnene Daudi aarîthithîrîtie rîrîa aarîgîrîre kuuma Kiriathi-jearimu. Kinya kîritîro kîa igongwana kîrîa kîathithîtue na îturutia nî Bezaleli, nî kîaarî mbere ya îema rîu rîa gûtirimanîra. Bezaleli aarî mûtaana wa Uri, nawe Uri aarî mûtaana wa Huri. Solomoni na antû bau bonthe boothûranîte au barooria nkuagaya kûûma kîrî MWATHANI. Solomoni areeta arîa kîritîro kîa igongwana kîa îturutia kîaarî mbere ya îema rîa gûtirimanîra na araritîra MWATHANI igongwana bia gwakîîria ngiri îmwe (1,000). Ûtukû bûu Mûrungu araumîîra Solomoni aramwîra atîrî, “Mbîîra kîrîa ûkwenda nkwaa?” Solomoni areera Mûrungu atîrî, “Gwe nî ûtwîre wendeete baaba Daudi na wendo bûbûnene, na nî ûmpeethetie mûnene nyuma yaawe. Nandî-rî, MWATHANI Mûrungu, wîrane bwaaku kîrî baaba Daudi nî bûûjûrue, nîûntû nî ûmpeethetie mûnene wa antû babaingî mono mono. Nandî mpa ûûme na ûmenyo menye ûrîa ngatongeeria antû baba baaku nîûntû gûtî we ûûmba gûtongeeria na bwaawe kîrîndî gîkî gîaaku ûrîa kwagîrîte.” Mûrungu areera Solomoni atîrî, “Nîkwîthîrwa ûntû bûu nîbu bûraarî nkoroone yaaku, na ûtîraromba into kana ûtonga kana ûkumio kana gîkuû kîa barîa bakûthwîre, na ningî ûtîraromba ûtûûro bûbûraaja îndî waaromba ûûme na ûmenyo nîkenda ûûmba gûtongeeria antû baakwa barîa nkweethetie mûnene waao, ngûkwaa ûûme na ûmenyo. Ningî ngakwaa kinya ûtonga na into bibingî na ûkumio. Gûtî mûnene noo ûrîkû wagîa na into ta biu mbere yaaku na gûtî mûnene kinya ûmwe ûkorogîa nabio.” Solomoni arauma nau aarî Gibeoni îemeene rîa gûtirimanîra aracoka Jerusalemu, na araathana Israeli. Solomoni aroothûrania njûûrî yaawe. Aarî na ngaarî cia ndwaa ngiri îmwe na magana jana (1,400) na mbarathi ngiri îkûmi na ijîîrî (12,000). Areeka asikarî bamwe Jerusalemu kûrîa mûnene atûûraga, na bangî ntûûreene ingî. Îgiita rîa waathani bwa Solomoni, fetha na thaabu ciaingîi Jerusalemu o ja maiga. Mîtarakwa yaaingîi ku ta matî. Mbarathi cia mûnene Solomoni ciagûragwa kuuma Misri na Cilicia nî aringi biashara baawe. Baagûraga mbarathi na ngaarî cia ndwaa kuuma Misri, na bakeenderia anene ba Ahiti na ba Sîria. Baabendagîria ngaarî îmwe ya ndwaa shekeli magana jatantatû cia fetha (600), na mbarathi îmwe shekeli îgana na mîrongo îtaano (150). Solomoni nî aabangîre gwaka kîûrû nîûntû bwa riîtwa rîa MWATHANI na gûciakîra gîkaro kîaawe kîa ûnene. Araa antû ngiri mîrongo mûgwanja (70,000) ngûgî ya gûkamataga into bia gwaka, na antû ngiri mîrongo înaana (80,000) arabaa ngûgî ya kwînja maiga irîmeene, nabo antû ngiri ithatû cia magana jatantatû (3,600) arabaethia arûngamîîri ba bau bangî. Ningî Solomoni aratûmana kîrî Hiramu, mûnene wa Tiro aramwîra atîrî, “Nthithîria o ta ûrîa wathithîîrie baaba Daudi ûramûtûmîra mîtarakwa ya gwaka nyomba yaawe. Atîrî, ndî akuî gwakîra MWATHANI Mûrungu waakwa nyomba ya kûmûkumithia. Nîyo tûkamûthaathagîria na antû baakwa tûkîîthagia ubaani na kûmûritîra biewa bia mîgaate na igongwana bia gwakîîria rûkîîrî na ûgoro na kinya ntukû ya sabatû, na mambureene ja kûguûka kwa mweri, na ntukû ingî cia mambura ja MWATHANI Mûrungu weetû. Nîwe waathanîte mantû jaja jathithague Israeli kenya na kenya. Nyomba îrîa ngaaka îkeethîrwa îrî înene mono, nîûntû Mûrungu weetû nî ûmûnene nkûrûki ya mîrungu îngî yonthe. Îndî nûû ûûmbîkia gwakîra Mûrungu nyomba na we atîûmba kûng'anîra îgûrû na kinya îgûrû buru? Ga kinya ni mpûûmba kûmwakîra nyomba îkari tiga o antû a kwîîthagîria ubaani mbere yaawe? Nandî ntûmîra muntû ûrî na ûtea bwa kûthithia into bia thaabu, na bia fetha, na bia îturutia, na bia chuuma. Ningî ûrî na ûtea bwa kûgemia nguû na rangi ya mûkû, na întuune, na ya wiirû bwa îgûrû. Ningî eethîrwe arî na ûtea bwa kwaja into nîkenda aritithanagia ngûgî na atea barîa ndî nabo Juda na Jerusalemu barîa baaba Daudi aathuranîrîte. Nî mbijî nthûûmba ciaaku nî ciijî gwaatûra mîtî mono. Tontû bûû, ntûmîra mîtî ya mîtarakwa, na mîthithinda na mîraana kuuma Lebanoni. Naani ngatûma nthûûmba ciaakwa iteethanie na ciaaku, nîkenda ithuranîra mbaaû înyiingî nîûntû ndîenda gwaka nyomba înene mono na ya kûrîgaria. Naani nkaa nthûûmba ciaaku irîa igwaatûra mîtî tani ngiri ijîîrî (2,000) cia nkano, na tani ngiri ijîîrî (2,000) cia mûnyaki, na lita ngiri magana jana (400,000) cia ndibei, na lita ngiri magana jana (400,000) cia maguta ja nzeituni.” Hiramu, mûnene wa Tiro nî aatûmîîre Solomoni macokio na barûga aramwîra, “Tontû MWATHANI nî eendeete antû baawe, nî akwethetie mûnene waao.” Ningî arauga, “Arotharimwa MWATHANI Mûrungu wa Israeli, mûûmbi wa îgûrû na nthî. Nî aeete mûnene Daudi mwana ûmûûme, na ûrî na ûmenyo na ûtea bwa kûûmba gwaakîra MWATHANI nyomba na gûciakîra gîkaro kîaawe kîa ûnene. Nandî naani ndîgûgûtûmîra Huramiabi, mûtea ûrî na ûmenyo mono. Ng'ina nî wa mwîrîga jwa Dani, na îthe nî wa kuuma Tiro. Nî aijî kûthithia into bia thaabu, na bia fetha na bia îturutia, na bia chuuma, na bia maiga na bia mîtî. Ningî nî aijî kûthithia itambaa bia rangi ya mûkû na întuune na ya wiirû bwa îgûrû, na nguû imbûthû. Ningî oomba kwaja gîntû o kîonthe kîrîa akeerîrwa. Akaritanîria ngûgî amwe na atea ba abaagu, mwathi waakwa Daudi. Nandî tumîra nthûûmba ciaaku nkano, na mûnyaki, na maguta, na ndibei o ûu uugîîte. Tuî naatuî tûgatema mîtî îrîa ûkwenda yonthe kuuma Lebanoni na tûkûreetere yo na îria mwanka Jopa. Naagwe, kuuma au, ûmîjûkie ûmiikie Jerusalemu.” “Solomoni aratara ageni bonthe barîa baatûûraga nthîgûrû ya Israeli o ta ûrîa îthe Daudi athithîtie. Nabo bagûtarwa, barooneka baarî antû ngiri îgana rîa mîrongo îtaano na îthatû na magana jatantatû (153,600). Kîrî ageni bau, nî aaere antû ngiri mîrongo mûgwanja (70,000) ngûgî ya gûkamata into, na antû ngiri mîrongo înaana (80,000) arabaa ngûgî ya kwaja maiga kîrîmeene, nabo antû ngiri ithatû cia magana jatantatû (3,600) arabaa ngûgî ya kûrangamîîra bau bangî bakîrita ngûgî.” Solomoni nî aambîrîrie gwaka kîûrû kîa MWATHANI kûu Jerusalemu kîrîmeene kîa Moria arîa MWATHANI aaumîrîte ithe Daudi. Aragiaka îtîriine rîa Orinani, ûrîa Mûjebusi, antû arîa îthe Daudi oonanîtie. Solomoni ambîrîrie gwaka kîûrû ntukû ya ijîîrî ya mweri jwa îîrî, mwakeene jwa îna kuuma akwambîrîria kwaathana. Kîûrû kîrîa Solomoni aakaga kîaarî kîa ûraaja bwa mita mîrongo ithatû (30m) na waariî bwa mita îkûmi (10m). Mwari jûrîa jwaarî bwa mbere ya kîûrû jwaarî jwa mita îkûmi (10m) jûjûkîtie wariî bwa nyomba bunthe, na mita mîrongo îtantatû (60m) gwitia bwa îgûrû. Arajwereeria bwa ndeene na thaabu îrîa nthongi. Nacio nthingo cia nyomba irîa nene ya kîûrû araikunîka na mîtî ya mîtarakwa bwa ndeene na thaabu îrîa ntheru, na araigemia na mbicha cia mîkîndû na mînyororo. Ningî kîûrû kîu nî aakîgemetie na maiga ja goro, nayo thaabu yaarî ya kuuma Paravaimu. Arakîgemia kîonthe na thaabu: mîrathoone na mîrangoone nthî na îgûrû na nthingoone. Ningî araaja mbicha cia kerubimu nthingoone. Arathithia antû arîa atheru buru. Nabu ûraaja bwa antû au bwaarî mita îkûmi (10m), bûng'aneene na wariî bûrîa bwaarî bwa mita îkûmi (10m). Arereeria antû au na thaabu îrîa nthongi ya tani mîrongo îîrî na îmwe. Mîchumaarî îrîa yaatûmîîrwe yaathithîtue na thaabu ya ûrito bwa nusu kilo. Ningî arereeria nthingo cia tûnyomba twa îgûrû na thaabu. Arathithia mîng'uanano îîrî ya Kerubi na aramîereeria na thaabu. Aramîka antû arîa atheru buru. Mathagu ja Kerubi cio-ijîîrî jaarî na ûraaja bwa mita îkûmi (10m). Îthagu rîmwe rîaarî rîa ûraaja bwa mita ijîîrî na nusu (2.5m). Îthagu rîmwe rîa kerubi ya mbere rîaringithîtie rûthingo rwa kîûrû. Îthagu rîu rîngî rîaringithîtie mûthia jwa îthagu rîa Kerubi îîu îngî. Îthagu rîmwe rîa kerubi ya ijîîrî rîaarî rîa ûraaja bwa mita ijîîrî na nusu (2.5m). Narîo rîaringithîtie rûthingo rûngî rwa kîûrû. Îthagu rîu rîngî kinya rîo rîaarî rîa ûraaja bwa mita ijîîrî na nusu (2.5m). Narîo rîaringithîtie mûthia jwa îthagu rîa kerubi ya mbere. Mathagu ja kerubi îîu jaambaarîte antû a mita îkûmi (10m). Ciakinyîte nthî na magûrû jacio, cierekerete bwa ndeene ya kîûrû. Ningî aratuma gîtambaa gîa kûgaania kîûrû na antû arîa atheru kîa nguû înthongi aragîaka rangi ya wiirû bwa îgûrû na întuune, na arakîgemia na mbicha cia kerubi. Aarathithia itugî biîrî mbere ya kîûrû bia ûraaja bwa mita îkûmi na mûgwanja na nusu (17.5m). Nabio biongo biaabio biaarî bia mita ijîîrî na nusu (2.5m). Ningî arathithia mîtungo îkarî ja mîkathî aramîcuuria itugîîne îgûrû na aracuuria mîng'uanano ya matuunda ja kûûmba na îturutia jakari ta mîkukumanga mîtungoone îîu. Itugî biu nabio abiîkîte mbere ya kîûrû, kîmwe kîrî rûteere rwa ûmotho na kîngî rûteere rwa ûrîo. Kîrîa kîaarî rûteere rwa ûmotho aragîîta Jakini nakîo kîrîa kîaarî rûteere rwa ûrîo aragîîta Boazi. Solomoni nî aakîre kîritîro kîa igongwana na îturutia. Nakîo kîaarî kîa ûraaja bwa mita îkûmi (10m) na waariî bwa mita îkûmi (10m) na mita ithaano (5m) gwitia bwa îgûrû. Ningî arathithia îtangi rîa îturutia rîa kîthiûrûrî. Narîo rîaarî na wariî bwa mita ithaano (5m), na mita ijîîrî na nusu (2.5m) gwitia bwa îgûrû, na mita îkûmi na ithaano (15m) kûthiûrûka. Bwa îgûrû îtangi rîu rîagemetue na mbicha ikari ta ndeegwa ithiûrûkîte îtangi rîonthe. Nacio ciaringi îturutieene rîrîa îtangi rîathithagua, irî ithiûrûri biîrî, kîmwe îgûrû rîa kîngî. Narîo îtangi rîu rîakinyithîtue îgûrû rîa ndeegwa cia îturutia îkûmi na ijîîrî. Ithatû cierekerete bwa ûrîo na ithatû bwa rûgûrû, na ithatû bwa ûmotho na ithatû bwa gaiti. Magûrû jaacio ja nyuma jaarî bwa ndeene. Rûthingo rwa îtangi rwaarî na ûmatu bwa centimita mûgwanja na nusu. Rwakûmi bwa kaja ta gîkombe kana îrao rînanchûki. Narîo nî rîang'anagîra rûûjî rwa lita ngiri mîrongo îtantatû (60,000). Ningî Solomoni nî aathithîrie itegû îkûmi: bitaano bireekwa bwa ûmotho bwa kîûrû na bitaano bingî bwa ûrîo. Nabio biaarî bia kûthambagîria into bia igongwana bia gwakîîria. Îtangi narîo rîaarî rîa kûthambagîrwa nî athînjîri-Mûrungu. Ningî arathithia itugî îkûmi bia thaabu bia kûrîîkagîîra taawa ta ûrîa kwaarî bithithue, arabiîka kîûrûûne ndeene, bitaano rûteere rwa ûrîo, na bitaano rûteere rwa ûmotho. Aracoka aratuma meetha îkûmi araciîka kîûrûûne: ithaano bwa ûrîo na ithaano bwa ûmotho. Ningî arathithia mpakûri îgana cia thaabu. Ningî arathithia kîarago kîa athînjîri-Mûrungu na kîarago kîrîa kînene. Aracoka arathithia mîrango ya kîarago na aramîereeria na îturutia. Narîo îtangi aarîîkîre mûthieene jwa kîûrû jwa ûmotho rûteere rwa gaiti. Hiramu arathithia nyongû na itai birîa bibinene na mpakûri. Arathiria ngûgî îrîa eejîte kûritîra mûnene Solomoni kîûrûûne kîa Mûrungu. Into birîa aathithîrie nî bibi: itugî bio-biîrî; biongo bio-biîrî bia itugî biu birîa biakari ja tûraî; mîtungo îrîa yakari ja mîkathî îrîa yagemeetie biongo bio-biîrî bia itugî; mîng'uanano ya matuunda ja îturutia magana jana îrîa yathithîtie mîtungo îîu. O mûtungo jwagemetue na mîari îîrî ya mîng'uanano îîu ya matuunda. Ningî nî athithîtie into îkûmi bia kûrîkagîîra mpakûri na mpakûri îkûmi; na kinya itangi amwe na ndeegwa îkûmi na ijîîrî irîa ciaarî rungu rwaarîo na nyongû, na itai, na nchibe, na into bia ndeene bionthe birîa mûtea ûu Hiramu athithîîrie Solomoni bia kîûrû kîa MWATHANI. Nabio abithithîtie na îturutia rîrîa rîthongi buru rîkwenaenia. Mûnene Solomoni athithîrîtie into biu bionthe mûgwanthîîne jwa Jorodani naarîa kwaarî na mûthetu jwa yûmba gatîgatî ga Sukothi na Zereda. Nabio into birîa biathithîrue biaarî bibingî mono. Ûrito bwa îturutia rîrîa rîatumîri bûtîûmba kûmenyeka. Ningî Solomoni nî aathithîrie into bionthe bia ndeene ya kîûrû. Nabio nî: kîritîro kîa igongwana, kîrîa kîathithîtue na thaabu, na meetha cia kûrîkîîra mîgaate ya kûritîra Mûrungu; na itugî bîa kûrîkîîra taawa, na taawa cia thaabu irîa nthongi irîa ciakaraga îgwetue mbere ya antû arîa atheru buru kûringana na ûrîa kweranîîtwe; maûa ja kûgemia, na taa, na mîchuuma ya riiko birîa biathithîtue na thaabu intheru mono; mîgwati ya kworia taa, na mpakûri, na into bia gûkamata ubaani, na ngîo cia gûkamata makara. Into biu bionthe biaarî bia thaabu îrîa ntheru buru. Nayo mîrango ya kaja ya kîûrû na mîrango yaantû arîa atheru buru yagemetue na thaabu îgûrû kunthe. Nayo ngûgî ya gwaka kîûrû kîa MWATHANI îrathira. Solomoni araikia into birîa îthe Daudi aathûrîrîte MWATHANI. Nabio nî: fetha na thaabu na into bia ndeene bionthe, na arabiîka kûrîa gweekagwa mûthithû jwa into bia goro ndeene ya kîûrû. Solomoni aratûmanîra akûrû ba Israeli, na atongeeria ba mîîrîga na ba mîciî ya antû ba Israeli bareeta Jerusalemu nîkenda beeta kûgîîra Îthandûkû rîa Kîrîkanîro kîa MWATHANI kuuma Zaiûni, ntûûra ya Daudi. Nabo antû bau ba Israeli boothûranîre kîrî mûnene îgiiteene rîa mambura ja Tûgaanda mweriine jwa mûgwanja. Nabo akûrû ba Israeli bonthe baroothûrana, nabo Alawi baraakamata Îthandûkû, bararîkûrûkia kîûrûûne. Barajûkia kinya îema rîa gûtirimanîra amwe na into biarîo bionthe barabikûrûkia kîûrûûne. Solomoni na kîûthûrano kîonthe gîa antû ba Israeli barîa beejîte kîrî we baroothûrana mbere ya Îthandûkû rîa Kîrîkanîro bakîritaga igongwana bia ng'ondu na ng'ombe inyiingî mono itîngîûmba gûtarîka. Nabo athînjîri-Mûrungu baraikia Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI antû arîa aathuranîri nîûntû bwa rîo kîûrûûne ndeene, antû arîa atheru buru, bararîîka rungu rwa mathagu ja kerubi. Najo mathagu ja kerubi jaatambûrûkîte îgûrû rîa antû au Îthandûkû rîaarî jakarîkunîkîra amwe na mîaro îrîa rîakamatagwa nayo. Mîaro îîu nî yaarî îmîraaja mono nîûntû mîthia yaayo nî yoonekaga muntû arî kîûrûûne bwa ndeene buru îndî îrî o ndeene ya antû arîa atheru mono. Îndî îtoonekaga muntû arî bwa oome. Nayo îrî o kinya naarua. Gûtî gîntû kîaarî îthandûkûûne rîu tiga mbechua irîa ijîîrî Musa eekîrîte ku arî kîrîmeene gîa Sinai arîa MWATHANI aathithîrie kîrîkanîro na antû ba Israeli rîrîa baumaga Misri. Nabo athînjîri-Mûrungu baraumauma antû arîa atheru buru. Athînjîri-Mûrungu barîa baarî o bonthe nî baitheretie batîkûûria muntû nî wa gîkundi kîrîkû kana kîrîkû. Nabo Alawi barîa aini bonthe, ja bo Asafu na Hemani na Jeduthuni, amwe na ataana baao na antû ba ndûgû ciaao baarûngi rûteere rwa ûrîo rwa kîritîro kîa igongwana beekîrîte nguû inthongi mono na bakîringaga thaani cia kûringithania na inanda na wandîîndî. Ningî nî kwaarî na athînjîri-Mûrungu îgana rîa mîrongo îîrî barîa baaringaga tarumbeta. Nabo aringi ba tarumbeta na ba thaani cia kûringithania na ba into birîa bingî barainanîria amwe rwîmbo rwa gûkumia MWATHANI na kûmûcokeria nkaatho na kajû gakanene bakiugaga: “MWATHANI nî ûmwega; Nîkwîthîrwa kîaao kîaawe gîtûûraga kenya na kenya.” Narîo îtu rîroojûra kîûrûûne kîa Mûrungu o îgiita rîu, nabo athînjîri-Mûrungu bararemwa nî kûrita ngûgî ciaao nîûntû bwa ûrîa mwago jwa MWATHANI jwoojûrîte kîûrûûne. Rîu Solomoni arauga ûjû, “MWATHANI augîîte arîenda gûtûûraga îtuune rîrîtumanu. Nandî ngûgwaakîra kîûrû gîkînene na gîkîega, kûrîa gwe ûgatûûraga kenya na kenya.” Kîrîndî gîa Israeli kîonthe kîrûngi au, Solomoni arakîerekera, arakîtharima. Nawe arauga: “MWATHANI Mûrungu wa Israeli arokumua, We warîîrie baaba Daudi na kanyua kaawe na rîu nî ojûrîîtie na njara ciaawe mantû jarîa amwîrîre akiugaga atîrî, ‘Kuuma ntukû îrîa ndaaritire antû baakwa nthî ya Misri, ntathuura ntûûra îngî kuuma mwîrîgeene noo jûmwe jwa Israeli mbakîrwa nyomba ku nîkenda riîtwa rîaakwa rîtûûraga ku. Ningî gûtî muntû ûngî ndathuura aa mûtongeeria wa antû baakwa ba Israeli. Îndî rîu nkûthuura Jerusalemu nîkenda riîtwa rîaakwa rîtûûraga ku, na ndathuura Daudi atongagîîria antû baakwa ba Israeli.’ Baaba Daudi nî agiitîte nkoroone yaawe gwaakîra MWATHANI Mûrungu wa Israeli kîûrû, nîûntû bwa Riîtwa rîaawe. Îndî MWATHANI nî eerîre baaba Daudi ûjû, ‘Nî ûthithîtie bwega nîûntû bwa gwîkîra îthûgaania nkoroone rîa gwaka kîûrû nîûntû bwa Riîtwa rîaakwa. Îndî rî, tîgwe ûgaaka kîûrû kîu. Ûrîa ûgagîaka nî mûtaana waaku wengwa, ûu nîwe ûgaaka kîûrû nîûntû bwa Riîtwa rîaakwa.’ Nandî MWATHANI nî oojûrîîtie wîrane bwaawe ta ûrîa augîîte. Nî anenkerete waathani bwa baaba Daudi, na ndakarîra rûriga rwa ûnene bwa Israeli o ta ûrîa MWATHANI augîîte. Ningî nandî ndîgwaaka kîûrû nîûntû bwa Riîtwa rîa MWATHANI Mûrungu wa Israeli, na ndeeka îthandûkû ku rîrîa rîrî na kîrîkanîro kîa MWATHANI kîrîa ariikanîîre na antû ba Israeli.” Solomoni aracoka ararûngama mbere ya kîritîro kîa igongwana bia MWATHANI mbere ya kîrîndî kîonthe gîa Israeli araambaaria njara ciaawe. Solomoni nî aakîte rûtara rwa îturutia rwa ûraaja bwa mita ijîîrî na nusu (2.5m), na waariî bwa mita ijîîrî na nusu (2.5m), na mita imwe na nusu (1.5m) gwitia bwa îgûrû ararwîka kîaragoone kîa bwa oome gatîgatî. Arakinya rûtareene rûu îgûrû araturia maru mbere ya kîrîndî gîa Israeli kîonthe, na araambaaria njara bwa îgûrû. Nawe araromba ûjû: “Îî MWATHANI, Mûrungu wa Israeli: gûtî Mûrungu ûngî ta gwe îgûrû kana nthîgûrû. Gwe nî ûûjûragia kîrîkanîro gîaaku kîa wendo kîrî nthûûmba ciaaku irîa igwîtîkagia na nkoro yonthe. Nî ûingîtie uuge bwaaku bwa mantû jarîa weerîîre nthûûmba yaaku Daudi Baaba. Weekîre wîrane na kanyua gaaku, na rîu nî ûbûjûrîtie na njara yaaku ta ûrîa gûkari naarua. Nandî MWATHANI, Mûrungu wa Israeli ûjûria wîrane bwaaku bûrîa werîîre nthûûmba yaaku Daudi, baaba, ûramwîra, ‘Ûtîkoroaga muntû wa gûkaraga mbere yaakwa rûrigeene rwa ûnene bwa Israeli, këethîra bunka ataana baaku bakamenyagîîra gûtûûraga batongeeretue nî Waatho bwaakwa ta ûrîa gwe ûtwîîre ûthithagia.’ Tontû bûû, Gwe MWATHANI Mûrungu wa Israeli, reka rîu wîrane bwaaku bûrîa weerîîre nthûûmba yaaku Daudi bûûjûre. Îndî rî, Mûrungu oomba gûtûûrania na antû gûkû nthîgûrû? Atîrî, këethîra ûtîûmba kûng'anîra îgûrû na kinya îgûrû buru rî, no kîûrû gîkî mbakîte ûng'anîra! Îndî amwe na bûu, thikîîra îromba rîa nthûûmba yaaku na kwithaithanîîra kwaawe. Gwe MWATHANI Mûrungu waakwa thikîîra kîrîro na îromba rîrîa nthûûmba yaaku îkûromba mbere yaaku. Karagia kîûrû gîkî ûtukû na mûthenya, nîûntû aja nîo waugîre ûgatûûria Riîtwa rîaaku. Igua itû îromba rîrîa nthûûmba yaaku îkûromba nîûntû bwa antû aja. Igua maromba ja nthûûmba yaaku na ja antû baaku ba Israeli rîrîa beeja kûrombera antû aja. Bathikagîîre ûrî îgûrû, gîtûûro gîaaku, na wabaigua, ûkabarekera. Rîrîa muntû eeîîria mûtûûri waawe na eerwa aciîtie, akëeja kwîja agaciîtia mbere ya kîritîro kîa igongwana gîaaku kîûrûûne gîkî rî, Gwe ûkaigagua ûrî kûu îgûrû na ûkathithia ûrîa kwagîrîte. Ûgatuujagîra nthûûmba ciaaku îgamba nawe ûrîa wîîtie ûkamûkanûkia kûringana na maatia jaawe. Nawe ûrîa ûtî na maatia ûmûrekeerie. Rîrîa antû baakû ba Israeli boombwa ndweene nî anthû nîûntû bwa gûkwîîria, bagûcokeera bairirîte, bakîrombaga na kwithaithanîîra kîrî gwe kîûrûûne gîkî, ûbaigague ûrî kûu îgûrû, naagwe ûkarekera antû baaku ba Israeli meeyia jaao, na ûkabacokia nthî îrîa wabaeere amwe na beethe. Rîrîa îgûrû rîaingwa nayo ngai îrega kuura, nî ûrîa antû baaku bakwîîrîîtie, bakëeja kûromba beerekerete antû aja bakîgwetaga Riîtwa rîaaku na bagatigana na wîîyia, nîûntû bwa ûrîa ubakanûkîtie rî, ûbaigue ûrî kûu îgûrû na ûrekere nthûûmba ciaaku, antû ba Israeli meeyia jaao. Ûbaritane mûtûûrîre jûrîa mwega, ningî uurithie ngai nthîgûrû îrîa waeere antû baaku îrî rûgai rwaao. Rîrîa kwagîa mpara nthîgûrûûne, kana mûrimo jûmûthûûku, kana ruuo rûrîa rûîîthagia irio miuundeene, kana mûrimo jwa kworia irio, kana gûkëeja kûgîa ngigî na ing'inyo, kana rîrîa anthû baacîgîîria ntûûra îmwe yaao; kana o ûntû bunthe bwa kûbathangîkîa ja mîrimo; muntû ûmwe kana kîrîndî gîaaku kîonthe kîa Israeli bakëeja kûromba kana kwithaithanîîra o muntû arîîkîîtie kwirira nîûntû bwa mîthangîko yaawe na arî na kwithikîîra; nawe arombe atambûrûkîîtie njara bwa kîûrû gîkî wiigue maromba jaao gwe ûrî o kûu îgûrû kûrîa ûtûûraga na ûbarekere meeyia jaao. Ningî ûrîee o muntû kûringana na mathithio jaawe jonthe ta ûrîa wiijî nkoro yaawe (nîûntû nîgwe gwenka wiijî nkoro cia antû), nîkenda bagûkîraga na bakwathîkîra matukû jonthe jarîa bagatûûra nthîgûrû îrîa waeere biûjûjû bieetû. Kinya mûgeni ûrîa ûtî ûmwe wa antû baakû Israeli eejîte kuuma nthî ya kûraaja nîûntû bwa nkuma ya Riîtwa rîaaku na mathithio jaaku jamanene na kîaao gîaaku; rîrîa akeeja na arombe eerekerete kîûrû gîkî, igagua maromba jaawe ûrî kûu gwaaku îgûrû, na ûmûthithîrie bûrîa bunthe agakûromba nîkenda antû ba nthîgûrû cionthe bakûmenye na bakwathîkagîre o ta antû baaku ba Israeli, na ningî bamenye atî kîûrû gîkî ngwaakîrîte nîo antû arîa ûkarombagîrwa. Rîrîa antû baaku beeta kûrwaa na anthû baao o kûrîa kunthe ûkaabatûma, nabo bakûrombe beerekerete ntûûra îîjî, ûthuurîte na kîûrû gîkî mbakîte nîûntû bwa riîtwa rîaaku, Gwe wîtîkîre kwiigagua maromba na kwithaithanîîra kwaao ûrî kûu îgûrû naagwe ûbateethie. Nabo baëeja gûkwîîria nîûntû gûtî muntû ûtîîagia naagwe ûkathûûra nîbo ûkabarekeeria kîrî mûnthû, nawe akabagwata akabaikia ûkomboone nthî ya kûraaja kana gûkuî; nabo bakëeja gwîcokera barî o nthî îîu ya ûkombo, bakairira na bagakûthaitha bakiugaga, ‘Nî twîîtie na twauna Waatho na tûrî antû ngîti.’ Ningî bakëeja gûgûcokeera na nkoro ciaao cionthe barî o kûu nthî ya ûkombo bagäkûromba beerekerete nthîgûrû îrîa waeere biûjûjû biaao, na beerekerete ntûûra îrîa withuurîrîte, na kîûrû gîkî ngwaakîrîte; wîîtîkîre gwe kwigua maromba jaao na kwithaithanîîra kwaao ûrî o kûu gwaaku îgûrû na ûboonokie. Ningî ûrekere antû baaku barîa bakwîîrîtie. Nandî ndakûthaitha, itû, Mûrungu waakwa, meetho jaaku jarokaraga jamincûki, najo matû jaaku jakathikagîîra maromba jarîa jakarombagîrwa antû aja. Nandî ûkîîra, Gwe MWATHANI Mûrungu, wîîje wiinogokere arîa athuranîri nîûntû bwaaku, gwe na Îthandûkû inya yaaku. Athînjîri Mûrungu baaku, gwe MWATHANI Mûrungu, baroona wonokio, na antû baaku barîa eetîkua bagwîrîrue wega bwaaku. Gwe MWATHANI Mûrungu, itû ûgáutatîra ûrîa ûthuurîte. Ririkana wendo bwaaku bûrîa bûtîthiraga bûrîa weendeete nabu nthûûmba yaaku Daudi.” Rîrîa Solomoni aathirîrie kûromba, mwanki jûreenama kuuma îgûrû jûraîîthia igongwana bia gwakîîria, na kinya igongwana birîa bingî biariti, naju mwago jwa MWATHANI jûroojûra kîûrûûne. Kinya athînjîri-Mûrungu batoomba gûkûrûka kîûrûûne kîa MWATHANI nîûntû bwa ûrîa mwago jwa MWATHANI jwoojûri ku. Ningî rîrîa antû ba Israeli bonthe boonîre mwanki jweenama kuuma îgûrû naju mwago jwa MWATHANI jûrî îgûrû rîa kîûrû, nî baturîrie maru, barenamîîria na baratiirithia moothiû jaao mûthetuune, barathaathayia MWATHANI na baramûcokeria nkaatho bakiugaga: “MWATHANI nî ûmwega; nîkwîthîrwa kîaao kîaawe gîtûûraga mwanka kenya.” Mûnene na antû bonthe nî baaritîîre MWATHANI igongwana. Mûnene Solomoni aaritîre îgongwana rîa ndeegwa ngiri mîrongo îîrî na ijîîrî (22,000) na ng'ondu ngiri îgana rîmwe rîa mîrongo îîrî (120,000). Ûu nîu mûnene Solomoni na antû bonthe baathûûrîre kîûrû kîa Mûrungu. Athînjîri-Mûrungu baarûngi antû arîa boonetue. Nabo Alawi baarûngi babeerekerete bakîringaga into bia kwina birîa mûnene Daudi aathithîtie bia gûkumagia Mûrungu. Baainaga rwîmbo rûrîa Daudi aatuungîte rûrîa rwaugaga, “Nîkwîthîrwa wendo bwa MWATHANI bûtûûraga mwanka kenya.” Athînjîri-Mûrungu bararinga tarumbeta ciaao kîrîndî gîa Israeli kîonthe kîrûngi. Solomoni araathûra gatîgatî ga kîarago kîrîa kîaarî bwa mbere ya kîûrû kîa MWATHANI; au nîo aaritîîre igongwana bia gwakîîria, na maguta ja igongwana bia thîîrî, nîûntû kîritîro kîa igongwana kîrîa aakîte na îturutia gîtîngîûmba kûng'anîra igongwana biu bia gwakîîria na bia irio, na maguta. Solomoni nî aathithîrie mambura ntukû mûgwanja amwe na antû ba Israeli bonthe. Kîrîndî kîrîa kîothûreene kîaarî gîkiingî mono kiumîte rûteere rwa Hamathi mwanka mûuro jwa Misri. Nabo baathirîtie ntukû mûgwanja mantûûne ja kûtharima kîritîro kîa igongwana na ntukû ingî mûgwanja mambureene. Nayo ntukû ya inyanya baragîa na kîûthûrano gîkîtheru. Ntukû ya mîrongo îîrî na ithatû ya mweri jwa mûgwanja, nîrîo Solomoni arekererie kîrîndî kîraana nja ciaao kîrî na nkerû na kûgwîrua nkoroone ciaao nîûntû bwa mantû jameega jarîa MWATHANI athithîrîtie Daudi na Solomoni na kinya antû baawe ba Israeli. Rîrîa Solomoni aathirîrie gwaka kîûrû kîa MWATHANI na gîkaro kîa mûnene, ningî aroojûria mantû jarîa jonthe aabangîte kûthithia kîûrûûne na gîkaro kîu kîa mûnene, MWATHANI nî amuumîrîîre ûtukû aramwîra atîrî, “Ndîkwigua îromba rîaaku, naani ndîkwithuurîra antû aja arî kîûrû gîa kûritagîrwa igongwana. Nkëeja kûrega kuurithia ngai, kana ngatûma ngigî ciînyangia imera, kana ngatûmîra antû baakwa mûrimo jûmûûî, nabo antû baakwa barîa bagwetanagîrua na riîtwa rîaakwa bakëeja kwinyiyia na kûromba, na bakairira bagatigana na wîîyia bwaao, ni nkabaigua ndî îgûrû, na mbarekere meeyia jaao, na ndeete umithio nthîgûrû yaao. Nandî, ngakaragia kîûrû gîkî na nthikagîre maromba jarîa jakarombagîrwa antû aja. Ndîkûthuura na ndatheria kîûrû gîkî nîkenda riîtwa rîaakwa rîtûûraga ku kenya na kenya. Ngagîkaragia na kîmenyagîre magiita jonthe. Gwe naagwe, watûûra ûmbîtîkîtie ja ûrîa abaagu Daudi aathithagia, ûkîthithagia mantû jarîa ngûkwîra jonthe, na ûkîmenyagîîra nkuagaya ciaakwa na mawaatho jaakwa rî, naani nkarikia rûriga rwaaku rwa ûnene o ja ûrîa ndaarîîkanîîre na abaagu Daudi rîrîa ndaamwîrîre, ‘Gûtîkoroaga muntû wa rûrîîjo rwaaku wa gûtongeeria Israeli.’ Îndî bûkëeja kûgarûka bûgatigana na nkuagaya ciaakwa na mawaatho jarîa mbûeete na bûkaambîrîria gûtumîkagîra mîrungu îngî na kûmîthaathayia rî, naani nkathaamia Aisraeli mbarite nthîgûrû yaakwa îrîa mbaeete, na ningî nkerûkîra kîûrû gîkî ntharimîte nîûntû bwa riîtwa rîaakwa, nkîeethie gîntû gîa kûguutagwa na kûmenagîîrua nî antû ba mîgongo yonthe. Kînarî gîkîthongi ûjû gîkari nandî-rî, barîa bonthe bagakûrûkagîîra aja bakarigaraga nabo bakooria, ‘Nîmbi îtûmîte MWATHANI athithia ûntû ta bûbû kîrî nthîgûrû îîjî na kîûrû gîkî?’ Antû nabo bakabeera atîrî, ‘Nî tontû bwa ûrîa batigîte MWATHANI, Mûrungu wa biûjûjû biaao, ûrîa wabaritîre nthî ya Misri, na bacoka kûthaathayia mîrungu îngî na kûmîtumîkagîra. Kîu nîkîo gîtûmîte MWATHANI abareteera thîîna îîjî yonthe.’” Solomoni aakîre kîûrû na gîkaro kîa mûnene na îgiita rîa mîaka mîrongo îîrî. Aracoka araaka kaîrî ntûûra irîa mûnene Hiramu aamweete, arainenkanîra kîrî antû ba Israeli baratûûra ku. Ningî araithûkîra Hamathi-zoba na aramîtaa. Araaka ntûûra ya Tadimori rwanda na araaka ntûûra cia Hamathi cionthe irîa ciaarî cia gwîkaga into. Ningî Solomoni nî aakîre ntûûra ya Bethihoroni ya bwa rûgûrû na Bethihoroni ya bwa gaiti. Ntûûra iu nacio ciaarî indikie buru, irî na nthingo na mpingîro na iburi. Ningî araaka ntûûra ya Baalathi na ntûûra cionthe kûrîa into biekagwa na ntûûra cionthe cia ngaarî cia ndwaa, na cia njûûrî cia mbarathi. Nawe aroojûria mîbango îrîa aabangîte yonthe ya mîako ya Jerusalemu na Lebanoni, na nthîgûrû îrîa aathaga yonthe. Nabo antû barîa baatigeere batî Aisraeli ja Ahiti na Amori na Aperizi na Ahivi na Ajebusi, nchiarwa ciaao irîa ciatigeere nthî îîu itîûragi nî Aisraeli, Solomoni nî aabaeetherie nkombo. Ûu nîu batwîre mwanka naarua. Îndî Solomoni ataethia Aisraeli nkombo cia kûmûritîra ngûgî. Bau baarî antû baawe ba ndwaa na arûngamîîri na atongeeria ba mbûûtû cia ndwaa cia ngaarî na cia mbarathi. Atongeeria bonthe ba mûnene Solomoni barîa baatongagîîria kîrîndî baarî magana jaîrî ja mîrongo îtaano (250). Solomoni nî aathamîrie mwarî wa Farao kuuma Ntûûra ya Daudi aramwikia nyomba îrîa aamwakîrîte arauga, “Mwekûrû waakwa atîkara mwîrîgeene jwa Daudi, mûnene wa Israeli, nîûntû antû barîa bathirîtie kûriûngîrwa nî Îthandûkû rîa kîrîkanîro nî babatheru.” Rîu Solomoni araritîra MWATHANI igongwana kîritîroone kîa igongwana kîrîa aakîte mbere ya kîûrû kûringana na wîîthîre, o kîgongwana na îgiita rîaakîo. Aaritaga kûringana na ûrîa Musa aathanîte: ntukû cia sabatû na cia mambura ja mweri jûkîguûka na mambura ja mîgaate îtiimbithîtue na mambura ja maketha, na mambura ja tûgaanda. Ningî nî aathithîrie mûbango jwa ngûgî ya athînjîri-Mûrungu na Alawi ya mûthenya o mûthenya kûringana na mîtaratara îrîa yathuranîri nî îthe Daudi. Alawi bateethagîîria athînjîri-Mûrungu mantûûne ja kwina ndwîmbo na ngûgîîne ciaao ingî. Ningî aragaania akaria ba kîûrû ikundi gûkaragia ikundi nîûntû bwa kûrangagîra mîrango yonthe, kûringana na uuge bwa Daudi, muntû wa Mûrungu. Gûtî Waatho noo bûmwe bwa jarîa Daudi aaejanîte nîûntû bwa athînjîri-Mûrungu na Alawi, na wîîki bwa mûthithû baakûrûkana nabu. Ûu nîu Solomoni arîîkîrie ngûgî yaawe yonthe, kuuma ntukû îrîa mûsingi jwa kîûrû kîa MWATHANI jwaambîrwe mwanka rîrîa kîûrû kîojûrîre. Nakîo kîûrû kîa MWATHANI kîroojûra. Solomoni aracoka areeta Ezioni-geberi na Elothi, ntûûra irîa ciaarî rûteere rwa îria rwa nthî ya Edomu. Mûnene Hiramu aramûtûmîra meri ciîtithîtue nî antû bamwe baawe barîa baijî mantû ja îria. Nabo bareetania na Solomoni mwanka Ofiri, na baracoka na thaabu ya kilo ngiri îkûmi na ithaano (15,000), baranenkera mûnene Solomoni. Rîrîa mûka-mûnene wa Sheba aaigîîrue nkuma ya Solomoni, nî eetîre Jerusalemu kûmûgeria akîmûûragia biûria bibiûmo. Nawe eetîre na nthûûmba ciaawe inyiingî na nkamîîra ikamatîte into bia gûtûma biakûrîa bieera bwega, na thaabu înyiingî na maiga ja goro. Rîrîa aakinyîre kîrî Solomoni aramwîra mantû jarîa jonthe jaarî nkoroone yaawe. Solomoni nî aamûcokerie biûria biaawe bionthe, na gûtî ûntû kinya bûmwe atoombîre kûmûcokeria. Rîrîa mûka-mûnene ûu wa Sheba aaigîrue ûûme bûrîa Solomoni aarî nabu, na aroona kîûrû kîrîa aakîte, na irio birîa aarîîjaga, na mûkarîre jwa nthûûmba ciaawe, na mûritîre jwaao jwa ngûgî, na nguû irîa beekagîra, na barîa baamwikagîîria ndibei na nguû irîa beekagîra, na igongwana bia gwaakîîria birîa aaritaga kîûrûûne kîa MWATHANI, ararigara araama. Rîu mûka-mûnene ûu areera Solomoni atîrî, “Nkuma ya mathithio jaaku na ûûme bwaaku îrîa ndîraigîrîîtue nthîgûrû yaakwa nî ya mma! Ntîreetîkagia mantû jarîa ndîreeragwa mwanka rîrîa ndîreejîre ndaacionera na meetho. Ntîraigîîtue noo nusu ya ûûme bwaaku. Ûûme bwaaku nî bûbwingî nkûrûki ya ûrîa antû baugaga. Antû baaku bagwîragua atîa! A nthûûmba iji ciaaku igwîragua atîa cio ikaraga akuî naagwe na ikaigagua nteto cia ûûme irîa waragia! MWATHANI Mûrungu waaku arokumua we woonanîtie ûrîa agwîrîtue nîgwe aakweethia mûnene nîkenda waathaga nîûntû bwaawe. Tontû bwa ûrîa eendeete Israeli na akeenda kûbarikia mwanka kenya, nîkîo gîtûmi akweethetie mûnene waao nîkenda waathaga na îota na waagîru.” Mûka-mûnene ûu wa Sheba araa Solomoni thaabu ya kilo ngiri inya (4,000), na into bibingî mono bia gûtûma biakûrîa bieera bwega, na maiga ja goro. Naku gûtaarî kwooneka into ta birîa mûka-mûnene wa Sheba aaere Solomoni. Nthûûmba cia mûnene Hiramu na cia Solomoni irîa ciaajûkîrie thaabu kuuma Ofiri ciaikia nthîgûrûûne ya Juda nî ciaikîrie kinya mîtî ya mîteero na maiga ja goro. Solomoni aratumîra mîtî îîu gwaka nkathi cia gûkûrûka kîûrûûne na gîkaroone kîaawe, na gûtuma inanda na wandîîndî irîa ciaringagwa nî aini. Gûtî mantû ta jau jaarî jooneka kaîrî nthîgûrû ya Juda. Mûnene Solomoni nî aeere mûka-mûnene wa Sheba kîrîa kîonthe aamûrombere. Solomoni aamûeere into bibingî nkûrûki ya birîa aamweete. Nawe aracoka nthîgûrû ya Sheba amwe na nthûûmba ciaawe. O mwaka, o mwaka, Solomoni nî oonaga kilo ngiri mîrongo îîrî na ithatû (23,000) cia thaabu, gûtîgûtarwa ûgoti bûrîa bwaaritagwa nî aringi biashara na itonga. Kinya anene ba Arabia na arûngamîîri ba nthî ya Israeli nî baamûretagîra fetha na thaabu. Solomoni nî aathithîrie rong'o magana jaîrî (200) inene, na o îmwe yereeretue na kilo mûgwanja cia thaabu înjûmo. Ningî aarathithia rong'o ingî magana jathatû (300) inini, na o îmwe yereeretue na kilo ithatû cia thaabu înjûmo. Nawe araciîka cionthe nyomba îrîa yeetagwa Mwitûûne jwa Lebanoni. Ningî Solomoni nî aatumithîrie gîtî kîa ûnene kîa mûgwongo na kîrereerua na thaabu îrîa ntheru. Nî kwaarî na nkinyo ithanthatû cia gwitia gîtîîne kîu, na gatî ka gûkinyithia magûrû kagwatanithîtue na gîtî kîu, nako keereeretue na thaabu. Nteere cio-ijîîrî nî kwaarî na mîtumbî ya kûrîkîîra njara, na mîng'uanano ya ngatûnyi îrî nteere cio-ijîîrî. Nî kwaarî na mîng'uanano îngî îkûmi na îîrî ya ngatûnyi nkinyoone, o kamwe rûteere rûmwe rwa nkinyo. Gûtî gîtî kîa ûnene ta gîkî kîaarî kîooneka kaîrî nthîgûrû noo îrîkû. Ikombe bia Solomoni bionthe biaarî bia thaabu, na into bia kûrîîra bionthe birîa biaarî nyomba ya mwitû jwa Lebanoni biaarî bia thaabu. Fetha îtoonagwa ja gîntû matukûûne ja Solomoni. Solomoni nî aarî na meri cieetaga Tarishishi ciîtanîtie na nthûûmba cia mûnene Hiramu, na o mîaka îthatû yonthe nî ciareetaga thaabu na fetha na mîgwongo na marukî, na nyoni inthongi. Tontû bwa mantû jau, Solomoni nî aakûrûkîre anene bangî bonthe ba nthî na ûtonga o na ûûme. Nabo anene bonthe nî beetaga kûmûcwaa nîkenda baigua ûûme bûrîa Mûrungu aamweete. O ûmwe wa anene bau nî aaretagîra Solomoni biewa bia fetha na thaabu na ndwambambio na into bia ndwaa into bia gûtûma biakûria bieera bwega na mbarathi, na nyûmbû. O mwaka o mwaka ûu nîu gwakaraga. Solomoni nî aarî na nyomba ngiri inya (4,000) cia gwîkaga ngaarî cia ndwaa na mbarathi. Aarî na mbarathi ngiri îkûmi na ijîîrî (12,000). Imwe araciîka Jerusalemu na ingî ntûûreene ingî. Solomoni araa mûnene wakwathaga anene barîa bangî bonthe kuuma rûûjî rwa Eufurate mwanka nthîgûrû ya Filisti, na mwankeene jwa Misri. Îgiiteene rîa waathani bwaawe fetha yaingîîte Jerusalemu ja maiga. Mîtarakwa yaingîi ja matî. Solomoni nî aagîîraga mbarathi kuuma Misri na kuuma nthîgûrû ingî inyiingî. Mathithio jangî ja Solomoni nî jaandîki Rûgonoone rwa kîroria Nathani, na Ûrorieene bwa Ahija ûrîa wa kuuma Shilo, na bionekiine bwa Ido ûrîa kîroria, bûrîa bwaarîîtie kinya mantû ja waathani bwa Jeroboamu, mûnene wa Israeli. Solomoni aathanîre nthî ya Israeli yonthe arî Jerusalemu îgiita rîa mîaka mîrongo îna (40). Nawe arakua, arathikwa Ntûûra ya Daudi, na mûtaana waawe, Rehoboamu araa mûnene. Rehoboamu nî eetîre Shekemu, nîûntû nîku antû ba Israeli bonthe boothûreene nîkenda bamûeethia mûnene. Jeroboamu, mûtaana wa Nebati rîrîa aaigîrue mantû jau arî Misri kûrîa eetîte amatûkîte mûnene Solomoni, arauma nao, aracoka Israeli. Nabo Aisraeli nî baamûtûmanîre na bareetania kîrî Rehoboamu baramwîra atîrî, “Abaagu nî aratûûmîrîtie Waatho mono. Nandî nyianyiyia ngûgî irîa tûraritaga indito, na ûregaregerie waatho bûrîa aatweere, naatuî tûgakwathîkîra.” Rehoboamu arabeera atîrî, “Cokeeni kîrî ni nyuma ya ntukû îthatû.” Nakîo kîrîndî kîraciîtîra. Mûnene Rehoboamu araromba kîrîra kîrî akûrû barîa baatumîkagîra îthe Solomoni rîrîa aarî mwoyo, arabooria, “Nî atîa bûkwona mbwîrîte gûcokeria kîrîndî gîkî?” Nabo baramûcokeria atîrî, “Ûkäigîîrua antû baba kîaao, na ûkabagwîria, na kûbaarîria bwega, no bakwaathîkîre îgiita rîonthe.” Îndî Rehoboamu araregana na kîrîra kîu gîa akûrû, areeta kîrî nthaka cia nthukî yaawe irîa aarî akweethia ba kûmweejaga kîrîra. Arabooria, “Nîatîa bûkwenda ncokeria antû baba bakûmbîîra atî ndegaregerie waatho bûrîa baaba aabaeere?” Nacio nthaka iu cia nthukî yaao iramwîra, “Îra antû bau ûjû: ‘Kîaraira gîaakwa nî gîkîariî nkûrûki ya kauna ka baaba. Baaba nî aabûmîrîtie waatho, îndî ni nkaabûmîria nkûrûki. Arabûûraga na ibooko, naani nkabûûraga na mûcarica!’” Nyuma ya ntukû ithatû, Jeroboamu na kîrîndî kîonthe baracoka kîrî mûnene Rehoboamu ja ûrîa aabeerîte. Mûnene Rehoboamu araregana na kîrîra gîa akûrû, araarîria antû aithûûkîtie mono. Arathingata ûrîa nthaka ciamwathîte arauga, “Baaba nî arabûûmîrîtie waatho, îndî ni naani nkabûûmîria nkûrûki; arabûûraga na ibooko, naani nkabûûraga na mûcarica!” Tontû bûû, mûnene ararega kûthikîîra kîrîndî, nîûntû nî MWATHANI Mûrungu waatûmîte mantû jau jakarîka nîkenda oojûria wîrane bwaawe kîrî Jeroboamu mûtaana wa Nebati, bûrîa augîîte agîtumagîra kîroria Ahija ûrîa wa kuuma Shilo. Rîrîa antû ba Israeli bonthe boonîre atî mûnene akûrega kûbathikîîra baramûcokeria barauga, “Nîmbi tûkwenda kîrî nja ya Daudi? Ga kûrî rûgai tûgûcwaa kuuma kîrî mûtaana wa Jesii? Twaaneeni o muntû nja yaawe antû ba Israeli; nja ya Daudi nî îtigwe nandî iikarie!” Nabo Aisraeli bonthe baraciaanîra nja ciaao. Rehoboamu nî eetîre na mbere kwatha antû ba Israeli barîa baatûûraga nthîgûrû ya Juda. Mûnene Rehoboamu nî aatûmîre Hadoramu ûrîa waarî mûrûngamîîri wa antû barîa baaritithagua ngûgî na inya, îndî antû ba Israeli baramûûra na maiga arakua. Mûnene Rehoboamu aroomba kwithara arathuuta ngaarî yaawe ya ndwaa aracoka Jerusalemu na rwîro. Tontû bûû, antû ba Israeli baatwîre baregeete waathani bwa mûciî jwa Daudi mwanka naarua. Rîrîa Rehoboamu aakinyîre Jerusalemu, nî oothûranîrie nchamba cia ndwaa ngiri îgana rîa mîrongo înaana (180,000) kuuma mîîrîgeene ya Benjamini na Juda nîkenda eeta nabo kûrwaa na mîîrîga ya Israeli îrîa yaaregeete waathani bwaawe. Îndî MWATHANI araarîria Shemaia, muntû wa Mûrungu, aramwîra atîrî, “Arîria Rehoboamu mûtaana wa Solomoni, mûnene wa Juda na Aisraeli ba Juda na Benjamini ûbeere MWATHANI ariuga ûjû: ‘Bûgeeteeni kûrwaa na antû bangî ba Israeli. Cokeeni o muntû nja yaawe, nîûntû nî ni mpendeete ûntû bûbû bûkarîka.’” Nabo baraathîkîra mûgambo jwa MWATHANI baraciaanîra bararega gwîta kûrwaa na Jeroboamu. Rehoboamu areeta na mbere gûtûûra Jerusalemu, nawe araakithia nthingo cia ntûûra cia Juda na Benjamini arairikia buru. Nacio nî: Bethlehemu na Etamu na Tekoa, na Bethizuri na Soko na Adulamu, na Gathi na Maresha na Zifu, na Adoraimu na Lakishi na Azeka, na Zora na Aijaloni na Heburoni. Araarikia ntûûra iu buru na areeka athani ku, o na irio na maguta na Ndibei, na rong'o na matumo. Tontû bûû, nthîgûrû ya Juda na Benjamini irakara irî ciaawe. Nabo athînjîri-Mûrungu na Alawi nî baaumîre kûrîa kunthe baarî ndeene ya Israeli bareeta kîrî Rehoboamu. Alawi beerûkîîre biigai biaao na into biaao bareeta Juda na Jerusalemu nîûntû Jeroboamu na ataana baawe nî baabagirîrie gûtumîkaga ja athînjîri-Mûrungu ba MWATHANI. Jeroboamu nî aathuurîre athînjîri-Mûrungu baawe ba gûtumîkaga kûrîa kwarombagîrwa, na ba gûtumîkagîra mîrungu ya mîng'uanano îrîa aathithîtie ya mbûri na njaû. Nabo barîa bonthe beetîkîtie MWATHANI Mûrungu wa Israeli nî baathingatîre athînjîri-Mûrungu na Alawi kuuma mîîrîgeene ya Israeli yonthe bareeta Jerusalemu nîkenda baritagîra MWATHANI, Mûrungu wa biujûjû biaao igongwana. Bararikia ûnene bwa Juda, na baraigîka Rehoboamu îgiita rîa mîaka îthatû. Mîakeene îîu yo îthatû baathingataga makinya ja Daudi na Solomoni. Rehoboamu nî aagûrîre Mahalathi, mwarî wa Jerimothi, ûrîa waarî mûtaana wa Daudi. Ng'ina wa Mahalathi aarî Abihaili, ûrîa waarî mwarî wa Eliabu. Eliabu aarî mûtaana wa Jesii. Nawe aramûciarîra ataana bathatû: Jeushi na Shemaria na Zahamu. Nyumeene aragûra Maaka, ûrîa waarî mwarî wa Abusalomu. Nawe aramûciarîra ataana bana: Abija na Atai na Ziza na Shelomithi. Aka bonthe ba Rehoboamu baarî îkûmi na banaana na bangî barîa eekîte mîrongo îtaantatû. Aragia na ataana mîrongo îîrî na banaana na aarî mîrongo îtaantatû. Mûka ûrîa eendeete nkûrûki ya bangî bonthe nî Maaka, na areenda mûtaana wa mûka ûu, Abija, nkûrûki ya aana bau bangî baawe, aramûthuura nîkenda akaathana nyuma yaawe. Rehoboamu nî aathithîrie ûntû bwa ûûme; aragaania ataana baawe na arabeeka ntûûreene indikie cionthe cia Juda na Benjamini. Ningî nî aabaeejaga birîa bionthe beendaga, na arabacwîra aka babaingî. Rîrîa waathani bwa Rehoboamu bwaarikîre na ûnene bwaawe bûragia na inya, we amwe na antû ba Israeli nî baatigîre kûthingata mawaatho ja MWATHANI. Tontû bwa îrema rîaao kîrî MWATHANI, Shishaki, mûnene wa Misri nî aithûkîîre Juda mwakeene jwa îtaano jwa waathani bwa Rehoboamu. Aarî na ngaarî cia ndwaa ngiri îmwe na magana jaîrî (1,200) na mbarathi ngiri mîrongo îtaantatû (60,000). Nabo antû barîa eetîte nabo kuuma Misri na Lîbia na Sukimu na Ethiopia bataatarîkaga. Arataa ntûûra irîa ciaarî indikie cionthe cia Juda mwanka arakinya Jerusalemu. Rîu kîroria Shemaia areeta kîrî Rehoboamu na athani ba Juda barîa baatirimeene Jerusalemu nîûntû bwa Shishaki arabeera, “MWATHANI ariuga ûjû: ‘O ta ûrîa bûntiganîrîtie, nou naani nkûbûtiganîria bûmbwe nî Shishaki.’” Nabo athani bau amwe na mûnene barainyiyia barauga atîrî, “MWATHANI nîwe mwagîru.” Rîrîa MWATHANI oonîre atî bakwinyiiyia, araarîria Shemaia aramwîra, “Tontû bakwinyiiyia ntîbathiria buru, nkabateethia. Ntîtumîra Shishaki gûkanûkia Jerusalemu. Îndî bakathagwa nî Shishaki nîkenda bamenya nkûûrani ya kûmbathîkîra na kwathîkîra anene ba nthîgûrû.” Shishaki araithûkîra Jerusalemu; arajûkia mûthithû jûrîa jweeki kîûrûûne kîa MWATHANI na jwa gîkaro kîa mûnene, areeta naju junthe. Ningî arajûkia rong'o cia thaabu irîa ciathithîtue nî Solomoni. Mûnene Rehoboamu arathithia rong'o ingî cia îturutia. Nacio ciamenyagîîrwa nî akaria ba gîkaro kîa mûnene. Rîrîa rîonthe mûnene eetîte kîûrûûne, akaria bau nî beetanagia nawe bakamatîte rong'o iu, na nyumeene bagaicokia nyomba ya akaria. Tontû bwa ûrîa Rehoboamu aînyiîrie, MWATHANI nî aigwatîre ararega kûmûthiria buru, nayo nthîgûrû ya Juda îrakara na thîîrî. Rehoboamu nî arikîrie waathani bwaawe buru Jerusalemu. Aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îna na jûmwe rîrîa aambîrîîrie kwaathana. Nawe araathana mîaka îkûmi na mûgwanja arî Jerusalemu, ntûûra irîa MWATHANI aathuurîte gatîgatî ka mîîrîga yonthe ya Israeli nîûntû bwa Riîtwa rîaawe. Ng'ina wa Rehoboamu eetagwa Naama, wa kuuma Amoni. Rehoboamu eeîîrie nîûntû bwa kûrega kûromba kîrîra kuuma kîrî MWATHANI. Najo mathithio ja Rehoboamu kuuma kîambîrîîria mwanka mûthia nî jaandîki ndeene ya rûgono rwa Kîroria Shemaia na ndeene ya rûgono rwa Kîroria Ido. Rehoboamu na Jeroboamu nî baarwaga magiita na magiita. Rehoboamu nî aakuîre na arathikwa ntûûra ya Daudi, na Abija mûtaana waawe araa mûnene. Mwakeene jwa îkûmi na înaana jwa waathani bwa Jeroboamu, nîrîo Abija aeere mûnene wa Juda. Aathanîre mîaka îthatû arî Jerusalemu. Ng'ina eetagwa Maaka, mwarî wa Urieli kuuma Gibea. Nawe ararwaa na Jeroboamu. Abija aumagarîre na njûûrî ya antû ngiri magana jana (400,000) nawe Jeroboamu areeta gûtirimana nawe na njûûrî ya antû magana janaana (800,000). Abija araitia kîrîmeene kîa Zemaraimu, nthîgûrû ya irîma ya Efuraimu arauga atîrî, “Gwe Jeroboamu na antû ba Israeli, nthikîîreeni! Nîka bûtiijî atî MWATHANI Mûrungu wa Israeli nî eekîre kîrîkanîro gîa kenya na Daudi atî anene ba Israeli bakaumaga kîrî nchiarwa ciaawe? Jeroboamu mûtaana wa Nebati, nthûûmba ya Solomoni mûtaana wa Daudi nî aakararîrie mwathi waawe. Ningî antû bamwe ngîti nî baamûgwaatîre mbaru nîkenda bakararia Rehoboamu mûtaana wa Solomoni o rîrîa aarî ûmûnini na rîrîa atîngîûmba gûtua îtua na rîrîa ataarî na inya ya kûrwaa nabo. “Rîu nîka bûkwenda kûrwaa na ûnene bwa MWATHANI, bûrîa bûrî kîrî nchiarwa cia Daudi? Gûtî nkaanja bûrî na njûûrî înene na bûrî na njaû cia thaabu irîa Jeroboamu aabûthithîîrie irî mîrungu yeenu. Anga bûteengîre kinya athînjîri-Mûrungu ba MWATHANI, na nchiarwa cia Aaroni, na Alawi, na bwaithuurîra athînjîri-mûrungu beenu ja ûrîa antû ba mîgongo îngî bathithagia? O muntû ûrëeja na kareegwa na ntûrûme mûgwanja no aee mûthînjîri-mûrungu wa mîrungu ya mîng'uanano. “Îndî tuî rî, MWATHANI noowe Mûrungu weetû, tûtamwîrûkîra. Athînjîri-Mûrungu beetû no nchiarwa cia Aaroni bagîteethagîîrua nî Alawi. Baritagîra MWATHANI igongwana bia gwakîîria na bakaîîthia ubaani rûkîîrî na ûgoro. Beekaga mîgaate yaathûrîri Mûrungu metheene îrîa ntheru na bakagwatia taawa irîa ikaraga ikinyithîtue itungîîne bia thaabu o ûgoro bunthe. Tontû bûû, tuî nî twaathîkagîra uuge bwa MWATHANI, Mûrungu weetû, îndî buî nî bûmûtiganîrîtie. Mûrungu arî amwe naatuî, na nîwe mûtongeeria weetû. Athînjîri-Mûrungu baawe nîbo bakaaringa tarumbeta ya ndwaa. Antû ba Israeli, menya bwîja kûrwaa na MWATHANI, Mûrungu wa biûjûjû bieenu, nîûntû bûtîûmbana.” Jeroboamu nî aarî agûtûma antû bamwe bareeta gûcîgîîria njûûrî ya Juda bwa nyuma nawe arî mbere yaao amwe na njûûrî îngî yaawe. Rîrîa njûûrî ya Juda yaciûgûrîre îroona antû barî nyuma yaao na bangî mbere barakaîra MWATHANI. Athînjîri-Mûrungu bararinga tarumbeta. Nayo njûûrî ya Juda îraugîîria na kajû gakanene. Rîrîa bookîrie kajû, Mûrungu nî aatûmîre Jeroboamu na njûûrî ya Israeli yûmbwa nî Abija na njûûrî ya Juda. Aisraeli baramatûka, nawe Mûrungu aratûma boombwa nî antû ba Juda. Abija na antû baawe baragîa na ûûmbani bûbûnene, barooraga antû ngiri magana jataano (500,000) barîa baarî nchamba cia ndwaa cia Israeli. Aisraeli baroombwa nî Juda ndweene nîûntû bwa ûrîa antû ba Juda beerîgîrîre MWATHANI, Mûrungu wa biûjûjû biaao Abija nî eenganîre na Jeroboamu na arataa ntûûra cia Betheli na Jeshana na Efuroni amwe na bieni biaacio. Jeroboamu atacoka kûgîa na inya kaîrî îgiita rîonthe rîa waathani bwa Abija. Mûthieene MWATHANI araringa Jeroboamu, aramûûraga. Îndî Abija nî eetîre na mbere kwirikîria. Aagûrîte aka îkûmi na bana, na aragîa na nthaka mîrongo îîrî na ijîîrî na aarî îkûmi na batantatû. Mantû jangî jarîa Abija auga kana aathithia, jaandîki rûgonoone rwa Kîroria Ido. Abija arakua, na arathikwa ntûûra ya Daudi. Asa, mûtaana wa Abija, nîwe waatigîîrwe waathani bwa îthe, na rîrîa aathanaga, nthîgûrû nî yaakarîre na thîîrî mîaka îkûmi. Asa nî aathîkagîra MWATHANI, Mûrungu waawe mantûûne jarîa aathithagia. Aratharia iritîro bia igongwana bia mîgongo ingî na arathûûkia gûntû kûrîa kwarombagîrwa mîng'uanano, na aramomoranga maiga jarîa jaarûngîki, na aratemanga ikingi bia mûrungu jwa Ashera. Araathana atî antû ba Juda bacokeere MWATHANI, Mûrungu wa biûjûjû biaao, ningî baathîkagîre mawaatho jaawe na uuge bwaawe. Arathûûkagia iritîro bîa igongwana bionthe na kûrîa kwaîîthagîrua ubaani ntûûreene cia Juda cionthe, nayo nthîgûrû îrakara na thîîrî îgiita rîa waathani bwaawe. Îgiita rîu gûtî we waithûkagîra Juda, nîûntû MWATHANI nî aamîeete thîîrî. Tontû bûû, Asa nî oombîre gwaakîra ntûûra cia Juda nthingo arairikia buru. Eerîre antû ba Juda ûjû, “Ga twaake ntûûra iji na twicîgîîrie na nthingo irî na mînaara ya akaria na mpingîro, na iburi. Nthîgûrû îîjî no yeetû nîûntû nî tûcokeereete MWATHANI, Mûrungu weetû, na nîkîo gîtûmîte atwaa thîîrî nteere cionthe.” Tontû bûû baraaka mîako na barathinyaara. Asa aarî na njûûrî ya antû ngiri magana jathatû (300,000) ba mwîrîga jwa Juda barîa baakamataga rong'o irîa nene na matumo. Ningî nî aarî na njûûrî ya antû ngiri magana jaîrî ja mîrongo înaana (280,000) ba mwîrîga jwa Benjamini barîa baakamataga rong'o inini na moota. Bonthe baarî nchamba cia ndwaa. Zera, muntû wa kuuma Ethiopia, nî eetîre kwithûkîra nthîgûrû ya Juda arî na njûûrî ya asikarî milioni îmwe (1,000,000) na ngaarî cia ndwaa magana jathatû (300) arakinya Maresha. Asa araumagara gûtirimana nawe, na barabanga njuurî ciaao mûgwanthî jwa Zefatha akuî na Maresha. Rîu Asa araromba MWATHANI, Mûrungu waawe akiugaga, “MWATHANI! Gûtî ûngî tiga gwe ûûmba gûteethia barîa batî inya kîrî barîa barî inya. Tûteethie gwe MWATHANI, Mûrungu weetû, nîûntû nîgwe twîrîgîîrîte, na twîjîte kûrwaa na njûûrî îîjî nene ûjû riîtweene rîaaku. Gwe MWATHANI, nîgwe Mûrungu weetû. Ûkáreka muntû no ûrîkû akûûmba.” MWATHANI nî aatûmîre Asa na antû ba Juda boomba antû ba Ethiopia. Antû bau ba Ethiopia baramatûka. Asa na njûûrî yaawe bareengana nabo mwanka Gerari. Barooraga njûûrî ya Ethiopia mwanka kûraaga muntû noo ûmwe waatigarîre arî mwoyo. Barakinyangwa barathira buru nî MWATHANI na njûûrî yaawe, nabo antû ba Juda barataa into bibingî mono. Barathûûkangia ntûûra cionthe irîa ciaarî akuî na Gera, nîûntû MWATHANI nî aarî agwîîkîra antû ba gûntû kûu ûguaa bûbwingî, na barataa into bibingî. Ningî nî baithûkîîre arîîthi kûrîa baarî na ndîîthia ciaao na barataa ng'ondu na mbûri na nkamîîra inyiingî mono. Nyumeene baracoka Jerusalemu. Roho wa Mûrungu nî eejîriîre Azaria mûtaana wa Odedi, areeta kîrî Asa aramwîra atîrî, “Thikîîra gwe mûnene Asa, naabuî antû ba Juda na ba Benjamini. Bwaakara kîrî MWATHANI, kinya we agakara kîrî buî. Bwamûcwa bûkamwona, îndî bwamûtiganîrîa kinya we akabûtiganîria. Aisraeli baatwîre batî na Mûrungu wa mma. Ningî bataarî na Waatho kana mûthînjîri-Mûrungu wa kûbaritana. Îndî rîrîa baarî mîthangîkoone, nî baacokeerere MWATHANI, Mûrungu wa Israeli, baramûcwa na baramwona. Îgiita rîu, muntû atîngîûmba kûrîûngarîûnga naarîa akwenda nîûntû nî kwaarî na thîîna na mîthangîko îmingî nthîgûrûûne cionthe. Mîgongo yaithûkagîra îngî, nacio ntûûra ikaithûkîra ingî nîûntû Mûrungu nî aabareetagîra mîthangîko îmiingî. Îndî gwe, ûmîîria na ûgaitîîjîra nîûntû ngûgî yaaku îkagia na umithio.” Ningî rîrîa Asa aigîrue nteto iu cia ûroria bwa Azaria mûtaana wa Odedi, aroomîîria. Nawe areebeeria mîrungu ya mîng'uanano nthîgûrû ya Juda na Benjamini yonthe, na kuuma ntûûreene irîa aataîte nthî ya irîma ya Efuraimu. Ningî araaka kaîrî kîritîro kîa igongwana kîa MWATHANI gîa kîgongwana kîrîa kîaarî kîaragoone mbere ya kîûrû kîa MWATHANI. Nî kwaarî na antû babaingî kuuma mîîrîgeene ya Efuraimu na Manase, na Simioni barîa baatûûraga nthîgûrû îîu nîûntû bwa kwona atî MWATHANI nî aarî amwe na Asa. Mûnene Asa nî aabeetîre bonthe amwe na antû ba Juda na Benjamini. Baroothûrana Jerusalemu mweriine jwa îthatû jwa mwaka jwa îkûmi na îtaano kuuma akwambîrîria kwaathana. Ntukû îîu bararitîra MWATHANI igongwana kuuma kîrî into birîa baataîte ndweene bia ndeegwa magana mûgwanja (700) na ng'ondu ngiri mûgwanja (7,000). Nabo bareeka kîrîkanîro atî bakaathîkagîra MWATHANI, Mûrungu wa biûjûjû biaao, na nkoro ciaao cionthe na mîoyo yaao yonthe. Barauga atî ûrîa wonthe ûkaarega kwathîkagîra MWATHANI, Mûrungu wa Israeli ooragwe, ëethîrwa arî mûnini kana arî mûnene, ntomûrûme kana mûka. Nabo baraciîtîria MWATHANI na kajû gakanene, bagîtûmagîîria na tarumbeta na ngoji. Antû bonthe ba Juda baragwîrîrua mûciîtio jûu nîûntû baaciîtîtie na nkoro yonthe nî baarî bagûcwa MWATHANI na wîru na baramwona. Tontû bûû, MWATHANI arabaa thîîrî nthîgûrû yaao kunthe. Mûnene Asa nî aaritîre ûjûûwe Maaka gîtîîne kîaawe kîa mûka-mûnene nîûntû nî aathithîtie gîkingi kîa mûng'uanano jwa Ashera. Asa aratemanga gîkingi kîu, aragîatûranga na arakîîthîîria mûuro jwa Kidironi. Kinya këethîra Asa atoombîre kwebeeria irombero bia mîng'uanano bionthe kuuma nthî îîu, we nî aatûûrîre aathîkîrîte MWATHANI matukû jonthe ja ûtûûro bwaawe. Nî eekîre into birîa bionthe îthe, Abija aathûrîrîte Mûrungu, o amwe na into bia thaabu na bia fetha birîa we wengwa aathûrîrîte Mûrungu. Naku gûtacoka kûgîa ndwaa kaîrî mwanka mwakeene jwa mîrongo îthatû na îtaano jwa waathani bwa Asa. Mwakeene jwa mîrongo îthatû na îtaantatû jwa waathani bwa Asa, Baasha mûnene wa Israeli nî aaithûkîîre Juda na araambîrîria kwirigîra ntûûra ya Rama na kûmîrikia nîkenda arigîîria antû gwîta nthîgûrû ya Juda kana kuuma ku. Asa ararita fetha na thaabu mîthithûûne ya kîûrû na gîkaro kîa mûnene aratûmana Damaski kîrî Beni-hadadi mûnene wa Sîria aramwîra, “Nî tûgîe ngwatanîro gatîgatî gaakwa naagwe ta ûrîa kwaarî gatîgatî ka baaba na abaagu. Nî ûkwona ndîgûgûtûmîra fetha na thaabu. Nandî tharia ngwatanîro yaaku na Baasha, mûnene wa Israeli, nîkenda auma nthî yaakwa.” Beni-hadadi nî eetîkanîrîrie na mûnene Asa nawe aratûma njûûrî ciaawe ciîta kwithûkîra ntûûra cia Israeli. Barataa Ijoni, na Dani na Abeli-maimu, na ntûûra cia gwîka into cionthe cia nthîgûrû ya Nafutali. Rîrîa Baasha aigîrue mantû jau, aratiga gwaka Rama, na aratiganîria ngûgî yaawe. Mûnene Asa areeta Rama na arûme bonthe ba Juda, nabo barakamata mîtî na maiga jarîa Baasha aakaga najo. Aratumîra into biu gwaaka nthingo cia ntûûra cia Geba na Mizipa. O îgiita rîu, Kîroria Hanani areeta kîrî Asa, mûnene wa Juda, aramwîra atîrî, “Tontû bwa ûrîa ûreekîre wîîrîgîîro bwaaku kîrî mûnene wa Sîria antû a MWATHANI Mûrungu waaku, njûûrî ya mûnene wa Sîria îgûkwîrûkîra. Uga Ethiopia na Lîbia bataarî na njûûrî inene na ngaarî cia ndwaa na mbarathi inyiingî? Naagwe nîûntû nî weekîre wîîrîgîîro bwaaku kîrî MWATHANI, nî aakûûmbanîrîre kîrî bo. MWATHANI akaraga araithîîrîîtie nthîgûrû yonthe, nawe aejaga barîa bamwathîkagîra inya. Ûkûthithia waa, naagwe kuuma nandî ûrîtua gûtûûraga ndweene.” Rîu Asa araathûûra mono nî kîroria kîu arakîtheeka na nyororo, arakîgera ncheera. Ningî araambîrîria kwinyîîria antû bamwe baawe mono. Mantû jonthe ja waathani bwa Asa kuuma kîambîrîîria mwanka mûthia nî jaandîki rûgonoone rwa Anene ba Juda na ba Israeli. Mwakeene jwa mîrongo îthatû na kenda jwa ûnene bwa Asa, nî agwaatîrwe nî mûrimo jûmûthûûku jwa magûrû. Nawe kînya rîo ataacwa ûteethio kuuma kîrî MWATHANI, tiga kîrî agaa. Nyuma ya mîaka îîrî, arakua. Nawe arathikwa gîkurunguune kîa iiga kîrîa aithithîrîtie ntûûreene ya Daudi. Baramûmamia ûrûrîîne bwîkîri macoco na maguta jakûeera bwega. Ningî barakia mwanki jûmûnene jwa kwonania ûrîa baramûtîîte. Jehoshafati nîwe waaere mûnene îthe Asa agûkua. Nî airikîîrie ûrîa atîngîûmbwa nî Israeli. Areeka njûûrî ntûûreene irîa ciairigîri cia Juda cionthe, na arathithia kambî cia asikarî nthîgûrû ya Juda na ntûûreene cia Efuraimu irîa îthe Asa aataîte. MWATHANI nî aarî amwe na Jehoshafati tontû nî aathingataga mîîtîre îrîa îthe aatwîre nayo. Ataatumîkagîra mîrungu ya Baali, no Mûrungu wa îthe eetîkîtie na akaathîkagîra maathana jaawe atîkûthingata ûrîa Aisraeli baatwîre kûthithia. Tontû bûû, MWATHANI nî aatûmîre waathani bwaawe bûrika. Nabo antû ba Juda bonthe nî baamûritagîra ûgoti, nawe aratonga mono na aragîa îgweta. Jehoshafati nî aarî na ûchamba bwa kûthingata mantû ja MWATHANI, na nkûrûki nî aathûûkangîrie irombero bia mîng'uanano na areebeeria mîrungu ya Ashera nthîgûrû ya Juda. Mwakeene jwa îthatû kuuma akwambîrîria kwaathana nî aatûmîre atongeeria baawe tabo, Beni-haili na Obadia na Zekaria na Nethaneli na Mikaia kûritana ntûûreene cia Juda. Betanîrie na Alawi baba: Shemaia na Nethania na Zebadia na Asaheli na Shemiramothi na Jehonathani na Adonija na Tobija na Tobadonija, barî amwe na athînjîri-Mûrungu baîrî tabo Elishama na Jehoramu. Nabo bararitana ndeene ya Juda barî na yuku rîa Waatho rîa MWATHANI. Barathiûrûkania na ntûûra cia Juda cionthe bakîritanaga antû. Nacio nthîgûrû cionthe irîa ciaathiûrûkîrîte Juda irakîra MWATHANI mono, na iteenda kûrwaa na Jehoshafati. Afilisti bamwe nabo nî baaikîîrie Jehoshafati biewa na fetha birî ûgoti, na kinya Arabu baramwikîria ntûrûme ngiri mûgwanja na magana mûgwanja (7,700). Jehoshafati areeta na mbere kûgîa inya. Araaka nthingo cia gwikaria na ntûûra cia gwîkaga into kûu nthîgûrû ya Juda. Ningî nî aarî na nchuku inene ntûûreene cia Juda na njûûrî ya nchamba cia inya cia ndwaa ndeene ya Jerusalemu. Ûu nîu baakari kûringana na mîîrîga ya biûjûjû biaao: kuuma Juda, nî kwaarî na atongeeria ba antû ngiri inyingî. Nabo baarî: Adinaha, mûtongeeria wa nchamba cia ndwaa ngiri magana jathatû (300,000), athingati nî Jehohanani, mûtongeeria wa antû ngiri magana jaîrî ja mîrongo înaana (280,000), nawe athingati nî Amasia, mûtaana wa Zikiri, ûrîa wairitîte kûritîra MWATHANI ngûgî na waatongagîîria nchamba cia ndwaa ngiri magana jaîrî (200,000). Kuuma mwîrîgeene jwa Benjamini kwaarî na Eliada, nchamba ya ndwaa îrîa yaatongagîîria antû ngiri magana jaîrî (200,000) barî na ûta na rong'o. Aathingati nî Jehozabadi, arî na antû ngiri îgana rîa mîrongo inaana (180,000) barîa baakaraga barî na mathaga ja ndwaa. Bau nabo baarî ba gûkaragia mûnene amwe na barîa bangî mûnene eekîte ntûûreene indikie ndeene ya nthîgûrû ya Juda yonthe. Jehoshafati nî aarî na ûtonga bûbwingî na gîtîîo. Ningî nî aatumîre ûthoni na Ahabu. Nyuma ya mîaka îng'anoona, areenama Samaria kîrî Ahabu. Ahabu arathînja ng'ondu na ndeegwa inyiingî mono nîûntû bwaawe na antû barîa baarî amwe nawe, na aramwoneeria atî bakarwee na Ramaothi îrîa îrî Gileadi. Ahabu mûnene wa Israeli arooria Jehoshafati mûnene wa Juda atîrî, “Ûgëetania naani kwithûkîra ntûûra ya Ramothi-gileadi?” Nawe aramûcokeria aramwîra atîrî, “Gûtî nkûûrani yaakwa naagwe. Antû baakwa nî baaku, naatuî tûkeethîrwa tûrî amwe naabuî ndweene.” Jehoshafati areera mûnene wa Israeli atîrî, “Amba ûûrie mbere ûrîa MWATHANI akwenda.” Tontû bûû, mûnene wa Israeli aroothûrania iroria magana jana, arabiûria, “Nî bwega twîte tûkarwee na Ramothi-gileadi kana mpambe ntige?” Nabo barauga, “Îta, nîûntû MWATHANI agatûma ûmîûmbe ndweene.” Îndî Jehoshafati arauga, “Ka gûtî kîroria kîngî kîa MWATHANI kîrîa tûûmba kûûria?” Mûnene wa Israeli areera Jehoshafati, “Kûrî muntû ûmwe ûrî o ûûmba gûtûûrîria MWATHANI, nawe nî Mikaia mûtaana wa Imula. Îndî ntîmwendeete nîûntû gûtî rîo andoragîria mantû jameega tiga jamathûûku rîonthe.” Nawe Jehoshafati arauga, “Arî, mûnene nî atige kuuga ûu.” Mûnene wa Israeli nawe areeta mûtongeeria waawe ûmwe aramwîra, “Gîîra Mikaia mûtaana wa Imula na mpwîî.” Rîu mûnene wa Israeli na Jehoshafati mûnene wa Juda baakarîrîte itî biaao bia ûnene beekîrîte ndwambambio ciaao. Baarî îtîîriine rîrîa rîaarî mwîrîgeene jwa ntûûra ya Samaria. Nabio iroria bionthe biaroragia birî mbere yaao. Zedekia mûtaana wa Kenaana araithithîria mîtûrirû ya chuuma arauga, “MWATHANI ariuga ûjû: ‘Îîjî nîyo bûgaatindîka antû ba Sîria nayo mwanka bûbathirie’” Iroria bionthe biraroria o ûu birauga: “Îta Ramothi îrîa Gileadi na ûkoombana. MWATHANI akaamînenkanîra kîrî gwe.” Nawe muntû ûrîa waatûmi eeta gwîta Mikaia aramwîra, “Atîrî, iroria bingî bionthe biikûroreria mûnene mantû jameega ja ûûmbani. Nî kaaba kinya gwe weeta ûmwîre mantû o ta jau” Îndî Mikaia aramwîra, “Ndeene ya Riîtwa rîa MWATHANI mûtûûra mwoyo, ûûni nkaamwîra ûrîa Mûrungu waakwa akaambîîra mwîre.” Rîrîa Mikaia aakinyîre, mûnene Ahabu aramûûria atîrî, “Mikaia, nî bwega mûnene Jehoshafati naani twîte tûkaithûkîre Ramothi îrîa îrî Gileadi kana tûkare?” Mikaia aramûcokeria aramwîra atîrî, “Îteeni bûûmbane. Bakanenkanîrwa kîrî buî.” Îndî mûnene aramûûria, “Nî maita jang'ana ngaakwîra ûtîkambîîre ûntû bûngî tiga ûûma riîtweene rîa MWATHANI?” Mikaia aramwîra atîrî, “Ndîroonîre Israeli yonthe înyagîîte irîmeene ja ng'ondu itî na mûrîîthi. MWATHANI auga, ‘Baba batî na mûtongeeria. O muntû nî aciaanîre nja yaawe na thîîrî.’” Mûnene wa Israeli areera Jehoshafati atîrî, “Ntîkwîrîre atî atîûmba kûndoreria wega tiga ûthûûku?” Nawe Mikaia arauga, “Tontû bûû, thikîîra kiugo kîa MWATHANI: ndîroonîre MWATHANI akarîrîte rûriga rwa ûnene nayo njûûrî ya îgûrû yonthe îrûngi rûteere rwaawe rwa ûrîo na rwa ûmotho. MWATHANI ooria, ‘Nûû ûkaaîrîîria Ahabu mûnene wa Israeli nîkenda eeta gûkuîra Ramothi-gileadi?’ Nabo bauga o muntû ûntû bwaawe ûûngî bwaawe. Rîu Roho ûmwe aumîra, arûngama mbere ya MWATHANI, auga ûjû: ‘Ni nkamwaîria.’ MWATHANI aamûria atîrî, ‘Ûkamwaîria na njîra îrîkû?’ Nawe aramwîra atîrî, ‘Ngeeta na mpee Roho ûkwaria ûrongo tûnyuene twa iroria bia Ahabu bionthe.’ MWATHANI aamwîra, ‘Nî gwe ûgeeta kûmwaîria, na ûkoombana. Îta nandî ûkathithie ûu.’ Tontû bûû, nandî nî ûkwona MWATHANI nî eekîrîte Roho wa kwaria ûrongo tûnyuene twa iroria bibi biaaku. MWATHANI nîwe uugîîte mantû jamathûûku jakwegiî.” Zedekia mûtaana wa Kenaana areetaîta akuî na Mikaia, aramûringa rûî rwa rûthîa, aramûûria, “Nî rî Roho wa MWATHANI araumîre kîrî ni eeja gûkwarîria?” Nawe Mikaia aramwîra, “Ûkaamenya ntukû îîu weeta gwiciitha kanyomba ka ndeene.” Mûnene wa Israeli arauga, “Gwateeni Mikaia bûmûcokie kîrî Amoni mûrûngamîîri wa ntûûra, na Joashi mûtaana wa mûnene, na bûbeere, ‘Ûjû nîu mûnene auga: theekeeni muntû ûûjû ncheera na bûmweejage tûirio tûnini na rûûjî mwanka rîrîa ngacoka na thîîrî.’” Mikaia aramwîra, “Waacoka na thîîrî rî, nkamenya tî MWATHANI ûmbarîrîîtie.” Ningî arauga, “Bwinthe bûkwigua ûrîa ndauga!” Mûnene wa Israeli na Jehoshafati mûnene wa Juda nî beetîre kwithûkîra Ramothi-gileadi. Mûnene wa Israeli areera Jehoshafati atîrî, “Ndîîta ndweene ndiigarûrîte, îndî gwe îkîra nguû cia ûnene.” Tontû bûû Ahabu areeta ndweene aigarûrîte. Mûnene wa Sîria nî eerîte atongeeria baawe ba ngaarî cia ndwaa atîrî, “Bûkáarweni na muntû noo ûrîkû, mûnini kana mûnene, tiga mûnene wa Israeli wenka.” Rîrîa atongeeria bau ba ngaarî cia ndwaa boonîre Jehoshafati, barauga, “Ûrîa nîwe mûnene wa Israeli,” na baramwerekera barwaa nawe. Îndî Jehoshafati arauga mbu nawe MWATHANI aramwonokia na aratûma batigana nawe. Tontû rîrîa boonîre tî we mûnene wa Israeli, nî baagarûkîre baratiga kwîngana nawe. Îndî asikarî ûmwe wa Sîria aragera mûgwî na araratha Ahabu atîkûmenya gatîgatîîne ka nguû ya chuuma na chuuma ya kîbara. Nawe areera mwîtithia wa ngaarî yaawe ya ndwaa atîrî, “Garûka na ûnditarite ndweene nîûntû ndîkûrathwa.” Ntukû îîu, ndwaa nî yaaneneire mono. Mûnene wa Israeli nawe nî aakarîre ngaarîîne yaawe eerekerete antû ba Sîria mwanka ûgoro. Riûa rîkûthûa, arakua. Jehoshafati mûnene wa Juda nî aacokîre nja yaawe Jerusalemu na thîîrî. Kîroria Jehu mûtaana wa Hanani nî eetîre gûtirimana nawe na aramwîra, “Ûbwuîrîte gûteethia barîa baaî na kwenda barîa bathwîre MWATHANI? Tontû bwa ûu ûthithîtie, MWATHANI arî na marûrû nîûntû bwaaku. Îndî kûrî wega ûrî nabu, nîûntû nî weebeeretie mîng'uanano ya Ashera nthîgûrûûne na weetîkia Mûrungu na nkoro yaaku.” Jehoshafati aatûûraga Jerusalemu. Nî aaumagarîre kaîrî areeta kûriûngîra antû kuuma Beerisheba mwanka nthî ya irîma ya Efuraimu, na arabacokia kîrî MWATHANI, Mûrungu wa biûjûjû biaao. Nî eekîre agambi nthîgûrû ya Juda, ntûûreene irîa ndikie cionthe, na arabeera ûjû, “Menyagîîreeni mantû jarîa bûkûthithia, nîûntû bûtîkûgiita magamba nîûntû bwa muntû, îndî nîûntû bwa MWATHANI. MWATHANI akîthagîrwa arî amwe naabuî bûkîgiita magamba. Imenyagîîreeni bûkîthithia ûu, nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu weetû atîangaratanagia magamba, ningî atîendaga muntû ûmwe nkûrûki ya ûûngî kana akukumwa.” Ningî ndeene ya Jerusalemu, Jehoshafati nî aathuurîre Alawi bamwe, na athînjîri-Mûrungu na atongeeria ba mîîrîga ya Israeli, nîkenda baritagîra MWATHANI ngûgî ya kûgiita magamba na kûthiragia mateta. Nabo baakaraga Jerusalemu. Jehoshafati arabeera atîrî, “Ûjû nîu bûkaathithagia bûgîkîraga MWATHANI, na bûrî na ûûma, na bûcieejeene na nkoro yonthe: Rîrîa rîonthe bwareeterwa îgamba nî ataana ba abaagu kuuma ntûûreene ciaao rîegiî kûûragana, kana Waatho, kana maathana, kana mantû ja wîîthîre bûboonagîîrie ûrîa bathithia batîkeeje kwîyia mbere ya MWATHANI naabuî bwîjîîrwa nî marûrû jaawe amwe na ataana ba abaagu. Bwathithia ûu, bûtîîthîrwa bwîîtie. Amaria mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene nîwe mûnene weenu ngûgîîne cionthe cia MWATHANI. Zebadia mûtaana wa Ishimaeli nîwe mûrûngamîîri wa antû ba Juda mantûûne jonthe ja mûnene. Alawi nabo nîbo nthûûmba cieenu cia kûrûngamagîîra mantû. Thithagieni mantû bûtî na ûguaa, na MWATHANI arokaraga na barîa baagîru.” Nyumeene, antû ba Moabu na Amoni, amwe na antû bamwe ba Ameuni nî beetîre kûrwaa na Jehoshafati. Antû bamwe bareeta bareera Jehoshafati atîrî, “Antû babaingî mono nî bakwîjîîrîte baumîte Edomu, rwongo rûrîa rûngî rwa îria rîa Chumbî, na atîrî, nandî baagûkinya Hazazoni-tamari.” Hazazoni-tamari nooku Enigedi. Jehoshafati araigua ûguaa, araambîrîîria kûromba MWATHANI, na aratûmîîria Juda kunthe arauga antû baciate irio. Nabo antû barauma ntûûreene cionthe cia Juda baroothûrana amwe nîkenda bacwaa ûteethio kuuma kîrî MWATHANI. Jehoshafati nî aarûngamîre ntunduune ya antû ba Juda na Jerusalemu kîûrûûne mbere ya kîarago kîrîa kîerû arauga atîrî, “Gwe MWATHANI, Mûrungu wa biûjûjû bieetû; anga gwe tîgwe Mûrungu ûrîa ûrî kûu îgûrû? Anga tîgwe waathaga moonene jonthe ja mîgongo? Inya na ûûmbani birî njareene ciaaku, na gûtî muntû ûûmba gûkwirima. Atîrî, gwe Mûrungu weetû, anga ûteengîre antû barîa baatûûraga nthîgûrû îîjî nîûntû bwa antû baaku ba Israeli na ûramîeejana kîrî nchiarwa cia Abrahamu mûcoore waaku? Nabo nî batwîîre ku, na nî bagwaakîrîte nyomba întheru o ku nîûntû bwa riîtwa rîaaku bakiugaga, ‘Tûkëeja kwîjîîrwa nî ûthûûku-rî, bûrî bwa ndwaa, kana bwa ndwari îmbîî, kana bwa mpara, tuî tûkaarûngama kîûrûûne gîkî, na mbere yaaku, nîûntû kîûrûûne gîkî nîku ûthaathagîrua. Naatuî twagûkaîra nîûntû bwa thîîna yeetû ûtwigue na ûtwonokie.’ Nandî tega woone antû ba Amoni na ba Moabu na ba Kîrîma kîa Edomu, barîa waagirîrie antû ba Israeli baithûkîra rîrîa baumaga nthî ya Misri, barabeeba na batîbathirie. Nandî nî ûkwona barîtûrîaa na kwîja gûtwînga kiigaine gîaaku kîrîa ûtûgaîrîte! Itû gwe Mûrungu weetû; tîgwe ûkaagiita bwaao? Tontû tuî tûtî na inya ya kûûmba kîrîndî gîkî kîonthe gîtwîjîîrîte. Tûtîkûmenya ûrîa tûkathithia, îndî nîgwe twîrîgîrîte.” Îgiita rîu, antû bonthe ba Juda baarûngi mbere ya MWATHANI barî na tûkenke twaao, na aka baao, na aana baao. Roho wa MWATHANI nî eejîriîre Jahazieli mûtaana wa Zekaria. Zekaria aarî mûtaana wa Benaia. Benaia aarî mûtaana wa Jeieli. Jeieli aarî mûtaana wa Matania ûrîa waarî Mûlawi wa mwîrîga jwa Asafu. Roho wa MWATHANI aramwîjîîra arî ntunduune gatîgatî, nawe arauga; “Thikîîreeni buî antû bonthe ba Juda, na atûûri ba Jerusalemu, na mûnene Jehoshafati. MWATHANI arîbwîîra ûjû: ‘Bûgáakîreni kana bûmaka nîûntû kîrîndî gîkî nî gîkiingî ûjû, nîûntû ndwaa tî yeenu, nî ya Mûrungu. Rûûjû înameeni bûkarwee nabo. Bagaitîîria njîreene ya Zizi, naabuî bûbatirime mûthieene jwa mûguuru bwa gaiti ya bûûrî ya Jerueli. Bûtîbatara kûrwaa ndwaa îîjî. Bûkaarûngama arîa bûrî bûkirîte ki bwoone MWATHANI akîbûûmbanîra, buî antû ba Juda na Jerusalemu.’ Tigeeni gûkîra kana bûmaka. Rûûjû umagareni bûkarwee nabo, na MWATHANI akeethîrwa arî amwe naabuî.” Rîu Jehoshafati areenîka mûtwe aratiirithia ûthiû bwaawe nthi, na kinya antû ba Juda bonthe na atûûri ba Jerusalemu nî baairingîre nthî mbere MWATHANI, bakîmûthaathagia. Nabo Alawi ba mwîrîga jwa Kohathi na jwa Kora bararûngama barakumia MWATHANI Mûrungu wa Israeli na kajû gaakanene. Rûûneene barookîîra rûkîîrî kainda baraumagara bareeta bûûrîîne ya Tekoa. Rîrîa baaumagaraga Jehoshafati nî aarûngamîre na arauga, “Nthikîîreeni buî antû ba Juda na atûûri ba Jerusalemu! Îtîkieni MWATHANI Mûrungu weenu, nawe agaatûma bwirikîrie. Îtîkieni iroria biaawe, naabuî bûkoona ûûmbani.” Aracoka araireba na atongeeria, arathuura antû ba kwinîra MWATHANI bakîmûkumagia na ndwîmbo, beetîte barî mbere ya njûûrî. Nabo bainaga ûjû: “Cokerieni MWATHANI nkaatho, nîûntû kîaao kîaawe gîtûûraga kenya na kenya.” Rîrîa baambîrîîrie kwina na gûkumia, MWATHANI nî aumbuthûrîre antû ba Amoni na Moabu na ba Kîrîma kîa Edomu barîa beetîte kwithûkîra Juda na baroombwa. Antû ba Amoni na ba Moabu nî bagarûkîre atûûri ba Kîrîma kîa Edomu barabathiria buru. Bakûthiria kûthithia ûu, baracoka kûthirania bongwa. Rîrîa antû ba Juda baakinyîre mûnaareene jwa akaria rwanda, nî baategîre ndeerîa njûûrî îîu ya maitha yaarî, baroona nî biimba akî bianyaganîte nthîgûrû. Gûtî noo ûmwe waatigeere arî mwoyo. Jehoshafati na antû baawe nî beetîre gûtaa into kîrî bo, nabo bareethîra ng'ombe inyiingî mono, na into, na nguû, na into bia goro, barabikamata mwanka birarema. Baathirîrie ntukû ithatû bagîkamataga into biu nî ûrîa biaingîîte. Ntukû ya inya baroothûrana mûuro jwa Beraka baratharimîra MWATHANI nao. Tontû bûû, mûuro jûu jwîtagwa Mûuro jwa Beraka mwanka naarua. Rîu antû bau bonthe ba Juda na Jerusalemu baracoka Jerusalemu batongeeretue nî Jehoshafati bagwîrîtue, nîûntû MWATHANI nî aaboombanîrîte kîrî anthû baao. Nabo baracoka Jerusalemu bakîringaga inanda na wandîîndî na tarumbeta bareeta kîûrûûne. Najo moonene ja nthîgûrû cionthe jarakîra Mûrungu rîrîa baigîrue atî MWATHANI nî aarwîte na anthû ba Israeli. Tontû bûû, nthîgûrû îrîa Jehoshafati aathaga nî yaakarîre îrî na ûkiri nîûntû Mûrungu waawe nî aamweete thîîrî nteere cionthe. Ûu nîu Jehoshafati aathanîre Juda. Aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îthatû na îtaano rîrîa aambîrîîrie kwaathana, na araathana mîaka mîrongo îîrî na îtaano arî Jerusalemu. Ng'ina eetagwa Azuba, mwarî wa Shilihi. Nî aathingatîre ngerekano ya îthe Asa atîkûmîebera, arathithia mantû ja kûgwîria MWATHANI. Îndî iritiro bia igongwana bia tûrîma bitoomba kwebeerua, nîûntû antû bataarî bagûcokeera Mûrungu wa biûjûjû biaao na nkoro ciaao. Najo mantû jangî jonthe jarîa Jehoshafati aathithîrie, kuuma bwa mbere mwanka bwa mûthia jaandîki rûgonoone rwa Jehu, mûtaana wa Hanani rûrîa rûrî yukuune rîa anene ba Israeli. Jehoshafati mûnene wa Juda nî aathithîrie ngwatanîro na mûnene Ahazia wa Israeli, ûrîa wathithagia mantû jamathûûku mono. Baagwatanîîre nîkenda bathithia meri cia gwîta Tarishishi, nabo baacithithagîria Ezioni-geberi. Îndî Eliezeri mûtaana wa Dodarahu wa ntûûra ya Maresha nî aarorerie Jehoshafati mantû jamaaî aramwîra, “Tontû bwa kûgwatanîra na Ahazia, MWATHANI akaathûkangia birîa bûthithîtie.” Nacio meri irathûûkanga iraremwa nî gûkinya Tarishishi. Jehoshafati nî aakuîre na arathikwa mbîrîreene cia biûjûjû biaao Ntûûreene ya Daudi, na Jehoramu mûtaana waawe araa mûnene. Jehoramu aarî na ataana ba îthe baba: Azaria na Jehieli na Zekaria na Azaria na Mikaeli na Shefatia. Bonthe barî ataana ba Jehoshafati. Îthe nî aabatigîrîte biewa bibingî bia fetha na thaabu na into bigiingî bia goro o amwe na ntûûra indikie cia Juda. Îndî aatigîîre Jehoramu ûnene nîûntû nîwe waarî mûtaana waawe wa kîranga. Rîrîa Jehoramu aakarîîre gîtî kîa îthe kîa ûnene na arairikîria, nî ooragîre ataana ba îthe bonthe na atongeeria bamwe ba Juda. Jehoramu aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îthatû na îîrî rîrîa aambîrîirie kwaathana, nawe araathana mîaka îkûmi arî Jerusalemu. Nî eeîîrie mbere ya MWATHANI mono. Nî aathingatîre ngerekano ya anene ba Israeli ta ûrîa nchiarwa cia Ahabu ciathithîrie, nîûntû nî aagûrîte mwarî wa Ahabu. Îndî MWATHANI ateendîre kûthiria rûrîîjo rwa Daudi nîûntû bwa kîrîkanîro kîaawe na Daudi na ûrîa aamûciîtîrîtie atî nchiarwa ciaawe igaatûûra ciathanaga kenya na kenya. Matukûûne ja Jehoramu, antû ba Edomu nî baakararîrie waathani bwa Juda na baraithuurîra mûnene waao bongwa. Jehoramu nî aumagarîre na atongeeria baawe ba njûûrî na ngaarî ciaawe cia ndwaa, na arookîîra ûtukû araûûra antû ba Edomu barîa baamûcîgîîrîîtie amwe na atongeeria baawe ba ngaarî cia ndwaa. Tontû bûû, Edomu nî yaareganîre na waathani bwa Juda mwanka naarua. Îgiiteene o rîu, antû ba Libuna kinya bo nî baareganîre na waathani bwa Jehoramu, nîûntû nî aatiganîte na MWATHANI, Mûrungu wa biûjûjû biaao. Nkûrûki ya jau nî aathithîtie tûrîma twa kûritagîrwa mîrungu ya mîng'uanano igongwana nthîgûrû ya irîma ya Juda. Ningî aratûma atûûri ba Jerusalemu bamaramara na araatithia Juda njîra. Jehoramu nî aareeteerwe barûga kuuma kîrî kîroria Elija îkiugaga: “Ûjû nîu MWATHANI, Mûrungu wa kiûjûjû kieenu Daudi augîîte: ‘Nî ûregeete kûthingata mîîtîre ya abaagu Jehoshafati, kana mîîtîre ya Asa ûrîa waarî mûnene wa Juda, wathingata mîîtîre ya anene ba Israeli. Nandî nî ûtûmîte antû ba Juda na atûûri ba Jerusalemu baamaramara ta ûrîa nja ya Ahabu yaatûmîre Israeli îmaramara. Ningî gwe nî ûûragîte ataana ba abaagu, barîa baraarî babega nkûrûki yaaku. Tontû bûû, MWATHANI agatûma antû baaku amwe na aana baaku, na aka baaku, baajue nî mûrimo jûmûthûûku, na athirie into biaaku bionthe. Gwe naagwe ûkagwatwa nî mûrimo jûmûnene jwa kîu na jwîte na mbere kwongereka o ntukû o ntukû.’” MWATHANI nî aatûmîre Afilisti na Arabu barîa baarî akuî na antû ba Ethiopia bathûûra Jehoramu. Nabo bareeta baraithûkîra Juda, na barataa into bia gîkaro kîa mûnene bionthe na kinya ataana baawe, na aka baawe. Gûtî mûtaana waawe baatiga tiga Ahazia, mûtaana waawe ûrîa waarî mûnini buru. Nyuma ya mantû jau jonthe, MWATHANI aramwajithia mûrimo jûmûthûûku jwa kîu jûtîkwora. Nyuma ya mîaka îîrî, mûrimo jaawe jûreeta na mbere kwongereka nkûrûki na arakua gîkuû kîa ûrûrû bûbwingî mono. Antû baawe batakîrie mwanki jwa kwonania nî bamûtîîte ta ûrîa anene barîa baarî mbere yaawe bathithagîrua. Jehoramu aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îthatû na îîrî akîambîrîîria kwaathana, na aathanîre arî Jerusalemu mîaka inaana. Rîrîa akuîre gûtî muntû waamûrîrîra. Nawe aathikîrwe Ntûûra ya Daudi, îndî tî mbîrîreene cia anene. Atûûri ba Jerusalemu nî baaeetherie Ahazia mûtaana wa Jehoramu ûrîa mûnini buru mûnene îthe agûkua. Gîkundi gîa antû kîrîa gîetîte amwe na Arabu nî kîaarî gîkûûraga ataana ba Jehoramu barîa bakûrû bonthe. Tontû bûû, Ahazia araa mûnene wa Juda. Ahazia aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îna na îîrî rîrîa aambîrîîrie kwaathana, na aathanîre mwaka jûmwe arî Jerusalemu. Ng'ina eetagwa Athalia, na aarî mwarî wa mûtaana wa Omuri. Kinya we nî aathingatîre mîîtîre ya nja ya Ahabu, nîûntû ng'ina nî aamwathaga kûthithia mantû jamaaî. Ahazia nî eeîîrie mbere ya MWATHANI o ta ûrîa nja ya Ahabu yaathithîtie; nîûntû nyuma ya gîkuû kîa îthe, nîbo baaere amwathi kîrîra mwanka baraûra nawe. Athingatîte kîrîra kîaao, nî eetanîrie na Joramu, mûtaana wa Ahabu, mûnene wa Israeli kûrwaa na Hazaeli, mûnene wa Sîria kûu Ramothi-gileadi. Joramu nî eekîîrwe ngûma nî antû ba Sîria, nawe aracoka Jezereeli kworeria ngûma iu nao. Nawe Ahazia mûnene wa Juda, nî eetîre kûu Jezereeli kûraitha Joramu, mûtaana wa Ahabu nîûntû nî aajîtue. Îndî nî Mûrungu waabangîte atî mûthia jwa Ahazia jûkinye na njîra îîu ya gwîta kûraitha Joramu. Tontû rîrîa aakinyîre nao, nî aumagaranîrie na Joramu beeta kûthagana Jehu mûtaana wa Nimushi, ûrîa MWATHANI eetûûrîrîtie maguta nîkenda athiria nja ya Ahabu. Rîrîa Jehu aakanûkagia nja ya Ahabu, nî eethîîre agambi ba Juda na ataana ba ataana ba îthe ba Ahazia barîa baatumîkagîra Ahazia, na arabooraga. Ningî aracwa Ahazia, na aragwatwa aiciithîte Samaria, nawe arareetwa kîrî Jehu na arooragwa. Nabo nî baamûthikîre nîûntû nî baugîre atî, “Nî mwana wa mûtaana wa Jehoshafati ûrîa weetîkîtie MWATHANI na nkoro yaawe yonthe.” Nayo nja ya Ahazia îtaarî na muntû ûrîngîûmba kwaathana. Îndî rîrîa Athalia ng'ina wa Ahazia oonîre atî mûtaana waawe aagûkua, nî ooragithîrie nchiarwa cionthe cia rûrîîjo rwa ûnene rwa Juda. Îndî Jehoshabeathi, mwarî wa Jehoramu nî aajûkîrie Joashi mûtaana wa Ahazia, aramûritarita kîrî ataana bangî ba mûnene barîa baarî akuî kûûragwa, aramwitha amwe na ûrîa wamûmenyagîîra kanyomba ga kûmama kîûrûûne kîa Mûrungu. Ûu nîu Jehoshabeathi aithîre Joashi atîkooragwe nî Athalia. Jehoshabeathi nawe aarî mwari wa mûnene Jehoramu, na nîûntû bûû, aarî mwarî wa ng'ina na Ahazia, na aarî mûka wa Jehoiada mûthînjîri-Mûrungu. Joashi arakarania nabo aithi kîûrûûne kîa Mûrungu mîaka îtaantatû îrîa Athalia aathanîre Juda. Mwakeene jwa mûgwanja jwa waathani bwa Athalia, mûthînjîri-Mûrungu ûrîa weetagwa Jehoiada nî aajûkîrie îtagaaria, araireba na atongeeria ba njûûrî ya antû îgana. Nabo baarî Azaria, mûtaana wa Jehoramu, na Ishimaeli mûtaana wa Jehohanani, Azaria mûtaana wa Obedi, na Maaseia mûtaana wa Adaia, na Elishafati mûtaana wa Zikiri. Bareetania na nthîgûrû ya Juda yonthe bakîuthûranagia Alawi kuuma ntûûreene cionthe cia Juda, na atongeeria ba mîîrîga ya Israeli, baracemania Jerusalemu. Ntundu îîu yonthe îrarîîkania na mûnene îrî kîûrûûne kîa Mûrungu. Jehoiada arabeera ûjû, “Tegeeni, ûûjû nî mûtaana wa mûnene! Ka aathane o ta ûrîa MWATHANI augîîte bwa nchiarwa cia Daudi. Ûjû nîu bûkaathithia: buî athînjîri-Mûrungu na Alawi barîa bwîthagîrwa bûtî ngûgîîne ntukû ya sabatû, gîchunchî kîmwe kîrî bithatû kîeenu gîgaakaria mpingîro. Gîchunchî kîîngî kîmwe kîrî bithatû gîgaakaria gîkaro kîa mûnene, na kîu kîngî gîgaakaria mpingîroone ya Mûsingi. Antû bau bangî bonthe nabo bakeethîrwa barî biaragoone bia kîûrû kîa Mûrungu. Gûkágîta muntû noo ûrîkû ûkûrûka kîûrûûne tiga athînjîri-Mûrungu na Alawi barîa bagûtumîka. Bau no bakûrûke nîûntû nî babatheru, îndî antû bangî bonthe no mwanka boojûrie Waatho bwa MWATHANI. Alawi bagaacigîîria mûnene na beetanagie nawe arîa onthe ageeta, o muntû agwete mathaga jaawe ja ndwaa, na o muntû ûrîa ûgaakûrûka kîûrûûne ooragwe.” Nabo Alawi na antû bonthe ba Juda nî baathithîrie mantû jonthe kûringana na ûrîa Jehoiada mûthînjîri-Mûrungu aabeerîte. O mûtongeeria areeta na antû baawe barîa baabuîrîte kwambûrwa na barîa baabuîrîte kwambûrana ntukû ya sabatû. Jehoiada mûthînjîri-Mûrungu ataaraganîrie mûtaratara jwaao jwa kûrita ngûgî. Ningî Jehoiada nî aanenkeere atongeeria ba njûûrî matumo na rong'o irîa nene na irîa nini irîa ciaarî cia mûnene Daudi, na cieeki kîûrûûne kîa Mûrungu. Arabangania antû nîkenda bakaria mûnene, kuuma rûteere rwa ûmotho rwa kîûrû gwîta rûteere rwa ûrîo, na kîritîro kîa igongwana, na kûthiûrûka kîûrû kîonthe. Jehoiada aracoka araumagaria mûtaana wa mûnene, aramwîkîra thirû mûtwe, na aramûnenkera yuku rîa waathani. Jehoiada na ataana baawe baramwîtûûrîria maguta, baramwethia mûnene, na antû baratûmîîria bakiugaga, “Mûnene arotûûra matukû jamaingî!” Rîrîa Athalia aaigîrue gîtuma gîa antû boogîi bagîkumagia mûnene, nî eetîre kîûrûûne naarîa antû baarî. Nawe aatega, aroona mûnene arûngi gîtugîîne kîaawe mwariine, nabo atongeeria ba njûûrî na aringi mîtûrirû barûngi akuî na mûnene. Nabo antû bonthe ba Juda nî baagwîrîtue mono. Nî baaringaga tarumbeta, na aini bakîringaga into biaao bia wiini batongeeretie mambura. Athalia akwoona ûu aratambûranga nguû ciaawe akiugaga, “Îî ngûkunyanîrwa! Îî ngûkunyanîrwa!” Jehoiada, mûthînjîri-Mûrungu nî eetîre atongeeria ba njûûrî arabeera, “Muumagarîîrieni gatîgatî ka njûûrî, na muntû noo ûrîkû akëeja kûmûthingata ooragwe na rûchiû.” Ningî nî aarî akuuga atîrî, “Menyeni bwîja kûmûûragîra kîûrûûne.” Nabo baramûgwata baramwikia gîkaro kîa mûnene, na baramûûragîra Mpingîroone ya Mbarathi. Jehoiada nî aathithîrie kîrîkanîro amwe na antû bonthe na mûnene barauga atî bakarage barî antû ba MWATHANI. Ningî antû bonthe nî beetîre kîûrûûne kîa Baali barakîmomoranga. Barathûûkangia iritîro bia igongwana bia Baali amwe na mîng'uanano yaawe, na barooragîra Matani ûrîa waarî mûthînjîri wa Baali mbere ya iritîro bia igongwana. Jehoiada nî eekîre akaria ba kîûrû kîa MWATHANI, tabo athînjîri-Mûrungu Alawi amwe na Alawi barîa Daudi aabangîte bamenyagîîra kîûrû kîa MWATHANI, baritagîra Mwathani igongwana bia gwakîîria ta ûrîa kwaandîki Waathoone bwa Musa, barî na kûgwîrua, na bakiinaga ndwîmbo kûringana na mûbango jwa Daudi. Areeka akaria mpingîroone cia kîûrû nîkenda muntû noo ûrîkû ûtîtheri atîkeeje gûkûrûka kîûrûûne. Ningî Jehoiada nî eetîre atongeeria ba njûûrî, na antû barîa batîîe, na agambi, na antû bonthe ba nthîgûrû, nabo baragîîra mûnene kîûrûûne. Baramûûmagarîîria mpingîroone ya bwa rûgûrû, baramwikia gîkaro kîa mûnene na baramûkarithia rûrigeene rwa ûnene. Tontû bûû, antû bonthe ba nthîgûrû îîu nî baagwîrîrue mono na ntûûra îragîa na thîîrî nyuma ya Athalia akûûragwa. Joashi aarî na ûkûrû bwa mîaka mûgwanja rîrîa aambîrîîrie kwaathana, nawe aathanîre mîaka mîrongo îna arî Jerusalemu. Ng'ina eetagwa Zibiha wa kuuma Beerisheba. Joashi nî aathithagia mantû jameega mbere ya MWATHANI matukû jonthe jarîa Jehoiada mûthînjîri-Mûrungu aatûûrîre. Jehoiada nî aamûcûîîre aka baîrî, na aragîa na ataana na aarî. Nyumeene, Joashi nî aathûgaanîrie gûcokanîîria kîûrû kîa MWATHANI na gûkîthongomia. Aroothûrania athînjîri-Mûrungu na Alawi arabeera, “Umagareni bwîte ntûûreene cia Juda bûkîûthûranagia mbeecha cia gûcokanîîria kîûrû kîa Mûrungu o mwaka o mwaka. Gerieni kûthithia ûu na mpwîî.” Îndî Alawi bataathithîrie ûntû bûu na mpwîî. Tontû bûû, mûnene areeta Jehoiada aramûûria, “Nîmbi îtûmîte ûrega kwîra Alawi bageetie ûgoti kuuma Juda na Jerusalemu bûrîa Musa nthûûmba ya MWATHANI aaugîre bûritagwe nîûntû bwa kîûthûrano gîa Israeli na nîûntû bwa îema rîa gûtirimanîra?” Nîkwîthîrwa ataana ba Athalia, mûka ûrîa mûmaramari, nî baarî bakuuna mîari ya kîûrû kîa Mûrungu, na baajûkia into birîa bionthe biathûri bia kîûrû kîu baabitumîra kûthaathayia Baali. Tontû bûû, mûnene nî aaritîre Waatho, baratûma îthandûkû, narîo rîreekwa mpingîroone ya kîûrû kîa MWATHANI. Kûratûmîîrua Juda na Jerusalemu kunthe, antû bareerwa bareetere MWATHANI ûgoti bûrîa Musa nthûûmba ya Mûrungu aatuîrîte antû ba Israeli barî rwanda. Nabo atongeeria na antû bonthe nî baagwîrîîrue nî ûntû bûû, baraikia ûgoti bwaao bagîkagîra îthandûkûûne rîu mwanka rîroojûra. Rîrîa Alawi boona mbeecha ciaingîa îthandûkûûne, nî baariikagia kîrî nchaama cia mûnene. Mwandîki wa mûnene, na nchaama ya mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene nî beetaga bakarita mbeecha irîa ciaarî îthandûkûûne rîu, ningî bakarîjûkia bakarîcokia arîa rîekagwa. Barathithia ûu o ntukû o ntukû nabo baroothûrania mbeecha inyiingî mono. Mûnene na Jehoiada baranenkanîra mbeecha iu kîrî barîa baarûngamîrîte ngûgî ya kîûrû kîa MWATHANI. Nabo bararîaa nacio mabundi ja maiga na ja mbaaû, na aturi ba chuuma na îturutia nîkenda bathithia kîûrû kîa MWATHANI kûrîa kîathûûkangîtue. Nabo barîa baaerwe ngûgî îîu baramîrita na wîru, îreeta na mbere bwega, mwanka barathithia kîûrû kîa Mûrungu kîrarika, kîracoka ûrîa gîakari mbere. Ngûgî yaathira, baracokia mbeecha irîa ciatigarîre kîrî mûnene na Jehoiada. Nacio iratumîrwa kûthithia into bia kîûrû kîa MWATHANI, bia ngûgî ya kîûrû, na bia igongwana bia gwakîîria, na mpakûri cia ubaani, na ikombe bia thaabu na bia fetha. Ningî matukû jonthe ja Jehoiada, nî kwaritagwa igongwana bia gwakîîria kîûrûûne. Îndî Jehoiada nî aakûrîre mono na arakua. Aakuîre arî na mîaka îgana rîa mîrongo îthatû (130). Nawe aathikîrwe ntûûra ya Daudi amwe na anene nîûntû nî aathithîrîtie antû ba Israeli mantû jaameega, na kinya Mûrungu na kîûrû kîaawe. Nyuma ya gîkuû kîa Jehoiada, atongeeria ba Juda nî beetîre barerenca mûnene abathikîîra, nawe mûnene arabathikîîra. Baratiganîria kîûrû kîa MWATHANI, Mûrungu wa biûjûjû biaao, baratua gûtumîkagîra mîrungu ya Ashera na mîng'uanano. Mûrungu nî aathûûrîre mono nîûntû bwa wîîyia bûu bwa antû ba Juda na Jerusalemu. Îndî Mûrungu araamba kûbatûmîra iroria nîkenda bibacokia kîrî MWATHANI. Nabio biraboonia meeyia jaao, îndî bararega kwigua. Rîu Roho wa Mûrungu aarejîîra Zekaria mûtaana wa Jehoiada ûûria waarî mûthînjîri-Mûrungu, nawe ararûngama areera antû atîrî, “Ûjû nîu Mûrungu augîîte, ‘Nîmbi îtûmîte buuna maathana ja MWATHANI bwaaga umithio? Tontû nî bûtiganîrîtie MWATHANI rî, kinya we aakûbûtiganîria.’” Îndî baramûkunyanîra, na mûnene ararita Waatho baramûûragîra na maiga kîaragoone gîa kîûrû kîa MWATHANI. Joashi ararega kûririkana wega bûrîa Jehoiada îthe wa Zekaria aamwonetie, arooraga mûtaana waawe. Nawe Zekaria agîkua arauga, “MWATHANI aroona ûrîa bûkûthithîria na abûkanûkie!” Mûthieene jwa mwaka, njûûrî ya Sîria nî yeetîre kwithûkîra Joashi. Nabo beetîre nthîgûrû ya Juda na Jerusalemu barooraga atongeeria ba kîrîndî bonthe, na baraikîria mûnene wa Damaski into bionthe birîa baataîte. Kinya këethîra njûûrî ya Sîria îrîa yeetîre kwithûkîra Juda îtarî thaau, MWATHANI nî aatûmîre yûûmba njûûrî înene ya Juda, nîûntû nî baarî bagûtiganîria MWATHANI, Mûrungu wa biûjûjû biaao. Rîu rîaarî îkanûkia kîrî Joashi. Anthû baagûtiga bamwîkîra ngûma inthûûku mono, nthûûmba imwe ciaawe nî ciaamûkunyanîîre nîûntû bwa ûrîa aarî aakûragithia mûtaana wa Jehoiada mûthînjîri-Mûrungu, na iramûûragîra ûrûrî bûrîa aamami. Joashi agûkua, arathikwa ntûûra ya Daudi, îndî bataamûthikîre arîa anene baathikagwa. Barîa baamûkunyanîîre baarî Zabadi mûtaana wa Shimeathi mûka wa kuuma Amoni, na Jehozabadi mûtaana wa Shimurithi mûka wa kuuma Moabu. Najo mantû jarîa ataana baawe baathithîrie, na mantû jamaaî jarîa jarorîtue jamwegiî na mantû ja ûrîa kîûrû kîa Mûrungu gîaakîrwe kaîrî, nî jaandîki mantûûne ja Yuku rîa Anene. Amazia mûtaana wa Joashi nîwe waaere mûnene îthe agûkua. Amazia aeere mûnene arî na mîaka mîrongo îîrî na îtaano. Aathanîre arî Jerusalemu mîaka mîrongo îîrî na kenda. Ng'ina eetagwa Jehoadani kuuma Jerusalemu. Nî aathithîrie mantû jameega mbere ya MWATHANI, îndî nkoro yaawe îtaarî întheru buru. Rîrîa oonîre aakwirikîria waathaniine, nî ooragîre nthûûmba ciaawe irîa cioragîre îthe, Joashi. Îndî atooragîre aana baao nîûntû bwa ûrîa kwaandîki Waathoone bwa Musa ûrîa MWATHANI aaugîre atî, “Aciari batîûragwa nîûntû bwa meeyia ja aana baao, kana aana booragwa nîûntû bwa meeyia ja aciari baao; îndî o muntû akooragwa nîûntû bwa meeyia jaawe wengwa.” Mûnene Amazia aracoka arabangania arûme bonthe ba mîîrîga ya Juda na Benjamini kûringana na mîciî yaao, na arathuura atongeeria ba njûûrî ba antû ngiri ngiri, na ba antû îgana îgana. Muntû wonthe ûrîa waarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî kana nkûrukî nî aathuuragwa. Bonthe barîa baathuurîrwe baarî ngiri magana jathatû (300,000). Aathuurîre antû barîa baijî kûrwaa na matumo na rong'o bwega. Ningî nî aakoomborere nchamba cia ndwaa ngiri îgana rîmwe (100,000) kuuma Israeli na îrîi rîa mbeecha kilo ngiri ithatû na magana jana (3,400) cia fetha. Îndî kîroria kîmwe kîreeta kîrî mûnene kîramwîra, “Itû mûnene, menya ûreka njûûrî ya Israeli îîtania naagwe ndweene, nîûntû MWATHANI atî amwe na antû ba Israeli, bau bonthe ba mwîrîga jwa Efuraimu. Kinya bûkarwaa na ûchamba bûnene atîa ndweene, Mûrungu agaatûma bûûmbwe nî anthû, nîûntû nowe ûûmba kûbûteethia kana agatûma bûûmbwa.” Amazia arooria kîroria atîrî, “A mbeecha cionthe irîa ndîîte nîûntû bwa njûûrî ya Israeli?” Nawe muntû ûu wa Mûrungu aramwîra, “MWATHANI no akwee inyiingî nkûrûki ya iu.” Tontû bûû, Amazia areera antû barîa baumîte Efuraimu baane. Nabo barathûûra mono nîûntû bwa Juda na baraana bang'enti mono. Amazia aracoka araciûmia aratongeeria njûûrî yaawe Mûuro jwa Chumbî, na arooraga antû ngiri îkûmi (10,000) ba Seiri. Ningî njûûrî ya Juda îragwata antû ngiri îkûmi (10,000) barî mwoyo, îrabaikia rwareene ntûûreene ya Sela îrabaarûkia, nabo baragwa nthî barataatimûkanga. Îgiita rîu, njûûrî ya Israeli îrîa Amazia eerîte îaane îtîgeete nawe ndweene nî yaaithûkîîre ntûûra cia Juda kuuma Samaria mwanka Bethihoroni îrooraga antû ngiri ithatû (3,000) na îrataa into bibingî. Amazia akiuma kûrwaa na antû ba Edomu, nî aakamatîre mîrungu ya antû ba Seiri. Nawe aramîeethia mîrungu yaawe, aratua kûmîthaathagia na kûmîritîra igongwana bia gwakîîria. MWATHANI arathûûra mono nîûntû bwa Amazia na aramûtûmîra kîroria. Nakîo kîroria kîramwîra, “Nîmbi îtûmîte ûtua kûrombaga mîrungu îîjî ya antû baba, îrîa îtoombîre kwonokia antû baayo kuuma kîrî gwe?” Îndî o akîaragia, mûnene aramwîra, “Nîka ûthuurîîtwe ûrî mweejani kîrîra wa mûnene? Kira, kana mbuge ûûragwe?” Kîroria kîu nakîo kîrakira îndî kîramwîra, “Nî nkûmenya atî MWATHANI nî abangîte gûkûûraga, nîûntû bwa kûthithia ûjû na nîûntû bwa kûrega kûnthikîîra.” Nyuma ya Amazia mûnene wa Juda kûromba kîrîra kîrî agambi baawe, nî aatûmanîre agikumagia kîrî Joashi mûtaana wa Jehoahazi, mûtaana wa Jehu, mûnene wa Israeli akîmwîraga: “Njû twonane nkaanja ithire.” Îndî Joashi mûnene wa Israeli aracokeria Amazia mûnene wa Juda atîrî, “Îgiita rîmwe gîtî kîmwe kîa miigua kîa Lebanoni nî gîatûmanîre kîrî mûtarakwa o kûu Lebanoni kîrauga, ‘Reka mûtaana waakwa agûre mwarî waakû.’ Îndî nyamû ya kîthaka îkûrûkîte îrakinyanga gîtî kîû kîa mîîgua. Naagwe ûriuga, ‘Ûtîkwona, ndîkûûmba Edomu,’ na nî gwikumia gwa nkoro yaaku gûkwaîrîîtie. Ikarîre gwaaku gwe. Ûrîcwa thîîna nîkî ûcoka ûguaa amwe na antû ba Juda?” Îndî Amazia ararega kwigua, nîûntû Mûrungu nî eendaga kûbanenkanîra kîrî Joashi nîûntû bwa kûromba mîrungu ya Edomu. Tontû bûû, Joashi mûnene wa Israeli arabaithûkîra. We na Amazia mûnene wa Juda baratirimana ndweene Bethishemeshi îrîa îrî nthîgûrû ya Juda. Antû ba Juda nî boombîrwe ndweene nî Aisraeli na baramatûka o muntû nja yaawe. Joashi mûnene wa Israeli aragwatîra Amazia mûnene wa Juda nau Bethishemeshi. Aramûikia Jerusalemu na aramomoranga rûthingo rwa Jerusalemu kuuma Mpingîroone ya Efuraimu mwanka Mpingîroone ya Gîkumbo, antû a ûraaja bwa mita magana jaîrî (200m). Ningî Joashi arajûkia thaabu yonthe, na fetha, na into bionthe birîa biaarî kîûrûûne kîa Mûrungu birîa biamenyagîîrwa nî Obediedomu, amwe na mîthithû ya gîkaro kîa mûnene na atae, areeta nabo Samaria. Amazia, mûnene wa Juda aatûûrîre mîaka îkûmi na îtaano nyuma ya Joashi mûnene wa Israeli agûkua. Mantû jau jangî ja waathani bwa Amazia, kuuma kîambîrîîria mwanka mûthia nî jaandîki ndeene ya Yuku rîa anene ba Juda na Israeli. Kuuma rîrîa Amazia aatigîre kûrombaga MWATHANI, antû ba Jerusalemu nî baamûkunyanîîre, nawe aramatûka Lakishi, îndî baramûtûmîra antû baramûthingata nau Lakishi, baramûûragîra nao. Rîu baracoka na kiimba kîaawe gîkamati nî mbarathi mwanka Jerusalemu, baramûthika ntûûreene ya Daudi kûrîa beethe baathiki. Nabo antû bonthe ba Juda nî baajûkîrie Uzia, ûrîa waarî na ûkûrû bwa mîaka îkûmi na îtaantatû, na baramwethia mûnene îthe Amazia agûkua. Nî aakîre ntûûra ya Elothi na aramîcokia nthîgûrû ya Juda nyuma ya îthe agûkua. Uzia aarî na ûkûrû bwa mîaka îkûmi na îtaantatû rîrîa aambîrîîrie kwaathana. Aathanîre mîaka mîrongo îtaano na îîrî arî Jerusalemu. Ng'ina eetagwa Jekolia kuuma Jerusalemu. Uzia nî aathithîrie mantû jameega mbere ya MWATHANI ta ûrîa îthe Amazia aathithîtie mbere. Zekaria nîwe waamûtaaraga mantûûne ja kwathîkîra Mûrungu. Uzia nî eetîkîrîrie kûthingata Mûrungu îgiita rîonthe rîrîa Zekaria aarî mwoyo. Îgiita rîonthe rîrîa aathingataga MWATHANI, nî aathinyaaraga. Nî eetîre kwithûkîra Afilisti, na aramomoranga rûthingo rwa ntûûra ya Gathi na rwa ntûûra ya Jabune na rwa ntûûra ya Ashidodi. Ningî araaka ntûûra ciaawe rûteere rwa Ashidodi na nthîgûrû ya Afilisti. Mûrungu nî aamûteethîrie kûûmba ndweene Afilisti na Arabu barîa baatûûraga Gurubaali na antû ba Ameuni. Aamoni nabo nî baaritagîra Uzia ûgoti, na nkuma yaawe nî yaataambîte îgakinya mwankeene jwa Misri nîûntû bwa ûrîa aagîîte na inya. Ningî Uzia nî aakîre mînaara ya akaria Mpingîroone ya Gîkumbo, na Mpingîroone ya Mûguuru na Kîthioroone kûu ntûûreene ya Jerusalemu, na arairikia. Ningî nî aakîre mînaara ya akaria bûûrîîne na areenja ithima bibingî nîûntû nî aarî na ng'ondu inyiingî kûu Shefela na mûgwanthîîne. Nî aarî na ariti ngûgî ba miuunda na ba mîzabibû irîmeene kûrîa kwaarî gûkûnoru nîûntû nî eendeete ngûgî ya ûrîmi. Ningî Uzia nî aarî na njûûrî ya nchamba cia ndwaa, na yagaanîtue ikundi-ikundi kûringana na ûtari bûrîa bwonanîtue yukuune nî Jeieli mwandîki, na Maaseia, bagîtaaragwa nî Hanania, ûmwe wa atongeeria ba njûûrî ba mûnene. Nchamba cia ndwaa irîa ciatongagîîria njûûrî cia ndwaa irîa ciataari kuuma o mwîrîga o mwîrîga ciaarî ngiri ijîîrî cia magana jatantatû (2,600). Nabo baatongeeretie njûûrî ya antû ngiri magana jathatû ja mûgwanja na magana jataano (307,500), barîa barîngîûmba kûrwaa na inya mono na bagateethia mûnene kîrî anthû. Uzia arathuranîra njûûrî yonthe na aramînenkera mathaga ja ndwaa tajo rong'o na matumo, na nkoobia cia chuuma, na nguû cia chuuma, na moota na maiga ja kûgera na gîkûtha. Ningî ntûûreene ya Jerusalemu, atea baawe nî baamûthithîîrie ngaarî cia kûgera mîgwî na maiga jamanene, îreekwa mînaareene îgûrû, na ikumboone. Nkuma ya Uzia îrataamba nkûrûki nî ûrîa aathithagia mantû ja kûrigaria na aaragîa na inya mono. Îndî rîrîa aagîîre na inya mono, nî aambîrîîrie gwikumia, naju mwikumio jûramûthûûkia. Nî eeyîîrie MWATHANI Mûrungu waawe nîûntû bwa gwîta kîûrûûne kwîîthîria ubaani kîritîroone kîa igongwana. Îndî Azaria mûthînjîri-Mûrungu aramûthingata barî na athînjîri-Mûrungu bangî mîrongo înaana (80), antû nchamba. Nabo baragiria mûnene Uzia baramwîra, “Tî gwe Uzia ûbuîrîte kwîîthîria MWATHANI ubaani, îndî ngûgî îîu nî ya athînjîri-Mûrungu, na nchiarwa cia Aaroni, barîa baathûri kwîîthagia ubaani. Umagara kîûrûûne, nîûntû ûgwaatia na ûntû bûbû bûtîkûretera wega kuuma kîrî MWATHANI Mûrungu.” Uzia nî aagwete karaî ga kwîîthîria ubaani. Arathûûra, nîûntû bwa athînjîri-Mûrungu bau, nawe aragwatwa nî mûtigiri ûthiû bwaawe arî o au mbere ya athînjîri-Mûrungu na mbere ya kîritîro kîa igongwana gîa kwîîthîria ubaani ndeene ya kîûrû kîa MWATHANI. Rîrîa Azaria, mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene na athînjîri-Mûrungu bangî boonîre atî Ûzia aakûgwatwa nî mûtigiri ûthiû, baramûmagaria oome na mpwîî, na kînya we araumagara na mpwîî nîûntû nî MWATHANI Mûrungu Mweneinya waamûkanûkîtie. Mûnene Uzia aratûûra arî na mûtigiri mwanka ntukû îrîa aakuîre. Tontû bwa kwîthîrwa nî aarî na mûtigiri, aakaraga nyomba yaawe wenka nîûntû atîngîgûkarania na antû kîûrûûne kîa MWATHANI. Jothamu mûtaana waawe nîwe waamenyagîîra nja ya mûnene na kwatha antû ba Juda. Mantû jangî jarîa Uzia aathithîrie, kuuma bwa mbere mwanka bwa mûthia nî jaandîki nî Isaya kîroria, mûtaana wa Amozi. Uzia nî aakuîre na arathikwa kîeniine kîa anene, îndî tî mbîrîreene cia anene, nîûntû nî aarî na mûrimo jwa mûtigiri. Jothamu mûtaana waawe nîwe waaere mûnene îthe agûkua. Jothamu aambîrîîrie kwaathana arî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na îtaano. Aathanîre mîaka îkûmi na îtaantatû arî Jerusalemu. Ng'ina eetagwa Jerushaha, na aarî mwarî wa Zadoki. Nî aathithagia wendi bwa MWATHANI o ta ûrîa îthe Uzia, aathithagia, îndî we ataathithia meeyia ja gûkûrûka kîûrûûne. Îndî kîrîndî nî gîeetîre na mbere kûmaramara. Jothamu nî aakîre mpingîro ya rûteere rwa ûrîo ya kîûrû kîa MWATHANI, na aroongeera rûthingo rwa Jerusalemu ndeeria gweetagwa Ofeli. Ningî nî aakîre ntûûra irîa ciaarî irîmeene bia Juda, na araaka nyomba cia gwitiira na mînaara nîûntû bwa ndwaa mwitûûne. Jothamu nî aarwîre na mûnene wa Aamoni na aramûûmba. Nawe arabaritithia ûgoti kilo ngiri ithatû cia magana jana (3,400) cia fetha, na tani ngiri îmwe (1,000) cia nkano, na tani ngiri îmwe (1,000) cia mûnyaki. Nabo Aamoni nî beetîre na mbere kûrita ûgoti o ta bûu mîaka îngî îîrî. Tontû bûû, Jothamu nî airikîîrie buru nîûntû bwa kwaathîkîra MWATHANI, Mûrungu waawe. Mantû jangî ja waathani bwa Jothamu, amwe na ndwaa irîa aarwîre, na mantû jangî jarîa aathithîrie nî jaandîki yukuune rîa Anene ba Israeli na Juda. Jothamu aambîrîîrie kwaathana arî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na îtaano, na aathanîre antû a mîaka îkûmî na îtantatû arî Jerusalemu. Nawe arakua na arathikwa ntûûra ya Daudi. Mûtaana waawe Ahazi araa mûnene. Ahazi aambîrîîrie kwaathana arî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî, na araathana mîaka mîrongo îtaantatû arî Jerusalemu. Îndî we ataathîkagîra MWATHANI ja ûrîa Daudi athithagia. Îndî aathingatîre mathithio ja anene ba Israeli, na kinya arathithia mîng'uanano ya Baali. Ningî nî aaîthagîîria ubaani kîguuruune kîa Hinomu, na akarita aana baawe barî igongwana bia gwaakîîria athingatîte wîîthîre bwa antû barîa MWATHANI eengîre nthîgûrûûne îîu rîrîa antû ba Israeli baakinyîre kuuma Misri. Ningî Ahazi nî aaritaga igongwana na akaîîthia ubaani iromberoone bia Baali bionthe, na irîmeene, na ruungu rwa mîtî îrîa îriibîte. Tontû bûû, MWATHANI nî aatûmîre Ahazi oombwa ndweene nî mûnene wa Sîria. Nî aataîre antû ba Ahazi babaingî mono na arabaikia Damaski. Ningî MWATHANI nî aatûmîre Ahazi oombwa nî Peka, mûtaana wa Remalia, mûnene wa Israeli, ûrîa wooragîre antû babaingî mono. Ooragîre nchamba cia ndwaa ngiri îgana rîa mîrongo îîrî (120,000) cia Juda ntukû îmwe, nîûntû nî baarî ba kwîrûkîra MWATHANI, Mûrungu wa biûjûjû biaao. Zikiri, nchamba ya ndwaa ya mwîrîga jwa Efuraimu, nî ooragîre Maaseia, mûtaana wa mûnene, na arooraga Azirikamu, ûrîa waarî mûrûngamîîri wa gîkaro kîa mûnene, na arooraga Elikana, ûrîa waarî mûnini wa mûnene. Aisraeli nî baagwatîre antû ngiri magana jaîrî (200,000) ba ndûgû ciaao cia Juda: aka na nthaka na aarî. Ningî barataa into bibingî mono, bareeta nabio Samaria. Îndî nî kwaarî na kîroria kîa MWATHANI gîeetagwa Odedi. Nî eetîre kûthagaana njûûrî îcokeete Samaria na aramîîra, “MWATHANI, Mûrungu wa biûjûjû bieenu aratûmîre bûûmba Juda nîûntû nî arathûûri nîbo. Îndî nî aigîîtue ûrîa bûbooragîte bûtî na kîaao. Rîu bûrîenda kweethia antû ba Juda na Jerusalemu, arûme na aka, nkombo cieenu. Uga kinya buî bûtî na meeyia mbere ya MWATHANI Mûrungu weenu? Nandî thikîîreeni ûrîa nkûbwîra, na bûcokie antû bau bûgweete kuuma ndûgûûne cieenu nîûntû nî bûthûûrîîtie MWATHANI mono.” Nabo atongeeria bamwe ba Israeli kuuma mwîrîgeene jwa Efuraimu tabo Azaria, mûtaana wa Johanani, na Berekia, mûtaana wa Meshilemothi, na Jehizikia, mûtaana wa Shalumu, na Amasa, mûtaana wa Hadilai, nî baateterie barîa baaumîte ndweene. Barabeera atîrî, “Menyeni bûreeta atae bau gûkû tûtîkeeje kûthûûria MWATHANI. Meeyia jeetû nî jamanene mono na gûtî na gîtûmi gîa kûjoongeera nîûntû Israeli nî îthirîtie kûthûûria MWATHANI.” Tontû bûû, antû ba njûûrî ya Israeli bararekeeria barîa baataîte amwe na into birîa bataîte mbere ya atongeeria na kîrîndî. Nabo atongeria bau bana barîa mariîtwa jaao jagweti, barajûkia atae barîa baarî kîthûnû, barabaa nguû cia gwîkîra kuuma intoone birîa biatai. Ningî barabeekîra iraatû, na barabaa irio na biakûnyua, na baraaka ironda maguta. Barathuutia barîa bonthe bataarî na inya ntigiriine na barabaringîîria mwanka Jeriko, ntûûra ya mîkîndû, gwa antû baao. Rîu baracoka Samaria. Îgiita rîu mûnene Ahazi nî aatûmanîîre anene ba Asîria nîkenda beeta kûmûteethia Nîkwîthîrwa antû ba Edomu nî baarî bakwithûkîra Juda na bataa antû bamwe. Afilisti nabo nî baaithûkagîra ntûûra cia mûgwanthî na bûûrî ya Juda. Nî baarî bagûtaa Bethishemeshi na Aijaloni na Gederothi na Soko na Timuna na Gimuzo, na tûtûûra tûrîa twaithiûrûkîrîte. MWATHANI aakanûkagia nthîgûrû ya Juda tontû bwa ûrîa Ahazi, mûnene wa Juda, aathithagia mantû jamaaî na ataamwathîkagîra. Tigilathi Pileseri mûnene wa Asîria aramwoongeera thîîna antû a kûmûteethia. Ahazi arajûkia into bia goro kuuma kîûrûûne kîa MWATHANI, na gîkaro kîa mûnene na kuuma kîrî athani baawe araikîria mûnene wa Asîria îndî kinya bûu bûtaamûteethia. Îgiita rîa mîthangîko yaawe, mûnene Ahazi nî eetîre na mbere kwîîyîria MWATHANI nkûrûki. Aratua kûritagîra mîrungu ya antû ba Sîria barîa baamûûmbîre ndweene igongwana akiugaga, “Tontû mîrungu ya antû ba Sîria nî yabateetherie, nkamîritîra igongwana nîkenda înteethia kinya ni.” Îndî ûntû bûû bûrareeta thîîna kîrî we na kîrî Israeli yonthe. Ningî Ahazi nî oothûranîrie into bia kîûrû kîa Mûrungu arabithûûkangia na arainga mîrango ya kîûrû kîa MWATHANI. Aracoka araaka iritîro biaawe bia igongwana nteere cionthe cia Jerusalemu. Nî aakîre irombero bia kûritagîra mîrungu ya mîng'uanano igongwana bia ubaani ntûûreene cionthe cia Juda. Ûntû bûû bûrathûûria MWATHANI, Mûrungu wa biûjûjû biaao mono. Najo mathithio jangî ja waathani bwa Ahazi, kuuma kîambîrîîria mwanka mûthia, nî jaandîki yukuune rîa anene ba Juda na Israeli. Ahazi nî aakuîre, na arathikwa ntûûra ya Jerusalemu, îndî ataathikîrwe mbîrîreene cia anene ba Israeli. Mûtaana waawe, Hezekia, araa mûnene. Hezekia aambîrîîrie kwaathana arî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na îtaano, na araathana mîaka mîrongo îîrî na kenda. Ng'ina eetagwa Abija, na aarî mwarî wa Zekaria. Hezekia nî aathîkagîra MWATHANI o ta ûrîa Daudi aathithagia. Mweriine jwa mbere jwa mwaka jwa mbere kuuma akwambîrîria kwaathana, Hezekia nî aarugûrîre mîrango ya kîûrû kîa MWATHANI na aramîthithia kûrîa yathûûkangi. Ningî areeta athînjîri-Mûrungu na Alawi, baroothûrana kîaragoone kîa rûteere rwa gaiti rwa kîûrû. Arabeera ûjû, “Thikîîreeni buî Alawi! Itherieni nandî na bûtherie kîûrû kîa MWATHANI, Mûrungu wa biûjûjû bieenu bweebeerie kîrîa kîonthe gîîkîrîte kîûrû kîa MWATHANI mûgiro. Biûjûjû bieetû nî bieeyîrie, biaathithia mantû jatîagîrîte mbere ya MWATHANI na biamwîrûkîra. Nî biaatiganîrie gîkaro kîa MWATHANI na biamuutatîra. Nî biaaingîre mîrango ya kîûrû, na booria taawa, na biaatiga kwîîthagia ubaani na kûritagîra igongwana bia gwakîîria kîûrûûne kîa Mûrungu wa Israeli. Tontû bûû, MWATHANI nî athûûri mono nî Juda na Jerusalemu, na abathithîria mantû ja kûmakania na kûrigaria na kûmenagîîrua nî antû bonthe o ta ûrîa bûthîrîtie gûcionera. Nîkîo gîtûmîte ba-baaba bathirîrua ndweene, nacio nthaka na aarî na aka beetû batawa baikua kîthamîrioone. “Nandî ndîenda kûthithia kîrîkanîro na MWATHANI, Mûrungu wa Israeli nîkenda atiga kûthûûra nî tuî. Nandî aana baakwa, bûgateeni îgiita, nîûntû nî buî bûthuuri nî MWATHANI bûtongagîîria antû kûmûthaathayia, na bûmûtumîkagîra na bûmwîîthagîria ubaani.” Nabo Alawi baraithuranîra ta ûjû: barîa baumîte mwîrîgeene jwa Kohathi baarî Mahathi, mûtaana wa Amasai na Joeli, mûtaana wa Azaria. Kuuma mwîrîga jwa Merari baarî Kishi, mûtaana wa Abudi na Azaria, mûtaana wa Jehaleleli. Kuuma mwîrîga jwa Gereshoni baarî Joaha, mûtaana wa Zima na Edeni, mûtaana wa Joaha. Kuuma mûciî jwa Elizafani, kwaarî na Shimuri na Jeieli. Ningî kuuma mûciî jwa Asafu, nî kwaarî na Zekaria na Matania. Kûuma mûciî jwa Hemani, nî kwaarî na Jehueli na Shimei, na kuuma mûciî jwa Jeduthuni, nî kwaarî na Shemaia na Uzieli. Nabo nî boothûranîrie Alawi bangî na baraitheria, baracoka bareeta kûtheria kîûrû kîa MWATHANI ûrîa mûnene aabeerîte, kûringana na Waatho bwa MWATHANI. Barakûrûka kîûrûûne nîkenda bakîtheria. Baraumagaria into bionthe birîa bitaarî bibitheru barabiîka kîaragoone. Nabo Alawi barabijûkia barabikamata barabiikia mûuro jwa Kidironi. Baambîrîîrie ngûgî îîu ya kûtheria kîûrû ntukû ya mbere ya mweri jwa mbere, na barakinya mwariine jwa kîûrû ntukû ya inyanya. Barajûkia ntukû ingî inyanya kûtheria kîûrû. Ntukû ya îkûmi na ithanthatû ya mweri jwa mbere, nî baarî bakûthiria ngûgî iu cionthe. Rîu baracoka kîrî mûnene Hezekia baramwîra atîrî, “Tûkûthiria ngûgî ya kûtheria kîûrû kîa MWATHANI kîonthe amwe na kîritîro kîa igongwana bia gwakîîria na into biaakîo bionthe, na meetha ya kûrîkîîra mîgaate îrîa mîtharime na into biaayo bionthe. Ningî nî tûtheretie na twathuranîra into bionthe birîa mûnene Ahazi aaritîte kîûrûûne rîrîa aarî akwîrûkîra MWATHANI. Nandî birî mbere ya kîritîro kîa igongwana kîa MWATHANI.” Rûûneene rûkîîrî mûnene Hezekia nî oothûranîrie atongeeria ba ntûûra bareeta kîûrûûne kîa MWATHANI. Baraikia ndeegwa mûgwanja na ntûrûme mûgwanja na tûtûrûme mûgwanja na nthenge mûgwanja irî igongwana bia kûthiria meeyia ja waathani bwa Juda, na bia kîûrû na bia antû ba Juda. Mûnene areera athînjîri-Mûrungu, bau ba rûrîîjo rwa Aaroni, barite igongwana biu kîritîroone kîa igongwana kîa MWATHANI. Nabo barathînja ndeegwa iu, na baraminyaminyîria kîritîro kîa igongwana tharike yaacio. Baracoka barathînja ntûrûme na baraminyaminyîria kîritîro kîa igongwana tharike yaacio. Ningî barathînja tûtûrûme na baraminyaminyîria kîritîro kîa igongwana tharike yaatu. Rîu baraikia nthenge irîa cia kîgongwana kîa kûthiria meeyia ja kîrîndî iraumagarua kîrî mûnene na antû barîa boothûranîîte, nabo bararîkîîra njara ciaao kîrî cio. Athînjîri-Mûrungu barathînja nthenge iu na baraminyaminyîria kîritîro kîa igongwana tharike yaacio îrî kîgongwana nîûntû bwa kûthiria meeyia ja Aisraeli bonthe. Tontû mûnene nî aarî akuuga kûritwe igongwana bia gwakîîria na bia kûthiria meeyia nîûntû bwa antû bonthe ba Israeli. Hezekia areeka Alawi kîûrûûne barî na thaani cia kûringithania na inanda na wandîîndî ta ûrîa Gadi, kîroria kîa mûnene Daudi, na kîroria Nathani baugîîte. Yaathana rîu rîaeejani nî MWATHANI na njîra ya iroria. Alawi bararûngama bagwete into bia kwina ja birîa bia Daudi, nabo athînjîri-Mûrungu barî na tarumbeta. Nawe Hezekia arauga kûritwe kîgongwana gîa gwakîîria. Gîkîambîrîria gwakîîrua, rwîmbo rwa MWATHANI naru rûraambîrîria, nacio tarumbeta îraringwa na kinya into bia kwina birîa biathithîrue nî Daudi, mûnene wa Israeli. Antû bonthe barîa boothûranîte nî baambîrîîrie kûthaathayia MWATHANI. Aini nî beetîre na mbere kwina tarumbeta îkîringagwa. Bareeta na mbere kûthithia ûu mwanka rîrîa kîgongwana kîathirîrie kûritwa. Rîrîa baathirîrie kûrita igongwana, mûnene amwe na antû barîa baarî o bonthe nî baatûrîrie maru barathaathayia Mûrungu. Mûnene Hezekia na atongeeria baawe bareera Alawi bakumie MWATHANI na rwîmbo rûrîa rwa Daudi na kîroria Asafu. Tontû bûû, barakumia MWATHANI bagwîrîtue mono, na baraturia maru, bareenamîîria na barathaathayia Mûrungu. Nawe Hezekia arauga, “Nandî bûkûthiria kwitheria mbere ya MWATHANI. Rîu îjeeni bûreete igongwana na igongwana bia gûcokia nkaatho kîûrûûne kîa MWATHANI.” Tontû bûû, kîrîndî kîraikia igongwana na igongwana bia gûcokia nkaatho na barîa baaciendagîra na nkoro ciaao baraikia igongwana bia gwakîîria. Igongwana bia gwakîîria birîa biaritîîrwe MWATHANI biaarî ndeegwa mîrongo mûgwanja (70), na ntûrûme îgana rîmwe (100) na tûtûrûme magana jaîrî (200). Nacîo nyamû cionthe irîa ciaeejani nîûntû bwa igongwana ciaarî ndeegwa magana jataantatu (600) na ng'ondu ngiri ithatû (3,000). Îndî athînjîri-Mûrungu barîa baarî o batîngî kûng'ana ba kûthînja nyamû iu cionthe. Tontû bûû, Alawi baracieejana gûteethereria athînjîri-Mûrungu mwanka barathiria ngûgî îîu. Bareeta na mbere kûthithia ûu mwanka rîrîa athînjîri-Mûrungu bangî baathûûrîrwe. Alawi nî baarî barî na wîru bwa kwitheria nkûrûki ya athînjîri-Mûrungu. Amwe na igongwana biu bibingî bia gwakîîria, nî kwaarî na maguta jarîa jaakagîîrua jarî kîgongwana kîa thîîrî, na kinya igongwana bia ndibei birîa biaritagwa amwe na igongwana bia gwakîîria. Ûu nîu ngûgî ya kîûrû yaambîrîrie kaîrî. Hezekia na antû bonthe nî baagwîrîrue mono nîûntû bwa ûrîa Mûrungu aathithîrîtie antû, nîûntû nî athithîtie ûntû bûû na mpwîî mono. Hezekia nî aatûmanîre kîrî antû bonthe ba Israeli na Juda, na araandîkîra mîîrîga ya Efuraimu na Manase barûga, akîbeetaga beeta kîûrûûne Jerusalemu nîkenda bathithia mambura ja Pasaka ya MWATHANI, Mûrungu wa Israeli. Mûnene na atongeeria baawe, na kîrîndî kîonthe kîa Jerusalemu baatuîte atî bakathithia mambura ja Pasaka mweriine jwa îîrî. Batoombîre gûkûngwîra mambura jau ta wîthîre nîûntû athînjîri-Mûrungu baarî babakai na antû bataarî bakûûthûrana Jerusalemu. Mûbango jûu jûrooneka jûrî jûmwega kîrî mûnene na kîrîndî kîonthe. Baratua atî batûmane nthîgûrû ya Israeli yonthe kuuma Beerisheba mwanka Dani, bagîîtaga antû bonthe Jerusalemu mambureene ja Pasaka ya MWATHANI, Mûrungu wa Israeli, nîûntû bateerîgîîte kûthithia ûu ta ûrîa kwaandîkîtwe îgiita rîrîraaja. Nabo barîa baikagia barûga nî beetîre nthîgûrû ya Israeli na Juda yonthe kûringana na waatho bwa mûnene barî na barûga ciaandîki nî mûnene na atongeeria baawe ikuuga: “Atîrî antû ba Israeli, cokeeni kîrî MWATHANI, Mûrungu wa Abrahamu na Isaaka na Israeli, nîkenda nawe abûcokeera buî barîa bûtigeere nyuma ya kwithûkîrwa nî anene ba Asîria. Bûkáthithia ja biûjûjû bieenu na antû ba ndûgû cieenu, barîa baaregîre kwathîkîra MWATHANI Mûrungu wa biûjûjû biaao, nawe MWATHANI arabakanûkia mono ja ûrîa bûkwoona. Tigeeni kûûmia biongo ja ûrîa biûjûjû bieenu biaathithîrie. Inyiyieni kîrî MWATHANI, bwîte kîûrûûne kîaawe kîrîa aathûrîre mwanka kenya, bûtumîkagîre MWATHANI, Mûrungu weenu nîkenda marûrû jarîa arî najo nîûntû bweenu jathira. Bwacoka kîrî MWATHANI, antû barîa baikîrie antû ba ndûgû cieenu na aana beenu kîthamîrio bakabaigîîrua kîaao babarekeerie bacoke nthîgûrû îîjî. Tontû MWATHANI, Mûrungu weenu nî ûmwega na wa kîaao, na atîrega kûbwigîîrua kîaao bwamûcokeera.” Barîa baatûmi bareetania na ntûûra cionthe cia Efuraimu na Manase, mwanka Zebuloni. Nabo antû barabathekera na kûbacikûûra. Îndî antû babakai kuuma mîîrîga ya Asheri na Manase na Zebuloni nî bainyiîrie bareeta Jerusalemu. Mûrungu nî aarîngithîrie antû ba Juda, arabeekîra ngwatanîro baraathîkîra ûrîa mûnene na atongeeria baawe baugîîte kûringana na kiugo kîa MWATHANI. Kîrîndî gîkiingî mono nî kîoothûranîre Jerusalemu gûkûngwîra mambura ja mîgaate îtiimbithîtue. Nabo antû bau nî baatharîrie iritîro bia igongwana birîa biaki Jerusalemu, na barakamata iritîro bia igongwana bia kwîîthîria ubaani bareeta barabigera mûuro jwa Kidironi. Ntukû ya îkûmi na inya ya mweri jwa îîrî barathînja tûtûrûme twa kîgongwana gîa Pasaka. Nabo athînjîri-Mûrungu na Alawi barîa bataitheretie nî baaigîrue nthoni mono, bareeta baraitheria mbere ya MWATHANI na baraikia igongwana bia gwakîîria kîûrûûne. Nabo baraibanga ja wîîthîre, kûringana na Waatho bwa Musa, muntû wa Mûrungu. Alawi baanenkagîîria athînjîri-Mûrungu tharike nabo bakaminyaminyîria kîritîroone gîa igongwana. Antû babaingî ba barîa boothûranîte bataarî bakwitheria, nabo batîngîûmba kûthînja tûtûrûme twaao na batûrita kîrî MWATHANI. Tontû bûû, Alawi nîbo baabathînjîîre tûtûrûme twaao twa Pasaka na baratwathûrîra MWATHANI. Antû babaingî ba barîa baaumîîte Efuraimu na Manase, na Isakari na Zebuloni bataitheretie, îndî nî baarîîre Pasaka kinya këethîra tîu Waatho bwaugîte. Îndî Hezekia nî aabarombeere akiugaga, “Gwe MWATHANI ûmweega, rekera muntû wonthe ûrîa wiithuranîrîte nkoroone nîkenda eeta kîrî MWATHANI, Mûrungu wa biûjûjû biaao, kinya këethîra atiitheretie kûringana na Waatho.” MWATHANI nî aaigîrue îromba rîa Hezekia, na ararekeera kîrîndî atîgîkanûkie. Antû ba Israeli barîa baarî Jerusalemu nî baakûngwîre mambura ja mûgaate jûtiimbithîtue ntukû mûgwanja bagwîrîtue mono. Nabo Alawi na athînjîri-Mûrungu nî bakumagia MWATHANI ntûkû cionthe bakîmwinagîra na into bia kwina. Hezekia nî aakaathîrîîrie Alawi mono nîûntû nî boombîre gûtongeeria mambura ja MWATHANI na njîra înthongi mono. Antû nî baarîre bagîkûngwagîra kîatho kîu ntûkû mûgwanja bakîritaga igongwana bia thîîrî na bagîkumagia MWATHANI, Mûrungu wa biûjûjû biaao. Nakîo kîrîndî kîonthe nî kîarîîkanîrie atî mambura jeete na mbere ntukû ingî mûgwanja. Tontû bûû, barathithia mambura ntukû ingî mûgwanja bagwîrîtue mono. Hezekia mûnene wa Juda nî aeejanîre ndeegwa ngiri îmwe (1,000) na ng'ondu ngiri mûgwanja (7,000), nabo atongeeria nî baeejanîre ndeegwa ngiri îmwe (1,000) na ng'ondu ngiri ikûmi (10,000). Nabo athînjîri-Mûrungu babaingî nî baarî bakwitheria. Antû bonthe barîa boothûranîte mambureene jau nî baagwîrîrue mono: ba Juda na barîa baaumîte Israeli, na athînjîri-Mûrungu na Alawi na kinya antû barîa bataarî Aisraeli barîa baatûûraga nthîgûrû ya Israeli na ya Juda. Nî kwagîîre na gîkeno gîkînene mono kûu Jerusalemu, nîûntû gûtoonekeete ûntû ja bûu Jerusalemu kuuma matukûûne ja mûnene Solomoni, mûtaana wa Daudi. Rîu athînjîri-Mûrungu na Alawi bararûûngama na baratharima kîrîndî. MWATHANI araigua maromba jaao arî gîkaroone kîaawe gîkîtheru kûu îgûrû. Rîrîa baathirîrie mambura jau, antû ba Israeli bonthe barîa baarî ku nî beetanîrie na ntûûra cia Juda bakîmomorangaga irombero bia maiga na bagîtemangaga itugî bia mîrungu ya Ashera. Barathûûkangia irombero na iritîro bia igongwana birîa biaarî nthîgûrû yonthe ya Juda na Benjamini na Efuraimu na Manase. Bakûthiria kûthithia ûu, Aisraeli bonthe baraciaanîra ntûûreene ciaao, o muntû nja yaawe. Mûnene Hezekia arabangania athînjîri-Mûrungu na Alawi ja wîîthîre, o muntû akîgaagîrwa ngûgî yaawe. Nacio ngûgî iu ciaarî: kûritaga igongwana bia gwakîîria na bia thîîrî; gûtongeeria maromba kîûrûûne na gûkumia MWATHANI na kûmwinîra. Mûnene nî aeejanîre into bia kûrita igongwana kuuma kîrî into biaawe. Aeejanîre bia igongwana bia gwakîîria bia rûkîîrî na ûgoro na bia ntukû ya sabatû na bia mweri jûkîguûka, na mambura jangî jonthe jarîa jaandîki waathoone bwa MWATHANI. Ningî mûnene areera antû barîa baatûûraga Jerusalemu barite ichunchî bia into biaao birîa babuîri kûrîtaga nîûntû bwa athînjîri-Mûrungu na Alawi nîkenda bacieejana bwega ngûgîîne ya MWATHANI. Rîrîa Waatho bûu bwa mûnene bwabakinyîîre, antû ba Israeli nî baaritîre na wîngî biewa biaao bia maketha jaao ja mbere ja irio, na ndibei na maguta, na ûûkî, na into bingî bionthe bia muunda. Ningî bararita gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi gîa into biaao bionthe na wingî. Antû ba Israeli na ba Juda barîa baatûûraga ntûûreene cia Juda nî baaritîre gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kîa ng'ombe na ng'ondu na kinya into bibitheru birîa biaathûrîri MWATHANI, Mûrungu waao barabieejana ithûmba na ithûmba. Baambîrîîrie kûrita into biu mweriine jwa îthatû, barathiria mweriine jwa mûgwanja. Rîrîa Hezekia na atongeeria beetîre baroona ithûmba biu, nî baakumîrie MWATHANI na antû baawe ba Israeli. Hezekia nî oorîrie athînjîri-Mûrungu na Alawi mantû ja into biu. Azaria, mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene wa rûrîîjo rwa Zadoki aramûcokeria atîrî, “Kuuma rîrîa antû baambîrîîrie kûreeta biewa biaao kîûrûûne nî twîthîrîîtwe tûrî na biakûrîa bia kûng'ana na bia gûtigaria. MWATHANI nî atharimîte antû baawe mono, na birîa bitigarîte bionthe nîbio bibi.” Hezekia arauga gwaakwe tûnyomba twa gwîkaga into kîûrûûne; natu tûraakwa. Bareeka ku bweega into bionthe birîa biariti. Nabio biaarî biewa, na ichunchî bia îkûmi, na birîa biaathûrîri MWATHANI. Mûlawi weetagwa Konania nîwe waarî mûtongeeria wa wîîki bwa into biu, nawe mûtaana wa ng'ina Shimei aarî mûnini waawe. Mûnene Hezekia na Azaria, mûrûngamîîri wa kîûrû kîa MWATHANI, nî baathuurîre Jehieli na Azazia na Nahathi na Asaheli na Jerimothi na Jozabadi na Elieli na Isimakia na Mahathi na Benaia barî arûngamîîri ba gûteethereria Konania na Shimei. Mûlawi weetagwa Kore, mûtaana wa Imina, ûrîa waakaragia mpingîro ya rûteere rwa Gaiti, nîwe warûngamîrîte biewa bia gûciendera birîa biaritagîrwa Mûrungu. Nîwe wagaaga biewa biria biaritagîrwa MWATHANI na kinya birîa biathûrîri Mûrungu. Edeni na Miniamini na Jeshua na Shemaia na Amaria na Shekania nîbo baamûteethagîîria kûgaa into biu ntûûreene cia athînjîri-Mûrungu, bakîgaanagia athînjîri-Mûrungu bangî kûringana na ikundi biaao, na kîrî barîa bakûrû na barîa beethî bing'aneene. Ningî nî baagaagîra kinya tûîjî tûrîa twakinyîtie mîaka îthatû kana nkûrûki, na mariîtwa jaatu jarî maukuune ja rûrîîjo rwa athînjîri-Mûrungu jarîa jaandîkagwa o muntû wonthe wa barîa bagacoka gûkûrûka kîûrûûne kûritaga ngûgî kû ntukû cionthe kûringana na ûrîa babangîri o gîkundi o gîkundi. Nî bagaagîra athînjîri-Mûrungu barîa baaciandîkithîtie na mîîrîga yaao maukuune ja rûrîîjo rwa athînjîrî-Mûrungu. Ningî nî baagaagîra Alawi barîa bakinyîtie mîaka mîrongo îîrî kana nkûrûki kûringana na ngûgî ciaao na ikundi biaao. Nabo beethagîrwa baciaandîkithîtie amwe na twaana twaao na aka baao na nthaka ciaao na aarî baao nîûntû nî kwaarî wîîthîre rûrîîjo runthe rwa antû bau rwîthîrwe rwitheretie na rwithagathagîte nîûntû bwa ngûgî ya Mûrungu. Nabo athînjîri-Mûrungu ba rûrîîjo rwa Aaroni barîa batûûraga nteere cia ntûûra irîa baagaîri, nî baathuurîre antû kuuma ntûûra cionthe ba kûgaanagia into biakûrîa kîrî arûme bonthe gatîgatî ka athînjîri-Mûrungu na kîrî bonthe barîa baandîki yukuune rîa rûrîîjo rwa Alawi. Ûu nîu Hezekia aathithîrie ndeene ya Juda yonthe. Arathithia bûrîa bunthe bwaarî bûbwega na bûbwagîru na bwa mma mbere ya MWATHANI, Mûrungu waawe. Ûntû bunthe bûrîa aathithagia, bûrî bwa ngûgî ya kîûrû kîa Mûrungu kana bwegiî Waatho kana maathana, aathithagia acieejanîte kîrî Mûrungu waawe na nkoro yonthe. Tontû bûû, arathinyaara. Nyuma ya mûnene Hezekia kûthithia mantû bwega mbere ya MWATHANI, mûnene Senakeribu wa Ashuri nî aithûkîre Juda. Areeka njûûrî ciaawe icîrîgîrîîtie ntûûra iria ndikie akîendaga gwitaa. Rîrîa Hezekia oonîre Senakeribu akwîja na akîenda kwithûkîra Jerusalemu, nî aabangîre amwe na atongeeria baawe, na njûûrî yaawe atî baingîîre ithima nîkenda rûûjî rûtiga kuumagara oome ya ntûûra, nabo baramûteethereria. Antû babaingî mono baroothûranua nabo baraingîîra ithima bionthe na karûûjî karîa biaumagaragia rûûjî oome bakiuragia, “Nî atîa kûûmbîka anene ba Asîria beeja beethîra rûûjî rûrwingî ûjû?” Hezekia araambîrîîria ngûgî ya gwaka rûthingo na wîru, araaka kûrîa kunthe kwamomorangi na araaka kinya mînaara ya akaria rûthingoone. Ningî araaka rûthingo rûngî bwa oome, na ararikarikia nthingo irîa ciaaki Ntûûra ya Daudi, na arathithia into bia ndwaa bibingî amwe na rong'o. Hezekia nî athuurîre atongeeria ba njûûrî na araboothûrania kîaragoone kîrîa kîaarî mpingîroone ya ntûûra arabaarîria nteto cia kûbomîîria arabeera ûjû: “Ûmîîrieni na bûgîe na ûchamba. Bûkágia na ûguaa kana bûkua nkoro nîûntû bwa mûnene wa Asîria na njûûrî îîu arî nayo îînene, nîûntû ûrîa tûrî nawe rûteere rweetû nîwe mûnene nkûrûki ya Senikarebu. We nî inya ya mwîrî eejîte nayo, îndî tuî tûrî na MWATHANI Mûrungu weetû wa gûtûteethia na gûtûrwîîra ndwaa cieetû.” Nabo antû baroomîîrua nî biugo biu bia Hezekia mûnene wa Juda. Nyumeene Senakeribu, mûnene wa Asîria ûrîa waithûkîrîte ntûûra ya Lakishi na njûûrî yaawe yonthe nî aatûmîre nthûûmba ciaawe Jerusalemu kîrî Hezekia mûnene wa Juda, na kîrî antû ba Juda bonthe barîa baarî Jerusalemu, akiugaga, “Senakeribu mûnene wa Asîria ariuga ûjû: Nîmbi bwigweetie îîu îgûtûma bûkara ndeene ya ntûûra ya Jerusalemu kinya îcîrîgîrîîtue? Uga tîka Hezekia akûbwaîria bûûragwa nî mpara na nyoonta rîrîa akûbwîra, ‘MWATHANI Mûrungu weetû agatûteethia kîrî Asîria?’ Hezekia ûu tîwe ûthûûkangîtie irombero bia Mûrungu na iritîro bia igongwana biaawe na aarita Waatho eera Juda na Jerusalemu atî ‘Bûrîtua kûthaathagîria Mûrungu mbere ya kîritîro kîa igongwana kîmwe, na au noo bûkaritagîra igongwana bieenu onka?’ Ka bûtaigua ûrîa ûûni na biûjûjû twathithîîrie antû ba nthî irîa ingî? Mîrungu ya antû ba nthîgûrû iu îtoomba noo anini kwonokia nthîgûrû ciaao kuuma kîrî ni? Nî mûrungu jwa antû barîkû kîrî barîa bonthe biûjûjû bieetû baathirîrie buru jwoomba kwonokia antû baaju kuuma kîrî ni? Ka mûrungu jweenu jûkoomba atîa kûbwonokia kuuma kîrî ni? Nandî bûkarekeni Hezekia abwaîrîîria kana abwatithia. Bûkamwîtîkieni nîûntû gûtî mûrungu jwa mûgongo kana jwa waathani noo bûrîkû jwoomba kwonokia antû baaju kuuma kîrî ni kana kuuma kîrî biûjûjû. Tontû bûû, kinya mûrungu jweenu jûtîûmba kûbwonokia kuuma kîrî ni!” Nacio nthûûmba cia Senekeribu iraaria nteto ingî inyiingî cia gûcikûûra MWATHANI Mûrungu o na nthûûmba yaawe Hezekia. Ningî mûnene ûu nî aandîkîre barûga cia kûruma MWATHANI Mûrungu wa Israeli na kûmûmeneeria îkiugaga ûjû, “O ja ûrîa mîrungu ya antû ba nthîgûrû irîa ingî îtoomba kwonokia antû baayo kuuma kîrî ni, nou mûrungu jwa Hezekia jûtîûmba kwonokia antû baaju kuuma kîrî ni.” Baracoka baratûmîîria na kajû gakanene na rûthiomi rwa Kîyahudi kîrî antû ba Jerusalemu barîa baarî îgûrû rîa rûthingo nîkenda babamakia bakangaa, nabo boomba gûtaa ntûûra. Nabo baraaria bakîmenagîîria Mûrungu wa Jerusalemu teeka ang'aneene na mîrungu ya kwithithîria ya mîgongo îîu îngî. Mûnene Hezekia na kîroria Isaya, mûtaana wa Amozi, bararomba nîûntû bwa mantû jau, na kîrîro kîaao kîrakinya îgûrû. MWATHANI aratûma mûraîka arooraga antû bonthe ba ndwaa na atongeeria ba njûûrî na athani barîa baarî kambîîne ya mûnene wa Asîria. Tontû bûû, aracoka nthîgûrû yaawe arî na nthoni inyiingî. Rîrîa aakûrûkîre kîromberoone kîa mûrungu jwaao, nthaka imwe ciaawe irîa ciaarî o iramûûraga igîtumagîra nchiû ciaao. Ûu nîu MWATHANI oonokerie Hezekia na atûûri ba Jerusalemu kuuma kîrî Senakeribu mûnene wa Asîria na kîrî anthû bonthe, na arabakaria nteere cionthe. Antû babaingî nabo baraikîria MWATHANI biewa kûu Jerusalemu na baraikia Hezekia mûnene wa Juda into bia goro. Kuuma îgiita rîu antû ba mîgongo îngî barakîra Hezekia mono. Igiita rîu Hezekia nî aajîrue mono na aarî beco gûkua. Araromba MWATHANI, nawe aramwigua na aramwonia rwano. Îndî Hezekia atacokia nkaatho nîûntû bwa wega bûrîa MWATHANI aamûthithîrîtie, nîûntû nî aarî akûûjûrwa nî wikumia nkoroone. MWATHANI aragwatwa nî marûrû nîûntû bwa Hezekia na Juda na Jerusalemu. Îndî Hezekia aracoka arairira wikumia bwa nkoro yaawe amwe na antû ba Jerusalemu, nabu ûntû bûu bûragiria MWATHANI abakanûkia matukûûne ja Hezekia. Hezekia nî aarî na ûtonga bûbûnene mono na îgweta rîrînene. Nî aaciîkîrîte thaabu na fetha na maiga ja goro, na macoco na rong'o na into bionthe bia bata. Nî aarî na kinya nchuku cia gwîkaga irio na ndibei îrîa njerû na maguta. Ningî nî aakîte nkanata cia ng'ombe mwanya mwanya na cia mbûri na cia ng'ondu. Nî aarî na ntûûra inyiingî amwe na ndîîthia iu cia mbûri na ng'ondu na ng'ombe nîûntû Mûrungu nî aamweete ûtonga bûbwingî mono. Hezekia nîwe waingîrîîre rûûjî rwa Gihoni bwa rûgûrû ararûgarûra kuuma mûguuruune jwaaru ararwerekeria bwa rûgûrû rwa Ntûûra ya Daudi. Hezekia aragîa na ûthinyaari mantûûne jarîa aathithagia jonthe. Îndî rîrîa antû baatûmirwe kîrî we nî athani ba Babiloni beeta kûûria ûrîa mantû ja kûrigaria joombîte gûkarîka nthîgûrû îîu, Mûrungu nî aamûtiganîîrie nîkenda amûgeria na amenya kîrîa kîaarî nkoroone yaawe. Rûgono rwa Hezekia rûu rûngî na mathithio jaawe ja wîtîkio nî rwaandîki maandîkoone ja kîoneki kîa kîroria Isaya, mûtaana wa Amozi, ndeene ya Yuku rîa Anene ba Juda na Israeli. Hezekia arakua na arathikwa mbîrîreene irîa nene cia nchiarwa cia Daudi. Nayo Juda yonthe na atûûri ba Jerusalemu baramûkaatha mono agûkua. Mûtaana waawe Manase aara mûnene îthe agûkua. Manase aambîrîîrie kwaathana arî na ûkûrû bwa mîaka îkûmi na îîrî. Aathanîre mîaka mîrongo îtaano na îtaano arî Jerusalemu. Nî aathithîrie mantû jarîa MWATHANI ateendaga, akîthingatagia mîkarîre îmîthûûku ya mîgongo îrîa MWATHANI eengîre rîrîa Aisraeli baatonyaga ku. Araaka irombero birîa îthe Hezekia aarî akûmomoranga, araaka iritîro bia igongwana bia Baali na itugi bia Ashera na aratua kûthaathagia njota. Arathithia iritîro bia kîgongwana kîûrûûne o kûrîa MWATHANI augîîte, “Riîtwa rîaakwa rîgatûûra Jerusalemu kenya na kenya.” Manase araaka iritîro bia igongwana nîûntû bwa kûthaathagia njota na biûmbe bionthe bia îgûrû biaragoone bio-biîrî bia kîûrû kîa MWATHANI. Nî aaritîre aana baawe barî igongwana bia gwakîîria Mûuro jwa Beni Hinomu. Ningî nî aaragia na akuû na kûringia na gûtumîra agaa na arogi. Ningî nî aathithîrie mantû jamaingî jamaaî jarîa MWATHANI ateendaga na tontû bûû, Manase aramûthûûria. Nî eekîre mûrungu jwa mûng'uanano jwa kwithithîria ndeene ya kîûrû kîa Mûrungu o kûrîa Mûrungu eerîîrîte Daudi na mûtaana waawe Solomoni atî, “Ngatûûria riîtwa rîaakwa kenya na kenya kîûrûûne gîkî kîa Jerusalemu, ntûûra îrîa ndiithuurîrîte gatîgatî ka mîîrîga yonthe ya Israeli. Ntîkarîreka kaîrî Aisraeli baritwa nthî îrîa ndagaîîre biûjûjû biaao këethîra bunka bageetîkîra kûthithia mantû jonthe jarîa ndabeerîre ja mawaatho, na mauuge, na mantû ja mîtûûrîre jarîa jaeejanîrwe nî Musa.” Îndî Manase aratûma Juda na atûûri ba Jerusalemu bathithia mantû jamathûûku kinya nkûrûki ya jarîa jaathithagua nî mîgongo îrîa MWATHANI eengîre nîûntû bwa Israeli. MWATHANI nî aarîîrie Manase na antû baawe, îndî batîmûthikîîre. MWATHANI ararekeeria atongeeria ba njûûrî ya Asîria babaithûkîra. Baragwata Manase, baramûtheeka na mînyororo na baramwîkîra mîkang'i ya îturutia, baramwikia Babiloni. Rîrîa aathangîkîre mono arairira kîrî MWATHANI, Mûrungu waawe, na arainyiiyia mono mbere ya Mûrungu wa biûjûjû biaawe. Araromba Mûrungu, na Mûrungu aramwigîîrua kîaao, araigua maromba jaawe, na aramucokia Jerusalemu ûneneene bwaawe. Rîu nîrîo Manase eetîkîrie atî MWATHANI nîwe Mûrungu. Nyuma ya mantû jau, Manase nî aakîre kaîrî rûthingo rwa bwa oome ya Ntûûra ya Daudi rûteere rwa rûgûrû rwa karûûjî ka Gihoni mûguuruune, gwîta mwanka mpingîro ya Makûyû na kûthiûrûka karîma ga Ofeli. Areeka atongeeria ba njûûrî baathanaga ntûûreene cia Juda cionthe indikie. Ningî areberia mîrungu mîgeni na ya mûng'uanano kîûrûûne kîa MWATHANI, na kinya iritîro bia igongwana birîa bionthe aakîîte kîrîmeene gîa kîûrû kîa MWATHANI na Jerusalemu, arabita oome ya ntûûra. Aracoka araaka kaîrî kîritîro kîa igongwana kîa MWATHANI na araritîra igongwana o bia thîîrî na bia gûcokia nkaatho, na ararita Waatho arauga antû ba Juda batumîkagîre MWATHANI, Mûrungu wa Israeli. Antû nî beetîre na mbere kûritaga igongwana tûrîmeene îndî baaritagîra MWATHANI Mûrungu waao wenka. Mathithio jangî jonthe jarîa Manase aathithîrie, na îromba rîrîa aarombere Mûrungu waawe na nteto irîa eeragwa nî iroria bia MWATHANI, Mûrungu wa Israeli nî jaandîki jonthe ndeene ya Rûgono rwa Anene ba Israeli. Îromba rîa mûnene na macokio ja Mûrungu na meeyia jarîa aathithîtie mbere ya kwirira, na ûthûûku bwaawe, na kûrîa aakîîte irombero bia mîrungu mîgeni na aanda itugî bia Ashera na eeka mîng'uanano mbere ya kwirira, jonthe nî jaandîki yukuune rîa Mantû ja Iroria. Nawe Manase arakua, na arathikwa nja yaawe. Mûtaana waawe Amoni araa mûnene. Amoni aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na îîrî rîrîa aeere mûnene. Nawe aathanîre mîaka îîrî arî Jerusalemu. Nî eeîîrie mbere ya MWATHANI o ja ûrîa îthe Manase aathithîrie. Nî aathaathayia na akaritîra igongwana mîng'uanano yonthe îrîa îthe Manase aathithîtie. Ningî Amoni atainyiiyia mbere ya MWATHANI ta ûrîa îthe aathithîrie. Meeyia jaawe nîka jeetîre na mbere kwongeereka. Amoni nî akunyanîîrwe nî nthûûmba ciaawe na iramûûragîra nyomba yaawe. Îndî antû nabo barooraga barîa bonthe baakunyanîrîte mûnene Amoni na baraeethia mûtaana waawe Josia mûnene. Josia aarî na ûkûrû bwa mîaka înaana rîrîa aambîrîîrie kwaathana. Nawe aathanîre mîaka mîrongo îthatû na jûmwe arî Jerusalemu. Nî aathithagia mantû jarîa jaagwîragia MWATHANI, athingatîte ngerekano ya Daudi, na atîkuuna Waatho noo bûrîkû. Mwakeene jwa înaana kuuma akwambîrîria kwaathana, Josia arî o ûmûnini nîrîo aambîrîîrie kûthaathayia Mûrungu wa ûjûûwe Daudi. Mwakeene jwa îkûmi na îîrî nî aambîrîîrie kûmomoranga irombero bia mîrungu mîgeni na itugî bia Ashera na mîng'uanano ya kwaja na ya yûmba. Nabio iritîro bia igongwana bia Baali biramomorangwa na Waatho bwaawe. Aramomoranga into birîa biaîthagîrua ubaani îgûrû rîa iritîro bia igongwana biu. Ningî araunanga itugî bia Ashera na mîng'uanano ya kwaja na ya yûmba; aramîthetheranga îraa tîîri aramînyagia îgûrû rîa mbîrîra cia antû barîa baamîritagîra igongwana. Ningî araakîîria mîrûitû ya athînjîri-mîrungu ya mîng'uanano iritîroone bia igongwana biaao aratheria Juda na Jerusalemu. Nî aathithîrie ûu ntûûreene cia Manase na Efuraimu na Simioni gwîta mwanka Nafutali na bieniine birîa biacithiûrûkîrîte. Nî amomorangîre iritîro bia igongwana na itugî bia Ashera, na arathetheraga mîng'uanano îraa mûtu na aramomoranga iritîro bia igongwana bia kwîthîria ubaani bionthe birîa biaarî nthîgûrû ya Israeli. Nawe aracoka Jerusalemu. Mwakeene jwa îkûmi na înaana kuuma akwambîrîria kwaathana, nyuma ya kûtheria nthîgûrû na kîûrû kîa Mûrungu, Josia nî aatûmîre antû bathatû gwaka kîûrû kîa MWATHANI Mûrungu waawe kûrîa kîathûkangîtue. Nabo nî Shafani, mûtaana wa Azalia na Maaseia, mûrûngamîîri wa ntûûra na Joaha, mûtaana wa Joahazi, ûrîa waarî karani. Nabo bareeta kîrî Hilikia mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, baranenkanîra mbeecha irîa ciariti nîûntû bwa kîûrû kîa Mûrungu, irîa ciothûranîtue nî Alawi barîa baakaragia mwari kuuma kîrî antû ba Manase na Efuraimu na kuuma kîrî Aisraeli bonthe barîa baatigeere na kuuma kîrî antû bonthe ba Juda na Benjamini na atûûri ba Jerusalemu. Nabo baranenkanîra mbeecha iu kîrî arûngamîîri ba ngûgî ya gwaka kîûrû kîa MWATHANI. Nabo arûngamîîri bau baranenkera ariti ngûgî barîa baathithagia kîûrû kûrîa kwathûkangi. Ningî baranenkera abundi ba mbaaû na ba maiga nîkenda bagûra nacio maiga jamathambie na mbaaû cia gwaka nyomba îrîa anene ba Juda baarekeete îkamomokanga. Nabo antû bau nî baaritîre ngûgî îîu na wîru bûbûnene. Nabo baatongeeretue nî Jahathi na Obadia, Alawi ba nchiarwa cia Merari, na Zekaria na Meshulamu, nchiarwa cia Kohathi. Nabo Alawi bonthe barîa baarî na ûtea bwa kûringa into bia kwina, nîbo baarûngamagîîra akamati ba into na ariti ngûgî ba mîthemba mwanya mwanya. Alawi bangî nabo baarî tûrani na bangî aandîki na bangî akaria ba mpingîro. Rîrîa baumagaragia mbeecha irîa ciareeti kîûrûûne kîa MWATHANI, Hilikia, mûthînjîri-Mûrungu, nî oonîre Yuku rîa Waatho bwa MWATHANI rîrîa rîaejani na njîra ya Musa. Hilikia areera Shafani ûrîa waarî karani atîrî, “Nkwona Yuku rîa Waatho kîûrûûne kîa MWATHANI.” Nawe Hilikia aranenkera Shafani yuku rîu. Shafani araikîria mûnene yuku rîu na aramwîra atîrî, “Nthûûmba ciaaku nî ikûrita ngûgî cionthe irîa ûracieete. Nî baritîîte mbeecha cionthe irîa cieeki nyomba ya MWATHANI na bainenkanîra kîrî arûngamîîri na ariti ba ngûgî.” Ningî Shafani areera mûnene atîrî, “Mûthînjîri-Mûrungu Hilikia akûnenkera yuku.” Shafani arathomera mûnene rîo. Rîrîa mûnene aigîrue nteto cia Waatho aratambûranga nguû ciaawe. Areera Hilikia na Ahikamu, mûtaana wa Shafani na Abidoni, mûtaana wa Mika na Shafani, ûrîa waarî karani na Asaia, nthûûmba ya mûnene ûjû: “Îteeni bûkarombe kîrîra kîrî MWATHANI nîûntû bwaakwa na antû barîa batigeere Israeli na Juda mantûûne jegiî nteto cia yuku rîrî. MWATHANI nî athûûri mono nî tuî nîûntû biûjûjû bieetû nî biaregîre kwaathîkîra kiugo kîa MWATHANI kana bathingata mantû jarîa jaandîki yukuune rîrî.” Tontû bûu Hilikia amwe na barîa baatûmi nî mûnene, bareeta kîrî mûka-kîroria weetagwa Hulida ûrîa waatûûraga Jerusalemu ntûûra ya ijîîrî baramwîra mantû jarîa jaakarîkîte. Hulida aarî mwekûrû wa Shalumu. Shalumu aarî mûtaana wa Tokathi. Nawe Tokathi aarî mûtaana wa Hasira ûrîa waarî mûmenyeeri wa nguû cia rwambambio kîûrûûne. Nawe arabeera bacoke kîrî mûnene bamwîre atîrî, “MWATHANI Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû: Nkaareetera nthîgûrû îîjî na antû baayo ûthûûku, mbagwatithie irumi bionthe birîa biaandîki yukuune rîu rîthirîtie kûthomerwa mûnene wa Juda. Mûthûûro jwaakwa jûkabatûrîkîra na jûtîoreka nîûntû nî bambîrûkîrîte beeta kûîthîria mîrungu îngî ubaani nîkenda banthûûria na mathithio jaao. Îndî îreni mûnene wa Juda, ûu ûbûtûmîte bwîîja kûromba kîrîra kîa MWATHANI ûjû, ‘MWATHANI Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû bwegiî nteto iu wiigîîtue: Tontû gwe nî wairirîre na wainyiiyia mbere ya Mûrungu rîrîa waigîrue mantû jarîa aarîîtie jegiî nthî îîjî na atûûri baayo; wainyiiyia mbere yaakwa na watambûranga nguû ciaaku ûkîrîraga mbere yaakwa, kinya ni nî mbigîîtue maromba jaaku. Naani ngaakûa thîîrî mwanka rîrîa ûgaakua na ntîreka woona ûthûûku bunthe bûrîa nkaareetera nthîgûrû îîjî na atûûri baayo.’” Nabo baracoka kîrî mûnene, baramwîra nteto iu. Rîu mûnene areeta akûrû bonthe ba Juda na Jerusalemu na baroothûrana. Mûnene areeta kîûrûûne amwe na antû ba Juda bonthe na atûûri ba Jerusalemu na athînjîri-Mûrungu na Alawi na kîrîndî kîonthe, kuuma ûrîa mûnini mwanka ûrîa mûnene. Arabathomera nteto cionthe cia yuku rîa Waatho rîrîa rîonekeete kîûrûûne. Mûnene ararûngama antû arîa aathithîtue nîûntû bwa anene nawe areeka kîrîkanîro na MWATHANI arauga atî akaathîkagîra MWATHANI na akathingataga maathana jaawe na wîrane bwaawe na nkoro yaawe yonthe na mwoyo jwaawe junthe na atî akoojûragia jarîa jonthe jaandîki yukuune rîu rîa Waatho. Aratûma antû ba Benjamini bonthe na atûûri ba Jerusalemu betîkîîria kwathîkîra kîrîkanîro kîu. Atûûri ba Jerusalemu baroojûria ûrîa kîrîkanîro kîa Mûrungu wa biûjûjû biaao kîaugaga. Tontû bûû, Josia nî aaritîre mîng'uanano na moomaramari jonthe jarîa jaarî nthîgûrû ya antû ba Israeli, na aratûma antû bonthe barîa baatûûraga Israeli bacokeera MWATHANI Mûrungu waao. Rîrîa rîonthe aarî mwoyo, antû bataatiga kûthingata MWATHANI Mûrungu wa biujûjû biaao. Josia nawe nî aathithîrie kîatho gîa Pasaka ya MWATHANI kûû Jerusalemu. Tûtûrûme twa Pasaka tûrathînjwa ntukû ya îkûmi na inya ya mweri jwa mbere. Josia aragaîra athînjîri-Mûrungu ngûgî cia kûritaga kîûrûûne na araboomîîria nîkenda bairitaga bwega. Ningî areera Alawi barîa baarî aritani ba Israeli yonthe na barîa baathûrîri MWATHANI atîrî, “Îkeeni îthandûkû rîrîa rîtheru kîûrûûne kîrîa Solomoni mûtaana wa Daudi mûnene wa Israeli aakîre. Tigeeni kûrîkamataga na ituro. Ambîîrieni gûtumîkîra MWATHANI Mûrungu weenu na antû baawe ba Israeli. Ithuranîreni gûtumîka kûringana na ikundi bia mîîrîga yeenu ta ûrîa Daudi mûnene wa Israeli na mûtaana waawe Solomoni baandîkîre. Ningî bwîte bûrûngame antû arîa atheru bwibangîte ûrîa o gîkundi gîkoomba gûteetheeria o nja îmwe ya antû ba Israeli. Rîu itherieni na bûthînjîre antû beenu tûtûrûme twa Pasaka nîkenda boojûria uuge bwa MWATHANI bûrîa baaerwe nî Musa.” Nawe Josia nî aaere antû tûtûrûme na tûbûri ngiri mîrongo îthatû (30,000) na ndeegwa ngiri ithatû cia igongwana bia Pasaka (3,000) kuuma ndîîthieene ciaawe. Atongeeria baawe kinya bo nî baaeejanîre into bibingî na gûciendera kîrî antû na kîrî athînjîri-Mûrungu na kîrî Alawi. Hilikia na Zekaria na Jehieli, barîa baarî arûngamîîri ba kîûrû kîa Mûrungu nî baaere athînjîri-Mûrungu tûtûrûme na tûbûri ngiri ijîîrî cia magana jatantatû (2,600), na ndeegwa magana jathatû (300) nîûntû bwa igongwana bia Pasaka. Konania na ataana ba ng'ina bobaîrî; Shemaia na Nethaneli, amwe na Hashabia na Jeieli na Jozabadi barîa baarî atongeeria ba Alawi nî baaere Alawi tûtûrûme na tûbûri ngiri ithaano (5,000) na ndeegwa magana jataano (500) cia igongwana bia Pasaka. Mambura jakûthiria kûthuranîrwa, athînjîri-Mûrungu nî baarûngamîre gûntû kwaao, nabo Alawi baraibanga kûringana na ikundi biaao ta ûrîa mûnene augîîte. Barang'eera tûtûrûme twa Pasaka, nabo athînjîri-Mûrungu bakîminyaga tharike îrîa baanenkagîîrua, nabo Alawi bakîritaga mîgûûta. Bareeka igongwana bia gwakîîria mwanya nîkenda bigaanîrua antû kûringana na mîîrîga yaao nabo baritîra MWATHANI ta ûrîa kwaandîki yukuune rîa Musa. Ndeegwa nacio irathithua o ta u. Baraakia tûtûrûme twa Pasaka na mwanki kûringana na ûrîa kwaathanîîtwe, nabio igongwana bia ûtheru barabiruga na nyongû na cuburia na tûraî biraikangîrua kîrîndî kîonthe na mpwîî. Baracoka barathuranîra igongwana biaao na bia athînjîri-Mûrungu nîûntû athînjîri-Mûrungu ba rûrîîjo rwa Aaroni nî baarî na ngûgî înene ya kûrita igongwana bia gwakîîria na mathuunya mwanka ûtukû. Tontû bûû, Alawi barathuranîra igongwana biaao na bia athînjîri-Mûrungu ba rûrîîjo rwa Aaroni. Nabo aini barîa baarî ba rûrîîjo rwa Asafu, nî baarî kûrîa baabangîri nî Daudi na Asafu na Hemani na Jeduthuni kîroria kîa mûnene. Akaria ba mpingîro nabo baakari mpingîroone ciaao. Bau bateerûkagîra ngûgî ciaao nîûntû ataana ba ng'ina, Alawi, nî baathuranagîra igongwana nîûntû biaao. Tontû bûû, mambura ja MWATHANI nî jaathuranîrwe ntukû îîu; kîatho gîa Pasaka kîrathithua na igongwana bia gwakîîria biraritîrwa kîritîroone kîa igongwana kîa MWATHANI ta ûrîa mûnene Josia aathanîte. Aisraeli barîa baarî o nî baarîîre Pasaka îgiita rîu na barathithia mambura ja mîgaate Îtiimbithîtue ntukû mûgwanja. Kuuma matukûûne ja kîroria Samueli, mambura ja Pasaka jataathithua ta ûu. Ningî gûtî mûnene wa Israeli ûûngî wathithia kîatho gîa Pasaka ja kîu Josia aathithîtie barî na athînjîri-Mûrungu na Alawi na antû ba Juda bonthe na ba Israeli na atûûri ba Jerusalemu. Pasaka îîu nayo yaathithîrue mwakeene jwa îkûmi na înaana Josia akwaa mûnene. Josia akûthiria kûthuranîra kîûrû, Neko mûnene wa Misri nî eetîre kwithûkîra Karikemishi rûteere rwa rûûjî rwa Eufurate. Nawe Josia araumagara areeta kûrwaa nawe. Îndî Neko aratûmana kîrî Josia aramûûria atîrî, “Ga tûrî na îteta rîrîku naagwe itû gwe mûnene wa Juda? Tî gwe mbîjîte kwithûkîra îgiita rîrî, nî antû bangî tûrî na ndwaa nabo. Mûrungu nîwe ûmbîrîte mbîtange; tontû bûû tiga gûkararia Mûrungu nîûntû arî amwe naani, atîkeeje gûkûthiria.” Îndî Josia ataatigana nawe, no kwigarûra aigarûrîre nîkenda barwaa. Ararega kûthikîîra ûrîa Neko augaga nî Mûrungu ûmwathîte, areeta kûrwîra nawe mûgwanthîîne jwa Megido. Nabo asikarî barîa baatumagîra mîgwî bararatha mûnene Josia. Areera nthûûmba ciaawe atîrî, “Nditariteeni aja; ndîkûrathwa bûbûûî mono.” Baramûrita ngaarîîne yaawe, baramwîkîra ngaarîîne îngî îrîa aarî nayo, na baramûania Jerusalemu, arakuîra ku. Nawe arathikwa mbîrîreene cia beethe, nabo antû ba Juda na ba Jerusalemu bonthe baraithikîîra nîûntû bwaawe. Jeremia kinya we nî aatuungîre rwîmbo nîûntû bwa Josia, na aini ba arûme na aka nî batwîre kûgweta Josia ndwîmboone ciaao mwanka naarua. Ndwîmbo iu nî ciaeere mantû ja wîîthîre ndeene ya Israeli na nî ciaandîki yukuune rîa Ndwîmbo cia Kîrîro. Mantû jangî jonthe ja waathani bwa Josia na ûrîa eetîkîtie MWATHANI na akaathîkagîra mawaatho jaawe na ningî mathithio jaawe kuuma kîambîrîîria mwanka mûthia nî jaandîki yukuune rîa anene ba Israeli na Juda. Antû ba Juda nî baathuurîre Jehoahazi, mûtaana wa Josia, na baramweethia mûnene Jerusalemu îthe agûkua. Jehoahazi aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na îthatû rîrîa aeere mûnene, nawe araathana arî Jerusalemu mîeri îthatû. Mûnene wa Misri nî aagarûrîre waathani bwa Jehoahazi kûu Jerusalemu na areetia Juda ûgoti bwa talanta îgana rîmwe cia fetha na talanta îmwe ya thaabu. Aracoka araeethia Eliakimu, mûtaana wa ng'ina wa Jehoahazi, mûnene wa Juda na Jerusalemu. Aragarûra riîtwa rîa Eliakimu, aramwîta Jehoiakimu. Neko, mûnene wa Misri, arajûkia Jehoahazi, mûtaana wa ng'ina wa Eliakimu, areeta nawe Misri. Jehoiakimu aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na îtaano rîrîa aeere mûnene, na araathana arî Jerusalemu mîaka îkûmi na jûmwe. Nî eeîîrie mbere ya MWATHANI Mûrungu waawe. Nebukadineza mûnene wa Babiloni nî amwithûkîîre na aramwîkîra mpengû cia îturutia aramwikia Babiloni. Ningî Nebukadineza nî aajûkîrie into bimwe kuuma kîûrûûne kîa MWATHANI areeta nabio Babiloni arabiîka nyomba yaawe ya ûnene. Mantû jangî jegiî waathani bwa Jehoiakimu na mantû jamathûûku jarîa aathithîrie nî jaandîki yukuune rîa anene ba Israeli na Juda. Mûtaana waawe, Jehoiakini, araa mûnene. Jehoiakini aarî na ûkûrû bwa mîaka îkûmi na înaana rîrîa aeere mûnene. Nawe araathana arî Jerusalemu mîeri îthatû na ntukû îkûmi. Nawe nî eeyîîrie MWATHANI mono. Kîambîrîîriene kîa mwaka, mûnene Nebukadineza nî aamûtûmanîîre, araikua Babiloni amwe na into bia goro kuuma kîûrûûne kîa MWATHANI. Araeethia Zedekia, muntwoo wa Jehoiakini, mûnene wa Juda na Jerusalemu. Zedekia aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na jûmwe rîrîa aeere mûnene. Nawe araathana arî Jerusalemu mîaka îkûmi na jûmwe. Nî eeyîîrie MWATHANI Mûrungu waawe mono na ataainyiiyia mbere ya kîroria Jeremia, ûrîa waaragia nteto cia MWATHANI. Ningî nî aaregere kwathîkîra mûnene Nebukadineza ûrîa waamûciîtithîtie na riîtwa rîa Mûrungu, aragîa na rwikumio. Aaroomia nkoro yaawe na ararega kwathîkîra MWATHANI, Mûrungu wa Israeli. Atongeeria ba Juda, na athînjîri-Mûrungu na antû bonthe nî baathingatîre mantû ja wîîyia jarîa jaathithagua nî nthîgûrû irîa ciabathiûrûkîrîte. Baraaka rûko kîûrû kîrîa MWATHANI wengwa aatheretie kûu Jerusalemu. MWATHANI, Mûrungu wa biûjûjû biaao nî aabatûmagîra iroria biaawe magiita na magiita, nîûntû nî aaigagîîrua antû baawe kîaao amwe na kîûrû kîaawe. Îndî bo no kûthûmbia baathûmbagia iroria bia Mûrungu na kûmaria nteto ciaawe. Nî beetîre na mbere kûruma iroria biaawe mwanka MWATHANI arathûûra mono nîbo na kûraaga bwa kûthithia. Aratûma mûnene wa Babiloni abaithûkîra na arooragîra nthaka ciaao na kîûrûûne, na atacaîîra noo mûthaka kana mwarî kana mûkûrû kana ntindiri kana barîa bataarî na inya. MWATHANI aabanenkanîre bonthe kîrî mûnene ûu. Nebukadineza nî aataîre into bionthe bia kîûrû kîa Mûrungu; bibinene na bibinini na mîthithû îrîa yeeki ku. Ningî arataa mîthithû ya mûnene na atongeria baawe. Into biu bionthe aataîre arabiikia Babiloni. Ningî baraîthia kîûrû kîa Mûrungu na baramomoranga rûthingo rwa Jerusalemu. Baraîthia nyomba cia anene cionthe na bareenyangia into bia goro bionthe. Barîa boonokîre kûûragwa nî aabathamîrie arabaikia Babiloni na baraa nkombo ciaawe na cia ataana baawe mwanka rîrîa kwagîîre na waathani bûngî bwa mûnene wa Parasia. Gwaakarîre ûu nîkenda kiugo kîa MWATHANI kîrîa kîaarîîtue nî kîroria Jeremia kîûjûra. Nthîgûrû nî yaathîkîîre waatho bwa sabatû îgiita rîu rîonthe yeerûkîri, îranogoka, mwanka mîaka mîrongo mûgwanja îrathira. Kûrî mwakeene jwa mbere jwa waathani bwa Koreshi, mûnene wa Parasia, MWATHANI nî oojûrîrie rûteto rûrîa eerîte kîroria Jeremia. Nî aaringithîrie Koreshi nkoro nawe araandîka barûga na aratûmana iikua nthîgûrû îrîa aathaga yonthe. Barûga îîu yaugaga ûjû: “Ûjû nîu Koreshi mûnene wa Parasia augîîte: ‘MWATHANI Mûrungu wa îgûrû nî aampethetie mûnene wa moonene jonthe ja nthîgûrû na nî ampeete ngûgî ya kûmwakîra kîûrû kûu Jerusalemu nthîgûrûûne ya Juda. Nandî buî bwinthe barîa bûrî antû ba MWATHANI Mûrungu, cokeeni nao, na MWATHANI arokara naabuî.’” Kûrî mwakeene jwa mbere jwa waathani bwa Koreshi mûnene wa Parasia, MWATHANI nî aaringithîrie nkoro ya Koreshi nîkenda nteto cia MWATHANI irîa aarîîtie agîtumagîra Jeremia ciûjûra. Koreshi aratûmîîria nthîgûrû îrîa aathanaga yonthe na araandîka barûga akiugaga atîrî: “Ûjû nîu Koreshi mûnene wa Parasia akuuga: MWATHANI, Mûrungu wa Îgûrû nî ampeete moonene jonthe ja nthî na ampa ngûgî ya kûmwakîra nyomba kûu Jerusalemu îrîa îrî Juda. Ûrîa wonthe ûrî waawe gatîgatîîne keenu, Mûrungu arokara nawe. Nawe nî aitie Jerusalemu, ndeene ya Juda agaake nyomba ya MWATHANI, Mûrungu wa Israeli, tawe Mûrungu ûrîa ûrî Jerusalemu. Ûrîa wonthe ûtigeere, o kûrîa akeethîrwa atwîre nî ateethue nî antû ba gûntû kûu na fetha, na thaabu, na into, na nyamû cia ndîîthia, kana biewa bingî bia gûciendera nîûntû bwa nyomba ya Mûrungu îrîa îrî Jerusalemu.” Tontû bûû, atongeeria ba mîciî ya mîîrîga ya Juda na Benjamini, na athînjîri-Mûrungu, na Alawi, na ûrîa wonthe Mûrungu aringithîtie nkoro barairita na baaraithuranîra gwîta gwaka nyomba ya MWATHANI kûu Jerusalemu. Atûûri baao bonthe barabateethia na kûbaa into bibingî: into bia fetha na bia thaabu, na into bingî, na nyomoo cia ndîîthia na into bingî birîa bia goro o amwe na into bingî bionthe birîa biaejani na gûciendera. Mûnene Koreshi kinya we nî aarekererie into bia nyomba ya MWATHANI birîa Nebukadineza aarî akûjûkia kuuma Jerusalemu na abiîka ndeene ya nyomba ya mîrungu yaawe. Koreshi mûnene wa Parasia aabinenkanîîre na njîra ya Mithiredathi ûrîa waarî mûmenyeeri wa mbeecha, nawe arabitara akînenkagîra Sheshibazari, mûtongeeria wa Juda. Îîjî nîyo ntari ya into birîa biaarî o: Mpakûri inene cia thaabu mîrongo îthatû (30) Mpakûri inene cia fetha ngiri îmwe (1,000) Na tûchiû mîrongo îîrî na kenda (29) mpakûri cia thaabu mîrongo îthatû (30) mpakûri cia fetha magana jana ja îkûmi (410) na into bingî ngiri îmwe (1,000). Into bionthe bia thaabu na fetha biaarî ngiri ithaano, na magana jana (5,400). Into biu bionthe biaikîrue Jerusalemu nî Sheshibazari, rîrîa atae baacokere kuuma Babiloni. Nandî baba nîbo antû barîa baacokere kuuma ûkomboone, gatîgatîîne ka atae barîa Nebukadineza mûnene wa nthîgûrû ya Babiloni aataîte aabathamîria Babiloni. Nabo nî baacokere Jerusalemu na Juda, o muntû ntûûreene yaawe. Nabo beetanîrie na Zerubabeli, na Jeshua, na Nehemia na Seraia, na Reelaia, na Modekai, na Bilishani, na Misipari, na Bigivai, na Rehumu, na Baanaha. Baba nîbo antû ba Israeli barîa baacokere: Nchiarwa cia Paroshi ciaarî antû ngiri ijîîrî cia îgana rîmwe rîa mîrongo mûgwanja na baîrî (2,172). Nchiarwa cia Shefatia ciaarî antû magana jathatû na mîrongo mûgwanja na baîrî (372). Nchiarwa cia Ara ciaarî antû magana mûgwanja ja mîrongo mûgwanja na bataano (775). Nchiarwa cia Pahathi-moabu, (kuumania na Jeshua na Joabu), ciaarî antû ngiri ijîîrî cia magana janaana na îkûmi na baîrî (2,812). Nchiarwa cia Elamu ciaarî antû ngiri îmwe ya magana jaîrî ja mîrongo îtaano na bana (1,254). Nchiarwa cia Zatu ciaarî antû magana kenda ja mîrongo îna na bataano (945). Nchiarwa cia Zakai ciaarî antû magana mûgwanja na mîrongo îtantatû (760). Nchiarwa cia Bani ciaarî antû magana jatantatû ja mîrongo îna na baîrî (642). Nchiarwa cia Bebai ciaarî antû magana jatantatû ja mîrongo îîrî na bathatû (623). Nchiarwa cia Azigadi ciaarî antû ngiri îmwe ya magana jaîrî ja mîrongo îîrî na baîrî (1,222). Nchiarwa cia Adonikamu ciaarî antû magana jatantatû ja mîrongo îtantatû na batantatû (666). Nchiarwa cia Bigivai ciaarî antû ngiri ijîîrî na mîrongo îtaano na batantatû (2,056). Nchiarwa cia Adini ciaarî antû magana jana ja mîrongo îtaano na bana (454). Nchiarwa cia Ateri, (kuumania na Hezekia) ciaarî antû mîrongo kenda na banaana (98). Nchiarwa cia Bezai ciaarî antû magana jathatû ja mîrongo îîrî na bathatû (323). Nchiarwa cia Jora ciaarî antû îgana rîmwe rîa îkûmi na baîrî (112). Nchiarwa cia Hashumu ciaarî antû magana jaîrî ja mîrongo îîrî na bathatû (223). Nchiarwa cia Gibari ciaarî antû mîrongo kenda na bataano (95). Antû barîa baacokere Bethlehemu baarî îgana rîmwe rîa mîrongo îîrî na bathatû (123). Barîa baacokere Netofa baarî antû mîrongo îtaano na bataantatû (56). Barîa baacokere Anathothi baarî antû îgana rîmwe rîa mîrongo îîrî na banaana (128). Barîa baacokere Azimavethi baarî antû mîrongo îna na baîrî (42). Barîa baacokere Kiriathiarimu, na Kefira, na Beerothi baarî antû magana mûgwanja ja mîrongo îna na bathatû (743). Barîa baacokere Rama na Geba baarî antû magana jatantatû ja mîrongo îîrî na ûmwe (621). Barîa baacokere Mikimasi baarî antû îgana rîmwe rîa mîrongo îîrî na baîrî (122). Barîa baacokere Betheli na Ai baarî antû magana jaîrî ja mîrongo îîrî na bathatû (223). Barîa baacokere Nebo baarî antû mîrongo îtaano na baîrî (52). Barîa baacokere Magibishi baarî antû îgana rîmwe rîa mîrongo îtaano na batantatû (156). Barîa baacokere ntûûra îngî ya Elamu baarî antû ngiri îmwe ya magana jaîrî ja mîrongo îtaano na bana (1,254). Barîa baacokere Harimu baarî antû magana jathatû na mîrongo îîrî (320). Barîa baacokere Lodi, na Hadidi, na Ono baarî antû magana mûgwanja ja mîrongo îîrî na bataano (725). Barîa baacokere Jeriko baarî antû magana jathatû ja mîrongo îna na bataano (345). Barîa baacokere Senaa baarî antû ngiri ithatû cia magana jatantatû ja mîrongo îthatû (3,630). Baba nîbo athînjîri-Mûrungu barîa baacokere: Ataana ba Jedaia ba mwîrîga jwa Jeshua, baarî magana kenda ja mîrongo mûgwanja na bathatû (973). Ataana ba Imeri baarî ngiri îmwe ya mîrongo îtaano na baîrî (1,052). Ataana ba Pashuri baarî ngiri îmwe ya magana jaîrî ja mîrongo îna na mûgwanja (1,247). Ataana ba Harimu baarî ngiri îmwe ya îkûmi na mûgwanja (1,017). Ningî baba nîbo Alawi barîa baacokere: Ataana ba Jeshua na ba Kadimieli ba rûrîîjo rwa Hodavia, baarî mîrongo mûgwanja na bana (74). Aini barîa baacokere tabo nchiarwa cia Asafu baarî antû îgana rîmwe rîa mîrongo îîrî na banaana (128). Akaria ba mpingîro barîa baacokere baarî nchiarwa cia Shalumu, na cia Ateri, na cia Talimoni, na cia Akubu, na cia Hatita na cia Shobai. Bau bonthe baarî antû îgana rîmwe rîa mîrongo îthatû na kenda (139). Ariti ngûgî ba kîûrû kîa Mûrungu barîa baacokere baarî nchiarwa cia Ziha, na cia Hasufa, na cia Tabaothi na cia Kerosi na cia Siaha, na cia Padoni, na cia Lebanaha, na cia Hagaba, na cia Akubu, na cia Hagabu, na cia Shamulai na cia Hanani, na cia Gideli, na cia Gahari, na cia Reaia, na cia Rezini na cia Nekoda na cia Gazamu, na cia Uza, na cia Pasea, na cia Besai, Ataana ba Asina, na cia Meunimu, na cia Nefisimu, na cia Bakibuki na cia Hakufa na Harihuri, na cia Baziluthi, na cia Mehida na cia Harisha, na cia Barikosi na cia Sisera na cia Temaha, na cia Nezia na cia Hatifa. Nchiarwa cia nthûûmba cia Solomoni irîa ciacokere ciaarî: Nchiarwa cia Sotai na cia Hasoferethi na cia Peruda, na cia Jaalaha, na cia Darikoni na cia Gideli, na cia Shefatia, na cia Hatili, na cia Pokerethi-hazebaimu na cia Ami. Ariti ngûgî ba kîûrû kîa Mûrungu bonthe, na nchiarwa cia nthûûmba cia Solomoni ciaarî antû magana jathatû ja mîrongo kenda na baîrî (392). Baba nîbo baumîte Teli-mela, na Teli-harisha, na Kerubi, na Adani, na Imeri, kinya këethîra mîîrîga yaao na ndîîjo ciaao itoombîre kûmenyeka këethîra ciaarî cia Israeli: nchiarwa cia Delaia, na nchiarwa cia Tobia, na nchiarwa cia Nekoda, cionthe ciaarî antû magana jatantatû ja mîrongo îtaano na baîrî (652). Ningî kîrî nchiarwa cia athînjîri-Mûrungu nî kwaarî na nchiarwa cia Habaia, na cia Hakozi, na cia Barizilai (ûrîa wajûkîtie mûka kuuma kîrî aarî ba Barizilai Mûgileadi, na arajûkia riîtwa rîa mwîrîga jwaao). Bau nî bacwîre mariîtwa ja ndîîjo ciaao maukuune ja ntari ya mîîrîga îndî jatoonora ku. Tontû bûû, bararegeerwa gûtuîka athînjîri-Mûrungu. Mûrûngamîîri arabakaania batîkaarîe into birîa bitheru birîa biaritîri Mûrungu mwanka rîrîa gûkoonora mûthînjîri-Mûrungu ûkûûmba kûringia na Urimu na Thumimu. Antû barîa bonthe baacokere baarî ngiri mîrongo îna na ijîîrî, cia magana jathatû ja mîrongo îtantantû (42,360). Gûtîgûtarwa nthûûmba ciaao cia arûme na aka, irîa ciaarî ngiri mûgwanja cia magana jathatû ja mîrongo îthatû na mûgwanja (7,337). Ningî nî baarî na aini ba arûme na aka, bonthe antû magana jaîrî (200). Mbarathi ciaao ciaarî magana mûgwanja ja mîrongo îthatû na ithanthatû (736). Nyûmbû ciaao ciaarî magana jaîrî ja mîrongo îna na ithaano (245). Nkamîîra ciaao ciaarî magana jana ja mîrongo îthatû na ithaano (435). Ntigiri ciaao ciaarî ngiri ithanthatû cia magana mûgwanja ja mîrongo îîrî (6,720). Rîrîa baakinyîre Nyomba ya MWATHANI îrîa yaarî Jerusalemu, atongeeria bamwe ba mîîrîga nî baaritîre biewa bia gûciendera bo bongwa nîûntû bwa gwaka kîûrû kîa Mûrungu kenda gîakwa arîa kîaarî mbere. Nabo baaritaga into o ûrîa muntû oombaga. Nabio birîa baaritîre biaarî kilo magana jataano ja (500) thaabu na kilo ngiri ijîîrî cia magana janaana (2,800) cia fetha, na nguû îgana rîmwe (100) cia athînjîri-Mûrungu. Into biu bionthe barabinenkanîra kîgîîneene kîa waaki bwa nyomba ya Mûrungu. Athînjîri-Mûrungu Alawi na antû bamwe baatûûrîre Jerusalemu na gûntû kûrîa kûrî akuî nayo nabo aini ba ndwîmbo, na akaria ba mpingîro, na ariti ngûgî ba nyomba ya Mûrungu, na Aisraeli bangî bonthe baatûûrîre ntûûreene ciaao. Mweri jwa mûgwanja jwakinya, rîrîa antû ba Israeli baarî bakûmaarîra ntûûreene ciaao, kîrîndî nî gîokîrîîre, kîroothûrana Jerusalemu kîrî na mworoto jûmwe. Jeshua mûtaana wa Jozadaki, barî na athînjîri-Mûrungu bangî, na Zerubabeli mûtaana wa Shealitieli na antû baao, nî baakîre kîritîro kîa igongwana kîa Mûrungu wa Israeli nîkenda igongwana bia gwakîîria biritagîrwa o, o ta ûrîa kwaandîki Waathoone bwa Musa, muntû wa Mûrungu. Nabo nî baakîre kîritîro kîa igongwana arîa gîaki mbere, kinya këethîra nî baakîraga antû ba gûntû kûu. Nabo baaritagîra MWATHANI igongwana bia gwakîîria kîritîroone kîu rûkîîrî na ûgoro. Nabo nî baathithîrie mambura ja tûgaanda, ja ûrîa kwaandîki. Ningî nî baaritaga igongwana bia gwakîîria, bia mûthenya o mûthenya kûringana na ûrîa baatwîri. Amwe na biu nî baaritaga igongwana bia gwakîîria birîa biaaritagwa magiita jonthe, na igongwana bia mweri jûkîguûka, na igongwana bia biatho birîa bituui bia MWATHANI, na igongwana birîa antû bonthe baaritagîra MWATHANI na gûciendera. Nabo baambîrîîrie kûritîra MWATHANI îgongwana bia gwakîîria kuuma ntukû ya mbere ya mweri jwa mûgwanja. Îndî mûsingi jwa kîûrû kîa MWATHANI jûtaarî jûgwakwa. Nabo nî baanenkeere aaki ba maiga na atea ba mbaaû mbeecha. Biakûrîa na biakûnyua na maguta biranenkerwa antû ba Sidoni na ba Tiro nîkenda bareeta mîtî ya mîtarakwa kuuma Lebanoni bakîmîîkaga rûteere rwa îria kûu Jopa kûringana na ûrîa beetîkîîrîîtue nî Koreshi mûnene wa Parasia. Mweriine jwa îîrî mwakeene jwa îîrî kuuma bagûcoka nyomba ya MWATHANI îrîa îrî Jerusalemu, Zerubabeli mûtaana wa Shealitieli na Jeshua mûtaana wa Jozadaki nî baambîrîîrie waaki barî amwe na athînjîri-Mûrungu bangî na Alawi, na bonthe barîa baacokere Jerusalemu kuuma kîthamîrioone. Nabo barathuura Alawi ba ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na nkûrûki baa arûngamîîri ba waaki bwa nyomba ya MWATHANI. Jeshua na ataana baawe, na antû baao na Kadimieli, na ataana baawe, tabo antû ba mwîrîga jwa Juda, bonthe nî baaere arûngamîîri ba ariti ngûgî nyomba ya Mûrungu. Nchiarwa cia Henadadi na ataana baao, na Alawi bangî ba mwîrîga jwaao nî baabateetherie ngûgîîne îîu. Rîrîa aaki beekagîra mûsingi jwa kîûrû kîa MWATHANI, athînjîri-Mûrungu nî beejîre beekîrîte ndwambaambio ciaao na barî na tarumbeta, nabo Alawi, nchiarwa cia Asafu bareeja na thaani cia kûringithania rîrîa gûkwiinwa bagîkumagia MWATHANI kûringana na ûrîa Daudi mûnene wa Israeli aathanîte. Nabo baraina bagîîtîkanagîîria, na bagîkumagia MWATHANI na kûmûcokeria nkaatho bakiugaga atîrî: “We nî ûmwega; kîaao kîaawe kîrî Israeli nî gîa kenya na kenya.” Antû bonthe baragondoka na kajû gakanene, bagîkumia MWATHANI, nîûntû mûsingi jwa nyomba ya MWATHANI nî jwathirîtue gwakwa. Babaingî ba barîa akûrû gatîgatîîne ka athînjîri-Mûrungu na Alawi na atongeeria ba mîîrîga barîa boonete nyomba îrîa ya mbere, nî baarîrîre na kajû gakanene rîrîa boonere mûsingi jwa nyomba îîu jûkûûjûra. Nabo babaingî barakûngûîra na kajû gakanene nîûntû bwa kûgwîrua. Tontû bûû, antû batîngîûmba kwathûrana kajû ka barîa baakûngûagîra nîûntû bwa kûgwîrua, na barîa baarîraga nîûntû bonthe baaringaga gîtuma gîkînene gîkaigîîgua kûraaja. Anthû ba Juda na Benjamini nî baaigîrue atî atae barîa bacokere nî bagwaka kîûrû kîa MWATHANI, Mûrungu wa Israeli. Nabo nî beetîre akuî na Zerubabeli na atongeeria ba mîîrîga barabeera atîrî: “Rekeeni twake tûrî amwe naabuî tontû kinya tuî tûthaathagia Mûrungu ûu weenu. Tûtwîre tûmûritagîra igongwana îgiita rîa Esari-hadoni mûnene wa Asîria ûrîa watûreetere gûkû.” Îndî Zerubabeli, na Jeshua, na atongeeria bau bangî ba mîîrîga ya Israeli barabeera atîrî, “Tuî tûtîkwenda bûtûgwatia gwakîra Mûrungu weetû nyomba. Nî tuî twinka tûgaakîra MWATHANI Mûrungu wa Israeli, o ja ûrîa Koreshi mûnene wa Parasia augîîte tûthithie.” Antû ba nthîgûrû îîu nî baagererie kûguayia antû ba Juda, kenda bakua nkoro batiganîria waaki. Nabo baratua gûkukumaga atongeeria bamwe ba thirikarî ya Parasia nîkenda bathûûkia ngûgî îîu ya waaki îgiiteene rîonthe rîa waathani bwa Koreshi mûnene wa Parasia. Bareeta na mbere kûthithia ûu mwanka îgiita rîa waathani bwa Dario, mûnene wa Parasia. Rîrîa Aritashashita aatuîkîre mûnene, kîambîrîriene kîa waathani bwaawe, antû bau nî baandîkîre barûga bakîthitangaga atûûri ba Juda na Jerusalemu. Ningî waathaniine bwa Aritashashita, Bishilamu na Mithiredathi na Tabeeli na antû bangî ba mûûrû jwaao nî baandîkîîre Aritashashita mûnene wa Parasia barûga. Barûga îîu yaandîki na rûthiomi rwa Kîaramu, nayo îkagarûrwa rîrîa îkûthomwa. Rehumu, ûrîa mûtongeeria na Shimushai, ûrîa mwandîki, nî baandîkîîre mûnene Aritashashita barûga ya kûthûûkia Jerusalemu bakiugaga atîrî, “Nî tuî Rehumu ûrîa mûrûngamîîri, Shimushai ûrîa mwandîki, na antû bangî ba mûûrû jweetû, na agambi, na atongeeria bangî kuuma Ereki, na Babiloni na Susa, tabo antû ba Elamu. Antû ba mîgongo îngî barîa mûnene mûkaathe Osinapari aathaamîrie na arabeeka ntûûra cia Samaria na nthîgûrû ingî irîa irî bwa rûgûrû rwa rûûjî rwa Eufurate.” Îîjî nîyo barûga îrîa baandîkîre: “Kîrî mûnene Aritashashita; Jûkia nkeethi kuuma kîrî nthûûmba ciaaku irîa itûûraga bwa rûgûrû rwa rûûjî rwa Eufurate. Twenda gwe mûnene weetû ûmenya atî Ayahudi barîa baacokere kuuma nthîgûrûûne ingî irîa waathaga nî baakinyîre Jerusalemu. Nabo nandî bagwaka kaîrî ntûûra îrîa ndemi na îmbîî. Ningî nî bagwaka nthingo ciaayo na nî bagwîkîra mîsingi yaayo. Nandî twenda gwe mûnene, ûmenya atî rîrîa ntûûra îîjî îgaakwa na nthingo ciaayo irîîkie gwakwa antû baba batîrita ûgoti, kana mûng'ana jûrîa batuîri, kana ngûgî ya mûnene, na tontû bûu mûthithû jwa mûnene jûkanyiia mono. Tuî barîa tûrî baaku ba ndeene tûtîkwenda kwona mûnene akîmenwa. Tontû bûû, nîkîo gîatûma tûtûmana na tûkûmenyithia mantû jau gwe mûnene, nîkenda kûraithwa bwega Yukuune rîrîa rîaandîki mathithio ja anene barîa bethîrîîtwe barî mbere yaaku. Yukuune rîu ûkoona atî ntûûra îîjî nî ntûûra ndemi, na îtîathîkagîra mûnene na athani baawe na îtwîre yûûkaûkagia thîîna, kuuma karaaja. Kîu nîkîo gîaatûmîre ntûûra îîu îthirua buru. Nîka tûkwenda gwe mûnene ûmenya atî rîrîa ntûûra îîjî îgaakwa na nthingo ciaayo irîîkie gwakwa, gûtîkîo ûkeethîrwa ûrî nakîo nthîgûrû îrîa îrî bwa rûgûrû rwa rûûjî rwa Eufurate.” Mûnene nawe nî aatûmîre macokio arauga: “Kîrî Rehumu, ûrîa mûtongeeria, na Shimushai ûrîa mwandîki, na antû bangî ba mûûrû jweenu barîa batûûraga Samaria, na nthîgûrû ingî irîa irî rûgûrû rwa rûûjî rwa Eufurate; Jûkieni nkeethi! Nî ndîrathomeerwe barûga îrîa bûratûmîte îgîtaûragwa. Naani nî ndîraritîre waatho, gwacûnkûûnwa bwega, na kwoneka atî kuuma tene ntûûra îîu îtûûraga îremeete anene na yûûkaûkagia thîîna. Anene barî inya baathaga Jerusalemu na nthîgûrû îrîa yonthe îrî bwa rûgûrû rwa rûûjî rwa Eufurate na nî boothûranagia ûgoti na mûng'ana jûrîa antû batuîri, na antû bakarita ngûgî cia mûnene. Tontû bûû, îreeni antû bau batigane na ngûgî îîu, na ntûûra îîu îtige gwakwa mwanka rîrîa ûûni nkaarita waatho. Menyeni bûthaa bûtîrathithia ûntû bûbû, waathani bûtîkeeje kûthûûkua tûkîonaga.” Rîrîa barûga ya mûnene Aritashashita yaathomeerwe Rehumu, na Shimushai ûrîa mwaandîki na antû ba mûûrû jwaao, nî bookîrîîre na mpwîî bareeta kîrî Ayahudi kûu Jerusalemu baratumîra inya barabagiria gwaka. Tontû bûû, ngûgî ya waaki bwa nyomba ya Mûrungu îrîa îrî Jerusalemu îrarûngama. Ngûgî îîu nî yarûngamîre mwanka mwaka jwa îîrî jwa waathani bwa Dario mûnene wa Parasia. Îgiita rîu, kîroria Hagai na kîroria Zekaria mûtaana wa Ido, nî baarorerie Ayahudi barîa baarî Juda na Jerusalemu riîtweene rîa Mûrungu wa Israeli ûrîa waabatongeeretie. Nîrîo Zerubabeli mûtaana wa Shealitieli na Jeshua mûtaana wa Jozadaki, baambîrîîrie gwaka nyomba ya Mûrungu kaîrî, îrîa îrî Jerusalemu. Ningî nî baarî na iroria bia Mûrungu bikîbateethagia ngûgî. O îgiiteene rîu rîongwa Tatenai mûrûngamîîri wa nthîgûrû ya bwa rûgûrû rwa rûûjî rwa Eufurate, na Shethari-bozenai, na antû ba mûûrû jwaao nî beejîre barabooria atîrî, “Nûû ûbweete rûûtha rwa gwaka nyomba îîjî na bûmîgemia.” Ningî barabooria atîrî, “Antû barîa bagwaka nyomba îîjî beetagwa atîa?” Îndî nîûntû Mûrungu nî aakarîtie akûrû ba Ayahudi, antû bau batoombîre kûrûûngîka waakî mwanka rîrîa mantû jakinyîîre Dario, nawe arabatûmîra macokio na barûga. Îîjî nîyo barûga îrîa yaandîkîri mûnene Dario, nî Tatenai mûrûngamîîri wa nthîgûrû ya bwa rûgûrû rwa Rûûjî rwa Eufurate na Shethari-bozenai na antû ba mûûrû jwaao, na atongeeria ba gûntû kûu. Barûga îrîa baamwandîkîîre yakari ûjû: “Kîrî mûnene Dario, “Jûkia nkeethi. Ga tûkwenda gûkûmenyithia gwe mûnene atî nî tweetîre nthîgûrû ya Juda na twethîra nyomba ya Mûrungu ûrîa mûnene mma îgîakagwa. Nî twethîîre îgîakagwa na maiga jamanene na mbaaû igîîkagîrwa nthingoone. Nayo ngûgî îîu nî îtîîte na mbere mono, na aaki barî na wîru mono. Ningî nî twoorîrie akûrû bau atîrî, ‘Nûû ûbweete rûûtha rwa gwaka nyomba îîjî na bûmîgemia?’ Ningî nî twaboorîrie mariîtwa jaao na tûrajaandîka nîkenda tûkûmenyithia barîa babatongeeretie. Nabo nî baatûcokerie ûjû: ‘Tuî tûrî nthûûmba cia Mûrungu wa îgûrû na nthî, naatuî nîka tûgwaka nyomba îrîa yaakîîtwe mîaka îmingî îthirîte na îrarikua nî mûnene wa Israeli waarî îgweta mono. Îndî tontû biûjûjû bieetû nî biathûûrîrie Mûrungu wa Îgûrû, we nî aabinenkanîîre njareene cia Nebukadineza mûnene wa Babiloni, ûrîa Mûkalidea, ûrîa waakoborangîre nyomba îîu buru na arathaamia antû arabaikia Babiloni. Îndî kûrî mwakeene jwa mbere jwa waathani bwa Koreshi mûnene wa Babiloni, mûnene Koreshi nî aaritîre waatho nyomba îîu ya Mûrungu yaakwe kaîrî. Nabio into bia thaabu na bia fetha bia nyomba ya Mûrungu, birîa Nebukadineza aarî akûjûkia kuuma kîûrûûne kîrîa kîaarî Jerusalemu na arabiikia kîûrûûne kîa Babiloni, bionthe birajûkua nî mûnene Koreshi kuuma kîûrûûne kîu kîa Babiloni, na biranenkerwa muntû ûgwîtwa Sheshibazari, ûrîa waarî akwethua mûrûngamîîri wa nthîgûrû ya Juda. Aramwîra atîrî: Jûkia into biu, ûbiikie kîûrûûne kîa Mûrungu kîrîa kîrî Jerusalemu, na ûrekeerie nyomba ya Mûrungu yaakwe arîa yaaki rîa mbere. Tontû bûû, Sheshibazari ûu nî aacokere na arambîrîria gwaka mûsingi jwa nyomba îîu ya Mûrungu îrîa îrî Jerusalemu; na kuuma îgiita rîu mwanka nandî no yakagwa îndî îtîrojûra.’ Tontû bûû, këethîra nî ûkwona kwagîrîte gwe mûnene, ûreke gûcûûwe kuuma maandîkoone jarîa jeeki kûu Babiloni jegiî anene, nîkenda kwoneka këethîra nî mma waatho nî bwanenkanîri nî mûnene Koreshi nîûntû bwa gwaka kaîrî nyomba îîu ya Mûrungu îrîa îrî kûu Jerusalemu. Nandî mûnene itûkwîrîgîîra ûgatûtûmîra macokio jegiî wendi bwaaku îgûrû rîa mantû jaja.” Mûnene Dario nî aaritîre waatho kûracûnkûûnwa kûu Babiloni nyomba îrîa maandîko ja mantû jarîa jakûrûkîte jeekagwa. Ekibatana, ntûûreene îrîa nene nthîgûrûûne ya Media nîku yuku rîonekere rîrîa rîandîkîîtwe mantû jaja: “Kûrî mwakeene jwa mbere jwa waathani bwa mûnene Koreshi, mûnene Koreshi nî aaritîre waatho bwegiî nyomba ya Mûrungu îrîa îrî kûu Jerusalemu arauga: Rekeni nyomba yakwe arîa biewa bia igongwana bia gwakîîria bikaritagîrwa. Nyomba îîu îîthîrwe îrî ya mita mîrongo îthatû (30m) gwitia bwa îgûrû na wariî bwaayo bwîthîrwe bûrî bwa mita mîrongo îthatû (30m). Nacio nthingo cia nyomba îîu ciakagwe o kosi ithatû cia maiga jamanene ikîgiitanagua na kosi îmwe ya mbaaû. Ngûgî îîu yonthe ya waaki bûu îrîwe kuuma mûthithûûne jwa mûnene. Ningî into bia thaabu na bia fetha bia nyomba ya Mûrungu birîa Nebukadineza ajûkîrie kuuma kîûrûûne kîrîa kîrî Jerusalemu na arabiikia Babiloni, bicokue na biîkwe kaîrî kîûrûûne kîu kîrî kûu Jerusalemu, o gîntû antû akîo nyomba ya Mûrungu.” Tontû bûû, Dario aratûma macokio jaja: “Kîrî Tatenai, mûrûngamîîri wa nthîgûrû îrîa îrî bwa rûgûrû rwa rûûjî Eufurate, na kîrî Shethari-bozenai na atongeeria barîa bangî ba mûûrû jweenu barîa barî bwa rûgûrû rwa rûûjî Eufurate; Bûgaakuîîrieeni antû au. Bûkaarigîîrieni ngûgî îîu ya nyomba ya Mûrungu îîta na mbere. Rekeeni mûrûngamîîri wa Ayahudi na atongeeria bangî ba Ayahudi baake nyomba ya Mûrungu antû arîa yaaki mbereene. Nkûrûki ya jau nî ngwîkîra waatho bwegiî ûrîa bûgaateethereria akûrû bau ba Ayahudi mantûûne jegiî gwaka nyomba îîu ya Mûrungu. Nacio mbeecha irîa ikeendekana nîûntû bwa ngûgî îîu irîwe cionthe kîrî antû bau na mpwîî mono kuuma mûthithûûne jwa mûnene, tabu ûgoti kuuma nthîgûrû ya bwa rûgûrû rwa rûûjî Eufurate. O kîrîa kîonthe gîkeendekana, kîrwethîrwa nî tûreegwa, kana ntûrûme, kana ng'ondu nîûntû bwa igongwana bia gwakîîria bikîritîrwa Mûrungu wa Îgûrû, kana birwethîrwa nî nkano, kana chumbî, kana ndibei, kana maguta, kana kîrîa kîonthe athînjîri-Mûrungu barîa barî Jerusalemu bakeenda, nî banenkagîrwe kio kûringana na ûbatu bwaao bwa o ntukû o ntukû gitîgûcerithîîrua. Nîkenda baritagîra Mûrungu wa Îgûrû igongwana bia gwakîîria birîa birî na yeera rîriega kîrî we na barombage nîûntû bwa ûtûûro bûbwega bwa mûnene na bwa aana baawe. Ningî nî nditîîte waatho atî ûrîa wonthe ûkagarûra waatho bûbû, mwarîro jwa nyomba yaawe jûgacinûrwa na jwaajwe amuntwe naju na nja yaawe yeethue antû a gûteejagwa nkorogoncha. Mûrungu ûrîa ûthuurîte Jerusalemu atua kûthaathagîrua ku, arothiria waathani bwa mûnene wonthe, na bwa mûgongo junthe jûrîa jûkeenda kûgarûra waatho bûbû kana kûthiria nyomba îîu ya Mûrungu îrîa îrî Jerusalemu. Nî ni Dario ndarita waatho bûu. Athîkîreeni waatho bûu bwega buru.” Nîu kûringana na waatho bûrîa mûnene Dario aaritîte, Tatenai, mûrûngamîîri wa nthîgûrû îrîa îrî bwa rûgûrû rwa Rûûjî Eufurate, na Shethari-bozenai, na antû ba mûûrû jwaao nî bathingatîre bwega mantû jonthe jarîa Dario aathanîte. Nabo akûrû ba Ayahudi nî beetithîrie ngûgî ya waaki na mbere mono, bagîîkagîrwa inya nî ûroria bwa kîroria Hagai na Zekaria mûtaana wa Ido. Nî baarîkîrie waakî bwa kîûrû kûringana na wendi bwa Mûrungu wa Israeli, na kûringana na waatho bwa anene ba Parasia tabo Koreshi, na Dario, na Aritashashita. Nyomba îîu nayo yoojûrîre ntukû ya ithatû ya mweri jwa Adari mwakeene jwa îtantatû jwa waathani bwa mûnene Dario. Nabo antû ba Israeli, na athînjîri-Mûrungu, na Alawi, na antû bangî barîa baacokere kuuma kîthamîrioone nî baakûngwîre mambura ja kwathûrîra Mûrungu nyomba îîu. Tontû bwa kwathûrîra Mûrungu nyomba îîu, nî baarîtîre ndeegwa îgana rîmwe, na ntûrûme magana jaîrî, na tûtûrûme magana jana. Tontû bwa kîgongwana gîa kûthiria meeyia ja Aisraeli bonthe, nî kwaaritîrwe nthenge îkûmi na ijîîrî, kûringana na ûrîa mîîrîga ya Israeli îng'ana. Ningî nî baagaanîrie ikundi bia athînjîri-Mûrungu na bia Alawi ngûgîîne ya gûtumîkîra Mûrungu kûu Jerusalemu, o ta ûrîa kwaandîki yukuune rîa Musa. Antû barîa baacokere kuuma kîthamîrioone nî baathithîrie mambura ja Pasaka kûrî ntukû ya îkûmi na inya ya mweri jwa mbere. Athînjîri-Mûrungu amwe na Alawi, nî baarî bakwitheria bongwa buru, na bonthe baraa babatheru. Tontû bûû, barooraga gatûrûme ka Pasaka nîûntû bwa antû barîa bonthe baacokere kuuma kîthamîrioone, na nîûntû bwaao bongwa na nîûntû bwa athînjîri-Mûrungu bangî. Nayo Pasaka îîu nî yaarîîrwe nî antû ba Israeli barîa baacokere kuuma kîthamîrioone na nî muntû wonthe ûrîa waatûûraga amwe nabo, areganîte na mîgiro ya antû barîa baarî nthîgûrûûne îîu, nîkenda muntû ûu athaathayia MWATHANI, Mûrungu wa Israeli. Barathithia mambura ja mîgaate îtimbithîtue ntukû mûgwanja bagwîrîtue nîûntû MWATHANI nî abaeete kûgwîrua na nî aagarûrîte nkoro ya mûnene wa Asîria kenda abateethia ngûgîîne ya waaki bwa nyomba ya Mûrungu, tawe Mûrungu wa Israeli. Nyuma ya mantû jau, kûrî waathaniine bwa Aritashashita mûnene wa Parasia, Ezra mûtaana wa Seraia, Seraia mûtaana wa Azaria, Azaria mûtaana wa Hilikia, Hilikia mûtaana wa Shalumu, Shalumu mûtaana wa Zadoki, Zadoki mûtaana wa Ahitubu, Ahitubu mûtaana wa Amaria, Amaria mûtaana wa Azaria, Azaria mûtaana wa Meraiothi, Meraiothi mûtaana wa Zeraia, Zerahia mûtaana wa Uzzi, Uzzi mûtaana wa Buki, Buki mûtaana wa Abishua, Abishua mûtaana wa Fineasi, Fineasi mûtaana wa Eleazari, Eleazari mûtaana wa Aaroni, Aaroni mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene. Ezra ûu aracoka Jerusalemu aumîte Babiloni. Aarî mwandîki ûmûnene mono mantûûne jegiî Waatho bwa Musa, bûrîa MWATHANI Mûrungu wa Israeli aanenkanîrîte; nawe mûnene nî eetîkîrîîrie jarîa jonthe aamûrombeete, nîûntû MWATHANI Mûrungu waawe nî aamûtongeretie. Kûrî mwakeene jwa mûgwanja jwa waathani bwa Aritashashita, antû bamwe ba Israeli, na athînjîri-Mûrungu bamwe, na Alawi, na aini na akaria mpingîro, na barîa batûmîkagîra kîûrûûne kîa Mûrungu, nî beetire Jerusalemu. Ezra eetîre Jerusalemu mweriine jwa îtaano, mwakeene jwa mûgwanja jwa waathani bwa mûnene ûu. Ezra na antû bangî nî baaumîre Babiloni ntukû ya mbere ya mweri jwa mbere, nabo barakinya Jerusalemu ntukû ya mbere ja mweri jwa îtaano, nîkwîthîrwa Mûrungu waao nî aabateethagia. Ezra nî aacieejanîte na nkoro yaawe kûthoma Waatho bwa MWATHANI bwega, na kûbwathîkagîra, na kûritana Waatho na mataaro jau, kîrî Aisraeli. Îîjî nîyo barûga îrîa mûnene Aritashashita aanenkeere Ezra ûrîa waarî mûthînjîri-Mûrungu na mwandîki wa Waatho. Ezra aarî muntû ûmûthomu mono mantûûne jegiî Waatho bwa MWATHANI na mataaro jarîa MWATHANI aanenkerete antû ba Israeli. Barûga yaugaga ûjû: Nkeethi kuuma kîrî Aritashashita, mûnene wa anene, kîrî Ezra mûthînjîri-Mûrungu na mwandîki wa Waatho bwa Mûrungu wa Îgûrû. Nî ndîkûrita waatho atî o muntû wa Israeli wonthe, kana athînjîri-Mûrungu baao, kana Alawi barîa barî nthîgûrû îrîa nkwaathana barîa bagaciendera bongwa gûcoka Jerusalemu, nî bacokanie naagwe. Nîkwîthîrwa gwe ûtûmi nî mûnene, na antû baawe mûgwanja barîa bamweejaga kîrîra nîkenda ûcûnkûûna bwega mantû ja Juda na Jerusalemu kûringana na Waatho bwa Mûrungu waaku bûrîa ûnenkeri. Ningî nîkenda ûnenkanîra fetha na thaabu irîa ni mûnene na aeejani kîrîra baakwa tweejanîte na gûciendera kîrî Mûrungu wa Israeli ûrîa kîûrû kîaawe kîrî kûu Jerusalemu. Ningî ûjûkie fetha yonthe, na thaabu yonthe îrîa ûkoothûrania kunthe nthîgûrû ya Babiloni, na into birîa antû na athînjîri-Mûrungu baritîte na gûciendera kwaao bongwa, nîûntû bwa Nyomba ya Mûrungu waao îrîa îrî Jerusalemu. Bûmenyeere bwega bûgûre na mbeecha iu ndeegwa, na ntûrûme na tûtûrûme, na igongwana bia irio, na bia gwîtûrîria birîa biîtanagia nabio. Nabio bûbirite birî igongwana kîritîroone kîa igongwana kîa nyomba ya Mûrungu weenu îrîa îrî Jerusalemu. O bûrîa bunthe gwe na antû beenu bangî bûkoona bwagîrîte bwa kûthithua na fetha na thaabu îrîa îtigarîte, bûthithie bu, bunka ûntû bûu bwîthîrwe bûringeene na wendi bwa Mûrungu weenu. Into birîa ûnenkeri nîûntû bwa gûtûmîrwa ndeene nyomba ya Mûrungu waaku ûbinenkanîre mbere ya Mûrungu wa Jerusalemu. Gîntû kîngî kîonthe kîrîa gîkeendekana nîûntû bwa Nyomba ya Mûrungu waaku kîrîa ûkoona ûbuîrîte kûrita, no ûkîrite kuuma kîrî mûthithû jwa mûnene. Ningî ni mûnene Aritashashita ningwa nî nkûrita waatho kîrî eeki kîgîîna bonthe barîa barî nthîgûrû îrîa îrî bwa rûgûrû rwa Rûûjî Eufurate atî: o kîrîa kîonthe Ezra ûrîa mûthînjîri-Mûrungu, na mwandîki wa Waatho bwa Mûrungu wa Îgûrû akeenda kuuma kîrî buî. Mûnenkereni kîo ntûtî, bunka kîëethîrwa gîtîkûrûkîîtie kilo ngiri ithatû cia magana jana (3,400) ja fetha, kana kilo ngiri îkûmi (10,000) cia nkano, kana lita ngiri ijîîrî (2,000) cia ndibei, na lita ngiri ijîîrî (2,000) cia maguta ja nzeituni na chumbî o îrîa îkeendekana. Kîrîa kîonthe Mûrungu wa Îgûrû, augîîte kîritwe nîûntû bwa nyomba yaawe, nî kîritwe na wîru, nîkenda Mûrungu atîgatûrîkîrie nthîgûrû îrîa ûûni mûnene mbathaga na aana baakwa mûthûûro jwaawe. Ningî nî bûkûmenyithua atî gûtî noo ûmwe wa athînjîri-Mûrungu, kana Alawi, kana aini, kana akaria mpingîro, kana barîa batumîkaga kîûrûûne, kana ariti ngûgî bangî ba nyomba ya Mûrungu, bûbuîrîte kûritithua ûgoti, kana mûng'ana jûrîa jûtujanagîrwa, kana ngûgî ya mûnene. “Ningî naagwe Ezra, thuura agambi babanene na agambi baanini kûrîngana na kîrîra kîrîa ûrî nakîo kuuma kîrî Mûrungu waaku, nîkenda bagambagîra antû bonthe barîa baarî nthîgûrû îrîa îrî bwa rûgûrû rwa rûûjî rwa Eufurate, bonthe barîa baijî Waatho bwa Mûrungu waaku; na barîa batîjaijî ûbaritanage jo. Ûrîa wonthe ûtîathîkîra Waatho bwa Mûrungu waaku na waatho bwa mûnene nî atwirwe ûrîa kwagîrîte atîkwigigîîrua kîaao, kinya këethîra nî kûûragwa, kana kwîngwa nthîgûrû yaawe, kana gûtaîrwa into biaawe, kana kûtheekwa ncheera.” “Ezra nî augîre atîrî, Mûrungu wa ba baaba, arokumua, we ûrîa wekîîre mantû jaja nkoroone ya mûnene, nîkenda athongomia nyomba ya MWATHANI îrîa îrî Jerusalemu. Ningî nî ambonetie kîaao kîaawe kîrîa gîtîthiraga ndoona wega kuuma kîrî mûnene na aejani kîrîra kîaawe, na atongeeria baawe bonthe barîa barî inya. Ndîragwata inya nîûntû bwa gûteethua nî MWATHANI Mûrungu waakwa, ndîroothûrania atongeeria ba antû ba Israeli nîkenda tûcoka nabo Jerusalemu.” Baba nîbo atongeeria ba mîîrîga ya antû ba Israeli na nîo ru rûrîîjo rwa barîa baacokanîrie naani kuuma Babiloni rîrîa mûnene Aritashashita aathanaga: kuuma kîrî nchiarwa cia Fineasi, ûrîa weetîre nî Gerishomu. Kuuma kîrî nchiarwa cia Ithamari, ûrîa weetîre nî Danieli. Kuuma kîrî nchiarwa cia Daudi, ûrîa weetîre nî Hatushi wa rûrîîjo rwa Shekania. Kuuma kîrî nchiarwa cia Paroshi, ûrîa weetîre nî Zekaria na arûme barîa baandîki ba rûrîîjo rwaao îgana rîmwe rîa mîrongo îtaano (150). Kuuma kîrî nchiarwa cia Pahathi-moabu, ûrîa weetîre nî Eliehoenai mûtaana wa Zeraia, aarî amwe na arûme magana jaîrî (200). Kuuma kîrî nchiarwa cia Zatu, ûrîa weetîre nî Shekania mûtaana wa Jahazieli arî amwe na arûme magana jathatû (300). Kuuma kîrî nchiarwa cia Adini, ûrîa weetîre nî Ebedi mûtaana wa Jonathani arî amwe na arûme mîrongo îtaano (50). Kuuma kîrî nchiarwa cia Elamu, na Jeshaia mûtaana wa Athalia arî amwe na arûme mîrongo mûgwanja (70). Kuuma kîrî nchiarwa cia Shefatia, ûrîa weetîre nî Zebadia mûtaana wa Mikaeli arî amwe na arûme mîrongo înaana (80). Kuuma kîrî nchiarwa cia Joabu, ûrîa weetîre nî Obadia mûtaana wa Jehieli arî amwe na arûme magana jaîrî ja îkûmi na banaana (218). Kuuma kîrî nchiarwa cia Bani, ûrîa weetîre nî Shelomithi mûtaana wa Josifia arî amwe na arûme îgana rîmwe rîa mîrongo îtantatû (160). Kuuma kîrî nchiarwa cia Bebai, ûrîa weetîre nî Zekaria mûtaana wa Bebai, arî amwe na arûme mîrongo îîrî na banaana (28). Kuuma kîrî nchiarwa cia Azigadi, ûrîa weetîre nî Johanani mûtaana wa Hakatani, arî na arûme îgana rîa îkûmi (110). Kuuma kîrî nchiarwa cia mûthia cia Adonikamu, barîa beetîre nî Elifeleti, na Jeueli, na Shemaia, barî amwe na arûme mîrongo îtantatû (60). Kuuma kîrî nchiarwa cia Bigivai, barîa beetîre nî Uthai na Zakuri, barî amwe na arûme mîrongo mûgwanja (70). Naani nî ndoothûranîrie antû bau karûûjîîne karîa gakûrûkîrîîte Ahava na tûraamba maema tûrakara o ntukû ithatû. Îndî rîrîa ndaraithîrîrie antû na athînjîri-Mûrungu nî ndaagîre muntû kinya ûmwe wa mwîrîga jwa Lawi. Tontû bûû, ndîratûmanîra atongeeria tabo Eliezeri, na Arieli na Shemaia, na Elinathani, na Jaribu, na Elinathani na Nathani na Zekaria na Meshulamu, na antû baaciûku mono, nabo nî Joiaribu na Elinathani. Bau bonthe ndîrabatûma kîrî Ido mûtongeeria wa gûntû gûgwîtwa Kasifia, beeta kwîra Ido na antû ba mûûrû jwaawe barîa baarî ariti ngûgî nyomba ya Mûrungu îrîa îrî Kasifia, batûtûmîre nthûûmba cia kûrita ngûgî nyomba ya Mûrungu weetû. Tontû Mûrungu weetû nî aarî amwe naatuî, antû bau baratûretera Sherebia muntû ûmwe waijî gûciûra nteto bwega, nawe aarî wa mwîrîga jwa Mahili mûtaana wa Lawi, Lawi mûtaana wa Israeli. Amwe na Sherebia nî baatûtûmîîre ataana baawe na antû bamwe ba mwîrîga jwaao bonthe îkûmi na banaana (18). Ningî kuuma kîrî nchiarwa cia Merari, nî baatûmîre Hashabia na Jeshaia amwe na ndûgû ciaao na ataana baao, bonthe antû mîrongo îîrî (20). Amwe na bau, nî gwatûmi ariti ngûgî bangî magana jaîrî ja mîrongo îîrî (220) nyomba ya Mûrungu barîa Daudi na atongeeria baawe baarî bakûthuura bateethagîîria Alawi. Bonthe nî baandîkîrwe mariîtwa jaao. Tûrî au karûûjîîne ka Ahava ndîratûmîîria mantû ja gûciata biakûrîa nîkenda twinyiiyia mbere ya Mûrungu weetû, nîkenda atweberia ûgwati njîreene irîa tûgeeta nacio, tuî na into bieetû bionthe birîa tûrî twarî nabio. Nîkwîthîrwa nî ndaigîîtue nthoni cia kûromba mûnene gîkundi kîa asikarî barîa beetithagia mbarathi ba gwîtania naatuî batûkarîtie tûtîkeeje kwithûkîrwa nî anthû. Nîkwîthîrwa nî twaarî tûkwîra mûnene atîrî, “Mûrungu weetû nî akaragia bonthe barîa bamûcwaga na agakanûkia na mûthûûro barîa bonthe baregaga kûmwathîkîra.” Tontû bûû, tûraciata biakûrîa na tûraromba Mûrungu atûteethie ûntûûne bûu nawe araigua maromba jeetû. Ningî nî ndaathuurîre kuuma kîrî athînjîri-Mûrungu barîa batongeeragia bangî, Sherebia na Hashabia na antû bangî îkûmi ba ndûgû ciaao. Bonthe barî antû îkûmi na baîrî. Ndîrabathimîra fetha, na thaabu, na into bingî nkîbanenkagîra. Into biu nîbio biaejani nî mûnene, na antû barîa bamwathaga kîrîra, na atongeeria bangî, na antû ba Israeli bonthe barîa baarî au, nîûntû bwa nyomba ya Mûrungu weetû. Ndîrabathimîra nkîbanenkagîra ûjû: fetha kilo ngiri mîrongo îîrî na ijîîrî (22,000) na into îgana rîmwe bia fetha (100) bia ûrito bwa kilo mîrongo mûgwanja (70), na thaabu kilo ngiri ithatû cia magana jana (3,400); na mpakûri cia thaabu mîrongo îîrî (20) cia ûrito bwa kilo inyanya na nusu, (8.5) na mpakûri ijîîrî (2) cia îturutia rîrîthongi rîkwenia rîa ûgûri ja bwa thaabu. Ndîrabeera atîrî, “Buî nî bwathûrîri Mûrungu, na into biu nî bibiathûre. Nayo fetha îîu na thaabu îîu nî biewa bieejani na gûciendera kîrî MWATHANI Mûrungu wa biûjûjû bieenu. Bikarieeni na bûbiîke mwanka rîrîa bûkabithima mbere ya athînjîri-Mûrungu barîa batongeeragia bangî na Alawi na atongeeria ba mîîrîga ya antû ba Israeli kûu Jerusalemu ndeene ya tûnyomba twa nyomba ya MWATHANI.” Tontû bûû, athînjîri-Mûrungu na Alawi nî bajûkîrie fetha îîu na thaabu îîu na into biu bingî barabiikia Jerusalemu, nyomba ya Mûrungu weetû. Ningî tûrauma au karûûjîîne ka Ahava ntukû ya îkûmi na ijîîrî ya mweri jwa mbere, tûragwata rûgendo rwa gwîta Jerusalemu. Mûrungu weetû nî aatûmenyeerete, nawe aratwonokia kuuma kîrî anthû na kîrî barîa baatwiciithîrîte njîreene. Nî twakinyîre Jerusalemu na tûrakara ku ntukû ithatû. Ntukû ya inya, fetha na thaabu na into birîa bingî birathimîrwa nyomba ya Mûrungu weetû bikînenkagîrwa mûthînjîri-Mûrungu Meremothi, mûtaana wa Uria. Meremothi amwe na Eleazari mûtaana wa Fineasi, ningî amwe nabo nî kwaarî na Alawi, Jozabadi mûtaana wa Jeshua, na Noadia Mûtaana wa Binui. Into bionthe nî biatarîrwe bikîthimagwa na ûrito bwabio bionthe bûkîandîkagwa. Îgiita rîu antû barîa baarî bagûcoka kuuma kîthamîrioone nî baaritîîre Mûrungu wa Israeli igongwana. Bararita ndeegwa îkûmi na ijîîrî (12) nîûntû bwa Israeli yonthe, na ntûrûme mîrongo kenda na ithanthatû (96), na tûtûrûme mîrongo mûgwanja na mûgwanja (77) nîûntû bwa kîgongwana gîa gwakîîria kîa Israeli yonthe. Ningî bararita nthenge îkûmi na ijîîrî nîûntû bwa kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Biu bionthe biaarî kîgongwana kîa MWATHANI gîa gwakîîria. Nabo baranenkanîra mawaatho ja mûnene kîrî nchaama na arûngamîîri barîa baathanaga nthîgûrû ya bwa rûgûrû rwa Rûûjî rwa Eufurate; nabo baraigîka antû bau na mantû jegiî nyomba ya Mûrungu. “Nyuma ya mantû jau kûthithua, atongeeria ba antû ba Israeli barantheengeera barambîîra atî antû ba Israeli, na athînjîri-Mûrungu na Alawî nî baregeete gûciathûrana na antû ba nthîgûrû irîa îtûthiûrûkîrîte na mîgiro yaao. Nabo nî Akanani, na Ahiti, na Aperizi, na Ajebusi, na Aamoni, na Amoabu, na Amisri, na Aamori. Ayahudi nî baagûrîre aarî ba mîgongo îngî baa aka baao, ningî baagûranîra ataana baao kuuma kîrî mîgongo îîu îngî. Tontû bûû, mûgongo jûrîa mûtheru nî jwaunganîre na antû ba nthîgûrû ingî. Atongeeria na athani ba antû nîbo baarî ntûrîka irîa nene mantûûne jaja. Rîrîa ndaigîrue ûu, nî ndaatambûrangîre nguû ciaakwa na nguû yaakwa ya îgûrû na ndîrakûûra nchiûri ciaakwa cia mûtwe, na cia kîreru, na ndîrakara nthî ndiithikîîrîte. Nabo bonthe barîa baamakîte nîûntû bwa kûririkana Waatho bwa Mûrungu wa Israeli, nîkwîthîrwa antû barîa baumîte kîthamîrioone nî baaregeete kwathîkîra Waatho bûu, nî boothûranîre kîrî ni. Naanî ndaakari au nthî makîîte mwanka rîrîa kîgongwana kîa ûgoro kîaritagwa. “Gwakinya rîrîa kîgongwana kîa ûgoro kîaritagwa, nî ndookîrîîre ndîrauma arîa ndaakari nciatîte biakûrîa, na nguû yaakwa ya îgûrû na cia ndeene intambûkangu. Ndîraturia maru na ndîratambûrûkia njara ciaakwa bwa îgûrû ndîraromba MWATHANI Mûrungu waakwa. Ndîrauga ûjû, Itû Mûrungu waakwa, nî nkwigua nthoni mono na kwimena ngîkûraithîîria gwe, Mûrungu waakwa, nîûntû meeyia jeetû jaingîîte jakûrûkia kîthimi, na mathûûkia jeetû nî jaitîîtie jagakinya îgûrû. Tûtûûraga tûkîthithagia meeyia kuuma matukû ja ba baaba mwanka naarua tûrî, na nîûntû bwa meeyia jeetû, tuî na anene beetû, na athînjîri-Mûrungu beetû nî twanenkanîîrwe njareene cia anene anthû beetû na tworagwa, na twatawa na twajûkîrua into bieetû bionthe na twekîritha nthao o ja ûrîa kûrî kinya kagiiteene gaka. Îndî nandî MWATHANI Mûrungu weetû nî atwonetie wega kagiita gagakai atûtigaria tûrî matigari na atwîîka kiindajî gîkaroone kîaawe gîkîtheru. Nîkwîthîrwa Mûrungu weetû nî atweete wîrîgîîro na atûnogokia mûrigo jwa ûkombo. Kinya këethîra tûraarî nkombo Mûrungu weetû atîtwîrûkîrîte. Tontû bwa kîaao kîaawe gîa ntwîre nî aatûmîre anene ba Parasia batwigîka na batûteethia kenda tûûmba gwaka nyomba ya Mûrungu weetû kûrîa îthûûkangîtue. Ningî tweethîrwa tûtî na ûgwati kûu Juda na Jerusalemu. “Nandî, itû Mûrungu weetû, nîatîa tûûmba kuuga nyuma ya mantû jaja jathithîkîte? Tontû tuî nî tûrekanîîte na maathana jaaku, jarîa watûnenkeere na njîra ya nthûûmba ciaaku iroria, ûratwîra atîrî, ‘Nthîgûrû îrîa bûgûtonya bwigwaatîra, bûgwate yee yeenu, nî nthîgûrû îrîîkîtie kûthûûkua nî ûmaramari bwa barîa batûûraga ku, na moothûûku jaao, na mantû ja rûûo jarîa jojûrîte ku kuuma rûteere rûmwe mwanka rûngî. Tontû bûû, bûkáreka aarî beenu bagûrwa nî nthaka ciaao, kana nthaka cieenu igûra aarî baao. Bûgácwaa thîîrî nabo kana bûcwaa ûtonga bwaao. Bwathithia mantû jau jonthe bûkarîîjaga into bibiega bia nthîgûrû îîu na bwoonage bia gûtigagîra nchiarwa cieenu îgiita rîonthe.’ Kinya kwëethîrwa mantû jau jonthe jakarîkîte kîrî tuî, nîûntû bwa moothûûku jeetû jarîa tûthithîtie na maangaratania jeetû jarîa manene ûû, tuî nî twoneete atî gwe, Mûrungu weetû ûtîtûkanûkîtie kûringana na mathithio jeetû na nî ûtûtigarîtie ja matigari ta jaja. Twoomba kuuna waatho bwaaku na kûgûrana na antû bau bathithagia mantû jau mathûûku kaîrî? Nîkwîthîrwa wathûûra rî, tîka ûgatûthiria buru, kwage noo ûmwe weetû wa gûtigara mwoyo? Îgwe MWATHANI Mûrungu wa Israeli, gwe ûrî wa mma, nî ûrekeete tûtûûra tuî barîa wonokeetie ja ûrîa gûkari naarua. Atîrî, kinya këethîra tuî tûrî aja mbere yaaku nî twijî atî tûtîbuîrîte kûrûngama mbere yaaku nîûntû bwa meeyia jeetû.” Rîrîa Ezra aarombaga na kuumbûra meeyia, akîrîraga na kwigwîthia nthî mbere ya nyomba ya Mûrungu, ntundu înene ya antû ba Israeli, arûme na aka, na twaana, nî boothûranîre kîrî we bakîrîraga mono. Shekania, mûtaana wa Jehieli, wa rûrîîjo rwa Elamu, araarîria Ezra aramwîra atîrî, “Nî tûregeete kwaa eetîkua kîrî Mûrungu weetû twagûra aka kuuma kîrî antû ba mîgongo îngî barîa batwîre nthîgûrûûne yeetû. Îndî kinya kwëethîrwa gûkari ûu, Israeli îrî na wîrîgîîro. Tontû bûû, ga tûcokie ngwatanîro na Mûrungu weetû twînge aka barîa bonthe tûjûkîîtie kuuma kîrî antû ba mîgongo îngî amwe na aana baao, kûringana na ûrîa gwe na antû barîa bakîraga Waatho bwa Mûrungu weetû bagatwîra. Nabu ûntû bûu bûthithue kûringana na ûrîa waatho bûkari. Ûkîîra, tontû îîjî nî ngûgî yaaku, naatuî tûrî amwe naagwe. Gîta inya na ûmîîrîrie.” Ezra arookîîra na aratûma athînjîri-Mûrungu barîa batongeeragia bangî na Alawi, o amwe na Aisraeli bonthe baciîtia bakathithia ûrîa Shekania aarî akuuga. Nabo baraciîtia. Rîu, Ezra arauma au mbere ya nyomba ya Mûrungu, areeta kanyomba ka Jehohanani mûtaana wa Eliashibu araraara ku, atîrûmîte gantû kana akunda rûûjî, nîûntû nî aaithikîrîte mono nîûntû bwa ûrîa antû ba Israeli baacokere bagûrîte aka ba mîgongo îngî. Kûratûmîîrua kunthe kûu Juda na Jerusalemu atî antû bonthe barîa baumîte kîthamîrioone boothûrane Jerusalemu. Ningî kûreeranwa atî muntû ûrîa ûkeethîrwa atîkinyîîte ntukû ithatû ikîthira, we agaatunywa into bionthe nawe wengwa aathûranwe na antû barîa baacokere kuuma kîthamîrioone ta ûrîa waatho bwa atongeeria na akûrû bûgîîte. Mbere ya ntukû ithatû ithira, kûrî ntukû ya mîrongo îîrî ya mweri jwa kenda, antû bonthe barîa baatûûraga Juda na nthîgûrû ya Benjamini nî boothûranîre Jerusalemu. Nabo bonthe barakara nthî kîaragoone kîa nyomba ya Mûrungu. Nabo nî bainainaga nîûntû bwa mantû jarîa beetîri, na nîûntû bwa ngai înene îrîa yauraga. Ezra, mûthînjîri-Mûrungu ararûngama na arabeera atîrî, “Nî buunîîte waatho, bwajûkia aka ba mîgongo îngî, tontû bûu bwongeera meeyia ja Israeli. Nandî-rî, umbûrîreeni MWATHANI Mûrungu wa biûjûjû bieenu na bûthithie wendi bwaawe. Athûkaneeni na antû barîa batwîre nthîgûrû îîu bûrî na bwathûkane na aka beenu bau ba mîgongo îngî.” Nîu kîûthûrano kîonthe gîa antû kîracokia na kajû gakanene kîrauga: “Nîu kûbuîrîte gûkara. Tuî tûkathithia ûrîa wauga. Antû nî babaingî na nî gûkuura ngai înene. Tûtîûmba kûrûngama oome ûjû tûkari. Kaîrî ngûgî îîjî tî ya ntukû îmwe kana ijîîrî; nîûntû tuî nî twîîtie mono mantûûne jaja. Rekeeni atongeeria beetû barûngame antûûne eetû. Bonthe barîa baarî ntûûreene cieetû na bajûkîîtie aka ba mîgongo îngî nî beeje rîrîa batuîri, na beejanie na akûrû, na agambi ba ntûûra cionthe, mwanka mûthûûro jûmûnene jûrîa Mûrungu weetû arî naju nîûntû bwa mantû jaja, jweeberue kuuma kîrî tuî.” Barîa bonka bateetîkanîrie na ûntû bûu nî Jonathani mûtaana wa Asaheli, na Jahazeia mûtaana wa Tikiva, baragwatwa mbaru nî Alawi beetagwa Meshulamu na Shabethai. Antû barîa baacokere kuuma kithaamîrioone barathithia o ûrîa kweerani. Ezra, mûthînjîri-Mûrungu arathuura antû, tabo atongeeria ba mîîrîga yaao, na o mûtongeeria araandîkwa na riîtwa rîaawe. Ntukû ya mbere ya mweri jwa îkûmi nîrîo antû bau baakarîre nthî baraambîrîîria gûcûnkûûna mantû jau. Gûgîkinya ntukû ya mbere ya mweri jwa mbere nî baarî bakûrîîkia gûcûnkûûna mantû ja barîa bonthe baagûrîte aka ba mîgongo îngî. Kîrî nchiarwa cia athînjîri-Mûrungu, barîa boonekere bagûrîte aka ba mîgongo îngî baarî ba mwîrîga jwa Jeshua mûtaana wa Jozadaki na ataaneethe, tabo Maaseia na Eliezeri na Jaribu, na Gedalia. Nabo baraciîtia kwînga aka baao, na bararita ntûrûme ya kûthambia mûgiro jwa maatia jaao. Kîrî nchiarwa cia Imeri, kûrooneka Hanani na Zebadia. Kîrî nchiarwa cia Harimu, kûrooneka Maaseia, na Elija, na Shemaia, na Jehieli, na Uzia. Kîrî nchiarwa cia Pashuri, kûrooneka Elioenai, na Maaseia, na Ishimaeli, na Nethaneli, na Jozabadi, na Elasa. Kîrî Alawi, kûrooneka Jozabadi, na Shimei, na Kelaia, na no we Kelita, na Pethahia, na Juda, na Eliezeri. Kîrî aini, kûrooneka Eliashibu. Kuuma kîrî akaria mpingîro kûrooneka Shalumu, na Telemu, na Uri. Kuuma kîrî Aisraeli barîa bangî: kuuma nchiarwa cia Paroshi, kûrooneka Ramia, na Izia, na Malikija, na Mijamini, na Eleazari, na Malikija, na Benaia. Kuuma kîrî nchiarwa cia Elamu, kûrooneka Matania, na Zekaria, na Jehieli, na Abudi, na Jeremothi, na Elija. Kîrî nchiarwa cia Zatu, kûrooneka Elioenai, na Eliashibu na Matania, na Jeremothi, na Zabadi, na Aziza. Kîrî nchiarwa cia Bebai, kûrooneka Jehohanani, na Hanania, na Zabai, na Athilai. Kuuma kîrî nchiarwa cia Bani, kûrooneka Meshulamu, na Maluki, na Adaia, na Jashubu, na Sheali, na Jeremothi. Kuuma kîrî nchiarwa cia Pahathi-moabu, kûrooneka Adena, na Kelali, na Benaia, na Maaseia, na Matania, na Bezaleli, na Binui, na Manase. Kîrî nchiarwa cia Harimu, kûrooneka Eliezeri na Ishija, na Malikija, na Shemaia, na Shimeoni, na Benjamini, na Maluki, na Shemaria. Kîrî nchiarwa cia Hashumu, kûrooneka Matenai, na Matata, na Zabadi, na Elifeleti, na Jeremai na Manase na Shimei. Kîrî nchiarwa cia Bani, kûrooneka Maadai, na Amuramu, na Ueli, na Benaia na Bedeia, na Keluhi, na Vania, na Meremothi, na Eliashibu, na Matania, na Matenai, na Jaasu. Kuuma kîrî nchiarwa cia Binui, kûrooneka Shimei, na Shelemia, na Nathani, na Adaia, na Makinadebai, na Shashai, na Sharai, na Azareli, na Shelemia, na Shemaria, na Shalumu, na Amaria, na Josefu. Kuuma kîrî nchiarwa cia Nebo, kûrooneka Jeieli na Matithia, na Zabadi, na Zebina, na Jadai, na Joeli, na Benaia. “Antû baba bonthe baagûrîte aka ba mîgongo îngî, nabo nî baabengîre bonthe amwe na twaana twaao.” Mantû Jarîa Nehemia, mûtaana wa Hakalia aathithîrie nî jaja: Kûrî mweri jwa Kisilevu, mwakeene jwa mîrongo îîrî jwa waathani bwa Aritashashita, ûûni Nehemia nî ndaarî ntûûreene înene ya Susa. Hanani, ûmwe wa ataana ba chia, na antû bangî ba kuuma Juda nî beejîre ku. Naani ndîrabooria mantû jegiî Ayahudi barîa baatigeere, barîa bataikîrue kîthamîrioone. Ningî ndîrabooria mantû jeegiî ntûûra ya Jerusalemu. Nabo barambîîra atîrî, “Antû barîa baatigeere batiikîîtue kîthamîrioone barî nthîgûrûûne yaao. Ningî barî thîîneene înene na nî bameni mono. Nthingo cia Jerusalemu nî ciamomorangîrwe buru na mpingîro ciaayo nî ciaîthîrue.” Rîrîa ndaaigîrue ûu, nî ndakarîre nthî na ndîrambîrîria kûrîra. Ndîraithikîîra ntukû inyiingî. Ndîraciata biakûrîa nkîrombaga Mûrungu wa Îgûrû. Ndîraromba nkiugaga atîrî, “Itû MWATHANI Mûrungu wa Îgûrû, gwe ûrî ûmûnene na wa kûmakania. Mûrungu ûrîa wîîkaga kîrîkanîro kîa wendo bwaawe bûrîa bûtîthiraga na antû baawe barîa bathingataga maathana jaawe. Ndaithîîria wigue maromba jaakwa ni nthûûmba yaaku, jarîa nkûrombaga ûtukû na mûthenya nîûntû bwa antû ba Israeli. Ningî nî nkuumbûra meeyia jeetû jarîa twaathithia tuî antû ba Israeli amwe na biûjûjû bieetû. Nî tûthithîtie mantû jamathûûku twakwîîria. Nî tûregeete kwathîkîra Maathana na mawaatho jaaku jarîa waanenkeere nthûûmba yaaku Musa nîûntû bweetû. Ririkana mantû jarîa weerîre Musa atî, ‘Bwarega kwaa eetîkua nkaabûnyagania nthîgûrûûne ingî. Îndî buî bwacoka kîrî ni na bwambîrîria kûthingata maathana jaakwa, nkaabûûthûrania kuuma nthîgûrûûne irîa bûkeethîrwa bûnyaganîtue. Mbûcokie antû arîa nthuurîte nthaathagîrua o.’ MWATHANI antû baba nî nthûûmba ciaaku. Nîbo woonokerie na inya yaaku înene. Itû MWATHANI, igua îromba rîaakwa na maromba ja nthûûmba ciaaku cionthe irîa ikumagia riîtwa rîaaku. Mpa ûûmbani naarua ûtûme mûnene wa Parasia ambigîîrue kîaao.” Îgiita rîu ndaarî mûmenyeeri wa ndibei ya mûnene. Kûrî mweri jwa Nisani mwakeene jwa mîrongo îîrî jwa waathani bwa mûnene Aritashashita, mûnene nî aarî meetheene akîrîîjaga. Naani nî ndaamwikîîrie ndibei îndî nî ndaarî na kîeba mono. Mûnene ataarî akûmbona nkari ûu kaîrî. Mûnene arambûûria atîrî, “Nîkî tontû withikîrîte ûjû na ûtîajîtue? No mwanka kwîthîrwe kûrî na ûntû bûgûkûthangîkia.” Rîu ndîramaka mono. Ndîreera mûnene atîrî, “Gwe mûnene ûrotûûra ûtûûro bûbûraaja! Nîatîa mpûûmba kûrega kwithikîîra o rîrîa ntûûra îrîa biûjûjû bieetû biathikîrwe yeete îgaanjo na mpingîro ciaayo ciaîthua buru?” Mûnene arambûûria atîrî, “Nîatîa ûkwenda ngûteethia?” Naani ndîraromba Mûrungu wa Îgûrû. Rîu ndîreera mûnene atîrî, “Woona kwagîrîte mbîtîkîîria ncoke nthîgûrûûne ya Juda, ntûûreene îrîa biûjûjû bieetû bithiki nîkenda mîaka.” Mûka wa mûnene nî aakari nthî rûteere rwa mûnene. Mûnene arambûûria atîrî, “Nî îgiita rîng'ana atîa ûkaajûkia gwîta na gûcoka? Nîrî ûgaacoka?” Mûnene arambîtîkîîria mbîta naani ndîramwîra rîrîa ngaacoka. Ndîracoka ndîreera mûnene atîrî, “Woona kwagîrîte aandîkîra arûngamîîri barîa baathanaga nthîgûrû irîa irî bwa rûgûrû rwa mûuro jwa Eufurate, nîkenda bambîtîkîîria nkûrûkîîra ku ngîîta nthîgûrûûne ya Juda. Ningî ûnenkere barûga mbikîrie Asafu ûrîa ûmenyagîîra mwitû jwa mûnene, nîkenda anenkera mbaaû cia gwaka mpingîro ya giitiiro kîrîa kîrî akuî na kîûrû, na cia nthingo cia ntûûra, na cia gwaka nyomba îrîa ngaakaraga.” Mûnene areetîkîîria kûnthithîria ûrîa ndaamûûrîtie nîûntû Mûrungu nî aarî amwe naani. Mûnene aranenkanîra asikarî ba mbarathi nîkenda beetania naani. Tûreeta tûrakinya nthîgûrû îrîa îrî bwa rûgûrû rwa mûuro jwa Eufurate. Ndîranenkera arûngamîîri barîa baathanaga nthîgûrû îrîa îrî bwa rûgûrû rwa mûuro jwa Eufurate barûga. Îndî rîrîa Sanibalati ûrîa waaumîte ntûûreene ya Horoni na Tobia ûmwe wa atongeeria ba nthîgûrû ya Amoni baigîrue mantû jau, baarathûûra mono bakwigua kûrî muntû ûgûcwaa ûrîa Aisraeli boomba kwona wega. Tontû bûû, nî ndeetîre ntûûreene ya Jerusalemu, ndîrakara ku ntukû ithatû. Gûtî muntû ndaamenyithîtie ûrîa Mûrungu aambîrîte mantû jegiî ntûûra îîu. Naani amwe na antû babakai twookîrîîre kûrî ûtukû tûreeta. Twaarî na ntigiri îmwe akî îrîa ndaathuutîte. Kûrî ûtukû o ûu, tûreeta tûraumagarîîra mpingîroone ya mûgwanthî, îrîa îrî bwa rûgûrû. Tûreeta bwa ûmotho tûrakûrûka kîthima gîa Nkûnga, mwanka mpingîroone îrîa matî jaateejagwa. Ndîreeta nkîraithaga ûrîa nthingo cia ntûûra ciaakoborangi na ûrîa mpingîro cia ntûûra ciaîthîîtue. Ndîreeta bwa gaiti ndîrakinya mpingîroone ya Kîthima na ndîrakinya kîthimeene kîa Mûnene, îndî kuuma au kajîra nî gaaciicimari mono. Ntigiri îrîa yaankamatîte îtîngî kûûmba gwîtîîra ku. Tontû bûû, ndîreetîîra mûgwanthî jwa Kidroni o ûtukû bûu, nkîraithaga ûrîa nthingo ciaakari. Naani ndîracokeera mpingîroone ya mûgwanthî, ndîracoka ntûûreene. Nabo atongeeria ba ntûûra bataamenyaga kûrîa ndaarî, kana ûrîa ndaathithagia. Ningî ntaarî ndîkûmenyithia Ayahudi bangî, kana athînjîri-Mûrungu, kana atongeeria, kana antû bangî barîa barîngî kûrita ngûgî. Rîu ndîrabeera atîrî, “Tûrî thîîneene înene, nîûntû ntûûra ya Jerusalemu nî yeetheetue îgaanjo na mpingîro ciaayo nî ithûûkangîtue. Tontû bûû, njûûni twake nthingo cia Jerusalemu, nîkenda tûtiga kûmenwa.” Ndîrabeera ûrîa Mûrungu eethîîrîtwe arî amwe naani agînteethagia. Ningî ndîrabeera ûrîa mûnene Aritashashita aambîrîte. Antû bau barambîîra atîrî, “Twambîîrieni gwaka.” Nabo barambîrîria kwithuranîra gwaka. Îndî rîrîa Sanibalati ûrîa wa kuuma ntûûra ya Horoni na Tobia mûtongeeria ûrîa waaumîte nthîgûrû ya Amoni, na Geshemu ûrîa waaumîte nthîgûrû ya Arabu, baaigîrue nteto iu, baratûthekera mono bagîtûcikûûraga. Nabo nî baatûûrîrie atîrî, “Nî ngûgî mbi îîjî bûkûrita? Nîka bûkwenda kûregana na ûrîa mûnene augîîte?” Naani ndîrabacokeria atîrî, “Tuî tûtumîkagîra Mûrungu wa îgûrû na agaatûma tûûmbane ngûgîîne ya gwaka. Îndî buî bûtî na kiigai noo kîrîkû, kana yuga noo rîrîkû, kana ûntû noo bûrîkû bwa gûtûma bûgwetanîrua na ntûûra ya Jerusalemu.” Eliashibu, mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene amwe na athînjîri-Mûrungu bangî, nî baakîre mpingîro îrîa yeetagwa mpingîro ya Ng'ondu. Baracoka baramîîkîra mîari. Baraathûra mpingîro îîu amwe na rûthingo rûrîa rwaarî akuî nayo, mwanka mûnaareene jûrîa jweetagwa Mûnaara jwa Îgana, na mwanka gûkinya Mûnaareene jwa Hananeli. Antû ba Jeriko nî baakîre rûthingo, kuuma au Eliashibu aatigîrîte. Zakuri mûtaana wa Imuri araaka ruu, kuuma arîa antû ba Jeriko baatigîîrîte. Nchiarwa cia Hasenaa nîcio ciaakîre mpingîro îrîa yeetagwa Mpingîro ya Gîkûyû. Nî beenjîîre itugî bareekîra mîari. Baamîakîre ûrîa îkombaga kwiingwa na kûrugûrwa. Meremothi mûtaana wa Uria, Urîa mûtaana wa Hakozi nî aakîre rûthingo rûu, kuuma arîa nchiarwa cia Hasenaa ciaatigîrîte. Meshulamu, mûtaana wa Berekia, Berekia mûtaana wa Meshezabeli araaka rûthingo rûu, kuuma arîa Meremothi aatigîîrîte. Zadoki mûtaana wa Baana araaka rûthingo rûu kuuma arîa Meshulamu aatigîîrîte. Antû ba ntûûra ya Tekoa nî baakîre rûthingo rûu, kuuma arîa Zadoki aatigîîrîte. Îndî antû ba îgweta ba ntûûra îîu bararega kûrita ngûgî îrîa baagaîri nî arûngamîîri baao. Joiada mûtaana wa Pasea, na Meshulamu mûtaana wa Besodeia nîbo baakîre mpingîro îrîa yeetagwa Mpingîro ya Jeshana, kuuma arîa antû ba ntûûra ya Tekoa baatigîîrîte. Bareenjîra itugî na bareekîra mîari ûrîa îkoombaga kwiingwa na kûrugûrwa. Melatia wa kuuma ntûûreene ya Gibeoni, na Jadoni kuuma ntûûreene ya Meronothi amwe na antû bangî kuuma ntûûreene ya Gibeoni, na ya Mizipa nî baakîre rûthingo rûu, kuuma arîa Joiada na Meshulamu baatigîîrîte. Baakîre mwanka barakinya arîa nyomba ya mûrûngamîîri ûrîa waathanaga bwa rûgûrû rwa mûuro jwa Eufurate yaarî. Uzieli mûtaana wa Harihaia ûrîa waarî mûturi, nî aakîre rûthingo rûu, kuuma arîa Melatia na antû bangî baatigîîrîte. Hanania ûrîa wathithagia marashi nî aakîre rûthingo rûu, kuuma arîa Uzieli aatigîîrîte. Aakîre mwanka arîa gweetagwa Rûthingo Rûrwariî. Refaia mûtaana wa Huri ûrîa waathaga rûteere rûmwe rwa Jerusalemu nî aakîre rûthingo rûu, kuuma arîa Hanania aatigîîrîte. Jedaia mûtaana wa Harumafu nî aakîre rûthingo rûu kuuma arîa Refaia aatigîîrîte, mwanka arakinya akuî na nyomba yaawe. Hatushi mûtaana wa Hashabineia nawe araaka rûthingo rûu kuuma arîa Jedaia aatigîîrîte. Malikija mûtaana wa Harimu, amwe na Hashubu mûtaana wa Pahathi-moabu nî baakîre rûthingo rûu, kuuma arîa Hatushi aatigîîrîte. Ningî baraaka kinya mûnaara jûrîa jwetagwa Mûnaara jwa Mariiko. Shalumu mûtaana wa Haloheshi ûrîa waathaga rûteere rûngî rwa Jerusalemu araaka rûthingo rûu, kuuma arîa Malikija na Hashubu baakinyîtie. Shalumu aateethagua gwaka nî aarî baawe. Hanuni amwe na antû barîa baatwîre ntûûreene ya Zanoa nî baakîre mpingîro îrîa yeetagwa Mpingîro ya Kîguuru. Bareenjîra itugî na bareekîra mîari, ûrîa îkoomba kwiingwa na kûrugûrwa. Ningî baraaka rûthingo rwa ntûûra rwa ûraaja bwa mita magana jataano (500m) mwanka barakinya mpingîroone îrîa yeetagwa Mpingîro ya Matî. Malikija, mûtaana wa Rekabu, ûrîa waarî mûtongeeria wa nthîgûrû ya Bethihazikeremu, nî aakîre mpingîro îrîa yeetagwa Mpingîro ya Matî. Areenjîra itugî na areekîra mîari ûrîa îkomba kwiingwa na kûrugûrwa. Shalumu mûtaana wa Kolihoze, ûrîa waathaga kûu ntûûreene ya Mizipa, nî aakîre mpingîro îrîa yeetagwa Mpingîro ya Kîthima. Aamiakîre aramiimba na aramîîkîra mîari ûrîa îkomba kwiingwa na kûrugûrwa. Ningî nî aakîre rûthingo rwa ntûûra au karieene ka Shela, karîa kaarî akuî na kamuunda ka mûnene. Aakîre rûthingo mwanka arakinya tûkinyoone tûrîa antû baatumagîra bakîînama kuuma ntûûreene ya Daudi. Nehemia mûtaana wa Azibuku, ûrîa waathaga rûteere rûmwe rwa Bethizuri nî aakîre rûthingo rûu, kuuma arîa Shalumu aakinyîtie. Aarwakîre arakinya arîa kwaarî na mbîrîra ya Daudi, na kwaarî karîa, na kwaarî na kambî ya njûûrî. Kuuma au Nehemia aatigîîrîte Alawi nîbo baambîrîîrie gwaka rûthingo rwa ntûûra. Rehumi mûtaana wa Bani nî aakîre rûthingo rûu kuuma au Nehemia aatigîîrîte. Hashabia ûrîa waathaga rûteere rûmwe rwa Keila nîwe waakîre rûthingo rûu, kuuma arîa Rehumu aatigîîrîte. Aakîre rûthingo rûu antûûne a gûntû kûrîa aathaga. Bavai mûtaana wa Henadadi ûrîa waathaga rûteere rûngî rwa Keila araaka kuuma au Hashabia aatigîîrîte. Ezeri mûtaana wa Jeshua ûrîa waathanaga kûu Mizipa nî aakîre rûthingo rûu kuuma arîa Bavai aatigîîrîte. Arwakîre mwanka arakinya nyomba îrîa mathaga ja ndwaa jeekagwa, na gwîta mwanka arîa rûthingo rwathiorereete. Baruku mûtaana wa Zabai nî aakîre rûthingo rûu kuuma arîa Ezeri aatigîîrîte. Aarwakîre mwanka arîa nyomba ya Eliashibu, mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene yaarî. Meremothi mûtaana wa Uria, Uria mûtaana wa Hakozi nî aakîre rûthingo rûu, kuuma arîa Baruku aatigîîrîte. Aarwakîre kuuma mwariine jwa nyomba ya Eliashibu mwanka mûthia jwaayo. Athînjîri-Mûrungu barîa baatûûraga akuî na ntûûra ya Jerusalemu nîbo baakîre rûthingo rûu, kuuma arîa Meremothi aatigîîrîte. Benjamini na Bashubu nî baakîre rûthingo rûu kuuma arîa athînjîri-Mûrungu baatigîîrîte. Baakîre rûthingo rûrîa rwerekeene na nyomba yaao. Maaseia mûtaana wa Anania nî aakîre rûthingo rûu mwanka rûteere rwa nyomba yaawe. Binui mûtaana wa Henadadi nî aakîre rûthingo rûu kuuma arîa Azaria aatigîîrîte. Aarwakîre mwanka arîa rûthingo rwathiorereete. Palali mûtaana wa Uzai nî aakîre rûthingo rûu kuuma arîa Binui aatigîîrîte. Aambîîrîîrie gwaka kuuma arîa rûthingo rwathiorereete mwanka mûnaareene jûrîa jwaarî nyomba ya ngoroba ya mûnene akuî na kîarago gîa akaria. Pedaia mûtaana wa Paroshi nî aakîre rûthingo rûu kuuma arîa Palali aatigîîrîte. Pedaia aarwakîre eetîte bwa gaiti mwanka arakinya akuî na mpingîro îrîa yeetagwa mpingîro ya Rûûjî. Areeta na mbere kûrwaka mwanka mûnaareene jûrîa jwatumagîrwa gûkaria kîûrû. Antû ba kuuma Tekoa nî baakîre rûthingo rûu kuuma arîa Pedaia aatigîîrîte. Ningî nî baarwakîre kuuma arîa mûnaareene jûrîa mûnene jwatûmagîrwa gûkaria kîûrû mwanka rûthingo rûrîa rwarî akuî na karîma ka Ofeli. Athînjîri-Mûrungu bamwe nabo baakîre rûthingo rûu kuuma arîa antû ba Tekoa baakinyîtie. Baambîrîîrie gwaka beetîte bwa ûrîo kuuma mpingîroone îrîa yaatagwa mpingîro ya Mbarathi. O muntû aakaga rûthingo rûrîa rwaarî mbere ya nyomba yaawe. Zadoki mûtaana wa Imeri aakîre rûthingo rûu, kuuma arîa athînjîri-Mûrungu baatigîîrîte. Aakîre rûthingo rûrîa rwaarî mbere ya nyomba yaawe. Shemaia mûtaana wa Shekania ûrîa waarî mûkaria wa mpingîro ya bwa gaiti aakîre rûthingo rûu kuuma arîa Zadoki aatigîîrîte. Hanania mûtaana wa Shelemia na Hanuni mûtaana wa bataantatû wa Zalafu nîbo baakîre rûthingo rûu kuuma arîa Shemaia aatigîîrîte. Meshulamu mûtaana wa Berekia nî aakîre rûthingo rûu kuuma arîa Hanania na Hanuni baatigîîrîte. Aakîre rûthingo rûrîa rwaarî mbere ya nyomba yaawe. Malikija ûrîa mûturi nî aakîre rûthingo rûu kuuma arîa Meshulamu aatigîîrîte. Aarwakîre mwanka arîa nyomba ya ariti ngûgî ba kîûrû na abiashara baakaraga. Nyomba îîu yaarî akuî na mpingîro îrîa yeetagwa Mpingîro ya Mifikadi. Ningî nyomba îîu yaarî akuî na kanyomba ka ngoroba arîa rûthingo rwathiorereete. Nabo aturi na abiashara nîbo baakîre rûthingo rûrîa rwatigeere mwanka mpingîroone îrîa yeetagwa Mpingîro ya Ng'ondu. Rîrîa Sanibalati ûrîa waarî mûtongeeria wa Samaria aaigîrue atî Ayahudi nî bagwaka rûthingo, nî aathûûrîre mono araambîrîîria kûbacikûûra. Nî aarîrie mantû jaja antû barîa baarî amwe nawe bakiigagua na kinya atongeeria ba njûûrî ya Samaria bakiigagua. “Tûmuntû tûtû twa Ayahudi tûtî na inya tûrîthûgaania nîatîa tûkûthithia? Ga tûkwenda gwaka rûthingo rwa ntûûra? Ga tûkûthûgaania atî kinya twarita igongwana ngûgî îkaathira na ntukû îmwe? Nîka bakûthûgaania atî mûthuthurîka jwa maiga jaja jaîîte jwoomba gwaka?” Tobia ûrîa waarî wa kuuma nthîgûrû ya Amoni nî aarûngami rûteere rwa Sanibalati. Aramwîra atîrî, “Nî rûthingo rûkari baba boomba gwaka? Kinya mbîrwa yongwa îkëeja kûrûkinya ka îrûkobora!” Nehemia nî aarombere akiugaga atîrî, “Itû Mûrungu, igua ûrîa bagûtûmeneeria. Barocokerwa nî rûmena rwaao. Baroithûkîrwa bagaikua kîthamîrioone nthîgûrû ya kûraaja. Ûkábarekera ûthûûku bwaao, kana ûûrîrua nî meeyia jaao nîûntû nî bakarîte bakîrumaga aaki rûthingo.” Tontû bûû, tûraaka rûthingo, rûrakinya nusu ya arîa rwendekanaga rûkinya gwitia bwa îgûrû. Twambîre kûthithia ûu nîûntû antû nî baarî na wîru bwa kûrita ngûgî. Îndî rîrîa Sanibalati, na Tobia, na antû ba kuuma Arabia, na ba Aamoni, na ba ntûûra ya Ashidodi, baaigîrue atî rûthingo rwa Jerusalemu no rûgwakwa, na atî makutho jarîa jaatigi nî jakûthingwa, barathûûra mono. Nabo bonthe bareeka nkireba ya kwithûkîra antû ba Jerusalemu na kûbangaratania. Naatuî tûraromba Mûrungu weetû na tûracwaa antû ba gûkaria ûtukû na mûthenya, antû batîkaithûke. Nabo antû ba nthîgûrû ya Juda nî bainaga rwîmbo bakiugaga atîrî, “Tûkûnoga nî gûkamata mûthuthurîka jwa maiga! Tûkaathiria gwaka rûthingo rûrû?” Anthû beetû baathûgaanagia atî bagaatwithûkîra mbere ya tûmenya ûrîa bakûthithia, batûûrage, na bathirie ngûgî îrîa twaritaga. Îndî Ayahudi barîa baatûûraga amwe na anthû beetû nî beejaga magiita na magiita bagaatwîra atî anthû nî babangîte gûtwithûkîra. Tontû bûû, nî ndeerîre antû bajûkie mathaga ja ndwaa, bakabe rûthingoone kûrîa kwaarî na mîanya kûringana na mîîrîga yaao. Ndîgûtega bwega ûrîa mantû jaakari ndîreera atongeeria, na atongeeria ba njûûrî, na antû bonthe atîrî, “Bûgákîreeni anthû. Ririkaneeni atî MWATHANI arî inya na nî wa gûkîrwa. Tontû bûû, rwîreeni antû beenu; aana beenu, na aka beenu na mîciî yeenu.” Anthû beetû nî baamenyere mîbango îrîa baatûbangîrîte îmîthûûku îkûmenyekana. Ningî baramenya atî Mûrungu akûthûûkia mîbango yaao. Naatuî tûracoka ngûgîîne ya gwaka rûthingo. Kuuma rîu nusu ya antû barîa baaritaga ngûgî nî beetîre na mbere kûrita ngûgî. Nusu îngî îrabakaria îgwete mathaga ja ndwaa. Nabo atongeeria nî baaigîkaga antû barîa baakaga rûthingo. Antû baakamataga into bia gwaka na njara îmwe, na îîu îngî îgwete mathaga ja ndwaa. Aaki baakaga baikundîkîte mathaga ja ndwaa. Muntû ûrîa waanenkeri ngûgî ya kûringa tarumbeta îgiita rîa thîîna aarî akuî na ûûni Nehemia. Naani ndîreera antû, na atongeeria baao, na atongeeria ba njûûrî atîrî, “Rûthingo nî rûrûraaja, na aaki barîaka muntû arî kûraaja na ûngî. Rîrîa bûkaigua tarumbeta yaringwa, bûûthûrane arîa tûkeethîrwa tûrî. Mûrungu weetû agatûrwîrîîra.” Tontû bûû, twaaritaga ngûgî kuuma rûkîîrî kainda mwanka gûgatuka. Nusu ya barîa baakaga baakaraga bagwete itumo. Naani ndîreera antû barîa baaritaga ngûgî na atongeeria baao atîrî, “Nî kaaba bwîthagîrwe bûrî ntûûreene ûtukû bûmîkarîtie, gwakea bûgeeta na mbere gwaka.” Ûûni na antû barîa baarî amwe naani, na nthûûmba ciaakwa, na akaria baakwa, twaaraaraga twîkîrîte nguû irîa twaaritaga ngûgî nacio na tûgweete mathaga ja ndwaa. Îgiita rîmwe Ayahudi bamwe nî baambîrîîrie kûnung'una nîûntû bwa kwinyîîrua nî Ayahudi bangî. Ayahudi baugaga atîrî, “Tuî tûrî na aana babaingî. Tontû bûû, nî tûkwenda irio tûtîgaakue.” Ayahudi bangî baaugaga atîrî, “Nî tûkoomborithanîtie miuunda yeetû na miuunda yeetû ya mîzabibû, na nyomba cieetû nîkenda twona gîa kûgûra biakûrîa nakîo.” Ayahudi bangî nabo baaugaga atîrî, “Tûkoobeete mbeecha nîkenda tûrîa ûgoti bwa mûnene, nîûntû bwa miuunda yeetû, na miuunda yeetû ya mîzabibû. Gûtî mwanya jweetû na Ayahudi bau bangî. Aana baao bakari ûmwe na aana beetû. Îndî kweete no mwanka twendie aana beetû bae nkombo nîûntû bwa thîîna îrîa tûrî nayo. Nîkwîthîrwa antû bangî nî bajûkîîtie miuunda yeetû na miuunda ya mîzabibû.” Ûûni Nehemia nî ndaathûûrîre ndîkwigua ûrîa baanung'unîte bakîrîraga. Rîrîa ndaathûgaanîrie mantû jau bwega nî ndaateterie atongeeria na atongeeria ba njûûrî ndîrabooria atîrî, “Nîkî tontû bûkwinyîîria antû beenu ûjû mantûûne jegiî ûgoti?” Nehemia areetana mûcemanio jûmûnene jwa kwarîîria mantû jau. Areera atongeeria atîrî, “Tuî nî tûgeretie ûrîa tûkûûmba kûgûra Ayahudi barîa beendeetue barî nkombo mîgongoone îngî. Îndî buî, nîka bûkwendia antû beenu bongwa kîrî ageni ba kûngî.” Nabo atongeeria barakira ki. Ningî ndîreeta na mbere ndîrabeera atîrî, “Mantû jarîa bûkûthithia jatîbuui. Bûbuîrîte kwathîkîra Mûrungu nîkenda tûtîkameneerue nî antû ba mîgongo îngî. Ûûni na antû beetû na antû barîa baranditagîra ngûgî nî tûkobithagia antû bangî mbeecha na irio. Nandî tûtigeeni kûbeetia mpongeeri îrîa boonaga. Tûbacokerieni ithaka biaao, na miuunda yaao ya mîzabibû na miuunda yaao ya mîzeituni, na nyomba ciaao na mpongeeri îrîa batûnenkerete.” Nabo atongeeria bau barauga atîrî, “Tûkaathithia ûrîa watwîra. Tûgaacokeria antû into biaao na gûtî mpongeeri ya birîa tûbakoobithîtie tûkaabeetia.” Naani ndîreera atongeeria bau baciîtie barî mbere ya athînjîri-Mûrungu atî bakaathithia ûu bauga. Ndîrainainia nguû nîkenda boona into birîa biaarî ku bikîgwa. Ndîrabeera atîrî, “Ûu nîu Mûrungu akabwinainia, abûthirîrie into këethîra bûtîûjûria mûciîtio jûu.” Nabo antû bonthe barauga, “Amen!” Bagîkumagia MWATHANI, Nabo barathithia ûrîa baaciîtîtie. Ûûni Nehemia nî ndaarûngamîîrîte nthîgûrû ya Juda kuuma Mwakeene jwa mîrongo îîrî jwa waathani bwa mûnene Aritashashita mwanka mwakeene jwa mîrongo îthatû na îîrî kuuma akwambîrîria kwaathana. Îgiita rîu rîonthe ndaathanaga rîa mîaka îkûmi na îîrî, ûûni amwe na antû ba ndûgû cieetû tûtaarîjaga biakûrîa birîa ndaabuîri kûrîa ndî mûtongeeria. Arûngamîîri barîa baathanaga nthîgûrûûne ya Juda mbere ya mpaa mûrûngamîîri wa nthîgûrû îîu, nî bainyagîîria antû mono. Baabeetagia fetha mîrongo îna (40) o ntukû, na bakabeetia irio na ndibei. Kinya barîa baabatumîkagîra no bainyagîîria antû. Îndî ûûni ntaathithia mantû ta jau, nîûntû nî ndeetîkîtie Mûrungu. Ûûni ndaatumîîre îgiita rîaakwa rîonthe gwaka rûthingo. Kinya antû barîa baantumîkagîra baathithagia o ûu. Ûûni ntaaicwîîre ûtonga kuuma kîrî bo. Amwe na ûu, ni ndaareraga Ayahudi; antû îgana rîa mîrongo îtaano (150) amwe na atongeeria baao. Ningî nî ndaareraga kinya antû ba mîgongo îngî barîa beejaga kîrî tuî. Nja yaakwa o ntukû nî ndaathînjagîra antû ndeegwa îmwe, na ntûrûme inoru ithanthatû, na ngûkû inyiingî. Ningî nyuma ya ntukû îkûmi antû nî baakuundagua ndibei ya kûng'ana. Nîkwîthîrwa nî ndaijî ûrîa antû baathangîkaga, ûûni nteetagia antû kîrîa mûrûngamîîri aabuîrîte kûnenkerwa nî antû. Itû Mûrungu waakwa ndirikanaga nîûntû bwa mantû jameega jarîa nthithîrîtie antû beetû. Sanibalati, na Tobia, na Geshemu na anthû bangî beetû nî baaigîrue atî nî tûthirîtie gwaka rûthingo, na atî gûtî mîanya îtigi gatîgatî. Nî mîari ya mpingîro akî îteekîri. Sanibalati, na Geshemu nî baantûmanîre bakîendaga tûcemania nabo gatûûreene kamwe bûûrîîne ya Ono. Îndî bo nîka baabangîte kûnthithîria ûntû bûbûthûûku. Naani ndîratûmana nîkenda beerwa atîrî, “Ngûgî îrîa nkûrita nî ya bata mono, ntîkwona gîtûmi gîa gûtiga kûmîrita mbîja gûtirimana naabuî.” Nabo nî baatûmanîre maita jana na ntûmwa o îîu. Naani nî ndaabacokagîria o ûu maita jau jana. Sanibalati nî aatûmanîre rîa jataano kîrî ni, ndeeterwa barûga îtîkunîki. Barûga îîu yaaugaga atîrî, “Geshemu nî amenyithîtie atî kûrî na nteto ikwarua nî atûûri beenu atî ûûgwe na Ayahudi bangî nî bûkwenda kûrega kwathîkîra mûnene. Kîu nîkîo gîtûmi bûgwaka rûthingo. Ningî atî gwe nîka ûkwenda kwaa mûnene waao. Kinya ûrî na iroria ntûûreene ya Jerusalemu birîa bigaatûmîîria biuge atî gwe ûrî mûnene wa Juda. Mantû jau no mwanka jakinyîre mûnene. Tontû bûû, nî kaaba ûkeeja tûkajaarîrîria.” Naani ndîratûmana kîrî Sanibalati ndîramwîra atîrî, “Gûtî mantû ta jau jakwarua. Îndî jau nî mantû jarîa ûtuungîte wengwa.” Anthû bau beetû bonthe nîka beendaga gûtwîkîra ûguaa nîkenda tûremwa nî ngûgî ya gwaka rûthingo. Naani ndîraromba ndîrauga atîrî, “Itû Mûrungu mpongeera inya.” Ntukû îmwe ûûni Nehemia nî ndeetîre kûriûngîra Shemaia mûtaana wa Delaia, Delaia aarî mûtaana wa Mehetabeli. Shemaia nî aaremi kuuma nyomba yaawe nîûntû bwa ûguaa. Nî aambîrîre atîrî, “Nîkwîthîrwa nî ûbangîri kûûragwa ûtukû, twîte tugaiciithe kîûrûûne twingîte mîari.” Îndî ndîramûcokeria ndîramwîra atîrî, “Muntû ta ûûni ndoomba kûmatûka, kana mbîta gwiciitha kîûrûûne?” Ntîgûcwaa gûcionokia. Tontû bûû, ntîîta. Nî ndaarî ndîkûmenya atî tî Mûrungu waamûtûmîte ambîîra mantû jau. Îndî tontû nî Tobia na Sanibalati baamweete mbeecha nîkenda ambîîra ûu. Aakombori nîkenda ambîkîra ûguaa, naani mbîyia. Ndaathithia ûu, bathûûkia riîtwa rîaakwa nabo boona bwa gûncikûûrîra. Naani ndîraromba nkiugaga atîrî, “Itû Mûrungu waakwa, kanûkia Tobia na Sanibalati nîûntû bwa mantû jarîa bambangîrîte. Kanûkia kinya mûka-kîroria kîrîa gîtagwa Noadia amwe na iroria bingî birîa bigeretie kûmbîkîra ûguaa.” Rûthingo rwaakîrwe na rûrathira nyuma ya ntukû ya mîrongo îtaano na ijîîrî (52). Nayo ngûgî îîu yaathirîre gatîgatîîne ka mweri jwa înaana na mweri jwa kenda. Rîrîa anthû beetû bonthe ba mîgongo îrîa yaatûthiûrûkîrîte baaigîrue mantû jau, baramenya batîûmbana. Nîkwîthîrwa nî baamenyere atî ngûgî îîu yaaritîkîre nîûntû Mûrungu nî aarî amwe naatuî. Îgiita rîu rîonthe atongeeria ba Juda nî baandîkanagîra barûga na Tobia. Antû babaingî nthîgûrûûne ya Juda nî baagwataga Tobia mbaru. Baathithagia ûu nîûntû Tobia nî aagûrîte mûka Mûyahudi ûrîa waarî mwarî wa Shekania mûtaana wa Ara. Ningî kinya mûtaana wa Tobia weetagwa Jehohanani nî aagûranîte kwa Meshulamu mûtaana wa Berekia. Antû babaingî ba nthîgûrû ya Juda nî baambîraga mantû jameega jarîa Tobia aathithîtie. Ningî nî baamwîraga jarîa ndaaugaga. Tobia nî aampaandîkagîra barûga akîendaga kûûmakia. Naru rûthingo nî rwaathirîrie gwakwa na mîari ya mpingîro îreekîrwa. Rîu, akaria ba kîûrû, na aini kîûrûûne, Alawi barathuurwa. Naani ndaathuurîre mûtaana wa chiaa Hanani na Hanania ûrîa waarî mûrûngamîîri wa akaria barîa bakaragia gitiiro nîkenda baathaga ntûûra ya Jerusalemu. Hanania aarî mwîtîkua na muntû waakîrîte Mûrungu. Gûtaarî na muntû ûngî tawe. Ningî ndîrabeera atîrî, “Mpingîro itîbuîrîte kûrugûragwa mbere ya riûa rîtîrauma, na atî ibuîrîte kwiingagwa nî akaria mbere ya riûa rîthoa. Thuurageeni antû ba gûkaria ntûûra kuuma kîrî barîa barî Jerusalemu. Ningî bwîrage bangî bakaragie rûthingo rûrîa rûrî akuî na nyomba ciaao.” Ntuûra ya Jerusalemu yaarî înene. Îndî antû barîa baatûûraga ku baarî babakai. Nyomba inyiingî itaarî igwakwa. Mûrungu nî aatûmîre ndîroothûrania antû amwe na atongeeria baao, na atongeeria ba njûûrî. Ndîrauga o muntû aandîkwe kûrîngana na rûrîîjo rwaawe. Îndî ndîroona yuku rîrîa rîaandîki mariîtwa ja antû barîa baarî bakuuma kîthamîrioone; o muntû na rûrîîjo rwaawe. Mantû jarîa jaarî ku nî jaja; Antû babaingî nî baarî bakuuma kîthamîrioone nthîgûrûûne ya Babiloni baracoka Juda na Jerusalemu; o muntû areeta ntûûreene yaao. Antû bau baatwîre kîthamîrioone kuuma rîrîa Nebukadineza aabaikîrie Babiloni. Antû baba nîbo baarî atongeeria ba barîa baaumîte kîthamîrioone: Zerubabeli, na Jeshua, na Nehemia, na Azaria, na Raamia, na Nahamani, na Modekai, na Bilishani, na Misiperethi, na Bigivai, na Nehumu, na Baanaha. Jaja nî mariîtwa ja mîciî ya antû barîa baacokere kuuma kîthamîrioone: Mûciî jwa Paroshi jwaacokere antû ngiri ijîîrî cia îgana rîa mîrongo mûgwanja na baîrî (2,172). Mûciî jwa Shefatia jwaacokere antû magana jathatû ja mîrongo mûgwanja na baîrî (372). Mûciî jwa Ara jwaacokere antû magana jatantatû na mîrongo îtaano na baîrî (652). Mûciî jwa Pahathi-moabu, tabo nchiarwa cia Jeshua na cia Joabu, baacokere antû ngiri ijîîrî cia magana janaana ja îkûmi na banaana (2,818). Mûciî jwa Elamu jwaacokere antû ngiri îmwe ya magana jaîrî ja mîrongo îtaano na bana (1,254). Mûciî jwa Zatu jwaacokere antû magana janaana ja mîrongo îna na bataano (845). Mûciî jwa Zakai jwaacokere antû magana mûgwanja na mîrongo îtaantatû (760). Mûciî jwa Binui jwaacokere antû magana jatantatû ja mîrongo îna na banaana (648). Mûciî jwa Bebai jwaacokere antû magana jatantatû ja mîrongo îîrî na banaana (628). Mûciî jwa Azigadi jwaacokere antû ngiri ijîîrî cia magana jathatû na mîrongo îîrî na baîrî (2,322). Mûciî jwa Adonikamu jwaacokere antû magana jatantatû ja mîrongo îtaantatû na mûgwanja (667). Mûciî jwa Bigibai jwaacokere antû ngiri ijîîrî cia mîrongo îtaantatû na mûgwanja (2,067). Mûciî jwa Adini jwaacokere antû magana jatantatû ja mîrongo îtaano na bataano (655). Antû ba mûciî jwa Ateri, tabo nchiarwa cia Hezekia, baacokere antû mîrongo kenda na banaana (98). Mûciî jwa Hashumu jwaacokere antû magana jathatû ja mîrongo îîrî na banaana (328). Mûciî jwa Bezai jwaacokere antû magana jathatû ja mîrongo îîrî na bana (324). Mûciî jwa Harifu jwaacokere antû îgana rîmwe rîa îkûmi na baîrî (112). Mûciî jwa Gibeoni jwaacokere antû mîrongo kenda na bataano (95). Nchiarwa cia antû barîa baatwîre ntûûreene ya Bethlehemu na ya Netofa baacokere antû îgana rîa mîrongo înaana na banaana (188). Nchiarwa cia antû barîa baatwîre ntûûreene ya Anathothi baacokere antû îgana rîa mîrongo îîrî na banaana (128). Nchiarwa cia antû barîa baatwîre ntûûreene ya Bethiazimavethi baacokere antû mîrongo îna na baîrî (42). Nchiarwa cia antû barîa baatwîre ntûûreene ya Kiriathi-jearimu, na ya Kefira, na ya Beerothi baacokere antû magana mûgwanja ja mîrongo îna na bathatû (743). Nchiarwa cia antû barîa baatwîre ntûûreene ya Rama, na ya Geba baacokere antû magana jatantatû ja mîrongo îîrî na ûmwe (621). Nchiarwa cia antû barîa baatwîre ntûûreene ya Mikimasi baacokere antû îgana rîa mîrongo îîrî na baîrî (122). Nchiarwa cia antû barîa baatwîre ntûûreene ya Betheli na ya Ai baacokere antû îgana rîa mîrongo îîrî na bathatû (123). Nchiarwa cia antû barîa baatwîre ntûûreene ya Nebo îrîa îngî baacokere antû mîrongo îtaano na baîrî (52). Nchiarwa cia antû barîa baatwîre ntûûreene ya Elamu îrîa îngî baacokere antû ngiri îmwe na magana jaîrî ja mîrongo îtaano na bana (1,254). Nchiarwa cia antû barîa baatwîre ntûûreene ya Harimu baacokere antû magana jathatû ja mîrongo îîrî (320). Nchiarwa cia antû barîa baatwîre ntûûreene ya Jeriko baacokere antû magana jathatû ja mîrongo îna na bataano (345). Nchiarwa cia antû barîa baatwîre ntûûreene ya Lodi na ya Hadidi, na ya Ono baacokere antû magana mûgwanja ja mîrongo îîrî na ûmwe (721). Nchiarwa cia antû barîa baatwîre ntûûreene ya Senaa baacokere antû ngiri ithatû cia magana kenda na mîrongo îthatû (3,930). Îîjî nîyo mîciî ya athînjîri-Mûrungu barîa baacokere kuuma kîthamîrioone: antû ba mûciî jwa Jedaia tabo nchiarwa cia Jeshua baacokere antû magana kenda ja mîrongo mûgwanja na bathatû (973). Mûciî jwa Imeri jwaacokere antû ngiri îmwe ya mîrongo îtaano na baîrî (1,052). Mûciî jwa Pashuri jwaacokere antû ngiri îmwe ya magana jaîrî ja mîrongo îna na mûgwanja (1,247). Mûciî jwa Harimu jwaacokere antû ngiri îmwe ya îkûmi na mûgwanja (1,017). Îîjî nîyo mîciî ya Alawi barîa baacokere kuuma kîthamîrioone: antû ba mûciî jwa Jeshua na jwa Kadimieli tabo nchiarwa cia Hodeba baacokere antû mîrongo mûgwanja na bana (74). Aini barîa baacokere baarî nchiarwa cia Asafu baacokere antû îgana rîa mîrongo îna na banaana (148). Nchiarwa cia barîa baakaragia kîûrû; tabo nchiarwa cia Shalumu, na cia Ateri na cia Talimoni, na cia Akubu, na cia Hatita na cia Shobai, baacokere îgana rîa mîrongo îthatû na banaana (138). Nchiarwa cia mîciî ya antû barîa baaritaga ngûgî kîûrûûne tabo nchiarwa cia Ziha, na cia Hasufa, na cia Tabaothi, na cia Kerosi, na cia Sia, na cia Padoni, na cia Lebana, na cia Hagaba, na cia Shalamai, na cia Hanani, na cia Gideli, na cia Gaari na cia Reaia, na cia Rezini, na cia Nekoda, na cia Gazamu, na cia Uza, na cia Pasea, na cia Besai, na cia Meunimu, na cia Nefushesimu, na cia Bakibuki, na cia Hakufa, na cia Harihuri na cia Bazilithi, na cia Mehida, na cia Harisha, na cia Barikosi, na cia Sisera, na cia Temaha, na cia Nezia, na cia Hatifa. Mîciî ya nthûûmba cia Solomoni îrîa yaacokere kuuma kîthamîrioone yaarî: mûciî jwa Sotai, na jwa Soferethi, na jwa Perida, na jwa Jaala, na jwa Darikoni, na jwa Gideli, na jwa Shefatia, na jwa Hatili, na jwa Pokerethi-hazebaimu, na jwa Amoni. Nchiarwa cia mîciî ya antû barîa baaritaga ngûgî kîûrûûne amwe na nchiarwa cia antû barîa baatumîkagîra mûnene Solomoni bonthe baarî magana jathatû ja mîrongo kenda na baîrî (392). Antû barîa baatûûraga Babiloni ntûûreene ya Teli-mela na ya Teli-harisha, na ya Kerubi, na ya Adoni, o na ya Imeri, batoombîre kûmenyithania këthîra nî baarî Aisraeli nîûntû bataamenyaga biûjûjû biaao. Nchiarwa cia mûciî jwa Delaia, na jwa Tobia, na jwa Nekoda baacokere antû magana jatantatû ja mîrongo îna na baîrî (642). Nchiarwa cia mîciî ya athînjîri-Mûrungu barîa batoombîre kûmenyithania këthîra nî baarî Aisraeli nîûntû bataamenyaga biûjûjû biaao baarî baba: mûciî jwa Habaia, na jwa Hakozi, na jwa Barizalai. (Barizalai aagûrîte mûka kuuma nthîgûrûûne ya Gileadi kuuma mûciî jwa Barizalai. Muntû ûu aajûkîrie riîtwa kuuma kîrî mûciî jûu). Baacwîre mariîtwa ja ndîîjo ciaao barajaaga. Tontû bûû, bateetîkîrîîrue kwaa athînjîri-Mûrungu. Mûrûngamîîri wa Ayahudi arabakaania kûrîa biakûrîa birîa biaathûrîri Mûrungu mwanka rîrîa gûkoonora mûthînjîri-Mûrungu ûrîa ûkoomba kûmenya wendi bwa Mûrungu agîtumagîra into bia kûringia tabio Urimu na Thumimu Antû bonthe barîa baacokere kuuma kîthamîrioone baarî antû ngiri mîrongo îna na ijîîrî cia magana jathatû ja mîrongo îtaantatû (42,360). Antû bau baaumîte kîthamîrioone baarî na nthûûmba cia arûme na cia aka antû ngiri mûgwanja cia magana jathatû na mîrongo îthatû na mûgwanja (7,337). Ningî nî baarî na aka na arûme barîa baainaga; bonthe antû magana jaîrî ja mîrongo îna na bataano (245). Baacokere na mbarathi magana mûgwanja na mîrongo îthatû na ithanthatû (736), na nyûmbû magana jaîrî ja mîrongo îna na ithaano (245). Ningî nî baarî na nkamîra magana jana ja mîrongo îthatû na ithaano (435), na ntigiri ngiri ithanthatû cia magana mûgwanja na mîrongo îîrî (6,720). Antû barîa baatongeeretie mîciî îrîa yaaumîre kîthamîrioone nî baaeejanîre into nîûntû bwa waki bwa kîûrû. Mûrûngamîîri wa Aisraeli nî aaeejanîre kilo inyaanya cia thaabu, na mpakûri mîrongo îtaano, (50) cia gûtumîrwa kîûrûûne, na ndwambambio magana jataano ja mîrongo îthatû (530) cia gûtumîrwa nî athînjîri-Mûrungu. Atongeeria bamwe mîciî ya Israeli nî baaritîre kilo îgana rîa mîrongo îtaantatû na inyaanya (168) cia thaabu, na kilo ngiri îmwe ya magana jaîrî ja mîrongo îtaano (1,250) cia fetha. Antû bangî ba Israeli nî baaritîre kilo îgana rîa mîrongo îtaantatû na inyaanya (168) cia thaabu, na kilo îgana rîa mîrongo îna (140) cia fetha, na ndwambambio mîrongo îtaantatû na mûgwanja (67) cia gûtumîrwa nî athînjîri-Mûrungu. Tontû bûû, athînjîri-Mûrungu, na Alawi, na akaria mpingîro, na aini, na antû barîa baaritaga ngûgî kîûrûûne kîa Mûrungu, na antû bangî bonthe ba Israeli nî batûûrîre ntûûreene cia nthîgûrû ya Juda. Gûgîkinya mweri jwa mûgwanja antû bonthe ba Israeli barîa baaumîte kîthamîrioone, nî baarî bakûmarîra ntûûreene ciaao nthîgûrûûne ya Juda. Kûrî ntukû ya mbere ya mweri jûu, antû bonthe nî boothûranîre Jerusalemu kîaragoone akuî na Ezra ûrîa waarî mûthînjîri-Mûrungu na waaritanaga antû maathana ja Musa. Baramwîra areete yuku rîa Waatho bûrîa MWATHANI aamenyithîrie Musa nîûntû bwa antû ba Israeli. Tontû bûû, Ezra araretera antû barîa boothûranîte Waatho bûu. Antû bau baarî aka, arûme na twaana; barîa barîîngî gûciûrwa ûrîa bakwîrwa. Antû bau boothûreene kîaragoone, kîrîa kîaarî mbere ya mpingîro ya Rûûjî. Ezra nawe aabathomeere Waatho bûu bathikîîrîte. Arabathomera Waatho bûu, kuuma rûkîîrî mwanka thaa thita. Ezra ûu, waaritanaga Waatho nî aarûngamîre kîrîîngoone gîaaki na mbaaû. Kîrîîngo kîu, gîaaki nîkenda Ezra aritanîra antû o. Nabo antû baba nî baarûngami rûteere rwaawe rwa ûrîo: Matithia, na Shema, na Anaia, na Urîa, na Hilikia, na Maaseia. Antû baba bangî nî baarûngami rûteere rwaawe rwa ûmotho: Pedaia, na Mishaeli, na Milikija, na Hashumu, na Hashi-badana, na Zekaria, na Meshulamu. Ezra aarûngami arîa oonagwa nî antû bonthe. Rîrîa aakunûrîre Yuku rîa Waatho antû bonthe bararûngama. Ezra arakumia MWATHANI, arauga atîrî, “Kumieni MWATHANI Mûrungu wa kûrigaria.” Nabo antû barookîîria njara barauga, “Amen! Amen!” Baracoka baraturia maru, bareenamîîria mwanka nthî, barathaathayia MWATHANI. Antû bararûngama. Nabo Alawi baba barabaritana Waatho: Jeshua na Bani, na Sherebia, na Jamini, na Akubu, na Shabethai, na Hodia, na Maaseia, na Kelita, na Azaria, na Jozabadi, na Hanani, na Pelaia. Alawi bau barathoma bwega Yuku rîu rîa Waatho bwa Mûrungu. Bararitana antû mantû jarîa jaarî ku, mwanka antû barajaciûra. Rîrîa antû baaigîrue nteto iu cia Waatho nî baambîrîîrie kûrîra. Nehemia ûrîa waarî mûrûngamîîri, na Ezra, ûrîa waarî mûthînjîri-Mûrungu na ûrîa waaritanaga antû, amwe na Alawi barîa baaritanaga antû nî baarîîrie antû bonthe barabeera atîrî, “Naarua nî ntukû întheru yaathûrîri MWATHANI Mûrungu weenu. Tigeeni kûrîra na bûkáithikîîra.” Nehemia arabeera atîrî, “Aaneeni. Bweta bûrîe biakûrîa bibiega na bûnyue ndibei îrîa nthongi mono. Ningî bûrûmie barîa batî nabio biakûrîa Nîkwîthîrwa naarua nî ntukû întheru yaathûrîri MWATHANI weetû. Tigeeni kwithikîîra nîûntû kûgwîrua ndeene ya MWATHANI nîyo inya yeenu.” Tontû bûû, Alawi nî baaboreerie antû bonthe bakîbeeraga atîrî, “Tigeeni kwithikîîra nîûntû naarua nî ntukû întheru.” Rîu antû bonthe baraana. Nabo nî baarîîre na baranyua na bararûmania biakûrîa kîrî barîa bataarî nabio. Baracoka barakûngwîra nîûntû nî baarî bakûmenya bwega ûrîa baarî bakwîrwa. Rûnene rwa ntukû îîu ya mbere atongeeria ba mîciî ya antû bonthe ba Israeli, amwe na athînjîri-Mûrungu, na Alawi nî beetîre kîrî Ezra, ûrîa waaritanaga Waatho, nîkenda bakaritanwa Waatho. Nabo baramenya nî kwaandîki Wathoone bûrîa MWATHANI aneenkere Musa atî nî baabuîrîte gûkaraga tûgaandeene rîrîa kûrî na mambura mweriine jwa mûgwanja. Ningî baramenya atî baabuîrîte kûmenyithania Jerusalemu na ntûûreene mantû jaja: “Antû babuîrîte gwitia irîmeene bakagîîra mpang'i cia mîzeituni, na cia mîthithinda, na cia mîkîîndû, na makûri. Mpang'i iu nî cia gwaka tûgaanda, o ta ûrîa kwaandîki.” Tontû bûû, antû nî beetîre baragîîra mpang'i iu baraaka nacio tûgaanda. Antû bamwe baakîre tûgaanda îgûrûgûrû rîa nyomba ciaao, na bangî baraaka biaragoone bia nja ciaao, na bangî baraaka kîaragoone gîa kîûrû, na bangî baraaka kîaragoone kîrîa kîaarî mbere ya mpingîro ya Rûûjî, na bangî baraaka kîaragoone kîrîa kîaarî mbere ya mpingîro ya Efuraimu. Antû bonthe barîa baarî bakuuma kîthaamîroone nî baakîre tûgaanda baratûûra ku. Rîu nîrîo rîaarî îgiita rîa mbere rîa Aisraeli kûthithia ûu kuuma rîrîa Joshua mûtaana wa Nuni aarî mwoyo. Nabo antû nî baagwîrîîtue mono. Kuuma ntukû ya mbere ya mambura jau mwanka ya mûthia, Ezra nî aathomagîra antû Waatho bûu bwa Mûrungu. Antû barakûngwîra ntukû mûgwanja na ntukû ya inyaanya baroothûrana nîkenda bainga mambura. Kûrî ntukû ya mîrongo îîrî na inya ya mweri jwa mûgwanja, antû ba Israeli nî boothûranîre. Nabo beekîrîte mathango na nî baaciatîte biakûrîa, na nî baaciakîîte tîîri mîtwe yaao kwonania kwirira meeyia jaao. Bararûngama baraumbûra meeyia jaao na meeyia ja biûjûjû biaao. Aisraeli nî baarî bagûciathûrana na antû ba nthîgûrû ingî barîa baarî nthîgûrûûne yaao. Aisraeli bau nî baarûngamîre mathaa jathatû bathikîîrîte Yuku rîa Waatho bwa MWATHANI Mûrungu waao rîkîthomwa. Ningî barakara mathaa jangî bakiumbûraga meeyia jaao na bakîthaathagia MWATHANI Mûrungu waao. Alawi baba nî baarûngami karîngoone bakîrombaga MWATHANI Mûrungu waao na kajû: Jeshua, na Bani, na Kadimieli, na Shebania, na Buni, na Sherebia, na Bani, na Kenani. Rîu Alawi baba, tabo Jeshua na Kadimieli, na Bani na Hashabineia, na Sherebia na Hodia, na Shebania, na Pethahia, bareeta antû nîkenda bathaathayia Mûrungu. Barabeera atîrî, “Rûngameeni bûkumie MWATHANI Mûrungu weenu we ûtwîre kuuma kenya mwanka kenya. Kumagieni riîtwa rîaawe rîrîa rîbuîrîte gûkumua, kinya këethîra rîtîûmba gûkumua bwa kûng'ana.” Antû ba Israeli nî baarombere bakiugaga atîrî, “MWATHANI, nîgwe gwenka ûrî MWATHANI. Nîgwe woombîre îgûrû, kinya îgûrû rîrîa rîrî kûraaja mono na birîa bionthe birî ku. Nîgwe ûtûmîte biîthîrwa birî o. Riûa, na mweri, na njota nî bikûthaathagia. MWATHANI Mûrungu, Nîgwe waathuurîre Abramu, ûramûrita Uru, nthîgûrûûne ya Babiloni, ûracoka ûragarûra riîtwa rîaawe ûramwîta Abrahamu. Nî woonere Abrahamu nî mwîtîkua. Ûreekanîra kîrîkanîro nawe, ûreeka wîrane atî ûkamwaa nthîgûrû ya Kanaani, na ya Ahiti, na ya Aamori, na ya Aperizi, na Ajebusi, na ya Agirigashi, îrîa nchiarwa ciaawe igaatûûra. Gwe nî wîkîîte wîrane bûu nîûntû ûrî ûmwagîru. Nî woonere mîthangîko ya biûjûjû bieetû barî Misri, ûraigua kîrîro kîaao barî kûu Îria Îtuune. Nî waaringîre biama bia kûrigaria nîkenda ûkanûkia Farao amwe na atongeeria baawe ba njûûrî na antû bonthe ba nthîgûrû ya Misri. Waathithîrie ûu nîûntû nî waaijî ûrîa biûjûjû bieetû biaainyîîrîîtue. Ûû nîu waatûmîre riîtwa rîaaku rîgîa îgweta na nîu rîkari mwanka naarua tûrî. Waathûranîre îria, ûrathithîria antû baaku njîra bareetîîra ku. Ûratûma barîa beengeene nabo baûrîra rûûjîîne o ta ûrîa iiga rîûragîra ku. Mûthenya waabatongagîîria ûkari ta gîtugî kîa îtu ûtukû ûkaabamûrîkîra ûkari ta gîtugî kîa mwanki. Weenamîre kuuma îgûrû ûraarîria antû kîrîmeene gîa Sinai. Ûrabanenkera mawaatho na waatho bûbwega na maathana. Nî waatûmîre nthûûmba yaaku Musa kûbaritana bajûkagie sabatû îrî întheru, na kûbaritana maathana, na mawaatho na waatho bwaaku. Rîrîa baaigîrue mpara, nî waabanenkeere biakûrîa kuuma îgûrû, na rîrîa baaigîrue nyoonta, nî waabaritîîre rûûjî kuuma iigeene. Nî waabeerîre bakaigwatîre nthî îrîa waciîtîtie atî ûkaabanenkera. Îndî biûjûjû bieetû biaikumîrie biroomia mîtwe birarega kwathîkîra maathana jaaku. Nî biaaregere kwathîka, biroorîrua nî biama biaaku. Ningî nî boomîrie mîtwe, barathuura mûtongeeria wa kûbacokia ûkomboone bwaao Misri. Îndî Gwe Mûrungu wa kîaao, ûtîthûûrangaga na mpwîî Wendo bwaaku bûtîthiraga na nî ûrekanagîra, Naagwe ûtaberûkîra. Nî baaithithîîrie kajaû ka îturutia bakiugaga: ‘Ûûjû nîwe Mûrungu weetû ûrîa waatûritîre Misri,’ nabo barakûruma mono. Amwe na ûu, ûtábeerûkîîre kûu rwanda nîûntû bwa kîaao gîaaku kîrîa gîtîthiraga; ûtabeebeerie îtu rîrîa rîaakari ta gîtugî rîrîa rîaabatongagîîria mûthenya, kana ûbeebaeberia gîtugî kîa mwanki kîrîa kîaabamûrîkagîra beetîte ûtukû. Nî waabanenkeere Roho ûmwega wa kûbaritanaga; nî waabaeere biakûrîa bia manna, na ûrabanenkera rûûjî rîrîa baarî na nyoonta. Nî waabamenyereere barî rwanda mîaka mîrongo îna. Gûtî gantû baaga; bataathirîrie nguû kana baimba magûrû nîûntû bwa gwîta. Nî waatûmîre boomba moonene na mîgongo îngî nthîgûrû îrîa yaabathiûrûkîrîte. Ûratûma baraithûkîra na barataa nthîgûrû îrîa yaathagwa nî mûnene Sihoni wa kuuma ntûûreene ya Heshiboni, na nthîgûrû îrîa yaathagwa nî mûnene Ogi wa kuuma nthîgûrû ya Bashani. Nî waatûmîre nchiarwa ciaao iraingîa ta njota na ûrabaikia nthîgûrûûne îrîa weerîrîîre biûjûjû biaao atî ûkaabaikia. Ningî nî waatûmîre baraithûkîra nthîgûrû ya Kanaani baramîtaa, baroomba Akanaani barîa baatûûraga ku amwe na anene baao, ûratûma barabathithîria ûrîa boonaga kwagîrîte. Nî waatûmîre baithûkîra na bataa ntûûra irîa ciaairigîri na nthingo ciarika; barataa nthîgûrû înthongi, yaarî na nyomba ciojûri into bibiega, yaarî na ithima, na miuunda ya mîzabibû, na mîzeituni na mîtî îngî ya matuunda. Baarîîjaga bakanyira, nabo baranora, nabo nî baagwîragîrua bionthe birîa waabaeete. Îndî nî baaere ndemi bararega gûkwathîkîra bararegana na maathana jaaku, na barooraga iroria biaaku birîa biaabaroragîria. Nabo nî baakaraga bagîkûrumangaga. Tontû bûû, nî waatûmîre boombwa nî anthû baao barabathîînia mono. Îndî nî baagûkaîîre nîûntû bwa mîthangîko îîu, naagwe ûrabaigua ûrî kûu îgûrû. Tontû bwa kîaao gîaaku kîrîa gîtîthiraga nî waabatûmîîre atongeeria ba kûboonokia kuuma kîrî anthû baao. Îndî rîrîa baakarîre kiindajî baraambîrîria kwîyia kaîrî naagwe ûratûma anthû baao baraboomba. Îndî rîrîa baairirîre na baagûkaîra nî waabaigîrue ûrî kûu îgûrû ûraboonokia nîûntû bwa kîaao gîaaku kîrîa gîtîthiraga. Nî waabeeraga baathîkîre Waatho bwaaku îndî bo baraikumia bararega kwathîkîra maathana jaaku. Nî boomîrie mîtwe bararega gûkwathîkîra na bararega kwathîkîra mawaatho jaaku jarîa jatûmaga muntû atûûra ûtûûro bûbwega. Gwe nî woomîrîîrie mantû jaao mîaka îmiingî kinya wabatûmîra iroria bia kûbakaania jo bataabithikîrîîre. Tontû bûû, nî waatûmîre baithûkîrwa nî anthû ba mîgongo îrîa yaabathiûrûkîrîte. Îndî nîûntû bwa kîaao gîaaku gîkiingî ûtaabeerûkîîre kana ûbathiria buru. Nîkwîthîrwa gwe Mûrungu ûrî ûtugi na kîaao gîkiingî. Nandî rî, gwe Mûrungu weetû, Gwe ûrî inya na ûrî Mûrungu wa kûrigaria Ûrî kîaao gîkiingî na nî ûûjûragia kîrîkanîro. Kuuma rîrîa anene ba Asîria baatwithûkîîre mwanka naarua tûrî, tuî twinthe amwe na anene beetû na atongeeria beetû, na athînjîri-Mûrungu beetû na iroria bieetû, na biûjûjû bieetû, nî tûthaangîkîte mono. Îndî kîrî mantû jau jonthe jaakarîkîre kîrî tuî Gwe nî ûtûthithîrîtie mantû ja îota kinya këethîra tûtî eetîkua na nî tûthithagia ûthûûku mono. Biûjûjû bieetû, na anene beetû, na atongeeria beetû na athînjîri-Mûrungu beetû bataathingata Waatho bwaaku kana baathîkîra maathana jaaku kana baigua ûrîa waabakaanagia. Kinya këethîra nî waabaeere ûnene na nthîgûrû înene na înoru bataakûthaathayia kana batigana na ûthûûku bwaao. Nandî nî tweete nkombo nthîgûrûûne îrîa waaere biûjûjû bieetû nîkenda bagwîragua nîûntû bwa maciara jaayo. Meeyia jeetû nîjo jatûmaga anene barîa batwathaga bajûkia birîa biumaga nthîgûrû yeetû. Ningî batûtumagîra amwe na nyomoo cieetû o ûrîa bakwenda, tuî tûrî na mîthangîko îmiingî.” Tontû bwa mantû jau jonthe, tuî antû ba Israeli nî tûkûrîa muuma na twajwaandîka. Nabo atongeeria beetû, na Alawi, na athînjîri-Mûrungu bagwîkîra kîrore. Nehemia mûtaana wa Hakalia nîwe waarî wa mbere gwîkîra kîrore kîu. Nehemia nîwe waarî mûrûngamîîri. Zedekia nîwe wathingatîre Nehemia gwîkîra kîrore. Athînjîri-Mûrungu baba nîbo beekîîre kîrore bathingatîte Zedekia: Seraia, na Azaria, na Jeremia, na Pashuri, na Amaria, na Malikija, na Hatushi, na Shebania, na Maluki, na Harimu, na Meremothi, na Obadia, na Danieli, na Ginethoni, na Baruku, na Meshulamu, na Abija, na Mijamini, na Maazia, na Biligai, na Shemaia. Alawi baba nî beekîîre kîrore bathingatîte athînjîri-Mûrungu: Jeshua, mûtaana wa Azania, na Binui wa mûciî jwa Henadadi, na Kadimieli. Alawi bangî barîa beekîîre kîrore nî: Shebania, na Hodia, na Kelita, na Pelaia, na Hanani, na Mika, na Rehobu, na Hashabia, na Zakuri, na Sherebia, na Shebania, na Hodia, na Bani, na Beninu. Nabo atongeeria baba nî bekîîre kîrore: Paroshi, na Pahathi-moabu, na Elamu, na Zatu, na Bani, na Buni, na Azigadi, na Bebai, na Adonija, na Bigivai, na Adini, na Ateri, na Hezekia, na Azuri, na Hodia, na Hashumu, na Bezai, na Harifu, na Anathothi na Nebai, na Magipiashi, na Meshulamu, na Heziri, na Meshezabeli, na Zadoki, na Jadua, na Pelatia, na Hanani, na Anaia, na Hoshea, na Hanania, na Hashubu, na Haloheshi, na Pila, na Shobeki, na Rehumu, na Hashabina, na Maaseia, na Ahia, na Hanani, na Anane, na Maluki, na Harimu, na Baanaha. Tuî antû ba Israeli, amwe na eekûrû beetû, na aana beetû barîa barî na kîrîra nî tûciathûranîte na ageni barîa bakaraga nthîgûrûûne yeetû. Ningî kinya athînjîri-Mûrungu, Alawi, na aini na antû barîa baritaga ngûgî kîûrûûne kîa Mûrungu, nî baciathûranîte na ageni bau ba kuuma nthîgûrû ingî. Tûrî amwe na atongeeria beetû nî tûkûrîa muuma tûkiugaga atî tûrogwatwa nî kîrumi twarega kûthingata Waatho bwa Mûrungu bûrîa aanenkeere nthûûmba yaawe Musa nîûntû bweetû. Ningî tûrogwatwa nî kîrumi kîu twarega kwathîkîra maathana na mawaatho jonthe ja MWATHANI Mwathi weetû. Tûtîkoroendia aarî beetû kîrî antû ba mîgongo îngî barîa batwîre nthîgûrûûne yeetû kana tûgûrîra nthaka cieetû aarî baao. Tûtîgûraga into kana irio ntukû ya sabatû kana ntukû ingî cia thigûûnkû kuuma kîrî antû ba mîgongo îngî barîa batwîre nthîgûrûûne yeetû. Tûtîrîmaga miuunda yeetû mwaka jwa mûgwanja jwaakinya na tûkarekagîra barîa bakethagîrwa barî na marandû. Ningî tûkaaritaga gachunchî kanini ga fetha o mwaka nîûntû bwa ngûgî irîa iritagwa kîûrûûne. Fetha îîu îgatumagîrwa nîûntû bwa into birîa bikethagîrwa bikîendekanaga kîûrûûne. Nabio nî mîgaate yaathûrîri Mûrungu, na igongwana bia irio na bia gwakîîria birîa biaaritagwa ntukû cionthe, na bia sabatû, na bia mweri jûkîguûka, na bia biatho bitue na bia into bibitheru, na bia kûthiria meeyia ja Israeli na igongwana nîûntû bwa ngûgî irîa iritagwa kîûrûûne. Baatuî amwe na athînjîri-Mûrungu, na Alawi tûkaaringaga kuura o mwaka o mwaka nîkenda tûmenya nî mîciî îrîkû îkaareetaga nkû kîûrûûne kîa Mûrungu weetû. Nacio nîcio îgaakagîîria kîgongwana kûringana na Waatho nîûntû bwa MWATHANI Mûrungu weetû. Ningî tûkaareetaga maketha ja mbere ja miuunda yeetû na matuunda ja mbere ja mituunda yeetû. Najo tûkaajareetaga kîûrûûne o mwaka o mwaka. Tûkaathûragîra Mûrungu ataana beetû ba rikithaathi na rikithaathi cia ndîîthia cieetû. Bo amwe na ndîîthia iu tûkabaikagia kîrî athînjîri-Mûrungu o ta ûrîa kwaandîki Wathoone. Ningî tûkaaritaga mîgaate ya mbere kuumania na maketha jeetû îrî kîgongwana, na matuunda, na ndibei na maguta ja nzeituni tûgaikia kîûrûûne kîrî athînjîri-Mûrungu. Ningî tûkaaritaga gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kîa maketha jeetû tûgakînenkanîra kîrî Alawi. Alawî nîbo babuîrîte kûûthûranagia ichunchî biu bia îkûmi ntûûreene cieetû. Athînjîri-Mûrungu ba rûrîîjo rwa Aaroni bakethagîrwa barî amwe na Alawi îgiita rîa kûûthûrania gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi. Alawi nîbo bagaikagia gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kuumania na ichunchî biu bia îkûmi tûnyomba twa gwîka into kîûrûûne. Tuî antû ba Israeli na Alawi tûkareetaga into bia maketha jeetû, na ndibei, na maguta ja nzeituni tûnyomba tûrîa twîkagwa into bia kîûrû birîa bitumagîrwa antû bakîrîa. Tûnyomba tûu nîtu tûkaragwa nî athînjîri-Mûrungu barîa beethagîrwa barî ngûgîîne, na akaria kîûrû, na aini. Tuî tûtîtîîjîra kîûrû. Atongeeria ba antû ba Israeli baatûûraga Jerusalemu. Antû bangî ba Israeli nî baaringîre kuura nîkenda bamenya nî muntû ûrîkû kuuma o mûciî ûgeeta gûtûûra Jerusalemu. Antû bau bangî ba Israeli nî baatûûrîre ntûûreene ingî. Antû nî baakumîrie antû bonthe barîa baairitîre bongwa gwîta gûtûûra Jerusalemu. Antû bangî barîa baatûûraga ntûûreene iu ingî, amwe na athînjîri-Mûrungu, na Alawi, na ariti ngûgî kîûrûûne, na nchiarwa cia barîa baatumîkagîra Solomoni nî baatûûraga ithakeene birîa baagaîri. Antû bamwe ba mwîrîga jwa Juda na ba mwîrîga jwa Benjamini nî baatûûraga Jerusalemu. Mwîrîgeene jwa Juda nî kwaarî na Athaia mûtaana wa Uzia, Uzia aarî mûtaana wa Zekaria. Biûjûjû bingî bia Athaia biaarî Amaria, na Shefatia, na Mahalaleli. Bau bonthe baarî nchiarwa cia Perezi mûtaana wa Juda. Antû bangî kuuma mwîrîgeene jwa Juda baarî Maaseia mûtaana wa Baruku, Baruku aarî mûtaana wa Kolihoze. Biûjûjû bingî bia Maaseia biaarî Hazaia, na Adaia, na Joiaribu, na Zekaria. Bau bonthe baarî nchiarwa cia Shela mûtaana wa Juda. Nchiarwa cionthe cia Perezi irîa ciaatûûraga Jerusalemu ciaarî antû magana jana ja mîrongo îtaantatû na banaana (468). Antû bau bonthe baarî antû ba îgweta. Antû barîa baatûûraga Jerusalemu kuuma mwîrîgeene jwa Benjamini baarî Salu mûtaana wa Meshulamu, Meshulamu aarî mûtaana wa Joedi. Biûjûjû bingî bia Salu biaarî Pedaia, na Kolaia, na Maaseia, na Ithieli, na Jeshaia. Antû bangî ba mwîrîga jwa Benjamini barîa baatûûraga Jerusalemu baarî Gabai na Salai. Antû bonthe ba mwîrîga jwa Benjamini barîa baatûûraga Jerusalemu baarî magana kenda ja mîrongo îîrî na banaana (928). Joeli mûtaana wa Zikiri aarî mûtongeeria wa antû ba Jerusalemu. Juda mûtaana wa Hasenua nîwe waarî mûnini wa Joeli. Athînjîri-Mûrungu barîa baatûûraga Jerusalemu baarî Jakini, na Jedaia mûtaana wa Joiaribu, na Seraia mûtaana wa Hilikia. Hilikia aarî mûtaana wa Meshulamu. Biûjûjû bingî bia Zeraia biaarî Zadoki, na Meraiothi, na Ahitubu ûrîa waarî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene. Athînjîri-Mûrungu ba mwîrîga jûmwe na Zeraia barîa baatumîkaga kîûrûûne baarî antû magana janaana ja mîrongo îîrî na baîrî (822). Mûthînjîri-Mûrungu ûngî ûrîa waatûûraga Jerusalemu eetagwa Adaia mûtaana wa Jerohamu, Jerohamu aarî mûtaana wa Pelalia. Biûjûjû bingî bia Adaia biaarî Amuzi, na Zekaria, na Pashuri, na Malikija. Antû bonthe barîa baarî ba mwîrîga jûmwe na Adaia, barîa baarî atongeeria ba mîciî yaao Jerusalemu baarî antû magana jaîrî ja mîrongo îna na baîrî (242). Mûthînjîri-Mûrungu ûrîa waatûûraga Jerusalemu aarî Amashisai mûtaana wa Azareli. Azareli aarî mûtaana wa Ahazai. Biûjûjû bingî bia Amashisai biaarî Meshilemothi na Imeri. Kuuma mwîrîgeene jûu jwa Amashisai nî kwaarî na nchamba cia ndwaa antû îgana rîa mîrongo îîrî na banaana (128). Mûtongeeria waao aarî Zabidieli na aaumîte mûciî jwaarî na îgweta. Alawi barîa baatûûraga Jerusalemu baarî Shemaia mûtaana wa Hashubu, Hashubu aarî mûtaana wa Azirikamu. Biûjûjû bia Shemaia biaarî Hashabia na Buni. Shabethai na Jozabadi baarî atongeeria babanene ba Alawi barîa baarûngamîrîte ngûgî îrîa yaaritagwa oome ya kîûrû. Mûlawi ûngî ûrîa waatûûraga Jerusalemu aarî Matania mûtaana wa Mika, Mika mûtaana wa Zabidi. Matania aarî wa rûrîîjo rwa Asafu. Matania ûu nîwe waatongagîîria aini rîrîa kweethagîrwa kûrî na maromba ja gûcokia nkaatho. Bakibukia nîwe waarî mûnini wa Matania. Mûlawi ûngî ûrîa waatûûraga Jerusalemu aarî Abuda mûtaana wa Shamua, Shamua aarî mûtaana wa Galali. Abuda aarî wa rûrîîjo rwa Jeduthuni. Alawi bonthe barîa baatûûraga Jerusalemu baarî antû magana jaîrî ja mîrongo înaana na bana (284). Akaria ba kîûrû barîa baatûûraga Jerusalemu baarî Akubu, na Talimoni, na antû ba ndûgû ciaao. Bonthe baarî antû îgana rîa mîrongo mûgwanja na baîrî (172). Antû bangî ba Israeli barîa baatûûraga ntûûreene iu ingî cia nthîgûrû ya Juda amwe na athînjîri-Mûrungu, na Alawi nî baatûûraga ithakeene birîa baagaîri. Îndî antû barîa baaritaga ngûgî kîûrûûne baakaraga rûteere rûmwe rwa Jerusalemu rweetagwa Ofeli. Atongeeria baao baarî Ziha na Gishipa. Mûrûngamîîri wa Alawi barîa baatûûraga Jerusalemu nî Uzzi, mûtaana wa Bani, Bani mûtaana wa Hushabia. Biujûûjû bia Hushabia biaarî Matania, na Mika. Uzzi aarî wa rûrîîjo rwa Asafu. Mûciî jwa Asafu nîju jwaarûngamîrîte aini ba kîûrû. Aini bau nî baathingataga waatho bûrîa bwaumîte kîrî mûnene bwa kwonania ûrîa baabuîri kwina o ntukû o ntukû. Muntû ûrîa waathuuri kwaragîîria antû ba Israeli Kîameene gîa Parasia eetagwa Pethalia mûtaana wa Meshezabeli. Pethalia aarî wa mûciî jwa Zera, wa kuuma mwîrîgeene jwa Juda. Antû ba mwîrîga jwa Juda nî baatûûraga ntûûreene iji akuî na miuunda yaao: Kiriathiaraba, na Diboni, na Jekabuzeeli na tûtûûra tûrîa twaithiûrûkîrîte. Ningî nî baatûûraga ntûûreene ya Jeshua, na ya Molada, na ya Bethipeleti, na ya Hazari-shuali, na ya Beerisheba na tûtûûra tûrîa twaaithiûrûkîrîte. Ningî nî baatûûraga ntûûreene ya Zikilagi, na ya Mekona, na tûtûûra tûrîa twaithiûrûkîrîte. Ningî nî baatûûraga ntûûreene ya Enirimoni, na ya Zora, na ya Jaramuthi, na ya Zanoa, na ya Adulamu na tûtûûra tûrîa twaaithiûrûkîrîte. Ningî nî baatûûraga ntûûreene ya Lakishi na miuundeene îrîa yaamîthiûrûkîrîte, na bangî Azeka na tûtûûra tûrîa twaamîthiûrûkîrîte. Tontû bûû, antû ba Juda baatûûraga ntûûreene irîa ciaarî gatîgatî ka Beerisheba îrîa yaarî bwa ûmotho mwanka kîguuruune kîa Hinomu kîrîa kîaarî bwa ûrîo. Antû ba mwîrîga jwa Benjamini nî baatûûraga ntûûreene iji: Geba, na ya Mikimashi, na ya Ai, na ya Betheli, na tûtûûra tûrîa twaithiûrûkîrîte. Ningî nî baatûûraga ntûûreene ya Anathothi, na ya Nobu, na ya Anania, na ya Hazori na ya Rama, na ya Gitaimu, na ya Hadidi, na ya Zeboimu, na ya Nebalati, na ya Lodi, na ya Ono, na kîguuruune kîa Atea. Ikundi bimwe bia Alawi barîa baatûûraga nthîgûrûûne ya Juda nî beerîrwe bagatûûre amwe na antû ba mwîrîga jwa Benjamini. Athînjîri-Mûrungu, na Alawi barîa baacokere kuuma kîthamîrioone batongeeretue nî Zerubabeli mûtaana wa Shealitieli barî na Jeshua, mûthînjîri-Mûrungu ûmûnene nî baba: Seraia, na Jeremia, na Ezra, na Amaria, na Maluki, na Hatushi, na Shekania, na Rehumu, na Meremothi, na Ido, na Ginethoi, na Abija, na Mijamini, na Maadia, na Biliga, na Shemaia, na Joiaribu, na Jedaia, na Salu, na Amoko, na Hilikia, na Jedaia. Bau nîbo baarî atongeeria ba athînjîri-Mûrungu îgiiteene rîa Joshua. Alawi barîa baacokere kuuma kîthamîrioone baarî: Jeshua, na Binui, na Kadimieli, na Sherebia, na Juda, na Matania. Bau nîbo baarî atongeeria ba aini barîa bainaga ndwîmbo cia gûcokia nkaatho. Alawi baba nîbo baarî atongeeria ba aini barîa bainaga bagîcokanagîria: Bakibukia na Uno. Nabo nî baateethagîîrua nî Alawi bangî. Joshua aarî îthe wa Joiakimu, Joiakimu aarî îthe wa Eliashibu, Eliashibu aarî îthe wa Joiada, Joiada aarî îthe wa Jonathani, Jonathani aarî îthe wa Jadua. Rîrîa Joiakimu aarî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, baba nîbo baarî atongeeria ba mîciî ya athînjîri-Mûrungu: Meraia wa kuuma mûciî jwa Seraia, na Hanania wa mûciî jwa Jeremia. Meshulamu aarî wa mûciî jwa Ezra, na Jehohanani aarî wa mûciî jwa Amaria. Jonathani aarî wa mûciî jwa Malukî, na Josefu wa mûciî jwa Shebania. Adena aarî wa mûciî jwa Harimu, na Helikai wa mûciî jwa Meraiothi. Zekaria aarî wa mûciî jwa Ido, na Meshulamu wa mûciî jwa Ginethoni. Zikiri aarî wa mûciî jwa Abija, mûtongeeria wa mûciî jwa Miniamini atiijîkeene. Pilitai aarî wa mûciî jwa Moadia. Shamua aarî wa mûciî jwa Biliga, na Jehonathani aarî wa mûciî jwa Shemaia. Matenai aarî wa mûciî jwa Joiaribu, na Uzzi aarî wa mûciî jwa Jedaia. Kalai aarî wa mûciî jwa Salai, na Eberi aarî wa mûciî jwa Amoko. Hashabia aarî wa mûciî jwa Hilikia, na Nethaneli aarî wa mûciî jwa Jedaia. Mariîtwa ja mîciî ya Alawi na ya athînjîri-Mûrungu nî jaandîkagwa rîrîa Eliashibu na Joiada, na Johanani, na Jadua baarî athînjîri-Mûrungu barîa anene. Mariîtwa jau jaathirîrie kwaandîkwa rîrîa Dario aarî mûnene wa Parasia. Mariîtwa ja atongeeria ba mîciî ya Alawi jaandîkîrwe Yukuune rîrîa rîaandîkagwa mantû ja o ntukû o ntukû mwanka îgiiteene rîa Johanani mûtaana wa Eliashibu. Atongeeria ba Alawi tabo Hashabia, na Sherebia, na Jeshua, na Binui, na Kadimieli, nîbo baagaanîrie aini ikundi biîrî birîa biaakumagia Mûrungu bigîcokanagîria, o ta Daudi muntû wa Mûrungu aaugîîte. Matania, na Bakibukia, na Obadia, na Meshulamu, na Talimoni, na Akubu, baarî akaria ba kîûrû barîa baarûngamîrîte tûnyomba tûrîa tweekagwa into tûrîa twaarî mpingîroone. Antû bau baatûûraga îgiiteene rîa Joiakimu mûtaana wa Jeshua, Jeshua ûrîa waarî mûtaana wa Jozadaki. Ningî nî baatûûraga îgiiteene rîrîa Nehemia aarî mûrûngamîîri, na rîa Ezra ûrîa waarî mûthînjîri-Mûrungu na aarî mûritani wa Waatho. Rîrîa rûthingo rwa Jerusalemu rwaathûragîrwa MWATHANI, Alawi nî beetîrwe kuuma kûrîa kunthe baatûûraga nîkenda beeta Jerusalemu kwiringanîra na bangî gûkûngwîra mantû jau. Nabo baakûngwagîra bagwîrîtue na bakiinaga ndwîmbo cia gûcokia nkaatho. Baainaga, na bagatumîra thaani cia kûringithania na kînanda na wandîîndî. Aini ba mîciî ya Alawi barîa baatûûraga tûtûûreene tûrîa twaathiûrûkîrîte Jerusalemu na tûrîa twaathiûrûkîrîte Netofa nî boothûranîre. Ningî barîa baatûûraga tûtûûreene tûrîa twaathiûrûkîrîte Bethigiligali, na Geba, na Azimavethi, nî boothûranîre. Athînjîri-Mûrungu na Alawi nî baathithîrie kîgongwana gîa kwitheria na kûtheria antû, na gîa kûtheria mpingîro na rûthingo. Naani nî ndaatûmîre atongeeria ba Juda baitia îgûrû rîa rûthingo. Nabo nî baatongeererie ikundi biîrî bibinene bireeta bikiinaga. Gîkundi kîmwe kîreeta bwa ûrîo kîerekerete mpingîro îrîa yeetagwa Mpingîro ya Matî. Hoshaia na nusu ya atongeeria ba Juda bareeta barî nyuma ya gîkundi kîu. Athînjîri-Mûrungu baba nîbo baathingatîre bakîringaga tarumbeta: Azaria, na Ezra, na Meshulamu na Juda, na Benjamini, na Shemaia, na Jeremia, Zekaria mûtaana wa Jonathani, Jonathani aarî mûtaana wa Shemaia. Biûjûjû bingî bia Zekaria biaarî Matania, na Mikaia, na Zakuri. Bau baarî ba mûciî jwa Asafu. Zekaria aathingati nî antû ba ndûgû ciaao tabo Shemaia, na Azareli, na Milalai, na Gilalai, na Maai, na Nethaneli, na Juda, na Hanani. Bau beetîte bakiinaga na into bia kwina o ta birîa biaatumagîrwa nî muntû wa Mûrungu tawe mûnene Daudi. Ezra ûrîa waarî mwaandîki, nî eetîre aarî mbere ya gîkundi kîu. Gîkundi kîu nî gîeetîre mwanka barakinya mpingîroone îrîa yeetagwa mpingîro ya Kîthima. Kuuma au bareetîîra nkinyoone irîa ciaitagia ntûûreene ya Daudi. Bareeta barakûrûkîîra gîkaro kîrîa kîaarî kîa Daudi, barakinya mpingîroone îrîa yeetagwa mpingîro ya Rûûjî, îrîa yaarî bwa gaiti ka ntûûra. Gîkundi kîngî kîa barîa bacokagia nkaatho kîreeta bwa ûmotho. Naani amwe na nusu îngî ya antû tûreeta tûrî nyuma. Tûreeta tûrakûrûka mûnaara jûrîa jweetagwa Mûnaara jwa Mariiko mwanka tûrakinya arîa gweetagwa Rûthingo Rûrwariî. Kuuma au tûreeta tûrakûrûka mpingîro îrîa yeetagwa Mpingîro ya Efuraimu, na îrîa yeetagwa mpingîro Înkûrû, na îrîa yeetagwa mpingîro ya Makûyû. Tûreeta tûrakûrûka mûnaara jûrîa jweetagwa Mûnaara jwa Hananeli na jûrîa jweetagwa Mûnaara jwa Îgana, mwanka tûrakinya mpingîro îrîa yeetagwa Mpingîro ya Ng'ondu. Rîrîa twakinyîre mpingîro îrîa yaatagwa Mpingîroone ya Akaria tûrarûngama. Tontû bûû, ikundi biu bio-biîrî birîa biaacokagia nkaatho birakinya au mbere ya kîûrû. Kinya ûûni na atongeeria barîa twaarî nabo tûrakinya o. Ningî nî twaarî amwe na athînjîri-Mûrungu baba barîa baaringaga tarumbeta: Eliakimu, na Maaseia, na Miniamini, na Mikaia, na Elioenai, na Zekaria, na Hanania, na Maaseia, na Shemaia, na Eleazari, na Uzzi, na Jehohanani, na Malikija, na Elamu, na Ezeri. Nabo aini nî bainaga batongeeretue nî Jezirahia. Ntukû îîu antû nî baaritîre igongwana bibingî bagwîrîtue nîûntû Mûrungu nî aatûmîte bagwîrua. Kinya aka na twaana nî baagwîrîîtue mono. Antû nî baaigagua gûkûngwîra kûrîa kwarî Jerusalemu barî kûraaja. Ntukû o îîu yongwa antû baakûngwagîra, antû bamwe nî baathuurîrwe barûngamagîîra tûnyomba tûrîa twekagwa into birîa antû baareetaga kîûrûûne. Into biu biaarî gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi, maketha na matuunda ja mbere. Antû bau nîbo beetaga tûtûûreene kûgîîra into birîa antû baabuîri kûrita nîûntû bwa athînjîri-Mûrungu na Alawi o ta ûrîa Waatho bwaugaga. Antû ba nthîgûrû ya Juda nî baagwîrîîtue nîûntû bwa ngûgî îrîa athînjîri-Mûrungu na Alawi baaritaga. Nîkwîthîrwa nî baaritaga igongwana bia mîthemba yonthe nîûntû bwa kûthaathayia Mûrungu. Nabo aini na akaria ba kîûrû nî baaritaga ngûgî o ta ûrîa Daudi na mûtaana waawe Solomoni baaugîîte. Kuuma îgiiteene rîa mûnene Daudi na Asafu ûrîa waarî mwini, nî kweethagîrwa kûrî na atongeeria ba aini na nî kweethagîrwa kûrî na ndwîmbo cia gûkumia na gûcokeria Mûrungu nkaatho. Îgiiteene rîa Zerubabeli na rîa Nehemia antû bonthe ba Israeli nî baaritaga into birîa biendekanaga kûritagwa o ntukû, nîûntû bwa aini na akaria ba kîûrû. Ningî antû nî baaritaga gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi nîûntû bwa Alawi. Nabo Alawi nî baaritaga gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kîa birîa baanenkagîrwa bakanenkera athînjîri-Mûrungu ba rûrîîjo rwa Aaroni. Ningî o ntukû îîu yongwa baakûngwagîra, antû ba Israeli nî baathomere Yuku rîa Waatho bwa Musa. Baraigua arîa kwaandîki atî antû ba Moabu na ba Amoni bateetîkîrîîtue kwîthîrwa barî amwe na Aisraeli rîrîa bakûthaathayia Mûrungu. Nîkwîthîrwa antû ba Moabu na ba Amoni nî baaregere kûrûmia Aisraeli biakûrîa kana babakuundia rûûjî rîrîa baaumîte Misri. Amoabu na Aamoni nîka baakomborere Balaamu aruma Aisraeli. Îndî Mûrungu nî aagarûrîre kîrumi kîu kîraa kîtharimo. Rîrîa antû ba Israeli baaigîrue Waatho bûu nî beengîre antû bonthe barîa bataarî Ayahudi. Kûrî rîrîa Eliashibu ûrîa waarî mûthînjîri-Mûrungu aathuuri arûngamîîra tûnyomba tûrîa tweekagwa into bia kîûrû. Eliashibu nî baagwatanagîra mono na Tobia. Eliashibu nî eetîkîrîîrie Tobia akaraga kanyomba kamwe kîûrûûne, karîa geekagwa kîgongwana kîa irio akî, na kîa ubaani. Ningî kanyomba kau nî geekagwa into birîa biaatumagîrwa kîûrûûne, na gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kîa biakûrîa, na ndibei, na maguta ja nzeituni. Into biu biaatumagîrwa nî Alawi, na barîa baainaga kîûrûûne, na akaria ba kîûrû. Rîrîa mantû jau jaathithîkaga, ûûni Nehemia ntaarî Jerusalemu nîûntû nî ndaarî ndîgwîta kîrî Aritashashita mûnene wa Babiloni. Jûu nîju jwaarî mwaka jwa mîrongo îthatû na îîrî jwa waathani bwa Aritashashita. Nyuma ya kagiita mma, nî ndoorîrie mûnene ambîtîkîîrie ncoke Jerusalemu. Rîu nîrîo ndaamenyere ûthûûku bûrîa Eliashibu aathithîtie bwa gwîtîkîîria Tobia akaraga kanyomba karîa geekagwa into bia kîûrû. Nî ndaathûûrîre mono na ndîragera into bionthe bia Tobia oome. Nî ndaaritîre waatho atî tûnyomba tûrîa tweekagwa into bia kîûrû tûtherue. Ndîracoka ndîrarita waatho atî into birîa biaatumagîrwa kîûrûûne, na igongwana bia irio, na bia ubaani bicokue ku. Ningî nî ndaamenyere atî antû barîa baainaga kîûrûûne amwe na Alawi bangî nî baarî bakûmatûka barauma Jerusalemu baracoka miuundeene nîûntû into birîa biaabuîrîte kûritwa nîûntû bwaao bitaaritagwa. Tontû bûû, ndîratetia atongeeria nkîbooragia atîrî, “Nîkî tontû bûtîîjîrîte kîûrû?” Rîu ndîrauga antû barîa baainaga kîûrûûne na Alawi bangî bareetwe kîûrûûne. Naani ndîrabacokia ngûgîîne irîa baaritaga kîûrûûne. Nabo antû ba Juda bonthe barareeta gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kîa irio, na ndibei na maguta ja nzeituni, barabiîka tûnyomba tûrîa tweekagwa into bia kîûrû. Ndîracoka ndîrathuura Shelemia ûrîa waarî mûthînjîri-Mûrungu, na Zadoki ûrîa waarî mwandîki na Mûlawi ûrîa weetagwa Pedaia ndîrabaeethia arûngamîîri ba into birîa biaarî tûnyomba tûu twa kîûrû. Ningî ndîrathuura Hanani mûtaana wa Zakuri, Zakuri aarî mûtaana wa Matania, nîkenda abateethagîrîîria. Antû bau baarî eetîkua. Ngûgî yaao yaarî ya kûgaîra antû bangî barîa baaritaga ngûgî kîûrûûne into. Itû Mûrungu waakwa ndirikanaga nîûntû bwa mantû jaja. Ningî ûkoorîrua nî mathithio jameega nîûntû bwa kîûrû na ngûgî irîa iritagwa ku. Îgiiteene rîu nî ndoonîre antû ba Juda bagîotoraga nzabibû imiiriine ntukû ya sabatû, na bagîkamatithagia ntigiri ithûmba bia nkano, na ndibei, na ntende, na into biingî bakîbiikagia Jerusalemu. Naani ndîrabakaania kwendia into ntukû ya sabatû. Ningî ndîrabakaania batîkendie gîntû no kîrîkû ntukû ya sabatû. Antû ba ntûûra ya Tiro barîa baatûûraga Jerusalemu kinya bo nî baareetaga makûyû na into bia mîthemba îmingî Jerusalemu nîkenda beenderia antû ba Juda ntukû ya sabatû. Ningî ndîratetia atongeeria ba Juda nkîbooragia atîrî, “Nîkî tontû bûkûthithia ûthûûku ta bûbû, bûgeekîra sabatû mûgiro? Ûu nîu biûjûjû bieenu biaathithîrie mbere ya Mûrungu abikanûkia, na arathiria ntûûra îîjî buru. Amwe na bûu, nîka bwîtîîte na mbere kûreetera Israeli thîîna nîûntû bwa gwîkîra sabatû mûgiro.” Tontû bûû, ndîrarita waatho atî mîari ya ntûûra iingagwe ûgoro mbere ya sabatû yaambîrîîria. Ningî ndîrarita waatho atî îkárugûragwa mwanka sabatû îtîrathira. Ndîracoka ndîrauga antû bamwe barîa baantumîkagîra bakaragie mpingîro nîkenda mîrigo îtîgaakûrûkagîîrue ku ntukû ya sabatû. Abiashara barîa beendagia into bia mîthemba yonthe nî baararîre oome ya ntûûra îgiita rîmwe kana rîngî. Îndî ndîrabakaania ndîrabeera atîrî: Bûkáraara oome ya ntûûra kaîrî. Bwathithia ûu kaîrî nkauga bûritwe o kwa inya. Kuuma îgiita rîu bataathithia ûu kaîrî ntukû ya sabatû. Ningî ndîreera Alawi baitherie beete bagakarie mpingîro nîkenda sabatû îthagîrwa îrî întheru. Ndirikana itû Mûrungu waakwa nîûntû bwa ûntû bûbû, na ûmbigagîîrue kîaao nîûntû kîaao gîaaku gîtîthiraga. Îgiiteene rîu, nî ndaamenyere atî Ayahudi babaingî nî baajûkîtie aka kuuma ntûûreene ya Ashidodi, na kuuma nthîgûrûûne ya Amoni na ya Moabu. Nusu ya aana baao baragia rûthiomi rwa antû ba Ashidodi kana rûthiomi rwa antû bangî îndî bataijî rûthiomi rwa antû ba Juda. Rîu ndîratetia antû bau baagûrîte aka ba nthîgûrû ingî, nkîbarumaga. Ndîraûûra bamwe baao, na ndîrang'unyûra bangî mîtuundu. Ndîratûma baanyua muuma riîtweene rîa Mûrungu nkîbeeraga atîrî: Bûkéendia aarî beenu bagûrwa nî nthaka ciaao kana bûgûrîra nthaka cieenu aarî baao; kaana buî bwingwa bûgûra aarî baao. Kûgûra aka ba mîgongo îngî ta baba nîku gwaatûmîre mûnene Solomoni eeyia. Gûtaarî na mûnene ûngî tawe ndeene ya mîgongo yonthe. Mûrungu nî amwendeete na aramweethia mûnene wa Israeli yonthe. Amwe na bûu, aka ba mîgongo îngî baratûma areeyia. Baatuî tûtîbuthingata tûgûra aka ba nthîgûrû ingî tûrega kwathîkîra Mûrungu. Mûtaana ûmwe wa Joiada nî aagûrîte mwarî wa Sanibalati ûrîa wa ntûûra ya Bethihoni. Joiada aarî mûtaana wa Eliashibu ûrîa waarî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene Ririkana antû bau, itû Mûrungu waakwa, tontû nî batûmîte athînjîri-Mûrungu bakagîa îgi na bakathûûkia kîrîkanîro kîrîa weekanîîre na athînjîri-Mûrungu na Alawi. Ndîratheria antû bonthe kuuma kîrî mûgiro jwa antû ba nthîgûrû ingî. Ningî ndîroonia athînjîri-Mûrungu na Alawi ngûgî irîa o muntû abuîri kûritaga. Ndîrabangaania ûrîa nkû cia kîgongwana ikareetagwa îgiita rîrîa riaagîrîte, na ûrîa matuunda ja mbere jakareetagwa. “Ririkanaga mantû jau jonthe nthithîtie, itû Mûrungu ûtharimage nîûntû bwaajo.” Nî kwaarî muntû ûmwe nthîgûrûûne ya Uzi, nawe eetagwa Ayubu. Muntû ûu ataarî na ûntû bwa kûguutîrwa na mîîtîre yaawe yaarî îmîega mono. Aarî mûkîri Mûrungu na ataathithagia mantû jamaaî. Nawe aarî na ataana mûgwanja na aarî bathatû. Ûtonga bwaawe bwaarî ng'ondu ngiri mûgwanja (7,000), na nkamîîra ngiri ithatû (3,000), na ndeegwa irîa ikucagia mûraû magana jataano (500), na ntigiri nka ngiri îmwe (1,000), na nthûûmba inyiingî mono. Tontû bûû, muntû ûu nîwe waarî gîtonga nkûrûki ya antû bangî bonthe nthîgûrû cia bwa gaiti. Nabo ataana baawe nî beetaga bakarîîra kîatho nyomba ya o ûmwe waao ntukû yaawe yakinya. Nabo nî baatûmanagîra aarî ba ng'ina bo-bathatû bakeeja kûrîjanîra na kûnyunyanîra nabo. Naku nî gwakaraga atîrî, rîrîa ntukû cia biatho bia aana bau ciakûrûka, Ayubu nî aabatûmanagîra akabatheria. Ookagîîra rûkîîrî kainda akarita igongwana bia gwakîîria kûringana na ûrîa aana bau baang'anaga nîûntû Ayubu augaga, “Kwombîka ataana baakwa bakeethîrwa beeîîtie bakaruma Mûrungu nkoroone ciaao.” Ûu nîu Ayubu aathithagia magiita jonthe. Ntukû îmwe biûmbe bia îgûrû nî bietîre gûcionania kîrî MWATHANI. Kinya Nkoma nî aarî amwe nabio. MWATHANI nî oorîrie Nkoma atîrî, “Nîkû uumîte?” Nkoma îracokeria MWATHANI îrauga, “Mpuumîte guitia na kwînama nthîgûrûûne, na gwîta na gûcoka ku.” MWATHANI arooria Nkoma atîrî, “Ûgûtegeera nthûûmba yaakwa Ayubu bwega woona gûtî ûngî ûkari tawe nthîgûrûûne? Muntû ûtî ûntû bwa kûguutîrwa na ûrî mîîtîre îmîega, muntû mûkîri Mûrungu na ûtîthithagia mantû jamaaî?” Nkoma îracokeria MWATHANI îramwîra atîrî, “Nîka kûrîîndî Ayubu akîrîte Mûrungu ûtheri? Anga tîgwe ûmûkarîtie na wakaria nja yaawe na into birîa bionthe arî nabio? Ningî no gwe ûtharimîte ngûgî ciaawe cionthe, na ûtonga bwaawe bwaingîa nthîgûrûûne. Îndî nandî û tambûrûkia njara ûringithie bionthe birîa arî nabio, woone këethîra atîkûruma ûtegeete.” MWATHANI areera Nkoma atîrî, “Ndîkûnenkanîra bionthe birîa Ayubu arî nabio njareene ciaaku îndî ûkamûringithia mwîrî jwaawe na njara yaaku.” Tontû bûû, Nkoma îreeta îrauma mbere ya MWATHANI. Ntukû îmwe ataana na aarî ba Ayubu nî baarîîjaga na kûnyua ndibei barî nyomba ya mûtaana wa ng'ina ûrîa mûkûrû. Rîu mûtûmwa ûmwe nî eetîre kîrî Ayubu arauga, “Ndegwa ikûrîmaga na mûraû na ntigiri ikûrîîjaga akuî nacio, nabo Asabea baciithûkîra baijûkia na booraga nthûûmba na nchiû. Nî ni ninka ndatigara ndeeja gûkûmenyithia.” Nthûûmba îîu îkîaragia o ûu, îngî îreeja îrauga, “Mwanki jwa Mûrungu jumîte îgûrû jûkûîîthia ng'ondu na nthûûmba jwathiria buru. Nî ni ninka ndatigara ndeeja gûkûmenyithia.” Îîu îngî îkîaragia o ûu nthûûmba îngî îreeja îrauga, “Ababiloni beejîre barî ikundi bithatû baithûkîra nkamîîra baijûkia na booraga nthûûmba na nchiû. Nî ni ninka ndaatigara ndeeja gûkûmenyithia.” Ningî akîaragia o ûu, ûngî areeja arauga, “Ataana baaku na aarî baaku bakûrîîjaga na kûnyua ndibei barî nyomba ya mûtaana wa ng'ina ûrîa mûkûrû. Kîbubani gîkînene kîaurutana kiumîte rwanda nakîo kîaringa nteere cio-inya cia nyomba nayo yaabagwîra baakua bonthe. Nî ni ninka ndaatigara ndeeja gûkûmenyithia.” Nîrîo Ayubu ookîrîîre aratambûranga rwambambio rwaawe na areenja mûtwe jwaawe, araigwîthia nthîgûrû na arathaathayia Mûrungu. Arauga atîrî, “Ndaumîre kîu kîa maama ndî ûtheri na ngaacoka kûrîa ndaumîre ndî ûtheri. MWATHANI nîwe waeejanîre na MWATHANI nîwe wajûkia. Riîtwa rîa MWATHANI rîrokumagua.” Mantûûne jau jonthe Ayubu ateyia na atauga Mûrungu nî amûthithîrîtie bûbûthûûku. O kaîrî nî gwakinyîre ntukû ya biûmbe bia Mûrungu gûcionania mbere ya MWATHANI. Nkoma kinya yo nî yeetîre îrî amwe nabo gûcionania mbere ya MWATHANI. MWATHANI nî oorîrie Nkoma atîrî, “Nîkû uumîte?” Nkoma nayo îramûcokeria, îramwîra, “Mpûmîte maitia na meenama nthîgûrûûne, na meeta na macoko ku.” MWATHANI arooria Nkoma atîrî, “Ûgûtegeera nthûûmba yaakwa Ayubu bwega woona gûtî ûngî ûkari tawe nthîgûrûûne, muntû ûtî ûntû bwa kûguutîrwa na ûrî mîîtîre îmîega, muntû mûkîri Mûrungu na ûtîthithagia mantû jamaaî? No eetîte na mbere kwîthîrwa arî mwîtîkua mwanka nandî, kinya wëethîrwa nî ûratûmîre ndeetîkîîria kûmûthîînia gûtî na gîtûmi.” Nkoma areera MWATHANI atîrî, “Muntû oomba kûnenkanîra bionthe birîa arî nabio kenda mwîrî jwaawe jûtîkaringithue atûûre mwoyo. Îndî nandî û tambûrûkia njara yaku na wîînyangie mîrûitû yaawe na nyama cia mwîrî jwaawe woone këethîra atîkûruma ûtegeete.” MWATHANI areera Nkoma, atîrî, “Ndîkûmûnenkanîra njareene ciaaku bunka akî ûkaamûraga.” Tontû bûû, Nkoma îrauma mbere ya MWATHANI îreeta îrajithia Ayubu mûrimo jwa maûûtî kuuma îkinya rîa kûgûrû mwanka mûtwe kathûmbî. Ayubu arajûkia rûgîo rwa kwithoa naru, na arakara nthî mûjuune. Mwekûrû waawe aramûûrîa atîrî, “Kinya nandî ûrî o mwîtîkua? Nî kaaba ûkaruma Mûrungu ûgakua.” Îndî Ayubu aramûcokeria, “Gwe ûrîaria ta ûrîa mûka kîaa aaragia. Tûjûkagia mawega kuuma njareene cia Mûrungu, nîatîa tûkarega kûjûkia maûûî?” Mantûûne jau jonthe Ayubu ateeyia rwarieene rwaawe. Acoore ba Ayubu tabo Elifazi wa kuuma Temani, na Bilidadi wa kuuma Shua, na Zofari wa kuuma Naama, rîrîa baigîrue mantû jamathûûku jonthe jarîa jeejîîrîte Ayubu, nî beetîre kûmûboreria na kwithikanîîria amwe nawe. Îndî rîrîa baamûraithîrîîrie barî gataaria batoombîre kûmûmenya. Rîrîa bamûmenyere, nî baugîre mbu bakîrîraga. Baratambûranga ndwambambio ciaao na baraigerera tîîri biongo. Ningî barakara nthî amwe nawe ntukû mûgwanja, mûthenya na ûtukû, îndî gûtî waao wamwîra ûntû kinya bûmwe, nîûntû nî boonaga mîthangîko yaawe nî yaarî îmingî mono. Nyuma ya ûu Ayubu aratumûra kanyua kaawe araruma ntukû îrîa aaciarîrwe arauga atîrî, “Ntukû îroûra îrîa ndaaciarîrwe, na kinya ûtukû bûrorima buru bûrîa bwaugîre ‘Îu nî rîa kaîjî.’ Ntukû îîu îrogarûka îkaa muundu! Mûrungu arî kûu îgûrû aroorîrua nîyo, na kinya weerû bûkáromîthaarîra. Muundu jûmûnene ta jwa gîkuû jûrokunîka ntukû îîu îkaa jaaju îrotûûra îkunîkîri nî îtu ntukû îîu îromakua buru nî ûrûrû bwaayo. Nabu ûtukû bûu bûrogwatwa nî muundu jûmûrito! Bûrotiga gûtaranîrua na ntukû cia mwaka mîeri îgîtarwa bûkéthagîrwa bûrî o. Îî ûtukû bûu bûrothaata bûtîkoone ûngî; Bûroaga kajû ga nkerû ka rûkemi. Arogi barîa boombaga kûruma mûthenya, baroruma ûtukû bûu, barîa barî inya gûûkaûkia kinya nyamû ya rûûjî îrîa îtagwa Leviathani baroruma ûtukû bûu. Njota cia gûkea kwaabu iroaga weerû bûrweteera weerû nabu bûkaûra buru bûkoroona weerû bwa riûa rîkiuma. Nîkwîthîrwa bûtaaingîre kîu kîrîa gîanciarîre, kana bûrigîîria ntîkoone mathîîna. Nîmbi yaatûmîre ndega gûkua ngîciarwa, ntiga kweena nkiuma kîu o rîo? Nîmbi yaatûmîre mpaambîîrua bieroone kana mbona nyonto cia gwonka? Këethîra nî ndaakuîre ndîngî kwîthîrwa mami ntî na mûruru, ndîngî kwîthîrwa mami nogoki. Mami amwe na anene na athani ba nthî, barîa baakîte maganjo kaîrî nîkenda batûûra ku. Kana mami amwe na atongeeria barîa baarî na thaabu, barîa boojûrîîtie nyomba ciaao fetha. Kana nîmbi yaatûmîre ndega gûciarwa ndî kiuno nkara ta nkenke îthiki îrîa îtoona weerû? Mbîrîreene, barîa athûûku batîthîînagia bangî, na barîa banogi nî banogokaga. Kûu athaîkwa batûûraga banogoki, batiigagua kûgondoka kwa aritithia ngûgî ba antû. Kûu, barî îgweta na batîrîo no ûmwe, na nkombo îtî waathoone bwa mwathi waayo. Nîkî tontû muntû ûkûthîîna oonaga weerû, na ûrîa ûrî na ûrûrû nkoroone atûûra mwoyo? Ûrîa ûnyoontagîra gîkuû îndî gîtîîje, agagîcwaa nkûrûki ya muntû ûgûcwaa gîntû kiithi kîa bata mono. Antû ta bau bagwîragua na bagakena mono boona mbîrîra. Nîmbi tontû muntû ûtîkwoona amûrîkagîrwa njîra, ûrîa Mûrungu eethagîrwa aingîrîte na rwego? Tontû gûkaya nîku irio biaakwa nakîo kîrîro gîaakwa gîkanyûûrûka ta rûûjî. Ûntû bûrîa nkîrîte nîbu bûmbîjîrîte, Nabu bûrîa bûmbîkagîra ûguaa nîbu ndî nabu. Ntîkari bwega na ntiurûki, ntî na kînogoko nî mîthangîko yonka îkûmbîjîîra.” Elifazi wa kuuma Tema aramûcokeria atîrî, “Muntû akeenda gûkwîra ûntû rî, wathûûra? Îndî nûû ûûmba gûkira atîkaarie? Atîrî, gwe ûrarîtana babaingî, na ûreekîra babaingî inya. Nteto ciaaku iragwatîîra antû barî akuî kûgwa, najo maru jatî na inya ûrajeekîra inya. Îndî nandî mantû jakwîjîîrîte ûtîkûûmîria o rîu jaakûringithîtie jagûgûkiinda buru. Gûkîra Mûrungu gwaaku, tî ku ûchamba bwaaku? Naku gwîtîkîka gwaaku, tî ku wîrîgîîro bwaaku? Û thûgaania woone këethîra kûrî muntû ûmwagîru waathira buru? Kana nîkû waigua antû ba mîîtîre îmîega bathirîtue? Ni ûrîa mboneete nî atî, barîa barîmagîra meeyia, na bakaanda wûûî, nîo bio bakethaga. Bathiragua nî mîrukî ya Mûrungu, bakamerua nî îkondoria rîa mûthûûro jwaawe. Kûruuma kwa ngatûnyi, na kajû ka ngatûnyi îng'eentu nî bithiri, na maîgo ja bianaana bia ngatûnyi nî jamaunîku. Ngatûnyi nî înkuû nî kwaaga nyomoo ya kûûraga, natu twaanaana twa ngatûnyi nka twanyaganyagania na nthî. Nandî kûrî ûntû ndîrareteerwe mpaara, Ndaigua bûkîarua na kîoe. Gatîgatîîne ka irooto ûtukû rîrîa toro îndito îgwataga antû, kîmakania nî kîambîjîrîîre na gûteetema mwanka marûitû jaakwa jonthe jaraagîîtha. Roho arakûrûkîîra meethoone jaakwa; mûtuundu jwa mwîrî jwaakwa jûrarûngama. Ndoonere gîntû kîrûngami ki îndî ntîmenye mwonekere jwaakîo. Gîntû kîu kîrakara meethoone jaakwa, naku gwakira ki, rîu ndîraigua kajû. ‘Muntû ûkuujaga rî, Oomba kwaa ûmwagîru mbere ya Mûrungu? Muntû oomba kwaa ûmûtheru meethoone ja mûûmbi waawe? Kinya biûmbe biaawe atîbiîtîkia ningî nî oonaga maangaratania kinya ja araîka baawe. Nîatîa îndî oomba kwona jang’ana kîrî ûrîa ûûmbî na ntaka, ûrîa waaritîrwe mûthetuune, ûûmbîkia kûûragwa ntûti nkûrûki ya kîragutia? Rûkîîrî eethagîrwa arî o, gûgîkinya ûgoro akeethîrwa atî o. Baathiraga buru na gûtî we woonaga bûrî ûntû. Atunyagwa bionthe birîa arî nabio, agakua atî na ûûme.” “Îtana nandî woone këethîra kûrî we ûgagwîtîka. Nî ûrîku wa barîa atheru ûûmba gûgûteethia? Nî mma mûthûûro jûrîjaga kîaa rûritho rûragaga muntû ûmûrigicanu. Nî mboneete kîaa kîgîîte mîri ya kûthinyaara, îndî ntûti, ndaratûma gîkaro kîaawe kîragwatwa nî kîrumi. Aana baawe batîkoroaga ûgwati bakaathiragîrua kûrîa magamba jagitagîrwa bakaagaga wa kûbateethia. Maketha jaawe jarîjagwa nî barîa barî na mpara, bajaritaga kinya miigueene nabo barîa barî na nyoonta, banyoontagîra ûtonga bwaawe. Mîthangîko îtiumaga mûthetuune kana thîîna yuuma nthî. Îndî muntû oonaga thîîna kuuma gûciarwa, O ta ûrîa nthande cia mwanki ciitagia îgûrû. Këethîra nî ûûni nî Mûrungu ncwaa Mantû jaakwa jonthe nkajeeka kîrî Mûrungu. We ûthithagia mantû jamanene jatîthimîka na ja kûrigarania jatîtarîka. Nîwe urithagia ngai nthîgûrû agatûma ngai miuundeene. Nîwe ûthûngûraga barîa bainyiîtie na barîa baithikîrîte akabaa kûgwîrua. Njîra cia ûûme cia barîa baaîranagia nî athiragia, batîkoombe kûûmbana kîrî yo. Barîa boome abagwatagîra wayieene bwaao, akathiria ntûti mîbango ya barîa aaîrania. Bau batirimanaga na muundu mûthenya, bagaataata mûthenya ta ûtukû barî. Îndî Mûrungu oonokagia nkîa itîkaamerue nî bau, agatunyûkia barîa barî na ûbatu kuuma kîrî barîa barî inya. Tontû bûû, nkîa nî cigîjaga wîrîgîîro, na barîa baaî bûgakirua buru. Atîrî, kûgwîrua nî kîrî muntû ûrîa Mûrungu akanûkagia, tontû bûû, ûkamena gûkanûkua nî Mweneinya yonthe. Eekagîra muntû rûgûma na nîwe ûrwogaga. Aringaga muntû, na akamworia na njara ciaawe. Oonokagia muntû kuuma mathîîna mwanya mwanya. Mpareene agagûkûûra kuuma gîkuûne, na ndweene agakûmenyeera ûtîkooragwe. Agagûtunyûkia kuuma kîrî aguutani naagwe ûtîkîra ûthûûku bwakwîjîîra. Gwe ûkathekagîra ûthûûku na mpara na ûtîkîra nyamû cia kîthaka. Maiga jatîkûthangîkia muundeene nacio nyamû cia kîthaka itîkûûria. Ûkamenyaga ikaro biaaku kûrî na thîîrî, na watara ng'ondu ciaaku ûkoona gûtî yûûrîte. Ningî ûkaamenya nchiarwa ciaaku ikeethîrwa irî inyiingî, rûchiara rwaaku rwîthîrwe rwingîi ta nyaki ya kîthaka. Naagwe ûgaakua watindira buru o ta ûrîa nkano ciûûragwa ciûma îgiita rîaacio. Atîrî, tûmenyete ûntû bûu nîûntû bwa gûtegeera mantû kagiita. Jaigue na ûjamenye nîûntû jagakûguna.” Ayubu aracokia arauga atîrî: Wûi këethîra mathîîna jaakwa jaathimwa, na mîthangîko yaakwa yonthe îgeekîrwa kîthimine! Îrîngîkwîthîrwa îritûi nkûrûki ya mûthanga jwa îria, nîkîo gîtûmi nkwaria nteto thûrûthûrû. Nayo mîgwî ya Mweneinya yonthe nî îmuntîte mwîrî jwaakwa naju jwanyua ûbai bwaayo. Nabio imakania bia Mûrungu nî bimbithûkîrîte. Ntigiri yoomba kûgamba yeene nyaki? A ng'ombe rî, yoomba kwania îkîrîîjaga? Kûrî we ûûmba kûrîa irio bitî mûchemo atîîkîrîte chumbî? A-rî, mûruru jûrîa mwerû jwa nkara jûrî mûchemo? Ntiigagua nkîenda kûrîa into ta biu îndî nîbio nandî irio biaakwa. Wûi këethîra jarîa nkwenda joombîka, këethîra Mûrungu anthithîria jarîa nkwîrîrîîria. Wûi këethîra Mûrungu anthetheranga buru, Wûi këethîra atambûrûkia njara akambûraga kubu! Bûu bwangwîria mono, nkathûngûtha nkeneete kinya ndëethîrwa ndî ûrûrûûne bûbûnene. Tontû ntaakararia rûteto rwa Ûrîa Mûtheru mono. Ndî na inya ya kûûmîîria? Wîrîgîîro bwaakwa bûrî kû kenda mpûûmba kûûmîîria? Ka ndî inya ta iiga? Ka mwîrî jwaakwa jûrî jwa îturutia? Ningwa ntîûmba gwiteethia. Gûtî inya îtigeere ndeene yaakwa ya gûciûmbanîîra. Ûrîa ûtigaga kwigîîrua mûcoore waawe kîaao eethagîrwa atigîte gûkîra Mûrungu. Ataana ba baaba bampaîrîîtie ta rûûjî rûrîa rûgûjaga thaano. O ta nkamia îrîa yûûjûraga rûûjîîne îndî îgakerûka îkaûrîra ku. Îgiita rîa mûû îkarima buru na kwara mono îgakerûka îkauma o. Ageendi beetaga na njîra bagîcwaa rûûjî nabo bakaûrîra rwanda bakathira buru. Ageendi ba kuuma Tema nî barûcwaga nabo ageendi ba kuuma Sheba barûcwaga na wîrîgîîro. Baakinya mîuroone baraigua nthoni nîûntû nî baraarî na wîrîgîîro baracokerwa nî nthao nîûntû nî yoomi. Kîrî ni bûkari o tabo bûmakîîte bwona mîthangîko yaakwa Bûraigua mbugîîte, “Mpeeni kîewa? Kana mbwîra bûnkukumanîre na into bieenu? Kana mbwîra bûntunyûkie njareene cia mûnthû? Kana bûnkûûre njareene cia mûnthîînia?” Nditaneeni naani nkathikîîra, mbonieni maangaratania jaakwa naani nkamenya. Nîatîa nteto cia mma irî inya! Îndî rwaria rwaaku nî atîa rûgûnteethia? Bûriuga nîka nkwaria nteto cia ûtherî rûoone? Nîmbi îndî bûkûngambithîria cio? Buî bwaringaga kinya kuura nîkenda bûgûra aana barîa batî na aciari bûbaethia nkombo, na bûkaarîria ûrîa bûûmba kwendia mûcoore weenu. Îndî nandî ntegeeni tontû ntîûmba kwaria ûrongo tûtegeene. Garûkeni bûtige kûngitîra ûthûûku garûkeni bwoone ndî ûûmeene. Nîka bûkûthûgaania nîka nkwaria ûrongo? Kana bûriuga ntîûmba kûmenya ûntû bûbûthûûku? Ûtûûro bwa muntû nthîgûrûûne nî ta ngûgî ya gûkinyîîrua ya njûûrî Ntukû ciaawe nî ûmwe na cia mûriti ngûgî wa ntukû. O ta ûrîa nkombo iirîragîria mûng'unye jwa ûgoro, o ta ûrîa mwandîkwa eetagîîra îrîi, nîo u ngaîri mîeri ûtûûroone îtî na umithio mootukû jaakwa nî ja mîthangîko akî. Mami mbûûragia, “Nî rî gûgaakea?” Îndî ûtukû nî bweejaga bûbûraaja ngakara nkîgarûkaga ûrûrî mwanka gûgakea. Mwîrî jwaakwa jûkunîki nî mang'inyo na ironda. Mwîrî jwoomagara gîkoonde jûgatûrîkanga ironda. Ntukû ciaakwa irîkûrûkanga na mpwîî nkûrûki ya mûtumi ûgûtuma na ndigi nacio irîthiranga itî na wîrîgîîro. Ûkoorîrua ûtûûro bwaakwa nî ta mîrukî meetho jaakwa jatîkarîona wega kaîrî. We ûrîa ûndaithagîîria, antîntega kaîrî ûgaancwaa na meetho jaaku îndî ntîîthîrwa ndî o. O ta ûrîa îtu rînyaganagia rîkaûra, nîu muntû ûrîa ûkuîte atîcokaga kaîrî. Atîcokaga nja yaawe kaîrî kana arîrikanwa kaîrî nî antû ba kwaawe. Tontû bûû, ntîtumania mûromo, nkaaria nkoro yaakwa îkîthangîkaga o ûu, ngakaya ndî na ûrûrû nkoroone o ûu. Nî ni îria kana nî ni nyamû ya îria îrîa îtagwa nkûnga tontû ûmbîkîrîte mûnkaria? Rîrîa ndauga: Ûrûrî bwaakwa bûkamboreria nakîo kîmamo gîaakwa kînogokie mîruuru, nîrîo ûmbîkagîra ûguaa na irooto ûkaamakia na bioneki na imakania bia ûtukû, mwanka nkairîrîria gwicuuria na nkeenda gîkuû nkûrûki ya mwîrî jûjû jwa mathîîna. Nkûnogua nî ûtûûro, ntîenda gûtûûra kenya rekana naani nîûntû matukû jaakwa nî jamakai. Muntû ka arî mbi tontû ûmûthûngûûrîte na tontû ûmûthûganagîria rîonthe? Ka arî mbi kenda ûmûriûngagîra o rûkîîrî runthe na ûmûgeragia magiita jonthe? Ûgakara ûndûmîtie riitho mwanka rî? Kana ûtigana naani noo meria mata? Kinya nkeeyia nîka nkûthithia atîa gwe mûkaria wa antû? Nîkî tontû ûmpethetie gîntû gîa kworotaga? Nîkî tontû mpeete mûrigo kîrî gwe? Nîkî tontû ûtîkûndekera maatia jaakwa ûmpebaeberia meeyia jaakwa? Nandî mbîtîte gûkua nthikwe mbîrîreene; naagwe ûgancwaa na ûtîmbona. Bilidadi wa kuuma Shua nî aarîrie arauga atîrî: Nî mwanka rî ûgeeta na mbere kwaria mantû jau, na ûkîonaga mantû jarîa ûkuuga jakari ta kîbubani? Mûrungu ka agarûraga matuîro ja îgamba? Kana Mweneinya agarûra ûûma? Aana baaku nîka beeîrie mbere yaawe, nawe aabakanûkîîrie meeyia jaao. Îndî gwe wacwaa Mûrungu, na wereenca Mweneinya, wëethîrwa ûrî ûmûtheru na mîîtîre yaaku îrî îmîega, nî mma agookîîra nîûntû bwaaku na agûcokerie ûtûûro bûrîa bûkwagîrîte bwa ûthinyaari. Birîa waarî nabio mwambîrîrioone bikoonekana birî binini nkûrûki ya birîa ûkoona nyumeene bibingî. Ndakwerenca, ûrithîrie mantû ja nthukî iria ikûrûkîte, ûmenya ûrîa biûjûjû bieenu biaijî. Tuî tûciarî rua na gûtî u tûîjî, nîûntû matukû jeetû nthîgûrûûne jakûrûkaga ta kîrundu. Antû bau ba karaaja anga batîûmba gûkûritana na bakwatha? Mantû jarîa baaragia kuuma nkoroone ciaao nî ja ûmenyo. Îriimba nî rîkûraga kûrîa gûtî rûûjî? A nthanje nî ciumaga gûntû gûkûûmo? Cio inyaaraga irî na maûa mbere ya itemwa, ikaga rûujî, inyaaraga na mpwîî nkûrûki ya matî jangî jonthe. Îîu nîyo njîra îrîa antû barîa batîkîraga Mûrungu beetaga nayo, muntû ûtîgûkîra Mûrungu atî wîrîgîîro. Ûchamba bwaawe gûtîo bûrî wîrîgîîro bwaawe nî ta mîrigi ya nyomba ya mbûbûî. Aciigîkanagia na nyomba yaawe îndî îtîriki bwega. Aigwatagîîra nayo amîrûmatîte îndî îtîûmba kûrûngama. Aakari ja mûtî jûrîa jûriibaga riûene, mpang'i ciaaju igataamba muundeene jwaawe. Mîri yaawe îabacanîrîte kîthûmbeene kîa maiga atûûraga gatîgatîîne ka maiga. Akëeja gûkûûrwa kuuma antû au arî, kinya o no amûkaane auge, “Ntamwona ni!” Atîrî, kûgwîrua kwaawe nî njîra îîu kwonoraga o kûu nthîgûrûûne nîku bangî bakauma. Atîrî, Mûrungu gûtî rîo agaatiganîîria muntû ûmwagîru; na gûtî rîo agateethia barîa baaî. Agaatûma ûûmbe kûtheka kaîrî atûme ûgwîrue mwanka ûtûmîîrie na kajû. Barîa bakûthwîre bageekîrithua nthao Nakîo gîkaro kîa barîa baaî kîûre buru. Ayubu nî aacokerie atîrî, Nî nkûmenya na mma ûu nîu gûkari. Îndî rî, nîatîa muntû oombîkia kwîthîrwa aagîrîte meethoone ja Mûrungu? Kinya muntû akeenda gûkararania na Mûrungu, muntû atîûmba kûmûcokeria kîûria kinya kîmwe kîrî biûria ngiri îmwe. Mûrungu arî ûûme na inya înyiingî. Nûû ûûmba gûcindana nawe oombana? Nîwe ûritaga irîma o na bitîmenye akabikuîkania nîûntû bwa mûthûûro jwaawe. Nîwe winainagia nthî na agatûma itugî biaayo biinaina. Nîwe waathaga riûa rîgatiga kwaara, agakunîkîra njota igatiga kûthaara. Nîwe wenka waambîre îgûrû arakinyanga mîgombe ya îrîa aramîatha. Aroomba njota irîa nene ciîtagwa nkûnkû, na karîmîra, na mûkomweri na njota irîa ikaraga tûkundi tûkundi bwa ûmotho. We athithagia mantû jamanene jatîûmba kûmenyeka, na jamaingî ja kûrigaria jatîûmba gûtarîka. Atîrî, eejagîîra akuî naani na ntîmwoone, agakûrûka na ntîmenye. Ningî akajûkia rî, nûû ûmûgiria? Nûû ûûmba kûmûûria, “Nîatîa ûkûthithia?” Mûthûûro jwa Mûrungu jûtîthiraga ûtheri. Nî aakinyangîre ateethia ba Rahabu mwanka baramwathîkîra. Nîatîa ni îndî mpûûmbîkia gwiteteera kîrî we? Nîatîa mpûûmbîkia kwona mantû ja kûmwîra? Kinya ndëethîrwa ntî na meeyia ntîona bwa kûmwîra, no kûmûrîrîra mpûûmbîkia kûmûrîrîra kenda ambigîîrua kîaao. Kinya nkamwîta na akaambîtîka rî, ntîûmba gwîtîkia nî anthikîîrîte ûrîa nkuuga. Nî antûmîrîte îkoondoria akaambunanga narîo ningî akarîte agîmpongagîîra ngûma ûtheri Atîndekagîîria mbikia mîrukî îndî no ûrûrû ambûjûrîîtie. Tûkauga nî bwa inya, we nîwe ûrî na inya înyiingî. Twauga nî mantû ja kûgamba tûcwaa ûûma, nûû ûûmba kûmûthitanga? Kinya nkëethîrwa ntî na meeyia; nteto cia kanyua gaakwa ikangambithia. Kinya ndëethîrwa gûtî ûthûûku nthithîtie, We angambithia, akoona ûthûûku bwaakwa. Ni gûtî ûthûûku nthithîtie îndî bûu bûtîkûnogia, ûtûûro bwaakwa nî bûnogeetie. Mantû jonthe no ûmwe nîkîo tontû nkûûga, We athiragia barîa baagîru na barîa baaî o ûmwe. Rîrîa ûntû bûbûthûûku bûûragaga antû ntûti We athekagîra barîa baagîru. Anenkanîrîte nthîgûrû kîrî barîa baaî na aathika meetho ja agambi, këethîra tî we ûthithîtie ûu rî, nûû? Matukû ja ûtûûro bwaakwa joogîîte nkûrûki ya mûtangurutani jamatûkîte jathirîkîria na jatîreetaga wega. Jarîkûrûka na mpwîî ja gatarû ka nthanje kana ja ndiiû îkîgwata kanyomoo ga kûrîa. Kinya nkauga “Nî mbûrîrue nî mathîîna jaakwa nthirie kwithikîîra ngwîrue,” nkagwatwa nî ûguaa ndaririkana mîthangîko yaakwa yonthe, tontû nî nkûmenya gûtî rîo ûkauga ndî ûmwagîru. Nî ka nkagiitîrwa îgamba bûbûûî nîmbi îndî nkwinogeria ûtheri? Kinya nkathaamba na sabuni, na nkathaamba njara ciaakwa na rûûjî rwa mwonyo, Mûrungu noka ûkaangera îrinyeene rîa rûko naani ndegwe kinya nî nguû ciaakwa ciongwa. Tontû we tî muntû ta ûûni, ûrîa mpûûmba kûmûcokeria ûntû, na ntîûmba kûgambana nawe îgambeene. Gûtî mûgambi ûûmba kwîja gatîgatî geetû atûgitira îgamba atwathûrana. Mûrungu, tiga gûmpûûra! Ebaeberia rûturo rwaaku, ntige gûkara ngîtemûragwa nî kûmakania gwaaku. Nîrîo nkoomba kwaria ntîgûkîra, nîûntû ntîkari ûu nkûthûgaanîrua. “Ûtûûro bwaakwa nî bûnogeetie. Tontû bûû, ngaikaîra ntîgûkîra, nkaarita marûrû jarîa jarî nkoroone yaakwa. Naani nkeera Mûrungu atîrî: Ûkaangitîra îgamba bûbûthûûku. Nî kaaba ûmbîîre nîmbi ûgûnkanûkiria. Nîka gwe ûgwîragîrua kûthîînia muntû, kûmenithia yûûmba rîa njara ciaaku na kûgwîrîrua mîbango ya barîa baaî? Nîka gwe ûrî meetho jakari ta ja antû? Nîka gwe woonaga mantû ûrîa bajoonaga? Matukû jaaku nî ûmwe na ja ûtûûro bwa muntû? Kana mîaka yaaku nî ûmwe na yaawe? Nîkî gwe ûgûcwaa maatia jaakwa na kûnthûûja kenda woona meeyia jaakwa? Gwe nî ûkûmenya gûtî ûthûûku nthithîtie, na atî gûtî we ûûmba gûntunyûkia njareene ciaaku. Nî gwe wantaramîre na wampûûmba na njara ciaaku ûu nkari; na nandî nî ûngarûkîrîte ûnthiria. Ririkana wampûmbîre na mûthetu jwa yûmba, Nîka ûkwenda kûnthetheranga mpaa mûthetu kaîrî? Tî gwe wambîtûûrîrie kîu kîa maama na ûrampûmbaûmbanîria ku? Nîgwe weekîîre mwîrî jwaakwa nyama na ûrajûguîkîra na gîkoonde ûrantumania na marûitû na mîkiia. Nîgwe ûmpeete mwoyo wambîîka kîaoone gîaaku gîa kenya. Naani ntwîre mwoyo nîûntû bwa ûmenyeeri bwaaku. Nandî nkûmenya ûtwîre wetereete, wîkîîte mantû jaja withoone. Gwe gûtî îîyia ûtîntaragîra na ûtîndekagîra meeyia jaakwa. Wûi kîrî ni ndëethîrwa mbîîtie. Ningî kinya nkëethîrwa ndî ûmwagîru ntîûmba gûûkîîria mûtwe kîrî antû nîkwîthîrwa nî mbûjûrîte nthao nî ûrîa ndî na mîthangîko îmingî. Ningî rîrîa ndookîîria kîongo, gwe ûncwaga ta ngatûnyi îgûcwaa gîa kûrîa, ûkanthithîria mantû jamathûûku kaîrî na kaîrî. Magiita jonthe wîthagîrwa ûrî na akûûjî ba kûnthitanga, naagwe noka ûkaraga ûkîongagîîra mûthûûro jwaaku îgûrû rîaakwa. Ûkagîîria anthû baberû nîkenda babithûkîra Nîmbi yatûmîre ûrekeeria nchiarwa? Nî kaaba ndîngîkua mbere ya ntîroonwa nî muntû kinya ûrîku. Këethîra ka ndaakamatîrwe nkiuma kîu kîa maama ndîraikua mbîrîreene, ndîngî gûkara teeka ntëethîrwa ndî o. Ntukû ciaakwa cia gûtûûra mwoyo nî inkai, nîûntû bûu tigana naani ngwîrîrue iu itigeere, Mbere ya mbîta kûrîa ntigacoka kaîrî, nthîgûrû ya kwîthîkîîra na muundu jûmûnene, nthîgûrû îrîa îrî muundu ta jwa gîkuû jûmûrito na yarageene, kûrîa weerû bûkari ûmwe na muundu.” Zofari wa kuuma Naama nî aarîrie aramwîra atîrî, “Mantû jamaingî ta jau nî jabuîrîte gûkirîrwa jatîcokeretue? A kwaria nteto inyiingî nîku kwagîrithagia muntû? Ûriuga kwaria nteto inyiingî gûgatûma antû baaga bwa kuuga? Waakurungana ûriuga ûtîona wa gûgûconorithia agwîkîrithia nthao? Nîkwîthîrwa gwe ûriuga ‘Mantû jarîa nkwaria nîjo ja mma na ndî ûmûtheru meethoone ja Mûrungu.’ Îndî, wûi këethîra Mûrungu aatumûra kanyua kaawe agagûcokeria. Agakwîra jarîa ûtiijî jegiî ûmenyo nîûntû ûmenyo bûrî mantû jamaingî jatîmenyeka. Menya atî Mûrungu atîgûkanûkîîtie kûringana na ûrîa meeyia jaaku jabuîrîte gûtûma ûkanûkua. Woomba kûmenya mantû ja Mûrungu jarîa jarî withoone? Woomba kûmenya ûrîa inya yaawe îng'ana? Nîyo ndaaja nkûrûki ya gwitia îgûrû. Ûûgwe rî ûûmba kûthithia atîa kûmemenya? Ûmenyo bwaawe bworokereete nkûrûki ya kûrîa akuû batwîre. Ûûmba kûbûmenya atîa? Ûmenyo na inya yaawe nî biraaja nkûrûki ya nthî, ningî nî bibiaariî nkûrûki ya îria. Mûrungu akëeja agakûingîra, na agakûrûngîka îgambeene, nûû ûûmba kûmûgiria? We nî aijî antû barîa baaî. Rîrîa oona wîyia bûkîthithua rî, nîka oomba kûrega kûnogua nîbu? Îndî kîaa gîkagîta ûûme rîrîa ntigiri ikauma ngoji. Îndî ûkeerekania nkoro yaaku woomba gûtambûrûkia njara ûkamûromba. Wethîrwa ûthithîtie wîîyia, bûthaambe. Ûkárekeeria ûûî bûtûûra gwaaku. Rîu nîrîo ûkoomba gûûkîîria mûtwe ûtî na îgi, nîrîo ûkairikîria na wîthîrwe ûtî na bia gûkîra. Naagwe ûkoorîrua nî mîthangîko yaaku ûmîonage ja rûûjî rûrîîkîîtie gûkûrûka. Nabu ûtûûro bwaaku bûkathaara nkûrûki ya riûa mûthenya. Naju muundu jûrîa jûrî ûtûûroone bwaaku jûkathira ta rûkîîrî gûgîkia. Ûkaagîta ûchamba nîûntû ûkûgîa wîrîgîîro ûkeethîrwa ûkarîîtue ûnogoke kiindajî. Ûkaamamaga gûtî gîntû ûgûkîra antû babaingî nabo bagakûrombaga ûteethio. Îndî barîa baaî bakaûra meetho bakirimanue baage njîra ya kûmatûka. Wîrîgîîro bwaao no gîkuû.” Ayubu aracokia arauga atîrî: Gûtî nkaanja buî nî buî antû baakwa, ûmenyo bûkaathiranîria naabuî. Îndî kinya ni ndî na kîrîra o ta buî na gûtîkîo bûnkûrûkîte nakîo. Ningî rî, nûû ûtiijî mantû jau jonthe? Nîka nkûthekerwa kinya nî acoore baakwa, ûûni muntû waarombaga Mûrungu na agancokeria. Ûûni muntû ûmwagîru na ûtîona ûntû bwa kûguutîrwa, nî ni nkûthekerwa? Mathûgaanioone ja barîa bathinyaarîte nîku kuumaga rûmena rwa barîa barî thîîneene. Baringaga muntû nîûntû arî akuî kûgwa. Ikaro bia atuunyani birî na thîîrî, na barîa bamenaga Mûrungu batî ûgwatiine, bo barîa bajûkagia inya yaao îrî mûrungu jwaao. Îndî gwe rî, cwaa kîrîra kîrî nyamû cia kîthaka nacio igakûritana, Ûria nyoni, nacio igakwaa nteto. Kana warîrie imera bia nthî; nabio bigakûritana, ûûrie makûyû ja îria najo jagakwîra mantû bwega. Kîrî biu bionthe nî kîrîkû gîtiijî atî nî MWATHANI ûthithîtie ûntû bûbû? Into bionthe birîa birî mwoyo birî njareene ciaawe, na kinya ûtûûro bwa antû bonthe bûrî njareene ciaawe. To mwanka matû jathûrane jarîa jakwigua o ta ûrîa kanyua kamenyaga mûchemo jwa irio? Antû barîa akûrû nîbo barî kîrîra gûciûra mantû bwega, kwîjanagia na ûkûrû bwa mîaka îmiingî. Îndî kîrî Mûrungu kûrî ûûme na inya nî aeejanaga kîrîra na ûmenyo. Akëeja kûtharia gûtî ûûmba gwaka kaîrî akëeja kûingîra muntû, gûtî we ûûmba kûmûrugûrîra. Akëeja kûrega kuura ka nthî yûûmaga na aurithia ngai inyiingî, gûkagîa na îkondoria nthîgûrû. Nîwe mwene inya na ûûme, mûrongo na ûrîa waîragûa bonthe nî baawe. Aatûmaga atongeeria beeta magûrû jamatheri nabo agambi akabaeethia biaa. Aatuunyaga anene waathani akabaethia nkombo. Aatûmaga athînjîri-Mûrungu beeta magûrû jamatheri na akathiria nchamba inya. Atûmaga barîa baijî kwaria mono baaga nteto cia kwaria na agatuunya barîa akûrû kîrîra. Amenagîîria athani na akathiria inya ya barîa barî yo. Jarîa jaithi muunduune nî ajaumagîria na akathiria muundu na weerû. Nîwe ûtûmaga mîgongo înenea na nîwe ûmîthiragia buru. Nîwe ûtûmaga mîgongo îtaamba nawe akamînyagania. Atûnyaga agambi ba nthî ûûme agatûma baûrîra gûntû gûtî njîra. Baataataga muunduune gûtî na weerû agatûma bagatang'atang'a ta antû boogiti. Atîrî, jaja jonthe nî mantû mboneete na meetho jaakwa; nî njaigîîtue na matû jaakwa na nkajamenya. Jarîa bûkûmenya kinya ni no njaijî na ntî ûmûnini kîrî buî na njîra noo îrîkû. Îndî ni nî Mweneinya nkwenda kwarîria, ûrîa nkwenda nî kûgambana na Mûrungu. Îndî buî, buithongomeetie na bûrî arongo bwinthe bûkari ta ndagitarî ba ûtheri buru. Këethîra bûrîngî gûkira ki, bûrîngî kwoonekana teeka bûrî baboome. Thikîîreeni nandî ûrîa ngwiteteera bwigue ngîciarîrîîria. Ka bûkwaria ûrongo na nî antûûne a Mûrungu bûkwaria? Bûkaîrania na nî antûûne aawe bûkwaria? Nîka bûkwenda kwarîrîîria Mûrungu? Nîka bûkwenda kûmûteteera? Akabûthûûja ri oona bûtî na ûthûûku? Bûriuga bwoomba kûmwaîria ta ûrîa muntû aîragua? Nî mma akabûgondokera bwethîrwa bwendaga bamwe bûkîthûûraga bangî. Ûkumio bwa ûnene bwaawe bûtîbwîkîra kîmako, bûgwatwa nî ûguaa nîûntû bwaawe? Njuno cieenu ikari ta mûju jûrîa jûtigaraga mwanki jwathiria gwakana. Najo mantû jau bûgwiteteera najo jakamomoka ta nthingo cia mûthetu. Mpeeni kaanya naani mbarie gûkare ûrîa gûgakara. Ntîkîra gwîkîra mwîrî jwaakwa ûgwatiine mbuga ûrîa ngakara nî nkare u. Nî mbijî ntî na wîrîgîîro nîûntû akambûraga. Amwe na jau, nî kaaba nteteere mîîtîre yaakwa kîrî we. Ûu nîu wonokio bwaakwa bûkoonora, nîûntû muntû ûtiijî Mûrungu atîûmba kûrûngama mbere yaawe. Thikîîreeni nteto ciaakwa, buigue na matû jeenu mantû jarîa nkuuga. Atîrî, nî ndiithuranîrîte kûgamba îgamba rîaakwa, nî nkûmenya nkoonwa ntî na îthûûkia. Arîkû wa kûngambithia? Tontû athithia ûu ngakira nkue nkiri. Nthithîria mantû jaîrî akî rîu ntige gûgwiciitha. Cokia njara ûtige gûnkanûkia na ûtige kûmbûraga na ûguaa. Aria mbere naani ngûcokerie kana mbarie mbere naagwe ûncokerie. Nîatîa mathûûkia jaakwa na meeyia jaakwa jang'ana? Menyithia Waatho bûrîa mbunîte na îîyia rîrîa nthithîtie. Nîkî tontû ûkûmbiciithîra ûgantua ta ndî mûnthû waaku? Nîka gwe ûgûntemûra na nkari ta îbûûra riurutîîtwe nî ruuo, kana ûkeengana naani na nkari ta matî jamoomo? Gwe ûrînthitangîra mantû jamaaî mono ûgankanûkîria maatia ndaathithagia ndî mwana. Gwe ûntheeke magûrû, îndî ûcoke wende kûmenya kunthe kûrîa ngwîtîîra. Ningî makinya jaakwa nî ûjairigîîrîte. Muntû ang'unyûkangaga ta gîntû gîkîoru akathira ta nguû îrîi nî mûthwaa. Muntû ûciari nî mûka atûûraga ntukû inkai nacio nî cia thîîna akî. Akari ta îrao rîrîa riumaga na rîkooma ntûti aakûrûkangaga ta kîthiîki. Nîka gwe ûraithagîîria muntû ta ûu na ûkamûgambithia? Nûû ûûmba kûrita gîntû gîkîtheru kuuma kîrî gîntû gîtîtheri? Gûtî we ûûmba. Tontû matukû ja ûtûûro bwaawe nî jaijîkeene bwega na mîeri ya mîanka yaawe nî ûkûmenya ûrîa îng'ana ningî gwe nî ûmwîkîrîte mîanka îrîa atîûmba gûkûrûka. Tigana nawe, ûtige kûmûraithîîria. Noo këethîra akagwîrîrua ntukû ciaawe nîûntû akari ta mwandîkwa wa ntukû. Nî kaaba mûtî, jûrî wîrîgîîro bwa kuuma kaîrî jwarîîkia gûtemwa. Kinya mîri yaaju îgakûra mono îrî nthî, nakîo gîtinkî kîaaju gîkooma kîrî mûthetuune, amwe na ûu, jûkoona rûûjî jwauma kaîrî, jûkagîa mpang'i ta mûtî jûmwîthî. Îndî muntû akuujaga akathikwa muntû aikia mîrukî ya mûthia atîonagwa kaîrî. O ta ûrîa rûûjî rwa îria rûgûûjaga, na ûrîa rûûjî rwa mûuro rûnyaaraga rûkathira, ûu nîu muntû akuujaga atîûkîîre kaîrî. Kinya rîrîa îgûrû rîkathira, we akeethîrwa o amami, na atîûmba gûûkua toroone yaawe. Wûi këethîra woomba kûmbitha gwa akuû; ûkaambitha ku mwanka mûthûûro jwaaku jûkathira, na ûkaambîîra rîrîa ûkaandirikana. Muntû agakua rî, oomba gûtûûra mwoyo kaîrî? Matukû jonthe jarîa nkarita ngûgî, ngaatûûra mbeteereete kûnogokua. Rîu wetana, ngagûcokeria, naagwe ûkaigua ûkîenda yûmba rîa njara ciaaku kaîrî. Nîkwîthîrwa kinya wakara ûgîtaraga makinya jarîa ngûkinya, ûtîkaraga ûraithîrîîtie meeyia jaakwa. Ûkandekîra mathûûkia jaakwa na ûjebie buru. Ûkangûra mathûûkia jaarîa nthithîtie. Îndî o ta ûrîa irîma bigûjaga bikathuthurûkanga, nacio ndwara cia maiga igakûûrwa ikauma arîa itwîre, ta ûrîa ndûûjî îng'enyûrangaga maiga, ngai înene îgeetithia mûthetu jwa nthî; ûu nîu gwe ûthiragia wîrîgîîro bwa muntû. Ûmûkîragia inya kenya na kenya akathira, ûkamûthûkangia ûthiû rîu ûkamwenga buru. Aana baawe bagîîjaga îgweta na atîmenye, kinya baaringwa nthî baathirua atîmenye. Nî ûrûrû bwa mwîrî jwaawe akî aigagua, na akairîrîra wenka akî. Elifazi wa kuuma Tema aramûcokeria atîrî, “Ka muntû ûmûûme oomba gûcokia na nteto itî na gîtûmi? Agaciûjûria nteto ikari ta ruuo rûrûûmo rwa gaiti? Nîka abuîrîte gwiteteera na nteto itî na umithio, kana aaria mantû jatî na ûteethio? Kinya gûkîra Mûrungu gwe nîka ûgûkûmeneeria, na wîru bwa kûthûgaanagia mantû jaawe wabûtiganîria. Nî meeyia jaaku jagûtûma waria ûu, Wîthûûrîra kwaria nteto cia waayia. Nteto cia kanyua gaaku nîcio ciongwa igûkûgambithia; tî ûûni, nî mîromo yaaku yongwa îgûgûkûûjîîra. Nîgwe muntû wa mbere gûciarwa nthîgûrûûne? Nîgwe woombîrwe kinya mbere ya irîma? Nîka ûkûmenya jarîa jagiiti nî Mûrungu withoone? Nîka ûkwona ta ûûgwe wenka ûrî na kîrîra? Nî mantû jarîku wiijî baatuî tûtiijî? Nî jarîkû ûûmba gûciûra naatuî tûtîûmba gûciûra? Gatîgatîîne geetû kûrî barî na mbuî na babakûrû mma, babakûrû kinya nkûrûki ya abaagu. Nîka woonaga nteto irîa Mûrungu akûboreragia nacio irî inkai, kana mantû jameega jarîa waragîrua? Nîkî tontû ûkûrekeeria mantû jarîa ûkwenda jakwatha? Nîkî tontû meetho jaaku jakûrîgarîga? Mwanka ûkathûûrîîra Mûrungu ûkarekeeria nteto ta iu ciuma kanyueene gaaku? Muntû oomba kwaa ûmûtheru? Muntû ûciari nî mûka omba gûtuîka ûmwagîru? Atîrî, Mûrungu atîûmba gwîtîkia kinya araîka baawe. Meethoone jaawe kinya îgûrû rîtîtheri. Nîatîa îndî akoona muntû ûmûthûûku na mûmaramari atîtheri bûng'ana? Muntû ûnyunyaga meeyia ta rûûjî akûnyua. Nthikîîra nandî naani nkwîre jarîa ndoona, Nkwonie jarîa mbijî. Jarîa barîa boome baanditanîre nabo bairitanîîte jo kuuma kîrî beethe, nabo beethe gûtî bu babaitha. Baatûûraga nthîgûrû yaao bonka na gûtî antû bakuuma kûngî bakaranîra nabo babamenithania na Mûrungu. Matukû jonthe ja muntû ûmûthûûku nî ja ûrûrû na nîo u mîaka yonthe ya barîa banyamaaragia bangî. Akaraga akiigagua tûjû twa kûmakania, Rîrîa akûthûgaania nîîndî aathinyaara, maitha jakamwithûkîra. Atîîtîkagia keethîra akorouma muunduune akaraga eeteerete gûkua nîûntû nîku eerîri. Kinya eetîte nî aijî nderi imwetereete imweethia nyama nî akûmenya arî akuî kûthirua. Mîthangîko na rwakaî bitûûraga bimûmakîtie bimûkindîte ja mûnene ûrî ndweene. Nîkwîthîrwa nî eendere kûrega kwathîkîra Mûrungu aararegana na Waatho bwa Mweneinya yonthe. Oomia mûtwe oogîa kûrwaa nawe agwete rong'o înene îmatu. Nîkwîthîrwa anoreete mwanka oojûra maguta ûthiû nawe atî kauna nî kûnora. Atûûraga ntûûreene irîa ciaarî maganjo nyomba irîa itîngîtûûrwa nî antû, nacio ciengeretie kûthirua ciaa maganjo. Îndî atîtûûra atongi, into biaawe bitûûra o ningî atîkoroirikîria nthîgûrûûne. Atîkoromatûka auma muunduune agakaraga ta mûtî jûrîa jwîîthagua mathundo jaaju nî mwanki. Îrao rîaaju rîkaurutwa nî ruuo rîgateewa. Nî atige gûciayia na gwîtîkia mantû ja ûtheri nîkwîthîrwa kinya we akaarîwa o najo. Akaanyaara ta mûtî mbere ya îgiita rîaaju rîa kûûma, na mpang'i ciaaju itîkarîonekana irî imbîthî. Agakara ta mûzabibû jûrîa jûgwîthagia nzabibû itîkûri, kana ja mûzeituni jûrîa jûgiitaga îrao rîaaju. Barîa batiijî Mûrungu nîka bathaataga na ikaro biaao birîa biaki na nkunkumo bikaîthua nî mwanki. Bagîîjaga maûa ja wûûî bagaciara ûthûûku, na nkoro ciaao ikaraga îkîthuranagîra ûrongo.” Ayubu aracokia atîrî: Ndîraigua mantû jamaingî ta jau o kaîrî, buî bûrî abooranîria ba ûtheri bwinthe. Nîrî bûgaakinyia rwaria rweenu rwa ûtheri mûthia? Kana rî, nîmbi îkûbûûkaûkia tontû bûgûncokeria? Kinya ni no mbarie ta ûu bûkwaria këethîra nî buî bûrî arîa ndî. Ndîngî gûcwaa nteto cia kûbwîra kinya ni nkabwarîria nkîbwinainagîria kîongo nkîbûtimbaga. Ndîngî kûbwîkîra inya na kûbwarîria kanyua mûrio nkîbûboreria na nteto cia kanyua kenda ibûthiria rwakaî. Îndî kinya ndaaria ûrûrû bwaakwa bûtîkûnyianyia na kinya ndaakira bûtîkûthira. Nî mma nandî Mûrungu akûnthiria inya aathiria nja yaakwa buru. Ningî aangwatîte andikia nîwe mûnthû waakwa. Mwîrî jwaakwa jûtigi gîkoonde na marûitû akî nabo antû boona ûu bakauga nîka mbîîtie. Mwathani antambûrangîte na marûrû jaawe na anthûûra buru. Aankabakabanîtie na maîgo na ankûûrîra meetho na mûthûûro. Antû barîndaithîîria baagamîtie tûnyua bakandinga rûthea na rûmena, bakothûrana bonthe nîkenda bampûûra. Mûrungu aanenkanîrîte kîrî barîa batîmwijî, ampeejana njareene cia barîa baaî. Ntwîre ndî thîîria, mwanka rîrîa angwatîre arambunanga. Arangwata nkingo arandingania nthî, ndîraunîkanga tûchunchî. Andûngîkîte ampeethia gîntû kîaawe gîa kûrathaga. Arathi baawe baatua kûndathaga na mîgwî banthîûrûkîrîte nteere cionthe. Antambûrangîte kîbara gîaakwa atî na kîaao akamutanga mpigo ciaakwa, na nyongo yaakwa ageetûûra. Aandingangîte jamaingî ambithûkîrîte ja asikarî ûrî ndweene. Mbîkîrîte mathango mwîrî jwaakwa ndakara tîîriine ndîkûûmbwa buru. Meetho jaakwa nî jamatuune nîûntû bwa kûrîra, na meetho jaakwa nî jaimbi nîûntû bwa kûrîra. Kinya këethîra ntaathithia ûthûûku ningî maromba jaakwa nî ja mma. Itû nthîgûrû ûgákunîkîra tharike yaakwa îrîa îtîkîte; ûkárekeeria gûkaya gwaakwa kûûrîra nthî ûtheri. Kinya nandî mûkûûjî waakwa nî ûrîa ûrî îgûrû, mûnteteeri no ûrîa ûrî îgûrû. Acoore baakwa nîka bagûncikûûra, naani no Mûrungu nkaarîrîra. Nî nkwenda muntû wa kûmbarîîria kîrî Mûrungu o ta ûrîa muntû aaragîîria mûcoore waawe. Tontû mîaka îmîkai îkîthira ngaaciîtîra njîra îrîa antû batîcokaga kaîrî. Ntukû ciaakwa nî ithiri, ntîkûûmba kinya gwikia mîrukî bwega, mbîrîra nîyo îmbeteereete rîu. Ancikûûri banthiûrûkîrîte, no riitho akî mbarûmagia bagînkurunga. Mûrungu nditîîra îrîi ûnkûûre îgambeene rîrî. Ga kûrî ûngî ûrî o wa gûnkûûra? Nîkwîthîrwa nî ûgirîîtie baciûkîrwa ûkábarekeeria bampûûmba. Muntû ûrîa ûkunyanagîra acoore baawe nîkenda oona îrîi, aana baawe bakoona thîîna. Rîu mpeete mwarua nî akûrûki njîreene, antû baambona bagatuîra mata nthî. Meetho jaakwa jatûngûkîte nî kwithikîîra nacio njara na magûrû jaakwa jonthe jacekeete ta mîrigi. Barîa barî mîîtîre îmîega nî barigarîtue nî mantû jaja, barîa batî îthûûkia batîkwenda kwona barîa batiijî Mûrungu. Îndî muntû ûmwagîru atîtiganaga na mîîtîre yaawe, barîa batîîagia bakaraga bakîgîîjaga inya nkûrûki. Îndî buî, njûûni bwinthe kaîrî, na nkaabwonia gûtî we gatîgatîîne keenu ûûmîi. Ntukû ciaakwa nî ithiri, na mîbango yaakwa nî îthûûkîîtue, na kinya jarîa mpendeete. Acoore baakwa beendaga kwonania ûtukû nîbu mûthenya, bakauga nî gûkûgîa weerû rîrîa kûrî muunduune gatîgatî. Kinya ngacwaa gwa akuû nkîenda kwaa nyomba yaakwa, nkaaraa ûrûri bwaakwa muunduune, kinya nkeera mbîrîra, “Nîgwe baaba” na nkeera mang'inyo, “Nîbuî maama” kana “Nîbuî mwarî wa chiaa” rî, nîkû wîrîgîîro bwaakwa buumîkia? Nûû ûûmba kûndeetera wîrîgîîro? Wîrîgîîro bûu bwoomba kwînamania naani mwanka gwa akuû? Nîka tûgaatonyania mûthetuune tûrî amwe? Bilidadi wa kuuma Shua aracokia arauga atîrî, “Bûgakara bûtîgûkinyia ûgambi mûthia mwanka rî? Kirakira tûûmbe kwaria. Ga ûgûtwona tûriiti ta ng'ondu? Nîka meethoone jaaku tûkwoneka tûrî na waa? Gwe ûgwitambûranga na mûthûûro rî, ûriuga nthîgûrû yoomba gûtiga gûtûûrwa nîûntû bwaaku? Kana maiga jakeebaebua kuuma kûrîa jarî nîûntû bwaaku? Îî, taawa ya muntû ûmûûî ka yooragua naru rûmûrî rwaawe rwa mwanki ka rûtigaga gwakana. Weerû bûkaa muundu nyombeene yaawe nayo taawa yaawe îrîa îmûmûrîkagîra yoorue. Matagaaria jaawe jamanene jakanyiua; nayo mîbango yaawe wengwa îkamûgwîthia. Nîkwîthîrwa magûrû jaawe wengwa nîjo jamwikagia mûtegoone, ageeta wengwa akagwa îrinyeene. Agwatagwa gateende nî mûtego mûkûmo jûkamûgwata akarika. Akûmîri ndeetho mûthetuune, eekîrwa mûtego njîreene. Amakagua nî imakania kuuma nteere cionthe bitûûraga bimuumîte nyuma birî magûrûûne. Aathirîtue inya nî mpara mîthangîko ka îmwetereete agwa akî. Gîkoonde kîaawe kîrîjagwa nî mûrimo jûmûthûûku taju kîranga gîa gîkuû, jûkarîa njara na magûrû jaawe. Akuruthûrîîtwe arî gîkaroone kîaawe arîa arakaraga kindaajî, aareetwa kîrî mûnene wa imakania. Nyomba yaawe yoomba gûtûûrwa no ûrîa ûkwenda nîûntû tî yaawe kaîrî, na gîtûûro kîaawe kîaritwa mûgiro nî maiga jagwakana mwanki jwa ûbiriti. Akari ta mûtî jûrîa mîri yaaju yûûmaga îrî nthîgûrû nacio mpang'i ciaaju iinyaaraga irî îgûrû. Gûtionora wa kûmûririkana nthîgûrûûne antû batîîta bakîaragia ciaawe kaîrî. Ariti werûûne aagerwa muunduune aathaamua nthîgûrûûne buru. Gatîgatîîne ka antû baao we atî mbeeû kana nchiarwa, gûtî matigari ja nja yaawe jarî o. Barîa batwîre bwa rûgûrû ka barigarîte nî mantû jarîa jakarîkîte kîrî we, na barîa batwîre bwa gaiti bagwati nî kîmako nîûntû bûu. Nî mma bûu nîbu ûtûûro bwa barîa batiijî Mûrungu. Ûrîa ûtîmwijî nîu akaraga ûu.” Ayubu aracokia arauga atîrî, “Nî mwanka rî bûgakara bûkînthîînagia na kûndigicania na biugo? Bûgûncikûûra mainda îkûmi amwe na bûu bûtîkwigua nthoni cia kûnthangîkia? Ningî kinya ndëethîrwa nî nthûûkîtie rî, yaatia rîaakwa tî o kîrî ni rîrî? Îndî kinya këethîra bûgûciimbaimbia kîrî ni, bwatua gûmpûûra na nteto nîûntû bwa mîthangîko yaakwa, menyeni atî nî Mûrungu ûtûmîte mbîthîrwa nkari ûjû. Nîwe ûmbîkîrîte mûtego antheekania. Atîrî, ndiikaîra nkauga ‘Nkûthangwa!’ îndî gûtî we ûkûmbîtîka. Kinya ndeereencana, gûtîkwoneka wa kûnthithîria ûrîa kwagîrîte. Ampingîrîte njîra ntîgakûrûke, na oojûria njîra ciaakwa muundu. Athirîtie îgweta rîaakwa buru, anthûkîria riîtwa. Ambunangîte nteere cionthe ndathira na wîrîgîîro bwaakwa abûkûranîria na mîri. Mûrungu nî athûûri mono nî ni aambîrîria gûntaraga ndî mûnthû waawe. Njûûrî ciaawe ciûthûranîte nîûntû bwaakwa ciombaûmbania mîtaro kûnthiûrûkîra na ciaamba kambî nteere cionthe cia îema rîaakwa. Ambathûranîte na antû ba nja yaakwa buru, acoore baakwa baa ageni buru kîrî ni. Ndûgû ciaakwa amwe na acoore baakwa baantiganîrîtie buru. Barîa beejaga gwaakwa barî ageni nî boorîîrue nî ni, nacio nthûûmba ciaakwa cia aka imbonaga ta mûgeni, ta muntû wa kuuma kûngî. Ndeeta nthûûmba yaakwa, îtîmbîtîkaga, no mwanka nkare nkîmîerencaga. Mwekûrû waakwa atîûmîîria mûnuunko jwa mîrukî yaakwa, kinya ataana ba chiaa bongwa barîa nciaranîrîtue nabo batîgûnkuîrîria. Kinya twaana tûnyi no tûkûmena tûrîmbona tûkaambîrîria gûnkurunga. Acoore baakwa bonthe ba ndeene buru batîkwenda kûmbona, nabo barîa mpendeete mono nî bangarûkîte. Ntigi mîîndîîndî akî ndî beco gûkua. Mbîgîîrueni kîaao! Mbigîîrueni kîaao itû buî acoore baakwa! Tontû nî Mûrungu ûmbithûkîrîte na njara yaawe. Nîkî tontû kinya buî bûkûnthangîkia o ta ûrîa Mûrungu akûthithia? Nika bûtîkûng'anîrwa nî ûu mwîrî jwaakwa jûkari? Wûi këethîra kwonora muntû wa kwaandîka nteto ciaakwa, ikaandîkwa yukuune. Wûi këethîra ciandîkwa iigeene na kîandîki gîa chuuma itûûra kûthomagwa. Nî nkûmenya mûkûûri waakwa arî mwoyo nawe akaambarîîria mûthieene. Nyuma ya mwîrî jwaakwa kwînyangua kinya ndëethîrwa ntî na mwîrî nkoona Mûrungu. Nkamwona arî rûteere rwaakwa ni ningwa nkaamwona na meetho. Naani nî nkwigua nkîenda gûkinya îgiita rîu mono. Bûkëeja kuuga ‘Nîatîa tûkûmûthîînia?’ Na ‘Kaumo ka mantû no kîrî we.’ Nî kaaba bûgakîra îkanûkia rîa Mûrungu. Tontû bwa mûthûûro agakanûkia barîa baai nîkenda bûmenya nîwe ûgitanagîra îgamba.” Zofari wa kuuma Naama aracokia arauga atîrî, “Tontû bûû, mathûgaanio nî jagûntindîka ngûcokeria, nîûntû nî nkwigua nkîthangîka nkoroone. Nkwigua jau wauga nîka ûgûntengûra, îndî mathûgaanio jaakwa nî jagûmpa bwa gûcokia. Nî mma gwe nî wiijî ûrîa kwîthîrîîtwe gûkari kuuma kîambîrîriene, kuuma rîrîa muntû eekîrwe gûkû nthîgûrû, atî ûchamba bwa muntû ûmûûî nî bwa kagiita gagakai, naku kûgwîrua kwa barîa batiijî Mûrungu kûthiraga ntûti. Kinya agaciitithia agakinya mwanka îgûrû buru, mûtwe jwaawe naju jûgatira matu, mûthieene akaûra buru ta ûrîa kîoro gîteejagwa. Nabo barîa batûûraga kûmwona booranagie ‘Nîkû areetîre?’ Akaathira o ta kîrooto, we atîonekana kaîrî, arime buru ta kîoneki ûtukû. Barîa batwîre kûmwona batîkoromwona kaîrî, nja yaawe îtîkamûtûngia meetho kaîrî. Aana baawe bakarîwua birîa nkea îtuunyi nacio nchiarwa ciaawe icokie birîa bionthe biaiwa. Maîndîîndî jaawe joojûri inya ya wîthî îndî o ntûti jakathirîra mûthetuune buru. Aigagua ûûî bûrî mûrîo mono kanyueene akaraga abwithîte rungu rwa rûûme, aathwîre mono kûbûrekeeria bwîta no gwîka abwîkaga kanyua. Îndî irio bikinyaga kîu kîaawe gîkaurugana bikaraga ta mata ja njoka ndeene yaawe. Into biaitha birîa aarîa, no mwanka abitaîke kaîrî, Mûrungu akaabirita kîu kîaawe. Atwîre gwonka mata ja njoka, na no maîgo ja kiuuwa jakamwîka nthî. Atîkoroona na meetho mîuro ya maguta kaîrî, îrîa înyûrûûkaga nainchû na maguta jamathuke. Nî ka ageetîthia rûmatho rwa rûûya rwaawe atîrûrûmîte, atîkorogwîrîrua kûthegea gwa ûtonga bwaawe. Nîkwîthîrwa athetherangîte nkîa ciatigwa itî gîntû na aijûkîria nyomba atîakîte. Nîkwîthîrwa guuru yaawe îtiijî mwanka gûtîkîo akoomba kwonokia kîa birîa aciûthûranîrîtie. Tontû arîte atîgûtigaria, ûthinyaari bwaawe bûgûkinya mûthia. Rîrîa oombanîte mantûûne mono mathîîna no jamûgwete. Agwîrwe nî ûrito bunthe bwa mîthangîko. Nî arîe oojûrie kîu ndoo Mûrungu akaamûtûrîkîria marûrû jaawe, amûûre mpûûrwa atoona Akîgeria kûmatûka rûchiû rwa chuuma mûgwî jwa îturutia jûkamûratha. Mûgwî jûmûrathe juumîîre rûteere rûngî, nako kamûthia kaaju karîa gakenakenaga kaumîîre îtemene. Oona ûu ooragwe nî kîmako. Bionthe birîa amaathîte bikaathirua nawe wengwa athirue nî mwanki jûtîgwatîtue nî muntû, ningî jûthirie matigari ja nja yaawe. Îgûrû rîkaumîria meeyia jaawe nayo nthîgûrû îmûkaane. Into bia nja yaawe bionthe bikeenyangua bithirue bionthe ntukû ya îkanûkia rîa Mûrungu. Rîu nîrîo îringa rîa muntû ûmûûî kuuma kîrî Mûrungu. Nakîo nîkîo kiigai kîrîa agaagîrwa nî Mûrungu.” Ayubu arabacokeria arauga atîrî, “Bûkëethîrwa nî bûkwenda kûmboreria nthikîîreeni bwega. Rekeeni mbarie, rîu no bwîte na mbere kûmeneeria. Ûûni tî muntû nkûnung'unira nîkîo gîtûmi nkûremwa nî kûûmîîria. Mpeeni meetho naabuî bûkaarigara bûkamakua nî jarîa bûkoona. Ûûni ningwa ndathûgaania ûrîa nkari ga nkûmaka, ngateetema mwîrî junthe. Nîmbi îtûmaga antû babaaî beethîrwa barî na ûtûûro bûbûraaja? Bakûraga bathinyaarîte mwanka bagatindira. Batûûraga mwanka bakoona aana baao bagîkûra na kinya nchiarwa cia aana baao. Nja ciaao itûûraga na thîîrî, na gûtî gîa gûkîra nawe Mûrungu atîbakanûkagia. Ndegwa ciaao ibaandaga ng'ombe îgiita riacio nacio ng'ombe ciaao iciaraga itîkuunithia njaû. Barekagîîria aana baao bageeta gûceetha bakaina, bakîthûngathûngûthaga ta tûng'ondu. Bainaga bathingatîte kajû ga tamburini na wandîîndî, bakagwîrîrua mîtûrirû îrîa îkûringwa. Bakinyaga mûthia jwa ûtûûro bwaao bagakua na ukiri bathinyaarîte. Bo beeraga Mûrungu ‘Tigana naatuî! Tûtîkwenda kûmenya ûrîa weendaga. Ka Mweneinya arî ûû nîkenda tuî tûmûtumîkagîra? A-kinya twamûromba rî, nîmbi tûkoona?’ Baugaga nîka bathithinîrîte ûtonga bwaao, îndî ûûni ntîkwenda kîrîra kîaao. Antû babaaî batîkuujangaga bo batîîjagîîrwa nî ûthûûku, Mûrungu atîbakanûkagia na mûthûûro. Kûrî rîo banyagagua nî ruuo ta rûûa, kana baurutwa nî kîbubani ta matî? Kuugagwa atî ‘Aana bakanûkagîrua meeyia ja aciari baao,’ îndî nî kaaba bakanûkîrîîtue meeyia jaao bongwa nîkenda bamenya nî beîîtie. Nî kaaba bagakanûkua barî mwoyo ka baceme mûthûûro jwa Mûrungu Mweneinya. Muntû akua rî, oomba kwigîîrua antû ba nja yaawe kîaao? Kûrî we ûûmba kwaa Mûrungu kîrîra? Mûrungu agambithagia kinya barîa barî îgweta mono. Antû bamwe bakuujaga bathinyaarîte bagwîrîtue na batî na mîruuru. Bakuujaga banori na maîndîîndî jaao jarî na maguta. Antû bangî bakuujaga na mîthangîko nkoroone na bataacema kawega noo karîkû. Îndî bonthe bakuujaga bakathikwa na bakarîîwa nî mang'inyo. Nî nkûmenya mîbango îrîa bûmbangîrîte îrîa bûthûgaanîtie kûnthithîria. Kuugagwa atîrî, ‘Mbonia nja ya muntû ûrî îgweta ûrîa ûthithagia ûthûûku!’ Ka bûtîûragia barîa baumaumagaraga gûntû kûngî bwigua? Kana ka bûtîîtîkagia ûkûûjî bwaao? Bûrîngî bwijî atî muntû ûmûûî nî acaagîrwa îgiita rîa thîîna na agatuunyûkua kuuma kîrî îkanûkia rîa Mûrungu. Kûrî we waamûmenyithia ûthûûku bwaawe kana amûkanûkîria mantû jarîa athithia? Kinya athikwa îrinyeene, mbîrîra yaawe nî ka îkaragua. Mûthetu nî jûgwîragua kûmwambîrîria nakîo kîrîndî kîîthagîrwa kîrî gîkiingî mathikoone jaawe. Nîatîa îndî buî bûûmba kûmboreria na nteto itî na gîtûmi? Gûtî ûntû bûtigeerie bwa kûmbîîra tiga nteto cia ûrongo akî.” Elifazi wa kuuma Temani arauga atîrî, “Nî umithio bûrîkû Mûrungu oonaga kuumania na muntû? Kinya muntû ûmûûme atîûmba kûmûguna. Kwîthîrwa muntû arî ûmwagîru kwoomba kûguna Mweneinya? Kana muntû kwîthîrwa atî îgi kwoomba kûguna Mweneinya? Ûriuga Mûrungu agûkanûkagia na gûkûgambithia nîûntû bwa ûrîa ûmwîtîkîtie? Anga tî ûntû bwa ûthûûku bwaaku ûrîa bwingîîte? Anga tî ûntû bwa ûrîa meeyia jaaku jatî mûthia? Nîkwîthîrwa gwe ûtuunyaga antû bangî nguû nîkenda irûngamîîra marandû jaao. Kinya barîa banyoonti ûtîbakundagia rûûjî na barîa beethagîrwa barî na mpara ûtîbarûmagia biakûrîa. Ûtuunyanaga ithaka kwa inya, na ûgatûûra ku. Aka ntigwa ûbeengaga njara intheri, na kinya twaana tûkuîri nî aciari nî ûtwinyagîîria. Tontû bûû, mîtego îkûthiûrûkîrîte nakîo kîmako gîakûûjûra o ntûti. Nabu weerû bwaaku bweete muundu ûtîûmba kwona, narîo îkoondoria rîa rûûjî rîkûrimanîtie buru. Mûrungu anga tî îgûrû buru arî? Kinya njota irîa ciîthagîrwa irî îgûrû mono Mûrungu acionaga irî nthî yaawe. Amwe na bûu, gwe ûûragia atîrî, ‘Nîatîa Mûrungu aijî? Oomba gûtûgambithia aithi nî matu? Gwe uugaga nî akûnîkeenue nî matu atîûmba gûtwona, na eetagîîra mîthia ya îgûrû.’ Nîka ûkwenda kûthingata mîîtîre îmîthûûku îrîa yaathingatagwa karaaja nî antû babaaî? Bo baakuujaga îgiita rîaao rîtîkinyi bagakoondorua o ta ûrîa mûguû jûkoondoragia nyomba. Bo beeraga Mûrungu ‘Tigana naatuî!’ Na bakauga ‘Kûrî u Mweneinya oomba gûtûthithîria bûbûthûûku?’ Rîu bakuuga ûu, nîwe wîthagîrwa oojûrîtie nja ciaao mantû jameega. Îndî ni nî ndeganîte na kîrîra kîa bau baaî. Barîa baagîru boonaga bau bakîthaangîka bakagwîrua, na barîa batî îgi bathekaga boona ûrîa bau baaî bakanûkagua. Bakauga, ‘Nî mma anthû beetû bakûthirua nabio into biaao bienyangua nî mwanki.’ Nandî rî, cwaa thîîrî na Mûrungu nîrîo ûkoomba kwona wega kaîrî. Thikîîra ûritani bwaawe na wîke mantû jau nkoroone yaaku. Këethîra ûgacoka kîrî Mweneinya winyiiyie kîrî we, naagwe ûthirie mantû jamathûûku jonthe jarîa jathithagua nja yaaku, ningî ûgere thaabu yaaku mûthetuune ûte thaabu îrîa njega mono maigeene ja mûuro, ûeethie Mweneinya thaabu yaaku, ûmweethie fetha yaaku îrîa njega buru, rîu Mweneinya agatûma ûgwîrague na ûkoombaga kûmwîrîgagîîra. Ûkamûrombaga nawe agakwigagua naagwe ûkoombaga kûûjûragia mîciîtio yaaku. Mantû jarîa jonthe ûkaathithagia jakagîraga. Nayo mîîtîre yaaku îkaa ya weerû. Mûrungu ekîrithagia aikumia nthao na akoonokia barîa bainyiagia. Kinya barîa batîagîrîte nî boonokagua baambîrîîria kûthithia mantû jarîa jaagîrîte.” Ayubu aracokia atîrî, “Kinya nandî nî ngûteta nîûntû bwa Mûrungu, Kîrîro gîaakwa gîtîkûmûgiria ampûûra. Wûi këethîra ndaamenya kûrîa mwonekia ndîngî gwîta gîkaroone kîaawe. Nî ka nciarîrîîria ningwa mbere yaawe nkamwîra mantû jamaingî na kanyua gaakwa. Nîrîo ndîngî kûmenya macokio jaawe nkamenya jonthe jarîa akaambîîra. Mûrungu atîenda gûtumîra inya yaawe kûngambithia. Arî! No mwanka anthikîîre mbere aigue ûrîa nkuuga. Muntû ûrî na mîîtîre îmîega no aciarîrîîrie kîrî we naani nî nkûmenya mûntuîîri îgamba waakwa akarîgiita auge kenya ntî na îthûûkia. Atîrî, ndeeta bwa gaiti atî nao, ndeeta bwa rûgûrû ntîkûmwoona. Ndamûcwaa bwa ûmotho ntîkûmwoona, ndamûcwaa bwa ûrîo atîkwonora. Îndî no we wiijî mîîtîre yaakwa nawe athiria kûngeria nkeethîrwa ntheri o ta thaabu. Mbîtagîîra o narîa eetagîîra nthingatîte njîra yaawe ntîgûta njîra. Nî mbathîkagîra maathana ja Mûrungu ningî nteto irîa augîîte irî nkoroone yaakwa. Îndî we atîgarûkaga. Ka kûrî wa kûmûgarûra? We aathithagia o ûrîa akwenda. Nîkwîthîrwa we akoojûria jarîa ambangîrîte, nîûntû nî bûmwe bwa jamaingî jarîa abangîte. Kîu nîkîo gîtûmaga ntemûka ndî mbere yaawe nkamûkîra mono ndathûgaania mantû jau. Mûrungu nî anthirîtie ûchamba bwaakwa buru Mweneinya ambîkîra ûguaa. Nîkwîthîrwa muundu jûtîmbîkîra ûguaa Muundu jûrîa jûnkunîkîte jûtîtûma ndiitîjîra.” Nîkî gîtûmi Mweneinya atîîkaga îgiita rîa gûtua magamba? Nîkî gîtûmi barîa bamûthaathagia batîonaga ntukû ya îgamba? Antû barîa baaî beetaîtithagia mîanka bagîtuunyana ithaka. Baiyaga ndîîthia cia antû bangî bageeta kûmenyagîîra ndîîthia iu. Bajûkagia ntigiri cia aana barîa batî na aciari bageeta nacio na bakajûkia ndeegwa ya mûka ntigwa nîûntû bwa îraandû. Bathaamagia nkîa njîreene buru athîîni bonthe nthîgûrûûne bagatua gwiciithaga. Atîrî, nkîa icwagîra aana baacio biakûrîa rwanda o ta ûrîa ntigiri cia kîthaka icwaga ndûmo rwanda. Nkîa iicwagîra ndûmo miuundeene ya barîa baaî bakoothûranagia nzabibû miuundeene ya antû babathûûku. Bararaga ûtukû bunthe barî kîthûnû batî nguû batî na gîa kwiguîkîra nakîo mpioone. Nabo bauragîrwa nî ngai înene barî irîmeene, bakainya buru bagaituma maigeene bagîcwaa kîraro. Barîa baaî bajûkagia aana barîa batî na aciari bakabarita nyontoone bakajûkia aana ba antû nkîa nîkenda barûngamîîra îraandû Nkia nacio ciîtaga kîthûnû itî nguû irî na mpara no ikamatîte imaanja bia nkano. Bakonyoraga nzeituni cia barîa baaî bakarita maguta, bagacoka bagootora nzabibû imiiriine îndî bo bagatigwa banyoonti. Kîrîro kîa barîa bagûkua nî gîkwigîîgua ntûûreene nabo barîa beekîri ngûma nî bakuuga mbu bateethua. Îndî Mûrungu atîtindanagîra na maromba jaao. Îndî kûrî barîa batîendeete weerû nabo nî barîa batiijî weerû nabo nî barîa batîendaga gûtongeerua nîbu. Mûûragani ookagîra kûrî na muundu kenda ooraga nkîa na barîa athîîni. Ningî ûtukû mûûragani aejaga mwamba. Kinya mûthûngîîri eetagîîra mwanka akoona gwatuka, nawe akauga, “Gûtî we ûkambona” rîu akathûngîîra na mûka kana ntomûrûme waitha. Ûtukû nîrîo aamba baunaga nyomba ciaitha, mûthenya bagatinda baciingîrîte. Batîendaga kwonana na weerû. Beendeete muundu nkûrûki ya weerû nîkwîthîrwa bo nî bamenyeretie muundu. Ayubu nawe arauga atîrî, “Gwe ûugaga atî, barîa baaî bakondoragua nî mûguû, nayo nthîgûrû îrîa baigwatîrîte nî îndume. Nabo nî batigîte kûrîma miuunda yaao ya mîzabibû. O ta ûrîa mûû na mûruutîra bithiragia nkamia, nîu gîkuû kîthiragia eeyia. Bang'ina booragîrua nîbo najo mang'inyo jakoona biakûrîa. Barîa baaî bang'aûkaga ta mîtî yunîkangi. Gûgakara ûu nîûntû bwa kwagîra aka nthata nthoni kûrega kwigîîrua aka ntigwa kîaao. Îndî Mûrungu nî athiragia inya ya barîa barî inya kinya baakara ta bakûthinyaara, bathiragîrwa nî wîrîgîîro bwa ûtûûro. Mûrungu atûmaga bagaciigua barî kiindajî îndî agakara ategeete mîîtîre yaao. Barîa baaî bagîîjaga îgweta îgiita rîrîkai îndî bakathira ntûti, banyaaraga ta îria rîrîmi kana kîmera gîkethi. Nûû ûkwenda kuuga jau tî ja mma oonanie jau ndauga nî ja ûtheri?” Bilidadi wa kuuma Shua arauga atîrî, “Waathani na ûkumio nî kîrî Mûrungu We ûrîa ûtûûragia îgûrû rîrî na ûkiri. Nûû ûûmba gûtara njûûrî ciaawe? Kûrî we ûtîthaaragîrwa nî weerû bwaawe? Nîatîa îndî muntû oomba kwîthîrwa arî ûmwagîru mbere ya Mûrungu? Nîatîa muntû oomba kwaga yaatia? Mûrungu atîonaga weerû bwa mweri jûrî na weerû bwa kûng'ana na kinya njota atîcionaga itheri. Nîatîa îndî Mûrungu akoona muntû atîtheri bûng'ana? Muntû ûkari ta kang'inyo.” Ayubu aracokia atîrî, “Anga kûu nîku gûteethia ûrîa ûtî inya? Anga kûu nîku kwonokia barîa batî kainya? Ûkweejana kîrîra bwega kîrî muntû ûrîa ûtî na kîo ûkûmboneeria mantû jamaingî ja ûûme. Nûû ûgûteethetie woomba kwaria nteto ta iu? Nûû ûtûmîte ûthûgaania mantû jau?” “Roho cia barîa bakuîte ka igûteetema irî gwa akuû nîka ikwinaina. Gûntû kûrîa akuû barî Mûrungu nî akwonaga. Gûtîumba kwithwa atîgakwoone. Mûrungu nîwe wakûmîre îgûrû bwa ûrîo aracuuracuuria nthîgûrû ruuoone. Nîwe ûtûmaga matû jagîa rûûjî na akarigîîria jatîgatambûrwe nîru. Mûrungu atumagîra matu kûthiîka mweri. Nîwe wîkîte mwanka ndûûjîîne aathûrana weerû na muundu. Itugî birîa bigweete îgûrû nîka biinainaga abigoondokera. Aaboreerie îria na inya yaawe rîrakira ningî aratûmîra ûûme bwaawe kûûraga nyamû ya îria îrîa îtagwa Rahabu. Aathererie îgûrû na mîrukî yaawe ningî arooraga nkûnga îrîa yaamatûkîte. Atîrî, jau nî mantû jamakai jarîa aathithia jarîa twigîîtue jakîarua na kîoe. Nûû ûûmba kûmenya na mma ûrîa Mûrungu oomba kûthithia?” Ayubu nî eetîre na mbere na rwaria rwaawe arauga atîrî, “Nî ngûciîtia na riîtwa rîa Mûrungu ûrîa ûtwîre mwoyo, We ûregeete kûnthithîria ûrîa kwagîrîte, Mweneinya ûrîa ûmbigithîtie mûrimo nkoroone, ndîîciîtia atî rîrîa rîonthe nkethagîrwa ndî moyo, na Roho wa Mûrungu arî ndeene yaakwa, mîromo yaakwa îtîkoroaria ûntû bûbûûî kana rûûme rwaakwa rwaria ûrongo. Gûtî rîo gûgaakinya mbuga bûkwaria ûûma. Ntîkarîtiga kuuga atî ntî na bwa kûgutîrwa mwanka rîrîa ngaakua. Ngeeta na mbere kuuga ndî ûmwagîru. Gûtî ntukû noo îmwe ûtûûroone bwaakwa nkaigambithia nkoroone yaakwa. Mûnthû waakwa arokanûkua o ta ûrîa muntû ûmûûî akanûkagua. Ûrîa ûrûjaga naani kinya we arokanûkua o ta ûrîa barîa batîagîrîte bakanûkagua. Tontû rî, ni wîrîgîîro bûrîkû muntû ûtiijî Mûrungu atigagwa nabu rîrîa Mûrungu akajûkia mwoyo jwaawe? A Mûrungu rî, oomba kwigua gûkaya kwa muntû ta ûu rîrîa mîthangîko îkamwîjîîra? A-muntû ûu mûûî rî, oomba kwenda Mweneinya? A we kwombîka akarombaga Mûrungu magiita jonthe? Rekeeni mbûritane ûrîa Mûrungu aritaga ngûgî, ntîbuitha mîbango ya Mweneinya. Atîrî, buî bwinthe nî bûcionereete mantû jau. Nîkî îndî ûntû bûkwaria nteto itî kîrîkî?” Gankwîre ûrîa Mûrungu akanûkagia barîa baaî, na ûrîa antû babathûûku bakanûkagua nî Mweneinya. Kinya aana baao bakëeja kwingîa bagacoka booragîrwe ndweene. Nacio nchiarwa ciaao itîonaga irio bia kung'ana. Nabo bangî barîa bakeethîrwa batigeere bakooragwa nî mîrimo, nacio ntigwa itîrîrîra aana baao itîonaga kaanya ga kûbarîrîra. Kinya bakoothûrania fetha inyiingî ta tîîri, na bakarûûndanîîra nguû inyiingî ta mûthetu; nî barûndanîîre mma îndî igeekagîrwa nî barîa baagîru. Ningî nî boothûranagie fetha îndî ikaagagoa nî barîa eetîkua. Baciakagîra nyomba itî na inya ta nyomba cia mbûbûî, ikari ta kagaanda ka mûkaria wa muunda. Bamamaga barî itonga îndî bagîûkîîra ûtonga bwaao bûkeethîrwa bûthiri. Imakania bikabakoondoria ntûtî o ta mûguû. Ûtukû bakajûkua nî kîbubani beetîwe nabo. Naru ruuo rwa bwa gaiti rûkabaojaojania rûkaabate rûbathaamie buru kuuma arîa batwîre. Rûkabaringa rûtî na kîaao bageria kûrûmatûka bakarwîthîra. Naru rûkabaringaringîra mpîî rûkîbacikûûraga rûrî o arîa rûkaraga. Kûrî naarîa fetha îînjagwa na kûrîa thaabu îtheragîrua. Chuuma îritagwa mûthetuune narîo îturutia rîgakerûrwa kuuma gîkameene. Antû barîa beenjaga maiga ta jau beenjaga bamûrîkîte bakajarita ndeene kûraaja. Antû bau beenjaga ikurungu igwanthîîne kûraaja kuuma kûrîa antû batûûraga na kûraaja kuuma kûrîa antû beetagîîra bakeenja maiga bacuuracuurîte na mîkanda. Nthîgûrû kûrîa antû batûûraga nî kwaandagwa imera îndî nthîgûrû ndeene maiga jaatûrangagwa na mwanki. Kûu nthîgûrû nîku kwonekaga maiga ja rangi ya wiirû bwa îgûrû, na thaabu nîku yuumaga. Njîra îrîa îtumagîrwa gûtonya kûrîa maiga jau jeenjagwa îtîîtagîîrwa nî nyoni ndîîi nyama. Nyamû ing'eentu itamîkinya na gûtî ngatûnyi yeetîîra njîra îîu. Antû barîa beenjaga maiga, baatûraga kinya maiga jarîa moomo mono bakatheethera irîma baumîte bwa nthî. Batûraga tûjîra kûu maigeene bakoona maiga ja goro jarîa jarî ku Beenjaga bagakinya kûrîa ndûûjî ciumaga ningî bakaumîria birîa birî withoone. Îndî nîkû ûmenyo bwonorekia? Nîkû ûûme buumaga? Gûtî muntû wiijî kûrîa ûûme buumaga, nabu bûtîonekaga kûrîa barîa barî mwoyo batûûraga. Mborokeri ciugaga “Bûtî kîrî ni.” Îria narîo rîkauga “Ûûni ntî na bu.” Bûtîûmba gûkûranua na thaabu, na bûtîûmba kûgûrwa na fetha. Bûtîûmba kûgûrîka na thaabu ya Ofiri, kana na maiga ja goro ja onikisi kana na maiga ja goro ja rangi ya wiirû bwa îgûrû Thaabu na maiga ja makengi bitîng'ananua nabu, na bûtîûmba gûkûranua na thaabu îrîa ntheru. Bûtîûmba kûgwetanîrua na maiga jarîa jeethagîrwa jarî rûteere rwa îria kana twiga twa goro twa makengi. Ûgûri bwaabu nî nkûrûki ya maiga ja goro ja rangi intuune. Maiga ja goro ja kuuma Ethiopia ja rangi ya mûkûjûni jatîûmba kûng'ananua nabu, ningî bûtîûmba gûkûranua na thaabu îrîa ntheru buru. Nîkû îndî ûmenyo bwonorekia? Nîkû ûûme buumaga? Bwithi ûrîa bûtîûmba kwonwa nî barîa bonthe barî mwoyo, na bwaithwa ûrîa bûtîoneka nî nyoni. Gwa akuû kuugaga atîrî, “Ni mbigîîtue rûguutû rwa ûmenyo na matû jaakwa.” Mûrungu akî nîwe wiijî njîra yaabu ningî nîwe ûmenyaga kûrîa bûkaraga. Nîkwîthîrwa wee oonaga mwanka mîthia ya nthî na nî oonaga bionthe birîa birî rungu rwa riûa. Rîrîa aaeejaga ruuo ûrito bwaaru, na aathimaga rûûjî na kîthimi, rîrîa aaritaga waatho bwa kwoneeria ngai narîa îkaura rîrîa oonagîîria matu ja ngai naarîa jageetagîîra, nîrîo aathimîre aroona gîtûmi kîa ûmenyo nîrîo aabûrikîrie arabûtharima. Mûrungu areera muntû ûjû, “Atîrî, gûkîra MWATHANI nîbuûûme, na gûtigana na ûthûûku nîbu ûmenyo.” Ayubu nî aambîrîîrie kwaria kaîrî arauga atîrî: Wûi këethîra ndakara ûrîa ndaakari mbereene, ngakara ûrîa ndaakari rîrîa Mûrungu aankaragia. Kûrî rîo Mûrungu aamûrîkagîra kinya ndeetîîra muunduune. Wûi ngakara ta ûrîa ndaakari rîrîa ndaathinyaarîte rîrîa Mûrungu eethagîrwa arî mûcoore aakarîtie nja yaakwa. Nîrîo Mweneinya eethagîrwa arî amwe naani rîonthe na aana baakwa baakaraga akuî naani. Nîrîo ndaathambaga na îria na nkeethîrwa ndî na maguta jamaingî ja zeituni. Nîrîo ndaaumagaraga ngeeta mpingîroone ya ntûûra, ngakara na bangî kîaragoone. Antû babeethî baambonaga bakabebaebera na barîa akûrû bakarûngama bagîmpa gîtîîo. Atongeeria baagitagîra ndwaria ciaao, bagakira bagakiinda matû. Antû ba îgweta baragia na kîoe bamboona bagakira batîgûtumûra tûnyua. Barîa baigagua mantû jaakwa nîka baantharimaga, nabo barîa boonaga jarîa nkûthithia bageetîkania najo. Nîkwîthîrwa nî ndaatunyûkagia nkîa îrîa cieethagîrwa irî thîîneene, na ngateethia aana barîa beethagîrwa bakuîri nî aciari. Antû barîa bathangîkaga mono nî ka batharimaga naani nî ndaatûmaga aka ntigwa bakagwîrua nîûntû bwa ûrîa ndaabateethagia. Ndeekagîra waagîru ta nguû na ngeekîra îota ta rwambambio kana kîremba. Kîrî atumuumu ndaakari ta meetho na kîrî ithua ndaakari ta magûrû. Ndaakari ta îthe wa nkîa na ndaatetagîîra kinya barîa ntaijî magambeene. Ndaaunangaga maîgo ja barîa baaî ngatunyûkia barîa baarûmi. Rîu ndaithûgaanagîria atî ngatûûra ûtûûro bûbûraaja nthinyaarîte, nkuîre nja yaakwa ndî ntindiri. Ndaakari ta mûtî jûrî na mîri îmîraaja îînamîte nthîgûrû rûûjîîne na jûrî na mpang'i igwatagia îme ûtukû bunthe. Ndaakaraga ngîkumagua magiita jonthe, na gûtî rîo ndaagaga inya. Antû baakaraga beeteerete mbaarîria bagakira bakathikîîra nkîbaatha kîrîra. Ndarîkia kwaria, gûtî we waacokaga kwaria kaîrî, nteto ciaakwa ciaabatonyaga bwega. Baambetagîîra ta ûrîa beetagîîra ngai bakanyoontera ta ûrîa nthîgûrû înyoontagîra ngai ya mûratho. Ndaabeekagîra nkerû kinya rîrîa baagîîte wîrîgîîro boona ngwîrîîtue bakagîa ûchamba Ndaaboonagia njîra ya gwîtîîra rîu ndaakarî ta mûnene waao. Ndaakari ta mûtongeeria ûrûngamîrîte njûûrî yaawe, kana ta muntû ûkûboreria barîa bakuîri. Îndî nandî mpeete gîntû gîa kûthekerwa kinya nî antû babaanake kîrî ni barîa beethe baao baarî antû ba ûtheri mono nkûrûki ya kurû irîa ciaandîthagîria. Nî ngûgî îrîkû barîngînditîra, antû baathirîri nî inya buru? Baatîki nî thîîna na mpara bagaceng'a beetaga gûcwaa gîa kûrîa gûtîtûûri nî antû. Baarîîjaga mabûûra na matî, bakarîa mîri ya mîtî nîkenda mîîrî yaao îgia mûruutîra. Beengagwa buru kuuma kîrî antû bangî Ningî beengagwa bakiugagîîrwa mbu ta aamba. Nabo baatûûraga ikurunguune bia ndûûjî, na marinyeene na mîanyeene ya maiga. Baakaraga mathakeene bagiikaagîra baikûthanîrîte amwe miigueene. Antû bootheri batî îgweta baagûrûkagua bakeengwa nthîgûrûûne buru. Îndî nandî nî ni bainaga ndwîmboone ciaao bagatua kweejanaga rûgono rwaakwa. Baamenere barambîrûkîra buru na bataigagua nthoni bakîngera mînyîrî. Tontû Mûrungu nî atûmîte nkaaga inya gûtî u beenda kûnthithîria batînthithîrie. Bambithûkagîra barî gîkundi bakeengana naani bakîendaga kûnthiria Baingîte njîra cionthe ntîkoone a kûmatûkîîra nabo nî booneete kaanya ga kûnthiria buru na gûtî we ûbakaanagia. Baantonyeerete ta ntûûra îrî na rûthingo rûrî na makutho, bampingiritîra banthiria buru. Imakania bimpumbîte buru gîtîîo gîaakwa kîthirîte ta kiuruti nî ruuo, ûthinyaari bwaakwa bwakûrûka ta îtu. Nandî ka ûtûûro bwaakwa bûrî akuî kûthira, nkûthangîka îgiita rîrîraaja, nandî ndîkûûmbwa. Ndaaraga gûkangaatwa nî mîîndîîndî, nabu ûrûrû bûrîa bûndîîjaga bûtî mûthia. Mûrungu athûûkangîtie gîkoonde kîa mwîrî jwaakwa aakînyang'inyûranga buru. Mûrungu angereete ntakeene ndaa ntaka akî. Ndîgûkaîra îndî gwe ûtîkûmbigua ndaakûromba no meetho ûmpeete Ûnthûûkîrîte waa ûmûûî kîrî ni, wampûûra na inya yaaku yonthe. Gwe ûrîmbûkîîria îgûrû ruuoone watumîra kîbuubani kûngeragera îgûrû. Îî nî mbijî ûmbîkîîtie gîkuûne kûrîa bonthe beetaga. Anga muntû ûrî thîîneene atîaraga njara akîromba ûteethio? Ûûni nî ndaarîraga ndoona ûrîa antû baathîînaga nkaigua bûbûûî nkoroone ndoona nkîa. Ndeerîgagîîra wega îndî nkoona wûûî ndeeteera weerû muundu jûkeeja. Nkoro yaakwa îthîînîte mono îtîkwona thîîrî, naani nthangîkaga ntukû cionthe. Mbîtagîîra muunduune nî kwaga weerû, ndî kîameene no ûteethio ndoombaga. Ntûûraga kûrîra ta mbwee nkaithikîîra ta ntuuntuguru. Gîkonde kîa mwîrî jwaakwa kîriiroa gîgatuîkanga gîkagwa nayo mîrûitû yaakwa nîka îkwîîthua nî rwakaî. Ndwîmbo ciaakwa nandî nî cia kîrîro ndwîmbo cia kwithikîîra nîcio mbinaga. “Nî nciîtîtie atî, ntiirîrîîria mûka; Mûrungu nî arîaga antû kûringana na mathithio jaao nîatîa Mweneinya abarîaga? Barîa baaî boonaga mûtino jûmûûî na barîa bathûûku beejagîîrwa nî ûthûûku. Anga Mûrungu atîmenyaga jarîa nthithagia? Anga atîonaga ûrîa mbîtaga? Nkëeja kwîthîrwa nî mbîtaga na njîra cia waayia kana nkëethîrwa nî mbûgîaga kwaîria antû bangî, nî nthimwe na kîthimi kîa mma nawe Mûrungu amenye waagîru bwaakwa. Nkëeja kwîthîrwa mbatîîtie njîra kana nkëethîrwa ntongeeretue nî ûthûûku kana nkëethîrwa nthithîtie meeyia, birîa mpaandaga birorîîjagwa nî antû bangî; nabio irio biaakwa biroenyangagua. Nkëeja kwîthîrwa nî ndiirîragîîria aka baitha kana nkëethîrwa nî nkabagîra aka baitha, mwekûrû waakwa aroeta na ntomûrûme ûngî bakaa amaramari. Nîkwîthîrwa ûntû ta bûu nî bûbûthûûku mono ûrîa ûbûthithagia abuîrîte kûragwa. Tontû ûthûngîîri bûkari ta mwanki jwa gîcamaarîro, naju no jwîîthie birîa ndî bionthe bikathira buru. Nkëeja kwîthîrwa ndîrarega kûthithîria nthûûmba ciaakwa mantû ja îota rîrîa cianung'unîra, nîatîa mbonekia bwa kwîra Mûrungu rîrîa akaangambithia? Akëenda kûmenya ûntû bûu rî, mûcokeria atîa? Anga mûûmbi waakwa tî we mûûmbi wa nthûûmba iu. Gûtî rîo ndaarega gûteethia nkîa kana ntûma aka ntigwa baaga wîrîgîîro. Gûtî rîo ndaarîa into biaakwa ninka ntîkûrûmia aana barîa batî na aciari barî na mpara. Ntwîre kûrera aana barîa batî na aciari na kûmenyeera aka ntigwa kuuma wîthî bwaakwa. Gûtî rîo ndaarekeeria nkîa ciûragwa nî mpio ntegeete, kana irî kîthûnû. Nkîa nî ciaankumagia rîrîa ndainenkagîra nguû itumi na guee ya ng'ondu ciaakwa. Ningî nkëeja kwîthîrwa ndîrookîîria njara nkîringa kaana karîa gatî na aciari nîûntû nî nkûmenya nkaigîkwa îgambeene, njara ciaakwa irounîkîîra nkonkureene na irokûûkîîra ituroone. Ntîngî kwenda kûthithia ûntû ta bûu nîûntû nî ndaakîraga îkanûkia rîa Mûrungu. Gûtî rîo ndaaeethia ûtonga nîbu inya yaakwa kana mbîîka wîrîgîîro bwaakwa kîrî into birîa ndî nabio. Gûtî rîo ndaikumia nîûntû bwa ûtonga bwaakwa kwingîa kana nîûntû bwa rûmaatho rwaakwa. Gûtî rîo ndaathaathayia riûa nîûntû bwa kûthaara kwaarîo, kana nthaathayia mweri nîûntû nî jûmûthongi. Bitaatûma mbaatia njîra mbigua nkîenda kûbithaathayia. Kinya bûu nî meeyia muntû abuîrîte gûkanûkîrua bu akooragwa nîûntû nî kûrega gwîtîkia Mûrungu. Gûtî rîo ndaagwîrua nîûntû mûnthû waakwa akwona ûthûûku Gûtî rîo ndaathithia meeyia ja kûmûrombera nîkenda akua. Antû nî baijî atî gûtî rîo ndaarega kûgwatana ûgeni Gûtî mûgeni warara oome ya gwaakwa nîûntû ni ndarugûragîra ageendi barîa batukîîri. Kûrî rîo ndaitha maangaratania jaakwa ta antû bangî, mbithania maatia jaakwa nkoroone? Ndîramakua nî nteto cia kîrîndî kana nkîra rûmena rwa antû, mwanka ndemwa nî kuumagara oome? Wûi këethîra ndoona wa kûnthikîîra! Ngûkinyia nteto ciaakwa cia mma mûthia. Mweneinya nawe nî ancokerie. Wûi këethîra mantû jarîa nthitangi najo nî jaandîki! Nî mma nîka njakamata na ituro nkajeekîra kîongo ta thirû. Nî ka mbîîra Mûrungu mantû jonthe jarîa ndaathithia ngeeta mbere yaawe ntî na nthao. Gûtî rîo ndaatuunyana miuunda îrîa ndîmaga, kana njûkia ithaka kuuma kîrî eene. Nkëeja kwîthîrwa ndîrarîa irio biumîte ku ntîgûrîte, kana nkëethîrwa mbûragithîtie eene yo; mûthûûnkî nî juume ku antû a nkano, nayo nkoonko yuume antû a mûnyaki.” Ayubu aarîrie nteto iu cionthe rîu arakira. Nabo acoore barîa bathatû ba Ayubu nî baikirîîre baratiga kûmûcokeria noo atîa, nîûntû Ayubu nî aacionaga aagîrîte. Îndî Elihu ûrîa waarî au athikîîrîte nteto irîa baaragia nî aathûûrîre mono. Nawe aathûûrîrue nî Ayubu nîûntû bwa gûciona arî ûûmeene na akanung'unira Mûrungu. Elihu aarî mûtaana wa Barakeli. Barakeli aarî wa rûrîîjo rwa Buzi, na mûciî jwa Ramu. Elihu nî aathûûrîrue nî acoore ba Ayubu bo bathatû nîûntû bwa kwaga bwa gûcokeria Ayubu kinya këethîra nî baugaga arî na maatia. Elihu nîwe waarî ûmwanake kîrî bau bangî na nîkîo gîtûmi aakirîre baraamba kwarîria Ayubu. Elihu akwona atî antû bau bo bathatû gûtî ûntû bakwîra Ayubu, aragwatwa nî mûthûûro. Nawe Elihu araaria arauga atîrî: Ûûni ndî ûmwanake naabuî bûrî babakûrû kîrî ni, nîkîo kîratûmaga nkîra kûbwîra ûrîa nkûthûgaania. Ndîraugîîte atîrî, “Barakûrakûra, ka baeejane kîrîra.” Îndî menyeni atî muntû arî roho ndeene yaawe kuuma kîrî Mweneinya ûrîa ûtûmaga amenya mantû. Tî ûkûrû bunka bûtûmaga antû bagîa ûûme ningî tî barîa akûrû bonka barî ûmenyo. Tontû bûû, ndîbwîra atîrî, Nthikîîreeni kinya ni mbuge ûrîa nkûthûgaania. Nî ndîrathikîîrîte bwega rîrîa bûraaragia bûgîcwaga biugo bia ûmenyo. Ndîrabûthikîîrîre buru ndaigua gûtî we weenu ûroomba kwonania maatia jarîa Ayubu arî najo kana noo amûcokeria nteto ciaawe. Imenyereni bûtîkeeje kuuga “Nî tûgîîte ûmenyo, rekeeni Mûrungu amûcokerie nîûntû nî bûremi.” Tî ni Ayubu aareeraga mantû naani ntîmûcokeria ûrîa bûramûcokagîria. Bûkûriita buru, bwaaga ûntû bwa kuuga. Ga ngakara mbeteereete na bûtîkwaria na nîka bûrûngami au ki gûtî u bûgûcokia? Nandî ka mbarie kinya ni mbuge ûrîa nkwona. Ndîîna mantû jamaingî ja kuuga najo nî jambatîkîte mono. Nkëeja kwaga kaanya ga kwaria ndaataambûka ta gîkîri kîrî na ndibei îtî na a kûritîîra mîrukî. No mwanka mbarie kenda nogoka no mwanka ntumûre mîromo mbuge ûntû. Gûtî muntû nkeendeera nkûrûki ya ûngî, kana mûkaathîrîîria o ûu ûtheri. Nîkwîthîrwa ntiijî gûkaathanîîria nîûntû nkathithia ûu nîka Mûrungu anthiria buru. Îndî nandî nthikîîra gwe Ayubu wigue mantû jarîa jonthe ngaakwîra. Atîrî, ka mbarie naagwe nkwîre ûrîa nkûthûgaania. Nteto ciaakwa nî cia gwîtîkîka, ndîaria mantû ja mma. Roho wa Mûrungu nîwe waampûmbîre ntûûraga mwoyo nîûntû bwa mîrukî ya Mweneinya. Ithuranîre kwaria naani ûncokerie biûria biaakwa këethîra, ûkoomba. Atîrî, meethoone ja Mûrungu, ûûgwe na ûûni tûkari o ûmwe. Tûmbi kuuma mûthetuune. Ntîbuîrîte gûgwîkîra ûguaa ûnkîra ntîkwinyîîria mono. Gwe nî waarîîtie nkiigagua ndaigua ûrîa uugîîte. Uugîîte atîrî, “Ni ntî meeyia ndî ûmûtheru ntî maatia. Mûrungu nî kiigwatio agûcwaa nîkenda agampeethia mûnthû waawe antheekeete magûrû na nî eendaga kûmenya kûrîa kunthe mbîtagîîra.” Atîrî Ayubu, mantûûne jau, ûûgwe ûtî ûûmeene. Ga nkwîre, Mûrungu nî ûmûnene nkûrûki ya muntû. Nîkî tontû ûgûtetia Mûrungu ûkiugaga, “Atîgûncokeria noo atîa?” Mûrungu aaragia na njîra îmwe agacokeria muntû na njîra îngî kinya këethîra muntû no aremwe gûciûra. Aaragia na njîra ya irooto na kîoneki kîrî antû rîrîa bamami ûtukû. Mûrungu nî abaaragîria bathikîîrîte, nawe akabamakia akîbakaania mantû, nîkenda bathira rwikumio batiga kwîyia. Nîwe ûmenyagîîra muntû atîgatonye îrinyeene akamûrigîîria atîkooragwe. Ningî nî akanûkagia muntû na mûrimo mwîrî jûkoojûra rwakaî, mwanka akaigua atîkwenda biakûrîa, kinya biakûrîa birî mûrîo mono bikaaga mûchemo. Muntû ûû agaceng'a mono marûitû jagatigwa jarî îgûrû, agatigwa beco gûkua eeta gwa akuû. Îndî kwombîka agateethua nî ûmwe wa araîka babaingî barîa beerencanagîîra antû na kûboonia ûrîa babuîrîte kûthithia. Mûraîka ûu akamwigîîrua kîaao eere Mûrungu atuunyûkie muntû ûu atîgaakue nîûntû mûraîka nî ooneete gîa gûkûûra muntû ûu. Naju mwîrî jwa muntû ûu jûkanaka kaîrî jûkare ta jwa kaana agwate inya ta muntû ûmwîthî. Muntû ûu aromba Mûrungu, Mûrungu nawe akamwigua; amûthaathayia agwîrîtue, Mûrungu akamûcokeria waagîru bwaawe. Muntû ûu, akeera antû ûrîa araarî mwîyia îndî Mûrungu amûrekera. Abeerage ûrîa Mûrungu amwonokeetie kuuma gîkuûne acoka gûtûûra mwoyo agwîrîîtue. “Atîrî, Mûrungu athithagîria muntû mantû ta jau kaîrî na kaîrî. Nîu oonokagia muntû nîkenda muntû agaatûûra agwîrîîtue. Kiinda gûtû Ayubu ûnthikîîre naani mbarie. Ûkëeja kwîthîrwa gwe ûrî na bwa gûncokeria, ncokeria. Mbîîra nteto nîkenda mbonania atî ûrî ûûmeene. Këethîra ûtîaria ûnthikîîre ûkire naani nkwee kîrîra.” Elihu nî eetîre na mbere kwaria arauga atîrî: “Thikîreeni ûrîa nkuuga buî barîa bûrî na kîrîra bûnkindîre gûtû buî barîa bûrî ûûme. Nîkwîthîrwa gûtû nîku kwathûranaga nteto o ta ûrîa rûûme rwathûranaga mûchemo jwa biakûrîa. Ga tûthuure jarîa jarî ûûmeene, tûtegeere bwega tûmenye jarîa meega. Nîkwîthîrwa Ayubu ariuga ‘Ûûni ntî na îgi. Îndî Mûrungu atînthithîrîtie ûrîa kwagîrîte. Ntarîîtwe ndî mûrongo kinya këethîra ndî ûûmeene. Iringîrwa birîa ndî nabio bitîûmba kwora kinya ndeethîrwa ntiunîîte Waatho.’ Nî muntû ûngî ûrîkû ûkari ta Ayubu? We woonaga gûkurunga Mûrungu bûrî ûntû bûbûûthû o ta kûnyua rûûjî. We akaraga gîkaroone kîa barîa baaî na ageetania na barîa bathithagia ûthûûku. Ningî we augîte ‘Muntû atîgunagwa nî kwenda kûmenyana na Mûrungu.’ Tontû bûû, nthikîîreeni buî antû baboome. Mûrungu atîûmba kûthithia ûthûûku; kana Mweneinya aangaratania mantû. Nîkwîthîrwa Mûrungu arîaga muntû kûringana na mathithio jaawe na akamûkanûkia kûringana na mîîtîre yaawe. Menyeni na mma atî Mûrungu atîthithagia wûûî, Mweneinya atîgarûraga îota. Nûû ûmûnenkerete nthî amûmenyereera? Kana nûû ûnenkanîrîte nthîgûrû yonthe kîrî we? Akëeja kwenda kûjûkia mîrukî yaawe, îrîa îtûmaga tûtûûra mwoyo, antû bonthe bathira o rîmwe bagakua bagacoka mûthetuune. Këethîra ûrî ûûmûûme thikîîra ûrîa nkuuga. Mûrungu akëethîrwa athwîre ûûma oomba kwaathana? Nîkî îndî ukûmûtuîrîîra mantû. We nî agiitagîra anene barîa bathithagia wûûî îgamba bûbûthûûku na akagambithia atongeeria barîa bathithagia ûthûûku. We ationanagia akîendeera anene kana oonania akîendeera itonga nkûrûki ya nkîa, tontû bonthe nowe woombîre. Antû ba îgweta bakuujaga o ntûti, bakuujaga ûtukû batîîrîgîîrîte Mûrungu atîonaga kûrî na inya akîbathiria. Mûrungu nî oonaga jarîa jonthe muntû athithagia na nî oonaga mîîtîre yaawe yonthe. Gûtî muundu, kinya jûmûnene atîa jûûmbîkia kwitha antû babaaî batîkoonwe nî Mûrungu. Nîkwîthîrwa Mûrungu atî na ûbatu bwa gûtûa ntukû ya kûgambithia muntû. Ebaebagia atongeeria atîambîîte gûcûûnkûûna mantû jaao, na agatûma antû bangî bagatongeeria antûûne a bau. Nîkwîthîrwa nî aijî ûrîa bathithagia nî athiragia waathani bwaao na ûtukû bûmwe. Abakanûkagia nîûntû bwa ûthûûku bwaao antû bangî bategeete; na nîûntû bo nî bagarûkîîte baatîga kûmûthingata na batîtindanagîra na maathana jaawe. Tontû bûû, nî batûmîte kîrîro gîa nkîa kîmûkinyîra, nawe nî aigîîtue gûkaya kwa barîa bathîîna. Îndî Mûrungu akëenda gûkira rî, nûû uuga nî athithîtie bûbûthûûku? Akärega gûcionania kîrî bo rî, kûrî muntû kana mûgongo jûmwona? Gûtî u mûgongo jûûmba kûthithia jûtîkaathwe nî muntû ûmûûî ûtîkîraga Mûrungu. Ayubu, ûbuîrîte kuumbûra meeyia jaaku kîrî Mûrungu na ûgaciîtia atî ûtîjacokera kaîri. Ûûria Mûrungu akwonie meeyia jaaku, ûtîkeeje kûjathithia kaîrî. Nîkwîthîrwa nî ûreganîte na jarîa Mûrungu athithîtie rî, nîka ûkwenda athithia ûrîa ûkwenda? Ntîkûgiitîra îgamba, giita gwengwa ûtwîre ûrîa ûkwona kwagîrîte. Antû barîa barî ûûme bageetîkania naani, barîa barî ûmenyo bakauga atî, Ayubu arîaria atîkûmenya ûrîa akuuga na nteto ciaawe nî cia waa. Nî kaaba Ayubu ageeta na mbere kûthangîka mwanka mûthia nîûntû mûcokerie jwaawe jwa biûria nî ta jwa muntû ûmûûî. Nîkwîthîrwa arîongeera irema îgûrû rîa meeyia jaawe agîcikûûraga Mûrungu arî mbere yeetû.” Elihu nî eetîre na mbere kwaria arauga atîrî, “Nîka ûkwona kwagîrîte kuuga atî ûtî na yaatia mbere ya Mûrungu? Ningî ûriuga atî warega kwîyia gûtî umithio ûkoona. Ûûni Elihu ngaacokia biûria biaaku, na ncokie kinya bia acoore baaku. Kûnîîra îgûrû na ûrîtege bwega ûraithîrie ûrîa matu jarî îgûrû rîaaku. Kwîyia gwaaku gûtî u kûthithia Mûrungu kinya maangaratania jaaku jakaingîa jatîmûthûûkia. Wëethîrwa ûrî ûmwagîru rî, nîmbi Mûrungu oonaga kuuma kîrî bu; kana nîmbi ûmûteethagia nayo? Nî antû akî boomba kûthûûkua nî meeyia jaaku na nîbo boomba kûgunwa nî waagîru bwaaku. Antû barîraga bainyîîrua mono bagaikaîra bagîcwaa ûteethio. Îndî gûtî muntû ûûragia, ‘Arîkû Mûrungu ûrîa waampûûmbîre! We ûrîa weejanaga wîrîgîîro îgiiteene rîa thîîna. We atweete ûûme nkûrûki ya nyamû cia kîthaka na atûûmîyia nkûrûki ya nyoni.’ Barîa baaî baikaagîra îndî Mûrungu atîbaigagua nîûntû bwa rwikumio rwaao. Nî mma kîrîro nî kîa ûtheri Mûrungu Mweneinya atîûmba gûkiigua. Nî mma kinya gwe atîkûthikîîra nîûntû ûtîgweteera akûgiitîra îgamba! Ûrîthûgaania atî Mûrungu athûûra atîkanûkanagia, kana anogua nî meeyia ja antû? Ûtîkûmenya ûrîa ûkuuga na nteto irîa cionthe warîîtie nî cia ûtheri!” Ningî Elihu nî eetîre na mbere kwaria, arauga atîrî, “Ûkánoga nthikathikîîra anini nkwîre nîûntû kûrî bu nkwenda gûkwîra antûûne a Mûrungu. Nkaeejana kîrîra gîkiingî kîrîa ndî nakîo mbonanie waagîru bwa mûûmbi waakwa. Nî mma nteto ciaakwa tî cia ûrongo, naani ûkwona ndî mbere yaaku ndî na kîrîra gîa kûng'ana. Atîrî, Mûrungu nî Mweneinya, na gûtî we amenaga, agiitanagîra magamba ûrîa kwagîrîte. Atîrekaga barîa baaî batûûra mwoyo îndî barîa bainyîrîîtue nî atûmaga bathithîrua mantû ja îota. Gûtî rîo atigaga gûkaria barîa baagîru, nawe nî atûmaga bakaathanaga na kweejagwa gîtîîo o ta anene magiita jonthe. Nabo nî beethagîrwa batheeki baooganîtue nî mîkanda ya thîîna, Mûrungu athithagia ûu nîkenda aboonia meeyia na rwikumio. Nî atûmaga bakamûthikîîra rîrîa akûbakaania ûntû na agatûma bagatigana na ûthûûku. Nabo bakëeja kûmwigua bakamûtumîkîra bagatûûra ûtûûro bwa kûthinyaara, batûûrage bagwîrîtue îgiita rîonthe. Îndî bakëeja kûrega kwigua Mûrungu bagaakua gîkuû gîkîthûûku bakue batîgîte ûûme. Barîa batiijî Mûrungu no gwîka beekaga mûthûûro, na kinya abakanûkia batîmûkaagîra abateethia. Nabo bakujaga o barî babeethî bagakinyia ûtûûro bwaao mûthia barî na nthao. Mûrungu aritanaga barîa baathangîka na mîthangîko yaao atumagîra mathîîna jarîa barî najo nîkenda bamwigua. Mûrungu akûritîte thîîneene agwikîîtie ûthinyaariine, na athûûmba meetha yaaku na biakûrîa bibiega. Îndî gwe ûkanûkîîtue ta ûrîa barîa baaî bakanûkagua gwe nî ûgiitîri îgamba ûrîa kwagîrîte. Imenyeere ûtîkaaîrue nî nkukumo kana ûteewa nî into biaingîa. Gûkaya gwaaku kwoomba kûrigîîria ûthangîka kana kûrigîîria ûtîkathîîne? Ûkáirîrîria ûtukû bwîja rîrîa antû bakuujaangaga. Imenyeere ûtîkeeje gûtonya meeyiene ûmatûkîte mîthangîko. Atîrî, Mûrungu arî inya înene, kûrî mûritani ûngî tawe? Kûrî we wamwonia njîra ya kûthingata? Kana kûrî we ûûmba kûmwîra ‘Nî ûthithîtie bûbûûî?’ Ririkanaga gûkumagia ngûgî yaawe îrîa antû beekagîîra. Antû bonthe nî boonaga ûrîa athithagia bakaraithîîria barî kûraaja. Atîrî, Mûrungu nî ûmûnene îndî tûtîmwijî, na gûtî muntû wiijî ûkûrû bwaawe. Nîkwîthîrwa nîwe ûkuucagia ntaanta cia rûûjî nacio ciagarûka ikaa ngai. Nawe aurithagia ngai înyiingî ya kûng'ana nîûntû bwa antû. Gûtî muntû ûmenyaga ûrîa Mûrungu atûmaga matu jeetaîta, kana ûrîa atûmaga ngorogoro îgamba. Atîrî, nîwe ûtûmaga rweni rwenia kunthe, mwanka rukinya ituri bia îria. Gwakara ûu nîrîo antû banyiraga akaeejana biakûrîa na wingî. Ajûkagia rweni akarûtûma rûtema o arîa akwenda. Rwenagia kwonania atî ngai ya nchûgû nî îîtîte kuura.” “Ngai ya nchûgû îtûmaga nkoro yaakwa îkaigua ûguaa, nkoro îkaambîrîria kûringa na inya îkiumaga arîa îkaraga. Thikîîreeni bwigua kajû kaawe bûthikîîre bwigue ûrîa agandûkaga. Nî atûmaga rweni rûkeenia kuunthe kuuma mûthia jûmwe jwa nthîgûrû mwanka jûngî. Ngorogoro ciaawe igandûkaga ithingatîte ndweni kau nîko kajû kaawe ka ûnene. Mûrungu agandûkaga bwa kûrigaria akathithia mantû jamanene jarîa tûtîûmba kûmenya. Nîkwîthîrwa nî eeraga nkamia ‘Gwaa nthî,’ akeera ngai ‘ura na inya.’ Nabu nî bûtûmaga antû batigatiga ngûgî ciaao nîkenda bathûgaania ûrîa inya yaawe îng'ana. Ningî bûgatûma nyamû cia kîthaka igacoka imamone biaacio, igakara biiciithoone biaacio. Kiurutani kiumaga bwa ûmotho nayo mpio îkauma bwa ûrîo. Mîrukî ya Mûrungu nî îreetaga nkamia na îgatûma ndûûjî inene ikaa nkamia. Oojûragia matu rûûjî najo matu jakarita rweni. Atûmaga matu jakathiûrûka nthîgûrû yonthe jakathithia ûrîa akwenda. Aurithagia ngai akareeta îkanûkia kana itharimo. Thikîîra ûntû bûbû gwe Ayubu kira ki ûthûgaanie mantû jegiî irigaria bia Mûrungu. Nûû wiijî ûrîa Mûrungu aathaga irigaria biu kana amenya ûrîa atûmaga rweni rwenia matuune? Nî wiijî ûrîa matu jacuuracuraga, ûrîa ngûgî iu ciaawe cia kûrigaria ikari? Rîrîa ruuo rwa bwa ûmotho rûkuurutana ûkaigua kîrûûngûûjû kîa mwanki. Îgûrû rîrî rîkari ta kîoni rî, nîgwe ûgwatagia Mûrungu kûrîtambûrûkia? Tûritane ûrîa tûkwîra Mûrungu nîûntû tuî ga tûgwataata tûtîkwona bwa kûmwîra. Ntîenda kwarîria Mûrungu ntîkeeje kûthirua. Antû batîûmagîria gûtega riûa rîrîa gûtî na matu. Îndî mwago jwa Mûrungu jûrîa jwonagwa bwa ûrîo nîju jûthaaraga nkûrûki. Mûrungu atîûmba kwonwa îndî arî inya înene na athithagia mantû na îota. Tontû bûû, antû nî bamûkîrîte nawe atîtindanagîra na muntû wonthe wikumîtie na ûgûciona oomîi.” MWATHANI arî kîbubaniine nî aarîîrie Ayubu aramwîra atîrî, “Gwe nîka ûrî ûû ûkûthûûkia kîrîra na nteto cia waa Ikundîke kauna ta ntomûrûme nkûûrie biûria naagwe ûncokerie. Nîkû waarî rîrîa ndeekagîra mûsingi jwa nthîgûrû? Këethîra ûrî ûûmûûme ncokeria. Nûu waamenyere ithimi biaayo? Mbîîra nîûntû no mwanka wîthîrwe wiijî. Kana rî, nûû waakuucîrie mûrigi jwa kûmîthima? Itugî birîa bimîgwatagîîra rî, bikinyithîtue kû? Kana rî, nûû wambîre maiga jaayo ja koona, rûkîîrî kainda rîrîa njota ciaainaga, rîrîa biûmbe bia Mûrungu bionthe biainaga bigwîrîîtue? Nûû woombîre kûrigagîîria îria rîtîkaunîkare rîrîa îria riimbaga? Nî ni ndaakuîkîîre îria na matu jaraa ta nguû ciaarîo, ndîrarîkunîka na muundu. Rîu ndîrarîonia mîanka yaarîo îrîa rîtîbuîri kwagaara. Ndîreera îria atîrî, ‘wîje mwanka aja îndî ûgaakûrûka o. Au nîo mîgombe yaaku îgaacokagîra’ Kuuma ûraciarwa rî, kûrî rîo wauga rûkîîrî atî nî gûkîe? Kûrî rîo wauga gûkîe kunthe nthîgûrûûne barîa baaî baumîre kûrîa barî? Weerû bwa riûa rîkiuma bûgarûraga nthîgûrû îgakara ta nondo kana ta nguû întuune îkuuma rangi. Îndî weerû bwaingîa mono barîa baaî nî bathiraga inya ya kûthithia ûthûûku. Kûrî rîo weetîîra îrieene ndeene ûkinya kûrîa rûûjî ruumagîîra? Ûroonua mpingîro cia gwa akuû kana woona mpingîro cia kûrîa kûrî muundu jûmûnene? Nî ûmenyete ûrîa nthî îng'ana? Mbîîra, këethîra nî ûkûmenya jau jonthe. Nîkû weerû buumaga? A muundu jûtûûraga kû? Womba kûmenya kûrîa bitûûraga; woomba kûmenya njîra ya kwaabio? No mwanka wîthîrwe ûkîmenyaga nîûntû ûrî ûmûkûûrû mma na nî waaciari rîu. Ûratonya nyomba îrîa mbîîkaga nkamia woona nyomba îrîa mbithaga ngai ya nchûgû? Biu nîbio mbîîkaga nîûntû bwa gûtumîra îgiita rîa thîîna, nkabitumîra îgiita rîa ndwaa. Nîkû rweni ruumaga kana ruuo rwa bwa gaiti? Nûû woonagia ngai kûrîa îbuîri kuurîîra kana oonia ngorogoro kûrîa îbuîrîte gwîtîîra? Nûû ûtûmaga kuura rwanda kûrîa gûtîtûragwa nî antû? Nûû wîtîkagîria rwanda rûûjî nîkenda nyaki yuuma? Mbura îrî îthe? Kana rî, nûû ûciere mataanta ja îme? Nî kîu kîaaû nkamia yaaumîre, na nûû waaciarîre îme rîa nkamia kuuma îgûrû? Îme rîu rîûmagaraga ta iiga rîkaa nkamia rîrî îgûrû rîa îria. Woomba kwogania njota irîa ciîtagwa karîmîra amwe, kana kwogora mîkanda îrîa îtheekaga nkûûnkû? Woomba ûtongeeria njota irîa ciîtagwa mazarothi îgiita rîaacio rîakinya kana ûtongeeria njota îrîa îtagwa ndûû na biaana biaayo? Woomba kûmenya mawaatho jarîa jaathaga îgûrû? Woomba kûjatumîra kwatha nthîgûrû? Woomba kwîra matu jaure nîkenda uurîrwa? Woomba kwîra ndweni cienie nacio ikeenia? Nûû weete matu kîrîra, kana rî, nûû wîkîrîte nduume ûûme? Nûû ûûmbîkia kwona ûûme bwa gûtara matu? Kana rî, nûû ûûmba gwîtûûra rûûjî rwaajo, nîkenda tîîri yaa ntaka, natu tûtheng'eeng'e tûkagwatana? Woomba kûthoogera ngatûnyi nyamû ya kûrîa kana rî, woomba kûnyiria bianaana biaacio, rîrîa ciikindîte ikurunguune biaacio kana imami imamoone biaacio? Nûû ûnenkagîra nkûngûrû gîa kûrîa rîrîa bianaana biaayo bikaagîra Mûrungu bigîcwaa biakûrîa?” “Ûûgwe nî wiijî rîrîa nthia iciaraga? Ûroona nkûrûngû igîciara? Ûratara mîeri îrîa ikamataga îîu, ûmenya rîrîa iciaraga, rîrîa ciînamagîîria nîkenda iciara bianaana? Bianaana biu bigîîjaga inya bigakûrîra bûûrîîne, na bieta bitîcokaga kîrîcio kaîrî. Nûû ûrekeeretie ntigiri cia kîthaka îciîtîra, na nûû ûcithaûraga? Nî ni ncieejaga rwanda rûkaa nja yaacio ngaciaa bûûrî ya chumbî îkaa gîtûûro gîaacio. Cio itûûraga kûraaja na kûrîa antû batûûraga nacio itîûmba kûbundithua. Îtarataraga irîmeene igîcwaa gîa kûrîa, ikarîa gîntû kîonthe kîrîa kîrî gîkîîthî. Nî ûkwona teka mbogo yeenda gûgûtumîkîra? Yeenda kûraara nkanateene yaaku? Woomba kûmîîkîra gîchooki nkingo îkûrîmîra? Kana rî, yoomba gûkûrîmîra na mûraû? Woomba kûmîîrîgîîra nîûntû bwa inya yaayo înyiingî? Woomba kûmîtigîra ngûgî ciaaku îrita? Womba kwîrîgîîra îgukethera na îkûûrîra na îgwîkîra maketha nchukuune? Mathagu ja thirai nî jatabatabaga bwega îndî rî, yoomba kûng'uananua na mbûî cia namîtoori? Nîkwîthîwa thirai îtigaga nkara ciaayo nthîgûrû nîkenda iruutîrua nî mûthetu. Îkoorîrua ciomba gûkinywa nî muntû kana nyomoo ya kîthaka îkaithethera. Îthithagîria bianaana biaayo ûthûûku ta ka bitî biaayo îtînogagua nî ngûgî ya ûtheri gûciara na gûta. Nî ni ntûmîte yaga ûmenyo ndarega kûmîgaîra ûûme. Îndî îkauga nî gûûkîîra îmatûka îtîgwatagwatwa nî mbarathi na mwîtithia waayo. Nîgwe weete mbarathi inya yaayo? Nîgwe ûmîîkîrîte ruuri nkingo? Nî ûûgwe ûtûmaga îthûngathûngûtha ta ngigî? Gûtiia kûrîa îtiiaga na nyiûrû nî gwa kûrigaria. Yuragia makaarî iguuruune îîtîte ndweene. Îtîkîraga noo anini, îtîcokaga na nyuma rîrîa îrî ndweene. Mathaga ja ndwaa jakîenagia jaringanagîra îgûrû rîaayo. Îng'eentaga tarumbeta ya ndwaa yaringwa îkoombûra nthî îgeeta ndweene. Tarumbeta ya ndwaa yaringwa, nayo îkaithuranîra gwîta ndweene iigagua mûrukî jwa ndwaa îrî kûraaja, îkaigua kajû ka mûtongeeria wa njûûrî. Nîgwe ûritanaga rwîgî kûbuurûûka? Kana nîgwe ûrwîraga rûbuurûûke rwîtîte bwa ûmotho? Nîgwe wîraga ndiiû iitie bwa îgûrû kana yake gîtara kîaayo irîmeene? Îkaraga maigeene jakaa gîkaro kîaayo, îkaeethia ngejû cia maiga giiciitho kîaayo. Kuuma au nî îraithagîria îgîcwaa gîa kûrîa meetho jaayo jagakîonera o kûraaja. Bianaana biaayo bikuundaga tharike na o arîa kiimba kîrî, nîo ciûthûranaga.” Ningî MWATHANI nî eetîre na mbere kwîra Ayubu atîrî, “Tontû nî wooneete ûûni Mweneinya ndî na maatia rî, nandî ncokeria biûria biu ndakûûria!” Ayubu nawe aracokeria MWATHANI atîrî, “Ûûni ntîgûcokeria nîûntû nî waa ndîraaragia. Nî nthirîtie kwaria mantû jamaingî na ntîîta na mbere kwaria kaîrî.” MWATHANI arî kîbubaniine nî aarîîrie Ayubu arauga atîrî, “Ikundîke kauna ta ntomûrûme, nkûûrie biûria naagwe ûncokerie. Nîka ûkwenda kwonania ntî ûûmeene? Ûrienda kwonania ûrîa nthûûki naagwe ûrîa waagîrîte? Ûrî inya ta ûûni Mûrungu? Ningî rî, woomba kûgondoka na kajû ta gaakwa? Igemie na ûnene na gîtîîo wîkîre ûkumio na mwago ta nguû. Tûrîkîria aikumia mûthûûro jwaaku ûbagwîthie na mûthûûro jwaaku jûmûnene. Raithîîria aikumia bonthe ûbeekîrithie nthao na ûkinyangîre barîa baaî o arîa barî. Bathikîre bonthe mûthetuune ûbaingîre bonthe nthîgûrû gwa akuû. Wathithia ûu ngaagûkathîîria nîûntû inya yaaku wengwa îgûkûûmbanîra. Tega nyamû îrîa îtagwa nguû îrîa mîûmbîte ta ûrîa nkûûmbîte gwe îrîjaga nyaki o ta ndeegwa. Atîrî, inya yaayo îkaraga magûrû na îgakara mîkiiene. Yûûmagia mûnyiritha jûkooma ta mûtarakwa nayo mîkiia ya magûrû jaayo îrî inya mono. Marûitû jaayo nî ta mîberethi ya îturutia najo magûrû jaayo nî ta mîthîrî ya chuuma. Nayo nî ya kûrigaria kîrî biûmbe biaakwa bionthe Nî ûûni mûûmbi waayo akî mpûûmba kûmîûraga. Nîkwîthîrwa irîma nî bimîonagîra biakûrîa gûntû kûrîa nyamû ingî cionthe ciîthagîrwa irî. Îmamaga rungu rwa mîtî ya miigua îgaiciitha îrimbeene rîa iteetema. Yoonaga mûng'unye kuumania na kîthiîki kîa mîtî ya miigua, îcîgîîrîîtue nî mîtarakwa, îrîa yuumaga rûteere rwa tûmîuro. Kinya mîuro îkaimba îkondoria rîtîmîmakia kinya mûuro jwa Jorodani jûkaunîkîîra kanyueene kaayo îtîmaka. Nûû ûûmba kûmîrita meetho akamîgwata akamîgwatia nyiûrû na ndwano?” “Woomba kûgwatia nyamû ya rûûjî îrîa îtagwa Leviathani na rwano rwa makûyû kana ûmîtheeka rûûme na mûrigi? Woomba gûtonyithîria mûrigi nyiûrû ciaayo? Kana ûmunta nkambatî ciaayo na rwano? Ûriuga yoomba gûgûkaîra? Ûriuga yoomba gûkwerenca? Yoomba gwîka kîrîkanîro naagwe nîkenda îgûtumîkagîra magiita jonthe? Woomba gûceetha nayo ta kanyoni ûgûceetha nako? Kana woomba kûmîtheeka nîkenda îgwîria nthûûmba ciaaku cia aarî? Aringi biashara boomba kûmîarîîria bakîmîgûra? Boomba kûmîgaania kîrî agûri? Womba gûtûranga gîkoonde kîaayo na nchibe? Kana ûmuntanga kîongo kîaayo na matumo? Û-mîtongithie na njara, woone ndwaa îrîa bûkarwaa naagwe ûtîgacoka kûthithia ûu kaîrî. Atîrî, muntû athiraga inya buru agatuîkangaga maru akagwa amîona akî. Nayo nî îng'eentu mono rîrîa îthangi gûtî we ûûmîria kûrûngama mbere yaayo. Nûû nthîgûrûûne yonthe ûûmba kûmiithûkîra îkarega kûmûthiria? Ntîkira ntîarîîtie mantû jegiî magûrû ja nyamû ya rûûjî îrîa îtagwa Leviathani kana jegiî inya yaayo înene kana mûûmbîre jwaayo jwa kûrigaria. Nûû ûûmba kûmîûraga akamîrita mûgûûta? Nûû ûûmba gûtûûra gîkoonde kîaayo kîrîa kîûmo? Nûû ûûmba gûkandûra kanyua kaayo? Mpari cia maîgo jaayo nî cia kûmakania. Mûgongo jwaayo nî ta mpari cia rong'o igwatitheenue bwega ciarika. Ikirithene bwega ûrîa kinya ruuo rûtîkûrûkîîra gatîgatîîne gaacio. Igwatithanîtue bwega ciarûmatana buru ûrîa itîûmba kwathûranwa. Îtiiyaga na nyiûrû gûkeenia najo meetho jaayo nî ta weerû bwa riûa gûgîkîa. Kanyua kaayo kaumaga inyiinga bigwakana nthande cia mwanki ithandîkangaga ikiumaga ku. Nyiûrû ciaayo ciumaga toogi ta îrîa yuumaga nyongûûne îkûtherûka. Mîrukî yaayo îgwatagia makara jagaakana na kanyueene kaayo gûkauma rûmûrî. Nkiingo yaayo îrî inya îmbîî bonthe barîa batirimanaga nayo nîka bateetemaga nî ûguaa. Mîkûnjo ya mwîrî jwaayo nîka îmamanîrîte îgwatanîte naayo ûrîa îtîûmba kwenyeenyua. Nkoro yaayo nî înjûmo ta iiga îtî ûguaa. Rîrîa Leviathani yookîîra barîa barî inya mono nîka bamakaga yaitambûrûkia bakathirîrwa nî ûûme. Kinya îkamuntwa na rûchiû, kana îtumo, kana mûthîrî, gûtî u îkara. Kîrî yo chuuma nî ta rûûa na îturutia nî ta mûtî jûmworu. Mîgwî îtîtûma îmatûka kinya îkaringwa na maiga ja gîkûtha iigagua ja matî jamîringa. Kîrî yo nchûgûma îkari ta mîbua yaigua matumo jeejîte îkatheka. Mwîrî jwaayo bwa nthîgûrû jûkari ta ngîo cia nyongû, yaitambûrûkia îkagiita ntaka ta mûchumeno îgûtumîra. Îtûmaga kûrîa kworokeru kûtherûka ta nyongû, îgatûma îria rîtherûka ta nyongû ya maguta. Îîtîte îtigaga mûkondo jûkwenia muntû no athûgaanie îria ka rîkuuma mûûjî. Nthîgûrûûne gûtî nyamû îngî îkari ta Leviathani yo nî nyamû îtî ûgua. Yoonaga nyamû irîa cionthe irî inya îgacimena. Nîyo yaathaga nyamû ingî cionthe.” Ayubu nî acokerie MWATHANI aramwîra atîrî, “Nî mbijî atî gwe woomba kûthithia mantû jonthe na mîbango yaaku îtîûmba kûrigîîrîka. Gwe MWATHANI ûrîûria, ‘Nûû ûûjû ûgûkararia kîrîra gîaakwa, gûtî u akûmenya.’ Gûtî nkaanja ni Ayubu nî mbarîîtie mantû ntîûmba gûciûra, mantû jamanene ja kûrigaria ntîûmba kûjamenya. Gwe MWATHANI ûmbîrîte ‘Thikîîra naani mbarie; nkûûrie biûria naagwe ûncokerie.’ Ni Ayubu nî gûkwigua ndaakwigîîtue na matû akî îndî nandî kinya gûkwona nî nkwoneete na meetho. Tontû bûû, nî nkwimena nîûntû bwa mantû jau mbugîîte na nî nkwigerera tîîri na mûju kwonania kwirira gwaakwa.” Nyuma ya MWATHANI kwarîria Ayubu nteto iu, MWATHANI nî aacokere areeta Elifazi ûrîa wa kuuma Temani na aramwîra atîrî, “Ûûgwe na acoore baaku bobaîrî nî bûnthûûrîîtie mono. Nîkwîthîrwa buî gûtî mantû ja mma bwarîîtie jarîa jambegiî tiga jarîa jaarîîtue nî nthûûmba yaakwa Ayubu. Nandî îteeni kîrî nthûûmba yaakwa Ayubu abûrombere, naabuî bûrite kîgongwana gîa gwakîîria kîa ndeegwa mûgwanja na ntûrûme mûgwanja nîûntû bwa meeyia jeenu. Naani nkaigua îromba rîaawe ntîkeeje kûbûkanûkia kûringana na waa bweenu. Nîkwîthîrwa gûtî mantû ja mma bwarîîtie jarîa jambegiî tiga jarîa jaarîîtue nî nthûûmba yaakwa Ayubu.” Tontû bûû, Elifazi ûrîa wa kuuma Temani na Bilidadi wa kuuma Shua na Zofari wa kuuma Naama nî beetîre barathithia ûrîa MWATHANI aabeerîte. MWATHANI araigua maromba ja Ayubu. Nyuma ya Ayubu kûrombera acoore baawe, MWATHANI nî amûcokerie ûtonga bwaawe. MWATHANI aranenkera Ayubu ûtonga mainda jaîrî ja into birîa aarî nabio mbereene. Nabo ataana ba ng'ina bonthe, na aarî ba ng'ina bonthe na antû bonthe barîa baamwijî mbereene bareeta nyomba yaawe. Beetîre nîkenda bamûboreria nîûntû bwa mantû jamathûûku jonthe jarîa MWATHANI aamûretereete. Nabo bonthe; o muntû aramwaa fetha na kîmata kîa thaabu. Ayubu arabathithîria kîatho. MWATHANI nî aatharimîre ûtûûro bwa Ayubu nkûrûki ya ûrîa aamûtharimîte mbereene. Aramûtharima na ng'ondu ngiri îkûmi na inya (14,000), na nkamîîra ngiri ithanthatû (6,000), na ndeegwa cia mûraû ngiri ijîîrî (2,000), na ntigiri cia nka ngiri îmwe (1,000). Ningî Ayubu nî agîîre na ataana mûgwanja na aarî bathatû. Ayubu eetîre mwarî waawe wa mbere Jemima, wa baîrî aramwîta Kezia, na wa bathatû aramwîta Kerenihapuki. Nthîgûrûûne kunthe gûtaarî na aarî bangî babathongi ta aarî ba Ayubu. Îthe arabagaîra rûgai amwe na ataana ba ng'ina. Kuuma rîu Ayubu nî aatûûrîre mîaka îgana rîa mîrongo îna (140). Ningî nî oonere aana baawe, na aana ba aana baawe, mwanka nthukîîne ya inya. Ayubu nî aakuîre arî ntindiri îrî na ûkûrû bûbwega mma. Kaaba muntû ûrîa ûtîthingataga kîrîra kîa barîa baaî, kana akinya îkinya rîa eeyia, kana akara gîkaro kîmwe na barîa bamenagîîria Mûrungu. Îndî we agwîragîrua kûûjûria Waatho bwa MWATHANI, na nî abwîkaga nkoroone ûtukû na mûthenya. Akari ta mûtî jwaandi rûteere rwa rûûjî, jûrîa jûtîceragîîrwa nî gûciara matuunda jaaju îgiita rîrîa rîagîrîte rîakinya, na mabûûra jaaju jatînyaaraga. We nî ombanaga ûntûûne bunthe bûrîa athithagia. Barîa baaî batîkari ûu, bakari ta mauuti jarîa jaurutagwa nî ruuo, jagateewa. Tontû bûû, barîa baaî batîûmîîria îtuîro rîrîa bagaatuîrwa, kana eeyia bakara kîûthûrano kîmwe na barîa baagîru. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî atongagîîria barîa baagîru, îndî njîra ya barîa baaî nî kaûrîro. Nîatîa mîgongo yookia thîîna nîmbi akîrîîndî bakwirebera ûtheri? Anene baao nî baciaandîte nîûntû bwa ndwaa; athani baao nî bathithîtie nkireba, bairebera MWATHANI na mûnene ûrîa athuurîte waawe bakiugaga, “Tûgiiteni nyororo ciaao, twithaûreni mîkanda îrîa batûtheekete nayo.” We ûrîa waathaga arî îgûrû nooka akûbathekera; MWATHANI ga akûbakurunga. Akaabaarîria na mûthûûro, abamakie arî na marûrû, abeere atîrî, “Ngwîka mûnene waakwa Zaiûni, kîrîmeene gîaakwa gîkîtheru.” Nî ngûtûmîîria mbuge ûrîa MWATHANI augîîte: ambîrîte atîrî, “Naarua ngûgûciara; ûrî mûtaana waakwa. Mbîîra nî ûkwenda, woone mpeethie mîgongo yonthe kiigai gîaaku, ntûme waathe nthîgûrû yonthe, kuuma mûthia jûmwe mwanka jûngî; ûbaathe ûtî na kîaao ûbaaraganie ja nyongû înkuû.” Tontû bûû, nandî, buî anene thûgaanieni bwega; imenyeereni buî athani ba mîgongo. Athîkagîreeni MWATHANI na bûmûkîrage. Iringeni nthî magûrûûne jaawe atîkeeje kûthûûra atûma bûkua bûtîkinyîtie, nîkwîthîrwa marûrû jaawe nî ja mpwîî. Kaaba barîa bonthe baiciithaga ndeene ya MWATHANI. Nîatîa anthû bampingîîra ûjû MWATHANI! Babaingî nî bangarûkîte. Babaingî barîaria ciaakwa bakauga atîrî, “Mûrungu atîmwonokia.” Îndî gwe MWATHANI, nîgwe rong'o yaakwa rîonthe; nîgwe ûûmbîkagîra inya, na ûgampa ûûmbani. Nkaagîra MWATHANI, nawe akambîtîka kuuma kîrîmeene kîaawe gîkîtheru. Mamaga na ngookîîra ndî thîîria nîûntû bwa kûmenyeerwa nî MWATHANI. Ntîkîraga ngîrî înyiingî cia antû, barîa bambîthûkagîra kuuma nteere cionthe. Njû nandî MWATHANI! Mbonokia gwe Mûrungu waakwa! Nîkwîthîrwa gwe nîgwe ûkaûkagia anthû baakwa bonthe, ûkabathiria inya buru, batîkoombe kûnthithia noo atîa. Wonokio buumaga kîrî MWATHANI; MWATHANI arotharima antû baawe. Mbîtîkaga rîrîa ndagûkaîra gwe Mûrungu ûrîa ûrûngamagîîra ûûma bwaakwa! Nîgwe ûmpeejaga webero rîrîa mbatîki buru nî thîîna. Itû mbigîîrua kîaao na wigue îromba rîaakwa. Ciantû, ka bûgaatûûra bûnchambagia mwanka rî? Ka bûgaatûûra bwendeete nteto itî gîtûmi na bûcwaga mantû ja ûrongo mwanka rî? Menyeni atî MWATHANI nî aciaathûrîrîte ûrîa ûmwîtîkîtie; MWATHANI nî ambigagua rîrîa ndamûkaîra. Kûthûûra no bûthûûre, îndî bûtîkeeyie; cûnkûûnageni mantû na nkoro bûmami itandeene bieenu, naabuî bûgaikirîra. Ritageni igongwana birîa bûbuîrîte kûrita, ningî bûkarage bwîtîkîtie MWATHANI. Nî baingî bakûûria, “Këethîra twona wega noo bûrîkû! Itû MWATHANI tûmûrîkîre na weerû bwa ûthiû bwaaku!” Kûgwîrua kûrîa wîkîrîte nkoroone yaakwa nî gûkûrûkîte kûrîa bagîîjaga naku kinya rîrîa baingîîri nî irio na ndibei. Mamaga nkainogokera na thîîrî, nîkwîthîrwa gwe gwenka MWATHANI, nîgwe ûtûmaga nkara ndî kiindajî. Igua ûrîa nkuuga îtû MWATHANI; thikîîra gwikaîra gwaakwa. Igua kîrîro gîaakwa gwe mûnene, na Mûrungu waakwa, nîûntû nîgwe nkûromba. O rûkîîrî gwe MWATHANI, nî wigagua ngîkûromba; nkûritagîra kîgongwana o rûkîîrî, rîu ngeeteera wendi bwaaku. Gwe ûtî Mûrungu wa kûgwîrîrua mantû jamaaî; gwe ûtî ndûgû na barîa baaî. Ûtîendeete kwona aikumia; ningî gwe nî ûthwîre barîa bonthe bathithagia mantû jamaaî. Gwe ka ûthiragia barîa bonthe baaragia ûrongo; MWATHANI nî athwîre ooragani na antû ba waayia mono. Îndî ni nî mbijî atîrî, nîûntû bwa kîaao gîaaku kîrîa gîtîthiraga, ngaatonya nyomba yaaku; ngakûthaathayia mberekerete bwa kîûrû gîaaku gîkîtheru ndiinyiiîtie mbere yaaku. Ntongagîîria itû MWATHANI na waagîru bwaaku; nîûntû ndî na anthû babaingî-rî, ûkaareka mbîja gûta njîra yaaku. Nîkwîthîrwa gûtî ûûma buumaga tûnyua twaao; mairîrîîria ja nkoro ciaao nî ûûragani; mîmero yaao nî ta mbîrîra itîkunîki; ndûûme ciaao gûtî ngûgî ingî iritaga tiga ya kwaria ûrongo. Bakanûkie nîûntû bwa meeyia jaao, gwe Mûrungu; ka bairigicanie na irîra biaao bongwa; nîûntû bwa ûrîa meeyia jaao jaingîi, beenge buru; nîûntû nî bareganîte na Waatho bwaaku. Îndî barîa bonthe baiciithaga kîrî gwe, ûrobaejaga nkerû, bagakwinagîra barî na kûgwîrua rîonthe; ningî ûkaragie barîa bagwîtîkîtie, nîkenda bagûkaathagîîria. Nîkwîthîrwa gwe MWATHANI nî ûtharimaga muntû ûmwagîru, ûkamwigîra na rong'o ya wendo bwaaku. Itû MWATHANI, menya ûntetia na mûthûûro, kana ûnkanûkia na marûrû. Mbigîîrua kîaao itû MWATHANI, nîûntû nî nkûthangîka, MWATHANI mboria, nîûntû nî nkûthangîka mwanka mîrûitûûne. Nî nthangîkîte mono nkoroone yaakwa. Itû MWATHANI, ngeeteera ûteetho bwaaku mwanka rî? Mbigua itû MWATHANI ûmbonokie; ntunyûkia nîûntû bwa kîaao gîaaku kîrîa gîtîthiraga. Nîkwîthîrwa barîa bakuîte batîkûririkanaga; gûtî we ûûmba gûgûkumia arî gwa akuû. Nî nogeete nî gwikaîra; ndîrîte nkoojûria gîtanda meethori; ndaaraga kûrîra mwanka gîtanda gîkaa meethori akî. Ndîrîte mwanka meetho jakaimba; jatîkwona nîûntû bwa kûrîrua nî anthû baakwa. Mpebeereeni buî bûritaga ngûgî imbîî; nîkwîthîrwa MWATHANI nî arîîkîîtie kwigua kîrîro gîaakwa. MWATHANI nî aigîîtue îkaya rîaakwa; MWATHANI nî aigîîtue îromba rîaakwa. Anthû baakwa bonthe bageekîrithua nthao na bangaratane bathîînîte mono; bakagarûkanga na mpwîî bamatûke baigîtue nthoni. MWATHANI Mûrungu waakwa, nî kîrî gwe ndiiciithaga; ntunyûkia kuuma kîrî barîa bonthe bagûncwaa, ûmbonokie; batîkeeje gûnkururia mbaga wa gûntunyûkia; nabo bantambûranga ta ngatûnyi. Gwe MWATHANI Mûrungu waakwa, nkëeja kwîthîrwa kûrî u nthithîtie; nkëethîrwa kûrî ûthûûku ndî nabu; nkëeja kwîthîrwa ndîrarîaa mûcoore waakwa wega na ûthûûku, kana nthithîria mûnthû waakwa ûthûûku gûtî na gîtûmi, reka anthû baakwa beengane naani mwanka bangwatagwate, bankinyangîre nthî mwanka nkue, bakinyangîre mwoyo jwaakwa tîîriine. Njû na mûthûûro MWATHANI njû ûrwee na anthû baakwa barîa ang'entu njû ûndûûngamîîre gwe Mûrungu waakwa, reka îtua rîaaku rîonekane. Ûthûrania antû bonthe bakûthiûrûkîre naagwe ûbaathage ûrî îgûrû. MWATHANI nîwe ûgiitagîra antû îgamba ntuîra gwe MWATHANI kûringana na waagîru bwaakwa, na nîûntû ndî ûûmeene. Thiria ûthûûku bwa barîa baaî îndî barîa baagîru, ûtûme bathinyaare. Gwe nî wiijî mathûgaanio ja antû na ûkamenya ûrîa nkoro ciaao ikari, gwe Mûrungu wa mma. Rong'o yaakwa nî Mûrungu; we ûrîa wonokagia barîa baagîru. Mûrungu agambanagîra na îota, we nî Mûrungu ûthwîre ûthûûku magiita jonthe. Ûrîa ûkarega kwirira, Mûrungu akaamûnoorera rûchiû. Mûrungu nî akûmîte ûta bwaawe na aakundîka rûrigi; nî agwete mathaga jaawe ja ndwaa, mîgwî yaawe ka îgwakana mwanki. Atîrî, muntû ûmûûî airiragîria ûthûûku, agakamata îu rîa waayia, rîakûra rîgaciara ûrongo. Eenjagîra muntû ûngî îrinya rîrîraaja, îndî nowe warûkaga îrinyeene rîrîa eenjîte wengwa. Acokagîrwa nî waayia bwaawe wengwa, ûthûûku bûrîa athithanagîria bûkamûcokera. Nî ngûkaatha MWATHANI nîûntû bwa waagîru bwaawe; ngaagûkumia na rwîmbo gwe MWATHANI Ûrîa Ûrî Îgûrû buru. MWATHANI mûnene weetû, riîtwa rîaaku rîrî nkuma înene atîa nthîgûrûûne kunthe! Ûkumio bwaaku bwigîgagua mwanka îgûrû buru! Ûkumagua nî tûkenke na twaana tûnyi. Wakîte rûthingo rûrûriku buru nîûntû bwa barîa bakûthwîre rwa gûtirikamagia anthû, na barîa beendaga kwirîîria. Ndaithagîîria îgûrû, rîrîa ûûmbîte, ndoona mweri na njota iria wîkîte ku, ngaciûria: muntû nîmbi ûtindaga ûmûthûgaanîritîe; muntû arî gîtûmi kîrîku kenda ûmûmenyagîîra? Îndî gwe ûmûûmbîte atigeerie anini ang'anana na Mûrungu, wamûneneyia na watûma agîa nkuma. Nî ûmweete waathani îgûrû rîa biûmbe bingî biaaku; into bionthe ûbiîkîte waathoone bwaawe: ng'ondu kana ng'ombe, na kinya nyamû cia kîthaka; nyoni na makûyû ja îria, na birîa bionthe bikaraga rûûjîîne. MWATHANI, mûnene weetû, riîtwa rîaaku rîrî nkuma înene atîa nthîgûrûûne kunthe! Ngagûkaathaga MWATHANI na nkoro yaakwa yonthe; mbîîranage mantû jonthe jarîa ûthithîtie ja kûrigarania. Nkaagwîragua ngûkumagie mbinage ngîkumagia riîtwa rîaaku gwe Ûrîa Ûrî Îgûrû buru. Anthû baakwa bakwonaga bakagarûka bakamatûka, bageeta bakîgûûjaga bagakua. Gwe nî ûgiitîte îgamba na îota; woonania atî ndî ûûmeene. Nî ûkanûkîtie mîgongo îrîa îtîgwîtîkîtie; ûthirîtie barîa baaî buru, waangûra riîtwa rîaao kenya na kenya. Anthû beetû bathirîtue buru; ntûûra ciaao cienyangua buru; gûtî gîntû gîaatigara gîa gûtûma baririkanwa kaîrî. Îndî MWATHANI agatûûra arî mûnene mwanka kenya; agambanagîre arî rûrigeene raawe rwa waathani. Agiitagîra nthîgûrû yonthe îgamba na îota; agatuîra antû magamba na waagîru. MWATHANI nîwe giitiiro kîa barîa bainyagîîrua; nîwe kîmatûkîro kîaao îgiita rîa thîîna. Barîa bakwijî beekaga wîrîgîîro bwaao kîrî gwe, nîkwîthîrwa gwe MWATHANI, ûtîtiganagîria barîa bagûcwaga. Inîreni MWATHANI ûrîa ûtûûraga Zaiûni ndwîmbo cia kûmûkumia; tûmîîrieni mathithio jaawe kîrî mîgongo yonthe. Nîkwîthîrwa we ûrîa ûrîagia nyamuurû nî aririkanaga barîa bakûthîîna; we atîûragîrua nî kîrîro kîa barîa bainyîrîtue. Itû MWATHANI mbigîîrua kîaao! Tega ûrîa nkûthangîkua nî barîa banthwîre; gwe nîgwe ûnditaga mûromoone jwa gîkuû. Naani nkaamenyithia antû ba Jerusalemu jarîa jonthe jatûmaga ngûkaatha. Naani nkaagwîragîrua wonokanio bwaaku. Mîgongo îrîa îtîîtîkîtie MWATHANI nî îgwîte îrinyeene rîrîa îreenjîrîte anthû baao yagwatwa nî mûtego, jûrîa barategeetie bongwa. MWATHANI nî aimenyithanîtie na matua jaawe jamaagîru. Barîa baaî bagwatagua nî mantû jarîa bathithagia bongwa. Antû barîa baaî ba mîgongo yonthe îrîa îtîtîkîtie Mûrungu beerekerete gîkuûne. Barîa barî na ûbatu batîûrîria na nkîa itîaga wîrîgîîro mwanka kenya. Njû îtu MWATHANI! Ûkaareka antû boombana; mîgongo îrîa îtîtîkîtie, nî îîje mbere yaaku ûmîgambîre. Bamakie gwe MWATHANI; tûma antû ba mîgongo îrîa îtîîtîkîtie bamenya atî bo nî antû bakujaga. Itû MWATHANI nîmbi îgûtûma ûkara kûraaja naatuî? Nîmbi îgûtûma wiciitha tûrî na thîîna? Barîa baaî beenganaga na nkîa na ûng'entu bagîcwaa gûciinyîîria. Tûma bagwe mîtegoone îrîa bategeetie. Muntû ûrîa mûûî aikumagia nîûntû bwa mairîrîîria ja nkoro yaawe, muntû ûrîa ûrî ûkoroku bwa kûgîa into atîendaga MWATHANI. Muntû ûmûûi mwikumia atîonaga gîtûmi gîa gûcwaa MWATHANI. Mathûgaanio jaawe jamwîraga rîonthe atî, “Gûtî Mûrungu.” Mantû ja muntû ûmûûî jeetaga bwega magiita jonthe; matua ja Mûrungu jarî îgûrû kûraaja nawe jatîmûkinyagîîra; nawe nî amenagîîria barîa bonthe bareganaga na bwaawe. Muntû ûmûûî athûgaanagia agaciîra atîrî, “Ûûni ntîenyeenyeka! Gûtî we ûgampûmba kenya na kenya.” Kanyua ka muntû ûmûûî kaumaga irumi akî na nteto cia ûrongo na cia kwîîria antû bangî; rûûme rwaawe rwaragia nteto cia gûkurungana na inthûûku. Aiciithagîra antû tûtûûreene; kenda ooraga antû batî na maatia. Akaraga akûûrîte meetho eeteerete muntû ûtî na inya; eetagîîra aitumîte ta ûrîa ngatûnyi iicithagîra nyomoo; muntû ûmûthûûku eetagîîra aitumîte kenda agwata nkîa; yatonya mûtegoone jwaawe, akamîgwata. Muntû ûtî na inya aringagwa nthî, agakinyangwa, nî barîa barî na inya. Ûrîa mûûî augaga nkoroone yaawe atîrî, “Mûrungu nî oorîrîîtue nî ni, nî ambutatîrîte atîkûmboona.” Njû itû MWATHANI Mûrungu; wonanie inya yaaku gwe Mûrungu; ûkoorîrua nî barîa bainyîîrîtue. Nîkî ûntû muntû ûrîa mûûî amenaga Mûrungu? Nîatîa oomba kuuga nkoroone yaawe atî, gwe ûtîmûûria? Gwe MWATHANI nî woonaga wengwa; nî wiijî barîa bakûthangîka bainyîîrîîtue, na gûtî nkaanja, gwe ûkabateethia. Barîa batî na inya nî bainenkanîrîte kîrî gwe, nîkwîthîrwa gwe nîgwe mûteethia wa nkîa. Thiria inya ya muntû ûrîa mûûî na mwîyia; mûkanûkie nîûntû bwa ûthûûku bûrîa bunthe athithîtie. MWATHANI agaatûûra aathanaga kenya na kenya; antû ba mîgongo îrîa îtîmwîtîkîtie no mwanka bathaamue baume nthîgûrû yaawe. Igua maromba ja nkîa gwe MWATHANI; bathikîîre na ûbeekîre inya. Thithîria aana barîa batî na aciari na barîa bainyîîrîtue mantû jarîa jaagîrîte, nîkenda batîkamakue nî muntû noo ûrîku wa nthîgûrû îîjî. MWATHANI nîwe kîmatûko gîaakwa; tigeeni kûmbîîra, “Matûka ûgaiciithe irîmeene ta kanyoni. Nîkwîthîrwa barîa baaî nî bakûmîte moota, beekîra mîgwî, nîkenda barî muunduune baratha barîa baagîru. Mîsingi îkëeja kwaraganua rî, barîa baagîru bathithia atîa?” MWATHANI arî kîûrûûne kîaawe gîkîtheru, MWATHANI aathanaga arî îgûrû. We nî onaga mantû jonthe, nî onaga mantû jarîa antû bakûthithia. MWATHANI ageragia barîa baagîru na barîa baaî o ûmwe, nawe nî athwîre barîa bathithagîria bangî ûthûûku na nkoro yaawe yonthe. Akaurithîria barîa baaî maiga jagwakana mwanki jwa ûbiriti; akaabakanûkia na ruuo rûkwîthania. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî ûmwaagîru, na eendeete mathithio ja waagîru; antû barîa beendeete ûûma nîbo bakoona Mûrungu. Tûteethie itû MWATHANI, nîkwîthîrwa gûtî muntû ûmwagîru ûtigeere; gûtî muntû mwîtîkua ûtigeere gatîgatî ga antû. Antû bonthe nî mantû ja ûrongo beeranaga bagwîragia bangî na mîromo akî îndî barî na waayia nkoroone. MWATHANI arorûnga mîromo ya barîa baragia ûrongo; arogiita ndûûme cia barîa baikumagia, na cia barîa baugaga, “Tûûmbanaga na rûûme, bunka tûrî na kanyua, gûtî muntû ûûmba gûtûrema!” MWATHANI ariuga atîrî, “Nandî ngeeta nteethie nkîa irîa ikûthangîkua; na barîa bagûkaya nî kwinyîîrua.” Wîrane bwa MWATHANI nî bwa gwîtîkîka; nî ta fetha îkerûrîtwe na mwanki, îgakembûrwa mainda mûgwanja. MWATHANI gwe tûteethie ûtûkaragie magiita jonthe kuumania na nthukî îîjî. Nîkwîthîrwa antû babaaî batûthiûrûkîrîte nteere cionthe, na ûmaramari nîbu antû bonthe bagwîkîîra. Nîka ûkoorîrua nî ni mwanka rî MWATHANI? Nîka ûgaatûûra ûûrîrîîtue mwanka kenya? Nîka ûgaakara ûmbîciithîrîte mwanka rî? Nîka ngaakara nkîthangîkaga nkoroone mwanka rî? Ka ngaatindaga ndiithikîîrîte nkoroone yaakwa ntukû cionthe? Anthû baakwa bagakara bagîmpûmbaga mwanka rî? Nthikîîra na ûncokerie, itû MWATHANI Mûrungu waakwa; mpongeera inya ntîkéeje gûkua; anthû baakwa batîkeeje kuuga, “tûkûmûûmba;” kana bagwîrua boona ndîkûûmbwa. Îndî ndî na wîrîgîîro ndeene ya kîaao gîaaku kîrîa gîtîthiraga; nkaagwîragîrua wonokio bwaaku. Nkaainagîra MWATHANI, nîûntû nî anthithîrîtie mantû jameega. Kiaa gîciîraga, “Gûtî Mûrungu.” Biaa nî imaramari bithithagia mantû jamathûûku; gûtî noo ûmwe waabio ûthithagia mantû jameega. MWATHANI araithagîîria antû arî îgûrû, akîenda kûmenya këethîra kûrî baao baboome na këethîra kûrî noo ûmwe waao wîtîkîtie Mûrungu. Bonthe nî amaramari bateete njîra; bathûûki o ûmwe; gûtî noo ûmwe waao, ûthithagia ûrîa kwagîrîte. MWATHANI arîûria atîrî, antû barîa baaî ka batî ûûme? Bo baarîîjagîra antû baakwa into ta biakûrîa, ningî batînthaathagia. Au nîo bakaamakîrua mono, nîkwîthîrwa Mûrungu arî amwe na barîa baagîru. Barîa baaî no babangîre nkîa mîbango îmîthûûku îndî bamenye atî MWATHANI nîwe ûkaragia nkîa. Nî nkûromba Mûrungu areetere Israeli ûûmbani kuuma Zaiûni! Nchiarwa cia Jakubu ikaagwîrua, antû ba Israeli bakagîa nkerû rîrîa MWATHANI akabacokeria mawega jaao. Itû MWATHANI nûû ûûmba gûkara arîa ûtûûraga? Nûû ûûmba gûtûûra kîrîmeene gîaaku kîrîa kîtheru? Nî muntû ûrîa ûtî îgi mîtîreene yaawe, na ûthithagia ûrîa kwagîrîte, ûrîa waragia ûûma bûrîa bûrî nkoroone yaawe. Nî muntû ûrîa ûtîcambanagia, na ûtîthithanagîria ûthûûku, ûtîguutaga antû bangî kîrî muntû ûngî. Nî muntû ûrîa ûtîendaga kwona barîa Mûrungu athwîre îndî we eendaga akîri MWATHANI; ûrîa ûûjûragia wîrane bwaawe kinya bûkëethîrwa bûrî na inya atîa. Nî muntû ûrîa ûtîkoobithanagia mbeecha ciaawe eerîgîîrîte kwona mpongeeri, na ûtîjûkagia nkukumo nîkenda arita ûkûûjî bwa ûrongo. Ûrîa ûthithagia mantû jau atîkorwenyenyeka. Itû Mûrungu nkaria, nîkwîthîrwa nîgwe kîmatûkîro gîaakwa. Ndiuga na mma atî “Gwe nîgwe MWATHANI waakwa. Gûtî wega mbonekia tiga buumanîtie naagwe.” Atheru barîa barî nthîgûrûûne nî babeega mono nî mpeendaga gûkaranîra nabo. Barîa bathingataga mîrungu îngî, baingîagîrwa nî mathîîna! Ûûni ntîkoromîritîra igongwana ntîkorogweta mariîtwa jaayo. MWATHANI nîwe kiigai gîaakwa, nîwe ûmbûjûragia itharimo ûtûûro bwaakwa bûrî njareene ciaawe. Birîa ûmbathûrîrîte nî bibiega; gûtî nkaanja kiigai gîaakwa nî gîkîthongi. Nî nkaathaga MWATHANI we ûrîa ûmbathaga kîrîra kinya ûtukû nkoro nî îmbaragîria ûrîa kwagîrîte. Nî mbijî MWATHANI arî amwe naani magiita jonthe; MWATHANI arî akuî naani, ntîûmba kwenyenyeka. Tontû bûû, nkoro yaakwa nî îgwîrîîtue na mwoyo jwaakwa nî jûkenete naju mwîrî jwaakwa jûrî kiindajî. Nîkwîthîrwa gwe ûtîmbîrûkîra gwa akuû; gwe ûtîrekeeria mwîtîkua waaku oorera mbîrîreene. Gwe nî ûmenyithîtie njîra ya mwoyo; kûgwîrua kwa mma kwonekaga kîrî gwe, gûkara akuî naagwe nîku kûgwîrua gwa kenya na kenya. Itû MWATHANI mbigua; thikîîra îkaya rîaakwa ûnteethie! Igua ngîkûromba, ntî na waayia. Tega woone arîa ûûma bûrî; ûmpebeerie îgi. Kinya ûgacûnkûûna nkoro yaakwa; kinya ûganceema ûtukû; kinya ûkangeria buru, gûtî meeyia wona ndeene yaakwa; ni ntîaragia mantû jatî ja mma. Ûntû bwegiî mathithio jarîa antû bathithagia, ni nî ndeganîte na mîîtîre ya imaramari nthithagia mantû jarîa uugîîte. Nî mbîtaga na mîîtîre yaaku; na ntîmîebagîra. Itû Mûrungu nî ngûgûkaîra, nîûntû nî mbîjî ûkaambîtîka; Itû nkindîra gûtû gwaaku wigue îromba rîaakwa. Onania kîaao gîaaku kîrîa gîtîthiraga gwe Mwonokia wa barîa bamatûkaaga kîrî gwe rîrîa baithûkîrwa nî anthû baao. Menyagîîra ta kaana ka riitho ûmbithage ta ûrîa nyoni iithaga twanaana twaayo rungu rwa mathagu jaayo. Ûnkaragie kuuma kîrî barîa baaî barîa beendaga kûnthiria; anthû baakwa barîa banthiûrûkîrîte. Bo batî kîaao; na mantû jarîa baaragia no ja rwikumio. Batwîre beengeene naani; nandî nî banthiûrûkîrîte; beeteereete boona kaanya bangwîthia nthî. Bakari ta ngatûnyi yeene nyama, nî ta ngatûnyi îng'eentu iiciithîrîte gîntû. Itû MWATHANI njû, ûbaithûkîre ûbombe ûntunyûkie na rûchiû rwaaku kuuma kîrî barîa baaî. Ntunyûkia na inya yaaku itû MWATHANI, kuuma kîrî barîa beekîte wîrîgîîro bwaao mantûûne ja nthîgûrû. Bakanûkie na îkanûkia rîrîa ûtûûraga wîkîte nîûntû bwaao, Bakanûkie amwe na aana baao, na kinya aana ba aana baao. Îndî ni nî mbijî ngaakwona nîûntû ndî ûmwagîru. Naani rîrîa ngookagîîra rûkîîrî nkaang'anîrwa nî gûkwona ûrîa ûkari. Nî nkwendeete MWATHANI, gwe inya yaakwa. MWATHANI nîwe mûkarîa waakwa, na nîwe giitiiro giaakwa kîrîa kîrikie na nîwe ûmbonokagia. Mûrungu waakwa nîwe ûnkaragia na nî kîrî we matûkaga gwiciitha. Nîgue rong'o yaakwa nîgue inya îrîa îmbonokagia; nîgue giiciitho gîaakwa gîkîrikie. Nî nkaagîra MWATHANI, naani nkoonokua kuuma kîrî anthû baakwa. MWATHANI arokumua! Gîkuû nî kîaanthiûrûkîte kunthe, ndîrakoondorua nî inya yaakîo. Ûgwati bwa gîkuû nî bwanthîûrûkîte, ndîraingîîrwa nî mîtego ya gîkuû. Nî ndaakaîîre MWATHANI ndî nthîîneene, ndîrarîrîra Mûrungu waakwa kenda anteethia, nawe nî aigîrue îkaya rîaakwa. Rîu nthîgûrû îrateetema îragitagita; nayo mîsingi ya irîma îrainaina, îragaragara nîûntû bwa mûthûûro jwa Mûrungu. Togi îrambîrîria kuuma nyiûrû ciaawe, rûmûrî rwa mwanki rûrauma kanyua kaawe; na makara ja mwanki jarambîrîria kuuma kîrî we. Areebia matu areenama, najo matu jamairû nî jaarî rungu rwa magûrû jaawe. Arakarîra mûkerubi aburûka araburûkîîra ruuoone ta nyoni. Araikunîkania na muundu; araciimbîra na matu ja ngai jamakimanu. Ndweni ciatemanaga mbere yaawe; matu najo jakiuraga ngai ya nchûgû. MWATHANI nî aagambîre ta ngorogoro kuuma îgûrû Ûrîa Ûrî Îgûrû buru aragondoka, ndweni iratemana na ngai ya nchûgû îraura. Arabagera mîgwî yaawe, arabaaragania; arabatema na ndweni ciaawe, arabathiria. Mîguuru ya îria îroonekana, nayo mîsingi ya nthîgûrû îraumîra, nîûntû bwa îgondoka rîaaku gwe MWATHANI, na inya ya mîrukî îrîa yaumaga nyiûrû ciaaku. Nawe nî aaikîrie njara kuuma îgûrû arangwata, arandita ndûûjîîne imborokeru. Arambonokia kuuma kîrî anthû baakwa barî na inya; na kuuma kîrî barîa baanthwîre, nîkwîthîrwa nî baarî na inya nkûrûki yaakwa. Baambithûkîîre ndî thîîneene; îndî MWATHANI aratuîka ûteethio bwaakwa. Nî aantûnyûkîrie arampa thîîrî, arambonokia nîûntû bwa kûgwîrua nî ni. MWATHANI ampeejaga îtuui kûringana na waagîru bwaakwa; andîaga kûringana na mathithio jaakwa jameega. Nîkwîthîrwa nî nthingataga Waatho bwa MWATHANI magiita jonthe na ntaangaratana ntiga kwathîkîra Mûrungu waakwa. Mawaatho jaawe nîjo jantongagîîria; na ntîûragîrua nî matua jaawe. Ûûnî ntî îgi meethoone jaawe; ningî ntwîre ndegeete meeyia. Tontû bûû, MWATHANI ampeejaga îtuui kûringana na waagîru bwaakwa; andîaga nîûntû nî oonaga mathithio jaakwa jameega. Barîa bakwathîkagîra, kînya gwe nî ûbaigagua; barîa batî maatia, kinya gwe ûtîbathithagîria bûbûthûûku. Kîrî barîa barî nkoro injega, kinya gwe ûtuîkaga ûmwega; Îndî barîa barî nkoro cia waayia kinya gwe nooka ûbagarûkaga. Gwe ûteethagia barîa bainyiagia, îndî antû ba rwikumio, gwe nîka ûbathaithagia. Gûtî nkaanja gwe nîgwe ûmûrîkagîra; MWATHANI Mûrungu waakwa nîwe ûmpebagîria muundu. Ûrî amwe naani no ndwee na njûûrî yonthe na nkamîûmba; nîûntû bwa inya ya Mûrungu waakwa no ntagaare nthingo irîa ibairigîrîte. Mantû jarîa Mûrungu athithagia jonthe nî jamaagîru; wîrane bwa MWATHANI nî bwa mma; MWATHANI nîwe rong'o ya barîa bonthe baiciithaga kîrî we. Tontû rî, ga-kûrî Mûrungu ûngî tiga MWATHANI? Nûû ûngî ûtûkaragia ta rûthingo rwa iiga tiga Mûrungu weetû? Nîwe Mûrungu ûrîa ûmbîkagîra inya, agampeberia ûgwati njîreene. Atûmaga ngîa na rwîro ta nkûrûngû agatûma ndiirikîria ibariine. Nîwe ûnditanîte mantû ja ndwaa mwanka nkoomba gûkûma ûta bwa chuuma na njara ciaakwa. Gwe nî ûmpeete rong'o yaaku ya kûmbonokagia na njara yaaku ya ûrîo nîyo îngwatagîîra na ûmenyeeri bwaaku bwambîkîra îgweta. Nî ûmpeberetie ûgwati wampa webero, gwe ûtîrekaga ntirûka noo rî. Ndeenganîre na anthû baakwa mwanka ndîrabagwatagwata; naani ntaanogoka ntîbathirîtie buru. Ndaamûntaga muntû ngatûrîkania, nkamûringa nthî atîûkîîre kaîrî. Nîkwîthîrwa gwe nî wampeere inya ya kûrwaa; wanteethia kûûmba maitha jaakwa. Waatûmîre anthû baakwa baramatûka; ndîrathiria barîa banthwîre buru. Baaikaîre, baraaga wa kûbateethia barakaîra MWATHANI ararega kûbeetîka. Ndaabathiîre barainya ta tîîri; ndîrabakinyangîra nthî ta ntaka. Nî ûmbonoketie kuumania na ndwaa cia mîgongo îrîa îtîîtîkîtie, wampeethia mûtongeeria wa mîgongo yonthe; antû barîa ntîtwîre mbijî nîbo bantumîkagîra. Akîrîîndî beejaga kîrî ni bainyiîtie; bambigua akî bakainaina. Akîrîîndî bakuujaga nkoro buru, bakauma biiciithoone biaao birîa irikie bwega, bagîteetemaga. MWATHANI arî mwoyo; arokaathwa we mûnteethia; arokumagua we Mûrungu ûrîa ûmbonokagia. Nîwe Mûrungu ûrîa ûndîagîria, agampûmbanîîra kîrî mîgongo îngî; nîwe ûmbonoketie kuuma kîrî anthû baakwa. Îî ma, nîgwe ûtûmîte mpûûmba barîa bambithûkagîra; nîgwe ûmbonoketie kuuma njareene cia ooragani. Tontû bûû, ngagûkaathîîria kîrî mîgongo MWATHANI, nkwinîre ngîgûkumagia. Mûrungu nî aejaga mûnene ûrîa athuurîte ûûmbani bûbûnene; nî onanagia kîaao gîtîthiraga kîrî mwîtûûrîrua maguta waawe; tawe Daudi na nchiarwa ciaawe kenya na kenya. Îgûrû nî rîonanagia ûkumio bwa Mûrungu; ningî nî rîtûmagîîria mathithio jaawe ja kûrigaria. Mûthenya jûnenkagîîria jûngî nteto cia ûkumio bûu, ûtukû bûgatigîra bûngî ûmenyo bwa ûkumio o bûu. Gûtî mûgambo biritaga; gûtî rwaria biaragia; kajû kaabio gatiigîgagua. Îndî amwe na bûu, ntûmîîri yaabio îtaambaga nthîgûrû yonthe, îgakinya mîthia yonthe ya nthîgûrû. Kûu îgûrû nîku Mûrungu athithîrîtie riûa gîkaro. Narîo riumaga ta ûrîa mûjûkania aumagaraga nyomba ntukû ya mûranû, kana ta ûrîa muntû wa rwîro amatûkaga acancamûki. Riumaga mûthia jûmwe jwa îgûrû rîkagiitania mwanka mûthia jûngî, na gûtî gîntû kîûmba gwiciitha mûû jwaarîo. Waatho bwa MWATHANI nî bûbwega buru; nî bûriûkagia mwoyo. Maathana ja MWATHANI nî ja mma nî joomîagia barîa batî kîrîra. Matuîro ja MWATHANI nî jamaagîru; nî jagwîragia nkoro. Maathana ja MWATHANI nî jamaagîru; nî jaeejanaga ûûme. Gûkîra MWATHANI nî ûntû bûbwega kûrotûûra kenya na kenya. Matua ja MWATHANI nî ja mma; nî ja îota magiita jonthe. Matua ja MWATHANI nî jameega nkûrûki ya thaabu; kinya thaabu îrîa nthongi buru; jarî mûrîo nkûrûki ya nainchû; nkûrûki ya rûrua rwa nainchû. Ningî rî, nîjo janditanaga ni nthûûmba yaaku; kûjathingata kûrî îtuui rîrînene. Îndî rî, nûû wonaga maatia jaawe wengwa? Gwe MWATHANI ndekagîra maatia jarîa nthithagia ntîkûmenya. Ningî ûmenyagîîre ni nthûûmba yaaku ntîkathithagie meeyia ja ntabarako; ûkaarekeeria jambatha. Naani ngaakaraga ndî ûmûtheru, ntî na untû bwa kûmbîkîra îgi. Gwe MWATHANI mûnteethia na mûkûûri, ûroetîkîra nteto ciaakwa na mathûgaanio jaakwa. MWATHANI arogwîtîkaga rîrîa ûrî thîîneene! Mûrungu wa Jakubu arogûkaragia! Arogûtûmagîra ûteethio kuuma kîûrûûne kîaawe, agakwigîka kuuma Zaiûni! Aroririkanaga biewa biaaku bionthe, na akagwîragua nî igongwana biaaku bia gwakîîria. Arokweejaga kîrîa kîonthe nkoro yaaku yeendaga. Agakûûjûrîria mîbango yaaku yonthe! Naatuî tûgaakûngûagîra ûûmbani bwaaku tûgwîrîtue, tûgaakumagia Mûrungu weetû nîûntû bwa gûkwaa ûûmbani. MWATHANI arokûûjûrîria maromba jarîa jonthe ûmûrombeete Nandî nî nthirîtie kûmenya atî MWATHANI agaateethia mûnene ûrîa athuurîte; MWATHANI arî kwaawe îgûrû kûrîa kûtheru akaamwigua, akaamwaa na inya yaawe ûûmbani bûbûnene. Bamwe beekaga wîrîgîîro bwaao kîrî ngaarî cia ndwaa, bangî bageeka wîrîgîîro bwaao kîrî mbarathi ciaao cia ndwaa; îndî tuî twîkaga wîrîgîîro bweetû kîrî MWATHANI Mûrungu weetû. Antû ta bau bakaathirua inya bagwe îndî tuî tûkaarûngama twirikîrîîtie. Itû MWATHANI eejaga mûnene ûûmbani ûtwigague rîrîa twakûromba. Itû MWATHANI, mûnene nî agwîrîîtue nîûntû bwa kûmwîkîra inya; nî akeneete nîûntû bwa kûmwaa ûûmbani. Nî ûmûthithîrîtie ûrîa eendaga, na nî wigîtue maromba jaawe. Nîkwîthîrwa gwe wamûthagaanîre na itharimo bibingî; ûramwîkîra thirû ya thaabu îrîa ntheru buru. Aakûrombere mwoyo, naagwe ûramwaa; ûramwaa ûtûûro bûbûraaja. Ningî nî agîîte nkuma înene kuumania na ûteethio bwaaku; nî ûtûmîte eekîîrwa na aeewa gîtîîo gîkînene. Îî, gwe nî ûmûtharimîte mwanka kenya; nî ûtûmaga agwîrua nîûntû nî wîthagîrwa ûrî amwe nawe. Nîkwîthîrwa mûnene eetîkîtie MWATHANI; na nîûntû bwa kîaao kîrîa gîtîthiraga kîa Ûrîa Ûrî Îgûrû buru atîkarwenyeenyeka. Mûnene akaagwata anthû baawe bonthe; agwate bonthe barîa bamûthwîre. Abaithûkîra akaabathiria ta ûrîa mwanki jûmûnene jûthiranagia. MWATHANI akaabathiria na mûthûûro; ta ûrîa mwanki jûthiranagia. Mûnene akooraga nchiarwa ciaao ithire buru nthîgûrûûne; mbeeû yaao yûûre buru gatîgatîîne ka antû. Kinya bakamûbangîra mantû jamathûûku; na bakamûkunyanîra batîmûûmba. Nîkwîthîrwa wabeerekeeria mîgwî, bakaagarûka bamatûke. Ûrokumagua gwe MWATHANI nîûntû bwa inya yaaku! Tûgaakwinîra na tûkaathîrîîrie inya yaaku. Mûrungu waakwa, Mûrungu waakwa, nîkî ûntû ûmbîrûkîrîte? Nîkî ûntû ûrî kûraaja naani, ûtîgûnteethia kinya ndagûkaîra? Itû Mûrungu waakwa, ngûkaagîra mûthenya îndî gwe ûtiigue; nkaraara gûgûkaîra ûtukû îndî ntîone toro. Îndî gwe ûrî ûmûtheru; nîgwe ûthûûngûûrîîtwe na ndwîmbo cia ûkumio nî Israeli. Nîgwe biûjûjû bieetû bietîkîtie. Bagûgwîtîkia, naagwe ûraboonokia. Baakûrîrîîre naagwe ûrabatunyûkia; bagûgwîtîkia, naagwe ûtaabaringa nthî. Îndî nandî ni ntî muntû, ndî kang'inyo; mpeete gîntû gîa gûtimbwa nî antû na kûmenwa nî kîrîndî. Barîa bonthe bambonaga no kûnthekera banthekagîra; bagankomba bakîmbinainagîria mîtwe bakiugaga, “Eerîgîîrîte MWATHANI, nandî nî amwonokie; nî amûtuunyûkie nîûntû nî amwendeete!” Îndî gwe nîgwe waanditîre kîu kîa maama; nîgwe waamenyeereere ngîonkaga. Ntwîre nkûîrîgîrîîte kuuma ndîgûciarwa; kuuma rîu gwe ûtwîre ûrî Mûrungu waakwa. Ûgákara kûraaja naani, nîkwîthîrwa thîîna îrî akuî, na gûtî na wa gûnteethia. Ncîgîîrîîtue nî anthû babaingî; bakari ta ndeegwa irî inya ndeegwa ta cia nthîgûrû ya Bashani. Baagamîtie tûnyua twaao nîûntû bwaakwa, ta ngatûnyi îng'eentu îkîruuma. Nthirîri nî kainya buru; kinya maîndîîndî jaakwa nî jarekeenie; nkuîte nkoro buru wîrîgîîro bwathira. Nthirîri nî inya ndoomagara ta rûgîo, rûûme rwaakwa rwarûmata karakara; ûndingîte nthî tîîriine ndatigwa beco gûkua. Nthiûrûkîri nî gîkundi kîa barîa baaî; îî, banthiûrûkîrîte ta kurû bantambûrangîte njara na magûrû. Ndomba gûtara mîîndîîndî jaakwa jonthe. Nabo barînkûnîîra bakambikumîria. Nguû ciaakwa ka bakûgaana; ka bakwiringîra kuura boona ikaa ciaaû. Îndî gwe MWATHANI, ûgákara kûraaja! Itû nîgwe inya yaakwa, îjaanga ûnteethie! Onokia mwoyo jwaakwa jûtîkooragwe, tunyûkia ûtûûro bwaakwa bûtîkooragwe nî kurû iji! Ndita kanyueene ka ngatûnyi, ûmbonokie kuuma ngoji cia mbogo. Naani nkeera antû beetû mantû jarîa ûnthithîrîtie; ngûkumagie kîûthûranoone kîaao. Kumagieni MWATHANI buî barîa bûmwathîkagîra; buî bwinthe nchiarwa cia Jakubu mûkaathageeni, bûmwejage gîtîîo buî bwinthe antû ba Israeli! Nîkwîthîrwa we atîûragîrua nî mîthangîko yaao; kana amena barîa bathangîkaga. We atîbautatagîra, îndî nî abaigagua bamûkaîra. Ngaagûkumagia ndî kîûthûranoone kîrîa kînene; nkoojûragia mîciîtio yaakwa mbere ya barîa bakûthaathagia. Nkîa ikaarîa inyire; barîa bathaathagia MWATHANI bakaamûkumagia batûûre bathinyaarîte mwanka kenya! Mîgongo îkaaririkana îcoke kîrî MWATHANI; antû bonthe ba nthîgûrû bakaamûthaathayia. Nîkwîthîrwa waathani bunthe buumaga kîrî MWATHANI, nîwe waathaga mîgongo yonthe. Îî itonga bionthe bia nthîgûrû bigaaturia maru bikûthaathayie; barîa bonthe bakuujaga bakaamûthaathayia. Nthukî irîa ikeeja nyumeene ikaamûtumîkagîra; o nthukî îrîa îkeeraga nthukî îngî mantû ja MWATHANI. Ikeeranaga wonokanio bwaawe kinya kîrî barîa batîciari, ciîranage ûrîa oonokeetie antû baawe. MWATHANI nîwe mûrîîthi waakwa, gûtî gantû mbagîkia. Andîîthagia kûrîa kûrî nyaki înthongi, akambikia kûnyua kûrîa kûrî na rûûjî rûrwega. Nîwe wîkagîra nkoro yaakwa inya, agantongeeria njîreene cia waagîru nîûntû bwa riîtwa rîaawe. Kinya ngeetîîra mûguuruune jûrî na muundu jûmûnene ta jwa gîkuû gûtî ûthûûku nkîra, nîkwîthîrwa gwe ûrî amwe naani; rûturo rwaaku na mûregi jwaaku nî binkaragia. Ûthuranîrîte kîatho nîûntû bwaakwa, meethoone ja anthû baakwa; ûmpeethetie mûgeni wa gîtîîo, ûmbûjûrîrîîtie gîkombe ndoo. Nî mma wega bwaaku na kîaao gîaaku bikaathingatanaga naani matukû jonthe ja ûtûûro bwaakwa; naani ngaatûûra nyomba ya MWATHANI kenya na kenya. Nthîgûrû nî ya MWATHANI, na bionthe birîa birî ku; nthîgûrû yonthe nî ya MWATHANI na bonthe barîa batûûraga ku. Nîkwîthîrwa nîwe waamîînjîîre ndûûjîîne ndeene; areeka mûsingi jwaayo îrieene ndeene. Nûû ûûmba gwitia kîrîmeene kîa MWATHANI? Nûû ûûmba gûkûrûka kîûrûûne kîaawe? Nî muntû ûrîa ûrî mathithio jameega ûrîa ûrî nkoro întheru; ûrîa ûtîthaathagia mîrungu ya mîng'uanano, ûrîa ûtîciîtagia mîciîtio ya ûrongo. Ûu nîwe ûkoona kîtharimo kîa MWATHANI; Mûrungu ûrîa ûmwonokagia amûtue ûmwagîru. Ûu nîu antû barîa bacwaga MWATHANI bakari; barîa bacwaga kwîthîrwa barî amwe na Mûrungu wa Jakubu. Rugûreeni mpingîro! Bûrugûre mîari ya tene, mûnene wa ûkumio atonye. Mûnene wa ûkumio nûû? Nî MWATHANI, Mweneinya, mwene ûûmbani; nî MWATHANI, nchamba ya ndwaa. Rugûreeni mpingîro! Bûrugûre mîari ya tene, mûnene wa ûkumio atonye. Mûnene wa ûkumio nûû? Nî MWATHANI Mweneinya; ûu nîwe mûnene wa ûkumio. Îgwe MWATHANI nî nkûnenkanîra mwoyo jwaakwa kîrî gwe. Itû Mûrungu waakwa nîgwe mbîtîkîtie, ûkaareka mbîkîrithua nthao; ûkaareka anthû baakwa boona gîa gwikumîria. Îî ûkáreka barîa bagwîtîkîtie beekîrithua nthao; îndî ndemi iu nî icokerwe nî nthao. Mbonia njîra ciaaku îgwe MWATHANI; nditana kwithingata. Mbonia ûûma bwaaku, ûnditane kûbûthingata. Nîkwîthîrwa gwe nîgwe Mûrungu mûmbonokia; nîgwe mbîrîgagîîra magiita jonthe. Ûkóorîrua nî kîaao gîaaku MWATHANI, kana ûûrîrua nî wendo bwaaku bûrîa bwa ntwîre. Ûkáaririkana meeyia jarîa ndaathithagia ndî muntû ûmwîthî; kana ûririkana maangaratania jaakwa. Itû MWATHANI, ndirikana nîûntû bwa wega bwaaku na bwa kîaao gîaaku kîrîa gîtîthiraga. MWATHANI nî ûmwega na nî ûmwagîru; nî aritanaga eeyia njîra îrîa ciagîrîte. Atongagîîria barîa bainyiîtie kûthithia ûrîa kwagîrîte, na akabamenyithia mîîtîre yaawe. Njîra cia MWATHANI cionthe nî cia wendo na ûûma, kîrî barîa bonthe boojûragia kîrîkanîro kîaawe na bakaathîkîra maathana jaawe. Ndekera meeyia jaakwa itû MWATHANI nîûntû bwa riîtwa rîaaku, nîkwîthîrwa meeyia nî jamaingî mono. Nî muntû ûrîkû ûkîrîte MWATHANI? Ûu nîwe MWATHANI oonagia njîra îrîa abuîrîte kûthingata. Atûûraga athinyaarîte, na nchiarwa ciaawe ikaagwata nthî yee yaao. MWATHANI atumaga ûcoore na barîa bamwathîkagîra, na nîbo oojûragîria kîrîkanîro kîaawe. Nkaraga ntegeete MWATHANI magiita jonthe, nîkwîthîrwa nîwe ûnditaga ûgwatiine. Njû ûmbigîîrue kîaao; nîûntû ga nkûthîîna ndî yooruune. Nyiiîria mathîîna jaakwa; ûndite mîthangîkoone. Tega ûrîa nthangîkîte woone ûrûrû bûrîa ndî nabu, ûndekere meeyia jaakwa jonthe. Tega ûrîa anthû baakwa baingîîte; woone ûrîa banthwîre bûng'ana. Menyeera ûtûûro bwaakwa ûmbonokie; ûkaareka mbîkîrithua nthao, nîkwîthîrwa nîgwe kîmatûkîro gîaakwa. Waagîru bwaakwa na gwîtîkîka gwaakwa bikamenyagîîra, nîkwîthîrwa nîgwe mbîrîgîîrîte. Itû Mûrungu onokia Israeli; na ûmîrite mathîînene jaayo jonthe. Itû MWATHANI ngiitîra îgamba uuge ntîthûûkîtie, nîûntû ndî ûmwagîru; ntwîre ngwîtîkîtie MWATHANI na ntaagûtiga. Itû MWATHANI ncûûnkûûna nkoro ûgerie mathûgaanio jaakwa. Nîkwîthîrwa nî ntongagîîrua nî kîaao gîaaku kîrîa gîtîthiraga, na ntûûraga ndî mwîtîkua magiita jonthe. Ntîkaranagia na antû ba ûrongo, kana ngîa nkireba na antû ba waayia. Nî nthwîre gwîtania na barîa baaî na ntîkaranagia na barîa bathûûku. Itû MWATHANI nthambaga njara kwonania ntî na maatia, nkathiûrûka kîritîro gîaaku kîa igongwana. Nî nkwinagîra rwîmbo rwa nkaatho, na nkeerana mantû jonthe jamanene jarîa ûthithîtie. Îgwe MWATHANI nî mpendeete nyomba yaaku îrîa ûtûûraga gûntû kûrîa ûkumio bwaaku bwonekaga. Ûkánthiria ûkîthiria eeyia; kana ûmbûraganîria na ooragani. Bau nîbo bathithagia mantû jamathûûku nîbo beendeete nkukumo. Îndî ni ntwîre ndî mwîtîkua mbigîîrua kîaao na ûmbonokie. Antû arîa ndî gûtî ûgwati; naani ngaakumagia MWATHANI ndî kîûthûranoone kîa antû baawe. MWATHANI nîwe weerû bwaakwa na wonokio bwaakwa, nûû mpûûmba gûkîra? MWATHANI nîwe giiciitho gîaakwa, nûû ûûmba kûmbîkîra ûguaa? Rîrîa antû babaaî bambithûkîra bakîenda kûmbûraga, anthû bau baakwa bambithûkîra bagiitaraga bakagwa. Kinya njûûrî yonthe îgäncîgîîria ûûni ntîmaka. Kinya anthû bakambithûkîra nkeethîrwa ndî na ûchamba. Ûntû bûmwe nîbû nkûromba MWATHANI; bûu akî nîbu nkwenda; nabu nî atî ntûûrage nyomba yaawe matukû jonthe ja ûtûûro bwaakwa, mbonage mwago jwaawe, na mûrombage kîrîra ndî kîûrûûne kîaawe. Nîkwîthîrwa îgiiteene rîa thîîna, nîwe ûkambitha; akaambithaga gîkaroone kîaawe ankunîkagîre na îema rîaawe. Akambîîkaga arîa ntîûmba gûkinyîrîka. Naani nkoombanaga kîrî anthû baakwa ba nteere cionthe; nkaamûritagîra igongwana îemeene rîaawe ngwîrîîtue mwinagîre ndwîmbo cia kûmûkumia. Itû MWATHANI igua îkaya rîaakwa, ûmbigîîrue kîaao ûmbîtîke. Rîrîa wauga, “Nthaathayieni!” Mbugaga na nkoro yaakwa, “Ngaakûthaathayia MWATHANI.” Ûkámbutatîra MWATHANI; ûgámpînga na mûthûûro ni nthûûmba yaaku, nîûntû nîgwe ûtwîre ûrî mûnteethia. Ûgánta kana ûmbîrûkîra, gwe Mûrungu Mwonokia waakwa. Kinya ndeerûkîrwa nî baaba na maama, MWATHANI akaamenyeera. Nditana kûthithia ûrîa kwagîrîte itû MWATHANI; ntongagîîria kûrîa gûtî na ûgwati nîûntû ni ndî na anthû babaingî. Ûkárekeeria anthû baakwa bathithîria ûrîa bakwenda; nîkwîthîrwa akûûjî ba ûrongo nî bankûûjîrîte ûrongo, bakîendaga kûnthiria. Nî mbîtîkîtie atî nkoona wega bwa MWATHANI, ndî mwoyo gûkû nthîgûrûûne. Îtîkia MWATHANI; gîa na inya na kûûmîîria gwa nkoro. Îî, gîa na wîrîgîîro ndeene ya MWATHANI! Nîgwe ngûkaîra MWATHANI; gwe ûteethio bwaakwa, ûgankirîra; nîûntû wankirîra rî, gûtî mwanya mbîthîrwa ndî naju na barîa barîîkîtie gûkua na bakathikwa. Mbigua rîrîa ngwikaîra, ngîgwîtaga wîja gûnteethia; Rîrîa mbûkîîrîtie njara îgûrû, mberekerete bwa kîûrû gîaaku gîkîtheru. Menya ûnjûkanîria amwe na eeyia, barîa baritaga ngûgî imbîî; barîa bacieethagia babeega na mîromo rîrîa bakwaria na antû bangî, îndî nkoroone ciaao kûûjûri waayia. Barîee kûringana na ngûgî irîa barîtîte, ûbatuîre kûringana na ûthûûku bwa mathithio jaao. Bakanûkie kûringana na ngûgî ya njara ciaao, ûbae îtuui rîrîa rîbaagîrîte. Tontû batîtindanagîîra na ngûgî cia MWATHANI kana mathithio jaawe, akabaunanga buru, na atîbacokanîîria kaîrî. MWATHANI arokumua nîkwîthîrwa we nî ambigagua ndamûkaîra. MWATHANI nîwe inya yaakwa na rong'o yaakwa; mwîtîkagia na nkoro yaakwa naani ngateetheka; nîkîo gîtûmi ndî na kûgwîrua gûkûnene naani nkaamûkaatha na rwîmbo. MWATHANI nîwe inya ya antû baawe nîwe giiciitho gîa kwonokia ûrîa athuurîte. Itû onokia antû baaku na ûtharime kiigai gîaaku; tuîka mûrîîthi waao gwe na ûbamenyeere mwanka kenya. Îkîîreeni MWATHANI buî biûmbe bia îgûrû, îkîîreeni MWATHANI bûtûmîîrie mwago jaawe na inya yaawe. Îkîîreeni MWATHANI bûmûkumie ûrîa kwagîîrîte; thaathayieni MWATHANI kûringana na mwago jwaawe na ûtheru bwaawe. Kajû ka MWATHANI kariigîua îgûrû rîa rûûjî; Mûrungu wengwa aakûgondoka, MWATHANI aakûgondoka îgûrû rîa îria. Kajû ka MWATHANI karî inya, kajû ka MWATHANI nî ka waathani. Kajû ka MWATHANI kaunangaga mîtarakwa, MWATHANI aunangaga mîtarakwa ya Lebanoni. MWATHANI atûmaga Lebanoni îtûûatûûa ja kajaû, agatûma Sirioni îthûngathûngûtha ja njaû ya mbogo. Kajû ka MWATHANI keenagia rweni rûkamûrîka Kajû ka MWATHANI kainainagia rwanda, MWATHANI ainainagia rwanda rwa Kadeshi. Kajû ka MWATHANI gatûmaga mîtî îrîa mînene ya miuuru îkambaara, na gakeegera miitû, gûgatigwa gûtî mîtî, naku kîûrûûne kîaawe, birîa bionthe birî ku no gûkûngûîra. MWATHANI nîwe wathaga ngai îrîa nene; MWATHANI atûûraga arî mûnene kenya na kenya. MWATHANI aroa antû baawe inya! MWATHANI arotharima antû baawe na thîîrî! Nî ngûgûkumia gwe MWATHANI, nîkwîthîrwa gwe nî ûmbonoketie, na ûtîrekete anthû baakwa bancikûmiria. MWATHANI Mûrungu waakwa, ndaagûkaîre nkîenda ûteethio, naagwe ûramboria. MWATHANI gwe nî wonoketie mwoyo jwaakwa kuuma gîkuûne, wandita gwa akuû wancokia mwoyo. Kûngûîreni MWATHANI buî atheru baawe; kumieni riîtwa rîaawe rîîtheru. Nîkwîthîrwa mûthûûro jwaawe nî jwa kagiita gagakai, îndî wega bwaawe nî bwa kenya na kenya. Muntû araaraga kûrîra, îndî gûgîkîa rûkîîrî akagwîrua. Naani ndaathinyaara ngaaciîtia mbuge, “Ntîkoroenyenyua.” MWATHANI gwe, rîrîa wambonia wega, ndiirikagîria ta kîrîma, îndî rîrîa wambitha ûthiû bwaaku, nkoojûrwa nî ûguaa. MWATHANI nîwe mbîtaga, MWATHANI nîwe nkayagîra. “Gîkuû gîaakwa kîrî na gîtûmi kîrîkû? Nîmbi ûkoona ndathikwa îrinyeene? Ga-tîîri îgagûkumia? Îgaakûûjîîra ûûma bwaaku? Nthikîîra MWATHANI na ûmbigîîrue kîaao! Itû MWATHANI tuîka mûnteethia!” Gwe nî ûthirîtie kwithikîîra gwaakwa, watûma mbina nkîthûngûthaga, ûnditîte mathango wambîkîra nkerû, Tontû bûû, ngaagûkumia na nkoro yaakwa yonthe ntîgûkira, Gwe MWATHANI Mûrungu waakwa, ngagûcokeria nkaatho mwanka kenya. Nî kîrî gwe mbiciithaga MWATHANI ûkororeka mbîkîrwa nthao; mbonokia gwe nîûntû ûrî umwaagîru. Nkindîra gûtû MWATHANI, njû na mpwîî ûnteethie; tuîka kîmatûko gîaakwa, na rûthingo rwa kûmbirigîra. Tontû gwe nîgwe giitiiro gîaakwa, na rûthingo rwa kûmbirigîra, mbonia njîra na ûntongeerie nîûntû bwa riîtwa rîaaku. Giria ntîkagwe mûtegoone jûrîa ntegeri, nîkwîthîrwa gwe nîgwe ûteethio bwaakwa. Nîngwîka mwoyo jwaakwa njareene ciaaku; mbonokia gwe MWATHANI, Mûrungu wa ûûma. Nînthwîre barîa bathaathagia mîrungu îtî gîtûmi ya mîng'uanano, îndî ni nî MWATHANI mbîtîkîtie. Ndî na kûgwîrua gûkûnene nîûntû bwa kîaao gîaaku; nîûntû nî wonete mîthangîko yaakwa, na nî ûkumenya ûrûrû bwa nkoro yaakwa. Naagwe ûtînenkanîrîte njareene cia anthû, no gûmpa ûmpeete webero. Mbigîîrua kîaao MWATHANI nîûntû ndî thîîneene; ndîrîte, meetho jakaimba kinya nkoro na mwîrî nî bibithiru inya. Ûtûûro bwaakwa bunthe nî bwa kîeba, mîaka yonthe no kwithikîîra; nthiri inya buru nî thîîna, maîndîîndî jaakwa nî jamaaraganu. Tontû bwa ûrîa anthû baakwa barî babaingî, atûûri baakwa bamenete, batîendaga kûmbona; acoore baakwa ka bainainaga ndagwetwa, nabo barîa ncemanagia nabo njîreene bakamatûka bambona. Banditîte mathûgaanioone jaao teeka ndî ûmûkuû; kîrî bo ndî wa ûtheri ta nyongû înkuû. Nî mbigîtue ûrîa nkûguutwa nî babaingî; kûrî na ûgwati nteere cionthe boothûranîte amwe bambîkîra nkireba, nî barîîkanîtie bajûkie mwoyo jwaakwa. Îndî ni nîgwe mbîtîkîtie MWATHANI; mbugîîte, “Nîgwe Mûrungu waakwa.” Ndî njareene ciaaku magiita jonthe; ntunyûkia ûndite njareene cia anthû baakwa na barîa beengene naani. Garûkîra nthûûmba yaaku MWATHANI; mbonokia itû nîûntû bwa wendo bwaaku bûtîthiraga. Ûkaareka mbîkîrithua nthao gwe MWATHANI nîûntû ngûgûkaîra; ka barîa baaî bacokeerwe nî nthao baroînama gwa akuû batîkwaria. Mîromo îrîa yaragia ûrongo îrotumana, îrîa yaaragia nteto cia gûcambia barîa baagîru, îrîa yumaga rwikumio na rûmena. Mawega jaaku nî jamaingî atîa MWATHANI; jarîa wîkîrîte barîa bagûkîrîte; jarîa ûthithagîria barîa bacieejanaga kîrî gwe, meethoone ja antû bangî. Ûbaithaga giiciithoone gîa gîkaro gîaaku, arîa antû batîûmba kûbakinyîra; ûbeekaga antû gûtî na ûgwati arîa mîario ya kûbathûûkia îtîûmba kûbakinyîra MWATHANI arokumua, nîûntû bwa gwîtîkîra kûmbonia kîaao kîaawe kîrîa gîtîthiraga, rîrîa ndaithûkîrîtwe ndîraaga gwa kûmatûkîîra, ta muntû ûrî ndeene ya ntûûra încîgîîrie nî maitha. Tontû bwa ûguaa bûrîa ndaarî nabu, ndaaugaga, arîa ndî ûtîûmba kûmbona. Îndî gwe nî waigîrue maromba jaakwa, rîrîa ndaagûkaîre ûteethia. Endageni MWATHANI bwinthe buî atheru baawe. MWATHANI nî amenyagîîra barîa baamwîtîkîtie, îndî barîa aikumia, akabaa îkanûkia rîa kûng'ana. Gîeni na inya na kûûmîîria gwa nkoro, buî bwinthe barîa bakaraga bûrî na wîrîgîîro ndeene ya MWATHANI. Kaaba muntû ûrekeri maatia jaawe, ûrîa meeyia jaawe jarîkîtie kwangûrwa. Kaaba muntû ûrîa ûtî îgi mbere ya MWATHANI, na ûrîa ûtîîkaga mantû ja waayia nkoroone yaawe. Rîrîa ntaarî ndînkuumbûra meeyia jaakwa, ndaarî ndînkwinya buru, nîûntû bwa gwikaîîra mûthenya junthe. Nîkwîthîrwa, gwe wankanûkagia rîonthe, ûtukû na mûthenya; kainya gaakwa kaarî gakûthira buru; ndoomagara mwîrî ta ûrîa matî joomagaragua nî riûa rîa thaano. Nîrîo ndaugîre, “Nkaaumbûrîra MWATHANI maatia jaakwa.” Naani ndîrairira meeyia jaakwa ntîgûkwitha kinya jarîa jarî nthoni; naagwe ûrandekera ndîrathira îgi. Tontû bûû, nî mbijî atî muntû ûrîa mwagîru agakûromba îgiita rîa thîîna, kinya îkeethîrwa îmwîjîîrîte ta mûguû jwa îkondoria îtîmûkinyîra. Gwe nîgwe giiciitho gîaakwa; nîgwe ûgiragia mbona thîîna; ûmpeejaga ûteethio kuuma nteere cionthe. Ngakweejaga kîrîra na nkwonagîîrie njîra irîa ûbuîrîte gwîtîîra; ngaagûtaaraga na gûtî rîo nkoorîrua nîgwe. Menya waaga ûûme ta mbarathi kana nyûmbû, irîa ciathagwa na rûthanju na mîrigi, kenda imenya ûrîa muntû akwenda. Mîthangîko ya muntû ûrîa mûûî nî îmiingî; îndî ûrîa wîtîkîtie MWATHANI oonaga mawega jaawe kuuma nteere cionthe magiita jonthe. Gwîrueni na bûkeneere MWATHANI, buî barîa baagîru; kûngûîreni na kûgwîrua, buî bwinthe barîa bwathîkagîra MWATHANI. Gwîrîrueni MWATHANI, buî barîa baagîru; barîa baagîru nî babuîrîte kûmûkumia. Kumieni MWATHANI na wandîîndî, mwinîreni na kînanda kîa ndigi îkûmi. Mwinîreni rwîmbo rûrwerû; ringeni kînanda bwega bûkîmûkûngûagîra. Nîkwîthîrwa wîrane bwa MWATHANI nî bwa mma, ningî we nî wa gwîtîkua mantûûne jonthe jarîa athithagia. Eendeete waagîru na îota; nthîgûrû yonthe yûjûri kîaao kîa MWATHANI kîrîa gîtîthiraga. Îgûrû rîoombîrwe na kiugo kîa MWATHANI; na birîa bionthe birî ku biagîîre kuumania na kanyua kaawe. Oothûranîrie rûûjî rwa îria ja ûrîa rûûjî rwîkagîrwa gîkirine, aracokanîîria kûrîa kworokeru ja ûrîa into bicokanagîîrua bigeekwa chukuune. Nthîgûrû yonthe îrokîra MWATHANI; atûûri bonthe ba nthîgûrû nî bamûgwatagîre nthoni. Nîkwîthîrwa arerie, nthîgûrû îroombwa; aarauga, into bionthe biraumîra. MWATHANI atûmaga nkireba cia kîrîndî ituîka cia ûtheri; agatûma mîbango ya antû îrega kûjûra. Kîrîra kîa MWATHANI gîtûûraga mwanka kenya, meerekeeria jaawe jatîgarûkaga. Kaaba mûgongo jûrîa jûthingataga MWATHANI arî we Mûrungu waaju; nîkwîthîrwa antû baaju nîbo athuurîte barî antû baawe. MWATHANI araithagîîria kuuma îgûrû, nawe nî onaga antû bonthe ba nthîgûrû. Araithagîîria arî gîtîîne kîaawe kîa ûnene, nawe nî oonaga ûrîa antû bonthe barîa barî nthîgûrû bakûthithia. Nîwe ûbeekagîra mathûgaanio nkoroone ciaao, na nî athûûjaga mathithio jaao jonthe. Mûnene atîonokaga ndweene nîûntû bwa ûrîa arî na njûûrî înene; nchamba itiiritaga ndweene na inya yaayo. Nî gûta îgiita muntû kwîrîgîîra mbarathi îmûûmbanîîra ndweene, amwe na inya yaayo yonthe, îtîûmba kwonokia muntû. Atîrî, meetho ja MWATHANI jatîebagîra barîa bamûkîrîte; akaraga araithîîrîtie barîa beekaga wîrîgîîro bwaao ndeene ya kîaao kîaawe kîrîa gîtîthiraga. Nî aboonokagia gîkuûne, na akagiria bakua îgiita rîa mpara. Tûrî na wîrîgîîro ndeene ya MWATHANI nîwe ûteethio bweetû na rong'o yeetû. Nkoro cieetû irî na kûgwîrua ndeene yaawe, nîkwîthîrwa tûrî na wîtîkio ndeene ya riîtwa rîaawe rîrîtheru. Kîaao gîaaku kîrîa gîtîthiraga kîrokara kîrî tuî MWATHANI, o ta ûrîa kinya tuî tûrî na wîrîgîîro ndeene yaaku. Ngaakaathaga MWATHANI magiita jonthe; ntîkorotiga kûmûkumagia. Nkoro yaakwa iikumagia nîûntû bwa MWATHANI buî barîa bûinyîîrîîtue igueni na bûgwîrue. Tûkumieni MWATHANI; tûkumie riîtwa rîaawe tûrî amwe. Ndaarombere MWATHANI, nawe ambigua, arambonokia kuuma kîrî ûguaa bwaakwa bunthe. Barîa beerîgagîîra MWATHANI, bakaraga bakengakengi, moothiû jaao jatîtukaga nî nthao. Ni nkîa ndaakaîîre MWATHANI ndî mîthangîkoone, nawe araambigua, na arambonokia thîîneene ciaakwa cionthe. Mûraîka wa MWATHANI akaragia barîa bakîraga MWATHANI, akaboonokia ûgwatiine. Cema MWATHANI woone nî ûmwega; kîtharimo nî kîrî muntû ûrîa wiciithaga kîrî MWATHANI. Kîrageni MWATHANI, buî atheru baawe, nîkwîthîrwa barîa bamûkîrîte gûtîkîo baagaga. Ngatûnyi no ciage biakûrîa na ikaigua mpara, îndî barîa beetîkîtie MWATHANI gûtîkîo gîkîega baagaga. Njûûni, buî aana baakwa, bûnthikîîre, naani nkaabûritana gûkîra MWATHANI. Kûrî we weenu wendeete kûgwîrîrua ûtûûro? Kûrî we wendeete ûtûûro bûbûraaja bwa kûgwîrua? Gwata rûûme rwaaku rûtîkaarie bûbûûî, ûrigîrie mîromo yaaku kwaria ûrongo. Tigana na ûthûûku, ûthithagie mantû jameega, cwaaga thîîrî ûtîkûnoga. MWATHANI nî amenyagîîra barîa baagîru; nî aigagua barîa bamûkaagîra. Îndî MWATHANI atîendaga kwona barîa bathithagia mantû jamaaî; bathiria gûkua booragîria buru. Rîrîa barîa baagîru baakaîra MWATHANI, we nî abaigagua, na akabarita thîîneene yonthe. MWATHANI eethagîrwa arî akuî na barîa bakuîte nkoro, ateethagia barîa baagîîte wîrîgîîro. Muntû ûmwagîru nî onaga mathîîna jamaingî îndî MWATHANI nî amûritaga kîrî jo jonthe. Amûmenyagîîra bûbwega buru, atîkaunîke kîrûitû noo kîmwe. Ûthûûku bwa barîa baaî noobu bûkaabarîa; anthû ba barîa baagîru no mwanka bakanûkue. MWATHANI nî oonokagia antû baawe barîa bamatûkaga kîrî we batîkanûkua. Itû MWATHANI rwaa na barîa banthangaga, ûûre barîa barûjaga naani. Rûma mathaga wîje ûnteethie. Ûkîîria îtumo winainie mûthîrî, wîngane na anthû baakwa, ûmbîîre ûkaambonokia! Tûma bacokerwe nî nthao barîa beendaga kûmbûraga baconoke angaaratania barîa bambangagîra ûthûûku batigane nabu. Barourutwa ta mauuti jauruti nî ruuo, mûraîka wa MWATHANI eenganîte nabo! Njîra îrîa bageeta nayo îrogîa muundu na îgatendera, mûraîka wa MWATHANI eenganîte nabo! Nîkwîthîrwa bantegeetie na mîtego ûtheri; bagampînjîra marinya gûtî na gîtumi. Barothirua batîkûmenya! Barotegua nî mîtego îrîa barantegereete! Barogwa marinyeene jarîa barampînjîrîte bakathira! Naani nkaagwîrîrua MWATHANI; mûkumie nîûntû bwa kûmbonokia. Nkauga na inya yaakwa yonthe atîrî, “Nûû ûngî ûkari taagwe MWATHANI? Gwe ûkaragia barîa batî na inya kuuma kîrî barîa barî na inya gwe ûteethagia barîa batî kîene kuuma kîrî barîa bainyanagîîria.” Antû babathûûku bankûûjagîîra mantû jatîo bakanthitangîra mantû ntiijî. Bandîaga wega bwaakwa na ûthûûku; bakambîkîra kîeba nkoroone. Îndî ni nî ndeekagîra ithango rîrîa baajîtue, na ngaciata biakûrîa, ngaturia maru nkeenamîîria mwanka nthî nkabarombera. Ndaathithagia ûu ta muntû ûkuîri nî mûcoore kana mûtaana wa ng'ina; ndeetaga kîrîraga ta muntû ûkuîri nî ng'ina. Îndî boona ndî thîînene, ka boothûranaga bagwîrîtue, bakanthithîria nkireba; nabo ageni ntîtwîre mbijî baakaraga bakîmbûûraga. Barîa baaî bankurungaga na rûmena, bagankûnûrîra meetho bang'eenti. Itû MWATHANI, ûgakara ûmpeete meetho mwanka rî? Mbonokia kuuma kîrî ngatûnyi îîjî! Naani ngagûcokeria nkaatho ndî kîûthûranoone gîa antû baaku; ngaagûkumia ndî ntunduune ya antû baaku. Ûkaareka barîa bacwaga ûthû naani boona gîa kûgwîrîrua; ûkaareka barîa banthwîre ûtheri boona gîa gwikumîria. Nîkwîthîrwa bo batîcwaga thîîrî, îndî bo ka baandagîîra antû ba thîîrî mantû ja ûrongo. Banthekagîra bakiugaga, “Nîtûroonere ûrîa ûrathithagia.” Îndî nîûntû nî ûroonere ûrîa kûrakarîre MWATHANI ûgákira. Itû MWATHANI ûgaakara kûraaja naani. Ithuranîre gwe Mûrungu MWATHANI waakwa wîje wonanie ûûni ndî ûûmeene. Itû MWATHANI Mûrungu waakwa, gwe ûrî ûmwagîru, onania atî ni ntî na maatia, ûtîkaareke bagwîrua bambikumîria. Ûkaareka baciîra boongwa atîrî, “Tûkûûjûria ûrîa tûreendaga.” Ûkaareka bauga, “Tûkûmûthiria buru.” Tûma bacokerwe nî nthao bangaratane bonthe barîa bagwîragua ndî thîînene! Baroojûrwa nî nthao barîa bambikumagîria! Barîa beendaga kwona ntî na îgi nî bakene na bagwîrue bakiugaga MWATHANI nî ûmûnene, we wendaga kwona nthûûmba yaawe îkari bwega. Naani nkeerana ûrîa ûrî ûmwagîru, ngûkumie mûthenya junthe. Meeyia nî jaaragîria muntû ûrîa mûûî nkoroone yaawe ndeene; bûkamwonia gûtî gîtûmi gîa gûkîra Mûrungu. Nîkwîthîrwa aciaagia atî meeyia jaawe jatîûmba kûmenyekana athûûrwa. Nteto irîa ciumaga kanyua kaawe nî cia waayia akî; aagîîte ûûme buru gûtî ûntû athithagia bûbwega, kinya amami nî abangaga mîbango îmîthûûku; eendaga kûthithia mantû jamaaî, na atîreganaga na ûthûûku. Wendo bwaaku MWATHANI bûrîa bûtîthiraga bwitîîtie bwakinya îgûrû. Gwîtîkîka gwaaku gwitîîtie gwakinya îgûrû. Waagîru bwaaku bûneenei ta irîma; îota rîaaku rîorokereete ta îria Nîgwe ûmenyagîîra antû na nyomoo. Itû Mûrungu, kîaao gîaaku gîtîthiraga; antû nî boonaga giciitho rungu rwa mathagu jaaku. Barîjaga biakûrîa bia kûng'ana kuuma kîrî gwe; na ûkabaa bia kûnyua mûuroone jwaaku jwa mawega. Nîkwîthîrwa gwe nîgwe kîthima kîa mwoyo; twonaga weerû kuumania na weerû bwaaku. Îta na mbere kwonanagia kîaao gîaaku kîrî barîa bakwijî, na ûtugi bwaaku kîrî barîa baagîru. Ûkaareka aikumia bankinyanga, kana barîa baaî bampînga. Tega woone ûrîa barîa baaî bagwîte nthî bagwîthîtue ûrîa batîûmba gûûkîîra. Ûkámakua nî mantû ja barîa baaî; ûkáirîrîîria gûkara ta antû babathûûku. Nîkwîthîrwa bakooma ntûti ta nyaki, bakanyaara ta matî jaîîte nî riûa. Îtîkagia MWATHANI na ûthithagie mantû jameega naagwe ûgatûûra nthûgûrûûne gûtî ûgwati ûkwona. Cwaaga kûgwîria MWATHANI, nawe agakûûjûragîria ûrîa ûkwenda. Cieejanage kîrî MWATHANI; ûmwîtîkagie nawe agaagûteethagia. Agaatûma waagîru bwaaku bwonekanage ta mûthenya oonanie ûrîa ûrî na îota weerûûne. Kirîîria kîrî MWATHANI; ûmweteere ûborereete; ûkámaka woona barîa baaî bakîthinyaara. Ikaanagie mûthûûro na ûreganage na marûrû; ûkainogia nîûntû bireetaga ûthûûku. Barîa baaî bakathirua; îndî barîa beerîgagîîra MWATHANI bakaagwata nthî yee yaao. Barîa baaî bakaathirua ntûtî bwacwaa kûrîa barî bûtîboona. Îndî barîa bainyiiagia bakaagwata nthî yee yaao bakarage na thîîrî bathinyaarîte. Barîa baaî babangagîra barîa baagîru ûthûûku bakabakûûrîra meetho na mûthûûro. Îndî MWATHANI nîka athekagîra barîa baaî, nîûntû nî aijî îgiita rîaao rîa gûkanûkua rîrî akuî. Barîa baaî bakûûrîte nchiû na bakûma moota bûkîendaga kûthiria nkîa irîa itî kîene; barîenda kûthiria barîa baagîru buru. Bakooragwa na nchiû ciaao, na moota jaao jaunangwe. Nî kaaba gantû kanini ka muntû ûmwagîru, nkûrûki ya ûtonga bunthe bwa barîa baaî. Nîkwîthîrwa barîa baaî bagaatunywa inya yaao, nawe MWATHANI akaaigîka barîa baagîrîte. MWATHANI nî amenyagîîra barîa bamwathîkagîra, na nthîgûrû îkaa yaao kenya na kenya. Batîkoroaga ûteethio îgiita rîa thîîna; na îgiiteene rîa mpara, bakethagîrwa barî na bia kûng'ana. Îndî barîa baaî bakaathira buru; anthû ba MWATHANI, bakari ta maûa jarîa janyaaraga jakooma bakarima ta toogi. Muntû ûrîa mûûî, akoobaga atîkûrîaa îndî ûrîa mwagîru, atî ngoga kweejana. Barîa batharimi nî MWATHANI nîbo bakaajûkia nthî yee yaao, îndî barîa barumi nîwe bakeengwa baume ku. MWATHANI nîwe ûteethagia muntû kûgîa na mîîtîre îmîega, ningî nî akaragia muntû ûrîa ûmûgwîragia. Kinya akagiitara, atîgûûjaga, nîkwîthîrwa MWATHANI nî amûgwatagîîra. Kuuma wîthî bwaakwa mwanka ûkûrû bûu ndî nabu, ntoona muntû ûmwagîru atiganîrîîtue nî MWATHANI, kana mbona aana baawe bakîrombaga biakûrîa. We rîonthe aeejanaga na magi, na agakoobithania, nabo aana baawe baeejaga kîtharimo. Tigana na ûthûûku wambîîrie kûthithagia mantû jameega, nacio nchiarwa ciaaku igaatûûra nthîgûrûûne mwanka kenya. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî eendeete ûûma, na atîtiganagîîria barîa bamwîtîkîtie. Barîa baagîru bagaatûûra bamenyeeri mwanka kenya, îndî nchiarwa cia barîa baaî ikeengwa ciume ku. Barîa baagîru nîbo bakaajûkia nthîgûrû yee yaao batûûre ku kenya na kenya. Muntû ûmwagîru aaragia nteto cia ûûme akaaria mantû jarî na ûûma. Eekaga Waatho bwa Mûrungu waawe nkoroone na atîbwîrûkagîra. Muntû ûmûûî akabagîra muntû ûmwagîru agîcwaa ûrîa akamûûraga. Îndî MWATHANI atîrekagîîria ûrîa mwagîru kîrî ûrîa mûûî, kana areka atuîrwa bûbûûî îgambeene. Îrîgagîîra MWATHANI ûkîmwathîkagîra, nawe agaatûma wigwatîra nthîgûrû yaa yaaku; naagwe ûgaacionera barîa baaî bakîîngwa ku. Ndîroona muntû ûmûûî waainyanagîîria waaciûkagîîria îgûrû rîa bangî ta mîtarakwa ya Lebanoni. Îndî ngîkûrûkîîra o kaîrî, muntû ûu atî o; ndîramûcwaa ndîramwaga. Tega woone muntû mwagîru ûtî îgi; muntû wa thîîrî nîwe ûrî mbeeû. Îndî eeyia bakaathiragua; nchiarwa ciaao ithire buru. Wonokio bwa barîa baagîru buumaga kîrî MWATHANI; nîwe kîmatûkîro kîaao îgiita rîa thîîna. MWATHANI nîwe ûbateethagia na akaboonokia; abatuunyûkagia kuuma kîrî barîa baaî, nîûntû beetaga gwiciitha kîrî we. Itû MWATHANI ûkángondokera na mûthûûro jwaaku ûgánkanûkia na marûrû jaaku. Nîkwîthîrwa ûndathîte na mîgwî, ndagwa nthî. Mûthûûro jwaaku, jûtûmîte nkaajua mwîrî junthe; meeyia jaakwa, jagatûma mbajua. Meeyia jaakwa jaingîîte jagantagaara; janditwîrîte jankîria inya. Ndî na ironda bibithûûku nîka bikûnuunka nîûntû bwa waa bwaakwa. Ndîkuunîka mûgongo buru nî gûtindaga nturîîtie maru ntiirithîtie ûthiû nthî ndithikîîrîte mûthenya junthe. Ka-ngwakana mwîrî junthe; gûtî o ntîkwigua mûrimo. Mpûûmbi buru, ntî noo kainya; ndiikaîrîte nî mûrimo nkathîîna nkoroone mono. Itû MWATHANI nî wiijî mairîrîîria jaakwa; nî ûkwona ûrîa ngwikaîra. Nkoro yaakwa ka îgûtuumatuuma; nthirîri nî inya buru; kinya meetho jaakwa jatîkwona. Acoore baakwa na antû barîa bambijî batîkinyaga akuî naani nîûntû bwa mbajua yaakwa; kinya ndûgû ciaakwa irûngamaga gataaria. Barîa beendaga kûndita mwoyo bantegagîra mîtego; barîa beendaga kûnthûûkia batindaga kûmbangîra ûthûûku mûthenya junthe. Îndî ni nkari ta muntû ûtî matû, gûtî u mbigagua; nkari ta maamu, ntîtumûraga kanyua gaakwa. Îî nkarî ta gûtî u mbigagua; ta ntîûmba gwiteteera. Îndî ni mbîkîte wîrîgîîro bwaakwa kîrî gwe itû MWATHANI; nîgwe ûgancokeria îromba rîaakwa, itû gwe MWATHANI Mûrungu waakwa. Akî ûrîa ngûkûromba nî atî, ûkarekeeria anthû baakwa bagwîrîrua kûthangîka gwaakwa baikumia boona nkîthira. Nîkwîthîrwa ndî akuî kûthira, na ndî na ûrûrû bûtîkûthira. Nî nkuumbûra maatia jaakwa; nî nkwirira nîûntû bwa meeyia jaakwa. Anthû baakwa barî inya; nî babaingî barîa banthwîre gûtî na gîtûmi. Barîa bandîaga wega bwaakwa na ûthûûku banthwîre nîûntû nthingataga ûûma. Ûkámbîrûkîra itû MWATHANI! Itû Mûrungu waakwa, ûgákara kûraaja naani! Îjanga ûnteethie, itû MWATHANI Mwonokia waakwa! Ntwîre mbugîîte nkaimenyeera ntîkeeje kwîyia na rûûme rwaakwa; ntîtumûra kanyua gaakwa bunka ndî amwe na antû barîa baaî. Ntwîre ndiikirîrîte ntîkûgamba, îndî gûkira gwaakwa kûratuîka kwa ûtheri, mîthangîko yaakwa îreeta na mbere kwongeereka. Ndaathûgaania ndîragwatwa nî marûrû, ndîraaakanwa nî mûthûûro nkoroone, ndîraremwa nî kûûmîîria, ndîraaria. MWATHANI, menyithia rîrîa ûtûûro bwaakwa bûkaakinya mûthia; menyithia ûrîa ûtûûro bwaakwa bûng'ana; menyithia këethîra ûtûûro bwaakwa bûrî akuî kûthira. Nîkwîthîrwa ûtûûro bûrîa ûmpeete gwe nî ta gîntû gîa gûkumbata na nkuundi inkai; ûtûûro bwaakwa bunthe tî gîntû meethoone jaaku. Nî mma atî muntû wonthe ûrîa ûrî mwoyo nî ta mîrukî ya kanyua. Muntû eetaîtaga ta kîrundu; kinya kwinogia kûrîa ainogagîria na mantû naku nî kwa ûtheri; muntû oothûranagia into na atiijî nûû ûkaabirîa. Îndî nandî MWATHANI, nîmbi mbeteereete? Wîrîgîîro bwaakwa nî kîrî gwe. Mpeberia meeyia jaakwa jonthe; ûkaareka nthekeerwa nî biaa. Gankire; ntîtumûra kanyua; nîûntû jaja nî mathithio jaaku. Ûgáankanûkia kaîrî; ndîkwinya buru nîûntû bwa mpûûrwa irîa ûmpûûrîte. Rîrîa ûgûkanûkia muntû nîûntû bwa meeyia jaawe, ûmûng'eenyaga ta kîng'inyo akaaga antû aeega. Nî mma muntû nî ja mîrukî. Igua îromba rîaakwa gwe MWATHANI na ûthikîîre kîrîro gîaakwa; waigua nkîrîra ûgákira. Nîkwîthîrwa ni ndî muntû ûriûngîte; ndî mûgeni o ta ba baaba ba karaaja bonthe. Mpebeeria meetho mbikie noo mîrukî itû, mbere ya nciîtîra mbîthîrwa ntî o. Ndeetereere MWATHANI nkirîrîîtie; nawe arankindîra gûtû, araigua kîrîro gîaakwa. Nî aanditîre îrinyeene rîa thîîna, arandita ntakeene ya rûko, arankinyithia antû aariku, ndîratua gwîtaga ntî na ûguaa. Nî eekîîre rwîmbo rûrwerû kanyua gaakwa; rwîmbo rwa gûkumagia Mûrungu weetû naru. Babaingî boona mantû jau bagaakîra, nabo bageetîkia MWATHANI. Kaaba muntû ûrîa wîtîkîtie MWATHANI; ûrîa ûtîîkaga wîrîgîîro kîrî aikumia; kîrî barîa bathingataga mîrungu îtî ya mma! Mantû ja kûrigarania jarîa ûtûthithîrîtie, nî jamaingî mono mîbango îrîa ûtûbangîrîte nî îmînene gwe MWATHANI Mûrungu weetû, na gûtî Mûrungu ûngî taagwe. Kinya nkauga ntûmîîrie mbîîrane mantû jau, ntîûmba nîûntû nî jamaingî ûntû jatîûmba gûtarîka. Gwe ûtî na bata na kûritîrwa igongwana na biewa; ûtîcwaga igongwana bia gwakîîria kana bia kûthiria meeyia; îndî gwe nî wigagua maromba jaakwa. Naani mbugîîte, “Tega, ndîkwîja! Nîkwaandîki yukuune rîaaku ûrîa mbwîrîte kûthithia; Nî ngwîragîrua kûthithia wendi bwaaku gwe Mûrungu waakwa; Waatho bwaaku nî bwaandîki nkoroone yaakwa.” Nî ntûmîîrîtie nteto injega cia kwonokania gwaaku kîûthûranoone kîrîa kînene; gwe MWATHANI nî wiijî gûtî rîo ndaatumia mûromo ndega kwaria. Ntithaga nkuma ya kwonokania gwaaku nkoroone yaakwa; ntûmagîîria ûrîa ûrî wa mma na ûrîa wonokanagia. Gûtî rîo ndegaga gûtûmîîria bwa kîaao gîaaku kîrîa gîtîthiraga na bwa ûûme bwaaku kîûthûranone kîrîa kînene. Itû MWATHANI menya ûmbitha kîaao gîaaku, kîaao gîaaku kîrîa gîtîthiraga na ûûma bwaaku bironkaragia magiita jonthe. Nîkwîthîrwa moothûûku jarîa janthiûrûkîrîte jatîûmba gûtarîka; meeyia jaakwa jaingîîte jaakûrûka kîthimi; nîjo maingî nkûrûki ya nchiûri ciaakwa cia mûtwe; naani nkuîte nkoro buru. Îtîkîra kûmbonokia itû MWATHANI; itû MWATHANI îjanga na mpwîî ûnteethie! Baroaraganua buru bagacokeerwa nî nthoni barîa bakwenda gûntuunya mwoyo; barocoka baûûri bakiigagua nthoni barîa beendaga kwona ndî thîînene! Barorigara bakarigarûka bacokeeri nî nthao barîa banthekagîîra nî kûmena! Îndî barîa bonthe bakûthaathagia barogwîragua magiita jonthe nîûntû bwaaku; barîa beetîkîtie kwonokania gwaaku baûgaga magiita jonthe, “MWATHANI nî ûmûnene!” Ni ndî nkîa îtî kîene; îndî MWATHANI atîûrîrîtue nî ni. Nîgwe ûteethio bwaakwa na nîgwe mûmbonokia; menya ûthaa itû Mûrungu waakwa! Kîtharimo nî kîrî muntû ûrîa ûthûgaanagîria nkîa; MWATHANI akaamûteethagia rîrîa thîîna yamwîjîîra. MWATHANI akaamûmenyagîîra na amûtûûrie mwoyo; akaamûeejaga mawega arî nthîgûrûûne; atîkoromûrekeeria akinyangwa nî anthû baawe. MWATHANI akaamwîkagîra inya rîrîa aajîtue; akaamworagia mîrimo yonthe îrîa îkaamûgwataga. Tontû bûû, nî nkûromba MWATHANI nkiugaga atî, “Itû MWATHANI mbigîîrua kîaao; nî nkwîîrîtie îndî îtîkîra kûmboria.” Anthû baakwa barîa batîkwenda kûmbona bariuga: “Gatîkue koorîrie?” Beejaga kûndaitha bakîmbooreragia na mîromo na nî cia kwaria bagûcwaa; bathiria kuumagara nî ciaakwa akî bakûeejana. Barîa bonthe banthwîre barîaranîria ciaakwa na kîoe; beetîkîtie ntîtiga. Bariuga atîrî, “Aajîtue nî jûrîa mûthûûku buru buru; atîûkîîra au amami kaîrî.” Kinya mûcoore waakwa wa ndeene buru ûrîa ntwîre mbîtîkîtie ûrîa tûtwîre kûrîîjanîra nawe, kinya we nî angarûkîte. Îndî gwe MWATHANI mbigîîrua kîaao; tûma mbigue bwega ndîe anthû baakwa kîrîa bacwîte. Bûu bûgaatûma menye atî gwe nî ûmpendeete, nîûntû bwa kûrega wendi bwa anthû baakwa bûûjûra. Ngwatîîra gwe nîûntû bwa wathîki bwaakwa, na ûndûngîkage mbere yaaku magiita jonthe. Arokumagua, MWATHANI Mûrungu wa Israeli, kuuma kenya mwanka kenya! Amen! Amen! O ta ûrîa nthia iirîragîria rûûjî rwa mpio, noou kinya ni ngûkwirirîria gwe Mûrungu. Nkoro yaakwa nî înyonterete Mûrungu; nî înyonterete Mûrungu ûrîa ûtûûraga mwoyo. Ndîûria nîrî ngaakinya nthaathayia Mûrungu ndî mbere yaawe? Ntindaga kûrîra, nkaraara kûrîra; meethori nîjo irio biaakwa bia mûthenya na ûtukû; antû nabo bakaraga bakîmbûûragia, “Ka-Mûrungu waaku arî kû?” Ndirikanaga mantû jaja nkaringwa nî nkoro; ûrîa ndaatongagîîria kîrîndî îgiita rîa mambura, gîgatonya nyomba ya Mûrungu kîthingateene, gîgîkûngûagîra kîgwîrîtue na gîkiinaga ndwîmbo cia gûkaatha Mûrungu. Nîmbi îtûmîte ûûjûrwa nî kwithikîîra gwe nkoro yaakwa? Nîmbi îtûmîte waga thîîrî? Îtîkia Mûrungu na wîtîkie atî nkaamûkumia o kaîrî; nîwe ûteethio bwaakwa bwa akuî, na nîwe Mûrungu waakwa. Mûrungu waakwa, ndî na kwithikîîra gûkûnene nkoroone yaakwa; tontû bûu nî ngûkûririkana kinya ndî gûkû nthîgûrû ya Jorodani na ya Herimoni, na ndî kîrîmeene kîa Mizari. Ndurumo irîgondoka igakara teeka ikwaranîria mîgombe yaaku yonthe îrîîja îgînkunîkanagia. Mûthenya jûrîa MWATHANI akambonagia kîaao kîaawe kîrîa gîtîthiraga, nkaraara kûmwinîra ûtukû, na ndoombe Mûrungu ûrîa ûntûûragia mwoyo. Ndîûria Mûrungu ûrîa ûmbonokagia atîrî, “Nîmbi îtûmîte ûûrîrua nî ni? Nîka ngaatûûra ndiithikîîrîte nîûntû bwa kûthangîkua nî anthû?” Ndiigua ûrûrû mwanka maîndîîndîne nîûntû anthû baakwa nooka bagûnkurunga. Barîkara bakîmbûûragia rîonthe atîrî, “Ka Mûrungu waaku arî kû?” Nîmbi îtûmîte ûûjûrwa nî kwithikîîra gwe nkoro yaakwa? Nîmbi îtûmîte waga thîîrî? Îtîkia Mûrungu na wîtîkie atî nkaamûkumia o kaîrî; nîwe ûteethio bwaakwa bwa akuî, na nîwe Mûrungu waakwa. Ngambîîra gwe Mûrungu, ningî ûrûngamîîre gîoto gîaakwa mbere ya antû barîa batîgwîtîkîtie; barîa baaragia ûrongo na batîthingataga ûûma! Gwe Mûrungu nîgwe giiciitho gîaakwa; nîmbi îtûmîte ûndekeeria? Nîka ngaatûûra ndiithikîîrîte nîûntû bwa kûthangîkua nî anthû? Ntûmîra weerû bwaaku na ûûma bwaaku; reka bintongeerie mwanka binkinyie kîrîmeene gîaaku gîkîtheru; binkinyie gîkaroone gîaaku. Naani ngeeta mwanka kîritîroone kîa igongwana gîaaku gwe Mûrungu, gwe Mûrungu ûrîa ûtûmaga ngîa na kûgwîrua gûkûnene; ningî ngaagûkumia ngîkwinagîra na kînanda kîa ndigi, gwe Mûrungu, gwe Mûrungu waakwa. Nîmbi îtûmîte ûûjûrwa nî kwithikîîra gwe nkoro yaakwa? Nîmbi îtûmîte waga thîîrî? Îtîkia Mûrungu na wîtîkie atî nkaamûkumia o kaîrî; nîwe ûteethio bwaakwa bwa akuî na nîwe Mûrungu waakwa. Nîtwigîtue na matû jeetû Mûrungu; biûjûjû bieetû nî bitwîrîte mathithio jarîa wathithagia matukûûne jaao, îgiita rîa karaaja, gwe weengîre mîgongo îrîa îtîgwîtîkîtie na inya yaaku, îndî bau ûrabaanda; wakanûkîrie antû barîa batîkwijî, îndî bau ûrabaa thîîrî nthîgûrûûne. Nîkwîthîrwa tî nchiû ciaao baatuunyanîre nthî nacio; na tî inya yaao yaatûmîre boombana; Îndî nî inya yaaku, na ûûmbani bwaaku, na kwîthîrwa ûrî amwe nabo; nîkwîthîrwa gwe nî wagwîragua nîbo. Gwe nîgwe mûnene waakwa na nîgwe Mûrungu waakwa; nîgwe ûûmbanagîîra nchiarwa cia Jakubu. Nîgwe ûtûmaga tûûmba anthû beetû; tûkinyangaga maitha jeetû riîtweene rîaaku. Tî ûta bwaakwa mbîtîkîtie, ningî rûchiû rwaakwa rûtîûmba kûmbonokia. Îndî gwe nîgwe ûtwonoketie kuuma kîrî anthû beetû, na nîgwe wangaratanîtie barîa batûthwîre. Naatuî tûrîtua gûkumagia Mûrungu magiita jonthe, ningî tûkaamûkaathaga kenya na kenya. Îndî nandî ûtûrekeeretie buru na wareka tûthawa, na nî ûregete gwîtania ndweene amwe na njûûrî cieetû. Ûrekete twengwa nî anthû beetû, nabo nî bataîte into bieetû. Ûrekete twathînjwa ja ng'ondu, na watûnyagia nthîgûrû ngeni. Wendetie antû baaku ûgûri gûtîbu, na gûtî baita wonete kuumania na bu. Ûtûmîte twatuîka antû ba kûthûmbagua nî atûûri beetû; antû ba kûthekagîrwa na kûmenagwa nî barîa batûthiûrûkîrîte. Ûtûmîte twatuîka antû ba kûguutagwa nî mîgongo îngî; antû ba kwonanagîîrua nî mîgongo îngî. Ntindaga mbînîkîte ûthiû mûthenya junthe; ntîûmba gûûkîîria mûtwe nî nthoni, nîûntû bwa kwigagua ûrîa nkûthûmbua na ûrîa ngûcikûûrwa; nîûntû bwa kwona anthû baakwa na eendi kwirîîria. Jaja jonthe nî jatwîjîîrîte kinya këethîra tuî tûtîûrîrîtue nîgwe, kana tûthûûkia kîrîkanîro gîeetû naagwe. Nkoro cieetû itîgarûkîte, kana makinya jeetû jeebaeba njîreene yaaku, îndî nî ûtûtiganîrîtie kîrî nyamû ndîîjani, na watûkunîkania na muundu jûmûnene. Tûrîngîîthîrwa tûûrîrîtue nî Mûrungu weetû, kana tûgatambûrûkia njara cieetû tûkîthaathayia mûrungu jûngî rî, Mûrungu arîngîrega kûmenya ûrîa gûkari, nawe nî aijî mawitho ja nkoro cieetû? Arî mma! Tûrîtinda kûûragwa mûthenya junthe nîûntû bwaaku; nîkîo gîtûmîte tûjûkua ta ng'ondu cia kûthînjwa. Ûkîîra MWATHANI! Nîmbi îtûmîte ûmama? Ûkîîra! Ûgáatûrekeeria mwanka kenya! Nîmbi îtûmîte witha ûthiû bwaaku? Nîmbi îtûmîte ûûrîrua nî mathîîna jeetû na kûthangîkua gweetû? Nandî nkoro cieetû irî nthî tîîriine; twînamîîrîtie mwanka mîîrî yeetû yarûmatana na mûthetu. Ûkîîra wîje ûtûteethie! Twonokie nîûntû bwa kîaao gîaaku kîrîa gîtîthiraga! Nkoro yaakwa gaîkûtherûka biugo bibithongi; rwîmbo rûrîa ngûtunga nî rwa kwinagîrwa mûnene; rûûme rwaakwa nî ja karamu ka mwandîki ûrî mpwîî. Gatîgatî ka arûme, gwe nîgwe mûthongi nkûrûki ya bonthe; rîrîa ûkwaria no mîgwî yumaga kanyua gaaku; ûu nî kwonania atî ûrî na kîtharimo kîa Mûrungu magiita jonthe. Ikundîke, rûchiû rwaaku rûcuure kîero; gwe nchamba ya ndwaa umagara na mwago jwaaku na ûnene bwaaku! Umagara wîtithîtie mbarathi ya mûnene ûrî na ûchamba, ûrûngamîîre ûûma na îota; njara yaaku ya ûrîo îrothithia mantû jamanene! Mîgwî yaaku nî îmîûgî; îrîratha anthû ba mûnene îgakinyîra nkoro ndeene; nî ûkinyangîrîte mîgongo nthî. Ûnene bûrîa ûetwe nî Mûrungu nî bwa gûtûûra kenya na kenya; waathani bwaaku nî bwa îota. Wendeete waagîru na nî ûthwîre kûthithia ûrîa gûtîagîrîte; Kîu nîkîo gîtûmi Mûrungu, tawe Mûrungu waaku, akûthuurîte gatîgatî ka bangî, na aagwîtûûrîria maguta aakûa gîkeno. Nguû ciaaku no marashi ja udi na manemane ikûeera; aini barîkwinîra na inanda bia ndigi ûrî nyomba igemetue na mîgwongo. Aarî ba anene nî bamwe ba aka ba gîkaro gîaaku; mûka-mûnene arûngamaga rûteere rwaaku rwa ûrîo agemetue na into bia thaabu ya Ofiri. Thikîîra gwe mwarî; kiinda gûtû wigue; ûrîrua nî antû beenu na nja ya abaagu, nawe mûnene akairirîria ûthongi bwaaku; nîûntû nîwe mwathi waaku, mwathîkagîre. Antû ba Tiro barîa atongu buru, bagaakûreetagîra biewa bagîcwa kwona wega kîrî gwe. Mwarî wa mûnene nîatîa arî ûmûthongi! Arî nyomba yaawe ndeene eekîrîte nguû igemetue na thaabu. Areeti kîrî mûnene eekîri nguû ingemie bwega; aringîîrîtue nî aarî, agwati ba mûranû, bathingatene barî nyuma yaawe. Batongeeretue bagîkungûagîra bakenete. Nooka bagûkûngûîra bakenete Nîatîa barî na kûgwîrua gûkûnene bagîtonya gîkaro kîa mûnene. Antûûne a biûjûjû bieenu, ataana baaku nîbo bakaathanaga; gwe ûkaabaethia athani nthîgûrû cionthe. Ngaatûma nkuma yaaku îtûûre o nthukîîne cionthe; nîûntû bûu antû bagaatûûra bagûkumagia kenya na kenya. Mûrungu nîwe giiciitho gîeetû na nîwe inya yeetû; nî atûteethagia îgiita rîa thîîna. Tontû bûû, tûtîkîra kinya nthî îgakuûka, kinya irîma bigatuîka bikagwa îrieene ndeene; kinya rûûjî rwa îria rûkeethîrwa rûkîruumaga na rûkîritaga maûûjî, nabio irîma bikagitagita, tûtîmaka. Kûrî tûmîuuro twa rûûjî tûreetagîra ntûûra ya Mûrungu kûgwîrua. Ntûûra îîu nîkîo gîtûûro kîa Ûrîa Ûrî Îgûrû buru. Mûrungu arî ntûûreene îîu, nayo îtîûmba kwenyeenyua; Mûrungu akamîteethagia mbere ya gûkîa. Mîgongo îmakaga îkainaina; najo moonene jakaragana. Mûrungu agoondokaga, nthîgûrû îkarerûka. MWATHANI Mweneinya arî amwe naatuî; Mûrungu wa Jakubu nîwe kîmatûkîro gîeetû. Njûûni bûcionere ûrîa MWATHANI athithîtie; bwoone mantû ja kûmakania jarîa athithîtie nthîgûrûûne. Nîwe ûthiragia ndwaa nthîgûrûûne kunthe; akaunanga moota na gûciicanga matumo, na kwîîthia rong'o. “Borereeni na bûmenye nî ni Mûrungu! Nî ni mbathanaga mîgongoone; na ngakumua nthîgûrûûne!” MWATHANI Mweneinya arî amwe naatuî Mûrungu wa Jakubu nîwe kîmatûkîro gîeetû. Ringaringeni mpîî buî antû ba mîgongo yonthe! Kumieni Mûrungu bûkîmwinagîra na kajû gakanene bûgwîrîtue! Nîkwîthîrwa MWATHANI, we Ûrîa Ûrî Îgûrû buru nî wa gûkîrwa, we nî mûnene ûmûnene waathaga nthîgûrû yonthe. Atûûmbanîrîte kîrî antû bangî bonthe, aaringa mîgongo nthî magûrûûne jeetû. Nîwe waatûthuurîîre kiigai gîeetû kîa nthîgûrû; kiigai kîa bata gîa antû barîa eendeete ba rûrîîjo rwa Jakubu. Kûngûîreni Mûrungu agîcoka gîkaroone kîaawe; ringeni tarumbeta MWATHANI agiitia. Inîreni Mûrungu ndwîmbo cia kûmûkumia; mûkumieni na ndwîmbo! Inîreni mûnene weetû ndwîmbo cia kûmûkumia; mûkumieni na ndwîmbo! Nîkwîthîrwa Mûrungu nîwe mûnene wa nthî yonthe; mûkumieni na Zaburi! Mûrungu nîwe mûnene wa mîgongo yonthe; Mûrungu nî akarîrîte gîtî kîaawe gîkîtheru kîa ûnene. Aathani ba mîgongo îngî baakûûthûrana, amwe na antû ba Mûrungu wa Abrahamu. Nîkwîthîrwa ûkaria bwa nthîgûrû yonthe nî bwa Mûrungu; nkuma yonthe nî kîrî we. MWATHANI nî ûmûnene na nî abuîrîte gûkumagua mono ntûûreene ya Mûrungu weetû; kîrîmeene kîaawe gîkîtheru. Kîrîma kîa Zaiûni nîkîo gîkaro kîa Mûrungu; ntûûra ya mûnene wa anene; îthûngûki na nî înthongi; nîyo kûgwîrua kwa nthîgûrû yonthe. Ndeene ya nthingo ciaayo, Mûrungu nî onanîtie atî we nî giitiiro gîkîriku. Anene boothûranîre, baragwatanîra kûmiithûkîra. Îndî baamîona na meetho akî, baraama; baroojûrwa nî ûguaa, baramatûka. Baagwatîîrwe nî kîmako o, baraangaîka ja mûka akîeewa mwana. MWATHANI aabathirîrie buru, ta ûrîa ruuo rwa bwa gaiti ruunangaga meri cia Tarishishi. Tûtwîre kwigua, îndî nandî nî tûrîîkîtie gûcionera mantû jongwa, tûrî gûkû ntûûreene ya MWATHANI Mweneinya; gûkû ntûûreene ya Mûrungu weetû, îrîa Mûrungu agaatûûra amenyeerete mwanka kenya. Nî tûthûgaanagia bwa kîaao gîaaku kîrîa gîtîthiraga gwe Mûrungu, tûrî ndeene ya kîûrû. O ta ûrîa riîtwa rîaaku gwe Mûrungu riijîkeene, nou nkuma yaaku îtaambîte mwanka mîthia yonthe ya nthîgûrû. Njara yaaku ya ûrîo yûjûri ûûmbani. Kîrîma kîa Zaiûni kîrogwîragua! Ntûûra cia Juda irogwîragua nîûntû bwa matua jaaku ja ûûma! Riûnganieni na ntûûra ya Zaiûni, mîthîûrûkeni yonthe bûgîtaraga mînaara yaayo. Tegeeni bwega nthingo ciaayo; îteni bûgîtonyaga nyomba ciaayo cia gwitiira irîa ciaaki ikarika nîkenda bûkoomba kwîraga nthukî irîa îbûthingatîte atîrî, “Ûûjû nîwe Mûrungu; nîwe Mûrungu weetû mwanka kenya na kenya; nîwe ûgaatûtongagîîria magiita jonthe.” Igueni bûbû, buî antû ba mîgongo yonthe! Thikîîreeni bwega, buî bwinthe barîa bûtûûraga gûkû nthîgûrû, buî barîa anini na barîa anene; buî itonga na buî nkîa. Nteto irîa nkweejana na kanyua gaakwa nî cia kîrîra; nkoroone yaakwa kûrî na ûciûku bwa mantû. Ngaakindîra njuno gûtû gwaakwa, naani mîtaûre nkiinaga na kînanda kîa ndigi. Nîmbi îgûtûma nkîra rîrîa kûrî na ûgwati; rîrîa barîa banyamaaragia bancîgîîria barî na ûthûûku naani; nîbo antû barîa beetîkîtie ûtonga bwaao, barîa baikumagîria wingî bwa into biaao? Nî mma gûtî muntû ûûmba gwikûûra wengwa; gûtîkîo muntû oomba kûrîa Mûrungu kîng'aneene na mwoyo jwaawe. Nîkwîthîrwa mwoyo jwa muntû nî gîntû kîa goro mono, na gûtî gîntû muntû oomba kûrita gîa kûng'ana, kenda we atûûra mwoyo na atîgakue kenya na kenya. Gûtî we ûtiijî atî kinya barîa boome mono nî bakuujaga; barîa batîûmîi na biaa, bonthe no gûkua bakuujaga, bagatigîra mootonga jaao antû bangî. Mbîrîra irîa bathiki nîcio cieejaga itûûro biaao îgiita rîtî mûthia, kinya këethîra kûrî rîo nthîgûrû ciaao ciaijîkeene na mariîtwa jaao. Muntû atîûmba gûtûûra o nîûntû bwa ûnene bwaawe; we na nyamû bakuujaga o ûmwe. Ûjû nîu gûkaraga kîrî barîa baciîtîkagia na waa; nîu gûkaraga kîrî barîa bang'anagîrwa nî ûtonga baao. Beerekeretue gwa akuû ja ng'ondu, nawe mûrîîthi waao nî gîkuû. Barîa baagîru nîbo bakaaethua anene baao gwakea; mîîrî yaao îkoora ntûtî îthire; gwa akuû nîku bagaatûûraga. Îndî Mûrungu akoonokia mwoyo jwaakwa kuuma gîkuûne, nîkwîthîrwa akaambîtîkîra. Ûkámaka nî kwona muntû agîtonga, woona ûtonga bwa nja yaawe bûkîongeereka. Nîkwîthîrwa rîrîa agaakua, gûtî gîntû ageeta nakîo; ûtonga baawe bûtîmûthingata mbîrîreene. Kinya këethîra rîrîa arî mwoyo aigagua ang'anîri buru; amwe na nkuma agîîjaga nîûntû bwa jarîa oombîte kwithithîria; no mwanka athingaate biûjûjû biaawe gwa akuû, kûrîa batîkoroona weerû bwa riûa kaîrî. Muntû atîûmba gûtûûra o nîûntû bwa ûnene bwaawe; we na nyamû bakuujaga o ûmwe. MWATHANI, Mûrungu Mweneinya eetaga antû bonthe barîa barî nthîgûrûûne, barîa batwîre nthîgûrûûne kunthe. Mûrungu athaaraga ta riûa, arî ntûûreene ya Zaiûni ntûûra îrîa nthongi mono. Mûrungu weetû eejaga îndî atîîjaga akiri; eejaga atongeeretue nî rûmûrî rwa mwanki, na athiûrûkîri nî kîbuubani. Etaga îgûrû na nthî, nîkenda biaa akuujî baawe rîrîa akûgambithia antû baawe. Ariuga atîrî, “Mbîtîreeni antû baakwa barîa bambîtîkîtie boothûrane amwe. Bau nîbo baaritîre kîgongwana tûreekanîra kîrîkanîro nabo.” Îgûrû rîtûmagîîria atî: Mûrungu nî ûmwagîru na nîwe ûgiitanagîra îgamba. “Antû baakwa, nthikîîreeni bwigue ûrîa nkuuga nkaabûthitanga nîûntû bwa mantû jeenu. Ni nî ni Mûrungu, na nî ni Mûrungu weenu. Ntîgûgûtetia nîûntû bwa kûnditîra igongwana nî ûnditagîra igongwana bia gwakîîria magiita jonthe. Îndî ûûni ntî na bata na ndeegwa, kana nthenge ciaaku. Nîkwîthîrwa nyamû cia kîthaka cionthe nî ciaakwa, na kinya ng'ombe inyiingî irî irîmeene no ciaakwa. Nyoni cionthe nî ciaakwa, na birîa bionthe birî nthîgûrûûne nî biaakwa. Nkëeja kwigua mpara ntîkwîra; nîkwîthîrwa nthîgûrû yonthe na birîa bionthe birî ku nî biaakwa. Nîka ndîîjaga nyama cia ndeegwa, kana nyua tharike ya mbûri? Ûbuîrîte kûritagîra Mûrungu kîgongwana gîa nkaatho, na kûûjûragia mîciîtio îrîa ûciîtagîria Ûrîa Ûrî Îgûrû buru. Wankaîra îgiita rîa thîîna ngaakwonokia naagwe ûgaankumagia.” Îndî Mûrungu arîîra barîa baaî atîrî, “Bûtîbuîri kwaragia nteto cia maathana jaakwa kana cia kîrîkanîro gîaakwa. Nîkwîthîrwa buî bûtiigagua ûrîa mbwîraga, na bûtîtindanagîîra na nteto irîa mbwîraga. Bweejaga acoore ba aamba, bûgatuma mûûrû na athûngîîri. Bwaragia nteto imbîî akî bûtiigwataga bûkîaria ûrongo. Bûkaraga nthî kwaria mantû jamaaî ja antû beenu; bûgacaambia barîa bûciaranîrîtue nabo. Bûthithagia mantû jau nkiri ntîkwaria. Mbuga bûrathûgaanagia nkari taabuî, îndî nandî ga nkûbûthitanga nkîbûtetagia. Nandî buî bûtîtindanagîra naani, menyeni ûu ntîkéeje kûbûthiria na bûtîona wa kûbûteethia. Kîgongwana kîrîa kîngwîragia nî muntû kwîthîrwa arî na nchûne; muntû ûrîa ûrî mîîtîre yaagîrîte nîwe nkoonokia.” Mbigîîrua kîaao itû Mûrungu, nîûntû bwa kîaao gîaaku kîrîa gîtîthiraga; nîûntû bwa kîaao gîaaku gîkînene, angûra meeyia jaakwa. Nthambia buru, maatia jaakwa jathire, ûntherie, mbîthîrwe ntî na meeyia. Nîkwîthîrwa nî mbijî maatia jaakwa, na ntîûrîrîtue nî meeyia jaakwa. Mbîîtie kîrî gwe; o kîrî gwe gwenka, ndathithia mantû jarîa uugîîte nî jamathûûku. Tontû bûû, nî ûngitîrîte îgamba ûrîa kwagîrîte; na nî ûnkanûkîîtie bwega. Gûtî nkaanja, ntwîre ndî mwîyia kuuma ndîgûciarwa; ndaaere mwîyia kuuma ndî kîu kîa maama. Weendaga muntû eethîrwa arî mwîtîkua na arî ûûmeene nditana mpûmîe. Nthambia na matî ja makuuû, naani nkaathera. Ntheria, naani nkeerûa o ta nkamia. Tûma ngwîrague na mbîthagîrwe ndî na nkerû; na kinya këethîra nî uunangîte marûitû jaakwa, ngaakena. Ukáraithîîria meeyia jaakwa, na wangûre maatia jaakwa jonthe. Mpûûmbîra nkoro întheru, itû Mûrungu, na ûmpe mwoyo jûmwerû. Ûgámpînga mpuuma kîrî gwe; na ûgántuunya Roho waaku Ûmûtheru. Ncokeria kûgwîrua kûrîa kuumanagia na wonokio bwaaku, na ûtûme mbîthîrwe ndî na nkoro ya kwathîka. Naani nkaaritana eeyia Waatho bwaaku, nabo bagaacoka kîrî gwe. Mboonokia kuuma meeyiene ja kûûragana, itû Mûrungu; Gwe nîgwe Mûrungu ûrîa ûmbonokagia; naani ngaakûgongaga nîûntû bwa wonokio bwaaku. Itû MWATHANI, mpa inya ya kwaria, naani ngaagûkumagia. Nîkwîthîrwa gwe tî kîgongwana gîkûgwîragia; na tî igongwana bia gwakîîria wendaga, nîûntû këethîra nîbio wendaga, nî ka nkûritîra. Kîgongwana kîrîa Mûrungu eendaga nî muntû wiinyiîtie; muntû ûrîa wiinyiîtie na wirirîte, gwe Mûrungu ûtîkoromûmena. Itû Mûrungu, teethia antû ba Zaiuni; baake nthingo cia Jerusalemu kaîrî. Rîu nîrîo ûkaagwîragîrua igongwana birîa biagîrîte; na ûgwîragîrue igongwana bia gwakîîria; nacio ndeegwa ikaaritagîrwa kîritîroone gîaaku kîa igongwana kaîrî Gwe nchamba, nîkî ûgwikumia rîrîa ûkûthithia ûthûûku? Mûrungu nî mwîtîkua magiita jonthe. Mîbango yaaku nî ya kûthûûkia antû bangî; rûûme rwaaku rûtemanaga ta rwembe; no mantû ja waayia ûbangaga. Wendeete ûthûûku ûkathûûra wega; wendeete ûrongo ûkathûûra ûûma. Gwe mûrongo ûûjû! Wendeete kûthûûkia antû na nteto ciaaku inthûûku. Tontû bûû, Mûrungu agakûthiria buru; agaagûkuruthûra kuuma nja yaaku; na akwebie akûrite o. Barîa baagîru boona ûu, bakaigua ûguaa; nabo bagaakûthekera bakiugaga; “Tegeeni muntû ûrîa ûtîeethagia Mûrungu giiciitho kîaawe; îndî atûûraga eerîgîîrîte gûteethua nî ûtonga bwaawe bûbwingî, na akeerîgîîra gûkarua nî ûthûûku bwaawe.” Îndî ni nkari ta mûzeituni jûriibîte, ndî kîûrûûne. Mbîrîgagîîra Mûrungu ambigîîrua kîaao kîaawe kîrîa gîtîthiraga. Nkaamûkaathaga magiita jonthe nîûntû bwa mantû jarîa anthithîrîtie. Ngaakaathagîîria riîtwa rîaaku rîrîega; kîrî antû baaku. Biaa biciîraga, “Gûtî Mûrungu.” Biaa nî antû ngîti bithithagia mantû jamathûûku gûtî noo ûmwe waabio ûthithagia ûrîa kwagîrîte. Mûrungu araithagîîria antû arî îgûrû, akîenda kûmenya këethîra kûrî noo ûmwe waao ûmûûme na wîtîkîtie Mûrungu. Bonthe nî ngîti iteete njîra; bathûûki o ûmwe; gûtî noo ûmwe waao ûthithagia ûrîa kwagîrîte. Mûrungu arîûria atîrî, “Antû barîa bathithagia ûthûûku nîka batî ûmenyo; bathiragia antû baakwa na batînthaathagia.” Îndî bakaamakua mono barigare, bamakue ûrîa bataamakua kaîrî. Nîkwîthîrwa Mûrungu akaboomba anyaganie mîrûitû yaao na abeekîrithie nthao nîûntû nî abameneete. Nî nkûromba Mûrungu areetere Israeli ûûmbani kuuma Zaiûni. Nchiarwa cia Jakubu ikaagwîrua antû ba Israeli bakene rîrîa Mûrungu akabacokeria mawega jaao. Itû Mûrungu, mbonokia na riîtwa rîaaku; na ûntuunyûkie na inya yaaku. Igua îromba rîaakwa itû Mûrungu, wigue ûrîa nkuuga. Nîkwîthîrwa aikumia nî bambûûkîrîte, barîa batî kîaao nî bakwenda kûûmbûraga. Bo batîîtîkagia Mûrungu. Atîrî, Mûrungu nîwe mûnteethia; MWATHANI nîwe ûmenyagîîra. Ûthûûku bûrocokera anthû baakwa; Mûrungu akabathiria nîûntû we nî mwîtîkua. Ngakûritîra kîgongwana gîa gûciendera gwe MWATHANI nkumagie riîtwa rîaaku, nîûntû gwe ûrî ûmwega. Nîkwîthîrwa gwe nî ûmbonokeetie thîîneene cionthe, naani nî mboneete anthû baakwa bakîthirua. Igua îromba rîaakwa itû Mûrungu, ûmbigue ndagûkaîra. Nthikîîra ûncokerie îromba rîaakwa; nî nthangîkîte mono. Nî ngûkîra nîûntû bwa gîtuma kîrîa anthû baakwa bakûringa, na nîûntû bwa kwinyîîrua nî barîa baaî. Bancwagîra thîîna nîûntû bwa ûrîa banthwîre. Nî nkûringwa nî nkoro, ngîkîraga gûkua Ngwati nî ûguaa, ga nkwinaina nthiri inya buru nîûntû bwa kîmako. Ndiuga atîrî, “Këethîra ndî na mathagu ta kîjea, nî ka mbuurûûka ngeeta naarîa mbonekia kînogoko. Îî mbuurûûka ngeeta kûraaja buru, ngeeta gûtûûra rwanda. Nî ka mbîta gûcwaa giitumo ngaiciitha kîbuubani na ngai înene.” Aragania mîbango yaao itû MWATHANI na wangaratanie ndwaria ciaao nîûntû nî nkwona ntûûra îkeethîrwa îrî na ndwaa na mbûragano. Anthû bathiûrûkagîra ntûûra bakabîte bakamîûjûria ûthûûku bûbûnene. Wînyangia bûûjûri ku; ûtuunyani na wamba gûtî rîo bithiraga thokoone ciaao. Këethîra nî mûnthû waakwa ûgûncikûûra, ndoomîîria; këethîra nî mûnthû ûkûmbikumîria, ndaiciitha atîkambone. Îndî nandî, nîgwe muntû wa nthukî mûcoore waakwa ûrîa twîtanagia nawe. Nîwe twaragia naagwe kinya mantû ja witho na tûgeetania naagwe kîûrûûne kûthaathayia Mûrungu. Gîkuû kîrwejîîra anthû baakwa; bakathikwa batîkuîte nîkwîthîrwa bo batûûragia ûthûûku. Îndî ûûni nkaagîra Mûrungu, MWATHANI akaambonokia. Mûkaagîra rûkîîrî, mûthenya na ûgoro, nawe nî ambigagua. Mûrungu agaantunyûkia kuuma kîrî anthû baakwa babaingî ambonokie kuuma ndweene. Mûrungu aathanaga kenya na kenya; nîwe ûkaambigua na ampûmbanîîre kîrî anthû baakwa. Nîkwîthîrwa bo batîgarûraga mîîtîre yaao, na batîthaathagia Mûrungu. Mûcoore waakwa nî angarûkîrîte athûûkia wîrane bûrîa twekanîîre. Rwaria rwaawe rwaatenderi ta maguta, îndî nî aarî na ûthûûku nkoroone. Nteto ciaawe ciaathongi ta maguta, îndî ciaatemanaga ta rûchiû. Nenkera MWATHANI mathîîna jaaku, nawe agaakûmenyeera; gûtî rîo akororekeeria muntû ûmwagîru oombwa nî mathîîna. Îndî gwe Mûrungu ûgaatûma barîa baaî booragwe; ooragani na arongo bagaakua batîkinyîtie îgiita rîaao Îndî ni ngaatûûra ngwîtîkîtie. Itû Mûrungu mbigîîrua kîaao, nîûntû anthû nî bambithûkîrîte; banthangîkagia magiita jonthe. Anthû batindaga beengeene naani babaingî baao bakambithûkîra. Îgwe MWATHANI Mweneinya, rîrîa ndaigua ûguaa nîgwe mbîtîkagia. Mbîtîkagia Mûrungu nkathira ûguaa; nkamûkumia nîûntû bwa wîrane bwaawe. Ntîûmba gûkîra muntû. Anthû batindaga gûcwaa ûrîa bakaanthûûkia; bambangagîra ûthûûku akî. Boothûranaga bagankabîra, bagakara bategeete mîîtîre yaakwa, nîkenda bambûraga. Itû Mûrungu, bakanûkie; nîûntû bwa ûthûûku bwaao, ûbathirie na mûthûûro. Gwe nî wiijî mîthangîko yaakwa; îkîra meethori jaakwa chuubeene. Na waandîke ûrîa jang'ana yukuune rîaaku. Rîrîa anthû bakambithûkîra, ngaagûkaîra ûnteethie. Ûu nîu nkaamenya atî ûrî amwe naani. Nînkumagia wîrane bwa Mûrungu ngakaathîrîîria jarîa MWATHANI augîîte. Mbîtîkîtie Mûrungu gûtîkîo mpûûmba gûkîra; ka muntû oomba kûngîta atîa? Nkoojûrîa mîciîtio îrîa ngaagûciîtagîria gwe Mûrungu; na ngaakûritagîra igongwana bia nkaatho. Gwe ûmbonokeetie kuuma gîkuûne watûma ndarega kûûragwa. Naani ngaakûthaathayia, îgiita rîonthe rîrîa ngaatûûra mwoyo. Mbigîîrua kîaao itû Mûrungu, mbigîîrua kîaao. Nîkwîthîrwa matûkîte nîkenda mbiciitha kîrî gwe; ndiiciitha kîrî gwe ta ûrîa tûchui twa ngûkû twiciithaga mathaguune jaayo mwanka kîrûngûûjû kîa thîîna kîthire. Nkaagîra Mûrungu Ûrîa Ûrî Îgûrû buru nawe akambûjûrîria moobatu jaakwa. Agatûma ûteethio kuuma îgûrû, ambonokie. We agaakanûkia barîa beenganaga naani nîkenda bambûraga. Mûrungu nîwe wa gwîtîkîka na ampendeete na wendo bûrîa bûtîthiraga. Ntûûraga gatîgatî ka anthû; bakari ta mbiti irîa irîîjaga antû maîgo jaao jakari ta matumo kana mîgwî, ndûûme ciaao ikari ta nchiû injûgî. Itû Mûrungu ûrokumua kûu îgûrû na nthîgûrû îkoojûra ûkumio bwaaku! Baankûmîîre mîtego baranthiria inya. Baampînjîîre marinya îndî baragwa ku bongwa. Itû Mûrungu, ngwîtîkîtie mono! Ngaakwinagîra ndwîmbo cia gûgûkumia. Ngookîîra njûkie wandîîndî na kînanda; mbine mwanka gûkîe. Ngagûcokagîria nkaatho itû MWATHANI ndî gatigatîîne ga kîrîndî. Ngakwinagîra ngîgûkumagia ndî gatîgatîîne ka mîgongo. Nîkwîthîrwa kîaao gîaaku nî gîkînene giitîîtie gîakinya îgûrû; na gwîtîkîka gwaaku, gwaakinya matuune. Itû Mûrungu ûrokumagua kûu îgûrû, na nthîgûrû îkoojûra ûkumio bwaaku! Kûrî rîo buî atongeeria bûritaga Waatho bûrîa bwagîrîte? Kûrî rîo bûgiitaga magamba na îota? Arî, bûthûgaanagia ûthûûku akî na bûkabanga kûthithia ûthûûku nthîgûrûûne. Barîa bambagîîria ûthûûku batîciari bakeethîrwa barî na waayia kuuma gûciarwa. Barî thumu ta njoka; na batiigagua o ta ûrîa kiua gîtiigagua. Kiua gîtiigagua mwaamia wa njoka akîaria, kana kiigua akiina. Anthû bakari ta ngatûnyi ing'entu. Itû Mûrungu, baunange maîgo, baunange mîguara yaao itû MWATHANI. Baronyua nthî ta rûûjî barokinyangwa bakanyaara ta nyaki. Baronyenyea ta gîkonyo bakathira, bagakara ta kiuno kîrîa gîciaragwa gîkuîte. Bakiuga baamenya, barokûûrwa kûnû ta matî ja miigua; barokûûrwa bagateewa ta ûrîa muntû ateejaga matî ja miigua kûraaja. Barîa baagîru bagaakena boona ûrîa barîa baaî bakanûkîîtue. Bageeta bagîkinyangaga tharike ya bau baaî. Rîu antû bakauga atîrî, “Nî mma atî barîa baagîru bakoona îtuui; na bamenye atî Mûrungu arî mwoyo We ûrîa ûgiitagîra antû îgamba nthîgûrûûne.” Itû Mûrungu ntunyûkia kuuma kîrî anthû baakwa ûnkarie kuuma kîrî barîa bambithûkîrîte. Mbonokia kuuma kîrî barîa baaî ûntuunyûkie kuuma kîrî ooragani. Tega ûrîa antû babaaî bambiciithîrîte; ûrîa anthû bankabîrîte bakîenda kûmbûraga na gûtî ûthûûku nthithîtie. Kinya gûtî u nthithîtie bûbûûî anthû nî bakwithuranîra nîkenda bambithûkîra; Itû MWATHANI nteethia! Itû MWATHANI Mûrungu Mweneinya; gwe Mûrungu wa Israeli, kanûkia mîgongo îngî yonthe na ûkaigîîrua barîa babangaga ûthûûku kîaao. O ûgoro, o ûgoro, anthû bacokaga ntûûreene, bathiûrûkîte bakîgambaga ta kurû. Igua ûrîa bakûrumana, nteto ciaao irîtemana ta nchiû. Barîciîra atîrî, “Gûtî we ûkwigua ûrîa tûkuuga.” Îndî gwe MWATHANI nî ka ûbathekagîra ûthekagîra mîgongo îrîa îtîgwîtîkîtie. Itû Mûrungu nîgwe giitiiro gîaakwa, nîgwe inya yaakwa, na nîgwe mbîrîgagîîra. Mûrungu waakwa nî ampendeete na aganteethia; agaatûma mbone anthû baakwa bakîthirua. Itû Mûrungu ûkábooraga antû baakwa batîkeeje kûûrîrua nî ûntû bûu; amba ûboonjie ûrîa batîûkîîra kaîrî, itû MWATHANI mûkaria weetû. Nîkwîthîrwa nî arongo, barorigicanua nî rwikumio rwaao! Nîkwîthîrwa nî arumani na arongo, ûrobathiria na mûthûûro. Bathirie buru, nîkenda antû ba nthîgûrû cionthe, bamenye atî Mûrungu nîwe waathanaga Israeli. O ûgoro, o ûgoro, anthû bacokaga ntûûreene, bathiûrûkîte bakîgambaga ta kurû. Bathiûrûkaga ta kurû bagîcwaga biakûrîa, baarega kûnyira bakaambîrîria kûringa gîtuma. Îndî ni ngaagûkumagia nîûntû bwa inya yaaku; na ngûkumagie o rûkîîrî nîûntû bwa kîaao gîaaku kîrîa gîtîthiraga. Nîkwîthîrwa gwe nîgwe giitiiro gîaakwa nîgwe giiciitho gîaakwa îgiita rîa thîîna. Itû Mûrungu nîgwe giitiiro gîaakwa; nîgwe giitiiro giaakwa; na nîgwe mbîrîgagîîra, naagwe nî ûmpendeete. Gwe Mûrungu nî ûtûtiganîrîtie watûma twombwa nî anthû; ûrathûûri nî tuî nandî twîkîre inya kaîrî. Ûtûmîte nthîgûrû inaina mwanka yaatûkanga; nandî cokanîîria nkuû ciaayo nîûntû no îkwinaina. Ûtûmîte antû baaku bathîîna mono; ûtûmîte twatang'atang'a ta antû boogiti. Nî waamenyithîrie barîa bagwîtîkîtie atî anthû bakaithûka nabo baramatûka. Igua maromba jeetû tuî tûkwendeete, ûtwonokie na inya yaaku na ûtwee ûûmbani. Mûrungu aarîtie arî kîûrûûne kîaawe auga atîrî, “Nkoombana na ngaanie ntûûra ya Shekemu na mûgwanthî jwa ntûûra ya Sukothi ichunchî ichunchî ngaire antû baakwa. Gileadi nî yaakwa, na kinya Manase nî yaakwa. Efuraimu nî nkobia ya îthaga ya gwikaria nayo Nayo Juda nî rûturo rwaakwa rwa ûnene. Edomu nîku nditagîra iraatû, nkathamba magûrû ndî Moabu, kwonania cio-ijîîrî nî ciaakwa. Ngaakuura ndoomba Filisti.” Nûû ûgantongeeria ambikie ntûûreene îrîa irigîrîtwe ya Edomu? Nîka ûtûthûûrîte buru itû Mûrungu, watîîjîra njûûrî cieetû? Tûteethie tûûmbe anthû beetû, nîûntû ûteethio bwa muntû nî bwa ûtheri. Mûrungu arî rûteere rweetû tûkoombana tûûmbe anthû beetû buru. Itû Mûrungu thikîîra îkaya rîaakwa igua îromba rîaakwa. Ndîgûkaîra ndî nthîgûrû ya kûraaja nthirîri nî wîrîgîîro buru. Ntongeeria ûmbîkie gûntû gûtî na ûgwati. Nîkwîthîrwa nîgwe giiciitho gîaakwa; nîgwe mûnaara jwaakwa rîrîa anthû baithûka. Reka nkarage kîûrûûne giaaku mwanka kenya; nkaragia na ûnkunîkagîre o ta ûrîa ngûkû îkunîkagîra ichui biaayo. Itû Mûrungu gwe nî wigîîtue mîciîtio yaakwa wantharima o ta ûrîa ûtharimaga barîa bagûkîraga. Teethia mûnene atûûre ûtûûro bûbûraaja; atûûre îgiita rîrîraaja. Mûteethagie nîkenda athanaga magiita jonthe mûkaragie nîûntû gwe ûrî mwîtîkua na ûrî na kîaao gîtîthiraga. Tontû bûû, ngagûkumagia magiita jonthe; na mbûjûragie mîciîtio yaakwa magiita jonthe. Mbetagîîra nkirîrîtie Mûrungu ambonokia, wonokio bwaakwa buumaga kîrî we. Mûrungu nîwe giiciitho gîaakwa nîwe ûmbonokagia; nîwe giitiiro gîaakwa, ntîkarîûmbwa nî anthû. Ûûni nkari ta rûthingo rwambaari kana rwego rûrî akuî kûgwa. Nî mwanka rî bûgaakara bûkîmbithûkagîra bwinthe? Buî bwendaga kûmbaka îgi bûkîaragia ûrongo. Bwaragia mantû jameega îndî bûrî na ûthûûku nkoroone. Mbetagîîra Mûrungu nkirîrîtie; wîrîgîîro bwaakwa nî kîrî we bûrî. Mûrungu nîwe giiciitho gîaakwa nîwe ûmbonokagia; nîwe giitiiro giaakwa, ntîkarîûmbwa nî anthû. Mûrungu nîwe ûmbonokagia na agatûma ngîa na îgweta. Nîwe ûnkaragia na nîwe giiciitho gîaakwa. Antû beetû, îtîkagieni Mûrungu magiita jonthe bûmwîrage mantû jarîa jabûthîînagia, Mûrungu nîwe giiciitho gîeetû. Antû bonthe nî gîntû gûtîkîo; bëethîrwa barî itonga kana nkîa, bakëeja kûthimwa beethîrwa barî baboothû nkûrûki ya mîrukî. Ûkéerîgîîra gûteethua nî ûtuunyani; kana wîrîgîîra gwitongia na wamba; kinya ûtonga bwaaku bûkaingîa, ûgeeka wîrîgîîro bwaaku kîrî bu. Nî mbigîîtue magiita jamaingî; Mûrungu akiuga atî arî inya, na atî kîaao kîaawe gîtîthiraga. Nîkwîthîrwa nî mma, MWATHANI arîaga muntû kûringana na mathithio jaawe. Itû Mûrungu, gwe nîgwe Mûrungu waakwa; nîgwe nyoontagîra. Nkwirîragîîria o ta ûrîa muntû airiragîîria kûnyua rûûjî rîrîa anyoonti arî rwanda. Naani nî nkwoneete ûrî kîûrûûne gîaaku, na nî mboneete inya yaaku na mwago jwaaku. Kîaao gîaaku kîrîa gîtîthiraga nîkîo kîrî bata nkûrûki ya mwoyo. Tontû bûû, ngaagûkumagia. Ngaagûkumagia ûtûûroone bwaakwa bunthe na ngaakûthaathayia. Ni nkaang'anîrwa ta muntû ûrîte biakûrîa bibithongi kîathoone, na mbinage ngwîrîîtue ngîgûkumagia. Nthûgaanagia bwaaku mami, ngaakûririkana ûtukû maindûkîra; Nîgwe ûtwîre ûrî ûteethio bwaakwa, nkainaga ngwîrîîtue ndî ûkarieene bwaaku. Mwoyo jwaakwa jwigwatagîîra kîrî gwe na njara yaaku ya ûrîo îgantiira. Barîa beendaga kûmbûraga baronyua nthî bakarima. Barothirîrua ndweene, barorîîwa nî mbiti ng'aauu. Mûnene akaagwîrua nîûntû bwa Mûrungu kûmwaa ûûmbani; barîa bonthe beekaga wîrane bagîkîraga Mûrungu bagaakena, îndî barîa baaragia ûrongo batîona bwa kuuga. Itû Mûrungu, igua ûrîa ngûkaya; mbonokia nî ngûkîra anthû. Nkaragia kuuma nkirebeene cia barîa baaî, ûnkaragie kuuma kîrî kîrîndî gîkîthûûku. Nteto irîa baaragia itemanaga ta nchiû, îrî ûrûrû ta mîgwî ya ûbai. Bakabagîra barîa baagîru bakabaratha na biugo batî na ûguaa. Bagwatanagîra bakabanga ûthûûku; bakauga ûrîa bagategia mîtego na witho, bakiugaga atî, “Gûtî we ûgaatwona.” Babangaga ûthûûku bakiugaga, “Ûthûûku bûu twabanga bûtîmenyeka.” Nkoro ya muntû na mathûgaanio jaawe nî kîriga, gîtîmenyekaga. Îndî Mûrungu akaabaratha na mîgwî abeekîre ngûma ntûtî. Mûrungu akabathiria nîûntû bwa mantû jarîa baaragia rîrîa antû bonthe bakaaboonaga bakabatiimba. Nabo antû bonthe bakaigua ûguaa; boona ûrîa Mûrungu athithîtie bakaathûgaanîria mantû jau mono. Barîa baagîru bakaagwîrua nîûntû bwa MWATHANI na baiciithage kîrî we. Antû barîa baagîru nî bakumagie MWATHANI! Nî tûbuîrîte gûgûkumia gwe Mûrungu tûrî Zaiûni na nî tûbuîrîte kûûjûragia mîciîtio îrîa tûgûciîtîrîtie. Antû beejaga kîrî gwe nîûntû nî ûcokagia maromba. Rîrîa twombwa nî meeyia, nî ûtûrekagîra. Nî kaaba antû barîa ûthuuraga barîa wîtaga nîkenda batûûra kîûrûûne gîaaku. Tûng'anagîrwa nî mantû jameega jarîa jaumaga kîûrûûne gîaaku, na tûkang'anîrwa nî itharimo birîa biumaga ku. Ûtûcokagîria maromba ûgaatwaa ûûmbani bwa kûrigaria. Nîgwe wîrîgîîro bwa antû bonthe nthîgûrûûne na kinya îrieene. Weekîre irîma arîa birî; ûroonania inya yaaku. Ûkiragia mûrurumo jwa mîgombe îrieene ûkathiria mateta ja antû ba mîgongo. Antû bonthe nî bagûkîraga boona mantû ja kûrigaria jarîa ûthithagia; mantû jarîa ûthithagia jatûmaga antû bonthe nthîgûrûûne bakagwîrua mono. Gwe ûmenyagîîra nthîgûrû, ûkamiurithîria ngai, nayo nthîgûrû îkanora mono. Mîuro yaaku îtîagaga rûûjî, naagwe nî ûtûmaga nthîgûrû îîthîrwa îrî na irio kûringana na mûbango jwaaku. Uurithagia ngai ya kûng'ana ntiiro îkang'ananîîria, nthî îkoorowua nî ngai; ûgatûma imera bikauma. Ûtûmaga gûkeethîrwa kûrî na maketha jamaingî mwaka junthe; kûrîa kunthe wîtagîîra gûkeethîrwa kûrî na bia kûng'ana. Gûntû kûrîa kûrîîthagua nî kûriibîte, na kûrî na kûgwîrua irîmeene. Ithaka biûjûri ndîîthia, mîgwanthî îgakunîkwa nî nkano, na kunthe antû nîka bakwina bagîkûngûagîra. Inîreeni Mûrungu bûgwîrîtue buî antû ba nthîgûrû yonthe; mwinîreni bûkîgongaga riîtwa rîaawe; mûkumagieni na bûkîmûkaathaga! Îîreeni Mûrungu atîrî, “Mathithio jaaku nî ja kûrigaria! Ûrî inya înene, îrîa îtûmaga anthû baigwîthia kîrî gwe nîûntû bwa gûgûkîra. Nthîgûrû yonthe nîgwe îthaathagia; antû bonthe bainaga bagîgûkumagia bainaga bakîgongaga riîtwa rîaaku.” Njûûni bwoone ûrîa Mûrungu athithîtie; athithîtie mantû ja kûrigaria kîrî antû. Aathûranîre îria rîraa nthî înjûmo; araathûrana rûûjî antû barauna mûuro na magûrû; naatuî tûragwîrua nîûntû bwaawe. Atumagîra inya kwaathana magiita jonthe; na gûtî u mîgongo yûmba kûthithia atîene. Ûkáreka barîa baregeete gûkwathîkîra boona gîa gwikumîria. Kumieni Mûrungu weetû buî antû ba mîgongo îngî; mûkumieni na inya mwanka antû baigue. Mûrungu nîwe ûtûmaga tûtûûra tûrî mwoyo, na atîenda gûtûrekeeria tûûmbwa. Gwe Mûrungu ûtûgeragia o ta ûrîa fetha îrerûragwa na mwanki. Ûrekeete twagwa mûtegoone, watûkamatithia mîrigo îmîrito. Waarekere tûrakinyangwa nî anthû, tûratonya thîîneene înene îkari ta mwanki kana maburiko; îndî nandî nî ûtûreteete antû aeega ûthinyariine. Ngeeta kîûrûûne nkûritîre kîgongwana gîa gwakîîria mbûjûrie mîciîtio îrîa ngûciîtîrîtie. Mîciîtio îîu ndaagûciîtîîrie rîrîa ndaarî thîîneene. Ngaakûritîra igongwana bia nyomoo irîa njega buru nkûritîre ntûrûme, ndeegwa, na nthenge. Njûûni buî bwinthe barîa bûthaathagia Mûrungu bûthikîîre bwigue ûrîa Mûrungu anthithîrîtie. Ndaakaîîre Mûrungu nkîmwinagîra ndwîmbo. Keethîra ndaaugîre atî ntî na meeyia MWATHANI atîngî nthikîîra. Îndî nandî Mûrungu nî ambigîîtue, ancokeria îromba rîaakwa. Mûrungu arokumua, nîkwîthîra nî acokeetie îromba rîaakwa, na gûtî rîo wendo bwaawe kîrî ni bwathira. Mûrungu arotwigîîrua kîaao agatûtharima; arotwonia mawega jaawe. Wendi bwaaku bûromenyeka nthîgûrû yonthe, na antû ba mîgongo yonthe bakamenya wonokio bwaaku. Ûrokumagua nî antû gwe Mûrungu; antû bonthe barokûgongaga. Antû ba mîgongo nî bakwinagîre bagwîrîtue; nîûntû ûgiitanagîra magamba na îota ûtongagîîria nthîgûrû cionthe. Ûrokumagua nî antû gwe Mûrungu; antû bonthe barokûgongaga. Nthîgûrû îrî na maketha jamaingî, MWATHANI, Mûrungu weetû, nî atûtharimîte. Mûrungu nî atûtharimîte; arothaathagua nî antû bonthe. Njû Mûrungu ûnyaganie anthû baaku; ûtûme barîa bakûthwîre boombwe bamatûke. Ûbaurute ta ûrîa toogi yurutagwa nî ruuo, ûbarerûre ta ûrîa mûûra jûrerûragwa nî mwanki, kûrege kwonora barîa baaî kîrî Mûrungu. Îndî tûma barîa baagîru bagwîrague barî mbere yaaku; bakene na bakûngwîre. Inagîreeni Mûrungu, bûkumagie riîtwa rîaawe; mûthithîrieeni njîra îmbariî we ûrîa wîtagîîra matuune; Riîtwa rîaawe nî MWATHANI; mûkûngwagîreeni bûrî mbere yaawe. Mûrungu nîwe ûmenyagîîra aana barîa batî na aciari na agakaria ntigwa arî gîkaroone kîaawe gîkîtheru. Mûrungu nî aejaga barîa batî gîkaro gûntû gwa gûtûûra; nî atûmaga barîa barî ncheera barekeerua; îndî ndemi itûûraga rwanda rûrûûmo. Gwe Mûrungu, nî waatongeeretie antû baaku; rîrîa baagiitanîrîtie rwanda. Nayo nthî îrainaina na ngai îraura. Mûrungu wa Israeli areenama, kîrîma gîa Sinai kîrainaina mbere yaawe. Itû Mûrungu uurithagia ngai înene rîrîa nthîgûrû yaaku yûûmagari. Antû baaku nî boonere gîtûûro ku, nîûntû ûrî ûmwega, nî waamenyereere nkîa. MWATHANI nî aatûmanîre; nabo aka babaingî bareerana nteto iu, bakiugaga atîrî, “Anene na njûûrî ciaao baakûmatûka buru,” na into birîa birî kambîîne ciaao bigatawa nî aka ba Israeli. Kinya barîa bakaraga bakarîtie ng'ondu, bakoona fetha na thaabu îrîa njega buru. Rîrîa Mûrungu Mweneinya aanyagîrie anene, nkamia nî yaagwîre kîrîmeene gîa Zalimoni. Kîrîma kîa Bashani, nî gîa kûrigaria, kîrî ngoji inyiingî, kîrîma kîa Bashani. Gwe kîrîma kîa Bashani, nîkî ûntû ûkwigîîrua Zaiûni, kîrîma kîa MWATHANI rûriitho? Zaiûni nîkîo kîrîma kîrîa MWATHANI athuurîte gûtûûra mwanka kenya. MWATHANI aumîte kîrîmeene gîa Sinai arî na ngiri inyiingî cia ngaarî cia ndwaa. Agiitia kîrîmeene, nî aarî na atae babaingî bamûthingatîte; ndemi nî ciaamweejaga biewa. MWATHANI Mûrungu atûûraga irîmeene. MWATHANI arokumua, we ûtûnogokagia mîrigo yeetû ntukû cionthe; Mûrungu nîwe mwonokia weetû. Mûrungu weetû nî oonokanagia; Mweneinya Mûrungu nîwe ûtwonokagia kuuma gîkuûne. Îndî Mûrungu akaathiria anthû baawe buru; athirie barîa batîtigaga mîîtîre îmîthûûku. MWATHANI augîîte atîrî, “Nkaarita antû ba Israeli kuuma kîrîmeene kîa Bashani; mbarîte îrieene ndeene. Naabuî bûgaatobia tharike yaao na kurû cieenu imîcûne.” Gwe Mûrungu mûnene weetû ûtongeeria kîrîndî kîûmbeene ndweene; kîthingatanîte gîîtîte kîûrûûne gîaaku. Aini beetîte, barî mbere baathingatwa nî aarî bakîringaga tamburini; nabo baathingatwa nî aringi ba inanda. Bainaga bakiugaga atîrî, “Kumagieni Mûrungu rîrîa bûûthûranîte bûkîmûthaathagia, Buî bwinthe antû ba Israeli bûkumagie MWATHANI rîrîa bûûthûranîte.” Antû ba mwîrîga jwa Benjamini nîbo batongeeretie kinya bëethîrwa nî babakai. Baathingatwa nî atongeeria babaingî ba mwîrîga jwa Juda bau nabo baathingatwa nî atongeeria ba mwîrîga jwa Zebuloni na jwa Nafutali. Onania inya yaaku itû Mûrungu; wonanie inya yaaku îrîa waatûmbanîîrîre nayo. Nabo anene bakaareetaga biewa biaao kîrîmeene gîaaku kîrîa kîrî Jerusalemu. Kanûkia Misri îrîa îkari ta nyamû ya îriimba, ûkanûkie mîgongo îngî îrîa îkari ta ndeegwa ciungene na njaû, ûtûme bau bakûthaathagie, bakûreetagîre fetha ciaao. Aragania mîgongo îrîa yeendeete ndwaa. Antû bau nî bareete îturutia kuuma Misri; nabo antû ba Ethiopia bakûthaathayie. Inîreeni Mûrungu buî moonene jonthe, kumieni MWATHANI na ndwîmbo. Bûmûkumagie we ûrîa wîtagîîra îgûrû; îgûrû rîrîa rîa tene. Agaandûkaga kuuma ku ta ngorogoro. Îîranageeni mantû ja inya ya Mûrungu, we ûrîa waathaga Israeli kunthe, na îgûrû rîkoonania inya yaawe. Mûrungu aumîte gîkaroone kîaawe kîrîa kîtheru nî wa kûmakania. Mûrungu wa Israeli aeejaga antû baawe inya na ûchamba. Mûrungu arokumua! Mbonokia itû Mûrungu, nîkwîthîrwa ndî akuî kûrimanua nî rûûjî. Ga nkworokera ntakeene, na gûtî o a gûkinya ntiga kworokera; Ndî rûûjîîne gatîgatî, mîgombe îrî akuî kûndimania. Ngwîtana nteethua ndanoga; mwanka ndooma mûmero. Nkarîte ntegeete mbeteereete Mûrungu anteethia mwanka ndaanoga meetho. Barîa banthwîre gûtî na gîtûmi nî babaingî nkûrûki ya mûtuundu jwa kîongo gîaakwa. Barîa beendaga kûnthiria nî babaingî; bantuujagîîra ûkûûjî bwa ûrongo bakambîtia into ntiiyîte. Ntîûmba kwitha meeyia jaakwa kîrî gwe itû Mûrungu; waa bwaakwa nî ûbwijî. Itû MWATHANI Mweneinya Mûrungu wa Israeli Ûkáreka barîa bagwîtîkîtie bacokerwa nî nthao nîûntû bwaakwa. Ndumagwa nîûntû bwaaku; Ûgatûma ngeekîrithua nthao. Antû beetû boonaga ta ntî Mûisraeli, barîa nciaranîrîîtue nabo bagakara ta batîmbijî. Wendo bûrîa mpendeete kîûrû gîaaku nabu bûmpîîthagia ta mwanki; Ûrumi nî ndumi. Ndinyiiagia na gûciata biakûrîa, îndî batîtigaga kûnduma. Ndeekîra mathango, bakoona gîa kûnguutîra. Antû bakari nthî biaragoone no ciaakwa baaragia; antû boogita nî ni bainaga. Îndî ni nîgwe ndombaga itû MWATHANI; ûncokerie îromba rîaakwa rîrîa ûkeenda itû Mûrungu nîûntû kîaao gîaaku gîtîthiraga, na nî ûûjûragia wîrane bwa kûmbonokia. Mbonokia ntîkoorokere ntakeene; ntuûnyûkia kuuma kîrî anthû baakwa; ûnteethie kuuma mborokeriine ya rûûjî. Ûkáreka mûguû jûnkondoria, kana ndimanua nî rûûjî rwa îria, kana merua nî gîkuû. Itû MWATHANI ncokeria îromba rîaakwa na wendo bwaaku bûbûnene; ûnthikîîre nîûntû ûrî wa kîaao gîtîthiraga. Ûkámbutatîra ni nthûûmba yaaku; ndî thîîneene mbigua ntûtî. Njûû ûmbonokie; ûntuunyûkie kuuma kîrî anthû baakwa. Nî wiijî ûrîa ndumagwa, na ûrîa mbagîri nthoni na ndamenwa. Nî wiijî anthû baakwa bonthe. Irumi birîa ndumi nî binthirîtie inya biatûma ndaaga wîrîgîîro. Ndererîgagîîra antû bambigîîrua kîaao, baarega; ndaacwaga wa kûmboreria, ndaaga. Baambîkagîîra into bibithûûku biakûrîene; barankuundia ndibei încecûku. Barothirîra biathoone biaao; baroreeterwa thîîna nî igongwana birîa baritaga. Baroûra meetho bakaa ntumuumu. Ûroboonjia mîgongo bakainainaga magiita jonthe. Batûrîkîrie mûthûûro jwaaku, bakanûkie na marûrû jaaku. Ntûûra ciaao irwaa maganjo; gûkaaga muntû wa gûtûûra maemeene jaao. Anthû bathangîkagia antû barîa gwe ûkanûkîtie, na bakaaria bûbûthûûku bwa barîa booneete thîîna. Bakanûkagie magiita jonthe; na ûkaareka bamenya wonokio bwaaku. Angûra mariîtwa jaao yukuune rîa barîa barî mwoyo; mariîtwa jaao jakéethîrwa jarî amwe na barîa baagîru. Ûûni nî nthangîkîte na ndî na ûrûrû bûbûnene, itû Mûrungu, nkaragia na wonokio bwaaku. Ngaakumagia riîtwa rîa Mûrungu na rwîmbo; mûgoongage nkîmûcokagîria nkaatho. Bûu nîbu bûkaagwîragia MWATHANI nkûrûki ya kûmûritagîra ndeegwa îrî igongwana. Barîa bainyîîrîtue boona mantû jau bakagwîrua, barîa bathaathagia Mûrungu bageekîrwa ûchamba. MWATHANI nî aigagua barîa barî thîîneene na atîûragîrua nî antû baawe barîa barî ncheera. Îgûrû na nthî biromûkumagia; arokumagua nî îria na birîa bionthe bikaraga ku. Mûrungu akoonokia ntûûra ya Jerusalemu aake ntûûra cia Juda irîa ithûûkangîtue. Rîu antû ba Israeli bagaatûûra ku nthîgûrû yee yaao. Nchiarwa cia antû baawe îgaatûûra barîa bamwendeete nabo bakarage ku. Ntunyûkia itû Mûrungu! Itû MWATHANI mbonokia ntûti! Barîa beendaga kûmbûraga baroangaratana bagacokerwa nî nthao; barîa bagwîragua boona ndî thîîneene baroombwa buru bageekîrithua nthao. Barîa banthekagîra, barocokerwa nî nthao. Barîa bakûthaathagia, barogûkûngûagîra bagwîrîtue. Barîa bakenagîra wonokio bwaaku barotûûra baugaga magiita jonthe atî, “Mûrungu nî ûmûnene.” Ndî nkîa itû Mûrungu; na nî nkwenda ûteethio. Nteethia ntûti, gwe mwonokia waakwa; itû MWATHANI ûgákarakara. Gwe MWATHANI, nîgwe giiciitho gîaakwa; ûkororeka ncokerwa nî nthao. Ntunyûkia na ûmbonokie nîûntû ûrî ûmwagîru, nîûntû ûrî ûmwagîru, nkindîra gûtû gwaaku na ûmbonokie. Îtîkîra kwaa giitiiro gîaakwa, gîa kûmatûkagîra magiita jonthe. Mbonokagia ta ûrîa uugîîte; nîkwîthîrwa nîgwe giitiiro gîaakwa na kîmatûkîro gîaakwa. Itû Mûrungu waakwa, ntunyûkia kuuma kîrî barîa baaî; ûmbonokie kuuma kîrî ngîti na barîa batî kîaao. Nîkwîthîrwa gwe MWATHANI nîgwe wîrîgîîro bwaakwa; kuuma wîthî bwaakwa, nîgwe MWATHANI ntwîre mbîtîkîtie. Kuuma ndîgûciarwa, ntwîre nkwîrîgîîrîte; ngatûûra ngîgûkumagia magiita jonthe. Nî ntwîre ndî kîonereeria kîa ûtûûro bûbwega kîrî babaingî, Naagwe nîgwe giiciitho gîaakwa kîa inya. Ngûkumagia magiita jonthe; nkaathaga mwago jwaaku mûthenya junthe. Ûgantîîjîra ndaakûra; ndaaga inya itû ûkambîrûkîra. Anthû baakwa ka bagwîka nkireba; bakîendaga kûmbûraga. Anthû bariuga atîrî, “Mûrungu nî amûtiganîrîtie; gatwîngane nawe tûmûgwate; nîkwîthîrwa atî na wa kûmûteethia.” Itû Mûrungu ûgakara kûraaja naani; îjanga ntûti ûnteethie itû Mûrungu waakwa. Thiria anthû baakwa bacokerwe nî nthoni barîa bacwaga kûnthiria; barocokerwa nî nthao. Ngaatûûra nkwîrîgîrîte; ngûkumagie magiita jonthe. Ngaatûmagîîria mathithio jaaku jamaagîru mbîîranage ûrîa wonokanagia magiita jonthe, kinya këethîra ntîûmba kûmenya ûrîa jang'ana. Gwe Mûrungu ûrî inya înyiingî, tontû bûu ngaakumagia waagîru bwaaku akî. Itû Mûrungu nî ûnditanîte kuuma wîthî bwaakwa, kinya nandî no ntûmagîîria mathithio jaaku ja kûrigaria. Kinya ndaakûra ndauma mbuî, gwe Mûrungu ûgantiganîria, Naani ngatûmagîîria mathithio jaaku ja inya kîrî nthukî irîa ikeeja. Itû Mûrungu waagîru bwaaku bûrî gûntû kunthe Gwe ûthithîtie mantû jamanene; gûtî we ûkari ta gwe. Gwe nî ûtûmîte nkoona mathîîna jamaingî, îndî gwe ûgampûûmbanîîra kaîrî, ûndite gîkuûne ûmbonokie. Gwe ûgampongeera gîtîîo gîkînene na ûmboorerie kaîrî. Itû Mûrungu waakwa, ni ngaagûkumia na wandîîndî nîûntû gwe ûrî mwîtîkua. Ngaakwinagîra ndwîmbo cia gûgûkumia na kînanda kîa ndigi inyiingî Mûrungu Ûrîa Mûtheru wa Israeli. Ngaakwinagîra na kajû ngwîrîîtue; nkwinagîre ngîgûkumagia nîûntû bwa kûmbonokia. Nkeeranaga mûthenya junthe ûrîa ûrî na inya ya kwonokania. Nîkwîthîrwa barîa bacwaga kûnthithîria ûthûûku nî ûthirîtie kûboomba na wabeekîrithia nthao. Itû Mûrungu tûma mûnene agiitanagîre magamba na îota, tontû ûrî ûmwagîru. Agiitagîre antû baaku magamba na îota, agiitagîre antû baaku barîa bathangîkagua ûrîa kwagîrîte. Tûma nthîgûrû îreetagîre antû baaku ûthinyaari; nîûntû bwa waagîru bwaaku. Mûnene aromenyagîîra nkîa ateethagie antû barîa barî na moobatu; na ûûmbage buru antû barîa bainyagîîria bangî. Antû barokûthaathayia magiita jonthe; ûtukû na mûthenya bakûthaathagie nthukîîne cionthe. Mûnene arokara ta ngai îrîa yuragîra nyaki îkariiba; arokara ta ngai îrîa yuraga nthîgûrû ntimeene. Îgiita rîonthe rîa waathani bwaawe, waagîru bûrotûûra, nayo thîîrî îrotûûra kenya na kenya. Ningî mûnene aroathanaga kuuma îrieene mwanka îrieene rîngî, na kuuma rûûjî rwa Eufurate mwanka nthîgûrû yonthe. Tûma anthû baawe barîa batûûraga rwanda bamwathîkagîre, nabo anthû baawe boombwe buru. Anene ba Tarishishi na ba icîgîîrio bia îria baromûreetagîra ûgoti; anene ba Sheba na Seba baromûreetagîra biewa. Tûma anene bonthe ba nthî bamwathîkagîre mîgongo yonthe îmûtumîkagîre. Nîkwîthîrwa mûnene nî ateethagia barîa barî thîînene bamûkaîra; ningî agateethia nkîa irîa ikwenda ûteethio. Nî aigagîîrua barîa batî inya na barîa barî thîînene kîaao; nî onokagia barîa bakûnyamaara. Gwe nî weebagîria barîa bainyîîrîîtue ûthûûku, ûkaaboonokia batîkooragwe. Mûnene arotûûra matukû jamaingî; akaeejagwa thaabu ya kuuma Sheba; antû bakamûrombagîra magiita jonthe, bakamwîtagîria itharimo ntukû cionthe. Nthîgûrû îrogîta maketha jamaingî irîma birokunîkwa nî imera; nthîgûrû îrouma maciara jamaingî ta ja nthîgûrû ya Lebanoni; antû bathegee ntûûreene baingîe ta nyaki bieniine. Riîtwa rîa mûnene rîrotûûra kûririkanagwa magiita jonthe, nkuma yaawe îrotûûra kenya na kenya. Antû barotharimanaga na riîtwa rîaawe; mîgongo yonthe îromwîtaga “Mûtharime.” Arokumagua MWATHANI Mûrungu wa Israeli, we akî ûthithagia mantû ja kûrigarania. Riîtwa rîaawe rîrokumagua kenya na kenya; ûkumio bwaawe bûroûjûra nthîgûrû yonthe! Amen na Amen! Jûjû nîju mûthia jwa maromba ja Daudi mûtaana wa Jesii. Nî mma Mûrungu nî ûmwega kîrî Israeli; kîrî barîa atheru. Îndî ni ndîraarî akuî gûterûka; ndîraarî akuî kûgiitara, nîûntû bwa kwigîîrua antû babaaî rûriitho ndoona ûrîa bakûthinyaara. Nîkwîthîrwa mîîrî yaao îtûûraga kindaajî; gûtî thîîna boonaga. Bo batîthangîkaga antû bangî bakîthangîka; batîonaga mathîîna jarîa antû bangî boonaga. Tontû bûû, rwikumio rwaao rwonekanaga; ta ûrîa mûkathî jwonekanaga jwîkîri. Beendeete ndwaa mono ta ûrîa muntû eendaga gwîkîra nguû, bo boojûri ûthûûku akî, nkoro ithûgaanagia mantû jamaaî. Bacikûûraga bangî bakiugaga ûrîa bakabathithîria ûthûûku; baikumîtie bakabanga ûrîa bakaainyîîria bangî. Bamenagîîria bakameneeria kinya Mûrungu ningî bakameneeria antû bonthe. Antû barîa beetîkîtie Mûrungu, bagarûkaga bakathingata mîîtîre ya antû babaaî; bakathingata mantû jonthe jarîa babeeraga. Antû babaaî baugaga gûtî u Mûrungu oomba kûmenya Ûrîa Ûrî Îgûrû buru gûtîu amenyekia. Ûu nîu barîa baaî batûûraga; magiita jonthe batûûraga kiindaji, na ûtonga bwaao bûkoongeeraka. Gûtî ûguni nkoona ndaakara ntîkwîyia na kinya ndaakara ndî ûmwagîru gûtî wega nkoona. Mûthenya junthe ntindagîra mpûûrwa na nkarookerua îkanûkia o rûkîîrî o rûkîîrî. Ndîngîuga, “Ka-mbarie tabo,” ndîngîîthîrwa nkîthûûkîria antû baaku. Ndaagererie kûthûgaania nkîenda kûmenya ûrîa ûntû bûbû bûkari îndî mantû jarampûûmîra. Mwanka rîrîa ndeetîre kîûrûûne gîaaku; rîu nîrîo ndaamenyere ûrîa barîa baaî bagakara. Nî mma Gwe ûbeekaga gûntû gûgûtenderu; ûgatûma bakagwa bakathira. Bathiragua o ntûti bagakondorua nî imakania bia ûgwaati. Booragîria o ta ûrîa kîrooto kîûragîria muntû ookîîra; rîrîa gwe MWATHANI weeja gûnteethia bo bathiraga buru. Rîrîa ndaarî na mûthûûro; rîrîa nkoro yaakwa yaigagua ûrûrû, ndaariti nkaminamina; ndaakari ta mbiti ya kîthaka ntaamenyaga ûrîa weendaga. Amwe na bûu nî nkaraga akuî naagwe magiita jonthe, ûgantongeeria bûbwega. Ûntongagîîria na kîrîra gîaaku, na mûthieene ûkanjûkia ûkambikia ûkumioone. Nûû ûngî ûrî îgûrû ndî nawe tiga gwe? Nîmbi îngî nkwenda nthîgûrûûne tîga gwe? Ndoomba kwaga inya ya mwîrî na nkoro, îndî Mûrungu nîwe inya yaakwa magiita jonthe. Gûtî nkaanja barîa bakwîrûkagîra bakaûra; barîa batîgwîtîkîtie gwe ûkabathiria. Îndî ni ndîona bûrîa bwega nî gûkara akuî na Mûrungu; nîkenda MWATHANI Mûrungu aa giiciitho gîaakwa, naani mbîîranage mantû jonthe jarîa athithîtie. Itû Mûrungu nîkî ûtûtiganîrîtie ûjû? Nîkî mûthûûro jwaaku jûtwingîîrîte tuî ng'ondu cia ndîîthia yaaku? Ririkana kîûthûrano kîa antû baaku barîa waithuurîîre kuuma karaaja; barîa wakûûrîre ûrabaethia mwîrîga jwa antû baaku. Ririkana kîrîma kîa Zaiûni kîrîa kîrî gîtûûro gîaaku. Njû ûcionere maganjo Ûcionere ûrîa kîûrû kîmomorangi nî anthû. Anthû baaku barîkûngûîra ûûmbani bwaao barî arîa kîûrû gîaaku kîaarî. Baandîte bendera ciaao ku irî ndwano cia ûûmbani bwaao. Baatemangîre mîrango ya kîûrû na ntûûru, ta antû bakûrîîka mîtî mwitûûne. Nacio mbaaû ciaakîo irîa nthongi cionthe baraciatûranga na ntûûru na ibûi. Baamuuntîrie kîûrû gîaaku mwanki, beekîra mûgiro antû arîa ûthaathagîrua. Baaciîtîrie barauga atîrî, “Tûrîbakinyanga buru” baaîthîrie irombero bionthe birîa antû baaku bakûthaathagîria nthîgûrûûne. Biama biaaku tûtîbionaga nandî; iroria nî biathirîre, na gûtî weetû wiijî mantû jaja jagakara mwanka rî. Itû Mûrungu, nî mwanka rî mûnthû agaakara agîgûcikûûraga? Nîka mûnthû agaakûthûmbia mwanka kenya? Nîkî tontû ûtweete meetho ûtîgûtûteethia? Nîkî ûkûrega kûritithia inya yaaku ngûgî? Îndî nî mbijî atî Mûrungu nîwe ûtwîre arî mûnene weetû; atwîre gûtwonokia kuuma karaaja. Nîgwe wagaanîrie rûûjî rwa îria ûgîtumagîra inya yaaku; nîgwe waathetherangîre nkûnga. Nîgwe watontomorangîre biongo bia nyamû ya rûûjî îrîa îtagwa Leviathani, ûracînenkanîra kîrî nyamû cia kîthaka iracirîa. Nîgwe waatûmîre ithima na tûmîuro tuuma nthî ningî wanyaaria mîuro îmînene. Mûthenya nî jwaaku, na ûtukû nî bwaaku; nîgwe woombîre mweri na njota, na kinya riûa. Nîgwe weekîre mîanka ya nthîgûrû yonthe; nîgwe wathûranaga biingo bia riûa na bia mpio. Itû MWATHANI ririkana atî mûnthû nî agûkûthûmbia; antû batîkwiijî nîbo bagûgûcikûûra. Tuî antû baaku tûtî inya; twonokie kuuma kîrî anthû beetû ûkorweeja gûtîîjîra antû baakû barîa barî thîîneene. Ririkana kîrîkanîro gîaaku naatuî nîûntû gûtî o nthîgûrûûne gûtî na ûgwati. Menya ûreka barîa batwîre bainyîîrîîtue beekîrithua nthao; tûma barîa batî inya boone gîa gûgûkumîria. Itû Mûrungu njû ûciarîîrie; nîûntû barîa batîkwiijî ka batindaga gûkûthekera magiita jonthe. Menya ûkira nîûntû anthû batindaga gûtûkurîra. Nî tûgûgûcokeria nkaatho gwe Mûrungu; nî tûgûgûkaatha nîûntû bwa riîtwa rîaaku; na tûkeerana ûrîa ûthithîtie mantû jamanene. Mûrungu ariuga atîrî, “Nî mbîîkîte îgiita rîrîa ngaatua magamba na îota. Rîrîa nthîgûrû yateetema amwe na birîa bionthe birî ku biainaina, nî ni mîmenyagîîra. Ndîîra aikumia batige gwikumia; nkeera antû barîa baaî batige gûciimbaimbia. Nî batige rwikumio batige gûciûkaûkîîria.” Nîkwîthîrwa ûteethio bwa muntû bûtiumaga gaiti kana bwa rûgûrû, kana buuma bwa rwanda. Îndî buumaga kîrî Mûrungu ûrîa ûtuujanagîra îgamba na îota, akanûkagia bamwe, akarekeeria bangî. MWATHANI arî na mûthûûro jûmûnene, na akajûtûrîkîria anthû baawe; abathirie buru nthîgûrûûne. Îndî ni ntîkorotiga kwaragia mantû ja Mûrungu wa Jakubu; nkamûkumagia magiita jonthe. Akaathiria inya yonthe ya barîa baaî, îndî akongeera inya ya barîa baagîru. Mûrungu nî aijîkeene nthîgûrûûne ya Juda; riîtwa rîaawe rîrî nkuma ndeene ya Israeli. Gîkaro gîaaku nî Jerusalemu, ûtûûraga kîrîmeene gîa Zaiûni. Kûu nîku waaunangîre mîgwî ya anthû, na rong'o ciaao, na nchiû, na mathaga jangî ja ndwaa. Gwe ûrî mwago nkûrûki ya irîma; irîma birîa bitwîre o kuuma tene. Nchamba cia ndwaa nî ciûmbi ndweene ciatunywa birîa itaîte. Itîûmba kwiringîra nîûntû nî bakuîte. Gwe Mûrungu wa Jakubu, ûgondokagîra anthû, bo amwe na mbarathi ciaao bakagwa bagakua. Gwe ûrî wa kûmakania. Nûû ûûmba gûkûûmîîria rîrîa ûgwati nî marûrû. Wamenyithanîrie ûrîa ûgiitîte îgamba ûrî kûu îgûrû; antû nthîgûrûûne baraigua ûguaa barakira ki. Nîrîo waagiitîre îgamba, nîkenda woonokia barîa bonthe bainyagîîrua nthîgûrûûne. Kinya antû barîa baathûûraga mono bagaagûkumagia; barîa bakoonoka mûthûûro jwaaku bagaitumaga kîrî gwe. Ûjûragieeni mîciîtio îrîa bwîkîte kîrî MWATHANI Mûrungu weenu. Nayo mîgongo îrîa îbûthiûrûkîrîte îmûreetagîre biewa, nîûntû Mûrungu nî wa gûkîragwa. Nî We ûthiragia athani inya; agatûma anene bakamûkîra. Nkaagîra Mûrungu; nawe akambigua. Magiita ja thîîna nî mbîtaga MWATHANI; nkaromba ûtukû bunthe îndî ntîûmbaga kûborera. Ndirikanaga Mûrungu nkaithikîîra, ndageria kûthûgaanîria mantû jau nkaaga inya. Atûmaga nkaaga toro, nkathangîka mwanka nkaremwa nî kwaria. Nî nthûgaanagia bwa mantû jarîa jakûrûkîte, nkaririkana mîaka îrîa îthirîte. Ûtukû, ndaaraga nthûgaanîtie mono, ngaciûria nkoroone atîrî, “Nîka MWATHANI agaakara atûthwîre mwanka rî? Ga gûtî rîo akaagwîrua nî tuî kaîrî? Nîka atigîte gûtwigîîrua kîaao buru? Nîka atigîte kûûjûria wîrane bwaawe? Nîka aatigîre kwaa Mûrungu wa kîaao? Nîka aathûûrîre aratiga kwiganîîrua kîaao?” Ningî ndîrathûgaania ndîrauga atîrî, “Nî kwithikîîra gûkûnene, kwona atî Mûrungu Mweneinya, Ûrîa Ûrî Îgûrû buru nî atigîte gûtûteethia.” MWATHANI, nkaaririkana mantû jamanene jarîa wathithia. Îî, ndiririkane mantû ja kûrigaria jarîa wathithia kuuma tene. Nkaathûgaanagîria ngûgî cionthe irîa wathithia; nthûgaanagîrie mantû jarîa wathithia ja kûrigaria. Mantû jarîa ûthithagia gwe Mûrungu, nî jamaagîru. Gûtî mûrungu jûûmba kûng'uanithanua naagwe. Gwe Mûrungu nî ûringaga biama; gwe nî ûmenyithanîtie inya yaaku kîrî antû ba mîgongo. Waatumîîre inya wonokia antû baaku, tabo nchiarwa cia Jakubu na Josefu. Gwe Mûrungu, rîrîa rûûjî rwaakwonere nîka rwaamakîre îria rîakwona rîrateetema. Ngorogoro îragamba; ndweni ireenia najo matu jaraurithia ngai. Ngorogoro îraingirita îkîgaandûkaga ndweeni irathaarîra nthîgûrû yonthe, nayo nthîgûrû îrainaina, îgîteetemaga. Weetîre ûragiitanîîria rûûjîîne, ûragiitanîîria îrieene; îndî makinya jaaku jatoonekaga. Waatongeererie antû baaku o ta ûrîa mûrîîthi atongagîîria ng'ondu ûrathuura Musa na Aaroni baa atongeeria baao. Thikîîreeni buî antû beetû bwigue ûritani bwaakwa; kindeeni matû bwigue nteto irîa nkwaria. Nkaaria na ngerekano; mbûmenyithie mantû ja kûrigaria jarîa jaarîrue kuuma tene. Najo nî mantû jarîa twigîtue na tûkajamenya, jarîa twîri nî biûjûjû bieetû. Tûtîrega kwîra aana beetû mantû jau; îndî tûkajeeranaga kîrî nthukî irîa ikeeja. Twîranage mantû jarîa MWATHANI aathithia ja kûrigaria. Mûrungu nî aaere nchiarwa cia Jakubu maathana, Israeli aramîaa Waatho. Waatho bûu nîbu eerîre biûjûjû bieetû biritanage nchiarwa ciaao. Nîkîo gîtûmi nthukî îbuîrîte kûmenya Waatho bûu nîkenda yûmba kûritana nthukî îngî îrîa îkeeja. Kîu nîkîo gîgaatûma barîa bagaaciarwa beetîkia na batîûrîrua nî mantû jarîa aathithia, îndî bagaatûûra bamenyeerete maathana jaawe. Nabo batîkara ta biûjûjû biaao. Biûjûjû biaao biaarî antû ndemi ntîîrîka iteetîkagia Mûrungu. Antû ba Efuraimu nî baamatûkîre ndweene, kinya këethîra nî baarî na moota na mîgwî. Nî baaregere kûûjûria kîrîkanîro kîaao na Mûrungu, na bararega kûthingata Waatho bwaawe. Nî boorîîrue nî mantû jarîa aathithîtie, na baroorîrua nî biama birîa aaringîte. Biûjûjû bia Efuraimu, nî bionere Mûrungu akîringa biama kûu bûûrîîne ya Zoani nthîgûrûûne ya Misri. Mûrungu aagaanîrie rûûjî rwa îria, aratûma barakûrûkîîra ku rûûjî rûrûngami ta nthingo. Aabatongagîîria na îtu mûthenya, ûtukû akabatongeeria na kinyiinga. Aatûrangîre maiga rwanda aratûma baroona rûûjî rûrwingî ta rwa îria. Aatûmîre rûûjî rûrauma maigeene rûreenama rûrî mûuro. Îndî bareeta na mbere kwîyia barî rwanda, bararega kwathîkîra Mûrungu Ûrîa Ûrî Îgûrû buru. Beetîrie Mûrungu biakûrîa bakîmûgeria. Biûjûjû bia antû ba Israeli nî biaacikûûrîre Mûrungu bakîûragia atîrî, “Mûrungu oomba kwona biakûrîa bia gûtwaa rwanda rûrû? Nî mma oomba gûtwaa biakûrîa na kinya nyama nîûntû nî aaringîre iiga rîrauma rûûjî rûrwingî rûraa mûuro jûmûnene?” Rîrîa MWATHANI aamenyere nteto iu nî aathûûrîre mono aragwatwa nî marûrû nîûntû bwa nchiarwa cia Jakubu araingîîrwa nî mûthûûro nîûntû bwa Aisraeli. Nîkwîthîrwa nî baarî bakûrega gwîtîkia Mûrungu na bateetîkagia atî oomba kûboonokia. Amwe na bûu, Mûrungu nî eerîre mîrango ya îgûrû îrugûke; nawe aratûma manna yuura ta ngai, arabaa biakûrîa kuuma îgûrû. Antû bararîa biakûrîa o ta birîa araîka baarîîjaga, arabanenkera biakûrîa bibingî bia kûng'ana. Mûrungu nî aatûmîre ruuo rûraurutana kuuma bwa gaiti, inya yaawe îratûma ruuo rwa bwa ûmotho rûraurutana. We nî aatûmîre nyoni inyiingî mono antû baawe baroona nyama inyiingî. Aratûma nyoni iu iragwa kambîîne ciaao, iroojûra kûrîa kunthe kûrîa kwaarî na maema. Mûrungu arabanenkera irio birîa beendaga, bararîa baranyira. Îndî mbere ya barîa banyira, kinya mbere ya bameria biakûrîa biu, Mûrungu arathûûra mono nîbo, arooraga barîa baarî na inya na nthaka cia Israeli. Îndî amwe na jau jonthe, nî beetîre na mbere kwîyia; o amwe na biama biu bionthe, bateetîkia. Tontû bûû, arakuîyia ûtûûro arabweethia bwa ûtheri, baratûûra ûtûûro bwa mîthangîko. Rîrîa Mûrungu ooragîre bamwe baao nîrîo bangî baairirîre, baraambîrîria kûmûthaathayia na mma. Nîrîo baaririkanaga atî Mûrungu nîwe giiciitho kîaao, bakaririkana atî Mûrungu Ûrîa Ûrî Îgûrû buru nîwe mûkûûri waao. Nî kwaria baaragia akî, îndî nkoro irî na waayia. Nabo bataamwathîkîra, na batoojûria kîrîkanîro kîrîa beekanîrîte na Mûrungu. Amwe na bûu, nî aabaigîrîîrue kîaao, arabarekera meeyia na ataabathiria. Nî aagwatagwa nî mûthûûro jamaingî îndî akaigwata. Mûrungu nî aamenyaga atî bo nî antû ba gûkua bakari ta ruuo rûrîa rûkûrûkaga rûtîcoke kaîrî. Barî rwanda nî baaeejaga ndemi mono bagatûma Mûrungu akathûûra mono. Bakaraga bakîgeragia Mûrungu, Ûrîa Mûtheru wa Israeli bagatûma akaigua bûbûûî. Boorîîrue atî arî na inya, na baroorîrua atî nîwe waaboonokerie kuuma kîrî anthû baao; Rîrîa baarî bûûrî ya Zoani nthîgûrûûne ya Misri nî aaringîre biama. Aagarûrîre ndûûjî ciaao iraa tharike, mwanka antû ba Misri bararemwa nî gûcinyua. Aabatûmîîre mîrumbî ya ngii cia kûbathangîkia, na arabatûmîra biûra birabathangîkia mono. Aatûmîre mpaandi irathûûkangia imera, aratûma ngigî irarîa miuunda yaao. We nî aatûmîre ngai ya nchûgû îreenyangia mîzabibû yaao, araîîthia mîkûû yaao na nkamia. Aarekererie ng'ombe ciaao irathirua nî ngai ya nchûgû, nacio ng'ondu na mbûri ciaao irooragwa nî ngorogoro. Aabatûrîkîîrie marûrû jaawe, na mûthûûro jwaawe arabareetera mîthangîko. Biu biaakari ta bitûmi bireeta gîkuû. Aabeerekeerie mûthûûro jwaawe, na ataabacaîîra; aabooragîre na mîrimo îmîthûûku. Ooragîre aana ba kîranga bonthe ba nthîgûrû ya Misri, arooraga ba mbere ba nchiarwa cia Hamu. Îndî Mûrungu aratongeeria antû baawe ta ûrîa mûrîîthi atongagîîria ng'ondu, arabatongeeria bareetîîra rwanda o ta ndîîthia. Bataakîraga nîûntû aabatongeererie njîreene itî na ûgwati; arathirîria anthû baao îrieene. We nî aabakinyîrie nthîgûrû yaawe întheru, kîrîmeene kîrîa aatuunyanîte na inya. Mûrungu nî eetîre akîîngagîra Aisraeli anthû, rîrîa Aisraeli beetîte Kanaani; aratûma batûûra kûrîa anthû baao baatûûraga. Îndî antû ba Israeli nî baaere ndemi kîrî Mûrungu, Ûrîa Ûrî Îgûrû buru bararega kwathîkîra maathana jaawe. Bararega kwaa eetîkua kîrî Mûrungu o ta biûjûjû biaao; barakara ta ûta bûbûregeru. Antû ba Israeli nî baathûûrîrie Mûrungu nîûntû bwa kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano na nîûntû bwa gûntû kûrîa bamîthaathagîria. Rîrîa Mûrungu oonere ûrîa baathithagia nî aabathûûrîre mono nîûntû nî athûûri nîbo. Ningî Mûrungu nî eerûkîîre arîa aathaathagîrua ntûûreene ya Shilo, îemeene arîa aakaraga amwe na antû. Ararekeeria Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîtawa nî anthû, na nîrîo rîonanagia inya na ûkumio bwaawe. Aatûrîkîîrie antû baawe mûthûûro arabarekeeria barooragîrwa ndweene. Nthaka ciaao cioragîîrwe ndweene, aarî baao baraaga ba kûbagûra. Athînjîri-Mûrungu booragîîrwe ndweene aka baao bateetîkîîrua kûbarîrîra. Mûthieene Mûrungu nî ookîrîîre ta muntû aumîte toroone akari ta muntû ûrî na inya woogitîtue nî ndibei. Nî eenganîre na anthû baawe arabeekîrithia nthao mwanka kenya. Îndî we nî aathûûrîre nchiarwa cia Josefu na ataathuurîre mwîrîga jwa Efuraimu. Îndî nî aathuurîre mwîrîga jwa Juda, na kîrîma gîa Zaiûni kîrîa eendeete mono. Kûu nîku aakîre kîûrû kîaawe gîkîraaja ta kîrîma na gîkîriku ta nthî irîa aarikîrie kuuma tene. Mûrungu nî aathuurîre Daudi nthûûmba yaawe, aramûrita bûûrîîne; kûrîa aarîîthagia ndîîthia ciaawe, aramweethia mûrîîthi wa nchiarwa cia Jakubu tabo antû ba Israeli. Daudi nî aabamenyereere, arabarîîthia bwega na ûûme. Itû Mûrungu, antû barîa batîkwijî nî baithûkîrîte nthîgûrû yaaku, baathûûkia kîûrû gîaaku, na baathiria Jerusalemu yaa îgaanjo. Batûma mîîrî ya antû baaku îrîîwa nî nyoni, biimba bia antû baaku biarîîwa nî mbiti. Booragîre antû baaku tharike yaao îreenama ta rûûjî kûu Jerusalemu. Gûtî muntû waatigarîre wa kûbathika. Tûkurungagwa nî mîgongo îrîa îtûthiûrûkîrîte, tûkameneerua nî antû barîa twankeene nabo. Itû MWATHANI, ûkathûûra nî tuî mwanka rî? Mûthûûro jwaaku jûgakara jwakanîte ta mwanki mwanka rî? Erekeria mûthûûro jwaaku kîrî mîgongo îrîa îtîkwijî na ûjwerekerie kîrî antû ba moonene ja barîa batîkûthaathagia. Nîkwîthîrwa bo nî booragîte nchiarwa cia Jakubu Baatiga nthîgûrû ya Israeli îkari ta îgaanjo. Ûgátûkanûkia nîûntû bwa meeyia ja biûjûjû bieetû, twigîîrue kîaao ûtûteethie ntûti nîkwîthîrwa tûtî na wîrîgîîro buru. Itû Mûrungu Mwonokia weetû tûteethie. Tûtuunyûkie nîûntû bwa riîtwa rîaaku rîa ûkumio ûtûrekere meeyia nîûntû bwa riîtwa rîaaku. Nîkî tontû mîgongo îngî yûragia atîrî, “Arîkû Mûrungu waao?” Mîkanûkie nîûntû bwa kûûraga antû baaku. Reka kîrîro kîa barîa barî ncheera kîgûkinyîre, wonokie bonthe barîa bagiitîri îgamba kûûragwa. Itû MWATHANI irîîrie mainda mûgwanja kîrî mîgongo yonthe îrîa îkûrumaga. Rîu tuî antû baaku, nî tuî ndîîthia yaaku, na tûgagûkaathaga magiita jonthe na nthukî cionthe igaagûkumagia. Gwe ûrîîthagia Israeli tûthikîîre, gwe nî ûrîîthagia nchiarwa cia Josefu. Gwe waathaga ûrî îgûrû rîa akerubimu, thaara. Ûthaarîre mwîrîga jwa Efuraimu na jwa Benjamini na jwa Manase. Twonie atî ûrî inya wîje ûtwonokie. Itû Mûrungu, tûcokanîîrie, ûtwonie ûthiû bwaaku naatuî tûkoonoka. Itû MWATHANI Mûrungu Mweneinya, nî mwanka rî ûgakara ûthûûri nîûntû bwa maromba jeetû tuî antû baaku? Ûtûmîte kîeba gîkaa biakûrîa bieetû na meethori jakaa bia kûnyua. Mîgongo îrîa îtûthiûrûkîrîte îtûmenagîîria rîrîa îkûrwaa, nîkenda îmenya nî mûgongo jûrîkû jûkajûkia nthîgûrû yeetû. Itû Mûrungu Mweneinya, tûcokanîîrie, ûtwoonie ûthiû bwaaku naatuî tûkoonoka. Tuî twakari ta mûzabibû rîrîa waatûritîre Misri, ûrenga mîgongo îngî ûratwaanda nthîgûrûûne îîjî. Nî waathuranîîre muunda nîkenda ûjwaanda, nayo mîri yaaju nî yeenamîre nthîgûrû, naju jûrataamba nthîgûrûûne kunthe. Kîthiîki kîaaju nî gîaakunîkîre irîma nacio mpang'i ciaaju iraitania na mîtarakwa îmînene. Mpang'i ciaaju nî ciataambîre irakinya îria rîa Mediterania, na ingî irakinya mûuroone jwa Eufurate. Nîkî ûntû ûtharîîtie rwego rûrîa rûrajûthiûrûkîrîte? Nandî antû barî njîreene nîka bakwiya nzabibû. Mûzabibû jûu jûrîîjagwa na jûgakinyangwa nî nyamû cia kîthaka. Itû Mûrungu Mweneinya tûraithîrie ûrî îgûrû, ûtûririkane tuî mûzabibû jwaaku. Njû woonokie mûzabibû jûrîa waandîre gwengwa wamenyeera jwakûra na jwagîta inya. Anthû beetû nî bajûtemeete baajûgera mwankiine, bakanûkie ubathirie buru. Itû karîa antû baaku ûbamenyeere, nîbo mûgongo jwaaku jûrîa wîkîrîte inya. Tuî tûtîregana naagwe kaîrî, twîîke mwoyo naatuî tûgaakûthaathayia. Itû MWATHANI Mûrungu Mweneinya, tûcokanîîrie ûtwonie ûthiû bwaaku naatuî tûkoonoka. Inîreeni Mûrungu, we inya yeetû, bûkûngwîre bûkiinagîra Mûrungu wa Jakubu. Bûmwinîre bûkîringaga wandîîndî, na tambûrini na inanda bia nkunju inyiingî. Ringeeni tarumbeta mambureene jeetû najo nî ja mweri jûkîguûka na ja mweri jwojûra. Bûu nîbu Waatho bwa Mûrungu wa Jakubu, nîjo mawaatho jarîa jaeejani nîûntû bwa Israeli. Nîbu Waatho bûrîa aanenkeere Aisraeli rîrîa aaithûkagîra nthîgûrû ya Misri. Nî ndaigîrue kajû ntiijî gakiugaga atîrî, “Ni nî ndaabûnogokerie mîrigo îmîrito ndîratûma bûreeka mîrigo îrîa bwaakamatîte nthî. Rîrîa bwaarî thîîneene, nî bwaambîtîre naani ndîrabwonokia. Ndîrabwigua ndî matuune ja ngai na ndîrabûgereria ithimeene bia Meriba. Buî antû baakwa thikîîreeni mantû jarîa nkûbûkaania buî antû ba Israeli bwigue ûrîa nkuuga. Bûtîbuîrîte kwîthîrwa bûrî na mîrungu ya mîng'uanano kana bûmîthaathayia. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu, ûrîa waabûritîre nthîgûrû ya Misri. Agamieni tûnyua ta twa twanaana twa nyoni, naani nkabûrera. Îndî antû baakwa bataigîrue ûrîa ndaabeeraga, Israeli îtambathikîîre. Tontû bûû, ndîrabarekeeria barathithia ûrîa beendaga barathingata irîra biaao biongwa. Këethîra antû baakwa nî baanthikîrîîre, këethîra Israeli nî baambathîkîîre; ndîngî gûkanûkia anthû baao ntûti, na nkathiria maitha jaao buru. Antû barîa baameneete bakairinga nthî mbere yaakwa, naani mbakanûkie îkanûkia rîa gûtûûra. Îndî nkaabûnyiria na biakûrîa biumanîtie na nkano irîa njega buru, na mbûnyirie na nainchû.” Mûrungu arî gîtîîne kîaawe kîa ûnene, nî agambagîra kîûthûrano kîa mîrungu ya mîng'uanano. “Nî nwanka rî bûgakara bûkîgambanagîra bûtî na îota? Nî mwanka rî bûgaakara bûkîendagîîra barîa baaî? Bûbuîrîte gûtûma barîa batî na inya na aana barîa batî na aciari bagambîrwa na îota. Bûgatûma barîa bainyagîîrua na nkîa, bathithîrua ûrîa kwagîrîte. Onokagieni nkîa na barîa batî na inya bûbatuunyûkagie kuuma kîrî barîa baaî.” “Mîrungu îîu gûtî u iijî na gûtî u îmenyaga, îtûûraga muunduune; nayo mîsingi ya nthîgûrû yonthe îkainaina. Mbugaga buî bûrî mîrungu, nkathûgaania nî buî ataana ba Ûrîa Ûrî Îgûrû buru. Îndî buî bûgaakua o ta ûrîa antû bakuujaga bûthire o ta ûrîa anene ba nthî bathiraga.” Itû Mûrungu, ambîrîria kûgambîra nthîgûrû, nîûntû mîgongo yonthe nî yaaku! Itû Mûrungu, tiga gûkira o ûu, Ûgákira ki gûtî u ûkûthithia. Tega ûrîa anthû baaku bakwenda kûrwaa naagwe, barîa bakûthwîre nî ndwaa bagûcwaa naagwe. Babangîrîte antû baaku mîbango îmîthûûku bairebera barîa gwe ûkaragia. Bariuga atîrî, “Njûûni tûthirie mûgongo jwa Israeli nîkenda riîtwa rîaaju rîtîkorogwetwa kaîrî.” Bakwirebereete bagwatanîrîte; banyua muuma jwa kûrwaa naagwe. Nabo nî antû ba Edomu na ba Ishimaeli, na ba Moabu, na ba Hagiri. O amwe na antû ba Gebali, na ba Amoni, na Amaleki na ba Filisti na ntûûra ya Tiro. Ningî kinya Asîria nî bagwatanîrîte nabo, nîkenda beekîra nchiarwa iu cia Loti înya. Mûrungu bakanûkie o ta ûrîa waakanûkîrie Amidiani, na o ta ûrîa waakanûkîrie mûnene Sisera na mûnene Jabini mûuroone jwa Kishoni. Waabooragîîre ntûûreene ya Edori biimba biaao biroorera mûthetuune bitîthiki. Ûraga atongeeria baao o ta ûrîa wooragîre mûnene Orebu na mûnene Zeebu. Ûbathirie o ta ûrîa wathirîrie mûtongeeria Zeba na Zalumuna. Nabo baaugîîte atîrî, “Ga tûtae nthîgûrû îrîa îtûûragwa nî antû ba ûrîîthi bwa Mûrungu.” Itû Mûrungu waakwa baurute ta tîîri, ûbanyaganie o ta ûrîa matî janyagagua nî kabuubani. O ta ûrîa mwanki jwîîthagia mwitû, na o ta ûrîa rûmûrî rwîîthagia irîmeene, nîu ûbuîrîte kwîngana nabo na mûthûûro ûbamakie na kîbuubani gîaaku! Itû MWATHANI, tûma bacokerwe nî nthao, ûtûme bamenye atî ûrî inya înene. Baroojûrwa nî nthao bagatûûra bamakîîtue bagakua bameni. Tûma bamenye Gwe gwenka nîgwe MWATHANI nîgwe Ûrîa Ûrî Îgûrû buru na nîgwe wenka waathanaga nthîgûrûûne yonthe. Nîatîa kîûrû gîaaku kîrî gîkîthongi, Îgwe MWATHANI Mweneinya! Mwoyo jaakwa jûnyontagîra kîûrû kîa MWATHANI, nkoro na mwîrî jwaakwa jwinagîra Mûrungu ûrîa ûtûûraga mwoyo, jûgwîrîtue. Gwe MWATHANI Mûrungu Mweneinya, mûnene waakwa kinya gacîncîgîrî nî kethagîrwa karî na gîtara ku na mûgûrû nî jwaakaga kiuru ku ikarerera twaana twaacio akuî na iritîro bia igongwana. Kîtharimo nî kîrî barîa batûûraga kîûrûûne giaaku, bagîgûkumagia na gûkwinîra magiita jonthe! Kîtharimo nî kîrî barîa baeethagia MWATHANI inya yaao barîa bairîragîîria gwîta kûthaathaîria Mûrungu Zaiûni. Bagîkûrûkîîra kîguuruune kîa Baka, ndûûjî ikauma ku, na ngai ya mûratho îkaura, rûûjî rûkaigara ku. Beetaga bakîongagîîra inya beetîte Zaiûni, bakinya ku bakoona Mûrungu we ûrîa waathaga mîrungu yonthe. Îgwe MWATHANI Mûrungu Mweneinya Igua îromba rîaakwa; nthikîîra, îgwe Mûrungu wa Jakubu. Itû Mûrungu, tharima ûrîa ûtûkaragia, ûmenyeere mûnene ûrîa ûthuurîte. Nî kaaba ndî kîûrûûne ntukû îmwe, nkûrûki ya ndî gûntû kûngî ntukû ngiri. Nî kaaba kwîthîrwa ndî mûkaria mwari jwa kîûrû nkûrûki ya kwîthîrwa ndî ikaroone bia barîa baaî. MWATHANI Mûrungu nîwe ûtûmûrîkagîra na agatûkaria nîwe ûtwigagîîrua kîaao na agatwaa gîtîîo. Gûtî gîntû gîkîega MWATHANI ataga barîa beetaga na mîîtîre îrîa yagîrîte. Îgwe MWATHANI Mweneinya, kîtharimo nî kîrî muntû ûrîa ûgwîtîkagia. Itû MWATHANI, nî wigîîrîtue nthîgûrû yaaku kîaao wacokeria nchiarwa cia Jakubu mawega jaao. Gwe nî ûrekerete antû baaku meeyia jaao, weebia maatia jaao jonthe. Gwe nî ûtiganîte na marûrû jaaku weebia mûthûûro jwaaku junthe kîrî tuî. Tûcokanîîrie kaîrî, ûtige gûtûthûûra itû Mûrungu Mwonokia weetû. Nîka ûgatûûra ûthûûri nî tuî mwanka kenya? Nîka mûthûûro jwaaku jûgataamba kîrî nthukî cionthe? Twîkîre inya kaîrî nîkenda tûkaraga tûgwîrîtue nîûntû bwaaku. Itû MWATHANI, twonie wendo bwaaku bûrîa bûtîthiraga, na ûtwonokie. Ka nthikîîre ûrîa MWATHANI Mûrungu akuuga, nîûntû akaa antû baawe wîrîgîîro bwa kûgîa na thîîrî. Bau nî atheru barîa batîcoka kûthithia mantû ja waa kaîrî. Nî mma, wonokio bwaawe bûtî kûraaja na barîa bamûkîraga. Agaatûûraga nthîgûrûûne yeetû arî na ûkumio bwaawe bunthe. Wendo bûrîa bûtîthiraga, bûkairinganîra na gwîtîkîka waagîru na thîîrî bitûûranie amwe. Gwîtîkîka gûkauma nthî gwitîîtie nabu waagîru bûraithîrie bûrî îgûrû. Îî, MWATHANI agaatûtharima nthîgûrû yeetû yoongeere maketha. Waagîru bûgeetaga bûrî mbere yaawe bûkîmûthuranagîîra njîra. Itû MWATHANI nthikîîra ûncokerie îromba rîaakwa, nîkwîthîrwa ndî thîîneene na ntî na inya. Nteethia ntîgaakue, gwe Mûrungu waakwa, nîkwîthîrwa ni nthûûmba yaaku nî ngwîtîkîtie. Itû MWATHANI mbigîîrua kîaao nîkwîthîrwa nîgwe ndoombaga mûthenya junthe. Tûma ni nthûûmba yaaku ngwîrue, nîkwîthîrwa nîgwe akî nthaathagia. Gwe MWATHANI, ûrî ûmwega na nî ûrekanagîra kîaao gîaaku gûtîthiraga kîrî barîa bakûthaathayia. Itû MWATHANI, thikîîra îromba rîaakwa, wigue kîrîro gîaakwa ûnteethie. Îgiita rîa thîîna, nîgwe ndoombaga nîûntû gwe nî ûmbigagua. Itû MWATHANI, gûtî mûrungu jûkari tagwe, na gûtî ju jûûmba kûthithia ûrîa ûthithagia. Itû gwe MWATHANI nîgwe wombîre mîgongo yonthe nayo îkeeja kîrî gwe îkûthaathagie, na îkumagie riîtwa rîaaku. Nîkwîthîrwa gwe ûrî ûmûnene na nî ûthithagia mantû ja kûrigaria gwe akî nîgwe Mûrungu. Itû MWATHANI, nditana gûkûthingata naani ngaakwathîkagîra na mma; nkûthaathagie gwenka akî. Itû MWATHANI Mûrungu waakwa, nkagûkumagia na nkoro yaakwa yonthe na nkakaathîrîîria riîtwa rîaaku mwanka kenya. Nîkwîthîrwa nî ûmpendeete mono na wendo bwaaku bûrîa bûtîthiraga na wantunyûkia kuuma gîkuûne. Itû Mûrungu, nî mbithûkîri nî aikumia antû barîa batî kîaao nî bakwenda kûmbûraga; nabo batîtindanagîra naagwe. Îndî gwe MWATHANI ûrî Mûrungu wa kîaao na wa ûtugi; ûtîthûûrangaga na mpwîî, nîûntû ûrî mwîtîkua na wendo bwaaku bûtîthiraga. Ndaithîîria ûmbigîîrue kîaao ûmbîkîre inya ni nthûûmba yaaku ûmbonokie ni mûtaana wa nthûûmba yaaku ya mûka. Mbonia rwano rwa wega bwaaku nîkenda barîa banthwîre bakarwona bacokerwe nî nthao. Nîkwîthîrwa gwe MWATHANI nîgwe ûnteethagia na ûkamboreria. MWATHANI nî aakîre ntûûra yaawe kîrîmeene kîrîa kîtheru gîa Zaiûni. MWATHANI nî endete ntûûra ya Jerusalemu mono nkûrûki ya gûntû kunthe kûrîa nchiarwa cia Jakubu itûûraga. Îîgwe ntûûra ya Mûrungu, mantû jamanene jakwegiî nî jaaragua. MWATHANI ariuga atîrî, “Rîrîa nkoonania mîgongo îrîa îmbathîkagîra kinya Misri na Babiloni ikeethîrwa irî o. Ningî rîrîa nkoonania antû barîa batûûraga Jerusalemu ngaatarîra antû ba Filisti, na ba Ethiopia, na ba ntûûra ya Tiro kîrî bo.” Nabo antû bonthe bakaugaga mantû jegiî Zaiûni atîrî, “Antû ba mîgongo yonthe baaciarîrwe aja.” Mûrungu Ûrîa Ûrî Îgûrû buru akamîîkîra inya. MWATHANI akaandîka mariîtwa ja antû baawe bonthe barîa baaciarîrwe Zaiûni. Nabo antû bakainaga na kûgwîrua bakiugaga atîrî, “Ntûûra ya Zaiûni, nîgwe kaumo geetû.” Itû MWATHANI, Mûrungu waakwa, nîgwe ûmbonokagia. Ngûkaagîra mûthenya na ûtukû. Thikîîra îromba rîaakwa wigue îkaya rîaakwa. Nî nthaangîkîte mono ndî akuî gûkua. Mbagîte inya buru nabo antû bambonaga ta kiimba. Mbîrûkîri buru ta antû barîa baakuîre barathikwa barîa boorîîrie buru na batî na ûbatu bwa gûteethua. Ûngereete mbîrîreene ndeene buru kûrîa kûrî muundu jûmûnene mono. Mûthûûro jwaaku jûnkondoretie ta ûrîa mîgombe îkondoranagia. Ûtûmîte nkeerûkîrwa nî acoore baakwa bagatua kûmbonaga ta gîntû gîkîthûûku. Ndî ncheera, ntîûmba kûmatûka. Ndîrîte ngatûnea meetho Itû MWATHANI, mbûkagîîria njara ntukû cionthe ngîkûromba. Womba kûringîra barîa bakuîte biama? A-bo boomba gûûkîîra bagagûkumia? Nteto cia wendo bwaaku bûrîa bûtîthiraga rî, nî ciîranagwa gwa akuû? A-nteto cia gwîtîkîka gwaaku rî, nî ciaragua mbîrîreene? Biama biaaku rî, nî biijîkeene muunduune gwa akuû? A-wonokio bwaaku rî, bwoomba kûmenyekana kûrîa kwoorîîrie gwa akuû? Îndî ni itû MWATHANI nkaagîra, nkûrombaga o rûkîîrî o ruukîîrî. Itû MWATHANI, nîkî ûntû ûnthûûrîte? Nîkî ûntû ûmbutatîrîte? Ntûûraga nkîthangîkaga kuuma ndî mwana, na nandî ndî beco gûkua; ûnkanûkîîtie nkainya, mwanka nkathirîrwa nî wîrîgîîro. Ûnkoondoretie na mûthûûro jwaaku wankanûkia bûbûûî mono. Thîîna îmbithûkagîra mûthenya junthe îkambithûkîra kuuma nteere cionthe ta îkoondoria. Ûtûmîte nkeerûkîrwa nî acoore baakwa bonthe; nî muundu akî nkwona. Itû MWATHANI, ngaakwinagîra ngîkumagia wendo bwaaku bûrîa bûtîthiraga, mbîîranage ûrîa ûrî mwîtîkua magiita jonthe. Nîkwîthîrwa wendo bwaaku gûtî rîo bûthiraga, na gwîtîkîka gwaaku gûgaatûûra o kenya o ta îgûrû. Gwe nîgwe waaugîre atîrî, “Nî mbîkîte kîrîkanîro na nthûûmba yaakwa Daudi ndeeka wîrane na nthuure yaakwa: ‘Gûkethagîrwa kûrî na muntû wa nchiarwa ciaaku ûrîa ûkethagîrwa arî mûnene nîkenda rûrîîjo rwaaku rwathanaga nthukî cionthe.’” Itû MWATHANI, îgûrû nî riinaga rîgîkumagia mantû jamanene jarîa ûthithagia nabo araîka boothûranîte bagakumia gwîtîkîka gwaaku. Nûû ûûmba kûng'uanithanua na MWATHANI kûu îgûrû? Kîrî biûmbe bia îgûrû nûû ûûmba kûng'ananua na MWATHANI? Kîrî barîa batûûraga îgûrû gwe Mûrungu nî ûkîri nî araîka; nabo bakûthiûrûkaga bagîgûkumagia. Itû MWATHANI Mûrungu Mweneinya gûtî we ûrî inya ta ûgwe. Gûtî we ûrî mwîtîkua mantûûne jonthe ta ûûgwe. Gwe nî waathaga îria rîrîa rîkûruuma na ûkaboreria mîgombe yaaringana mono. Gwe nîgwe wooragîre nyamû ya îria îrîa îtagwa Rahabu ûratumîra inya kûnyagania anthû baaku. Îgûrû nî rîaaku na kinya nthîgûrû nî yaaku; nthîgûrû na birîa bionthe birî ku nîgwe waabiûmbîre. Nîgwe woombîre rûteere rwa bwa ûmotho na rwa ûrîo kîrîma kîa Tabori na kîa Herimoni nîgwe biinagîra bikîgonga riîtwa rîaaku. Nîatîa ûrî inya! Inya yaaku nî înene mono. Mûsingi jwa waathani bwaaku nî Waagîru na îota. Jonthe jarîa ûthithagia nî joonanagia wendo bwaaku bûrîa bûtîthiraga na gwîtîkîka gwaaku. Kîtharimo nî kîrî antû barîa baijî gûgûkûngwîra nabo batongagîîrua nî weerû bwaaku. Nabo batindaga bagwîrîtue bagîgûkumagia nîûntû bwa waagîru bwaaku. Gwe nîgwe ûtweejaga inya yaaku înene wendo bwaaku bûgatûma tûkoombana. Gwe MWATHANI nîgwe ûtûthuuragîra ûrîa ûtûkaragia. Gwe Mûtheru Mûrungu wa Israeli nîgwe watweere mûnene. Tene nî waaragia na njîra ya kîoneki kîrî antû baaku barîa bagwîtîkîtie, ûkauga atîrî, “Nî nthuurîte ûmwe wa antû ba Israeli nawe nî nchamba ya ndwaa ndamweethia mûnene. Nthûûmba yaakwa Daudi nî îîtûûrîrîîtue maguta jamatheru yaa mûnene. Nkethagîrwa ndî amwe nawe magiita jonthe, mwîkagîre inya. Anthû batîmûkîria ûûme barîa baaî batîmûûmba. Ni nkathiria anthû baawe na mbûrage barîa bamûthwîre. Nkaa mwîtîkua kîrî we na mwendage nchooke mweejage ûûmbani. Ngatûma waathani bwaawe bûtaambe kuuma îrieene rîa Mediterania mwanka mûuroone jwa Eufurate. Akaambîîraga atîrî, ‘Nîgwe baaba na nîgwe Mûrungu waakwa, nîgwe ûnkaragia na nîgwe Iiga rîa wonokio baakwa.’ Nkamweethia mwana waakwa wa kîranga mweethie mûnene wa anene bangî. Nkamwendaga magiita jonthe na gûtî rîo kîrîkanîro gîaakwa nawe gîkathira. Nkatharimaga nchiarwa ciaawe kenya na kenya na ûmwe wa rûrîîjo rwaawe akethagîrwa akîathanaga. Nchiarwa ciaawe ciarega kwathîkîra Waatho bwaakwa na ciarega gwîta na mîîtîre îrîa mbeerîrîte, ikëeja kûregana na jarîa mbaritanîte, na ikarega kwathîkîra maathana jaakwa, rîu, nkaabakanûkia nîûntû bwa meeyia jaao mbaûre nîûntû bwa maatia jaao. Îndî gûtî rîo wendo bwaakwa kîrî Daudi bûkaathira kana ntiga kwaa mwîtîkua kîrî we. Gûtî rîo nkaathûkia kîrîkanîro gîaakwa nawe kana ngarûra noo bûmwe bwa jarîa ndaamûciîtîrie. Nciîtîrîtie Daudi riîtweene rîaakwa rîrîa rîtheru rîmwe rîa kûng'ana atî ntîkoromwaîria. Nchiarwa ciaawe ikaathanaga mwanka kenya na gûtî rîo waathani bwaawe bûkorothira. O ta ûrîa mweri jwîthagîrwa jûrî o nîu waathani bwaawe bûkethagîrwa bûrî o naju nî mûkûûjî wa mma jûrî îgûrû.” Îndî gwe MWATHANI nî ûthûûrîtue nî mûnene ûrîa ûthuurîte naagwe wamwîrûkîra wamûrega. Nî ûthûûkîtie kîrîkanîro gîaaku na nthûûmba yaaku mûnene weekîra waathani bwaawe mûgiro. Nî ûtûmîte nthingo cia ntûûra yaawe ciamomorangwa na biitiiro biaawe biathirua buru. Barîa bakûrûkaga na njîra baiyaga into biaawe, nabo antû ba mîgongo îrîa ankeene nabo nîka bamûthekagîra. Gwe Mûrungu nî ûtûmîte anthû baawe bakagîa inya, watûma anthû bonthe bagwîrua. Nî ûtûmîte mathaga jaawe ja ndwaa jaa ja ûtheri warega kûmûteethia ndweene. Nî ûmûtuunyîte rûturo rwaawe rwa waathani watûma waathani bwaawe bwathira. Gwe nî ûnyiîtie ûtûûro bwaawe watûma acokerwa nî nthao. Itû MWATHANI, ûgaakara wiciithîte mwanka rî? Mûthûûro jwaaku jûgakara jûgwakanîte mwanka rî? Itû MWATHANI, ririkana ûrîa ûtûûro bwaakwa bûkuîîtue, na ûririkane atî waatûûmbîre tûrî ba gûkua. Nî muntû ûrîkû ûûmba gûtûûra mwoyo na atîkue? Nûû ûûmba kwonokia mwoyo jwaawe kuuma gwa akuû? Itû MWATHANI, wendo bwaaku bûrîa bûtîthiraga bwa tene nîkû bweetîre? Kûrî kû gwîtîkîka gwaaku kûrîa waaciîtîîrie Daudi? Itû MWATHANI, ririkana ûrîa ni nthûûmba yaaku meni, na ûrîa mpûmîîrîtie irumi bia mîgongo îrîa îtîkwijî. Itû MWATHANI anthû baaku bakaraga bakîrumaga mûnene ûrîa ûthuurîte, kunthe kûrîa areetîîra. MWATHANI arokumagua kenya na kenya! Amen na Amen. Itû MWATHANI, nthukîîne cionthe gwe ûtûûraga ûrî giiciitho gîeetû. Mbere ya irîma biûmbwa kana ûûmba nthîgûrû yonthe; kuuma kenya na kenya, gwe ûtwîre ûrî Mûrungu. Gwe nîgwe ûcokagia muntû narîa aumîre tîîriine ûkiugaga atîrî, “Buî aana ba antû, cokeeni tîîriine!” Nîkwîthîrwa kîrî gwe mîaka ngiri, nî ta ntukû ya îgoro o îrîa îrakûrûkîre kana ta mathaa jamakai ja ûtukû. Ûthiragia antû ntûti ta kîrooto; bagakara ta nyaki îrîa yumaga rûkîîrî. Rûkîîrî îkariiba na îkathongoma mono, îndî gûgîkinya ûgoro îkeethîrwa îkûnyaara. Ûng'eentaga ûgatûmakia ûgatûthiria na mûthûûro jwaaku. Gwe nî wîkîte maatia jeetû mbere yaaku, na kinya meeyia jeetû ja witho nî ûjoonaga. Ntukû cieetû ithirangaga ntûti nîûntû bwa mûthûûro jwaaku, ûtûûro bweetû bûkathira ta gûkindûka. Ûtûûro bweetû nî bwa mîaka mîrongo mûgwanja tûkeethîrwa tûrî na inya twakinya mîaka mîrongo înaana. Îndî ûtûûro bûu nî bwa thîîna na mînoga, nayo mîaka îîu îthiraga ntûti naatuî tûkathira. Nûû wiijî ûrîa mûthûûro jwaaku jûrî inya îng'ana? Rûng'ento rwaaku nî rûng'aneene na ûguaa bûrîa rûtwîkagîra. Tûritane kûmenya ntukû irîa tûrî nacio naatuî tûkoomîa. Itû MWATHANI, ûgaakara ûthûûri mwanka rî? Twigîîrue kîaao tuî nthûûmba ciaaku. Tûma tûng'anagîrwe o rûkîîrî o rûkîîrî nî wendo bwaaku nîkenda tûkaraga tûgwîrîtue na tûkenete ûtûûroone bweetû bunthe. Tuma tûgwîrue îgiita rîng'ana ta rîrîa twoneete thîina. Twonie tuî nthûûmba ciaaku mantû jarîa ûthithîtie ja kûrigaria wonie nchiarwa cieetû mantû ja inya jarîa ûthithagia. MWATHANI Mûrungu weetû tûtharime tûûmbanage mantûûne jonthe. Îî ûtharime ngûgî irîa tûritaga. Muntû wonthe ûrîa wiciithaga kîrî MWATHANI, Ûrîa Ûrî Îgûrû buru eethagîrwa arî ûkarieene bwa Mweneinya. Nawe aaugaga atîrî, “MWATHANI nî kîrî gwe matûkaga, nîgwe giitiiro gîaakwa, Mûrungu waakwa nîgwe mbîtîkagia.” Mûrungu agaakwonokagia kuuma mîtegoone îrîa îtegi withoone akwonokie kuuma mîrimoone îmîthûûku. MWATHANI agakûguîkagîra o ta ûrîa ngûkû îguîkagîra tûchui. Akûmenyagîîre ûtîkoone ûgwati; agûkaragie na akwigagîre nîûntû we nî mwîtîkua. Naagwe ûtîkîraga ûgwati ûtukû kana ûkîra kwithûkîrwa mûthenya. Ningî ûtîkîraga mîrimo irîa îîjaga ûtukû kana moothûûku jarîa jeejaga mûthenya. Asikarî ngiri no booragîrwe rûteere rwaaku na bangî ngiri îkûmi booragîrwe rûteere rûngî îndî gûtî ûthûûku bûgagûkuîîrîria. Gwe nî gûcionera ûgacionera akî barîa baaî bagîkanûkua. Nîkwîthîrwa weethetie MWATHANI giiciitho gîaaku, waethia Ûrîa Ûrî Îgûrû buru aa gîtûûro gîaaku. Gûtî ûthûûku bûgakwîjîîra na gûtî ûgwati bûkeeja akuî na nja yaaku. Nîkwîthîrwa Mûrungu akeera araîka baawe bakûmenyagîîre, bagûkaragie kunthe kûrîa ûgeetagîîra. Araîka bagaakûgwatagîîra gwe ûtîkeeje kûringwa magûrû nî maiga. Ûgeetagîîra kîrî ngatûnyi na ûkinyage kiua wîtagîîre kîrî ngatûnyi irîa nthûûku buru na ûkinyage njoka irîa irî thumu. Nîkwîthîrwa MWATHANI ariuga atîrî, “Nkoonokia barîa bampendeete na nkaragie barîa bambijî. Bambîta nkaabeetîka, mbîthîrwe ndî amwe nabo, mbatunyûkagie na mbakumithagie. Nkabaa ûtûûro bûbûraaja na mboonokagie.” Nî ûntû bûbwega gûgûcokagîria nkaatho gwe MWATHANI, na gûkumagia riîtwa rîaaku gwe Mûrungu Ûrîa Ûrî Îgûrû buru. Nî ûntû bûbwega kûmenyithanagia mantû ja wendo bwaaku o rûkîîrî o rûkîîrî na kûmenyithanagia gwîtîkîka gwaaku o ntukû o ntukû. Nî ûntû bûbwega gûkwinîra na wandîîndî tûgaagûkumia na inanda bia ndigi inyiingî. Gwe MWATHANI mantû jarîa ûthithagia ja kûrigaria nî jangwîragia. Nkaina ngwîrîîtue nîûntû bwa ngûgî irîa ûritaga. Gwe MWATHANI ûthithagia mantû jamanene na gûtî we ûûmba kûmenya mathûgaanio jaaku. Kûrî mantû kîaa gîtîûmba kûmenya na muntû ûtî na ûûme atîûmba gûciûra. Atî barîa baaî bakûraga ta îria bagakara bakîthinyaaraga amwe na bûu bakaathirua buru. Îndî gwe MWATHANI, ûthûngûûrîîtwe kenya na kenya. Nî mma anthû baaku bakaathirua gwe MWATHANI bakaathirua buru; barîa baaî bonthe banyaganue. Nî ûtûmîte nkagîa inya înyiingî ta mbogo na wambîtûûrîria maguta wanthuura. Nî mboneete anthû baakwa bakîûmbwa, na ndaigua barîa baaî bakîrîra bakîthirua. Barîa baagîru bariibaga ta mûkîndû na bagakûra ta mîtarakwa ya Lebanoni. Nîkwîthîrwa baandi kîûrûûne kîa MWATHANI ta mîtî, bariibaga barî kîaragoone kîa nyomba ya Mûrungu weetû. Kinya baatindira batîagaga maciara boonekaga barî babaanake na barî na inya. Nabo baugaga atî MWATHANI nî ûmwagîru na nî kîrî we twiciithaga. MWATHANI nî mûnene aathanaga arî na inya na mwago. MWATHANI aikundîkîte ûnene nthîgûrû îrikithîtue ûrîa îtîûmba kweenyeenyeka! Ûnene bwaaku bûtwîre o kuuma kîambîrîria na gûtî rîo ûtaarî o. Itû MWATHANI, îria nîka rîkûruuma mîgombe yaarîo nîka îkûringana. MWATHANI Ûrîa Ûrî Îgûrû buru arî inya nkûrûki ya îria rîkûruuma na nkûrûki ya mîgombe îkûringana. Itû MWATHANI Mawaatho jaaku nî ja mma, nakîo kîûrû gîaaku nî gîkîtheru na gîkîthongi mono kenya na kenya. Gwe MWATHANI ûkanûkagia barîa baaî ûkîbarîyia, thaara ûcionanie. Gwe ûgiitagîra antû bonthe magamba, Ithuranîre ûgiitîre aikumia ûrîa kwagîrîte. Itû MWATHANI, nî mwanka rî barîa baaî bagakara bo bagwîrîtue? Bakaraga bagîtûrumaga barîa baaî bonthe bagakara bagîtwikumagîria. Itû MWATHANI, barîa bainyagîîria antû baaku bakathethera barîa withurîrîte. Nîkwîthîrwa nî booraaga ntigwa na aana barîa bakuîri nî aciari na ageni barîa batûûraga nthîgûrû yeetû. Barîa baaî baugaga atîrî, “MWATHANI atîonaga ûrîa tûkûthithia; Mûrungu wa Jakubu atîtindanagîra na mantû jeetû. Atîûmba kûmenya ûrîa tûkûthithia.” Buî barîa bûriiti nkûrûki ya bangî gîeni ûûme! Biaa nîrî bûkagîa kîrîra? Mûrungu nîwe waatweere matû, ka atîûmba kwigua? Nîwe waatweere meetho; ka atîûmba kwona? We ûrîa ûkanûkagia mîgongo atîûmba gûkanûkania? We ûritanaga antû, atî ûûme? MWATHANI nî aijî mathûgaanio ja antû bonthe akamenya atî mathûgaanio jaao nî ja ûtheri buru. Kîtharimo nî kîrî muntû ûrîa gwe MWATHANI ûkanûkagia, ûrîa gwe ûritanaga Waatho bwaaku. Ûmweejaga wega rîrîa kûrî na thîîna mwanka barîa baaî bakathirua buru. Nîkwîthîrwa MWATHANI atîenda gûtiganîîria antû baawe na atîîrûkîra antû barîa athuurîte. Magamba jakagiitagwa na îota nabo barîa baagîru bageetîkania na magamba jau. Nûû ûkaarûngama agambane na barîa baaî antûûne aakwa? Nûû ûkaambigîka nkîgambana na barîa baaî? Këethîra MWATHANI ataanteetherie ntîngî ndî o. MWATHANI, rîrîa ndaciîraga atîrî, “Ngûterûka”, kîaao gîaaku kîrîa gîtîthiraga kîrangwatîîra. Rîrîa ndaaritûîri nî mantû nkoroone gwe nî waamboragîria nkaigua nkîgwîrua. Gwe woomba kwîthîrwa ûrî rûteere rwa agiiti magamba babaaî, barîa bagarûraga Waatho bûkaaga îota? Bo bagwatanagîra bakîenda kûthiria barîa baagîru bakagiitîra antû batî na maatia gîkuû. Îndî MWATHANI nîwe weete giiciitho gîaakwa Mûrungu nîwe ûnkaragia. MWATHANI Mûrungu weetû akaabarîaa kûringana na meeyia jaao, abathirie buru nîûntû bwa ûthûûku bwaao. Njûûni twinîre MWATHANI tûgwîrîtue tûkûngwîre Mûrungu ûrîa ûtwonokagia. Nî twîte kîrî we tûrî na nkaatho nî tûmwinîre na nkerû ndwîmbo cia kûmûkumia. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî Mûrungu ûmûnene na mûnene ûmûnene kîrî mîrungu yonthe. Nîwe waathanaga nthîgûrûûne yonthe kuuma rungu rwa nthîgûrû mwanka tûthûmbi twa irîma. Îria nî rîaawe nîûntû nîwe waarîûmbîre na nîwe woombîre nthîgûrû înjûmo. Njûûni tûthaathayie MWATHANI, tûturie maru mbere yaawe, nîkwîthîrwa nîwe waatûûmbîre. Nîkwîthîrwa nîwe Mûrungu weetû naatuî tûrî ûrîîthi bwaawe. Nî tuî ndîîthia îrîa amenyagîîra. Bwaigua kajû kaawe naarua, bûkoomieni nkoro, ta ûrîa biûjûjû bieenu biaathithîrie kûrîa Meriba rîrîa baarî rwanda antû gweetagwa Masa. Au nîo biûjûjû bieenu biaangereerie kinya këethîra nî booneete mantû jarîa ndaathithîtie. Nîkwîthîrwa nthukî îîu nî yaanthûûrîîtie mîaka mîrongo îna, naani ndîrauga atîrî, “Baba nî antû bagarûkangaga ntûti na bataamenya njîra ciaakwa.” Tontû bûû, ndîraciîtia nthûûri ndîrauga atîrî, “Batîtonya kînogokoone gîaakwa.” Inagîreeni MWATHANI rwîmbo rûrwerû, antû bonthe nthîgûrûûne nî bamwinagîre. Inagîreeni MWATHANI na bûkumagie riîtwa rîaawe bûmenyithanagie wonokio bwaawe o ntukû o ntukû. Îîranageeni mantû ja ûkumio bwaawe mîgongoone yonthe bwîrage antû bonthe mantû jarîa athithîtie ja kûrigaria. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî ûmûnene na nî abuîrîte gûkumagua. Abuîrîte gûkîragwa nkûrûki ya mîrungu yonthe. Mîrungu yonthe ya mîgongo îngî, nî mîrungu ya mîng'uanano. Îndî MWATHANI nîwe woombîre îgûrû. Ûkumio na mwago nî kîrî MWATHANI, na kîûrû kîaawe nî gîkîthongi na kîrî inya. Antû ba mîgongo nî baugage atî MWATHANI arî mwago na inya. Kaathagîîrieni riîtwa rîa MWATHANI, bûkauga rîrî mwago, mûritagîreeni igongwana bûgîîta kîûrûûne kîaawe. Barîa bonthe barî nthîgûrû nî bathaathagie MWATHANI bagîteetemaga nîûntû we nî ûmûtheru na arî mwago. Tûmagîîrieni kîrî mîgongo yonthe bûkiugaga: “MWATHANI nî ûmûnene, nthîgûrû înjîri yaarika, îtîûmba kwenyeenyeka. We akagiitagîra antû magamba na îota.” Îgûrû nî rîgwîrue, na nthîgûrû nî îkene naagwe îria na birîa bionthe birî ku bikuure. Miuunda na birîa bionthe birî ku birokena, nayo mîtî ya mwitû îkûngûîre îgwîrîtue. Inîreni MWATHANI nîûntû nî eejîte; eejîte arî mûnene aathage antû na waagîru na îota. MWATHANI nîwe mûnene! Nthîgûrû nî îgwîrague. Naabuî nthîgûrû irîa icîgîîrîîtue nî îria bûkene. Aathanaga na waagîru na îota, nawe akunîki nî matu na muundu jûmûnene. Mwanki juumaga kîrî we, jûgeeta jûkîîthagia anthû baawe barîa barî akuî. Ndweeni ciaawe ithaaraga nthîgûrû, antû boona ûu bagateetema. Irîma birerûkaga ta mûûra mbere ya MWATHANI, îî, mbere ya MWATHANI wa nthîgûrû yonthe. Îgûrû rîtûmagîîria waagîru bwaawe antû bonthe nî boonaga mwago jwaawe. Barîa bonthe bathaathagia mîrungu ya mîng'uanano nî beekîrithîtue nthao, barîa baikumagia bakîthaathagia mîrungu ya ûtheri ya mîng'uanano, nî bamenye atî yo iigwîthagia îkathaathayia Mûrungu. Antû ba Zaiûni bakaagwîrua nabo antû ba ntûûra cia Juda bakene baigua ûrîa gwe Mûrungu ûgiitaga magamba. Gwe MWATHANI Ûrîa Ûrî Îgûrû buru nîgwe wathaga nthîgûrû yonthe nîgwe ûthûngûûragwa nkûrûki ya mîrungu yonthe. MWATHANI eendaga barîa bathwîre ûthûûku agakaria antû baawe barîa bamwîtîkagia na akabatunyûkia kuuma kîrî antû babaaî. Weerû bûthaaragîra barîa baagîru bûkaretera barîa beega kûgwîrua. Buî barîa baagîru gwîragueni nîûntû bwa MWATHANI, na bûkumagie riîtwa rîaawe rîrîa rîtheru. Inagîreeni MWATHANI rwîmbo rûrweerû, tontû nî athithîtie mantû ja kûrigaria. Inya yaawe nî yoombanîre kîrî anthû baawe. MWATHANI nî aamenyithanîrie ûûmbani bwaawe, aamenyithanîrie inya ya wonokio bwaawe kîrî mîgongo. MWATHANI nî ojûrîtie wîrane bwaawe kîrî Aisraeli na aboonia wendo baawe bûrîa bûtîthiraga na atî we nî mwîtîkua. Antû bonthe ba nthîgûrû nî booneete ûûmbani bwa Mûrungu weetû. Gwe nthîgûrû yonthe kûngwîra MWATHANI ûmwinîre ndwîmbo inthongi cia kûmûkumia. Inagîreeni MWATHANI ndwîmbo cia kûmûkumia na wandîîndî, bûmwinîre na inaanda bia ndigi inyiingî. Bûmwinîre bûkîriingaga tarumbeta na ngoji, bwinîre MWATHANI mûnene weetû bûgîkûngwagîra. Îria na bionthe birîa birî ku kuureeni naagwe nthîgûrû na bonthe barîa batûûraga ku bûmwinîre. Buî ndûûjî ringeeni mpîî, naabuî tûrîma bwinîre MWATHANI bûrî amwe, bûmwinîre nîûntû nî eejîte, eejîte arî mûnene, aathage antû na waagîru na îota. MWATHANI nî mûnene, antû nî bateeteme! Akaraga îgûrû rîa akerubimu; nthîgûrû nî inaine. MWATHANI nî ûmûnene mono arî kûu Zaiûni, akumagua nî antû ba mîgongo yonthe. Antû bonthe nî bakumagie riîtwa rîaawe rîrîa rîrî îgweta na mwago. We nî ûmûtheru! Mûnene arî inya, na nî eendeete îota nî atûmîte Israeli îgaciaanda, kîrî mantû ja îota na ja mma. Kumieni MWATHANI Mûrungu weetû, bûmûthaathagie bûrî au mbere ya gîtî kîaawe kîa ûnene, We nî ûmûtheru! Musa na Aaroni baarî athînjîri-Mûrungu baawe, nawe Samueli aarî ûmwe wa barîa baamûrombaga. Nî baakaîîre MWATHANI nawe arabaigua. MWATHANI nî aabaarîîrie kuuma gîtugîîne kîa îtu, nabo baraathîkîra mawaatho na maathana jarîa aabanenkeere. Î gwe MWATHANI Mûrungu weetû, nî waabacokagîria maromba jaao, ûkaboonia atî nî ûbarekagîra îndî nî waabakanûkagia nîûntû bwa ûthûûku bwaao. Kumieni MWATHANI Mûrungu weetû, bûmûthaathayie burî kîrîmeene kîaawe gîkîtheru nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu weetû nî ûmûtheru. Buî antû ba nthîgûrû yonthe, inagîreeni MWATHANI. Bûthaathagie MWATHANI bûgwîrîtue, bwîtage kûmûthaathayia bûkiinaga ndwîmbo cia nkerû. Menyeni atî MWATHANI nîwe Mûrungu nîwe waatûûmbîre na tûrî baawe, naatuî tûrî antû baawe na ba ûrîîthi baawe. Kûrûkagîîreeni mpingîroone cia kîûrû kîaawe bûkîmûkaathaga, bûkûrûkagîîre biaragoone bia kîûrû bûkîmûkumagia. Bûmûcokagîrie nkaatho bûgîkumagia riîtwa rîaawe. Tontû MWATHANI nî ûmwega, na kîaao kîaawe nî gîa kenya na kenya, na gwîtîkîka kwaawe kûmenyekaga nthukîîne cionthe. Ngaakwinagîra gwe MWATHANI, nkwinagîre mantû ja îota na ja gwîtîkîka. Ngaatûûra ûtûûro bûtî îgi. Nîrî ûgaacionania kîrî ni? Naani ngatûûraga ûtûûro bûbwagîru gîkaroone gîaakwa. Ningî ntîgwatanîra na barîa bathithagia ûthûûku. Ni nî nthwîre mathithio ja barîa batîîtîkîtie Mûrungu, gûtî rîo nkaagwatanîra nabo. Ngaaciathûranaga na barîa batî eetîkua, na gûtî u nkeenda kûmenya bwaao. Nkaathiria nguutû cia barîa baguutanaga, ntîenda kwona ngîti na aikumia. Ngaacwaa barîa beetîkîtie Mûrungu nthîgûrûûne, nkaranagîre nabo gîkaroone gîaakwa, ntumîkagîrwe nî eetîkua akî. Gûtî mûrongo ûgatûûra gîkaroone gîaakwa, gûtî muntû wa waayia ûgaantumîkîra. O ntukû o ntukû nkeebagia barîa baaî kuuma nthîgûrûûne na mbeebagie kuuma ntûûreene ya MWATHANI. Itû MWATHANI, igua îromba rîaakwa, na wigue îkaya rîaakwa. Ûgántiganîîria ndî nthîînene, kiinda gûtû ûmbigue, ûmbîtîkage na mpwîî rîrîa ndagwîta. Ûtûûro bwaakwa bûthirangaga ta toogi, mwîrî jwaakwa nîka jûgwakana. Ndingi nkanyaara ta nyaki, ntîkûûmba kûrîa biakûrîa. Ndîrîte ngaceng'a; mwanka mîndîîndî îkaumîra. Nkari ta ntuuntuguru ya rwanda, ntuuntuguru îrîa îtûûraga maganjoone. Ntîonaga toro, nkari ta kanyoni gatigi gonka îgûrûgûrû rîa nyomba. Anthû baakwa batindaga gûncikûûra, barîa banthûmbagia batumagîra riîtwa rîaakwa rîrî kîrumi. Mûju nîju jweete biakûrîa biaakwa, meethori jakaungana na biakûnyua. Ûmbûkîîrîîtie na mûthûûro, wandingania nthî. Ûtûûro bwaakwa bûthirangaga ntûti ta kîthiîki ûgoro, bwanyaara ta nyaki. Îndî gwe MWATHANI waathanaga kenya na kenya naagwe ûkaririkanagwa nthukîîne cionthe. Ithuranîre wigîîrue Zaiûni kîaao, nîûntû îgiita nî rîkinyi rîa kûmiigîîrua kîaao. Tuî nthûûmba ciaaku nî tûmîendeete na kinya yeethîrwa îmomorangi nî tûmîendeete. Mîgongo îgakîraga riîtwa rîa MWATHANI, anene bonthe ba nthîgûrû bakîrage inya yaawe. Nîkwîthîrwa MWATHANI agaaka Zaiûni, acionanie arî na mwago. MWATHANI akaigagua maromba ja antû baawe barîa bathangîkaga na atîmena maromba jaao. Nthukî irîa ikeeja nî ciandîkîrwe mantû jarîa MWATHANI aathithîtie nîkenda nchiarwa irîa ikeeja nyumeene ikumia MWATHANI. MWATHANI arî gîkaroone kîaawe gîkîtheru kûu îgûrû nî aaraithîîrîtie nthîgûrû arategeera nthî arî kûu îgûrû. Araigua kîrîro kîa barîa baatheeki aroonokia barîa baagiitîri kûûragwa; nîkenda batûmagîîria riîtwa riaawe kûu Zaiûni, na bamûkumagie kûu Jerusalemu; rîrîa antû ba mîgongo bakoothûrana nîkenda bathaathayia MWATHANI. MWATHANI nî atûmîte ndaaga inya ndî ûmwîthî, anyiiyia ûtûûro bwaakwa. Îtû Mûrungu waakwa, gwe ûtûûraga kenya na kenya ûkámbûraga ndî ûmwîthî. Kîambîrîriene nî weekîîre mîsingi ya nthîgûrû, ûrathithia îgûrû na njara ciaaku. Îgûrû na nthî bikaathira, îndî gwe ûgaatûûra kenya na kenya. Îgûrû na nthî bikaathira ta nguû nabio bithire ta ntaame, naagwe ûbite. Îndî gwe ûtûûraga o ûmwe ûtûûro bwaaku bûtîthiraga. Nchiarwa cia antû baaku igatûûraga kindaajî. Antû ba rûrîîjo rwaao bagûtumîkagîre magiita jonthe. Ngaakumagia MWATHANI na mwoyo jwaakwa junthe, na birîa bionthe birî ndeene yaakwa bikumagie riîtwa rîaawe rîrîa rîtheru. Ngaakumagia MWATHANI na mwoyo jwaakwa junthe, na ntîûrîrua nî mawega jaawe jonthe. Nîwe ûndekagîra meeyia, na akamboria mîrimo yonthe. Nîwe ûmbonokagia ntîgaakue na akantharima na wendo na kîaao kîrîa gîtîthiraga. Nîwe ûmbûjûragîria moobatu jaakwa na into bibiega ûtûûroone bunthe, mwanka nkaanaka na nkagîa inya ta ya ndiiû. MWATHANI akagiitîra barîa bainyagîîrua bûbwega agatûma boone îota na ûûma. We nî aamenyithanîrie mîbango yaawe kîrî Musa, na aroonia Israeli mathithio jaawe ja kûrigaria. MWATHANI nî wa kîaao na ûtugi, atîthûûrangaga na mpwîî na wendo bwaawe bûtîthiraga. Atîkaraga agîtetaga na mûthûûro jwaawe jûtîkaraga îgiita. Ningî atîtûkanûkagia kûrîngana na ûrîa twîîtie bûng'ana, kana atûrîyia kûringana na maatia jeetû. Wendo bwa MWATHANI nî bûbûnene kîrî barîa bamwîtîkîtie bûng'ana ta kuuma nthî gwitia îgûrû. Atwebagîria meeyia jeetû akajeeka kûraaja o ta ûrîa bwa gaiti kûrî kûraaja na bwa rûgûrû. Aigagîîrua barîa bamwîtîkîtie kîaao, o ta ûrîa muntû aigagîîrua aana baawe kîaao. Nîkwîthîrwa nî aijî kîrîa tûûmbi nakîo na akamenya tûûmbi na tîîri. Ûtûûro bwa muntû bûthiraga o ta nyaki, tontû akûrangaga ta maûa. Îndî ruuo rûjaurutaga, jakathira, jakauma o buru. Îndî kîaao kîa MWATHANI kîrîa gîtîthiraga, gîtûûraga kenya na kenya kîrî barîa bamûkîraga na waagîru bwaawe bûtûûraga nthukîîne cionthe. Nabo nî barîa bonthe boojûragia kîrîkanîro nawe, na bakaathîkîra maathana jaawe. MWATHANI aathanaga arî kûu îgûrû, na nîwe waathaga kunthe. Buî araîka barîa barî inya mono, buî barîa bwathîkagîra maathana jaawe kumagieni MWATHANI. Kumagieni MWATHANI buî araîka bonthe buî bûmûtumîkagîra bûkathithia ûrîa endete. Kumagieni MWATHANI, buî biûmbe biaawe bionthe, bûmûkumagie gûntû kunthe kûrîa athanaga. Ngaakumagia MWATHANI na mwoyo jwaakwa junthe! Ngaakumagia MWATHANI na mwoyo jwaakwa junthe, Itû MWATHANI Mûrungu waakwa, ûrî ûmûnene; ningî ûrî ûkumio na mwago. Wikunîkîte na weerû ta ûrîa muntû aikunîkaga na nguû, waamba îgûrû ta ûrîa muntû aambaga îema. Wakîte nja yaaku îgûrû rîa rûûjî rûrîa rûrî îgûrû waaeethia matu ngaarî yaaku ya ndwaa, na ruuo nîru rûgûkamataga. Gwe ûtumagîra ruuo ta atûmwa baaku, mwanki na ndweeni ta nthûûmba ciaaku. Nîgwe weenjîre mîsingi ûrarikia nthîgûrû kîrî yo, ûrîa îtîûmba kwenyeenyeka. Naagwe waakûnîkîre nthîgûrû na îria ta ûrîa muntû aikunîkagîra na mûrîngîti. Îndî rîrîa waagondokeere rûûjî rûramatûka rîrîa rwaigîrue îgondoka rîaaku rûraûra buru. Naru rûreenamîîra irîmeene rûraunûkîîra iguuruune, mwanka kûrîa waarûthithîrîtie rûkara. Ûrarwîkîîra mîanka îrîa rûtîbuîrîte gûkûrûka nîkenda rûtîgaakunîke nthîgûrû kaîrî. Ûratûma ithima biratûrîka iguuruune, mîuro îreenama kuuma irîmeene. Ndûûjî iu nîcio inyunyagwa nî ntigiri na nyamû cia kîthaka, Nyoni ciakaga itara mîtîîne rûteere rwa ndûûjî iu ikainaga irî mpang'iine cia mîtî îîu. Uurithagia ngai kuuma îgûrû, îkaura irîmeene na nthîgûrû îkoojûra itharimo biaaku. Ûtûmaga nyaki îkauma îkarîîwa nî ndîîthia antû bakarîma na mîmera bakoona biakûrîa. Kûrîma nî kwonagîra antû ndibei ya kûbagwîria na bakoona maguta ja nzeituni ja gwaka, na bakoona biakûrîa bia kûbeekîra inya. Mîtarakwa ya nthîgûrû ya Lebanoni nî ya MWATHANI nîwe ûmîîkagîra rûûjî rwa kûng'ana. Mîtarakweene îîu nîku nyoni ciaakaga itara mîthithinda îkaa nja ya namîtoori. Nkûrûngû itûûraga irîmeene birîa inene, ngaara igaiciitha rungu rwa maiga. Woombîre mweri nîkenda jûtûmenyithagia bingo, na riûa nî riijî rîrîa rîbuîri kûthwa. Nîgwe wombîre muundu, gwatuka nyamû cionthe îkaumîra ithakeene. Ngatûnyi iruumaga igîcwaa gîa kûrîa ikeerîgîîra Mûrungu acionia ndûmo. Îndî gwakea, igacoka imamoone biaacio. Nabo antû beetaga kûrita ngûgî bagatinda kûmîrita mwanka ûgoro. Itû MWATHANI, ûûmbîte into bibingî na ûûme, nthîgûrû yonthe yûjûri biûmbe biaaku. Ningî kînya îrieene rîrîa înene buru, kûrî biûmbe bibingî; binene na binini. Nîkû meri cietagîîra, na nyamû ya rûûjî îrîa îtagwa Leviathani, nîku îîtagîîra. Biûmbe biu bionthe nîgwe MWATHANI biîrîgagîîra, ûbicwîra ndûmo rîrîa birî na ûbatu. Ûbinenkagîra ndûmo nabio bikarîa, wabicwîra gîa kûrîa, bikarîa bikanyira. Ûkëeja kûbiîrûkîra nîka bimakaga, wabiingîîra mîrukî, bigakua na bigacoka mûthetuune kûrîa biaumîre. Waabiûmbîre bionthe na Roho waaku, nîgwe weerwagia ûtûûro bwa aja nthîgûrûûne. Mwago jwa MWATHANI jûrootûûra kenya na kenya, MWATHANI arogwîrîrua birîa oombîte. MWATHANI araithagîîria nthîgûrû îgateetema atonga irîma, bikauma toogi. Nkainagîra MWATHANI ûtûûroone bwaakwa bunthe, nkumagie Mûrungu waakwa bunka ndî mwoyo. MWATHANI aroigua îromba rîaakwa, nîûntû nîwe ûtûmaga ngwîrua. Eeyia barothirua nthîgûrûûne, barîa baaî bakathira buru. Ngaakumagia MWATHANI na mwoyo jwaakwa junthe! Kumieni MWATHANI! Kaathageeni MWATHANI na bûrombage riîtweene rîaawe bûmenyithanagie ûrîa athithîtie kîrî antû bonthe. Mwinagîreeni na bûmûkumagie bwîranage mantû ja kûrigaria jarîa athithîtie. Kumagieni riîtwa rîaawe rîrîtheru buî bwinthe barîa bûthaathagia MWATHANI. Îrîgagîîreeni MWATHANI na bwîrîgagîîre inya yaawe bûmûthaathagie magiita jonthe. Ririkanageeni mantû ja kûrigaria jarîa athithîtie bûririkanage biama birîa aathithia na ûrîa aagiitanagîra magamba ûrîa kwagîrîte. Buî bûrî ba rûrîîjo rwa Abrahamu ûrîa nthûûmba ya MWATHANI, buî nchiarwa cia Jakubu ûrîa aathuurîte. We nîwe MWATHANI Mûrungu weetû nayo nthîgûrû yonthe nî iijî ûrîa agitîte. Magiita jonthe nî aririkanaga kîrîkanîro kîrîa eekîte, na akaririkana wîrane bwaawe kinya nyuma ya nthukî ngiri. Nakîo nî kîrîkanîro kîrîa eekanîîre na Abrahamu, na wîrane bûrîa eerîte Isaaka. MWATHANI nî aarikithîrie kîrîkanîro kîu kîrî Jakubu ararikithîria antû ba Israeli kîrîkanîro kîrîa gîtîkorothira. Aramwîra atîrî, “Ngaakwaa nthîgûrû ya Kanaani yee kiigai gîaaku.” Îgiita rîu Aisraeli baarî babakai na baarî ageni nthîgûrûûne ya Kanaani. Beetaga kuuma nthîgûrû îmwe gwîta îngî bageeta kuuma waathaniine bûmwe mwanka bûngî. Îndî Mûrungu ateetîkîîria muntû no ûrîkû abainyîîria; na nî aakaanagia anene batîkabathithîrie bûbûûî. Akauga atîrî, “Bûkáthithîria antû baakwa barîa nthuurîte bûbûûî kana bûringithia iroria biaakwa.” Mûrungu nî aatûmîre kûgîa mpara nthîgûrû na aatûma baraaga biakûrîa buru. Ningî nî aatûmîte Josefu areeta Misri mbere yaao, kûrîa eenderue arî nkombo. Aatheeki magûrû na nyororo akaigua mûrimo mono na akatheekwa nkingo na gîchooki gîa chuuma. Josefu aakarîre ûu mwaka mantû jarîa aarîîtie jaroojûra rûteto rwa MWATHANI rûroonania nî aarî ûûmeene. Mûnene aratûmana Josefu arekeerua mûtongeeria wa nthîgûrû îîu aramûrita ncheera. Aramweethia mûtongeeria wa Misri na mûrûngamîîri wa into biaayo. Araeewa waatho bwa kûritanaga atongeeria na kûbaeejaga kîrîra. Jakubu nî eetîre Misri, aratûûra ku arî mûgeni MWATHANI aratûma antû baawe bathegea mono, na aratûma baragîa na inya nkûrûki ya anthû baao. Ningî nî aatûmîre antû ba Misri barathûûra antû baawe. Barathithîria nthûûmba ciaawe mantû jamathûûku. MWATHANI nî aatûmîre nthûûmba ciaawe Musa na Aaroni, barîa aathuurîte. Nabo barathithia mantû ja kûrigarania kûu Misri bararinga biama. MWATHANI aratûma muundu kûu nthîgûrûûne ya Misri kûratuka, îndî antû baayo batamwigîrue. Aragarûra ndûûjî ciaao iraa tharike, na aratûma makûyû jaao jarakua. Biûra biraingîa biroojûra nthîgûrûûne yaao kinya gîkaroone kîa mûnene waao. MWATHANI ararita waatho mîrumbî ya ngii na rwagî biroojûra nthîgûrûûne kunthe. Aratûma baraurîrwa nî ngai ya ncugu ndweni ikîenagia kunthe. Nî aathûkangîrie mîtî yaao yonthe arathiria mîzabibû na mîkûû nthîgûrûûne kunthe. Nî aaritîre Waatho, ngigî inyiingî ûrîa itîngî gûtarîka ireeta ku. Nacio irarîa bunka mûtî jûmworo irarîa imera bionthe. Nî ooragîre tuîjî twaao twa kîranga tunthe aratûthiria buru. Nyumeene aratongeeria antû ba Israeli barauma Misri bareeta bakamatîte fetha na thaabu na gûtî waao waatigîrwe. Antû ba Misri nî baagwîrîrue mono rîrîa antû ba Israeli baaumîre nthîgûrûûne yaao nîûntû nî baabakîraga. Mûrungu nî aakunîkagîra antû baawe na îtu na ûtukû akabamûrîkîra. Rîrîa baamûrombere biakûrîa, Mûrungu nî aabatûmîîre nkware. Arabanyiria na mîgaate kuuma îgûrû. Nî aathûranîre iiga, rûûjî rûrauma ku, naru rûûjî rûraa mûuro jûreeta bwa rwanda. Nîkwîthîrwa nî aaririkanîre wîrane bûbûtheru bûrîa eerîte nthûûmba yaawe Abrahamu. Tontû bûû, aratongeeria antû baawe barauma Misri bagwîrîtue, antû barîa aathuurîte bareeta bakiinaga. Arabanenkera nthîgûrû cia mîgongo îngî, na barajûkia into birîa antû bangî baathithinîrîte; nîkenda antû baawe baathîkagîra maathana jaawe na bathingataga Waatho bwaawe. Kumagieni MWATHANI! Kumagieni MWATHANI na bûmûcokagîrie nkaatho! Nîkwîthîrwa nî ûmwega na gûtî rîo wendo bwaawe bûthiraga. Nûû ûûmba kwîrana mantû jamanene jarîa MWATHANI athithîtie, kana nûû ûûmba kûmûkumia bwa kûng'ana? Kîtharimo nî kîrî barîa bathithagia mantû ja îota, barîa bathithagia mantû ja waagîru magiita jonthe. Itû MWATHANI, ûndirikane rîrîa ûkoonia antû baaku kîaao ûnteethie ûkîboonokia. Nîkenda kinya ni nthinyaara antû barîa ûthuurîte bakîthinyaara, na nîkenda ngwîranîrua na antû baaku ngûkumagie amwe na barîa barî baaku. Tuî nî twîîtie o ta ûrîa biûjûjû bieetû bieeîrie; twathûûkia twathithia mantû jamaaî. Rîrîa biûjûjû bieetû biaarî Misri, batathûganagia bwa mantû ja kûrigaria jarîa wathithîrie na bataririkanaga ûrîa waabeendeete mono. Îndî nîka baaregere gûkwathîkîra gwe Ûrîa Ûrî Îgûrû buru rîrîa baakinyîre Îria Îtuune. Îndî we nî aaboonokerie nîûntû bwa riîtwa rîaawe, nîkenda abamenyithia ûrîa arî inya înene. Nî aagondokeere Îria Îtuune narîo rîranyaara, nawe arabatongeeria barakûrûkîîra ku kûrî nthî înjûmo. Tontû bûû, araboonokia kuuma kîrî anthû arabatunyûkia kuuma kîrî barîa babathwîre. Naru rûûjî rûrakunîkania anthû baao na gûtî noo ûmwe waao waatigarîre. Nabo Aisraeli bareetîkia wîrane bwaawe baramwinîra bakîmûkumagia. Îndî bo baroorîrua ntûti nî mantû jarîa aathithîtie, na bateetereere Mûrungu abaa kîrîra. Nabo nî baakorokeere biakûrîa rîrîa baarî bûûrîîne barageria Mûrungu barî rwanda. Tontû bûû, arabathithîria ûrîa beendaga îndî aracoka arabareetera mûrimo jûmûthûûku. Antû barîa baarî kambîîne nî baigîrîîrue Musa rûriitho, na baraigîîrua Aaroni tawe nthûûmba ya MWATHANI rûriitho. Nayo nthîgûrû îraathûkana îrameria Dathani na Abiramu amwe na antû bangî barîa baarî nawe. Naju mwanki jûraîîthia athingatî baao naju jûrathiria antû bau baaî. Nî baathithîrie kajaû karî mûrungu jwa mûng'uanano kûu Sinai na barakathaathayia. Baratiga gûkumia Mûrungu barambîrîria kûthaathayia mûng'uanano jwa ndeegwa. Baroorîrua nî Mûrungu Mwonokia waao, ûrîa wathithîtie mantû ja kûrigaria Misri. Baroorîrua nî mantû ja kûrigaria jarîa aathithîrie ku na mantû ja kûmakania jarîa aathithîrie barî Îrieene Îtuune. Tontû bûû, arauga akaabathiria, îndî nthûûmba yaawe, Musa, îramwerenca atîkaabathirie. Nabo barameneeria nthîgûrû îrîa aabaeejaga na baratiga gwîtîkia wîrane bwaawe. Baranung'una barî maemeene jaao na bataathîkîîre MWATHANI. Tontû bûû, arabaciîtîria atî agaatûma bathirîre rwanda, na atî akaanyagia nchiarwa ciaao nthîgûrûûne ingî kunthe. Nabo nî baambîrîîrie kûthaathayia Baali taju mûrungu jwa mûng'uanano jwa Peori na bararîa igongwana birîa biaaritîri mîrungu ya mîng'uanano îtî mwoyo. Mathithio jaao jaratûma MWATHANI athûûra na mûrimo jûmûthûûku jûrabeejîîra. Îndî Fineasi arakanûkia barîa baarî na maatia naju mûrimo jûrathira. Nabu ûntû bûu, bûratûma aroonekana arî ûmwagîru nthukîîne cionthe. Antû nî baathûûrîrie MWATHANI barî rûûjîîne rwa Meriba baratûma Musa arakanûkua nîûntû bwaao. Baratûma Musa araaria na mûthûûro araaria mantû ataabuîrîte kuuga. Ningî bataathirîrie antû ba mîgongo îngî ta ûrîa MWATHANI aabeerîte. Îndî baunganîre na antû ba mîgongo îîu Aisraeli barairitana mîtûûrîre ya antû bau. Barathaathayia mîrungu ya mîng'uanano ya antû bau nayo îraa mîtego ya kûbategia. Nabo bararita aana baao ba aarî na nthaka barî igongwana kîrî mîrungu ya mîng'uanano. Barooraga aana baao barîa bataarî na maatia rîrîa baabaritîre barî igongwana kîrî mîrungu ya mîng'uanano ya Kanaani bareekîra nthîgûrû mûgiro. Nabo baraciîkîra mûgiro na mantû jarîa baathithagia bararega kwaa eetîkua kîrî Mûrungu. Tontû bûû, MWATHANI arathûûra nîûntû bwa antû baawe, aramena antû barîa aithuurîrîte. Aratûma baroombwa nî anthû baao baraathwa nî antû ba mîgongo îngî. Anthû baao baabaathaga babainyîrîtie buru. Magiita jamaingî MWATHANI nî aabatunyûkagia kuuma kîrî anthû îndî bo bararega kûmwathîkagîra, baratonya meeyiene nkûrûki. Amwe na bûu MWATHANI nî aabaigîrue rîrîa baamûkaîîre barî thîîneene. Nabo nî baatûmîre araririkana kîrîkanîro kîaawe aratiga kûbathithîria ûthûûku nîûntû bwa kîaao kîaawe kîrîa gîtîthiraga. Aratûma antû barîa baabaathaga bonthe barabaigîîrua kîaao. Twonokie, itû MWATHANI Mûrungu weetû, na ûtûcokanîîrie kuuma mîgongoone îrîa îtwathaga, nîkenda tûkaathaga riîtwa rîaaku rîrîa rîtheru, na tûkûgongaga. Kumagieni MWATHANI Mûrungu wa Israeli bûmûkumagie kenya na kenya! Antû bonthe nî bauge, “Amen!” Kumagieni MWATHANI! Kumagieni MWATHANI na bûmûcokagîrie nkaatho nîkwîthîrwa nî ûmwega na gûtî rîo wendo bwaawe bûthiraga. Barîa boonokeetue nî MWATHANI nî baugaga nteto iu nabo barîa atunyûkîîtie kuuma thîînene. Ningî nî barîa acokanîîrîtie kuuma nthîgûrûûne ingî, kuuma bwa gaiti na kuuma bwa rûgûrû, na kuuma bwa ûrîo na kuuma bwa ûmotho. Bamwe baûrîîre rwanda bararemwa nî kûmenya njîra ya gûcoka ntûûreene batûûra ku. Baarîîrwe nî mpara na barooragwa nî nyoonta barathira wîrîgîîro buru. Rîrîa baakaîîre MWATHANI barî thîîneene MWATHANI nî aaboonokerie kuuma mîthangîkoone yaao. Arabatongeeria na njîra itî kîthioro mwanka barakinya ntûûreene kûrîa baatûûrîre. Babuîrîte gûcokagîria MWATHANI nkaatho nîûntû bwa kîaao kîaawe kîrîa gîtîthiraga na nîûntû bwa mantû ja kûrigaria jarîa abathithagîria. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî anyoontoraga barîa barî na nyoonta na akanyiria barîa barî na mpara na into bibiega. Antû bamwe baakaraga muunduune na baatheeki ncheera na nyororo. Nîkwîthîrwa nî baaregeete kwathîkîra ûrîa Mûrungu aabeerîte bararega kîrîra kîa Ûrîa Ûrî Îgûrû buru. Nabo baaritithagua ngûgî cia inya bagwa bationaga wa kûbookîîria. Nabo barakaîra MWATHANI barî thîînene, nawe araboonokia kuuma mîthangîkoone yaao. Arabarita kuuma muunduune jûmûnene na aragiitanga nyororo ciaao. Babuîrîte gûcokagîria MWATHANI nkaatho nîûntû bwa kîaao kîaawe kîrîa gîtîthiraga na nîûntû bwa mantû ja kûrigaria jarîa aabathithîrîtie. MWATHANI nî aunangîre mîari ya îturutia na araunanga miingo ya chuuma. Bamwe baaere biaa nîûntû bwa meeyia jaao barathangîka mono nîûntû bwa meeyia jaao. Bararemwa nî kûrîa biakûrîa bia mîthemba yonthe, nîûntû baarî beco gûkua. Nabo barakaîra MWATHANI barî thîînene nawe araboonokia kuuma mîthangîkoone yaao. Ararita Waatho baroorua mîrimo araboonokia gîkuûne. Babuîrîte gûcokeria MWATHANI nkaatho nîûntû bwa kîaao kîaawe kîrîa gîtîthiraga na nîûntû bwa mantû ja kûrigaria jarîa abathithîrîtie. Babuîrîte kûritagîra MWATHANI igongwana bia nkaatho bakaiina ndwîmbo bagwîrîtue bagîkumagia mantû jarîa athithîtie. Antû bamwe beetaga îrieene barî meriine bageeta kûringa biashara. Nabo nî boonaga mantû jarîa MWATHANI athithagia, bakoona mantû ja kûrigaria jarîa athithagia îrieene. Nîkwîthîrwa aaragia kîbuubani gîkînene gîkaurutana, nayo mîgombe îkaringana îrieene. Meri iu ciageragwa nî mîgombe îgûrû na cikeenamua nîyo nabo antû barîa beethagîrwa barî ku bakathirîrwa nî ûchamba. Baramaka baratang'atang'a ta antû boogiti barathirîrwa nî ûûme buru. Nabo barakaîra MWATHANI barî thîîneene nawe araboonokia kuuma mîthangîkoone yaao. Arathiria kîbuubani nayo mîgombe îratiga kûringana. Narîo îria rîkûborera, baragwîrua mono bareeta barakinya mpwîroone kûrîa beetîte arîa beendaga gwîta barî thîîria. Babuîrîte gûcokeria MWATHANI nkaatho nîûntû bwa kîaao kîaawe kîrîa gîtîthiraga, na nîûntû bwa mantû ja kûrigaria jarîa abathithagîria. Babuîrîte gûkaathaga MWATHANI rîrîa boothûranîte na atongeeria bamûkumagie boothûrana. Nî aatûmîre ndûûjî inyaara na ithima biûmagara buru. Miuunda îrîa yaanori îroonda nîûntû antû barîa baatûûraga ku nî baathithagia mantû jamathûûku. MWATHANI aratûma ndwaanda ireethîrwa irî na ndûûjî na gûntû kûrîa kwomagari kûrauma ithima. Kûu nîku antû bau baarî na mpara beetîre baraaka ntûûra cia gûkara. Bararîma miuunda, baraanda mîzabibû na baraketha maketha jamaingî. MWATHANI arabatharima barathegea; na aratûma ndîîthia ciaao ciongeereka. Anthû baao baboombaga ndweene bakabameneeria na bakabainyîîria mono. MWATHANI nî aamenagîîria atongeeria ba anthû baao aratûma baraûrîra rwanda. Îndî aratunyûkia barîa baainyagîîrua nî thîîna aratûma nchiarwa ciaao ithegea ta ndîîthia. Barîa baagîru boona mantû jau nîka baagwîragua; îndî barîa baaî bagakira bakaaga bwa kuuga. Antû barîa boome nî bathûgaanîrie mantû jau; baathûgaanîrie ûrîa wendo bwa MWATHANI bûrîa bûtîthiraga bûkari. Itû Mûrungu ngwîtîkîtie mono. Ngakwinagîra ndwîmbo cia gûgûkumia na nkoro yaakwa yonthe. Ngokîîra njûkie wandîîndî na kînanda kîa ndigi inyingî, mbine mwanka gûkîe. Ngaagûcokagîria nkaatho itû MWATHANI ndî gatîgatîîne ga kîrîndî. Ngaakwinagîra ngîgûkumagia ndî gatîgatîîne ka mîgongo. Nîkwîthîrwa kîaao gîaaku nî gîkînene gitîtie gîakinya îgûrû, na gwîtîkîka gwaaku gwakinya matuune. Itû Mûrungu, ûrokumagua kûu îgûrû na nthîgûrû îkoojûra ûkumio bwaaku. Igua maromba jeetû tuî tûkwendeete ûtwonokie na inya yaaku na ûtwee ûûmbani. Mûrungu aarîrie arî kîûrûûne kîaawe arauga atîrî, “Nkoombana na ngaanie ntûûra ya Shekemu na ngaanie kîguuru gîa ntûûra ya Sukothi ichunchî ichunchî ngaîre antû baakwa. Gileadi nî yaakwa na kinya Manase nî yaakwa. Efuraimu nî nkobia ya îthaga yaakwa ya gwikaria nayo na Juda nî rûturo rwaakwa rwa ûnene. Edomu nîku nditagîra iraatû nkathamba magûrû Moabu, kwonania cio-ijîîrî nî ciaakwa. Ngakuura ndoomba Filisti.” Nûû ûgantongeeria ambikie ntûûreene irîa mbirigîre ya nthîgûrû ya Edomu? Nîka ûtûthûûrîte buru itû Mûrungu, watîîjîra njûûrî cieetû? Tûteethie tûûmbe anthû beetû nîûntû ûteethio bwa muntû nî bwa ûtheri. Mûrungu arî rûteere rweetû tûkoombana tûûmbe anthû beetû buru. Itû Mûrungu, gwe nîgwe nkumagia, tiga gûnkirîra. Antû babaaî na arongo nî bambithûkîîre bagîmpandagîîra ûrongo. Bambithûkîrîte gûtî na gîtûmi bakîaragia nteto ciaakwa imbîî. Kinya këethîra nî mbeendeete na nî mbarombagîra bo batîaragia ciaakwa injega. Mbathithagîria wega nabo bakanthithîria ûthûûku ndabeenda bakamena. Thuura muntû ûmûûî amûgambithie, ûcwee mûnthû waakwa amûtuîrîîre ûrongo. Wamûgambithia, no mwanka ûmwoone arî na maatia akûromba eethia maromba jaawe nî gîntû gîkîthûûku. Mûthirie buru nawe muntû ûngî ajûkie into bwaawe. Aana baawe barokuîrwa nî îthe na mwekûrû waawe akaa ntigwa. Aana baawe baroaga gîtûûro barwengwa buru kuuma maganjoone. Barîa arî na îraandû rîaao barataa into biaawe, na akûrûki na njîra barojûkia rûmaatho rwaawe. Gûkorooneka muntû wa kûmwigîîrua kîaao kana wa gûteethia aana baawe barîa bakuîri nî îthe. Nchiarwa ciaawe irothira cionthe na riîtwa rîaawe rîkoorîria kîrî nthukî irîa ikathingata. MWATHANI aroririkana meeyia ja biûjûjû biaawe, na akororekera meeyia ja ng'ina. MWATHANI aroririkana meeyia jaao magiita jonthe, na agatûma bakoorîria buru nthîgûrûûne. Nîkwîthîrwa gûtî rîo aigîîrua nkîa kîaao îndî nîka ainyagîîria na akooraga athîîni na thebe. Nîkwîthîrwa nî eendeete bangî bagwatwa nî kîrumi mono arogwatwa nî kîrumi; na nîûntû ataatharimanaga, aroaga kîtharimo. Aagarûragîra irumi o ta ûrîa muntû aagarûraga nguû, irumi biu biromûtonya ta ûrîa rûûjî rûtonyaga nguûûne, kana ta ûrîa maguta jatonyaga mwîrî. Arwekagîra kîrumi ta nguû agaciogaga kîo ta mûcibi. Jûu jûrooaa mûchaara jwa anthû baakwa kuuma kîrî MWATHANI nabo nî barîa baaragia mantû jaakwa jamathûûku. Îndî gwe, itû MWATHANI Mûrungu waakwa thithia ûu nîûntû bwa riîtwa rîaaku antûûne aakwa. Ntunyûkia nîûntû wendo bwaaku nî bwa mma. Nîkwîthîrwa ndî nkîa îrî na ûbatu na nî nthîînîte mono. Ûûni nkûthira ta ûrîa kîthiîki kîthiraga riûa rîathûa nkari ta ngigî yuruti nî ruuo. Maru jaakwa nî jaagîîte inya nî gûciata biakûrîa, nceng'eete ndaatigwa mîndîîndî akî. Anthû baakwa bambonaga bakatheka, bakainainia mîtwe bagîncikûûra. Itû MWATHANI Mûrungu waakwa nteethia! Mbonokia nîûntû bwa wendo bwaaku bûrîa bûtîthiraga. Tûma anthû bamenye atî nîgwe ûmbonokeetie. Anthû nî bandume tu, îndî gwe ntharima. Barîa bambithûkagîra barocokerwa nî nthao îndî ni nthûûmba yaaku nkare ngwîrîîtue. Barîa banthitangaga baroojûrwa nî nthao barweekîra nthao ta ûrîa muntû eekagîra nguû ya îgûrû. Naani ngakaathaga MWATHANI mono, mûkaathagîre kîûthûranoone kîa antû baawe. Nîkwîthîrwa nîwe ûtetagîîra barîa barî na ûbatu akoonokia barîa bagiitîri kûûragwa. MWATHANI nî eerîre mwathi waakwa “Kara nthî rûteere rwaakwa rwa ûrîo mwanka ntûme ûûmbane kîrî anthû baaku.” MWATHANI agaataambia ûnene bwaaku kuuma Zaiûni naagwe ûkaathaga anthû baaku. Ntukû îrîa ûkaithûkîra anthû baaku kûu irîmeene birîa bitheru nthaka cia ndwaa ikairita ciîje kîrî gwe rûkîîrî o ta îme. MWATHANI nî aciîtîtie na atîgarûka Auga atîrî, “Gwe ûkaa mûthînjîri-Mûrungu kenya na kenya wa mûthemba jwa Melikizedeki.” MWATHANI arî rûteere rwaaku ang'eenta, agakûmbanagîîra kîrî anene. Akaagambithagia mîgongo, na ooragage antû babaingî ndweene, athirie anene bonthe ba nthîgûrû. Mûnene akanyua rûûjî kamûuroone rûteere rwa njîra. Tontû bûû, akagîa inya oombane ndweene. Kumieeni MWATHANI! Ni ngakaathaga MWATHANI na nkoro yaakwa yonthe, ndî kîûthûranoone kîa barîa atheru. Mantû jarîa MWATHANI athithagia nî ja kûrigaria, jakîthomwa nî barîa bonthe bajendeete. Mantû jarîa athithagia jarî mwago na ûkumio na waagîru bwaawe bûtûûraga kenya na kenya. Nî atûmaga mathithio jaawe ja kûrigaria jarikanwa. MWATHANI nî mûtugi na arî kîaao. MWATHANI nî aeejanaga biakûrîa kîrî barîa bamûkîraga na atîûragîrua nî kîrîkanîro kîaawe. Nî oneerie antû baawe ûrîa arî inya rîrîa aabanenkeere nthîgûrû cia mîgongo îngî. MWATHANI nî mwîtîkua na nî wa mma mantûûne jonthe jarîa athithagia na Mawaatho jaawe jonthe nî ja gwîtîkîka. Mawaatho jaawe nî ja mma na nî jamaagîru najo jagatûûra kenya na kenya. MWATHANI nî aakûûrîre antû baawe araboonokia eekanîîre kîrîkanîro nabo gîa gûtûûra. Riîtwa rîaawe nî rîrîtheru na rîa gûkîragwa. Gûkîra MWATHANI nîkîo kîambîrîîria kîa ûmenyo; barîa bonthe bathingataga Maathana jaawe barî ûûme, nawe agaakumagua kenya na kenya! Kumagieni MWATHANI! Kîtharimo nî kîrî muntû ûrîa ûkîraga MWATHANI, ûrîa ûgwîragîrua kwathîkîra maathana jaawe. Nchiarwa ciaawe ikagîa inya nthîgûrûûne; antû ba rûrîîjo rwa ûrîa mwagîru bakoona kîtharimo. Nja yaawe îîthagîrwa îrî na ûtonga na ûthinyaari; na waagîru bwaawe bûtûûraga kenya na kenya. Muntû ûmwagîru akari ta weerû muunduune bûrîa bûmûrîkagîra antû babeega barîa barî kîaao. Muntû ûrîa ûriingaga biashara atî na waayia na agakoobithania mbeecha ûrîa kwagîrîte muntû ûu agaatûûra bwega. Nîkwîthîrwa ûrîa mwagîru atîkoroenyeenyeka na akaririkanagwa kenya na kenya. Muntû ûu atîkîra kwîrwa nteto itî injega; nîkwîthîrwa nî aciandîte kîrî MWATHANI na akamwîtîkia. Atîmakaga na atîkîraga mwanka rîrîa akoona atî anthû baawe bakûûmbwa. Nî atumagîra ûtonga bwaawe gûteethia nkîa; na waagîru bwaawe bûtûûraga kenya na kenya nabu ûnene bwaawe bûgakaathagwa na gwîkagîîrwa. Antû babaaî boona ûu, bathûûraga mono bagaceng'a na mantû jarîa beendaga jatîûjûraga. Kumagieni MWATHANI! Kumagieni MWATHANI buî nthûûmba ciaawe kumagieni riîtwa rîa MWATHANI. Riîtwa rîa MWATHANI nî rîkumague kuuma nandî mwanka kenya na kenya. Riîtwa rîa MWATHANI nî rîkumague kuuma rûkîîrî mwanka ûgoro. MWATHANI nîwe waathaga mîgongoone yonthe na mwago jwaawe jûrî îgûrû buru. Nûû ûûmba kûng'uanithanua na MWATHANI Mûrungu weetû, we ûrîa ûkaraga ûneneene îgûrû? Ategagîîra akoona îgûrû na nthîgûrû. Ookagîîria nkîa akairita ûkîeene bwaao na thebe ûthîîniine bwaao. Atûmaga nkîa igakaranîra na anene igakaranîra na atongeeria ba antû baawe. Atharimaga mûka ûtî twaana, akamwaa twaana mûka ûu akagwîrua mono. Kumagieni MWATHANI. Rîrîa Aisraeli baaumîre Misri, rîrîa nchiarwa iu cia Jakubu ciaumîre nthîgûrû ngeni; nthîgûrû ya Juda nî yaaere gîkaro kîa Mûrungu kîrîa kîtheru, na nthîgûrû ya Israeli îratua kwathagwa nîwe. Îria rîoonere Mûrungu rîragaûkana mûuro jwa Jorodani rwamwona rûracoka kûrîa rwaumîte. Nabio irîma biratûûatûûa ta tûtûrûme na ibari birathûngathûngûtha ta tûbûri. Îria, nîmbi yaatûmîre ûgaûkana? A-gwe Jorodani, nîmbi yaatûmîre ûcoka kûrîa waaumîte? Buî irîma, nîmbi yaatûmîre bûtûûatûûa ta tûtûrûme? Naabuî ibari, nîmbi yaatûmîre bûthûngathûûngûtha ta tûbûri? Gwe nthîgûrû, inaina mbere ya MWATHANI mbere ya Mûrungu wa Jakubu. Mûrungu nîwe ûtûmaga iiga riuma rûûjî agatûma nkomango îkauma kîthima. Tî tuî tûbuîrîte gûkumagua, Îndî nî riîtwa rîaaku rîbuîrîte gûkumagua itû MWATHANI, nîûntû kîaao gîaaku gîtîthiraga na ûrî mwîtîkua. Nîmbi îgûtûma mîgongo îrîa îtîkwijî îtûûria, “Arîkû Mûrungu weenu?” Mûrungu weetû arî îgûrû athithagia ûrîa akwenda. Mîrungu ya mîgongo îîu, îthithîtue nî antû, nî ya fetha na thaabu. Îrî tûnyua, îndî îtiaragia, îrî meetho, îndî îtîonaga. Îrî matû, îndî îtiigagua, îrî nyiûrû, îndî îtînuunkagîra. Îrî njara, îndî îtîtongatongaga, îrî magûrû, na îtîîtaga, na gûtî u yûmba kuuga. Barîa baamîthithîrie bakari o ta yo, na barîa bonthe bamîîtîkagia, bakari ta yo. Îbuî antû ba Israeli îtîkagieni MWATHANI, nîûntû nîwe ûbûteethagia na akabûkaria. Naabuî ba rûrîîjo rwa Aaroni îtîkagieni MWATHANI nîûntû nîwe ûbûteethagia na akabûkaria. Buî barîa bûthaathagia MWATHANI mwîtîkagieeni, nîûntû nîwe ûbûteethagia na akabûkaria. MWATHANI nî atûririkanaga na agatûtharima, akatharima antû ba Israeli, na akatharima antû ba rûrîîjo rwa Aaroni. Akatharima bonthe barîa bamûthaathagia, bëethîrwa barî nkîa kana itonga. MWATHANI arotûma bûkathegea buî na nchiara cieenu. MWATHANI arobûtharima we ûrîa wombîre îgûrû na nthî. Îgûrû nî rîa MWATHANI, nayo nthîgûrû amînenkanîra kîrî antû. Barîa bakuîte batîûmba gûkumia MWATHANI barîa barî gwa akuû batîûmba kûmûkumia. Îndî tuî tûrî mwoyo nî tuî tûkaamûkumagia kuuma nandî mwanka kenya na kenya. Kumagieni MWATHANI! Mpendeete MWATHANI nîûntû nî aigagua maromba jaakwa, ndamûkaîra nî ambigagîîrua kîaao. Nîkwîthîrwa nî aigagua maromba jaakwa, nkaamûromba bunka ndî mwoyo. Nthiûrûkîri nî ûgwati nteere cionthe, ndagwatwa nî mûrimo ta jwa gîkuû; nî ndaarî ndîkûûmbwa nî kîeba na kîmako. Rîu ndîrakaîra MWATHANI nkîmwîraga, “Itû MWATHANI ndakwerenca mbonokia.” MWATHANI nî wa ûtugi na nî ûmwagîru, Mûrungu weetû arî kîaao. MWATHANI nîwe ûkaragia barîa batî inya, ûûni rîrîa ndaarî thîîneene nî aambonokerie. Ûûni nkaanogoka buru, nîûntû MWATHANI nî anthithîrîtie mantû jameega. MWATHANI nî andigîîrîtie ntîkagiitare ampangûra meethori na ambonokia ntîgaakue. Ntûûraga ndî ûkarieene bwa MWATHANI rîrîa ndî mwoyo. Kinya rîrîa ndaaugaga atîrî, “Nkûthira” no ndeetîre na mbere gwîtîkia MWATHANI. Îndî rîrîa ndaamakîte ndaaugaga: “Gûtî muntû mwîtîkua.” Nîmbi nkaritîra MWATHANI, nîûntû bwa mawega jaawe jonthe jarîa anthithîrîtie? Nkaamûritîra kîgongwana kîa ndibei, mûcokerie nkaatho nîûntû bwa kûmbonokia. Nkoojûragia mîciîtio yaakwa kîrî MWATHANI, ndî kîûthûranoone kîa antû baawe. Gîkuû kîa muntû ûmwagîru kîrî gîtûmi kîrî MWATHANI! Itû MWATHANI, ni ndî nthûûmba yaaku, na ngûtumîkagîra o ta ûrîa maama aagûtumîkagîra; naagwe nî ûmbonoketie kuuma gîkuûûne. Ngaakûromba na ngakûritîra kîgongwana gîa gûcokia nkaatho. Nkoojûragia mîciîtio yaakwa kîrî MWATHANI, ndî kîûthûranoone kîa antû baawe. Nkaathithagia ûu ndî kîaragoone gîa kîûrû kîrîa kîrî Jerusalemu. Kumagieni MWATHANI. Antû bonthe ba mîgongo îngî nî bakumagie MWATHANI akumagua nî antû bonthe. Nîkwîthîrwa wendo bwaawe kîrî tuî nî bûbwingî nabu bûtîthiraga. Gwîtîkîka kwa MWATHANI gûtîthiraga kenya na kenya. Kumagieni MWATHANI. Cokagîrieni MWATHANI nkaatho, nîûntû nî ûmwega; kîaao kîaawe nî gîa kenya na kenya. Antû ba Israeli nî bauge, “Kîaao kîaawe nî gîa kenya na kenya.” Nchiarwa cia Aaroni nî ciuge “Kîaao kîaawe nî gîa kenya na kenya.” Ka barîa bakîraga MWATHANI baugage, “Kîaao kîaawe nî gîa kenya na kenya.” Ndî mîthangîkoone nî ndaakaîîre MWATHANI nawe arambigua arantunyûkia. Ndî na MWATHANI, ntîkîra, nîatîa muntû anthithia? MWATHANI nî eethagîrwa arî amwe naani agînteethagia, naani nkoona barîa banthûûraga bakîûmbwa. Nî kaaba kwîrîgagîîra MWATHANI, nkûrûki ya kwîrîgîîra muntû. Nî kaaba kwîrîgîîra MWATHANI, nkûrûki ya kwîrîgîîra mûtongeeria. Anthû ba mîgongo yonthe nî baanthiûrûkîrîte îndî inyeene ya MWATHANI, nî ndaabathirîrie bonthe. Bo baanthiûrûkîrîte nteere cionthe îndî inyeene ya MWATHANI, nî ndaabathirîrie bonthe. Anthû baanthiûrûkîrîte ta njûkî, nabo barathira ta mwanki jwa ndagara; îndî inyeene ya MWATHANI nî ndaabathirîrie bonthe. Ndaaithûkîri nî anthû mono na nî ndaarî akuî kûûmbwa îndî MWATHANI aranteethia. Mbinagîra MWATHANI mbîtîte ndweene agampa inya nawe nî ambonokagia. Thikîîra nkuuro cia ûûmbani ikiuma kîrî antû ba Mûrungu weetû; bakiugaga atîrî, “MWATHANI anthithîrîtie mantû jaja na inya yaawe înene. Inya yaawe nîyo îtûreetagîra ûûmbani, inya îîu yaawe nîyo yûmbanaga ndweene.” Ntîkua îndî ngatûûra mwoyo nîkenda ntûmagîîria mathithio ja MWATHANI. MWATHANI nî ankanûkîtie mono, îndî ataarekeeria mbûragwa. Ndugûrîra mpingîro cia kîûrû, nkûrûke ku ngacokerie MWATHANI nkaatho. Îîjî nîyo mpingîro ya MWATHANI, îrîa îkûrûkagîîrwa nî barîa baagîrîte. Nî ngûgûcokeria nkaatho MWATHANI, nîûntû bwa kwigua maromba jaakwa, nîkwîthîrwa nî ûmbonokeetie. Iiga rîrîa aaki baaregere nîrîo rîeete rîa koona. Ûntû bûu nî MWATHANI ûthithîtie, na bwonekaga bûrî bûbwega mono. Îîjî nîyo ntukû îrîa MWATHANI athithîtie, tûmîkûngwîreeni tûgwîrîtue! Itû MWATHANI nî tûgûkwerenca ûtwonokie, itû twee ûûmbani. Kîtharimo nî kîrî ûrîa ûkûrûkaga kîûrûûne riîtweene rîa MWATHANI. Tuî tûkûtharimaga tûrî kîûrûûne. MWATHANI nîwe Mûrungu, na nî atûmîte twona weerû. Bagwete mpang'i cia mîkîîndû bakîthiûrûkaga kîritîro kîa igongwana bagîkûngwagîra mambura. Mûrungu waakwa, ngagûcokagîria nkaatho, na ngûkathagîrîrie nîûntû nîgwe Mûrungu waakwa. Cokagîrieni MWATHANI nkaatho nîûntû nî ûmwega, na kîaao kîaawe nî gîa kenya na kenya. Kîtharimo nî kîrî barîa beetaga na mîîtîre yaagîrîte barîa bathingataga Waatho bwa MWATHANI. Kîtharimo nî kîrî barîa bathingataga mawaatho jaawe barîa bamûthaathagia na nkoro yonthe, na barîa batîthithagia mantû jamathûûku barîa bathingataga njîra cia MWATHANI. MWATHANI ûtûmenyithîtie maathana jaaku nîkenda tûjaathîkagîra na mma. Ndeenda kwaa mwîtîkua, kîrî kwathîkîra mawaatho jaaku. Nkëeja kûthingata maathana jaaku bwega rîu ntîcokerwa nî nthao. Ngagûkumagia na nkoro înjega rîrîa nkaamenya mawaatho jaaku jarîa maagîru. Nkaathîkagîra Mawaatho jaaku, itû ûkámbîrûkîra. Nîatîa muntû ûmwîthî oomba kwîthîrwa arî na mîîtîre îmîtheru? Oomba kûthithia ûu akîathîkagîra Waatho bwa MWATHANI. Nkûthaathagia na nkoro yonthe ûkárekeeria ntiga kwathîkîra Maathana jaaku. Ndiiritanaga maathana jaaku nkoroone yaakwa nîkenda ntîkeeyie. Ûrokumagua gwe MWATHANI ndîtanaga njîra ciaaku. Ngatûmagîîria maathana jonthe jarîa ûnenkerete. Ngwîragîrua kwathîkîra maathana jaaku, o ta ûrîa muntû agwîragîrua kwîthîrwa arî na ûtonga bûbwingî. Nkairitanaga maathana jaaku, na nthingatage ûritani bwaaku. Nî ngwîragua nîûntû bwa Maathana jaaku, ntîûragîrua nî mawaatho jaaku. MWATHANI, nthithagîria mantû jameega ni nthûûmba yaaku, nîkenda ntûûra kwathîkagîra ûritani bwaaku. Mincûria meetho nîkenda mbona mantû ja mma jarîa jarî Wathoone bwaaku. Ni ndî mûgeni nthîgûrûûne îîjî, ûkárega menya maathana jaaku. Ndirîragîîria kûmenya maathana jaaku magiita jonthe. Gwe ûkanûkagia barîa baikumagia. Barîa batîathîkagîra maathana jaaku barî na kîrumi. Mbathûrana na irumi na rûmena rwaao, nîûntû nî nthingataga maathana jaaku. Kinya atongeeria bagankunyanîra ni nthûûmba yaaku nkathûganagia nteto ciîgie ûritani bwaaku. Ûritani bwaaku nî bûngwîragia na nî bûmpeejaga kîrîra. Ndî beco gûkua, ncokeria inya yaakwa o ta ûrîa rûteto rwaaku ruugîîte. Rîrîa ndaumbûrîre mantû jarîa ndaathithîtie, nî wambigîrue. Nandî nditana maathana jaaku. Ntethia kûmenya Waatho bwaaku, naani nkairitana mantû ja kûrigaria jarîa ûthithagia. Ni nî mpûûmbi nî kîeba, mbîkîra inya o ta ûrîa uugîîte. Menyagîîra ntîkeeje gwîta na mîîtîre îmîthûûku, na nîûntû bwa ûtugi bwaaku ûnditane Waatho bwaaku. Nî nthuurîte kwaa mwîtîkua, na ndagiita atî nkaathîkagîra mawaatho jaaku. Nî nthîngataga mooritani jaaku Gwe MWATHANI, ûkáreka ncokerwa nî nthao. Nkaagîa wîru bwa kwathîkagîra Waatho bwaaku, nîûntû nî ûmpongagîîra kîrîra. Nditana ûrîa nkaathingataga maathana jaaku naani nkaajaathîkagîra magiita jonthe. Mpa kîrîra naani nkaathîkagîra Waatho bwaaku, na nkabwathîkagîra na nkoro yaakwa yonthe. Nteethia mbathîkagîre maathana jaaku, nîûntû nî jatûmaga nkagwîrua. Tûma mpeende mawaatho jaaku antû a gûtonga. Ûkáreka ndiirîragîria mantû jatî na gîtûmi îndî tûma ntûûre ûrîa wendaga. Mbûjûrîria ni nthûûmba yaaku, wîrane bûrîa wîkanagîra na barîa bagûkîraga. Mpebanîria na nthao nîûntû nî ncikîrîte, na nîkwîthîrwa Waatho bwaaku nî bûbwega. Nî mpendeete ûritani bwaaku, mpongeera ûtûûro nîûntû gwe ûrî ûmwagîru. Itû MWATHANI, mpeenda na wendo bûrîa bûtîthiraga, na ûmbonokie kûringana na wîrane bwaaku. Rîu nkoona bwa gûcokeria barîa bandumaga, nîûntû nî mbîtîkîtie nteto ciaaku. Nteethia mbaragie ûûma akî magiita jonthe nîûntû nî mbîrîgagîîra Waatho bwaaku. Ngatûûra nkîathîkagîra Waatho bwaaku, kenya na kenya. Nîkwîthîrwa nî nthingataga ûritani bwaaku, ngatûûraga ndî na ûciathi. Ngaatûmagîîria maathana jaaku kîrî anene, na ntîîkîrithua nthao. Ngwîragua nî kwathîkîra maathana jaaku, nîûntû nî njendeete. Nî mpeendaga maathana jaaku na nkajeekîîra na nkairitanaga mawaatho jaaku. Ririkana wîrane bwaaku kîrî ni nthûûmba yaaku, nîûntû wîrane bwaaku nî bûtûmîte ndagîa wîrîgîîro. Kinya rîrîa nthaangîkaga nî mboragîrua nî wîrane bwaaku, atî nîgwe weejanaga mwoyo. Antû barîa batiijî Mûrungu bancikûûraga baikumîtie, îndî ni ntîtigaga kwathîkîra Waatho bwaaku. Itû MWATHANI ndirikanaga Waatho bwaaku bûrîa weekîre tene, nkaigua ndaaborera. Nî nthûûraga mono rîrîa ndoona antû babaaî bakîrega kwathîkîra Waatho bwaaku. Gûntû kunthe kûrîa mbîthagîrwa ndî nî mbinaga ndwîmbo ciegiî maathana jaaku. Nkûririkanaga kinya ûtukû gwe MWATHANI, nkaririkana ûrîa nkoojûria Waatho bwaaku. Mboneete itharimo biu, nîûntû bwa kwathîkîra maathana jaaku. Nîgwe nthuurîte itû MWATHANI, na nî nciîtîtie atî nkaathîkagîra nteto ciaaku. Nî ngûkwerenca buru ûmbigîîrue kîaao o ta ûrîa wîrane bwaaku bûkari. Nthûgaanagia bwa mîîtîre yaakwa, nkagarûka nkathingata Waatho bwaaku. Nkaageragia na mpwîî kûûjûria maathana jaaku. Kinya antû babaaî bagantegia na mîtego, ntîûrîrua nî Waatho bwaaku. Mbûkagîîra ûtukû gatîgatî ngagûkumia, nîûntû Waatho bwaaku nî bûbwagîru. Acoore baakwa nî barîa bonthe bakûthaathagia, barîa bonthe baathîkagîra maathana jaaku. Itû MWATHANI, nthîgûrû yûjûri wendo bwaaku bûrîa bûtîthiraga, nditanaga maathana jaaku. Gwe MWATHANI, nî ûnthithagîria mantû jameega ni nthûûmba yaaku, kûringana na wîrane bwaaku. Mpeejaga ûûme na ûmenyo nîûntû nî mbîtîkîtie maathana jaaku. Mbere ndaathithagia mantû jamathûûku ûgaankanûkia, îndî nandî nî mbathîkagîra rûteto rwaaku. Gwe MWATHANI ûrî ûmwega na mantû jarîa ûthithagia nî jameega nditanaga maathana jaaku. Antû barîa batîîtîkîtie Mûrungu bampandagîîra ûrongo îndî nî mbathîkagîra maathana jaaku na inya yaakwa yonthe. Nabo batî ûmenyo îndî Waatho bwaaku nî bûtûmaga nkagwîrua. Nî kaaba waankanûkîrie, naani ndamenya kwiritana maathana jaaku. Maathana jaaku jarîa waaeejanîre, nî jameega nkûrûki ya thaabu na fetha. Gwe MWATHANI nîgwe waampûmbîre, mpa ûûme bwa gûciûra maathana jaaku. Barîa bagûkîraga bakagwîrua bambona, nîûntû ni nî mbîtîkagia maathana jaaku. Itû MWATHANI mbijî atî Waatho bwaaku nî bwa mma, wankanûkîrie nîûntû ûrî mwîtîkua. Mboragîria ni nthûûmba na kîaao gîaaku gîa kenya na kenya, kûringana na wîrane bwaaku. Mbigagîîrua kîaao nîkenda ntûûra mwoyo nîûntû maathana jaaku nî jatûmaga nkagwîrua. Barîa batîîtîkîtie Mûrungu barocokerwa nî nthao nîûntû bwa kwaria mantû jaakwa ja ûrongo, îndî ni nkairitana Waatho bwaaku. Tuma barîa bagûkîraga bacoke kîrî ni, nabo bairitane maathana jaaku. Tuma mbathîkagîre maathana jaaku bûbwega, ntîkeeje gûcokerwa nî nthao. Nî mbîtîkîtie ûrîa uugîîte îndî ngweteera ûmbonokia nkûnoga. Nkûnoga nî gweteera ûûjûria wîrane bwaaku ngîciûragia atîrî, “Nîrî ûganteethia?” Kinya këethîra nî mpeete wa ûtheri ntoorîrua nî maathana jaaku. Ni nthûûmba yaaku ngaakara mbeteereete mwanka rî? Nî mwanka rî ûgaakara ûtîkanûkîtie barîa banthangîkagia? Barîa batîîtîkîtie Mûrungu nî bampînjagîra marinya, na batîthingataga Waatho bwaaku. Maathana jaaku jonthe nî ja gwîtîkîka, arongo bambithûkîra, itû ûnteethie. Barîa batîgwîtîkîtie barî akuî kûnthiria îndî ni ntaatigana na ûritani bwaaku. Mbonokia nîûntû wendo bwaaku bûtîthiraga naani nkaathîkagîra mantû jarîa uugîîte. Itû MWATHANI, rûteto rwaaku rûgaatûûra kenya na kenya naru rûgaatûûraga kûu îgûrû magiita jonthe. Gwe ûtwîre ûrî mwîtîkua nthukîîne cionthe na nîgwe woombîre nthî ûramîrikia ûrîa îtwîre. Into bionthe nîgwe bitumîkagîra nîûntû bwa mawaatho jarîa weekîîre o mwanka naarua tûrî. Këethîra maathana jaaku tîjo jatûmaga ngwîrua ndîngî ndathirîrue nî mîthangîko. Ntîkoroorîrua nî ûritani bwaaku, nîûntû nîbu bûtûmaga ntûûra. MWATHANI, mbonokia nîûntû ndî waaku nîkwîthîrwa nî mbathîkagîra ûritani bwaaku. Antû babaaî bambiciithagîra nîkenda bambûraga, îndî nî maathana jaaku nthûgaanagîria. Nî nthirîtie kûmenya atî gûtîkîo gîtî mûthia, îndî maathana jaaku jatî mwanka. Nî mpendeete Waatho bwaaku mono naani mbûthûgaanagîria mûthenya junthe. Maathana jaaku jampûmîagia magiita jonthe nkûrûki ya ûrîa anthû bampûmîagia. Ndî ûûme nkûrûki ya aritani baakwa bonthe nîûntû ndiiritanaga na maathana jaaku. Ndî ûûme nkûrûki ya antû babakûrû nîûntû nî nthingataga ûrîtani bwaaku. Nî ndiigwataga ntîkaathithie mantû jamathûûku nîkenda mbathîkagîra rûteto rwaaku. Nîkwîthîrwa nîgwe ûnditanaga maathana jaaku ntîûmba kûregana najo. Nteto ciaaku irî mûrîo mono nkûrûki ya nainchû. Ûritani bwaaku nî bûtûmaga ngîa ûûme naani nkaregana na mantû jarîa jatîagîrîte. Rûteto rwaaku nîru taawa îrîa îmûrîkagîra njîreene. Ndîte muuma na ndaciîtia atî nkaathîkagîra maathana jaaku jamaagîru. Itû MWATHANI nthîînîte mono nteethia o ta ûrîa uugîîte. Itû MWATHANI, îtîkîîria kîgongwana gîaakwa gîa nkaatho, ûnditanage maathana jaaku. Mbîthagîrwa ndî ûgwatiine magiita jonthe îndî ntîûragîrua nî Waatho bwaaku. Antû babaaî nî bambîkagîra mîtego, îndî ntîreganaga na ûritani bwaaku. Maathana jaaku nî jangwîragia mono nîjo nthuurîte jaa jaakwa kenya na kenya. Nî mbugîîte nkaathîkagîra maathana jaaku mwanka mûthia. Nî nthwîre antû ba nkoro ijîîrî, îndî nî Waatho bwaaku mpendeete. Nîgwe rong'o yaakwa na giiciitho gîaakwa, wîrîgîîro bwaakwa nî kîrî rûteto rwaaku bûrî. Umeeni kîrî ni buî eeyia, nîkenda mpûûmba kwathîkîra maathana ja Mûrungu waakwa. Mbîkîra inya kûringana na wîrane bwaaku nîkenda ntûûra mwoyo, ûkáreka ncokerwa nî nthao nîûntû nî nkwîrîgagîîra. Menyagîîra naani ngatûûra kindaajî, ningî mbathîkagîre maathana jaaku magiita jonthe. Gwe MWATHANI, barîa bonthe batîathîkagîra Waatho bwaaku, waayia bwaao nî bwa ûtheri. Woonaga antû babaaî bakari ta rûko, îndî ûûni nî mpendeete ûritani bwaaku. Nkaraga na ûguaa ndaririkana ûrîa ûgiitaga îgamba nkainaina ndakûririkana. Nî nthithîtie mantû jarîa jaagîrîte na ja mma ûgántiganîîria kîrî anthû. Ûkáreka ni nthûûmba yaaku mpinyîîrua nî anthû no mwanka woone atî nî nkari bwega. Nkûnoga nî gweteera ûmbonokia ndaanoga nî gweteera ûûjûria wîrane bwaaku bûrîa bwagîru. Nthithagîria ni nthûûmba yaaku kûringana na wendo bwaaku bûrîa bûtîthiraga na ûnditanage mawaatho jaaku. Ni ndî nthûûmba yaaku, mpa ûûme nîkenda menya ûritani bwaaku. Îgiita nî rîkinyi rîa MWATHANI kûthithia ûntû nîûntû Waatho bwaawe nî buuni. Mpendeete maathana jaaku nkûrûki ya thaabu, nkûrûki ya thaabu îrîa ntheru buru. Tontû bûû, nthingataga ûritani bwaaku nkathûûra mantû jamathûûku. Maathana jaaku nî ja kûrigaria tontû bûu nî njaathîkagîra buru. Gûciûkîrwa nî rûteto rwaaku nî kûreetaga weerû gûkareta ûûme kîrî barîa batî nabu. Nkaraga mbeteereete mono nyoonterete maathana jaaku. Garûka ûmbigîîrue kîaao, o ta ûrîa wigagîîrua barîa bakwendeete. Ndigagîîria ntîkagwe o ta ûrîa uugîîte, na ûkáreka mpûûmbwa nî ûthûûku. Mbonokia kuuma kîrî barîa bampinyagîîria, nîkenda mpûûmba maathana jaaku. Îthagîrwa ûrî amwe naani ni nthûûmba yaaku, na ûnditanage maathana jaaku. Ndîraga mono, nîûntû antû batîathîkagîra Waatho bwaaku. Gwe ûrî ûmwagîru MWATHANI na Waatho baaku nî bwa îota. Maathana jarîa ûnenkanîrîte nî jamaagîru, na jonthe nî ja gwîtîkîka. Nthûûraga mono ndoona anthû baarega gûtindanîra na maathana jaaku. Wîrane bwaaku nî bwa mma ni nthûûmba yaaku nî mbwendeete. Ntî îgweta na nî meni, îndî ntîûragîrua nî ûritani bwaaku. Waagîru bwaaku nî bwa kenya na kenya, Maathana jaaku nî ja mma. Ndî na thîîna na mîthangîko îmiingî, îndî maathana jaaku nî jatûmaga nkagwîrua. Maathana jaaku nî jamaagîru magiita jonthe, mpa ûûme naani ngeeta na mbere gûtûûra. Ndîkûromba itû MWATHANI, wigague îromba rîaakwa naani nkaathîkagîra maathana jaaku Ndakwereenca itû ûmbonokie naani nkaathîkagîra maathana jaaku. Mbûkagîîra mbere ya riûa riuma, ngaagûkaîra nîkenda ûnteethia, wîrîgîîro bwaakwa bûrî kîrî wîrane bwaaku. Ndaaraga ntî toro ûtukû bunthe, nîkenda nthûgaanîria wîrane bwaaku. Nthikîîra itû MWATHANI nîûntû bwa wendo bwaaku bûrîa bûtithiraga. Nteethia ntîgaakue, kûringana na Waatho bwaaku. Barîa bambangagîra mîbango îmîthûûku nî bankirimanîtie nabo batîthingataga Waatho bwaaku. Îndî gwe MWATHANI ûrî akuî naani, maathana jaaku jonthe nî ja mma magiita jonthe, Maathana jaaku nî jaamenyithîrie o tene atî ûjeekîte o nîkenda jatûûra kenya na kenya. Tega ûrîa nkûthaangîka ûmbonokie, nîûntû ntîûragîrua nî maathana jaaku. Ntetagîîra magambeene na ûmbonokagie, ûûjûragie wîrane bwaaku wîte na mbere kûmbîîka mwoyo. Antû babaaî batîathîkagîra maathana jaaku tontû bûu batîonokua. Itû MWATHANI gwe ûrî kîaao gîkiingî, tûma mbîte na mbere gûtûûra mwoyo nîûntû ûrî wa îota. Anthû baakwa na barîa banthangîkagia nî babaingî, îndî ntîtiga kwathîkagîra maathana jaaku. Mbonaga barîa batîîtîkîtie Mûrungu nkaigua bûbûûî, nîûntû bo batîathîkagîra maathana jaaku. Gwe MWATHANI nî wiijî ûrîa mpendeete maathana jaaku, tontû bûu mbonokia nîûntû bwa wendo bwaaku bûrîa bûtîthiraga. Nteto irîa cionthe waragia nî cia mma, Mawaatho jaaku jonthe nî jamaagîru na nî ja gûtûûra kenya. Atongeeria bambithûkagîra gûtî na gîtûmi, îndî ni ngeeta na mbere gwîtîkia nteto ciaaku. Ngwîragîrua wîrane bwaaku atîa, o ta muntû wigwatîrîte ûtonga ndweene. Nthwîre ûrongo na nkabûmena, îndî nî mpendeete Waatho bwaaku. Ngûcokagîria nkaatho mainda mûgwanja o ntukû, nîûntû maathana jaaku nî jamaagîru. Barîa bendeete maathana jaaku barî thîîrî înyiingî, gûtîkîo kîûmba kûbagiitaria. Mbathîkagîra maathana jaaku itû MWATHANI, mbeteereete ûmbonokia. Mpendeete ûritani bwaaku mono nî mbwathîkagîra. Gwe nî wiijî mantû jarîa nthithagia gwe nî wiijî atî nî mbathîkagîra maathana jaaku na ûritani bwaaku. Itû MWATHANI igua gûkaya gwaakwa ûnteethie mpa ûûme bwa kûthithia ûrîa uugîîte. Thikîîra îromba rîaakwa, ûmbonokie o ta ûrîa uugîîte. Ngaagûkumagia magiita jonthe nîûntû nî ûnditanaga Waatho bwaaku. Nkainaga ndwîmbo ciegiî rûteto rwaaku nîûntû maathana jaaku jonthe nî ja mma. Îthagîrwa withuranîrîte gûnteethia, nîûntû nî nthuurîte kûthingata ûritani bwaaku. Nî Mpendeete Waatho bwaaku itû MWATHANI, mbeteereete ûmbonokia. Tûma mbîte na mbere gûtûûra mwoyo, nîkenda ngûkumagia. Tûma mbonage ûteethio kuuma kîrî ûritani bwaaku. Mbûrîte ta ûrîa ng'ondu yûûraga, ncwaa ni nthûûmba yaaku, nîûntû ntîûragîrua nî maathana jaaku. Nkaagîra MWATHANI ndî thîîneene nawe akambigua. Mbonokia, itu MWATHANI kuuma kîrî arongo na aayia. Nîatîa Mûrungu akaabûthithîria buî arongo? Akaabûkanûkia atîa? Akaabûkanûkia na mîgwî îmîûgî na makara ja mwanki ja mûtî jûrîa jwîtagwa mûrama. Gûtûûra amwe naabuî nî ûmwe na muntû gûtûûra nthîgûrû ya Mesheki kana gûtûûra amwe na antû ba Kedari! Ntûûrîte îgiita rîrîraaja na antû bathwîre thîîrî. Rîrîa ndabarîria mantû ja thîîrî, bo no ndwaa beendaga. Ngûtega irîmeene; nîkû ûteetho bwaakwa bûkauma? Ûteethio bwaakwa buumaga kîrî MWATHANI ûrîa woombîre îgûrû na nthî. Atîreka ûgiitara we ûrîa ûgûkaragia atîmamaga. Ûrîa ûkaragia Israeli atîthinkaga kana amama. MWATHANI nîwe ûgûkaragia, akwigagîra arî rûteere rwaaku. Ûtîîthagua nî riûa mûthenya kana mweri jûkûthûûkia ûtukû. MWATHANI agaagûkaragia kuuma ûthûûkuune bunthe, na agagûkaragia ûgwatiine. MWATHANI agaagûkaragia ûkiumagara na ûgîcoka, kuuma nandî mwanka kenya na kenya. Nî ndaagwîrîrue rîrîa antû baambîîrîre atîrî, “Twîteeni nyomba ya MWATHANI.” Nandî tûrî mpingîroone ciaaku, gwe Jerusalemu. Jerusalemu nî ntûûra înthongi, yaaki yaarika buru. Antû ba mîîrîga ya Israeli, beetaga ku gûcokeria MWATHANI nkaatho o ta ûrîa eerîte Israeli. Kîu nîkîo gîtûûraga kîrî gîkaro kîa anene ndeene ya Israeli, nîku antû bagiitagîrwa magamba. Rombagîra thîîrî îîthagîrwe îrî Jerusalemu, buugage atîrî, “Barîa bakwendeete barothinyaara. Jerusalemu, ûrokaraga na thîîrî na ikaro biaaku bia anene bikethagîrwa birî kindaajî.” Ningî nkauga, “Thîîrî îrokaraga Jerusalemu” nîûntû bwa acoore baakwa na antû ba ndûgû ciaakwa. Nî ngûkûrombera ûthinyaari gwe Jerusalemu, nîûntû bwa nyomba ya MWATHANI Mûrungu weetû. Nchiûkagia meetho kîrî gwe itû MWATHANI, kûu îgûrû waathanaga ûrî. Nthûûmba ciîrîgagîîra kwîgigîîrua kîaao nî mwathi waacio, îndî tuî nîgwe twîrîgagîîra ûtwigîîrua kîaao, gwe MWATHANI Mûrungu weetû. Twigîîrue kîaao itû MWATHANI, ûtwigîîrue kîaao, nîûntû nî tûmeneereetue îgiita rîrîraaja. Nî tûûmîîrîtie îgiita rîrîraaja rûmena rwa aikumia nîkwîthîrwa nî tûnogeete nî gûkara tûkîmenagîîrua. MWATHANI eethagîrwa arî rûteere rweetû nandî antû ba Israeli nî bauge atîrî, Këethîra tîka MWATHANI aarî rûteere rweetû, rîrîa anthû beetû baatwithûkîrîte rî, tîka barîîngî gûtûmeria tûrî mwoyo, rîrîa baathûûri mono nîûntû bweetû? Îgiita rîu mûguû jûrîngî gûtûkoondoria, tûgakunîkanua nî rûûjî, tûgakoondorua nîru, rûgatûrimania buru. Tûcokagîrieni MWATHANI nkaatho, nîûntû ataatûrekererie tûthirua nî anthû barîa baakari ta mbiti cia kîthaka. Tûmatukîte ta nyoni yuumîte gîtegiine twakara ta nyoni îthonokîte mûtegoone jûgûkûmûka. Ûteethio bweetû buumaga kîrî MWATHANI, ûrîa woombîre îgûrû na nthî. Barîa beetîkagia MWATHANI bakari ta kîrîma kîa Zaiûni kîrîa gîtîûmba kwenyeenyua îndî gîtûûraga o kenya na kenya. O ta ûrîa irîma bithiûrûkîrîte Jerusalemu, nîu MWATHANI athiûrûkagîra antû baawe abakarîtie, kuuma nandî mwanka kenya na kenya. Antû barîa baaî batîîtîkîîrua kwaathanaga nthîgûrûûne ya barîa baagîru, nîkenda antû barîa baagîru batîkeeje kûthithia ûthûûku. Itû MWATHANI, thithagîria barîa beega mantû jameega, ûjathithagie kîrî barîa baagîru. Îndî rîrîa ûgakanûkia antû babaaî, ûkanûkie kinya barîa barî mîîtîre îmîthûûku. Israeli îrokaraga na thîîrî! Rîrîa MWATHANI aatûcokerie Jerusalemu kuuma kîthamîrioone, twakari ta kirootoone twaarî. Twaakûngwîre tûgwîrîtue, nabo antû ba mîgongo îngî baugaga atîrî, “MWATHANI nî abathithîrîtie mantû jamanene.” Naatuî tûragwîrua mono nîûntû MWATHANI nî aatûthithîrîtie mantû jamanene. Itû MWATHANI, tûma tûthinyaare kaîrî, tûkare ta nthîgûrû ya rwanda yooneete ngai. Barîa baandaga bakîrîraga, bagaketha bagwîrîtue. Barîa beetaga kwaanda mbeeû bakîrîraga îgiita rîa gûketha bacokaga nja ciaao bagîkûngwagîra na ndwîmbo bakamatîte maketha jaao. Tiga MWATHANI agaaka nyomba, barîa bamîakaga bainogagia ûtheri. Tiga MWATHANI agakaria ntûûra, barîa bamîkaragia baraaraga batî toro ûtheri. Nî ûtheri muntû gûûkîîra rûkîîrî kainda eetîte kûrita ngûgî, na agacoka kûmama ûtukû acereeri agîcwaa biakûrîa. Nîkwîthîrwa MWATHANI aejaga barîa bamwendeete biakûrîa kinya bamami. Atîrî, aana nî kîtharimo kuuma kîrî MWATHANI aana barîa tweejagwa nî kîewa kuuma kîrî we. Aana barîa muntû aciaraga arî ûmwîthî, bakari ta mîgwî îgwati nî nchamba ya ndwaa. Kîtharimo nî kîrî muntû ûrîa ûûjûrîtie thigaki yaawe mîgwî, nîkwîthîrwa anthû bamwithûkîra atîîkîrithua nthao îgambeene. Kîtharimo nî kîrî muntû ûrîa ûkîraga MWATHANI, akaathîkîra Waatho bwa MWATHANI. Akaarîîjaga into birîa acwîte wengwa, agwîrague nîûntû bwa kûthinyaara. Mwekûrû waawe arî nja yaawe agakara ta mûzabibû jûrîa jûciaraga mono. Aana baawe barî nja yaawe bagakara ta mîchanchaana ya mîzeituni. Atîrî, ûu nîu muntû ûrîa wendeete MWATHANI akaatharimagwa. MWATHANI arokûtharima arî kûu Zaiûni ûtûûroone bwaaku bunthe woonage Jerusalemu îkîthinyaara. Ûrotûûra ûtûûro bûbûraaja ûkoona aana ba aana baaku Israeli îrokara na thîîrî. Kuuma ndî mwana anthû nî batwîre kûnthangîkia ni Israeli. Antû ba Israeli nî bauge atîrî, “Kuuma ndî mwana anthû nî batwîre kûnthangîkia îndî bataanthiria. Bambîkîrîte ngûûma mûgongo, jwakara ta muunda jûrîmi na mûraû. Îndî MWATHANI nî ûmûtheru nî anditîte ûkoomboone bwaao.” Barîa bonthe bathwîre Zaiûni baroombwa ndweene buru. Barokara ta nyaki îrîa yumaga îgûrûgûrû rîa nyomba îrîa înyaaraga mbere îtîrakûra. Îrîa îtîûmba gûtuuwa yûûjûra nkuundi kana yoogwa yûûjûra gîkundi. Gûtî bo bagaakûrûkîîra kîrî buî bauga “MWATHANI arobûtharima. Twabûtharima riîtweene rîa MWATHANI.” Itû MWATHANI igua kîrîro gîaakwa kuuma mborokeriine cia kwaga wîrîgîîro. Igua kajû gaakwa MWATHANI wigue îromba rîaakwa. Ûkëethîrwa nî ûririkanaga meeyia jeetû rî, nûû ûûmba kwonoka îkanûkia? Îndî gwe nî ûtûrekagîra nîkenda tûkûthaathayia. Nî mbîrîgagîîra MWATHANI anteethia nkeerîgîîra rûteto rwaawe. Mbeetagîîra MWATHANI o ta ûrîa akaria beetagîîra gûkîa kinya nkûrûki ya ûrîa akaria beetagîîra gûkîa. Îbuî antû ba Israeli îîkageeni wîrîgîîro bweenu kîrî MWATHANI, nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga na nî eendaga kubwonokia. We akoonokia Israeli buru kuuma meeyiene jaayo jonthe. Itû MWATHANI, nî ntiganîte na rwikumio na ndaatigana na ûgîti. Ntîthûgaanagîria mantû jamanene mono kana mantû jarîa tîûûmba. Îndî ni nî nkirîrîtie ndagea na thîîrî o ta kaana kagwati nî ng'ina nîu mwoyo jwaakwa jûkirîrîîtie ndeene yaakwa. Itû Israeli, îrîgagîîra MWATHANI kuuma nandî mwanka kenya na kenya. Itû MWATHANI, ririkana Daudi na ûmwigîîrue kîaao na ûririkane mîthangîko îrîa oomîîrîîrie. MWATHANI ririkana wîrane bûrîa eekîre, ririkana mîciîtio îrîa aagûciîtîîrie gwe Mweneinya Mûrungu wa Jakubu, arauga atîrî, “Ntîtonya nyomba kana mbîta ûrûrî, Ntîthinka kana mama, Mwanka ncwîre MWATHANI gîkaro gîtûûro kîa Mweneinya Mîrungu wa Jakubu.” Atîrî, tûrî Bethlehemu nî twaigîrue mantû ja Îthandûkû rîa kîrîkanîro naatuî tûrarîthîra miuundeene ya Jearimu. Tûrauga atîrî, “Twîteeni gîkaroone kîa MWATHANI tûmûthaathayie arî gîtîîne kîaawe kîa ûnene.” Njû kîûrûûne itû MWATHANI wîje gîkaroone gîaaku amwe na Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîrîa rîonanagia inya yaaku. Athînjîri-Mûrungu baaku nî beekîre waagîru ta nguû antû baaku barîa atheru bakûngwîre. Ûkárega mûnene ûrîa ûthuurîte nîûntû bwa wîrane bûrîa weekîîre nthûûmba yaaku Daudi. MWATHANI nî waaciîtîîrie Daudi mûciîtio ûtîbuîri kûrekana naju ûramwîra atî, “Nkaeethia ûmwe wa nchiarwa ciaaku mûnene na ntûme aathane antûûne aaku.” Nchiarwa ciaaku ikëeja kûmenyeera kîrîkanîro gîaakwa, na maathana jarîa mbaritanîte, kinya nchiarwa ciaao ikaathanaga magiita jonthe. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî athuurîte Zaiûni akîendaga kûmîeethia gîkaro kîaawe, akiugaga atîrî, “Aja nîo ngaatûûra kenya na kenya nîo nkaathanaga ndî. Nkaatharimaga Zaiûni na into birîa îkeenda, nyirie nkîa ciaayo na biakûrîa. Athînjîri-Mûrungu baayo bageekîra wonokio ta nguû antû baayo barîa atheru bakûngwîre. Au nîo nkaaeetheria ûmwe wa nchiarwa cia Daudi mûnene au nîo ngatûma waathani bwa ûrîa nthuurîte bwîta na mbere. Nkoojûria anthû ba mûnene ûu nthao îndî ûnene bwaawe bûkaariiba.” Atîrî, nîatia kûrî nkanya, nîatia kûthongi antû batwîre bagwatanîrîte na barî na thîîrî. Nî ta maguta ja goro jeetûûrîrîtue mûtwe jwa Aaroni jakanyûûrûka kîreruune kîaawe jageetîkîra nguû ciaawe nkingo. Nî ta îme rîa kîrîma kîa Herimoni rîgwîte irîmeene bia Zaiûni. Au nîo MWATHANI aeejanagîra itharimo biaawe nabio nî ûtûûro bwa kenya na kenya. Njûûni bûkumie MWATHANI buî nthûûmba ciaawe cionthe iria imûtumîkagîra kîûrûûne kîaawe ûtukû. Ûkagîîrieeni njara bûrî kîûrûûne bûgakumia MWATHANI. MWATHANI ûrîa woombîre îgûrû na nthîgûrû arokûtharimaga arî Zaiûni. Kumagieni MWATHANI! Kumagieni riîtwa rîa MWATHANI buî nthûûmba cia MWATHANI. Mûkumagieni buî bûmûtumîkagîra bûrî kîûrûûne kîa MWATHANI buî bûmûtumîkagîra bûrî biaragoone bia nyomba ya Mûrungu weetû! Kumagieni MWATHANI nîûntû nî ûmwega gongageeni riîtwa rîaawe nîûntû nîu kwagîrîte. Nîkwîthîrwa nî athuurîte nchiarwa cia Jakubu ciaa ciaawe athuura Israeli yaa yaawe. Nî mbijî MWATHANI nî ûmûnene MWATHANI weetû nî ûmûnene nkûrûki ya mîrungu yonthe. MWATHANI athithagia ûrîa akwenda îgûrû na nthîgûrûûne na îrieene. Nîwe ûreetaga matu ja ngai kuuma mîthieene ya nthîgûrû nîwe ûtûmaga ndweni cienia rîrîa gûkuura akareeta ruuo kuuma kûrîa rûtûûraga. Nîwe wooragîre iranga bia antû na bia nyomoo cia Misri. Nîku aaringîîre biama arakanûkia Farao amwe na atongeeria. Nîwe wathirîrie mîgongo îmiingî arooraga anene baarî inya. Nabo nî mûnene wa Aamori tawe Sihoni, na mûnene wa Bashani tawe Ogi. Ningî arathiria moonene jonthe ja Kanaani. Aranenkanîra nthîgûrû ciaao iraa ngwato ya antû baawe ba Israeli. Itû MWATHANI ûtûûraga kenya na kenya. Gwe MWATHANI wijîkeene nthukîîne cionthe. MWATHANI agaakaria antû baawe akaigîîrua nthûûmba ciaawe kîaao. Mîrungu ya mîgongo îngî îthithîtue nî antû nayo îthithîtue na fetha na thaabu. Mîrungu îîu îrî kanyua îndî îtîaragia îrî meetho îndî îtîonaga. Îrî matû, îndî îtiigagua ningî îtîûmba gûkuucia mîrukî. Barîa bamîthithagia bakari o ta yo ûrîa wonthe ûmîtîkagia nîu akari. Antû ba Israeli, kumagieni MWATHANI nchiarwa cia Aaroni goongageeni MWATHANI! Nchiarwa cia Lawi goongageeni MWATHANI, barîa bonthe bamûkîraga nî bamûkumagie. Kumagieni MWATHANI bûrî Zaiûni bûkumagie MWATHANI ûrîa ûtûûraga Jerusalemu. Kumagieni MWATHANI! Kaathageeni MWATHANI, nîûntû nî ûmwega, nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Kaathageeni Mûrungu ûrîa mûnene kîrî mîrungu yonthe nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Cokagîrieni MWATHANI wa athani nkaatho nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Nîwe wenka ûthithagia mantû ja kûrigaria nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Nîwe wathithîrie îgûrû na ûûme bwaawe nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Nîwe weejîrîîre nthîgûrû îrieene ndeene nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Nîwe woombîre riûa na mweri nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Riûa rîathanaga mûthenya nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Mweri na njota biathanaga ûtukû nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. MWATHANI nî ooragîre aana ba iranga ba antû ba Misri nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Nî aaritîre Aisraeli Misri nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Aabaritîre ku na inya yaawe na njara yaawe ya inya, nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Nîwe waagaûkanîrie Îria Îtuune nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Aratongeeria antû ba Israeli bareetîîra ku, nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Îndî arakuîkanîria Farao na njûûrî yaawe ku nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Nîwe waatongeererie antû baawe rwanda nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Nîwe wooragîre anene baarî na inya mono nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Arooraga anene baarî nkuma înene nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Arooraga mûnene wa Aamori tawe Sihoni nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Arooraga mûnene wa Bashani tawe Ogi nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Aranenkanîra nthîgûrû ciaao kîrî Aisraeli nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Aranenkanîra nthîgûrû îîu kîrî nthûûmba yaawe Israeli nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Ningî nî aatûririkanîre rîrîa twombi ndweene nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Nî aatwonokerie kuuma kîrî anthû beetû nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Nîwe weejaga biûmbe bionthe biakûrîa nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Cokagîrieni Mûrungu wa Îgûrû nkaatho nîkwîthîrwa wendo bwaawe bûtîthiraga. Twakarîre nteere cia mîuro ya Babiloni tûkîrîraga rîrîa twaririkanîre Zaiûni! Mîtîîne îrîa yaarî rûteere rwa rûûjî nîku twacuurîrie wandîîndî cieetû. Barîa baatutaîte baatwîraga tûbainîre ndwîmbo baatûthangîkagia bagîtûcikûûraga bakiugaga atîrî, “Twinîreeni rwîmbo rûmwe rwa irîa bwinaga Zaiûni.” Nîatîa tûûmbîkia kwina rwîmbo rwa MWATHANI tûrî nthîgûrûûne ngeni? Nkëeja kûûrîrua nîgwe Jerusalemu, ndîroonja njara! Rûûme rûroremera karakara nkaremwa nî kwina ndîkwîja kûûrîrua nîgwe, ndîkwîja kûgwîrîrua ûntû bûngî tiga gwe. Itû MWATHANI, ririkana ûrîa Aedomu baathithîrie ntukû irîa Jerusalemu yaacîgîrîîrue; ririkana ûrîa baugaga atîrî, “Mîîthieni! Mîîthieni buru!” Kîtharimo nî kîrî ûrîa ûgaakûthiria gwe Babiloni, akûthirie buru o ta ûrîa waatûthithîîrie. Nîwe ûjûkagia twaana tweenu agatûringithania na maiga. Nî ngûgûkaatha na mwoyo jwaakwa junthe gwe MWATHANI, nkwinagîra ngîgûkumagia mbere ya mîrungu. Nturagia maru ngakûthaathayia mberekerete kîûrû gîaaku kîrîa kîtheru. Nkumagia riîtwa rîaaku nîûntû ûrî mwîtîkua, na wendo bwaaku bûtîthiraga. Gwe nî ûthûûngûûrîîtwe mono nîûntû nteto ciaaku nî cia mma. Gwe nî ndaakûrombere naagwe ûraigua îromba rîaakwa ûrambîkîra ûchamba. Anene ba nthîgûrû bonthe bagaagûkumagia gwe MWATHANI, nîûntû nî baigîîtue mantû jarîa uugîîte. Nabo bakainaga nîûntû bwa jarîa ûthithîtie na nîûntû bwa ûkumio bwaaku bûbûnene. Kinya këethîra MWATHANI arî îgûrû buru nî amenyagîîra barîa bainyiîtie îndî ategaga mantû ja aikumia arî kûraaja. Kinya ngeetîîra kûrîa kûrî na ûgwati gwe nî ûmenyagîîra na nî ûthithagîria anthû baakwa bûbûûî rîrîa bathûûri nîûntû bwaakwa, gwe nî ûmbonokagia na inya. MWATHANI akoojûria jarîa augîîte nîûntû bwaakwa nîûntû wendo bwaaku bûtîthiraga. Ûgáatwîrûkîra tuî woombîre. Itû MWATHANI, gwe nî ûnthûûjîte wamenya. Gwe nî wiijî mantû jonthe jarîa nthithagia ûrî kûraaja nî ûmenyaga ûrîa nkûthûgaania. Nî wiijî rîrîa nkûrita ngûgî na rîrîa nogoki, mathithio jaakwa jonthe nî ûkûjamenya. Kinya mbere ya mbaria gwe MWATHANI nî ûmenyaga bwega ûrîa nkwenda kuuga. Gwe ûmbirigîrîte nteere cionthe ûnkaragia na inya yaaku. Ûûme ta bûu nî bûbûnene mono kîrî ni ntîûmba kwîthîrwa ndî nabu. Nîkû mpûûmba gwîta nkamatûka Roho waaku? Nîkû matûkîkia ngakwebera? Ndaitia îgûrû nîku ûtwîre! Ndamama gwa akuû, gwe ûrî nao! Kinya nkabuurûûka ngeeta bwa gaiti, kana ndëeta kûraaja bwa rûgûrû gûtûûra ku, nî ka wîthîrwa ûrî nao kinya ku ûgantongeeria; nî ka wîthîrwa ûrî nao ûgankaria. Ndauga muundu nî jûnkunîke kana weerû bûrîa bûncîgîîrîîtie bwee ûtukû; kinya muundu kîrî gwe tî muundu; ûtukû kîrî gwe bûthaaraga ta mûthenya, kîrî gwe ûtukû na mûthenya no ûmwe. Nîgwe waampûmbîre ûrampûûmba ndî kîu kîa maama. Nî ngûgûkumia gwe nîûntû ûmpûmbîte mûûmbîre jwa kûrigarania na jwa gûkîrwa mono naani nî mbijî bwega atî, ngûgî irîa ûritaga nî cia kûrigaria. Rîrîa mîîndîîndî yaakwa yaathithagua rîrîa ndoombagwa ndî kîu kîa maama, rîrîa ndaakûraga ndî withoone; gwe nî waambonaga rîrîa ndoombagwa. Ntukû cia ûtûûro bwaakwa nî ciaandîki cionthe yukuune rîaaku kinya mbere ya ciambîrîria gûtarwa. Mathûgaanio jaaku jarî gîtûmi mono kîrî ni Itû Mûrungu nîatîa jarî jamaingî! Nkëenda kûjatara nî jamaingî ta mûthanga. Ndookîîra kuuma toroone mbîthagîrwa ndî amwe naagwe. Itû Mûrungu, ndeenda mono ûûraga barîa baaî! Ndeenda ûmpebaeberia ooragani buru. Bo baaragia mantû jaaku jamathûûku, baaragia mantû jamaaî jegiî riîtwa rîaaku. Itû MWATHANI, nî nthwîre barîa bakûthwîre, na nî meneete barîa baregaga gûkwathîkîra. Mbathwîre bûbûûî mbataraga barî anthû. Nthûûja itû Mûrungu ûmenye mathûgaanio jaakwa, ngeria woone ûrîa nthûgaanagia. Woone këethîra kûrî koothûûku ndî nako, ûntongeerie njîreene ya ûtûûro bwa kenya na kenya. Itû MWATHANI, mbonokia kuuma kîrî barîa baaî ûnkarie kuuma kîrî antû barîa beendeete ndwaa. Barîa babangaga ûthûûku nkoroone barîa bacwaga mateta îgiita rîonthe. Ndûûme ciaao ikari ta njoka imbîî nteto ciaao ikari ta ûrogi bwa kiua. Nkaria itû MWATHANI, kuuma njareene cia barîa baaî. Ûnkarie kuuma kîrî antû ba ndwaa barîa bambangagîra ûrîa bakanthiria. Aikumia nî bankûmîrîte mîkûmo bantegia na rûgara bambîîkîra mîtego njîreene. Mbîîraga MWATHANI atîrî, “Nîgwe Mûrungu waakwa.” Itû MWATHANI, igua îromba rîaakwa ûnteethie. MWATHANI waakwa, Mweneinya nîgwe ûntunyûkagia nîgwe ûnkaragia îgiita rîa ndwaa. Itû MWATHANI ûgéetîkîîria barîa baaî bathithia ûrîa bakwenda ûgéetîkîîria mîbango yaao îmîthûûku îbua. Ûgéetîkîîria anthû baakwa boombana tûma thîîna îrîa bancwaagîra îbacokere bongwa. Barogwîrwa nî makara ja mwanki barogerwa marinyeene bakaremwa nî kuuma ku. Barîa bakûûjagîîra bangî ûkûûjî bwa ûrongo bakoroirikîria nthîgûrûûne, barwejîîrwa nî ûthûûku ntûti bakathirua. Nî mbijî MWATHANI nî akaragia nkîa mantûûne jaao jonthe na akathithîria barîa barî na ûbatu mantû ja îota. Nî mma barîa baagîru bagaagûkumagia na bagaatûûraga amwe naagwe. Nî ngûgwîta, îgwe MWATHANI îjaanga ûnteethie! Mbigua rîrîa ndagwîta. Îtîkîîria îromba rîaakwa rîee ta kîgongwana kîa ubaani. Ûtare gûûkîîria njara ciaakwa îgûrû ngîkûromba gûkari ta kîgongwana kîa ûgoro. Itû MWATHANI karîa kanyua gaakwa ûkarie mîromo yaakwa. Nteethia ntîkathithie mantû jamathûûku ntîkeeje kûgwatanîra na barîa baaî. Ntîkagwatanagîre na gîkundi kîa barîa baaî biathoone biaao. Nî kaaba gûkanûkua nî muntû ûrî na kîaao naani nkûrûki ya gwakwa maguta nî mûnthû. Îromba rîaakwa nî atî, barîa baaî batigane na mantû jaao jamathûûku. Rîrîa anene baao bakaingiritîrwa ndwareene cia maiga, nîrîo bakaamenya atî, mantû jarîa mbugaga nî ja mma. O ta ûrîa nkû ciatûrangagwa nîu marûitû jaao jakanyaganua mbîrîreene. Îndî nî ngwîtîkîtie itû MWATHANI Mûrungu nî kîrî gwe ndiitumaga; ûgántiganîîria nkua. Nkaria ntîgatonye mîtegoone îrîa bantegeretie, kuuma mîkûmoone ya barîa baaî. Barîa baaî barogwa mîtegoone yaao naani ndeme gûtegua nîyo. Ndîragîra MWATHANI na kajû nkîmûkaagîra anteethia. Menyithagia MWATHANI moobatu jaakwa jonthe nkamwîra thîîna ciaakwa. Rîrîa nthirîri nî inya nkoroone gwe nî wiijî ûrîa mbuîri kûthithia. Njîreene irîa mbîtagîîra antû bambîîkagîra mûtego bantegia. Ndaraithîîria rûteere rwaakwa ntîonaga muntû wa gûnteethia gûtî we wa gûnkaria, gûtî we weendaga kûmenya ûrîa ntûûraga. Itû MWATHANI, nîgwe ngûkaîra nkiugaga gwe nîgwe kîmatûko gîaakwa nîgwe ndiigwatîrîte ûtûûroone. Igua îkaya rîaakwa nîûntû nî ngwîte kûraaja gûtî wîrîgîîro; ntunyûkia kuuma kîrî anthû baakwa nîkwîthîrwa barî na inya nkûrûki yaakwa. Ntunyûkia kuuma ncheera ya mîthangîko nîkenda nkumagia riîtwa rîaaku. Barîa baagîru nîbo ngaakaranagia nabo nîûntû gwe ûkaanthithîria mantû jameega. Itû MWATHANI, igua îromba rîaakwa, thikîîra îkaya rîaakwa, ûncokerie na waagîru na gwîtîkîka gwaaku. Ûkángambithia ni nthûûmba yaaku nîûntû gûtî muntû ûmwagîru mbere yaaku. Mûnthû nî ambithûkîrîte ankiindîra nthî kaba, ambîîka gûntû kwa muundu ta barîa baakuîre karaaja. Tontû bûû, nî nthirîri nî inya nkoroone nkathirîrwa nî wîrîgîîro buru. Ndiririkanaga îgiita rîrîa rîthirîte nkathûgaanîria jarîa ûnthithîrîtie nkaririkana mantû jonthe jarîa waanthithîria. Mbûkagîîria njara ngîkûromba nkûnyoonterete ta ûrîa nthîgûrû înjûmo înyoontagîra rûûjî. Ncokagîria îromba rîaakwa, itû MWATHANI! Nî nthirîri nî wîrîgîîro buru. Ûkámbutatîra ntîkeeje gûkara ta barîa bakuîte. O rûkîîrî o rûkîîrî ûndirikanie wendo bwaaku bûrîa bûtîthiraga, nîûntû nî mbîkîte wîrîgîîro bwaakwa kîrî gwe na nîgwe ndoombaga. Nditanaga ûrîa mbwîrîte gwîtaga, nîûntû nîgwe mbîrîgîîrîte. Ntunyûkia itû MWATHANI kuuma kîrî anthû matûkîte gwiciitha kîrî gwe. Nditanaga kûthithia wendi bwaaku nîûntû nîgwe Mûrungu waakwa. Reka ntongeerue nî Roho waaku ûmwega njîreene îtî na ûgwati. Itû MWATHANI tûma ntûûrage bwega nîûntû bwa riîtwa rîaaku, nteethia thîîneene nîûntû gwe ûrî ûmwagîru. Tontû bwa wendo bwaaku bûrîa bûtîthiraga thiria anthû baakwa buru. Ûthirie barîa bonthe bampinyagîîria, nîûntû ni ndî nthûûmba yaaku. MWATHANI arokumua, We ûrîa ûrî iiga rîaakwa rîa gwituma. We ûnthuranagîra nîûntû bwa ndwaa agatûma menya kûrwaa. Nîwe iiga rîaakwa rîa gwituma na nîwe giitiiro gîaakwa na mûmbonokia. Nîwe rong'o yaakwa îrîa nciigagîra nayo. Nîwe ûtûmaga mbatha antû ba mîgongo îngî. Itû MWATHANI, muntû nûû nîkenda ûmûthûgaanîria kana mûtaana wa muntû nûû nîkenda ûmenya mantû jaawe? Muntû akari ta mîrukî matukû jaawe nî ta îtu rîkûrûkîte. Itû MWATHANI, rugûra îgûrû wîname ringithia irîma nabio bikauma toogi. Tûma ndweni ciînge anthû ûrathe anthû na mîgwî yaaku nabo bakamatûka. Taambûrûkia njara yaaku kuuma kûu îgûrû ûntuunyûkie na ûmbonokie kuuma ndûûjîîne imborokeru. Ûnteethie kuuma kîrî antû ba nthîgûrû ingî. Bau nîbo baaragia ûrongo barîa baaragia ûrongo kinya barîte muuma. Ngaakwinîra rwîmbo rûrwerû gwe Mûrungu nkaaringa kînanda nkwinîre. Weejaga anene ûûmbani ûgaatunyûkia nthûûmba yaaku Daudi. Mbonokia kuuma ndweene înthûûku ûntuunyûkie kuuma kîrî anthû barîa baaragia ûrongo bakaaria ûrongo kinya barîte muuma. Ataana beetû barokûra ta imera birîa bikûraga bwega rîrîa barî babeethî aarî beetû barokara ta itugî birîa bigwatagîîra gîkaro kîa mûnene. Nchuku cieetû iroojûra ikaunîkara irî na irio bia mîthemba yonthe. Ng'ondu cieetû irothegea igaciarîra bieniine tûng'ondu ngiri inyiingî. Ng'ombe cieetû irociaraga bwega itîkuunithia kana ikuîrwa nî njaû. Njîreene cia ntûûra cieetû gûkoroigîîgua kîrîro. Kîtharimo nî kîrî antû ta bau boonaga itharimo ta biu. Kîtharimo nî kîrî antû barîa Mûrungu arî MWATHANI waao. Ngaagûkumagia gwe Mûrungu mûnene waakwa ngaagûkaathaga kenya na kenya. Ngûkaathage ntukû cionthe nkumagie riîtwa rîaaku kenya na kenya. MWATHANI nî ûmûnene mono abuîrîte gûkumagua na inya, tûtîûmba kûmenya ûrîa ûnene bwaawe bûng'ana. Mantû jarîa ûthithîtie jakeranagwa nî nthukî kîrî îngî, nayo îkumagie mantû jarîa ûthithîtie jamanene. Bakaaragia mantû ja ûkumio na ûnene bwaaku naani nkaathûgaanagîria mantû jamanene jarîa ûthithîtie. Antû bakaugaga mantû jamanene jarîa ûthithîtie naani nkaugaga ûrîa ûrî ûmûnene. Bakaaragia beeranage mantû ja wega bwaaku bunthe bainage mantû ja waagîru bwaaku. MWATHANI arî kîaao na wendo atîthûûrangaga na mpwîî na wendo bwaawe bûtithiraga. MWATHANI nî ûmwega kîrî antû bonthe na arî kîaao kîrî barîa bonthe oombîte. Itû MWATHANI birîa bionthe ûûmbîte bigaagûkaathaga antû baaku bonthe barîa atheru bagaagûkumagia. Bakeeranaga mantû ja ûkumio bwa waathani bwaaku beeranage nteto cia inya yaaku. Nîkenda antû bonthe bamenye mathithio jaaku, na mwago jwa ûthongi bwa ûnene bwaaku. Waathani bwaaku nî bwa gûtûûra naagwe waathanaga nthukîîne cionthe. MWATHANI nî mwîtîkua mantûûne jonthe jarîa augîîte na nî wa kîaao kîrî jarîa jonthe athithagia. MWATHANI nî agwatagîîra barîa bonthe beethagîrwa beetîte kûgwa, agookîîria barîa bonthe bagwîte. Bionthe birîa birî mwoyo nîgwe bitegaga naagwe ûkaabia biakûrîa rîrîa bikûbienda. Gwe ûtambûrûkagia njara ûkabinyiria bonthe na kîrîa bikwenda. MWATHANI nî wa îota mantûûne jonthe na nî wa kîaao kîrî jarîa jonthe athithagia. MWATHANI nî eethagîrwa arî akuî na barîa bonthe bamûrombaga barîa bonthe bamûthaathagia na mma. Nî oojûragia moobatu ja bonthe barîa bamûkîraga; na akaigagua kîrîro kîaao akaboonokia. MWATHANI nî akaragia bonthe barîa bamwendeete îndî nî athiragia barîa baaî bonthe. Ngaakaathaga MWATHANI magiita jonthe; biûmbe bionthe nî bikaathage riîtwa rîaawe rîrîa rîtheru kenya na kenya. Kumagia MWATHANI gwe mwoyo jwaakwa, Kumagia MWATHANI! Ngaakaathaga MWATHANI bunka ndî mwoyo ngaakumagia Mûrungu ûtûûroone bwaakwa bunthe. Ûgéeka wîrîgîîro bwaaku kîrî atongeeria gûtî muntû ûûmba gûkwonokia. Antû bakuujaga bagacoka tîîriine ntukû îîu yongwa nîrîo mîbango yaao îthiraga. Kîtharimo nî kîrî barîa bateethagua nî Mûrungu wa Jakubu; barîa beerîgagîîra MWATHANI Mûrungu waao. Nîwe woombîre îgûrû na nthîgûrû îria na bionthe birîa birî ku. MWATHANI eethagîrwa arî mwîtîkua kenya na kenya. Akagiitîra barîa bainyîîrîîtue na îota, na akamaathîra barîa barî na mpara. MWATHANI nî athaûraga atae, na agatûma atumuumu boona. MWATHANI nî ookagîîria barîa bagwîte nî eendeete barîa baagîru. MWATHANI nî akaragia ageni barîa barî nthîgûrû yeetû agateethia ntigwa na aana batî aciari îndî nî athiragia barîa baaî buru. MWATHANI nî mûnene kenya na kenya Mûrungu waaku gwe Zaiûni akaathanaga magiita jonthe. Kumieni MWATHANI. Kumagieni MWATHANI! Nî bûbwega kûgonga Mûrungu weetû. Nî ûntû bûbwega na bwagîrîte bwa kûmûkumagia. MWATHANI nî agwaka Jerusalemu; nî akûreeta atae kuuma kîthamîrioone. Nîwe weejaga antû wîrîgîîro na akaoga barîa barî na iroonda. Nîwe ûmenyaga ûrîa njota ing'ana akaa o njota riîtwa rîaayo. MWATHANI weetû arî inya înene ûûme bwaawe bûtîûmba kûmenyeka. MWATHANI nî ookagîîria barîa bakinyaangîri nthî akagwîthia barîa baaî nthîgûrû. Inagîreeni MWATHANI ndwîmbo cia nkaatho bwinagîre Mûrungu na inanda bia mîthemba yonthe. Nîwe ûkunîkaga îgûrû na matu akaurithia ngai nthîgûrûûne; agatûma nyaki yuuma irîmeene Nî aejaga nyamû biakûrîa amwe na kaana gakûrîra ga gachînchîgîrî. Atîgwîragîrua kwona ûrîa mbarathi irî na inya kana ûrîa njûûrî ing'eenti. Îndî agwîragua nî barîa bamûkîraga barîa beerîgagîîra wendo bwaawe bûrîa bûtîthiraga. Kumagia MWATHANI îgwe Jerusalemu! Ukumagie Mûrungu waaku gwe Zaiûni. Nîkwîthîrwa nî eekagîra mpingîro cieenu inya akatharima antû barîa batûûraga ndeene yaaku. Nî atûmaga bwîthîrwa bûrî na thîîrî mîankeene, akabûrera na nkano irîa njega. Augaga ûntû bûthithîke nthîgûrûûne bûkathithîka ntûti. Ataambagia nkamia ta bamba agûtaambia akanyagia ngai ya nchûgû ta tîîri. Atûmaga ngai ya nchûgû ta mûthanga gûtî wa kûûmîîria mpio îrîa atûmaga. Augaga na kanyua akî nkamia îgakerûka agatûma ruuo ndûûjî ikaunîkara. Eeraga nchiarwa cia Jakubu rûteto rwaawe akeera Israeli mawaatho na maathana jaawe. MWATHANI ataathithîria mîgongo îngî mantû ta jau na îtiijî Waatho bwaawe. Kumagieni MWATHANI. Kumagieni MWATHANI! Mûkumagieni kûu îgûrû akumague nî barîa batwîre nthîgûrû. Buî araîka bonthe mûgongageni na akumague nî mainya ja îgûrû. Mûkumagie buî riûa na mweri o amwe na njota cionthe! Gwe îgûrû rîrîa rîrî kûraaja mûkumagie, mûgongageni buî ndûûjî irîa ikaraga îgûrû. Biu bionthe nî bikumagie riîtwa rîa MWATHANI nîûntû we aarîrie nabio biroombwa. MWATHANI nîwe waaugîre bikare arîa birî kenya na kenya areeka Waatho bûrîa bûtîûmba kuunwa. Kumagieni MWATHANI gûkû nthîgûrû naagwe îria, na nyamû irîa itûûraga ndeene yaaku, mûkumagieni. Ndweni na ngai ya nchûgû nkamia, na matu amwe na ibuubani, nî biathîkagîra MWATHANI. Irîma na tûbari tunthe mîtî ya matuunda na mîtarakwa yonthe nî bimûkumagie. Nyamû na nyomoo cia nja cionthe nyamû irîa ikuaga na nthî na nyoni nî imûkumagie. Mûkumagieni buî anene na antû bonthe buî atongeeria na bonthe barîa baathanaga. Mûkumagieni buî nthaka na aarî antû babakûrû na twaana. Bau bonthe nî bagoongage riîtwa rîa MWATHANI, riîtwa rîaawe nî rîkumague rîonka. Ûkumio bwaawe nî bûbûnene nkûrûki ya nthîgûrû na îgûrû. MWATHANI nî eekîîre mûgongo jwa antû bwaawe inya, nîkenda antû baawe bonthe bamûkumagia. Antû baawe ba Israeli barîa endete mono kumagieni MWATHANI. Kumagieni MWATHANI! Inagîreeni MWATHANI rwîmbo rûrwerû mûkumagîrieni kîûthûranoone kîa antû barîa etîkua. Israeli nî îgîe nkerû nîûntû bwa mûûmbi waayo antû ba Zaiûni nî bagwîrue nîûntû bwa mûnene waao. Nî bakumagie riîtwa rîa MWATHANI bakîrîkûngwagîra bamwinîre na biempe na wandîîndî. MWATHANI nî agwîragua nî antû baawe, nî aejaga barîa bainyiîtie ûûmbani. Barîa beetîkîtie nî bagwîrague nîûntû bwa ûûmbani bamwinagîre bagwîrîtue barî itaandeene. Nî bakumagie Mûrungu na kajû bagwete nchiû ciaao; nîkenda boomba mîgongo îngî ndweene na bakanûkia anthû. Nî baoge anene ba mîgongo îîu na nyororo beekîre atongeeria ba antû bau mpengû cia chuuma. Nî bakanûkie mîgongo îîu o ta ûrîa Mûrungu augîîte. Bûu nîbu ûûmbani bwa antû ba Mûrungu bonthe. Kumagieni MWATHANI. Kumagieni MWATHANI! Bûkumîrie Mûrungu kîûrûûne kîaawe! Kumagieni inya yaawe kûu îgurû. Mûkumagieni nîûntû bwa mantû jamanene jarîa athithîtie bûmûkumagie nîûntû nî ûmûnene mono. Mûkumagieni na tarumbeta bûmûkumagie na mîtûrirû na kînanda. Mûkumagieni na biempe na bûkiinaga, bûmûkumagie na wandîîndî na mîtûrirû. Mûkumagieni bûkîringanagia thaani bûringe thaani cia kûringithania. Kumieeni MWATHANI biûmbe bionthe. Kumagieni MWATHANI! Iji nîcio njuno cia Solomoni mûnene wa Israeli, mûtaana wa Daudi. Njuno iji nî cia gûtûma antû bagîa ûûme na cia kûbaritana, nîkenda boomba gûciûra mantû jarîa jarî gîtûmi bwega. Nî cia kûritanaga mîtûûrîre îmîega na ûrîa antû babuîrîte kûthithagia mantû ja îota, na ja mma, na jamaagîru. Nî itûmaga muntû ûtîciûki agaciûka, na igatûma antû babeethî boomîa na boomba gûciûra mantû. Muntû ûmûûme akëeja kûthingata njuno iu akoongeera ûûme, na iritane ûrîa ûrî kîrîra ûrîa agatûûra. Muntû akamenya gûciûra njuno na ngerekano na gûciûra biugo bia barîa boome na ntaî ciaao. Gûkîra MWATHANI, nîkîo kîambîrîria kîa ûûme. Biaa nîbio bithwîre kûritanwa na gûtaarwa. Mwana waakwa, thikagîîra abaagu agîkwaa kîrîra na ûkárega ûritani bwa nyakwe. Nîkwîthîrwa bûgaakûgemia ta kîremba kîa mûtwe kana mûkathî jwa nkingo. Mwana waakwa, kinya eeyia bakageria, bagagûkuucîîria nîkenda ûthithia ûthûûku ûkáthithia ûthûûku. Nîkwîthîrwa boomba gûkwîra atîrî, njû, twiciithîre antû tûboorage twithûkîre antû na ûtûrîka kinya bëethîrwa batî na maatia. Tûbamerie barî mwoyo ta ûrîa mbîrîra îmeragia kiimba, tûbamerie barî mûtûûrû ta ûrîa kiimba kîmeragua nî îrinya. Naatuî tûcionere into bia goro bia mîthemba yonthe, na tûjûrie nyomba cieetû into bia ûtuunyani. Njû, wee wa mûûrû jweetû, naatuî tûkagaana birîa bionthe tûkaiya. Gwe mwana waakwa, ûgéetania nabo; na ûgákinya njîra barî. Antû bau bathûûku barî mpwîî cia kûthithia ûthûûku, barî mpwîî cia kûûragana. Gûtegia nyoni îkîonaga, nî ngûgî ya ûtheri. Îndî eeyia ta bau bagûûjaga mîtegoone yaao bongwa, bakaithiria nayo. Ûu nîu ngûgî ya ûtuunyani îkari îrigagia na kûûraga kinya ûrîa ûmîritaga. Ûûme nî bûgwîtana na kajû bûrî njîreene cia ntûûra, nî bûgûtûmîîria bûrî thokoone. Bûrîtûmîîria bûrî îgûrû rîa nthingo, bûkaaria bûrî mpingîroone cia ntûûra bûkiugaga atîrî: “Buî biaa, bûrîenda gûkara bûrî biaa mwanka rî? Bûkaagwîrîrua kûthûûmbia ûûme mwanka rî? Igagueni jarîa mbûkanagia; nkîbûmenyithagia mathûgaanio jaakwa. Nîkwîthîrwa mbîtanaga bûkarega kûmbigua, ndabûtambûrûkîria njara mbûthagana, bûkarega gûtindanîîra naani. Nî bûregeete kwigua mataaro jaakwa jonthe, gûtî ûntû mbûkanagia bwigua. Mathîîna jabwîjîîra, kinya ni nkaabûthekera, na mbûthûûmbie bwejîîrwa nî kîeba. Rîrîa kîeba gîkaabwîjîîra ta ngai înene, na thîîna îbwîjîîre ta kîbubani, na bûûjûrwe nî mîthangîko; rîu bûkaambîta, naani ndege kûbwîtîka bûgaancwaa mono, îndî bûtîmbona. Nîkwîthîrwa nî bwaamenere ûmenyo, na bûrarega kwathîkîra MWATHANI. Nî bwaaregere kwigua ndabwatha kîrîra na bûrarega gûtindanîîra na jarîa jonthe ndaabûkaanagia. Tontû bûû, bûkaagwata mûchaara jwa mathithio jeenu na bûcokerwe nî mantû jeenu jamathûûku. Nîkwîthîrwa biaa bikuujaga nî kûrega kwîrwa, bithiraga nî kûng'anîrwa nî waa. Îndî ûrîa ûnthikagîîra agatûûra kiindaajî, na athinyarîte, atîgûkîra ûthûûku no bûrîkû.” Mwana waakwa, ûkëeja kûgwata nteto ciaakwa, na ûkäririkana jarîa nkwathaga, ûkëeja gûkiinda gûtû ûkäigua mantû ja ûûme; na ûkëenda kûgîa ûmenyo; îî, ûkëeja kûrîra ûgîcwaga kîrîra na ûgäkaya ûkîenda ûmenyo; Ûkëeja gûcwaa ûûme ta ûrîa ûcwaga fetha, kana ûrîa ûcwaga gîntû kîa goro kîrî withoone, rîu nîrîo ûkaamenya gîtûmi gîa gûkîra MWATHANI, na ûgîe kîrîra kîa Mûrungu. Nîkwîthîrwa MWATHANI nîwe weejanaga ûûme, kîrîra na ûmenyo biumaga kîrî we. MWATHANI eekaga ûûme bwa mma nîkenda aithûragîra barîa baagîru, nîwe rong'o ya barîa barî mîîtîre îmîega. Nî arûngamagîîra ûûma, na akamenyeera barîa baamwîtîkîtie. Ûkäthithia ûu nîrîo ûmenya mantû jarîa maagîru ja ûûma na ja îota na ûkamenya kinya mîîtîre îmîega. Tontû ûkaagîa ûûme, na ûmenyo bûrîa ûrî nabu bûtûmage ûgwîrua. Mathûgaanio jameega jagaagûtongagîîria na ûmenyo bûkûmenyagîîre. Ûûme bûgakwathûranaga na ûthûûku na kuuma kîrî barîa barî ndwaria inthûûku, barîa batîganaga na mîtîre îmîagîru, bakathithagia mantû ja muundu. Bau nîbo bagwîragîrua kûthithia ûthûûku, na bagakenera ngûgî imbîî cia ûmaramari; Bau nî antû barîa bathingataga njîra inkomboku, na batîûmba gwîtîkua. Ûûme bûgakwonokia kuuma kîrî mûka mûthûngîîri, bûgûtuunyûkie kuuma kîrî mûka mûmaramari, ûrîa ûgeragia gûkuucîîria muntû na nteto irî mûrîo; ûrîa ûtiganagîîria mûkûrû waawe ûrîa wamûgûrîre arî ûmwîthî, na akoorîrua nî mîciîtio îrîa aaciîtîrie mbere ya Mûrungu waawe. Nîkwîthîrwa gûtonya nyomba yaawe nî ûmwe na gûtonya gîkuûne, nabo barîa bamûthingataga beetaga gwa akuû. Gûtî muntû wîtaga kwa mûka ta ûu, acoka kûmenya njîra ya mwoyo kaîrî. Tontû bûû, gwe thingataga mîîtîre ya antû barîa beega, na wîtage na njîra irîa ciagîrîte. Tontû barîa baagîru nîbo bagaatûûra nthîgûrûûne, na barîa beega batîkorouma ku. Îndî antû babathûûku bakeengwa buru baume nthîgûrûûne na ndemi ithaamue ku buru. Mwana waakwa, ûkórîrua nî mooritani jaakwa, îndî nî jakarage nkoroone yaaku magiita jonthe. Najo jagaatûma ûthinyaare na ûtûûre ûtûûro bûbûraaja. Ûgátiga kwiganîîrua kîaao na kwaa mwîtîkua; mantû jau jaogeere nkingo na ûjaandîke nkoroone. Wathithia ûu ûkagîa gîtîîo na na wendwe nî Mûrungu na antû. Îtîkia MWATHANI na nkoro yaaku yonthe, na ûkéerîgîîra gûteethua nî ûûme bwaaku akî. Mantûûne jaaku jonthe îkaga MWATHANI mbere, nawe akaathongomagia mîîtîre yaaku. Menya ûcionaga ûrî ûmûûme, athîkagîra MWATHANI na ûreganage na mantû jamathûûku. Kûthithia ûu nîku mûtheega jwa mwîrî jwaaku, na nîyo inya ya maîndîîndî jaaku. Kumagia MWATHANI na into biaaku ûmûkaathage na maketha ja mbere ja imera biaaku bionthe. Nacio nchuku ciaaku ikoojûra irio bibingî, na ithiri biaaku bikaunîkaraga ndibei. Mwana waakwa, ûkáthûûra îkanûkia rîa MWATHANI kana ûnoga nî kwigua jarîa agûgûkania. Nîkwîthîrwa MWATHANI akanûkagia muntû ûrîa eendeete, o ta ûrîa muntû akanûkagia mwana waawe ûrîa eendeete. Kaaba muntû ûrîa ûcwaga ûûme, ûrîa ûgîîjaga kîrîra, nîkwîthîrwa ûrî na biu kûrî umithio nkûrûki ya kwîthîrwa ûrî na fetha na nî bia goro nkûrûki ya thaabu. Ûûme bûrî bata nkûrûki ya maiga ja goro, na gûtîkîo kîa birîa wendekia kîûmba kûng'ananua nabu. Ûûme bweejanaga ûtûûro bûbûraaja, na ningî bûkaeejana ûtonga na îgweta. Ûûme nî bûreetaga mantû jameega bûkareeta thîîrî mantûûne jonthe. Ûûme nî ta mûtî jwa mwoyo kîrî barîa barî nabu, barîa baigwatîrîte bu barî munya. MWATHANI oombîre nthîgûrû na ûûme bwaawe, na areeka îgûrû arîa rîrî na ûmenyo bwaawe. Ûûme bwaawe nîbu bwaatûmîre mîuro yuuma nthî, na matu jaurithia ngai. Mwana waakwa, karaga na kîrîra na ûûme na ûkórîrua nîbio. Nîbio bigaagwîkagîra inya ûtûûroone bwaaku na bikûthongomagie ta mûkathî jûrî nkingo. Ûgaatûûra kiindajî ûtûûroone bwaaku na ûtîkorogiitara. Ûgîîta kûmama ûtîîthagîrwa ûgîkîraga na wamama, ûkaamamaga toro înjega ûtukû bunthe. Gwe ûkámaka mathîîna jakwîjîîra ntûti kana woona barîa baaî bakîthirua. Tontû MWATHANI agaagûkaragia, ûtîkeeje kûgwa mûtegoone. Teethagia barîa barî na ûbatu, rîrîa rîonthe ûkûûmba. Ûkéera mûtûûri waaku eejîre gîntû rûûnene, këethîra woomba kûmwaa kîo ntukû o îîu agûkîenda. Ûkábangîra mûtûûri waaku ûrîa ûkaraga agwîtîkîtie, ûntû bûbûthûûku. Ûgátetia muntû ûtheri atîkûthithîrîtie ûthûûku. Ûkáirîrîîria gûkara ta muntû wa thanga na ûkáthuura no bûmwe bwa jarîa athithagia. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî athwîre antû ngîti Îndî we nî atumaga ûcoore na barîa baagîru. Kîrumi kîa MWATHANI nî kîgwataga mûciî jwa barîa bathithagia ûthûûku; Îndî MWATHANI nî atharimaga mîciî ya barîa baagîru. MWATHANI nî ameneete aikumia îndî nî aigagîîrua barîa bainyiagia kîaao. Gîtîîo nîkîo gîkaa kiigai gîa antû barîa boome nacio nthao ciee kiigai kîa biaa. Buî aana baakwa, igueni ûritani bwa abaagu, thikîîreeni bwega nîkenda bûûmîa. Tontû mantû jarîa nkûbûritana nî jameega, bûkórîrua nîjo. Kûrî rîo kinya ni ndaarî mwana mûnyi; na ndeethagîrwa ndî meethoone ja aciari baakwa ninka. Baaba nawe aanditanaga, akambîîra atîrî, Ririkanaga nteto ciaakwa, na wathîkagîre maathana jaakwa, naagwe ûgaatûûra mwoyo. Gîa kîrîra na ûûmîe ûkórîrua nî nteto ciaakwa, kana ûregana na ûrîa mbugîîte. Ûgátigana na ûûme, nabu bûgaakumenyagîîra; ûbwendage nabu bûgagûkaragia. Ûûme nî bwa bata mono, tontû bûu, cwaa ûûme. Kinya ûkëethîrwa ûrî na bingî bionthe îthîrwa ûrî na ûûme. Îkagîîra ûûme, nabu bûgaatûma ûgîa îgweta; bûgwate ûbûrikie, nabu bûgaagûkumithia. Ûûme bûgaakûgemia na bûgwîkîre thirû mûtwe. Mwana waakwa, thikîîra na wîtîkîîrie nteto ciaakwa, nîkenda ûtûûra mîaka îmiingî. Nî nkûritanîte gûtûûraga ûrî ûmûûme, na ndakwonia mîîtîre îmîagîru. Ûtîtiirwa rîrîa wîtîte kana ûgiitara rîrîa ûmatûkîte. Gwata ûritani ûbûrikie, bûmenyeere nîûntû nîbu bûgaagûtûûria. Ûgákinya njîra ya antû ngîti, kana wîtania na antû babaaî. Mîebe buru, na ûkámîkinya, ûgáûkîra wîta yo, kûrûka ûciîtîre. Antû ngîti batîmamaga batîthithîtie ûntû bûbûthûûku, batîonaga toro batátiga muntû thîîneene. Ûmaramari nî ta irio kîrî bo, nayo thaanga nî ta biakûnyua kîrî bo. Mîîtîre ya barîa baagîru nî ta weerû bwa riûa rîkiuma, rîrîa rîîtaga na mbere kwara mwanka mûthenya gatîgatî. Mîîtîre ya barîa baaî îkari ta muundu jûmûnene nabo batîmenyaga kîrîa kîbagwîthagia. Mwana waakwa, kiinda gûtû wigue jarîa ngûkwîra, na ûmenyeere bwega rûteto rwaakwa. Jeeke nkoroone, na ûkórîrua nîjo. Tontû nîjo jatûûragia barîa bajaathîkagîra, na nîjo inya ya mwîrî kîrî barîa bajathingataga. Menyeera bwega ûrîa ûthûgaanagia, nîkwîthîrwa mathûgaanio nîjo jatongagîîria mîîtîre yaaku. Tigana na ndwaria imbîî na ûrekane buru na nteto itîagîrîte. Îtaga ûtegeete mbere ûtîgûciûgûra. Menyagîîra mîîtîre yaaku najo jarîa ûkaathithagia jakabujaga. Ûgéetaga ûgîaûkagîra rûteere rûû kana rûû rûngî, ebaga ûthûûku buru. Mwana waakwa, thikîîra nkwee kîrîra gîaakwa, kiinda gûtû wigue mataaro jaakwa. Nîkenda ûûmba gûciûraga mantû bwega na mantû jarîa ûkwaria joonania ûrî muntû ûrî na kîrîra. Nîkwîthîrwa mîromo ya mûka mûmaramari îrî mûrîo ta nainchû, na rwaria rwaawe rûteenderi ta maguta. Îndî mûthieene aeejaga gîntû kîrî ng'ana ta nyongo, na agakara ta rûchiû rûrîa rûtemaga na nteere ijîîrî. Athingataga njîra ya kaûrîro ageeta mwanka gîkuûne. We aregaga kûthingata njîra ya mwoyo na atîmenyaga akîûra. Tontû bûû, nandî, ataana baakwa, nthikîîreeni, na bûkaregana na ûrîa nkûbwîra. Îtagîîreeni kûraaja na mûka mûmaramari, na bûgéetîîra akuî na mwari jwa nyomba yaawe. Bûkárekeeria gîtîîo kîeenu kîaa kîa antû bangî, kana ûtûûro bweenu bûthûûkua nî antû batî kîaao. Kana ageni bëeja kûjûkia ûtonga bweenu na birîa bûritîrîte ngûgî bijûkua nî antû ba kuuma kûngî. Ningî bûtîkéeje kûrîra mûthieene jwa ûtûûro bweenu, rîrîa mîîrî yeenu îkeethîrwa îthiri inya na îkoorûrûka, bûkiugaga atîrî, “Nîkî ûntû ndaaregere kwaathîka? Nîkî ûntû ndaaregaga kwigua ndakaanua mantû? Ntaathikagîîra aritani baakwa, kana mbigua mooritani jarîa ndaritanagwa. Naani ndî akuî kûthira buru, o ndî gatîgatî ga kîûthûrano.” Eejaga mwîtîkua kîrî mwekûrû waaku, na ûmwendage wenka. Ka ûbuîrîte kûnyagagia mbeeû yaaku gûntû kunthe, ûthiragîria inya yaaku njîreene? Nî kaaba kwirerera mbeeû yaaku gwengwa antû a kûrererwa nî akîrîîndî. Gwîragua nîûntû bwa mwekûrû waaku, o ta ûrîa wagwîragua nîwe bûrî babeethî. Aarî ûmwega na ûmûthongi ta nkûrûngû. Ûthongi bwaawe bûrogûkuucagîîria magiita jonthe; wendo bwaawe bûrokûgwîragia rîonthe. Mwana waakwa, nîmbi îgûtûma ûkuucua nî mûka mûtaratari? Nîmbi îgûtûma wîtîkîîria ûkuucua nî mûka wa muntû ûngî? Nîkwîthîrwa MWATHANI nî oonaga ûrîa muntû akûthithia, na nî aijî mîîtîre yaawe yonthe. Meeyia ja muntû ûmûthûûku nî mûtego kîrî we; na agwatagua nîju o akîthithagia meeyia. Ateejagwa nî waa bwaawe agakua nîûntû bwa kûrega kwathîka. Mwana waakwa ûkéeja gwîtîkîîria kûrûngamîîra îraandû rîa muntû ûngî, ûgéetîkîîria kûrûngamîîra îraandû rîaitha, ûkáitheeka na wîrane bwaaku, ûkáirigicania na nteto irîa warîîtie gwengwa. Nandî mûtaana waakwa ûbuîrîte gwîtanga ûkeereenca mûtûûri waaku winyiîtie nîkenda ûcionokia kuuma kîrî we. Ûkánogoka, kana weteera wawua nî toro; îndî cionokie ta ûrîa nthia îcionokagia kuuma kîrî mûthoogi, kana ta ûrîa nyoni îcionokagia kuuma kîrî mûgwatia wa nyoni. Gwe kîthao, iritane na mûthoa; tega ûrîa jûritaga ngûgî, ûgîe ûûme. Jûritaga ngûgî jûtî na mûtongeeria, kana mûrûngamîîri, kana mûnene. Îndî ju nî jûûthûranagia irio biaaju îgiita rîa thaano, jûgeeka bia kûng'ana îgiita rîa maketha. Gwe mûthao, ûkaamama mwanka rî? Ûgookîîra uuma toroone rî? Mûthao ariuga atîrî, “Ka-ndiikiinde aniini mamamame, ka nditaambûrûkie aniini nogoke?” Ûrîthîîna ta mbereera, ûrîe ûkîa ta muntû withûkîri nî atuunyani. Muntû wa ûtheri na muntû ngîti, atarataraga akîaragia ûrongo. Akuunagîra meetho, na agakweneria na njara, agakiinyakinya nthî agîkwoneeria nîkenda wîtîkia. Tontû we nî muntû wa nkoro îmbîî, akaraga akîbangaga mantû jamathûûku; athûgaanagia ûrîa akaarwîthania antû îgiita rîonthe. Tontû bûû, akeejîîrwa nî mûtino ntûti, oonje ûrîa atîûmba kwona mûtheega. Kûrî mantû jatantatû jarîa MWATHANI athwîre, kana mûgwanja jarîa atîendaga kwigua. Najo nî rwikumio, na kwaria ûrongo; na kûûraga muntû ûtî na maatia; na muntû ûrîa ûthûgaanagia mantû jamathûûku akî; na muntû ûrîa ûrî mpwîî cia kûthithia ûthûûku na muntû ûrîa ûritaga ûkûûjî bwa ûrongo, na muntû ûrîa ûrwîthanagia antû bangî. Mwana waakwa, thithagia ûrîa abaagu akwîraga, na ûkaarega waatho bwa nyakwe. Gwataga mantû jau bwega ûjarikagie na ûjeekage nkoroone rîonthe. Jagaagûtongagîîria ûrî rûgendoone, na jakwejage kîrîra mûthenya, na jagûkaragie ûtukû ûmami. Nîkwîthîrwa Waatho nîbu taawa, na ûritani nîbu weerû, kûbwathîkîra nîbu bûreetaga ûtûûro bûbwega. Nîbu bûgaakwathûranaga na amaramari bûgûteethagie kuuma kîrî aka baitha, barîa barî nteto inthongi. Ûkábairîrîîria nîûntû bwa ûthongi bwaao, na bakwenaeneria na meetho ûkábathingata. Mûmaraya no ang'anîrwe nî îrîi rîa irio akî, îndî mûthûngîîri atîng'anagîrwa atîkûthirîrîîtie into biaaku bionthe. Muntû oomba gûkamata mwanki na nguû na nguû îîu îtîye? Kana rî, muntû oomba gwîtîîra makareene ja mwanki, na atîye makinya jaawe? Ûu nîu muntû ûrîa ûthûngagîîra na mûka waitha akaraga. Gûtî muntû waathengeera mûka waitha ûtîkanûkua. Mwamba wa biakûrîa bia kîu kîaawe akî atîthûûragwa nî antû. Îndî akëeja kûgwatwa, no mwanka abirîee mainda mûgwanja, kinya këethîra nî kwendia into bia nyomba yaawe bionthe, akeendia. Mûthûngîîri atî ûûme. Rîrîa athûngagîîra nîka aithiragia wengwa. We atengûragwa na ageekîrwa ngûma nî antû, narîo îgi rîaawe rîtîthiraga. Mûrûme wa mûka ta ûu, agwatagwa nî mûthûûro nîûntû bwa ûrîa eendeete mûka waawe nawe akairîîria atî na kîaao. Gûtî îrîi eendekia rîa kûthiria mantû jau na kinya akaewa mbi mûthûûro jwaawe jûtîthira. Mwana waakwa, ririkanaga mantû jarîa nkwîraga na ûmenyagîîre mawaatho jaakwa. Thingataga mawaatho jaakwa naagwe ûgeeta mbere gûtûûra mwoyo, ûmenyagîîre ûritani bwaakwa ta kaana ka riitho. Jagwate ûjarikie ûjeeke nkoroone yaaku. Eendaga ûûme mono nkûrûki na weethagie kîrîra mûcoore waaku. Nabio bigaakwathûranaga na aka baitha na bikwaathûranage na mûka mûtaratari ûrîa ûrî nteto inthongi. Îgiita rîmwe nî ndaategeereete ndiricheene ya nyomba yaakwa, ndîroona nthaka biaa. Ûmwe waao aarî ûmûriitu mono. We aakûrûkîte na njîra yaarî akuî na nyomba ya mûka ûmwe, na aragwata kajîra ka gwîta kwa mûka ûu. Naku kwaarî koogoro kûrî na marwîrwî gûkîgîîjaga muundu. Kûrakara atîrî, mûka weekîrîte nguû ta maraya nî aatirimanîre nawe. Mûka ûu nî aarî na mîbango yaawe. Mûka ûu nî ntûrîka na ataarikagia nthî kwaawe. Arî njîreene, arî thokoone; akaraga akabîrîte arûme ithioroone bia njîra. Rîu mûka ûu nî aamûgwatîre aramûcûnca, aramwîra oomîîrîtie atîrî, “Nî nditîte kîgongwana, na ndoojûria mîciîtio yaakwa naarua. Nkwîjîte gûgûcwa na nandî ndîgûkwona. Nî mbarîte gîtanda gîaakwa; nkîarîte chuka cia kuuma Misri cia rangi inthongi, itumi na ndigi cia bamba. Nî minyîrîte gîtanda marashi; marashi ja manemane, na ja udi, na ja ndalasini. Njû tûraare tûgwîrîrue wendo bweetû ûtukû bunthe. Mûkûrû waakwa atî nja, nîkwîthîrwa arî rûgendo rwa kûraaja. Arajûkîrie mbeecha inyiingî, nawe agaakara biumia biîrî atîreeja. Mûka ûu arakuujîîria mûthaka ûu na nteto inthongi, aramûûmba na rwaria rwaawe rûrî nkanya. Mûthaka aramûthingata o ntûti o ta ûrîa ndeegwa îthingataga mûthînji iikîtue kîthînjîroone, kana o ta nkûrûngû îkîgwatwa nî mûtego, nao au nîo îrathagîrwa na mûgwî. Mûthaka ûu akari ta nyoni îmatûki gîtegiine atîkûmenya arî ûgwatiine. Nandî rî, aana baakwa, nthikîîreeni bwigue ûrîa nkûbwîra. Bûkáirîrîîria kûthithia mantû jarîa mûka ta ûu eendaga, bûmûthingata abwatithia njîra. Mûka ta ûu nî athiragia antû babaingî na barîa bakuujaga nîûntû bwaawe nî kîrîndî gîkiingî. Nyomba yaawe nî njîra ya kaûrîro njîra îrîa îîtaga gîkuûne.” Thikîîreeni Ûûme bûgîîtana, ûmenyo nî bûgwîtana na kajû. Ûûme nî bûrûngami ibariine akuî na njîra bûrûngami macemanîrio ja njîra. Bûrîîtana bûrî nteere cia mpingîro cia ntûûra, bûgeetana na kajû bûrî au mpingîroone bûkiugaga atîrî: “Îbuî antû nî nkûbwîta, nî nkûbwîta bwinthe na kajû gakanene. Buî barîa bûtîûmîi, iritaneeni, naabuî biaa, gîeni ûûme. Thikîîreeni mbwîre mantû ja bata, naani nkaabwîra mantû ja mma akî. Nîkwîthîrwa ûûni mbaragia nteto cia mma na nî nthwîre kwaria ûrongo. Nteto cionthe irîa mbaragia nî cia mma na tî cia waayia kana cia ûrongo. Muntû ûrîa ûrî ûûme nî aciûraga nteto iu na muntû ûrîa ûrî ûmenyo nî amenyaga nî cia mma. Thuura ûritani bwaakwa antû a fetha, na ûthuure kîrîra antû a thaabu îrîa njega buru. Nîkwîthîrwa ûûme nî bûkûrûkîte twiga twa goro na gûtî gîntû noo kîmwe kîa birîa wendaga kîng'uananithua nabu. Ûûni, ûûme, ndî ûmûciûku na ndî kîrîra gîa kûmenya mantû. Gûkîra MWATHANI nî kûmena ûthûûku. Nî nthwîre rwikumio, na rambu, na mîîtîre îmîthûûku, na ûrongo. Ûûni, ûûme, ndî kîrîra na ûgambi na ndî ûmenyo na inya. Nî ni ntûmaga anene baathana, na atongeeria barita Waatho bûrîa bwagîrîte. Nî ni ntûmaga atongeeria baathana o amwe na athani bonthe ba nthî. Nî mpendeete barîa bampendeete, na barîa bancwaga na wîru nî bambonaga. Nî ni mpeejanaga ûtonga na îgweta, na nkaeejana ûthinyaari na ûûmbani. Kîrîa kiumanagia naani nî gîkûrûkîte thaabu îrîa nthongi, na kîrîa mpeejanaga gîkûrûkîte fetha îrîa nthongi buru. Mbîtaga na mîtîre îmîagîru, nkathingata njîra cia îota. Nî ntongagia barîa bampendeete, na nkoojûria mîthithû yaao. Rîrîa MWATHANI oombaga into karaaja, nî ni aambîrîîrie naani. Ndoombîrwe o tene, kîambîrîriene buru, mbere ya nthîgûrû îtîrombwa. Ndaarî o mbere ya îria rîgîa o, na kinya mbere ya ithima bitûrîka. Nî ndaarî o mbere ya irîma biûmbwa na kinya mbere ya tûrîma twîthîrwa tûrî o. Ndaarî o mbere ya Mûrungu oomba nthîgûrû na ithaka biaayo, na kinya mbere ya oomba mûthetu. Agîîka îgûrû arîa rîrî, nî ndaarî o, na akîathûrana îgûrû na îria nî ndaarî o. No ndaarî o agîîka matu îgûrû, na no ndaarî o agîtûra nthongo cia îria. Rîrîa eekagîra mîanka ya îria, nîkenda rûûjî rûtîgaakûrûkage arîa arwîkîte, nî ndaarî o, na no ndaarî o rîrîa eekagîra mûsingi jwa nthî. Rîu nî ndaarî amwe nawe ta mwaki. Naani nî ndaamûgwîragia ntukû cionthe nîûntû nî ndaarî amwe nawe. Nî ndaagwîragua nîûntû bwa nthîgûrû yaawe, na nkagwîrua nîûntû bwa antû barîa batwîre kû. Rîu aana baakwa, thikîîreeni ûrîa nkûbwîra; nî kaaba barîa bonthe bamenyagîîra mantû jarîa mbeeraga. Igueni ûritani bwaakwa bûûmîe, na bûkáregana nabu. Nî kaaba muntû ûrîa ûmbigagua, ûrîa ûtindaga mpingîroone ciaakwa, ûrîa ûkaraga ambeteerete mwariine. Nîkwîthîrwa ûrîa ûncwaga nî oonaga mwoyo, na MWATHANI nî amwigagîîrua kîaao. Îndî ûrîa ûtîncwaga nî thîîna aireetagîîra; na ûrîa ûnthwîre nî gîkuû acwaga.” Ûûme bûkari ta muntû wakîte nyomba na amiigîka na itugî mûgwanja. Ningî nî athînjîte nyomoo nîûntû bwa kîatho, na aringania ndibei. Nî athuranîrîte meetha yaawe. Nî atûmîte nthûûmba ciaawe cia aarî nîkenda itûmîîria irî tûrîmeene kûu ntûûreene ikiugaga atîrî: “Njûûni aja buî antû babariitu.” Bareera barîa batî kîrîra atîrî, “Njûûni bûrîe biakûrîa, na bûnyue ndibei îrîa ndinganîtie. Tiganeni na mantû ja waa naabuî bûgatûûra mwoyo na bûtongagîîrue nî ûûme.” Ûkëeja gûkaania mûthûmbania ûntû gaakûruma, na ûkëeja gûtetia muntû ûmûthûûku no rworo agwîkîra. Ûkéeja gûkaania mwikumia ûntû këethîra ûtîkwenda akûthûûra. Îndî ûgäkaania muntû ûmûûme ûntû, agakwenda. Ûkäritana muntû ûmûûme ka eetaga na mbere kûûmîa, na ûkäritana muntû ûmwagîru, ka ûûme bwaawe bwongeerekaga. Gûkîra MWATHANI nîkîo kîambîrîria kîa ûûme. Kûmenya Ûrîa Mûtheru nîku kûgîa ûmenyo. Nîkwîthîrwa ûûni Ûûme, ngatûma mîaka yaaku yongeereke, Wëethîrwa ûrî ûmûûme, ûûme bwaaku bûgaagûteethia îndî wäbûmena, noogwe ûkaarîa thîîna. Mûka kîaa aringaga gîtuma gîkiingî, nawe nî ntûrîka na atî nthoni. Akaraga mwariine jwa nyomba yaawe, kana agakara antû arîa antû bakûmwona ntûûreene, agakara agîîtaga akûrûki na njîra barîa baciîtîrîte ngûgîîne ciaao. We akabeera atîrî, “Njûûni aja buî antû bariitu” na akeera barîa barî kîrîra atîrî, “Tûûjî twa kwia tûrî mûrîo, na biakûrîa bikûrîîrwa withoone birî mûrîo jûmûûî.” Îndî biaa bitîmenyaga atî barîa baaûkagîra kwa mûka ûu nîka bakuujaga, na bonthe barîa beetaga kwaawe nî gwa akuû barî. Iji nî njuno cia Solomoni. Mûtaana ûmûûme nî atûmaga îthe agwîrua, îndî mûtaana ûmûriitu nî atûmaga ng'ina agîa na kwithikîîra. Ûtonga bûcwûi na njîra inthûûku bûtîgunaga, îndî waagîru bwonokagia muntû kuuma gîkuûne. MWATHANI atîrekaga antû babaagîru baaga biakûrîa, îndî nî agiragia mairîrîîria ja antû babaaî joojûra. Mûthao atûmaga ûkîa bûmwîjîîra, îndî muntû ûrîa ûritaga ngûgî na wîru nîwe ûtongaga. Muntû ûrîa ûkethaga îgiita rîa maketha nî ûmûûme, îndî muntû ûrîa ûmamaga îgiita rîa maketha no nthoni aireetagîîra. Muntû ûrîa mwagîru oonaga itharimo, îndî muntû ûrîa mûûî aragia nteto cia kûrwîthania. Antû babaagîru baririkanagwa na kûgwîrua, îndî barîa baaî booragîria buru. Muntû ûmûûme nî aigagua mataaro, îndî ûrîa waragia na waa ka athiraga. Muntû ûmwega atûûraga kiindajî, îndî muntû wa mîîtîre îmîthûûku atîciithanagia. Muntû ûrîa ûregaga kuuga ûûma nî thîîna areetaga, îndî ûrîa ûkaananagia oomîîrîtie areetaga thîîrî. Nteto cia muntû ûmwega nî kîthima kîa mwoyo îndî nteto cia muntû ûmûûî ciumaga ndwaa. Ûthû bûûkaûkagia mateta, îndî wendo bûkunîkagîra maatia jonthe. Kanyua ka muntû ûmûûme kaaragia nteto irî na kîrîra, îndî muntû ûmûritu no gûkanûkua na mpûûrwa eendaga. Muntû ûmûûme akiraga aijî, îndî kîaa kîarangagia mantû jagakîreetera thîîna. Itonga bikaragua nî ûtonga bwaabio, nkîa nacio ikathirua nî ûkîa bwaacio. Mûcaara jwa antû barîa baagîru nî mwoyo najo mathithio ja antû babathûûku jareetaga ûthûûku. Muntû ûrîa wigagua ûrîa agûtaarwa arî njîreene ya mwoyo, îndî ûrîa ûtîendaga gûkaanua ûntû no kûûra aûraga. Muntû ûrîa withanagia rûmena nî mûrongo, na ûrîa ûthûkagia riîtwa rîa ûngî nî kîaa. Kwaria mono kwoomba gûtûma muntû akeeyia; ûrîa mûûme nî ûrîa ûthimagîra rwaria rwaawe. Nteto cia muntû ûmwagîru ikari ta fetha îrîa nthongi, îndî mathûgaanio ja muntû ûmûûî nî ja ûtheri. Nteto cia muntû ûmwagîru igunaga antû babaingî, îndî biaa bikujaga nî kwaga ûûme. Kîtharimo kîa MWATHANI nî kîretagîra muntû ûtonga, ngûgî cia mînoga gûtîkîo ciongagîîra. Kîaa gîkîthithia ûthûûku kîonaga ta matinda, îndî muntû ûmûûme agwîragîrua kûthithia mantû jarî kîrîra. Kîrîa muntû ûmûûî akîrîte, nîkîo kîongwa kîmwîjagîîra, îndî kîrîa muntû ûmwagîru airîragîria, nîkîo aeejagwa. Kîbubani kiurutanaga, gîgakamata barîa baaî, îndî antû barîa baagîru batîenyeenyeka noo rî. Kîthao kîthîînagia ûrîa ûgîtûmaga ngûgî ta ûrîa nchechû ciîkagîra maîgo nyangiri, kana ta ûrîa toogi yakanagia meetho. Gûkîra MWATHANI nî kwongagîîra ûtûûro, îndî ûtûûro bwa barîa baaî nî bûbûkuî. Wîrîgîîro bwa barîa baagîru nî kûgwîrua, îndî barîa baaî batî wîrîgîîro. MWATHANI nîwe kîmatûkîro kîa barîa baagîru; MWATHANI nî athiragia barîa baaî. Antû barîa baagîru batîenyeenyua arîa barî, îndî barîa bathûûku batîona gîkaro nthîgûrûûne. Nteto cia muntû ûmwagîru irî ûritani, îndî muntû ûrîa waragia nteto cia ûrongo akaathirua. Antû babaagîru nî baijî nteto irîa ibuîrîte kwarua, îndî antû babaaî baaragia nteto inthûûku. MWATHANI nî athwîre ithimi bia waayia, îndî nî agwîragua nî ithimi bia mma. Rwikumio rûreetagîra muntû nthao, ûrîa mûûme nî ûrîa winyiiagia. Muntû ûmwega atongagîîrua nî wega bwaawe; îndî muntû mwayia athiragua nî waayia bwaawe. Ûtonga bûtîûmba kûguna muntû îgiita rîa gûkua, îndî waagîru bwa muntû nî bûmwonokagia kuuma gîkuûne. Muntû ûmwega atûûragua nî waagîru bwaawe, îndî muntû ûmûthûûku athiragua nî ûthûûku bwaawe wengwa. Muntû wa ûûma oonokagua nî ûûma bwaawe, îndî muntû mwayia agwatagwa ûkombo nî ûkoroku bwaawe. Muntû ûmûthûûku akuujaga, wîrîgîîro bwaawe bûkathira, wîrîgîîro bûrîa eekîte kîrî ûtonga bwaawe bûtîmûteethagia. Muntû ûmwagîru oonokagua thîîneene, îndî ûrîa mûûî agatonya ku. Muntû ûtiijî Mûrungu oomba kûthûûkia muntû ûngî na mûromo, îndî muntû ûmwagîru oonokagua nî ûûme bwaawe. Ntûûra nî îgwîragua rîrîa antû baayo barîa baagîru boona wega, na barîa batwîre ku bagakûngûîra rîrîa barîa baaî boona thîîna. Ntûûra nî îgîîjaga îgweta rîrînene kuumania na itharimo bia antû baayo barîa baagîru, îndî îkanyagua nî nteto cia antû babaaî. Muntû ûrîa ûmenagîîria muntû ûngî nî ûmûriitu, îndî muntû ûmûûme nî gûkira aikiragîra. Muntû wa nguutû atîûmba gwîka ûntû bwa witho îndî muntû mwîtîkua atîumbûraga nteto cia witho. Mûgongo jûtî na ûtongeeria bûbwega ka jûgûûjaga, îndî mûgongo jûrîa jûûjûri atongeeria babeega na baboome, nî jûkaraga kiindajî. Muntû ûrîa wîtîkagîîria kûrûngamîîra îraandû rîa muntû atiijî, nîka aitonyagia thîîneene, îndî ûrîa ûregaga kûrûngamîîra îraandû, atîtonyaga thîîneene. Mûka wa nkoro înjega, acionagîra gîtîîo, mûka mûmaramari akojûrwa nî nthaao. Mûntû ûrîa ûkîraga aeejaga nkîa îndî muntû nchamba aigwatagîra ûtonga. Muntû wa kîaao aigunaga wengwa, îndî muntû ûtî kîaao nî thîîna aireetagîîra. Into birîa biumanagia na ngûgî imbîî bitîgunaga muntû, îndî ûrîa ûritaga ngûgî ciagîrîte nî oonaga îtuui rîrîega. Muntû ûrîa ûthingataga ûûma nî atûûraga mwoyo, îndî ûrîa ûcwaga ûûî, no gûkua agaakua. MWATHANI nî athwîre antû ba nkoro imbîî, îndî nî agwîragua nî barîa batî îgi mîtîreene yaao. Menya na mma atî gûtî muntû ûmûthûûku ûgaatigwa atîkanûkîîtue, îndî barîa beega bagaateetha. Ûthongi bwa mûka kîaa nî ta mbete ya thaabu îîkîri nyiûrû ya ngûrwe. Mathûgaanio ja muntû ûmwagîru jareetaga wega, îndî mathûgaanio ja muntû ûmûûî jareetaga mûthûûro. Muntû ûrîa weejanaga na magi, ûtonga bwaawe no kwongeereka bwongeerekaga, nawe muntû wa ngoga, gûtî rîo ang'anagia into. Muntû ûrîa ûtî ngoga nî atongagua, nawe ûrîa ûteethanagia nî ateethagua. Antû nî barumaga muntû ûrîa withaga irio, eeteerete moogûri jaitia, na bagakumia muntû ûrîa wendagia irio biaawe. Muntû ûrîa ûcwaga wega, nî abwonaga, na ûrîa ûcwaga ûthûûku, nî abwonaga. Muntû ûrîa wîkaga wîrîgîîro kîrî ûtonga bwaawe akaanyaara ta mûtî îgiita rîa thaano, îndî ûrîa mwagîru akaariiba ta mûtî îgiita rîa ngai. Muntû ûrîa ûthangîkagia nja yaawe atî kiigai; we nî kîaa na ariganagia na kwaa nthûûmba ya ûrîa mûûme. Mathithio ja muntû ûmwagîru jareetaga mwoyo, îndî mathithio ja muntû ûmûûî nîka jareetaga gîkuû. Gûkëethîra muntû ûmwagîru nî arîagîrwa gûkû nthîgûrû rî, a-muntû ûmûthûûku na mwîyia bakaarîwua bûng'ana? Muntû ûrîa wendaga gûkaanua ûntû nî ûmûûme, îndî ûrîa ûtîendaga gûkaanua ûntû, nî kîaa. MWATHANI nî eendeete muntû ûmwega, îndî nî athwîre muntû ûrîa ûbangagîra bangî mîbango îmîthûûku. Ûthûûku bûtîûmba gûtûma muntû airikîria, îndî muntû ûmwagîru arî mîri. Mwekûrû ûmwega atûmaga mûkûrû waawe agîa îgweta, îndî mwekûrû ûrîa ûthaithagia mûkûrû waawe nî ta mûrimo jwa maîndîîndî kîrî we. Mataaro ja antû babaagîru nîjo ja mma, îndî mataaro ja antû babaaî nî ja gûta. Nteto cia antû babaaî nî ciûragaga îndî nteto cia antû babeega nî cionokagia antû. Antû babaaî batua kûthira bathiraga bakoorîria buru, barîa beega nîbo batûûraga kûririkanwa amwe na nchiarwa ciaao. Muntû ûmûciûku nî eekagîîrwa nî antû, îndî muntû ûmûriitu nî ameni nî antû. Nî kaaba muntû ûtî na îgweta ûkûûmba kwiritîra ngûgî, nkûrûki ya muntû ûrîa ûciûkaûkagîîria, îndî atîgûcionera gîa kûrûma. Muntû ûmwega nî amenyagîîra nyomoo ciaawe, îndî muntû ûmûthûûku atî kîaao na ciaawe. Muntû ûrîa ûritagîra muunda jwaawe ngûgî nî eethagîrwa arî na irio bibingî, îndî muntû ûrîa ûritaga ngûgî cia ûtheri nî kîaa. Giitiiro gîa antû babaaî nî gîntû kîa ûtheri, îndî antû babeega baciaandîte ûntû batîûmba kwebaebua. Muntû ûmûûî aitonyagia thîîneene na nteto cia kanyua kaawe, îndî muntû ûmwagîru nî eebagîra thîîna. Muntû nî oonaga mawega kuumania na nteto irîa aaragia, ningî nî oonaga îtuui kuumania na ngûgî cia njara ciaawe. Muntû ûmûriitu oonaga mîîtîre yaawe îrî îmîega, îndî muntû ûmûûme nî aigagua ûrîa akwathwa. Muntû ûmûriitu oonanagia mûthûûro na mpwîî, îndî muntû ûmûûme kinya akarumwa, atîûragia. Muntû ûrîa waragia nteto cia mma nîwe ûûmba kûrita ûkûûjî bwa mma, îndî mûrongo aritaga ûkûûjî bwa ûrongo. Antû bamwe baaragia nteto ikûmuntana ta rûchiû, îndî barîa boome baaragia nteto cia kûboreria nkoro. Nteto cia mma itûûraga kenya na kenya, îndî nteto cia ûrongo ikaraga kagiita gagakai. Barîa babangaga mantû jamaaî nîka baciaagia, îndî barîa babangaga mantû jameega nî bagwîragua. Antû babaagîru baatîjagîîrwa nî ûthûûku noo bûrîku, îndî antû babaaî nî beejagîîrwa nî mathîîna jamaingî. MWATHANI nî athwîre antû barîa baragia ûrongo, îndî nî agwîragua nî barîa bathithagia mantû ja mma. Muntû ûrî kîrîîkî atîtindaga gûcionania atî nî ûmûûme, îndî kîaa nîka gîtûmagîîria ûriitu bwaakîo. Barîa baritaga ngûgî na wîru nîbo baathanaga, îndî ithao biejaga nkombo cia antû bangî. Mîruuru nî îritûagia nkoro ya muntû, îndî kiugo gîkîega nî gîtûmaga muntû oothîrwa nî mantû. Muntû ûmwagîru oomba gûtongeeria acoore baawe bûbwega îndî muntû ûmûûî aatithagia acoore baawe njîra. Mûthao atîkinyagîra kîrîa eendaga, îndî muntû ûrîa ûritaga ngûgî na wîru, aeejaga gîtonga. Waagîru bwikagia muntû mwoyoone, îndî waayia bwikagia muntû gîkuûne. Mwana ûmûûme nî aigagua mataaro ja îthe, îndî ûrîa ndemi atiigagua ûrîa akwîrwa. Muntû ûrîa waaragia bwega nî arîîjagîra kanyua kaawe, îndî ûrîa waragia ûrongo nî ndwaa acwaga. Muntû ûrîa ûmenyagîîra nteto irîa akwaria nî oonokagia mwoyo jwaawe, îndî ûrîa ûtherûkaga nteto ka aireetagîîra thîîna. Mûthao kinya akairîrîîria gîntû atîkîona, îndî muntû wa wîru nî oonaga kîrîa airîragîîria. Muntû ûmwega nî athwîre ûrongo, îndî muntû ûmûûî athithagia mantû ja îgi ja kûmwîkîrithia nthao. Waagîru nî bûkaragia muntû ûrî mîîtîre îmîega, îndî muntû ûmûûî, athiragua nî meeyia. Kûrî antû beendaga gûcionania atî bo nî itonga, o rîrîa gûtî gîntû barî; bangî nabo bagacionania atî bo nî nkîa, o rîrîa barî itonga bibinene. Mathîîna jamwe jeejagîîra itonga nîûntû bwa ûtonga bwaao, jatîkinyagîra nkîa. Muntû ûmwagîru nî taawa îrî na maguta, îndî muntû ûmûûî nî taawa îtî na maguta. Kûûmia kîongo kûreetaga nkarari; muntû ûmûûme ka athikagîîra ûrîa akwîrwa. Ûtonga bwa mpwîî bûtîthithinîri bûthiraga na mpwîî, îndî ûtonga bûcûûi mpaara mpaara nî bûthegeaga bûkoongeereka. Muntû anogaga rîrîa mantû jarîa eerîgîîrîte jatîroojûra, îndî wîrîgîîro bwaawe bwoojûra nî anogokaga. Muntû ûrîa ûregaga ûritani ka aireetagîîra thîîna, îndî muntû ûrîa ûthingataga ûritani nî oonaga îtuui. Mooritani ja muntû ûmûûme nî kîthima kîa mwoyo, najo nî jatûmaga muntû eebera mîtego ya gîkuû. Ûmenyo nî bûtûmaga muntû akagwatîrwa nthoni, îndî mîîtîre ya antû batîgwîtîkua îbareetagîîra thîîna. Muntû ûrî kîrîîkî athithagia mantû jonthe na ûûme, îndî kîaa gakîanîkaga waa bwaakîo. Mûtûmwa ûmûûî atonyagia antû thîîneene, îndî mûtûmwa ûmwega nî atûmaga mantû jakaabua. Mûregi kwathwa eejagîîrwa nî ûkîa na nthao, îndî ûrîa ûkaanagua ûntû akaigua arî îgweta. Muntû nî agwîragua bûrîa akwenda bwoojûra, îndî biaa nî bithwîre gûtigana na ûthûûku. Mwîtania na antû baboome nî oomîaga, îndî ûrîa ûriûnganagia na biaa ka athîînaga. Eeyia batîathûkanaga na mathîîna, îndî îtuui rîa barîa baagîru nî ûthinyaarî. Kiigai kîa muntû ûmwagîru gîtiumaga njareene cia nchiarwa ciaawe, îndî ûtonga bwa muntû mwîyia bûcokaga njareene cia barîa baagîru. Miuunda ya nkîa yomba kuuma irio bibingî, îndî igatunywa bionthe na njîra ya waayia. Muntû ûrîa ûtîkanûkagia mwana waawe ka atîmwendeete, îndî muntû ûrîa weendeete mwana waawe, nî amûkanûkagia. Muntû ûmwagîru nî onaga biakûrîa bia kûng'ana, îndî muntû ûmûûî atîng'anagia biakûrîa. Mûka ûmûûme nîka aakaga mûciî jwaawe, îndî mûka ûmûriitu atharagia mûciî jwaawe wengwa. Muntû ûmwagîru nî akîraga MWATHANI îndî muntû ûmûthûûku nîka ameneete MWATHANI. Kîaa kiiretagîîra îkanûkia na nteto irîa kîaragia, îndî muntû ûmûûme acionokagia na nteto ciaawe. Kûrîa gûtî ndeegwa cia kûrîma gûtî maketha, îndî kûrîa kûrî ndeegwa cia kûrîma kûrî maketha jamaingî. Mûkûûjî ûmwega atîaragia ûrongo, îndî mûkûûjî ûtî wa mma aragia ûrongo akî. Mwikumia atîûmba kûûmîa îndî muntû ûmûûme amenyaga mantû ntûti. Ûgéetanagia na biaa, nîûntû gûtîkio ûkairitana kuuma kîrî bio. Muntû ûmûûme nî amenyaga ûrîa akûthithia, îndî kîaa gîciaagia nî gîkûmenya ûrîa gîkûthithia. Antû babariitu batîûragia bakîîyia, îndî antû babaagîru nî beendaga kûrekerwa. Gûtî muntû ûûmba kûmenya kîeba kana kûgwîrua kûrî nkoroone ya muntû ûngî. Nyomba ya muntû ûmûûî îkaamomorangwa, îndî kagaanda ka muntû ûmwagîru gatîgwe karûngi. Kûrî ûntû muntû athithagia akîonaga nî bûbwega, îndî mûthieene bûkamwikia gîkuûne. Kinya rîrîa muntû akûtheka oomba kwîthîrwa arî na thîîna nkoroone, ningî kûgwîrua kwoomba kûthingatagwa nî kîrîro. Antû babathûûku bakoona îtuui rîa mathithio jaao, nabo baabeega bakaaewa îtuui rîa mathithio jaao. Muntû ûmûriitu eetîkagia mantû jonthe, îndî muntû ûmûûme nî aambaga kûthûgaania ûrîa akûthithia. Muntû ûmûûme nî aimenyagîîra akeebera ûthûûku, îndî kîaa giitonyagia ûthûûkuune gîtîkûûria. Muntû wa marûrû athithagia mantû ja waa, îndî muntû ûmûûme atîthithagia ûntû atîthûgaanîtie bwega. Muntû ûmûriitu eetaga na mbere kwongeera waa bwaawe, îndî muntû ûmûûme akoongeera ûmenyo bwaawe. Antû barîa baaî baturagîria barîa beega maru; babaturagîria maru mîrangoone ya nyomba ciaao bakîenda ûteethio. Nkîa îthûûragwa, îkathûûrwa kinya nî mûtûûri waayo, îndî gîtonga kîrî acoore babaingî. Muntû ûrîa ûmenaga muntû ûngî nî kwîyia eeyagia, îndî muntû ûrîa wigagîîrua nkîa kîaao nî atharimi. Kûbangîra antû bangî ûthûûku nî gwaatia, îndî kûbangîra bangî mîbango îmîega nî gûtûmaga muntû eendwa na eetîkua. Barîa bonthe baritaga ngûgî na wîru nî boonaga umithio, îndî barîa baringaga mûromo akî batûûraga ûkîeene. Muntû ûmûûme agemagua nî ûûme bwaawe îndî kîaa gîkagemua nî waa bwaakîo. Mûkûûjî wa mma nî oonokagia antû, îndî mûkûûjî ûtî wa mma, aritaga ûkûûjî bwa kûthûûkia antû bangî. Ûrîa ûkîraga MWATHANI gûtîkîo kîmûmakagia na antû ba mûciî jwaawe batîkoroaga giitiiro. Gûkîra MWATHANI nî ta kîthima kîa mwoyo nî gûtûmaga muntû atîkagwatue nî mûtego jwa gîkuû. Mûnene arî nkuma rîrîa akwatha antû babaingî, îndî akëethîrwa atî nabo nî wa ûtheri. Muntû ûrîa ûtîthûûrangaga na mpwîî nî ûmûûme, îndî muntû ûrîa ûthûûrangaga na mpwîî nîka oonanagia waa bwaawe. Nkoro îmbooreru nî îîkagîra mwîrî inya, îndî mîruuru nî yonjagia mîîndîîndî. Muntû ûrîa ûiinyagîîria nkîa, nî mûûmbi waawe amenithagia, îndî ûrîa wigagîîrua nkîa kîaao, nî mûûmbi waawe akumithagia. Muntû ûmûthûûku athiragua nî ûthûûku bwaawe, îndî muntû ûmwagîru nî ateethagua nî wega bwaawe. Kîrîra gîcwagwa kîrî barîa boome, gîtîûmba kwonora kîrî biaa. Waagîru nî bûtûmaga mûgongo jûgîa nkuma, îndî meeyia jatûmaga antû bagîa îgi. Nthûûmba îrîa îthithagia mantû na ûûme nîyo îgwîragia mûnene, îndî îrîa îmwîkîrithagia nthao nîka amîkanûkagia. Îcokio rîcoketue na ûbooreru nî rîrigagîîria mûthûûro, îndî îcokio rîcoketue na ûng'entu ka rîûkaûkagia mûthûûro. Muntû ûmûûme aragia nteto irî kîrîra îndî kîaa kîtherûkaga nteto cia waa. Meetho ja MWATHANI joonaga gûntû kunthe, joonaga antû barîa beega na barîa baaî. Nteto injega ikari ta mûtî jwa mwoyo, îndî nteto inthûûku ga ciûragaga muntû nkoro. Kîaa gîtiigagua ûrîa aciari bagûkîîra, îndî muntû ûmûûme nî aigagua aakaanua ûntû. Mûciî jwa muntû ûmwagîru jûrî ûtonga bûbwingî, îndî ûtonga bwa barîa baaî bûtîaatanagia na thîîna. Antû baboome bataambagia ûûme na rwaria rwaao, îndî biaa bitîthithagia ûu. MWATHANI nî athwîre igongwana bia barîa baaî, îndî nî eendaga maromba ja barîa baagîru. MWATHANI nî athwîre mîîtîre ya barîa baaî, îndî nî eendeete barîa bathithagia mantû jamagîru. Muntû ûrîa ûtiganaga na mîîtîre îmîega nî aeejagwa îkanûkia rîrînene na ûrîa ûthwîre gûkaanua no gûkua akuujaga. Këethîra MWATHANI nî amenyaga ûrîa gûkarîkaga gwa akuû rî, nîatîa oomba kûremwa nî kûmenya bûrîa bûrî nkoroone cia antû? Muntû mwikumia atîendaga kwigua agîkaanua maatia, na atîendaga kinya kûûria kîrîra kuuma kîrî barîa boome. Nkoro îgwîrîîtue nî îtûmaga ûthiû bûkembûka, îndî nkoro îrî na kîeba nayo îtûmaga ûthiû bûtuka. Muntû ûmûûme acwaga kwongeera ûûme, îndî kîaa ikîng'anagîrwa nî kwaria nteto cia waa. Ûtûûro bunthe bwa muntû ûkûthangîka nî bûbûûî, îndî ûtûûro bwa muntû ûgwîrîtue nî bûbwega. Nî kaaba muntû kwîthîrwa arî na into bibikai na akîrîte MWATHANI, nkûrûki ya kwîthîrwa arî na into bibingî na agatûûra thîîneene. Nî kaaba kûrîîra mataanda arîa kûrî na wendo, nkûrûki ya kûrîîra nyama înoru arîa kûrî na rûmena. Muntû wa marûrû nî aringithanagia antû mîtwe îndî muntû ûrîa ûtîthûûrangaga na mpwîî nî abooragîria mateta. Ûtûûro bwa mûthao bûûjûri thîîna ta njîra îrî miigua, îndî ûtûûro bwa muntû ûmwega bûteenderi ta njîra îmbariî îtî kathikî. Mwana ûmûûme atûmaga îthe agwîrua, îndî kîaa nîka kîmenithagia ng'ina. Kîaa kîgwîragîrua waa bwaakîo nîûntû gûtî bûngî kiijî, îndî muntû ûmûûme athithagia mantû ja mma. Ûntû bûtîarîîrîîtue bûtîbuujaga, îndî ûntû bwarîîrîîtue nî antû babaingî bûtîthûûkaga. Muntû nî agwîragua acokia kîûria ûrîa kwagîrîte, kwîthîrwa muntû arî na bwa kuuga rîrîa bûkwendekana, nî ûntû bûbûthongi. Mîîtîre ya muntû ûmûûme nî îmûtongagîîria njîreene ya gwitia mwoyoone, nî îmûrigagîîria atîkeename gwa akuû. MWATHANI atharagia mîciî ya aikumia, îndî akamenyeera mîciî ya ntigwa. MWATHANI nî athwîre mathûgaanio ja barîa baaî, îndî nteto cia barîa baagîru nî imûgwîragia. Muntû ûrîa ûrî îtenûka rîa into bia waayia areetagîîra mûciî jwaawe thîîna, îndî muntû ûrîa ûthwîre nkukumo, nî atûûraga îgiita rîrîraaja. Muntû wa mma acokagia ûntû ambîte kûthûgaania, îndî muntû ûmûthûûku atherûkaga nteto inthûûku akî. MWATHANI akaraga kûraaja na barîa baaî, îndî nî aigagua maromba ja barîa baagîru. Ûthiû bûbûkembûku nî bûgwîragia nkoro, nacio nteto injega nî îtûmaga muntû aigua bwega. Muntû ûrîa wigagua mantû jarîa agûkaanua agaataragwa arî ûmwe wa barîa boome. Muntû ûrîa ûkaanagua ûntû akarega kwigua nîka aithwîre, îndî muntû ûrîa wigagua ûrîa akwîrwa nîka oongagîîra ûmenyo bwaawe. Gûkîra MWATHANI nî gûtûmaga muntû akoomîa kwinyiyia nîkîo kîambîrîria gîa kûgîa gîtîîo. Muntû athithagia mîbango îrîa akwenda, îndî MWATHANI nîwe ûtûmaga yûûmba kûûjûra. Muntû athûgaanagia mantû jonthe jarîa athithagia nî jameega, îndî MWATHANI nîwe wiijî kîrîa gîtûmaga muntû athithia mantû jau. Îîkaga mantû jarîa ûthithagia kîrî MWATHANI, nawe agaatûmaga joojûra. Gîntû kîonthe kîrîa MWATHANI oombîte nî aijî ûrîa gîgaakara, kinya barîa baaî nî aijî rîrîa bakaathirua. MWATHANI nî athwîre muntû mwikumia wonthe, na nî mma gûtî we agaatiga atîkanûkîtie. Barîa athîki na eetîkua kîrî MWATHANI nîbo barekagîrwa meeyia, na barîa bakîraga MWATHANI nî beebagîra meeyia. Rîrîa mîîtîre ya muntû îgwîragia MWATHANI, MWATHANI nî atûmaga kinya anthû ba muntû ûu batûûrania nawe na thîîrî. Nî kaaba kwîthîrwa ûrî na into bibikai ûbicwîte na njîra ya îota, nkûrûki ya kwîthîrwa ûrî na into bibingî ûbicwîte na njîra cia waayia. Muntû abangaga mantû jaawe îndî MWATHANI nîwe ûmûteethagia kûjoojûria. Nteto irîa mûnene aragia eethagîrwa aguûrîri tontû bûu atîbuîri gûatia akîgiita magamba. MWATHANI eendaga ithimi biîthîrwa birî bia mma, o na kinya maiga jarîa jatumagîrwa kûthima. Mûnene atîbuîri kwenda kwona ûthûûku bûkîthithua, nîûntû waathani bûtûûragua nî mantû jarîa maagîru. Anene bagwîragua nî barîa baaragia nteto irîa ciagîrîte, na nî beendaga barîa baaragia ûûma. Mûthûûro jwa mûnene jwoomba gûtûma muntû agakua; muntû ûmûûme ka amûbooragîria. Mûnene akëeja kûgwîrua nî muntû, ûtûûro bwa muntû ûu nî bûbuujaga, na kîaao kîa mûnene kîreetaga wega ta ngai yurîte thaano. Kûgîa na ûûme nî gûkwega nkûrûki ya kûgîa na thaabu, nî kaaba kûthuura ûmenyo antû a fetha. Antû babaagîru batîkinyaga njîra ya ûthûûku; muntû ûrîa ûmenyagîîra mîîtîre yaawe nî oonokagia mwoyo jwaawe. Rwikumio nîru rûûraga muntû, mûkuui atiigagua ibeere. Nî kaaba kwinyiiyia ûgakara ûrî nkîa, nkûrûki ya gûtuîka mwikumia kenda ûgaanaga na bangî into bia waayia. Muntû ûrîa wigagua ûrîa akwîrwa nî akaraga bwega; nî kaaba muntû ûrîa wîtîkîtie MWATHANI. Muntû amenyagwa nî ûmûûme nîûntû bwa gûciûra mantû. Rwaria rûrwega nî rûtûmaga muntû ûtîkwenda ûntû abwenda. Ûûme nî kîthima kîa mwoyo kîrî ûrîa ûrî nabu, îndî waa nî îkanûkia kîrî kîaa. Muntû ûmûûme nî athûgaanagia bwega mbere ya kwaria, nabo antû nî beendaga rwarîa rwaawe. Nteto inthongi nî ta nainchû, nî igwîragia mwoyo na igeekîra mwîrî inya. Muntû oomba kûthithia ûntû akiugaga nî bûbwega, îndî mûthieene bûkamwikia gîkuûne. Kwenda kûrîa nî gûtûmaga muntû arita ngûgî, mpara nayo îmwîkagîra wîru. Muntû wa ûtheri athûgaanagia mantû jamathûûku akî, na aaragia nteto ikwîîthania ta mwanki. Muntû ûmûûî areetaga rûmena gatîgatîîne ka antû, muntû wa nguutû atûmaga acoore bakaathûkana. Ngîti ya muntû nî îkuucagia muntû ûngî, îkamûtonyia thîîneene. Muntû ûrîa ûmincagia eene ûthûûku ka eendaga bûkarîka; nawe ûrîa ûkiraga abwene ka eendaga bwîta na mbere. Mbuî cia mûtwe nî thirû ya ûkumio barîa baagîru boonaga îtuui rîa ûtûûro bûbûraaja. Nî kaaba muntû ûrîa ûtîthûûrangaga na mpwîî nkûrûki ya muntû ûmûng'entu, ningî nî kaaba muntû ûrîa wiijî gûciatha wengwa, nkûrûki ya muntû ûrîa wathaga ntûûra inyiingî. Antû beerekagîîria mantû, îndî MWATHANI nîwe uugaga bwa mûthia. Nî kaaba kûrîîra îkai rîmwe rîa biakûrîa bibiûmo arîa kûrî na ûkiri, nkûrûki ya kûrîîra biakûrîa kîathoone gîkînene arîa kûrî na rûmena na mateta. Nthûûmba înjûme îjûkagia waathani, antû a mûtaana wa mwathi waayo ûrîa ûthithagia mantû ja nthao, na nî îgaagîrwa rûgai rwa mwathi waayo ta ûmwe wa aana ba mwathi waayo. O ta ûrîa fetha na thaabu biathûranagwa na mûthetu nî mwanki, noou MWATHANI athûranaga jarîa jarî nkoroone. Muntû ûmûûî eendaga kwigua mantû jamaaî jakîarua, nawe mûrongo eendaga kwigua ndwaria cia ûrongo. Muntû ûrîa ûthûmbagia nkîa nî kûmena amenaga ûrîa ûmîûmbîte, na ûrîa ûgwîragua oona muntû ûngî arî thîîneene, agaakanûkua. Ntindiri igwîragua nî kwona aana ba aana baacio, nabo aana bakagwîrua nî kwona aciari baao. Nteto cia bata itiumaga kanyua ga kîaa, nacio nteto cia ûrongo itîbuîri kuuma kanyua ka mûtongeeria. Muntû ûrîa ûkukumanaga athûgaanagia nkukumo nî ta gîntû kîaawe gîa kûringa biama, eetîkîtie atî nkukumo nîyo îmûûmbanagîîra mantûûne jonthe. Muntû ûrîa ûrekanagîra gaatumaga ûcoore, îndî ûrîa ûruumûkagia maatia ga aciathûranaga na mûcoore. Kiugo kîmwe kîomba kûritana muntû ûmûûme, nkûrûki ya ûrîa kîaa kîûmba kûritanwa nî mpûûrwa înene. Muntû ûmûûî eendeete ûremi akî, tontû bûu atûmagîrwa mûtûmwa ûrîa ûtî kîaao kûmûkanûkia. Nî kaaba kûrwaa na ndûû nka îtuunyi biana biaayo, nkûrûki ya kûgeria kûrita kîaa waaene bwaakîo. Muntû akëeja kûrîyia wega na ûthûûku, ûthûûku bûtiumaga kwaawe. Mateta jaambagîîria ta ûrîa rûûjî rwigari rwambagîîria kuunîkara; tontû bûû, tiganaga najo mbere ya jaimba. Gûtî nkûûrani ya muntû ûrîa ûkunîkagîra maatia ja muntû ûmûthûûku, na ûrîa wakaga muntû ûmwega îgi; bonthe nî babathûûku meethoone ja MWATHANI. Kîaa kinya gîgatumîra mbeecha gîgîcwaa ûûme, nî ngûgî ya ûtheri nîûntû gîtîûmba kûûmîa. Mûcoore no atûûre akwendeete, îndî mûtaana wa nyakwe nîwe ûtîgûtigaga îgiita rîa thîîna. Muntû ûmûriitu nîwe ûciîtagia mbere ya antû, akauga atî akaarûngamîîra îraandû rîa muntû ûngî. Ûrîa wendeete mateta atîathûkanaga na meeyia; na ûrîa ûciimbaimbagia, nî thîîna aicwagîra. Muntû wa nkoro înthûûku atîbuujaga, na muntû wa ndwaria inthûûku ka aitonyagia thîîneene. Mwana ûmûriitu nî kîeba kîrî mûciari waawe, na mûciari wa mwana kîaa gûtî rîo agwîragua. Kûgwîrua nî ndawa mwîrîîne, îndî nkoro îndito nî mûrimo maîndîîndîne. Muntû ûmûthûûku ajûkagia nkukumo na witho, nawe akaangaratania ûûma. Muntû ûmûûme nî aijî kîrîa agûcwaa nî ûûme, îndî kîaa kîgwatanagîria mantû jamaingî o rîmwe. Mwana ûmûriitu nî areetagîra îthe kîeba na agatûma ng'ina aigua ûrûrû nkoroone. Tî bûbwega kûringa muntû ûrî meene baini, na nî bûbûthûûku kûûra muntû nîûntû bwa wega baawe. Muntû ûrîa wiijî kûthimîra rwaria rwaawe nî ûmûûme, nawe muntû wa thîîrî arî ûmenyo. Kinya kîaa gîgakira kîjûkagua ta muntû ûmûûme; ningî gîgatumia kanyua kionagwa ta ûûme kîrî nabu. Muntû ûrîa ûciathûranaga na bangî nî bwaawe akî eethagîrwa agiicwagîra, na nî areganaga na mataaro jonthe. Kîaa gîtîûragia kûmenya mantû, ta gûcionania ûrîa kiijî mantû. Ûthûûku bwîjanagia na rûmena, narîo îgi rîreetaga nthao. Nteto cia muntû no cieejane kîrîra gîkiingî ta rûûjî rwa îria ciomba gûtûûra itherûkaga ta kîthima kîa rûûjî Tî bwega kwendeera muntû ûmûûî, kana kûrega kûthithîria muntû ûmwagîru ûrîa kwagîrîte. Nteto cia kîaa cieejaga mateta, gîkaireetera mpûûrwa na kanyua gaakîo. Kîaa gîciînjagîra îrinya na mûromo jwaakîo, gîkarîîwa nî nteto irîa kîarîtie kîongwa. Nguutû irî mûrîo mono, itonyaga muntû ndeene buru. Muntû ûrîa mûthao ngûgîîne no ûmwe na muntû mwînyangia. MWATHANI nî mûnaara jûmûriku, nî kîrî we barîa baagîru bamatûkaga bakauma ûgwatiine. Itonga bithûgaanagia atî ûtonga bwaabio no bûbirigîîrie ûgwatiine, ta ûrîa nthingo cia ntûûra ithithagia. Muntû mwinyiiyia nîwe ûeejagwa gîtîîo, îndî muntû mwikumia no kûthira athiraga. Muntû ûrîa ûcokagia kîûria atîambîte kwigua ûrîa akûûrua, acokagîrwa nî nthao na akoonania waa bwaawe. Inya ya nkoro nî îtûmaga muntû akoomîrîîria mbajua, îndî muntû agakua nkoro atîgunîka. Muntû ûmûciûku nî acwaga kûmenya mantû, na nî athikagîîra ûritani. Kweejana kîewa nî kûrugûragîra muntû njîra, na gûgatûma akinya kîrî anene. Ûgambi bwa mwaria wa mbere bwigiigagua bûrî bwa mma buru, mwanka rîrîa muntû ûngî akaambîrîria kûmûûria biûria. Nkarari gatîgatîîne ga antû baîrî ithiragua na kûringa kuura. Ûgäteethia mûtaana wa nyakwe agîaga inya ta rûthingo rwa ntûûra, Îndî ûkëeja gûteta nawe, nî ûmwe na kûmwingîra oome. Muntû nî arîîjagîra kanyua kaawe, akarîîra nteto irîa aaragia. Rûûme rûrî inya; rwoomba gûkûreeteera gîkuû, kana gûtûma ûtûûra mwoyo. Nabo barîa barûmenyagîîra nî boonaga ûumithio bwaaru. Muntû ûrîa wonaga mûka wa kûgûra, eethagîrwa oonete gîntû gîkîega; na nî MWATHANI withagîrwa amûtharimîte. Nkia yaragia îgîcierencanagîîra, îndî gîtonga kîaragia na ûng'entu. Kûrî muntû ûcieethagia mûcoore wa ûngî na atî mûcoore, îndî kûrî mûcoore ûkûrûkîte mûtaana wa ng'ina wa muntû. Nî kaaba muntû arî nkîa akîthingataga ûûma, nkûrûki ya muntû kwîthîrwa arî kîaa na akîaragia ûrongo. Kûrî nkerû cia waa na mpwîî imwe nî cia gûta. Antû bamwe baikinyangaga na waa bwaao, bagacoka kûthûûrîîra MWATHANI. Muntû arî acoore babaingî rîrîa arî na bio, îndî aathîîna bakamwîrûkîra. Mûkûûjî wa ûrongo no mwanka akanûkue, gûtî rîo mûrongo agaiteethia. Antû babaingî nî bacwaga kûgwîria mûtongeeria, na gûtî we ûtîendaga gûtuma ûcoore na muntû weejanaga. Keethîra nkîa îteejagwa kinya nî antû baao rî, no acoore batîmîta? Kinya îkageria kûbakuucîîria na nteto, îtîûmba kûbacokia. Muntû ûrîa ûcwaga ûûme nî gûcienda aciendeete, nawe ûrîa ûririkanaga bûrîa aritani nî athinyaraga. Mûkûûjî wa ûrongo no mwanka akanûkue kinya gwakara atîa; mûrongo no gûkua agaakua. Kîaa gîtîbuujagîrwa nîkwîthîrwa kîrî na ûtonga bûbûnene, o ta ûrîa nkombo îtîûma kûbuîrwa îkîatha mwathi waayo. Muntû ûmûûme nî aigwataga atîkaathûûrange nî kaaba muntû ûrîa ûtîtindanagîra kinya aathangîkua. Mûthûûro jwa mûnene nî ta mûrurumo jwa ngatûnyi, na kîaao kîaawe nî ta ngai yurîrîte nyaki. Mwana ûmûriitu ka areetagîîra mûciari thîîna, nawe mwekûrû ûrîa ûkaraga agîtetagia mwene, nî ta nyomba îkuura. Aciari no bae muntû rûgai rwa nyomba na ûtonga, Îndî MWATHANI nîwe wenka ûûmba kûmwaa mwekûrû ûmûûme. Mûthao atindaga toroone, nawe mûthieene akarîîwa nî mpara. Kûûjûria maathana nî kûmenyeera ûtûûro, îndî kûrega gûtîndanîra najo nî gwicwîra gîkuû. Ûrîa ûteethagia nkîa nî MWATHANI aejaga îrandû, nawe MWATHANI akaamûrîa nîûntû bwa îthithio rîaawe. Kanûkia mwana waaku rîrîa ûrî na wîrîgîîro atî akaabua, ûkaarekeeria aûra ûkîonaga. Muntû ëethîrwa arî wa marûrû, reka agwate îkanûkia, nîûntû kinya wamûtunyûkia rîmwe, nonga ûtûûre ûmûtuunyûkagia. Thikagîîra mataaro na wigague ûrîa ûkûritanwa, naagwe ûkoomîa mûthieene. Muntû no eethîrwe arî na mîbango îmiingî nkoroone yaawe. Îndî wendi bwa MWATHANI nîbu bûûjûraga. Kîrîa antû bacwaga kîrî muntû nî kwîthîrwa arî mwîtîkua; nîûntû bûu, nî kaaba muntû kwîthîrwa arî nkîa, antû a kwîthîrwa arî mûrongo. Kwathîkîra MWATHANI nî gûtûmaga muntû atûûra ûtûûro bûbwega; atûûraga athinyaarîte na gûtî ûthûûku bûmûkinyagîra. Mûthao no aikie njara thaaniine ya irio, îndî akaremwa nî kûbiîkîra kanyua. Cûnia muntû wa tengûri, nabo barîa batîûmîi bakairitana nawe; kaania muntû ûmûûme ûntû, nawe akoomîa nkûrûki. Mwana ûrîa ûrûjaga na îthe kana akeenga ng'ina nja, nîka aciîkagîra nthao na îgi. Mûtaana waakwa woona waregana na ûritani, ûmenye kinya kaûûme karîa ûrî nako gakaathira. Mûkûûjî wa ûrongo ga acambithagia ûûma, nabo antû babaaî bagwîragîrua kwaria bûbûûî. Antû ba tengûri nî barîîkîtie gûtuîrwa bûbûûî, naayo mpûûrwa nî yetereete biaa. Ndibei nî mûcikûûrani, na ndîbei îndûru nî kîtheetha; muntû ûrîa wangaratanagua nîyo atî ûûme. Mûthûûro jûmûnene jwa mûnene nî ta mûrurumo jwa ngatûnyi; muntû ûrîa ûmûthûûragia nî gîkuû aicwagîra. Muntû ûrîa ûciathûranaga na mateta arî nkuma, îndî ûrîa ûkaraga agîtetaga nî kîaa. Mûthao atîrîmaga îgiita rîa marîma; îgiita rîa maketha acwaga gîa gûketha akaaga. Mathûgaanio ja muntû jakari ta rûûjî rûrî kîthimeene ndeene, Nî muntû ûmûûme ûûmba gûtûma jaumîra. Nî antû babaingî baugaga nî eetîkua îndî nîkû muntû mwîtîkua oonorekia? Nî kaaba aana ba muntû ûmwagîru mwîtîkua. Mûnene akîgiitaga magamba, oonaga arîa ûthûûku bunthe bûrî akabûmenya. Nûû ûûmba kuuga atî nî ûmûtheru buru nkoroone, na gûtî meeyia arî? MWATHANI nî athwîre ithimi bionthe bia waayia. Kinya mwana amenyekaga ûrîa akari na mathithio jaawe jamaagîru. MWATHANI nîwe ûeejanaga matû ja kwigua, na meetho ja kwona. Wenda toro mono ûmenye ûkaarîa ûkîa îndî waciata toro, ûtîkoroaga biakûrîa bia kûng'ana. Mûgûri akîgûra anung'unaga akiugaga, “Gîntû gîkî tî gîkîega! Gîntû gîkî tî gîkîega!” Îndî arîîkia kûgûra ageeta agiikumagia ûrîa agûrîte gîntû gîkîega. Thaabu na twiga twa goro nî bibingî, Îndî antû barîa baaragia nteto irî kîrîra nî babakai. Muntû ûrîa wîtîkagîîria kûrûngamîîra îrandû rîa muntû mûgeni gîntû kîaawe kîbuîrîte kûjûkua gîkarûngamîîra mwanka rîrîa akarîrîa Muntû ambaga kwigua mûrîo jwa gîntû kîrîa acwîte na waayia, îndî nyumeene akaigua ta mûthetu arûmîte. Rombaga kîrîra këethîra nî ûkwenda mîbango yaaku îbua; ûgatua gwîta ndweene, romba mataaro kuuma kîrî antû baboome. Muntû wa nguutû atîûmba gwîka ûntû bwa witho; tontû bûu ciathûrane na barîa beendeete kwaria mono. Muntû ûrîa ûrumaga îthe kana ng'ina athiraga atîîrîgîrîte ta ûrîa taawa yooragîra muunduune jûmûnene. Ûtonga bûtî bwa kûthithinîra bûthiraga o na mpwîî. Ûkorouga, “Nkairîîria.” Eteera MWATHANI, na agaagûteethia. MWATHANI athwîre ithimi bionthe bia waayia. MWATHANI nîwe ûmenyaga ûrîa ûtûûro bwa o muntû bûgaakara; muntû na bwaawe atîûmba kûmenya ûrîa ûtûûro bwaawe bûgaakara. Muntû ûrîa wathûragîra Mûrungu gîntû atîambîte kûthûgaania bwega agacoka kûgarûka ka aitheekaga wengwa na mûciîtio jwaawe. Mûnene ûmûûme aathûraga antû barîa baaî kuuma kîrî barîa beega, akabakanûkia. Nkoro ya muntû nîyo taawa îrîa MWATHANI amûrîkaga nayo muntû ndeene. Mûnene atûûragua waathaniine nî ûûma na îota na kûthithanîria ûrîa kwagîrîte. Inya ya antû babeethî nîyo îtûmaga beekîîrwa, mbuî nacio igatûma akûrû bagwatîrwa nthoni. Mpûûrwa cia ngûma nî ithiragia ûthûûku; ûrûrû bwa îkanûkia nî bûtheragia nkoro. O ta ûrîa MWATHANI atongagîîria rûûjî ûrîa akwenda, noou atongagîîria mathûgaanio ja mûnene ûrîa akwenda. Muntû oonaga mîîtîre yaawe yonthe nî îmîega, îndî MWATHANI nîwe ûmenyaga bûrîa bûrî nkoroone. Kûthithia mantû ja ûûma na ja waagîru nîbio MWATHANI eendeete nkûrûki ya kûritîrwa kîgongwana. Rwikumio na gûciîkîîra nîbio bitongagîîria barîa baaî, na bûu nî meeyia. Antû barîa babangaga mantû jaao nî boonaga ûtonga bûbwingî; îndî barîa baritaga ngûgî ciaao na mpwîî-mpwîî, batûûraga thîîneene. Ûtonga buumanîtie na kwaria ûrongo bûthiraga ta îme riûene, ningî nî mûtego jwa gîkuû. Antû babaaî bakoondoragua nî ûthûuku bwaao, nîûntû nî baregeete kûthithia mantû ja îota. Mîîtîre ya barîa barî maatia nî îmîkîîgamu, îndî mîîtîre ya barîa atheru nî îmîrûûngamu. Nî kaaba kûraara rûgitoone rwa nyomba antû a kûraara nyomba îmwe na mûka wa mateta. Muntû ûmûûî airîragîria mantû jamathûûku akî, na gûtî muntû aigagîîrua kîaao. Îkanûkia rîa muntû wa tengûri nî rîritanaga barîa batîûmîi; kûritana muntû ûmûûme nî kûmwonagîîra ûûme. Mûrungu, we Ûrîa Mwagîru, nî oonaga mantû jonthe jarîa jathithagua mîciî ya barîa baaî, na no kûbathiria abathiragia. Muntû ûrîa ûregaga kwigua nkîa rîrîa îkûmûkaîra, kinya we atiigîîgua rîrîa agaakaya arî na thîîna. Kîewa kîeejani na witho nî kîthiragia mûthûûro; marûrû jamanene nî jabooragîrua na kîewa. Barîa baagîru ka bagwîragua boona ûûma bûkîthithua, îndî barîa baaî ka baigagua bûbûî. Muntû ûrîa ûtigaga kûthithia mantû jarî kîrîîkî, acionaga gwa akuû. Muntû ûrîa wînganaga na mîago ya nthî aejaga nkîa; ûrîa wendeete ndibei na irio bia goro atîkorotonga. Antû barîa baaî nîbo bakanûkagua antû a barîa baagîru; barîa ndemi nîbo bakanûkagua antû a barîa aathîki. Nî kaaba gûtûûra rwanda wenka, antû a gûtûûrania na mûka mûteti ûtîng'anagîrwa. Muntû ûmûûme atîagaga ûtonga nja yaawe, îndî kîaa kînyangagia biaakio. Muntû ûrîa ûcwaga mantû ja îota na wiganagîîrua kîaao nî oonaga ûtûûro bûbwega na akagîa îgweta. Mûtongeeria ûûmûûme oomba kwithûkîra ntûûra îrî na inya mono na agakoboranga biitiiro bibiriku birîa antû beerîgîîrîte bikaaboonokia. Muntû ûrîa ûmenyagîîra mantû jarîa aaragia atîtonyaga thîînene. Muntû mwikumia na wa tengûri eetagwa “Ntûrîka,” athithagia mantû na ûgîti na rwikumio. Mûthao ooragagwa nî kwirirîria nîûntû atîendaga kûringithia ngûgî na njara ciaawe. Atindaga airirîrîtie into biaitha, Îndî muntû ûmwagîru aeejanaga na magi. MWATHANI atîendaga kwona kîgongwana kîa muntû ûmûûî ningî rîrîa kîgongwana ta kîu kîriti na yerekeeria rîrîthûûku, agakîthûûra nkûrûki. Nteto cia muntû wa ûrongo gaciûragîria, îndî nteto cia muntû wa mma nîcio itûûraga kûririkanwa. Muntû ûmûûî atîendaga kûmenywa ûrîa akari, îndî muntû ûmwagîru atîkîraga mantû jaawe jamenyeka. Muntû atîûmbana na ûûme bwaawe kana kîrîra kîaawe kana nkuagaya ciaawe MWATHANI atîkwenda. Muntû oomba kûthuranîra mbarathi ageeta ndweene, îndî MWATHANI nîwe weejanaga ûûmbani. Kaaba kûgîa na riîtwa rîrîega nkûrûki ya kûgîa na ûtonga bûbwingî, ningî nî kaaba kwendwa nî antû nkûrûki ya kûgîa na fetha na thaabu. Nkîa na gîtonga barî ûntû bûmwe bûrîa bûbang'ananagia; bonthe nî MWATHANI ûboombîte. Muntû ûmûûme oonaga ûgwati bwîjîte agaiciitha, îndî kîaa gîîtaga na mbere mwanka gîgatonya thîînene. Muntû ûrîa wathîkagîra MWATHANI na akainyiiyia nî atongaga, na akaeewa gîtîîo na agatûûra îgiita rîrîraaja. Ûtûûro bwa barîa baaî bûkari ta njîra yûjûri miigua na mîtego îndî ûrîa wimenyagîîra atîcemanagia na mantû ta jau ûtûûroone bwaawe. Ritana mwana ûrîa abuîrîte gûtûûra, na kinya aakûra atîûrîrua nî ûritani bûu. Gîtonga kîathaga nkîa, na mwîrandû nî nkombo ya ûrîa ûmweete îrandû. Muntû ûrîa ûaandaga mbeeû ya ûthûûku kîrî bangî, nî thîîna eethagîrwa agiicwagîra, na kûiinyanîîria kwaawe gûgaakinya mûthia. Muntû ûrîa wiganagîîrua kîaao, na akarûmia nkîa biakûrîa, nî atharimagwa. Ûkeenga muntû wa tengûri akauma akuî naagwe, nî kûgîîjaga ûboreri, na gîtuma na mateta bikathira. Muntû ûrîa ûrî nkoro înjega na waaragia nteto cia kûguna, nîwe ûeejaga mûcoore wa mûnene. MWATHANI eendaga ûûma bûtûûra, îndî nteto cia ûrongo akaregana nacio. Mûthao aigwatagia akiugaga atîrî, “Kûrî na ngatûnyi oome”, kana “Ndaumagara nkooragîrwa njîreene.” Rwaria rwa mûka mûthûngîîri nî ta îrinya rîrîraaja; barîa MWATHANI athûûri nîbo, nîbo bagûûjaga ku. Nî wîthîre bwa kaana kûthithia mantû ja waa, îndî îkanûkia rîa kathanju nî rîtûmaga gakarekana na waa bûu. Muntû ûrîa ûiinyagîîria nkîa nîkenda atonga na akaeejana biewa kîrî itonga, agatuîka nkîa. Kinda gûtû wigue nteto cia ûûme, na ûthingatage ûrîa ngûkûritana. Nîkwîthîrwa nî bûbwega kwîthîrwa ûkîîmenyaga, na ûkoombaga kwiririkanaga cionthe rîrîa ûkwaria. Ndîkûritana cio kinya gwe nandî, nîkenda ûûmba gwîtîkia MWATHANI. Nî mma nî nkwandîkîrîte njuno mîrongo îthatû cia ûûme, cia gûgûtaara na gûkwaa kîrîra. Ndîkûritana nteto ciongwa ûrîa ikari, kenda ûûmbaga gûcokia ûrîa kwagîrîte woorua kîûria. Ûkoroiinyîîria nkîa tontû nî nkîa, kana ûiinyîîria antû batî-kîene magambeene. Nîkwîthîrwa MWATHANI akabateteera îgambeene na abarwîrîîre kîrî barîa babaithûkagîra. Menya ûtuma ûcoore na muntû ûthûûrangaga na mpwîî, kana wîtania na muntû wa marûrû, ûtîkeeje kûgwata mîîtîre yaawe, witonyia thîînene. Menya ûtuîka wa barîa bacieejanaga kûrûngamîîra marandû ja bangî, nîûntû ûkëeja kûremwa nî kûrîaa, bagagûtuunya kinya gîtanda ûmamîrîte. Ûkorogarûra mwanka jwa kîthaka ûjûritarita arîa jûtwîre jwîki nî biûjûjû bieenu. Ûkoona muntû ûkûmenya ngûgî yaawe bwega, ûmenye akaarigania na gûtumîkîra anene antû a gûtumîkîra antû batî na gîtîîo. Ûkëeja gûkara nthî kûrîîjanîra na mûnene, ûkórîrua nûû ûkûrîîjanîra nawe; wëethîrwa ûrî muntû wa kîu, wigwate. Ûkárîa irio biu biaawe na ûkîa nîûntû oomba kwîthîrwa nîka agûkûgeria nabio. Ûgáciîkîra ngiitû ûgîcwaa ûtonga wee muntû ûmûûme ûkûûmba kwithimîra ngûgî. Tontû ûkîringia ûtonga meetho akî, nî bwîtîre; bûgakara teeka bwauma mathagu bwabuurûka. Ûkárîa biakûrîa bia muntû wa ngoga kana wirîrîîria biakûrîa biaawe bibithongi. Nîkwîthîrwa kinya agakwîra “Rîa na ûnyue”, nkoroone yaawe tîu akwenda. Ûkaarigania na gûtaîka irio biaawe birîa ûrîte, na rwaria rûrûthongi rûrîa ûmwarîrîtie rwee rwa ûtheri. Ûkáinogia ûkîarîria kîaa, nîûntû kîo nooka gîkaamaria ûûme bwa nteto ciaaku. Ûkoroogarûra mwanka jûrîa jûtwîre jwîki kuuma tene, kana ûjûkia ithaka bia aana batî na aciari. Nîkwîthîrwa MWATHANI nîwe mûkûûri waao na arî inya, na akaarwaa naagwe arî rûteere rwaao. Gwaataga ûritani na ûthikagiîre bwega nteto cia kîrîra. Ûkárega gûkanûkia mwana; uuga ûtimûcûnia nîûntû kathanju gatîûragaga mwana. Waamûcûnia na kathanju, ûkaamwonokia kuuma gîkuûne. Mwana waakwa, rîrîa ûkoomîa, nkaagwîrua. Ngaakena mono rîrîa nkaigua ûkîaria mantû jaagîrîte. Ûkáirîrîria gûkara ta eeyia; îndî gwe îta na mbere kwathîkagîra MWATHANI magiita jonthe. Wäthithia ûu ûkeethîrwa ûrî na ûtûûro bûbwega nyumeene, na ûtîkoroaga wîrîgîîro. Gwe mwana waakwa thikîîra ûgîe ûûme, na ûmenyeere mantû jegiî ûtûûro bwaaku. Ûgátuma mûûrû na antû barîa banyunyaga mbogita kana barîa barîîjaga mpûûna. Nîkwîthîrwa barîa banyunyaga mbogita na barîa barîîjaga mpûûna, bariganagia na kûthîîna. Ûthao no bûtûme muntû akathirîrwa kinya nî nguû cia mwîrî. Igagua bwa aciari baaku nîûntû nîbo baagûciarîre, na ûkaabamena baatindira. Cwaaga ûûma na ûûme, na kîrîra, na ûmenyo, na waabioona ûkábirekeeria. Mûciari wa mwana ûmwega nî eethagîrwa arî na gîkeno gîkînene, ûrîa ûgîîjaga na mwana ûrî na ûmenyo nî agwîragua. Reka abaagu na nyakwe bagwîrague, tûma nyakwe akenage nîgwe. Mwana waakwa, igagua ûrîa ngûkwîra, na ûthingatage mîîtîre yaakwa. Ririkanaga atî mûka mûmaraya nî îrinya rîa kûûrîra; mûka mûmaramari nî mûtego. We akabagîra muntû ta ûrîa mûtuunyani akabaga, na agatûma arûme babaingî bata nja ciaao. Nûû ûtûûraga athangîkîte? Nûû ûtûûraga aithikîîrîte? Nûû ûtûûragia thaanga? Nûû ûtûûraga kûnung'una? Nûû ûtûûraga gwîkîrwa ngûma ûtheri? Nûû ûtûûraga atuunîîtie meetho? Nî muntû ûrîa ûtindaga kûnyua ndibei; ûrîa ûnyunyaga ndibei cia mîthemba yonthe. Menya wigua ûkîa bwa ndibei woona ûrîa îrî întuune, îgîkengakengaga îrî gîkombeene, kana îkîmerûka bwega. Mûthieene ndibei îrûmanaga ta njoka; îkaratha muntû ta arûmi nî kiua. Nyumeene îtûmaga ûkoona marwîrwî, na ûkathûgaania mantû jatîagîrîte. Ûgaaciigua ta muntû ûrî îrieene gatîgatî, ûkwegegua arî gîtarûûne. Naagwe ûcokaga kuuga atîrî, “Nî bandingîte, îndî gûtî u mbigîîtue; nî bampûûrîte îndî ntîkwigua mûrimo. Rîrîa ngookîîra, ngeeta gûcwaa îngî mînyue.” Ûkáirîrîria gûkara ta antû babathûûku, kana wirîrîria gûtuma mûûrû nabo, tontû bo bathûgaanagia mantû ja kûthangîkia bangî akî, na baaragia nteto cia kûreeta thîîna akî. Nja yaakagwa na ûûme, na îgatûûrua nî ûmenyo. Nabu ûmenyo bûûjûragia nyomba cia nja îîu na into bibithongi na bia goro. Nî kaaba ûûme nkûrûki ya inya ûmenyo bûkûrûkîîte inya înene. Muntû abuîrîte gwîta ndweene aathi kîrîra bwega, nîkenda oona ûûmbani, abuîrîte kwîthîrwa arî na amwathi kîrîra babaingî. Kîaa gîtîûmba gûciûra mantû ja ûume, kana kîona bwa kuuga kîameene. Muntû ûrîa ûbangaga ûthûûku eetagwa muntû wa thanga. Kûbangîra bangî ûthûûku nî meeyia ûrîa ûthithagia ûu eetagwa ngîti. Ûkoona ûtîkwirikîria îgiita rîa thîîna ûmenye gûtî kainya ûrî nako. Tuunyûkagia barîa beetîte kûûragwa na woonokagie barîa batuîri kûûragwa batî na maatia. Kinya waciîra atî, “Ntîkûmenya ûrîa ûntû bûbû bûkari,” Mûrungu ûrîa ûmenyaga mathûgaanio ja muntû nî akûmenya mathûgaanio jaaku. Agaakûrîyia kûringana na mathithio jaaku. Mwana waakwa no ûrîe nainchû nîûntû nî înjega, rûrua rwa kîgwaa kîa nainchû rûrî mûrîo. Ûu no u ûûme bûkari kîrî muntû ûrîa ûrî na bu, arî na wîrîgîîro bwa ûtûûro bwa nyumeene. Menya ûkabîra muntû ûmwagîru nja yaawe ûrîa barîa baaî bathithagia kana withûkîra nja yaawe, nîkwîthîrwa muntû ûmwagîru kinya akagitara mainda jang'ana, atîgûûjaga buru. Îndî muntû ûmûûî akiindagwa nî ûthûûku buru. Menya ûgwîrua woona mûnthû waaku agiitara kana ûkena woona atonya thîînene, MWATHANI atîkeeje kwona ûntû bûu athûûra atigana na kûmûkanûkia. Menya ûkîra barîa baaî kana ûcwaa gûkara tabo, nîkwîthîrwa mwîyia atî wîrîgîîro bwa nyumeene; na ûtûûro bwaawe nî ta taa yooretue. Mwana waakwa, athîkagîra MWATHANI na mûnene, na ûgákara ta ndemi îrîa îtîbaathîkagîra; tontû bobaîrî boomba kûreeta îkanûkia ntûti, nûû ûûmba kûmenya nî îkanûkia rîa mûthemba jûrîkû bakareeta? Iji ithingatîte kinya cio nî njuno cia antû baboome. Gûtîagîrîte kwendeera antû bamwe ûkîgiita îgamba. Muntû ûrîa wîraga muntû ûmûthûûku, “Ûtî na maatia”, muntû ûu arumagwa nî antû na akathûûrwa nî mîgongo. Îndî agambi barîa bakanûkagia muntû ûrî na maatia nî bonaga mawega na bakaingîîrwa nî itharimo. Îcokio rîrî na ûûma nî rîreetaga ûcoore. Amba ûthuranîre mantû ja oome na ûrîme miuunda yaaku mbere ya gwaka nja. Menya ûkûjîîra mûtûûri waaku mantû ja ûrongo kana waria ûrongo. Ûkorouga atî, “Nkaamûthithîria ûrîa anthithîrîtie nkairîîria mûthithîrie ûrîa anthithîrîtie.” Ndaakûrûkîîrîte muundeene jwa kîthao; muundeene jwa mîzabibû jwa muntû ûmûriitu. Naju rî, jwojûri matî ja miigua, na jwakunîkwa nî mûthûûnkî. Naru rûthingo rwaju nî rwamomokangi. Naani ndoona mantû jau nî ndaathûgaanîrie bwaajo na ndîrairitana kuumania najo. Ûkëeja kûmenyeria gatoro na kûmamamamaga, ûnogoki ûtîkûringithia ngûgî, ûkîa bûgaakwithûkîra ta mwamba ûrîe thîîna ta muntû ûmûtae. Njuno iji kinya cio nî cia Solomoni, nacio ciothûranîrue na iraandîkwa nî tûrani twa Hezekia, mûnene wa Juda. Mûrungu eekagîîrwa nîûntû bwa mantû jarîa aithîte, nabo anene bageekîîrwa nîûntû bwa mantû jarîa boonanagia. Kûrî inya mono kûmenya mathûgaanio ja mûnene nîûntû jarî kûraaja mono na ja antû bangî o ta ûrîa îgûrû rîrî kûraaja na nthîgûrû. Athûranaga mûthetu na fetha nîkenda mûturi oona gîa kûthithagia into nakîo. Ebaebanîria mûnene na antû babaaî, nabu waathani bwaawe bûkagîra. Ûgaaciimbaimbagia mbere ya mûnene, kana ûcionanagia ta ûrî muntû ûmûnene. Tontû nî kaaba gwikua gîtîîne gîkînenanene nkûrûki ya kûritwa gîtîîne, muntû ûngî agîkarîra. Ûkámatûkanga kûthitanga muntû ûngî, nîûntû bwa ûntû bûrîa woona arî nabu, nîûntû akëeja gwiteteera akoonania ûntû bûu tî bwa mma, nîgwe ûcokerwa nî nthao. Waateta na mûtûûri waaku, îka mantû jau jarî witho, nîûntû weeta ûkîaragia, barîa bakajaigua boomba gûgûcambithia na riîtwa rîaaku rîgeeta na mbere kûthûûka. Kiugo gîkîega kîarîtue rîrîa rîagîrîte gîkari ta mbicha cia matuunda ja thaabu igemetie thaani ya fetha. Ûntû bûrîa muntû ûmûûme akanagia muntû akaigua bûkari ta kîmata kîa thaabu kana gîntû kîa goro gîa kwigemia nakîo. Mûtûmwa mwîtîkua atûmaga barîa bamûtûmîte baiigua bwega ta ûrîa tûûjî twa mpio tûringaga nyoonta îgiita rîa maketha rîrîa kwarîte. Muntû ûrîa ûtindaga gwikumia atî akaeejana kîewa na atîeejane, akari ta matu na ruuo rûtî ngai. Kwaria na ûboreri no gûtûme mûnene ageetîkîîria ûrîa ûkuuga; kanyua gakeega no gatûme mantû jarî na inya jombîka. Ûkëeja kwona nainchû, rîa îng'anîîrîte, warîa înyiingî mono, no gûtaîka ûgaataîka. Menya wîtaga kwa mûtûûri waaku rîonthe, atîkeeje kûnoga nîgwe akûthûûra. Kûrita ûkûûjî bwa ûrongo ûkîthûûkia muntû ûngî, nî ta kûmûringa na nchûgûma kana kûmûtema na rûchiû kana kûmûratha na mûgwî. Gwîka wîrîgîîro kîrî muntû ûtî mwîtîkua îgiita rîa thîîna, nî ta kûrîa irio na îîgo rîajîtue kana gwîta na kûgûrû kweneetie. Kwinîra muntû withikîîrîte nî ta kûmûrita nguû îgiita rîa mpio kana kûmwîkîra chumbî kîrondeene. Mûnthû waaku ëethîrwa arî na mpara mûrûmie biakûrîa, na eethîrwa arî na nyoonta mûkundie biakûnyua. Wathithia ûu, ûgaatûma mûnthû waaku acokerwa nî nthao, nawe MWATHANI agaakûrîaa. O ta ûrîa ruuo rûrîa ruumaga bwa ûrîo rûreetaga ngai, no u nguutû ireetaga rûmena kîrî antû. Nî kaaba kûraara rûgitoone rwa nyomba antû a kûraara nyomba îmwe na mûka wa mateta. Nteto injega kuuma nthîgûrû ya kûraaja nî ta rûûjî rwa mpio kîrî muntû ûrî na nyoonta. Muntû ûmwagîru ûrîa ûrekagîîria antû babathûûku bathithia ûrîa bakwenda akari ta kîthima gîkunîtue. O ta ûrîa bûtî bûbwega kûrîa nainchû înyiingî no ta u bûtî bûbwega gûcwaa mono gwîkîîrwa nî antû. Muntû ûtîkûûmba gwikania ûntû akari ta ntûûra îkobori rûthingo yatigwa werûûne. O ta ûrîa nkamia îtîonoraga thaano kana ngai yura îgiita rîa maketha nîu kîaa gîtîbuîri kûewa gîtîîo. O ta ûrîa gacîncîgîrî kana mûgûrû ibuurûkaga itîgûkirîîria amwe, nîu kîrumi gîtî na gîtûmi gîtîûmba kûgwata muntû. Mbarathi yathagwa na kîboko, ntigiri îkaathwa na mûkanda jwa nyiûrû nakîo kîaa kîathagwa na mûthanju. Menya ûcokia kîûria kîûrîtue na waa ûtîkeeje gûkara ta kîaa kinya gwe. Kîûria kîa waa gîcokagua ûrîa gîkari, kîaa gîtîkeeje gûciona ta kîûmîi. Gûtûma kîaa gîîta gwikia ntûmwa nî ûmwe na kwigiita magûrû kana kûnyua ûrogi. Ûkëethîrwa kîonje no gîîte na magûrû jaakîo jamoonju, kinya kîaa no kîarie na njuno. Kwaa kîaa gîtîîo no ûmwe na kwogeera iiga gîkûtheene. Kîaa gîkîgeria gûtumîra njuno rwarieene rwaakîo, nî ta muntû wogiti akîgeria kwirita mwigua njareene. Muntû ûrîa weejaga kîaa o kîrîa aroona ngûgî, akari ta mûthoogi ûrîa ûrathaga atîkûmenya kîrîa akûratha. Muntû ûrîa ûcokagîra mantû ja waa akari ta kurû îrîa îtaîkaga îgacoka kûrîa mataîka jaayo. Kûrî na wîrîgîîro kîrî kîaa nkûrûki ya muntû ûrîa ûcionaga arî ûmûûme, îndî arî kîaa. Mûthao aigwatagia akiugaga atî, “Kûrî na ngatûnyi oome! Ngatûnyi îrî njîreene!” Mûthao akaraga akîgarûkaga gîtandeene ta mûrango jûkîgarûka biûmeene. Mûthao no aikie njara thaaniine ya irio, îndî akanoga mbere ya abiîkîra kanyua. Mûthao acionaga arî ûmûûme nkûrûki ya antû babaingî barîa bacokagia biûria bwega. Muntû ûrîa ûtonyagîîra mateta jaitha, akari ta muntû ûrîa ûtirimanaga na kurû njîreene akamîgwata matû. O ta ûrîa muntû wa nthû aceethaga na inyinga bia mwanki na kûgera mîgwî ya ûbai, nîu muntû akari ûrîa waîîragia muntû ûngî agacoka kûmwîra “Ka ngûceethaga.” O ta ûrîa mwanki jwooraga jwaaga nkû, nîu mateta jathiraga arîa gûtî na nguutû. O ta ûrîa makara kana nkû bitumagîrwa gwakia mwanki, nîu muntû ûrîa uunjagîîra bangî arwithanagia antû. Rûguutû rwendi ta biakûrîa bibithongi, gûtî we ûtîendaga kûrwigua. Muntû ûrîa waragia nteto injega îndî arî na ûthûûku nkoroone, nî ûmwe na nyongû ya yûmba yeereretue na fetha. Muntû ûmûthûûku aithanagia ûthûûku bwaawe na rwaria rûrwega na aijî bûrîa bûrî nkoroone yaawe. Kinya akaaria bûbwega atîa ûkámwîtîkia, nîûntû oojûri ûthûûku. Kinya akageria kwithania ûthûûku bwaawe, no bûkaumîra bwonwe nî antû. Muntû ûrîa wînjagîra ûngî îrinya, agûûjaga ku wengwa, na ûrîa wingiritagîria ûngî iiga nîwe wingiritagîrwa nîrîo. Ûtîûmba kwayia muntû ûtîmûthwîre; naku gûkaathîrîîria muntû kwa ûrongo nî kûreetaga thîîna. Ûkorweja gwikumia nîûntû bwa mantû jarîa ûkaathithia rûûjû nîûntû ûtiijî ûrîa gûgakara rûûjû. Menya wigonga wengwa, reka antû bangî bakûgonge. Kûthangwa nî kîaa nî gûkûrito nkûrûki ya iiga kana mûthanga. Mûthûûro nî jûmûthûûku na marûrû nî jamaaî, îndî rûriitho gûtî muntû wa kûrûûmîîria. Nî kaaba gûtetua werûûne, antû a kwendwa na witho. Mûcoore kinya agakûringa atîîthagîrwa arî na ûthûûku, îndî mûnthû agagûcûnca imenyeere kûrî na ûgwati. Muntû akanyira atîenda kinya nainchû îndî muntû ûrî na mpara, kinya gîntû kîrî ng'ana kîrî mûrîo. Muntû ûrîa wîrûkagîra nja yaawe akari ta nyoni îrîa îîrûkagîra gîtara kîaayo. Maguta na marashi nî bigwîragia nkoro, îndî mathûgaanio jathangîkagua nî mîthangîko. Ûkórîrua nî acoore baaku kana acoore ba aciari baaku. Menya ûmatûkaga nja yeenu magiita jonthe gûteethua ûrî na thîîna Nî kaaba mûtûûri ûrî akuî naagwe nkûrûki ya mûtaana wa nyakwe arî kûraaja naagwe. Mûtaana waakwa, gîa ûûme nabu bûu bûkaangwîria, na mbone bwa gûcokeria barîa bakûmenaga. Muntû ûmûûme oonaga ûgwati bwîjîte akabwebera, îndî kîaa gîîtaga mwanka gîgaitonyithia thîîneene. Jûkagia nguû ya muntû ûrîa ûrûngamagîîra îrandû rîa muntû atiijî, ûmîîkage mwanka rîrîa akarîaa îrandû rîa mûgeni ûu. Muntû ûrîa ûrookaga rûkîîrî kainda kwîra antû bookîîre barî toroone, akaraga ta akûbaruma. Mûka ûrîa ûtetaga rîonthe akari ta ngai îkuura mûthenya junthe. Kûgeria kûmûkiria nî ûmwe na kûgwata ruuo kana kûgwata maguta ja kûnyuurûka na nkuundi. O ta ûrîa chuuma inooraga chuuma îngî, nîu muntû aritanagwa nî antû bangî. O ta ûrîa mûrîmi wa mîkûû arîjaga nkûû ciaaju, nîu muntû ûrîa ûmenyagîîra mwathi waawe aeejagwa gîtîîo. O ta ûrîa muntû ategaga rûûjîîne akoona ûthiû bwaawe, nîu mathûgaanio ja muntû joonanagia ûrîa akari. O ta ûrîa gwa akuû gûtîng'anagia akuû, nîu meetho jatîng'anagia kwona. Fetha na thaabu bitheragua nî mwanki; muntû nawe amenyekaga ûrîa akari kuumania na nkuma yaawe. Kinya ûgatetia kîaa gîkainya ta ûrîa mpempe ciûûragwa na ntîrî, waa bwaakîo bûtîthira. Menyagîîra ndîîthia ciaaku; cia mbûri na ng'ondu na ng'ombe, nîûntû ûtonga bûtîtûûraga, na kinya waathani bûtîtûûraga mwanka kenya. Rîrîa nyaki yaathira, îngî îgîkinya kuuma, tuujaga îria irîmeene. Nacio ng'ondu îgakwonagîra nguû, na weendia mbûri igakwonera mbeecha cia kûgûra ithaka. Ningî mbûri ciaaku igaakamagwa îria rîa gûkûng'ana amwe na nja yaaku, na kinya rîa kûnyuuwa nî nthûûmba ciaaku cia aka. Antû babaaî bamatûkaga gûtî we ûbeengîte, îndî antû babaagîru bomîîrîtie ta ngatûnyi. Nthîgûrû ya antû ndemi yaathagwa nî athani babaingî. Îndî nthîgûrû ya antû baboome na barî kîrîra, îkaraga kindaajî îgiita rîrîraaja. Mûnene ûrîa winyagîîria nkîa nî ta ngai îrîa îkondoragia imera gûkagîa mpara. Antû barîa batîthingataga waatho, nîka beekagîra barîa baaî inya, îndî barîa baathîkagîra waatho, nî ta kûrwaa barûjaga na barîa baaî. Antû babaaî batiijî mma nîmbi, îndî barîa bathingataga MWATHANI nî baijî bwega mma nîmbi. Nî kaaba nkîa îrî na mîîtîre îmîega, nkûrûki ya gîtonga kîrî na mîîtîre îmîthûûku. Mwana ûrîa ûthingataga jarîa aritani nî ûmûûme; îndî ûrîa ûriûnganagia na antû ba ûtheri nîka eekîrithagia îthe nthao. Muntû ûrîa wongagîîra ûtonga bwaawe na njîra ya gûkoobithania nîkenda oona mpongeeri, oothûranagîria muntû ûrîa wigagîîrua nkîa kîaao ûtonga bûu. Muntû ûrîa ûtîathîkagîra maathana, kinya maromba jaawe nî jamatengûre. Muntû ûrîa ûtûmaga muntû ûmwagîru atonya maatieene, akagwa kinya maatieene jau wengwa; îndî muntû ûrîa ûtî îgi akoona kiigai gîkîega. Gîtonga gîcionaga kîûmîi mantûûne jaakîo îndî nkîa îciûki yagîtega nî îmenyaga mantû jaakîo mono. Nî kwîthagîrwa kûrî na ûkumio na gîkeno rîrîa atongeeria babaagîru bakwaathana, Îndî antû beetaga gwiciitha rîrîa antû babaaî bajûkia waathani. Muntû ûrîa withanagia maatia jaawe atîtûûra bwega, Îndî muntû ûrîa umbûraga meeyia agatigana najo, Mûrungu nî amwigagîîrua kîaao. Kîtharimo nî kîrî muntû ûrîa wathîkagîra MWATHANI magiita jonthe; Îndî muntû ûrîa ûûmagia nkoro yaawe no kûthira akathira. Mûnene ûrîa winyagîîria nkîa akari ta ngatûnyi îkûruuma kana ndûû îgûcwaa gîa kûrîa. Mûtongeeria ûtî na ûûme athanaga akiinyagîîria bangî na ûng'entu; îndî mûtongeeria ûrîa ûtîendaga waayia aathanaga îgiita rîrîraaja. Muntû ûrîa ûûraganîte agatûûra athînîte nkoro, na amatûkîte mwanka rîrîa agakua. Muntû ta ûu atîbuîri gûteethua. Muntû ûrîa ûrî mîîtîre îmîega atûûraga kiindajî îndî muntû ûrîa ûrî mîîtîre îmîthûûku atonyaga thîîneene ntûti. Muntû ûrîa ûrîmaga akethaga irio bibingî, îndî muntû ûrîa ûtindagîra ngûgî cia ûtheri akaathîîna. Muntû mwîtîkua atûûraga ûtûûro bûbwega, îndî ûrîa ûcwaga ûtonga bwa mpwîî agakanûkua. Tî bûbwega kûgiitîra muntû îgamba ûkîmwendagîîra, muntû oomba kûgiita îgamba bûbûûî nîûntû bwa kûrûmua gantû. Muntû wa ngoga acwaga ûtonga akî, na atîmenyaga ûkîa bwoomba kûmwîjîîra. Muntû ûrîa ûkaanagia muntû ûngî mantû, muntû ûu nî acokaga kwendwa nî muntû ûu nkûrûki ya muntû ûrîa ûmûkaathaga akî. Muntû ûrîa wiyaga into bia îthe kana ng'ina akîthûgaanagia bûu tî wamba, atî mwanya na aamba bangî. Aciendi bacwagîra bangî thîîna, barîa beetîkîtie MWATHANI bakaatharimwa. Nî waa gûciîra atî nî wenka ûkûmenya, îndî muntû ûrîa ûthingataga kîrîra kîa barîa boome atîonaga ûgwati. Muntû ûrîa ûteethagia nkîa atîrîîjagwa nî thîîna; îndî muntû ûrîa ûtîteethanagia arumagwa nî babaingî. Rîrîa antû babaaî bakwaathana, antû nîka bamatûkaga waathani bwaao bwathira, antû babaagîru nî baathanaga kaîrî. Ûkoona muntû akanua ûntû magiita jamaingî atîkwigua, eejaga gûtonya thîîneene atîûmba gûteetheka. Rîrîa antû babeega bakwaathana antû nî bagwîragua, îndî rîrîa barîa baaî bakwaathana antû nî barîîjaga thîîna. Mûtaana ûrîa weendaga kwathwa kîrîra nî agwîragia aciari baawe, îndî mûcoore wa amaraya athiragîria into biaawe kîrî bo. Mûnene ûrîa weendeete mantû ja îota nî atûmaga mûgongo jwaawe jûgîa inya; îndî mûnene ûrîa weendeete nkukumo nî athûûkagia nthîgûrû yaawe. Muntû ûrîa ûgongaga muntû ûtîagîrîte kûgongwa nîka amûtemagîra njîra ya kûûra. Muntû ûmûûî athiragua nî meeyia jaawe, îndî muntû ûmwagîru akaraga agwîrîîtue. Muntû ûmwagîru nî amenyagîîra kûthithîria nkîa mantû ja mma, îndî muntû ûmûthûûku atîtindanagîra na mantû ta jau. Antû ba tengûri bamuuntagia ntûûra mwanki îndî barîa boome nî bareetaga thîîrî. Rîrîa muntû ûmûûme akûgambana na kîaa kîaa no kûtheka kîthekaga, gîkîrumanaga na kûringîra antû gîtuma. Ooragani nî bathwîre muntû ûtî îgi, bagacwaa ûrîa bamûûraga. Kîaa kîathûûra gîtûrîkagia mûthûûro buru, îndî muntû ûmûûme nî aigwataga athûûra Mûtongeeria ûrîa ûthikagîîra ûrongo rîrîa akwaathana, barîa atongeeretie bakaa arongo. Nkîa na barîa bainyagîîria nkîa bang'ananîtue nî ûntû bûmwe: bonthe baeejagwa weerû nî MWATHANI. Mûnene ûrîa ûgiitagîra nkîa îgamba na njîra îrîa yagîîrîte, waathani bwaawe nî bûtûûraga bûrî kindaajî îgiita rîrîraaja. Gûkanûkia mwana ûntû nî gûtûmaga akagîa ûûme, îndî mwana ûtîkanûkagua, nî areetagîra ng'ina nthao. Rîrîa antû babaaî bakwaathana, meeyia nî joongeerekaga, îndî antû babaagîru batûûraga mwanka bakoona bau baaî bakîthira. Ritana mwana waaku mîîtîre îmîega naagwe ûkoona thîîrî ûkarage ûgwîrîîtue, Arîa MWATHANI atiijîkeene waatho bûtîathîkagîrwa, îndî kîtharimo nî kîrî barîa bathikagîîra Waatho. Nthûûmba îtîathîka na biugo akî; nîûntû kinya îkamenya ûrîa ûkwenda, atîthithia u. Kûrî na wîrîgîîro kîrî kîaa nkûrûki ya muntû ûrîa waaragia nteto atîambîte kûthûgaania. Wanaania nkombo yaaku kuuma waaneene bwaayo, mûthieene îkeenda kiigai. Muntû wa mûthûûro nî areetagîîra antû mateta, na muntû wa marûrû nî atonyaga meeyiene. Wikumia bwa muntû nîbu bûûraga nawe, îndî muntû ûrîa winyiagia nî oonaga îgweta. Muntû ûrîa ûteethagia mwamba kwiya nîka aithwîre wengwa; kinya akanyuithua muuma gûtî u aumbûra. Ûgátonya mûtegoone jwa gûkîraga antû bangî îndî weetîkia MWATHANI ûgaatûûraga kiindajî. Antû babaingî nî baciendithagia kîrî mûtongeeria; îndî îota riumaga kîrî MWATHANI. Antû babaagîru nî bathwîre barîa baai, na barîa baaî nî bathwîre barîa baagîru. Iji nîcio nteto cia Aguri, mûtaana wa Jake. “Mûrungu nî antiganîrîtie, Mûrungu nî antiganîrîtie ntî na inya buru. Ûûni nî ni mûriitu nkûrûki ya antû bonthe ni ntiijî mantû jarîa antû bangî baijî. Ni ntaaritanwa mantû ja ûûme, kana menya mantû ja Mûrungu. Nûû waitia îgûrû na aracoka kaîrî nthîgûrû? Nûû wakumbatîria ruuo na nkuundi? Nûû wakûnja rûûjî na nguû? Nûû weekîîre mîanka ya nthîgûrû? Eetagwa atîa? A mûtaana waawe eetagwa atîa? Mantû jonthe jarîa Mûrungu aaragia nî ja mma; nî rong'o ya barîa baiciithaga kîrî we. Ûkóngeera mantû jaaku kîrî jaawe, atîkeeje kwoonania ûrî mûrongo agûkanûkîria jo.” Mantû jaîrî akî nîjo ngûkûromba itû MWATHANI na ûkaarega kûmbûjûrîria jo mbere ya nkua. Ûmpebanie buru na waayia na ûrongo; ûgámpingîîria ûkîa kana ûmpingîîria ûtonga. Mpeejaga biakûrîa bia kûng'ana; ntîkeeje kûnyira mono, mbûrîrua nîgwe ngîciûragia, “Mûrungu nûû we kîrî ni?” Kana nthîîna mono mpaa mwamba, mbîkîrithia riîtwa rîa Mûrungu waakwa nthao. Ûkoroguuta nthûûmba kîrî mwathi waayo, îtîkeeje gûkûruma na kîrumi gîkugwata. Kûrî antû bamwe barumaga beethe, na batîkagîîra kinya ba ng'ina. Kûrî antû bamwe bacionaga barî babatheru; îndî batîthereetue ûthûûku. Kûrî antû bamwe bacionaga barî babeega mono; nabo nî baikumîtie mono. Kûrî bangî banoorereete nkîa maîgo nîkenda baithiria. Kîgûûmba kîaarî na aarî baîrî; na bobaîrî baugaga, “Nenkera, nenkera.” Kûrî na into bingî birîa bitîng'anagîrwa; na bingî birîa bitîkorouga, “Ndîkûng'ania.” Nabio nî: gwa akuû, na mûka nthata, na nthîgûrû înyoontu îtî rûûjî na mwanki jûrîa jûtîng'anagia gwakana. Muntû ûrîa ûtegaga îthe bûbûthûûku kana akameneeria ng'ina abwuîrîte gûtûrangwa meetho nî nkûngûrû kana akarîîwa nî nderi. Kûrî mantû jarîa jaandigaragia mono na jangî ntîûmba gûciûra. Najo nî: ûrîa rwîgî rûburûkagîîra îgûrû, na ûrîa njoka îîtagîîra iigeene, na ûrîa gîtarû kîûmbaga gwîtîîra îrieene na ûrîa mûka na ntûmûrûme beendanaga. Mûka mûthûngîîri athiria kûthûngîîra, Athambaga akauga atîrî, “Gûtî ûthûûkû ndîrathithia.” Kûrî na mantû jamwe jatûmaga nthîgûrû iinaina na jangî jatûmaga nthîgûrû îremwa gûkarîka. Najo nî: nkombo îkaa mûnene, kana kîaa kîrî na biakûrîa bibingî, kana mûka ûthwîrwe nî antû akwona wa kûmûgûra, kana nthûûmba ya mwarî îkûgûrwa nî mwathi waayo antû-a mwekûrû mwene nja. Kûrî na tûnyomoo nthîgûrûûne tûniini, îndî tûrî ûûme bûbwingî mono: Nthingiiri itî inya, îndî nî ciîkaga biakûrîa thaano; Ithûri bitî inya, îndî nî biakaga ikaro biaabio maigeene; Ngigî itî mûnene, îndî ithingatanaga ta njûûrî ya ndwaa. Mîûrûûrû ûûmba kûgwata na njara, no îîthîrwe îrî gîkaroone kîa mûnene. Kûrî biûmbe bimwe birî riri rîrîa biîtîte, na bingî biîtîte birî mwago: Ngatûnyi irîa irî inya nkûrûki ya nyamû cionthe na itîkîraga nyamû noo îrîkû. Nchamba ya ngûkû ikiindîte, na nthenge, na mûnene akûrûkîrîîte mbere ya antû barîa aathaga. Këethîra ûraikumagia ûgîciîraga ûtî kîaa, kana ûrathûgaanagia kûthithia ûthûûku, amba ûkire na ûthûgaanie bwega. Nîkwîthîrwa o ta ûrîa wathuka îria riumaga maguta, na waringa nyiûrû yumaga tharike, nîu kuujîîra antû ba marûrû gûtûmaga barwaa. Iji nîcio nteto irîa mûnene Lemueli eerîrwe nî ng'ina. Itû mûtaana waakwa, ndaaerwe gwe nyuma ya kûromba, kiinda gûtû nkwîre. Ûkáthûûkia ûtûûro bwaaku na aka, aka baraathiria anene babaingî. Thikîîra bwega gwe Lemueli, anene batîbuîrîte kûnyoontera ndibei, kana atongeeria bamîkorokera. Batîkeeje kûnyua borîrua nî waatho bûrîa bwîîki na barega kûthithîria barîa barî na ûbatu ûrîa kwagîrîte. Ndibei îndûru îkundagua antû barîa barî akuî gûkua, na ndibei îgakundua antû barîa bakûthangîka mono. Antû ta bau bamînyunyaga bakoorîrua nî thîîna ciaao na mîthangîko yaao. Aaragîîria antû barîa batîkûûmba gûciarîrîîria, na ûmenyagîîre barîa batîgûciûmba nîkenda bathithagîrua mantû ja îota. Aragîîria na ûgambagîre antû na îota, na ûmenyagîîre nkîa na barîa barî na ûbatu ûbathithagîrie ûrîa kwagîrîte. Nîatîa kûrî inya kwona mwekûrû ûmwega? Mwekûrû ta ûu nî wa goro mono. Mûkûrû waawe nî amwîtîkîtie mono, na gûtî rîo akaarîa ûkîa. Mwekûrû ta ûu athithagîria mûkûrû waawe mantû jameega ûtûûroone bwaawe bunthe. Mwekûrû ûu, acwaga guee na bamba, agatuma nguû. We athûgûraga into kuuma kûraja, akabireeta nja, o ta ûrîa meri cireetaga into kuuma kûraaja. Okagîîra rûkîîrî kainda akamaathîra nja yaawe, na akagaania ngûgî kîrî ariti ngûgî baawe. Athûgaanagîria kûgûra kîthaka, agakîgûra; into birîa oonaga aarita ngûgî nî abitumagîra kwaanda muunda jwa mîzabibû. Nî aritaga ngûgî mono, aritaga ngûgî ciaawe na inya na wîru. Mwekûrû ûu nî aijî ngûgî îrîa îrî na umithio nawe amîritaga mwanka ûtukû maindûkîra. Nî ookothaga ndigi, agatuma nacio nguû. Ningî nî ateethagia nkîa, na barîa barî na ûbatu. Atigagua ûguaa rîrîa kûrî na mpio, nîkwîthîrwa nî eethagîrwa atumîrîte antû ba nja yaawe nguû cia mûruutîra. Atumaga nguû cia kwara gitandeene, nawe eekagîra nguû inthongi cia rangi ya mûkû. Mûkûrû waawe nî aeejagwa gîtîîo nî akûrû bangî ba ntûûra. Mwekûrû ûu atumaga nguû inthongi amwe na mîcibi akabiendia kîrî abiashara. Ningî arî inya na îgweta, na atîkîraga ûrîa gûgaakara nyumeene. Aragia nteto cia ûûme irî na ûritani. Nî aritaga ngûgî cia kûmenyeera nja yaawe na atî ûthao. Aana ba mwekûrû ûu nî bamweejaga gîtîîo na kinya mûkûrû waawe akamûkumia, akamwîra atîrî, “Kûrî na aka babeega babaingî îndî nîgwe mwega kîrî bonthe.” Ûthongi bwa mûka nî bwaagia na nî bûthiraga, îndî mûka ûrîa wathîkagîra MWATHANI nî wa gwîkagîîrwa. Mwekûrû ta ûu nî aeejagwe gîtîîo nîûntû bwa ngûgî ciaawe na nî akumague nî antû bonthe. Iji nî nteto cia Mûtûmîîria, ûrîa waathanaga arî Jerusalemu. We aarî mûtaana wa Daudi. Mûtûmîîria ariuga atîrî, Mantû jonthe nî ja ûtheri; nî ja ûtheri buru. Ûtûûro nî bwa ûtheri; na bionthe nî bia ûtheri. Nîmbi muntû oonaga kuumania na ngûgî cionthe irîa aritaga, irîa ainogagia nacio gûkû nthîgûrû? Nthukî îîjaga na îgakûrûka, îngî îkeeja na îgakûrûka, îndî nthîgûrû îtîgarûkaga. Riûa riumaga rûkîîrî na ûgoro rîkathûa, rîkamatûkanga naarîa riumagîîra rîkauma kaîrî. Ruuo ruurutanaga bwa ûmotho na rûkaurutana bwa ûrîo; rûkathiûrûka na rûkathiûrûka na rûkaurutana kaîrî. Ndûûjî cionthe ciîtaga îrieene, îndî îria rîtîûjûraga; o naarîa ndûûjî ciumagîîra, no nao ndûûjî iu ciumagîîra kaîrî. Mantû jonthe nî jatûmaga muntû anoga mono na gûtî muntû ûûmba kuuga nîkî gûkari ûu. Meetho jatîng'anagîrwa nî jarîa jooneete, kana matû jang'anîrwa nî jarîa jaigîtue. Bûrîa bwaarî o, nîo bu bûkeethîrwa bûrî o; bûrîa bwathithua, noobu bûkaathithua nyumeene. Gûtî ûntû bûbwerû gûkû nthîgûrû. Gûtî ûntû muntû oomba kuuga: “Tegeeni! Ûntû bûbû nî bûbwerû.” Nîkwîthîrwa bwîthîrîtwe bûrî o magiita jonthe kinya mbere ya tûciarwa. O ta ûrîa mantû jarîa jakûrûkîte jatîririkanagwa nîo u kinya jarîa jakeeja nyumeene jatîtua kûririkanagwa nî barîa bakeeja nyumeene. Ni Mûtûmîîria, ntwîre Jerusalemu ndî mûnene wa Israeli. Naani nî ndaaugîre ngaatumîra mathûgaanio jaakwa mwanka menye mantû jonthe jarîa jathithagua nthîgûrû îîjî. Ndîroona atî ngûgî irîa Mûrungu aeete muntû nî indito mono. Nî ntegeete mantû jarîa jonthe jathithagua gûkû nthîgûrû ndoona atî jonthe nî ja ûtheri, na nî ta kwîngana na ruuo. Gîntû kîrîa gîkombokangi, gîtîumba gûkomborokua, kîrîa gîtî o, gîtîûmba gûtarwa. Naani ndîraciîra atîrî, “Nî ngîîte ûûme bûbwingî, bûkûrûkîte bwa anene bonthe barîa baathana Jerusalemu mbere yaakwa. Nî nthirîtie kûmenya mantû jamanene jegiî ûûme na ûmenyo.” Nî ndeendere kûmenya mantû jegiî ûûme na nthû na waa. Ndîroona kinya kûthithia ûu nî ta kwîngana na ruuo. Nîkwîthîrwa ûûme bûbwingî, nîka bûthangîkagia muntû, na o ûrîa ûmenyo bwa mantû bûkwongeereka, nîo u mîthangîko yaawe yongeerekaga. Ndîrauga atîrî, “Ka-ngerie kwigwîria kinya ku mbone.” Îndî kinya ku ndîroona nî kwa ûtheri. Ndîroona kinya ntheko nî cia waa, naku kwigwîria ndîraaga nî gwakî. O ntongeeretue nî ûûme bwaakwa, nî ndaacuîre kwigwîria na ndibei na ndîrageria mantû jangî jonthe jarîa muntû airîragîîria nîkenda menya nî ûntû bûrîkû muntû oomba kûthithia bûkamûgwîria matukûûne jamakai jarîa atûûraga gûkû nthîgûrû. Ndîrathithia mantû jamanene; ndîraciakîra nyomba na ndîraanda mîzabibû. Ndîrathithia miuunda na biarago bia kûnogokaga, ndîraanda mituunda ya mîthemba yonthe ku. Ndîraithithîria biegû bia kûgwatagîria rûûjî rwa gwitûûragîria mîtî îîu. Ndîragûra nkombo cia arûme na cia aka na nî ndaarî na kinya nkombo ingî irîa ciaciarîrîtwe nja yaakwa. Ningî nî ndaarî na ndîîthia inyiingî cia ng'ombe na mbûri na ng'ondu nkûrûki ya muntû wonthe ûrîa watûûra Jerusalemu mbere yaakwa. Ningî nî ndaaciûthûranîîrie fetha na thaabu na into bibingî bia anene na bia nthîgûrû îrîa ndaathaga. Nî ndaarî na aini ba arûme na ba aka na aka ba gwîka babaingî o ûrîa nkoro ya muntû yendekia. Nî ndaagîîre na îgweta rîrînene mono nkûrûki ya barîa bonthe beethîrwa barî Jerusalemu mbere yaakwa. Naani ntaataûkîrwa nî ûûme bwaakwa. Kîrîa kîonthe ndoonaga nkairîrîrîîria, ndaatigagîîra gîgûtuîka gîaakwa. Gûtî ûntû bwa kwigwîria ndatiga ntîthithîtie. Nî ndagwîragua nî jarîa jonthe ndaathithagia, na rîu nîrîo rîaarî îtuui rîaakwa kuumania na ngûgî irîa cionthe ndaarita. Îndî nî ndaacokere ndîrathûgaania bwa ngûgî cionthe irîa ndaaritîte na mînoga îrîa ndaanogete nkiirita, ndîroona atî cionthe ciaarî cia ûtheri, na nî ta kwîngana na ruuo. Ndîroona gûtî ûntû bûrî gîtûmi gûkû nthîgûrû. Tontû bûû, nî ndeendere kûmenya kaîrî mantû jegiî ûûme na nthû na waa. Ndîraciûria, nî bûrîkû mûnene oomba kûthithia bûbwerû? Ndîroona atî jarîa jonthe athithagia no jarîa jaathithua nî mûnene ûngî mbere yaawe. Ndîratua atî ûûme nî bûbwega nkûrûki ya waa, o ta ûrîa weerû bûrî bûbwega nkûrûki ya muundu. Antû baboome nî boonaga mbere, îndî biaa bitûûraga bigîataataga muunduune. Îndî ûrîa mbijî nî atî mûthia jwaao bonthe no jûmwe. Ndîrauga atîrî, “Këethîra ûûni na kîaa tûkarigia ûmwe rî; ûûme bûbû bunthe mbîthîrîtwe ndî nabu nî bwaakî?” Ndîroona bûu kinya bu nî bwa ûtheri. Muntû ûrîa mûûme, o na kîaa, bonthe bagaakua, na gûtî we ûgaatûûra aririkanagwa. Matukû jatî thau jakathira, bonthe bakeethîrwa bakûûrîria. Nî ndaagîîre ûtûûro gîtûmi, nîûntû nî ndoonere atî jarîa jonthe jathithagua gûkû nthîgûrû nî ja thîîna, jonthe nî ja ûtheri na nî ta kwîngana na ruuo. Nî ndaagîre gîtûmi gîa into bionthe birîa biumenie na ngûgî îrîa ndaaritaga aja nthîgûrû, ndaamenya atî no mwanka mbitigîre muntû ûrîa ûgacoka antû aakwa. Ningî rî, nûû ûkûmenya këethîra akeethîrwa arî muntû ûmûûme kana kîaa? Amwe na ûu we nîwe ûkaa mwene wa into biu bionthe ncûîte na inya yaakwa na ûûme bwaakwa ndî gûkû nthîgûrû. Kinya bûu nabu ndîroona nî bwa ûtheri. Tontû bûû, ndîracoka kwirira nîûntû bwa ngûgî irîa cionthe ndaaritîte nthîgûrûûne. Muntû no acwe into na ûûme bwaawe, na ûmenyo bwaawe, na ûtea bwaawe, îndî agacoka akabitiga bikarîîwa nî muntû ûtaabithangîkîra. Ndîroona ûntû bûu kinya bu bûtîbuui na bûrî bwa ûtheri. Nîmbi muntû oonaga kuumania na mînoga yaawe yonthe îrîa ainogagia nayo arî gûkû nthîgûrû? Nîkwîthîrwa ûtûûro bwa muntû bûûjûri kîeba na ngûgî ciaawe nî cia mîthangîko, na kinya ûtukû muntû atînogokaga. Kinya bu nabu nî bwa ûtheri. Gûtî ûntû bûngî bûbwega kîrî muntû nkûrûki ya kûrîa na kûnyua na kûgwîrîrua rûûya rwaawe. Bûu nabu ndîroona buumaga kîrî Mûrungu. Tontû rî, nûû ûûmba kûrîa kana kûgwîrua Mûrungu atîendeete? Mûrungu nî aejaga barîa bamûgwîragia ûûme na ûmenyo na kûgwîrua, nabo eeyia arekaga bagacwa into bakabiûthûrania, îndî akabinenkanîra kîrî barîa bamûgwîragia. Kinya bûu nî bwa ûtheri na nî ta kwîngana na ruuo. Ûntû bunthe bûrî kingo kîaabu; ûntû bunthe bûrîa bûthithîkaga gûkû nthîgûrû bûthithîkaga o îgiita rîaabu. Kûrî îgiita rîa gûciarwa, na îgiita rîa gûkua; Kûrî îgiita rîa kwaanda, na îgiita rîa gûkûûra birîa biaandi. Kûrî îgiita rîa kûûraga, na îgiita rîa kworia; kûrî îgiita rîa kûtharia, na îgiita rîa gwaka. Kûrî îgiita rîa kûrîra, na îgiita rîa kûtheka; kûrî îgiita rîa kwithikîîra na îgiita rîa gûkûngwîra. Kûrî îgiita rîa kûthenganîîra, na îgiita rîtî rîa kûthenganîîra; kûrî îgiita rîa gûcûûncana, na îgiita rîa kûrega gûcûûncana. Kûrî îgiita rîa gûcwaa, na îgiita rîa gûta; kûrî îgiita rîa gwîka, na îgiita rîa kûrekeeria. Kûrî îgiita rîa gûtambûra, na îgiita rîa gûtuma. Kûrî îgiita rîa gûkira na îgiita rîa kwaria. Kûrî îgiita rîa kwendana, na îgiita rîa kûthûûrana; Kûrî îgiita rîa ndwaa, na îgiita rîa thîîrî. Nî umithio bûrîkû muntû oonaga kuumania na ngûgî irîa aritaga? Nî ndîîkîtie kûmenya mantû jarîa Mûrungu eendaga antû bathithagia. Athithîtie mantû jonthe bûbwega, o ûntû na îgiita rîaabu. Nî eekîrîte muntû nyoonta ya kwenda kûmenya mantû jarîa jagaakarîka, îndî gûtî rîo muntû oomba kûmenya ûrîa Mûrungu akaathithia. Nî menyete atî gûtî ûntû muntû oomba kûthithia ûtûûroone bwaawe bûbwega nkûrûki ya kûgwîrua na gwikenia. Ningî nî ndamenyere atî muntû kwîthîrwa akîona biakûrîa na biakûnyua, na kinya agwîrîrua rûûya rwaawe, nî kîewa kuuma kîrî Mûrungu. Nî menyete atî bûrîa bunthe Mûrungu athithagia nî bûtûûraga kenya na kenya; na ningî gûtîkîo kîûmba kwoongeerwa kana kûritwa kîrî birîa Mûrungu athithîtie. Mûrungu athithîtie ûu, nîkenda tûmûkîraga. Mantû jarîa jagûkarîka nandî na jarîa jagaakarîka nyumeene, gûtî jo jatakarîka mbereene. Mûrungu nîwe ûtûmaga mantû jarîa jeethîrwa jarî o jakarîka kaîrî na kaîrî. Ningî nî ndoonere atî nthîgûrûûne, mantû jamathûûku jathithagua antû a mantû ja îota, na mantû jamaaî jakathithua antû a jarîa maagîru. Ndîracoka ndîrauga na nkoro atîrî, Mûrungu nîwe ûkaagiitîra barîa baagîru na barîa baaî îgamba. Nîkwîthîrwa we nî abangîte rîrîa o ûntû o ûntû bûgaakarîka. Ndaathûgaania mantû jegiî antû ndîroona atî Mûrungu abageragia kenda aboonia atî batî mwanya na nyomoo. Nîkwîthîrwa mûthia jwa muntû na jwa nyomoo no jûmwe; o ta ûrîa muntû akuujaga no ta u kinya nyomoo îkuujaga. Ûtûûro bwa muntû na nyomoo butî mwanya. Ûtûûro bwa muntû na bwa nyomoo nî bwa ûtheri. Gûtîkio muntû akûrûkîte nyomoo nakîo. Antû beetaga gûntû kûmwe na nyomoo; antû baumaga mûthetuune ûmwe na nyomoo na bagacoka mûthetuune ûmwe na nyomoo. Nûû ûûmba kûmenya këethîra mwoyo jwa muntû jwitagia îgûrû na jwa nyomoo jûkeenama nthîgûrû? Tontû bûû, nî menyete atî gûtî ûntû bûngî bûbwega bûkûrûkîte antû gûkenera ngûgî yaao, nîkwîthîrwa bûu nîbu agaîri. Nûû ûûmba kwîra muntû ûrîa gûgaakarîka nyuma ya aakua? Ningî nî ndaacokere ndîroona ûrîa kwinyanîîria kûûjûri nthîgûrûûne. Ningî ndîroona ûrîa antû barîa baiinyîîrîtue bakûrîra batîkwona wa kûbateethia. Barîa baiinyanagîîria barî inya, nabo barîa baiinyagîîrua batî wa kûbateethia. Naani ndîrauga atî nî kaaba antû barîa bakuîte nkûrûki ya barîa barî mwoyo. Îndî kinya nkûrûki ya barîa bakuîte na barîa barî mwoyo, nî kaaba barîa bataaciarwa boona mantû jamathûûku jarîa jathithagua nthîgûrûûne îîjî. Ningî nî ndooneere atî mînoga yonthe îrîa antû bainogagia nayo bagîcwa gûkinyîra mantû jamanene yumanagia na kwenda kwing'anania na antû bangî. Bûu kinya bu ndîroona atî nî ûntû bwa ûtheri o ta kwîngana na ruuo. Muntû kîaa aregaga kûringithia ngûgî akairîîjithia thîîna akîonaga. Nî kaaba muntû kwîthîrwa arî na bibikai îndî anogoki nkoro nkûrûki ya kwîthîrwa arî na bibingî na atîkûnogoka, nîûntû kûu no ta kwîngana na ruuo. Nî mboneete ûntû bûngî bwa ûtheri nthîgûrûûne îîjî. Nabu nî kwona muntû ûtûûraga arî wenka akî, atî mwana kana muntû waao, îndî we aritaga ngûgî atîkûnogoka, na gûtî rîo augaga bikûng'ana. Ningî gûtî rîo we aciûragia atîrî, “Nûû nkûritîra ngûgî îîjî yonthe mwanka nkaaga îgiita rîa kwigwîria?” Bûu kinya bu nî ûntû bwa ûtheri na bûtîûmba gûtûma muntû ang'anîrwa. Nî kaaba antû baîrî nkûrûki ya muntû ûmwe. Ngûgî ya antû baîrî îrî umithio nkûrûki ya ngûgî ya muntû ûmwe. Antû barî baîrî, ûmwe akëeja kûgwa, ûu ûngî no amûkîîrie. Îndî nî bûbûthûûku muntû kwîthîrwa arî wenka nîûntû akëeja kûgwa, atîona wa kûmûûkîîria. Ningî rî, antû baîrî bakamama amwe, nî baruutanagîîria, îndî muntû arî wenka, oomba kûruutîîrua nîmbi? Muntû oomba kûûra muntû ûmwe îndî antû baîrî no bamûûmîîrie. Mûkanda jwîîndi na mîrigi îthatû jûrî inya kûgiita. Nî kaaba mûthaka ûtî gantû îndî ûûmîi, nkûrûki ya kîaa kîa mûnene gîgîkûrû gîtîkwigua ûrîa gîkwîrwa. Kwombîka mûthaka ta ûu akeethîrwa aciarîri ûkîeene nthîgûrû îîu, îndî akauma ncheera na agatuîka mûnene. Nî ndaathûgaanîrie bwa antû bonthe barîa batûûraga nthîgûrû îîjî, ndîramenya atî kaana karîa gakaajûkia ûnene nyumeene karî o gatîgatîîne kaao. Antû barîa mûnene aathaga kinya bakeethîrwa baingîi ûntû batîgûtarîka, rîrîa auma o, gûtî we ûcokaga kûririkana wega bwaawe kaîrî. Nî mma bûu kinya bu nî ûntû bwa ûtheri, na no ta kwîngana na ruuo. Menyagîîra ûgîîta nyomba ya Mûrungu. Nî kaaba gwîta ku kûthikîîra ûritani nkûrûki ya gwîta ku kûrita igongwana bia rûûo, ta ûrîa antû bamwe bathithagia batîkûmenya këethîra nî ûthûûku bakûthithia. Ûkáagîta mpwîî-mpwîî cia kwaria, kana ûciîtîria Mûrungu ûtîambîte kûthûgaania bwega. Nîkwîthîrwa Mûrungu nî îgûrû arî, naagwe nî nthîgûrû ûrî; tontû bûu thimîra rwaria rwaaku. Nîkwîthîrwa kwithîînia na mathûgaanio jamaingî nî kûreetaga irooto bibithûûku; na kwaria gûkwingî naku gûkoonania waa bwa muntû. Weeja gûciîtîria Mûrungu ûntû, menyeera ûûjûrie mûciîtio jwaaku na mpwîî. Nîkwîthîrwa Mûrungu atîendaga rûûo. Ûjûragia mûciîtio jwaaku. Nî kaaba gûkara ûtîciîtîtie antû a ûciîtia na ûrega kûûjûria mûciîtio jûu. Menya wîja kûreka kanyua gaaku gagûtonyia wîyieene, rîu ûcokaga kwîra nthûûmba ya Mûrungu atî jararî maatia. Gûtî gîtûmi gîa kûthûûria Mûrungu na rwaria rwaaku eeja kwînyangia into biaaku. Nîkwîthîrwa irooto bibingî na nteto inyiingî nî bia ûtheri; kaaba gûkîra Mûrungu. Ûkaarigara woona nkîa îkîinyîîrua na îtîkûthithîrua ûrîa kwagîrîte nthîgûrûûne, nîkwîthîrwa bau bakûmîinyîîria bakarîtue nî anene, nabo anene bau bakarîtue nî anene baao. Nthîgûrû nî yonagîra bau bonthe gantû o na kinya mûnene. Muntû ûrîa wendeete mbeecha mono, gûtî rîo oomba kûng'anîrwa nîcio; na muntû ûrîa wendeete ûtonga mono, gûtî rîo ang'anagîrwa nî birîa oonaga. Bûu kinya bu nî bwa ûtheri. O ûrîa into bikwongeereka, noou arîîi baabio boongeerekaga. Tontû bûû, mwene bio gûtî kûgunîka agunîkaga nîbio, tiga kûbiona abionaga na meetho akî. Mûriti wa ngûgî eethîrwa nî anyiri kana atînyiri nî amamaga gatoro gakeega; îndî gîtonga gîtîonaga toro nîûntû bwa into biaakîo bibingî. Kûrî ûthûûku bûbûnene mboneete nthîgûrû îîjî: nabu nî ûtonga muntû acwîte bûgîcoka kûmûgarûka. Ûtonga ta bûu bwoomba kûûrîra ngûgîîne îtî na umithio, nawe eethîrwa arî na mwana akaaga gantû ga kûmûtigîra. O ta ûrîa muntû aciaragwa akeeja nthîgûrû arî ûtheri, noou aumaga nthîgûrû arî ûtheri, na gûtî kîa birîa athithinîrîte akamataga eeta nakîo. Bûbû kinya bu nî ûntû bûbûthûûku mono; kwîthîrwa atî o ûrîa muntû eejaga nthîgûrûûne akari, nîo u aumaga ku akari. Nîmbi muntû oonaga nîûntû bwa gûtûûra aritaga ngûgî cia ûtheri, na gûtûûra ûtûûro bwaawe bunthe arî muunduune, na arî na kîeba, na mîruuru ya nkoro, na mbajua, na kûrega kûng'anîrwa? Atîrî, ûntû bûrîa mboneete bûrî bûbwega na bwagîrîte kîrî muntû nî kûrîa na kûnyua. Ningî kûgwîrîrua birîa bionthe ooneete kuumania na rûûya rwaawe matukû jamakai jarîa Mûrungu amweete ja gûtûûra gûkû nthîgûrû. Nîkwîthîrwa bûu nîbu muntû agaîri nî Mûrungu. Îndî ûkëeja kwona muntû Mûrungu aeete ûtonga na into bibingî na amûteethia kûbigwîrîrua na kûng'anîrwa nî birîa agaîri, na birîa athithinîrîte - kîu nî kîewa kuuma kîrî Mûrungu. Muntû ta ûu atîtindaga amakîte nî mantû ja ûtûûro bwaawe nîûntû Mûrungu eethagîrwa oojûrîtie nkoro yaawe gîkeno magiita jonthe. Kûrî ûthûûku mboneete gûkû nthîgûrûûne; nabu nî ûntû bwa kûrigarania mono. Nabu nî atî, Mûrungu oomba kwaa muntû ûtonga na into bibingî na îgweta, mwanka muntû akeethîrwa atîagîte gîntû noo kîmwe kîa birîa eendaga, îndî antû a Mûrungu areka abigwîrîrua, muntû ûngî akabigwîrîrua. Bûu nî ûntû bwa ûtheri na nî kûthangîkia muntû ûtheri. Muntû oomba kwîthîrwa arî na aana îgana rîmwe, na ningî agatûûra îgiita rîrîraaja mono. Îndî muntû ta ûu akëethîrwa gûtî kûgwîrua akoona ûtûûroone bwaawe bunthe, kana oona wa kûmûthika aakua, nî kaaba kaana karîa gaciaragwa gakuîte nkûrûki ya muntû ta ûu. Tontû gûciarwa gwa kaana ta kau nî kwa ûtheri; nako gacokaga muunduune riîtwa rîaako rîkoorîria buru. Ningî kaana ta kau gatîîthagîrwa kooneete riûa kana kamenya ûntû noo bûrîkû, îndî ko nî koonaga kînogoko kîrîa muntû ta ûu atîonaga. Tontû kinya muntû ta ûu agatûûra mîaka ngiri ijîîrî atina kûgwîrua ûtûûroone, anga bobaîrî tî gûntû kûmwe beetaga? Muntû aritaga ngûgî irîa cionthe aritaga nîûntû bwa kîu kîaawe, îndî gûtî rîo auga akûng'ania. Nîmbi muntû ûmûûme akûrûkîte nayo kîaa? A nkîa yo nîmbi yonaga kinya yëethîrwa îrî na mîkarîre îmîega mbere ya antû bangî? Kaaba gîntû weene na meetho nkûrûki ya kîrîa ûkwirîrîîria ûtîene. Bûu kinya bu nî ûntû bwa ûtheri na nî ta kwîngana na ruuo. Ûntû bûrîa bunthe bûrî o, no bwaarî o kuuma tene. Muntû nî aijîkeene ûrîa akari, na nî kwijîkeene atî atîûmba gûciindana na ûrîa ûrî inya nkûrûki yaawe. Kwaria gûkwingî nî kwa ûtheri na gûtî u kûgunaga muntû. Nûû ûûmba kûmenya kîrîa kîagîîrîte muntû ûtûûroone bûrîa atûûraga bûbûkuî na bwa ûtheri, bûrîa bûkûrûkangaga ta îtu? Nûû ûûmba kwîra muntû ûrîa gûgaakarîka aja nthîgûrû nyuma ya aakua? Nî kaaba riîtwa rîrîega nkûrûki ya maguta ja goro na nî kaaba ntukû ya gûkua nkûrûki ya ntukû ya gûciarwa. Nî kaaba gwîta nja îrîa îrî na kîeba nkûrûki ya gwîta nja îrîa îrî na mambura, nîûntû mûthia jwa antû bonthe nî gîkuû, na barîa barî mwoyo nî babuîrîte kwiriikanagia ûntû bûu magiita jonthe. Nî kaaba kîeba nkûrûki ya ntheko, nîûntû kîeba giikitharagia ûthiû îndî gîkaagîrithia nkoro. Muntû ûrîa ûthûgaanagia mantû ja kûgwîrua akî nî kîaa, îndî muntû ûmûûme nî athûgaanagia kinya mantû ja gîkuû. Nî kaaba muntû akathikîîra ûrîa agûkaanua nî muntû ûmûûme, antû a kûthikîîra agîkumua nî biaa. Ntheko cia biaa nî ta kûthandîka kwa miigua mwankiine. Kinya cio nî cia ûtheri. Nî mma atî muntû ûmûûme ûkûiinyîîria bangî ka aejaga kîaa, nayo nkukumo ka îthûûkagia mathûgaanio ja muntû. Nî kaaba mûthirîro jwa ûntû nkûrûki ya mwambîrîrio jwaabu; ningî nî kaaba muntû kwîthîrwa arî na ûboreri, nkûrûki ya kwîthîrwa arî mwikumia. Ûkáthûûrangaga, nîûntû biaa nîbio biîkaga mûthûûro. Menya ûûria, “Nîkî tontû îgiita rîa karaaja rîaarî rîrîega nkûrûki ya rîa nandî?” Tontû kûûria ûu gûtiumanagia na ûûme. Ûûme nî bûbwega o ta kiigai; nî bûteethagia barîa barî nthîgûrûûne. Weega nî bûgunaga muntû o ta ûrîa mbeecha imûgunaga; na muntû ûrî na ûûme nî bwega nkûrûki, nîûntû ûûme nî bwonokagia muntû. Thûgaania bwega îgûrû rîa mantû jonthe jarîa Mûrungu athithîtie, woone këethîra kûrî muntû ûûmba kwerekania jarîa akîîgamîtie. Gwîragua rîrîa mantû jarî jameega, na îgiita rîa mathîîna ûririkanage atî, Mûrungu nîwe ûreetaga mawega na akareeta mathîîna, na muntû atîûmba kûmenya nî bûrîkû bûkamwîjîîra nyumeene. Ûtûûroone bûrîa ntûûrîte bwa ûtheri nî mboneete mantû jonthe. Nî mboneete muntû ûmwagîru agîkua kinya ëethîrwa arî ûmwagîru na muntû ûmûthûûku agîîta na mbere gûtûûra mwoyo kinya ëethîrwa arî ûmûthûûku. Ûkáijûkia ûrî ûmwagîru nkûrûki kana wijûkia ûrî ûmûûme nkûrûki ûtîkeeje kwithûûkia gwengwa. Menya waa ûmûthûûku nkûrûki kana waa kîaa nkûrûki ûtîkeeje gûkua îgiita rîaaku rîtîrakinya. Nî kaaba muntû akathithia ûntû atîgûkûrûkithia, nîûntû ûrîa ûkîraga Mûrungu nî aijî kûthimîra mantû jonthe. Ûûme nî bwîkagîra muntû inya nkûrûki ya anene îkûmi barî ntûûreene îmwe. Nî mma gûkû nthîgûrûûne gûtî muntû ûmwagîru mono, ûthithagia wega akî, ûtîûmba kwîyia. Tiga kûthikagîîra mantû jonthe jarîa jakwarua nî antû, ûtîkeeje kwigua nthûûmba yaaku îgîkûruma. Kinya gwe nî wiijî na nkoro atî ûraaruma antû bangî mainda jamaingî. Mantû jau jonthe nî ndaajategeete na ûûme, ndîrauga, “Ndeenda kwaa ûmûûme,” îndî ndaacoka kwona atî ûûme bûrî kûraaja naani. Ûrîa kûrî nî atî ûûme bûrî kûraaja mono; bûrî ndeene mono; nûû ûûmba kûbûkinyîra? Nî ndaathûgaanîrie ûrîa mantû jonthe jakari, ndîreenda gûcwaa na kûmenya ûrîa ûûme bûkari, na ndîreenda kûmenya ûrîa waa bûrî bûbûthûûku na bwa nthû. Nî mboneete ûntû bûbûthûûku nkûrûki ya gîkuû. Nabu nî mûka ûrîa ûgwatagia muntû na wendo ta mûtego akûmûgwatia naju kana rûgara. Agwataga muntû akamûrikia ta mpengû. Muntû ûrîa ûthithagia ûrîa Mûrungu eendeete atîgûûjaga mûtegoone jwaawe, îndî mwîyia nî agûûjaga ku. Mûtûmîîria ariuga atîrî: Mantû jau jonthe menyete njamenyete bûmwe kwa bûmwe ngîcwaa kûmenya gîtûmi gîa ûtûûro. Bûrîa ngeretie kûmenya na mathûgaanio jaakwa îndî ntaamenya nî kwona atî kîrî arûme ngiri îmwe no kwoneke muntû ûmwe ûmwega, îndî kîrî aka tabo gûtîoneka noo ûmwe ûmwega. Atîrî, ûntû bûrîa menyete nî bûbû: Atî Mûrungu oombîre muntû arî ûmwagîru, îndî muntû aracwaa mantû jamaingî arairigicania najo. Nî muntû ûrîkû ûkari ta muntû ûmûûme ûrîa ûûmba gûciûra mantû? Ûûme bûtûmaga ûthiu bwa muntû bûkengakenga na bwîthîrwa bûtî mîkûnjo. Athîkagîra waatho bwa mûnene. Menya wîja gûciîtia kûthithîria Mûrungu ûntû ûtîambîte kûthûgaania bwega. Ûköona mûnene arî na ûntû bûtî bûbwega mwebere, nîûntû gûtî u mûnene eenda kûthithia atîthithie. Mûnene auga ûntû, nî augîre. Gûtî we ûûmba kûmûûria, “Nîatîa ûkûthithia?” Muntû ûrîa wathîkagîra waatho bwa mûnene atîonaga ûthûûku. Muntû ûmûûme nî aijî kûthithia mantû jarîa jaagîrîte îgiita rîrîa rîagîrîte. Ûntû bunthe bûrî rîrîa bûbuîrîte kûthithua, na njîra îrîa bûbuîrîte kûthithua nayo, kinya kéethîra muntû atûûraga aritwîri nî mûrigo jwa thîîna. Muntû atîûmba kûmenya mantû jarîa jagaakarîka nyumeene, na gûtî we ûûmba kûmwîra. Muntû atîûmba kûrigîîria ruuo kana oomba kûrigîîria gîkuû ntukû yakinya. O ta ûrîa gûtî asikarî weejagwa rûûtha îgiita rîa ndwaa, nîo u barîa athûûku batîrekagwa nî ûthûûku bwaao. Ndaamenyere mantû jau jonthe nkîthûgaanîria mantû jarîa jonthe jathithagua gûkû nthîgûrû, kûrîa antû bamwe baathaga bangî bakîbaiinyagîîria. Ningî nî mboneete ûrîa antû barîa bathûûku bagûkumua mathikoone jaao bakîîragwa bataatîîraga kîûrûûne kîa Mûrungu, mwanka mantû jamathûûku jarîa baathithagia jakoorîria. Bûbû kinya bu nî bwa ûtheri. Antû beetaga na mbere kûthithia ûthûûku nîûntû barîa bathithagia ûthûûku batîkanûkagua o rîrîa baathithia ûthûûku. Kinya kwëethîrwa muntû ûmûûî nî atûûraga akîthithagia ûthûûku magiita jamaingî, ningî nî atûûraga îgiita rîrîraaja, nî mbijî na mma atî barîa bakîraga Mûrungu nî bakaraga bwega. Îndî barîa bathûûku batîkaraga bwega, bakari ta kîrundû na batîtûûraga ûtûûro bûbûraja nîûntû bo batîkîraga Mûrungu. Kûrî ûntû bwa ûtheri bûthithîkaga nthîgûrûûne. Nabu nî rîrîa antû babaagîru bakûthithîrua ûrîa antû babathûûku babuîrîte kûthithîrua, nabo antû babathûûku bakathithîrua ûrîa antû babaagîru babuîrîte kûthithîrua. Ûntû bûu kinya bu ndiuga nî bwa ûtheri. Ndiuga nî kaaba kûgwîragua. Nîkwîthîrwa gûtî ûntû bûngî muntû oomba kûthithia gûkû nthîgûrûûne nkûrûki ya kûrîa na kûnyua na kwigwîrîrua. Tontû akethagîrwa agwîrîîtue akîrita ngûgî ciaawe îgiita rîrîa Mûrungu amweete rîa gûtûûra gûkû nthîgûrû. Nî ndeendere kûgîa ûûme, na kûmenya ngûgî irîa antû baritaga nthîgûrûûne, ndîramenya atî batîmamaga ûtukû na mûthenya. Ningî nî ndoonere atî gûtî muntû ûûmba kûmenya mantû jarîa jonthe Mûrungu athithagia gûkû nthîgûrûûne. Kinya muntû akainogia atîa, akîgeria kûjamenya atîûmba kûjamenya. Kinya muntû ûmûûme akauga nî aijî, atîûmba kûmenya. Nî ndaathûgaanîrie mono bwa mantû jau jonthe, ûrîa Mûrungu atongagîîria mathithio ja antû baboome na babaagîru. Gûtî muntû wiijî këethîra gaakeendwa kana gaakathûûrwa nyumeene. Gûtî we wiijî bûrîa bûkeeja nyumeene. Mûthia jwa antû bonthe no jûmwe, na barî babaagîru kana barî eeyia, na barî babeega kana babathûûku, na barî babatheru kana batîtheri, na barîa baritaga igongwana kana barîa batîritaga igongwana. Mûthia jwa muntû ûmwega nîo ju jwa mwîyia. Mûthia jwa ûrîa ûciîtagia nîo ju jwa ûrîa ûtîciîtagia. Bûbû nî ûntû bûbûthûûku bûkarîkaga gûkû nthîgûrûûne; atî mûthia jwa antû bonthe nî jûmwe. Ningî nkûrûki, rîrîa antû barî mwoyo, nkoro ciaao ciîthagîrwa ciûjûri mantû jamathûûku na ja nthû, na mûthieene nîka bakuujaga. Îndî kaaba muntû ûrî mwoyo nîûntû arî wîrîgîîro. Ningî nî kaaba kurû îrî mwoyo nkûrûki ya ngatûnyi înkuû. Barîa barî mwoyo nî baijî atî bo bagaakua. Îndî barîa bakuîte gûtî ûntû bamenyaga. Gûtî mpongeeri boonaga nîûntû nî boorîrîîtie buru. Antû baakua, kinya kwendana kwaao, na kûthûûrana kwaao kana kwiganîîrua rûriitho kwaao, bikuujanagîria amwe nabo. Ningî gûtî ûntû noo bûmwe bwa jarîa jathithagua gûkû nthîgûrûûne bacokaga kwîthîrwa barî na bata nabu kaîrî. Rîa irio biaaku ûbigwîrîrue na ûnyue ndibei yaaku ûcancamûke, nîûntû Mûrungu nî eetîkîîrîtie ûthithia mantû jau. Îkagîra nguû inthongi na wakage maguta. Nabio bikoonanagia nî ûgwîrîîtue. Gwîragîrua ûtûûro na mwekûrû waaku nîûntû nî ûmwendeete. Bûgwîrague matukû jonthe ja ûtheri ja jarîa Mûrungu abweete gûkû nthîgûrû. Nîkwîthîrwa bûu nîbu bûgaîri ûtûûroone na nîbu bûtûmaga bwithangîkia na ngûgî. Rîrîa ûrî na ngûgî ya kûrîta mîritage na inya yaaku yonthe; nîûntû weeta gwa akuû gûtîîthîrwa kûrî na ngûgî cia kûrita kana kûthinyaara, kana gûcwaa ûmenyo, kana ûûme. Ningî nî mboneete atî gûkû nthîgûrû, barîa boogîaga mono tî bo baciindaga rwîroone, na barîa barî inya tî bo baciindaga ndweene. Muntû ûmûûme tîwe woonaga biakûrîa, na muntû ûmûciûku tîwe wonaga ûtonga. Ningî barîa barî ûtea batîendagîîrwa. Îndî bonthe barî îgiita rîa kwona wega kana ûûî. Muntû atîmenyaga rîrîa îgiita rîaawe rîgakinya. O ta ûrîa makûyû jagwatagua na neeti, kana o ta ûrîa nyoni igwatagua na gîtegi, no ta u muntû akirimanagua nî mantû, agatonya ûthûûkuune atîkûmenya. Ningî nî ndoonere ngerekano înjega mono ya kwoonania ûrîa ûûme bûkari gûkû nthîgûrûûne. Nayo nîyo îîjî: Nî kwaarî na gatûûra kaarî na antû babakai. Mûnene ûmwe waarî na inya mono nî eetîre kwithûkîra gatûûra kau. Baragacîgîîria na kûûmbaûmbania mîtaro gûkathiûrûkîra kûrigîîria batîkarathwe. Îndî gatûûreene kau nî kwaarî na nkîa îmwe yaarî na ûûme. Nayo nî yoonokerie gatûûra kau na ûûme bwaayo. Îndî nyuma ya ûu gûtî muntû waacoka kûmîririkana kaîrî. Naani ndîramenya atî ûûme nî bûkûrûkîte inya, kinya këethîra kîrîra kîrîa nkîa yeejanaga nî kîmenagwa na nteto cia nkîa itîthikagîîrwa. Nî kaaba nteto cia muntû ûûmûûme ciarîîtue na kîoe, nkûrûki ya nteto cia mûnene kîaa irîa arîrîîtie biaa na kajû. Nî kaaba ûûme nkûrûki ya mathaga ja ndwaa, îndî mwîyia ka athûûkagia mawega jonthe. O ta ûrîa ngii îmwe îthûkagia cubu, nîu waa bûniini bûthûûkagia ûûme na îgweta rîa muntû. Muntû ûmûûme eendaga kûthithia mantû jameega, îndî kîaa kîendaga kûthithia mantû jamaaî. Mwîtîre jwa muntû ûmûriitu njîreene nî jûmwendagia, jûgatûmîîria ûriitu bwaawe kîrî bonthe barîa bamwonaga. Kinya mûtongeeria akëeja kûthûûra nîgwe atîa, ûkeerûkîra ngûgî yaaku. Kwombîka ûboreri bwaaku bûgatûma maatia jaaku kinya jëethîrwa janenei atîa jarekerwa. Nî mboneete ûntû bûngî bûbûthûûku nthîgûrûûne îîjî. Nabû nî maatia jathithagua nî atongeeria. Biaa bieejagwa itî bibinene ûtongeerieene, îndî itonga bieejagwa itî bitî na gîtûmi. Nîmboneete nkombo igwîtithia mbarathi, nabo atongeeria bagîîtaga na magûrû ta nkombo. Ûrîa wînjaga îrinya oomba kûgwa ku wengwa; ûrîa ûkoboraga nthingo kenda atonyeera ku, oomba kûrûmwa nî njoka. Mwaji wa maiga oomba kûringwa nîjo, na mwatûri wa nkû oomba kûringwa nîcio. Gîchiû gîkëethîrwa gîtuui, muntû akarega gûkînoora, no mwanka atumîre inya înyiingî akîrita ngûgî nakîo. Nî kaaba ûûme nîûntû nî bûteethagia muntû. Njoka îkëeja kûrûmana mbere ya kûaamua, gûtî gîtûmi gîa gûcwaa mwaamia wa njoka. Nteto irîa ciumaga kanyua ka muntû ûmûûme, nî itûmaga akeendwa, îndî nteto irîa ciumaga kanyua ga kîaa, ka imûrîîjaga. Kîaa kîambagîîria na kwaria waa, gîkathiria kwaria na mantû ja nthû akî. Kîaa kîaragia nteto inyiingî. Gûtî muntû ûûmba kûmenya ûrîa gûgaakarîka nyumeene, na gûtî we ûûmba kûmenya ûrîa gûgaakarîka nyuma ya aakua. Kîaa gîciûragaga na ngûgî mwanka gîkoorîrua nî njîra ya kwaana nayo. Wûi kîrî nthîgûrû îrîa yaathagwa nî muntû ûmwîthî, îrîa atongeeria barookagîra kûrîa biatho. Nî kaaba nthîgûrû îrîa yaathagwa nî mûnene ûûmbaga kwaathana na ûûme bwaawe wengwa, na atongeeria baaku barîîjaga biatho îgiita rîrîa rîagîrîte, nîkenda bagwata inya na tî ûntû bwa mbogita. Nyomba ya mûthao ka yuuraga ûthao bugatûma îgakoboka. Biakûrîa nî bitûmaga muntû agwîrua, ndibei nayo îgatûma acancamûka, îndî mbeecha nîcio itûmaga mantû jamaingî joombîka. Ûkórothûgaanîria mûnene mantû jamathûûku, kana ûruma itonga kinya ûrî ûrûrî bwaaku; ûtîkëeje kwigîîgua nî kanyoni-muntû, keeja kûbaikîria nteto iu. Toonyia mbeecha ciaaku biashareene cia nthîgûrû cia oome, naagwe ûkoona umithio bwaacio nyuma ya îgiita rîng'ana ûna. Toonyia mbeecha ciaaku biashareene mwanya mwanya, nîûntû tîka wiijî nî ûthûûku bûrîkû bûkeeja nthîgûrûûne. Matu joojûra ngai, ka jauraga; mûtî naju ndeerîa jûgûûjaga jwerekerete, no ndeo jûkaraga. Muntû ûrîa wetagîîra ruuo ruurutana ûrîa akwenda, atîaandaga; ningî muntû ûrîa ûtegaga matu, atîkethaga. O ta ûrîa ûtîûmba kûmenya ûrîa mîrukî îtonyaga kîrî kaana karîa gagûkûrîra kîu kîa ng'ina, nîo u ûtîûmba kûmenya ngûgî cia Mûrungu, mûûmbi wa bionthe. Aandaga mbeeû rûkîîrî, na waandage kinya ûgoro nîûntû ûtiijî nî mbeeû îrîku îkaabua, nî ya rûkîîrî kana nî ya ûgoro, kana nî cionthe. Weerû nî bûbwega, na muntû nî agwîragua oona riûa. Muntû nî abuîrîte kûgwîragîrua matukû jonthe jarîa agaatûûra mwoyo kinya jëethîrwa jaingîi atîa, akîririkanaga atî nyuma ya gûkua, matukû jaawe jakeethîrwa jaingîi nkûrûki. Mantû jonthe jarîa jakarîkaga nyumeene nî ja ûtheri. Muntû ûmwîthî, gwîragîrua wîthî bwaaku. Wigwîragie nkoro matukû ja wîthî bwaaku. Thithagia bûrîa bunthe wigagua ûkîenda, îndî ûmenye atî Mûrungu agakûgambithîria mantû jonthe jarîa ûkaathithia. Ebagîra mantû jarîa jareetagîra nkoro yaaku kîeba na webagîre mantû jarîa jareetagîra mwîrî jwaaku thîîna. Tontû wîthî na wanoonyi nî bia ûtheri. Ririkanaga Mûûmbi waaku matukû ja wîthî bwaaku, mbere ya îgiita rîrîthûûku rîkinya, na mîaka ya thîîna îkwîjîîra naagwe ûtua kuugaga, “Ntîkûgwîrîrua mîaka yaakwa.” Rîrîa ûkeethîrwa ûgûkûra mono, weerû bwa riûa, na mweri na njota bûgatuîka marwîrwî kîrî gwe. Najo matu ja ngai jatîkorothira. Îgiita rîu nî rîrîa njara ciaaku irîa igûteethagia ikaambîrîria kwinaina, na magûrû jarîa jarî inya jathire inya, na maîgo jakûûke jatigwe jamakai na meetho joonage marwîrwî. Îgiita rîu matû jaaku jakaûra ûremwe kwigua antû bakîaria njîreene, na ûremwe kwigua mûrurumo jwa kîthii gîkîthia, kana nyoni ikîgamba nîûntû ûtîtua kwigagua ûrîa ikûgamba. Ûgaakîraga gwitia antû arî îgûrû. Ûkîrage kwona ûgwati njîreene. Naagwe ûkauma mbuî na ûremwe gwikuuria uuma arîa ûrî. Ningî gûtî gîntû ûkairîragîîria. Nîkwîthîrwa wakua nîka ûgaaciaanîra. Nabo barîa barîragîra akuû bakûrîrîre barî njîreene. Ûtûûro bwaaku bûgaakara ta ûrîa nyororo ya fetha îgiitûkaga, kana mpakûri ya thaabu îgûjaga îgakua, kana ûrîa gîkiri kîgûûjaga kîthimeene gîgakua kana ûrîa mûrigi jûrîa jwitithagia kûgûrû gwa kîthima jûtuîkaga. Mîîrî îîjî yeetû îgaacoka mûthetuune, nayo mîrukî ya ûtûûro îcoke kîrî Mûrungu ûrîa waatweere yo. Mantû jonthe nî ja ûtheri buru, nîu Mûtûmîîria akuuga. Ningî Mûtûmîîria aarî muntû ûmûûme mono na aaritanaga antû jarîa aijî. Nî aathûgaanagia mono mantû ja njuno na gûcierekania bwega. Mûtûmîîria nî aacwaga kûmenya biugo birîa biagîrîte na bia gwîtîkîka, na bia mma na akabiandîka. Nteto cia muntû ûmûûme ikari ta nthanju iria mûrîîthi acûnagia nacio ng'ondu. Ningî ikari ta mîchumaarî îringîri yaarika. Nacio cionthe nî nteto cia ûritani ciumanîtie na mûrîîthi ûmwe nawe nî Mûrungu. Menyeera gwe mwana waakwa, ûkeenda mantû jangî nkûrûki ya jau. Gûtî mûthia jwa waandîki bwa mauku, na kûthoma gûkwingî nî kûnogagia muntû. Nyuma ya kwigua mantû jau jonthe, mûthieene kûrî na mantû jaja: kîraga Mûrungu na wathîkagîre Maathana jaawe, nîûntû nîkîo muntû oombîîrwe. Nîkwîthîrwa Mûrungu agaatuîra antû kûringana na mathithio jaao jonthe, kinya jarîa bathithagia withoone; jarî jameega kana jamathûûku. Iji nî ndwîmbo inthongi mono cia Solomoni. Itû mûnyaanya muumunya; muumunya nîûntû wendo bwaaku nî bûbwega nkûrûki ya ndibei. Maguta jarîa ûciakaga nî jaeeraga bwega; riîtwa rîaaku rîagwetwa rîkari ta maguta jau. Nîkîo gîtûmaga aarî bakwenda. Ngwata njara tûmatûke ûmbikie kûrîa ûraaraga wee mûnene waakwa. Naatuî tûkaagwîrua tûrî amwe, tûkûngwîre wendo bweetû bûrîa bûkûrûkîte ndibei. Nîkîo gîtûmaga aarî bakwenda. Îbuî aka ba Jerusalemu, ûûni ndî ûmwirû na ndî ûmûthongi. Ndî ûmwirû ta maema ja rwanda rwa Kedari, îndî ndî ûmûthongi ta itambaa bia ndiricha cia nyomba ya Solomoni. Ûkámena nîûntû ndî ûmwirû, nîka mpîthîîtue nî riûa. Ataana ba chiaa nî baathûûrîre nî ni barampeethia mûmenyeeri wa muunda jwa mîzabibû ndîroorîrua nî kûmenyeera mwîrî jwaakwa. Mûnyaanya mbîîra naarîa ûgeeta kûrîîthia ng'ondu ûmbîîre naarîa ikaamama thaa thita cia mûthenya. Tontû gûtî na gîtûmi mbîta ngîgûcwaga ndîîthieene cia arîîthi bangî. Î gwe mwarî ûmûthongi nkûrûki ya aarî bangî bonthe, ga ûtîkûmenya kûrîa ngeeta? Ûkîîja ûthingaate makinya ja ng'ondu ûcwee antû a kûrîîthia mbûri ciaaku akuî na maema ja arîîthi. Mûnyaanya waakwa ûng'uaneene na mbarathi nka îrî gatîgatî ka mbarathi cia Farao. Makai jaaku jageemetue na nî jamathongi mono na nkingo yaaku îgemetue na mîkathî ya goro. Naatuî tûgakûthithîria into bia kwithongomia bia thaabu na fetha. Mûnene waakwa arî gîtîîne anogoki, najo maguta jaakwa nî jaaeeraga bwega. Mûnyaanya waakwa akari ta kîondo kîûjûri manemane, kîrîa kîrî kîbareene giaakwa. Mûnyaanya waakwa akari ta kîmaanja kîa maûa jarîa jakûraga muundeene jwa mîzabibû kûu Enigedi. Atîrî mûnyaanya, nîatîa ûrî ûmûthongi ndaakwîra ûrî ûmûthongi mono, Meetho jaaku jakengakengaga nî wendo. Mûnyaanya waakwa, nîatîa ûrî nkanya nîatîa ûthongomi. Nyaki îriibîte nîyo îkaa ûrûrî bweetû. Mîarîro ya nyomba yeetû nî ya mîtarakwa, îgûrûgûrû bwa ndeene kwaarî mîaro ya mîthithinda. Ni nkari ta îûa rîa bûûrî ya Sharoni, kana rîa mûgwanthî jwa irîma. Mûnyaanya waakwa akari ta îûa, rîri gatîgatî ka miigua. Nîu mûnyaanya waakwa akari arî gatîgatî ka aarî. O ta ûrîa mûembe jûkaraga gatîgatî ka mîtî ya mwitû nîu mûnyaanya waakwa akari arî kîrî arûme bangî. Nî mpendeete mono gûkara mûgunyeene jwaaju, matuunda jaaju jarî mûrîo. We nî aambikîrie nyomba îrî na kîatho arambonia wendo bûbwingî. Nderaga na ûmbîkagîre inya na nzabibû injûmo ûnyoontorage na matuunda ja apû, nîûntû nîka nkûgirîka nî wendo. Njara yaawe ya ûmotho îmamagîrwa nî kîongo gîaakwa nayo njara yaawe ya ûrîo îgantongatonga! Ndabwerenca buî aarî ba Jerusalemu, bûciîtie na nthia kana nthûriga atî bûtiumbuthûra wendo kana bûbûkaûkia, bûtîrakinyia îgiita rîrîa rîagîrîte. Nî nkwigua kajû ka mûnyaanya waakwa! Tûu mûtege nî eejîte, akîthûngathûngûthaga irîmeene, na tûrîmeene Mûnyaanya waakwa akari ta nthia kana nkûrûngû. Tûûrîa, mûtegeeni arîa arûngi, nyuma ya rûthingo rweetû we nî ategereete ndiricheene. Mûnyaanya waakwa nî ambaragîria. Akambîîra nteto iji: “Njû gwe mûnyaanya waakwa, ûrî ûmûthongi mono njû twîte. Îgiita rîa mpio nî rîkûrûkîte; ngai nî îtigîte kuura. Nthîgûrû nî yûjûri maûa na îgiita rîa kwina rîgûkinya. Kinya nkûngûthikû nî îkwigîîgua îkiina nthîgûrûûne yeetû. Mîkûû nî îciarîte nkûû mîzabibû nî îriibîte na îrî na yeera rîrîega. Njû gwe mûnyaanya waakwa, ûrî ûmûthongi mono njû twîte. Mûnyaanya waakwa, gwe ûkari ta kîjea kîrîa giiciithaga mbatûkeene cia maiga nteere cia ndwara cia maiga. Reka mbone ûthiû bwaaku na mbigue kajû gaaku na ûthiû bwaaku nî bûbûthongi. Tontû kajû gaaku nî gakeega. Tûgwatîrie mbîrwa na twanaana twaacio nîkenda itîkeenyangie muunda jwa nzabibû, nîûntû mîzabibû nî îraîîte.” Mûnyaanya waakwa nî waakwa, naani ndî waawe, we arîthagia ndîîthia ciaawe maûeene ja bûûrî, mwanka gûgakea rûkîîrî. Coka kîrî ni mûnyaanya waakwa, wîje ûgîtûûatûûaga irîmeene ta kathia kana kîanaana gîa nkûrûngû. Ûtukû nî mamaga ûrûrî bwaakwa, nkaroota na mûnyaanya waakwa ûrîa mpendeete. Mûcwaga kunthe îndî ntîmwonaga; ndamwîta atîmbîtîkaga. Naani nî mbûkagîîra ngeetania na ntûûra, na tûjîra tunthe, ngîcwaga mûnyaanya waakwa. Mûcwaga na ntîmwonaga. Akaria ba ntûûra nî baambonere bakarîtie ntûûra. Naani ndîrabooria atîrî, “Bûkwona mûnyaanya waakwa?” Ndîkûbatiga, ntaakarakarîre ntîroona mûnyaanya waakwa, ndîramûkumbatîria, ntîmûrekeerie antiga kaîrî, mwanka ndîramwikia nyomba ya maama, ndîramûkûrûkia kanyomba karîa ndaaciarîrwe. Ndabwerenca, buî aarî ba Jerusalemu, nciîtîrieni bûmbîre riîtweene rîa kathia na rîa nkûrûngû atî bûtîûkaûkia kana buumbuthûra wendo bûtîrakinyia rîrîa rîagîrîte. Nîmbi îîrîa yumîte bwa rwanda, îkari ta gîtugî kîa toogi, îkîeeraga ta ubaani kana manemane, irîa cieendagua nî abiashara? Tegeeni! Nî Solomoni ûkamati akarîrîte gîtî kîaawe kîa ûnene. Athiûrûkîri nî asikarî mîrongo îtaantatû barîa bamûkaragia. Nabo nî asikarî barîa nchamba cia ndwaa ndeene ya Israeli. Bonthe nî boogeete nchiû tuuna, na nî nchamba cia ndwaa. Bakarîtie mûnene ûtukû atîkoone ûgwati. Mûnene Solomoni nî akamatagwa arî gîtîîne kîa ûnene kîthithîtue na mbaaû injega cia kuuma Lebanoni. Magûrû ja gîtî kîu jeereretue na fetha bwa nyuma ya gîtî kîereereetue na thaabu. Arîa gwakaragîrwa gwakunîki na gîtambaa kîa rangi ya mûkû, nakîo gîatumi bûbwega nî aka ba Jerusalemu. Buî aarî ba Zaiûni umagareni bûcionere mûnene Solomoni, ekîrîte thirû îrîa ng'ina aamwîkîîre, ntukû îrîa aagûranaga. Ntukû îîu Solomoni nî aagwîrîîtue mono. Atîrî mûnyaanya, ûrî ûmûthongi! Ndakwîra ûrî ûmûthongi mono Meetho jaaku jakengakengaga nî wendo wikunîkîte na gîtambaa. Mûtuundu jwaaku jûminyûkaga ta gîkundi kîa mbûri ciînami ibariine bia Gileadi. Maîgo jaaku nî jameerû cwaa gûtî noo rîmwe rîaajo rîkûûki, jonthe jarî o. Mîromo yaaku nî îmîthongî ta rûrigi rûrûtuune na kanyua gaaku nî gakeega. Makai jaaku nî jamathongi na nî jamateenderu Jeenaenagia kinya wikunîkîte na gîtambaa. Nkingo yaaku nî înthongi ta mûnaara jwa Daudi, jûrîa jûgemetue na rong'o inyiingî. Nyoonto ciaaku ikari ta nthia ijîîrî ikîrîîjaga maûeene ja bûûrî. Ngeeta kîrîmeene kîrîa kîeeraga manemane, nkare kîrîmeene kîrîa kîîthagîrua ubaani mwanka gûkie rûkîîrî. Mûnyaanya waakwa, ûrî ûmûthongi mono! Ûrî ûmwega mantûûne jonthe. Njû gaciere gaakwa, tuume kîrîmeene kîa Lebanoni, tuume ku tûciîtîre; twîname kuuma kathûmbîne ga kîrîma kîa Amana na kîa Seniri, na kîa Herimoni, kûrîa ngatûnyi na nkarî itûûraga. Gwe gaciere gaakwa ûrî waakwa buru mûtegere jwaaku jwa meetho na mwîkîîre jwaaku jwa mûkathî nî bimbunîte buru. Gwe gaciere gaakwa ûrî waakwa buru! Wendo bwaaku nî bûbwega nkûrûki ya ndibei, maguta jarîa waakaga nî jaeeraga nkûrûki ya marashi jangî. Gwe gaciere gaakwa, mîromo yaaku îrî mûrîo ta nainchû, na rûûme rwaaku rûkari kîrî ni ta îria kana nainchû. Nguû ciaaku cieeraga bwega ta yeera rîa Lebanoni. Gaciere gaakwa, ûrî waakwa buru ûkari ta kamuunda kairigîri kana kathima ka mwene akî. Mîtî ya mîkukumanga nî îkûraga kamuundeene kau, najo matuunda jaayo nî jamathongi mono. Gûtî rîo jwaagaga maûa kana mîtî îrîa yumaga maguta jarîa jaeeraga. Ningî jûrî ndago, na mûthemba jwa matûngûrû na ndalasini, na mîtî ya ubaani, na mîtî ya manemane na ya udi, na mûtî jûrîa jumaga into birîa biîkagîra biakûrîa yeera. Gwe ûkari ta muunda jûrî na kîthima kîa rûûjî rûrwega ûkari ta tûmîuro twa rûûjî rûrûkembûku kuuma Lebanoni. Gwe ruuo rwa bwa ûrîo, ûkîîra, naagwe ruuo rwa bwa ûmotho njû! Njûûni buurutane kamuundeene gaakwa nîkenda bûtaambia yeera rîaako kûraaja. Mûnyaanya waakwa akeeja kamuundeene kaawe, arîe ntuunda ciaako irîa nthongi. Gaciere gaakwa, ûrî waakwa buru nkwîja kamuundeene gaakwa, nîkenda ntua manemane na into birîa biîkagîra biakûrîa yeera. Nî nkûrîa nainchû yaakwa amwe na magoa ningî ni nî nkûnyua ndibei yaakwa na îria. Buî acoore rûmeeni na bûkuunde, mwanka bwogitue nî wendo. Îgiita rîmwe nî ndamami, îndî ntaakiindi nî toro, ndîraroota nkiigagua mûnyaanya waakwa akîringaringa mûrango akiugaga atîrî, Ndugûrîra, gwe mûnyaanya waakwa gwe waakwa wa nkoro, ûkari ta kajea. Nkûûmîra oome nî mpio, mûtuundu jwaakwa nî jûgwetie îme. Nî nditîte nguû Ga-ngacoka gwîkîra cio kaîrî? Nî nthambîte magûrû, gangakinya nthî kaîrî? Mûnyaanya waakwa araambîrîria kûrugûra mûrango, naani ndîraigua nkoro yarûngama. Ndîrookîîra ndîreeta kûrugûrîra mûnyaanya waakwa. Naani nî ndaakîte njara manemane mwanka îkanyûrûkîîra biareene, na îreetîkîra konji nkîrugûra. Nî ndaarugûrîîre mûnyaanya waakwa mwari îndî we nî aarî agûciîtîra. Naani nî ndeendaga kwigua akîaria îndî ndîramûcwaa ntîmwoone, ndîramwîta îndî ataambîtîkîre. Akaria ba ntûûra nî baambonere rîrîa baakarîtie ntûûra. Barampûûra, barambîkîra ngûma, barandita nguû yaakwa ya îgûrû. Î-buî aka ba Jerusalemu, nî nkûbûromba atî bwona mûnyaanya waakwa, bûmwîre nîka nkûgirîka nî wendo. Gwe ûrî ûmûthongi nkûrûki ya aka bangî rî, nîka mûnyaanya waaku akûrûkîte arûme bangî na mbi? Tontû ûgûtûûria ûu rî, nîka mûnyaanya waaku akûrûkîte bangî na mbi? Mûnyaanya waakwa akeengakeengaga na arî inya înene akûrûkîte arûme babaingî mono. Ûthiû bwaawe bûkari ta thaabu mûtuundu jwaawe nî jûmwirû na nî jûmûtaambûrûku. Meetho jaawe nî jamathongi ta kîjea kîrî akuî na karûûjî. Najo jathambîîtue na îria jeekîrwa arîa jabuîri kwîthîrwa jarî. Ûthiû bwaawe bûkari ta kamuunda kaandi into birîa biîkagîra biakûrîa yeera, mîromo yaawe nî ta maûa, nîka înyûûrûkaga manemane. Njara ciaawe nî ta mîreegi ya thaabu îgemetue na twiga twa goro. Mwîrî jwaawe jûteenderi ta mûgwongo, jûgemetue na twiga twa goro twa wiirû bwa îgûrû. Magûrû jaawe nî ta itugî bia nkoronyangwe bikinyithîtue antû kûthithîtue na thaabu. Mwonekere jwaawe nî ta kîrîma kîa Lebanoni, kîrî mîtarakwa îrîa mîeega mono. Rwaria rwaawe nî rûrwega ûntû muntû eendekia kûrwigua kaîrî na kaîrî. Ûu nîu mûnyaanya waakwa akari, buî aka ba Jerusalemu. Gwe ûrî ûmûthongi nkûrûki ya aka bangî rî, nîkû mûnyaanya waaku eetîre? Twîre eetîre na njîra îrîkû tûkûgwatie kûmûcwaa. Mûnyaanya waakwa eetîre muundeene jwaawe, kûrîa kûrî na mîtî îrîa yumaga into biagwikîra biakûrîa yeera. Nîkû arîthîtie ndîîthia ciaawe agîtuujaga maûa ja bûûrî. Mûnyaanya waakwa nî waakwa, naani ndî waawe. Arîthagia ndîîthia ciaawe gûntû kûrî na maûa ja bûûrî. Mûnyaanya mwendwa waakwa, gwe ûrî ûmûûthongi ta Jerusalemu, ûbuîte ta ntûûra ya Tiriza ûrî na inya ta atongeeria ba njûûrî. Tiga gûntega ûu ûnthîînia, mwîrî jûtîkeeje kwîngana. Mûtuundu jwaaku jûminyûkaga ta gîkundi kîa mbûri ciînami ibariine bia Gileadi. Maîgo jaaku nî jameerû cwaa gûtî noo rîmwe rîaajo rîkûûki jonthe jarî o. Makai jaaku nî jamathongi na ni jamateenderu jeenaenagia kinya wikunîkîte na gîtambaa. Mûnene no eethîrwe arî na aka-anene mîrongo îtaantatû na eethîrwe arî na aka ba gwîka mîrongo înaana, na aarî babaingî. Îndî nî ûmwe akî mpendeete nawe nî ûmûthongi mono Nîko gonka kaarî ka ng'ina, karîa ng'ina eendeete mono. Aka bonthe bamwonaga bakamûkathîrîîria, aka-anene na aka ba gwîka nî bamûkumagia. Nûû ûûjû ûkari ta riûa rîkiuma? Athongi ta mweri na akathaara ta riûa. Athaaraga ta njota. Nî ndeetîre mûûndeene jwa mituunda, nîkenda mbona ûrîa mîtî îgûkûra kûu kîguuruune na nîkenda këethîra mîzabibû nî îkûtheûka, na këethîra mîkukumanga nî îkûraa. Mbere ya menya naarîa ndî, ndîroona ndî ngaarîîne ya ûnene. Mwarî wa Shulamu njû, coka kîrî tuî coka tûkwoone bwega. Nîkî tontû bûkwenda kûmbona, ni kaarî ka Shulamu teka nkwina antû bantegeete? Î gwe mwarî wa mûnene, magûrû jaaku nî jamathongi wîkîrîte iraatû! Biero biaaku ni biithongi ta twiga twa goro, bithithithîtue na ûtea bûbûnene. Mûkou jwaaku jûkari ta gapanûri karîa gatîagaga ndibei. Kauna gaaku gakari ta kîthûmba kîa nkano kîthiûrûkîri nî maûa. Nyoonto ciaaku ikari ta nthia ijîîrî kana nkûrûngû ijîîrî. Nkingo yaaku îkari ta mûnaara jûthithîtue na mîgwongo. Meetho jaaku jakari ta tûriaa tûrî ntûûreene ya Heshiboni, akuî na mpingîro ya Bathirabimu. Nyiûrû ciaaku ikari ta mûnaara jwa Lebanoni, jûrîa jwerekeene na ntûûra ya Damaski. Mûtwe jwaaku jûkari ta kîrîma gîa Karimeli, mûtuundu jwaaku nî jûkucagîîria mûnene nîûntû nî jûmûthongi mono. Mûnyaanya waakwa ûrî ûmûthongi mono, ûthongi bwaaku nî bûtûmaga ûkeendwa mono. Mûûmbîre jwaaku nî jûmûthongi ta mûkîndû na nyoonto ciaaku ikari ta imaanja bia ntende. Ni ngaitia mûkîndû na ncigwatîîre mpang'iine ciaaju. Ndîona nyoonto ciaaku ikari ta imaanja bia nzabibû, na mîrukî yaaku îkari ta yeera rîa matuunda ja apû. Kûmuumunya mîromo yaaku nî gûkûthongi, nkûrûki ya kûnyua ndibei îrîa njega buru, nkûrûki ya kûmeria ndibei. Ûûni ndî wa mûnyaanya waakwa, nî ni airîragîîria akî. Njû Mûnyaanya waakwa, twîte miuundeene tûkaraare nau ntûûreene Naatuî tûgookîîra rûkîîrî tûkoone këethîra mîzabibû nî îgûkûra kana këethîra nî îkûraa. Ningî tûkoone këethîra mîkukumanga nî îkûtheûka. Au nîo ngaakwoneria wendo. Mîtî îrîa îtumagîrwa gûteethereria mûka kûgîa îu nî îkweera, na matuunda jamathongi jarî akuî na nyomba yeetû. Mûnyaanya waakwa nî mbîkîte matuunda jamathongi ja mîthemba yonthe nîûntû bwaaku. Wûi këethîra ûrî mûtaana wa chiaa, tûkeethîrwa nî twonkere nyoonto îmwe! Rîu ndîngî kwîthîra oome, ndîngî gûkûmuumunya, na gûtî we ûrîngî kûmmena. Ndîngî gûgwikia nyomba ya maama, ûrîa ûnditanîte mantû jonthe. Au nîo ndîngî gûgûkundîria ndibei îrî mûchemo ningî ngagûkuundia rûûjî rwa nkukumanga. Wûi nkamamîra njara yaawe ya ûmotho na kîongo gîaakwa nayo njara yaawe ya ûrîo îgantongatonga! Ndabwerenca buî aarî ba Jerusalemu, bûgaûkaûkia kana buumbuthûra wendo, bûtîrakinyia rîrîa rîagîrîte. Nûû ûrîa uumîte rwanda aitiiranîtie na njara ya mûnyaanya waawe? Ndookaûkîîrie wendo bwaaku rungu rwa mûtî jwa mûapû arîa waaciarîri. Mpendaga ni ninka ûkorokumbatîria ûngî tiga ni ninka. Nîkwîthîrwa wendo bûrî inya nkûrûki ya gîkuû. Nabu bwakanaga ta rûmûrî rwa mwanki, nabu bwîîthagia ta mwanki jwa rûûa. Rûûjî rûtîûmba kworia wendo, na wendo bûtîûmba gûkoondorua nî mûguû. Kinya muntû akarita ûtonga bwaawe bunthe nîkenda eendwa, atîona wa kûmwenda. Tûrî na kaarî geetû gatîrauma nyoonto. Nîatîa tûkaathithia rîrîa gakaambîrîria kûgambua? Gakëethîrwa gakari ta rûthingo, tûgaakîra mûnaara jwa fetha. Îndî gakëethîrwa gakari ta mpingîro tûkaingîra buru na mbaaû cia mîtarakwa. Ûûni ndî rûthingo na nyoonto ciaakwa nîcio mûnaara jwa rûthingo rûu; nawe mûnyaanya waakwa ambonaga akang'anîrwa. Solomoni nî aarî na muunda jwa mîzabibû kûu Baali-hamoni. Arajûkomborithania kîrî arîmi Nabo o muntû aabuîri kûrîaga fetha ngiri îmwe nîûntû bwa maketha jaaju. Munda jwaakwa jwa mîzabibû, nî jwaakwa akî Solomoni no akare na fetha ciaawe na arîmi no bakare na maketha jaao Mûnyaanya waakwa, gwe ûtwîre muundeene aria naani, mbigue no ûkîaria, acoore baakwa bathikîîrîte. Mûnyaanya waakwa, ûgîanga wîje kîrî ni ûgîanga ta nkûrûngû kana ta nthia îrî irîmeene birîa birî mîtî îrîa yeeraga bwega. Gîkî nîkîo kîoneki kîrîa Isaya mûtaana wa Amozi oonerue kîegiî Juda na Jerusalemu. Oonerue kîo îgiiteene rîa waathani bwa Uzia na bwa Jothamu na bwa Ahazi na bwa Hezekia, barîa baarî anene ba nthîgûrû ya Juda. Thikîîra gwe îgûrû, naagwe nthîgûrû ûkinde gûtû; nîkwîthîrwa MWATHANI nî aarîtie auga atîrî, “Ndereete aana mwanka baakûra, îndî nî bandemeete baarega kûmbathîkîra. Ndeegwa nî iijî mwene, na ntigiri nî iijî rûkongoro rûrîa îîkagîîrwa îria; îndî Israeli îtî ûûme ta bûu, antû baakwa batî ûmenyo. Ai! Jûjû nî mûgongo jwa antû barîa beeagia, antû baritûîri nî meeyia, nchiarwa cia barîa bathithagia mantû jamaaî, antû bathwîre ûûma.” Nî baregeete MWATHANI, na bakamena Ûrîa Mûtheru wa Israeli, bagarûka bamuutatîra. Ûkaaringîkua kaîrî, tontû wîtîte na mbere na îrema? Kîongo gîaaku nî gîkîajie kîonthe, na nkoro yaaku nî îgirîkîte buru. Kuuma kaara ga kûgûrû mwanka rûchiûri rwa mûtwe gûtî o kûrî thîîria, kunthe no ngûma na iringîrwa na ironda; nabio bitîthambîtue kana biowa kana biorowua na maguta. Nthîgûrû yeenu îtigi îrî îgaanjo, ntûûra cieenu nî impîîthie na mwanki; mbîji cia kûngî nîcio ikûrîa nthî yeenu o bûkîonaga; nî îmbîrûkîre, ta nthî îînyangîtue nî maitha. Jerusalemu îîrûkîri ta kîrîngo kîa mûkaria muundeene jwa mîzabibû, ta kaganda muundeene jwa marenge, ta ntûûra încîgîîrie nî maitha. Këethîra tîka MWATHANI Mweneinya eendere tûtigara matigari jamakai, tûrîngîkûthirua ta Sodomu, kana ta Gomora. Thikîîreeni rûteto rwa MWATHANI, buî athani ba Sodomu! Igueni ûrîtani bwa Mûrungu weetû buî antû ba Gomora! Igongwana bieenu bionthe tî gîntû kîrî ni, nîu MWATHANI akuuga, Nîng'anîtie igongwana bia gwakîîria bia ntûrûme na mathuunya ja nyomoo irîa noru. Tî tharike ya ndeegwa kana ya ntûrûme kana ya nthenge îngwîragia. Nûû ûbwîrîte bûkinyangage kîûrû gîaakwa ûjû rîrîa bwîjîte kûnthaathayia? Bûkáandeetera igongwana bia ûtheri kaîrî kinya yîeera rîa ubaani ntîkwenda kuriigua. Ntîkwenda mambura jeenu ja Mweri jûkîguûka kana mantû jegiî sabatû na biûthûrano birîa bituui; ntîûmba kûmîîria kwona bûkîîja biûthûranoone birîa itheru bûûjûri meeyia. Mambura jeenu ja Mweri jûkîguûka na biatho bieenu birîa bituui, mbithwîre na nkoro yaakwa yonthe. Nîbituîkîte mûrigo kîrî ni, na nî nogete nî kûbikamata. Rîrîa bûgûtambûrûkia njara cieenu bûkîromba ngaikunîka meetho ntîkoone. Kinya bwaromba maromba jamaingî atîa, ntîbûthikîîra nîkwîthîrwa njara cieenu nî ciûjûrî tharike. Thambeni; itherieni bwee babatheru; tigeeni kûthithia mantû jamaaî mbere ya meetho jaakwa. Tigeeni kûthithia mantû jamaaî, iritaneeni kûthithagia mantû jameega; giitanagîreeni mantû na îota, teethagieni barîa bainyîîrîtue, tetagîîreni aana barîa batî na aciari, na bûtetagîîre ntigwa. “Njûûni twaranîrie, nîu MWATHANI akuuga: kinya meeyia jeenu jeethîrwa jarî jamatuune ta tharike, bûkaatherua bûkare ta nkamia; kinya jeethîrwa jarî jamatuune tunî, bûkeerûa bûkare ta bamba. Bwambigua na bwambathîkîra, bûkaarîa biega bia nthîgûrû îîjî. Îndî bwarega kûmbigua na kûmbathîkîra, bûkaathirua na rûchiû. Nî ni MWATHANI Mûrungu Mweneinya ndauga mantû jau.” Nîatîa ntûûra îrîa yatwîre îrî mbîtîkua îete maraya? Yaatwîre îkîthithagia mantû ja îota! Atûûri baayo baarî antû babaagîru, îndî nandî nî ooragani batwîre ku. Gwe Jerusalemu nandî ûkari ta fetha yungene na rûko, kana ta ndibei îîkîri rûûjî. Atongeeria baaku nî ndemi na nî acoore ba aamba. Bonthe beendeete nkukumo; na kûewa biewa. Batîrûagîîra aana barîa batî na aciari kana bateteera ntigwa. Tontû bûû, MWATHANI, tawe MWATHANI Mweneinya Ûrîa Mweneinya wa Israeli ariuga ûjû: “Ngaatûrîkîria anthû baakwa mûthûûro jwaakwa ndiirîîrie kîrî barîa banthwîre. Nkaabûgarûka mbûkanûkie; nkaabûkerûra ta ûrîa chuuma îkerûragwa îkîtherua mbûrite rûko runthe rûrîa bûrî naru. Ningî ngaacokia agambi ta barîa bwaarî nabo mbereene, na aeejani kîrîra ta barîa bwaarî nabo kîambîrîriene. Nyuma ya mantû jau, Jerusalemu îgaatua gwîtagwa ntûûra ya waagîru ntûûra îrîa mbathîki.” MWATHANI akoonokia Zaiûni na îota rîaawe nabo atûûri baayo barîa bakairira, akaabakûûra nîûntû bwa waagîru bwaawe. Îndî barîa ndemi na eeyia, bakaathirîrua amwe barîa baregeete MWATHANI bakooragwa bathire. Bûcokeerwe nî nthao nîûntû bwa miuuru îrîa bwagwîragîrua mono, no mwanka bwirire nîûntû bwa miuunda miuunda îrîa bwaithuurîre. Bûgaakara ta muuru jûrûrûki mabûûra, kana ta muunda jûtî rûûjî. Barîa barî inya bagaakara ta ndagara, îrîa îîthagua nî nthande îmwe ya mwanki; bonthe bakaaya bathire, gûtî we ûkabooreria mwanki. Bûbû nî ûntû bûrîa Isaya mûtaana wa Amozi oonere bwegiî Juda na Jerusalemu. Gûgaakara atîrî, matukû ja nyumeene, kîrîma kîa nyomba ya MWATHANI gîkaa gîkîraaja nkûrûki ya irîma bionthe, kîthûngûûrwe îgûrû rîa irîma bingî; nayo mîgongo yonthe îgaakuûkagîra kîrîma kîu. Antû ba mîgongo îmiingî bakeeranaga: “Njûûni twitie kîrîmeene kîa MWATHANI, twîteni nyomba ya Mûrungu wa Jakubu; nîkenda atwoneeria njîra ciaawe naatuî twithingataga.” Nîkwîthîrwa Zaiûni nîkû Waatho bûkaumaga; rûteto rwa MWATHANI nî Jerusalemu rûkaumaga. MWATHANI akaagambagîra antû babaingî, na agiitagîre mîgongo magamba nabo bagaatura nchiû ciaao ciee machembe ja kûrîma, najo matumo jaao jatuîke tûchiû twa gûketha; mîgongo îtîcoka kwithuranîra nîûntû bwa ndwaa kaîrî, kana iithûkanîra kaîrî. Buî nchiarwa cia Jakubu, njûûni twîte tûmûrîkîri nî weerû bwa MWATHANI. Gwe nî wîrûkîrîte antû baaku, ba rûrîîjo rwa Jakubu, nîûntû bathingataga nkuagaya cia kuuma bwa gaiti; batuîkîte aringia ta Afilisti, na nî bagwatanagîra na antû batiijî Mûrungu. Nthîgûrû yaao yûjûri fetha na thaabu, na ûtonga bwaao bûtî mûthia. Nthîgûrû yaao yûjûri mbarathi, na ngaarî ciaao cia ndwaa itîtarîka. Nthîgûrû yaao yûjûri mîrungu ya mîng'uanano baturagîria maru into bathithîtie na njara ciaao bongwa, bakathaathayia ngûgî cia njara ciaao. Tontû bûû, antû nî bairingîte nthî, baciîkîrithia nthao; menya ûbarekera. Toonyeni makurunguune ja maiga; iciitheni marinyeene nthîgûrû, bûmatûke mûthûûro jwa MWATHANI, na inya ya ûkumio bwaawe. Antû barîa baineneagia bakeenîkwa naru rwikumio rwa antû rûkaathirua; MWATHANI wenka noowe ûgeekagîîrwa îgiita rîu Nîkwîthîrwa MWATHANI Mweneinya nî atuîte ntukû ya îkanûkia nîûntû bwa aikumia na aciîkîîri bonthe, nîûntû bwa barîa baciûkagîîria na barîa baineneagia; nîûntû bwa mîtarakwa yonthe ya Lebanoni, îrîa îreete, îgaitia îgûrû; nîûntû bwa miuuru îrîa mînene yonthe ya Bashani; nîûntû bwa irîma birîa biraaja bionthe, na nîûntû bwa tûrîma tunthe tûrîa tûthûngûki; nîûntû bwa mînaara îrîa mîraaja yonthe na nîûntû bwa nthingo irîa ndikie cionthe; nîûntû bwa meri cionthe cia Tarishishi na nîûntû bwa itarû birîa bithongi bionthe. Antû barîa baineneagia bakeenîkwa naru rwikumio rwa antû rûkaathirua; MWATHANI wenka noowe ûgeekagîîrwa îgiita rîu. Mîrungu yonthe ya mîng'uanano îkaathira buru yûrîrie. Antû bagaatonya makurunguune ja maiga na marinyeene nthîgûrû, bamatûkîte mûthûûro jwa MWATHANI na inya ya ûkumio bwaawe, rîrîa agookîîra gûkanûkia nthîgûrû. Îgiita rîu antû bakaagerera mpuko na ireere mîrungu yaao ya mîng'uanano ya fetha na ya thaabu îrîa baithithîrîtie nîkenda bamîthaathayia, nîkenda boomba gûtonya makurunguune ja maiga, na mbatueene cia ndwara cia maiga, bamatûkîte mûthûûro jwa MWATHANI na inya ya ûkumio bwaawe, rîrîa agookîîra gûkanûkia nthîgûrû. Ûgéeka wîrîgîîro kîrî muntû, nîûntû nî gîntû gûtîkîo, naarua arî o, rûûjû atî o. Atîrî, MWATHANI, MWATHANI Mweneinya, agaatuunya Jerusalemu na Juda kîrîa kîbatûûragia kîonthe; na abatuunye rûûjî runthe. Akaabatuunya antû barîa barî îgweta na abatuunye nchamba cia ndwaa; na abatuunye agiiti magamba na abatuunye iroria, na abatuunye aringia na abatuunye atongeeria ba kîrîndî. Akaabatuunya atongeeria ba njûûrî cia antû mîrongo îtaano na abatuunye antû ba yuga; na abatuunye aejani kîrîra na aringi-biama na abatuunye agaa barîa boome. Nkaaeethia tûîjî anene baao, baathagwe nî twaana tûnyi. Antû bagaatua kûinyanagîîria, muntû ainyagîîrie muntû ûngî, mûtûûri ainyagîîrie mûtûûri waawe na aana baagaîre antû babakûrû nthoni na antû ba ûtheri baagaîre barîa barî îgweta gîtîîo. Îgiita rîgaakinya rîrîa muntû akaagwataga ûmwe wa mûciî jwaao ûmwe wa mwîrîga jwaao, amwîre: “Gwe ûrî na rwambambio; nîgwe ûkaa mûtongeeria weetû, Wathage ntûûra îîjî îtuîkîte îgaanjo.” We akaamûcokagîria amwîre: “Arî ni ntîûmba kûbûteethia; nja yaakwa îtî na irîo kana nguû; ntîîtîkîra bûmpeethia mûtongeeria weenu.” Nîkwîthîrwa Jerusalemu nî îgiitarîte, na Juda yaagwa; nîûntû ndwaria ciaao na mathithio jaao jatîgwîtania na wendi bwa MWATHANI, jatîkûgwatanîra na ûkumio bwaawe. Kwathûra bamwe kwaao bongwa nî gûkûbeendia barîtûmîîria meeyia jaao ta Sodomu, batîûmba kûjaitha. Wûi kîrî bo! Tontû nî bairetereete ûthûûku bongwa. Îreeni barîa baagîru atî gûtî ûthûûku bûkaabeejîîra, nîkwîthîrwa bakoona îrîi nîûntû bwa mathithio jaao. Wûi kîrî barîa baaî! Tontû bakoona thîîna; nîkwîthîrwa ûrîa bathithanagîria noou bakaathithîrua. Antû baakwa, twaana nîtu tûbainyagîîria, na aka nîbo babaathaga. Itû antû baakwa, atongeeria beenu nî babûrigicanîtie, na nî babûatithîtie njîra. MWATHANI nî akarîrîte gîtî nîkenda agambithia antû, nî aithuranîrîte nîûntû bwa gûtuîra kîrîndî. MWATHANI akaagambithia akûrû na atongeeria ba antû baawe abeere: “Nîbuî bwînyangîtie muunda jwaakwa jwa mîzabibû, into birîa bûtuunyîte nkîa birî nyomba cieenu. Nîatîa bûkwenda kwonania rîu bûkûthia antû baakwa ûjû bûkîinyagîîria barîa batî inya?” Nîu MWATHANI Mûrungu Mweneinya akûûria. MWATHANI augîîte atîrî, “Tontû aka ba Zaiûni nî aikumia, na beetaga bakûûrîte nkingo, bakiunagîra antû meetho, bakiithioraga beetîte, bagîkinyaga na rwikumio bakîringithanagia bangiri cia magûrû, MWATHANI agatûma aka ba Zaiûni baume mathainya mûtwe, akaabarita nguû batigwe barî kîthûnû. Îgiita rîgaakinya rîrîa MWATHANI akaabatuunya bangiri irîa baigemagia nacio magûrû, na ikabi bia mûtuundu, na mînyoro; na mîkathî ya nkingo, na bangiri cia njara, na itambaa bia kwigerera; na itambaa bia mîtwe na mîkang'i ya njara na mîcibi na twondo twa marashi, na tûgwîria na ithitû birîa baogereete njara na tuuna twaao, na mbete cia biara na cia nyiûrû; na nguû ciaao irîa beetaga nacio biathoone, na ndwambambio, na nguû cia îgûrû na twondo; na nguû ciaao irîa ithaaraga, na cia bamba, na iremba, na itambaa bia gwikunîka ûthiû. Antû a kûeera marashi, ka bakaanunkaga; na antû a gûcioga mîcibi, bagaaciogaga mîrigi; antû a mîtuundu îîndi bwega, bakethagîrwa beenji ng'arûrû, antû a nguû cia goro, bageekagîra mathango; na antû a ûthongi nî ndworo bakethagîrwa barî nacio. Arûme beenu bakaathirua na rûchiû, nacio nchamba cieenu ithirîrue ndweene. Mpingîro cia Zaiûni ikaarîra na ciithikîîre; ntûûra îkaagîa na kwithikîîra ta kwa mûka ûriti nguû aatigwa arî kîthûnû.” Îgiita rîgaakinya rîrîa aka mûgwanja bagaatua kûgwataga ntomûrûme ûmwe bakamwîra, “Tuî tûkairîmagîra biakûrîa bieetû na twigûragîre nguû cieetû twingwa; bunka akî ûreke twîtagwe eekûrû baaku, ûtwebeerie îgi rîa kwîthîrwa tûtîgûri.” Îgiita rîgaakinya rîrîa nthîgûrû ya MWATHANI îgaatuîka înthongi na îîthîrwe îrî na nkanya, najo matigari ja Israeli jagaatua kûgwîragîrua maciara ja nthîgûrû yaao. Barîa bonthe bakeethîrwa barî Zaiûni batigeere kûu Jerusalemu, barîa bonthe bakeethîrwa baandîki mariîtwa jaao yukuune rîa mwoyo kûu Jerusalemu, bageetagwa babatheru. Îgiita rîu MWATHANI akeethîrwa athambîtie Zaiûni yathira rûko rûrîa îîkîri nî aka baayo; akeethîrwa athambîtie Jerusalemu yaathira tharike ya ndwaa. MWATHANI akeeja na inya yaawe gûtuîra antû baawe na kûbatheria. Ningî MWATHANI ageekaga îgûrû rîa kîrîma kîa Zaiûni kîonthe na îgûrû rîa barîa bakoothûranaga kû îtu mûthenya na ûtukû eekage toogi na rûmûrî rwa mwanki. Tontû bûû, ûkumio bwa Mûrungu bûkaimbagîra, na bwirigagîre Zaiûni, bweejanage mûng'unye nîûntû bwa riûa mûthenya, na bûtûme Zaiûni yaa kîmatûkîro na gûntû gwa gwiciitha kîbuubani na ngai. Ka-mbwinîre rwîmbo rwa mûcoore waakwa rwîmbo rwa wendo rwegiî muunda jwaawe jwa mîzabibû. Mûcoore waakwa nî aarî na muunda jwa mîzabibû karîmeene gakanoru mono. Ararita maiga jarîa jaarî ku, arajûrîma, arajûanda mîzabibû îrîa mîega buru. Araaka kîrîngo kîa akaria gatîgatî kaaju, na arathithia îrinya rîa gûkinyangagîra nzabibû kûu muundeene. Rîu areteera mîzabibû îciara nzabibû, îndî îraciara nzabibû irî na nchechû. Nandî buî atûûri ba Jerusalemu naabuî antû ba Juda, tueni gatîgatî gaakwa na muunda jwaakwa jwa mîzabibû, bûmbîîre nîatîa ûngî ndaabuîrîte kûthithîria muunda jwaakwa jwa mîzabibû? Rîrîa ndeeterere jûciara nzabibû injega rî, nîmbi yaatûmîre jûciara nzabibû irî na nchechû? Îndî nandî ka mbwîre ûrîa nkaathithîria muunda jwaakwa jwa mîzabibû. Nkaatharia rwego rwaaju, jûrîîwe nî nyomoo; ngaakobora rûthingo rûrîa rûjwirigîrîte jûkinyangwe. Nkaajwîrûkîra jwee kîgûndû; jûtîrîmîrwa kana jûcawa, no makamba na matî ja miigua jakethagîrwa jarî ku; Ningî nkaagiria matu jatîkajurithîrie ngai kaîrî. Nîkwîthîrwa Israeli nîyo muunda jwa mîzabibû jwa MWATHANI Mweneinya, nabo antû ba Juda nîbo mîzabibû îmîthongi îrîa mpaandîte. Eerîgagîîra bathithanîria mantû ja îota, arethîra nooka bakûûragana; eerîgîîrîte bathithanîria ûrîa kwagîrîte, akiigua, no irîro bia barîa bainyîîrîtue! Wûi kîrî barîa boongagîîra nyomba ingî kîrî iria barî nacio, miuunda îngî kîrî îrîa barî nayo, mwanka antû bangî bakaaga kaanya, nabo bagatûûra miuundeene îmînene batîgûkuîanîîria na antû bangî! MWATHANI Mweneinya aciîtîtie nkiigagua, auga atîrî, “Gûtî nkaanja nyomba inyiingî igaatigwa irî intheri, nyomba inene na inthongi igaatigwa itî na muntû wa gûtûûra ku. Nîkwîthîrwa muunda jwa mîzabibû jwa îka îkûmi jûgaatua kûumaga ndibei lita mîrongo îîrî na ijîîrî (22) akî, nacio mbeeû cia gîkabû ikauma maketha ja gakabû kamwe.” Wûi kîrî barîa barookaga gûûkîîra beengeene na mbogita; bagatinda kûnyua gûgatuka mwanka ndibei îkoojûra mwîrî! Bainaga na wandîîndî na inanda bia ndigi, na tamburini na mîtûrirû na bakanyua ndibei biathoone biaao; îndî batîtindanagîra na mathithio ja MWATHANI kana boona ngûgî îrîa aaritîte na njara ciaawe. Tontû bûû, antû baakwa bagaikua kîthamîrioone nîûntû bwa kwaga ûmenyo antû ba kûu barîa barî îgweta bagaakua nî mpara nakîo kîrîndî kîu kîngî kîrîîwe nî nyoonta. Tontû bûû, gwa akuû ga kûbeeteerete, kwagamîtie kanyua konthe buru, nabo antû ba kûu barîa barî îgweta na kîrîndî kîu kîngî, bakaamerua, amwe na barîa baanjaanjaga ku bakiigwîragia, na aikumia Antû barîa baciitithagia bakeenîkwa, nabo aikumia bathirue rwikumio. Îndî MWATHANI Mweneinya ageekîîrwa nîûntû bwa gûtuujanîra na îota; Mûrungu, we ûrîa Mûtheru, akoonania atî nî ûmûtheru nîûntû bwa kûthithia ûrîa kwagîrîte. Natu tûng'ondu tûgaatua kûrîîjaga kûu maganjoone ta ûrîa tûrîîjaga kûrîa tûrîîthagua, natu tûtûrûme tûkaarîîthagua ku nî ageni. Wûi kîrî barîa baireetagîîra ûthûûku, babûkuucîtie na mîrigi ya waayia; barîa bakururanagia na meeyia ta ûrîa nyomoo ikururagia ngaarî ya mîrigo. Barîa baugaga: “Nî athithie mpwîî, aritange ngûgî yaawe tûmîone; mûbango jwa Ûrîa Mûtheru wa Israeli nî jûûjûre; nî jûûjûre tûmenye ûrîa jûkari!” Wûi kîrî barîa beetaga ûthûûku wega, nabu wega bakabwîta ûthûûku. Barîa boonaga muundu jûrî weerû, nabu weerû bakabwona bûrî muundu. Barîa beendaga mûrîo jwaa ng'ana, nayo ng'ana yaa mûrîo! Wûi kîrî barîa bacionaga barî baboome; barîa baciîraga nîbo baijî mantû nkûrûki ya bangî. Wûi kîrî barîa nchamba cia kûnyua ndibei; barîa baunganagia mîthemba îmingî ya birîa biogitanagia na bitîboombe. Barîa bajûkagia nkukumo nîkenda barekeeria muntû ûrî na maatia, îndî ûrîa ûtî na maatia bakarega kûmûthithîria ûrîa kûbuîrîte! Tontû bûû, o ta ûrîa rûmûrî rwa mwanki rûîîthagia matî jamoomo; na o ta ûrîa nyaki înjûmo îîjaga îgatuîka mûju no ta u mîri yaao îkoora najo marao jaao joorûrûke jeete na ruuo ta tîîri; nîûntû nî baregeete Waatho bwa MWATHANI Mûrungu Mweneinya, na baarega gûtindanîîra na kiugo kîa Ûrîa Mûtheru wa Israeli. Tontû bûû, MWATHANI nî athûûri mono nî antû baawe, na nî ookîîrîtie njara aabaringa mwanka irîma biateetema. Biimba biaao biûjûri njîreene, îndî kinya nyuma ya jau jonthe, mûthûûro jwaawe jûtîrataûka; no ookîîrîtie njara abakanûkia. Akeeneria mîgongo ya kûraaja, amîte na kîthiori kuuma ituri bia nthî; tîyo îîu îîjîte yûgîangi na mpwîî! Gûtî wa ciaao ûkaanoga kana agiitara, gûtî we ûkaathinka kana amama; mîcibi yaao îtîregera, kana mîrigi ya iraatû biaao îtuîka. Mîgwî yaao nî înoori; na moota jaao jonthe nîjakûmi; nchaaû cia mbarathi ciaao ciîkîri iraatû bia chuuma, nacio ngaarî ciaao cia ndwaa irîîta ta rweni. Nkururo ciaao nî ta mûruumo jwa ngatûnyi, nî ta jwa ngatûnyi înjanake; irîa îrurumagîîra nyomoo, îkamîgwata, îkamîkururia, na gûtî we ûûmba kûmîtunyûkia. Îgiita rîu rîakinya bakaarurumîîra Israeli ta ûrîa mîgombe ya îria îrurumaga. Kîrîa gîkoonekaga nthîgûrûûne no muundu na mîthangîko; muundu jûrîa jûkeethîrwa jûrî ku jûgatûma weerû bunthe bûthire. Mwakeene jûrîa mûnene Uzia aakuîre, nî ndoonere MWATHANI. Nawe aakarîrîte rûriga rwa ûnene athûûngûûri îgûrû mono, naru rwambambio rwaawe rwoojûri kîûrûûne kîonthe. Aserafi nabo nî baarûngi îgûrû rîaawe. O Mûserafi aarî na mathagu jatantatû; jaîrî aaikunîkîrîte najo ûthiû, na jaîrî aikunîkîrîte najo magûrû, na jaîrî jangî nîjo aabuurûkaga najo. Nabo nî baaranagîria na kajû bakiugaga atîrî, “Nî Ûmûtheru, nî Ûmûtheru, nî Ûmûtheru! MWATHANI Mûrungu Mweneinya nî Ûmûtheru! Nthîgûrû yonthe yûjûri ûkumio bwaawe.” Najo majû jaao nî jaatûmaga itugî bia mwari bikainaina, nakîo kîûrû gîkoojûra toogi. Naani ndîrauga atîrî, “Wûi naanû, ndaûra atîa! Nîkwîthîrwa ndî muntû waaragia mantû jatîagîrîte na ntwîre gatîgatî ka antû baragia mantû jamathûûku. Rîu ndîkwona mûnene, MWATHANI Mweneinya na meetho jaakwa!” Nîrîo ûmwe wa Aserafi bau aabuurûkîre araambîjîîra arî na îkara rîa mwanki rîrîa aarî akûrita kuuma kîritîroone kîa igongwana na mîgwati ya chuuma. Araringithia mîromo yaakwa narîo, arambîîra ûjû, “Atîrî, nîûntû îkara rîrî rîkûringithia mîromo yaaku-rî, nandî îgi rîaaku rîkwangûrwa na warekerwa meeyia jaaku.” Ningî ndîraigua MWATHANI akîûria atîrî, “Nûû ngûtûma? Nûû ûgeeta antûûne eetû?” Naani ndîrauga, “Ndî aja! Ntûma.” MWATHANI arambîîra atîrî, “Îta wîre antû bau ûjû, ‘Bûgatûûra kwigua, îndî bûtîkoromenya; kwigua bûkaigagua, na bûtûûre kwonaga na bûtîciûre.’” Aracoka arambîîra atîrî, “Ûmia nkoro cia antû bau, na ûrimanie matû jaao na ûbainge meetho; batîkeeje kwona na meetho jaao, kana baigua na matû jaao, kana baciûkîrwa nkoroone ciaao, beeja kûngarûkîra mbooria.” Rîu ndîrooria atîrî, “Gûgaakara ûu mwanka rî MWATHANI?” Arambîîra atîrî, “O mwanka rîrîa ntûûra ikeenyangua itigwe itî na atûûri, na nyomba ciîthîrwe itî antû, na nthîgûrû îîthîrwe îrî întheri buru. Mwanka rîrîa MWATHANI akaathaamia antû abaikie nthî cia kûraaja, nthîgûrû îîjî îtigwe yûjûri maganjo. Kinya këethîra nî muntû ûmwe kîrî antû îkûmi ûkeethîrwa atigeere, noo îkaîîthua kaîrî, îndî Israeli îgatigwa ta gîtinkî kîa muuru kana mûgumo kîrîa gîtigagwa mûtî jwatemwa.” Gîtinkî kîu nîkîo gîkaa kîambîrîria gîa ûtûûro bûbwerû. Îgiita rîa Ahazi mûtaana wa Jothamu, Jothamu mûtaana wa Uzia, aathanaga Juda, Rezini mûnene wa Aramu na Peka mûnene wa Israeli mûtaana wa Remalia, nî beetîre kwithûkîra Jerusalemu îndî bataamîûmbîre. Rîrîa nteto iu ciaakinyîîre antû ba nja ya Daudi baraigua atî “Njûûrî ya Sîria nî îgwatanîrîte na njûûrî ya Efuraimu,” mûnene Ahazi amwe na antû baawe nî baamakîre mono barainaina ta ûrîa mîtî iinainagua nî ruuo. MWATHANI nî eerîre Isaya atîrî, “Umagara na mûtaana waaku Sheari-jashubu bûgatirimane na Ahazi mûthia jwa mûberethi jûrîa jwînîkaga rûûjî kuuma karieene karîa karî bwa rûgûrû, akuî na njîra îmbariî îrîa îîtaga kîeniine kîa Mûûri wa Nguû. Naabuî bûmwîre atîrî, ‘Kara wimenyeerete, na ûborerete, na ûkáigua ûguaa. Menya ûkûa nkoro nîûntû bwa mûthûûro jûmûnene jwa Rezini na antû baawe ba Sîria na jwa Peka mûtaana wa Remalia barîa bakari ta inyinga biîrî bigûtoga birî akuî kûthira.’ Antû ba Sîria na ba Efuraimu na Peka mûtaana wa Remalia nî batuireberete bauga atîrî, ‘Twîteni twithûkîre nthîgûrû ya Juda, tûmîûûre na twigwatîre yo, na twîke mûtaana wa Tabeeli ku arî mûnene.’” Îndî MWATHANI Mûrungu augîîte ûjû, “Bûu bûtîûjûra, na gûtî ûntû ta bûu bûgaakarîka. Nîûntû Sîria îtî inya nkûrûki ya Damaski ntûûra yaayo îrîa nene nayo Damaski îtî inya nkûrûki ya Rezini. Ningî mîaka mîrongo îtaantatû na îtaano îkiuga yathira, Efuraimu îkeethîrwa yarageenue mwanka îkaremwa nî gwicokanîîria kaîrî ta mûgongo jûmwe. Efuraimu îtî inya nkûrûki ya Samaria ntûûra yaayo îrîa nene nayo Samaria îtî inya nkûrûki ya mûnene Peka. Îndî waaga wîtîkio ûmenye ûtîûmbana.” MWATHANI nî aarîîrie Ahazi o kaîrî aramwîra atîrî, “Romba MWATHANI, Mûrungu waaku rwano rwa ûntû bûrîa bûgaakarîka, kinya bweethîrwa bûrî nthîgûrû gwa akuû, kana bûrî îgûrû buru.” Îndî Ahazi arauga atîrî, “Ntîmûromba; ntîgeria MWATHANI.” Rîu Isaya arauga atîrî, “Thikîîreeni nandî gwe nchiarwa ya Daudi. Ka-ûtîng'anîtie kûnogia antû tontû bûkwenda kûnogia Mûrungu waakwa kinya we? Tontû bûû, MWATHANI wengwa agakwaa rwano: mwarî karaiti akaagia îu, aciare kaîjî, na amwîte Imanueli. Mwana ûu akaanyunyaga îria rîrîmatu na arîîjage nainchû mwanka rîrîa akamenya kwathûrana wega na ûthûûku. Nîkwîthîrwa kinya mbere ya mwana ûu amenya kwathûrana ûthûûku na wega-rî, nthîgûrû cia anene bau baîrî babwîkîrîte ûguaa itîîthîrwa irî na muntû noo ûmwe. “MWATHANI akaabûreetera buî amwe na antû beenu, na antû bangî ba rûrîîjo rweenu matukû ja thîîna înene nkûrûki ya îrîa yonthe bwoona kuuma rîrîa Efuraimu yaathûkanîre na Juda. Akaabûreetera mûnene wa Asîria abwithûkîre.” Îgiita rîu rîakinya, MWATHANI akaaringa kîthiori, nabo antû ba Misri bakeeja ta ngi kuuma tûrûûjîîne twa Misri, tûrîa tûrî kûraaja. Ningî akaringîra antû ba Asîria kîthiori, nabo beeje ta njûkî kuuma nthîgûrû yaao. Nabo bakeeja bonthe boojûre mîguuruune îrîa yorokeri mono, na makurunguune ja maiga, na ithakeene bionthe na bienine bionthe. Îgiita rîu rîakinya, MWATHANI agaatumîra mûnene wa Asîria kuuma rwongo rwa Eufurate ta ûrîa mwenji atumagîra wembe, nawe akeenja Juda mûtuundu jwa mûtwe, na nchiûri cia mwîrî na akûrûre kinya nchiûri cia kîreru. Îgiita rîu, muntû eethîrwa atigeere na kamwari ka ng'ombe kamwe na tûng'ondu twîrî, nîûntû bwa îria rîrîa tûkoonaga akaanyunyaga îria rîrîmatu. Nabo bonthe barîa bagatigara nthîgûrûûne bakanyunyaga îria rîmatu na bakaarîîjaga nainchû. Îgiita rîu rîakinya, kûrîa kunthe kwëethîrwa kûrî na mîzabibû ngiri îmwe îrî na ûgûri bwa shekeli ngiri îmwe cia fetha, gûkoojûra nkonko na matî ja miigua. Antû nabo bakeejaga kûthooga ku na moota na mîgwî nîûntû nthîgûrû yonthe îkeethîrwa yûjûri nkonko na miigua. Ningî kinya tûrîmeene kûrîa kunthe gûtwîre kûrîmagwa na machembe, bûtîtua gûkinyaga ku bûgîkîra kûmuntangwa nî nkonko na miigua. Nî ng'ombe na ng'ondu ikaarekagîîrua igeeta kûrîa ku. MWATHANI nî aambîrîre atîrî, “Jûkia rûgîo rûrûnene waandîke na mwandîko jûmûûthû, ‘Maaheri-shalali-hashi-bazi.’” Naani ndîreeta antû baîrî eetîkua batuîke akûûjî baakwa, tabo mûthînjîri-Mûrungu Uria, na Zekaria mûtaana wa Jeberekia. Ndîracoka ndîrathengeera mûka-kîroria, nawe aragîa îu, araciara kaîjî. MWATHANI arambîîra atîrî, “Mwîte Maaheri-shalali-hashi-bazi. Nîkwîthîrwa mûnene wa Asîria agaataa Damaski na Samaria eete na into bia ntûûra iu bionthe na ûtonga bwaacio bunthe mbere ya mwana ûu amenya gwîtana ‘Baaba’ kana ‘Maami.’” MWATHANI nî aambarîîrie kaîrî arambîîra atîrî, “Nîkwîthîrwa antû baba nî baaregete rûûjî rwa Shiloa rûrîa rwînamaga rûboorerete, îndî boojûrwa nî ûguaa nîûntû bwa Rezini na mûtaana waawe Remalia, nî bamenye atî nandî MWATHANI arî akuî kûbaunûkîîria rûûjî rwa Eufurate rûrwingî rûbakondorie, naru nî mûnene wa Asîria na inya yaawe yonthe. Naru rûkoojûra mîguuruune yonthe. Naru rûkoojûra mîguuruune yaaru yonthe mwanka ruunûke, rûkûrûkîîre Juda rûkîmîkondoragia, rûmîrimanie mwanka nkingo. Ningî rûgaatamba rûûjûre nthîgûrû yaaku yonthe; Mûrungu aroethîrwa arî amwe naatuî.” Ûkieni thaanga buî mîgongo, îndî bûkaaûûrwa bûmake. Thikîîreeni buî nthîgûrû cia kûraaja; ithuranîreni nîûntû bwa ndwaa, îndî bûkaaûûrwa bûmake. Baangeni mîbango yeenu mma, îndî îtîkinya noo kû. Arieni ûrîa bûkwenda, îndî gûtî bu bûkaabua, nîkwîthîrwa Mûrungu arî amwe naatuî. MWATHANI nî aambarîîrie agînkinyagîîria ntîkeeje kûthingata mantû jarîa antû bathithagia arambîîra atîrî, “Ûkaugaga kîrîa kîonthe antû baba beetaga gûkunyanîrwa nî gûkunyanîrwa; ûgáakîra kîrîa kîonthe bakîraga kana wigua ûguaa nîkîo. MWATHANI Mweneinya, ûmenyage atî nî ûmûtheru. Ûû akî nîwe ûbuîrîte gûkîraga. We akaa giiciitho gîaaku, na iiga rîa kûgwîthania kîrî mîîrîga yo-îîrî ya Israeli. Akaa mûtego Jerusalemu. Antû babaingî bakaagwa ku, baunîkange; bagaategua bagwatwe.” Thithia kîrîkanîro, ûringe nteto ciaakwa mûûri athingati baakwa bakîonaga. Ngeeteera ûteethio bwa MWATHANI; ngeeka wîrîgîîro bwaakwa ndeene yaawe kinya këethîra nî eekîrithîtue nthao nî nchiarwa cia Jakubu. Nîbûkûmbona ûûni na aana barîa MWATHANI ampeete. MWATHANI Mweneinya ûrîa ûtûûraga kîrîmeene kîa Zaiûni nî tuî atûmîte kîrî antû ba Israeli tûmûkûûjîîra na tûtuîka bionanîîria. Bamwe bakeeranaga atîrî, “Tûkoorieni aringia na antû barîa baranagîria na roho cia antû barîa baakuîre, barîa bagambaga ta tûnyoni na baciaragîria bongwa ûrîa tûbuîrîte kûthithia.” Îndî ûrîa nkûbwîra nî atî antû babuîrîte gûcwaa ûteethio kuuma kîrî Mûrungu waao. Ka antû barîa barî mwoyo babuîrîte gûcwaa ûteethio kuuma kîrî barîa akuû? Thingatageni nteto cia MWATHANI na maathana jaawe. Nteto cia barîa baringagia kana cia barîa baaragia na antû baakuû itîbûteethia nîûntû tî cia mma. Antû bagaakûrûkîîra nthîgûrû îîu bathangîkîte mono na barî na mpara. Baigua mpara bakaathûûra mono, batege bwa îgûrû, barume mûnene waao na Mûrungu waao. Bakeerîgîîra ûteethio buuma nthîgûrû, îndî kîrîa bakoona no thîîna na muundu na mîthangîko. Nabo bagaakunîkanua nî muundu jûmûtumanu. Îndî rî, mîthangîko ya barîa baatwîre na thîîna îkaathira. Mbereene, Mûrungu nî eekîîre nthîgûrû ya Zebuloni na Nafutali nthao. Îndî nyumeene nthîgûrû îîu îkaaewa gîtîîo. Ikaewa gîtîîo kuuma barabarene îrîa îrî rûteere rwa îria rîa Mediterania, mwanka nthîgûrû îrîa îrî rwongo rwa Jorodani, na kinya Galili yongwa, kûrîa antû ba mîgongo îngî batûûraga. Antû barîa batwîre muunduune nî boonete weerû bûbûnene. Barîa batwîre nthîgûrû ya muundu jûmûtumanu nî bathaarîri nî weerû. Nî ûthegeetie mûgongo jûjû; nî ûtûmîte jûgîa na kûgwîrua gûkûnene. Bagwîrîtue nîûntû bwa mantû jarîa ûbathithîrîtie, ta ûrîa antû bagwîragua îgiita rîa maketha, kana rîrîa bakûgaana into birîa bataîte. Nîkwîthîrwa gwe nî ûbaaûrîte mûrigo jûrîa jûtwîre jûbaritûîrîte. Rûturo rûrîa batwîre kûûrwa naru makano, taju mûregi jwa barîa batwîre kûbaiinyîîria, gwe nî ûruunangîte o ta ûrîa wathithîrie, rîrîa waboombanîîre kîrî njûûrî ya Midiani. Iraatû bionthe bia asikarî barîa beejîte kwithûka, na nguû yonthe îîtîkîri nî tharike, nî biakîîrîtue na mwanki. Nîkwîthîrwa nî tûciarîri kaîjî; tuî nî tûnenkeri mûtaana nîwe ûkaathanaga na inya yaawe. We aageetagwa “Mweejani kîrîra wa Kûrigaria, Mûrungu Mweneinya,” “Baaba wa Kenya na Kenya,” “Mûnene wa Thîîrî.” Ûnene bwaawe bûgaatûûra bwongeerekaga inya, nayo thîîrî îtîkorothira. Agaakarîra gîtî kîa ûnene kîa Daudi, aathane antû aawe. Akaarikithia waathani nthîgûrû, na îgîe inya. Akaathanaga agîtumagîra îota na waagîru kuuma nandî mwanka kenya na kenya. MWATHANI Mûrungu Mweneinya nî airitîte kûthithia ûu. MWATHANI nî aaugîîte agaakanûkia nchiarwa cia Jakubu, taju mûgongo jwa Israeli. Nabo antû bonthe barîa batûûraga Efuraimu na Samaria bakaaririkana ûrîa MWATHANI augîîte. Nîkwîthîrwa bo nî antû ba nkoro injûmo na baaragia na rwikumio bakiugaga atî, “Mîako ya maturubarî îkûmomorangwa, îndî tûgaaka na maiga ja kwaja; mîkûû nî îragiitîrwe îndî tûgaaka na mîtarakwa.” Nîkîo gîtûmîte MWATHANI areka bagîa na anthû babaingî; nîkîo gîtûmîte ookaûkia anthû baao babaithûkîra. Antû ba Sîria bakauma bwa gaiti na Afilisti baume bwa rûgûrû batambûûrange Israeli. Îndî amwe na jau jonthe rî, MWATHANI atîthûûrûka, ageeta na mbere na îkanûkia rîaawe. Kinya këethîra akûbakanûkia antû nî baregete kwirira, kana bacokera MWATHANI Mûrungu Mweneinya. Kîu nîkîo gîtûmi MWATHANI agiitîte Israeli mûtwe na mûnyiritha. Agiita rwang'i rwa mûkîndû amwe na gîtina kîaaju o ntukû îmwe. Akûrû na antû barîa barî gîtîîo nîbo mûtwe, nabio iroria birîa biritanaga mantû ja ûrongo nîbio mûnyiritha. Nîkwîthîrwa barîa batongagîîria antû baba, nîka babaatithagia njîra, nabo barîa babathingataga ka baûraga. Tontû bûû, MWATHANI atîgwîragîrua nthaka ciaao, na atî kîaao na aana baao barîa batî aciari na ntigwa. Nîkwîthîrwa bonthe nî baregeete Mûrungu na nî eeyia, ningî bonthe baaragia mantû jarîa jatîagîrîte. Îndî amwe na jau jonthe rî, MWATHANI atîthûûrûka, ageeta o na mbere na îkanûkia rîaawe. Meeyia jaîîthagia ta mwanki, ûrîa jwambagîîria gîkambene, jûgataamba tûmîtîîne twa miigua, jûgacoka jûkaîîthia mwitû, na bionthe bikaya na toogi îgaitia bwa îgûrû. Tontû bwa marûrû ja MWATHANI Mûrungu Mweneinya, nthîgûrû îkaaya; antû nîbo bakeethîrwa barî nkû, na gûtî we ûgaateethia ûngî. Bagaacwaa gîa kûrîa rûteere rwa ûrîo îndî batînyira; bacwee rwa ûmotho îndî mpara îtînyiia. Bakarîa kinya twaana twaao. Antû ba Manase bakaarwaa na antû ba Efuraimu, na antû ba Efuraimu barwee na ba Manase, ningî bonthe bakaarûa na Juda. Îndî amwe na jau jonthe rî, MWATHANI atîthûûrûka, ageeta na mbere na îkanûkia rîaawe. Wûi kîrî buî barîa bûthithagia waatho bwa kûinyîîria antû baakwa, na kîrî buî aandîki barîa bakaraga bakîandîkaga waatho bwa kûinyîîria bangî. Bûgarûraga Waatho nîkenda barîa barî na ûbatu batîthithîrua mantû ja îota, na bûkagiria nkia ithithîrua mantû jarîa jagîrîte. Bûtûmaga ntigwa ithangîkua, na aana barîa batî aciari bainyîîrua. Nîatîa bûkaathithia ntukû ya îkanûkia yakinya? Nîatîa bûkaathithia thîîna inyingî ciabwîjîîra kuuma kûraaja? Nî kîrî û bûkaaamatûka gûcwaa ûteethio? Nîkû bûkaaitha mootonga jeenu? Bûtîîthîrwa bûrî na bwa kûthithia tiga gûkara nthî amwe na barîa bagwati kana bwîthîrwe bûûragi. Îndî amwe na jau jonthe rî, MWATHANI atîthûûrûka, ageeta o na mbere na îkanûkia rîaawe. Mûrungu ariuga ûjû, “Asîria nîbo rûturo rwaakwa rîrîa nthûûri; nîbo mûregi jwaakwa rîrîa ndî na marûrû. Nî ni mûtûmîte kîrî mûgongo jûrîa jûregeete Mûrungu; nî ni mwîrîte akaithûkîre antû barîa banthûûrîtie, na atae into biaao na abatuunye ûtonga bwaao, ningî abakinyangîre nthî ta ntaka. Îndî mûnene wa Asîria we arî na mîbango yaawe; atîkwenda kûmenya këethîra nî ni nkûmûtumîra. Îndî mathûgaanioone jaawe arîciîra atî akaaithûkîra mîgongo îmiingî na amîthirie.” Ariuga atîrî, “Anga atongeeria baakwa ba njûûrî bonthe tî anene! Nkathiria ntûûra ya Kalino ta ûrîa ndaathirîrie Karikemishi. Nkathiria ntûûra ya Hamathi ta ûrîa ndaathirîrie Aripadi. Nthirie ntûûra ya Samaria ta ûrîa ndaathirîrie Damaski. Nîndûîte na moonene ja mîrungu ya mîng'uanano, îrîa yaarî îmînene nkûrûki ya mîrungu îrîa yaarî Jerusalemu na Samaria. Ga nkaaremwa nî kûthithîria Jerusalemu na mîrungu yaao ta ûrîa ndaathithîîrie Samaria na mîrungu yaayo ya mîng'uanano?” Rîrîa MWATHANI akathiria kûthithia mantû jarîa akwenda kûthithîria kîrîma kîa Zaiûni na ntûûra ya Jerusalemu, nîrîo agaakanûkia mûnene wa Asîria nîûntû bwa rwikumio rwaawe na gûciîkîîra kwaawe. Nîkwîthîrwa mûnene ûu augaga atîrî, “Nthithîtie mantû jau na inya yaakwa na ûûme bwaakwa, nîûntû ni ndî na ûmenyo. Nîntharîtie mîanka ya mîgongo na ndaataa mîthithû yaao. Mbakirimûrîte ta ndeegwa, ndaarûkia barîa batwîre bakarîrîte itî bia ûnene. Mbikîtie njara ndaagwata ûtonga bwa mîgongo, ta ûrîa muntû aikagia njara akîrita nkara kiuruune. O ta ûrîa muntû oothûranagia nkara ciîrûkîri, no ta u mbûthûranîtie ûtonga bwa nthî yonthe; na gûtî we wabatabatia îthagu kana atumûra kanyua kana agamba.” Îndî MWATHANI arîûria atîrî, “Ntûûru yomba gwikumîria ûrîa ûtemaga nayo? Mûchumeno jwoomba gûciîkîîra îgûrû rîa ûrîa waatûraga naju? Rûturo rwoomba kwinainia ûrîa ûrûgwete? Nchûgûma no yûkîîrie ûrîa ûmîgeraga?” Tontû bûû rî, MWATHANI Mûrungu Mweneinya, akaareetera nchamba cia ndwaa cia Asîria mûrimo jûmûthûûku. Mwago jwaao jûthire ta jûîîthîtue nî mwanki. Mûrungu, tawe weerû bwa Israeli, akaa mwanki; Ûrîa Mûtheru wa Israeli aee rûmûrî rwa mwanki. Naju jûkaîîthia na jûthirie mîtî yaawe ya miigua na ithaka biaawe ntukû îmwe. MWATHANI akathiria ûthongi bwa mwitû jwaawe na ûnoru bwa nthîgûrû yaawe, ningî athirie antû bonthe, bakoorûrûka ûrîa muntû aceng'aga aajîtue. Mwitû jwaawe junthe jûkathira atigare na tûmîtî tûtûkai tûûmba gûtarwa nî kaana. Îgiita rîgaakinya rîrîa antû barîa bakeethîrwa batigeere ba Israeli, tabo matigari ja rûrîîjo rwa Jakubu bagaatiga gwîka wîrîgîîro bwaao kîrî muntû ûrîa ûboombîte ndweene; nabo bageeka wîrîgîîro bwaao kîrî MWATHANI, Ûrîa Mûtheru wa Israeli batî na nkaanja. Antû barîa bagatigara nîbo bagaacoka, bau nî ba rûrîîjo rwa Jakubu, nîbo bagaacoka kîrî Mûrungu Mweneinya. Nîkwîthîrwa antû baaku gwe Israeli kinya bëethîrwa baingîi ta mûthanga jwa îria, nî babakai bagaacoka. Nî batuîri atî bakathirua buru; bakanûkue ûrîa kwagîrîte. MWATHANI, tawe MWATHANI Mûrungu Mweneinya, no mwanka oojûrie jarîa augîîte mbere ya antû bonthe. Tontû bûû, MWATHANI, tawe MWATHANI Mûrungu Mweneinya ariuga ûjû, “Buî antû baakwa barîa bûtwîre Zaiûni; tigeeni gûkîra antû ba Asîria barîa babûûraga na nturo na mîreegi ta ûrîa antû ba Misri baathithagia. Nîkwîthîrwa îgiita rîtî thau, mûthûûro jûrîa bûthûûrîtie jûkathira, naani mbagarûkîre mbathirie. Naani MWATHANI Mûrungu Mweneinya nkaabaûûra na kîboko, ta ûrîa ndaaûûrîîre antû ba Midiani iigeene rîa Orebu. Naani ngookîîria rûturo rwaakwa îgûrû rîa îria o ta ûrîa ndaathithîrie Misri. Îgiita rîu rîakinya, nkaabwaûra mûrigo jûrîa mûnene wa Aramu aabûkamatithîtie, na mbûrite gîchooki kîrîa abwîkîrîte nkingo. Anthû baagûtaa ntûûra ya Aiathi; baagûkûrûkîîra Migironi, baatiga mîrigo yaao Mikimashi. Baakûgiitania na njîra ya mûcîcîbîro baararîrîîre Geba. Antû ba Rama ka bakwinaina; atûûri ba Gibea, ntûûra ya Saûlû baakûmatûka. Ugeeni mbu buî antû ba Galimu! Thikîîreeni buî ba Laisha! Naabuî ba Anathothi beetîkeeni! Antû ba Madimena baakûmatûka; atûûri ba Gebimu ka bakwithara bacionokia. Naarua îîjî anthû bakaarûngamîra Nobu bainainîrie kîrîma kîa Zaiûni nkuundi, bamakie ntûûra ya Jerusalemu.” Atîrî, MWATHANI, tawe MWATHANI Mûrungu Mweneinya akaabaringa nthî mpu ta mîtî agûkiinda. Barîa anene buru bakaarîîkwa bagwîthue; nabo barîa barî îgweta bakeenîkwa mwanka mûthetuune. MWATHANI akaabarîîka ta ûrîa mîtî ya mwitû îrîîkagwa; akaabaringa nthî ta ûrîa mîtî îrîa mînene ya Lebanoni îkiindagwa. Gûkaauma nchebua gîtineene kîa Jesii; mûnene ûmwerû akaauma ta rwang'i mîriine yaawe. Roho wa MWATHANI akeethîrwa arî ndeene yaawe; nîwe roho wa ûûme na ûciûku. Nîwe roho wa kîrîra na ûûmbani; nîwe roho wa ûmenyo na kwathîkîra MWATHANI; Kwathîkîra MWATHANI nîku gûkethagîrwa kûrî kûgwîrua kwaawe. Atîtua kûgiitaga magamba kûringana na ûrîa akwigua gûkîarua, kana atuujanîra kûringana na woni bwa meetho, Îndî we akaagiitagîra nkîa îgamba na îota, na aatujagîre barîa batî na inya bwega. Kiugo kîaawe nîkîo gîkethagîrwa kîrî rûturo rwa gûkanûkia nthîgûrû yonthe, nabo barîa bathithagia ûûî nteto ciaawe nîcio ikaabathiria. Waagîru nîbu bûkethagîrwa bûrî mûcibi jwaawe jwa kauna; agaikundîkaga ûûma magiita jonthe. Mbûee îgaatua gûkaranagia amwe na kang'ondu nayo nkarî îgaatua kûmamaga amwe na kabûri. Njaû cia ng'ombe na biana bia ngatûnyi bikaarîîjaga amwe na ngatûnyi, na twaana tûnyi nîtu tûkaabitongagîîria. Ng'ombe na ndû ikaarîîjaga irî amwe, nabio biana biaacio bikaamamaga amwe; nayo ngatûnyi îgaatua kûrîîjaga nyaki ta ng'ombe. Mwana ûtîtigîte gwonka akaathaakagîra îgûrû rîa îrinya rîa njoka; mwana mûnyi agaikagia njara îrinyeene rîa kiua. Kîrîmeene kîa Mûrungu gîkîtheru, antû batîtua kûthithanagîria moothûûku kaîrî, nîkwîthîrwa antû bonthe nthîgûrûûne bakeethîrwa boojûri ûmenyo bwa MWATHANI o ta ûrîa îria rîîthagîrwa rîûjûri rûûjî. Îgiita rîu rîakinya, mûnene ûu ûkaaumania na rûrîîjo rwa Jesii nîwe ûkeethîrwa arî ngerekano kîrî antû bonthe. Antû ba mîgongo yonthe bagaacwaga kîrîra kîrî we, nakîo gîkaro kîaawe gîkethagîrwa kîrî na mwago mono. Îgiita rîu rîakinya, MWATHANI agaatambûrûkia njara yaawe o kaîrî oothûranie antû baawe barîa bakeethîrwa batigeere nthîgûrû ya Asîria, na ya Misri, na ya Pathirosi, na ya Ethiopia, na ya Edomu, na ya Shinari, na ya Hamathi, na nthîgûrû irîa irigeenie na îria. Mûrungu akaamba bendera mîgongo yonthe yone akîûthûrania antû ba Israeli kuuma nthî ingî irîa batwîre. Ningî agaacokanîîria antû ba Juda barîa baaragene kuuma nteere cionthe cia nthî. Rûriitho rwa Efuraimu rûkaathira, nabo barîa batwîre kûthangîkia Juda beebue. Efuraimu îgaatiga kwigîîrua Juda rûriitho, nayo Juda îgaatiga kûthangîkia Efuraimu. Îndî antû ba Juda na ba Efuraimu bakaagwatanîra baithûkîre Afilisti bwa rûgûrû; ningî bagaataa antû ba bwa gaiti. Bakaaithûkîra Edomu na Moabu, nabo Aamoni bakaabaathîkîra. MWATHANI akaanyaaria Îria Îtuune buru; ningî agookîîria njara yaawe îgûrû rîa rûûjî rwa Eufurate, areete ruuo rûrî na mwanki, arûgaanie rûtuîke tûmîberethi mûgwanja nîkenda antû boomba kuuna na magûrû. Tontû bûû, MWATHANI akaathithîria matigari ja antû baawe njîra îmbariî ya kuuma nayo nthîgûrû ya Asîria, o ta ûrîa aathithîîrie Aisraeli rîrîa baaumaga nthîgûrû ya Misri. Îgiita rîu rîakinya, antû bakaainaga bakiugaga atîrî, “Nî ngûgûkumia MWATHANI; nîûntû kinya këethîra gwe nî waathûûri nî ni, mûthûûro jwaaku nîjwathirîre, na nandî nî ûmbooreretie. Atîrî, Mûrungu nîwe wonokio bwaakwa; naani nkaamwîtîkia, na ntîkîra. Nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu nîwe inya yaakwa na kûgwîrua gwaakwa, na akwaa mwonokia waakwa.” O ta ûrîa antû bagwîragîrua kîthima kîa rûûjî, no u bakaagwîragîrua wonokio bwa MWATHANI. Îgiita rîu rîakinya, antû bakaainaga bakiugaga atîrî, “Cokerieni MWATHANI nkaatho na bûmûthaathayie. Menyithieni mîgongo yonthe mantû jarîa athithîtie na bûtûmîîrie atî MWATHANI nî ûmûnene. Inîreni MWATHANI ndwîmbo cia kûmukumia, nîûntû nî athithîtie mantû jakûrigaria; menyithieni nthîgûrû yonthe ûrîa athithîtie. Gwîrueni na bûkûngûîre buî atûûri ba Zaiûni, nîûntû Ûrîa Mûtheru wa Israeli nî ûmûnene gatîgatîîne keenu.” Jaja nîjo mantû jarîa Isaya mûtaana wa Amozi oonerue nî Mûrungu jegiî Babiloni. “Amba bendera karimene gatî mîtî, îta njûûrî na kajû gakanene; mîenerie na njara iithûkîre ntûûra cia barîa barî îgweta. Nî ni ningwa mbîîrîte antû baakwa barîa nciathûrîrîte ûrîa bathithia; nî ni mbugîîte nchamba ciaakwa cia ndwaa ikanûkie barîa banthûûrîtie, nîcio irîa îgwîragîrua kûûjûria wendi bwaakwa.” Thikîîra wigue gîtûma kîrîa gîkuuma irîmeene gîa antû babaingî; thikîîra kîrûngûûjû kîa moonene na mîgongo îkîûthûrana amwe; Nî MWATHANI Mûrungu Mweneinya ûkûûthûrania njûûrî ya ndwaa. Baumîte kûraaja, matura nthî; nîbo MWATHANI akwenda gûtumîra gûkanûkia nthîgûrû yonthe nîûntû bwa mûthûûro jwaawe. Rîreni na inya nîûntû ntukû ya MWATHANI ya îgamba îrî akuî; nîyo Mweneinya akaareta îkanûkia rîa kûthirania. Nacio njara cia antû bonthe ikaaga inya na antû bonthe bagaakua nkoro. Antû bakaagwatwa nî kîmako gîkînene, baigue ûrûrû na bathangîke mono; bakaathangîke ta mûka akîgîa na mwana, bategane baami nî kwaga bwa kûthithia. Tega, ntukû ya MWATHANI ya îgamba îrî akuî, nayo nî ntukû înthûûku mono îrîa Mûrungu akoonania mûthûûro jwaawe. Akeenyangia nthîgûrû buru, amwe na eeyia barîa barî ku. Njota igaatiga kûthaara; riûa rîgaakunîkîrwa rîtîkaare, naju mweri jûtîmûrîka. MWATHANI ariuga atîrî, “Ngaakanûkia nthîgûrû nîûntû bwa ûthûûku bwaayo, na eeyia nîûntû bwa meeyia jaao. Nkaathiria rwikumio rwa barîa baikumîtie na nthirie ûchamba bwa barîa batî kîaao na bangî. O ta ûrîa thaabu îrîa nthongi îrî inya kwoneka, nou gûkeethîrwa kûrî na inya kwona kinya muntû ûmwe. Ngaatûma antû batuîke babakai nkûrûki ya thaabu ya Ofiri. Ngaatûma îgûrû rîteteme na ndeete kîthingithia nthîgûrûûne ntukû îrîa nkoonania mûthûûro jûmûnene ûûni MWATHANI Mweneinya. Nabo antû bakaaragana ta ng'ondu itî na mûrîîthi, kana ta nkûrûngû imakîtue. O muntû akaaririkanaga gwa antû baao, akamatûka gwiciitha nthîgûrû îrîa aumîte. Ûrîa wonthe ûkoonekana nooka akaamûntwa na îtumo; ûrîa wonthe ûkaagwatwa nooka akooragwa na rûchiû. Twaana twaao tûkaathetherangwa bakîonaga; into bia nja ciaao bikaajûkua bionthe, nabo aka baao bakathengeerwa kwa inya. Atîrî, ngookaûkia Amedia babaithûkîre Bau batîtindanagîra na fetha, na batîonaga thaabu ta gîntû. Nabo bakaathiria nthaka cionthe na mîgwî, ningî batiigîîrua twaana kîaao, kana bamakîra tûkenke. Kinya këethîra Babiloni nîyo nthîgûrû îrîa îrî nkuma nkûrûki ya ingî cionthe, na nîyo Akalidea batûûraga gûciîkîîra na gwikumia nayo. Îgaakara ta ûrîa Sodomu na Gomora ciakarîre rîrîa ciaithûkîîrwe nî Mûrungu. Îtîkarocoka gûtûûrwa nî antû kaîrî; gûtî Mwaarabu ûkoroamba îema rîaawe ku, na gûtî mûrîîthi ûkororîîthia ng'ondu na mbûri ciaawe gûntû kûu. Nyamû cia kîthaka nîcio cionka igaatûûraga ku, nacio nyomba cia gûntû kûu îgaatûûraga ciûjûri nyomoo ndîîjani. Kûu nîku thirai igaatûûraga, na nîku mbûri cia kîthaka igaatûûatûûaga. Mbiti nîcio ikagambaga mînaareene ya akaria ba gûntû kûu, nacio mbîrwa nîcio ikagambaga nyomba irîa nthongi cia anene. Îgiita rîa Babiloni nî rîrîthiru, naku kwînyangua kwaayo kûrî akuî.” MWATHANI akaaigîîrua nchiarwa cia Jakubu kîaao. Akaathuura antû ba Israeli kaîrî na abeeke nthîgûrû yaao yongwa. Nabo antû batî ba Israeli bakaairinganîra nabo batuîke ba mwîrîga jwa Jakubu. Antû ba mîgongo îngî bakaaringîîria Aisraeli babaanie nthîgûrû yaao îrîa baaerwe nî MWATHANI. Îndî antû ba Israeli bakaabaeethia nkombo ciaao cia arûme na cia aka. Bagaataa barîa batwîre kûbataa na baathe barîa batwîre kûbaatha. Rîrîa MWATHANI akeebeeria Aisraeli mîthangîko yaao yonthe na abanogokie ngûgî indito na abarite ûkomboone, bakaathûmbagia mûnene wa Babiloni bakiugaga ûjû: “Mûnene ûrîa ûtwîre kûiinyanîîria nî aroombîrwe; waathani bwaawe bûbûthûûku nî bûbûthiru. MWATHANI nî aunangîte rûturo rwa barîa baaî; na abatuunya inya yaao ya waathani. Nîkwîthîrwa bo batwîre baûûraga antû na marûrû bakathangîkia antû batîkûnoga batwîre baathaga mîgongo îngî na mûthûûro, bakîmîinyagîîria magiita jonthe. Îndî nandî nthîgûrû yonthe îrî na thîîrî na ûkiri, antû bonthe ka bagûkûngûîra. Kinya mîtî nî îgwîrîtue nî mantû jau; mîtarakwa ya Lebanoni îrîkûngûîra îkiugaga atîrî, ‘Nandî tûtîona wa gûtûtema nîûntû nî ûmûûmbe.’ Barîa barî gwa akuû nî beeteerete rîrîa mûnene wa Babiloni agaakinya; mîoyo ya barîa baarî anene nthîgûrûûne nî yûkîîrîte kûmûthagaana. Nabo bonthe baramwarîria bakiugaga atîrî, ‘Kinya gwe nandî ûrî wa ûtheri o ta tuî! Ûtî na nkûûrani naatuî!’ Îgweta rîaaku rîonthe rîkûthirîra gwa akuû, amwe na ndwîmbo irîa winagîrwa cia inanda bia ndigi. Ing'inyo nîbio gîtanda gîaaku, nacio nthingiiri nîcio mûrîngîti jwaaku. Uumîte îgûrû wagwa nthî, gwe mûnene wa Babiloni, gwe njota ya rûkîîrî. Gwe ûtwîre ûkinyangaga mîgongo îngî, nandî ûrî ûmûringe nthî. Ûtwîre uugaga atîrî, ‘Ndîtaambia ûnene bwaakwa mwanka îgûrû kwa Mûrungu, mbathanage kinya îgûrû rîa njota. Ngaakaragîra gîtî gîaakwa kîa ûnene kîrîmeene kîrîa mîrungu îcemanagia, mbathanage ndî bwa rûgûrû buru. Ngaitia îgûrû buru mwanka nkûrûke matu, mbîthîrwe ng'aneene na Mûrungu Ûrîa Ûrî Îgûrû buru.’ Îndî nandî wînîki nthî mwanka îrinyeene, wînîki nthî mwanka gwa akuû. Barîa bagûkwona barîgûtega barigari bagaciûria, ‘Ûûjû noowe ûrîa ûrainainagia nthîgûrû yonthe na moonene? Noowe ûrîa ûreenyangagia ntûûra mwanka nthîgûrû îgatigwa îkari ta rwanda? Noowe ûrîa ûrataaga antû ndweene atîreke bacoka kwaao kaîrî?’ Anene bangî bonthe ba mîgongo bamami mbîrîreene ciaao inthongi, îndî gwe ûringi nthî kûraaja na mbîrîra yaaku, ta muntû ûtî na gîtûmi. Ûguîkîri nî biimba bia antû, bia barîa booragîri ndweene. Ûgeri amwe nabo mbîrîreene ya maiga, ningî wakinyangîrwa nthî. Ûtîthikwa ta anene bangî, nîkwîthîrwa nî wînyangîtie nthîgûrû yaaku na wooraga antû beenu. ‘Nchiarwa cia eeyia irothira ikoorîria! Ithuranîreni bûûrage aana baawe, nîûntû bwa meeyia ja biûjûjû biaao. Menya beeja gûûkîîra bamamîra nthîgûrû, bataambia waathani bwaao kaîrî ntûûreene cionthe.’” MWATHANI Mûrungu Mweneinya ariuga atîrî, “Nkaaithûkîra antû bau; nkaathiria Babiloni amwe na antû baayo, na aana baao, na aana ba aana baao. Ûu nîu MWATHANI augîîte. Nkaamîethia marinya ja ncheege na mîûjûrie marimba. Nkeegera Babiloni na kîegeri gîa kûthirania îtigwe îrî întheri buru.” Nîu MWATHANI Mûrungu Mweneinya akuuga. MWATHANI Mûrungu Mweneinya aciîtîtie auga atîrî, “Ûrîa mbangîte nîu gûgaakarîka; ûrîa nkwenda no mwanka bûûjûre. Nkaathirîria antû ba Asîria nthîgûrû yaakwa ya Israeli, mbakinyangîre irîmeene biaakwa. Nkaarita gîchooki kîrîa beekîrîte antû baakwa nkingo na mbaaûre mûrigo jûrîa babakamatithîtie. Ûjû nîu mbangîte kûthithîria nthîgûrû yonthe nayo njara yaakwa nî îtambûrûkîtue nîûntû bwa gûkanûkia mîgongo yonthe.” Nûû ûûmba kûthûûkia mûbango jûrîa MWATHANI Mûrungu Mweneinya abangîte? MWATHANI agaceema agûtambûrûkia njara yaawe rî, nûû ûûmba kûmîcokia? Nteto iji ciaeejanîrwe mwakeene jûrîa mûnene Ahazi aakuîre: “Tigeeni kûgwîrua buî antû ba nthîgûrû ya Filisti kinya këethîra mûnene ûrîa ûrabûûraga nî arakuîre. Nîkwîthîrwa mbeeû ya njoka îng'entu nîyo îîthagîrwa îng'enti nkûrûki. Îtîkieni atî antû baakwa, kinya barîa nkîa buru, bakaarîjaga na banyunyage, na barîa batûûraga thîîneene bagaikaragîra majîîga. Îndî buî nkaabûthiria na mpara, na mbûrage matigari jeenu. Ambîîrieni kuuga mbu buî ntûûra cia Filisti; ûkieni kîrîro bwinthe nîûntû bwa kîmako. Nîkwîthîrwa njûûrî îrîa îîjîte yumîte bwa ûrîo gaîgûûkia tîîri; nî njûûrî itî kûguaa noo kîmwe, nî ya nchamba cia ndwaa akî.” Nîatîa tûgûcokeria atûmwa barîa beejîte kuuma Filisti? Bacokerieni atîrî, “MWATHANI nî arîîkîtie gwîkîra Zaiûni inya; nandî nîkîo kîmatûkîro gîa antû baawe barîa batwîre kûthangîkua.” Bûbû nîbu ûroria bwegiî Moabu. Moabu nî înthiru nîûntû ntûûra ya Ari nî îmbînyangie na ûtukû bûmwe; Moabu nî înthiru nîûntû ntûûra ya Kiri nî îmbînyangie na ûtukû bûmwe. Atûûri ba Diboni baitîtie tûrîmeene tûrîa tûritagîrwa igongwana kûrîrîra ku; bakîrîragîra ntûûra ya Nebo na ya Medeba; beenjete mîtuundu na ireru bonthe nîûntû bwa kwithikîîra. Bamwe barîîta na njîra beekîrîte mathango; bangî barî nyomba îgûrûgûrû na biaragoone bia ntûûra; bonthe barîrîte meethori jakathira. Atûûri ba Heshiboni na ba Eleale no mbu bakuuga, nakîo kîrîro kîaao kîriigîgua mwanka Jahazi. Kinya antû ba njûûrî ya ndwaa ba Moabu barî na kwithikîîra gûkûnene; bakuîte nkoro buru nî ûguaa. Ndî na kwithikîîra gûkûnene nkoroone yaakwa nîûntû bwa antû ba Moabu, ndoona ûrîa bakûmatûka beetîte gwiciitha Zoari na Egilathi-shelishiya. Bamwe bariitia bwa Luhithi bakîrîraga; bangî beerekerete bwa Horonaimu bagiikaagîra. Îndî karûûjî ka Nimurimu nî kawîte gakoomagara; nyaki nî îrîîkîtie kuuma na matî joorûrûka; na nandî gûtîkîo gîkûriiba. Tontû bûû, antû barîjûkia mîthithû yaao, na into birîa bionthe bamaathîte, bakauna nabio karûûjî karî mîtî nteere ciaako beetîte. Kûrî na kîrîro kunthe nthîgûrûûne ya Moabu; kîriigîgua kûraaja mwanka ntûûra ya Egilaimu gîgakinya mwanka Beeri-elimu. Rûûjî rwa ntûûra ya Diboni rûûjûri tharike; îndî amwe na bûu, ûûni MWATHANI nkaareetera Diboni mantû jamanene nkûrûki antû ba Moabu barîa bagatigara nthîgûrûûne na barîa bakamatûka, nkaabatûmîra ngatûnyi cia kûbathiria. “Antû ba Moabu barîa batûûraga ntûûreene ya Sela, îrîa îrî rwanda baagûtûmanîra kîewa kîa tûng'ondu kîrî mûnene wa Juda kûu Jerusalemu kîrîmeene kîa Zaiûni. Aka ba Moabu barîonekana bakari ta tûnyoni tûgwîte kuuma kiuruune, bakîgeria kuuna rûûjî rwa Arinoni. Barîîra antû ba Juda atîrî, Twîreni ûrîa tûkûthithia; tûteethieni kîrî anthû beetû ta ûrîa mûng'unye jûgiragia antû batîkaaye nî riûa rîa mûthenya. Twitheni tûtîkoonwe nî anthû beetû nîûntû gatûmatûkîte tûtîkooragwe. Rekeni tuî, barîa tûmatûkîte kuuma Moabu tûtûûre amwe naabuî; tuîkeni giiciitho gîeetû kuuma kîrî ooragani.” Rîrîa mûiinyaniîria akeebua o wînyangia bûkaathira, na mûkinyangani aume nthîgûrû. Tontû bwa kîaao kîrîa gîtîthiraga, gîkaagîa na waathani bûbwerû, gûkaagîa na mûnene ûmwagîru wa rûrîîjo rwa Daudi. We agaatuujanagîra na îota na athithanagîrie ûrîa kwagîrîte. Nîtwigîtue ûrîa antû ba Moabu baikumîtie; nî tûîjî ûrîa baciigagua na bagaciîkîîra; îndî rwikumio rwaao nî rwa ûtheri. Tontû bûû, antû ba Moabu bakaarîra; bonthe bakaarîra banoge; Bakaithikîîra nîûntû bwa mîthangîko mwanka baririkane mîgaate ya kwimbithia îrîa baatwîre kûrîa ntûûreene ya Kiriharisethi. Miuunda ya Heshiboni na mîzabibû ya Sibuma îtîcoka kuuma gîntû, nîûntû îkeenyangua nî athani ba nthîgûrû ingî. Kûrî rîo miuunda yaao ya mîzabibû yataambîte îgakinya ntûûra ya Jazeri na îgatonya rwanda; yataambîte mwanka îrieene rîa Chumbî. Nkaarîra amwe na antû ba Jazeri, nkîrîrîra mîzabibû ya Sibuma; nkaarîra amwe na antû ba Heshiboni na Eleale. Nîkwîthîrwa kûu miuundeene yaao nîku ndwaa îkûrûîrwa. Gûtî gîkeno kana kûgwîrua kaîrî miuundeene îrîa mînoru; miuundeene ya mîzabibû, gûtî ndwîmbo ikwinwa kana gûkûngûîra; gûtî muntû ûgwotora nzabibû imiiriine na majû ja kûgwîrua nî jakirîtue. Nkoro yaakwa nî îkûrîrîra Moabu ta kînanda kîa ndigi gîkîringa rwîmbo rwa mathiko; ndî na kwithikîîra nîûntû bwa Kiriheresi. Antû ba Moabu bariitia tûrîmeene kûrita igongwana, îndî no kwinogia bakwinogia ûtheri; barîîta iromberoone biaao gûcierencanîîra, îndî gûtî we ûkûbaigua. Nteto iu nîcio MWATHANI aarîtie ciegiî Moabu mbereene. Îndî nandî MWATHANI ariuga atîrî, “Mîaka îthatû îkîthira kuuma nandî, nkuma ya Moabu îkaathira; kinya këethîra njûûrî yaao nî înene, nî antû babakai mono bagaatigara, na kinya bo bakeethîrwa barî bionje.” Bûbû nîbu ûroria bwegiî Damaski: “Atîrî, ntûûra ya Damaski îkaamomorangwa îtuîke kîthûmba kîa maiga. Ntûûra cia Sîria ikeerûkîrwa nî antû; ng'ondu na mbûri nîcio ikaangaangaga ku itîgûkîra. Nthingo cia ntûûra irîa irî Efuraimu ikamomorangwa na waathani bwa Damaski bûthirue. Nabo antû ba Sîria barîa bagaatigara bakaaga îgweta o ta antû ba Israeli. Ûu nîu MWATHANI Mûrungu Mweneinya augîîte. Îgiita rîu rîakinya, nkuma ya Israeli îkaûra, nabu ûthinyaari bwayo bûthire. Rîkeethîrwa rîkari ta îgiita rîa maketha ûrîa mûkethi atemaga nkano irîa irûngi muundeene, agacoka agaketha biongo birîa birî na mpîndî. Rîkeethîrwa rîkari ta îgiita rîa kûringa rûûa kîguuruune kîa Refaimu ûrîa mûringi rûûa eetaga akîgiitaga biongo bia nkano birîa birî na mpîndî. Antû barîa bagaatigara ku bakeethîrwa barî babakai mono; bakeethîrwa barî babakai ta ûrîa nzeituni ijîîrî kana ithatû itigaraga kathûûmbî ka mûzeituni rîrîa jwakethwa, kana ta ûrîa nzeituni inya kana ithaano itigaraga mpang'iine cia mûtî ta jûu.” Ûu nîu MWATHANI Mûrungu wa Israeli augîîte. Îgiita rîu rîakinya, antû bakaaririkana Mûûmbi waao, nabo bagaacoka kûthaathayia Ûrîa Mûtheru wa Israeli. Bagaatiga gwîka wîrîgîîro kîrî iritîro bia igongwana, birîa baakîte na njara ciaao. Ningî bagaatiga kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano ya Ashera îrîa baithithîrîtie bongwa, na bakoorîrua nî iritîro biaao bia ubaani. Îgiita rîu rîakinya, ntûûra ciaao irîa mbirigîre na nthingo ikeerûkîrwa itigwe ikari ta ntûûra cia Ahivi na Aamori irîa beerûkîîre nîûntû bwa gûkîra antû ba Israeli. Kîrîa gîkeethîrwa kîrî ku no maganjo. Buî antû ba Israeli, nî bûûrîrîtue nî Mûrungu ûrîa ûbwonokagia bwatiganîria Mûrungu ûrîa bûmatûkaga gwiciitha kîrî we. Tontû bûû, kinya këethîra bûkaanda mîzabibû îmîthongi, na bwaathûrîre mûrungu ûngî miuunda yeenu; bûtûme imera bikûra na ntukû îmwe, na îgîa na maciara rûûnene, gûtîkîo bûgaaketha ku nîûntû ntukû o îîu nîyo bûkaagîa na mîthangîko îtîkûthira na kwithikîîra gûkûnene. Igua majû ja antû babaingî; mûrurumo jwaao nî ta jwa rûûjî rûrûnene! Igua îgondoka rîa mîgongo ya anthû; bagondokaga ta mîgombe îmînene ya îria! Anthû beejaga na mûrurumo jûmûnene ta jwa rûûjî rûrûnene. Îndî Mûrungu aabagondokera bakamatûka; bakamatûka bakathirîkîria buru ta ûrîa mauuti jakamatagwa nî ruuo jageeta gûtewa irîmeene, kana ta ûrîa tîîri yûmbûkagua nî ruuo rwa kîbuubani. Batwithûkagîra ûgoro bagatûmakia, îndî gûgîkinya rûkîîrî, batî o. Kîu nîkîo kiigai kîa barîa batwithûkagîra; nîkîo kiigai kîa barîa batûthangîkagia. Igueni mantû jegiî nthîgûrû îria mathagu jaigîgagua jakîbatabata, îrîa îrî rwongo rwa ndûûjî cia Ethiopia, îrîa îtûmaga atûmwa baayo bakeeja na njîra ya rûûjî rwa Naili beetithîtie tûtarû tûtumi na mîrangi. Îteeni buî atûmwa barî mpwîî, mwanka nthîgûrû ya antû barîa baraaja na barî gîkoonde gîgîtenderu; îteni mwanka nthîgûrû îrîa îgaanîtue nî ndûûjî ya nchamba cia ndwaa irîa ikîrîtwe gûntû kunthe nthîgûrûûne. Buî bwinthe atûûri ba nthî, buî barîa bûkaraga nthîgûrû; raithagîîrieni nîkenda bwona rîrîa bendera îkaambwa kîrîmeene îgûrû; thikagîîreni nîkenda bwigua rîrîa tarumbeta îkaaringwa. Tontû MWATHANI ambîîrîte atîrî, “Ngaategeera ndî gîkaroone gîaakwa nkiri ki, ta ûrîa kûgîîjaga mûruutîra riûa rîaara, kana ta ûrîa kûgîîjaga nduume thaano.” Nîkwîthîrwa mbere ya îgiita rîa maketha rîkinya, îrao rîatuîka, na nzabibû ikîambîrîria kûgunda, MWATHANI nîrîo akaithûkîra antû ba Ethiopia, nawe akaabagiitanga ta ûrîa muntû agiitangaga mpang'i cia mûtî amwe na maciara jaaju. Nabo bagaatigwa bakîrîîjagîrwa irîmeene nî nyoni irîa irîîjaga nyama na nyamû cia kîthaka. Bakaa irio bia nyoni îgiita rîa riûa, na bae irio bia nyamû cia kîthaka îgiita rîa mpio. Îgiita rîu rîakinya, MWATHANI Mûrungu Mweneinya akaaretagîrwa biewa kuuma nthîgûrû ya antû baraaja barî gîkoonde gîgîtenderu, barîa bakîrîtwe gûntû kunthe nthîgûrûûne; nthîgûrû ya antû nchamba cia ndwaa, îrîa îgaanîtue nî ndûûjî. Akaaretagîrwa biewa kîrîmeene kîa Zaiûni, kûrîa MWATHANI Mûrungu Mweneinya athaathagîrua. Bûbû nîbu ûroria bwegiî Misri: “Atîrî, MWATHANI nî eejîte na mpwîî arî îtuune, nawe eetîte Misri. Nayo mîrungu ya mîng'uanano ya Misri îkainaina yamwona, nabo antû ba Misri bagwatwe nî ûguaa bûbûnene.” MWATHANI ariuga atîrî, “Ngaatûma Amisri bookanîîre kûgîe ndwaa gatîgatî ka muntû na mûtaana wa ng'ina, na gatîgatî ka muntû na mûtûûri waawe, na gatîgatî ga ntûûra na îngî, na gatîgatî ka mûnene na mûnene ûngî. Ngaatûma Amisri bakue nkoro buru, na mbaraganie mîbango yaao. Nabo bagaacwaa ûteethio kîrî mîrungu ya mîng'uanano, na aringia na barîa baaragia na roho cia antû baakuû. Nkaarekeeria Amisri baathwe nî muntû ûmûthûûku baathwe nî mûnene ûkûiinyanîîria, nîu MWATHANI akuuga, MWATHANI Mûrungu Mweneinya akuuga.” Naru rûûjî rwa Naili rûkaawa, mûuro jûûme mwanka jûkue nkuû. Rûûjî rwa mîberethi rûkaanunka; mîberethi îrîa yumîte rûûjîîne yûûme; nacio nthanje na matî jangî ja mûuro jakoora jathire. Matî jakooma nteere cia Naili gûtigwe kûrî gûkûtheri; Kinya imera bia miuunda îrîa îrî nteere cia Naili bikooma buru, biurutwe nî ruuo biteewe kûraaja. Ategi makûyû bakaagîa na kwithikîîra, barîa bonthe bageraga ndwano rûûjîîne rwa Naili bakarîra. Ningî barîa batambûrûkagia ngara ku bakaagwatwa nî kîeba. Barîa batumaga nguû na ndigi cia mîtî bagaakua nkoro buru; wîrîgîîro bwa barîa batumaga nguû cia bamba bûkaathira. Barîa barî îgweta nthîgûrû ya Misri bagaakinyangwa buru, nabo ariti ngûgî ba kîbaarûa bagwatwe nî kîeba. Atongeeria ba ntûûra ya Zoani bariiti bagakua; aeejani kîrîra ba Farao barîmwaa mataaro ja waa. Nîatîa boomba kwayia Farao atî, “Tuî tûrî nchiarwa cia antû baboome; tuî tûrî ba rûrîîjo rwa anene ba karaaja?” Barîkû antû baaku barîa boome? Nî bakûee nteto na bakûmenyithie ûrîa MWATHANI Mûrungu Mweneinya abangîte kûthithîria Misri. Atongeeria ba ntûûra ya Zoani batuîkîte biaa, nabo atongeeria ba ntûûra ya Memufisi barîciayia atî nî baijî; barîa babuîrîte gûtongeeria antû ba Misri bwega, nîbo bongwa babaatithîtie njîra. MWATHANI abeekîrîte roho ya kîrigicano, baatûma Misri îtûgûûga mantûûne jonthe ta ûrîa mûrebi atûgûûgaga agiitaîkagîra. Nandî Misri îtî na kîguni; gûtî muntû ûûmba kûmîteethia, arî ûmûnene kana arî ûmûnini. Îgiita rîu rîakinya, antû ba Misri bakeethîrwa barî iguaa ta aka. Ka-bakainainaga nî ûguaa boona MWATHANI Mûrungu Mweneinya akîenda kûbakanûkia. Antû ba nthîgûrû ya Juda bakamakia Amisri. O muntû akaigagua îkîgwetwa akamaka nîûntû bwa kûmenya ûrîa MWATHANI Mûrungu Mweneinya augîîte. Îgiita rîu, ntûûra ithaano cia Misri ikeethîrwa ikîaragia rûthiomi rwa Kîhibirania, nabo atûûri baacio bakeethîrwa beekîte mûciîtio na MWATHANI Mûrungu Mweneinya. Îmwe ya ntûûra iu îgeetagwa Ntûûra ya Riûa. Îgiita rîu gûkeethîrwa kûrî na kîritîro kîa igongwana kîa MWATHANI ndeene ya nthîgûrû ya Misri. Ningî mwankeene jwa nthîgûrû ya Misri, gûkeethîrwa gwaki gîtugî kîa iiga kîathûrîri MWATHANI. Biu nîbio bikaaririkanagia antû na bikabamenyithia atî MWATHANI Mûrungu Mweneinya arî nthîgûrû ya Misri. Rîrîa bagaakaîra MWATHANI nîûntû bwa kûiinyîîrua, MWATHANI akaabatûmîra muntû wa kûboonokia, ûrîa ûkaabarwîîra na abarite Misri. Îgiita rîu, MWATHANI akaaimenyithania kîrî Amisri, nabo Amisri bakamûmenya, batue kûmûthaathayia bakîmûritagîra igongwana na biewa. Bagaatua gwîkaga irîîkanîro na MWATHANI na bakabiûjûria. MWATHANI akaaringa Misri na acoke amîorie. Antû ba Misri baamûthaathayia akaigua maromba jaao na aboorie. Îgiita rîu, gûkeethîrwa kûrî na njîra îmbariî yumîte Misri mwanka Asîria. Tontû bûû, antû ba Asîria bageetaga Misri nabo Amisri bageetaga mwanka Asîria. Ningî Amisri na antû ba Asîria bakathaathayia Mûrungu barî amwe. Îgiita rîu, Aisraeli na antû ba Asîria na Amisri bakaagwatanîra, nayo ngwatanîro yaao îtuîke kîtharimo kîrî antû bonthe nthîgûrûûne. MWATHANI Mûrungu Mweneinya akaabatharimaga akiugaga atîrî, “Jûkieni kîtharimo; buî Amisri burî antû baakwa, naabuî antû ba Asîria mbûûmbîte na njara ciaakwa; ningî buî Aisraeli bûrî kiigai gîaakwa.” Îgiita rîmwe, mûnene wa njûûrî cia ndwaa cia Asîria nî aaithûûkîîre ntûûra ya Ashidodi na aramîtaa atûmi nî Saragoni mûnene wa Asîria. Îgiita rîu MWATHANI nî aarî akwarîria Isaya mûtaana wa Amozi aamwîra atîrî, “Rita mathango jau wîkîrîte na ûrite iraatû birîa wîkîrîte.” Nawe nî aathithîrie u, aratua gwîtaga arî kîthûnû, na magûrû jamatheri. Mwakeene jûrîa ntûûra Ashidodi yaataîrwe, MWATHANI nî aarîrie arauga atîrî, “Nthûûmba yaakwa Isaya eethîîrîtwe îgîtaga îrî kîthûnû, na magûrû jamatheri îgiita rîa mîaka îthatû. Kîu nî kîonanîîria kîa ûrîa Misri na Ethiopia ikaathithîrua. Ûu nîu mûnene wa Asîria agaataa antû ba Misri na ba Ethiopia ndweene babeethî na babakûrû amwe, eete nabo barî kîthûnû na magûrû jamatheri. Nabo Amisri bakaaigua nthoni imbîî nîûntû bwa kwonwa kîthûnû. Antû bakaamaka mono nî ûntû bûu mwanka baame, nîûntû batwîre beetîkîtie Ethiopia na baikumagîria Misri. Îgiita rîu, atûûri ba nthîgûrû irîa irigeenie na îria bakeerana atîrî, ‘Tegeeni antû barîa tûtwîre twîtîkîtie na barîa tûtwîre kûmatûka kîrî bo gûcwaa ûteethio tûtîkaathirue nî mûnene wa Asîria! Keethîra nîu bathithîrîtue ûjû rî, nîatîa tuî tûkoonoka?’” Bûbû nî ûroria bwegiî rwanda rûrîa rûrigeenie na îria. Thîîna nî îîjîte yumîte bwa rwanda; îîjîte îkîegeraga ta kîbuubani kîa nthîgûrû îrîa îrî bwa ûmotho bwa Juda, nayo yumîte nthîgûrû îmbîî. Kîoneki kîrîa mbonetue nî gîkîthûûku mono; mboneete antû bakûgarûkîte bagagûkunyanîra, na ndoona bangî bagîtaa into biaaku. Gwe njûûrî ya Elamu, umagara ûkabaithûkîre; gwe njûûrî ya Media, îta ûbacîgîîrie; Nîkwîthîrwa kûthangîkua kûrîa Babiloni îtwîre îthangîkanagia nandî gûgûkinya mûthia. Tontû bwa mantû jau, nandî gankwangaîka; mpangaîkîte o ta mûka akîeewa mwana. Jarîa mbigîtue janthirîtie inya buru, najo jarîa mboneete jamakia ndaarigicana. Gûtî ûntû nkûûmba kûthûgaania bwega; kîmako kîndigicanîtie buru; kinya ûgoro bûrîa ntwîre kwirirîria, nandî bûrîkinya nkaambîrîria kwinaina nî ûguaa. Mbonetue bathuranîrîte kîatho na baatandîka meetha Baambîrîria kûrîa na kûnyua, ndaigua, “Ûkîîreeni buî atongeeria! Thuranîreni rong'o cieenu!” MWATHANI nî aambîrîre atîrî, “Îta ûcûe mûrangîri, ûmwîre bûrîa akoona atûmîîrie. Oona eetithia mbarathi beejîte baîrî baîrî, na eetithia ntigiri, na eetithia nkamîîra nî beejîte, nî akinde matû na amenye bwega.” Mûrangîri nawe arauga atîrî, “Mwathi waakwa, ûûni ntiumaumaga mûnaareene jwaakwa mûthenya kana ûtukû.” O ntûti îîu arauga, “Tî baba eetithia mbarathi beejîte baîrî baîrî.” Aratûmîîria akiugaga atîrî, “Babiloni îkûthira! Îkûthira buru amwe na mîrungu yaayo ya mîng'uanano.” Thikîîreeni buî antû beetû ba Israeli; buî bûtwîre bûgîkinyangagwa; nteto iji nkûbûa nî irîa mbîîri, nî MWATHANI Mweneinya wa Israeli wengwa. Bûbû nî ûroria bwegiî Edomu. Kûrî we ûkûmbarîria arî Edomu. Arîmbîta, “Mûrangîri! Mûrangîri!” Akambûûria, “Ûtukû bûrî akuî kûthira? Nî mathaa jang'ana jatigeere bûthira?” Naani nkamûcokeria nkamwîra atîrî, “Kûrî akuî gûkîa, îndî gûgaacoka gûtuke kaîrî. Weenda kûûria kaîrî no wîje.” Bûbû nî ûroria bwegiî Arabia. Buî ikundi bia antû ba Dedani, buî bwambaga maema rwanda rwa Arabia, kundieni bau banyonti rûûjî, buî atûûri ba nthîgûrû ya Tema, thagaaneni barîa bamatûkîte ndwaa na biakûrîa. Ndwaa îng'enti mono; nîkîo gîtûmi bamatûkîte, batîkooragwe nî nchiû, kana barathwa na mîgwî. MWATHANI ambîîrîte atîrî, “Mwaka jûmwe jûkîthira, ûûmbani bunthe bwa antû ba Kedari bûkeethîrwa bûkûthira. Nî antû babakai mono bakeethîrwa batigeere ba nchamba ciaao cia ndwaa, irîa irûaga na ûta na mîgwî. Bûu nî uuge bwa MWATHANI Mûrungu wa Israeli.” Bûbû nî ûroria bwegiî Mûguuru jwa kîoneki. Ka gwakara atîa rûûi? Nîatîa bwaitia nyomba îgûrûgûrû bwinthe? Naabuî barîa bûtwîre gûciîkîîra? Anga ntûûra îîjî tîyo îtwîre îringaga gîtuma gîkînene îgîkûngûîra ûûmbani? Nandî antû beenu nî baakuû, îndî batîûragi na rûchiû kana bakuîra ndweene. Atongeeria beenu bonthe bamatûkîte barî amwe, îndî baagwatwa batîgerete noo mûgwî. Naabuî kinya këethîra nî bwaarî bûkûmatûka kûraaja, nî bwagwatîrwe bwinthe. Nîkîo gîtûmi nkuuga atîrî, “Rekana naani, na ûkainogia ûkîmboreria; rekana naani ndîre meethori, nîkwîthîrwa ndî na marûrû nîûntû bwa kwînyangua kwa Jerusalemu ntûûra ya antû beetû.” Nîkwîthîrwa îgiita nî rîkinyîte rîrîa MWATHANI Mweneinya atuîrîte Mûguuru jwa kîoneki. Narîo nî îgiita rîa kîmako gîkînene na kwangaîka na kîrigicano. Nî îgiita rîa nthingo kûmomorangwa, antû kwirîrîra mwanka kajû ga kîrîro gagakinya irîmeene îgûrû. Njûûrî ya Elamu îîjîte îgwete moota, îîtithîtie mbarathi na ngaarî cia ndwaa. Njûûrî ya Kiri nayo nîîrîîkîtie gûûkîîria rong'o ciaao. Iguuru bieenu birîa biega buru biûjûri ngaarî ndwaa, nabo eetithia mbarathi nî bakabîte, mpingîroone cia ntûûra. Nthingo cia Juda ikamomorangwa. Îgiita rîu bûrarita mathaga ja ndwaa jarîa jeeki nyomba ya mwitû. Naabuî bûkwoona ûrîa nthingo cia ntûûra ya Daudi cimomorangi gûntû gûkwingî, bûraingîîra rûûjî ndieene ya gaiti. Ningî bûratara nyomba cia Jerusalemu, bûramomoranga imwe nîkenda bwaka nthingo kûrîa ciamomorangi na maiga jaacio. Ningî bûraathithia îrinya rîa kûgwatia rûûjî gatîgatî ka nthingo cio-ijîîrî nîkenda bûgwatia rûûjî kuuma ndieene îrîa nkûrû. Îndî bûteetîkîrie Mûrungu ûrîa wathithîtie mantû jau; kana bûaa ûrîa wajabangîre karaaja gîtîîo. Îgiita rîu MWATHANI Mweneinya nî aabwîraga bwirîrîre na bwithikîîre; bwenje mîtuundu na bwîkîre mathango. Îndî antû a kûthithia ûu, buî no kûgwîrua na gûkena, bûkîthînjaga ndeegwa na ntûrûme, bûkîrîjaga nyama na kûnyua ndibei, bûkiugaga, “Gatûrîe na tûnyue, nîûntû twengeerie gûkua.” MWATHANI Mûrungu Mweneinya nî aarîtie naani aambîîra atîrî, “Bûtîkororekerwa meeyia jaja mwanka rîrîa bûgaakua; nîu ni MWATHANI Mûrungu Mûûmbi wa bionthe mbugîîte.” MWATHANI Mweneinya ambîîrîte atîrî, “Ûkîîra wîte kîrî nthûûmba îgwîtwa Shebuna, ûrîa mûrûngamîîri wa gîkaro kîa mûnene ûmwîre atîrî, ‘Nî ngûgî îrîkû ûrî nayo gûkû na nûû ûkwîrîte withithîrie mbîrîra gûkû tontû ûkwînja iiga kîrîmeene ûkiithithîria mbîrîra? Menya atî MWATHANI agaagûta gûkûraaja gwe muntû ûrîa ûrî inya. Agaakûgwata akûrikie, akûthiûrûkie biû-biû, akûgere ta mûbiira, wîte ûkagwe nthîgûrû ya kûraaja. Naagwe kûu nîku ûgaakuîra, na nîku ngaarî ciaaku cia mbarathi cia ndwaa igaatigwa, gwe wîkîrithagia nyomba ya mwathi waaku nthao! MWATHANI agaagûkuruthûra akûrite gîtîîne gîaaku gîa ûtongeeria na agûtuunye gîtîîo.’” Ningî MWATHANI areera Shebuna atîrî, “Îgiita rîu rîakinya, ngeeta nthûûmba yaakwa, Eliakimu mûtaana wa Hilikia, mwîkîre rwambambio rwaaku rwa ûnene, na ûmûoge mûcibi jwaaku na mûnenkere ûnene bûrîa ûtwîre nabu. We agaakara ta îthe wa antû kîrî atûûri ba Jerusalemu na antû ba Juda. Ngaatûma eethîrwe nîwe ûkaugaga jarîa jonthe jathithagua gîkaroone kîa mûnene wa rûrîîjo rwa Daudi. Bûrîa aakûrûkia, gûtî we ûkaareganaga nabu, nabu bûrîa aaregana nabu, gûtî we ûkaabûkûrûkagia. Nkaamwînjîra ta gîtugî mwanka airikîrie buru, naju mwîrîga jwaao jûkaeejagwa gîtîîo nîûntû bwaawe. “Îndî antû ba mwîrîga jwaao bagaatuîka mûrigo jûmûrito kîrî we nîûntû bwa kûmûrekeeria mathîîna jaao bonthe, kuuma ûrîa mûnini mwanka ûrîa mûnene. Bagaatûma arituîrwe ta gîtugî gîcuurîtue into bia mîthemba yonthe, kuuma tûkombe mwanka nyongû irîa nene. Îgiita rîu rîakinya, nîrîo gîtugî kîrîa kîenjîri bwega gîkaunîka, kîgwe amwe na into bionthe birîa bikeethîrwa bicuuri kîrî kîo. Bûu nî uuge bwa MWATHANI.” Bûbû nî ûroria bwegiî Tiro. Rîreni mono buî eetithia ba meri cia Tarishishi! Nîkwîthîrwa Tiro nî îmbînyangie buru; gûtî kanyomba gatigeere, na kinya mpwîro cia îria nî inthûûkangîtue! Nîcio nteto ikûbatûnga beejîte kuuma nthî ya Saiprasi. Kireni buî bûtûûraga nteere cia îria; kireni buî aringi biashara ba Sidoni. Eetithia beenu ba meri nîbo batûmîte bûtonga. Bagiitanagia îria bageeta mwanka Misri îgiita rîa maketha, bakabûreetera irio bia miuunda ya Naili, naabuî bûkeenderia mîgongo îngî. Igua nthoni gwe ntûûra ya Sidoni nîûntû îria nî rîarîîtie; Îria rîrîa rîorokeru buru nî rîarîîtie rîkauga atîrî, “Gûtî rîo ndeethîrwa ndî na îu kana nciara mwana; ntaarera kaîjî kana kaarî.” Kinya antû ba Misri nî bamakîte; nî bamakîte baigua ûrîa Tiro îthithîrîtue. Rîreni mono buî bûtûûraga nteere cia îria; îteeni bûgacûe gîkaro Tarishishi. No ntûûra îrîa yeenu ya ikeno îîjî, îrîa îtwîre o kuuma karaaja? Nooyo îrîa îtwîre yumaga antû bageeta kwigwatîra nthî cia kûraaja? Nûû ûrabangîîre Tiro mantû jaja Tiro îrîa îtwîre yaandaga moonene gûntû kûu kûngî; îrîa aringi biashara baao batwîre baeetwe gîtîîo ta kîa anene kunthe nthîgûrûûne! MWATHANI Mûrungu Mweneinya nîwe wendeete mantû jaja jakarîka, nîkenda athiria rwikumio rwa barîa baikumîtie, na akinyanga îgweta rîa barîa barî îgweta nthîgûrûûne. Taambeni bûûjûre nthîgûrû yeenu buî atûûri ba Tarishishi, ta ûrîa rûûjî rwa Naili ruunûkaga rûkoojûra Misri. Gûtî we ûgaakûgiria kaîrî. MWATHANI nî ookîîrîtie njara yaawe îgûrû rîa îria, na ainainia moonene. Nî aritîte Waatho auga atî ntûûra cia Kanaani irîa mbirigîre cimomorangwe. Augîîte atîrî, “Bûrî babathiru inya buru buî atûûri ba Sidoni na bûtîkoroona gîkeno kaîrî. Kinya bûgeeta gûcwaa gîkaro nthîgûrû ya Saiprasi, bûtîona thîîri kinya ku.” Atîrî, tî antû ba Asîria; nî Ababiloni. Nî Ababiloni batûmîte Tiro yaa gîtûûro kîa nyamû cia kîthaka. Nîbo baamîcîgîrîîrie, baramomoranga nthingo ciaayo, baraîîthia ikaro bia anene, bareenyangia ntûûra buru. Rîreni mono buî eetithia ba meri cia Tarishishi, nîkwîthîrwa giiciitho kîeenu nî gîkîthûkangie buru. Îgiita rîgaakinya rîrîa Tiro îkoorîria îthirie mîaka mîrongo mûgwanja ta îrîa anene batûûraga mwoyo. Mîaka mîrongo mûgwanja yathira, gûgaakarîka kûu Tiro mantû ta jarîa jainagwa rwîmboone rwa mûka-mûmaraya: “Jûkia kînanda kîa ndigi, ûthiûrûke ntûûra yonthe, gwe mûmaraya ûûrîrîtie! Ringa kînanda bwega, na wine ndwîmbo inyiingî nîkenda ûririkanwa.” Nyuma ya mîaka mîrongo mûgwanja, MWATHANI akaaririkana Tiro, nayo yambîîrie kûringa biashara kaîrî na antû ba mîgongo yonthe ya nthîgûrû. Îndî ûtonga bûrîa bûkaumanagia na biashara ciaao bûtîtua gwîkagwa bûrî mûthithû. Bûkaathûragîrwa MWATHANI nîkenda barîa batuungatagîra MWATHANI boonaga irio bia kûng'ana na nguû inthongi cia gwîkîra kuumania nabu Atîrî, MWATHANI akeenyangia nthîgûrû amîtige îrî întheri; akaamîkinyanga buru na anyaganie atûûri baayo. Narîo îkanûkia rîu rîkeethîrwa rîkari ûmwe kîrî antû bonthe: bûrîa kîrîndî gîkoona, noobu athînjîri-Mûrungu bakoona; bûrîa nkombo ikoona, noobu eene cio bakoona; bûrîa nthûûmba cia aka ikoona, noobu aka-aathi baacio bakoona; bûrîa agûri bakoona, noobu eendia bakoona; bûrîa barîa bakoobithanagia bakoona, noobu barîa bakoobaga bakoona; bûrîa barîa baeejanaga marandû bakoona, noobu barîa barîîjaga marandû bakoona. Nthîgûrû îkeenyangua yonthe, îtigwe îrî întheri buru nîkwîthîrwa nî MWATHANI uugîîte mantû jaja. Nthîgûrû îkûûma mono na yakîûnkanga na kwagîa na kîeba; nthîgûrû yonthe îkûûmagara na kwojûra mîthangîko; kinya îgûrû na nthîgûrû nî bikwangaîka. Nthîgûrû nî îgîîte mûgiro, kuumania na atûûri baayo; nîûntû nî baunîte Waatho bwa Mûrungu baaregana na mooritani jaawe, na baathûûkia kîrîkanîro kîrîa gîa kenya na kenya. Tontû bûû, nthîgûrû nî îndume, na atûûri baayo nî bagûkanûkua nîûntû bwa meeyia jaao. Tontû bûû, atûûri ba nthîgûrû yonthe bakaaîthua na mwanki, batigare antû babakai. Mîzabibû îkûûma, na ndibei îtîkwonora; barîa bonthe batûûraga bagwîrîtue bakûgîa na kwithikîîra. Tamburini irîa iringaga ndwîmbo inthongi igûkira; inanda bia ndigi birîa biinaga ndwîmbo cia kûgwîrua bigûkira, nakîo gîtuma kîrîa antû baringaga bagîkûngûîra gîkûthira. Gûtî kûnyua ndibei kaîrî bûkiinaga; kinya muntû aamîkunda, îtîkûmerûka. Ntûûra îkûînyangua buru îtigwe îtî gîntû; antû barîkara baingîte nyomba ciaao batîgaatonyeerwe. Njîra ikûûjûra gîtuma nîûntû bwa wagi bwa ndibei; ikeno bionthe bigûkinya mûthia; gûtî kûgwîrua gûtigeere nthîgûrûûne. Ntûûra nî îtigi îrî întheri, na mpingîro ciaayo irî intharie. Ûu nîu gûgaakarîka nthîgûrûûne yonthe na kîrî mîgongo yonthe. Nthîgûru îgaatigwa îkari ta mûzeituni jûmûkethe, kana ta mûzabibû jûmûringe rûûa. Barîa bakoonoka bakaina na kajû gakanene bagwîrîtue; barîa barî bwa rûgûrû bagaatûmîîria ûrîa MWATHANI arî ûmûnene. Antû ba bwa gaiti bagaakumia MWATHANI; barîa barigeenie na îria bageekîîra riîtwa rîa MWATHANI, Mûrungu wa Israeli. Ndwîmbo ikaaigîîgua ikiinwa nteere cionthe cia nthîgûrû, cia gûkumia Ûrîa Mwagîru. Naani noo ngwikaîra, “Wûi nkûthira! Wûi nkûthira! Ndaûra-û! Nîkwîthîrwa barîa bagûnkunyanîra noo bagûnkunyanîra nkûrûki; muntû atîûmba gûcionokia nandî.” Atîrî buî atûûri ba nthî, imakania, na marinya, na mîtego nîbio bibweteerete. Muntû ûrîa ûkamatûka aigua kîmakania kîîjîte, akagwa îrinyeene; na ûrîa ûkairita îrinyeene, akagwa mûtegoone. Îgûrû rîkaaurithia ngai înene mono, nayo mîsingi ya nthîgûrû îkaainaina. Nthîgûrû nî îgûteetema na inya mono, yatûkana gatîgatî na yaragana buru. Nthîgûrû nî îgûtûgûûga ta mûrebi; îkeegeega ta kagaanda kauruti nî ruuo rwa kîbuubani. Meeyia jaayo nîjo jamîritûîrîte, na yaagwa, îtîûkîîra kaîrî. Îgiita rîu rîakinya, MWATHANI agaakanûkîria biûmbe bia îgûrû o kûu îgûrû, na akanûkîrie anene ba nthîgûrû o gûkû nthîgûrû. Bakoothûranua amwe ta ûrîa abuungwa boothûranagua îrinyeene rîmwe. Bakaaingîrwa ncheera bakare ku îgiita rîrîraaja, na nyumeene bacoke bakanûkue. Naju mweri jûgatiga kûthaara, na riûa rîtige kwara; nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu Mweneinya nîwe ûkeethîrwa arî mûnene. Akaathanaga arî Jerusalemu, kîrîmeene kîa Zaiûni, na akoonanagia inya yaawe kîrî atongeeria ba antû baawe. MWATHANI, gwe nîgwe Mûrungu waakwa; ngaagûkumia na ngûkaathe, nîûntû gwe nîûthithîtie mantû ja kûrigaria; mîbango îrîa wabangîre karaaja, nî ûmîûjûrîtie yonthe. Nîkwîthîrwa gwe nî ûeethetie ntûûra kîthûmba kîa maiga, wamomoranga kinya nthingo ciaayo; ntûûra irîa ageni baaciakîrîte itî o kaîrî, na itîkorocoka gwakîka kaîrî. Tontû bûû, mîgongo îrîa îrî inya îgaagûkumagia; ûgaakîragwa ntûûreene cia antû ba mîgongo îrîa îtî kîaao. Nîkwîthîrwa gwe nîgwe kîmatûkîro kîa barîa nkîa, na nîgwe ûteethio bwa barîa barî thîîneene; nîgwe giitumo kîaao îgiita rîa ngai, na nîgwe mûng'unye jwaao rîrîa kwarîte. Îgondoka rîa barîa batî kîaao nî ta ruuo rûkîringa rûthingo. Kana ta riûa gûntû gûkûûmo. Gwe nî ûûmbanîte kîrî anthû waabakiria; ta ûrîa îtu rîthiragia mwanki jwa riûa, no ta u rwîmbo rwa barîa batî kîaao rûkirîtue. MWATHANI Mûrungu Mweneinya akaathithîria antû ba mîgongo yonthe kîatho gîkînene gûkû kîrîmeene gîkî. Nakîo kîatho kîu gîkeethîrwa kîrî kîa irio birîa biega buru na ndibei; kîa nyama irîa noru na ndibei îrîa nthongi buru. Gûkû kîrîmeene gîkî nîku MWATHANI akaaritîra antû bonthe kîthiîki kîrîa kîîthagîrwa kîbathiîkîte, eebeerie gîtambaa kîrîa kîîthagîrwa gîkunîkîrîte antû ba mîgongo yonthe. MWATHANI Mûrungu akeebeeria gîkuû nthîgûrûûne mwanka kenya na kenya. Akaangûra antû bonthe meethori na athirie rûmena rûrîa antû baawe bamenetwe kunthe nthîgûrûûne. Nî MWATHANI warîîtie mantû jau. Îgiita rîu rîakinya antû bagatûmîîria bakiugaga atîrî, “Ûûjû nîwe Mûrungu weetû. Nîwe tûtwîre tweteerete atwonokia. Ûûjû nîwe MWATHANI ûrîa tûtwîre tweteerete. Gatûgwîrîrue wonokio bwaawe.” MWATHANI akaamenyeera kîrîma kîa Zaiûni. Îndî antû ba Moabu akaabakinyanga bathire ta ûrîa ng'ombe ikinyangaga nyaki îkaûrîra ntakeene. Nabo bakaageria gwiteethia bakîgeraga njara ciaao îgûrû ta antû bakûthambîra rûûjîîne; îndî MWATHANI akaathiria njara ciaao inya na atîreka boombana. Ningî akaamomoranga nthingo ciaao, iu ndaaja, igwee nthî mûthetuune. Îgiita rîgaakinya rîrîa rwîmbo rûrû rûkainwa nthîgûrû ya Juda: “Ntûûra yeetû nî ntûûra îrî inya! Mûrungu nî atûkarîtie na nthingo na biitiiro. Rugûra mpingîro cia ntûûra, nîkenda mûgongo jûrîa jwîtîkîtie Mûrungu jûkûrûka ndeene; taju jûrîa jûthithagia ûrîa kwagîrîte. Gwe MWATHANI nî weejanaga thîîrî ya mma, kîrî barîa batîûragîrua nîgwe, nîûntû bo beekaga wîrîgîîro bwaao ndeene yaaku. Tûûreni bwîtîkîtie MWATHANI, nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu akaabûmenyagîîra mwanka kenya. Akûthiria rwikumio rwa barîa batwîre baikumûtie, abekîrithie nthao; akûmomoranga ntûûra yaao buru, amîkinyanga yaa tîîri. Nkîa na barîa batwîre bainyîrîtue nîka bakûmîkinyanga na makinya na gwîtîîra ku.” Ûtûûro bwa barîa baagîru nî bûbûthongi; gwe MWATHANI nî ûtemagîra barîa baagîru njîra itî kathikî. Tuî MWATHANI tweteerete ûthithia wendi bwaaku; kîrîa gîkenagia nkoro cieetû nî gûgûkumia gunka. Nkoro yaakwa nîgwe gwenka irîragîria; ûtukû kana mûthenya, gûtî rîo mbûragîrua nîgwe, nîkwîthîrwa rîrîa gwe wonania matuîro jaaku, barîa bonthe batwîre nthîgûrû nîrîo bamenyaga kûthithia ûrîa kwagîrîte. Kinya ûkaigîîrua barîa baaî kîaao, gûtî rîo bamenyaga kûthithia ûrîa kwagîrîte. Kinya bakëethîrwa barî nthîgûrû ya antû babaagîru, bo batûûraga kûthithia mantû jatîagîrîte, na gûtî rîo bamenyaga atî MWATHANI arî inya. Nandî ka wengeerie kûbakanûkia gwe MWATHANI, îndî bo batîkwona. Boonie ûrîa wendeete antû baaku baigue nthoni. Bakanûkie na îkanûkia rîrîa ûthuranîrîrîte barîa batîgwîtîkîtie. Tûe thîîrî gwe MWATHANI, nîûntû nîgwe ûtûûmbithîtie kûthithia mantû jonthe. Gwe MWATHANI Mûrungu weetû, tûraathwa nî athani bangî babaingî, îndî noogwe gwenka twijî. Nandî nî baakuû na batîûmba kûriûka kaîrî; kinya irundu biaao bitîonekana kaîrî, nîkwîthîrwa gwe nî ûthirîtie kûbathiria, wabeegera buru ûntû batîkororirikanwa kaîrî. Îndî gwe MWATHANI nî ûthegeetie mûgongo jûjû; nî ûthegeetie antû baaku waikumithia; ningî nî waramîtie nthîgûrû yaao. Gwe MWATHANI nî wakanûkîrie antû baaku, nabo baragûkaîra barî thîîneene bagîcwaa ûteethio bwaaku. Twathangîkîte ta mûka ûmûrito, ûrîa athangîkaga agiikaagîra nî rwaakaî, rîrîa arî akuî kûewa mwana; nîu watûmîre tûrakara gwe MWATHANI. Mîthangîko ta îîu nîyo twaarî nayo, îndî kîrîa twaciarîre no ruuo. Tûtaaciûmbanîra kîrî antû bangî barîa batwîre nthîgûrûûne, kana twonokia nthîgûrû yeetû. Antû baaku barîa bakuîte bakaariûka na mîîrî yaao îtûûre mwoyo kaîrî. Buî barîa bûrî mbîrîreene, ûkîîreeni bwine bûgwîrîtue; nîkwîthîrwa îme rîa MWATHANI rîgûûjaga gûgîkia, nawe agaatûma rîgwe kinya gwa akuû. Toonyeni nyomba cieenu antû beetû bûciingîre ku; iciitheni nyomba cieenu kagiita gagakai mwanka mûthûûro jwa Mûrungu jûkûrûke. Tontû rî, MWATHANI arî akuî kuuma gîkaroone kîaawe, eeje gûkanûkia atûûri ba nthîgûrû, nîûntû bwa meeyia jaao. Nayo nthîgûrû îkaumbûra barîa bonthe booraganaga ku; îtîcoka kwitha ooragani kaîrî. Îgiita rîu MWATHANI akaajûkia rûchiû rwaawe rûrîa rûrî inya, na rûûgîi ta rwenji, akanûkie nyamû ya rûûjî îrîa îtagwa Leviathani, njoka îrîa îmatûkîte, oorage nkûnga îrîa iithioraga, na oorage nyamû îrîa îkaraga îrieene. Îgiita rîu rîakinya, antû bakainaga nîûntû bwa nthîgûrû yaao bakiugaga: “Munda jwa mîzabibû jûrîa mûthongi.” Ûûni MWATHANI, nî ni nkaajûmenyagîîra, nkîjwîkagîra rûûjî magiita jonthe. Njûkaragie ûtukû na mûthenya, jûtîkaringithue nî muntû. Ni ntî na marûrû. Muntû agampa miigua na nkonko ndwaa nabio, nooka mbûkîîra, nkabiîîthia na mwanki bionthe. Îndî anthû ba antû baakwa bakeenda ûteethio bwaakwa, ka babuîrîte gûtuma ûcoore naani; îî, babuîrîte gûtuma ûcoore naani. Matukû jakwîja, nchiarwa cia Jakubu ikairikîria ta mûtî jûrî na mîri îmîraaja; Israeli îkaariiba, nacio nchiarwa ciaayo ciûjûre nthîgûrû yonthe. MWATHANI atîûûrîte antû baawe ta ûrîa aûûrîte barîa batwîre kûbaûûra; atîbooragîte ta ûrîa ooragîte barîa batwîre kûbooraga. Agaakanûkia Israeli na kûmîthaamîria nthî ya kûraaja; akaabakamata abaikie kûraaja ta ûrîa ruuo rwa rwanda rûkamataga into rûkabita kûraaja. Kîrîa gîgaatûma Israeli îrekerwa meeyia jaayo nî gîkî: kîrîa gîgaatûma îgi rîaayo rîangûrwa, nî rîrîa antû ba Israeli bakaathetheranga maiga ja iritîro biaao bia igongwana jatuîke tîîri; rîrîa gûkeethîrwa gûtî mîrungu ya mîng'uanano ya Ashera kana iritîro bia ubaani bitigeere ku. Ntûûra ciaao irîa mbirigîre na nthingo nî itigi irî intheri, nî cierûkîri na ciatiganîrua buru. No ng'ombe ikûrîa na ikamama ku na igacaûra mpang'i cia mîtî. Mpang'i ikûûma na ciaunîkanga, aka nîka bagwakia mwanki nacio. Îndî nîûntû antû baba batiigagua, Mûrungu atîkûbaigîîrua kîaao; Mûûmbi waao gûtî wega akaabathithiria. Îgiita rîgaakinya rîrîa MWATHANI akoothûrania antû baawe ba Israeli bonthe ûmwe kwa ûmwe, kuuma rûûjî rwa Eufurate mwanka Misri. Akaabaathûrana na antû bangî ta ûrîa irio bieragwa bikaathûranwa na mauuti. Îgiita rîu rîakinya, tarumbeta îkaaringwa na inya mono, nabo barîa bonthe baûrîrîte nthî ya Asîria, na barîa bathaamîrîtue Misri, bagaacoka bathaathaîrie MWATHANI Jerusalemu kîrîmeene kîrîa kîtheru. Wûi kîrî ûnene bwa aikumia ba Efuraimu barîa batûûraga boogiti. Thirû yaao nî ta yûa rîrînyaaru, rîîki karîmeene, îgûrû rîa mûguuru kûrîa gûtûûragwa nî oogiti. Atîrî, MWATHANI arî na nchamba îrî na inya; nayo îkeeja îkîegeraga ta kîbuubani, kana ta mûguû jwa îkondoria, îringe ûnene bwa Efuraimu nthî mpu. Ûnene bûrîa areebi ba Efuraimu baikumagia nabu bûgaakinyangîrwa nthî mûthetuune. Ûthongi bwa ûnene bwaao nî ta yûa rîrînyaaru, rîrî gatûmbîîne mûgwanthîîne jûmûnoru. Bûkari ta nkûû cia mbere, irîa igundaga mbere ya ingî antû baaciona bagaitua o rîo bakarîa. Îgiita rîu MWATHANI Mûrungu Mweneinya nîwe ûgaatuîka thirû ya ûnene; nîwe ûkeethîrwa arî thirû îrîa nthongi matigari ja antû baawe. Akaeejaga agambi ûûme bwa kûgiita magamba, na akaeejana inya kîrî barîa barwaagîîra ntûûra. Îndî nandî kinya antû ba MWATHANI nî oogiti; ka bagûtûgûûga nî mbogita; Athînjîri-Mûrungu na iroria ka bagûtûgûûga nî mbogita; barînyua bakoogita mwanka bakarigwa nî njîra, bioneki biaao tî bia mma bakagiitaga magamba ûrîa gûtîagîrîte. Meetha cionthe ciûjûri mataîka, gûtî antû atî na rûko. Îndî antû barîûria atîrî, Ariuga nûû akûaa nteto? Ariuga nûû akûritana? Nî twaana tûrîa tûtigîte gwonka rua kana nî twaana tûtîragîa ûûme? Arîritana mantû agîcokagîra ta atîkûmenya ûrîa akuuga; agacokera rîathana nyuma ya rîathana; na rûteto nyuma ya rûteto; na kiugo nyuma ya kiugo. Îndî we MWATHANI akaarîria antû baawe; agaatûmîra antû ba mîgongo îngî; antû bakwaria nthiomi ngeni kûbaa nteto ciaawe. Mûrungu aabeerîre, “Gîkî nîkîo kînogoko kîeenu; nîkîo kînogoko kîa barîa banogi, na nîo kûrî na thîîrî.” Îndî bo bataamûthikîîra. Nîkîo gîtûmi nteto cia MWATHANI kîrî bo ikethagîrwa irî rîathana nyuma ya rîathana; rûteto nyuma ya rûteto; kiugo nyuma ya kiugo. Nîkenda beetîte bakagwa na nyuma bakaunîkanga na bakagûjaga mîtegoone, na bakagwatwa. Tontû bûû, thikîîreeni bwigue ûrîa MWATHANI akuuga buî aikumia; thikîîreeni buî barîa bwathaga antû ba Jerusalemu. Nîkwîthîrwa buî buugaga, “Tuî nî tûthithîtie kîrîkanîro na gîkuû, na tûrî na kîrîkanîro na gwa-akuû.” Bûciîraga atî, “Kinya mantû jamaaî buru jeeja jatîtûkinyîra, nîkwîthîrwa tuî nî tuiciithaga na ûrongo bweetû, na tûgaciaîria atî gûtî na ûgwati.” Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu augîîte ûjû, Atîrî, ngaaka mûsingi Zaiûni, jwa iiga rîtîûmba kwinainua kana kûthuthurûka; iiga rîa goro rîa koona, rîrîa rîtûmaga mûsingi jwîthîrwa jûrî jûmûriku: “Ûrîa wonthe ûgeetîkia atîîthîrwa arî na kîa kûmûmakia.” Ngatûma îota rîthîrwe rîrî mûrigi jwa kwerekania mantû jonthe, na waagîru bwîthîrwe bûrî kabirû ga kwerekanagia mantû. Giiciitho kîeenu kîa moorongo gîkaatharua nî ngai ya nchûgû, nakîo kîmatûkîro kîeenu kîa waayia gîgaakondorua nî mûguû. Kîrîkanîro kîrîa bûthithîtie na gîkuû gîkaatharûrua, na ûrîa bûrîkanîtie na gwa-akuû gûtuîke kwa ûtheri. Rîrîa mantû jarîa jamaaî buru jakeeja, kinya buî bûtîtigara. O rîrîa mantû jau maaî jakeejaga, gûtî rîo bûgacaîrwa. Nîkwîthîrwa o rûkîîrî o rûkîîrî jakeejaga; na jeejage mûthenya na ûtukû. Gûkeethîrwa kûrî ûntû bwa kûmakania mono gûciûkîrwa ûrîa Mûrungu akuuga. Gûkeethîrwa gûkari ta muntû akîgeria kûmama gîtandeene gîkamûkuîîra, na ageria kwiguîka na mûrîngîti jûkarega kûmûng'ana. Nîkwîthîrwa MWATHANI akaaithûka ta ûrîa aaithûkîte kîrîmeene kîa Perazimu; arî na marûrû ta jarîa aarî najo mûguuruune jwa Gibeoni. Mwanka athithie îthithio rîaawe, rîonekane rîtî rîa wîthîre; mwanka arite ngûgî yaawe yoonekane îrî ya mwanya. Tontû bûû, rî, menyeni bwîja kûthûmbia nteto iji, mîkanda îrîa bûtheeki nayo îtîkeeje kûrikarikua. Nîkwîthîrwa ni nî mbîgîtue îtua rîrîa MWATHANI Mûrungu Mweneinya atuîte rîa kûthiria nthîgûrû îîjî yonthe. Kindeni matû bwigue nteto ciaakwa; thikîîreeni bwigue ûrîa nkuuga. Ka Mûrîmi atûûraga gûcimba muunda jwaawe? Ka athuranagîra muunda nîûntû bwa kûaanda ntukû cionthe? Tîka aaraganagia ntiiro na akaanda ndania na matûngûrû ja gwîkîra îrio mûchemo? Tîka aandaga nkano na mûnyaki ûrîa kwagîrîte amwe na mbeeû ingî? Nî amenyithagua ûrîa akûthithia, akaritanwa nî Mûrungu waawe. Ndania citîûragwa na gîntû gîkîrito, kana matûngûrû jakinyangwa na ngaarî ya mbarathi; îndî ndania ciûûragwa na karûturo, na matûngûrû yakaûûrwa na kamûtî. Ka muntû atumagîra inya inyingî kûûra nkano kana mûnyaki? Arî, atîtûûraga kûmîûûra. Kinya aakinyanga nkano yaawe na ngaarî ya mbarathi, atîrekaga mpîndî ciatûkanga. Jau jonthe jaumaga kîrî MWATHANI Mweneinya; MWATHANI nî mweejani kîrîra wa kûrigaria, na nî ûmûûme nkûrûki. Wûi kîrî gwe Jerusalemu, gwe kîritîro kîa igongwana kî Mûrungu; gwe ntûûra îrîa Daudi aambîre kambî; tara mîaka jûmwe kwa jûmwe mwanka mambura jaaku jakûrûkane. Nkaaithûkîra Jerusalemu, naku gûkoojûra mbu na kîrîro, mîeethie ta kîritîro kîa igongwana. Ngaatûma njûûrî igûcîgîîrie gwe Jerusalemu, mbake mînaara gûkûthiûrûkîra, na mpînje mîtaro ya gwitiira gûkûthiûrûkîra. Naagwe ûkaaragia ûrî îrinyeene; ûkaigîgagua ûkîaria ûrî nthî mûthetuune; mûgambo jwaaku jûgaitagia kuuma nthî mûthetuune jûtîkuumîra bwega; ûkaaigagîgua ta muntû ûkwaria na kîoe. Îndî anthû baaku bau baingî bagaakinyangwa bakare ta tîîri; njûûrî ya barîa batî kîaao îkaagûrûkua nî ruuo ta mauuti. Mantû jagaakarîka ta kûmincia na kûmincûria; MWATHANI Mweneinya rîrîa akeeja gûtûteethia, Ngorogoro îkaagamba na inya mono na nthîgûrû iinaine; Akeeja na kîbuubani na ngai înene na mwanki jwa rûmûrî jûkûîîthania. Nacio njûûrî cionthe cia mîgongo îrîa îrûaga na Jerusalemu, îtîcoka kûririkanwa kaîrî; barîa bonthe baithûkagîra Jerusalemu bakamîthangîkia bakoorîria ta kîrooto. Bagaakara ta muntû ûrî na mpara ûrootete akîria irio, agîûkîîra akeethîrwa arî o na mpara. Kana ta muntû ûrî na nyoonta arootete akînyua rûûjî, agîûkîîra akeethîrwa arî o na nyoonta na angaarûki. Ûu nîu gûgaakarîka kîrî mîgongo yonthe îrîa iithûkagîra kîrîma kîa Zaiûni. Bûrîriita mwanka bûe biaa; bûrîtumuumara buru bûtige kwona. Bûrîaa areebi kinya bûtînyuîte ndibei; bûtûgûûgage na bûtîogiti. MWATHANI nî abûmamîtie toro îndito, aatumuumaria iroria bieenu, na aakunîke ooni beenu meetho. Kîrî buî, ûroria bûbû bunthe bwa kîoneki nî bûbwithe ta maandîko jarî yukuune rîrîtumanie. Rîkanenkerwa muntû wiijî kûthoma akeerwa, “Thooma maandîko jaja,” augaga, “Ntîûmba kûjathoma nîûntû yuku nî rîrîtumanie.” Ningî rîkanenkerwa muntû ûtiijî kûthoma akeerwa, “Thooma maandîko jaja,” augaga, “Ntiijî kûthoma.” MWATHANI ariuga atîrî, “Antû baba banthaathagia na tûnyua twaao na bagankumia na mîromo yaao akî, îndî nkoro ciaao ciîthagîrwa irî kûraaja naani. Kinya kûnthaathayia kwaao nî kwotheri na kuumanagia na mawaatho jarîa baritani nî antû bangî jarîa bairitanîte kuuga. Tontû bûû, rî, nkaathithîria antû baba mantû ja kûmakania na ja kûrigaria kaîrî. Nkaathiria ûûme buru kîrî antû baao barîa boome, na mbithe ûmenyo bwa antû baao barîa aciûku.” Wûi kîrî barîa bageragia kwitha MWATHANI mîbango yaao; barîa bathithagîria mantû muunduune bakiugaga, “Gûtî we ûgûtwona; gûtî we ûkûmenya ûrîa tûkûthithia.” Ka bûgarûraga mantû ûrîa jatîkari nîî? Kûrî rîo mûûmbi wa nyongû oomba kûng'anana na mûthetu jwa yûmba. Kûrî rîo gîntû kîûmba kuuga atî ûrîa ûkîthithîtie tîwe ûkîthithîtie? Kana kûrî rîo gîntû gîkîûmbe kîûmba gûkaana mûûmbi waakîo gîkiugaga tîwe ûkîûmbîte? Tî îgiita rîrîraaja rîtigeere gûtîroojûrua ûrîa kwîragwa, atî, “Mwitû jwa Lebanoni jûgatuîka muunda jwa irio naju muunda jwa irio jûtuîke mwitû.” Îgiita rîu rîakinya, itaigua bikaaigua nteto irîa ciaandîki yukuune ikîthomwa, najo meetho ja atumuumu jakaingûka, baume muunduune jûrîa batûûraga bacoke kwona. Barîa bainyiiîtie bakaagwîragîrua MWATHANI; nkîa irîa itwîre iinyagîîrua gatîgatî ka mîgongo igaakenaga nîûntû bwa Ûrîa Mûtheru wa Israeli. Barîa batî kîaao bagaakinyua mûthia, aikumia bathirue, nabo barîa batûûraga bacûîte kûthithia ûthûûku booragwe. MWATHANI akaathiria barîa bakûûjagîîra bangî mantû ja ûrongo; na barîa barigicanagia magamba ja bangî, bakagiria muntû ûrîa ûrî ûûmeene agitîrwa ûrîa kwagîrîte nîûntû bwa nteto ciaao cia waayia. Tontû bûû, MWATHANI ûrîa wonokerie Abrahamu nî aarîtie mantû jegiî antû ba Israeli akauga atîrî, “Nchiarwa cia Jakubu itîkorocoka kwigua nthoni kana beenîka ûthiû nîûntû bwa nthao. Tontû rîrîa bakoona Aisraeli bangî barîa mbaeete barî gatîgatîîne kaao, bagampa gîtîîo kîrîa kîmbagîrîte. Bagaakumia Ûrîa Mûtheru wa Jakubu, na batûûre beetîkîtie Mûrungu wa Israeli. Barîa batwîre beeagia nî kwaga ûmenyo bagaaciûkîrwa, na barîa batwîre baregete kwigua beetîkîre kûritanwa.” MWATHANI ariuga atîrî, “Wûi kîrî antû baba ndemi; bathingataga mîbango îtî yaakwa, bakathithia ngwatanîro na mîgongo îngî batîûrîtie këethîra nîbu wendi bwaakwa, nîkenda bongeera meeyia îgûrû rîa meeyia. Baumagaraga bakeenama Misri batîmbûûrîtie, bageeta gwiciitha Misri nîkenda batethua nî Farao. Îndî ûteethio bûu bwa Farao nîbu bûgaatûma bûcokeerwa nî nthao; gwîta gwiciitha Misri nîku gûkaabûthaithia. Tontû kinya këethîra thirikarî yaawe nî îkinyîte Zoani, na arî na atûmwa Hanesi, no nthao ikaabacokeera nîûntû bwa gwîtîkia antû batîûmba kûbateethia; antû batîûmba kûbaguna noo atîa, tiga kûbeekîrithia nthao na kûbathaithia.” Iji nî nteto ciegiî nyamû cia nthîgûrû irîa îrî bwa ûmotho bwa Juda. Atûmwa ba Juda bagiitagîîra gûntû kûrî moogwati jamaingî, kûrîa ngatûnyi ndûme na nka itûûraga; kûrîa njoka inthûûku na nchûaana itûûraga. Bakamatithagia ntigiri ciaao na nkamîîra ciaao into bibingî bia goro, baikîrîtie antû batîûmba kûbateethia. Ûteethio bûrîa Misri îeejanaga nî bwa ûtheri buru. Tontû bûû, bûtûmîte mîîta “Njoka îtîûmba kûrûma muntû.” Nandî rî, îta ûbaandîkîre mantû jaja kîbaûûne, na ûjeekîre yukuune, nîkenda matukûûne ja nyumeene rîkethagîrwa rîrî ûkûûjî. Nîkwîthîrwa antû baba nî ndemi na nî antû ba ûrongo; nî antû batiigagua ûrîa MWATHANI akûbeera. Beeraga ooni atîrî, “Tigeeni gûtwonera mantû kaîrî,” nabio iroria bakabiîra, “Tigeeni gûtûroragîria mantû ja mma; twîrageni mantû jarîa meega jonka; tûroragîrieni mantû ja gûtûgwîria. Twebeereni njîreene bûtige gûtûingîîra. Tûtîkwenda kwigua kaîrî mantû jegiî Ûrîa Mûtheru wa Israeli.” Tontû bûû, Ûrîa Mûtheru wa Israeli ariuga ûjû, “Tontû nî bûreganîte na nteto ciaakwa, na bûgeetîkia waayia na mantû ja kûiinyanîîria, na bûkajeerigîîra rî, meeyia jaja jagaatûma bûkare ta rûthingo rûrûraaja rûkuîte rûkuû na rûrî akuî kûmomoka, rwatua kûgwa rûgûûjaga o rîmwe. Rûkaaragana ta nyongû ya yûmba îringithanîtue nthî na inya îkauma ncere, gûkaaga noo karûgîo koomba gûkamata îkara rîa mwanki, kana koomba gûtaîîra rûûjî kuuma kîthimeene.” MWATHANI Mûrungu, Ûrîa Mûtheru wa Israeli augîîte atîrî, “Bwambigua na bwancokeera, bûkoonoka; bwainyiiyia na bwambîtîkia bûkaagîa na inya.” Îndî buî nî bûregeete kûthithia ûu. Uugaga atîrî, “Tuî tûkaamatûka na mbarathi,” na ûu noou gûgaakara. Buugaga, “Tuî tûkaamatûka na mbarathi irîa irî rwîro mono,” îndî cia anthû beenu nîcio ikeethîrwa irî na rwîro nkûrûki. Mûnthû ûmwe akaamakia antû beenu ngiri îmwe bamatûke; bwamakua nî anthû bataano bûmatûke bwinthe, mwanka bûtîgwe bwanîki ta bendera yambi karîmeene îgûrû. Îndî MWATHANI no eeteerete bwîta kîrî we nîkenda abwonia kîaao kîaawe; na nî acieejanîte kûbwonia kîaao kîaawe. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî Mûrungu wa îota; kûgwîrua nî barîa bonthe bakaraga bamweteerete abateethia. Atîrî buî antû ba Zaiûni; buî bûtûûraga Jerusalemu; bûtîkororîra kaîrî nîûntû MWATHANI akaigua kîrîro kîeenu na abwigîîrue kîaao. Akaigua kîrîro kîeenu na abwîtîke. MWATHANI nîwe ûkethagîrwa arî Mûritani weenu na atîkorobwiciithîra kaîrî. Kinya aareka bwîjîîrwa nî ndwaa na mîthangîko, agaacoka acionanie kîrî buî. Rîrîa bwata njîra bweeta rûteere rûrû kana rûrîa rûngî, bûkaigagua mûgambo jwaawe nyuma yeenu jûkîbwîra, “Njîra nî îîjî, îteeni nayo.” Naabuî bûkaathûkangia mîrungu yeenu ya mîng'uanano îrîa îthithîtue na fetha na thaabu bûmîte ta into bibioru bûkiugaga, “Bûroûra!” MWATHANI akaabuurithagîria ngai ya gûkûria birîa bûaandîte na agatûma miuunda yeenu yuma maketha jamaingî na jamathongi. Ningî nyomoo cieenu cia ndîîthia ikethagîrwa irî na nyaki înyiingî ya kûrîa. Ndeegwa na ntigiri cieenu cia mûraû ikaarîîjaga nyaki îrîa nthuranîre bwega buru na îîkîri chumbî. Îgiita rîu rîakinya, anthû beenu bakooragwa na wingî na biitiiro biaao bimomorangwe. Rîu nîrîo ithima bia rûûjî bigaatûrîka irîmeene birîa iraaja bionthe na tûrîmeene tunthe. Naju mweri jûkagîa na weerû bûbûnene ta bwa riûa, nabu weerû bwa riûa bwongeereke mainda mûgwanja, ta weerû bwa ntukû mûgwanja bûringanîri. Îgiita rîu rîakinya, MWATHANI akaaoga antû baawe ironda na aboorie ngûma irîa abeekîrîte. Tegeeni kûraaja bwoone MWATHANI nî eejîte na ûkumio bwaawe; mûthûûro jwaawe ka jûgwakana mwanki jûgiitagia îgûrû ta toogi, mîromo yaawe yûjûri marûrû naru rûûme rwaawe nî ta rûmûrî rwa mwanki. Mîrukî yaawe îrîkondoria ta rûûjî rwimbi rûgakinya muntû nkingo. Eejîte kûretera mîgongo îrîa îtîmwîtîkîtie îkanûkia rîa mûthiro na gwîkîra antû baayo gîchooki gîa kûbaatithagia njîra. Îndî buî antû ba Mûrungu, bûkaaina ndwîmbo bûgwîrîtue ta ûrîa kwinagwa ûtukû bwa mambura. Bûkeethîrwa bûrî na kûgwîrua ta ûrîa antû bagwîragua beetîte kîûrûûne kîa MWATHANI, we inya ya Israeli. MWATHANI akaagondoka atûme antû bonthe baigue kajû kaawe na boone akîreeta îkanûkia rîaawe rîa inya. Nîkwîthîrwa akeeja na mûthûûro jûmûnene jûgwakana ta rûmûrî rwa mwanki na toogi înyiingî na kîbuubani na ngai ya nchûgû. Antû ba Asîria bakaagwatwa nî kîmako gîkînene baigua kajû ka MWATHANI akîîja kûbakanûkia. Antû ba MWATHANI nabo bagaakûngûagîra o îringa rîonthe rîa îkanûkia rîrîa akaaringaga antû ba Asîria bakiinaga na tamburini na inanda bia ndigi. MWATHANI agaatambûrûkia njara yaawe arwee nabo na inya yonthe. Riiko nî rîrîîkîtie kûthuranîrwa, rîrî nkû inyiingî na mwanki jûmûnene. Rîthuranîri nîûntû bwa mûnene waao, na nî rîrîraaja kwînama bwa nthî na nî rîrîariî. Narîo rîgaakanaga ta mwanki jwa ûbiriti nîûntû bwa mîrukî ya MWATHANI. Wûi kîrî barîa beetaga gûcwaa ûteethio Misri na bageeka wîrîgîîro bwaao kîrî mbarathi. Beetîkagia ngaari ciaao cia mbarathi cia ndwaa nîûntû nî inyiingî, na njûûrî ciaao cia mbarathi nîûntû irî inya mono. Îndî batîîtîkagia Ûrîa Mûtheru wa Israeli kana bacwa ûteethio kuuma kîrî MWATHANI. Îndî we noowe mûûme na nîwe ûreetaga îkanûkia. Auga ûntû atiugûkaga. No mwanka atigîîre agûkanûkia barîa bathithagia mantû jamathûûku na barîa bonthe babateethagia. Amisri nî antû, tî Mûrungu. Ningî mbarathi ciaao itîûmbîtwe irî roho, nî nyomoo ta ingî. MWATHANI aatambûrûkia njara yaawe, akaringa nthîgûrû îrîa îgûteethagia îngî amwe na nthîgûrû îrîa îgûteethua, na acithirîrie cionthe amwe. MWATHANI ambîîrîte atîrî, “Ngatûnyi yûragîte nyomoo îmîkaragia îkîrurumaga; na kinya gîkundi kîa arîîthi gîkageria kûmîînga, îtîbakîraga kana îmakua nî gîtuma kîaao. Ûu nîu MWATHANI Mweneinya akeethîrwa akari rîrîa akeeja kûrwîîra Kîrîma kîa Zaiûni na ntûûra yaakîo. Ta ûrîa kînyoni gîkaragia kiuru gîaakîo, nîu MWATHANI Mweneinya agaakaria Jerusalemu. Akamîkaria amîtuunyûkie; amîrûîîre amîonokie.” Buî antû ba Israeli nî bûgarûkîte Mûrungu weenu bwarega kûmwathîkîra. Îndî nandî mûcokereni kaîrî. Nîkwîthîrwa îgiita rîu rîaakinya, antû bonthe bagaata mîrungu ya mîng'uanano ya meeyia, îrîa baithithîrîtie bongwa, ya fetha na ya thaabu. “Nabo antû ba Asîria bakoombwa ndweene, îndî tî ûntû bwa inya ya muntû. Bakooragwa na rûchiû, îndî tî rûchiû rwa muntû. Kinya boomba kwithara batîkooragwe, aana baao bakaaeethua nkombo. Mûnene waao akaamatûka arî na kîmako, nabo atongeeria baao ba ndwaa bagaatiganîria bendera bamatûke.” Ûu nîu MWATHANI augîîte, we ûrîa ûthaathagua Zaiûni; we ûrîa ûritagîrwa igongwana Jerusalemu. Atîrî, îgiita rîgaakinya rîrîa mûnene akaathanaga ûrîa kwagîrîte, na atongeeria ba nthîgûrû bathanage na îota. O mûtongeeria wonthe akethagîrwa akari kîrî antû ta gîntû gîa kûrigîîria ruuo, kana ta antû a gwiciitha kîbuubani; akethagîrwa akari kîrî antû ta kîthima kîa rûûjî rwanda, kana ta mûng'unye jwa iiga rîrînene gûntû gûtî mîtî. Îgiita rîu antû bagaaciûkagîrwa nî jarîa bakoonaga, na beerwa ûntû bakaigua. Barîa bathithangagia mantû o ûu batîthûgaanîtie bwega bakaagîa na mathûgaanio jaboorerete, nabo barîa baarangagia na gîûtû bagaatua kwaragia bwega batarîîrîtie. Biaa bitîcoka kûeejagwa gîtîîo, kana barîa baaî bacoka gûkumagua. Nîkwîthîrwa kîaa kîaragia nteto cia waa, na mathûgaanioone jaakîo nî mîbango ya ûmaramari îîthagîrwa îrî ku. Kîritaga ngûgî o irîa Mûrungu athwîre, ningî gîkagwetanagîria MWATHANI na mantû jatîmwegiî. Gîtîrûmagia muntû ûrî na mpara irio, kana gîkundia muntû ûnyonti rûûjî. Mîbango ya muntû ûmûûî rîonthe nî îmîthûûku; abangagîra bangî mîbango îmîthûûku, akathûûkia muntû ûiinyîîrîtue na nteto cia ûrongo, kinya aijî atî ûu ûiinyîîrîtue nîwe ûrî ûûmeene. Îndî muntû ûmwega athûgaanagia na akathithia mantû jameega, na akarûngamîîra ûûma. Ûkîîreeni buî aka, buî bûtûûraga bûnthinyaarîte, thikîîreeni bwigue ûrîa nkuuga. Buî aka, buî bwonaga teeka bwakinyîre, kindeni matû bwigue ûrîa nkûbwîra. Mwaka jûkîthira kuuma nandî bûkamaka bûrigare, buî aka, buî bûtûûraga kiindajî. Nîkwîthîrwa mîzabibû îkooma, na gûtî maketha bûkoona. Bûbuîrîte kwimakîra buî aka, buî bûtûûraga bûnogokete, bûbuîrîte kwinaina nî kîmako buî bwonaga teeka bwakinyîre. Riteeni nguû cieenu, bwîkîre mathango bûrî na kwithikîîra. Iringaringeeni ibara na kîeba nîûntû bwa miuunda yeenu îrîa mîthongi; rîreeni nîûntû mîzabibû yeenu nandî îtî maciara. Rîreeni nîûntû bwa nthîgûrû ya antû baakwa, nîûntû nandî yûjûri miigua na nkonko. Rîreeni nîûntû bwa ntûûra îrîa yaatûûraga na thîîrî, na nyomba ciaayo, kûrîa gwatûûraga gîkeno. Gîkaro kîa mûnene gîgaatigwa kîrî gîkîtheri; antû bakaamatûka bathire ntûûreene îrîa îrî atûûri babaingî. Ntûûra îrîa mbirigîre na mînaara ya gwiciitha igaatigwa kîthakeene; ntigiri cia kîthaka nîcio ikaamamaga ku, nacio mbûri na ng'ondu nîku ikaarîîjaga. Gûgaakara ûu mwanka rîrîa Mûrungu agaatwînîkîra Roho waawe. Naru rwanda rûgaatuîka muunda jwa irio, nayo miuunda ya irio îgaatuîka mwitû. Rwanda gûkoojûra îota na waagîru bûûjûre miuundeene. Waagîru bûkaareta thîîrî umithio bwa waagîru bûkeethîrwa bûrî ûkiri na gwîtîkania mwanka kenya. Antû baakwa bagaatûûraga ntûûreene irî na thîîrî; batûûrage nja ciaao batî na ûgwati bathinyaarîte. Îndî mwitû jûgatûgûtwa jûthire na ntûûra îkaathirua buru. Naabuî bûkethagîrwa bûrî na kûgwîrua nîkwîthîrwa irio bieenu bikoonaga ngai ya kûng'ana, nacio ng'ombe cieenu na ntigiri cieenu ikaarîîjaga kûrîa ikwenda. Wûi kîrî gwe, gwe ûthiragia bangî, kinya këethîra gwe ûtîrarî ûkûthirua; gwe ûkunyanagîra bangî, îndî gwe gûtî we ûgûkunyanagîra! Ûkîrîîkia kûthirania kinya gwe ûkaathirua; ningî warîîkia gûkunyanîra bangî, kinya gwe ûgaakunyanîrwa. Itû MWATHANI twigîîrue kîaao nîûntû wîrîgîîro bweetû nî kîrî gwe. Tuîka ûteethio bweetû o ntukû o ntukû; twonokagie magiita ja thîîna. Anthû beetû baigagua mûrurumo jwaaku bakamatûka; ûûkagîîra, mîgongo îrîa îtîgwîtîkîtie îkaaragana; nabio into biaao bikoothûranua bitaawe, antû bakîbithûngûthagîra ta mpandi. MWATHANI arokumagua, nîkwîthîrwa we nîwe ûtûûraga arî mûnene, nawe akoojûria Zaiûni mantû ja îota na waagîru. Nîwe ûgaatûma bûkara bûrî kiindajî, nîkwîthîrwa we oojûrîtwe nî wonokio na ûûme na ûmenyo. Gûkîra MWATHANI nî ûtonga bûbûnene. Tegeeni! Nchamba cia ndwaa gaikûrîra; barîa bacwaga thîîrî ka bagûkaya. Njîra imbariî nî ciîrûkîri; eeti na njîra gûtî bo. Irîîkanîro ka bikuunangwa; akûûjî batîkûthikîîrwa na antû batîkweejana gîtîîo. Nthîgûrû nî întiganîrie yoojûra îoru. Mîtî ya Lebanoni nî îmîûmo; nthîgûrû ya Sharoni îrîa noru îtuîkîte rwanda, nayo mîtî ya Bashani na Karimeli îkûûrûrûka mabûûra yathira. MWATHANI ariuga, “Nandî nkaathithia îthithio; ngaacionania nandî bûmenye ndî o. Mîbango yeenu nî ta mauuti, na mathithio jeenu nî ta mataaya; bûrîbanga mîbango na nî mwanki bûgûciuîra jwa kûbûîîthia bwingwa. Bûgaatuntumûka ta ûrîa maiga jakagîîrua na mwanki ja kûthithia cimiti; bûkaaya bûtuîke mûju ta matî ja miigua jatemi jakagerwa mwankiine.” Buî ba kûraaja, naabuî ba gûkuî; thikîîreeni, bwigue ûrîa nthithîtie bûmenye ndî inya. Eeyia barîa barî Zaiûni nî bamakîte; barîa batîîtîkîtie Mûrungu no kwinaina bakwinaina. Barîûria, “Nûû kîrî baatuî ûûmba gûtûûra mwankiine jûmûnene ûjû? Nûû wa-cieetû ûûmba kûûmîîria mwanki jwa kenya na kenya?” Nonga ûrîa ûrî mîîtîre îmîagîru na waaragia ûûma; ûrîa ûthwîre into birîa biumanagia na kûiinyanîîria. Ûrîa ûtîendaga gûtonga nkukumo na njara ciaawe; ûrîa ûtîgwîragîrua kwigua nteto cia ûûragani, na ûthwîre kwona mantû jamathûûku jakîthithua. Muntû ta ûu nîwe ûgaatûûra arî thîîria; agaatûûraga gûntû gûtî na ûgwati ta ntûûra îmbirigîre îrî kîrîmeene îgûrû; atîkoroaga irio biakûrîa kana rûûjî rwa kûnyua. Bûgaacoka kwona bûkîathwa nî mûnene weenu, na nthîgûrû yeenu îrî înene. Bûkaaririkanaga mathîîna jarîa bwoona bûkoona ta kîrooto, bûkooria, “Barîkû barîa baatwathaga? Barîkû barîa beetagia ûgoti? Barîkû barîa baakaraga mînaareene yeetû ya akaria?” Bûtîcoka kwona aikumia bau ba mîgongo îngî, bau baaragia nthiomi bûtîkûmenya batîbûtantaurîra kaîrî. Tegeeni Zaiûni, ntûûra îrîa tûthithagîria mambura ja Mûrungu weetû! Jerusalemu nîku bûkeerekagîra naku gûkaa gîtûûro kîa thîîrî, na îema rîtîûmba kwebaebua. Biango biarîo bitîkorokûûrwa, kana mûkanda noo jûmwe jwarîo jûtuîka. MWATHANI akoonanagia inya yaawe arî rûteere rweetû. Naku gûntû kûu nîku gûntû kwa ndûûjî inene na iniini; îndî gûtî mûnthû ûkoomba gûkinya ku na gîtarû kana meri. Nîkwîthîrwa MWATHANI nîwe ûmenyaga mantû jeetû, na nîwe ûtwathaga; MWATHANI nîwe mûnene weetû, na agatwonokia. Buî bwithûkanagîra na meri igueni: mîkanda yeenu nî îmîtuîkangu; îtîûmba kûrûngîka gîtugî kîa meri kîa gatîgatî kana îrikia itambaa bia gwîtithia meri. Tontû bûû, into bieenu bigaatawa na wingî; kinya ithua bigataa into. Gûtî muntû wa kuuma Israeli ûkorouga kaîrî, “Nî mbajîtue.” Antû barîa batûûraga ku bakaarekerwa meeyia jaao. Îjaîjeni akuî bûthikîîre buî mîgongo; igueni buî antû ba mîgongo yonthe. Nthîgûrû nî îthikîîre amwe na barîa bonthe batûûraga ku; nthîgûrû yonthe nî iigue amwe na kîrîa kîonthe kîrî ku. MWATHANI nî athûûri mono nî mîgongo yonthe; arî na marûrû nîûntû bwa njûûrî ciaao cionthe. Nî arîîkîtie kûbatuîra atî no mwanka bathirue buru. Biimba biaao bitîthikwa; kîrumba kîabio gîkoojûra kunthe, na tharike yaabio yunûkage ta mûguû kuuma irîmeene. Riûa na mweri na njota bikaarerûka bithire buru, narîo îgûrû rîkûnjakûnjwe ta yuku. Into bionthe bia îgûrû bikaagwa nthî ta ûrîa mabûûra ja mûzabibû kana ja mûkûû joorûrûkaga. Rûchiû rwa MWATHANI nî rûrîîkîtie kûthuranîrwa kûu îgûrû. Nandî nî rwînamîîrîte Edomu gûkanûkia antû barîa arîîkîtie gûtuîra atî bathirue buru. Rûchiû rwa MWATHANI rûûjûri tharike na maguta; rûûjûri tharike ta ya ng'ondu na ya mbûri na maguta ta ja ntûrûme. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî arîîkîtie gûtua atî Bozira gûkaaritwa ta kîgongwana, ningî nthî ya Edomu gûgaatuîka ta kîritîro kîa igongwana. Antû barîa barî înya mono ta ndeegwa cia kîthaka bagaacindwa; na nchamba na nthaka igacindwa. Nayo nthîgûrû yaao îkoojûra tharike na îkunîkwe nî maguta jaao. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî atuîte ntukû ya îkanûkia; nî abangîte îgiita rîa kûrîîria Zaiûni mantû jamathûûku jarîa yaathithîrue. Ndûûjî cia Edomu igaatuîka rami, naju mûthetu jwakane mwanki jwa ûbiriti; nthîgûrû îîu yonthe îgaatuîka rami îrî na mwanki. Mwanki jûtîkoroora ku ûtukû kana mûthenya; gûgaatûûra kûûmbûkaga toogi kenya na kenya. Mîaka yonthe, nthî îîu îgaatûûra îrî întheri; gûtî muntû ûkorogiitanîîria ku mwanka kenya. Îgaatuîka nthîgûrû ya ndwîgî na ncheege; ntuntuguru na nkûngûrû nîcio igaatûûraga ku. Mûrungu agaatûma îtûûre îrî întheri kaîrî îkare ûrîa yaatwîre tene. Gûtî mûnene ûngî ûkamîatha nîûntû nî întheri, na atongeeria baayo bonthe bakaa ba ûtheri. Nthingo ciaayo igaakunîkanua nî matî ja miigua na mîgaa, nacio nyomba ciaayo cia gwitiira ikunîkwe nî ithaka birî na miigua. Mbîrwa nîcio ikaangaga ku; nîku thirai ikamamaga. Nyamû cia kîthaka amwe na mbiti igaatûûra ku, nacio nkûrûngû na nthia ikaathaakanagîria ku, ningî gûgaatuîka kîmamo kîa nyamû irîa ciîtaga ûtukû. Ntuntuguru igaakaga itara ikarekagîria nkara ku, ikaguîkîra nkara ciaacio mwanka bianaana bikaguûka bikabuurûka. Ndwîgî ikoojûra ku o ndûme na nka yaayo. Raitheni yukuune rîa MWATHANI bûthome ûrîa kwandîki: gûtî kinya îmwe ya nyomoo iu îkaûra gûntû kûu, na gûtî yo îkeethîrwa îtî na îngî ya mûthemba jwaayo. Nîkwîthîrwa MWATHANI nîwe uugîîte mantû jau, na Roho waawe agaaciûthûrania. MWATHANI nî aathimîte nthîgûrû îîu wengwa, na amîgaanîria nyomoo iu; nayo yaatuîka yaacio buru, itûûraga ku kenya na kenya. Rwanda na gûntû kûrîa kûûmû gûkaagwîrua; nthî îrîa îtîonaga ngai îgakena na yuume ithaka. Îkoojûra maûa, iine îgîkûngûagîra nî kûgwîrua. Îkaathongoma îkare ta Lebanoni, îkare ta Karimeli kana ta Sharoni. Nabo antû bonthe bagaacionera ûkumio bwa MWATHANI, bamenye Mûrungu weetû arî inya. Îkîreeni njara irîa igogoi inya; na maru jarîa jagûteetema jagîe inya. Îreni barîa barî na ûguaa nkoroone atîrî, “Ûmîîrieni, bûgáakîreni; Mûrungu weenu nî eejîte gûkanûkia anthû beenu; nawe akaabûrîîria na akaabwonokia.” Atumuumu bakaaingûrwa meetho, nabio itaigua bikaarugûrwa matû. Ithua bikaathûngathûngûtha ta nthia, nabo barîa batwîre batîaragia baine na kûgwîrua. Ndûûjî igaatûrîka rwanda na ithima bitûrîke kûrîa gûtîonaga ngai. Kûrîa kûrî mûthanga jûîîthanagia gûkoojûra tûmaria twa rûûjî, nayo nthîgûrû îrîa îtwîre îng'aarûki yûjûre ithima bia rûûjî. Kûrîa mbîrwa itûûraga kwanga gûgaatuîka marimba, kûûjûre nyaki na nthanje. Gûkeethîrwa kûrî na barabara îmbariî gûntû kûu, nayo îgeetagwa “Njîra ya Ûtheru.” Barîa batîtheri batîtua kûmîîtagîîra, ningî biaa bitîkoromîkinya. Gûtî ngatûnyi îkethagîrwa îrî ku, na gûtî nyamû ndîîjani îkaamîkinyaga. Itîkoroonwa ku, îndî no antû barîa Mûrungu akûûrîte bageetaga nayo. Antû barîa MWATHANI aakûûrîre bagaacoka, batonye Zaiûni bakiinaga ndwîmbo, barî na gîkeno gîkînene na kûgwîrua gûtîkorothira mwanka kenya na kenya, na kîeba na mîthangîko bikaathira buru. Mwakeene jwa îkûmi na îna jwa waathani bwa mûnene Hezekia, Senakeribu mûnene wa Asîria nî aaithûkîîre ntûûra irîa mbirigîre cionthe cia Juda na araitaa. Mûnene ûu wa Asîria nî aatûmîre mûtongeeria wa njûûrî ciaawe kîrî mûnene Hezekia. Arauma Lakishi areeta Jerusalemu na njûûrî înene. Ararûngama akuî na mûberethi jûrîa jwînîkaga rûûjî kuuma karieene karîa karî bwa rûgûrû, akuî na njîra îmbariî îrîa îîtaga kîeniine kîa Mûûri wa Nguû. Eliakimu mûtaana wa Hilikia, ûrîa waarî mûrûngamîîri wa gîkaro kîa mûnene, na Shebuna ûrîa waarî karani, na Joaha mûtaana wa Asafu, ûrîa waarî mwandîki, baraumagara bareeja kîrî we. Mûtongeeria ûu wa njûûrî ya Asîria arabeera atîrî, “Îreni Hezekia mûnene wa anene, tawe mûnene wa Asîria ariuga ûjû: ‘Nîmbi ûrî nayo ya gûtûma ûciîtîkia ûjû? Gaûkûthûgaania atî biugo bibitheri nî ûmwe na kuibanga na kwîthîrwa ûrî na inya ya kûûmbana ndweene? Nûû nandî ûgwîkîrîte inya tontû ûregete kûmbathîkîra? Nî mbijî nî Misri îgwîkîrîte inya. Îndî Misri nî rûturo rûruunîku na ka rûmuntaga njara ya muntû ûrîa wonthe wikinyagîîria naru. Ûu nîu Farao mûnene wa Misri akari kîrî barîa bonthe bacwaga ûteethio bwaawe. Noo bûûmbîîre atîrî, “Nî MWATHANI Mûrungu weetû ûtûteethagia.” Îndî tî tûrîma twa kûritîra igongwana na iritîro bia igongwana birîa Hezekia aakoborangîre akîîraga antû ba Juda na ba Jerusalemu atîrî, “Bûrîtua kûthaathagîria MWATHANI kîritîroone kîa igongwana gîkî gîonka?” Nandî rî, aranîria na mwathi waakwa mûnene wa Asîria: ngaakûnenkera mbarathi ngiri ijîîrî wëethîrwa ûkoona antû ba kûng’ana ba gûciîtithia. Nîatîa ûûmba kûûmba mûtongeeria ûmwe akî wa barîa baniini ba njûûrî cia Asîria ndweene këethîra nî Misri wîrîgîrîte îgûteethia na ngaarî cia ndwaa na eetithia mbarathi? Ningî rî, gaûkûthûgaania atî mbîjîte kwithûkîra nthîgûrû îîjî ntîîri u nî MWATHANI? MWATHANI nîwe ûmbîîrîte nthirie nthîgûrû îîjî.” Rîu Eliakimu na Shebuna na Joaha bareera mûtongeeria ûu wa njûûrî ya Asîria atîrî, “Itû twarîrie na rûthiomi rwa Kîaramu tuî nthûûmba ciaaku, nîûntû nîtûrwijî. Tiga gûtwarîria na rûthiomi rwa Kîhibirania antû baba barî rûthingoone bakiigagua.” Îndî mûtongeeria ûu wa njûûrî ya Asîria arooria atîrî, “Ka-mwathi waakwa antûmîte mbîja kûbwîra nteto iji bwinka, amwe na mwathi weenu, antû baba bakarîrîte rûthingo batîkwigua? Uga kinya bo batîrîa mai jaao bûkîrîa na banyue maumago jaao bûkînyua?” Rîu mûtongeeria ûu wa njûûrî ya Asîria ararûngama aratûmîîria na rûthiomi rwa Kîhibirania arauga, “Thikîîreeni bwigue nteto cia mûnene wa anene, tawe mûnene wa Asîria! Mûnene ariuga atîrî: Bûgeetîkîreni kwaîrua nî Hezekia nîûntû atîûmba kûbwonokia. Bûkaarekeni Hezekia atûma bwîka wîrîgîîro bweenu kîrî MWATHANI akîbwîraga, ‘Gûtî nkaanja MWATHANI agaatwonokia; atîrekeeria ntûûra îîjî njareene cia mûnene wa Asîria.’” Bûkaathikîîreeni nteto cia Hezekia. Nîkwîthîrwa mûnene wa Asîria ariuga atîrî, “Tumeni thîîrî naani, buumagare bwîje kîrî ni, naabuî bûgeetîkîîrua kûrîîjaga matuunda ja mîzabibû yeenu na ja mîkûû yeenu na kûnyunyaga rûûjî rwa ithima bieenu, mwanka rîrîa nkaabwîjîra mbwikie nthîgûrû ingî o ta yeenu; nthîgûrû yûjûri maketha ja irio na biakûrîa; nthîgûrû yûjûri miuunda ya mîzabibû na ndibei.” Menyeereeni bûtîkeeje kwaîrîîrua nî Hezekia akîbwîraga atî, “MWATHANI agaatwonokia.” Kûrî mîrungu ya mîgongo noo îrîkû bwaigua yonoketie nthîgûrû yaayo kuuma njareene cia mûnene wa Asîria? Îrîkû mîrungu ya Hamathi na Aripadi? Îrîkû mîrungu ya Sefarivaimu? Nî yûmbîte kwonokia Samaria kuuma njareene ciaakwa? Nî jûrîkû kîrî mîrungu îîu yonthe ya nthîgûrû iu bwaigua jûûmbîte kwonokia nthîgûrû yaaju kuuma njareene ciaakwa nîkenda bwîtîkia atî MWATHANI akoomba kwonokia Jerusalemu kuuma njareene ciaakwa? Îndî barakira. Bataamûcokeria kiugo noo kîmwe, nîkwîthîrwa mûnene Hezekia nî aabeerîte, “Bûtîkaamûcokerie.” Eliakimu mûtaana wa Hilikia, ûrîa waarî mûrûngamîîri wa gîkaro kîa mûnene, na Shebuna ûrîa waarî karani, na Joaha mûtaana wa Asafu, ûrîa waarî mwandîki, bareeta kîrî Hezekia batambûrangîte nguû ciaao, baramwîra mantû jarîa mûtongeeria ûu wa njûûrî ya Asîria aarîtie. Rîrîa mûnene Hezekia aigîrue mantû jau, aratambûranga nguû ciaawe, areekîra mathango, na areeta nyomba ya MWATHANI. Aratûma Eliakimu ûrîa waarî mûrûngamîîri wa gîkaro kîa mûnene, na Shebuna ûrîa waarî karani, na athînjîri-Mûrungu barîa batongeeragia bangî, kîrî kîroria Isaya mûtaana wa Amozi. Bareeta beekîrîte mathango bareera Isaya atîrî, “Hezekia ariuga ûjû: ‘Ntukû ya naarua nî ntukû ya mîthangîko na îkanûkia na nthao. Tûkari ta mûka akinyîtie îgiita rîa kûewa mwana îndî akaaga inya ya gûciara. Mûnene wa Asîria nî atûmîte mûtongeeria wa njûûrî ciaawe eeja kûthûmbia Mûrungu ûrîa ûtûûraga mwoyo. Kwombîka MWATHANI Mûrungu waaku ageetîkîra kwigua mantû jau jaarîîtue na agakanûkia barîa bajaarîtie. Tontû bûû, romba MWATHANI nîkenda gûtigara matigari.’” Rîrîa atûmwa bau ba mûnene Hezekia baakinyîre kîrî Isaya, Isaya nî aabeerîre atîrî, “Îteeni bwîre mwathi weenu MWATHANI ariuga ûjû: ‘Ûgákîra nîûntû bwa nteto iu waigua nthûûmba cia mûnene wa Asîria ciaaria cia kûmbagîra nthoni. Atîrî, ngatûma mûnene wa Asîria aigue nguutû na eende gûcoka nthîgûrûûne yaawe. Naani ngaatuma akuîre ndweene kûu nthîgûrûûne yaawe.’” Mûtongeeria wa njûûrî ya Asîria nî aaigîrue atî mûnene wa Asîria nî araumîre Lakishi eeta. Tontû bûû, aracoka areethîra mûnene akîrûjaga na ntûûra ya Libuna. Nacio nteto nî ciakinyîîre mûnene wa Asîria, araigua atî Tirihaka mûnene wa Ethiopia arî njîreene eejîte kûrwaa nawe. Aigua nteto iu aratûma antû kîrî Hezekia arabeera, “Bweta bwîre Hezekia mûnene wa Juda atîrî, ‘Ûkáreka Mûrungu waaku ûrîa wîtîkîtie akwaîrîîria akwîra atî Jerusalemu îtîtawa nî mûnene wa Asîria. Nî bwigîtue bwega ûrîa anene ba Asîria bathithîrîtie nthîgûrû ingî cionthe. Bûrîthûgaania noo buî bûkoonoka? Rîrîa biûjûjû biaakwa biarwîre na antû ba Gozani na ba Harani na ba Rezefu na ba Edeni barîa baatûûraga Telasari boonokerue nî mîrungu yaao? Nîatîa mûnene wa Hamathi kana mûnene wa Aripadi kana mûnene wa ntûûra ya Sefarivaimu kana mûnene wa Hena kana mûnene wa Iva baakarîre?’” Hezekia nî aajûkîrie barûga îîu kuuma kîrî atûmwa bau, na aramîthoma. Areeta nyomba ya MWATHANI na aramîtambûrûkia mbere ya MWATHANI. Hezekia araromba MWATHANI akiugaga, “Gwe MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli; gwe ûkaragîra rûriga rwa ûnene ûrî îgûrû rîa akerubimu; gwe gwenka nîgwe Mûrungu wa moonene jonthe ja nthî, na nîgwe ûûmbîte îgûrû na nthî. Kinda gûtû gwaaku gwe MWATHANI wigue. Ingûra meetho jaaku gwe MWATHANI woone. Îtîkîra kwigua nteto cionthe irîa Senakeribu atûmanîte nacio cia kûthûmbia Mûrungu ûrîa ûtûûraga mwoyo. MWATHANI, nî mma anene ba Asîria nî bathirîtie gûkinyanga antû ba mîgongo yonthe amwe na nthîgûrû ciaao. Nî bathirîtie gwakîîria mîrungu ya nthîgûrû iu na mwanki nîûntû îtîîthagîrwa îrî mîrungu ya mma, nî mîrungu ya kwithithîria na njara ciaao bongwa ya mîtî na ya maiga. Tontû bûû, gwe MWATHANI, Mûrungu weetû, nandî twonokie kuuma kîrî mûnene wa Asîria nîkenda moonene jonthe ja nthî jamenya atî gwe gwenka nîgwe MWATHANI.” Isaya mûtaana wa Amozi nî aatûmanîre kîrî Hezekia aramwîra atîrî, “MWATHANI Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû: Tontû ûkûndomba nîûntû bwa Senakeribu mûnene wa Asîria rî, ûjû nîu mbugîîte mantû jamwegiî: ‘Antû ba Zaiûni baagûkûthaa, ka bagûkûthûmbia; antû ba Jerusalemu ka bagûkûthekera ûmatûkîte.’ Nî wiijî nûû ûthûmbagia na ûkaruma? Nî wiijî nûû ûmenagîîria na ûgaikumîria? Nî Ûrîa Mûtheru wa Israeli! Nî ûtûmaga nthûûmba ciaaku ciîja kûthûmbia MWATHANI. Uugaga, ‘Ngaarî ciaakwa cia ndwaa nî inyiingî, nî mbitîtie irîma birîa biraaja. Nî mbitîtie kîrîma kîa Lebanoni mwanka ngakîthiria; nî nkindîte mîtarakwa ya Lebanoni îrîa mîraaja buru, na mîthithinda ya Lebanoni îrîa mîthongi buru. Nî mbitîtie mwanka kûrîa antû batîkinyaga, ndaatonya Mwitûûne jwa Lebanoni jûrîa mûnene buru. Nî mpînjîte ithima nthîgûrû ngeni na ndaanyua rûûjî ku. Nî nkinyangîte tûrûûjî tunthe twa Misri na magûrû jaakwa mwanka twanyaara.’” “Gwe mûnene wa Asîria, gûtî nkaanja nî wigîtue atî, mantû jaja ndaajabangîre karaaja; jaja nkûthithia nandî ndaajathuranîîre tene. Nî ni ndaabangîre atî ûgaatûma ntûûra imbirigîre ciee ithûmba bia maiga, nabo atûûri baacio bakaagaga inya, bakagwatwa nî ûguaa bakoombwa. Bakaraga ta imera rîrîa bikuuma muundeene, kana ta nyaki yumîte o rîo; bakaraga ta nyaki yumîte îgûrûgûrû rîa nyomba, îrîa îringagwa nî riûa, îkooma îtîrakûra. Nî mbijî rîrîa ûnogokaga, na rîrîa uumagaraga, na rîrîa ûcokaga, na ûrîa ûng'entaga nîûntû bwaakwa. Tontû bwa kûng'enta kûu ûng'entagîîra, na nîûntû nîmbigîtue nteto ciaaku cia rwikumio, ngaagwîkîra mûkang'i jwaakwa nyiûrû, na ngwîkîre rûgoti rwaakwa kanyua gaaku, nkûgarûre ngûcokie na njîra o îrîa weejîre nayo.” “Rûrû nîru rwano rûrîa ngûkûa rwa ûrîa gûgaakarîka: mwaka jûjû, bûkaarîa birîa bigaakûra na bwaabio bitîaandi na mwaka jûu jûngî o ta u. Îndî mwaka jûrîa jûkathingata, bûkaanda irio na bûkethe; bûkaanda mîzabibû miuundeene yeenu na bûrîe maciaro jaayo. Najo matigari ja antû ba Juda jakairikîria kaîrî na jathegee. Nîkwîthîrwa Jerusalemu gûgaatigara antû; Kîrîma kîa Zaiûni gûkeethîrwa kûrî na matigari. Kîaao kîa MWATHANI Mweneinya gîgaatûma mantû jau jakarîke. “Ûjû nîu MWATHANI augîîte mantû jegiî mûnene wa Asîria: atîtonya ntûûreene îîjî, kana agera mûgwî ku, kana amiithûkîra arî na rong'o, kana oombaûmbania mûtaro amîcîgîîria. O njîra îrîa eejîre nayo, nooyo agaacoka nayo, îndî atîtonya ntûûreene îîjî. Ûu nîu MWATHANI akuuga. Nkaamenyeera ntûûra îîjî na mîonokie nîûntû bwa riîtwa rîaakwa, na nîûntû bwa nthûûmba yaakwa Daudi.” Mûraîka wa MWATHANI nî eetîre kambîîne ya antû ba Asîria, arooraga antû ngiri îgana rîa mîrongo înaana na ithano (185,000). Rûkîîrî antû bagîûkîîra, no biimba akî beethîîre. Senakeribu mûnene wa Asîria nî aumîre gûntû kûu, aracoka kwaao areeta gûtûûra Nineve. Kûrakara atîrî, ntukû îmwe Senakeribu akîthaathagîria mûrungu jwaawe jûrîa jweetagwa Nisiroki arî kîûrûûne kîa mûrungu jûu, ataana baawe Adrameleki na Sharezeri nî baamûûragîre na rûchiû na baramatûka bareeta gwiciitha nthîgûrû ya Ararati. Esari-hadoni mûtaana waawe ûngî araambîrîîria kwaathana. Îgiita rîu, Hezekia nî aajîrue mono mwanka areethîrwa arî akuî gûkua. Kîroria Isaya mûtaana wa Amozi nî eetîre kîrî we aramwîra, “MWATHANI ariuga atîrî, ‘Igae nîûntû ûgaakua, ûtîora.’” Rîu Hezekia aaragarûka areerekera rûthingo araromba MWATHANI. Arauga atîrî, “Ndakwerenca nandî gwe MWATHANI ûririkane ûrîa ntwîre ngwîtîkîtie na nkoro yaakwa yonthe na jarîa jonthe ntwîre kûthithia mbere yaaku.” Hezekia ararîra arî na kwithikîîra gûkûnene. Rîu MWATHANI aracoka araarîria Isaya aramwîra atîrî, “Îta kîrî Hezekia ûmwîre MWATHANI, Mûrungu wa abaagu Daudi ariuga atîrî, nî mbigîtue maromba jaaku na nî mboneete meethori jaaku. Ngaakwongeera mîaka îngî îkûmi na îtaano. Nkoonokia ntûûra îîjî na amwe naagwe kuuma kîrî mûnene wa Asîria. “Rûrû nîru rwano rûrîa ûûni MWATHANI ngûkûa rwa gûkûmenyithia atî nkaathithia ûntû bûu ndakwîra: Nî ûkwona kîrundu kîrîa kîonekaga riûa rîkîthûa nkinyone irîa ciaaki nî mûnene Ahazi? Ngaagîcokia nyuma makinya îkûmi.” Tontû bûû, riûa rîracoka nyuma, nakîo kîrundu kîu kîaarî nkinyoone iu kîracoka nyuma makinya îkûmi. Nyuma ya kworua mûrimo jûu jwamwajîtie, Hezekia mûnene wa Juda nî aandîkîre rwîmbo rûrû: Ndîraijî atî ndîgûkua ndeeta kûingîrwa gwa akuû matukû jaakwa jatîthiri ntûûra ku mîaka îrîa ntigeerie yonthe. Ndîraugaga ntîona MWATHANI ndî nthî ya barîa barî mwoyo; ndîraugaga ntîkoroona antû kaîrî barîa batûûraga gûkû nthîgûrû. Gîkaro gîaakwa nî gîkûûri kîaritaritwa kîrî ni ta îema rîa mûrîîthi. Ûtûûro bwaakwa nî bûgiiti ta ûrîa nguû îgiitagwa kuuma mûrigiine jwa charani. Ndîrathûgaania atî Mûrungu nî aarî agûkinyithia ûtûûro bwaakwa mûthia. Ndaaraga gwikaîra mwanka gûgakea, nawe no kûmbunanga ta ngatûnyi. Ûtukû na mûthenya nthûgaanagia ûtûûro bwaakwa bûgûkinya mûthia. Ndîraga ta kînyoni; ndiikaagîra ta kîjea. Meetho jaakwa nî janogi nî gûtega îgûrû nkiugaga, Itû MWATHANI, nkwinya nî thîîna, nteethia! Îndî mbuge atîa? Nî aambîrîre ûrîa gûgaakarîka na nî athithîtie u. Nî mbagîte toro buru nîûntû bwa ûrûrû bûrîa bûrî nkoroone yaakwa. Itû MWATHANI, antû batûûraga nîûntû bwaaku, naani nî kîrî gwe gwenka mbîkîte mwoyo jwaakwa. Itû ncokeria inya yaakwa na ûreke ntûûre mwoyo. Mîthangîko yaakwa îkwaa ya gûnteethia Nîkwîthîrwa nî ûmbonoketie kuuma gîkuûne na wandekera meeyia jaakwa jonthe. Nîkwîthîrwa barîa bakuîte batîûmba gûgûkumia; barîa batî mwoyo batîûmba gûgûcokeria nkaatho. Barîa barî mbîrîreene batîûmba kwîrîgîra wîtîkîkua bwaaku. Îndî muntû ûrî mwoyo nîwe ûûmba gûgûkumia ta ûjû ngûgûkaatha naarua; ûu nîwe ûûmba kwîraga aana baawe atî gwe ûrî mwîtîkua. MWATHANI akambonokia, naatuî tûkaamwinagîra na inanda bia ndigi ntukû cionthe cia ûtûûro bweetû tûrî kîûrûûne kîa MWATHANI. Îgiita rîu Isaya nî aarî akuuga atîrî, “Jûkieni nkûû inkonyorange bûmwake kîronda nîkenda oora.” Hezekia nawe aarî akûûria, “Nîatîa nkaamenyamenya atî nkoomba gûûkîîra mbîte kîûrûûne?” Îgiiteene o rîu, mûnene wa Babiloni ûrîa weetagwa Merodaki-baladani, mûtaana wa Baladani, nî aatûmîre atûmwa kîrî Hezekia bamwikîria barûga na kîewa, nîûntû nî aarî akwigua atî mûnene Hezekia nî aajîtue na nî aarî akwora. Hezekia nî aagwatîre atûmwa bau ûgeni na arabariûngia nyomba irîa cieekagwa into bia bata. Araboonia fetha na thaabu na into bia gwîkîra biakûrîa mûrîo na maguta ja goro na mathaga jaawe ja ndwaa. Ningî araboonia kûrîa into biaawe bionthe bieekagwa. Gûtî gîntû noo kîmwe kîa birîa biaarî nyomba yaawe, kana birîa biaarî nthîgûrû îrîa aathaga yonthe, atoonerie antû bau. Rîu kîroria Isaya areeta kîrî mûnene Hezekia na aramûûria atîrî, “Antû bau bareejîre kîrî gwe nîkû baraumîte, na nîatîa bareejîte gûkwîra?” Hezekia aramwîra atîrî, “Baraumîte nthîgûrû ya kûraaja ya Babiloni.” Isaya aramûûria, “Nîmbi baroonere gîkaroone gîaaku?” Hezekia aramûcokeria aramwîra, “Nî into bionthe birîa birî gîkaroone gîaakwa. Ningî gûtî gîntû noo kîmwe kîrîa kîrî nyomba irîa mbîîkaga into batîroonere.” Rîu Isaya areera Hezekia atîrî, “Thikîîra wigue ûrîa MWATHANI Mweneinya augîîte: ‘Atîrî, îgiita rîrî akuî rîrîa into bionthe birîa birî nyomba yaaku, amwe na birîa biûjûjû biaaku bitwîre kûûthûrania bionthe bigaakamatwa biikue Babiloni. Gûtî kîo gîgaatigwa,’ nîu MWATHANI augîîte. ‘Ningî bamwe ba aana baaku barîa ûciere gwengwa kinya bo bageetîîwa nabo bakaeethue aakûre ba kûritaga ngûgî gîkaroone kîa mûnene wa Babiloni.’” Hezekia areera Isaya atîrî, “Nteto cia MWATHANI iu wambîîra nî injega.” Nîkwîthîrwa Hezekia aathûgaanagia atî gûkeethîrwa kûrî na thîîrî na ûthinyaari îgiiteene rîa waathani bwaawe. Boorereeni, boorereeni buî antû baakwa; nîu Mûrungu weenu akuuga. Arîria antû ba Jerusalemu na kanyua gakathongi ûbeere atî ndwaa yaao nî înthiru, na meeyia jaao nî jarekeri. Beere atî MWATHANI nî arîîkîtie kûbakanûkia bwega nîûntû bwa meeyia jaao jonthe, na nî arîîkîtie kûbarekera meeyia jaao jonthe. Kajû nî gagûtûmîîria gakiugaga atîrî, “Thuranîreni njîra ya MWATHANI bûûrîîne; thithîrieni Mûrungu weetû njîra înene na inthongi kûu rwanda. Mîguuru yonthe îkariindwa, na irîma na tûrîma bithetherwe bing'ananîrue. Kûrîa kûrî na tûbari gûkaang'ananîrua, na kûrîa kûtîbuugi kûthongomue. Rîu ûkumio bwa MWATHANI bûkaaguûrwa, na antû bonthe bagaacionera, nîkwîthîrwa nî MWATHANI wengwa uugîîte mantû jau.” Kajû kariuga, “Tûmîîria!” Maani nkooria, “Nîatîa ngatûmîîria mbuge?” “Uga antû bonthe nî ta nyaki, na ûthongi bwaao bunthe nî ta maûa ja kîthaka. Nyaki nooka înyaaraga, na maûa jakoorûrûka rîrîa MWATHANI aatûma ruuo kîrî bio; Gûtî nkaanja antû nî ta nyaki. Nyaki nî înyaaraga, najo maûa jakoorûrûka; îndî rûteto rwa Mûrungu weetû rûgatûûra kenya na kenya. Gwe Zaiûni, itia kîrîmeene îgûrû ûtûmîîrie nteto injega irîa ûrî nacio; gwe Jerusalemu, tûmîîria na kajû gakanene nteto injega irîa ûrî nacio; tûmîîria na kajû gakanene na ûgákîra. Îra ntûûra cia Juda atîrî, ‘Mûrungu weenu nî eejîte!’ MWATHANI Mûrungu eejîte na inya yonthe, akaathana na inya înene. Eejîte arî na îtuui; areterete antû baawe biewa. Akaamenyeera antû baawe o ta ûrîa mûrîîthi ameenyagîîra ng'ondu ciaawe. Agacokanîîria tûng'ondu amwe, agaatûkamata na njara ciaawe na atongagîîrie ng'ondu irîa iciere mpaara. Nûû ûûmba gûtaa rûûjî runthe rwa îria na rûî rwaawe? Nûû ûûmba gwîkîra îgûrû rîonthe njareene yaawe rîkang'anîîra? Kûrî we ûûmba kûthima mûthetu jwa nthîgûrû junthe ûrîa jûng'ana? Kûrî we ûûmba kûthima ûrito bwa irîma na tûrîma tûnthe? Nûû ûûmba kwîra Roho wa MWATHANI ûrîa abuîrîte kûthithia? Kana amwaa kîrîra na amûritana? Nûû MWATHANI aaromba kîrîra nîkenda oomîa na amenya mantû? Nûû wamûritana kûthithia mantû ja îota kana amûritana kwîthîrwa arî na ûmenyo, na amwoneeria ûrîa oomba gûciûra mantû? Atîrî, kîrî gwe mîgongo yonthe nî ta ntanta îmwe ya rûûjî mûtûngiine; nî ta karûko karîa gatigagwa kagwete ratiri. Kîrî gwe, tûthîgûrû tûrîa tûcîgîîrîîtue nî îria nî ta tîîri îrîa îgûrûkagua nî ruuo. Kîrî gwe, mîtî yonthe ya Lebanoni îtîûmba kûng'ana ya gwakia mwanki kana nyomoo cionthe cia mwitû jwa Lebanoni ing'ana cia gûkûritîra kîgongwana. Kîrî gwe, mîgongo yonthe tî gîntû; amîtaraga îrî gîntû gûtîkîo na kîa ûtheri. Nûû îndî Mûrungu oomba kûng'ananua nawe? Nîmbi oomba kûng'uanithanua nayo? Nî mûrungu jwa mûng'uanano? Arî, nîûntû nî muntû ûkerûraga chuuma akajûthithia ûrîa akwenda, akajûgemia na thaabu na fetha bwa îgûrû. Muntû mûthîîni akeenda kûgîa na mûrungu jwaawe, ajûkagia mûtî jûmûûmîîru, na agacwa mûtea ûmûûme akamwajîra mûrungu jwa mûng'uanano jûrîa jûtîkwebaeba. Ka bûtiijî? Ka bûtaigua? Ka bûtîtwîre bwîragwa kuuma o kîambîrîria? Ka bûtaciûkîrwa kuuma rîrîa nthî yoombîrwe? MWATHANI nîwe ûkaraga îgûrû rîa matu jamairû, na kîrî gwe, atûûri ba nthî nî ta mpandi. Nîwe ûtambûrûkîtie îgûrû ta gîtambaa, aarîamba ta îema rîa gûtûûraga. Nîwe ûtûmaga anene boorîria, na akaeethia athani ba nthîgûrû gîntû kîa ûtheri. Bakaraga ta imera bia mûaando o rîî biambîrîria kuuma mîri; akabiua na mîrukî yaawe bikooma, naru ruuo rûkaurutana rûkabikamata ta mauuti.” Mûrungu Ûrîa Mûtheru arîûria atîrî, “Nûû îndî bûûmba kûng'uanithanua nawe kana kuuga nî ng'uaneene nawe? Ciûkieni meetho bwa îgûrû bwoone: Nûu ûûmbîte biu bionthe bûkwona?” No Ûrîa ûbitongagîîria bionthe, na ûbiijî na mariîtwa jaabio kîmwe gwa kîmwe. Tontû bwa inya yaawe înene na ûûmbani bwaawe, gûtîkîo kîaabio gîtî o. Buî nchiarwa cia Jakubu; buî antû ba Israeli; nîmbi îtûmaga bûnung'una bûkiugaga, “MWATHANI atîonaga mantû jeetû, kana atî Mûrungu weetû atîtindanagîra kinya twathithîrua ûrîa gûtîagîrîte?” Ka-bûtiijî? Ka bûtaigua? MWATHANI nîwe Mûrungu ûrîa ûtûûraga kenya na kenya, ûrîa woombîre nthîgûrû yonthe. Atînogaga kana anogoka, na ûmenyo bwaawe bûtîûmba kûmenyeka. Nî oombithagia barîa banogi, na akoongeera inya kîrî barîa batî na inya. Kinya antû babeethî nî banogaga na bakathirîrwa nî inya, îî, antû babeethî bakagwa nthî nî kwaga inya. Îndî barîa beekaga wîrîgîîro bwaao kîrî MWATHANI, bakeerûîrua inya; bakaabuurûkaga na mathagu ta ndiiû; bakaamatûkaga batîkûnoga; bageetaga batîkûthirîrwa nî inya. Kireni bûnthikîîre buî antû ba nthîgûrû cia kûraaja; gîteeni inya buî antû ba mîgongo. Nî beejaîje akuî rîu baarie tûthûraneeni amwe tûtuee nî ûrîkû ûrî ûûmeene. Nûû wookaûkîrie ûrîa weejîre kuuma bwa gaiti, ûrîa ûûmbanaga ndweene kûrîa kunthe eetaga? Anenkanagîra mîgongo njareene ciaawe, agakinyangîra anene nthî tîîriine Akabatemaga na rûchiû rwaawe bagakara ta tîîri, akabarathanga na mîgwî yaawe bakanyagana ta mauuti. Eenganaga nabo kinya gûntû ataakinya kaîrî, na gûtîkîo kîmûringithagia. Nûû waabangîre mantû jau na aajathithia? Nûû ûbangaga jarîa jakarîkaga kuuma rîrîa nthîgûrû yoombîrwe? Nî ni MWATHANI; nî ni ndaarî o kîambîrîriene, na kinya mûthia nooni nkeethîrwa ndî o. Antû ba nthîgûrû cia kûraaja nî bagwati nî ûguaa boona mantû jarîa nthithîtie; barîa batûûraga matura nthî ka bakwinaina. Tontû bûû, nî barîîkîtie kwîja akuî. Bonthe barîteethania o muntû akîîraga ûngî, “Gîa na inya!” Mûbundi wa mbaaû arîûmîîria mûturi wa thaabu, nawe mûturi wa chuuma akoomîîria ûrîa ûthithagia mîng'uanano ya chuuma, akamwîra mûng'uanano jûrîa aathithia, “Nî jûmûthongi”; nabo bakajûangîîra na mîchumaarî ûrîa jûtîûmba kwebaeba. “Îndî buî antû ba Israeli, buî nthûûmba ciaakwa; buî rûrîîjo rwa Jakubu, barîa ndaathuurîre; buî nchiarwa cia Abrahamu, mûcoore waakwa; buî barîa mbûthûranîtie kuuma nteere cionthe cia nthîgûrû, ndaabûcokanîîria kuuma ituri bionthe bia nthî; ga nkûbwîra atîrî, ‘Bûî bûrî nthûûmba ciaakwa. Nî mbûthuurîte, na ntîkorobûta.’ Tontû bûû, bûgáakîreni, nîkwîthîrwa ndî amwe naabuî; bûkaamakeni nîûntû ndî Mûrungu weenu. Nkaabwîkîra inya na mbûteethie; nkaabûgwatîîra na njara yaakwa ya ûrîo mbûe ûûmbani. Atîrî, barîa bonthe bathûûri nî buî bakoombwa buru bacokerwe nî nthao; barîa barûjaga naabuî bakaathîrua boorîrîe buru. Barîa bacindanaga naabuî, bûgaacûaga ûrîa beetîre bûkaaga; barîa barûjaga naabuî bakoorîria buru. Nîkwîthîrwa ûûni MWATHANI Mûrungu weenu, nkaabûtongagîîria na mbûmenyagîîre. Nî ni ningwa nkûbwîra, ‘Bûgáakîreni, nkaabûteethia.’” Buî nchiarwa cia Jakubu; kinya bwëethîrwa bwagîte inya ta kang'inyo bûgáakîreni! Bûgáakîreni buî antû ba Israeli! Nkaabûteethia. Nîu MWATHANI akuuga; Ûrîa Mûtheru wa Israeli nîwe Mwonokia weenu. Ngaatûma bûkare ta kîthii gîkîerû na kîrî na maîgo jamoogî; naabuî bûkaathia irîma bûbithirie; na bûkinyange tûrîma twee tîîri. Bûkaabiûûnga ta mauuti biîtithue nî ruuo, nakîo kîbuubani kîbikamate kîbite kûraaja. Naabuî bûkaagwîragua nîûntû bwa MWATHANI; bûgaakenagîra Ûrîa Mûtheru wa Israeli. “Barîa nkîa na barîa barî na thîîna baacwa rûûjî, baarwaga, kana ndûûme ciaao ciomagara nî nyoonta rî; ûûni MWATHANI nkaabeetîka. Ntîbarekeeria ûûni Mûrungu wa Israeli. Ngaatûma ndûûjî itûrîke tûrîmeene gûntû gûkûûmo, na ithima bitûrîke mîuroone. Nkaagarûra rwanda rûûjûre rûûjî, ntûme kûrîa kûng'aarûku kûûjûre ithima. Nkaaumithia rwanda mîtî ya mîtarakwa na mîgaa na makûri na mîzeituni. Nkaumithia gûntû gûkûûmo Mîkîma na Mîbaaû, na Mîbaaû-maguta. Antû boona mantû jau, bakaathûgaania bwega na baicokere. Nabo bagaaciûkîrwa, atî nî inya ya MWATHANI îtûmîte jau jakarîka; bakaamenya atî Ûrîa Mûtheru wa Israeli nîwe ûjathithîtie. MWATHANI ariuga ‘Njûûni bwiteteere.’ Mûnene wa rûrîîjo rwa Jakubu ariuga ‘Onanieni ûûma bweenu.’” Twîreni mantû jarîa jagaakarîka nyumeene; tûtaûrîreni jarîa jarîkîtie gûkarîka, tûûmbe gûciûkîrwa na kûjeetîkia; tûrorerie mantû jarîa jakoonora nyumeene. Twîreni mantû jarîa jagaatwîjîîra kuuma nandî, gwîta na mbere nîkenda twîtîkia atî bûrî mîrungu; thithieni ûntû bûbwega kana bûbûûî bûtûmakie nabu. Ûrîa kûrî nî atî buî bûrî gîntû gûtîkîo, na gûtî ûntû bûûmba kûthithia. Barîa babûthaathagia batîbuîri nî gûciîta antû. “Nî mbûkaûkîtie muntû kuuma bwa ûrîo, nawe akeeja aumîte bwa gaiti na nî ambîtîkîtie. We agaakinyangîra athani nthî ta ntaka, kana ta ûrîa mûûmbi wa nyongû akinyangaga mûthetu jwa yûmba. Nûû watûroreria ûntû bûu mbereene? Këethîra kûrî we watwîra bu mbere ya bûkarîka, tûrîngîuga atî nî aarîtie ûûma. Îndî gûtî wa cieenu waroria ûntû bûu na gûtî we wabûgweta; gûtî ûntû bwaigîîwua bwarîîtie. Ûûni MWATHANI nî ni ndaamenyithîrie Zaiûni nteto injega o mbere; nî ni ndaatûmîre mûtûmwa kîrî antû ba Jerusalemu eeta kûbeera atî antû baao nî baanîte. Kîrî mîrungu îîjî ya mîng'uanano, ndîtega nkoona atî gûtî ju jûûmba kweejana mataaro; gûtî ju mpûûmba kûûria kîûria jûncokeria. Ûrîa kûrî nî atî yonthe nî ya ûrongo, na gûtî ûntû yûmba kûthithia; nî mîng'uanano o ûu ya ûtheri.” MWATHANI ariuga ûjû, “Atîrî, tîîjî nthûûmba yaakwa îrîa mbîkîrîte inya; nîyo îrîa nthuurîte, îrîa îngwîragia. Nî mwîkîrîte Roho waakwa, na nîwe ûkaareeta ûûma kîrî mîgongo yonthe. Atîtua kwaragia na kajû gakanene kana aigîîwua akîringa gîtuma njîreene. Atîtua kûgiitanûraga kinya kamûnyaki gakaunîku kana ooria kamwanki karîa gatîgwakana bwega. Nî mma agaatûma ûûma bwoneke. Atînoga kana akua nkoro atîreetete ûûma nthîgûrûûne. Nthîgûrû cia kûraaja igeetîkia Waatho bwaawe.” Ûjû nîu Mûrungu, MWATHANI akuuga, ûrîa woombîre îgûrû na ararîîka ûrîa rîkari; ûrîa woombîre nthîgûrû na into birîa birî ku; ûrîa ûeejaga antû na biûmbe birîa biîtaîtaga ku mwoyo; ariuga, “Nî ni mbwîrîte bûthithagie ûrîa kwagîrîte. Ntwîre mbûtongeeretie mbûmenyeerete; nî buî nthithîtie naabuî kîrîkanîro gîaakwa na antû, na nî buî mpeethetie kîonanîîria kîrî mîgongo îngî. Nîbuî bûkaarugûra barîa batîonaga meetho; nî buî bûkaarugûrîra barîa barî ncheera bûbaumagarie werûûne. Nî ni MWATHANI; rîu nîrîo riîtwa rîaakwa. Gûtî we mpûûmba kûreka ajûkia ûkumio bwaakwa; ningî ntîûmba kûreka mîrungu ya mîng'uanano îkumagua antû aakwa. Atîrî, jarîa makûrû nî jarîîkîtie gûkûrûka; nandî nî jameerû nkûbwîra; ndîenda kûbwîra jo mbere ya jakarîka.” Inîreni MWATHANI rwîmbo rûrwerû; mûkumieni mwanka ituri bia nthî! Nî akumue kûu îrieene, akumue kinya nî biûmbe birîa bikaraga ku; nî akumue nthîgûrû cia kûraaja, akumue nî atûûri baacio. Nî akumue kûu rwanda; nî akumue na kajû gakanene ntûûreene irîa irî ku; mûkumieni buî atûûri ba Kedari! Atûûri ba Sela nî bamwinîre na kûgwîrua, bagîtûmagîîria kuuma irîmeene îgûrû. Antû nî bakumie MWATHANI, batûmîîrie nkuma yaawe nthî cia kûraaja. MWATHANI eejîte ta nchamba îrî inya; aumagarîte na marûrû ta muntû wîtîte ndweene; arîkûrûka, akagondoka, mwanka anthû baawe bakamûkîra. MWATHANI ariuga atîrî, “Ntwîre îgiita rîrîraaja nkiri ntwîre ndiigwete ntîkûgamba. Îndî nandî nkauga mbu; ngaikaîra ta mûka ûkûeewa mwana. Nkaaragania irîma na tûrîma buru, na mpûmie mîtî yonthe amwe na nyaki. Nkaawithia ndûûjî ciee nthî înjûmo, na nyaarie ithima buru. Ngaatongeeria atumuumu baakwa mboonie njîra batiijî; mbeetithîrie njîreene bataakinya kaîrî. Nkaabagarûrîra muundu jûtuîke weerû, na ntûme kûrîa kûrî na matiinkî kûng'ananîrie. Ûu ndauga, nîu nkaathithia, na ntîbatiganîria. Nabo barîa beetîkîtie mîrungu ya mîng'uanano; barîa bamîîraga, ‘Buî nî buî mîrungu yeetû’ bakoombwa buru, bacokerwe nî nthao.” MWATHANI ariuga, “Thikîîreeni buî itaigua! Raithîrieni bwega buî atumuumu! Nûû ûtumuumari ta nthûûmba yaakwa Israeli. Nûû ûtî matû ta mûtûmwa waakwa ûrîa ntûmîte? Nûû ûtumuumari ta ûrîa nthuurîte? Nûû ûtumuumari ta nthûûmba ya MWATHANI? Jarîa oonete nî jamaingî, îndî atiiritanaga najo; nî aigîtue na matû îndî atîathîkaga. MWATHANI nîka aaciendeere wengwa kweejana Waatho bwaawe nîkenda akumithagua nîûntû we nî ûmwagîru. Îndî nandî antû baba nî barîîkîtie gûkinyangîrwa ndweene na into biaao biatawa; bonthe buru nîbarîîkîtie kûgwatwa na baaiingîrwa ncheera. Nî batuîkîte ba kûthaakagîrwa o ûu na gûtî we wa kûbatunyûkia; nî batuîkîte ba gûtaagwa o ûu na gûtî we wa kuuga, ‘Nî bacokue.’ Kûrî we wa cieenu ûkaaigua mantû jaja? Bûkaajaigua na bûjeekîre nkoroone kuuma nandî gwîta na mbere? Nûû warekererie nchiarwa cia Jakubu njareene cia eenyangia? Nûû wanenkanîîre Israeli kîrî atuunyani? Anga tî MWATHANI ûrîa beeîîrie; ûrîa baaregere kûthingata na bararega kwathîkîra Waatho bwaawe? Kîu nîkîo gîatûmîre abatûrîkîria mûthûûro jwaawe na abareetera ndwaa cia kûbakanûkia. Mûthûûro jwa MWATHANI jwaabakirimanîrie bonthe ta mwanki, îndî bataaciûkîrwa, jûrabaîîthia, îndî bataatindanîîra.” Îndî nandî MWATHANI ûrîa ûbûûmbîte buî nchiarwa cia Jakubu; ûrîa ûtûmîte bwîthîrwa bûrî o buî antû ba Israeli, ariuga ûjû: “Bûgáakîreni, nîkwîthîrwa nkaabwonokia; nî mbwijî bûbwega buru, na bûrî baakwa. Kinya bwagiitanîîria îrieene, nkeeethîrwa ndî amwe naabuî; ningî kinya bweetîîra ndûûjîîne itîbûkamata. Bwagiitanîîria mwankiine, bûtîya; kinya bweetîîra rûmûrîîne rwa mwanki rûtîbûîîthia. Nîkwîthîrwa ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu, Ûrîa Mûtheru wa Israeli, ûrîa ûbwonokagia. Nkaanenkanîra Misri mbûkûûre nayo; nkaanenkanîra Ethiopia na Seba antû eenu. Tontû buî bûrî ba bata mono kîrî ni, na nîmbûeete gîtîîo na nkabwenda rî, nkaanenkanîra antû mbûkûranie nabo; nkaanenkanîra mîgongo îngî antû eenu. Bûgáakîreni, nîkwîthîrwa ndî amwe naabuî; nkoothûrania antû beenu, mbacokanîîrie kuuma bwa gaiti na bwa rûgûrû. Nkeera nthî cia bwa-ûrîo atîrî, ‘Barekeerieni!’ Na mbîîre cia bwa-ûmotho atîrî, ‘Bûkaabagiria!’ Rekeerieni nthaka ciaakwa ciîeje kuuma nthî cia kûraaja; rekeerieni aarî baakwa beeje kuuma nteere cionthe cia nthî; bonthe barîa barî baakwa barîa mpûûmbîte nîûntû bwa ûkumio bwaakwa.” MWATHANI ariuga atîrî, “Antû baakwa nî baumagarue; barî meetho îndî bationaga; bau barî matû îndî batiigagua. Mîgongo yonthe nî îkuîrîîrie; antû bonthe nî boothûrane. Nî mûrungu jûrîkû jwaao jwaroria mantû jarîa jagûkarîka nandî; kana nî jûrîkû jûûmba kwîrana mantû jarîa jagaakarîka nyumeene? Mîrungu yaao nî îreete akûûjî baayo nîkenda bakûûjîîra nteto ciaayo bauga nî cia mma. MWATHANI arîîra antû ba Israeli atîrî, ‘Buî nî buî akûûjî baakwa; nî buî nthûûmba ciaakwa irîa nthuurîte, nîkenda bûmenyana naani na bûmbîtîkîa na bûciûkîrwa atî ni nî ni Mûrungu wengwa. Mbere kana nyuma gûtî mûrungu ûngî; gûtî we weethîrwa arî o, na gûtî we ûkoroethîrwa arî o.’ Ûûni nî ni MWATHANI, na gûtî mwonokia ûngî weenu tiga ni. Nî ni ndaarorerie ûrîa gûgaakarîka, ndîrabwîra na ndîrabwonokia. Gûtî mûrungu jûngî jweethîrwa jûrî amwe naabuî, na buî bûrî akûûjî baakwa,” nîu MWATHANI akuuga. “Nî ni Mûrungu, na ngaatûûra ndî Mûrungu. Gûtî we ûûmba kûûmbana îgûrû rîaakwa, na bûrîa nthithîtie, gûtî we ûûmba kûbûgarûra.” MWATHANI Ûrîa Mûtheru, Mwonokia wa Israeli ariuga atîrî, “Ngaatûmana Babiloni nîûntû bweenu na ntharie mpingîro ciaao cionthe. Nacio nkuuro cia Ababiloni ikaathira ciee irîro. Nî ni MWATHANI, Mûrungu weenu Ûrîa Mûtheru; nî ni ndaabûûmbîre buî antû ba Israeli, na nî ni mûnene weenu.” Ûjû nîu MWATHANI akuuga, “We ûrîa ûthithagia barabara îrieene, agatema njîra rûûjîre rûrûnene. We ûrîa ûrûjaga na njûûrî îrî na ngaarî cia ndwaa na mbarathi na nchamba cia ndwaa akamîkinyangîra nthî îtîûkîîre kaîrî; akamîthiria buru ta ûrîa taawa yoragua îgatiga kûmûrîka. Ûrîrueni nî mantû ja karaaja na bûtîkamakue nî jarîa jarîkîtie gûkûrûka. Tegeeni ûntû bûbwerû bûrîa nkûthithia; kinya nandî nî bwambîîrîtie kûthithîka ka bûtîkûbwona? Nkaathithia barabara rwanda na mbîkîre ndûûjî ku. Kinya nyamû cia kîthaka igaampa gîtîîo; mbîrwa na ndwîgî îgankaatha, nîûntû bwa gwîkîra ndûûjî rwanda gûntû gûkûûmo. Nkaathithia ûu nîkenda antû baakwa barîa nthuurîte boona rûûjî rwa kûnyua; antû baakwa barîa ndaaithithîîrie bagaankumagia na ndwîmbo.” MWATHANI ariuga atîrî, “Îndî buî nchiarwa cia Jakubu bûtînthaathagia; nî bwanogere nî ni buî antû ba Israeli. Bûtînditagîra ng'ondu cieenu bûnkumithagia na igongwana bia gwakîîria; naani ntîbûnogagia na kûbwîtia igongwana kana ubaani. Bûtîngûragîra ubaani îrîa îeeraga bwega na mbeecha cieenu kana bûnyiria mathuunya ja igongwana bieenu. Buî no mûrigo bûnkamatithîtie jwa meeyia jeenu mwanka bwanogia na weeyia bweenu. Îndî ni nî ni Mûrungu weenu; mpangûraga meeyia jeenu na gûciendera, na ntîcoka kûririkana meeyia jeenu. Njûûni tûgambe; ciarîrîrieni mwanka bûmbonie atî bûtî na maatia. Abaagu wa mbere nî eeîîrie nabo atongeeria beenu bararega kûmbathîkîra. Anene beenu nî beekîîre kîûûrû gîaakwa îgi, nîûntû bûu ndîrarekeeria nchiarwa cia Jakubu irathirua, ndîreekîrithia Israeli nthao.” “Îndî nandî buî nthûûmba ciaakwa cia Jakubu thikîîreeni; thikîîreeni buî antû ba Israeli barîa nthuurîte. MWATHANI ûrîa waabûûmbîre na aratûma bûciarwa ariuga akaabûteethia. Bûgáakîreni buî nthûûmba ciaakwa nchiarwa cia Jakubu; bûgáakîreni buî antû ba Israeli barîa nthuurîte. Nîkwîthîrwa nkoojûria rûûjî nthîgûrû îng'aarûku; nkoojûria ithima rwanda. Nkoojûria aana beenu Roho waakwa; nkeenîkîra nchiarwa cieenu kîtharimo gîaakwa. Nabo bakariibaga ta nyaki yurîrîtûe, kana ta mîtî îrî mûuroone jûrî na rûûjî. Bamwe bagaatua kuugaga, ‘Ndî wa MWATHANI,’ nabo bangî bakauga bo nî ba rûrîîjo rwa Jakubu; Bamwe bagaatua gûciandîkaga njara ‘Wa MWATHANI,’ nabo bangî bagaciîta ba Israeli.” Ûjû nîu MWATHANI Mweneinya, Mwonokia wa Israeli akuuga; “Kuuma kîambîrîria mwanka kîrîîkîro nî ni Mûrungu ninka; gûtî Mûrungu jûngî tiga ni. Gûkëethîrwa kûrî we ûkuuga atî we nî ang'uaneene naani, nî auge; nî aciumîrie aeejane nteto ciaawe. Nûû weerana mantû kinya mbere ya jakarîka? Nî atûrorerie kinya nandî jarîa jagaakarîka. Bûgáakîreni buî kana bûmaka, nîkwîthîrwa ntwîre kûbûroreria mantû kuuma kûraaja, na bûrî akûûjî baakwa. Ga-kûrî Mûrungu ûngî tiga ni? Gûtî we buru; gûtî we mbijî wa mma.” Barîa bonthe baithithagîria mîrungu ya mîng'uanano nî antû ba ûtheri, na into biu beetîkîtie bitîbagunaga. Barîa bathaathagia mîrungu îîu nî atumuumu na batîmenyaga atî no bacokerwe nî nthao. Bathithagia mîrungu ya mîng'uanano ya kwaja kana ya chuuma yaakî îtîûmba kûguna muntû noo atîa? Atîrî, barîa bonthe bamîthaathagia bagaacokerwa nî nthao, nîûntû mîrungu ya kûthithua nî antû na njara ciaao. Këethîra boothûrana bakeeja gwiteteera barî amwe nooka boombwa na bagacokerwa nî nthao bonthe. Mûturi eekagîra chuuma makareene ja mwanki, agacoka akamîtura na nyondo nîkenda îkara ûrîa akwenda. Atumagîra njara ciaawe kûrita ngûgî îîu, nawe nî anogaga, na akarîîwa nî mpara, na akanyoonta mono nîûntû atîonaga kaanya noo ga gûkunda tûûjî. Mûbundi wa mbaaû nawe athimaga mûtî na rûrigi rwaawe rwa kûthima, akîonanagia ithimi na karamu, agacoka akajwaja akathithia mûng'uanano jwa muntû jûmûthongi jwa gwîkagwa nyomba. Oomba kûrîîka mîtarakwa, kana akathuura mûrurî kana muuru akareka jûgakûrîra Mwitûûne, kana akaanda mûtarakwa ageeteera jûgakûrua nî ngai. Mûtî jwakûra muntû acokaga akaua naju mwanki; akajûkia gîtinkî kîmwe akau nakîo mwanki jwa gwota na jwa kûruga irio, nakîo gîtinkî kîngî akathithia nakîo mûrungu jwa mûng'uanano akajûthathaya. Gîtinkî kîmwe oomba kuua mwanki nakîo, agaakia nyama naju, akarîa akanyira. Ningî agoota mwanki jûu akauga, “Ai! Nkûgwata karugutîra nandî. Kamwanki nî gakathongi kau!” Nakîo gîtinkî kîu kîngî oomba kwithithîria nakîo mûrungu jwa mûng'uanano, akajûturîria maru, akajûthaathayia, akajûromba akîjwîraga, “Mbonokia nîûntû gwe nîgwe mûrungu waakwa!” Batîûmba kwona kana baciûkîrwa, nîkwîthîrwa nî baiingi meetho batîkoone na baarigicanua mathûgaanio batîgaciûkîrwe. Gûtî we wiicokagîra kana athûgaania aciûria atîrî, “Këethîra gîtinkî kîmwe nî mwanki nduga nakîo, ndaaruga naju irio, na ndaakia naju nyama ndaarîa-rî; kîrîa gîgûtigara nîkîo kîagîrîte gîa kûthithia nakîo mûrungu jwa mûng'uanano jwa kûthaathagia? Kûrî na gîtûmi gîa gûturîria kîtingî kîa mûtî maru?” Aaugîîte ûûme o ta kaana gakîrîa mûthetu. Arigiceenue mathûgaanio mwanka atîmenye këethîra nîka ateete njîra. Ningî atîûmba gwiteethia kana aciûria, “Gûkû tî gûciayia ngûciayia?” MWATHANI ariuga atîrî, “Ririkaneni mantû jaja buî nchiarwa cia Jakubu; jaririkaneni buî antû ba Israeli nîûntû bûrî nthûûmba ciaakwa; bûrî nthûûmba ciaakwa nîûntû nî ni ndaabûûmbîre. Buî antû ba Israeli; ntîkoroorîrua nî buî. Mpebeetie maatia jeenu ta îtu, ndaangûra meeyia jeenu jaathira ta ûrîa nduume ya rûkîîrî îthiraga. Ncokeereni nîûntû nî ni Mwonokia weenu. Îgûrû nî riine; nthîgûrû nîîkûngûîre mwanka kûrîa kworokeru buru; ineeni ndwîmbo cia kûgwîrua buî irîma, naabuî mîtî yonthe ya mwitû; nîkwîthîrwa MWATHANI nî athithîtie ûntû bûbûnene; nî oonoketie nchiarwa cia Jakubu, oonanie inya yaawe ndeene ya Israeli.” MWATHANI, Mwonokia weenu, ûrîa waabûûmbîre ariuga atîrî, “Nî ni MWATHANI ûrîa woombîre into bionthe; ndoombîre into bia îgûrû na ndîrabiîka ûrîa bikari ndî ninka; nkîûmba nthîgûrû gûtî we wanteethia. Nî ni ntûmaga ûroria bwa ûrongo buumbûka, na ngatûma barîa baringagia mantû boonekana barî biaa. Nî ni nkararagia barîa boome nkaeethia ûûme bwaao waa. Nî ni ngatûma mantû jarîa nthûûmba ciaakwa ciarîtie jakarîka; Nî ni nkoojûria ûroria bwa nthûûmba ciaakwa. Nî ni mbarîtie bwa Jerusalemu ndauga atîrî, ‘Antû bagaatûûra ku kaîrî,’ na ndaaria bwa ntûûra cia Juda ndauga, ‘Igaakwa kaîrî, na kûrîa cimomorangi gûcokeerue.’ Nî ni mbîîraga îria rîrîa rînene, ‘Nyaara; na nkanyaaria rûûjî rwaarîo.’ Nî ni mbarîtie bwa mûnene Koreshi ndauga, ‘Koreshi nî nthûûmba yaakwa, na akaathithia mantû jonthe jarîa nkwenda athithia.’ Nîwe ûkaaria bwa Jerusalemu auge, ‘Nî yaakwe kaîrî,’ na aarîe bwa kîûrû auge, ‘Mûsingi jwaakîo nîjûthithue.’” Ûjû nîu MWATHANI akwîra mûnene Koreshi ûrîa athuurîte: “Ngaagûtongeeria nkûee ûûmbani kîrî mîgongo, naagwe ûgaatuunya anene waathani. Ngaakûrugûrîra mîrango, na mpingîro cia ntûûra itîgiria ûkûrûka ndeene. Ngeeta ndî mbere yaaku ngîkwaraganagîria irîma. Nkaunanga mpingîro cia îturutia na mbunjangie iburi biaacio bia chuuma. Ngaakûa mîthithû îrîa îîki ya mootonga na nkwithûrîre into bia goro birîa biithi, nîkenda ûmenya atî ûûni nî ni MWATHANI, Mûrungu wa Israeli, nî ni ningwa ngwîtîte na riîtwa rîaaku. Ngûtaarîte nîûntû bwa nthûûmba ciaakwa, nchiarwa cia Jakubu; nîûntû bwa antû ba Israeli barîa ndiithuurîrîte. Ngwîtîte na riîtwa rîaaku na nkaarîkumithia kinya këethîra gwe ûtîmbijî. Nî ni MWATHANI wengwa, na gûtî Mûrungu ûngî tiga ni. Ngaagwîkîra inya kinya këethîra gwe ûtîmbijî. Nkaathithia ûu nîkenda antû bonthe, kuuma mûthia jwa bwa Gaiti mwanka jwa bwa Rûgûrû bamenya atî gûtî Mûrungu ûngî tiga ni. Nî ni MWATHANI na gûtî MWATHANI ûngî. Nî ni nthithîtie weerû na ndathithia muundu; nî ni ndeetaga wega na nkareeta ûûî; nî ni MWATHANI ûrîa ûthithagia mantû jaja jonthe. Ûûmbani nî bwîtîke kuuma îgûrû; matu nî jaurithie waagîru ta ngai. Nthîgûrû nî îrugûke, wonokio buumîre; nî îrugûrîre îota kinya rîo rîonekane. Ni MWATHANI nî ni nkathithia ûntû bûu.” Wûi kîrî ûrîa ûcindanaga na Mûûmbi waawe; nî ta nyongû ya yûmba îgîcindana na mûûmbi wa nyongû. Ka mûthetu jwa yûmba jûûragia ûrîa ûkûjûûmbaûmbania, “Nîmbi ûkûûmba?” Kana jûmwîra, “Ûtîreekîra mîgwati?” Gûtî mwana ûûragia îthe, “Nîmbi îgûtûma wenda kûndeeta nthîgûrûûne?” Kana ooria ng'ina, “Nîmbi îgûtûma ûnciara?” Tontû bûû, MWATHANI, Ûrîa Mûtheru wa Israeli na Mûûmbi waao, arîûria atîrî, “Ga-kûrî we ûûmba kûmbûûria kîûria kegiî jarîa jagaakarîka kîrî aana baakwa, kana ambîîra ûrîa nthithia na kîrîa mpûûmbîte? Nî ni ndoombîre nthîgûrû, na nî ni ndoombîre antû barîa barî ku. Nî ni ndaathithîrie îgûrû ûu rîkari na nî ni mbathaga into birîa birî ku bionthe. Nî ni mbûkaûkîtie Koreshi nîkenda athithia mantû ja waagîru, naani nkaamûtongeeria mantûûne jonthe. Nîwe ûgaaka ntûûra yaakwa na arekeerie antû baakwa kuuma kîthamîrioone. We atîthithia ûu nîkenda aeewa kîewa kana îrîi,” Nîu MWATHANI Mweneinya akuuga. MWATHANI ariuga atîrî, “Ûtonga bwa Misri na into bia goro bia Ethiopia bikaa bieenu, ningî antû barîa baraaja ba Sheba bakaabûthingata baee beenu. Bakeeja kîrî buî batheeki na mînyororo babûturîrie maru. Bakaabwerenca bakiugaga, ‘Mûrungu weenu nîwe Mûrungu wa mma, na gûtî mûrungu ûngî tiga we.’” Nî mma gwe nîgwe Mûrungu na Mwonokia wa Israeli, gwe Mûrungu ûrîa ûtîonagwa na meetho. Barîa bonthe bathithagia mîrungu ya mîng'uanano bagaacokerwa nî nthao; bakaarigicanua beengwe barî amwe. Îndî Israeli îkoonokua nî MWATHANI, na wonokio bwaayo bûgaatûûra kenya na kenya; Israeli îtîkorocokerwa nî nthao kaîrî. MWATHANI ûrîa woombîre îgûrû nîwe Mûrungu. MWATHANI ûrîa woombîre nthîgûrû nîwe ûmîthithîtie ûu îkari. Ataamîûmbîre atîkûmenya ûrîa akûthithia, aamîûmbîre nîkenda îtûûragwa. Nîwe ûkuuga, “Nî ni MWATHANI, na gûtî Mûrungu ûngî tiga ni. Ntîaragia ndiiciithîte muunduune; mbitha mworoto jwaakwa, nteerîre nchiarwa cia Jakubu încwee ntîkûmenya ûrîa nkûthithia. Ni nî ni MWATHANI na mbaragia ûûma, mbugaga ûrîa kûrî.” MWATHANI ariuga atîrî, “Buî barîa bûtigarîte kîrî antû ba mîgongo ûthûraneni kîrî ni. Barîa batindaga bakamatîte mîrungu yaao ya mîng'uanano bakarombaga mîrungu îtîûmba kûbateethia kana îbonokia. Njûûni bwigambîîre; ambeni bwaranîrie bwingwa bûciûrie atîrî, Nûû warorerie mantû jaja karaaja? Nûû waugîre jagaakarîka? Tî ûûni MWATHANI ndaajarorerie? Menyeni atî gûtî Mûrungu ûngî tiga ni; Gûtî Mûrungu ûngî wa mma na wonokanagia tiga ni. Buî antû ba nthîgûrû yonthe, mbîtîkieeni naabuî bûkoonokua. Nîkwîthîrwa ni nî ni Mûrungu, na gûtî Mûrungu ûngî tiga ni. Bûrîa mbarîtie na kanyua gaakwa nî bwa mma, no mwanka bûkarîke. Nî ni ningwa nciîtîtie ndauga atî, ‘Muntû wonthe no mwanka anturîrie maru; muntû wonthe no mwanka auge na kanyua kaawe atî nî ni MWATHANI.’ Antû bakaaragia bwaakwa bakauga atîrî, ‘Nî MWATHANI wenka mwene waagîru na ûûmbani.’ Barîa bonthe batwîre bamûthwîre bakeejaga kîrî we barî na nthao. Nchiarwa cionthe cia Israeli îkoombana nîûntû bwa MWATHANI na igîe îgweta.” “Mûthia jwa Beli na Nebo, mîrungu ya Babiloni nîjûkinyîte; mîrungu yaao ya mîng'uanano nî ta mîrigo îkamati nî ntigiri na ng'ombe; bamîkamataga îkabanogia ta ûrîa nyomoo înogagua nî mîrigo. Îbaritûagîra bageeta bakunkuîte na batîûmba gûciaûra mûrigo jwaayo, nooka bacionaga barî ûkomboone. Nthikîîreeni buî nchiarwa cia Jakubu, mbigueeni buî matigari jonthe ja antû ba Israeli. Ntwîre mbûkamatîte kuuma wana bweenu; ntwîre mbûmenyeerete kuuma rîrîa bwaaciarîrwe. Kinya bwatindira, nooni Mûrungu weenu; kinya bwauma mbuî, ngeeta na mbere kûbûkamata. Nî ni ndaabûûmbîre na ntîremwa nî buî; ngeeta na mbere kûbûkamata na nkaabwonokia. Ga kûrî Mûrungu ûngî bûûmba kûng'uanania nawe, nûû ûngî ûkari taani kana ûng'aneene naani? Bamwe baritaga thaabu na fetha biondoone biaao, bakaithima na ratiri, bakarîa mûturi, akabathithîria mûrungu jwa mûng'uanano nacio, nabo bakajûturîria maru, bakajûthaathayia. Bajûûkagîîria, bakajwîkîra ituro biaao, bakajûkamata bakajûkinyithia antû arîa jûthithîrîtue a gûkaraga, na jûtîûmba kuumauma arîa jwîki. Kinya muntû akajwarîria, jûtîmûcokagîria kana jûmûrita thîîneene. Ririkaneni mantû jaja na bûthûgaanie bwega; jaririkaneni buî eeyia. Ririkaneni mantû jarîa jathithîkîte kuuma karaaja; menyeni atî ni nî ni Mûrungu na gûtî mûrungu ûngî tiga ni; Nî ni Mûrungu na gûtî ûngî ûûmba kûng'uananua naani. Nî ni ndaugîre o mbere jarîa jagaakarîka mûthieene; nî ni ndaarorerie mantûûne jau karaaja mbere ya jakarîka, ndîrauga, ‘Jarîa mbarîtie no mwanka jakarîke, na mîbango yaakwa no mwanka yûjûre.’ Nîmbîtîte nderi kuuma bwa Gaiti; nîmbîtîte muntû wa kûûjûria mîbango yaakwa kuuma nthî ya kûraaja. Tontû no mwanka nthithie bûrîa mbugîîte nkaathithia; no mwanka mûbango jwaakwa jûûjûre. Nthikîîreeni buî ndemi; buî bûtîîtîkagia atî wonokio bûrî akuî. Nî ndeetareetete wonokio bwaakwa akuî, bûtî kûraaja; ntîkarakara ntîonoketie antû baakwa. Nkaaretera Zaiûni wonokio na nkumithie Israeli.” MWATHANI ariuga ûjû: “Uma gîtîîne kîa ûnene, ûkare nthî tîîriine, gwe ntûûra ya Babiloni; kûrî rîo wakari ta mwarî karaiti, rîrîa ûtaarî ûkwithûkîrwa na ûûmbwa gwe ntûûra ya Ababiloni; îndî kuuma nandî ûtîkoroetwa ‘Mwega’ kana ‘Ûmûthongi’ kaîrî. Jûkia maiga ja kûthia ûthie mûtu; irite gîtambaa kîa ûthiû na nguû îrîa ndaaja, magûrû jatigwe îgûrû, ûtobie rûûjî uunîte. Ûkaaritwa nguû ûtigwe ûtheri na wonwe kîthûnû. Nkaareeta îkanûkia na gûtî we ngaacaîîra. Mwonokia weetû eetagwa MWATHANI Mweneinya; nîwe Ûrîa Mûtheru wa Israeli. Kara ûkiri ki na ûrî muunduune gwe nthîgûrû ya Babiloni; nîûntû ûtîkoroîtwa kaîrî ûnene bwa moonene. Ndaathûûrîre nî antû baakwa, ndîrateejanîria barîa ndaithuurîîre. Ndaabarekererie njareene ciaaku, naagwe ûrarega kûbaigîîrua kîaao, ûratua kûiinyagîîria kinya barîa akûrû. Waugaga ûgaatûûra ûrî ûnene bwa moonene mwanka kenya; nîûntû bûu, ûrarega gûtindanîîra na mantû jaja kana wîtîkia jagaakarîka mûthieene. Tontû bûû, nandî thikîîra nteto iji, gwe mwendi ikeno; gwe ûtûûraga kiindaajî. Wîtîkîtie atî gûtî ûngî taagwe; uugaga atî gwaaku gûtîkorogîa ntigwa kana ûkuîrwa nî aana baaku. Îndî-rî; mantû jau jo-jaîrî jagaakwîjîîra ntukû o îmwe ûtîîrîgîrîte; kinya watumîra mîtheega îrîa îrî inya na ûragûri bwaaku bunthe, ûgaakuîrwa nî aana, na gwaaku kûgîe ntigwa o ta gwa antû bangî. Ûtwîre kûthithia mantû jamaaî ûtî na ûguaa ûkiugaga, ‘Gûtî we ûkûmbona.’ Wateerwe nî ûûme bwaaku gwengwa mwanka ûreetîkia atî gûtî ûngî taagwe. Îndî ûthûûku bûgaakwîjîîra na ûtîûmba kûbûrigîîria; mathîîna jagaakûgwata na ûtîona bwa kûthithia; ûkaathirua na mpwîî ûtîîrîgîrîte. Îta na mbere gûtumîra mîtheega yaaku na ûragûri bwaaku bunthe, nîûntû nîbio ûtwîre gûtumîra kuuma ûrî mwana; biomba gûkûûmbanîîra kana bigagûteethia gwîkanîra ûguaa. Amwe na iroria biaaku bionthe, gûtî u ûgaaciûmbîra. Beere nandî beeje bagûteethie. Bau bataûraga mantû ja îgûrû, na bau baroragia mantû na njota na mweri, nî bakwîre jarîa jagaakwîjîîra. Îndî batîûmba nîûntû bakari ta rûûa rûrîa rûgeragwa mwankiine rûkaya rûkathira; rûtîûmbaga gûcionokia rwirita mwankiine rûtîkaaye. Rûtiuaga mwanki jwa gwota nîûntû rûtîûmba kuuma makara. Ûu nîu barîa ûtwîre wîtîkîtie bakari; bau nîbo ûtwîre ûtumagîra kuuma ûrî mwana. Bakaaragana muntû eete bwaawe, ûngî bwaawe, na ûtîona wa gûkwonokia.” MWATHANI ariuga atîrî, “Thikîîreeni mantû jaja buî nchiarwa cia Jakubu; thikîîreeni buî bwîtagwa Aisraeli, buî ba rûrîîjo rwa Juda. Bûciîtagia na riîtwa rîa MWATHANI na bûkauga atî Mûrungu wa Israeli nîwe bûthaathagia îndî bûtî antû ba mma. Bûciîtaga antû ba ntûûra îrîa ntheru, bûkauga bûrî ba Mûrungu wa Israeli, ûrîa wîtaga MWATHANI Mweneinya. Nîndaarorerie mantû o tene, ndîrabwarîria ningwa na kanyua gaakwa, ndîrabûmenyithia jarîa jagaakarîka nyumeene. Ningî nîndaaringîre biama, mantû jau jarakarîka. Nîndaijî atî bûrî ndemi; bûrî antû batiigagua na mîtwe yeenu nî îmîûmo ta maiga. Nîkîo gîtûmi ndaarorerie mantû jau o tene, ndîrabûmenyithia jo mbere ya jakarîka, bûtîkeeje kuugaga atî, ‘Nî mîrungu yeetû ya mîng'uanano îthithîtie mantû jaja,’ kana buugaga atî, ‘Mîrungu yeetû ya kwaja kana ya chuuma nîyo îtûmîte jakarîka.’ Nî bwaigîrue nkîbwîra, na nandî nîbûrîîkîtie gûcionera jarîa jonthe jakarîkîte, naabuî nî bûbuîrîte kûjeerana. Nandî nînkubwîra mantû jameerû, mbwithûrîre mantû bûtaigua kaîrî. Najo nî ja îgiita rîrî, tî ja karaaja; bûtaajaigua kaîrî mbere ya nandî, nîûntû bûu, bûtîûmba kuuga atî ‘Nîtûtwîre tûjaijî.’ Kuuma karaaja matû jeenu jatwîre jarimenue, gûtî rîo bwajaigua kana bûjamenya. Nîkwîthîrwa ni nî ndaijî atî bûtwîre bûtî ndemi kuuma wana bweenu, na atî bûtî antû batîûmba gwîtîkua. Nkeeberia mûthûûro nîûntû bwa riîtwa rîaakwa; antû a kûbûthiria, nkaigwata nîûntû bweenu, nîkenda nkuma yaakwa îtûûra. Nîmbûtheretie, îndî tî na mwanki ta jûrîa jûtheragia fetha; mbûtheretie na mwanki jwa mathîîna. Jarîa nkûthithia, ndîthithia nîûntû bwaakwa ningwa; nîûntû nîatîa riîtwa rîaakwa rîûmba gwîkîrwa mûgiro nkîonaga? Gûtî we mpûûmba kûreka antuunya mwago jwaakwa.” MWATHANI ariuga atîrî, “Nthikîîreeni buî nchiarwa cia Jakubu buî antû ba Israeli, barîa nthuurîte! Nî ni Mûrungu wa mma; kuuma kîambîrîria mwanka kîrîîkîro, nî ni Mûrungu. Nî ni ndoombîre nthîgûrû na njara ciaakwa, na nî ni ndaabangîre into bia îgûrû ûrîa bikari; Naani mbiîraga ûrîa nkwenda bikambathîkîra bionthe. Ûthûraneni bwinthe bwigue! Nî mûrungu jûrîkû juugîîte mantû jaja jakarîke? MWATHANI nîwe ûthuurîte nthûûmba yaawe îrîa eendeete. Nayo îkaarwa na Ababiloni, na îthithie wendi bwa MWATHANI kûu Babiloni. Ûûni ningwa nî ni mûthuurîte na ndamûtûma; nîmûtongeeretie ndweene na akoombana kûrîa kunthe ageeta. Îjaîjeni akuî naani bwigue bûbû: kuuma kîambîrîria ntwîre kuuga mantû ntîkwitha; jarîa jakarîkaga, jakarîkaga ndî o.” (Nandî MWATHANI Mûrungu nîwe ûntûmîte na ambîkîra inya ya Roho Ûmûtheru.) Ûrîa Mûtheru wa Israeli, tawe MWATHANI na Mwonokia weenu ariuga ûjû: “Nî ni MWATHANI Mûrungu weenu, ûrîa ûbûeejaga kîrîra gîa kûbûguna; ûrîa ûbûtongagîîria mîtîreene yeenu. Gûtîîthîrwa nîbûtwîre bwathîkagîra maathana jaakwa! Thîîrî îrîa bûrîngîthîrwa bûrî nayo ka îringîthîrwa îkiunûkaga ta rûûjî rwa mûuro; Ningî mawega jarîngî kûbûkunîkanagia ta mîgombe ya îria. Nchiarwa cieenu itîngîîthîrwa ikîûmbaga gûtarîka nî kwingîa, naani ntîngî rekeeria boombwa ndweene bathirua noo rî. Nandî umeni Babiloni bûciîtîre; matûkeeni buume nthîgûrû ya Ababiloni. Îraneni nteto iji bûgwîrîtue; tûmîîrieni mwanka ikinye ituri bia nthî buuge, ‘MWATHANI nî atuunyûkîtie nthûûmba ciaawe nchiarwa cia Jakubu!’ MWATHANI aabagitithîrîîrie rwanda na bataigua nyoonta; aatûmîre rûûjî ruuma iigeene nîkenda banyua; aatûrîre iiga, kîthima kîa rûûjî kîratûrîka. Barîa baaî gûtî thîîrî bakoona,” nîu MWATHANI akuuga. Nthikîîreeni buî nthîgûrû cia kûraaja; igueni ûrîa nkuuga buî antû ba kûraaja. MWATHANI anthuurîre ndî kîu kîa maama; MWATHANI ambîtîre ntîciari. Aatûmîre nkaaragia nteto ikari ta rûchiû rûrûnoore, arakara ankunîkîrîte na njara yaawe ambithîte; ampeetherie mûgwî jûmûnoore, arambitha thigakiine yaawe. Ningî nî aambîrîre atîrî, “Ûrî nthûûmba yaakwa gwe Israeli; nîgwe ûgaatûma nkumagua.” Îndî ni ndaugaga atîrî, “Nî ngûgî ya ûtheri ntwîre kûrita; mbînyangîtie inya yaakwa ûtheri o ûu. Îndî gûtî nkaanja atî MWATHANI noowe wiijî bûrîa bûmbagîîrîte; Mûrungu waakwa noowe ûûmba kûndîa.” Nandî MWATHANI ûrîa wampeetherie nthûûmba yaawe o ndî kîu kîa maama ariuga atî nchiarwa cia Jakubu igaacoka kîrî we, na atî antû ba Israeli bonthe bakoothûranua kîrî we. MWATHANI nîwe ûtûmîte ngîa îgweta; Mûrungu waakwa nîwe ûtuîkîte inya yaakwa. Ariuga atîrî, “Kwîthîrwa ûrî nthûûmba yaakwa na kûûthûrania nchiarwa cia Jakubu, na gûcokanîîria matigari ja antû ba Israeli tî ûntû bûbûnene. Nîkwîthîrwa ngaakûeethia weerû bwa mîgongo îngî yonthe; nîkenda wonokanio bwaakwa bûkinyîra antû ba nthîgûrû yonthe.” Ûjû nîu MWATHANI akuuga, We Ûrîa Mûtheru wa Israeli na Mwonokia waao: arîarîria ûrîa ûmeni mono na ûthwîrwe nî mîgongo îngî, ûrîa ûtwîre arî nkombo ya athani ba nthîgûrû ingî, akauga atîrî, “Anene bagaakwonaga bakarûngama; atongeeria kinya bo ka bagaagûturagîria maru, nîûntû MWATHANI Ûrîa Mûtheru wa Israeli, ûrîa waakûthuurîre nî mwîtîkua.” MWATHANI ariuga ûjû: “Rîrîa rîagîîrîte rîakinya ngaacokia maromba jeenu; ntukû ya wonokio yakinya nkaabûteethia. Nkaabûmenyeera ngirie bwîjîîrwa nî ûgwati, na nî buî ngaatûmîra kûthithia kîrîkanîro gîaakwa na antû bonthe. Nkaabûcokia biigaine bieenu bia nthîgûrû birîa birîîkîtie kûthûûkangua, bûtûûre nthîgûrû yeenu bûrî kiindajî. Nkaarîria barîa barî ncheera mbeere, ‘Umagareni,’ nabo barîa barî muunduune mbeere ‘Umîreni werûûne.’ Bakoonaga biakûrîa njîreene îrîa bageetagîîra, na kinya irîmeene bitî mîtî. Batîngîûmbwa nî mpara kana nyoonta; riûa kana ruuo rwa mwanki bitîbathangîkia. Nîkwîthîrwa ûrîa ûrî kîaao nabo akeethîrwa abatongeeretie, na akaabeetithagîîria gûntû kûrî na rûûjî. Nkaathithia barabara irîmeene bionthe; nkaathuranîra njîra îmbariî îrîa antû baakwa bageetîîra. Bakauma nthî cia kûraaja bakîîjaga, bamwe baumîte bwa Ûrîo, bangî baumîte bwa-Rûgûrû, na bangî baumîte nthîgûrû ya Sîene. Ina ûgwîrîtue gwe îgûrû, naagwe nthîgûrû ûkûngûîre; ineni na kajû gakanene buî irîma, Nîkwîthîrwa MWATHANI akaaboreria antû baawe, na akaigîîrua antû baawe barîa baiinyîîrîtua kîaao. Îndî Zaiûni îriuga atîrî, ‘MWATHANI nî aantiganîîrie; MWATHANI Mûrungu Mweneinya nî oorîîrue nî ni.’” MWATHANI arîûria atîrî, “Kinya mûka oomba kûûrîrua nî kaana kaawe karîa oonketie, akaaga kîaao na mwana aciere? Kinya gûkëethîrwa no oorîrue, ni ntîûmba kûûrîrua nî buî. Atîrî Jerusalemu; mpaandîkîte riîtwa rîaaku mpîîne cia njara ciaakwa, na nkûthûgaanagîria magiita jonthe. Barîa bagaagwaka nî beejîte kwînga barîa baakûmomorangîre, nabo barîa baakûmomorangîre bakaauma kîrî gwe beete buru. Tegeeni nteere cionthe ûcionere; antû baaku bonthe ka bakûûthûrana beejîte kîrî gwe.” MWATHANI ariuga atîrî, “Bunka ndî mwoyo; ûkaagwîrîrua kwona antû baaku kaîrî. Bagaakûgemia ûthongome ta mûgûrwa ntukû ya mûranû. Gûtî nkaanja atî nî waathûûkangîrue na nthîgûrû yaaku îreenyangua; îndî nandî ûtîûmba kûng'anagîîra antû barîa beejîte gûtûûra kûu, nabo bau baakûthûûkangîrie batîîthîrwa barî akuî. Ûkaigua na matû jaaku aana barîa baciari ûrî kîthamîrioone bakiuga, ‘Gûntû gûkû gûkûnyiia mono; nî kwaraaramue twoone gwa gûtûûra.’ Naagwe ûgaaciûragia atîrî, ‘Nûû ûnciarîrîte baba bonthe? Ndaakuîrîîrwe nî bonthe barathira ndîratigwa ndiithikîîrîte, ndîrathaamua ndîraikua nthî cia kûraaja; baba nabo nûû ûbarerete? Ndaatigîrwe ndî ninka buru; nandî baba bonthe nîkû baumîte?’” Ûjû nîu MWATHANI Mûrungu akuuga: “Atîrî, ngookîîria njara mbenerie mîgongo na mbûkîîrie bendera yaakwa antû bonthe bamîone. Nabo bakaareeta nthaka cieenu bacikamatîte na njara na bareete aarî beenu babakamatîte na ituro. Anene bagaatua kûbûmenyagîîra ta barî ba abaagu, nabo aka ba anene bakabûreraga ta babûciere. Bakaabûturagîria maru, bakeenamîîria mwanka mûthetuune, bagacûna tîîri magûrûûne jeenu. Rîu nîrîo bûkaamenya atî nî ni MWATHANI; barîa bambîrîgagîîra batîkorocokerwa nî nthao. Nchamba ya ndwaa yoomba gûtunywa kîrîa îtaîte ndweene, kana mîgwate îtuunyûkua kuuma njareene cia muntû ûrî na inya?” MWATHANI ariuga atîrî, “Gûtî nkaanja atî mîgwate îgaatuunyûkua kuuma njareene cia muntû ûrî na inya na kinya nchamba ya ndwaa îgaatunywa into birîa îtaîte ndweene. Nîkwîthîrwa ûûni nkaarwa na barîa barûjaga naabuî na nkoonokia aana beenu. Ngaatûma barîa babûiinyagîîria bakare ta antû boogiti, batue kûûraganaga bongwa. Nabo antû bonthe bakaamenya atî ûûni MWATHANI, Ûrîa Mweneinya wa Jakubu, nî ni Mwonokia na Mûkûûri weenu.” MWATHANI ariuga atîrî, “Ka-bûthûgaanagia atî ndaabwîngîre ta ûrîa muntû eengaga mûka waawe bagatigana buru? Gûkëethîrwa nîu-rî, jarîkû maandîko jarîa ndaabwandîkîîre ja gûtigana? Kana-rî, ga-kûrî îraandû ndaaremi nî kûrîa ndîrabwendia nîkenda rîrîîka? Ûrîa kûrî nî atîrî, bwaikîrue ûkomboone nîûntû bwa meeyia jeenu; îrema rîeenu nîrîo rîatûmîre bûthaamua. Nîkî tontû gûtîonekaga muntû noo ûmwe wa kûmbîtîkia rîrîa ndeeja kîrî buî? Nîmbi îtûmaga kwaga muntû noo ûmwe wa kûmbathîkîra rîrîa ndabwarîria? Ka-inya yaakwa yanyiiîre mono ûntû ntîûmba kwirwîîra, kana nîmbi îtûmaga bwona teeka ntîûmba kûbwonokia? Atîrî, nkauga îria rînyaare nooka rînyaara; ntûmaga ndûûjî ikawa, mwanka makûyû jarîa jatûûraga ku jagakua nî kwaga rûûjî. Ntûmaga îgûrû rîgatumana nî muundu, rîgakara ta muntû ûkuîri aagîa na kwithikîîra.” MWATHANI Mûrungu nî ampeete ûûme bwa kwaria, nîkenda mpûûmbaga kûûmîîria barîa bakuîte nkoro na nteto ciaakwa. Ambûkagia o rûkîîrî o rûkîîrî, nîkenda ngwata jarîa akûnditana ta mûritwa. MWATHANI Mûrungu nî atûmîte ndaaciûkîrwa nî mantû, naani ntîmûremaga kana ncoka na nyuma. Barîa bampûûraga ka mbaeejaga mûgongo bakaûûra, nabo barîa bankuucagia kîreru nkabaa nthîa; ningî ntiikunîkaga ûthiû kinya ndarumwa kana ndaatuîrwa mata. MWATHANI Mûrungu nî anteethagia; nîûntû bûu ntiigagua ndî na ûguaa. Nkaraga mpûmîîrîtie magiita jonthe, na nîmbijî gûtî rîo ngaacokerwa nî nthao, nîkwîthîrwa ûrîa ûngambagîîra arî akuî. Gûkëethîrwa kûrî we ûkwenda kûnthitanga nî eeje tûrûngamane îgambeene. Gûkëethîrwa kûrî we ûkwenda kûrwaa naani nî aciumîrie. Nî mbijî gûtî muntû ûûmba gûntuîra maatia nîûntû MWATHANI Mûrungu nîwe ûnteethagia. Barîa bonthe bakaageria bagaatuîka ba ûtheri ta nguû înkûrû barîîwe nî mûthwa. Nûû wa-cieenu ûkîrîte MWATHANI na wathîkagîra kajû ka nthûûmba yaawe? Nûû ûtûûraga muunduune atîkwona weerû? Muntû ta ûu abuîrîte gwîka wîrîgîîro bwaawe kîrî MWATHANI na gwîtîkia Mûrungu waawe. Atîrî, buî bwinthe barîa bwigwatagîria inyinga bia mwanki; îteeni na mbere kwimûrîkagîra na mîanki îrîa bwigwatagîria bwingwa; îndî bûmenyage bûrîa nkaabûthithîria, bûkathangîka mwanka bwinye. MWATHANI ariuga atîrî, “Thikîîreeni bwigue ûrîa nkûbwîra buî bwîtîkîtie MWATHANI na bûcûaga wonokio. Ririkaneni iiga rîrîa bwaajîrwe kuuma kîrî rîo na îrinyeene rîrîa bweenjîrwe. Ririkaneni abaagu Abrahamu na Sara ûrîa waabûciarîre. Nîkwîthîrwa rîrîa ndeetîre Abrahamu, ataarî na mwana, îndî nîndaamûtharimîre na ndîramwaa nchiarwa inyiingî. Tontû bûû, îtîkieni atî MWATHANI akaaboreria Zaiûni, na akaigîîrua barîa baathûûkangîîrue itûûro biaao kîaao. Akaagarûra gûntû kwaayo kûrîa gûtîtûûragwa nî antû gûkare ta muunda jwa Edeni; agaatûma rwanda rwaayo rûkare ta muunda jwa MWATHANI. Gîkeno na nkerû bikoojûra ku, ningî antû bakainaga ndwîmbo cia gûkaatha MWATHANI. Thikîîreeni ûrîa nkûbwîra buî antû baakwa; kindeni gûtû bwigue ûrîa nkuuga buî antû ba mûgongo jwaakwa. Nkaeejana Waatho bwaakwa, îota rîaakwa rîee weerû kîrî antû ba mîgongo yonthe. Wonokio bwaakwa nî bwîjîte na mpwîî; ndî akuî kûbûreetera ûteethio; naani nî ni nkaathanaga îgûrû rîa mîgongo yonthe. Barîa batwîre nthîgûrû cia kûraaja nî ni beeteerete; nî ni beerîgîîrîte mbaretera ûteethio. Ciûkieni meetho bûtege îgûrû na bûcoke bûtege nthî. Nîkwîthîrwa îgûrû rîkaathirîkîra ta toogi, nayo nthîgûrû îtaambûkange na îthire ta nguû înkûrû. Nabo antû barîa batwîre nthîgûrûûne bagaakua ta ngi bathire; îndî wonokio bwaakwa bûgaatûûra kenya na kenya na ûûmbani bwaakwa bûtîkorothira. Igueni ûrîa nkuuga buî barîa bwijî ûûma nîmbi; thikîîreeni buî antû barîa bwathîkagîra Waatho bwaakwa; bûgáakîreni antû kinya baabûmena kana bûmaka baabûthûmbia. Nîkwîthîrwa bau bakaarîîwa nî mûthwa na tûng'inyo ta nguû îndî wonokio bwaakwa bûgaatûûra kenya na kenya, na ûûmbani bwaakwa bûtîkorothira.” “Ûkîîra MWATHANI; ûkîîra na inya yaaku ûtûteethie. Ûkîîra ûthithie ta ûrîa wathithagîria antû baaku matukû ja karaaja. Anga tîgwe wagiitangîre Rahabu machunchî? Anga tîgwe warûîre na nyamû îîu nthûûku ûramîûmba? Anga tîgwe waathûranîre rûûjî rwa îria, ûrathithîria antû baaku njîra înjûmo îrieene gatîgatî nîkenda ûboonokia? Antû barîa MWATHANI aakûûrîre bagaacoka, batonye Zaiûni bakiinaga ndwîmbo, barî na gîkeno gîkînene na kûgwîrua gûtîkorothira mwanka kenya na kenya, na kîeba na mîthangîko bikaathira buru.” MWATHANI ariuga atîrî, “Ûûni nî ni mbûteethagia. Nîka bûkari atîa buî tontû bûkîraga muntû ûkuujaga? Nîmbi îtûmaga bûkîra muntû ûthiraga ntûtî ta nyaki? Ka-bûûrîrîtue nî MWATHANI Mûûmbi weenu ûrîa woombîre into bionthe bia îgûrû na aroomba nthîgûrû? Nîmbi îtûmaga bûtûûra bûrî na ûguaa magiita jonthe, bwona barîa babûthangîkagia bakiing'entia, kana bakiithuranîra nîûntû bwa ndwaa? Nandî bau batûthangîkagia ka batîkwing'entia nîî? Barîa baiingîri ncheera bakaarekeerua na mpwîî; batîkua baûra ûtheri, ningî batîkoroaga biakûrîa. Nîkwîthîrwa nî ni MWATHANI Mûrungu weenu, ûrîa uuruganagia îria rîkagîa mîgombe îkûruruma. Nî ni mbîtagwa MWATHANI Mweneinya. Nî ndaabwathîre kîrîra gîa kûbûtongagîîria, na ndîrabwithania, ndîrabûmenyeera. Nî ndoombîre into bionthe bia îgûrû, na nî ni ndoombîre nthîgûrû, na ndîreera antû ba Zaiûni atîrî, ‘Bûrî antû baakwa.’” Ûkîîra! Ûkîîra! Rûngama gwe Jerusalemu. Gwe nîûrîîkîtie gûkunda îkanûkia rîa MWATHANI, rîrîa agûkanûkîtie na mûthûûro. Ûrîkundîte buru watugûra gîkombe, mwanka rîakwogitia. Antû babaingî nî baciarîri Jerusalemu, îndî gûtî we wonorekia wa kwonia bangî njîra. Antû babaingî nî bakûrîrîte ku, îndî gûtî we kîrî bo ûûmba kûbatongeeria. Mantû jaakwîjîrîre jaîrî-jaîrî, îndî ûrita wa gûkûgwatia kwithikîîra kû? Weejîrîîrwe nî mûthiro na wînyangia na mpara na ndwaa, îndî ûrita wa gûkûboreria kû? Antû baaku nî baathirîre inya; bagwîte nteere cia njîra cionthe, ta ûrîa nkûrûngû igûûjaga mîtegoone. Nî barîîkîtie kûgwata îkanûkia rîa MWATHANI na baigua ûrîa mûthûûro jwa Mûrungu waaku jûng'ana. Tontû bûû, thikîîreeni nteto iji buî antû ba Jerusalemu, buî bûrî thîîneene; buî bwogiti na bûtînyuîte ndibei. MWATHANI weenu, tawe MWATHANI na Mûrungu weenu, ûrîa ûtetagîîra antû baawe ariuga ûjû: “Atîrî, nkûbweberia mbogita îîu, na ntîkorobûkanûkia kaîrî na mûthûûro. Barîa babûiinyagîîria nîbo ngacokeria îkanûkia rîu, barîa babwîraga, ‘Iringeni nthî tûkûrûkîîre îgûrû rîeenu,’ bakaeethia mîgongo yeenu tîîri kana njîra cia gwîtagîîra.” Ûkîîra! Ûkîîra na ûûjûrwe nî inya gwe Zaiûni. Îkîra nguû ciaaku irîa nthongi gwe Jerusalemu ntûûra îrîa ntheru. Nîkwîthîra antû batîîtîkîtie Mûrungu na batîtheri batîkorotonya ndeene yaaku kaîrî. Ûkîîra bwiringaringe tîîri buî mîgwate ya Jerusalemu; iriteeni mîkanda nkingo buî atae ba ntûûra ya Zaiûni. MWATHANI ariuga atîrî, “Nîkwîthîrwa gûtîkîo bwarîîrwe bûgiikua ûkombone-rî, gûtîkîo bûgeetua bûgîkûûrwa.” MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû, “Rîa mbere, antû baakwa beetîre Misri bagîcwa ûtûûro nabo Asîria baracoka barabainyîîria ûtheri.” Nandî MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Tega ûrîa gûkarîte. Antû baakwa baikîtue kîthamîrioone gûtî na îrîi. Barîa babaathaga batindaga kûbakururîra bakîthûmbagia riîtwa rîaakwa. Tontû bûû, antû baakwa rîu bakaamenya nî ni Mûrungu waao. Îgiita rîakinya bakaamenya nî ni mbarîtie mantû jaja. Bakaamenya atî ndî o.” Nî bûbûthongi atîa kwoona mûtûmwa eejîrîte irîmeene îgûrû areetete nteto injega, ûrîa wîjîte gûtûmîîria nteto cia thîîrî; ûrîa ûreetete ntûmwa înjega ya wega; ûrîa wîjîte gûtûmîîria nteto cia wonokio; ûrîa wîjîte kwîra antû ba Zaiûni atîrî, “Mûrungu weenu nîwe ûkwaathana.” Thikîîreeni bwigue majû ja akaria beenu ba ntûûra. Ka-bakwina bonthe bagwîrîtue boona MWATHANI acokete Zaiûni. Ambîîrieni kwina bwinthe, buî gûntû kûrîa kwînyangie kwa Jerusalemu, Tontû MWATHANI nî aigîîrîtue antû baawe kîaao; nî oonoketie Jerusalemu. MWATHANI nî atûtambûrûkîrîtie njara yaawe întheru meethoone ja antû ba mîgongo yonthe, nabo antû ba nthîgûrû yonthe bakoona wonokio bwa Mûrungu weetû. Îteeni! Îteeni buume Babiloni, na bûgatonga gîntû noo kîrîkû gîtîtheri buî bûkamataga into bia kîûrû kîa MWATHANI, Umeeni gûntû kûu na bwitherie. Bûtiuma ku na mpwîî-mpwîî kana ta antû beengi, nîkwîthîrwa MWATHANI nîwe ûkaabûtongeeria; Mûrungu wa Israeli akeethîrwa arî nyuma yeenu abûkarîtie. MWATHANI ariuga atîrî, “Tega, nthûûmba yaakwa îkoombana; nayo îgeekagîîrwa na îkumague na îeewe gîtîîo. Antû babaingî nî baarigarîre rîrîa baamwonere. Kûgarûka kûrîa aagarûki kwaarî gûkûnene mono, atoonekaga ta muntû, ningî mûûmbîre jwaawe jwaarî na mwanya mono na jwa muntû. Îndî nandî agaatûma mîgongo îmiingî îmaka. Anene bakaarigara baage bwa kuuga, nîûntû bagaacionera jarîa bateerwa, na baciûkîrwe nî jarîa bataigua.” Antû nabo bariuga atîrî, “Nûû ûrîngîîtîkia jarîa twaigîtue? Nûû ûrîngîmenya këethîra MWATHANI akoonania inya yaawe ûntûûne bûbû? Nîkwîthîrwa aakûrîre mbere ya MWATHANI ta ûrîa kîmera gîkûraga kana ta kamûtî kaumîte gûntû gûtî rûûjî. Ataarî na mûûmbîre kana mûkarîre jwa mwanya jwa gûtûma tûrigara nîwe, kana ûthongi bwa gûtûma tûmwenda. Antû baamûmenere na baramûrega; aarî wa mathîîna na mîthangîko magiita jonthe. Antû batîngîenda kûmûtega kinya na meetho; aamenerwe o kûmenwa, naatuî tûteenda kûmwîkîîra. Îndî ûûma nî atî we nî oomîrîîrie îkanûkia rîrîa rîaarî rîeetû areetîkîra kûthangîkua antû eetû. Tuî naatuî twoonaga kûthangîkua kûu kwaawe taku kûmwagîrîte; twaugaga nî Mûrungu ûkûmwaa îkanûkia. Îndî we eekîîrwe ironda nîûntû bwa maatia jeetû; eekîîrwe ngûma nîûntû bwa meeyia jeetû. Îkanûkia rîrîa aakanûkîrue nîrîo rîtweete mwoyo; mpûûrwa îrîa aaûûrîrwe nîyo îtûmîte twoorua. Tuî twinthe tûtwîre tûkari ta mbûri kana ng'ondu ciûrîte; o muntû agwete njîra yaawe ûûngî yaawe. Îndî MWATHANI nî arîîkîtie gûkamatithia nthûûmba yaawe îkanûkia rîrîa tûrîngîkanûkua rîa meeyia jeetû twinthe. Athangîkîrue na arakanûkua ûtheri, îndî we ataatumûra kanyua. Aakirîrîrie ta ûrîa gatûrûme gakiragîîria gaikîtue kîritîroone kîa igongwana, arakira-ki ta ûrîa ng'ondu iikirithagia îkîenjwa guee; we ataatumûra kanyua. Aathangîkîrue ûtheri na aratuîrwa ûrîa gûtîagîrîte. Gûtî we wamûmakaagîra kinya ooragwa atîtigîte nchiarwa. Ooragîrwe îgûrû rîa meeyia ja antû ba MWATHANI. Nî ooragîrwe ta muntû ûmûûî na arathikwa mbîrîreene ya itonga, kinya këethîra we gûtî ûthûûku aathithîtie, kana aaria ûrongo.” Îndî MWATHANI ariuga atîrî, “Bwarî wendi bwaakwa athangîkue; nî ni ndeendere oona thîîna îîu, nîkenda atuîka kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Naani nîmweete ûtûûro bûbûraaja, na akoona nchiarwa ciaawe. No mwanka oojûrie wendi bwaakwa ûrîa bûkari. Akaang'anîrwa oona maciara ja mîthangîko yaawe. Nthûûmba yaakwa îrîa ntheru îkaamenya atî yathangîkîrue nîkenda antû barekerwa meeyia jaao, na baa babaagîru. Tontû bûû, nkaamûgaîra kiigai kîaawe amwe na barîa barî îgweta, mûng'ananie na barîa barî inya. Nîkwîthîrwa we nî eetîkîrîrie gûkua na aragiitîrwa îgamba ta ûmwe wa antû babaaî. Ningî areetîkîra gûkamata meeyia ja antû babaingî na araromba eeyia barekerwe meeyia jaao.” Ina gwe Jerusalemu; ambîrîria kwina na gûkûngûîra gwe wîthîrîtwe ûkari ta mûka ûtî twaana; gwe ûtwîre waagîte maciara. Nandî mûka ûrîa wîrûkîri nîwe ûkeethîrwa arî na aana babaingî nkûrûki ya ûrîa ûtwîre na mûrûme. Ongeera ûnene bwa îema rîaaku; rîkuuchie mwanka rîarame. Menya ûgîa na nkaanja; reeyia mîkanda na ûringîre biango birike. Nîkwîthîrwa ûgaatamba na nteere cionthe; nchiarwa ciaaku ikaathaga antû ba mîgongo îngî, na ciûjûrie ntûûra irîa itwîre ciîrûkîri. Ûgákîra, nîûntû ûtîcokerwa nî nthao kaîrî; ûkámaka, nîûntû ûtîrîîwa nî nthoni kaîrî. Nthao irîa wacokeerwe nîcio mbereene ikoorîria buru; ûtîcoka kûririkana kaîrî rûmena rûrîa woonua rîrîa wîthîrîtwe ûkari ta mwekûrû ntigwa. Mûrungu ûrîa ûkûûmbîte nîwe mûkûrû waaku, na riîtwa rîaawe nî MWATHANI Mweneinya. Ûrîa Mûtheru wa Israeli nîwe Mwonokia waaku, na nîwe wîtagwa Mûrungu wa nthîgûrû yonthe. Nîkwîthîrwa gwe Israeli ûtwîre ûkari ta mûka wateerwe nî mûrûme na ûrî na kwithikîîra gûkûnene; ûtwîre ûkari ta mûka wîngi nî mûrûme arî ûmwîthî. Îndî nandî MWATHANI nî agwîtîte kaîrî ûcoka kîrî we. Mûrungu waaku ariuga atîrî, “Mbîthîrîtwe ngûtiganîrîtie kagiita gatî gakanene, îndî ngaagûcokia kîrî ni kaîrî na kîaao gîkînene. Nguutatîrîte kagiita gatî thau nîûntû bwa mûthûûro jûmûnene, îndî nandî ngaakwigîîrua kîaao na nkwonie wendo bûtîkorothira,” nîu MWATHANI na Mwonokia waaku akuuga. MWATHANI ariuga atîrî, “Kîrî ni, îgiita rîrî no ta rîrîa rîa Noa; o ta ûrîa ndeekîre wîrane îgiita rîa Noa ndîrauga atî nthîgûrû îtîkorokûnîkanua nî rûûjî ta rûu kaîrî, noou nandî ngwîka wîrane atî ntîkorothûûra nîgwe kaîrî kana ngûkanûkia. Kînya irîma bigakûûka na tûrîma tûkaragana, ntîkorotiga kûbwonia wendo bwaakwa bûrîa bûtîthiraga, ningî ntîkorothûûkia wîrane bwaakwa bwa thîîrî,” nîu MWATHANI ûrîa ûrî kîaao naabuî akuuga. MWATHANI ariuga atîrî, “Gwe ûrîte thîîna wainya, ûkîgeragwa ndee na ndee ûtîkwona wa gûkwigîîrua kîaao; ngaaka mîsingi yaaku na maiga jarîa mathongi na mbake nyomba ciaaku na maiga ja goro. Ngaaka irîngo biaaku na maiga ja goro na mbake mpingîro ciaaku na maiga jakwenaenia na mbake nthingo ciaaku na maiga ja goro. Nî ni ningwa nkaeejaga antû bonthe kîrîra na mbae ûthinyaari bûbûnene, Ûkethagîrwa ûûjûrîtwe nî mathithio ja waagîru na ûûma na ûrî na inya. Ûtîkoroigua ûguaa nîûntû mantû ja kûiinyîîrua na kûthangîkua jakethagîrwa jarî kûraaja naagwe; ûtîkoromaka nîûntû mantû ta jau jatîkorogûkuîrîria. Ûrîa ûgaakûthanga ûmenyage tî ni mûtûmîte ningî gwe ûkoombanaga kîrî barîa bonthe bagaakûthangaga. Atîrî, nî ni mpûûmbîte aturi barîa baîîthagia chuuma na mwanki bagatura mathaga ja ndwaa jarîa bakwenda; Ningî nooni mpûûmbîte nchamba cia ndwaa irîa irûjaga na mathaga jau. Tontû bûû, gûtî îthaga rîa ndwaa rîgaatumagîrwa kûrwaa naagwe rîkûûmba. Ningî gwe ûkaigambagîîra ûkoombana rîrîa rîonthe wathitangwa. Kîu nîkîo kiigai kîrîa nkaagaîra nthûûmba ciaakwa, na nî ni nkaabaeejaga ûûmbani,” nîu MWATHANI akuuga. MWATHANI ariuga atîrî, “Ûrîa wonthe ûrî na nyoonta, nî eeje anyue rûûjî, na ûrîa ûtî na mbeecha, nî eeje agûre biakûrîa arîe. Njûûni bûgûre ndibei na îria bûtî na mbeecha bûtîkwenderua. Nîkî bûtumagîra mbeecha cieenu kûgûra irio bitî bia mma? Nîkî bwinogagia bûkîrîmia into bitîûmba kûbûnyiria? Nthikîîreeni na bûthithie ûrîa nkûbwîra bwoone bûkaarîa birîa biega na bûng'anîrwe. Kindeni matû na bwîje kîrî ni; igueni ûrîa nkûbwîra, këethîra nî bûkwenda gûtûûra mwoyo. Naani nkaathithia kîriîkanîro naabuî gîa gûtûûra, mbûe itharimo birîa ndeerîîre Daudi. Ndaaeetherie Daudi mûtongeeria na mwathi wa mîgongo îmiingî, na ndîramûtumîra kwonania inya yaakwa kîrî mîgongo îîu. Atîrî, buî bûgeetaga mîgongo bûtiijî, nayo mîgongo îîu îtîbwijî îkeeja kûbwîtîka na-rwîro, nîûntû bwa MWATHANI Mûrungu weenu; nîûntû bwa Ûrîa Mûtheru wa Israeli, ûrîa ûgaatûma bûgîa îgweta na bweewa gîtîîo.” Cûeeni MWATHANI rîrîa akwonora; mûkaîreni rîrîa arî akuî naabuî. Muntû ûrîa wîagia, nî atigane na meeyia jaawe, nawe ûrîa ûthithagia mantû jatîagîrîte nî atigane na mathûgaanio jaawe jamathûûku. Muntû ta ûu nî kaaba acokeere MWATHANI nîkenda amwigîîrua kîaao; nî kaaba acokeere Mûrungu, nîûntû akaamûrekera buru. MWATHANI ariuga atîrî, “Mathûgaanio jaakwa tî ûmwe na jeenu, ningî ûrîa nthithagia mantû jaakwa tî ûmwe na ûrîa bûthithagia mantû jeenu. O ta ûrîa îgûrû na nthî bitigeene, noou mathithio jaakwa jarî mwanya na jeenu, na noou mathûgaanio jaakwa jarî kûraaja na jeenu. Mbura na nkamia bigûûjaga nthîgûrû biumîte îgûrû, îndî bitîcokaga naarîa biumîte bitîoroetie nthîgûrû, bigatûma imera biuma na matî jariiba, ningî antû bakoona biakûrîa na mûrîmi akoona mbeeû ya kwaanda. Ûu no ta u nteto irîa ikauma kanyua gaakwa ikeethîrwa ikari; itîcokeera ûtheri o ûu itîthithîtie ûrîa nkwenda na ûntû bûrîa mbugîîte bûkarîa. Bûkaumagara bûgwîrîtue, na bwîte bûrî na thîîrî. Kûrîa bûgeetîîra, irîma na tûrîma bikethagîrwa bikiinaga ndwîmbo, nayo mîtî yonthe ya kîthaka ga îkaaringa mpîî. Kûrîa gûtwîre kuuma matî ja miigua, nî mîthithinda îgaakûraga ku; kûrîa gûtwîre kuuma nkonko, nî mîtî îrîa îtûûraga îriibîte îgaakûraga ku. Mantû jau jakeethîrwa jarî kîririkania kîa wîrane bwa MWATHANI, nakîo kîririkania kîu gîtîkoroeberua o noo rî.” MWATHANI ariuga ûjû: “Kareni bûkîthithagia mantû ja îota na jarîa jaagîrîte, nîûntû wonokio bwaakwa bûrî akuî, nabu bûkaaguûrîrua antû bonthe. Kîtharimo nî kîrî muntû ûrîa ûkaathithagia ûntû bûbû; ûrîa ûgaakaraga akûgwete magiita jonthe; nî muntû ûrîa ûkaamenyagîîra waatho bwa ntukû ntukû ya sabatû magiita jonthe atîkûbûkinyanga, na akairigîra kûthithia ûntû bûbûthûûku noo bûrîkû.” Mûgeni ûrîa ûkeethîrwa airinganîrîte na antû ba MWATHANI akauga atî, “MWATHANI no mwanka ambathûrane na antû baawe;” ningî kinya mwakûre akauga atî, “Ûûni ntî na mwanya na mûtî jûmoomo.” Tontû MWATHANI ariuga atîrî, “Aakûre barîa bamenyagîîra Waatho bwaakwa bwa ntukû ya sabatû, barîa beetîkîrîte kûthithagia mantû jarîa jangwîragia, na bathingataga kîrîkanîro gîaakwa; nkaabaa kiigai ndeene ya kîûrû gîaakwa; mpaandîke mariîtwa jaao nthingoone ciaakîo batûûre baririkanagwa nkûrûki ya ûrîa barîngîkûririkanwa nîûntû bwa kûgîa na aana na nthaka na aarî. Ngaatûma mariîtwa jaao jatûûre jaririkanagwa na gûtî rîo jakoroûrîria mwanka kenya na kenya. Nabo ageni barîa bakeethîrwa bairinganîrîte na antû ba MWATHANI, bamwîtîkie, batuîke nthûûmba ciaawe, na bamûtungatîre; barîa bonthe bakaamenyagîîra waatho bwa ntukû ya sabatû batîkûbûkinyanga, na bakîthingataga kîrîkanîro gîaakwa. Bau nkaabareeta kîrîmeene gîaakwa gîkîtheru, na ntûme bagwîrague barî kîûrûûne gîaakwa kîrîa nthaathagîrua. Biewa biaao na igongwana birîa bakaanditagîra kîritîroone gîaakwa kîa igongwana, bigeetîkîrîkaga. Tontû kîûrû gîaakwa gîgeetagwa nyomba ya maromba ya antû ba mîgongo yonthe.” MWATHANI Mûrungu, we ûrîa ûûthûranîtie antû ba Israeli barîa batwîre banyagîtue ariuga atîrî, “Nkoothûrania kinya bangî mbaringanîîre amwe na bau barîîkîtie kûûthûranua.” MWATHANI arîîta antû ba mîgongo îngî akabeera beeje bonthe ta nyamû ndîîjani; arîbeera beeje bonthe ta nyamû cia kîthaka, barîa antû baakwa. Ariuga akaria ba antû baawe nî atumuumu; bonthe nî bagîîte ûmenyo. Bonthe bakari ta kurû impaamu, irîa itîgambaga; irîa itindaga imami ikîrootaga, nîûntû bwa ûrîa ciendeete toro. Bakari ta kurû irî na mpara, irîa itîng'anagia biakûrîa. Kinya arîîthi ba antû baawe bakari ta antû batîkûmenya ûrîa bakûthithia, O muntû arîthithia ûrîa akwenda, agîcwaa gwiteethia aawe wengwa. Barîîrana, “Gatûnyueni ndibei; gatûnyueni mwanka twogite, na kinya rûûjî tûthithie o ta u kaîrî na kinya nkûrûki.” Muntû ûmwagîru kinya agakua gûtî we ûtindanagîîra. Antû barîa beetîkîtie bajûkagua, îndî gûtî we ûciûkagîrwa amenya atî muntû ûmwagîru ka ajûkagua nîkenda auma thîîneene. Antû barîa baagîru bakaraga na thîîrî nî boonaga thîîrî na kînogoko baakua. Îndî buî, njûûni aja bûtûîre, buî nchiarwa cia aka arogi; buî mbeeû ya athûngîîri na maraya. Nûû bûkûthaaka nawe? Nûû bûgûcambia? Nûû bûkûthekera? Bûrî antû ba meeyia rûciara rwa waayia. Buî bûtûûraga kûthithia meeyia ja ûthûngîîri rungû rwa miuuru na rungu rwa mîtî îrîa îriribîte. Bûûragagîra twaana tweenu mîuroone makurunguune ja maiga bûgîtûrita igongwana. Maigeene jarîa mateenderu ja mûuro nîku mîrungu yeenu îkaraga; îîu nîyo bwîtîkîtie. Nîyo bûritagîra igongwana bia gwîtûûrîria na bia irio. Bûriuga ndoomba kûbwigîîrua kîaao bûkîthithagia mantû ta jau? Antû onthe arî gatûmbî kana karîma, gûtî o bûtîthithîrîtie meeyia ja ûthûngîîri kana bûritîra mîrungu ya mîng'uanano igongwana. Bwithîte mîrungu yeenu ya mîng'uanano nyuma ya mîrango yeenu. Nîbûmbîrûkîrîte, bwatuma itanda bibiariî, bwarita nguû bwamama ku. Babwonagia ithûnû biaao, naabuî bûgakuuchîîrua, bûkarita mbeecha iria bagwîtagia. Bûciakaga maguta na marashi jamaingî bûgeeta kûthathagia mûrungu jwa Moleki. Bûtûmanaga nthî cia kûraaja na kinya gwa akuû bwîta gûcûîrwa mîrungu ya kûthaathagia. Bûranoga nî ngendo irîa bwîtaga îndî bûtîîtîkagîra kuuga nî ngûgî ya ûtheri bûritaga. Bwîtaga o na mbere na mantû jau nîûntû gûtî rîo bûthiragîrwa nî inya. MWATHANI arîûria atîrî, “Nûû bûkîraga na inya ûjû tontû bûmpaagia? Bûtîthûgaanagia bwaakwa kana bûndirikana. Nî ûrîa nkarîte nkiri îgiita rîrîraaja tontû bûtigîte gûnkîra? Ndîmenyithania ûrîa waagîru bweenu bûng'ana na ûrîa mathithio jeenu jakari, îndî bûu bûtîbûteethia. Mîrungu îîu yeenu ya mîng'uanano bûciûthûranîrîtie nî îbûteethagie bwakaya bûrî thîîneene! Îkaurutwa nî ruuo îkamatwe îîte îgateewe kûraaja. Îndî muntû ûrîa ûgaiciitha kîrî ni, ûu agaatûûra nthîgûrû îîjî; akeethîrwa arî na kiigai kîrîmeene gîaakwa gîkîtheru.” MWATHANI ariuga gûkeeranwa atîrî, “Înjeni barabara! Înjeni barabara! Thuranîreni njîra îrîa antû baakwa bageetîîra, bweberie kîrîa kîonthe kîûmba kûbarigîîria.” Nîkwîthîrwa Mûrungu wa îgûrû, Ûrîa mûthûûngûûre na ûrîa wîtagwa Ûmûtheru ariuga atîrî, “Ntûûraga antû arîa athûûngûki na aatheru; ningî nîntûûranagia na barîa barî nkoro cia winyiiyia na bairirîte. Barîa barî nkoro cia kwinyiiyia nî mbeekagîra inya, na barîa bairirîte nî mbeekagîra mwoyo. Ntîkwenda gûtûûra nkararanagia na antû baakwa mwanka kenya, na ntîkwenda gûtûûra nthûûri nîbo. Tontû mwoyo jûrîa barî naju juumîte kîrî ni; nî ni ntûmîte beethîrwa barî o. Ndaathûûrîre nîbo nîûntû bwa meeyia jaao na ûmaramari bwaao, ndîrabakanûkia na mûthûûro na ndîrabaiciithîra. Îndî bo nooka beetîre na mbere kwîyia bakîthingataga mairîrîîria ja nkoro ciaao. Nîndîîkîtie kwona ûrîa mathithio jaao jakari, îndî nkaaboonokia. Nkaabaigîîrua kîaao, mbatongeerie, na mboorerie barîa barî na kwithikîîra. Thîîrî, thîîrî, kîrî barîa barî kûraaja na barîa barî akuî mborie antû baakwa,” nîu MWATHANI akuuga. “Îndî antû babaaî bakari ta mîgombe ya îria; nîûntû yo îtîkiragîîria, îkaraga îkîgeraga ntaka na rûko mpwîroone. Barîa baaî gûtî thîîrî bakoona,” nîu Mûrungu waakwa akuuga. MWATHANI ariuga atîrî, “Tûmîîria buru. Ûgaatiga ûtiugîîte noo bûmwe. Ûgîîria na kajû gakanene ta tarumbeta; îra antû baakwa maatia jaao; menyithia nciara cia Jakubu meeyia jaao. Rigara atî bo banthaathagia ntukû cionthe bakîenda kûmenya mantû jaakwa; nî teeka barî mûgongo jûthithagia mantû jarîa jaagîrîte. Jûtiunaga Waatho bwa Mûrungu waao. Beendaga matua jarîa mbatujagîra jeethagîrwa jarî jameega; kîrîa bagwîragîrua nî Mûrungu eethagîrwa arî akuî nabo.” Booragia atîrî, “Gûciata biakûrîa kûrîa tûciataga nî gwakî këethîra ûtîonaga? Kwinyiiyia kûrîa twinyiiagia nî gwakî këethîra ûtîtindanagîra naku.” MWATHANI arîbacokeria akabeera ûjû: Ûrîa kûrî nî atî magiita jarîa bûciataga biakûrîa bwîthagîrwa bûkîînganaga na moobatu jeenu bwingwa, na bûkaiinyîîria ariti-ngûgî beenu. Atîrî, rîrîa bûciatîte biakûrîa nîrîo buî bûtetaga na bûkaringanaga makundi bûkîrwa. Bûkîthithagia mantû ta jau, kinya bûgaciata biakûrîa, maromba jeenu jatîûmba gûkinya îgûrû. Rîrîa mbathûrîte rîa gûciata biakûrîa nî ta rîu? Nîrîo îgiita rîa muntû kwinyiia na kwirira? Nîrîo îgiita rîa muntû gwîkîra mathango na gûkara mûjuune na kwînamîîria bwa nthî ta mûnyaki jûmûnyaaru? Ka bûkûthûgaania îgiita rîu rîa gûciata biakûrîa nî rîîtîkîrîkîte kîrî MWATHANI? “Îgiita rîa gûciata biakûrîa rîrîa mbathûrîte rîkari ûjû: nî îgiita rîa kûthaûra barîa batheeki ncheera batî na maatia; nî îgiita rîa kûrekeeria barîa baiinyagîîrua na kûbaa ûciathi. Nî îgiita rîa kûgaîra barîa barî na mpara biakûrîa bieenu, na kûgwata athîîni barîa batî na gwa gûtûûra ûgeni nja cieenu; nîrîo bûbuîrîte kwona barîa bathirîri nî nguû bûkabaa nguû cia gwîkîra na bûtîbuîrîte gwiciithîra antû beenu. Bwathithia ûu nîrîo weerû bweenu bûkaatharaga ta rîrîa gûgûkîa, nabu wonokio bweenu bwîîje na mpwîî. Waagîru bweenu bûkoonekanaga nawe MWATHANI akaabûkaragia na inya yaawe. Rîu bweeta MWATHANI, akaabwîtîka; bwamûkaîra akaabwigagua akauga, ‘Ndî aja.’ Bweeberia mantû ja kûiinyanîîria gatîgatîîne keenu, na bwatiga kûgeranagîra maatia na kwaragia mîario îmîthûûku; Bwacieejana na nkoro cieenu gûteethia barîa barî na mpara na barîa barî thîîneene, weerû bweenu bûkaatharaga bwînge muundu, na muundu jûrîa jûbûrimanîtie jûkathira gûkare ta mûthenya gatîgatî. MWATHANI akaabûtongagîîria magiita jonthe, na akaabûingagîria moobatu jeenu akîbûthithagîria mantû jameega na akîbwîkagîra inya, naabuî bûgaakara ta muunda jûrî na rûûjî rûrwingî; ta kîthima kîa rûûjî kîrîa gîtîûûjaga noo rî. Bûgaaka ntûûra cieenu kaîrî, irîa ciamomorangîrwe karaaja; bûgaaka mîsingi yaacio kaîrî. Bûgeetagwa aaki ba nthingo na aaki ba ntûûra.” MWATHANI ariuga atîrî, “Bûkëeja kûgarûka bûgacoka kûthithagia mantû jarîa jaagîrîte kûthithua ntukû ya sabatû, bûgatiga kwînganaga na moobatu jeenu bwingwa, na bûkaeethia sabatû ntukû ya kûgwîrua na ntukû îmbathûre na întheru ya MWATHANI; na ningî bûkeeja kûmîîkîîra, bûgatiga kûthithagia mantû jarîa bûkwenda, kana kwînganaga na moobatu jeenu bwingwa kana kwaragia ndwaria itî na gîtûmi; bûkathithia ûu, bûkaagwîragîrua MWATHANI. Ngaatûma nkuma yeenu yûjûre nthîgûrûûne kunthe, na ntûme bwîthîrwe bûrî na kûgwîrua na ûthinyaari bûrîa bûrî nthîgûrû îrîa ndaagaîîre abaagu Jakubu. Nî ni MWATHANI mbugîîte mantû jau.” Atîrî, inya ya MWATHANI îtînyii mono ûntû atîûmba kûbwonokia, na matû jaawe jatîingene aremwa nî kûbwigua. Îndî meeyia jeenu nîjo jatûmîte kûgîa na mwanya gatîgatî keenu na Mûrungu weenu; meeyia jeenu nîjo jatûmîte abwiciithîra atiga kûbûthikîîra. Nî bûgîîte îgi nîûntû bwa gwîtûûra tharike, na kwaria ûrongo, na kûthithanîria mantû jamaaî. Antû bathitangaga bangî gûtî na gîtûmi; gûtî we waragia ûûma îgambeene, o muntû ageragia gwiteethia na mantû ja ûrongo; bathûgaanagia mantû jamaaî akî, bagacoka bakathithia meeyia. Mîbango îrîa bathithagia yumaga ûthûûku ta nkara ya njoka; îgakomorua yumaga njoka, ningî muntû akarîa nkara ta îîu no gûkua akujaga. Antû batungaga ûrongo bûgwatene ta rûûî rwa mbûbûî. Îndî kinya baabûtunga, nî ngûgî ya ûtheri baritaga, o ta ûrîa rûûî rwa mbûbûî rûtîûmba gûtumwa nguû cia gwîkîrwa nî antû. Ngûgî irîa baritaga nî ngûgî cia ûmaramari na mathithio jaao nî ja kûthangîkania. Arîa kûrî na ûthûûku, beetaga na rwîro, na batîteejaga rîrîa bakwenda gwîtûûra tharike ya muntû ûtî na maatia. Mathûgaanio jaao nî mathûgaanio ja ûmaramari akî; kûrîa beetagîîra kunthe, no maganjo jatigagwa ku na wînyangia bûtheri. Ûtûûroone bwaao, batiijî thîîrî nîmbi, na gûtî mma îîthagîrwa îkîonora mathithioone jaao. Mantû jarîa bathingataga ûtûûroone bwaao nî jamakoomboku, na gûtî we ûjathingataga oona thîîrî. Antû bariuga atîrî, “Kîu nîkîo gîtûmîte twîthîrwa tûtîgûtuîrwa bûbwega, na tûtîkûthithîrua ûrîa kwagîrîte. Twetagîîra weerû, îndî no muundu twonaga; twîrîgagîîra kûthaara, îndî no muunduune tûtûûraga. Twataataga rûthingo ta atumuumu; tûtûûraga gwataata ta antû batî meetho. Mûthenya gatîgatî, twîtaga tûkîgûûjaga teeka kûrî na muundu; tûkaraga ta antû baakuû gatîgatî ka barîa barî inya. Twinthe tûraramaga ta ndû; tûtûûraga gûkiia ta ijîa. Twetagîîra îtuîro rîrîega, îndî rîtîonoraga; twîrîgagîîra wonokio, îndî gûtî bu twonaga. Maatia jeetû nî jamaingî mono meethoone jaaku gwe MWATHANI, na meeyia jeetû jatûthitangaga jongwa. Nî twijî maatia jeetû ûrîa jakari na nî tûîjî ûrîa meeyia jeetû jang'ana. Nî twijî ûrîa tûatîtie, twarega gwîtîkia MWATHANI, na ûrîa tûgarûkîte, twatiga kûthingata Mûrungu weetû. Nî twijî îrema rîeetû na mîario îrîa twaragia ya kûiinyanîîria, na mîbango îmîthûûku îrîa tûbangaga nkoroone cieetû, na nteto cia ûrongo irîa twaragia. Tûtîûmba gûtuîrwa bûbwega kana tûthithîrua ûrîa kwagîrîte, nîûntû ûûma bûtîaragua magambeene na îota rîtîonagîrwa kaanya. Nîkwagîte ûûma, na muntû akaregana na mantû jamaaî nî ta gûciendia eethagîrwa agîciendagia.” MWATHANI nî oonete mantû jau na aigua bûbûthûûku kwona atî mantû ja îota jatîkûthithua. Nî oonete atî gûtî muntû kinya ûmwe na nî arigari mono atî gûtî muntû kinya ûmwe wa gûteethia barîa bainyîrîtue, Tontû bûû, agaatumîra inya yaawe wengwa, na atumîre waagîru bwaawe kûbateethia. Waagîru nîbû nguû yaawe ya chuuma, nabu wonokio nîbu nkoobia yaawe ya chuuma ya gwîkîra mûtwe. Kûrîîria barîa bathithîrîtue bûbûûî nîcio nguû ciaawe cia îgûrû; îkanûkia nîrîo rwambambio raawe. Agaakanûkia anthû baawe kûringana na mathithio jaao, abathithîrie o ta ûrîa bamûthithîrîtie; kinya barîa barî nthîgûrû cia kûraaja, akaabakanûkia kûringana na mathithio jaao. Tontû bûû, antû bonthe bagaakîraga MWATHANI kuuma bwa gaiti mwanka bwa rûgûrû; na bagakîraga mwago jwaawe kuuma riûa rîkiuma; akeeja na mpwîî ta ûrîa rûûjî rwa mûuro rwînamaga rûtindîki nî ruuo rwa MWATHANI. MWATHANI ariuga atîrî, “Nkeeja Zaiûni ndî Mwonokia, mbîje mbonokie nchiarwa cia Jakubu irîa ikeethîrwa itiganîte na meeyia. Nakîo kîrîkanîro gîaakwa nabo nî gîkî: roho waakwa ûrîa bûrî nawe, na nteto irîa mbûritanîte, bûtîkoroûrîrua nîcio, na aana beenu, na aana ba aana beenu batîkoroûrîrua nîcio rî kana rî.” “Nandî thara gwe Jerusalemu nîûntû weerû bwaaku nî bûrîîkîtie gûkinya, na ûkumio bwa MWATHANI nî bûkûmûrîkîrîte. Tontû-rî, nthîgûrû îgaakunîkwa nî muundu, antû ba mîgongo îngî barimanue nî muundu jûmûtumanu; îndî weerû bwa MWATHANI bûkaabûtharagîra, na ûkumio bwaawe bûkoonekanaga kîrî buî. Nabo antû ba mîgongo îngî bagaakûchagîîrua nî weerû bwaaku, na anene bakeejaga kûgwîrîrua mwago jwa weerû bwaaku. Ciûkia meetho ûtege nteere cionthe woone; bonthe barîûthûrana beejîte kîrî gwe. Nthaka ciaaku ikaauma nthî cia kûraaja ciîje, nabo aarî baaku bakaareetwa bakamati. Naagwe woona ûu ûkaagwîrua; nkoro yaaku îkoojûrwa nî nkerû na gîkeno. Tontû ûtonga bwa nthîgûrû cia kûraaja bûkareetwa kîrî gwe; ûtonga bwa mîgongo îngî bûgaatuîka bwaaku. Nkamîîra ikeejaga kîrî gwe na wingî; nkamîîra irî na inya ikeejaga ciumîte Midiani na Efa. Antû bonthe ba Sheba bakeejaga kîrî gwe, bakareeta thaabu na ubaani, ningî bagaakumagia MWATHANI nîûntû bwa ûrîa athithîtie. Ng'ondu cionthe cia Kedari ikaareetagwa kîrî gwe ntûrûme cia Nebaiothi ikeejaga kûritwa igongwana kîrî gwe. Igongwana biaacio bigeetîkîrîkaga kîritîroone gîaakwa kîa igongwana, naani ngatûma nkuma ya kîûrû gîaakwa înenee nkûrûki. Nî baaû baba beejîte ta matu, kana ta ijîa bicokete itarene biaabio? Nî barîa baumîte nthî cia kûraaja, barîa batwîre beeteerete wonokio bwaakwa. Meri cia Tarishishi nîcio igaakinya irî mbere, ireetete antû baaku kuuma kûraaja, amwe na ûtonga bwaao bwa fetha na thaabu, nîkenda MWATHANI Mûrungu weenu akumithua, nîûntû Ûrîa Mûtheru wa Israeli nî atûmîte bûgîa îgweta. Antû ba mîgongo îngî bagaaka nthingo ciaaku irîa ikobokangi, na anene baao bakabûtumîkagîra. Ndaagûkanûkîrie nîûntû bwa mûthûûro jûrîa ndaarî naju, îndî nandî nî nkwigîîrîtue kîaao na ndaakûboreria. Mpingîro ciaaku igatûûraga irugûri magiita jonthe; mûthenya kana ûtukû, itîtua kûiingagwa; nîkenda antû ba mîgongo îngî bakûreetagîra ûtonga bwaao, batongeeretue nî anene baao. Nîkwîthîrwa mûgongo jûrîa jûkarega gûkwathîkîra jûkenyangua; ûnene bûrîa bûkaarega gûgûtumîkîra bûkaathirua buru. Mwago jwa Lebanoni jûkeeja kîrî gwe; mbaaû cia mîtarakwa na cia mîbaaû na cia mîthithinda ikeeja, nîkenda ithongomia kîûrû gîaakwa; naani ngatûma gîkaro gîaakwa kîgîe mwago. Aana ba antû barîa batwîre gûkûiinyîîria bakeejaga bagagûturîria maru, Nabo barîa bonthe batwîre bakûmenete ka bakairingaga nthî magûrûûne jaaku. Bakaagwîtaga Ntûûra ya MWATHANI, Zaiûni ya Ûrîa Mûtheru wa Israeli. Kinya këethîra ûtwîre ûtiganîrîtue na ûthwîrwe, gûtî muntû ûgûkûrûkîrîîra kîrî gwe, ngaagwîkîra inya na îgweta mwanka kenya, ûtuîke ntûûra ya antû kûgwîragîrua magiita jonthe. Ûkaareragwa nî mîgongo îngî ta ûrîa kaana kareragwa na îria; anene bagaakwerencaga na into biaao ta ûrîa mûka oonkagia kaana. Naagwe ûkaamenya atî ûûni MWATHANI nî ni Mwonokia waaku; ûkaamenya atî ûûni Mweneinya Mûrungu wa Jakubu nî ni Mûteethia waaku. Ngaakûreetagîra thaabu antû a îturutia, na fetha antû a chuuma; ngaakûreetagîra îturutia antû a mîtî, na chuuma antû a maiga. Ngaatûma athani baaku batuîke ba thîîrî, na ntûme aritithia-ngûgî bau bathanage ûrîa kwagîrîte. Kûthithanîria mantû jamathûûku gûtîgaacoka kwigîîwua nthîgûrû yaaku kaîrî; nthîgûrû yaaku îtîkorocoka kûthirua kaîrî kana kwînyangua; Ûgaatua gwîtaga nthingo ciaaku Wonokio, na mpingîro ciaaku Ûkumio. Riûa tîrîo rîgaakûeejaga weerû mûthenya, kana mweri jûkûtharagîra ûtukû; MWATHANI nîwe ûgaatûûraga arî weerû bwaaku Mûrungu waaku nîwe ûgaakûtharagîra. Riûa rîaaku rîtîkorothûa kaîrî, kana mweri jwaaku jûûra kaîrî; nîûntû MWATHANI nîwe ûgaatûûraga arî weerû baaku, narîo îgiita rîaaku rîa kwithikîîra rîkeethîrwa rîkinyîte mûthia. Antû baaku bonthe bakaathithagia ûrîa kwagîrîte, nayo nthîgûrû îgaatuîka yaao mwanka kenya; nîûntû bo nî kîmera gîaakwa mpaandîte ningwa; nî ni mboombîte na njara ciaakwa nîkenda ndiikumithagia nabo. Muntû waao ûrîa wa ûtheri buru akaathegea atuîke mwîrîga jûmûûjûru, na ûrîa mûnini buru atuîke mûgongo jûrî na inya. Nî ni MWATHANI mbugîîte mantû jau, na rîrîa rîagîrîte rîakinya nkaajathithia.” Roho wa MWATHANI Mûrungu arî ndeene yaakwa, nîûntû MWATHANI nî arîîkîtie kûnthuura, antûma kûretera barîa barî thîîneene nteto injega. Antûmîte mbîja kûboreria barîa bakuîte nkoro, na kwîra barîa barî ûkomboone atî barî na ûciathi, na kûrugûrîra barîa batheeki ncheera. Antûmîte gûtûmîîria atî îgiita rîa MWATHANI rîa kwigîîrua antû baawe kîaao nîrîkinyîte, na kuuga atî îgiita rîa Mûrungu rîa kûrîîria antû baawe nîrîkinyîte, na kûboreria barîa barî na kwithikîîra. Antûmîte ndeetera barîa barî na kwithikîîra Zaiûni wega bwaawe; mbaretera kûgwîrua antû a kîeba; mboojûria gîkeno antû a kîrîro; boojûrwa nî nkerû antû a gûkua nkoro. Nabo bagaatua gwîtagwa miuuru ya waagîru, îrîa MWATHANI aandîte, nîkenda MWATHANI akumagua. Bagaaka gûntû kûrîa gwakoborangîrwe karaaja, bacokanîîrie kûrîa kwînyangîtue; bagaaka ntûûra irîa ciathûûkangîrue, irîa itwîre ithûûkangîtue mîaka îmiingî. Akîrîîndî nîbo bakaarîîthagia nyomoo cieenu; antû ba mîgongo îngî nîbo bakaabûrîmagîra miuunda yeenu na bakamenyeera mîzabibû yeenu. Bûgeetagwa athînjîri-Mûrungu ba MWATHANI antû bakaabwîtaga atûngatîri Mûrungu weetû. Into bia mîgongo îngî nîbio bûkaarîîjaga, bûkanankaaraga na mootonga jaao. Antû a kûmenagwa, bûkaaeewa ûtonga marîkanîîra; antû a kûthûmbagua, bûkaagwîragua bûrî nthîgûrû yeenu. Tontû bûû, bûkeethîrwa bûrî na into bibingî nthîgûrûûne yeenu, na gîkeno kîeenu gîtîkorothira. MWATHANI ariuga atîrî, “Ûûni MWATHANI mpendeete mma; nî nthwîre ûtuunyani na kûthithanîria ûrîa gûtîagîrîte. Nkaathithîria antû baakwa ûûma mbae kîrîa kîbaagîrîte, na mbîîke kîrîkanîro nabo gîa gûtûûra. Nchiarwa ciaao ikaamenyekana ndeene ya mîgongo yonthe; aana baao bakaagîa îgweta gatîgatî ga antû bangî bonthe. Barîa bonthe bakaaboonaga bakaabaeejaga gîtîîo na bakoonaga atî nî antû batharimi nî MWATHANI.” Nî ngwîrîtue mono nîûntû bwa MWATHANI, nkoro yaakwa yûjûri gîkeno nîûntû bwa Mûrungu waakwa. Tontû nî ambîkîrîte nguû cia wonokio, angemia na rwambambio rwa waagîru, ta ûrîa mûjûkania eekagîra nguû inthongi; ta ûrîa mûgûrwa aigemagia na tuiga twa goro. Nîkwîthîrwa, o ta ûrîa imera biumaga nthî mûthetuune, kana ta ûrîa mbeeû yaandagwa muundeene îkauma, no ta û MWATHANI Mûrungu agaatûma ûûma na ûkumio bwaawe bionekana kîrî mîgongo yonthe. Tontû bwa kwenda Zaiûni, ntîkira; nîûntû bwa kwenda Jerusalemu, ntînogoka, o mwanka weerû bwa kûûmbanîîrwa kwaayo kwonekane; mwanka wonokio bwaayo bwakane ta rûmûrî rwa mwanki. Mîgongo îngî îkoona kûûmbanîîrwa gwaaku na anene bonthe bamenye nkuma yaaku. Naagwe ûgaatua gwîtagwa riîtwa rîrîerû, rîrîa ûkaaeewa nî MWATHANI wengwa. Ûkethagîrwa ûkari ta thirû înthongi ya MWATHANI, kana ta rwano rwa ûnene rwa Mûrungu waaku. Ûtîkorocoka gwîtagwa “Ûrîa ûtiganîrîtue” kaîrî, nthîgûrû yaaku îtîkorocoka gwîtagwa “Ûrîa ûtî mwene” kaîrî. Ûgeetagwa “Ûrîa MWATHANI agwîragua nîwe,” nayo nthîgûrû yaaku îgeetagwa “Ûrîa mûgûre nî MWATHANI.” Tontû MWATHANI nî agwîragua nîgwe, na nthîgûrû yaaku îkethagîrwa îrî yaawe ta ûrîa mûka ûmûgûre eethagîrwa arî wa mûkûrû waawe. Nîkwîthîrwa, o ta ûrîa mûthaka agûraga mwarî karaiti, no ta u ûrîa ûbûûmbîte akaabûgûra. Ningî o ta ûrîa mûgûrani agwîragîrua mûgûrwa, no ta û Mûrungu weenu akaagwîragua nî buî. Nîmbîkîte akaria nthingoone ciaaku îgûrû gwe Jerusalemu; nabo menya beeja gûkira noo rî, kûrî mûthenya kana ûtukû. Buî barîa bûkaraga bûkîririkanagia MWATHANI irîîkanîro biaawe, menya bwîja kûnogoka noo rî, Menya bûreka MWATHANI anogoka noo rî, o mwanka aake Jerusalemu na amîîkîre inya, na atûme îgîe na îgweta ndeene ya nthîgûrû. MWATHANI nî aeejanîte wîrane bwa mma, na akaabûûjûria na inya yaawe. Augîîte atîrî, “Ntîkorocoka kûrekeeria irio bieenu birîîwa nî anthû beenu kaîrî, kana ndekeeria akîrîîndî banyua ndibei yeenu îrîa bûthithinîrîte. Barîa barîmîte irio naabo bakaarîîjaga irio biaao na bagakumithia MWATHANI nabio. Nabo barîa bathuranîrîte ndibei noobo bakaanyunyaga ndibei yaao; bakaamînyunyagîra biaragoone bia kîûrû gîaakwa. Umagareni! Umagareni na mpingîro, bûthuranîre njîra îmbariî îrîa antû bakeeja nayo. Ambîîrieni kwînja! Înjangeni barabara na bûrite maiga ku; ambeni bendera bûmenyithie antû.” Atîrî, ntûmîîri ya MWATHANI nî îkinyîte mwanka ituri bia nthî îkiugaga atîrî, “Îreni antû ba Zaiûni atîrî: Mwonokia weenu nî eejîte. Arî na kîewa kîrîa eejîte kûbwaa; eejîte abûreeterete îrîi rîeenu.” Nabo bageetagwa “Antû babatheru, barîa boonoketue nî MWATHANI.” Naagwe Jerusalemu ûgeetagwa “Ntûûra îrîa yendi, îrîa îtîtiganagîrua.” Antû barîûria atîrî, “Nûû ûûjû wîjîte kuuma Bozra, nthîgûrû ya Edomu, eekîrîte nguû intuune? Nûû ûûjû wîkîrîte nguû inthongi, ûûjû wîjîte na inya yaawe yonthe?” “Nî ni MWATHANI; mbîjîte gûtûmîîria ûûmbani bwaakwa na inya ya kwonokania.” Nîkî tontû rwambambio rwaaku rûrî rûrûtuuune na nguû ciaaku ikari ta cia muntû ûrîa ûkinyangaga nzabibû kîmiiriine kîa ndibei? MWATHANI ariuga ûjû: “Nîka nkinyangîte antû ba mîgongo îngî ndî ninka, na gûtî muntû noo ûmwe wangwatia. Mbakinyangîte na mûthûûro, ndaabatûgûta na marûrû. Tharike yaao nîyo îminyûkangîrîte mwanka nguû ciaakwa cionthe ciojûra tharike ciatuunîa. Tontû rîrîa ntwîre mbangîte rîa kwonokia antû baakwa na rîa gûkanûkia anthû baao nîrîkinyîte. Ndaacûîre wa gûnteethia ndîraaga, ndîrarigara nî kwaga noo ûmwe wa kûmbigîka. Tontû bûû, marûrû jaakwa nîjo jambîkîrîte ûchamba, na mpûûmbanîte na inya yaakwa ningwa. Nkinyangîrîte antû ba mîgongo îngî nthî ndî na mûthûûro; mbakanûkîtie na marûrû mwanka beetîkîra, ndeetûûra tharike yaao mûthetuune.” Nînkwaria mbîîrane mantû jegiî wendo bwa MWATHANI bûrîa bûtîthiraga; Ngaakumia MWATHANI nîûntû bwa mantû jarîa jonthe atûthithîrîtie na wega bûbûnene bûrîa oonetie antû ba Israeli. Abathithîrîtie mantû jamanene nîûntû bwa kîaao kîaawe kîrî bo, na nîûntû nî abeendeete na wendo bûbûnene bûrîa bûtîthiraga. Nîkwîthîrwa MWATHANI augaga atîrî, “Baba nî antû baakwa ba mma; aana baakwa batîûmba gûmpayia.” Atwîre kûthangîka amwe nabo mîthangîkoone yaao yonthe, akîbatûmagîra mûraîka waawe kûbateethia. Atwîre aboonokagia nîûntû bwa wendo bwaawe na kîaao kîaawe. Atwîre kûbamenyeera wengwa îgiita rîonthe rîrîa rîkûrûkîte. Îndî bo nî baaregere kûmwathîkîra barathûûria Roho Ûmûtheru waawe. Kîu nîkîo gîatûmîre MWATHANI abagarûka atuîka mûnthû waao, na acoka kûrwaa nabo wengwa. Nabo nî baacokere bararirikana mantû ja karaaja, jarîa jaathithîkaga îgiiteene rîa Musa, nthûûmba ya MWATHANI, barooria atîrî, “Arî kû MWATHANI ûrîa woonokerie antû baawe kuuma îrieene?” Arî kû MWATHANI ûrîa waabaeete Roho Ûmûtheru waawe akaranagia nabo? Arî kû MWATHANI ûrîa weekagîra Musa inya ya kûringa biama? Arî kû MWATHANI ûrîa waabathûranîre rûûjî nîkenda nkuma yaawe îtûûra mwanka kenya na kenya? Arî kû MWATHANI ûrîa watongeeretie antû baawe nîkenda bakûrûkîîra îrieene gatîgatî? Kinya kûu rwanda, beetagîîra ku ta mbarathi, gûtî gîntû kîabagiitaragia. Ta ûrîa ng'ombe imaaragîra irîîthîtue mûuroone, nîu Roho wa MWATHANI aabaeere kînogoko. Ûu nîu MWATHANI aatongeererie antû baawe nîkenda nkuma yaawe îtamba. Raitha kuuma kûu îgûrû, woone ûrîa gûkari gûkû nthîgûrû; tegeera ûrî gîkaroone gîaaku kîu kîtheru na kîrî mwago. Bûrîkû wendo bwaaku na inya yaaku? Gûtwenda kûrîa ûtwendeete na kîaao kîrîa ûtwigagîîrua, nîka bithiri? Gwe nîgwe Baaba weetû. Kinya këethîra Abrahamu atîtwijî, na kinya këethîra Israeli atiijî tûrî baawe, Gwe MWATHANI ûrî Baaba weetû; kuuma karaaja, ûtwîre wîtagwa Mwonokia weetû. MWATHANI nîmbi îtûmîte ûreka twatia tuumauma njîreene ciaaku, na ûûmia nkoro cieetû mwanka tutiga gûgûkîra? Cokeera nîûntû bwa nthûûmba ciaaku, antû baaku barîa withuurîrîte. Kîûrû gîaaku kîîthîrîtwe kîrî njareene cia antû baaku barîa ûthuurîte kagiita gagakai, îndî nandî anthû beetû nî bakîthûûkangîtie buru. Tûkarîte ta antû bataatongeerua nîgwe noo rî, kana ta antû bateetwa antû baaku. Kaaba ûtûrîte îgûrû ûkeenama gûkû nthîgûrû, irîma bigateetema. Ta ûrîa mwanki jûtaambaga jûgwete kîthaka, kana ta ûrîa mwanki jûtûmaga rûûjî rûtherûka, kaaba ûtûme anthû baaku bamenye gwe ûrî û; weeja mîgongo yonthe îkainaina yakwona. Rîrîa ûthithagia mantû ja kûrigaria tûtîîrîgîrîte, wînamaga nthî, irîma bigateetema. Kuuma kîambîrîria mwanka nandî tûrî, gûtaigîîwua kana kwonekana Mûrungu ûngî taagwe, ûteethagia barîa baamwîtîkîtie. Barîa bagwîragîrua kûthithia mantû jarîa jaagîrîte; barîa batîûragîrua nî ûrîa gwe wendaga bakaraga mîtûûrîreene yaao; gwe nî ûboonagia wega bwaaku. Nî twijî atî tuî nîtweeîrie, naagwe ûrathûûra. Tûkarîte meeyiene jeetû îgiita rîrîraaja mono, nandî tûtîkûmenya këethîra woomba gûtwonokia. Twinthe tûkari ta antû barî na mûgiro; tûkinyangîte mathithio jarîa jonthe twathithia ja waagîru mwanka jaatiga kwonekana ta nguû întuku nî rûko. Twinthe tûnyaarîte twoomagara ta mabûûra, najo meeyia jeetû jatuurutaga ta ruuo jagatûta kûraaja. Gûtî we ûkûthaathagia; gûtî we ûririkanaga gûkûromba ûteethio, nîûntû gwe nî waatwiciithîîre na ûratûrekanîîria na meeyia jeetû. Îndî amwe na bûu, gwe MWATHANI nîgwe Baaba weetû. Tuî tûrî mûthetu jwa yûmba, naagwe nîgwe mûtûûmbi; twinthe tûrî yûmba rîa njara ciaaku. Tiga kûthûûra mono gwe MWATHANI, kana ûtûûra ûririkanaga meeyia jeetû mwanka kenya. Itû twigîîrue kîaao, nîûntû twinthe tûrî antû baaku. Ntûûra ciaaku irîa wathûrîte nî ciaeere ithaka; Zaiûni nî rwanda rûrûtheri; Jerusalemu nî îgaanjo. Kîûrû gîeetû gîkîtheru na gîkîthongi, kûrîa biûjûjû bieetû biagûkumithagîria nî kîaîîthîrue na mwanki, ningî gûntû gwetû kunthe kûrîa kwaarî gûkûthongi mono nî kwamomorangîrwe. Kinya mantû jakari ûu itû MWATHANI woomba kûrega kûthithia noo atîa? No wîte na mbere gûtûkirîra na gûtûkanûkia nkûrûki? MWATHANI ariuga atîrî, “Barîa ntwîre mbeteereete bancwa, kinya kûbûûrithîria batîmbûûrithagîria; barîa ntwîre mpendeete bambona, kinya gûncwa batîncûaga. Mûgongo jûrîa ntwîre kwîra ‘Ndî aja, ndî aja,’ nî mûgongo jûtînthaathagia. Antû barîa ntûûraga mpendeete beeja kîrî ni nî antû ndemi, beetaga mîîtîre îtî îmîega bagîtongagîîrua nî mathûgaanio jaao bongwa. Nî antû bathithagia mantû ja kûnthûûria batîkwigua noo nthoni magiita jonthe. Baritagîra mîrungu ya mîng'uanano igongwana miuundeene yaao na bakamîîthîria ubaani iritîroone bia maturubarî. Beetaga mbîrîreene ûtukû bakaraara ku baiciithîte bagîcwa kîrîra kîrî roho cia antû baakuû. Barîîjaga nyama cia ngûrwe na bakaruga mîthûri ya into birîa bikaanîtue kûrîîwa na nyongû ciaao. Beeraga bangî, ‘Kara kûraaja; menya wîjaîja akuî naanî nîûntû ndî ûmûtheru, ntîkari taagwe.’ Banthangîkagia ta ûrîa muntû athangîkaga arî toogiine, aagîte mîrukî ya gûkuucia; batûmaga ngatûûra mbakanîtwe nî mûthûûro ta ûrîa muntû athîînagua nî kîrugutîra atindîte mwankiine. Îndî nî barîîkîtie gûtuîrwa, na îkanûkia rîaao nî rîrîandîke. Naani ntîkira kaîrî, no mwanka mbakanûkie. No mwanka mbakanûkie îkanûkia rîng'aneene na mantû jarîa banthithîrîtie, Mbakanûkie nîûntû bwa meeyia jaao amwe na meeyia ja biûjûjû biaao. Batwîre kûîîthîria mîrungu ya mîng'uanano ubaani irîmeene îgûrû na kûmbagîra nthoni tûrîmeene îgûrû. Tontû bûû, nkaabakanûkia îkanûkia rîng'aneene na mantû jarîa batwîre kûthithia.” MWATHANI ariuga atîrî, “Rîrîa antû bakûthithia ndibei, bakoona rûûjî rûûjî rûtîthiri nzabibûûne baugaga, ‘Menya bûciînyangia, nîûntû irî na gîntû kîrî na gîtûmi.’ Kinya ni no ta u nkaathithia nîûntû bwa nthûûmba ciaakwa; ntîbathiria bonthe. Ngaatigaria nchiarwa imwe kuuma rûrîîjoone rwa Jakubu, na kuuma rûrîîjoone rwa Juda, irîa nkaa nthîgûrû yaakwa ya irîma îrî kiigai kîaao; îgaatuîka kiigai kîa nthuure ciaakwa; nthûûmba ciaakwa igaatûûra ku. Antû baakwa bagaacoka kûnthaathagia, nabo bakaarîîthagia ng'ondu ciaao kûu Sharoni na ng'ombe ciaao imamage kûu mûgwanthîîne jwa Akori. Îndî buî bûregeete MWATHANI; buî bûûrîrîtue nî Zaiûni, kîrîma gîaakwa gîkîtheru; buî bûthaathagia Gadi na Meni, mîrungu ya mîng'uanano, ya munya na ya bûrîa bwîranîri. Nkaabûrekeeria ndweene, bûûragwe bwinthe bûthire; nîûntû rîrîa ndaabwîtîre, bûteetîka; rîrîa ndaabwarîîrie, bûtaathikîîra; buî bweetîre na mbere kûthithia mantû jamaaî meethoone jaakwa, bûrathuura mantû jarîa jatîngwîragia.” Tontû bûû, ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga atîrî, “Barîa bambathîkagîra bakoonaga biakûrîa naabuî bûkîrîîjagwa nî mpara; barîa bambathîkagîra bakoonaga gîa kûnyua naabuî bûgîkuujaga nî nyoonta; barîa bambathîkagîra bakaagwîragua îndî buî no nthao ikaabûcokagîra. Barîa bambathîkagîra bakainaga nîûntû bwa kûgwîrua kûrîa gûkethagîrwa barî naku nkoroone ciaao, îndî buî nî kûrîra bûkaarîraga bûgîtuuragwa nî nkoro; no mbu bûkaugaga bûûjûrîtwe nî mîthangîko nkoroone. Riîtwa rîeenu rîgaatumagîrwa nî antû baakwa barîa nthuurîte rîrî kîrumi MWATHANI Mûrungu akaabûûraga, îndî akaa nthûûmba ciaawe riîtwa rîrîerû. Barîa bakwenda kîtharimo nthîgûrûûne bagaakîrombaga kuuma kîrî Mûrungu wa mma, na barîa bageekanagîra mîciîtio nthîgûrûûne îîjî bageekanagîra na riîtwa rîa Mûrungu wa mma, nîûntû mathîîna ja mbere jakeethîrwa jarîkîtie gûkûrûka; nkaajeebia joorîrie buru.” MWATHANI ariuga ûjû: “Nkoomba îgûrû rîrîerû na mpûûmbe nthîgûrû înjerû; mantû jarîa makûrû jakoorîria buru na jatîkororirikanwa kaîrî. Îndî buî bûkaagwîragua, bûkenagîre mantû jarîa nkaathithia; nîûntû rî, Jerusalemu îrîa ndaathithia îkethagîrwa yûjûri kûgwîrua, ningî atûûri baayo bakethagîrwa barî na gîkeno. Nkaagwîragîrua Jerusalemu na nkenage nîûntû bwa antû baakwa. Kîrîro gîtîkoroigîîgua ku kaîrî. Kana kwigîîgua muntû ûgwikaîra. Gûtî kaana ga ntûûra îîu gagaakua kaîrî karî na ntukû inkai, kana muntû ûmûkûrû akua atîûjûrîtie matukû jaawe. Muntû wa mîaka îgana agaataragwa arî muntû ûmwîthî; wa gûkua atîkinyîtie mîaka îgana nî nkeethîrwa nkîmûkanûkia. Muntû agaakaga nyomba yaawe na akamîtûûra muntû akaandaga mîzabibû yaawe na akarîa matuunda jaayo. Batîtua gwakaga îtûûrwa nî bangî; batîtua kwaandaga birîîwa nî bangî. Nîkwîthîrwa antû baakwa bagaatûûra ûtûûro bûbûraaja ta mîtî; antû baakwa bagaatûûraga ûtûûro bûbûraaja bakîgwîragîrua rûûya rwaao. Mînoga yaao îtîtua kûûraga ûtheri, kana batua kûgîîjaga na twaana tûgîkuujaga; nîkwîthîrwa bo bakethagîrwa barî antû batharimi nî MWATHANI o amwe na aana baao. Nkaabeetîkaga mbere ya bambîta, nkaigua maromba jaao kinya batîrîîkîtie kûmbarîria. Mbwee îkaarîîjaga amwe na tûng'ondu; ngatûnyi ikaarîîjaga nyaki ta ng'ombe, nabio irio bia njoka bikethagîrwa birî mûthetu. Gûtî gîntû gîkooragia kîngî kana gîkîthithîria ûthûûku kûu kunthe kîrîmeene gîaakwa gîkîtheru.” MWATHANI ariuga atîrî, “Îgûrû nîkîo gîtî gîaakwa kîa ûnene, nayo nthîgûrû nîo antû arîa nkinyithagia magûrû. Bariuga bwoomba kûmbakîra nyomba kana kûnthithîria gîkaro? Into bibi bionthe nî ni mbithithîtie na njara ciaakwa, tontû bûû, bionthe nî biaakwa,” nîu MWATHANI akuuga. “Muntû ûrîa ngwîragua nîwe nî ta ûûjû: nî muntû ûrîa winyiîtie na akairira nkoroone yaawe; ûrîa winainaga nî kiugo gîaakwa na agakîathîkîra. Gûtî mwanya jwa muntû ûrîa ûritaga kîgongwana kîa ndeegwa na ûrîa ûûragaga muntû; ûrîa ûritaga kîgongwana kîa gatûrûme nî ûmwe na ûrîa uunaga kurû nkingo. Gûtî mwanya jwa muntû ûrîa ûritaga kîgongwana kîa irio na ûrîa ûritaga tharike ya ngûrwe; ûrîa wîîthagia ubaani ya kîririkano nî ûmwe na ûrîa ûthaathagia mûrungu jwa mûng'uanano. Antû ta bau ka beethagîrwa baithuurîrîte mantû jarîa bakwenda kûthithia, nacio nkoro ciaao ikagwîrîrua mantû jau bathithagia jamathûûku. Kinya bo nkaamenya îkanûkia rîrîa nkabareetera; nkabareetera îkanûkia rîrîa bakîrîte mono; nîûntû ndeetanîre na gûtî we weetîka; ndaabaarîîrie, bararega kûmbigua. Bo no mantû jamathûûku beetîre na mbere kûthithia, barathuura mantû jarîa jatîngwîragia.” Buî barîa bwathîkagîra nteto cia MWATHANI, thikîîreeni bwigue ûrîa akuuga. “Antû ba ndûgû cieenu baabûthûûrîre na barabûta nîûntû nî bûmbîtîkîtie. Babûcikûûraga bakiugaga, ‘Îndî MWATHANI atoonania inya yaawe twoone bûkîgwîrua,’ îndî bo nîbo bagaacokerwa nî nthao. Thikîîreeni bwigue ûrîa gîtuma kîûjûri ntûûreene; igueni mûgambo jûu jûkuuma kîûrûûne Jûu nî mûgambo jwa MWATHANI Nîka akwirîîria kîrî anthû baawe. Ntûûra îîjî îkari ta mûka ûgîîte na mwana mbere ya ûrûrû bûmûgwata akaeewa mwana mbere ya rwakaî rûmwîjîîra. Nûû waigua ûntû ta bûu? Nûû woona mantû ta jau? Kwoombîka nthîgûrû îgîa o na ntukû îmwe? Kwoombîka mûgongo jwonora o rîmwe? Zaiûni îkoojûria antû ntûti ta mûka ûrîa ûgîîjaga na twaana mbere ya ûrûrû bûmûgwata. Bûriuga ndoomba gûkinyithia gîntû îgiita rîa gûciarwa îndî nkagiria gîciarwa?” Nîu MWATHANI akuuga. “Ni mpûûmbithagia jau rî, ndomba kwiinga kîu mwana atîgaciarwe?” Nîu Mûrungu weenu akûûria. “Gwîrueni amwe na Jerusalemu nîûntû bwaawe, barîa bonthe bamwendeete, gwîrueni amwe nawe bûkeneete, buî bwinthe bwithikagîîra nîûntû bwaawe. Buî bûgakenera kûtharimwa kwaawe o ta ûrîa kaana gakenaga karî kîrî nyonto ya ng'ina, buî bûkaanyua na bûkene nîûntû bwa mwago jwaawe jûrîa jûtîthiraga.” Tontû MWATHANI ariuga atîrî, “Ni nkongeera thîîrî Jerusalemu, na ûtonga bwa mîgongo nkabûreeta ku ta mûuro jûrî na îkondoria, Gwe ûgakara ta kaana karîa kamenyeeri nî ng'ina njareene ciaawe na agakoonia wendo bûbwingî. O ta ûrîa mûciari aboragîria mwana waawe, ûu noo u nkabûboreria bûrî Jerusalemu. Rîrîa bûkoona mantû jau, nkoro cieenu ikagwîrua, bûkagîa inya kaîrî o ta nyaki na gûkaamenyeka atî njara ya MWATHANI îrî amwe na nthûûmba ciaawe na anthû baawe bagacokerwa nî mûthûûro jwaawe. Tega! MWATHANI akeeja na mwanki, na ngaarî ciaawe cia ndwaa ikari ta kabubani, nîkenda agakanûkia anthû baawe na abagondokeere na mwanki jûmûnene. Nîkwîthîrwa MWATHANI agatuîra antû îgamba na mwanki na rûchiû rwaawe, na antû babaingî bakathirua nîwe. Mûthiro jûrî akuî kîrî barîa baitheragia nîûntû bwa kûthaathayia mîrungu îngî, barîa beetaga bathingateene miuundeene îrîa yamûrîtwe, bakaria ngûrwe, mbea na biakûrîa bingî birîa bitîtheri.” Nîu MWATHANI akuuga. “Nîkwîthîrwa ni nî mbijî ngûgî ciaao na mathûgaanio jaao; na nî mbîjîte nîkenda nkoongania mîgongo yonthe na nthiomi cionthe; bo bakeeja na bakoona ûkumio bwaakwa, na ngeeka rwano mbere yaao; na ngatûma barîa bakoonoka mîgongoone ya Tarishishi, na Lîbia na Lîdia, na Tubali, na Griki na tûthigûrû tûrîa tûrî îrieene kûraaja, barîa bataigua nkuma yaakwa kana boona ûnene bwaakwa; bo bakeeranaga mantû ja ûkumio bwaakwa kîrî mîgongo. Bo bakareeta antû beetû kuuma mîgongoone yonthe beeje kîrîmeene gîaakwa kîrîa kîtheru takîo Jerusalemu, bakari ta biewa kîrî MWATHANI. Bakeeja na mbarathi, na ngaarî cia ndwaa na makûmbî na nkamîîra o amwe na nyombû,” nîu MWATHANI akuuga. “O ta ûrîa Aisraeli bakareeta irio biaao bia biewa nyomba yaakwa îrîa ntheru. Bamwe baao nkabathuura mbaeethie Alawi na bangî athînjîri-Mûrungu.” Nîu MWATHANI akuuga. “O ta ûrîa îgûrû rîrîerû na nthîgûrû înjerû îrîa nkathondeka îgakaraga mbere yaakwa, ûu nou nchiarwa cieenu na riîtwa rîeenu rîgaakaraga mbere yaakwa,” nîu MWATHANI akuuga. “Kuuma kîathoone kîa mweri jûkîguûka, mwanka jûngî; O na kuuma sabatû ingî, antû bonthe bakeejaga kûnthaathayia” Nîu MWATHANI akuuga. “Nabo bakiumagara, bageeta bakîonaga mîîrî ya antû barîa batambathîkagîîra; nîkwîthîrwa mang'inyo jarîa jakabarîa jatîkorothira, na mwanki jûrîa jûkabaîîthia jûtîkoroora kinya rî. Ûntû bûu bûkamakia antû bonthe ba nthîgûrû.” Iji nî nteto cia Jeremia mûtaana wa Hilikia. Jeremia aarî ûmwe wa athînjîri-Mûrungu barîa baatûûraga Anathothi nthîgûrûûne ya Benjamini. MWATHANI nî aarîîrie Jeremia mwakeene jwa îkûmi na îthatû jwa waathani bwa Josia mûnene wa Juda. Josia aarî mûtaana wa Amoni. Ningî MWATHANI nî aamwarîîrie kaîrî matukûûne ja waathani bwa mûnene wa Juda Jehoiakimu mûtaana wa Josia. Nî amwarîîrie jamaingî mwanka mwakeene jwa îkûmi na jûmwe jwa waathani bwa mûnene wa Juda Zedekia mûtaana wa Josia. Mweriine jwa îtaano jwa mwaka jûu nîrîo antû ba Jerusalemu baataîrwe baraikua kîthamîrioone. MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mbere ya nkûûmbîra ndeene ya kîu kîa nyakwe, nî ndaakwijî. Mbere ya ûciarwa nî ndaakwathûrîre ndakûthuura ûrî kîroria nîûntû bwa mîgongo.” Naani ndîramwîra atîrî, “Itû MWATHANI Mûrungu ûûni rî, ntiijî kwaria ûûni ndî mwana mûnyi.” Îndî MWATHANI arambîîra atîrî, “Tiga kuuga, ‘Ndî mwana mûnyi’ nîkwîthîrwa ûgeeta kîrî barîa bonthe ngagûtûma. Ningî no mwanka uuge jarîa jonthe ngaakwîra. Menya ûbakîra, nîkwîthîrwa nkethagîrwa ndî amwe naagwe nkwonokagie, nîu ni MWATHANI kuuga.” Rîu MWATHANI aratambûrûkia njara yaawe arandingithia kanyua. Aracoka arambîîra ûjû, “Atîrî, ngwîkîra nteto ciaakwa kanyueene gaaku. Raithîîria, naarua ngûgwîka îgûrû rîa mîgongo na moonene, nîkenda ûkûûraga na ûtharagia, ûthiragie buru na ûgarûranagie, waakage na waandage.” Ningî MWATHANI nî aambarîîrie arambûûria, “Jeremia, nîmbi ûkwona?” Naani ndîrauga, “Ndîona rwang'i rwa mûtî-mûciûku.” MWATHANI aracoka arambîîra, “Ûkwona bwega, nîûntû ngaakaria mwanka mbone nteto ciaakwa ikûûjûra.” MWATHANI nî aambarîîrie rîa jaîrî arambûûria, “Nîmbi ûkwona?” Naani ndîramwîra, “Ndîona nyongû îkûtherûka îtegeete ûjû yumîte bwa ûrîo.” Rîu MWATHANI arambîîra atîrî, “Ûthûûku bûkauma bwa ûrîo bûtegûkîre antû barîa bonthe batûûraga nthîgûrû îîjî. Tontû rî, nî mbîtîîte mîîrîga yonthe ya moonene ja bwa ûrîo, nîu MWATHANI augîîte. Nabo beeja bonthe bakaarûngîka ndûriga ciaao au mpingîroone cia Jerusalemu, na kûthiûrûkîra nthingo ciaayo cionthe, na baithûkîre ntûûra ingî cionthe cia Juda. Naani ngaatûmîîria ûrîa ngiitîrîte antû baakwa îgamba, nîûntû bwa ûthûûku bwaao bwa kûmbîrûkîra. Nî baîthîtie ubaani nîûntû bwa mîrungu îngî na bathaathayia into birîa bathithîtie na njara ciaao. Îndî gwe nandî ithuranîre wikundîke kauna ûbeere jonthe jarîa ngaakwîra. Ûkaamakua nîbo mbîja gûkûmakîria kîrî bo nkûrûki. Ûûni ningwa rî, nî ni ngaakweethia ntûûra îmbirigîre na nkweethie gîtugî kîa chuuma na nthingo cia îturutia bia kûrwaa na nthîgûrû yonthe, na anene ba Juda, na atongeeria baayo, na athînjîri-Mûrungu baayo na antû ba nthîgûrû. Nabo bakaarwa naagwe, îndî batîkûûmba nîûntû nkethagîrwa ndî amwe naagwe, nkwonokagie,” nîu MWATHANI augîîte. MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra “Îta warîrie antû ba Jerusalemu ûbeere MWATHANI ariuga ûjû: Nînkûririkana nî waarî mwîtîkua ûrî ûmwîthî, na wendo bwaaku rîrîa waarî mûchiere, ûrîa waanthingataga rwanda gûntû gûtaandwa kaîrî. Israeli yaarî întheru kîrî MWATHANI ningî yaarî maciara ja mbere ja maketha jaawe. Nabo bonthe barîa baathûûkagia Israeli ûthûûku nî bwabeejagîîra, nîu MWATHANI akuuga.” Thikîîreeni bwigue rûteto rwa MWATHANI antû ba mûciî jwa Jakubu, buî mîîrîga yonthe ya Israeli. MWATHANI ariuga ûjû: “Nî ûthûûku bûrîkû biûjûjû bieenu bioonere kîrî ni, tontû biambîrûkîîre, biratua kûthingataga mantû ja ûtheri na kinya bio biongwa biaa bia ûtheri? Bio gûtî rîo noo biooria, ‘Arîkû MWATHANI ûrîa waatûritîre nthîgûrû ya Misri? Ûrîa watûtongeererie rwanda, nthîgûrû înjûmo na ya marinya, nthîgûrû ya mpara na mîthangîko, nthîgûrû îtîgiitagîîrwa nî muntû kana noo îtûûrwa nî muntû.’ Nî ni ndaabûreetere nthîgûrû înoru, nîkenda bûgwîrîrua maciara jaayo, na into biaayo bibithongi. Îndî buî rîrîa bwatonyere ku nî bweekîîre nthîgûrû yaakwa mûgiro bwatûma nthîgûrû yaakwa yaa gîntû gîkîthûûku. Athînjîri-Mûrungu gûtî rîo booria, ‘Nîkû MWATHANI arî?’ Barîa bamenyagîîra Waatho bataambijî. Arîîthi nî baaregere kûmbathîkîra. Nabio iroria biatua kûroragia na Baali biatua kûthingatanaga na mantû jatî umithio.” MWATHANI ariuga atîrî, “Nkaabûgambithia, ningî ngambithie aana ba aana beenu. Tontû kinya ûkagiitania îria, ûgeeta bwa Saiprasi gûtega bwega kana ûgatûmana Kedari kûthûûja bwega woona gûtî ûntû ta bûu bwakarîka. Kûrî mûgongo jwerûkîra mîrungu yaaju jwîta kîrî mîrungu îngî kînya yëethîrwa tî mîrungu ya mma? Îndî antû baakwa nîu beerûkîrîte Mûrungu waao bathingata mîrungu îtî umithio. Ûrigara gwe îgûrû nîûntû bwa ûntû bûu ûteeteme nî kûmaka,” nîu ûûni MWATHANI kuuga. “Tontû antû baakwa nî bathithîtie mantû jaîrî jamathûûku mono; najo nî kûmbîrûkîra ni kîthima kîa rûûjî rwa mwoyo; na gûciînjîra ithima bikobokangi bitîûmba gûkara na rûûjî.” MWATHANI ariuga atîrî, “Nîka Israeli îrî nkombo? Nîka îrî nkombo ya gûciarîrwa nja ya muntû tontû anthû baayo bakwenda kûmîthiria? Ngatûnyi injanake nî iruumîte nîûntû bwaayo, ciaruma na kajû gakanene nacio ithûûkîtie nthîgûrû ya Israeli buru; ntûûra ciaayo ciatigwa irî maganjo jatîtûûri. Ningî kinya antû ba Memufisi na Tahapanehesi nî barîîkîtie gûkûrita thirû yaaku. Tî o buî bwingwa bwiretereete mantû jau, na njîra ya kwîrûkîra MWATHANI Mûrungu weenu, o rîrîa we atwîre abûtongeretie na njîra înjega? Nandî gwîta kweenu Misri kûnyua rûûjî rwa Naili, gûkaabûguna atîa? Kana nîatîa bûkaagunwa nî gwîta Asîria kunyua rûûjî rwa Eufurate? Ûthûûku bweenu nîbu bûkaabûkanûkia na gûtiga gwîtîkia Mûrungu kweenu nîku gûkaabûritana. Thûgaanieni bûmenye nî ûntû bûbûthûûku na bwa ûrûrû mono, baabuî kwîrûkîra MWATHANI Mûrungu weenu nîûntû buî bûtînkîraga, nîu ni MWATHANI Mûrungu Mweneinya ndauga.” MWATHANI ariuga atîrî, “Nîkwîthîrwa buî nî bwatigîre kûmbathîkîra o tene, gwe ûrauga, ‘Ntîgûtumîkîra!’ Îî, gwe ûringîrîte ûmaraya irîmeene bionthe na rungu rwa mîtî îriibîte yonthe. Buî ndaabwaandîre bûrî mîzabibû îmîthongi kuumania na mbeeû îrîa njega buru. Nîatîa îndî tontû bûgarûkîte bwacoka kwaa mîzabibû ya kîthaka? Kinya ûkathamba na sabuni kana ûgatumîra sabuni inyingî atîa, no nkoona rûko rwa meeyia jaaku, nîu ni MWATHANI Mûrungu kuuga. Ka-ûûmbîkia kûmbîîra, ‘Ntî na mûgiro, ntathingata mîrungu ya Baali?’ Tega mantû jarîa ûthithîrîtie mîguuruune; ûciûkîrwe nîjo. Ûkari ta nkamîîra nka îgûcwa ndûme. Ûkari ta ntigiri ya kîthaka îrîa îkaraga rwanda, rîrîa îrûngami îkîenda ndûme nûû ûûmba kûmîgiria îtîgeete? Ntigiri ndûme îrîa îkûmîenda kinya îtîkaithîînie nîûntû îkamîona îgiita rîaayo rîa kûrûngama rîakinya. Weerwa menya wîta mwanka iraatû bithira magûrû, naju mûmero jwaaku jûûmagara nî nyoonta. Gwe ûriuga, ‘Nî ûtheri gûnkaania nîûntû nî mpendeete mîrungu îngî na nîyo nkwenda kûthingata!’ O ta ûrîa mwamba eekagîrwa nthao agwatwa, nîu antû ba Israeli bageekîrithua nthao, amwe na anene baao, na atongeeria baao, na athînjîri-mûrungu baao, na iroria biaao. Tontû bo beeraga mûtî, ‘Nîgwe baaba,’ na bakeera iiga, ‘Nîgwe waanciarîre.’ Nîkwîthîrwa bo bambutatîrîte na batîntegaga na meetho îndî îgiita rîa thîîna, bakambîîra, ‘Njû itû ûtûteethie!’ Nandî rî, îrîkû mîrungu îîu yaaku îrîa withithîrîtie? Û-nandî nî îîje îgûteethie îgiiteene rîa thîîna. Nîkwîthîrwa gwe Juda o ûrîa ntûûra ciaaku ing'ana, nîu mîrungu yaaku îng'ana. Nîmbi îtûmîte bûciindana naani? Buî bwinthe nî bûregeete kûmbathîkîra, nîu ni MWATHANI kuuga. Nî ûtheri nkanûkîtie nchiarwa cieenu nîûntû bûu bûtaabateethia. Nchiû cieenu ciongwa nîcio ithirîtie iroria bieenu o ta ûrîa ngatûnyi îthiranagia. Buî rûrîîjo rwa Israeli, thikîîreeni rûteto rwa MWATHANI. Nîka nkarîte ta rwanda kîrî antû ba Israeli kana ta nthîgûrû ya muundu kîrî bo? Nîkî îndî antû baakwa bakuuga, ‘Ga tûkathithagia ûrîa tûkwenda, tûtîcoka kîrî we kaîrî?’ Mwarî karaiti oomba kûûrîrua nî into bia kwigemia nabio? Kana mûiki oorîrua nî nguû ciaawe cia mûranû? Antû baakwa bo bantiganîrîtie matukû jamaingî mma kinya jatîûmba gûtarîka. Gwe nî wiijî gûcwa anyaanya baaku na kinya aka barîa baaî nî ûbaritanaga mîîtîre yaaku. Nguû ciaaku irî na tharike ya nkîa îtî na maatia, antû ciîthîrwa îrî na tharike ya atunyani. Ûthithagia mantû jau jonthe, ûgacoka kuuga ‘Ntî na maatia; na nî mma mûthûûro jwaawe jûtîntûrîkîra.’ Atîrî, ngaakûgambithia nîûntû bwa kuuga ‘Ntîthithîtie wîyia.’ Nîkî tontû wendaga kûgarûra mîîtîre yaaku ûjû? Ûgeekîrithua nthao nî Misri, o ta ûrîa weekîrithîrue nthao nî Asîria. Îî, ûkauma gûntû kûu wînîkîte mûtwe nî nthao. Nîkwîthîrwa MWATHANI nî areganîte na barîa wîtîkîtie mono, na ningî mîgongo îîu îtîkûguna noo atîa.” “Muntû akëeja kwînga mwekûrû waawe nawe mwekûrû ûu akauma kîrî we akaa mûka wa muntû ûngî rî, mûkûrû waawe wa mbere oomba gûcokeera mûka ûu kaîrî? Ûntû bûu tîka bwîkîra nthîgûrû mûgiro buru? Gwe Israeli nî ûringîte maraya na anyaanya baaku babaingî; nooka ûkwenda gûcoka kîrî ni kaîrî? Ûu nîu MWATHANI akûûria. Ciûkia meetho ûraithîrie irîmeene îgûrû woone këethîra kûrî o ûtaamamwa naagwe. Gwe ûkaraga nthî rûteere rwa njîra weetereete anyaanya baaku, o ta Mûarabu ûrî rwanda. Gwe wîkîrîte nthîgûrû mûgiro na ûmaraya bwaaku bûbûûi. Tontû bûû, ngai nî îrigîîrîtue îtîkaure nayo ngai ya mûratho îtîreeja. Amwe na bûu mwonekere jwaaku nî jwa mûmaraya, nî ûregeete buru kwigua nthoni. Gwe nandî ûrîmbarîria ûkîmbîraga, ‘Baaba, ûtwîre ûmpendeete kuuma ndi mwana. Nîka gwe ûgaakara ûthûûri mwanka kenya ûkare waakanîri nî mûthûûro mwanka mûthia?’ Atîrî, Israeli ûu nîu uugîîte îndî gwe waacoka wathithia mantû jamathûûku o ûrîa ûkûûmba.” MWATHANI nî aambarîîrie matukûûne ja waathani bwa mûnene Josia arambûûria atîrî, “Israeli nî mûka ûtîgwîtîkîka. Ûkwona ûrîa Israeli aathithîtie? We amamîte tûrîmeene tunthe na rungu rwa mîtî îriibîte yonthe akîringa maraya. Nyuma ya kûthithia mantû jau jonthe ndaaugaga agaacoka kîrî ni! Îndî we ataacokere. Kinya mwagi-nthoni tawe, mwarî wa ng'ina Juda nî oonere mantû jau. Juda nî oonere nkîînga Israeli na nkîmwaa barûga ya kûmwînga nîûntû bwa ûmaramari bwaawe bunthe. Îndî bûu bûtaatûma mwarî wa ng'ina ûu ûtîmwîtîkua Juda akîra. Nooka kinya we eetîre na mbere kûringa maraya. Ningî rî, nîûntû we atoonaga ûmaramari bwaawe ta bûrî ûntû bûbûnene, nî eetîre na mbere gwîkîra nthîgûrû mûgiro na kûringa maraya na njîra ya kûthaathayia maiga na mîtî. Ningî kûnarî ûu mwarî wa ng'ina ûu ûtîmwîtîkua Juda aathithîrie ta ka ancokeera, îndî ataancokeera na nkoro yaawe yonthe, nîu MWATHANI akuuga.” MWATHANI nî aambîrîre atîrî, “Nî kaaba Israeli îtîkûnthaathayia nkûrûki ya Juda îtîgwîtîkîka. Nthiî ûtûmîîrie nteto iji rûteereene rwa bwa ûrîo uuge atîrî, Gwe Israeli ûntiganîrîtie, ncokeera, nîu MWATHANI akuuga. Ni ntîkûthûûrîîra, nîûntû ndî wa kîaao, nîu MWATHANI akuuga. Ni ntîîka mûthûûro mwanka kenya na kenya. Bunka akî îtîkîîria mathûûkia jaaku, atî nî ûregeete kwathîkîra MWATHANI Mûrungu waaku, na atî nî ûthaathaîrîtie mîrungu îngî, rungu rwa mîtî îrîa îriibîte yonthe, na atî nî ûregeete kwathîkîra kajû gaakwa nîu MWATHANI akuuga. Buî aana ndemi, cokeeni kîrî ni nîu MWATHANI akuuga. Nîkwîthîrwa ni nî ni Mwathi weenu. Naani nkaarita o ntûûra muntû ûmwe, na ndite o mwîrîga antû baîrî, mbwikie Zaiûni. “Naani nkaabûnenkera arîîthi barîa bakaathithagia wendi bwaakwa, ningî babûrerage na kîrîra na ûûme. Rîrîa bûkäthegea bwingîe nthîgûrûûne îgiita rîu rîkeeja antû batîtua kuugaga, ‘Îthandûkû rîa kîrîkanîro kîa MWATHANI,’ nîu MWATHANI akuuga. Ningî batîkororîthûgaanîria, kana barîririkana, kana boona ta ka bataûkîri nî gîntû. Nîkwîthîrwa Îthandûkû rîtîkorothithua kaîrî. Îgiita rîu Jerusalemu îgeetagwa rûriga rwa MWATHANI. Nayo mîgongo yonthe îkoothûranaga ku, îgeeta kîrî MWATHANI Jerusalemu. Ningî antû batîkoomia nkoro bathingata mairîrîîria jaao jamaaî kaîrî. Matukûûne jau antû ba Juda bakagwatana na antû ba Israeli, nabo baume nthîgûrû îîu îrî rûteere rwa bwa ûrîo, bacoke nthîgûrû îrîa ndaeere biûjûjû biaao yaa rûgai rwaao.” MWATHANI ariuga atîrî, “Ûûni ndaugaga, ndeenda gûkûjûkia ta mwana waakwa, ngakwaa nthîgûrû înthongi, nayo nî ngwato înjega nkûrûki ya nthî cia mîgongo yonthe. Ningî ndaugaga ûkaambîta baaba na ûtîgarûka ûntiganîria. Nî mma o ta ûrîa mûka ûtî mwîtîkua atigaga mûkûrû waawe, nîu buî antû ba Israeli bûtigîte kwaa eetîkua kîrî ni, nîu ni MWATHANI kuuga. Kajû nî gakwigîîgua irîmeene, nako nî ga antû ba Israeli bagîkaya nîûntû mîîtîre yaao nî îmîthûûku na nî boorîrîtue nî MWATHANI Mûrungu waao. Buî aana ndemi, cokeeni kîrî ni, naani nkabûrekera îrema rîeenu.” Naabuî bûramûcokeria atîrî, “Tûkwîja kîrî gwe; nîûntû nîgwe MWATHANI Mûrungu weetû. Nî mma kûrîa tûreetaga irîmeene kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano tûtîrateethekaga. Wonokio bwa Israeli nî mma nî kîrî MWATHANI Mûrungu weetû bûrî. “Kuuma wîthî bweetû mîrungu îîu ya mîng'uanano îreetaga nthao nî îtûthirîrîtie rûmaatho rwa biûjûjû bieetû, rwa mbûri, na ng'ondu, na ng'ombe, na aarî beetû na nthaka cieetû. Ga tûûjûrwe nî nthao, ga tûrîîwe nî nthoni. Nîkwîthîrwa nî twîîrîtie MWATHANI Mûrungu weetû, tuî na biûjûjû bieetû kuuma tûrî babeethî mwanka naarua tûrî. Tuî tûtîathîkîrîte kajû ka MWATHANI Mûrungu weetû.” MWATHANI ariuga atîrî, “Bûkëeja kwîthîrwa nî bûkwenda gûcoka kîrî ni buî Aisraeli, cokeeni kîrî ni. Ningî bwebia mîrungu ya mîng'uanano îrîa nthwîre, ndaatiga kûmîona, rîu bûtîta njîra kaîrî. Ningî bûkoombaga gûciîtagia na mma, na waagîru bûkiugaga, ‘O ta ûrîa MWATHANI arî mwoyo!’ Nayo mîgongo îngî îkaatharimîkaga nîûntû bwaakwa. Nayo îgaankumagia.” Nîkwîthîrwa MWATHANI arîîra antû ba Juda na atûûri ba Jerusalemu atîrî, “Rîmeni miuunda yeenu îrîa îtîrîmi na bûkándeni miigueene. Rutaano nî rwano rwa kîrîkanîro gîaakwa naabuî; nîûntû bûu ririkaneni kûûjûragia kîrîkanîro kîu. Thithagieni ûu buî antû ba Juda na atûûri ba Jerusalemu, bûtîkëeje gûtûrîkîrwa nî mûthûûro jwaakwa ta mwanki, jûîîthia jûtîkwona wa kûjworia nîûntû bwa ûthûûku bwa mathithio jeenu.” Tûmîîrieni Juda na Jerusalemu buuge atîrî, “Ringeni tarumbeta nthîgûrû kunthe bûtûmîîrie na kajû buuge, ‘Ûthûraneeni twîte ntûûreene irîa mbirigîre!’ Ûkîîrieni bendera îrî rwano yeerekerete Jerusalemu! Matûkeeni bûgaciithe na bûkäthaa. Nîkwîthîrwa nî ndeeteete ûthûûku na winyangia bûbûnene kuuma bwa ûrîo. Ngatûnyi nî yuumîte kîmamoone kîaayo, mwînyangia wa mîgongo nî aumagarîte nawe aumîte arîa akaraga, nîkenda athûûkangia nthîgûrû yeenu. Nacio ntûûra cieenu igatuîka maganjo jatîtûûri nî antû. Tontû bûû, îkîreeni mathango, bûrîre na bwithikîîre, nîkwîthîrwa mûthûûro jwa MWATHANI nî jûmûnene na jûtîtiganîte naatuî.” MWATHANI nî augîre atîrî, “Ntukû îîu yakinya anene na atongeeria bakaathirîrwa nî ûchamba. Athînjîri-Mûrungu bakaarigara nabio iroria bikare bing'ethetie nî kûrigara.” Rîu naani ndîrauga, “Ai, MWATHANI Mûrungu, ûkwagia antû baba ba Jerusalemu buru. Ûraugîîte gûkeethîrwa kûrî na thîîrî, îndî nîka bengeeretie kûthirua na rûchiû.” Ningî îgiita nî rîîjîte, rîrîa antû baba ba Jerusalemu bakeerwa, “Kûrî ruuo rwa mwanki ruumîte irîmeene birîa bitî mîtî bia rwanda, rwîjîte kîrî antû baakwa. Naru rûtîîjîte nîkenda rûtumîrwa kwera into îtîîrine kana nîkenda rûbitheria, îndî ndwîrîte rwîje rûneenei mono. Nandî nî ni nkuuga bagaakanûkua. Atîrî, mûnthû agakwînamîîra eeje ta matu, nacio ngaarî ciaawe cia ndwaa ikwîjîîre ta kîbubani. Mbarathi ciaawe ikethagîrwa irî mpwîî nkûrûki ya ndiiû. Wûi naanû, tûkûthira! Itû antû ba Jerusalemu thambieni nkoro cieenu ûthûûku nîkenda bwonokua. Nî mwanka rî bûgakara bûkîthûgaanagia mantû jamaaî? Kûrî kajû gagûtûmîîria kaumîte Dani gakîîranaga nteto itî injega kuuma irîmeene bia Efuraimu. Atîrî, mîgongo nî îmenyithue, nayo Jerusalemu îîrwe: Amaitha baumîte nthîgûrû ya kûraaja, nabo bakaithûkîra ntûûra cia Juda. Nabo bakathiûrûkîra Jerusalemu ta akaria bakarîtie muunda, nîûntû nî îregeete kûmbathîkîra, nîu MWATHANI akuuga. Nî mîîtîre yaaku na mathithio jaaku bikûretereete mantû jaja. Îîu nîyo mîthangîko yaaku îrî na ûrûrû mono, nayo nî îkûmuntîte nkoro.” Wûi rwakaî, ndî na rwakaî! Nkûgirîka buru nî ûrûrû! Wûî ûrûrû nkoroone yaakwa. Nkoro nî îgûmpûûra mono ndeene. Naani ntîûmba gûkira tontû nîndîkîîtie kwigua kajû ka ngoji cia ndwaa. Ûthûûku bûthingatanîte na ûthûûku bûngî nthîgûrû yonthe yathirua buru. O ntûti tûgaanda twaakwa twathirua nacio nanga ciaakwa ciatambûrangwa tûchunchî. Nî mwanka rî ngakara nkîonaga rwano rwa ndwaa, nkare nkiigagua ngoji cia ndwaa? MWATHANI ariuga, “Antû baakwa nî biaa, bo batîmbijî. Nî aana mpaku, batî ûûme. Bo baijî akî kûthithia ûthûûku îndî batîmenyaga kûthithia wega.” Ndaaraithîîria nthîgûrû, yaarî întheri na îtarî mwonekere, ndaaraithîîria îgûrû, gûtî weerû bwaarî ku. Ndaikia meetho irîmeene rî, ndoona bikiinaina, natu tûrîma tûkîenyeenya kuuma rûteere rûmwe gwîta rûngî. Keke, ndaaraithîîria, gûtî muntû nkwona! Ningî kinya nyoni cia îgûrû ciaarî ikûmatûka. Ndaategeera rî, nthîgûrû îrîa îraanori îtuîkîte rwanda, na ntûûra ciaayo ciaaethua maganjo mbere ya MWATHANI, nîûntû bwa mûthûûro jwaawe jûmûnene. MWATHANI ariuga ûjû, “Nthîgûrû yonthe îkeenyangua, îndî ntîmîthiria buru. Tontû bûû, nthîgûrû îkaithikîîra, na kinya îgûrû rîkaithikîîra rîgîe muundu. Tontû bûû, jau ndauga nîjo nkwenda, na ntîugûka kana ntigana najo. Antû ba ntûûra cionthe nabo bakaamatûka baigua gîtuma kîa eetithia mbarathi na kîa arathi na mîgwî. Nabo antû bakamatûka beete ithakeene, bangî baitie ndwareene cia maiga. Nacio ntûûra cionthe igaatigwa irî intheri, itî na muntû noo ûmwe. Gwe Jerusalemu ûkûthira, nîatîa ûkaathithia? Kinya weekira nguû intuune, na kinya waigemia na thaabu, na waagemia meetho na rangi, waigemia ûtheri nîûntû anyaanya baaku nîka bagakûmeneeria bakîendaga gûkûrita mwoyo. Nî mbigîtue kajû gakarî ta ka mûka ûkwaruunya, gûkaya gwaako gûkarî ta kwa mûka ûkûewa kaana rîa mbere. Nako nî kajû ka Jerusalemu îciûmîtie gwikia mîrukî, îtaambûrûkîtie njara îkiugaga, ‘Wûi nkûthira! Ndî akuî kûgirîkîra mbere ya barîa bakûmbûraga.’” Îtaîtanieni na tûjîra twa Jerusalemu, nandî bûcionere bwingwa nîkenda bûmenya, bûcwee kunthe kûrîa antû bakaraga, bwoone këethîra bûkoona muntû noo ûmwe ûrîa ûthithagia mantû ja îota kana ûcwaga mma. Bwamwona, nkaamîrekera. Kinya këethîra antû baciîtagia bakiugaga “Tontû bwa ûrîa MWATHANI arî mwoyo.” Mûciîtio jwaao nî jwa ûrongo. Anga gwe MWATHANI tî ûûma weendaga kwona kîrî antû baaku? Gwe nî ûbaûrîte, nabo batiigue ûrûrû. Gwe nî ûbaunangîte nabo batîcoke ûûmeene. Îndî bo boomagarîte ta iiga, baarega kwirira buru. Naani ndîrathûgaania, “Antû baba nî nkîa itî na ûûme, nîkwîthîrwa batiijî njîra cia MWATHANI, kana bamenya Waatho bwa Mûrungu waao. Rîu ndauga ka mbîte kîrî atongeeria mbaarîrie, nîkwîthîrwa nî baijî njîra ya MWATHANI na nî baijî Waatho bwa Mûrungu waao.” Îndî bonthe bakari ûmwe, nî baunîte Waatho bwa Mûrungu, na baarega kûmwathîkîra. Tontû bûû, ngatûnyi ikauma mwitûûne iboorage, nacio nkarî ciume rwanda îbathirie buru. Nkarî îkarîte îtegeete ntûûra ciaao cietereete muntû ûrîa ûkaumagara ku imûtambûrange tûchunchî tûchunchî. Tontû meeyia jaao nî jamaingî na nî batigîte Mûrungu waao. Nîatîa mpûûmba kûbûrekera, o rîrîa aana beenu bantiganîrîtie bathaathayia mîrungu ya ûrongo? Rîrîa ndaabamathîre baanyira buru baambîrîîrie kûmaramara bûgîîtanagia na nyomba cia maraya. Bakari ta mbarathi ndûme ireri bwega îkwenda nka, antû bonthe nîka bakwirîrîria eekûrû ba atûûri baao. Nîka ni nkarega kûbakanûkîria mantû jaja? Nîu MWATHANI akûûria. Nîka nkarega kwirîîria kîrî mûgongo ta jûjû? Îtanieni na mpari ciaao cia mîzabibû bûmîînyangie îndî bûkaamîthiria buru bûcae mpang'i ciaayo nîûntû tî cia MWATHANI. Antû ba Israeli na antû ba Juda nî bakarîte batî eetîkua kîrî ni buru, nîu MWATHANI akuuga. Antû ba Israeli baciaîtie mantûûne jegiî MWATHANI, baciîra atîrî, “Gûtî u agaatûthithia, na gûtî ûthûûku bûgatwîjîîra, ningî tûtîkorona ndwaa kana mpara. Iroria bieete bia gûtûringagîra gîtuma akî, na rûteto rwa MWATHANI rûtî ndeene yaao.” Mantû jau bakuuga nîjo jongwa bakaathithîrua! Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu Mweneinya ariuga ûjû, “Nîkwîthîrwa antû ba Israeli nî buuîtie mantû jau, ûûni ngatûma nteto ciaakwa ciee mwanki kanyueene gaaku, nabo antû bau batuîke nkû cia kwîîthua nî mwanki jûu. Atîrî, buî antû ba Israeli, ngatûma bwithûkîrwe nî mûgongo jwa kuuma kûraaja, nîu MWATHANI akuuga. Naju nî mûgongo jûtwîre o kuuma tene, jûrîa buî bûtiijî rûthiomi rwaao kana bûmenya ûrîa antû baajû bakuuga. Thigaaki ciaao nî ta mbîrîra itîkunîki, nabo antû baaju bonthe nî nchamba. Nabo bakarîa maketha jeenu na irio bieenu bathirie. Bakooraga nthaka cieenu na aarî beenu, barîe ndîîthia cieenu cia mbûri na ng'ondu, na ng'ombe, ningî bathirie mîzabibû yeenu na mîkûû yeenu. Kinya ntûûra cieenu irîa bwirigîrîte bwarikia bakaithiria. “Ningî kinya îgiita rîu ntîbûthiria buru, nîu MWATHANI akuuga. Antû beenu rîrîa bakaabûûria, ‘Nîkî tontû MWATHANI Mûrungu weetû atûthithîrîtie mantû jaja jonthe?’ Bûbeere atîrî, ‘O ta ûrîa bûtigîte MWATHANI bwathaathayia mîrungu mîgeni nthîgûrûûne yeenu, nîo u bûgaatumîkîra antû ba kûngî nthîgûrûûne îtî yeenu.’” Tûmîîria mantû jaja kîrî antû ba Israeli na Juda, ûbeere atîrî, “Thikîîreeni mantû jaja buî biaa, antû batîthûgaanagia, buî bûrî meetho na bûtîonaga na bûrî na matû na bûtiigagua. Nîkî tontû bûtînkîraga? Nîkî tontû bûtîteetemaga bwambona? Nîu MWATHANI akûûria. Nî ni ndeekîre mûthanga jûrî mwanka jwa îria, naju mwanka jûu nî jwa gûtûûra, jûrîa îria rîtîkûrûkaga, mîgombe yarîo îtîûmba kûjuuna, kinya yaumbuthûka îkîringanaga, îtîûmba kuunîkara. Nabo antû baba barî nkoro injûmo cia îrema, bo bagarûkîte baantiganîria. Ningî bo batiugaga nkoroone ciaao, ‘tûkîreni MWATHANI Mûrungu weetû, we weejanaga ngai îgiita rîaayo rîa mûratho na rîa ûthima, ningî we ûtûmaga tûketha îgiita rîa maketha.’ Nî meeyia jeenu jatûmîte mantû jau jonthe jaûra, na nîjo jatûmîte bûtîkoone wega. Nîkwîthîrwa antû babaaî barî gatîgatîîne ka antû baakwa; bakaraga baiciithîte ta antû bakûgwatia nyoni. Nabo bakûmaga mîtego bakagwatia antû. O ta ûrîa gîkuîki kîûjûraga nyoni nîu nyomba cia bau baaî ciûjûrîte waayia. Tontû bûû, baneneete, baa itonga, banora bagîta maguta. Bo batiijî mwanka jwa kûthithia mantû jamathûûku. Batîtujagîra aana barîa batî na aciari magamba na îota na ningî batîtetagîîra barîa barî na ûbatu. Nîka nkarega kûbakanûkîa nîûntû bwa mantû jau? Nîu MWATHANI akûûria. Nîka nkarega kwirîîria kîrî mûgongo ta jûjû?” Kûrî ûntû bwa kûrîgaria, bûbûthûûku mono bûkarîkîte nthîgûrûûne îîjî: Iroria biroragia mantû jatî ja mma, nabo athînjîri-Mûrungu baathanaga ûrîa bakwenda. Nabo antû baakwa nîu beendaga. Îndî buî rî, nîatîa bûkaathithia mûthiro jwakinya? Buî antû ba Benjamini matûkeeni bûgaciithe, buume Jerusalemu buru. Ringeni tarumbeta kûu Tekoa, na bûgwatie inyinga bia kwonania ûgwati kûu Bethihazikeremu. Nîkwîthîrwa ûthûûku na wînyangia nî buumîte bwa ûrîo. Nkaathiria ntûûra ya Zaiûni kinya këethîra nî înthongi na ya ûkiri. Arîîthi, barî na mbûri na ng'ondu ciaao, bakaithûkîra Jerusalemu, baambe maema jaao kûmîthiûrûkîra, barîîthie o muntû antû arîa arî. Nabo bariuga, “Ithuranîreni tûrwee na Jerusalemu Umagareni tûbaithûkîre thaa thita. Îî, tûkûûra, nîûntû ntukû gaîkûthîra, nîkwîthîrwa riûa rîrî akuî kûthwaa. Ûkîîreeni tûmiithûkîre na ûtukû tûthirie ikaro bia anene baayo.” Nîkwîthîrwa MWATHANI Mweneinya ariuga ûjû: “Rekeeni mîtî ya Jerusalemu bûûmbe mîkûmbû ya gûtumîra ndweene kûmîthiûrûkîra. Ntûûra îîu no mwanka îthirue nîûntû gûtî bûngî îtwîrie tiga kwinyîrania. O ta ûrîa kîthima gîkaraga gîkîritaga rûûjî nîo u Jerusalemu îkaraga îkîritaga ûthûûku bûbwerû. Ndeene yaayo kuumaga tûjû twa ndwaa na twa wînyangia. Mbîthagîrwa ndî na mûrimo na ngûma magiita jonthe. Imenyeere gwe Jerusalemu ntîkeeje gûgûteejanîria, ûtuîka nthîgûrû îtîtûûri nî muntû.” MWATHANI Mweneinya ariuga ûjû: “Ketha matigari ja Israeli o ta ûrîa mûzabibû jûkethagwa, ûtambûrûkie njara ûkethe mpang'i kaîrî o ta ûrîa mûkethi nzabibû athithagia.” Nûû nandî nkwarîria nîkenda aabagondokera, nabo baigua? Atîrî, matû jaao nî jaingi, batîûmba kwigua. Rûteto rwa MWATHANI kîrî bo, nî gîntû gîa kûmeneerua, na batîrwendaga. Mûthûûro jwa MWATHANI nî jûmbûjûrîte na nî noogeete gûkara naju. “Jûtûrîkîrie kîrî aana njîreene, na kinya biûthûranoone bia antû babeethî. Ningî mûkûrû na mwekûrû waawe bagaakindwa nîju, na kinya barîa bakûrîte mma baatindira. Nyomba ciaao ikaanenkanîrwa kîrî antû bangî, o amwe na miuunda yaao na aka baao. Nîkwîthîrwa ngaakanûkia atûûri ba nthî îîjî,” nîu MWATHANI akuuga. “Tontû bo bonthe kuuma ûrîa mûnini gwata ûrîa mûnene, nî babakoroku mantûûne jegiî waayia. Ningî kuuma kîroria gwata mûthînjîri-Mûrungu bonthe nî arongo. Bo no kuua bakuua antû baakwa ironda, bakîbeeraga ‘Kûrî na thîîrî, kûrî na thîîrî!’ O rîrîa gûtî thîîrî îrî o. Kûrîîndî baaigagua nthao rîrîa baathithagia mantû jamathûûku? Arî bo! Bataaigagua nthao. Kinya moothiû jaao jataatuka nîûntû bwa meeyia jaao. Tontû bûû, bakagwa nthî o ta barîa barîîkîtie kûgwa. Rîrîa nkaabakanûkia, bakoombwa buru.” Nîu MWATHANI akuuga. MWATHANI nî eerîre antû baawe ûjû: “Rûngameni macemanîrio ja njîra, bûraithîrie, bûûrithîrie njîra îrîa ya mbere, naabuî bûmîthingate, nîkenda bwona kînogoko.” Îndî bo barauga, “Tûtîthingata njîra îîu.” Ndaabûnenkeere akaria, ndîrabeera, “Thikagîîreni kajû ka tarumbeta.” Îndî nabo barauga, “Tûtîthikîîra.” Tontû bûû, nthikîîreeni buî mîgongo, naabuî biûthûrano bwigue ûrîa nkaathithîria antû baakwa. Igueni buî antû ba nthîgûrû, atîrî, nî ndeetereete antû baba ûthûûku nîûntû nî maciara ja njîra ciaao, nîûntû batîtindanîrîte na nteto ciaakwa, nabu Waatho bwaakwa nî babûregeete. Ubaani îrîa ndeetagîrwa kuuma Sheba nî yaakî? Kana macoco jarîa jaumaga nthîgûrû cia kûraaja nî jaakî? Igongwana bieenu bia gwakîîria bitîngwîragia, na ntîbiîtîkîîria. Tontû bûû, MWATHANI ariuga ûjû: “Atîrî, ngeekîîra antû baba itinkî birîa bikaabagiitaragia. Aciari na aana baao, atûûri baao na acoore baao bakaathirua.” MWATHANI ariuga ûjû, “Atîrî, antû nî baumîte nthîgûrû ya bwa ûrîo, mûgongo jûmûnene nî jûûkaûkîte juumîte kûraaaja mîthia ya nthîgûrû. Nabo bagwete moota na mîthîrî, na nî antû babaî batî kîaao, barîkinya nthî îkaruruma ta mîgombe ya îria. Beetithîtie mbarathi, baibangîte nîûntû bwa ndwaa beejîte kûrwaa naagwe Jerusalemu.” Tuî nî twigîîtue mantû jau, naatuî njara cieetû nî igoogoi buru nîûntû bwa kwaga ûgîîte. Nî tûgwati nî ûrûrû ta ûrûrû bwa mûka akîewa mwana. Menya buumagara bwîta bûûrîîne kana bwîtaîta njîreene nîûntû mûnthû arî na rûchiû na nteere cionthe kûrî na maitha. Buî antû ba Jerusalemu îkîreni ithango, bwitugutie mûjuune. Ithikîîreeni ta muntû ûkûrîrîra mûtaana waawe wa mûûmwe, bûgie na kîrîro gîkînene. Nîkwîthîrwa o ntûti mwînyangia agaakwîjîîra. “Jeremia, kîrî antû baakwa nkweethetie mûcûnkûûni wa chuuma, nîkenda ûcûnkûûnaga mîîtîre yaao ûmîmenya. Antû baakwa bonthe nî ndemi injûmo nkoro, bo beetaga bakîaragia ûrongo, na bakari ta îturutia na chuuma, birîa birootaga, na bonthe barî mathithio jamathûûku mono. Nkunîi îîkîrîîtwe mwanki jûmwingî îndî chuuma îtîgûkeruka, chuuma îrîa ntheru buru îtigwa. Antû barîa baaî batîkûthira. Bo nî ta macuunko ja fetha jarîa jateejagwa, nîkwîthîrwa MWATHANI nî abaregeete.” MWATHANI nî aarîîrie Jeremia aramwîra atîrî, “Rûngama mpingîroone ya nyomba ya MWATHANI ûtûmîîrie mantû jaja ûûge, ‘Thikîîreeni rûteto rwa MWATHANI buî bwinthe antû ba Juda barîa bûkûrûkaga na mpingîro iji bwîjîte kûthaathayia MWATHANI.’” MWATHANI Mûrungu Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû, “Thondekeni mîîtîre yeenu na mathithio jeenu naani rîu nkaareka bûtûûre gûntû gûkû. Tigeeni gûciayia na nteto itî cia mma bûkiugaga, ‘Gîkî nî kîûrû kîa MWATHANI, gîkî nî kîûrû kîa MWATHANI, gîkî nî kîûrû kîa MWATHANI!’ Nîkwîthîrwa bwaathondeka mîîtîre yeenu bwega na mathithio jeenu, bwathithanîria mantû ja îota muntû na mûtûûri waawe; na bwethîrwa bûtîinyîîria ageni, na aana barîa batî na aciari kana ntigwa; ningî bwethîrwa bûtîîtûûra tharike ya antû batîîtie gûntû gûkû, kana bûthingatana na mîrungu îngî îbûthûûkia; rîu nkaareka bûtûûre gûntû gûkû, nthîgûrûûne îrîa karaaja ndaaere biûjûjû bieenu yaa yaao mwanka kenya. “Atîrî, bwîtîkîtie nteto cia waayia na gûtî u ikaabûguna. Nîka bûkaiyaga, na bûkooragana, na bûkathûngîîra, na gûciîtagia na ûrongo, na kwîîthagîria Baali ubaani, na kûthingataga mîrungu îngî îrîa bûtiijî, îndî rîu bûkeeja kûrûngama mbere yaakwa nyomba îîjî îgwetanagîrua na riîtwa rîaakwa bûkaugaga, ‘Tuî nî twonoketue,’ îndî bûgeeta na mbere kûthithia mantû jau jonthe jamathûûku. Nîka nyomba îîjî îgwetanagîrua na riîtwa rîaakwa îtuîkîte gîciitho gîa atuunyani meethoone jeenu? Atîrî, ûûni ningwa nî mboneete mantû jau,” nîu MWATHANI akuuga. Nandî îteeni Shilo kûrîa nyomba îrîa ndaathathaîrua kîambîrîriene yaarî, bûcionere ûrîa ndaathithîîrie antû au nîûntû bwa ûthûûku bwa antû baakwa Israeli. Nîkwîthîrwa buî nî bûthithîtie mantû jaja jonthe, kînya këethîra ni nkarîte nkîbwaragîria magiita jonthe, buî nî bûregeete kûnthikîîra, na ndaabwîta bûkarega gûncokeria, nîu MWATHANI akuuga. Tontû bûû, nkaathithîria nyomba îîjî îgwetanagîrua na riîtwa rîaakwa, îrîa buî bwîtîkîtie, na gûntû gûkû ndaaere biûjûjû bieenu amwe naabuî, o ta ûrîa ndaathithîîrie Shilo. Ningî nkaabûta buume meethoone jaakwa o ta ûrîa ndaateere antû ba ndûgû cieenu bonthe, tabo nchiarwa cia Efuraimu. MWATHANI arambîîra atîrî, “Îndî gwe Jeremia menya ûrombera antû baba. Ûkaabarîrîra, kana ûbarombera, kana ûbeerencanîîra kîrî ni, nîûntû ntîkûthikîîra. Ka ûtîkwona ûrîa baakûthithia ntûûreene cia Juda na njîreene cia Jerusalemu? Aana bariuna nkû, beethe bagaakia mwanki, aka nabo bagakima mûtu, nîkenda barugîra mûrungu jwa mûka jwa îgûrû mîgaate. Ningî barîritîra mîrungu îngî igongwana bia gwîtûûrîria nîkenda banthûûria.” MWATHANI ariuga ûjû, “Bûriuga nî ni bakûthûûria? Anga tî bo bongwa bagûciangaratania na bakaithaithia.” Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû, “Atîrî, ngatûrîkîria antû ba gûntû gûkû mûthûûro jwaakwa jûmûnene, na nyomoo, na mîtî, na imera bia nthîgûrû. Nabio bikaaya na mwanki jûtîorua.” MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ariuga atîrî, “Ringanîreni igongwana birîa bûnditagîra bia gwakîîria, na igongwana bingî bieenu, bûbirîe bionthe. Nîkwîthîrwa rîrîa ndaaritîre biûjûjû bieenu nthîgûrû ya Misri, ntaabiîrîre binditagîre igongwana bia gwakîîria kana igongwana bia mûthemba jûngî. Nî ndaabiîrîre rîaathana rîrî atî, ‘Bwathîkagîre kajû gaakwa naani nkaa Mûrungu weenu, naabuî bûkaa antû baakwa. Ningî îtageeni na njîra îrîa yonthe nkaabwîrîra, nîkenda mantû jeenu jaa jameega.’ Îndî bo bataathîkîîre kana noo bathikîîra. Tontû bwa ûûmo bwa nkoro ciaao, nî baathingatîre mathûgaanio jaao bongwa na mairîrîîria jamaaî ja nkoro ciaao, baracoka na nyuma antû a gwîta na mbere. Kuuma ntukû îrîa biûjûjû bieenu biaumîre nthîgûrûûne ya Misri mwanka naarua îîjî, nkarîte magiita jonthe nkîbitûmagîra nthûûmba ciaakwa iroria o ntukû o ntukû. Îndî amwe na jau bitaanthikîîra, kana bimbigua, îndî nîka biomîrie mîtwe, birathithia mantû jamathûûku nkûrûki ya biûjûjû biaao. Tontû bûû, kinya wabeera mantû jau jonthe, batîkûthikîîra. Ûkaabeeta îndî batîgûcokeria. Naagwe ûbeere ûjû, ‘Jûjû nîju mûgongo jûrîa jûregeete kûthikîîra kajû ka MWATHANI Mûrungu waao. Ningî nî jûregeete kwathîka. Ûûma nî bûûrîte buru, bûtîonora tûnyueene twa antû ba mûgongo jûu.’” MWATHANI ariuga atîrî, “Enjeni mîtuundu bûmîte, bwitie irîmeene bitî mîtî bwirîrîre, nîûntû MWATHANI nî aregeete na atiganîria nthukî îîjî îmûthûûrîtie. Nîkwîthîrwa antû ba Juda bathithîtie ûthûûku meethoone jaakwa, nîu MWATHANI akuuga. Nî beekîte mîrungu yaao ya mîng'uanano nyomba îrîa îgwetanagîrua na riîtwa rîaakwa baamîîkîra mûgiro. Ningî nî baakîte kîritîro gîtûmbîîne antû-arîa-kûritagîrwa-igongwana gwîtagwa Tofethi kîguuruune kîa Hinomu, nîkenda baritaga aana baao barî igongwana bia gwakîîria. Ûûni ntaabeera bathithie mantû ta jau kana kinya njathûgaanîria. Tontû bûû, îgiita nî rîîjîte rîrîa antû au gûgaatiga gwîtagwa Tofethi, kana Kîguuru kîa Hinomu, gûtue gwîtagwa Kîguuru gîa kîthînjîro, nîu MWATHANI akuuga. Nîkwîthîrwa bakaathika akuû au Tofethi nîûntû gûntû kûngî kunthe gûkeethîrwa kûûjûri. Nabio biimba bia antû baba bikaa irio bia nyoni îrîa îburûkagîra îgûrû na bia nyamû cia kîthaka, na gûtî muntû ûgaaciînga. Naani ngaakiria kajû ga nkerû ntûûreene cia Juda na njîreene cia Jerusalemu. Ningî nthirie kajû ga kûgwîrîrua mûjûkania na mûjûkua kuuma kîrî bo, nîkwîthîrwa nthîgûrû îgaatuîka rwanda.” MWATHANI ariuga atîrî, “Îgiita rîu, marûitû ja anene ba Juda na ja atongeeria ba Juda, na ja athînjîri-Mûrungu, na ja iroria, na ja atûûri ba Jerusalemu jakathikûrwa mbîrîreene ciaao. Najo jageekwa au mbere ya riûa, na mweri, na njûûrî yonthe ya îgûrû, birîa bo beendere mono na baabitumîkîra, na baabithingata na baabithaathayia. Najo jatîûthûranua, kana jathikwa. Jagakara ta matî îgûrû rîa nthîgûrû. Nabo bonthe barîa bagaatigara ba mûgongo jûjû mûthûûku, o gûntû kunthe kûrîa nkeethîrwa mbanyaganîtie, nî gîkuû bakeenda antû a mwoyo, nîu MWATHANI Mweneinya akuuga.” MWATHANI nî aambîrîre mbîre antû ba Israeli atîrî, “Ka-muntû akagwa atîûkagîîra kaîrî? Ka-muntû agata njîra atîmîcwaga kaîrî? Nîkî îndî ûntû antû baba bakaraga magiita jonthe bagîcokaga na nyuma? Bakaraga barûmatîte waayia na batîbûtigaga. Mbathikîîrîte bwega îndî batîaragia ûrîa kwagîrîte, gûtî muntû wiriraga meeyia jaawe aciûria, ‘Nîatîa ûjû ndaathithia?’ O muntû agwataga njîra yaawe ta mbarathi îmatûkîte îîtîte ndweene. Kinya namîtoori cia îgûrû nî imenyaga magiita jaacio jarîa icokaga. Nkûngûthikû, na mûgûrû, na mpung'au nî ciijî rîrîa ithaamaga. Îndî antû baakwa batiijî mawaatho ja MWATHANI. Nîatîa bûkuuga, ‘Tûrî baboome, ningî tûrî na Waatho bwa MWATHANI’ Anga tî aandîki aayia bagarûrîte Waatho bwatuîka bwa ûrongo. Barîa boome bagaacokerwa nî nthao. Bakaangaratana na batawe. Atîrî, baregeete rûteto rwa MWATHANI nî ûûme bûrîkû barî nabu? Tontû bûû, nkaanenkanîra aka baao kîrî antû bangî na nenkanîre miuunda yaao kîrî maitha, nîkwîthîrwa bo kuuma barîa aniini mwanka barîa anene, banyontereete kwona into na njîra îtî ya mma. Kuuma kîroria mwanka mûthînjîri-Mûrungu bonthe bathithagia mantû ja waayia. Bo no kuua bakuua antû baakwa ironda bakîbeeraga, ‘Kûrî na thîîrî, kûrî na thîîrî!’ O rîrîa gûtî thîîrî îrî o. Kûrî rîo baaigagua nthao rîrîa baathithagia mantû jamathûûku? Arî bo! Bataaigagua nthao. Kinya moothiû jaao jataatuka nîûntû bwa meeyia jaao. Tontû bûû, bûkagwa nthî o ta barîa barîîkîtie kûgwa. Rîrîa nkaabakanûkia bakoombwa buru, nîu MWATHANI akuuga. Naani nkaabathiria buru, nîu MWATHANI akuuga. Gûtî nzabibû igaatigara mîzabibûûne, kana nkûû cionora mîkûûne, na kinya mabûûra jakanyaara nkaabareetera antû ba kûbakinyanga. Nîatîa twakara nthî ki? Tûûthûraneni tûtonye ntûûreene irîa mbirigîre tûkaathirîre ku. Nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu weetû atûgitîrîte tûthirue. We atûnenkerete rûûjî rwa thumu tûnyua, nîûntû nî tûîîrîtie MWATHANI. Twerîgîrîte kwona thîîrî îndî gûtî munya twona. Twerîgîrîte kûgîa na îgiita rîa kworua îndî rî, nî kûmakua akî twoneete. Kûringa nyiûrû kwa mbarathi ciaao kûriigîîgua muntû arî Dani Nacio mbarathi ndûme ciaao ciatiia nthîgûrû yonthe îkainaina. Nabo beejîte kûthiria nthîgûrû na bionthe birîa birî ku, kûthiria ntûûra na atûûri baayo. Atîrî, nkaabûtûmîra njoka nthangacî irîa itîûmba kûaamua nacio ikaabûrûma, nîu MWATHANI akuuga.” Kwithikîîra gwaakwa gûtîûmba kworua, na nkoro yaakwa nî yaajîtue. Thikîîra kîrîro gîa antû baakwa nthîgûrûûne kunthe. Ka MWATHANI atî Zaiûni? Ka mûnene waayo atî ku? Nîkî tontû bo banthûûrîtie na mîng'uanano yaao ya kûjîyia, na mîrungu yaao mîgeni? Antû nabo barauga, “Maketha jagûkûrûka, na thaano îkûthira, îndî tûtîroonokua.” Nkoro yaakwa îrî na ûrûrû nîûntû antû beetû nî bathirîtue. Naani nî ngwati nî kîmako na kwithikîîra. Ka Gileadi gûtî na ndawa? Ka gûtî ndagitarî ûrîku? Nîkî îndî ûntû antû beetû batîoreetue mîrimo? Wûi këethîra mûtwe jwaakwa nî kîthima kîa rûûjî, na meetho jaakwa tûthima twa rûûjî, ndîngî kûrîrîra antû baakwa barîa booragi ûtukû na mûthenya! Wûi këethîra rwanda kûrî na gûntû gwa kûraarwa nî mûgeendi, ndîngî gûtiga antû beetû, ngeeta nkauma kîrî bo. Nîkwîthîrwa bo bonthe tî eetîkua kîrî Mûrungu, îndî nî kîûthûrano kîa aaîrania. Nabo bakûmaga mîromo yaao ta moota bakîaria ûrongo, nabu ûrongo bwingîîte bwojûra nthîgûrû, antûûne a ûûma. Nîkwîthîrwa baumaga ûthûûkuune beetîte ûthûûkuune. Ningî bo batîmbijî, nîu MWATHANI akuuga. O muntû wonthe nî aimenyeere kîrî mûtûûri waawe. Ningî menya eetîkia kinya mûtaana wa ng'ina nîkwîthîrwa o muntû wonthe acwaga njîra ya kwayia mûtaana wa ng'ina, na o mûtûûri wonthe eetaga akîguutaga mûtûûri waawe. Antû bonthe bakaraga bakîaayia atûûri baao, gûtî muntû waaragia mma. Nabo bairitanîte kwaria ûrongo, bagatumîra inya yaao yonthe kûthithia meeyia na batiriraga. Batwîre kwinyanîîria na kwayia bangî, nabo nî bambutatîrîte, nîu MWATHANI akuuga. Tontû bûû, MWATHANI Mweneinya ariuga ûjû, “Atîrî, ga nkaabatheria na mwanki ta ûrîa chuuma îtheragua. Tontû rî, nîatîa ûngî mpûûmbîkia kûthithîria antû baakwa? Ndûûme ciaao nî ta mîgwî ya ûbai; nî ciaragia ûrongo Muntû aaragîria mûtûûri waawe nteto cia ûkiri na mîromo akî, îndî nkoroone agîcwaga njîra ya kûmûthiria. Nîka nkarega kûbakanûkîria mantû jau? Nîu MWATHANI akûûria. Nîka nkarega kwirîîria kîrî mûgongo ta jûjû? Ndîûkia kajû mbuge mbu na ndîre nîûntû bwa irîma, na nîûntû bwa gûntû gwa kûrîthia bûûrîîne, nîkwîthîrwa gûntû kûu kunthe nî kûîthîîtue na gûtî muntû ûkûrûkagîîra nao. Tûjû twa ndîîthia tûtiigîkaga ku. Nacio nyoni îrîa îburûkagîra îgûrû na nyamû cia kîthaka nî ciamatûkîre irauma ku. Naani nkaeethia Jerusalemu îgaanjo na kîmamo kîa mbîrwa. Nacio ntûûra cia Juda ndithirie buru, itigwe itî na ba gûtûûra ku.” Nî muntû ûrîkû mûûme ûûmbîkia gûciûra mantû jaja? Nûû wigîîtue kajû ka MWATHANI nîkenda atûmîîria mantû jau? Nîkî tontû nthîgûrû îthûûkangîtue yaakara ta rwanda, mwanka kwëethîrwa gûtî muntû ûkagiitanîîria ku? MWATHANI ariuga ûjû, “Antû baakwa nî batigîte kwathîkîra Waatho bwaakwa bûrîa ndaabanenkeere, ningî batîathîkîrîte kajû gaakwa, kana bathithia ûrîa mbeerîte. Îndî bo boomîtie nkoro bathingatîte mairîrîîria jaao na bathaathayia mîrungu ya mîng'uanano ya Baali o ta ûrîa baaritanîrwe nî biûjûjû biaao.” Tontû bûû, MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû, “Atîrî, ngatûma barîe irio birî ng'ana na mbanenkere rûûjî rûrî na ûrogi banyue. Naani nkaabanyagania mîgongoone yonthe îrîa bo kana biûjûjû biaao bitaamenya. Ningî nkaabathingatithia rûchiû mwanka mbathirie buru.” MWATHANI Mweneinya ariuga ûjû, “Thûgaania ûrîa mantû jakari, wîîte aka barîa barîraga îgiita rîa gîkuû wîîte aka barîa baijî kûrîra beeje. Nî beeje ntûtî baringe mîthûmba ya mbu naatuî tûrîre, meetho jeetû jeetîke meethori ta rûûjî.” Kûrî kajû ga kîrîro gakwigigua kuuma Zaiûni, gakiugaga, “Nî tûthirîte buru! Twekîrithua nthao imbîî, nîûntû nî tûthaamîtue kuuma nthîgûrû yeetû na nîûntû ikaro bieetû nî bithûkangîtue.” Buî aka thikîreeni rûteto rwa MWATHANI bwigue na matû jeenu ûrîa MWATHANI akuuga. Ritaneeni aarî beenu ûrîa kûrîragwa na muntû arîtane ûngî rwîmbo rwa kîrîro. Tontû gîkuû kîîjîte gîakinya ndiriceene cieetû, gîatonya mwanka nyomba cieetû cia anene. Kîthirîtie twaana njîreene na antû baabeethî biaragoone. Beere “MWATHANI ariuga ûjû: Biimba bia antû bikagwa nthî bikare ta ithûmba bia ntaka bienine. Bikaringwa nthî ta imaanja bia nkano na bitîona wa kûbiûthûrania.” Ningî MWATHANI ariuga ûjû, “Barîa boome nî batige gwikumia na ûûme bwaao, nabo barîa barî inya batige gwikumia na inya yaao, na itonga bitige gwikumia na ûtonga bwaao. Îndî ûrîa wonthe ûkwenda gwikumia nî aikumie nîûntû bwa ûntû bûbû; atî nî athirîtie kûmenyana naani, na akûmenya atî nî ni MWATHANI ûrîa wiganagîîrua kîaao kîrîa gîtîthiraga, na nî nthithanagîria mantû na îota na nkathithanîria ûrîa kwagîrîte. Nîkwîthîrwa mantû jau nîjo ngwîragîrua nîu MWATHANI akuuga. “Atîrî, îgiita nî rîîjîte, nîu MWATHANI akuuga, rîrîa ngaakanûkia bonthe barîa barî na rwano rwa kîrîkanîro gîaakwa rwa rûtaano îndî batîûjûragia kîrîkanîro kîu. Ngaakanûkia Misri, na Juda, na Edomu, na nchiarwa cia Amoni, na Moabu, na bonthe barîa batûûraga rwanda barîa beenjaga mîtuundu mîthia. Nîkwîthîrwa antû ba mîgongo îîjî yonthe na antû ba Israeli bonthe batîûjûragia kîrîkanîro gîaakwa.” Thikîreeni buî antû ba Israeli nteto irîa MWATHANI akûbwarîria. MWATHANI ariuga ûjû, “Bûkáiritaneeni mîîtîre ya mîgongo îngî kana bûtemûrwa nî ndwano cia îgûrû kinya këethîra mîgongo îngî nî îmakagua nîcio. Ndini cia mîgongo îîu nî cia ûtheri; bagiitaga mûtî mwitûûne nabo atea ba mîtî baakajûjîyia. Antû nabo bakajûgemia na fetha na thaabu. Bagacoka bakaajûûrîra mîchumaarî na nyondo nîkenda jûtîkaagwe. Mîrungu îîu ya mîng'uanano îkari ta iragara bia kûrira muunda, na îtîûmba kwaria. No mwanka îkamatwe nîûntû îtîûmba gwîta na magûrû jaayo. Bûkámîkîreni, nîûntû gûtî ûntû bûbûûî yûûmba kûbûthithîria na kinya kûthithia wega îtîûmba.” Gûtî ûngî ta MWATHANI Gwe Ûrî inya na riîtwa rîaaku rîrî îgweta rîrînene. Nûû ûtîgûkîraga gwe mûnene wa mîgongo? Gwe nî ûbuîrîte gûkîragwa. Nîkwîthîrwa kîrî antû barîa boome ba mîgongo, mîgongoone yaao yonthe, gûtî ûngî ta ûûgwe. Nabo bonthe nî biaa bitî ûûme mooritani jaao jaumaga kîrî mîrungu yaao ya mîng'uanano ya ûtheri. Fetha împûûre mma îreetagwa kuuma Tarishishi na thaabu îkareetwa kuuma Ufazi. Nayo mîrungu ya mîng'uanano îkathithua nî atea ba mîtî, na ba thaabu, nayo îîkagîrwa nguû cia rangi ya wiirû bwa îgûrû na rangi ya mûkû. Îîu yonthe îthithîtue nî atea na njara. Îndî MWATHANI nî Mûrungu wa mma. Nî Mûrungu ûrîa ûtwîre mwoyo na mûnene wa kenya na kenya. Nthîgûrû iinainagua nî mûthûûro jwaawe, na mîgongo îtîûmîîria marûrû jaawe. Tontû bûû, ûbeere ûjû; “Mîrungu îrîa îtoombîre îgûrû na nthîgûrû, îkathira buru kuuma nthîgûrûûne na kuuma rungu rwa îgûrû.” Mûrungu nîwe woombîre nthîgûrû na inya yaawe aramîîka arîa îrî na ûûme bwaawe na aratambûrûkia îgûrû na ûmenyo bwaawe. Agondokaga rûûjî rûkaambîrîria kûringana kûu îgûrû; atûmaga matu joothûrana kuuma ituri bionthe bia nthî; nîwe ûreetaga ndweeni rîrîa gûkuura, na akarekeeria ruuo kûrîa arwîkaga. Antû bonthe nî biaa bitî ûûme aturi ba thaabu beekîrithagua nthao nî mîrungu yaao ya mîng'uanano yaao, nîûntû mîng'uanano îîu ya chuuma tî mîrungu ya mma na îtî mwoyo. Mîrungu îîu ya mîng'uanano nî ya ûtheri buru na nî ngûgî ya gûciayia bongwa; nayo rîrîa îgaatuîrwa îkaathirua buru. Îndî we ûrîa Mûrungu wa Jakubu atîkarî ta yo, nîkwîthîrwa nîwe woombîre into bionthe na Israeli nî antû baawe barîa aithuurîrîte. Riîtwa rîaawe nî MWATHANI Mweneinya. Ûthûranieni mîrigo yeenu bûmîîkîre ituro buî bûtwîre bûcîgîrîtue Nîkwîthîrwa MWATHANI ariuga ûjû, “Atîrî, îgiita rîrî ngakuruthûra atûûri ba nthî îîjî mbarite ku na mbareetere mîthangîko, mwanka bamenye ndî û.” Wûi ndîgûkua nî mûrimo! Ironda biaakwa bitîûmba kwora. Îndî ndîrauga, “Nî mma gûkû nîku kûthangîka, na no mwanka mpûmîîrie.” Îema rîaakwa nî rîtharîtue na mîrigi îrîa îrîgwete yagiitangwa. Aana baakwa nî baantigîte beeta buru, gûtî we ûtigeere wa kwamba îema rîaakwa kaîrî kana wa gûcuuria itambaa biarîo. Nîkwîthîrwa arîîthi nî batuîkîte biaa; batîrombaga MWATHANI kîrîra. Nîkîo gîtûmîte mantû jaao jarega kûbua; na ndîîthia ciaao inyagua. Thikîîreeni, kûrî mantû jakwarua! Kûrî na kîrûngûjû gîkînene, kiumîte nthîgûrû ya bwa ûrîo, kîîjîte kûethia ntûûra cia Juda maganjo na imamo bia mbîrwa. MWATHANI, nî mbijî ûtûûro bwa muntû bûtî njareene ciaawe wengwa na to mwanka gûkarîke ûrîa muntû eendaga gûkarîka. Itû MWATHANI, nkanûkia îndî tî nkûrûki ya kîthimi, ûgánkanûkia na mûthûûro, ûtîkeeje kûnthiria buru. Tûrîkîria mîgongo îrîa îtîkwijî mûthûûro jwaaku na antû barîa batîkûthaathagia. Tontû nî baithûkîrîte Jakubu bamûthiria buru na batiga nthîgûrû yaawe îrî maganjo. MWATHANI nî aarîrie Jeremia aramwîra atîrî, “Thikîîra nteto ijî cia kîrîkanîro gîkî, wîre antû ba Juda na barîa batwîre Jerusalemu. Ûbeere atîrî, MWATHANI Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû: Muntû ûrîa ûkaarega kwathîkîra nteto cia kîrîkanîro gîkî nî ûmûrume. Kîu nî kîrîkanîro kîrîa ndeekîre na biûjûjû bieenu rîrîa ndaabiritîre nthîgûrûûne ya Misri, îrîa baathangîkîte ta baarî mwankiine jwa gûkerura chuuma. Ndîrabiîra atîrî, bwathikîîra kajû gaakwa na bwathithia jarîa jonthe mbwîrîte bûkaa antû baakwa, naani mpee Mûrungu weenu. Rîu nkoojûria mûciîtio jûrîa ndaaciîtîîrie biûjûjû bieenu atî nkabiaa nthîgûrû îrîa nthongi na îrî mûthetu jûmûnoru na ûtonga bûbwingî îrîa bûrî nandî.” Naani ndîramûcokeria, “Kûrokara o ûu MWATHANI.” MWATHANI arambîîra atîrî, “Tûmîîria nteto iji ntûûreene cia Juda na njîreene cia Jerusalemu uuge ûjû, ‘Thikîîreeni nteto cia kîrîkanîro gîkî na bwithingate.’ Nîkwîthîrwa nî ndeerîre biûjûjû bieenu ûrîa bibuîrîte kwathîkîra kajû gaakwa rîrîa ndaabiritîre nthîgûrûûne ya Misri, na no mbwîraga u magiita jonthe mwanka ntukû ya naarua. Îndî amwe na bûu bataathîkîîre, kana bathikîîra. Tontû bwa ûûmo bwa nkoro ciaao nî baathingatîre mairîrîîria jamaaî ja nkoro ciaao. Tontû bûû, ndîratûma makanûkia jarîa jeerîri kîrîkanîroone gîkî jabeejîîra, kîrîa ndaabeerîre boojûragie îndî batîûjûrie.” Ningî MWATHANI nî aambîrîre atîrî, “Antû ba Juda na barîa batwîre Jerusalemu nî bareganîte naani. Nî bacokeete kûthithia meeyia jarîa jaathithagua nî biûjûjû biaao birîa biaaregere kwathîkîra rûteto rwaakwa, nabio nî biacokeete gûtumîkagîra mîrungu îngî. Antû ba Israeli na ba Juda nî bathûûkîtie kîrîkanîro kîrîa ndeekanîîre na biûjûjû biaao. Tontû bûû, MWATHANI ariuga, ‘Atîrî, nkaabareteera ûthûûku batîûmba kûmatûka. Ningî kinya bankaîra ntîbathikîîra. Antû ba ntûûra cia Juda na atûûri ba Jerusalemu bageeta barîrîre mîrungu îrîa baîîthagîîria ubaani, îndî nayo îtîûmba kûboonokia rîrîa barî thîîneene. Nîkwîthîrwa buî antû ba Juda mîrungu yeenu iingîîte yang’ana ûrîa ntûûra cieenu ing'ana. Ningî bûthithîtie mûrungu jûrîa jûbûreetagîra nthao jwa Baali iritîro bia ubaani bibingî o ta njîra cia Jerusalemu. “Tontû bûû, menya ûrombera antû baba, kana ûûkia kajû ûkîbeerencanîîra kîrî Mûrungu na maromba, nîkwîthrwa ntîbathikîîra rîrîa bagankaîra barî thîîneene. Acoore baakwa, antû ba Juda batîbuîrîte kwîthîrwa barî nyomba yaakwa, nîûntû nî bathithîtie mantû jamathûûku. Ka bakûthûgaania mîciîtio yaao na igongwana biaao bikaarigîîria ûthûûku bûbeejîîra? Kûrî îgiita ûûni MWATHANI ndaabeetaga ‘Mûzeituni jûmwîthî, jûmûthongi jûrî na matuunda.’ Îndî nandî nkaajwîthia na mwanki jûrî na kîrûngûûjû gîkînene, na mpang'i ciaaju ithirue buru. Ûûni MWATHANI Mweneinya ûrîa waabaandîre mbugîîte atî nkaathiria antû ba Israeli na Juda nîûntû bwa meeyia jarîa bo bathithîtie, baaîthîria Baali ubaani baanthûûria.” MWATHANI nî aamenyithîrie ndaamenya mîbango îmîthûûku îrîa antû baarî nayo. Ni ndakari ta kang'ondu gaikîtue kîthînjîroone. Ntaamenyaga nî ni babangîrîte ûthûûku rîrîa baugaga: “Ga tûkûûre mûtî amwe na maciara jaaju ga tûmûthirie buru aume nthîgûrûûne ya barîa barî mwoyo, nîkenda riîtwa rîaawe rîûrîria buru.” Îndî itû MWATHANI Mweneinya gwe ûgambanagîra ûrîa kwagîrîte gwe ûmenyaga bûrîa bûrî nkoroone na mathûgaanioone, îtîkîîria mbone ûkiirîrîria kîrî bo nîkwîthîrwa nî nkûnenkerete mantû jaakwa jonthe. Tontû bûû, MWATHANI nî akwaria îgûrû rîa antû ba Anathothi barîa bakwenda gûkûrita mwoyo bakîmwîraga, “Menya ûroria na riîtwa rîa a MWATHANI tûtîkeeje gûkûûraga.” MWATHANI Mweneinya ariuga ûjû, “Nî mma nkaabakanûkia. Antû baao babeethî bagakuîra ndweene, na twaana twaao tûûragwe nî mpara. Nîkwîthîrwa nkaareetera antû ba Anathothi ûthûûku rîrîa nkabakanûkia na gûtî noo ûmwe waao ûgatigara.” MWATHANI gwe nî wîthagîrwa ûrî ûûmeene rîrîa tûgambanaga, îndî mbîtîkîîria nkûûrie mantû jegiî îota. Nîkî tontû antû barîa baaî boombanaga? Nîkî tontû barîa bathûûku bonthe bathinyaaraga? Nîgwe MWATHANI ûbaandaaga bakagîta mîri, bagakûra bakagîa na maciara. Nabo bakûgwetaga na tûnyua twaao rîonthe, îndî nkoro ciaao irî kûraaja naagwe. Îndî gwe MWATHANI nî ûmbijî na nî ûmbonaga na ûgancûnkûûna ûkoona atî nî nkwendeete. Kururia barîa baaî, ûbakururie ta ng'ondu ciikîîtue kîthînjîroone, ûbaathûre beeteere ntukû ya kûthînjwa. Nî mwanka rî nthîgûrû îgakara yûûmagari na nyaki înyaarîte kunthe? Tontû bwa ûthûûku bwa barîa batwîre nthîgûrû îîu nyomoo na nyoni nî ithirîte. Antû baugaga, “Mûrungu atîkûmenya ûrîa tûgaakara.” MWATHANI aaramwîra atîrî, “Jeremia ûkëethîrwa nî ûnogaga nî kwîngana na antû na magûrû, nîatîa ûkanoga bûng'ana wengana na mbarathi? Ningî ûkeethîrwa nî ûgûûjaga bieniine nîatîa ûkagwa bûng'ana mathakeene ja Jorodani? Nîkwîthîrwa kinya ataana ba nyakwe na antû ba ndûgû cieenu nî bagûkunyanîrîte, nî bagûkuugîîra mbu beengeene naagwe. Gwe menya ûbeetîkia kinya bakwarîria nteto inthongi.” “Ûûni MWATHANI nî ntiganîrîtie antû baakwa ba Israeli nderûkîra antû barîa ndiithuurîrîte. Ndanenkanîra antû baakwa barîa mpendeete kîrî anthû baao. Antû baakwa barîa nthuurîte bakarîte ta ngatûnyi îrî mwitûûne, nabo nî banduumîîrîte. Tontû bûû, nî mbathûûrîte. Antû baakwa barîa nthuurîte bakari ta kanyoni nako gacîgîîrîîtue nî nyoni ndîi-nyama. Îta nyamû cia kîthaka cionthe ciîje ndîeene. Anene ba nthîgûrû ingî nî bathûûkangîtie muunda jwaakwa jwa mîzabibû, bakinyanga mono kîthaka gîaakwa kîa ngwato; muunda jûu jwaakwa jûmûthongi, nî bajweethetie rwanda. Nabo nî bajûthûûkangîtie buru naju nî jûkûndîrîra. Nthîgûrû yonthe nî yeete rwanda na gûtî muntû ûkûnogua nî ûntû bûbû. Aithûki nî beejîte boojûra, irîmeene bionthe birîa birî rwanda. Nî ntûmîte nthîgûrû yonthe îîthîrwa îrî na ndwaa na gûtî muntû ûûmba kwona thîîrî. Antû baakwa baandîte nkano baraketha miigua, baaritîte ngûgî baanoga îndî gûtîkîo baakethere. Tontû bwa mûthûûro jwaakwa ni MWATHANI bagaaketha tûmaketha tûniini, natu tûtûme baigue nthoni.” MWATHANI ariuga atîrî, “Ndî na ûntû bwa kuuga mantûûne jegiî atûûri babathûûku ba Israeli, barîa bathûkangîtie nthîgûrû îrîa ndaanenkeere antû baakwa Israeli. Atîrî, nkaabakuruthûra kuuma nthîgûrûûne ciaao, ntunyûkie antû ba Juda kuuma kîrî bo. Nyuma ya gûkuruthûra mîgongo îîu, nkaabaigîîrua kîaao kaîrî, mbaikie o mûgongo nthîgûrûûne yaaju. Naku gûgakara atîrî, rîrîa atûûri bau ba Israeli bakairitana mîîtîre ya antû baakwa batue gûciîtagia bakauga, ‘Nî ngûciîtia riîtweene rîa MWATHANI ûrîa ûrî mwoyo,’ o ta ûrîa bo baritanîte antû baakwa gûciîtagia na Baali, rîu bagaatûûra amwe na antû baakwa. Îndî mûgongo noo jûrîkû, jûrîa jûkarega kwigua, nkaajûthiria, njwînyangie buru. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” MWATHANI nî aambîrîre atîrî, “Îta ûgûre mûcibi jwa bamba jwa kwoga kauna, naagwe ûjwoge kauna îndî ûkájûtongithia na rûûjî.” Tontû bûû, ndîragûra mûcibi jwa bamba o ta ûrîa MWATHANI aambîîrîte, ndîrajwoga kauna. MWATHANI nî aambarîîrie rîa jaîrî arambîîra atîrî, “Jûkia mûcibi jwa bamba jûrîa ûgûrîte na wajwoga kauna. Ithuranîre wîîte mûuroone jwa Eufurate ûjwithe rwatueene rwa iiga.” Tontû bûû, ndîreeta ndîrajwitha rûteere rwa mûuro jwa Eufurate o ta ûrîa MWATHANI aambîrîte. Nyuma ya ntukû inyingî mma, MWATHANI nî aambîrîre atîrî, “Ithuranîre wîîte mûuroone jwa Eufurate, ûjûkie mûcibi jwa bamba jûrîa ndaakwîrîre withe naao.” Naani rîu ndîreeta Mûuroone jwa Eufurate ndîraithûra mûcibi jwa bamba arîa ndaajwithîte. Naju rî, nî jwaarî jûkûthûûka, ûntû jûtîngîûmba gûtumîrwa kaîrî. Rîu MWATHANI arambarîria arambîîra atîrî, “Ûûni MWATHANI ndiuga ûjû: Ûu nîu nkeenyangia rwikumio rwa antû ba Juda na rwikumio rûrûnene rwa antû ba Jerusalemu. Antû baba bathûûku baregeete kûthikîîra rûteto rwaakwa na boomia mîtwe bathingatîte mairîrîîria ja nkoro ciaao. Ningî nî bathingataga mîrungu îngî bakîmîtumîkagîra na kûmîthaathayia. Nabo bagaakara ta mûcibi jwa bamba jûu jûtîûmba gûtumîrwa kaîrî. O ta ûrîa mûcibi jwa bamba jwoogaga kauna ka muntû jûkarikia, nîo u ndaatûmîre antû ba Israeli bonthe na ba Juda bonthe bangwata bandikia, nîkenda baa antû baakwa baandeetera nkûma, na ûkumio, na bambîkîra îgweta. Îndî bo batámbathîkîîre.” Naagwe ûbeere nteto iji: “MWATHANI Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû, ‘Ithiri bionthe nî biûjûrue ndibei.’ Nabo antû bagagûcokeria atîrî, ‘Nîka tûtiijî atî no mwanka ithiri bionthe biûjûrue ndibei?’ Rîu naagwe ûbeere atîrî, ‘Ûûni MWATHANI ndiuga ûjû, nkaanyuithia antû bonthe ndibei boogite, barîa batwîre nthîgûrû îîjî, nabo anene ba rûrîîjo rwa Daudi, na athînjîri-Mûrungu, na iroria, na barîa bonthe batwîre Jerusalemu. Naani nkaabarwîthania; ndwîthanie aana na beethe, nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Ntîbarekera, kana mbacaîîra, kana mbaigîîrua kîaao, ntiga kûbathiria.’” MWATHANI nî aarîîtie, thikîîreeni bwigue ûrîa augîîte, bûtige gwikumia. Kumieni MWATHANI Mûrungu weenu mbere ya areeta muundu na mbere ya magûrû jeenu jagiitarîra irîmeene bikunîki nî muundu. Buî bwîrîgîrîte weerû nawe akaaethia weerû bûu muundu abweethie muundu jûmûnene mono. Ningî bwarega kûthikîîra buru ûûni nkaarîra withoone nîûntû bwa rwikumio rweenu. Nkaarîra mwanka meethori jeetîke nîûntû antû ba MWATHANI nî baataîtwe Îîra mûnene na kinya ng'ina wa mûnene mantû jaja: “Umeeni itîîne bia ûnene nîkwîthîrwa thirû cieenu inthongi nî iriti mîtwe yeenu. Ntûûra cia Juda irîa irî bwa ûmotho ikaaingwa na gûtî we ûkoomba gûcirugûra. Juda yonthe îgaikua kîthamîrioone igaikua kîthamîrioone yonthe buru. Jerusalemu, ciûkia meetho woone anthû barîa baumîte bwa ûrîo. Barîkû antû barîa ûmenyagîîra? Barîkû barîa wikumagia nîûntû bwaao? Bûkauga atîa rîrîa barîa bûthûgaanagia atî nî acoore beenu bakabûtaa babwathe? Tîka bûkagwatwa nî rwakaî ta rwa mûka akîewa mwana? Ningî bwooria nkoroone cieenu atîrî, ‘Nîkî tontû twîjîîri nî mantû jaja?’ Bûmenye nîûntû bwa meeyia jeenu kwingîa nîkîo gîtûmîte bûguûrua nguû na bûmamwa naabuî kwa inya. Muntû oomba kûgarûra gîkonde kîaawe kana nkarî îgarûra matûmba jaayo? Kinya buî no u bûtîûmba kûthithia wega nîûntû bûmenyeretie kûthithia ûthûûku akî? Nkaabûnyagia o ta maûngo jarîa janyagagua nî ruuo rwa kuuma rwanda. Rîu nîrîo îringa rîeenu, nîkîo kiigai kîrîa mbûgaîrîte, nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Nîkwîthîrwa nî bûûrîrîîtue nî ni bweetîkia mîrungu ya mîng'uanano. Nî ni ningwa nkaabûguûria nguû bwonwe kîthûnû kîeenu. Nî ndîîkîîtie kwona mantû jamathûûku jarîa bûthithîtie; najo nî kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano kûu irîmeene na bûûrîîne. Wûi kîrî gwe Jerusalemu! Nî mwanka rî ûgaakara ûtîtheri?” MWATHANI nî aarîîrie Jeremia mantû jegiî ngai kûûra îgiita rîrîraaja aramwîra atîrî, “Juda nî iithikîîrîte na ntûûra ciaayo nîka ikunyamaara nabo antû baayo baitugutîîtie nthî bakîrîraga, nayo Jerusalemu nî îkûrîrîra MWATHANI. Antû ba Israeli barîa anene batûmaga nthûûmba ciaao gûtaa rûûjî, îndî beeta matangiine bakeethîra gûtî rûûjî bagacoka na mîtûngi îmîtheri. Nabo barigaraga bakaigua bûbûûî mono bagakunîkîra mîtwe yaao nîûntû bwa nthao. Tontû bwa ûrîa nthî yûûmagari nîûntû bwa kwaga ngai, arîmi baikunîkaga mîtwe nîûntû bwa nthao. Kinya nkûrûngû nî ikwîrûkîra biaana biaacio ithakeene nîûntû gûtî na nyaki. Ntigiri cia kîthaka îrîrûngama tûrîmeene tûtûtheri ikîeenaga ta mbîrwa. Nacio itîkwona nî kwaaga gîa kûrîa. Itû MWATHANI, kinya këethîra meeyia jeetû nî jagûtûgambithia; nîûntû bwa riîtwa rîaaku akî ûtûteethie. Tontû nî tûkwîrûkîrîte jamaingî na twakwîîria. Itû gwe nîgwe wîrîgîîro bwa Israeli, nîgwe Mwonokia waao magiiteene ja thîîna. Nîkî îndî tontû ûkari ta mûgeni nthîgûrûûne îîjî, ta mûgeendi ûrî rûgendoone ûrîa ûraaraga kîraaro kîmwe akî? Nîkî ûntû gwe ûkari ta muntû ûkirimanîtue, ta nchamba înene îtîkûûmba kwonokia? Gwe MWATHANI nî tûkûmenya ûrî gatîgatîîne geetû; na tontû nî tûgwetanagîrua na riîtwa rîaaku ûgaatwîrûkîra.” MWATHANI ariuga ûjû mantû jegiî antû baba, “Beendeete gûtomia njîra o ûu ûtheri batiunaga magûrû. Tontû bûû, ûûni MWATHANI ntîkûbeenda, na nkaaririkana meeyia jaao mbakanûkîrie jo.” Ningî MWATHANI nî aambîrîre atîrî, “Ûkárombera antû baba bëeja kwona wega. Kinya baciata kûrîa biakûrîa, ntîthikîîra gûkaya kwaao. Kinya barita igongwana bia gwakîîria na bia irio ntîbeetîkîîria baa baakwa kaîrî. Îndî nî kûthiria nkaabathiria na ndwaa, na mpara, na mîrimo.” Naani ndîrauga atîrî, “Nandî MWATHANI Mûrungu, nî ûkûmenya iroria biaao birîbeera atîrî, ‘Gûtî kûûragwa bûkooragwa, kana bûgîa na mpara, îndî nî thîîrî ya gûtûûra MWATHANI akabwaa gûntû gûkû.’” MWATHANI arambîîra atîrî, “Iroria birîroria mantû ja ûrongo na riîtwa rîaakwa. Ûûni ntîîthagîrwa mbitûmîte, na gûtî ûntû mbîthagîrwa mbiîrîte, kana mbiarîrîîtie. Bio bibaroragîria mantû ja ûrongo riîtweene rîaakwa na kûbwonera bîoneki bitî bia mma biumeenie na waayia bwa mathûgaanio jaao. MWATHANI ariuga ûjû mantûûne jegiî iroria birîa biroragia na riîtwa rîaakwa kinya ndëethîrwa ntîbitûmîte: bio biugaga atîrî, ‘Gûtî ndwaa kana mpara nthîgûrûûne îîjî.’ Iroria bimwe bikooragîrwa ndweene na bingî biûragwe nî mpara buru. Nabo antû barîa biroragîria nteto cia ûrongo bagaatewa kûu njîreene cia Jerusalemu barî ntungu ciûragi nî mpara, na ndwaa, na gûtî muntû ûkaathika ntungu iu, kana athika aka baao, kana ataana baao, kana aarî baao. Nîkwîthîrwa ngatûma bacokerwa nî ûthûûku bwaao.” MWATHANI nî aambîrîre mbîîre antû ndî na kwithikîîra. Mbeere atîrî, “Ndîkara nkîrîraga meethori ûtukû na mûthenya ntîgûkira nîûntû antû beetû nî beekîri ngûma inene, nacio nî iringîrwa bibinene biûmba kûûraga. Ndeeta bûûrîîne, nîu biimba birîa biûragîri ndweene biûjûri. Ndatonya ntûûreene, nîu antû booragi nî mpara. Iroria na athînjîri-Mûrungu ka beetîte na mbere na ngûgî ciaao nthîgûrûûne ta gûtî u gûgûkarîka.” MWATHANI, ka ûteejanîrîtie antû ba Juda? Ka wathûûra Zaiûni buru? Nîkî ûntû ûtûringîte ûrîa tûtîûmba kworua? Tuî tûcwaga thîîrî îndî gûtî wega twonaga; ningî twîrîgagîîra kworua îndî nî kûmakua tûmakagua. Itû MWATHANI, nî tûkuumbûra meeyia jeetû na ja biûjûjû bieetû, twinthe nî twîîtie kîrî gwe. Tontû bwa riîtwa rîaaku, menya ûtûteejanîria, menya ûmenithia mûnene na ntûûra ya Jerusalemu arîa mûnene aathanaga arî. Ririkana kîrîkanîro gîaaku naatuî na ûgátûthûûkia. Kûrî mûrungu jwa mûng'uanano jûûmba kuurithia ngai? Kana rî, îgûrû na bwa rîo rîomba kuurithia ngai? Anga tuî tî kîrî gwe twîkîte wîrîgîîro bweetû gwe MWATHANI Mûrungu weetû? Nîkwîthîrwa nîgwe ûthithagia mantû jaja jonthe. MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Kinya Musa na Samueli bakarûngama aja bakîerencanîîra antû ba Juda, ntîbaigîîrua kîaao. Beenge baume mbere yaakwa, beete buru! Nabo bakûûria, ‘Nîkû tweeta?’ Beere, ‘MWATHANI ariuga ûjû, Barîa bagiitîri kûthirua nî mûrimo bathirue nî mîrimo, barîa bagiitîri kûthirua nî ndwaa bathirîrue ndweene barîa bagiitîri kûûragwa nî mpara booragwe nî mpara barîa bagiitîri gwikua kîthamîrioone baikue kîthamîrioone.’ Naani nkaabathuurîra into bina bia kûbathiria. Nabio nî rûchiû rwa kûbooraga, na kurû cia kûbatambûranga, na nyoni, na nyamû cia kîthaka irîa ikaabarîa ibathirie. Naani nkaabaethia gîntû gîa kûmakania kîrî mîgongo yonthe ya nthî nîûntû bwa ûrîa Manase mûnene wa Juda, ûrîa waarî mûtaana wa Hezekia aathithîrie arî Jerusalemu. Itû Jerusalemu, nûû ûgaakwigîîrua kîaao? Kana nûû ûkaithikîîra nîûntû bwaaku? Nûû ûkooria ciaaku? Buî nî bûndegeete, na bûkaraga bûgîcokaga na nyuma nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Tontû bûû, nî ntaambûrûkîîtie njara na ndaabûthiria buru nîûntû nî nogeete nî kwigwata ntîrabûkanûkia. Mbûgûrûkîtie o ta ûrîa maûngo jagûrûkagua nî ruuo ntûûreene cionthe cia nthîgûrû yeenu, na ndaabûûragîra twaana, ndathiria antû baakwa buru, nîûntû bataatiga mîîtîre îmîthûûku. Nî ntûmîte aka ntigwa beenu baingîa nkûrûki ya mûthanga. Nî ndeeteerete bang'ina ba nthaka thîîna riûa rîrûngi; tontû nî mbûragîte nthaka ciaao. Nî ntûmîte boojûrwa ntûti nî kîmako na kwithikîîra. Mûka ûrîa ûcieere aana mûgwanja ka akûgirîka na nîka akweena. Riûa rîaawe rîthwîte kûrî mûthenya gatîgatî, nawe nî eekîrithîtue nthao, aconorwa. Antû barîa bagaatigara bakooragîrwa ndweene nî anthû, nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” Wûi naanû! Nîkî ûntû maama aanciarîre ni muntû ûtetaga na kûrwaa na antû bangî nthîgûrûûne kunthe? Gûtî muntû mpeete îrandû kana ni ndoomba îrandû. Ningî amwe na jau ka antû bakûnduma. MWATHANI, irumi biaao birorîa, ndîkwîthîrwa ntîbarombagîra wega na ndîkwîthîrwa ntîrombagîra anthû magiita ja thîîna na ja mîthangîko! Kûrî muntû ûûmba anthû ba kuuma bwa ûrîo barîa bakari ta îturutia kana chuuma? Ningî MWATHANI arambîîra atîrî, “Nkaanenkanîra ûtonga bwa antû baakwa na mîthithû kîrî anthû bamîtae îtî na îrîi nîûntû bwa meeyia jonthe ja antû baakwa nthîgûrûûne yaao kunthe. Ngaatûma batumîkîre anthû baao nthîgûrûûne îrîa batiijî, nîkwîthîrwa mûthûûro jwaakwa jûkari ta mwanki, naju jûgaakana kenya.” Naani Jeremia ndîrauga atîrî, “Gwe MWATHANI nî wiijî mantû. Ndirikana wîje ûndaîthe, na ûndîîrie kîrî barîa banthangîkagia. Mpûûmagîîria rûmena nîûntû bwaaku. Rîrîa wambarîrie nî ndaathikîrîre nteto ciaaku cionthe nacio iratûma ngwîrua mono, nîûntû nî ngwetanagîrua na riîtwa rîaaku, gwe MWATHANI Mûrungu Mweneinya. Ûûni ntaakara nthî ngwîranîrua na antû bangî, kana noo ngwîrua ningwa. Îndî ndaakaraga ndî ninka nîkenda nkwathîkîra naagwe ûrambûjûria mûthûûro. Nîkî tontû ûrûrû bwaakwa bûtîkûthira? Nîkî tontû nkûûjî yaakwa îtîkwora? Nîka gwe ûgûmpaîria ta kamûuro karîa koonanagia karî na rûûjî na gatî naru?” Tontû bûû, MWATHANI aracokeria Jeremia aramwîra atîrî, “Wacoka kîrî ni ngaakwaambîrîria ûtue gûntumîkagîra. Watua kwaragia nteto irî gîtûmi itî cia ûtheri gwe ûkaaragia antûûne aakwa. Antû bagacoka kwîjaga kîrî gwe îndî gwe ûtîîthîrwa ûrî na ûbatu bwa gwîta kîrî bo. Naagwe meethoone ja antû baba ngaakweethia ta rûthingo rûrikîîtue rwa îturutia, nabo bakarwaa naagwe îndî batîkorokûûmba, nîûntû ndî amwe naagwe ngûtunyûkagie na nkwonokagie, nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Ûûni ngaagûtunyûkia njareene cia barîa baaî ngûkûûre njareene cia barîa batî kîaao.” MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Menya ûgûrana kana ûgîa na aana gûntû gûkû. Nîkwîthîrwa ûu nîu ûûni nkuuga mantûûne jegiî aana barîa baciarîri gûntû gûkû, na aciari baao.” Bakaathirua nî mîrimo îmîthûûku na batîrîrîrwa, kana bathikwa. Biimba biaao bikoojûra nthîgûrûûne kunthe ta ûrîa ntaka yûûjûraga kunthe. Nabo bakaathirîrua ndweene, na bathirue nî mpara, nabio biimba biaao birîîwe nî nyoni na nyamû cia kîthaka. Nîkwîthîrwa ûûni MWATHANI ndiuga ûjû: “menya ûtonya nyomba îrî na kîrîro, kana ûbarîrîra. Tontû nî mbatunyîte thîîrî yaakwa na kîaao gîaakwa kîrîa gîtîthiraga.” Antû bagaakua bëethîrwa barî nkîa kana itonga nthîgûrûûne îîjî na batîona wa kûbathika. Gûtî muntû ûkaithikîîra kana acienja kîongo kwonania kwithikîîra nîûntû bwaao. Gûtî we ûkaarîjanîra kana anyunyanîra na muntû ûkuîri akîmûboreria, kinya ëethîrwa akuîri nî îthe kana ng'ina. Gwe menya wîja gûtonya nyomba irî na kîatho, ûkara nthî ûrîîjanîra na antû kana ûnyunyanîra nabo. Nîkwîthîrwa ûûni MWATHANI Mweneinya Mûrungu wa Israeli ndiuga ûjû: atîrî, ngaakiria kajû ga nkerû na ga kûgwîrua gûntû gûkû. Ningî nkirie kajû ga gûkûngwîra mambura ja mûranû. Mantû jaja jakathithîka ûtûûroone bweenu bûkîonaga. “Naagwe weera antû baba nteto iu cionthe, bagaakûûria atîrî, ‘Nîkî tontû MWATHANI atûtuîra ûthûûku bûng'ana ûjû? Meeyia jeetû nî jarîkû? Gatûthithîrîtie MWATHANI Mûrungu weetû meeyia jarîkû?’ Rîu naagwe ûbacokerie ûbeere ûûni MWATHANI ndiuga ûjû: ‘Bîujûjû bieenu nî biambîrûkîîre biathingata mîrungu îngî biatua kûmîtumîkagîra na kûmîthaathayia. Nabo nî baantiganîîrie buru batiga kwathîkîra Waatho bwaakwa. Buî nî bûthithîtie ûthûûku bûbûnene nkûrûki ya bwa biûjûjû bieenu, nîûntû bwa ûûmo bwa nkoro cieenu. Bwathingata mairîrîîria jamaaî ja nkoro cieenu, bwarega kûmbathîkîra. Tontû bûû, ndîbûkuruthûra mbûrite nthîgûrû îîjî, mbwikie nthîgûrû îrîa buî kana biûjûjû bieenu bûtaijî. Kûu nîkû bûgaatumîkagîra mîrungu îngî ûtukû na mûthenya, nîûntû ntîbwigîîrua kîaao.’” MWATHANI ariuga atîrî, “Îgiita nî rîîjîte, rîrîa antû bagaatiga gûciîtagia bakiugaga, ‘Nî ngûciîtia riîtweene rîa MWATHANI ûrîa ûrî mwoyo, ûrîa waaritîre antû ba Israeli kuuma nthîgûrûûne ya Misri.’ Îndî bagatua gûciîtagia bakiugaga atîrî, ‘Nî ngûciîtia riîtweene rîa MWATHANI ûrîa ûrî mwoyo, ûrîa waaritîre antû ba Israeli kuuma nthîgûrû ya bwa ûrîo na kuuma nthîgûrû cionthe irîa aabanyaganîtie.’ Nîkwîthîrwa nkaabareeta nthîgûrûûne yaao yongwa îrîa ndaaere biûjûjû biaao.” MWATHANI ariuga atîrî, “Ni ntûmanîrîte agwatia makûyû babaingî, nîkenda bagwatia antû. Ningî ngatûmanîra athogi nîkenda bathooga antû bau kuuma irîmeene bionthe na tûrîmeene tunthe, na ikurunguune bia maiga. Nîkwîthîrwa nî mbonaga mantû jonthe jarîa bathithagia na batiithîka, ningî kinya meeyia jaao, jatiithîka kîrî ni. Naani nkaabakanûkia mainda jaîrî nîûntû bwa meeyia jaao nîkwîthîrwa nî boojûrîîtie nthîgûrû yaakwa mîrungu ya mîng'uanano. Nayo mîrungu îîu yeekîra nthîgûrû yaakwa mûgiro.” Jeremia araromba arauga atîrî, “Itû MWATHANI nîgwe inya yaakwa na giiciitho gîaakwa. Nîgwe giitiiro gîaakwa îgiita rîa thîîna. Nî kîrî gwe mîgongo îkaamatûkaga kuuma nthîgûrû yonthe îgîkwîraga atîrî, ‘Biûjûjû bieetû biaigwatîrîte mîrungu ya ûtheri ya ûrongo akî, mîrungu îtî umithio. Muntû oomba kwithithîria mîrungu yaawe? Îîu îtîîthîrwa îrî mîrungu ya mma.’” MWATHANI ariuga atîrî, “Tontû bûû rî, ngatûma bamenye inya yaakwa na mma, na bamenye jarîa mpûûmba kûthithia. Nabo rîu bakaamenya riîtwa rîaakwa nî MWATHANI.” MWATHANI ariuga atîrî, “Meeyia ja antû ba Juda jaandîki na kîandîki gîa chuuma. Najo jaandîki nkoroone ciaao ûrîa jatîûmba kwangûka ta ûrîa mantû jaandîkagwa maigeene kana ngoji cia iritîro bia igongwana na kamûthia ga chuuma ya alumasi. Nchiarwa ciaao nî ithaathagîria iritîroone biaao bia igongwana, na itugîîne bia mûrungu jwa mûng'uanano jwa Ashera, na mîtîîne îriibîte, na tûrîmeene, na irîmeene bûûrîîne. Naani nkaanenkanîra ûtonga bweenu na mîthithû yeenu yonthe bitawe nthîgûrûûne yonthe birî îrîi rîa meeyia jeenu. Bûkaanenkanîra nthîgûrû irîa ndaabwere na ntûme bûtumîkîre anthû beenu nthîgûrûûne bûtiijî. Nîkwîthîrwa nî bûtûmîte mûthûûro jwaakwa jwaabûtûrîkîra na jûtîthira mwanka kenya.” MWATHANI ariuga ûjû, “Nî ûmûrume muntû ûrîa ûtigaga kûmbîtîkia ageeka wîrîgîîro bwaawe kîrî muntû, akaeethia muntû ûngî inya yaawe. Muntû ûu akari ta mûtî jûrî rwanda nawe gûtî wega oonaga. Atûûraga gûntû gûkûûmo rwanda nthî îrîa îrî mwonyo îrîa gûtî kîmera kîûûmba gûkûra ku. Kîtharimo nî kîrî muntû ûrîa ûmbîtîkagia, ûrîa wîkaga wîrîgîîro bwaawe kîrî ni. Muntû ûu akari ta mûtî jûrî rûteere rwa rûûjî, jûrîa jûtonyithagia mîri yaaju rûûjîîne. Naju jûtîkîraga mûû jweeja nîûntû mabûûra jaaju jakaraga jariibîte. Ningî jûtiigagua ûguaa rîrîa ngai yûûrîte nîûntû gûtî rîo jûtigaga gûciara. Nkoro ya muntû îrî waayia nkûrûki ya into bingî bionthe kûrî na inya îgîteetheka. Nûû ûûmba kûmenya mantû jaayo? Ni MWATHANI nî ni nthûûjaaga mathûgaanio na nkageria nkoro cia antû. Ntuujagîra muntû kûringana na mîîtîre yaawe, na kûringana na mathithio jaawe. Muntû ûrîa ûcwaga ûtonga na njîra itîagîrîte, akari ta nyoni îguîkîte nkara itî ciaayo. Agîkinyia ûkûrû bwaawe gatîgatî ûtonga bûu bûkamûthirîra na mûthieene oonekaga araarî kîaa.” Kuuma kîambîrîriene kîûrû gîeetû gîtwîre gîûkîrîtue ta rûriga rwa mwago. Gwe MWATHANI nîgwe wîrîgîîro bwa Israeli nabo bonthe barîa baakwîrûkagîra ka bacokagîrwa nî nthao. Barîa bagûtiganagîria baakaraga ta antû baandîki mariîtwa tîîriine nîûntû ka beerûkîrîte MWATHANI, we kîthima kîa rûûjî rwa mwoyo. MWATHANI wamboria, ûûni nkoora na wambonokia, nkoonoka, nîkwîthîrwa ngaagûkaathaga. Atîrî, antû barîmbûûria, “Irîkû nteto irîa MWATHANI augîîte? Nî ciûjûre!” Ni gûtî rîo ndaagûkinyîîria ûbareetera ûthûûku kana noo ndiirîrîîria ntukû ya wûûî îkinya na ûûgwe nî wiijî ûu, jarîa jonthe mbarîîtie nî ûjaijî. Menya ûtûma ngûkîra. Gwe nîgwe kîmatûko gîaakwa îgiita rîa thîîna. Barîa banthangîkagia barocokerwa nî nthao îndî ni menya ncokerwa nî nthao. Bo baroojûragwa nî kîmako îndî ni nkoromaka. Bareetere thîîna ûbathirie kaîrî na kaîrî. MWATHANI nî aambîrîre atîrî, “Îta ûrûngame mpingîroone îrîa îtagwa Mpingîro ya Antû, îrîa anene ba Juda bakûrûkaga na kuumagara nayo. Ningî ûrûngame mpingîroone cionthe cia Jerusalemu. Naagwe uuge ûjû: Buî anene ba Juda, na antû ba Juda, na barîa batwîre Jerusalemu bonthe; buî bûkûrûkaga na mpingîro iji, thikîîreeni rûteto rwa MWATHANI. MWATHANI ariuga ûjû: Imenyeereeni këethîra nî bûkwenda gûtûûra mwoyo bûgákamataga mîrigo ntukû ya sabatû kana bûkûrûkîîra na mîrigo îîu mpingîroone cia Jerusalemu. Ningî bûgákamataga gîntû kinya kîrîku kuuma nja cieenu ntukû ya sabatû, kana bûrita ngûgî noo îrîkû. Îndî jûkagieni ntukû ya sabatû îrî întheru o ta ûrîa ndeerîre biûjûjû bieenu. Îndî bo bataanthikîrîre, nî ka boomîrie mîtwe bararega kûmbathîkîra kana gwîtîkîîria ûritani. “Îndî buî bwämbathîkîra na bwarega gûkûrûkîîria mîrigo mpingîroone cia ntûûra îîjî ntukû ya sabatû, ningî bwäjûkagia ntukû ya sabatû îrî întheru bwethîrwa gûtî ngûgî bûkaaritaga, rîu anene beenu bakethagîrwa barî na ûnene ta bwa Daudi. Anene bau amwe na atongeeria beenu, na antû ba Juda na barîa batûûraga Jerusalemu bagakûrûkagîîra mpingîroone cia Jerusalemu barî ngaarîîne cia ndwaa na beetithîtie mbarathi. Nayo ntûûra îîjî îgaatûûragwa mwanka kenya. Nabo antû baakaumaga ntûûreene cia Juda, na kuuma tûtûûreene tûrîa tûthiûrûkîrîte Jerusalemu. Ningî bakaumaga nthîgûrûûne ya Benjamini, na kuuma mûgwanthîîne na nthîgûrûûne ya irîma na rwanda rwa bwa ûmotho bwa Juda bareetete igongwana bia gwakîîria na igongwana bia irio, na ubaani, na biewa bia gûcokia nkaatho, babireetage nyomba ya MWATHANI. Îndî bwarega kûmbathîkîra bûjûkagia ntukû ya sabatû îrî întheru, na bwarega gûkamataga mîrigo bûkûrûka nayo mpingîroone cia Jerusalemu ntukû ya sabatû, naani nkaagwatia mwanki mpingîroone cia Jerusalemu. Nabio ikaro bia anene birîa birî Jerusalemu bikaîîthua, naju mwanki jûu jûtîkarîorua.” MWATHANI nî aambarîîrie ûûni Jeremia arambîîra atîrî, “Ithuranîre wîte nyomba ya mûûmbi wa nyongû, naagwe ûrî kûu ngatûma wigue rûteto rwaakwa.” Tontû bûû, ndîreeta nyomba ya mûûmbi wa nyongû na ndîramwîthîra akîûmbaga nyongû. Nyongû îrîa oombaga îrathûûka îrî o njareene. Aramîûmbûra na aroomba nyongû îngî îrîa oonaga yaagîrîte kûûmbwa na ntaka îîu ya yûûmba. MWATHANI arambarîria arambîîra atîrî, “Buî antû ba Israeli, ka ûûni ntîûmba kûthithia naabuî ûrîa mûûmbi ûûjû wa nyongû athithia? Atîrî, o ta ûrîa ntaka ya yûûmba îrî njareene cia mûûmbi wa nyongû no ta u buî antû ba Israeli bûrî njareene ciaakwa. Îgiita kinya rîrîku nkëeja kuuga mantû jegiî mûgongo kinya jûrîkû, kana ûnene kinya bûrîkû atî nkabwinainia mbwaraganie na mbûthirie buru; naju mûgongo jûu mbarîîtie bwaaju jûgatigana na ûthûûku bwajû; ngaatigana na ûthûûku bûrîa ndîngî kûjûthithîria. Ningî îgiita kinya rîrîkû nkëeja kuuga mantû jegiî mûgongo kinya jûrîkû, kaana ûnene kinya bûrîkû atî nkaajwaanda na njwake, naju mûgongo jûu kana ûnene bûu, bûkëeja kûthithia ûthûûku mbere yaakwa, jûkarega kûnthikîîra, ngaatigana na wega bûrîa ndîngî kûjûthithîria. Tontû bûû, nandî îîra antû ba Juda na barîa batûûraga Jerusalemu ûjû, ‘Ni mbûbangîrîte mûbango jwa kûbûkanûkia. Garûkeeni o muntû atîgane na ûthûûku bwaawe, athongomie mîîtîre yaawe na mathithio jaawe.’ Îndî bo bariuga atîrî, ‘Gûtî gîtûmi gîa kûthithia ûu! Tuî tûkaathithagia mantû ja ûtûrîka na jamathûûku o ûrîa tûkwenda.’” Tontû bûû, MWATHANI ariuga atîrî, “Ûrithîrieni mîgongoone këethîra kûrî muntû waigua ûntû ta bûu. Antû ba Israeli nî bathithîtie ûntû bûbûthûûku mono. Kûrî rîo nkamia ya Lebanoni îthiraga maigeene ja irîma biaayo? Kûrî rîo tûrûûjî twa mpio tûtigaga kwînama kuuma irîmeene? Îndî antû baakwa bo nî boorîrîîtue nî ni bacoka kwîthagîria mîrungu ya mîng'uanano ubaani. Nî bagiitarîte baatigana na njîra irîa babuîrîte kûthingata, batiga gwîta na njîra irîa cia tene batua gwîtaga na tûjîra twa nchangiri. Nabo nî baethetie nthîgûrû yaao gîntû gîkîthûûku buru, gîntû gîa kûmeneerua mwanka kenya. O muntû wonthe ûrîa ûkûrûkagîîra kîrî yo nî amakaga akainainia kîongo. Naani nkaabanyagia mbere ya anthû baao, o ta ûrîa ruuo rwa bwa gaiti rûnyagagia tîîri. Naani nkaabautatîra, ntîbateethia rîrîa bakeethîrwa barî thîîneene.” Rîu antû barauga atîrî, “Njûûni twîîke nkireba nîûntû bwa Jeremia! Nîkwîthîrwa gûtî rîo Waatho bûkaûra kuumania na athînjîri-Mûrungu, kana kîrîra kîûra kuumania na barîa boome, kana rûteto rûûra kuumania na iroria. Njûûni tûmûthitange tûrege kûthikîîra nteto ciaawe kinya irîkû.” Jeremia araromba arauga atîrî, “Igua îromba rîaakwa itû MWATHANI, thikîîra ûrîa anthû baakwa bakwaria. Ka wega bûrîagwa na ûthûûku? Îndî bo no marinya bagûmpînjîra mbûrîra ku. Ririkana ûrîa ndûngamaga mbere yaaku nkîbaaragîîria boona wega nîkenda mûthûûro jwaaku jûtîkaberekere. Îndî nandî rekeeria aana baao bathirue nî mpara; rekeeria bathirîrue ndweene, na aka baao bakuîrwe nî aana na akûrû baao, batuîke ntigwa. Arûme baao barooragwa nî mîrimo na nthaka ciaao ikathirîrua ndweene. Kîrîro kîroigîîgua nyomba ciaao rîrîa ûkareeta aithûki ntûti îtî thau. Nîkwîthîrwa nî bampînjîrîte marinya na baankûmîra mîtego ngwatwa magûrû. Gwe MWATHANI nî wiijî mîbango yonthe îrîa bambangîrîte ya kûmbûraga. Ûkabarekera maatia jaao kana wangûra meeyia jaao. Ûtûme boombwe buru ûbakanûkie na mûthûûro.” MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Îta kwa mûûmbi wa nyongû ûgûre nyongû. Ûcoke ûjûkie akûrû bamwe barîa atongeeria kuuma kîrî kîrîndî, na bamwe ba athînjîri-Mûrungu barîa batongeeragia bangî. Wîtanie nabo kîguuruune kîa Hinomu kîrîa kîrî mbere ya mpingîro ya Ngîo. Naagwe au nîo ûgaatûmîîria nteto irîa ngaakwîra. Naagwe uuge atîrî, Thikîreeni rûteto rwa MWATHANI buî anene ba Juda na antû barîa batûûraga Jerusalemu. MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû: nkaareetera Jerusalemu na Juda ûthûûku bûbûnene, bûrîa o muntû wonthe ûrîa ûkaabwigua, agakaandûka matû. Nîkwîthîrwa antû nî bambîrûkîrîte na beekîra gûntû gûkû mûgiro na njîra ya kwîthîria mîrungu ya mîng'uanano ubaani. Mîrungu îrîa bo, kana biûjûjû biaao, kana anene ba Juda bataijî. Ningî nîûntû nî bakûûjûrîîtie gûntû gûkû tharike ya antû batî na maatia. Ningî nî bakîte iritîro bia igongwana bia mûrungu jwa mûng'uanano taju Baali nîkenda baritîra aana baao ku barî igongwana bia gwakîîria. Ûûni ntaabeera ûntû ta bûu, kana ndita Waatho kûthithua u, kana kinya nthûgaanîria ûntû ta bûu. Tontû bûû, rî, îgiita nî rîîjîte, rîrîa gûntû gûkû gûgatiga gwîtagwa Tofethi kana Kîguuru kîa Hinomu, gûtue gwîtagwa Kîguuru gîa Kîthînjîro. Nkaathûûkangia mîbango ya Juda na ya Jerusalemu buru. Ningî ngatûma antû ba gûntû gûkû bathirîrue ndweene nî anthû baao na antû barîa bacwaga kûbooraga. Nabio biimba biaao nkaabinenkanîra birîîwe nî nyoni na nyamû. Nayo ntûûra îîjî nkamîethia gîntû gîkîthûûku gîa kûmenagîîrua. O muntû wonthe ûrîa ûgaakûrûkagîîra kîrî yo akarigaraga mono nîûntû bwa moothûûku jonthe jarîa îthithîrîîtue. Anthû baao bakaithûkîra ntûûra, bamîcîgîîrie. Tontû mîthangîko îkeethîrwa îrî îmîthûûku mono, antû bakarîa nyama cia antû bangî, na kinya cia aana baao. “Rîu ûkooragîra nyongû mbere ya antû barîa ûgeetania nabo. Ûcoke ûbeere atîrî, ‘Ûûni MWATHANI Mweneinya ndiuga ûjû: Ûu nîu nkooraga antû baba, na ntûûra îîjî o ta ûrîa nyongû îkuîte îtîûmba gûcokanîîrua kaîrî. Antû baakuû bakaathikagwa kinya Tofethi nîûntû gûtî gûntû kûngî gûkeethîrwa gûtigeere gwa kûthikana. Ûu nîu nkaathithîria gûntû gûkû na antû barîa batwîre ku. Ngaatûma ntûûra îîjî îkare ta Tofethi. Nyomba cia Jerusalemu, na nyomba cia anene ba Juda kana nyomba cionthe irîa ciîthagîrua ubaani nîûntû bwa njota na gwîtûûrîrua ndibei nîûntû bwa mîrungu yaao ya mîng'uanano, ikaagîa mûgiro o ta Tofethi.’” Rîu Jeremia aracoka kuuma Tofethi kûrîa MWATHANI aarî akûmûtûma eeta kûroreria ku. Areeta ararûngama kîaragoone gîa kîûrû areera antû bonthe atîrî, “MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli, ariuga atîrî, nkaaretera ntûûra îîjî na tûtûûra tûrîa tûmîthiûrûkîrîte ûthûûku bunthe bûrîa mbugîrîte. Nîkwîthîrwa antû baacio nî boomîtie mîtwe barega kûmbathîkîra.” Pashuri mûtaana wa Imeri nîwe waarî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa waarûngamîrîte kîûrû. We nî aaigîrue Jeremia akîroria mantû jau. Pashuri nî aaûrithîrie kîroria Jeremia na aramûtheekithia ikongoroone birîa biaarî mpingîroone ya Benjamini ya rûgûrû kîûrûûne. Rûûneene rîrîa Pashuri aarekererie Jeremia kuuma au atheeki, Jeremia nî aamwîrîre atîrî, “MWATHANI atîkwenda gûgwîta Pashuri îndî arîgwîta ‘Kîmakania gîa nteere cionthe.’” Nîkwîthîrwa MWATHANI ariuga atîrî, “Ngaatûma wee kîmakania kîrî gwe gwengwa na kîrî acoore baaku bonthe. Bo bakooragîrwa ndweene nî anthû baao ûtegeete. Ningî nkaanenkanîra Juda yonthe kîrî mûnene wa Babiloni. Akaabajûkia barî atae abaikie kîthamîrioone Babiloni na abooragîre ku. Nkûrûki ya jau, nkaanenkanîra ûtonga bwa ntûûra bunthe, na mpongeeri cionthe irîa yoonaga, na into biaayo bia goro bionthe, na mîthithû yonthe ya anene ba Juda, kîrî anthû baao. Nabo anthû bagaataa into biaao, na babagwate babaikie Babiloni. Naagwe Pashuri na bonthe barîa batwîre nja yaaku bûgaikua Babiloni kîthamîrioone. Kûu nîku ûgaakuîra amwe na acoore baaku barîa ûroragîria ûrongo, na nîku bûkaathikwa.” Gwe itû MWATHANI nî ûmpaîîrîtie naani ndaîîrîka. Gwe nîgwe ûrî inya nkûrûki yaakwa na nî ûmpûmbîte. Nî mpeete gîntû gîa gûtinda kûthekerwa antû bonthe no kûnthekera. Nîkwîthîrwa rîrîa nkwaria mbaragia na kajû gakanene. “Gûkeethîrwa kûrî na kwînyangua na kûthirua buru.” Îndî rûteto rwa MWATHANI nîru rûtûmîte menwa na ntindaga kûthekerwa. Naani ndauga, “Ntîgweta MWATHANI kaîrî, kana mbaria mantû riîtweene rîaawe,” nteto ciaaku ikaraga ta mwanki jûgwakana nkoroone yaakwa na marûitûûne jaakwa. Naani ngeragia mono gûciîka ndeene yaakwa îndî ntîûmbaga. Nî mbigîîtue gûkîarua na kîoe atî nteere cionthe kûrî na imakania! “Tûmûthitangeeni kîrî atongeeria.” Kinya acoore baakwa bonthe Ka beetereete boona nkîgwa. Bariuga, “Kwombîka akaaîrua naatuî tûkamûgwatithania, tûkairîîria.” Îndî MWATHANI arî amwe naani nawe nî nchamba îtîûmîîrîka. Tontû bûû, anyamaaria bagaatirikama na batîmpûûmba. Bagacokerwa nî nthao mono nîûntû batîûmbana. Nacio nthao iu ciaao itîkoroorîria igakara o mwanka kenya. Gwe MWATHANI Mweneinya gwe ûgeragia barîa baagîru, gwe woonaga jarîa jarî nkoroone na mathûgaanioone, tûma mbone ûkirîîria kîrî anthû baakwa, nîkwîthîrwa nî nkûnenkerete mantû jaakwa jonthe. Inîreeni MWATHANI, kumieni MWATHANI, nîkwîthîrwa nî atunyûkîîtie barîa bainyîîrîîtue kuuma kîrî barîa baaî. Ntukû nî îndume îrîa ndaaciarîrwe! Ntukû îrîa maama aanciarîre, îkorootharimwa. Arî na kîrumi muntû ûrîa wareeteere baaba nteto aramwîra, “Ûgûciarîrwa kaîjî,” aratûma agwîrua mono. Muntû ûu, arokara ta ntûûra irîa MWATHANI aathirîrie atî na kîaao. Aroigagua kajû ga kîrîro rûkîîrî na mûthenya akaigua gîtuma kîa ndwaa. Nîkwîthîrwa atambûragîre mbere ya ûûni nchiarwa; maama nîwe ûrîngî kwîthîrwa arî mbîrîra yaakwa, naani ngakara ndî kîu kîaawe kenya na kenya. Nîmbi yaatûmîre mpuuma kîu kîa maama mbîja kûrîîjaga thîîna na kûgîîjaga kîeba na ntûûraga ûtûûro bwa nthao? Rîrîa MWATHANI aarîîrie Jeremia nîrîo Zedekia mûnene wa Juda aatûmîre Pashuri mûtaana wa Malikia, na mûthînjîri-Mûrungu na Zefania mûtaana wa Maaseia kîrî Jeremia. Aabatûmîre beeta kwîra Jeremia atîrî, “Tûûrîrie kuuma kîrî MWATHANI ûrîa gûgakara nîûntû Nebukadineza mûnene wa Babiloni nî atwithûkîrîte. Kwombîka MWATHANI akaaringa kîama nîûntû bweetû agatûma Nebukadineza atigana naatuî.” Jeremia arabeera atîrî, “Bwîre Zedekia, ‘MWATHANI Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû: Ngaatûma mathaga ja ndwaa jarîa bûgweete jabûgarûkîre, jarîa buî bûgûtumîra kûrwaa na mûnene wa Babiloni na Ababiloni barîa babûcîgîîrîîtie oome ya nthingo. Najo mathaga jau ngatûma joothûranue kîthûmba gatîgatî ga ntûûra îîjî. Ûûni ningwa nî ni mbîtîte kûrwaa naabuî na inya yonthe, mbûjûri mûthûûro, na ûng'eentu na marûrû. Naani nkooraga barîa batwîre ntûûreene îîjî, antû na kinya nyomoo. Nabo bagaakua nîûntû bwa mûrimo jûmûthûûku. Nyumeene ûûni MWATHANI nkaanenkanîra Zedekia mûnene wa Juda, na nthûûmba ciaawe na antû barîa barî ntûûreene îîjî barîa bakoonoka kuuma mîrimoone îmîthûûku, na barîa bakoonoka kuuma kîrî ndwaa, na kuuma kîrî mpara. Nkaabanenkanîra kîrî Nebukadineza mûnene wa Babiloni, na kîrî anthû baao, na kîrî barîa bacwaga kûbathiria. We akaabathirîria ndweene atîkûbaigîîrua kîaao, kana abacaîîra, kana abarekera.’” Ningî MWATHANI nî ambarîîrie arambîîra atîrî, “Îîra antû baba bathuure njîra ya mwoyo kana njîra ya gîkuû. Ûrîa ûgaakara ntûûreene îîjî akooragîrwa ndweene, kana ooragwe nî mpara, kana mûrimo jûmûthûûku. Îndî ûrîa ûkaumagara ku eete ainenkanîre kîrî Ababiloni barîa bacîgîîrîîtie ntûûra, akoonoka. Nî ngiitîte kûthiria ntûûra îîjî na ntîmîcaîîra. Nayo îkaanenkanîrwa kîrî Nebukadineza, mûnene wa Babiloni, nawe akamîîthia.” Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga. MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra mbîîre mûnene wa Juda nteto iji, “Gwe amwe na nchiarwa cia Daudi! MWATHANI ariuga ûjû: Thithagieni mantû ja îota ntukû cionthe, na bûtunyûkagie barîa baithûkîri baiwa, kuuma kîrî barîa babainyagîîria; ntîkeeje gwakanîrwa nî mûthûûro jûbûtûrîkîra ta mwanki jûtî na wa kûjworia nîûntû bwa ûthûûku bweenu. Atîrî, ndî na ndwaa naagwe gwe ûthûûngûkîte ta iiga îgûrû rîa mûgwanthî. Gwe uugaga atîrî, ‘Nûû ûûmba kûmbithûkîra, nûû ûûmba gûkobora nthingo agankinyîra narîa ndî?’ Ngaagûkanûkia kûringana na mathithio jaaku. Nkaamuntia miitû yaaku mwanki naju jûkaîîthia birîa bionthe bikûthiûrûkîrîte.” Ûu nîu ûûni MWATHANI kuuga. MWATHANI nî aambarîîrie ûûni Jeremia arambîîra atîrî, “Îta nja ya mûnene wa Juda uuge nteto iji: Thikîîra rûteto rwa MWATHANI gwe wa rûrîîjo rwa Daudi, gwe waathaga Juda. Ûthikîîre gwe na nthûûmba ciaaku, na antû baaku barîa bakûrûkaga na mpingîro îîjî. MWATHANI arîbwîra atîrî, thithagieni mantû ja îota na mantû jarîa jaagîrîte. Bûtunyûkagie barîa baithûkîri baatunywa into biaao. Bûbatunyûkagie kuuma kîrî barîa babainyagîîria. Ningî bûkáthithîria mûgeni, kana aana barîa batî na aciari, kana ntigwa ûntû bûbûthûûku bûtîagîrîte, kana bûûraga muntû ûtî na yaatia, gûntû gûkû. Bwathithia ûu bwathîkîra rûteto rwaakwa, bûkethagîrwa bûrî na anene ba rûrîîjo rwa Daudi ba kûbwathaga. Nabo bagaakûrûkagîîra mpingîroone cia gîkaro kîa mûnene barî ngaarîîne cia ndwaa barî mbarathine, amwe na atongeeria bangî, na antû baao. Îndî bwarega kûthithia mantû jau, ûûni MWATHANI nî ngûciîtia atî gîkaro gîkî kîa mûnene gîkaathirua buru nîu MWATHANI akuuga.” MWATHANI ariuga ûjû mantûûne jegiî gîkaro kîa mûnene wa Juda: “Gîkaro kîa mûnene wa Juda nî kîu kîthongi ta nthîgûrû ya Gileadi kana tûthûmbî twa irîma bia Lebanoni. Amwe na jau ngatûma gîkare ta rwanda gûntû gûtîtûûri nî antû. Ngaatûma aithûki beeje baithûkîre ntûûra îîjî, bonthe barî na mathaga jaao ja ndwaa. Nabo bakaarîîka mîtarakwa îrîa mîega bamîgere mwankiine. “Nabo antû ba mîgongo îmiingî bakûrûkîrîîte aja ntûûreene îîjî bagatua kûûranagia, ‘Nîkî tontû MWATHANI athithîrîtie ntûûra îîjî nene mantû jaja?’ Nabo antû bangî bakabacokagîria, ‘Tontû nî beerûkîîre kîrîkanîro kîa MWATHANI Mûrungu waao nabo batua gûtumîkagîra na kûthaathagia mîrungu ya mîng'uanano.’” Bûkárîrîra muntû ûkuîte kana bwithikîîra nîûntû bwaawe; îndî rîreeni mono nîûntû bwa ûrîa wikîîtue kîthamîrioone nîkwîthîrwa atîkorocoka kaîrî kwona nthîgûrû yaao îrîa aciarîri. Nîkwîthîrwa MWATHANI ariuga ûjû nîûntû bwa Jehoahazi ûrîa ûkwaathana antûûne a îthe Josia. Josia ûrîa waumîre gûntû gûkû. “Josia atîcoka gûkû kaîrî. Îndî agaakuîra gûntû kûrîa bamûthamîrîtie arî mûtae, nawe atîcoka kwona nthîgûrû îîjî kaîrî.” “Wûi kîrî muntû ûrîa waakaga nyomba yaawe kuumania na waayia, na agaaka tûnyomba twa ngoroba kuumania na ûtuunyani. We ûritithagia antû bangî ngûgî gûtîkîo bakwona kana abarîaa mûchaara. We aciîraga, ‘Ngaciakîra nyomba înene, îrî tûnyomba twa îgûrû tûtûnene.’ We amîthithagîria ndiricha, na akamîgemia na mbaaû cia mîtarakwa, na akamîaka rangi întuune. Ûrîthûgaania waaka nyomba na mîtarakwa nîku kwaa mûnene? Ka-abaagu ataarîjaga na akanyua o akîthithagia mantû ja îota na jarîa ja waagîru? We aatûûraga bwega mono. We aagiitagîra nkîa na barîa barî ûbatu magamba bwega, mantû jaawe jaakaraga bwega. Anga kûu tî ku kûmenya MWATHANI? Ûu nîu ûûni MWATHANI nkûûria. Îndî gwe ûrîona na kûthûgaanîria mantû jaaku akî; ûrîa ûkoona into na njîra itî cia mma, na njîra ya kûûraga antû batî na maatia, na kwinyîîria bangî na gûtuunyana.” Tontû bûû, MWATHANI ariuga ûjû mantûûne jegiî Jehoiakimu mûnene wa Juda, mûtaana wa Josia: “Antû batîmûrîrîra bauga, ‘Wûi mûtaana wa chiaa’ kana ‘Wûi mwarî wa chiaa.’ Ningî batîmûrîrîra bauga, ‘Wûi mwathi waakwa,’ kana ‘Wûi mûnene waakwa.’ Agaakururua ateewe oome ya ntûûra ya Jerusalemu athikwe ta kiimba gîa ntigiri.” “Buî antû ba Jerusalemu îteeni bûkarîre bûrî Lebanoni, bûûkîîrie tûjû bûrî Bashani, na bûrîre bûrî irîmeene bia Moabu nîkwîthîrwa acoore beenu bonthe nî bathirîtue. Ndaabwarîîrie bûthinyarîte naabuî bûrauga, ‘Tûtîthikîîra!’ Ûu nîu bûtwîre bûkîthithagia kuuma wîthî bweenu bûtîathîkagîra kajû gaakwa. Atongeeria beenu bakauruutwa nî ruuo, amwe na acoore beenu, baikue kîthamîrioone. Rîu nîrîo bûgaacokerwa nî nthao bûrigare nîûntû bwa ûthûûku bweenu bunthe. Wûi gwe ûkaraga kiindajî nyomba îmbake na mîtarakwa ya Lebanoni, rîrîa ûkagwatwa nî rwakaî ûgaikaîra o ta mûka ûkweewa mwana!” MWATHANI ariuga atîrî, “Nî ngûciîtia ni Mûrungu ûrîa ûtwîre mwoyo atî, kinya këethîra Jehoiakini mûnene wa Juda, mûtaana wa Jehoiakimu, nîwe kîmata kîrî na mûûri kîrî kîareene gîaakwa, nîka mûrita nkamûta. Nkaamûnenkanîra njareene cia barîa bacwaga kûmûraga, barîa akîraga, nkaamûnenkanîra kîrî Nebukadineza mûnene wa Babiloni na kîrî Ababiloni. Ûûgwe na nyakwe ûrîa wagûciarîre nkaabûta nthîgûrûûne îngî îrîa bûtîciarîri, na kûu nîku bûgaakuîra. Îndî bûtîkorocoka nthîgûrûûne îrîa bûkeethîrwa bûnyonterete gûcoka.” Naani Jeremia ndîrooria atîrî, “Nîka muntû ûûjû Jehoiakini akari ta nyongû îkuîte? Akara ta gîntû gûtî muntû ûkwenda gûgîtumîra? Nîmbi îtûmîte we na aana baawe bakuruthûrwa batewa nthîgûrû batiijî? Îî nthîgûrû, îî gwe nthîgûrû, nthîgûrû ya Juda thikîîra rûteto rwa MWATHANI.” MWATHANI ariuga ûjû: “Andîka mantû ja muntû ûûjû ûkari ta muntû ûtî mwana muntû gûtî rîo akoombana ûtûûroone bwaawe bunthe nîûntû gûtî wa nchiarwa ciaawe ûkoombana aa mûnene atua kwathaga Juda ta Daudi.” MWATHANI nî augîre atîrî, “Wûi kîrî arîîthi barîa booragaga na kûnyagia ng'ondu cia ndîîthia yaakwa!” Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû mantû jegiî arîîthi barîa barîîthagia antû baawe: “Buî bûnyagîîtie ng'ondu ciaakwa bwaciîngîîria kîthakeene na bûtiimenyagîîra. Atîrî, nkaabûkanûkia nîûntû bwa mathithio jeenu jamathûûku, nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Ningî naani nkoothûrania matigari ja ng'ondu ciaakwa kuuma nthîgûrûûne cionthe kûrîa nciîngîîrîtie, ncicokie nkanateene ciaacio. Nacio igaciaarana ithegee mono. Ncoke nthuure arîîthi ba kûmenyagîîra ng'ondu iu. Nacio ng'ondu itîkîra kaîrî, kana imakua, kana noo îmwe yûûra, nîu ûûni MWATHANI nkuuga. “Atîrî, îgiita nî rîîjîte rîrîa nkaathuura ûmwe wa nchiarwa cia Daudi, ae mûnene. Mûnene ûu akaathanaga na ûûme na agitanagîre magamba nthîgûrûûne na îota na waagîru. Rîrîa akeethîrwa akîathanaga, Juda îkoonokua, na Israeli îtûûre na thîîrî. We agatua gwîtagwa, ‘MWATHANI nîwe ûtûgambagîra na îota.’” Tontû bûû, rî, MWATHANI ariuga atîrî, “Îgiita nî rîîjîte rîrîa antû bagaatiga gûciîtagia bakiugaga, ‘Nî ngûciîtia riîtweene rîa MWATHANI ûrîa ûrî mwoyo, ûrîa waaritîre antû ba Israeli kuuma nthîgûrûûne ya Misri.’ Îndî bagaatua gûciîtagia bakiugaga atîrî, ‘Nî ngûciîtia riîtweene rîa MWATHANI ûrîa ûrî mwoyo, ûrîa waaritîre antû ba Israeli kuuma nthîgûrû ya bwa ûrîo na kuuma nthîgûrû cionthe irîa aabanyaganîtie.’ Rîu antû ba Israeli bagaakara nthîgûrûûne yaao.” Nkoro yaakwa nî yaagîte inya buru nîûntû bwa iroria, na kinya marûitû jaakwa jonthe jainaina. Nkarîte ta muntû woogiti, ta muntû woogitîîtue nî ndibei nîûntû bwa MWATHANI na nteto ciaawe intheru. Nîkwîthîrwa nthîgûrû yûjûrîte antû batîîtîkîtie na nîûntû bwa kîrumi kîa MWATHANI. Nthîgûrû nî kîrîroone îrî na ithaka bia kûrîîthia rwanda bioma buru. Antû batwîre ûtûûro bûbûûî na batumagîra inya yaao ûrîa gûtîagîrîte. MWATHANI ariuga atîrî, “Iroria amwe na athînjîri-Mûrungu bonthe nî batigîte kûnthaathayia na kinya kîûrûûne gîaakwa kîongwa nî mboneete bakîthithîria ûthûûku ku.” Nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Tontû bûû, njîra ciaao igakara ta njîra intenderu muunduune nabo bakeengîîrwa ku na bakagûjaga. Nîkwîthîrwa nkabaretera ûthûûku mbakanûkie îgiita rîaao rîakinya. Nîu ûûni MWATHANI nkuuga. “Nî mboneete ûntû bûbûthûûku mono kîrî iroria bia Samaria. Biroragia na mûrungu jwa mûng'uanano jwa Baali, bigaatithia antû baakwa ba Israeli njîra. Ningî kîrî iroria bia Jerusalemu nî mboneete ûntû bûbûthûûku nkûrûki. Iroria biu bithithagia ûthûngîîri na kwaria ûrongo na gûteethia barîa bathithagia ûthûûku mwanka gûkeethîrwa gûtî muntû ûgaatigana na ûthûûku bwaawe. Bonthe meethoone jaakwa bakari ta antû ba Sodomu, barîa batwîre nthîgûrûûne, kana barîa batwîre Gomora.” Tontû bûû, MWATHANI Mweneinya ariuga ûjû mantû jegiî iroria, “Atîrî, Ngatûma barîa biakûrîa bibithûûku na banyua rûûjî rûrî na ûrogi. Nîkwîthîrwa antû baregeete gwîtîkia Mûrungu nthîgûrûûne kunthe nîûntû bwa iroria bia Jerusalemu.” Rîu MWATHANI Mweneinya ariuga atîrî, “Bûkáthikîîreeni nteto irîa iroria bikûbûroreria, bikîbwîkagîra wîrîgîîro bwa ûtheri. Biaragia mantû jarîa mîtwe yaabio biongwa îbiîrîte îndî tî jarîa biîri nî MWATHANI. Bikaraga bikîîraga antû barîa bamenagîîria rûteto rwa MWATHANI rîonthe, ‘Mantû jeenu jakaabua.’ Bikeera barîa boomîtie nkoro ciaao na bathingataga mathûgaanio jaao bongwa, ‘Gûtî ûthûûku bûkabwîjîîra.’ Tontû rî, nî ûrîkû waabio waamenya mathûgaanio ja MWATHANI aigua na amenya rûteto rwaawe? Kana nûû waabio waigua rûteto rwa MWATHANI na arwathîkîra? Atîrî, mûthûûro jwa MWATHANI tîju jûu jûkari ta ngai înene ta kîbubani gîkuurutana gîkaringa barîa baaî. Naju mûthûûro jwa MWATHANI jûtîthira mwanka athithie na oojûrie ûrîa athûgaanîtie; naabuî bûkaamenya mantû jau bwega rîrîa rîkeeja. Ni gûtî rîo ndaatûma iroria îndî bio bimaatûkaga kuuga nteto. Kinya këethîra ntaabiarîria, bio no biroragia riîtweene rîaakwa. Îndî këethîra nî biijî mathûgaanio jaakwa birîngî kwîra antû baakwa nteto ciaakwa. Birîngî kûbagarûra bakauma mîtîreene yaao îmîthûûku na bagatiga mathithio jaao jamathûûku. “Nika ndî Mûrungu ûrî akuî naabuî kana ka ndî Mûrungu ûrî kûraaja naabuî? Nîu MWATHANI akuuria. Muntû oomba gwiciitha nkaremwa nî kûmwona? Anga ni ntî kunthe îgûrû na nthî? Nîu MWATHANI akûûria. Nî ndîîkîîtie kwigua ûrîa iroria biroretie ûrongo riîtweene rîaakwa bikîîraga antû nî birootete irooto. Nî mwanka rî bigakara bikîroragia mantû jaao jarîa bithûgaanîrîtie biongwa? Iroria biu bithûgaanagia atî biera antû irooto biu, antû bakoorîrua nî ni, o ta ûrîa biûjûjû biaao bioorîîrue biratua kûthaathagia mûrungu jwa mûng'uanano jwa Baali. Kîroria kîrîa gîkwenda kwîrana irooto biaakîo nî kîîrane, îndî kîroria kîrîa gîkûmenya nteto ciaakwa nî kîîrane cio na njîra ya gwîtîkîka. Tontû ûûni MWATHANI ndiuga atîrî, ga gûtî mwanya jwa rûûa na nkano? Anga rûteto rwaakwa rûtîkari ta mwanki na ta nyondo îrîa yûûraga maiga jakathuthurûka? Nîu ûûni MWATHANI nkûûria. Tontû bûû, rî, ni MWATHANI nî ndeganîte na iroria birîa biaragia nteto ciaakwa irîa biigîîtue kuuma kîrî iroria bingî. Atîrî, nî ndeganîte na iroria birîa biaragia nteto ciaabio biongwa rîu bikauga, uu nîu MWATHANI akuuga. Ningî rî, nî ndeganîte na iroria bionthe birîa biîranaga irooto bia ûrongo, na bikaîria antû baakwa na kûbaatithia njîra, o rîrîa ni ntîbitûmîte kana mbiarîria. Bio gûtî u bigunaga antû baba. Nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” MWATHANI nî aarîîrie Jeremia aramwîra atîrî, “Rîrîa ûmwe wa antû baba, kana kîroria, kana mûthînjîri-Mûrungu agaakûûria ‘Nîatia MWATHANI augîîte?’ Naagwe ûmûcokerie ûmwîre atîrî, ‘Buî bûrî mûrigo kîrî MWATHANI, nawe akaabûringa nthî. Nîu MWATHANI akuuga.’ Ningî kîroria, kana mûthînjîri-Mûrungu, kana ûmwe wa kîrîndî akëeja kuuga biugo bibi, ‘Ndî na rûteto rwa MWATHANI,’ muntû ûu nkaamûkanûkia amwe na nja yaawe. Naagwe wîre antû ûjû, muntû nî ooragie mûtûûri waawe kana mûtaana wa ng'ina atîrî, ‘MWATHANI atwîrîte atîa?’ Kana ‘Nî macokio jarîkû atweete?’ Îndî bûkorogweta kaîrî biugo bibi, ‘Ndî na rûteto rwa MWATHANI,’ nîûntû muntû ûrîa ûkabigweta, ngatûma rûteto rwaakwa rwee mûrigo kîrî we. Nîkwîthîrwa buî nî bûkaraga bûkîgarûraga na kûthûûkia rûteto rwa Mûrungu ûrîa ûrî mwoyo, MWATHANI Mweneinya, Mûrungu weenu. Naagwe ûûragie iroria atîrî, ‘MWATHANI abuîrîte atîa? Kana nî macokio jarîkû abweete?’ Bo bauga biugo bibi, ‘Tûrî na rûteto rwa MWATHANI,’ ûbeere MWATHANI ariuga ûjû, ‘Tontû bûkuuga biugo: Tûrî na rûteto rwa MWATHANI,’ o rîrîa mbiîrîte bikabigweta, nî mma nkaabookîîria mbate kûraaja kuuma kîrî ni; bo amwe na ntûûra îrîa ndaaeete biûjûjû biaao. Ningî nkabiîkîra nthao irîa itîkorothira, na bigîe îgi rîrîa rîtîkoroûrîria kinya rî.” Nebukadineza mûnene wa Babiloni nî aajûkîrie Jehoiakini mûnene wa Juda mûtaana wa Jehoiakimu kuuma Jerusalemu, amwe na atongeeria ba Juda, na atîa na aturi arabaikia kîthamîrioone Babiloni. Nyuma ya ûu MWATHANI nî aambonerie ikabû biîrî biaarî na nkûû biîki au mbere ya kîûrû. Gîkabû kîmwe kîaarî na nkûû inthongi mono, ciaakari ta nkûû irîa iguundaga mbere. Îndî gîkabû kîngî kîaarî na nkûû inthûûku buru, ûntû itîngîrîîka. MWATHANI arambûûria atîrî, “Nîmbi ûkwona Jeremia?” Naani ndîramwîra, “Ndîona nkûû. Nkûû irîa nthongi nî inthongi mono, na nkûû nthûûku nî inthûûku buru ûntû itîûmba kûrîîka.” MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Ûûni MWATHANI Mûrungu wa Israeli ndiuga ûjû: Antû barîa baataîrwe kuuma nthîgûrû ya Juda baraikua Babiloni bakari ta nkûû iji nthongi. Nkaabamenyagîîra bwega na mbacokie nthîgûrû îîjî. Nkaabaaka na ntîbatharia. Nkaabaanda na ntîbakûûra. Ngaatûma bamenye atî ni, nî ni MWATHANI. Nabo bakaa antû baakwa naani nkaa Mûrungu waao, nîkwîthîrwa bagaacoka kîrî ni buru. “Îndî Zedekia mûnene wa Juda, na atongeeria baawe, na antû ba Jerusalemu barîa batigeere nthîgûrûûne ya Juda na barîa batwîre nthîgûrû ya Misri, nkabathithîria o ta ûrîa nkûû irîa nthûûku buru ithithagîrua. Naani nkaabaethia gîntû gîkîthûûku mono meethoone ja mîgongo îngî yonthe ya nthîgûrû na bae gîntû gîa kûmenagîîrua, na gîa gûkurungagwa na gîa gûcikûûragwa, na bae antû ba kûrumagwa gûntû kunthe kûrîa nkaabeengîîria. Ningî ngatûma bathirue nî ndwaa, na mpara, na mîrimo îmîthûûku mwanka bathirue buru kuuma nthîgûrûûne îrîa ndaabaeere na ndîraa biûjûjû biaao.” MWATHANI nî aarîîrie Jeremia mwakeene jwa îna jwa waathani bwa Jehoiakimu mûnene wa Juda, mûtaana wa Josia mantûûne jegiî antû ba Juda bonthe. Mwaka jûu nîju jwaarî jwa mbere jwa waathani bwa Nebukadineza mûnene wa Babiloni. Nacio nteto iu nîcio irîa kîroria Jeremia aarîîrie antû ba Juda na barîa batûûraga Jerusalemu bonthe arabeera atîrî, “Mîaka mîrongo îîrî na îthatû nî îthirîte, kuuma mwakeene jwa îkûmi na îthatû jwa waathani bwa Josia mûnene wa Juda mûtaana wa Amoni mwanka naarua tûrî. Îgiita rîu MWATHANI atwîre kûmbarîria, naani nî mbwîraga ûrîa auga magiita jonthe, îndî buî bûtîthikagîîra. Kinya këethîra MWATHANI nî abûtûmagîra nthûûmba ciaawe iroria magiita jonthe, bûtîthikagîîra kana bwathîka.” Iroria biu nabio bibwîraga, “Itû garûkeeni bwinthe bûtigane na mîîtîre yeenu îmîthûûku na bûtige kûthithagia mantû jamaaî, nîkenda bwîta na mbere gûtûûra nthîgûrû îrîa MWATHANI aabwere na araa biûjûjû bieenu kuuma tene mwanka kenya na kenya. Tigeeni kûthingataga mîrungu îngî. Bûkámîtumîkîra kana bûmîthaathayia, bûnthûûria bûkîrombaga into birîa bithithîtue nî antû. Rîu naani gûtî ûthûûku nkaabûthithîria.” Îndî MWATHANI ariuga, buî bûtîmûthikagîîra, no kûmûthûûria bûmûthûûragia na kûthaathayia into birîa bithithîtue nî antû, naabuî bûkaireeteera îkanûkia. “Tontû bûû, MWATHANI Mweneinya ariuga atîrî, Nîkwîthîrwa nî bûregeete kwathîkîra nteto ciaakwa, naani rî, ngaatûmanîra antû ba bwa ûrîo bonthe, na ntûmanîre nthûûmba yaakwa Nebukadineza mûnene wa Babiloni. Bonthe mbareete baithûkîre nthîgûrû îîjî na barîa batûûraga ku, na mîgongo îrîa yonthe îbathiûrûkîrîte. Nkaabathiria buru bae ta gîntû gîkîthûûku gîa kûmenagîîrua, na mbeekîre îgi rîtîkorothira. Ningî rî, ngaakiria kajû ga nkerû, na ga kûgwîrua. Nkirie kajû ga gûkûngwîra mambura ja mûranû. Gûtîîthîrwa kûrî na gîa kûthia kana maguta ja taa kwîthîrwa kûrî na weerû. Nthîgûrû îîjî yonthe îkaa îgaanjo gûntû gûtîtûûri na nthîgûrû iu ingî igaatumîkîra mûnene wa Babiloni mîaka mîrongo mûgwanja. Nayo mîaka mîrongo mûgwanja yaathira, ngaakanûkia mûnene wa Babiloni na antû ba mûgongo jwa Babiloni nîûntû bwa meeyia jaao. Naani nkaathiria nthîgûrû îîu mîethie maganjo kenya. Nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Naani ngatûma mantû jonthe jarîa mbarîîtie jegiî nthîgûrû îîu, na jarîa jonthe jaandîki yukuune rîrî jarîa Jeremia aarorerie jegiî mîgongo yonthe joojûre. Nîkwîthîrwa nkaarîaa antû ba Babiloni nîûntû bwa mantû jarîa bathithîtie. Nabo bakaaeethua nkombo nî mîgongo îngî amwe na anene baayo.” MWATHANI Mûrungu wa Israeli nî aambîrîre atîrî, “Jûkia gîkombe kîrîa ngweete kîa ndibei ya mûthûûro jwaakwa, ûnyuithie mîgongo yonthe îrîa ngaagûtûma kîrî yo. Nabo baanyua bakoogita batang'atang'e bathûûke mîtwe nîûntû bwa ndwaa îrîa mbîtîte kûbareetera.” Rîu naani ndîrajûkia gîkombe kîrîa kîaarî njareene ya MWATHANI ndîranyuithia mîgongo yonthe îrîa MWATHANI aantûmîte kîrî yo. Ndîranyuithia Jerusalemu, na ntûûra cia Juda, na anene baacio, na atongeeria baacio, nîkenda mbaeethia gîntû gîkîthûûku, na nkorogoncha, na gîa kûmeneerua, na gîkîrume, o ta ûrîa gûkari kinya naarua tûrî. Ningî ndîranyuithia Farao mûnene wa Misri, na barîa baamûtumîkagîra, na atongeeria baawe, na antû baawe bonthe, na ageni bonthe barîa batûûraga gatîgatîîne kaao. Ndîracoka ndîranyuithia anene bonthe ba nthîgûrû ya Uzi, na anene bonthe ba nthîgûrû ya Afilisti ba ntûûra ya Ashikeloni, na ya Gaza, na ya Ekironi, na barîa baatigeere ntûûreene ya Ashidodi. Ningî ndîranyuithia antû ba Edomu, na ba Moabu, na nchiarwa cia Amoni. Ndîranyuithia anene bonthe ba Tiro, na anene bonthe ba Sidoni, na anene ba nthîgûrû cionthe irîa irî rûteere rwa îria rîa Mediterania. Ndîracoka ndîranyuithia ntûûra ya Dedani, na ya Tema, na ya Buzi, na barîa bonthe beenjaga mîthia ya mîtuundu yaao. Ndîranyuithia anene bonthe ba Arabia, na anene bonthe ba mîgongo îrîa yungene îrîa îtûûraga rwanda. Ndîracoka ndîranyuithia anene ba Zimuri bonthe, na anene ba Elamu bonthe, na anene ba Media bonthe. Ningî ndîranyuithia anene ba bwa ûrîo bonthe; ba akuî na ba kûraaja, bathingateene. Ndîranyuithia moonene jonthe ja nthîgûrû. Nyuma ya bau, kinya mûnene wa Babeli akanyuithua. MWATHANI aracoka arambîîra atîrî, “Îîra antû ûjû: Ni MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ndiuga ûjû: Nyueni mûthûûro jwaakwa, mwanka bwogite na bûtaîke, bûgwe nthî bûremwe nî gûûkîîra kaîrî, nîûntû nî mbûreeterete ndwaa. “Nabo barega kûjûkia gîkombe kîa mûthûûro jwaakwa kîrîa ûkaabanenkera, rîu ûbeere ûjû: Ûûni MWATHANI Mweneinya ndiuga atîrî, no mwanka bûnyue. Nîkwîthîrwa rî, ni ndeeteereete ntûûra ya Jerusalemu îrîa îgwetanagîrua na riîtwa rîaakwa thîîna. Nîka bûkûthûgaania buî bûtîkanûkua? Bûtîkara bûtîkanûkîtue nîûntû nî ndeeteereete antû barîa batwîre nthîgûrû kûnthe ndwaa, nîu ûûni MWATHANI Mweneinya nkuuga. Tontû bûû, ûbarorerie nteto iji ûbeere atîrî, ‘MWATHANI akaagondoka kuuma îgûrû arî gîkaroone kîaawe gîkîtheru, agatûma kajû kaawe kaigiigue. Akaagondokera ndîîthia yaawe aringe gîtuma ta gîa akinyangi ba nzabibû. Nabo bonthe barîa batwîre nthîgûrûûne bakamwigua. Kajû kaawe nako gakaigîîgua mwanka mîthia ya nthî, nîkwîthîrwa MWATHANI arî na îgamba na mîgongo, na akaagambithia antû bonthe, na barîa baaî abatuîre kûûragwa, nîu ûûni MWATHANI nkuuga.’” MWATHANI Mweneinya ariuga ûjû: “Atîrî, ûthûûku bûgûtaamba kuuma nthîgûrû îmwe gwîta îngî na kîbubani gîkînene nî gîkuurutana kiumîte mîthieene ya nthîgûrû. Nabo antû barîa MWATHANI akooraga ntukû îîu, bakoojûra nthîgûrû kunthe kuuma mûthia jûmwe jwa nthî gwîta jûngî. Nabo batîona wa kûbarîrîra, kana wa kûboothûrania, kana wa kûbathika. Nabo batîona biimba biaao bikoojûra nthîgûrûûne kunthe ta ûrîa ntaka yûûjûraga kunthe. Ugeeni mbu buî arîîthi naabuî atongeeria ba ndîîthia bûrîre na bwigaragarie mûjuune. Nîkwîthîrwa îgiita rîeenu rîa kûûragwa na rîa kûnyaganua kunthe rîgûkinya. Naabuî bûkaathînjwa ta ntûrûme înoru. Arîîthi batîona giiciitho nabo atongeeria ba ndîîthia batîona a kûmatûka. Igueni kîrîro kîa arîîthi na îkaya rîa atongeeria ba ndîîthia. Tontû MWATHANI akûthûûkangia kûrîa barîîthagia. Nthîgûrû yaao ya thîîrî îthirîtue nî mûthûûro jûmûnene jwa MWATHANI. MWATHANI eerûkîrîte antû baawe ta ûrîa ngatûnyi îthaamaga kîmamoone kîaayo. Nîkwîthîrwa nthîgûrû yaao nî yeete îgaanjo nîûntû bwa kwithûkîrwa nî anthû na mûthûûro jûmûnene jwa MWATHANI.” MWATHANI nî aambarîîrie rîrîa Jehoiakimu mûtaana wa Josia ambîrîîrie kwaathana Juda, arambîîra atîrî, “Îta ûrûngame kîaragoone gîa kîûrû waarîrie antû ba ntûûra cionthe cia Juda barîa beetaga kîûrûûne kûmûthaathaîria ku. Naagwe ûbeere mantû jonthe jarîa nkwîrîte ûbeere na ûgáatiga kinya bûmwe. Kwombîka bakathikîîra, nabo bonthe bagatigana na mîîtîre yaao îmîthûûku, naani ngatiga kûbathithîria ûthûûku bûrîa ndîngî kûbathithîria nîûntû bwa mathithio jaao jamathûûku. Ûbeere atîrî, ‘Ûûni MWATHANI ndiuga ûjû: Bwarega kûmbathîkîra bûthingata Waatho baakwa bûrîa mbweete, na bwarega kwigua nteto cia nthûûmba ciaakwa iroria, birîa mbûtûmagîra o kagiita o kagiita, kinya këethîra buî bûtîbaigagua, rîu ngatûma kîûrû gîkî gîkare ta ûrîa Shilo yaakarîre. Narîo riîtwa rîa ntûûra îîjî rîgatua gûtumagîrwa ta kîrumi nî mîgongo yonthe ya nthîgûrû.’” Nabo athînjîri-Mûrungu, na iroria, na antû bonthe nî baigîrue Jeremia akîaria nteto arî kîûrûûne. Jeremia athiria kwaria nteto cionthe irîa MWATHANI aamwîrîte eere antû bonthe, nîrîo athînjîri-Mûrungu, na iroria, na antû bonthe baamûgwatîre baramwîra atîrî, “No mwanka ûûragwe nîûntû bwa mantû jau! Nîkî tontû waroria riîtweene rîa MWATHANI wauga, ‘kîûrû gîkî gîgakara ta ûrîa Shilo yaakarîre, na ningî wauga ntûûra îîjî îkaathirua buru îtigwe îtî na muntû wagûtûûra ku?’” Nabo antû bonthe baroothûrana baracîgîîria Jeremia kûu kîûrûûne. Rîrîa atongeeria ba Juda baigîrue mantû jau, nî baaumîre gîkaro kîa mûnene bareeta kîûrûûne, barakara nthî kîameene akuî na Mpingîro Înjerû ya kîûrû. Rîu athînjîri-Mûrungu, na iroria baraarîria atongeeria bau na antû bonthe barabeera atîrî, “Muntû ûûjû abuîrîte gûtuîrwa kûûragwa nîûntû akûroria mantû jamathûûku jegiî ntûûra îîjî o ta ûrîa bwarîîkia kwigua bwingwa.” Jeremia nî aarîîrie atongeeria bonthe na antû bonthe arabeera atîrî, “Nî MWATHANI ûntûmîte kûroria mantû jegiî kîûrû gîkî na ntûûra îîjî nteto iu cionthe bwaigua. Tontû bûû, rî, garûreeni mîîtîre yeenu na mathithio jeenu, na bwathîkîre MWATHANI Mûrungu. Nawe agaatigana na ûthûûku bûrîa augîîte akaabûthithîria. Îndî ni nandî ndî njareene cieenu. Nthithîrieni ûrîa bûkwenda ûrîa bûkwona kwagîrîte. Menyeni na mma atî, bwambûraga bûkaireteera mûgiro jwa kûûraga muntû ûtîîtie; buî na ntûûra îîjî, na antû barîa batwîre ku. Nîkwîthîrwa nî mma, nî MWATHANI ûntûmîte nîkenda mbwîra nteto iu cionthe bwaigua.” Rîu atongeeria, na antû bonthe nî beerîre athînjîri-Mûrungu, na iroria atîrî, “Muntû ûûjû atîbuîrîte gûtuîrwa kûûragwa, nîûntû we agûtwarîria riîtweene rîa MWATHANI Mûrungu weetû.” Nabo akûrû bamwe ba nthîgûrû îîu barookîîra baraarîria kîrîndî kîonthe kîrîa kîothûreene. Nabo bareera kîrîndî atîrî, “Mika mûtaana wa Moreshethi nî aarorerie matukûûne ja Hezekia mûnene wa Juda. Eerîre antû ba Juda atîrî, MWATHANI Mweneinya ariuga ûjû: Zaiûni îkaarîmwa ta muunda, nayo Jerusalemu îkaa igaanjo nako karîma karîa kîûrû gîaki gagakunîkwa nî kîthaka! Ka mûnene Hezekia na antû bonthe ba Juda baamûûragîre? Hezekia aakaathîre MWATHANI na aracwaa njîra ya kûmûgwîria. MWATHANI aratigana na ûthûûku bûrîa augîîte akabathithîria. Îndî tuî ga tûrî akuî kwireteera ûthûûku bûbûnene.” Ningî nî kwaarî na muntû ungî kuuma Kiriathi-jearimu weetagwa Uria mûtaana wa Shemaia. Uria ûu nî aarorerie riîtweene rîa MWATHANI nteto ciegiî ntûûra îîjî na ciegiî nthîgûrû îîjî arauga nteto o ta iu cia Jeremia. Mûnene Jehoiakimu, na atongeeria ba njûûrî bonthe, na atongeeria baawe bonthe, rîrîa baigîrue nteto cia Uria ûu, mûnene nî eendere kûmûûraga. Rîrîa Uria aaigîrue mantû jau, nî aigîrue ûguaa aramatûka areeta Misri. Mûnene Jehoiakimu nî aatûmîre Elinathani mûtaana wa Akibori na antû bangî kûu Misri. Nabo baragîîra Uria kûu Misri baramwikia kîrî mûnene Jehoiakimu. Jehoiakimu nî aamûûragîre na mwîrî jwa Uria jûragerwa kûrîa antû batî îgweta baathikagwa. Îndî nîûntû Ahikamu mûtaana wa Shafani nî aagwataga Jeremia mbaru, Jeremia ataanenkanîîrwe kîrî antû ooragwa. MWATHANI nî aarîîrie Jeremia rîrîa Zedekia mûtaana wa Josia aambîrîîrie kwaathana Juda, aramwîra atîrî, “Ithithîrie nthaara na gîchooki wîkîre nkingo yaaku. Ûtûmane kîrî mûnene wa Edomu, na wa Moabu, na mûnene wa nchiarwa cia Amoni, na wa Tiro, na wa Sidoni. Ûtûme atûmwa ba anene bau barîa bareejîre Jerusalemu batûmi kîrî Zedekia mûnene wa Juda. Naagwe ûbeere beere anene baao atî, MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû: Nî ni ndoombîre nthîgûrû, na antû baayo, na nyomoo irîa irî ku, na inya yaakwa înene na njara ciaakwa. Naani mînenkanagîra kîrî ûrîa nkwenda. Nandî nkûnenkanîra nthîgûrû iji cionthe kîrî nthûûmba yaakwa Nebukadineza mûnene wa Babiloni. Ningî nî mûnenkerete kinya nyamû cia kîthaka imûtumîkagîre. Nayo mîgongo yonthe îgaatumîkagîra Nebukadineza na îtumîkagîre mûtaana waawe, na kinya mwana wa mûtaana waawe, mwanka rîrîa îgiita rîgaakinya rîa Babiloni gûtumîkîra mîgongo îngî. Rîu mîgongo îmiingî na anene babanene bakaethia antû ba Babiloni nkombo ciaao. “Îndî antû ba mûgongo kana ba waathani bûrîa bûkarega kwathîkîra Nebukadineza, mûnene wa Babiloni, nkaabakanûkia na ndwaa, na mpara, na mîrimo îmîthûûku mwanka rîrîa Nebukadineza akaabathiria. Nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Tontû bûû, bûkáthikîreeni iroria bieenu, kana aringia beenu, kana barîa babûtaûragîra irooto kana barîa baranagîria na roho cia antû barîa baakuîre na aragûri beenu, barîa bakûbwîra, ‘Bûtîtumîkîra mûnene wa Babiloni.’ Nîkwîthîrwa bo nî mantû ja ûrongo bakûbûroreria, najo jagaatûma bûthaamue nthîgûrûûne yeenu. Ndabwînga nthîgûrûûne buru, bûkaathirua. Îndî antû ba mûgongo jûrîa jûgeetîkîîria gûtumîkîra mûnene wa Babiloni, nkaabeetîkîîria batûûre nthîgûrûûne yaao, bakîrîmaga. Nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” Naani Jeremia, nî ndeerîre Zedekia mûnene wa Juda mantû jau jongwa jarîa MWATHANI aambîîrîte atîrî, “Athîkagîreeni mûnene wa Babiloni na bûtumîkagîre antû baawe, naabuî bûgatûûra mwoyo. Kûrî na gîtûmi kîrîkû ûûgwe na antû baaku bûûragîrwa na ndweene, kana bûthirua nî mpara, na mîrimo îmîthûûku? Ûu nîu MWATHANI augîîte gûgaakara kîrî barîa bakaarega gûtumîkîra mûnene wa Babiloni. Buî bûkáthikîreeni ûrîa bûkwîrwa nî iroria atî, ‘Bûtîtumîkîra mûnene wa Babiloni,’ nîûntû nîka bikûbwaîria. Ni ntîtûmîte iroria biu. Îndî bio no kûroria bikûroria mantû ja ûrongo riîtweene rîaakwa. Tontû bûû, nkaabûthaamia nthîgûrûûne, naabuî amwe na iroria birîa bibûroragîria mantû ja ûrongo bûkaathira. Nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” Rîu naani nî ndaarîîrie athînjîri-Mûrungu na antû bau bonthe ndîrabeera, “Ûûni MWATHANI ndiuga ûjû: Bûkáthikîîra nteto cia iroria bieenu birîa bikûbûroreria bikauga, ‘Nandî into bia kîûrû bikaaretwa kuuma Babiloni îgiita rîtî kûraaja.’ Nîkwîthîrwa bo nî ûrongo bakûbûroreria. Buî bûkábathikîîra. Îndî tumîkagîreeni mûnene wa Babiloni naabuî bûgatûûra mwoyo. Kûrî na gîtûmi kîrîkû ntûûra îîjî yeethua îgaanjo? Këethîra bo nî iroria na mma, na këethîra nî ni mbarîîtie nî bambereence ni MWATHANI Mweneinya nîkenda into birîa bitigeere kîûrûûne, na gîkaro kîa mûnene wa Juda, na Jerusalemu bitîgaikue Babiloni. Nîkwîthîrwa ûûni MWATHANI Mweneinya ndiuga atîrî, mantûûne jegiî itugî, na gîtangi kîrîa kînene, na mîînjîro, na into bingî bionthe birîa biaatigîrwe ntûûreene. Nabio nîbio into birîa Nebukadineza mûnene wa Babiloni aatigîre rîrîa aikîrie Jekonia mûnene wa Juda, mûtaana wa Jehoiakimu, na atongeeria bangî ba Juda, na ba Jerusalemu kîthamîrioone kûu Babiloni. Ûûni MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ndiuga atîrî, mantûûne jegiî into birîa biatigîrwe kîûrûûne, na gîkaroone kîa mûnene wa Juda, na Jerusalemu: Into biu bigaikua Babiloni bikare nao, mwanka ntukû îrîa nkaathûgaania bwaabio. Rîu nîrîo nkaabicokia gûntû gûkû. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” Mwakeene o jûu, kûrî mweri jwa itaano jwa mwaka jwa ina waathaniine bwa Zedekia mûnene wa Juda, kîroria gîetagwa Hanania mûtaana wa Azuri kuuma ntûûreene ya Gibeoni, nî kîambarîîrie ndî kîûrûûne. Kîambarîîrie ndî amwe na athînjîri-Mûrungu, na antû bonthe. Kîrambîîra atîrî, “MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû: Nî nthirîtie waathani bwa mûnene wa Babiloni. Mîaka îîrî îkîthira nkeethîrwa ndîgûcokia into bionthe bia kîûrû birîa Nebukadineza mûnene wa Babiloni aajûkîrie kuuma gûntû kûu arabiikia Babiloni. Ningî ngaacokia mûnene wa Juda Jekonia mûtaana wa Jehoiakimu, na atae bangî bonthe barîa baathaamîrîîtue Babiloni. Nîkwîthîrwa nkaathiria waathani bwa mûnene wa Babiloni. Nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” Kîroria Jeremia nî aarîîrie kîroria Hanania mbere ya athînjîri-Mûrungu, na antû bonthe, barûngami au kîûrûûne. Kîroria Jeremia arauga, “Ûu wauga MWATHANI arothithia ûu. MWATHANI arotûma nteto irîa waaroria ciîthîrwe irî cia mma, acokie into bia kîûrû na atae bonthe gûntû gûkû kuuma Babiloni. Îndî nandî ûûgwe na antû baba bonthe thikîîreeni nteto irîa nkaabwîra. Iroria birîa biaarî o mbere yaaku na mbere yaakwa nî biarorerie atî nthîgûrû inyiingî na moonene jamaingî jakeethîrwa jarî na ndwaa, na mpara, na mîrimo îmîthûûku. Îndî kîroria kîrîa kîroragia atî gûkeethîrwa kûrî na thîîrî, nabu ûntû bûu bûkoojûra nîrîo kîroria kîu kîmenyekaga atî nî MWATHANI ûgîtûmîte.” Rîu kîroria Hanania arajûkia gîchooki kîrîa kîaarî nkingo ya kîroria Jeremia, arakiunanga. Ningî Hanania araarîria antû bonthe arabeera atîrî, “MWATHANI ariuga ûjû: mîaka îîrî îkîthira, ûjû nîu nkeethîrwa ndîkûthiria waathani bwa Nebukadineza mûnene wa Babiloni ûrîa wathaga antû ba mîgongo îmiingî.” Kîroria Jeremia nawe araciîtîra. Nyuma ya matukû mma kuuma rîrîa kîroria Hanania aunangîre gîchooki kuuma nkingo ya kîroria Jeremia, MWATHANI nî aarîîrie Jeremia aramwîra atîrî, “Îta wîre Hanania ûûni MWATHANI ndiuga ûjû: Gwe nî waunangîre gicoki kîa mîtî, îndî ngaacokia antûûne a kio gicoki kîa chuuma. Nîkwîthîrwa ûûni MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ndiuga ûjû: Ngeekîra mîgongo îîjî yonthe gîchooki gîa chuuma nkingo nîkenda bagatumîkagîra Nebukadineza mûnene wa Babiloni. Nayo no mwanka îmûtumîkagîre. Ningî nî nenkerete mûnene Nebukadeneza kinya nyamû cia kîthaka imûtumîkagîre.” Jeremia areera kîroria Hanania atîrî, “Thikîîra gwe Hanania, MWATHANI atîgûtûmîte. Gwe nî ûtûmîte antû baba beetîkia nteto cia ûrongo. Tontû bûû, MWATHANI ariuga ûjû: Gwe rî, ngaakûthiria uume nthîgûrûûne. Mwakeene o jûjû jungwa gwe ûgaakua, nîûntû ûkwaria nteto cia kûremia antû batiga kwathîkîra MWATHANI.” Naju mwakeene o jûu mweriine jwa mûgwanja kîroria Hanania arakua. Kîroria Jeremia arî Jerusalemu nî aandîkîîre akûrû, na athînjîri-Mûrungu, na iroria, na antû bonthe barîa baataîtwe nî Nebukadineza kuuma Jerusalemu gwîta Babiloni barûga. Barûga îîu aamîandîkîre nyuma ya mûnene Jekonia, na nchaama ciaawe na ng'ina, na atongeeria ba Juda, na atîa na aturi kûthaamua Jerusalemu. Elasa mûtaana wa Shafani, na Gemaria mûtaana wa Hilikia barîa mûnene wa Juda Zedekia aatûmîre Babiloni kîrî Nebukadineza mûnene wa Babiloni, nîbo baatûmîrwe baikia barûga îîu. Barûga nayo yaugaga atîrî, “MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû kîrî atae bonthe barîa aarekererie baratawa kuuma Jerusalemu baraikua Babiloni. ‘Akageeni nyomba bûtûûrage ku. Ningî aandageni miuunda na bûrîjage maciara jaayo. Gûranageeni na bûgîîjage na aana. Ningî bûgûranagîre ataana beenu, na bwendagie aarî beenu, nîkenda nabo bakethagîrwa barî na aana. Thegeeni bwingîe bûrî nau, na menya bûnyiia. Cwaageni wega bwa ntûûra irîa mbwikîtie bûrî atae. Ningî bûrombagîre ntûûra iu nîûntû ciona wega, kinya buî bûkoona wega. Nîkwîthîrwa ûûni MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ndiuga ûjû: menya bûrekeeria iroria bieenu, na aringia beenu babwaîria. Menya bûthikîîra irooto birîa barootaga. Bo nî nteto cia ûrongo babûroragîria riîtweene rîaakwa. Ni ntîîthagîrwa mbatûmîte. Nîu ûûni MWATHANI nkuuga.’” MWATHANI ariuga atîrî, “Mîaka mîrongo mûgwanja yaathira Babiloni îkîathanaga, rîu nkaabûriûngîra na mbûjûrie mîciîtio îrîa mbûciîtîrîtie na mbûcokie gûntû gûkû. Nîkwîthîrwa ni nî mbijî mîbango îrîa mbûbangîrîte. Mîbango ya kûbûreetera wega na tî ûthûûku. Mîbango ya kûbwaa ûtûûro bûbwega bwa nyumeene na wîrîgîîro, nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Rîu naabuî bûgaankaîra na bwandomba nkaigua maromba jeenu. Bûgancwaa bûmbone, rîrîa bûgaancwaa na nkoro cieenu cionthe. Bûgancwaa bûmbone naani mbûcokerie mawega jarîa bwaarî najo. Ningî nkabûûthûrania kuuma mîgongoone yonthe na gûntû kunthe kûrîa ndaabûnyaganîtie. Nkaabûreeta gûntû gûkû ndaabûritîre ndîrabwikia kîthamîrioone. Nîu ûûni MWATHANI nkuuga. “Nîkwîthîrwa buî nî buugîîte atîrî, ‘MWATHANI nî atweete iroria gûkû tûrî Babiloni.’ MWATHANI ariuga ûjû mantûûne jegiî mûnene ûrîa ûkwaathana wa rûrîîjo rwa Daudi, na jegiî antû bonthe barîa batûûraga ntûûreene îîjî; antû ba ndûgû cieenu barîa bateetîre kîthamîrioone. Ûûni MWATHANI Mweneinya ndiuga atîrî, nkaabûreetera ndwaa, na mpara, na mîrimo îmîthûûku, bûkare ta nkûû inthûûku, irîa ithûûki ûrîa itîûmba kûrîîwa. Nkeengana nabo mbareetere ndwaa, na mpara, na mîrimo îmîthûûku na ntûme bae ta gîntû gîkîthûûku kîrî moonene jonthe ja nthîgûrû. Nabo bagakara ta kîrumi na ta gîntû gîkîthûûku, na gîntû gîa kûmenagîîrua nî mîgongo yonthe îrîa ndaabeengîrîîrie. Mantû jau najo jakabeejîîra nîûntû bataathikîrîîre nteto ciaakwa irîa ndaatûmaga nthûûmba ciaakwa iroria ibeera magiita jonthe. Îndî bo bataambathîkîra. Nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Buî atae bonthe barîa ndaathaamîrie kuuma Jerusalemu ndîrabwikia Babiloni igueni rûteto rwaakwa. MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû mantûûne jegiî Ahabu mûtaana wa Kolaia, na Zedekia mûtaana wa Maaseia, barîa bakûbûroreria mantû ja ûrongo riîtweene rîa MWATHANI. Ûûni MWATHANI, nkaabanenkanîra kîrî Nebukadineza mûnene wa Babiloni, nawe aboorage. Tontû bwa iroria biu, antû bonthe ba Juda barîa baarî kîthamîrioone Babiloni, bakîrumana bakaugaga atîrî, ‘MWATHANI arotûma ûkara ta Zedekia na Ahabu barîa mûnene wa Babiloni aaîthîrie na mwanki.’ Ûu nîu bagakara nîûntû nî baathithîtie mantû jamathûûku ndeene ya Israeli. Nî bathithîtie ûthûngîîri na aka baitha, na baaria mantû ja ûrongo riîtweene rîaakwa. Nî ni nkûmenya ûrîa bathithîtie na ndî mûkûûjî waajo. Nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” Ningî MWATHANI Mweneinya nî aantûmîre kîrî Shemaia wa kuuma ntûûreene ya Nehelamu. Ntûmwa îîu ya MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli yaaugaga atî Shemaia nî aarî agûtûma barûga kîrî antû bonthe barîa barî Jerusalemu, na kîrî mûthînjîri-Mûrungu Zefania mûtaana wa Maaseia, na kîrî athînjîri-Mûrungu bangî bonthe. Nayo barûga îîu yaaugaga atîrî, “MWATHANI nî akwethetie mûthînjîri-Mûrungu antûûne a Jehoiada nîkenda ûmenyagîîra mantû ja kîûrû. Muntû ûrîa ûkairita nthû acieethie kîroria, ûmûtheeke ikongoroone na ûmûtheeke nkingo na nyororo. Kîroria Jeremia wa kuuma ntûûreene ya Anathothi nî abûroragîria. Nîkî ûntû ûtîramûthithîria mantû ta jau? Nîkwîthîrwa nîwe ûtûmanîîte kîrî tuî Babiloni akiugaga: ‘Bûgaakara kîthamîrioone îgiita rîrîraaja. Akageeni nyomba bûtûûrage ku, na bwandage miuunda yeenu bûrîîjage maciara jaayo.’” Mûthînjîri-Mûrungu Zefania nî aathomere barûga îîu kîroria Jeremia akiigagua. MWATHANI nî aarîîrie Jeremia aramwîra atîrî, “Tûmana kîrî atae bonthe uuge atîrî, ‘MWATHANI ariuga ûjû mantûûne jegiî Shemaia wa kuuma ntûûreene ya Nehelamu: Nîkwîthîrwa Shemaia nî abûroreretie kinya këethîra MWATHANI atîmûtûmîte, na nî atûmîte bûgeetîkia mantû ja ûrongo, MWATHANI akaamûkanûkia amwe na nchiarwa ciaawe. Gûtî muntû wa antû baao ûgatûûra mwoyo eeja kwona wega bûrîa MWATHANI akaretera antû baawe, nîûntû nî aritanîîte antû kûrega kwathîkîra MWATHANI. Ûu nîu MWATHANI akuuga.’” MWATHANI nî aarîîrie Jeremia aramwîra atîrî, “Ûûni MWATHANI Mûrungu wa Israeli ndiuga ûjû: Aandîka yukuune mantû jonthe jarîa nkwîrîte. Nîkwîthîrwa rî, îgiita nî rîîjîte rîrîa ngacokeria antû baakwa ba Israeli na ba Juda mawega jaao jarîa ja mbere. Ningî nkabareeta kuuma kîthamîrioone mbacokie nthîgûrûûne îrîa ndaaere biûjûjû biaao. Nabo bakaigwatîra yee yaao.” Nteto iji nîcio MWATHANI aarîrie ciegiî Israeli na Juda: “Ûûni MWATHANI ndiuga atîrî, Nî mbigîîtue kajû ga kîrîro kîrîro gîa kûmakania na tî kajû ka thîîrî. Nandî ûthûgaania, ûntû bûbû kwombîka ntomûrûme agaciara mwana? Nîkî îndî nandî ûntû nkwona antû-aarûme bonthe bagwete tuuna ta aka barî na mûrimo jwa kûewa mwana? Nîkî ûntû moothiû ja antû jatuki ûjû? Ai! Ntukû îîu nî ya kûrigaria nîûntû gûtî îngî tayo. Îkeethîrwa îrî ntukû ya kûthangîka gwa nchiarwa cia Jakubu. Îndî amwe na jau ikoonokua kîrî yo.” MWATHANI Mweneinya ariuga ûjû, “Ntukû îîu, nkaunanga gîchooki kîrîa kîrî nkingo ciaao na ngitange nyororo irîa ibatheekeete. Nabo batîgacoka kwaa nkombo kaîrî cia antû ba kûngî. Îndî bo bagatua gûtumîkagîra MWATHANI Mûrungu waao, na mûnene wa rûrîîjo rwa Daudi ûrîa nkaabathuurîra. Tontû bûû, buî antû baakwa nchiarwa cia Jakubu, menya bûkîra, itû buî antû ba Israeli bûkámaka. Nîkwîthîrwa rî, nkaabwonokeria kûu bûrî kûraaja na mbonokie nchiarwa cieenu kuuma ûkomboone nthîgûrûûne irîa barî. Antû ba Israeli bagacoka nthîgûrû yaao beethîrwe barî na wega na thîîrî na gûtî we ûkoonora wa kûbamakia. Ûûni MWATHANI ndîbwîra atîrî, ndî amwe naabui, na nkaabwonokagia. Ningî nkaathiria buru mîgongo yonthe îrîa bûnyaganîtue kîrî yo, îndî buî ntîbûthiria. Nkaabûkanûkia ûrîa bwagîri gûkanûkua na gûtî nkaanja ntîtigana naabui ntîbûkanûkîtue. Ûûni MWATHANI ndîbwîra atîrî, iringîrwa bieenu bitîûmba kworua na ironda bieenu nî bibithûûku mono. Bûtî na muntû wa kûbûteteera na ironda bieenu bitîona ndawa naabuî bûtîûmba kworua. Nabo anyaanya beenu bonthe nî boorîrîîtue nî buî, batîkûûria ûrîa bûgaakara. Nîkwîthîrwa nî mbûringîte ta mûnthû ndaabûkanûkia îkanûkia rîkari ta rîa muntû ûbûthwîre ûtî na kîaao naabuî nîûntû meeyia jeenu nî jamaingî na ûthûûku bweenu nî bûbûnene. Nîkî ûntû bûkûrîrua nî iringîrwa bieenu? Ûrûrû bweenu bûtîûmba kûthira nîûntû meeyia jeenu nî jamaingî na ûthûûku bweenu nî bûbûnene. Nî ni mbûthithîrîtie mantû jaja. Tontû bûû, barîa bonthe bakaabûthiria kinya bo bakaathirua. Anthû beenu bonthe bagaikua ûkomboone, barîa bonthe babûtaagîra into, bagataîrwa. Nabo bonthe barîa babwithûkagîra bakaithûkîrwa. Nîkwîthîrwa ûûni MWATHANI ndiuga atîrî, nkabûcokeria thîîrî yeenu na ironda bieenu nkabioria, kinya këethîra antû baugaaga ‘Nî bateejanîrîîtue’ na atî ‘Zaiûni îtî na wa kûmîmenyeera.’ Ûûni MWATHANI ndiuga atîrî: Ûûni rî, ngacokeria antû ba Israeli itûûro biaao, mbigîîrue nja ciaao kîaao. Jerusalemu nayo îgaakwa o arîa yaarî na gîkaro kîa mûnene gîgaakwa arîa kîaarî. Nabo antû ba gûntû kûu bakainaga ndwîmbo cia nkaatho, na bainage na tûjû twa nkerû. Nabo antû batîîthîrwa barî babakai nîûntû nkaabathegeyia baingîe. Ningî batîkara batî na îgweta na batîtûûra barî babaniini. Nacio nchiarwa ciaao ikethagîrwa ikari ûrîa baakari mbereene. Naani nkaabarikia bae kîûthûrano gîkinene mbere yaakwa. Nabo bonthe barîa babainyagîîria nkaabakanûkia. Mûtongeeria waao akethagîrwa arî ûmwe waao, na mûnene waao akethagîrwa arî ûmwe waao. Naani ngatûma ankuîrîrie akarage akuî naani, nîûntû gûtî we ûûmîîria gûnkuîrîîria nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Naabuî bûkaa antû baakwa naani mbîthîrwe ndî Mûrungu weenu.” Tî kîu kîbubani kîa MWATHANI! Nî arekeeretie mûthûûro jwaawe jwîjîte ta kiurutani gîkînene naju jûgatûrîkîra barîa baaî. Mûthûûro jûmûnene jwa MWATHANI jûtîthira mwanka athithie ûrîa akwenda. Bûkaamenya mantû jaja bwega, matukû jarîa jakeeja. MWATHANI nî aarîrie arauga atîrî, “Îgiita rîgaakinya rîrîa nkaa Mûrungu wa mîîrîga yonthe ya Israeli. Nabo antû ba mîîrîga îîu bakaa antû baakwa. Nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” Ningî MWATHANI aaugîre atîrî, “Antû barîa boonokeere ndweene Ûûni MWATHANI nî ndaabaigîrîîrue kîaao barî rwanda; rîrîa antû ba Israeli baacwaga kînogoko. Nî ndaacionanîrie kîrî bo ndî gataaria. Nî mbwendeete na wendo bûtîthiraga. Tontû bûû, ngeeta na mbere kûbwigîîrua kîaao magiita jonthe. O kaîrî ngaagwaka waakîke gwe mwarî karaiti Israeli. O kaîrî ûkaajûkia tamburini ciaaku uumagare ûkainanîrie na barîa bagwîrîtue. O kaîrî bûkaanda miuunda ya mîzabibû irîmeene bia Samaria; barîa bakamîanda, baakarîa maciara jaayo bagwîrîtue. Ntukû îgaakinya rîrîa akaria bagaatûmîîria kuuma nthîgûrûûne ya irîma ya Efuraimu bakiugaga atîrî, ‘Ithuranîreni twîte Zaiûni kîrî MWATHANI Mûrungu weetû.’” MWATHANI ariuga atîrî, “Inîreeni antû ba Israeli bûgwîrîtue bûkumie mûgongo jûrîa mûnene kîrî mîgongo yonthe. Ineeni ndwîmbo cia ûkumio bûkiugaga, ‘MWATHANI nî oonokeetie antû baawe tabo barîa batigeere ba Israeli.’ Atîrî, nkaabareeta kuuma nthîgûrû ya bwa ûrîo, na mboothûranie kuuma mîthia yonthe ya nthîgûrû; Nkaareeta atumuumu, na ithua, na aka babarito, na aka barîa barî akuî kûewa twaana. Nabo bagacoka gûntû gûkû, barî gîkundi gîkînene. Bakeeja bakîrîraga naani mbaboorerie mbatongeerie bacoke. Nkaabeetithîîria gûntû kûrî na rûûjî njîreene injega kûrîa batîgiitara. Nîkwîthîrwa nî ni îthe wa Israeli na Efuraimu nîwe mwana waakwa wa kîranga. Thikîîreeni rûteto rwaakwa buî mîgongo, na bûrûtûmîîrie kûraaja nthîgûrûûne irîa iriganîrîtie na îria, buuge atîrî, ‘Ûrîa waanyaganîrie antû ba Israeli akaaboothûrania na abamenyeere ta ûrîa mûrîîthi amenyagîîra ndîîthia ciaawe.’ Nîkwîthîrwa ûûni MWATHANI nî ni ndoonokerie antû ba Israeli ndîrabakûûra kuuma kîrî anthû barîa baarî na inya nkûrûki yaao. Nabo bageeta kîrîmeene gîa Zaiûni bakainaga na tûjû. Ningî bakaaagwîrîrua mawega jaakwa, na bagwîrue nîûntû bwa maketha ja irio na ndibei, na maguta. Bacoke bagwîrîrue kwîthîrwa barî na ndîîthia. Nabu ûtûûro bwaao bûgaakara ta muunda jûrîa jûtîagaga rûûjî, bakethagîrwa bang'anîrîîtwe îgiita rîonthe. Rîu aarî bakaina na nkerû nacio nthaka na akûrû bakagwîrua. Naani nkaagarûra kwithikîîra kwaao kwee kûgwîrua, na nkaababoreria, mboojûrie nkerû antû a kîrîro. Ningî nkaamaathîra athînjîri-Mûrungu mbaeejage into bibingî. Nabo antû baakwa mbanenkere kîrîa kîonthe bakwenda. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” MWATHANI arauga atîrî, “Kûrî kajû ga kîrîro gîkînene gakwigîîgua ntûûreene ya Rama. Raeli nî akûrîrîra aana baawe, na atîkwenda kûboorerua nîûntû bwa aana bau nîûntû batî o. Tiga kûrîra, na wangûre meetho jaaku meethori nîûntû ngûgî yaaku îkoona îrîi nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Nabo bagaacoka kuuma nthîgûrûûne ya anthû baao. Gwe ûrî na wîrîgîîro bwa matukû jarîa jakeeja nîûntû aana baaku bagaacoka nthîgûrûûne yaao yongwa. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Nî mbigîîtue ûrîa antû ba Israeli bakûrîra bakiugaga: ‘Gwe nî ûtûritanîte ta njaû cia mûraû mwanka twamenya. Tûcokie kîrî gwe, nîûntû nî tûkwenda gûcoka kîrî gwe, nîkwîthîrwa nîgwe MWATHANI Mûrungu weetû. Tuî nî twakwîrûkîîre na nyumeene tûracoka kwirira. Naagwe rîrîa waatûritanîre tûrakunîka moothiû jeetû nî nthao. Tuî twarigarîre tûraigua nthoni mono nîûntû bwa mantû jarîa twathithîtie tûrî babeethî.’ Efuraimu nîwe mwana waakwa ûrîa mpendeete mono, mwana ûrîa mwende kîrî bangî. Kinya këethîra nî nthûûraga nîwe jamaingî ntîûragîrua nîwe buru. Tontû bûû, nî nkwigua mwendeete mono na no mwanka mwigîîrue kîaao. Ûu nîu ûûni MWATHANI kuuga. Îkîra bionanîîria njîreene, wîkîre ndwano njîreene îmbariî irîa weetîrîîre, ûcoke nja gwe mwarî karaiti Israeli, ûcoke ntûûreene ciaaku. Gwe mwarî ûtî mwîtîkua ûgaakara ûgîtarataraga mwanka rî? Ûûni MWATHANI nî ndeeteete ûntû bûbwerû nthîgûrûûne: O ta ûrîa muntû omba kûrigara mûka akarîtie ntomûrûme.” MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû, “Rîrîa ngacokeria antû ba Juda na ntûûra ciaao mawega jaao, bagaacoka kwaragia o kaîrî bakiugaga atîrî, ‘MWATHANI arokûtharima gwe gîtûûro kîa waagîru gwe kîrîma gîkîtheru.’ Nabo antû bagaatûûra nthîgûrûûne ya Juda amwe na ntûûreene ciaayo cionthe. Naku gûkeethîrwa kûrî na arîmi na arîîthi barî na ndîîthia ciaao. Nîkwîthîrwa nkaanogokia barîa banogi, na barîa barî na mpara mbanyirie. “Îgiita rîu, antû bakaamamaga na bagookîîra banogoki.” MWATHANI ariuga atîrî, “Matukû nî jeejîte rîrîa ngatûma antû ba nthîgûrû ya Israeli na ba Juda baingîe na nyomoo ithegîee. Naku gûgakara atîrî, o ta ûrîa ndaabakarîrie mwanka ndîroona bagûkûûrwa kuuma nthîgûrû yaao, na baakûtharua, na baakûgarûranua, na bakûthirua buru, na bakwîjîîrwa nî ûthûûku, ûu nîu nkaabakaria mwanka mbone bagwakwa, na bakwaandwa nthîgûrûûne yaao. Nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Rîrîa îgiita rîu rîgaakinya, batîcoka kuugaga atî ‘Biûjûjû biaao nîbio biarîîre nzabibû incecûku, îndî nchiarwa ciaao nîcio ciaigîrue nyangiri maîgo.’ Îndî muntû agaakuujaga nîûntû bwa meeyia jaawe wengwa. Muntû ûrîa ûkaarîjaga nzabibû incecûku nîwe ûkaigagua nyangiri maîgo jaawe.” MWATHANI ariuga atîrî, “Îgiita nî rîîjîte, rîrîa nkathithia kîrîkanîro gîkîerû na antû ba Israeli na, antû ba Juda. Kîrîkanîro kîu, gîtîthîrwa gîkaari ta kîrîa ndeekanîrîte na biûjûjû biaao rîrîa ndaabagwatîre njara na ndîrabatongeria kuuma Misri. Kinya këethîra ndaarî ta mûrûme waao bo bateeka kîrîkanîro kîu. Nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Îndî kîrîkanîro kîrîa ngeekanîra na antû ba Israeli nyuma ya îgiita rîu, nî atî: Ngeekîra Waatho bwaakwa ndeene yaao, na mbwaandîke nkoroone ciaao. Nkaa Mûrungu waao, nabo bae antû baakwa. Nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Gûtî Mûisraeli ûkaritana ûngî akîmwîraga, ‘Menyana na MWATHANI.’ Nîkwîthîrwa antû bonthe bakaamenya kuuma ûrîa mûnini mwanka ûrîa mûnene. Nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Nîkwîthîrwa nkabarekera meeyia jaao na ntîririkana maatia jaao kaîrî.” MWATHANI ûrîa weejanîte riûa rîara mûthenya, na eeka mweri na njota bia kûthaaraga ûtukû, we uuruganagia îria rîkagîa mîgombe îkûruruma; riîtwa rîaawe nî MWATHANI Mweneinya. We ariuga atîrî, “Rîrîa into bikeethîrwa bitî o, nîrîo antû ba Israeli bagatiga kwaa antû baakwa. Rîrîa îgûrû rîkaathimwa na mîsingi ya nthîgûrû yoonekane, nîrîo naani ngaateejanîria antû ba Israeli nîûntû bwa mantû jarîa bathithîtie. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga. “Atîrî, îgiita nî rîîjîte, rîrîa ntûûra ya Jerusalemu îgaakwa kaîrî kuuma mûnaara jwa Hananeli mwanka mpingîroone ya mûthia nîûntû bwaakwa. Naju mwanka jwaayo jûgeeta mwanka karîmeene ka Garebu, na kuuma au jûgaûke jwîte Goa. Nakîo kîguuru kîonthe kûrîa antû baakuû bathikagwa, na kûrîa mûju jûteejagwa, na bûûrî yonthe gwîta kamûuroone ga Kidironi, mwanka gûkinya Mpingîroone ya Mbarathi îrîa îrî bwa gaiti gûkaathûûrwa nîûntû bwaakwa kwee gûkûtheru. Nayo ntûûra îtîkoroaraganua îthirua mwanka kenya.” MWATHANI nî aarîîrie Jeremia mwakeene jwa îkûmi jwa waathani bwa Zedekia mûnene wa Juda, naju jwaarî mwakeene jwa îkûmi na înaana jwa waathani bwa Nebukadineza. Îgiita rîu njûûrî ya mûnene wa Babiloni nî yaacîgîîrîîtie Jerusalemu. Kîroria Jeremia nî aaîngîri kîaragoone gîa akaria kîrîa kîaarî gîkaroone kîa mûnene wa Juda. Nîkwîthîrwa Zedekia mûnene wa Juda nî aarî akûmwingîrithia akiugaga, “Nîkî ûntû ûkûroria ûkauga, ‘MWATHANI ariuga ûjû: Atîrî, nkaarekeeria ntûûra îîjî îtawe nî njûûrî cia mûnene wa Babiloni. Zedekia mûnene wa Juda ationoka kuuma kîrî Ababiloni îndî no mwanka anenkanîrwe kîrî mûnene wa Babiloni, baaranîrie bategeene. Nebukadineza agaikia Zedekia Babiloni. Kûu nîku agakara mwanka nthithie nawe ûrîa nkwenda. Ningî gwe Zedekia kinya warwaa na Ababiloni ûtîboomba.’ Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” Jeremia nawe ariuga ûjû, “MWATHANI nî ambarîrîtie ambîîra ûjû: Atîrî, Hanameli mûtaana wa Shalumu akeeja kîrî gwe nîûntû nî muntû wa ndûgû cieenu akwîre atîrî, ‘Gûra muunda jwaakwa jûrîa jûrî ntûûreene ya Anathothi nthîgûrû ya Benjamini nîûntû nîgwe ûbuîrîte kûjûkûûra. Jûgûre jwee jwaaku.’ Rîu o ta ûrîa MWATHANI aambîrîte, Hanameli muntû wa ndûgû cieetû areeja kîrî ni au kîaragoone gîa akaria, arambîîra atîrî, ‘Gûra muunda jwaakwa jûrîa jûrî ntûûreene ya Anathothi nthîgûrûûne ya Benjamini, nîûntû nîgwe ûbuîrîte kûjûkûûra. Jûkûûre jwee jwaaku.’ Rîu ndîramenya nî MWATHANI ûmbarîrîtie.” Naani nî ndaagûrîre muunda jûu jwaarî ntûûreene ya Anathothi kuuma kîrî muntû wa ndûgû cieetû Hanameli. Ndîramûthimîra fetha îkûmi na mûgwanja cia kûmûrîaa. Nî ndeetîre akûûjî barakûûjîîra tûkîandîkanîra na tûgîîkanîîra caini. Naani ndîramûthimîra mbeecha. Ndîracoka ndîrajûkia karatasi kau twekanîîrîte caini cia ûgûri, kau koonanagia ûrîa twetîkanîîrîtie, na ndîrajûkia karatasi kangî karîa gateekîri caini. Naani ndîranenkanîra karatasi kau kaandîki mantû ja ûgûri kîrî Baruku mûtaana wa Neria. Neria aarî mûtaana wa Mahaseia. Ndaamûnenkeere karatasi kau muntû ûu wa ndûgû cieetû Hanameli akîonaga. Akûûjî nî baarî o tûkîgûranîra. Ningî kinya Ayahudi bonthe barîa baakari nthî kîaragoone gîa akaria nî baakûûjîrîre nteto iu. Ndîreera Baruku bathikîîrîte atîrî, “MWATHANI Mweneinya Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû: Jûkia tûratasi tûtû twaandîki mantû ja ûgûri; karatasi karîa karî na caini na karîa gatî na caini, ûtwîkîre nyongûûne ya yûmba nîkenda tûtûûra ku îgiita rîrîraaja. Tontû MWATHANI Mweneinya Mûrungu wa Israeli ariuga atîrî: Nyomba, na miuunda, na miuunda ya mîzabibû îkaagûragwa o kaîrî nthîgûrûûne îîjî.” “Nyuma ya kûnenkera Baruku mûtaana wa Neria turatasi tûu twaandîki mantû ja ûgûri, nî ndaarombere MWATHANI ndîrauga atîrî: Îî MWATHANI Mûrungu gwe, nîgwe woombîre îgûrû na nthîgûrû na inya yaaku înene. Gwe gûtî ûntû bûkûrema. Gwe nî woonagia antû babaingî mono wendo na kîaao gîaaku kîrîa gîtîthiraga. Îndî gwe nî ûthingatagia aana îkanûkia rîa beethe. Gwe ûrî ûmûnene na riîtwa rîaakû nî MWATHANI Mûrungu Mweneinya. Gwe ûrî kîrîra gîkiingî na mathithio jaaku nî jamanene. Gwe nî woonaga mîîtîre ya antû yonthe, na ûkarîaa o muntû kûringana na mîîtîre yaawe na kûringana na mathithio jaawe. Gwe nî waaringîre biama na wathithia mantû ja kûrigaria nthîgûrûûne ya Misri, na nîu wîtîte na mbere kûthithia nthîgûrûûne ya Israeli, na kinya mîgongoone îngî ya nthî yonthe mwanka naarua tûrî. Naagwe nî ûcionereete îgweta ta ûrîa gûkari nandî. Gwe nî waaritîre antû baaku ba Israeli nthîgûrûûne ya Misri ûringîte biama na kûthithia mantû ja kûrîgarania ja inya, na kûmakania gûkûnene. Ningî nî wabaeere nthîgûrû îîjî, îrîa waaciîtîîrie biûjûjû biaao ûrabeera ûkabaa, nthîgûrû îrîa nthongi na îrî mûthetu jûmûnoru na ûtonga bûbwingî. Nabo nî baatonyere ku baraigwatîra yo. Îndî bo bataakwathîkîîre kana beeta na mîîtîre îrîa îringeene na Waatho bwaaku. Gûtî ûntû noo bûmwe baathithîrie bwa jarîa waabeerîte bathithie. Tontû bûû, nîkîo gîtûmîte ûbareetera ûthûûku bûbû bunthe. “Atîrî, anthû bakûrûngîka nthingo cia gûcîgîîria ntûûra nîkenda bamiithûkîra na bamîtaa. Tontû bwa ndwaa, na mpara, na mîrimo, ntûûra nî înenkanîri kîrî Ababiloni barîa bamiithûkîrîte. Mantû jarîa gwe waarîrie nî jarîkîtie kûûjûra ta ûrîa ûkwona. Amwe na ûu, gwe MWATHANI Mûrungu nî ûmbîrîte atîrî, ‘Gûra muunda na mbeecha na wîthîrwe ûrî na akûûjî, kinya këethîra ntûûra nî înenkanîri kîrî Ababiloni.’” MWATHANI nî aarîîrie Jeremia aramwîra atîrî, “Atîrî, ni nî ni MWATHANI Mûrungu wa antû bonthe. Ga-kûrî ûntû bûbûûmo mono kîrî ni bûrîa ntîûmba kûthithia? Tontû bûû, MWATHANI ariuga ûjû: Ûûni rî, nkanenkanîra ntûûra îîjî kîrî Ababiloni na kîrî Nebukadineza mûnene wa Babiloni, nabo bakamîtaa. Ababiloni barîa bakûrwaa na ntûûra îîjî bakeeja bamîîthie buru amwe na nyomba irîa cionthe ciathithîrua mantû ja kûnthûûria. Nyomba irîa cionthe îgûrûgûrû rîaacio rîaîthagîrua ubaani nîûntû bwa Baali, na irîa ciaritagîrwa igongwana bia gwîtûûrîria nîûntû bwa mîrungu îngî. Tontû antû ba Israeli na ba Juda kuuma o kîambîrîria batûûraga kûthithia ûthûûku akî meethoone jaakwa. Antû ba Israeli gûtî ûntû bûngî bathithagia tiga gûcwaa ûrîa nkathûûra nîûntû bwa mathithio jaao. Ûu nîu MWATHANI nkuuga. Ntûûra îîjî îtûûraga îkîmbîkagîra marûrû nkathûûra mono, kuuma ntukû îrîa yaakîrwe mwanka naarua îîjî. Tontû bûû, nkaamînyangia ntige kûmîona. Nkaamîthîria nîûntû bwa ûthûûku bunthe bûrîa antû ba Israeli na ba Juda baathithîrie baumbuthûra mûthûûro jwaakwa. Nabo anene baao, na atongeeria baao, na athînjîri-Mûrungu baao, na iroria biaao, barîa batwîre Jerusalemu na Juda bathithîtie. Bo nî kûmbutatîra bambutatîrîte antû a bamberekera, na kinya këethîra nî mbaritanaga magiita jonthe bataanthikîîra bagwata ûritani bwaakwa. Bo beekîre mîrungu yaao ya mîng'uanano îrîa nthwîre kîûrûûne gîaakwa kîrîa kîgwetanagîrua na riîtwa rîaakwa, baragîîkîra mûgiro. Baakîte gûntû kûrîa mîrungu ya mîng'uanano yaathaathagîrua kûrîa kîguuruune kîa mûtaana wa Hinomu, nîkenda baritaga aana baao barî igongwana kîrî mûrungu jwa mûng'uanano jwa Moleki. Tî ûûni ndaabeerîte bathithie ûu, ningî kinya ntaathûgaanîria ûntû ta bûu ntûma bathithia ûthûûku ta bûu, na ntûma antû ba Juda beeyia.” Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu wa Israeli nî aambîrîre atîrî, “Antû bariuga atî ndwaa, na mpara, na mîrimo nî bio bigaatûma ntûûra îîjî îtawa nî mûnene wa Babiloni. Îndî nandî thikîîra ûrîa nkuuga: Atîrî, nkoothûrania antû kuuma nthîgûrûûne irîa cionthe ndaabeengîrîîrie nîûntû bwa mûthûûro jûmûnene jûrîa jwangwete. Nkaabareeta gûntû gûkû ntûme batûûre kiindajî. Nabo baa antû baakwa naani mpee Mûrungu waao. Naani ngatûma bagia na yerekeeria rîmwe, ûtûûroone bwaao nîkenda baambathîkagîra mwanka kenya, na nîkenda bo bakoona wega, o amwe na nchiarwa ciaao. Ngeeka kîrîkanîro gîa kenya nabo, atî ntîkorogarûka ntiga kûbathithîria wega. Ningî ngatûma bankîra na nkoro ciaao na batîkorombîrûkîra. Nkaagwîragua nî kûbathithîria wega na nî mma ngaacieejana buru mbone bakwirikîria nthîgûrûûne îîjî. “MWATHANI ariuga atîrî, O ta ûrîa ndeeteereete antû baba ûthûûku bûbû bunthe, no u nkabareetera wega bunthe bûrîa mbeerîrîte. Miuunda îkaagûragwa nthîgûrûûne îîjî bûkuuga atî, nî îgaanjo rîtîtûûri nî muntû kana nyomoo, na nî înenkanîri kîrî Ababiloni. Miuunda îkaagûragwa na mbeecha, na moogûri jageetîkanagîîrua na antû bageekanîîra caini barî na akûûjî. Ûu nîu gûgakaraga gûkû nthîgûrûûne ya Benjamini, na Jerusalemu, na ntûûreene cia Juda, na cia nthîgûrû ya irîma, na cia bûûrî na cia bwa ûmotho bwa Juda. Nîkwîthîrwa nkabacokeria mawega jaao. Ûu nîu ni MWATHANI nkuuga.” Jeremia aingîri o kûu kîaragoone gîa akaria, MWATHANI nî aamwarîîrie rîa jaîrî, aramwîra atîrî, “MWATHANI ûrîa woombîre nthî, aramîîka arîa îrî, riîtwa rîaawe nî MWATHANI. Ariuga ûjû: Mbîteeni naani nkaabwîtîka, na mbûmenyithie mantû jamanene na ja kûrigaria jarîa buî bûtiijî.” Nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû mantûûne jegiî nyomba cia ntûûra ya Jerusalemu, na nyomba cia anene ba Juda irîa ciamomorangîrwe nîkenda ithûmba biaacio bitumîrwa gwikaria kuuma kîrî anthû barîa babaithûkîrîte babacîgîîria. Antû bamwe bageeta barwee na Ababiloni, boojûrie nyomba îîu biimba bia antû barîa nkooraga nîûntû nî nthûûri mono. Nî mbîrûkîrîte ntûûra îîjî nîûntû bwa ûthûûku bunthe bûrîa antû baayo bathithîtie. Îndî rî, nkooria antû baayo mîrimo babue, na ncokanîîrie ntûûra kaîrî. Ningî nkabaa thîîrî na ûthinyaari na bakare kiindajî. Ngaacokeria antû ba Juda na ba Israeli mawega jaao, na mbacokanîîrie ta ûrîa baakari mbereene. Nkaabatheria bathire îgi rîonthe rîa meeyia jaao jarîa banthithîrîtie. Ningî nkaabarekera meeyia jaao na îrema rîaao. Nayo ntûûra îîjî îkaa kaumo ga kûgwîrua, na ga ûkumio, na ga kûgonga MWATHANI wa mîgongo ya nthîgûrû yonthe îrîa îkaigagua mantû jonthe jarîa mbathithîrîtie. Nayo îkaamaka îteeteme nîûntû bwa mawega jonthe na ûthinyaari bunthe bûrîa mbaeete. MWATHANI ariuga atîrî, “Buugaga gûntû gûkû, ‘Nî îgaanjo rîtî muntû kana nyomoo.’ Îndî ntûûreene iji cia Juda na njîreene cia Jerusalemu irîa ithaami nî antû na nyomoo, nî ndeene yaacio gûkaigîîgua kajû kaîrî ga nkerû na ga gûkûngwîra mambura ja mûranû. Ningî gûkaigîîgua kajû ga antû bakina ndwîmbo baikîîtie igongwana bia nkaatho kîrî MWATHANI, bakiugaga atîrî, ‘Cokerieni MWATHANI Mweneinya nkaatho nîkwîthîrwa MWATHANI nî ûmwega nîûntû kîaao kîaawe gîtîthiraga nî gîa kenya na kenya!’ Nîkwîthîrwa ngacokeria nthî îîjî mawega jaayo o ta jarîa yaarî najo mbereene. Ûu nîu ûûni MWATHANI ndauga.” MWATHANI Mweneinya ariuga atîrî, “Gûntû gûkû gweete îgaanjo rîtî na muntû kana nyomoo. Îndî ntûûra cia gûntû gûkû cionthe, igaacoka kwaa gîtûûro kîa arîîthi na ndîîthia ciaao. Arîîthi bakaarîîthagia ndîîthia ciaao na bagaciaania ntûûreene cia nthîgûrû ya irîma, na cia bûûrî, na cia bwa ûmotho bwa Juda, na nthîgûrûûne ya Benjamini, na gûntû kûrîa kûthiûrûkîrîte Jerusalemu, na ntûûreene cia Juda. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” MWATHANI ariuga atîrî, “Îgiita nî rîîjîte rîrîa nkoojûria wîrane bûrîa ndeekîîre antû ba Israeli, na ba Juda. Matukûûne jau îgiita rîakinya, ngatûma mûnene ûmwagîru oonore kuuma rûrîîjoone rwa Daudi. Mûnene ûu ûmwagîru nawe akagiitanagîra magamba na îota na waagîru nthîgûrûûne. Îgiiteene rîu, antû ba nthîgûrû ya Juda bakoonokua, na Jerusalemu îgaatûûra kiindajî. Ningî Jerusalemu îgeetagwa, ‘MWATHANI nîwe waagîru bweetû!’” Nîkwîthîrwa MWATHANI ariuga atîrî, “Gûtîrîo gûkaroaga muntû wa kwaathana ndeene ya Israeli wa kuumania na rûrîîjo rwa Daudi. Ningî gûtî rîo gûkaroaga mûthînjîri-Mûrungu Mûlawi wa kûnditagîra igongwana bia gwakîîria, na bia irio magiita jonthe.” MWATHANI nî aarîîrie Jeremia aramwîra atîrî, “Ûûni MWATHANI ndiuga ûjû: Nî mbîkanîîrîte kîrîkanîro na mûthenya na ûtukû nîkenda biîthagîrwa birî o îgiita rîaabio rîakinya. Kîrîkanîro kîu gîtîûmba kûthûûkua. Ûu nîu kîrîkanîro gîaakwa na nthûûmba yaakwa Daudi gîtîûmba kûthûûkua. No mwanka kwonorage mûnene wa kwaathana kuuma rûrîîjoone rwaawe. Ningî kinya kîrîkanîro gîaakwa na athînjîri-Mûrungu barîa Alawi barîa bantumîkagîra gîtîûmba kûthûûkua. O ta ûrîa njota na mûthanga bitîûmba gûtarîka no u nkaingîyia nchiarwa cia nthûûmba yaakwa Daudi na cia athînjîri-Mûrungu Alawi barîa bantumîkagîra.” MWATHANI nî aarîîrie Jeremia aramwîra atîrî, “Nî ûmenyete ûrîa antû ba mîgongo îngî bakuuga? Bariuga atîrî, ‘MWATHANI nî aatejanîîrie antû ba mîîrîga ya Israeli na ba mîîrîga ya Juda barîa aithuurîrîte.’ Tontû bûû, antû bau ba mîgongo îngî nî bameneete antû baakwa, na bakamena nthîgûrû yaao.” MWATHANI ariuga atîrî, “Nî ni mbîkanîîrîte kîrîkanîro na mûthenya na ûtukû, na ndaeejana mawaatho jarîa jaathaga îgûrû na nthîgûrû. Ntîenda kûthûûkia kîrîkanîro gîaakwa kîrîa ndîkanîîre na nchiarwa cia Jakubu, na cia nthûûmba yaakwa Daudi. Nkaathuuraga ûmwe wa nchiarwa cia Daudi aathage nchiarwa cia Abrahamu, na cia Isaaka, na cia Jakubu. Ningî nkabaigîîrua kîaao na mbacokerie mawega jaao jarîa ja mbere.” MWATHANI nî aarîîrie Jeremia rîrîa Nebukadineza mûnene wa Babiloni, na njûûrî yaawe yonthe na mîgongo yonthe ya nthîgûrû îrîa aathaga, na antû bonthe, baithûkîrîte ntûûra ya Jerusalemu na ntûûra irîa ciamîthiûrûkîrîte cionthe, aramwîra atîrî, “Ûûni MWATHANI Mûrungu wa Israeli ndiuga ûjû: Îta waarîrie Zedekia mûnene wa Juda, ûmwîre atîrî, nkaanenkanîra ntûûra îîjî kîrî mûnene wa Babiloni. Mûnene ûu wa Babiloni akaamîîthia. Naagwe Zedekia ûtiiteethia. Îndî ûkaagwatwa wikue kîrî Nebukadineza. Naagwe ûkaaranîria na mûnene wa Babiloni bûtegeene. Ningî ûgaikua Babiloni. Amwe na jau, thikîîra rûteto rwa MWATHANI îgwe Zedekia mûnene wa Juda. MWATHANI arakwîra atî gwe ûtîkuîra ndweene. Ûgakua gîkuû gîtî na thîîna. O ta ûrîa anene barîa baathanaga mbere yaaku, tabo biûjûjû biaaku biakuujaga bakaîthîrua ubaani, no u kinya gwe ûkaîthîrua ubaani. Ningî ûkaarîrîrwa nî antû bakiugaga, ‘Wûi mûnene weetû agûkua!’ Nîkwîthîrwa nî ni MWATHANI mbugîîte mantû jau.” Kîroria Jeremia nî eerîre Zedekia mûnene wa Juda mantû jau jonthe kûu Jerusalemu. Aamwîrîre mantû jau rîrîa njûûrî ya mûnene wa Babiloni yaithûkîrîte Jerusalemu na ntûûra cia Juda cionthe irîa ciatigeere. Nacio ntûûra iu ciatigeere ciaarî Lakishi na Azeka. Nîkwîthîrwa nîcio cionka ciatigeere ciairigîri na nthingo. MWATHANI nî aarîîrie Jeremia, nyuma ya mûnene Zedekia gwîkanîîra kîrîkanîro na antû ba Jerusalemu bonthe atî gûtûmîîrue nkombo cionthe cieewe ûciathi. Kîrîkanîro kîaarî atî antû bonthe bae nkombo ciaao cia Ayahudi cia aka na cia arûme ûciathi, na atî gûtî muntû ûbuîrîte kweethia Mûyahudi ûngî nkombo. Nabo atongeeria na antû bonthe nî beetîkîrîîrie nteto cia kîrîkanîro kîu bareetîkîîria kwaa nkombo ciaao cia aka na cia arûme ûciathi, na kûraa atî itîethua nkombo kaîrî. Tontû bûû, barairekeeria irauma ûkomboone. Îndî nyumeene antû bau bararega kûthithia ûrîa baaugîîte barajûkia nkombo iu baaeete ûciathi, baracieethia nkombo kaîrî. MWATHANI nî aarîîrie Jeremia aramwîra atîrî, “Ûûni MWATHANI Mûrungu wa Israeli ndiuga ûjû: Nî ndeekanîîre kîrîkanîro na biûjûjû bieenu rîrîa ndaabaritîre Misri nthîgûrû ya ûkombo. Ndîracoka ndîrabeera atîrî, ‘Nyuma ya mîaka îtaantatû no mwanka muntû wonthe ae nkombo ciaawe cia Ayahudi ûciathi irîa eenderetue na imûtumîkîrîte mîaka îtaantatû. Nkombo ta iu no mwanka irekeerue itige gûtumîkîra mwathi waacio.’ Îndî biûjûjû bieenu bitambigîrue kana bimbathîkîra. Îgiita rîrîkai rîkûrûkîte nî bûrairirîre na bwathithia ûrîa kwagîrîte, bûrî mbere yaakwa kîûrûûne nî bwetîkîrîîrie atî bûkaa nkombo cieenu ûciathi, na bwekanîra kîrîkanîro kîu naani bûrî kîûrûûne kîrîa kîgwetanagîrua na riîtwa rîaakwa. Îndî buî bwinthe nî bwagarûkîre bwekîrithia riîtwa rîaakwa nthao nîûntû bwa gûcokia nkombo cieenu cia aka na cia arûme ûkomboone irîa bwarekeeretie o ta ûrîa ciendaga. Tontû bûû, MWATHANI ariuga atîrî, Buî bûregeete kûmbathîkîra; bwarega kwaa nkombo cieenu cia aka na cia arûme cia Ayahudi ûciathi. Atîrî, ûûni nkabwaa ûciathi. Nabu nî ûciathi bwa kûthuura ûrîa bûkwenda. Nabu nî kûûragîrwa ndweene, kana kûûragwa nî mîrimo kana kûûragwa nî mpara, Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Ngaatûma bwee gîntû gîa kûmeneerua nî mîgongo yonthe ya nthîgûrû. Nabo antû barîa baaregere kûûjûria nteto cia kîrîkanîro kîrîa beekanîîre naani, ngatûma bakare ta njaû îrîa baathînjîre baramîatûrania mîgwanja îîrî na barakûrûkîîra gatîgatî kaayo. Nabo antû bau nî atongeeria ba Juda, na ba Jerusalemu, na aakûre, na athînjîri-Mûrungu, na antû bonthe nthîgûrûûne barîa baakûrûkîrîîre gatîgatî ka mîgwanja îîu ya njaû. Nkabanenkanîra kîrî anthû baao, na kîrî barîa bacwaga kûbathiria. Nabo booragwa biimba biaao bikaa biakûrîa bia nyoni, na nyamû cia kîthaka. Ningî nkaanekanîra Zedekia mûnene wa Juda na atongeeria baawe nkabanenkanîra kîrî anthû baao, na kîrî barîa bacwaga kûbathiria. Nkabanenkanîra kîrî njûûrî ya mûnene wa Babiloni îrîa îtigîte kûbaithûkîra. Îndî rî, ngeeta njûûrî îîu mîreete gûkû ntûûreene ya Jerusalemu. Nayo njûûrî îîu îkarwaa na ntûûra îîjî, îmîtae na îmîîthie. Nacio ntûûra cia Juda ngaacieethia maganjo jatîtûûri. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” MWATHANI nî aarîîrie Jeremia rîrîa Jehoiakimu mûtaana wa Josia aathanaga nthîgûrûûne ya Juda aramwîra atîrî, “Îta kîrî antû ba rûrîîjo rwa Rekabu ûbaarîrie ûbeere beeje kîûrûûne, ûbaikie kanyomba kamwe ga kîûrû, ûbakuundie ndibei.” Tontû bûû, ndîrajûkia Jaazania mûtaana wa Jeremia, na Jeremia mûtaana wa Habazinia. Ningî ndîrajûkia ataana ba ng'ina ba Jaazania na ataana baawe bonthe na antû ba rûrîîjo rwa Rekabu bonthe, ndîrabaikia kîûrûûne. Ndîrabakûrûkia kanyomba ka ataana ba Hanani mûtaana wa Igidalia ûrîa waarî muntû wa Mûrungu. Kanyomba kau kaarî akuî na kanyomba ga atongeeria, îgûrû rîa kanyomba ka Maaseia mûtaana wa Shalumu ûrîa waarî mûkaria wa mwari. Naani ndîranenkera antû ba rûrîîjo rwa Rekabu ithiri biûjûri ndibei amwe na ikombe. Rîu ndîrabeera bamînyue. Îndî bo barambîîra atîrî, “Tuî tûtînyua ndibei nîûntû kîjûûjû gîeetû Jonadabu mûtaana wa Rekabu nî aatigîre atwîra atîrî, ‘Buî na nchiarwa cieenu bûkányua ndibei kenya na kenya. Bûgáka nyomba, kana bûrîma miuunda, kana bwaanda miuunda ya mîzabibû kana bûgîa na gîntû noo kîrîkû kîa biu. Buî bûgaatûûraga maemeene ûtûûro bweenu bunthe nîkenda bûûmba gûtûûra îgiita rîrîraaja nthîgûrûûne îrîa bûkeethîrwa bûrî ageni.’ Naatuî tûtwîre twathîkîrîte kîûjûjû gîeetû Jonadabu mûtaana wa Rekabu kîrî mantû jonthe jarîa aatûkaanîrie. Tontû bûû, tuî na aka beetû, na aana beetû tûtaakuunda ndibei ûtûûroone bweetû bunthe. Ningî tûtaaka nyomba cia gûtûûra, na tûtîrîmaga miuunda kana twîthîrwa tûrî na miuunda ya mîzabibû. Îndî tuî tûtûûraga maemeene, na nî twathîkîrîte kîûjûjû gîeetû Jonadabu twathithia jarîa jonthe aatwîrîre. Îndî rîrîa Nebukadineza mûnene wa Babiloni aithûkîîre nthîgûrû îîjî, nîrîo twaugîre, ‘Ga twîîte Jerusalemu, nîûntû nî twakîraga njûûrî ya Babiloni na ya Sîria.’ Nîkîo gîtûmi tûtwîre Jerusalemu.” MWATHANI nî aarîîrie Jeremia aramwîra atîrî, “Ûûni MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ndiuga ûjû: Îta ûûrie antû ba nthîgûrû ya Juda, na barîa batwîre Jerusalemu, gîtûmi baregeete kûmbathîkîra na barega kûgwata ûritani bwaakwa. Jonadabu mûtaana wa Rekabu nî aakaanîrie nchiarwa ciaawe kûnyua ndibei na iramwigua. Nacio itaakuunda ndibei mwanka naarua tûrî nîûntû bwa kwathîkîra kîûjûjû kîaao. Nî ntwîre kûbwarîria magiita jamaingî îndî buî bûtîmbathîkagîra. Mbûtûmîrîte nthûûmba ciaakwa iroria bionthe magiita jamaingî. Mbeeraga babwîre atîrî, ‘Garûkeni bwinthe bûtigane na mîîtîre yeenu îmîthûûku, na bûthithagie ûrîa kwagîrîte bûtige kûthingataga mîrungu îngî na kûmîtumîkîra. Bwathithia ûu bûgatûûra nthîgûrûûne îrîa ndaaere biûjûjû bieenu na îrîa mbweete.’ Îndî buî bûtaambigua kana bûmbathîkîra. Nchiarwa cia Jonadabu mûtaana wa Rekabu cio nî ciathîkîîre ûrîa kîûjûjû kîaao kîaabeerîre, buî bûtîmbathîkagîra. Tontû bûû, ûûni MWATHANI Mweneinya Mûrungu wa Israeli ndiuga atîrî, nkaareetera antû ba nthîgûrû ya Juda na barîa bonthe batwîre Jerusalemu ûthûûku bunthe bûrîa mbugîîte nkaabathithîria. Nîkwîthîrwa nî mbarîrîtie nabo barega kûnthikîîra. Nî mbeetîîte nabo barega kûmbîtîka.” Îndî Jeremia nî eerîre nchiarwa cia Rekabu atîrî, “MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû mantûûne jabwegiî. Buî nî bwathîkîrîte kîûjûjû kîeenu Jonadabu na bwathingata ûrîa aaugîre na bwathithia jarîa jonthe aabwîrîre. Tontû bûû, ûûni MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ndiuga atîrî, nchiarwa cia Jonadabu mûtaana wa Rekabu itîkoroaga muntû wa gûntumîkîra.” MWATHANI nî aarîîrie Jeremia mwakeene jwa ina jwa waathani bwa mûnene wa nthîgûrû ya Juda tawe Jehoiakimu mûtaana wa Josia. Aramwîra atîrî, “Jûkia yuku waandîke mantû jonthe jarîa nkwîrîte jegiî Israeli, na Juda, na mîgongo yonthe kuuma ntukû îrîa ndaakwarîîrie rîrîa mûnene Josia aathanaga mwanka naarua tûrî. Kwombîka antû ba Juda bakamenya ûthûûku bunthe bûrîa ndî akuî kûbathithîria. Nabo bonthe boomba kûgarûka bagatigana na mîîtîre yaao îmîthûûku, naani nkabarekera maatia na meeyia jaao.” Jeremia nî eetîre Baruku mûtaana wa Neria, aramwîra mantû jonthe jarîa MWATHANI aamwîrîte. Baruku nawe arajaandîka yukuune jonthe. Jeremia areera Baruku atîrî, “Ûûni nî ndigîîrîtue gwîta kîûrûûne. Tontû bûû, gwe îta ku kûrî ntukû îrîa antû baciataga biakûrîa. Naagwe ûthome nteto cia MWATHANI irîa waandîka yukuune ngîkwîraga, antû bonthe barîa barî kîûrûûne bakiigagua. Ningî ûthome nteto iu antû ba Juda bonthe barîa baumîte ntûûreene ciaao bakiigagua. Kwombîka MWATHANI akaigua maromba jaao. Nabo boomba kûgarûka bagatiga mîîtîre yaao îmîthûûku. Nîkwîthîrwa MWATHANI arî na mûthûûro jûmûnene na nî agiitîrîte antû baba îgamba rîa kûbakanûkia.” Baruku mûtaana wa Neria arî kîûrûûne nî aathithîrie mantû jonthe jarîa kîroria Jeremia aamwîrîre ja kûthoma nteto cia MWATHANI irîa ciaandîki yukuune. Kûrî mweriine jwa kenda mwakeene jwa îtaano jwa waathani bwa mûnene wa Juda ûrîa weetagwa Jehoiakimu mûtaana wa Josia, antû bonthe ba Jerusalemu, na antû bonthe ba ntûûra cia Juda barîa beetîre Jerusalemu nî baatûmîrîîrie ntukû ya gûciata biakûrîa nîkenda MWATHANI abaigîîrua kîaao. Baruku nî aathomere yukuune nteto irîa Jeremia aamwîrîte antû bonthe bakiigagua. Aathomere aarî kanyomba karîa kaarî kîûrûûne ka mwandîki wa mantû jarîa jaaragua kîaragoone, tawe Gemaria mûtaana wa Shafani. Kanyomba kau kaarî rûgûrû, kîaragoone, akuî na arîa gwakûrûkagîîrwa Mpingîroone Înjerû ya kîûrû. Mikaia nî aaigîrue nteto iu cionthe cia MWATHANI ciathomagwa kuuma yukuune. Mikaia aarî mûtaana wa Gemaria, na Gemaria aarî mûtaana wa Shafani. Mikaia areeta gîkaroone kîa mûnene aratonya kanyomba ka mwandîki. Atongeeria bonthe nî baakari nthî o. Nabo baarî Elishama tawe mwandîki, na Delaia mûtaana wa Shemaia, na Elinathani mûtaana wa Akibori, na Gemaria mûtaana wa Shafani, na Zedekia mûtaana wa Hanania, na atongeeria bangî bonthe. Mikaia arabeera nteto cionthe irîa aigîîtue Baruku akîthomera antû kuuma yukuune. Atongeeria bonthe nabo baratûma Jehudi nîkenda eera Baruku ûjû, “Jûkia yuku rîrîa ûthomeere antû wîje narîo.” Jehudi aarî mûtaana wa Nethania, Nethania aarî mûtaana wa Shelemia, na Selemia aarî mûtaana wa Kuushi. Tontû bûû, Baruku mûtaana wa Neria arajûkia yuku areeta kîrî bo. Nabo atongeeria baramwîra atîrî, “Kara nthî ûtûthomere yuku rîu.” Tontû bûû, Baruku arabathomera. Rîrîa baigîrue nteto iu cionthe barategana barî na ûguaa mono. Bareera Baruku atîrî, “No mwanka twîre mûnene mantû jaja jonthe.” Baramûûria atîrî, “Twîre nîatîa ûûmbîte kwaandîka mantû jaja jonthe? Nî Jeremia ûrakwîraga ûkîandîkaga?” Baruku arabacokeria arabeera atîrî, “Nî Jeremia ûrambîrîre mantû jau jonthe nkîandîkaga yukuune na karamu ka rangi.” Nabo atongeeria bareera Baruku atîrî, “Îteeni, ûûgwe na Jeremia bwiciithe na bûkáreka muntû noo ûrîkû amenya kûrîa bûrî.” Atongeeria bau nabo bareeta kîaragoone kîa mûnene nyuma ya gwîka yuku rîu kanyomba ka Elishama ûrîa mwandîki. Nabo bareera mûnene nteto iu cionthe. Mûnene nawe areera Jehudi eete agîîre yuku rîu kuuma kanyomba ka Elishama ûu mwandîki. Jehudi arathomera mûnene o amwe na atongeeria baawe bonthe barîa baarûngami bamûthiûrûkîrîte. Naku kwaarî mweri jwa kenda. Mûnene aakari nthî nyomba îrîa aakaraga îgiita rîa mpio, agîotaga mwanki. Jehudi athiria kûthoma tûchunchî tûthatû, kana tûna, mûnene nî aatûgiitaga na gachiû ka mûbuko, agatûgera mwankiine mwanka yuku rîu rîonthe rîraya rîrathira. Îndî mûnene na nthûûmba ciaawe kinya baigua nteto iu cionthe, bataigîrue ûguaa kana noo boonania bamakîte. Ningî kinya rîrîa Elinathani, na Delaia, na Gemaria beereencaga mûnene atiga kwîîthia yuku rîu, atabaigîrue. Mûnene areera mûtaana waawe tawe Jerahameeli, na Seraia mûtaana wa Azirieli na Shelemia mûtaana wa Abudeeli, bagwate Baruku ûu mwandîki, na kîroria Jeremia. Îndî MWATHANI nî aarî akûbaitha. Nyuma ya mûnene kwîîthia yuku rîrîa Baruku aandîkîte akîîragwa nî Jeremia, MWATHANI nî aarîîrie Jeremia aramwîra atîrî, “Jûkia yuku rîngî waandîke nteto irîa cionthe ciaarî yukuune rîa mbere, rîrîa Jehoiakimu mûnene wa Juda araîthîrie. Mantûûne jegiî Jehoiakimu ûu mûnene wa Juda uuge atîrî, ‘Gwe nî ûraîîthîrie yuku rîrîa rîaandîki ûkiugaga: Nîkî ûntû waandîkîte atî no mwanka mûnene wa Babiloni eeje athirie nthîgûrû îîjî, amwe na antû na nyomoo? Tontû bûû, ûûni MWATHANI ndiuga ûjû mantûûne jegiî Jehoiakimu ûu mûnene wa Juda. Gûtî wa nchiarwa ciaawe ûkoroaa mûnene aathanaga nthîgûrûûne îrîa Daudi aathanaga. Ningî kiimba kîaawe gîgateewa kîaragîrwe nî riûa mûthenya na kîgûûjagîrwe nî nkamia ûtukû. Ningî nkamûkanûkia amwe na nchiarwa ciaawe, na nthûûmba ciaawe nîûntû bwa meeyia jaao. Nkabaretera we na nchiarwa ciaawe, na barîa batûûraga Jerusalemu, na antû ba Juda, ûthûûku bunthe bûrîa mbugîîte nkabakanûkia nabu, nîûntû bataambathîkîra.’” Jeremia nî aajûkîrie yuku rîngî, aranenkera mwandîki tawe Baruku mûtaana wa Neria. Baruku araandîka mantû jarîa eeragwa nî Jeremia, jarîa jonthe jaandîki yukuune rîrîa Jehoiakimu mûnene wa Juda aaîthîrie. Ningî kinya mantû jangî jamaingî nî joongeererwe ku. Zedekia mûtaana wa Josia nî aaetherue mûnene wa Juda nî Nebukadineza mûnene wa Babiloni antûûne a Jehoiakini mûtaana wa Jehoiakimu. Îndî Zedekia, na atongeeria baawe, na antû ba nthîgûrû îîu, bataathîkîîre nteto cia MWATHANI irîa kîroria Jeremia aaugaga. Mûnene Zedekia nî aatûmîre Jehukali mûtaana wa Shelemia, na mûthînjîri-Mûrungu Zefania mûtaana wa Maaseia, kîrî kîroria Jeremia bamwîra atîrî, “Tûrombere kîrî MWATHANI Mûrungu weetû.” Îgiita rîu Jeremia nî eetîkîrîîtue gûkaranîra na antû nîûntû ataarî akwiingîrwa ncheera. Nayo njûûrî ya Ababiloni barîa baacîgîîrîîtie Jerusalemu, baigua njûûrî ya Misri îkuuma Misri îîjîte, baratigana na gûcîgîîria Jerusalemu. MWATHANI nî aarîîrie kîroria Jeremia aramwîra ûjû: “Ûûni MWATHANI Mûrungu wa Israeli ndîkwîra wîre mûnene wa Juda ûrîa ûgûtûmîte wîja kûmûûrîria mantû kîrî ni, atî njûûrî ya Farao îrîa îreejîte kûmûteethia îrî akuî gûcoka Misri nthîgûrûûne yaao. Nabo Ababiloni bagacoka kaîrî baithûkîre ntûûra îîjî, bamîtae na bamîîthie. Ningî ndiuga ûjû: Bûgaciayia bûkiugaga, ‘Nî mma Ababiloni bagaatigana naatuî.’ Nîkwîthîrwa bo batîtigana naabuî. Ningî kinya bûkoomba njûûrî ya Ababiloni yonthe îrîa îbwithûkîrîte, gûgatigara akî antû barîa beekîri ngûma maemeene jaao, nîka bookîîra bakaîîthia ntûûra îîjî.” Njûûrî ya Ababiloni nî yaatigatigîte gûcîgîîria Jerusalemu, nîûntû njûûrî ya Farao nî yaakuîîrîîtie ntûûra ya Jerusalemu. Jeremia nî aaumîre Jerusalemu areeta nthîgûrû ya Benjamini kwa antû baao aeewa rûgai rwaawe. Jeremia akiumagara ntûûra ya Jerusalemu na mpingîro îrîa yeetagwa Mpingîro ya Benjamini, mûkaria mpingîro ûmwe weetagwa Irija nî aagwatîre kîroria Jeremia aramûûria atîrî, “Nîka wîîtîte kwiringanîra na Ababiloni?” Irija aarî mûtaana wa Shelemia na Shelemia aarî mûtaana wa Hanania. Jeremia nawe aramûcokeria atîrî, “Bûu nî ûrongo. Ûûni ntîîtîte kwiringanîra na Ababiloni.” Îndî Irija ataamûthikîrîre. Aragwata Jeremia aramwikia kîrî atongeeria. Nabo atongeeria nî baathûûrîre mono nî Jeremia, baramûûra, na baramwiingîra nyomba ya Jonathani ûrîa waarî mwandîki, nîûntû nî yaarî îkweethua ncheera. Jeremia akwiingîrwa ncheera nî aakarîre ku ntukû inyiingî. Mûnene Zedekia nî aamûtûmanîîre, nawe Jeremia eeta mûnene aaramûgwata ûgeni. Mûnene aramûûrîria kûu nyomba yaawe withoone atîrî, “Kûrî u MWATHANI arakwîra?” Jeremia aramûcokeria, “Îî kûrî u.” Rîu areera mûnene atîrî, “Gwe ûkaanenkanîrwa kîrî mûnene wa Babiloni.” Jeremia nî oorîrie mûnene Zedekia atîrî, “Nî ûthûûku bûrîkû nkûthithîrîtie kana nthithîrîtie atongeeria baaku, kana antû baba tontû uugîîte mpiingîrwe ncheera? Iroria biaaku birîa biakûroragîria bikiugaga, ‘Mûnene wa Babiloni atîkwithûkîra na atiithûkîra nthîgûrû îîjî birîkû?’ Nandî ndakûromba ûnthikîîre, itû gwe mûnene mwathi waakwa. Igua îromba rîaakwa rîrîa ngûkûromba ndiinyiîtie. Ûkáreka ncokua ncheera nyomba ya mwandîki Jonathani ntîkeeje gûkuîra ku.” Tontû bûû, mûnene Zedekia ararita Waatho arauga Jeremia aingîrwe kîaragoone gîa akaria na arûmague mûgaate ntukû cionthe kuuma Njîreene ya Arugi ba Mîgaate mwanka rîrîa mîgaate îkaathira ntûûreene buru. Tontû bûû, Jeremia arakara kîaragoone gîa akaria. Shefatia mûtaana wa Matani, na Gedalia mûtaana wa Pashuri, na Jukali mûtaana wa Shelemia, na Pashuri mûtaana wa Malikia nî baigîrue nteto irîa Jeremia eeraga antû bonthe. Jeremia aabeeraga MWATHANI augîîte atîrî, “Muntû ûrîa ûgaakara ntûûreene îîjî aakooragîrwa ndweene, kana ooragwe nî mpara, kana mîrimo. Îndî muntû ûrîa ûkaumagara eete kîrî Ababiloni atîûragwa. Akoonokia mwoyo jwaawe atûûre mwoyo. Ningî nî mma ntûûra îîjî îkaanenkanîrwa îtawe nî njûûrî ya mûnene wa Babiloni.” Nabo atongeeria bareera mûnene atîrî, “Muntû ûûjû nî ooragwe, nîûntû nî asikarî barîa batigeere ntûûreene akûthiria inya amwe na antû bonthe rîrîa akûbeera nteto ta iu. Nîkwîthîrwa muntû ûûjû tî wega bwa antû baba agûcwaa, îndî nî ûthûûku akûbacwîra.” Mûnene Zedekia arabeera atîrî, “Tîwe ûu, mûthithîrieeni ûrîa bûkwenda, ûûni mûnene ntîkararania naabuî.” Tontû bûû, barajûkia Jeremia baramûgera kîthimeene kîa Malikia mûtaana wa mûnene, kîrîa kîaarî kîaragoone gîa akaria. Nabo baratumîra mîkanda kwînamia Jeremia kîthimeene. Nakîo kîthima gîtaarî na rûûjî, nî ntaka akî yaarî ku. Jeremia nawe aroorokera ntakeene. Mwakûre Mûethiopia weetagwa Ebedimeleki ûrîa watûûraga gîkaro kîa mûnene nî aaigîrue atî Jeremia nî ageri kîthimeene. Mûnene nî akari nthî mpingîroone îrîa yeetagwa Mpingîro ya Benjamini. Ebedimeleki aareeta kwa mûnene aramwîra atîrî, “Itû mûnene mwathi waakwa, mantû jarîa jonthe antû baba bathithîrîtie kîroria Jeremia ja kûmûgera kîthimeene nî jamathûûku. Agaakuîra ku nî mpara nîûntû gûtî irio bitigeere ntûûreene.” Mûnene areera Mûethiopia ûu weetagwa Ebedimeleki atîrî, “Jûkia antû bathatû wîte nabo bûrite kîroria Jeremia kîthimeene mbere atîrakua.” Tontû bûû, Ebedimeleki arajûkia antû bau areetania nabo gîkaro kîa mûnene, bareeta arîa nguû ciekagwa. Barajûkia nguû inthiru bareenamîria Jeremia cio kîthimeene na mîkanda. Ebedimeleki ûu Mûethiopia areera Jeremia atîrî, “Îkîra nguû inthiru nkuaa igwati nî mîkanda.” Jeremia arathithia u. Rîu barakuucia Jeremia na mîkanda îîu kuuma kîthimeene. Jeremia aratua gûkaraga kîaragoone gîa akaria. Mûnene Zedekia nî aatûmanîîre Jeremia aramûthagaanîra mpingîroone ya ithatû ya kîûrû. Mûnene areera Jeremia atîrî, “Nî nkwenda gûkûûria kîûria. Ncokeria ûtîkûmbitha ûntû.” Jeremia arooria mûnene Zedekia atîrî, “Ndakwîra anga gwe ûtîmbûraga? Kinya ndakwaa kîrîra, ûtîmbigua.” Zedekia araciîtîria Jeremia withoone aramwîra atîrî, “Ndîgûciîtîria riîtweene rîa MWATHANI ûrîa ûtûûraga mwoyo, we ûrîa watûûmbîre, atî, ntîkûûraga, kana nkûnenkanîra kîrî antû barîa bagûgûcwa bakûûraga.” Jeremia nî eerîre Zedekia atîrî, “MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ariuga atîrî: wainenkanîra kîrî atongeeria barîa batumîkagîra mûnene wa Babiloni, ûgacaîrwa ûtîûragwa. Nayo ntûûra îîjî îtîîthua. Naagwe amwe na antû ba nja yaaku bûtîûragwa. Îndî warega kwinenkanîra kîrî atongeeria ba mûnene wa Babiloni, ntûûra îîjî îkaanenkanîrwa kîrî Ababiloni, nabo bakaamîîthia, naagwe ûtîonoka kuuma kîrî bo.” Mûnene Zedekia nî eerîre Jeremia atîrî, “Nî ngûkîra Ayahudi barîa bagwete Ababiloni mbaru nîûntû ndomba kûnenkanîrwa kîrî bo nabo bakanthithîria bûbûûî.” Jeremia aramwîra, “Ûtînenkanîrwa kîrî bo. Nandî thikîîra kajû ka MWATHANI wigue ûrîa ngûkwîra. Naagwe ûkoona wega na ûtîûragwa. Îndî warega kwinenkanîra kîrî Ababiloni, mantû jagakarîka jarîa MWATHANI ambonetie na njîra ya kîoneki. MWATHANI ambonetie aka bonthe barîa batigeere gîkaroone kîa mûnene wa Juda baumagarîtue gwikua kîrî atongeeria ba mûnene wa Babiloni. Nabo aka bau bakauga atîrî, ‘Acoore ba mûnene barîa eetîkua nî bakwaaîrîîtie, naagwe waaîrîka. Nandî magûrû jaaku joorokerete ntakeene nî bakwîrûkîrîte baamatûka.’ Aka beenu bonthe na aana beenu bonthe bakaumagarua baikue kîrî Ababiloni na kinya gwe gwengwa ûtîmatûka kuuma kîrî bo. Îndî nî kûgwatwa ûkaagwatwa nî mûnene wa Babiloni, na ntûûra îîjî îîthue.” Mûnene Zedekia nîrîo eerîre Jeremia atîrî, “Ûkárekeeria muntû noo ûrîkû amenya mantû jau, naagwe rîu ûtîûragwa. Atongeeria baigua nî nkwaragia naagwe bagaakwîra atîrî, ‘Twîre mantû jarîa wîrîte mûnene na jarîa akwîrîte na ûgátwitha ûntû kinya bûrîkû, naatuî rîu tûtîkûûraga.’ Bakûûria ûu naagwe ûbeere atîrî, ‘Nî îromba ndîrarombere mûnene ndiinyiîtie atî agáncokia kanyomba ka Jonathani kaîrî mbîta gûkuîra ku.’” Nabo atongeeria bonthe nî beetîre kîrî Jeremia baramûûria ûntû bûu. Nawe arabacokeria o ûrîa mûnene aamwîrîte abacokerie. Tontû bûû, baratiga kûmwarîria nîûntû gûtî we waarî akwigua rwaria rwa mûnene kana Jeremia. Jeremia nî aakarîre kîaragoone kîa akaria mwanka ntukû îrîa ntûûra ya Jerusalemu yaataîrwe. Kûrî mweri jwa îkûmi mwakeene jwa kenda jwa waathani bwa Zedekia mûnene wa Juda, Nebukadineza mûnene wa Babiloni na njûûrî yaawe yonthe nî beetîre baraithûkîra Jerusalemu baramîcîgîîria. Kûrî ntukû ya kenda ya mweri jwa îna, mwakeene jwa îkûmi na jûmwe jwa waathani bwa Zedekia, nthingo cia ntûûra ya Jerusalemu nî ciaakoborerwe. Ntûûra ya Jerusalemu yathiria gûtawa, atongeeria ba mûnene wa Babiloni bonthe beetîre barakara nthî Mpingîroone ya Gatîgatî. Nabo baarî Nerigali-sherezeri, na Samugarinebo, na Sarisekimu ûrîa waarî na ndaracha ya Rabusariri, na Nerigali-sherezeri ûrîa waarî na ndaracha ya Rabamagi, na atongeeria bangî bonthe ba mûnene wa Babiloni. Rîrîa Zedekia mûnene wa Juda na asikarî baawe bonthe boonere njûûrî îîu ya Babiloni, nî baamatûkîre. Baraumagara ntûûreene na ûtukû bareetîîra kamuundeene ka mûnene baratonyeera mpingîroone îrîa îrî gatîgatîîne ka nthingo ijîîrî, bareeta bwa rwanda. Îndî njûûrî ya Ababiloni îreengana nabo îragwatîra Zedekia bûûrîîne ya Jeriko. Nabo baramûjûkia baramwikia kîrî Nebukadineza mûnene wa Babiloni kûrîa aarî Ribula nthîgûrûûne ya Hamathi. Nebukadenezari aragiitîra Zedekia îgamba. Mûnene wa Babiloni arooragîra ataana ba Zedekia ntûûreene ya Ribula, Zedekia ategeete, na arooraga atongeeria ba Juda bonthe. Aracoka arakûûra Zedekia meetho na aramûtheeka aramwikia Babiloni. Nabo Ababiloni baraîîthia gîkaro kîa mûnene wa Juda na nyomba cia antû bangî, na barakoboranga nthingo cia Jerusalemu. Nebuzaradani ûrîa waarî mûtongeeria wa akaria ba mûnene arajûkia antû bangî barîa baatigeere ntûûreene arabaikia kîthamîrioone Babiloni. Barîa baikîrue Babiloni nî barîa bainenkanîrîte kîrî Nebukadineza na barîa baatigeere ntûûreene. Nebuzaradani ûu mûtongeeria wa akaria ba mûnene nî aatigîre thebe irîa itaarî na gantû nthîgûrûûne ya Juda, na ningî arabaa miuunda ya mîzabibû na ithaka. Nebukadineza mûnene wa Babiloni nî eerîre mûtongeeria wa akaria baawe tawe Nebuzaradani mantû jegiî Jeremia aramwîra atîrî, “Jûkia Jeremia, ûmûmenyeere bwega na menya ûmûthithîria ûthûûku noo bûrîkû. Îndî mûthithagîrie jarîa agakwîrîra.” Tontû bûû, mûtongeeria wa akaria ba mûnene tawe Nebuzaradani, na Mebushazibani, mûtongeeria wa aakûre wa ndaracha ya Rabusariri, na Nerigali-sherezeri, ûrîa waarî na ndaracha ya Rabamagi, na atongeeria bangî bonthe ba mûnene wa Babiloni, baratûmana baikîrua Jeremia kîaragoone gîa akaria. Baranenkanîra Jeremia kîrî Gedalia mûtaana wa Ahikamu. Ahikamu mûtaana wa Shafani. Jeremia araikua nja yaawe. Jeremia nî aatûûranîrie na antû ba nja yaao. MWATHANI nî aarî akwaîrîria Jeremia, rîrîa aaingîri kîaragoone gîa akaria. MWATHANI aramwîra atîrî, “Îta wîre Ebedimeleki ûrîa Mûethiopia ûjû, ‘Ûûni MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ndiuga ûjû: Atîrî, nkoojûrîa mîciîtio îrîa nciîtîtie yegiî ntûûra ya Jerusalemu. Mîciîtio îîu tî ya kûreetera ntûûra wega îndî nî ûthûûku. Naagwe ûkoona mîciîtio îîu îkîûjûra. Îndî gwe ngakwonokia ntukû îîu, nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Gwe ûtînenkanîrwa kîrî antû barîa ûkîrîte. Nîkwîthîrwa nî mma ngakwonokia, ûtîûragîrwa ndweene. Îndî gwe ûkoonokia mwoyo jwaaku nîûntû nî ûmbîtîkîtie ni. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga.’” Nyuma Nebuzaradani ûrîa mûtongeeria wa akaria ba mûnene kûrekeeria Jeremia arî ntûûreene ya Rama, MWATHANI nî aarîîrie Jeremia. Jeremia aarî agwikua kûu atheeki arî amwe na atae bangî bonthe ba Jerusalemu na Juda barîa bathaamîîrue nthîgûrûûne ya Babiloni. Mûtongeeria ûu wa akaria ba mûnene arairebia Jeremia aramwîra atîrî, “MWATHANI Mûrungu waaku nîwe waugîre akathithîria gûntû gûkû bûbûûî. Nandî MWATHANI akûthithia ûrîa augîîte. MWATHANI athithîtie mantû jau nîûntû buî nî bweîrie kîrî MWATHANI na bûrarega kûthikîîra kajû kaawe. Nîkîo gîtûmîte ûntû bûbû bûbwîjîîra. Nandî rî, naarua ngûkûthaûra njara mînyororo. Woona kûbui wîtania naani Babiloni wîtanie naani, ngaakûmenyeera bwega. Woona gûtîbui gwîtania naani Babiloni, ûgéeta. Atîrî, tîîjî nthîgûrû yonthe îrî mbere yaaku, thuura kûrîa ûkwenda gwîta, kûrîa ûkwona kûbui gwîta. “Wathuura gûtigwa, ûcoke kîrî Gedalia mûtaana wa Ahikamu mûtaana wa Shafani, ûrîa ûthuuri nî mûnene wa Babiloni aa mûtongeeria wa ntûûra cia Juda, bûtûûranie nawe amwe na antû bangî. Kana wîte kûrîa ûkwona nîku gûkwagîrîte.” Tontû bûû, mûrûngamîîri wa akaria aranenkera Jeremia irio na kîewa, aramûrekeeria areeta. Jeremia areeta ntûûreene ya Mizipa kîrî Gedalia mûtaana wa Ahikamu gûtûûrania nawe amwe na antû barîa baatigeere. Nabo Atongeeria ba njûûrî bonthe barîa baarî bûûrîîne na asikarî baao barîa bataarî bakwinenkanîra kîrî Ababiloni, nî baigîrue atî mûnene wa Babiloni akûthuura Gedalia mûtaana wa Ahikamu atuîka mûtongeeria nthîgûrûûne. Nîwe wanenkeri waatho bwa kwatha arûme, na aka, na twaana, na thebe irîa itaarî na ithaka nthîgûrûûne irîa itaarî igwikua kîthamîrioone Babiloni. Ishimaeli mûtaana wa Nethania, na Johanani mûtaana wa Karea, na Seraia mûtaana wa Tanihumethi, na ataana ba Efai ûrîa mûnetofa, na Jezania mûtaana wa Mumaakathi, amwe na asikarî baao nî beetîre ntûûreene ya Mizipa barainenkanîra kîrî Gedalia. Gedalia mûtaana wa Ahikamu, Ahikamu ûrîa mûtaana wa Shafani, araciîtîria atongeeria bau na antû baao arabeera atîrî, “Bûgákîra gûtumîkîra Ababiloni. Kareeni nthîgûrûûne bûtumîkîre mûnene wa Babiloni, naabuî bûgakara bwega. Îndî ni ngatûûra Mizipa mbwaragîîrie kîrî Ababiloni rîrîa beeja gûkû. Îndî buî thithagieni ndibei na bûtuujage matuunda ja îgiita rîa mûû, na maguta bûbiîke bwega. Ningî bûtûûre ntûûreene irîa bûtaîte.” Ningî kinya Ayahudi bonthe barîa baarî Moabu, na barîa baatûûranagia na Aamoni, na barîa baarî Edomu, na nthîgûrûûne ingî, nî baigîrue atî mûnene wa Babiloni nî aatigarîîtie antû bamwe ba Juda, na atî nî aathuurîte Gedalia mûtaana wa Ahikamu, Ahikamu ûrîa waarî mûtaana wa Shafani, aa mûrûngamîîri wa antû bau. Nabo Ayahudi bau bonthe baracoka nthîgûrûûne ya Juda kuuma gûntû kunthe kûrîa baarî bakwîngîîrua. Baracoka ntûûreene ya Mizipa kîrî Gedalia. Ningî barathithia ndibei, na gûtua matuunda jamaingî ja îgiita rîa mûû. Johanani mûtaana wa Karea na atongeeria bangî ba njûûrî bonthe barîa baarî bûûrîîne nî beetîre ntûûreene ya Mizipa kîrî Gedalia. Nabo bareera Gedalia atîrî, “Nî ûkûmenya Baalisi mûnene wa Aamoni nî atûmîte Ishimaeli mûtaana wa Nethania kenda akûûraga?” Îndî Gedalia mûtaana wa Ahikamu ataabeetîkîrie. Nîrîo Johanani mûtaana wa Karea aarîîrie Gedalia na witho kûu Mizipa aramwîra atîrî, “Ka mbîte mbûrage Ishimaeli mûtaana wa Nethania na witho na gûtî muntû ûkaamenya. Arîenda gûkûûraga nîkenda Ayahudi bonthe barîa boothûranîte kîrî gwe baanyaganua na antû ba Juda barîa batigeere bathirua?” Îndî Gedalia mûtaana wa Ahikamu areera Johanani mûtaana wa Karea atîrî, “Menya ûthithia ûntû ta bûu nîûntû gwe nteto irîa ûkwaria ciegiî Ishimaeli tî cia mma.” Kûrî mweriine jwa mûgwanja Ishimaeli mûtaana wa Nethania, Nethania mûtaana wa Elishama amwe na antû îkûmi nî beetîre ntûûreene ya Mizipa kîrî Gedalia mûtaana wa Ahikamu. Ishimaeli nîwe waarî mûrûngamîîri wa atongeeria ba mûnene. Nabo bakîrîjagîra irio kûu ntûûreene ya Mizipa, Ishimaeli na antû bau baawe îkûmi nî booragîre Gedalia mûtaana wa Ahikamu, Ahikamu mûtaana wa Shafani. Baamuntîre Gedalia na rûchiû arakua nîûntû nîwe waathuuri nî mûnene ûu mûnene wa Babiloni aa mûrûngamîîri wa nthîgûrû ya Juda. Ningî Ishimaeli nî ooragîre Ayahudi barîa baarî amwe na Gedalia kûu ntûûreene ya Mizipa, o na kinya asikarî Ababiloni barîa baarî au. Rûûneene rwa ntukû îîu Gedalia ooragîrwe, mbere ya muntû noo ûrîkû amenya mantû jau, antû mîrongo înana nî baaumîre ntûûreene ya Shekemu, na ya Shilo, na ya Samaria beenjeete ireru, na batambûrangîte nguû, na baitemangîte mîîrî, kwonania kwithikîîra. Beetîte kûrita igongwana bia irio, na bia ubaani kîûrûûne. Ishimaeli mûtaana wa Nethania araumagara ntûûreene ya Mizipa areeta kûthagaana antû bau akîrîraga. Rîrîa aakinyîre arîa baarî arabeera atîrî, “Kûrûkeeni bûkoone Gedalia mûtaana wa Ahikamu.” Nabo baakinya ntûûreene, Ishimaeli mûtaana wa Nethania amwe na asikarî baawe barooraga antû bau beejîte, baragera mîîrî yaao kîthimeene. Îndî kîrî antû bau beetîte ntûûreene ya Mizipa, nî kwaarî antû îkûmi. Nabo nî beerîre Ishimaeli atîrî, “Ûgátûûraga nîûntû nî twithîte nkano, na mûnyaki, na maguta, na nainchû miuundeene.” Tontû bûû, Ishimaeli atabooragîre. Ishimaeli nawe agerere mîîrî ya antû bonthe barîa ooragîre kîthimeene kîrîa kînene kîrîa kîeenji nî mûnene Asa nîkenda kîaa giitiiro aithûkîrwa nî Baasha mûnene wa Israeli. Ishimaeli mûtaana wa Nethani oojûrîrie kîthima kîu na biimba. Ningî Ishimaeli nî aataîre antû bonthe barîa baarî Mizipa. Arataa aarî ba mûnene na antû bonthe barîa baarî Mizipa barîa banenkanîri kîrî Gedalia mûtaana wa Ahikamu nî mûtongeeria wa akaria Nebuzaradani. Ishimaeli mûtaana wa Nethania aataîre antû bau areeta nabo nthîgûrûûne ya Amoni. Îndî Johanani mûtaana wa Karea na atongeeria bangî ba njûûrî bonthe nî baigîrue ûthûûku bunthe bûrîa Ishimaeli mûtaana wa Nethania aathithîtie. Nabo baroothûrania njûûrî ciaao bareeta kûrwaa na Ishimaeli mûtaana wa Nethania. Bareeta baramûgwatagwatîra karieene karîa kaarî Gibeoni. Nabo antû bonthe barîa baarî amwe na Ishimaeli rîrîa boonere Johanani mûtaana wa Karea na atongeeria ba njûûrî bonthe barîa baarî amwe nawe nî baagwîrîrue mono. Tontû bûû, antû bonthe barîa Ishimaeli aataîte kuuma Mizipa baragarûka baracoka kîrî Johanani mûtaana wa Karea. Îndî Ishimaeli amwe na antû banaana baramatûka kuuma kîrî antû ba Johanani bareeta kîrî Amoni. Rîu, Johanani mûtaana wa Karea na atongeeria ba njûûrî bonthe bareetania na antû bangî bonthe barîa Ishimaeli mûtaana wa Nethania aataîte kuuma Mizipa nyuma ya kûûraga Gedalia mûtaana wa Ahikamu. Johanani aracokia asikarî, na aka, na twaana, na aakûre barîa baatai nî Ishimaeli ntûûreene ya Gibeoni. Nabo bareeta barakara Geruthi Kimuhamu akuî na Bethlehemu bakîendaga gwîta Misri, nîûntû nî baakîraga Ababiloni. Nîkwîthîrwa Ishimaeli mûtaana wa Nethania nî ooragîre Gedalia mûtaana wa Ahikamu ûrîa mûnene wa Babiloni aaethetie mûrûngamîîri wa nthîgûrûû ya Juda. Nabo atongeeria ba njûûrî bonthe, na Johanani mûtaana wa Karea, na Azaria mûtaana wa Hoshaia, na antû bonthe kuuma barîa aniini buru mwanka barîa anene, nî beetîre kîrî kîroria Jeremia. Nabo baramwîra atîrî, “Itû îtîkîîria gûtûrombera kîrî Mûrungu waaku, ûtûrombere tuî antû baba bonthe batigeere. Tontû twaarî antû babaingî, îndî nandî tûtigarîte babakai o ta ûrîa ûkwona. Tûrombere nîkenda MWATHANI Mûrungu waaku atwonia mîîtîre îrîa tûkaathingata ya gwîta nayo na ûrîa tûkaathithia.” Kîroria Jeremia arabeera atîrî, “Nkwigua îromba rîeenu. Atîrî, nkaabûrombera kîrî MWATHANI Mûrungu weenu o ta ûrîa bûkwenda. Naani nkabûcokeria ûrîa MWATHANI akabwîra, na gûtî bu nkabwitha.” Nabo baareera Jeremia atîrî, “MWATHANI arotûgiitîra îgamba bûbûûî tuî twarega kûthithia mantû jonthe jarîa MWATHANI Mûrungu waaku agaagûtûma ûtwîra. Kinya ûntû bûu bwethîrwa bûrî bûbwega kana bûbûûî tûkaabûthithia; twathîkîre MWATHANI Mûrungu weetû, ûu tûgûgûtûma kîrî we, nîkenda naatuî twona wega twamwathîkîra.” Nyuma ya ntukû îkûmi kuuma rîrîa antû beerîre Jeremia abarombere, MWATHANI nî aarîîrie Jeremia. Jeremia nî eetîre Johanani mûtaana wa Karea, na atongeeria ba njûûrî bonthe barîa baarî amwe nawe, na antû bonthe kuuma ûrîa mûnini buru mwanka ûrîa mûnene. Jeremia arabeera atîrî, “MWATHANI Mûrungu wa Israeli ûrîa bûrantûmîte kîrî we nîkenda mwîra îromba rîeenu ariuga ûjû: Buî bwakara nthîgûrûûne îîjî, naani nkabwaka na ntîbûtharia. Nkabwaanda na ntîbûkûûra. Nî ndiithikîrîte nîûntû bwa ûrîa ndaabûthithîîrie bûbûûî. Menya bûtemûka nîûntû bwa mûnene wa Babiloni ûrîa bûgûkîra. Menya bûmûkîra nîûntû nkethagîrwa ndî amwe naabuî mbwonokagie na bûtuunyûkagie kuuma kîrî we. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Nkabwigîîrua kîaao ntûme mûnene ûu abwigîîrua kîaao abûrekeeria bûtûûre nthîgûrûûne yeenu yongwa. “Îndî buî menya buuga, ‘Tûtîkara nthîgûrûûne îîjî,’ naabuî bûrega kwathîkîra MWATHANI Mûrungu weenu. Menya buuga, ‘Arî nîka tûgeeta nthîgûrûûne ya Misri kûrîa gûtîîthîrwa kûrî na ndwaa, kana twigua tarumbeta cia ndwaa îkîgamba, kana twaga irio, tûgatûûre ku.’ MWATHANI Mweneinya Mûrungu wa Israeli arîbwîra ûjû buî antû ba Juda barîa bûtigeere: Bwethîrwa buugîîte na mma atî bûgeeta Misri gûtûûra ku, ndwaa îrîa bûgûkîra îkaabûthirîria kûu nthîgûrûûne ya Misri. Kinya mpara îrîa bûgûkîra îkaabûrîîra Misri mono. Ningî kûu nîku bûgaakuîra. Antû bonthe barîa bagacoka Misri gûtûûra ku, bakooragîrwa ndweene, na booragwe nî mpara na nî mîrimo. Nabo batîona muntû wa gûtigara kana wa gûteetha kuuma ûthûûkuune bûu nkabareetera.” Nîkwîthîrwa MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ariuga atîrî, “O ta ûrîa mûthûûro jwaakwa na marûrû jaakwa jaatûrîkîîre antû barîa batwîre Jerusalemu, nîu mûthûûro jwaakwa jûgatûrîkîra antû barîa bagaacoka Misri. Nabo bagakara ta gîntû gîkîthûûku, na ta gîntû gîa kûmakania, na ta gîntû gîkîrume, na ta gîntû gîa kûmeneerua. Naabuî bûtîkorocoka kwona gûntû gûkû kaîrî.” Buî antû ba Juda barîa batigeere MWATHANI arîbwîra atîrî, “Bûgéeta Misri. Menyeni na mma naarua nkûbûkaania bûtîkaathithie yaatia rîrîthûûku. Nîkwîthîrwa nî buî bûraantûmîte kîrî MWATHANI Mûrungu weenu bwambîîra, ‘Tûrombere kîrî MWATHANI Mûrungu weetû, nabu ûntû bunthe bûrîa MWATHANI Mûrungu weetû, agakwîra ûtwîre, tûkabûthithia.’ Naani naarua îîjî nkûbwîra mantû jonthe jarîa MWATHANI Mûrungu weenu araambîrîte mbwîre. Îndî gûtî noo bûmwe bwaajo bûrathîkîra. Nandî menyeni na mma atî no mwanka bûûragîrwe nthîgûrûûne îîu bûkwenda gwîta gûtûûra. Naabuî bûkooragîrwa ndweene, na bûûragwe nî mpara na bûûragwe nî mîrimo.” Jeremia nî eerîre antû bonthe nteto irîa cionthe MWATHANI Mûrungu waao aamûtûmîte abeera. Rîu, Azaria mûtaana wa Hoshaia, na Johanani mûtaana wa Karea, na antû barîa aikumia bonthe bareera Jeremia atîrî, “Nî ûrongo ûkwaria. MWATHANI Mûrungu weetû atîgûtûmîte ûtûkaania gwîta gûtûûra Misri. Îndî gwe nî Baruku mûtaana wa Neria ûgûtûmîte nîkenda ûtûthûûkia ûtûnenkanîra kîrî Ababiloni nîkenda batûûraga kana batwikia kîthamîrioone Babiloni.” Tontû bûû, Johanani mûtaana wa Karea, na atongeeria ba njûûrî bonthe, na antû bangî bonthe nî baaregere kwathîkîra MWATHANI, bakara nthîgûrûûne ya Juda. Îndî Johanani mûtaana wa Karea na atongeeria bonthe ba njûûrî, nî baajûkîrie antû barîa bonthe batigeere nthîgûrûûne ya Juda barabaikia Misri. Antû bau nîbo barîa baarî bagûcoka gûtûûra nthîgûrûûne ya Juda kuuma mîgongoone yonthe îrîa baarî bagwikua kîthamîrioone. Barajûkia arûme, na aka, na twaana, na aarî ba mûnene. Ningî barajûkia antû bonthe barîa Nebuzaradani mûtongeeria wa akaria aarî agûtiga ûkarieene bwa Gedalia mûtaana wa Ahikamu. Ahikamu aarî mûtaana wa Shafani. Ningî barajûkia kîroria Jeremia na Baruku mûtaana wa Neria. Nabo bararega kwathîkîra MWATHANI bareeta barakinya ntûûreene ya Tahapanehesi nthîgûrûûne ya Misri. MWATHANI nî aarîîrie Jeremia arî kûu ntûûreene ya Tahapanehesi aramwîra atîrî, “Jûkia maiga jamanene ûjaithe mûthetuune jwa yûmba au kajîreene gîkûrûkîîroone kîa gîkaro kîaa Farao, kûu Tahapanehesi antû ba Juda bategeete. Wîre antû bau atîrî, ‘Ûûni MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ndiuga ûjû: ngatûma nthûûmba yaakwa Nebukadineza mûnene wa Babiloni eeje arûngîke rûriga rwaawe rwa ûnene maigeene jau waitha au. Naani ngaataambia ûnene bwaawe bûkunîke maiga jau. Nebukadineza ageeta aithûkîre nthîgûrû ya Misri. Nabo antû bamwe bakooragwa nî mîrimo, na bangî baikue kîthamîrioone, na bangî booragîrwe ndweene. Ningî akaaîthia biûrû bia mîrungu ya Misri. Acoke ajûkie mîrungu îîu amiikie kîthamîrioone. O ta ûrîa muntû aritaga ndaa nguûne ciaawe, nîu Nebukadineza akaarita antû Misri, aane arî kiindajî. Ningî akaamomoranga itugî birîa birombagwa birî mîrungu ya mîng'uanano birî ntûûreene ya Heliopolisi, kûu nthîgûrûûne ya Misri. Acoke aîthie biûrû bia mîrungu ya mîng'uanano kûu Misri.’” MWATHANI nî aarîîrie Jeremia nteto ciegiî Ayahudi bonthe barîa baatwîre nthîgûrûûne ya Misri kûu ntûûreene ya Migidoli, na ya Tahapanehesi, na ya Memufisi, na nthîgûrûûne ya Misri bwa ûmotho. Aamwîrîre atîrî, “Ûûni MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ndiuga ûjû: Nî bwoneete ûthûûku bûrîa nthirîtie kûreetera Jerusalemu na ntûûra cia Juda cionthe. Atîrî, naarua îîjî ntûûra iu nî maganjo jatîtûûri nî antû Nîkwîthîrwa antû ba Juda nî beeîrie, baratûma ndîragwatwa nî mûthûûro. Bo nî baatumîkagîra mîrungu ya mîng'uanano bakîmîîthagîria ubaani, mîrungu îrîa bo amwe ba biûjûjû biaao bataijî. Kinya këethîra ni ndakaraga magiita jonthe nkîbaatûmagîra nthûûmba ciaakwa iroria nkabeera, ‘Itû menya bûthithia ûntû bûbû bûthûûku nthwîre.’ Îndî bo batambigua, batigana na ûthûûku, na batiga kwîîthîria mîrungu îngî ubaani. Tontû bûû, nî ndaabatûrîkîîrie mûthûûro jwaakwa ntûûreene ciaao cia Juda na njîreene cia Jerusalemu. Mantû jau jaratûma gûntû kûu kwaa maganjo jeerûkîri mwanka naarua tûrî. “Nandî, ûûni MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ndiuga ûjû: Nî bûkwenda kwireteera thîîna bwingwa. Nî bûkwenda kûthiria arûme, na aka, na aana kuuma nthîgûrû ya Juda, kwaga muntû ûtigeere ku. Buî nî bûnthûûrîîtie nîûntû bwa kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano na kwîîthîria mîrungu ya Misri ubaani, kûrîa bûrî. Nî bûtûmîte antû ba mîgongo îngî bakabwonaga ta gîntû gîkîrume na gîa gûcikûûragwa. Buî nî bûûrîrîtue nî moothûûku jarîa biûjûjû bieenu biaathithîrie, na jarîa anene ba Juda na aka baao baathithîrie, na jarîa buî na aka beenu bwaathithîrie nthîgûrûûne ya Juda na njîreene cia Jerusalemu. Mwanka nandî bûtainyiiyia, kana bûnkîra, kana bûthingata Waatho bwaakwa na Mawaatho jarîa ndabûnenkeere na ndîranenkera biûjûjû bieenu. “Tontû bûû, rî, ûûni MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ndiuga ûjû: Nî ngiitîte kûbûreetera ûthûûku nthirie Juda yonthe buru. Nkathiria antû ba Juda buru barîa batigeere beeta gûtûûra nthîgûrûûne ya Misri. Kûu nthîgûrûûne ya Misri nîku bakaathirîrua ndweene, na booragwe nî mpara. Nabo kuuma ûrîa mûnini buru mwanka ûrîa mûnene bakathirîrua ndweene, na booragwe nî mpara. Nabo bakaa ta gîntû gîkîthûûku, na gîa kûmakania, na gîntû gîkîrume, gîa kûmeneerua. Naani ngakanûkia antû barîa batwîre nthîgûrûûne ya Misri, o ta ûrîa ndaakanûkîrie Jerusalemu na ndwaa, na mpara, na mîrimo. Gûtî muntû noo ûmwe wa antû ba Juda barîa batigeere barîa barî nthîgûrûûne beetîre gûtûûra nthîgûrûûne ya Misri ûgateetha, kana oonoka. Gûtî noo ûmwe waao ûgaacoka nthîgûrûûne ya Juda îrîa bakwenda gûcoka gûtûûra. Gûtî antû bagacoka tiga antû babakai barîa bakamatûka.” Antû bonthe barîa baijî atî aka baao nî baaîthîrîîtie mîrungu ya mîng'uanano ubaani, na aka bonthe barîa barûngami au, na antû ba Israeli barîa bonthe baatûûraga nthîgûrûûne ya Misri bwa ûmotho nî boothûranîre. Bonthe baarî antû babaingî mono. Nabo bareera Jeremia atîrî, “Tuî tûtîthikîîra nteto irîa ûgûtwira riîtweene rîa MWATHANI. Îndî tûrîthithia mantû jonthe jarîa tûciîtîtie kûthithia. Najo nî kwîthîria mûrungu jwa îgûrû jwa mûka ubaani, na kûjûritîra igongwana bia gwîtûûrîria o ta ûrîa tuî amwe na biûjûjû bieetû, na anene beetû, na atongeeria beetû twathithagia ntûûreene cia Juda na njîreene cia Jerusalemu. Nîkwîthîrwa îgiita rîu nî twethagîrwa tûrî na irio bibingî, na nî twathinyaarîte, na tûtoonaga ûthûûku. Îndî kuuma rîrîa twatigîre kwîîthîria mûrungu jwa îgûrû jwa mûka ubaani, na twatiga kûjûritîra igongwana bia gwîtûûrîria, twagîte into bionthe. Ningî tûthirîrîîtue ndweene na tworagwa nî mpara.” Nabo aka barauga atîrî, “Rîrîa twaîîthagîria mûrungu jwa mûka-mûnene wa îgûrû ubaani, na tûkajûritîra igongwana bia gwîtûûrîria, na tûkajûthithîria tûmîgaate tûng'uaneene na mûng'uanano jûu; mantû jau twathithagia akûrû beetû nî beetîkîîrîtie.” Jeremia nî aarîîrie antû bonthe; arûme na aka barîa bonthe bamwîrîre nteto iu, arabeera atîrî, “Nîka bûkûthûgaania MWATHANI atîririkanaga mantû jarîa buî na biûjûjû bieenu bwathithagia ntûûreene cia Juda na njîreene cia Jerusalemu ja kwîîthîria mîrungu ya mîng'uanano ubaani? Nîka bûkwona ta oomba kûûrîrua nîjo? MWATHANI atîngî kûûmîîria kwona ûthûûku bweenu bûrîa bwathithîtie. Nîkîo gîtûmi nthîgûrû yeenu yeete îgaanjo rîtîtûûri nî antû, na yakara ta gîntû gîkîrume, mwanka naarua tûrî. Mantû jau jaathithîkîre nîûntû nî bwaîîthîîrie mîrungu ya mîng'uanano ubaani, na bweyia kîrî MWATHANI, bwarega kûthikîîra kajû kaawe kana bûthingata Waatho bwaawe, na mawaatho jaawe, mwanka naarua tûrî.” Jeremia areera antû bau bonthe; aka na arûme atîrî, “Thikîîreeni rûteto rwa MWATHANI buî bwinthe antû ba Juda, buî bûrî nthîgûrûûne ya Misri. MWATHANI Mweneinya Mûrungu wa Israeli ariuga atîrî: Buî amwe na aka beenu mantû jarîa bwaugîre nîjo bûthithîtie. Bwaugîre atî, ‘No mwanka tûûjûrie mîciîtio yeetû ya kwîthîria mûrungu jwa îgûrû jwa mûka ubaani, na kûjûritîra igongwana bia gwîtûûrîria.’ Nandî rî, ûjûrieni mîciîtio yeenu, bûthithie ûrîa bwaugîîte. Tontû bûû, buî antû ba Juda bwinthe barîa bûtûûraga nthîgûrûûne ya Misri thikîîreeni ûrîa nkuuga. Ndîciîtia riîtweene rîaakwa rîrînene atî gûtî muntû wa antû ba Juda barîa batwîre nthîgûrûûne ya Misri kunthe ûkorogweta riîtwa rîu rîaakwa kaîrî. Gûtî we ûgaaciîtia akiugaga, ‘O ta ûrîa MWATHANI atûûraga mwoyo.’ Atîrî, nî mbaraithîrîtie bwega mwanka mbone batîroona wega, îndî nî ûthûûku akî bakoona. Antû ba Juda bonthe barîa batwîre nthîgûrûûne ya Misri bakathirîrua ndweene, kana booragwe nî mpara, mwanka bathirue buru. Nabo barîa bagaateetha ndweene bagaacoka nthîgûrûûne ya Juda antû babakai. Antû ba Juda barîa baatigeere baareeta gûtûûra nthîgûrûûne ya Misri bakaamenya nî nteto irîkû ikoojûra; këethîra nî ciaakwa kana këethîra nî ciaao. Naru rwano rwa kwonania nkaabûkanûkîria o nthîgûrûûne îîjî ya Misri nîkenda bûkaamenya na mma atî ngatûma bûthirue nî rûrû: Nkaanenkanîra Farao Hofura ûrîa mûnene wa Misri kîrî anthû baawe barîa bacwaga kûmûûraga, o ta ûrîa ndaanenkanîre Zedekia, mûnene wa Juda kîrî Nebukadineza, mûnene wa Babiloni. Nebukadineza aarî mûnthû wa Zedekia na nî aacwaga kûmûûraga.” Mwakeene jwa îna jwa waathani bwa Jehoiakimu mûnene wa Juda, mûtaana wa Josia, kîroria Jeremia nî eerîre Baruku mûtaana wa Neria nteto. Baruku nî aandîkîre nteto iu yukuune o ûrîa Jeremia aaciaragia. Aamwarîîrie aramwîra, Baruku, nteto cia MWATHANI Mûrungu wa Israeli arîkwîra atîrî, “Gwe Baruku: Nî waarîrîre ûrauga ûjû, ‘Ndîkûthira ni! Nîkwîthîrwa MWATHANI nî ampongeerete rwakaî îgûrû rîa thîîna îrîa ndî nayo. Nî nogeete nî gwikaîra ntîkwona kînogoko!’ Mwîre atîrî, ûûni MWATHANI ndiuga atî: ‘Gîntû kîrîa mbakîte ngaakîtharia, na kîrîa mpaandîte ngakûûra. Nkaathithia ûu nthîgûrû kunthe. Gwe rî, ka ûgwicwîra mantû jamanene? Nî kaaba ûtige gwicwîra jo, nîûntû nî ndetereete antû bonthe thîîna înene, nîu ûûni MWATHANI nkuuga.’ Îndî gwe ûkoonokua ndweene gûntû kûrîa kunthe ûgeetaga.” MWATHANI nî aarîîrie kîroria Jeremia mantû jegiî mîgongo îngî. Kwambîrîria na Misri aramwîra mantû jegiî njûûrî ya Farao Neko mûnene wa Misri. Njûûrî îîu nîyo yoombîîrwe ndweene rûteere rwa mûuro jwa Eufurate ntûûreene yetagwa Karikemishi, nî Nebukadineza mûnene wa Babiloni. Njûûrî îîu yoombîîrwe mwakeene jwa îna jwa waathani bwa Jehoiakimu, mûnene wa Juda, mûtaana wa Josia. Nteto iji nîcio MWATHANI augîre: “Thuranîreeni rong'o inene na iniini, bwîte ndweene! Tandîkeeni mbarathi na eetithia cio baciitie! Ibangeeni bûthingateene bwîkîrîte nkobia cia chuuma. Nooreni matumo, bwîkîre nguû cia chuuma kîbara!” MWATHANI arîûria “Nîmbi nkwona? Ndîona bacokeete bwa nyuma nîûntû nî boombi ndweene. Nchamba ciaao cia ndwaa ikûûmbwa nacio ikûmatûka ciaûra buru; itîgûtega nyuma nî ûguaa nîûntû imakîîtue nteere cionthe! Nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Barîa barî rwîro batîkûûmba kûmatûka, kana nchamba ciiteethia; narîa bwa ûrîo mûuroone jwa Eufurate nî nao bagiitarîrîte bagwa. Nî mûgongo jûrîkû jûjû jûciûkîîrîîtie ûjû jwimbîte ta mûuro jwa Naili? Ta rûûjî rwa mûuro juunîkarîte? Nî Misri iimbîte ta mûuro jwa Naili, ta rûûjî rwa îkondoria juunîkarîte. Misri yuugîîte, ‘Nkaaimba mbûjûre nthîgûrû yonthe; nkaathiria ntûûra na antû baacio. Buî mbarathi itû îteeni ndweene! Naabuî ngaarî cia ndwaa îtangeeni na mpwîî. Nchamba cia ndwaa nî ciumîre, nchamba kuuma Ethiopia na Libia ciume irî na rong'o na nchamba kuuma Ludi irîa ciijî kûratha na moota.’” Îîjî nîyo ntukû ya MWATHANI Mûrungu Mweneinya nîju mûthenya jwa kwirîîria, nîkenda Mûrungu airîîria kîrî anthû baawe. Rûchiû rwaawe rûkabarîa rûnyire na rûnyue tharike ya bo mwanka rûng'anie. Nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu Mweneinya nî aaeethetie anthû baawe kîgongwana kûu nthîgûrûûne ya bwa ûrîo rûteere rwa mûuro jwa Eufurate. Antû ba Misri îteni Gileadi bûgacwee ndawa! Mîtheega yeenu yonthe nî ya ûtheri îtîûmba kûbworia. Mîgongo îngî nî iigîîtue ûrîa bwîkîri nthao, nayo nthîgûrû yonthe yaigua kîrîro kîeenu. Tontû nchamba ya ndwaa îrîgwîra nchamba îngî na cio-ijîîrî ikamunta nthî. MWATHANI nî aarîîrie kîroria Jeremia mantû jegiî Nebukadineza, mûnene wa Babiloni ûrîa akaithûkîra nthîgûrû ya Misri. Aramwîra atîrî, “Tûmîîria kûu Misri, kûu ntûûreene ya Migidoli, ûmenyithanie mantû kûu ntûûreene ya Memufisi na Tahapanehesi, uuge, ‘Ithuranîreni bwikarie nîûntû bionthe birîa bûrî nabio bikathirîrua ndweene.’ Nîkî tontû mûrungu jweenu jûrîa jwîtagwa Apisi jûroombîrwe ndweene? Nîkwîthîrwa MWATHANI nîwe ûraajûûmbîre ndweene. Asikarî beenu bagiitarîte baagwa nabo barîîrana atîrî, ‘Tûûkîreeni tûcoke kîrî antû beetû, twîte nthîgûrûûne îrîa twaciarîrwe tûmatûke tûtîkooragwe nî anthû!’ Îteeni Farao mûnene wa Misri riîtwa bûmwîte ‘Kîgogo nîûntû bwa gîtuma kîaawe gîkiingî na nîûntû bwa kûrega gûtumîra îgiita rîaawe bûbwega.’ Ûûni MWATHANI Mweneinya, nî ni mûnene wa mma, o ta ûrîa kîrîma gîa Tabori kîthûngûkîte nkûrûki ya irîma bingî na o ta ûrîa kîrîma gîa Karimeli kîrî rûteere rwa îria ûu nîu mûnthû ûrîa ûkaabwithûkîra akeethîrwa akari. Ithuranîreni buî antû ba Misri nîûntû bûgatawa buikue kîthamîrioone. Nayo ntûûra ya Memufisi îkaaethua îgaanjo rîtîtûûri nî muntû. Misri îkari ta mwari înthongî ya ng'ombe îndî îkaithûkîrwa nî kîbûga kuuma bwa ûrîo. Kinya asikarî baayo ba gûkombora bakari ta tûregwa tûnoreetue; batairikîîrie ndweene nîka baamatûkîre. Nîkwîthîrwa îgiita rîaao rîa gûkanûkua nî rîaarî rîgûkinya. Misri îmatûkîte îkîringaga kanyua ta njoka, nîûntû anthû baayo beenganîte naayo mono barî na mathoka ta atemi ba mîtî, beetîte gûtema mwitû jwaayo jûmûnene kinya këethîra antû baayo nî babaingî ûrîa batîtarîka, na asikarî baao baingîîte ta ngigî. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Antû ba Misri bageekîrithua nthao banenkanîrwa kîrî anthû baao ba kuuma bwa ûrîo.” MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ariuga atîrî, “Ngakanûkia Amoni mûrungu jwa ntûûra ya Thebesi, amwe na Misri na mîrungu yaayo, na anene baayo, na nthirie barîa beerîgîîrîte mûnene wa Misri abateethia. Nkaabanenkanîra kîrî barîa bakûbacwaa babathiria. Mbanenkanîre kîrî Nebukadineza, mûnene wa Babiloni, na atongeeria ba njûûrî yaawe. Nyumeene, Misri îgatûûrwa o kaîrî o ta ûrîa yaatûûri mbereene. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” “Buî nthûûmba ciaakwa nchiarwa cia Jakubu, menya bûkîra, kana bûmakua buî Aisraeli. Nîkwîthîrwa nkaabwonokia kuuma nthîgûrû ya kûraaja na mbonokie nchiarwa cieenu kuuma nthîgûrûûne irîa bathaamîrîîtue. Antû ba Israeli bagacoka batûûre thîîrieene, na gûtî muntû ûkabamakia kaîrî. MWATHANI arabeera atîrî, Menya bûkîra buî nthûûmba ciaakwa nchiarwa cia Jakubu nîûntû ndî amwe naabuî. Nkathiria mîgongo yonthe kûrîa ndaabwîngîrîrie bûreeta îndî buî ntîbûthiria buru. Nkaabûkanûkia ûrîa bûbuîrîte gûkanûkua, na ntîbûrekeeria bûkaara bûtîkanûkîîtue. Nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” MWATHANI nî aarîîrie Kîroria Jeremia nteto ciegiî Afilisti. Aamwarîîrie mbere ya Farao aithûkîra Gaza. MWATHANI aaugîre atîrî, “Tegeeni bwoone ûrîa rûûjî rwa kuuma bwa ûrîo rwimbîte, naru rûkaa rûûjî rwa îkoondoria rîrînene; rûûjûre nthîgûrûûne, rûkunîke bionthe birîa birî ku. Ntûûra na barîa batûûraga ku bigaakunîkwa. Antû bakarîra bagîîtanaga, na bonthe barîa baatwîre nthîgûrû bagaikaîra. Bakaigua makinya ja mbarathi ciaawe ciûgîîte, na mûrurumo jwa ngaarî ciaawe cia ndwaa ûrîa magûrû jaacio jagûkiricana. Aciari batîûmba gûcokera aana nîûntû njara ciaao itîîthîrwa irî na inya. Îgiita rîa kûthiria Afilisti bonthe rîgûkinya rîa kûthiria barîa barîngî gûtuîka kwaa ûteethio bwa ntûûra ya Tiro na ya Sidoni. MWATHANI arî akuî kûthiria Afilisti barîa batigeere nthîgûrûûne ya Krete rûteere rwa îria. Antû ba ntûûra ya Gaza bakaithikîîra beenjeete mîtwe, na ba ntûûra ya Ashikeloni bakire ki Nabo Afilisti barîa batigeere bakaithikîîra. Bûrîrîra bûkiugaga, ‘Rûchiû rwa MWATHANI nî mwanka rî ûgatiga kûûraga? Coka kîûeene gîaaku ûkare ku ûnogokeete.’ Nîatîa rûchiû rûûmba kûnogoka MWATHANI arûnenkerete ngûgî? Arûtûmîte rwithûkîra ntûûra ya Ashikeloni na nteere cia îria.” MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli nî aarîrie nteto iji ciegiî nthîgûrû ya Moabu: “Wûi naanû ntûûra ya Nebo îkûthirua buru! Ntûûra ya Kiriathaimu nî îtaîtwe yeekîrwa nthao. Giitiiro gîa ntûûra îîu nî kîmomorangi na antû baayo beekîrithua nthao. Rwikumio rwa Moabu rûkûthira. Anthû bakwithûkîra ntûûra ya Heshiboni bamîtaa, barîenda kûthiria nthîgûrû ya Moabu buru. Kinya gwe ntûûra ya Madimeni kira ki, nîûntû ûkaithûkîrwa ndweene. Antû ba ntûûra ya Horonaimu barîkaya bakauga, ‘Tûkûûragwa twathirua buru.’ Moabu îkûthirua igueni twaana twaayo tûkîrîra. Igueni bakîrîra baitîîtie ntûûreene ya Luhithi na barî mwînamoone jwa ntûûra ya Horonaimu no gûkaya bagûkaya, bakiugaga, ‘Matûkeeni bûcionokie bûmatûke ta ntigiri cia kîthaka irî rwanda.’ Nîkwîthîrwa bwîrîgagîîra gûteethua nî giitiiro kîeenu kîrîa gîaki kîarika, na ûtonga bweenu, kinya buî bûgatawa, amwe na mûrungu jweenu jwa mûng'uanano jûrîa jwîtagwa Kemoshi na athînjîri-mûrungu baaju na atongeeria baaju, bwikue kîthamîrioone. Ntûûra cionthe ikeenyangua, nabio iguuru na bûûrî bithûûkangue. Ûu nîu ûûni MWATHANI ndauga. Nyagieni chumbî nthîgûrûûne ya Moabu nîkwîthîrwa îkaathirua ntûti îtî thau. Ntûûra ciaayo igatigwa irî maganjo itîtûûri nî antû. Arî na kîrumi muntû ûrîa ûtîritaga ngûgî ya MWATHANI bwega! Arî na kîrumi muntû ûrîa ûkarega kûûraga antû ba Moabu.” Ningî MWATHANI nî aaugîre atîrî, “Moabu îtûûraga kiindajî kuuma tene îtaikua kîthamîrioone. Moabu îkari ta ndibei ikembeete nyongûûne îtathukathukwa kuuma nyongûûne îmwe îgîîkîrwa kîrî îngî. Mûchemo jwaayo jûtathûûka na mûrîo jwaayo jûtaagarûka. “Tontû bûû, rî, îgiita nî rîîjîte rîrîa ngatûma anthû bathukathuke Moabu ta ndibei, bamîrite nyongûûne na boorage nyongû iu. Nîrîo Moabu îkaigua nthao nîûntû bwa mûrungu jwa mûng'uanano taju Kemoshi, o ta ûrîa antû ba Israeli baigîrue nthao nîûntû bwa kwîrîgîîra mûrungu jwa mûng'uanano taju Betheli. Nîatîa buî antû ba Moabu bûûmba kuuga bûrî nchamba cia ndwaa? Ûrîa ûkaathiria Moabu buru na ntûûra ciaayo agûkinya nacio nthaka ciaayo irîa irî inya ciûragi nîu ûûni MWATHANI Mweneinya nkuuga. Kûthirua kwa Moabu kûrî akuî mono na kwînyangua kwaayo gûtî kûraaja. Buî bûtwîre akuî na Moabu rîreeni nîûntû bwaayo. Naabuî bwinthe barîa bwijî nkuma yaayo ugeeni ‘Waathani bwa Moabu bwa inya bûkûthirua, ûkumio bwaayo na inya bitî o kaîrî.’ Buî barîa bûtwîre ntûûreene ya Diboni umeeni arîa bûkaraga gwa ûkumio bûkare nthî mûthetuune. Ûrîa ûkaithûkîra Moabu agûkinya na akûthûûkangia biitiiro bieenu. Buî barîa bûtwîre ntûûreene ya Aroeri rûngameni rûteere rwa njîra bûcionere ûrithîrieni barîa bamatûki bûmenye nîkî nîûntû bamatûki. Nabo bau bamatûki bagacokia atîrî, ‘Nî Moabu îthirîtue rîreeni amwe naatuî nîûntû bwa Moabu nî îîkîrithîitue nthao. Tûmîîrieni bûrî rûteere rwa mûuro jwa Arinoni atî Moabu nî îthirîtue buru.’ “Ntûûra cia bûûrî igûkanûkua, nacio nî Holoni, na Jahaza, na Mefaathi, na Diboni, na Nebo, na Bethi-dibulathaimu, na Kiriathaimu, na Bethigamuli, na Bethimeoni, na Keriothi, na Bozra, na ntûûra cionthe cia nthîgûrû ya Moabu. Inya ya Moabu nî îthirîtue buru, nîu ûûni MWATHANI ndauga.” Ningî MWATHANI nî aaugîre atîrî, “Anthû ba Moabu, nyuithieni Moabu yoogite, nîûntû nî îndemeete ni MWATHANI. Ningî Moabu îkaigaragaria mataîkeene jaayo nabo antû bakamîthekera. Naabuî antû ba Moabu, ririkaneeni ûrîa bwamenagîîria antû ba Israeli, bûkainainia biongo bieenu bûkîbacikûûraga ta aamba bûgweete. Buî antû ba Moabu umeeni ntûûreene cieenu bwîte bûgatûûre ndwareene cia maiga. Bûkare ta kîjea gîakîte gîtara mûromoone jwa mûcîcîbîro. Nî twigîîtue bwa rwikumio rwa Moabu, twaigua ûrîa antû baayo baciûkaûkîrîîtie, barî na rambu, na bagîciimbaimbagia. Ûûni MWATHANI ndiuga atî nî nkûmenya rwikumio rwa Moabu, na mathithio jaayo tî ja mma. Nîkîo gîtûmi nkûrîrîra antû ba Moabu bonthe, nkarîra nîûntû bwa antû ba ntûûra ya Kiriheresi. Nkarîrîra antû ba ntûûra ya Sibima nkûrûki ya ûrîa ndaarîrîîre ntûûra ya Jazeri. Sibima îkari ta mûzabibû jûrî na mpang'i citambîte bwa îria rîa Chumbî mwanka îgakinya ntûûra ya Jazeri. Îndî nandî nzabibû ciaaku gwe ntûûra ya Sibima cia îgiita rîa mpio na rîa mûû ikwînyangua buru. Antû ba Moabu nî batigîte kûgwîrua na batî na nkerû nîûntû ndibei nî îtigîte kûthithua imiiriine. “Antû ba ntûûra ya Heshiboni, na ba ntûûra ya Eleale nî bakûrîra. Kîrîro kîaao nakîo nî gîkwigîîgua mwanka ntûûreene ya Jahazi. Ningî nî gîkwigîîgua nî antû ba ntûûra ya Zoari, na gîkaigîîgua mwanka ntûûreene ya Horonaimu na ya Egilathi-shelishiya. Kinya rûûjî rwa Nimurimu nî rûwîte. Nkaarigîîria antû ba Moabu kûthaathayia na kûritîra mîrungu yaao ya mîng'uanano igongwana na kûmîîthîria ubaani. Nîu ûûni MWATHANI ndauga. Tontû bûû, nî nkûrîra nîûntû bwa antû ba Moabu na ba Kiriheresi, O ta muntû ûkûringa mûtûrirû akiina rwîmbo rwa kwithikîîra, nîûntû into birîa bionthe araarî nabio nî bithirîtue. Antû bonthe nî beenjeete mîtwe na ireru na baitemanga njara; bonthe beekîra mathango. Îgûrûgûrû rîa nyomba cionthe cia nthîgûrû ya Moabu na gûntû kunthe kûrîa antû batirimanaga nî kîrîro akî. Nîkwîthîrwa nî mbûragîte Moabu ta ûrîa nyongû yûûragagwa rîrîa gûtî muntû ûkûmîenda. Nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Nîatîa ûjû Moabu yathirua! Oona ûrîa antû baayo bakûrîra! Raithîîria ûrîa bakunîkîte moothiû jaao nî nthao. Moabu yeete gîntû gîa kûmeneerua na gîa kûmakania kîrî barîa bamîcîgîîrîîtie.” MWATHANI aariuga ûjû: “Atîrî, kûrî mûgongo jûkaburûûka ta ndiiû naju jûkunîke Moabu yonthe na mathagu jaaju. Ntûûra cia Moabu igatawa na biitiiro biaacio birîa biaki biarîka bithirue buru. Nchamba cia ndwaa cia Moabu ntukû îîu ikagwatwa nî ûguaa ta mûka ûrî na mûrimo jwa kûewa mwana. Moabu îkathirua buru îtige kwaa mûgongo kaîrî nîûntû nî yaaregere kwathîkîra MWATHANI. Antû ba Moabu mbere yeenu kûrî na imakania, na marinya, na mîkûmo. Nîu ûûni MWATHANI ndabwîra. Muntû ûrîa ûkaamatûka îmakania akagwa mariinyeene, nawe ûrîa ûkauma mariinyeene jau akagwatwa nî mîkûmo. Ûûni MWATHANI ndiuga atîrî, ‘Nî mbîkîte rîrîa mantû jau jonthe jakeejîîra Moabu îkanûkue. Antû bamatûkîte ndwaa beetîte gwiciitha ntûûreene ya Heshiboni ntûûra îrîa yaathagwa nî mûnene Sihoni, îndî ntûûra îîu nî îîthîtue, na kinya ntûûra irîa irî irîmeene irîa itwîrwe nî antû barîa beendeete ndwaa ikaaîîthua. Wûi kîrî gwe Moabu, antû barîa bathaathagia mûrungu jwa mûng’uanano taju Kemoshi bûkûthira. Nîkwîthîrwa aana beenu ba aarî na nthaka nî bataîtwe baikua kîthamîrioone. Îndî nyumeene ngacokeria Moabu ûthinyaari bwaao. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” Rîu nîrîo îkanûkia rîa Moabu. Mantûûne jegiî nthîgûrû ya Amoni, MWATHANI ariuga atîrî, “Nîka Israeli îtî antû ba kûmîrwîrîîra? Nîkî îndî ûntû bareteete antû barîa bathaathagia mûrungu jwa mûng'uanano jûrîa jwîtagwa Moleki bakaithûkîra antû ba mwîrîga jwa Gadi na bagatûûra ku? Tontû bûû, rî, îgiita nî rîîjîte rîrîa antû ba Raba ntûûra îrîa nene ya Aamoni bakaigua tûjû twa antû barî ndweene. Nayo ntûûra îîu îkaeethua îgaanjo na tûtûûra twaayo twîîthue na mwanki. Nayo Israeli îgataa barîa bamîtaîte, nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Rîreeni buî antû ba ntûûra ya Heshiboni nîûntû ntûûra ya Ai nî îthirîtue Aka ba ntûûra ya Raba nî bauge mbu bekîre mathango bûkîrîraga, bamatûkîte ndwegoone cionthe. Tontû mûrungu jwa mûng'uanano jûrîa jwîtagwa Moleki jûgaikua kîthamîrioone amwe na athînjîri-mûrungu baaju na atongeeria baaju. Buî antû ba Amoni bûtî eetîkua bûrî aikumia. Nîkî bûgwikumia nîûntû bwa inya îrîa bûrî nayo? Buî bwîkîte wîrîgîîro bweenu mîthithûûne yeenu bûkiugaga, ‘Nûû ûûmba gûtwithûkîra?’ Ûûni MWATHANI Mûrungu Mweneinya ndiuga atîrî, nkabûreetera ûthûûku, Ûthûûku bûu nabu bûkauma kîrî antû barîa babûciîgîrîîtie naabuî bûkamatûka bwinthe O muntû eete njîra yaawe na gûtîonora wa kûbûcokanîîria kaîrî. Îndî nyumeene ngacokeria Aamoni wega bwaao kaîrî, nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” Mantûûne jegiî Edomu, MWATHANI Mweneinya ariuga ûjû: “Nîka antû ba Temani bathirîri nî ûmenyo? Nîka kîrîra kîthaamîte barîa boome? Antû ba ntûûra ya Dedani îteeni bûgaaiciithe. Tontû îgiita nî rîîjîte rîa gûkanûkia nchiarwa cia Esaû. Akethi ba nzabibû nî batigaragia nzabibû îmwe baketha. Nabo aamba beejaga ûtukû bakaiyia birîa bakwenda akî. Ûûni nkoonania kûrîa kunthe antû ba Edomu baciithîte, nabo batîûmba gûciitha kaîrî. Antû ba Edomu amwe na atûûri baao bonthe bakathirua buru. Ntigîreeni twaana tweenu tûrîa tûkîa na bûntigîre aka beenu barîa ntigwa naani nkabamenyeera.” Nîkwîthîrwa MWATHANI arîûria atîrî, “Këethîra antû nî baakanûkîrue kinya barîa baatabuîrîte gûkanûkua rî, nî buî bûgakara bûtîkanûkîîtue? Arî, kinya buî no mwanka bûkanûkue. Nîkwîthîrwa ni MWATHANI ningwa nî nciîtîtie atî ntûûra ya Bozra îkaa ta gîntû gîa kûmakania, yeethue îgaanjo, na yee ta gîntû gîa kûmeneerua na ta gîntû gîkîrume. Tûtûûra tûrîa tûmîthiûrûkîrîte tunthe tûkathirua twee maganjo.” Ûûni Jeremia nî menyete kuuma kîrî MWATHANI atî nî atûmanîte mîgongoone auga atîrî, “Ithuranîreni bwithûkîre nthîgûrû ya Edomu.” Nîkwîthîrwa MWATHANI akaaeethia Edomu mûgongo jûmûnini buru gatîgatîîne ka mîgongo îngî îtue kûmenagîîrua nî mîgongo îngî. MWATHANI arîbwîra atîrî, “Nî bwaîîrîîtue nî rwikumio rweenu. Gûtî muntû ûkûbûkîra ta ûrîa bûkûthûgaania. Buî bûtwîre ndwareene cia maiga na irîmeene. Kinya bwethîrwa bwakîte nja cieenu irîmeene ta ûrîa ndiiû yaakaga gîtara kîaayo nkaabûgwîthia nthî.” Ningî MWATHANI nî aaugîre atîrî, “Edomu îkaa gîntû gîa kûmakania. Nabo bonthe barîa bagakûrûkîîra kîrî yo bakarigara nî ûrîa yooneete mîtino îmiingî. O ta ûrîa Sodomu na Gomora na tûtûûra tûrîa twaithiûrûkîrîte ciathirîrue, iraaaga muntû ûtwîre ku no u Edomu îgakara. O ta ûrîa ngatûnyi yuumaga kîthakeene kûu Jorodani îgeeta kwithûkîra nkanata îndiku ya ng'ondu, nîu kinya ni nkaithûkîra Aedomu ntûtî. Nabo bamatûke baume nthîgûrûûne yaao. Naani nkaathuura mûnene o ûrîa nkeenda wa kwathaga nthîgûrû îîu. Tontû rî, nûû ûngî ûkari ta ûûni? Nûû ûûmba kûngambithia? Nî mûtongeeria ûrîkû ûûmba gûmpûmîîria. Nandî rî, thikîreeni mîbango îrîa ûûni MWATHANI mbûbangîrîte buî antû ba Edomu, ûrîa mbangîte kûthiria ntûûra ya Temani. Ngaakûrûria aana ba antû ba Temani antû bonthe barigare. Nayo nthîgûrû ya Edomu îkagwa. Kûgwa kûu gûgatûma nthîgûrû yonthe iinaine. Nakîo kîrîro gîa gwikaîra gîkaigîîgua kûraaja mwanka Îrieene Îtuune. Anthû bakaithûkîra ntûûra ya Bozra o ta ûrîa rwîgî rwînamaga kûgwata gîntû rûtaambûrûkîîtie mathagu. Nacio nchamba cia ndwaa cia Edomu ikagwatwa nî ûguaa ta bûrîa bûgwataga mûka akîewa mwana.” Ningî MWATHANI nî aarîrie mantû jegiî Damaski arauga atîrî, “Antû ba nthûûra ya Hamathi na ya Aripadi bathîînîte na barigara mono nîûntû nî baigîîtue nteto itî injega. Nabo nî booragi nî ûguaa, baaga thîîrî ta îria rîkuurugana. Antû ba Damaski bathirîri nî inya buru bamatûka nî ûguaa. Mûrimo na kîeba nî bibagwete o ta ûrîa bigwataga mûka akîewa mwana. Nîatîa ntûûra îrûkîri nî antû na nîu îtûûraga na nkerû? Îgiita nî rîîjîte rîrîa nthaka ciaao ikooragîrwa kîaragoone nacio njûûrî ciaao ithirue ntûkû îîu. Nîu ûûni MWATHANI Mweneinya nkuuga. Nkaaîthia nthingo cia Damaski na mpîîthie giitiiro kîa mûnene Beni-hadadi kîrîa gîaki kîarika.” MWATHANI ariuga ûjû mantûûne jegiî mwîrîga jwa Kedari na mîgongo îrîa yaathagwa nî ntûûra ya Hazori îrîa Nebukadineza mûnene wa Babiloni aathirîrie. “Îthûkîra mwîrîga jwa Kendari! Thiria antû ba bwa gaiti buru! Bûjûkie maema jaao na ndîîthia ciaao, bûjûkie itambaa bia maema jaao na into biaao; bûjûkie nkamîîra ciaao na bûbeere atîrî, ‘Nî bûthiûrûkîri nî ûthûûku nteere cionthe. Buî bûtwîre ntûûreene ya Hazori matûkeeni bwîte kûraaja bûgaiciithe! Ûu nîu ûûni MWATHANI ndauga. Nîkwîthîrwa Nebukadineza mûnene wa Babiloni arî na mûbango jûmûthûûku, mûbango jwa kûbûthiria. Îteeni bwithûkîre mûgongo jûrîa jûthinyaarîte jûtî na thîîna. Ntûûra yaao îtî na mpingîro na kuburi. Nkamîîra ciaao na ndîîthia ciaao cia ng’ombe, mbûri na ng'ondu igatawa. Nkaanyagania Arabu barîa batûûraga rwanda mbareetere thîîna kuuma nteere cionthe. Ntûûra ya Hazori îkaa gîkaro kîa mbîrwa Yee îgaanjo rîtîtûûri nî muntû na gûtî muntû ûgaatûûra ku.” Nyuma ya Zedekia kwaa mûnene wa Juda, MWATHANI nî aarîîrie kîroria Jeremia mantû jegiî nthîgûrû ya Elamu. Aramwîra atîrî, “Ûûni MWATHANI Mweneinya ndiuga atîrî: nkaathiria asikarî ba Elamu barîa batumagîra ûta, barîa batûmaga îîthîrwa îrî na inya. Nkareeta anthû kuuma nteere cio-inya; ncoke mbanyaganie nteereene iu cio-inya, mwanka kwîthîrwe gûtî mûgongoone noo jûmwe antû ba Elamu batîîthîrwa barî. Nkaamakia antû ba Elamu bakîre anthû baao barîa bacwaga kûbathiria. Naani nkabareetera ûthûûku bûbûnene nîûntû bwa mûthûûro jwaakwa. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Ningî nkaathiria atongeeria baao na mûnene waao. Naani kaathanaga ndî kûu Elamu. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga. “Îndî îgiita rîgaakinya rîrîa ngacokeria antû ba Elamu wega bwaao, nîu ûûni MWATHANI kuuga.” MWATHANI nî aarîîrie kîroria Jeremia mantû jegiî ntûûra ya Babiloni na nthîgûrû yaao, aramwîra atîrî, “Tûmîrieni mîgongoone bwonanie rwaano bûtîkwitha nteto buuge, ‘Babiloni îgûtawa, naju mûrungu jwa mûng'uanano jûrîa jwîtagwa Beli jûgwîkîrithua nthao, naju mûrungu jwa mûng'uanano jûrîa jwîtagwa Merodaki jûkwaraganua na mîng'uanano yaaju îgwîkîrithua nthao.’” Nîkwîthîrwa mûgongo jûkauma bwa ûrîo jwithûkîre Babiloni jûmîethie îgaanjo rîtîgatûûrwa nî antû. Antû bakaamatûka na nyomoo imatûke ciume ku. MWATHANI ariuga atîrî, “Îgiita rîu rîakinya, antû ba Israeli na ba Juda bakeeja gûncwa bakîrîraga, ni MWATHANI Mûrungu waao. Nabo bakoorithîria njîra ya gwîta Zaiûni baamîthingate bakiugaga atîrî, ‘Njûûni tûgeeke kîrîkanîro gîa kenya na MWATHANI.’ “Antû baakwa bakari ta ng'ondu ciûrîte. Nabo baûrîte nîûntû arîîthi baao nîbo babaatithîtie njîra. Baumaga kîrîmeene kîmwe bageeta kîngî. Nabo nî boorîrîîtue nî mîciî yaao. Antû baakwa baithûkaagîrwa nî bonthe barîa baraboona, na anthû baao bakauga atîrî, ‘Tuî tûtî na yaatia nîûntû antû ba Israeli ka beeîrîtie MWATHANI ûrîa ûrî gîtûûro kîaao, na ûrîa waarî wîrîgîîro bwa biûjûjû biaao’ “Buî antû ba Israeli matûkeeni buume ntûûreene ya Babiloni na buume nthîgûrûûne yaao. Kareni ta nthenge îrîa îtongagîîria mbûri ingî buume nthîgûrû iu. Tontû rî, ni mbûkaûkîtie gîkundi kîa mîgongo îrî na inya mono kuuma bwa ûrîo, ntûme iithûkîre Babiloni. Nayo mîgongo îîu îkaibangania iithûkîre Babiloni na îmîûmbe. Asikarî ba mîgongo îîu nî baijî kûratha na mîgwî mono na batîatagia kîrîa bakûratha. Nthîgûrû ya Babiloni îkaithûkîrwa îtawe, anthû baao bajûkie o birîa bionthe bakeenda, nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” MWATHANI ariuga atîrî, “Buî antû ba Babiloni bûgwîrîtue nîûntû nî bwaithûkîîre nthîgûrû yaakwa. Bûgwîrîîtue ta mwari ya ng'ombe îrî nyakiine bwatua kûringa nyiûrû ta mbarathi ndûme. Ntûûra ya Babiloni tayo kaumo keenu îgeekîrithua nthao na îîkîrithue îgi. Nayo îkaa ya mûthia kîrî mîgongo yonthe yee îgaanjo rîtîtûûri nî antû. Nayo ntûûra îîu îtîtûûrwa nî muntû nîûntû bwa îkanûkia rîaakwa îndî yo îkaa îgaanjo. Muntû wonthe ûrîa ûgakûrûkagîîra Babiloni akamakaga na arigarage nî mantû jarîa akoona. Buî bwinthe bûrathaga na mîgwî ithuranîreni bûcîgîîrie Babiloni bûmiithûkîre. Naabuî bûmîrathe bûtî gûtîgia mûgwî noo jûmwe nîkwîthîrwa nî îmbîîrîîtie ni MWATHANI. Ringeeni nkuuro cia kûûmbana bûthiûrûkîrîte Babiloni nîûntû îkûûmbwa buru. Nthingo ciaayo irîa ndikie igûkoborangwa na mînaara yaayo yaringwa nthî. Nîkwîthîrwa MWATHANI nîwe ûkwirîîria. Mîthithîrie o ta ûrîa yathithîrîtie nthîgûrû ingî. Bûkarekeeria Babiloni yoona mwaandi wa mbeeû kana yoona mûkethi wa gûketha. Nîkwîthîrwa anthû bakaamiithûkîra na bonthe barîa batwîre ku bakamatûka bacoke nthîgûrûûne ciaao.” Ningî MWATHANI nî aaugîre atîrî, “Antû ba Israeli bakari ta ng'ondu ciîngi na cianyaganua nî ngatûnyi. Mbere nî mûnene wa Asîria waamiithûkîîre, na nandî nî Nebukadineza mûnene wa Babiloni ûkûbatuutuma. Tontû bûû, ûûni MWATHANI Mweneinya Mûrungu wa Israeli ndiuga atîrî, ngaakanûkia mûnene wa Babiloni na nthîgûrû yaawe, o ta ûrîa ndakanûkîrie mûnene wa Asîria. Ngaacokia antû ba Israeli nthîgûrûûne yaao. Nabo bakaarîîjaga irio biûmîte kîrîmeene gîa Karimeli na bia kuuma nthîgûrû ya Bashani. Ningî bakaarîîjaga kîrîa kîonthe bakeendaga kuuma irîmeene bia Efuraimu na nthîgûrûûne ya Gileadi. Îgiita rîu rîakinya nkaarekera antû ba Israeli na ba Juda barîa bakeethîrwa batigeere meeyia jaao jonthe na batîcoka kwîyia kaîrî.” MWATHANI nî eerîre anthû ba Babiloni atîrî, “Ithûkîreeni antû ba Merathaimu na barîa batwîre Pekodi. Naabuî bûboorage bûbathirie buru na bûthithie jarîa jonthe mbwîrîte. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Kûrî na gîtûma gîkiingî kîa ndwaa nthîgûrûûne, kûrî na kûthiranua gûkûnene. Babiloni nî ta nchûgûma îrîa yûûraga nthîgûrû cionthe îndî nchûgûma îîu nî yuunangi. Nayo mîgongo îngî nî îrigarîtue nî ûntû bûu. Ndagûkûmîîre mûtego jwakûgwatia gwe Babiloni naju nî jwaakûgwatîrie, mbere ya ûmenya jûrî o nîûntû nîka waarûjaga naani. Ûûni MWATHANI nî ndugûrîte kûrîa into biaakwa bia ndwaa birî ndabirita ku na mûthûûro nîûntû ûûni MWATHANI Mûrungu Mweneinya ndî na ngûgî ya kûrita nthîgûrûûne ya Babiloni. Ithûkîreeni Babiloni kuuma nteere cionthe na bûrugûre nchuku ciaayo. Mîûthûranieni ithûmba ta irio bûmîthirie îthire buru na menya bûtigia noo mbi biaayo. Ûrageeni asikarî baao bonthe bathire buru. Wûi kîrî buî antû ba Babiloni nîûntû îgiita rîeenu rîa gûkanûkua rîgûkinya.” Antû bamatûkîte kuuma Babiloni beetîte Jerusalemu nî bakuuga ûrîa MWATHANI Mûrungu weetû akwirîîria kîrî antû ba Babiloni nîûntû Ababiloni nî beenyangîrie kîûrû kîaawe. “Îteeni antû bonthe barîa barathaga na mîgwî beete bakaithûkîre Babiloni. Nî beete bamîcîgîîrie na menya barekeeria muntû noo ûmwe amatûka. Kanûkia Babiloni kûringana na mathithio jaayo jarîa jonthe îthithîtie. Nthîgûrû ya Babiloni nî îregeete kûmbathîkîra nîûntû bwa rwikumio rwaayo. Yaarega kûmbathîkîra ni MWATHANI, Ûrîa Mûtheru wa Israeli. Tontû bûû, nthaka ciaayo ikooragîrwa njîreene cia ntûûra na njûûrî ciaayo cionthe ithirue ntukû îîu. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” “Atîrî, gwe Babiloni ûrî mwikumia na ngaagûkanûkia nîûntû ntukû yaaku ya gûkanûkua îgûkinya, nîu ûûni MWATHANI Mûrungu Mweneinya kuuga. Gwe mwikumia Babiloni mûgwîre ûkaagwa ûtîona wa gûgûûkîîria. Ningî nkaaîthia ntûûra ciaaku na bionthe birîa birî akuî naagwe bikaaîîthua.” Ûûni MWATHANI Mweneinya ndiuga atîrî: Antû ba Israeli na ba Juda nî bainyîîrîîtue. Barîa babataîte babagwete babarikia na batîkwenda kûbarekeeria beeta. Ûûni nî ni mûkûûri waao na ndî inya. Riîtwa rîaakwa nî MWATHANI Mweneinya. Naani nkaabakaria ntûme nthîgûrû yonthe îîthîrwe îrî na thîîrî. Îndî antû ba Babiloni batîthîrwa barî na thîîrî. Ûûni MWATHANI nkaabûthiria buî antû ba Babiloni nthirîrie atongeeria beenu ndweene o amwe na antû beenu barîa boome. Iroria bieenu bia ûrongo nî biaa nabio bikooragwa Asikarî beenu barî na ûguaa nabo bakooragwa. Mbarathi na ngaarî cia ndwaa ikaathirîrua ndweene asikarî ba gûkombora kinya bo bakooragwa nîûntû batî na inya. Ndwaa îîu îgatûma mîthithû yaao îtawe buru. Ngai nî yûûre mîuro ya Babiloni yûûme nîûntû Babiloni nî nthîgûrû îthaathagia mîrungu ya mîng'uanano, na antû baayo nî biaa. Tontû bûû, Babiloni îgaatûûragwa nî mbiti na thirai na nyamû ingî cia kîthaka. Gûtî antû bagatûûraga kûû kaîrî kenya na kenya. O ta ûrîa Mûrungu aathirîrie ntûûra ya Sodomu na ya Gomora na tûtûûra tûrîa twaaithiûrûkîrîte, nîo u Babiloni îtîona muntû wa gûtûûra ku kana wa gûkûrûkîîra ku. Ûu nîu ûûni MWATHANI ndauga. Atîrî, antû baumîte nthîgûrûûne ya bwa ûrîo naju nî mûgongo jûrî kûraaja. Anene babaingî nî bakwithuranîra nîûntû bwa ndwaa. Nabo bagwete moota na nchiû; na nî antû babathûûku mono na batî kîaao. Naju mûruumo jwaao nî ta jwa îria rîkûruuma beetithîtie mbarathi ciaao, baitungîte ta antû beetîte ndweene nîkenda barwaa naagwe Babiloni! Mûnene wa Babiloni nawe aigua mantû jaao njara ciaawe ikagogoa na ikaaga inya buru. Akagwatwa nî ûguaa bûbûnene na akagwatwa nî mûrimo ta jwa mûka akîeewa mwana. “Atîrî, O ta ûrîa ngatûnyi yuumaga kîthakeene kûu Jorodani îgeeta îkaithûkîra ng'ondu irîîthîtue, nîu kinya ni nkaithûkîra nthîgûrû ya Babiloni. Naani ngatûma bamatûke kuuma kûu na nthuure mûnene o ûrîa nkeenda wa kûmîathaga. Tontû rî, nûû ûngî ûkari ta ûûni? Nûû ûûmba kûmbûûria ûntû? Ka kûrî mûnene ûûmba kûrwaa naani? Tontû bûû, igueni mîbango îrîa MWATHANI arî nayo yegiî Babiloni, tayo nthîgûrû ya Akalidea: twaana twaayo tûgakururua na nthî, nabo antû barigare boona mantû jau. Rîrîa Babiloni îkaathirua, mûruumo jwa kûgwa kwaayo na kîrîro kîa antû baayo gîkaigîîgua nthîgûrûûne kunthe.” MWATHANI ariuga atîrî, “Nkareteera Babiloni na antû baayo kiurutani gîa kûthûkangia. Ngatûma anthû ba kwera Babiloni ta ûrîa mwere jweragwa, nayo ntukû îîu ya thîîna yakinya bakamiithûkîra kuuma nteere cionthe mwanka batige nthîgûrû îrî întheri. Bûkarekeni arathi ba mîgwî baayo bakûma ûta kana bûreka beekîra nguû ya chuuma ya ndwaa kîbara. Menya bûcaîîra nthaka ciaayo nacio njûûrî ciaao ithirieni buru. Barîa booragi bakagwa nau nthîgûrûûne ya Babiloni, nabo barîa boonjeretue ndweene bagwe njîreene cia ntûûra ciaao. Nîkwîthîrwa gûtî rîo Israeli na Juda cierûkîrwa nî Mûrungu waao, MWATHANI Mweneinya, îndî nthîgûrû ya Babiloni nî îthithîtie ûthûûku mbere ya Ûrîa Mûtheru wa Israeli. Matûkeeni buume Babiloni bûtîkeeje kûûragwa, rîrîa ngaakanûkia Babiloni mîthirie; mîkanûkie ûrîa kwagîrîte mîkanûkie nkiirîîria nîûntû îgiita nî rîkinyi rîa kwirîîria. Babiloni yaakari ta gîkombe kîa thaabu kîrî njareene cia MWATHANI, nakîo kîranyuithia mîgongo îroogita. Mîgongo yaanyuîre mûthûûro jwa MWATHANI ta ndibei îkûnyua, îrathûûka mîtwe. Îndî Babiloni nî îthirîtue o ntûti. Rîreeni nîûntû bwa Babiloni, bûmîcwîre ndawa ya iroonda biaayo kwombîka îkoorua. Ageni barîa batwîre Babiloni baugaga atîrî, ‘Nî tweendaga gûteethia Babiloni îndî gûtoombîkîre. Tûmîtigeeni nandî twaane o muntû o muntû eete nthîgûrû yaao. Nîkwîthîrwa îkanûkia rîaao nî rîrînene na Mûrungu nî amîthirîtie buru.’” Antû ba Israeli nî baaugîre atîrî, “MWATHANI akwonania tûrî ûûmeene njûûni twîte tûkeere barîa barî Zaiûni ûrîa MWATHANI Mûrungu weetû athithîtie.” Atongeeria ba njûûrî nî beerîre asikarî atîrî, “Nooreeni mîgwî, na bûgwate rong'o!” MWATHANI nî ookaûkîîtie anene ba Media, nîûntû wendi bwaawe nî atî Babiloni îthirue buru. Ûu nîu akairîîria nîûntû bwa ûrîa kîûrû kîaawe kîaathûûkangîrue. Onanieni rwaano rwa kwithûkîra nthîngo cia nthîgûrû ya Babiloni; îkîreeni akaria inya, bwongeere akaria barîa barî ntûûreene. Thuranîreeni asikarî ba kwithûkîra ntûûra, nîkwîthîrwa MWATHANI nî aabangîre na akûûjûria mûbango jwaawe jûrîa augîrîte jwegiî antû ba Babiloni. Wûi kîrî gwe ûtwîre nthîgûrû ya ndûûjî inyiingî gwe ûtwîre ûtongeene. Mûthia jwaaku jûgûkinya nîûntû îgiita rîaaku rîa gûkua rîgûkinya. MWATHANI Mweneinya nî aciîtîtie auga atîrî: “No mwanka mbûreetere antû babaingî ta ngigî ba kûbwithûkîra, nabo bagakuura kwonania ûûmbani.” Mûrungu nîwe woombîre nthîgûrû na inya yaawe aramîîka arîa îrî na ûûme bwaawe na aratambûrûkia îgûrû. Aaragia rûûjî rûkaambîrîria kûringana kûu îgûrû; atûmaga matu joothûrana kuuma ituri bionthe bia nthî; Nîwe ûreetaga ndweni rîrîa gûkuura, na akarekeeria ruuo kûrîa arwîkaga. Antû bonthe nî biaa bitî ûûme, aturi ba thaabu beekîrithagua nthao nî mîrungu yaao ya mîng'uanano, nîûntû mîng'uanano îîu ya chuuma tî mîrungu ya mma na îtî mwoyo. Mîrungu îîu ya mîng'uanano nî ya ûtheri buru na nî ngûgî ya gûciayia. Nayo rîrîa îgaatuîrwa îkaathirua buru. Îndî Mûrungu wa Jakubu atîkarî ta yo, nîkwîthîrwa nîwe woombîre into bionthe na Israeli nî antû baawe barîa aithuurîrîte. Riîtwa rîaawe nî MWATHANI Mweneinya. MWATHANI arîîra Babiloni atîrî, “Gwe ûrî nchûgûma yaakwa ya ndwaa, nîgwe ndaatumagîra kûthetheera mîgongo na kûthiria moonene. Nîgwe ndaatumagîra kûthiria mbarathi na eetithia baacio; na kûthiria ngaarî cia ndwaa na eetithia baacio. Ndaagûtumagîra kûûraga aka na arûme; barîa akûrû na barîa baanake. Nîgwe ndaatumagîra kûûraga tûîjî na twaarî. Gwe ndaagûtumagîra kûûraga ndîîthia na arîîthi baacio; ndaagûtumagîra kûûraga arîmi na mûraû, amwe na ndeegwa ciaaju; na ndagûtumîra kûthetheera anene na arûngamîîri baarîa baathanaga amwe nabo.” MWATHANI ariuga atîrî, “Ngaakanûkia Babiloni na antû bonthe barîa batwîre ku, bûtegeete na meetho jeenu nîûntû bwa ûthûûku bunthe bûrîa baathithîîrie Zaiûni. Babiloni, ni ndî mûnthû waaku. Babiloni gwe ûrî inya ta kîrîma gwe ûthûûkangîtie nthîgûrû yonthe. Ngatambûrûkia njara nkûgwate nkwingiritie kuuma maigeene jau ûtegeki nkwethie kîrîma kîîthîîtue, nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Kuuma kîrî gwe gûtîonora maiga ja waaki îndî gwe ûgatûûra ûrî îgaanjo nîu MWATHANI akuuga. Onieni antû ba mîgongo rwano rwa gwîta ndweene, nthîgûrû ciûkîrîîrie bendera na bûringe tarumbeta ciîtîte ndweene. Îîra Njûûrî ya mûgongo jwa Ararati, na jwa Mini, na jwa Ashikenazi ithûkîre Babiloni. Nî bathuure mûtongeeria, beete ndweene barî na mbarathi inyiingî ta ngigî. Thuranîreeni mîgongo nîkenda ithûkîra Babiloni bûtûmanîre anene ba Media, amwe na atongeeria ba njûûrî cia nthîgûrû irîa yaathaga. Nthîgûrû iinainîte na yateetema îrî na mûrimo nîûntû mûbango jwa MWATHANI jwa kweethia Babiloni îgaanjo rîtîtûûri nî antû jûrî akuî kûûjûra. Nchamba cia Babiloni cia ndwaa igûtiga kûrwaa ikarîte bitiiroone biaacio. Bathirîri nî inya na ûtîu boomba kûthithia. Ikaro bia ntûûra nî bicinîtue mwanki na mpingîro ciaayo ciaunangwa. Antû barîûgîa bathingatanîte gwîta kwîra mûnene wa Babiloni atî ntûûra nî iithûkîri kuuma nteere cionthe. Mariûko ja ndûûjî nî jataîtwe nacio nthingo irîa ndikie nî ciîthîîtue nacio njûûrî nî igwati nî ûguaa bûbûnene.” MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa Israeli ariuga ûjû: “Ntûûra ya Babiloni îgakara ta îtîîri rîkûûrîrwa mwere rîrîa îgakinyangîrwa nthî, na îgiita rîa kûmîketha rîrî akuî gûkinya!” Antû ba Jerusalemu bariuga atîrî, “Nebukadineza mûnene wa Babiloni nî aathirîrie ntûûra ya Jerusalemu buru. Aataîre ntûûra îratigwa îrî întheri aramîrîa o ta ûrîa nyamû îmbîî îthithagia, birîa atigarîrie, arata. Israeli nî yuuge, ‘Ûthûûku bûrîa tuî na aana beetû twoneete bûrocokera Babiloni.’ Jerusalemu nayo nî yuuge, ‘Tharike yeetû îrocokera Ababiloni.’” Tontû bûû, MWATHANI ariuga atîrî, “Nkabûteteera mbûûrîîrie nîûntû bwa ûrîa babûthithîrîtie. Nkanyaaria ndûûjî cia Babiloni, kûrîa ciumaga kûûme buru. Babiloni nayo îkaa kîthûmba kîa îgaanjo kûrîa mbîrwa îgakaraga, yee gîntû gîa kûmeneerua gûtîtûûri nî antû. Ababiloni bakaruuma ta ngatûnyi barîranîre ta bianaana bia ngatûnyi. Rîrîa barî na mpara nkaabathithîria kîatho ntûme boogite na bagwîrue Nabo beeta kûmama batîûkîîra kaîrî. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Nkaabaikia kîthînjîroone bakathînjwe ta ntûrûme kana nthenge.” MWATHANI nî aarîrie mantû jegiî Babeli arauga atîrî, “Babiloni ntûûra îrîa îkumagua nî nthîgûrû yonthe yeete gîntû gîa kûmakania îkîonwa. Anthû bakari ta îria riunûkîrîte ntûûreene ya Babiloni Bakari ta mîgombe îkondoretie ntûûra. Tûtûûra tûrîa tûmîthiûrûkîrîte tweetheetue maganjo, twakara ta rwanda rûrûûmo rûtîtûûri nî antû na antû batîîtagîîra ku. Ngakanûkia mûrungu jwa mûng'uanano jûrîa jwîtagwa Beli jûrîa jûrî kûu Babiloni, ntûme jûtaîke kîrîa jûmeretie. Antû ba mîgongo batîkorweta Babiloni kûjûthaathayia kaîrî rûthingo rwa Babiloni nî rûmomorangi. Antû ba Israeli ûmeeni Babiloni, matûkeeni bûtîkeeje kûûraganîrua na antû ba ntûûra îîu nkîbakanûkia na mûthûûro. Bûgákueni nkoro kana bûkîra nîûntû bwa nteto iu bûkwigua nthîgûrûûne. O mwaka o mwaka nguutû ta iu nî ciaragua, nguutû cia kwîthîrwa kûrî na ndwaa nthîgûrû îkîrûjaga na îngî. Tontû bûû, rî, îgiita nî rîîjîte, rîrîa ngakanûkia mîrungu ya mîng'uanano ya Babiloni nayo nthîgûrû îîu yonthe îgeekîrithua nthao. Antû baayo bonthe bakooragwa bathiranîrue nayo. Nayo nthîgûrû na îgûrû na bionthe birîa birî ku bikaina na nkerû rîrîa Babiloni îkathirua, nîûntû amiithûkîri bakauma bwa ûrîo. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Babiloni no mwanka îthirue nîûntû nî yooraagîre antû ba Israeli yooragîre antû nthîgûrûûne kunthe.” Ningî MWATHANI nî aarîîrie antû ba Israeli barîa baarî Babiloni arabeera atîrî, “Buî bwonokeete ndweene, Îteeni na menya bûrûngama. Kinya bwethîrwa bûrî kûraaja ririkanageeni MWATHANI na bûkaririkana Jerusalemu. Buî bûriuga atîrî, ‘Tuî nî tûmeni na twîkîrithîûtue nthao na tûtî na inya kaîrî nîkwîthîrwa anthû nî batonyete antû arîa kûtheri mono kîûrûûne.’ Tontû bûû, îgiita nî rîîjîte rîrîa ngakanûkia mîrungu ya mîng'uanano ya Babiloni. Antû baayo bakeethîrwa beekîri ngûma bakeethîrwa bagwîte kunthe bagîkaaga nî ûrûrû. Kinya Babiloni îgaitia bwa îgûrû na kinya îgaaka nthingo indikie indaaja no mwanka iithûkîrwe na îthirue. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” MWATHANI ariuga atîrî, “Igueni kîrîro kuuma Babiloni bwigue kîrîro nthîgûrûûne ya Akalidea nîûntû nî înyangîtue mono. Nîkwîthîrwa MWATHANI akathiria Babiloni akirie kajû kaayo buru. Njûûrî ciûgîîte kîrî yo ta mîgombe îmînene ciaithûkîra Babiloni igîkuuraga. Njûûrî ciîtîte kwithûkîra Babiloni Asikarî ba Babiloni bagwatwe na moota jaao jaunangwe. Nîkwîthîrwa ûûni MWATHANI Mûrungu ni nkanûkagia antû na ngakanûkia Babiloni ûrîa kwaagîrîte. Nkaanyuithia atongeeria baayo boogite amwe na antû baayo barîa boome, na nyuithie atongeeria baayo ba njûûrî, amwe na asikarî baayo. Nabo bamama batîûkîîra kaîrî. Nîu ûûni Mûnene nkuuga, ûûni ûrîa wîtagwa MWATHANI Mweneinya.” MWATHANI Mweneinya ariuga ûjû: “Nthingo irîa ndaaja cia Babiloni îkagwîthua na mpingîro ciaayo irîa nene ciîthue. Into birîa antû ba mîgongo bacwaga bikaûrîra mwankiine.” Kûrî mwakeene jwa îna jwa waathani bwa Zedekia mûnene wa Juda, kîroria Jeremia nî eerîre Seraia mûtaana wa Neria nteto irîa akaathoma eeta Babiloni. Neria aarî mûtaana wa Mahaseia. Seraia nîwe waatumîkagîra Zedekia mûnene wa Juda. Jeremia nî aandîkîre moothûûku jonthe jarîa jakeejîîra nthîgûrû ya Babiloni yukuune. Jeremia areera Seraia atîrî, “Weeta Babiloni woone ûkûthomera antû mantû jaja jonthe. Naagwe ûrombe uuge ûjû, ‘Itû MWATHANI gwe nî uugîîte atî ûkaathiria Babiloni, mwanka kwage gîntû kîrî mwoyo ku. Naku kwage muntû kana nyomoo, gûkare ta rwanda mwanka kenya.’ Naagwe Sereia wathiria kûthoma yuku rîu, ûrîogeere iigeene ûcoke ûrîgere rûûjîîne rwa Eufurate. Ningî uuge atîrî, ‘Ûu nîu Babiloni îgakara. Yaathirua îtîcoka gûûkîîra kaîrî nîûntû bwa ûrîa MWATHANI akamîthiria buru.’” Au nîo nteto cia Jeremia ciaakinyîîre mûthia. Zedekia aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îîrî na jûmwe rîrîa aaere mûnene wa Juda. Nî aathanîre arî Jerusalemu mîaka îkûmi na jûmwe. Ng'ina wa Zedekia eetagwa Hamutali, nawe aarî mwarî wa Jeremia wa kuuma Libuna. Zedekia nî aathithîrie mantû jamathûûku mbere ya MWATHANI, o ta jarîa jonthe mûnene Jehoiakimu aathithîtie. MWATHANI nî aathûûrîrue nî antû ba Jerusalemu na ba Juda mono mwanka arabeenga buru barauma kîrî we. Zedekia nî aareganîre na waathani bwa mûnene wa Babiloni. Tontû bûû, Nebukadineza amwe na njûûrî yaawe nî baaithûkîîre Jerusalemu kûrî ntukû ya îkûmi, ya mweri jwa îkûmi, mwakeene jwa kenda jwa waathani bwa Zedekia. Nebukadineza na njûûrî ciaawe baraaithûkîra Jerusalemu baramîcîgîîria kunthe. Nabo bakarîre bacîgîîrîîtie ntûûra mwanka mwaka jwa îkûmi na jûmwe jwa waathani bwa mûnene Zedekia. Nayo ntukû ya kenda ya mweri jwa îna o mwakeene jûu, mpara nî yaingîîre mono na antû bataarî na gîa kûrîa. Rîu nîrîo nthingo cia ntûûra ciakoborerwe, nacio njûûrî cionthe irauma ntûûreene iramatûka kûrî ûtukû. Cietîrîîre kamuundeene ka mûnene na iratonyeera mpingîroone îrîa îrî gatîgatî ka nthingo cio-ijîîrî, irauma ireeta bwa rûteere rwa bwa kîguuru kîa Jorodani. Îndî njûûrî ya Babiloni nî yeenganîre na mûnene Zedekia îramûgwatagwatîra bûûrîîne ya Jeriko. Nayo njûûrî ya Zedekia yonthe îraaraganua îramûtiganîîria. Nacio njûûrî cia Babiloni iragwata mûnene Zedekia iramwikia ntûûreene ya Ribula nthîgûrûûne ya Hamathi kîrî mûnene wa Babiloni. Kûu nîku mûnene wa Babiloni aagiitîîre Zedekia îgamba. Mûnene wa Babiloni arooraga ataana ba Zedekia, Zedekia ategeete, ningî arooragîra atongeeria ba Juda bonthe au ntûûreene ya Ribula. Ningî nî aatûrangîre Zedekia meetho na aramûtheeka na nyororo, na aramûjûkia aramwikia Babiloni kûrîa amwîkîre ncheera mwanka ntukû îrîa aakuîre. Kûrî ntukû ya îkûmi, ya mweri jwa îtaano, mwakeene jwa îkûmi na kenda jwa waathani bwa Nebukadineza mûnene wa Babiloni, mûtongeeria wa njûûrî ûrîa waeejaga mûnene kîrîra, nî aatonyere Jerusalemu. Mûtongeeria ûu wa njûûrî eetagwa Nebuzaradani. Nî aaîthîrie kîûrû, na gîkaro kîa mûnene, na nyomba cionthe cia Jerusalemu. Aaîthîrie nyomba cionthe irîa ciaarî gîtûmi. Nacio njûûrî cia Babiloni cionthe irîa ciaarî amwe na mûtongeeria ûu Nebuzaradani nî ciaamomorangîre nthingo cionthe irîa ciaathiûrûkîrîte ntûûra ya Jerusalemu. Ningî Nebuzaradani nî aataîre atae bamwe barîa baarî nkîa buru, na antû barîa baatigeere ntûûreene, na barîa baarî bakuinenkanîra kîrî waathani bwa mûnene wa Babiloni, amwe na aaki barîa baatigeere. Îndî Nebuzaradani nî aatigîre antû barîa baarî nkîa buru nîkenda bamenyagîîra mîzabibû na barîmaga miuunda. Nabo antû ba Babiloni nî baunangîre na gûkûûra itugî bia îturutia birîa biaarî kîûrûûne, ningî barathûûkangia tûgaarî, na gîtangi kîa îturutia kîrîa kîaarî ku. Baracoka baraikia îturutia rîu Babiloni. Ningî barajûkia nyongû, na iciko, na mîgwati ya kworia ntambi na mpakûri irîa ciatumagîrwa kwaambîrîria tharike ya kîgongwa na into bia kwîthîria ubaani, na into bionthe bia îturutia birîa biatumagîrwa kîûrûûne. Barajûkia tûmpakûri tûrîa tûniini, na into bia gûkamata makara ja mwanki, na mpakûri îrîa ciatumagîrwa kwambîria tharike ya into birîa biaritagwa kîgongwana, na nyongû irîa ciîkagîrwa mûju, na itugî bia kûrîkîîra taawa, na into bia ubaani, na mpakûri cia kîgongwana gîa gwîtûûrîria. Mûtongeeria ûu wa akaria nî ajûkîrie into birîa biaarî bia thaabu na bia fetha. Înto bia îturutia birîa biathithîtue nî Solomoni nîûntû bwa kîûrû bîarî na ûrito bûbûnene mono. Nabio biaarî bibi: îtugi birîa biîrî, na gîtangi, na ndeegwa cia îturutia irîa ikûmi na ijîîrî, irîa ciaarî rungu rwa gîtangi, na tûgaarî. Îtugî birîa biîrî nî bianguanene. O gîtugî kîaarî kîa ûraaja bwa mita kenda (9m) na wariî kûthiûrûka bwa mita ithaathatû (6m). Nabu ûmatu bwaabio bwaarî milimita mîrongo mûgwanja na ithaano (75mm), na nî biaarî na gîkurungu. Îgûrû rîa itugî biu kwaarî na biûmbwa bia îturutia. O kîûmbwa kîaarî kîa ûraaja bwa mita ijîîrî na nusu (2.5m), nabio biagemetue na mwîîndo jwa îturutia jwakari ta rûgara rwa mîkukumanga. Nteere cia biumbwa biu kwathithîtue mîkukumanga mîrongo kenda na îtantatû (96). Mîkukumanga yonthe îrîa yaathithîtue mwîîndoone jûu nî îgana rîmwe (100). Nebuzaradani ûu mûtongeeria wa akaria nî aajûkîrie mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene tawe Seraia, na Zefania mûthînjîri-Mûrungu ûrîa ûthingatîte ûu ûngî, na akaria barîa bathatû baakaragia kîarago gîa kîûrû, arabaeethia atae. Ningî ntûûreene arajûkia mûtongeeria ûrîa warûngamîrîte antû ba ndwaa aramweethia mûtae, amwe na akûrû mûgwanja barîa baarî ntûûreene barîa baathaga mûnene kîrîra. Arajûkia mwandîki wa mantû ja njûûrî aramweethia mûtae, amwe na antû bangî mîrongo îtaantatû (60) barîa baarî ba îgweeta ntuûreene îu. Nebuzaradani arabajûkia arabaikia ntûûreene ya Ribula kîrî mûnene wa Babiloni. Mûnene wa Babiloni arabaûûra ibooko na arabooragîra kûu ntûûreene ya Ribula nthîgûrûûne ya Hamathi. Tontû bûû, antû ba Juda baraikua kîthamîrioone, kuuma nthîgûrûûne yaao. Nabo antû barîa Nebukadineza aataîre araikia kîthamîrioone baarî baba: mwakeene jwa mûgwanja kuuma akwambîrîria kwaathana nî ataîre Ayahudi ngiri ithatû cia mîrongo îîrî na bathatû (3,023). Mwakeene jwa îkûmi na înaana kuuma akwambîrîria kwaathana, arî Jerusalemu aataîre antû magana janaana ja mîrongo îthatû na baîrî (832). Mwakeene jwa mîrongo îîrî na îthatû jwa waathani bwa Nebukadineza, Nebuzaradani mûtongeeria wa akaria nî aataîre Ayahudi magana mûgwanja ja mîrongo îna na bataano (745). Antû bonthe barîa baataîrwe baraikua kîthamîrioone baarî ngiri inya cia magana jatantatû (4,600). Mwakeene jûrîa Evili-merodaki aaere mûnene wa Babiloni, nî aigîrîîrue mûnene Jehoiakini kîaao aramûrita ncheera. Aamûrekererie kûrî ntukû ya mîrongo îîrî na ithaano, ya mweri jwa îkûmi na îîrî mwakeene jwa mîrongo îthatû na mûgwanja kuuma rîrîa Jehoiakini mûnene wa Juda aagwatîrwe. Evili-merodaki araigîîrua Jehoiakini kîaao aramwaa gîtîîo gîkînene nkûrûki ya anene bangî bonthe barîa baarî nawe kîthamîrioone kûu Babiloni. Tontû bûû, Jehoiakini araeewa rûûtha, ararita nguû irîa aarî nacio ncheera. Ntukû cionthe nî aarîjanagîra na mûnene. Ningî nî aaejagwa into bionthe birîa aarî na ûbatu nabio rîrîa rîonthe aarî mwoyo. Ntûûra ya Jerusalemu îîrûkîri yatigwa yooruune, yo îrîa îgiita rimwe yoojûri antû! Îkarîte ta mûka ûkuîri, kinya këethîra yaarî ûkumîo mîgongoone îngî. Ntûûra îrîa yakari ta mwarî wa mûnene nandî îtaîtwe yakara ta nkombo. Nawe mwarî ûu araaraga kûrîra meethori jakîînamagîîra makaine. Kîrî anyaanya baawe bonthe atîona wa kûmûboreria; acoore baawe bonthe nî bamûgarûkîte, baa anthû baawe. Antû ba nthîgûrû ya Juda nî bathirîtie gwikua kîthamîrioone, gûntû kwa mîthangîko na ngûgî indito. Nandî batwîre nthîgûrûûne ingî, na batîonaga antû a kûnogoka. Anthû barîa beenganîte nabo babaguatîre nîûntû nî baarî thîîneene. Njîra cia gwîta Zaiûni irî na kîrîro, nîûntû gûtî muntû ûgwîîtîîra ku eetîte biathoone. Gûtî muntû ûkûrûkagîîra mpingîroone ciaayo, na athînjîri-Mûrungu baayo nîka bagwikaîra. Aarî ba Jerusalemu bathîînîtue mono bakigwatagwa kwa inya nayo ntûûra yongwa îrî na kîeba. Anthû baayo nîbo baeete athani baayo, ningî nî bathinyaarîte nîkwîthîrwa MWATHANI nî arekeeretie Zaiûni nîkenda îthîîna nîûntû bwa meeyia jaayo jonthe. Antû baayo bataîtwe bagaikua kîthamîrîoone nî anthû. Ûthongi bwa Jerusalemu bunthe nî bûthirîte. Atongeeria baayo bakari ta nkûrûngû itîkwona gîa kûrîa; nacio imatûkaga itî na kainya imatûkîîte barîa beenganîte nacio. Antû ba Jerusalemu nandî barî na mîthangîko baanyaganîrue, nî baaririkanaga ûthongi bwa ntûûra bûrîa bwa mbere. Rîrîa antû ba Jerusalemu baithûkîîrwe nî anthû bataarî na wa kûbateethia. Amiithûkîri nîka baamûthekagîra. Jerusalemu yaathithîrie meeyia mono nîûntû bûu îragîa rûko mono. Barîa bonthe baamwîkagîîra ka bamîmenagîîria nîûntû bo nî booneete kîthûnû kîaawe; nawe we wengwa aigîîtue mûrimo aithika ûthiû nîûntû bwa nthao. Rûko rwaawe rwonekanaga o ntûti, îndî we atîthûgaanîria ûrîa agakara nyumeene. Tontû bûû, kûgwa kwaawe nî gûkûnene na atî na wa kûmûboreria. “Itû MWATHANI raithîîria mîthangîko yaakwa nîûntû mwathi waakwa nî oombanîte.” Mûnthû ataambûrûkîtie njara amwiyîra into biaawe birîa biega bionthe; îî we nî ooneete mîgongo îkiithûkîra kîûrû kîaawe gûntû kûrîa MWATHANI aakanîtie antû barîa batî Ayahudi gûkûrûka. Antû ba Israeli bonthe nîka bakûrîra bagîcwaa gaantû ga kûrûma; bo barîkûrania into biaao birîa biega na irio nîkenda batûûra mwoyo. “Ndaithîîria itû MWATHANI, woone ûrîa nthîînîte.” Nîu ntûûra îkuuga. Îrî rîrîra barîa bonthe bagûkûrûkîîra kîrî yo îkiugaga atîrî, “Ntegeeni bwoone, gûtî ûngî woona thîîna ta ûûni; thîîna îrîa MWATHANI andeetereere rîrîa aathûûri. We aatûmîre mwanki kuuma îgûrû naju jûraîîthia kinya marûitûûne jaakwa. Arangwatia na rûgara arancokia bwa nyuma; antiganîria ndigari na ngirikîte ntukû yonthe. We nî oonere meeyia jaakwa jonthe arajaoogera amwe jonthe; arajacuuria nkingo yaakwa ûrito bwaajo bwanthiriria inya. MWATHANI aranenkanîra kîrî anthû baakwa, nabo nî baarî na inya nkûriki yaakwa. MWATHANI aratiganîîria njûûrî ciaakwa cionthe aratûma antû beeja kûthiria asikarî baakwa. Arathetheera antû baakwa ba Juda ta nzabibû kîmiiriine. Nîkîo gîtûmi nkûrîra; meetho jakarîte jarî na meethori. Gûtî na wa kûmboreria kana wa kûmbîkîra inya kaîrî. Antû baakwa batigi bonka yooruune nîûntû anthû barî na ûûmbani. Antû ba Zaiûni bookîrîîtie njara nîkenda bateethua îndî gûtî muntû ûrî o wa kûbaboreria. MWATHANI nî atûmîte antû ba rûrîîjo rwa Jakubu baithûkîrwa, atûûri baao nîbo baete anthû baao. Anthû baao boonaga Jerusalemu îkari ta gîntû gîkînuunku. Îndî MWATHANI aarî ûûmeene îndî ni ndîrarega kûmwathîkîra Nthikîîreeni buî antû bonthe, bûraithîrie mîthangîko yaakwa. Aarî baakwa na nthaka ciaakwa nî baikîîtue kîthamîrioone. Naani nî ndeetîre anyaanya baakwa îndî barampaîria; athînjîri-Mûrungu baakwa na akûrû baathirîîre ntûûreene bonthe, bagîcwaga biakûrîa, nîkenda batîgaakue Itû MWATHANI, nî nkûnyaamaara nî nthangîkîte nkoro nîûntû bwa meeyia jaakwa. Antû baarîûragîrwa njîreene na batonya nyomba no gîkuû. Igua ûrîa nkûrîra, na ntî na wa kûmboreria. Anthû bonthe baakwa nî bagwîrîtue niuntû nî bagîîtue atî nî ûndeterete thîîna. Tûma ntukû îkinye îrîa waaugîîre atî kinya bo bagaatonya thîîneene. Batuîre kûringana na ûthûûku bwaao bunthe, ûbathithîrie o ta ûrîa ûnthithîrîtie nîûntû bwa meeyia jaakwa jonthe. Ni nogeete nî gûkaya ndathirîrwa nî inya buru.” MWATHANI nî aathûûrîre na arakunîka Zaiûni na muundu. Kinya këethîra yaarî mwago jwa Israeli nî aajûthirîrie buru. Rîrîa aathûûri ataririkana kinya kîûrû kîaawe. MWATHANI nî eenyangîrie gûntû kûrîa Aisraeli baatûûraga atî na kîaao; arathiria ntûûra indikie cionthe cia Juda nîûntû bwa mûthûûro jwaawe. Areetera nthîgûrû na atongeeria baayo nthao inyiingî. Tontû bwa mûthûûro jwaawe jûmûnene nî athirîtie inya ya Israeli yonthe. Ningî nî aregeere gûteethia Israeli îgiita rîrîa yaithûkiri nî anthû. MWATHANI aaîthîrie nchiarwa cia Jakubu ta ûrîa mwanki jwa rwanda jwîîthagia kunthe. MWATHANI ni aathûkîîre antû ba Israeli ta mûnthû arooraga barîa twendeete. MWATHANI nî aîthîtie antû ba Zaiûni na mûthûûro jwaawe jûrîa jûkari ta mwanki. MWATHANI athûûkangîtie Israeli, eenyangia ikaro bia anene baayo bionthe na biitiiro birîa biaki biarika abieethia maganjo. Ningî nî areeterete antû ba Juda kîrîro na kwithikîîra gûtî na mûthia. Nawe atharîîtie kîûrû kîaawe ta ûrîa kagaanda ka muunda katharagua. Ningî nî atharîîtie gûntû kûrîa gûkûngûagîrwa biatho birîa bituui na sabatû. Kinya anene na athînjîri-Mûrungu nî bakinyîri nî mûthûûro jwaawe. MWATHANI nî athûûrîte kîritîro kîaawe kîa igongwana na eerûkîra kîûrû kîaawe. MWATHANI nî anekeeretie anthû bamomoranga nthingo cia gîkaro kîa mûnene. Atûma anthû bakuura nîûntû bwa ûûmbani, gûntû kûrîa twathaathaîria MWATHANI tûgwîrîtue. MWATHANI nî aagiitîre atî no mwanka nthingo cia Zaiûni imomorwe. Nî aathimîre rûthingo nîkenda oona rûkûmomorwa runthe. Nandî mînaara na nthingo nî biamomorangîrwa buru. Mpingîro ciaayo igwîte nthîgûrû mîgaamba yaacio yunangi yeekwa kîthûmba. Nawe mûnene na atongeeria ba Israeli barî kîthamîrioone mîgongoone îngî. Waatho bwa Mûrungu bûtigîte kûritanwa na iroria biaao bitîguûragîrua bioneki nî MWATHANI. Akûrû ba Jerusalemu bakari nthî ki baigerereete mûju biongo na bageekîra mathango kwonania kwîthikîîra. Nabo aarî ba Jerusalemu baturîîtîe maru beenamîîrîa mwanka nthî kwonania kîeba. Meetho jaakwa nî jamatuune nîûntû bwa kûrîra; nkoro yaakwa nî îthîînîte mono. Nî nogeete nî kûrîra nîûntû bwa ûrîa antû baakwa bathirîtue na nîûntû bwa ûrîa twaana tûkûgirîkîra njîreene cia ntûûra. Aana barîîragîra ba ng'ina bakiugaga, “Nîkû tûkûrita biakûrîa na bia kûnyua?” Nabo bagirîkîrîte njîreene cia ntûûra bagakuîra njareene cia ba ng'ina. Nîatîa mpûûmbîkia kuuga bwaaku gwe Jerusalemu na nîmbi mpûûmbîkia gûkûng'uanania nayo? Mpûûmbîkia gûkûng'uanania na mbi gwe Jerusalemu nîkenda nkûboreria? Kwînyangua gwaaku nî gûkûnene ûrîa gûtîûmba gûkworia. Iroria bieenu bibûroragîria ûroria bwa ûrongo na kûbwonera mantû jatî ja mma. Bio bitîgwetaga meeyia jeenu nîkenda noo bwirira, îndî no kûroria bibûroragîria mantû ja ûrongo na waayia. Barîa bonthe bakûrûkagîîra arîa ûrî gwe Jerusalemu nîka bagûkombaga. Bainainagia mîtwe boona ûrîa weete îgaanjo. Booragia, “Îîjî nîyo ntûûra îrîa yeeragwa nî înthongi, îrîa nthîgûrû yonthe yeendeete.” Anthû baaku bonthe ka bagukurungaga. Bakuminyaga mînyîrî bakîûgaga atîrî, “Nî tûramûthirîrie buru! Îgiita rîrî nîrîo twendaga rîkinya nandî tûkwona ûrîa gwakara.” MWATHANI akûthithia ûrîa eendaga, akûûjûrîa mîciîtîo yaawe îrîa eekîîre o kuuma tene. Akûtharia atî na kîaao, na gûtûma anthû baikumia nîûntû bagûkûûmba, athûûngûûra inya ya anthû baaku. Buî antû ba Jerusalemu kaîreeni MWATHANI. Nthingo ciaayo nî imûrîrîre, ûtukû na mûthenya meethori jeenamage ta rûûjî bûtîgûtiga. Kaîreeni MWATHANI ûtukû bunthe; kuuma ûgoro îreeni MWATHANI ûrîa bûkwenda bûmûrombe nîûntû bwa aana beenu barîa bakûûragîrwa nî mpara njîreene cionthe. Ûûi MWATHANI tega, kûrî bangî waakanûkîa mûthemba jûjû? Aka nîka bakûrîa aana barîa baciere, nabo athînjîri-Mûrungu na iroria booragîri kîûrûûne kîongwa. Antû babakûrû na babaanake bonthe bakuîrîte njîreene; aarî na nthaka booragwa nî anthû. Gwe waabooragîre nîûntû bwa mûthûûro jwaaku wabathiria ûtî na kîaao. Gwe weetîre anthû ba kuuma nteere cionthe beeja kîrî ni ta kîathoone gîgîtue bejîte; nîkenda bamakia na gûtî muntû woonokere kana ateetha ntukû îrîa waatûrîkîrie mûthûûro jwaaku. Anthû baakwa booragîre aana baakwa barîa nciere na ndaarera. Ni nî mbijî ûrîa Mûrungu akanûkanagia. We nî ampîngîrîte muunduune jûmûnene gûntû gûtaarî na weerû. Nî mma atindîte gûmpûûra mûthenya junthe. We nî oojûrîîtie mwîrî jwaakwa iroonda na aunanga marûitû jaakwa. We ambithûkîrîte anciîgîîria nteere cionthe na ûrûrû na mîthangîko Atûmîte nkara muunduune ta barîa baakuîre tene. Antheekeete na mînyororo ncheera na ntîûmba kûmatûka kuuma ku. Kinya ndamûrîîrîra nkîmûrombaga ûteethio atiigagua maromba jaakwa. Ampingîrîte njîra na rûthingo rwa maiga atûma ndaatia njîra MWATHANI akari ta ndûû îmbiciithîrîte kana ngatûnyi îkwenda kûmbithûkîra. Ambikîrîîrie njîreene itî injega angiitanga tûnuku anthiria. Akûmîîre ûta bwaawe aramberekeeria nîkenda andatha. Nawe nî aandathîre nkoro na mîgwî ya thigaki yaawe. Nî mpeete gîntû gîa kûthekerwa nî antû bonthe, nî ni bainaga ndwîmboone ciaao rîonthe. Ambûjûrîîtie ûrûrû akî ambogitia na mîthangîko. Athigîthîtîe ûthiû bwaakwa nthî, atûma ndûma mûthanga na maîgo. Ntî na thîîrî nkoroone na kûgwîrua nî mbûrîrîtue nîku. Naani ndiuga atîrî, “Mwago jwaakwa nî jûthiri na kinya wîrîgîîro bwaakwa ndeene ya MWATHANI nî bûthiri.” MWATHANI ririkana mîthangîko yaakwa na ûrûrû, bûrîa ndî nabu nî bûbûthûûku ta ûrogi. Nthûgaanagia bwa mantû jau rîonthe nkaigua ndaaga inya. Îndî nî ncokagîrwa nî wîrîgîîro ndaaririkana ûntû bûbû! Atî kîaao kîa MWATHANI gîtîthiraga kenya, kana wendo bwaawe bûnyiia kinya rî. Biîthagîrwa birî bibierû o rûkîîrî o rûkîîrî nîûntû MWATHANI nî wa gwîtîkîka. Mbugaga nkoroone, “Ndî na MWATHANI nî ng'anîri tontû bûu ngeeka wîrîgîîro bwaakwa kîrî we.” MWATHANI nî ûmwega kîrî barîa bamwîrîgagîîra na kîrî barîa bamûcwaga. Nî bûbwega muntû agakirîîria ageeteera wonokio bwa MWATHANI. Nî bûbwega nkûrûki muntû kwiritana ûntû bûu arî ûmwanake. Muntû ta ûu abuîrîte gûkara nthî ki rîrîa ûntû ta bûu bwamwîjîîra. Abuîrîte kwinyiiyia buru niuntû kwombîka akoona wîrîgîîro. Nî kaaba ageetîkîîria kûûrwa na kûrumwa. MWATHANI atîtîîjîra antû baawe kenya na kenya. Kinya agatûreteera kwithikîîra, we nî wa kîaao, agatwîgîîrua kîaao. Nîkwîthîrwa we atîgwîragua akiona antû bakîthîîna. MWATHANI nî amenyaga rîrîa barîa batheeki banyamaaragua kîthaîkoone. Akoona rîrîa muntû akûthithîrua ûrîa gûtîagîrîte. Ningî akamenya rîrîa magamba jatîkûgiitwa na îota. Gûtî we ûûmba kuuga jarîa akwenda jathithue jonthe tiga MWATHANI. MWATHANI Ûrîa Ûrî Îgûrû buru nî eetîkagîîria mantû jonthe jameega na jamathûûku jakarîka. Muntû atîbuîrîte kûnung'una akanûkua nîûntû bwa meeyia jaawe. Twitegeeni bwega, tûthûûje mîîtîre yeetû tûcoke kîrî MWATHANI. Tûûkîrieni njara tûthaathayie Mûrungu twinenkanîre kîrî we. Nî twîîtie twarega gûkwathîkîra naagwe MWATHANI nî ûregeete gûtûrekera. Winganîte naatuî ûthûri, watûûraga ûtî na kîaao. Ningî gwe withikîte na îtu rîrînene ûrîa maromba jeetû jatîûmba gûgûkinyîra. Gwe ûtûmîte twaa gîntû gîkîthûûku gîa kûmenwa nî mîgongo îngî. Anthû beetû bonthe nîka bagûtûcikûûra. Tûgwati nî ûguaa na kîmako, twathirua twenyangua buru. Ndîraga îgiita rîonthe nîûntû bwa ûrîa antû beetû bathirîtue. Meethori jaakwa jatîthiraga ntiga kûrîra, mwanka rîrîa MWATHANI akandaithîîria kuuma îgûrû ambone. Nkoro yaakwa îthîînîte mono ndoona ûrîa anthû bathûûrîtie antû ba Jerusalemu. Ntegeetue na gîtegi ta kanyoni nî anthû baakwa na batî na gîtûmi gîa gûntegia. Baangerere îrinyeene ndî mwoyo na barainga îrinya na maiga. Ndîraambîrîria gûkunîkanua nî rûûjî ndîrauga, “Ndîkûthira.” Naani ndîrakaîra MWATHANI ndî o kûu îrinyeene, ndîramûromba nawe araigua maromba jaakwa. Gwe nî wambigîrue ûrambîîra. “Menya ûkîra.” Gwe MWATHANI nî waantunyûkîrie na ûrambonokia. Tontû gwe MWATHANI nî wooneete ûrîa anthû baakwa banthithîrîtie, ngiitîra îgamba ûrîa kwagîrîte. Gwe nî wooneete wûûî bunthe bûrîa banthithîrîtie, nî woneete mîbango yaao yonthe. Gwe MWATHANI nî wigîîtue ûrîa bagûncikûûra wamenya ûrîa bangitîrîte. Baakara ntukû yonthe bakîaragia ciaakwa na kûmbangîra mîbango îmîthûûku. Bambinaga ndwîmboone ciaao bakaaragia ciaakwa ikaroone biaao ntukû yonthe. Itû MWATHANI kanûkia anthû kûringana na mathithio jaao. Bagwatithie kîrumi gîaaku ûbathirie wîrîgîîro Itû gwe MWATHANI îngana nabo ûthûûri ûboorage ûbathirie nthîgûrûûne. Thaabu nî îtukîte yaatiga kûmentamenta thaabu îrîa îthereetue buru nî îthûûkîte; maiga jarîa ja kîûrû janyaganîtue kunthe. Antû ba Zaiûni baarî ba gîtûmi mono o ta ûrîa thaabu îrî gîtûmi, îndî nandî boonagwa ta nyongû irîa îtî na gîtûmi. Kinya mbîrwa nî cionkagia biana biaacio na ikabirera bwega, Îndî antû baakwa baeete babathûûku ta thirai rwanda. Aana ba antû ba Jerusalemu, baakujaga nî mpara na nyoonta, baarombaga biakûrîa na batîonaga wa kûbarûmia gantû. Antû barîa baarîjaga biakûrîa bibithongi, nandî nîbo bakûûragîrwa nî mpara njîreene. Barîa baareri ûtongeene nandî bakarîte nthî ithûmbeene bia matî bagîcwaga biakûrîa. Antû ba Jerusalemu bakanûkîîtue nkûrûki ya antû ba Sodomu, Sodomu îrîa yaathirîruee ntûti mbere yoona wa kûmîteethia. Atongeeria beetû baatheri ta nkamia, beerûi ta îria, mîîrî yaao yaatunîi tunî. Ûthongi bwaao bwakari ta maiga ja goro ja rangi ja wiirû bwa îgûrû. Îndî bairûîte bakara ta makara batîûmba kûmenyekana njîreene. Ikonde bia mîîrî yaao birûmatanîte na mîrûitû yaao. Nabio biûmagari ta rûkû. Nî kaaba barîa booragîrwe ndweene nkûrûki ya barîa booragîrwe nî mpara. Baathîrîrue nî mpara nîûntû gûtaarî na irîo. Aka barîa beendeete aana baao mono nî baarugîre aana bau bongwa baraa biakûrîa biaao rîrîa antû baakwa baathirîrue. MWATHANI aatûrîkîrie mûthûûro jwaawe junthe, jûkari ta mwanki jwakîîtue Zaiûni naju jûraîîthia mîsingi yonthe. Anene na antû barîa baatwîre nthîgûrûûne batîngî gwîtîkia atî kûrî mûnthû ûrîngî ûûmba gûtonya mpingîro cia Jerusalemu. Mantû jau jaakarîkîre nîûntû bwa meeyia ja iroria na athînjîri-Mûrungu barîa booragîre antû babaagîru. Nabo beetaga njîreene ta ntumuumu beekîri rûko mono nî tharike mwanka gûkaa gûtî muntû ûrîngîenda gûtonga nguû ciaao. Antû babeeraga, “Ûmeeni aja buî antû ba rûko Îteeni bûgáantonga!” Tontû bûû, baratuîka eereeri batî na gîkaro. Nabo beetaga kuuma nthîgûrû îmwe gwîta îngî batîkûgwatwa ûgeni Nî MWATHANI wengwa wabanyagîrie aratiga kûbamenyeera. Araagîra athînjîri-Mûrungu gîtûmi aratiga kuona atongeeria wendo. Twakarîre tweteereete ûteethio tûranoga, twetereete antû ba mûgongo jûngî batûteethia îndî bataatûteetherie. Anthû beetû bakarîre batûkabîrîte tûtîngî ûmba gwîtaîta njîreene. Ntukû cieetû ciaarî intare, mûthiro jweetû nî jwaarî jûgûkinya. Barîa beenganîte naatuî baarî mpwîî mono nkûrûki ya ndiiû cia îgûrû. Nabo beenganîrîre naatuî irîmeene na gûtwiciithîra rwanda. Nabo nî baagwatîre mûnene ûrîa wathuuri nî MWATHANI, ûrîa twetîkîtie agatûkaria kuuma kîrî anthû. Buî antû ba Edomu na Uzi no bûgwîrue nandî; îndî îgîîta rîgakinya bûkaamakua bwîtage bûrî kîthûnû Zaiûni nî îrîte îrîi rîa meeyia jaayo. MWATHANI atîrekeeria antû ba Zaiûni bakara kîthamîrioone kaîrî. Îndî gwe Edomu ûgakanûkua nî MWATHANI oonanie werûûne meeyia jaaku. MWATHANI ririkana mantû jarîa jatwîjîîrîte. Ûraithîrie ûrîa twîkîri nthao. Nthîgûru yeetû îria waatweere îjûkîîtue nî ageni, antû ba kûngî nîbo batwîre nja cieetû. Tûkuîri nî ba-baaba twatuîka tûkia na ba-maama baa ntigwa. Tuî no mwanka tûrîee rûûjî rîrîa tûkûnyua, na kinya nkû nî ka tûrîaga. Twîkîri icoki nkingo twogîgua mono; naatuî nî tûnogeete na tûtî na a kûnogoka. Twiringîte nthî kîrî Misri na kîrî Asîria nîkenda twona îrio bia kung'ana. Biûjûjû bieetû bieeîrie, na nandî bitî o na tontû bûu, nî tuî tûkûrîwua meeyia jaao. Tûrîathwa nandî nî nkombo na tûtî na wa gûtwonokia kuuma kîrî cio. Twîthagîrwa tûrî ûgwatiine mono rîrîa tûgûcwaa biakûrîa nîûntû ooragani beethagîrwa barî nthîgûrûûne kunthe. Tûrîîgi nî mpara ga tûgwakana mwîrî. Anthû bathengagîîra aka kûu Zaiûni yongwa na bakathengeeera aarî kwa inya kûu ntûûreene cia Juda. Atongeeria baacuuragua boogi njara na agambi bateejagwa gîtîîo. Nthaka cithiaga ithine ta nkombo natu tûîjî twakamatithagua mîrigo îmîrito. Akûrû nî batigîte gûkara mpingîroone ya ntûûra na antû babeethî batiga kwina ndwîmbo. Tûti na nkerû nî kîmako gitûgweete. Ûkumio bwa Zaiûni ni bûthiri nîûntû bwa meeyia jarîa tûthithîtie. Tontû bûû, ni twagîte inya na meetho jaremwa nî kwona Zaiûni nî yeete îgaanjo nî mbîrwa nandî itûûraga ku. Îndî gwe itû MWATHANI waathani bwaaku nî bwa kenya na ûnene bwaaku bûtîthiraga. Nîkî ûntû ûûrîrîîtue nî tuî ûjû? Nîmbi îtûmîte ûtwîrûkîra? Tûcokie kaîrî kîrî gwe MWATHANI naatuî tûgacoka ûrîa twakari tene. Kana MWATHANI nîka ûtûregeete buru? Nîka ûthûûri nî tuî mono? Kûrî ntukû ya ithaano ya mweri jwa îna mwakeene jwa mîrongo îthatû kuuma antû ba Israeli bagwikua kîthamîrioone, ûûni Ezekieli nî ndaarî rûteere rwa mûuro jwa Kebari, ndî amwe na atae bangî. Narîo îgûrû nî rîarugûrîrwe ndîroonua kîoneki kîegiî Mûrungu. Ntukû îîu ya ithaano ya mweri jûu, nîrîo mûnene Jehoiakini aathirîrie mîaka îtaano arî kîthamîrioone. MWATHANI nî aambarîîrie ûûni mûthînjîri-Mûrungu Ezekieli mûtaana wa Buzi ndî nthîgûrûûne ya Babiloni rûteere rwa mûuro jwa Kebari. Ndî antû au nî ndoojûrîîrwe nî înya kuuma kîrî MWATHANI. Naani nî ndaaciûkîrie meetho ndîroona ngai înene îîjîte kuuma bwa ûrîo. Naru rweni nî rwenagia mono kuuma îtuune rîrînene. Narîo îgûrû nî rîojûri weerû kunthe. Arîa rweni rwenagia kweenaenagia ta îturutia. Ngaiine îîu nene nî ndoonere biûmbe bina birî mwoyo biang'uaneene na muntû. Îndî o kîûmbe kîaarî na moothiû jana na mathagu jana. Magûrû ja biûmbe biu jaarûngi ceeni na jaarî na nchaaû ta cia njaû. Nacio nchaaû iu cienagia ta îturutia rîthambîîtue. Kinya këethîra o kîûmbe nî kîaarî na moothiû jana na mathagu jana, o kîûmbe nî kîeethagîrwa kîrî na njara ikari ta cia muntû o rungu rwa îthagu. O kîûmbe kîrî mwoyo nî gîatambûrûkîîtie mathagu jaîrî. Najo jakaringithia mîthia ya mathagu ja biûmbe bingî birî mwoyo. Biûmbe biu birî mwoyo bieetaga birî amwe bitîkûgarûka. O kîûmbe kîu kîrî mwoyo gîtagarûkaga. O kîûmbe kîrî mwoyo nî kîaarî na moothiû jana: ûthiû ta bwa muntû rûteere rwa mbere na ûthiû ta bwa ngatûnyi rûteere rwa ûrîo na ûthiû ta bwa ndeegwa rûteere rwa ûmotho na ûthiû bûkari ta bwa ndiiû rûteere rwa nyuma. Ûu nîu moothiû ja biûmbe biu jaakari. O kîûmbe kîu kîrî mwoyo nî gîatambûrûkîîtie mathagu jaîrî jakaringithia mathagu ja biûmbe bingî, najo mathagu jangî jaîrî gîgaikunîka najo mwîrî. O kîûmbe kîrî mwoyo nî gîeetaga na mbere gîtîkûgarûka o kûrîa roho aathuuraga. Biûmbe biu birî mwoyo bionthe bieetaga o rûteere rûrîa bikwenda bitîgûtinda kûgarûka. Biûmbe biu birî mwoyo bionekaga bikari ta makara jagwakana. Naju mwanki nî jwaumaga kîrî kîûmbe kîrîa kîrî mwoyo kîmwe jûgeeta kîrî kîngî. Naju jwathaaraga jûkîenagia ta rweni. Nabio biûmbe biu birî mwoyo nî bieetaga na bigacoka na mpwîî ta rweni. Naani ntegeete biûmbe biu birî mwoyo o ûu nî ndoonere magûrû jana jakarî ta magûrû ja baisikiri jakinyîte nthîgûrû, o kûgûrû kûrî rûteere rwa kîûmbe kîu kîrî mwoyo. Magûrû jau jaakari ta ja baisikiri jeenaenagia ta maiga ja goro, na jaakari o ûmwe. Najo jaathithîtue kûgûrû kûrî ndeene ya kûngî. Najo jatua gwîta jeetaga o rûteere rûrîa jageeta jatîkûgarûka. Nacio nteere cia magûrû jau jo jana nî ciojûri meetho kûthiûrûkîra. Rîrîa biûmbe biu birî mwoyo bieetaga, nî bieetanagia na magûrû jau jaakari ta ja baisikiri jarî rûteere rwaabio. Biokîîra biitîtie bwa îgûrû magûrû jau jagookanîîria nabio. Roho wa biûmbe biu birî mwoyo nî aarî magûrûûne jau. Tontû bûû, magûrû jau jeetaga o kûrîa roho wa biûmbe biu birî mwoyo aathuuraga. Rîrîa biûmbe biu birî mwoyo bietaga, kinya jo nî jeetaga. Biarûngama kinya jo nî jaarûngamaga; na biabuurûka kuuma nthîgûrû; kinya jo nî jaabuurûkaga, nîkwîthîrwa roho wa biûmbe biu birî mwoyo nî aarî magûrûûne jau. Îgûrû rîa mîtwe ya biûmbe biu birî mwoyo, nî kwaarî na gîntû gîakûmari gîtegeete bwa nthî nusu kîthiûrûrî, nakîo kîenagia ta nkamia na nî gîekanagîra ûguaa. Biûmbe biu birî mwoyo nî biaarûngami rungu rwa gîntû kîu gîakûmari gîtegeete bwa nthî nusu kîthiûrûrî. O kîûmbe gîtambûrûkîtie mathagu jaîrî jeerekerete kîûmbe kîrîa kîrî akuî nakîo, na gîgaikunîka na mathagu jangî jaîrî. Rîrîa biîtîte nî ndaaigagua mathagu jaabio jakîringana jakagamba ta rûûjî rûrûnene, kana ta ngorogoro kuuma kîrî Mweneinya kana mûrurumo jwa njûûrî înene. Nabio biarûngama nî biakûûnjaga mathagu. Ningî biarûngama bikûnjîte mathagu, nî kweethagîrwa kûrî na gîntû gîakûmari gîtegeete bwa nthî nusu kîthiûrûûri îgûrû rîa mîtwe ya bio, na kajû gakaaria kuuma îgûrû rîa gîntû kîu gîakûmari. Îgûrû rîa gîntû kîu gîakûmari nî kwaarî na gîntû gîakari ta gîtî kîa ûnene kîthithîtue na maiga ja goro ja rangi ya wiirû bwa îgûrû. Gîntû gîakari ta muntû nî gîaakarîrîte gîtî kîu kîa ûnene. Kuuma arîa gwakari ta kauna kaawe gwitia nî kwaarî na gîntû gîakari ta îturutia rîkwenaenia, na ta mwanki jûmûthiûrûkîrîte. Ningî kuuma au gwakari ta kauna kaawe kwînama, nî kwaarî na gîntû gîakari ta mwanki gîkûthaara kîmûthiûrûkîrîte. Weerû bûu bwakari ta mûkûngambura rîrîa gûkwenda kuura. Ûu nîu ndoonere mwago jwa MWATHANI jûkari, na ndîraaturia maru na ndereenamîîria ndîratirithia ûthiû nthî na ndîraigua kajû ka muntû gakîaria. Nî ndaigîrue kajû kau gakiuga atîrî, “Mûtaana wa muntû rûngama nkwarîrie.” Kajû kau gakîmbaragîria o ûu, Roho wa Mûrungu nî aatonyere kîrî ni na aratûma ndûngama. Ndîreeta na mbere kwigua gakîmbîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, nî ngûgûtûma kîrî antû ba Israeli, nabo nî mûgongo jwa ndemi irîa iregeete kûmbathîkîra mwanka naarua tûrî o ta ûrîa biûjûjû biaao biaakari. Nabo nî antû ntûrîka itiigagua ûntû. Nî ngûgûtûma kîrî bo ûbeere ûrîa ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga. Ningî antû bau ndemi bakwigua kana barega gûkwigua bakaamenya kûrî na kîroria gatîgatî kaao. Naagwe mûtaana wa muntû menya ûbakîra kana nteto ciaao igwîkîra ûguaa. Kinya ûkëethîrwa ûrî gatîgatî ka antû bakari ta miigua, na nkoonko, na tûng'aurî menya ûkîra. Menya wigua ûguaa nîûntû bwa nteto irîa bakaaria na ûrîa bagagûkûnjîra moothiû nîûntû bo nî ndemi. No mwanka ûbeere ûrîa mbugîîte beenda baigue kana barege kwigua nîûntû bo nî antû ndemi. “Îndî gwe mûtaana wa muntû thikîîra ûrîa ngûkwîra. Menya waa ndemi ta ûrîa antû bangî ba Israeli baeete ndemi. Agamia kanyua ûrîe kîrîa ngûkûnenkera.” Naani rîrîa ndaaciûkîrie meetho ndîroona njara îtaambûrûkîtue kîrî ni îgwete yuku rîaandîki. Nawe ûrîa wagwete yuku rîu ararîtambûrûkia mbere yaakwa. Narîo nî rîaandîki nteere cio-ijîîrî nteto cia kîrîro, na cia kwithikîîra, na cia kîeba. Mûrungu nî aambîrîre atîrî, “Mûtaana wa muntû rîa kîrîa ngûkûnenkera. Rîa yuku rîrî naagwe wîte ûkaarîrie antû ba Israeli.” Tontû bûû, ndîraagamia kanyua, nawe aranenkera yuku ndîa. Arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû rîa yuku rîrî ngûkûnenkera ûrîûjûrie kîu.” Naani ndîrarîmerîa. Narîo rîarî na mûrîo ta jwa nainchû kanyueene gaakwa. Ningî arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, îta kîrî antû ba Israeli ûbeere nteto ciaakwa. Nîkwîthîrwa gwe ûtîgûtûmwa kîrî antû ba rûthiomi ûtiijî na rûrûûmû, îndî nî kîrî antû ba Israeli. Ûtîgûtûmwa kîrî antû ba mîgongo îngî îrî na nthiomi injûûmû irîa ûtîkûmenya. Ningî kinya ndîngîgûtûma kîrî ta bau barîngî gûkûthikîîra. Îndî antû ba Israeli batîkûthikîîra; nîkwîthîrwa batîkwenda kûmbigua nîûntû antû bonthe ba Israeli nî ba mîtwe îmîûmo na ndemi. Atîrî, ngaakûûmia nkoro o ta ûrîa nkoro ciaao irî injûmo, ntûme ûgîa ûtûrîka o tabo. Ngaatûma ûûme ta iiga rîa nkanka. Menya ûbakîra kana ûrigarua nî ûrîa bagagûtega nîûntû bo nî antû ndemi.” Ningî Mûrungu nî aambîrîre atîrî, “Mûtaana wa muntû igua nteto iu cionthe ndaakwîra na ûciîkîre nkoroone. Ûcoke wîte kîrî antû beenu barîa atae ûbeere nteto irîa ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga, beethîrwa bakîendaga gûciigua kana batîkwenda.” Rîu Roho wa Mûrungu arambûkîîria na ndîraigua mûtitimûko jûmûnene nyuma yaakwa jûkari ta jwa nthî îkwinaina. Kajû nî kaumaga mûtitimûkoone jûu gakiugaga atîrî, “Mwago jwa MWATHANI jûrokumagua kûu atûûraga.” Ndîracoka ndîraigua mathagu ja biûmbe birîa birî mwoyo jagîkirithana, na ndîraigua mûrurumo jwa magûrû jau jakari ta ja baisikiri, jarîa jaarî rûteere rwa biûmbe biu. Mûrurumo jûu jwakari ta jwa nthîgûrû îkiinaina. Nî ndaathûûrîre mono rîrîa Roho aambûkîrîrie arambikia gûntû kûngî. Naani nî ndaaigagua inya ya MWATHANI ndeene yaakwa. Tontû bûû, ndîraikua kîrî atae ba Israeli kûu ntûûreene ya Telabibu kûrîa baatwîre rûteere rwa mûuro jwa Kebari. Naani nî ndaakarîre au ntukû mûgwanja ndigari. Nyuma ya ntukû mûgwanja ikûthira, MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû ngûkweethia mûkaria wa antû ba Israeli. Rîrîa ngaakwîraga mantû jarîa ûbuîrîte kûbakaania, no mwanka ûbakaanagie. Rîrîa nkauga atî muntû ûmûûî no mwanka akue, naagwe ûrege kûmûkaania kana ûmwarîria atigana na mantû jaawe jamathûûku oonokia mwoyo jwaawe, muntû ûu agaakua nîûntû bwa meeyia jaawe. Naagwe nîgwe nkaarîyia tharike yaawe. Îndî gwe ûkëeja gûkaania muntû ûmûthûûku ûntû, nawe akarega gûtigana na ûthûûku bwaawe, kana atigana na mathithio jaawe jamathûûku agaakua arî na meeyia. Îndî gwe ûkeethîrwa ûgûcionokia.” “Ningî muntû ûmwagîru akëeja gûtiga kwaa ûmwagîru akaambîrîîria kûthithia mantû jamathûûku, ûûni nkaamûcwîra ûntû bûrîa bûkaamûgiitaria nawe agaakua. Naagwe wëethîrwa ûtîmûkaanîtie mantû jau mathûûku, agaakua nîûntû bwa meeyia jaawe, na mathithio jaawe jarîa ja mbere jamaagîru jatîririkanwa. Îndî gwe naagwe ngaakûrîyia tharike yaawe. Îndî wakaania muntû ûmwagîru atîkeeyie, nawe arega kwîyia, agaatûûra mwoyo, nîûntû nî aigîîtue jarîa akaanîtue. Naagwe ûkeethîrwa ûkwonokia mwoyo jwaaku.” Naani nî ndaaigîrue inya kuuma kîrî MWATHANI yaatonya ndeene yaakwa na MWATHANI arambîîra atîrî, “Ithuranîre wîte kîguuruune naani ngaakwarîria ûrî ku.” Tontû bûû, ndîraithuranîra ndîreeta kîguuruune. Ndîroona ûkumio bwa MWATHANI bûrûngami o, ta bûrîa ndooneete rûteere rwa mûuro jwa Kebari. Naani ndîraturia maru na ndîratirithia ûthiû nthî. Rîu Roho wa Mûrungu aratonya kîrî ni arambûkîîria ndîrarûngama. MWATHANI arambarîria arambîîra atîrî, “Îta ûciingîre nyomba yaaku. Naagwe mûtaana wa muntû ûkaaogwa na mîkanda nîkenda ûtiumagara wîta kîrî antû. Ningî ngatûma rûûme rwaaku rûremere karakara ûremwe nî kwaria, na ûremwe nî kûbagondokera; nîkwîthîrwa bo nî antû ndemi. Îndî rîrîa ngaakwarîria, ngatûma ûûmba kwaria, naagwe ûkaabeera ûrîa MWATHANI Mûrungu akuuga. Muntû ûrîa ûkwenda kwigua nî aigue na ûrîa ûtîkwenda kwigua nî akare nîûntû bo nî antû ndemi.” Mûrungu nî aaugîre atîrî, “Mûtaana wa muntû jûkia îturubarî ûriike mbere yaaku, ûringe mbicha ya Jerusalemu ku. Naagwe woonanie mîguuru na mîtaro kûmîthiûrûkîra ya gûtumîrwa nî barîa bakaamiithûkîra. Ningî woonanie kambî cia barîa bamiithûkîrîte, woonanie mîgogo ya gûkobora nthingo îmîthiûrûkîrîte. Ûcoke ûjûkie kîthaani gîa chuuma, ûgîîke ta rûthingo gatîgatî gaaku na ntûûra. Naagwe werekere ntûûra tontû nî iithûkîri yacîgîîrua, ûkare ta ûûgwe ûmiithûkîrîte wamîcîgîîria. Rûu naru rûkaa rwano kîrî antû ba Israeli. “Ningî ûcoke ûmame na rûteere rwa ûmotho, ngûkanûkie nîûntû bwa meeyia ja antû ba Israeli. Ngaagûkanûkia nîûntû bwa meeyia jau ntukû cionthe irîa ûkaamama na rûteere rwa ûmotho. Ngaagûkanûkia ntukû magana jathatû ja mîrongo kenda (390) nîûntû bwa meeyia jaao. O ntukû îrîa ngaagûkanûkia îkaarûngamîîra mwaka jûmwe jûrîa nkaabakanûkia. Naagwe wathiria ntukû iu, ûkaamama na rûteere rûngî rwa ûrîo, ngûkanûkie nîûntû bwa meeyia ja antû ba Juda. Ngaagûkanûkia nîûntû bwa meeyia jau ntukû mîrongo îna (40), o ntukû îmwe îkarûngamîîra mwaka jûmwe jûrîa nkaabakanûkia. “Naagwe ûkeerekera ntûûra ya Jerusalemu îîu iithûkîri ûmîorote na kîara ûrorie nîûntû bwaayo. Naani ngaakwoga na mîkanda nîkenda ûtîûmba kûgarûka kuuma rûteere rûmwe mwanka rûngî, mwanka rîrîa ûkaathiria ntukû iu cia gûcîgîîrua gwa ntûûra. “Ningî ûcoke ûjûkie nkano, na mûnyaki, na mûng'aû, na nthoroko, na mwere, na nkano cia mûthemba jûngî nabio ûbiîkîre mpakûriine îmwe ûbikime ûthithie mîgaate. Ntukû magana jathatû ja mîrongo kenda (390) irîa ûkaamama na rwaaru nî mîgaate îîu ûkaarîîjaga. Naju mûgaate jûrîa ûkaarîjaga nîka jûkaathimagwa. O ntukû ûkaarîa jwa ûrito bwa ngiramu magana jaîrî ja mîrongo îthatû (230). Kinya rûûjî rûrîa ûkaanyunyaga o ntukû nî ta ikombe biîrî. Naagwe ûgaakagia mwanki na kîoro gîkîûmo gîa antû, ûrugage nakîo mîgaate, nabio ûbirîîjage antû bonthe bagûtegeete.” Ningî MWATHANI nî aambîrîre atîrî, “Ûu nîu antû ba Israeli bakarîîjaga biakûrîa bitîtheri rîrîa nkaabanyagia mîgongoone mîgeni.” Naani ndîramwîra atîrî, “Arî itû MWATHANI Mûrungu! Ûûni ntaithûûkia na biakûrîa bitîtheri kuuma ndî mwana mwanka nandî. Ûûni ntaarîa nyama cia nyamû yûûragi nî nyamû îngî, kana îkuîte na bwaayo.” Nawe arambîîra atîrî, “Ngakûrekeeria ûtumîre mabûûrû ja ng'ombe antû a kîoro gîkîûmo gîa antû, rîrîa ûkarugaga mîgaate yaaku.” Ningî arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, nkaathiria irio Jerusalemu. Antû ka bagatua kûthimagîrwa irio barigari. Kinya rûûjî nîka bagaatua gûkuundagua na kîthimi batemûkîte. Nkathithia ûu nîkenda baaga biakûrîa na rûûjî, batue gûteganaga batemûkîte, ningî baceng'e nîûntû bwa meeyia jaao.” MWATHANI nî eerîre Ezekieli atîrî, “Mûtaana wa muntû, jûkia rûchiû rûrûûgî ûrûtumîre kwenja kîreru na mûtuundu junthe. Ûcoke wîkîre mûtuundu jûu kîthimiine, ûjûthime na ûjûgaanie ichunchî bithatû. Gîchunchî kîmwe kîaaju ûkîîthîrie gatîgatî ga ntûûra rîrîa ntukû cia gûcîgîîrua kwaayo ikaathira. Ningî ûjûkie gîchunchî kîngî wîte ûgîkîgiitangaga na rûchiû na ûthiûrûke ntûûra. Ningî ûjûkie gîchunchî kîa bithatû ûkînyagie ruuoone. Naani nkeengana na mûtuundu jwaakîo nkûûrîte rûchiû. Mbere ya ûthithia ûu ûjûkie mûtuundu jûmûkai ûjwogeere gîcooreene kîa nguû. Ningî ûjûkie mûtuundu jûmwe ûjûgere mwankiine jûye. Kuumania na mûtuundu jûu mwanki jûgaataamba nthîgûrûûne ya Israeli yonthe.” MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû, “Îîjî nî ntûûra ya Jerusalemu. Mîîkîte gatîgatî ka mîgongo îmîthiûrûkîrîte. Nî îthûûkîtie mono îkîreganaga na mooritani na Waatho bwaakwa, kinya nkûrûki ya mîgongo îngî. Nî îregeete kûthingata mooritani jaakwa kinya nkûrûki ya nthîgûrû irîa imîthiûrûkîrîte na yaarega kwathîkîra Waatho bwaakwa. Tontû bûû ni MWATHANI Mûrungu ndîbwîra atîrî, tontû nî bûregeete kwathîkîra Waatho bwaakwa na kûthingata mooritani jaakwa, nî bûthithîtie mantû jamathûûku nkûrûki ya antû ba mîgongo îrîa îbûthiûrûkîte, na bwathingata nkuagaya ciaao. Tontû bûû, Ûûni MWATHANI Mûrungu ndî mûnthû weenu na nkaabûkanûkia, mîgongo îîu îtegeete. Nkaabûkanûkia nîûntû bwa moothûûku jonthe jarîa bûthithîtie, ûrîa ntaabûkanûkia na ûrîa ntîkorobûkanûkia kaîrî. Tontû bûû, aciari bakaa biakûrîa bia aana baao, nabo aana bakaa biakûrîa bia aciari baao. Naani ngaakanûkia barîa bagaatigara na mbanyaganie gûntû kunthe. “Tontû bûû, ni MWATHANI Mûrungu, ndiuga na mma atî no mwanka mbûthirie buru na ntîbwigîîrua kîaao. Nîkwîthîrwa nî bwîkîrîte kîûrû gîaakwa mûgiro bûkîthaathagia mîrungu ya mîng'uanano na kûthithia mantû jamathûûku. Gîchunchî kîmwe kîrî bithatû kîa antû gîkooragwa nî mîrimo na mpara; gîchunchî kîngî o ta kîo gîkooragîrwa ndweene oome ya ntûûra na gîchunchî kîngî o ta kîo ngaakînyagania gûntû kunthe nkûûrîte rûchiû. “Ûu nîu nkaabatûrîkîria mûthûûro jwaakwa na ûng'eentu rîu ng'anîrwe; nabo bakaamenya ûûni MWATHANI nî ni ndaaria mantû jau nthûûri nîûntû nî baregeete kûmbathîkîra ninka. Ningî nkaabûethia îgaanjo na mbûethie gîntû gîa kûmeneerua nî mîgongo îrîa îbûthiûrûkîte na kinya akûrûki na njîra. Naabuî bûkaa antû ba kûmenwa, na gûkurungwa, na bwee gîntû gîa gûtûma mîgongo iimenyeera na îmaka rîrîa nkaabûgiitîra îgamba na mûthûûro ng'eenti. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Ngaatûma irio bieenu bithûûke bûûragwe nî mpara, nayo mpara îbwigithie ûrûrû ta antû barathi na mîgwî ya ûbai. Ngaatûma mpara na nyamû cia kîthaka ciûrage aana beenu, na ntûme antû booragwe nî mîrimo na bangî booragîrwe ndweene. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû raithîria bwa irîma bia Israeli na ûrorerie barîa batûûraga ku mantû jamathûûku. Îîra barîa batûûraga irîmeene biu, na tûrîmeene, na mîguuruune na mîgwanthîîne bathikîîre rûteto rwa MWATHANI Mûrungu. Ni ningwa ngatûma bwithûkîrwe na ntûme itûmbî birîa bûthaathagîria mîrungu ya mîng'uanano bithirue. Iritîro bieenu bia igongwana bikathûûkangua, na iritîro bieenu bia ubaani bimomorangwe, naani nkaagera biimba bia antû beenu barîa bakooragwa rûteere rwa mîrungu yeenu ya mîng'uanano. Nkaanyagia biimba bia antû ba Israeli mbere ya mîrungu yaao ya mîng'uanano na nyagie marûitû jaao jathiûrûke iritîro biaao bia igongwana. Ntûûra cia Israeli cionthe kûrîa batûûraga ikaathirua, na itûmbî birîa bathaathagîria bithûûkangue. Tontû bûû, iritîro bia igongwana bikamomorwa buru na mîrungu yeenu ya mîng'uanano îthetherwe buru na iritîro bieenu bia ubaani bimomorwe. Ningî into bionthe birîa bathithîtie bikathirua buru. Antû beenu bakooragîrwa kunthe kûrîa batûûraga. Rîu nîrîo bûkaamenya atî ni nî ni MWATHANI. “Ngaatûma bamwe beenu batîgaare batîûragi îndî bakaanyaganua mîgongoone îngî. Rîu barîa bagatigara bakaandirikanaga barî nthîgûrûûne irîa bathaamîrîîtue. Bakaaririkana ûrîa baambigithîtie bûbûthûûku nîûntû bwa kwenda kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano. Nabo bakaimena bongwa nîûntû bwa ûntû bûu bûthûûku baathithîrie. Nabo bakaamenya ni nî ni MWATHANI, na atî ntîbareterete ûthûûku bûu ûtheri gûtî na gîtûmi.” MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Ringeeni mpîî na bûkinyakinyithie magûrû nthî, na bwikaîre nîûntû bwa ûthûûku bunthe bûrîa antû ba Israeli bathithîtie; nîkwîthîrwa bakooragîrwa ndweene na booragwe nî mpara na mîrimo. Barîa barî kûraaja bakooragwa nî mîrimo; barîa barî akuî booragîrwe ndweene; na barîa bagatigara booragwe nî mpara. Ûu nîu nkaabatûrîkîria mûthûûro. Ningî bakaamenya atî ni nî ni MWATHANI, rîrîa biimba bia antû baao barîa bakeethîrwa booragi bikeethîrwa bigwîte gatîgatîîne ka mîrungu yaao ya mîng'uanano bithiûrûkîte iritîro biaao bia igongwana, na birî itûmbîîne bionthe, na irîmeene. Ningî biîthîrwe birî rungu rwa miuuru yonthe îrîa mînene, na rungu rwa mîkûû na kunthe kûrîa baritagîra mîrungu yaao ya mîng'uanano igongwana bikweera bwega. Ningî ngaatambûrûkia njara mbînyangie nthîgûrû yaao, nthirie gûntû kûrîa bakaraga kunthe kuuma rwanda rwa bwa ûmotho mwanka ntûûra ya Ribula kûu bwa ûrîo. Rîu nîrîo bakaamenya atî ni nî ni MWATHANI.” MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû mantû jegiî nthîgûrû ya Israeli: Mûthiro jûgûkinya jûgûkinya nteere cionthe cia nthîgûrû. Nandî mûthiro jûkûbûkinyîîra. Nkaabûtûrîkîria mûthûûro jwaakwa; mbûgiitîre îgamba kûringana na mathithio jeenu, mbûkanûkie nîûntû bwa mantû jamathûûku jonthe jarîa bûthithagia. Ntîbûcaîîra kana mbwigîîrua kîaao. No mwanka mbûkanûkie nîûntû bwa mîîtîre yeenu îîmîthûûku, mbûkanûkie nîûntû bwa mantû jeenu jamaaî. Rîu bûkamenya ni nî ni MWATHANI.” MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû, “Mîtino îmînene nî îjîte îthingati nî îngî. Mûthiro jûgûkinya, jûgûkinya mma. Mûthiro jwîjîte nîûntû bweenu na jûgûkinya. Ntukû ya ûûî îgûkinya kîrî buî bûtwîre nthîgûrûûne. Îgiita rîgûkinya rîa kîrîro na gûtî kûgwîrua kaîrî bûrî kûu irîmeene. Ndî akuî kûbûtûrîkîria mûthûûro jwaakwa; mbûtûrîkîrie marûrû jaakwa. Nkaabûkanûkia nîûntû bwa mîîtîre yeenu îmîthûûku; mbûkanûkie nîûntû bwa mantû jeenu jamaaî. Ntîbwigîîrua kîaao kana mbûcaîîra; no mwanka mbûkanûkie nîûntû bwa mîîtîre yeenu îmîthûûku mbûkanûkie nîûntû bwa mantû jeenu jamaaî. Nîkenda bûkamenya ni nî ni MWATHANI ûrîa ûkanûkaanagia. Ntukû îgûkinya! Ntukû nîyo îîjî! Kûthirua kweenu gûgûkinya. Ûmaramari na wikumia bûkwingîa mono. Wînyangia bwingîîte bwaa rûturo rwa gûkanûkia ûthûûku. Gûtî antû bagaatigara kana ûtonga bwaao bûtigara; kana gîntû kîrî na gîtûmi gîtigara. Îgiita rîrî akuî, na ntukû îgûkinya. Agûri nî batige kûgwîrua, na eendia baithikîîre, nîkwîthîrwa îkanûkia nî rîa antû bonthe. Aringi biashara batîkorocoka kwona birîa beendeetie barî mwoyo. Nîkwîthîrwa kîoneki kîu kîegiî gûkanûkua kwa antû bonthe no mwanka kîûjûre. Antû batîûmba kwonokia mîoyo yaao nîûntû nî eeyia. Antû bakûringa tarumbeta na baithûranîra îndî gûtî we ûgwîta ndweene nîkwîthîrwa îkanûkia nî rîa antû bonthe. Oome kûrî na ndwaa, na nyomba ndeene kûrî na mpara na mîrimo. Barîa barî miuundeene bakooragîrwa ndweene; barîa barî ntûûreene booragwe nî mpara na mîrimo. Barîa bakoonoka bagaitia irîmeene ta ijîa biîngi kuuma mîguuruune, o muntû aithikîre nîûntû bwa meeyia jaawe. O muntû nî agoogoi njara, na maru jagîa rûûjî. Bageekîra mathango kwonania ûrîa baithikîrîte, bagîteetemaga nî ûguaa. Bakoojûrwa nî nthao, na beenjwe mîtwe yaao. Bakaagera fetha ciaao njîreene, na thaabu yaao îtîonerwa gîtûmi. Thaabu na fetha itîbateethia ntukû îrîa MWATHANI akabakanukia. Ningî itîbathiria mpara kana itumîrwa kûgûra biakûrîa. Nîkwîthîrwa thaabu na fetha nîcio ciatûmîre beeyia. Kûrî îgiita baikumagia nîûntû bwa maiga jaao ja goro na jamathongi, îndî barajatumîra kwithithîria mîrungu ya mîng'uanano, îrîa nthwîre kwona. Tontû bûû, nkaethia ûtonga bwaao gîntû kîrî na mûgiro. Nkaarekeria antû ba mîgongo îngî batae ûtonga bwaao, na ntûme antû babaathûûku batae ûtonga bwaao na beekîre ûtonga bûu mûgiro. Nkabautatîra nîkenda beekîra kîûrû gîaakwa mûgiro; atuunyani bagaatonya ku, bagîîkîre mûgiro. Thuranîreeni nyororo! Nîkwîthîrwa nthîgûrû nî yûjûri ûûragani na ntûûra nî yûjûri ûtuunyani na wînyangia. Nkaareeta antû ba mîgongo îrîa mîthûûku buru batae nyomba ciaao; Nkabathiria inya îrîa baikumagîria, na kîûrû kîaao gîîkîrwe mûgiro. Rîrîa rwakaî rûkabeejîra, bagaacwaa thîîrî, îndî thîîrî îtîoneka. Mûtino jûmûnene jûkathingatwa nî jûngî, nteto itîramenyekana bwega îgaatamba na ithingatwe nî ingî. Antû bageeta kîrî iroria gûcwaa bioneki; Athînjîri-Mûrungu bagaatiga kûritana Waatho, na akûrû baage kîrîra gîa kweejana. Mûnene akaithikîîra, atongeeria bakeethîrwa batî na wîrîgîîro, na antû nthîgûrûûne bakeethîrwa batuîkangi maru. Nkaabakanûkia kûringana na mîîtîre yaao; na mbagiitîre îgamba kûringana na ûrîa bagiitagîra bangî. Rîu nîrîo bakaamenya ni nî ni MWATHANI.” Kûrî ntukû ya ithaano ya mweri jwa îtaantatû, mwakeene jwa îtaantatû nyuma ya rîrîa twaikîrue kîthamîrioone, atongeeria ba antû ba nthîgûrû ya Juda, barîa baarî kîthamîrioone nî baakari nthî amwe naani nyomba yaakwa. O ntûti inya ya Mweneinya MWATHANI îrambîjîîra. Naani rî nî ndaaciûkîrie meetho ndîroona gîntû gîakari ta muntû. Kuuma arîa gwakari ta kauna kwînama gîntû kîu gîakari ta mwanki, na kuuma kauna gwitia gîakari ta îturutia rîgûkengakenga. Gîntû kîu gîakari ta muntû, kîratambûrûkia îrîa yaakari ta njara, kîrangwata mûtuundu. Mûrungu nî aanguûrîîre kîoneki ndîroona Roho waawe anjûkia ambûkîîria ndeeta ncuuracuurîte ambikia Jerusalemu. Nawe arambikia mûrangoone jwa ndeene jwa mpingîro ya kîûrû ya bwa ûrîo, antû kwaarî na mûrungu jwa mûng'uanano jûrîa jwatûmaga Mûrungu aigua rûriitho. Au nîo ndoonere weerû bûbûnene bwa ûkumio bwa Mûrungu wa Israeli bûkîenaenagia. Weerû bûu bwakari ta bûrîa ndoonere ndî rûteere rwa mûuro jwa Kebari. Rîu Mûrungu arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, ciûkia meetho ûraithîrie bwa rûteere rwa bwa ûrîo.” Naani ndîraciûkia meetho ndîroona mûrungu jwa mûng'uanano jûrî rûteere rwa bwa ûrîo rwa gîkûrûkîîro gîa mpingîro akuî na kîritîro kîa igongwana. Mûng'uanano jûu nîju jwatûmaga Mûrungu aigua bûbûûî mono. Mûrungu arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû nî ûkwona ûrîa antû bakûthithia? Nî ûkwona mantû jamathûûku jarîa antû ba Israeli bakûthithia antû aja, jagûmpînga jambikia kûûraja na kîûrû gîaakwa? Ûkoona kinya mantû jangî jamathûûku nkûrûki ya jaja.” Ningî Mûrungu arambikia mpingîroone ya Kîarago kîa Mûthia. Naani ndatega ndiroona gîkutho rûthingoone. Rîu arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû tûra rûthingo.” Naani ndîratûra rûthingo, ngîtega nî kwaarî na mwari. Aracoka arambîîra atîrî, “Tonya ndeene woone moothûûku jarîa bakûthithia antû aja.” Tontû bûû, ndîratonya na ndîratega. Ndîroona nthingo iringi mbicha cia mîthemba ya nyamû cionthe irîa nthûûku irîa ikuaga na nthî ithiûrûkîte kunthe, na mîrungu ya mîng'uanano yonthe îrîa îthaathagua nî antû ba Israeli. Mbere ya nyamû iu nî kwaarî na akûrû mîrongo mûgwanja ba Israeli baarûngami amwe na Jaazania mûtaana wa Shafani. O mûkûrû nî aagwete karaî ga kwîîthîria ubaani, na toogi nî yaaumaga ubaaniine îîu. Aracoka arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, ûkwona ûrîa atongeeria ba antû ba Israeli bakûthithîria muunduune? O muntû arî arîa eekaga mîrungu yaawe ya mîng'uanano. Nîkwîthîrwa bo baugaga atîrî, ‘MWATHANI atîgûtwona, agûtiganîria nthîgûrû.’” Ningî arambîîra atîrî, “Ûkoona bakîthithia mantû jamathûûku kinya nkûrûki ya jaja.” Rîu Mûrungu nî aambikîrie mpingîroone ya bwa ûrîo ya kîûrû kîa MWATHANI. Nabo aka nî baakari nthî bakîrîraga nîûntû bwa gûkua kwa mûrungu jûrîa jweetagwa Tamuzi. Ningî nî aambûrîrie atîrî, “Mûtaana wa muntû nî ûkwona ûntû bûbû? Ûkoona kinya mantû jangî jamathûûku nkûrûki ya jaja.” MWATHANI nî aambikîrie kîaragoone kîa ndeene kîa nyomba ya MWATHANI. Au mwariine jwa kîûrû kîa MWATHANI, na gatîgatî ka au gûkûrûkagîîrwa na kîritîroone kîa igongwana, nî kwaarî na antû ta mîrongo îîrî na bataano bautatîrîte kîûrû kîa MWATHANI. Nabo beerekerete rûteere rwa bwa gaiti bakîthaathayia riûa. Nawe nî aambîrîre atîrî, “Ûkwona ûntû bûbû gwe mûtaana wa muntû? Nîka bûrî ûntû bûbûniini antû ba Juda kûthithia moothûûku jarîa bakûthithia antû aja? Nîka bakûthithia mantû jau boojûria nthîgûrû wînyangia nîkenda banthûûria? Tîka bakûnduma na njîra cionthe? Tontû bûû, nkaabakanûkia ndî na mûthûûro, na ntîbacaîîra kana mbaigîîrua kîaao kinya bandîrîra na kajû, ntîthikîîra kîrîro kîaao.” Ningî nî ndaaigîrue Mûrungu agîîtanaga na kajû gakanene akiugaga atîrî, “Njûûni aja buî bwîjîte gûkanûkia ntûûra. Njûûni bûgwete mathaga jeenu ja ndwaa.” Atîrî, antû batantatû barauma rûteere rwa bwa mpingîro ya bwa rûgûrû, îrîa yerekerete bwa ûrîo. O muntû nî aagwete mathaga jaawe ja ndwaa. Ningî nî baarî amwe na muntû weekîrîte nguû cia gatani na nî aagwete gîntû gîa kwaandîka nakîo. Nabo antû bau nî beetîre bararûngama rûteere rwa kîritîro kîa igongwana kîrîa kîaathithîtue na îturutia. Nabu weerû bwa mwago jwa Mûrungu wa Israeli bûrîa bweenagia mono bûkîonania atî arî antû au, bûraumauma au kîrî akerubimu bûreeta mpingîroone ya kîûrû. MWATHANI areeta muntû ûrîa weekîrîte nguû ya gatani ûrîa wagwete gîntû gîa kwaandîka, aramwîra atîrî, “Îtania na ntûûra yonthe ya Jerusalemu ûgîîkagîra antû rwano ûthiû barîa bathûûri na bathîînîte nîûntû bwa mantû jamathûûku jarîa jakûthithua ntûûreene.” Ningî nî eerîre barîa bangî ni nkiigagua atîrî, “Mûthingateeni bwîtanie na ntûûra bûkîûragaga antû. Menya bwigua kîaao kana bûbacaîîra. Ûrageni antû babakûrû, na nthaka na aarî na aka na twaana îndî menya bûringithia barîa beekîri rwano ntong'o. Ningî aambîrîrieni kîûrûûne.” Tontû bûû, baraambîrîria na akûrû barîa baarî kîûrûûne. Mûrungu nî aabeerîre atîrî, “Îteeni bûûjûrie biimba kûu biaragoone bia kîûrû nîkenda kîûrû kîgîa mûgiro.” Tontû bûû, baraumagara bareeta bakîûraaga antû ntûûreene. Nabo bakîûraganaga o ûu, ûûni nî ndaatigîrwe ninka, ndîratirithia ûthiû nthî ndîrarîra, ndîrauga atîrî, “Wûi itû MWATHANI Mûrungu. Nîka ûkaathiria antû bonthe barîa batigeere Israeli nîûntû bwa ûrîa ûthûûrîîtue nî Jerusalemu?” Mûrungu arancokeria atîrî, “Antû ba Israeli na Juda nî bathûûkîtie na inya mono. Nî booraganîte nthîgûrûûne kunthe na batîkûthithanîria mantû ja îota kûu Jerusalemu. Bo bariuga atî, ‘Ûûni MWATHANI nî ntiganîrîtie nthîgûrû na ntîûmba kwona ûrîa bakûthithia.’ Îndî uûni ntîbaigîîrua kîaao kana mbacaîîra îndî nkaabarîaa kûringana na ûrîa bathithîtie.” Rîu, muntû ûrîa weekîrîte nguû ya gatani na waarî na gûntû gwa kwaandîka aracoka kîrî we arauga atîrî, “Ndîkûthithia ûrîa ûkûmbîîrîte nthithie.” Rîrîa ndaategere îgûrû rîa mîtwe ya akerubimu nî ndoonere gîntû gîakûmari na gîakari ta rûriga rwaaki na iiga rîa goro rîa rangi ya wiirû bwa îgûrû. Mûrungu nî eerîre muntû ûrîa weekîrîte nguû cia gatani atîrî, “Îta ûtonye gatîgatî ka magûrû jarîa jakarî ta ja baisikiri, jarîa jakûthiûrûka rungu rwa akerubimu wooje makara ja mwanki na njara, naagwe ûjagere ntûûreene kunthe.” Nawe muntû ûu areeta mûtegeete. Nabo akerubimu baarûngami rûteere rwa bwa ûmotho bwa kîûrû. Nawe muntû ûu weekîrîte nguû cia gatani rîrîa aatongere kîûrû, kîrûngûûjû gîa toogi kîroojûra kîaragoone kîa ndeene. Nabu weerû bûbûnene bûrîa bwonanagia mwago jwa Mûrungu bûrauma kîrî akerubimu bau bûreeta mwariine jwa kîûrû. Kîûrû kîroojûra îtu na kîarago kîroojûra weerû bûu bwa mwago. Naju mûgambîre jwa mathagu ja akerubimu jwaigigagua mwanka kîaragoone kîa oome. Naju mûgambîre jûu jwakari ta kajû ka Mûrungu Mweneinya rîrîa akwaria. Rîrîa MWATHANI eerîre muntû ûu weekîrîte nguû ya gatani eete ajûkie makara kuuma gatîgatî ka magûrû jarîa jaarî rungu rwa akerubimu muntû ûu nî eetîre ararûngama rûteere rwa kûgûrû kûmwe. Ûmwe wa akerubimu aratambûrûkia njara arajûkia makara jarîa jaarî gatîgatî ka magûrû ja akerubimu, aranenkera muntû ûu weekîrîte nguû cia gatani. Muntû ûu arajûkia makara na areeta. Akerubimu boonekaga barî na njara ta cia antû rungu rwa mathagu jaao. Rîrîa ndaaciûkîrie meetho rî, nî ndoonere magûrû jana jakari ta ja baisikiri jarî rûteere rwa akerubimu, o kûgûrû kûrî rûteere rwa mûkerubi ûmwe. Magûrû jau jaakengakengaga ta maiga ja goro. Ningî jonthe nîka jaang'uanene, jakari ta kûgûrû kûrî ndeene ya kûgûrû kûngî. Rîrîa akerubimu bau beetaga nî boombaga gwîta o rûteere rûrîa bakwenda batîkûgarûka. Najo magûrû jau jeetaga jathingatene rûteere rûrîa kûgûrû kwa mbere gweetaga. Nabo nî baarî na meetho kunthe mîîrîîne yaao: mîgongo, na njara, na mathaguune jaao. Akerubimu bau baarî na magûrû jana jakari ta ja baisikiri na kinya jo nî jaarî na meetho. Magûrû jau nî jeetîrwe nkiigagua, “Magûrû ja kîbuubani.” O mûkerubimu aarî na moothiû jana: ûthiû bwa mbere bwakari ta bwa ndeegwa, nabu ûthiû bwa jaîrî bwakari ta ûthiû bwa muntû, na ûthiû bwa jathatû bwakari ta ûthiû bwa ngatûnyi, na ûthiû bwa jana bwakari ta ûthiû bwa nderi. Nabo akerubimu bau nî bookagîîra bakabuurûka. Akerubimu bau nîbo biumbe birîa birî mwoyo birîa ndoonere mûuroone jwa Kebari. Nabo akerubimu bau rîrîa beetaga, magûrû nî jeetanagia nabo jarî rûteere. Rîrîa akerubimu bau bookagîîria mathagu bakîenda kûbuurûka, magûrû jau no jeethagîrwa jarî rûteere rwaao. Baarûngama najo jakarûngama; bookîîra baitia bwa îgûrû najo jagaitania nabo; nîkwîthîrwa roho wa biumbe biu birî mwoyo nîwe waarî ndeene yaajo. Nabu weerû bûrîa bwenagia mono kwonania mwago jwa MWATHANI, bûrauma mwariine jwa kîûrû bûreeta bûrarûngama îgûrû rîa akerubimu. Naabo akerubimu barookîîra barabuurûûka mbategeete na magûrû jareeta jarî rûteere rwaao. Naabo bareeta bararûngama mpingîroone ya bwa gaiti ga kîûrû kîa MWATHANI. Nabu weerû bûu bweenagia kwonania mwago jwa Mûrungu wa Israeli nî bwaarî îgûrû rîaao. Akerubimu bau nîbo biumbe birîa birî mwoyo birîa ndoonere birî rungu rwa Mûrungu wa Israeli, rîrîa ndaarî mûuroone jwa Kebari. Naani ndîramenya nîcio akerubimu. O nyamû nî yaarî na moothiû jana, na mathagu jana. Rungu rwa mathagu jau nî kwaarî na into biaakari ta njara cia antû. Najo moothiû jaacio jaakari o ta moothiû jarîa ndooneete rûteere rwa mûuro jwa Kebari; o nyamû yeetagîîra arîa yeethagîrwa îtegeete. Roho nî aambûkîrîrie na arambikia mpingîroone ya bwa gaiti ga kîûrû kîa MWATHANI. Mpingîro îîu yategeete bwa gaiti. Au mpingîroone nî kwaarî na antû mîrongo îîrî na bataano. Ndîroona Jaazania mûtaana wa Azuri na Pelatia mûtaana wa Benaia, barîa baarî atongeeria ba kîrîndî barî amwe na antû bau. Mwathani arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, baba nîbo barîa babangaga ûthûûku na nîbo baeejanaga kîrîra gîkîthûûku ntûûreene. Nîbo baugaga atî, ‘Îgiita rîrî akuî gûkinya rîa gwaka nyomba. Ntûûra îîjî îkari ta nyongû îrî riiko, naatuî tûkari ta nyama irî ku.’ Tontû bûû rî mûtaana wa muntû, barorerie mantû jamathûûku jegiî ûrîa bagaakanûkua.” Roho wa MWATHANI aratonya kîrî ni arambîîra mbuge atîrî, “MWATHANI ariuga ûjû: buî antû ba Israeli nî bûthûgaanagia na nî mbijî jarîa jarî mathûgaanioone jeenu. Buî bûûjûrîtie ntûûra na antû barîa bûûragîte na bwojûria njîra ciaayo na biimba. Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû: Barîa bwîkîte ntûûreene booragi nîbo nyama, nayo ntûûra îîjî nîyo nyongû. Îndî buî bûkaaritwa ntûûreene. MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, ‘Nî bûkîraga ndwaa, îndî nkaabûreetera yo.’ Nkaabûrita ntûûreene îîu mbûnenkanîre njareene cia antû ageni nabo babûkanûkie. Bûkooragîrwa ndweene. Nkaabûkanûkia bûrî mwankeene jwa Israeli, naabuî rîu bûkaamenya ni nî ni MWATHANI. Ntûûra îîjî îtîkara ta nyongû naabuî bûkara ta nyama irî nyongûûne îîu; nkaabukanûkia bûrî mwankeene jwa Israeli. Naabuî bûkaamenya ni nî ni MWATHANI nîkwîthîrwa buî bûreganaga na Waatho bwaakwa na mataaro jaakwa îndî bûkathingata mataaro ja antû ba mîgongo îrîa îbûthiûrûkîrîte.” O nkîroragia ûu, Pelatia mûtaana wa Benaia aragwa na arakua. Rîu ndîreenamîîria mwanka nthî; ndîrarîra na kajû nkiugaga atîrî, “Itû MWATHANI Mûrungu, nîka ûkaathiria Aisraeli barîa batigeere buru?” MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, antû barîa baatigîrwe Jerusalemu, tabo antû beenu barîaria mantû jabwegiî buî bûrî kîthamîrioone bakiugaga atîrî, ‘Buî bûrî kûraaja na MWATHANI, nayo nthîgûrû îîjî nî tuî tûtigîri yaa yeetû.’” Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû, “Kinya këethîra nî ndaabaikîrie kûraaja kîrî mîgongo mîgeni, na ndaabanyagania nthîgûrû ingî, nî mbîthîrîtwe ndî amwe nabo nthîgûrûûne îrîa barî kagiita gagakai.” Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû, “Nkaabûûthûrania amwe mbûrite nthîgûrûûne irîa bûnyaganîtue mbûnenkere nthîgûrû ya Israeli. Nabo rîrîa bagaacoka ku, bakaathiria buru mîrungu ya mîng'uanano yonthe na into bingî bionthe birîa bitîtheri. Naani nkaabeekîra nkoro înjerû na Roho ûmwerû. Nkaabarita nkoro înjûmo ya kûrega kwathîka, mbeekîre nkoro ya waathîki, nîkenda baathîkagîra Waatho bwaakwa na bathingataga mataaro jaakwa. Nabo bakaa antû baakwa naani mpee Mûrungu waao. Îndî barîa beendaga kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano îtî na gîtûmi, nkaabakanûkia, nîûntû bwa ûthûûku bûrîa bathithîtie, ûu nîu ni MWATHANI Mûrungu ndauga.” Rîu akerubimu barabuurûka na magûrû jarîa jaakari ta ja baisikiri jareeta jarî rûteere rwaao, na weerû bûbûnene bûrîa bwonanagia atî mwago jwa Mûrungu wa Israeli jûrî antû au nî jwaarî îgûrû rîaao. Nabu weerû bûu bwonanagia mwago jwa Mûrungu jûrî ntûûreene, bûrauma ntûûreene bûreeta kîrîmeene kîrîa kîrî bwa gaiti ga ntûûra. Roho wa Mûrungu arancokia kaîrî na njîra ya kîoneki kîrî atae bangî Babiloni, nakîo kîoneki kîu kîrathira. Naani ndîreera atae bangî mantû jonthe jarîa MWATHANI aambonetie. MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, ûtwîre gatîgatî ka antû ndemi, barîa barî meetho na batîonaga, ningî barî matû na batiigagua nîûntû nî antû ndemi. “Tontû bûû, rî, mûtaana wa muntû, kûnja mîrigo yaaku wîte kîthamîrioone, mûthenya bagûtegeete, wîte bagûtegeete ûkari ta mûtae kuuma gûntû kûrîa ûrî wîte kûngî. Kwombîka boona ûu bakaamenya atî bo nî ndemi. Kûnja mîrigo yaaku, ta muntû wîîtîte kîthamîrioone ûmîîke oome mûthenya antû bakîonaga, naagwe gwengwa kûrî ûgoro o bategeete uumagare wîte ta ûrîa antû beetaga kîthamîrioone. Ningî bategeete o ûu, tûra gîkutho rûthingoone rwa nyomba yaaku bakîonaga umagarîîrie into biaaku o. Wîkîre mûrigo jwaaku gîturo bategeete, ûjûkamate wîte ûtukû muunduune ûkunîkîte meetho ûtîkeeje kwona kûrîa wîîtîte. Ûntû bûu ûkaathithia bûrî rwano rwa ûrîa antû ba Israeli bakaathithîrua.” Naani nî ndaathithîrie ûrîa MWATHANI aambîîrîte. Nî ndaajûkîrie mûrigo jwaakwa mûthenya ta mûrigo jwa muntû wîîtîte kîthamîrioone. Ningî gûgûkinya ûgoro ndîratûra gîkutho rûthingoone rwa nyomba ndîraumagarîra o ûtukû muunduune nkamatîte mûrigo jwaakwa na gîturo bategeete. Rîrîa gwaakeere MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, nîûntû antû ba Israeli tabo antû ba îrema bagakûûria ûrîa ûkûthithia beere atîrî, ‘MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû: rwano rûrû rwegie mûtongeeria ûrîa waathaga Jerusalemu na antû bonthe barîa barî ku.’ Ningî beere atî ûu wathithia nî rwano rwa jarîa jagakarîka kîrî bo bagatawa na baikue kîthamîrioone. Mûnene waao ûrîa ûbaathaga akajûkia mûrigo ajwîkîre ituro muunduune na aumagarîîre gîkuthoone kîrîa gîtûrîîtwe rûthingoone rwa nyomba. Nawe agaakunîka meetho nîkenda atîkoone kûrîa eetîîrîte. Naani nkaagera mûtego mûgwatie mwikie nthîgûrû ya Babiloni îrîa atîona, kinya këethîra nîku agaakuîra. Ningî nkaanyagania barîa bonthe bakaraga amwe nawe, na barîa bamûtumîkagîra, na barîa bamwathaga kîrîra, na kinya njûûrî ciaawe. Antû bakeengana nabo bakîbooragaga. Rîrîa nkaabanyagania mîgongoone na mbaikie nthîgûrûûne ingî, nîrîo bakaamenya atî ni nî ni MWATHANI. Îndî ngaatigaria antû babakai kîrî bo batîûragîrîîtwe ndweene, kana booragwa nî mpara, kana booragwa nî mîrimo îmîthûûku. Nkathithia ûu nîkenda bakûûjagîîra kîrî mîgongo îngî ûrîa bathithagia mantû jamathûûku na nîkenda bamenya atî ni nî ni MWATHANI.” MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, rîa biakûrîa biaaku ûgîteetemaga na ûnyuue rûûjî ûkiinainaga nî ûguaa.” Ningî wîre antû bonthe atîrî, “MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû mantû jegiî antû barîa batwîre Jerusalemu nthîgûrû ya Israeli: barîtua kûrîîjaga biakûrîa bagîteetemaga na bainainage nî ûguaa bakînyua rûûjî, nîûntû nthîgûrû yaao îgaatigwa îtî gantû nîûntû bwa ûthûûku bwa antû barîa batwîre ku. Nacio ntûûra irîa irî na antû ikaathirua na nthîgûrû îtigwe irî maganjo. Rîu bûkaamenya ni nî ni MWATHANI.” MWATHANI nî aambarîîrie ni Ezekieli arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, nîkî antû ba Israeli bakaraga bakiugaga njuno îîjî: ‘Îgiita rîkûrûkaga îndî ûroria bûtîûjûraga?’ Beere atîrî, MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû: ‘Nkaathiria njuno îîu na batîkoromîtumîra kaîrî Israeli.’ Ningî beere atî îgiita nî rîkinyîte rîrîa ûroria bunthe bûkoojûra. Nîkwîthîrwa antû ba Israeli batîîrwa bioneki bia ûrongo kana barorerua ûroria bwa ûrongo kaîrî. Îndî ni MWATHANI nkaabaaragîria. Ûntû bûrîa nkaabaaragîria nîbu bûkoojûraga. Buî ndemi, nî îgiiteene rîeenu nkoojûria jarîa jonthe mbugîîte na gûtî gweteera kaîrî.” Ningî MWATHANI nî aambarîîrie o kaîrî arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, antû ba Israeli baugaga ûjû: ‘Ûroria bwaaku na kîoneki kîrîa Mûrungu akwonagia nî jarîa jagaakarîka îgiita rîrîraaja rîrîa rîkeeja.’ Îndî beere atî MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû: ‘Gûtî ûntû noo bûmwe mbugîîte bûgaakarakara kaîrî bûtîûjûrîte. Mantû jonthe jarîa mbugîîte jakoojûra.’” MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, roria mantû jamathûûku kîrî iroria bia Israeli bia ûrongo birîa biroragia mantû jatîo. Biîre bithikîîre rûteto rwa MWATHANI. MWATHANI Mûrungu ariuga wûi kîrî iroria biaa, birîa bithingataga mathûgaanio jaabio biongwa na boonaga mantû jatîo. Iroria bieenu buî Israeli nî bia ûtheri ta mbîrwa irî maganjoone. Iroria bitîîtaga kûrîa rûthingo rûkoborangi kana biaka rûthingo kaîrî, na tontû bûu Israeli îtîûmba kwirwîra rîrîa ndwaa îkeethîrwa îrî o ta rîo ntukû ya MWATHANI. Iroria biu biaragia ûrongo na kûroria mantû jatî ja mma. Bikaraga bikiugaga MWATHANI nîwe uugîîte îndî MWATHANI atîîthagîrwa abitûmîte, kinya keethîra no biîgagîîra MWATHANI oojûria ûroria bwaabio. Anga tî ûrongo na waayia biroragia rîrîa biugaga MWATHANI abioneetie na augîîte ûna kinya keethîra MWATHANI gûtî u eethagîrwa abiîrîte.” Tontû bûû, ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga atîrî, “Tontû nî bûroretie mantû ja ûrongo na bwona bioneki bia ûrongo ûûni nî ndeganîte naabuî. Ngakanûkia iroria birîa biroragia mantû jatîo na bikoona bioneki bia ûrongo. Bitîîtîkîîrua kîameene gîa antû baakwa, kana mariîtwa jaao jaandîkwa kîrî mariîtwa ja antû ba Israeli. Batîkorocoka nthîgûrûûne yaao kaîrî nîkenda bûkaamenya ni nî ni MWATHANI Mûrungu. Iroria nî biaatithîtie antû baakwa njîra bikîbeeraga kûrî na thîîrî, o rîrîa gûtî thîîrî îrî o. Rîrîa antû baaka rûthingo rûtî na inya iroria bibi birwakaga îra nîkenda rwonekana ta rûrî na inya. Îîra bau baakaga rûthingo ta rûu îra nîkenda rwonekana ta rûrî na inya atî rûthingo rûu rûkaagwa. Naku gûkeethîrwa kûrî na maburiko na ngai ya nchûgû yuure îrî na kîbubani gîkînene. Rîrîa rûthingo rûu rûkaagwa, anga antû batîbûûria rûrîkû rûthingo rûrîa bûraakîte îra?” Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Nkaurithia ngai îrî na kîbubani gîkînene nîûntû bwa mûthûûro jwaakwa, ntûme ngai ya nchûgû îthûûkangie rûthingo rûu. Naani nkaamomora rûthingo rûrîa bwakîte îra ndûgwîthie, mûsingi jwaaru jûthirue buru. Rîrîa rûkagwa bûkaathirîrua o nîkenda bûmenya ni nî ni MWATHANI. Tontû bûû, ngaatûrîkîria mûthûûro jaakwa kîrî rûthingo rûu na barîa barwakîte îra. Ncoke mbwîre atî gûtîîthîrwa kûrî na rûthingo kaîrî kana barîa bararwakîte îra. Iroria bia Israeli birîa biroretie mantû jegiî Jerusalemu na kwona bioneki bia thîîrî rîrîa gûtî na thîîrî, bikaathirua, nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga.” MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Naagwe rî, mûtaana wa muntû, raithîria aka ba kuuma Israeli barîa baroragia mantû kuuma mathûgaanioone jaao na ûrorie ûkîreganaga nabo uuge atîrî, ‘MWATHANI Mûrungu ariuga atî, Wûi kîrî aka barîa boogagîîra tûmîrigi twa ûgaa njareene ciaao na bakaoga mîtwe yaao ireemba nîkenda beethîrwa barî na inya ya kwatha ûtûûro bwa antû bangî ba mîthemba yonthe. Nîka bûkwenda kwîthîrwa bûrî na inya ya kûthithia na mîoyo ya antû baakwa ûrîa bûkwenda nîkenda bwona mpongeeri? Nî bûmbîkîrithîtie mûgiro kîrî antû baakwa nîkenda bwona mûnyaki jûmûkai na bwona irio bibikai. Bûûragaga antû batîbuîri gûkua na bûgacaîîra barîa babuîri kûûragwa. Buî bwaragîria antû baakwa ûrongo nabo bakabwîtîkia.’” Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû, “Ntîkwenda kwona into biu bieenu bia ûrogi bûgûtumîra kûthiria antû nabio. Nkaagiitanga tûmîrigi tûu twa ûrogi bwoogeereete njareene na antû barîa bûgwetie ta nyoni, nkabarekeeria. Kinya ireemba bieenu ngatamburanga ntuunyûkie antû baakwa kuuma njareene cieenu, naabuî rîu bûkaamenya ni nî ni MWATHANI. Nî bûthirîtie barîa baagîru inya nîûntû bwa waayia bweenu, îndî barîa bathûûku bwabeekîra inya nîkenda batîtigana na ûthûûku bwaao boonokia mîoyo yaao. Tontû bûû, bûtîkoroonua bioneki kaîrî kana bûriingîrua mantû ja waayia kaîrî. Ngaatunyûkia antû baakwa kuuma njareene cieenu, rîu nîrîo bûkaamenya ni nî ni MWATHANI.” Atongeeria bamwe ba Israeli nî beejîre kîrî ni Ezekieli, barakara nthî au mbere yaakwa. MWATHANI arambarîria arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, antû baba nî bathaathaîtie mîrungu ya mîng'uanano nkoroone ciaao, na tontû bûu meeyia jaao jaakaa kîgiitaria kîrî bo. Ka mbuîri gwîtîkîîria beeta na mbere kûthithia mantû jau? Tontû bûû, baarîrie ûbeere atîrî, MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû: Muntû wonthe wa Israeli ûrîa ûkathathayia mîrungu ya mîng'uanano nkoroone yaawe akaigiitaria. Akëeja gwîta kûrorerua kîrî kîroria gîaakwa, ûûni MWATHANI nî ni ningwa nkaamûcokeria ûrîa bûbuîri nîûntû bwa kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano. Mîrungu îîu ya mîng'uanano nî îtûmîte antû ba Israeli baambîrûkîra, îndî ûrîa nkaabacokeria, gûgaatûma bacoke kîrî ni. Tontû bûû, îîra antû ba Israeli MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû: Irireeni na bûtigane na mîrungu yeenu ya mîng'uanano. Ningî bûtigane na moothûûku jeenu jonthe. Nîkwîthîrwa antû ba Israeli bonthe na ageni barîa batwîre Israeli, barîa bonthe baciathûranaga naani bakathingata mîrungu ya mîng'uanano na bakaigiitaria bongwa, na bageeta kûrorerua kîrî kîroria, ûûni MWATHANI nî ni ningwa nkaabacokeria. Naani muntû ûrîa ûthithagia ûu nkaamweethia kîonanîîria gîa kwaragua nî antû nîûntû nkaaregana nawe. Ningî nkaamwathûrana na antû baakwa nîkenda bûmenya atî ûûni nî ni MWATHANI. Kîroria gîkëeja kwaîrua gîkaaria ûrongo, ûûni MWATHANI nî ni nkeethîrwa nkîaîrîîtie, na ngakîthithîria bûbûûî nkîthirie kiume gatîgatîîne ka antû baakwa. Kîroria amwe na muntû ûu ûkwendaga kûrorerua bagaakanûkua o ûmwe. Nkaathithia ûntû bûu nîkenda antû ba Israeli batiga kûmbîrûkîra na gûciîkirithagia mûgiro, îndî bo baee antû baakwa, naani mpee Mûrungu waao. Ûu nîu ni MWATHANI Mûrungu nkuuga.” MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, nthîgûrû îkëeja kûthithia meeyia na îkarega kwaa mbîtîkua kîrî ni, ngaatambûrûkia njara yaakwa nthirie mûthithû jwaayo jwa irio, ntûme îîthîrwe îrî na mpara. Ningî nkaathiria antû baayo na nyomoo ciaayo. Ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga atîrî, kinya këethîra antû barîa bathatû tabo Noa na Danieli na Ayubu nî baarî nthîgûrûûne îîu yaao, waagîru bwaao bûtîngîûmba kwonokia antû bangî tiga bonka akî. Kana nkëeja gûtûma nyamû cia kîthaka ithiria antû na itûma nthîgûrû îîthîrwa îrî na ûgwati gûkûrûkîîra ku, kinya antû bau bo bathatû bakëethîrwa nî baatwîre ku, ga nkûbwîra na mma atî batîngîûmba kwonokia kinya aarî na nthaka ciaao. Barîngîonokua bonka akî îndî nthîgûrû îkaa îgaanjo. Ûu nîu ni MWATHANI Mûrungu nkuuga. “Kana nkëeja kûreetera nthîgûrû ndwaa, na nkauga, nthîgûrû nî iithûkîrwe na nkooraga antû na nyomoo, kinya antû bau bo bathatû bakëethîrwa nî baarî ku, ga nkûbwîra na mma atî batîngîûmba kwonokia kinya aarî kana nthaka ciaao. Barîngîonoka bonka akî. Ûu nîu ni MWATHANI Mûrungu nkuuga. “Ningî nkëeja gûtûma mîrimo îmîthûûku nthîgûrûûne îîu, nkooraga antû babaingî na nyomoo inyingî nîûntû bwa mûthûûro jwaakwa, kinya antû bau bo bathatû tabo Noa na Danieli na Ayubu bakëethîrwa nî baatwîre ku ga nkûbwîra na mma atî batîngîûmba kwonokia kinya aarî na nthaka ciaao, nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga. Waagîru bwaao, bûrîngîûmba kûboonokia bo bonka akî.” MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Nîatîa mantû jakeethîrwa janenei bûng'ana, rîrîa ngaakanûkia Jerusalemu na mantû jana jarîa mathûûku buru. Najo nî ndwaa na mpara na nyamû inthûûku na mîrimo îmîthûûku nîkenda bithiria antû na nyomoo. Îndî gûkëethîrwa kûrî bagaatigara ba gûtongeeria aana beenu, rîrîa bakeeja kîrî buî na bwoone mîîtîre yaao na mathithio jaao, bûkaaborerua nîûntû bwa mantû jamathûûku jarîa nthithîrîtie Jerusalemu na mantû jangî jarîa mîthithîrîtie. Bûkaborerua bwona mîîtîre yaao na mathithio jaao na bûkaamenya gûtî ûntû nthithîtie ûtheri gûtî na gîtûmi, nîu ni MWATHANI Mûrungu nkuuga.” MWATHANI nî aambarîîrie ûûni Ezekieli arambûûria atîrî, “Mûtaana wa muntû, nîmbi mûzabibû jûkûrûkîte nayo mîtî îngî ya mwitû? Ka mûzabibû jûûmba kuuma mbaaû ta mîtî îrîa îngî? Kûrî kîo mîtî ya mîzabibû yûûmba gûtumîrwa kûthithia? Woomba noo kûthithia tûmîtî twa gûcuuria gîntû naju? Atîrî, nîka îgeragwa mwankiine irî nkû. Rîrîa mîthia yooka rûmûrî na gatîgatî kaa îkara kûrî gîntû jûûmba kûthithia? Atîrî, mûtî jûu juungwa jûtîngî gûtumîrwa kûthithia untû; a nandî rîrîa jwîîthîtue nî mwanki jwagiitûkanga jûtumîrwa kûthithia mbi?” Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “O ta ûrîa ndaajûkîrie nkû cia mîzabibû kuuma kîrî mîtî ya mwitû îreekîrwa riiko îraya, noou nkaanenkanîra antû barîa batûûraga Jerusalemu. Nkaabakanûkia ndeganîte nabo. Kinya bakëethîrwa baumîte mwankiine jûmwe, bakagwa kîrî mwanki jûngî na jûbathirie. Rîrîa nkaabakanûkia bakaamenya nî ni MWATHANI. Ni nkaaethia nthîgûrû îgaanjo nîûntû antû nî baeete antû batî eetîkua, nîu ni MWATHANI Mûrungu nkuuga.” MWATHANI nî aambarîîrie o kaîrî ûûni Ezekieli arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, îîra ntûûra ya Jerusalemu mantû jamathûûku jarîa îthithîtie. Mîîre atîrî, MWATHANI Mûrungu arîîra Jerusalemu ûjû: ‘Gwe waaciarîri nthîgûrûûne ya Kanaani. Abaagu aaumîte nthîgûrûûne ya Amori na nyakwe aaumîte nthîgûrûûne ya Ahiti. Ningî rîrîa waaciarîrwe mûkou jwaaku jûtaagiitîrwe, na ûtaathambîrue na rûûjî, kana waakwa chumbî kana ûtungwa na nguû. Gûtî muntû waakwigîîrue kîaao akûthithîria no ûntû bûmwe bwa jau. Îndî gwe nîka waateerwe kîthakeene, nîûntû waathûûrîrwe kuuma ntukû îrîa waaciarîrwe.’ “Naani nî ndaakwonere nkûrûkîte ûkiigaragaragia tharikeene ûgûciarwa. Rîrîa waarî tharikeene, nî ndakwarîrie ndîrakwîra ‘Tûûra!’ Ndîratûma ûkûra bwega o ta mûtî, ûragîa inya, ûrareea na ûraa mwarî. Ûrauma nyoonto, na mûtuundu jûrakûra îndî waarî kîthûnû. “Rîrîa ndaakûrûkîrîîte akuî na gwe kaîrî, ndîrakwona, nî waarî ûgûkinyia ûkûrû bwa kûgûrwa. Naani ndîratambûrûkia nguû yaakwa ndîragûkunîka kîthûnû gîaaku. Ndîragûciîtîria na ndîreeka kîrîkanîro naagwe ûraa waakwa, nîu ni MWATHANI Mûrungu nkuuga. Rîu, ndîrakûthambia tharike yaaku na rûûjî na ndîragwaka maguta. Ndîragwîkîra nguû cia gûtuma na ndigi, na iraatû biaathithîtue na mûgûûta na gîtambaa gîa kîongo, kîa gatani, na nguû ya îgûrû ya goro mono. Ningî ndîrakûgemia na ndîragwîkîra bangiri njara na ndîragwîkîra mîkathî ya goro nkingo. Ndîragwîkîra kîmata nyiûrû na mina matû, na thirû înthongi mûtwe. Tontû bûû, ûrathongomua na thaabu, na fetha. Nguû ciaaku ciaarî cia gatani irîa njega buru na nguû cia hariri na irîa ciagemetue na ndigi. Biakûrîa biaaku biaarî bia mûtu jûrîa mwinyu buru, na nainchû na maguta ja mîzeituni. Naagwe ûrathongoma mono, ûraa mûka-mûnene. Naagwe ûragîa îgweta mono ndeene ya mîgongo îngî nîûntû bwa ûthongi bwaaku, nîûntû nî ndaakûthongomeetie bwega mono. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga. “Îndî gwe ûraciîtîkia gwengwa nîûntû bwa ûthongi bûu, ûraambîrîria kûringa ûmaraya na muntû o wonthe ûrîa waakûrûkaga na njîra. Naagwe ûreenyangia ûthongi bwaaku nabo. Ûrajûkia nguû imwe ciaaku ûraigemeria gûntû gwa kûriingîra ûmaraya, bûrîa bûtonekanîte au mbereene na bûtîkoroonekana kaîrî. Ningî ûrarita into biaaku bia thaabu na fetha birîa ndaakûthongomeetie nabio, ûraithithîria mîng'uanano ya arûme ya kûmaramara nayo. Ûrajûkia nguû ciaaku irîa nthongi irîa ndaakûnenkerete ûreekîra mîng'uanano îîu. Ûracoka ûrajûkia maguta jarîa ja mîzeituni ndaakûnenkerete na ubaani ûramîritîra birî kîgongwana. Ningî nî ndaakweere kinya biakûrîa nabio biaarî maguta ja mîzeituni na mûtu jûrîa mûthongi na nainchû. Naagwe ûrabijûkia ûrabirita birî kîgongwana kîrî yeera rîrîthongi kîrî mîrungu ya mîng'uanano. Ûu nîu ni MWATHANI Mûrungu nkuuga. “Ûracoka ûrooraga ataana baaku na aarî baaku, barîa waanciarîrîte ûrabarita barî kîgongwana kîrî mîrungu ya mîng'uanano nîkenda booragwa. Kûrega gwîtîkia kûu gwaaku ga kûrî ûntû bûbûniini? Atî ûûraga aana baakwa na ûbarita ta kîgongwana gîa gwakîîria? Kîrî ûthûûku bûu wathithagia na ûûmaramariine bwaaku, ûtaaririkanaga kinya rîrîa waarî gakeenke, rîrîa waigaragaragia tharikeene ûrî kîthûnû buru ûtî na nguû.” MWATHANI Mweneinya ariuga atîrî, “Wûi! Wûi kîrî gwe! Nyuma ya kûthithia mantû jamaingî jamathûûku. Ûu nîu MWATHANI Mûrungu akuuga. Nteere cia njîra cionthe nî waakîte gûntû gwa kûthaathaîria mîrungu ya mîng'uanano nîkenda ûtaambia ûmaraya bwaaku. Ikuumbone bionthe bia njîra nî waakîre gûntû gwa kûthaathaîria mîrungu ya mîng'uanano. Ûramaramara na o bunka muntû wakûrûkagîîra njîreene îîu, ûrathûûkia ûthongi bwaaku. Ntukû cionthe nîka wongagîîra ûmaraya bwaaku. Kinya Amisri, atûûri baaku barîa bendeete mantû ja ûmaramari nî waamaramarîre nabo, wathithagia ûu nîkenda ûnthûûria. Tontû bûû, ngûtambûrûkia njara nîkenda ngûkanûkia. Ngaagûtuunya kiigai gîaaku, na nkûnenkanîre kîrî anthû baaku Afilisti, nîûntû kinya bo nî bameneete ûmaramari bwaaku. Ningî nî waaringîre ûmaraya kinya na Asîria, nîûntû ûting'anagîrwa. Îî kinya rîrîa wamaramarîre nabo, ûtaang'anîîrwe. Ûracoka ûramaramara na nthîgûrû ya Babiloni îrîa îringaga biashara. Kinya yo îtaatûmîre ûng'anîrwa. “MWATHANI Mûrungu arîkûûria ka wendeete ûmaramari bûng'ana atîa? Kinya wathithia ûmaraya bûng'ana ûû, ûtîng'anagîrwa. Njîreene cionthe nî waakîrîte mîrungu ya mîng'uanano gûntû kwa kûmîthaathaîria nîkenda ûtaambia ûmaraya. Îndî gwe ûtaakari ta maraya jangî, nîûntû ûteendaga kûrîyia. Gwe ûkari ta mûka mûthûngîîri, ûrîa ûthûngagîîra na antû ageni antû a kûthengeerwa nî mûkûrû waawe. Arûme nîbo barîaga maraya, îndî gwe nîka ûrîaga arûme bau, ûgacoka ûkabakukuma nîkenda beeja kîrî gwe kuuma nteere cionthe. Tontû bûû, gwe waarî mwanya buru na amaraya bangî. Gûtî muntû waagûcwaga bûringa nawe ûmaraya bûu. Gwe nîka waarîaga antû îndî gwe ûtaarîagwa. Tontû bûû, gwe waarî mwanya na bangî.” MWATHANI ariuga atîrî, “Nandî rî Jerusalemu, gwe maraya, thikîîra ûrîa MWATHANI akuuga. MWATHANI Mûrungu ariuga gwe nî waaritîre nguû ta maraya ûrainenkanîra kîrî anyaanya baaku bonthe, na kîrî mîrungu ya mîng'uanano. Ningî nî waaritîre aana baaku barî kîgongwana kîrî mîrungu îîu ya mîng'uanano. Tontû bûû, nkaareeta anyaanya baaku bonthe barîa weendeete na barîa ûthwîre, mbothûranie kuuma nteere cionthe. Naani ngaakûrita nguû nîkenda boona kîthûnû gîaaku. Ngakûgiitîra ta ûrîa nkanûkagia aka athûngîîri na barîa ooragani. Tontû bwa mûthûûro na rûriitho rwaakwa ngaatua ûûragwe. Ngaakûnenkanîra kîrî anyaanya baaku nabo bakaamomoranga tûtûmbî tûrîa ûthithagîria ûmaraya bwaaku. Nabo bagaakûrita nguû bagûtuunye into bia goro birîa wîkagîra bagûtige ûtheri. Bakaareeta kîrîndî gîkiingî gîkûûrage na maiga na gîkûgiitange tûchunchî na nchiû. Bakaaîthia nyomba ciaaku na bagûkanûkie aka bangî bategeete. Naani ngatûma ûtigane na ûmaraya bwaaku, ûtige gûkukuma anyaanya baaku. Tontû bûû, mûthûûro jwaakwa jûkathira mborere. Naani ntîthûûra kaîrî. Nî ûûrîrîîtue nî mantû jarîa ndaakûthithîrîtie ûrî ûmwîthî, na woorîrua ûrîa wanthûûrîtie nîûntû bwa mantû jarîa wathithîîrie. Tontû bûû, ngakûrîyia nîûntû bwa mantû jarîa ûthithîtie. Nîkî ûntû woongereete ûmaraya kîrî moothûûku jaaku jangî? Ûu nîu MWATHANI Mûrungu agûkûûria.” MWATHANI ariuga atîrî, “Muntû wonthe ûrîa ûtumagîra njuno, agatumîra njuno îîjî îgûrû rîaaku; ‘Mwarî akari o ta ng'ina.’ Gwe ûrî mwarî wa nyakwe, nyakwe ûrîa waathûûrîre mûkûrû waawe amwe na aana. Ningî gwe ûrî mwarî wa ng'ina wa aarî ba nyakwe, barîa baathûûrîre akûrû baao amwe na aana. Nyakwe nî wa kuuma nthîgûrûûne ya Ahiti na abaagu nî wa kuuma nthîgûrûûne ya Amori. Mwarî wa nyakwe ûrîa mûkûrû nî Samaria îrîa îrî bwa ûrîo bwaaku, amwe na tûtûûra tûrîa tûmîthiûrûkîrîte. Ningî mwarî wa nyakwe ûrîa mûnini nî Sodomu îrîa îrî bwa ûmotho bwaaku, amwe na tûtûûra tûrîa tûmîthiûrûkîrîte. Amwe na bûu ûtabathingatîre ûng'anîrwa nî mîîtîre yaao, kana ûthithia moothûûku ta jarîa baathithagia. Nyuma ya kagiita gagakai nîgwe waarî mûmaramari nkûrûki ya bo na njîra cionthe. “Ûûni MWATHANI Mûrungu ûrîa ûrî mwoyo ndîkwîra ûjû: mwarî wa nyakwe ntûûra ya Sodomu amwe na tûtûûra twaayo îtathithia moothûûku ta jarîa ûthithîtie gwe amwe na tûtûûra twaaku. Atîrî, meeyia ja mwarî wa nyakwe tawe ntûûra ya Sodomu nî jaja: we na tûtûûra twaawe baarî na rwikumio nîûntû bwa kwîthîrwa barî na biakûrîa bia kûng'ana, na bakarîte kiindajî. Îndî bo bataateethagia nkîa na barîa baarî na ûbatu. Nabo nî baaikumîtie na barathithia mantû jamathûûku mono. Tontû bûû, ndîrabathiria buru o ta ûrîa bwijî. Samaria îtaathithia kinya nusu ya mantû jaaku jamathûûku. Nîgwe ûthithîtie mantû jamathûûku nkûrûki ya yo, watûma aarî ba nyakwe booneka ta baagîrîte nîûntû bwa mantû jamathûûku jonthe jarîa ûthithîtie. Ûmîîria nthao ciaaku kinya cio. Nîkwîthîrwa aarî ba nyakwe barîoneka barî babeega bakîringithanua na ûthûûku bûrîa ûthithîtie. Tontû bûû, wimene nîûntû bwa gûtûma aarî ba nyakwe booneka barî babaagîru.” MWATHANI nî eerîre Jerusalemu atîrî, “Ngaacokanîîria ntûûra ya Sodomu na tûtûûra twaayo ûthinyaari bûrîa twaarî nabu na ncokanîîrie Samaria na tûtûra twaayo ûthinyaari bûrîa twaarî nabu. Ningî ngaagûcokeria ûthinyaari bwaaku wengwa. Naagwe ûkaigua ûrî na nthao. Nacio ikooneeria aarî ba nyakwe atî nîbo baarî babeega nkûrûki yaaku. Nabo aarî ba nyakwe, ntûûra ya Sodomu na ntûûra ya Samaria na tûtûûra tûrîa tûcithiûrûkîrîte tûgaacoka kûthinyaara kaîrî. Kinya gwe amwe na tûtûûra tûrîa tûkûthiûrûkîrîte bûgaacoka kûthinyaara kaîrî. Anga ûtaaragia bwa Sodomu rîrîa waikumagia, mbere ya ûthûûku bwaaku buumîrua? Nandî gwe ûkari tayo, nthîgûrû ya Edomu na ya Afilisti baaragia ciaaku. Ningî atûûri bangî baaku bonthe nîka bakûthwîre. No mwanka ûkanûkue nîûntû bwa ûthûngîîri bwaaku na ûmaramari bûrîa ûthithîtie. Ûu nîu MWATHANI akuuga.” MWATHANI Mweneinya ariuga atîrî, “Nî mma ngaakûthithîria ûrîa wagîrîte kûthithîrua, nîûntû gwe nî woonanîrie rûmena ûrarega gwîka kîrîkanîro. Amwe na bûu nkaaririkana kîrîkanîro gîaakwa naagwe kîrîa tweekanîrîte ûrî ûmwîthî. Naani ngeekanîra naagwe kîrîkanîro kîrîa gîgaatûûra kenya na kenya. Rîu ûkaririkana ûrîa ûthithîtie ûcokerwe nî nthao. Îgiita rîu nîrîo rîrîa ngaagûcokeria aarî ba nyakwe bo baîrî; ûrîa mûkûrû na ûrîa mwanake. Ngaatûma bae ta aarî baaku kinya këethîra tîkîo kîrîkanîro twekanîrîte. Nkaarikithia kîrîkanîro gîaakwa naagwe, nîkenda ûkaamenya atî ni nî ni MWATHANI. Ngaakûrekera meeyia jonthe jarîa wathithia, îndî gwe rîrîa ûkajaririkanaga ûkaigua nthao ûrîa ûtîûmba kwaria.” Ûu nîu ni MWATHANI Mûrungu nkuuga. MWATHANI nî aambarîîrie ûûni Ezekieli arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, îîra antû ba Israeli baciûre ntaî îîjî, na ûbeere ngerekano îîjî; Beere MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû: Kûrî ndiiû yeetîre Lebanoni îrakinya kathûmbi ka mûtarakwa. Nayo yaarî înene mono, îrî na mathagu jamanene na mbûî inene. Nayo yaarî na rangi inyiingî inthongi. Nî yaaunîre karwang'i kamwe ka mûtarakwa îragaikia nthîgûrû ya aringi biashara, na îrageeka ntûûreene îmwe ya aringi biashara nthîgûrû îîu. Rîu nî yaacokere îrajûkia karwang'i kuuma nthîgûrû ya Israeli na îrakaanda mûthetuune jûmûnoru na antû kwaarî rûûjî rwa kûng'ana. Nako karakûra karataamba karaa mûzabibû jûrî na mpang'i na mabûûra. Mpang'i nacio irakûra ciitîtie bwa kûrîa ndiiû yaarî. Nayo mîri îrakûra îreenama nthîgûrû mono. “Îndî rî, nî kwaarî na ndiiû îngî înene, na yaarî na mathagu jamanene, na mbûî inene. Atîrî, mûzabibû jûu naju nî jwerekeerie mpang'i na mîri kîrî yo nîkenda îbiîtûûrîria rûûjî, jûrî arîa jwaandi. Ndiiû îîu nî yaajûkûûrîre îrajwaanda gûntû gûkûnoru akuî na rûûjî rwa kûng'ana nîkenda juuma mpang'i, na jûciara nzabibû na jwaa mûtî jûmwega mono. Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu arîûria ûjû, mûzabibû jûu jûgakûra? Anga ndiiû yajûkûûra na yaunanga mpang'i ciaaju, anga mabûûra jatînyaara? Mûzabibû jûu no jûkûûrwe gûtîgûtumîrwa inya înyiingî na jûtîkwenda antû babaingî ba kûjûkûûra. Rîrîa jûgakûûrwa nîkenda jwaandwa antû angî, jûkagwata? Anga jûtîûma buru jûrî au jwaandi rîrîa jwaringwa nî ruuo rwa bwa gaiti?” MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Ûûria ndemi iji këethîra nî ikûmenya ûrîa ngerekano îîjî îkuuga. Beere atîrî, mûnene wa Babiloni nî eetîre Jerusalemu, aragwata mûnene waayo amwe na atongeeria bangî baayo areeta nabo Babiloni. Ningî arajûkia ûmwe wa antû ba nja ya mûnene areeka kîrîkanîro nawe, na aramûnywithia muuma. Naju muuma jûu jwaarî atî mûgongo jûu no mwanka jwathîkîre Waatho na jûtigane na gûciimbaimbagia na jwîte na mbere kûmenyeera kîrîkanîro kîu. Îndî mûnene wa Juda nî aathûkîrie kîrîkanîro kîu aratûmana Misri nîkenda aeewa mbarathi na njûûrî înene ya ndwaa. Muntû ûu oomba kûûmbana? Muntû ta ûu oomba kwonoka? Muntû ta ûu ûthûûkîtie kîrîkanîro ateetha? MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, Nî mma ûntû ngaatûûra mwoyo, mûnene ûu wa Juda agaakuîra Babiloni, nîûntû nîku ûrîa waamweetherie mûnene na bareekanîîra mûciîtio jûrîa athûûkîtie, atûûraga. Kinya Farao na njûûrî yaawe înene ya ndwaa, îrîa îrî inya mono îtîmûteethia, rîrîa Ababiloni bakaithûka na beenje mîguuru kûthiûrûkîra ntûûra na baciîgîîrie nthingo irîa ciaaki bakîenda kûûraga antû babaingî. Nîkwîthîrwa we ataathingatîre mîciîtio eeka kîrîkanîro kîrîa eekîte, îndî nîka aathithîrie mantû jarîa augîîte atîthithia, tontû bûu atîonoka.” Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Nî mma ûntû ngaatûûra mwoyo no mwanka mûrîyie nîûntû bwa gwîka kîrîkanîro agîtumagîra riîtwa rîaakwa na agakîthûûkia. Naani nkaagera neeti mûgwate nayo. Ningî nkaamwikia Babiloni mûkanûkîrie nao, nîûntû bwa kûrega kwaa mwîtîkua kîrî ni. Asikarî baawe ba ndwaa barîa beega buru bakooragîrwa ndweene, na barîa bagaatigara bakaanyaganua kunthe. Rîu nîrîo bûkaamenya ni nî ni MWATHANI.” MWATHANI Mûrungu nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Ni ningwa nkauna karwang'i gakeethî kuuma kathûmbî ka mûtarakwa. Îî nkauna karwang'i gakeethî kuuma kathûmbi ka mûtî. Naani ningwa ngaakaanda kîrîmeene gîkîraaja. Naani ngaakaanda kîrîmeene kîa Israeli kîrîa kîraaja buru. Nako gagaakûra kae mûtarakwa jûmûnene jûrî na mpang'i na jwîthîrwe jûrî na mpîndî. Nyomoo cia mîthemba yonthe îkaamamaga rungu rwaaju na nyoni igaaka itara mpang'iine ciaaju. Nayo mîtî yonthe nthîgûrûûne îkaamenya atî nî ni MWATHANI. Ni nî ni ngiitaga mîtî îrîa mîraaja na ngatûma mîtî îrîa mînini îkûra. Nî ni ntûmaga mîtî îmîîthî inyaara, na îrîa înyaari ngatûma îriiba. Ûu nîu ûûni MWATHANI mbugîîte na nîu nkaathithia.” MWATHANI nî aambarîîrie kaîrî ni Ezekieli, arambûûria atîrî, “Nî njuno ya mûthemba jûrîkû îîjî antû ba Israeli batindaga kuuga atî ‘Aciari nîbo baarîîre nzabibû irî na nchechû, îndî nî aana baao baigîrue nchechu iu.’” MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Ûntû ngaatûûra mwoyo, bûtîkorotumîra njuno îîu Israeli kaîrî. Atîrî, mwoyo jwa o muntû wonthe nî jwaakwa. Mwoyo jwa mûciari o na kinya jwa mwana nî jwaakwa. Muntû ûrîa ûkeeyia nîwe ûgaakua. “Gûkëethîrwa kûrî na muntû ûmwagîru na ûthithagia ûrîa kwagîrîte, na akëethîrwa atîthaathagia mîrungu ya mîng'uanano îrîa antû ba Israeli bathaathagia kana arîa igongwana birîa îritagîrwa, kana athûngîîra na mûka wa muntû ûngî, kana athengeera mûka arî na mweri, kana aiinyagîîria antû bangî, îndî akëethîrwa nî arîaga marandû jaawe, na atiiyaga, na nî amathagîra barîa barî na mpara na akaa barîa barî kîthûnû nguû. Ningî akëethîrwa atîkobithanagia mbeecha eerîgîîrîte gûcokerua irî na maciara, kana ajûkia mpongeeri îrîa îtî yaawe. Ningî akëethîrwa nî aimenyagîra atîkathithie ûthûûku, na akagiita magamba na îota. Nawe akëethîrwa nî athingataga maathana jaakwa na atiunaga Waatho bwaakwa. Muntû ta ûu nî ûmwagîru. Nî mma muntû ta ûu, agaatûûra mwoyo. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu ndauga. “Muntû akëethîrwa arî na mûtaana wiiyaga na akooragana, na akathithia ta mantû jarîa kinya îthe ataathithia, na akarîa igongwana birîa biritîri mîrungu ya mîng'uanano, ningî akathengeera mwekûrû wa muntû ûngî, kana akainyagîîria nkîa kana athîîni, kana arî mûtuunyani, kana atîrîaga marandû, kana ageeta kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano, kana akoobithania mbeecha eerîgîîrîte kwona mpongeeri na akamîjûkia. Muntû ta ûu agaatûûra mwoyo? Arî! Akëethîrwa athithîtie mantû jau jonthe jamathûûku, nî mma agaakua, nîûntû bwa mantû jarîa aathithîtie. “Îndî muntû ta ûu akëeja gûciara mwana, nawe mwana ûu akoona meeyia jonthe jarîa îthe athithia. We akaigua ûguaa akarega kûthithia meeyia ta jau ja îthe. Akarega kûrîa igongwana birîa biritîri mîrungu ya mîng'uanano, kana athaathayia mîrungu ya mîng'uanano îrîa antû ba Israeli bathaathagia kana athengeera mwekûrû wa muntû ûngî, kana akëethîrwa atî ûthûûku na muntû ûngî, kana akoobithania eerîgîîrîte mpongeeri, kana atuunyana. Îndî nî areraga barîa barî na mpara na akaa barîa barî kîthûnû nguû. Ningî nî aigwataga atîkathithie ûthûûku na atîkobithanagia eerîgîîrîte kwona mpongeeri. Akëethîrwa nî amenyagîîra Waatho na mataaro jaakwa, nî mma, muntû ta ûu agatûûra mwoyo na atîkua nîûntû bwa meeyia ja îthe. Îndî îthe wa muntû ta ûu agaakua nîûntû bwa meeyia jaawe; nîûntû bwa gûtuunya antû bangî na kûbaaîria na kûbathithîria mantû jamathûûku. “Îndî buî bûûragia atîrî, ‘Nîkî ûntû mûtaana atîkanûkagua nîûntû bwa meeyia ja îthe?’ Atîkanûkagua nîûntû mûtaana nî athithîtie mantû jarîa jaagîrîte na ja mma, na aathîkîra mawaatho jaakwa jonthe. Nî mma we agaatûûra mwoyo. Muntû ûrîa ûthithagia meeyia nîwe ûgaakua. Mûtaana atîkanûkua nîûntû bwa meeyia ja îthe, kana îthe akanûkua nîûntû bwa meeyia ja mûtaana waawe. Muntû ûmwagîru akarîwa na waagîru bwaawe, nawe muntû ûmûthûûku akarîwa na ûthûûku bwaawe. “Îndî muntû ûmûthûûku akëeja gûtigana na meeyia jonthe jarîa athithîtie, nawe akaambîrîria kûthingata mawaatho jaakwa na kûthithia mantû ja mma na jaagîrîte, muntû ûu nî mma agaatûûra mwoyo. Gûtî îîyia noo rîmwe rîa jarîa aathithia rîkaririkanwa. We agaatûûra mwoyo nîûntû bwa mantû jamaagîru jarîa athithîtie. Ka bûkûthûgaania nî ngwîragua muntû ûmûthûûku agîkua? Tî kaaba akairira na agatigana na mîîtîre îmîthûûku agatûûra mwoyo? Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkûûria. Îndî muntû ûmwagîru akëeja kûgarûka agatigana na waagîru bwaawe, na akaambîrîîria kûthithia meeyia, akaambîrîria kûthithia mantû jamathûûku o jarîa jathithagua nî antû babaaî, ka muntû ta ûu oomba gûtûûra mwoyo? Gûtî ûntû noo bûmwe bwa mantû jamaagîru jarîa athithia bûkaririkanwa. Agaakua nîûntû bwa meeyia na ûthûûku bûrîa athithîtie. “Îndî buî buugaga atî, ‘MWATHANI atîthithagia mantû ja îota.’ Nandî buî antû ba Israeli thikîîreeni. Buî bûrîthûgaania atî ntîthithagia mantû ja îota. Ka mantû jaakwa jatî ja îota? Anga mantû jeenu tijo jatî ja îota? Muntû ûmwagîru akëeja gûtiga kûthithia mantû jamaagîru, akaambîrîria kûthithia meeyia, muntû ûu agaakua, nîûntû bwa meeyia jau. Ningî muntû ûmûthûûku akëeja gûtigana na ûthûûku bûrîa aathithia akaambîrîria kûthithia jarîa jaagîrîte, muntû ûu agatûûra mwoyo. Nîkwîthîrwa muntû ta ûu nî aaithûgaanîrie bwega aratigana na ûthûûku bunthe bûrîa aathithia, no mwanka atûûre mwoyo. Îndî antû ba Israeli bo baugaga, ‘MWATHANI nî athithîtie mantû jatî ja îota.’ Ka mantû jaakwa jatî ja îota? Anga tî mantû jeenu jatî ja îota? “Tontû bûû, buî antû ba Israeli, bwinthe nkaabûgambithia, o muntû kûringana na mantû jarîa athithîtie. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga. Irireeni, o muntû atigane na meeyia jaawe jonthe, bûtîkeeje kûthirua nîjo. Tiganeni na meeyia jonthe jarîa bwanthithîria, bûgîe na nkoro injerû na Roho ûmwerû. Nîkî gîgatûma bûkua buî Aisraeli? Ûûni ntîgwîragîrua gîkuû kîa muntû kinya ûrîkû. Tontû bûû, irireeni, naabuî bûtûûre mwoyo. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga.” MWATHANI nî aambîrîre mbine rwîmbo rwa kwithikîîra nîûntû bwa atongeeria ba Israeli, naru nî: Wûi! Nyakwe aarî ngatûnyi nka gatîgatîîne ka ngatûnyi! Aarereere bianaana biaawe gatîgatîîne ka ngatûnyi ing'eentu. Ararera kîanaana kîmwe, kîraa mûnyambû jwa ngatûnyi. Kîramenya kûûraga nyamû, kîraa mbûragani ya antû. Mîgongo nî yaaigîrue bwaayo îramîgwata na mûtego jwa îrinya îramûkururia na mûgwati mwanka Misri. Ng'ina areeteera mwanka aroona atî na wîrîgîîro. Ararera kîanaana kîngî nakîo kîraa mûnyambû jwa ngatûnyi. Nakîo gîakûra kîraa mûnyambû jwa ngatûnyi. Kîramenya kûûraga nyamû kîraa mbûragani ya antû. Nayo îreenyangia biitiiro biaao îrathiria buru ntûûra ciaao. Nthîgûrû amwe na barîa bonthe barî ku nî baamakaga rîonthe rîrîa îruumîte. Nayo mîgongo îramîkûmîra mûtego mîtego îroojûûra nteere cionthe. Îramîkunîka na ngara cia ûthoogi îramîgwata na mûtego jwa îrinya. Îramîîkîra gîtegiine na mîkûmo îramiikia kîrî mûnene wa Babiloni. Îramiingîra ûrîa îtîkoroomba kûruuma kaîrî irîmeene bia Israeli. Nyakwe aakari ta mûzabibû jwaandi rûteere rwa rûûjî; naju jwaarî na mpang'i inyiingî na jwaaciaraga mono nîûntû nî jwoonaga rûûjî rwa kûng'ana. Rwang'i rwaaju rûrîa rûkamu rwaeere rûturo rwa mûnene. Mûzabibû jûu jwaneneere jûrakinya matuune antû bonthe baroona ûraaja na mpang'i ciaaju. Îndî mûzabibû jûu nî jwaakûûrîrwe na mûthûûro jûragerwa nthîgûrû. Ruuo rwa bwa gaiti rûrajûûmia na nciara ciaaju iroorûûka. Mpang'i ciaaju irooma, iraakîîrua na mwanki. Nandî jwaandi rwanda gûntû gûkûûmo ng'a. Mwanki jwaambîre kwîîthia gîtina jûracoka jûraîîthia mpang'i na jûraîîthia nciara ciaaju. Tontû bûû, gûtî rwang'i rûrî na inya rûtigeere na gûtî ru rûkorwaa kaîrî rûturo rwa ûnene. Rûrû nî rwîmbo rwa kwithikîîra naru rwinagwa kaîrî na kaîrî. Kûrî ntukû ya îkûmi ya mweri jwa îtaano mwakeene jwa mûgwanja tûrî kîthamîrioone, atongeeria bamwe ba Israeli nî beejîre kûmbûûria ni Ezekieli wendi bwa MWATHANI. Nabo nî baakarîre nthî mbere yaakwa. MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, arîria atongeeria ba Israeli ûbeere MWATHANI Mûrungu arîbooria këethîra nîka beetîte kûmûûria wendi bwaawe? MWATHANI Mûrungu agûciîtia auga atîrî, ‘Ûntû ngaatûûra mwoyo, ntîîtîkîîria bûûria wendi bwaakwa.’ “Mûtaana wa muntû, ûkaabatuîra îgamba? Baririkanie ûthûûku bûrîa biûjûjû biaao biaathithîrie. Ningî ûbeere ni MWATHANI Mûrungu ndiuga ûjû: ntukû îrîa ndaathuurîre Aisraeli nî ndaabaciîtîîrie na ndîraimenyithania kîrî nchiarwa cia Jakubu rîrîa ciaarî Misri ndîraciîra atîrî, ‘Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu.’ Ntukû îîu nî ndaabeerîre nkaabarita nthîgûrûûne ya Misri mbaikie nthîgûrûûne îrîa mbathuurîrîte. Nthîgûrû înthongi îrî na mûthetu jûmûnoru na ûtonga bûbwingî. Naani nî ndaabeerîre bate mîrungu ya mîng'uanano îrîa beendeete. Ndîrabeera bagáaciîkîra mûgiro na mîrungu ya Misri, nîûntû nî ni MWATHANI Mûrungu waao. Îndî bo nî baaregere kûmbathîkîra kana kûnthikîîra. Bataateere into biaao bibithûûku, kana batigana na mîrungu ya mîng'uanano ya Misri. “Naani ndîrauga nkaabatûrîkîria mûthûûro barî o kûu Misri. Îndî ntaathithîrie ûu, nîûntû nteendaga gwîkîrithia riîtwa rîaakwa nthao kîrî antû ba mîgongo îngî kûrîa Aisraeli baatwîre. Nîkwîthîrwa nî ndaabaciîtîrîtie mbere ya mîgongo îîu atî nkaabarita nthîgûrûûne ya Misri. “Tontû bûû, ndîrabarita Misri ndîrabaikia rwanda. Ndîrabanenkera Waatho bwaakwa na mataaro jaakwa jarîa jagatûma muntû wonthe ûrîa ûkaajathingataga atûûra mwoyo. Ningî ndîraeethia sabatû rwaano rwa kîrîkanîro gîaakwa nabo. Nayo nî yakûbaririkanagia atî ni MWATHANI nî ni mbaeethagia babatheru. Îndî antû ba Israeli nî baaregere kûmbathîkîra barî rwanda. Bataathingatîre Waatho bwaakwa îndî nîka baareganîre na mataaro jaakwa, jarîa muntû abuîrîte kûthingata agatûûra mwoyo. Ningî nî beekîîre ntukû cionthe cia sabatû mûgiro mono. “Naani ndîrathûgaania ka nkaabatûrîkîria marûrû barî kûu rwanda, mbathirie buru. Îndî ntaathithîrie ûu, nîûntû nteendaga gwîkîrithia riîtwa rîaakwa nthao kîrî antû ba mîgongo îngî kûrîa ndaabaritîre. Ningî nî ndaabaciîtîrîtie barî rwanda ndîrabeera atî ntîbaikia nthîgûrû îrîa ndaabeerîîrîte, îrîa nthongi na îrî mûthetu jûmûnoru na ûtonga bûbwingî. Ndaaberîre ûu nîûntû nî baaregeete kwaathîkîra Waatho bwaakwa na baarega kûthingata Mataaro jaakwa, nîka beekagîra sabatû ciaakwa mûgiro. Bo bagwîragua nî kûthingata mîrungu yaao ya mîng'uanano. “Amwe na bûu, nî ndaabaigîrîîrue kîaao, ntaabathirîrie rwanda buru. Îndî nî ndeerîre aana barîa barî rwanda atî bakáthingata waatho bwa aciari baao, kana bathingata mataaro jaao, kana baciîkîra mûgiro na mîrungu yaao ya mîng'uanano. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu. Thingatageeni maathana jaakwa na bûmenyeere bwathîkagîre mawaatho jaakwa. Athûrageeni sabatû ciaakwa nîkenda ciaa rwaano rwa Kîrîkanîro gîaakwa naabuî. Iji ikaabûririkanagia atî ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu. “Îndî kinya aana baao nî baaregere kûmbathîkîra. Bataathîkîîre Waatho bwaakwa kana baathîkîra mataaro jaakwa, jarîa muntû abuîrîte kûthingata nîkenda atûûra mwoyo. Nabo nî beekîîre sabatû ciaakwa mûgiro. “Naani ndîrauga ka nkaabatûrîkîria mûthûûro barî kûu rwanda. Îndî ndîraigwata, ntîkeeje gûtûma riîtwa rîaakwa rîmeneerua nî mîgongo îrîa yooneete nkîrita Aisraeli kuuma Misri. Ningî nî ndaabaciîtîîrie rwanda atî nkaabanyagania nthîgûrûûne kunthe. Naani ndaathithîrie ûu nîûntû nî baaregere kwathîkîra Waatho bwaakwa, na baarega kûthingata kîrîra gîakwa na beekîra sabatû ciaakwa mîgiro, bathaathayia mîrungu ya mîng'uanano îrîa biûjûjû biaao biaathaathagia. “Rîu ndîrabanenkera Mataaro jataarî jameega na Waatho bûrîa bûtîeejana mwoyo. Nî ndaabarekererie baraciîkîra mûgiro na birîa baaritaga, ndîrabarekeeria bararita aana baao ba kîranga bonthe nîkenda baritwa barî kîgongwana kîa gwakîîria. Ndaathithîrie ûu nîkenda mbamakia na bamenya atî ni nî ni MWATHANI. “Tontû bûû, mûtaana wa muntû, arîria antû ba Israeli ûbeere MWATHANI Mûrungu ariuga: Biujûûjû biaao nî biaandumîre rîrîa biaaregere kwîthîrwa birî eetîkua. Rîrîa ndaabaikîrie nthîgûrû îrîa ndaabeerîîrîte, nîka baambîrîrie kûritîra irîma na mîtî îrîa yaariibîte igongwana. Baranthûûria na igongwana biaao bia gwakîîria na bia ndibei birîa biaeeraga bwega. Ndîrabooria atîrî, Nî irîma bikari biu bwîtaga kûritîra igongwana? Kuuma rîu mwanka naarua tûrî, biîtagwa Bama. “Tontû bûû, îîra antû ba Israeli MWATHANI Mûrungu arîbooria ûjû: Nîkî bûgûciîkîra mûgiro ta biûjûjû bieenu bûthingatîte mîrungu ya mîng'uanano? Rîrîa bûritaga biewa bieenu na aana beenu barî igongwana kîrî mîrungu yeenu ya mîng'uanano nîka bûciîkagîra mûgiro mwanka naarua tûrî. Ningî bûkeenda kwîja kûûria wendi bwaakwa, ûntû ngatûûra mwoyo, ni MWATHANI Mûrungu ntîîtîkîîria bwîrwa wendi bwaakwa. Buî nî bûtwîte atî bûrîenda gûkara ta mîgongo îngî, ta antû barîa batûûraga nthîgûrû ingî, barîa bathaathagia mîtî na maiga, îndî gûtîkorokarîka ûu.” MWATHANI ariuga atîrî, “Ûntû ngaatûûra mwoyo, ni MWATHANI Mûrungu, ka mbwîre nkaabwatha na inya yaakwa na mbûtûrîkîrie mûthûûro. Rîu mpee mûnene weenu. Nkaabûûthûrania mbûrite nthîgûrûûne irîa bûnyaganîtue, na inya yaakwa na mbûtûrîkîrie mûthûûro. Nkaabwikîîria rwanda rwa mîgongo îngî mbûgiitîre îgamba ku tûtegeene ûthiû kwa ûthiû. Nkaabûgiitîra îgamba o ta ûrîa ndaagiitîîre biûjûjû bieenu rwanda rwa Sinai. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga. “Nkaabûrîîthia bwega na ntûme bwîîke kîrîkanîro. Nkaarita ndemi na eeyia gatîgatîîne keenu. Nkaabarita nthîgûrûûne irîa barî îndî ntîbeetîkîîria gûkinya nthîgûrû ya Israeli. Rîu nîrîo bûkaamenya atî ni nî ni MWATHANI.” MWATHANI Mûrungu ariuga buî antû ba Israeli bûkëethîrwa bûtînthikîîra, îteeni o muntû wonthe agatumîkîre mûrungu jwaawe kuuma nandî. Îndî bûtîîkîra riîtwa rîaakwa rîrîtheru mûgiro kaîrî na igongwana birîa bûritagîra mîrungu ya mîng'uanano. “Nîkwîthîrwa kîrîmeene gîaakwa gîkîtheru, kîrîma gîkîraaja kîa Israeli, antû bonthe ba Israeli bagantumîkagîra ku. Nkaagwîrua nî buî, naabuî bûkaanditîra igongwana, na biewa bieenu birîa biega, birîa bitheri. Nkaabûûthûrania ta kîgongwana gîkweera bûbwega na mbûrite nthîgûrûûne irîa bûnyaganîtue, ngeetîkîîria igongwana birîa bûkaanditîra. Nayo mîgongo îngî îkaamenya ndî ûmûtheru. Naabuî bûkaamenya nî ni MWATHANI rîrîa nkaabwikia nthîgûrû ya Israeli îrîa ndeerîîrîte biûjûjû bieenu atî nkabiaa. Rîu nîrîo bûkaririkana moothûûku jeenu jonthe na mîîtîre yeenu bûmenye nî bwithûûkîtie. Naabuî bûkaithûûra nîûntû bwa mantû jamathûûku jonthe jarîa bûthithîtie. Ningî bûkaamenya nî ni MWATHANI rîrîa nkaabûthithîria ûntû nîûntû bwa kûmenyeera gîtîîo kîa riîtwa rîaakwa, îndî ntîbûthithîria ûntû bûu kûringana na mîîtîre yeenu îmîthûûku buî antû ba Israeli. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga.” MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, tega bwa ûmotho, ûrorerie rûteere rûu rwa ûmotho, na ûrorerie mwitû jwa nthîgûrû îrîa îrî bwa ûmotho ûthûûku. Îîra mwitû jûu jûthikîîre rûteto rwa MWATHANI. MWATHANI Mûrungu arîkwîra atîrî, ngaakania mwanki ndeene yaaku jûîîthie mîtî yonthe, îmîîthî na îmîûmo. Naju mwanki jûu jûtîûmba kworua. Naju jûkaîîthia kuuma bwa ûmotho mwanka bwa ûrîo, antû bonthe baîîthue nîju. Antû bonthe bakaamenya nî ni MWATHANI njwakanîtie na gûtî we ûkaajworia.” Rîu ni Ezekieli ndîrauga, “Itû MWATHANI Mûrungu. Antû bariuga nîka mbaragia na njuno.” MWATHANI nî aambarîîrie ni Ezekieli arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû raithîîria Jerusalemu ûbakaanie gwîta gûntû kûrîa barombagîra. Roria mantû jamathûûku jegiî nthîgûrû ya Israeli. Îîra nthîgûrû ya Israeli ûûni MWATHANI ndiuga ûjû: Ûûni ndî na ûthû na baabuî. Nkaarita rûchiû mbûûrage bwinthe barîa baagîru, amwe na eeyia. Nkooraga antû barîa baagîru na eeyia bonthe kuuma bwa ûmotho mwanka bwa ûrîo ngîtumagîra rûchiû rwaakwa. Nabo antû bonthe bakaamenya atî ûûni MWATHANI nî nkûûrîte rûchiû, na rûtîcokua kîûeene kaîrî. “Tontû bûû, mûtaana wa muntû, ikaîre, ikaîre na kîrîro gîkînene gîa kûmakania, bagûtegeete. Nabo bakûûria nîkî ûntû ûgwikaîra, ûbeere ûriikaîra nîûntû bwa nteto irîa ciîjîte. Nacio cieeja, bagaakua nkoro buru, na njara ciaao cionthe ikaaga inya, bathirîrwe nî wîru na batuîke maru ta jarî na rûûjî. Îgiita nî rîîjîte narîo nî rîkinyîte, nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga.” MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, roria uuge MWATHANI ariuga ûjû: Rûchiû, rûchiû nî rûnoori. Ningî nî rûûgîi mono. Rûnoori nîûntû bwa kûthînja, rûûgîîtue nîkenda rwenia ta rweni. Gûtî kûgwîrua kûrî o kinya bagakaanua kana bagakanûkua antû nî baregeete kwigua. Rûchiû ka rûkwangûrwa nîkenda rûtumîrwa, ka rûkûnoorwa na kwangûrwa nîkenda rûnenkanîrwa kîrî mûûragani. Rîra na wikaîre gwe mûtaana wa muntû nîûntû rûchiû rûrû nî rwa kûthînja antû baakwa. Nî rwa kûthiria atongeeria ba antû bonthe, bo bakooraganîrua amwe na antû baakwa. Igwate rûthea nîûntû nî ûthirîri nî wîrîgîîro. Ka nkûgeria antû baakwa këethîra batiirira mantû jau jagaakarîka kîrî bo. “Tontû bûû, mûtaana wa muntû roria. Ringa mpîî na ûriingithie rûchiû nthî jaîrî kana jathatû. Rûchiû rûu nî rwa kûûraga barîa bakooragwa. Rûchiû rûkooraga antû babaingî, rûkooraga antû bonthe. Nabo antû bakaathirîrwa nî inya bagiitare. Gankûmakia ntûûra yaao na rûchiû rûkwenia ta rweni na rûrî akuî gûtumîrwa kûûraga. Tema rûteereene rwa ûmotho na bwa ûrîo, gwe rûchiû rûnoori. Tema kunthe kûrîa ûkeerekera. Ûûni MWATHANI ndiuga atîrî, kinya ûûni nkaaringa mpîî, nthirîrwe nî mûthûûro.” MWATHANI nî aambarîîrie kaîrî arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû tema njîra ijîîrî irîa mûnene wa Babiloni oomba gwîtîîra eetîte ndweene. Njîra iu nî ciîthîrwe ciumîte nthîgûrûûne îmwe. Îîka ibaaû macemanîrioone ja njîra nîkenda bionania njîra irîa ciîtaga ntûûreene. Tema njîra ya gwîta ndweene îkinye ntûûreene ya Aamoni ya Raba. Ningî ûteme njîra ingî irîa ikoomba gûkinyia ndwaa ntûûreene îrîa îrikîîtue mono ya nthîgûrû ya Juda tayo Jerusalemu. Nîkwîthîrwa mûnene wa Babiloni nî arûngami macemanîrio ja njîra iu cio-ijîîrî akîringia amenya nî îrîku agwîta. We ariinainia mîgwî, akîaragia na mîrungu yaawe ya mîng'uanano na agîtegaga îtema rîa nyomoo. Aracinûra kuuma njareene yaawe ya ûrîo mûgwî jwaandîki Jerusalemu. Naju jwoonanagia atî nî auge mbu nîûntû ndwaa îrî akuî na igaarî bia gûkobora nthingo birî akuî na mpingîro. Ningî baake mînaara na beenje mîtaro na boombanie mûthetu. Îndî antû ba Jerusalemu bakaathûgaania nî kûringia kûu nî kwa ûrongo nîûntû nî beekanîrîte irîîkanîro. Îndî ûroria bûu nî bwa kûbaririkania meeyia jaao na kûbamenyithia atî bagatawa. “Tontû bûû, ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga ûjû: Tontû nî bûtûmîte meeyia jeenu jaririkanwa, nî joonekeete werûûne. Bûjoonanîtie na mathithio jeenu jonthe, jakoonwa nî antû. Naabuî nî bûtuîri îgamba na bûkaanenkanîrwa kîrî anthû beenu. Naagwe gwe mûnene wa Israeli ûtî waagîru, ntukû yaaku ya gûkanûkua rîa mûthia îrî akuî gûkinya. Ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga ûjû: riteeni iremba na thirû. Mantû jakagarûka. Kumieeni barîa batî îgweta na bûchambie barîa barî îgweta. Îgaanjo! Îgaanjo! Nkaeethia ntûûra îgaanjo. Îndî bûu bûtîkarîka mwanka rîrîa ûrîa nthuurîte wa kûmîkanûkia akeeja. Rîu nîrîo nkaamînenkanîra kîrî we.” “Gwe mûtaana wa muntû roria uuge MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû mantû jeegiî Aamoni barîa barumaga Aisraeli: Rûchiû nî rûnoori na rwangûrwa bwega, ka rûkweenia ta rweni. Bioneki birîa bwoneri nî bia ûrongo, na jarîa jaringîtue tî ja mma. Buî bûrî babathûûku na bûtîagîrîte. Ntukû yeenu ya îgamba îgûkinya. Ntukû yeenu ya gûkanûkua rîa mûthia îrî akuî. “Cokieeni rûchiû kîûeene. Nkaabûgiitîra îgamba bûrî nthîgûrûûne îrîa bwombîîrwe na bûraciarîrwa. Naani nkabûtûrîkîria mûthûûro, na marûrû jakari ta mwanki. Ningî nkaabûnenkanîra kîrî antû babaaî barîa baijî kwînyangia. Naabuî bûkaa nkû cia gwakîîria mwanki, tharike yeenu îîtîke nthîgûrûûne yeenu. Naabuî bûtîkororiikanwa kaîrî. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga.” Ningî MWATHANI nî ambarîîrie ni Ezekieli arambûûria atîrî, “Mûtaana wa muntû, nî ûkwenda kûgiitîra îgamba ntûûra îîjî yûûjûri ooragani? Mîîre mantû jarîa jonthe îthithagia jamathûûku. Îîra ntûûra atî ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga ûjû: gwe ûrî ntûûra yûûragaga antû baayo na iithûûkîtie na kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano. Îgiita rîaayo nî rîkinyîte. Nî ûthûûkîtie nîûntû bwa kûûragana na gûciîkîra mûgiro na mîrungu ya mîng'uanano îrîa ûthithîtie. Tontû bûû, nî ûreetete ntukû yaaku ya gûkanûkua akuî. Gwe nî nkweethetie ta gîntû gîa kûmeneerua nî mîgongo na gîa gûcikûûrwa nî nthîgûrû cionthe. Barîa barî akuî na barîa barî kûraaja nîka bagûgûcikûûra, gwe ntûûra îthûûkîtie îgweta rîaayo na ndemi. “Atongeeria ba Israeli bonthe nî beetîkîtie inya yaao na bakamîtumîra kûûragana. Ndeene ya ntûûra aciari batîîkagîîrwa, na ageni bakaraga bagîtuunyagwa into biaao. Ntigwa na aana barîa batî na aciari bathithagîrua mantû jamathûûku. Bûmenagîîria into biaakwa bibitheru na bûgeekîra sabatû ciaakwa mûgiro. Antû bamwe barîa barî ndeene yaaku baaragia ûrongo nîkenda booragithia bangî. Antû bangî bakarîa igongwana birîa biritîri mîrungu ya mîng'uanano, na bangî bakathithia mantû ja ûmaramari. Antû bamwe baagagîra beethe nthoni bakathengeera eekûrû ba beethe na bangî bakathengeera aka barî na mweri kwa inya. Bamwe bathithagia ûmaramari na aka ba atûûri baao, na bangî bakamaramara na aka ba aana baao, na bangî aarî ba ng'ina. Antû bamwe bajûkagia nkuukumo nîkenda booragana. Bangî bakarîyia Aisraeli bangî mpongeeri ya mbeecha irîa babakoobithîtie, nîkenda baitongia. Antû nî boorîrîîtue nî ni. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga. “Nkaabakanûkia nîûntû bwa ûtuunyani na ûûragani bwaao. Nî bûkwona ta bûkoomîîria kana bwîthîrwa bûrî na kainya gatigeere ndaabûkanûkia? Ûûni MWATHANI nî ni nkuuga ûu na nî ni nkaathithia mantû jau. Nkaabûnyagania kîrî mîgongo na kîrî nthîgûrû ingî mbûthirie ûthûûku bweenu. Bûgaatûma riîtwa rîaakwa rîthûûke kîrî mîgongo îngî, naabuî bûkaamenya ni nî ni MWATHANI.” MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, antû ba Israeli batî na gîtûmi kîrî ni kaîrî. Bakari ta matigi jatî na gîtûmi ja fetha, kana ja îturutia kana ja chuuma îrîa îthithagia mîkebe kana chuuma ciongwa kana chuuma îrîa ithithagia mbûrûbûrû. Matigi jau jaatigaraga rîrîa chuuma yakerûrwa na îrîa njega yaaritwa. Tontû bûû, ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga ûjû: Tontû bwinthe nî bweete îthaga rîtî na gîtûmi, atîrî, nkaabûûthûrania kûu ntûûreene ya Jerusalemu. O ta ûrîa antû boothûranagia fetha, na îturutia, na chuuma, na chuuma îrîa îthithagia mbûrûbûrû, na îthithagia mîkebe bakabiîkîra mwankiine, na bakaugîîra mwanki nîkenda îkerûka, nîo u naani nkaabûûthûrania na mûthûûro. Nkaabwîkîra riiko na marûrû jaakwa mbûkerûre. Nkabûûthûrania mbuugîîre na marûrû mbwîîthie na mûthûûro jwaakwa, mbûkerûre buru. O ta ûrîa fetha îkerûragwa na mwanki, nîo u nkaabûkerûra bûrî Jerusalemu nîkenda bûmenya atî ni MWATHANI nî ni mbwîtûûrîrîtie mûthûûro jwaakwa.” MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû arîria Aisraeli ûbeere nthîgûrû yaao îtîthereetue na tontû bûu nkaamîkanûkia na mûthûûro. Atongeeria baao bakari ta ngatûnyi îgûtambuura nyamû irîa ciûragîte. Booragaga antû na bakabaiyîra into biaao bia goro. Tontû bûû, bagatiga aka babaingî barî ntigwa. Athînjîri-Mûrungu baayo baunaga Waatho bwaakwa na gwîkîra birîa bitheri mûgiro. Batîonanagia mwanya jwa into birîa biathûri na birîa bitîathûri. Ningî nî baatigîre kûritana mwanya jwa into bibitheru na birîa bitî bibitheru. Nî baregeete gûtîîa sabatû ciaakwa. Tontû bûû, nî batûmîte nkameneerua Israeli yonthe. Atongeeria baayo bakari ta mbîrwa igûtambûra nyamû îrîa ciûragîte. Booraganaga nîkenda batuunyana into biaitha na baitongia na njîra ya waayia. Nabio iroria biaayo bithikaga meeyia jau jatîkoneke, ta ûrîa muntû atheeraga rûthingo îra. Biaîîragia antû atî nî bikwona bioneki na bikaroria ûroria bwa ûrongo bikiugaga ûroria bwaao nî bwa kuuma kîrî MWATHANI Mûrungu, o rîrîa ni MWATHANI gûtî u mbûgîîte. Antû ba nthîgûrû ya Israeli nîka bagûtuunya antû into biaao na njîra ya waayia. Ningî bakainyîîria nkîa na barîa barî na ûbatu. Ningî nî batuunyîte antû ageni barîa batwîre nthîgûrûûne yaao nîûntû batî na wa kûbateteera. “Ndîracwaa gatîgatîîne kaao muntû wa gwaka rûthingo, muntû wa kûrûngama kûrîa rûthingo rûkobokangi akaria nthîgûrû, nîkenda ntîkaabathirie ndîramwaga. Tontû bûû, nkaabatûrîkîria mûthûûro jwaakwa. Nkaabathiria na marûrû jaakwa jarîa jakari ta mwanki. Nkaabarîyia mantû jarîa bathithîtie. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga.” MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra ni Ezekieli atîrî, “Mûtaana wa muntû, nî kwaarî na aarî baîrî ba ng'ina ûmwe. Nabo nî baaringîre ûmaraaya nthîgûrûûne ya Misri. Baaringîre ûmaraaya kuuma barî babeethî, mwanka nyoonto ciaao iragwa. Mwarî ûrîa mûkûrû eetagwa Ohola, na mwarî wa ng'ina ageetwa Oholiba. Naani nî ndaabagûrîre baraa baakwa. Nabo nî baanciarîre aana. Mariîtwa jau ja aarî bau jarî gîtûmi. Ohola nî ntûûra ya Samaria na Oholiba nî ntûûra ya Jerusalemu. Kinya këethîra Ohola no aarî waakwa, nî eetîre na mbere kûringa ûmaraya na anyaanya baawe tabo Asîria. Anyanya bau baarî asikarî beekagîra nguû cia rangi ya mûkû, na atongeeria, na antû babeethî babathongi bonthe, na antû ba gwîtithia mbarathi. Ohola nî aaringîre ûmaraya na antû bonthe barîa beega buru ba Asîria. Nî aaciîkîîre mûgiro na kûthaathayia mîrungu yaao yonthe ya mîng'uanano. Atatiganîre na ûmaraya bwaawe bûrîa aathithagia kuuma rîrîa aarî Misri. Kuuma arî ûmwîthî arûme baatwîre kûmûthengeera. Nabo baamûtheengagîîra o rîrîa bareenda. Tontû bûû, ndîramûnenkanîra kîrî anyaanya baawe ba Asîria barîa eendeete mono. Nabo baramûrita nguû aratigwa kîthûnû. Barataa aana baawe, baracoka baramûûraga na rûchiû. Nabo aka nî baaragia ciaawe kunthe boona ûrîa aagiitîîrwe îgamba. “Mwarî wa ng'ina Oholiba nî oonere mantû jau, îndî areeta na mbere kûthûûka nkûrûki. Nî aaere mûmaraya ûmûnene nkûrûki ya mwarî wa ng'ina Ohola. Oholiba nî aamaramarîre na atongeeria ba Sîria, amwe na atongeeria ba njûûrî cia Sîria na asikarî ba ndwaa, na barîa beetithagia mbarathi na kinya nthaka inthongi cionthe. Naani ndîroona atî kinya we nî aarî mûmaramari. Bo-baîrî baarî na mîîtîre o îmwe. Îndî Oholiba nî eetîre mbere nkûrûki na ûmaraya bwaawe. Nî eendere arûme barîa baarî mbicheene intuune cia Ababiloni, irîa ciaarî nthingoone. Antû bau beekîrîte iremba bibiraaja na mîcibi tuuna twaao, bonthe baakari ta atongeeria ba njûûrî. Nabo boonekaga ta Ababiloni barîa nthîgûrû yaao yaarî Babiloni. Aboona nî aabairîragîîria mono mwanka agatûmana kîrî bo Babiloni. Nabo Ababiloni bareeta kîrî we baramama nawe. Baramûthengeera mono, baramwîkîra mûgiro mwanka arambîrîria kûbamena. Rîrîa aacionanîrie werûûne atî nî mûmaraya, nîrîo ndaamûmenere o ta ûrîa ndaamenere mwarî wa ng'ina. Îndî amwe na bûu arongeera ûmaramari bwaawe, akîthithagia ûmaraya o ta ûrîa aathithagia arî ûmwîthî kûu Misri. Nawe eendere anyaanya baawe barîa baarî na ûrûme rûng'ana ta rwa ntigiri, na baikongaga rûûjî rwa ûrûme rûng'ana ta rwa mbarathi. Tontû bûû, nî weendere ûmaramari mono wîthîîne bwaaku rîrîa waarî Misri na baragûcûnca kîbara na kûgwatagwata nyoonto ciaaku mwanka îragwa.” MWATHANI Mûrungu arîkwîra ûjû gwe Oholiba, “Anyaanya baaku barîa waamenere nkaabagarûra bakwithûkîre kuuma nteere cionthe. Nabo barîa bagaakwithûkîra nî Ababiloni, na Akalidea bonthe; antû ba kuuma Pekodi, na Shoa, na Koa, na Asîria bonthe, antû babaanake babathongi, na athani, na atongeeria ba njûûrî bonthe, na barîa beetithagia mbarathi, na asikarî. Nabo bagaakwithûkîra kuuma bwa ûrîo barî na ngaarî cia ndwaa, na ngaarî cia gûkamata mîrigo; na njûûrî inene ya asikarî. Nabo bagaakwithûkîra kuuma nteere cionthe baciigîrîte na rong'o na nkobia cia chuuma. Naani ngaakûnenkanîra kîrî bo nabo bagûtuîre îgamba na Waatho bwaao. Tontû bwa mûthûûro jwaakwa, ngaakûnenkanîra kîrî bo bagûkanûkie bathûûri. Bagaakûgiita nyiûrû na matû na boorage bangî barîa bagatigara. Batae aarî na nthaka beete nabo, na baîîthie antû beenu barîa bakeethîrwa batigeere. Njûûrî iu igaakûrita nguû na igûtuunye into biaaku bia goro birîa wigemagia nabio. Naani nkaathiria ûmaramari bwaaku na ûmaraya bwaaku bûrîa waaumîre nabu Misri. Naagwe ûtiirîrîîria mîrungu ya mîng'uanano ya Misri kaîrî kana ûmîthûgaanîria.” MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Ngaakûnenkanîra njareene cia barîa bakûthwîre, barîa wamenere. Nabo bakaajûkia bionthe birîa ûthithinîrîte nîûntû nî bakûthwîre. Bagaakûrita nguû, ûtigwe ûrî kîthûnû, ûthaamwe nîûntû bwa ûmaraya bwaaku. Nî wirîrîîria na ûmaraya bwaaku, bûtûmîte wîjîîrwa nî mantû jau. Nîkwîthîrwa wendere antû ba mîgongo îngî na ûraringa ûmaraya nabo na waciîkîra mûgiro rîrîa waathaathaîrie mîrungu yaao ya mîng'uanano. Ûthingatîte mîîtîre ya mwarî wa nyakwe. Tontû bûû, ûkaanyuîra gîkombeene o kîrîa aanyuîrîîre rîrîa ndaamûkanûkîrie.” Ningî MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Ûkaanyuîra gîkombeene kîa mwarî wa nyakwe nakîo nî gîkombe kîa îkanûkia, gîkombe gîkînene na gîkîorokeru. Ûkaathekerwa na ûmeneerue nîûntû kîrî na mantû jamaingî mono. Ûkoojûrwa nî mbogita na kîrîro. Kîu nî gîkombe kîa ûguaa na kûthirua gîkombe kîa mwarî wa nyakwe Samaria. Ûgaakînyua ûkîthirie buru. Ûgaakûûra nchiûri ciaaku na ûtambûrange nyoonto ciaaku.” Ningî MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Nîkwîthîrwa nî ûûrîrîtue nî ni, wantiganîria rî, ûgaakanûkua nîûntû bwa ûmaramari bwaaku na ûmaraya bwaaku.” MWATHANI arambûûria atîrî, “Mûtaana wa muntû, ûkaagiitîra Ohola na Oholiba îgamba? Nandî beere moothûûku jarîa bathithagia. Nîkwîthîrwa nî bathithîtie ûthûngîîri na booragana. Bathithîtie ûthûngîîri na mîrungu yaao ya mîng'uanano. Nî baritîte kinya barîa baanciarîîre barî kîgongwana. Ningî kinya amwe na bûu, nî beekîrîte kîûrû gîaakwa mûgiro na beekîra kinya sabatû ciaakwa mûgiro. Nîkwîthîrwa rîrîa baaritîre aana baao barî kîgongwana kîrî mîrungu ya mîng'uanano, o ntukû îîu nî beejîre kîûrûûne gîaakwa gûgîîkîra mûgiro. Atîrî, bûu nîbu baathithîrie kîûrûûne gîaakwa. Ningî nî baatûmanîîre arûme kuuma kûraaja nabo bareeja. Naabuî Ohola na Oholiba nî bweetîre bûreeria bûraciaka meetho rangi na bûreekîra into bia kwigemia. Naabuî bwaakaragîra itî bibithongi na mbere yeenu bûrî na meetha yûûjûri into bibiega o amwe na ubaani na maguta ja nzeituni jarîa ndaabanenkerete. Nakîo gîtuma nî kîaigiigagua gîa kîrîndî gîtaakîraga noo mbi na gîkundi kîa antû boogiti kuuma rwanda. Nabo bareekîra aka bau bangiri njareene ciaao na thirû inthongi mîtwe. Naani ndîrooria anga arûme bau tî athûngîîri barîa baringaga na aka bau ûmaraya? Nîkwîthîrwa bo beetaga kîrî amaraya bau magiita jonthe. Baamaramaraga na Ohola na Oholiba aka bau amaraya. Antû babaagîru bakaagiitîra aka bau îgamba atî nî maraya na ooragani nîûntû nî athûngîîri na ooragani.” MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû, “Reeteeni njûûrî înene îîje îbamakie na îbatae. Nayo njûûrî îîu îboorage na maiga na nchiû. Yûûrage aana baao na îîthie nyomba ciaao. Ûu nîu nkaathiria ûmaramari nthîgûrûûne, nîkenda aka bonthe batîkaathithie ûmaramari ta bûrîa bathithîtie. Naabuî Ohola na Oholiba nkaabûkanûkia nîûntû bwa ûmaramari bweenu na kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano. Rîu nîrîo bûkaamenya ni nî ni MWATHANI Mûrungu.” Kûrî ntukû ya îkûmi ya mweri jwa îkûmi mwakeene jwa kenda tûrî kîthamîrioone, MWATHANI nî aambarîîrie ni Ezekieli arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, aandîka tarîki cia ntukû îîjî. Nîkwîthîrwa ntukû îîjî yongwa nîyo mûnene wa Babiloni agûcîgîîria ntûûra ya Jerusalemu. Îîra antû baakwa barîa ndemi ngerekano îîjî ûûni MWATHANI nkûbeera: Îkîra nyongû riiko na ûmîûjûrie rûûjî. Îkîra nyama irîa njega buru ku nyama ya îturo na kûgûrû ûmîûjûrie mîîndîîndî îmîega buru. Jûkia nyama cia ng'ondu irîa nthongi wîkîre nkû riiko ûtherûkie nyama iu, ûtherûkanîrie nyama na maîndîîndî.” MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Wûi kîrî ntûûra ya ooragani! Wûi kîrî nyongû îrîa îrootete, na îtîthambîîtue. Rita o kînuku o kînuku kîa nyama ku, ûtîgûtaara. Ntûûra îîu nî yûûraganîte, yeetûûra tharike maigeene, na îtaamîtûûra nthî mûthetu jûmîkunîka. Tharike îria ntûmîte îtigwa maigeene îtîthiki, îgookaûkia mûthûûro jwaakwa mpeende kûmîrîîria.” MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Wûi kîrî ntûûra îîjî mbûragani! Nî ni ningwa nkaamiunîra nkû, nthûmbe kîthûmba. Ongeereni nkû riiko, bwakanie mwanki, bûruge nyama na mûthûri, nayo mîîndîîndî bûmîîthie. Rîu îkîra nyongû îîu ya îturutia riiko îrî întheri îye mwanka îtunîe, nîkenda rûko rwaayo na kutu bithira biaîthua nî mwanki. Kûthithia ûu nî ûmwe na kwinogia ûtheri nîkwîthîrwa kutu yaayo nî înyiingî ûntû îtîthirua nî mwanki. Kutu îîu nî ûmaramari bwaaku gwe Jerusalemu. Tontû ni ngeretie gûkûtheria naagwe ûkarema kûthira rûko, ûtîtherua kaîrî mwanka rîrîa nkathûûrûka. Ûûni MWATHANI nkoojûria mantû jau mbugîîte. Ntîtiga kûthithia ûu mbugîîte kana nkwigîîrua kîaao. Ngaakûgiitîra îgamba kûringana na mathithio jaaku. Ûu nîu ni MWATHANI Mûrungu nkuuga.” Ningî MWATHANI nî aambarîîrie kaîrî arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, ndî akuî kûûraga muntû ûrîa wendeete mono. Naagwe ûkámûrîrîra, kana withikîîra nîûntû bwaawe. Ûkárîra na inya wîja kwigîîgua. Îkîra kîreemba na wîkîre iraatû na ûgaakunîka kanyua kana ûrîa biakûrîa birîa birîîjagwa nî barîa baithikîîrîte.” Ntukû îîu rûkîîrî nî ndaaragîria antû. Ûgoroone bwaayo mwekûrû waakwa arakua. Rûûneene ndîrathithia o ûrîa ndeeri nthithie. Antû nî baambûûragia ûjû, “Twîre gîtûmi kîa mantû jaja. Nîatîa ûû ûkûthithia?” Tontû bûû, ndîrabacokeria atî MWATHANI nî arambarîîrîtie ambîîra atîrî, “Îîra antû ba Israeli atî MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû: Atîrî ngeekîrithia kîûrû kîrîa bwikumagîria mûgiro, kîûrû kîu bwoonaga bûkagwîrua na bûkang'anîrwa. Ningî antû beenu babeethî barîa bakeethîrwa batigeere Jerusalemu bakooragîrwa ndweene. Rîu bûthithie o ûrîa ûûni nthithîtie. Bûgáikunika moothiû bûkiithikîîra, kana bûrîa biakûrîa birîa birîîjagwa nî barîa baithîkîîrîte. Bwoge iremba mîtwe yeenu, na bwîkîre iraatû, na bûkáithikîîra kana bûrîra. Îndî buî bûkarîra nîûntû bwa meeyia jeenu na bwirîragîre bwingwa. Rîu ûûni kwaa rwano kîrî buî. Naabuî bûkaathithia o ûrîa nthithîtie. Ûntû bûu bwaakarîka, rîu bûkaamenya atî Mûrungu Mweneinya nîwe MWATHANI.” MWATHANI arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, nkaamomoraga kîûrû kîrîa baikumagîria, kîrîa boonaga bakagwîrua na bakang'anîrwa, na nthirie aana baao. Ntukû îîu yakinya ûmwe wa barîa bakeethîrwa batorokeete akeeja gûkûmenyithia ûrîa mantû jakari. Ntukû îîu ûkoomba kwaria kaîrî na ûkomba kwaria nawe. Ûu nîu ûkaa rwano kîrî antû. Nabo bakaamenya ni nî ni MWATHANI.” MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû roreria antû ba Amoni ûbeere ûrîa bagaakanûkua. Beere ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga ûjû: Atîrî, nî bwagwîrîrue mono rîrîa bwoonere kîûrû gîaakwa gîekîrwa mûgiro na rîrîa nthîgûrû ya Israeli yeenyangîrue buru na antû ba Juda baraikua kîthamîrioone. “Tontû bûû, nkaabûnenkanîra kîrî antû ba rwanda rwa gaiti babwithûkîre na babûtae. Nabo bakaamba maema jaao gatîgatîîne keenu. Bakaanyunyaga îria na barîîjage matuunda jarîa babuîri nî kûrîa. Nkaagarûra ntûûra ya Raba yee gûntû kwa kûrîîthia nkamîîra na ntûûra cia Aamoni ciee nkanata cia ndîîthia. Rîu nîrîo bûkaamenya ni nî ni MWATHANI.” MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû, “Buî nî bwaringîre mpîî nî kûgwîrua na bûrameneeria îgûrû rîa nthîgûrû ya Israeli. Tontû bûû, nkaabûnenkanîra njareene cia mîgongo îrîa îkabwithûkîra na îbûtae. Ningî nkaabûthiria buru bûtige kwaa mûgongo. Rîu nîrîo bûkaamenya ni nî ni MWATHANI.” MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû, “Moabu nî yuugîîte atî Juda îkari o ta nthîgûrû ingî cionthe. Tontû bûû, nkaarekeeria ntûûra irîa ikaraga mîankeene ya Moabu ciithûkîrwe; kuuma ntûûra irîa irî ûkumio mono tacio: Bethijeshimothi, na Baali-meoni, na Kiriathaimu. Nkaanenkanîra Moabu na Amoni itawe nî antû ba rwanda rwa gaiti. Nayo Moabu îtîkorwethîrwa îrî nthîgûrû na bwaayo kaîrî. Rîrîa ngaakanûkia Moabu nîrîo îkaamenya atî ni nî ni MWATHANI.” MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû, “Edomu nî yairîîrie na ûthûûku kîrî Juda, na ûntû nî bwaarî bûbûthûûku. Tontû bûû, ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga ûjû, ngaakanûkia Edomu na nthirie antû na nthirie nyomoo buru. Nayo nkaamîethia îgaanjo. Antû bakooragîrwa ndweene kuuma ntûûra ya Temani mwanka ntûûra ya Dedani. Ngaatumîra antû baakwa ba Israeli gûkanûkia Edomu. Edomu îkaamenya ûrîa mûthûûro jwaakwa na marûrû jaakwa jang'ana. Ûu nîu MWATHANI Mûrungu akuuga.” MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû, “Afilisti nî bairîîrie na ûthûûku kîrî anthû baao ba kaumo barabathiria buru. Tontû bûû, ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga ûjû: ngaatambûrûkia njara mbithûkîre Afilisti mbathirie buru. Nkaathiria Akerethi na antû bangî barîa batûûraga mpwîroone cia îria. Nkaabakanûkia bûbûthûûku mono, ndiirîîrie. Ndaabakanûkia na mûthûûro nîrîo bakaamenya atî ni nî ni MWATHANI.” Kûrî ntukû ya mbere ya mweri jwa mbere mwakeene jwa îkûmi na jûmwe nyuma ya gwikua kîthamîrioone, MWATHANI nî aambarîîrie ni Ezekieli arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, antû ba ntûûra ya Tiro nî bagûcikûûra Jerusalemu bakiugaga atî nî îthirîtue, na mpingîro ciaayo nî ithûûkangîtue na biashara yaayo nî îthûûkangîte. Bariuga antû ba Jerusalemu batîboomba kîbiashara kaîrî!” Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû, “Ûûni ndî mûnthû waaku gwe Tiro! Ningî ngatûma mîgongo îmiingî îkwithûkîre îthingateene o ta ûrîa mîgombe ya îria îthithagia. Nabo bakamomoranga nthingo ciaaku na bathetherange mînaara yaaku. Ningî ngatûma mûthetu jwaaku jwîta, gûtigwe kûrî maiga matheri. Agwatia makûyû bakaanîkaga ngara ciaao maigeene jau. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga. Ningî nthîgûrû îîu îgaatunywa into biaayo nî mîgongo. Natu tûtûûra tûrîa tûthiûrûkîrîte nthîgûrûûne îîu înjûmo tûkaithûkîrwa na antû baatu booragwe. Rîu bakaamenya ni nî ni MWATHANI.” MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû, “Nkaareeta mûnene ûrîa mûnene kîrî bangî; tawe Nebukadineza wa Babiloni aithûkîre Tiro. We akauma bwa ûrîo arî na njûûrî înene mono, na eetithia ba mbarathi, na ngaarî cia ndwaa. Akooraga barîa batwîre tûtûûreene tûrîa tûmîthiûrûkîrîte naarîa nthîgûrû înjûmo, na acîgîîrie ntûûra ya Tiro, oombe mîtaro, na aake rûthingo rwa kwiigîra naru. Nabo bagaakobora nthingo cieenu bagîtumagîra igaarî na bakobore mînaara yeenu bagîtumagîra ntûûru. Mbarathi cia Nebukadineza ikeethîrwa irî inyiingî mono, nayo tîîri îrîa igookia îkaabûkunîka. Nthingo cieenu ikainainua nî mûruumo jwa eetithia mbarathi, na jwa ngaarî cia ndwaa, na jwa ngaarî cia gûkamata mîrigo igîtonya mpingîroone cia ntûûra. Mbarathi ciaawe igakinyanga njîra cieenu na oorage antû na nchiû. Ningî akagitanga itugî birîa bwaakîte biaarika. Bagaataa ûtonga bweenu na into bingî bieenu na bakoborange nthingo, na nyomba cieenu irîa nthongi. Najo maiga na mbaaû na mûthetu birîa bwakîte nabio bageere îrieene. Ngaatûma bûtige gûkûngûagîra bûkîringaga inanda bia ndigi inyiingî. Naani ngatûma nthîgûrû yeenu îtigwe îrî întheri ya kwanîkagwa ngara nî agwatia makûyû. Nayo ntûûra îtîkoroakwa kaîrî. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga.” MWATHANI Mûrungu arîîra ntûûra ya Tiro ûjû, “Rîrîa bûkaathirua, antû barîa batwîre nteere cia îria bakaamaka mono baigua ûrîa barîa bakûûragwa bagwikaîra. Rîu anene bonthe ba nthîgûrû irîa irî nteere cia îria bakauma ndûrigeene ciaao cia ûnene, barite ndwambambio ciaao na nguû irîa itumi bwega. Nabo bagaakara nthî bakiinainaga. Bakeethîrwa bamakîîtue nî mantû jarîa jakeethîrwa jakarîkîte kîrî gwe na batîûmba gûtiga gûteetema. Nabo bakaarîra kîrîro gîkînene nîûntû bweenu bakiugaga: “Ntûûra îrîa îrî îgweta îkûthirua! Itarû biaayo biathûûkangîrua îrieene, kinya këethîra antû ba ntûûra îîjî nîbo nchamba îrieene. Ningî yo nî yeekagîra barîa batûûraga nteere cia îria ûguaa mono. Nandî ntukû îrîa ntûûra yaathirua antû barîa batwîre nteere cia îria nîka bagûteetema nî ûguaa nîûntû bwa ûrîa bûthirîtue.” MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû, “Ngaatûma ûthirue, wee ta ûrîa ntûûra ithiragua ikaa maganjo jatîtûûri nî antû. Ningî ngatûma ûkunîkwe nî rûûjî rwa îria. Naani nkaabûgera gwa akuû bûkarage ku na antû barîa baatûraga karaaja. Nkaabwîka kûu gwa akuû bûtûûranagîrie na barîa baatûûraga tene; bûkaranagie na akuû. Tontû bûû, gwe ntûûra ûtîkorotûûrwa kaîrî kana wîthîrwa ûrî nthîgûrû ya barîa barî mwoyo. Mûthia jwaaku jûkeethîrwa jûrî jûmûthûûku. Antû bagaagûcwaga îndî batîkwona kaîrî.” Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga. MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, inîra ntûûra ya Tiro rwîmbo rwa kîrîro. Ntûûra îrîa îrî rûteere rwa îria na îringaga biashara na antû barîa batûûraga mpwîroone cia îria. Mîîre ûûni MWATHANI Mûrungu ndîmîîra ûjû: Gwe Tiro nî wikumagia ûgaciona ûrî ûmûthongi. Mîanka yaaku îkinyîte îrieene gatîgatî. Barîa baagwakîre baragwaaka ûrî ûmûthongi buru. Baragwaka na mîtî ya mîthithinda kuuma kîrîmeene kîa Hamoni na mbaaû cia mîtarakwa kuuma Seniri, na cia kuuma kîrîmeene kîa Lebanoni. Ningî barathithia mîîko bagîtûmagîra miuuru ya Bashani, na barathithia gîtarû na mîthithinda ya kuuma Saiprasi, barakîgemia na mîgwongo bwa ndeene. Nanga ya gîtarû yaarî ya gatani, nguû ya gatani yaathithîtue bwega kuuma Misri, nayo nîyo yaarî bendera yeenu. Nanga îrîa ya kûrigîîria ngai yaathithîtue na nguû îrîa njega buru ya rangi ya wiirû bwa îgûrû na rangi ya mûkû kuuma Saiprasi. Eetithia beenu ba itarû baarî ba kuuma ntûûra ya Sidoni na ya Arivadi. Antû beenu barîa baarî ûtea bûbûnene nîbo beetithagia itarû biu. Abundi ba kuuma Gebali nî beethagîrwa barî meriine nîkenda bacithithagia ciatûrîka. Meri cionthe na barîa beetaga nacio nî beejaga kîrî gwe Tiro kûringa biashara. Antû ba Parasia, na ba Ludi, na ba Lîbia nî beethagîrwa barî amwe na njûûrî yeenu ndweene. Nî baacuuragia rong'o ciaao na nkobia ciaao cia chuuma kambîîne cia njûûrî yeenu. Nî baatûmîre bûroona ûkumio. Nthingo cia ntûûra ya Tiro ikaragua nteere cionthe nî antû ba kuuma Arivadi na Heleki. Nayo mînaara îgakarua nî antû ba Gamadi. Nabo baacuuragia rong'o ciaao nthingoone cieenu kûthiûrûkîra. Nîbo baatûmaga bwonekana bûrî babathongi. “Bwaaringaga biashara na antû ba Tarishishi. Bwabanenkagîra ûtonga bweenu bwa mîthemba îmingî, nabo bakabûnenkera fetha, na chuuma, na îthaga rîrîa rîthithagia mîkebe na îthaga rîrîa rîthithagia mbûrûbûrû. Ningî kinya Griiki, na Tubali, na Mesheki nî waaringaga biashara nabo. Waabeendagîria into biaaku nabo bagakûnenkera nkombo na into birîa biaathithîtue na îturutia. Bûracoka bûreendia into bieenu kîrî antû ba Bethitogarima. Nabo barabûkûranîria bio na mbarathi, na nyûmbû. Antû ba Rodesi nabo nî baaringîre biashara naabuî. Nthîgûrû inyiingî cia nteere ya îria ciaabûkûranagîria into bieenu na mîgwongo na mîtî îkari ta mîthaitî. Antû ba Sîria nî baaringaga biashara naabuî. Nabo bakaabûkûranîria into bieenu bibingî na maiga ja goro jakûmentamenta, na nguû cia gûtuma na mîtumi, na nguû cia gatani, na maiga jaumaga îrieene jaumanagia na tûkonyo twa îria twakua. Antû ba Juda na ba Israeli nî baaringaga biashara naabuî. Baabûkûranagîria into bieenu na nkano, na maguta ja nzeituni, na nainchû, na into birîa biîkagîra irîo yeera. Antû ba ntûûra ya Damaski baaringaga biashara naabuî, bakabûkûûranîria into bieenu bibingî na ûtonga bwa mîthemba yonthe na ndibei ya Heliboni, na guee kuuma Sahari, na ndibei kuuma Uzali. Ningî bakabûkûranîria into bingî na îkama rîa chuuma, na maguta jarîa jaeeraga bwega jeetagwa kasia na kalamusi. Antû ba ntûûra ya Dedani nî baaringaga biashara naabuî bakabwenderia matandîko ja mbarathi. Antû ba Arabia na atongeeria bonthe ba Kedari beendaga mono kûringa biashara naabuî bakabûkûranîria into bieenu na tûtûrûme, na ntûrûme, na mbûri. Aringi biashara ba Sheba na ba Raama baringaga biashara naabuî bakabûkûranîria into bieenu na maiga ja goro, na thaabu, na into bia gwîkîra biakûrîa yeera rîrîega mono. Antû ba ntûûra cia Harani, na Kane, na Edeni, na Sheba, na Asîria, na Kilimadi nî baaringîre biashara naabuî. Nabo baabûkûranîria into bieenu na nguû cia rangi ya wiirû bwa îgûrû, na cia gûtuma na mîtumi, na mîgeka ya rangi inyiingî, na mîkanda îîndi bwega. Meri cia Tarishishi nîcio ciabûkamatagîra into bieenu. Gwe ntûûra ya Tiro ûkari ta meri îkamatîte mîrigo îmîrito îrieene gatîgatî. Nabo eetithia îtarû baaku baagwikîîrie îrieene gatîgatî, na ruuo rwa bwa gaiti rûrakûriinga rûrakuunanga tûchunchî. Into biaaku bionthe bia biashara na ûtonga bwaaku, na eetithia itarû na aringi biashara, na asikarî baaku bonthe barîa waarî nabo, bonthe baraûrîra îrieene ndeene, ntukû îrîa gîtarû kîaunangîrwe nî rûûjî. Tûjû twa barîa baaûrîrîte îrieene tûraigîîgua mpwîroone. Bonthe barîa beetithagia meri na abundi ba meri barathambîra baraumîîra mpwîroone. Barakaya mono nîûntû bwaaku baraigerera mîtwe yaao mûju na baraigaragaria tîîriine. Baracienja na gwîkîra ithango bararîra barî na kîeba mono. Baraina rwîmbo rwa kîrîro nîûntû bwaaku bakiugaga. ‘Nî ntûûra îngî îrîkû yaathirua ta Tiro? Tiro îrîa yaaki rûteere rwa îria? Rîrîa into biaaku bietaga nthîgûrûûne ingî nî biateetherie antû babaingî barîa baarî na ûbatu. Into biu biaaku bibingî bia biashara nî biatongerie anene ba nthîgûrû îîu. Nandî gwe Tiro, nî ûûrîrîte îrieene ndeene amwe na into biaaku na antû barîa baakûritagîra ngûgî.’ Antû bonthe barîa batwîre nteere cia îria nî barigarîtue nîgwe. Anene baao barigari mwanka moothiû jaao jaikithara. Abiashara ba mîgongo îngî nî bagûkûmeneeria, nîûntû mûthia jwaaku jûgûkinya. Naagwe ûtîkoroethîrwa ûrî o kaîrî kenya na kenya.” MWATHANI nî aambarîîrie ni Ezekieli arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, îîra mûnene wa ntûûra ya Tiro, MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû: Gwe nî ûciimbaimbîîtie wikumîtie ûgîciîtaga mûrungu. Uugaga atî nî ûkarîrîte rûriga rûrîa mûrungu jûkaragîra, na atî nî rûthiûrûkîri nî îria. Gwe ûthûgaanagia ûrî ûûme ta Mûrungu, îndî menya atî gwe ûrî muntû. Nî mma ûrî ûmûûme nkûrûki ya Danieli, na gûtî ûntû ûtiijî. Nî ûûme na ûmenyo bwaaku bûtûmîte woona ûtonga na wîthîrwa ûrî na thaabu na fetha mîthithûûne yaaku. Tontû bwa ûûme bwaaku bûbwingî nî wingîîtie ûtonga bwaaku, naagwe nî wikumîtie nîûntû bwa ûtonga bûu. “Nandî MWATHANI Mûrungu arîkwîra atîrî, Nîkwîthîrwa nî ûkûthûgaania atî ûrî ûmûûme ta mûrungu, ngatûma anthû barîa bathûûku buru bakwithûkîre. Nabo bakaathiria into biaaku birîa bithongi bionthe birîa ûcwîte na ûûme bwaaku na nthûûkie riîtwa rîaaku buru. Bacoke bakûûrage bakûgere îrieene gatîgatî. Rîrîa anthû bakeeja gûkûûraga noo ûkauga ûrî mûrungu? Kîrî bo ûkeethîrwa ûrî o muntû. Naagwe ûgaakua ta muntû ûtî na îgweta, ûûragwe nî antû ageni. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga.” MWATHANI nî aambarîîrie o kaîrî arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû rîra kîrîro gîkînene nîûntû bwa mûnene wa Tiro. Ningî ûmwîre MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû: Gwe nî waarî kîonanîîria kîa mantû jameega na nî waarî ûmûûme na ûmûthongi buru. Waatwîre muundeene jwa Mûrungu jwa Edeni, na waithongomeetie na maiga ja mîthemba îmiingî: maiga ja goro jamatuune na topazi na jasipa na maiga ja goro ja wiirû bwa îgûrû, na emeradi, na berili, na nikithi, na thaabu. Naagwe wathithîîrue jo rîrîa woombîrwe. Ningî ndîrakûthuurîra kerubi wa gûgûkaragia, ûtûûraga kîrîmeene gîaakwa gîkîtheru, ûgeetagîîra maigeene jaakanaga ta mwanki. Mîîtîre yaaku yaarî îmîega kuuma rîrîa woombîrwe mwanka rîrîa waambîrîîrie kûthithia ûthûûku. Biashareene ciaaku nî woojûrîrwe nî ûtuunyani na meeyia. Tontû bûû, ndîrakûrita kîrîmeene gîaakwa gîkîtheru ndîragûta ta gîntû kîrî na mûgiro. Nawe kerubi ûrîa waagûkaragia arakwînga ûrauma maigeene jarîa jaakanaga ta mwanki. Gwe nî waaikumagia mono nîûntû bwa ûthongi bwaaku. Ningî nî waathûûkîrie kîrîra gîaaku nîûntû bwa kwenda îgweta. Naani ndîrakûgwîthia nthîgûrû nîkenda woonwa nî anene bangî bakîra. Gwe nî weekîîre irombero biaaku mûgiro na meeyia jaaku jamaingî na waayia bûrîa waatumagîra ûkîringa biashara. Tontû bûû, ndîrakûmuuntia mwanki gwe ntûûra ndîrakwîîthia buru. Barîa bonthe bakwonaga boonaga ûîte ûkaa mûju. Mîgongo yonthe îrîa yeejaga kîrî gwe nîka îrigari, yoona ûrîa ûkinyîîte mûthia jûmûthûûku mono, na nîu ûgatûûra mwanka kenya na kenya.” MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, roria ûntû bwegiî kûthirua gwa ntûûra ya Sidoni. Mîîre ûûni MWATHANI Mûrungu ndîmîîra ûjû: Ndî na ûthû naagwe gwe ntûûra ya Sidoni. Nkoonania mwago jwaakwa nîûntû bwa ûrîa ngaakûthithîria. Nabo barîa bakoona ûrîa ngaagûkanûkia kwonania waagîru bwaakwa, bakaamenya ni nî ni MWATHANI. Ngaatûma mîrimo ya mîthemba îmiingî, yûrage antû ntûûreene. Ningî bûkaaîthûkîrwa kuuma nteere cionthe na antû booragîrwe ntûûreene. Rîu nîrîo bakaamenya ni nî ni MWATHANI.” MWATHANI ariuga atîrî, “Antû ba Israeli batîthîînua kaîrî nî antû barîa baankeene nabo. Antû barîa bakari ta nkoonko kana miigua, nîûntû nîbo babamenaga. Nabo bakaamenya ni nî ni MWATHANI Mûrungu.” Ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga atîrî, “Rîrîa nkoothûrania antû ba Israeli kuuma nthîgûrû irîa banyaganîte, nîrîo antû ba mîgongo yonthe bakaamenya ni ndî ûmûtheru. Nabo bagaatûûra nthîgûrû yaao yongwa îrîa ndaanenkeere nthûûmba yaakwa Jakubu. Nabo bagaatûûra kindaaji. Bagaaka nyomba na barîme miuunda ya mîzabibû. Ngaakanûkia atûûri baao bonthe barîa babathithagîria mantû ja rûmena. Rîu nîrîo bakaamenya ni nî ni MWATHANI Mûrungu waao.” Kûrî ntukû ya îkûmi na ijîîrî cia mweri jwa îkûmi, mwakeene jwa îkûmi tûrî kîthamîrioone, MWATHANI nî aambarîîrie ûûni Ezekieli arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû roreria Farao mûnene wa Misri amwe na antû ba Misri bonthe ûbeere ûûni nkaabakanûkia. Beere ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkwîra Farao mûnene wa Misri. Ûûni ndî mûnthû waaku gwe nkûnga îrîa îkaraga mûuroone. Gwe uugaga atî rûûjî rwa Naili nî rwaaku na ûkauga nîgwe warûthithîrie. Ngaakûgwatia na ndwano na ntûme makûyû ja mîuro yaaku jarûmate ikondeene bia mwîrî jwaaku. Ningî ngaagûkuucia nkûrite ndûûjîîne irîa ûkaraga amwe na makûyû jonthe ja mîuro yaaku jarîa jarûmatîte ikonde bia mwîrî jwaaku. Naagwe ngaakûgera rwanda amwe na makûyû jonthe ja mîuro yaaku. Ûkagwa bûûrîîne na kiimba gîaaku gîtîthikwa. Nakîo gîkaarîîwa nî nyamû cia kîthaka na nyoni. Rîu antû ba Misri bonthe bakaamenya nî ni MWATHANI. “Antû ba Israeli nî babwîrîgagîîra mono buî antû ba Misri, îndî bûtî inya bûkari ta rûthanje. Rîrîa baaciigîkanîrie naabuî, nîka bwaunîkangîre bûrabamunta ituro. Ningî rîrîa baciigîkanîrie naabuî, nî bwaunîkangîre bûrabamunta tuuna. Nandî rî, ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga atîrî, ngatûma bwithûkîrwe; antû na nyomoo bûkooragwa. Nayo nthîgûrû ya Misri îkaathûkangua buru îtuîke maganjo. Nabo antû ba yo bakaamenya nî ni MWATHANI. “Nîkwîthîrwa nî waugîre atî rûûjî rwa Naili nî rwaaku na atî nîgwe warûthithîrie, tontû bûu rî, ngaagûkanûkia na nkanûkie mîuro yaaku. Ngaatûma nthîgûrû ya Misri îtuîke îgaanjo kuuma Migidoli mwanka Sîene, na mwanka gûkinya mwankeene jwa Ethiopia. Gûtî muntû kana nyomoo îgaakinya ku. Nayo nthîgûrû îtîtûûrwa îgiita rîa mîaka mîrongo îna. Ngaatûma Misri yaa nthîgûrû îrîa nthûûkangie mono nkûrûki ya nthîgûrû ingî. Ntûûra ciaayo igaakara irî maganjo îgiita rîa mîaka mîrongo îna, ciîthîrwe ithûûkangîtue nkûrûki ya ntûûra cia nthîgûrû ingî. Ngaatûma antû ba Misri bathaamue baikue gûntû gûtî kwaao, bagatûûre mîgongoone îngî.” “Ningî MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû: Nyuma ya mîaka mîrongo îna nkoothûrania antû ba Misri kuuma mîgongoone îngî kûrîa mbanyaganîtie. Ngaacoka ncokerie antû ba Misri ûthinyaari bwaao, batûûre bwa ûmotho bwa Misri kûrîa baatûûraga tene. Ûnene bwaao kûu bûtîthîrwa bûrî na inya. Nabu ûnene bwaao bûgaatûûra bûtî na inya kîrî moonene jangî. Tontû bûû, batîcoka gwikumîria mîgongo îngî kaîrî kana bamîatha. Nabo antû ba Israeli batîîrîgîîra gûteethua nî Misri kaîrî. Nîkwîthîrwa ûrîa Misri îkaathithîrua bûgaatûma Israeli îririkana ûrîa yaciaîîtie kwîrîgîîra ûteethio kuuma kîrî Misri. Rîu nîrîo Aisraeli bakaamenya nî ni MWATHANI Mûrungu.” Kûrî ntukû ya mbere ya mweri jwa mbere mwakeene jwa mîrongo îîrî na mûgwanja tûrî kîthamîrioone, MWATHANI nî aambarîîrie. Arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, mûnene Nebukadineza wa Babiloni nî aithûkîîre ntûûra ya Tiro. We nî akamatithagia njûûrî yaawe mîrigo îmîrito mwanka mûtuundu jwaao jûkang'unyûka na ituro biaao bikathumûka. Mûnene ûu amwe na njûûrî yaawe gûtîkîo boonere gîa kûbarîaa nîûntû bwa ngûgî îîu baarîtîte. Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû: Nkaanenkanîra nthîgûrû ya Misri kîrî mûnene Nebukadineza mûnene wa Babiloni. Akamîtaa ajûkie ûtonga bwaayo eete nabu. Nabu ûtonga bûu bûkaa îrîi kîrî njûûrî yaawe. Nî nenkerete Nebukadineza nthîgûrû ya Misri ta îrîi rîa ngûgî cia mînoga irîa aritîte, nîûntû nî ni baaritagîra cio. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga. “Rîrîa ûntû bûu bûgaakarîka, ngatûma Aisraeli bagîa inya kaîrî, naagwe Ezekieli ngatûma ûbarorerie kaîrî, nîkenda bamenya ni nî ni MWATHANI.” MWATHANI nî aambarîîrie ni Ezekieli arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, roria ûbeere ûrîa ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga. Kaya na kajû gakanene uuge, Îî tîîu ntukû îrî akuî! Ntukû nî îîjîte ntukû ya MWATHANI îrî akuî. Nayo nî ya matu jamaingî kîrî mîgongo nî ntukû îrîa mîgongo îkaathirua. Gûkeethîrwa kûrî na ndwaa Misri na rwakaî rûrûnene Ethiopia rîrîa mbûragano îkeethîrwa îrî Misri na ûtonga bwaayo bûtawe Nayo nthîgûrû îtigwe îrî îgaanjo. “Ningî ndwaa îîu îkaathiria antû ba Ethiopia, na ba Puti na ba Ludi na ba Arabia, na ba Lîbia na kinya antû baakwa ba kîrîkanîro bakooraganîrua amwe na Misri.” MWATHANI aracoka arauga atîrî, “Barîa bonthe bagwataga Misri mbaru bakaathirua, kuuma Migidoli bwa ûrîo mwanka Sîene bwa ûmotho. Njûûrî ya Misri îrîa îkumagua îkaathirîrua o kûu. Nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga. Nayo nthîgûrû îkathûûkangua, ntûûra ciaayo ithûûkangue nkûrûki ya ûrîa ntûûra cia mîgongo îngî îkeethîrwa iithûûkangîtue. Ningî kinya ntûûra ciaayo igaatigwa irî maganjo. Rîrîa nkaaîîthia nthîgûrû ya Misri na barîa bamîteethagia bonthe bakue nkoro, rîu nîrîo bakaamenya atî ni nî ni MWATHANI. “Ntukû îîu yakinya, ngatûma atûmwa beete na meri bakamakie Ethiopia îtiithuranîrîte. Bakaagwatwa nî rwakaî rîrîa nkaathiria Misri. Nîkwîthîrwa ntukû îîu nî îîjîte.” Ningî MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Ngaatûmîra Nebukadineza mûnene wa Babiloni kûthiria ûtonga bwa Misri. Mûnene ûu na njûûrî yaawe îrîa ng'eentu buru nthîgûrûûne yonthe bageeta bathirie nthîgûrû buru. Nabo bakaithûkîra Misri na boorage antû baayo, mwanka biimba biûjûre nthîgûrû îîu. Ningî ngatûma rûûjî rwa Naili rûwe na rûnyaare mpendie nthîgûrû kîrî antû babaaî. Ngaatûma nthîgûrû na bionthe birîa birî ku bithûkangue nî antû ba kuuma kûngî. Ûu nîu ûûni MWATHANI ndauga.” MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû, “Nkaathiria mîrungu ya mîng'uanano ya ntûûra ya Memufisi. Gûtîthîrwa kûrî na mûnene wa kwaathana Misri kaîrî. Tontû bûû, antû baayo bakaagwatwa nî ûguaa. Nkaathûûkangia Pathirosi, rûteere rwa bwa ûmotho rwa Misri, na mpîîthie ntûûra ya Zoani. Ngaacoka nkanûkie ntûûra ya Thebesi. Ncoke ntûrîkîrie giitiiro kîa Pelusiumu, kîrîa kîrî Misri mûthûûro jwaakwa. Nkaathiria ûtonga bwa ntûûra ya Thebesi. Ndaaîthia Misri ntûûra ya Pelusiumu îkeethîrwa îrî na rwakaî rûrûnene. Nacio nthingo cia Thebesi ikaamomorwa nî îkoondoria. Antû babeethî ba ntûûra ya Oni na ya Pibesethi bakooragwa na aka baikue kîthamîrioone. Tahafehenesi îkeethîrwa îrî muundu mûtheri, rîrîa nkaathiria nthîgûrû ya Misri, nthirie inya îrîa baikumagîria. Nayo Misri îgaakunîkwa na îtu, na antû ba ntûûra ciaayo baikue kîthamîrioone. Tontû bûû, ngaakanûkia Misri, nabo antû baayo bakaamenya ni nî ni MWATHANI.” Kûrî ntukû ya mûgwanja, ya mweri jwa mbere, mwakeene jwa îkûmi na jûmwe tûrî kîthamîrioone, MWATHANI nî aambarîîrie. Arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, nî mbunîte njara ya Farao mûnene wa Misri. Nayo îtîoogi ûrîa yûmbîkia kwora nîûntû îoogi na mûtaame, ûrîa îtîûmba kûgwata rûchiû kaîrî. Tontû bûû, ngaakanûkia Farao mûnene wa Misri. Nkaamuuna njara cio-ijîîrî, îrîa yûûmbaga kûrita ngûgî bwega na îrîa îtîûmbaga kûrita ngûgî bwega. Naru rûchiû rûgwe kuuma njareene yaawe. Nkaanyagania Amisri kîrî mîgongo, mbaikie nthîgûrûûne cionthe. Ncoke mbîkîre njara cia mûnene wa Babiloni inya, na mûnenkere rûchiû rwaakwa. Îndî Farao nkaamuuna njara aikaîre mbere ya mûnene ûu ta muntû ûringi îringa rîa gîkuû. Ngeekîra njara cia mûnene wa Babiloni inya, îndî cia Farao ikagogoa. Ndaanenkera mûnene wa Babiloni rûchiû na arwerekeria bwa nthîgûrû ya Misri nîrîo bakaamenya ni nî ni MWATHANI. Nkaanyagania Amisri kîrî mîgongo, mbaikie nthîgûrûûne cionthe. Rîu nîrîo bakaamenya atî ni nî ni MWATHANI.” Kûrî ntukû ya mbere ya mweri jwa îthatû, mwakeene jwa îkûmi na jûmwe tûrî kîthamîrioone, MWATHANI nî aambarîîrie ni Ezekieli, arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, ûûria Farao mûnene wa Misri na antû baawe ûjû: Nûû ûngî ûrî inya taabuî? Atîrî, ka mbûng'uanithanie na mûtarakwa jwa Lebanoni taju Asîria. Ju jûrî mpang'i inthongi na nî jûmûraaja mwitûûne nkûrûki ya mîtî îngî. Rûûjî nî rûtûmaga jûkariiba. Ndûûjî irîa ciîtagîîra rungu rwa nthî igatûma jûgakûra na jûkareea. Jûgatûma ndûûjî ikauma arîa jwaandi igakundia mîtî îngî yonthe. “Tontû bûû, mûtarakwa jûu, jûranenea na jûrareera mîtî îngî. Nacio mpang'i ciaaju irareea mono nîûntû bwa rûûjî rwa kûng'ana. Nyoni cionthe iraaka itara mpang'iine, nacio nyamû cionthe cia kîthaka iraciarîra bianaana mûng'unyeene jwaaju. Ningî mîgongo yonthe ya nthîgûrû îrîa îrî îgweta îkanogoka mûng'unyeene jûu. Naju nî jwaathongi mono, na nî jwaanenei mono na mpang'i ciaaju ciaarî indaaja. Nayo mîri yaaju nî yeenamîte mwanka kûrîa kûrî rûûjî. Kinya mîtarakwa îrîa îrî muundeene jwa MWATHANI îtaang'aneene naju, kana kinya mîthithinda îng'anana na mpang'i ciaaju. Mîbaaû maguta yaarî gîntû gûtîkîo yang'ananua na mpang'i ciaaju. Gûtî mûtî noo jûmwe muundeene jwa MWATHANI jwaarî na ûthongi ta bwaaju. “Nî ni ndaajûthithîrie jûrathongoma mono nîûntû bwa mpang'i ciaaju. Mîtî yonthe ya Edeni taju muunda jwa Mûrungu nîka yaairîragîîria gûkara taju. “Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu arambîîra atîrî, nîkwîthîrwa mûtî jûu nî jûmûraaja nkûrûki ya mîtî îngî, mwanka kathûmbî kaaju gaakinya matuune, nî jwambîrîrie gwikumia. Ûûni nkûjûrega na nkaajûnenkanîra kîrî mûnene kuuma kûngî nîkenda ajûkanûkia kûringana na ûthûûku bwaaju. Antû barîa bathûûku buru ba kuuma nthîgûrû ingî bakajûrîîka na bajûtige nau. Nacio mpang'i ciaaju îkagwa irîmeene na mîguuruune yonthe, na ciunîkangîre mîuroone yonthe. Nabo antû ba nthîgûrû yonthe bakauma mûng'unyeene jwaaju baciîtîre. Nacio nyoni cionthe na nyamû cia kîthaka cionthe igaakara kîrî ju jûthûûkaangîtue o ûu. Mantû jau jagaakarîka nîkenda gûtîîthîrwa kûrî na mûtî jûngî kinya jwëethîrwa jûrî rûûjîîne rûng'ana jûbuîrîte kûreea jûkinya matuune. Kwîthîrwe gûtî mûtî jûngî jûnyunyaga rûûjî jûûmba kûnenea mûthemba ta jûu. Nîkwîthîrwa mîtî yonthe no mwanka yuume îrî gûkû nthîgûrû kûrîa antû barîa bakuujaga batûûraga.” Ningî MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû, “Rîrîa mûtî jûu jûgeeta kûrîa akuû batûûraga, jûkarigîîria ndûûjî irîa ciumaga nthîgûrû itige kwînama. Ningî ngatûma Lebanoni iithikîîre nîûntû bwaaju. Nayo mîtî yonthe ikaanyaara. Ngaatûma mîgongo iinaine nîûntû bwa kûgwa kûrîa jûkaagwa, rîrîa nkaajûgwîthia gwa akuû. Mîtî yonthe ya Edeni na mîtî îrîa mîthongi yonthe ya Lebanoni îrîa yonthe yaagîte rûûjî nîûntû bwaaju îkaagwîrua yoona jwagwa. Bageetania naju gwa akuû bairiinganîîre na barîa booragîîrwe ndweene. Gûtî nkaanja kinya barîa ba kuuma mîgongo îngî baatûûraga mûgunyeene jwaaju bakaathira.” MWATHANI Mûrungu arauga atîrî, “Mûtî jûu nî Farao mûnene wa Misri amwe na antû baawe bonthe. Kinya mîtî ya Edeni îtaarî îmîraaja na îmîthongi tawe. Îndî nandî mûtî jûu jûgeeta gwa akuû amwe na mîtî îngî ya Edeni, jwîkwe amwe na barîa batiijî Mûrungu na barîa booragîîrwe ndweene.” Kûrî ntukû ya mbere ya mweri jwa îkûmi na îîrî mwakeene jwa îkûmi na îîrî tûrî kîthamîrioone, MWATHANI nî aambarîîrie ni Ezekieli, arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû rîra kîrîro gîkînene nîûntû bwa Farao mûnene wa Misri, ûmwîre ûjû: Ûthûgaanagia gwe ûrî ngatûnyi kîrî mîgongo, îndî gwe ûkari ta nkûnga îrieene. Rîrîa ûkûthaambîra mîuroone yaaku nîka ûkunagia rûûjî ûkarûthûûkia buru.” MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû, “Ngaakûgwatia na neeti amwe na kîrîndî kîngî gîkiingî mbûrite rûûjîîne. Ngaakûrita nkûgere nthîgûrû înjûmo ntûme nyoni cionthe ikara kîrî gwe na nyamû cia kîthaka cionthe ikûrîe. Nkaanyagia nyama ciaaku irîmeene mbûjûrie mîguuru na nyama cia kiimba gîaaku. Ngaatûûra tharike yaaku nthî mbûjûrie mîguuru na tharike yaaku. Rîrîa ngaakûrita o nkaathika îgûrû. Ngaatûma muundu jûkunîke njota na îtu rîkunîke riûa, nabu weeru bwa mweri bûtîonekana kaîrî. Ngaatûma weerû bwa îgûrû bunthe bûtige kûthaara, nthîgûrû yeenu yonthe îkunîkwe nî muundu. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga. “Ningî ngeekîra nkoro cia antû babaingî kîmako rîrîa nkeerana nteto cia kûthirua gwaaku kîrî nthîgûrû irîa itaaigua nteto iu. Antû ba mîgongo îmiingî bakaarigara mono nî mantû jarîa ngaakûthithîria, na kinya anene baacio bagaateetema nî ûguaa rîrîa ngaakûûra rûchiû nîûntû bwaaku mbere yaao. Nabo bagaakara bakiinainaga îgiita rîonthe ntukû îîu ûkaathirua, o muntû akiimakagîra.” Ningî MWATHANI Mûrungu arîîra mûnene wa Misri atîrî, “Mûnene wa Babiloni agaakwithûkîra ndweene. Nkaarekeeria antû baaku babaingî booragîrwe ndweene nî asikarî batî kîaao buru ba mîgongo. Nabo antû ba Misri bakooragwa babaingî mono, na rwikumio rwaayo rûthirue. Nkooragîra nyomoo cia Misri cionthe kûrîa inyunyagîra rûûjî. Kuuma rîu gûtî muntû kana nyomoo îgaakunia rûûjî. Rîu ngatûma ndûûjî ciaao ikembûke, na mîuro înyûûrûrûke ta maguta, Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga. Rîrîa nkaathûûkangia nthîgûrû ya Misri, na nthirie bionthe birîa bitûûraga ku, ningî mbûrage barîa bonthe batûûraga ku, nîrîo bakaamenya atî ûûni nî ni MWATHANI. Kîrîro kîu gîkainagwa nî aka ba mîgongo, bakîrîrîra Misri na antû baayo bonthe. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga.” Kûrî ntukû ya îkûmi na ithaano ya mweri jwa mbere mwakeene jwa îkûmi na îîrî tûrî kîthamîrioone, MWATHANI nî aambarîîrie, arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, rîra nîûntû bwa antû ba Misri nîkwîthîrwa îgiita rîaao rîa gwîta kûrîa akuû barî na kûrîa antû ba mîgongo barîa baakwîre barî rîgûkinya. Boorie atîrî, ‘Nîka bûkûthûgaania bûrî babathongi nkûrûki ya antû bangî? Bamenyithie atî beetîte kûrîa akuû barî na kûrîa barîa batiijî Mûrungu barî. Bakooragwa beete kûrîa antû barîa booragîîrwe ndweene barî. Kinya antû baayo bakooragwa bonthe.’ Nchamba cia ndwaa amwe na barîa babateethagia gûkamata mathaga bakaaria mantû barî gwa akuû bauge ûjû, ‘Bûkwînama bweeja gûkara amwe na barîa batîîtîkîtie Mûrungu, na barîa booragîîrwe ndweene.’ “Asîria îrî gûkû amwe na njûûrî yaayo yonthe. Ningî nî îthiûrûkîri nî mbîrîra cia antû baayo barîa booragîrwe, bonthe booragîîrwe ndweene. Mbîrîra ciaao irî ndeene mono nthîgûrûûne gwa akuû. Njûûrî ciaayo cionthe cioragîîrwe ndweene, na nandî mbîrîra ciaacio nî imîthiûrûkîrîte. Îndî bo kûrî îgiita beekîrîte nthîgûrû ûguaa mono. “Kinya Elamu îrî gûntû kûu o amwe na antû baayo bonthe. Nayo îthiûrûkîri nî mbîrîra cia barîa bonthe booragîîrwe ndweene. Nabo baakuîre batîîtîkîtie Mûrungu, bareeta kûrîa akuû batwîre, kinya këethîra kûrî îgiita beekîrîte nthîgûrû ûguaa mono. Îndî nandî beekîrithîtue nthao bakara o ûmwe na barîa barî gwa akuû. Nayo îrî amwe na barîa booragîîrwe ndweene. Nacio mbîrîra cia njûûrî ciaayo nîka imîthiûrûkîrîte. Bonthe nî booragîrwe na batîîtîkîtie Mûrungu. Kinya këethîra kûrî îgiita beekîrîte nthîgûrû ûguaa, îndî nandî beekîrithîtue nthao bagakara o ûmwe na barîa barî gwa akuû. “Mesheki na Tubali irî gwa akuû, amwe na antû baacio bonthe. Nacio mbîrîra cia njûûrî ciaacio nîka icithiûrûkîrîte. Bonthe booragîîrwe ndweene batîîtîkîtie Mûrungu Nabo kûrî îgiita beekîrîte nthîgûrû ûguaa. Nabo bataathikîrwe na njîra ya gîtîîo, ta ûrîa nchamba cia karaaja ciaathikagwa nchiû ciaao irî rungu rwa mîtwe yaao na rong'o ciaao ibakunîkîrîte. Kûrî îgiita nchamba iu cieekîrîte nthîgûrû ûguaa. “Ûu nîu Misri îkaathirua îkarage amwe na barîa batîîtîkîtie Mûrungu barîa booragîîrwe ndweene. “Edomu na anene baayo na atongeeria baayo bonthe barî gwa akuû. Kinya këethîra baarî nchamba inene cia ndwaa nî booragîîrwe ndweene na nandî barî amwe na barîa booragîîrwe ndweene batîîtîkîtie Mûrungu. “Nabo atongeeria bonthe ba bwa ûrîo barî o kûu gwa akuû. Kinya Asidoni bonthe barî ku. Nabo kûrî îgiita beekîrîte nthîgûrû ûguaa mono. Îndî nandî boojûri nî nthao barî gwa akuû amwe na barîa booragîrwe batîîtîkîtie Mûrungu. Nabo bariigua nthao amwe na barîa barî gwa akuû. “Farao aboona akaborera nîûntû bwa antû baawe babaingî na njûûrî yaawe yonthe îrîa yooragîîrwe ndweene. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga. Kinya këethîra nî ndeetîkîîrîtie Farao eekîra nthîgûrû ûguaa, we amwe na njûûrî yaawe yonthe bakooragwa, beete bagakare gwa akuû amwe na barîa booragîrwe batîîtîkîtie Mûrungu. Ûu nîu ni MWATHANI Mûrungu ndauga.” MWATHANI nî aambarîîrie ni Ezekieli arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, arîria antû beenu. Nabo ûbeere atî ûjû nîu gûgaakara ndareeta ndwaa nthîgûrûûne. Antû ba gûntû kûu bakaathuura ûmwe waao bamweethie mûkaria waao. Rîrîa akoona anthû beejîte kwithûkîra nthîgûrû, akaaringa tarumbeta ya kwîra antû baao kûrî na ûgwati. Muntû noo ûrîkû akëeja kwigua tarumbeta îu na akarega gûtindanîra na mantû jau, nabo anthû bakeeja bakamûûraga, muntû ûu nîwe ûkaarîua tharike yaawe wengwa. Nîkwîthîrwa we nî aigîrue tarumbeta na ataatindanîra na mantû jau, nîwe ûkaarîua tharike yaawe wengwa. Tontû arîngîthikîîra na akaithara arîngî teetha. Îndî mûkaria aköona anthû beejîte kwithûka, nawe akarega kûringa tarumbeta ya kwonia antû kûrî na ûgwati nabo anthû bakëeja bakooraga muntû kinya ûmwe, muntû ûu akooragwa arî meeyiene. Nî mûkaria ûkaarîua tharike ya muntû ûu. “Tontû bûû, rî, mûtaana wa muntû, ngûkwethia mûkaria wa antû ba Israeli. Rîrîa ngaakwaragîria no mwanka ûbamenyithie kûrî na ûgwaati. Nkëeja kwîra muntû ûmûûî agaakua, naagwe ûkärega kûmwîra airira ûthûûku bwaawe, muntû ûu mûûî agaakua arî na meeyia jaawe. Îndî nîgwe nkaarîyia tharike yaawe. Îndî ûkëeja kûmwîra atigane na ûthûûku bwaawe, akärega gûtiga, agaakua arî meeyiene. Îndî ûkeethîrwa ûgûcionokia.” MWATHANI nî aambarîîrie ni Ezekieli arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, cokeera nteto irîa antû ba Israeli bakwaria bakiuga atîrî, ‘Tuî tûrî na meeyia na maatia na nîka jagûtûthiria. Nîatîa tûkaathithia nîkenda tûtûûra mwoyo?’ Beere atîrî, ûntû ngaatûûra mwoyo ûûni MWATHANI Mûrungu, ntîgwîrîrua mwîyia agîkua. Îndî kîrîa kîngwîragia nî kwona mwîyia akiirira, na agatigana na meeyia jaawe na agatûûra. Tontû bûû, rî, kîrîa kîgaatûma bûkua antû ba Israeli nîkî? “Ningî rî, mûtaana wa muntû, îîra antû beenu atî waagîru bwa muntû ûmwagîru bûtîûmba kûmûteethia akëeja kwîyia. Muntû ûrîa ûthithagia mantû jamathûûku akëeja gûtiga kûjathithia na akairira, meeyia jarîa arathithîtie au mbereene jatîririkanwa. Muntû ûrîa mwagîru akëeja kwîyia, atîûmba gûteethua nî waagîru bûrîa aarî nabu mbere ya athithia meeyia. Kinya nkëera muntû ûmwagîru atî nî mma agaatûûra mwoyo, îndî akoona waagîru bûu bwaawe bûng'ani na akathithia meeyia, gûtî mantû jaameega jarîa aathithîrie jakaririkanwa. Îndî agaakua nîûntû bwa meeyia jau athithia. Îndî kinya nkëeja kwîra mwîyia atî no mwanka akue, nawe akairira meeyia jaawe, akaambîrîîria kûthithia mantû jarîa jaagîrîte na ja mma; na agacokia into birîa eekîte wîrane akaarita na agacokia birîa aiyîte na muntû ûu akeeja kwambîrîîria kûthingata mataaro jarîa jaeejanaga mwoyo, na akarega gûcoka kûthithia meeyia, nî mma muntû ûu atîkua agatûûra mwoyo. Gûtî meeyia ja jarîa athithîtie jakaririkanwa rîrîa akaathithia mantû jarîa jaagîrîte na ja mma. Nî mma agatûûra mwoyo. Amwe na bûu, antû beenu baugaga atî, ‘Mantû jarîa MWATHANI athithagia tî ja îota,’ îndî batîkûmenya atî mantû jarîa bathithagia nîjo jatî ja mma. Rîrîa muntû ûmwagîru akaagarûka atigane na waagîru bwaawe ambîrîîrie kûthithia meeyia, muntû ûu agaakua nîûntû bwa meeyia jau. Ningî rîrîa muntû ûmûûî agaatigana na wûûî bwaawe ambîrîîrie kûthithia mantû jarîa jaagîrîte na ja mma, muntû ûu agatûûra mwoyo, nîûntû bwa mantû jau. Îndî buî antû ba Israeli buugaga atî, ‘Mantû jarîa MWATHANI athithagia tî ja îota.’ Nkaabûgiitîra îgamba o muntû kûringana na mîîtîre yaawe.” Kûrî ntukû ya ithaano ya mweri jwa îkûmi, mwakeene jwa îkûmi na îîrî kuuma tûgwikua kîthamîrioone, muntû ûmwe nî aamatûkîre kuuma Jerusalemu areeja kîrî ni arambîîra atî ntûûra ya Jerusalemu nî îthirîtie gûtawa. MWATHANI nî aarî amwe naani ûgoroone bwa ntukû îîu muntû ûu waamatûkîre kuuma Jerusalemu eejîre kîrî ni. MWATHANI nî aarî agûtûma ndaambîrîrîa kwaria kinya mbere ya muntû ûu akînya kîrî ni rûkîîrî. Tontû bûû, nî ndoombaga kwaria na ntaarî maamu kaîrî. MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, antû barîa batwîre ntûûreene cia Israeli irîa cieetheetue maganjo bakaraga bakiugaga ûjû: ‘Abrahamu aarî muntû ûmwe wenka, îndî nî aaerwe nthîgûrû yonthe îraa yaawe. Tuî tûrî antû babaingî. Tontû bûû, no mwanka twîthîrwe tweei nthîgûrû yaa yeetû.’ Tontû bûû, beere atîrî, Ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga ûjû: buî bûrîîjaga nyama irî na tharike, bûkathaathayia mîrungu ya mîng'uanano, na bûkooragana. Nîka îndî bûkûthûgaania nthîgûrû îkaa yeenu? Buî no nchiû cieenu bûtumagîra kûûragana. Ningî bwinthe nî bûthûngagîîra na aka ba antû bangî. Nîkî îndî ûntû bûkûthûgaania nthîgûrû îkaa yeenu? “Beere ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga ûjû: O ta ûrîa ntwîre mwoyo, gankuuga na mma atî antû barîa batwîre maganjoone ja ntûûra, bakooragîrwa nao. Nabo barîa batwîre bûûrîîne nkaabanenkanîra kîrî nyamû cia kîthaka barîîwe. Nabo barîa barî biitiiroone birîa birikîîtue na barîa barî ikurunguune bakooragîrwa ku nî mîrimo. Naani ngatûma nthîgûrû yaa maganjo gûntû gûtîtûûri. Nayo inya îrîa baikumagîria îkaathira. Irîma bia Israeli bikaa maganjo mwanka kwage antû ba gwîtagîîra ku. Rîu nîrîo bakaamenya atî ni nî ni MWATHANI, rîrîa nkaathûkangia nthîgûrû yee îgaanjo nîûntû bwa mantû jamathûûku jarîa antû bathithîtie.” “Mûtaana wa muntû, antû beenu nî bagûtirimana nthingoone na mîariine ya nyomba ciaao bakîaragia mantû jakwegiî. Nabo bariuga atîrî, ‘Njûûni bwigue rûteto rûrîa ruumîte kîrî MWATHANI.’ Nabo beejaga kîrî gwe o ta ûrîa antû babuîrîte kwîja, na bagakara nthî mbere yaaku o ûrîa antû baakwa bathithagia, bakathikîîra ûrîa ûkuuga. Îndî batîthithagia ûu ûbeeraga. Nabo boonanagia wendo rwarieene rwaao akî, îndî nkoro ciaao ikîthûgaanagia ûrîa bakagunîka. Kîrî bo gwe ûkari tu ta mwini ûkwina ndwîmbo cia wendo na kajû gakathongi na ûkwina bwega na wandîîndî. Bo bakûthikagîîra akî, îndî batîthithagia ûrîa ûkuuga. Rîrîa mantû jau jagaakarîka, na no mwanka jakarîke, nîrîo bakaamenya kûrî kîroria gîtûûraga gatîgatîîne kaao.” MWATHANI nî aambarîîrie ni Ezekieli arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, roria ûkîreganaga na arîîthi ba Israeli. Barorerie ûbeere atîrî, MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû: Ûûi kîrî buî arîîthi ba Israeli, buî bwireraga bwingwa antû a bûrera ng'ondu. Bûnyunyaga îria rîaacio, bûgaikunîkîra na nguû ithithîtue na guee yaacio, na bûkathînja irîa noru, îndî bûtîcireraga. Buî bûtîmenyagîîra irîa itî na inya, na irîa ciajîtue bûtîcieejaga mîtheega, na irîa ciunîkangi magûrû bûtîciogaga. Ningî batîcwaga irîa ciûrîte, kana bûcokanîîria irîa ciaatîtie njîra. Îndî buî bwirîîthagia na nchûgûma bûng'eenti. Nacio ng'ondu inyaganîte nîûntû bwa kwaga mûrîîthi, nacio nî cieete biakûrîa bia nyamû cia kîthaka. Ng'ondu ciaakwa cianyaganîte irîmeene bionthe na ngîrîîne cionthe. Ng'ondu ciaakwa cianyaganîtue nthîgûrûûne kunthe, itî na muntû wa gûcicwaa. “Tontû bûû, buî arîîthi thikîîreeni bwigue ûrîa ûûni MWATHANI nkuuga: Ga ngûciîtia ni MWATHANI Mûrungu ûrîa ûtwîre mwoyo, nkauga atî ng'ondu ciaakwa nî cieete biakûrîa bia nyamû cia kîthaka, nîûntû bwa kwaga mûrîîthi, na nîûntû inyaganîte itîkwona wa gûcicwaa. Arîîthi batîrîîthagia ng'ondu ciaakwa îndî baimathagîra bongwa. Tontû bûû, buî arîîthi, MWATHANI ariuga ûjû: Ndîkwaa mûnthû weenu. Nkaarita ng'ondu ûrîîthine bweenu, nîkenda bûtiirîîthia kaîrî. Ntîrekeeria bwirîîthagia bwingwa kaîrî. Ngaatunyûkia ng'ondu ciaakwa kuuma kîrî arîîthi itige kwaa biakûrîa biaao.” MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû, “Ni ningwa nî ni ngaacwaa ng'ondu ciaakwa mwanka ncione. Naani nkaimenyeera. Ngaacwaa ng'ondu ciaakwa o ta ûrîa mûrîîthi acwaga ng'ondu imwe ciaawe irîa inyaganîtue. Ningî ngaitunyûkia ciume gûntû kunthe kûrîa inyaganîtue. Ntukû îrîa nkaathithia ûu îkeethîrwa îrî na matu na muundu jûmûnene. Nkarita ng'ondu iu kuuma nthîgûrû cia antû bangî, nciûthûranie kuuma mîgongoone îngî, nciikie nthîgûrûûne yaacio ya Israeli. Ningî nkaairîîthia irîmeene bia Israeli, nteere cia tûthima, na kûrîa kunthe gûtîtûûri nî antû. Nkaairîîthagie gûntû kûrîa kûrî nyaki înjega, ndiirîîthagie irîmeene bia Israeli na mîgwanthîîne kûrîa kûrî gûntû gûkwega gwa kûrîîthia na kûrîa ikaanogokaga. Ûûni ningwa nî ni nkethagîrwa ndî mûrîîthi wa ng'ondu ciaakwa. Ngaacionia kûrîa ikaanogokaga. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga. “Ngaacwaa ng'ondu irîa ciûrîte na ncokanîîrie irîa inyaganîte, na mpoge irîa ciunîkangi, na mbîkîre irîa cionji inya. Ningî nkaamenyeera irîa noru na irî na inya, nîûntû nkairîîthia na îota. “Naabuî ng'ondu ciaakwa rî, ûûni MWATHANI Mûrungu ndîbwîra ûjû, nkaabûgambîra, mbathûrane ng'ondu irîa njega kuuma kîrî irîa nthûûku, na mbathûrane ntûrûme na nthenge. Ka bûtîkûng'anîrwa kûrîa nyaki înjega ûntû bûgwîta bûkîmîkinyangaga? Ka-bûtîkûng'anîrwa nî kûnyua rûûjî rûkembûku ûntû bûgûkunia rûûjî runthe? Nîka ng'ondu ciaakwa ingî igaatua kurîîjaga nyaki îrîa îkinyangi na magûrû jeenu na kûnyunyaga rûûjî rûrîa bûkunîtie na magûrû? “Tontû bûû, ûûni MWATHANI Mûrungu ndîîra ng'ondu ûjû: Atîrî, nî ni ningwa nkaagambîra ng'ondu mbathûrane irîa noru na irîa nceng'u. Nîkwîthîrwa ng'ondu imwe itûngaga irîa itî na inya igaciîngîîria kîthakeene. Ûûni ngaatunyûkia ng'ondu ciaakwa itige kûrîîwa nî nyamû cia kîthaka. Nkagambîra ng'ondu na mbathûrane irîa njega kuuma kîrî irîa nthûûku. Ningî ikeethîrwa irî na mûrîîthi ûmwe akî, ta nthûûmba yaakwa Daudi, ûrîa ûkaimathagîra. Nîwe ûkethagîrwa arî mûrîîthi waacio. Naani ni MWATHANI Mûrungu nî ni nkaa Mûrungu waacio na mûnene ûkari ta nthûûmba yaakwa Daudi nîwe ûkaa mûnene waacio. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Ngeekanîîra nabo kîrîkanîro kîa thîîrî, na ndigîîrie nyamû imbîî itîgeete nthîgûrûûne yaacio, nîkenda itûûraga kiindajî, kûu bieeniine na ithakeene gûtî na ûgwati. “Naani ngaacitharima na ntharime gûntû kûrîa kûthiûrûkîrîte kîrîma gîaakwa kîrîa kîtheru. Naani nkaurithia ngai rîrîa rîagîrîte. Nayo mîtî îgaatua gûciaraga matuunda, na nthîgûrû îkauma imera. Nabo antû bagaakara kindaajî nthîgûrûûne yaao. Nabo bakaamenya atî ni nî ni MWATHANI, rîrîa nkaabarita gîchooki kîa barîa babaeethetie nkombo. Nabo batîkorotawa kaîrî nî mîgongo îngî, kana nyamû cia kîthaka ibarîa. Nabo bagaatûûra kiindajî, na gûtî we ûkaabeekîra ûguaa. Ningî ngatûma miuunda yaao înora na bathirîrwa nî mpara. Antû ba mîgongo îngî batîbameneeria kaîrî. Nabo bakaamenya atî ni nî ni MWATHANI Mûrungu waao, na atî nî ni mbakaragia, nîûntû nî antû baakwa. Ûu nîu ni nkuuga. “Bûî bûrî ng'ondu ciaakwa, bûrî ng'ondu cia ndîîthia yaakwa. Ni nî ni Mûrungu weenu. Ûu nîu ndauga ûûni MWATHANI Mûrungu.” MWATHANI nî aambarîîrie ni Ezekieli arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, roria mantû ja gûkanûkua kwa nthîgûrû ya Edomu. Îîra antû ba gûntû kûu, MWATHANI ariuga ûjû: Atîrî, ni nkaabûkanûkia nthîgûrû ya Edomu. Naani ngaatambûrûkia njara mbakanûkie mpeethie nthîgûrû yeenu îgaanjo. Nkaathiria ntûûra cieenu ciee maganjo, na kinya buî bûthire. Rîu nîrîo bûkaamenya atî ni nî ni MWATHANI. Buî bwaarî anthû ba Israeli ba ntwîre, nîkîo gîaatûmîre bûbanenkanîra booragwa îgiita rîaao rîa thîîna, îgiita rîaao rîa gûkanûkua rîa mûthia. Tontû bûû, ni MWATHANI Mûrungu ndiuga no mwanka mbûthuranîre gîkuû. Nîkwîthîrwa nî bûûraganîte, kinya buî bûkooragwa. Nkaaeethia nthîgûrû ya irîma ya Edomu îgaanjo rîtîtûûri, mbûrage bonthe barîa beetagîîra ku. Naani nkoojûria irîma bieenu biimba, mbiûjûrie irîmeene bieenu, na ngîrîîne, na mîguuruune. Ngakweethia îgaanjo kenya na ntûûra ciaaku ikare itîtûûri. Rîu ûkamenya ni nî ni MWATHANI. “Nîkwîthîrwa nî bwaugîre atî bûgaataa nthîgûrû ya Juda na ya Israeli ciee cieenu kinya këethîra ni nî ndaarî MWATHANI waacio. Tontû bûû, ga nkuuga na mma atî no mwanka, mbûkanûkie kûringana na ûrîa bwaabathwîre na bwabaigîîrua rûriitho. Bûkaamenya nî ni ûû rîrîa nkaabûkanûkia. Bûkaamenya nî ni MWATHANI ûrîa wigîîtue mantû jonthe jarîa bwaaugaga ja kûmeneeria irîma bia Israeli, bûkiugaga atîrî, ‘Irîma nî bieetû, tûkaabieethia maganjo.’ Naabuî nî bwaambikumîîrie mono na bûraaria mantû jamathûûku jambegiî nkiigagua.” MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû, “Nkaabûthiria nîkenda nthîgûrû yonthe îgwîrua. O ta ûrîa bwagwîrîîrue kûthirua kwa Aisraeli, barîa barî antû baakwa, nîu nkaabûthithîria buî antû ba Edomu. Rîu nîrîo bûkaamenya ni nî ni MWATHANI.” “Mûtaana wa muntû, roreria irîma bia Israeli ûbiîre bithikîîre ûrîa ni MWATHANI nkûbiîra. Ûûni MWATHANI Mûrungu ndîbiîra atîrî: anthû ba Israeli nî baabithekeere bakiugaga atîrî, ‘Irîma biu bia ntwîre nî bieetû.’ Tontû bûû, birorerie ûbiîre ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga uju: nîûntû anthû bainyîrîîrie Israeli kuuma nteere cionthe baramîeethia îgaanjo mwanka îratawa nî mîgongo îngî na îratua kûmenagîîrua nî antû. Tontû bûû, igueeni ûrîa ni MWATHANI Mûrungu nkuuga: buî irîma bia Israeli, na ngîrî, na mîguuru, na ntûûra irîa bwerûkîîre ciaatigwa maganjo, na irîa itaîtwe nî mîgongo îngî na kûthûûmbua. Nîkîo gîtûmi ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga ndîaria na mûthûûro nîûntû bwa mîgongo îîu îngî, na nîûntû bwa nthîgûrû ya Edomu, bonthe barîa baacieere nthîgûrû yaakwa bagwîrîtue îraa kiigai kîaao, na barataa into. “Tontû bûû, roreria nthîgûrû ya Israeli wîre Irîma biaayo na tûrîma twaayo na mîguuru yaayo, ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga ûjû, ûûni gankwaria nthûûri na ndî na rûriitho nîûntû bwa ûrîa bûmeneeretue nî mîgongo. Naani ni MWATHANI Mûrungu gangûciîtia nkauga no mwanka mîgongo îrîa îbûthiûrûkîrîte îkanûkue. Îndî irîmeene bia Israeli mîtî îkaariiba îciare matuunda ja kûrîîwa nî antû baakwa Israeli nîûntû bagaacoka nthîgûrû yaao îgiita rîtî kûraaja. Atîrî, ûûni ndî rûteereene rweenu. No mwanka mbone miuunda yeenu îkûrîmwa na yaandwa. Ningî nkaingîyia antû Israeli kunthe, ntûûra cieenu ciûjûre antû na maganjo jaakwe kaîrî. Naani nkaaingîyia antû beenu amwe na nyomoo, ciingîe na ithegee. Ngaatûma gûntû gûkû gûtûûrwa o ta ûrîa gwatûûri mbereene. Ngaatûma bûthinyaare nkûrûki ya ûrîa bwakari mbereene. Rîu nîrîo bûkaamenya atî ni nî ni MWATHANI. Îî, ngaacokia antû baakwa Israeli, nthîgûrûûne yaao, bamîjûkie yee yaao. Naagwe nthîgûrû ûkáarekeeria antû ba Israeli bakua kaîrî nî kwaga irio. “MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, Antû baugaga nthîgûrû nîka îthiragia antû na îkathirîria mûgongo aana. Tontû bûû, rî, gwe nthîgûrû ûtîthiria antû kaîrî kana ûthirîria mûgongo aana kaîrî. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga. Nthîgûrû îtiigua kaîrî antû ba mîgongo bakîmîkurunga kana kûmîmeneeria. Ningî îtîthirîria mûgongo jwa Israeli aana kaîrî. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga.” MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, rîrîa Aisraeli baatûûraga nthîgûrûûne yaao, nî beekagîra nthîgûrû mûgiro, na mathithio jaao, na mîîtîre yaao. Mîîtîre yaao yaakaraga ta mûka ûkwona mweri. Tontû bûû, nî ndaabatûrîkîîrie mûthûûro nîûntû bwa ûrîa booraganîte, na nîûntû bwa ûrîa baathaathagia mîrungu ya mîng'uanano beekîra nthîgûrû mûgiro. Naani ndîrabagiitîra îgamba, kûringana na mîîtîre yaao na mathithio jaao, ndîrabanyagania kîrî mîgongo îngî. Îndî kunthe kûrîa beethagîrwa barî, nî beekîrithagia riîtwa rîaakwa rîrîtheru nthao. Antû ba gûntû kûu baugaga, ‘Baba no antû ba MWATHANI îndî bo nî beengîrwe nthîgûrûûne yaawe.’ Ûntû bûu bûratûma nthûgaanîria mono riîtwa rîaakwa rîrîa rîtheru, rîrîa Aisraeli beekîrithîtie nthao gûntû kûrîa baarî. “Tontû bûû, îîra antû ba Israeli, ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga ûjû: Ûntû bûrîa mbîtîte kûthithia, ntîthithia nîûntû bweenu. Îndî ndîbûthithia nîûntû bwa riîtwa rîaakwa rîrîtheru rîrîa bweekîrithîrie nthao kîrî mîgongo îrîa bûtwîre. Naani nkoonania atî riîtwa rîaakwa nî rîrîtheru, rîrîa buî bûtûmîte rîamenwa kîrî mîgongo. Nayo mîgongo îîu îkaamenya atî ni nî ni MWATHANI. Nkaabûtumîra kwonia antû ba mîgongo îngî atî ûûni ndî ûmûtheru. Ûu nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Nkaabûrita nthîgûrûûne irîa bûrî, mbûcokanîîrie nthîgûrûûne yeenu yongwa. Nkaabûminyîria rûûjî rûrwega naabuî bûkaathera na mûgiro jwa kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano jûthire. Nkaabwîkîra nkoro înjerû na Roho ûmwerû ndeene yeenu. Ncoke mbûrite nkoro irîa njûmo ta maiga, mbwîkîre nkoro imboro ta nyama. Nkaabwîkîra Roho waakwa ndeene yeenu, ntûme bûthingata mataaro jaakwa na bwathîkîra Waatho bwaakwa. Naabuî bûgaatûûra nthîgûrûûne îrîa ndaaere biûjûjû bieenu. Bûkaa antû baakwa, naani mpee Mûrungu weenu. Naani nkaabwonokia kuuma kîrî bionthe birîa bibwîkagîra mûgiro. Ningî ngatûma maketha jaingîe nîkenda bûtîgîa mpara. Nkaingîyia matuunda ja mîtî yeenu na maketha ja miuunda yeenu, mwanka kwîthîrwe gûtî na mpara ya kûbwîkîrithia nthao kîrî mîgongo îngî. Rîu nîrîo bûkaaririkana mîîtîre yeenu îmîthûûku na mathithio jeenu jamaaî jarîa bwaathithîrie. Naabuî bûkaimena nîûntû bwa meeyia na mantû jau bwaathithîrie. Ntîthithia ûntû bûu nîûntû bweenu. Nî kaaba bûmenye ûu nîkenda bwigua nthao cia mathithio jeenu buî antû ba Israeli.” MWATHANI Mûrungu arîbwîra atîrî, “Ntukû îrîa nkaabûtheria meeyia jeenu jonthe nîrîo ngatûma ntûûra cieenu itûûrwa nî antû na maganjoone gwaakwe kaîrî. Nayo nthîgûrû îrîa îraarî kîthaka îkaarîmwa, antû a gûkara îrî kîthaka ûrîa îroonagwa nî barîa barakûrûkagîîra akuî. Nabo boona ûrîa îgaakara, bakaugaga ûjû, ‘Nthîgûrû îîjî îraarî kîthaka îndî nandî îkari ta muunda jwa Edeni. Gûntû kwaayo kûrîa kwaarî maganjo nandî gûtûûri na kwairigîrwa.’ Nîrîo mîgongo îrîa îtigeere îbûthiûrûkîrîte îkaamenya atî ni MWATHANI nî ni mbakithîtie maganjoone na ndaarîmithia miuunda. Ûu nîu ni MWATHANI ndauga nkaathithia.” MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Ngaatûma antû ba Israeli bambûûrie ûteethio, naani ngatûma baingîe na bathegee ta ng'ondu. Ntûûra irîa cieete maganjo ikoojûra antû ta ûrîa ng'ondu cia igongwana ciûjûraga Jerusalemu îgiita rîa biatho. Rîu nîrîo bakaamenya ni nî ni MWATHANI.” MWATHANI nî aanjûkîrie ndeene ya Roho waawe, arambikia gatîgatî ga kîguuru. Nakîo nî kîojûri marûitû. Aratûma ndiûnga kîguuruune kîonthe. Nakîo kîguuru nî kîaarî na marûitû jamaingî mono. Atîrî, marûitû jau jaarî jamoomo mono. Arambûûria atîrî, “Mûtaana wa muntû, marûitû jaja joomba kûgîa mwoyo kaîrî?” Naani ndîramûcokeria, “MWATHANI Mûrungu nîgwe wenka akî ûûmba kûmenya ûntû bûu.” Ningî MWATHANI nî aambîrîre atîrî, “Roreria mîrûitû îîjî ûmîîre atîrî, buî marûitû jamoomo, thikîîreeni rûteto rwa MWATHANI. Jeere atîrî, ûûni MWATHANI Mûrungu nî nkûjeera ûjû: Nkaabwîkîra mîrukî ntûme bûgîe mwoyo kaîrî. Ningî nkaabwîkîra mîkiia na nyama na mbûkunîkîre na gîkonde. Nkaabwîkîra mîrukî, naabuî bûkaagîta mwoyo. Rîu bûkaamenya atî ni nî ni MWATHANI.” Tontû bûû, nî ndaarorerie o ûrîa ndeerîrwe. Naani nkîroragia o ûu, nî ndaaigîrue gîtuma. Atîrî, marûitû nîka jaringanaga jagîkandîkanaga kaîrî o kîrûitû kîrî kîrûitû. O ntegeete o ûu, marûitû jau jaragîa mîkiia na nyama, na gîkonde kîramîkunîka. Îndî îtaarî na mwoyo. MWATHANI arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû roreria mîrukî ûmîîre ûjû: ‘MWATHANI Mûrungu nî agûkwîra gwe mîrukî uume nteere cio inya cia ruuo. Itû gwe mîrukî gîa kîrî baba booragi nîkenda bagîa mwoyo.’” Tontû bûû, ndîraroria o ûrîa ndeeri. Nayo mîrukî îratonya kîrî mîîrî îîu, îragîa mwoyo na antû bararûngama na magûrû. Nayo îraa njûûrî înene mono. Rîu MWATHANI arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, marûitû jaja jakari ta antû ba Israeli. Bo baugaga nî boomagarîre, na batî na wîrîgîîro bwa nyumeene na nî bathiri buru. Tontû bûû, barorerie ûbeere ûûni MWATHANI Mûrungu ndîbeera atîrî, ‘Nkaarugûra mbîrîra cieenu, mbûriûkie kuuma gîkuûne buî antû baakwa. Ncoke mbwikie nthîgûrûûne yeenu ya Israeli. Antû baakwa! Rîrîa nkarugûra mbîrîra cieenu mbûriûkie nîrîo bûkaamenya atî ni nî ni MWATHANI. Ngeekîra Roho waakwa ndeene yeenu naabuî bûgîe mwoyo. Ncoke mbwikie nthîgûrûûne yeenu bwingwa. Rîu nîrîo bûkaamenya ni nî ni MWATHANI, na nî ni mbugîîte nkaathithia ûntû bûu.’” MWATHANI aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, jûkia rûturo ûrwaandîke nteto iji, ‘Ûnene bwa Juda.’ Ûcoke ûjûkie rûturo rûngî ûrwaandîke, ‘Ûnene bwa Israeli.’ Ûjûkie nturo iu cio-ijîîrî wigwatithanie njareene ciaaku ciee rûturo rûmwe. Rîrîa antû beenu bagakûûria, gîtûmi gîa nteto iji nî kîrîku? Ûbeere MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû: ndî akuî kûjûkia rûturo rûrîa rûrûngamîrîte antû ba Juda ndûgwatithanie na rûrîa rûrûngamîrîte antû ba Israeli. Ngaatûma nturo iu cio-ijîîrî ciaa rûturo rûmwe njareene ciaakwa. “Ûgwate nturo cio-ijîîrî njareene ciaaku antû bategeete. Rîu ûbeere, ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga ûjû: nkaarita antû ba Israeli baume mîgongoone îrîa batwîre, mboothûranie kuuma nteere cionthe mbaikie nthîgûrûûne yaao bongwa. Naani nkaabaeethia mûgongo jûmwe nthîgûrûûne na irîmeene bia Israeli bacoke beethîrwe barî na mûnene ûmwe wa kûbaathaga bonthe. Nabo batîkara barî mîgongo îîrî kaîrî kana beethîrwa bagaûkanîte baa moonene jaîrî. Nabo batîciîkîra mûgiro kaîrî bakîthaathayia mîrungu ya mîng'uanano kana baithûûkia na mantû jarîa jatîagîrîte ja meeyia. Nkaaboonokia, baambîtîkie na mbatherie baee antû baakwa, naani mpee Mûrungu waao. Mûnene ûkari ta nthûûmba yaakwa Daudi nîwe ûkaa mûnene waao, nabo bonthe beethîrwe barî na mûrîîthi ûmwe. Bakaathingataga mataaro jaakwa na Waatho bwaakwa. Nabo bagaatûûra nthîgûrû îrîa biûjûjû biaao biatûûraga, îrîa ndaaeete nthûûmba yaakwa Jakubu. Nabo amwe na aana baao, na aana ba aana baao bagaatûûra kûu magiita jonthe. Mûnene ûkari ta nthûûmba yaakwa Daudi akabaathaga kenya na kenya. Naani ngeekanîîra nabo kîrîkanîro kîa thîîrî, nakîo gîkeethîrwa kîrî gîa gûtûûra. Nkaabatharima na mbathegeyie na ntûme kîûrû gîaakwa gîkaraga nthîgûrûûne yaao kenya na kenya. Gîtûûro gîaakwa gîkethagîrwa kîrî amwe nabo. Naani nkaa Mûrungu waao, nabo baee antû baakwa. Nîrîo antû ba mîgongo îngî bakaamenya atî ûûni MWATHANI nî ni nthuurîte Israeli, rîrîa ngatûma kîûrû gîaakwa gîkare nthîgûrûûne yaao kenya na kenya.” MWATHANI nî aambarîîrie ni Ezekieli arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, îîra Gogi mûnene wa nthîgûrû ya Magogi nkaamûkanûkia. Ningî noo we mûtongeeria ûrîa mûnene wa Mesheki na Tubali. Mûrorerie ûmwîre atî ni MWATHANI Mûrungu ndiuga atîrî: ngakanûkia Gogi mûtongeeria ûrîa mûnene wa Mesheki na Tubali. Nkaabûgarûra mbûgwatie na ndwano nthea, mbûkuurie kurururu amwe na njûûrî yeenu yonthe, na eetithia mbarathi bonthe barî na rong'o na matumo. Njûûrî cia Parasia, na cia Ethiopia, na cia Lîbia bari na nkobia cia îthaga na rong'o ciaao, ikaagwatanîra na mûnene Gogi amwe na njûûrî yaawe. Ningî antû ba ndwaa bonthe ba Gomeri na Bethitogama barîa ba kuuma bwa ûrîo amwe na antû bangî babaingî bakaagwatanîra na Gogi. Gogi thuranîra njûûrî yaaku amwe na njûûrî îrîa ingî ikûgweete mbaru. Nyuma ya ntukû mma, bûgeetwa gwîta kwithûkîra nthîgûrû ya antû bacokanîrîîtue kuuma mîgongoone mwanya mwanya. Nabo batûûraga batî na ûguaa bwa kwithûkîrwa. Bûkaithûkîra irîma bia Israeli birîa biaathûûkangîtue na bierûkîrwa kagiita gakaraaja. Îndî antû baabio nî baacokere na batûûraga kiindajî. Gwe na njûûrî ciaaku cionthe bûkaabaithûkîra ta kîbuubani gîkînene bûûjûre nthîgûrû ta nduume.” MWATHANI Mûrungu arîîra Gogi atîrî, “Îgiita rîu rîakinya ûkaabanga mûbango jûmûthûûku jûrîa ûgaatumîra kûbaithûkîra. Naagwe ûkauga, ‘Ka-mbîte nkaithûkîre nthîgûrû îrîa îrî na ntûûra îtiirigîri, îtirigîri na nthingo, na antû baayo batwîre kiindajî.’ Naagwe ûgaataa antû barîa batûûraga ntûûreene irîa ciaarî maganjo na baacokanîîrue kuuma mîgongoone mwanya mwanya, barîa barî na ng'ombe inyingî na into bibingî, barîa batûûraga gatîgatî ka nthîgûrû. Antû ba Sheba na ba Dedani, na aringi biashara ba Tarishishi na ntûûra ciaayo bakaabûûria atîrî, ‘Nîka bûûthûranîtie njûûrî nîkenda bwithûkîra na bûtaa into? Nîka bûkwenda gûtaa fetha, na thaabu, na ng'ombe na into bia mîthemba îngî, bwîta nabio?’ “Tontû bûû, mûtaana wa muntû roreria Gogi ûmwîre MWATHANI Mûrungu ariuga ûjû: ntukû îîu yakinya ûgeeta kwithûkîra antû baakwa ba Israeli barîa batûûraga kiindajî. Bûkaûma kûrîa bûtwîre kûraaja bwa ûrîo, amwe na antû bangî babaingî, bonthe beetithîtie mbarathi. Naabuî bûkeethîrwa bûrî njûûrî înene îrî na inya. Naabuî bûkaithûkîra antû baakwa ba Israeli bûûjûre nthîgûrû yonthe ta nduume. Îgiita rîu rîakinya nkaabûtûma bûkaithûkîre nthîgûrû yaakwa nîkenda antû ba mîgongo îngî îmenya atî ndî ûmûtheru rîrîa ngaagûtûmîra gwe Gogi. Tontû bûû, ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga atî nîgwe ûrîa ndaaugagîra karaaja na njîra ya nthûûmba ciaakwa iroria bia Israeli atî nkaabwikia bûbaithûkîre.” MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Ntukû îîu yakinya rîrîa Gogi akaaithûkîra Israeli, mûthûûro jwaakwa jûgookaûka. Tontû bwa ûrîa mûthûûro jwaakwa jûrî jûmûûî na ûrîa ndî wa rûriitho, ntukû îîu îkeethîrwa îrî ya kwinainua gûkûnene Israeli. Makûyû ja îria, na nyoni, na nyamû cia kîthaka, na nyomoo irîa ikuaga na nthî, na antû bonthe barîa batwîre nthîgûrû bagaateetema mbere yaakwa. Ningî kinya irîma bikoborangwe na ngîrî igwe nthîgûrû na nthingo cionthe imomokange. Ngaatûma imakania bia mîthemba yonthe biîjîîra mûnene Gogi. O muntû akooraga muntû ûngî. Nkaareeta mîrimo na ndwaa ngiitîre Gogi îgamba. Nkaamuurithîria amwe na njûûrî îrîa akeethîrwa arî nayo ngai înene, na ngai ya nchûgû na mwanki na mwanki jwa ûbiriti. Tontû bûû, nkoonania ûkumio bwaakwa na waagîru bwaakwa kîrî mîgongo îmiingî. Rîu nîrîo bûkaamenya atî ûûni nî ni MWATHANI.” “Mûtaana wa muntû, roria mantû jegiî mûnene Gogi uuge atîrî, ‘Ndî mûnthû waaku gwe mûtongeeria ûrîa mûnene wa Mesheki na Tubali. Naani ngaakûgarûra kuuma kûraaja bwa ûrîo nkwerekerie irîmeene bia Israeli. Rîu nkaaringa ûta bwa Gogi kuuma njareene yaawe ya ûmotho na mîgwî îgwe îrîa agwete na njara yaawe ya ûrîo. Gogi na njûûrî îrîa îrî rûteere rwaawe îkooragîrwa irîmeene bia Israeli, ntûme biimba biaao biee biakûrîa bia nyamû na nyoni. Nabo bakooragîrwa bûûrîîne, nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga. Ngaatûma mwanki jwîîthie nthîgûrû ya Magogi amwe na gûntû kûrîa kûrîganîrîtie na îria, kûrîa antû batûûraga kiindajî. Nabo rîu bakaamenya nî ni MWATHANI. Ngaatûma antû ba Israeli bamenye riîtwa rîaakwa rîrîtheru na ntîrekeeria rîmeneerua kaîrî kana rîîkîrwa mûgiro kaîrî. Nîrîo mîgongo îkaamenya atî ni nî ni MWATHANI, Ûrîa Mûtheru wa Israeli.’” MWATHANI Mûrungu nî aaugîre atîrî, “Ntukû îrîa ndaugîîte îgaakinya no mwanka îgaakinya. Yaakinya nîrîo barîa batwîre ntûûreene cia Israeli bakaumaaraga bakaîthia mathaga jaao ja ndwaa; tajo rong'o iniini na inene na moota na mîgwî na nchûgûma na matumo. Bagakara mîaka mûgwanja bagîtumagîra mathaga ja ndwaa jarî nkû. Tontû bûû, batîîthîrwa barî na gîtûmi gîa kuuna nkû mwitûûne nîûntû bagaakagia mwanki na mathaga ja ndwaa. Nabo bakaithûkîra barîa babaithûkîrîte na batae barîa baabataîte. Ûu nîu MWATHANI Mûrungu akuuga.” Ntukû îîu yakinya nkaanenkera mûnene Gogi gûntû gwa kûthikanaga kûu Israeli. Nkaamûnenkera Kîguuru kîa Ageendi kîrîa kîrî gaiti ka îria rîa Chumbî nîkenda we na njûûrî îrîa arî nayo bakaathikwa kîguuruune kîu. Njîra ya ageendi îkaingwa nî kaburi kau. Nakîo gîgeetagwa kîguuru kîa Hamonigogi. Antû ba Israeli bakaathika biimba biu mîeri mûgwanja nîkenda beeberia mûgiro nthîgûrûûne yaao. Antû bonthe bagaateetheria kûthikana. Nabo bakaaeewa gîtîîo ntukû îrîa nkoonania ûkumio na njîra ya ûûmbani bûu. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga. Nyuma ya mîeri mûgwanja, antû bakaathuurwa beetanie na nthîgûrû yonthe bagicwaga biimba birîa bitigeere nthî bakabithika nîkenda beeberia nthîgûrû mûgiro. Rîrîa muntû akeethîrwa eetîte na njîra oone mîîndîîndî, ageekagîra antû au rwano nîkenda athikani beeta bamîthika kîguuruune kîa Hamonigogi. Ntûûra îgwîtwa Hamona kinya yo îkeethîrwa îrî akuî au. Nayo nthîgûrû îkeeberua mûgiro buru. Îndî gwe-rî, mûtaana wa muntû, ûûni MWATHANI Mûrungu ndîkwîra ûjû, “Arîria nyoni cia mîthemba yonthe na waarîrie nyamû cia kîthaka cionthe. Ûciîre atîrî, ‘Ûthûraneeni amwe buumîte nteere cionthe bwîje kîathoone gîa kîgongwana kîrîa mbûthuranîrîte. Nakîo nî kîatho gîkînene mono kîrîa gîkeethîrwa kîrî irîmeene bia Israeli. Bûkaarîa nyama na bûnyue tharike. Bûkaarîa nyama cia nchamba cia ndwaa na bûnyue tharike ya atongeeria ba nthîgûrû, na ya ntûrûme, na mbûri, na ndeegwa irîa cionthe noru mono kuuma Bashani. Bûkaarîa maguta mwanka bûnyire, na bûnyue tharike mwanka îbûkore kîathoone kîu nkaabûthuranîrîra! Naabuî bûkaarîa nyama cia mbarathi na eetithia baacio na cia asikarî. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga.’ “Ngaatûma mîgongo yonthe yoone ûkumio bwaakwa na yoone ûrîa ngambithanagia na îota. Kuuma ntukû îîu antû ba Israeli bakaamenya atî ni nî ni MWATHANI Mûrungu waao. Nabo antû ba Israeli bakaamenya atî beetîre kîthamîrioone nîûntû bwa meeyia jaao jarîa beeîîtie kîrî ni. Naani ndîrabautatîra ndîrarekeeria anthû baao barabaithûkîra na barabooragîra ndweene. Ûûni ndaabakanûkîrie kûringana na ûthûûku bwaao na maatia jaao. Naani ndîrabautatîra buru.” Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Nandî ngacokeria nchiarwa cia Jakubu mawega jarîa baarî najo mbereene mbigîîrue antû ba Israeli bonthe kîaao. Naani nkamenyeera riîtwa rîaakwa rîrîtheru rîtîkathûûkue kaîrî. Rîrîa bagaakara kiindajî nthîgûrûûne yaao gûtî na ûgwati bwa kwithûkîrwa, nîrîo bakoorîrua nî mantû jamathûûku jarîa banthithîîrie. Nayo mîgongo îngî îkaamenya ndî ûmûtheru rîrîa nkaabacokanîîria kuuma nthîgûrûûne cia anthû baao. Rîu nîrîo bakaamenya atî nî ni MWATHANI Mûrungu waao nîûntû nî ni ndeendere baikua kîthamîrioone kûu mîgongoone îngî na ndîraboothûrania kuuma ku ndîrabaikia nthîgûrûûne yaao bongwa. Gûtî muntû waao ûgatigara mîgongoone îîu. Nkaaboojûria Roho waakwa na ntîbautatîra kaîrî. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga.” Kûrî ntukû ya îkûmi ya kîambîrîria kîa mwaka jwa mîrongo îîrî na îtaano kuuma tûgwikua kîthamîrioone na mîaka îkûmi na îna nyuma ya Jerusalemu îgûtawa, o ntukû îîu yongwa, nî ndaaigîrue inya ya mwanya kuuma kîrî MWATHANI, nayo îrankamata. Mûrungu nî aankamatîre na njîra ya kîoneki arambikia nthîgûrûûne ya Israeli kîrîmeene gîkîraaja aranguûrîra ndîroona gîntû gîakari ta ntûûra mbere yaakwa. Arambikia ku naani ndîroona muntû wakari ta îturutia arî na rûturo rwa kûthima na kîthimi kîathithîtue na nguû, arûngami mpingîroone. Muntû ûu arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû ntega bwega na ûthikîîre bwega. Ningî ûthûgaanîrie mantû jonthe jarîa ngaakwonia. Nîkwîthîrwa ûreetetwe gûkû nîkenda nkwonia jo naagwe wîîte ûkeere antû ba Israeli mantû jau.” Atîrî, nî kwaarî na rûthingo rwairigîrîte kîûrû. Muntû ûu arajûkia kîthimi kîrîa aagwete kîa uraaja bwa mita ithatû (3m) arathima rûthingo nakîo. Naru rwaarî rwa mita ithatû (3m) gwitia bwa îgûrû na ûmatu bwa mita ithatû (3m). Nawe areeta mpingîroone ya bwa gaiti, araitia agîkinyaga nkinyo. Arathima kîarago kîa mpingîro. Nakîo kîaarî kîa mita ithatû (3m) kwînama. Nayo mpingîro îîu nî yaarî na tûnyomba tûthatû twa akaria. O kanyomba kaarî ka mita ithatû nteere cio-ijîîrî. Natu tûnyomba tûu twagaanîtue na rûthingo rwa ûmatu bwa mita ijîîrî na nusu (2.5m). Wakûrûka tûnyomba tûu, nî kwaarî na antû gwa gwitîîria kanyomba karîa gaategeene na kîûrû. Antû au gwa gûkûrûkîîra kwaarî kwa ûraaja bwa mita ithatû (3m). Arathima kanyomba kau kaarî mbere ya kîûrû. Aroona kaarî ka mita ijîîrî na nusu. Nako kanyomba kau nî kaarî na antû gwa gûkûrûkîîra gwakinyaga akuî na kîûrû. Naku kwaarî kwa ûraaja bwa mita îmwe. Ningî nî kwaarî na tûnyomba tûngî tûthatû rûteere rwa mpingîro ya bwa gaiti. Natu twaarî twa ithimi bimwe na nthingo irîa ciaatûgaanîtie. Ningî muntû ûu nî aathimîre wariî bwa gîkûrûkîîro kîa mpingîro. Kîonthe kîaarî kîa mita ithaano (5m) na mpingîro irugûri, kîaarî kîa mita îthanthatû (6m). Mbere ya tûnyomba twa akaria nî kwaarî na mûkîîndo. Naju jwaarî jwa nusu mita (0.5m) bwa îgûrû na ûmatu bwa mita ithatû (3m). Nî kwaarî na tûnyomba tûthatû tûng'aneene o kamwe kaarî ka ûraaja bwa mita ithatû na wariî bwa mita ithatû na mita ithatû gwitia. Ningî nî aathimîre ûraaja bwa gîkûrûkîîro kuuma rûthingo rwa nyuma rwa kanyomba kamwe. Nabu bwaarî bwa mita îkûmi na ijîîrî na nusu (12.5m). Ningî nî aathimîre kanyomba karîa gaakûrûkagîîrwa, nako kaarî akuî na kîarago. Nako kaarî na waariî bwa mita îkûmi (10m). Ûraaja bwa gîkûrûkîîro kîu bunthe kuuma rûthingoone rwa oome rwa mpingîro mwanka rûthingoone rwa mûthia rwa kanyomba ka mûthia bwaarî mita mîrongo îîrî na ithaano (25m). Tûnyomba tunthe nî twaarî na tûndiricha na kinya nthingo irîa ciagaanîtie tûnyomba nî ciaarî na tûndiricha. Ningî nî kwaarî na maûa ja mîkîndû jaathithîtue nthingoone cia ndeene cia gîkûrûkîîro kîu. Ningî muntû ûu arambikia kîaragoone kîa bwa oome. Nakîo nî kîaarî na tûnyomba mîrongo îthatû twaaki tûriganîîrîtie na rûthingo rwa bwa oome. Mbere ya tûnyomba tûu nî kwaathithîtue gûntû gwa gwîtîîra. Gûntû kûu gwa gwîtîîra kwathithîtue na maiga. Gûntû kûu gwa gwîtîîra kwathiûrûkîte kîarago. Kîarago kîu kîa oome kîaarî gûntû kwînami nkûrûki ya kîarago kîa bwa ndeene. Muntû ûu aracoka arathima arîa gwaakûrûkagîîrwa kuuma ndeene ya mpingîro ya gaiti mwanka mbere ya kîarago kîa ndeene. Naku kwaarî kwa mita mîrongo îtaano (50m). Muntû ûu aracoka arathima mpingîro ya bwa ûrîo îrîa yeetaga kîaragoone kîa bwa oome. Tûnyomba tûrîa tûthatû twa gûkaria mpingîro tûrîa twaarî nteere cio-ijîîrî cia mpingîro, na nthingo irîa ciaatûgaanîtie, na kanyomba karîa ka mumaaro, cionthe ciaarî cia ithimi bimwe na mpingîro îrîa yaarî ya mbere. Mpingîro îîu yaarî ya ûraaja bwa mita mîrongo îîrî na ithaano (25m) na waariî bwa mita îkûmi na ijîîrî na nusu (12.5m). Nayo yaarî ya bwa gaiti. Kanyomba karîa ga gûkûrûkîîra, na ndiricha, na maûa jarîa ja mîkîndû biakari ta birîa bia mpingîro ya bwa gaiti. Ningî nî kwaarî na nkinyo mûgwanja ciaitagîîria mpingîroone îîu. Kanyomba kaayo ga gûkûrûkîîra keerekeene na kîarago. Rûteere rûrîa rûngî rwa kîarago kîu kuuma au mpingîroone ya bwa ûrîo nî kwaarî na mpingîro îrîa muntû aakûrûkagîîra agîîta kîaragoone kîa ndeene, o ta kîrîa kîaarî rûteere rwa bwa gaiti. Muntû ûu nawe nî aajûkîrie ithimi bia kuuma mpingîro îmwe gwîta îngî Nabio biaarî mita mîrongo îtaano (50m). Ningî muntû ûu nî aambikîrie rûteereene rwa bwa ûmotho kûrîa kwaarî na mpingîro îngî. Nî aathimîre rûthingo rwa ndeene na kanyomba kaayo na arîa baakûrûkagîîra aroona biaarî na ithimi bimwe na mpingîro irîa ingî. Tûnyomba twa mpingîro îîu nî twaarî na ndiricha o amwe na kanyomba na arîa gwaakûrûkagîîrwa nî kaarî na ndiricha ikari ûmwe na irîa cia mpingîro ingî. Mpingîro îîu yaarî ya ûraaja bwa mita mîrongo îîrî na ithaano (25m) na waariî bwa mita îkûmi na ijîîrî na nusu (12.5m). Nî kwaarî na nkinyo mûgwanja irîa ciaitagia mpingîroone îîu. Kanyomba karîa kaarî au gwaakûrûkagîîrwa keerekeene na kîarago. Nthingoone cia mpingîro nî kwathithîtue maûa ja mîkîndû. Ningî nî kwaarî na mpingîro bwa ûmotho bwa kîarago kîa ndeene. Muntû ûu nî aathimîre mpingîro kuuma mpingîroone îîu gwîta îrîa yaarî bwa oome. Aroona yaarî na mita mîrongo îtaano (50m). Muntû ûu arankûrûkîîria mpingîroone ya bwa ûmotho tûreeta kîaragoone kîa ndeene. Nawe arathima au twaakûrûkîrîîre kûreethîrwa kûrî na ithimi bimwe na mpingîro irîa ingî cia bwa oome. Tûnyomba twaayo twa akaria na nthingo irîa ciaatûgaanîtie, na kanyomba karîa gwaakûrûkagîîrwa kaarî na ithimi bimwe na bia mpingîro ingî. Natu nî twaarî na ndiricha kûthiûrûka. Ûraaja bwaarî mita mîrongo îîrî na ithaano (25m) na waariî bwa mita îkûmi na ijîîrî na nusu (12.5m). Tûnyomba tûu twaarî twa ûraaja bwa mita mîrongo îîrî na ithaano (25m) na waariî bwa mita îkûmi na ijîîrî na nusu (12.5m). Ningî nî kwaarî na nkinyo inyanya cia gwitia mpingîroone îîu. Kanyomba ka arîa gwaakûrûkagîîrwa keerekeene na kîarago kîa oome. Ningî nthingo nî ciaagemetue na maûa ja mîkîndû. Muntû ûu nî aambikîrie kîaragoone ndeene rûteere rwa bwa gaiti. Nî aathimîre gîkûrûkîroone kîa mpingîro aroona kîrî na ithimi bimwe na mpingîro ingî. Natu tûnyomba twaayo twa akaria, na kanyomba karîa gaakûrûkagîîrwa na nthingo ciaako cia ndeene ciaarî cia ithimi bimwe na mpingîro irîa ingî. Tûnyomba tûu nî twaarî na ndiricha kunthe. Ithimi biaatu biaarî mita mîrongo îîrî na ithaano kûreea (25m) na waariî bwa mita îkûmi na ijîîrî na nusu (12.5m). Kanyomba ka gûkûrûkîîra keerekeene na kîarago kîa oome. Nacio nthingo ciaako nî ciaagemetue na maûa ja mîkîndû. Nî kwaarî na nkinyo inyanya irîa ciaitagia ku. Muntû ûu arambikîîria mpingîroone ya bwa ûrîo. Aaramîthima aroona îrî na ithimi bimwe na mpingîro irîa ingî. Kinya yo o ûmwe na mpingîro ingî nî yaarî na tûnyomba twa akaria, na kanyomba karîa gwaakûrûkagîîrwa, na nthingo nî ciagemetue, na nî yaarî na ndiricha kûthiûrûka. Ûraaja bwaayo bwaarî mita mîrongo îîrî na ithaano (25m) na waariî bwa mita îkûmi na ijîîrî na nusu (12.5m). Nako kanyomba kaayo ga gûkûrûkîîra keerekeene na kîarago kîa bwa oome. Nacio nthingo cia gîkûrûkîîro kîa mpingîro ciagemetue na maûa ja mîkîndû. Nî kwaarî na nkinyo inyanya irîa ciaitagia mpingîroone îîu. Nî kwaarî na nyomba kîaragoone kîa oome yaagwateene na gîkûrûkîîro kîrîa kîaarî rûteere rwa bwa ûrîo. Mûrango jwaayo jwerekeene na kanyomba karîa gaakûrûkagîîrwa karîa keerekeene na kîarago. Nyomba îîu nîo antû baathambagîria biimba bia nyomoo irîa ciaaritagwa irî igongwana bia gwakîîria. Nyomba îîu nî kwaarî na meetha inya; ijîîrî rûteere rûmwe na ijîîrî rûteere rûngî. Îgûrû rîa meetha iu nîo booragagîra nyomoo cia igongwana bia gwakia nyomoo yonthe na igongwana bia kûthiria meeyia na bia kûthiria maatia. Oome ya nyomba îîu nî kwaarî na meetha ingî inya ciaakari o ûmwe na irîa ingî. Nacio cieeki meetha ijîîrî ijîîrî o rûteere rûmwe rwa mpingîro îîu ya bwa ûrîo. Meetha cionthe irîa nyomoo cia igongwana ciaathînjagîrwa ciaarî inyaanya. Inya cieethagîrwa irî nyomba ndeene na inya ingî oome kîaragoone. Ningî nî kwaarî na meetha inya ciaaji kuuma maigeene na nîku igongwana bia gwakîîria nyomoo yonthe biaaritagîrwa. Ciaarî centimita mîrongo îtaano (50) bwa îgûrû, na ûraaja bwa centimita mîrongo mûgwanja na ithaano (75) na waariî o ta bûu. Into bionthe birîa biatumagîrwa kîgongwaneene bieekagwa meetheene iu. Nchibe nî ciaangîrîîtwe ikathiûrûkîra meetha îîu. Nacio ciaarî cia ûraaja bwa milimita mîrongo mûgwanja na ithaano (75mm). Nyama cionthe irîa ciaaritagwa irî igongwana cieekagwa meetheene iu. Aracoka arambikia kîaragoone kîa ndeene. Naku nî kwaarî na tûnyomba twîrî. Kamwe kaarî rûteere rwa mpingîro ya bwa ûrîo keerekerete bwa ûmotho. Kanyomba kangî kaarî rûteere rwa mpingîro ya bwa ûmotho keerekerete bwa ûrîo. Muntû ûu arambîîra kanyomba kau keerekerete bwa ûmotho kaarî ka athînjîri-Mûrungu barîa batumîkaga kîûrûûne. Nako kanyomba karîa keerekerete bwa ûrîo nî ka athînjîri-Mûrungu barîa bamenyagîîra kîritîro kîa igongwana bia MWATHANI; nabo baarî nchiarwa cia Zadoki ûrîa waarî mûtaana wa Lawi. Muntû ûu nî aathimîre kîarago kîa ndeene aroona kîaarî kîa mita mîrongo îtaano (50m) na waariî bwa mita mîrongo îtaano (50m). Nakîo kîûrû kîaarî bwa rûgûrû rwa kîarago kîu na kîritîro kîa igongwana kîaarî mbere ya kîûrû. Aracoka arambikia kanyomba karîa kaarî arîa gwaakûrûkagîîrwa. Arakathima aroona kaarî ka waariî bwa mita mûgwanja (7m) na mita ijîîrî na nusu (2.5m) kwînama bwa nthî. Nthingo cia mpingîro ciaarî na ûmatu bwa mita îmwe na nusu (1.5m). Nî kwaarî na nkinyo ciaitagia kanyomba kau kaarî arîa gwaakûrûkagîîrwa. Kanyomba kau kaarî ka ûraaja bwa mita îkûmi (10m) na waariî bwa mita ithanthatû (6m). Ningî nî kwaarî na itugî biîrî o gîtugî rûteere rûmwe rwa mwari. Muntû ûu aracoka arambikia gatîgatî ka antû arîa kûtheru buru. Arathima au gwetagîîrwa antû au kûtheru buru. Aroona gûtonyete mita ithatû (3m) bwa ndeene na kaarî na waariî bwa mita îthaano (5m) na nthingo cia ûmatu bwa mita ijîîrî na nusu (2.5m). Ningî aracoka arathima kanyomba kau tako antû arîa kûtheru buru, aroona karî ka ûraaja bwa mita mîrongo îîrî (20m) na waariî bwa mita îkûmi (10m). Ningî nî aatonyere kanyomba karîa karî ndeene mono arakathima. Arathima gîkûrûkîîro kîrîa gîaatonyaga ku aroona kîaarî kîa mita îmwe (1m) kwînama, na wariî bwa mita ithatû (3m) nthingo ciaarî na ûmatu bwa mita ithatû na nusu (3.5 m). Kanyomba kau kaarî ndeene mono nako nî kaang'aneene nteere cio-inya. O rûteere rwaarî rwa mita îkûmi (10m). Araambîra atîrî, “Antû aja nîo arîa atheru buru.” Muntû ûu nî aacokere arathima ûmatu bwa nthingo cia ndeene cia kîûrû aroona bûrî bwa mita ithatû (3m). Ningî nî kwaarî na tûnyomba twaarî na wariî bwa mita ijîîrî (2m) tûgwateene na rûthingo rûu runthe kûthiûrûka kîûrû. (Tûnyomba tûu twaarî twa ngoroba ithatû na o ngoroba nî yaarî na tûnyomba mîrongo îthatû [30]). Nthingo cia kîûrû nî cieethagîrwa irî na ûmatu bûbûkai o ûrîa ngoroba îkwînama. Tontû bûû, tûnyomba nî tweethagîrwa tûrî îgûrû rîa rûthingo îndî tûtaagwatanîte. Tontû bûû, nthingo cionekaga kuuma bwa oome ta irî na ûmatu bûmwe kuuma îgûrû mwanka nthî. Rûthingoone rwa oome buru rwa kîûrû nî gwaki nkinyo oome ya tûnyomba tûu twaagwateene na rûthingo. Tontû bûû, nî kwombîkaga muntû gwitia kana kwînama ngorobeene iu agîtumagîra nkinyo iu. Ningî ndîroona rûthingo rûu nî rwaarî na mûsingi jwookîîrîîtue kûthiûrûkîra rûthingo, au nîo tûnyomba twaaki. Naju jwaarî jwa ûmatu bwa mita ithatû (3m). Naru rûthingo rwa oome rwa tûnyomba tûu twaaki nteere rwaarî rwa mita ijîîrî na nusu (2.5m). Nî kwaarî na karîîngo gatîgatî ga tûnyomba tûu twaarî nteere cia kîûrû, na tûnyomba tûrîa twa athînjîri-Mûrungu. Nako kaarî ka mita îkûmi (10m) kûgiitanîîria gatîgatî. Nî kwaarî na mîrango îrîa yaatonyaga tûnyomba tûu twa nteere kuuma karîîngoone kau. Nayo yaarî îîrî; jûmwe bwa ûrîo na jûngî bwa ûmotho. Mûsingi jwa karîîngo kau jwaarî jwa mita ijîîrî na nusu (2.5m) kuuma nthîgûrû. Mûthieene jwa karîîngo kau, rûteereene rwa bwa rûgûrû rwa kîûrû nî kwaarî na nyomba ya ûraaja bwa mita mîrongo îna na îthaano (45m) na wariî bwa mita mîrongo îthatû na ithaano (35m) na nthingo ciaayo ciaarî cia ûmatu bwa mita ijîîrî na nusu (2.5m). Muntû ûu aracoka arathima kîûrû bwa oome. Aroona kîrî na ûraaja bwa mita mîrongo îtaano (50m). Naku kuuma bwa nyuma ya kîûrû, kûgiitanîîria karîîngoone kau mwanka gwîta nyomba îîu yaarî bwa rûgûrû, kwaarî na ûraaja bwa mita mîrongo îtaano (50m). Kuuma arîa antû baakûrûkagîîra, o amwe na kaanya karîa kaarî arîa karîîngo gaaki, antû au kunthe kwaarî kwa mita mîrongo îtaano (50m). Aracoka arathima nyomba îîu yaarî bwa rûgûrû ya kîûrû o amwe na ngoroba ciaayo irîa ciaarî nteere cio-ijîîrî, aroona ciaarî na ûraaja bwa mita mîrongo îtaano (50m). Kanyomba karîa kaarî arîa antû baakûgûkagîîra kîûrûûne na antû arîa atheru, na antû arîa atheru buru nî gwaaki na mbaaû kuuma nthîgûrû mwanka ndiricheene. Mbaaû iu nî ciaatonyanîte bwega mono. Kinya ndiricha iu nî ciakunîkagwa na mbaaû. Nthingo cia kîûrû cionthe cia ndeene kinya gwitia îgûrû rîa mîrango nî kwagemetue na mbaaû ciaarî inthongi mono. Nacio ciaathithîtue maûa ja akerubimu na ja nkîndû. Najo maûa jau ja akerubimu na nkîndû nîka jaunganîte kunthe nyomba. O mûkerubi nî aarî na moothiû jaîrî. Ûthiû ta bwa muntû bwa mûkerubi ûu bwaategeete mûkîndû rûteere rûmwe na ûthiû bûngî ta bwa ngatûnyi bûgatega mûkîndû rûteere rûngî. Mbicha iu ciaarî nthingoone kûthiûrûka. Kuuma nthîgûrû mwanka îgûrû rîa mûrango, akerubimu na mîkîndû nî ciaagemetie nthingo na bwa ndeene. Itugî bia kîûrû na bia antû arîa atheru buru biaang'aneene nteere cionthe. Naku nî kwaarî na kîritîro kîa igongwana kîa mbaaû. Nakîo kîaarî kîa mita îmwe na nusu (1.5m) gwitia bwa îgûrû na waariî bwa mita îmwe (1m) na ûraaja bwa mita îmwe (1m). Gîtîîri gîaakîo na nteere ciaakîo ciaarî cia mbaaû. Muntû ûu arambîîra atîrî, “Meetha îîjî nîyo îkaraga mbere ya MWATHANI.” Ningî nî kwaarî na mwari mûthieene jwa antû au gweetagîîrwa antû arîa atheru, na jûngî arîa gweetagîîrwa antû arîa kûtheru buru. Mwari jûu jwaarî na mîrango îîrî yaingagîrwa gatîgatî. Jwarugûragwa, mûrango jûmwe jûgeeta ndeejî na jûngî jûgeeta ndeerea. Mîariine îîu ya antû arîa atheru nî yaagemetue na maûa ja akerubimu na ja mîkîndû o ta ûrîa nthingo ciaakari. Ningî nî kwaarî na mwari jwa mbaaû jwa kanyomba karîa antû baakûrûkagîîra. Kanyomba karîa kaarî arîa gwaakûrûkagîîrwa nî kaarî na ndiricha kûthiûrûka kunthe na nthingo ciaako nî ciagemetue na maûa ja mîkîndû. Ningî muntû ûu nî aambikîrie kîaragoone kîrîa kîaarî oome aratongeeria arambikia nyomba yaarî rûteereene rwa bwa ûrîo bwa kîûrû. Nayo îtaarî kûraaja na nyomba îrîa yaarî mûthia jwa bwa rûgûrû ya kîûrû. Nyonba îîu yaarî ya ûraaja bwa mita mîrongo îtaano (50m) na wariî bwa mita mîrongo îîrî na ithaano (25m). Rûteere rûmwe rwaayo rwategeete îtîîri rîrîa rîaarî rûteere rwa kîûrû rîa mita îkûmi (10m) na rûteere rwaayo rûngî rwerekerete kajîra karîa geetaga kîaragoone kîa bwa oome. Nayo yaaki ya ngoroba ithatû itigeene ûrîa antû barîngî kwona barîa bangî barî nthîgûrû yaao. Rûteereene rwa bwa ûrîo rwa nyomba îîu nî kwaarî na kajîra ka waariî bwa mita ithaano (5m) na kaarî ka ûraaja bwa mita mîrongo îtaano (50m). Rûteereene rûu nîru nyomba îîu yaarî na mûrango. Tûnyomba tûrîa twaarî ngorobeene ya îgûrû nîtu twaacekei nkûrûki ya twa ngoroba ya gatîgatî na twa ngoroba ya nthîgûrû nîûntû twaaki nyuma ya tûngî. Tûnyomba tûu twa ngoroba tûthatû twaaki tûtîgwatîîri nî itugî ta ûrîa tûngî twagwatîîri. Tûnyomba twa îgûrû twaaki nyuma ya tûnyomba twa gatîgatî na twa gatîgatî twaaki nyuma ya tûrîa twa mbere, mita mîrongo îîrî na ithaano (25m). Naru rwategeene na tûnyomba tûrîa twaarî kîaragoone kîa oome. Oome ya kîarago, nî gwaaki tûnyomba twa ûraaja bwa mita mîrongo îîrî na ithaano (25m). Natu tûnyomba tûrîa twaategeene na kîûrû twaarî twa ûraaja bwa mita mîrongo îtaano (50m). Tûnyomba tûrîa twaarî nthîgûrû nî twaarî na gûntû gwa gûtonyeera rûteereene rwa bwa gaiti muntû aumîte bwa kîarago kîa bwa oome. Arîa rûthingo rwa bwa oome rwaambîîragia bwa ûmotho, rûtegeene na kîarago, nî kwaarî na tûnyomba. Mbere ya tûnyomba tûu nî kwaarî na gûntû gwa gûkûrûkîîra. Tûnyomba tûu twakari ta tûrîa twaarî rûteere bwa ûrîo, na twaarî na ûraaja na waariî bûng'aneene. Ningî mwaakîre jwaatu na mîari yaarî o ûmwe. Rûteereene rwa bwa gaiti arîa rûthingo rwambagîîria nî kwaarî na antû a gûkûrûkîîra, arîa kwaarî nthîgûrû ya tûnyomba tûu gwa ûmotho. Muntû ûu arambîîra atîrî, “Nyomba îîu ya bwa ûrîo na ya bwa ûmotho nî nyomba întheru. Au nîo athînjîri-Mûrungu barîa batumîkagîra MWATHANI barîîjagîra igongwana birîa itheru buru. Nîkwîthîrwa tûnyomba tûu nî tûtûtheru no mwanka athînjîri-Mûrungu baritagîre igongwana birîa bitheru mono ku. Nabio nî igongwana bia irio na bia kûthiria meeyia na bia kûthiria maatia. Athînjîri-Mûrungu bakeenda kuumagara nyomba iu ntheru, nî babuîrîte kûrita nguû iu ciaao itumagîrwa gûtumîkîra kîrî MWATHANI bagaitiga ku, nîûntû nguû iu nî intheru. Nî beekagîre nguû ingî rîrîa beetîte kîrî mwingî.” Muntû ûu aakûthiria kûthima kîûrû ndeene, nî aambikîrie oome ya kîûrû arampumarîîria mpingîroone ya bwa gaiti. Arajûkia kîthimi arathima rûteere rwa bwa gaiti aroona rûrî rwa mita magana jaîrî ja mîrongo îtaano (250m). Ningî aragarûka arathima rûteere rwa bwa ûrîo aroona rûrî rwa mita magana jaîrî ja mîrongo îtaano (250m). Aracoka arathima rûteere rwa bwa ûmotho aroona rûrî rwa mita magana jaîrî ja mîrongo îtaano (250m). Ningî aragarûka arathima rûteere rwa bwa rûgûrû aroona rûrî rwa mita magana jaîrî ja mîrongo îtaano (250m). Tontû bûû, antû au kîûrû kîaarî kwang'aneene nteere cio-inya. O rûteere rwaarî rwa mita magana jaîrî ja mîrongo îtaano (250m). Nî kwaarî na rûthingo rwagaanîtie kûrîa kûtheru na kûrîa gûtaarî gûkûtheru. Muntû o ûu nî aambikîrie bwa mpingîro ya bwa gaiti. Nabu weerû bwa kwonania mwago jwa Mûrungu wa Israeli nî bwaarî antû au. Ningî nî bwonekaga buumîte bwa gaiti. Nako kajû ka MWATHANI karuumaga ta ndûûjî inyingî, na nthîgûrû nî yoojûri weerû bwa mwago jwaawe. Mûrungu nî aanguûrîîrie arambonia mantû jau, najo jaakari ta jarîa aambonetie rîrîa eetîte kûthiria ntûûra ya Jerusalemu kana jarîa aanguûrîrîte ndî mûuroone jwa Kebari. Tontû bûû, ndîraigwîthia nthîgûrû ntiirithîtie ûthiû tîîriine, ndîramûthaathayia. Weerû bûu bwa mwago jwa MWATHANI bûratonyeera mpingîroone îîu bwa gaiti bûreeta mwanka kîûrûûne. Roho wa Mûrungu aranjûkia arambikia kîaragoone kîa bwa ndeene. Naani ndatega ndîroona weerû bwa mwago jwa MWATHANI bûûjûrîte kîûrûûne. Muntû ûrîa wathimaga ararûngama rûteere rwaakwa, nawe MWATHANI arambarîria arî kîûrûûne, arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû rûrû nîru rûriga rwaakwa. Aja nîo ngaatûûraga amwe na antû ba Israeli kenya na kenya. Antû ba Israeli na atongeeria baao batîkoromenithia riîtwa rîaakwa rîrîa rîtheru kaîrî, kana bathaathayia mîrungu ya mîng'uanano beekîrithia riîtwa rîaakwa mûgiro na njîra ya kûthika atongeeria baao akuî na kîûrû. Anene baaciakîîre mîari ya ikaro biaao akuî na mîari ya kîûrû gîaakwa bakîathûranagwa akî nî rûthingo kuuma kîrî ni. Nabo baramenithia riîtwa rîaakwa rîrîtheru nîûntû bwa mantû jarîa baathithagia. Tontû bûû, ndîrabathiria na mûthûûro. Tontû bûû, antû ba Israeli nî babuîrîte kûrita mîrungu yaao ya mîng'uanano na biimba bia anene baao birîa bathikîte akuî na kîûrû. Rîu ngaakaraga amwe nabo magiita jonthe. “Naagwe rî mûtaana wa muntû, îîra antû ba Israeli ûrîa kîûrû kîbuîrîte kwîthîrwa gîkari nîkenda baigua nthao cia maatia jaao. Rîrîa bakairira nîûntû bwa maatia jaao, rîu ûbeere tarîîria ûrîa kîûrû kîbuîrîte gwakwa; na kûrîa antû babuîri gûkûrûkagîîra na mwonekere jwaakîo junthe. Ningî nî babuîrîte kûmenya mawaatho jaakîo na Waatho bunthe bûkîegiî. Ûbuîrîte kûbaandîkîra mantû jau nîkenda boona ûrîa mantû jonthe jabuîrîte kûthithua nîkenda bathingata nkuagaya ciaakîo cionthe. Waatho bwa kîûrû nî atî gûntû kunthe kûrîa kûthiûrûkîrîte kîûrû kûu kîrîmeene nî gûkûtheru.” Ithimi bibi bithingatîte nîbio biaari bia kîritîro kîa igongwana. Nî kwaarî na mûberethi jwaathiûrûkîrîte kîritîro kîa igongwana jwa centimita mîrongo îtaano (50cm) kworokera na waariî bwa centimita mîrongo îtaano (50cm). Ningî nî kîaarî na mûng'eng'a jwa centimita mîrongo îîrî na ithaano (25cm) gwitia. Kuuma kîritîroone bwa îgûrû kwaarî kwa ûraaja bwa mita îmwe (1m). Nî kwaarî na gûntû kûmwe gwacokeete bwa nyuma kuuma mûng'eng'eene. Naku kwaarî kwa centimita mîrongo îtaano (50cm) kûthiûrûka, na ûraaja bwa mita ijîîrî (2m) gwitia bwa îgûrû. Ningî antû au mûng'eng'eene nî gwacokeete bwa nyomba, naku kwaarî kwa centimita mîrongo îtaano (50cm) kûthiûrûka. Kîritîroone îgûrû au igongwana biaaritagîrwa, kwaarî kwa mita ijîîrî (2m) gwîtia bwa îgûrû. Nteereene cia kîritîro kîu kîa igongwana cio-inya, nî gwookîîrîte ta tûgoji. Kîritîroone kîu kîa igongwana kîaarî na nteere inya ing'aneene. O rûteere rwaarî rwa mita ithanthatû (6m). Gatîgatî ka kîritîro kîu kîa igongwana nî kwaarî na nteere inya; o rûteere rûmwe rwaarî rwa mita mûgwanja (7m). Ningî nî kwaarî na mûng'eng'a jwa centimita mîrongo îîrî na ithaano (25cm) gwitia bwa îgûrû na mûberethi jwa waariî bwa centimita mîrongo îtaano (50cm). Ningî nî kwaarî na tûkinyo tûrîa twaatumagîrwa gwitia kîritîroone kîu, natu twaarî bwa gaiti. MWATHANI Mûrungu nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, thikîîra wigue ûrîa ngûkwîra. Rîrîa kîritîro kîa igongwana gîgaakwa, no mwanka ûkîtherie nîkenda kûritagîrwa igongwana bia gwakîîria o na bia gwîtûûrîria tharike ya nyomoo. Athînjîri-Mûrungu ba nchiarwa cia Alawi ba rûrîîjo rwa Zadoki nîbo bagatumîkaga kîritîroone kîu. Nîbo bakaaritaga ndeegwa îrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu ndauga. Naagwe ûkaajûkia tharike, ûmîminyirie kooneene cio-inya cia kîritîro kîa igongwana, na ûminyîrie mîthieene yaakîo na gatîgatî gaakîo na kinya mîng'eng'eene yaakîo. Ûu nîu ûkaatheria kîritîro kîu kîa igongwana. Ûcoke ûjûkie ndeegwa îrîa ya kîgongwana gîa kûthiria meeyia, ûmîrite îrî kîgongwana kîa gwakîîria buru antû arîa kûritagîrwa igongwana oome ya kîûrû. Rûûneene ûjûkie nthenge îtî na antû athûûku noo arîkû ûmîrite îrî kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Ûcoke ûtherie kîritîro kîa igongwana na tharike yaayo, o ta ûrîa ûraathithîrie na tharike ya ndeegwa. Waathiria kûthithia ûu, ûjûkie kareegwa na gatûrûme gatî na antû athûûku noo arîkû ûbirite birî igongwana. Ûbirite birî kîgongwana kîrî Mûrungu. Nabo athînjîri-Mûrungu baminyaminyîrie igongwana biu chumbî na babirite birî igongwana bia gwakîîria. O ntukû o ntukû, antû a ntukû mûgwanja, bûkaritaga nthenge irî kîgongwana kîa kûthiria meeyia. Ningî bûritage ndeegwa na gatûrûme gatî na antû aathûûku noo arîkû birî kîgongwana. Nabo bakaaromba ntukû mûgwanja bakîrombaga nîûntû bwa kîritîro kîa igongwana nîkenda kîtherua kîîthîrwa kîthuranîri gîa kûritîra igongwana. Nabo baathiria ntukû iu mûgwanja bakîtheragia kîritîro kîa igongwana, ntukû ya inyaanya nîyo athînjîri-Mûrungu bakaambîrîîria kûritagîra igongwana ku. Nabo bakaritîra igongwana bia gwakîîria na bia gûcwaa thîîrî ku, naani ûûni MWATHANI Mûrungu weenu nkaabiîtîkîîria.” Muntû ûu nî aanjûkîrie arancokia mpingîroone ya bwa oome ya kîûrû rûteere rwa bwa gaiti. Nayo mpingîro îîu nî yaaingi. Arambîîra atîrî, “Mpingîro îîjî îbuîrîte gûkaraga iingi magiita jonthe na gûtî muntû ûbuîrîte gûkûrûkagîra ku, nîûntû MWATHANI Mûrungu wa Israeli nî athirîtie gûkûrûkîîra ku. Tontû bûû, nî îkarage îingi magiita jonthe. Nî mûtongeeria akî ûbuîrîte gûkaraga ku rîrîa akûrîa biakûrîa birîa bitheru. Abuîrîte gûtonyagîîra mwariine jwa kanyomba karîa antû bakûrûkagîîra na akaumagarîîra o kaîrî.” Aracoka arambikîîria mpingîroone ya bwa ûrîo mbere ya kîûrû. Naani ndîratega ndîroona weerû bwa MWATHANI bûûjûri kîûrûûne kwonania nî aarî ku. Naani ndîraturia maru ndîratiirithia ûthiû bwaakwa nthî ndîramûthaathayia. MWATHANI arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû thikîîra bwega jarîa ûkaigua na jarîa ûkoona. Ndîenda gûkwîra mawaatho ja kîûrû. Menyeera bwega nîkenda ûmenya barîa bageetîkagîîrua gûkûrûka kîûrûûne na barîa batîîtîkîîrua gûkûrûka ku. Îîra antû ba Israeli barîa ndemi ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga atîrî, nî batigane na mantû jamathûûku mono jarîa bakûthithia. Bo nî beekîrîte kîûrû mûgiro nîûntû bwa gwîtîkîîria ageni ba nthîgûrû ingî bakûrûka ku, na bageetîkîîria antû barîa batîmbijî bagatonya kîûrûûne rîrîa bakûrita igongwana bia irio, na bia maguta na bia tharike. Tontû bûû nî baunîte kîrîkanîro kîrîa tweekanîîre nabo. Nkûrûki ya jau bûtîmenyagîîra into biaakwa bibitheru kîûrûûne îndî buî nî ageni ba kuuma kûngî bwaeetherie amenyeeri ba into biu. “Tontû bûû, ûûni MWATHANI Mûrungu ndiuga atîrî, gûtî mûgeni wa kuuma nthîgûrû îngî ûbuîrîte gûtonya kîûrûûne. Kinya ageni barîa batwîre amwe naabuî batîbuîrîte gûgîtonya. “Alawi barîa baaregere kûmbathîkîra, na barataratara na barathaathayia mîrungu ya mîng'uanano bagaakanûkua nîûntû bwa meeyia jau. Nîbo bagatumîkaga kîûrûûne gîaakwa bakîmenyagîîra mpingîro. Ningî bakaaritaga igongwana bia gwakîîria na igongwana bingî nîûntû bwa antû. Îndî nîkwîthîrwa nî baatithîrie antû ba Israeli njîra, baratûma bathaathayia mîrungu ya mîng'uanano, no mwanka mbakanûkie. Bau batîbuîri gûntumîkîra barî athînjîri-Mûrungu kana beeta akuî na gîntû no kîrîkû gîaakwa gîkîtheru, kana batonya antû arîa atheru buru. Rîu nîrîo rîkaa îkanûkia nîûntû bwa mantû jamathûûku jarîa bathithîtie. Bau no baritage ngûgî mwanya mwanya kîûrûûne mono cia gûkaria kîûrû.” MWATHANI Mûrungu nî aaugîre atîrî, “Athînjîri-Mûrungu ba nchiarwa cia Alawi ba rûrîîjo rwa Zadoki nî baantumîkîîre bwega kîûrûûne rîrîa antû bangî ba Israeli baaeete ndemi. Tontû bûû, nîbo nkwenda bantumîkagîra, batûa kûnditagîra igongwana bia maguta na tharike. “Bau nîbo bonka babuîrîte gûntumîkagîra kîûrûûne gîaakwa na kîritîroone kîa igongwana na gûtongagîîria antû kûnthaathayia. Rîrîa bagîtonya mpingîro cia Kîarago kîa bwa ndeene, babuîrîte kwîthîrwa beekîrîte nguû cia gatani îndî batîbuîrîte gwîkagîra nguû cia bamba rîrîa bagûtumîkîra barî kîaragoone kîa ndeene. Ningî bakaogaga iremba na beekagîre churubaarî itumi na ndigi cia bamba nîkenda batîthithinaga. Îndî baumagara kîaragoone kîa bwa oome, babuîrîte kûritaga nguû iu bagûtumîkagîra nacio bacitige antû arîa atheru. Nabo bageekagîra nguû ingî nîkenda antû batîkeeje kûthirua nî ûtheru bwa nguû iu. Nî beenjage ireru biaao akî. Athînjîri-Mûrungu batîbuîri kwenja mîtwe yaao buru kana barekeeria mîtuundu yaao înenea mono. Babuîrîte kûmîgiitaga îkang'ananîria. Athînjîri-Mûrungu batonya kîaragoone kîa bwa ndeene batîbuîrîte kûnyunyaga ndibei. Ningî batîbuîrîte kûgûra ntigwa ya mûka, kana mûka wîngi nî mwene îndî bo babuîrîte kûgûra mwarî karaiti ûmwe wa antû ba Israeli, kana ntigwa îndî îkeethîrwa îrî ntigwa ya mûthînjîri-Mûrungu ûngî. Babuîrîte kûritanaga antû baakwa kwathûranaga birîa birî bibitheru na birîa bitî bibitheru, na kwathûranaga birîa birî na mûgiro na birîa bitî na mûgiro. Rîrîa kûrî na mateta, nîbo babuîrîte kwîthagîrwa barî agambi ba kwathûranaga antû bau bagûteta. Nabo bakagiitaga magamba jau o ta ûrîa ûûni mpendaga jagiitwa. Ningî bakathingataga Mawaatho na nkuagaya ciaakwa nîûntû bwa biatho birîa bituui. No mwanka baathîkagîre ntukû cia sabatû. Ningî bagáaciîkîra mûgiro baringithia kiimba. Nonga gîkëethîrwa kîrî kîa mwîrî jwa îthe kana jwa ng'ina, kana mûtaana waawe kana mwarî waawe, kana mûtaana wa ng'ina kana mwarî wa ng'ina ûrîa ûtagûrwa. Athiria kûtherua nîûntû bwa mûgiro, mûthînjîri-Mûrungu abuîrîte gûkara ntukû mûgwanja rîu akeethîrwa akûthera. Nayo ntukû îrîa agaatonya antû arîa atheru, kîaragoone kîa bwa ndeene nîkenda atumîkîra, abuîrîte arite kîgongwana gîa kûthiria meeyia jaawe. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga. Athînjîri-Mûrungu batîbuîrîte kwîthîrwa barî na kiigai Israeli. Rûgai rwaao nî ngûgî îîu ya ûthînjîri. Ûûni nî ni kiigai kîaao. Bakaarîjaga igongwana birîa biritagwa bia irio, na bia kûthiria meeyia na bia kûthiria maatia na into birîa mbathûrîri ndeene ya Israeli bionthe, nî biaao. Maciara ja mbere ja maketha jeenu nî jaao na biewa bia mîthemba yonthe na igongwana birîa nditîri noo biaao. Rûmagieni athînjîri-Mûrungu biakûrîa bieenu nîkenda bwona kîtharimo. Athînjîri-Mûrungu batîbuîrîte kûrîa nyama cia kiimba gîkuîte na bwaakio kana kîûragi nî nyamû îngî; kîethîrwa kîrî kîa nyoni kana nyomoo.” “Rîrîa mîîrîga îkaagaana ithaka, gîchunchî kîmwe gîkeethîrwa kîrî kîa MWATHANI. Nakîo gîkeethîrwa kîrî kîa ûraaja bwa kilomita îkûmi na ijîîrî na nusu (12.5km) na wariî bwa kilomita îkûmi (10km). Nakîo kîthaka kîu gîkeethîrwa kîrî gîkîtheru. Kîrî kîthaka kîu, gûkeethîrwa kûrî na kîthaka kîng'aneene nteere cio inya. O rûteere rûmwe rûkeethîrwa rûrî rwa mita magana jaîrî ja mîrongo îtaano (250m). Kîthaka kîu gîkeethîrwa kîrî gîa gwakwa kîûrû. Nusu ya kîthaka kîu, ûraaja bwa kilomita îkûmi na ijîîrî na nusu (12.5km) na wariî bwa kilomita ithaano (5km). Gîchunchî kîu nîo kîûrû kîrîa kîtheru gîgaakwa. Naku gûntû kûu nîku gûkeethîrwa kûrî gûkûtheru buru gûkaragwa nî athînjîri-Mûrungu barîa batumîkagîra MWATHANI kîûrûûne. Nîkû gûkeethîrwa kûrî na nyomba ciaao na kîûrû. Nusu îngî ya kîthaka kîu îkaa ya Alawi barîa batumîkagîra kîûrûûne. Nîkû gûkeethîrwa kûrî na ntûûra ciaao cia gûtûûra. Nayo îkeethîrwa îrî ya ûraaja bwa kilomita îkûmi na ijîîrî na nusu (12.5km) na waariî bwa kilomita ithaano (5km). “Rûteere rwa kîthaka kîu gûkeethîrwa kwathûri na kûtheretue. Gûkeethîrwa kûrî na kîthaka kîngî kîa ûraaja bwa kilomita îkûmi na ijîîrî na nusu (12.5km) kîa wariî bwa kilomita ijîîrî na nusu (2.5km). Kîthaka kîu kîomba gwakwa ntûûra ya gûtûûrwa nî Mûisraeli o wonthe.” “Kîthaka gîkeethîrwa kîrî o kîa mûtongeeria ûrîa ûkeethîrwa akîathanaga. Nakîo gîkethagîrwa kiumîte bwa rûgûrû rwa gûntû kûu kûtheru gîgeeta mwanka bwa rûgûrû rwa îria rîa Mediterania. Ningî gîkeethîrwa gîkiumaga bwa gaiti gîgeeta mwankeene jwa bwa gaiti jwa nthîgûrû. Kîthaka kîu gîkeethîrwa kîng'aneene na kîthaka kîrîa gîkeethîrwa kîgaîri mwîrîga jûmwe jwa Israeli. Kîu nîkîo gîkeethîrwa kîrî kiigai kîa mûtongeeria ûrîa ûkethagîrwa akîathanaga Israeli, nîkenda atîkainyîîrie antû, na nîkenda eetîkîîria o mwîrîga jwa Israeli jwigwatîra kithaka kîrîa kîrî kiigai kîaao.” MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Buî atongeeria ba Israeli nî bûkarîte îgiita rîrîraaja bûkîthithagia meeyia. Tîganageeni na kûthithia ûthûûku na kwiinyagîîria antû. Thithagieni mantû ja îota na ja waagîru. Menyagîîreeni bûtîkeenge antû baakwa bauma nthîgûrûûne yaao. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkûbwîra. “No mwanka wîthagîrwe ûrî na ithimi bia mma; ithimi bia kûthima into bibiûmo, na ithimi bia kûthima into birîa binyûûrûkaga. Kîthimi kîa efa kîrîa kîthimaga into bibiûmo kîîthîrwe kîng'aneene na bathi, kîthimi gîa kûthima into birîa binyûûrûkaga. Kîthimi kîa efa îmwe kîng'aneene na kîthimi kîa kilo ithatû. Ningî kîthimi kîa bathi îmwe kîng'aneene na kîthimi kîa kilo mîrongo îîrî. Nakîo kîthimi gîa shekeli kîng'aneene na gera mîrongo îîrî (20). Shekeli mîrongo îtaantatû (60) nî ûmwe na kîthimi kîa mina îmwe. Kîthimi kîa shekeli îmwe nî ûmwe na ngiramu îkûmi na îmwe (11g), na kîthimi kîa gera îmwe nî ûmwe na nusu ngiramu (0.5g). Ningî kîthimi kîa mina nî ûmwe na ngiramu magana jantantatû ja mîrongo înana (680g). Ritageeni biewa bieenu ûjû: kîrî ichunchî mîrongo îtaantatû (60) bia mûnyaki, ritageeni kîmwe kîrî bio. Kîrî ichunchî îgana (100) bia maguta ja nzeituni jarîa ûrî najo, ritaga gîchunchî kîmwe. Bûritage ng'ondu îmwe kuuma kîrî ng'ondu magana jaîrî kuuma o mûciî jwa Israeli. Ningî bûreetage igongwana bia irio, na bia gwakîîria, na bia gûcwaa thîîrî, nîkenda bûrekagîrwa meeyia jeenu. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga. “Igongwana biu bikaaritagwa nî antû bonthe nthîgûrûûne, bikaanenkanîrwa kîrî mûnene wa Israeli. Mûnene nîwe ûkaanenkanagîra nyomoo irîa ikaaritagwa igongwana. Ningî anenkanagîre irio na ndibei ya birîa bikaaritagwa birî igongwana nî Israeli biathoone bia mweri jûkîguûka, na bia ntukû cia sabatû na bia biatho bionthe birîa bituui. Ningî mûnene nîwe ûkaathuranagîra into birîa bikaaritagwa nîûntû bwa igongwana bia kûthiria meeyia, na bia irio na bia gwakîîria, o amwe na bia gûcwaa thîîrî nîkenda antû ba Israeli batherua.” MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Kûrî ntukû ya mbere ya mweri jwa mbere, bûkaaritaga kareegwa gatî na antû athûûku noo amwe karî kîgongwana gîa kûtheria kîûrû. Mûthînjîri-Mûrungu akaajûkagia tharike ya kîgongwana gîa kûthiria meeyia amîake itugîîne bia kîûrû, ngoji cio-inya cia kîritîro kîa igongwana. Ningî akaamîaka mîariine ya kîarago kîa bwa ndeene. Ûu nîu bûkaathithagia o ntukû ya mûgwanja ya mweri nîkenda kîthiria meeyia ja o muntû wonthe ûrîa ûkethagîrwa eeîîtie atîkûmenya kana eeîîtie nîûntû bwa waa bwaawe wengwa. Bûu nîbu bûgaatûmaga kîûrû gîkara kîrî gîkîtheru. “Kûrî ntukû ya îkûmi na inya mweri jwa mbere nîrîo bûkaambagîîria gûkûngwîra mambura ja Pasaka. Antû bakaarîîjaga mîgaate îtîîkîri mûtheega jwa kwimbithia. Bathithagie ûu ntukû mûgwanja. Ntukû îîu mûnene akaarita ndeegwa ya kûrita kîgongwana gîa kûthiria meeyia jaawe wengwa na ja antû bonthe. O ntukû o ntukû kîrî ntukû iu mûgwanja mûnene akaaritaga ndeegwa mûgwanja na ntûrûme mûgwanja itî na antû athûûku noo arîkû cia kûrita kîgongwana kîa MWATHANI gîa gwakîîria. Ningî o ntukû o ntukû akaaritaga nthenge ya kîgongwana gîa kûthiria meeyia. Ningî kîrî o ndeegwa kana ntûrûme îrîa îkaaritwa îrî kîgongwana no mwanka îritanagîrue amwe na kilo ithatû cia irio na maguta lita mûgwanja na nusu (7.5). “Kîrî ntukû mûgwanja cia mambura ja tûgaanda, jarîa jaambagîîria kûrî ntukû ya îkûmi na ithaano cia mweri jwa mûgwanja, mûnene akaaritaga igongwana o ta biu o ntukû o ntukû nîûntû bwa kûthiria meeyia. Nabio igongwana biu bikeethîrwa birî bia kûthiria meeyia na bia gwakîîria na bia irio na bia maguta ja nzeituni.” MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Mpingîro ya bwa gaiti îrîa îtonyagîîrwa nî antû bagîîta kîaragoone kîa bwa ndeene no mwanka iingagwe ntukû ithanthatû îndî îkaarugûragwa ntukû ya sabatû na ntukû ya kîatho kîa mweri jûkîguûka. Mûnene agaatonyagîîra kanyomba karîa karî mpingîroone ya bwa oome. Nawe akaarûngamaga gatîgatîîne ka itugî bia ntûûra rîrîa athînjîri-Mûrungu bakûrita igongwana bia gwakîîria, na bia gûcwaa thîîrî. Ningî mûnene akathaathayia Mûrungu arî au mwariine jwa mpingîro rîu acoke aumagare. Îndî mwari jûtiingwa mwanka rîrîa gûgaatuka. Nabo antû bakaarombaga MWATHANI barî au mpingîroone îîu ntukû cia sabatû na cia kîatho kîa mweri jûkîguûka. Ntukû ya sabatû mûnene agaikagia tûtûrûme tûtaantatû na ntûrûme îmwe itî na antû athûûku noo amwe nîkenda iritagîrwa MWATHANI irî igongwana bia gwakîîria. Kîgongwana gîa ntûrûme gîkaaritanagîrua na kilo ithatû cia irio. Nabio igongwana bia tûtûrûme bikaaritanîrua na igongwana bia biakûrîa bibingî o ûrîa kûûmbîka. O kilo ithatû cia irio ikaaritanagîrua amwe na lita mûgwanja na nusu cia maguta ja nzeituni. Ntukû ya kîatho kîa mweri jûkîguûka, mûnene akaarita kareegwa na tûtûrûme tûtaantatû na ntûrûme îmwe; cionthe itî na antû athûûku noo amwe birî kîgongwana gîa gwakîîria. Ningî akaaritanîria o kîgongwana kîa ndeegwa kana kîa ntûrûme na kilo ithatû cia irio. Acoke aritanîrie kîgongwana kîu gîa tûtûrûme na ntûrûme inyiingî ûrîa akoomba. Akaabiritanîria amwe na lita mûgwanja na nusu cia maguta ja nzeituni. Mûnene agaatonyagîîra kanyomba karîa ka mpingîro na akaumagîîra o au. “Rîrîa antû bageetaga kûthaathayia MWATHANI îgiita rîa biatho birîa bituui, muntû atonya na mpingîro ya bwa ûrîo, akaumagaragîîra na ya bwa ûmotho. Ûrîa ûgaatonyaga na mpingîro ya bwa ûmotho akaumagaragîîra na ya bwa ûrîo. Gûtî muntû ûbuîrîte kuumagara na mpingîro îrîa atonyere nayo. “Mûnene agaatonyaga amwe na antû na akaumagarania amwe nabo. Biathoone birîa bituuî ndeegwa na ntûrûme bikaaritanagîrua na kilo ithatû cia irio. Tûtûrûme natu tûkaaritanagîrua na gîntû kîonthe kîrîa muntû akethagîrwa arî nakîo. Ningî igongwana biu bikaaritanagîrua amwe na lita mûgwanja na nusu cia maguta ja nzeituni. “Rîrîa mûnene akaaritagîra MWATHANI kîgongwana gîa gûciendera wengwa, kîethîrwa kîrî kîa gwakîîria kana kîa gûcwaa thîîrî, akaarugûragîrwa mwari jwa bwa gaiti. Nawe akaaritaga kîgongwana kîaawe kîethîrwa kîrî kîa gwakîîria kana kîethîrwa kîrî kîa gûcwaa thîîrî o ta ûrîa aritaga ntukû ya sabatû. Athiria, akaumagaragîîra mpingîroone îrîa atonyereere. Aumagara, mwari jûkaingagwa.” MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Mûnene akaaritagîra MWATHANI kîgongwana gîa gwakîîria ntukû cionthe, o rûkîîrî o rûkîîrî akaritaga kang'ondu ka mwaka jûmwe. Acoke aritage kilo ithatû cia mûtu jûu o rûkîîrî o rûkîîrî. Mûtu ajuunganagie na lita ijîîrî cia maguta ja nzeituni birî kîgongwana kîrî MWATHANI. Bûu nîbu Waatho bwegiî igongwana bia gwakîîria birîa bikaaritagwa magiita jonthe. Gatûrûme na kîgongwana kîa irio na kîa maguta ja nzeituni bikaaritagwa o rûkîîrî o rûkîîrî. Nabio biritagwe birî igongwana bia gwakîîria magiita jonthe.” MWATHANI Mûrungu nî aacokere arauga atîrî, “Mûnene akëeja kwaa mûtaana waawe kîthaka kîrî kîewa, kîthaka kîu gîkaa kîa mûtaana ûu na gîa nchiarwa ciaawe. Îndî akëeja kwaa nthûûmba yaawe kîthaka kîrî kîewa, kîthaka kîu gîkaa kîa nthûûmba îîu mwanka mwaka jwa gûcokanîria. Rîu nîrîo kîthaka kîu gîgacoka kwaa kîa mûnene kaîrî. Ithaka bia mûnene nî rûgai rwa ataana baawe akî na nchiarwa ciaao. Mûnene atîbuîrîte gûtuunya muntû no ûrîkû rûgai rwaawe rwa kîthaka. Ithaka bionthe birîa akaa ataana baawe bibuîrîte kwîthîrwa birî ithaka bia rûgai rwaawe, nîkenda atîkeeje kwinyîîria antû kana abatuunya ithaka biaao.” Muntû ûrîa wathimaga kîûrû nî aanjûkîrie arambikia antû arîa gwaakûrûkagîîrwa naku kwaarî akuî na tûnyomba tûrîa twerekerete bwa ûrîo akuî na mpingîro îrîa îrî bwa ûmotho rûteere rwa kîarago kîa bwa ndeene. Tûu nî tûnyomba tûtûtheru twa athînjîri-Mûrungu. Nawe aroorota antû amwe rûteereene rwa bwa rûgûrû rwa tûnyomba tûu. Arambîîra atîrî, “Aja nîo antû arîa athînjîri-Mûrungu bagaatua kûtherûkagîria kîgongwana kîa kûthiria maatia kana gîa kûthiria meeyia. Ningî nîo bagaakandagîra mîgaate ya kîgongwana nîkenda batîmiumagaria oome ya kîarago kîa bwa oome, ûtheru bwaakîo bûtîkeeje kûreetera antû ûthûûku.” Rîu aracoka arambikia kîaragoone kîa bwa oome, arambikia kîrî kona cio inya cia kîarago. O kîrî kona nî kwaarî na kaarago kaniini. Kaarago kau kaarî ka ûraaja bwa mita mîrongo îîrî (20m) na wariî bwa mita îkûmi na ithaano (15m). O kaarago nî kaarî na rûthingo rwa maiga rûkathiûrûkîrîte, na gûntû kwa gwakia mwanki kûgomeene na rûthingo. Aracoka arambîîra atîrî, “Bibi nî irugîro birîa barîa batumîkagîra kîûrûûne bakaarugagîra igongwana birîa biriti nî antû.” Muntû ûrîa wathimaga kîûrû nî aancookeerie mwariine jwa kîûrû. Kûrî rûûjî rwaumagîîra au rungu rwa mwari jwa kîûrû, rûkîînamaga rwîtîte bwa gaiti naru nîru rûteere rûrîa kîûrû kîerekerete. Rûûjî rûu, rwaumaga nthîgûrû rungu rwa bwa ûmotho bwa kîritîro kîa îgongwana. Aracoka arampumagaria kîûrûûne arambikîîria bwa mpingîro ya bwa ûrîo na aranthiûrûkia mpingîro îîu yerekerete bwa gaiti. Nako kamûuro ka rûûjî nî keenamaga kuuma bwa ûmotho. Muntû ûu nî aathimîre mûuro jûu erekerete bwa gaiti. Naju jwaarî jwa mita magana jataano (500m) kûreea. Rîu arambîîra mbunîîre rûûjîîne rûu au. Naru rwankinyaga nchang'ûûrû. O kaîrî arathima mûuro mita magana jataano (500m), rûûjî rûrankinya maru. Aroongeera mita ingî magana jataano (500m), rûûjî rûrankinya kauna. Ningî aroongeera mita ingî magana jataano (500m). Arambîîra mbune rûûjî rûu. Naru rûtîngîûmba kuunwa tiga muntû akîthambagîra. Muntû ûu arambîîra atîrî, “Mûtaana wa muntû, ûkwona ûntû bûbû?” Rîu arancokia rûteere rwa mûuro. Ndîgûkinya nao ndîroona nteere cia mûuro jûu irî na mîtî îmiingî mono nteere cio-ijîîrî. Muntû ûu arambîîra atîrî, “Rûûjî rûrû rûtaambûrûkaga rûgeeta bwa gaiti, rûgeetîîra kîguuruune kîa Jorodani, rûgeeta rûgatonya îrieene rîa Chumbî. Rwatonya îrieene rîa Chumbî, rweethagia rûûjî rûu rûrwega rwa kûnyua. Kûrîa rûûjî rûu rwîtagîîra, nyamû cia mîthemba yonthe nî ciîthagîrwa irî ku amwe na makûyû. Rûûjî rûu rûtûmaga îria rîa Chumbî rîgîta rûûjî rûrwega. O kûrîa rûûjî rûu rwîtagîîra nî rûtûmaga into birîa birîku bionthe bigatûûra mwoyo. Agwatia ba makûyû bakarûngama mpwîroone cia îria; kuuma Enigedi mwanka Enegilaimu baanîkîte ngara, naku gûkeethîrwa kûrî na makûyû ja mîthemba îmiingî ta jarîa jeethagîrwa jarî îrieene rîa Mediterania. Îndî marimbeene na itetemeene rûûjî rûtîîthagîrwa rûrî rûrwega, rwîthagîrwa rûrî na chumbî. Nteere cia mûuro cio-ijîîrî ikauma mîtî ya mîthemba îmiingî ya kûrîîwa. Mabûûra jaayo jatîûrûûkaga kana mîtî îtiga gûciara matuunda. Îndî îgatua gûciaraga matuunda o mweri o mweri nîûntû rûûjî rwaayo ruumaga kîûrûûne. Mîtî îîu îkaeejanaga biakûrîa na mabûûra jaayo jagatumagîrwa jarî ndawa.” MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Îîjî nîyo mîanka îrîa îkagaana nthîgûrû îrîa îrî kiigai kîa mîîrîga îkûmi na îîrî ya Israeli. Mwîrîga jwa nchiarwa cia Josefu jûkagaîrwa ichunchî biîrî. Mîîrîga nî îgaanage ithaka bing'aneene o ta ûrîa ndaaciîtîîrie biûjûjû bieenu, nkabwaa nthîgûrû yee kiigai kîeenu. “Mîanka ya nthîgûrû îkeethîrwa îkari ûjû: Rûteereene rwa bwa ûrîo, kuuma îrieene rîa Mediterania gwîtîîra ntûûreene ya Hethiloni, mwanka mûcîcîbîroone jwa Hamathi, gwîta mwanka ntûûreene ya Zedadi. Jwîtîîre Berotha, na Siburaimu (iria irî mwankeene jwa Damaski na Hamathi) gwîta ntûûreene ya Hazari-hatikoni, îrîa îrî mwankeene jwa Haurani. Tontû bûû, mwanka jwa bwa ûrîo jûkauma îrieene rîa Mediterania gwîta bwa gaiti ntûûreene ya Enoni, îrîa yankeene na Damaski na Hamathi rûteereene rwa bwa ûrîo. Rûteereene rwa bwa gaiti, mwanka jûu jûkauma gatîgatî ka Damaski na Haurani, jwîtanie na mûuro jwa Jorodani jûrîa jwankanagia nthîgûrû ya Israeli na ya Gileadi. Ningî mwanka jûu jûgeeta jûkinye Tamari îrîa îrî îrieene rîa Chumbî. Rûteereene rwa bwa ûmotho mwanka jûkauma Tamari jwîîte karieene ga Meribathi-kadeshi. Kuuma au jwîte bwa ûrîo bwa gaiti jwîteenie na mwanka jwa karûûjî ka Misri, jûmunte îrieene rîa Mediterania. “Rûteereene rwa bwa rûgûrû mwanka jûu jûkambîrîria îrieene rîa Mediterania jwîte bwa ûrîo, jûmunte mûcîcîbîro jwa Hamathi bwa rûgûrû. “Bûgae nthîgûrû îîu kîrî mîîrîga yeenu ya Israeli. Bûkaagaana yo yee kiigai kîeenu, na kinya bûgaîre ageni barîa bûtûûranagia nabo, barîa barî na mîciî yaao o kûu. Ageni bau bakaagaîrwa o ta ûrîa antû ba Israeli bakagaîrwa. O mwîrîgeene jûrîa muntû mûgeni akëethîrwa atwîre, au nîo akaaerwa kiigai kîaawe. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mûrungu nkuuga.” Mariîtwa ja mîîrîga îîu nîjo jaja: Rûteereene rwa bwa ûrîo mwanka jwa nthîgûrû jûkauma îrieene rîa Mediterania jwîtîîre ntûûreene ya Hethiloni, jûkûrûkîîre mûcîcîbîroone jwa Hamathi, gwîta ntûûreene ya Enoni gûkinya mwankeene jwa Damaski na Hamathi. Ningî mwanka jûkaumaga bwa gaiti gwîta bwa rûgûrû. Mwîrîga jwa Dani nîju jûkagaîrwa kîthaka kîmwe. Kuuma bwa gaiti mwanka bwa rûgûrû rwa kîthaka kîu kîa Dani, mwîrîga jwa Asheri jûkagaîrwa kîthaka kîngî. Gwankana na mwîrîga jûu jwa Asheri kuuma bwa gaiti gwîta bwa rûgûrû mwîrîga jwa Nafutali jûkaagaîrwa kîthaka kîngî. Gwankana na mwîrîga jûu jwa Nafutali bwa gaiti gwîta bwa rûgûrû mwîrîga jwa Manase jûkaagaîrwa kîthaka kîmwe. Gwankana na mwîrîga jûu jwa Manase kuuma bwa gaiti gwîta bwa rûgûrû mwîrîga jwa Efuraimu jûkaagaîrwa kîthaka kîmwe. Gwankana na mwîrîga jûu jwa Efuraimu kuuma bwa gaiti gwîta bwa rûgûrû, mwîrîga jwa Rubeni jûkaagaîrwa kîthaka kîngî. Gwankana na mwîrîga jûu jwa Rubeni kuuma bwa gaiti gwîta bwa rûgûrû, mwîrîga jwa Juda jûkaagaîrwa kîthaka kîmwe. Gwankana na mwîrîga jûu jwa Juda kuuma bwa gaiti gwîta bwa rûgûrû, kîu nîkîo kîthaka kîrîa bûkaathuura bûkîathûre. Nakîo gîkeethîrwa kîrî kîa kilomita îkûmi na ijîîrî na nusu (12.5km) kwarama, kuuma bwa ûrîo gwîta bwa ûmotho. Ningî kîîthîrwe kîrî kîa ûraaja bûmwe na ithaka birîa bikeethîrwa bieei mîîrîga kuuma bwa gaiti gwîta bwa rûgûrû. Kîûrû nîkîo gîkeethîrwa kîrî kîthakeene kîu kîa gatîgatî. O kîthakeene kîu bûkaathûra rûthanju rûngî rwa kîthaka nîûntû bwa MWATHANI. Naru rûkeethîrwa rûrî rwa ûraaja bwa kilomita îkûmi na ijîîrî na nusu (12.5km) na wariî bwa kilomita îkûmi (10km). Kinya athînjîri-Mûrungu bakaagaîrwa gachunchî o kîthakeene kîu. Kuuma bwa gaiti gwîta bwa rûgûrû kîthaka kîaao gîkeethîrwa kîrî kîa kilomita îkûmi na ijîîrî na nusu (12.5km) na kuuma bwa ûrîo gwîta ûmotho, kîîthîrwe kîrî kîa kilomita ithaano (5km). Kîûrû kîa MWATHANI nîkîo gîkeethîrwa kîrî gatîgatî ga kîthaka kîu. Kîthaka kîû gîkeethîrwa kîrî gîkîtheru. Nakîo gîkeethîrwa kîrî kîa athînjîri-Mûrungu ba rûrîîjo rwa Zadoki. Nabo nîbo baambathîkîrîte na bataatigana na maathana jaakwa ta antû bangî ba Israeli. Kinya athînjîri-Mûrungu ba mwîrîga jwa Lawi bataambathîkîra. Tontû bûû, athînjîri-Mûrungu bakeethîrwa barî na kîthaka rûteere rwa kîrîa gîkeethîrwa kîrî kîa Alawi, na nîkîo gîkeethîrwa kîrî gîkîtheru mono. Kinya Alawi bakethagîrwa barî na kîthaka bwa ûmotho bwa kîthaka kîa athînjîri-Mûrungu. Nakîo gîkeethîrwa kîrî kîa kilomita îkûmi na ijîîrî na nusu (12.5km) kuuma bwa gaiti gwîta bwa rûgûrû, na kîîthîrwe kîrî kîa kilomita ithano (5 km) kuuma bwa ûrîo gwîta bwa ûmotho. Kîthaka kîrîa kîathûrîri MWATHANI nîkîo kîrîa kîega buru nthîgûrûûne. Gîtîbuîrîte kwendua kinya aniini kana gîkûranua na kîngî kana kînenkerwa muntû kinya ûrîkû. Kîthaka kîrîa gîkeethîrwa gîtigeere gîtîîthîrwa kîthereetue. Nakîo nî kîa ûraaja bwa kilomita îkûmi na ijîîrî na nusu (12.5km) na wariî bwa kilomita ijîîrî na nusu (2.5km). Antû no batûûre kîthakeene kîu na ntûûra îîthîrwe îrî gatîgatî gaakîo. Kîthaka kîa ntûûra îîu gîkeethîrwa kîng'aneene nteere cio-inya. Rûteere rûmwe rûkethagîrwa rûrî rwa ûraaja bwa mita ngiri ijîîrî cia magana jaîrî ja mîrongo îtaano (2,250m). Kûthiûrûkîra kîûrû gûkeethîrwa kûrî na gûntû gûtî na gîntû kwa mita îgana rîa mîrongo îîrî na ithaano (125m) kûgiitanîîria gatîgatî. Kîthaka kîrîa gîkeethîrwa gîtigeere kîrî akuî na kîûrû nyuma ya kîûrû gwakwa, gîkeethîrwa kîrî bwa ûmotho bwa gûntû kûrîa kûtheru. Nakîo gîkeethîrwa kîrî kîa ûraaja bwa kilomita ithaano (5km) na wariî bwa kilomita ithaano (5km) rûteereene rwa bwa gaiti. Ningî kîîthîrwe kîrî kîa ithimi o ta biu bwa rûgûrû. Kîthaka kîu no kîrîmagwe nî antû ba ntûûra îîu. Muntû wonthe ûrîa ûtwîre ntûûreene îîu kinya eethîrwa arî wa mwîrîga jûrîkû no arîme kîthakeene kîu. Tontû bûû, kîthaka kîonthe kîrîa gîkeethîrwa kîrî gatîgatî ka nthîgûrû, kîrîa gîkeethîrwa kîathûri, gîkeethîrwa kîng'aneene nteere cio-inya. O rûteere rûkethagîrwa rûrî rwa kilomita îkûmi na ijîîrî na nusu (12.5km). Kîthaka kîu nî amwe na kîrîa gîkeethîrwa gîaki ntûûra. Kîthaka kîrîa gîkeethîrwa gîtigeere gîankeene na kîûrû nyuma ya kîthaka kîa athînjîri-Mûrungu, na kîa Alawi, na kîa ntûûra, kîu nîkîo gîkaa kîthaka kîa mûnene ûrîa ûkwaathana. Nakîo gîgeeta bwa gaiti gîkinye mwankeene jwa bwa gaiti, kîrî kîa ûraaja bwa kilomita îkûmi na ijîîrî na nusu (12.5km). Ningî gîîte bwa rûgûrû gîkinye îrieene rîa Mediterania. Nakîo gîkeethîrwa kîrûngameene na ithaka bia mîîrîga. Kîu nîkîo kîthaka kîa mûnene, nakîo kîûrû gîkeethîrwa kîrî gatîgatî. Tontû bûû, kîthaka kîa Alawi na kîa ntûûra bikeethîrwa birî ndeene gatîgatî ga kîthaka kîa mûnene. Kîthaka kîa mûnene gîkeethîrwa gîîkîri gatîgatî nî kîthaka kîa mwîrîga jwa Juda na mwîrîga jwa Benjamini. Mîîrîga îîu îngî îkaagaîrwa kîthaka kuuma bwa gaiti gwîta bwa rûgûrû. Mwîrîga jwa Benjamini jûkaagaîrwa rûthanju rûmwe rwa kîthaka. Gwankana na mwîrîga jwa Benjamini, mwîrîga jwa Simioni jûkaagaîrwa rûthanju rûngî rwa kîthaka kuuma bwa gaiti gwîta bwa rûgûrû. Gwankana na mwîrîga jwa Simioni, mwîrîga jwa Isakari jûkaagaîrwa rûthanju rûmwe rwa kîthaka kuuma bwa gaiti gwîta bwa rûgûrû. Gwankana na mwîrîga jwa Isakari, mwîrîga jwa Zebuloni jûkaagaîrwa rûthanju rûmwe rwa kîthaka kuuma bwa gaiti gwîta bwa rûgûrû. Gwankana na mwîrîga jwa Zebuloni, mwîrîga jwa Gadi jûkaagaîrwa rûthanju rûmwe rwa kîthaka kuuma bwa gaiti gwîta bwa rûgûrû. Gwankana na mwîrîga jwa Gadi, rûteereene rwa bwa ûmotho, mwanka jûkauma Tamari jwîte rûûjîîne rwa gîcîgîîrio rwanda rwa Maribathi-kadeshi, ningî jwîte bwa ûrîo jwankeene na mwanka jwa Misri jûkinye îrieene rîa Mediterania. MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Ûu nîu nthîgûrû îkaagaîrwa mîîrîga ya Israeli, nîkenda ithaka birîa bikaagawa biaa baao.” Iji nîcio ikeethîrwa irî mpingîro cia ntûûra ya Jerusalemu: Kwambîrîîria rûteere rwa bwa ûrîo rûrîa rûrî rwa mita ngiri ijîîrî na magana jaîrî ja mîrongo îtaano. (2,250m). Naru rûteere rûu rûkeethîrwa rûrî na mpingîro ithatû cieei mariîtwa ja mwîrîga jwa Rubeni, na jwa Juda, na jwa Lawi. Rûteere rwa bwa gaiti rûkeethîrwa rûrî rwa mita ngiri ijîîrî na magana jaîrî ja mîrongo îtaano (2,250m). Naru rûrî na mpingîro ithatû cieei mariîtwa ja mwîrîga jwa Josefu, na jwa Benjamini na jwa Dani. Rûteere rwa bwa ûmotho rûkeethîrwa rûrî rwa mita ngiri ijîîrî na magana jaîrî ja mîrongo îtaano. (2,250m). Naru rûrî na mpingîro ithatû cieei mariîtwa ja mwîrîga jwa Simioni, na jwa Isakari, na jwa Zebuloni. Rûteere rwa bwa rûgûrû rûkeethîrwa rûrî rwa mita ngiri ijîîrî na magana jaîrî ja mîrongo îtaano. (2,250m). Naru rûrî na mpingîro ithatû cieei mariîtwa ja mwîrîga jwa Gadi, na jwa Asheri na jwa Nafutali. Rûthingo rwa ntûûra yonthe kûthiûrûka rûkeethîrwa rûrî rwa kilomita kenda (9km). Ntûûra îîu kuuma nandî gwîta na mbere îgeetagwa MWATHANI ARÎ GÛKÛ. Iji nîcio nteto irîa MWATHANI eerîre Hosea mûtaana wa Beeri, o rîrîa mûnene o ûmwe ûmwe wa anene baba aathanaga Juda: Uzia na Jothamu na Ahazi na Hezekia. Îgiita rîu Jeroboamu, mûtaana wa Jehoashi, nîwe waarî mûnene wa Israeli. Rîrîa MWATHANI aarîîrie Israeli agîtumagîra Hosea, nî aamwîrîre atîrî, “Îta ûgûre mûka mûmaraya na ûgîe twaana twa ûmaraya nawe. Ûu nou antû ba nthîgûrû îîjî batiganîte na MWATHANI na bakathaathayia mîrungu îngî.” Rîu Hosea areeta aragûra Gomeri, mwarî wa Dibilaimu. Gomeri aragîa îu, aramûciarîra kaîjî. MWATHANI areera Hosea, “Kae riîtwa ûgeete Jezereeli, nîûntû nî kagiita gagakai gatîgeere nkanûkia mûnene wa Israeli wa mûciî jwa Jehu, nîûntû Jehu nî ooragîîre antû mono au gwîtagwa Jezereeli. Nkathiria waathani bwa mûciî jwaawe ndeene ya Israeli. Ntukû îîu nkaathirîria mbûûtû cia Israeli kîguuruune kîa Jezereeli.” Gomeri aragîa îu kaîrî, araciara kaarî. MWATHANI areera Hosea, “Kae riîtwa ûgeete ‘Kathûre’ nîûntû ntigîîrua antû ba Israeli kîaao kaîrî kana mbarekera. Îndî nkoonia antû ba Juda wendo bwaakwa, naani ni MWATHANI Mûrungu waao nkaboonokia. Ntîboonokia na ûta kana rûchiû kana na ndwaa kana mbarathi kana eetithia ba mbarathi.” Rîrîa Gomeri aatigîre gwonkia Loruhama, aragîa îu araciara kaîjî kangî. MWATHANI areera Hosea, “Kae riîtwa ûgeete ‘Tî antû baakwa’ nîûntû antû ba Israeli tî baakwa kaîrî, naani ntî Mûrungu waao.” Amwe na ûu, antû ba Israeli bakaa babaingî o ta mûthanga jwa îria, jûrîa jûtîûmba gûtarîka kana kûthimwa. Antû barîa bareetagwa Bûtî-Antû-Baakwa, îgiita nî rîîjîte rîrîa bageetwa Aana ba Mûrungu ûrîa ûtwîîre mwoyo. Antû ba Juda na ba Israeli bakagwatanîra kaîrî baithuurîre mûnene ûmwe, baume nthîgûrû cionthe irîa baathamîrîtue, tontû ntukû ya Jezereeli îkeethîrwa îrî ntukû înene. Rîu îta ataana ba abaagu, Antû Baakwa, na aarî ba nyakwe, Eendwa nî MWATHANI. “Erenceni nyakwe, mwerenceeni tontû tî mwekûrû waakwa kaîrî, naani ntî mûkûrû waawe. Mwîreeni atige kwigemia ûthiû ta mûmaraya na atige gwîkîra kîbara kîaawe ndwano cia amaramari. Arega gûtiga, nkamûrita nguû cionthe, atigwe kîthûnû, ntûme atigwe kîthûnû o ta ntukû îrîa aciarîrwe. Mweethie ta rwanda rûrûûmo, na mwîke akare ta gûûntû gûkûûmo, mûûragithie nyoonta. Ntîkoroigîîrua ataana baawe kîaao, tontû nî aana ba ûmaraya. Ng'ina nî aringîte ûmaraya atî na nthoni akîgia bo. Tontû we augaga, ‘Ka ngeeta gûcwaa anyanya baakwa tontû nîbo bakandûmia irîo na bankuundie rûûjî, nîbo bagampa guee ya ng'ondu, nguû cia bamba, maguta na bankuundie ndibei.’ Tontû bûû, nkamwirigîra ndeene na rwego rwa miigua, ncoke mwakîre rûthingo rûmûthiûrûke rwiinge njîra ciaawe, atîkoone agwîtîîra. Akeengana na anyanya baawe, îndî atîbagwatagwata, akabacwaa îndî atîboona. Nîrîo akauga atîrî, ‘Kaaba ngacoka kîrî mûkûrû waakwa wa mbere, nîrîo ndaarî na munya nkûrûki ya nandî.’ We atamenya nî ni mwejaga irio na ndibei, na maguta, na ndamwaa fetha na thaabu, irîa athaathagia nacio Baali. Tontû bûû, ni nkamûtuunya irîo biaakwa bia maketha kagiita kaajo na ndibei yaakwa kagiita kaayo gaakinya. Njûkie guee ya ng'ondu, na nguû ya bamba irîa aikunîkagîra nacio kîthûnû. Naani rîu, nkamûrita nguû atigwe kîthûnû, mbere ya anyanya baawe, na gûtî we ukamûjûkia kuuma kîrî ni. Nkathiria biatho biaawe; biatho bia mwaka, bia o mweri na bia sabatû, na nthirie biûthûrano biaawe birîa bitheru. Nkeenyangia miuunda yaawe ya mîzabibû na mîtî yaawe ya mîkûû, îrîa augaga atî aeerwe nî anyanya baawe. Naani nkamîeethia kîthaka, nyomoo cia kîthaka irîjage ku. Nkamûkanûkia nîûntû bwa rîrîa rîonthe aathithîrie biatho na aîthîrîrîa ubaani nîûntû bwa Baali na ûntû bwa gwîkîra mîkang'i na into bia goro nîkenda athingatana na anyanya baawe na oorîrua nî ni, nîu MWATHANI auga.” Tontû bûû, nkamûgambia mwikie rwanda kaîrî, nîkenda mwarîria nteto cia wendo, nciendithie kîrî we kaîrî. Nîrîo nkamûcokeria miuunda yaawe ya mîzabibû na mpeethie mûguuru jwa mîthangîko mûrango jwa wîrîgîîro. Tûrî o nau nîrîo agancokeria o ta ûrîa ancokagîria rîrîa aarî mwarî rîrîa aaumîte Misri. MWATHANI ariuga atîrî, “Ntukû îîu yakinya, ûkambîta ‘mûkûrû waakwa,’ na ûtîkorombîta, ‘Baali.’ Naani ntîreka agweta mariîtwa ja Baali kaîrî. “Îgiita rîu ngeeka kîrîkanîro na nyomoo cia kîthaka na nyoni cia îgûrû, na nyomoo irîa ikuaaga na nthî, nîkenda itîkabûthithîrie bûbûthûûku. Ningî nkathiria into bionthe bia ndwaa: ta moota na nchiû kuuma nthîgûrûûne na ntûme bûtûûre ku na thîîrî bûtîgûkîra. Israeli, ngakûgûra wee mwekûrû waakwa. Ndakûgûra ûkaa mwekûrû waakwa ûmwagîru na wa mma, nkwonie wendo na nkwigagîîrue kîaao. Ngakûgûra wee mwekûrû waakwa mwîtîkua, nîrîo ûkamenya nî ni MWATHANI. Îgiita rîu ngacokeria îgûrû maromba jarîo jakûgîta matu, narîo îgûrû rîcokerie nthî îromba rîaayo rîa kurithîrua ngai. Nthî nayo ikagîa irîo na ndibei na maguta, nîkenda nabio biingia moobatu ja Aisraeli. Naani nkarikithia antû baakwa nthîgûrû îîu, ntûme bûthinyaare. Barîa beeti, ‘antû batîendi,’ nkaboonia wendo bwaakwa. Barîa beeti, ‘Bûtî-antû-baakwa’ nkabeera, ‘Bûrî antû baakwa.’ Nabo bauge, ‘Gwe nîgwe Mûrungu weetû.’” MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Îta o kaîrî wonie mûka ûrîa ûkûmaramara na mûnyaanya ûngî wendo bwaaku. Naagwe ûmwende o ta ûrîa ni MWATHANI mpendeete antû baakwa Israeli kinya këethîra nî bathingataga mîrungu îngî, bakamîritagîra mîgaate îthithîtue na mûtu jwa ntende.” Rîu ndîramûgûra na tûchunchî îkûmi na tûtano twa fetha na kilo îgana na mîrongo îtaano cia mûnyaki na kîgîîna kîa ndibei kîa lita îgana na îkumi. Naani ndîramwîra atîrî, “Ûgakara kagiita gakaraaja ûrî waakwa, na ûkáringa ûmaraya kana ûthûngîîra. Kagiita kau ûtîthengeerwa nî muntû no ûrîkû, kinya ni.” O ûu nou Israeli îgakara îtî na mûnene kana mûtongeeria kagiita gakaraaja. Îkare îtîkûrita igongwana, kana îthîrwa îrî na itugî bia mîrungu ya mîng'uanano. Îkare îtî na efodi kana mîrungu ya kûringia nayo. Îndî nyumeene îgiita rîgakinya rîrîa Israeli îgacoka îcwe MWATHANI Mûrungu waao na îcwe mûnene kuuma kîrî nchiarwa cia Daudi. Nyumeene bagakîra MWATHANI, na bakoona mawega jaawe. Antû ba Israeli, thikîîreeni, MWATHANI arî na îgamba na antû ba nthîgûrû îîjî. Ariuga atîrî, “Nthîgûrû îîjî gûtî na antû ba gwîtîkîka kana ba kwiganîîrua kîaao, na gûtî na antû bakûmenya Mûrungu. Bûciîtagia bûtîkûûjûria, bûkaria ûrongo, bûkooragana, bûkaiya na bûkathûûngîîra. Moothûûku nîu jaingîîte, na kûûragana gûtî ntîîri. Tontû bûû, nthîgûrû îkaaga ngai, na barîa bonthe batwîîre ku bathire. Kinya nyomoo cia kîthaka, na nyoni cia îgûrû amwe na makûyû ja îria bikue.” MWATHANI ariuga atîrî, “Gûkágîta muntû ûgambithua kana atwîrîîrwa, ni nî athînjîri-Mûrungu nkûgambithia. Naabuî athînjîri-Mûrungu bûkagitara mûthenya, nabio iroria bikagiitara amwe naabuî ûtukû. Naani nkathiria nyakwe Israeli. Antû baakwa barîthira nîûntû batîmbijî tontû nî bûregeete kûûmenya na bwarega mooritani jaakwa, naani nkûbûrega na ndarega bwaa athînjîri-Mûrungu baakwa. Nîkwîthîrwa nî bûrîrîtue nî Waatho bwaakwa, kinya ni nkorîrua nî aana beenu. O ûrîa buî athînjîri-Mûrungu bûkwongeereka, nou bûkwongeera kûthithia meeyia. Tontû bûû, nkagarûra ûkumio bweenu, mbweethie nthao. Bwinyiragia na îgongwana birîa antû baakwa baritaga bia kûthiria meeyia, tontû bûû bûkagwîrîrua beeta na mbere kwîyia nkûrûki. O ta ûrîa ngakanûkia antû bangî, nou ngakanûkia athînjîri-Mûrungu, nkabakanûkia nîûntû bwa mîîtîre yaao îmîthûûku mbarîe kûringana na mathithio jaao. Bakarîa biakûrîa îndî batînyira; baringe ûmaraya îndî batîthegea. Tontû nî berûkîrîte MWATHANI, batumîkîra mîrungu îngî.” Ndibei înkûrû na înjerû nîka îthiragia ûmenyo. Antû baakwa booragia mantû kuuma kîrî kînuku kîa mûtî, bakooria mantû kuuma kîrî rûturo. Bantigîte ni Mûrungu waao, bakara ta mûka mûmaraya, beeta kîrî mîrungu ya mîng'uanano. Baritagîra igongwana biaao irîmeene birîa inene, na bakarita biewa barî tûrîmene. Baritagîra barî itinene bia mîtî îmînene ta miuuru, na mîtarakwa, na mîgumo tontû bwa ithiîki biaayo. Tontû bûû, aarî beenu nîka baringaga ûmaraya, na aka ba ataana beenu bakamaramara. Naani ntîkanûkia aarî beenu baaringa ûmaraya kana aka ba ataana beenu bathithia ûmaramari. Tontû buî bwingwa arûme nî bûringaga ûmaraya na aka na bûkabagwatia kûritîra mîrungu ya mîng'uanano igongwana. O ta ûrîa kuugagwa, Antû batî na ûmenyo bakathirua. Kinya këethîra gwe Israeli antû baaku tî eetîkua kîrî ni, antû ba Juda bakorokara ûu, bathûûkia. Tigeeni gwîta kûrombera Giligali kana bwîta Bethiaveni nyomba ya kûrombera mîrungu ya mîng'uanano. Tigeeni gûciîtagia na riîtwa rîa MWATHANI bûrî nao. Israeli yûmîtie mûtwe ta ntigiri. Rîu nîatîa MWATHANI oomba kûbarîthia ta ng'ondu bûûrîîne? Antû ba Israeli nî batiganwe nabo, nî baigwatithanîtie na mîrungu ya mîng'uanano. Bathiragia kûnyua ndibei bakaringa ûmaraya tontû beendeete nthao nkûrûki ya gîtîîo. Tontû bûû rûûo rûûnene rûkabakamata rûbate kûraaja na igongwana birîa baritaga bibareetere nthao. “Thikîîreeni buî athînjîri-Mûrungu! Kindeeni matû buî antû ba Israeli! Thikîîreeni, buî antû ba mûciî jwa mûnene! Tontû îgamba rîrî nî buî rîegiî Wûi kîrî buî tontû nî buî bûbuîrîte kûthithia mantû ja îota, îndî bweete mûtego kûu Mizipa na bwaa neeti îtambûrûkîîtue kîrîmeene gîa Tabori, na bwenja îrinya ntûûra ya Akacia; tontû bûû nkabûkanûkia bwinthe. Nî mbijî Israeli ûrîa îkari, îtîûmba kwithwa ntiga kûmîona. Israeli nî îringîte ûmaraya yaithûûkia.” “Mathithio jaao jatîbareka bacoka kîrî Mûrungu waao. Tontû roho wa ûmaraya arî ndeene yaao, na batijî MWATHANI. Rwikumio rwa antû ba Israeli nîru rûbathitangaga kîrî MWATHANI bagitaragua nî meeyia jaao. O na kinya Juda îkagitarua amwe nabo. Bakarita igongwana biaao bia ng'ondu na ng'ombe bagîcwaa MWATHANI îndî batîmwona tontû nî abeerûkîrîte. Bakarîte batî eetîkua kîrî MWATHANI, tontû bagîîte twaana na arûme bangî. Rîu mambura ja kûguûka kwa mweri jakoonania kûthirua kwaao amwe na miuunda yaao.” “Ringeeni ngoji cia ndwaa ntûûra ya Giliboa, bûringe tarumbeta kûu Rama na bûûkie kajû ka ndwaa kûu Bethiaveni, Antû ba mwîrîga jwa Benjamini ikarieni! Ntukû ya îkanûkia yakinya Israeli îkathirua, nî mma ûu nîu gûgakarîka kîrî antû ba Israeli. Atongeeria ba Juda nî bebaebeetie mîanka ya nthîgûrû yaao, tontû bûû nkabatûrûkîria mûthûûro jwaakwa jûbakanûkie ta rûûjî rwa îkondoria. Israeli nî înyamarîte yakindwa nî îkanûkia nîûntû bwa gûcwaa ûteethio kîrî barîa batî nabu. Tontû bûû, nkarîa Israeli ta ûrîa mpandi irîîjaga nyaki na nthirie Juda ta ûrîa mûthwa jûthiragia mbaaû. Rîrîa Israeli yoonere mûrimo jwaayo na Juda yoona kîringîrwa kîaayo, Israeli îreeta kûromba ûteethio kuuma kîrî mûnene wa Asîria, îndî atoombîre kûmworia mûrimo kana kîringîrwa kîaawe. Nkaithûkîra antû ba Israeli na Juda ta ûrîa ngatûnyi ithûkagîra nyomoo Nî ni ningwa nkabatambûranga tûchunchî tûchunchî mberûkîre, na gûtîonora wa kûbatunyûkia. Nkeerûkîra antû baakwa, mwanka rîrîa bagancwaa kaîrî tontû bakeethîrwa bakûthangîkua nî meeyia jaao mono. Tontû bwa mîthangîko yaao bagancwaa.” Rîu antû ba Israeli barauga atîrî, “Njûûni tûcoke kîrî MWATHANI, nîwe ûtûûrîte na nîwe ûgatworia. Nîwe ûtuunangîte na nîwe ûgatwoga. Nyuma ya ntukû inkai, agatûkîîria atûriûkie tûtûûrage kîrî we. Tûciûmieni tûmenyane na MWATHANI. Nawe akeeja kîrî tuî o ta ûrîa tuijî na mma atî gûgakea na o ta ûrîa ngai îgûjaga nthî.” Îndî MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Nîatîa ûngî ngakûthithîria îgwe Israeli o naagwe Juda? Tontû wendo bweenu kîrî ni bûthiraga ntûti o ta ûrîa îtu rîkûrûkaga na bûkathira o ta îme rîa rûkîîrî. Gîkî nîkîo gîtûmîte mbagiitanga na tûnyua twa iroria, na mbooraga na nteto cia kanyua gaakwa, naani nkabûtwîra îgamba ntûtî o ta ûrîa weerû bwîjaga gwakea. Ni kîrîa mpendaga kuuma kîrî buî nî wendo bwa mma, tî igongwana, na nî kaaba antû baakwa bakamenyana naani nkûrûki ya kûnditagîra biewa bia gwakîîria. Îndî ta Adamu, nî baunîre kîrîkanîro kîrîa ndeekîîre nabo, baratiga kwaa eetîkua. Gileadi nî ntûûra ya antû barîa bathithagia mantû jamathûûku na nî ooragani. Athînjîri-Mûrungu boothûranîte amwe ta gîkundi kîa atuunyani baicithirîte muntû. Tontû kinya barî njîreene ya gwîta Shekemu Antû-Arîa-Atherû, nî bathithagia mantû ja nthao. Ndene ya Betheli, nî mboneete mantû ja kûmakania; Israeli nî ithûûkangîtie na kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano. Naabuî antû ba Juda, kagiita kagakinya rîrîa nkabûkanûkia nîûntû bwa mathithio jeenu, kinya këethîra nîrîo nkenda gûkûthithîria mantû jameega.” “O rîrîa nkwenda kworia mûrimo jwa Israeli, nîrîo mbonaga wooru bwaayo, na mantû jaayo jamathûûku. Tontû bo bakaraga na waayia, aamba bageeta na mbere kûbunja nyomba ciaitha na atuunyani bageeta na mbere gûtuunya antû into njîreene. Gûtî rîo bathûgaanagia atî nkaririkana ûthûûku bwaao bunthe, îndî ûthûûku bûbathiûrûkîte kunthe, kinya nkenda, ntîrega kûbwona.” “Bagwîragia anene amwe na atongeeria baawe na kûbaîîria. Bonthe nî athûngîîri, barî na mwanki jwa ûthûngîîri o ta riiko rîa gûkandîra mîgaate, rîrîa rîkaraga na mwanki, rîrîa mûkandi agûkanda mûtu. Ntuku ya kîatho gîa gûcokeria mûnene nkaatho, mûnene na atongeeria bogitaga nî kûnyua ndibei bakaa biaa. Nabo baakanaga ta riiko rîa nkunîi rîrîa bagwîka nkireba, bararaga ûtukû bunthe bagîakanaga ta kînyinga, na gwakea bagaakana ta rûmûrî. Bonthe baakanîte o ta riiko rîa nkunîi, bakooraga anene baao. Anene baao booragîtwe bathingatene, gûtî kinya ûmwe waao ûndombaga mbûtunyûkia.” Antû ba Israeli bakari ta mûgaate jwa gûkanda jûtîîte bwega, nîûntû bo beerîgîîrîte bateethua nî mîgongo îngî. Gwîîka wîrîgîîro bwaao kîrî mîgongo îngî nî kûbathirîtie inya, îndî bo batîkûmenya. Ntukû ciaao cia gûtûûra nî inkai, îndî batîkûmenya. Rwikumio rwa antû ba Israeli nîru ûkûûjî bwa kûbagambithia. Amwe na mantû jau jonthe bataacoka kîrî MWATHANI Mûrungu waao kana no bamûcwaa. Israeli îkari ta kîjea kîrîa gîtî ûûme îtangatangaga îkîrombaga ûtethio kuuma Misri na Asîria. Kinya bageeta o narîa bageeta nkabagwata na rûgara rwaakwa mbagwatie o ta nyoni. Naani nkabakanûkia nîûntû bwa ûthûûku bwaao. “Wûi kîrî bo! Tontû nîka batiganîte naani. Bakathirua nîûntû bo nî ndemi. Ndîngî kûboonokia, îndî banthaathagia batî na ûûma. Antû a bandombaga barî na ûûma ndeene yaao, nîka akî barîîraga bagiitemangaga o ta ûrîa antû barîa barombaga mîrungu ya mîng'uanano bathithagia, rîrîa bakwenda mbaa irîo na ndibei. Nî ni mbeekagîra inya, îndî amwe na bûu nî bambîkagîra nkireba. Bo bagarûkaga bageeta kîrî Baali, mûrungu jûtî inya. Bakari ta ûta bûbûkîgamu, bûrîa bûtîrîgîîrwa. Atongeeria baao bakooragwa tontû bwa rwikumio rwaao na bathekerwe nî antû ba Misri.” MWATHANI ariuga atîrî, “Ringeeni tarumbeta! Anthû nî beenamîte ta ndiiû kûthiria antû ba MWATHANI, nîûntû nî bathûûkîtie kîrîkanîro gîaakwa na baregana na mawaatho jaakwa. Nî ûtheri bakûrîra bakiugaga, ‘Mûrungu weetû, nî tûkwijî.’ Tontû Israeli nî îreganîte na mantû jameega, anthû bakeengana nayo. Antû baakwa baithuragîra anene batîmbûrîtie, bakathuura atongeeria baao batîmenyithîtie. Bajûkagia thaabu na fetha bakaithithîria mîrungu ya mîng'uanano, îndî yo nîka îgatûma bathirua. Ntîkwenda mîng'uanano ya njaû îrîa bwithithîrîtie buî antû ba Israeli, nî nthûûri nîûntû bwaayo. Nî mwanka rî bûgakara bûkîrombaga mîrungu ya mîng'uanano? Mîng'uanano îthithîtue nî atea ba Israeli na tî Mûrungu wa mma. Mûng'uanano jwa njaû jûrîa jûthaathagîîrua Samaria jûkathetherangwa. Baandaga ruuo, bagaketha kîbubani. Kîmera kîrîa kîrî miuundeene yaao nî mauuti jatî mpîndî jatîona gîa kûrûma. Gîkëeja gûciara antû bakuuma nthîgûrû ingî nîbo bakarîa. Israeli nî îînyangîtue, gatîgatî ka mîgongo îîngî, nî ya ûtheri ta nyongû îkuîte. O ta ûrîa ntigiri ya kîthaka îtangatangaga îgîcwaa ndûme, nîu Aisraeli batangatangîte bagîcwaa ûteethio kuuma Asîria na barîaa mîgongo îngî îbakaria. Îndî kinya bakarîaa mîgongo îngî kenda bagwatanîra, kagiita gatî kûraaja nkabothûrania amwe mbakanûkie bae atae nîrîo mûnene wa Asîria akabainyîîria. O ûrîa antû ba Israeli baakîte iritîro bia igongwana bibingî bia kûthiria meeyia nou bieete bia kûthithîria meeyia. Ningî kinya nkaandîkîra antû ba Israeli mawaatho jamaingî atîa, bajaregaga bakauga batîkûjamenya nî ja kuuma kûngî. Antû ba Israeli bendeete kûrita igongwana na kûrîa nyama kuumania nabio, îndî ntîgwîragua nîbo. Nkaririkana meeyia jaao na mbakanûkie nîûntû bwajo, mbacokie Misri kaîrî! Antû ba Israeli baakîte ikaro bia anene bibithongi îndî boorîrua nî mûûmbi waao. Antû ba Juda baakîte ntûûra bairigîra na nthingo. Ngatûma mwanki jûîîthie ntûûra iu, na jwînyangie biitiiro biaao.” “Tigeeni kûgwîrua bûrî biathoone antû ba Israeli! Bûkîthithagia ûrîa antû barîa batiijî Mûrungu bathithagia. Tontû buî bûringîte ûmaraya na mîrungu ya mîng'uanano bwatigana na Mûrungu weenu. Buî bûciendetie ta maraya kîrî Baali kûu matîîriine jarîa irio biûragîrwa. Bûkaaga irio bia kûng'ana na mîzabibû yeenu îthûûke yaage ndibei. Antû ba Israeli batîkara kaîrî nthîgûrûûne îîjî ya MWATHANI, îndî bo nîka bagacoka kaîrî Misri na bae atae Asîria barîjage biakûrîa birî na mûgiro. Rîrîa bageeta nthî ciaitha batîritîra MWATHANI biewa biaao bibitheru bia ndibei na batîmûritîra igongwana bimûgwîria. Biakûrîa biaao bitîtûma baigua bwega tontû nî ta biakûrîa birîa birîjagwa mathikoone. Barîria biakûrîa biu bia kûbanyiria akî, îndî gûtîbio bigaikua kîûrûûne biritwa ta biewa bibitheru. Ntukû ya kîatho kîrîa gîtui rî nîatîa bûkathithia? Nîatîa bûkathithia ntukû ya kîatho kîa MWATHANI? Bakëeja kwonoka kûthirua nî Asîria, Misri îkaboothûrania îbathike Memufisi. Nkonko ikauma intoone biaao bia fetha na mîtî ya miigua yuume maganjoone jaao. Îgiita rîa gûkanûkua nî rîkinyîîte Îgiita rîa kûrîwaa nî rîkinyîte. Buugaga atî Kîroria nî kîaa, na muntû ûrîa warîrîtue nî Mûrungu arî na nthû. Tontû bwa ûrîa meeyia jeenu jaingîîte, nî bûnthûûrîte. Kîroria gîtûmi nî Mûrungu gûkaria antû ba Israeli, amwe na bûu o kûrîa kîreeta nî bûgeragia gûkîgwata na gîtegi ta nyoni, bûgakîonia ûthû kinya kîûrûûne. Antû ba Israeli nî bathithîtie meeyia o ta bûrîa baathithîrie Gibea. Mûrungu nî aririkanîte meeyia jaao nawe akabakanûkia.” MWATHANI ariuga atîrî, “Rîrîa ndoonere Israeli rîa mbere yaakari ta nzabibû rwanda. Rîrîa ndoonere biûjûjû bieenu rîa mbere, biakari ta ntende inguundu cia îciara rîa mbere. Îndî rîrîa baakinyîre kîrîmeene gîa Peori, baraambîrîria kûthaathayia Baali naani ndîrabathûûra o ta ûrîa ndaathûûrîte mûrungu jûu. Ûkumio bwa Israeli bûkaberûkîra, o ta ûrîa nyoni îburûkaga; twaana tûtîciarwa kaîrî, aka batîaa babarito kaîrî na batîgwatia îu! Kinya boona twaana nkajûkia tunthe gûtî ko kagatigwa mwoyo. Rîrîa nkabeerûkîra mantû jakabathûkîra mono! Nî mboneete kûthirua kwa aana ba Israeli. Beethe nîbo babaîkîîtie kîng'ereroone. Nîmbi ngakûromba waa antû baba? Baeethie nthaata, ûtûme batîgoonkie twaana.” MWATHANI ariuga atîrî, “Meeyia jaao jaambîrîrie Giligali. Nîkû ndambîrîîrie kûbathûûrîra nîûntû bwa ûthûûku bwaao. Naani nkabeenga kuuma nthîgûrûûne yaakwa na ntîboonia wendo bwaakwa kaîrî. Atongeeria baao bonthe nî baregeete kûmbathîkîra. Israeli nî îkanûkîtue, îkari ta mûtî jûrî na mîri înyarîte na jûtî na maciara. Nabo batîgîa na twaana, na kinya bagîa natu ngatûthiria. Mûrungu ûrîa ûntûmîte nî aregeete antû ba Israeli baa baawe tontû batîmwathîkaîra. Bakaa atangatangi nthîgûrû îngî.” “Israeli yaakari ta mûzabibû jûrîa jûciaraga maciara. O ûrîa yeetîre na mbere gûtonga, nou yeetîre na mbere gwaka iritîro bibingî bia igongwana. O ûrîa nthîgûrû yaao yeetîre na mbere kûbua, nou beetîre na mbere kûgemia itugî bia mîrungu ya mîng'uanano. Tontû nkoro cia antû ba Israeli nî cia waayia, bagakanûkua nîûntû bwa meeyia jaao. MWATHANI akatharia iritîro bia igongwana biaao na eenyangie itugî bia mîrungu yaao ya mîng'uanano. Rîu bakauga, ‘Tûtî na mûnene, tontû nî tûregete gûkîra MWATHANI. Îndî kinya tûkëethîrwa tûrî nawe rî, atûthithîria atîa?’ Nî kwaria baaragia akî, bageeka kîrîkanîro îndî batîûjûrie, bagaciîtia mîciîtio ya ûrongo. Mantû ja îota nî jaeejûkîte ja îota jakara ta matî ja sumu, jarîa jakûraga muundeene jûrîmi. Antû barîa batwîîre Samaria bagateetema nîûntû bwa mûrungu jwa mûng'uanano jwa njaû îrîa bathaathagîria barî kûu Bethiaveni. Antû bakaithikîîra nîûntû bwaaju, athînjîri-mûrungu baaju bagakaya, nîûntû ûkumio bwa mûrungu jwaao bûtîo. Jûkajûkua jwikue Asîria ta ûgoti kîrî mûnene wa kûu. Israeli îkagîa nthao nîûntû bwa kûjwîtîkia. Mûnene wa Israeli ageetîwa nawe ta ûrîa kînuku kîa rûbaû kîereragua rûûjîîne. Iritîro bia igongwana bia mîrungu ya mîng'uanano birîa birî Betheli bikathirua. Miigua na nkonko bikauma îgûrû rîa iritîro bia igongwana biu Antû bakeera irîma ‘Tûkunîkîreni,’ na beere tûrîma, ‘Tûgwîreni.’” MWATHANI arîîra Israeli atîrî, “Kuuma rîrîa bwathithîrie meeyia Gibea, bûtatiga kwîyia. Kuuma rîu ndî na ndwaa naabuî. Nkaithûkîra antû baba babaî mbakanûkie. Mîgongo îngî ikagwatanîra ibakanûkie, tontû bwa meeyia jaao jamaingî. Kûrîrîo Israeli yakari ta mwari îbundithîtue bwega kûrîma, yeethagîrwa îkîendaga mono kûûra nkano. Îndî ndamîîkîra gîchooki nîkenda yûmba kûrita ngûgî înjûmo nkûrûki. Juda îkarîma na mûraû, Israeli înje mîtaro. Rîmeni bwaande waagîru, naabuî bûgaketha maciara ja kûthaathayia na mma. Rîmeni tontû kagiita nî gakinyîte ga gûcwaa MWATHANI nîkenda eeja abuurithîria ngai ya wonokio. Îndî bwaandîre ûthûûku bwaketha meeyia ta maciara; bwarîa matuunda ja ûrongo bweenu. Tontû nî bwetîkîrie ngaarî cieenu cia ndwaa, na bwetîkia asikarî tontû baarî babaingî, rîu ndwaa îkabwîjîîra, biitiiro bieenu bikamomorangwa, ta ûrîa mûnene Shalimani eenyangîrie ntûûra ya Bethiaribeli ndweene rîrîa eekûrû amwe na twaana twaao baagitangîrwe tûnukutûnuku. Ûu nîu bûkathithîrua buî antû ba Betheli, nîûntû bwa meeyia jarîa bûthithîtie. Rîrîa ndwaa îkambîrîria, mûnene wa Israeli akooragwa.” MWATHANI ariuga atîrî, “Rîrîa Israeli yaarî mwana nî ndamwendeete, ndîramwîta ta mûtaana waakwa arauma Misri. Îndî o ûrîa ndeetîre na mbere kûmwîta nou eetîre na mbere kûmbutatîra. Beetîre na mbere kûritîra mûrungu jwa Baali igongwana na kûîîthîria mîrûngu ya mîng'uanano ubaani. Nî ni ndaritanîre Israeli gwîta na magûrû, ndamûgwata na njara ciaakwa, îndî we ataamenya nî ni ndamûmenyagîîra. Ndabakuucîîria kîrî ni na kîaao na wendo, ndabamamia kîbareene gîaakwa ndabaa biakûrîa. Bagacoka Misri kaîrî, baathwe nî Asîria tontû nî baregeete gûcoka kîrî ni. Ndwaa îkarwîîrwa ntûûreene ciaao mpingîro cia ntûûra ciînyangue antû baakwa bathirue tontû bwa nkireba ciaao. Antû baakwa baciûmîtie kuumauma kîrî ni, tontû bûu bakaethua atae na gûtîonora wa kûbateethia. Nîatîa nkoomba gûtîîjîra Israeli? Nîatîa nkoomba kûbanenkanîra, mbûthithîria ta ûrîa ndaathithîîrie ntûûra cia Adima na Zeboiimu? Ntîtîkîîria kûthithia ûu, nîûntû nî nkwendeete mono. Ntîkanûkîa Israeli nîûntû bwa mûthûûro jwaakwa mbathiria kaîrî, tontû ni ndî Mûrungu na ntî muntû. Ni Ûrîa Mûtheru ndî amwe naabuî, ntîbûthiria na mûthûûro. Antû baakwa bakanthingata ni MWATHANI Mweneinya, rîrîa nkagamba ta ngatûnyi, beeje baumîte rûteere rwa rûgûrû. Bakeeja bakiinainaga ta tûnyoni kuuma Misri, ta ijea bakeeja baumîte Asîria, mbacokie mîciî yaao,” nîu ni MWATHANI nkuuga. “Antû ba Israeli bancîgîîrîîtie na ûrongo na waayia, antû ba Juda bandema ni Mûrungu ûmûtheru na mwîtîkua. Antû ba Israeli beenganaga na mantû ja ûtheri na ja kwithûûkia bongwa kuuma rûkîîrî mwanka ûgoro, ta muntû wînganîte na ruuo rwa gaiti. Boongeeraga waayia na wînyangia, bageeka ngwatanîro na Asîria na bagaikia maguta Misri. MWATHANI arî na ûntû bwa kûgambithîria antû ba Juda na agakanûkia antû ba Israeli nîûntû bwa mathithio jaao abarîe kûringana na mathithio jaao. Jakubu arî kîu kîa ng'ina, nî aakiindanaga na mûtaana wa ng'ina Esaû agûkûra arakiindana na Mûrungu. Nî akiindanîre na mûraîka aroombana, ararîra na aramûromba amûtharime. Nî atirimanîre na MWATHANI kûu Betheli, MWATHANI aramwarîria. Nîwe MWATHANI Mûrungu Mweneinya, riîtwa rîaawe nî MWATHANI. Tontû bûû, buî nchiarwa cia Jakubu îtîkieni Mûrungu bûcoke kîrî we. Bûmwendage na wendo bwa mma na bûthithagie mantû na îota magiita jonthe. Mûbiashara ûrîa ûtumagîra ithimi bibithûûku, nî agwîragîrua kwinyanîîria. Antû ba Israeli bariuga atîrî, ‘Tûgwitongera! Tûgûcionera ûtonga.’ Îndî gûtîwe ûtûthitanga akiugaga twitongetie na njîra cia waayia. Nî ni MWATHANI Mûrungu weenu ûrîa wabûritîre nthîgûrû ya Misri. Ngatûma bûtûûra maemeene kaîrî o ta ûrîa bwathithagia rwanda. Nî ndaragîria iroria na nkabionia bioneki bibingî, na nî na njîra ya iroria nkabûmenyithia ûrîa bûkeenyangua. Giliadi kûrî na meeyia jamaingî, nî mma bo bakaa antû bootheri. Giligali baritagîra mîrungu ya mîng'uanano igongwana, tontû bûu iritîro bia igongwana biaao bikaa ithûûmba bia maiga ta jarîa jarî bieniine.” Jakubu nî aamatûkîre areeta nthîgûrû ya Sîria ararita ngûgî ya kûrîîthia ng'ondu nîkenda agûra mûka. MWATHANI atumîîre kîroria nîkenda gîkûûra antû ba Israeli kuuma Misri q na nokîo kîabakaragia. Aisraeli nî bathûûrîtie MWATHANI mono, MWATHANI akabakanûkia nîûntû bwa kûmûreteera nthao. “Mbereene mwîrîga jwa Efuraimu jwaragia, mîîrîga îngî ya Israeli îgateetema. Efuraimu nî athûngûûrîtwe. Îndî antû baaju bareeyia bakûthaathayia Baali, tontû bûu bagakua. Rîu beetîte na mbere kwîyia nkûrûki bakiithithagîria mîrungu ya mîng'uanano ya fetha nîkenda bamîthaathayia. Mîng'uanano îîu îthithîtue nî antû na ûtea bwa njara ciaao. Rîu bakauga, ‘Mîritîreni igongwana.’ Nîatîa antû boomba gûcûnca mûrungu jwaa mûng'uanano jwa njaû? Tontû bûû, bakarima ta nduume ya rûkîîrî, kana ta îme rîrîa rîthiraga gwakea. Bakarima ta maûngo jarîa jatigagwa îtîîriine jageeta na kiurutani kana ja toogi yumîte riiko. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu weenu ûrîa wabûkûrîre kuuma Misri. Gûtî Mûrungu ûngî tiga ni. Gûtî ûngî wa kûbwonokia tiga ni. Nî ndabûmenyereete rîrîa bwaarî rwanda, nthî înjûmo îtî rûûjî. Îndî rîrîa bwarîîre bûranyira, bûraikumia bûroorîrua nî ni. Tontû bûû nkabwithûkîra ta ngatûnyi, mbwiciithîre njîreene ta naroco. Nkabaithûkîra ta ndûû îjûkîrîtue twaana twaayo, mbatambûrange na mbarie o ta ngatûnyi kana ûrîa nyomoo îmbîî îrîngîûmba kûbathithîria. Nkabûthiria antû ba Israeli. Nûû ûûmba kûbwonokia? Arîkû mûnene weenu abwonokie nandî? Atongeeria beenu bonthe barîkû buî bwaugîre bûrîenda mûnene na atongeeria? Tontû bwa mûthûûro jûrîa ndaarî naju, nî ndabwere anene, tontû bwa marûrû jarîa ndaarî najo, ndîrabûtuunya bo. Ûthûûku bwa meeyia ja antû ba Israeli nî bwiithi, bweekwa antû arîa bûtîringithua. Israeli oomba gûtûûra mwoyo îndî nî mûtaana kîaa. Akari ta mwana agîciaragwa akaremera kîu kîa ng'ina. Ntîbonokia kuuma kîrî gûntû kwa barîa bakuîte, kana mbatunyûkia kuuma kîrî inya ya gîkuû. Reete îkanûkia rîaaku gwe gîkuû! Naagwe gûntû kwa akuû kwînyangia gwaaku kûrî kû! Ntîbaigîîrua kîaao kaîrî. Kinya këethîra Israeli îkariiba o ta nyaki ya mûuro, ruuo rwa MWATHANI kuuma gaiti rûkeeja rûûmie ithima na nthongo cia rûûjî cinyonte. Rûkajûkia gîntû kîonthe kîa goro kuuma mûthithûûne jwaayo. Antû ba Samaria no mwanka bakanûkue nîûntû bwa kûrega kwathîkîra Mûrungu waao. Antû baayo bakooragîrwa ndweene, twaana tûringanue nthî tûkue, na eekûrû baao barîa arito bakothorangwe biu na nchiû.” “Cokeeni kîrî MWATHANI Mûrungu weenu, buî antû ba Israeli. Nî meeyia jeenu jatûmîte bûgiitara bûgwa. Njûûni bûrombe MWATHANI na buuge atîrî, ‘Tûrekere meeyia jeetû na ûtûthagane na wendo, natuî tûgagûkathaga na tûnyua tweetû. Asîria îtîûmba gûtwonokia, mbarathi cia ndwaa îtîûmba gûtûkaria.’ Tûtîîta kaîrî mîrungu ya mîng'uanano îrîa twithithîrîtie, ‘Mûrungu weetû.’ Gwe nî wigagîîrua nkîa kîaao. Nkabooria mûrimo jwa kwîthîrwa batî eetîkua. Nkabeenda na nkoro yonthe, tontû ntîthûûra nîbo kaîrî. Ngakara ta ngai kîrî antû ba Israeli, nabo bakariiba ta marao, barikie mîri ta mîthithinda ya Lebanoni. Mpang'i ciaao igatamba, ûthongi bwaao bûkare ta bwa mûzeituni na yeera rîaawe rîkare ta rîa mîthithinda ya Lebanoni. Bagacokanîîra kaîrî batûûre ûkarieene bwaakwa. Bakaanda nkano kaîrî na mîzabibû yaao îkûre. Bagîe îgweta ta ndibei ya Lebanoni. Antû ba Israeli gûtîkîo bûgûcwaa kuuma kîrî mîrungu ya mîng'uanano. Anga tî ûûni ncokagia maromba jeenu? Anga tî ni mbûmenyagîîra? Nkari ta mûtî jûrîa jûtîtûûraga mabûûra, nî ni mpeejanaga matuunda na itharimo. Ûrîa ûrî na ûmenyo nî amenye mantû jaja. Ûrîa mûciûku nî aciûre. Tontû njîra cia MWATHANI nî intambûrûku, na barîa baagîru beetagîîra ku îndî barîa baunaga Waatho nîka bagitaraga nîcio.” Iji nîcio nteto irîa MWATHANI aarîîrie Joeli mûtaana wa Pethueli. Buî akûrû igueni nteto iji, kindeni matû bwigue buî bwinthe atûûri ba nthîgûrû îîjî. Ûntû ta bûbû bûrakarîka kaîrî bûrî mwoyo kana bûkarîka îgiiteene rîa biûjûjû bieenu? Îreeni aana beenu mantû jaja; nabo beere aana baao nabo beere aana ba aana baao, Kîrîa ngigî ciatigarîtie nyuma ya kûgiitanga, ngigî cia mûrumbî nî ciarîîre. Kîrîa ngigî cia mîrumbî ciatigarîtie; ngigî irîa ithûngûthaga nî ciarîîre, na kîrîa ngigî irîa ithûngûthaga ciatigarîtie; ngigî irîa ciînyangagia nî ciathirîrie buru. Ûkîîreeni buî antû ba mbogita bûrîre; ugeeni mbu buî bwinthe anyui ndibei, rîreeni nîûntû nî bûtunyi ndibei îrîa nthongi. Nîkwîthîrwa njûûrî ya ngigî nî iithûkîrîte nthîgûrû yeetû; nî njûûrî îrî na inya înene, îrî na maîgo ta ja ngatûnyi îrî na mîguara îkûrûmana ta ya ngatûnyi nka. Njûûrî îîu nî îînyangîtie mîzabibû yeetû, na yakeranga mîkûû yeetû, îmîcaûrangîte makonde jaathira, mpang'i ciatigwa irî injerû. Rîreni na bwithikîîre ta ûrîa mwekûrû arîraga akuîri nî mûrûme. Igongwana bia irio na igongwana bia gwîtûûrîria nî biûrîte kîûrûûne. Athînjîri-Mûrungu, tabo atumîkîri MWATHANI ka bakûrîra. Miuunda gûtî kîo îrî nakîo; nthîgûrû yûmagari buru; irio nî bithûûkangîtue, gûtî ndibei îkwonora na gûtî maguta jakwonora. Rîreni buî arîmi; ugeeni mbu buî bûmenyagîîra miuunda ya mîzabibû, ugeeni mbu nîûntû bwa nkano na mûnyaki, nîûntû irio bionthe birîa birî miuundeene nî bithûûkîtue. Mîzabibû nîka îkûûma nayo mîkûû nî înyaarîte. Mîkukumanga, na mîkîndû, na mîtuuja, na mîtî îngî yonthe ya matuunda nî yûmîte. Antû nî batigîte buru kûgwîrua. Athînjîri-Mûrungu îkîreni mathango bûrîre, ugeeni mbu buî bûtumîkaga kîritîroone kîa igongwana. Toonyeni kîûrûûne bûrîre ûtukû bunthe buî atumîkîri Mûrungu waakwa. Nîkwîthîrwa gûtî na igongwana bia irio na gûtî na igongwana bia gwîtûûrîria bikaaretwa kîûrûûne kîa Mûrungu weenu kaîrî. Uthûranieni antû amwe, buuge kûgîe na îgiita rîa gûciata biakûrîa. Ûthûranieni atongeeria na antû bonthe barîa batwîre nthîgûrû ya Juda kîûrûûne kîa Mûrungu weenu bûkaîre MWATHANI. Wûi nîûntû bwa ntukû ya MWATHANI, ntukû ya MWATHANI îrî akuî; ntukû îrîa Mweneinya akaathiria birîa birî o. Anga irio toka bikûthûûkua tûkîonaga, na kûgwîrua na nkerû biathira kîûrûûne kîa Mûrungu weetû? Mbeeû îrîthûûkîra mûthetuune, na nyomba cia gwîka into nî intheri. Nchuku itî na gantû nîûntû gûtî irio bikethi. Nyomoo gaikwania nî mpara ndîîthia cia ng'ombe na mbûri na ng'ondu gaikwambaamba nîûntû gûtî na gûntû gwa kwirîîthia. Ni ngûgûkaîra gwe MWATHANI. Tontû ithaka bia kûrîîthia, na mîtî yonthe nî birîîkîtie kûûma, biakara teeka biîîthîtue nî mwanki. Kinya nyamû cia kîthaka nî igûgûkaîra nîûntû rûûjî nî rûwîte kunthe na mwanki nî jwîîthîtie ithaka birîa irîîthagua. Ringeeni tarumbeta kûu Zaiûni; nayo nî ya kûmenyithania kîrîmeene gîaakwa kîrîa kîtheru atî kûrî na ûgwati. Rekeni antû bonthe barîa batwîre nthîgûrû ya Juda bateeteme, nîûntû Ntukû ya MWATHANI îrî akuî gûkinya. Ntukû îîu îkeethîrwa îrî ya muundu na kwithikîîra; ntukû întumanu na îrî na matu. Njûûrî înene îrî na inya ya ngigî îkeeja ta ûrîa muundu jûkunîkaga irîma Gûtoonekana ûntû ta bûu kaîrî ningî gûtîkoroonekana ta bu îgiita noo rîrîku. Igeeta ikîrîîjaga kîrîa kîonthe ikeethagîîria, mwanka gûgatigwa gûkari teeka kûîîthîtue na mwanki. Mbere yaacio nthîgûrû îkethagîrwa îkari ta muunda jwa Edeni, Îndî nyuma ya gûkûrûkîîra ku îgaatigwa îrî rwanda rûrûtheri, gûtî gantû igaatiga. Ngigî iu ikoonekana ikari ta mbarathi, ikamatûkaga ta mbarathi cia ndwaa. O ûrîa ikaathûngathûngûthaga irîmeene ikaruruma ta ngaarî cia ndwaa Ikaathandîkangaga ta matî jamoomo jakûya nî mwanki; Ningî igeetaga ithingatene ta njûûrî înene îîtîte ndweene. Antû bagaacionaga bakagwatwa nî kîmako moothiû jaao jagatuka buru. Ikaithûka o ta nchamba cia ndwaa; igaitanagia na nthingo o ta asikarî ba ndwaa. Iikaagwataga njîra igeeta itîgwaûkîra, itîkuuma njîreene irîa igwete. Gûtî yo îkaagiitaragia îngî ciîtîte, o ngigî îgeetîîra antû aayo. Igeetîîra gûntû kûrîa itîkûrîgîîrua gûtîkîo gîkoomba gûcirigîîria. Ikaathûngûthaga igatonya ntûûreene, na ikabarabara nthingo; Igaitanagia na nyomba, igaatonyeera ndiricheene ta aamba. Nthîgûrû gaîkainainaga îkûrûkîte, îgûrû narîo rîgateetema. Riûa na mweri bikaaga weerû nacio njota igaatiga kûthaara. MWATHANI nîwe ûkeeraga njûûrî îîu yaawe ûrîa akwenda îthithia. Njûûrî yaawe nî înene mono; njûûrî îrîa îmwathîkagîra nî njûûrî îrî inya. Ntukû ya MWATHANI îrîa agaatua magamba nî ya kûrigaria na îmbîî. Nûû ûmba kûmîûmîîria? MWATHANI ariuga atîrî, “Ningî amwe na bûu, irireeni bûcoke kîrî ni; bûciate biakûrîa bwîje bûkîrîraga bûkiinainaga. Irireeni na nkoro cieenu gûtambûranga nguû akî gûtîng'ani.” Cokeeni kîrî MWATHANI Mûrungu weenu nîûntû nî wa kîaao gîkiingî, atîthûûrangaga na mpwîî na arî wendo bûbwingî. Ningî nî areekagîîra ûthûûku bûrîa arîngî gûkanûkia. Nûû wiijî këethîra atîgarûka na abwigîîrua kîaao, abûtharima na bwoona into bia kûrita igongwana, bia irio na bia gwîtûûrîria, nîûntû bwa MWATHANI Mûrungu weenu. Ringeeni tarumbeta kûu Zaiûni buuge kûgîe na îgiita rîa gûciata biakûrîa, na bûûthûranie antû amwe. Ûthûranieni antû bûtherie kîûthûrano; ûthûranieni antû agima, na twaana na kinya tûkenke turîa tûgwonka kinya mûgûrwa na mûgûrani nî baume nyomba beete kîûthûranoone. Athînjîri-Mûrungu tabo atumîkîri MWATHANI barîa batumîkaga gatîgatî ga kîritîro kîa igongwana na mpingîro ya kîûrû, nî barîre bakiugaga: “Igîîrua antû baaku kîaao itû MWATHANI. Ûkáreka antû ba mîgongo îngî batûmeneeria na batûcikûûra bakiugaga: Arîkû Mûrungu weenu?” MWATHANI arathûgaanîria nthîgûrû yaawe araigîîrua antû baawe kîaao. MWATHANI arabacokeria arauga atîrî, “Atîrî, nkaabûnyiria na irio na ndibei na maguta. Ningî ntîkororekeeria bûmenerua nî mîgongo îngî kaîrî. Nkaabweberia njûûrî ya ngigî îrîa îbwîjîîrîte kuuma bwa ûrîo nciîngîîrie rwanda rûrûûmo na rûtî gîntû, îrîa irî mbere nciîngîîrie bwa îria rîa Chumbî na irîa irî nyuma bwa îria rîa Mediterania, nacio igaakua inuunke. Nkaithiria buru nîûntû bwa jarîa jonthe ibûthithîrîtie. Bûgákîreni buî miuunda, gwîrueni na bûkene nîûntû MWATHANI nî athithîtie mantû jamanene. Naabuî nyamû cia kîthaka tigeeni gûkîra, nîûntû ithaka bikûriiba biarerûka; mîtî nî îgûciara matuunda, mîkûû na mîzabibû nî îgûciara mono. Naabuî antû ba Zaiûni gwîrueni, bûgwîrue ndeene ya MWATHANI Mûrungu weenu; nîûntû abuurithîrîtie ngai ya mbere nîkenda abûûmbanîra, abuurithîria ngai ya kûng'ana ya ûthima na ûrugûra o ta mbereene. Matîîri jakoojûra irio bia kûûra na imiiri biunîkarage ndibei na maguta. Nkaabûcokeria birîa biathûkîrue, birîa ngigî ciarîîre, îrîa ndaatûmîte irî njûûrî înene îbwithûkîra. Bûkoona irio bibingî biakûrîa mwanka bûnyire, naabuî bûkaathe riîtwa rîa MWATHANI Mûrungu weenu, ûrîa ûbûthithîrîtie mantû ja kûrigaria na antû baakwa batîkoroekîrithua nthao kaîrî. Naabuî bûkaamenya ndî amwe naabuî Israeli na atî ûûni MWATHANI nî Mûrungu weenu na gûtî ûngî tiga ûûni. Antû baakwa batîkoroekîrithua nthao kaîrî.” “Naku gûgaakara atîrî nyumeene, ngeetûûrîria antû bonthe Roho waakwa; nthaka cieenu na aarî beenu bakaroragia, akûrû bakarootaga irooto, na nthaka cieenu cionage bioneki. Ningî ngeetûûrîria Roho waakwa kinya kîrî nthûûmba cieenu cia arûme na cia aka. “Ningî nkoonania iriga îgûrû na nthîgûrûûne. Gûkeethîrwa kûrî na tharike na mwanki na irûngûûjû bia toogi. Riûa rîkagîa muundu, na mweri jûtunee ta tharike mbere ya ntukû îîu nthûûku ya kwîja kwa MWATHANI. Naku gûgaakara atîrî, barîa bonthe bagaakaîra MWATHANI bakoonokua. Nîkwîthîrwa barîa bakoonoka bakeethîrwa barî kîrîmeene gîa Zaiûni na Jerusalemu amwe na barîa bageetwa nî MWATHANI o ta ûrîa augîîte.” MWATHANI ariuga atîrî, “Îgiita rîu rîakinya ngacokeria Juda na ntûûra ya Jerusalemu ûthinyaari bwaacio. Nkoothûrania mîgongo yonthe mîreete kîguuruune gîa kûgiitîra îgamba. Au nîo nkaamîgiitîra îgamba nîûntû bwa mantû jonthe jarîa îthithîrîtie antû baakwa. Nî banyagîtie antû ba Israeli nthîgûrûûne inyiingî na bagaana nthîgûrû yaakwa ya Israeli. Bo baaringaga kuura nîkenda bamenya ûrîa ûgeeta na atae. Bo beendagia tûîjî na twarî nîkenda boona mbeecha cia kûrîaa maraya na cia kûgûra ndibei nacio. “Ka-bûrî baû buî Tiro na Sidoni naabuî bwinthe ba nthîgûrû cia Filisti? Ka-kûrî îraandû bûkûndîaa? Bwethîrwa kûrî bio bûkûndîaa, menyeni atî nkaairîîria kîrî buî ntûti. Nî bûjûkîtie fetha yaakwa na thaabu na bwajûkia into bingî bia goro bwabiikia biûrûûne bieenu. Buî nî bwendeetie antû ba Juda na ba ntûûra ya Jerusalemu kîrî Agriiki bwabaikia kûraaja na nthîgûrû yaao. Îndî nandî nkabaûkaûkia kuuma gûntû kûrîa bwabeenderie, mbûriyie nîûntû bwa mathithio jarîa bûbathithîrîtie. Nkarekeeria nthaka cieenu na aarî beenu beendue kîrî antû ba Juda, nabo bakabeendia kîrî mûgongo jwa Asabea jwa kûraaja, nîu ûûni MWATHANI nkuuga. Tûmîîria mantû jaja kîrî mîgongo: Ithuranîreni nîûntû bwa ndwaa îteni nchamba cieenu cia ndwaa. Njûûrî cieenu cionthe nî ciithuranîre gwîta ndweene. Tureni mîraaû yeenu îtuîke nchiû na machembe jeenu jatuîke matumo; nabo barîa iguaa bauge, ‘Ndî nchamba ya ndwaa.’ Njûûni na mpwîî bûûthûrane au buî mîgongo îrîa îrî nteere cionthe, MWATHANI tûma njûûrî yaaku îbaithûkîre. Mîgongo no mwanka iithuranîre îîje kîguuruune kîa Jehoshafati; nîûntû au nîo ûûni MWATHANI ngaakara ngambithie mîgongo îrîa îthiûrûkîrîte Israeli yonthe. Nîkwîthîrwa ûthûûku bwa antû ba mîgongo îîu nî bûbûnene baketheeni ta ûrîa gûkethagwa into biakama bûbakinyangîre nthîgûrû ta ûrîa nzabibû ithithagua, mwanka ndibei îkaunîkara. Kîrîndî gîkiingî mono mono nî kîûthûranîre kîguuruune kîa îgamba Nîkwîthîrwa ntukû ya MWATHANI îrî akuî kîguuruune kîu kîa îgamba. Riûa na mweri bikagîa muundu nacio njota itige kûthaara.” “MWATHANI akaaruruma ta ngatûnyi arî Zaiûni; kajû kaawe kaigîîgue kuuma Jerusalemu; îgûrû na nthî nabio bikainaina. Îndî MWATHANI nîwe giiciitho kîa antû baawe nîwe giitiiro kîa antû ba Israeli. Rîu nîrîo Israeli îkamenya atî nî ni MWATHANI Mûrungu waao ûrîa ûkaraga Zaiûni kîrîmeene kîrîa kîtheru. Jerusalemu îgaatuîka întheru na ageni batîkoromiithûkîra kaîrî. Ntukû îîu yakinya irîma bikeethîrwa biûjûri mîzabibû ng'ombe ciîthîrwe irî tûrîmene tunthe na ndûûjî cia Juda cionthe ciîthîrwe irî o. Nako karûûjî gakauma kîûrûûne kîa MWATHANI gatue kûnyuithagia kîguuru kîa mîtî ya mîgaa. Misri îgaatuîka rwanda nayo Edomu îkare ta îgaanjo, nîûntû nî ciaithûkîîre Juda irooraga antû batîîtie. Îndî nthîgûrû ya Juda na ntûûra ya Jerusalemu îgaatûûrwa kenya na kenya nthukîîne cionthe. Nkairîîria antû barîa booragîrwe na ntîcaîîra barîa bathûûkîtie. MWATHANI atûûraga Zaiûni.” Iji nî nteto cia Amosi ûrîa waarî ûmwe wa arîîthi ba ng'ondu kuuma ntûûreene ya Tekoa. Amosi oonerue nteto iji ciegiî Israeli nî Mûrungu, mîaka îîrî mbere ya kwinaina kwa nthî. Nawe oonerue cio rîrîa Uzia aarî mûnene wa Juda na Jeroboamu mûtaana wa Joashi aarî mûnene wa Israeli. Amosi arauga atîrî, “MWATHANI aruumaga arî Zaiûni, akagondoka na kajû kuuma Jerusalemu; kûrîa arîîthi barîîthagia gûkooma, na nyaki ya kathûmbî ga kîrîma gîa Karimeli îkanyaara.” MWATHANI ariuga atîrî, “Nîkwîthîrwa antû ba Damaski nî beeîtie kaîrî na kaîrî batîgûtiga, baatûgûta antû ba Gileadi ntûgûto îmbîî no mwanka mbakanûkîrie bûu. Tontû bûû, ngatûma mwanki jwîîthie gîkaro kîa mûnene Hazaeli, jwîîthie biitiiro birîa biaki nî mûnene Beni-hadadi. Nkaunanga mpingîro cia ntûûra ya Damaski, nthaamie barîa batwîre kîguuruune kîa Aveni na mûnene wa Bethiedeni. Antû ba Sîria bagatawa bathaamîrue nthîgûrû ya Kiri.” MWATHANI ariuga atîrî, “Nîkwîthîrwa antû ba Gaza nî beeîtie kaîrî na kaîrî batîgûtiga, na nîûntû nî baathaamîrie mûgongo junthe barajwendia jûrî atae nthîgûrû ya Edomu, no mwanka mbakanûkîrie bûu. Tontû bûû, ngatûma mwanki jwîîthie nthingo cia ntûûra ya Gaza, jwîîthie biitiiro biaayo buru. Nkaathiria atongeeria ba ntûûra ya Ashidodi, na mûnene wa ntûûra ya Ashikeloni. Ngaakanûkia antû ba ntûûra ya Ekironi, na Afilisti barîa batigeere bakue.” MWATHANI ariuga atîrî, “Nîkwîthîrwa antû ba Tiro nî beeîtie kaîrî na kaîrî batîgûtiga, na nîûntû nî baathaamîrie mûgongo junthe barajwendia jûrî atae nthîgûrû ya Edomu, na atî bataaririkana kûthithanîria ûrîa antû ba îthe ûmwe babuîrîte kûthithanîria, no mwanka mbakanûkîrie bûu. Tontû bûû, ngatûma mwanki jwîîthie nthingo cia ntûûra ya Tiro, jwîîthie biitiiro biaayo buru.” MWATHANI ariuga atîrî, “Nîkwîthîrwa antû ba Edomu nî beîtie kaîrî na kaîrî batîgûtiga, na nî baagwati nî mûthûûro jûtîkûthira beengana na ataana ba ng'ina tabo antû ba Israeli, barabooraga na rûchiû batî na kîaao, no mwanka mbakanûkîrie bûu. Tontû bûû, ngatûma mwanki jwîîthie ntûûra ya Temani na jwîîthie biitiiro bia Bozira buru.” MWATHANI ariuga atîrî, “Nîkwîthîrwa antû ba Amoni nî beeîtie kaîrî na kaîrî batîgûtiga, na nîûntû bwa gûkothora aka barî na mau kûrîa Gileadi bagîcwaa kwaramia nthîgûrû yaao, no mwanka mbakanûkîrie bûu. Tontû bûû, ngatûma mwanki jwîîthie nthingo cia ntûûra ya Raba jwîîthie biitiiro biaao buru. Naku gûkeethîrwa kûrî na nkuuro ntukû îîu ya ndwaa, ndwaa îng'ente na inya mono. Nawe mûnene waao amwe na atongeeria baawe bonthe bagaikua kîthamîrioone.” MWATHANI ariuga atîrî, “Nîkwîthîrwa antû ba Moabu nî beîtie kaîrî na kaîrî batîgûtiga, nîûntû nî baaîthîrie marûitû ja mûnene wa Edomu mwanka jaraa mûju, no mwanka mbakanûkîrie bûu. Tontû bûû, ngatûma mwanki nthîgûrûûne ya Moabu jwîîthie biitiiro bia Keriothi buru. Nabo antû ba Moabu bakooragwa na nkuuro cia ndwaa ikiigîîkaga na tarumbeta ikîringagwa. Nawe mûnene wa Moabu, amwe na atongeeria baawe mbathirie buru.” MWATHANI ariuga atîrî, “Nîkwîthîrwa antû ba Juda nî beîtie kaîrî na kaîrî batîgûtiga, No mwanka mbakanûkie. Tontû bo nî baregete kwathîkîra Waatho bwaakwa, na bararega kûthingata mataaro jaakwa. Nî baatithîtue njîra nî mîrungu îrîa yaatithîrie biûjûjû biaao njîra. Tontû bûû, ngatûma mwanki nthîgûrû ya Juda, jwîîthie biitiiro bia Jerusalemu buru.” MWATHANI ariuga atîrî, “Nîkwîthîrwa antû ba Israeli nî beeîtie kaîrî na kaîrî batîgûtiga, no mwanka mbakanûkîrie bûu. Tontû bo beendagia barîa baagîru baremwa kûrîaa marandû jaao na nkîa îrîa yaremwa nî kûrîaa mbeecha cia iraatû. Ningî bo bakinyangagîra nkîa nthî na bakeenga athîîni babeethîra njîreene. Mûtaana na îthe bathengagîîra mwarî ûmwe bageekîra riîtwa rîaakwa rîrîtheru mûgiro. Kinya iromberoone biaao, bamamagîra nguû irîa batigîri nî nkîa bagwatagîîra nîûntû bwa marandû jaao. Ningî ndibei îrîa baaritîri baini nî eerandû baao, bakanyuîra kîûrûûne kîa Mûrungu waao. Anga ni tî ni ndooragîre Aamori nîûntû bweenu! Kinya bakeethîrwa nî bareei ta mîtarakwa na baarî inya ta miuuru. Nî ndaabathirîrie buru amwe na nchiarwa ciaao. Nî ni ndaabûritîre nthîgûrûûne ya Misri na ndabûtongeeria bûrî rwanda mîaka mîrongo îna, nîkenda bwigwatîra nthîgûrû ya Aamori. Ndaathuurîre iroria kuuma kîrî aana beenu na Anaziri kuuma kîrî nthaka cieenu anga tî ûu ndaabûthithîîrie îbuî antû ba Israeli? Ûu nîu MWATHANI akuuga. Îndî buî nî bwanyuithîrie Anaziri ndibei na bwakaania iroria, bwabiîra ‘Bûkároria.’ Nkabûkanûkia nyiyie mwîtîre jweenu, ta ûrîa ngaarî ya ntigiri înyiagia mwîtîre, yakamatithua mono. Muntû ûrîa ûrî rwîro rûkamûthirîra na ûrîa ûrî inya îkamûûrîra nabu ûng'entu bwa nchamba bûtîmionokia. Kinya ûrîa wiijî kûratha bwega na mîgwî atiirikîria na ûrîa ûûgîaga mono atiiteethia, Kana asikarî wa mbarathi acionokia. Ntukû îîu kinya asikarî ûrîa mûng'entu buru agaatiga mathaga jaawe ja ndwaa amatûke.” Ûu nîu MWATHANI akuuga. Thikîîreeni ûrîa MWATHANI akuuga mantû jabwegiî buî antû ba Israeli, buî ba rûrîîjo rûrîa MWATHANI aaritîre nthîgûrû ya Misri. MWATHANI ariuga atîrî, “Kîrî antû bangî bonthe ba nthîgûrû nî buî bwinka nthuurîte; tontû bûu, nkaabûkanûkia nîûntû bwa meeyia jeenu jonthe.” “Antû baîrî rî, boomba gwîtania batîrîkeenie? Ngatûnyi nî îruumaga mwitûûne ûtheri îtîgwete gantû? A-kîanaana kîa ngatûnyi kîomba kûng'enta ûtheri kîrî kîmamoone gîaakîo gîtîgwete noo mbi? Nyoni-rî, ka îkuujagîîrua mûtegoone jûtî na mpîndî? A gîtegi rî, kîomba gûtegûka o ûu ûtheri gîtîringithîtue? Tarumbeta ya ndwaa yoomba kûringwa ntûûreene na antû batîmake? Mûtino jwoomba kwîjîîra ntûûra tiga MWATHANI atîjûrekeeretie? Nî mma MWATHANI Mûrungu gûtî u athithagia atîguûrîrîte iroria, tabio nthûûmba ciaawe. Ngatûnyi nî îruumîte; nûû we ûkarega kûmaka? MWATHANI nî arîtie; nûû we ûkarega kûroria? Tûmîîria kîrî barîa batwîre biitiiroone Misri na Ashidodi uuge atîrî, ‘Kinyeni ngîrî bûcionere moothûûku jamaingî na kûinyanîîria kûrîa kûrî ntûûreene ya Samaria.’ Antû ba ntûûra iji batiijî kûthithanîria mantû ja iota, boojûrîtie nyomba ciaao na ûûî na into birîa batuunyanîte na inya.” Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Anthû bakaathiûrûkîra nthîgûrû yaao, na bamomorange nthingo irîa ibwirigîrîte, na batae ûtonga bweenu kuuma biitiiroone bieenu.” MWATHANI ariuga atîrî, “O ta ûrîa mûrîîthi gûtîkîo oonokagia ng'ondu yaarîîwa nî ngatûnyi tiga mathagiro na gachunchî ga gûtû noou gûgaakara kîrî Aisraeli barîa batwîre Samaria. Nî tûchunchî twa itî na itanda biaao bakoonokia. MWATHANI Mûrungu Mweneinya ariuga atîrî, Thikîîra wîre nchiarwa cia Jakubu ûjû: ntukû îrîa ngaakanûkia Israeli nîûntû bwa meeyia jaao, nîyo nkaathiria iritîro bia igongwana bia Betheli buru koona cio-inya cia kîritîro kîa igongwana kîu ikaunangwa îgwe nthî. Nkaamomoranga nyomba ciaao cia îgiita rîa mpio na cia îgiita rîa mûû; nthiranîrie nyomba ciaaki na mîgwongo na nyomba îrîa nene.” Thikîîreeni nteto iji, buî aka ba Samaria buî bûnorete ta ng'ombe cia Bashani, buî bûthangîkagia barîa batî na inya, na bûkainyîîria nkîa; buî bwîraga akûrû beenu babûreetere ndibei bûnyue. Tontû MWATHANI Mûrungu nî Ûmûtheru, aciîtîtie auga atîrî, “Îgiita nî rîîjîte rîrîa bûkaagwatua na ndwano bwinthe buru bûkare ta makûyû jagwetue na ndwano. Bûkaumagarua oome ya ntûûra bûkururîrîîtue ikuthoone bia rûthingo bûgerwe Hamoni.” MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Antû ba Israeli, Njûûni Betheli bûthithie meeyia tu! Bwîte Giligali bûthegeyie meeyia tu! Îteeni na mbere kûreetaga igongwana o rûkîîrî o rûkîîrî na îchunchî bieenu bia kîmwe kuuma kîrî îkûmi o ntukû ya ithatû. Riteeni kinya mîgaate iimbithîtue îrî kîgongwana gîa nkaatho, na bwikumie nîûntû bwa igongwana bia gûciendera nîûntû mantû jau nîjo bûgwîragîrua kûthithia. Ndaabûreetere mpara ntûûreene cieenu cionthe bûraaga biakûrîa kûrîa bûtûûraga kunthe, amwe na bûu bûtaacoka kîrî ni. Ningî ndîrarigîîria ngai îtîkaure rîrîa imera bieenu biatigeerie mîeri îthatû bikethwa; ndaaurithagia ngai ntûûra îmwe ngatiga ntûûra ingî gûtiurîte; nkaurithia ngai muundeene jûmwe ngatiga miuunda îngî gûtiurîte imera bikooma. Antû barîîwa nî nyoonta, baraanga na ntûûra bagîcwaa rûûjî îndî rûtîbang'ane. Amwe na bûu bûtaacokere kîrî ni. Ndîrabûtûmîra mîrimo na îreenyangia imera bieenu, ngigî irarîa mîzabibû yeenu, na mîkûû, na mîzeituni. Amwe na bûu bûtaacokere kîrî ni. Nî ndaabûtûmîîre mûrimo jûmûthûûku ta jûrîa ndaatûmîrîte antû ba Misri; ndooragîra nthaka cieenu ndweene na ndaataa mbarathi cieenu cia ndwaa; ndaatûma kîrumba kîa biimba kîûjûra kambîîne yeenu. Amwe na bûu bûtaacoka kîrî ni. Ndîrooraga bamwe beenu o ta ûrîa ndooragîre antû ba Sodomu na Gomora, Nî mma bamwe beenu nî boonokere, bakari ta kînyinga kîriti riiko. Amwe na bûu bûtaacokere kîrî ni. Tontû bûû, buî antû ba Israeli, kûrî u nkaabûthithîria, na nîûntû nkaabûthithîria u-rî ithuranîreni gûtirimana îgambeene nani Mûrungu weenu. Ûu nîu ni MWATHANI nkuuga.” We Ûrîa woombîre irîma na ruuo, ûguûragîra muntû mathûgaanio jaawe; agatûma gûtuka rûkîîrî, na eetagîîra irîmeene bia nthîgûrû, riîtwa rîaawe nî MWATHANI Mûrungu Mweneinya. Antû ba Israeli, thikîîreeni rwîmbo rwa kîrîro rûrîa nkûbwinîra: “Israeli mwarî karaiti îgwîte ûrîa îtîkorookîîra kaîrî. Îîrûkîri yatigwa yonka, îtî na wa kûmîteethia yûûkîîra.” MWATHANI Mûrungu arîkwîra atîrî, Îgwe Israeli: “Rîrîa ntûûra îgaikia asikarî ngiri ndweene nî asikarî îgana akî bagaatigaraga, nayo îrîa îgaikia asikarî îgana ndweene nî asikarî îkûmi akî bagaacokaga.” MWATHANI arîîra antû ba Israeli atîrî, “Ncweeni naabuî bûgatûûra mwoyo Tigeeni gwîta kîrombero kûu Betheli kana kinya Giligali, kana Beerisheba. Tontû antû ba Giligali bagaikua kîthamîrioone na Betheli îkaathirua buru.” Cwaageni MWATHANI naabuî bûgaatûûra mwoyo, atîkeeje gûtûrîkîra antû ba Israeli ta mwanki, mwanki jûu jûkaîîthia antû ba Betheli na gûtî we ûkoomba kûjworia. Ûûi kîrî buî barîa bûkombokagia îota na bûkaregana na waagîru! We ûrîa woombîre njota irîa ciîtagwa Karîmîra na Nkûûnkû na atûmaga ûtukû bûkea na agatûma mûthenya jûtuka, We ûrîa wîîtaîtaga rûûjî rwa îria agatûma rwereera, Riîtwa rîaawe nî MWATHANI. Nîwe ûthiragia barîa barî inya na akeenyangia biitiiro biaao. Buî bûthwîre barîa bagambanagîra na îota na barîa batîendaga gûkûjîîra mantû ja ûrongo. Tontû nî bûinyîrîtie nkîa na kûbeetia ûgoti bûbûnene bwa nkano bûtîkororaara nyomba inthongi irîa bûciakîrîte kana bûnyua ndibei ya mîzabibû îmîega îrîa bûrîmîte. Ûûni nî mbijî ûrîa maatia jeenu jathûûki na ûrîa meeyia jeenu jaingîîte. Buî bûthîînagia barîa baagîru, bûkajûkia nkukumo na bûkarigîîria nkîa igiitîrwa magamba na îota. Tontû bûû, muntû ûrîa mûûme ga akiraga ki magiita ta jau nîûntû nî magiita jamathûûku. Cwaageni wega îndî bûgacwageni ûthûûku, nîkenda bûtûûra mwoyo; nawe MWATHANI Mûrungu Mweneinya akethagîrwa arî amwe naabuî, o ta ûrîa buî buugaga. Endeni wega, bûthûûre ûthûûku bûgambanagîre na îota, kwombîka MWATHANI Mûrungu Mweneinya akaigîîrua antû ba Israeli barîa batigarîte kîaao. Tontû bûû, MWATHANI Mûrungu Mweneinya ariuga atîrî, “Gûkeethîrwa kûrî na kîrîro na mbu biaragoone na njîreene cionthe cia ntûûra; antû bakiugaga, ‘Wûûî! Wûûî!’ Kinya arîmi bageetwa bairinganîre na arîrîri ba kûrîwa barîrîre akuû, gûkare na kîrîro miuundeene ya mîzabibû ndeeja kûbûkanûkia.” Wûi kîrî buî bwendaga ntukû ya MWATHANI îîja! Bûrîthûgaania ntukû îîu îkaabûguna? Ntukû îîu îtîîja na weerû no muundu. Gûgakara ta muntû wîngi nî ngatûnyi, akëethîra ndûû; kana ta muntû weeta kûnogoka nyomba akarûmîrwa ku nî njoka. Anga ntukû ya MWATHANI îtîîthîrwa îrî ya muundu akî antû a weerû? Îkeethîrwa îrî ntukû îmbîî mono. MWATHANI Mûrungu Mweneinya ariuga atîrî, “Nî nthwîre biatho bieenu nkamena biûthûrano bieenu bia maromba. Bwanditîra igongwana bieenu bia gwakîîria na bia irio ntîbiîtîkîîria. Nabio igongwana bieenu bia thîîrî bia nyama cieenu irîa noru ntîbitega na meetho. Tigeeni kûndingîra gîtuma na ndwîmbo cieenu; ntîkwenda bûûmbinîra na inanda bieenu. Îndî rekeni îota rînyûûrûûke ta rûûjî waagîru bwînamage ta mûuro jûtîûûjaga. “Antû ba Israeli, ka bwanditagîra igongwana na biewa rîrîa bwaarî rwanda mîaka mîrongo îna (40)? Îndî nandî buî nî bwithithîrîtie na bwathaathayia mîrungu yeenu tayo Sakuthi, mûrungu jûrîa mûnene na Kaiwani, mûrungu jwa njota. Tontû bûû, nkaabwikia kîthamîrioone kûraaja mono na Damaski.” Ûu nîu MWATHANI akuuga ûrîa riîtwa rîaawe ni Mûrungu Mweneinya. Wûi kîrî buî barîa bûtwîre kiindaajî kûu Jerusalemu na buî bwîtîkîtie bûrî thîîria kûu Samaria; Bûthûgaanagia bûrî antû ba îgweta mono na bûrî ba nthîgûrû îrîa njega buru ya Israeli, na antû ba mîîrîga ya Israeli beejaga gûcwaa ûteethio kîrî buî. Îteeni bûgacionere ntûûra ya Kaline, na bwauma au bwîte ntûûra îrîa nene ya Hamathi; rîu bwîname ntûûra ya Afilisti ya Gathi. Nîka bûrî babeega nkûrûki ya moonene jau? Nîka nthîgûrû yeenu îrî înene nkûrûki ya ciaao? Ûûi kîrî buî, bûregaga gwîtîkîîria ntukû ya îkanûkia îrî akuî îndî bûkareetareeta îgiita rîa kûthîînania. Ûûi kîrî barîa bamamagîra itaanda bia mîgwongo, na bûgaitambûrûkia itîîne biaao bia goro, na bakarîjaga nyama injega na imboro. Ûûi kîrî buî barîa bwinaga ndwîmbo wandîîndî ikîringwa buî bwitungaîra ndwîmbo cia kwina na inanda ta Daudi Ûûi kîrî buî barîa bûnyunyaga ndibei înyiingî na bûgaaciaka marashi jarîa meega buru îndî bûtîkûûria ûrîa Israeli îkûûra! Tontû bûû, nî buî bûkaa ba mbere gwikua kîthamîrioone, nacio ndea na mambura jeenu bigaakinya mûthia. MWATHANI Mûrungu Mweneinya aciîtîtie auga atîrî, “Nî nthwîre rwikumio rwa antû ba Israeli na ntîendeete biitiiro biaao; naani nkaanenkanîra ntûûra na bionthe birîa birî ku kîrî anthû.” Ningî gûgaakara atîrî, gûkëeja kwîthîrwa ûû ta antû îkûmi batigeere barî nyomba îmwe, kinya bo bagaakua. Rîu ndûgû ciaao cieejîra biimba beeta kûthika, bakooranagia atîrî, “Kûrî we ûtigi arî mwoyo?” Nawe ûûngî agaacokia atîrî, “Gûtî we.” Nabo bakeerana atîrî, “Kira. Menya wîja kûgweta riîtwa rîa MWATHANI.” Rîrîa MWATHANI akarita Waatho, nyomba îrîa nene na inini ikathetherangwa buru. Ka mbarathi ciûgîagîîra rwareene rwa maiga kana muntû arîma îria na mûraû jwa ng'ombe? Îndî bûthûûkîtie ûûma bwaa ûrogi na waagîru bwaa ng'ana. Bwikumagia nîûntû bwa gûtaa ntûûra ya Lodebari bûkauga, “Tûrî na inya ya gûtaa ntûûra ya Karinaimu.” MWATHANI Mûrungu Mweneinya arîbwîra atîrî, “Buî antû ba Israeli ngatûma bwithûkîrwa nî mûgongo najû jûkabwinyîîria kuuma bwa rûgûrû Mûcîcîbîroone jwa Hamathi mwanka bwa gaiti karûûjîîne ka Araba.” MWATHANI Mûrungu nî aanguûrîîre mantû jaja: Atîrî, ndîroona MWATHANI akîthuranîra mûrumbî jwa ngigî o nyuma ya gûtemwa kwa nyaki ya mûnene, rîrîa nyaki îtheûkaga. Ngigî iu nacio îrarîa imera bionthe ireegera nthîgûrû. Rîu ndîrakaya ndîrauga atîrî, “Itû MWATHANI Mûrungu rekera antû baaku. Nîatîa antû ba Israeli boomba kwonoka na nî antû batî na inya no îrîku?” MWATHANI aratigana na ûntû bûu arambîîra atîrî, “Ntîthithia ûntû bûu.” Ningî MWATHANI Mûrungu nî aanguûrîîre mantû jaja: Atîrî, ndîroona MWATHANI Mûrungu agîîtaga mwanki jwîja gûkanûkia antû. Naju jûroomia îria rîrînene rîrîa rîrî rungu rwa nthîgûrû na jûrambîrîria gwitia jûkîîthagia nthîgûrû înjûmo. Rîu ndîrauga atîrî, “Itû MWATHANI Mûrungu ndakwerenca ûtige. Nîatîa antû ba Israeli boomba kwonoka, na nî antû batî na inya noo îrîku?” MWATHANI Mûrungu aratigana na ûntû bûu arambîîra atîrî, “Ntîthithia ûntû bûu kinya bu.” Ningî nî aanguûrîîre kaîrî ndîroona MWATHANI arûngami agwete kabirû rûteere rwa rûthingo rwaaki rûthimi na kabirû. MWATHANI arambûûria atîrî, “Amosi, nîmbi ûkwona ngwete?” Naani ndîramûcokeria, “Nî kabirû.” Rîu MWATHANI arambîîra atîrî, “Nkaarûngîka kabirû gatîgatî ka antû baakwa Israeli kwonania ûrîa mîîtîre yaao îkomboki. Ntîgarûka kaîrî ntiga kûbakanûkia. Gûntû kûrîa kûrombagîrwa nî nchiarwa cia Isaaka gûkaathûkangua. Naku gûntû gûkûtheru kûrîa Aisraeli barombagîra gûkaaethua maganjo. Ningî ûûni MWATHANI nkaithûkîra nja ya mûnene Jeroboamu na mbooragîre ndweene.” Nawe Amazia mûthînjîri-Mûrungu wa Betheli, nî aatûmanîre kîrî Jeroboamu mûnene wa Israeli arauga atîrî, “Amosi nî agûkûthûûkia kîrî antû ba Israeli. Nayo nthîgûrû yeetû îtîkûgunwa nî nteto irîa cionthe akwaria. Nîkwîthîrwa Amosi augîîte atîrî, ‘Jeroboamu akooragîrwa ndweene, nayo Israeli îgaikua kîthamîrioone kîrî kûraaja na nthîgûrû yaao.’” Ningî Amazia nî eerîre Amosi atîrî, “Itû kîroria, ûûkia magûrû ûciîtîre nthîgûrûûne ya Juda, ûkarorie nao na bakûrîage nîûntû bwa kubaroreria kûu. Îndî menya ûroreria Betheli kaîrî nîûntû nîkîo kîrombero kîa mûnene, na nîkîo kîûrû kîa mûgongo.” Amosi aracokeria Amazia aramwîra atîrî, “Ûûni ntî kîroria kana mbîthîrwa ndî mwana wa kîroria! Ûûni ndî mûrîîthi wa ndîîthia na mûrîmi wa mîkûû. MWATHANI nî aanditîre ûrîîthine arambîîra atîrî, ‘Îta ûkarorerie antû baakwa ba Israeli.’ Tontû bûû, nandî, thikîîra rûteto rwa MWATHANI. Gwe ûriuga, ‘Menya ûroreria Israeli bûbûthûûku kana ûtûmîîria bûbûûî bwegie nchiarwa cia Isaaka.’ Tontû bûû, MWATHANI arîkwîra atîrî gwe Amazia, ‘Mûka waaku akaa maraya ja ntûûra nacio nthaka na aarî baaku booragîrwe ndweene. Naju muunda jwaaku jûkagwatwa nî antû bagaane ju. Naagwe gwengwa ûkuîre nthîgûrû ya ûthûûkû. Nabo antû ba Israeli bagaikua kîthamîrioone kûraaja na nthîgûrû yaao.’” Ndîracoka ndîraguûrîrwa ûntû bûngî nî MWATHANI Mûrungu. Atîrî, ndîroona gîkabû kîrî na matuunda jaguundi. MWATHANI arambûûria atîrî, “Amosi nîmbi ûkwona?” Naani ndîramwîra, “Nî gîkabû kîrî na matuunda jaguundi jakinyîtie a kûrîîwa.” MWATHANI arambîîra atîrî, “O ûû nîu Aisraeli bakinyîte a gûkanûkua ntîkorobarekera kaîrî.” MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Ntukû îîu yakinya ndwîmbo cia nkerû irîa ciinagwa gîkaroone kîa mûnene ikaa ndwîmbo cia kîrîro. Antû bagaakua babaingî ntungu igerwe gûntû kunthe, kwîthîrwe gûkiri ki. Thikîîreeni nteto iji bwigue buî bûinyagîîria nkîa bûgacwaa ûrîa bûthiria athîîni nthîgûrûûne. Bûkaraga bûgîciûragia ‘Nî rî mambura ja mweri jûkîguûka jakathira twambîrîria kwendia irio bieetû? Nî rî sabatû îkaathira twîta na mbere na biashara cieetû twambîrîîria kûringa biashara kaîrî? Nîkenda twitithia moogûri ja into bieetû, na twayia antû na ratiri na ithimi. Ningî nîkenda nkîa irîa ciaremwa nî kûrîaa tûrandû tûniini ta twa ûgûri bwa iraatû tûcigûra na fetha na twendie mataaro ja nkano?’” MWATHANI ûrîa Aisraeli baikumagîria nî aciîtîtie auga atîrî, “Nî mma ntîûrîrua nî ûntû kinya bûmwe bwa jarîa bathithîtie. Nthîgûrûûne yonthe îgaateetema nîûntû bûu na antû bonthe barîa batwîre ku baithikîîre. Nthîgûrû yonthe îkainainua yûkîîre na kûgwa ta rûûjî rwa Naili rûrîa rûrî Misri.” MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Ntukû îîu yakinya riûa rîkaathûa mûthenya gatîgatî, muundu jûkunîke nthîgûrû riûa rîrûngi. Nkaagarûra mambura jeenu jaee mathiko na ndwîmbo cieenu cia nkerû ciee cia kîrîro. Ngaatûma antû bonthe beekîre mathango na bacienje mîtwe yaao. Ningî antû bakaarîra ta aciari bakûrîrîra mûtaana wa mûûmwe. Tontû ntukû îîu îkeethîrwa îrî înthûûku mono.” MWATHANI Mûrungu ariuga atîrî, “Îgiita nî rîîjîte rîrîa ngatûma mpara nthîgûrûûne nayo tî mpara ya biakûrîa kana nyoonta ya rûûjî, îndî nî mpara na nyoonta ya kwigua rûteto rwa MWATHANI.” Ûu nîu MWATHANI akuuga. “Antû bagatua kuumaga îrieene rîa Chumbî bageeta mwanka îrieene rîa Mediterania, bakauma bwa ûrîo bageeta bwa gaiti; baitia bakeenama bagîcwaga rûteto rwa MWATHANI, îndî batîrwona. Ntukû îîu yakinya aarî babathongi na nthaka bakaagirîka nîûntû bwa nyoonta. Barîa nabo baciîtagia na mîrungu ya mîng'uanano ya Samaria bakiugaga, ‘Riîtweene rîa mûrungu jwa Dani,’ kana ‘Riîtweene rîa mûrungu jwa Beerisheba,’ bakaagwaa ûntû batîûkîîra kaîrî.” Naani nî ndaaguûrîîrwe ndîroona MWATHANI arûngami rûteere rwa kîritîro kîa igongwana, nawe arambîîra atîrî, “Ringa tûthûmbî twa itugî bia kîûrû na inya naju mûsingi jûkainaina, nabio itugî bigwîre antû bonthe bibatheethere. Nabo barîa bagaatigwa ûûni nkabooragîra ndweene; na gûtî no ûmwe waao ûgaatetha, gûtî no ûmwe waao ûkaamatûka. Kinya beenja marinya jamaraaja ja gûkinya gwa akuû, nkaabarita nao. Kinya baitia îgûrû nkûngûirû nkabakinyîra mbeenamie nthîgûrû. Baitia îgûrû rîa karîma ga Karimeli, nkabacwaa mbagwate; na kinya baiciitha îrieene ndeene nkeera nkûnga îbarûme barî nao. Kinya baikua kîthamîrioone nî anthû baao barî o ku nkauga booragwe. Nî mbugîîte atî no mwanka mbathirie na ntibaigîîrua kîaao.” MWATHANI Mûrungu Mweneinya Gwe ûringithagia nthîgûrû îkarerûka, nabo bonthe barîa batwîre ku bagaikaîra. Nthîgûrû yonthe îgaatua gûûkagîîra na kwînama ta rûûjî rwa Naili ya Misri. MWATHANI aakîte nyomba yaawe kûu îgûrû, na eenjîra mîsingi yaayo aja nthîgûrû. Nîwe wîtaîtaga ruûjî rwa îria agatûma rwereera nthîgûrû, Riîtwa rîaawe nî MWATHANI. MWATHANI ariuga atîrî, “Antû ba Israeli, kîrî ni, baabuî bûtî mwanya na antû ba Ethiopia. Nî ni ndîraritîre Afilisti kuuma Krete ndîrarita Asîria kuuma Kiri. O ta ûrîa ndaaritîre antû ba Israeli nthîgûrû ya Misri. Ûûni MWATHANI nî ndaithîrîtie mûgongo jûjû jwa Israeli jûrî antû ba meeyia naani nkaajûthiria juume nthîgûrûûne, îndî ntîthiria nchiarwa cia Jakubu buru. Nîkwîthîrwa ngacunka antû ba Israeli Nthûngûûre babeega na babaaî kuuma mîgongoone îngî yonthe o ta ûrîa muntû ûgûcunka na gîcunki ûgata maiga na ûgatigwa na mpîndî. Barîa eeyia barî kîrî antû baakwa barîa baciîraga atîrî, ‘Ûthûûku bûtîtwîjîîra,’ bakooragîrwa ndweene.” MWATHANI ariuga atîrî, “Ntukû îgaakinya îrîa ngaacokanîîria ûnene bwa Daudi bûrîa bûkari ta kîbuuru kîgwîte nthî, mbake kûrîa kûeete maganjo ncokanîîrie îkare ûrîa yaakari mbereene. Rîu Israeli bakaigwatîra kûrîa gûtigeere kwa Edomu na mîgongo yonthe îrîa yaarî yaakwa.” MWATHANI ariuga atîrî, “Îgiita rîgaakinya rîrîa irio bikaingîa bikethagwe kinya îgiita rîa kûrîma, na nzabibû ikethagwe nkûrûki ya ûrîa ndibei îkaathithagua; irîma bikaunîkara ndibei înthongi nayo înyûûrûkage tûrîmene. Naani ngacokeria Israeli mawega jaayo baake ntûûra ciaao irîa maganjo na batûûrage ku, bakaandaga mîzabibû, na banyunyage ndibei yaao, baandage mituunda na barîîjage matuunda jaayo. Nkaarikia antû baakwa nthîgûrû yaao na batîkorothaamua ku kaîrî.” Bûbû nîbu MWATHANI augîîte. Jaja nî mantû jarîa MWATHANI Mûrungu oonerie Obadia jegiî mûgongo jwa Edomu. MWATHANI nî atûmîte mûtûmwa kîrî mîgongo naatuî nî twigîîtue nteto ciaawe irîa ikuuga atîrî, “Tuithuranîreni tûkarwe na Edomu.” MWATHANI arîîra Edomu atîrî, “Ngaakwethia kamûgongo kaniini buru kîrî mîgongo îngî, naagwe ûkaamenwa nî antû bonthe. Rwikumio rwa antû ba Edomu nî rûbwaîîrîîtie. Bûtûûraga irîmeene îgûrû mbachueene cia maiga. Tontû bûû, bûciîraga atîrî, ‘Gûtî we ûûmba gûtwînîka atûringa nthî.’ Kinya bwabuurûûka bwaitia îgûrû ta ndiiû bwaciakîra itûûro njoteene, noka nkaabwînîka mbûringe nthî.” Ûu nîu MWATHANI akuuga. “Atuunyani bakëeja kûbwîjîîra, kana aamba bakabuithûkîra ûtukû, tîka bajûkagia kîrîa bakwenda? Akethi bakëeja gûketha nzabibû ciaaku noka batigaria inkai? Îndî anthû beenu nîka bakaabûthiria buru. Buî nchiarwa cia Esaû, mîthithû yeenu nî îtaîtue. Barîa bonthe bûrî ngwatanîro nabo nî babwaîîrîtie nî babwîngîte kuuma nthîgûrûûne yeenu. Barîa bûrî na thîîrî nabo bakabwithûkîra babûûmbe ndweene. Nabo acoore barîa bûrîîjanagîra nabo biakûrîa bieenu bakaabûkûmîra mîtego, naabuî bûtîûmba kûmenya.” MWATHANI arîûria atîrî, “Ntukû îîu yakinya anga ntîthiria antû barîa boome ba Edomu nthirie ûmenyo kuuma kîrîmeene kîa Esaû? Nacio nchamba cia ndwaa cia ntûûra ya Temani igeekîrwa ûguaa mono, na antû ba Edomu bonthe booragwe. Tontû bwa ûthûûku bûrîa bwathithîîrie ataana ba abaagu nchiarwa cia Jakubu bûkoojûrwa nî nthao bûthirue buru kenya na kenya. Ntukû îîu bwaarûngamîre gataaria bûtîgûteethia anthû nabo barataa into biaao. Bwakari ûmwe na anthû barîa baaunangîre mpingîro cia Jerusalemu na bararingîra into bia ntûûra îîu kuura nîkenda babigaana. Buî bûtaabuîri kûgwîrîrua kwithûkîrwa gwa antû ba Juda; bûgwîrua kwona ataana ba abaagu bakîjîîrwa nî ûthûûku. Bûtaabuîri kûbaikumîria ntukû îîu. Buî bûtaabuîri gûtonya ntûûreene ya antû baakwa, rîrîa baarî thîîneene; bûgwîrua nîûntû bakwona ûthûûku ntukû îîu ya thîîna. Bûtaabuîri gûtaa into biaao ntukû îîu yaao ya thîîna. Bûtaabuîri kûrûngama macemanîrio ja njîra na kûgiria barîa baatigeere bamatûka. Bûtaabuîri kûbanenkanîra kîrî anthû baao ntukû îîu ya kwithikîîra. Ntukû ya MWATHANI nî yeengeeretie gûkinya îrîa akagiitîra mîgongo yonthe îgamba. Naabuî bûkaathithîrua o ta ûrîa bûthithanîrîtie, bûcokerwe nî mathithio jeenu bwingwa. Tontû antû baakwa nî banyuîte gîkombe gîa îkanûkia barî kîrîmeene gîaakwa kîrîa kîtheru; nîu mîgongo yonthe îrîa îbathiûrûkîrîte ikaanyua gîkombe kîu gîa îkanûkia. Îkaanyuîra gîkombeene kîu îtang'atang'e îkare ta îteethîrwa îrî o.” “Îndî kûrî bo bakaamatûka beete kîrîmeene gîa Zaiûni, kîrîma gîkîtheru. Nchiarwa cia Jakubu ciigwatîre nthîgûrû îrîa îrî yaao. Nchiarwa cia Jakubu ikaa mwanki nacio cia Josefu ciee rûmûrî, Nacio nchiarwa cia Esaû ciee matî jamoomo, Gûtî wa nchiarwa cia Esaû ûkoonoka.” Ûu nîu ûûni MWATHANI ndauga. Antû ba MWATHANI bakaajûkua kaîrî kuuma kîrî Aedomu nthîgûrû îrîa îrî bwa ûmotho ya Juda, na baajûkie kaîrî kuuma kîrî Afilisti nthîgûrû ya irîma îrîa îrî bwa rûgûrû. Bakaajûkia kaîrî nthîgûrû ya Efuraimu na ya Samaria, nacio nchiarwa cia Benjamini îjûkie Gileadi. Antû ba Israeli barîa barî kîthamîrioone bagaacoka batae kuuma Foenicia mwanka Zarefathi; nabo atae ba Jerusalemu barîa barî Sefaradi bagaataa ntûûra irîa irî ûmotho bwa nthîgûrû ya Juda. Nchamba cia ndwaa igeeta kîrîmeene gîa Zaiûni ciathagîre antû barîa batwîre Edomu au. Nabu waathani bûu bûkaa bwa MWATHANI. Ntukû îmwe MWATHANI nî aarîîrie Jona mûtaana wa Amitai aramwîra atîrî, “Ithuranîre wîte Nineve ntûûra îrîa nene, ûgatûmîîrie antû baayo mantû jegiî ûthûûku bwaao bûrîa bûnkinyîrîte.” Îndî Jona arookîîra areeta Tarishishi nîkenda amatûka MWATHANI. Nawe areenama areeta Jopa na areethîra meri yaarî akuî gwîta Tarishishi. Tontû bûû, ararîa mbeecha cia rûgendo, arakûrûka ku nîkenda eetania na eetithia ba meri îîu Tarishishi amatûka MWATHANI. MWATHANI arareeta ruuo rûrûnene na kûragîa na kiurutani gîkînene mono mwanka meri îreethîrwa îrî ûgwatiine bwa kuunîkanga. Rîu eetithia ba meri îîu baragîa ûguaa na o muntû arakaîra mûrungu jwaawe. Baragera mîrigo yaao îrieene nîkenda meri îîu îûtha. Îndî Jona nî aarî akwînama meeriine bwa ndeene buru, na aamama na aagwatwa nî toro înene. Nawe mûtongeeria wa meri areeta kîrî we aramûûria, “Ka ûmami? Ûkîîra ûkaîre mûrungu jwaaku! Kwoombîka jûgatwigîîrua kîaao tûkarega kûthira.” Nabo eetithia ba meri bareerana, “Njûûni, tuune mîtî nîkenda tûmenya nûû ûtûmîte ûthûûku bûbû bûtwîjîîra.” Barauna mîtî, na mûtî jûragwîîra Jona. Rîu baramwîra atîrî, “Twîre gwe, nûû ûtûmîte ûthûûku bûbû bûtwîjîîra? Nî ngûgî îrîkû ûritaga? Nîkû uumîte? Nthîgûrû yeenu nî îrîkû? Antû beenu bo rî, nî barîkû?” Nawe Jona arabacokeria atîrî, “Ndî Mûhibirania na ndombaga MWATHANI Mûrungu wa îgûrû ûrîa woombîre îria na nthî înjûmo.” Jona arabeera nîka amatûkîte MWATHANI, nabo antû bau baragwatwa nî ûguaa bûbwingî baramûûria atîrî, “Nîatîa ûûmba kûthithia ûntû bûbûthûûku ûjû?” Îria narîo rîreeta na mbere kûthûûka nkûrûki. Rîu eetithia ba meri baramûûria, “Nîatîa tûgaakûthithîria nîkenda îria rîborera?” Jona arabacokeria atîrî, “Njûkieni bûngere îrieene narîo rîkaaborera, tontû nî nkûmenya nî îatia rîaakwa rîtûmîte kiurutani gîkînene ûjû kîbwîjîîra.” Îndî amwe na bûu eetithia ba meri barageria na inya yaao yonthe kûreeta meri akuî na nthî înjûmo nabo batîûmbe nîûntû kiurutani ka gîeetîre na mbere kwongeereka. Rîu barakaîra MWATHANI bakiugaga, “Twakwerenca, itû MWATHANI, ûgatûkanûkia na gîkuû nîûntû bwa kûûraga muntû ûûjû, ningî ûgatûrîyia tharike ya muntû ûûjû ûtîîtie. Tontû gwe MWATHANI ûthithagia ûrîa ûkwona gûkwagîrîte.” Tontû bûû, baramûjûkia baramûgera îrieene, narîo rîraborera. Ûntû bûu bûratûma eetithia ba meri bakîra MWATHANI mono mwanka baramûritîra kîgongwana na baraciîtia mîciîtio ya kûmwathîkîra. Rîu MWATHANI aratûma gîkûyû gîkînene nîkenda kîmeria Jona, nawe arakara kîu kîa gîkûyû mîthenya îthatû na mootukû jathatû. Rîu Jona araromba MWATHANI Mûrungu waawe arî kîu gîa gîkûyû, arauga, “Ndagwîtîre MWATHANI ndî mîthangîkoone yaakwa naagwe ûrambîtîka. Ndî gîkaro kîa barîa akuû ndîrakaya naagwe ûraigua kajû gaakwa. Tontû gwe nî wangerere kûrîa kworokereete mono kûrîa rûûjî rûrwingî rwaancîgîîrîîtie, na mîgombe yaaku ya inya yetagîîra îgûrû rîaakwa. Rîu ndîrauga, ‘Ndîgûteewa kuuma meethoone jaaku; nîatîa nkoomba kaîrî kwona kîûrû gîaaku gîkîtheru?’ Rûûjî rûrandimania rûnkunîkanîtie, na mîgombe îranthiûrûkîra, na matî ja îria jarandigica mûtwe jwaakwa. Ndîreenama nthî ruungu rwa irîma, nthî îrîa îrî mpingîro ciaayo ciampingîîre ku mwanka kenya. Îndî ûrandita kuuma kûrîa kworokeru ndî mwoyo, Îgwe, MWATHANI Mûrungu waakwa. Rîrîa nkoro yaakwa yagirîkîre nî ndakûririkanîre, gwe MWATHANI, ndîrakûromba naagwe ûraigua maromba jaakwa ûrî kîûrûûne gîaaku gîkîtheru. Barîa baathîkagîra mîrungu ya mîng'uanano, nî batiganagîria kîaao gîaaku gîa kenya, kîrîa barîngî kwona. Îndî ni, ngagûkaathaga na ndwîmbo, na nkûritagîre kîgongwana. Nkoojûria mîciîtio îrîa ndagûciîtîîrie. Wonokio buumaga kîrî MWATHANI.” Athiria kûromba, MWATHANI areera gîkûyû kîmûtaîke, nakîo kîrataîka Jona nthî înjûmo. Kûrakara atîrî, MWATHANI nî aarîîrie Jona îgiita rîa jaîrî aramwîra, “Ûkîîra wîîte Nineve ntûûra îrîa nene ûgatûmîriîrie antû baayo nteto irîa nkwîrîte.” Rîu Jona araathîkîra MWATHANI areeta Nineve. Nayo Nineve yaarî ntûûra înene mono, muntû arîngî mîgiitania na magûrû antû a ntukû ithatû. Jona arakûrûka ntûûreene areeta antû a ntukû îmwe na magûrû agîtûmagîîria atîrî, “Ntukû mîrongo îna ciathira, kuuma naarua îîjî, Nineve îkaathirua!” Rîu antû ba Nineve bareetîkia Mûrungu, na baratûmîîria atî antû baciate kûrîa biakûrîa, na beekîre mathango kwonania atî baakwirira meeyia jaao, kuuma barîa aniini mwanka barîa anene. Rîrîa ntûmîîri ya Jona yakinyîîre mûnene wa Nineve, arookîîra arauma gîtîîne kîa ûnene na ararita nguû cia ûnene, areekîra mathango na arakara nthî mûjuune. Nawe aratûmana gûtûmîîrua Nineve kunthe atîrî, “Waatho kuuma kîrî mûnene na atongeeria baawe bûriuga: gûkágîta muntû ûrûma gantû, na kinya ndîîthia cieenu ikarûma gantû kana ikunda rûûjî. Antû bonthe amwe na nyomoo nî beekîîre mathango, bakaîre Mûrungu na inya. O muntû wonthe nî atigane na mîîtîre yaawe îmîthûûku, amwe na mathithio jaawe jamaaî. Nûû wiijî? Kwombîka Mûrungu akagarûka agatiga mûthûûro jwaawe jûmûûî kîrî baatuî tûkarega kûthira.” Nîu, rîrîa Mûrungu oonere mathithio jaao, aroona baagûtigana na mîîtîre yaao îmithûûku, aragarûka, ararega kûbathithîria ûthûûku bûrîa augîîte. Ûntû bûu bûraigithia Jona bûbûûî mono na arathûûra. Nawe araromba MWATHANI, arauga, “MWATHANI ûjû tîu ndaugîîte rîrîa ndaarî nthîgûrû yeetû? Nîkîo gîatûmîte nthûgaania kûmatûka Tarishishi, nîûntû nî ndaijî gwe ûrî Mûrungu ûmwe na wa kîaao, naagwe ûtîthûûrangaga ntûti, na ûûjûrîîtwe nî wendo. Nî ûgarûkaga ûkarega kûthithanîria ûthûûku. Tontû bûû, nandî, gwe MWATHANI, jûkia mwoyo jwaakwa, ndakwerenca, nîûntû nî kaaba ûûni ngakua antû a ntûûra mwoyo.” MWATHANI aramûcokeria, “Ûrî na gîtûmi kîrîkû kwîthîrwa ûthûûri?” Rîu Jona nî aarî akuumagara oome ya ntûûra rûteere rwa gaiti arakara nthî. Nawe araithithîria kaganda arakara nthî mûng'unyeene jwaako eeteerete kwona ûrîa Nineve îgaakara. MWATHANI Mûrungu araumithia kîarîki na aragîkûria kîrakunîkîra Jona na mûng'unye jwaakîo, nîkenda akara atîkûthîîna. Jona aragwîrua mono nî kîarîki kîu. Îndî gûgîkîa rûûnene, Mûrungu aratûma kîng'inyo kîrarîa kîarîki nakîo kîranyaara. Riûa rîkuuma Mûrungu aratûma ruuo rwa gaiti rwaarî na kîrugutîra, na riûa rîraîthia Jona mûtwe mwanka aragirîka. Nawe arairîrîîria gûkua arauga, “Nî kaaba ûûni ngakua antû a ntûûra mwoyo.” Îndî Mûrungu arooria Jona, “Ûrî na gîoto kîrîku kwîthîrwa ûthûûri nî ûntû bwa kîarîki?” Jona ramûcokeria, “Nî mbwîrîte kwîthîrwa nthûûri, nthûûri bwa kûng'ana nkua!” MWATHANI aramwîra, “Ûriigîîrua kîarîki kîaao, kîrîa ûtîthangîkîrîte kana waanda, kîrîa kîraumîre ûtukû bûmwe na kîooma ûtukû bûngî, ka ûûni ntîbuîrîte kwigîîrua Nineve kîaao, ntûûra înene îrîa îrî na nkûrûki ya twaana ngiri îgana rîa mîrongo îîrî tûrîa tûtaathûûkia amwe na nyomoo inyiingî irîa irîku?” MWATHANI nî aarîîrie Mika mantû jarîa aamûguûrîîre jegiî ntûûra cia Samaria na Jerusalemu, îgiiteene rîa waathani bwa Jothamu, na bwa Ahazi, na bwa Hezekia barîa baarî anene ba Juda. Mika aarî wa kuuma ntûûra ya Moreshethi. Thikîîreeni buî mîgongo yonthe; bwigue buî bwinthe atûûri ba nthîgûrû! MWATHANI Mûrungu arî kîûrûûne kîaawe gîkîtheru Akaabûkûûjîîra îgambeene. MWATHANI nî aumîte gîkaroone kîaawe gîkîtheru nawe akeenama eeje agîkinyangaga tûthûmbî twa irîma. Nabio irîma bikaarerûka birî rungu rwaawe ta ûrîa mûûra jûrerûkaga mwankiine; biîtîke igwanthîne, ta ûrîa rûûjî rwîtîkaga ruumîte irîmeene. Mantû jau jagaakarîka nîûntû bwa ûremi bwa antû ba Israeli, nîûntû bwa meeyia jaao. Nîmbi îreterete Israeli îrema? Anga tî ntûûra ya Samaria! Nîmbi îtûmîte antû ba Israeli baa eeyia? Anga tî ntûûra ya Jerusalemu! Tontû bûû, ngatûma ntûûra ya Samaria îînyangue îtigwe îrî ithûmba kûu rwanda, yee gûntû gwa kwaandaga mîzabibû. Nkamîmomoranga ngere maiga iguuruune na mbanîke mîsingi yaayo oome werûûne. Mîrungu yaayo yonthe ya mîng'uanano îkaunangwa tûchunchî, biewa birîa mîrungu îîu yeejagwa biîthue na mwanki, nthirie mîrungu ya mîng'uanano ya Samaria yonthe buru. Nîkwîthîrwa Samaria yoonere into biu kuumania na birîa maraya jarîagwa, na noka bigeeta kûrîaa maraya jangî. Rîu Mîka arauga atîrî, “Ûûni nkarîra na ndithikîîre; ngeeta ntîkîrîte iratû na ndî kîthûnû; ndîre kîrîro ta kîa mbîrwa na ndiithikîîre ta ntuntuguru. Ironda bia Samaria bitîûmba kwora nabio nîbio bigwîta Juda, Ûthûûku nî bûkinyîte mpingîroone cia Jerusalemu kûrîa antû baakwa batwîre.” Antû ba Juda menya bwîra anthû beetû na Gathi mantû jeetû kana bûrîra kinya aniini. Ituutieni nthî tîîriine kûu Bethileafura. Buî bûtwîre Shafiri ciîtîreni kîthamîrioone bûrî kîthûnû na bûrîîi nî nthoni; naabuî bûtwîre Zaanani menya buumagara ntûûreene; Nabo antû ba Bethiezeli bambîrîria gûkaya bûmenya gûtî giitiiro nao. Nîkwîthîrwa MWATHANI eengeeretie kûthithîria Jerusalemu ûthûûku antû ba Marothi barîûria nîkû wega bûkauma. Antû ba Lakishi, oogeereni mbarathi ngaarîîne; nîûntû bwairitanîre kûthithia meeyia kuumania na Israeli, naabuî nojo bwaritanîre Jerusalemu kûthithia. Tontû bûû, nandî, eeni Moreshethi-gathi biewa mbere ya bûtigana. Anene ba Israeli nabo gûtî rîo bakoona ûteethio kuuma ntûûra ya Akizibu. Ûûni MWATHANI nkaareeta anthû baithûkîre antû ba Maresha; Nabo atongeeria barîa akaathe ba Israeli bageeta gwiciitha gîkurunguune kîa Adulamu. Enjeni mîtuundu bûtigwe mîtwe îmîtheri, bûrîrîre aana beenu barîa bwendeete; cienjeni buru nîûntû aana beenu bageeta, bakaabûtiga baikue kîthamîrioone. Wûi kîrî barîa baraaraga batî toro bakîbangania mantû jamaaî! Kûgîkia rûkîîrî bakathithia jo nîûntû nî bakûûmba kûjathithia. Bairîragîîria miuunda bakamîtuunyana kuuma kîrî eene; bairîrîria nyomba bakaijûkia; bainyagîîria antû amwe na nja ciaao, bakaabatuunya kinya mbûrago ciaao. Tontû bûû, nandî MWATHANI ariuga ûjû: ûûni nî mbangîte kûreetera antû ûthûûku na batîûmba kûbwebera. Ningî batîûmba kaîrî gwîtaga baikumîtie nîûntû îgiita rîu rîkeethîrwa rîrî rîa ûthûûku akî. Nabo antû bangî bagaatua kûbwinaga bakîbûkurungaga bakiirîrithagia kîrîro gîkînene, bakiugaga atîrî, “Tûkûthira buru; MWATHANI agûtûtuunya nthîgûrû yeetû tayo mbûrago yeetû anenkera barîa batûtaîte, miuunda yeetû.” Tontû bûû, Îgiita rîakinya rîa kûgaîra antû ba MWATHANI kiigai kîaao, buî gûtîkîo bûkaagaîrwa. Antû nî ka bakauga “Tiga gûtûtûmîrîria, gûtî muntû ûbuîrîte gûtûmîîria mantû ta jau; nîûntû gûtî nthao îgatwîjîîra.” Antû ba Israeli, gatûûmba kuuga MWATHANI nî athûûrangaga na mpwîî? Nîka oomba kûthithia mantû ta jaja? Mantû jarîa mbugaga, anga jatîgunaga muntû ûmwagîru? Bwithûkagîra antû baakwa ta anthû; antû bacoka baumîte ndweene bathûgaanagia barî kiindajî îndî buî bwîthagîrwa bûbeeteerete bûbatûnya nguû ciaao bûtî noo na kîaao. Bwîngaga aka ba antû baakwa bakauma nja ciaao inthongi; bûgatûma aana baao baaga kîtharimo gîaakwa mwanka kenya. No mwanka bwîte kîthamîrioone nîkwîthîrwa gûtî thîîrî îrî gûntû gûkû; nîûntû meeyia jeenu nîjo jatûmîte gûntû gûkû kûthirua buru. Muntû akëeja kwonora wa kûroreria antû baba ûrongo ageeta akîbeeraga, “Bûkethagîrwa bûrî na ndibei cia mîthemba îmiingî” muntû ta ûu, nîwe antû baba beenda. Nî mma nkoothûrania antû ba Israeli bonthe, ncokanîîrie antû barîa batigarîte ba Israeli; ta ng'ondu kiugûûne ta ndîîtha îrîîthîtue. O kaîrî nthîgûrû yeenu yûjûre antû babaingî. MWATHANI akaabatongeeria abarite kîthamîrioone; nabo bakaunanga mpingîro baumagarîre ku. MWATHANI mûnene waao nîwe ûgeeta arî mbere yaao abatongeeretie. Rîu ndîrauga atîrî, “Thikîîreeni buî atongeeria ba Israeli, buî athani kuumania na Jakubu! Ka bûtîbuîri kûmenya kûgiitanagîra magamba na îota? Buî bûthwîre wega bwenda ûthûûku, bûthînjaga antû baakwa bûkabarita gîkoonde bûkoorûra nyama kuuma mîrûitûûne yaao. Bûrîjaga antû baakwa nyama cia mwîrî bûkabakûûra gîkoonde, na kuunanga mîrûitû yaao bûkagiitanga nyama ciaao cia mwîrî ta cia kûruga. Rîrîa bagakaîra MWATHANI, gûtî u MWATHANI akabacokeria; agaiiitha batîkamwoone nîûntû mathithio jaao nî jamathûûku. Ningî mantûûne jegiî iroria MWATHANI ariuga ûjû: iroria biatithîtie antû baakwa njîra bikîîraga barîa babîrûmagia gantû ‘Bûkoona thîîrî.’ Îndî bikeeraga barîa batîbirûmagia gantû no ndwaa akî bakoonaga. Tontû bûû, kinya ûtukû bwakinyaga, iroria bitîonaga ûntû bwa kuuga kuuma kîrî MWATHANI. Muundu jûkabejîîra baremwe kwonera antû mantû. Iroria bikaathwirwa nî riûa na mûthenya jûtuîke muundu kîrî bo.” Ooni baao bakameneerua, na aringia beekîrithue nthao; bagaakunîkaga moothiû jaao nî nthao nîûntû Mûrungu gûtî u akaabacokagîria. Îndî ûûni rî, mbûjûri inya, mbûjûri Roho wa MWATHANI, ampûmbithîtie kûthithanagîria îota na ambîkîra inya, ndoomba kwîra nchiarwa cia Jakubu meeyia jaao na kûmenyithia Israeli meeyia jaao. Igueni mantû jaja buî atongeeria ba nchiarwa cia Jakubu buî athani ba mûgongo jwa Israeli, barîa bathwîre îota bagakinyangîra ûûma nthî, bakathingata ûrongo. Buî bûragaga antû kenda bwaaka ntûûra ya Zaiûni bûgaaka Jerusalemu na waayia. Atongeeria ba ntûûra batuujagîra bakîendagîra barîa babakukumaga, athînjîri-Mûrungu baao baritanaga Waatho rîrîa bakûrîwa akî, iroria biaao nabio biroragia rîrîa bikûnenkerwa mbeecha. Amwe na bûu baigwatagia MWATHANI bakauga, “Bunka MWATHANI arî amwe naatuî gûtî ûthûûku bûgatwîjîîra.” Tontû bûû, Zaiûni îkarîmwa ta muunda; Jerusalemu yee îgaanjo, nakîo kîrîma kîrîa nyomba ya MWATHANI îrî kîee kîthaka nîûntû bweenu. Gûgaakara atîrî matukûûne ja nyumeene, kîrîma kîrîa nyomba ya MWATHANI îkeethîrwa yaaki gîkaathûngûûrwa îgûrû rîa irîma bionthe, kîgîe îgweta nkûrûki ya irîma bingî; nabo antû ba mîgongo bagetaga kîrîmeene kîu. Antû ba mîgongo îmiingî bakeeranaga: “Njûûni twitie kîrîmeene kîa MWATHANI, twîteni nyomba ya Mûrungu wa Jakubu; nîkenda atwooneeria njîra ciaawe naatuî twithingataga.” Nîkwîthîrwa Zaiûni nîku Waatho buumaga; rûteto rwa MWATHANI nî Jerusalemu rûkaumaga. MWATHANI akaagambagîra antû babaingî, na agiitagîre mîgongo îrî na inya na ya kûraaja magamba; nabo bagaatura nchiû ciaao ciee machembe ja kûrîma najo matumo jacio jatuîke tûchiû twa gûketha; Mîgongo îtîcoka kwithuranîra nîûntû bwa ndwaa kaîrî kana îthûkanîra kaîrî. Îndî muntû agaakaraga nthî gîtinene kîa Mûzabibû jwaawe na kîa mûkûû jwaawe na gûtî muntû ûkabeekîra ûguaa kaîrî; nîûntû nî MWATHANI Mweneinya uugîîte mantû jau. Kinya antû ba mîgongo îngî bathaathayia na kwathîkîra mîrungu yaao tuî tûkaathingataga MWATHANI Mûrungu weetû mwanka kenya na kenya. MWATHANI ariuga atîrî, “Îgiita rîgaakinya mbûthûranie ithua na barîa baikîrue kîthamîrioone, na barîa ndîkîtie gûkanûkia. Nabio ithua nîbio nkaethia matigari; na barîa baatei kûraaja mbaeethie mûgongo jûrî na inya mono. MWATHANI akabaathaga arî kîrîmeene kîa Zaiûni kuuma îgiita rîu mwanka kenya.” Gwe kîrîma gîa Zaiûni kûrîa Mûrungu akaraga akarîtie antû baawe ta ûrîa mûrîîthi akaragia ng'ondu ciaawe arî kîaragoone, ûgaacoka kwaathana kaîrî gwe Jerusalemu ûcokerwe nî ûnene kaîrî. Nandî nîmbi ûkuugîra mbu? Nîatîa ûgwikaîra ta mûka ûkweewa mwana? Nî mûnene ûtî nawe? Ka aejani kîrîra baaku bakuîte? Antû Jerusalemu rîreni bwitugutie ta mûka ûkweewa mwana; nîkwîthîrwa nandî bûkaumaga bwîte bûgaatûûre nau oome ya ntûûra. Bûgaikua Babiloni. Kûu nîku bûgaatûunyûkîrua nîku MWATHANI akaabwonokeria abûrite njareene cia anthû. Nandî mîgongo îmiingî nî yûthûranîte nîkenda iithûkîra Jerusalemu. Nayo îriuga atîrî, “No mwanka Jerusalemu îthirue, twatega Zaiûni tûkoona îrî îgaanjo.” Îndî mîgongo îîu îtiijî ûrîa MWATHANI athûgaanîtie, îtîûmba kûmenya ûrîa mûbango jwaawe jûkari; atî aboothûranîtie ta mwere jûrî îtîîriine nîkenda abakanûkia. Antû ba Jerusalemu, ûkîîreeni bûboorage, nîkwîthîrwa nkaabwîkîra inya ta ya ndeegwa îrî na ngoji cia chuuma na nchaaû cia îturutia; Bûkaathethera antû babaingî nabio into biaao bûbiathûrîre MWATHANI. Ûtonga bwaao bûbûnenkanîre kîrî MWATHANI Mûrungu Mweneinya nthîgûrû yonthe. Nandî antû ba Jerusalemu ûthûranieni njûûrî cieenu nîûntû nî tûcîgîîrîtue, mûnene wa Israeli akûringwa rûthea na nchûgûma. Îndî gwe, itû Bethlehemu ya Efiratha, nîgwe mûnini buru kîrî mîîrîga ya Juda. Ûrîa ûgaatuîka mûnene wa Israeli akaumania naagwe, ûrîa ndîîjo ciaao ciaarî cia kuuma tene, cia kuuma matukûûne ja karaaja. Tontû bûû, MWATHANI agaatiganîîria antû bwaawe kîrî anthû baao, mwanka rîrîa mûka ûrîa ûrî na mûrimo jwa kûewa mwana agaciara; nîrîo antû ba nthîgûrû yaao barîa barî kîthamîrioone, bagaacoka kîrî antû bangî ba Israeli. Muntû ûu ûkaathaga Israeli eeja nîwe ûkaarîîthagia antû na inya ya MWATHANI arîîthagie na ûnene bwa riîtwa rîa MWATHANI Mûrungu waawe. Nabo antû bagaatûûra kiindaji nîûntû antû bakaamenya nî ûmûnene nthîgûrûûne kunthe. Nawe akaareeta thîîrî. Rîrîa antû ba Asîria bakaithûkîra nthîgûrû yeetû, bakoborange nthingo cia nyomba cieetû tuî antû ba Israeli tûkaarita atongeeria barî na inya beete bakarwe na antû bau ba Asîria. Tuî antû ba Israeli tûkaarita atongeeria barî na inya, beete bakarwe na antû ba Asîria barîa bakaithûkîra nthîgûrû yeetû. Bakaboomba na bathirie nchiarwa iu cia Nimurodi batwonokie kuuma njareene cia aithûki bau. Antû ba Israeli barîa bagaatigara bagaakara kîrî mîgongo îngî ta îme rîa gûteethia rîtumi nî MWATHANI na ta ngai îkuurîra imera bigîkûra. Nabo batîîkaga wîrîgîîro bwaao kîrî antû no kîrî Mûrungu bageekaga wîrîgîîro bwaao. Antû ba Israeli barîa bagaatigara barî gatîgatî ka antû ba mîgongo bagaakara ta ngatûnyi îgûcwaa nyamû ya kûrîa mwitûûne, bakare ta kîanaana kîa ngatûnyi gîgûcwaa ndûmo kîrî ndîîthia ya ng'ondu. Ngatûnyi îîtaga îkaithûkîra nyamû îkaithûngûthîra îgaitambûranga na gûtî we ûûmba gûcitunyûkia. Nabo antû ba Israeli bakoomba anthû baao babathirie bonthe buru. MWATHANI arîîra Israeli atîrî, “Ntukû îgaakinya mbûtunye mbarathi cieenu na nthûûkangie ngaarî cieenu cia mbarathi. Nkaathiria ntûûra cia nthîgûrû yeenu buru na momorange biitiiro bieenu bionthe birîa biaki biarika. Nkaathiria marogi nthîgûrûûne yeenu, bûtigwe bûtî na aringia. Nkaathiria mîrungu yeenu ya mîng'uanano na nthirie itugî bia mûng'uanano kuuma kîrî buî naabuî bûtîkorothaathayia kaîrî into birîa bûthithîtie na njara cieenu. Ngaakûûra mîrungu yeenu ya mîng'uanano ya Ashera na nthirie ntûûra cieenu. Nkairîîria kîrî mîgongo îrîa îtîmbathîkagîra na mûthûûro jûmûnene.” Igueni ûrîa MWATHANI akuuga mantûûne ja Israeli: Ithuranîre Israeli witeteere irîma bikûjîîre tûrîma twigue ûrîa ûkuuga. Buî irîma thikîîreeni îgamba rîa MWATHANI, o na kinya buî mîsingi ya nthî îrîa ya ntwîre; nîkwîthîrwa MWATHANI akaagambithia antû baawe, agambithie Israeli. MWATHANI ariuga atîrî, “Antû baakwa, nîatîa mbûthithîtie? Nîmbi mbûnogetie nabio? Ncokerieni nandî! Tontû ûûni nî ndaabûritîre nthîgûrû ya Misri ndîrabûkûûra kûu ûkomboone; ningî ndîrabûnenkera Musa, na Aaroni, na Miriamu babûtongagîîria. Itû antû baakwa, ririkaneni mantû jamathûûku jarîa Balaki mûnene wa Moabu aabûbangîrîte, na bûririkane ûrîa Balaamu mûtaana wa Beori aamûcokerie, na ûrîa gwakarîkîre kuuma Shitimu mwanka Giligali, nîkenda bûmenya mantû jarîa MWATHANI athithagia akionokania.” Nîmbi nkaaretera MWATHANI Mûrungu Ûrîa Ûrî îgûrû buru nkîîja mbere yaawe kûmûthaathayia? Nî igongwana bia gwakîîria bia njaû cia mwaka jûmwe mbuîri nî kûmûretera? Nî ntûrûme ngiri na ngiri na maguta jamaingî jagwîtîka ta rûûjî, jagaatûma MWATHANI agwîrua? Nî mwana waakwa wa kîranga nkaarita nîûntû bwa meeyia jaakwa; ndite mbeeû ya mwîrî jwaakwa nîûntû bwa meeyia jaakwa? Gwe muntû MWATHANI nî akwonetie ûrîa ûbuîrîte kûthithagia. Ûrîa MWATHANI eendaga nî atîrî, ûbuîrîte kûthithagia mantû ja îota wîthagîrwe ûrî na kîaao kîrîa gîtîthiraga na ûtûûrage winyiîtie mbere ya Mûrungu. Gûkîra MWATHANI nî ûntû bwa kîrîra MWATHANI nî akwarîria antû ba ntûûra ya Jerusalemu akiugaga atîrî, “Thikîîreeni buî antû barîa bûtwîre ntûûreene. Ndoomba kûûrîrua nî ûtonga bûrîa barîa baaî baciîkîrîte nyomba ciaao bûrîa bacionereete na waayia, kana mbûrîrua ithimi birîa bûtumagîra bitî bia mma? Ka bûkwenda mbuga muntû ûrîa ûtumagîra ithimi bitî bia mma atîthûûkîtie? Buî itonga bûrî antû babaî na ngîti; buî barîa batwîre ntûûreene ya Jerusalemu no ûrongo bwaragia akî. Tontû bûû, nî mpambîrîtie kûbûkanûkia. Ûûni nkaabûthiria buru nîûntû bwa meeyia jeenu. Bûkaarîjaga biakûrîa na bûthinyare bûkarage bûrî na mpara; bûgacwaga into îndî kinya birîa bûgeekaga bûtîkarokaraga nabio. Nabio nkaabithiria îgiita rîa ndwaa. Bûkaandaga îndî bûtîkethaga; bwotorage nzeituni îndî bûtîkorotumîra maguta jaacio. Bûgaakinyangaga nzabibû îndî bûtîkoronyua ndibei yaacio. Nîkwîthîrwa buî no bwathîkagîra mawîthîre ja îgiita rîa mûnene Omuri, na bûkathingata nkuagaya cia Ahabu na nchiarwa ciaawe. Gwe Jerusalemu ngakwethia îgaanjo. Nkaabûthiria nîkenda antû babûmena antû baaku batûûre bameni nî mîgongo.” Wûi naanû kîrî ni! Nîkwîthîrwa nkari ta muntû ûrî na mpara na gûtî matuunda jatigeere îgiita rîa mûû, gûkari ta rîrîa nzabibû ciîthagîrwa ikethi gûtî nzabibû cionora cia kûrûma gûtî nkûû, na nîcio mpendeete. Gûtî muntû ûtigeere nthîgûrûûne ûkîraga Mûrungu gûtî we ûthithagia mantû ja mma ûtigeere gatîgatîîne ka antû; Bonthe bakaraga beeteerete kûûragana, o muntû agîcwaga ûrîa oomba gûtegia muntû ûngî. Bo baijî kûthithia ûthûûku bwega mono; atongeeria na agambi baao beetagia nkukumo, nabo antû ba îgweta bakeerana ûthûûku bûrîa babangîte rîu bonthe bakagwatanîra kûthithia ûthûûku bûu. Antû barîa beega buru kîrî bau bakari ta nkonko nabo barîa bathithagia mantû ja mma kîrî bo bakari ta rwego rwa miigua. Ntukû îgaakinya îrîa Mûrungu akaabakanûkia o ta ûrîa abeerîte na njîra ya akaria baao iroria. Nandî antû baba bagakinyia rîa kwangaratanua. Menya muntû eetîkia mûtûûri waawe kana mûcoore waawe; muntû nî amenyagîîre rwaria rwaawe akîarîria kinya mûka waawe. Nîkwîthîrwa mûtaana nî akûmena îthe, na mwarî akathûûkîîra ng'ina, mûka wa mûtaana agatetia ng'ina wa nthaka Anthû ba muntû batuîkîte nî antû ba nja yaawe yongwa. Îndî ûûni rî, no MWATHANI ûganteethia wîrîgîîro bwaakwa nî Mûrungu ûrîa ûmbonokagia; nî mbijî Mûrungu waakwa akaambigua. Itû mûnthû waakwa, tiga kûgwîrua ndagwa nthî nîûntû ngookîîra; rîrîa ndî muunduune, MWATHANI nîwe weerû bwaakwa. Ûûni nkoomîîria îkanûkia rîa MWATHANI nîûntû nî mbîîtie kîrî we, Mwanka rîrîa akaangambîra antuîre îgamba. MWATHANI akaandeeta werûûne; nawe akaambonokia nkîonaga. Rîu mûnthû waakwa oona agaacokerwa nî nthao, we ûrîa ûragia atîrî, “MWATHANI Mûrungu waaku arî kû?” Naani nkamûtega na meetho mûthekere ndoona agerwa nthî akinyangwa ta ûrîa ntaka îkinyangagwa njîreene. Antû ba Jerusalemu, ntukû ya gwaka nthingo cia ntûûra yeenu îrî akuî. Nayo ntukû îîu yakinya, mîanka ya nthîgûrû yeenu îkaaramua. Ntukû îîu, antû beenu bagaacoka kuuma Asîria bwa gaiti na Misri, bwa ûmotho na kuuma nteere cia mûuro jwa Eufurate, na kuuma nthîgûrû cia kûraaja cia îria na irîma. Îndî nthîgûrû îgatigwa îrî întheri nîûntû bwa ûthûûku bwa antû barîa batûûraga ku. MWATHANI rîîthia antû baaku, barîa withuurîrîte wengwa, barîa batûûraga bonka mwitûûne, gatîgatîîne ka miuunda îmînoru. Ka beete Bashani na Gileadi bagatûûrage ku o ta ûrîa baatûûraga mbere. Nkaaboonia mantû ja kûrigaria o ta rîrîa baumîte nthîgûrûûne ya Misri Antû ba mîgongo baboona bakaigua nthoni na kinya beethîrwa barî na inya; barigare bakunîke tûnyua twaao na bainge matû jaao. Nabo bagaikururia nthîgûrû mûthetuune ta njoka; baume bitiiroone biaao bakiinainaga nî ûguaa. Beete kîrî MWATHANI Mûrungu waao. Gûtî Mûrungu ûngî taagwe Gwe nî ûrekagîra antû baaku barîa batigeere meeyia jaao. Gwe ûtîtûûraga ûthûûri mwanka kenya nîûntû ûrî Mûrungu wa kîaao. MWATHANI agaatwigîîrua kîaao kaîrî, na agaatûthirîria meeyia jeetû na ajagere îrieene ndeene. Itû MWATHANI wigîîrue antû baaku kîaao ûûjûrîrie nchiarwa cia Jakubu na cia Abrahamu ûrîa waaciîtîîrie biûjûjû bieetû karaaja. Jaja nî mantû jarîa MWATHANI oonerie Nahumu wa kuuma ntûûra ya Elikoshi na njîra ya kîoneki, jegiî ntûûra ya Nineve. Nawe arajaandîka yukuune. MWATHANI nî Mûrungu ûtîendaga kûng'ananua na mîrungu îngî, athûûraga akairîîria wengwa. MWATHANI akanûkagia barîa bamûthwîre akairîîria na mûthûûro kîrî anthû baawe. MWATHANI arî inya înene, îndî atîthûûrangaga na mpwîî na atîrekagîîria barîa bathûûkîtie bakara batîkanûkîîtue. Kûrîa eetagîîra, gûûkaga kîbuubani na ngai înene magûrû jaawe jakaumbuthûra irûngûûjû bia tîîri. MWATHANI eeraga îria rîwe narîo rîkawa, akeera mîuro yûme nayo îkooma. Nyaki ya bûûrî ya Bashani na ya kîrîma gîa Karimeli nîka yûmaga na îrao rîa Lebanoni rîkanyaara. Irîma biinainaga mbere ya MWATHANI na tûrîma tûkathuthurûka mbere yaawe. Nthî yaagîîthaga MWATHANI acionania, nthîgûrû amwe na birîa bionthe birî ku bigateetema. Nûû ûûmba kûûmîîria mûthûûro jwa MWATHANI? Nûû ûûmba gweteera MWATHANI akûng'eenta? Marûrû jaawe jaakanaga ta mwanki; na kinya maiga jakathetherûka ûntû bwaawe. MWATHANI nî ûmwega, nîwe giitiiro îgiita rîa thîîna, na barîa baitumaga kîrî we, nî abaijî. Îndî agaakondoria anthû baawe ta mûguû, abathirie, eengane nabo mwanka aboorage buru. Ka-bûbangîrîte MWATHANI ûthûûku? MWATHANI akaabûthiria buru; atua kwirîîria kîrî anthû baawe akairîîria rîmwe akî na rîng'ane. Oogiti bakaaîthua ta miigua îgwateene kana matî jamoomo. Kûrî muntû waaumîre Nineve arî na mîbango îmîthûûku akî abangîrîte MWATHANI. MWATHANI areera antû ba Israeli atîrî, “Kinya anthû bëethîrwa barî na inya na baingîa, bakaathirua buru bathire. Kinya këethîra nî ndaabûnyamaarîrie mbereene ntîbûthaangîkia kaîrî. Nandî rî, ngaakandûrania nyororo irîa babûtheekeete nacio, mbûrite ichooki bieenu bia kwinyîîrua.” MWATHANI augîîte atîrî, îgûrû rîa anthû bau, “Batîtigîrwa nchiarwa cia gûtûûria riîtwa rîaao na nkaathiria mîrungu ya mîng'uanano iromberoone biaao buru mbeenjîre marinya ja kûbathika nîûntû bagaakua.” Raithîrieni irîmeene bwoone mûtûmwa eejîte areetete nteto înjega areetete mantû ja thîîrî. Antû ba Juda kûngwîreeni mambura jeenu bûûjûrie mîciîtio yeenu, nîûntû anthû beenu nî bathirîtue buru, batîbwithûkîra kaîrî. Nineve, aithûki bagûkwithûkîra. Kabeeni îgûrû nthingoone cia biitiiro; bûkarie njîra; ithuranîreni nîûntû bwa ndwaa, bûgîe inya. (MWATHANI agaacokeria nchiarwa cia Jakubu ûkumio bwaao, acokerie Israeli gîtîîo kîaayo, nîûntû aithûki nî babaithûkîrîte bathûûkangia mîzabibû yaao.) Anthû bairigîrîîtie na rong'o intuune, beekîrîte nguû intuune. Nî baithuranîrîte kwithûkîra ntûûra! Chuuma cia ngaarî ciaao cia ndwaa irîa ikururagua nî mbarathi, irîenia ta ndweni, mbarathi nacio ka ikûûria nî rî ikaithûka. Ngaarî cia ndwaa nîka ciûjûri njîreene ikiumaga mûthia jûmwe jwa ntûûra igeeta jûngî. Nacio irîakana ta inyiinga ikeenia ta ndweni. Atongeeria ba njûûrî bagwîtwa, nîka bakûgiitara beetangîte. Aithûki bakûûgîa rûthingoone, bagwîka gîntû gîkari ta rong'o îgûrû rîaao gîa kwigîra nakîo bakiithûranîra kuuna mpingîro. Biingîîro bia ndûûjî bikûrugûrwa. Gîkaroone kîa mûnene nî nthîîna ntheri. Mûka wa mûnene agûtawa, eetîîwa nawe na aarî barîa bamûmenyagîîra no kîrîro bakiugaga mbu na inya, bakîringaga ibara kwonania ûrîa barî na kwithikîîra. Antû barîkuûka kuuma Nineve ta rûûjî rwa ndia rûrugûrîri. Barîîrwa barûngame îndî gûtî we ûkûrûngama Taeeni Fetha! Taeeni thaabu! Ntûûra îîjî îrî ûtonga bûbwingî bwa goro na bwa mîthemba îmingî. Îkwînyangua! Îkwîrûkîrwa buru! Îkûthira! Bakûûjûrwa nî ûguaa batuîkanga maru. Bathirîri nî inya buru mwanka moothiû jaatuka. Nandî ntûûra îrîa îraakari ta gîkurungu kîa ngatûnyi îrîkû? Îrîa îraakari ta kîmamo kîa ngatûnyi; kûrîa bianaana bia ngatûnyi birareragîrwa na ngatûnyi ndûme na nka igeetaga ku ikeethîra bianaana biaacio birî thîîria. Ngatûnyi yooragaga nyamû cia kûng'ana nîûntû bwa bianaana biaayo amwe na ngatûnyi nka. Nayo yoojûragia gîkurungu kîaayo nyamû imbûrage, îkoojûria kîmamo kîaayo nyama intambuurange. MWATHANI Mweneinya arîîra antû ba Nineve atîrî, “Ûûni ndî mûnthû weenu! Nkaaîthia ngaarî cieenu cia ndwaa ntige igîtoogaga toogi. Ningî mbûragîre ndweene asikarî beenu barîa bakari ta bianaana bia ngatûnyi. Nkabûtuunya into birîa bûtunyîte antû bangî. Nabo atûmwa beenu batîkoroigîîgua kaîrî.” Wûi kîrî ntûûra îrîa îîtûûraga tharike, îrîa yûûjûri waayia. Ntûûra yûûjûri into birîa îtaîte. Igueni ûrîa nthanju ikûrîra na ûrîa magûrû ja ngaarî cia ndwaa jagûkiricana na ûrîa mbarathi ikûthûngûtha na ûrîa ngaarî cia ndwaa ikûruuma! Eetithia mbarathi baciumîrîtie mbarathi ciîtanga, nacio nchiû na matumo ka bikwenia! Barîa booragi batîtarîka. Ithûmba bia biimba nî bibinene, Biimba ka bikûgiitaria antû! Makanûkia jau jonthe jeejîîrîte Nineve nîûntû bwa ûmaraya bwaayo na ûrogi bûrîa îtumagîra gûkuucîîria nthî ingî kîrî yo, îgeeka mîgongo ûkomboone na ûmaraya bûu îkamîgwata bûbûûî na ûthongi bwaayo. MWATHANI Mweneinya arîîra Nineve atîrî, “Ngaakûguûria nguû, ntûme mîgongo yoone kîthûnû gîaaku, îkwoone wîkîrithîtue nthao. Nkaabwaka ntaka, mbûmeneerie, antû babûtegage barigari. Barîa bonthe bakaabwonaga bakaithaga moothiû nî kûrigara. Nabo bakaugaga atîrî, ‘Nineve nî îtuîkîte îgaanjo! Nûû ûkaamiigîîrua kîaao? Nûû ûkwenda kûmîboreria?’ Nineve ka ûrî ûmwega nkûrûki ya ntûûra ya Thebesi, îrîa îrî rûteere rwa rûûjî rwa Naili? Kinya Thebesi nî yaathiûrûkîri nî rûûjî ta rûthingo na nîru yaaikaragia naru. Thebesi yeekagîrwa inya nî Ethiopia na kinya Misri ningî nî yaaigîkagwa ni Puti na Lîbia. Amwe na ûu antû ba Thebesi nî baikîrue kîthamîrioone twaana twa ntûûra îîu tûrooragîrwa njîreene na antû baayo ba îgweta baraogwa na nyororo baragaanua gatîgatî ka barîa babataîte. Kinya gwe Nineve ûgakara ta woogiti, ûkare ta ûkûgirîka; na ûgaacwaa antû a gwituma kuuma kîrî anthû. Biitiiro bieenu birîa biaki biarika bigaakara ta mîkûû îrî na nkûû igundi nayo yainainua nûû ikagwa tûnyuene twa barîa bakûrîa. Atîrî, njûûrî cieenu itiûmba kwirikîria Mpingîro cia nthîgûrû yeenu irugûrîri anthû beenu na mwanki jûkûîîthia mîkîîndû ya mpingîro. Taeni rûûjî nîûntû bwa îgiita rîa gûcîgîîrua ndweene rikieni biitiiro bieenu bwega; kimeni ntaka bûûmbe maturubarî. Amwe na ûu, bûkaîthua na mwanki, na bûûragîrwe ndweene Bûkaathirua ta ûrîa imera bithiragua nî ngigî buî bûrî babaingî ta ngigî. Abiashara beenu baarî babaingî ta njota, îndî nandî bathaamîte ta ngigî ibuurûkîte. Atongeeria beenu bakari ta ngigî inyiingî ikari ndwegoone îgiita rîa mpio, îndî mûû jweeja ikabuurûka igeeta, na gûtî muntû wiijî nîkû ciîtaga. Îgwe, mûnene wa Asîria, atongeeria baaku nî bakuîte, athani baaku bamami ûrîa batîkoroûkîîra. Antû baaku banyaganîtue irîmeene, batî na muntû wa kûboothûrania. Ironda bieenu bitîona wa kûbioria, nkûûjî cieenu nî imbîî itîûmba kwora. Bonthe barîa bakaigua nteto cieenu bakaringa mpîî bagwîrîtue, nîûntû gûtî antû buî bûtaathîînia.” Nteto iji nîcio MWATHANI aaguûrîîre kîroria Habakuku. Itû MWATHANI, ngaakara mwanka rî, ngîkûrombaga ûteethio naagwe ûtîkûnthikîîra? Ngaagûkaîra mwanka rî, ngîkwîraga “Nî tûkûthirua,” ûtîgûtwonokia? Nîkî ûntû gwe ûndekagîîria nkoona moothûûku na mîthangîko îîjî? Nthiûrûkîri nî nthiranio na wînyangia ndwaa na mbûragano nîbio nkwona. Tontû bûû, Waatho nî bûthirîtue inya na mantû ja îota jatîthithagua. Tontû barîa baaî ka bathiûrûkîrîte barîa baagîru, îota rîtîthingataîrwa. Raithîrieeni mîgongo îrîa îbûthiûrûkîrîte naabuî bûrîa bûkoona bûkaarigara. Nîkwîthîrwa ûntû bûrîa nkaathithia o bûrî mwoyo kinya bûkeerwa bu, bûtîîtîkia. Nîkwîthîrwa rî, ni mbûkaûkîtie Ababiloni, mûgongo jwa antû babang'eentu na batî kîaao barîa bakinyangîte nthîgûrû yonthe bagîtaaga nthîgûrû ingî. Bo nî mûgongo jûkîri na jûmûng'entu, bo nîbo bacieejaga Waatho na waathani bwaao bongwa. Mbarathi ciaao irî rwîro nkûrûki ya nkarî, nî ing'eentu nkûrûki ya mbîrwa irî na mpara; Îî, eetithia mbarathi baao baumaga nthî cia kûraaja bakeeja baburûûkîte ta ndiiû îkwenda kûûraga gîntû kîrî mwoyo. Njûûrî ciaao ciithûkîte na ûng'eentu; antû bonthe baamakua nî mwîjîre jwaao. Nabo boothûranîtie atae babaingî ta mûthanga. Bo bamenagîîria anene, na gûceethera athani. Bathekagîra biitiiro bakoomba mîtaro kûbithiûrûkîra bakîendaga kûbitaa. Bo bariithûka bakeegera ta ruuo bagaciîtîra, bo nî antû eeyia nîûntû inya yaao nîyo mûrungu jwaao. Anga gwe tîgwe MWATHANI Mûrungu waakwa, gwe mûtheru waakwa wa ntwîre? Tuî tûtîûragwa. Gwe MWATHANI, nîgwe ûthuurîte antû ba Ababiloni nîkenda bakanûkania; naagwe nîgwe inya yeetû, na ûbatûmîte nîkenda batûkanûkia. Gwe, meetho jaaku nî jamatheru mono jatî ja kwona ûthûûku kana ja kwona mantû jarîa maaî, nîkî îndî ûntû ûraithîrîîtie barîa batîîtîkîtie na wakira rîrîa barîa baaî bakûthiria barîa baagîru nkûrûki ya bo? Nîkwîthîrwa gwe weethetie antû ta makûyû, waboona ta nthingiiri itî na mûnene. Ababiloni barîbategia bonthe na ndwano bakabagwatia na ngara ta makûyû, bakaboothûrania, rîu bakagwîrua. Tontû bûû, bathaathagia ngara ciaao, na bagaciritîra igongwana bakaîthîria ndwano ciaao ubaani, nîûntû nîbio bitumaga bakara bwega, na biakûrîa biaao biîthîrwa birî bibithongi. Nîka Ababiloni bagakaraga bakîgwatagia antû na ngara, na bakîûragaga antû ba mîgongo îngî mwanka kenya batî na kîaao? Ngaitia kîrîngoone gîa akaria, mbeteere mbone ûrîa MWATHANI akambîîra nthithie, na ûrîa agancokeria nîûntû bwa kûnung'una gwaakwa. MWATHANI arancokeeria arambîîra atîrî, “Andîka ûntû bûrîa ngaakwonia; ûbwaandîke mbechueene bûbwega na ntemwa inene nîkenda bûthomeka na mpwîî. Nîkwîthîrwa mantû jarîa ngûkwonia nî jeeteerete kûûjûra; jau najo jakeeja na mpwîî. Mantû jarîa nkwonetie nî ja mma kinya jeethîrwa jeejîte mpaara, jeeteere; no mwanka jeeje, jatîthaa. Atîrî, ûrîa ûtîagîri, ûu nî mwikumia, îndî ûrîa mwagîru agatûûra nîûntû bwa wîtîkio bwaawe.” Atîrî, ûtonga nî bwaîîragia antû; barîa baaî batîkarakaraga. Ûkîa bwaao bwa kwenda into nî ta bwa gîkuû; ûrîa gîkuû gîtîng'anagia akuû. Antû ta bau baitaagîra mîgongo îngî na antû ba kûngî bonthe bakaa baao. Antû bau bataîtwe bonthe bakabakurunga na babameneerie bakiugaga atîrî, “Wûi kîrî barîa baithûûmbagîra into bitî biaao Bageeta mbere bagiitongagia na njîra ya kwinyîîria barîa barî na marandû jaao mwanka rî!” Anga barîa bûrî na îrandû rîaao kinya bo batîbumbuthûkîra baamenya ûrîa bûkûthithia. Nabo bakaajûkia bionthe birîa bûrî nabio. Nîkwîthîrwa buî nî bûtaîte into bia mîgongo îmiingî, îndî matigari ja antû bau bangî jagataa into bieenu kinya buî, nîûntû bwa ûrîa bûûraganîte na bwîkîrîte nthîgûrû ndwaa amwe na ntûûra ciaayo na barîa batwîre ku. Wûi kîrî barîa batongagia nja ciaao na into bicûûi na njîra inthûûku, bakathûgaania bakarîte gûntû gûtî ûgwati kûrîa ûthûûku bûtîbakinyîra! Mîbango yeenu ya kûthiria antû bangî nî îmîthûûku, nî ya kûreetera nja cieenu nthao; tontû bûu, bûkwithiria bwingwa. Nîkwîthîrwa maiga jarîa jarî nthingoone ka jakûbuugîîra mbu, na kinya mîarîro îrîa îrî nyomba no u. Wûi kîrî barîa baakaga ntûûra na ûûragani, bakamîaka mûsingiine jwa meeyia! Atîrî, anga tî MWATHANI Mweneinya ûtûmaga antû bainogia gûcwaa into îndî bikaya nî mwanki na mîgongo iinogia kûbiûthûrania îndî biaa bia ûtheri? Nîkwîthîrwa o ta ûrîa rûûjî rûûjûri îrieene nîu kîrîra kîa ûkumio bwa MWATHANI gîkoojûra nthîgûrû. Wûi kîrî buî barîa bûnyuithagia bangî mbogita ya mûthûûro jweenu, nîkenda bûbeekîrithia nthao bwona kîthûnû kîaao. Kinya buî bûkoojûrwa nî nthao, antûûne a mwago buî bwingwa bûkaanyua bwogite. MWATHANI nîwe ûkaabûnyuithia îkanûkia rîeenu ûkumio bweenu bûtuîke nthao. Buî bûtûgûtîte mwitû jwa Lebanoni nîu kinya buî bûgaatûgûtwa. Nacio nyamû ciaaju irîa bworagîre, ikaabûmakia mono, ûntû bûu bûgaakarîka nîûntû buî nî bûûraganîte, na bwojûria ndwaa nthîgûrûûne na ntûûreene ciaayo na kîrî antû baayo Mûrungu jwa mûng'uanano rî, jûguna mûjûthithia atîa? Mûng'uanano jûthithîtue na chuuma nî jwa kûritana mantû ja ûrongo. Nîkwîthîrwa muntû eetîkagia gîntû kîrîa athithîtie na njara ciaawe athithia mûng'uanano jûtîûmba kwaria! Wûi kîrî muntû ûrîa wîraga mûrungu jwa mûng'uanano jwa mûtî, ûkîîra! Akeera iiga rîtîûmba kwaria, rûngama! Into biu biomba kûbûguûrîra ûntû? Atîrî, mîrungu îîu îthithîtue na thaabu na fetha îtî mwoyo. MWATHANI arî kîûrûûne kîaawe gîkîtheru. Nthîgûrû yonthe nî îkire, rîrîa îrî mbere yaawe. Rîrî nîrîo îromba rîa kîroria Habakuku. Itû MWATHANI, nî mbigîîtue mantû jaaku, na nî ngûkîrîte nîûntû bwa ngûgî ciaaku. MWATHANI thithia mantû ta jau îgiiteene rîeetû ûûjûragwe nî kîaao kinya rîrîa ûthûûri. Mûrungu eejîte aumîte Temani Ûrîa Mûtheru aumîte kîrîmeene gîa Parani. Mwago jwaawe jûûjûrîte nthîgûrû nthîgûrûûne kunthe nî akumagua. Weerû bwaawe nî ta weerû bwa rweni buumîte kuuma njareene yaawe, au aithîte inya yaawe. Atûmîte mîrimo îîtaga îrî mbere yaawe na gîkuû kîmûthingata kîrî akuî. Arûngama, nthîgûrû ka iinainaga; araithîîria, mîgongo îgateetema; Nabio irîma bia ntwîre bikaaragana, na tûrîma tûrîa twarî akuî na njîra îrîa eetagîîra kuuma kenya tûkorokera nthî. Ndîroona antû ba Kûshani barî thîîneene; na ba nthîgûrû ya Midiani bamakîte. Gwe MWATHANI nî mîuro îkûthûûrîîtie? Kana nî îria rîkûthûûrîtie? Gwe weetithîtie matu ta mbarathi; ûreeta na matu ja ngai jarî ngaarî yaaku ya mbarathi, ûracwîra antû baaku ûûmbani. Gwe nî waritîre mîgwî thigakiine ûreekîra mîgwî ûteene, ûraatûranga nthîgûrû na mîuro îraumîra. Irîma biakwonere birainaina; ndûûjî cia îkoondoria îrakoondoria; Îgûrû rîraurithia ngai, mîgombe ya îria îraitia îgûrû mono. Riûa na mweri biarûngamîre ki kûrîa bitwîre nîûntû bwa weerû bwa mîgwî îrîa waagerere, nîûntû bwa kwenia kwa îtumo rîaaku. Weetîrîîre nthîgûrû ûthûûri; waakinyanga mîgongo na mûthûûro. Gwe waumagarîre ûreeta kwonokia antû baaku, ûreeta kwonokia mûnene ûrîa uthuurîte. Nî waaringîre mûtongeeria wa barîa baaî, na ûrathiria anthû baawe buru. Mîgwî yaaku yaamuntîre mûtongeeria wa njûûrî ya anthû njûûrî ciaawe cieejîre ta kîbubani nîkenda îtwaragania. Bo bagwîragua bakiinyagîîria nkîa na witho. Îndî gwe nî waakinyangîre îria na mbarathi ciaaku, nacio ndûûjî iraimba iraa inene. Ndaigua mantû jaau jonthe ngateetema, mîromo yaakwa igateetema nî ûguaa; mîîndîîndî yaakwa yûûjûri wonje, na magûrû jaaga inya. Ngeeteera nkiri rîrîa Mûrungu agakanûkia atwithûkîre. Kinya këethîra mûkûû jûtî maciara, na mpang'i cia mûzabibû itîciaraga, kinya mîzeituni îkarega gûciara na miuunda îkaaga irio, kinya ndîîthia cionthe igakua, na ng'ombe ikathira nkanateene, no ngeeta na mbere gûkaatha MWATHANI na nkerû, ngwîrîrue Mûrungu ûrîa ûmbonokagia. MWATHANI, Mûrungu nîwe inya yaakwa; atûmaga magûrû jaakwa joogîa ta ja nkûrûngû, agatûma mbîtîîra irîmeene. MWATHANI nî aarîîrie Zefania rîrîa Josia mûtaana wa Amoni aathaga Juda. Zefania aarî mûtaana wa Kuushi, na Kuushi aarî mûtaana wa Gedalia, na Gedalia aarî mûtaana wa Amaria, na Amaria aarî mûtaana wa Hezekia. MWATHANI nî aarîrie arauga atîrî, “Nkaathiria into bionthe mbiegere buru kuuma nthîgûrûûne. Nkaathiria antû na nyomoo na nthirie nyoni na makûyû. Ngaatûma barîa baaî boombwa buru na nthirie antû nthîgûrûûne buru. Ngaakanûkia antû ba Juda, na nkanûkie barîa bonthe batwîre Jerusalemu nthirie buru barîa batigeere barîa bathaathagia Baali kuuma gûntû gûkû na athînjîri-mîrungu îtî ya mma boorîrie buru. Nkaathiria barîa bonthe bathaathagia njota, mweri, na riûa; barî îgûrûgûrû rîa nyomba na nthirie barîa baciîtagia na riîtwa rîa MWATHANI na nyumeene bagaciîtia na mûrungu jwa Moleki; Ningî nkaathiria barîa bagarûkîte batiga kûthingata MWATHANI, barîa baticwaga MWATHANI, kana beetîkîîria abatongeeria. Kireeni bûrî mbere ya MWATHANI Mûrungu! Nîkwîthîrwa ntukû ya MWATHANI ya kûgiitanîra îgamba îrî akuî; MWATHANI nî eetîte anthû nîkenda barita antû baawe barî kîgongwana. Ntukû îîu ya kûritîra MWATHANI kîgongwana yakinya ngaakanûkia atongeeria na ataana ba anene na barîa bonthe bathingataga nkuagaya cia gûntû kûngî. Ntukû îîu nîyo ngakanûkia athaathayia ba mîrungu îngî barîa bathaathagia ta antû batîîtîkîtie. Ningî ngakanûkia barîa baiyaga na kûûragana nîkenda boojûrîa nyomba cia aathi baao into bia wamba, nîu MWATHANI akuuga. Ntukû îîu kîrîro gîkaigîîgua Mpingîroone ya Makûyû ya Jerusalemu na kiigiigue rûteere rwa ntûûra rûrîa rwaki rua. Ningî gûkaigîîgua kajû ga kîrîro kuuma irîmeene. Ugeeni mbu buî bûrî thokoone! Nîkwîthîrwa abiashara bonthe bakeethîrwa bakuîte, barîa baringaga biashara na fetha batîîthîrwa barî o. Îgiita rîu nkaajûkia taawa nchûûnkûûne Jerusalemu, nkanûkie antû barîa bainyagîîria bangî barîa baugaga na nkoro atî, ‘Gûtîu MWATHANI akaathithia bûbwega kana bûbûûî.’ Into biaao bigaatawa na nyomba ciaao ithûûkangue. Kinya baaka nyomba batiitûûra; na kinya baanda mîzabibû batînyua ndibei yaayo. Ntukû îrîa nene ya MWATHANI îrî akuî, nayo îîjîte na mpwîî mono. Ntukû îîu ya MWATHANI îkeethîrwa îrî înthûûku. Kinya nchamba ya ndwaa îgakaya na kajû. Ntukû îîu ya MWATHANI akoonania mûthûûro jwaawe, ikeethîrwa îrî ntukû ya kwithikîîra na ya thîîna înene, ntukû ya kûthirua buru, na ya muundu jûmûnene. Îkeethîrwa îrî ntukû ya kûringwa ngoji cia ndwaa na kwithûkîra ntûûra îrîa ciirigîri na irî na mûnaara. Nkareetera antû mîthangîko mwanka batue gwîtaga ta ntumuumu, nîûntû bwa ûrîa beeîrîîtie MWATHANI. Tharike yaao îgeetûûrwa ta rûûjî na mîîrî yaao îkare ta ntaka nthîgûrûûne. Thaabu na fetha îtîbateethia ntukû îrîa MWATHANI agaatûrîkîria antû mûthûûro jwaawe. Nthîgûrû yonthe îkaathirua nî marûrû ja mûthûûro jwaawe; nîûntû MWATHANI akaathiria na mpwîî barîa bonthe barî nthîgûrûûne.” Ithûgaanîrieeni bwega buî antû ba mûgongo jûtî nthoni; Mbere ya buurutwa ta maûngo jakiurutwa nî ruuo, mbere ya bûtûrîkîrwa nî mûthûûro jwa MWATHANI, mbere ya ntukû ya MWATHANI ya îkanûkia îbûkirimania. Buî bwinthe barîa bwinyiîtie ba nthîgûrû îîjî cwaageni MWATHANI buî barîa bûthithagia ûrîa eendeete; cwaageni waagîru na winyiia, kwombîka bûkoonoka ntukû ya mûthûûro jwa MWATHANI. Ntûûra ya Gaza îkeerûkîrwa, nayo Ashikeloni yeethue îgaanjo, Nabo antû ba Ashidodi beengwe kuuma ku mûthenya gatîgatî, na ba Ekironi bakûûrwe baume ku buru. Wûi kîrî buî barîa bûtwîre nteere cia îria, buî mûgongo jwa Akerethi! MWATHANI akaagûkanûkia gwe Kanaani, nthîgûrû ya Afilisti; agakûthiria buru mwanka wage muntû ûtigeere wa gûtûûra ndeene yaaku. Nayo nthîgûrû yeenu îrîa îrî akuî na îria, îkaa gûntû gwa kûrîîthia, yee gûntû kwa ndîîthia. Ningî gûkaa nkanata cia ndîîthia ciaao. Nthîgûrû îîu îrî akuî na îria îkaa ngwato ya antû ba Juda barîa batigeere na nîku bakarîîthagia; na bakanogokaga ûgoro nyomba cia ntûûra ya Ashikeloni. Nîkwîthîrwa MWATHANI Mûrungu waao akaabamenyagîîra, abacokerie mawega jaao jarîa ja mbere. MWATHANI ariuga atîrî, “Nî mbigîîtue ûrîa Moabu îkûbûcikûûra na ûrîa Aamoni bakûbûmeneeria, ûrîa bakurungîte antû baakwa bakîbaikumagîria atî bakaajûkia nthîgûrû yaao.” Tontû bûû, MWATHANI Mweneinya Mûrungu wa Israeli ariuga atîrî, “No mwanka Moabu îkare ta Sodomu na Aamoni bakare ta Gomora, nthîgûrû îrîa îrî nkonko na gûntû gwa kwînjwa chumbî, nakîo kîmera gîtîûmba gûkûra ku kenya na kenya. Antû baakwa barîa batigarîte bagataa into biaao, ningî batae nthîgûrû yaao.” Rîu nîrîo rîkaa îriî rîa antû ba Moabu na Aamoni nîûntû bwa wikumia bwaao, nîkwîthîrwa nî baacikûûrîre na gwikumîria antû ba MWATHANI Mweneinya. MWATHANI akaabamakia mono; îî, akaathiria mîrungu ya mîng'uanano yonthe kuuma nthîgûrûûne, na antû ba mîgongo yonthe bakaamûthaathagîîria o muntû nthîgûrû yaao. Ningî kinya buî antû ba Ethiopia bûkooragîrwa ndweene. MWATHANI agaatambûrûkia njara bwa ûrîo akanûkie Asîria; na aeethie Nineve îgaanjo, îkare ta rwanda gûntû gûkûûmo. Naku gûkaa gûntû gwa kûrîîthia na nyomoo cia mîthemba yonthe îkarage ku. Ntuntuguru ikaagambaga irî maganjoone jau irîragîre ndiriceene ciaajo. Nkûngûrû nacio ikaagambaga irî mîariine ya maganjo jau. Nacio mbaaû cia nyomba ciaao irîa cia mîtarakwa igaakûûrwa Ûu nîu ntûûra îgakara yo îrîa yaikumagîria inya yaayo na gûciona îtî ûgwatiine. Antû baayo baathûgaanagia nîyo ntûûra îrîa nene buru nthîgûrûûne. Nîatîa ûu nandî yathirua yaa kîmamo kîa nyamû. Barîa bonthe bagakûrûkagîîra rûteere rwaayo bakaminyaga mînyîrî bakîmîmenagîîria. Wûi kîrî Jerusalemu, ntûûra îrîa ndemi na maramari, îrîa inyagîîria antû baayo. Îtîthikagîîra muntû no ûrîkû, na îtîîtîkagîîria kwîrwa rîrîa îthûûkîtie. Yo îtîîtîkîtie MWATHANI îtîrombaga ûteethio kuuma kîrî Mûrungu waayo. Atongeeria baayo bagambaga ta ngatûnyi na agambi baayo bakari ta mbîrwa irî na mpara; irîa itîtigagia gantû karaara o. Iroria biaayo nî biikoroku, na nî antû batîîtîkîtie Mûrungu. Nabo athînjîri-Mûrungu baayo beekagîra mûgiro birîa birî bibitheru, bakaunaga Waatho nîkenda bathithia ûrîa bakwenda. Îndî MWATHANI arî ntûûreene kinya nandî na nî ûmwagîru, na atîthithagia ûntû bûbûthûûku. Agitagîra antû baawe îgamba na îota o rûkîîrî o rûkîîrî riûa rîkiuma. Nabo antû barîa batîagîrîte bakaraga bakîîagia na kûthithia jarîa maaî batî na nthoni. MWATHANI ariuga atîrî, “Nî nthirîtie antû ba mîgongo buru ndathiria biitiiro biaao; na ndaathûûkangia njîra cia ntûûra ciaao mwanka kwaa itîûmba gwîtîîrwa. Ntûûra ciaao nî ciîrûkîri gûtî muntû ûtigeere ku, itî na wa gûtûûra ku. Ûûni ndaugaga atîrî, ‘Antû baakwa bagaankîra beetîkîîrie ûrîa nkûbeera na atî batîûrîrua nî jarîa mbaritanîte.’ Îndî bo nîka beetîre na mbere kûthithia mantû jamathûûku.” Tontû bûû, MWATHANI ariuga atîrî, “Mbeteereeni ntukû îgaakinya îrîa nkaa mûkûûjî bûkîgambîrwa. Nî ngitîte kûûthûrania mîgongo amwe, mbûthûranie moonene, nîkenda mbwonia ûrîa nthûûri na inya. Nthîgûrû yonthe îkaathirua nî marûrû ja mûthûûro jwaakwa. Îî, îgiita rîu, nkaatheria mîromo ya antû ba mîgongo barîa bathaathagia mîrungu ya mîng'uanano, batue kûthaathayia MWATHANI akî, na batue kûmûtumîkagîra wenka, bagwatanîrîte. Kinya kuuma kûraaja Ethiopia, antû baakwa barîa banyaganîtie bakeeja, bandeterete biewa. Îgiita rîu rîaakinya, buî antû baakwa bûtîîthîrwa bûrî na gîtûmi gîa kwigua nthao nîûntû bwa îrema rîeenu. Nîkwîthîrwa îgiita rîu, nkaarita barîa baikumagia gatîgatîîne keenu, naabuî bûtîkorogîta îrema kaîrî bûrî kîrîmeene gîaakwa kîrîa kîtheru. Tontû antû barîa ngaatigia gatîgatî keenu, nî antû bainyiîtie buru. Nabo bagaatua gûcwaga kînogoko riîtweene rîu rîa MWATHANI. Bau nî barîa baatigeere ba Israeli. Batîkorothithia ûthûûku kana baaria ûrongo, kana baigîîgua bakîaîrania na tûnyua twaao. Nîkwîthîrwa bo bagakara kiindajî bathinyaare gûtî na ûgwati na gûtî we ûkaabamakia.” Ina na nkerû, gwe Jerusalemu! Ina Israeli! Ina ûgwîrîîtue na nkoro yonthe Gwe mwarî wa Jerusalemu! MWATHANI nî akûthirîrîîtie îkanûkia eenga anthû baaku. MWATHANI mûnene wa Israeli arî amwe naagwe; ûtîkîra ûthûûku kaîrî. Ntukû îîu yakinya Jerusalemu îkeerwa atîrî, “Ûgaakîra gwe Zaiûni; na ûkágogoa njara ciaaku. MWATHANI Mûrungu waaku arî gatîgatî gaaku, We nchamba yaaku ya ndwaa nî akûûmbanîrîte; MWATHANI akaagwîragua nîgwe na agwîkagîre inya nîûntû bwa wendo bwaawe. Akainaga agwîrîîtue nîûntû bwaaku; ta ûrîa muntû ainaga ntukû ya mambura.” MWATHANI ariuga atîrî, “Ngaakûthirîria ûthûûku bûtîgakwîjîîre nîkenda bûtîkeeje gûgwîkîrithia nthao. Atîrî, îgiita rîu rîakinya, ngaakanûkia anthû baaku. Îndî nkoonokia ithua na ncokie atae nja ciaao, na antû a nthao irîa barî nacio bagaakumagua na bamenyeke nthîgûrûûne yonthe. Îgiita rîu nîrîo ngagûcokia nja yaaku ndaarîîkia gûgûcokanîîria Îî, ngatûma ûmenyeke mono na ûkumague nî antû ba mîgongo yonthe rîrîa ngaagûcokeria mawega jarîa waarî najo o ûkîonaga.” Ûu nîu MWATHANI augîîte. Kûrî ntukû ya mbere ya mweri jwa îtaantatû, mwakeene jwa îîrî jwa waathani bwa mûnene wa nthîgûrû ya Parasia tawe Dario, MWATHANI nî aaere kîroria Hagai nteto cia kwîra mûrûngamîîri wa Juda tawe Zerubabeli mûtaana wa Shealitieli, na mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene tawe Joshua mûtaana wa Jehozadaki. MWATHANI Mweneinya nawe aaugîre ûjû, “Antû baba bariuga îgiita rîtîkinyi rîa gwaka kaîrî kîûrû kîa MWATHANI.” MWATHANI nî aarîrie na antû na njîra ya kîroria Hagai arabeera atîrî, “Ka bûkwona kwagîrîte îgiita rîrî bûkaraga nyomba cieenu imbake bwega îndî nyomba yaakwa îthûûkangîtue? Tontû bûû, nandî MWATHANI Mweneinya ariuga atîrî, thûgaanieni bwega bwoone ûrîa bûthithîtie. Buî bwaandîte mono îndî bûketheete bûbûkai; bûrîjaga biakûrîa îndî bûtînyiraga; bûnyunyaga bia kûnyua îndî bûtîthiraga nyoonta; bwîkagîra nguû îndî bûtigagua mûruutîra; na barîa bagwataga mûchaara beekagîra mbeecha ciaao mîbukoone îmîtûrîku.” Tontû bûû, MWATHANI Mweneinya ariuga ûjû, “Thûgaanieni bwega bwoone ûrîa bûthithîtie. Itieeni irîmeene bûreete mbaaû bwake kîûrû nîkenda ngwîrua nîkîo, na nîkenda mpûûmba gûkumithîrua ku,” nîu MWATHANI akuuga. “Buî bweteereete kwona maketha jamaingî îndî rî, bwoneete jamakai. Ningî rîrîa bwaakethere bûraania maketha nî ndaajeenyangîrie. MWATHANI Mweneinya arîûria atîrî, ‘Bûrîthûgaania nîkî tontû ndaathithîrie ûu?’ MWATHANI Mweneinya agacokia atîrî, ‘Nîkwîthîrwa nyomba yaakwa îkarîte îthûûkangîtue, îndî buî nî mantû ja nyomba cieenu akî bûmenyaga bwaacio.’ “Kîu nîkîo gîtûmîte kûrega kuura, na miuunda yeenu yaaga gantû. Nî ntûmîte kwara mono na kûgîa na mpara nthîgûrûûne; irîmeene, miuundeene ya nkano, na ya mîzabibû, na ya matuunda. Ndatûma ngai îrega kuurîra kîrîa kîonthe gîkûraga nthîgûrû, gîa gûteethia nyomoo na antû.” Rîu Zerubabeli mûtaana wa Shealitieli, na Joshua mûtaana wa Jehozadaki, na antû bangî bonthe barîa baatigarîte baraathîkîra kajû ka MWATHANI Mûrungu waao. Jehozadaki aarî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene. Ningî baraathîkîra nteto cia kîroria Hagai ûrîa MWATHANI Mûrungu waao aatûmîte. Antû nabo nî baakîrîre MWATHANI mono. Tontû bûû, Hagai mûtûmwa wa MWATHANI areera antû ntûmwa ya MWATHANI, nayo nî atîrî, “Ndî amwe naabuî.” MWATHANI nî eekîîre antû baba wîru bwa gwakîra MWATHANI Mweneinya, Mûrungu waao kîûrû. Nabo nî mûrûngamîîri wa Juda, tawe Zerubabeli mûtaana wa Shealitieli, na mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, tawe Joshua mûtaana wa Jehozadaki, na antû ba Israeli barîa baatigeere bonthe. Baambîrîrie kûrita ngûgî îîu ntukû ya mîrongo îîrî na inya cia mweri jwa îtaantatû mwakeene jûu jwa îîrî jwa waathani bwa mûnene Dario. Kûrî ntukû ya mîrongo îîrî na îmwe ya mweri jwa mûgwanja mwakeene jwa îîrî jwa waathani bwa mûnene Dario, MWATHANI nî aarîrie kaîrî na njîra ya Kîroria Hagai. MWATHANI aramwîra atîrî, “Nandî arîria mûrûngamîîri wa Juda, tawe Zerubabeli mûtaana wa Shealitieli, na mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, tawe Joshua mûtaana wa Jehozadaki na antû bonthe ba Israeli barîa batîgeere ûbeere ûjû: ‘Nûû kîrî buî woona ûrîa kîûrû kîa mbere kîaathongi? Nandî nîatîa bûkwona gîkari? Bûrîkîona ta gîntû kîa ûtheri? Îndî, gwe Zerubabeli, naagwe mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene Joshua mûtaana wa Jehozadaki, naabuî bwinthe antû ba nthîgûrû, MWATHANI arîbwîra gîeni ûchamba! Riteeni ngûgî nîûntû ndî amwe naabuî.’ Ûu nîu MWATHANI Mweneinya akuuga. ‘Rîrîa bwaumîre Misri nî ndaabwîkîîre wîrane atî nkethagîrwa ndî amwe naabuî magiita jonthe. Roho waakwa arî amwe naabuî; bûgákîreni.’ “MWATHANI Mweneinya ariuga atîrî, ‘O kaîrî, îgiita rîtî thau, nkainainia îgûrû, na nthîgûrû, na îria, na nthî înjûmo. Ningî nkainainia mîgongo yonthe, mwanka mîthithû yaao îreetwe gûkû, naani mbûjûrie nyomba îîjî mwago,’ nîu MWATHANI Mweneinya akuuga. ‘Fetha nî yaakwa, na kinya thaabu nî yaakwa,’ nîu MWATHANI Mweneinya akuuga. ‘Kîûrû kîu gîgaakwa gîkîerû gîkeethîrwa kîrî gîkîthongi nkûrûki ya kîrîa kîa mbere.’ Ningî ni ngatûma antû ba gûkû bathinyaare.” Nîu MWATHANI Mweneinya akuuga. Kûrî ntukû ya mîrongo îîrî na inya ya mweri jwa kenda, mwakeene jwa îîrî jwa waathani bwa Dario, MWATHANI nî aarîîrie Kîroria Hagai kaîrî. Aramwîra atîrî, “Ûria athînjîri-Mûrungu bacokie kîûria gîkî: ‘Muntû akëeja gûkamata nyama cia kîgongwana na nguû yaawe, nayo nguû îîu îkaringithia biakûrîa, kana mîgaate, kana ndibei, kana maguta ja nzeituni, kana biakûrîa bia mûthemba jûngî kinya jûrîkû rî, biakûrîa biu biomba kwaa bibitheru?’” Athînjîri-Mûrungu baracokia barauga, “Arî!” Rîu Hagai arabooria atîrî, “A-muntû ûrî na mûgiro nîûntû bwa gûtongithia kiimba akariingithia biakûrîa noo birîkû kîrî biu rî, biakûrîa biu bikaagîa mûgiro kinya bio?” Athînjîri-Mûrungu baracokia barauga, “Îî biagîa mûgiro.” Rîu Hagai arabacokeria arabeera atîrî, “MWATHANI ariuga ûu nîu antû baba, na mûgongo jûjû, na ngûgî irîa cionthe baritaga ikari. Kîrîa kîonthe baritagîra iritîroone bia igongwana bitîtheri.” MWATHANI arîîra antû atîrî, “Thûgaanieni ûrîa gûgaakara kuuma nandî, mbere ya bwambîrîria gwaka kîûrû. Nîatîa bwathithagia? Bweetaga ithûmbeene bia nkano bwîrîgîrîte kwona kilo magana jaîrî, îndî bûkoona kilo îgana rîmwe akî. Bwetaga imiriine bia ndibei bwîrîgîrîte kwona lita îgana îndî bûkoona lita mîrongo îna cionka. Ndaatûmaga ruuo rwa mpio na ngai ya nchûgû înene bikaathûûkia birîa bionthe bwaandaga, amwe na ûu bûtaairiraga. Naarua nî ntukû ya mîrongo îîrî na inya ya mweri jwa kenda, ntukû îrîa mûsingi jwa kîûrû kîa MWATHANI jwoojûra. Kuuma nandî bûkoona ûrîa gûgaakara. Kinya këethîra gûtî na irio nchukuune, na gûtî na nzabibû, na nkûû na nkukumanga, na nzeituni, kuuma nandî nkaabûtharima.” O ntukû îîu yongwa ya mîrongo îîrî na inya ya mweri jwa kenda MWATHANI nî aarîîrie Hagai kaîrî. Aramwîra atîrî, “Arîria Zerubabeli, mûrûngamîîri wa Juda ûmwîre ndî akuî kwinainia îgûrû na nthîgûrû, na ndite anene ba mîgongo waathaniine. Nkaathiria ngaarî ciaao cia mbarathi na eetithia cio; mbarathi ciaao ikoragwa na eetithia cio bakooragana bongwa. MWATHANI Mweneinya ariuga ntukû îîu yakinya, gwe nthûûmba yaakwa Zerubabeli mûtaana wa Shealitieli ngaakûthuura waathanage na riîtwa rîaakwa. Nîkwîthîrwa nîgwe nthuurîte.” Ûu nîu MWATHANI Mweneinya akuuga. Kûrî mweri jwa înaana mwakeene jwa îîrî jwa waathani bwa Dario mûnene wa Parasia, MWATHANI nî aarîîrie kîroria Zekaria mûtaana wa Berekia, Berekia mûtaana wa Ido. MWATHANI nî eerîre kîroria kîu kîîre antû atîrî, “Ûûni MWATHANI nî ndaathûûrîre nî biûjûjû bieenu. Tontû bûû, îîra antû ûjû: ‘Ûûni MWATHANI Mweneinya ndîbeera bancokeere, naani nkaabacokeera. Bûgakareeni ta biûjûjû bieenu birîa biatwîre kwîrwa nî iroria atîrî, MWATHANI Mweneinya arîbwîra garûkeeni bûtigane na mîîtîre yeenu îmîthûûku na bûtigane na mathithio jeenu jamathûûku.’ Îndî bio bitaanthikîîra kana bimbathîkîra.” Nîu MWATHANI akuuga. “Biûjûjû bieenu rî, birî a nandî? A iroria biu rî, birî mwoyo nandî? Nî ndaanenkeere biûjûjû bieenu maathana jaakwa, na mawaatho jaakwa na njîra ya nthûûmba ciaakwa iroria îndî biûjûjû bieenu nî biaregere kûjaathîkîra na birakanûkua nîûntû bûu. Îndî nî biairirîre na birauga, ‘O ta ûrîa MWATHANI Mweneinya aaugîre nîu agaatûthithîria nîûntû bwa mîîtîre yeetû na mathithio jeetû, nou atûthithîrîtie.’” Kûrî ntukû ya mîrongo îîrî na inya ya mweri jwa îkûmi na jûmwe taju mweri jûrîa jwîtagwa Shebati, mwakeene jwa îîrî jwa waathani bwa Dario, MWATHANI nî aarîîrie Kîroria Zekaria mûtaana wa Berekia, Berekia mûtaana wa Ido ûrîa waarî kîroria. Zekaria arauga atîrî, “Ûtukû nî ndîroonere kîoneki kîa muntû eetithîtie mbarathi întuune! Muntû ûu ararûngi kîguuruune gatîgatî ka matî jarîa jaariibaga îgiita rîonthe na jarî maûa jaeeraga bwega. Nyuma yaawe nî kûraarî na mbarathi intuune, na cia rangi ya nondo, na injerû. Rîu ndooria atîrî, ‘MWATHANI waakwa, mbarathi iji nî atîa ikwonania?’ Nawe mûraîka ûrîa ûraragia naani ambîîra atîrî, ‘Ngakwîra ûrîa ikwonania!’ Tontû bûû, muntû ûu ûrarûûngami gatigatî ka matî jarîa jariibaga îgiita rîonthe jarî na maûa jakweera bwega arancokeria atîrî, ‘Iji nîcio MWATHANI atûmîte icûnkûûna nthîgûrû.’ Nabo eetithia ba mbarathi nî beerîre mûraika ûu ûrarûngami gatîgatî ka mîtî îîu îriibaga îgiita rîonthe îrî na maûa jakweera bwega atîrî, ‘Tuî nî tûriûnganîtie na nthîgûrû na nî twoneete atî nthîgûrû yonthe îrî na thîîrî.’ Mûraîka wa MWATHANI arooria atîrî, ‘Itû MWATHANI Mweneinya, ka ûgaakanûkia Jerusalemu na ntûûra ingî cia Juda mwanka rî, nîûntû nandî nî ûkarîte mîaka mîrongo mûgwanja ûthûûri nîcio?’” MWATHANI aracokeria mûraîka ûu waaragia naani nteto cia kîaao na cia kûmûboreria. Mûraîka ûu waaragîa naani arambîîra ntûmîîrie mbuge MWATHANI Mweneinya ariuga atîrî, “Nî mpendeete Zaiûni: Nî mpendeete Jerusalemu na wendo bûbûnene.” Naani nî nthûûri mono nîûntû bwa mîgongo îngî îrîa îthinyaarîte na îrî na thîîrî, nîkwîthîrwa rîrîa ndathûûri bûbûkai nîûntû bwa Israeli, mîgongo îîu ka yeetîre na mbere kûinyeria Israeli. Tontû bûû, MWATHANI ariuga atîrî, “Ngûcoka Jerusalemu nîûntû nî migîrîîtue kîaao. Nayo ntûûra ya Jerusalemu îgaakwa kaîrî ûrîa yaakari, na kîûrû gîaakwa gîaakwe ku.” MWATHANI Mweneinya arambîîra ntûmîîrie kaîrî mbuge atîrî, “Ntûûra ciaakwa ikaathinyaara kaîrî nawe MWATHANI akaaboreria Zaiûni amîteethie na aithuurîre Jerusalemu o kaîrî.” Naani nî ndaaciûkîrie meetho ndîroona ngoji inya. Naani ndîrooria mûraîka ûrîa waaragia naani atîrî, “Ngoji iji irîonania mbi?” Nawe mûraîka arambîîra, “Ngoji iji irûngamîrîte moonene ja nthî jarîa jaaraganîtie Juda na Israeli na Jerusalemu.” Rîu MWATHANI arambonia aturi bana. Naani ndîrooria atîrî, “Baba nîatîa beejîte kûthithia?” MWATHANI arambîîra, “Baba nîbo beejîte kwaragania mîgongo îrîa yaaraganîrie Juda na antû baayo mwanka bararemwa kinya nî gûûkîîria kîongo.” Naani rî, nî ndaaciûkîrie meetho ndîroona muntû ûgwete mûrigi jwa kûthima, Naani ndîramûûria atîrî, “Nîkû weeta?” Nawe muntû ûu arambîîra atîrî, “Mbîtîte kûthima ûraaja na waariî bwa ntûûra ya Jerusalemu.” Rîu ndîroona mûraîka ûrîa waaragia naani eetaîta mbere. Mûraîka ûngî nawe araumîra kûmûtirima. Mûraîka ûu areera ûngî atîrî, “Matûka wîre mûthaka ûrîa ûgwete mûrigi jwa kûthima atî Jerusalemu gûkeethîrwa kûrî na antû babaingî mono na nyomoo inyingî mono. Tontû bûu, îgaatûûrwa îtî na nthingo. Nîkwîthîrwa MWATHANI augîîte nîwe wengwa ûkaa rûthingo rwaayo rwa mwanki kûmîthiûrûkîra. Ningî agaakaraga ku na mwago jwaawe.” MWATHANI ariuga atîrî, “Buî matûkeeni buume nthîgûrû ya Babiloni. Nîkwîthîrwa ûûni nî ndaabûnyagîrie nteere cionthe mwanka mûthia jwa nthîgûrû. Atîrî, matûkeeni bûcooke Zaiûni buî bûtwîre Babiloni. Tontû MWATHANI Mweneinya, nîûntû bwa ûkûmio bwaawe, nîwe ûntûmîte kîrî buî mîgongoone îrîa bwanyagîrue nîkenda mbwîra atî ûrîa wonthe ûbûringithagia nî MWATHANI aringithagia.” Nîkenda bûmenya MWATHANI Mweneinya nîwe ûntûmîte ariuga atîrî, “Nkarwaa nabo na batawe nî barîa barabatumîkagîra. Buî antû ba ntûûra ya Zaiûni ineeni na bûgwîrue nîûntû rî, nî mbîjîte gûtûûrania naabuî,” nîu MWATHANI akuuga. Îgiita rîu, antû ba mîgongo îmiingî bageeta kîrî MWATHANI batuîke antû baawe. Nawe agaakaraga gatîgatîîne kaao. Rîu bûkaamenya nîwe ûntûmîte kîrî buî. O kaîrî MWATHANI akaithuurîra Juda yee nthîgûrû yaawe îrîa ntheru na aithuurîre Jerusalemu yee ntûûra yaawe. Antû bonthe nî bakire ki mbere ya MWATHANI nîûntû eejîte aumîte gîkaroone kîaawe kîrîa kîtheru. MWATHANI nî aambonerie Joshua mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene arûngami mbere ya mûraîka wa MWATHANI. Nawe Nkoma nî aarûngami rûteere rwa ûrîo rwa Joshua nîkenda amûthitanga kîrî MWATHANI. Mûraîka nî eerîre Nkoma atîrî, “Gwe Nkoma ûrî ûmûrume nî MWATHANI! MWATHANI ûrîa ûthuurîte Jerusalemu arokûgondokera! Muntû ûûjû akari ta kînyinga kîriti mwankiine.” Joshua aarûngami mbere ya mûraîka eekîrîte nguû irî na rûko. Mûraîka areera antû bau baarûngami au mbere yaawe atîrî, “Mûriteeni nguû iu irî na rûko.” Ningî areera Joshua atîrî, “Ûûni ngûkûthirîria meeyia jaaku na nkuuga wîkîrwe nguû cia goro inthongi.” Mûraîka aracoka areera antû bau bamwoge kîremba mûtwe. Nabo baramwoga kîremba mûtwe na baramwîkîra nguû. Mûraîka wa MWATHANI no aarûngami au. Mûraîka ûu wa MWATHANI nî eerîre Joshua atîrî, “MWATHANI Mweneinya arîkwîra ûjû, ‘Wathingata Waatho bwaakwa na wathithia ûrîa buugîîte, rîu ûgaatongagîîria mantû ja kîûrû gîaakwa na jarîa jathithagua biaragoone bia kîûrû kîu. Ningî nkaigagua maromba jaaku o ta ûrîa mbigagua maromba ja araîka baba barûngami aja. Gwe Joshua mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene na acoore baaku barîa bakari nthî mbere yaaku thikîîreeni, nîûntû nî buî bûkaareeta wega nyumeene. Atîrî, nkaareeta nthûûmba yaakwa îrîa îtagwa Rwang'i. Ûûni MWATHANI Mweneinya ndiuga nî ngwîka iiga rîa nteere mûgwanja mbere ya Joshua. Naani nkaandîka nteto ku na njîra ya kwaja. Ntukû îmwe akî nkaathiria meeyia ja nthîgûrû îîjî. Ntukû îîu yakinya o muntû ageetaga mûtûûri waawe akamwîra akare nthî rungu rwa mîzabibû yaawe na mîkûû yaawe bathinyaarîte.’” Mûraîka ûrîa waambaragîria nî aambarîîrie o kaîrî arambûkia ta muntû ûmami toro. Arambûûria atîrî, “Nîmbi ûkwona?” Naani ndîramwîra, “Ndîona gîtugî kîa thaabu kîrîa kûrîkagîîrwa taawa. Kîrî na gampakûri kathûmbîîne gaakîo, na taawa mûgwanja irîkîîri kîrî kîo, na o taawa îrî na rûtambi rwaayo. Ningî mîtî îîrî ya mîzeituni nî yaarî rûteere rwa gîtugî kîu: mûtî jûmwe rûteere rwa ûrîo na jûngî rwa ûmotho.” Naani ndîrooria mûraîka ûu atîrî, “Mwathi waakwa, into bibi nîmbi bikwonania?” Mûraîka ûu arancokeria arambûûria atîrî, “Ga-ûtîkûmenya into bibi nîmbi?” Naani ndîramwîra, “Arî mwathi waakwa, ntîkûmenya.” Mûraîka arambîîra, “MWATHANI Mweneinya arîîra Zerubabeli ûjû: Tî inya yaaku, kana ya njûûrî yaaku îgaakûretera ûûmbani, îndî ûkoona ûûmbani na inya ya Roho wa MWATHANI. Kinya irîma bibinene bitîrûngama mbere yaaku. Zerubabeli naagwe ûgaaka kîûrû kaîrî, na ûkîrîîkia gwaka antû bakauga, ‘Nî gîkîthongi, kîthongi mono.’” Ningî MWATHANI nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Zerubabeli nîwe wakîte mûsingi jwa kîûrû na nîwe ûgaagîaka mwanka akîûjûrie. Rîu nîrîo bûkaamenya MWATHANI Mweneinya nîwe ûntûmîte. Nîkwîthîrwa barîa baamenaga kagûgî gagakai karîa Zerubabeli aaritîte, bakaagwîrua boona agîîta na mbere na waaki.” Mûraîka arambîîra atîrî, “Tawa iji mûgwanja nî meetho mûgwanja ja MWATHANI jarîa jakaraga jategeete nthîgûrû yonthe.” Rîu ndîramûûria atîrî, “A-mîtî îîjî îîrî ya mîzeituni îrî rûteere rwa ûrîo na rwa ûmotho rwa gîtugî kîa kûrîkîîra taawa nîmbi?” Ningî ndîramûûria kaîrî atîrî, “Mpang'i iji ijîîrî cia mîzeituni irî rûteere rwa mûberethi jwa thaabu jûrîa maguta jaaritagwa nî ciambi?” Mûraîka arambûûria, “Ga ûtîkûmenya nî ciambi?” Naani ndîramwîra, “Arî mwathi waakwa ntîkûmenya.” Mûraîka arambîîra atîrî, “Mpang'i iu nî antû baîrî barîa MWATHANI wa nthîgûrû yonthe athuurîte na njîra ya gwîtûûrîrua maguta nîkenda bamûtumîkagîra.” Ningî rî, o kaîrî nî ndaaciûkîrie meetho ndîroona yuku rîbuurûkîte. Mûraîka arambûûria, “Nîmbi ûkwona?” Naani ndîramûcokeria ndîramwîra, “Nî yuku nkwona rîbuurûkîte; narîo nî rîa ûraaja bwa mita îkûmi (10m) na waariî bwa mita ithaano (5m).” Nawe mûraîka arambîîra atîrî, “Yuku rîu rîandîki kîrumi kîrîa gîkagwata nthîgûrû yonthe. Rûteere rûmwe rwa yuku kwaandîki atî o mwamba wonthe akaathamua nthîgûrûûne; ningî rûteere rûngî rwaandîki atî o mûrongo wonthe ûrîa ûkûûjagîîra mantû ja ûrongo kinya we akaathaamua nthîgûrûûne. MWATHANI Mweneinya ariuga atî agaatûma kîrumi kîu kîgwata nyomba ya o mwamba wonthe na ya o mûrongo wonthe ûrîa ûciîtagia na riîtwa ria MWATHANI. Kîrumi kîu nakîo gîgakara nyomba ta iu kîthirie mbaaû na maiga.” Mûraîka ûu waambaragîria areeja arambîîra atîrî, “Ciûkia meetho woone nîmbi îîjî îîjîte.” Naani ndîramûûria “Nîmbi yo?” Nawe mûraîka arambîîra atîrî, “Nî kîtheti kîrîa kîthimaga into kîîjîte, nakîo nî ngerekano ya meeyia ja nthî yonthe.” Kîtheti kîu rîrîa gîakunûrîrwe nkûnîki yaakîo ya chuuma îrîa îthithagia mbûrûbûrû, mûka nî aakari nthî ku. Mûraîka arambîîra atîrî, “Mûka ûûjû nî ngerekano ya ûthûûku.” Mûraîka aratiindîkîîria mûka ûu kîthetiine na aragîkunîka kaîrî na nkunîki îîu ya chuuma îrîa îthithagia mbûrûbûrû. Naani rî ndîraciûkia meetho ndîroona aka baîrî beejîte babuurûkîte ruuoone na mathagu ta jarîa ja namîtoori. Nabo barajûkia kîtheti kîu gîa kûthima barabuurûka nakîo îgûrû buru. Naani ndîrooria mûraîka atîrî, “Nîkû baikîîtie kîtheti?” Nawe arambîîra, “Bagiikîîtie Babiloni kûrîa bagagîakîra kîûrû. Nakîo kîojûra bagagîîka ku nîkenda kîthaathagua.” Ningî nî ndaaciûkîrie meetho o kaîrî ndîroona ngaarî inya cia mbarathi ciaumîîra gatîgatî ka irîma biîrî bia îturutia. Ngaarî ya mbere yaakururîtue nî mbarathi întuune, na ngaarî ya ijîîrî yaakururîtue nî mbarathi înjirû. Ngarî ya ithatû yaakururîtue nî mbarathi înjerû na ngaarî ya inya yaakururîtue nî mbarathi îrî na maara. Rîu ndîrooria mûraîka ûu waambaragîria atîrî, “Mwathi waakwa, nîmbi gîtûmi kîa ngaarî îîjî?” Nawe mûraîka arancokeria arambîîra atîrî, “Iji nî Roho inya cia îgûrû irîa ciumîte kîrî MWATHANI wa nthîgûrû yonthe. Ngarî îrîa yaakururîtue nî mbarathi injirû yeetîte bwa ûrîo bwa Babiloni, nayo îrîa yaakururîtue nî mbarathi injerû yeetîte bwa rûgûrû, na îrîa yaakururîtue nî mbarathi irî na maara yeetîte bwa ûmotho.” Rîrîa mbarathi ciaumîîre nî ciaarî na mpwîî cia gwîta gûcûnkûûna nthî. Mûraîka nawe araciîra atîrî, “Îteeni bûcûnkûûne nthî.” Tontû bûû, mbarathi iu ireeta gûcûnkûûna nthî. Nawe mûraîka arambîîra atîrî, “Mbarathi irîa ciîtîte bwa ûrîo Babiloni igûtûma mûthûûro jwa MWATHANI jûnyiia.” MWATHANI nî aambarîîrîrie arambîîra atîrî, “Jûkia thaabu na fetha kuuma kîrî atae barîa bacokeete kuuma kîthamîrioone, tabo Helidai, na Tobija, na Jedaia; wîîte o ntukû îîu yongwa nabio nyomba ya Josia mûtaana wa Zefania. Weeta ûthithie thirû na thaabu na fetha iu, naagwe wîkîre mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene tawe Joshua mûtaana wa Jehozadaki mûtwe. Ningî ûmwîre MWATHANI Mweneinya arîkwîra atîrî, ‘Muntû ûrîa wîtagwa Rwang'i akaathinyaarîra arîa akaraga na agaaka kîûrû kîa MWATHANI kaîrî. Ûu nîwe ûgaaka kîûrû kîu kîa MWATHANI, na akaeewa gîtîîo kîrîa kîeejagwa mûnene, nawe agatua kwathaga antû baawe. Ningî gûkeethîrwa kûrî na mûthînjîri-Mûrungu ûkaigîkaga waathani bwaawe, nabo bobaîrî bagaakaraga na ngwatanîro.’” Nayo thirû îgakaraga kîûrûûne kîa MWATHANI îrî kîririkano nîûntû bwa gîtîîo kîa Helidai, na Tobija na Jedaia, na Josia mûtaana wa Zefania. “Nabo antû barîa batwîre kûraaja bakeeja bakûgwatie gwaka kîûrû. Rîu nîrîo bûkaamenya nî MWATHANI Mweneinya ûntûmîte. Ûntû bûu bûgaakarîka akî bunka bwathîkîra kajû ka MWATHANI Mûrungu weenu.” Kûrî ntukû ya inya ya mweri jwa kenda taju jûrîa jwîtagwa Kisilevu, mwakeene jwa îna jwa waathani bwa mûnene Dario, MWATHANI nî aarîîrie Zekaria. Nabo antû ba Betheli nî baarî bagûtûma Sharezeri na Regemumeleki na antû baao beeta kîûrûûne kûromba MWATHANI nîkenda abatharima. Ningî beetîte kûûria athînjîri-Mûrungu ba kîûrû kîa MWATHANI Mweneinya na kûûria iroria atîrî, “Twîte na mbere kwithikîîra na gûciata biakûrîa mweri jwa îtaano ta ûrîa tûtwîre kûthithia mîaka îmingî?” MWATHANI Mweneinya nî aambîrîre atîrî, “Ûria antû bonthe nthîgûrûûne na athînjîri-Mûrungu atîrî, rîrîa baithikagîîra na gûciata kûrîa mweriine jwa îtaano na jwa mûgwanja, mîaka îîjî mîrongo mûgwanja îthirîte, nî ûûni ndaatûmaga baciata kûrîa? A rîrîa barîjaga na kûnyua rî, tîka barîjaga na kûnyua nîkenda banyiria biu biaao? “Rîrîa Jerusalemu yaatûûri na yaarî na ûtonga bûbwingî, o amwe na tûtûûra tûrîa twamîcîgîîrîîtie, na rîrîa nthîgûrû ya bwa ûmotho na ya bwa irîma bia bwa rûgûrû ciatûûri, nîka MWATHANI ataarîrie nteto na njîra ya iroria birîa biaarî o îgiita rîu?” MWATHANI nî aarîîrie Zekaria aramwîra atîrî, “Ûûni MWATHANI Mweneinya ndiuga ûjû: Giitanagîreeni magamba na îota na bwiganagîîrue kîaao. Menya bwinyagîîria ntigwa, kana aana barîa batî na aciari, kana ageni, kana nkîa. Gûtî muntû weenu ûbuîrîte kûbangîra ûngî mîbango ya kûmûthûûkia.” Nabo antû nî baaregere kwathîka baroomia mîtwe na barakunîka matû batîkaigue. Ningî baroomia nkoro irakara ta iiga na bataathikîîra ûritani bwa MWATHANI Mweneinya, na bataigua nteto irîa Roho waawe aarîîtie na njîra ya iroria bia mbere. Tontû bûû, MWATHANI Mweneinya arathûûra mono. O ta ûrîa bataambigîrue ndabeeta nîo u naani ndaaregere kûbaigua baankaîra. Ndîrabanyagania nthîgûrûûne kunthe o ta kîbuubani. Nayo nthîgûrû îîjî njega îrathûûka na îraaga muntû wa gûtûûra ku. MWATHANI Mweneinya nî aambîrîîrie arambîîra atîrî, “Nî mpendeete Zaiûni na wendo bwa rûriitho na ningî wendo bûu nîbu bûtûmîte mbigua ngîakanîrwa nî mûthûûro. Ûûni MWATHANI ndiuga atîrî, Ngaacoka Jerusalemu ntûûra yaakwa îrîa ntheru na nkarage ku. Nayo Jerusalemu îgatua gwîtagwa ‘ntûûra ya gwîtîkîka’ na îîtagwe ‘kîrîma kîa MWATHANI Mweneinya; kîrîma gîkîtheru.’ Ningî o kaîrî antû babakûrû aka na arûme bagaakaraga nthî kîaragoone, nabo bakethagîrwa bakûri mwanka bageetaga na mîreegi. O kaîrî njîra cia ntûûra ikoojûra twaana twa tûîjî na twarî tûtue gûtindanagîria ku.” MWATHANI Mweneinya ariuga ûjû, “Antû barîa batigi barîona ûntû bûu bûtîûmbîkîka, îndî kîrî ni ûntû bûu bwombîka. Atîrî, nkoonokia antû baakwa barîa barî nthîgûrû ya bwa gaiti na ya bwa rûgûrû. Nabo nkaabareeta batûûrage Jerusalemu; baee antû baakwa naani mpee Mûrungu waao mwîtîkua na ûmwagîru.” MWATHANI Mweneinya ariuga “Buî bwigagua nteto cia iroria kuuma rîrîa mûsingi jwa kîûrû jweekîîrwe nîkenda kîûrû gîaakwa kaîrî, gîeeni inya. Nîkwîthîrwa mbere ya îgiita rîu gûtî muntû ûrîngî kûûmba gûkombora nthûûmba, kana nyomoo. Antû batîngî îtaîta nîûntû bwa ûgwati bwa maitha; nîkwîthîrwa nî ndaarwîthanîtie muntû na mûtûûri waawe. Îndî nandî ntîthithîria matigari ja antû baba ûrîa ndaabathithagîria mbere. Nîkwîthîrwa bakaanda into biaao na thîîrî; mîzabibû na nthîgûrû yuume maketha jamaingî na ngai iingîe. Naani ngatûma antû barîa bakeethîrwa batigere beethîrwe barî na into biu bionthe. Ningî kinya këethîra bûtûûraga bûrumagwa nî antû ba mîgongo îngî buî antû ba Israeli na Juda, ûûni nkaabwonokia na bûtharime. Bûgaakîreeni, gîeeni na inya.” Nîkwîthîrwa MWATHANI Mweneinya arîbwîra atîrî, “O ta ûrîa ndaagiitîte gûkanûkia biûjûjû bieenu rîrîa bianthûûrîrie, na ntaagarûkîre, nou îgiita rîrî ngiitîte kûthithîria antû ba ntûûra ya Jerusalemu na ba nthîgûrû ya Juda bûbwega. Tontû bûû, bûgákîra. Mantû jaja nîjo bûbuîri kûthithagia: kwaranagîria nteto cia mma, na kûgiitanagîra magamba na îota kotini, na gûcwaga thîîrî. Menyeni bûbanganagîra mîbango îmîthûûku muntû na ûngî, na bûkeendaga gûciîtagia mîciîtio ya ûrongo, nîkwîthîrwa jau jonthe nî njathwîre.” Ûu nîu MWATHANI akuuga. Ningî MWATHANI Mweneinya nî aambarîîrie arambîîra atîrî, “Ûjû nîu nkuuga ûûni MWATHANI Mweneinya: Îgiiteene rîrîa bûciataga kûrîa mweriine jwa îna, na jwa îtaano, na jwa mûgwanja, na jwa îkûmi, nîrîo antû ba Juda bakagwîragua na bagakûngwîra biathoone. Tontû bûû, endageni ûûma na bûcwage thîîrî.” MWATHANI Mweneinya ariuga atîrî, “Îgiita nî rîîjîte rîrîa antû babaingî bakaumaga ntûûreene inyingî bageeta Jerusalemu. Antû ba ntûûra îmwe bagaatua gwîtaga kîrî ba ntûûra îngî bakabeera atîrî, ‘Twîteeni na mpwîî tûkathaathayie MWATHANI Mweneinya, na tûrombe atwigîîrue kîaao.’ Antû babaingî ba mîgongo îmenene îrî na inya bakeejaga Jerusalemu kûthaathayia MWATHANI Mweneinya na kûmûromba abaigîîrua kîaao. MWATHANI Mweneinya ariuga atîrî, îgiita rîu rîakinya, antû îkûmi ba mîgongo ingî bagatua kûgwataga Mûyahudi ûmwe bakamwîra, ‘Gatwîtanie naagwe nîûntû tûkwigua Mûrungu arî amwe naabuî.’” Nteto iji nîcio MWATHANI arîîtie: Atî agakanûkia nthîgûrû ya Hadiraki, na akanûkie ntûûra ya Damaski. Nîkwîthîrwa rî, kinya ntûûra cia Sîria nî cia MWATHANI, o ta ûrîa mîîrîga yonthe ya Israeli îrî ya MWATHANI. Ningî nteto îîjî nî ciegiî ntûûra ya Hamathi îrîa îriganîrîtie na Tiro na Sidoni, Kinya këethîra Tiro na Sidoni irî ûûme bûbwingî. Antû ba Tiro baciakîrîte nthingo cia gwikaria nacio na baicwîra fetha înyingî ta mûthanga na thaabu înyingî ta tîîri. Îndî rî, MWATHANI agatuunya Tiro into biu ajûkie ûtonga bwaayo abûgere îrieene, nayo îkaîîthua na mwanki. Ntûûra ya Ashikeloni yoona ûu îgaakîra; na kinya ya Gaza îgaateetema nî ûguaa; Kinya ntûûra ya Ekironi îkaathirua wîrîgîîro buru, mûnene wa Gaza akooragwa nayo Ashikeloni îtigwe îtîtûûri nî antû. Antû ba mîthemba îmingî bagatûûra Ashidodi na nthirie rwikumio rwa Afilisti. Naani ngatûma batiga kûrîa nyama irî na tharike, na batîrîjaga biakûrîa birî mûgiro; antû baao barîa bagatigara bagakara ûmwe na antû ba mwîrîga jwa Juda. Antû ba Ekironi bakaa antû baakwa o ta ûrîa ba Jebusi baakarîre. Rîu ngaakaria nyomba yaakwa kuuma kîrî njûûrî irîa îgakûrûkagîîra nthîgûrûûne, nîkenda gûtîonora njûûrî ya gûkûrûkîîra ku na gûtî anthû bakamiinyîîria kaîrî, nîûntû nî mboneete na meetho jaakwa ûrîa bainyîîrîîtue. Gwîrueni mono buî antû ba Zaiûni! Bûgwîrue bûkîthekaga buî antû ba Jerusalemu. Tontû mûnene eejîte kîrî buî; arî na ûûmbani bûbûnene, îndî ainyiîtie akamati nî ntigiri, akamati nî kajaû ga ntigiri. MWATHANI ariuga atîrî, “Nkaathiria ngaarî cia ndwaa kuuma Efuraimu na nthirie mbarathi cia ndwaa kuuma Jerusalemu; na nthirie moota ja ndwaa. Nawe mûnene weenu akaarîria mûgongo mantû ja thîîrî. Ningî akaathanaga kuuma îrieene gwîta rîngî na kuuma mûuro jwa Eufurate gwîta nthî yonthe.” MWATHANI ariuga atîrî, “Kinya buî, nkaabuthaûrîra atae beenu barîa batwîre îrinyeene rîtî rûûjî rîa kîthaamîrio, nîûntû bwa kîrîkanîro gîaakwa naabuî kîa tharike. Cokeeni kuuma kîthamîrioone buî bûrî na wîrîgîîro bûcoke kûrîa bûtwîre gûtî ûgwati. Naani naarua ndîbwîra nkabûrîaa maita jaîrî nîûntû bwa mîthangîko yonthe îrîa bwoneete. Ngaatumîra Juda ta ûta bwa asikarî na ntumîre Israeli ta mîgwî. Ngaatumîra antû ba Zaiûni ta rûchiû rwa kûrwaa na Agriiki.” MWATHANI agacionania îgûrû rîa antû baawe; akaaratha mîgwî yaawe ta rweni; MWATHANI Mûrungu nîwe ûkaringa tarumbeta, na eete ndweene ta kîbuubani kîa bwa ûmotho. MWATHANI Mweneinya agakaria antû baawe, nabo bakaathiria anthû baao bakûngûîre ndweene ta antû boogiti beetûûre tharike ya antû baao; nayo tharike yunîkare ta tharike ya kîgongwana îtûûrîri kîritîroone na mpakûri. Ntukû îîu nîyo MWATHANI Mûrungu waao akaboonokia nîûntû nîbo ng'ondu cia ûrîîthi bwaawe; nabo bagaakengakenga ta twiga twa thirû twa goro barî njareene ciaawe. Îî, nîatîa mantû îndî jakathongoma na jabue! Antû baao babeethi bageekîrwa inya nî irio na ndibei. Rombeeni MWATHANI ngai ya mûratho nîûntû nîwe ûreetaga matu na ngai, îkaurîra miuunda ya antû bonthe. Mîrungu ya mîng'uanano nî ûrongo yaaragia nabo ooni boonaga mantû jatî ja mma bagataûra irooto bia ûrongo. Kûboreria kûrîa baboranagîria naku nî kwa ûtheri na tontû bûu antû banyaganîtie, ta ng'ondu îtî mûrîîthi, ciithûkîri. MWATHANI ariuga atîrî, “Nî nthûûrîîtue nî arîîthi na ngaakanûkia atongeeria. Nîkwîthîrwa ûûni MWATHANI Mweneinya nî menyagîîra ng'ondu cia ûrîîthi bwaakwa nî menyagîîra antû ba Juda. Nabo bakaa mbarathi ciaakwa cia ndwaa. Kuuma kîrî bo gûkoonora iiga rîa koona, na kwonore biango bia kûrikia maema na kwonore moota ja ndwaa na kwonore atongeeria mwanya mwanya. Nabo amwe bonthe bakaa njûûrî înene ya ndwaa, na bagaakinyangîra anthû ntakeene; bakarwaa nîûntû MWATHANI arî amwe nabo na bakoomba arûûi beetithîtie mbarathi. Ngeekîra antû ba Juda inya na ntuunyûkie antû ba Israeli. Nkaabaigîîrua kîaao mbareete nja, bakare ta antû gûtî rîo ndaabamena. Ni nî ni MWATHANI Mûrungu waao na nkaaigagua maromba jaao. Rîu antû ba Israeli bakagîta inya ta asikarî na bagwîrue ta antû banyuîte ndibei. Nchiarwa ciaao ciaririkana ûûmbani bûu îgaatua kûgwîragua nîûntû MWATHANI nîwe ûbathithîrîtie ûntû bûu. Ûûni MWATHANI nkaabeeta boothûrane nîûntû nkeethîrwa ndî kûbatunyûkia, nabo bakaingîa bakare ûrîa baakari mbereene. Kinya këethîra nî ni ndaabanyaganîrie mîgongoone îmingî ningî no bakandirikana barî nthîgûrûûne iu, nabo amwe na nchiarwa ciaao bakeethîrwa barî mwoyo bacoke nja. Nkabareeta nja kuuma nthîgûrû ya Misri na mboothûranie kuuma Asîria; mbareete batûûre nthîgûrûûne ya Gileadi na Libanoni, mwanka kûûjûre antû buru. Bakaagiitanîîria îrieene rîa thîîna na mîgombe yaarîo îtîboomba, naju mûuro jwa Naili jûkoomagara buru. Asîria îrîa iikumîtie îkaathirua rwikumio nayo Misri îgaatûnywa inya yaayo. Ûûni MWATHANI ngeekîra antû baakwa inya nabo bagaakumagia riîtwa rîaakwa.” Rugûreeni mîari yeenu buî Alebanoni nîkenda mwanki jwîîthia mîtarakwa yeenu. Buî mîthithinda rîreeni nîûntû mîtarakwa îkûgwîthua, nîûntû mîtî îrîa mîega îkwînyangua! Rîreeni buî miuuru ya Bashani nîûntû miitû îrîa miimbanu nî îtemi. Igueeni kîrîro kîa arîîthi nîûntû ûkumio bwaao nî bûthirîtue. Igueeni ngatûnyi ikîruuma nîûntû miitû ya Jorodani nî îthirîtue buru. MWATHANI Mûrungu waakwa ariuga atîrî, “Eeni arîîthi ba ndîîthia iikîîtue kîthînjîroone. Barîa bagûraga ndîîthia îîu beeta kwing'eera gûtî u bathithagua. Nabo barîa baciendagia baugaga, ‘MWATHANI arokumua ngwitongera,’ nîûntû arîîthi baacio batî kîaao nacio.” MWATHANI ariuga atîrî, “Ntigîîrua antû barîa batwîre nthîgûrûûne kîaao kaîrî. Atîrî, ngatûûma antû bathiranie boongwa na atongeeria baû babainyîîrie nthîgûrûûne yonthe, na gûtî muntû ngaatunyûkia kuuma kîrî bo.” Tontû bûû, ûûni kîroria ndîraa mûrîîthi wa ndîîthia îîu yeengeerie kûthînjwa nî barîa baringaga biashara ya ndîîthia. Ndîragwata mîreegi îîrî, jûmwe ndîrajwîta “Kîaao”, jûngî ndîrajwîta “Ngwatanîro.” Ndîramenyeera ndîîthia. Nî ndaanogerue mono nî arîîthi bathatû, ndîrabathûûra nabo baranthûûra. Tontû bûû, ndîrabooraga bonthe o mweri jûmwe. Tontû bûû, ndîrauga atîrî, “Ntîkwenda gwîta mbere kwaa mûrîîthi weenu. Barîa bagaakua nî bakue, na barîa bakaathirua nî bathirue, na barîa bagaatigara nî barîîjane bongwa nyama cia mwîrî.” Ndîracoka ndîrajûkia mûregi jwaakwa jûrîa jwîtagwa Kîaao ndîrajuunanga, kwonania nkûthiria kîrîkanîro kîrîa mbîkanîîrîte na antû bonthe. Tontû bûû, kîrîkanîro kîrathirua ntukû îîu. Nabo abiashara ba ng'ondu barîa baandaithîrîîtîe boona ûu baramenya nî MWATHANI weendaga nthithia ûu. Naani ndîrabeera atîrî, “Bwona kwagîrîte ndîeeni mîchaara yaakwa. Îndî bwarega, kareeni nayo.” Nabo barandîa mîchaara yaakwa na ichunchî bia fetha mîrongo îthatû. MWATHANI arambîîra, “Gera fetha iu mûthithûûne jwa kîûrû.” Tontû bûû, ndîrajûkia ichunchî biu mîrongo îthatû birîa ndaarîi birî mûchaara ndîrabigera mûthithûûne jwa kîûrû. Rîu ndîraunanga mûregi jwaakwa jwa îîrî jûrîa jwîtagwa Ngwatanîro, kwonania kûthira kwa ngwatanîro gatîgatî ka antû ba Juda na ba Israeli. MWATHANI arambîîra atîrî, “O kaîrî jûkia into birîa biîthagîrwa birî na mûrîîthi ûtî gîtûmi. Tontû rî, ni nkaireetera mûrîîthi nthîgûrû îîjî ûrîa ûtînogania na mantû ja ndîîthia irîa irî thîîneene. Ningî atîtindanîra na gûcwaa irîa ciûrîte, kana ooga irîa ciunîkangi, kana amaathîra irîa irî thîîria, îndî we agaatua kûrîîjaga nyama cia irîa noru, mwanka akarîa kinya mathagiro. Wûi kîrî mûrîîthi ûu ûtî gîtûmi, ûrîa ûtiganagîîria ndîîthia cionka. Mûrîîthi ûu akaathirîrua ndweene; agiitwe njara îkûûnjare na riitho rîaawe rîa ûrîo rîûre.” MWATHANI nî aarîrie nteto ciegiî Israeli. MWATHANI ûu nîwe woombîre îgûrû na nthî, na areekîra muntû mwoyo. MWATHANI ûu ariuga atîrî, “Ngatûma Jerusalemu îkara ûmwe na gîkombe kîa ndibei; nayo mîgongo îrîa îmîthiûrûkîrîte îkaanyua yoogite îtang'atang'e ta muntû wogiti. Rîrîa bakaithûkîra ntûûra ya Jerusalemu bamîcîgîîrie, kinya ntûûra ingî cia Juda igacîgîîrua. Îgiita rîgaakinya rîrîa ngatûma Jerusalemu îkara ta iiga rîrîrito. Naju mûgongo jûrîa jûkageria kûmîûkîîria no kûringangwa jûkaringangwa. Nayo mîgongo ya nthîgûrû yonthe îkoothûrana îmiithûkîre.” MWATHANI ariuga atîrî, “Ntukû îîu ngeekîra mbarathi ûguaa bûbwingî na ûrîa ûmîîtithîtie ntûme aume nthû. Ngaakaria antû ba Juda na mbîkîre mbarathi cia anthû baao ûtumuumu. Nayo mîîrîga ya Juda îkeeranaga atîrî, ‘MWATHANI Mweneinya, Mûrungu wa antû ba Jerusalemu, nîwe ûbaeejaga inya.’” Îgiita rîu ûûni ngatûma antû ba mîîrîga ya Juda bakara ta mwanki jûkûîîthia mwitû, kana ta kînyinga gîcinîte nkano mwanki. Nabo bakaathiria mîgongo îrîa yonthe îbathiûrûkîte. Nabo antû ba Jerusalemu bagaakara ntûûreene yaao kiindajî. Naani ûûni MWATHANI ngatûma mîciî ya Juda yûmbana îrî mbere nîkenda ûkumio bwaao bûtîkaingîîrwe nî ûkûmio bwa nchiarwa cia Daudi na bwa antû ba Jerusalemu. Îgiita rîu MWATHANI agaakaria barîa batwîre Jerusalemu, na kinya barîa boonju buru gatîgatîîne kaao bakagîa inya o ta Daudi. Nchiarwa cia Daudi ikaabatongeeria ta mûraîka wa MWATHANI, bakare ta Mûrungu abatongeeretie. Ntukû îîu ûûni MWATHANI nkaathiria mîgongo yonthe îrîa yeendaga kwithûkîra Jerusalemu. “Ningî nkoojûria nchiarwa cia Daudi na antû bangî ba Jerusalemu Roho wa kîaao na Roho wa maromba. Bagaatua kwonaga barîa booragîte bakabarîrîra ta ûrîa muntû arîragîra mwana waawe wa mûûmwe. Ningî bakabarîrîra ta muntû ûkuîri nî mûtaana wa kîranga. Ntukû îîu kîrîro kîrîa gîkeethîrwa kîrî Jerusalemu nî ûmwe na kîrîa gîkeethîrwa kîrî o nîûntû bwa Hadadi-rimoni îrîa îrî bûûrîîne ya Megido. O mûciî jûkairîrîra junka rîu nthîgûrû îkeethîrwa îrî na kîrîro. Mîciî ya nchiarwa cia Daudi îkaarîra yonka, na mîciî ya nchiarwa cia Nathani îkarîra yonthe. Aka ba mîciî îîu bakaarîra barî bonka na arûme barîre barî bonka. Mîciî ya nchiarwa cia Lawi îkaarîra yonka, na mîciî ya antû ba Shime îrîre yonka. Aka ba mîciî îîu nabo bakaarîra barî bonka na arûme barîre barî bonka. Nayo mîciî îîu îngî îtigeere yonthe îkaarîra îrî yonka, o mûciî na bwaaju. Nabo aka ba mîciî îîu bakaarîra barî bonka na arûme barîre barî bonka.” MWATHANI Mweneinya ariuga atîrî, “Ntukû îîu yakinya, kîthima gîa kûtheria nchiarwa cia Daudi na antû ba Jerusalemu kuuma meeyiene na mîgiroone yaao gîkeethîrwa kîrî o.” MWATHANI Mweneinya ariuga atîrî, “Ntukû îîu yakinya, nkaarita mariîtwa ja mîrungu ya mîng'uanano kuuma nthîgûrûûne nayo îtîririkanwa kaîrî. Nkaathiria barîa bonthe baciîtaga iroria, na nthirie wîru bwaao bwa kwenda kûthaathayia mîng'uanano. Kuuma rîu muntû ûrîa ûgaaciîta kîroria kaîrî, nî îthe na ng'ina bongwa bakauga ooragwe nîûntû bwa kwaria ûrongo riîtweene rîa MWATHANI. Rîrîa akaaroria nî îthe na ng'ina bongwa bakaamûmunta akue. Îgiita rîu iroria bionthe bikagîa nthao nîûntû bwa bioneki biaao birîa booneetue. Ningî batîkoroîkîra nguû cia ûroria baayia antû. Nakîo kîroria kîauga, ‘Arî ûûni ndî mûrîmi ntî kîroria; ntwîre kûrîma kuuma ndî mwana.’ Ningî muntû akîûria, ‘A iringîrwa biu birî kîbara nî bia mbi?’ Kîroria gîgaacokia, ‘Nîka ndaaringîîrwe nyomba ya mûcoore waakwa.’” MWATHANI Mweneinya ariuga atîrî, “Mûrîîthi wa ng'ondu ciaakwa akaithûkîrwa, mûcoore ûu waakwa akooragwa. Rûchiû nî rûthirie mûrîîthi, nacio ng'ondu inyaganie; Ningî nkooraga kinya twaana. Antû baîrî kîrî o bathatû nthîgûrûûne bakooragwa, nî muntû ûmwe akî kîrî bathatû ûgaatigara arî mwoyo. Nabo antû bau bagatigara bakaatherua ta ûrîa fetha îtheragua na mwanki bagerue ta ûrîa thaabu îgeragua na mwanki. Nabo bakaandomba naani nkaigua maromba jaao. Nkabeera, ‘Buî bûrî antû baakwa’ nabo bambîîre, ‘Gwe MWATHANI nîgwe Mûrungu weetû.’” Atîrî, ntukû nî yeengeerie gûkinya îrîa MWATHANI agaatuîra antû îgamba. Rîu into birîa bikeethîrwa bitai Jerusalemu bikagawa bakîonaga. Nîkwîthîrwa ûûni MWATHANI nkoothûrania mîgongo iithûkîre ntûûra ya Jerusalemu, batae ntûûra, aka bathengeerwe kwa inya, na nusu ya antû ba ntûûra bagaaikua kîthamîrioone, îndî antû bau bangî batîthaamua kuuma ntûûreene. Rîu MWATHANI akaumagara akarwee na mîgongo îîu, ta ûrîa aarûjaga nabo mbereene. Îgiita rîu rîakinya MWATHANI akaarûngama kîrîmeene kîa Mîzeituni bwa ûmotho ya Jerusalemu. Nakîo Kîrîma kîu kîa Mîzeituni gîkagaûkanua jaîrî nî mûguuru jûmwariî kuuma gaiti gwîta rûgûrû. Tontû bûû, rûteere rûmwe rûkare bwa ûrîo na rûngî bwa ûmotho. Naabuî bûkamatûkîîra mûguuruune jûu jûgaanîtie kîrîma jaîrî. Bûkamatûka o ta ûrîa biûjûjû bieenu biathithîrie rîrîa nthîgûrû yainainîre îgiiteene rîa Uzia mûnene wa Juda. Nawe MWATHANI Mûrungu weenu akeeja na barîa atheru bonthe. Ntukû îîu yakinya gûtîîthîrwa kûrî na mpio kana nduume. Nayo ntukû îîu gûtîtuka, na kinya ûtukû gûkeethîrwa kûrî na weerû. Ntukû îîu nayo nî MWATHANI akî wiijî rîrîa îgaakinya. Ntukû îîu rûûjî rûrwega rûkauma Jerusalemu. Nusu ya rûûjî rûu rûgeeta îrieene rîa Chumbî, na nusu ya rûûjî rûngî rwîte îrieene rîa Mediterania. Naru rûkethagîrwa rûrî o magiita jonthe. Rîu MWATHANI akaa mûnene wa nthîgûrû yonthe. Antû bonthe bakaamenya riîtwa rîmwe rîaawe na bathaathagie MWATHANI ûmwe. Nthîgûrû yonthe îkaang'ananîrua kuuma Geba bwa rûgûrû mwanka Rimoni bwa ûmotho. Nayo Jerusalemu îkeethîrwa yûkîîrîte nkûrûki ya gûntû kûu, ntûûra îîu îîthîrwe yumîte Mpingîroone ya Benjamini mwanka gûkinya Mpingîroone ya Mûthia, arîa kwaarî na kîrîngo kîa Hananeli mwanka gûkinya kîmiriine kîa mûnene kîa nzabibû. Antû bagaatûûra kiindajî Jerusalemu gûtî na ûgwati bwa kûthirua. Narîo îkanûkia rîrîa MWATHANI agakanûkia narîo barîa barûjaga na Jerusalemu nî rîrî; bakoora nyama cia mwîrî o barî mwoyo; ningî meetho jaao jakoora jarî ncûgûniine cia meetho, na ndûûme ciaao ciore o irî tûnyueene twaao. Îgiita rîu MWATHANI akaabangaratania abeekîre ûguaa mwanka antû bagarûkanîre booragane bongwa muntû na ûngî. Ningî kinya antû ba Juda bakaarwîrîra Jerusalemu. Ûtonga bwa mîgongo yonthe îrîa îbathiûrûkîte bûkoothûranua, ta thaabu, na fetha, na nguû kwa wingî. Ningî mûrimo jûmûthûûku jûkagwata mbarathi, na nyûmbû, na nkamîîra, na ntigiri, na nyomoo ingî cionthe irîa ikeethîrwa irî kambîîne ya anthû. Nabo bonthe barîa bagaatigara kuuma kîrî antû ba mîgongo îrîa iithûkagîra Jerusalemu, bageeta o mwaka o mwaka kûthaathayia mûnene, MWATHANI Mweneinya, na gûkûngûagîra mambura ja tûgaanda. Ningî kinya mûgongo jûmwe nthîgûrûûne jûkarega gwîta kûthaathayia mûnene, MWATHANI Mweneinya, ngai îtiura nthîgûrûûne. Nabo antû ba Misri barega gwîta gûkûngûîra mambura ja tûgaanda, bagaakanûkua na mîrimo îrîa MWATHANI augîîte agaakanûkia nayo mîgongo îrîa îregaga gûkûngûîra. Îkanûkia rîu nîrîo Misri na mîgongo îngî îrîa îtîkûngûagîra mambura jau ja tûgaanda bagaakanûkua narîo. Îgiita rîu rîakinya ntuara cia mbarathi ikaandîkwa atîrî, “Întheru nîûntû bwa MWATHANI.” Nacio nyongû cia kîûrû kîa MWATHANI ikaa intheru o ta mpakûri irîa irî mbere ya kîritîro kîa igongwana. Nacio nyongû irîa irî Jerusalemu cionthe na irîa irî Juda ikaa intheru nîûntû bwa MWATHANI Mweneinya, nîkenda itumagîrwa nî bonthe barîa beetaga kûrita igongwana, bachamukia nacio nyama iu cia igongwana. Ntukû îîu yakinya gûtî mûbiashara ûgaatigwa kîûrûûne kîa MWATHANI Mweneinya. Ijî nîcio nteto irîa MWATHANI eerîre kîroria Malaki ciegiî antû ba Israeli. MWATHANI nî eerîre antû baawe atîrî, “Ûûni nî mbwendeete.” Îndî bûrîûria, “Nî njîra irîkû ûtwonagia nacio wendo?” MWATHANI arîbacokeria akabeera atîrî, “Anga Esaû tî mûtaana wa ng'ina wa Jakubu? Amwe na ûu nî mpendeete Jakubu na nchiarwa ciaawe, îndî ndaathûûra Esaû na nchiarwa ciaawe. Ndaathûûkangîrie nthîgûrû îrîa Esaû na nchiarwa ciaawe baatûûraga ndaatiga gûntû kûrîa aigwatîrîte kûrî rwanda rwa gûtûûragwa nî mbîrwa.” Antû ba Edomu, tabo nchiarwa cia Esaû bakëeja kuuga “Kinya këethîra ntûûra cieetû nî ciînyangîtue tûgaaciaka kaîrî.” MWATHANI Mûrungu Mweneinya akabeera, “Kinya bwaciaka, nkaimomoranga.” Antû nabo batue kuuga, “Îîjî nî nthîgûrû înthûûku, mûgongo jûthûûri nî MWATHANI mwanka kenya.” Aisraeli bakoona mantû jaja na meetho jaao bongwa na bauge atîrî, “MWATHANI nî ûmûnene kinya oome ya mîanka ya nthîgûrû ya Israeli!” MWATHANI Mweneinya arîîra athînjîri-Mûrungu barîa bamenagîîria riîtwa rîaawe atîrî, “Mwana nî eekagîîra îthe, na nthûûmba nî îkagîîra mwathi waayo. Nkëethîrwa ni ndî abaagu rî, nî bûnkîraga? Nkëethîrwa ndî mwathi weenu rî, nî bûmpejaga gîtîîo? Buî bûrîûria atîrî, ‘Nîatîa tûmenithîtie riîtwa rîaaku?’ Bûrîmenithîtie na njîra ya kûnditîra irio birî na mûgiro kîritîroone gîaakwa kîa igongwana. Ningî nî bûkûûria, ‘Nî njîra irîkû tûregete gûgwîkîîra nacio?’ Bûregete kûmbîkîîra na njîra ya kûthûgaania kîritîro gîaakwa kîa igongwana gîtî na gîtûmi. Rîrîa bûritaga nyomoo ciûrîte meetho rî, bûu tî ûthûûku? Kana rîrîa bûritaga igongwana bia nyomoo cionji magûrû kana ciajîtue, bûu tî ûthûûku? Û nenkereeni mûrûngamîîri weenu nyomoo ta iu bwoone këethîra akagwîrua nî buî kana eetîkîîria ûrîa bûkwenda. Ûu nîu MWATHANI Mûrungu Mweneinya akuuga.” Nandî buî athînjîri-Mûrungu gerieni gûcwaa wega bwa MWATHANI, kwombîka agatwigîîrua kîaao. MWATHANI Mûrungu Mweneinya arîbûûria atîrî, “Nî bûkwona jaaka bûkoona wega bûreetete biewa ta biu? Wûi ndîngîona ûmwe weenu akainga mwari jwa kîurû kenda bûtiga gwakia mwanki kîritîroone gîaakwa kîa igongwana. Ntîkûbwenda na ntîkwenda igongwana biu bûnditagîra. Nîkwîthîrwa antû ba gûntû kunthe nthîgûrûûne nî bambîkagîîra ntukû cionthe kuuma rûkîîrî mwanka ûgoro. Ningî nî mbîkagîîrwa gûntû kunthe kûrîa igongwana bia ubaani biritagîrwa. Îndî buî nî bwîkagîra kîritîro gîaakwa kîa igongwana mûgiro rîrîa bûreetaga irîo birîa bitîbuîri kûritîrwa ku. Buî bûriuga atîrî, ‘Bûrî înya mono gûtumîkîra Mwathani, na bûkarega kwathîkîra mataaro jaawe.’ Nîu MWATHANI akuuga. MWATHANI arîbûûria atîrî, ‘Nîkî bûndeetagîra igongwana bia into birîa bwiyîte na nyomoo imponju na irîa ciajîtue. Ka-bûkûthûgaania ngeetîkîîria into ta biu kuuma kîrî buî?’ Muntû ûrîa ûnditagîra kîgongwana kîa nyomoo îtî înjega, nî ûmûrume nîûntû nî mûrongo ûtîkûûjûria mûciîtio jwaawe jwa kûnditîra kîgongwana kîa nyomoo înjega. MWATHANI Mweneinya ariuga nî mûnene ûmûnene ûkîri nî mîgongo yonthe.” MWATHANI Mweneinya arîîra athînjîri-Mûrungu atîrî, “Nandî buî athînjîri-Mûrungu, nî nkûbwaa Waatho bûbû: Thikagîîreni na bûririkanage nkoroone cieenu gûkumithia riîtwa rîaakwa kîrî mantû jarîa bûthithagia. Bwarega kûthithia ûu, nkaabûruma, kîrumi kîgwate into birîa mbûtharimîte nabio. Nî mma nî ndîkîîtie kûbiruma nîûntû bûtîthingataga Waatho bûu. Atîrî, ngaakanûkia nchiarwa cieenu, naabuî mbûtheere ntaka îrîa yumaga kîrî nyomoo cieenu cia igongwana moothiû jeenu. Ningî nkaabûta buume kîrî ni. Rîu nîrîo bûkaamenya nî ni mbweete Waatho bûu, kenda kîrîkanîro gîaakwa na athînjîri-Mûrungu barîa nchiarwa cia Lawi gîtîkathûûkue. “Kîrîkanîro kîu ndaabeerîte bakoona mwoyo na batûûre bwega, nabo bambîkagîîre. Îgiita rîu nî baankîraga bakambîkîîra mono. Nabo nî baaritanaga mantû ja mma, na tî ja ûrongo. Nî baanthingataga na thîîrî, na waagîru, na bairirîte meeyia. Nîkwîthîrwa athînjîri-Mûrungu babuîrîte kûritana mantû ja mma, na antû bangî bakaritanagwa nîbo mantû jarîa mpendaga, nîûntû nîbo ntûmwa cia MWATHANI Mweneinya. “Îndî nandî buî athînjîri-Mûrungu nî bwatîtie njîra ya mma, na nî bwatithîtie antû babaingî njîra îîu ya mma na ûritani bweenu. Nî bûthûûkîtie kîrîkanîro kîrîa ndeekanîîre na Lawi na nchiarwa ciaawe. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mweneinya nkuuga. Tontû bûû, kinya ni ngatûma bûmenagwe nî antû bangî ba Israeli bonthe, nîûntû bûtîmbathîkagîra na ûritanine bweenu bwonanagia kwendanîîra.” Twinthe tûrî aana ba muntû ûmwe na twombîrwe nî Mûrungu ûmwe. Nîkî îndî ûntû tûtîîkaga wîrane bweetû muntû kîrî ûngî, na nîkî ûntû tûthûûkîtie kîrîkanîro kîrîa Mûrungu eekanîîre na biûjûjû bieetû? Antû ba Juda nî baunîte kîrîkanîro kîaao na Mûrungu, na mantû jamathûûku buru jathithua Israeli na ntûûreene ya Jerusalemu. Antû ba Juda nî beekîrîte kîûrû kîrîa MWATHANI endete mûgiro. Ningî antûarûme ba Juda nî bagûrîte aka barîa bathaathagia mîrungu îngî. MWATHANI arothaamia barîa bathithagia mantû ta jau kuuma kîrî antû ba Israeli. Akorobeetîkîîria kaîrî bakûûjîîra mantû, kana bacokia ûntû, kana baritîra MWATHANI Mûrungu Mweneinya igongwana. Ningî buî bûkaraga bûgîtîkagîria kîritîro kîa MWATHANI kîa igongwana meethori rîrîa bûrîraga na kuuga mbu nîûntû MWATHANI atîîtîkagîîria igongwana bieenu birîa bûmûritagîra. Buî bûrîûria, “Nîkî ûntû MWATHANI atîkûbienda?” Gîtûmi nî atî MWATHANI nî aarî mûkûûjî wa kîrîkanîro gîaaku na mwekûrû waaku wa mbere, kîrîa bwekanîîre bûrî babeethî, îndî nandî gwe nî ûmaramarîte wakîthûûkia. Wathithîrie ûu kinya këethîra nîwe mwekûrû waaku wa kîrîkanîro. Ka Mûrungu aatakweetherie mwîrî jûmwe na roho ûmwe nawe rîrîa bwagûranîre? Ka Mûrungu ateendaga bûgîa na aana akîri Mûrungu? Tontû bûû, îmenyeere na ûtige kwaa muntû ûtîgwîtîkîka kîrî mwekûrû waaku ûrîa wagûrîre ûrî ûmwîthî. MWATHANI Mûrungu wa Israeli ariuga atîrî, “Nî nthwîre kwona mûkûrû akîînga mwekûrû waawe. Ningî nî nthûûraga kwona moothûûku jarîa ûthithagîria mwekûrû waaku.” Ûu nîu MWATHANI Mweneinya akuuga. “Tontû bûû, imenyeere ûtige kwaa muntû ûtî mwîtîkua.” Buî nî bûnogetie MWATHANI na ndwaria cieenu. Îndî buî bûrîûria, “Nîmbi tûmûnogetie nayo?” Bûmûnogetie na kuuga atîrî, “Barîa bonthe bathithagia mantû jamathûûku MWATHANI nî aboonaga barî babeega na nî abeendeete.” Ningî nî bûmûnogetie na kûûria atîrî, “Arîkû Mûrungu wa îota?” MWATHANI Mweneinya ariuga atîrî, “Nkaabûtûmîra mûtûmwa waakwa ûrîa ûkaanthuranîrîra njîra. MWATHANI ûrîa bûgûcwa akeeja o rîo kîûrûûne kîaawe. Mûtûmwa ûrîa bwetagîîra kenda bûmwona nî eejîte.” Îndî rî, nûû ûûmba kûûmîîria ntukû îîu akeeja? Nûû ûûmba kûrûngama rîrîa agaacionania? Nîkwîthîrwa we akari ta mwanki jûrîa jûkerûraga îthaga na ta sabuni îrîa îthambagia mono. Nawe agaakara nthî ta mûkerûri na mûthambia wa fetha, nawe akagambîra athînjîri-Mûrungu abatherie ta thaabu na fetha, mwanka rîrîa bakaaritagîra MWATHANI igongwana birîa biagîrîte. Rîu MWATHANI akoona igongwana birîa biritagwa nî antû ba nthîgûrû ya Juda na ba ntûûra ya Jerusalemu birî bibiega o ta ûrîa biethagîrwa bibuui îgiita rîa mbere, mîaka îrîa îkûrûkîte. MWATHANI Mweneinya ariuga atîrî, “Ngaacionania kîrî buî mbûgambîre. Naani nkagîîta mpwîî cia kûgambithia arogi, na amaramari, na barîa baritaga ûkûûjî bwa ûrongo, na barîa baaagia ariti ngûgî baao bakabaa mûchaara jûtî jwa mma, na barîa bainyagîîria ntigwa, na aana barîa batî na aciari na mbîji cia kûngî, na barîa batînkîraga. “Buî nchiarwa cia Jakubu bûtîthiragua buru nîûntû ûûni MWATHANI ntîgarûkaga. Buî bûkaraga bûtîkûthingata mawaatho jaakwa o ta ûrîa biûjûjû bieenu biathithagia tene. Nandî cokeeni kîrî ni naani ngaacoka kîrî buî. Nîu ûûni MWATHANI Mweneinya nkuuga. Îndî buî bûrîûria, ‘Nîatîa tûkoomba gûcoka?’ Ka-muntû abuîri kwiya Mûrungu? Îndî buî nîka bûmbiyaga. Buî bûriuga atîrî, ‘Nîmbi twiîte?’ Bûmbiîte ndeene ya kûrita gîcunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi na ndeene ya kûrita biewa. Ûûni MWATHANI Mweneinya ndîbwîra atîrî, Nî bûgwati nî kîrumi, nîkwîthîrwa buî bûrî mûgongo junthe nî bûmbiyaga. Reetageni îchunchî bieenu bionthe bia îkûmi nyomba yaakwa, nîkenda kwîthagîrwa kûrî na irio. Ûûni MWATHANI Mweneinya ndîbwîra atîrî, ngerieni ûntûûne bûu, bwone këethîra ntîbûrugûrîra ndiricha cia îgûrû, mburithîrie itharimo biunîkare. Ningî ngaakaania tûnyamû tûrîa tûrîîjaga irio bieenu kenda tûtîkarîe maciara ja into birîa bûrîmîte. Nayo mîzabibû ya miuunda yeenu îtîkorotiga gûciara. Rîu mîgongo yonthe îgaatua kuugaga nî bûtharimi nîkwîthîrwa nthîgûrû yeenu îkethagîrwa îrî înjega ya gûtûûra. Ûu nîu ûûni MWATHANI Mweneinya ndauga.” MWATHANI Mweneinya arîbwîra atîrî, “Buî nî bwarîîtie mantû jaakwa jamaaî mono. Ningî noka bûgûcoka bûkooria, ‘Nî mantû jaaku jarîkû jamathûûku twarîîtie.’ Buî buugîîte atîrî, ‘Nî ûtheri gûtumîkîra Mûrungu. Nî wega bûrîkû twonaga nîûntû bwa kûthingata Waatho bwa MWATHANI Mweneinya kana twaithikîîra nîûntû bwa meeyia jeetû? Tuî twonaga antû barîa baaî bakîona itharimo; ningî bau baaî tî kûthinyaara akî bathinyaaraga, kinya bakageria Mûrungu na moothûûku jaao gûtî u bathithua.’” Rîu antû barîa bakîrîte MWATHANI nî baaranîîrie; MWATHANI arabathikîîra araigua ûrîa baaugaga. Nabo antû bau baakîraga MWATHANI nî baandîkîrwe mariîtwa jaao yukuune rîa kîririkano au mbere ya MWATHANI. MWATHANI Mweneinya arauga atîrî, “Bau nî antû baakwa. Ntukû ya îkanûkia bagatuîka gîntû gîaakwa buru. Ningî nkaabacaîîra o ta ûrîa mûciari acaîîraga mwana waawe ûrîa ûmwathîkîgîra na akamûtumîkîra. O kaîrî antû baakwa bakoona mwanya jwa antû barîa baagîru na barîa baaî, na jwa antû barîa bantumîkagîra na barîa batîntumîkagîra.” MWATHANI Mweneinya ariuga atîrî, “Ntukû nî îîjîte rîrîa barîa bonthe baaî na aikumia bakaîthua na mwanki ta matî. Ntukû îîu yakinya bakaya bathire buru, na gûtîkîo kîaao gîgatigara.” Îndî buî barîa bambathîkagîra, nkaabumithîria riûa rîa waagîru rîrîa rîkaabworagia mîrimo. Bûgaatua kûthûngathûngûthaga ta njaû nkanateene. Ntukû îîu ya îgamba yakinya buî barîa baagîru bûgaakinyangîra barîa baaî nthî, nîûntû bakeethîrwa bakari ta tîîri îrîa bûkinyangaga. Ningî ririkanageeni mooritani ja nthûûmba yaakwa Musa na matua na nkuagaya na Waatho bûrîa ndaamûnenkeere kîrîmeene gîa Sinai, nîkenda bûthingatagwa nî Aisraeli bonthe. “Atîrî, ngatûma kîroria Elija mbere ya ntukû îîu nene ya MWATHANI îkinya, îîu ya gûtujanîra îgamba. Nawe akeendanithia aana na aciari baao; ntîkeeje kwîja nthiria nthîgûrû yonthe buru.” Rûrû nîru rûrîîjo rwa Jesû Kristû, mûtaana wa Daudi, mûtaana wa Abrahamu. Abrahamu nîwe waarî îthe wa Isaaka. Nawe Isaaka aarî îthe wa Jakubu nawe Jakubu aarî îthe wa Juda na ataana ba ng'ina. Juda aarî îthe wa Perezi na Zera na ng'ina waao eetagwa Tamari. Perezi aarî îthe wa Hezironi na Hezironi aarî îthe wa Rami. Nawe Rami aarî îthe wa Aminadabu na Aminadabu aarî îthe wa Nahashoni na Nahashoni aarî îthe wa Salumoni. Nawe Salumoni aarî îthe wa Boazi na ng'ina wa Boazi eetagwa Rahabu. Boazi aarî îthe wa Obedi na ng'ina wa Obedi eetagwa Ruthu. Obedi aarî îthe wa Jesii. Nawe Jesii aarî îthe wa mûnene Daudi. Daudi aarî îthe wa Solomoni na ng'ina wa Solomoni aarî mwekûrû wa Uria. Solomoni aarî îthe wa Rehoboamu, nawe Rehoboamu aarî îthe wa Abija. Nawe Abija aarî îthe wa Asa nawe Asa aarî îthe wa Jehoshafati. Jehoshafati aarî îthe wa Joramu na Joramu aarî îthe wa Uzia. Nawe Uzia aarî îthe wa Jothamu na Jothamu aarî îthe wa Ahazi nawe Ahazi aarî îthe wa Hezekia. Hezekia aarî îthe wa Manase nawe Manase aarî îthe wa Amoni na Amoni aarî îthe wa Josia. Nawe Josia aarî îthe wa Jekonia na ataana ba ng'ina. Îgiita rîu nîrîo Ayahudi bataîrwe baraikua Babiloni. Barî atae kûu Babiloni, Jekonia aragîa na Shelatieli na Shelatieli araa îthe wa Zerubabeli. Nawe Zerubabeli aarî îthe wa Abiudi na Abiudi aarî îthe wa Eliakimu. Nawe Eliakimu aarî îthe wa Azori. Azori aarî îthe wa Zadoki na Zadoki aarî îthe wa Akimu. Nawe Akimu aarî îthe wa Eliudi. Eliudi aarî îthe wa Eleazari na Eleazari aarî îthe wa Mathani. Nawe Mathani aarî îthe wa Jakubu. Jakubu aarî îthe wa Josefu nawe Josefu nîwe waarî mûkûrû wa Maria, ûrîa waarî ng'ina wa Jesû ûrîa wîtagwa Kristû. Tontû bûû, kuuma Abrahamu mwanka Daudi kwaarî na nthukî îkûmî na inya. Ningî kuuma Daudi mwanka îgiita rîa gwikua kîthamîrioone kûu Babiloni kwaarî na nthukî îkûmi na inya. Ningî kuuma îgiita rîa kîthamîrio mwanka rîrîa Kristû aaciarîrwe kwaarî na nthukî îkûmi na inya. Gûciarwa kwa Jesû Kristû gwakari ûjû. Rîrîa Maria ûrîa waeere ng'ina wa Jesû aagambagua nî Josefu, nî aagîîre îu mbere ya Josefu amûgûra. Îîu rîu rîaarî rîa Roho Ûmûtheru. Mûkûrû waawe Josefu aarî muntû ûmwagîru na nî aathûgaanîrie kûmûtiga na witho nîûntû ateendaga kûmwîkîrithia nthao. Rîrîa aathûgaanagia ûrîa akamûtiga, mûraîka wa Mwathani nî aamuumîrîîre arî kîrootoone aramwîra atîrî, “Josefu mûtaana wa Daudi, ûgákîra kûgûra Maria aa mwekûrû waaku nîûntû îîu rîu arî narîo rîumanîtie na Roho Ûmûtheru. Agaaciara mwana, naagwe ûmwîte Jesû, nîûntû nîwe ûkoonokia antû baawe kuuma meeyiene jaao.” Mantû jau jonthe jaathithîkîre nîkenda rûteto rûrîa kîroria wa Mwathani aarîîrie rûûjûra: “Mwarî karaiti akagea îu na agaciara kaîjî, nako gageetwa Emanueli, nî ta kuuga, ‘Mûrungu arî amwe naatuî.’” Tontû bûû, rîrîa Josefu ookîrîîre kuuma toroone, nî aathithîrie ûrîa mûraîka wa Mwathani amwîrîre na aragûra Maria araa mwekûrû waawe. Îndî atamûthengereere mwanka rîrîa aaciarîre kaana nawe Josefu arageeta Jesû. Rîrîa Jesû aaciarîrwe ntûûreene ya Bethlehemu nthîgûrûûne ya Judea, mûnene Herode nîwe waathanaga. Kagiita gagakai nyuma ya Jesû agûciarwa, antû baboome nî beetîre ntûûra ya Jerusalemu baumîte bwa gaiti. Nabo barooria, “Nîkû kaana karîa gakaa mûnene wa Ayahudi gaciarîîrîtwe? Nîkwîthîrwa nî twonete njota yaawe kuuma bwa gaiti, naatuî twîjîte kûmûthaathayia.” Rîrîa mûnene Herode na antû bonthe barîa baatûûraga Jerusalemu baigîrue mantû jau, nî baigîrue bûbûûî mono. Tontû bûû, areeta athînjîri-Mûrungu barîa anene bonthe na aritani ba Waatho na arabooria atîrî, “Kristû agaciarîrwa kû?” Nabo baramûcokeria, “Nî Bethlehemu ntûûra îrîa îrî nthîgûrû ya Judea, nîkwîthîrwa nî kwaandîkîtwe nî kîroria ûjû: ‘Î gwe Bethlehemu ntûûra îrîa îrî nthîgûrû ya Judea, gwe ûrî ûmwe wa ntûûra irîa irî îgweta nthîgûrûûne ya Judea; nîkwîthîrwa mûnene akauma kîrî gwe, ûrîa ûkathaga antû baakwa ba Israeli.’” Rîu Herode areeta antû bau boome na witho, arabooria rîrîa rîongwa boonere njota îîu. Tontû bûû, arabatûma Bethlehemu arabeera, “Îteeni bûûrithîrie bwega mantû jegiî kaana kau na bwakoona, bwîje bûmenyîthie nîkenda kinya ni mbîta gûkathaathayia.” Bathiria kwigua ûrîa mûnene aabeeraga, baraambîrîria rûgendo. Kûrakara atîrî, njota îrîa baarî bakwona kuuma bwa gaiti îrabatongeeria mwanka îrarûngama îgurû rîa arîa kaana kaarî. Rîrîa boonere njota îîu baragwîrua mono. Rîu, barakûrûka nyomba na baroona mwana ûu arî na ng'ina, baraturia maru na baramûthaathayia. Baramwaa biewa bia thaabu na ubaani na manemane. Mûrungu arabakaania barî kîrootoone bagácokeera kwa Herode. Tontû bûû, baracoka kwaao na njîra îngî. Rîrîa antû bau boome beetîre mûraîka wa Mwathani nî aumîrîîre Josefu arî kîrootoone aramwîra atîrî, “Ûkîîra ûjûkie mwana na ng'ina bûûre bwîte Misri. Bûkare kû mwanka rîrîa nkabwîra, nîûntû Herode nî agûcwaa mwana ûûjû amûûraga.” Rîu Josefu arookîîra na arajûkia mwana na ng'ina bareeta ûtukû mwanka Misri. Nabo barakara ku mwanka rîrîa Herode aakuîre. Mantû jau jaathithîkîre nîkenda rûteto rûrîa kîroria kîa Mwathani kîaarîtie rûûjûra: “Nî ndeetîre Mûtaana waakwa kuuma Misri.” Rîrîa Herode aamenyere atî antû bau boome ba kuuma bwa gaiti ka bamwaîrie nî aathûûrîre mono. Tontû bûû, ararita Waatho atî tûîjî tunthe tûrîa tûtîkinyîtie mîaka îîrî twa kuuma ntûûra ya Bethlehemu na ntûûra irîa ciamîthîûrûkîrîte tûûragwe. Augîre twaana tûrîa tûtakinyîtie mîaka îîrî tûûragwe nîkwîthîrwa nî mîaka îîrî yaarî îkûthîra kuuma rîrîa antû bau boome baarî bakwona njota. Tontû bûû, nteto irîa ciarîîtue nî kîroria Jeremia irojûûra: “Kajû gakwigîîgua kuuma Rama, kîrîro na gûkaya gûkwingî. Raeli akîrîrîra aana baawe, nawe nî aregeete gûkirua. Tontû bonthe nî bathirîtie gûkua.” Nyumeene, Herode agûkua, mûraîka wa Mwathani nî aumîrîîre Josefu arî kîrootoone kûu Misri aramwîra atîrî, “Ûkîîra ûjûkie kaana na ng'ina, bûcoke nthîgûrû ya Israeli, nîûntû barîa baracwaga kûûraga kaana nî barakuîre.” Tontû bûû, Josefu arookîîra, arajûkia kaana na ng'ina, baracoka nthîgûrû ya Israeli. Îndî rîrîa aigîrue atî Arikelaû nîwe ûkwaathana nthîgûrû ya Judea nyuma ya îthe, Herode agûkua, arakîra gwîta ku. Aathiria gûkaanua arî kîrootoone areeta nthîgûrû ya Galili. Areeta gûtûûra ntûûreene îrîa îtagwa Nazarethi. Ûu nîu nteto irîa ciarîîtue nî iroria ciojûrîre: “Ageetagwa Mûnazarethi.” Îgiita nî rîakinyîre rîrîa Johana Mûbatithania aambîrîrie gûtûmîîria arî rwanda rwa Judea akiugaga: “Irireeni, nîkwîthîrwa ûnene bwa îgûrû bûrî akuî.” Johana nîwe ûrîa kîroria Isaya aarîrie mantû jamwegiî akiugaga: “Kajû ka muntû nî gakwigîîgua rwanda gakiugaga, ‘Thuranîreni njîra ya Mwathani, erekanieni tûjîra twaawe.’” Johana eekagîra nguû yaatumi na guee ya nkamîîra na aikundîkaga mûcibi jwa mûgûûta kauna kaawe. Biakûrîa biaawe biaarî ngigî na nainchû kuuma ithakeene. Antû ba kuuma Jerusalemu na nthîgûrû yonthe ya Judea na ba kuuma nthîgûrû cionthe irîa ciaarî rûteere rwa mûuro jwa Jorodani, nî beetaga kîrî we, nabo bakaumbûra meeyia jaao na akababatithia kûu mûuroone jwa Jorodani. Îndî rîrîa oonere Afarisayo na Asadûkayo babaingî beejîte kûbatithua, arabeera atîrî, “Îbuî rûciara rwa njoka! Nûû ûbwîrîte bûmatûke îkanûkia rîa Mûrungu rîrîa rîîjîte? Mîîtîre yeenu na mathithio jeenu nî joonanie na mma atî nî bwirirîte. Bûgaciîreni atî, ‘Tuî tûrî nchiarwa cia Abrahamu.’ Nîkwîthîrwa ndîbwîra na mma atî Mûrungu oomba gûtûma maiga jaja jakauma nchiarwa cia Abrahamu. Choka nî yûkîrîîtue îrîîka mîtî kuuma mîriine. O mûtî jûrîa jûtîciaraga matuunda jameega, jûkarîkwa na jûgerwe mwankiine. Ni ndîbûbatithia na rûûjî kwonania atî nî bwirirîte. Îndî ûrîa wîjîte nyuma yaakwa arî na inya nkûrûki yaakwa. Ûûni ntîagîrîte gûkamata iraatû biaawe. Ûu nîwe ûkabûbatithia na Roho Ûmûtheru na mwanki. We arî na gîtaarû gîa kûûnga nkano aciathûrane na maûngo îtîriine nîkenda ageeka nkano nchukuune yaawe na maûngo ajaakîîrie na mwanki jûtîûmba kwoorua.” Rîu Jesû nî aumîre Galili areeta mûuro jwa Jorodani kûbatithua nî Johana. Îndî Johana nî aagererie ûrîa oomba kûrega kûmûbatithia akiugaga, “Gwe nîgwe ûbuîrîte kûmbatithia na rîu nîka wîjîte kîrî ni?” Îndî Jesû aramûcokeria, “Reka gûkare ûu nandî, nîûntû ûû nîu tûkoojûria waagîru bunthe.” Rîu Johana areetîkîîria kûmûbatithia. O rîu Jesû abaatithua araumîra rûûjîîne na o rîo îgûrû rîrarugûka na aroona Roho wa Mûrungu eenamîte ta kîjea aramûkinya. Kajû karauma îgûrû karauga, “Ûjû nîwe Mûtaana waakwa ûrîa mpendeete, nî ngwîragua nîwe.” Rîu Roho aratongeeria Jesû mwanka rwanda nîkenda agerua nî Nkoma. Araciata biakûrîa ntukû mîrongo îna, mûthenya na ûtukû. Rîrîa ntukû iu ciathirîre araigua mpara. Rîu Nkoma areeta kîrî we aramwîra, “Ûkëethîrwa nîgwe Mûtaana wa Mûrungu, atha maiga jaja jaee mîgaate.” Îndî Jesû aracokia, “Nî kwandîkîtwe Maandîkoone; ‘Muntû atîtûûragua nî mûgaate junka îndî atûragua nî rûteto rûrîa ruumaga kîrî Mûrungu.’” Rîu Nkoma aramûjûkia bareeta mwanka kathûmbî ga kîûrû kîrîa kîaarî ntûûreene îrîa ntheru ya Jerusalemu, aramwîra, “Ûkëthîrwa nîgwe Mûtaana wa Mûrungu, ciarûkie nthî, nîûntû nî kwaandîkîtwe maandîkoone atî: ‘Mûrungu agatûma araîka baawe, bakûambîîrie na njara ciaao, ûtîkeeje kûringwa magûrû jaaku nî maiga.’” Nawe Jesû aramwîra, “Ningî nî kwaandîki: ‘Ûkágeria Mwathani Mûrungu waaku.’” Rîu Nkoma aramûjûkia baraitia kîrîmeene gîkîraaja na aramwonia moonene jonthe ja nthîgûrû na mîago yaayo aramwîra, “Ngakûnenkera bibi bionthe këethîra ûgaturia maru ûnthathayie.” Rîu Jesû aramwîra, “Îta buru Nkoma! Nîkwîthîrwa nî kwaandîki: ‘Ûkathaathagia Mwathani Mûrungu waaku na ûmûtumîkagîre wenka.’” Rîu Nkoma aratiga Jesû, na araîka bareeta baramûmenyeera. Rîrîa Jesû aigîrue atî Johana nî aingîri ncheera, nî eetîre nthîgûrû ya Galili. Nî aumîre Nazarethi na areeta Kaperinaumu, ntûûra îrîa yaarî rûteere rwa îria rîa Galili rîrîa rîaarî mwankeene jwa nthîgûrû ya Zebuloni na Nafutali na arakara ku. Tontû bûû, rûteto rûrîa rwaarîtue nî kîroria Isaya rûroojûûra: “Îîgwe nthîgûrû ya Zebuloni na nthîgûrû ya Nafutali, buî bûrî bwa rûgûrû rwa mûuro jwa Jorodani, jûrîa jwînamîte nthîgûrû ya Galili, mûgongo jwa antû barîa batî Ayahudi. Antû barîa batûûraga muunduune, bakwona weerû bûbûnene, na barîa batûûraga nthîgûrû îîu na batûûraga muunduune jwa gîkûû, weerû nî bûbatharîrîte.” Kuuma îgiita rîu Jesû arambîrîîria gûtûmîîria akiugaga, “Irireeni, tontû ûnene bwa îgûrû bûrî akuî.” Rîrîa Jesû eetîrîte rûteere rwa îria rîa Galili nî oonere antû baîrî ba ng'ina ûmwe bakîgwatagia makûyû bagîtumagîra ngara. Nabo baarî Simioni ûrîa weetagwa Peterû na Anderea. Rîu arabeera, “Nthîngateni naani nkabweethia agwatia ba antû” O rîo baratiga ngara ciaao, baramûthingata. Agwîtaîta mbere aroona ataana bangî baîrî ba ng'ina ûmwe. Nabo baarî Jakubu na Johana, ataana ba Zebedii. Nabo baarî gîtarûûne amwe na îthe Zebedii bagîtumaga ngara ciaao cia kûgwatia makûyû, nawe Jesû arabeeta. Nabo baratiga gîtarû amwe na îthe o rîo, baramûthingata. Jesû nî eetîre gûntû kunthe nthîgûrûûne ya Galili akîritanaga iromberoone biaao na agîtûmagîîria Nteto Injega cia ûnene bwa îgûrû. Ningî areeta akîoragia mîrimo ya mîthemba yonthe na woonje bunthe bûrîa antû baarî nabu. Nkuuma yaawe îroojûra nthîgûrû yonthe ya Sîria. Tontû bûû, baramwikîria antû bonthe barîa baarî na mîrimo ya mîthemba yonthe: barîa bathangîkagua nî thîîna cia mîthemba mwanya mwanya na barîa baarî na nthû na antû barîa baarî na kîbaba na bionje. Nawe arabooria bonthe. Antû babaingî barîa baumîte Galili na Dekapoli na Jerusalemu na Judea na rwongo rûrîa rûngî rwa mûuro jwa Jorodani baramûthingata. Rîrîa Jesû oonere kîrîndî kîrîa kîamûthingatîte, nî aitaitîrie kîrîmeene na arakara nthî. Aritwa baawe bareeta kîrî we, na arambîrîîria kûbaritana akiugaga: “Kîtharimo nî kîrî barîa barî na ûbatu bwa mantû ja Roho, nîkwîthîrwa ûnene bwa îgûrû nî bwaao. Kîtharimo nî kîrî barîa barî na kîeba, nîkwîthîrwa Mûrungu akababoreria. Kîtharimo nî kîrî antû barîa bainyiagia, nîkwîthîrwa bakaewa nthîgûrû îrî rûgai rwaao. Kîtharimo nî kîrî barîa barî na mpara na nyoonta ya kûthithia mantû jarîa jagîrîte, nîkwîthîrwa Mûrungu akabanyiria. Kîtharimo nî kîrî barîa baigagîîrua bangî kîaao, nîkwîthîrwa Mûrungu akabaigîîrua kîaao. Kîtharimo nî kîrî barîa barî babatheru nkoroone, nîkwîthîrwa bakoona Mûrungu. Kîtharimo nî kîrî barîa bacwaga thîîrî, nîkwîthîrwa Mûrungu akabeeta aana baawe. Kîtharimo nî kîrî barîa bathaangîkagua nîûntû nî babaagîru, nîkwîthîrwa ûnene bwa îgûrû nî bwaao. “Kîtharimo nî kîrî buî rîrîa antû bakabûruma na babûthaangîkie na baarie mantû jamathûûku jabwegiî nîûntû bwaakwa. Gwîrueni na bûkene nîûntû bûrî na îtuui rîrînene îgûrû. Nîkwîthîrwa ûu nîu baathangîkîrie iroria birîa biaarî o mbere yeenu.” “Buî bûrî chumbî ya nthîgûrû. Îndî chumbî îkaaga mûchemo, yûûmba gwîkîrwa mûchemo kaîrî atîa? Îtîûmba gûtumîrwa kaîrî, nîka îgaatewa na îkinyangwe nî antû. “Buî bûrî weerû bwa nthîgûrû. Ntûûra îrîa yaaki kîrîmeene îtîumba kwithwa. Ningî antû batîgwatagia taawa na bamîkunîkîra, îndî bamîîkaga arîa îkamûrîkîra bonthe barîa barî nyomba. Ûu nîu weerû bweenu bûbuîrîte kûthaarîra antû, nîkenda boona mathithio jeenu jameega na bakumia Abaagu weenu ûrîa ûrî îgûrû.” “Bûkathûgaanieni atî mbîjîte kweberia Waatho bwa Musa na mooritani ja Iroria. Ntîîjîte kûjeberia îndî mbîjîte kûjoojûria. Ndîbwîra na mma atî, mwanka rîrîa îgûrû na nthî bikethîrwa birî o, gûtî ntemwa kinya îmwe kana gachuuncî karîa kaniini buru ka Waatho gagatewa, mwanka jonthe joojûre. Tontû bûû, o muntû ûrîa ûkauna Waatho kinya bûrîa bûniini buru na aritane bangî kuuna bu, ûu nîwe ûkaa ûrîa mûnini buru ûneneene bwa îgûrû. Îndî ûrîa ûkaathîkîra Waatho na aritane bangî kûthithia ûu, ûu akeethîrwa arî ûmûnene ûneneene bwa îgûrû. Nîkîo gîtûmi nkûbwîra atî waagîru bweenu bûkëethîrwa bûtîkûrûkîte bûrîa bwa Afarisayo na bwa aritani ba Waatho, bûtîkarokûrûka ûneneene bwa îgûrû.” “Nî bûthirîtie kwigua atî teene antû nî beeragwa, ‘Ûkóragana! Nîkwîthîrwa ûrîa ûkooragana no mwanka agambithue.’ Îndî ni ndîbwîra, o ûrîa ûkathûûrîîra muntû ûngî, no mwanka agambithue. Nawe ûrîa ûkaruma muntû ûngî akagambîthua nî kîama kîa sanihedrini. Nawe ûrîa ûgeeta muntû ûngî ‘Kîaa’ akeethîrwa arî ûgwatiine bwa kûgerwa mwankiine jwa kenya na kenya. Tontû bûû, ûkëeja gwîta kûritîra Mûrungu kîewa kîritîroone kîa kîgongwana, na rîu ûkaririkana atî kûrî muntû ûthithîrîtie ûntû bûbûthûûku, tiga kîewa gîaaku o au kîritîroone kîa kîgongwana, na wîte bûgwatanîre nawe, rîu ûcoke ûrite kîewa gîaaku. Muntû akëeja gûkûthitanga, rîkania nawe mbere ya bûkinya kotini. Warega kûthithia ûu ûrîa ûkûthitangîte agagwikia kîrî ûrîa ûgitaga magamba, nawe akûnenkanîre kîrî asikarî bakûingîre ncheera. Ndîkwîra na mma atî, ûtiuma ku mwanka rîrîa ûkarîa baini yonthe.” “Nî bûthirîtie kwigua gûkiugwa, ‘Ûkáthûngîîra’ Îndî ni ndîbwîra atî, ûrîa ûkaraithîîria mûka na amwirîrîîrie, akûthiria kûthûngîîra nawe nkoroone yaawe. Riitho rîaaku rîa ûrîo rîkëeja gûtûma wîîyia, rîkûûre ûrîte kûraaja. Nîkwîthîrwa nî kaaba ûtî na kîrûngo kîmwe kîa mwîrî jwaaku nkûrûki ya mwîrî jwaaku junthe jûgerwa mwankiine jwa kenya na kenya. Njara yaaku ya ûrîo îkëeja gûtûma wîîyia, mîgiite ûmîgere kûraaja. Nî kaaba ûkeethîrwa ûtî na kîrûngo kîmwe kîa mwîrî jwaaku, nkûrûki ya mwîrî jwaaku junthe jûgerwa mwankiine jwa kenya na kenya.” “Ningî nî kuugi: ‘Ûrîa ûkeenga mwekûrû waawe, nî amwee barûga ya kûmwînga.’ Îndî ni ndîbwîra atî, ûrîa ûkeenga mwekûrû waawe, tiga nîûntû bwa ûthûngîîri, nîka atûmaga aa mûthûngîîri kethîra akagûrwa kaîrî. Ningî muntû ûrîa ûkagûra mwekûrû ûu nîka athûngagîîra.” “Ningî nî bûthirîtie kwigua atî teene antû nî beeragwa: ‘Ûgáciîtia mantûûne ja ûrongo, îndî no mwanka ûjûrie mûciîtio jûrîa ûciîtîrîtie Mwathani.’ Îndî ni ndîbwîra, bûgáciîtagieni buru. Bûgáciîtia bûkîgwetaga îgûrû, nîûntû nîrîo gîtî kîa ûnene kîa Mûrungu. Ningî bûgáciîtagia bûkîgwetaga nthîgûrû, nîûntû nîyo akinyithagia magûrû kana bûciîtia bûkîgwetaga Jerusalemu, nîûntû nîyo ntûûra ya mûnene ûmûnene. Ûgáciîtagia ûkîgwetaga mûtwe jwaaku nîûntû ûtîûmba gûtûma rûchiûri rwaaku kinya rûmwe rwaa rûrwerû kana rûrwirû. Rwarieene rweenu, wauga ‘Îî’ nî gûkare kûrî ‘Iî’ kana wauga ‘Arî’ nî gûkare kûrî ‘arî.’ Nîkwîthîrwa nkûrûki ya bûu bwîthagîrwa buumîte kîrî ûrîa Mûûî.” “Nîbwigîtue nî kuugi, ‘Riitho kwa riitho, na îîgo kwa îîgo.’ Îndî ni ndîbwîra ûkairîîria wathithîrua mantû jamathûûku. Muntû akëeja gûkûringa rûthea rwa ûrîo, mûgarûkîrie kinya rûthea rûu rûngî. Muntû akëeja gûkûthitanga akîenda gûgûtûnya shati yaaku, mûnenkere kinya îgoti. Ningî muntû akëeja gûgûkinyîîria gwîta kilomita îmwe, îtania nawe kilomita ijîîrî. Ûrîa ûgakûromba gantû mwee. Ningî ûrîa ûkeenda îrandû kuuma kîrî gwe, mwee.” “Nî bwigîtue nî kuugi, ‘Endaga acoore baaku, na ûthûûrage anthû baaku.’ Îndî ni ndîbwîra, endageni anthû beenu, na bûrombagîre barîa babûthangîkagia, nîkenda bûkaa aana ba Abaagu weenu ûrîa ûrî îgûrû. Nîkwîthîrwa nîwe ûtûmaga riûa rîaawe rîthaarîra barîa baaî na barîa beega. Ningî nîwe uurithagia ngai kîrî barîa baagîru na barîa batî babaagîru. Bûkëethîrwa bwendaga barîa babwendaga rî, nî îtuuî rîrîkû bûkaewa? Kinya aritithia ûgoti nî bathithagia ûû. Ningî bûkëethîrwa bwaragia na acoore beenu akî rî, kûrî u bûthithagia bwa mwanya na barîa bangî? Kinya barîa batî Ayahudi, bathithagia o ûu. Tontû bûû, eeni babaagîru o ta ûrîa Abaagu weenu ûrîa ûrî îgûrû arî ûmwagîru.” “Imenyagîîreni bûtîkathithie mantû jamaagîru nîkenda bwonwa nî antû. Nîkwîthîrwa bûkëeja kûthithia ûu, bûtîewa îtuui nî Abaagu weenu ûrîa ûrî îgûrû. Tontû bûû, rîrîa ûkwaa nkîa gîntû, ûgeieta kûmenyithia antû ta ûrîa aciayia bathithagia barî kîromberoone na njîreene nîkenda bakumwaa nî antû. Ndîbwîra na mma atî nî bathirîtie kuewa îtuui rîaao. Îndî rîrîa ûgûteethia muntû ûrîa ûrî na ûbatu, ûkáreka kinya mûcoore waaku amenya ûrîa ûkûthithia. Tontû bûû, ritaga ûteethio bwaaku na witho, nawe Abaagu waaku ûrîa woonaga mantû jarîa jarî withoone agakwaa îtuui.” “Rîrîa bûkûromba, bûkathithagieni ta aciayia. Bo beendaga kûromba barûngami barî kîromberoone, na barî macemanîrioone ja njîra, nîkenda bwonwa nî antû. Ndîbwîra na mma atî, bau nî bathirîtie kûewa îtuui rîaao. Îndî rîrîa ûkwenda kûromba, tonya nyomba yaaku, na ûiinge mwari, rîu ûrombe Abaagu ûrîa ûrî withoone. Nawe Abaagu ûrîa woonaga jarîa jarî withoone agakwaa îtuui. Rîrîa bûkûromba bûgátumagîreni mîgambo îmingî îtîna gîtûmî ta ûrîa antû barîa batiijî Mûrungu bathithaagia. Nîkwîthîrwa bathûgaanagia bakaigîîgua nîûntû bwa gûtumîra mîgambo îmingî. Bûkathithagieni tabo nîkwîthîrwa Abaagu nî aijî kîrîa bûkwenda, kinya mbere ya bûmûromba. Tontû bûû, rombageni ûjû: ‘Baaba weetû ûrîa ûrî îgûrû: Riîtwa rîaakû rîathûrwe, ûnene bwaaku bûroeja, wendi bwaaku bûrothithagua nthîgûrû, o ta ûrîa bûthithagua îgûrû. Twee naarua biakûrîa bia gûtûng'ana. Tûrekere meeyia jeetû, o ta ûrîa tûrekagîra barîa batwîagia. Ûgatwikia magerioone, îndî twonokie kuuma kîrî ûrîa Mûûî.’ “Tontû bûkëethîra nî bûrekagîra antû maatia jaao, Abaagu ûrîa ûrî îgûrû akabûrekera. Îndî bûkëethîra bûtîrekagîra antû bangî maatia jaao, kinya Abaagu atîbûrekera maatia jeenu.” “Rîrîa bûciatîte biakûrîa bûgatukieni moothiû jeenu ta aciayia. Nîkwîthîrwa batukagia moothiû jaao nîkenda antû boona atî nî baciatîte biakûrîa. Ndîbwîra na mma atî nî bathirîtie kûewa îtuui rîaao. Îndî rîrîa gwe ûciatîte biakûrîa, thaambia ûthiû bwaaku na waake mûtwe jwaaku maguta, nîkenda antû batîkameenye atî nî ûciatîte biakûrîa îndî ûmenyekane atî nî ûciatîte nî Abaagu ûrîa ûrî withoone wenka. Nawe Abaagu ûu wonaga jarîa jarî withoone agakwaa îtuui.” “Bûgaciîkîreeni ûtonga aja nthîgûrû, kûrîa nungu cia irîo na kutu biînyangagia, na aamba bakaunaga nyomba na bakaiya. Îndî îîkageeni ûtonga bweenu îgûrû, kûrîa nuungu cia irîo kana kutu bitîîûmba kwînyangia kana aamba bauna nyomba na baiya. Nîkwîthîrwa arîa ûtonga bwaaku bûrî, nîo nkoro yaaku îthagîrwa îrî.” “Riitho nîrîo taawa ya mwîrî. Riitho rîaaku rîkëethîrwa rîkîonaga bwega, mwîrî jwaaku junthe jwîthagîrwa jûûjûrîte weerû. Îndî riitho rîaaku rîkëethîrwa rîtîbui, mwîrî jwaaku junthe jwîthagîrwa jûûjûri muundu. Tontû bûû, gûkëethîrwa weerû bûrîa bûrî ndeene yaaku nî muundu rî, jwîthîrwa jûrî muundu jûmûtumanu atîa!” “Gûtî muntû ûûmba gûtumîkîra athani baîrî. Tontû akeenda ûmwe na athûûre ûngî; kana agwatanîre na ûmwe na amene ûngî. Ûtîûmba gûtumîkîra Mûrungu na ûtumîkîra mbeecha.” “Tontû bûû, ndîbwîra bûgakîreni bûgîciûragia nîmbi bûkaarîa kana bûnyua nîkenda bûtûûra mwoyo. Ningî bûkainogieni bûgîciûragia nîmbi bûgeekîra. Anga ûtûûro tîbu bûrî gîtûmi nkûrûki ya biakûrîa, na mwîrî nkûrûki ya nguû? Raithîrieni nyoni, itîandaga kana iketha kana ciîka irîo nchukuune. Îndî amwe na bûu Abaagu ûrîa ûrî îgûrû nî acireraga. Anga buî bûtî ba bata nkûrûki ya nyoni? Nî ûrîkû kîrî buî ûûmbîkia gûciongeera ntukû kinya îmwe ûtûûroone bwaawe nîûntû bwa kwimakîra? Ningî nîmbi îtûmaga bûnoga nkoro bûkîûragia nîmbi bûgeekîra? Raithîrieni ûrîa maûa jaumaga kîthakeene! Jatîritaga ngûgî, kana jatuma nguû. Îndî gankûbwîra kinya Solomoni, amwe na mwago jûrîa aarî naju nîûntû bwa nguû irîa eekagîra atathongoma ta rîmwe rîa maûa jaja. Rîu këethîra Mûrungu athongomagia matî ja kîthaka ûu, naarua jakariiba na rûûnene jakagerwa mwankiine rî, akabûthongomia nkûrûki atîa? Îbûî antû barî na wîtîkio bûbûkai! Tontû bûû, bûkathangîkeni bûkîûragia, ‘Nîmbi tûkaarîa, kana tûûnyua, na nîmbi tûgeekîra?’ Nîkwîthîrwa antû barîa batiijî Mûrungu nî into o biu bacwaga. Abaagu ûrîa ûrî îgûrû nî akûmenya atî bûrî na ûbatu bwa into biu bionthe. Îndî buî ambeni bûcwee ûnene bwa Mûrungu na waagîru bwaawe, na into biu bingî bionthe bûkaewa. Tontû bûû, bûkamakîreni rûûjû. Rûûjû rûkaimakîra ruungwa. O ntukû îrî na mathîîna jaayo ja kûng'ana.” “Bûgátuîra antû bangî îgamba bûtîkeeje kûgambithua nî Mûrungu. Nîkwîthîrwa Mûrungu agagûtuîra îgamba o ta ûrîa waatuîrîre bangî. Kîthimi o kîrîa waatumîîre nîkîo agatumîra. Nîkî woonaga gatî karîa karî riitho rîa muntû ûngî îndî ûtîonaga mûgogo jûrîa jûrî riitho rîaaku? Kana nîatîa ûûmba kwîra muntû ûngî, ‘Reka nkûrîte gatî riitho rîaaku,’ o rîrîa gwe ûrî na mûgogo riitho rîaaku? Mûciayia ûjû! Amba ûrîte mûgogo jûrîa jûrî riitho rîaaku, rîu nîrîo ûkoona bwega ûrîa ûkoomba kûrita gatî karîa karî riitho rîa muntû ûngî. “Bûkaeeni kurû into birîa itheru, kana bûgerera ngûrwe tuiga twa goro, twîtagwa lulu, itîkeeje gûkinyangîra tu nthî na ikûgarûkîra na ikûrûmanga.” “Rombeni naabuî bûkaewa; cweeni naabuî bûkoona; ringaringeni naabuî bûkarugûrîrwa. Nîkwîthîrwa o muntû ûrîa ûrombaga nî aejagwa, na ûrîa ûcwaga nî oonaga, ningî ûrîa ûringaringaga nî arugûragîrwa. Atîrî, nî ûrîkû weenu ûrombwa mûgaate nî mwana waawe, akamûnenkera iiga? Kana mwana ûu amûromba gîkûyû nawe amûnenkera njoka? Rîu kinya këethîra buî bûrî babaaî, nî bwijî kwaa aana beenu biewa bibiega, nîatîa Abaagu weenu ûrîa ûrî îgûrû atîaa barîa bamûrombaga biewa bibiega nkûrûki? Thithagîrieni antû bangî ûrîa bwenda babûthithîria. Ûu nîu Waatho bwa Musa na mooritani ja iroria jakuuga.” “Kûrûkîîreeni mpingîroone îrîa ncheeke. Nîkwîthîrwa njîra îrîa îîtaga mwankiine jwa kenya na kenya nî îmbariî na nî bûbûûthû gwîtîîra njîreene îîu; mpingîro yaayo nî îmbariî, na barîa batonyagîîra mpingîroone îîu nî babaingî. Îndî mpingîro na njîra îrîa îîtaga ûtûûroone bwa kenya na kenya nî încheke na kûrî inya gwîtîîra njîreene îîu; nî antû babakai beetagîîra njîreene îîu.” “Imenyagîîreeni iroria bia ûrongo, birîa biîjaga kîrî buî biîkîrîte mîgûûta ya ng'ondu, îndî ndeene nî mbawa ing'eentu. Bûkabimenya kuumania na mathithio jaabio. Ka ûûmba gûketha nzabibû kuuma kîrî mîtongu kana nkûû kuuma kîrî mîgaa? Tontû mûtî jûmwega jûciaraga matuunda jameega na mûtî jûmûûî jûciaraga matuunda jamaaî. Mûtî jûmwega jûtîûmba gûciara matuunda jamaaî kana mûtî jûmûûî jûciara matuunda jameega. O mûtî jûrîa jûtîciaraga matuunda jameega nî jûtemagwa na jûkagerwa mwankiine. Tontû bûû, bûkamenya iroria bia ûrongo kuumania na mathithio jaabio.” “Tî muntû wonthe ûrîa ûmbîtaga ‘Mwathani, Mwathani,’ ûgakûrûka ûneneene bwa îgûrû, Îndî ûrîa ûgakûrûka nî ûrîa ûthithagia ûrîa Baaba ûrîa ûrî îgûrû eendaga. Ntukû îîu yakinya babaingî bakambîîra ‘Mwathani, Mwathani! Nî twaroragia tûgîtumagîra riîtwa rîaaku na tûkeenga roho inthûûku na tûkaringa biama tûgîtumagîra riîtwa rîaaku.’ Rîu naani nkabeera: ‘Ni ntîbwijî. Umeni kîrî ni buî antû babaaî!’” “Tontû bûû, o muntû ûrîa wigagua nteto iji ciaakwa na akathithia ûrîa ikuuga, akari ta muntû ûmûûme ûrîa waakîre nyomba yaawe iigeene. Ngai îraura, na nyomba îîu îrariingwa nî mûguû na ruuo rûrûnene, îndî îtaagwîre nîûntû nî yaaki iigeene. “Îndî o muntû ûrîa wigagua nteto iji ciaakwa na akarega kûthithia ûrîa ciugîte, akari ta muntû kîaa ûrîa waakîre nyomba yaawe mûthangeene. Ngai îraura, na nyomba îîu îraringwa nî ruuo rûrûnene na îrakoondorua nî mûguû. Kûgwa kwaayo kwaarî gûkûnene.” Rîrîa aathirîrie kuuga nteto iu, kîrîndî nî kîarigarîrue nî ûritani bwaawe, nîkwîthîrwa aaritanaga arî na inya, na tî ta ûrîa aritani ba Waatho baaritanaga. Rîrîa Jesû eenamîre kuuma kîrîmeene, antû babaingî nî baamûthingatîre. Rîu muntû waarî na mûtigiri areeta kîrî we na araturia maru arauga, “Itû Mwathani ûkëethîrwa weenda, nthiria mûtigiri!” Jesû aratambûrûkia njara yaawe na aramûringithia akiugaga, “Îî nî nkwenda jûthira! Thera.” O rîo muntû ûu aroora mûtigiri jwaawe. Rîu Jesû aramwîra, “Ûkéera muntû kinya ûrîkû, îndî îta ûgacionanie kîrî mûthînjîri-Mûrungu na ûrite kîgongwana kîrîa Musa aathanîre kîritagwe, nîkenda kîaa ûkûûjî kîrî antû bonthe atî ûkworua.” Rîrîa Jesû aatonyere Kaperinaumu, mûtongeeria ûmwe wa asikarî ba Roma nî eetîre kîrî we na aramwerenca akiugaga, “Mwathani, nthûûmba yaakwa nî îmami nja yaakwa nîûntû bwa kwonja na nî îkûthangîka mono.” Jesû aramwîra, “Nkeeja kûmworia.” Îndî mûtongeeria ûu aramwîra atîrî, “Itû Mwathani, ni ntîagîrîte gûkûgwata ûgeni gwaakwa. Uuga akî abue, na nthûûmba yaakwa îkabua. Nî kwînthîrwa kinya ni ndî na waatho bwa gûtongeeria asikarî barîa barî waathoone bwaakwa. Nî mbîraga ûmwe, ‘Îta!’ nawe ageeta na nkeera ûngî, ‘Njû!’ nawe akeeja. Ningî nkeera nkombo yaakwa, ‘Thithia ûjû!’ nayo îkathithia u.” Rîrîa Jesû aigîrue ûu ararigara mono na areera antû barîa baamûthingatîte atî, “Nî nkûbwîra na mma atî, nthîgûrûûne ya Israeli ntoona muntû kinya ûmwe ûrî na wîtîkio ta bûbû. Ndîbwîra antû babaingî bakauma bwa gaiti na bangî baume bwa rûgûrû, nabo bagakara amwe na Abrahamu na Isaaka na Jakubu kîathoone kûu ûneneene bwa îgûrû. Îndî barîa babuîrîte kwîthîrwa barî antû ba ûnene bûu bakagerwa oome muunduune, kûrîa bakarîraga na kûrîa maîgo bakiigagua ûrûrû bûbwingî.” Rîu Jesû areera mûtongeeria ûu atîrî, “Aana, na o ûu wîtîkîtie bûgakarîka.” Ningî îgiita o rîu rîongwa nthûûmba yaawe îroora. Jesû aratonya nyomba ya Peterû na areethîra ng'ina wa mwekûrû wa Peterû amami gîtandeene arî na mwanki. Rîu Jesû araringithia njara ya mwekûrû ûu, na mwanki jûrathira. Nawe arookîîra na aramûmathîra. Ûgoro bwa ntukû îîu, antû baramwikîria antû babaingî barîa baarî na roho inthûûku. Nawe aracigondokera irauma kîrî bo. Ningî arooria antû bonthe barîa baajîtue. Aathithîrie ûu nîkenda akoojûria jarîa kîroria Isaya aarîtie akiugaga, “We nî ajûkîrie woonje bweetû, na arakamata mîrimo yeetû.” Rîrîa Jesû oonere antû babaingî bamûthiûrûkîrîte, nî eerîre aritwa baawe baune rwongo rûrîa rûngî rwa îria. Mwandîki ûmwe wa Waatho areeta kîrî we aramwîra atîrî, “Mûritani, ni ngakûthingataga o kunthe kûrîa ûgeeta.” Jesû aramûcokeria, “Mbîrwa irî na marinya, na nyoni irî na itara, îndî Mûtaana wa Muntû atî na antû a kûnogoka.” Ûmwe wa aritwa baawe aramwîra atîrî, “Mwathani, mbîtîkîîria mbîte nkathike baaba rîu ncoke nkûthingate.” Îndî Jesû aramwîra, “Nthingata; tigana na akuû bathike akuû baao bongwa.” Rîrîa Jesû aitîrie gîtarûûne, na aritwa baawe kinya bo nî baitîrie ku. Atîrî, ruuo rûrûnene rûraurutana îrieene, mwanka mîgombe îreenda kûthika gîtarû. Îndî îgiiteene rîu Jesû nî amami. Aritwa bareeta kîrî we baramûûkia bakiûgaga, “Itû Mwathani, twonokie, tûrî akuî gûkua!” Rîu Jesû arookîîra na arabeera, “Îbuî antû barî na wîtîkio bûbûkai; nîmbi bûgûkîra?” Rîu aragondokera ruuo na îria, nabio biraborera kûragîa na ûkiri. Antû bararigara bakîûragia, “Ka ûjû arî muntû wa mûthemba jûrîkû? Kinya ruuo na îria nî bikûmwathîkîra!” Rîrîa Jesû aakinyîre nthîgûrû ya Gadara, îrîa yaarî rwongo rûrîa rûngî rwa îria, nî aatirimanîre na antû baîrî baarî na roho inthûûku baumîte gûntû kûrîa antû baathikagwa. Gûtî muntû ûrîngîûmîîria gûkûrûkîra njîreene îîu nîûntû bwa ûrîa antû bau baang'eenti. Antû bau baraambîrîria kûringa gîtuma bakiugaga, “Nîatîa ûkwenda naatuî, gwe Mûtaana wa Mûrungu? Ka weeja gûtûthangîkia îgiita rîtîrakinya?” Akuî na antû au nî kwaarî na ngûrwe inyingî ikîrîjaga. Rîu roho iu nthûûku ireerenca Jesû ikiugaga, “Këethîra ûgatwînga, twîtîkîîrie tûtonye ndeene ya ngûrwe irîa.” Jesû areera roho iu atîrî, “Îteeni.” Rîu roho iu nthûûku irauma kîrî antû bau, na iratonya ndeene ya ngûrwe. Ngûrwe iu cionthe ireenamîra rwareene rûrûnene, na îragwa îrieene na irathirîra ku. Arîîthi baacio baramatûka mwanka ntûûreene, na bareera antû ûrîa gwakarîkîre. Ningî barauga ûrîa gwakarîkîre kîrî antû barîa baarî na roho inthûûku. Tontû bûû, antû bonthe ba ntûûra îîu bareeta kûthagaana Jesû. Rîrîa baamwonere nî baamwerencere aume nthîgûrû yaao. Jesû araitia gîtarûûne, arauna îria arakinya ntûûra yaao yongwa. Antû bamwe baramûretera kîonje kîmami gîtandeene. Rîrîa Jesû oonere wîtîkio bwaao, areera kîonje kîu atîrî, “Gîa inya mûtaana waakwa. Ûkûrekerwa meeyia jaaku.” Rîu aritani bamwe ba Waatho baraambîrîria kwîrana, “Muntû ûjû nî akûruma Mûrungu!” Jesû akûmenya ûrîa baathûgaanagia arauga atîrî, “Nîkî bûkûthûgaania mantû jamathûûku? Nî bûrîkû bûûthû: nî kuuga, ‘Ûkerekerwa meeyia jaaku,’ kana nî kuuga, ‘Ûkîîra ûciîtîre?’ Nandî nî nkwenda bûmenya atî, Mûtaana wa Muntû arî inya ya kûrekera antû meeyia aja nthîgûrû.” Tontû bûû, areera muntû ûu waarî kîonje atîrî, “Ûkîîra na ûjûkie gîtanda gîaaku na waane.” Muntû ûu waarî kîonje arokîîra, na araana kwaao. Rîrîa antû boonere ûu nî baamakîre. Barakumia Mûrungu ûrîa weete antû inya ya mûthemba jûu. Jesû arauma au eetaîtîte na njîra, aroona muntû weetagwa Mathayo akari nthî kanyomba karîa ûgoti bwothûranagîrua. Rîu Jesû aramwîra atîrî, “Nthingata.” Nawe Mathayo arookîîra na aramûthingata. Rîrîa Jesû aarîjaga biakûrîa nyomba ya Mathayo, aritithia ûgoti babaingî amwe na eeyia, nî bakarîre nthî amwe na Jesû na aritwa baawe. Rîrîa Afarisayo boonere ûu, barooria aritwa baawe atîrî, “Nîkî Mûritani weenu akûrîa arî amwe na aritithia ûgoti na eeyia?” Rîrîa Jesû aigîrue ûrîa bakwaria arauga atîrî, “Barîa baajîtue nîbo bacwaga ndagitarî, îndî barîa batîajîtue batîmûcwaga. Îteeni bûkairitane gîtûmi kîa nteto iji, ‘Mpendaga barîa baigagîrua bangî kîaao, îndî ni ntî bata na kîgongwana kîa gwakîîria.’ Nteejîre gwîta barîa baagîru, îndî ndeejîre gwîta eeyia.” Rîu aritwa ba Johana Mûbatithania bareeta kîrî Jesû na baramûûria, “Nîkî tuî na Afarisayo tûciataga biakûrîa îndî aritwa baaku batîciataga?” Jesû arabeera, “Ka bûkwîrîgîîra antû barîa beeti mûranûûne baithikîîra rîrîa mûjûkania arî amwe nabo? Îgiita rîgaakinya rîrîa mûjûkania akeebua kuuma kîrî bo. Rîu nîrîo bagaciataga biakûrîa. Gûtî muntû wîkagîra kîraka gîkîerû nguûne înkûrû. Nîkwîthîrwa kîraka kîu gîgatûma nguû îîu îtambûka nkûrûki. Ningî gûtî we wîkagîra ndibei ya ndua ithiriine bithithîtue na mîgûûta îmîkûrû. Îkëeja gwîkîrwa ku, nîka kîthiri kîu gîtambûkaga na ndibei îgeetîka. Îndî ndua îkagîrwa ithiriine bithithîtue na mîgûûta îmîerû nîkenda ithiri biu na ndibei bigakara bwega.” Jesû akîaragia o ûu, mûtongeeria ûmwe nî eetîre kîrî we na araturia maru mbere yaawe arauga, “Mwarî waakwa agûkua o nandî. Îtû njû ûmûrîkîîre njara na akariûka.” Jesû arookîîra na aramûthingata na aritwa baawe kinya bo bareetania nawe. Mwekûrû ûmwe ûrîa waathangîkîtue nî mûrimo jwa kuuma tharike kagiita ka mîaka îkûmi na îîrî, arathingata Jesû, na araringithia mîthia ya nguû yaawe. Nîkwîthîrwa mwekûrû ûû aaciîraga ûjû, “Nkëeja kûringithia nguû ciaawe akî, nkabua.” Jesû aragarûka na akûmwona aramwîra atîrî, “Mwarî waakwa, gîa inya! Wîtîkio bwaaku bûgûtûma ûbua.” Mwekûrû ûu arabua îgiita o rîu rîongwa. Rîrîa Jesû aakinyîre nyomba ya mûtongeeria ûu nî oonere barîa baaringaga mîtûrirû na barîa baithikîrîte arauga atîrî, “Antû bonthe nî baumagare! Mwarî ûûjû atîkuîte îndî nîka amami.” Antû bonthe baramûthekera. Rîrîa antû bonthe baumagarîre, Jesû aratonya nyomba ndeene na aragwata mwarî ûu njara, nawe ararûngama. Ûntû bûu bûrataamba nthîgûrûûne îîu yonthe. Jesû akuuma antû au nî athingatîrwe nî atumuumu baîrî bagîkayaga na kajû bakiugaga, “Mûtaana wa Daudi, twigîîrue kîaao!” Rîrîa Jesû akûrûkîre nyomba, atumuumu bau bareeta kîrî we na arabooria ûjû, “Nî bûgwîtîkia ndoomba kûbworia?” Nabo baramûcokeria, “Îî Mwathani.” Rîu Jesû araringithia meetho jaao, arauga, “Nî gûkare o ûu bwîtîkîtie!” Meetho jaao jarambîrîria kwona. Nawe Jesû arabakaania na inya mono akîbeeraga, “Bûkéera muntû kinya ûrîkû mantû jaja.” Îndî bagûîta, barataambia nteto ciegiî Jesû nthîgûrû îîu baarî yonthe. Rîrîa antû baanîîte, muntû waarî maamu nî aareterwe kîrî Jesû. Muntû ûu ataaragia nîûntû nî aarî na roho înthûûku. Rîrîa roho îîu nthûûku yeengîîrwe, muntû ûu araambîîrîa kwaria. Antû bararigara bakiugaga, “Ûntû ta bûbû bûtoonekana kaîrî nthîgûrûûne ya Israeli!” Îndî Afarisayo barauga, “Engaga roho inthûûku agîtumagîra inya ya mûnene wa roho inthûûku.” Jesû arathiûrûkania na ntûûra na tûtûûra tunthe, akîritanaga kîromberoone, na agîtûmagîîria Nteto Injega ciegiî ûnene bwa Mûrungu. Ningî nî eetîre akîoragia antû mîrimo ya mîthemba yonthe na woonje bwa mîthemba yonthe. Rîrîa oonere antû babaingî, nî abaigîîrue kîaao mono, nîûntû bwa ûrîa baainyîîrîîtue na batoombaga guiteethia, ta ng'ondu itî na mûrîîthi. Rîu areera aritwa baawe, “Maketha nî jamaingî, îndî akeethi nî babakai. Tontû bûû, rombeeni nîkenda mweene maketha atûma ariti ngûgî bamûkeethere maketha.” Jesû nî eetîre aritwa baawe îkûmi na baîrî na arabaa inya ya kwînga roho inthûûku na inya ya kworia mîrimo na woonje bwa mîthemba yonthe. Mariîtwa ja atûmwa bau îkûmi na baîrî nîjo jaja: Wa mbere nî Simioni ûrîa weetagwa Peterû, na mûtaana wa ng'ina Anderea. Bangî nî Jakubu wa Zebedii na mûtaana wa ng'ina wa Johana, na Filipû na Batholomeo, na Toma na Mathayo ûrîa waarî mûritithia ûgotî; na Jakubu mûtaana wa Alifayo, na Thadeû; na Simioni wa kuuma Kanaani na Judasi Iskarioti ûrîa waakunyanîîre Jesû. Jesû agîtûma atûmwa bau îkûmi na baîrî nî aabeerîre ûjû, “Bûgeeteni kîrî antû barîa batî Ayahudi. Ningî bûkéeja gûkûrûka ntûûreene cia Asamaria. Îndî îteeni kîrî antû ba Israeli nîûntû bakari ta ng'ondu ciûrîte. Bweeta tûmîriieni Nteto Injega bûkîugaga, ‘Ûnene bwa îgûrû bûrî akuî.’ Orieeni barîa baajîtue, na bûriûkie barîa bakuîte, na bwoorie barîa barî na mûtigiri, ningî bwînge roho inthûûku. Bweei bûtîkûrîua, kinya buî eejanageni bûtîkûrîia. Bûgákamata mbeecha cia thaabu kana cia fetha kana cia îturutia mîbukoone yeenu. Ningî bûgákamata rîîgu kana kabuuti kana îratû, kana rûturo. Nîkwîthîrwa mûriti ngûgî nî aagîrîte kûewa îtuui rîaawe. O ntûûra kana mûciî jûrîa bûgakûrûka, cweeni muntû ûrîa ûrîngîenda kûbûgwata ûgeni. Kareeni nawe mwanka rîrîa bûkauma kûu. Bûgîkûrûka nyomba keethagieni barîa barî ku. Ningî këethîra eene nyomba bakabûgwata ûgeni, nkeethi cieenu cia thîîrî nî ikare kîrî bo. Îndî bakëeja kûrega kûbûgwata ûgeni, nkeethi cieenu cia thîîrî nî icoke kîrî buî. Ningî antû barîa batîbûgwata ûgeni kana babûthikîîra, bwatua kuuma ku, ringaringeeni tîîri îrîa îrî magûrûûne jeenu. Ndîbwîra na mma atîrî, ntukû ya îgamba yakinya, ntûûra îîu îgakanûkua bûbûnene nkûrûki ya ûrîa Sodomu na Gomora ciakanûkîrue. “Thikîreeni, ni ndibûtûma bûkari ta ng'ondu gatîgatî ka mbawa. Tontû bûû, îthîrweni bûrî na ûûme ta njoka na ûkiri ta kîjea. Imenyagîreeni nîkwîthîrwa antû bakabûgwata na babwikie kotini na babûûre ibooko bûrî kîromberoone ciaao. Bûgaikua mbere ya athani na anene nîûntû bwa riîtwa rîaakwa îndî bûgakûûjîîra Nteto Injega kîrî bo na kîrî barîa batî Ayahudi. Rîrîa bakabwikia bûgambithua, bûkamaka bûgîciûragia ûrîa bûkabeera kana ûrîa bûkabacokeria, nîkwîthîrwa îgiita rîu rîakinya, bûkaewa nteto irîa bûkabeera. Tontû tî buî bûkeethîrwa bûkîaragia, îndî nî Roho wa Abaagu ûkaaria arî ndeene yeenu. Muntû agaikia mûtaana wa ng'ina akooragwe, na mûkûrû aikie mwana waawe akooragwe; nabo aana bakarega kwathîkîra aciari baao na baboragithie. Antû bonthe bakabûthûûra nîûntû bwa riîtwa rîaakwa. Îndî ûrîa ûkoomîîria mwanka mûthia, akoonokua. “Rîrîa antû bakabûthangîkia ntûûreene îmwe, matûkeeni ntûûreene îngî. Ndîbwîra na mma atîrî, bûtîtûngania ntûûra cionthe irîa irî Israeli mbere ya Mûtaana wa Muntû acoka. “Mûritwa tî ûmûnene nkûrûki ya mûritani waawe; ningî nkombo tî înene nkûrûki ya mwathi waayo. Bwabua mûritwa agakara ta mûritani waawe, na nkombo îgakara ta mwathi waayo. Këethîra antû nî beetîte mweene mûciî Beelizebuli, bageeta antû ba mûciî jûu mariîtwa jamathûûku nkûrûki.” “Tontû bûû, bûgákîra antû bau. Nîkwîthîrwa gûtî gîntû kiithi gîtiithûrwa, na gûtî ûntû bûrî wiithoone bûtîmenyithanua. Mantû jarîa mbwîragîra muunduune, jaarieni werûûne, na jarîa bûkaigua jakîarua na kîoe jatûmîîrieni na kaajû gakanene. Bûgakîreni barîa boomba kûûraga mwîrî îndî batîûmba kûûraga mwoyo. Îndî kîrageni ûrîa ûûmba kûûraga mwîrî na akagera mwoyo mwankiine jwa kenya na kenya. Anga tûnyoni twîrî tûtîendagua ciringi îmwe. Îndî gûtî kinya kanyoni kamwe gaatu gakujaga Abaagu atîtîkîîrîtie. Ningî nî aijî wingî bwa nchiûri cia mîtwe yeenu. Tontû bûû, bûgakîreni, nîûntû bûrî gîtûmi nkûrûki ya nyoni inyingî.” “O muntû ûrîa ûgakûûjîîra mantû jambegiî kîrî antû, kinya ni ngakûjîîra mantû jamwegiî kîrî Baaba ûrîa ûrî îgûrû. Îndî o muntû ûrîa ûgankaana kîrî antû, kinya ni nkamûkaana kîrî Baaba ûrîa ûrî îgûrû.” “Bûkathûgaanieni atî ndeejîre kûreeta thîîrî nthîgûrûûne. Nteejîre kûreeta thîîrî îndî ndeejîre kûreeta ndwaa. Nîkwîthîrwa mbîjîte gûtûma mûtaana arwaa na îthe, na mwarî arwaa na ng'ina, na mwekûrû wa Mûtaana arwaa na ng'ina wa mûkûrû waawe. Anthû ba muntû bakethagîrwa barî bakuuma nja yaawe yongwa. Muntû ûrîa weendaga îthe kana ng'ina nkûrûki yaakwa atîagîrîte kwaa mûritwa waakwa. Nawe ûrîa weendaga mûtaana kana mwarî waawe nkûrûki yaakwa atîagîrîte kwaa mûritwa waakwa. Ningî muntû ûrîa ûtîjûkagia mûtharaba jwaawe na anthingata, atîagîrîte kwaa mûritwa waakwa. Muntû ûrîa ûmenyagîra ûtûûro bwaawe akaaga mwoyo, îndî ûrîa ûkairita nîûntû bwaakwa akoona mwoyo.” “Muntû ûrîa ûkabûgwataga ûgeni, nî ni agwataga ûgeni na ûrîa ûngwataga ûgeni nî ûrîa wantûmîre agwataga ûgeni. Muntû ûrîa ûgwataga kîroria ûgeni, nîûntû nî kîroria, akaewa kîewa kîrîa kîroria kîejagwa. Ningî ûrîa ûgwataga muntû ûmwagîru ûgeni, nîûntû nî ûmwagîru, akaewa kîewa kîrîa muntû ûmwagîru aejagwa. Ningî muntû ûrîa ûgakundia ûmwe wa baba aniini rûûjî, nîûntû nî mûthingati waakwa, gankûbwîra na mma atî, muntû ûu atîaga îtuui rîaawe.” Rîrîa Jesû aathirîrie kûritana aritwa baawe, nî aumîre au, na areeta kûritana na gûtûmîîria ntûûreene irîa ciaarî akuî. Johana arî ncheera, araigua mantû jarîa Kristû aathithagia. Aratûma aritwa baawe beeta kûmûûria: “Nîgwe ûrîa ûkeeja kana tweteere ûngî?” Nawe Jesû arabacokeria, “Îteeni bwîre Johana mantû jarîa bwoona na bwaigua: atumuumu nî bakwona na bionje nî bigwîta, antû barîa baajîtue nî mûtigiri nî bakûorua na barîa batiigagua nî bakwigua; na akuû nî bakûriûkua na Nteto Injega nî igûtûmîîrua kîrî nkîa. Kîtharimo nî kîrî muntû ûrîa ûtî na nkaanja nîûntû bwaakwa.” Rîrîa aritwa ba Johana beetîre, Jesû nî aambîîrîrie kwîra ntundu ya antû mantû jegiî Johana: “Rîrîa bwetîîre rwanda rî, nîmbi bwerîgîrîte kwona? Nî mûrangi jûkiurutwa nî ruuo? Nîmbi îndî bwetîte kwona? Bwerîgîrîte kwona muntû wîkîrîte nguû inthongi? Antû barîa beekagîra nguû inthongi bakaraga nyomba cia anene. Nîmbi îndî, bwetîre kwona? Nî kîroria? Îî nî nkûbwîra na mma atî, ûrîa bwoonere nî nkûrûki ya kîroria. “Ûjû nîwe Maandîko jaugîîte mantû jamwegiî atî: ‘Ngatûma mûtûmwa waakwa mbere yaaku eete agakûthithîrie njîra.’ Ndîbwîra na mma atî, gûtî muntû ûngî kîrî barîa batûûra mwoyo ûkûrûkîte Johana Mûbatithania. Îndî amwe na ûu ûrîa mûnini buru ûneneene bwa îgûrû nî amûkûrûkîte. Kuuma îgiita rîa Johana Mûbatithania mwanka îgiita rîrî tûrî ûnene bwa îgûrû bûtwîre kûrûûwa nabu na barîa batumagîra inya nîbo bakûrûkaga ku. Waatho bwa Musa na iroria bionthe nî biarorerie mwanka îgiita rîa Johana. Nandî këethîra nî bûkwenda gwîtîkia, Johana nîwe Elija ûrîa weerîri akeeja. Ûrîa ûrî na matû nî aigue. Rîu nîmbi nkang'uanania nthukî îîjî nayo? Îkari ta twaana tûkari nthî thokoone tûgîtaaga tûngî tûkiugaga: ‘Twabûringîîre mîtûrirû naabuî bûrarega kwina, tûrabwinîra ndwîmbo cia kwithikîîra naabuî bûrarega kwithikîîra!’ Nîkwîthîrwa rîrîa Johana eejîre atîkûrîa na atîkûnyua, nabo nî baugîre, ‘Arî na roho înthûûku.’ Nawe Mûtaana wa Muntû akwîja akîrîjaga na akînyunyaga, nî baugîre, ‘Ûjû nî muntû wendeete kûrîa biakûrîa mono na nî mwogiti, na mûcoore wa aritithia ûgoti na eeyia!’ Îndî ûûme kuuma kîrî Mûrungu nî bûcionanagia atî nî bwa mma kuumania na mathithio jaabu.” Rîu Jesû araambîîrîa gûkaania antû ba ntûûra iu batige kûthithia ûthûûku, nîkwîthîrwa kinya këethîra nî aarî akûringa biama bibingî ku, nî baregete kwirira. Jesû arauga atîrî, “Wûi kîrî gwe Korazini! Wûi kîrî gwe Bethisaida! Këethîra biama birîa biringi ntûûreene iiji, nîbio biaringîrwe kîrî ntûûra cia Tiro na Sidoni, barîngîîthîrwa bairirîre tene, beekîrîte ithango na kwigerera mûju mîtwe. Îndî gankûbwîra, ntukû ya îgamba yakinya bûgakanûkua bûbûnene nkûrûki ya Tiro na Sidoni. Naagwe Kaperinaumu, ka bûgûciimbaimbia bûbûnene ûû nîkî? Bûkagerwa mwankiine jwa kenya na kenya! Këethîra biama birîa biringi ntûûreene îîjî, nî biaringi Sodomu, îrîngî kwîthîrwa îrî o mwanka naarua tûrî. Îndî ndîbwîra ntukû ya îgamba yakinya, Mûrungu akabûkanûkia nkûrûki ya Sodomu.” Îgiita rîu Jesû aratûmîîria arauga, “Nî ngûgûcokeria nkaatho gwe Baaba, Mwathani wa îgûrû na nthî, nîûntû nî wiithîte mantû jaja kîrî antû barîa boome na mbîjî, na wajaguûrîra antû barîa batî na ûmenyo bûbwingî. Gwe Baaba, ûu nîu wendere gûkarîka. “Baaba nî anenkerete into bionthe. Gûtî muntû wiijî Mûtaana tiga Baaba, na gûtî we wiijî Baaba tiga Mûtaana na bangî barîa Mûtaana akeenda kûguûra Baaba kîrî bo. Njûûni kîrî ni buî bwinthe bûnogi nîûntû bwa gûkamata mîrigo îmîrito, naani nkabûnogokia. Jûkieni gîchooki gîaakwa bwîkîre, na bwiritane kuuma kîrî ni, nîûntû ni ndî ûmûkiri na mwinyiiyia nkoroone, naabuî bûkanogoka nkoroone cieenu. Nîkwîthîrwa gîchooki gîaakwa nî gîkîûthû, na mûrigo jwaakwa nî jûmûûthû.” Îgiiteene rîmwe kûrî ntukû ya sabatû, Jesû na aritwa baawe nî bakûrûkîrîîte muundeene jwa nkano. Aritwa baawe barambîrîria kuuna nkano bakîrîjaga, nîûntû nî baarî na mpara. Îndî Afarisayo bakwona ûu bareera Jesû atîrî, “Tega aritwa baaku bakîthithia ûntû bûrîa Waatho buugîîte bûkáthithua ntukû ya sabatû!” Jesû arabacokeria arabeera atîrî, “Ka bûtaathoma ûrîa Daudi aathithîrie rîrîa we na antû barîa aarî nabo baigîrue mpara? Nî aakûrûkîre ndeene ya kîûrû arî na antû baawe, na bararîa mîgaate îrîa yaathûrîri Mûrungu. We na barîa baarî amwe nawe batetîkîrîîtue nî Waatho kûrîa mîgaate îîu tiga athînjîri-Mûrungu bonka. Kana ka bûtaathoma Waathoone bwa Musa bwona ûrîa athînjîri-Mûrungu baunîre Waatho bwegiî ntukû ya sabatû barî kîûrûûne, ntukû ya sabatû îndî jatajukîrue jarî meeyia? Nandî ndîbwîra, kûrî ûmwe ûrî aja ûmûnene nkûrûki ya kîûrû. Ningî këethîra nî bwijî gîtûmi gîa nteto iji atî, ‘Mpendaga barîa baigagîrua bangî kîaao, îndî ni ntî bata na kîgongwana kîa gwakîîria,’ bûtîngîtuîra antû batî na maatia ta barî na maatia. Nîkwîthîrwa Mûtaana wa Muntû nîwe mwathi wa sabatû.” Jesû arauma au na arakûrûka kîromberoone kîaao na areethîra muntû waarî na njara yonji. Antû baramûûria atîrî, “Waatho nî bûgwîtîkîîria muntû orua ntukû ya sabatû?” Baamûûrîrie ûû nîkenda boona ûntû bwa kûmûthitanga nabu. Jesû arabooria atîrî, “Nî ûrîkû weenu ng'ondu yaawe îgwîkia îriinyeene ntukû ya sabatû na akarega kûmîrita ntukû o îîu? Muntû nîwe ûrî gîtûmi gîkînene nkûrûki ya ng'ondu. Tontû bûû, Waatho nî bwîtîkîîrîtie muntû athithia ûntû bûbwega ntukû ya sabatû.” Rîu Jesû areera muntû ûu waarî na njara yonji atîrî, “Tambûrûkia njara yaaku.” Nawe aratambûrûkia njara yaawe, nayo îrabua na îrakara o ta îrîa îngî. Tontû bûû, Afarisayo barauma au na baraireba ûrîa bakamûûraga. Rîrîa Jesû amenyere ûntû bûû arauma gûntû kûu. Antû babaingî baramûthingata na arooria bonthe barîa baajîtue, na arabakaania batîkeere antû we nûû. Athithîriee ûu nîkenda jarîa kîroria Isaya augîîte joojûra: “Îîjî nîyo nthûûmba yaakwa îrîa nthuurîte, ûrîa mpendeete na ûrîa ngwîragua nîwe. Ngatûma Roho waakwa akare kîrî we, na agatûmîîria mantû ja îota kîrî antû bonthe barîa batî Ayahudi. Atîteta kana akaya, ningî kajû kaawe gatiigîgua njîreene. Atînyang'inyûra kathanje karîa karî akuî kûnyang'inyûka, kana oorîa rûtambi rûrîa rûrî akuî kwoora, mwanka rîrîa agatûma îota rîtue kûthingatagwa, na antû barîa batî Ayahudi bamwîrîgagîîre.” Rîu Jesû arareeterwa muntû waarî mûtumuumu na atoombaga kwaria nîûntû nî aarî na roho inthûûku. Jesû arooria muntû ûu na arambîria kwona na kwaria. Antû bonthe bararigara bakîûragia, “Ûjû oomba kwîthîrwa nîwe Mûtaana wa Daudi?” Îndî rîrîa Afarisayo baigîrue ûu barauga, “Muntû ûjû engaga roho inthûûku agîtumagîra inya kuuma kîrî Beelizebuli, mûnene wa roho inthûûku.” Jesû akûmenya ûrîa baathûgaanagia arabeera atîrî, “Antû ba ûnene kinya bûrîkû bakeethîrwa bakîrûjaga gatîgatîîne kaao, ûnene bûu bûtîûmba gûtûûra îgiita rîrîraja. Ningî antû ba ntûûra îmwe kana antû ba mûciî jûmwe bakeethîrwa bakîrûjaga gatîgatîîne kaao, ntûûra îîu kana mûciî jûu, batîûmba gûtûûra amwe îgiita rîrîraja. Këethîra roho îthûûku nî îkwînga roho îngî na cio-ijîîrî îrî ûneneene bûmwe bwa Nkoma rî, ûnene bûu bwoomba gûtûûra? Buugaga atî mpîngaga roho inthûûku ngîtumagîra inya kuuma kîrî Beelizebuli, nabo aana beenu beengaga roho inthûûku bagîtumagîra inya yaaû? Tontû bûû, aana beenu nîbo bakabûgiitîra îgamba. Îndî nkëethîrwa mpîngaga roho inthûûku na inya ya Roho wa Mûrungu, menyeni atî Ûnene bwa Mûrungu bûgûkinya kîrî buî. Ningî nîatîa muntû oomba gûtonya nyomba ya muntû ûrî inya na akajûkia into biaawe, tiga akaamba kûmûtheeka rîu akajûkia into. Ûrîa ûtî amwe naani, nîka arûjaga naani. Ningî ûrîa ûtîûthûranagia amwe naani nîka anyagagia. Tontû bûû, ndîbwîra atî antû bakarekerwa meeyia jonthe, na kinya barîa barumaga Mûrungu bakarekerwa, îndî barîa barumaga Roho Ûmûtheru batîrekerwa. Ningî ûrîa ûkaaria ûntû bûbûûî bwegiî Mûtaana wa Muntû akarekerwa, îndî ûrîa ûkaaria ûntû bwa kûmeneeria Roho Ûmûtheru atîrekerwa nandî na kenya na kenya.” “Mûtî jûkëethîrwa jûrî jûmwega, kinya maciara jaaju jeethagîrwa jarî jameega, îndî jûkëethîrwa jûrî jûmûûî, kinya maciara jaaju jethagîrwa jarî jamaaî. Mûtî jûmenyekanaga na maciara jaaju. Îbuî rûciara rwa njoka! Nîatîa bûûmba kwaria mantû jameega na bûrî babaaî? Nîkwîthîrwa o muntû aragia mantû jarîa jojûrîte nkoroone. Muntû ûmwega aragia mantû jameega jaumîte kîrî wega bûrîa bûrî ndeene yaawe, na muntû ûmûûî aaragia mantû jamaaî jaumîte kîrî ûûî bûrîa bûrî ndeene yaawe. “Ndîbwîra na mma atî Ntukû ya Îgamba yakinya o muntû akoorua mantû jegiî nteto cia rûûgo irîa aaria. Nîkwîthîrwa nteto ciaaku nîcio igatûma ûtuîrwa atî ûrî ûmwega kana ûrî ûmûûî.” Rîu aritani bamwe ba Waatho na Afarisayo nî beerîre Jesû atîrî, “Mûritani, nî tûkwenda kwona ûkîringa kîama.” Îndî Jesû arabacokeria atîrî, “Buî nthukî îmbîî ya antû athûngîîri! Bûrîenda kwona nkîringa kîama bûkîona, îndî gûtîkîo bûkoona tiga kîrîa kîa kîroria Jona. O ta ûrîa Jona aakarîre kîu kîa gîkûyû gîkînene ntukû ithatû, ûtukû na mûthenya, o ûu nîu Mûtaana wa Muntû agakara nthîgûrû ndeene, ntukû ithatû, utukû na mûthenya. Ntukû ya Îgamba yakinya antû ba Nineve bakeeja na bagambithie antû ba nthukî îîjî, nîkwîthîrwa antû bau ba Nineve nî bairirîre rîrîa Jona aabatûmîîrîrie. Raithîrieni! Ûmwe ûmûnene nkûrûki ya Jona arî aja. Mûka-mûnene wa nthîgûrû ya Sheba akeeja Ntukû ya Îgamba yakinya, na agambithie antû ba nthukî îîjî. Mûka-mûnene ûu nî aumîre kûraaja na areeta kûthikîîra kîrîra kîa mûnene Solomoni. Raithîrieni! Ûmwe ûmûnene nkûrûki ya Solomoni arî aja.” “Rîrîa roho înthûûku yuumaga kîrî muntû îriûnganagia na rwanda îgîcûaga antû a kuurûka, îndî îtîone. Rîu îgaciîra atîrî, ‘Ngacoka nyomba yaakwa îrîa ndaumîre.’ Yacoka îkeethîra nyomba îrî întheri na yeegeri na yathongoma bwega. Yoona ûu îgeeta îkagîîra roho ingî mûgwanja inthûûku nkûrûki yaayo, naacio igatûûra nyomba îîu. Tontû bûû, muntû ûu akeethîrwa arî ûmûûî nkûrûki ya ûrîa aakari mbere. Ûû nîu antû ba nthukî îîjî ya ûmaramari îgakara.” Rîrîa Jesû aaragîria antû, ng'ina na ataana ba ng'ina nî baakinyîre na bararûngama oome bakîendaga kwaria nawe. Muntû ûmwe areera Jesû atîrî, “Nyakwe na ataana ba nyakwe nî barûngi oome bakîendaga kwaria naagwe.” Îndî Jesû aramûûria atîrî, “Chiaa nûû? Nabo ataana ba chiaa nî baaû?” Rîu aroorota aritwa baawe na arauga, “Baba nîbo chiaa na nîbo ataana ba chiaa! Nîkwîthîrwa muntû ûrîa ûthithagia ûrîa Baaba ûrîa ûrî îgûrû endaga, nîwe chiaa na nîwe mûtaana wa chiaa na ningî nîwe mwarî wa chiaa.” Ntukû o îîu yongwa, Jesû araumagara nyomba îrîa aarî na areeta arakara nthî rûteere rwa îria. Antû babaingî mono bareeta au aarî, nawe araitia gîtarûûne na arakara nthî ku. Antû bau bararûngama rûteere rwa îria. Jesû arabaritana mantû jamaingî agîtumagîra ngerekano. Arabeera atîrî, “Îgiita rîmwe mwaandi nî eetîre kwaanda mbeeû. Rîrîa aandaga, mbeeû imwe nî ciagwîre njîreene na irarîîwa nî nyoni. Mbeeû ingî nî ciagwîre maigeene kûrîa gûtaarî na mûthetu jûmwingî. Nî ciaumîre ntûti nîûntû gûtaarî na mûthetu jûmwingî. Rîrîa riûa rîaumîre nî biaîîre na birooma nîûntû mîri îtatonyete nthî bwega. Mbeeû ingî nî ciaagwîre antû aarî na miigua. Miigua îîu îraciinyanîa iraremwa gûkûra. Mbeeû ingî nî ciaagwîre mûthetuune jûmûnoru, nacio irauma na imwe iraciara mainda îgana rîmwe, na ingî iraciara mainda mîrongo îtantatû, na ingî iraciara mainda mîrongo îthatû. Ûrîa ûrî na matû jakwigua nî aigue.” Rîu aritwa bareeta kîrî Jesû na baramûûria atîrî, “Nîkî ûkwarîria antû ûgîtumagîra ngerekano?” Nawe arabacokeria, “Babuî nî bûeei ûûme bwa kûmenya witho bwa Ûnene bwa îgûrû, îndî bo batîeei ûûme bûu. Nîkwîthîrwa muntû ûrîa ûrî nabio akongeerwa bingî, îndî ûrîa ûtî nabio, kinya birîa arî nabio bikajûkua. Kîu nîkîo gîgûtûma mbaarîria na ngerekano nîûntû barî na meetho na batîkwona, ningî barî na matû na batîkwigua kana baciûra mantû. Tontû bûû bakoojûria ûrîa kîroria Isaya aaugîre: ‘Kwigua nî bakwigua îndî batîkoroomba gûciûra; kwona nî bakwona îndî batîmenya noo mbi. Nîkwîthîrwa batî mpwîî cia kûgwata mantû; barî na matû na batiigagua, meetho barî najo îndî batîonaga. Këethîra tî u, barîîngîîthîrwa bakîonaga na bagaciûra mantû, ningî barîngîîthîrwa bakiigagua na bakamenya mantû, na bagacoka kîrî ni naani nkabooria mîrimo yaao.’ Îndî buî nî bûtharimi nîûntû meetho jeenu nî jakwona na matû jeenu nî jakwigua. Nî nkûbwîra na mma atî, iroria na antû babaingî babaagîru nî bairîragîîria mono kwona mantû jaja bûkwona, îndî bataajona, ningî nî bairîragîîria kwigua mantû jarîa bûkwigua îndî batajaigua. “Nandî thikîîrieni ûritani bwa ngerekano ya mûandi. Mbeeû irîa ciagwîre njîreene nî ngerekano ya antû barîa baigagua nteto ciegiî Ûnene bwa îgûrû îndî bakaremwa gûciûra. Nkoma akeeja na akathara kîrîa kîandi nkoroone ciaao. Mbeeû irîa ciaagwîre maigeene, nî ngerekano ya antû barîa baigagua nteto cia Mûrungu na bageetîkia na mpwîî bagwîrîtue. Îndî nîûntû nteto iu itîthagîrwa iriki ndeene yaao, boomagîîria îgiita rîrîkai. Îndî rîrîa mîthangîko kana mathîîna jabeejîîra nîûntû bwa gwîtîkia nteto iu, nî batigaga gwîtîkia nteto iu ntûti. Mbeeû irîa ciaagwîre antû arîa aarî na miigua, nî ngerekano ya antû barîa baigagua nteto cia Mûrungu îndî nîûntû bwa kûmakîra ûrîa bagatûûra na kwenda kwaa itonga, gûkaangaratania nteto iu, na bakaremwa kwîthîrwa barî na maciara. Mbeeû irîa ciaagwîre mûthetuune jûmûnoru nî ngerekano ya antû barîa baigagua nteto cia Mûrungu na bagaciciûra, na bagaciara maciara; bamwe bagaciara mainda îgana, bangî mainda mîrongo îtantatû na bangî mainda mîrongo îthatû.” Rîu Jesû arabaa ngerekano îngî: “Ûnene bwa îgûrû bwoomba kûng'uananua na muntû ûrîa waandîre mbeeû înjega muundeene jwaawe. Îndî rîrîa antû bamami, mûnthû waawe areeta na araanda nthangari muundeene jûu jwa nkano na araciîtîra. Rîrîa nkano ciaumîre na ciambîrîria gûciara, kinya nthangari îraambîrîria kwoneka. Ariti ngûgî bareeta kîrî mwene muunda na baramûûria atîrî, ‘Mwathi weetû, uga ûtaandîre mbeeû injega muundeene jwaaku? Nandî nîkû nthangari yuumîte?’ Nawe arabacokeria, ‘Nî mûnthû ûthithîtie ûu.’ Rîu ariti ngûgî baramûûria atîrî, ‘Nî ûkwenda tûkûûra nthangari îîu?’ Nawe arabeera, ‘Arî, bûgakûûra nîûntû bwoomba gûkûranîria nthangari na nkano. Tiganeni nacio ikûranîrie mwanka îgiita rîa maketha. Îgiita rîu nkeera barîa bagûkeetha baambe boothûranie nthangari bakîmîogaga ikundi ikundi nîkenda îîthua. Îndî bakethe nkano baciîke nchukuune yaakwa.’” Jesû arabeera ngerekano îngî: “Ûnene bwa îgûrû bûkari ta gapîndî ka mûthandûkû karîa muntû aajûkîrie na araanda muundeene jwaawe. Gapîndî kau nîko kaniini buru kîrî mpîndî ingî cionthe. Îndî rîrîa kaandwa na kauma nî gakûraga na gakaa mûtî jûmûnene nkûrûki ya mîtî îngî yonthe. Nyoni nî ciakaga itara mpang'iine ciaaju.” Jesû arabaa ngerekano îngî: “Ûnene bwa îgûrû bûkari ta mûtheega jwa kwimbithia mûgaate jûrîa mwekûrû aajûkîrie araungania na mûtu jwa ndebe ithatû, na mûtu jûu jwa gûkanda jûraimba jûnthe.” Jesû aarîrie antû bonthe agîtumagîra ngerekano. Gûtî ûntû kinya bûmwe abeera atîgûtumîra ngerekano. Aathithîrie ûu nîkenda jarîa kîroria kîaugîîte jakoojûra: “Nkaabaragîria ngîtumagîra ngerekano. Nkabeera mantû jarîa jatwîre jaithi kuuma rîrîa nthîgûrû yoombîrwe.” Rîu Jesû aratiga antû bau na aratonya nyomba. Aritwa baawe bareeta kîrî we na baramwîra, “Tûtaûrîre ngerekano ya nthangari muundeene.” Jesû arabeera, “Mûaandi wa mbeeû iu injega nî Mûtaana wa Muntû. Munda naju nî nthîgûrû. Mbeeû iu njega nî antû barîa Ûnene bwa îgûrû bûrî bwaao. Nayo nthangari îîu nî antû ba ûrîa Mûûî. Mûnthû ûrîa waandîre nthangari îîu nî Nkoma. Îgiita rîa maketha nî mûthiro jwa nthîgûrû, nabo akethi nî araîka. O ta ûrîa nthangari yûthûranagua na îkaîîthua, ûu nîu gûgakara ntukûûne cia mûthiro jwa nthî. Mûtaana wa Muntû agatûma araîka baawe beete Ûneneene bwaawe, boothûranie bonthe barîa batûmaga antû bangî beeyia na bonthe barîa bathithagia mantû jamaaî, babagere mwankiine jwa kenya na kenya, kûrîa bakarîraga na gûkabakaba maîgo bakiigagua ûrûrû bûbwingî. Rîu barîa baagîru bakathaara ta riûa Ûneneene bwa Îthe waao. Ûrîa ûrî na matû jakwigua nî aigue.” “Ûnene bwa îgûrû bûkari ta ûtonga bwithi kîthakeene, bûrîa muntû oonere na arabûriinda kaîrî. Agwîrîîtue areeta areendia bionthe birîa aarî nabio areeta kûgûra kîthaka kîu.” “Kaîrî Ûnene bwa îgûrû bûkari ta mûringi biashara ûrîa weetîre gûcwaa kaiga ka goro. Rîrîa oonere kaiga kamwe ka goro mono, nî eetîre areendia bionthe birîa aarî nabio na arakagûra.” “Kaîrî Ûnene bwa îgûrû bûkari ta neeti ya kûgwatia makûyû îrîa yaagererwe îrieene na îragwatia makûyû ja mîthemba îmingî. Rîrîa neeti yoojûrîre makûyû, antû nî bamîkuucîrie mwanka rûteere rwa îria na barakara nthî gûtaara makûyû jarîa meega bagîkagîra ikabûûne biaao, na jarîa mathûûku bagîteejaga. Ûu nîu gûgakara îgiita rîa mûthiro jwa nthîgûrû. Araîka bakeeja baathûrane antû barîa baagîru na barîa baaî. Bakagera barîa baaî mwankiine jwa kenya na kenya, kûrîa bakarîraga na kûrîa maîgo bakiigagua ûrûrû bûbwingî.” Jesû arabooria atîrî, “Nî bûkûumba gûciûra mantû jau jonthe?” Nabo barauga, “Îî.” Rîu arabeera, “Mûritani wa Waatho ûrîa weejaga mûthingati wa Ûnene bwa îgûrû, akari ta mwene nyomba ûrîa ûritaga into birîa bierû na birîa ikûrû kuuma nchukuune yaawe.” Rîrîa Jesû aathirîrie kweejana ngerekano iu, arauma au aarî, areeta ntûûreene îrîa aakûrîrîte yongwa. Arakara akîritanaga antû kîromberoone kîaao mwanka bararigara mono na barauga, “Ûûjû nîkû aritîte ûûme ta bûbû na inya ya kûringa biama bibi? Uga ûûjû tî mûtaana wa mûbundi wa mbaaû? Aanga ng'ina tî Maria? Ataana ba ng'ina tî Jakubu na Simioni na Juda? Aanga aarî ba ng'ina bonthe tî atûûri beetû? Rîu nîkû ûûjû aritîte mantû jau jonthe?” Tontû bûû, bararega kûmwîtîkia. Jesû arabeera, “Kîroria kîrî îgweta gûntû kûngî kunthe tîga ntûûreene yaao na mûciî jwaao.” Tontû bwa kwaaga wîtîkio kwaao, ataringîre biama bibingî ku. Îgiiteene rîu Herode ûrîa waathanaga Galili, nî aigîrue nkuma ya Jesû na areera nthûûmba ciaawe atîrî, “Ûu nî Johana Mûbatithania ûriûkîte kuuma kîrî akuû na kîu nîkîo gîgûtûma eethîrwa arî na inya ya kûringa biama biu.” Nîkwîthîrwa Herode nî aarî akûgwatithia Johana amwiingîrithia ncheera, nîûntû bwa Herodia, mwekûrû wa mûtaana wa ng'ina Filipû. Kûrî îgiita Johana Mûbatithania aarî akûîra Herode, “Waatho bûtîtîkîîrîtie ûjûkia Herodia aa mwekûrû waaku.” Herode nî eendaga kûûraga Johana îndî nî aakîraga Ayahudi nîûntû nî beetîkîtie Johana aarî kîroria. Rîrîa ntukû ya kûgwîrîrua gûciarwa kwa Herode yakinyîre, mwarî wa Herodia nî ainîîre ageni barîa beeti na Herode aragwîrua mono, mwanka areeka wîrane na mwarî ûu atî akamwaa kîonthe kîrîa ageetia. Mwarî ûu nî aarî akwathwa nî ng'ina auge, “Mpa mûtwe jwa Johana Mûbatithania jûrî thaaniine.” Mûnene araigua bûbûûî, îndî nîûntû bwa wîrane bûrîa eekîte nawe ageni bakiigagua, ararita waatho atî mwarî ûu anenkerwe kîrîa eetia. Tontû bûû, Johana aragiitwa mûtwe arî kûu ncheera. Mûtwe jûu jûreekîrwa thaaniine na mwarî aranenkerwa, nawe araikîria ng'ina. Aritwa ba Johana nî beetîre barajûkia mwîrî jwaawe barajûthika. Rîu bareeta kûmenyithia Jesû mantû jau. Rîrîa Jesû eerîrwe ûrîa kwaarî gûgûkarîka, arauma antû au aarî na araitia gîtarû areeta antû gûtaarî na antû. Îndî antû bakûmenya kûrîa aarî agwîta, baramûthingata na magûrû baumîte ntûûreene. Rîrîa Jesû aumîre gîtarûûne nî eethîîre antû babaingî na arabaigîîrua kîaao, na arooria barîa baajîtue. Gwakinya ûgoro aritwa bareeta kîrî we na baramwîra, “Igûkwenda gûtuka na antû aja tûrî gûtîtûûri nî antû. Îra antû baane nîkenda beeta ntûûreene bakaigûrîre biakûrîa.” Jesû arauga, “Gûtî gîtûmi kîa beeta, baabuî baeeni biakûrîa barîe.” Aritwa baawe baramûcokeria atîrî, “Tûrî na mîgaate îtaano na makûyû jaîrî akî.” Nawe arabeera, “Ndetereni bio aja.” Areera antû bakare nthî nyakiine. Rîu arajûkia mîgaate îrîa îtaano na makûyû jaîrî na araraithîîria îgûrû, na arabîtharima. Aracoka arang'enyûranga na aranenkera aritwa, nabo baranenkera antû. Antû bonthe bararîa baranyira. Nyûmene aritwa baroothûrania ikabû îkûmi na biîrî bia birîa biatigarîre. Antû bonthe barîa barîîre baarî akuî arûme ngiri ithaano, (5,000) tûtîgûtara aka na twaana. Rîu Jesû areera aritwa baawe baitie gîtarûûne na baune rwongo rûrîa rûngî rwa îria, nawe atigwe athirie kwarîria antû. Akwîra antû baane, araitia kîrîmeene kûromba arî wenka mwanka kûragîa muundu. Îgiiteene rîu gîtarû nî kîaarî gîgûkinya akuî gatîgatî ka îria, îndî nî kîaûngaûngagua nî mîgombe nîûntû ruuo rûrwingî nî rwaurutanaga ruumîte ndeerîa beetîte. Kûrî akuî gûkea, Jesû nî eetîrîre îgûrû rîa rûûjî eetîte kîrî aritwa baawe. Îndî rîrîa aritwa baawe baamwonere eetîrîte îgûrû rîa rûûjî nî baamakîre mono na baraambîrîria kuuga mbu, bakiugaga “Îî tîu Nkoma!” Jesû arabaarîria ntûti na arabeera, “Ûmîîrieni! Nî ni, bûkamakeeni.” Rîu Peterû aramwîra, “Mwathani, këethîra nîgwe, mbîîra mbîje kîrî gwe mbîtîîrîte rûûjîîne.” Jesû aramwîra, “Njû!” Tontû bûû, Peterû arauma gîtarûûne na arambîrîria gwîta kîrî Jesû eetîrîte îgûrû rîa rûûjî. Îndî akûringwa nî rûûo araigua ûguaa na arambîrîria kworokera. Arakaya akiugaga, “Itû Mwathani, mbonokia!” Rîu Jesû aratambûrûkia njara yaawe aramûgwata na aramwîra, “Nîatîa ûrî na wîtîkio bûbûkai! Nîmbi yatûma ûgîa na nkaanja?” Rîrîa baacokere gîtarûûne ruuo rûratiga kuurutana. Barîa bonthe baarî gîtarûûne boona ûntû bûu baramûthaathayia bakiugaga, “Nî mma gwe ûrî Mûtaana wa Mûrungu.” Bakuuna îria nî baakinyîre nthîgûrû ya Genesareti. Rîrîa antû ba kûu baamûmenyere nî baatûmanîre nteere cionthe nîkenda antû barîa baajîtue bonthe baikua kîrî Jesû. Nî bamwereencere etîkîîrie baringithie mîthia ya nguû yaawe, na bonthe barîa bamîringithîrie baroora. Rîu Afarisayo na aritani ba Waatho nî baaumîre Jerusalemu na bareeta kîrî Jesû baramûûria, “Nîkî aritwa baaku batîthingataga nkuagaya irîa twatigîîrwe nî biûjûjû bieetû? Batîthambagia njara ciaao mbere ya kûrîa biakûrîa!” Jesû arabacokeria atîrî, “Nîkî buunaga Mawaatho ja Mûrungu na bûkathingata nkuagaya cieenu? Nîkwîthîrwa Mûrungu augîîte: ‘Tîîyaga abaagu na nyakwe.’ ‘Ûrîa ûkaruma îthe kana ng'ina no mwanka ooragwe.’ Îndî buî buugaga, muntû akëethîrwa arî na gîntû oomba gûteethia îthe kana ng'ina nakîo, na akauga ‘Gîntû kîu ndîngî bûnenkera nî nkîathûûrîrîte Mûrungu,’ atîbûîrîte gûtîîa îthe kana ng'ina. Nî bûethetie Waatho bwa Mûrungu gîntû kîa ûtheri na gîtî na inya nîkenda bûmenyeera nkuagaya cieenu. Buî aciayia! Kîroria Isaya nî aarîrie bwega mantû jabwegiî rîrîa augîre: ‘Antû baba, bankumagia na tûnyûa akî, îndî nkoro ciaao îrî kûraaja naani. Kûnthaathayia kwaao nî kwa ûtheri, nîkwîthîrwa baritanaga nkuagaya ciaao.’” Rîu Jesû areeta antû kîrî we na arabeera, “Thikîîreeni na bûciûre! Gîntû kîrîa gîtonyaga na kanyua gîtîîkagîra muntû mûgiro, îndî kîrîa kiumaga na kanyua nîkîo kîmwîkagîra mûgiro.” Rîu aritwa baawe bareeta kîrî we na baramwîra, “Nî ûkûmenya atî Afarisayo nî baigîrue bûbûûî nîûntû bwa nteto irîa warîrie?” Jesû arabacokeria, “O mûtî jûrîa jûtîaandi nî Baaba ûrîa ûrî îgûrû jûgakûûrwa na mîriindo. Tiganeni nabo! Nî atongeeria ntumuumu. Ntumuumu îkëeja gûtongeeria îngî bobaîrî bakagwa îrinyeene.” Îndî Peterû aramwîra, “Tûtaûrîre ngerekano îîu.” Jesû arabooria, “Kinya buî bûtîkûûmba gûciûra? Gîntû kîrîa gîtonyaga na kanyua gîîtaga kîuu na nyumeene gîkauma. Îndî mantû jarîa jaumagîîra kanyua jeethagîrwa jaumîte nkoroone, na jau nîjo jeekagîra muntû mûgiro. Nîkwîthîrwa nkoroone ya muntû, nîku kuumaga mathûgaanio jamaaî: ûûragani na ûthûngîîri, na ûmaramari, na waamba, na ûkûûjî bwa ûrongo na nguutû. Mantû jau nîjo jeekagîra muntû mûgiro. Îndî kûrîa na njara itîthambîtue gûtîîkagîra muntû mûgiro.” Rîu Jesû arauma gûntû kûu areeta gûkara nthîgûrû îrîa ntûûra cia Tiro na Sidoni irî. Mûka ûmwe Mûkanaani ûrîa waatwîre gûntû kûu nî eetîre kîrî Jesû na aramûkaîra akiugaga, “Itû Mwathani, Mûtaana wa Daudi, mbigîîrua kîaao! Mwarî waakwa nî athaangîkîtue mono nî roho inthûûku.” Îndî Jesû ataamûcokerie noo atîa. Tontû bûû, aritwa baawe bareeta kîrî we baramwîra, “Mwîre eete nîûntû nîka atûthingatîte agîtûrîragîra.” Jesû aracokia, “Ndaatûmîrwe akî kîrî antû ba mûgongo jwa Israeli barîa bakari ta ng'ondu irîa ciûrîte.” Îndî mûka ûu areeta na araturia maru mbere yaawe akiugaga, “Itû Mwathani nteethia.” Jesû aramûcokeria, “Tî bwega kûjûkia irîo bia twaana na bigererwa kurû.” Mûka ûu aracokia, “Ûu nîu kûrî Mwathani. Îndî kinya kurû nî irîîjaga tûng'enyua tûrîa tûgwîte kuuma metheene ya mweene cio.” Rîu Jesû aramûcokeria atîrî, “Mwekûrû, wîtîkio bwaaku nî bûbûnene! Nî kûthithîke o ûu ûkwenda.” Kagiiteene o kau kongwa mwarî waawe arabua. Jesû arauma au na areetîîra rûteere rwa irîa rîa Galili. Araitia karîmeene na arakara nthî. Nabo antû babaingî mono nî beetîre kîrî we barî na ithua na atumuumu na bionje, na maamu na barîa bataigagua na antû bangî babaingî barîa baajîtue na barabeeka au mbere ya Jesû, nawe arabooria. Antû bau nî baarigarîre mono rîrîa boonere maamu ikîaria, na bionje bigîta na ithua bigîîta bwega na atumuumu bakîona. Nabo barakumia Mûrungu wa Israeli. Rîu, Jesû areeta aritwa baawe arabeera, “Nî nkwigîîrua antû baba kîaao, nîûntû nandî nî bakarîte naani ntukû ithatû, na batî na gantû ga kûrîa. Ntîkwenda kûbeera beete barî na mpara, batîkeeje kûgwa njîreene.” Aritwa baramûûria, “Nîkû tûkarita mîgaate ya kûng'ana kîrîndî gîkî kîonthe na gûtî antû batûûraga gûkû?” Jesû arabooria, “Bûrî na mîgaate îng'ana?” Baramûcokeria, “Nî mûgwanja na tûkûyû tûtûkai.” Rîu Jesû ararita waatho atî antû bakare nthî. Arajûkia mîgaate îîu mûgwanja na tûkûyû tûu na aracokeria Mûrungu nkaatho, arabing'enyûranga na aranenkera aritwa nabo baragaîra antû. Bonthe bararîa na baranyira. Rîu aritwa baroothûrania ikabû mûgwanja bia birîa biatigarîre. Barîa baarîre baarî arûme ngiri inya tûtîgûtara aka na twaana. Jesû akûthiria areera kîrîndî kîaane, na araitia gîtarûûne na arauna îria arakinya nthîgûrû ya Magadani. Afarisayo na Asadûkayo nî beetîre kîrî Jesû, na bakîenda kûmûgeria baramwîra abaringîre kîama kîrî rwano rwa kwonania atî arî na inya kuuma kîrî Mûrungu. Îndî Jesû arabacokeria, “Ûgoro bwakinya gûtî na matu, buî buugaga, ‘Rûûjû gûkeethîrwa kwarîte,’ na rûûkîrî kûrî na matu jamairû, bûkauga, ‘Naarua gûkaura.’ Buî bwaraithîria îgûrû, nî bûmenyaga ûrîa gûgakarîka. Îndî kinya bwona mantû jarîa jakarîkaga o îgiita o îgiita, bûtîciûkagîrwa bûmenya ûrîa gûgûkarîka. Buî nthukî îmbîî na îtiijî Mûrungu, bûrîcwaa kwonua kîama, îndî gûtî kîama bûkonua tiga kîrîa kîa Jona.” Rîu Jesû arabatiga na araciîtîra. Rîrîa aritwa baunîre îria bareeta rûteere rûrîa rûngî nî baarî bakûrîrua gûkamata mîgaate. Jesû arabeera, “Imenyagîîreeni na buikarie mûtheega jwa kwimbithia mûgaate jwa Afarisayo na Asadûkayo.” Îndî barambîrîria kwaranîria bakiugaga, “Atwîra ûû nîûntû tûtîkamatîre mîgaate.” Jesû akûmenya mathûgaanio jaao arabeera, “Îbuî antû barî na wîtîkio bûbûkai! Nîmbi îgûtûma bwaranîria bûkiugaga bûtî na mîgaate? Ka bûtîgûciûkîrwa kinya nandî? Ka bûtîkûririkana mîgaate îtaano îrîa yaarîîrwe nî antû ngiri ithaano (5,000)? Nî ikabû bing'ana bia matigi bwoothûranîrie? Kana bûririkana mîgaate îrîa mûgwanja yagaîîrwe antû ngiri inya (4,000). Nî ikabû bing'ana bia matigi bwothûranîrie? Nîatîa gûkarîte mwanka bûkarigwa atî ntîkûbwaragîria mantû jegiî mîgaate? Ikarieni mûtheega jwa kwimbithia mûgaate jwa Afarisayo na Asadûkayo!” Rîu aritwa baraciûra atî teeka abeeraga baimenyeere mûtheega jûrîa jwimbithia mûgaate, îndî nîka aabeeraga baimenyeere ûritani bwa Afarisayo na Asadûkayo. Rîrîa Jesû eetîre nthîgûrûûne ya Kaisaria Filipi nî oorîrie aritwa baawe atîrî, “Antû baugaga Mûtaana wa Muntû nîwe ûû?” Baramûcokeria, “Bamwe baugaga ûrî Johana Mûbatithania, bangî bakauga ûrî Elija, na bangî bakauga ûrî Jeremia kana ûmwe wa iroria.” Jesû arabooria, “A buî buugaga ni nî ni ûû?” Simioni Peterû aramûcokeria, “Gwe nîgwe Kristû, Mûtaana wa Mûrungu ûrîa ûtûûraga mwoyo.” Jesû aramwîra, “Nî ûtharimi gwe Simioni, mûtaana wa Johana! Nîkwîthîrwa tî muntû wakûguûrîra ûntû bûû, îndî nî Baaba ûrîa ûrî îgûrû. Ni ndîkwîra atî ûrî Peterû, na îgûrû rîa iiga rîrî, ngaaka kanisa yaakwa; na mainya ja Nkoma jatîminainia. Ngakûnenkera mbungûro cia Ûnene bwa îgûrû na o kîrîa ûkatheeka aja nthîgûrû gîkatheekwa îgûrû. Ningî kîrîa ûkathaûra aja nthîgûrû, kinya îgûrû gîkathaûrwa.” Rîu arakaania aritwa batîkeere muntû kinya ûrîkû atî nîwe Kristû. Kuuma îgiita rîu Jesû nî aambîîrie kwaria na aritwa baawe carûrûkû akiugaga atî, “No mwanka mbîte Jerusalemu na ndeeta ku nkathangîkua mono nî akûrû na athînjîri-Mûrungu barîa anene na aritani ba Waatho. Ningî nkooragwa na ntukû ya îthatû nkariûka kuuma gîkuûne.” Rîu Peterû aramwikia rûteere na arambîrîria kûmûkania akiugaga, “Ûntû bûu bûkorokarika kîrî gwe Mwathani!” Îndî Jesû areera Peterû, “Ûmaûma kîrî ni Nkoma! Gwe nî ûkûngitaria nîkwîthîrwa mathûgaanio jau ûrî najo tî ja kuuma kîrî Mûrungu îndî nî ja kîûmuntû.” Rîu Jesû areera aritwa baawe atîrî, “Muntû ûrîa ûkëenda kûnthingata, nî atige gûcienda na ajûkie mûtharaba jwaawe anthingate. Nîkwîthîrwa muntû ûrîa ûkeenda kwonokia ûtûûro bwaawe akaûrîrwa nîbu na ûrîa ûgaciata ûtûûro nîûntû bwaakwa akabûtûûria. Nî umîthio bûrîkû muntû akoona, këethîra akaa mwene wa into bia nthîgûrû bionthe îndî aage ûtûûro bwa kenya na kenya? Tontû bûû, Mûtaana wa Muntû akeeja arî na araîka baawe barî na mwago kuuma kîrî Îthe, na arîee o muntû kûringana na mathithio jaawe. Ndîbwîra na mma atî kûrî bamwe barî aja batîkua mbere ya boona Mûtaana wa Muntû akîîja arî mûnene.” Ntukû ithanthatû ikûthira, Jesû nî aitîrie kîrîmeene gîkîraaja arî na Peterû na Jakubu na Johana, mûtaana wa ng'ina wa Jakubu, barî bonka. Bamûtegeete o ûu baroona agarûka. Ûthiû bwaawe bûrakengakenga ta riûa, na nguû ciaawe îraa injerû ta îra. Musa na Elija barabaumîîra na baraaria na Jesû. Tontû bûû, Peterû areera Jesû, “Nî bwega kwithîrwa tûrî aja! Ûkëeja kwenda, ndaaka tûgaanda tûthatû aja tûrî, kamwe gaaku, na kangî ka Musa na kangî ka Elija.” Peterû akîaragia o ûu, îtu rîrîerû rîrabakunîkîra, na kajû karaigîgua kaumîte îtuune rîu gakiugaga, “Ûjû nî Mûtaana waakwa ûrîa mpendeete na nî ngwîragua nîwe, mûthikagîîreni.” Aritwa bakûigua ûu nî baagwîre nthî na kîuu nîûntû bwa ûguaa. Îndî Jesû areeta arabaringithia akîbeeraga, “Ûkîîreeni, na bûgákîra.” Rîrîa bookîîrîre gûtî muntû ûngî boonere tiga Jesû wenka. Rîrîa beenamîte kuuma kîrîmeene, Jesû arabeera, “Bûkéera muntû kinya ûrîkû mantû jarîa bwona kîonekiine kîu, mwanka rîrîa Mûtaana wa Muntû akariûkua kuuma kîrî akuû.” Rîu aritwa baramûûria, “Nîkî îndî aritani ba Waatho baugaga atî no mwanka mbere kîroria Elija aambe eeje?” Jesû aracokia, “Îî bûrio, Elija akamba kwîja mbere nîkenda acokanîîria mantû jonthe. Îndî ndîbwîra na mma atî Elija nî athirîtie kwîja na antû batamûmenyere na gûtî ûthûûku batamûthithîria. O ûu nîu bakathangîkia Mûtaana wa Muntû.” Rîu aritwa baramenya atî aaragia nteto ciegiî Johana Mûbatithania. Rîrîa baakinyîre kîrî ntundu, muntû ûmwe nî eetîre kîrî Jesû na aramûturîria maru aramwîra, “Mwathani, igîrua mûtaana waakwa kîaao! Nî agwatagwa nî mûrimo jwa kîbaba, na akathangîka mono. Nî agwîte mwankiine magiita jamaingî na ringî akagwa rûûjîîne. Nî mûretere kîrî aritwa baaku îndî batîûmbîre kûmworia.” Jesû arauga, “Îbuî nthuukî îtî wîtîkio na yaangaratanîte! Ngakara naabuî mwanka rî? Ngeteera mwanka rî bûgîa na wîtîkio? Ndetereni mwana ûu aja.” Jesû aragondokera roho îîu, nayo îrauma kîrî mwana ûu o rîu. Nyumeene aritwa bareeta kîrî Jesû barî bonka, baramûûria, “Nîkî tuî tûremerwe kwînga roho îîu?” Jesû arabacokeeria, “Nîkwîthîrwa wîtîkio bweenu nî bûbûkai. Ndîbwîra na mma atî, bûkëethîrwa bûrî na wîtîkio bûng'ana ta gapîndî ka mûthandûkû, bwoomba kwîra kîrîma gîkî, ‘Kûûka uume aja, na wîte arîa!’ Nakîo gîgaakûûka na gîte. Gûtî ûntû kinya bûmwe bûkabûrema kûthithia. [ Roho ya mûthemba jûu îtîngîka tiga na njîra ya maromba na gûciata biakûrîa.”] Aritwa bakûthûûrana amwe kûu Galili Jesû arabeera, “Mûtaana wa Muntû agakunyanîrwa na anenkanîrwe kîrî antû. Nabo bakamûûraga, îndî ntukû ya ithatû akariûka.” Aritwa baraigua bûûbûî mono. Rîrîa baakinyîre Kaperinaumu aritithia ûgoti bwa kîûrû nî beetîre kîrî Peterû na baramûûria atîrî, “A mûritani weenu nî aritaga ûgoti bwa kîûrû?” Peterû arabacokeria, “Îî nî aritaga.” Rîrîa Peterû aakûrûkîre nyomba, mbere ya auga noo atîa Jesû aramûûria, “Simioni, ûriona atîa? Anene ba nthîgûrû îîjî beetagia ûgoti kuuma kîrî antû ba nthîgûrû yaao kana beetagia kuuma kîrî ageni?” Peterû aramûcokeria, “Beetagia ûgoti kuuma kîrî ageni.” Jesû aramwîra, “Nîu ni, antû ba nthîgûrû njene batîbuîri kûritaga ûgoti. Îndî nîkenda tûtîkathûûrie antû, îta îrieene na ûgere ndwano ku. Gîkûyû kîrîa ûkagwatia kîrî kîa mbere, ûrîte mbeecha kanyueene ga kîo na ûnenkanîre kîûrûûne îrî ûgoti bwaakwa na bwaaku!” Îgiiteene o rîu aritwa nî beetîre kîrî Jesû na baramûûria atîrî, “Nûû mûnene nkûrûki ya bangî bonthe Ûneneene bwa îgûrû?” Rîu Jesû areeta kaana kaniini na karî au mbere yaao, arabeera, “Ndîbwîra na mma atî bûkarega kûgarûka bûkara ta twaana tûniini, bûtîkorokûrûka Ûneneene bwa îgûrû. Ûrîa ûkainyiiyia akare ta kaana gaka, nîwe mûnene nkûrûki ya bangî bonthe Ûneneene bwa îgûrû. Ûrîa ûgwataga kaana ta gaka ûgeni, nîûntû bwaakwa, nî ni agwataga ûgeni.” “Îndî ûrîa ûgatûma ûmwe wa baba baanini barîa bambîtîkîtie beeyia, bûrîngîagîra muntû ta ûu akaogeerwa iiga rîrînene nkingo na akagerwa îrieene ndeene buru. Wûi kîrî nthîgûrû nîûntû bwa magerio jarîa jatûmaga antû beeyia! Magerio ta jau no mwanka jeeje, îndî wûi kîrî muntû ûrîa ûtûmaga jeeja! Njara yaaku kana kûgûrû gwaaku gûkëeja gûtûma ûthithia meeyia, kûgiite na ûgûte. Nî kaaba gûkûrûka ûtûûroone bwa kenya na kenya ûtî na njara îmwe kana kûgûrû kûmwe nkûrûki ya kûgerwa mwankiine jwa kenya na kenya ûrî na njara cio-ijîîrî kana magûrû jo-jaîrî. Riitho rîaaku rîgatûma ûthithia meeyia, rîkûûre na ûrîte. Nî kaaba gûkûrûka ûtûûroone bwa kenya na kenya ûtî na riitho rîmwe, nkûrûki ya ûgerwa mwankiine jwa kenya na kenya ûrî na meetho jo-jaîrî.” “Menyeereeni bûtîkeeje gûtengûra ûmwe wa baba baniini. Ndîbwîra na mma atî kûu îgûrû araîka baabo beethagîrwa barî mbere ya Baaba magiita jonthe. [ Nîkwîthîrwa Mûtaana wa Muntû eejîre gûcwaa na kwonokia barîa baûrîte.] Û mbîreeni! Muntû akëethîrwa arî na ng'ondu îgana rîmwe, na îmwe yaacio îkaûra rî, athithagia atîa? Tîka atigaga ng'ondu iu ingî mîrongo kenda na kenda kûû irîmeene na ageeta gûcwaa îrîa yûûrîte? Ndîbwîra na mma akëeja kûmîona nî agwîragua mono nkûrûki ya ûrîa agwîragîrua iu ingî mîrongo kenda na kenda irîa itîkûûrîte. O ûu nîu Abaagu weenu ûrîa ûrî îgûrû atîendaga kinya ûmwe wa barîa baniini baûra.” “Muntû akëeja gûkwîîria, îta kîrî we ûmwîre ûrîa akwîîrîtie bûrî bu-baîrî. Akëeja gûkûthikîîra, ûkûmûteethia. Îndî akarega gûkûthikîra, îta wîte muntû ûmwe kana baîrî wîte nabo bwarie na muntû ûu nîkenda nteto cionthe imenyewa bwega. Arega kûbûthikîîra, menyithieni kanisa. Ningî arega kûthikîîra kanisa, mûriteeni ngwatanîroone yeenu akare ta muntû ûrîa ûtiijî Mûrungu kana ta mûritithia ûgoti. “Ndîbwîra na mma atî kîrîa bûkaregana nakîo aja nthîgûrû gîtîtîkîîrua îgûrû, na kîrîa bûgetîkîîria aja nthîgûrû gîgetîkîîrua îgûrû. Ningî ndîbwîra atî antû baîrî bakëeja gwîtîkanîîria barombere ûntû kinya bûrîkû aja nthîgûrû, Baaba ûrîa ûrî îgûrû akabathithîria ûntû bûu. Nîkwîthîrwa arîa antû baîrî kana bathatû boothûranaga nîûntû bwa riîtwa rîaakwa nî mbîthagîrwa ndî amwe nabo.” Rîu Peterû areeta kîrî Jesû aramûûria, “Muntû abuîrîte kûmbîîria magiita jang'ana nkîmûrekagîra? Nî maita mûgwanja?” Jesû aracokia arauga, “Ntîkwîra ûmûrekere marekera mûgwanja akî, îndî ndîkwîra ûmûrekagîre marekera mîrongo mûgwanja mainda mûgwanja. “Tontû bûû, Ûnene bwa îgûrû bwoomba kung'uananua na mûnene ûrîa waugîre ka oone ûrîa nthûûmba ciaawe ciaritîthîtie mbeecha ciaawe ngûgî. Rîrîa ambîrîrie kûthithia ûû muntû ûmwe waarî na îrandû rîa milioni inyingî buru nî aikîrue kîrî we. Nawe muntû ûu ataarî na mbeecha cia kûrîaa îrandû rîu. Tontû bûû, mwathi waawe ararita Waatho atî nthûûmba îîu amwe na mwekûrû na twaana na into biaawe bionthe biendue nîkenda îrandû rîrîîka. Rîu nthûûmba îîu îratûria maru mbere ya mwathi waayo na irauga, ‘Itû mbigîîrua kîaao na ûmpe kaanya, naani ngakûrîaa îrandû rîonthe.’ Mûnene ûu aramwigîîrua kîaao na aramûrekera îrandû rîu na aramûrekeeria araciîtîra. Îndî nthûûmba îîu yauma au, îratirimana na nthûûmba îngî, îrîa yaarî na îrandû rîaayo rîa mbeecha inkai. Nthûûmba îîu îragwata îîu îngî nkingo na arambîrîria kûmiita akîmîîraga, ‘Ga ûkandîaa îrandû rîaakwa!’ Nthûûmba îîu yaagwati îraturia maru îramwerenca îkiugaga, ‘Itû mbigîîrua kîaao na ûmpe kaanya, naani ngakûrîaa îrandû rîonthe.’ Îndî ararega kûmiigîîrua kîaao na aramîîka ncheera mwanka rîrîa îkarîa îrandû rîonthe. Rîrîa nthûûmba ingî cionere ûntû bûu nî ciaigîrue bûbûûî mono na ireeta iramenyithia mwathi waacio ûrîa gwakarîkîte. Rîu mûnene areeta nthûûmba îîu, na aramîîra, ‘Gwe ûrî muntû ûmûûî mono! Nî waamberencere, naani ndîrakûrekera îrandû rîaaku rîonthe. Ga ûtîkûbuîrîte kwigîrua nthûûmba îngî kîaao ta ûrîa ndakwigîîrue?’ Tontû bûû, mûnene ûu arathûûra mono, na ararita Waatho atî nthûûmba îîu îgerwe ncheera mwanka rîrîa îkathiria kûrîaa îrandû rîonthe. Ûu nîu Baaba ûrîa ûrî îgûrû akathithîria o muntû wonthe ûrîa ûtîrekera muntû ûngî na nkoro yaawe yonthe.” Jesû akûthiria kweejana ngerekano îîu, nî aumîre Galili, areeta nthîgûrûûne ya Judea, rwongo rûrîa rûngî rwa mûuro jwa Jorodani. Antû babaingî nî bamûthingatîre nawe arabooria mîrimo. Afarisayo bamwe nî beetîre kîrî we na bakîenda kûmûgeria baramûûria, “Waatho nî bûgwîtîkîîria ntomûrûme eenga mwekûrû waawe nîûntû bwa gîtûmi kinya kîrîkû?” Jesû arabacokeria, “Ka bûtathoma maandîko bwona atî Mûrungu ûrîa waaboombîre, oombîre ntomûrûme na mûka? Ningî nî kwaandîki, ‘Tontû bwa gîtûmî kîu ntomûrûme agatiga îthe na ng'ina, na agwatane na mwekûrû waawe, na bobaîrî baee mwîrî jûmwe?’ Tontû bûû, batîkoroaa baîrî kaîrî, îndî bagakara barî mwîrî jûmwe. Tontû bûû, gûkágîta muntû waathûûrana kîrîa Mûrungu agwatîthanîtie.” Afarisayo baramûûria, “Îndî nîkî Musa aeere ntomûrûme waatho bwa kwaandîkîra mwekûrû waawe barûga ya kwonania akûmwînga?” Jesû arabacokeria, “Musa abwîtîkîrîrie kwîngaga eekûrû beenu nîûntû bwa ûrîa bwomîtie biongo bieenu. Îndî ûu tîu gwakari kuuma nthîgûrû îkûûmbwa. Ndîbwîra atî, o muntû ûrîa ûkeenga mwekûrû waawe, nîûntû bwa gîtûmi kîngî tiga kîa ûthûngîîri, na nyumeene agûre mwekûrû ûngî, muntû ûu nîka akûthûngîîra.” Aritwa baawe baramwîra atîrî, “Gûkëethîrwa ûu nîu mantû jegiî ntomûrûme na mwekûrû waawe jakari, nî kaaba kûrega kûgûrana.” Jesû arabeera, “Tî antû bonthe boomba kûgwata ûritani bûbû, tiga barîa Mûrungu aete ûmenyo bonka. Nîkwîthîrwa kûrî na itûmi mwanya mwanya birîa bigiragia antû bagûrana: bamwe batîgûranaga nîûntû baaciarîrwe bakari ta antû baakûri, bangî batîgûranaga nîûntû nî baakûrîrwe na bangî batîgûranaga nîûntû bwa kwirita gûtumîkîra Mûrungu. Ûrîa ûkoomba gwîtîkîîria ûritani bûbû nî abwîtîkîîrie.” Rîu antû bamwe nî baikîrie Jesû twaana tûnyi nîkenda atûrîkîîra njara na atûrombera; îndî aritwa barabarigîîria. Jesû arauga, “Rekeeni twaana twîje kîrî ni, na bûgatûrigîîria nîkwîthîrwa Ûnene bwa îgûrû nî bwa twaana ta tûtû.” Rîu athiria kûrîîkîra twaana tûu njara araciîtîra. Muntû ûmwe nî eetîre kîrî Jesû na aramûûria atîrî, “Mûritani, nî ûntû bûrîkû bûbwega mbwîrîte kûthithia nîkenda nkoona ûtûûro bwa kenya na kenya?” Jesû aramwîra, “Nîkî ûkûmbûûria mantû jegiî ûntû bûbwega? Kûrî ûmwe akî ûrî ûmwega. Ûkëenda kwona ûtûûro bwa kenya na kenya, thingata Maathana.” Muntû ûu aramûûria, “Jarîkû?” Jesû aramwîra, “Ûkóragana na ûkáthûngîîra na ûkáiya na ûgátwîrîîra muntû ûkûûjî bwa ûrongo. Tîîyaga abaagu na nyakwe, na weendage muntû ûngî ta ûrîa ûciendeete.” Muntû ûu aramwîra atîrî, “Nî ntwîre kûthingata Maathana jau jonthe. Nî bûrîku bûngî mbwîrîte kûthithia?” Jesû aramwîra, “Ûkëenda kwaa ûmwagîru buru, îta wendie into biaaku na ûgaîre nkîa mbeecha iu, naagwe ûkeethîrwa ûrî na ûtonga îgûrû; rîu wîîje ûnthingate.” Rîrîa aigîrue ûu araciîtîra aigîtue bûbûûî, nîûntû nî aarî gîtonga gîkînene mono. Rîu Jesû areera aritwa baawe atîrî, “Gankûbwîra na mma atî gûkeethîrwa kûrî na inya mono gîtonga gûkûrûka Ûneneene bwa îgûrû. Kaîrî ndîbwîra atîrî, bûrî inya mono gîtonga gûkûrûka Ûneneene bwa Mûrungu, o ta ûrîa bûrî inya nkamîîra gûkûrûkîîra gakuthoone ga cindano.” Rîrîa aritwa baigîrue ûu bararigara mono na baramûûria, “Nûû îndî ûûmba kwonoka?” Jesû arabaraithîîria arauga, “Kîrî antû, ûntû bûu bûtîûmbîka, îndî kîrî Mûrungu mantû jonthe nî jombîkaga.” Rîu Peterû arauga, “Baatuî nî tûtigîte into bionthe na twakûthingata, nîmbi tûkoona?” Jesû arabeera, “Ndîbwîra na mma atî, rîrîa Mûtaana wa Muntû agakarîra gîtî kîaawe kîa Ûnene, kîrîa kîrî mwago, ntukû ya mûthiro jwa nthîgûrû, baabuî barîa bwanthingatîre bûgakarîra itî îkûmi na biîrî bia ûnene, bûkîgambithagia antû ba mîîrîga îkûmi na îîrî ya Israeli. O muntû ûrîa ûtîgîte nyomba yaawe, kana agatiga îthe na ng'ina kana agatiga ataana na aarî ba ng'ina, kana aana baawe kana agatiga miuunda nîûntû bwaakwa, akarîwa mainda îgana, na aewe ûtûûro bwa kenya na kenya. Îndî babaingî barîa barî mbere bakaa ba mûthia, na barîa barî ba mûthia bae ba mbere.” “Ûnene bwa îgûrû bwoomba kûng'uananua na muntû ûrîa waarî na muunda jwa mîzabibû. Muntû ûu nî arookere rûûkîrî kainda gûcwaa antû ba kûrita ngûgî muundeene jwaawe. Akûboona ararîîkania nabo atî akabarîaa îrîi rîrîa muntû arîagwa aritîte ngûgî ntukû yonthe, na arabaikia muundeene jwaawe jwa mîzabibû. Araumagara thaa ithatû cia rûûkîrî, na aroona bangî barî thokoone, batî na ngûgî. Nawe arabeera, ‘Kinya buî îteeni bûkarîte ngûgî muundeene jwaakwa, naani nkabûrîaa kîrîa bwagîri kûrîwa!’ Bau bareeta muundeene. Mwene muunda araumagara kaîrî thaa thîta na thaa kenda na arathithia o ûu kaîrî. Ningî thaa kûmi na îmwe cia ûgoro ciakinya, araumagara kaîrî na areethîra antû bangî thokoone batî na ngûgî ya kûrita. Rîu arabooria, ‘Nîmbi îtûmîte bûkara aja mûthenya jûnthe bûtîkûrita ngûgî?’ Baramûcokeria, ‘Tontû gûtî muntû ûratwaa ngûgî.’ Nawe arabeera, ‘Kinya buî îteeni bûkarîte ngûgî muundeene jwaakwa jwa mîzabibû.’ “Riûa rîkûthûa, mwene muunda areeta mûrûngamîîri wa muunda na aramwîra atîrî, ‘Îta ariti ngûgî na ûbarîee mbeecha cia ngûgî îrîa barîtîte. Ambîrîria kûrîaa barîa beejîre barî ba mûthia, na ûthirie na barîa beejîre ngûgîîne rûûkîrî.’ Rîu barîa baerwe ngûgî thaa kûmi na îmwe bareeta na o muntû ararîwa îrîi rîa ntukû yonthe. Barîa baaeei ngûgî rûûkîrî, baathûgaanagia bakongeererwa mbeecha, îndî kinya bo barîîrwe o muntû îrîi rîa ntukû yonthe. Bakûjûkia mbeecha ciaao, nî bambîîrîrie kûnûng'unîra mwene muunda bakiugaga, ‘Antû baba baerwe ngûgî barî ba mûthia baritîre ngûgî îthaa rîmwe rîonka. Nîkî watûrîaa tûng'aneenie nabo, na tuî tûtindîte kûrita ngûgî înjûmû ntukû yonthe tûkîîthagua nî riûa?’ Rîu mwene muunda aracokeria ûmwe waao ûjû: ‘Mûcoore, ntîkwaîtie kinya aniini! Tûtîkûrîîkanîtie naagwe ngakûrîaa îrîi rîa ntukû yonthe? Jûkia mbeecha ciaaku, ûciîtîre. Nî ni mpendere kûnenkera muntû ûûjû ûritîre ngûgî arî wa mûthia mbeecha ing'aneene na ciaaku. Anga ntî na mma ya gûtumîra mbeecha ciaakwa ûrîa nkwenda? Kana ka ûkwigua rûriitho nîûntû ntî ngoga?’” Jesû arathiria akiugaga, “Ûu nîu barîa barî ba mûthia bakaa ba mbere, na ba mbere, bae ba mûthia.” Rîrîa Jesû eetîte Jerusalemu, nî aireberie aritwa baawe barîa îkûmi na baîrî na arabeera, “Thikîîreeni! Twîtîte Jerusalemu, na kûu Mûtaana wa Muntû agakunyanîrwa kîrî athînjîri-Mûrungu barîa anene na kîrî aritani ba Waatho. Nabo bakagiita îgamba atî ooragwe. Bakamûnenkanîra kîrî antû barîa batî Ayahudi nîkenda bamûcikûûra na bamûûra ibooko na bamwamba. Ntukû ya ithatû yakinya akariûkua.” Rîu mwekûrû wa Zebedii areetania na ataana baawe kîrî Jesû na araturia maru mbere yaawe na aramûromba amwîtîkîîrie ûntû bûrîa akamûromba. Jesû aramûûria, “Nî ûntû bûrîkû ûkwenda?” Mwekûrû aramûcokeria, “Îtîkîîria ataana baba baakwa bobaîrî bakare ûmwe rûteere rwaaku rwa ûrîo, na ûngî rûteere rwaaku rwa ûmotho Ûneneene bwaaku.” Jesû areera mwekûrû ûu, “Buî bûtîkûmenya kîrîa bûkûromba. Bûkoomba kûûmîîria mîthangîko îrîa nkoona?” Nabo baramûcokeria, “Tûkomîîria.” Jesû arabeera, “Bwoomba kûûmîîria mîthangîko îrîa nkoona, îndî tî ngûgî yaakwa kûbugaîra itî rûteere rwaakwa rwa ûrîo kana rwa ûmotho. Barîa bakaewa itî biu nî barîa bathûûranîrîrwe bio nî Baaba.” Rîrîa aritwa bau bangî îkûmi baigîrue ûntû bûu nî baathûûrîre mono nî ataana bau bobaîrî. Tontû bûû, Jesû arabeeta bonthe amwe na arabeera, “Nî bûkûmenya atî athani ba mîgongo îrîa îtî ya Ayahudi bathaga antû baao na inya, na bakabainyîîria mono. Îndî buî bûtîbuîrîte kûthithagia ûu. Muntû wonthe ûrîa ûkwenda kwaa mûnene wa bangî kîrî buî, no mwanka atumîkîre bangî. Ningî ûrîa ûkwenda kwaa mûtongeeria weenu nî ae nkombo yeenu. Nîkwîthîrwa Mûtaana wa Muntû aateejîre gûtumîkîrwa, îndî eejîre nîkenda atumîkîra antû, na aeejana ûtûûro bwaawe bwonokia antû babaingî.” Rîrîa Jesû na aritwa baawe baumagarîte Jeriko, nî baathingatîtwe nî antû babaingî. Rîu atumuumu baîrî barîa baakari nthî rûteere rwa njîra nî baigîrue atî Jesû nî akûrûkîrîîte au baarî. Tontû bûû barakaya bakiugaga, “Itû Mûtaana wa Daudi, twigîrue kîaao!” Antû bau barageria kûbakiria, îndî bo bareeta na mbere bakiugaga, “Itû Mûtaana wa Daudi, twigîîrue kîaao!” Jesû ararûngama, arabeeta na arabooria, “Nîatîa bûkwenda mbûthithîria?” Baramûcokeria, “Mwathani, tûma twambîrîrie kwona.” Jesû arabaigîîrua kîaao na araringithia meetho jaao, na o au barambîrîria kwona na baramûthingata. Jesû amwe na aritwa baawe nî beetîre barakinya Bethifage, karîmeene ka mîzeituni, karîa kaarî akuî na Jerusalemu. Rîu aratûma aritwa baîrî na arabeera, “Îteeni ntûûreene îrîa bûkwona mbere yeenu, na bûkeethîra ntigiri na gatigiri kaayo itheeki. Thaûreeni na bûndeetere cio. Muntû akëeja kûbûûria nîkî bûkûthaûra ntigiri, bûmwîre, ‘Mwathani nî agûcienda.’ Nawe akabûrekeeria bûndetere o rîo.” Ûntû bûû bwaathithîkîre nîkenda nteto irîa ciarîîtue nî kîroria ikoojûra: “Îîreeni ntûûra ya Zaiûni atîrî, raithîîria mûnene waaku nî eejîte kîrî gwe! Nî ainyiîtie na nî akamati nî ntigiri, arî mûgongo jwa gatigiri, nako nî kaanaana ga ntigiri.” Rîu aritwa bagwîta barathithia o ûrîa beeri. Baraikia ntigiri na kîanaana kîaayo, baraara nguû mîgongo yaacio, nawe aracikarîra. Antû babaingî nî baarîre nguû ciaao njîreene na bangî barauna mathîgî bakîmwaragîra njîreene. Kîrîndî kîrîa kîaarî mbere yaawe na kîrîa kîaarî nyuma nî kîaugaga na kajû, “Mûtaana wa Daudi arokumagua! Nî atharimi ûrîa wîjîte riîtweene rîa Mwathani, Arokumagua îgûrû mono!” Rîrîa aakûrûkîre Jerusalemu, antû bonthe nî baamatûkîre kîrî we bakîûragia, “Ûjû nûû?” Barîa beetanîtie nawe barabacokeria, “Ûjû nî Jesû, kîroria kuuma ntûûra ya Nazarethi kûu nthîgûrû ya Galili.” Jesû arakûrûka kîûrûûne na areenga antû barîa bendagia na barîa bagûraga into ku. Araturûra meetha cia barîa baakûranagia mbeecha irîa ciatumagîrwa kîûrûûne na irîa itatumagîrwa kîûrûûne. Ningî araturûra itî bia barîa beendagia ijea. Arabeera, “Nî kwaandîki atî, ‘Nyomba yaakwa îgeetagwa nyomba ya maromba,’ îndî buî bûmîethetie giiciitho kîa atuunyani.” Bionje na atumuumu nî beetîre kîrî Jesû kûu kîûrûûne, nawe arabooria. Rîrîa athînjîri-Mûrungu barîa anene na aritani ba Waatho boonere mantû ja kûrigaria jarîa Jesû aathithîrie, na baigua ûrîa twaana twatûmîîragia na kajû kûu kîûrûûne tûkiugaga, “Mûtaana wa Daudi arokumagua,” nî baathûûrîre mono. Tontû bûû, baramûûria, “Nî ûkwigua ûrîa twaana tûtû tûkuuga?” Jesû aracokia, “Îî nî nkwigua! Ka buî bûtathoma ûrîa kwaandîki atî, ‘Gwe nî ûtûmîte twaana tûnyi na tûkenke tûgûkumia ûrîa kwagîrîte.’” Rîu arabatiga na arauma ntûûreene îîu areeta kûrara Bethania. Rûûneene rûûkîrî kainda, arî njîreene acokeete Jerusalemu nî aigîrue mpara. Aroona mûkûû rûteere rwa njîra, na areeta akuî naju. Îndî areethîra jûtî na matuunda tiga mabûûra akî. Tontû bûû, arajûruma, “Ûgáciara matuunda kaîrî.” Mûkûû jûu jûrooma o rîo. Rîrîa aritwa boonere ûu nî baarigarîre mono bakîûragia, “Nîatîa mûkûû jwooma na mpwîî?” Jesû arabeera, “Ndîbwîra na mma atî bûkeethîrwa bûrî na wîtîkio na bûtî na nkaanja no aniini, bwoomba kûthithia ûntû ta bûû ndathithîria mûkûû jûjû na kinya nkûrûki. Bwoomba kwîra kîrîma gîkî: ‘Kûûka wîte ûkagwe îrieene,’ na gûgakara u. Naabuî bwaromba gîntû kinya kîrîkû bwîtîkîtie bûkaewa.” Jesû nî aakûrûkîre kîûrûûne na arambîrîria kûritana. Rîu athînjîri-Mûrungu barîa anene na akûrû barîa atongeeria baramûûria, “Nî Waatho bûrîkû ûrî nabu bwa kûthithia mantû jaja? Nûû ûkûete inya îîu?” Jesû arabacokeria, “Kinya ni nkabûûria kîûria na bwancokeria, nkabwîra nîkû nditîte inya ya kûthithia mantû jaja. Johana aaritîre waatho bwa kûbatithia antû kû? Bwaumîte îgûrû kana bwaumîte kîrî antû?” Nabo barakararania bakiugaga, “Twauga, bwaumîte îgûrû, agatûûria, ‘Nîmbi îndî yaagirîrie bûmwîtîkia?’ Îndî twauga, ‘Bwaumîte kîrî antû, nî tûgûkîra antû, nîkwîthîrwa bonthe nî beetîkîtie atî Johana aarî kîroria.’” Tontû bûû, baramûcokeria, “Tuî tûtiijî!” Nawe Jesû arabeera, “Kinya ni ntîbwîra nîkû nditaga inya ya kûthithia mantû jaja.” “Thikîîreeni bwega nîkenda bûncokeria: Kûrî muntû ûmwe waarî na ataana baîrî. Areera ûrîa wa mbere, ‘Mûtaana waakwa, naarua îta ûkarîme mûûndeene jwa mîzabibû.’ Nawe aramwîra, ‘Ntîîta!’ Îndî nyumeene araigwata na areeta muundeene kûrîma. Mûkûrû ûu areeta kîrî mûtaana waawe wa baîrî na aramwîra o ta ûrîa eerîte ûrîa ûngî. Mûtaana ûu areera îthe atîrî, ‘Îî baaba, ngeeta!’ Îndî ateetîre. Nî ûrîkû kîrî ataana bau bobaîrî wathithîrie ûrîa îthe eendaga?” Nabo baramûcokeria, “Nî mûtaana ûrîa eerîre mbere.” Jesû arabeera, “Nî nkûbwîra na mma atî, aritithia ûgoti na maraya bagakûrûka Ûneneene bwa Mûrungu îndî buî bûtîkûrûka. Nîkwîthîrwa Johana nî eejîre kûbwonia ûrîa muntû abuîri gûtûûra arî ûmwagîru îndî buî bûtamwîtîkîrie. Îndî aritithia ûgoti na maraya nî baamwîtîkîrie. Kinya rîrîa bwonere ûu buî bûtairira na bûmwîtîkia.” Jesû arauga atîrî, “Thikîîreeni ngerekano îngî: muntû ûmwe nî eetîre araanda mîzabibû muundeene jwaawe na arajwirigîra na rûthingo rwa maiga. Aracoka areenja îrinya rîa gwiitagîra nzabibû na araaka kîrîngo muundeene jûu. Arakomborithania muunda na areeta nthî îngî. Îgiita rîa maketha, aratûma nthûûmba ciaawe kîrî arîmi bau nîkenda bakamûretera maketha jarîa jaarî jaawe. Arîmi bau baragwata nthûûmba iu; baraûûra ûmwe, na barooraga ûûngî, na bararinga ûûngî na maiga. Mwene muunda aratûma nthûûmba ingî inyingî nkûrûki ya irîa aatûmîte mbere. Arîmi barabathithîria o ta ûrîa baathithîrîtie barîa bangî. Mûthieene aratûma mûtaana waawe akîthûgaanagia bakamûgwatîra nthoni. Rîrîa arîmi bau boonere mûtaana ûu bareerana atîrî, ‘Ûjû nîwe mûrîaûkua! Njûûni tûmûûrage nîkenda tûkajûkia rûgai rwaawe.’ Rîu, baramûgwata na baramuumagaria muundeene jûu jwa mîzabibû na baramûûraga.” Tontû bûû, Jesû arabooria, “Rîrîa mwene muunda jûu akeeja akathithia arîmi bau atîa?” Nabo baramûcokeria, “Ka akooraga arîmi bau baaî na anenkanîre muunda jûu jwa mîzabibû kîrî arîmi bangî barîa bakamûnenkagîra maketha jarîa jarî jaawe îgiita rîa maketha.” Rîu Jesû arabeera, “Ka buî bûtathoma maandîkoone atî: ‘Îîga rîrîa rîongwa aaki baaregere, nîrîo rîeete rîa koona. Nî Mwathani ûthithîtie ûntû bûû, nabu nî ûntû bwa kûrigaria mono kîrî tuî!’ “Tontû bûû, ndîbwîra atî Ûneene bwa Mûrungu bûkajûkua buume kîrî buî na bûnenkerwe antû barîa bakaathîkagîra Mûrungu. [ Ûrîa ûkagwîra iiga rîu akaunîkanga, Îndî ûrîa rîkagwîra rîkamûthethera.”] Rîrîa athînjîri-Mûrungu barîa anene na Afarisayo baigîrue ngerekano iu ciaawe, baraciûra atî nî mantû ja begiî aaragia. Tontû bûû, baracwaa ûrîa bamûgwata, îndî barakîra kîrîndî, nîûntû nî gîetîkîtie atî Jesû aarî kîroria. Jesû nî aarîrie kîrîndî kaîrî agîtumagîra ngerekano akiugaga: “Ûneene bwa îgûrû bwoomba kûng'uananua na mûnene ûrîa wathithîrie kîatho kîa mûranû nîûntû bwa mûtaana waawe. Nî aatûmîre nthûûmba ciaawe nîkenda ciîta gwîta barîa beeti kîathoone kîa mûranû, îndî antû barareega gwîta kîathoone. Aracoka aratûma nthûûmba ingî na araciîra atîrî, ‘Îteeni bwîre barîa bagwîti ûjû: kîatho gîaakwa nî kîthirîtie kûthuranîrwa; ndeegwa irîa noru nî ithînji na mantû jonthe nî jathuranîri. Bereeni beeje kîathoone kîa mûranû.’ Îndî antû bau batatindanîre na mantû jau ja mûranû. Ûmwe areeta muundeene jwaawe, na ûngî areeta ngûgîîne ciaawe, na barîa bangî baragwata nthûûmba iu ciatûmi na baraciûûra na barabooraga. Mûnene ûu nî aathûûrîre mono, na aratûma asikarî barooraga ooragani bau na baraîîthia ntûûra yaao. Rîu areera nthûûmba ciaawe, ‘Ndîbwîra na mma atî kîatho kîa mûranû nî gîkûthuranîri buru, îndî bau bagwîti batîkwagîri gwîtwa. Tontû bûû, îteeni njîreene na bwîte bonthe barîa bûkoona bûbeere beeje kîathoone.’ Tontû bûû, nthûûmba iu ireeta njîreene na ireeta bonthe barîa cionere: babeega na babaaî. Nyomba îrîa yaathuranîri îroojûra antû ndoo. “Rîrîa mûnene aakûrûkîre nyomba kîrî ageni, nî oonere muntû ûteekîrîte nguû ya mûranû. Mûnene ûu aramûûria atîrî, ‘Mûcoore, nîatîa ûûmbîre gûkûrûka aja ûtî na nguû ya mûranû?’ Muntû ûu atoonere bwa kûmwîra. Rîu mûnene areera nthûûmba ciaawe atîrî, ‘Mûtheekeni njara na magûrû, bûmûgere oome kûrîa kûrî na muundu. Kûu nîku antû bakarîraga na gûkabakabaga maîgo.’ Nîkwîthîrwa babaingî nî beeti îndî barîa bathuuri nî babakai.” Rîu Afarisayo bareeta na baraireba ûrîa bakagwata Jesû kuumania na rwaria rwaawe. Tontû bûû, baramûtûmîra athingati baao, amwe na antû barîa baagwataga Herode mbaru. Beeta barooria Jesû atîrî, “Mûritani, tuî nî tûkûmenya atî ûrî muntû waragia ûûma, na ûritanaga mantû ja Mûrungu ûrîa kwagîrîte. Gûtî muntû ûkîraga nîûntû ûtîûragia këethîra muntû arî na îgweta kana atî na îgweta. Nandî twîre ûrîa ûkûthûgaania. Waatho bweetû nî bûgwîtîkîîria tûrita ûgoti kîrî Kaisarî, mûnene wa Roma?” Îndî nîûntû Jesû nî aamenyaga ûûî bûrîa baarî nabu, arabeera, “Îbuî aciayia, nîkî bûkwenda kûngeria? Mbonieni mbeecha irîa bûrîaga ûgoti nacio.” Nabo baramûnenkera mbeecha irîa ciatumagîrwa îgiita rîu. Jesû arabooria, “Mbicha îîjî na maandîko jaja nî jaû?” Baramûcokeria, “Nî bia Kaisarî.” Rîu Jesû arabeera, “Nenkagîreeni Kaisarî birîa birî biaawe, na bûnenkagîre Mûrungu birîa birî biaawe.” Rîrîa baigîrue ûrîa aabacokerie nî baarigarîre mono na baraciîtîra. Ntukû o îîu Asadûkayo barîa batetîkagia atî antû baakuû bakariûka, nî beetîre kîrî Jesû na baramwîra atîrî, “Musa nî augîre atî muntû akëeja gûkua atî na twaana, no mwanka mûtaana wa ng'ina ajûkie ntigwa îîu nîkenda agaciarîra mûtaana wa ng'ina twaana. Nandî aja gweetû nî kwaarî na ataana mûgwanja ba muntû ûmwe. Wa mbere nî aagûranîre îndî arakua atî na twaana, na mûtaana wa ng'ina arajûkia ntigwa îîu. Kinya we arakua atî na twaana, na wa bathatû arathithia o ûu mwanka wa mûgwanja. Ataana bau bonthe bagûkua kinya ntigwa îîu nî yakuîre. Nandî rî, rîrîa akuû bakariûka mûka ûu akeethîrwa arî mwekûrû waaû, nîkwîthîrwa ataana bau bonthe mûgwanja nî baamûgûrîte?” Jesû arabacokeria, “Nî mma bûtiijî mantû jau nîûntû bûtiijî Maandîko kana bûmenya Mûrungu arî na inya. Nîkwîthîrwa rîrîa akuû bakariûkua bakeethîrwa bakari ta araîka barîa barî îgûrû, bo batîgûranaga kana bagûrwa. Îndî ka bûtathoma ûrîa Mûrungu augîîte bwegiî kûriûka kwa barîa bakuîte? Augîîte, ‘Ûûni nî ni Mûrungu wa Abrahamu, na wa Isaaka na wa Jakubu.’ Tontû bûû, we tî Mûrungu wa barîa bakuîte, îndî we nî Mûrungu wa barîa barî mwoyo.” Rîrîa ntundu yaigîrue ûu îrarigarua nî ûritani bwaawe. Rîrîa Afarisayo baigîrue atî Jesû nî aathirîrie nkaanja cia Asadûkayo, nî boothûranîre amwe. Mûgambi ûmwe waao, ûrîa waijî Waatho bwega akîgeria Jesû aramûûria atîrî, “Mûritani, nî rîathana rîrîkû rîrîa rînene nkûrûki ya jangî jonthe kîrî Waatho bwa Musa?” Jesû aracokia, “Endaga Mwathani Mûrungu waaku na nkoro yaaku yonthe, na mwoyo jwaaku junthe, na mathûgaanio jaaku jonthe. Rîrî nîrîo rîathana rîrîa rînene buru na rîa mbere. Rîathana rîa jaîrî rîng'uanene na rîo. Narîo nî: ‘Endaga muntû ûngî o ta ûrîa ûciendeete gwengwa!’ Waatho bunthe bwa Musa na mooritani ja iroria jaumanîtie na maathana jau jo jaîrî.” Rîrîa Afarisayo boothûranîte amwe, Jesû nî aaboorîrie atîrî, “Babuî bûthûgaanagia atîa mantû jegiî Kristû? We nî mûtaana waû?” Baramûcokeria, “Nî mûtaana wa Daudi.” Jesû arabeera, “Îndî nîkî Daudi oojûri Roho Ûmûtheru aamwîtaga ‘Mwathani?’ rîrîa augîre: ‘Mwathani nî eerîre Mwathani waakwa: Kara nthî rûteere rwaakwa rwa ûrîo, mwanka rîrîa nkaethia anthû baaku gîkinyithio kîa magûrû jaaku.’ “Rîu këethîra Daudi arîîta Mesia ‘Mwathani’ rî, nîatîa Mesia ûu oomba kwîthîrwa arî mûtaana waawe?” Gûtî muntû kinya ûmwe woombîre kûmûcokeria noo atîa. Kuuma ntukû îîu gûtî muntû woomîîrîrie kûmûûria kîûria kaîrî. Rîu Jesû areera ntundu amwe na aritwa baawe ûjû, “Aritani ba Waatho na Afarisayo nîbo beetîkîrîtue kûritana Waatho bwa Musa. Tontû bûû, thithagieni na bûthingatage jarîa bakabûritana, îndî bûkáthithagieni ûrîa bakûthithia nîûntû jarîa baritanaga tîjo bathithagia. Bakamatithagia antû bangî mîrigo îmîrito mono, îndî bo batîendaga kûbateethia kûmîkamata. Bathithagia mantû jonthe nîkenda boonwa nî antû. Baogaga mîcibi îrî na Maandîko biongo na njareene ciaao, na bakoongeera ûraaja bwa nguû, nîkenda bonania nî babaagîru. Beendeete gûkaragîra itî birîa biîki nîûntû bwa antû baanene biathoone na gûkaragîra itî birîa biega iromberoone. Beendeete gûkethagîrua thokoone na gwîtwa nî antû: ‘Mûritani.’ Îndî buî bûtîbuîrîte gwîtwa ‘Mûritani’ nîûntû bwinthe bûrî ba mûûrû jûmwe na bûrî na Mûritani ûmwe akî. Ningî aja nthîgûrû bûgéeta muntû kinya ûrîkû ‘Baaba,’ nîkwîthîrwa Abaagu weenu nî ûmwe akî, nawe nî ûrîa ûrî îgûrû. Ningî bûgéetwa ‘Mûtongeeria,’ nîkwîthîrwa mûtongeeria weenu nî ûmwe akî, na nîwe Kristû. Ûrîa mûnene buru kîrî buî abuîri kwîthîrwa arî nthûûmba yeenu. Ûrîa wineneagia akanyiiua, na ûrîa winyiiagia akaneneua. “Wûûi kîrî buî aritani ba Waatho na Afarisayo; buî bûrî aciayia! Ûritani bweenu bûrigîrîtie antû batîgakûrûke Ûneneene bwa îgûrû nîûntû bûi bûtîkûrûkaga kana bwîtîkîîria antû bakûrûka ku. [ Wûûi kîrî buî aritani ba Waatho na Afarisayo; buî bûrî aciayia! Buî bwaîîragia ntigwa bûkabatuunya into biaao, kinya këethîra nî bûrombaga maromba jamaraaja. Tontû bûû, bûgatuîrwa na bûkanûkue bûbûthûûku mono.] “Wûûi kîrî buî, aritani ba Waatho na Afarisayo, buî aciayia! Bwîtanagia na îria na nthî înjûmo bûgîcwaa muntû wa kûthingata ndini yeenu, na bwamwona, bûgatûma aa wa gwîta mwankiine jwa kenya na kenya mainda jaîrî nkûrûki yeenu bwingwa. Wûûi kîrî buî atongeeria bûrî atumuumu! Buugaga muntû akëeja gûciîtia akîgwetaga kîûrû, gûtî u gûkara. Îndî muntû akëeja gûciîtia akîgwetaga thaabu îrîa îrî kîûrûûne, na akarega kûûjûria mûciîtio jûu, jwamûthûûkia. Îbuî atumuumu biaa! Nî kîrîkû kînene nkûrûki ya kîngî: nî thaabu kana nî kîûrû kîrîa gîtûmaga thaabu îîu yaa întheru? Ningî nî buugaga atî muntû akëeja gûciîtia akîgwetaga kîritîro kîa igongwana, gûtî u akara arega kûûjûria mûciîtio jûu. Îndî akëeja gûciîtia akîgwetaga biewa birîa birî kîritîroone, na akarega kûûjûria mûciîtio jûu, jwamûthûûkia. Îbuî atumuumu! Nî kîrîkû kîrî na gîtûmi nkûrûki ya kîngî: nî kîewa kîrîa kîrî kîritîroone kana nî kîritîro kîrîa gîtûmaga kîewa kîaa gîkîtheru? Ûrîa ûciîtagia akîgwetaga kîritîro, aciîtagia na kîritîro na kinya gîntû kîonthe kîrîa kîrî kîritîroone kîu. Ningî ûrîa ûciîtagia akîgwetaga kîûrû, aciîtagia na kîûrû kîu na kinya agaciîtia na Mûrungu ûrîa ûtûûraga ku. Ningî ûrîa ûciîtagia akîgwetaga îgûrû, aciîtagia na gîtî kîa Ûnene kîa Mûrungu na agaciîtia na ûrîa ûgîkaragîra. Wûûi kîrî buî aritani ba Waatho na Afarisayo, buî aciayia! Bûritagîra Mûrungu gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kîa twinto tûrîa twîkagîra irio mûchemo, tûrîa tûkari ta ndania kana nchini kana itûngûrû îndî bûtîtindanagîra na mantû jarîa jarî gîtûmi waathoone ta: îota na kîaao na wîtîkio. Mantû jaja nîjo bûbuîri kûûjûria jarî ja mbere na bûtîkûûrîrua nî jau jangî. Îbuî atongeeria atumuumu! Bûkembaga ngi kuuma chaiine, îndî bûkameria nkamîîra. “Wûûi kîrî buî aritani ba Waatho na Afarisayo, buî aciayia! Bûcionanagia bûrî babeega îndî ndeene yeenu bûûjûri ûtuunyani na ngoga. Îbuî Afarisayo atumuumu, ambeni bûthongomie mîîtîre yeenu, nîkenda bwîthîrwa bûrî babaagîru o ta ûrîa bûkwonekana bûkari. Wûûi kîrî buî aritani ba Waatho na Afarisayo, buî aciaayia! Bûkari ta tûburi tûgemetue bwa oome, îndî ndeene ya tu kûrî na mîîrî îmîoru îkûnuunka. O ûu nîu kinya buî bwonekanaga bûrî babaagîru bwa oome, îndî ndeene bûûjûri ûciaayia na ûthûûku. “Wûûi kîrî buî aritani ba Waatho na Afarisayo, buî aciaayia! Iroria biakua bûbiakagîra tûburi tûtwega na bûkagemia tûburi twa antû barîa baarî babaagîru. Ningî nî buugaga, ‘Këethîra nî twaarî o îgiita rîa ba biûjûjû, tûtîngîgwatanîra nabo tûûraga iroria.’ Tontû bûû, nî bûgwîtîkîîria atî bûrî nchiarwa cia antû bau booragîre iroria. Rîu thirîkîrieni ngûgî îrîa biûjûjû bieenu biaambîrîrie! Îbuî njoka, buî rûciara rwa njoka irî thumu! Nîmbi îkagiria bûgerwa mwankiine jwa kenya na kenya? Kîu nîkîo gîtûmîte mbûtûmîra iroria, na antû baboome na kinya aritani ba Waatho. Bûkooraga bamwe baao, na bwambe bangî, na bûûre bangî ibooko barî iromberoone na bûthangîkie bangî bûkîînganaga nabo kuuma ntûûra îmwe mwanka ntûûra îngî. Tontû bûû, bûgakanûkua nîûntû bwa kûûraga antû bonthe barîa baagîru: kuuma Abeli mwanka Zekaria mûtaana wa Barakia, ûrîa bwooragîîre gatîgatî ga kîûrû na kîritîro kîa igongwana. Ndîbwîra na mma atî, nthûkî îîjî îgakanûkua nîûntû bwa ûûragani bûu bunthe. “Jerusalemu, gwe Jerusalemu! Gwe ûûragaga iroria na ûkaûûra barîa Mûrungu aatûmîte kîrî gwe na maiga! Nî jang'ana ngeretie gûcokanîîria antû baaku amwe ta ûrîa ngûkû îcokanagîîria ichui biaayo mathaguune jaayo, naagwe ûtîîtîkagîîria. Atîrî, nyomba yaaku îkeerûkîrwa îtigwe îrî îgaanjo. Ndîkwîra na mma atî, ûtîmbona kaîrî, mwanka rîrîa ûkauga: ‘Nî atharimi ûrîa wîjîte riîtweene rîa Mwathani.’” Rîrîa Jesû aaumagarîre kîûrûûne akîendaga gwîta, aritwa baawe nî baamwonerie nyomba irîa ciaagwateene na kîûrû. Jesû arabeera atîrî, “Îî, nî nkwona. Buî nî bûgûcîona? Ndîbwîra na mma atî, gûtî iiga kinya rîmwe rîaacio rîgatîgwa rîrî îgûrû rîa rîngî.” Rîrîa Jesû aakarîre nthî kîrîmeene kîa Mîzeituni, aritwa baawe nî beetîre kîrî we barî bonka na baramwîra, “Twîre rîrîa mantû jaja jakathithîka, na ûtwîre nî rwano rûrîkû rûkoonania rîrîa ûkeeja kaîrî na rîrîa mûthia jwa nthîgûrû jûgakinya.” Jesû arabacokeria, “Imenyagîîreni bûtîkeeje kwaîrua nî muntû kinya ûrîkû. Antû babaingî bakeeja bakîgwetaga riîtwa rîaakwa bakiugaga atî nîbo Mesia. Nabo bakaaîria antû babaingî. Bûkaigua nî gûkûrûûwa ndwaa akuî na kinya kûraaja, îndî bûkámaka. Mantû ta jau no mwanka jakarîke, îndî mûthiro jûtîrakinya. Nthîgûrû îkarwaa na îngî, na ûnene bûrwee na bûngî. Gûkeethîrwa kûrî na mpara na kwinaina kwa nthîgûrû gûntû gûkwingî. Mantû jaja jonthe jakeethîrwa jakari ta mûrîmo jûrîa mûka aigagua mbere ya agîa na mwana. “Îgiita rîu bakabûnenkanîîria bûthangîkue na bûûragwe. Bûkathûûrwa nî antû bonthe nîûntû bwa riîtwa rîaakwa. Ningî nî babaingî bagatîga gwîtîkia Mûrungu, na baambîîrie gûkunyananîra na kûthûûrana bongwa. Iroria bibingî bia ûrongo bikeeja nabio bikaaîria antû babaingî. Ûthûûku bûkaingîa na bûtûme wendo bwa babaingî bûnyiie. Îndî ûrîa ûkomîîria mwanka mûthia nîwe ûkoonokua. Ningî Nteto Injega cia Ûnene bwa Mûrungu igatûmîîrua nthîgûrûûne yonthe irî ûkûûjî kîrî mîgongo yonthe. Rîu mûthiro jwa nthîgûrû jûgakinya. “Rîrîa bûkoona gîntû kîrîa Mûrungu athwîre, taju mûrungu jwa mûng'uanano, jweekwa kîûrûûne o ta ûrîa kîroria Danieli augîre, (ûrîa ûkûthoma nî aciûre). Îgiita rîu barîa barî Judea nî bamatuke irîmeene. Ûrîa ûrî îgûrûgûrû rîa nyomba akéenama kûjûkia gîntû nyomba yaawe. Ûrîa ûrî muundeene agácoka nyomba kûjûkia nguû yaawe. Wûûi kîrî aka barîa bakeethîrwa barî baarito na kîrî barîa bakeethîrwa bagîonkagia îgiiteene rîu. Rombeeni Mûrungu nîkenda îgiita rîrîa bûkamatûka rîtîkeethîrwe rîrî rîa mpio kana rîîthîrwa rîrî ntukû ya sabatû. Nîkwîthîrwa îgiita rîu gûkeethîrwa kûrî na mîthangîko îmingî na îmîthûûku mono, ûntû îtoonekana kaîrî kuuma rîrîa nthîgûrû yoombîrwe mwanka nandî, na îtîkoronekana kaîrî. Këethîra Mûrungu atîthîrwa akuîîtie îgiita rîu, gûtî muntû ûkonoka. Îndî Mûrungu agakuîîa îgiita rîu nîûntû bwa antû barîa athuurîte. Îgiiteene rîu muntû akëeja kûbwîra: ‘Mesia arî aja’ kana akabwîra, ‘Mesia arî aarîa,’ bûkámwîtîkia. Nîkwîthîrwa Mesia ba ûrongo na iroria bia ûrongo bikeeja. Bikariinga biama bibinene na bathithie mantû ja kûrigaria nîkenda këethîra kwombîka batûma antû barîa Mûrungu athuurîte bangaratana wîtîkioone bwaao. Thikîîreeni, ndabwîra mantû jaja mbere ya jakarîka. Tontû bûû, bakëeja kûbwîra, ‘Mesia, arî rwanda,’ bûgeteni nao; ningî bakëeja kûbwîra ‘Arî nyomba cia ndeene,’ bûgéetîkia ûntû bûu. Nîkwîthîrwa Mûtaana wa Muntû akeeja oonewe kunthe o ntûti, o ta ûrîa rweni rwenagîria bwa gaiti, na o ntûti rûkoonerwa bwa rûgûrû. Arîa kiimba kîrî, nîo nderi ciûthûranaga. “Îgiita rîa mîthangîko rîathîra o rîo, riûa rîkaaga weerû kûgîe muundu, na mweri jûtige kûthaara na njota igwe kuuma îgûrû, na bingî birîa bikaraga îgûrû biinainue. Rîu nîrîo rwano rwa Mûtaana wa Muntû rûkoonekana îgûrû, na antû bonthe ba nthîgûrû bakaithikîîra rîrîa bakoona Mûtaana wa Muntû enamîte arî îgûrû rîa matu, arî na inya na mwago jûmûnene. Tarumbeta îkaringwa îgambe na kajû gakanene na atûme araîka baawe boothûranie antû bonthe barîa Mûrungu athuurîte kuuma nthîgûrûûne yonthe. “Rîu iritaneeni kuuma kîrî mûkûû: O rîrîa mpang'i ciaaju ciambagîîria kûtheûka, na mabûûra jakambîrîria kûriiba nî bûmenyaga atî, thano îrî akuî. O ûu naabuî rîrîa bûkoona mantû jaja jonthe jakarîka, bûmenye atî Mûtaana wa Muntû arî akuî mono. Ndîbwîra na mma atî, nthukî îîjî yonthe îtîthira mantû jaja jonthe jatîrakarîka. Îgûrû na nthî bikathira, îndî nteto ciaakwa igatûûra kenya na kenya. “Gûtî muntû wiijî ntukû kana thaa irîa mantû jaja jagakarîka. Araîka na kinya Mûtaana batiijî îndî nî Baaba wenka wiijî. Rîrîa Mûtaana wa Muntû akeeja gûkeethîrwa gûkari ta ûrîa gwakari îgiita rîa Noa. Mbere ya ngai ya maburiko yuura, antû nî barîîjaga na bakanyua, na bakagûrana na bakagûrwa, mwanka ntukû îrîa Noa aakûrûkîre sabineene. Antû batamenyaga jarîa jeetaga na mbere, mwanka rîrîa mûguû jweejîre jûrabakondoria bonthe. O ûu nîu gûgakara rîrîa Mûtaana wa Muntû akeeja. Îgiita rîu antû baîrî bakeethîrwa bakîrîmaga muundeene, ûmwe ajûkûe na ûngî atîgwe. Aka baîrî bakeethîrwa bakîthiaga, ûmwe ajûkûe na ûngî atîgwe. Tontû bûû, kareni bwithuranîrîte, nîûntû bûtiijî ntukû îrîa Mwathani weenu agacoka. Îndî menyeni atî, këethîra mwene nyomba nî ethagîrwa akîmenyaga thaa irîa mwamba akeeja, atîmama, na atîrekeeria mwamba auna nyomba yaawe. Tontû bûû, kinya buî kareni bwithuranîrîte nîkwîthîrwa Mûtaana wa Muntû akeeja thaa irîa bûtîmwîrîgîrîte.” Jesû areeta na mbere kûbeera, “Nthûûmba îrîa mbîtîkua na înjûme nî îrîkû? Nî îrîa mûnene waayo aethetie mûrûngamîîri wa bangî, abaejage biakûrîa îgiita rîrîa rîagîrîte. Kûgwîrua nî kîrî nthûûmba îîu, këethîra mwathi waayo rîrîa agacoka, akamîîthîra îkîritaga ngûgî o îîu. Ndîbwîra na mma atî akaethia nthûûmba îîu mûrûngamîîri wa into biaawe bionthe. Îndî nthûûmba îîu îkëethîrwa îrî îmbîî, îgacîîra yongwa atî, ‘Mwathi waakwa agakara îgiita rîrîraja atîracoka.’ Rîu akaambîrîria kûûra nthûûmba irîa arûngamîrîte, na akaambîrîria kûrîa na kûnyua arî amwe na oogiti bangî. Mwathi waayo akeeja ntukû na thaa irîa îtîmwîrîgîrîte. Mwathi ûu akamîkanûkia bûbûuî, na amîgere kûrîa aciayia bakeethîrwa barî. Kûu bagakaraga bakîrîraga na gûkabakaba maîgo. “Îgiiteene rîu Ûnene bwa îgûrû bûkang'uananua na aarî îkûmi barîa baajûkîrie taawa ciaao na bareeta kûthagana mûjûkania. Bataano kîrî bo baarî biaa, na bataano baarî baboome. Bau biaa baajûkîrie taawa ciaao irî na maguta îndî bataakamatîre maguta ja kwongeera. Bau boome nî baajûkîrie taawa ciaao irî na maguta na barakamata maguta ja kwongeera. Rîrîa mûjûkania aathaîre atîrakinya, aarî bau bonthe nî baagwatîrwe nî toro, na baramama. Thathita cia ûtukû ciakinya baraigua kajû gakiugaga: ‘Mûjûkania akwîja! Njûûni bûmûthagaane.’ Rîu aarî bonthe barookîîra, na baragwatia taawa ciaao. Barîa biaa bareera barîa boome atîrî, ‘Tûkûndieni tûgûta, nîûntû taawa cieetû ga ikwoora.’ Îndî bau boome barabacokeria: ‘Jatîtûng’ana na jabûng'ana! Nî kaaba bwîte ndûkeene bûkagûre jeenu. Rîrîa aarî bau biaa beetîre kûgûra maguta, mûjûkania arakinya. Aarî barîa baithuranîrîte barakûrûkania nawe nyomba ya mûranû na mwari jûraingwa. Nyumeene, aarî bau bangî bareeja na baraambîrîria gwîtana: ‘Itû mwathi weetû, tûrûgûrîre!’ Îndî we arabacokeria, ‘Ndîbwîra na mma atî, ni ntîbwijî.’ Tontû bûû, bûkaaueni nî toro bûmama nîkwîthîrwa bûtiijî ntukû kana thaa.” “Ûnene bwa Mûrungu bwoomba kûng'uananua na muntû ûrîa waagaîre nthûûmba ciaawe mbeecha na areeta rûgendo rûrûraaja. Nî aanenkeere o muntû kûringana na ûrîa oombaga kûrita ngûgî. Ûmwe aranenkerwa mbeecha cia thaabu ngiri ithaano, na ûngî aranenkerwa mbeecha cia thaabu ngiri ijîîrî na ûngî aranenkerwa mbeecha cia thaabu ngiri îmwe. Akûthiria kûbagaîra, araambîrîria rûgendo rwaawe. Ûrîa waanenkeerwe mbeecha cia thaabu ngiri ithaano, areeta araringa nacio biashara mwanka iroongereka ngiri ingî ithaano. Kinya ûrîa waanenkeerwe mbeecha cia thaabu ngiri ijîîrî nî aaringîre nacio biashara mwanka iroongereka ngiri ingî ijîîrî. Îndî ûrîa waanenkeerwe mbeecha cia thaabu ngiri îmwe, nî eetîre areenja îrinya na arariinda mbeecha cia mwathi waawe ku. Nyuma ya îgiita rîrîraaja, mwathi ûu aracoka, na arabeeta nîkenda bamwîra ûrîa baritithîtie mbeecha ciaawe ngûgî. Nthûûmba îrîa yaanenkeerwe mbeecha cia thaabu ngiri ithaano nî yeetîre îrî na ngiri ingî ithaano, na îramwîra: ‘Mwathi waakwa, waanenkeere ngiri ithaano, na nî ndîrathûnkûmîre ngiri ingî ithaano, ka cio.’ Mwathi waayo aramîîra atîrî, ‘Nî bwega mono, ûrî muntû ûmwega na mwîtîkua. Tontû nî ûraeere mwîtîkua, na ûramenyeera mbeecha inkai, ngakûnenkera mbeecha inyingî ûmenyeere. Njû ûgwîrue amwe naani.’ Nthûûmba îrîa yaanenkeerwe mbeecha cia thaabu ngiri ijîîrî nî yeetîre îrî na ngiri ingî ijîîrî, na îramwîra: ‘Mwathi waakwa, waanenkeere ngiri ijîîrî, na nî ndîrathûnkûmîre ngiri ingî ijîîrî, ka cio.’ Mwathi waayo aramîîra atîrî, ‘Nî bwega mono, ûrî muntû ûmwega na mwîtîkua. Tontû nî ûraeere mwîtîkua, na ûramenyeera mbeecha inkai, ngakûnenkera mbeecha inyingî ûmenyeere. Njû ûgwîrue amwe naani.’ Nthûûmba îrîa yaanenkeri ngiri îmwe îreeta na îrauga, ‘Mwathi waakwa, nî mbijî ûgwe ûrî muntû ûmûûmû na ûkeethaga arîa ûtîaandîte, na ûkoothûrania arîa ûtîminyîîte. Tontû bûû, nî ndaakîrîre na ndîrariinda mbeecha ciaaku îriinyeene. Tontû bûû, ka mbeecha irîa waanenkeere.’ Mwathi waayo aramîîra, ‘Gwe nthûûmba îmbîî na mûthao! Nî waijî atî nkeethaga arîa ntîaandîte, na nkoothûrania arîa ntîminyîte. Nîkî îndî ûteekîre mbeecha ciaakwa mbanki nîkenda rîrîa ngaacoka mbîthîra irî na maciara?’ Mûtuunyeeni mbeecha iu, na bûnenkere ûrîa ûrî na ngiri îkûmi. Nîkwîthîrwa ûrîa ûrî na cio akoongeerwa ciingîe. Îndî ûrîa ûtî na cio, kinya irîa nkai arî na cio agaatunywa. Gereeni nthûûmba îîjî ya ûtheri oome muunduune! Kûu nîku akarîraga na gûkabakaba maîgo. “Rîrîa Mûtaana wa Muntû akeeja arî na mwago amwe na araîka bonthe barî nawe, agakarîra gîtî kîaawe kîa ûnene. Mîgongo yonthe ya nthîgûrû îkoothûrana mbere yaawe, nawe akaathûrana antû ta ûrîa mûrîîthi aathûranaga ng'ondu na mbûri. Ageeka ng'ondu rûteere rwaawe rwa ûrîo, na eeke mbûri rûteere rwaawe rwa ûmotho. Rîu mûnene akeera barîa barî rûteere rwaawe rwa ûrîo, ‘Njûûni buî bûtharimi nî Baaba na bûjûkie Ûnene bûrîa bûtwîre bûthûranîri nîûntû bweenu kuuma rîrîa nthîgûrû yoombîrwe. Nîkwîthîrwa nî ndaarî na mpara naabuî bûrandûmia biakûrîa; nî ndaarî na nyoonta naabuî bûrankundia rûûjî; nî ndaarî mûgeni naabuî bûrangwata ûgeni; Nî ndaarî kîthûnû naabuî bûrambîkîra nguû; nî ndaajîtue naabuî bûreeja kûndaitha; nî ndaarî ncheera naabuî bûreeja kûndaitha.’ Rîu antû barîa baagîru bakamûcokeria, ‘Mwathani, nîrî twakwonere ûrî na mpara na tûrakûrûmia biakûrîa kana ûrî na nyoonta na tûragûkundia rûûjî? Nîrî twakwonere ûrî mûgeni na tûrakûgwata ûgeni kana ûtî na nguû na tûragwîkîra nguû? Nîrî twakwonere waajîtue kana ûrî ncheera na tûreeja gûkûraitha?’ Nawe mûnene akabacokeria abeere, ‘Nî nkûbwîra na mma atî o ûntû bûrîa bwathithîîrie ûmwe wa ataana baba batî îgweta, nî ni bwathithîîrie.’ “Rîu eere barîa barî rûteere rwaawe rwa ûmotho, ‘Umeeni kîrî ni buî barîa bûrumi! Îteeni mwankiine jwa kenya na kenya jûrîa jwakîîrue Nkoma na araîka baawe. Nîkwîthîrwa nî ndaarî na mpara naabuî bûtaandûmîrie biakûrîa; nî ndaarî na nyoonta naabuî bûtaankundîrie rûûjî; Nî ndaarî mûgeni naabuî bûtaangwatîre ûgeni; nî ndaajîtue na nî ndaabuungi ncheera, naabuî bûteejîre kûndaitha.’ Rîu nabo bagacokia, ‘Mûnene, nîrî twakwonere ûrî na mpara kana ûrî na nyoonta kana ûrî mûgeni kana ûtî na nguû kana waajîtue kana ûbuungi ncheera, na tûrarega kwîja gûgûteethia?’ Nawe akabacokeria, ‘Ndîbwîra na mma atî, mantû jonthe jarîa bwaregere kûthithîria ûmwe wa baba batî îgweta, nî ni bwaregere kûthithîria.’ Tontû bûû, barîa baaregere gûteethia barîa batî îgweta, bagakanûkua kenya na kenya. Îndî barîa baagîru bakaewa ûtûûro bwa kenya na kenya.” Rîrîa Jesû aathirîrie kûritana mantû jau jonthe, nî eerîre aritwa baawe atîrî, “Nî bûkûmenya atî nyuma ya ntukû ijîîrî tûkeethîrwa tûrî na thîgûûnkû ya Pasaka, na Mûtaana wa Muntû akagwatwa nîkenda aambwa mûtharabeene.” Îgiiteene rîu athînjîri-Mûrungu barîa anene amwe na akûrû barîa atongeeria nî baatirimanîre kwa Kaifa, ûrîa waarî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, na barabanga ûrîa bakaagwatithia Jesû na witho na bamûûrage. Îndî baratua atî batîmûgwata îgiita rîa thigûûnkû, antû batîkeeje kûringa gîtuma. Rîrîa Jesû aarî Bethania, nyomba ya Simioni ûrîa waarî akûajua nî mûtigiri, rîrîa Jesû aarîjaga biakûrîa arî metheene, mûka ûmwe nî eetîre kîrî we akamatîte chuuba yaathithîtue na iiga rîa goro rîetagwa alabasta. Nî aamwîtûûrîrie maguta jarîa jaarî chuubeene îîu mûtwe. Najo jaarî ja goro na nî jaeraga bwega mono. Rîrîa aritwa booneere ûu, nî baigîrue bûbûûî barauga, “Nî akwînyangia maguta jaja? Maguta jaja jarîngîkwendua jakauma mbeecha inyingî igateethia nkîa.” Jesû akûmenya ûrîa baugaga, areera aritwa bau ûjû, “Nîkî bûgûtûma mûka ûûjû aigua bûbûthûûku? We akunthithîria bûbwega mono. Bûrî na nkîa îgiita rîonthe îndî bûtîîthîrwa bûrî naani îgiita rîonthe. Mûka ûjû ambîtûûrîria maguta nîkenda athûranîra mwîrî jwaakwa nîûntû bwa kûthikwa. Ndîbwîra na mma atî, kûrîa Nteto iji Njega îgatûmagîîrua nthîgûrûûne yonthe, ûrîa mûka ûûjû athithia bûkeeranagwa nîkenda aririkanagwa.” Rîu Judasi Iskarioti, ûmwe wa aritwa barîa îkûmi na baîrî, areeta kîrî athînjîri-Mûrungu barîa anene arabooria, “Ndabûteethia bûgwata Jesû rî, nîmbi bûgaampa?” Nabo baramûnenkera ciringi mîrongo îthatû cia fetha. Kuuma îgiita rîu Judasi arakara agîcwaga kaanya ga kûmûgwatithia. Ntukû ya mbere ya Thigûûnkû ya Mîgaate îtîkîri mûtheega jwa kwimbithia, aritwa nî beetîre kîrî Jesû na baramûûria, “Nîkû ûkwenda twîta gûkûthuranîîra nîkenda ûrîîra thigûûnkû ya Pasaka ku?” Jesû arabacokeria, “Kûrûkeeni ntûûreene, na bwîte kwa muntû ng'ania na bûmwîre ‘Mûritani ariuga îgiita rîaakwa rîrî akuî gûkinya nani amwe na aritwa baakwa tûkarîîra thigûûnkû ya Pasaka gwaaku.’” Aritwa nî baathithirie o ta ûrîa beeri nî Jesû, na barathuranîra kîatho kîa Pasaka. Gwakinya ûgoro, Jesû arakara nthî amwe na aritwa baawe îkûmi na baîrî. Rîrîa baarîîjaga, Jesû arauga, “Ndîbwîra na mma atî, ûmwe weenu agaankunyanîra.” Aritwa nî baigîrue bûbûûî mono na o ûmwe waao arambîrîria kunga, “Mwathani, nkîaragia na mma tî ni.” Jesû aracokia, “Ûrîa waarûma mûgaate mpakûriine rîrîa nkûrûmaga, nîwe ûgankunyanîra. Mûtaana wa Muntû akooragwa o ta ûrîa kwaandîki, îndî wûûi kîrî muntû ûrîa ûgatûma Mûtaana wa Muntû agwaatwa! Nî kaaba muntû ûu atîngîciarwa.” Judasi ûrîa waarî akamûkunyanîra aramûûria, “Mûritani ka ûkûthûgaania nî ni?” Jesû aramûcokeria, “Ûu wauga nîu.” Rîrîa baarîjaga, Jesû nî aajûkîrie mûgaate, aracokeria Mûrungu nkaatho, na arajûng'enyûranga, na aranenkera aritwa baawe akiugaga, “Jûkieni bûrîe; jûjû nî mwîrî jwaakwa.” Ningî arajûkia gîkombe, na aracokeria Mûrungu nkaatho, na arabanenkera akiugaga, “Kuundeeni bwinthe; îîjî nî tharike yaakwa ya kûrikithia kîrîkanîro kîrîa Mûrungu eekîre na antû. Tharike îîjî îgeetûûrwa nîkenda antû bonthe barekerwa meeyia. Ndîbwîra, ntînyua ndibei kaîrî mwanka rîrîa nkaanyua ndibei injerû amwe naabuî Ûneneene bwa Baaba.” Rîu, bakuina rwîmbo rwa gûkumia Mûrungu, barauma au na bareeta karîmeene ka Mîzeituni. Barî kûu Jesû arabeera atîrî, “Ûtukû bûbû, buî bwinthe bûkambîrûkîra, nîûntû Maandîko jaugîîte, ‘Ngacûnia mûrîîthi, nacio ng'ondu ciaragane.’ Îndî ndariûkua, ngeeta Galili mbere yeenu.” Peterû areera Jesû, “Kinya bonthe bagûtiga, ni ntîkorogûtiga kinya rî.” Jesû aramwîra, “Ndîkwîra na mma atîrî, ûtukû bûbû mbere ya nchamba ya ngûkû îgamba ûgankaana maita jathatû.” Peterû areera Jesû, “Kinya nkooragwa ûkîûragwa, ntîgûkaana.” Aritwa bangî bonthe kinya bo barauga o ûu. Jesû nî eetanîrie na aritwa baawe antû eetagwa Gethisemane, na arabeera, “Karageeni aja, mbîte arîa gataaria nkarombe.” Areetania na Peterû na ataana ba Zebedii bobaîrî. Arambîrîria kwigua kîeba na kûthangîka nkoro mono. Rîu arabeera, “Nkoro yaakwa îrî na kîeba gîkiingî, ndiigua teeka ngakua. Kareeni aja na bûkamama nîûntû kinya ni ntîmama.” Rîu areetaita mbere aniini aramama nthî na kîuu na araromba ûjû, “Baaba, këethîra kwombîka, mpebeeria gîkombe gîkî kîa mîthangîko. Îndî tî ûrîa ni nkwenda, ka weendi bwaaku bûthithîke.” Aracoka kîrî aritwa barîa bathatû, na areethîra bamami toro na areeta Peterû arauga, “Keeke! Ka bûtîûmba gûkara kinya antû a îthaa rîmwe bûtîmami? Bûkéeja kûmama, bûrombe nîkenda bûtîkeeje kûgwa magerioone. Nkoro nî îkwenda îndî mwîrî jûtîkûûmba.” Nî eetîre gataaria rîa jaîrî na araromba ûjû, “Baaba, këethîra gîkombe gîkî gîtîebaeberua, no mwanka nkînyue, ka weendi bwaaku bûthithîke.” Aracoka kîrî aritwa o barîa bathatû areethîra bamami ta mîgogo. O kaîrî arabatiga, na areeta kûromba rîa jathatû agîtumagîra mîgambo o îrîa arombaga nayo. Rîu aracoka kîrî aritwa na arabeera, “Kinya nandî no bûmami bûnogokeete? Ciûkieni meetho bwoone! Îgiita rîongwa rîgûkinya rîrîa Mûtaana wa Muntû akagwatwa nî eeyia. Ûkîîreeni twîte! Ûrîa ûgûnkunyanîra tîwe ûrîa wîîjîte.” O Jesû akîaragia na aritwa, ûmwe wa aritwa bau îkûmi na baîrî, weetagwa Judasi, nî aakinyîre arî na antû babaingî barî na nchiû na nchûgûma. Antû bau baatûmi nî athînjîri-Mûrungu barîa anene na akûrû barîa atongeeria. Judasi ûrîa waakûnyanîîre Jesû nî aarî akûîra antû bau atî, “Ûrîa ngacûnca nîwe bûgûcwaa, mûgwateeni.” Rîu Judasi areeta kîrî Jesû na aramwîra, “Muuga Mûritani,” na aramûcûnca. Jesû aramwîra, “Mûcoore, thithia na mpwîî ûrîa ûkwîjîte kûthithia.” Rîu antû bau baragwata Jesû. Ûmwe wa antû barîa baarî amwe na Jesû araconora rûchiû na aragiita gûtû kwa nkombo ya mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene. Rîu Jesû aramwîra, “Cokia rûchiû rwaaku kîûene, nîkwîthîrwa bonthe barîa booraganaga na rûchiû bakooragwa na rûchiû. Ka bûtîkûmenya atî ndomba kûromba Baaba na agantûmîra o ntûti nkûrûki ya njûûrî îkûmi na ijîîrî cia araîka? Îndî nkëeja kûthithia ûu rî, ûrîa Maandîko jaugîîte joojûra?” Îgiita o rîu rîongwa areera ntundu îîu, “Ka bwîjîte kûngwata bûkamatîte nchûgûma na nchiû teeka ndî mûtuunyani? Anga ntîraritanaga kîûrûûne ntukû cionthe na bûtîrangwataga? Îndî mantû jaja jonthe jaathithîka nîkenda Maandîko ja iroria joojûra.” Rîu aritwa baawe bonthe baramatûka na baramwîrûkîra. Barîa baagwete Jesû baramwikia kwa Kaifa, mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, kûrîa aritani ba Waatho na akûrû barîa atongeeria boothûranîte. Peterû aramûthingata arî gataaria mwanka arakinya oome ya nyomba ya mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene. Nyumeene arakûrûka ndeene na arakara nthî amwe na asikarî, nîkenda oona ûrîa gûgaakara. Mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene na Kîama kîonthe baracwaa ûkûûjî bwa ûrongo bûrîa bakaandîra Jesû nîkenda bamûûraga. Kinya këethîra akûûjî babaingî nî baaritîre ûkûûjî, batoona ûkûûjî bûng'ani bwa gûtûma ooragwa. Îndî mûthieene akûûjî baîrî barairita na barauga, “Muntû ûjû nî aaugîre, ‘Ndomba kûtharia kîûrû gîkî na ngagîaka na ntukû ithatû.’” Mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene ararûngama na arooria Jesû, “Ka gûtî u ûgûcokia bwegiî mantû jaja ûkûthitangwa najo?” Îndî Jesû arakira ki. Mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene aramwîra, “Nîngûkûûria riîtweene rîa Mûrungu ûrîa ûtûûraga mwoyo, ûtwîre këethîra nîgwe Kristû, Mûtaana wa Mûrungu!” Jesû aramwîra, “Nîgwe ûkuuga! Îndî ndîbwîra kuuma nandî, bûkoona Mûtaana wa Muntû akari nthî rûteere rwa ûrîo rwa Mweneinya Mûrungu na eejîte arî îgûrû rîa matu.” Rîu mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene aratambûranga nguû ciaawe na arauga, “Akûruma Mûrungu! Nî baî akûûjî bangî tûgûcwaa? Bûkwigua bwingwa akîruma Mûrungu! Bûrî mûtwîra atîa?” Nabo baramûcokeria, “Nî abuîri kûûragwa.” Rîu baramûtwîra mata ûthiû na baramûûra na bamwe baramûringa mpîî, bakiugaga, “Mesia, tûrorerie ûtwîre nûû wakûringa!” Peterû aakari nthî au oome. Rîu mwarî ûmwe ûrîa waarî nthûûmba ya mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene nî eetîre kîrî Peterû na aramwîra, “Kinya gwe nî ûraarî amwe na Jesû wa kuuma Galili.” Îndî Peterû arakaana mbere ya antû bonthe akiugaga, “Ntiijî ûrîa ûkuuga.” Peterû aumagarîte mpingîroone, mwarî ûngî waarî nthûûmba, aramwona na areera antû barîa baarî au atîrî, “Muntû ûjû nî araarî amwe na Jesû wa kuuma Nazarethi.” Peterû arauga kaîrî, “Nî ngûciîtia na mma atî ni ntiijî muntû ûu.” Nyuma ya kagiita gagakai antû bangî barîa baarûngi akuî na Peterû baramwîra, “Mûrûme! No mwanka ûgwe wîîthîrwe ûrî ûmwe waao! Tontû kinya mwarîrie jwaaku nî jûgûkûmenyithania.” Rîu Peterû araambîrîria gûciîtia akiugaga, “Nî ngwatwe nî kîrumi, këethîra ûûni nî mbijî muntû ûu!” Akûthiria kuuga ûu, nchamba ya ngûkû îragamba. Rîu Peterû araririkana nteto irîa Jesû aamwîrîte atî: “Mbere ya nchamba ya ngûkû îgamba ûgankaana maita jathatû.” Nawe araumagara na ararîra mono. Rûûneene rûkîîrî kainda athînjîri-Mûrungu barîa anene bonthe amwe na akûrû barîa atongeeria bareetîkanîîria kûûraga Jesû. Baramûtheeka na baramwikia kîrî Pilatû, ûrîa waatûmi kuuma Roma aa mûrûngamîîri wa nthîgûrû îîu. Rîrîa Judasi ûrîa wamûkûnyanîîre oonere Jesû agûtuîrwa kûûragwa, nî airirîre na aracokeria athînjîri-Mûrungu barîa anene na akûrû barîa atongeeria mbeecha irîa mîrongo îthatû cia fetha. “Nî mbîîtie gûkunyanîra muntû ûtî na maatia ooragwa.” Îndî baramwîra atîrî, “Bûu tî ûntû kîrî tuî! Jau nî mantû jaaku.” Judasi aragera mbeecha iu kîûrûûne, na areeta araicuuria. Athînjîri-Mûrungu barîa anene barajûkia mbeecha iu na barauga, “Waatho bûtîtîkîîrîtie tûringanîra mbeecha iji na mbeecha cia kîûrû nîûntû nî itûmîte muntû ooragwa.” Tontû bûû, bararîîkania na bareeta kûgûra kîthaka kîa mûûmbi wa nyongû nacio nîkenda bathikaga ageni ku. Kîu nîkîo gîtûmi kinya naarua tûrî, kîthaka kîu gîtagwa Kîthaka kîa Tharike. Rîu nteto irîa kîroria Jeremia augîîte iroojûra: “Nî baajûkîrîe mbeecha irîa mîrongo îthatû cia fetha. Mbeecha iu nîcio antû ba Israeli beetîkîîrîtie kûrîaa nîûntû bwaawe. Baragûra nacio kîthaka kîa mûûmbi wa nyongû o ta ûrîa Mwathani aambîrîte.” Jesû ararûngama mbere ya mûrûngamîîri ûrîa waathaga nthîgûrû îîu. Mûrûngamîîri ûu aramûûria atîrî, “Ûgwe nîgwe mûnene wa Ayahudi?” Jesû aramwîra, “Ûkuuga u.” Îndî rîrîa athînjîri-Mûrungu barîa anene na akûrû barîa atongeeria baamûthitangîre, Jesû arakira ki. Tontû bûû, Pilatû aramûûria, “Ningî nî ûkwigua mantû jarîa bagûkûthitangîra?” Îndî Jesû arakira ki na ararega kûmûcokeria noo atîa. Bûu bûrarigaria mûrûngamîîri ûu mono. Nî kwaarî wîîthîre mûrûngamîîri wa nthîgûrû îîu kûthaûra mûbungwa ûmwe ûrîa kîrîndî kîaugaga athaûrwe îgiita rîa thîgûûnkû ya Pasaka. Îgiiteene rîu nî kwaarî muntû ûmûthûûku mono ncheera weetagwa Baraba. Tontû bûû, rîrîa antû boothûranîre amwe, Pilatû nî aaboorîrie atîrî, “Nûû bûkûenda mbûthaûrîra: Nî Baraba kana nî Jesû ûrîa wîtagwa Kristû?” Aboorîrie ûu nîûntû nî aamenyaga bwega atî nî rûriitho rwatûmîte banenkanîra Jesû ooragwa. Rîrîa Pilatû aarî akuî kûgiita îgamba, mwekûrû waawe nî aatûmanîre kîrî we arauga atîrî, “Ûgátonyeera mantûûne jegiî muntû ûu ûtî na maatia, nîûntû ûtukû nî ndîrathangîkîre mono kîrootoone nîûntû bwaawe.” Athînjîri-Mûrungu barîa anene na akûrû barîa atongeeria bareerenca antû bauge nî bathaûrîrwe Baraba na bauge Jesû ooragwe. Mûrûngamîîri ûu, tawe Pilatû arabooria kaîrî, “Nî ûrîkû kîrî baba bobaîrî bûkwenda mbûthaûrîra?” Baramûcokeria, “Nî Baraba!” Pilatû arabooria, “Nî atîa nthithia na Jesû ûrîa wîtagwa Kristû?” Bonthe barauganîria, “Mwambithie!” Pilatû arabooria, “Nîkî bûkwenda aambwa? Nî ûthûûku bûrîkû athithîtie?” Îndî bararinga gîtuma nkûrûki bakiugaga, “Mwambithie!” Rîrîa Pilatû oonere atî mantû nîka jagwîta na mbere jakîthûûkaga, na gîtuma ka gîkwongeereka, nî aajûkîrie rûûjî na arathamba njara mbere yaao akiugaga, “Ûûni tî ni ndaatûma muntû ûûjû ooragwa, akua nî îgûrû rîeenu!” Antû bonthe baramûcokeria, “Îî, nî akuee u atî nî tuî na nchiarwa cieetû twamûûraga!” Rîu Pilatû arareekeria Baraba kuuma ncheera, na aranenkanîra Jesû beeta kûmwamba. Rîu asikarî ba Pilatû barakûrûkia Jesû gîkaroone kîa mûtongeeria, na njûûrî ya asikarî îroothûûrana akuî nawe. Baramûrita nguû na baramwîkîra rwambambio rûrûtuune. Ningî baratuma thirû ya miigua na baramwîkîra mûtwe, baramûgwatithia rûturo njareene yaawe ya ûrîo. Rîu baraturia maru mbere yaawe na baramûkurunga bakiugaga, “Ûrotûûra matukû jamaingî Mûnene wa Ayahudi!” Baramûtuîra mata na barajûkia rûturo baramûringa kîongo naru. Rîrîa baathirîrie kûmûkurunga nî baamûritîre rwambambio rûrîa baamwîkîrîte, na baramwîkîra nguû ciaawe. Rîu bareeta kûmwamba. Rîrîa beetîte, nî baatirimanîre na muntû ûmwe weetagwa Simioni, wa kuuma Kurene na baramûkinyîîria gûkamata mûtharaba jwa Jesû. Bagûkinya antû arîa eetagwa Goligotha, kûrîa gweetagwa kaîrî “Gûntû kwa mûrûitû jwa kîongo,” baramûkundia ndibei yaungenue na nyongo. Îndî Jesû akûmîcema ararega kûmînyua. Bakûmwamba bararinga kuura nîkenda boona ûrîa ûgeeta na nguû ciaawe. Rîu barakara nthî au, baramûkaria. Îgûrû rîa mûtwe jwaawe nî baandîkîte jarîa baamûthitangîrîte, najo jaarî, “Ûjû nî Jesû Mûnene wa Ayahudi.” Nî kwaarî atuunyani baîrî barîa baambi akuî na Jesû, ûmwe aarî rûteere rwa ûmotho na ûngî aarî rûteere rwa ûrîo. Antû barîa baakûrûkagîîra antû au nî bainainagia biongo biaao na kûmûruma bakiugaga, “Gwe ûrîa ûreendaga kûtharia kîûrû na ûgîaka na ntukû ithatû, cionokie nandî! Këethîra ûrî Mûtaana wa Mûrungu, kinya nthî uume mûtharabeene!” Ningî kinya athînjîri-Mûrungu barîa anene na aritani ba Waatho amwe na akûrû barîa atongeeria, nî baamûkurungîre bakiugaga, “Nî aroonokagia bangî îndî we wengwa atîkûûmba gûcionokia! Ûjû nîwe Mûnene wa Israeli! Nî aakinye nthî aume mûtharabeene naatuî tûkamwîtîkia! Nî areetîkagia Mûrungu na akauga atî we nîwe Mûtaana wa Mûrungu, rîu këethîra Mûrungu ûu nî akwenda nî amwonokie nandî.” Atuunyani barîa baambi akuî nawe kinya bo nî baamûrumangaga. Nthîgûrû yonthe nî yaagîîre muundu kuuma thaa thita cia mûthenya mwanka thaa kenda. Gwakinya akuî thaa kenda Jesû nî aakaîre na kajû gakanene akîugaga: “Eloi, Eloi, lama Sabakithani?” Ûû nî kuuga, “Mûrungu waakwa, Mûrungu waakwa, nîkî wambîrûkîra?” Antû barîa barûngi au baigua ûu barauga, “Nî agwîta Elija.” Ûmwe waao aroogîa arajûkia kînyaguthi, na aragîtombeka kîrî ndibei yaarî na nchechû na arakîogera mûthia jwa karûturo na aramûkundithia. Bangî barauga, “Tigana nawe, ga twoone këethîra Elija akeeja kûmwonokia.” Rîrîa Jesû aakaîre kaîrî na kajû gakanene, arakua. O rîu gîtambaa kîrîa gîacuurîîtue kîûrûûne ndeene kîratambûka kuuma îgûrû mwanka nthî, biraa biîrî. Nthîgûrû îrainaina na maiga jaratûkanga, na tûbûri tûrakunûka na mîîrî ya antû babaingî barîa baakuîre barî babaagîru îrariûkua. Jesû akûriûka, antû bau baariûkîrue barauma tûbûriine, na bareeta ntûûreene întheru, na antû babaingî baraboona. Rîrîa mûtongeeria wa asikarî amwe na asikarî barîa baakarîtie Jesû, baigîrue nthîgûrû îkinaina na boona ûrîa gwakarîkîre, nî baigîrue ûguaa mono na barauga, “Gûtî nkaanja atî muntû ûûjû araarî Mûtaana wa Mûrungu.” Ningî nî kwaarî na eekûrû babaingî baategerete barî kûraaja. Bau nîbo baarî bakûmûthingata kuuma Galili nîkenda bamûtumîkîra. Bamwe ba eekûrû bau baarî Maria Magidalina, na Maria ng'ina wa Jakubu na Josefu amwe na ng'ina wa ataana ba Zebedii. Gwakinya ûgoro gîtonga kîmwe gîetagwa Josefu, kuuma ntûûreene ya Arimathea, nî gîaakinyîre. Kinya kîo kîaarî mûritwa wa Jesû. Josefu ûu nî eetîre kîrî Pilatû na araromba eetîkîîrue ajûkie mwîrî jwa Jesû. Rîu Pilatû ararita waatho atî eetîkîîrue ajûkie mwîrî jûu. Josefu arajûjûkia na arajûkûûnja na chuka înjerû ya bamba, na arajwîka kabûriine kaawe karîa eenjîte iigeene na gatarî gagûtumîrwa. Rîu araingiritia iiga rîrînene arakûnîka kabûri narîo na araciîtîra. Maria Magidalina na Maria ûrîa ûngî nî baakari nthî bategeete kaburi. Athînjîri-Mûrungu barîa anene na Afarisayo nî beetîre gûcemania na Pilatû, rûûnene, kûrî ntukû ya sabatû. Beeta baramwîra, “Mwathi weetû, nî tûkûririkana mwaaîrania ûrîa nî aaugîre aarî mwoyo atî, ‘Nyuma ya ntukû ithatû akariûka.’ Tontû bûû, rita waatho atî kaburi gakarue bwega mwanka ntukû ya ithatû nîkenda aritwa baawe batîkeeje kwiya mwîrî jwaawe na beera antû atî nî arariûkîre kuuma kîrî akuû. Ûrongo bûu bûkeethîrwa bûrî bûbûthûûku nkûrûki ya bûrîa bwa mbere.” Pilatû arabeera, “Nkûbûa asikarî ba gûkaria; karieni kaburi bwega ûrîa bûkoomba.” Tontû bûû, bareeta na bareekîra rwaano iigeene rîrîa rîaingîte kaburi. Rwaano rûu rwarî rwa gûteetheeria kûmenya këethîra iiga rîu rîkûritaritwa o. Ningî baratiga asikarî bakaria kaburi kau. Ntukû ya sabatû îkûthira, kûrî akuî gûkea ntukû ya mbere ya kiumia, Maria Magidalina na Maria ûrîa ûngî nî beetîre kaburiine. O ntûti nthîgûrû îrainaina mono nîkwîthîrwa mûraîka wa Mwathani nî aarî akwinama kuuma îgûrû na aingiritia iiga rîrîa rîaingîte kaburi na ararîkarîra. Aatharaga ta rweni, na nguû ciaawe ciaarî injerû ta îra. Barîa baakarîtie kaburi nî bainainîre mono nî ûguaa, mwanka barakara teeka baakuîte. Îndî mûraîka ûu areera eekûrû bau atîrî, “Bûgákîra! Nîkwîthîrwa nî mbijî nî Jesû ûrîa ûraambîrwe bûgûcwaa. Atî aja, nîûntû nî ariûkîre o ta ûrîa aaugîîte. Njûûni bwoone antû arîa areeki. Tontû bûû, îteeni na mpwîî bûkeere aritwa baawe atî nî ariûkîte kuuma gîkuûûne, na nandî nî etîte Galili arî mbere yeenu. Kûu nîku bûkamwona. Bûkórîrua nî nteto iu ndabwîra.” Rîu eekûrû bau barauma kaburiine na mpwîî barî na ûguaa îndî bagwîrîtue mono, na baroogîa kwîra aritwa baawe. Jesû arabaumîîra o rîmwe na arabeera, “Gîeeni na thîîrî!” Eekûrû bau bareeta na baraturia maru mbere yaawe baramûgwata magûrû na baramûthaathayia. Rîu Jesû arabeera, “Bûgakîreeni! Îteeni bûkeere aritwa baakwa beete Galili na kûu nîku bakambona.” Rîrîa eekûrû bau baaciîtîrîte, asikarî bamwe barîa baakarîtie nî beetîre ntûûreene kwîra athînjîri-Mûrungu barîa anene mantû jarîa jaarî jagûkarîka. Athînjîri-Mûrungu barîa anene baraireba amwe na akûrû barîa atongeeria bareetîkanîîria ûrîa bakathithia. Barakukuma asikarî barîa na mbeecha inyingî na barabeera, “Îreeni antû ûjû: ‘Aritwa baawe nî bareejîre ûtukû, na baiya mwîrî jwaawe tûmami.’ Mûrûngamîîri wa nthîgûrû îîjî akëeja kwigua mantû jau, tuî tûkaaria nawe na bûtîtonya nthîîneene.” Tontû bûû asikarî bau barajûkia mbeecha na barathithia o ta ûrîa beerîtûe. Mantû jau no jaaragua nî Ayahudi mwanka naarua tûrî. Aritwa barîa îkûmi na ûmwe nî beetîre kîrîmeene kîrîa Jesû aabathîîrîte kûu Galili. Rîrîa baamwonere baramûthaathayia kinya këethîra bamwe baao nî baarî na nkaanja. Jesû areeta akuî nabo na arabeera, “Nî mpeei waathani bunthe îgûrû na nthî. Rîu, îteeni bweethie antû ba mîgongo yonthe aritwa baakwa, bûkîbabatithagia riîtweene rîa Baaba, na rîa Mûtaana na rîa Roho Ûmûtheru, na bûbaritanage kwathîkagîra mantû jonthe jarîa mbwaathîte. Naani nkeethîrwa ndî amwe naabuî ntukû cionthe mwanka mûthiro jwa nthîgûrû.” Iji nîcio Nteto Injega cia Jesû Kristû, Mûtaana wa Mûrungu. Nteto iji ciambîrîrie o ta ûrîa kwaandîki yukuune rîa Kîroria Isaya: “Mûrungu ariuga atîrî, ‘Ngaatûma mûtûmwa waakwa mbere yaaku; athuranîre njîra nîûntû bwaaku.’ Kajû nî gakwigîîgua rwanda gakiugaga: ‘Thuranîreni Mwathani njîra yaawe, erekanieni tûjîra twaawe.’” Rîu Johana Mûbatithania araumîra rwanda agîtûmagîîria antû akîbeeraga bairire meeyia na babatithue nîkenda Mûrungu abarekera. Antû babaingî kuuma nteere cionthe cia Judea na antû bonthe ba Jerusalemu nî beetîre kîrî Johana na baraumbûra meeyia jaao, nawe arababatithîria mûuroone jwa Jorodani. Johana eekagîra nguû yaatumi na guee ya nkamîîra na aciogaga mûcibi jwa mûgûûta kauna. Biakûrîa biaawe biaarî ngigî na nainchû ya rwanda. Nî aatûmîragia akiugaga, “Kûrî we wîjîte nyuma yaakwa na arî na inya gûnkûrûka. Ni ntîagîrîte gûkuama nkundûra mîrigi ya iraatû biaawe. Ni ndîbûbatithia na rûûjî, îndî we akabûbatithia na Roho Ûmûtheru.” Nyuma ya ntukû inkai, Jesû nî aumîre ntûûreene ya Nazarethi îrîa îrî Galili, na areeta arabatithua nî Johana mûuroone jwa Jorodani. O rîu akiuma rûûjîîne, nî oonere îgûrû riarugûka na Roho Ûmûtheru akari ta kîjea aramwînamîîra. Kajû karauma îgûrû gakiugaga, “Gwe nîgwe Mûtaana waakwa ûrîa mpendeete, na nî ngwîragua mono nîgwe.” Ntûti îmwe Jesû aratongeerua nî Roho araikua mwanka rwanda. Nî aakarîre ku ntukû mîrongo îna akîgeragua nî Nkoma. Aatûûraga rwanda amwe na nyomoo cia kîthaka, na araîka nî baamûmenyagîîra. Johana akwiingîrwa ncheera, Jesû nî eetîre Galili na aratûmîîria Nteto Injega ciegiî Mûrungu akiugaga, “Îgiita rîongwa rîgûkinya, na Ûnene bwa Mûrungu bûrî akuî. Irireeni na bwîtîkie Nteto Injega cia Mûrungu.” Rîrîa Jesû aakûrûkîrîîte rûteere rwa îria rîa Galili, nî oonere Simioni, na Anderea mûtaana wa ng'ina bagîtumagîra neeti kûgwatia makûyû. Jesû arabeera, “Nthingateni naani nkabweethia agwatia ba antû.” O rîo baaratiga neeti ciaao na baramûthingata. Agûîtaîta aniini, aroona Jakubu na Johana, ataana ba Zebedii. Kinya bo baarî gîtarûûne kîaao bagîtumaga neeti ciaao cia kûgwatia makûyû. O rîo Jesû arabeeta, nabo baratiga îthe Zebedii gîtarûûne, amwe na ariti baawe ba ngûgî na baramûthingata. Jesû na aritwa baawe bagûkinya ntûûreene ya Kaperinaumu ntukû ya sabatû nî baakûrûkîre kîromberoone o rîo, na Jesû araambîrîria kûritana. Antû bonthe barîa baamûthikîîrîte nî baarigarîrue nî ûritani bwaawe, nîûntû ataaritanaga ta aritani ba Waatho, îndî aaritanaga arî na inya. Kagiiteene o kau nî kwaarî na muntû waarî na roho înthûûku kûu kîromberoone. Muntû nî aakaîre na kajû gakanene akiugaga, “Nîatîa ûkwenda naatuî, gwe Jesû wa Nazarethi? Ka wîjîte gûtûthiria? Nî mbijî gwe ûrî ûû, gwe ûrî Mûtheru wa Mûrungu.” Rîu Jesû aramîgondokera aramîîra, “Kira ki, na uume kîrî we!” Roho îîu nthûûku îrainainia muntû ûu na inya, na îrakaya na kajû gakanene na îrauma kîrî we. Antû bonthe bararigara mono na baraambîrîria kûûrania bongwa: “E bûbû nî bû? Nî ûritani bûbweru? Anga muntû ûûjû arî na inya ya kûgondokera kinya roho inthûûku, na ikamwathîkîra!” Tontû bûû, nkuma ya Jesû îrataamba na mpwîî îrakinya nteere cionthe cia Galili. Jesû na aritwa baawe bakuuma kîromberoone o rîo nî beetîre mwanka kwa Simioni na Anderea. Jakubu na Johana nî baarî amwe nawe. Îgiita rîu, ng'ina wa mwekûrû wa Simioni, nî aamami gîtandeene aajîtue nî nchoma mono. Jesû agûkinya o rîo baramwîra ûrîa mwekûrû ûu aajîtue. Jesû areeta kîrî we na aramûgwata njara aramûûkîîria na nchoma îroora na mwekûrû ûu araambîrîria kûbamathîra. Riûa rîkûthûa, antû baraikîria Jesû barîa baajîtue bonthe na barîa baarî na roho inthûûku. Antû bonthe ba ntûûra îîu baroothûrana mwariine jwa nyomba. Nawe Jesû arooria antû babaingî barîa baarî na mîrimo mwanya mwanya na aragondokera roho inthûûku irauma kîrî antû. Atetîkîîria roho iu ciaria nîûntû nî ciamwijî. Rûûneene rûkîîrî kainda mbere ya riûa rîuma, Jesû nî ookîîrîre na arauma nyomba. Nî aumagarîre oome ya ntûûra areeta gûntû gûtaarî na antû araambîrîria kûromba. Îndî Simioni arî amwe na bangî bareeta kûmûcwaa. Rîrîa baamwonere baramwîra, “Antû bonthe nî bagûgûcwaa.” Îndî Jesû arabeera, “Twîteni ntûûreene ingî irîa irî akuî ngatûmîîrie kinya ku, nîûntû kîu nîkîo gîatûmîre mbîja.” Tontû bûû, barathiûrûkania na Galili yonthe agîtûmagîîria iromberoone biaao na akîîngaga roho inthûûku. Muntû ûmwe waajîtue nî mûtigiri nî eetîre kîrî Jesû aramûturîria maru aramwerenca akiugaga, “Weenda itû mboria.” Jesû aramwigîîrua kîaao na aratambûrûkia njara yaawe aramûringithia na aramwîra, “Ûkûorua.” Muntû ûu aroora o rîu na mûtigiri jûrathira. Jesû aramwîra aane na mpwîî na aramwîra, “Ûkéera muntû noo ûrîkû. Îndî îta ûgacionanie kîrî mûthînjîri-Mûrungu na ûrite kîgongwana o ta ûrîa Musa aathanîre nîkenda gîkaa ûkûûjî kîrî antû bonthe atî ûkworua.” Îndî muntû ûu areeta akiugaga ûrîa gwakarîka. Nî aarîrie mantû jamaingî jegiî Jesû mwanka Jesû araremwa gûkûrûka ntûûreene kinya îrîkû akîonagwa. Tontû bûû arakara oome ya ntûûra kûrîa gûtaarî na antû. Îndî antû kuuma gûntû mwanya mwanya nî beetaga kîrî we. Nyuma ya ntukû inkai, Jesû nî aacokere Kaperinaumu na antû baraigua atî nî aarî mûciî. Antû babaingî mono baroothûrana au nja mwanka kûraaga webero kinya akuî na mwari. Jesû aratûmîîria Nteto Injega cia Mûrungu. Rîu antû bamwe barakamata muntû waarî kîonje bamwikîtie kîrî Jesû. Nabo baarî arûme bana. Bagûkinya, bararemwa gûtonya nyomba kûrîa Jesû aarî nîûntû antû nî baingîi mono. Tontû bûû, baraimbûra îgûrûgûrû rîa nyomba arîa Jesû aarî na bakwona kaanya bareenîka muntû ûu arî mûgekeene jwaawe. Rîrîa Jesû oonere wîtîkio bwaao, areera kîonje kîu, “Mûtaana, ûkûrekerwa meeyia jaaku.” Bamwe ba aritani ba Waatho barîa baakari nthî o, baraciûria nkoroone ciaao atîrî, “Nîkî muntû ûûjû akûûmîîria kwaria ûu? Nî akûruma Mûrungu! Nî Mûrungu akî ûûmba kûrekera muntû meeyia.” Jesû aramenya o rîo ûrîa baaciûragia arabooria, “Nîkî bûkûthûgaania ûu nkoroone cieenu? Nî bûrîkû bûûthû nkûrûki ya bûngî; nî kwîra kîonje gîkî ‘Ûkûrekerwa meeyia,’ kana nî kûmwîra, ‘Ûkîîra ûjûkie mûgeka jwaaku na ûcîîtîre?’ Rîu ndîenda bûmenya atî Mûtaana wa Muntû arî na inya aja nthî kûrekera antû meeyia.” Tontû bûû, areera muntû ûu waarî kîonje, “Ndîkwîra, ûkîîra, na jûkia mûgeka jwaaku na waane!” Antû bonthe baraithîrîtie, muntû ûu arookîîra o rîo na arajûkia mûgeka jwaawe, araciîtîra. Antû bonthe bararigara na barakumia Mûrungu, bakiugaga, “Tûtoona ûntû ta bûbû kaîrî.” Jesû nî eetîre kaîrî rûteere rwa îria rîa Galili na antû babaingî bareeta kîrî we na araambîrîria kûbaritana. O eetîrîte rûteere rwa îria rîu, nî oonere Lawi, mûtaana wa Alifayo, akari nthî ûbiciine ya kûgitithia ûgoti na aramwîra atîrî, “Nthingata!” Nawe ararûngama na aramûthingata. Nyumeene, Jesû na aritwa baawe nî baakari nthî bakîrîjaga biakûrîa nyomba ya Lawi barî na aritithia ûgoti babaingî amwe na eeyia. Rîrîa bamwe ba aritani ba Waatho barîa baarî Afarisayo boonere Jesû akîrîjanîra na eeyia na aritithia ûgoti, nî boorîrie aritwa baawe, “Nîkî Jesû akûrîjanîra na aritithia ûgoti na eeyia?” Jesû akwigua ûrîa booragia arabeera, “Antû barîa batîajîtue batîcûaga ndagitarî, îndî barîa baajîtue nîbo bamûcûaga. Ni nteejîre gwîta barîa baagîru îndî ndeejîre gwîta eeyia.” Kagiita kamwe aritwa ba Johana na aritwa ba Afarisayo nî baaciatîte biakûrîa. Tontû bûû, antû bamwe bareeta barooria Jesû atîrî, “Nîkî aritwa ba Johana na ba Afarisayo baciataga biakûrîa, îndî aritwa baaku batîciataga?” Jesû arabacokeria, “Nîatîa barîa beeti mûranûûne boomba gûciata biakûrîa rîrîa mûjûkania arî nabo? Îgiita rîonthe rîrîa barî na mûjûkania batîbuîri gûciata biakûrîa. Îndî îgiita rîgakinya rîrîa mûjûkania akajûkua aume kîrî bo. Rîu nîrîo bagaciata biakûrîa. “Gûtî muntû wîkagîra nguû înkûrû kîraka gîkîerû. Akëeja kûthithia ûu, kîraka kîu gîgatambûra nguû îîu nkûrûki. Ningî gûtî we wîkagîra ndua ithiriine bithithîtue na mîgûûta îmîkûrû. Îkëeja gwîkîrwa ku, nîka kîthiri kîu gîtambûkaga na ndibei îgeetîka. Îndî ndua îkagîrwa ithiriine bithithîtue na mîgûûta îmîerû.” Ntukû îmwe ya sabatû Jesû nî aakûrûkîrîîte miuundeene ya nkano. Aritwa baawe nabo baraambîrîria kuuna nkano bagiikithaga bakarîa. Afarisayo baramwîra, “Tega! Nîkî baguikitha nkano bakîrîjaga na Waatho bûtîtîkîîrîtie ûntû bûu ntukû ya sabatû?” Jesû arabeera, “Ka bûtaathoma ûrîa Daudi aathithîrie rîrîa we na antû barîa aarî nabo baarî na mpara na bataarî na gantû ga kûrûma? Daudi nî aakûrûkîre kîûrûûne na ararîa mîgaate îrîa yaathûrîri Mûrungu. Aathithîrie ûu rîrîa Abiathari aarî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene. Waatho bûteetîkîîrîtie muntû ûngî kinya ûrîkû arîa mîgaate îîu, tîga athînjîri-Mûrungu akî. Îndî Daudi nî aamîrîîre na aragaîra barîa aarî nabo.” Tontû bûû, Jesû arabeera, “Sabatû yaatuîrwe nîûntû bwa antû îndî antû batoombîrwe nîûntû bwa sabatû. Tontû bûû, Mûtaana wa Muntû nî Mwathani kinya wa sabatû.” Rîu Jesû arakûrûka kîromberoone kaîrî na areethîra muntû waarî na njara împonju ku. Antû bamwe barîa baarî kîromberoone nî baacwaga ûntû bwa kûthitangîra Jesû. Tontû bûû, nî baakarîre beeteerete boona këethîra Jesû akooria muntû ûu ntukû ya sabatû. Jesû nî eerîre muntû ûu, “Njû aja.” Rîu arabooria atîrî, “Waatho bwîtîkîîrîtie muntû athithia atîa ntukû ya sabatû? Bûrîtîkîîria muntû ateethia bangî kana athithia untû bûbûthûûku? Nî bûgwîtîkîîria muntû ateethua atîgakue kana bûriuga atiganîîrue akue?” Îndî bo barakira ki. Rîu Jesû arabakûûrîra meetho athûûri na aigîtue bûbûûî nîûntû bwa ûrîa baarî na nkoro injûmû. Nyumeene areera muntû ûu, “Tambûrûkia njara yaaku!” Nawe aratambûrûkia njara na îrabua. Afarisayo baraumagara oome, na baraireba ntûti na antû barîa baagwataga Herode mbaru, ûrîa bakamûûragithia. Jesû na aritwa baawe nî baaumîre arîa baarî na bareeta rûteere rwa îria. Ntundu înene nî yaamûthingatîre yuumîte Galili na Judea, na Jerusalemu, na Idumea, na kuuma rwongo rwa mûuro jwa Jorodani, na bangî kuuma Tiro na Sidoni. Ntundu îîu yonthe yeetîre kîrî Jesû nîûntû bwa mantû jarîa baigîtue nî aathithîtie. Jesû nî eerîre aritwa baawe barete gîtarû akuî nawe nîkenda atîkeeje gûkinyangwa nî antû. Nîkwîthîrwa nî aarî akwooria antû babaingî, barîa baajîtue nî baatîkanaga bakîenda kûmûringithia. Antû barîa baarî na roho inthûûku bakûmwona, nî bairingîre nthî mbere yaawe bagîkayaga na kajû gakanene bakiugaga, “Gwe ûrî Mûtaana wa Mûrungu!” Îndî Jesû arabakaania na inya batîkamûmenyithanie kîrî antû. Jesû nî aitîrie kîrîmeene na areeta antû barîa eendaga gwîta, nabo bareeta kîrî we. Rîu arathuura antû îkûmi na baîrî barîa bagakaraga nawe na agatûmaga gwîta gûtûmîîria barî na inya ya kwînga roho inthûûku. Bau îkûmi na baîrî baathuurîrwe nîbo baba: Simioni ûrîa Jesû eetîre Peterû, na Jakubu na Johana, ataana ba Zebedii, barîa Jesû eetîre Boanerigesi, ûu nî kuuga “Ataana ba ngorogoro.” Bangî nî Anderea na Filipû na Batholomeo na Mathayo na Toma na Jakubu mûtaana wa Alifayo, na Thadeo na Simioni wa kuuma Kanaani, na Judasi Iskarioti, ûrîa waakunyanîîre Jesû. Rîu Jesû araana nja. Antû babaingî baroothûrana au kaîrî mwanka Jesû na aritwa baawe baraaga kaanya ga kûrîa. Rîrîa antû ba nja yaao baigîrue ûntû bûu, bareeta kûmûgîîra nîûntû antû baugaga “Arî na nthû.” Aritani ba Waatho barîa baumîte Jerusalemu nî baugîre, “Beelizebuli nî atonyete ndeene yaawe na ningî nîwe ûmweejaga inya ya kwînga roho inthûûku.” Tontû bûû, arabeeta na arabaarîria na ngerekano arabeera, “Nîatîa Nkoma oomba kwînga Nkoma? Ûnene bûkëethîrwa bwathûkeene ikundi ikundi bikirûjaga, ûnene bûu bûtîûmba gûtûûra. Kinya mûciî jûkeethîrwa jwathûkeene na jûkîrûjaga jungwa, mûciî jûu jûtîûmba gûtûûra îndî nîka jûthiraga. Tontû bûû, ûnene bwa Nkoma bûkëethîrwa bûgaûkeene ikundi ikundi bûtîûmba gûtûûra îndî nîka bûkathira. “Gûtî muntû ûûmba kûûna nyomba ya muntû ûrî na inya na ajûkia into biaawe, tiga aambe amûtheeke, rîu amûtuunye into. Ndîbwîra na mma atî antû bakarekerwa meeyia jaao na kinya irumi birîa barumîte Mûrungu. “Îndî ûrîa ûkaruma Roho Ûmûtheru atîkororekerwa meeyia jau nîûntû nî ja kenya na kenya.” Jesû augîre ûu nîûntû antû nî baarî bakuuga, “Arî na roho înthûûku.” Ng'ina wa Jesû na ataana ba ng'ina ba Jesû barakinya na bararûngama oome baratûmana barauga atî nî bakwenda kûmwona. Antû barîa baakari nthî bamûthiûrûkîte baramwîra, “Nyakwe na ataana ba nyakwe nî barûngî oome bakîendaga gûkwona.” Jesû arabeera, “Chiaa na ataana ba chiaa nî barîkû?” Rîu Jesû aratega antû barîa baakari nthî bamûthiûrûkîte arauga, “Baba nîbo chiaa na ataana ba chiaa. O muntû wonthe ûrîa ûthithagia ûrîa Mûrungu eendaga, ûu nîwe mûtaana wa chiaa na mwarî wa chiaa na chiaa.” Jesû nî aambîrîrie kûritana kaîrî arî rûteere rwa îria rîa Galili. Antû babaingî mono nî boothûranîre au aarî mwanka kûraa atî no mwanka aitie gîtarûûne akare nthî ku. Nabo antû barakara mpwîroone cia îria. Nî aabaritanîre mantû jamaingî agîtumagîra ngerekano. Nî aabeerîre atîrî, “Thikîîreeni! Mwaandi nî eetîre kwaanda mbeeû. Akîminyaga mbeeû, imwe nî ciagwîre njîreene na irarîîwa nî nyoni. Ingî iragwa maigeene, gûntû gûtaarî na mûthetu jûmwingî. Mbeeû iu iraumanga ntûti nîûntû mûthetu jwaarî jûmûkai. Riûa rîkuuma nî cianyaarîre na nîûntû itaarî na mîri îmîraaja irooma. Mbeeû ingî iragwa gûntû kwaarî na matî jarî na miigua. Miigua îîu îrakûra na îraciinya, iraaga maciara. Ingî iragwa mûthetuune jûmûnoru, na irakûra na iraciara: imwe iraciara maita mîrongo îthatû, na ingî iraciara maita mîrongo intantatû, na ingî iraciara maita îgana.” Rîu Jesû arabeera atîrî, “Ûrîa ûrî na matû ja kwigua nî aigue.” Bamwe barîa baigîtue akîaria, amwe na barîa îkûmi na baîrî nî beetîre kîrî Jesû rîrîa aarî wenka, na baramûûria gîtûmi kîa ngerekano îîu. Nawe arabeera, “Buî nî bûmenyithîtue witho bwa Ûnene bwa Mûrungu, îndî bangî barîa barî oome bakaigagua mantû jonthe jakîritanwa na ngerekano, nîkenda, ‘Batege, îndî baremwe kûmenya, bathikîîre, îndî baremwe gûciûra. Nîkwîthîrwa barîngîûmba kûmenya na bagaciûra, barîngîcokera Mûrungu na akabarekera.’” Rîu Jesû arabooria, “Ka bûtîûmba gûciûra ngerekano îîu? Nîatîa îndî bûkoomba gûciûra ngerekano irîa ingî? Mwaandi aandaga rûteto rwa Mûrungu. Antû bamwe bakari ta mbeeû iria ciagwîre njîreene. Baigagua rûteto rwa Mûrungu na o rîo Nkoma akabatuunya rûteto rûrîa rûgûkarî rûkwaandwa ndeene yaao. Bangî bakari ta mbeeû irîa ciagwîre gûntû kwaarî maiga. Baigagua rûteto rwa Mûrungu, bakarwîtîkîîria o rîo bagwîrîtue, îndî rûtîrikaga ndeene yaao. Tontû bûû, boomagîria îgiita rîîkaî. Thîîna kana mîthangîko yaabeejîra nîûntû bwa gwîtîkia rûteto rûu bagatiga gwîtîkia ntûti. Antû bangî bakari ta mbeeû irîa ciagwîre kûrîa kwaarî na matî ja miigua. Baba baigagua rûteto îndî nîûntû bwa kwimakîra nthîgûrûûne îîjî, na kwenda ûtonga na mairîrîîria ja mîthemba yonthe, jakabatonya jakaiinya rûteto rûu bakaaga maciara. Îndî antû bangî bakari ta mbeeû irîa ciagwîre mûthetuune jûmûnoru. Baigagua rûteto na rûkarika nkoroone ciaao na bagaciara maciara: bamwe bagaciara maita mîrongo îthatû, bangî bagaciara maita mîrongo îtantatû, na bangî maita îgana.” Jesû areeta na mbere kûbeera, “Ka kûrî ûgwatagia taawa na amîkunîkîra na mpakûri kana amîîka rungu rwa gîtanda? Teeka îrîîkagîîrwa rûtareene îgûrû? Tontû bûû, gûtî gîntû kiithi gîtiithûrwa kana kîrî withoone gîtiumîrua weerûûne. Ûrîa ûrî na matû ja kwigua nî aigue!” Kaîrî arabeera, “Rikieni mantû jarîa bûkwigua! Kîthimi kîrîa bûthimanagîra na kîo, nîkîo Mûrungu akabûthimîra nakîo na kinya nkûrûki. Ûrîa ûrî nabio akaewa bibingî; ûrîa ûtî nabio, kinya tûniini tûrîa arî natu agatunywa.” Jesû areeta na mbere kuuga, “Ûnene bwa Mûrungu bûkari ta muntû waandîte mbeeû muundeene jwaawe. Amamaga ûtukû na mûthenya agatinda kûrita ngûgî ciaawe, na îgiita rîu rîonthe mbeeû nîka îkuuma na gûkûra, na atîîthagîrwa akîmenyaga ûrîa îgûkûra. Nî mûthetu jûtûmaga mbeeû yuuma na îgîa mabûûra na îraa na mûthieene îciara mpîndî. Kîmera gîakûra, muntû ûu nî ajûkagia gachiû kaawe ageeta gûketha, nîûntû îgiita rîa gûketha rîgûkinya.” Jesû arauga, “Nîmbi tûûmba kûng'uanania na Ûnene bwa Mûrungu? Nî ngerekano îrîkû tûûmba gûtumîra kwonania ûrîa bûkari? Bûkari ta mpîndî ya mûthandûkû îrîa muntû ajûkagia akaanda. Mpîndî îîu nîyo niini buru nkûrûki ya mpîndî cia mîtî îngî yonthe. Îndî yaandwa îkauma îkaa mûtî jûmûnene nkûrûki na mîtî îngî yonthe. Mpang'i ciaaju nî ineneaga na nyoni igaaka biuru ku.” Jesû nî aabaritanîre rûteto agîtumagîra ngerekano inyingî, irîa boombaga kûmenya. Gûtî rîo aarîria antû atî gûtumîra ngerekano. Îndî nî aaciûragîra aritwa baawe ûritani bwa ngerekano iu rîrîa barî bonka. Ûgoro bwa ntukû îîu, Jesû nî eerîre aritwa baawe, “Tuuneni îria, twîte rwongo rûrîa rûngî.” Rîu baratiga antû bangî na baraitia gîtarûûne kîrîa Jesû aarî bareetania nawe. Itarû bingî nî biabathingatîre. Ruuo rûrûnene rûraambîria kurutana na mîgombe ya rûûjî îraringa gîtarû na kîrambîrîria kûûjûra rûûjî. Jesû nî aarî mûthieene jwa nyuma jwa gîtarû amamîrîte pilû. Aritwa nî baamûkîrie baramwîra, “Mûritani, ka ûtîkûmaka tûrî akuî gûkua?” Jesû ararûngama na aragondokera ruuo na areera îria, “Kira! Rîkîria!” Rîu ruuo na mîgombe birakira na kûragea na ûkiri bûbûnene. Rîu Jesû arooria aritwa baawe, “Nîkî bûgûkîra? Ka bûtî na wîtîkio?” Baramaka mono na baroorania, “Ka ûjû arî ûû ûkwathîkîrwa kinya nî îria na ruuo?” Jesû na aritwa baawe barakinya rwongo rûrîa rûngî rwa îria, nthîgûrûûne ya Gerasa. Jesû akuuma gîtarûûne o rîo aratirimana na muntû ûmwe waarî na roho inthûûku aumîte tûburiine. Muntû ûu atûûraga tûburiine na gûtî we ûrîngîûmba kûmûtheeka kinya na nyororo. Magiita jamaingî nî baamûtheekaga na mpengû na nyororo, îndî nî aagiitaga nyororo na akaunanga mpengû iu na gûtî muntû waarî na inya ya kûmûrigîîria. Aakaraga tûburiine na irîmeene mûthenya na ûtukû agîkayaga na gwitemanga na maiga. Rîrîa oonere Jesû arî gataaria, nî oogîîre kîrî we na aratûria maru mbere yaawe akiugaga na kajû gakanene, “Nîatîa ûkwenda naani, gwe Jesû Mûtaana wa Mûrungu Ûrîa Ûrî Îgûrû buru? Itû nî ngûkwerenca riitweene rîa Mûrungu ûkánthangîkia!” Aaugîre ûu nîûntû Jesû nî aaugaga, “Gwe roho înthûûku, uma kîrî muntû ûûjû.” Rîu Jesû aramûûria, “Wîtagwa atîa?” Nawe aramûcokeria, “Mbîtagwa ‘Njûûrî,’ nîûntû tûrî babaingî.” Rîu areerenca Jesû nîkenda atîkeenge roho iu ciuma nthîgûrû îîu. Au nî kwaarî na ngûrwe inyingî ciarîîthîtue rûteere rwa kîrîma. Tontû bûû, roho iu nthûûku iramwerenca ikiugaga, “Twîre twîte na tûtonye kîrî ngûrwe irîa.” Nawe araciîtîkîîria. Rîu roho iu nthûûku iraumagara na iratonya kîrî ngûrwe iu. Ngûrwe cionthe ciaarî akuî ngiri ijîîrî, iramatûkîîra rwareene na iragwa îrieene na iraûrîra ku. Arîîthi ba ngûrwe iu baramatûka na bareeta ntûûreene na miuundeene bareera antû ûrîa gwakarîka. Antû nabo bareeta kwona ûrîa gwakarîkîre. Bagûkinya kîrî Jesû nî boonere muntû ûrîa waatwîre arî na roho inthûûku akari nthî, na eekîrîte nguû na akîthûgaanagia bwega. Bakwona ûu barakîra mono. Antû barîa boonere ûrîa gwakarîkîre nî beetîre bareera antû bangî mantû jarîa jaathithîkîre kîrî muntû ûu waarî na roho inthûûku na ûrîa ngûrwe ciaûrîîre îrieene. Nabo antû bau barerenca Jesû aume nthî yaao. Rîrîa Jesû aitagia gîtarûûne, muntû ûu waarî na roho inthûûku nî aamwerencere amwîtîkîîrie eetanie nawe. Îndî Jesû ararega na aramwîra, “Aana kweenu, na wîte wîre antû ba mûciî jweenu jonthe jarîa Mwathani akûthithîria na ûrîa akwigîîrua kîaao.” Rîu, muntû ûu areeta araambîrîria gûtûmîîria kûu Dekapoli mantû jonthe jarîa Jesû aamûthithîrîtie na antû bonthe bararigara mono. Jesû arauna kaîrî arî gîtarûûne areeta rûteere rûrîa rûngî rwa îria. Antû babaiingî baroothûrana au aarî rûteere rwa îria. Mûrûngamîîri ûmwe wa kîrombero weetagwa Jairû areeta kîrî we. Akwona Jesû arairinga nthî mbere yaawe na aramwerenca akiugaga, “Kaarî gaakwa nî kajîtue na karî akuî gûkua. Itû njû ûkarîkîîre njara ciaaku nîkenda koora na gatûûra mwoyo!” Rîu Jesû areetania nawe na antû babaingî mono baramûthingata bamwatîkîte nteere cionthe. Kîrî antû bau nî kwaarî na mwekûrû ûmwe waarî na mûrimo jwa kuuma tharike mîaka îkûmi na îîrî. Mûka ûu nî aarî agwîta kîrî ndagitarî babaingî na atumîra mbeecha cionthe nîkenda atetheka îndî antû aabua nîka eetaga na mbere kwajua nkûrûki. Tontû nî aarî akwigua nkuma ya Jesû, nî aaciûmîrie arakûrûka antû bangî mwanka araringithia nguû ya Jesû. Athithîrie ûu agîciîraga, “Ndaringithia nguû yaawe akî, nkaabua.” O rîo, tharike îratiga kuuma na araigua akworua mûrimo jûu. Jesû akwigua inya yauma mwîrîîne jwaawe, aragarûkîra antû na arabooria, “Nûû waringithia nguû yaakwa?” Aritwa baawe baramûcokeria, “Nî ûkwona ûrîa antû bagwatîkîte na ûkûûria nûû wandingithia?” Jesû arategatega nîkenda oona ûrîa waarî akûmûringithia. Rîu mûka ûu nîûntû nî aarî akûmenya akworua, nî aumîîre akiinainaga nî ûguaa na araturia maru mbere yaawe na aramwîra ûûma bunthe. Jesû aramwîra, “Mwarî, wîtîkio bwaaku bûgûtûma wora. Îta na thîîrî na woorue mûrimo jwaaku.” Jesû akîaragia o ûu, antû baumîte nja ya mûrûngamîîri ûu wa kîrombero, barakinya bareera mûrûngamîîri ûu atîrî, “Mwarî waaku agûkua. Ûkáthangîkia Mûritani kaîrî?” Kinya këethîra Jesû nî aarî akwigua ûrîa baugîre, nî eerîre mûrûngamîîri ûu, “Ûgákîra, îtîkia akî.” Jesû nî eerîre antû bangî bonthe bakámûthingata tiga Peterû, Jakubu na Johana, mûtaana wa ng'ina wa Jakubu. Bagûkinya mûciî jwa mûrûngamîîri ûu, Jesû aroona antû bagîkayaga na bakîrîraga mono. Rîrîa aakûrûkîre nyomba arabooria atîrî, “Nîkî bûkuuga mbu na kûrîra? Mwarî ûjû atîkuîte îndî nîka amami.” Îndî baramûthekeera. Rîu Jesû arabaumagaria bonthe oome na areera îthe na ng'ina wa mwarî na aritwa baawe batonye kûrîa mwarî aarî. Jesû aragwata mwarî ûu njara na aramwîra, “Talitha kumi,” nî kuuga “Mwarî, ndîkwîra ûkîîra.” Mwarî ûu arookîîra o rîo, na araambîrîria gwîtaîta. Aarî na ûkûrû bwa mîaka îkûmi na îîrî. Rîrîa antû boonere ûu bararigara mono mono. Jesû arabakaania ainyîrîtie atî bakéera muntû kinya ûrîkû mantû jau. Ningî arabeera barûmie mwarî ûu biakûrîa. Jesû athingati nî aritwa baawe nî baaumîre kûu na bareeta ntûûreene yaawe yongwa. Ntukû ya sabatû îgûkinya nî aambîrîrie kûritana kîromberoone na antû babaingî barîa bamûthikîîrîte nî baarigarîre na barooria, “Nîkû muntû ûûjû aritîte mantû jaja jonthe? Nî ûûme bwa mûthemba jûrîkû bûbû aeei? Nîatîa akûûmba kûringa biama? Ûjû tî mûbundi, ûrîa mûtaana wa Maria? Jakubu na Josesi na Juda na Simioni tî ataana ba ng'ina? Kinya aarî ba ng'ina batîtwîre naatuî?” Tontû bûû, bararegana na mantû jaawe. Jesû arabeera, “Kîroria nî kîejagwa gîtîîo kunthe tiga ntûûreene yaao na mûciî jwaao na kinya nja yaao.” Atoombîre kûringa biama bibingî kûu tiga aajie babakai arîkîrîire njara na arabooria. Nî aarigarîre mono nîûntû bwa antû kwaga wîtîkio. Nyuma ya ûu Jesû nî aariûngîîre ntûûra irîa ciaarî akuî akîritanaga. Rîu Jesû areeta aritwa barîa îkûmi na baîrî arabatûma baîrî baîrî. Nî aabaeere inya ya kwînga roho inthûûku. Ningî nî aabakaanîrie kûjûkia gîntû kinya kîrîkû gîa gûtumîra rûgendoone tiga rûturo runka. Nî aabakaanîrie gûkamata biakûrîa, kana kîondo kana bakamata mbeecha. Ningî arabeera beekagîre iraatû, na îndî bagákamata nguû ijîîrî. Ningî arabeera, “Nyomba îrîa bûgatonya, karageni ku mwanka rîrîa bûkauma gûntû kûu. Gûntû kûrîa bûtîgwatwa ûgeni kana bûthikîîrwa, bûkiuma ku, bûtige bwaringaringa tîîri îrîa îrî magûrû jeenu, îthîrwe îrî ûkûûjî kîrî bo atî bakûrega kûbûgwata ûgeni.” Tontû bûû, aritwa bareeta na baratûmîîria atî antû nî babuîrîte kwirira. Nî beengîre roho inyingî inthûûku, na barooria barîa baajîtue na barabaaka maguta. Rîu mûnene Herode nî aigîrue mantû jau jonthe nîûntû nkuma ya Jesû nî yaarî îgûtaamba gûntû kunthe. Antû bamwe baugaga, “Johana Mûbatithania nî ariûkîtue kuuma kîrî akuû na kîu nîkîo gîgûtûma eethîrwa arî na inya ya kûringa biama.” Bangî bakauga, “Ûu nî Elija.” Ningî bangî bakauga, “Nî kîroria, ta kîmwe kîa birîa bia tene.” Îndî Herode akwigua nteto iu nî aaugîre, “Ûu nî Johana Mûbatithania! Nî ndaamûgitithîrie mûtwe îndî nî ariûkîtue.” Herode nî aarî akûgwatithia Johana na amwiingîra ncheera. Herode aathithîrie ûu nîûntû bwa Herodia, ûrîa aarî akûjûkia amwethia mwekûrû waawe, kinya këethîra aarî mwekûrû wa mûtaana wa ng'ina, Filipû. Johana nî eeraga Herode, “Tî bwega kûjûkia mwekûrû wa mûtaana wa nyakwe.” Tontû bûû, Herodia arathûûra Johana na aracwaa ûrîa amûûragithia, îndî araremwa, nîkwîthîrwa Herode nî aakîraga Johana nîûntû nî aijî atî Johana aarî muntû ûmwagîru na ûmûtheru. Tontû bûû, nî aamûmenyerere atîkooragwe. Herode nî aagwîragua kûthikîîra Johana, kinya këethîra nyuma ya kûmûthikîîra nî aathangîkaga nkoro mono. Ntukû îmwe, Herodia nî oonere kaanya gakega ga kûûragithia Johana. Ntukû îîu ya kîatho gîa kûgwîrîrua gûciarwa kwa Herode. Herode nî aathithîrie kîatho gîkînene na areeta athani na atongeeria ba njûûrî ciaawe amwe na antû barîa baarî îgweta ba Galili. Mwarî wa Herodia nî aakûrûkîre araina na aragwîria Herode amwe na ageni baawe mono. Mûnene Herode areera mwarî ûu, “Ndoomba kîonthe kîrîa ûkwenda naani ngakûnenkera.” Ningî aramûciîtîria aramwîra, “Kîonthe kîrîa ûkandoomba, ngakûnenkera, kinya këethîra nî nusu ya ûnene bwaakwa.” Mwarî ûu araumagara na arooria ng'ina, “Nîmbi nkaromba?” Ng'ina aramûcokeria, “Mûtwe jwa Johana Mûbatithania.” Mwarî ûu areeta kîrî mûnene na mpwîî aramwîra, “Ndîenda ûmpe o nandî mûtwe jwa Johana Mûbatithania jûrî thaaniine.” Mûnene araigua bûbûûî mono, îndî atîûmbe kûrega nîûntû bwa ûrîa aarî agûciîtia mbere ya ageni baawe. Tontû bûû, mûnene aratûma asikarî ûmwe ntûti eeta kûreta kîongo kîa Johana. Asikarî ûu areeta ncheera na aragiita Johana mûtwe na arajûkamata jûrî thaaniine na aranenkera mwarî. Nawe mwarî araikîria ng'ina. Aritwa ba Johana bakwigua akûûragwa, bareeta na barajûkia mwîrî jwaawe barajûthika. Atûmwa nî baacokere kîrî Jesû na baramwîra mantû jonthe jarîa baarî bakûthithia na bakûritana. Antû babaingî nî beetîre kîrî Jesû na aritwa baawe mwanka baraaga kaanya ga kûrîa. Tontû bûû, Jesû areera aritwa baawe, “Twîteni tûrî twinka gûntû gûtî antû nîkenda bûnogoka kagiita gagakai.” Rîu barî bonka baitia gîtarûûne bareeta gûntû gûtaarî na antû bangî. Antû babaingî nî boonere bagîîta, na barabamenya. Tontû bûû, antû ba kuuma ntûûreene cionthe baroogîa barakinya gûntû kûrîa beetîte barî mbere yaao. Rîrîa Jesû aumîre gîtarûûne, nî eethîîre antû babaingî na arabaigîîrua kîaao nîûntû baakari ta ng'ondu itî na mûrîîthi. Rîu araambîrîria kûbaritana mantû jamaingî. Gwatua gûtuka, aritwa baawe bareeta kîrî we baramwîra, “Aja tûrî gûtî antû na kûrî akuî gûtuka. Îîra antû beete ntûûreene na mîciîne îrîa îrî akuî, bakaigûrîre biakûrîa.” Îndî Jesû arabacokeria, “Buî baeni biakûrîa.” Nabo baramûûria, “Ka ûkwenda twîta kûgûra biakûrîa bia mbeecha inyingî ûu ta ndinari magana jaîrî?” Nawe arabooria, “Bûrî na mîgaate îng'ana? Îteeni bûkoone.” Bakwona, baramwîra, “Kûrî na mîgaate îtaano na makûyû jaîrî.” Tontû bûû, Jesû areera aritwa beere antû bakare nthî nyakiine ikundi ikundi. Nabo bakara nthî ikundi ikundi. Bimwe bia antû îgana îgana na bingî bia antû mîrongo îtaano îtaano. Rîu Jesû arajûkia mîgaate îîu îtaano na makûyû jaîrî araraithîîria bwa îgûrû, na aracokeria Mûrungu nkaatho, na arang'enyûranga mîgaate îîu na aranenkera aritwa baawe bagaîra antû. Ningî aragaîra antû bonthe makûyû jarîa jaîrî. Bonthe bararîa na baranyira. Baroothûrania matigi ja mîgaate na makûyû, baroojûria ikabû îkûmi na biîrî. Barîa baarîîre mîgaate îîu baarî arûme ngiri ithaano. O rîo Jesû areera aritwa baawe baitie gîtarûûne beetage Bethisaida, rwongo rûrîa rûngî rwa îria barî mbere, nawe atigwe akîrîîkanagia na antû nîkenda baana. Antû bakwaana araitia kîrîmeene kûromba. Ûgoro bwakinyîre gîtarû kîrî îrieene gatîgatî, nawe aarî nthî înjûmo wenka. Nî oonere aritwa baawe barî na thîîna ya gwîtithia gîtarû nîûntû bwa ûrîa ruuo rwabarigagîîria. Kûrî akuî gûkea, Jesû areetîîra rûûjîîne eetîte kîrî bo. Agûkinya akuî nabo arakara teeka akwenda kûbakûrûka. Îndî bakûmwona eetîrîte îgûrû rîa rûûjî, barathûgaania nî Nkoma, na bararinga gîtuma, nîûntû bonthe rîrîa baamwonere nî baigîrue ûguaa mono. Jesû araaria nabo o rîo, arabeera, “Ûmîîrieni, nî ni! Bûgákîra!” Araitia gîtarûûne kîu baarî, na ruuo rûratiga kuurutana. Nabo bararigara mono mono. Nîkwîthîrwa bataarî baguciûkîrwa nî gîtûmi kîa mîgaate îrîa. Mathûgaanio jaao kinya rîu nî jamami. Rîrîa baunîre îria, nî baakînyîre nthîgûrû ya Genesareti na barathekeera gîtarû rûteere rwa îria. Bakuuma gîtarûûne, antû baramenya Jesû o rîo. Tontû bûû, baramatûka ntûûreene cionthe irîa ciaarî akuî na barajûkia antû barîa baajîtue bamami mîgekeene yaao barabaikia kûrîa baigîrue Jesû nî aarî. Rîrîa Jesû aakûrûkagîîra ntûûreene na mîciîne na miuundeene, antû nî beekaga aajie thokoone, na bakamwerenca eetîkîîrie baringithie mîthia ya nguû yaawe. Antû bonthe barîa baamîringithîrie nî baabuîre. Rîrîa Afarisayo na bamwe ba aritani ba Waatho barîa baumîte Jerusalemu, boothûranîre akuî na Jesû, nî boonere bamwe ba aritwa baawe bakîrîa na njara îrî na mûgiro, ûu nî kuuga bataathambîtie njara. (Nîkwîthîrwa Afarisayo na Ayahudi bonthe, nî baathingataga nkuagaya cia biûjûjû biaao, irîa ciaugaga muntû atîbuîri kûrîa atîthambîtie njara. Ningî into bionthe birîa biagûragwa thokoone, kwaarî no mwanka bitherue mbere ya birîîwa. Nî kwaarî na nkuagaya ingî baathingataga ta kûthambia ikombe na nyongû na into bingî birîa bithithîtue na îturutia.) Tontû bûû, Afarisayo na aritani ba Waatho nî boorîrie Jesû, “Nîkî aritwa baaku batîthingataga nkuagaya cia biûjûjû bieetû? Nîkî barîjaga na njara irî na mûgiro?” Jesû arabacokeria, “Buî aciaayia! Kîroria Isaya nî aarorerie mantû ja mma jabwegiî rîrîa aandîkîre: ‘Antû baba bankumagia na mîromo akî, îndî nkoro ciaao irî kûraaja naani. Kûnthaathayia kwaao nî kwa ûtheri, nîûntû baritanaga mooritani ja antû ta jarî jaakwa.’ “Buî bûregaga kwathîkîra maathana ja Mûrungu na bûkathingata nkuagaya cia antû.” Jesû areeta na mbere kûbeera, “Buî nî bûcwaga na ûûme ûrîa bûrega kûthingata maathana ja Mûrungu nîkenda bûthingata nkuagaya cieenu. Nîkwîthîrwa Musa augîre, ‘Kumagia abaagu na nyakwe,’ na ‘Ûrîa ûkaruma îthe kana ng'ina no mwanka ooragwe.’ Îndî buî nî bûritanaga, ‘Muntû akëethîrwa arî na gîntû oomba gûteethia îthe kana ng’ina nakîo, îndî akauga gîntû kîu nî ‘Korubani’ (ûu nî kuuga ‘kîewa kîa Mûrungu’), ûritani bweenu bûtîtîkîîrîtie ateethia aciari baawe nakîo. Ûu nîu bûtîonaga rûteto rwa Mûrungu rûrî na bata rîrîa bûkûritana nkuagaya cieenu. Ningî nî bûthithagia mantû jangî jamaingî ta jau.” Jesû nî eetîre antû kaîrî na arabeera, “Thikîîreeni bwinthe na bûciûre. Gûtî kîo kîumaga oome ya muntû na gîkûrûka ndeene yaawe, kîûmba kûmwîkîra mûgiro. Îndî kîrîa kîmwîkagîra mûgiro nî kîrîa kiumaga ndeene yaawe. [ Ûrîa ûrî na matû nî aigue.”] Agûtiga antû bau arakûrûka nyomba na aritwa baawe baramûûria gîtûmi kîa ngerekano îîu. Nawe arabooria, “Kinya buî bûtîgûciûkîrwa? Ka bûtiijî atî gîntû gîgatonya ndeene ya muntû gîtîûmba kûmûîkîra mûgiro, nîûntû gîtîîtaga nkoroone îndî gîîtaga kîu na nyumeene gîgatewa kîoroone? (Tontû akuuga ûu, nî aatuîre biakûrîa bia mîthemba yonthe nî bibiega na gûtî bio birî mûgiro.)” Areeta na mbere kuuga, “Kîrîa kiumaga ndeene ya muntû nîkîo kîmwîkagîra mûgiro. Nîkwîthîrwa nkoro ya muntû nîyo yuumaga mathûgaanio jamaaî na ûmaramari na waamba na ûûragani na ûthûngîîri na kwirîrîria into biaitha na ûûî na waayia na ûmatha na rûriitho na kwaandîîra bangî mantû jatîo na wikumia na waa. Mantû jau jonthe mathûûku jaumaga ndeene ya muntû na nîjo jamwîkagîra mûgiro.” Jesû nî aaumîre au na areeta akuî na Tiro na Sidoni. Nî aakûrûkîre nyomba îmwe na ateendaga muntû kînya ûrîkû amenya arî ku îndî atoombîre gwiciitha. Mwekûrû ûmwe waarî na mwarî waarî na roho înthûûku nî aigîrue mantû jegiî Jesû. Tontû bûû, areeta na araigwîthia akuî na magûrû jaawe. Mwekûrû ûu aarî Mûgriiki ûrîa waaciarîri antû eetagwa Foenicia, kûu Sîria. Nî eerencere Jesû eenge roho înthûûku yuume kîrî mwarî waawe. Jesû aramwîra, “Reka twaana twambe tûnyire mbere nîûntû tî bwega kûjûkia irio bia twaana na ûgerera kurû.” Îndî mwekûrû ûu arauga, “Îî Mwathani, îndî kinya kurû irî rungu rwa meetha, nî irîjaga tûng'enyua tûrîa tûgwîthagua nî twaana.” Jesû aramwîra, “Tontû bwa ûu wauga, aana. Roho înthûûku îkuuma kîrî mwarî waaku!” Nawe araana na areethîra mwarî waawe amami ûrûrî na roho înthûûku yuumîre kîrî we. Rîu Jesû arauma nthîgûrû ya Tiro na arakûrûkîîra nthîgûrû ya Sidoni na nthîgûrû ya Dekapoli mwanka arakinya îrieene rîa Galili. Antû nî baamwikîîrie muntû ûtoombaga kwaria kana kwigua na baramwerenca amûrîkîîre njara. Jesû aramûrita kîrî antû bangî na aramwîkîra biara matû, na aratuîra mata na aramûringithia rûûme. Rîu Jesû araraithîîria îgûrû na arauga, “Efifatha,” na nî kuuga, “Rugûka.” O rîo, matû jaawe jararugûka, na rûûme rûrabua na araambîrîria kwaria bwega. Jesû arabakaania kwîra muntû kinya ûrîkû mantû jau, îndî amwe na kûbakania bareeta na mbere gûtaambia nteto iu na wîru. Antû nî baarigarîre mono mono na barauga, “Nî aathithîtie mantû jonthe bwega. Nî aatûmîte barîa bataigua baigua na barîa bataaria baaria!” Kagiiteene o kau, antû babaingî nî boothûranîte na bataarî na gîntû giakûrîa. Jesû areeta aritwa baawe arabeera, “Nî nkwigîîrua antû baba kîaao nîûntû nî bakarîte naani ntukû ithatû na batî na biakûrîa. Nkëeja kûbeera baane na mpara boomba kûgirîkîra njîreene, nîûntû bamwe baao baaumîte kûraaja mono.” Aritwa baawe baramûcokeria, “Nîatîa muntû oomba kûnyiria antû baba bonthe na mîgaate na aja tûrî nî rwanda?” Nawe arabooria, “Bûrî na mîgaate îng'ana?” Nabo baramûcokeria, “Tûrî na mîgaate mûgwanja.” Areera antû bakare nthî na arajûkia mîgaate îîu mûgwanja, na aathiria gûcokeria Mûrungu nkaatho aramîng'enyûranga na aranenkera aritwa baawe bagaîra antû. Nabo baragaîra antû mîgaate îîu. Ningî nî baarî na tûkûyû tûtûkai. Jesû nî aatharimîre tûkûyû tûu na arauga tûgaîrwe antû. Antû bararîa baranyira. Rîu aritwa baroothûrania matigi ikabû mûgwanja. Barîa baarîîre baarî antû ta ngiri inya (4,000). Akwîra antû baane, na o rîo aratonya gîtarûûne amwe na aritwa baawe, areeta nthî ya Dalimanutha. Afarisayo nî beetîre kîrî Jesû na baraambîrîria gûkararania nawe bakîmwîraga abaringîre kîama kuuma îgûrû. Baathithagia ûu bakîendaga kûmûgeria. Jesû araigua bûbûûî nkoroone, na arauga, “Nîmbi îgûtûma nthukî îîjî îcwaa kîama? Ndîbwîra na mma atî gûtî kîama antû ba nthukî îîjî bakoonua.” Rîu arauma kîrî bo na araitia gîtarûûne kaîrî, araambîrîria kuuna îria eeta rwongo rûrîa rûngî. Aritwa nî baarî bakûûrîîrua gûkamata mîgaate. Tontû bûû, baarî na mûgaate jûmwe junka gîtarûûne. Jesû arabeera, “Imenyagîreeni mûtheega jwa kwimbithia mûgaate jwa Afarisayo na jwa Herode.” Aritwa baraambîrîria kûringanîra nkaanja bongwa bakiugaga, “Ariuga ûu nîûntû tûtî na mîgaate.” Jesû akûmenya ûu baaciîraga arabeera, “Nîmbi îgûtûma buuga atî nî ûrîa bûtî na mîgaate? Bûtîraciûkîrwa kana bûmenya mwanka nandî? Ka nkoro cieenu itîûmba kûgwata noo mbi? Keeke! Bûrî na meetho na bûtîkwona? Bûrî na matû na bûtîkwigua? Ka bûtîkûririkana rîrîa ndaang'enyûrangîîre antû ngiri ithaano mîgaate îtaano? Nî ikabû bia matigi bing'ana bwothûranîrie?” Nabo baramwîra, “Nî ikabû îkûmi na biîrî.” “A rîrîa yaarî mîgaate mûgwanja kîrî antû ngiri inya, nî ikabû bia matigi bing'ana bwothûranîrie?” Nabo baramwîra, “Nî ikabû mûgwanja.” Tontû bûû arabeera, “Kinya rîu bûtîraciûkîrwa nî mantû?” Bagûkinya Bethisaida, antû nî baamûreteere muntû ûmwe waarî ntumuumu na baramwerenca amûringithie. Jesû aragwata muntû ûu njara na aramwikia oome ya ntûûra. Aramûtwîra mata meetho na aramûrîkîîra njara na aramûûria, “Kûrî gîntû ûkwona?” Muntû ûu aratega arauga, “Ndîona antû, îndî bakari ta mîtî îgwîtaîta.” Jesû aramûrîkîîra njara meetho kaîrî, nawe aratega kûnûû, na meetho jaawe jarabua na araambîrîria kwona into bionthe bwega. Jesû aramwîra aane kwaao na aramwîra, “Ûgácoka ntûûreene!” Rîu Jesû na aritwa baawe bareeta ntûûreeene ya Kaisaria Filipi. Barî njîreene, Jesû arooria aritwa baawe atîrî, “Antû baugaga ûûni nî ni ûû?” Nabo baramûcokeria, “Bamwe baugaga gwe ûrî Johana Mûbatithania, na bangî bakauga ûrî Elija, ningî bangî bakauga ûrî ûmwe wa iroria.” Nawe arabooria, “A buî rî, buugaga ûûni ndî ûû?” Peterû aramûcokeria, “Gwe nîgwe Kristû.” Rîu Jesû arabeera, “Bûkéera muntû noo ûrîkû mantû jambegiî.” Rîu Jesû araambîrîria kûritana aritwa baawe arabeera, “Mûtaana wa Muntû no mwanka athangîkue mono na aregwe nî akûrû atongeeria, na athînjîri-Mûrungu barîa anene, na aritani ba Mawaatho. Akooragwa, na nyuma ya ntukû ithatû akariûka.” Jesû nî aaugîre ûu carûrûkû. Tontû bûû, Peterû aramwikia rûteere na araambîrîria kûmwîra atî tî bûbwega kwaria mantû ta jau. Îndî Jesû aragarûka araraithîîria aritwa baawe na aragondokera Peterû aramwîra, “Uma akuî naani Nkoma! Mathûgaanio jaaku jatiumîte kîrî Mûrungu îndî ûrîthûgaania ta muntû tu.” Rîu Jesû areeta antû bonthe amwe na aritwa baawe na arabeera, “Këethîra muntû nî akwenda kûnthingata, nî airege na akamate mûtharaba jwaawe na anthingate. Nîkwîthîrwa ûrîa ûkenda kwonokia ûtûûro bwaawe akabûta. Îndî muntû ûrîa ûgata ûtûûro bwaawe nîûntû bwaakwa na nîûntû bwa Nteto Injega cia Mûrungu, akabwonokia. “Nî umithio bûrîkû muntû akoona, këethîra nthîgûrû yonthe îkaa yaawe îndî aage ûtûûro? Nîmbi muntû oomba gûkûrania ûtûûro bwaawe nayo? Muntû wonthe ûrîa ûkaigua nthoni nîûntû bwaakwa na aigue nthoni kûthingata nteto ciaakwa, nthukîîne îîjî ya antû batîkîraga Mûrungu na eeyia, kinya Mûtaana wa Muntû akaigua nthoni nîûntû bwa muntû ûu, rîrîa akeeja na araîka babatheru arî mwagoone jwa Îthe.” Jesû areeta na mbere kûbeera, “Ndîbwîra na mma atî kûrî bamwe barûngi aja batîkua mbere ya boona Ûnene bwa Mûrungu bûgîkinya bûrî na inya.” Nyuma ya ntukû ithanthatû, Jesû nî eetîre Peterû na Jakubu na Johana, na araitia nabo kîrîmeene gîkîraaja. Bamûtegeete, aragarûka na nguû ciaawe iraa injerû cwee, ûntû gûtî muntû ûthambia nguû cierûa mûthemba ta jûu. Rîu Elija na Musa baraumîra na baraaranîria na Jesû. Peterû areera Jesû, “Mûritani, Bwabua mono tûgakara aja. Ga twaake tûgaanda tûthatû: kamwe gaaku, na kangî ka Musa na kangî ka Elija.” Peterû atamenyaga ûrîa akuuga nîûntû nî baamakîte mono. Rîu îtu rîreenama rîrabathika na kajû karauma îtuune karauga, “Ûûjû nî Mûtaana waakwa ûrîa mpendeete, mûthikagîîreni.” O ntûti aritwa bau bakûraithîîria batoonere muntû ûngî arî nabo tiga Jesû wenka. Beenamîte kuuma kîrîmeene, Jesû arabakaania arabeera, “Bûkéera muntû kinya ûrîkû mantû jarîa bwona mwanka rîrîa Mûtaana wa Muntû akariûka kuuma kîrî akuû.” Bareeka mantû jau nkoroone kinya këethîra nî booranagia bongwa atîrî, “Nîatîa agûtwîra rîrîa akuuga ‘Akariûka kuuma kîrî akuû?’” Nî boorîrie Jesû atîrî, “Nîkî aritani ba Waatho baugaga atî no mwanka Elija aambe eeje mbere?” Nawe arabeera, “Elija no mwanka eeje nîkenda acokanîîria mantû jonthe. Îndî nîkî kwaandîki atî no mwanka Mûtaana wa Muntû amenwe na athaangîkue mono? Ndîbwîra atî, Elija nî eejîre na baramûthithîria jarîa jonthe beendaga kûmûthithîria, o ta ûrîa kwaandîki mantû jamwegiî.” Rîrîa baakinyîre kîrî aritwa bangî nî beethîîre aritani ba Waatho bagîkararanagia nabo na antû babaingî bathikîrîtie. Rîrîa antû bau baamwonere nî baamakîre mono na baroogîa kîrî we kûmûthagaana. Jesû arabooria, “Nî mantû jarîkû jau bûgûkararanagia?” Muntû ûmwe aramûcokeria, “Mûritani, nî ngûkûreterete mwana waakwa arî na roho înthûûku îrîa îtûmîte aremwa kwaria. O arîa îramûgwatîra nîka îmwarûkagia nthî, na akarita mûûjî na agakabakaba maîgo na mwîrî jûkoomagara ng'a. Nî mbîrîre aritwa baaku bamîînge îndî baremwa.” Jesû arabeera, “Buî bûrî nthukî yaagîte wîtîkio! Ka ngakara naabuî mwanka rî? Ngeteera bûmenya mantû mwanka rî? Ndetereni mwana ûu.” Baramwikia kîrî we. Roho îîu îkwona Jesû, îraringa mwana ûu nthî aragaragara na aragirîka akîritaga mûûjî. Jesû arooria îthe wa mwana ûu, “Mûtaana ûû atwîre akari ûû kuuma rî?” Nawe aracokia, “Kuuma arî ûmûnini. Magiita jamaingî roho îîu nthûûku nî mûgeraga mwankiine kana rûûjîîne nîkenda îmûûraga. Tontû bûû, këethîra woomba, twigîîrue kîaao na ûtûteethie!” Jesû aramwîra, “Këethîra woomba! Mantû jonthe nî joombîkaga kîrî muntû ûrîa wîîtîkagia.” O rîo îthe wa mwana ûu ararîra na kajû akiugaga, “Nî ngwîtîkia, nteethia ntige kûrega gwîtîkia.” Rîrîa Jesû oonere antû beetîte kîrî we na rwîro, nî aagondokeere roho îîu nthûûku aramîîra, “Gwe roho îrîa îtiigagua na îtîaragia, ndîkwîra uma kîrî mwana ûûjû na ûkorokûrûka kîrî we kaîrî!” Roho îîu îragandûka na kajû gakanene na îkiuma, îramûringa nthî na aragirîka. Mwana ûu aratigwa akari ta muntû ûmûkuû. Antû barauga “Nî akuîre.” Îndî Jesû aramûgwata njara na aramûkîîria na ararûngama. Jesû agûkûrûka nyomba, aritwa baawe baramûûria barî bonka, “Nîkî îndî tuî tûremerwe kûmîînga?” Nawe arabeera, “Gûtî kîo kîûmba kwînga roho ya mûthemba jûu tîga maromba akî.” Jesû na aritwa baawe nî baaumîre au na barakûrûkîîra nthîgûrû ya Galili. Jesû ateendaga antû bamenya kûrîa aarî nîûntû aaritanaga aritwa baawe akîbeeraga, “Mûtaana wa Muntû nî akunyanîri na akanenkaîrwa kîrî barîa bakamûûraga. Îndî ooragwa, akariûka nyuma ya ntukû ithatû.” Aritwa bataaciûrîre gîtûmi gîa ûntû bûu na barakîra kûmûûria. Rîu bagûkinya Kaperinaumu baratonya nyomba na arabooria, “Nî mantû jarîkû bûgûkararanagia bûrî njîreene?” Barakira ki, nîûntû barî njîreene nî baakararanagia bakîûranagia ûrîa mûnene buru kîrî bangî nûû. Jesû arakara nthî, na areeta bau îkûmi na baîrî arabeera, “Muntû akëenda kwaa wa mbere, no mwanka ae wa mûthia na atumîkîre bangî.” Rîu arajûkia kaana kaniini arakarûngîka gatîgatîîne kaao. Ningî arakagwata na arabeera, “Ûrîa ûgwataga kaana ta gaka ûgeni nîûntû bwa riîtwa rîaakwa, nî ni agwataga ûgeni. Ûrîa ûngwataga ûgeni, tî ni agwataga ûgeni îndî nî ûrîa waantûmîre.” Johana aramwîra, “Mûritani, nî twonere muntû akîînga roho inthûûku agîtumagîra riîtwa rîaaku, naatuî twamûkaania nîûntû tî wa mûûrû jweetû.” Îndî Jesû arauga, “Bûkámûkaania, nîkwîthîrwa gûtî muntû ûringa biama agîtumagîra riîtwa rîaakwa, ûûmba kwaria mantû jamaaî jambegiî nyumeene. Nîkwîthîrwa ûrîa ûtî ûthû naatuî nî wa mûûrû jweetû. Ga nkûbwîra na mma muntû wonthe ûrîa ûkabûkundia gîkombe kîa rûûjî rwa kunyua nîûntû bûrî ba Kristû, nî mma atîaga îtuui rîaawe.” “Muntû kinya ûrîkû ûrîa ûgatuma ûmwe wa baba baniini barîa bambîtîkîtie beeyia, bwabua akoogeerwa iiga rîa kîthii nkingo na akagerwa îrieene. Këethîra njara yaaku îgaatûma wîyia, mîgiite! Nî kaaba ûkûrûke ûtûûroone bwa kenya na kenya ûrî na njara îmwe nkûrûki gwîta mwankiine jwa kenya na kenya, jûrîa jûtîoraga, ûrî na njara cio-ijîîrî. [ Kûu ing'inyo birîa bibarîjaga bitîkujaga na mwanki jwa kûu jûtîoraga kinya rî.] Këethîra kûgûrû gwaaku gûgatûma wîyia, Kûgiite! Nî kaaba ûkûrûke ûtûûroone bwa kenya na kenya ûtî na kûgûrû kûmwe, nkûrûki ya gwîta mwankiine jwa kenya na kenya ûrî na magûrû jo-jaîrî. [ Kûu, ing'inyo birîa bibarîjaga bitîkujaga na mwanki jwa kûu jûtîoraga kinya rî.] Këethîra riitho rîaaku rîgatûma wîyîa, rîkûûre! Nî kaaba ûkûrûke Ûneneene bwa Mûrungu ûrî na riitho rîmwe nkûrûki ya kûgerwa mwankiine jwa kenya na kenya ûrî na meetho jo-jaîrî. Kûu ing'inyo birîa bibarîjaga bitîkujaga na mwanki jwa kûu jûtîoraga kinya rî. Nîkwîthîrwa antû bonthe bakatherua na mwanki. Chumbî nî înjega, îndî îkëeja kwaga mûchemo, nîatîa yûûmba gwîkîrwa mûchemo kaîrî? Karageni bûrî na mûchemo jwa chumbî ndeene yeenu, na bûtûûrage na thîîrî gatîgatîîne keenu.” Jesû akuuma au nî eetîre Judea. Akuuna mûuro jwa Jorodani antû babaingî baroothûrana kîrî we kaîrî na araambîrîria kûbaritana o ta ûrîa bwaarî wîthîre bwaawe kûthithia. Afarisayo bareeta kîrî we na bakîenda kûmûgeria baramûûria, “Waatho nî bûgwîtîkîîria muntû eenga mwekûrû waawe?” Jesû arabacokeria, “Nîatîa Waatho bwa Musa buugîîte?” Nabo barauga, “Musa nî eetîkîrîîrie muntû aandîkîra mwekûrû waawe barûga ya kûmwînga rîu amwînge.” Jesû arabacokeria, “Musa aandîkîre Waatho bûu nîûntû bwa kûûma gwa nkoro cieenu. Îndî kuuma nthî îkûûmbwa, ‘Mûrungu oombîre ntomûrûme na mûka. Tontû bûû, ntomûrûme agatiga îthe na ng’ina agwatanithue na mwekûrû waawe, na bobaîrî bakaa mwîrî jûmwe. Tontû bûû, batîcoka kwaa baîrî kaîrî, îndî bakaa muntû ûmwe. Kîrîa Mûrungu agwatithanîtie muntû akoroathûrana.” Bagûkûrûka nyomba aritwa baawe baramûûria mantû jau kaîrî. Nawe arabeera, “Muntû ûrîa ûkeenga mwekûrû waawe na agûre ûngî, nîka akûthûngîîra. Mûka akeerûkîra mûkûrû waawe na ageeta kûgûrwa kûngî nîka akûthûngîîra.” Antû nî baikîrie twaana kîrî Jesû nîkenda aturîkîîra njara atûtharima îndî aritwa baawe barabagiria. Jesû akwona ûu, arathûûra mono na areera aritwa baawe, “Rekeeni twaana twîje kîrî ni. Bûkábarigîîria nîkwîthîrwa Ûnene bwa Mûrungu nî bwa twaana ta tûtû. Ndîbwîra na mma atî, o muntû wonthe ûrîa ûtîtîkîîria Ûneneene bwa Mûrungu ta kaana kanyi, atîkorokûrûka ku.” Rîu Jesû aragwata twaana tûu na aratûrîkîîra njara aratûtharima. Rîrîa Jesû aambagîîria rûgendo rwaawe kaîrî, muntû ûmwe nî aamatûkîre kîrî we na araturia maru mbere yaawe aramûûria, “Mûritani ûmwega, nkathithia atîa nîkenda mboona ûtûûro bwa kenya na kenya?” Jesû aramûûria, “Nîkî ûkûmbîta ûmwega? Gûtî we ûmwega tiga Mûrungu wenka. Nî ûkûmenya maathana: ‘Ûkóragana; ûkáthûngîîra; ûkáiya; ûgátwirîîra muntû ûngî ûkûûjî bwa ûrongo; ûkária ûrongo; tîîaga abaagu na nyakwe.’” Nawe aramûcokeria, “Mûritani, nî ntwîre kwathîkîra maathana jau jonthe kuuma wîîthî bwaakwa.” Jesû aramûraithîîria na aramwenda na aramwîra, “Kûrî ûntû bûmwe bunka waagîte. Îta wendie into birîa ûrî nabio, na ûnenkere nkîa mbeecha iu, na ûkagîa mûthithû kûu îgûrû, rîu wîîje ûnthingate.” Rîrîa aigîrue ûu, nî eetîre akiigagua bûbûûî na aithikîrîte nîûntû nî aarî na into bibingî. Jesû araraithîîria aritwa baawe na arabeera, “Kûrî inya mono itonga gûkûrûka Ûneneene bwa Mûrungu.” Aritwa nî barigarîre mono nî nteto iu ciaawe îndî Jesû arabeera, “Aana baakwa, kûrî inya mono itonga gûkûrûka Ûneneene bwa Mûrungu! Nî bûbûûthû nkamîîra gûtonyeera gakuthoone ka cindano nkûrûki ya gîtonga gîkûrûka Ûneneene bwa Mûrungu.” Aritwa baawe bararigara kinya nkûrûki na baroorania, “Nûû îndî ûûmba kwonoka?” Jesû arabaraithîîria arabeera, “Ûntû ta bûu bûtîûmbîka kîrî antû, îndî nî bûûmbîkaga kîrî Mûrungu. Nîkwîthîrwa mantû jonthe nî joombîkaga kîrî Mûrungu.” Peterû aramwîra, “Tuî nî tûtigîte into bionthe na twakûthingata!” Jesû arauga, “Ndîbwîra na mma atî muntû kinya ûrîkû ûrîa ûtigîte nyomba kana ataana ba ng'ina kana aarî ba ng'ina kana ng'ina kana îthe kana twaana kana miuunda nîûntû bwaakwa na bwa gûtûmîîria Nteto Injega cia Mûrungu, akarîwa maita îgana, arî aja nthî, ja birîa bionthe atigîte: ta nyomba na ataana ba ng'ina na aarî ba ng'ina na twaana na miuunda. Ningî akathangîka îndî îgiita rîrîa rîkeeja akoona ûtûûro bwa kenya na kenya. Îndî babaingî barî mbere bakaa ba mûthia, na barî mûthia bakaa ba mbere.” Jesû nî aatongeeretie aritwa baawe baitîtie Jerusalemu. Aritwa nî baarigari na barîa baabathingatîte nî baarî na ûguaa. Jesû areeta barîa îkûmi na baîrî rûteere na araambîrîria kûbeera mantû jarîa akaathithîrua. Arabeera, “Nandî twitîtie Jerusalemu, na Mûtaana wa Muntû agakunyanîrwa na anenkanîrwe kîrî athînjîri-Mûrungu barîa anene na aritani ba Waatho, barîa bagaatua atî ooragwe, rîu bamûnenkanîre kîrî antû barîa batî Ayahudi. Nabo bakamûcikûûra na bamûtuîre mata, na bamûûre ibooko rîu bamûûrage. Îndî nyuma ya ntukû ithatû akariûka.” Jakubu na Johana, ataana ba Zebedii, nî beetîre kîrî Jesû baramwîra, “Mûritani, nî tûkwenda ûtûthithîrie ûrîa tûgakûromba.” Jesû arabooria, “Nîatîa bûkwenda mbûthithîria?” Baramwîra, “Îtîkîra ûmwe weetû akare rûteere rwaakû rwa ûrîo na ûngî rûteere rwaaku rwa ûmotho mwagoone jwaaku rîrîa ûgakarîra gîtî kîa Ûnene.” Îndî Jesû arabeera, “Bûtîkûmenya kîrîa bûkûromba. Bûkoomba kûnyua gîkombe kîa mîthangîko kîrîa nkaanyua kana kûbatithua na kîbatithio kîrîa nkabatithua?” Baramwîra, “Tûkoomba.” Jesû arabeera, “Gîkombe kîrîa nkaanyua kinya buî bûkaanyua, na kîbatithio kîrîa nkabatithua kinya buî bûkabatithua nakîo. Îndî, tî ngûgî yaakwa kûthuura ûrîa ûgakara rûteere rwaakwa rwa ûrîo kana rwa ûmotho. Twanya tûu tûkaeewa barîa baathuranîrîtwe tu.” Rîrîa aritwa barîa bangî îkûmi baigîrue ûntû bûu, barathûûra mono nî Jakubu na Johana. Tontû bûû, Jesû arabeeta bonthe na bagwîta kîrî we arabeera, “Buî nî bwijî atî barîa babuîri kwîthîrwa baarî anene ba antû barîa batî Ayahudi nîka babainyîragia nîûntû barî na inya ya kûbaatha. Îndî buî bûgákara ûu. Ûrîa ûkwenda kwaa mûnene wa bangî, nî abatumîkîre. Ûrîa ûkwenda kwaa wa mbere gatîgatî keenu nî ae nkombo ya bangî bonthe. Nîkwîthîrwa Mûtaana wa Muntû ateejîre gûtumîkîrwa îndî eejîre nîkenda agatumîkîra antû na arita ûtûûro bwaawe nîkenda akûûra antû babaingî.” Rîu Jesû na aritwa baawe barakinya Jeriko. Rîrîa baumagarîte, ntûûreene îîu bathingati nî antû babaingî, mûtumuumu ûmwe weetagwa Batimayo, mûtaana wa Timayo, nî aakari nthî rûteere rwa njîra akîrombaga ûteethio. Akwigua nî Jesû ûrîa wa kuuma Nazarethi waakûrûkîrîîte au, araambîria gwîtana akiugaga, “Jesû! Mûtaana wa Daudi! Mbigîîrua kîaao!” Antû babaingî baramûgondokera bakîmwîraga akire, îndî we arakaya nkûrûki akiugaga, “Mûtaana wa Daudi, mbigîîrua kîaao.” Jesû ararûngama arauga, “Mwîteeni.” Bareeta mûtumuumu ûu, baramwîra, “Gwîrua! Rûngama, nî agûgwîta.” Nawe aragera nguû ciaawe, arathûngûtha areeta kîrî Jesû. Jesû aramûûria, “Nîatîa ûkwenda nkûthithîria?” Mûtumuumu ûu aramwîra, “Mûritani, ni ndîenda kwona.” Jesû aramwîra, “Ciîtîre, wîtîkio bwaaku bûgûtûma woona.” O rîo arambîrîria kwona na arathingata Jesû kûrîa eetîte. Jesû na aritwa baawe nî beetîte Jerusalemu. Bagûkinya ntûûreeene cia Bethifage na Bethania, irîa ciaarî akuî na kîrîma kîa Mîzeituni, Jesû nî aatûmîre aritwa baawe baîrî arabeera atîrî, “Îteeni ntûûreene îrîa yerekeene naabuî. Bwakûrûka o rîo, bûkoona gatigiri gatakamata muntû katheeki. Kathaûreni na bûndetere ko. Muntû akëeja kûbûûria, ‘Nîkî bûkûthaûra gatigiri, mwîreeni atî Mwathani arî na ûbatu bwaako na agagacokia aja kaîrî ntûti.’” Nabo bareeta baroona gatigiri katheeki akuî na mpingîro ya ntûûra. Rîrîa baakathaûraga, antû bamwe barîa barûngi au barabooria, “Nîkî bûkûthaûra gatigiri?” Aritwa barabacokeria o ta ûrîa beeri nî Jesû; nabo barabarekeeria bareeta. Baraikia gatigiri kau kîrî Jesû, barakaara nguû ciaao mûgongo na Jesû aragakarîra. Antû babaingî nî baarîre nguû njîreene bangî baraara majau njîreene jarîa baatemete ithakeene. Antû barîa baarî mbere yaawe na barîa baarî nyuma yaawe, nî baaugaga na kajû gakanene, “Mûrungu arokumagua! Nî atharimi ûrîa wîjîte riîtweene rîa Mwathani! Ûnene bwa baaba weetû Daudi, ûrîa wîjîte, nî bûtharimwe! Mûrungu arokumagua îgûrû mono.” Jesû agûkûrûka Jerusalemu areeta kîûrûûne na araraithîîria ûrîa mantû jeetaga na mbere. Îndî nîûntû nî kwaarî gûgûtuka, nî eetîre Bethania amwe na barîa îkûmi na baîrî kûrara ku. Rûûneene, baumîte Bethania, Jesû nî aigîrue mpara. Aroona mûkûû jwaarî na mabûûra jamaingî jûrî gataaria. Areeta akuî kwona këethîra jûrî na matuunda. Agûkinya araaga îtunda kinya rîmwe tiga mabûûra jonka, nîûntû gûtaarî îgiita rîa gûciara. Jesû areera mûkûû, “Gûtî muntû ûkaroorûma nkûû ciaaku kaîrî.” Aritwa baawe nî baigîrue akiuga ûu. Bagûkinya Jerusalemu, Jesû arakûrûka kîûrûûne na araambîrîria kwînga barîa beendagia na barîa bagûraga into ku. Araturûra meetha cia barîa baakûranagia mbeecha irîa ciatumagîrwa kîûrûûne na irîa itatumagîrwa kîûrûûne, na araturûra itî bia barîa beendagia ijea. Gûtî muntû kinya ûmwe eetîkîîrîrie akamata gîntû kuuma kîûrûûne. Rîu arabaritana akiugaga, “Nîkwaandîki atî, ‘Nyomba yaakwa îgeetagwa nyomba ya kûrombagîrwa nî antû ba mîgongo yonthe!’ Îndî buî bûmîethetie giiciitho kîa atûnyani!” Athînjîri-Mûrungu barîa anene na aritani ba Waatho baigua ûu, baracwaa ûrîa boomba kûmûûragithia îndî nî bamûkîraga nîûntû antû bonthe nî baarigarîtue mono nî ûritani bwaawe. Ûgoro bwakinya, Jesû na aritwa baawe baraumagara ntûûreene ya Jerusalemu. Bakûrûkîte na njîra rûûneene rûkîîrî kainda, nî beethîîre mûkûû jûrîa jûûmîte mwanka mîriine. Peterû ararikana ûrîa gwakarîre na areera Jesû, “Mwathani, tega mûkûû jûrîa ûrarumîre nî jûromîre.” Jesû areera aritwa baawe atîrî, “Îtîkieni Mûrungu. “Ndîbwîra na mma atîrî, muntû wonthe ûrîa ûkeera kîrîma gîkî, Kûûka na ûgwe îrieene, na eethîrwe atî na nkaanja nkoroone yaawe, îndî eetîkie atî bûrîa akuuga bûkathithîka, akathithîrua ûrîa auga. Tontû bûû, ndîbwîra atîrî, into bionthe birîa bûkaromba bûewe, îtîkieni bûkûewa, na bikaa bieenu. Rîrîa bûkûrûngama kûromba, bûkëethîrwa bwîîrîtue nî muntû kinya ûrîkû, mûrekereeni, nîkenda Abaagu weenu ûrîa ûrî Îgûrû abûrekera meeyia jeenu. Îndî bûkarega kûrekera bangî, kinya Abaagu weenu ûrîa ûrî Îgûrû atîbûrekera meeyia jeenu.” Rîrîa baakinyîîre Jerusalemu kaîrî Jesû nî aariûngariûngîre kîûrûûne. Rîu athînjîri-Mûrungu barîa anene na aritani ba Waatho na akûrû barîa atongeeria bareeta kîrî we, baramûûria, “Ûthithagia mantû jaja na Waatho bûrîkû? Nûû ûkweete waatho bwa kûthithia mantû jaja?” Jesû arabeera, “Kinya ni nkabûûria kîûria kîmwe. Bwancokeria, nkabwîra kûrîa nditaga waatho bwa kûthithia mantû jaja. Ûbatithio bwa Johana bwaumîre îgûrû kana bwaumîre kîrî antû? Ncokerieni!” Nabo baraambîrîria gûkararania bongwa bakiugaga, “Tûkëeja kuuga, ‘Bwaumîre îgûrû,’ agatûûria, ‘Nîkî tontû bûtamwîtîkîrie?’ Îndî twauga, ‘bwaumîre kîrî antû!’” (Nî baakîraga antû, nîûntû antû bonthe nî beetîkîtie atî Johana aarî kîroria kîa mma.) Baracokeria Jesû barauga, “Tûtiijî.” Nawe Jesû arabeera, “Kinya ni ntîbwîra nî Waatho bûrîkû bûtûmaga nthithia mantû jaja.” Rîu Jesû nî aabeerîre ngerekano îîjî, “Muntû ûmwe nî aandîre mîzabibû muundeene jwaawe. Arajuirigîra na rûthingo rwa maiga, na areenja îrinya rîa gwitîîra nzabibû, na araaka kîrîngo gîkîraaja kû. Arakomborithia antû bangî muunda jûu na areeta nthî îngî. Îgiita rîa maketha rîakinya, aratûma nthûûmba yaawe kîrî barîa bakomborete nîkenda bamûnenkera maciara jarîa abuîri kûnenkerwa. Antû bau baramîgwata na baramîûûra na baramîînga îrî njara intheri. Aracoka aratûma nthûûmba îngî. Nabo baramîtûra mûtwe na baramîthithîria mantû ja nthao. Mwene muunda û aratûma nthûûmba îngî kaîrî, nabo baramîûraga. Ûu nîu babaingî barîa baatûmîrwe baathithîîrue, bamwe baraûûrwa na bangî barooragwa. Ûrîa waatigeere arîngîgûtûma, aarî mûtaana waawe ûrîa eendeete mono. Mûthieene aramûtûma akiugaga, ‘Bakagwatîra mûtaana waakwa nthoni.’ Îndî antû bau bareerana, ‘Ûjû nîwe mûrîaûkua, njûûni tûmûûrage nîkenda rûgai rwaa rweetû.’” Rîu baramûgwata na baramûûraga na baramûgera oome ya muunda jûu jwa mîzabibû. Rîu Jesû arooria, “Nîatîa mwene muunda akathithia? Akeeja, oorage bau bakomborete muunda na akomborithie antû bangî. A rîî, ka bûtathoma maandîko jaja: ‘Iiga o rîrîa rîaregerwe nî aaki, nîrîo rîaeere iiga rîa koona. Mwathani nîwe wathithîrie ûntû bûu, nabu nî bwa kûrigaria kîrî tuî!’” Atongeeria ba Ayahudi nî baagererie kûmûgwata îndî barakîra kîrîndî. Nîkwîthîrwa nî baijî atî aarîrie ngerekano îîu nîûntû bwaao. Tontû bûû, baramûtiga na baraciîtîra. Ningî baratûma Afarisayo na antû barîa baagwataga Herode mbaru, nîkenda bagwata Jesû rwarieene rwaawe. Bareeta kîrî we, baramwîra, “Mûritani, nî tûkûmenya atî waragia mma na ûtîkîraga muntû kinya ûrîkû, arî na îgweta kana atî na rîo, îndî ûritanaga ûûma bwegiî Mûrungu. Nandî twîre, Waatho bweetû nî bûgwîtîkîîria kûritîra Kaisarî ûgoti kana arî? Twîte na mbere kûrita kana tûtigane nabu?” Îndî Jesû akûmenya ka beendaga kûmûgwatia rwariiene arabeera, “Nîkî bûkûngeria? Ndetereni ciringi mîone.” Bakûmwikîria, arabooria, “Ûthiû bûbû nî bwaaû na maandîko jaja nî jaaû?” Baramûcokeria, “Nî bwa Kaisarî.” Jesû nawe arabeera, “Nenkagîreni Kaisarî into birîa birî biaawe, na bûnenkagîre Mûrungu birîa birî biaawe.” Nabo bararigarua nîwe mono. Bamwe ba Asadûkayo, barîa baugaga atî antû baakuû batîriûkaga bareeta kîrî Jesû na baramûûria, “Mûritani, Musa nî aatwandîkîîre Waatho bûbû: ‘Muntû akëeja gûkua na agatiga mûka atî na kaana, mûtaana wa ng'ina nî agûre mûka ûu, na aciarîre mûtaana wa ng'ina ûrîa ûkuîte aana.’ Nî kwaarî na ataana mûgwanja ba ng'ina ûmwe. Wa mbere aragûra mwekûrû na arakua atî na mwana. Ningî wa baîrî aramûgûra îndî arakua atî na twaana. Wa bathatû aragûra mûka ûu îndî arakara o ta bau bangî. Bonthe mûgwanja baragûra mwekûrû ûu na barakua batî na kaana ka mwekûrû ûu. Nyumeene mwekûrû ûu kinya we arakua. Nandî rî, nîkwîthîrwa bonthe mûgwanja nî baamûgûrîte rî, rîrîa akuû bakariûka, mwekûrû ûu akeethîrwa arî mwekûrû waaû?” Jesû arabeera, “Buî nî bûatîtie mono, nîûntû bûtiijî maandîko kana bûmenya inya ya Mûrungu. Nîkwîthîrwa rîrîa akuû bakariûka, batîgûrana kana bagûrwa. Bagakara ta araîka ba îgûrû. Ûntû bwegiî kûriûka gwa akuû, ka bûtaathoma yukuune rîa Musa arîa kwaandîki nteto cia kîthaka kîrîa kîaîjaga? Mûrungu nî eerîre Musa atîrî, ‘Nî ndî Mûrungu wa Abrahamu, na wa Isaaka, na wa Jakubu.’ Tontû bûû, tî Mûrungu wa akuû, îndî nî Mûrungu wa barîa barî mwoyo. Buî nî bûatîtie mono mono.” Ûmwe wa aritani ba Waatho areeta akuî na araigua bakîaranîria. Rîrîa oonere atî Jesû akûbacokeria bwega, nawe aramûûria, “Kîrî maathana jonthe, nî rîathana rîrîkû rîrî gîtûmî nkûrûki ya jangî jonthe?” Jesû aramûcokeria, “Rîa mbere nîrîo rîrî: ‘Thikîîra gwe Israeli! Mwathani Mûrungu weetû nîwe Mwathani wenka. Endaga Mwathani Mûrungu waaku na nkoro yaaku yonthe na mwoyo jwaaku junthe na mathûgaanio jaaku jonthe na inya yaaku yonthe.’ Rîa jaîrî nîrîo rîrî: ‘Endaga mûtûûri waaku ta ûrîa ûciendeete gwengwa!’ Gûtî rîathana rînene nkûrûki ya jau.” Mûritani ûu wa Waatho aramwîra, “Nî mma Mûritani! Ûkuuga bwega atî Mûrungu nî ûmwe wenka na gûtî ûngî tiga we. Kwenda Mûrungu na nkoro yonthe na mathûgaanio jonthe na inya yonthe na kwenda mûtûûri waakû o ta ûrîa ûciendeete nî ûntû bûrî na gîtûmi nkûrûki ya igongwana bia gwakîîria na igongwana bingî bionthe.” Jesû akwona muntû ûu amûcokeria bwega aramwîra, “Ûtî kûraaja na Ûnene bwa Mûrungu.” Kuuma au gûtî muntû womîrîîrîe kûmûûria kîûria kaîrî. Jesû akîritanaga kîûrûûne nî oorîrie atîrî, “Nîkî aritani ba Waatho baugaga atî Mesia nî mûtaana wa Daudi? Daudi wengwa nî aarîrie arî na inya ya Roho Ûmûtheru arauga: ‘Mwathani nî eerîre Mwathani waakwa, kara nthî rûteere rwaakwa rwa ûrîo, mwanka rîrîa nkaethia anthû baaku, gîkinyithio kîa magûrû jaaku.’ Daudi wengwa arîîta Mesia Mwathani. Nîatîa Mesia ûu oomba kwîthîrwa arî mûtaana waawe?” Antû bonthe nî baamûthikîrîre bagwîrîtue. Ningî Jesû akîritanaga nî eerîre antû atîrî, “Imenyagîîreni aritani ba Waatho. Bo beendaga gwîkîra ndwambambio indaaja bageeta thokoone nîkenda bakeethua ta antû barî na îgweta. Beendeete gûkarîra itî birîa inthongi iromberoone na gûkarîra itî birîa biîki nîûntû bwa antû barî îgweta biathoone. Bo baaîîragia ntigwa na bakabatuunya into biaao bakîrombaga maromba jamaraaja. Bo bagaakanûkua nkûrûki ya antû bangî bonthe.” Jesû nî aakarîre nthî akuî na Îthandûkû rîa gwîkîra biewa araithîrîtie ûrîa antû beekagîra mbeecha îthandûkûûne rîu. Itonga bibingî nî biekîîre mbeecha inyingî. Îndî ntigwa îmwe nkîa îreeta, îreekîra ciringî ijîîrî ku. Rîu Jesû areeta aritwa baawe arabeera atîrî, “Ga nkûbwîra na mma atî ntigwa îîjî nkîa, îgwîkîra mbeecha inyingî îthandûkûûne rîrî nkûrûki ya bonthe. Nîkwîthîrwa bangî bonthe barita mbeecha imwe cia irîa barî nacio îndî ntigwa îîjî, kinya këethîra nî nkîa îkûrita cionthe irîa îgûkarî nacio, kîrîa kîonthe îgûkarî nakîo gîa kûmûtûûria.” Rîrîa Jesû aumagarîte kîûrûûne, ûmwe wa aritwa baawe nî aamwîrîre, “Mûritani, tega ûrîa kîûrû na nyomba iji ingî ciaki na maiga jamathongi na ciaki na njîra ya kûrigaria!” Jesû aramwîra, “Nî ûkwona ûrîa nyomba iji inenei? Ikamomorangwa kwage iiga rîtigi îgûrû rîa rîngî.” Jesû akari nthî kîrîmeene kîa Mîzeituni araithîrîtie kîûrû, Peterû na Jakubu na Johana na Anderea nî baamûûrîrie barî bonka atîrî, “Twîre nîrî mantû jau jagakarîka na nîmbi îgatûmenyithia mantû jau jarî akuî kûûjûra?” Jesû araambîrîria kûbeera, “Imenyagîîreni bûtîkeeje kwaîrua nî muntû kinya ûrîkû. Antû babaingî bakeeja bakîgwetaga riîtwa rîaakwa bakiugaga, ‘Nî ni we!’ Nabo bakaîria antû babaingî. Rîrîa bûkaigua ndwaa kana bûigue antû bakîarîa na bioe bakiugaga kûrî na ndwaa, bûkámaka. Mantû jau noo mwanka jakarîke, îndî mûthiro jwa nthîgûrû jûtîrakinya. Nthîgûrû îkarwaa na nthîgûrû îngî na ûnene bûrwee na bûngî. Gûntû gûkwingî gûkeethîrwa kûrî na kwinaina kwa nthîgûrû na mpara înene. Mantû jau nî mwambîrîrio jwa mantû. Jakeethîrwa jakari ta mûrimo jûrîa mûka aigagua mbere ya kûewa mwana. “Îndî buî imenyeereni nîkwîthîrwa antû bakabûgwata na babwikie kotini. Ningî bûkaûûrwa bûrî iromberoone. Bûgaikua kîrî athani na anene nîûntû bwaakwa nîkenda bûnkûjîîra kîrî bo. Mbere ya mûthiro jûkinya no mwanka Nteto Injega cia Mûrungu itûmîîrue nthîgûrûûne cionthe. Rîrîa bakabûgwata na babwikie kotini, bûkaithangîkieni bûkîthûgaanagia ûrîa bûkauga. Îgiita rîu rîakinya, arieni jarîa jakauma kanyueene keenu nîûntû tî buî bûkeethîrwa bûkîaragia îndî nî Roho Ûmûtheru. Muntû akooragithia mûtaana wa ng'ina, na îthe ooragithie mwana waawe. Aana bakagarûkîra aciari baao na baboorage. Naabuî bûkathûûrwa nî antû bonthe nîûntû bwa riîtwa rîaakwa. Îndî ûrîa ûkoomîîria mwanka mûthia nîwe ûkoonokua.” “Rîrîa bûkoona gîntû kîrîa Mûrungu athwîre, taju mûrungu jwa mûng'uanano, jweekwa arîa jûtîbuîrîte kwîthîrwa jûrî, (ûrîa ûkûthoma nî aciûre) rîu antû barîa barî Judea nî bamatûke irîmeene. Ûrîa ûrî îgûrûgûrû rîa nyomba agákinya nthî kana akûrûka nyomba yaawe kûjûkia gîntû ku. Ûrîa ûrî muundeene agácoka nja kûjûkia nguû ciaawe. Wûûi kîrî aka barîa bakeethîrwa barî na îu na barîa bakeethîrwa bagîonkagia twaana îgiita rîu! Rombeni nîkenda mantû jaja jatîgakarîke îgiita rîa mpio. Nîkwîthîrwa îgiita rîu gûkeethîrwa kûrî na mîthangîko îmingî na îmîthûûku mono, ûntû îtoonekana kaîrî kuuma rîrîa nthîgûrû yoombîrwe mwanka nandî, na îtîkoronekana kaîrî. Îndî Mwathani nî akuîîtie îgiita rîu. Këethîra teeka akuîîtie, gûtî muntû ûûmba gûteetha. Athithîtie ûu nîûntû bwa antû barîa athuurîte. “Îgiita rîu muntû akëeja kûbwîra, ‘Tegeeni, Mesia arî aja,’ kana akauga ‘Tegeeni, nîwe ûrîa!’ Bûkamwîtîkieni. Nîkwîthîrwa Mesia ba ûrongo na iroria bia ûrongo bikairita na biringe biama na mantû ja kûrigaria nîkenda këethîra kwombîka baatithia barîa Mûrungu athuurîte njîra. Tontû bûû, imenyagîîreni. Nkûbwîra mantû jonthe mbere ya jakinya. “Nyuma ya mîthangîko yaathira, riûa rîkagîa muundu na mweri jûtige kûthaara. Njota ikagûjaga ikiumaga îgûrû, na mainya ja îgûrû jakainainua. Rîu nîrîo antû bakoona Mûtaana wa Muntû eejîte arî matuune arî na inya înene na mwago. Rîu atume araîka baawe boothûranie antû barîa athuurîte kuuma nteere cio inya cia nthîgûrû; kuuma mûthia jwa nthîgûrû mwanka mûthia jwa îgûrû.” Jesû arabeera atîrî, “Iritaneeni kuumania na mûkûû: rîrîa mpang'i ciaaju ciambagîîria kûtheûka na kuuma mabûûra, nî bûmenyaga atî ngai îrî akuî kuura. O ûu naabuî rîrîa bûkoona mantû jaja jonthe jagîkarîka menyeni atî Mûtaana wa Muntû arî akuî mono. Ndîbwîra na mma atî, nthukî îîjî îtîthira mbere ya mantû jaja jonthe jakarîka. Îgûrû na nthî bikathira, îndî nteto ciaakwa itîkorothira. “Îndî gûtî muntû wiijî ntukû kana thaa; araîka ba îgûrû na kinya Mûtaana batiijî; nî Baaba wenka wiijî. Kareeni bwithuranîrîte na bûkámama nîkwîthîrwa bûtiijî rîrîa îgiita rîu rîgaakinya. Gûgakara ta ûrîa muntû eetîte rûgendo atigaga agaîra nthûûmba ciaawe ngûgî na akabeera bamenyeere ngûgî iu. Ningî akeera mûkaria wa mpingîro atî akarie mûciî bwega. Tontû bûû, kareni bwigarîrîtie nîûntû bûtîkûmenya rîrîa mwene nyomba akeeja; oomba kwîja ûgoro kana ûtukû gatîgatî kana ngûkû îkîgamba kana rûkîîrî. Kareni bûtîmami atîkeeje ntûti abwîthîra bûmami. Jarîa nkûbwîra, nî bonthe nkwîra. Kareni bwîgarîrîtie!” Ciatigeere ntukû ijîîrî thigûûnkû ya Pasaka na mambura ja mîgaate îrîa îtiimbithîtue jakinya. Athînjîri-Mûrungu barîa anene na aritani ba Waatho nî baacwaga ûrîa bagwata Jesû na witho nîkenda bamûûraga. Îndî barauga, “Tûkámûgwata îgiita rîa thigûûnkû nîkenda antû batîkeeje kûrega Waatho na baringa gîtuma.” Jesû nî aarî Bethania, nyomba ya Simioni ûrîa waajîtue nî mûtigiri, akîrîjaga biakûrîa. Mûka ûmwe areeta arî na chuuba ya alabasta îrî na maguta jaeeraga bwega ja goro, jeetagwa nado. Aratura chuuba îîu na aratûrîra Jesû maguta kîongo. Antû bamwe ba barîa baarî au nî baathûrîre na baraciîra, “Nîkî maguta jakwînyangua ûu? Maguta jaja jarîngîkwendua jakauma mbeecha inyingî nkûrûki ya ndinari magana jathatû, na ikanenkerwa nkîa!” Nabo baragondokera mûka ûu mono. Îndî Jesû arabeera, “Tiganeni nawe, nîkî bûkûmûthangîkia? Akûnthithîria îthithio rîrîega mono. Bûrî na nkîa magiita jonthe na bwoomba gûciteethia o rîrîa bûkeenda, îndî bûtîîthîrwa bûrî naani magiita jonthe. Mûka ûjû akûthithia ûrîa arîngîûmba. Agwaka mwîrî jwaakwa maguta o mbere mma nîkenda ajûthuranîra nîûntû bwa kûthikwa. Ndîbwîra na mma atî o kûrîa Nteto Injega cia Mûrungu igatûmagîîrua nthîgûrûûne yonthe, ûrîa athithia gûkeeranagwa nîkenda ariikanagwa.” Rîu Judasi, ûmwe wa barîa îkûmi na baîrî, areeta kîrî athînjîri-Mûrungu barîa anene, nîkenda amûkunyanîra kîrî bo. Rîrîa baigîrue nteto ciaawe, baragwîrua mono, na bareeka wîrane atî bakamûnenkera mbeecha. Judasi araambîrîria gûcwaa kaanya gakeega ga kûmûkunyanîra. Ntukû ya mbere ya kîatho kîa Mîgaate îtiimbîthitue, rîrîa gatûrûme ka Pasaka kaathînjagwa, aritwa baawe nî baamûûrîrie atîrî, “Nîkû ûkwenda twîta gûkûthuranîîra kîatho gîa Pasaka?” Rîu Jesû aratuma aritwa baawe baîrî na arabeera, “Îteeni ntûûreene na bwakûrûka ku bûgacemania na muntû ûmwe akamatîte mûtûngi jwa rûûjî. Mûthingateeni, mwanka bûkûrûke mûciî jûrîa muntû ûu agakûrûka. Bwîre mwene mûciî jûu atîrî, ‘Mûritani arîûria, îrîkû nyomba ya ageni, arîa nkarîîra biakûrîa bia Pasaka amwe na aritwa baakwa?’ Muntû ûu akabwonia nyomba înene îrî ngorobeene na îîki into bionthe na îthongometue bwega. Auu nîo bûkathuranîra birîa bikwendekana.” Aritwa bareeta barakûrûka ntûûreene na bareethîra gûkari o ta ûrîa aabeerîte na barathuranîra Pasaka ku. Gwakinya ûgoro, Jesû areeta na aritwa baawe barîa îkûmi na baîrî ku. Bakîrîjaga, Jesû arabeera, “Ga nkûbwîra na mma atî ûmwe weenu, ûrîa ûkûrîjanîra naani agankunyanîra.” Rîu aritwa baawe baraambîrîria kwigua bûbûûî na o ûmwe o ûmwe waao aramûûria, “Nî ni?” Jesû arabeera, “Nî ûmwe weenu buî îkûmi na baîrî, nî ûrîa ûgûtombeka mûgaate jwaawe mpakûriine ngîtombeka. Nî mma Mûtaana wa Muntû akooragwa o ûrîa Maandîko jaugîîte bûmwegiî. Îndî wûûi kîrî muntû ûrîa ûgakunyanîra Mûtaana wa Muntû! Kûrîngîîthîrwa bûrî bûbwega nkûrûki këethîra muntû ûu ataciarîrwe!” Rîrîa baarîjaga, Jesû nî aajûkîrie mûgaate na aracokeria Mûrungu nkaatho na arajûng'enyûranga, aranenkera aritwa baawe akiugaga, “Jûkieni, jûjû nî mwîrî jwaakwa.” Ningî arajûkia gîkombe na aracokeria Mûrungu nkaatho arabanenkera na bonthe barakundana gîkombe kîu. Rîu arabeera, “Îîjî nî tharike yaakwa ya kûrikithia kîrîkanîro gîkîerû, îrîa îgwîtûûrwa nîûntû bwa babaingî. Ga nkûbwîra na mma atî ûûni ntînyua ndibei, mwanka ntukû îrîa nkaanyua ndibei înjerû Ûneneene bwa Mûrungu.” Rîu baraina rwîmbo na baraumagara bareeta kîrîmeene kîa Mîzeituni. Jesû areera aritwa baawe, “Bwinthe bûkambîrûkîra, nîkwîthîrwa nî kwaandîki, ‘Nkariinga mûrîîthi na ng'ondu ciaragane.’ Îndî ndariûkua ngeeta Galili ndî mbere yeenu.” Peterû aramwîra, “Kinya këethîra bonthe bagagûtiga, ûûni ntîgûtiga kinya rî.” Jesû aramwîra, “Ndîkwîra na mma atîrî, ûtukû bûbû mbere ya nchamba ya ngûkû îgamba jaîrî, ûkeethîrwa ûgûnkaana maita jathatû.” Îndî Peterû araciîtia akiugaga, “Kinya këethîra nkooragwa ûkîûragwa, ntîgûkaana.” Kinya aritwa bangî bonthe barauga o ûu. Rîu bagûkinya antû eetagwa Gethisemane, Jesû areera aritwa baawe, “Kareni aja mbîte nkarombe.” Areetania na Peterû na Johana na Jakubu na araambîrîria kwigua bûbûûî na kûthangîka nkoroone. Nawe arabeera, “nî nkwigua kîeba nkoroone ûntû mpûûmba gûkua. Kareni aja na bûkámama.” Areetaîta gataaria na araigwithia nthî, araromba akiugaga këethîra kwombîka, eeberue kagiita kau ka mîthangîko. Arauga, “Baaba, mantû jonthe nî joombîkaga kîrî gwe. Mpebeeria gîkombe gîkî, îndî tî ûrîa ni nkwenda, ka ûrîa ûkwenda bûthithîke.” Rîu aracoka kîrî aritwa barîa bathatû areethîra bamami. Arooria Peterû, “Simioni, ka ûmami? Ûtîûmba gûkara noo îthaa rîmwe ûtîmami?” Rîu arabeera, “Rombeni na bûkámama, bûtîkeeje kûgwa magerioone. Roho nî akwenda, îndî mwîrî jûtî na inya.” Areeta kaîrî na araromba agîtumagîra mîgambo o îrîa arombaga nayo. Agûcoka kaîrî areethîra bamami nîûntû nî baarî na toro înyingî. Nabo baraaga ûntû bwa kûmwîra. Agûcoka rîa jathatû areethîra bamami arabeera, “Noo bûmami kinya nandî bûnogoki? Nandî îîu îkûng'ana! Îgiita rîgûkinya! Mûtaana wa Muntû nî athirîtie gûkunyanîrwa na nî akûnenkanîrwa kîrî eeyia. Ûkîîreeni twîte. Raithîrieni, ûrîa wankunyanîra arî akuî.” Jesû o akîaragia, Judasi, ûmwe wa barîa îkûmi na baîrî, areejania na antû babaingî barî na nchiû na nchûgûma. Antû bau baatûmi nî athînjîri-Mûrungu barîa anene, na aritani ba Waatho na akûrû barîa atongeeria. Judasi, ûrîa wamûkunyanîrîte nî aarî akûbeera atîrî, “Ûrîa ngacûnca, ûu nîwe; mûgwateeni na bwîte nawe bûmûkarîtie bwega.” Judasi agûkinya, areeta kîrî Jesû o rîo na arauga, “Mûritani!” Na aramûcûnca. Rîu antû bau baragwata Jesû baramûrikia ûrîa atîngîûmba kûthonoka. Ûmwe wa barîa baarûngi amwe na Jesû arakûûra rûchiû na aratema nthûûmba ya mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene aramîgiita gûtû. Jesû arabooria, “Ka bwîjîte kûngwata bûrî na nchiû na nchûgûma teeka ndî mwamba? O ntukû o ntukû nî ndîratindaga amwe naabuî kîûrûûne nkîritanaga na bûtîrangwataga. Îndî nandî no mwanka Maandîko joojûre.” Kagiita kau aritwa bonthe baramûtiga na baramatûka. Mûthaka ûmwe waariingîte chuka nî aamûthingatîre arî nyuma. Nabo barageria kûmûgwata îndî arathonoka aratiga chuka îîu aramatûka arî kîthûnû. Baraikia Jesû kwa mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, arîa athînjîri-Mûrungu barîa anene na aritani ba Waatho na akûrû atongeeria boothûranîte. Peterû nî aathingatîre Jesû arî gataaria, na arakûrûka kîaragoone kîa mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene arakara nthî akuî na akaria agîotaga mwanki. Athînjîri-Mûrungu barîa anene na kîama kîonthe baracwaa ûkûûjî bûrîa bathitangîra Jesû nabu nîkenda bamûûraga, îndî baraaga. Antû babaingî nî baaritîre ûkûûjî bwa ûrongo bakîthitangaga Jesû îndî ûkûûjî bwaao bûtagwatanîîre. Ningî antû bangî nî baumîîre bararita ûkûûjî bwa ûrongo bakiugaga, “Tuî nî twaigîrue akiuga, ‘Nkatharia kîûrû gîkî gîaki nî antû, na ngîake kaîrî mbere ya ntukû ithatû ithira.’” Îndî kinya bo ûkûûjî bwaao bûtaagwatanîra. Rîu mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene ararûngama mbere yaao na arooria Jesû, “Ka gûtî u ûgûcokia bwegiî jau antû baba bagûkûthitanga najo?” Îndî arakira ki, atiuge noo atîa. Mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene aramûûria kaîrî, “Nîgwe Mesia, Mûtaana wa Mûrungu ûrîa Mûtharime?” Jesû aracokia, “Nî ni we. Naabuî bûkoona Mûtaana wa Muntû akari nthî rûteere rwa ûrîo rwa Mûrungu Mweneinya, eejîte arî matuune ja îgûrû.” Mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene aratambûranga nguû ciaawe arauga, “Nî ûkûûjî bûngî bûrîkû tûgûcwa? Bûkwigua akîruma Mûrungu! Buî bûriuga atîa?” Baramûtwîra îgamba barî bonthe atî ooragwe. Rîu bamwe baao baraambîrîria kûmûtwîra mata na kûmûkunîka meetho, na baramûringa bakîmwîraga, “Roria ûtwîre nûû wakûringa.” Asikarî baramûjûkia bareeta bakîmûringaga nkuundi. Rîrîa Peterû akari nthî au kîaragoone, mwarî ûmwe mûriti ngûgî wa mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene areeta na oroona Peterû agîota mwanki na aramûtega bwega arauga, “Kinya gwe ûraarî amwe na Jesû wa Nazarethi.” Îndî Peterû arakaana akiugaga, “Ûûnî ntiijî na ntîkûmenya jau ûkuuga.” Rîrîa mwarî ûu oonere Peterû kaîrî, arambîrîria kwîra antû barîa baarûûngi au atîrî, “Muntû ûjû nî ûmwe waao.” Peterû arakaana kaîrî. Nyuma ya kagiita kaniini antû bangî barîa baarûûngi au bareera Peterû, “Nî mma ûrî ûmwe waao nîûntû kinya gwe ûrî wa kuuma Galili.” Îndî Peterû araambîrîria na gûciîtia akiugaga, “Mûrungu nî ambûrage këethîra nî mbîjî mantû ja muntû ûu bûkuugîra.” O rîu nchamba ya ngûkû îragamba rîa jaîrî. Nawe Peterû araririkana ûrîa Jesû aamwîrîte atî, “Mbere ya nchamba ya ngûkû îgamba jaîrî ûkeethîrwa ûgûnkaana maita jathatû.” Peterû araambîrîria kûrîra atîgûkira. Ningî rûkîîrî kainda, athînjîri-Mûrungu barîa anene, amwe na akûrû barîa atongeeria na aritani ba Waatho, na kîama kîonthe baraireba. Baratheeka Jesû na baramwikia kîrî Pilatû. Pilatû arooria Jesû, “Gwe nîgwe Mûnene wa Ayahudi?” Jesû aramûcokeria, “Ûkuuga.” Athînjîri-Mûrungu barîa anene baramûthitanga na mantû jamaingî. Pilatû arooria Jesû kaîrî, “Ka ûtî na bwa gûcokia? Ûtîraigua ûrîa bakûthitanga na mantû jamaingî?” Îndî Jesû ataamûcokeria no atîa, tontû bûû Pilatû ararigara mono. O îgiita rîa thigûûnkû ya Pasaka, nî kwaarî wîthîre Pilatû kûthaûra mûbungwa ûmwe ûrîa antû baugaga athaûrwe. Ûmwe wa barîa baarî ncheera eetagwa Baraba. Aatheeki nîûntû bwa kûûragana rîrîa antû baringaga gîtuma bakîregaga Waatho. Antû babaingî nî beetîre kîrî Pilatû baramûûria abathithîrie o ta ûrîa kwaarî wîthîre bwaawe kûthithia. Pilatû arabooria, “Nî bûkwenda mbûthaûrîra Mûnene wa Ayahudi?” Aabeerîre ûu nîûntû nî oonete atî nî rûriitho rwaatûmîte athînjîri-Mûrungu barîa anene baikia Jesû kîrî we. Îndî athînjîri-Mûrungu barîa anene baraujîîra antû beere Pilatû abathaûrîre Baraba antû a kûthaûra Jesû. Pilatû arooria antû kaîrî, “Nîatîa îndî bûkwenda nthithîria muntû ûûjû bûgwîta Mûnene wa Ayahudi?” Antû bonthe baragondoka barauga, “Mwambe!” Îndî Pilatû arabooria, “Tontû bwaî? Nî ûthûûku bûrîkû athithîtie?” Îndî antû bareeta na mbere kûringa gîtuma gîkînene bakiugaga, “Mwambe!” Pilatû akîenda kûgwîria kîrîndî, arakîthaûrîra Baraba na araûrîthia Jesû ibooko na aramûnenkanîra eeta kwambwa. Asikarî baramwikia kîaragoone kîa gîkaro kîa mûnene kîrîa geetagwa Praetoria na baroothûrania asikarî ba gîkundi kîonthe. Bareekîra Jesû rwambambio rwa rangi ya mûkû na baratuma thirû ya miigua na baramwîkîra mûtwe. Rîu baraambîrîria kûmûcikûûra bakiugaga, “Ûrotûûra matukû jamaingî gwe Mûnene wa Ayahudi!” Baramûringa mûtwe na rûturo na baramûtwîra mata. Baramûturîria maru teeka bakûmûthaathayia. Bathiria kûmûkurunga, baramûrita rwambambio rûu baamwîkîrîte na baramwîkîra nguû ciaawe. Baramuumagaria beeta kûmwamba. Beetîte, baracemania na muntû ûmwe weetagwa Simioni, wa kuuma ntûûreene ya Kureene, aumîte muundeene na baramûkinyîîria akamate mûtharaba jwa Jesû. Simioni aarî îthe wa Alexanda na Rufasi. Rîu baraikia Jesû antû eetagwa Goligotha, (nî kuuga, “Gûntû kwa mûrûitû jwa kîongo”). Barageria kûmûkuundithia ndibei yaunganîtue na manemane, îndî ararega kûnyua. Rîu baramwamba na bararinga kuura nîkenda boona o muntû ageeta na nguû îrîkû ya Jesû. Baamwambîre thaa ithatû cia rûkîîrî. Nî baandîkîre jarîa baamûthitangîte najo îgûrû rîa mûtwe jwaawe atî: “Ûûjû nîwe Mûnene wa Ayahudi.” Aamba baîrî nî baambanîrîtue nawe. Ûmwe rûteere rwaawe rwa ûrîo na ûngî rwa ûmotho. [ Maandîko jarîa jaugaga, “Nî aagiitîîrwe îgamba ta ûmwe wa antû babaaî,” jakûûjûra.] Antû barîa baakûrûkagîîra au nî bainainagia mîtwe yaao na bakamûcikûûra bakiugaga, “Îgwe ûraarî ûtharie kîûrû na ûgîake na ntukû ithatû, nandî cionokie uume mûtharabeene.” Kinya athînjîri-Mûrungu barîa anene amwe na aritani ba Waatho baramûcikûûra bakîîranaga: “Nî aroonokagia antû bangî îndî atîkûûmba gûcionokia wengwa. Ka twoone Mesia, Mûnene wa Israeli, akiuma mûtharabeene nîkenda tûmwîtîkia.” Aamba barîa baambi amwe nawe kinya bo baramûrumanga. Nthîgûrû yonthe nî yaagîîre muundu kuuma thaa thita mwanka thaa kenda. Thaa kenda igûkinya, Jesû arakaya na kajû gakanene arauga, “Eloi, Eloi, lama sabakithani?” Ûu nî kuuga, “Mûrungu waakwa, Mûrungu waakwa, nîkî wambîrûkîra?” Rîrîa bamwe ba barîa baarûngi au baigîrue ûu, barauga, “Thikîîreeni agîîta Elija.” Muntû ûmwe nî ogîîre arajûkia kînyaguthi aragîtombeka ndibeiine îrî na ng'ana, na arakîogeera kamûrangiine aramûkundithia akiugaga, “Twetereni twoone këethîra Elija akeeja kûmûrita mûtharabeene.” Jesû arakaya na kajû gakanene, rîu arakua. Gîtambaa kîrîa gîacûûrîtue kîûrûûne kîratambûka kuuma îgûrû mwanka nthî, biraa biîrî. Rîrîa mûnene wa asikarî ûrîa waarûngi au mbere yaawe aigîrue Jesû agîkaya na kajû gakanene na oona atî agûkua nî augîre, “Nî mma ûûjû araarî Mûtaana wa Mûrungu!” Ningî nî kwaarî na eekûrû baaraithîîrîtie barî gataaria. Bamwe baabo baarî Maria Magidalina na Maria ng'ina wa Jakubu ûrîa mwanake na Josesi na Salome. Bau nîbo eekûrû barîa baathingatanaga nawe bakîmûmenyagîîra rîrîa aarî Galili. Ningî nî kwaarî kinya aka bangî barîa baamûthingatîre mwanka Jerusalemu. Ûgoro bwa ntukû ya Jumaa bûgûkinya, antû bakiithuranagîra nîûntû bwa sabatû, Josefu wa kuuma Arimathea, ûmwe wa kîama gîa atongeeria, ûrîa waaei gîtîîo mono, na weteerete Ûnene bwa Mûrungu bwîja, nî oomîrîrie gwîta kîrî Pilatû na araromba anenkerwe mwîrî jwa Jesû. Pilatû nî aarigarîre mono kwigua atî Jesû agûkua. Tontû bûû, areeta mûnene wa asikarî na aramûûria këethîra Jesû agûkarakara îgiita rîrîraaja agûkua. Pilatû akûmenyithua nî mûnene ûu wa asikarî atî Jesû nî aarî agûkua, areetîkîîria Josefu ajûkia mwîrî jwaawe. Josefu aragûra chuka, na ararita mwîrî jwaawe mûtharabeene, na arajûkûnja na chuka îîu arajwîka kaburiine karîa keenji iigeene. Aracoka araingiritia iiga rîrînene rîrainga mûromo jwa kaburi. Maria Magidalina na Maria ng'ina wa Josesi nî booneere arîa eekîrwe. Ntukû ya sabatû îkûthira, Maria Magidalina na Maria ng'ina wa Jakubu, na Salome, baragûra marashi nîkenda beeta gwaka mwîrî jwa Jesû. Ntukû ya mbere ya kiumia, rûkîîrî kainda, nî beetîre kaburiine riûa rîkiuma. Nî booranagia atîrî, “Nûû ûgatwingiritîria iiga riume mûromoone jwa kaburi?” Îndî bagûkinya bareethîra iiga rîriti mûromoone jwa kaburi. Iiga rîu rîaarî rîrînene mono. Bagûtonya kaburiine baroona mûthaka ûmwe weekîrîte nguû injerû akari nthî rûteere rwa ûrîo na bararigara mono. Îndî mûthaka ûu arabeera, “Bûkárigara, Jesû wa Nazarethi, ûrîa waambîrwe mûtharabeene nîwe bûgûcwaa. Nî ariûkîre, atî aja. Raithîrieni arîa baramwîkîte. Îteeni bûmenyithie aritwa baawe na Peterû atî: ‘Agwîta Galili arî mbere yeenu. Kûu nîku bûkamwona, o ta ûrîa aabwîrîre.’” Eekûrû bau barauma au kaburiine na rwîro, baramatûka bakinainaga nî ûguaa na barigari. Gûtî muntû beera noo atîa nîûntû nî baakîraga. [ Jesû akûriûka ntukû mbere ya kiumia rûkîîrî kainda, nî aacionanîrie kîrî Maria Magidalina. Marîa ûu nîwe ûrîa Jesû agondokeere roho inthûûku mûgwanja ciauma kîrî we. Maria Magidalina areeta na aramenyithia barîa baakaraga amwe na Jesû. Îgiita rîu nî baithikîîrîte bakîrîraga. Rîrîa baigîrue atî Jesû nî aarî akûriûka na acionania kîrî Maria Magidalina, bararega gwîtîkia. Nyuma ya ûu, Jesû arî na mûkariî jûngî nî aacionanîrie kîrî aritwa baîrî. Aritwa bau beetîte miuundeene. Kinya bo bagwîta beera barîa bangî, batabeetîkîrie. Mûthieene, Jesû aracionania kîrî aritwa îkûmi na ûmwe barî amwe bakîrîjaga biakûrîa. Arabatetia mono nîûntû bwa kwaga wîtîkio nîkwîthîrwa kinya bakwîrwa akûriûka nî boomîrie nkoro ciaao na bararega gwîtîkia barîa baarî bakûmwona. Rîu arabeera, “Îteeni nthîgûrûûne yonthe bûgatûmîîrie Nteto Injega cia Mûrungu kîrî antû bonthe. Ûrîa ûgeetîkia na abatithue akoonokua. Îndî ûrîa ûkarega gwîtîkia agaakanûkua. Barîa bageetîkia bakaewa inya ya kûringa biama: bakeengaga Nkoma bagîtumagîra riîtwa rîaakwa, na bakaaria na mîgambo mîgeni, bakëeja kûgwata njoka kana kûnyua gîntû kinya kîrîkû kîrî na sûmu, gîtîbathûkia. Bakarîkagîîra barîa baajîtue njara na bakoora.” Rîu Mwathani Jesû akûthiria kwaria nabo, araitithua îgûrû, na arakara rûteere rwa ûrîo rwa Mûrungu. Aritwa nabo bareeta baratûmîîria gûntû kunthe. Mwathani nî aarî nabo bagîtûmîîria na akarikîthia Nteto Injega na biama birîa biathithîkaga.] Kîrî mûkaathe Theofilo, Antû babaingî nî baciûmîtie kwaandîka mantû jarîa jathithîkîte gatîgatîîne geetû. Antû bau baandîkîte mantû jau o ta ûrîa baamenyithîrue jo nî antû barîa baajonere kuuma rîrîa jaambîrîrie na baraa atûmîîria ba nteto iu. Tontû bûû, nî mboneete nî bwega ncûnkûûne mantû jonthe bwega kuuma rîrîa jaambîrîrie nîkenda nkwaandîkîra ûrîa jaakari na ûrîa jaathingateene, gwe Mûkaathe Theofilo. Ndîthithia ûu nîkenda ûkamenya ûûma bwa mantû jau ûthirîtie kûritanwa. Îgiiteene rîrîa Herode aarî mûnene wa Judea, nî kwaarî mûthînjîri-Mûrungu weetagwa Zekaria. Zekaria aarî wa gîkundi kîa athînjîri-Mûrungu kîrîa gîetagwa Abija. Mwekûrû waawe eetagwa Elizabethi. Elizabethi aarî wa kuuma mwîrîga jwa Aaroni. Bo-baîrî nî baarî antû babaagîru mbere ya Mûrungu, na nî baathîkagîra maathana jonthe na mataaro ja Mwathani jonthe. Îndî bataarî na kaana nîûntû Elizabethi aarî nthaata, na nî baarî bagûkûra mono. Ntukû îmwe Zekaria nî aaritaga ngûgî ya ûthînjîri Mûrungu kîûrûûne nîûntû yaarî ntukû yaawe ya kûrita ngûgî kîûrûûne. O ta ûrîa kwaarî wîthîre bwa athînjîri-Mûrungu, Zekaria nî aarî akûringîrwa kuura eethîrwa arî kîûrûûne akîîthagîria ubaani. Tontû bûû, arakûrûka ndeene, na antû bareeteera oome bakîrombaga rîrîa ubaani yaaîthagîrua. Mûraîka wa Mwathani nî aumîrîîre Zekaria na ararûngama rûteere rwa ûrîo rwa kîritîro kîa igongwana gîa kwîîthîria ubaani. Rîrîa Zekaria aamwonere nî aamakîre na araigua ûguaa. Îndî mûraîka aramwîra, “Zekaria ûgákîra, nîkwîthîrwa Mûrungu nî aigîtue maromba jaaku na mwekûrû waaku Elizabethi agagûciarîra kaîjî, naagwe ûgageeta Johana. Naagwe ûgakara na nkerû na kûgwîrua, na babaingî bakagwîrua rîrîa gagaciarwa. Johana akeethîrwa arî muntû ûrî na îgweta mbere ya Mwathani. Atînyua ndibei kana gintû noo kîrîkû kîrîa kîogitanagia. Ningî akoojûrwa nî Roho Ûmûtheru arî kîu kîa ng'ina. Ningî agacokanîîria antû babaingî ba Israeli kîrî Mwathani Mûrungu waao. Akeeja mbere ya Mwathani eeja, na akeeja arî na Roho na inya ta ya Elija, nîkenda aigithania aciari na aana baao, na atûme antû barîa batîathîkagîra Mûrungu batue kûthingataga mîîtîre îrîa mîagîru, na athuranîre antû nîkenda beteera Mwathani.” Zekaria areera mûraîka atîrî, “Nîatîa nkamenya ûntû bûu bûrîo? Ni ndî ûmûkûrû mono na mwekûrû waakwa nî ntindiri?” Mûraîka aramûcokeria, “Nî ni Gabrieli. Nkaraga mbere ya Mûrungu, na ntûmi mbîja kwaria naagwe na nkwîra nteto iji injega. Ûkaa maamu na ûtîûmba kwaria mwanka rîrîa mantû jau jagakarîka, nîûntû ûtîretîkia nteto ciaakwa, irîa ikoojûra îgiita rîaacio rîakinya.” Antû noo beetereete Zekaria, barigari nîûntû nî aarî agûkara kîûrûûne îgiita rîrîraaja. Rîrîa aumagarîre atoombîre kwaria nabo. Rîu antû baramenya nî aarî akwona kîoneki arî kûu ndeene. Tontû atoombaga kwaria, nî aaboonererie na njara ûrîa gwakarîka. Rîrîa îgiita rîaawe rîa kûrita ngûgî kîûrûûne rîathirîre, nî aanîre kwaawe. Nyumeene, mwekûrû waawe Elizabethi nî aagîîre îu na araiciitha mîeri îtaano agîciîraga, “Mwathani agûnteethia na ampeberia nthao irîa ntwîre nacio kuuma kîrî antû.” Elizabethi agûkinyia mîeri îtantatû arî na îu, mûraîka Gabrieli nî aatûmîrwe nî Mûrungu ntûûreene ya Nazarethi kûu Galili. Aatûmi kîrî mwarî karaiti weetagwa Maria, ûrîa wagûragwa nî muntû weetagwa Josefu wa mwîrîga jwa Daudi. Mûraîka agûkinya kîrî Maria aramwîra, “Gwîrua! Ûrî ûmûtharime na Mwathani arî amwe naagwe.” Maria arathangîka mono akîenda kûmenya gîtûmi kîa nteto iu. Mûraîka aramwîra atîrî, “Maria ûgákîra, nîkwîthîrwa Mûrungu nî akwonetie wega bwaawe. Ûkagîa îu na ûciare kaîjî ûgeete Jesû. We akaa mûnene na ageetagwa Mûtaana wa Mûrungu Ûrîa Ûrî Îgûrû buru. Mwathani Mûrungu akamwethia mûnene o ta ûrîa aeethetie Daudi, kîûjûjû kîaawe. Akaathaga nchiarwa cia Jakubu kenya na kenya, na Ûnene bwaawe bûtîkorothira.” Maria arooria mûraîka, “Nîatîa mantû jau jakoombîka, nîkwîthîrwa ni ndî mwarî karaiti?” Mûraîka aramwîra atîrî, “Ûkoojûrwa nî Roho Ûmûtheru na wûûjûrwe nî inya ya Ûrîa Ûrî Îgûrû buru. Tontû bûû, mwana ûmûtheru, ûrîa ûgaciara ageetagwa Mûtaana wa Mûrungu. Ningî menya atî Elizabethi, ntindiri ya ndûgû cieenu, ûrîa antû batwîre baugaga nî nthaata, arî na mîeri îtantatû arî na îu. Nîkwîthîrwa gûtî ûntû bûrema Mûrungu.” Maria aramwîra, “Ni ndî nthûûmba ya Mwathani. Nî gûkarîke kîrî ni o ta ûrîa wauga.” Rîu mûraîka araciîtîra. Nyuma ya ntukû inkai, Maria araithuranîra, areeta na mpwîî mwanka ntûûreene îmwe îrîa yaarî nthîgûrû ya irîma, ya Judea. Arakûrûka nyomba ya Zekaria na arakeethia Elizabethi. Rîrîa Elizabethi aakeetherue nî Maria, kaana karîa kaarî kîu kîaawe karatûûatûûa kîu na Elizabethi aroojûrwa nî Roho Ûmûtheru. Arauga na kajû gakanene, “Gwe ûrî ûmûtharime nkûrûki ya eekûrû bonthe, na ûrîa ûgaciara nî atharimi! Nîatîa bûng'ana bûbû, ndeeja kûriûngîrwa nî ng'ina wa Mwathani waakwa? Tontû rîrîa mbîgîrue nkeethi ciaaku, nîrîo mwana ûrîa ûrî kîu gîaakwa ambîrîîrie gûtûûatûûa nîûntû bwa ûrîa aagwîrîîtue. Maria, nî ûtharimi nîûntû bwa gwîtîkia atî mantû jarîa weerîrwe jaumîte kîrî Mwathani jakoojûra.” Nawe Maria arauga, “Mwoyo jwaakwa nî jûgûkumia Mwathani, na roho waakwa nî agwîrîrîtue Mûrungu mwonokia waakwa, nîûntû nî aririkanîte nthûûmba yaawe îrîa iinyiîtie. Nîkwîthîrwa Ûrîa ûrî inya nî anthithîrîtie mantû jamanene, na riîtwa rîaawe nî rîîtheru. Nî aigagîrua barîa bamûtîîaga kîaao kuuma nthukî îmwe mwanka nthukî îngî. We nî athithîtie mantû jamanene, na aragania mathûgaanio ja aikumia. Nî atunyîte barîa baathanaga waathani, na aa îgweta barîa batî îgweta. Nî anyirîtie barîa barî na mpara na biakûrîa bibiega, na eenga itonga bitî na gantû. Nî atethetie Israeli, nthûûmba yaawe, na aririkana kûmigîîrua kîaao, o ta ûrîa eranîîre na biûjûjû bieetû, Abrahamu na nchiarwa ciaawe, akabaigîîrua kîaao kenya na kenya.” Maria arakara kwa Elizabethi mîeri îthatû, rîu araana kwaao. Îgiita rîa Elizabethi rîa kuurûka rîakinya araciara kaîjî. Rîrîa atûûri baawe na antû ba ndûgû ciaao baigîrue atî Mwathani nî amwigîrîîtue kîaao gîkînene, nî baagwîrîrue amwe nawe. Ntukû ya inyanya yakinya, nî beetîre gûtaana kaîjî kau. Nabo beendaga gûgeeta riîtwa rîa îthe Zekaria, îndî ng'ina wa kaana kau arabeera, “Arî! Kaana gageetwa Johana.” Nabo baramûcokeria, “Gûtî kinya ûmwe wa ndûgû cieenu wîtagwa ûu.” Rîu baraarîria îthe Zekaria bagîtumagîra njara nîkenda abeera ûrîa akwenda geetwa. Nawe areetia kabaaû ga kwaandîkîra na araandîka, “Nî geetwe Johana.” Bonthe bararigara mono. O rîu Zekaria aroomba kwaria kaîrî, na arambîrîria gûkumia Mûrungu. Atûûri bonthe baraigua ûguaa na bareeta bakîaragia mantû jarîa boonere nthîgûrûûne ya irîma ya Judea. Bonthe barîa baigagua mantû jau nî baarigaraga mono bagaciûria, “A mwana ûûjû akaa muntû wa mûthemba jûrîkû?” Nîkwîthîrwa inya ya Mwathani îrî amwe nawe. Zekaria, îthe wa kaana kau, nî oojûrîrwe nî Roho Ûmûtheru na araroria akiugaga, “Mwathani Mûrungu wa Israeli arokumua, nîûntû nî areejîre gûteethia na aakûûra antû baawe. Nî aratweere Mwonokia ûrî na inya, kuuma kîrî nchiarwa cia Daudi, nthûûmba yaawe. O ta ûrîa aatumîîre iroria biaawe bibitheru kuuma tene gûtwîra, atî agatwonokia kuuma kîrî anthû beetû, na atwonokie kuuma kîrî barîa batûthwîre. Nî aaugîre akaigîrua biûjûjû bieetû kîaao, na aririkane kîrîkanîro kîaawe gîkîtheru. We nî aaciîtîîrie kîûjûjû gîeetû Abrahamu, na areeka wîrane atî agatwonokia kuuma kîrî anthû beetû, nîkenda tûmûtumîkagîra tûtî na ûguaa, na twaa antû babatheru na babaagîru ûtûûroone bweetû bunthe. Naagwe kaana, ûgeetagwa kîroria kîa Mûrungu Ûrîa Ûrî Îgûrû buru, nîkwîthîrwa ûgeeta ûrî mbere ya Mwathani, nîkenda ûthuranîra njîra ciaawe; nîkenda ûmenyithia antû baawe atî bakoonokua barekerwa meeyia jaao. Mûrungu weetû arî kîaao gîkînene, na agatûma twoone wonokio bwaawe bûkîîja kîrî tuî. Wonokio bûgatûma bonthe barîa batwîre muunduune jwa gîkuû, booneerua mîîtîre ya thîîrî îrîa bakathingataga.” Mwana ûu nî aakûrîre akîgîaga inya ya mwîrî na ya Roho. Nî aatûûrîre rwanda mwanka ntukû îrîa aacionanîrie kîrî antû ba Israeli. Îgiiteene rîu mûnene wa nthîgûrû irîa ciaathagwa nî Aroma, tawe Kaisarî Agustû nî aaritîre Waatho atî antû bonthe barîa baarî waathaniine bwaawe batarwe. Gûtarwa kûû kwa mbere kwathithîrue rîrîa Kuirinû aarî mûrûngamîîri wa Sîria. Antû bonthe nî beetîre ntûûreene ciaao gûtarîrwa ku. Tontû bûû, Josefu nî aumîre ntûûreene ya Nazarethi îrîa yaarî Galili na areeta ntûûreene ya Daudi îrîa yeetagwa Bethlehemu kûu Judea, nîûntû aarî wa rûrîîjo rwa Daudi. Nî eetîre gûtarwa arî na Maria, ûrîa agûraga. Îgiiteene rîu Marîa nî aarî ûmûrito. Barî kûu, îgiita rîa Maria rîa kuurûka rîrakinya. Nî aaciarîre rikithathi ya kaîjî, na arakaoga na itambaa, na arakamamia rûkongoroone rûrîa ng'ombe ciarîjagîra nîûntû gûtaarî na antû a gûkara mîkaweene. Gûntû kûu nî kwaarî na arîîthi bûûrîîne ûtukû baakarîtie ndîîthia ciaao. Mûraîka wa Mwathani nî abaumîîre na mwago jwa Mwathani jûrabathaarîra nteere cionthe na baraigua ûguaa bûbwingî. Mûraîka arabeera, “Bûgákîra! Mbûreterete Nteto Injega irîa igatûma antû bonthe bagwîrua. Tontû naarua kûu ntûûreene ya Daudi nî bûciarîri Mwonokia, tawe Kristû Mwathani. Rûrû nîru rûkaa rwano kîrî buî: bûkeethîra kaana gakûnji na itambaa na kamamîtue rûkongoroone.” Kagiiteene o kau kongwa mûraîka ûu amwe na njûûrî ya araîka bangî ba îgûrû barakumia Mûrungu bakiugaga, “Ûkumio kîrî Mûrungu Ûrîa Ûrî îgûrû mono, na thîîrî nthîgûrûûne kîrî antû barîa agwîragua nîbo!” Rîrîa araîka babatigîre na baraitia îgûrû, arîîthi nî beeranîre atîrî, “Twîteni Bethlehemu, tûkoone ûntû bûu bûthithîkîte, bûrîa Mwathani atûmenyithia.” Tontû bûû, bareeta na mpwîî, na bareethîra Maria na Josefu na gakeenke karîa kaamami rûkongoroone. Arîîthi bagûkoona, nî baaberîre ûrîa baarî bakwîrwa nî mûraîka bwegiî kaana kau. Antû bonthe barîa baigîrue mantû jarîa arîîthi baugaga nî baarigarîre mono. Îndî Maria ka eekîre mantû jau jonthe nkoroone akîjathûgaanagîria mono. Arîîthi nî baanîre bagîkumagia na gûkaatha Mûrungu nîûntû bwa mantû jonthe jarîa baarî bakwigua na bakwona, o ta ûrîa baarî bakwîrwa. Ntukû ya inyanya kuuma agûciarwa, kaana nî gaatanîrwe na kareetwa Jesû, riîtwa o rîrîa kaaei nî mûraîka mbere ya kinya ng'ina agîa îu. Îgiita rîa Josefu na Maria kwitheria rîgûkinya, o ta ûrîa Waatho bwa Musa bwaugîîte, nî baikîrie kaana Jerusalemu nîkenda bakanenkanîra kîrî Mwathani, o ta ûrîa kwaandîki waathoone bwa Mwathani: “O rikithathi ya antû na ya nyomoo cionthe rikanenkanîrwa kîrî Mwathani.” Ningî Waatho bwa Mwathani buugîîte kûritagwe kîgongwana kîa “Nkûngûthikû ijîîrî kana tûjea twîrî.” Îgiiteene rîu nî kwaarî muntû weetagwa Simioni kûu Jerusalemu. Aarî muntû ûmwagîru na waakîraga Mûrungu na nî aatûûraga eteerete rîrîa antû ba Israeli bakoonokua. Roho Ûmûtheru nî aarî ndeene yaawe. Nî aaguûrîri nî Roho Ûmûtheru atî atîkua mbere ya oona Kristû ûrîa Mwathani eeranîrîte. Roho Ûmûtheru nî amûtongererie areeta kîûrûûne. Rîu aciari ba Jesû barakûrûka barî na Jesû nîkenda boojûria ûrîa Waatho bwa Musa bwaugaga. Simioni aranenkerwa kaana kau geetagwa Jesû na arakagwata na aracokeria Mûrungu nkaatho akiugaga, “Nandî Mwathani nîûntû ûkûûjûria wîrane bwaaku, reka nthûûmba yaaku îkue îrî na thîîrî, Nîkwîthîrwa nkwona wonokio bwaaku, bûrîa gwe ûthuranîîrîte bûkûûjîîrwa nî antû bonthe. Aa weerû bwa kûguûrîra antû barîa batî Ayahudi ûrîa weendaga, na nîkenda antû baaku ba Israeli boona ûkumio.” Îthe na ng'ina nî baarigarîre mono bakwigua nteto irîa Simioni augaga ciegiî kaana kau. Simioni arabatharima na areera Maria, ng'ina wa Jesû, “Kaana gaka gagatûma antû babaingî ba Israeli bathirue na bangî babaingî boonokue. Akeethîrwa arî rwano rûrîa rûgatûma antû babaingî baaria mantû jatîbuui, nîkenda mathûgaanio jaao joonekana ûrîa jakari. Kinya gwe ûrûrû bûkari ta bwa muntû ûmuunti na rûchiû rûkamûnta nkoro yaaku.” Nî kwaarî na mwekûrû waarî kîroria weetagwa Ana. Aarî mwarî wa Fanueli, wa kuuma mwîrîgeene jwa Asheri. Akûgûrwa, baakarîre na mûkûrû waawe mîaka mûgwanja rîu mûkûrû arakua. Nî aatûûrîre arî ntigwa mwanka arakinyia mîaka mîrongo înaana na îna. Gûtî rîo auma kîûrûûne; aatûûraga ku akîthaathagia Mûrungu, agîciataga biakûrîa na akîrombaga ûtukû na mûthenya. Îgiita rîu Jesû aarî akûreetwa kîûrûûne nîrîo Ana aakinyîre na aracokeria Mûrungu nkaatho na areera antû bonthe, barîa beetereete kwona Jerusalemu îkîonokua, mantû jegiî kaana kau. Rîrîa Josefu na Maria boojûrîrie jarîa jonthe Waatho bwaugaga jathithue, nî baacokere ntûûreene yaao Nazarethi îrîa yaarî Galili. Mwana ûu nî aakûrîre bwega na aragea inya na ûûme bûbwingî na Mûrungu nî aagwîragua nîwe. Aciari ba Jesû nî beetaga Jerusalemu kîathoone kîa Pasaka o mwaka o mwaka. O ta ûrîa kwaarî wîthîre, rîrîa Jesû aakinyîrie mîaka îkûmi na îîrî, aciari baawe nî beetanîrie nawe Jerusalemu. Thigûûnkû îkûthira, aciari ba Jesû nî baagwatîre rûgendo rwa gûcoka îndî Jesû aratigwa Jerusalemu. Aciari baawe batamenyaga atî agûtigwa. Nî beetîre rûgendo rwa ntukû îmwe bakîthûgaanagia atî Jesû arî kîrî barîa baananîtie nabo. Îndî nî baambîrîrie kûmûcwaa kîrî antû ba ndûgû ciaao na acoore baao. Bakûmwaga, baracoka Jerusalemu bakîmûcwaga. Nyuma ya ntukû ithatû baramwîthîra kîûrûûne akari nthî amwe na aritani ba Waatho, abathikîîrîte na akîbooragia biûria. Bonthe barîa baamwigagua nî baarigaragua mono nî ûûme bûrîa aarî nabu agîcokia biûria. Rîrîa aciari baawe baamwonere nî baarigarîre mono na ng'ina aramûûria atîrî, “Mwana waakwa, nîkî ûtûmîte twathangîka ûjû? Abaagu naani tûramakîte mono tûgîgûcwaa.” Jesû arabacokeria, “Nîmbi îratûmîte bûncwaa? Ka bûtîramenyaga nî mbuîri kwîthîrwa ndî nyomba ya Baaba?” Îndî bataciûrîre nteto iu Jesû aabeerîre. Rîu Jesû araanania nabo mwanka Nazarethi na arakara akîbaathîkagîra. Ng'ina nî aakarîre akîthûgaanagîria mantû jau jonthe. Jesû areeta na mbere akîûmîaga, na agîkûraga bwega, na akîgwîragia Mûrungu na antû. Kûrî mwakeene jwa îkûmi na îtaano Kaisarî Tiberio akîathanaga; na Pontio Pilatû aarî mûrûngamîîri wa Judea; na Herode aarî mwathi wa Galili; na mûtaana wa ng'ina arî mwathi wa Iturea na Trakoniti; na Lusania arî mwathi wa Abilini; Anasi na Kaifa barî athînjîri-Mûrungu barîa anene, nîrîo Mûrungu aarîrie Johana mûtaana wa Zekaria arî rwanda. Johana nî eetîre agîtûmagîîria nthîgûrû irîa ciaarî akuî na mûuro jwa Jorodani, akîîraga antû bairire na babatithue nîkenda barekerwa meeyia jaao. O ta ûrîa kwandîkîtwe yukuune rîa Kîroria Isaya; “Kajû gakwigîîgua rwanda gakiugaga: ‘Thuranîreni njîra nîûntû bwa Mwathani, erekanieni tûjîra twaawe. Mîguuru yonthe îkariindwa, na tûrîma na irîma bithetherwe bing'ananîrue, na njîra irîa irî na ithioro cierekanue, na tûjîra tûrîa tûtîng'ananîrîtie, tûng'ananîrue. Antû bonthe bakoona wonokio bwa Mûrungu.’” Antû babaingî nî beetîre kîrî Johana bakîendaga ababatithia na arabeera, “Îbuî rûciara rwa njoka! Nûû ûbwîrîte bûmatuke îkanûkia rîrîa rîîjîte? Onanieni na mathithio jeenu atî nî bwirirîte buru. Bûkambîrîrieni gûciîra, ‘Tuî tûrî nchiarwa cia Abrahamu.’ Nîkwîthîrwa ndîbwîra na mma atî Mûrungu oomba kweethia maiga jaja nchiarwa cia Abrahamu. Îndî nandî choka nî yûkîrîtue îrîka mîtî kuuma mîriine. O mûtî jûrîa jûtîciara maciara jameega jûgatemwa jûgerwe mwankiine.” Antû bau baramûûria, “Tûkathithia atîa îndî?” Nawe arabacokeria, “Ûrîa ûrî na nguû ijîîrî nî agaîre ûrîa ûtî nayo, na ûrîa ûrî na biakûrîa nî arûmie ûrîa ûtî nabio.” Kinya aritithia ûgoti nî beetîre kûbatithua na baramûûria, “Mûritani, tuî tûkathithia atîa?” Nawe arabacokeria, “Bûgéetia ûgoti bûbwingî nkûrûki ya ûrîa bûtuîri.” Kinya asikarî baramûûria, “A tuî tûkathithia atîa?” Nawe arabeera, “Bûgátuunya muntû kinya ûrîkû gîntû kîaawe kana bûandîîra muntû mantû jatîo. Ningî ng'anagîrweni nî mûchaara jweenu.” Antû barambîrîria kûgîa na wîrîgîîro bûbwingî na barathûgaania atî Johana oomba kwîthîrwa nîwe Kristû. Johana areera antû bonthe atîrî, “Ndîbûbatithia na rûûjî, îndî ûrîa wîjîte, arî na inya nkûrûki yaakwa. Ni ntîagîrîte gûkundûra mîrigi ya îratû biaawe. Ûû nîwe ûkabûbatithia na Roho Ûmûtheru na mwanki. Nî agwete gîtaarû kîaawe nîkenda eera nkano irîa irî îtîriine rîaawe. Ageeka nkano nchukuune yaawe, îndî agaakîîria maûngo na mwanki jûrîa jûtîûmba kwoora.” Johana nî aaritanîre antû agîtumagîra mooritani mwanya mwanya na aratûmîîria Nteto Injega akîîraga antû bagarûre mîîtîre yaao. Johana nî eerîre Herode ûrîa waarî mûnene atî aatabuîri kûjûkia Herodia, mûka wa mûtaana wa ng'ina aa mwekûrû waawe. Ningî nî aamwîrîre maatia jangî jamaingî jarîa aathithîtie. Rîu Herode arathithia îatia rîrînene nkûrûki ya jangî, narîo nî kûingîra Johana ncheera. Rîrîa antû bonthe baathirîrie kûbatithua, Jesû kinya we nî aabatithîrue. Akîrombaga, îgûrû rîrarugûka, na Roho Ûmûtheru akari ta kîjea areenama kîrî we. Kajû karaigîîgua kuuma îgûrû gakiugaga, “Gwe nîgwe Mûtaana waakwa ûrîa mpendeete. Nîngwîragua mono nîgwe.” Jesû aambîrîrie gûtûmîîria aarî na ûkûrû bwa mîaka mîrongo îthatû. Antû baathûgaanagia atî aarî mûtaana wa Josefu ûrîa waarî mûtaana wa Heli. Heli aarî mûtaana wa Mathati, na Mathati aarî mûtaana wa Lawi, na Lawi aarî mûtaana wa Meliki, na Meliki aarî mûtaana wa Janai, na Janai aarî mûtaana wa Josefu. Josefu aarî mûtaana wa Matathia, na Matathia aarî mûtaana wa Amosi, na Amosi aarî mûtaana wa Nahumu, na Nahumu aarî mûtaana wa Esili, na Esili aarî mûtaana wa Nagai. Nagai aarî mûtaana wa Maathi, na Maathi aarî mûtaana wa Matathia, na Matathia aarî mûtaana wa Semeini, na Semeini aarî mûtaana wa Joseki, na Joseki aarî mûtaana wa Juda. Juda aarî mûtaana wa Joanani, na Joanani aarî mûtaana wa Resa, na Resa aarî mûtaana wa Zerubabeli, na Zerubabeli aarî mûtaana wa Shealitieli na Shealitieli aarî mûtaana wa Neri. Neri aarî mûtaana wa Meliki, na Meliki aarî mûtaana wa Adi, na Adi aarî mûtaana wa Kosamu, na Kosamu aarî mûtaana wa Elimadamu, na Elimadamu aarî mûtaana wa Eri. Eri aarî mûtaana wa Joshua, na Joshua aarî mûtaana wa Eliezeri, na Eliezeri aarî mûtaana wa Jorimu, na Jorimu aarî mûtaana wa Mathati, na Mathati aarî mûtaana wa Lawi. Lawi aarî mûtaana wa Simioni, na Simioni aarî mûtaana wa Juda, na Juda aarî mûtaana wa Josefu, na Josefu aarî mûtaana wa Jonamu, na Jonamu aarî mûtaana wa Eliakimu. Eliakimu aarî mûtaana wa Melea, na Melea aarî mûtaana wa Mena, na Mena aarî mûtaana wa Matatha, na Matatha aarî mûtaana wa Nathani, na Nathani aarî mûtaana wa Daudi. Daudi aarî mûtaana wa Jesii, na Jesii aarî mûtaana wa Obedi, na Obedi aarî mûtaana wa Boazi, na Boazi aarî mûtaana wa Salimoni, na Salimoni aarî mûtaana wa Nahashoni. Nahashoni aarî mûtaana wa Aminadabu, na Aminadabu aarî mûtaana wa Adimini, na Adimini aarî mûtaana wa Arini, na Arini aarî mûtaana wa Hezironi, na Hezironi aarî mûtaana wa Perezi, na Perezi aarî mûtaana wa Juda. Juda aarî mûtaana wa Jakubu, na Jakubu aarî mûtaana wa Isaaka, na Isaaka aarî mûtaana wa Abrahamu, na Abrahamu aarî mûtaana wa Tera, na Tera aarî mûtaana wa Nahori. Nahori aarî mûtaana wa Serugi, na Serugi aarî mûtaana wa Reu, na Reu aarî mûtaana wa Pelegi, na Pelegi aarî mûtaana wa Eberi, na Eberi aarî mûtaana wa Shela. Shela aarî mûtaana wa Kainani, na Kainani aarî mûtaana wa Arifakisadi, na Arifakisadi aarî mûtaana wa Shemu, na Shemu aarî mûtaana wa Noa, na Noa aarî mûtaana wa Lameki. Lameki aarî mûtaana wa Methusela, na Methusela aarî mûtaana wa Enoki, na Enoki aarî mûtaana wa Jaredi, na Jaredi aarî mûtaana wa Mahalaleli, na Mahalaleli aarî mûtaana wa Kainani. Kainani aarî mûtaana wa Enoshi, na Enoshi aarî mûtaana wa Sethi, na Sethi aarî mûtaana wa Adamu. Adamu ûrîa waarî mûtaana wa Mûrungu. Jesû nî aumîre Jorodani, oojûri Roho Ûmûtheru. Roho nî aamûtongeererie mwanka rwanda. Nî aakarîre kû ntukû mîrongo îna akîgeragua nî Nkoma. Ntukû iu cionthe, gûtîkîo aarûma. Ntukû iu ikûthira nî aigîrue mpara. Nkoma aramwîra, “Ûkëethîrwa ûrî Mûtaana wa Mûrungu, îîra iiga rîrî rîee mûgaate.” Jesû areera Nkoma atîrî, “Nî kwaandîki Maandîkoone atî ‘Muntû atîtûûraga mwoyo nîûntû bwa kûrîa mûgaate akî.’” Nkoma aramwitithia antû araaja na aramwonia moonene jonthe ja nthîgûrû, na aramwîra, “Ngakwaa inya ya kwathaga moonene jaja jonthe na nkwee mwago jwaajo. Nî nenkeretwe moonene jaja na ndoomba kûnenkera o ûrîa nkeenda. Tontû bûû, ûgänturîrîa maru na ûkanthaathayia, moonene jaja jonthe jakaa jaaku.” Jesû aracokeria Nkoma aramwîra, “Kwaandîki, ‘Thaathagia Mwathani Mûrungu waaku, na ûmûtumîkagîre we wenka.’” Nkoma aratongeeria Jesû mwanka kathûmbî ka kîûrû kîa Jerusalemu na aramwîra, “Këethîra ûrî Mûtaana wa Mûrungu, ciarûkie nthî; nîûntû nî kwaandîki, ‘Akeera araîka baawe bakûmenyeere na bagûkarie’ na ‘bakûgwatîîre ûtîkeeje kûringwa kûgûrû gwaaku nî iiga.’” Jesû aracokeria Nkoma atîrî, “Maandîko jarîuga, ‘Ûkágeria Mwathani Mûrungu waaku.’” Rîrîa Nkoma aathirîrie kûgeria Jesû na njîra cionthe, aramûtiga mwanka rîrîa akoona kaanya kaangî. Jesû oojûri Roho Ûmûtheru nî aacokere Galili na nteto imwegiî iratamba nthîgûrû iu yonthe. Nî aaritanîre iromberoone biaao agîkumagua nî antû bonthe. Agûkinya Nazarethi, ntûûreene îrîa arereerwe, nî aakûrûkîre kîromberoone ntukû ya sabatû, o ta ûrîa kwaarî wîthîre bwaawe kûthithagia. Nî aarûngamîre nîkenda athoma Maandîko. Nî aanenkerwe yuku rîa Kîroria Isaya. Akûguûria aroona arîa kwaandîki, “Roho wa Mwathani arî kîrî ni, nîûntû nî ambathûrîte ntûmagîîria Nteto Injega kîrî nkîa. Antûmîte nîkenda ndita atae ûkomboone, na ntûma atumuumu boona. Ntûûme barîa bainyîrîtue boone ûciathi. Ntûmîîrie îgiita rîrîa Mwathani akoonokia antû baawe.” Jesû arakunîka yuku, na aracokeria ûrîa waamenyagîîra kîrombero, rîu arakara nthî. Antû bonthe barîa baarî ku baramûkûnîîra kûnûû. Araambîrîria kûbeera, “Naarua Maandîko jaja bwathiria kûthomerwa jakûjûra.” Antû bonthe nî bamûkumîrie na bararigarua nî nteto irîa aaragia na barauga, “Anga ûjû tî mûtaana wa Josefu?” Arabeera atîrî, “Gûtî nkaanja bûkambîîra njuno îîjî, ‘Ndagitarî ciorie gwengwa; thithia aja ntûûreene yaaku jarîa jonthe twigîtue nî ûthithîtie kûûrîa Kaperinaumu.’” Arabeera, “Ndîbwîra na mma atî, gûtî kîroria kîrî îgweta ntûûreene yaakîo. Ndîbwîra na mma atî, nî kwaarî na ntîgwa inyingî Israeli rîrîa Elija aarî o, rîrîa îgûrû rîaingîrwe mîaka îthatû na nusu gûtîkuura na kûragîa na mpara înene nthîgûrû yonthe. Îndî Elija atatûmîrwe kîrî ntigwa kinya îmwe ya iu, tiga kîrî ntigwa îrîa yaatûuraga Zarefathi, nthîgûrûûne ya Sidoni. Ningî nî kwaarî antû babaingî baajîtue nî mûtigiri kûu Israeli rîrîa Kîroria Elisha aarî o, îndî gûtî kinya ûmwe waabo woorerue tiga Naamani ûrîa waumîte Sîria.” Rîrîa antû bonthe barîa baarî kîromberoone baigîrue ûu nî baathûûrîre mono. Nî bookîîrîre na baramuumagaria oome ya ntûûra. Baramwikia akuî na rwaara rwa kîrîma kîrîa ntûûra yaaki, bakîendaga kûmwarûkia. Îndî Jesû arakûrûkîîra gatîgatî kaao na araciîtîra. Jesû nî eenamîre ntûûreene ya Kaperinaumu, îrîa yaarî Galili, na araritana antû kûrî ntukû ya sabatû. Antû nî bararigarîrue mono nî ûritani bwaawe nîûntû bwa ûrîa ariitanaga arî na inya. Kîromberoone kîu nî kwaarî na muntû waarî na roho înthûûku. Muntû ûu arakaya akiugaga, “Wûûi! Nîatîa ûkwenda naatuî Jesû wa Nazarethi? Ka wîîjîte gûtwînyangia? Nînkûmenya gwe ûrî û. Ûrî Ûrîa Mûtheru wa Mûrungu.” Îndî Jesû aramîgondokera aramîîra, “Kira ki na uume kîrî muntû ûûjû!” Rîrîa yaumaga kîrî we, îramûgwithia nthî gatîgatî kaao na îtamwîkîra rûgûma. Antû bonthe nî baarigarîre na bareerana, “Nî nteto îkari atîa iji? Tontû arîgondokera roho inthûûku arî na inya na waatho bûbûnene, na ikauma!” Mantû jamwegiî jaratamba nthîgûrû îîu yonthe. Jesû nî aumîre kîromberoone na areeeta nyomba ya Simioni. Ng'ina wa mwekûrû wa Simioni nî aajîtue nî nchoma mono. Antû baramwerenca amworie. Jesû ararûngama akuî nawe na aragondokera mûrimo jûu. Mwekûrû arabua na arookîîra ntûti na arabamathîra. Rîrîa ûgoro bwakinyîre, bonthe barîa baarî na antû baajîtue nî mîrimo mwanya mwanya nî babaikîrie kîrî Jesû. Arabarîkîîra njara o ûmwe kwa ûmwe, na bonthe barabua. Jesû nî agondokeere roho inthûûku irauma kîrî antû babaingî. Roho iu nî ciakayaga ikiugaga, “Gwe ûrî Mûtaana wa Mûrungu.” Îndî aracigondokera na atîreke ciaria, nîûntû nî ciamenyaga atî nîwe Kristû. Rîrîa gwakeere Jesû nî aumagarîre na areeta gûntû gûtaarî na antû. Antû baramûcwaa na rîrîa baamwonere, baramwerenca atîkaume kûu kwaao. Îndî Jesû arabeera, “No mwanka ntûmîîrie Nteto Injega ciegiî Ûnene bwa Mûrungu ntûûreene irîa ingî kinya cio. Nîkwîthîrwa kîu nîkîo gîatûmîre Mûrungu aantûma.” Tontû bûû, aratûmîîria iromberoone bia nthîgûrû ya Judea. Ntukû îmwe Jesû nî aarî rûteere rwa îria rîa Genesareti. Antû babaingî nî batitikanîte bakîendaga gwîta akuî nawe nîkenda bathikîîra rûteto rwa Mûrungu. Aroona itarû biîrî birî rûteere rwa îria, na eene nî baarî bagwîta kûthambia neeti iria baagwatagia nacio makûyû. Jesû araitia gîtarûûne kîa muntû weetagwa Simioni, na aramwîra agîtaîtithie aniini kiume akuî na nthî înjûmo. Jesû arakara nthî gîtarûûne na araritana antû arî ku. Rîrîa aathirîrie kwaria areera Simioni atîrî, “Îtaîtithia gîtarû kûrîa kworokeri na bûgere neeti cieenu îrieene bûgwatie makûyû.” Simioni aramwîra, “Mwathi waakwa, tûreere kûgwatia makûyû ûtukû bunthe na gûtîkîo tûragwatia! Îndî nîûntû ûgûtwîra, nkagera neeti îrieene.” Bakûgera neeti, nî baagwatîrie makûyû jamaingî mwanka neeti ireenda gûtwîkanga. Tontû bûû, bareeta barîa baarî gîtarûûne kîrîa kîngî nîkenda beeta kûbateethia. Bagwîta baroojûria itarû bio biîrî, mwanka bireenda kworokera. Rîrîa Simioni Peterû oonere ûu, araturia maru mbere ya Jesû akiugaga, “Itû Mwathani, umauma akuî naani nîûntû ndî mwîyia.” Simioni amwe na bonthe barîa baarî nawe nî baarigarîre mono boona ûrîa baagwatîrie makûyû jamaingî. Kinya Jakubu na Johana, ataana ba Zebedii barîa baritanagîria ngûgî na Simioni, nî barigarîre mono. Jesû areera Simioni atîrî, “Ûgákîra, kuuma nandî ûkagwatagia antû.” Rîrîa baakinyîrie itarû biaao rûteere rwa îria, nî baatigîre into bionthe na baramûthingata. Îgiita rîmwe muntû waarî na mûrimo jwa mûtigiri nî oonere Jesû arî ntûûreene îmwe. Muntû ûu nî aigwîthîrie akuî na magûrû ja Jesû na aramwerenca akiugaga, “Itû Mwathani weenda mboria.” Aramûrîkîîra njara na arauga, “Nî nkwenda ûbua!” Muntû ûu aroora o rîu. Jesû aramwîra, “Ûkéera muntû kinya ûrîkû. Îndî îta ûcionanie kîrî mûthînjîri-Mûrungu, na wîte ûrite kîgongwana o ta ûrîa Musa aathanîre, kîrî ûkûûjî kîrî antû atî ûkûbua.” Îndî antû baratambia nteto ciegiî Jesû gûntû kunthe na babaingî bareeta kîrî we kwigua ûritani bwaawe na kworua mîrimo îrîa yaabajîtie. Îndî arabatiga areeta gûntû gûtaarî na antû kûromba. Ntukû îmwe Jesû nî aaritanaga na nîûntû bwa inya kuuma kîrî Mwathani, nî ooragia barîa baajîtue. Îgiita rîu Afarisayo na aritani ba Waatho, barîa baumîte ntûûreene cionthe cia Galili, na cia Judea na ba kuuma Jerusalemu nî baakari nthî au aritanagîra. Kûrî antû bakamatîîre kîonje kîrî gîtandeene, na barageria gûkûrûka nyomba îrîa Jesû aaritanagîra, îndî nîûntû bwa ûrîa antû baingîi nî baaremerwe kûmûkûrûkia ndeene. Tontû bûû, baraitia îgûrûgûrû rîa nyomba îîu, na bararita maturubarî, na bareenîka kîonje kîu kîrî gîtandeene na baragîîka mbere ya Jesû. Rîrîa Jesû oonere ûrîa baarî na wîtîkio bûbwingî, areera kîonje kîu, “Mûcoore, ûkûrekerwa meeyia.” Aritani ba Waatho na Afarisayo baraambîrîria kûûrania, “Nî muntû ûkari ûjû ûkûruma Mûrungu? Ga kûrî ûngî ûûmba kûrekera meeyia tiga Mûrungu akî?” Jesû akûmenya ûrîa baathûgaanagia, arabeera atîrî, “Nîmbi îgûtûma bûciûria biûria ta biu? Nî bûrîkû bûûthû kuuga, nî kuuga, ‘Ûkûrekerwa meeyia,’ kana nî kuuga, ‘Ûkîîra ûciîtîre?’ Îndî nîkenda bûmenya atî Mûtaana wa Muntû arî na inya ya kûrekera meeyia arî nthîgûrû,” areera muntû ûu waarî kîonje atîrî, “Ndîkwîra ûkîîra, jûkia gîtanda gîaaku na waane.” Rîu muntû ûu waarî kîonje arookîîra ntûti bonthe bakîonaga na arajûkia gîtanda kîaawe na araana agîkumagia Mûrungu. Antû bonthe bakwona ûu nî baarigarîre mono na baraigua ûguaa barakumia Mûrungu bakiugaga, “Naarua tûkwona mantû ja kûrigaria.” Jesû akûthiria kûthithia ûu, araumagara na aroona mûritithia ûgoti weetagwa Lawi arî ûbiciine yaawe na aramwîra, “Nthingata.” Lawi aratiga into bionthe na aramûthingata. Rîu arathithîria Jesû amwe na aritithia ûgoti babaingî na kinya antû bangî kîatho gîkînene kwaawe. Afarisayo na aritani ba Waatho nî baanung'unîre na barooria aritwa ba Jesû atîrî, “Nîkî bûkûrîa na bûkanyunyanîra na aritithia ûgoti na eeyia?” Jesû arabeera, “Barîa batîajîtue batîcwaga ndagitarî, îndî barîa bajîtue nîbo bamûcwaga. Nteejîre gwîta barîa baagîru, îndî ndeejîre gwîta eeyia nîkenda bairira.” Antû bamwe bareera Jesû atîrî, “Aritwa ba Johana na ba Afarisayo nî barombaga na bagaciata biakûrîa maita jamaingî. Îndî aritwa baaku batîciataga biakûrîa kana biakûnyua.” Jesû arabeera, “Kwombîka antû barîa barî amwe na mûjûkania bareega kûrîa? Îgiita rîgakinya rîrîa mûjûkania akajûkua aume kîrî bo. Rîu nîrîo bagaciata biakûrîa.” Ningî Jesû arabaa ngerekano îîjî, “Gûtî muntû ûgiitaga nguû înjerû amîtumîîra îrî kîraka nguûûne înkûrû; akëeja kûthithia ûu akathûkia nguû îrîa njerû na kîraka kîu gîtîbuîra nguûne îîu nkûrû. Ningî gûtî muntû wîkagîra ndua ithiriine bithithîtue na mîgûûta îmûkûrû. Akëeja kûthithia ûu ndibei îîu îgatambûra ithiri biu na îîtîke, na ithiri biee bia ûtheri. Îndî no mwanka ndua îîkîrwe ithiriine bithithîtue na mîgûûta îmîerû. Gûtî we ûnyunyaga ndibei îndûru, weenda kûnyua ndua. Nîkwîthîrwa augaga ‘Îrîa ndûru nîyo njega nkûrûki.’” Ntukû îmwe ya sabatû Jesû na aritwa baawe nî baakûrûkîrîîte miuundeene ya nkano. Aritwa baawe barauna nkano na baraambîrîria gwikitha bakîrîjaga. Afarisayo bamwe barabooria atîrî, “Nîmbi îgûtûma bûthithia ûntû bûrîa Waatho buugîîte bûkáthithua ntukû ya sabatû?” Jesû arabooria, “Ka bûtathoma ûrîa Daudi na antû barîa aarî nabo baathithîrie rîrîa baarî na mpara? Nî aakûrûkîre kîûrûûne arajûkia mîgaate îrîa yaathûrîri Mûrungu ararîa, na ararûmia barîa aarî nabo, kinya këethîra Waatho bwetîkîîrîtie athînjîri-Mûrungu bonka barîa mîgaate îîu.” Tontû bûû, arabeera atîrî, “Mûtaana wa Muntû nîwe Mwathi wa sabatû.” Ntukû îngî ya sabatû, Jesû nî aakûrûkîre kîromberoone na araritana. Kûu nî kwaarî na muntû woonji njara ya ûrîo. Aritani ba Waatho na Afarisayo nî baategeete boona këethîra akooria muntû ûu ntukû ya sabatû, nîkenda boona ûntû bwa kûmûthitanga nabu. Îndî Jesû akûmenya ûrîa beendaga, areera muntû ûu atîrî, “Njû aja.” Muntû ûu arookîîra na ararûngama mbere yaawe. Rîu Jesû arabeera, “Ndîbûûria atîrî, Waatho nî bwîtîkîîrîtie muntû aathithia ûntû bûbwega kana bûbûûî ntukû ya sabatû? Nî bwega kwonokia ûtûûro bwa muntû kana kûrekana nawe akua?” Akûraithîîria bonthe barîa baarî ku, areera muntû ûu atîrî, “Tambûrûkia njara îîu yaaku.” Aratambûrûkia njara, na îrabua. Îndî Afarisayo na aritani ba Waatho baraigua marûrû, na baraireba ûrîa bakathithîria Jesû. Îgiita rîu Jesû araitia kîrîmeene kûromba, na araraara kûromba Mûrungu ûtukû bunthe. Gûgûkea rûûnene, areeta aritwa baawe na arathuura kuuma kîrî bo antû îkûmi na baîrî barîa eetîre atûmwa. Nabo nî: Simioni ûrîa eetîre Peterû na Anderea mûtaana wa ng'ina, na Jakubu na Johana, na Filipû na Batholomeo, na Mathayo na Toma, na Jakubu mûtaana wa Alifayo na Simioni ûrîa weetagwa Zilote, na Judasi mûtaana wa Jakubu na Judasi Iskarioti, ûrîa waakunyanîîre Jesû. Jesû areenamania nabo kuuma kîrîmeene ararûngama antû arîa kwang'ananîrîtie. Antû au nî kwaarî na aritwa baawe babaingî. Ningî nî kwaarî na ntundu înene ya antû kuuma nthîgûrû ya Judea yonthe, na kuuma Jerusalemu na ba kuuma mpwîroone cia Tiro na Sidoni. Antû bau bonthe beetîte kûthikîîra ûritani bwa Jesû na boorua mîrimo yaao. Kinya barîa baathangîkagua nî roho inthûûku nî baarî o na baroorua. Antû bau bonthe nî baageragia kûmûringithia nîûntû inya nî yaumaga kîrî we na îkabooria bonthe. Jesû araraithîria aritwa baawe na arauga, “Kûgwîrua nî kweenu buî bûrî nkîa, nîkwîthîrwa Ûnene bwa Mûrungu nî bweenu. Kûgwîrua nî kweenu buî bûrî na mpara nandî, nîkwîthîrwa bûkanyirua. Kûgwîrua nî kweenu buî barîa bakûrîra nandî, nîkwîthîrwa nyumeene bûkatheka. Kûgwîrua nî kweenu buî barîa bûthwîrwe nî antû, na bûkaathûrwa na bûkaruumwa na bûkathûûkîrua riîtwa nîûntû bwa Mûtaana wa Muntû. Ntukû îîu yakinya, bûkagwîrua na bûkûngûîre, nîkwîthîrwa bûrî na îtuui rîrînene îgûrû, nîkwîthîrwa ûu nîu biûjûjû biaao biaathithîîrie iroria. Îndî rî, wûi kîrî buî barîa bûrî itonga, nîkwîthîrwa nî bûthirîtie kwona kîrîa kîbûgwîragia. Wûi kîrî buî barîa banyiri nandî, nîkwîthîrwa bûkarîîwa nî mpara. Wûi kîrî buî rîrîa antû bonthe bakabûkûmia na babûgonge, nîkwîthîrwa o ûu nîu biûjûjû biaao biaathithîîrie iroria bia ûrongo.” “Îndî buî bûnthikîîrîte ndîbwîra: endageni anthû beenu na bûthithagîrie barîa babûthwîre mantû jameega. Tharimageni barîa babûrumaga na bûrombagîre barîa babûthangîkagia. Muntû akëeja gûkûringa rûthea, mûgarûkîrie kinya rûu rûngî. Ningî ûrîa ûgagûtûnya îgoti, mûnenkere kinya chati. Ejaga wonthe ûrîa ûgakûromba. Ningî ûrîa ûgagûtuunya into biaaku ûkamwîtia. Thithagîrieni antû bangî ûrîa bwendaga babûthithîria.” “Bûkëethîrwa bwendaga barîa babwendaga rî, nî îtuui rîrîkû bûkoona? Kinya eeyia beendaga barîa babeendaga. Këethîra no antû barîa babûthithagîria mantû jameega bûthithagîria mantû jameega rî, nî îtuui rîrîkû bûkoona? Gûtî rîo! Tontû kinya eeyia nou bathithagia. Këethîra bûkoobithagia barîa bwîrîgagîîra bakoomba kûrîaa îrandû rîeenu rî, nî îtuui rîrîkû bûkoona? Kinya eeyia bakoobithagia eeyia bangî, berîgîrîte kûrîwa îrandû rîaao rîonthe. Îndî buî endageni anthû beenu, na bûbathithagîrie mantû jameega. Koobithanagieni bûtîkwîrîgîîra kûrîwa; rîu bûkaewa îtuui rîrînene, na ningî bûkaa ataana ba Mûrungu Ûrîa Ûrî Îgûrû buru. Nîkwîthîrwa nî aigagîîrua barîa batî ncûûne na barîa barî ngoga kîaao. Igagîîrueni bangî kîaao o ta ûrîa Abaagu weenu aigagîîrua antû kîaao.” “Bûgátujagîra antû bangî, na Mûrungu atîbûgambithia; bûkámena bangî bûtîkeeje kûgambithua nî Mûrungu. Rekagîreeni bangî naabuî bûkarekerwa. Eejanageni, na kinya buî bûkaejagwa nî Mûrungu. Bûkaewa bibingî, bikinyîîri, na bikaunîkara. Nîkwîthîrwa kîthimi kîrîa bûkathimagîra bangî nakîo, nîkîo Mûrungu akabûthimagîra nakîo.” Ningî Jesû nî aabeerîre ngerekano îîjî: “Ntumuumu yoomba gûtongeeria îngî? Bo-baîrî nîka bakaagwa îriinyeene. Gûtî mûritwa ûrî ûûme nkûrûki ya mûritani waawe. Îndî mûritwa ûrîa ûritani bwega buru akaraga ta mûritani waawe. Nîkî woonaga gatî karîa karî riitho rîa muntû ûngî, îndî gwe ûtîonaga mûgogo jûrîa jûrî riitho rîaaku? Nîatîa ûûmba kwîra muntû ûngî, ‘Mûcoore, reka nkûrite gatî kau karî riitho rîaaku,’ rîrîa gwe gwengwa ûtîkwona mûgogo jûrîa jûrî riitho rîaaku? Gwe mûciayia, amba ûrite mûgogo jûrîa jûrî riitho rîaaku, na ûkoona bwega nîkenda ûûmba kûrita gatî karîa karî riitho rîa muntû ûngî.” “Gûtî mûtî jûmwega jûciaraga maciara jamaaî, kana mûtî jûmûûî jûciara maciara jameega. O mûtî jûmenyekanaga nîûntû bwa maciara jaaju. Nkûû itîkeethagwa mîgeene kana nzabibû ikethwa mîtonguune. Muntû ûmwega aragia mantû jaameega kuuma nkoroone yaawe, na muntû ûmûûi aragia mantû jamathûûku kuuma nkoroone yaawe. Nîkwîthîrwa kanyua kaaragia mantû jarîa joojûri nkoroone.” “Nîkî bûmbîtaga ‘Mwathani, Mwathani,’ na bûtîthithagia jarîa mbwîraga? Ka mbwee ngerekano ya muntû ûrîa wîjaga kîrî ni, akathikîîra nteto ciaakwa, na akathithia ûrîa ikuuga. Akari ta muntû ûrîa waakaga nyomba. Araamba kwînja mûsingi mwanka arakinyîra iiga. Rîrîa kwaurîre na mûguû jûraringa nyomba, îtaagwîîre nîûntû nî yaaki bwega. Îndî muntû ûrîa ûthikagîîra nteto ciaakwa na akerega kûthithia ûrîa ikuuga, akari ta muntû ûrîa waakîre nyomba yaawe îtî na mûsingi jûmwega. Rîrîa kwaurîre na mûguû jûraringa nyomba îîu, nî yaagwîre ntûti na îramomokanga.” Rîrîa Jesû athirîrie kûbaa ngerekano iu nî eetîre Kaperinaumu. Mûtongeeria wa asikarî, nî aarî na nthûûmba eendeete mono. Nayo nî yaajîtue na yaarî akuî gûkua. Rîrîa mûtongeeria ûu aigîrue mantû jegiî Jesû, nî aatûmîre akûrû barîa atongeeria ba Ayahudi kîrî we beeta kûmwerenca eete akoorie nthûûmba yaawe. Rîrîa baakinyîre kîrî Jesû baramwerenca mono bakîmwîraga, “Mûtongeeria ûu nî abuîrîte kûthithîrua ûntû bûu, nîkwîthîrwa nî eendeete nthîgûrû yeetû, na nîwe waatwakîîre kîrombero.” Tontû bûû, Jesû areetania nabo. Agûkinya akuî na nyomba, mûtongeeria ûu aratûma acoore baawe kîrî Jesû bamwîra ûjû, “Mwathani, ûkaithangîkia nîûntû ntîagîri gûkûgwata ûgeni nyomba yaakwa. Ntîonere bwagîrîte mbîja kîrî gwe ni ningwa. Îndî rita waatho na nthûûmba yaakwa îkabua. Kinya ni ndî muntû ûrî waathoone. Ndî na asikarî barîa mbathaga na mbîîraga ûmwe waao, ‘Îta!’ Na ageeta; na nkeera ûngî, ‘Njû!’ Na akeeja. Ningî nkeera nthûûmba yaakwa, ‘Thithia ûjû!’ Na îkathithia.” Rîrîa Jesû aigîrue ûu ararigara mono na aragarûka areera antû barîa bamûthingatîte atîrî, “Ndîbwîra atî, ntoona wîîtîkio ta bûbû kaîrî kinya nthîgûrûûne ya Israeli.” Rîrîa barîa baatûmi baacokere nyomba barethîra nthûûmba iu îkubua. Nyuma ya kagiita gagakai, Jesû arî na aritwa baawe amwe na antû babaingî nî baagwatîre njîra bareeta ntûûreene yeetagwa Naini. Agûkinya akuî mpingîro ya ntûûra iu, aracemania na ntigwa na antû babaingî bakamatîte mwîrî jwa mwana wa ntigwa îîu. Rîrîa Mwathani oonere ntigwa îîu aramiigîîrua kîaao, na aramîîra atîrî, “Tiga kûrîra.” Jesû areeta araringithia îthandûkû, na antû barîa baarîkamatîte bararûngama. Jesû arauga atîrî, “Nthaka, ndîkwîra ûkîîra!” Nthaka îîu yaakuîte îrariûka îrakara nthî, na îraambîrîria kwaria. Jesû areera nthaka îte kîrî ng'ina. Antû bonthe baragwatwa nî ûguaa, na barakumia Mûrungu bakiugaga, “Kîroria gîkînene gîkwîja kîrî tuî. Mûrungu akwîja kwonokia antû baawe!” Mantû jegiî Jesû jaratamba nthîgûrûûne ya Judea yonthe na kinya nthîgûrû irîa ciaankeene nayo. Johana nî eerîrwe nî aritwa baawe mantû jarîa Jesû aathithagia. Johana areeta aritwa baawe baîrî na arabatûma kîrî Mwathani, beeta kûmûûria atîrî, “Nîgwe ûrîa tweerîri akeeja kana tweteere ûngî.” Rîrîa antû bau baakinyîre kîrî Jesû, baramwîra, “Johana Mûbatithania atûtûmîte tûkûûria atîrî, ‘Nîgwe ûrîa tweerîri akeeja kana tweteere ûngî?’” O kagiita kau kongwa arooria antû babaingî barîa baarî na mîrimo na arenga roho inthûûku irauma kîrî barîa baarî nacio. Ningî aratûma atumuumu babaingî boona. Rîu Jesû arabacokeria atîrî, “Îteeni bwîre Johana mantû jarîa bwona na jarîa bwaigua: atumuumu nî bakwona; bionje nî bigwîta, na barîa barî na mûtigiri nî bakwoorua, na barîa batiigagua nî bakwigua, na akuû nî bakûriûkua, na kinya Nteto Injega nî îgûtûmîîrua kîrî nkîa. Kîtharimo nî kîrî muntû ûrîa ûtîgiaga na nkaanja ûntûûne bûmbegiî.” Rîrîa barîa baatûmi nî Johana beetîre, Jesû nî aambîrîrie kwarîria antû mantû jegiî Johana: “Nîmbi bwetîte kwona rwanda? Nî rûthanje rûkwinainua nî ruuo? Rîu nîmbi bweetîte kwona? Nî muntû weekîrîte nguû inthongi? Barîa bekagîra nguû inthongi na bagakara batîkwûinyîrua nî ngûgî no îrîkû batûûraga nyomba cia anene. Nîmbi îndî bweetîte kwona? Nî kîroria? Îî, ga nkûbwîra na mma ûrîa bwoonere nî nkûrûki ya kîroria. Maandîko jaugîîte mantû jamwegiî atî, ‘Ngatûma muntû kîrî buî mbere ya eeja, nawe akathuranîra njîra yaawe.’ Ndîbwîra atîrî, kîrî barîa bonthe batûûra mwoyo, gûtî ûmûnene nkûrûki ya Johana; îndî amwe na bûu, ûrîa mûnini buru Ûneneene bwa Mûrungu nîwe mûnene kîrî Johana.” Aritithia ûgoti na antû bangî bonthe bakwigua mantû jau, nî baugîre atî mantû ja Mûrungu nî ja îota, nîûntû nî baarî bakûbatithua nî Johana. Îndî Afarisayo na aritani ba Waatho nî baaregere mûbango jûrîa Mûrungu aababangîrîte, na bararega kûbatithua nî Johana. Jesû arauga, “Nkang'uanania antû ba nthukî îîjî na mbi? Nî antû ba mûthemba jûrîkû? Bakari ta twaana tûkari nthî thokoone tûkîîranaga, ‘Tûbûringîre biempe, naabuî bwarega kwina; tûbwinîîre ndwîmbo cia kîeba, naabuî bwarega kurira.’ Johana Mûbatithania eejîre atîkûrîa biakûrîa kana anyua ndibei; naabuî bûrauga atî, ‘Arî na roho înthûûku.’ Mûtaana wa Muntû akwîja akîrajaga na akînyunyaga, buugaga, ‘Nî muntû wa kîu na mwogiti. Ningî nî mûcoore wa aritithia ûgoti na eeyia!’ Îndî rî, ûûme bwa Mûrungu bûonekanaga nî bwa mma kuumania na antû bonthe barîa babûthingataga.” Mûfarisayo ûmwe nî eetîre Jesû kiatho kwaawe. Jesû agwîta kwaawe, arakara nthî kûrîa irio. Ntûûreene îîu nî kwaarî na mûka waarî mwîyia. Mûka ûu akûmenya atî Jesû nî arî nyomba ya Mûfarisayo ûu, nî aakamatîre chuuba yûjûri maguta jakweera bwega, na areeta ararûngama nyuma ya Jesû, akuî na magûrû jaawe, akîrîraga. Meethori jaawe jarambîrîria gwîtîka magûrûûne ja Jesû na arajaangûra na mûtuundu jwaawe. Aracoka arajacûnca na arajaaka maguta. Rîrîa Mûfarisayo ûu, oonere mantû jau, araciîra nkoroone atîrî, “Muntû ûûjû arîngîîthîrwa arî kîroria, arîngîmenya mûka ûûjû ûkûmûringithia nî mwîyia.” Jesû areera Mûfarisayo ûu, “Simioni, ndî na ûntû bwa gûkwîra.” Nawe aramûûria, “Nî bûrîkû bûu Mûritani?” Jesû aramwîra, “Muntû ûmwe nî aakobithîtie antû baîrî mbeecha. Ûmwe aarî na îrandû rîa denari magana jataano, na ûngî aarî na îrandû rîa denari mîrongo îtaano. Rîrîa bobaîrî baaremerwe kûrîaa, arabarekera. Nî ûrîkû kîrî bo ûkeenda muntû ûu nkûrûki?” Simioni aramûcokeria, “Ndîthûûgania nî ûrîa waarekeerwe îrandû rîrînene.” Jesû aramwîra, “Ûkuuga bûrîo.” Rîu araraithîria mûka ûu na areera Simioni atîrî, “Nî ûkwona mûka ûûjû? Ndîgûkûrûka nyomba yaaku ûtîndeeteere rûûjî rwa kûthamba magûrû. Îndî mûka ûûjû akûthambia magûrû na meethori jaawe na ajangûra na mûtuundu jwaawe. Gwe ûtîncuncîre, îndî mûka ûûjû kuuma rîrîa atonyere nyomba îîjî atîratiga gûncûnca magûrû. Ûtîmbakîre mûtwe maguta, îndî mûka ûûjû akûmbaka magûrû maguta. Tontû bûû, ndîkwîra atî, akûrekerwa meeyia jaawe jarîa jagûkarî jamaingî, nîûntû akwonania wendo bûbûnene. Îndî ûrîa ûrekagîrwa meeyia jamakai, nîu wendo bwaawe bwîthagîrwa bûrî bûbûkai.” Rîu areera mûka ûu, “Meeyia jaaku jakûrekerwa.” Barîa baarîjaga biakûrîa baraambîrîria kûûrania, “Nûû ûjû ûkûrekera bangî meeyia?” Jesû areera mûka ûu, “Wîîtîkio bwaaku bûgûkwonokia; îta na thîîrî.” Jesû akuuma kûu areeta ntûûreene na tûtûûreene, agîtûmagîîria Nteto Injega ciegiî Ûnene bwa Mûrungu. Aritwa baawe, barîa îkûmi na baîrî nî beetanîtie nawe. Kinya eekûrû bang'anona barîa Jesû ooretie mîrimo na akeenga roho inthûûku kuuma kîrî bo, nî beetanîtie nawe. Eekûrû bau baarî Maria Magidalina, ûrîa waaritîtwe roho mûgwanja inthûûku; na Joanina mwekûrû wa Kuza. Kuza aarî mûrûngamîîri wa antû barîa baakaraga gîkaroone kîa Herode. Ningî nî kwaarî na Susana na eekûrû bangî babaingî barîa baatumagîra into biaao kûmenyeera Jesû na aritwa baawe. Rîrîa antû babaingî boothûranîre kuuma ntûûreene mwanya mwanya na bareeta kîrî Jesû, nî aabaeere ngerekano îîjî: “Kûrî muntû weetîre kwaanda mbeeû. Rîrîa aaminyaga, mbeeû imwe iragwa njîreene na irakinyangwa na ingî irarîwa nî nyoni. Mbeeû ingî iragwa iigeene na ikuuma irooma nîûntû mûthetu jûtaarî na rûûjî rwa kûng'ana. Ingî iragwa antû kwaarî na matî jarî na miigua, na ikuuma, irakûranîria na matî jau iraiinyanua na irarema kûbua. Ingî iragwa mûthetuune jûmûnoru, irakûra, na o mpîndî îraciara mpîndî îgana.” Athiria kuuga ûu, arauga na kajû gakanene, “Ûrîa ûrî na matû ja kwigua, nî aigue.” Rîrîa aritwa baawe baamûûrîrie gîtûmi kîa ngerekano îîu, arabeera atîrî, “Buî nî bweei ûmenyo bwa gûciûra witho bwa Ûnene bwa Mûrungu, îndî mbaragîria bangî ngîtumagîra ngerekano nîkenda baatega batîone na baathikîîra bareemwe gûciûra.” Jesû arabeera, “Ûritani bwa ngerekano îîjî nî bûbû: mbeeû nî rûteto rwa Mûrungu. Mbeeû irîa ciagwîre njîreene nî barîa baigagua rûteto, rîu Nkoma akarita rûteto rûu kuuma nkoroone ciaao, nîkenda batîîtîkia beeja kwonoka. Mbeeû irîa ciagwîre iigeene nî barîa baigagua rûteto na bakarûgwata bagwîrîtue, îndî batîrûrikie nkoroone. Beetîkagia kagiita gagakai îndî magerio jabeejîîra, bagatigana na wîtîkio. Mbeeû irîa ciagwîre antû arîa aarî na matî jarî na miigua, nî antû barîa baigagua rûteto, îndî bagaatîkwa nî mîruuru na mootonga na kûgwîrîrua mîago ya ûtûûro bûbû, mwanka rûteto rûkaremwa gûkûra ndeene yaao. Ningî irîa ciagwîre mûthetuune jûmûnoru, nî antû barîa baigagua rûteto barî na nkoro injega itî na waayia, na bakoomîîria mwanka rûteto rûkarika rûkaagîria mîîtîre yaao.” “Gûtî muntû ûgwatagia taawa na amîkunîkîra kana amîîka rungu rwa gîtanda. Îndî amîîkaga arîa îkoomba kûmûrîkîra barîa bagûtonya nyomba. Nîkwîthîrwa gûtî ûntû bûrî withoone bûtîmenyekana na gûtî ûntû kinya bûrîkû bûthithagîrua muunduune bûtîmenyekana. Tontû bûû, îmenyagîîreni mantû jarîa bûkûthikîîra nîkwîthîrwa ûrîa ûrî nabio akoongerwa bibingî, na ûrîa ûtî nabio, kinya birîa akûthûgaania arî nabio agatunywa.” Ng'ina wa Jesû na ataana ba ng'ina ba Jesû nî beetîre kîrî Jesû, îndî bararemwa kûmûkinyîra nîûntû bwa ûrîa antû baingîi. Jesû nî aamenyithîrue atî ng'ina na ataana ba ng'ina nî baarî oome bakîendaga kûmwona. Îndî areera antû atîrî, “Chiaa na ataana ba chiaa nî barîa baigagua rûteto rwa Mûrungu na bakathithia ûrîa rûkuuga.” Ntukû îmwe Jesû na aritwa baawe nî baitîrie gîtarûûne na arabeera, “Tuuneni twîte rwongo rûrîa rûngî rwa îria.” Tontû bûû, baraambîrîria kuuna îria. Barî îrieene, Jesû aragwatwa nî toro na aramama. Kîbûbanî kîraambîrîria kuurutana na rûûjî rûratonya gîtarûûne. Tontû bûû, bonthe nî baarî ûgwatiine bwa kûûragwa nî rûûjî. Aritwa bareeta kîrî Jesû na baramwîra, “Mwathi weetû, Mwathi weetû tûrî akuî gûkua!” Nawe arookîîra na arakiria ruuo na mîgombe ya rûûjî îratiga kûringa gîtarû. Rîu aroorîa aritwa baawe atîrî, “Bûrîkû wîtîkio bweenu?” Nabo baramaka na bararigara mono bakîîranaga, “Muntû ûû ka arî ûû we ûkwarîria ruuo na rûûjî na bikamwathîkîra?” Jesû na aritwa baawe bakuuna îria, barakinya nthîgûrû ya Gerasane, îrîa yeerekene na Galili. Jesû akuuma gîtarûûne, aratirimana na muntû waarî na roho inthûûku aumîte ntûûreene. Muntû ûu aatwîre îgiita rîrîraaja atîîkagîra nguû na atatûûraga mûciî îndî aatûûraga gûntû kûrîa antû baathikagwa. Rîrîa muntû ûu oonere Jesû arakaya na araigwîthia nthî akuî na magûrû ja Jesû na arauga na kajû gakanene, “Nîatîa ûkwenda kûnthithîria gwe Jesû Mûtaana wa Mûrungu Ûrîa Ûrî Îgûrû buru? Itû ndakwerenca ûkanthangîkia!” Augîre ûu nîûntû Jesû nî aarî akwîra roho înthûûku îrîa yaarî ndeene yaawe yuume. Roho îîu nthûûku nî yaamûthangîkagia magiita jamaingî. Ningî kinya këethîra nî aakaragua atheeki na nyororo na mpengû magiita jonthe, nî aagitaga nyororo iu na roho îîu îkamwikia rwanda. Jesû aramûûria, “Wîtagwa atîa?” Nawe arauga, “Ni ndî njûûrî.” Augîre ûu nîûntû roho inthûûku inyingî nî ciaarî ndeene yaawe. Roho iu ireerenca Jesû atîgaciînge ciîta kûûrîra îrinyeene rîrîa rîorokeru mono. Antû au nî kwaarî na ngûrwe ciarîthîtue rûteere rwa kîrîma. Roho iu ireerenca Jesû aciîtîkîîrie îtonye ndeene ya ngûrwe iu. Nawe araciaa rûûtha. Rîu roho iu îrauma kîrî muntû ûu, na iratonya kîrî ngûrwe. Ngûrwe iroogîa iraboorokeera rwareene na iragwa îrieene iraûrîra ku. Rîrîa arîîthi boonere ûrîa gwakara, baramatûka na bareeta bakîîraga antû barîa baarî ntûûreene na miuundeene. Antû baraumagara na bareeta kwona ûrîa kwaarî gûgûkarîka. Bagûkinya arîa Jesû aarî, bareethîra muntû ûrîa waathangîkagua nî roho inthûûku akari nthî akuî na magûrû ja Jesû. Bakwona muntû ûu arî na nguû na atî na nthû baraigua ûguaa mono. Barîa baarî bakwona ûntû bûu bûgîkarîka nî beerîre antû bau ûrîa muntû ûu waarî na roho inthûûku oorerue. Rîu antû bonthe ba nthî iu bareera Jesû aume kwaao, nîûntû bwa ûrîa baigîtue ûguaa bûbûnene. Tontû bûû, Jesû araitia gîtarûûne, na areeta. Muntû ûu waarî akwoorua areerenca Jesû akiugaga, “Itû ga nkûthingate!” Îndî Jesû ararega na aramwîra, “Coka kweenu ûkamenyithanie mantû jarîa Mûrungu akûthithîria.” Muntû ûu arakûrûkîîra ntûûreene akiugaga mantû jarîa Jesû aarî akûmûthithîria. Rîrîa Jesû aacokere rûteere rûrîa rûngî rwa îria, nî eethîîre eeteeri nî ntundu ya antû. Muntû ûmwe weetagwa Jairû, ûrîa waarî mûrûngamîîri wa kîrombero nî eetîre na araigwîthia nthî akuî na Jesû na aramwerenca eete mûciî jwaawe. Aathithîrie ûu nîûntû mwarî waawe wa mûûmwe, wa mîaka îkûmi na îîrî, nî aajîtue mono na aarî akuî gûkua. Rîrîa eetîte kîrîndî nî gîetîte kîmwatîkîte nteere cionthe. Mûka ûmwe waarî na mûrimo jwa kuumwa nî tharike kagiita ka mîaka îkûmi na îîrî nî aarî kîrî kîrîndî kîu. Mûka ûu nî aarî agwîta kîrî ndagitarî babaingî mwanka arathiria into birîa aarî nabio îndî atabua. Nî aumîre Jesû nyuma na araringithia mûthia jwa nguû ya Jesû na o ntûti tharike îratiga kuuma. Nawe Jesû arooria, “Nûû ûu wandingithia?” Rîrîa antû bonthe baakanîre, Peterû arauga, “Mûritani, kîrîndî gîgwatîkîte ûû nî ûkûûria nûû wa kûringithia!” Îndî Jesû arauga, “Kûrî muntû wandingithia, nîûntû nkwigua inya yauma kîrî ni.” Rîrîa mûka ûu oonere atî akûmenyekana, areeta akiinainaga, na araigwîthia nthî mbere ya Jesû. Arî mbere ya antû bonthe arauga kîrîa gîatûmîre amûringithia na ûrîa aabuîre ntûti. Jesû areera mûka ûû, “Mwarî, wîtîkio bwaaku bûgûtûma wabua. Ciîtîre na thîîrî.” Jesû akîaragia o ûu, muntû ûmwe wa kuuma nja ya Jairû areeta kîrî Jairû na aramwîra, “Mwarî waakû agûkua, ûkathangîkia Mûritani kaîrî.” Îndî Jesû akwigua ûu areera Jairû atîrî, “Ûgákîra, îtîkia akî na mwarî akabua.” Rîrîa Jesû akinyîre gîkaro kîa Jairû, nî aregere antû batonya nyomba îndî areetîkîîria Peterû na Johana na Jakubu amwe na îthe na ng'ina wa mwarî ûu batonya. Antû bonthe nî baarîraga na gûkaya nîûntû bwa mwarî ûu. Îndî Jesû arabeera, “Tigeeni kûrîra; tontû mwarî atîkuîte, îndî ka amami.” Antû bonthe baramûthekera nîûntû nî baijî mwarî nî aakuîte. Îndî Jesû aragwata mwarî ûu njara na arauga na kajû, “Mwarî ûkîîra.” Arariûka na arookîîra o rîmwe. Jesû arabeera barûmie mwarî biakûrîa. Aciari ba mwarî ûu bararigara mono, îndî we arabakaania batîkeere muntû kinya ûmwe ûrîa gwakarîka. Jesû nî eetîre aritwa barîa îkûmi na baîrî amwe, na arabaa inya na waatho bwa kwînga roho inthûûku cionthe na kworia barîa baajîtue. Rîu arabatûma beeta gûtûmîîria mantû jegiî Ûnene bwa Mûrungu, na kwooria barîa baajîtue. Aabatûmîre akiugaga, “Bûkájûkia gantû kinya karîkû gagûtumîra rûgendoone rweenu: Bûkájûkia rûturo, kana kîondo, kana biakûrîa, kana mbeecha. Ningî bûgákamata nguû ijîîrî. Mûciî jûrîa bûkagwatwa ûgeni, kareeni ku mwanka rîrîa bûkauma ntûûreene îîu. Bûkiuma ntûûra îrîa îkarega kûbûgwata ûgeni, ringaringeni tîîri îrîa îkeethîrwa îrî magûrûûne jeenu nîkenda yaa ûkûûjî bwa kûmîgambithia.” Tontû bûû, aritwa baraumagara na bareeta bagîtumîîragia Nteto Injega na bakîoragia antû barîa baajîtue ntûûreene cionthe. Rîrîa Herode ûrîa waarî mûnene wa nthîgûrû ya Galili, aigîrue mantû jarîa Jesû aarî akûthithia, nî aathangîkîre nkoroone mono nîûntû kûrî bo baugaga atî, “Nî Johana Mûbatithania ûriûkîte kuuma kîrî akuû.” Kûrî bangî baugaga, “Nî Elija ûracokere na bangî bakauga, ‘Nî ûmwe wa iroria birîa biatûûraga teene ûriûkîte.’” Herode arauga, “Ûu nkwigua antû bakîaria mantû jamwegiî nûû? Anga ntagitîre Johana Mûbatithania nkîngo?” Tontû bûû, Herode nî eendaga kwona muntû ûu. Atûmwa bagûcoka, nî beerîre Jesû jonthe jarîa baarî bakûthithia. Nawe arabatongeeria barî bonka bareeta ntûûreene yeetagwa Bethisaida. Rîrîa kîrîndî kîamenyere kûrîa aarî agwîta, kîramûthingata mwanka ku. Jesû arabagwata ûgeni na arambîrîria kûbaritana mantû jegiî Ûnene bwa Mûrungu. Ningî arooria barîa baajîtue. Gwatua gûtûka aritwa barîa îkûmi na baîrî bareeta kîrî Jesû na baramwîra, “Rîîkania na kîrîndî gîîte ntûûreene na miuundeene îrîa îrî akuî gîgaicûîre biakûrîa na gûntû gwa kûrara nîûntû aja tûrî gûtîtwîrwe nî antû.” Îndî Jesû arabeera, “Bacwîreni gîntû gîa kûrîa.” Baramûcokeria, “Gûtî biakûrîa tûrî nabio tiga mîgaate îtaano na makûyû jaîrî akî; nonga twîîta kûgûrîra kîrîndî gîkî kîonthe biakûrîa.” Kîrîndî kîu kîaarî na arûme ta ngiri ithaano. Jesû areera aritwa baawe atîrî, “Beereni bakare nthî ikundi bia antû mîrongo îtaano îtaano.” Aritwa barathithia ûu beerîrwe, na barakarithia antû bonthe nthî. Rîu Jesû arajûkia mîgaate îîu îtaano, na makûyû jaîrî, na araraithîîria bwa îgûrû, na arabitharima na arabing'enyûranga. Aranenkera aritwa nîkenda bagaîra antû. Bonthe bararîa na baranyira; aritwa baroothûrania birîa biatigeere baroojûria ikabû îkûmi na biîrî. Ntukû îmwe Jesû nî aarî na aritwa baawe gûntû gûtaarî na antû akîrombaga. Arabooria atîrî, “Antû baugaga ndî ûû?” Nabo baramûcokeria atîrî, “Bamwe baugaga ûrî Johana Mûbatithania na bangî bakauga ûrî Elija na kinya bangî bakauga ûrî kîroria kîmwe kîa birîa bia teene kîriûkîte.” Rîu arabooria, “A buî buugaga ndî ûû?” Peterû aramûcokeria atîrî, “Ûrî Mesia, kuuma kîrî Mûrungu.” Rîu Jesû arabakaania batîkeere muntû kinya ûrîkû ûntû bûu. Ningî arabeera atîrî, “Mûtaana wa Muntû no mwanka athîînue mono na aregwe nî akûrû na athînjîri-Mûrungu barîa anene na aritani ba Waatho. Akooragwa îndî ariûke nyuma ya ntukû ya ithatû.” Rîu areera antû bonthe ûjû, “Këethîra muntû kinya ûrîkû nî akwenda kûnthingata, nî atige gûcienda akamate mûtharaba jwaawe ntukû cionthe anthingate. Nîkwîthîrwa muntû ûrîa ûkeenda kwonokia ûtûûro bwaawe akaûrîrwa nîbu. Îndî o muntû ûrîa ûkaaga ûtûûro bwaawe nîûntû bwaakwa, akoonokua. Nî umithio bûrîkû muntû akoona, këethîra akaewa nthîgûrû yonthe îndî aage mwoyo na eenyange wengwa? Nîkwîthîrwa muntû ûrîa ûkaigua nthao nîûntû bwaakwa kana aigue nthao nîûntû bwa ûritani bwaakwa, nîu rîrîa Mûtaana wa Muntû akeeja arî na mwago jwaawe na jwa Îthe na araîka barîa atheru, akaigua nthao nîûntû bwa muntû ûu. Îndî ndîbwîra na mma atî kûrî bo barûngi aja batîkua mbere ya boona Ûnene bwa Mûrungu.” Kûrî ta ntukû inyanya nyuma ya Jesû akuuga mantû jau, nî eetîre na Peterû na Johana na Jakubu baraitia kîrîmeene kûromba. Rîrîa aarombaga, ûthiû bwaawe na nguû nî biagarûkîre na bireerûa cwee. Antû baîrî baraambîrîa kwaria nawe: nabo baarî Musa na Elija. Baarî na mwago jûmûnene na baraaria na Jesû ûrîa akooragîrwa Jerusalemu nîkenda mûbango jwa Mûrungu jûûjûra. Îgiita rîu Peterû na bau bangî nî bamami toro îndito. Bagûûkîîra kuuma toroone baroona mwago jwaawe na baroona antû baîrî barûngi amwe nawe. Rîrîa antû bau beendaga gwîta, Peterû areera Jesû atîrî, “Mûritani, bwabua tûgatûûra aja. Reka twake tûgaanda tûthatû: kamwe gaaku na kangî ka Musa na kangî ka Elija.” Îndî Peterû atamenyaga ûrîa augaga. O akiugaga ûu, îtu rîrabakûnîkîra na aritwa baramaka mono. Baraigua kajû kuuma îtuune rîu gakiugaga, “Ûûjû nî Mûtaana waakwa ûrîa nthuurîte; mûthikagîîreni!” Kajû gakîthiria kwaria baroona Jesû arî wenka. Aritwa bau nî baakirîre ki, na îgiita rîu rîonthe bateera muntû kinya ûrîkû, mantû jarîa baarî bakwona. Rûûneene barenama baumîte kîrîmeene, na antû babaingî baramûthagaana. Muntû ûmwe areetana, “Mûritani, ndakwerenca njû ûraithe mwana waakwa wa mûûmwe! Roho înthûûku îmûinyaga na agakaya na akagirîka na akarita mîûjî. Ningî nî îmûthangîkagia îgiita rîrîraaja îtîkûmûrekia. Naani ndîkwerenca aritwa baaku bamîînge îndî nî baremerwe.” Jesû aracokia, “Îbuî antû ba nthukî îtî na wîtîkio na închebûku! Ngatûûrania naabuî na mbûgwatîrîte mwanka rî? Reete mwana waaku aja.” Mbere ya mûtaana aakinya kîrî Jesû, roho îîu îramûgwîthia nthî na aragirîka. Îndî Jesû aragondokera roho îîu nthûûku na mwana ûu arabua. Jesû aramûcokia kîrî îthe. Antû bonthe bararigarua mono nî inya înene ya Mûrungu. Rîrîa barigarîtue nî mantû jonthe jarîa athithîtie, Jesû areera aritwa baawe, “Thikîîreeni bwega nteto irîa nkabwîra nandî: Mûtaana wa Muntû agakunyaanîrwa nîkenda ooragwa.” Îndî aritwa baawe bararemwa gûciûra nteto iu nîûntû bataguûrîri kûmenya gîtûmi gîacio. Nî baaremerwe kûmûûria gîtûmi kîa nteto iu nîûntû nî baarî na ûguaa. Aritwa nî baambîrîrie gûkararania bakîuranagia ûrîa mûnene nkûrûki ya bangî kîrî bo nî ûrîkû. Rîrîa Jesû aamenyere ûrîa baathûgaanagia, nî aajûkîrie kaana arageeka akuî nawe na arabeera, “Muntû wonthe ûrîa ûgwataga kaana ta gaka ûgeni riîtweene rîaakwa, nî ni agwataga ûgeni. Ningî wonthe ûrîa ûngwataga ûgeni nî Ûrîa waantûmîre agwataga ûgeni. Tontû bûû, ûrîa mûnini buru kîrî buî bwinthe, nîwe ûrîa mûnene nkûrûki ya bangî.” Johana aramûcokeria atîrî, “Mûritani, nî twonere muntû akîîngaga roho inthûûku agîtumagîra riîtwa rîaaku, naatuî twamûkaania nîûntû tî ûmwe weetû.” Îndî Jesû aramwîra, “Bûgákania muntû ta ûu nîûntû ûrîa ûtîkûthithia mantû giutatî kîa jarîa bûkûthithia, arî na ngwatanîro naabuî.” Rîrîa ntukû ciaawe cia gwitia îgûrû ciaarî akuî, nî aatuîre ageeta Jerusalemu. Aratûma antû bamwe beetaga barî mbere nîkenda bathuranîra mantû jonthe mbere ya akinya. Bagwîta baratonya ntûûreene îmwe ya nthîgûrû ya Samaria. Îndî antû bararega kûmwîtîkîîria nîûntû eetîte Jerusalemu. Rîrîa bamwe ba aritwa baawe tabo Johana na Jakubu, boonere ûu, barooria Jesû, “Mwathani, nî ûkwenda twîtie mwanki kuuma îgûrû jûbathirie?” Îndî arabaraithîria na arabakaania. Rîu Jesû amwe na aritwa baawe barakûrûka na bareeta ntûûreene îngî. Barî njîreene, muntû ûmwe areera Jesû, “Ngakûthingata o kunthe kûrîa ûgeeta.” Jesû arauga, “Mbîrwa irî na marinya jaacio na nyoni irî na itara; îndî Mûtaana wa Muntû atî antû a kûrara.” Areera muntû ûngî, “Nthingata.” Îndî muntû ûu arauga, “Mwathani, ka mpambe mbîte nthike baaba.” Jesû aramwîra, “Tiga akuû bathike akuû baao; îndî gwe îta ûgatûmîîrie mantû jegiî Ûnene bwa Mûrungu.” Muntû ûngî aramwîra, “Mwathani, ngakûthingata, îndî ka mpambe mbîte nkeere antû ba mûciî jwaakwa batigwe bwega.” Jesû aramûcokeria, “Muntû wonthe akîrîmaga na mûraû akaraithîria nyuma, muntû ta ûu atîagîrîte gûtonya Ûnene bwa Mûrungu.” Mwathani akûthiria kuuga ûu arathuura antû bangî mîrongo mûgwanja na baîrî. Arabatûma baîrî baîrî beeta ntûûreene cionthe na gûntû kunthe, kûrîa eerîgîîrîte gwîta. Akîbatûma arabeera atîrî, “Maketha nî jamaingî îndî akethi nî babakai. Tontû bûû, rombeni mwene maketha nîkenda agatûma akethi muundeene jwaawe. Nandî îteeni, ndabûtûma bûkari ta ng'ondu gatîgatî ka mbawa. Bûgákamata kîbeeti kana kîondo, kana iraatû. Ningî bûgákeethia muntû kinya ûrîkû njîreene. Nyomba îrîa bûgatonya, ambenî buuge, ‘Thîîrî nî îkare nyomba îîjî!’ Këethîra kûrî muntû wendeete thîîrî ku, thîîrî îîu îgakara nawe, îndî këethîra gûtî we, thîîrî îîu îkabûcokera. Kareni nyomba îîu, bûkîrîjaga na kûnyua birîa bakabûnenkera. Nîkwîthîrwa gûtî mûriti ngûgî ûtîbuîrîte kûewa mûchaara jwaawe. Bûgákara bûgîtangatangaga kuuma nyomba îmwe mwanka îngî. Rîrîa bûgakûrûka ntûûreene na bûgwatwe ûgeni, rîjageni kîrîa bakabûrûmia. Oragieni barîa baajîtue na bûbeerage, ‘Ûnene bwa Mûrungu bûkwîja akuî naabuî.’ Îndî bwakûrûka ntûûra na, yarega kûbûgwata ûgenî, îtanieni na njîra ciaayo bûkiugaga, ‘Kinya tîîri ya ntûûra yeenu îrîa îkûgwete magûrû jeetû tûkûmîringaringa nîkenda îkaa ûkûûjî kîrî buî na îbûgambithie. Îndî amwe na bûu, menyeni atî Ûnene bwa Mûrungu bûrî akuî kwîja!’ Ndîbwîra na mma atîrî, ntûkû îrîa Mûrungu akagambithia antû, akaigîîrua ntûûra ya Sodomu kîaao nkûrûki ya ntûûra îîu.” “Wûûi kîrî gwe Korazini! Wûûi kîrî gwe Bethisaida! Këethîra biama birîa biaringîrwe kîrî buî nî biaringîrwe Tiro na Sidoni, antû bau barîngî kwîthîrwa bairirîre tene, bekîrîte mathango na baciakîte mûju. Îndî ntukû ya îgamba yakinya Mûrungu akaigîrua ntûûra ya Tiro na Sidoni kîaao nkûrûki ya baabuî. Naagwe Kaperinaumu ka ûgûciimbaimbia ûkîthûgaanagia ûgakumua mwanka îgûrû? Ûkageerwa mwankiine jwa kenya na kenya.” Jesû areera aritwa baawe atîrî, “Muntû wonthe ûrîa ûkabûthikîîra, nî ni akûthikîîra. Ningî muntû ûrîa ûkabûrega nî ni akûrega, na ûrîa ûkandega, nî ûrîa waantûmîre akûrega.” Aritwa barîa mîrongo mûgwanja na baîrî nî baacokere bagwîrîtue mono bakiugaga, “Mwathani, kinya roho inthûûku nî iratwathîkîîre rîrîa tûraciîngîre tûgîtumagîra riîtwa rîaaku.” Jesû arabeera, “Nî ndîronere Nkoma akîgwa ta rweni kuuma îgûrû. Nî mbûeete inya ya gûkinyanga njoka na tûng'aurî, na ndaabûaa inya ya gûciinda mainya jonthe ya mûnthû. Gûtî gîntû kinya kîrîkû gîkabwîkîra ngûma. Îndî amwe na bûu bûkagwîrueni nîûntû roho inthûûku nî ikûbwathîkîra, îndî gwîrueni nîûntû mariîtwa jeenu nî jaandîki îgûrû.” Kagiiita o kau Jesû oojûrîtwe nî Roho Ûmûtheru, aragwîrua na arauga, “Nî ngûgûcokeria nkaatho gwe Baaba, Mwathani wa îgûrû na nthî, nîkwîthîrwa nî withîte mantû jaja jatîkamenyekane nî barîa boome na barîa boombaga gûciûra mantû, na wajaguûrîra nkenke. Baaba, ûu nîu weendaga gûkarîke. “Nî nenkeri into bionthe nî Baaba. Gûtî we wiijî Mûtaana nûû tiga Îthe, na gûtî we wiijî Îthe nûû tiga Mûtaana na barîa mûtaana amenyithagia Îthe nûû.” Rîu araraithîria aritwa baawe na arabeera barî bonka, “Buî nî bûtharimi nîûntû bwa kwona mantû jarîa bûkwona! Nî mma iroria na anene babaingî nî beendeete kwona mantû jarîa bûkwona, îndî bataajonere, na nî beendeete kwigua mantû jarîa bûkwigua, îndî batajaigîrue.” Mûritani ûmwe wa Waatho nî aairitîre na arooria Jesû kîûria gîkî akîmûgeria, “Mûritani, nîatîa mbuîri kûthithia nîkenda mbona ûtûûro bwa kenya na kenya?” Jesû aramûûria, “Maandîko jaugaga atîa? Wajathoma wigagua jakiuga atîa?” Nawe arauga atîrî, “Endaga Mwathani Mûrungu waaku na nkoro yaaku yonthe, na mwoyo jwaaku junthe, na inya yaaku yonthe, na mathûgaanio jaaku jonthe. Ningî weende mûtûûri waaku o ta ûrîa ûciendeete gwengwa.” Jesû aramwîra, “Ûgûcokia ûrîa kwagîrîte. Thithagia ûu, na ûgatûûra.” Îndî akîenda gûcieethia ûmwega arooria Jesû, “A mûtûûri waakwa nûû?” Jesû aramûcokeria, “Kûrî muntû ûmwe weenamîte Jeriko, aumîte Jerusalemu. Nî aatirimanîre na aamba, nabo baramûrita nguû na baramûtutuma na baramûtuunya into bionthe birîa aarî nabio, na baramûtiga arî akuî gûkua. Mûthînjîri-Mûrungu ûmwe nî eenamîrîte njîreene îîu, na akûmwona arakûrûkîîra rûteere rûrîa rûngî rwa njîra. Ningî o ûu Mûlawi ûmwe nî eenamîrîte njîreene îîu, na agûkinya au muntû ûu aarî, aramûtega îndî arakûrûkîîra rûteere rûrîa rûngî rwa njîra. Îndî Mûsamaria ûmwe arî rûgendoone, agûkinya au muntû ûu aarî nî aamwonere na aramwigîîrua kîaao. Nî eetîre arîa aarî na areetûrîria ironda maguta na ndibei na arabioga na itambaa. Rîu aramwitithia ntigiriine na aramwikia mûkaweene, na aramûmenyeera. Rûûneene Mûsamaria ûu aranenkera mwene mûkawa denari ijîîrî na aramwîra, ‘Menyagîîra muntû ûûjû, na akeeja gûtumîra mbeecha inyingî nkûrûki ya iu, ngakûrîaa ngîcoka.’” Jesû arooria mûritani ûu atîrî, “Nî ûrîkû kîrî antû bau bo-bathatû woonanîrie arî mûtûûri wa muntû ûu waaûri nî aamba?” Mûritani ûu wa Waatho aramûcokeria, “Nî muntû ûrîa waamwigîîrue kîaao.” Jesû aramwîra, “Îta na ûthithagie o ta ûu.” Rîrîa Jesû na aritwa baawe beetîte ntûûreene îmwe, Mariitha nî aamûgwatîre ûgeni nyomba yaawe. Mariitha nî aarî na mwarî wa ng'ina weetagwa Maria. Nawe Maria arakara nthî akuî na magûrû ja Jesû amûthikîîrîtie akîritana. Îndî Mariitha nî aithangîîkagia na ngûgî cionthe cia kûmathîra ageni. Rîu areeta kîrî Jesû na aramwîra, “Mwathani, ka ûtîkûûria woona mwarî wa chiaa antiganîritie maathîra ageni ndî ninka? Mwîre eeje anteethie.” Îndî Mwathani aramûcokeria atîrî, “Mariitha, Mariitha, nî winogeetie na waithangîkia na mantû jamaingî. Nî ûntû bûmwe bunka bûrî na bata, na Maria nî aithuurîre ûntû bûu na atîûmba gûtunywa bu.” Ntukû îmwe Jesû nî aarombaga arî antû ana. Aathiria kûromba, ûmwe wa aritwa baawe aramwîra, “Mwathani, tûritane kûromba o ta ûrîa Johana aaritanîre aritwa baawe.” Jesû arabeera, “Rîrîa bûkûromba, rombageeni ûjû: Baaba, riîtwa rîaaku rîathûrwe; ûnene bwaaku bwîje. O ntukû tweejage biakûrîa bia kûng'ana; na ûtûrekagîre meeyia jeetû, nîûntû kinya tuî nî tûrekagîra barîa batwîagîria; ûkáreka tûgwa magerioone.” Rîu Jesû arabeera, “Nî ûrîkû weenû ûtîîta kîrî mûcoore ûtukû gatîgatî na amwîra, ‘Mûcoore, mpa mîgaate îthatû, nîûntû kûrî mûcoore waakwa waakinya gwaakwa arî rûgendoone na gûtî biakûrîa ndî nabio bia arîa.’ A mûcoore ûu arî nyomba agacokia, ‘Ûkánthangîkia! Tontû nî mpiingîre mûrango na ûûni na aana baakwa nî tûmamîre. Ntîûmba gûûkîra nkûnenkera gantû kinya kamwe!’ Ndîbwîra atîrî, kinya akarega gûûkîîra aamûnenkera kîrîa akwenda nîûntû nî mûcoore waawe, aagokîîra amûnenkere bionthe birîa akwenda, nîûntû muntû ûu atiigua nthoni cia gûkara agîîtanaga. Tontû bûû, ndîbwîra, rombeni na bûkaewa, cweeni na bûkoona, ringaringeni mwari na bûkarugûrîrwa. Tontû muntû wonthe ûrîa ûrombaga nî aejagwa, na wonthe ûrîa ûcwaga nî oonaga, na wonthe ûrîa ûringaringaga mwari nî arugûragîrwa. Nî mûciari ûrîkû kîrî buî wîîtagua gîkûyû nî mwana waawe na akamûnenkera njoka? Kana ageetia nkara ûkamûnenkera kang'aurî? Këethîra buî bûnari antû babaaî nî bwijî kwaa aana beenu biewa bibiega, nîatîa Baaba ûrîa ûrî îgûrû akaa barîa bamûrombaga Roho Ûmûtheru bûng'ana!” Ntukû îmwe Jesû nî eengaga roho înthûûku îrîa yaatûmîte muntû ûmwe ethîrwa arî maamu. Rîrîa roho îîu yaumîre kîrî muntû ûu, araambîrîria kwaria na antû bararigara mono. Îndî antû bamwe barauga, “Engaga roho inthûûku agîtumagîra inya ya Beelizebuli, mûnene wa roho inthûûku.” Bangî bakîenda kûmûgeria, nî baamwîrîre aringe kîama gîa kwonania arîtumîra inya kuuma kîrî Mûrungu. Îndî akûmenya ûrîa baathûgaania arabeera, “Ûnene o bûrîkû bûkëethîrwa bûgaûkeene ikundi ikundi bikîrûjaga biongwa bûtîûmba gûtûûra. Kinya mûciî jûrîa jûtî ngwatanîro nîka jwaraganaga. Ûnene bwa Nkoma bûkëethîrwa bûgaûkanîte nîatîa bûûmba gûtûûra? Atî buugaga mpîngaga roho inthûûku ngîtumagîra inya ya Beelizebuli? Këethîra mpîngaga roho inthûûku ngîtumagîra inya ya Beelizebuli rî, ataana beenu baciîngaga bagîtumagîra inya yaaû? Tontû bûû, ataana bau beenu nîbo bakabûgambithia. Îndî nkëethîrwa mpîngaga roho inthûûku ngîtumagîra inya ya Mûrungu, bûmenye Ûnene bwa Mûrungu bûgûkinya kîrî buî. Rîrîa nchamba îjûkagia mathaga ja ndwaa na îgakaria nja yaayo, into biaayo nî biîthagîrwa birî kiindajî. Îndî nchamba îngî îkîrîtie îrîa ya mbere înya, îkamiithûkîra ka îjûkagia mathaga ja ndwaa jarîa îîu îngî îgwikarîtie najo na îgataa înto biaayo bionthe. Muntû ûrîa ûtî kîmwe naani nî mûnthû waakwa; na o ûrîa ûtîngwatagia kûûthûrania nîka anyagagia. “Rîrîa roho înthûûku yuumaga kîrî muntû, îriûngaga gûntû gûtî rûûjî îgîcwaga arîa yuurûka. Yaaga antû a kuurûka îkauga: ‘Ngacoka nyomba yaakwa îrîa ndaumîre.’ Rîrîa yacoka îkeethîra nyomba yeegeri na îthuranîri bwega. Rîu îgeeta îgacwaa roho ingî mûgwanja inthûûku nkûrûki yaayo, nacio cionthe igatonya kîrî muntû ûu na igakara kîrî we. Tontû bûû, mûkariî jwa muntû ûu jûkaa jûmûûî nkûrûki ya ûrîa jwakari mbere.” O akîaragia mantû jau, mwekûrû ûmwe kuuma ntunduune araaria na kajû gakanene na arauga, “Mwekûrû ûrîa waagûciarîre na akûrera nî atharimi.” Îndî Jesû aramûcokeria atîrî, “Barîa baigagua rûteto rwa Mûrungu na bakarwathîkîra nî batharimi nkûrûki ya ûu.” Rîrîa antû babaingî boothûûranîre arîa Jesû aarî nî aabeerîre, “Nthukî îîjî nî închebûku. Îcwaga kwonua kîama, îndî gûtî kîama îkoonua tiga kîama ta kîrîa kîa Jona. O ta ûrîa Jona aaere kîama kîrî antû ba Nineve, o ûu nîu Mûtaana wa Muntû akaa kîama kîrî nthukî îîjî. Mûka-mûnene wa nthîgûrû ya Sheba akariûkua ntukû ya îgamba na agambithie antû ba nthukî îîjî. Nîkwîthîrwa nî aumîre kûraaja mono areeta kwigua ûûme bwa Solomoni. Rîu kûrî ûmwe aja ûmûnene nkûrûki ya Solomoni. Rîrîa antû ba nthukî îîjî bakagambithua, antû ba Nineve bakaumîra barite ûkûûjî atî nthukî îîjî nî îthûûkîtie. Antû ba Nineve bakaumîra nîûntû nî baairirîre Jona agûtûmîîria. Rîu kûrî ûmwe aja ûmûnene nkûrûki ya Jona. “Gûtî muntû ûgwatagia taawa na amîîka rungu kana amîkunîkîra, îndî nîka amîîkaga arîa îkamûrîkîra barîa bagûtonya nyomba. Riitho nî taawa ya mwîrî jwaaku. Riitho rîaaku rîkeethîrwa rîkîonaga bwega, mwîrî jwaaku junthe jwîthagîrwa jûrî weerûûne. Rîrîa riitho rîaaku rîtîbui, mwîrî jwaaku junthe jwîthagîrwa jûrî muunduune. Tontû bûû, menyagîîreeni weerû bûrîa bûrî ndeene yeenu bûtîkae muundu. Mwîrî jwaaku jûkëethîrwa jûûjûûri weeru na gûtî o jûrî na muundu, mwîrî jwaaku jûkathaara bwega buru, o ta ûrîa taawa îthaaraga.” Jesû akûthiria kwaria, Mûfarisayo ûmwe nî aamûûrîrie eete akarîe biakûrîa kwaawe. Agwîta arakara nthî kûrîa. Mûfarisayo ûu nî aarigarîre mono akwona atî Jesû ataathambîre njara mbere ya kûrîa. Rîu Mwathani aramwîra, “Buî Afarisayo bûthambagia gîkombe na thaani bwa oome, îndî ndeene bûûjûrî ûtuunyani na ûthûûku. Buî bûrî biaa! Anga ûrîa wathithîrie bwa oome tîwe wathithîrie bwa ndeene? Îndî teethagieni nkîa na birîa bûrî nabio, na into bionthe bikaa bibitheru kîrî buî. “Wûûi kîrî buî Afarisayo! Nîkwîthîrwa bûritagîra Mûrungu gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kîa twinto tûrîa twîkagîra irîo mûchemo, ta itûngûrû na ndania na chini îndî bûtîendaga kûthithia mantû ja îota kana kwenda Mûrungu. Nî bwagîrîte bûthithagia mantû jau bûthithagia îndî bûkárega kûthithia jau jangî. Wûûi kîrî buî Afarisayo! Tontû bwendaga gûkarîra îtî birîa bieega buru kîromberoone na bûkeenda gûkeethagua na gîtîîo thokoone. Wûûi kîrî buî! Tontû bûkari ta tûburi tûrîa tûtîonagwa, na antû betagîîra îgûrû rîaatu batîkûmenya.” Ûmwe wa aritani ba Waatho aramwîra, “Mûritani, wauga ûu, kinya tuî nîka ûgûtûruma.” Jesû arauga, “Wûûi kinya buî aritani ba Waatho, tontû bûkamatithagia antû mîrigo îmîrito mono, îndî buî bûtîbateethagia gûkamata. Wûûi kîrî buî! Tontû bwakaga tûburi twa iroria birîa biûjûjû bieenu bioragîre. Rîrîa bûkûthithia ûu nîka bûgwîtikania na ûrîa biûjûjû bieenu biathithîrie. Nîkwîthîrwa booragîre iroria naabuî bûraaka tûburi. Nîkwîthîrwa Mûrungu agîtumagîra ûûme bwaawe nî augîre, ‘Nkabatûmîra iroria na atûmwa, na bûkooraga bamwe baao na bûthangîkie bangî.’ Tontû bûû, nthukî îîjî îgaakanûkua nîûntû bwa iroria bionthe birîa bioragîrwe kuuma nthîgûrû îkûûmbwa. Bakaambîria gûkanûkîrua gîkuû kîa Abeli mwanka kîa Zekaria ûrîa wooragîîrwe gatîgatî ka kîritîro kîa igongwana na kîûrû. Ga nkûbwîra na mma atî nthukî îîjî îgakanûkua nîûntû bwa mathithio jau jonthe. Wûûi kîrî buî aritani ba Waatho! Tontû nî bwithîte rûbungûro rwa kûrugûra mûrango jwa ûmenyo. Buî bûtîkûrûkaga ku, na bûrigagîîria barîa bakwenda gûtonya ku.” Rîrîa aumîte antû au, aritani ba Waatho na Afarisayo nî baamûûrîrie biûria bibingî bathûûri bagîcwaa auga mantû jamaingî, nîkenda boona ûntû bûbûthûûku bwa kûmûthitangîra. Kûrî îgiita rîmwe antû ngiri inyingî boothûranîre amwe mwanka baraambîrîria gûkinyangana. Rîu Jesû areera aritwa baawe ûjû, “Imenyagîîreni mûtheega jwa kwimbithia mîgaate jwa Afarisayo. Mûtheega jûu nî ûciayia. Gûtî gîntû gîkunîkîri gîtîkûnûrwa, kana witho bûtîmenyekana. Tontû bûû, ûntû bunthe bûrîa bwaragîria muunduune bûkaumîrua weerûûne, na ûntû bunthe bûrîa bwaragia na kîoe bûrî bwinka, bûgatûmîîrua bwigîîgue nî antû bonthe.” Jesû areeta na mbere kûbeera, “Acoore baakwa, bûgákîra barîa boraaga mwîrî, îndî gûtî ûngî boomba kûthithia. Îndî ka mbwîre ûrîa bûbuîri gûkîraga: kîrageni ûrîa ûûraga mwîrî, na aathiria kûjûûraga, arî na inya ya kûjûgera mwankiine jwa kenya na kenya. Ga nkûbwîra na mma atîrî, ûu nîwe bûbuîri gûkîraga. Ka nyoni ithaano itîgûragwa na mbeecha inkai? Mûrungu atîûragîrua nî kinya îmwe yaacio. Mûrungu nî aijî îtari rîa mîtuundu yeenu. Tontû bûû, bûgákîra nîkwîthîrwa bûrî ba gîtûmi nkûrûki ya nyoni inyingî.” “Ndîbwîra na mma atî, muntû wonthe ûrîa ûgankûûjîîra mbere ya antû, kinya Mûtaana wa Muntû akamûkûûjîîra mbere ya araîka ba Mûrungu. Îndî ûrîa ûgankaana mbere ya antû, kinya ni nkamûkaana mbere ya araîka ba Mûrungu. Muntû kinya ûrîkû ûrîa ûkaaria mantû jatîagîrîte jegiî Mûtaana wa Muntû akarekerwa; îndî ûrîa ûkaaria mantû jatîagîrîte jegiî Roho Ûmûtheru atîrekerwa. Rîrîa bakabwikia kûbûgambithia iromberoone kana kîrî anene kana kîrî athani, bûkaithangîkieni bûkîuragia ûrîa bûgacokia kana ûrîa bûkauga. Tontû Roho Ûmûtheru akabûritana ûrîa bûkaaria kagiiteene kau.” Ûmwe kuuma kîrî kîrîndî kîu kîothûranîte aramwîra, “Mûritani, îîra mûtaana wa chiaa angaîre into birîa baaba atûtigîîre agîkua.” Îndî Jesû aramûûria, “Mûcoore! Nûû ûmpethetie mûgiiti wa îgamba rîeenu kana mûbûgaîri into bieenu?” Rîu Jesû aareera antû bonthe, “Imenyagîîreni bûtîkagîe na ûkîa bwa into no birîkû; nîkwîthîrwa muntû atîûmba gûtûûrua mwoyo nî wingî bwa ûtonga bûrîa arî nabu.” Ningî arabaa ngerekano îîjî, “Kûrî îgiita muntû ûmwe arîmîre muunda na jûraciara irîo bibingî mono. Nawe arathûgaania na araciûria, ‘Nîatîa nkathithia nîûntû ntî na a gwîka maketha jaakwa?’ Ningî araciîra atîrî, ‘Nkaathithia ûjû: ndîtharia nchuku ciaakwa cionthe na mbake ingî inene. Rîu mbîke irîo na into biaakwa bingî ku. Ncoke nciîre atîrî, Ûrî na into bibingî biakûrîa mîaka îmiingî. Nogoka, na ûrîe na ûnyûe na ûgwîrue.’ Îndî Mûrungu areera gîtonga kîu, ‘Ûrî kîaa, ûtukû bûbû ûgaakua! Into bibi ûrî nabio bikaa biaaû?’” Jesû akîthiria arauga, “O ûu nîu gûgakara kîrî muntû ûrîa ûciûthûranagîria ûtonga, îndî tî gîtonga mbere ya Mûrungu.” Jesû areera aritwa baawe, “Tontû bûû, ndîbwîra atîrî, bûkáithangîkia bûkîûragia bûgatûûra atîa kana bûkarîa mbi kana bûgeekîra mbi. Nîkwîthîrwa ûtûûro bûrî gîtûmi nkûrûki ya biakûrîa, na mwîrî jûrî gîtûmi nkûrûki ya nguû. Raithîrieni nyoni: itîaandaga kana îketha, na îtî nchuku, îndî amwe na bûu, Mûrungu nî areraga nyoni iu. Buî bûrî ba gîtûmi gîkînene nkûrûki ya nyoni! Nî ûrîkû weenu ûûmba gûciongeera ntukû îmwe kîrî ûtûûro bwaawe nîûntû bwa ûrîa aithangîkîtie? Rîu këethîra buî bûtîûmba kûthithia gantû kaniini ta kau rî, nîmbi îtûmaga bwithangîkia na mantû jau jangî? Raithîrieni ûrîa maûa jaumaga. Jatîritaga ngûgî kana jatuma nguû. Îndî ndîbwîra kinya Solomoni ûrîa waarî na mwago jûmûnene ateekîra nguû inthongi ta îuwa rîmwe rîa jau. Këethîra Mûrungu nî athongomagia matî ja kîthaka, jarîa jaumaga naarua na rûûjû jakooma rî, agatûma bwîkîra nguû inthongi atîa, îbuî antû ba wîtîkio bûbûkai! Bûkaithangîkieni bûgîciûragia nîmbi bûkaarîa kana bûnyua. Nîkwîthîrwa mîgongo îngî yonthe ithangîkagîria mantû jau; îndî Abaagu weenu nî aijî kîrîa bûrî na ûbatu bwaakîo. Îndî buî ambeeni bûcwee Ûnene bwa Mûrungu na akabûaa into biu bingî bionthe bûrî na ûbatu bwaabio. “Bûgakîreni buî antû babakai, nîûntû Abaagu weenu nî oonete kwagîrîte kûbûnenkera Ûnene. Endieni into bieenu bionthe na bûteethagie nkîa. Îkageni ûtonga bweenu Îgûrû arîa aamba batîûmba kwiya kana bûthûkangua nî nungu. Nîkwîthîrwa arîa ûtonga bwaaku bûrî, nîo kinya nkoro yaaku îkeethîrwa îrî. “Karageni bwithuranîrîte na bûkarage na taawa cieenu îgîakanaga, bûkare ta nthûûmba cietereete mûnene waacio aumîte kîathoone kîa mûranû. Nîkenda rîrîa akaringaringa bamûrugûrîra ntûti. Nthûûmba irîa mûnene akeethîra itîmami rîrîa agacoka, nî itharimi. Ndîbwîra na mma atî mûnene ûu akaithuranîra na arîjanîrie biakûrîa nacio. Akëeja kwîja ûtukû gatîgatî, kana nchamba ya ngûkû îkîgamba na akethîra itîmami, nthûûmba iu nî intharime. Îndî menyeni atî, këethîra mwene nyomba nî ethagîrwa aijî thaa irîa mwamba akeeja, atîreka nyomba yaawe yuunwa. Kinya buî karageni bwithuranîrîte, tontû Mûtaana wa Muntû akeeja rîrîa bûtîmwîrîgîrîte.” Peterû aramwîra, “Mwathani, nî tuî ûkwaa ngerekano îîjî kana nî antû bonthe?” Jesû arauga, “Nthûûmba ya gwîtîkua na înjûme nî îrîa mwathi waayo anenkagîra mûciî jwaawe îjûmenyeera na îejaga antû barîa barî ku irio thaa irîa ciagîrîte. Nthûûmba îrîa îkeethîrwa îkîthithagia ûu rîrîa mwathi waayo akeeja nî îtharimi. Nî mma akaethia nthûûmba îîu mûrûngamîîri wa into biaawe bionthe. Îndî nthûûmba îîu îkëeja gûciîra yongwa, ‘Mwathi waakwa agakara îgiita rîrîraaja atîracoka,’ na îkaambîrîria kûûra nthûûmba irîa ingî na kûrîa na kûnyua na kwogita, mwathi waayo agacoka rîrîa îtîmwîrîgîrîte na amîkanûkie na amîgere kûrîa barîa batîathîkaga bageragwa. Îndî nthûûmba îrîa ijî ûrîa mwathi waayo eendaga îndî îkeethîrwa îtithuranîrîte na îtîthithîtie ûrîa mwathi waayo endaga, nthûûmba îîu îkaûûrwa ibooko bibingî. Îndî nthûûmba îrîa îtaamenyere ûrîa mwathi waayo eendaga, na îrathithia mantû jatîbui îkaûûrwa ibooko bibikai. O muntû ûrîa weei na wingî, nîu akeerîgîrwa kwejana na wingî; na muntû ûrîa weei na wingî nkûrûki, nîu akeerîgîrwa kweejana na wingî nkûrûki. “Ndeejîre kûmuntia nthîgûrû mwanki na ndîngîgwîrua mono kwîthîra mwanki jûu jwambîrîtie gwakana! Nî mbeteereete kûbatithua na nî nkûthangîka mono mwanka rîrîa ntukû ya kûbatithua kûu îgakûrûka. Bûrîthûgaania mbîjîte kûreeta thîîrî nthîgûrû? Ndîbwîra, nteejîre kûreeta thîîrî nthîgûrû, îndî ndeejîre gûtûma antû baathûkana. Kwambîrîria nandî antû bataano ba mûciî jûmwe bakaathûkana; bathatû bagwatanîre bambîrîrie kûrwaa na bau bangî baîrî na bau baîrî barwee na bau bangî bathatû. Îthe akarwaa na mûtaana waawe na mûtaana arwee na îthe; ng'ina akarwaa na mwarî waawe na mwarî arwee na ng'ina; ng'ina wa nthaka akarwaa na mûka wa mûtaana waawe na mûka wa mûtaana arwee na ng'ina wa nthaka.” Ningî Jesû areera kîrîndî, “Rîrîa bwonaga matu jaumîte bwa rûgûrû buugaga, ‘Ngai îkaura,’ na nî mma îkaura. Rîrîa ruuo rurutanaga kuuma bwa ûmotho buugaga, ‘No mwanka kware mono,’ na gûgakara u. Îbuî aciayia baba! Buî nî bwîjî gûciûra ûrîa gûgakara bwaraithîîria ûrîa matu na nthî îkwonekana îkari. Nîmbi îndî îkûgiria bûûmba gûciûra mantû jarîa jagûkarîka îgiiteene rîrî?” “Nîmbi îgiragia bûmenya mantû ja mma, jarîa jaagîrîte kûthithagua? Gûkëethîrwa kûrî muntû ûkûthitangîte, bwabua bûkaiganua na bûkathiria mantû mbere ya bûkinya kootini. Bûkëeja gûkinya kootini ûkagiitîrwa îgamba na asikarî bagwîkie ncheera. Ndîkwîra na mma ûtiuma ncheera mwanka rîrîa ûkarîa baini îrîa ûrîngî yonthe.” Îgiita rîu nî kwaarî na antû bamwe barîa baarî au, na bareera Jesû ûrîa Pilatû ooragîre antû ba kuuma Galili rîrîa baaritagîra Mûrungu kîgongwana. Jesû arabeera, “Ka bûkûthûgaania antû bau booragîrwe nîûntû baarî eeyia nkûrûki ya antû bangî bonthe ba kuuma Galili? Arî, kîu tîkîo kîaarî gîtûmi! Îndî ga nkûbwîra bwarega kwirira bwinthe bûgakua o tabo. Kana ka bûkûthûgaania atî antû barîa îkûmi na banaana booragîrîrwe nî mûnaara jwa Siloamu, jûrîa jwaabamomokere, ka baarî eeyia nkûrûki ya antû bonthe barîa baatûûraga Jerusalemu? Arî, kîu tîkîo kîaarî gîtûmi! Îndî ga nkûbwîra bwarega kwirira bwinthe bûgakua o tabo.” Rîu Jesû arabaa ngerekano îîjî, “Kûrî muntû waandîre mûkûû muundeene jwaawe. Rîrîa eetîre gûcwaa nkûû, areethîra jûtîciere noo mbi. Muntû ûu areera mûrîmi ûrîa waamenyagîîra muunda jûu atîrî, ‘Nî mbîjete aja mîaka îthatû ngîcwaga nkûû mûkûûne jûjû na gûtî cio ndoona. Tontû bûû, jûrîîke nîûntû ka jûkûrîa muunda ûtheri.’ Îndî mûrîmi ûû aramwîra, ‘Mwathi waakwa, tigana naju mwaka jûjû jûnka, mpambe njûciimbûrîre na mbîkîre mboreo. Jûkëeja gûciara nkûû mwaka jûu jûngî, jûgakara o, îndî jwarega gûciara noo ûjûrîîke.’” Ntukû îmwe ya sabatû Jesû nî aaritanaga kîromberoone. Kûu kîromberoone nî kwaarî na mwekûrû ûmwe waathangîkîtue nî roho înthûûku îrîa yaamwethetie kîonje mîaka îkûmi na înaana. Aarî ûmunîku mûgongo na atîngîûmba kûrûngama ceeni. Rîrîa Jesû oonere mwekûrû ûu, aramwîta na aramwîra, “Mwekûrû, ûkworua.” Jesû ararîkîîra mwekûrû ûu njara, na mûgongo jwaawe jûrarûngama ceeni na mwekûrû ûu arakumia Mûrungu. Îndî mûrûngamîîri wa kîrombero arathûûra mono akwona Jesû akworia muntû ntukû ya sabatû. Tontû bûû, areera kîrîndî, “Kûrî na ntukû ithanthatû irîa ngûgî îbuîri kûritagwa. Îjageni kworua ntukû iu, îndî bûkeeja kworua ntukû ya sabatû.” Mwathani aramûcokeria atîrî, “Buî aciayia! Kûrî ûmwe weenu ûtîthaûraga ndeegwa kana ntigiri yaawe kuuma nkanateene na amiikia kûnyua rûûjî ntukû ya sabatû? Mwekûrû ûûjû, ûrîa Nkoma atwîre atheekeete mîaka îkûmi na înaana nî mwarî wa Abrahamu. Ka bûtîkwagîrîte mwekûrû ûûjû aritwa ûkomboone ntukû ya sabatû?” Jesû akuuga ûu anthû baawe bonthe baracokerwa nî nthao na antû bangî bonthe baragwîrîrua mantû jameega mono jarîa aathithîrie. Jesû arabooria, “Ûnene bwa Mûrungu bûkari atîa? Nîmbi mpûûmba kûbûng'uanithania nayo? Nkabûng'ûanithania na gapîndî kaniini ka mûthandûkû karîa muntû ajûkîrie na arakaanda muundeene jwaawe. Gakuuma karakûra na karaa mûtî jûmûnene na nyoni iraaka itara mpang'iine ciaaju.” Kaîrî arooria, “Nîmbi mpûûmba kûng'uanithania Ûnene bwa Mûrungu nayo? Bûkari ta kamûthega ga kwimbithia mûtu jwa gûkaanda mîgaate karîa mwekûrû ajûkîrie na areekîra mûtuune jwa ndebe îmwe na mûtu jûu junthe jûraimba.” Jesû eetîte Jerusalemu nî aakûrûkîrîîre ntûûreene mwanya mwanya akîritanaga. Muntû ûmwe aramûûria, “Mwathani, nî antû babakai bakoonokua?” Nawe arabeera, “Ciûmieni bûkûrûke na mwari jûrîa mûceke, nîkwîthîrwa babaingî bakageria gûkûrûkîîra ku îndî batîûmba. Îgiita rîgakinya na mwene nyomba ainge mwari. Naabuî bûrî oome, bwambîrîrie kûringaringa bûkiugaga, ‘Itû Mwathani, tûrûgûrîre.’ Nawe akabwîra, ‘Ntiijî kûrîa buumîte.’ Rîu naabuî bûkaambîrîria kûmwîra, ‘Anga tûtarijaga na tûkanyua tûrî amwe naagwe; ningî nî waaritanaga ntûûreene cieetû.’ Îndî akabwîra, ‘Ndîbwîra ntiijî kûrîa buumîte! Umeeni kîrî ni buî bûritaga ngûgî imboru!’ Rîu nîrîo bûkarîra na gûkabakaba maîgo rîrîa bûkoona Abrahamu na Isaaka na Jakubu na kinya iroria bionthe barî Ûneneene bwa Mûrungu, naabuî bûteei oome. Antû bakeeja baumîte nteere cionthe cia nthîgûrû: baume bwa gaiti na bwa rûgûrû na bangî baume bwa ûrîo na bwa ûmotho, na bakûrûke Ûneneene bwa Mûrungu, barîe na banyue. Nî mma kûrî bamwe barî mûthia, bakaa ba mbere na kûrî bamwe barî mbere, bakaa ba mûthia.” Kagiiteene o kau Afarisayo bamwe nî beetîre kîrî Jesû na baramwîra atîrî, “Uma aja na wîte gûntû kûngî, nîûntû Herode nî akwenda gûkûûraga.” Nawe arabeera, “Îteeni bwîre mbîrwa îîu atîrî, ‘Ndîînga roho inthûûku na mborie antû naarua na rûûjû na aûke nthirie ngûgî yaakwa. Ningî amwe na jau no mwanka mbîte na mbere na rûgendo rwaakwa naarua na rûûjû na aûke, nîûntû gûtîûmbîka kîroria kîûragîrua gûntû kûngî tiga Jerusalemu.’ Jerusalemu, Jerusalemu! Gwe ûûraaga iroria na ûkaringa na maiga barîa Mûrungu atûmîte kîrî gwe! Nî jang'ana ngeretie gûcokanîîria antû baaku kîrî ni ta ûrîa ngûkû îcokanagîîria tûcwii twaayo ruungu rwa mathagu jaayo, naagwe ûtîmbîtîkagîîria. Tontû bûû, ntûûra yeenu îgatigwa îrî îgaanjo. Ndîkwîra na mma atî, kwambîrîria nandî ûtîmboona kaîrî mwanka rîrîa kagiita gagakinya buuge, ‘Nî atharimi ûrîa wîjîte riîtweene rîa Mwathani.’” Ntukû îmwe ya sabatû Jesû nî eetîre kûrîa biakûrîa kwa mûtongeeria ûmwe waarî wa gîkundi kîa Afarisayo na antû nî baamûtegeete boona ûrîa akathithia. Au mbere yaawe nî kwaarî na muntû ûmwe waarî na mûrimo jwa kwimba mwîrî. Jesû araarîria aritani ba Waatho na Afarisayo na arabooria atîrî, “Waatho nî bûgwîtîkîîria muntû oorua ntukû ya sabatû kana bûtîgwîtîkîîria?” Îndî barakira ki. Rîu Jesû arooria muntû ûu waajîtue na aramwîra aciîtîre. Rîu arabooria, “Mwana weenu kana ndeegwa yeenu îkëeja kûgwa îrinyeene ntukû ya sabatû rî, nûû weenu, ûtîîta kûmîrita na mpwîî o ntukû îîu?” Nabo batoombîre gûcokia kîûria kîu. Jesû akwona ûrîa barîa beeti kîathoone baathuuraga itî birîa biarî bia antû ba îgweta, nî aabaeere ngerekano îîjî, “Rîrîa ûgeetwa mûranûûne ûgákarîra itî birîa biîkîri antû barî îgweta. Nîkwîthîrwa muntû ûngî ûrî na îgweta nkûrûki yaaku oomba kwîthîrwa eeti mûranûûne jûu, na ûrîa ûkûbwîtîte eeja akwîra, ‘Aa muntû ûûjû kaanya akare nthî.’ Rîu ûkaigua nthoni ûgîîta gûcwaa gîtî nau mûthia ûkarîra. Îndî rîrîa ûgeetwa kîathoone, weeta karîra gîtî kîrîa gîîkîri barîa batî îgweta nau mûthia nîkenda rîrîa ûrîa ûgwîtîte akeeja, akwîre, ‘Mûcoore, njûû aja mbere! Rîu ûkoona îgweta mbere ya barîa bangî bûgûkari nthî nabo meetheene. Nîkwîthîrwa muntû ûrîa wineneagia akanyiiua na ûrîa wiinyiiagia akaneneua.’” Ningî areera kinya muntû ûrîa waamwîtîte kîathoone atîrî, “Watua gwîta antû kîathoone, ûgéeta acoore baaku kana antû beenu kana itonga, birîa biûmba gûgwîta kîathoone kinya bio. Îndî rîrîa ûkwenda gwîtana kîathoone, îtaga nkîa na ithua na bionje na atumuumu, naagwe ûkaatharimwa, nîûntû batîûmba gûkûrîaa. Gwe ûkarîwa rîrîa barîa baagîru bakariûka.” Rîrîa muntû ûmwe wa barîa baarîjaga biakûrîa nawe aigîrue ûu, aramwîra atîrî, “Nî atharimi muntû ûrîa ûkarîa biakûrîa Ûneneene bwa Mûrungu!” Îndî Jesû aramwîra, “Îgiita rîmwe kûrî muntû ûmwe wathithîrie kîatho na areeta antû babaingî mono. Ntukû ya kîatho îgûkinya nî aatûmîre nthûûmba yaawe îkeere bonthe barîa beeti, ‘Beete kîathoone nîûntû biakûrîa nî biîte.’ Îndî antû barîa beeti bonthe baraeejana itûmi biaao birîa biabarigîrîrie gwîta kîathoone. Muntû ûmwe arauga, ‘Nî ndîragûrîre kîthaka na no mwanka mpambe mbîte ngakîone. Itû ndakwerenca ûmwîre andekere.’ Ûngî arauga, ‘Nî ndîragûrîre ndeegwa îkûmi cia mûraû, na ka mbîtîte gûtega ûrîa ikûrîma. Itû ndakwerenca ûmwîre andekere.’ Ningî ûngî arauga, ‘Nî ndîragûranîre. Tontû bûû, ntîûmba kwîja.’ Tontû bûû, nthûûmba îracoka na îreera mwathi waayo ûrîa antû bau baugîre. Rîu mwathi ûu arathûûra na aramîîra atîrî, ‘Îtania na njîra cionthe cia ntûûra na mpwîî na wîîre nkîa na bionje na atumuumu na ithua biîje.’ Nyuma ya kagiita gagakai nthûûmba îramwîra, ‘Mwathi waakwa, nkûthithia ûrîa ûkuugîîte na kinya nandî kûrî na kaanya ka antû bangî.’ Tontû bûû, mwathi ûu areera nthûûmba yaawe atîrî, ‘Îtania na njîra cionthe kaîrî na wîîre antû beeje mwanka nyomba yûjûre ndo. Nîkwîthîrwa ndîbwîra atî gûtî kinya ûmwe wa barîa beetî kîathoone ûgacema biakûrîa biaakwa.’” Îgiita rîmwe antû babaingî mono nî beetanîtie na Jesû. Nawe ararûngama na arabaraithîîria na arabeera, “Muntû ûrîa ûkwenda kûnthingata, no mwanka ampende nkûrûki ya ûrîa endete îthe na ng'ina, na mwekûrû waawe, na twaana twaawe, na ataana ba ng'ina, na aarî ba ng'ina; ningî no mwanka ampende nkûrûki ya ûrîa aciendeete wengwa. Muntû wonthe ûrîa ûtîjûkagia mûtharaba jwaawe na anthingata atîûmba kwaa mûritwa waakwa. Nî muntû ûrîkû kîrî buî akîendaga gwaka nyomba ûtîambaga gûtara into na ûgûri bwaabio nîkenda oona këethîra arî na mbeecha cia kûûjûria nyomba îîu? Akarega kûthithia ûu, akaambîrîria kûmîaka na eekîre mûsingi îndî aremwe kûmîûjûria. Antû bonthe barîa bakamîonaga bagatua kûmûthekagîra bakiugaga, ‘Muntû ûûjû aambîrîrie gwaka, na araremwa kûûjûria nyomba.’ Kana nî mûnene ûrîkû arî na asikarî ngiri îkûmi, ûtîambaga gûkara nthî na athûgaania bwega mbere ya aithûkîrwa nî mûnene ûngî ûrî na asikarî ngiri mîrongo îîrî? Akëeja kwona atîûmba kûrwaa nawe nîka agatûmîra mûnene ûu ûngî antû ba kûromba thîîrî mbere ya njûûrî yaawe îkinya. Tontû bûû, muntû ûrîa ûkwenda kwa mûritwa waakwa no mwanka atige into birîa arî nabio bionthe. “Chumbî nî înjega, îndî îkëeja kwaga mûchemo rî, nîatîa yûûmba gwîkîrwa mûchemo kaîrî? Yagîre mûchemo nî ya ûtherî îrî mûthetuune kana kinya mboreoone. Nîka îteejagwa. Muntû ûrîa ûrî na matû ja kwigua, nî aigue.” Ntukû îmwe aritithia ûgoti na eeyia babaingî nî beetîre kîrî Jesû nîkenda bamûthikîîra. Afarisayo na aritani ba Waatho baranung'una bakiugaga, “Muntû ûûjû nî agwataga eeyia ûgeni na akarîjanîra nabo.” Tontû bûû, Jesû arabaa ngerekano îîjî: “Nî muntû ûrîkû kîrî buî wîthîrîkua arî na ng'ondu îgana, na îmwe yaacio îkaûra, ûtîtiga iu ingî mîrongo kenda na kenda bûûrîîne, na eeta gûcwaa îrîa yûûrîte mwanka rîrîa akaamîona? Rîrîa akamîona amîîkîra ituro agwîrîtue, na akamîaania. Rîu ageeta acoore na atûûri baawe na akabeera, ‘Gwîrueni amwe naani, nîûntû ndîkwona ng'ondu yaakwa îrîa îkûûrîte.’ Ndîbwîra, o ûu nîu gûkeethîrwa kûrî na kûgwîrua gûkwingî îgûrû rîrîa mwîyia ûmwe akairira, nkûrûki ya kwîthîrwa kûrî na antû mîrongo kenda na kenda ku babaagîru na batî na bata ya kwirira. “Kana nî mwekûrû ûrîkû arî na ciringi îkûmi cia fetha, na îmwe yaacio îkaûra ûtîgwatia taawa na eegera nyomba na amîcwaa bwega mwanka rîrîa akaamîona? Amîona, ageeta acoore na atûûri baawe na abeere, ‘Gwîrueni amwe naani nîûntû ndîkwona ciringi yaakwa îrîa îkûûrîte.’ Ndîbwîra, o ûu nîu araîka ba Mûrungu bagwîragua rîrîa mwîyia ûmwe airira.” Jesû arauga, “Nî kwaarî na muntû ûmwe waarî na ataana baîrî. Ûmwe waao ûrîa, mûnini areera îthe atîrî, ‘Baaba, nenkera rûgai rwaakwa.’ Tontû bûû, îthe arabagaania into biaawe bobaîrî. Nyuma ya ntukû inkai mûtaana ûu mûnini, arendia into biaawe bionthe na arajûkia mbeecha areeta nthîgûrû îngî yaarî kûraaja. Arî kûu, nî eenyangîrie into biaawe bionthe mantûûne ja ûmaramari. Akûthiria gûtûmîra bionthe birîa aarî nabio, kûragia mpara înene nthîgûrû îîu na araambîrîria kûthîîna. Tontû bûû, areeta gûcwaa ngûgî kwa muntû ûmwe nthîgûrûûne îîu. Muntû ûu aramwaa ngûgî ya kûrîthia ngûrwe. Nî airîragîîria kûrîa macaû jarîa ngûrwe ciarîjaga, îndî gûtî muntû wamûnenkagîra gantû ga kûrûma. Îndî rîrîa acokere kûthûgaania bwega araciîra, ‘Baaba arî na nthûûmba inyingî, ikûrîa na igatigia, naani ka ngûkuîra gûkû nî mpara! Ngacoka kîrî baaba na mwîre atîrî, “Baaba, nî mbîîtie kîrî Mûrungu na kîrî gwe. Ntîagîri gwîtwa mûtaana waaku kaîrî; njûkia ta ûmwe wa nthûûmba ciaaku.”’ Tontû bûû, araithuranîra na aragwata rûgendo rwa gûcoka kîrî îthe. Îthe akûmwona arî gataaria, aramwigîîrua kîaao na aroogîa aramûkûmbata, na aramûcûnca. Mûtaana waawe aramwîra, ‘Baaba, nî mbîîtie kîrî Mûrungu na kîrî gwe. Ntîagîri gwîtwa mûtaana waaku.’ Îndî îthe areera nthûûmba ciaawe atîrî, ‘Îteeni na mpwîî bûreete nguû irîa nthongi mono na bûmwîkîre. Ningî bûmwîkîre mbete na iraatû. Ningî bûthînje ndeegwa îrîa noru, tûrîe na tûgwîrue. Nîkwîthîrwa mûtaana ûûjû waakwa nîka arakuîte, na nandî akûriûka. Ningî nîka araûrîte na nandî akwonora.’ Baraambîrîria kûrîa na kûgwîrua. “Îgiita rîu rîonthe mûtaana waawe ûrîa mûkûrû aarî muundeene. Agûkinya akuî na nja yaao araigua antû bakiina bakîringaga inanda. Tontû bûû, areeta nthûûmba îmwe na aramîûria ûrîa gwakarîkaga. Nthûûmba îîu îramwîra, ‘Mûtaana wa nyakwe akwîja na abaagu nî oragîre ndeegwa îrîa noru, nîûntû mûtaana ûu agûcoka arî thîîria.’ Îndî mûtaana ûu mûkûrû arathûûra na ararega gûkûrûka. Îthe araumagara na aramwerenca akûrûke. Îndî areera îthe, ‘Ntwîre gûkûritîra ngûgî mîaka îmingî na gûtî rîo ndaregana na waatho bwaaku. Ningî ûtaampa kinya kathenge tûrîa na acoore baakwa tûgwîrîtue. Îndî mûtaana waaku, ûrîa weenyangîrie into biaaku ûmaramariine akwîja, nî ûmûthînjîîre ndeegwa îrîa noru!’ Îndî îthe aramwîra, ‘Mûtaana waakwa, wîthagîrwa ûrî amwe naani magiita jonthe, na bionthe birîa ndî nabio nî biaaku. Nî gûkwagîrîte twina na tûgwîrua, nîûntû mûtaana wa nyakwe nîka arakuîte na nandî akûriûka. Ningî nîka araûrîte na nandî akwonora.’” Jesû nî aeere aritwa baawe ngerekano îîjî, “Nî kwaarî muntû gîtonga, ûrîa waandîkîre muntû wa kûmenyeera into biaawe. Gîtonga kîu kîreerwa atî muntû ûu nî eenyangagia into biaawe. Tontû bûû, gîtonga kîu kîreeta muntû ûu na kîramwîra, ‘Nî mantû jarîkû jaja nkwigua jakwegiî? Njû mbone këethîra into biaakwa bionthe birî o nîûntû ûtîîta na mbere kûbirûngamîîra kaîrî.’ Muntû ûu nawe araciîra, ‘Nîatîa nkathithia, nîûntû mwathi waakwa nîka agûmpînga ngûgîîne? Ntî na inya ya kûrîma na nkaigua nthoni gwîta nkîrombarombaga. Nkûmenya ûrîa nkathithia rîrîa nkeengwa ngûgîîne, nîkenda antû bakangwataga ûgeni mîciîne yaao.’ Tontû bûû, araambîrîria gwîta o muntû o muntû wonthe ûrîa waarî na îrandû rîa mwathi waawe. Arooria ûrîa eetîre mbere atîrî, ‘Ûrî na îrandû rîng'ana rîa mwathi waakwa?’ Muntû ûu aramûcokeria, ‘Nî ndeebe îgaana rîmwe cia maguta.’ Nawe aramwîra, ‘Jûkia arîa twandîkanîrîte na ûgiite waandîke ndîkûrandûra ndebe cia maguta mîrongo îtaano.’ Rîu arooria ûngî atîrî, ‘Naagwe nî îrandû rîng'ana ûrî narîo rîa mwathi waakwa?’ Mwîrandû ûu aramwîra, ‘Nî nkunia îgaana rîmwe cia nkano!’ Nawe aramwîra, ‘Jûkia arîa twandîkanîrîte na ûgiite waandîke ndîkûrandûra nkunia mîrongo înaana cia nkano.’ Rîu gîtonga kîu kîrakumia mûrûngamîîri ûu ûtaarî mwîtîkua nîûntû bwa gûtumîra ûûme bwa gwiteethia. Antû ba nthîgûrû îîjî batumagîra ûûme bwa gwiteethia nkûrûki ya ba ûnene bwa Mûrungu. Ndîbwîra atîrî, tûmagîreni ûtonga bweenu bûrîa bwonete na njîra cia waayia gûtuma ûcoore, nîkenda rîrîa ûtonga bûu bûkathira, bakabûgwata ûgeni kûrîa bagatûûra kenya na kenya. Ûrîa ûûmba gwîtîkua na into bibikai, oomba gwîtîkua na into bibingî. Ningî ûrîa ûtîûmba gwîtîkua na into bibikai, atîûmba gwîtîkua na into bibingî. Rîu këethîra buî bûtaa eetîkua bûgîtumîra ûtonga bweenu nthîgûrûûne îîjî rî, nûû ûkabwîtîkia abwaa ûtonga bwa mma? Bûkëethîrwa bûtaa eetîkua bûgîtumîra into biaitha rî, nûû ûkabûnenkera birîa birî bieenu? Gûtî muntû ûûmba gûtumîkîra athani baîrî nîûntû ga akathûûra ûmwe na eende ûngî kana atumîkîre ûmwe nkûrûki ya ûrîa ûngî. Buî bûtîûmba gûtumîkîra Mûrungu na bûtumîkîra mbeecha.” Afarisayo bakwigua mantû jau jonthe nî bathekeere Jesû, nîûntû nî beendeete mbeecha. Îndî arabeera atîrî, “Buî bûcieethagia babaagîru mbere ya antû îndî Mûrungu nî aijî nkoro cieenu. Nîkwîthîrwa kîrîa Mûrungu amenete nîkîo antû bakumagia. Waatho bwa Musa na iroria bwatumagîrwa mwanka rîrîa Johana eejîre. Kuuma rîu nî nteto injega ciegiî Ûnene bwa Mûrungu itûmagîîrua, na antû bonthe baciatîkagîîria nîkenda bakûrûka ku. Nî bûbûûthû îgûrû na nthî kûthira, nkûrûki ya gatemwa kamwe ka Waatho kaûra. “Muntû ûrîa ûkeenga mwekûrû waawe na agûre ûngî, nîka athûngagîîra. Ningî muntû ûrîa ûgûraga mwekûrû wîngi nî mûkûrû waawe, nîka athûngagîîra.” “Nî kwaarî na muntû ûmwe gîtonga. Eekagîra nguû inthongi cia goro cia rangî ya mûkû. Nî aatûraga kûthithia biatho ntukû cionthe. Nkîa îmwe yaarî na ironda mwîrî junthe yeetagwa Lazarû nî yaakaraga nthî akuî na mpingîro ya gîtonga kîu. Lazarû nî airîragîîria kûewa îrio birîa biagûjaga kuuma meetheene ya gîtonga kîu. Kinya kurû nî cietaga igacûna ironda biaawe. Nkîa îîu nî yaakuîre na îrakamatwa nî araîka îraikua akuî na Abrahamu. Gîtonga kinya kîo kîrakua na kîrathikwa. Nakîo kîrî mwankiine jwa kenya na kenya gîkîthangîkaga nî gîategere bwa îgûrû na kîroona Abrahamu arî kûraaja na Lazarû arî akuî nawe. Gîtonga kîu kîreetana na kajû, ‘Itû, Baaba Abrahamu, mbîgîîrua kîaao, na ûtûme Lazarû atombeke mûthia jwa kîara kîaawe rûûjîîne angwîthîrie ntaanta ya rûûjî rûûme rûgîe mpio nîûntû ndî na rwakaî rûrwingî gûkû mwankiine.’ Îndî Abrahamu aramwîra, ‘Mûtaana waakwa, ririkana rîrîa waarî nthîgûrû nî waarî na into bibingî na Lazarû ataarî na into bibiega bia kûgwîrîrua. Îndî nandî we nîka akûgwîrua naagwe nîka ûkûthangîka nî ûrûrû. Amwe na jau nî tûgaanîtue nî mûguuru jûmûnene nîkenda barîa bakwenda kwîja kûu baremwa na barîa bakwenda kuuma kûu beeja naaja tûrî baremwa.’ Gîtonga kîu kîrauga, ‘Rîu baaba, ndakwerenca ûtûme Lazarû eete mûciî jwa baaba, akeere ataana ba chiaa bo-bataano baimenyere batîkeeje kwîja gûntû gûkû kwa mîthangîko.’ Îndî Abrahamu arauga, ‘Barî na Waatho bwa Musa na ûritani bwa iroria. Tigana nabo baigue ûrîa bagûkaanua.’ Îndî gîtonga kîu kîrauga, ‘Itû arî, baaba Abrahamu, muntû akëeja kûriûka kuuma kîrî akuû na ageeta kîrî bo bageetîkîîria kwirira.’ Nawe Abrahamu arauga, ‘Bakëethîrwa batiigagua ûrîa Waatho bwa Musa na bwa iroria bûkuuga, gûtî muntû ûgatûma bairira kinya akeethîrwa ariûkîte kuuma kîrî akuû.’” Jesû areera aritwa baawe atîrî, “Mantû ja gûtûma muntû eeyia no mwanka jeeje. Îndî wûi kîrî ûrîa ûkajareta! Bwabua muntû ûu akaogeerwa iiga rîa kûthia nkingo na akagerwa îrieene, antû eeja gûtûma ûmwe wa baba baniini eeyia. Imenyeereni! Muntû akëeja gûkwîîria, mûkaanie; na akëeja kwirira mûrekere. Akëeja gûkwîîria maita mûgwanja ntukû îmwe, îndî na akeeja maita mûgwanja agîkwîraga, ‘Ndîkwirira,’ no mwanka ûmûrekere.” Atûmwa bareera Mwathani atîrî, “Twongeere wîtîkio bweetû!” Mwathani arauga, “Bûkëethîrwa bûrî na wîtîkio bûbûnini ta mpîndî ya mûthandûkû, bwoomba kwîra mûkûû jûjû: ‘Kûûka na ûgaciaande îrieene,’ na jûkabwathîkîra.” Ningî Jesû arabooria, “Nî muntû ûrîkû kîrî buî, arî na nthûûmba yaawe yuumîte kûrima kana yuumîte kûrîîthia ng'ondu, ûmîîra ‘Kûrûka ntûti na ûrîe biakûrîa?’ Anga teeka akamîîra, ‘Îkîra nguû irîa ûtumagîra ûkîruga na ûndugîre biakûrîa. Rîu ûndeetere mpambe ndîe na nyue, naagwe ûcoke ûrîe na ûnyue?’ Nthûûmba îîu îtîcokagîrua nkaatho nîûntû bwa kûthithia ûrîa îbuîrîte kûthithia. Tontû bûû, kinya buî rîrîa bwathithia jonthe jarîa bûkûbuîrîte kûthithia, ugageni atî, ‘Tuî tûrî nthûûmba itîagîrîte, tûthithîrie ûrîa tûbuîrîte kûthithia.’” Rîrîa Jesû aarî rûgendoone eetîte Jerusalemu, nî aakûrûkîrîîre mwankeene jwa Samaria na Galili. Agîtonyaga ntûûreene îmwe nî aatirimanîre na antû îkûmi baajîtue nî mûtigiri. Antû bau bararûngama gataaria na barakaya bakiugaga, “Itû Jesû Mwathi weetû, twigîîrue kîaao.” Jesû akûboona arabeera, “Îteeni bûgacionanie kîrî athînjîri-Mûrungu.” Barî njîreene barabua. Rîrîa ûmwe waao oonere akworua aracoka agîkumagia Mûrungu na kajû gakanene. Nî aairingîre nthî mbere ya Jesû aramûcokeria nkaatho. Muntû ûu aarî Mûsamaria. Jesû arooria, “Tî antû îkûmi boorerue? Barîkû bau bangî kenda? Gûtî ûngî ûracoka gûcokeria Mûrungu nkaatho, tiga mûgeni ûûjû.” Rîu Jesû areera muntû ûu atîrî, “Ûkîîra na ûciîtîre nîûntû wîtîkio bwaaku nîbu bwatûma ûbua.” Jesû akûûrua nî Afarisayo bamwe rîrîa Ûnene bwa Mûrungu bûkeeja, nî aabeerîre atîrî, “Ûnene bwa Mûrungu bûtîîja bûkionagwa bwîrwa nîbu bûbû! Ningî gûtî muntû ûkoomba kuuga, ‘Tegeeni bûrî aja!’ Kana auga, ‘Tegeeni bûrî arîa!’ Nîkwîthîrwa Ûnene bwa Mûrungu nî kîrî buî bûrî.” Rîu areera aritwa baawe, “Îgiita rîgakinya rîrîa bûkairîrîria kwona Mûtaana wa Muntû kinya noo ntukû îmwe îndî bûtîmwona. Antû bakabwîra, ‘Tegeeni arî arîa!’ Kana babwîre, ‘Tegeeni arî aja!’ Buî menyeni bwîta, kana bûbathingata. Nîkwîthîrwa ntukû îrîa Mûtaana wa Muntû akeeja akoonwa nî antû bonthe o ta ûrîa rweni rwenagia rûkoonwa îgûrû rîonthe. Îndî mbere no mwanka aambe athangîkue mono na aregwe nî nthukî îîjî. O ta ûrîa gwakari îgiiteene rîa Noa, nîu gûkeethîrwa gûkari rîrîa Mûtaana wa Muntû akeeja. Antû nî baarîîjaga na bakanyua, na nî baagûranaga na bakagûrwa, mwanka ntukû îrîa Noa aakûrûkîre ndeene ya sabina. Mbura ya maburiko nî yaurîre na îrathiria antû bonthe. Gwakari o ta ûu îgiita rîa Loti. Antû nî baarîîjaga na bakanyua, na nî baagûranaga na bakagûrwa. Nî baandaga mbeeû na bagaaka nyomba. Îndî ntukû îrîa Loti aaumagarîre Sodomu, nîrîo ngai ya mwanki jwa ûbiriti yaurîre kuuma îgûrû na îraîthia antû bonthe. O ûu nîu gûgakara ntukû îrîa Mûtaana wa Muntû akoonanua. Ntukû îîu muntû ûrîa ûkeethîrwa arî îgûrûgûrû rîa nyomba, agákinya nthî kûjûkia into biaawe birîa birî nyomba. Ningî ûrîa ûkeethîrwa arî muundeene, agácoka nja. Nî bûkûririkana mwekûrû wa Loti! Muntû wonthe ûrîa ûcwaga kwonokia ûtûûro bwaawe akabwaga. Îndî ûrîa ûraîrwa nî ûtûûro bwaawe akabwonokia. Ndîbwîra atî, ûtukû bûu, antû baîrî bakeethîrwa bamami gîtandeene kîmwe na ûmwe ajûkue na ûngî atigwe. Eekûrû baîrî bakeethîrwa bagîkiaga barî amwe, na ûmwe ajûkue na ûngî atigwe. [ Antû baîrî bakeethîrwa barî muundeene jûmwe na ûmwe ajûkue na ûngî atigwe.]” Aritwa baawe baramûûria atîrî, “Mwathani, nîkû mantû jaja jagakarîka?” Nawe arabeera, “Arîa kiimba kîrî, nîo nderi ciûthûranaga.” Jesû nî aeere aritwa baawe ngerekano îîjî akîbaritana nî babuîrîte kûromba Mûrungu magiita jonthe batîkûnoga. Nî aabeerîre, “Ntûûreene îmwe nî kwaarî na mûgambi ûmwe ûtakîraga Mûrungu kana atatîaga muntû kinya ûrîkû. Ntûûreene îîu nî kwaarî na ntigwa yaatwîre gwîta kîrî mûgambi ûu îkîmwîraga, ‘Giita na îota îgamba rîrî nkûgamba na mûnthû waakwa.’ Mûgambi ûu nî aatûrîre akîregaga gûteethia ntigwa îîu. Îndî nyumeene araciîra atîrî, ‘Kinya këethîra ntîkîraga Mûrungu kana nkîra muntû noo ûrîkû, nkathikîîra ntigwa îîjî na ngiite îgamba rîrî nîûntû îgeeta na mbere kûnthangîkia îkîîjaga kîrî ni.’” Mwathani arabeera atîrî, “Bûkwigua ûrîa mûgambi ûrîa ûtagiitaga magamba na îota aathithîrie. Ka Mûrungu atîthikîîra barîa athuurîte, barîa bamûrîragîra ûtukû na mûthenya? Ka akathaa atîrabateethia? Ndîbwîra atî, akabateethia na mpwîî. Amwe na jau rî, rîrîa Mûtaana wa Muntû akeeja, akeethîra antû barî na wîtîkio gûkû nthîgûrû?” Jesû akîarîria antû barîa baciîtîkîtie atî nî babaagîru na bakamena bangî, nî aabaeere ngerekano îîjî: “Antû baîrî nî baitîrie kîûrûûne kûromba. Ûmwe waao aarî Mûfarisayo na ûngî aarî mûritithia ûgoti. Mûfarisayo nî aarûngamîre na araromba akiugaga, ‘Mûrungu, nî ngûgûcokeria nkaatho nîûntû ntîkari ta antû bangî; bo nî atuunyani, antû bathithagia mantû jamathûûku na athûngîîri. Ntîkari kinya ta mûritithia ûgoti ûûjû. Nî nciataga biakûrîa maita jaîrî o kiumia na nkarita gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kîa into bionthe birîa mbonaga kuumania na ngûgî ciaakwa.’ Îndî mûritithia ûgoti ararûngama gataaria na arakîra kûraithîria îgûrû, na arairingaringa kîbara akîugaga, ‘Itû Mûrungu, mbigîîrua kîaao, nîûntû ndî mwîyia!’ Ndîbwîra mûritithia ûgoti nî aanîre arekeri meeyia jaawe, îndî Mûfarisayo atarekeerwe. Nîkwîthîrwa o muntû ûrîa wineneagia akanyiiua îndî ûrîa winyiiagia akaneneua.” Antû nî baikîîrie Jesû twana tûnyî atûrîîkîra njara atûtharima. Aritwa bakûboona bararigîria antû bau. Îndî Jesû areeta twaana na arauga atîrî, “Rekeeni twaana twîje kîrî ni. Bûgátûgiiria nîkwîthîrwa Ûnene bwa Mûrungu nî bwa twaana ta tûtû. Ndîbwîra na mma atî, o muntû wonthe ûrîa ûtîtîkîîria Ûneneene bwa Mûrungu ta kaana kanyi, atîkorokûrûka ku.” Mûtongeeria ûmwe aramûûria, “Mûritani ûmwega, nkathithia atîa nîkenda mboona ûtûûro bwa kenya na kenya?” Jesû aramwîra, “Nîkî ûkûmbîta ûmwega? Gûtî ûmwega tiga Mûrungu wenka. Nî ûkûmenya Maathana: Ûkáthûngîîra, na Ûkóragana, na Ûkáiya, na Ûkárita ûkûûjî bwa ûrongo, na tîyaga abaagu na nyakwe.” Nawe arauga, “Nî ntwîre kûthithia jau jonthe kuuma wîthî bwaakwa.” Rîrîa Jesû aigîrue ûu, aramwîra atîrî, “Nî wagîîte ûntû bûmwe bunka. Endia bionthe birîa ûrî nabio na ûgaîre nkîa mbeecha îîu, naagwe ûkeethîrwa ûrî na ûtonga îgûrû. Wathithia ûu, wîje ûnthingate.” Îndî rîrîa aigîrue ûu araigua bûbûûî nîûntû nî aarî gîtonga gîkînene. Jesû akwona ûrîa muntû ûu aaigîrue bûbûûî arauga, “Kûrî na inya itonga gûkûrûka Ûneneene bwa Mûrungu! Nîkwîthîrwa nî bûbûûthû nkamîîra gûkûrûkîîra gakûthoone ga cindano, nkûrûki ya gîtonga gûkûrûka Ûneneene bwa Mûrungu.” Antû barîa baigîrue ûu barooria, “Rîu nûû ûûmba kwonoka?” Jesû arauga, “Mantû jarîa jatîûmbîkaga kîrî antû nî joombîkaga kîrî Mûrungu.” Peterû arauga, “Nî tûtigîte into bieetû bionthe twakûthingata.” Jesû arabeera, “Ndîbwîra na mma atî, gûtî muntû ûtigîte nja yaawe kana mwekûrû, kana ataana ba ng'ina, kana aciari, kana aana baawe, nîûntû bwa Ûnene bwa Mûrungu, ûtîeewa îtuui mainda jamaingî mono îgiiteene rîrî, na mûthieene aewa ûtûûro bwa kenya na kenya.” Jesû nî aireberie aritwa barîa îkûmi na baîrî arabeera, “Twîtîte Jerusalemu, na mantû jonthe jarîa iroria biaandîkîre jegiî Mûtaana wa Muntû jakoojûra. Akanenkanîrwa kîrî antû barîa batî Ayahudi na bakamûthekera na bamûthithîrie mantû ja nthao na bamûrume na bamûtwîre mata. Bakamûûra na bamûûrage, îndî ntukû ya ithatû akariûka.” Aritwa nî baaremerwe gûciûra ûrîa aabeeraga nîûntû bataaeei ûmenyo bwa gûciûra mantû jau. Tontû bûû, batamenyere ûrîa Jesû abeeraga. Rîrîa Jesû aakinyîre akuî na Jeriko, nî eethîîre muntû ûmwe mûtumuumu akari nthî rûteere rwa njîra akîrombaga ûteethio. Rîrîa muntû ûu aigîrue ntundu îkûrûkîte nî oroorie ûrîa gwakarîkaga. Antû baramwîra, “Nî Jesû wa Nazarethi ûkûrûkîte.” Muntû ûu areetana, “Jesû Mûtaana wa Daudi, mbigîîrua kîaao!” Antû barîa baarî mbere baramwîra atîge gwîtana. Îndî areeta na mbere gwîtana na inya nkûrûki, “Mûtaana wa Daudi, mbigîîrua kîaao!” Jesû ararûngama na arauga atî muntû ûu aikue kîrî we. Muntû ûu agûkinya akuî, Jesû aramûûria, “Nîatîa ûkwenda nkûthithîria?” Nawe arauga, “Mwathani, ndîenda kwona.” Jesû aramwîra, “Ambîria kwona. Wîtîkio bwaaku bûgûtûma worua.” O rîu araambîrîria kwona na arathingata Jesû agîkumagia Mûrungu. Antû bonthe bakwona ûu, nî baakumîrie Mûrungu. Jesû nî eetîre na mbere na aratonya Jeriko. Ntûûreene îû, nî kwaarî na muntû ûmwe weetagwa Zakayo. Zakayo aarî mûnene wa aritithia ûgoti na aarî gîtonga. Nî aageragia kwona Jesû, îndî nîûntû aarî ûmûkûî atîngîûûmba kûmwona nîûntû bwa antû kwingîa. Tontû bûû, aroogîa mbere yaawe na araitia mûkûûne jûrîa jwaarî akuî na arîa Jesû aakûrûkîrîîte, nîkenda amwona. Jesû agûkinya antû au, araraithîîria îgûrû na aramwîta, “Zakayo kinya nthî na mpwîî, nîûntû nkaa mûgeni waaku.” Tontû bûû, arakinya nthî na mpwîî na aragwata Jesû ûgeni kwaawe agwîrîtue. Rîrîa antû bonthe boonere ûu baranung'una bakiugaga, “Akûgwatwa ûgeni nî muntû mwîyia.” Zakayo ararûngama na areera Mwathani, “Nkagaîra nkîa nusu ya into biaakwa, na nkëethîrwa ntûnyîte muntû kinya ûrîkû gantû, nkamûcokeria karî maita jana.” Jesû arauga, “Naarua wonokio bûgûkinya nyomba îîjî, tontû kinya ûûjû nî ûmwe wa nchiarwa cia Abrahamu. Nîkwîthîrwa Mûtaana wa Muntû eejîre gûcwaa na kwonokia barîa baûrîte.” Bathikîîrîte Jesû o ûu, arabaa ngerekano nîûntû nî aarî agûkinya akuî na Jerusalemu na nîûntû antû nî baathûgaanagia atî Ûnene bwa Mûrungu bûkeeja o ntûti. Tontû bûû, Jesû arauga, “Îgiiteene rîmwe nî kwaarî na muntû ûmwe waarî na îgweta rîrînene. Nî aithuranîîre gwîta rûgendo nthîgûrû ya kûraaja nîkenda aeethua mûnene wa nthîgûrû îîu na nyumeene acoke. Mbere ya eeta, nî eetîre nthûûmba ciaawe îkûmi na aranenkera o nthûûmba mbeecha ing'anene na cia nthûûmba ingî. Arabeera atîrî, ‘Îteeni bûkathûkûme nacio mwanka rîrîa ngacoka.’ Îndî antû ba kuuma kwaao batamwendeete na baratûmana kûu eetîte bakiugaga, ‘Tûtîkwenda muntû ûu atûtongeeria kaîrî.’ “Rîrîa muntû ûu aacokere akûthiria kûjûkia ûnene, nî eerîre nthûûmba irîa aanenkerete mbeecha ciîte kîrî we nîkenda bamwîra mpongeeri ya mbeecha irîa aabanenkerete baaritithia ngûgî. Nthûûmba îrîa yeetîre îrî mbere îramwîra, ‘Mûnene, mbeecha irîa waanenkeere nî iciaranîte maita îkûmi.’ Nawe aramîîra, ‘Nî bwega mono, ûrî nthûûmba înjega! Tontû nî weete mwîtîkua kûmenyeera into biniini mono, nandî ngûkwethia mûtongeeria wa ntûûra îkûmi.’ Nthûûmba ya ijîîrî nayo îreeta îrauga, ‘Mûnene, mbeecha irîa waanenkeere nî iciaranîte maita jataano.’ Nawe aramîîra, ‘Naagwe ûkaa mûtongeeria wa ntûûra ithaano.’ Rîu nthûûmba îngî îreeta îrauga, ‘Mûnene, ka mbeecha irîa waanenkeere, ntwîre ncikûûnjîte na gîtambaa, ngîgûkîraga nîûntû ûrî muntû ûmûûmo. Ûjûkagia birîa bitî biaaku na ûgakeetha birîa ûtîaandîte.’ Nawe aramîîra, ‘Ndîkûgiitîra îgamba ngîtumagîra nteto irîa waarîa na kanyua gaaku. Gwe nthûûmba îmbîî! Nî waijî atî ndî muntû ûmûûmo, ûjûkagia birîa bitî biaawe na agakeetha arîa ntîaandîte. Nîmbi îndî yaagirîrie wîîka mbeecha ciaakwa banki nîkenda rîrîa nkeeja ncijûkia amwe na maciara jaacio?’ Rîu areera barîa baarûngi au, ‘Mûtûnyeeni mbeecha îîu arî nacio na bûnenkere ûrîa ûciarithanîtie ciaawe maita îkûmi.’ Nabo baramwîra, ‘Mûnene, anga ciaawe itîciaranîte maita îkûmi!’ Nawe arabeera, ‘Ndîbwîra atîrî, muntû ûrîa ûrî nabio, akeewa bingî bibingî nkûrûki. Ningî Ûrîa ûtî nabio agatunywa kinya bibikai birîa arî nabio. Îndî reeteni anthû bau baakwa bateendaga mbîja kûbatongeeria aja na bûboorage nkîonaga.’” Jesû akûthiria kuuga mantû jau aragwata rûgeendo rwa gwîta Jerusalemu arî mbere ya antû bangî. Rîrîa aakinyîre kîrîmeene kîa Mîzeituni, akuî na ntûûra ya Bethifage na ya Bethania, aratûma aritwa baawe baîrî, na arabeera, “Îteeni ntûûreene îîrîa îrî mbere yeenu. Bwakûrûka ku bûkoona gatigiri katheeki. Thaûreeni gatigiri kau gataakamata muntû noo ûrîkû na bûkareete. Muntû akëeja kûbûûria, ‘Nîkî bûgûkathaûra?’ Buuge ûjû, ‘Mwathani arî na ngûgî nako.’” Rîu bareeta na bareethîra gûkari o ta ûrîa aabeerîte. Rîrîa baathaûraga gatigiri, eene ko barabooria, “Nîkî bûkûthaûra gatigiri?” Nabo barabeera, “Mwathani arî na ngûgî nako.” Aritwa baawe baragaikia kîrî Jesû na baraara nguû ciaao mûgongo jwaako na baraitithia Jesû. Jesû nî eetîre akamati nîko na antû nî baaraga nguû ciaao njîreene. Rîrîa akinyîîre kîrîmeene kîa Mîzeituni, aritwa baawe babaingî baraambîrîria gûkumia Mûrungu na tûjû tûtûnene bagwîrîtue nîûntû bwa biama birîa baarî bakwona, bakiugaga, “Nî atharimi Mûnene ûrîa wîjîte riîtweene rîa Mwathani! Thîîrî îrokara îgûrû na ûkumio kîrî Mûrungu!” Afarisayo bamwe barîa baarî ntunduune baramwîra, “Mwathani, îîra aritwa baaku bakire.” Nawe arabacokeria, “Ndîbwîra atî, kinya baba bagakira, maiga jaja jaambîria kwaria na kajû gakanene.” Rîrîa aakinyîre akuî na ntûûra, nî aamîtegere na ararîra akiugaga, “Wûûi këethîra bwamenya mantû jarîa jathithîka naarua gûkagîa thîîrî! Îndî nandî nî jaithi bûtîkajamenye. Nîkwîthîrwa îgiita rîgaakinya rîrîa anthû baaku bagagûcîgîria nteere cionthe, na bagakobora ntûûra na bathirie antû barîa barî ku. Gûtî muntû kinya ûmwe ûgatigara nîûntû bûtamenyere rîrîa Mûrungu aabûriûngîîre.” Rîu Jesû arakûrûka kîûrûûne na araambîrîria kwînga barîa beendagîria into ku, akîberaga, “Nî kwaandîki ‘Nyomba yaakwa îkaa nyomba ya kûrombagîra,’ îndî buî nî bûmîethetie gîkurungu kîa atûnyani.” Jesû nî aaritanaga kîûrûûne ntukû cionthe. Athînjîri mûrungu barîa anene na aritani ba Waatho na atongeeria barîa anene ba kîrîndî nî beendaga kûmûûraga, îndî baraaga ûrîa barîngîthithia nîûntû antû bonthe nî baamûthikîîrîte bwega bakîenda kwigua jonthe jarîa augaga. Ntukû îmwe Jesû arî kîûrûûne nî aaritanaga antû na gûtûmîîria Nteto Injega. Athînjîri-Mûrungu barîa anene na aritani ba Waatho amwe na akûrû atongeeria nî bairitîre na baramûûria atîrî, “Twîre kûrîa ûritîte waatho bwa kûthithia mantû jaja na nûû ûkûeete Waatho bûbû?” Nawe arabacokeria, “Kinya ni nkabûûria kîûria. Û mbîreeni, nîkû Johana aaritîre waatho bwa kûbatithania? Nî kuuma kîrî Mûrungu kana nî kuuma kîrî antû?” Nabo baraaranîria bongwa bakiugaga, “Twamwîra ‘bwaumîte kîrî Mûrungu’ agatûûria, ‘Nîmbi yaagirîrie bûmwîtîkia?’ Ningî twamwîra, ‘Bwaumîre kîrî antû,’ antû bonthe bagatûringa na maiga, nîûntû nî baijî bwega atî Johana aarî kîroria.” Tontû bûû, baramûcokeria barauga, “Tûtiijî kûrîa bwaumîre.” Nawe Jesû arabeera, “Kinya ni ntîbwîra nî Waatho bûrîkû ntumagîra kûthithia mantû jaja.” Jesû nî aeere antû ngerekano îîjî: “Kûrî muntû ûmwe waarî na muunda jwa mîzabibû. Arajûkomborithia antû na areeta arakara nthîgûrû îngî îgiita rîrîraaja. Îgiita rîa gûketha rîakinya aratûma nthûûmba kîrî bau baakomborete muunda nîkenda bamûnenkera maketha jarîa jaarî ja mwene muunda. Îndî baraûûra nthûûmba îîu na baramîînga îtî na gantû. Tontû bûû, aratûma nthûûmba îngî. Kinya yo baramîûûra, na baramîthithîria mantû jamathûûku, na baramîînga îtî na gantû. Ningî aratûma nthûûmba ya ithatû. Kinya yo baramîîkîra ngûma na baramîgera oome ya muunda. Rîu mwene muunda jwa mîzabibû arauga, ‘Nîatîa nkathithia? Ngaatûma mûtaana waakwa ûrîa mpendeete nîûntû bûomba kûmûgwatîra nthoni.’ Îndî rîrîa antû bau baamwonere bareerana, ‘Ûjû nîwe mûrîaûkua. Tûmûûrageeni, nîkenda muunda jûjû jwaa jweetû.’ Tontû bûû, baramuumagaria oome ya muunda jûu jwa mîzabibû na baramûûraga.” Jesû arooria, “Bûrîthûgaania nîatîa mwene muunda jûjû akathithia antû bau akomborithîtie muunda? Ka akeeja oorage antû bau na akomborithie antû bangî muunda jwaawe.” Rîrîa antû baigîrue ûu barauga, “Mûrungu nî ateethie ûntû bûu bûtîgakarîke.” Îndî Jesû arabaraithîîria na arabooria, “Nî bwijî gîtûmi kîa maandîko jaja jaandîki atî: ‘Iiga rîrîa rîaregerwe nî aaki, nîrîo rîongwa rîeete rîa koona!’ “Muntû ûrîa ûkarîgwîra akaunîkanga, îndî muntû ûrîa rîkagwîra rîkamûthia aee mûtu.” Aritani ba Waatho na athînjîri-Mûrungu barîa anene nî baagererie kûmûgwata îgiita o rîu rîongwa nîûntû nî baamenyere atî aaragia mantû jabeegiî rîrîa aabaeere ngerekano îîu. Îndî batamûgwatîre nîûntû nî baakîraga antû. Tontû bûû, nî baacwîre kaanya ka kûmûgwata na baratûma antû barîa baacieethetie atî nî babeega nîkenda boona ûntû bwa kûmûthitangîra kuumania na rwaria rwaawe. Bageragia kûgwata Jesû nîkenda bamûnenkanîra kîrî mûrûngamîîri ûrîa waatûmi nî thirikarî ya Roma kwatha nthîgûrû îîu. Antû bau baatûmi baramûûria, “Mûritani, nî twijî atî mantû jarîa waragia na kinya jarîa ûritanaga nî ja mma buru. Ningî gwe ûtîkîraga muntû kinya ûrîkû rîrîa ûkwaria, îndî ûritanaga ûrîa Mûrungu endega muntû atûûra. Û twîre këethîra Waatho nî bûgwîtîkîîria tûritaga ûgoti kîrî Kaisarî kana arî?” Îndî Jesû araciûra atî nî mûtego baamwîkîîrîte na arabeera, “Mbonieni mbeecha. Bakûmwonia arabooria, Ûthiû bûbû na maandîko jaja nî jaaû?” Nabo baramwîra, “Nî ja Kaisarî.” Jesû arabeera, “Nenkagîreeni Kaisarî birîa birî biaawe, na bûritagîre Mûrungu birîa birî biaawe.” Bakûremwa kûmûgwata na ûntû bûbûthûûku mbere ya antû, baarakira ki, barigarîtue nî ûrîa aabacokerie. Asadûkayo bamwe barîa baugaga atî antû baakuû batîriûkaga nî beetîre kîrî Jesû na baramwîra, “Mûritani, Musa aatwandîkîîre atî muntû akëeja gûkua na agatiga mwekûrû atî na twaana, no mwanka mûtaana wa ng'ina wa muntû ûu, agûre mwekûrû ûu nîkenda agaciarîra mûtaana wa ng'ina twaana. Nandî rî, nî kwaarî na ataana mûgwanja ba muntû ûmwe. Mûtaana wa mbere nî aagûrîre mwekûrû îndî arakua aratiga mwekûrû atî na twaana. Mûtaana wa baîrî nî aagûrîre mwekûrû ûu îndî kinya we arakua aramûtiga atî na twaana. Kinya wa bathatû mwanka wa mûgwanja nî baamûgûrîre îndî bonthe barakua baramûtiga atî na twaana. Mûthieene kinya mwekûrû ûu nî aakuîre. Tontû ataana bau mûgwanja bonthe nî baamûgûrîte rî, rîrîa akuû bakariûka, mûka ûu akeethîrwa arî mwekûrû waaû?” Jesû arabeera, “Antû ba îgiita rîrî nî bagûranaga na bakagûrwa, Îndî arûme na aka barîa Mûrungu akoona kwagîrîte abariûkie kuuma kîrî akuû, batîgûrana kana bagûrwa. Nîkwîthîrwa batîkorokua nîûntû bakeethîrwa bakari ta araîka. Antû bau bakeethîrwa barî ataana ba Mûrungu nîûntû nî bariûkîte kuuma kîrî akuû. Musa nî augîîte bwega mantû jegiî kûriûka, rîrîa aragia mantû jegiî kîthaka kîrîa gîakanaga, na arauga Mwathani nî, ‘Mûrungu wa Abrahamu, na Mûrungu wa Isaaka na Mûrungu wa Jakubu.’ We tî Mûrungu wa barîa bakuîte îndî nî Mûrungu wa barîa barî mwoyo. Nîkwîthîrwa nîwe ûtûmîte beethîrwa barî mwoyo.” Bamwe ba Aritani ba Waatho baramûcokeria, “Mûritani, ûkwaria bwega.” Tontû bûû, gûtî muntû woomîrîîrie kûmûûria biûria bingî. Jesû arabooria, “Nîkî antû baugaga atî Kristû nî mûtaana wa Daudi? Daudi wengwa nî augîîte Yukuune rîa Zaburi atî: ‘Mwathani nî eerîre Mwathani waakwa, kara nthî, rûteere rwa njara yaakwa ya ûrîo, mwanka rîrîa nkaethia anthû baaku, gîkinyithio kîa magûrû jaaku.’ “Këethîra Daudi aamwîtîre ‘Mwathani’ rî, nîatîa oomba kwîthîrwa arî mûtaana waawe?” Jesû nî eerîre aritwa baawe, antû bonthe bakiigagua, “Imenyereeni aritani ba Waatho. Beetaga beekîrîte ndwambambio indaaja na beendaga gûkeethagua barî thokoone. Ningî beendaga gûkarîra itî birîa biega buru iromberoone na kweejagwa gîtîîo biathoone. Baaîîragia ntigwa na bagacituunya into biaao na bakaromba maromba jamaraaja nîkenda boonwa nî antû. Bagaakanûkua nkûrûki ya antû bangî bonthe.” Jesû nî aaraithîrîrie na aroona ûrîa itonga biaritaga biewa biaao kîûrûûne. Nî oonere ntigwa îmwe yaarî nkîa îkîrita ciringi ijîîrî. Rîu arauga “Ndîbwîra na mma atî, ntigwa îîjî nkîa îkûrita mbeecha inyingî nkûrûki ya bangî bonthe barîa barita mbeecha ciaao. Nîkwîthîrwa bau bangî bonthe barita îmwe kuuma kîrî irîa nyingî barî nacio, îndî ntigwa îîjî, kinya këethîra nî nkîa, îkûrita mbeecha cionthe irîa îgûkarî nacio.” Aritwa bamwe ba Jesû nî baambîrîrie kwaria bakiugaga ûrîa kîûrû kîagemetue na maiga ja goro na biewa birîa Mûrungu aaritagîrwa. Nawe Jesû arauga, “Îgiita nî rîîjîte rîrîa maiga jaja jonthe bûkwona jakamomorwa, kwage iiga rîa gûtigwa îgûrû rîa rîngî.” Aritwa baawe baramûûria, “Mûritani, nîrî mantû jaja jagakarîka? Nîmbi îgaatwonia atî mantû jaja jarî akuî gûkarîka?” Nawe arabeera, “Imenyagîîreni bûtîkeeje kwaîrua nîûntû antû babaingî bakeeja bakigwetaga riîtwa rîaakwa bakiugaga, nîbo Kristû na bakiugaga îgiita rîgûkinya. Îndî bûkábathingata. Bûgákîra rîrîa bûkaigua gûkîrûûwa na bwaigua thirikarî ikîgarûrwa. Nîkwîthîrwa no mwanka mantû jau jambe jakarîke, îndî mûthiro jwa nthîgûrû jûtîrakinya.” Rîu arabeera, “Mûgongo jûkarwaa na jûngî, na nthîgûrû îrwee na îngî. Gûkeethîrwa kûrî na kwinaina gûkûnene kwa nthîgûrû na gûntû gûkwingî kwîthîrwe kûrî na mpara na mîrimo îmîî na mantû jakûmakania. Ningî gûkeethîrwa kûrî na ndwano inene kuuma îgûrû. Îndî mbere ya mantû jau jonthe jathithîka, bakabûgwata na babûthangîkie. Ningî bakabwikia iromberoone bûgambîthue na bûgerwe ncheera. Bûgaikua mbere ya anene na mûrûngamîîri ba nthîgûrû nîûntû bwa riîtwa rîaakwa. Rîu nîrîo rîkeethîrwa rîrî îgiita rîrîega rîa kwaa akûûjî baakwa. Tontû bûû, bûkáinogia mathûgaanio kana bwithangîkia bûkîûragia ûrîa bûkabeera bakîbûgambithia nîûntû nkabwaa jarîa bûkabeera na ûûme. Gûtî mûnthû weenu ûkoomba kûregana na jarîa bûkauga kana ajakararia. Bûgakûnyanîrwa nî aciari beenu, na ataana ba nyakwe na antû ba ndûgû cieenu na acoore, kîrî anene na bamwe beenu bakooragwa. Bûkathûûrwa nî antû bonthe nîûntû bwa riîtwa rîaakwa. Îndî gûtî kinya rûchiûri kinya rûmwe rwa mûtwe jweenu rûkaûra. Kûûmîria kweenu gûgatûma bwoone ûtûûro bwa kenya na kenya. “Rîrîa bûkoona ntûûra ya Jerusalemu îcîgîîrîîtue nî njûûrî cia asikarî, bûmenye îgiita rîa kûmomorwa kwa ntûûra îîu rîrî akuî gûkinya. Îgiita rîu barîa bakeethîrwa barî Judea nî bamatûke irîmeene, na barîa bakeethîrwa barî ntûûreene nî baumagare oome ya ntûûra. Ningî barîa bakeethîrwa barî miuundeene, bagákûrûka ntûûreene. Nîkwîthîrwa iu ikeethîrwa irî ntukû cia îkanûkia nîkenda jarîa jaandîki jakoojûra. “Wûûi kîrî barîa bakeethîrwa barî na îu kana barî na tûkenke tûgwonka! Nîkwîthîrwa mîthangîko îkoojûra nthîgûrû na mûthûûro jwa Mûrungu jûkinyîre antû baba bonthe. Bamwe bakooragwa na nchiû na bangî bagatawa baikue ithamîrioone nthîgûrû ingî. Antû batî Ayahudi bakainyîîria antû ba Jerusalemu mwanka rîrîa îgiita rîa kwaathana rîa antû bau rîkaathira.” “Mantû ja kûmakania jakooneka jakiuma riûeene na mweriine na kinya kuuma kîrî njota. Antû ba kuuma mîgongo yonthe bakaaga wîrîgîîro na baigue ûguaa nîûntû bwa kûruruma kwa mîgombe ya îria. Antû bakagirîka nî ûguaa bagîkîraga mantû jarîa bakwona jeejîîrîte nthîgûrû. Nîkwîthîrwa mainya ja îgûrû jakainainua kuuma kûrîa jakaraga. Nyuma ya jau nîrîo bûkoona Mûtaana wa Muntû eejîte arî îtuune arî na inya na mwago jûmûnene. Rîrîa bûkoona mantû jau jaambîrîria gûkarîka, gîeni na ûchamba nîûntû gûkûûrwa kweenu kûrî akuî.” Rîu Jesû arabeera ngerekano îîjî: “Tegeeni mûkûû, na bûtege mîtî ingî yonthe. Rîrîa bwonaga îkîtheûka, nî bûmenyaga îgiita rîa ngai rîrî akuî. O ûu kinya buî, rîrîa bûkoona mantû jau jonthe jagîkarîka, bûmenye atî Ûnene bwa Mûrungu bûrî akuî.” Ndîbwîra na mma atî nthukî îîjî îtîthira, mantû jaja jonthe jatîrakarîka. Îgûrû na nthî bikathira, îndî nteto ciaakwa itîthira. Ningî Jesû arabeera, “Kareeni bwithuranîrîte na bwimenyere bûtîkeeje kwîthîrwa ngûgî yeenu nî kûrîa na kûnyua na kûmakîra mantû ja ûtûûro bûbû. Bwathithia ûu Ntukû îîu îkabûkirimania bûtithûranîrîte. Nîkwîthîrwa Ntukû îîu îgaakinya rîrîa antû bonthe barîa batwîre nthîgûrû batîkûmenya. Îmenyereeni magiita jonthe bûtîkûthithia mantû jamaaî, bûkîrombaga Mûrungu abwee inya ya kûûmîîria mantû jaja jonthe jagîkarîka. Ningî bûrombe nîkenda bûûmba gwîtîkîrîka nî Mûtaana wa Muntû.” Jesû aakaraga akîritanaga kîûrûûne mûthenya na gwatuka ageeta kûraara kîrîmeene kîa Mîzeituni. O rûûkîrî kainda antû bonthe nî beetaga kîûrûûne kûthikîîria akîritana. Mambura ja mîgaate îrîa îtiimbithîtue, kîrîa gîtagwa Pasaka, nî kîaarî akuî gûkinya. Athînjîri-Mûrungu barîa anene na aritani ba Waatho nî baacwaga ûrîa bakooraga Jesû na witho nîûntû nî baakîraga antû. Rîu Nkoma arakûrûka ndeene ya Judasi ûrîa weetagwa Iskarioti, ûmwe wa aritwa barîa îkûmi na baîrî. Nî eetîre na araaranîria na athînjîri-Mûrungu barîa anene na asikarî barîa baakaragia kîûrû, ûrîa akabateetheeria kûgwata Jesû. Nabo nî baagwîrîrue na baramwîra bakamwaa mbeecha. Tontû bûû, nî eetîkîrîrie na araambîrîria gûcwaa kaanya ka kûmûkunyanîra antû batîkûmenya. Ntukû ya mambura ja mîgaate îrîa îtiimbîthîtue nî yakinyîre. Ntukû îîu nîyo gatûrûme karîa kaarîjagwa kîathoone gîa pasaka kaathînjagwa. Tontû bûû, Jesû aratûma Peterû na Johana arabeera, “Îteeni bûgatûthuranîrîre biakûrîa bia Pasaka nîkenda twîja kûrîa.” Nabo baramûûria, “Nîkû ûkwenda twîta kûmîthuranîra?” Arabeera atîrî, “Bûgîkûrûka ntûûreene, bûgacemania na muntû ûkamatîte mûtûngi jwa rûûjî. Mûthingateeni mwanka nyomba îrîa agakûrûka. Bwakûrûka ku bwîre mwene nyomba, ‘Mûritani arîkwîra mwee nyomba yaaku ya ageni nîkenda we na aritwa baawe barîîra biakûrîa bia Pasaka ku.’ Nawe akabwonia nyomba înene îrî ngorobeene na îrî na gûntû gwa kûrîra. Kûu nîku bûkathuranîra biakûrîa.” Bareeta na bareethîra gûkari o ta ûrîa aabeerîte na barathuranîra biakûrîa bia Pasaka. Thaa cia kûrîa igûkinya, Jesû nî aakarîre nthî amwe na atûmwa baawe na bararîa biakûrîa. Nawe arabeera, “Nî ndîrairiragîîria mono kûrîjanîra biakûrîa bia Pasaka naabuî mbere ya nthangîkua. Ndîbwîra na mma atî, ntîrîa biakûrîa bia Pasaka kaîrî mwanka rîrîa gîtûmi kîa kîatho gîkî gîkamenyekana Ûneneene bwa Mûrungu bweja.” Rîu Jesû arajûkia gîkombe, na aracokeria Mûrungu nkaatho na arauga, “Jûkieni gîkombe gîkî na bûnyûe. Ndîbwîra na mma atî kuuma nandî ntînyua ndibei kaîrî mwanka rîrîa Ûnene bwa Mûrungu bûkeeja.” Rîu arajûkia mûgaate na athiria gûcokeria Mûrungu nkaatho, arajûng'enyûranga na arabanenkera akiugaga, [“Jûjû nî mwîrî jwaakwa jûrîa jûnenkanîri nîûntû bweenu. Thithagieni ûjû bûkîndirikanaga.” O ûu bakûthiria kûrîa arabanenkera gîkombe akiugaga, “Gîkombe gîkî nî kîrîkanîro gîkîerû kîrîa kîrikithîtue na tharike yaakwa îrîa îgwîtûûrwa nîûntû bweenu.] Îndî menyeni atî ûrîa ûgankunyanîra nî akûrîa amwe naani. Nîkwîthîrwa Mûtaana wa Muntû agakua o ta ûrîa Mûrungu abangîte, îndî wûûi kîrî muntû ûrîa ûkamûkunyanîra!” Rîu baraambîrîria kûûrania bongwa ûrîa kîrî bo ûkathithia ûntû bûu. Aritwa ba Jesû nî baakararanîrie bongwa bakîûranagia nî ûrîkû waao wonagwa arî ûmûnene kîrî bangî. Jesû arabeera, “Anene ba antû barîa batî Ayahudi baathaga antû bakîbainyagîîria na anene baciîtaga aguna-antû. Îndî buî bûgákara tabo. Ûrîa mûnene gatîgatîîne keenu, nî akare ta ûrîa mûnini buru kîrî bangî, na mûtongeeria eethîrwe akari ta ûrîa ûtumîkagîra bangî. Bûriuga nî ûrîkû mûnene kîrî ûngî: nî ûrîa ûkûreterwa biakûrîa kana nî ûrîa ûkûreeta biakûrîa? Gûtî nkaanja nî ûrîa ûkûreeterwa biakûrîa. Îndî ni ndî kîrî buî nkari ta ûrîa ûbûtumîkagîra. “Buî nî bûkaranîtie naani îgiita rîonthe rîrîa nkûgerua. Nkabûnenkera ûnene o ta ûrîa Baaba aanenkeere bu. Bûkarîjaga na bûnyunyage amwe naanî bûrî ûneneene bwaakwa bûkarîre itî bia ûnene na bûgambithie mîîrîga îkûmi na îîrî ya Israeli.” Jesû nî eerîre Peterû atîrî, “Simioni, Simioni, Nkoma nî arombete rûûtha rwa gûkûûnga ta nkano. Îndî nî nkûrombereete nîkenda wîtîkio bwaaku bûtîkathire. Rîrîa ûgacoka kîrî ni wîîkîre aritwa bangî inya.” Peterû aramûcokeria, “Mwathani, nî ncieejanîte gwikua ncheera amwe naagwe na kinya kûûragwa naagwe.” Jesû aramwîra, “Ndîkwîra atîrî Peterû, ûtukû bwa naarua, mbere ya nchamba ya ngûkû îgamba, ûkeethîrwa ûnkaanîte maita jathatû.” Rîu Jesû arooria aritwa atîrî, “Rîrîa ndaabûtûmîre bwîta bûtî na kîbeeti kîa mbeecha kana kîondo kana iraatû rî, kûrî gîntû bwaagîre?” Nabo barauga, “Arî, gûtîkîo.” Îndî Jesû arabeera, “Nandî ûrîa ûrî na kîbeeti kîa mbeecha kana kîondo nî ajûkie. Ûrîa ûtî na rûchiû nî eendie nguû yaawe arûgûre. Ndîbwîra atî jarîa jaandîki jambegiî atî, ‘Nî aagiitîîrwe îgamba ta ûmwe wa antû babaaî,’ noo mwanka joojûre.” Aritwa baawe barauga, “Raithîria! Mwathani! Tûrî na nchiû ijîîrî.” Nawe arabeera, “Nîu ni.” Jesû nî aumîre ntûûreene na areeta kîrîmeene kîa Mîzeituni, o ta ûrîa aamenyeretie. Aritwa baawe nabo nî baamûthingatîre. Rîrîa aakinyîre kîrîmeene arabeera, “Rombeeni nîkenda bûtîkaagwe magerioone.” Arabatiga na areeta gataaria, antû arîa muntû arîngîgeera iiga rîgakinya na araturia maru na araromba akiugaga, “Itû Baaba, mpebeeria gîkombe gîkî kîa mîthangîko. Amwe na bûu ûkáthithia ûrîa nkwenda îndî ka bûrîa ûkwenda bûthithîke.” [ Mûraîka kuuma îgûrû areeta kîrî we na aramwîkîra inya. Nî aarombere nkûrûki arî na ûrûrû bûbwingî akiumaga rûûya rûkari ta ntata cia tharike.] Akûthiria kûromba areeta kîrî aritwa baawe na areethîra bamami nîûntû nî baanogeetue nî kwithikîîra. Rîu arabeera, “Nîkî bûmami? Ûkîîreeni na bûrombe bûtîkagwe magerioone.” O rîu akîaragia, antû babaingî batongeeretue nî Judasi, ûmwe wa aritwa barîa îkûmi na baîrî barakinya. Judasi areeta akuî na Jesû nîkenda amûcûnca. Îndî Jesû aramûûria, “Judasi, ka ûgûkunyanîra Mûtaana wa Muntû ûkîmûcûncaga ta mûcoore?” Rîrîa aritwa boonere ûrîa kwaarî akuî gûkarîka, barooria, “Mwathani, tûbatemange na nchiû?” Ûmwe waao aragiita gûtû kwa ûrîo kwa nthûûmba ya mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene. Îndî Jesû arauga, “Ûkáthithia ûû kaîrî.” Jesû araringithia gûtû kwa muntû ûu na kûrabua. Rîu Jesû areera athînjîri-Mûrungu barîa anene na asikarî barîa baakaragia kîûrû na akûrû atongeeria barîa beetîte kûmûgwata atîrî, “Ka bwîjîte na nchiû na nchûgûma teeka bwîjîte kûgwata mwamba? Rîrîa ndîratindaga naabuî kîûrûûne ntukû cionthe bûtîrangwataga. Îndî gaka nî kagiita keenu, na ka inya ya muundu kwaathana.” Rîu baragwata Jesû na baramwikia mwanka nyomba ya mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene. Nawe Peterû aramûthingata arî gataaria. Rîrîa antû baakîrie mwanki oome ya nyomba ya mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, Peterû nî aakarîre nthî amwe nabo. Rîu mwarî ûmwe waarî nthûûmba akwona Peterû akari nthî akuî na mwanki, aramûtega bwega na arauga, “Muntû ûjû nî mûthingati wa Jesû.” Îndî Peterû arakaana akiugaga, “Wee! Mûka! Ntîmwijî.” Nyuma ya kagiita gagakai muntû ûngî aroona Peterû na arauga, “Kinya gwe ûrî ûmwe waao.” Îndî Peterû aracokia, “Mûrûme! Arî! Ntî ûmwe waabo.” Ningî nyuma ya û îthaa rîmwe rîkûthira muntû ûngî araaria arikithîtie arauga, “Gûtî nkaanja muntû ûûjû no mwanka eethîrwe arî mûthingati wa Jesû nîûntû aumîte Galili.” Îndî Peterû arauga, “Mûrûme, ntiijî ûrîa ûkuuga.” O rîu akîaragia, nchamba ya ngûkû îragamba. Nawe Mwathani araciûgûra na araraithîîria Peterû. Peterû araririkana nteto irîa Mwathani amwîrîte atî, “Ûtukû bûbû, mbere ya nchamba ya ngûkû îgamba, ûgankaana maita jathatû.” Peterû arauma au na ararîra mono. Antû barîa baagwete Jesû nî bamûthekeere na kûmûûra. Ningî nî baamwogere meetho na baramwîra, “Roria na ûtwîre nûû wakûringa?” Nabo baramûmeneeria bakîmûrumangaga irumi bibingî. Rûkîîrî gwakea, kîama kîa akûrû barîa atongeeria na athînjîri-Mûrungu barîa anene na aritani ba Waatho kîratirimana, na Jesû araikua kîrî bo. Nabo baramwîra, “Twîre Këethîra nîgwe Kristû.” Îndî arabeera, “Kinya nkabwîra bûtîmbîtîkia. Ningî kinya ndabûûria kîûria, bûtîncokeria kana bûndekeeria. Îndî kuuma nandî Mûtaana wa Muntû akethagîrwa akari nthî rûteere rwa njara ya ûrîo ya Mweneinya Mûrungu.” Antû bonthe barauga, “Ka ûrî Mûtaana wa Mûrungu?” Nawe arabacokeria, “Bûkuuga ndî we.” Nabo barauga, “Gûtî ûkûûjî bûngî tûkwenda nkûrûki ya bûu. Tuî twingwa tûkwigua ûrîa auga.” Rîu antû bau bonthe baraikia Jesû kîrî Pilatû. Baraambîrîria kûmûthitanga bakiugaga, “Nî tûrethîre muntû ûûjû akîremagia antû ba mûgongo jweetû, na agîkanagia antû kûritîra Kaisarî ûgoti, na agiciîtaga Kristû, mûnene.” Pilatû aramûûria, “Gwe nîgwe mûnene wa Ayahudi?” Jesû aramûcokeria, “Nîgwe ûkuuga u.” Pilatû areera athînjîri-Mûrungu barîa anene amwe na ntundu atîrî, “Gûtî ûthûûku nkwona muntû ûûjû athithîtie.” Îndî bo baraciûmia kûmwîra, “Ûritani bwaawe nî bûtûmîte antû barega kwathîka Galili yonthe. Aambîrîrie Galili na rîu akwîja mwanka gûkû.” Rîrîa Pilatû aigîrue ûu, nî oorîrie këethîra muntû ûû aarî wa kuuma Galili. Rîrîa aigîrue atî nî wa kuuma Galili, kûrîa Herode aathaga, arauga aikue kîrî Herode, ûrîa waarî Jerusalemu îgiiteene rîu. Rîrîa Herode oonere Jesû, nî aagwîrîrue mono nîkwîthîrwa nî airîragîria kûmwona mono. Nî aarî akwigua mantû jegiî Jesû na nî eerîgagîîra kwona akîringa kîama noo kîmwe. Tontû bûû, Herode arooria Jesû biûria bibingî îgiita rîrîraaja, îndî Jesû ataacokia kîûria kinya kîmwe. Athînjîri-Mûrungu barîa anene na aritani ba Waatho barairita kwîra Herode mantû jamathûûku mono jegiî Jesû. Herode na asikarî baawe baramûcikûûra na baramûmeneeria. Rîu Herode aramwîkîra nguû înthongi ya ûnene na arauga aikue kîrî Pilatû. Herode na Pilatû baatwîre barî anthû îndî kuuma ntukû îîu baratuma ûcoore. Pilatû nî eetîre athînjîri-Mûrungu barîa anene na athani na antû na arabeera, “Bûraretere muntû ûûjû bûkiugaga atî nî atûmîte antû barega kwathîka, na ndîgûcûnkûûna bwega gûtî ûntû kinya bûmwe bwa bûrîa bûramûthitangîrîte ndîramûgwata nabu. Kinya Herode, gûtî maatia aramûgwatîre najo, nîkîo gîtumîte amûcokia kîrî tuî. Gûtî ûntû athithîtie bûûmba gûtûma ooragwa. Tontû bûû, ndiuga aûûrwe ibooko rîu arekeerue.” [ O îgiita rîa kîatho kîa Pasaka, Pilatû nî aathaûraga muntû ûrîa antû baaugaga bathaûrîrwe.] Kîrîndî kîonthe nî kîaringîre gîtuma gîkiugaga, “Nî oragwe! Tûthaûrîre Baraba!” Baraba aingîri ncheera nîûntû bwa gûtûma antû ba ntûûra barega kwathîka na nîûntû bwa kûûraga muntû. Pilatû nî eerencere antû kaîrî akîendaga kûrekeeria Jesû. Îndî bararinga gîtuma bakiugaga, “Mwambithie! Mwambithie!” Pilatû nî oorîrie antû rîa jathatû atîrî, “Nî maatia jarîkû muntû ûûjû athithîtie? Ntîkwona arî na maatia joomba gûtûma ooragwa. Tontû bûû, ndiuga aûûrwe ibooko rîu arekeerue.” Îndî bararinga gîtuma mono bakiugaga no mwanka aambwe. Tontû bûû, Pilatû arabaathîkîra na aragiita îgamba kûthithue ûrîa beendaga. Arathaûra muntû ûu baugîre bathaûrîrwe, ûrîa waingîri nîûntû bwa gûtûma antû barega kwathîka na nîûntû bwa kûûraga muntû. Îndî aranenkanîra Jesû kîrî bo beeta kûmûthithîria ûrîa bakenda. Rîrîa beetîte kûmwamba, nî baatirimanîre na Simioni wa kuuma Kurene aumîte muundeene na baramûgwata baramûkamatithia mûtharaba arî nyuma ya Jesû. Antû babaingî barathingata Jesû. Bamwe baarî aka barîa baithikîrîte bakîrîraga nîûntû bwaawe. Jesû araciûgûra na arabeera, “Eekûrû ba Jerusalemu, bûkárîra nîûntû bwaakwa, îndî rîreeni nîûntû bweenu na bwa aana beenu. Nîkwîthîrwa îgiita nî rîîjîte rîrîa antû bakaugaga, ‘Kîtharimo nî kîrî aka barîa nthata na barîa batoonkia mwana!’ Rîu bakaambîria kwîra irîma, ‘Tûkuûkîreeni,’ na beere tûrîma, ‘Tûriindeni.’ Tontû këethîra nî bakûthangîkia muntû ûmwagîru ûjû rî, bakathangîkia antû barîa batî babaagîru atîa?” Nî kwaarî atuunyani baîrî beetîte kûûragwa amwe na Jesû. Rîrîa baakinyîre antû arîa eetagwa Gûntû kwa mûrûitû jwa kîongo, barabaamba o. Ûmwe rûteere rwaawe rwa ûrîo rwa Jesû na ûngî rûteere rwa ûmotho. Jesû arauga, “Baaba, barekere, nîûntû batîkûmenya ûrîa bakûthithia.” Rîu bararinga kuura nîkenda boona barîa bakagaana nguû ciaawe. Antû nî baarûngi akuî bategeete ûrîa gwakarîkaga rîrîa atongeeria ba Ayahudi bamûthekagîra bakiugaga, “Nî aroonokagia bangî, rîu nî acionokie këethîra nîwe Kristû, ûrîa Mûrungu athuurîte.” Kinya asikarî bareeta kûmûcikûûra, na baramûnenkera ndibei îrî na nchechû anyua, bakiugaga, “Këethîra gwe nîgwe mûnene wa Ayahudi, cionokie.” Îgûrû rîa kîongo kîaawe nî kwaandîki nteto iji: ÛÛJÛ NÎWE MÛNENE WA AYAHUDI. Ûmwe wa atuunyani barîa baambanîrue nawe aramûruma akiugaga, “Anga gwe tîgwe Kristû? Cionokie na ûtwonokie kinya tuî!” Îndî ûu ûngî aramûgondokera akiugaga, “Ka ûtîgûkîra Mûrungu? Gwe waatuîrîrwe îgamba o ta ûrîa aatuîrîrwe. Tuî nî tûbuîrîte gûkanûkua nîûntû bwa mantû jamaaî jarîa tûthithîtie. Îndî muntû ûûjû gûtî ûthûûku athithîtie.” Rîu areera Jesû, “Ûndirikane, rîrîa ûgakinya ûneneene bwaaku.” Jesû aramwîra, “Ka ngûkwîra na mma atî naarua ûkeethîrwa ûrî amwe naani îgûrû kwa Baaba.” Thaa thita igûkinya, riûa nî rîatigîre kwara na kûragea muundu nthîgûrû yonthe mwanka thaa kenda. Gîtambaa kîrîa kîagitanîtie kîûrû kîratambûkîra gatîgatî biraa biîrî. Jesû arakaya na kajû gakanene arauga, “Baaba, nkûnenkanîra mwoyo jwaakwa kîrî gwe!” Akûthiria kuuga ûu, arakua. Mûnene wa asikarî akwona ûrîa gwakarîkîre, nî aakumîrie Mûrungu akiugaga, “Gûtî nkaanja muntû ûûjû araarî muntû ûmwagîru!” Antû bonthe barîa boothûranîte au bakwona ûrîa gwakarîkîre, baraana bakîringaringaga ibara biaao baithikîrîte. Eekûrû barîa baathingatîte Jesû kuuma Galili na antû bonthe barîa baamwijî, nî baarûngi gataaria bategeete ûrîa gûkûthithîka. Nî kwaarî na muntû weetagwa Josefu wa kuuma ntûûreene îmwe ya Ayahudi yeetagwa Arimathea. Josefu aarî muntû ûmwagîru na aarî ûmwe wa kîama kîa atongeeria ba Ayahudi. Kinya këethîra aarî ûmwe wa kîama kîa atongeeria ba Ayahudi, ataagwatanîîre na ûrîa kîama kîu gîatuîre bwegiî Jesû. We nî eeteerete rîrîa Ûnene bwa Mûrungu bûkeeja. Josefu nî eetîre kîrî Pilatû aramûromba rûûtha rwa kûthika mwîrî jwa Jesû. Rîu arajûkia mwîrî jûu na arajûkûnja na chuka înjerû, na arajwîka kaburiine keenji iigeene. Gûtî muntû waarî akûthikwa kaburiine kau. Îîu yaarî ntukû ya kwithuranîra nîûntû rûûnene kwaarî sabatû. Eekûrû barîa beejanîtie na Jesû kuuma Galili barathingata Josefu mwanka baratiga boona kaburi karîa eekîre mwîrî jwa Jesû. Rîu baraana kûthuranîra maguta na marashi ja gwaka mwîrî jwaawe. Nî baanogokere ntukû ya sabatû o ta ûrîa Waatho bwaugaga. Ntukû ya mbere ya kiumia rûûkîrî kainda eekûrû barîa nî baajûkîrie maguta ja marashi bareeta kaburiine. Bagûkinya, nî beethîîre iiga riingiritîtue rîrauma mûromoone jwa kaburi. Rîrîa baakûrûkîre kaburiine, bateethîre mwîrî jwa Mwathani Jesû ku. O barigarîtue nî mantû jau, o ntûti baroona antû baîrî barî rûteere rwaao beekîrîte nguû igûkengakenga. Nî baamakîre mono na bareenamîîra baratirithia moothiû jaao nthî. Antû bau nabo barabeera, “Nîkî bûgûcwaa muntû ûrî mwoyo kîrî barîa akuû? Atî aja, nî ariûkîre. Ririkaneni nî aabwîrîre mbere ya auma Galili atî, ‘Mûtaana wa Muntû no mwanka anenkanîrwe kîrî antû babaaî bamwambe, na ntukû ya ithatû ariûke.’” Rîu eekûrû bararirikana ûrîa aabeerîre, na barauma kaburiine, bareeta kwîra aritwa barîa îkûmi na ûmwe na kinya antû bangî jonthe jarîa baarî bakwîrwa. Eekûrû bau beetîre kwîra atûmwa ûrîa mantû jaakari baarî: Maria Magidalina na Joanina na Maria ng'ina wa Jakubu na eekûrû bangî barîa baathingataga Jesû. Îndî atûmwa bateetîkîrie nîûntû nteto iu ciaakari ta rûûo. Îndî Peterû arookîîra na aroogîa kaburiine, arakuamîîra ndeene na aroona itambaa bibierû birîa aaogi nabio. Akwona ûu aracoka arigarîtue nî mantû jarîa jaakarîkîte. Ntukû o îîu athingati baîrî ba Jesû nî beetîte ntûûreene yeetagwa Emaûsi, îrîa yaarî kilomita îkûmi kuuma Jerusalemu. Beetîte nî beeranaga mantû jonthe jarîa jaarî jakûthithîka. O bakîaragia mantû jau, Jesû wengwa arabagwatagwata na areetania nabo. Nî baamwonaga îndî bataamûmenyaga. Nawe arabooria, “Nî nteto îrîkû iji nkwigua bûkîaria?” Nabo bararûngama ki; moothiû jaao jakîonanagia barî na kîeba. Rîu ûmwe waabo ûrîa weetwagwa Kileopasi aramûûria, “Ka ûrî mûgeni wenka Jerusalemu? Ka ûtiijî mantû jarîa jarathithîkîre gûkû ntukû inkai ithiri?” Nawe arabooria, “Mantû mabi?” Nabo baramwîra, “Nî mantû jegiî Jesû wa Nazarethi, ûrîa ûrarî kîroria. Mantû jarîa arathithagia na ûritani bwaawe bûraarî na inya înene kuuma kîrî Mûrungu na bûraringithagia antû bonthe. Athînjîri-Mûrungu barîa anene na athani nî baramûtwîrîre kûûragwa na aambwa mûtharabeene. Îndî tuî tûreerîgîîrîte atî nîwe ûgaakûûra antû ba Israeli! Ningî amwe na bûu naarua nî ntukû ya ithatû kuuma mantû jau jakûthithîka. Eekûrû bamwe ba gîkundi gîeetû bagûtûrigaria mono. Barookere kaburiine kainda mono, na bakwîthîra mwîrî jwaawe jûtî ku, bacooka kîrî tuî baatwîra atî baakwona kîoneki kîa araîka barîa baamenyithîrîe Jesû nî ariûkîte. Bamwe beetû bagwîta kaburiine nî beethîîre mantû jakari o ûrîa eekûrû bakuugîîte. Îndî batîmwonere.” Rîu Jesû arabeera, “Îbuî biaa, nîatîa bûûmîtie biongo bieenu, bwarega gwîtîkia mantû jarîa iroria biaugîre! Ka bûtîraagîrîte Kristû athaangîkua ûu arathangîkîrue na nyumeene akûrûka mwagoone jwaawe?” Rîu arabaataûrîra jonthe jarîa jamwegiî kwambîrîria na jarîa jaandîki nî Musa mwanka jarîa jaandîki nî iroria bionthe. Bagûkinya ntûûreene îrîa beetîte, Jesû araambîria gûkûrûka ta muntû weetîte na mbere na rûgendo rwaawe. Îndî baramûkinyîîria bakiugaga, “Itû rarîîra gweetû, nîûntû kûrî akuî gûtuka na gûkwambîrîria kûgîa muundu.” Tontû bûû, arakûrûka ntûûreene îîu gûkara nabo. Rîrîa baakarîre nthî kûrîa biakûrîa, Jesû arajûkia mûgaate na arajûtharima, na arajûng'enyûranga na arabanenkera. Rîu meetho jaao jarakara ta jaamincûka na baramûmenya. Îndî ararima batîmwoone kaîrî. Aritwa bau baraambîrîria kwîrana, “Nkoro cieetû itîkûgwîragua mono rîrîa agûtûtaûragîra Maandîko tûrî njîreene?” Barookîîra o thaa iu, na baracoka Jerusalemu. Bagûkinya bareethîra aritwa barîa îkûmi na ûmwe amwe na antû bangî barîa baarî amwe nabo bothûranîte bakiugaga, “Nî mma Mwathani nî ariûkîte, na agûcionania kîrî Simioni.” Rîu athingati bau bobaîrî barabamenyîthia mantû jarîa boonete njîreene na ûrîa baamenyere Jesû rîrîa aabang'enyûrangîîre mûgaate. Athingati bau baîrî bakîbeeraga mantû jau, Jesû wengwa arabaumîîra ntûti na ararûngama gatîgatîîne kaao arabeera, “Thîîrî îrokara naabuî.” Îndî baramaka na baragwatwa nî ûguaa bûbwingî bakîthûgaanagia atî nî roho bakwona. Îndî we arabeera, “Nîkî gîgûtûma bûmaka ûu na bûgia nkaanja nkoroone cieenu? Tegeeni njara na magûrû jaakwa bwoone nî ni. Ntongeeni bwigue nî ni, nîûntû roho îtî nyama na mîrûitû ta ûrîa bûkwona ndî na jo.” Nyuma ya kuuga ûu araboonia njara na magûrû. Nî baarigarîre mono bagwîrîtue îndî bararemwa kûmwîtîkia. O rîo nîrîo Jesû aaboorîrie, “Kûrî biakûrîa bûrî nabio aja?” Baramûnenkera gîchûnchî kîa gîkûyû kîrugi. Arajûkia na ararîa bonthe bategeete. Rîu arabeera, “Jaja nîjo mantû jarîa ndaabwîrîre rîrîa ndaarî naabuî atî, mantû jonthe jarîa jambegiî na jaandîki Waathoone bwa Musa na jarîa jaaroretue nî iroria na kinya jarîa jarî kîrî Zaburi, no mwanka joojûre.” Rîu arabaa ûûme bwa kûmenya ûrîa Maandîko jaugaga. Jesû arabeera atîrî, “Ûjû nîu kwaandîki mantû jegiî Kristû. Akathaangîkua, na ntukû ya ithatû ariûke kuuma kîrî akuû. Riîtweene rîaawe, antû bagatûmîîrua bairire nîkenda barekerwa meeyia kwambîrîria Jerusalemu mwanka nthîgûrûûne yonthe. Naabuî bûrî akûûjî ba mantû jaja. Nkaabûtûmîra kîrîa Baaba augîre akabûtûmîra. Îndî eteereni bûrî ntûûreene îîjî mwanka rîrîa bûkoojûrwa nî inya yuumîte îgûrû.” Rîu arabatongeria bareeta mwanka Bethania. Arookîîria njara ciaawe îgûrû na arabatharima. O akîbatharimaga araitithua îgûrû na arabatiga. Nabo baramûthaathayia na nyumeene baracoka Jerusalemu bagwîrîtue mono na baraambîrîria gûkara kîûrûûne magiita jonthe bagîkumagia Mûrungu. Kîambîrîriene, nî kwaarî na Rûteto; Rûteto rwaarî na Mûrungu; na Rûteto rwaarî Mûrungu. Kuuma kîambîrîria Rûteto rwaarî na Mûrungu. Into bionthe biombîrwe na njîra yaawe; gûtî gîntû kinya kîmwe kîombîrwe atî o. Ûtûûro buumaga kîrî we, na ûtûûro bûu nî bwaretere weerû kîrî antû. Weerû bûu bûthaaraga muunduune, naju muundu gûtî rîo jwaabûciinda. Mûrungu nî aatûmîre muntû ûmwe weetagwa Johana. Johana nîwe weejîre arî mûkûûjî wa kwîra antû mantû jegiî weerû bûu. Eejîre nîkenda ûkûûjî bwaawe bûtûma antû bonthe beetîkia. We tîwe waarî weerû bûu, îndî eejîre akî arî mûkûûjî wa weerû bûu kîrî antû. Bûbû nîbu weerû bwa mma, weerû bûrîa bwîjaga nthîgûrûûne, na bûkamûrîkîra antû bonthe. Kinya këethîra Rûteto nî aarî nthîgûrûûne na nthîgûrû yoombîrwe na njîra yaawe, nthîgûrû îtamûmenyere. We nî eetîre kwaao kungwa, îndî antû ba kwaao batamwîtîkîrîrie. Îndî barîa bonthe baamwîtîkîrîrie na baramwîtîkia, nî aabaeere inya ya kwaa aana ba Mûrungu. Bataeere aana ba Mûrungu na inya ya kîûmuntû, kana inya ya mwîrî, kana kwenda kwa muntû îndî nî kwenda kwa Mûrungu. Rûteto nî aaere muntû, na nî aatûûrîre amwe naatuî, oojûri ûtugi na ûûma. Nî twonere mwago jwaawe; mwago jwa ûrîa ûrî Mûtaana wa mûûmwe wa Îthe. Johana nî aakûûjîrîre mantû jaawe rîrîa aatûmîîrîrie na kajû gakanene akiugaga, “Ûûjû nîwe ndaaragia mantû jaawe rîrîa ndaugîre, ‘Muntû ûrîa wîîjîte nyuma yaakwa arî îgweta nkûrûki yaakwa, nîûntû nî aarî o mbere ya ntîraciarwa.’” Kuumania na wingî bwa ûtugi bwaawe, nî atweete ûtugi na itharimo bibingî mono. Nîkwîthîrwa Mûrungu aatumîîre Musa gûtûretera Waatho, îndî aatumîîre Jesû Kristû gûtûretera ûtugi na ûûma. Gûtî muntû kinya ûmwe woona Mûrungu. Mûtaana wa mûûmwe wa Mûrungu, ûrîa ûng'uanene nawe na akaraga rûteere rwa Îthe, nîwe waatûmenyithîrie Mûrungu nûû. Bûbû nîbu ûkûûjî bûrîa Johana aeejanîre rîrîa atongeeria ba Ayahudi ba kuuma Jerusalemu baamûtûmîîre athînjîri-Mûrungu na Alawi nîkenda bamûûria we nîwe ûû. Johana atarega kûbacokeria îndî nî aabacokerie carûrûkû arabeera, “Ûûni tî ni Mesia.” Rîu baramûûria, “Nîgwe ûû? Nîgwe Elija?” Johana arabacokeria, “Arî, tî ni.” Nabo baramûûria, “Nîgwe kîroria?” Nawe aracokia arauga, “Arî.” Rîu baramûûria, “Nîgwe ûû îndî? Twîre, nîkenda twona bwa kwîra barîa batûtûmîre. Gwe ûriuga nîgwe ûû?” Johana arabacokeria, “Ûûni nî ni ûrîa kîroria Isaya aandîkîre nteto imbegiî ûjû: ‘Ni ndî kajû ka muntû ûgûtûmîîria rwanda akiugaga; Erekanieni njîra ya Mwathani.’” Antû bau baatûmi nî Afarisayo barooria Johana, “Nîkî îndî ûbatithanagia këethîra tîgwe Mesia, kana Elija, kana kîroria kîrîa?” Johana arabacokeria, “Ûûni mbatithanagia na rûûjî, îndî kûrî ûmwe ûrî gatîgatîîne keenu, ûrîa bûtiijî. Ûu nîwe wîjîte nyuma yaakwa, îndî ni ntîagîrîte kwogora mîrigi ya iraatû biaawe.” Mantû jaja jaathithîkîre Bethania, rûtere rwa gaiti ka mûuro jwa Jorodani, arîa Johana aabatithanagîria. Rûûneene, Johana aroona Jesû eetîte kîrî we na arauga, “Raithîrieni, Gatûrûme ka Mûrungu, karîa kebagia meeyia ja nthîgûrû. Ûûjû nîwe ndîraaragia mantû jamwegiî nkiugaga, ‘Kûrî we wîjîte nyuma yaakwa ûnkûrûkîte, nîûntû nî aatwîre o mbere ya ntîraciarwa!’ Ni ningwa ntaamwijî, îndî ndeejîre kûbatithania na rûûjî nîkenda amenyekana nî antû ba Israeli.” Johana nî aaritîre ûkûûjî arauga, “Nî ndonere Roho Ûmûtheru eenamîte kuuma îgûrû akari ta kîjea akara kîrî we. Ni ntaamwijî, îndî ûrîa waantûmîre mbîja kûbatithia antû na rûûjî nî aarî akûmbîîra, ‘Muntû ûrîa Roho wa Mûrungu akeenamîîra kuuma îgûrû na akare kîrî we, nîwe ûbatithanagia na Roho Ûmûtheru.’ Ûûni nî mwonete na ga nkûbwîra atî ûûjû nîwe Mûtaana wa Mûrungu.” Rûûneene, Johana nî aarûngami antû o au amwe na aritwa baawe baîrî. Rîrîa oonere Jesû akûrûkîte arauga, “Tegeeni! Ûûjû nîwe Gatûrûme ka Mûrungu.” Aritwa bau bakwigua Johana akiuga mantû jau, barathingata Jesû. Jesû aragarûka na akwona aritwa bau bamûthingatîte arabooria, “Nîmbi bûgûcwa?” Nabo baramûcokeria, “Rabi, ûû nî kuuga ‘Mûritani’ nîkû ûgûkara?” Jesû arabeera, “Njûûni bûkoone.” Aritwa bau baramûthingata na baroona gûntû kûrîa akaraga. Tontû kwaarî akuî thaa kûmi cia mûthenya, barakara nawe mwanka ûgoro. Ûmwe wa antû baîrî barîa baigîrue Johana akîaria na barathingata Jesû aarî Anderea, mûtaana wa ng'ina wa Simioni Peterû. Anderea nî aatîrimîre Simioni, mûtaana wa ng'ina arî wa mbere na aramwîra, “Tûkwona Mesia” (ûu nî kuuga Kristû). Rîu araikia Simioni kîrî Jesû. Nawe Jesû aramûraithîria arauga, “Gwe wîtagwa Simioni mûtaana wa Johana îndî kuuma nandî ûgeetagwa Kefa” (na Kîgriiki nî Peterû, na nî kuuga “Iiga”). Rûûneene Jesû araambîrîria gwîta Galili na arî njîreene aroona Filipû na aramwîra atîrî, “Nthingata.” Filipû aarî wa kuuma ntûûreene ya Bethisaida, kûrîa Anderea na Peterû baûmîte. Nawe Filipû aratirima Nathanieli na aramwîra, “Tûkwona muntû ûrîa Musa aandîkîre mantû jamwegiî maukuune ja Waatho, na ûrîa kinya iroria biaandîkîre nteto imwegiî, nawe nî Jesû mûtaana wa Josefu, wa kuuma Nazarethi.” Nathanieli arooria Filipû, “Kûrî gîntû gîkîega kîûmba kuuma Nazarethi?” Filipû aramûcokeria, “Njû ûkoone.” Rîrîa Jesû oonere Nathanieli eejîte kîrî we, arauga atîrî, “Tegeeni! Ûûjû nî Mûisraeli wa mma; atî waayia ndeene yaawe.” Nawe Nathanieli aramûûria, “Nîatîa ûmbijî?” Jesû aramwîra, “Rîrîa ûgûkari nthî gîtina kîa mûkûû, mbere ya Filipû agwîta, nî ngûkwene.” Rîu Nathanieli aramwîra, “Mûritani, gwe ûrî Mûtaana wa Mûrungu. Gwe nîgwe Mûnene wa Israeli!” Jesû aramwîra, “Nî ûrîa ndakwîra atî nî ngûkwene ûrî gîtina kîa mûkûû nîkîo gîatûma wîtîkia? Ûkoona mantû jamanene nkûrûki ya jaja.” Jesû areeta na mbere kuuga, “Ga nkûbwîra na mma atî bûkoona Îgûrû rîkîrugûka, na araîka ba Mûrungu bagiitagia na kwinama kîrî Mûtaana wa Muntû.” Mûthenya jwa îthatû nî kwaarî na mûranû ntûûreene ya Kana, îrîa yaarî Galili na ng'ina wa Jesû nî aarî ku. Kinya Jesû na aritwa baawe nî beeti mûranûûne jûu. Rîrîa ndibei yaathirîre, ng'ina wa Jesû aramwîra, “Batî na ndibei!” Jesû aramûcokeria, “Mwekûrû, nîatîa mantû jau jambegiî? Îgiita rîaakwa rîtîrakinya.” Rîu ng'ina areera nthûûmba atîrî, “Thithieni o bunthe bûrîa akabwîra.” Au nî kwaarî na nyongû ithanthatû, na o îmwe yaacio îrîngîkîrwa lita îgaana cia rûûjî. Nyongu iu cieki au nîûntû bwa mambura ja Ayahudi ja kwitheria. Jesû nî aabeerîre atîrî, “Ûjûrieni nyongû rûûjî.” Nabo baraciûjûria ndoo. Rîu Jesû arabeera, “Nandî taeni bwikîrie ûrîa ûrûngamîrîte kîatho.” Nabo baramwikîria. Rîrîa ûrîa warûngamîrîte kîatho aacemere rûûjî rûu, areethîra nî rwaarî rûkûgarûka rwaa ndibei. We ataijî kûrîa yaumîte îndî nthûûmba irîa ciataîte rûûjî rûu nî ciaijî. Tontû bûû, areeta mûjûkania na aramwîra, “Antû bonthe baambaga gûkundania ndibei îrîa njega na antû bathiria kûnyua mono akarita îrîa îtî înjega îndî gwe wîkîre îrîa njega mwanka nandî.” Gîkî nîkîo kîama kîa mbere kîrîa Jesû aaringîre arî Kana ya Galili. Nî oonanîrie mwago jwaawe na aritwa baawe baramwîtîkia. Jesû akûthiria kûthithia ûu, nî eenamîre Kaperinaumu arî na ng'ina na ataana ba ng'ina na kinya aritwa baawe na barakara ku ntukû inkai. Tontû thigûûnkû ya Ayahudi îrîa îtagwa Pasaka nî yaarî akuî gûkinya, Jesû nî eetîre Jerusalemu. Agûkûrûka kîûrûûne nî eethîîre antû bakîendagia ng'ombe na ng'ondu na ijea na bangî baaringaga biashara ya gûkûranagia mbeecha irîa îtatumagîrwa kîûrûûne na irîa ciatumagîrwa kîûrûûne. Nî aathithîrie mûcarica jwa mîrigi, na araûûra antû bau bonthe amwe na ng'ondu na ng'ombe ciaao na araturûra meetha cia barîa baakûranagia mbeecha na arabeenga kîûrûûne. Areera barîa beendagia ijea, “Riteeni into bibi aja. Tigeeni kweethia nyomba ya Baaba nyomba ya biashara.” Aritwa baawe nî baaririkanîre atî Maandîko nî jaugîîte: “Îgwe Mûrungu, wendo bwaakwa nîûntû bwa nyomba yaaku nî bûmpîthagia ndeene ta mwanki.” Ayahudi bamwe nî boorîrie Jesû atîrî, “Nî kîama kîrîkû ûkaringa nîkenda ûtwonia atî ûrî na waatho bwa kûthithia mantû jau?” Jesû arabeera, “Koborangeni kîûrû gîkî, naani ngaagîaka na mîthenya îthatû.” Rîu Ayahudi barauga, “kîûrû gîkî kîajûkîrie mîaka mîrongo îna na îtantatû gûgîaaka, nagwe nî ûkuuga ûgaagîaka na ntukû îthatû?” Îndî rîrîa Jesû aaragia mantû jegiî kîûrû, aaragia mantû jegiî mwîrî jwaawe. Rîrîa Jesû aariûkîre kuuma kîrî akuû, aritwa baawe nî baaririkanîre atî nî aarî akuuga ûu. Nabo bareetîkia Maandîko na mantû jarîa Jesû augaga. Rîrîa Jesû aarî Jerusalemu îgiita rîa thigûûnkû ya Pasaka, antû babaingî nî baamwîtîkîrie nîûntû bwa kwona biama birîa aaringaga. Îndî Jesû ataabetîkîrie nîûntû nî aabaijî bwega. Tontû Jesû nî aijî antû bonthe bwega, ataarî na ûbatu bwa kwîrwa ûntû bwegiî muntû kinya ûmwe nîûntû nî aijî kîrîa kîaarî nkoroone cia antû. Nî kwaarî na mûtongeeria ûmwe Mûyahudi wa gîkundi kîa Afarisayo weetagwa Nikodemu. Ntukû îmwe nî eetîre kîrî Jesû ûtukû na aramwîra atîrî, “Rabi, nî twijî atî gwe ûrî mûritani ûtûmi nî Mûrungu, nîûntû gûtî muntû ûûmba kûringa biama birîa urîngaga Mûrungu atî amwe nawe.” Jesû aramwîra, “Ga ngûkwîra na mma atî gûtî muntû ûûmba kwona Ûnene bwa Mûrungu atîciari rîa jaîrî.” Nikodemu aramûûria, “Nîatîa muntû mûgima oomba gûciarwa kaîrî? Nîatîa oomba gûcoka kîu kîa ng'ina nîkenda aciarwa rîa jaîrî?” Jesû aramûcokeria, “Ga ngûkwîra na mma atî muntû akëethîrwa atîciari na rûûjî na Roho, atîûmba gûkûrûka Ûneneene bwa Mûrungu. Muntû aciaragwa kî-mwîrî nî îthe na ng'ina, îndî aciaragwa kî-roho nî Roho. Ûkámaka nîûntû ngûkwîra atî no mwanka ûciarwe kaîrî. Ruuo ruurutanaga rûgeeta o kûrîa rûkeenda; nî wigagua gîtuma kîaru îndî ûtîmenyaga kûrîa ruumaga kana kûrîa rwîtaga. O ûu nou gûkari kîrî muntû wonthe ûrîa ûciari nî Roho.” Nikodemu arooria, “Nîatîa mantû jau joombîka?” Jesû aramûcokeria, “Gwe ûrî mûritani ûeei gîtîîo Israeli, na ûtîkûûmba gûciûra mantû jaja? Ga ngûkwîra na mma atî tuî tûrîaria mantû jarîa twijî na tûgakûûjîîra jarîa twoneete, îndî mwanka nandî gûtî we weenu ûkwenda gwîtîkia ûkûûjî bweetû. Këethîra ûtîkûmbîtîkia ndakwîra mantû ja nthîgûrû îîjî, nîatîa îndî ûkoomba gwîtîkia ndakwîra mantû jegiî Îgûrû? Gûtî we waitia Îgûrû tiga Mûtaana wa Muntû ûrîa waumîre Îgûrû areenama nthî. “O ta ûrîa Musa ookîrîrie njoka îgûrû îrî mûtîîne kûrîa rwanda, o ûu nou Mûtaana wa Muntû agookîîrua îgûrû, nîkenda muntû wonthe ûrîa ûkamwîtîkia akoona ûtûûro bwa kenya na kenya. Tontû Mûrungu nî eendere nthîgûrû mono mwanka aranenkanîra Mûtaana waawe wa mûûmwe, nîkenda muntû wonthe ûrîa ûkamwîtîkia atîgaakue îndî oone ûtûûro bwa kenya na kenya. Tontû Mûrungu ataatûmîre Mûtaana waawe nîkenda eeja kûgambithia nthîgûrû, îndî aamûtûmîre nîkenda eeja kûmîonokia. “O muntû wonthe ûrîa ûmwîtîkagia atîgambithua; îndî o muntû ûrîa ûtîîtîkîtie, nî aathirîtie kûgambithua nîûntû atîtîkîtie Mûtaana wa mûûmwe wa Mûrungu. Îgamba rîtuui nîûntû gûkari ûjû: Weerû nî bwejîre nthîgûrû îndî mwanka nandî antû nî beendeete muundu nkûrûki ya weerû nîûntû bwa mathithio jaao jamathûûku. Muntû wonthe ûrîa ûthithagia mantû jamathûûku nî aathwîre weerû na atîendaga kwîja weerûûne nîûntû atîendaga mathithio jaawe jamathûûku jaumîra. Îndî muntû ûrîa ûthithagia mantû ja mma nî ejaga weerûûne nîkenda weerû bwonania atî jarîa jonthe athithagia nî jarîa Mûrungu eendaga.” Nyumeene Jesû na aritwa baawe nî beetîre Judea na barakara ku kagiita gagakai na arabatithia antû. Johana kinya we nî aabatithanagîria gûntû gweetagwa Aenoni, akuî na Salimu, nîûntû nî kwaarî na rûûjî rûrwingî. Antû nî beetaga kîrî we na akababatithia. Rîu Johana ataarî akuingîrwa ncheera. Kagiiteene kau, aritwa ba Johana nî baambîrîîrie gûkararania na Mûyahudi ûmwe mantûûne jegiî wîthîre bwa kwitheria. Tontû bûû, bareeta kîrî Johana na baramûûria, “Mûritani, muntû ûrîa waarî naagwe rwongo rûrîa rûngî rwa Jorodani, ûrîa gwe waarîrie mantû jamwegiî nî akûbatithania na antû bonthe nî bagwîta kîrî we.” Johana aracokia, “Gûtî we ûûmba kwîthîrwa arî na gantû tiga aeei nî Mûrungu. Buî bwingwa bûrî akûûjî baakwa atî nî ndaugîre, ‘Ni tî ni Mesia, îndî ka ntûmi mbîja mbere yaawe.’ Mûiki nîwe wîîtaga kîrî mûjûkania; mûcoore wa mûjûkania nî agwîragua mono aigua kajû ka mûjûkania. Tontû bûû, nî ngwîrîtue mono na nkang'anîrwa. We no mwanka nandî agîe na gîtîîo nkûrûki naani no mwanka gîtîîo kînyiie. “Ûrîa uumîte Îgûrû nî ûmûnene nkûrûki ya bonthe. Ûrîa uumîte aja nthî nî wa nthîgûrû na aaragia mantû ja nthîgûrû, îndî ûrîa uumîte Îgûrû nî ûmûnene nkûrûki ya bonthe. We aaragia mantû jarîa oonete na jarîa aigîtue îndî gûtî muntû kinya ûmwe wîtîkagia ûkûûjî bwaawe. Îndî o muntû ûrîa wîtîkagia ûkûûjî bwaawe nîka arikithagia atî Mûrungu nî wa mma. Nîkwîthîrwa ûrîa Mûrungu atûmîte aaragia nteto ciumîte kîrî Mûrungu nîûntû Mûrungu nî amweejaga Roho waawe atî na kîthimi. Îthe nî eendeete Mûtaana na nî amûnenkerete into bionthe. Muntû wonthe ûrîa wîtîkagia Mûtaana arî na ûtûûro bwa kenya na kenya; ûrîa ûtîîtîkagia Mûtaana atîona ûtûûro bwa kenya na kenya na Mûrungu agakaraga athûûri nîwe.” Rîrîa Jesû aamenyere atî Afarisayo nî baarî bakwigua atî nî aabatithanagia na nî aarî na aritwa babaingî nkûrûki ya Johana (mma nî atî Jesû we wengwa ataabatithanagia îndî nî aritwa baawe baabatithanagia.) Nî aumîre Judea na aracoka Galili. Îndî nî kwaarî no mwanka akûrûkîîre Samaria. Agûkinya Samaria, nî eetîre ntûûreene yeetagwa Saika. Ntûûra îîu yaarî akuî na kîthaka kîrîa Jakubu aeete mûtaana waawe Josefu. Kûu nîku kîthima kîa Jakubu kîaarî. Tontû Jesû nî aanogi nîûntû bwa gwîta rûgendo rûrûraaja, nî aakarîre nthî rûteere rwa kîthima kîu. Rîu kwaarî ta thaa thita cia mûthenya. Mûka ûmwe Mûsamaria nî eetîre gûtaa rûûjî, na Jesû aramwîra, “Nkundia rûûjî nyue.” Aritwa baawe nî baarî bagwîta kûgûra biakûrîa ntûûreene. Mûka ûu aramûcokeria, “Ûgwe ûrî Mûyahudi, naani ndî Mûsamaria! Nîatîa ûûmba kûndomba rûûjî?” Oorîrie ûû nîûntû Ayahudi bataiganagua na Asamaria. Jesû aramûcokeria, “Ûrîngîmenya kîewa kîa Mûrungu, na ûkamenya nûû we ûgûkûromba rûûjî, gwe nîgwe ûrîngîmûromba na agagûkundia rûûjî rûrî na mwoyo.” Mûka ûu arauga, “Mûkaathe, gwe ûtî na ndoo ya gûtaa rûûjî, na kîthima nî kîorokeri mono. Nîkû ûkarita rûûjî rûrî na mwoyo? Ka ûrî ûmûnene nkûrûki ya kîûjûjû gîeetû Jakubu? Jakubu nî aatweere kîthima gîkî na we wengwa amwe na aana baawe na ndîîthia ciaawe cionthe baanyunyaga rûûjî kuuma kîthimeene gîkî.” Jesû aramûcokeria, “Muntû wonthe ûrîa ûnyunyaga rûûjî rwa kîthima gîkî nî aigagua nyoonta kaîrî. Îndî ûrîa ûkaanyua rûûjî rûrîa nkamûkundia, atîkoroigua nyoonta kaîrî. Rûûjî rûrîa nkamûkundia rûkaa kîthima kîa rûûjî rûrî na mwoyo ndeene yaawe mwanka oone ûtûûro bwa kenya na kenya.” Mûka ûu aramwîra, “Mûkaathe, nkundia rûûjî rûu nîkenda ntiigua nyoonta kaîrî, kana mbîja gûtaa rûûjî aja kaîrî.” Jesû aramwîra, “Îta wîte mûkûrû waaku, bwîjanie nawe aja.” Mûka ûu aramwîra, “Ni ntî na mûrûme.” Jesû aramwîra, “Ûkuuga mma atî gwe ûtî na mûrûme. Nîkwîthîrwa nî waagûri nî arûme bataano, na kinya ûu ûrî nawe nandî tî mûkûrû waaku. Au ûkwaria mma.” Mûka ûu arauga, “Mûkaathe, nî nkwona atî ûrî kîroria. Biûjûjû bieetû nî biarombagîra Mûrungu kîrîmeene gîkî îndî buî buugaga atî nî Jerusalemu akî Mûrungu abuîri kûrombagîrwa.” Jesû aramwîra, “Mûka, mbîtîkia; îgiita nî rîîjîte rîrîa bûtîtua kûrombagîra Baaba kîrîmeene gîkî kana Jerusalemu. Buî bûrombaga ûrîa bûtiijî, îndî tuî nî twijî ûrîa tûrombaga, tontû wonokio buumîte kwa Ayahudi. Îndî îgiita nî rîîjîte; na ningî nî rîthirîtie gûkinya, rîrîa athaathayia ba mma bakathaathayia Baaba ndeene ya Roho na mma, nî kwîthîrwa bau nîbo Baaba acwaga bamûthaathagia. Mûrungu nî Roho na barîa bamûthaathagia nî babuîrîte kûmûthaathayia ndeene ya Roho.” Mûka ûu aramwîra, “Nî mbijî Mesia, ûrîa wîtagwa Kristû nî ejîte, na eeja agatûmenyithia mantû jonthe.” Jesû aramwîra, “Ûûni nkwaria nagwe nî ni we.” O rîu aritwa baawe baracoka. Bararigara mono mono boona akîaria na mûka. Îndî gûtîwe waabo wooria, “Nîmbi ûkwenda?” Kana, “Nîkî tontû ûkwaria na mûka ûû?” Rîu mûka ûu aratiga mûtûngi jwaawe, na areeta ntûûreene areera antû, “Njûni bûkoone muntû ûrîa wambîîra mantû jonthe jarîa ndaathithia. A kwombîka akeethîrwa atî nîwe Mesia?” Antû baraumagara ntûûreene bareeta kîrî Jesû. Kagiita o kau kongwa aritwa baawe nî bamwerencaga bakiugaga, “Mûritani, rîa biakûrîa.” Îndî arabeera atîrî, “Ûûni kûrî biakûrîa ndî nabio birîa bûtiijî bwaabio.” Tontû bûû, aritwa baroorania, “Ga kûrî muntû ûramûretera biakûrîa?” Rîu Jesû arabeera, “Biakûrîa biaakwa nî kûthithia wendi bwa ûrîa waantûmîre na kûrita ngûgî yaawe. Buî buugaga: ‘Tî mîeri îna akî îtigeere, na îgiita rîa maketha rîkinye!’ Îndî ûûni ndîbwîra, tegeeni, irio nî bikinyîtie îgiita rîa gûkethwa. Kinya nandî ûrîa ûgûketha nî akwewa mûchaara jwaawe, na nî agûketha nîûntû bwa ûtûûro bwa kenya na kenya nîkenda mwaandi na mûkethi bakagwîrua barî amwe. Tontû bûû, ngerekano îîjî nî ya mma: ‘Muntû ûmwe nî aandaga na ûngî agaketha.’ Ûûni nî mbûtûmîte bûgakethe maketha bûtîthithinîrîte. Bangî nîbo baritîte ngûgî, îndî buî bûrigunîka kuumania na rûûya rwaao.” Asamaria babaingî ba ntûûra îîu nî beetîkîrie Jesû nîûntû bwa nteto irîa mûka ûu aabeerîre, “Nî ambîîrîre mantû jonthe jarîa ndaathithia.” Rîu Asamaria bareeta kîrî Jesû baramûûria akare nabo; nawe arakara kûu ntukû ijîîrî. Antû babaingî nkûrûki nî bamwîtîkîrie nîûntû bwa nteto iria aarîrie. Bareera mûka ûu, “Tuî tûtîîtîkîtie nîûntû bwa nteto ciaaku akî, tuî twingwa tûkwigua, na twamenya na mma atî ûûjû nîwe Mwonokia wa nthîgûrû.” Nyuma ya ntukû ijîîrî, Jesû arauma au areeta Galili. Jesû wengwa nî aarî akûûga atî “Kîroria gîtî, nkuma kwaao.” Tontû bûû, rîrîa aakinyîre Galili, Agalilaya babaingî nî baamûgwatîre ûgeni nîûntû kinya bo nî baarî Jerusalemu îgiita rîa thigûûnkû ya Pasaka na baroona mantû jonthe jarîa Jesû aarî akûthithia. Jesû nî eetîre Kana îrîa îrî Galili kaîrî. Gûntû kûu nîku aarî akûgarûra rûûjî rûraa ndibei. Nî kwaarî na mûtongeeria ûmwe wa kuuma Kaperinaumu waarî na mûtaana waawe ûûmwajie. Rîrîa mûtongeeria ûu aaigîrue atî Jesû nî aarî akuuma Judea eeja Galili, nî eetîre kîrî we na aramwerenca akamworerie mûtaana waawe ûrîa waarî akuî gûkua. Jesû aramwîra, “Tuuge bûkarega kwona biama na mantû ja kûrigaria bûtîtîkia?” Mûtongeeria ûu aramwîra, “Mûkaathe, itû wenda twîte mbere ya mûtaana waakwa akua.” Jesû aramwîra, “Ciîtîre, mûtaana waaku atîkua.” Muntû ûu areetîkia rûteto rwa Jesû na araciîtîra. Arî njîreene ariti ngûgî baawe baratirimana nawe na baramwîra atî mûtaana waawe nî arabuîre. Nawe arabooria nî thaa ing'ana mûtaana waawe araigîrue bûbwega. Nabo baramwîra, “Arabuîre îgoro thaa mûgwanja cia mûthenya ciongwa.” Rîu îthe aramenya atî îgiita rîu rîongwa nîrîo Jesû aamwîrîre; “Mûtaana waaku atîkua.” Tontû bûû, we amwe na antû ba nja yaawe bonthe bareetîkia Jesû. Kîu kîaarî kîama kîa biîrî kîrîa Jesû aaringîre arî Galili akuuma Judea. Nyumeene, nî kwaarî na thigûûnkû ya Ayahudi, nawe Jesû areeta Jerusalemu. Kûu Jerusalemu, akuî na mwîrîga jûrîa jwîtagwa Mwîrîga jwa ng'ondu, nî kwaarî na îriaa. Îriaa rîu rîeetagwa na Kîhibirania Bethisaida, na rîaarî na ndwembea ithaano. Aajie babaingî na atumuumu na ithua na bionje nî biakaraga ndwembeene iu. [Antû bau nî beetagîîra kwinainua kwa rûûjî. Nîkwîthîrwa magiita na magiita mûraîka nî eejaga akainainia îria. Muntû wonthe ûrîa weethagîrwa arî wa mbere gûtonya rûûjîîne nîwe wooragua mûrimo o jûrîa eethagîrwa arî najû.] Kûrî muntû waarî antû au waajîtue mîaka mîrongo îthatû na înaana. Rîrîa Jesû oonere muntû ûu na aramenya atî nî aamami o îgiita rîrîraaja mono, aramûûria, “Nî ûkwenda kworua?” Nawe aracokia, “Mûkaathe, ni ntî na muntû wa gûntombeka rûûjîîne rîrîa rwainainua. O rîrîa ndeenda gûtonya rûûjîîne muntû ûngî nî eethagîrwa agûtonya mbere yaakwa.” Jesû aramwîra, “Ûkîîra, jûkia mûgeka jwaaku ûciîtîre.” O rîo muntû ûu aroora na arajûkia mûgeka jwaawe araciîtîra. Ûntû bûu bwathithîkîre ntukû ya sabatû. Tontû bûû, bamwe ba atongeeria ba Ayahudi bareera muntû ûu wooretue, “Naarua nî ntukû ya sabatû na Waatho bûtîtîkîîrîtie ûkamata mûgeka.” Îndî we arabacokeria, “Muntû ûrîa ûmborerie nîwe ûmbîrîre, ‘Jûkia mûgeka jwaaku na ûciîtîre.’” Nabo baramûûria, “Muntû ûrîa ûkwîrîre, ‘Jûkia mûgeka na ûciîtîre nûû?’” Îndî muntû ûu ataijî ûrîa waamworerie nîûntû Jesû nî aarî agwîta na nî kwaarî na antû babaingî. Nyumeene Jesû aroona muntû ûu wooretue arî kîûrûûne na aramwîra, “Nandî ûkworua; ûkéeyia kaîrî ûntû bûbûthûûku nkûrûki bûtîkeeje gûkarîka kîrî gwe.” Rîu muntû ûu areeta na areera atongeeria ba Ayahudi atî nî Jesû waamworerie. Kîu nîkîo gîatûmîre Ayahudi baambîrîria kûthangîkia Jesû nîûntû aathithîrie ûntû bûu ntukû ya sabatû. Îndî Jesû arabeera, “Baaba aritaga ngûgî îgiita rîonthe, na kinya ni nou nkûrita ngûgî.” Tontû bûû, atongeeria ba Ayahudi nî baaciûmîrie nkûrûki gûcwaa njîra ya kûûraga Jesû. Bateendaga kûmûûraga nîûntû bwa kuuna waatho bwa sabatû akî, îndî mono nîûntû bwa kuuga atî Mûrungu nî Îthe, na bûu bûgatûma aing'anania na Mûrungu. Jesû arabeera, “Ga nkûbwîra na mma atî, gûtî u Mûtaana oomba kûthithia na bwaawe wenka. Îndî athithagia jarîa oonaga Îthe akîthithia. O ûrîa Îthe athithagia, nou Mûtaana athithagia. Nîkwîthîrwa Îthe nî eendeete Mûtaana na nî amwonagia o ûntû bunthe bûrîa we wengwa athithagia. Ningî akamwonia mantû jamanene nkûrûki ya jaja nîkenda buî bûrigara mono. O ta ûrîa Baaba ariûkagia akuû na akabaa ûtûûro, o ûu nou Mûtaana aejaga barîa eendaga ûtûûro. Gûtî we Baaba agiitagîra îgamba îndî Mûtaana nîwe ûgiitagîra antû bonthe îgamba, nîkenda antû bonthe baejaga Mûtaana gîtîîo o ta ûrîa baejaga Îthe gîtîîo. Ûrîa ûtîejaga Mûtaana gîtîîo, atîejaga kinya Îthe ûrîa wamûtûmîre gîtîîo. “Ga nkûbwîra na mma atî, ûrîa wigagua rûteto rwaakwa, na ageetîkia ûrîa waantûmîre, arî na ûtûûro bwa kenya na kenya, na atîgambithua nîûntû nî athirîtie kuuma gîkuûne na aatonya ûtûûroone. Ga nkûbwîra na mma atî kagiita gagakinya, na kinya nandî nî gakinyîte, rîrîa akuû bakaigua kajû ka Mûtaana wa Mûrungu, na barîa bagakaigua bagatûûra mwoyo. O ta ûrîa Baaba arî kaumo ga ûtûûro, o ûu nou aethetie Mûtaana waawe kaumo ga ûtûûro. Ningî nî amweete waatho bwa gûtujanîra îgamba nîûntû we nî Mûtaana wa Muntû. Bûkarigareni mono nî ûntû bûbû; nîkwîthîrwa îgiita nî rîîjîte rîrîa bonthe barîa barî tûburiine bakaigua kajû kaawe, Antû barîa bathithîtie mantû jameega bakariûka na batûûre; na barîa bathithîtie mantû jamaaî bakariûka na bagambithue. “Gûtî u ûûni mpûûmba kûthithia na bwaakwa ningwa. Ûûni ngambithanagia kûringana na ûrîa mbigîtue kuuma kîrî Baaba, na ngiitaga îgamba na îota nîûntû ntîcwaga kûthithia ûrîa mpendaga îndî ni mpendaga kûthithia wendi bwa ûrîa waantûmîre. “Nkëeja gûikûûjîîra ningwa, ûkûûjî bwaakwa bûtîîthîrwa bûrî bwa mma. Îndî kûrî ûngî weejanaga ûkûûjî bwaakwa na nî nkûmenya atî ûkûûjî bûrîa aritaga nî bwa mma. Buî nî bwatûmanîre kîrî Johana, nawe arakûûjîîra atî nî ni ûûma. Tî atî ûûni ka mbîrîgîîrîte ûkûûjî kuuma kîrî muntû, îndî ndiuga ûu nîkenda buî bwonokua. Johana aakari ta taawa yaakanîte na îtharîte, naabuî nî bwagwîrîîrue weerû bûu kagiita gagakai. Îndî ndî na ûkûûjî bûbûnene nkûrûki ya bûrîa Johana aaritîre. Nîkwîthîrwa nthithagia mantû jarîa Baaba aanenkeere ndita na mantû jau jongwa nîjo jakûûjagîîra atî nî Baaba ûntûmîte. Nawe Baaba ûrîa waantûmîre nîwe mûkûûjî waakwa. Buî bûtaigua kajû kaawe kana bûmwona. Buî bûtîîkaga rûteto rwaawe ndeene yeenu nîkwîthîrwa bûtîîtîkagia ûrîa waantûmîre. Buî nî bûcûnkûûnaga Maandîko bûkîthûgaanagia atî bûkoona ûtûûro bwa kenya na kenya kuuma kîrî jo. Maandîko jau jongwa nî ni jakûûjagîîra. Amwe na bûu, buî nî bûregete kwîja kîrî ni nîkenda bwona mwoyo. “Ni ntîcwaga ûkumio kuuma kîrî antû. Îndî ni nî mbijî atî wendo bwa Mûrungu bûtî nkoroone cieenu. Ûûni mbîjîte ndî na Waatho bwa Baaba, îndî buî bûtîmbîtîkagîra. Îndî muntû ûngî akëeja na inya yaawe wengwa, buî nî bûmwîtîkagîra. Nîatîa buî bûûmba gwîtîkia o rîrîa buî bwendeete gûcwaa ûkumio o muntû kuuma kîrî ûngî, na bûtîcwaga ûkumio kuuma kîrî Mûrungu wenka? Bûkáthûgaania atî ûûni nkabûthitanga kîrî Baaba. Musa ûrîa buî bwingwa bwîkîte wîrîgîîro bweenu kîrî we nîwe ûkabûthitanga. Këethîra nî bwetîkîrie Musa, kînya ni bûrîngîmbîtîkia, nîûntû Musa aandîkîre mantû jambegiî. Îndî këethîra bûtîtîkîtie mantû jarîa Musa aandîkîre rî, nîatîa bûgeetîkia nteto ciaakwa?” Nyuma ya mantû jau, Jesû arauna îrîa rîa Galili areeta rûteere rwa îria rîu rîrîa rîtagwa kaîrî Tiberia. Antû babaingî mono baramûthingata tontû nî baarî bakwona biama birîa aarî akûringa bia kworia antû babaajie. Jesû nî aitîrie karîmeene, arakara nthî amwe na aritwa baawe. Îgiita rîu thigûûnkû ya Ayahudi îrîa îtagwa Pasaka nî yaarî akuî gûkinya. Rîrîa Jesû araithîrîrie na aroona antû babaingî beetîte kîrî we, nî oorîrîe Filipû atîrî, “Nîkû tûûmba kûgûra mîgaate nîkenda antû baba barîa?” Aaugîre ûu akîgeria Filipû nîûntû we nî aijî ûrîa akathithia. Filipû aramûcokeria, “Mîgaate ya denari magana jaîrî îtîûmba kûng'ana antû baba kinya këethîra o muntû o muntû akarûma kang'enyua kaniini.” Ûmwe wa aritwa ba Jesû ûrîa weetagwa Anderea, mûtaana wa ng'ina wa Simioni Peterû, aramwîra atîrî, “Aja kûrî na mûtaana ûmwe ûrî na mîgaate îtaano ya mûnyaki na makûyû jaîrî; îndî biu bikang'ana antû babaingî ûjû?” Jesû arauga, “Îîreeni antû bakare nthî.” Antû aû nî kwaarî na nyaki înyingî. Tontû bûû, antû barîa baakarîre nthî baarî ûû ta arûme ngiri ithaano. Rîu Jesû arajûkia mîgaate îîu aracokeria Mûrungu nkaatho, na aragaîra antû bau baakari nthî. Arathithia o ûu na makûyû jarîa jaîrî na o muntû aranenkerwa kûringana na ûrîa eendaga. Rîrîa antû baanyirîre, Jesû areera aritwa baawe, “Ûthûranieni tûng'enyua tûrîa twatigara tûtîkeeje kwînyanga.” Tontû bûû baroothûrania tûng'enyua twa mîgaate jwa mûnyaki îrîa îtaano tûroojûra ikabû îkûmi na biîrî. Rîrîa antû boonere kîama kîu Jesû aaringîre, barauga, “Nî mma ûûjû nîwe kîroria kîrîa tûrerîgîrîte gîkeeja nthîgûrûûne.” Rîrîa Jesû aamenyere atî nî beengerie kûmwethia mûnene kwa inya, arauma antû au areeta kîrîmeene arî wenka. Ûgoro bûgûkinya, aritwa baawe bareenama mwanka îrieene na baraitia gîtarûûne nîkenda bauna îrîa beeta Kaperinaumu. Rîu nî kwaarî gûkûgîa muundu îndî Jesû ataarî agûkinya kîrî bo. Îria nî rîambîrîrie kûgîa mîgombe îmînene nîûntû ruuo rûrûnene nî rwaurutanaga. Aritwa bagwîta ta kilomita ithaano kana ithanthatû îrieene, nî boonere Jesû eetîrîte îgûrû rîa rûûjî arî akuî na gîtarû, nabo barakîra mono. Jesû arabeera, “Nî ni, bûgákîra!” Rîu baragwîrua mono Jesû agwitia gîtarûûne îndî nyuma ya kagiita gagakai barakinya nthî înjûmo kûrîa beetîte. Rûûneene, antû barîa baatigi rûteere rûrîa rûngî rwa îria nî bamenyere atî nî gîtarû kîmwe gîonka gîatigi. Ningî nî baarî bakwona Jesû ataarî agûtonya gîtarûûne kîrîa kîaarî na aritwa baawe nîûntû aritwa nî baarî bagwîta barî boonka. Itarû bingî bia kuuma Tiberia birakinya antû arîa antû baarîîrîte mîgaate îrîa Mwathani aarî akûtharima. Rîrîa antû bau baamenyere atî Jesû ataarî antû au, na baramenya kinya aritwa baawe bataarî o, nî baitîrie itarûûne bareeta mwanka Kaperinaumu bakîmûcwaga. Rîrîa antû bau beethîîre Jesû arî rûteere rûrîa rûngî rwa îria nî baamûûrîrie atîrî, “Mûritani, nîrî wîîjîre gûkû?” Jesû arabacokeria, “Ga nkûbwîra na mma atî bûtîgûncwaa nîûntû bwa biama birîa bûroneere, îndî bûrîncwaa nîûntû nî bûrarîîre mîgaate na bwanyira. Bûkáithangîkieni bûgîcwaa biakûrîa birîa bithûûkaga, îndî cweeni biakûrîa birîa bitîthûûkaga nîkenda bwona ûtûûro bwa kenya na kenya. Biakûrîa biu nî Mûtaana wa Muntû ûkabwaa nîûntû nîwe Mûrungu Baaba aeete inya îîu.” Rîu baramûûria, “Nîatîa tûbuîrîte kûthithia nîkenda tûûmba kûthithia ûrîa Mûrungu eendaga tûthithia?” Jesû arabacokeria “Ûrîa Mûrungu eendaga bûthithia nî ûjû; îtîkieni ûrîa aatûmîre.” Tontû bûû, baramûûria atîrî, “Nî kîama kîrîkû ûkaaringa nîkenda twakîona tûgwîtîkia? Nî ûntû bûrîkû ûkathithia? Biûjûjû bieetû nî biarîre manna birî rwanda, o ta ûrîa Maandîko jaugîîte, ‘Nî aabaeere mûgaate kuuma îgûrû.’” Jesû arabeera, “Ga nkûbwîra na mma atî tî Musa waabûeere mûgaate kuuma îgûrû îndî nî Baaba waabwere mûgaate jwa mma kuuma îgûrû. Nîkwîthîrwa mûgaate jwa mma nî ûrîa uumaga îgûrû na akaa nthîgûrû ûtûûro.” Tontû bûû, baramwîra; “Mwathani, tweejage mûgaate jûjû magiita jonthe.” Jesû arabeera, “Ni nî ni mûgaate jwa ûtûûro. Muntû ûrîa ûkeeja kîrî ni atîkoroigua mpara. Ningî ûrîa ûkambîtîkia atîkoroigua nyoonta kinya rî. Îndî nî ndaabwîrîre atî kinya këethîra nî bûmboneete bûtîîtîkagia. Barîa bonthe Baaba ampeete bakeeja kîrî ni; na muntû wonthe ûrîa ûkeeja kîrî ni ntîkoromûta. Nîkwîthîrwa ntaumîre îgûrû mbîja kûthithia ûrîa nkwenda îndî ndeejîre kûthithia wendi bwa ûrîa waantûmîre. Wendî bwa ûrîa waantûmîre nî atî ntîbuîrîte gûta muntû kinya ûmwe wa barîa ampeere, nîkenda nkabariûkia bonthe ntukû ya mûthia yakinya. Tontû wendi bwa Baaba nî bûbû: atî o muntû wonthe ûrîa woonaga Mûtaana na akamwîtîkia no mwanka oone ûtûûro bwa kenya na kenya. Naani nkamûriûkia ntukû ya mûthia yakinya.” Rîu Ayahudi barambîrîria kûnûng'una nîûntû nî aarî akuuga, “Ni nî ni mûgaate jûrîa jwaumîre îgûrû.” Nabo barauga atîrî, “Anga ûûjû tî Jesû, mûtaana wa Josefu? Anga tûtiijî îthe na ng'ina? Nîatîa îndî akuuga atî nî aaumîre îgûrû?” Rîu Jesû arabeera, “Tigeeni kûnung'una. Gûtî muntû ûûmba kwîja kîrî ni tiga Baaba ûrîa waantûmîre akamûreeta kîrî ni. Naani nkariûkia muntû ûu ntukû ya mûthia. Iroria nî biaandîkîre atî: ‘Antû bonthe bakaritanwa nî Mûrungu.’ Muntû wonthe ûrîa ûthikagîîra ûrîa Baaba akuuga na akairitana kuuma kîrî we, nî ejaga kîrî ni. Ûu tî kuuga atî kûrî we woona Baaba, tiga ûrîa waumîre kîrî Mûrungu. Nîwe wenka wonete Baaba. Ga nkûbwîra na mma atî muntû wonthe ûrîa wîtîkagia arî na ûtûûro bwa kenya na kenya. Ni nî ni mûgaate jwa ûtûûro. Biûjûjû bieenu nî biarîîre manna rwanda, îndî nî biakuîre. Jûjû nîju mûgaate jûrîa jwaumîre îgûrû nîkenda muntû ûrîa ûkajûrîa atîgaakue. Ni nî ni mûgaate jûrîa jûrî mwoyo jûrîa jwaumîre îgûrû. Muntû wonthe akëeja kûrîa mûgaate jûjû agaatûûra kenya na kenya. Mûgaate jûrîa nkanekanîra nî mwîrî jwaakwa jûrîa ni nditîte nîkenda antû boona mwoyo.” Rîu Ayahudi baraambîrîria gûkararania bakîûranagia, “Nîatîa muntû ûûjû oomba gûtwaa mwîrî jwaawe tûrîa?” Jesû arabeera, “Ga nkûbwîra na mma atî bwarega kûrîa mwîrî jwa Mûtaana wa Muntû na bûnyua tharike yaawe, bûtîîthîrwa bûrî na ûtûûro ndeene yeenu. Ûrîa ûrîjaga mwîrî jwaakwa na akanyua tharike yaakwa arî na ûtûûro bwa kenya na kenya, naani nkamûriûkia ntukû ya mûthia. Tontû mwîrî jwaakwa nîju biakûrîa bia mma na tharike yaakwa nîyo biakûnyua bia mma. Ûrîa ûrîjaga mwîrî jwaakwa na akanyua tharike yaakwa nî atûûraga ndeene yaakwa, naani ngatûûra ndeene yaawe. Nî Baaba ûrîa ûtûûraga mwoyo waantûmîre, na kinya ni ntûûraga mwoyo nîûntû bwaawe. Tontû bûû muntû wonthe ûrîa ûrîjaga mwîrî jwaakwa agatûûra mwoyo nîûntû bwaakwa. Jûjû nîju mûgaate jûrîa jwaumîre îgûrû na jûtîkari ta manna îrîa biûjûjû bieenu biarîîre îndî nyumeene birakua. Muntû wonthe ûrîa ûrîjaga mûgaate jûjû agatûûra kenya na kenya.” Jesû augîre mantû jau rîrîa aaritanaga kîromberoone kûu Kaperinaumu. Tontû bûû, rîrîa athingati babaingî baawe baigîrue nteto iu barauga, “Mantû jaja nî jamoomo mono! Nûû ûûmba kûjeetîkîîria?” Jesû akûmenya wengwa atî athingati baawe nî bakûnung'una nîûntû bwa ûntû bûu, arabooria, “Ka ûntû bûu bwa bûthûûria? A këthîra kabwona Mûtaana wa Muntû agiitia îgûrû kûrîa aatwîre rî, buuga atîa? Roho nîwe weejanaga ûtûûro; inya ya mwîrî îtîumba kûthithia no atîa. Nteto irîa ndabwîra nîcio igatûma bûgîa Roho ûrîa weejanaga ûtûûro. Îndî kîrî buî kûrî bamwe batîgwîtîkia.” Jesû aaugîre ûu nîûntû nî aaijî kuuma tene barîa batîtîkia na ûrîa ûkamûkunyanîra. Rîu arauga, “Kîu nîkîo gîtûmîre mbwîra atî gûtî we ûûmba kwîja kîrî ni atîreti nî Baaba.” Akuuga mantû jau, antû barîa bamûthingataga nî baamûtigîre na baratiga gwîtania nawe. Rîu Jesû arooria barîa îkûmi na baîrî, “Kinya buî nî bûkwenda gwîta?” Simioni Peterû aramûcokeria, “Mwathani, tûgeeta kîrî ûu? Gwe nîgwe ûrî na nteto irîa iretaga ûtûûro bwa kenya na kenya. Tuî nî twîtîkîtie na twathiria kûmenya atî nîgwe Mûtheru wa Mûrungu.” Jesû arabeera, “Nî ni ndaabûthuurîre buî îkûmi na baîrî îndî ûmwe weenu nî Nkoma.” Jesû aaragia mantû jeegiî Judasi, mûtaana wa Simioni Iskarioti, ûmwe wa barîa îkûmi na baîrî, nîûntû nîwe waarî amûkunyanîre. Nyuma ya mantû jau, Jesû nî aakarîre Galili agîtaga kuuma ntûûreene îmwe mwanka îngî. Ateendaga gwîta Judea nîûntû Ayahudi nî baamûcwaga nîkenda bamûûraga. Îgiita rîu thigûûnkû ya tûgaanda ya Ayahudi nî yaarî akuî gûkinya. Tontû bûû, ataana ba ng'ina baramwîra, “Uma aja wîte Judea nîkenda aritwa baaku boona ngûgî irîa ûritaga. Muntû atîthithagia mantû na witho, këethîra nî akwenda antû bamûmenya. Këethîra nî ûthithagia mantû jaja, imenyithanie kîrî antû.” Nîkwîthîrwa kinya ataana ba ng'ina bataamwîtîkagia! Tontû bûû, Jesû arabeera atîrî, “Îgiita rîaakwa rîrîa rîagîrîte rîtîrakinya, îndî kîrî buî magiita jonthe nî jagîrîte. Nthîgûrû îtîûmba kûbûthûûra, îndî ni nî înthwîre nîûntû nî mîîraga atî mathithio jaayo nî jamathûûku. Buî îteeni thigûûnkûûne îîu. Ûûni ntîîta, nîûntû îgiita rîaakwa rîrîa rîagîrîte rîtîrakinya.” Akuuga nteto iu, aratigwa Galili. Ataana ba ng'ina bagwîta thigûûnkûûne, Jesû kinya we nî eetîre ku. Îndî eetîre na witho, atîkwonwa nî antû. Atongeeria ba Ayahudi nî baamûcwaga thigûûnkûûne îîu bakîûragia, “Nîkû arî?” Antû babaîngî nî baaragia nteto imwegiî na kîoe. Bamwe nî baugaga, “Nî muntû ûmwega.” Îndî bangî bakauga, “Ka akwatithia antû njîra.” Amwe na jau, gûtî muntû womagîîria kwaria nteto ciaawe akiigîgagua nîûntû bwa gûkîra atongeeria ba Ayahudi. Rîrîa thigûûnkû yakinyîre gatîgatî, Jesû nî aatonyere kîûrûûne na araambîrîria kûritana. Rîu Ayahudi bararigara mono barooria, “Nîkû muntû ûûjû aritîte ûûme bûbû na atîthomeete?” Tontû bûû, Jesû arabacokeria atîrî, “Mooritani jarîa nkûritana tî jaakwa, îndî nî ja ûrîa waantûmîre. Muntû wonthe ûrîa wendaga kûthithia ûrîa Mûrungu eendaga, akaamenya këethîra jarîa nkûritana jaumîte kîrî Mûrungu, kana nî jaakwa ningwa. Muntû wonthe ûrîa waaragia agîtumagîra Waatho bwaawe wengwa eethagîrwa agîcwaga gûkumua. Îndî muntû ûrîa ûcwaga gûkûmithia ûrîa waamûtûmîre, aaragia ûûma na atîaragia ûrongo noo bûrîkû. Musa nî aabwere Waatho îndî gûtî kinya ûmwe weenu ûbwathîkagîra. Nîmbi îgûtûma bwenda kûmbûraga?” Rîu antû baramûcokeria baramwîra, “Ûrî na roho înthûûku! Nûû ûkwenda gûkûûraga?” Jesû arabacokeria, “Ndingîre kîama kîmwe akî na kîabûrigaria bwinthe! Musa nî aabwere waatho bwa gûtaana ataana beenu (tî Musa waambîrîrie ûntû bûu îndî nî biûjûjû bieenu) na nî bûbataanaga kinya mûthenya jwa sabatû. Këethîra muntû nî ataanagwa mûthenya jwa sabatû nîkenda Waatho bwa Musa bûûjûrua, nîkî îndî bûkûng'eenteera nîûntû bwa kwooria muntû mûthenya jwa sabatû? Bûkagiiteni îgamba kuumania na ûrîa bûkwona îndî giitaageni îgamba na îota.” Antû bamwe ba Jerusalemu barauga, “Muntû ûûjû tî we ûrîa bakwenda kûûraga? Tî we ûrîa ûkwarîria antû atîciithîte na gûtî we ûkûûmîîria kûmûûria noo atîa? A kwoombîka gûkeethîrwa atî atongeeria nî bamenyete na mma atî ûûjû nîwe Mesia? Rîrîa Mesia akeeja gûtî muntû ûkeethîrwa akîmeenyaga kûrîa aumîte, îndî tuî nî twijî kûrîa muntû ûûjû aumîte.” Rîu Jesû akîritanaga kîûrûûne, aratûmîîria na kajû gakanene arauga, “Buî bûrîthûgaania nî bûmbijî, na nî bwijî kinya kûrîa mpuumîte. Ni ntîîjîte na Waatho bwaakwa ningwa, îndî ûrîa waantûmîre nî wa mma na bûtîmwijî. Îndî ûûni nî mwijî nîûntû mpuumîte kîrî we, na nîwe waantûmîre.” Îgiita rîu antû bareenda kûmûgwata îndî gûtî we womîîria kûmûringithia nîûntû îgiita rîaawe rîtaarî rîgûkinya. Antû babaingî kuuma kîrî ntundu iu baramwîtîkia na barauga, “Ka rîrîa Mesia akeeja akoomba kûringa biama bibingî nkûrûki ya birîa muntû ûûjû akûringa?” Rîrîa Afarisayo na athînjîri-Mûrungu barîa anene baigîrue antû bakîaria na bioe nteto ciegiî Jesû, nî baatûmîre asikarî barîa baarî akaria ba kîûrû beeta kûgwata Jesû. Jesû arauga, “Ntigeerie kagiita gagakai ga kwîthîrwa ndî amwe naabuî, rîu ncoke kîrî ûrîa waantûmîre. Buî bûgancwa îndî bûtîmbona, tontû kurîa ûûni nkeethîrwa ndî, buî bûtîumba kwîja.” Atongeeria ba Ayahudi baroorania, “Nîkû muntû ûûjû eetîte kûrîa tûtîûmba kûmwona? Ka ageeta ntûûreene cia Agriiki kûrîa antû beetû batwîre akaritane Agriiki? Nîatîa akwenda kuuga rîrîa agûtwîra, ‘Buî bûgancwaa îndî bûtîmbona, na kûûrîa ûûni nkeethîrwa ndî buî bûtîûmba kwîja?’” Ntukû ya mûthia ya thigûûnkû îîu, nî yaarî înene mono. Ntukû îîu Jesû nî aarûngamîre na ararîria antû na kajû gakanene arabeera, “Muntû ûrîa ûrî na nyoonta nî eeje kîrî ni na anyue. O ta ûrîa Maandîko jakuuga: ‘Ûrîa ûûmbîtîkîtie, mîuro ya rûûjî rûrî ûtûûro îgatua kuumaga ndeene yaawe.’” Augîre ûu akîaragia mantû jegiî Roho ûrîa barîa baamwîtîkîtie baarî baeewe. Kagiiteene kau Roho ataarî akweejanwa, tontû Jesû ataarî agûûkîîrua akumithua. Rîrîa antû bamwe kîrî ntundu îîu baigîrue nteto iu Jesû aaragia nî baugîre, “Nî mma ûûjû nî kîroria.” Bangî nî baugîre, “Ûûjû nîwe Mesia!” Ningî bangî barauga, “Ka Mesia oomba kuuma Galili?” Maandîko jaugaga atîrî, “Mesia akauma rûrîîjoone rwa Daudi, na agaciarîrwa Bethlehemu, ntûûra ya Daudi!” Tontû bûû, antû bau nî baremerwe kûgwatanîra nîûntû bwaawe. Antû bamwe bareenda kûmûgwata, îndî gûtî we womîîria kûmûringithia. Rîu asikarî barîa baatûmi baracoka kîrî athînjîri-Mûrungu barîa anene na Afarisayo, nabo barooria asikarî, “Nîkî bûtîramûreta?” Asikarî barabacokeria, “Gûtî muntû ûngî waaria ta ûrîa muntû ûu akwaria!” Afarisayo barabacokeria, “Ka bwaatithua njîra kinya buî? Bûrona mûtongeeria kinya ûmwe wa antû kana Mûfarisayo ûmwîtîkîtie? Kîrîndî gîkî gîtijî Waatho bwa Musa, nî gîkîrume!” Mûfarisayo ûmwe ûrîa weetagwa Nikodemu, ûrîa waarî agwîta kîrî Jesû mbere, areera bangî atîrî, “Ka Waatho bweetû bûgitagîra muntû îgamba mbere ya aiteetera na kûmenyewa ûrîa athithîtie?” Nabo baramûcokeria atîrî, “Kinya gwe ka ûrî wa kuuma Galili? Îta ûcûnkûûne Maandîko bûbwega, naagwe ûkoona atî gûtî rîo kîroria gîkauma Galili!” [ Rîu antû bonthe baraana. Îndî Jesû areeta kîrîmeene kîa Mîzeituni. Rûûneene, rûkîîrî kainda Jesû areeta kîûrûûne kaîrî na antû bonthe bareeta kîrî we, nawe arakara nthî kûbaritana. Akîritanaga, aritani ba Waatho na Afarisayo nî baamwikîîrie mûka ûmwe waagwati akithûngagîîra na baramwîka mbere yaawe na baramwîra atîrî, “Mûritani, mûka ûûjû aagwatwa akîthûngagîîra. Waatho bwa Musa buugaga atî nî tûbuîri kûûraga mûka ta ûûjû na maiga. A gwe rî, ûriuga atîa?” Baugîre ûu nîkenda boona ûntû bwa kûmûthitangîra. Îndî Jesû nî eenamîîrie nthî na araandîka mûthetuune na kîara. Rîrîa baamwatîkîre na biûria, Jesû nî ookîîrîre na arabeera atîrî, “Ûrîa weenu ûtî na meeyia, nî aee wa mbere kûmûringa na iiga.” Rîu areenamîîria nthî kaîrî, na araandîka mûthetuune. Rîrîa baigîrue ûu, bonthe bareeta ûmwe ûmwe kwambîrîria na barîa akûrû mwanka Jesû aratigwa wenka na mûka ûu arûngi mbere yaawe. Rîu Jesû arookîîra na arooria mûka ûu, “Mwekûrû, antû barîa barîkû? Gûtî kinya ûmwe ûtigeere akûgambithia?” Mûka ûu aracokia, “Mwathani, gûtî we!” Nawe aramwîra, “Kinya ni ntîkûgambithia. Ciîtîre na kuuma nandî ûkéeyia kaîrî.”] Jesû ararîîria Afarisayo kaîrî arabeera atîrî, “Ni nî ni weerû bwa nthîgûrû. Muntû wonthe ûrîa ûnthingataga atiitagîîra muunduune, îndî akagîa weerû bûrîa bûretaga ûtûûro.” Rîu Afarisayo baramwîra, “Nîka ûgwikûûjîîra wengwa tontû bûû ûkûûjî bwaaku tî bwa mma.” Jesû arabacokeria, “Kinya këethîra ka ngwikûûjîîra, ûkûûjî bwaakwa nî bwa mma nîûntû ûûni nî mbijî kûrîa ndaumîre na nî nkûmenya kûrîa mbîtîte. Îndî buî bûtiijî kûrîa ndaaumîre kana bûmenya kûrîa mbîtîte. Buî bûtujanagîra îgamba kûringana na mathûgaanio jeenu, îndî ni gûtî muntû nkûgambithia. Kinya nkëeja kûgambithania, ûrîa nkagiita nî bwa mma nîûntû ntîgiitaga magamba ninka. Ngiitaga ndî na Baaba ûrîa waantûmîre. Nî kwaandîki Waathoone bweenu atî ûkûûjî bwa antû baîrî nî bwa mma. Ûûni nî ngwikûûjîîra ningwa, na Baaba ûrîa waantûmîre kinya we nî agûnkûûjîîra.” Rîu baramûûria, “Nîkû Abaagu arî?” Jesû aracokia, “Buî bûtîmbijî, na kinya Baaba bûtîmwijî. Këethîra nî bûmbijî, bûrîngîmenya kinya Baaba.” Jesû augîre nteto iu arî kanyomba karîa biewa biekagwa kûu kîûrûûne. Aaritanaga arî ku na gûtî muntû ûrîngîmûgwata nîûntû îgiita rîaawe rîtaakinyi. Jesû arabeera kaîrî atîrî, “Ûûni nîka mbîtîte, na bûgancwaa, îndî bûgaakua bûrî na meeyia. Kûrîa mbîtîte buî bûtîumba gûkinya.” Rîu atongeeria ba Ayahudi barauga, “Ka agaciûraga? A nîatîa îndî akuuga: ‘Kûrîa mbîtîte buî bûtîûmba gûkinya?’” Jesû arabeera, “Buî bûrî ba aja nthî, îndî ûûni mpuumîte îgûrû; buî bûrî ba nthîgûrû îîjî, îndî ûûni ntî wa nthîgûrû îîjî. Kîu nîkîo gîtûmi nkûbwîra atî bûgaakua bûrî na meeyia. Nîkwîthîrwa tiga bûgeetîkia ni nî ni we, bûgaakua bûrî na meeyia.” Nabo baramûûria, “A gwe nîgwe ûû?” Jesû arabacokeria, “No ûrîa ndaabwîrîre kuuma kîambîrîria! Ndî na jamaingî ja kwaria jabwegiî na jamaingî jagûtûma mbûgambithia. Îndî ûrîa waantûmîre nî wa mma. Nî mbîraga nthîgûrû nteto irîa mbigîtue kuuma kîrî we cionka.” Bataaciûkîîrwe atî Jesû aaragia mantû jegiî Îthe. Tontû bûû, Jesû arabeera atîrî, “Rîrîa bûgookîîria Mûtaana wa Muntû îgûrû, nîrîo bûkamenya atî ‘Ûûni nî ni we,’ na atî gûtîkîo nthithagia na bwaakwa ningwa, îndî mbaragia nteto irîa Baaba aanditanîre. Ûrîa waantûmîre arî amwe naani; we ataantiganîria ninka nîûntû nthithagia mantû jarîa jamûgwîragia magiita jonthe.” O akîaragia antû babaingî nî baamwîtîkîrie. Rîu Jesû areera Ayahudi barîa bamwîtîkîtie, “Bwathingata mooritani jaakwa nîrîo bûkaa aritwa baakwa ba mma. Bûkamenya ûûma, nabu ûûma bûkabûkûûra kuuma ûkomboone.” Nabo baramûcokeria, “Tuî tûrî ba rûrîîjo rwa Abrahamu, na gûtî rîo tweethîrwa tûrî nkombo cia muntû noo ûrîkû. Nandî nîatîa ûkwenda gûtwîra rîrîa ûkuuga: ‘Bûgakûûrwa kuuma ûkomboone!’” Jesû arabacokeria, “Ga nkûbwîra na mma, muntû ûrîa ûthithagia meeyia nî nkombo ya meeyia. Nkombo îtîtaragwa îrî ya nja îrîa îrî îgiita rîonthe, îndî mûtaana nî ataragwa arî wa nja îîu îgiita rîonthe. Tontû bûû, Mûtaana akëeja kûbûkûûra kuuma ûkomboone, bûkauma ku buru. Ûûni nî mbijî atî bûrî ba rûrîîjo rwa Abrahamu îndî amwe na bûu buî nî bûkwenda kûmbûraga nîûntû bûtîtîkagia mooritani jaakwa. Ûûni mbaragia mantû jarîa mboneete kuuma kîrî Baaba, îndî buî bûthithagia jarîa bwigîtue kuuma kîrî abaagu.” Nabo baramûcokeria bakiugaga, “Baaba weetû nî Abrahamu.” Jesû nawe arabeera, “Këethîra buî bûrî aana ba Abrahamu, bûrîngîthithia ûrîa Abrahamu aathithîrie. Ûûni nî mbwîrîte ûûma bûrîa ndaaigîrue kuuma kîrî Mûrungu; îndî buî nî bûkwenda kûmbûraga. Abrahamu ataathithia ûntû ta bûu. Buî bûthithagîa mantû o jarîa jongwa abaagu aathithîrie.” Nabo baramûcokeria, “Tuî tûtîciaari kumaania na ûthûûngîîri. Baaba weetû nî ûmwe na nî Mûrungu.” Jesû arabeera, “Këethîra Mûrungu nî abaagu, kinya ni bûrîngîmpenda, nîûntû ndaumîre kîrî we ndîreeja kîrî buî. Nteejîre na bwaakwa ningwa, îndî nîwe waantûmîre. Nîkî bûtîgûciûra mantû jarîa nkûbwîra? Gîtûmi nî atî bûtîkûûmba kûthikîîra jarîa nkûbwîra. Buî bûrî aana ba abaagu tawe Nkoma, na bûrîenda kûthithia wendî bwa abaagu. We aarî mûûragani kuuma tene; atîeendaga mantû ja ûûma nîûntû mma îtî ndeene yaawe. Rîrîa aaragia ûrongo, abwaragia nîûntû nî wîthîre bwaawe. Nîkwîthîrwa we nî mûrongo na nî kaumo ka ûrongo bunthe. Îndî ni mbaragia ûûma, na kîu nîkîo gîtûmaga bûrega kûmbîtîkia. Nûû kîrî buî ûûmba kûrikithia atî ndî mwîyia? Këethîra mbaragia ûûma rî, nîkî bûtîkûmbîtîkia? Muntû wonthe ûrîa ûrî wa Mûrungu nî athikagîîra nteto cia Mûrungu. Îndî buî bûtîthikagîîra nteto iu nîûntû bûtî ba Mûrungu.” Nabo Ayahudi baramûcokeria atîrî, “Anga tûtî kuuga ûntû bûrîo rîrîa tûkuuga atî gwe ûrî Mûsamaria na ûrî na roho înthûûku?” Rîu Jesû arabacokeria, “Ûûni ntî na roho înthûûku îndî nî Baaba ntîîaga îndî buî bûtîntîîaga. Ûûni ntîcwaga gwikumithia ningwa, îndî kûrî we ûrîa ûcwaga gûnkumithia na nîwe ûgambithanagia. Ga nkûbwîra na mma atî muntû wonthe ûrîa waathîkagîra nteto ciaakwa atîkorookua.” Rîu Ayahudi baramwîra atîrî, “Nandî tûkûmenya na mma atî ûrî na roho înthûûku. Abrahamu nî aakuîre, na kinya iroria nî biakuîre, na nî ûkuuga atî, ‘Ûrîa ûkaathîkîra nteto ciaakwa atîkorookua!’ Ka ûrî ûmûnene nkûrûki ya Abrahamu, kîûjûjû gîeetû? We nî akuîre na kinya iroria nî biakuîre. Gaûkûthûgaania gwe ûrî ûû?” Jesû arabacokeria, “Këethîra ga ncwaga gwikumithia, ûkumio bwaakwa nî bwa ûtheri. Baaba o ûrîa buî buugaga atî nîwe Mûrungu weenu, nîwe ûnkumithagia. Buî bûtamûmenya îndî ni nî mwijî. Nkëeja kuuga ntîmwijî mbîthîrwa ndî mûrongo o ta buî. Ni nî mwijî na nî mwathîkagîra. Kîûjûjû kîeenu, Abrahamu nî kîagwîrîrue mono nîûntû nî kîaarî gîkoona ntukû yaakwa. Nî kîamîonere na kîragwîrua mono.” Rîu Ayahudi baramwîra “Ûgwe ûtîkinyîtie mîaka mîrongo îtaano. Îndî nîatîa ûkuuga ûroona Abrahamu?” Jesû arabeera, “Ga nkûbwîra na mma atî mbere ya Abrahamu aciarwa, ni nî ndaarî o.” Bakwigua ûu barooja maiga bamûringa najo îndî Jesû araiciitha na arauma kîûrûûne. Rîrîa Jesû akûrûkîte, nî oonere muntû ûmwe waarî mûtumuumu kuuma rîrîa aaciarîrwe. Rîu aritwa baawe baramûûria, “Mûritani, nîkî muntû ûûjû aaciarîrwe arî mûtumuumu? Nîwe weîrie kana nî aciari baawe?” Jesû arabacokeria, “Ûntû bûu bûtaathithîkîre nîûntû bwa meeyia jaawe kana ja aciari baawe. Îndî aaciarîrwe arî mûtumuumu nîkenda inya ya Mûrungu yonekana îkîrita ngûgî ndeene yaawe. No mwanka tûrite ngûgî ya ûrîa waantûmîre kûrî mûthenya nîûntû ûtukû nî bwîjîte na gûtî we ûkoomba kûrita ngûgî. Îgiita rîonthe rîrîa nkeethîrwa ndî nthîgûrûûne, ûûni nî ni weerû bwa nthîgûrû.” Akuuga nteto iu, Jesû aratwîra mata nthî na arakima tûtaka na araaka mûtumuumu ûu meetho aramwîra, “Îta ûkathaambe îrieene rîa Siloamu.” (Siloamu nî kuuga “Ûtûmi”). Tontû bûû, mûtumuumu ûu areeta na arathaamba na aracoka akîonaga. Rîu atûûri baawe na bangî barîa baamwonaga akîrombaga barooria, “Ûûjû tî muntû ûrîa ûrakaraga nthî akîrombaga ûtethio?” Bamwe baao barauga, “Nîwe!” Bangî barauga, “Arî, tî we îndî ka ang'uanene nawe.” Muntû ûu waarî mûtumuumu arauga, “Nî ni.” Tontû bûû, baramûûria, “Nandî rî, nîatîa ûûmbîre kwona?” Nawe arabacokeria, “Muntû ûrîa wîtagwa Jesû nîwe ûkimîre tûtaka aambaka tu meetho, aambîîra, ‘Îta ûkathaambe îrîeene rîa Siloamu.’ Rîu ndeeta, ndathaamba na ndaambîrîria kwona.” Nabo baramûûria, “Arîkû we?” Nawe arabacokeria, “Ni ntiijî.” Rîu baraikia muntû ûu waarî mûtumuumu kîrî Afarisayo. Ntukû îrîa Jesû aakimîre tûtaka na araaka muntû ûu meetho na aroona, yaarî ya sabatû. Rîu Afarisayo baramûûria ûrîa oombîre kwona. Nawe aarabeera, “Ambakîre tûtaka meetho, naani ndathaamba na nandî nî nkwona.” Afarisayo bamwe barauga, “Muntû ûu atiumîte kwa Mûrungu, tontû atîthingataga waatho bwa sabatû.” Îndî bangî barauga, “Nîatîa muntû ûrî na meeyia oomba kûringa biama bia mûthemba jûjû?” Rîu barambîrîria gûkararania na bararemwa kûgwatanîra. Tontû bûû, Afarisayo barooria muntû ûu o kaîrî atîrî, “Gwe ûriuga atîa bwegiî muntû ûu ûtûmîre woona?” Nawe arabeera, “Muntû ûu nî kîroria.” Amwe na bûu atongeeria ba Ayahudi bateetîkîrie atî muntû ûu nîwe waatwîre arî mûtumuumu na nandî nî akwona, mwanka rîrîa beetîre aciari baawe na barabooria, “Ûûjû nîwe mûtaana weenu ûrîa buugaga nî aaciarîrwe arî mûtumuumu? Nîatîa îndî nandî akûûmba kwona?” Aciari baawe baracokia, “Nî twijî atî ûûjû nî mûtaana weetû, na atî nî aaciarîrwe arî mûtumuumu. Îndî tûtiijî ûrîa oombîre kwona kana tûmenya ûrîa ûtûmîre oona. Mûûrieeni nîûntû we nî muntû mûgima na noo aciarîîrie wengwa.” Aciari baawe baugîre ûu nîûntû nî baakîraga atongeeria ba Ayahudi nîkwîthîrwa atongeeria bau nî baarî bakûrîîkania atî muntû wonthe ûrîa ûkaumbûra atî Jesû nî Mesia, eengwe kîromberoone buru. Kîu nîkîo gîatûmîre aciari baawe bauga: “We nî muntû mûgima, mûûrieeni.” Tontû bûû, nî beetîre muntû ûu kaîrî na baramwîra, “Aria mma mbere ya Mûrungu! Tuî nî twijî atî muntû ûu nî mwîyia.” Arabacokeria, “Ni ntiijî këethîra we nî mwîyia. Îndî kûrî ûntû bûmwe nkûmenya: ndîraarî mûtumuumu, îndî nandî nî nkwona.” Rîu baramûûria, “Nîatîa akûthithîîrie? Nîatîa atûmîre woona?” Muntû ûu arabacokeria, “Ndîkûthiria kûbwîra, naabuî bûtîrathikîîra. Nîkî bûkwenda kwîrwa kaîrî? Ka kinya buî bûkwenda kwaa aritwa baawe?” Rîu baramûrumanga bakiugaga, “Gwe ûrî mûritwa waawe îndî tuî tûrî aritwa ba Musa. Tuî nî twijî atî Mûrungu nî aarîrie na Musa îndî tûtîîjî kûrîa muntû ûûjû aumîte.” Nawe arabacokeria, “Bûu nî ûntû bwa kûrigaria mono! Atî buî bûtiijî kûrîa aumîte na nîwe ûtûmîre mboona! Nî twijî atî Mûrungu atîthikagîîra eeyia, îndî nî athikagîîra muntû ûrîa ûmûthaathagia na akathithia wendi bwaawe. Kuuma rîrîa nthîgûrû yoombîrwe, gûtî rîo twaigua atî kûrî muntû woomba gûtûma muntû waaciari arî mûtumuumu oona. Këethîra muntû ûu ataumîte kîrî Mûrungu, gûtî u arîngîûmba kûthithia.” Bo baramûcokeria, “Ûgwe waaciarîrwe na warererwa meeyiene, nîatîa ûûmba gûtûritana?” Rîu baramwînga kîromberoone. Jesû nî aamwonere nyuma ya akwigua atî bakûmwînga na aramûûria atîrî, “Gwe nî ûgwîtîkia Mûtaana wa Muntû?” Muntû ûu aracokia, “Mûkaathe, mbîîra nîwe ûrîkû nîkenda mwîtîkia.” Jesû aramwîra, “Nî ûthirîtie kûmwona, na nîwe ûkwaria naagwe nandî.” Rîu muntû ûu arauga, “Mwathani, nî ngwîtîkia!” Rîu aramûthaathayia. Jesû arauga, “Ûûni ndeejîre nthîgûrûûne kûgiita îgamba, nîkenda barîa batîonaga boomba kwona, na barîa boonaga baa atumuumu.” Afarisayo bamwe barîa baarî au bakwigua nteto iu baramûûria, “A rî, ka kinya tuî tûrî atumuumu?” Jesû arabacokeria, “Këethîra bûrî atumuumu, bûtîngîîthîrwa bûrî na meeyia jakûbûgambithia. Îndî nîûntû nî bûkuuga: ‘Tuî nî tûkwona,’ kûu nî kwonania atî bûrî na meeyia jakûbûgambithia kinya nandî.” “Ga nkûbwîra na mma atî, muntû wonthe ûrîa ûtîkûrûkaga kiugûûne kîa ng'ondu atîkûrûkîrîîte mûrangoone, îndî agatonyeera antû angî, ûu nî mwamba na mûtuunyani. Îndî ûrîa ûtonyagîîra mûrangoone, nîwe mûrîîthi wa ng'ondu. Mûkaria wa mûrango jwa kiugû nî aamûrugûragîra, na ng'ondu ikaigua kajû kaawe. Eetaga ng'ondu ciaawe, o ng'ondu na riîtwa rîaayo na agacitongeeria agaciumagaria. Aathiria kuumagaria ng'ondu ciaawe cionthe, nî eetaga arî mbere yaacio, nacio ikamûthingata, nîûntû nî ciijî kajû kaawe. Ng'ondu iu itîendaga kûthingata mûgeni, îndî ka imatûkaga kuuma kîrî we nîûntû itiijî kajû ka ageni.” Jesû aabeerîre ngerekano îîu îndî bo bataaciûrîre ûrîa aabeeraga. Tontû bûû, Jesû arabeera kaîrî atî, “Ga nkûbwîra na mma atî, ni nî ni mûrango jûrîa ng'ondu ikûrûkagîîra. Barîa bonthe beejîre mbere yaakwa nî aamba na atuunyani, nacio ng'ondu itaabathîkîîre. Ni nî ni Mûrango. Muntû wonthe ûrîa ûgakûrûkagîîra kîrî ni akoonokua na agatonyaga na akaumagara na akoona gîa kûrîa. Mwamba eejaga kwiya na kûûraga na kwînyangia akî. Ni mbîjîte nîkenda bûgîta ûtûûro, ûtûûro bûbûjûru. “Ni nî ni mûrîîthi ûmwega. Mûrîîthi ûmwega airitaga na agakua nîûntû bwa ng'ondu ciaawe. Mûrîîthi wa kwaandîkwa, nîûntû tî mwene ng'ondu, oonaga mbawa îîjîte agatiga ng'ondu na akamatûka. Rîu mbawa îkagwata ng'ondu na ingî ikanyagana. We amatûkaga nîûntû nî mwandîkwa na atîmakaga ûrîa ng'ondu igakara. Ni nî ni mûrîîthi ûmwega. Nî mbijî ng'ondu ciaakwa, nacio nî imbijî. O ta ûrîa Baaba ambijî naani nî mbijî Baaba na nî ncieejanaga gûkua nîûntû bwa ng'ondu. Ndî na ng'ondu ingî itî ûrîîthine bwaakwa. No mwanka mbîte nkaigîîre kinya cio na ikaathîkagîra kajû gaakwa. Tontû bûû, gûkeethîrwa kûrî na ûrîîthi bûmwe na mûrîîthi ûmwe. “Baaba nî ampendeete nîûntû nî ndiiritîte gûkua nîkenda ngatûûra kaîrî. Gûtî muntû ûûmba gûntuunya ûtûûro îndî nî ni ningwa ngûcieejana nîkenda nkua na kwenda gwaakwa. Ni ndî na inya ya gûcieejana nkua na ndî na inya ya gûtûûra kaîrî. Ûu nîu Baaba ambîrîte nthithie.” Ayahudi nî baakararanîrie kaîrî mwanka bararemwa kûgwatanîra nîûntû bwa nteto iu. Babaingî baao nî baugîre atîrî, “Arî na roho înthûûku na arî na nthû. Kûrî na gîtûmi kîa kûmûthikîîra?” Bangî barauga, “Rwaria rûrû tî rwa muntû ûrî na roho înthûûku. Ka roho înthûûku yûûmba gûtûma mûtumuumu oona?” Kûu Jerusalemu nî kwaarî na mambura ja kwathûrîra Mûrungu kîûrû. Îgiita rîu rîaarî rîa mpio na Jesû nî aarî kîûrûûne rwembeene rûrîa rwetagwa rwa Solomoni. Ayahudi nî baamûthiûrûkîre na baramûûria, “Ûgeeka nkoro cieetû irî na nkaanja mwanka rî? Këethîra nîgwe Mesia, twîre carûrûkû.” Jesû arabacokeria, “Nî nthirîtie kûbwîra, îndî buî bûtîmbîtîkagia. Ngûgî irîa ndîtaga riîtweene rîa Baaba nîcio inkûûjagîîra. Îndî buî bûtîîtîkagia tontû bûtî bamwe ba ng'ondu ciaakwa. Ng'ondu ciaakwa nî ciigagua kajû gaakwa; ni nî nciijî, nacio nî inthingataga. Ûûni nî mpeejaga ng'ondu ciaakwa ûtûûro bwa kenya na kenya; na itîkorokua, na gûtî muntû ûkoomba gûcirita kuuma kîrî ni. Baaba ûrîa ûnenkerete cio nîwe mûnene nkûrûki ya bonthe, na gûtî we ûûmba gûcirita kuuma ûmenyeriine bwaawe. Ûûni na Baaba tûrî kîmwe.” Tontû bûu Ayahudi barajûkia maiga nîkenda bamûringa najo. Rîu Jesû arabeera, “Nî mbwonetie ngûgî inyingî injega kuuma kîrî Baaba. Kîrî ngûgî iu cionthe rî, nî irîkû igûtûma bwenda kûndinga na maiga?” Ayahudi baramûcokeria, “Tûtîgûkûringa na maiga nîûntû bwa ngûgî injega irîa ûthithîtie, îndî nîûntû bwa kûruma Mûrungu. Nîkwîthîrwa gwe ûrîcieethia Mûrungu na ûrî muntû.” Jesû arabacokeria, “A rî, gûtîandîki waathoone bweenu: ‘Ni nî mbugîîte atî buî bûrî mîrungu?’ Mûrungu nî eetîre barîa baakinyîîrwe nî rûteto mîrungu. Rûteto rwaawe nî rwa mma na rûtîûmba kûgarûrwa. Nîkî buî bûkuuga nkûruma Mûrungu na nî ni ûrîa Baaba aathuurîre na aarantûma nthîgûrûûne nîûntû nkuuga ‘Ndî Mûtaana wa Mûrungu?’ Këethîra ntîkûrita ngûgî cia Baaba, bûkambîtîkieni. Îndî këethîra nîcio nkûrita, kinya këethîra bûtîkûmbîtîkia, îtîkieni ngûgî iu nîkenda bûmenya na bûciûra atî Baaba arî ndeene yaakwa, naani ndî ndeene yaawe.” Nî baagererie kûmûgwata o kaîrî îndî arathonoka na araaciîtîra. Jesû nî aaunîre rwongo rûrîa rûngî rwa mûuro jwa Jorodani kaîrî, na areeta antû arîa Johana aabatithanagîria na arakara o. Antû babaingî nî beetîre kîrî we barauga, “Gûtî kîama Johana aarîngîre îndî mantû jarîa Johana aarîrie jegiî muntû ûûjû nî ja mma buru.” Tontû bûu antû babaingî nî baamwîtîkîrie arî antû au. Nî kwaarî na muntû ûmwe waajîtue weetagwa Lazarû, wa kuuma Bethania. Bethania nîyo ntûûra îrîa Maria na mwarî wa ng'ina Mariitha baatûûraga. Maria nîwe waakîre Mwathani maguta jarî na marashi na aaramwangûra na mûtuundu jwaawe. Lazarû ûrîa waajîtue aarî mûtaana wa ng'ina. Tontû bûû, aarî bang'ina nî baatûmanîre kîrî Jesû bakiugaga: “Mwathani, mûcoore waaku nî ajîtue.” Rîrîa Jesû aigîrue ûu arauga, “Mûrimo jûjû jûtîreeta gîkuû, îndî nî jwa gûtûma Mûrungu akûmithua na Mûtaana wa Mûrungu akûmithua.” Jesû nî eendeete Mariitha, na mwarî wa ng'ina na Lazarû mono. Kinya këethîra Jesû nî eerîrwe atî Lazarû nî aajîtue, nî aakarîre gûntû kûu aarî ntukû ingî ijîîrî. Rîu areera aritwa baawe, “Twîteeni Judea kaîrî.” Aritwa baawe baramwîra atîrî, “Mûritani, tî kagiita gagakai gakûrûkîte kuuma rîrîa Ayahudi bareendaga gûkûringa na maiga? Ka ûkwenda gûcoka ku kaîrî?” Jesû arabacokeria, “Mûthenya nî jwa mathaa îkûmi na jaîrî. Muntû agëeta kûrî mûthenya atîûmba kûgiitara nîûntû nî amûrîkîri nî weerû bûrîa bûthaaraga nthîgûrûûne. Îndî muntû agëeta ûtukû nî agiitaraga nîûntû gûtî na weerû.” Rîu Jesû akuuga ûu arabeera, “Mûcoore weetû Lazarû nî amami, îndî ûûni ngeeta kûmûûkia.” Aritwa baramwîra, “Mwathani, këethîra ka amami agookîra.” Bo baathûgaanagia atî Jesû aabeeraga mantû jegiî kûmama toro, îndî aaragia mantû ja gîkuû kîa Lazarû. Rîu Jesû arabeera carûrûkû atîrî, “Lazarû nî akuîte. Ni nî ngwîrîtue nîûntû bweenu nîkwîthîrwa ntîgûkarî nao, twîteeni kîrî we nîkenda bwîtîkia.” Toma, ûrîa weetagwa Maatha, areera aritwa bangî atîrî, “Twîteeni kinya tuî tûgakujanîrie nawe!” Rîrîa Jesû aakinyîre kûu, nî eethîîre Lazarû agûkara kaburiine ntukû inya. Ntûûra ya Bethania yaarî ûû ta kilomita ithaatû kuuma Jerusalemu. Ayahudi babaingî nî baarî bagwîta kwa ba Maria na Mariitha kûbaboreria nîûntû bwa gîkuû kîa mûtaana wa ng'ina. Rîrîa Mariitha aigîrue atî Jesû nî eejîte, nî eetîre kûmûthagaana îndî Maria aratigwa nyomba. Mariitha nî eerîre Jesû atîrî, “Mwathani, këethîra nî ûrarî aja mûtaana wa chiaa atîngîkua. Îndî nî mbijî atî kinya nandî bûrîa bunthe ûkaromba Mûrungu agakûthithîria.” Jesû aramwîra, “Mûtaana wa nyakwe akariûka.” Mariitha aramûcokeria, “Îî, nî mbijî atî akariûka ntukû ya mûthia rîrîa akuû bakariûka.” Jesû aramwîra, “Ûûni nî ni kûriûka na nî ni ûtûûro. Ûrîa ûmbîtîkagia, kinya agakua agatûûra mwoyo, na ûrîa ûrî mwoyo na nî ambîtîkîtie atîkorookua. A gwe rî, nî ûgwîtîkia ûû?” Mariitha aramwîra, “Îî Mwathani, ûûni nî ngwîtîkia atî gwe nîgwe Mesia, Mûtaana wa Mûrungu, ûrîa weejîre nthîgûrûûne.” Nyuma ya kuuga ûû, Mariitha areeta gwîta Maria, mwarî wa ng'ina, aramwîra na kîoe “Mûritani arî aja na nî agûgwîta.” Maria akwigua ûû, arookîîra ntûti na areeta kîrî Jesû. Îgiita rîu Jesû ataarî agûtonya ntûûreene îndî aarî o arîa Mariitha aarî agûcemania nawe rîrîa aamûthaganîte. Rîrîa Ayahudi barîa baarî nyomba amwe na Maria bakîmûboragîîria boonere arûngama na aumagara na mpwîî, nî baamûthingatîre nîûntû nî baathûgaanagia atî ka eetîte kûrîrîra kaburiine. Rîrîa Maria aakinyîre arîa Jesû aarî, nî aamwonere na araturia maru aramwîra, “Mwathani, këethîra nî ûrarî aja, mûtaana wa chiaa atîngîkua.” Rîrîa Jesû oonere Maria akîrîra na kinya Ayahudi barîa beejanîtie nawe bakîrîra, nî aaigîrue kîeba gîkînene na arathangîka nkoroone mono. Rîu arooria, “Nîkû bûmwîkîte?” Nabo baramwîra, “Mwathani, îja woone.” Jesû ararîra. Rîu Ayahudi barauga, “Oneeni ûrîa aramwendeete!” Îndî bamwe baao barauga, “Këethîra nî aatûmîre mûtumuumu oomba kwona rî, ka atîngîûmba kûrigîîria muntû ûûjû atîgaakue?” Jesû o akiigagua kîeba nkoroone nî eetîre kaburiine. Gîkurungu nîkîo kîaarî kaburi na nî gîakunîki na iiga rîrînene. Jesû arabeera, “Riteeni iiga!” Mariitha, mwarî wa ng'ina wa muntû ûû waakuîte aramwîra, “Mwathani, nî akûnunka nîûntû nî akarîte kaburiine ntukû inya.” Jesû aramwîra, “Uga ntîkwîrîre atî weetîkia ûkoona ûkumio bwa Mûrungu?” Tontû bûû, barariita iiga. Rîu Jesû araraithîîria îgûrû na arauga, “Baaba, nî ngûgûcokeria nkaatho nîûntû gwe nî ûnthikagîîra. Nî mbijî atî nî ûnthikagîîra magiita jonthe. Îndî ndiuga ûû nîûntû bwa antû baba barî aja nîkenda beetîkia atî nîgwe waantûmîre.” Athiria kuuga ûu, areetana na kajû gakaneene: “Lazarû, umagara!” Lazarû araumagara aogi mwîrî jûnthe na itambaa. Njara na magûrû na kinya ûthiû nî biaogi. Jesû arabeera, “Mwoogoreni, na bûmûrekeerie aciîtîre.” Rîrîa Ayahudi babaingî barîa beejanîtie na Maria boonere ûntû bûu Jesû aathithîrie bareetîkia Jesû. Îndî bamwe kîrî bo bareeta kîrî Afarisayo na barabeera ûrîa Jesû aarî akûthithia. Rîu athînjîri-Mûrungu barîa anene na Afarisayo, bareeta mûcemanio jwa kîama kiaao na baroorania, “Nîatîa tûkûthithia? Nîkwîthîrwa muntû ûûjû nî akûringa biama bibingî mono. Twamûreka eeta na mbere kûthithia ûû, antû bonthe bakamwîtîkia, na Aroma beeje benyaangie kîûrû amwe na mûgongo jweetû.” Rîu ûmwe waabo, weetagwa Kaifa, ûrîa waarî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene mwakeene jûu arabeera, “Buî gûtî u bwijî. Ka buî bûtîkwona atî nî kwagîrîte muntû ûmwe akue nîûntû bwa antû bonthe, antû a mûgongo junthe jûthirua?” Aataugîre ûu na bwaawe wengwa, îndî aaugîre ûu nîûntû aarî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene mwakeene jûu, na nîka aaroragia atî Jesû agakua nîûntû bwa mûgongo jwa Ayahudi. Tî ûntû bwa Ayahudi bonka akî, îndî agaakua nîkenda oothûrania amwe aana ba Mûrungu barîa banyaganîte nthîgûrûûne yonthe. Kuuma ntukû îîu atongeeria ba Ayahudi baraambîria kûbanga ûrîa bakooraga Jesû. Tontû bûû, Jesû aratiga gwîtagîîra kûrîa Ayahudi baakaraga, na areeta akuî na rwanda, ntûûreene yeetagwa Efuraimu na arakara ku amwe na aritwa baawe. Thigûûnkû ya Ayahudi ya Pasaka nî yaarî akuî gûkinya na antû babaingî kuuma gûntû na gûntû nî beetîre Jerusalemu nîkenda baitheeria mbere ya thigûûnkû îîu îkinya. Barî kîûrûûne nî baacwaga Jesû bakîûranagia, “Nî bûkwona teeka akeeja thigûnkûûne îîjî?” Athînjîri-Mûrungu barîa anene na Afarisayo nî baarî bakûrita Waatho atî muntû wonthe ûrîa ûkamenya kûrîa Jesû aarî noo mwanka abamenyithie nîkenda bamûgwata. Ntukû ithanthatû mbere ya thigûûnkû ya Pasaka îkinya, Jesû nî aakinyîre Bethania nja ya ba Lazarû, ûrîa aarî akûriûkia kuuma kîrî akuû. Rîu baramûrugîra biakûrîa bia ûgoro. Mariitha nîwe waabaikagîria biakûrîa. Lazarû nî aarî ûmwe wa barîa baarîîjaga amwe na Jesû. Rîu Maria arajûkia nusu lita ya maguta ja nado, jarîa jaarî ja goro, na jaaeeraga bwega, na araaka magûrû ja Jesû na arajaangûra na mûtuundu jwaawe. Nyomba yonthe îraeera bwega mono. Rîu Judasi Iskarioti, ûmwe wa aritwa baawe, ûrîa waarî akuî kûmûkunyanîra arauga, “Nîkî maguta jau jatîenderue denari magana jathatû na mbeecha iu igaîrwa nkîa?” Ataugîre ûu nîûntû nî aarî na bata na nkîa, îndî nîûntû aarî mwamba. Nîwe weekaga mûbuko jwa mbeecha na nî amenyeretie kwiya mbeecha kuuma mûbukoone jûu. Îndî Jesû arauga, “Tiganeni nawe! Rekeeni eeke jau arî najo nîûntû bwa ntukû ya kûthikwa gwaakwa. Nkîa ikeethîrwa irî kîrî buî magiita jonthe, îndî bûtîthîrwa bûrî naani magiita jonthe.” Rîrîa Ayahudi babaingî bamenyere atî Jesû arî Bethania, nî beetîre ku. Batetîre ku nîûntû bwa kûmwona akî, îndî nîkenda boona kinya Lazarû ûrîa Jesû aarî akûriûkia kuuma kîrî akuû. Tontû bûû, athînjîri-Mûrungu barîa anene barabanga atî no mwanka kinya Lazarû ooragwe, nîûntû Ayahudi babaingî nî baabatigaga na bageetîkia Jesû nîûntû bwa Lazarû. Rûûneene, antû babaingî barîa beetîte thigûnkûûne ya Pasaka, nî baigîrue atî Jesû nî aarî njîreene eetîte Jerusalemu. Tontû bûû, nî baajûkîrie mpang'i cia mîkîndû na baraumagara bareeta kûmûthagaana bakiugaga na kajû gakanene, “Mwathani arokumua! Nî atharimi ûrîa wîjîte riîtweene rîa Mwathani. Mûnene wa Israeli arotharimwa.” Jesû nî eethîîre gatigiri na kareeta kamûkamatîte o ta ûrîa Maandîko jaugîîte: “Ntûûra ya Zaiûni, ûgákîra! Raithîîria, mûnene waaku nî eejîte, akarîrîte gatigiri.” Îgiita rîu aritwa baawe batoombîre gûciûra, îndî rîrîa Jesû aakumithîrue, nîrîo baariikanîre atî mantû jaja jamwegiî nî jaandîki na noo jo antû baarî bakûmûthithîria. Antû barîa baarî amwe na Jesû rîrîa eetîre Lazarû kuuma kaburiine na aramûriûkia kuuma kîrî akuû, nî beetîre bakîîraga antû ûrîa kwathithîkîre. Kîrîa gîatûmîre antû bau beeta kûthagaana Jesû nî atî nî baarî bakuigua atî nî aarî akûringa kîama kîu. Rîu Afarisayo bareerana, “Nî bûkwona gûtî u tûûmba kûthithia! Raithîrieni, antû bonthe bakûmûthingata.” Nî kwaarî na Agriiki bamwe kîrî antû barîa beetîte Jerusalemu kûthaathayia Mûrungu îgiiteene rîa thigûûnkû îîu. Nî beetîre kîrî Filipû, ûrîa waumîte Bethisaida ya Galili, baramwîra, “Mûkaathe, nî tûkwenda kwona Jesû.” Filipû areeta areera Anderea, na bobaîrî bareeta kwîra Jesû. Jesû arabeera, “Îgiita rîa gûkumithua kwa Mûtaana wa Muntû rîgûkinya. Ga nkûbwîra na mma atî mpîndî ya nkano îkaraga îrî mpîndî tiga îkagwa nthî mûthetuune na îkauma. Yaumaa nîrîo îciaraga maciara jamaingî. Muntû ûrîa wendeete ûtûûro bwaawe, nîka akaûrîrwa nîbu îndî ûrîa ûthwîre ûtûûro bwaawe nthîgûrûûne îîjî akabûtûûria kenya na kenya. Këethîra muntû nî akwenda gûntumîkîra noo mwanka anthingate, nîkenda akeethîrwa arî amwe naani kunthe kûrîa nkeethîrwa ndî. Muntû wonthe ûrîa ûntumîkagîra akaaewa gîtîîo nî Baaba. “Nandî nkoro yaakwa nî îkûthangîka mono. Îndî mbuge atîa? Baaba ûgéetîkîîria mantû jarîa jarî mbere yaakwa jambîjîîra. Îndî arî, gîkî nîkîo gîatûmîre mbîja, nîkenda nkûrûkîîra igiitene rîrî rîa mîthangîko. Baaba, kumithia riîtwa rîaaku.” Rîu kajû karauma îgûrû karauga, “Nî ndîkumithîtie na nkarîkumithia kaîrî.” Antû barîa baarûngi o bakwiigua kajû kau, bamwe barauga atî nî ngorogoro yagamba, bangî barauga atî nî mûraîka wa mwarîria. Jesû arabeera, “Kajû kau gatîreeja nîûntû bwaakwa, îndî nîûntû bweenu. Nandî nîrîo îgiita rîa nthîgûrû îîjî kûgambithua; nandî mwathi wa nthîgûrû îîjî akeengwa. Rîrîa ngokîîrua îgûrû kuuma nthî ngatûma antû bonthe beeja kîrî ni.” Augîre ûû kwonanania mûthemba jwa gîkuû kîrîa agaakua. Rîu antû baramûcokeria atîrî, “Twîragwa maandîko jaugaga atî Mesia agatûûra kenya na kenya. Nîatîa îndî gwe ûkuuga atî no mwanka Mûtaana wa Muntû ookîrue îgûrû? Mûtaana wa Muntû ûu rî, nûû?” Jesû arabeera, “Weerû bûrî naabuî kagiita gagakai. Îteeni rîrîa bûrî na weerû nîkenda muundu jûtîkabwîjîîre; nîûntû ûrîa wîtaga kûrî na muundu atîonaga kûrîa eetîrîte. Rîrîa bûrî na weerû, îtîkieni weerû, nîkenda buî bûaa antû ba weerû.” Jesû akwaria nteto iu, areeta na araiciitha. Kinya këethîra nî aaringîre biama bibingî mono bakîonaga, baatamwîtîkîrie, nîkenda nteto irîa kîroria Isaya augîre ciûjûra: “Mwathani, nûû ûreetîkia ntûmîîri yeetû? Nûû Mwathani aguûrîrîte inya yaawe?” Tontû bûû, batîngîûmba gwîtîkia nîûntû Isaya nî aaugîre kaîrî, “Mûrungu nî atûmîte baarega kûona, na oomia nkoro ciaao; nîkenda batîkoone na meetho jaao, na baciûra na nkoro ciaao; bancokeera nîkenda mbooria.” Isaya nî aarîrie nteto iu nîûntû nî oonere ûkumio bwa Jesû na araaria mantû jamwegiî. Amwe na jau, antû babaingî kinya atongeeria ba Ayahudi nî beetîkîrie Jesû. Îndî nîûntû nî baakîraga Afarisayo bataamuumbûrîre batîkeeje kwîngwa kîromberoone. Nîkwîthîrwa nî beendere gûkumua nî antû nkûrûki ya gûkumua nî Mûrungu. Jesû nî augîre na kajû gakanene, “Muntû wonthe ûrîa ûmbîtîkagia tî ni ninka eetîkagia îndî nî eetîkagia kinya ûrîa waantûmîre. Ningî ûrîa ûmbonaga nî oonaga ûrîa waantûmîre. Nî ni weerû, na ndeejîre nthîgûrûûne nîkenda muntû wonthe ûrîa ûkambîtîkia atîgatuure muunduune. Muntû wonthe akëeja kwigua nteto ciaakwa na akarega gûciîtîkia, tî ni nkamûgambithia nîûntû nteejîre kûgambithia nthîgûrû îndî ndeejîre kûmîonokia. Muntû wonthe ûrîa ûndegaga na akarega gwîtîkia nteto ciaakwa arî na wa kûmûgambithia. Nteto îrîa mbarîîtie nîcio îkamûgambithia ntukû ya mûthia. Ûûni ntîarîtie na bwaakwa ningwa îndî Baaba ûrîa waantûmîre nîwe ûmbîrîte ûrîa mbwîrîte kuuga, na jarîa mbwîrîte kwaria. Ni nî mbijî atî Waatho bwaawe nîbu bûreetaga ûtûûro bwa kenya na kenya. Tontû bûû, mantû jarîa nkwaria, nî jarîa Baaba ambîrîte mbarie.” Kûrî ntukû îmwe mbere ya thigûûnkû ya Pasaka îkinya, Jesû nî aamenyere atî îgiita rîaawe rîa kuuma nthîgûrûûne acoka kwa Îthe rîgûkinya. Nî aarî akwenda antû barîa baarî baawe gûkû nthîgûrûûne na arabeenda mwanka mûthia. Jesû na aritwa baawe nî baarîjaga biakûrîa bia ûgoro. Nkoma aarî agwîkîra Judasi Iskarioti, mûtaana wa Simioni, îthûgaanio rîa gûkunyanîra Jesû. Jesû nî aijî atî Îthe nî aamûnenkerete into bionthe. Ningî nî aijî atî aaumîte kwa Mûrungu na nî aacokeete kwa Mûrungu. Tontû bûû, nî ookîrîre na ararita rwambambio na aracioga taurû kauna. Rîu areekîra rûûjî karaîîne na arambîrîria kûthambia aritwa baawe magûrû na kûjanyaaria na taurû îrîa aaciogeete. Agûkinya kîrî Peterû, Peterû aramûûria, “Mwathani, Ka ûkwenda kûnthaambia magûrû?” Jesû aramûcokeria, “Nandî ûtîkûmenya ûrîa nkûthithia îndî ûgaciûra nyumeene.” Peterû aramwîra, “Gwe ûtîkoronthaambia magûrû!” Jesû aramûcokeria, “Këethîra ntîkûthambia magûrû, ûtîîthîrwa ûrî na ngwatanîro naani kaîrî.” Simioni Peterû aramwîra, “Mwathani, nthaambia magûrû na tî magûrû akî, îndî nthaambia kinya njara na mûtwe.” Jesû aramwîra, “Muntû wonthe ûrîa ûthambîte, atî na bata ya kûthamba kaîrî tiga magûrû akî, nîûntû nî atheri mwîrî junthe. Buî bûrî babatheru, îndî tî bwinthe.” Nîkwîthîrwa Jesû nî aijî ûrîa ûkamûkunyanîra nî augîre: “Buî bûrî babatheru îndî tî bwinthe.” Rîrîa aathirîrie kûbathaambia magûrû na eekîra rwambambio rwaawe kaîrî nî aakarîre nthî na arabeera, “Nî bûgûciûra ûrîa ndabûthithîria? Buî bûmbîtaga Mûritani na bûkambîta Mwathani, na nî buugaga ûûma, nîûntû ndî we. Këethîra ni Mwathani na Mûritani weenu nkûbûthaambia magûrû, kinya buî no mwanka bûthaambanagie magûrû. Nîkwîthîrwa ni ndathithia ûu îrî ngerekano nîkenda kinya buî bûthithagia ûu ndaabûthithîria. Ga nkûbwîra na mma atî, nthûûmba tî înene nkûrûki ya mwathi waayo, na mûtûmwa tî ûmûnene nkûrûki ya ûrîa ûmûtûmîte. Tontû nî bwijî mantû jaja, nî bûtharimi këethîra bûkajathithagia. “Tî bwinthe nkwarîîria nîûntû nî mbijî barîa nthuurîte. Îndî ndauga ûu nîkenda Maandîko jaja joojûra: ‘Ûrîa waarîre mûgaate amwe naani akûngarûka.’ Ndîbwîra mantû jaja nandî mbere ya jakarîka nîkenda rîrîa jagakarîka bwîtîkia atî ni nî ni we. Ga nkûbwîra na mma atî, muntû wonthe ûrîa ûgwataga muntû ûrîa ntûmîte ûgeni, nî ni agwataga ûgeni. Ningî ûrîa ûngwataga ûgeni nî ûrîa waantûmîre agwataga ûgeni.” Rîrîa Jesû aaugîre mantû jau, nî aathangîkîre mono nkoroone na arauga carûrûkû atî “Ga nkûbwîra na mma atî, ûmwe weenu agankunyanîra!” Aritwa nî baateganîre barigari mono nîûntû bataamenyaga ûrîa augagîra. Mûritwa ûmwe, ûrîa Jesû eendeete mono, nî aakarîre nthî akuî na Jesû. Rîu Peterû aramweneria na aramwîra, “Mûûrie ûrîa akuugîra.” Tontû bûû, mûritwa ûu areetaîta akuî na Jesû na aramûûria, “Mwathani, nûû?” Jesû aramûcokeria, “Nî ûrîa nkanenkeeria kîng'enyua kîa mûgaate nyuma ya kûjûtombeka mpakûriine.” Rîu arajûkia mûgaate na arajûtombeka mpakûriine na aranenkeeria Judasi, mûtaana wa Simioni Iskarioti. Judasi akûjûkia kîng'enyua kîu Nkoma aramûtonya. Rîu Jesû aramwîra, “Ûrîa ûkwenda kûthithia, nthiî ûthithie na mpwîî!” Gûtî we kîrî barîa baarîjanagîra na Jesû waamenyere kîrîa gîatûmîre amwîra ûu. Tontû Judasi nîwe weekaga mbeecha, bamwe baao nî baathûgaanîrie atî Jesû nîka aamwîraga akagûre into birîa biendekanaga thigûûnkûûne îîu kana akaee nkîa gîntû. Tontû bûû, Judasi akûthiria kûrîa kîng'enyua kîrîa aanenkeerwe araumagara ntûti. Îgiita rîu kwaarî ûtukû. Rîrîa Judasi aumagarîre, Jesû nî aaugîre, “Nandî Mûtaana wa Muntû nî akumithîtue, na Mûrungu nî akumithîtue ndeene yaawe. Këethîra Mûrungu nî akumithîtue ndeene ya Mûtaana, Mûrungu kinya we agakumithia Mûtaana ndeene yaawe wengwa, na akamûkumithia ntûti. “Aana baakwa, ndî naabuî kagiita gagakai. Bûgancwaa; îndî ka mbwîre o ta ûrîa ndeerîre atongeeria ba Ayahudi: ‘Kûrîa mbîtîte bûtîûmba kwîja.’ Nî nkûbûnekera rîathana rîrîerû: Endanageni. O muntû nî eendage ûngî o ta ûrîa ni mbwendeete. Bwaakara bwendeene nîrîo antû bonthe bakamenya atî buî bûrî aritwa baakwa.” Simioni Peterû nî aamûûrîrie, “Mwathani, nîkû wîtîte?” Jesû nawe aramûcokeria, “Kûrîa mbîtîte, ûtîûmba kûnthingata nandî, îndî ûkanthingata nyumeene.” Peterû aramûûria, “Nîkî ntîûmba gûkûthingata nandî? Ni nî ncieejanîte kûûragwa nîûntû bwaaku!” Jesû aracokia, “Ûrî na mma nî ûcieejanîte kûûragwa nîûntû bwaakwa? Ga ngûkwîra na mma atî, nchamba ya ngûkû îtîgamba, ûtîrankaana maita jathatû.” Jesû arabeera, “Bûkathangîkeeni nkoroone cieenu. Îtîkieni Mûrungu na kinya ni bûmbîtîkie. Kwa Baaba kûrî na nyomba inyingî, naani ndeeta kûthuranîra arîa bûgakaraga. Këethîra tî u, ndîngîbwîra. Rîrîa ngeeta na nthuranîre antû arîa bûgakaraga, nkeeja kaîrî na mbûjûkie nîkenda arîa ndî kinya buî bûkaraga o. Nî bwijî njîra ya gwîta kûrîa mbîtîte.” Toma aramûûria, “Mwathani, tûtîkûmenya kûrîa wîtîte. Nîatîa tûkoomba kûmenya njîra?” Jesû aramwîra, “Ni nî ni njîra na ûûma na ûtûûro. Gûtî muntû wîîjaga kîrî Baaba atîkûrûkîîrîte kîrî ni. Këethîrwa nî bûmbijî, kinya Baaba bwamûmenya. Kuuma nandî bûkûmûmenya na bûkûmwona.” Filipû aramwîra, “Mwathani, twonie Abaagu, naatuî tûkang'anîrwa.” Jesû aramwîra, “Filipû, nî nkarîte naabuî îgiita rîrîraaja îndî gwe ûtîmbijî? Muntû wonthe ûrîa ûmboneete, nî ooneete kinya Baaba. Nîkî ûkuuga, ‘Twonie Abaagu?’ Ka ûtîgwîtîkia atî ni ndî ndeene ya Baaba na Baaba arî ndeene yaakwa? Nteto irîa nkûbwîra ntîgûciuga na bwaakwa ningwa. Nî Baaba ûrîa ûtûûraga ndeene yaakwa nîwe ûkûrita ngûgî ciaawe. Mbîtîkieeni nîûntû ndî ndeene ya Baaba na Baaba arî ndeene yaakwa, kana bûmbîtîkie nîûntû bwa mantû jarîa nthithîtie. Ga nkûbwîra na mma atî, ûrîa ûmbîtîkagia akathithagia mantû jarîa nthithagia, na jangî jamanene nkûrûki ya jau nîûntû ndeeta kîrî Baaba. Ûntû bûrîa bûnthe bûkaromba riîtweene rîaakwa nkabûthithia nîkenda Baaba akumithua ndeene ya Mûtaana. Kîonthe kîrîa bûkaromba riîtweene rîaakwa, nkathithia. “Këethîra nî bûmpendeete, bûkathîkagîra maathana jaakwa. Naani nkaaromba Baaba, nawe akabûtûmîra Mûeejani kîrîra ûngî, ûrîa ûgatûûra naabuî kenya na kenya. Mûeejani kîrîra ûu nîwe Roho wa mma ûrîa nthîgûrû îtîûmba gwîtîkîra nîûntû îtîûmba kûmwona kana kûmûmenya. Îndî buî nî bûmwijî nîûntû nî atûûraga amwe naabuî na akeethîrwa arî ndeene yeenu. “Ntîbûtiga ja twaana tûkuîri nî aciari, ngacoka kaîrî kîrî buî. Nyuma ya kagiita gagakai, nthîgûrû îtîmbona kaîrî îndî buî bûkamboona. Tontû ni ndî mwoyo, kinya buî bûgatûûra mwoyo. Rîrîa ntukû îîu îgaakinya nîrîo bûkamenya atî ni ndî ndeene ya Baaba, naabuî bûrî ndeene yaakwa, naani ndî ndeene yeenu. Ûrîa waathîkagîra maathana jaakwa na akajathingata, ûu nîwe ûmpendeete. Nawe ûrîa ûmpendeete nî eendagwa nî Baaba, naani nkamwenda, na ncionanie kîrî we.” Judasi, îndî tî Judasi Iskarioti, aramûûria, “Nîatîa ûgaacionania kîrî tuî na tî kîrî nthîgûrû?” Jesû aramûcokeria, “Ûrîa wonthe ûmpendeete akaathîkîra rûteto rwaakwa na Baaba akamwenda na twîje kîrî we na tûtûûre nawe. Muntû wonthe ûrîa ûtîmpendeete atîathîkagîra nteto ciaakwa. Rûteto rûrîa bwaigua tî rwaakwa, îndî nî rwa Baaba ûrîa waantûmîre. “Ndîbwîra mantû jaja îgiiteene rîrî ndî amwe naabuî. Mûeejani kîrîra tawe Roho Ûmûtheru, ûrîa Baaba agaatûma ndeene ya riîtwa rîaakwa, akaabûritanaga mantû jonthe na abûririkanagie jonthe jarîa mbwîrîte. “Nî nkûbûtigîra thîîrî, nî thîîrî yaakwa nkûbûaa. Îtîkari ta îrîa nthîgûrû îeejanaga. Bûkathangîkeeni nkoroone kana bwigua ûguaa. Nî bwaigîrue nkîbwîra atî ‘Nî mbîtîte, îndî ngacoka kîrî buî.’ Këethîra nî bûmpendeete bûrîngîgwîrua, nîkwîthîrwa mbîtîte kîrî Baaba, nîûntû we nî ûmûnene nkûrûki yaakwa. Ndabwîra mantû jaja mbere ya jakarîka nîkenda rîrîa jagakarîka bwîtîkia. Ntîîta na mbere kwaria naabuî nîûntû mwathi wa nthîgûrû îîjî nî eejîte. We atî na inya ya kûmbatha. Îndî nthithagia mantû jonthe kûringana na ûrîa Baaba ambathîte nîkenda nthîgûrû îmenya atî nî mpendeete Baaba. Rûngameni, twîte tuume aja!” “Ûûni nî ni mûzabibû jwa mma, na Baaba nîwe mûjûrîmîri. We nîwe ûtemaga rwang'i rûrîa rûtîciaraga maciara na rûrî ndeene yaakwa. Ningî nî acaaga o rwang'i rûrîa rûciaraga nîkenda rûciara maciara jamaingî nkûrûki. Buî nî bûrîkîtie kûtherua nî rûteto rûrîa mbwîrîte. Karageni ndeene yaakwa, naani ndeene yeenu. O ta ûrîa rwang'i rûtîûmba gûciara rûrî runka rûtîgwateene na mûzabibû, o ûu kinya buî bwarega gûkara ndeene yaakwa bûtîumba gûciara. “Ni nî ni mûzabibû, buî bûrî mpang'i. Ûrîa ûkaraga ndeene yaakwa, naani ndeene yaawe, ûu nîwe ûciaraga maciara jamaingî, nîkwîthîrwa gûtî u bûûmba kûthithia bûtî naani. Muntû ûrîa ûkarega gûkara ndeene yaakwa agaatemwa ta ûrîa rwang'i rûtemagwa na rûkooma. Mpang'i cia mûthemba jûu nîka ciûthûranagua na ikageerwa mwankiine îkaya. Këethîra bûgaakara ndeene yaakwa, na nteto ciaakwa ikare ndeene yeenu, rombeni ûntû bunthe bûrîa bûkeenda na bûkathithîrua. Baaba nî akumithagua bwaciara maciara jamaingî, na rîu nîrîo bwonanagia bûrî aritwa baakwa. O ta ûrîa Baaba ampendeete, o ûu nou kinya ni mbwendeete. Kareeni wendoone bwaakwa. Këethîra bûkathîkagîra maathana jaakwa, bûgakaraga wendoone bwaakwa, o ta ûrîa kinya ni mbathîkagîra maathana ja Baaba, na ngakara wendoone bwaawe. Ndaabwîra mantû jau, nîkenda kûgwîrua gwaakwa gûkara ndeene yeenu, na bwîthîrwe bûrî na kûgwîrua kûrîa gûtîthiraga. Rîrî nîrîo rîathana rîaakwa, atî bwendanage o ta ûrîa ni mbwendeete. Gûtî wendo bûbûnene nkûrûki ya wendo bûrîa muntû eethîrwa arî nabu agîtîkîîria gûkua nîûntû bwa acoore baawe. Buî bûrî acoore baakwa, këethîra bûkathithia mantû jarîa nkûbwîra. Ntîkorobwîta nkombo kaîrî nîûntû nkombo îtiijî ûrîa mûnene waao athithagia. Îndî ndîbwîta acoore baakwa nîûntû jonthe jarîa mbigîîtue kuuma kîrî Baaba nî mbûmenyithîtie. Tî buî bwaanthuurîre îndî nî ni ndaabûthuurîre na ndîrabûtûma bwîta gûciara maciara, maciara jarîa jagatûûra nîkenda Baaba akabwaa kîonthe kîrîa bûkamûromba ndeene ya riîtwa rîaakwa. Waatho bwaakwa kîrî buî nî bûbû: Endanageni. “Nthîgûrû îkëeja kûbûthûûra meenyeni atî nî ni yaambîre kûnthûûra. Këethîra bûrî antû ba nthîgûrû, nthîgûrû îrîngîbwenda nîûntû bûrî baayo. Îndî nîûntû bûtî ba nthîgûrû nîkwîthîrwa nî ndaabûthuurîre kûuma kîrî yo, nîkîo îbûthûûraga. Ririkaneni ûrîa mbwîrîre, ‘Nthûûmba tî înene nkûrûki ya mwathi waayo.’ Këethîra nî banthangîkîrie, kinya buî bakabûthangîkia. Ningî këethîra nî baathîkîîre nteto ciaakwa kinya cieenu bakathîkîîra. Îndî bakabûthithîria mantû jau jonthe nîûntû bûrî baakwa na nîûntû batiijî ûrîa waantûmîre. Këethîra nteejîre na ndabarîria, batîngîkwîthîrwa barî na meeyia; îndî nandî batî na ûntû bwa kwîgwatia nîûntû bwa meeyia jaao. Ûrîa ûnthwîre nî athwîre kinya Baaba. Këethîra ntaathithîrie kîrî bo mantû jarîa gûtî muntû ûngî wathithia, batîngîthîrwa barî na meeyia. Îndî nandî nî boonete mantû jau na baanthûûra na baathûûra Baaba. Mantû jaja jathithîkîte nîkenda jarîa jarî Maandîkoone joojûra, ‘Nî baanthûûrîre ûtheri!’ “Rîrîa Mûeejani kîrîra ûrîa nkabûtûmîra kuuma kîrî Baaba na nîwe Roho wa mma ûrîa uumîte kîrî Baaba akeeja, agankûûjîîra. Kinya buî bûgankûûjîîra nîûntû nî bûtwîre naani kuuma kîambîrîria. “Ndabwîra mantû jaja jonthe, nîkenda bûtîgatige gwîtîkia. Antû bakabwînga kîromberoone na kagiita nî keejîte rîrîa muntû wonthe ûrîa ûkabûûraga, akathûgaania nî Mûrungu agûtumîkîra. Bakathithia ûu nîûntû batiijî Baaba kana baamenya. Ndabwîra mantû jau, nîkenda rîrîa jagakarîka bûrîrîkana atî nî ndaarî ndîkûbûmenyithia mantû jau. Ntaabwîrîre mantû jau kuuma kîambîrîria, nîûntû ndîreethagîrwa ndî amwe naabûî. “Îndî nandî mbîtîte kîrî ûrîa waantûmîre, na gûtî weenu ûkûmbûûria: ‘Nîkû weta?’ Îndî nîûntû ndîkûbwîra mantû jaja, bûkwigua bûbûûî mono. Ga nkûbwîra na mma atî, nî kaaba mbîte nîkenda bûgunîka nîûntû ndarega gwîta, Mûeejani kîrîra atîîja kîrî buî. Îndî ndeeta nkamûtûma kîrî buî. Rîrîa akeeja, akamenyithia nthîgûrû meeyia jaayo na waagîru na ûrîa Mûrungu akamîgambithia; nthîgûrû îkamenyithua meeyia jaayo nîûntû antû nî baregere kûmbîtîkia; nthîgûrû îkamenyithua mantû jegiî waagîru nîûntû nî mbîtîte kîrî Baaba, na bûtîmbona kaîrî; nthîgûrû îkamenyithua mantû jegiî îgamba nîûntû mwathi wa nthîgûrû îîjî nî athîrîtie kûgambithua. “Ndî na mantû jangî jamaingî ja kûbwîra, îndî nandî bûtîûmba kûjoomîîria jonthe. Rîrîa Roho ûu wa ûûma akeeja, akabûritana ûûma bûnthe. Nîkwîthîrwa atîtua kwaragia na bwaawe wengwa îndî agatua kwaragia mantû jonthe jarîa akaigua na abwîrage mantû jarîa jakeeja. We agankumithia, nîûntû akabwîraga mantû jarîa aîgîtue kuuma kîrî ni. Bionthe birîa Baaba arî nabio, nî biaakwa; nîkîo gîtûmîre mbwîra atî Roho Ûmûtheru akabwîraga mantû jarîa akaigagua kuuma kîrî ni. “Nyuma ya kagiita gagakai bûtîmbona. Ningî nyuma ya kagiita gagakai bûkambona kaîrî.” Tontû bûû, bamwe ba aritwa baawe baroorania, “Nîatîa ûû agûtwîra: ‘Nyuma ya kagiita gagakai bûtîmbona. Ningî nyuma ya kagiita gagakai bûkambona kaîrî.’ Ningî akauga ‘Tontû mbîtîte kîrî Baaba?’” Ningî baroorania, “Rîrîa akuuga ‘Nyuma ya kagiita gagakai rî, nîatîa agûtwîra?’ Tûtîkûmenya ûrîa akuuga.” Jesû akûmenya nî beendaga kûmûûria gîtûmi kîa ûrîa aarî akuuga arabeera, “Ka bûkûûrania gîtûmi kîa: ‘Nyuma ya kagiita gagakai bûtîmbona. Ningî nyuma ya kagiita gagakai bûkambona kaîrî?’ Ga nkûbwîra na mma atî, bûgakaya na bûrîre, îndî nthîgûrû îkagwîrua. Buî bûkaithikîîra îndî kwithikîîra kweenu gûkagarûka kwee kûgwîrua. Rîrîa mûka eethagîrwa arî akuî kûewa kaana, nî aigagua rwakaî, îndî athiria kûewa kaana, atîririkanaga rwakaî rûu kaîrî nîûntû bwa kûgwîrîrua kaana kau gaaciarwa nthîgûrûûne. Nandî buî nî bwithikîrîte; îndî nkabwona kaîrî, na nkoro cieenu igwîrue, na gûtî we ûkabûtuunya kûgwîrua kweenu. Îgiita rîu gûtîkîo bûkandomba. Ga nkûbwîra na mma atî, kîrîa kîonthe bûkaromba Baaba bûgîtumagîra riîtwa rîaakwa akabûnenkera. Mwanka nandî gûtîkîo bûraromba bûgîtumagîra riîtwa rîaakwa. Rombeni na bûkoona kîrîa bûkûromba nîkenda bwîthîrwa bûrî na kûgwîrua kûrîa gûtîthiraga. “Ndabwîra mantû jaja ngîtumagîra ngerekano. Kagiita nî keejîte rîrîa ntîbwarîria ngîtumagîra ngerekano kaîrî, îndî nkabwîraga mantû jegiî Baaba carûrûkû. Rîrîa ntukû îîu îgakinya bûkaromba into bionthe bûgîtumagîra riîtwa rîaakwa. Ni ntîkûbwîra atî nkabûrombera noo mbi kîrî Baaba, nîkwîthîrwa Baaba wengwa nî abwendeete, na buî nî bûmpendeete, na nî bweetîkîrie atî ndaumîre kîrî Baaba. Ni ndaumîre kîrî Baaba, na ndîreeja nthîgûrûûne na nandî ga mpuumîte nthîgûrûûne kaîrî ncokete kîrî Baaba.” Rîu aritwa baawe baramwîra, “Nandî nî ûkwaria carûrûkû ûtîgûtumîra ngerekano. Nandî nî tûkûmenya atî gwe nî wiijî mantû jonthe, na gûtî na gîtûmi kîa muntû noo ûrîkû akûûrîa kîûria. Tontû bûû, nî tûgwîtîkia atî waumîre kîrî Mûrungu.” Jesû arabacokeria, “Nandî bûgwîtîkia? Îgiita nî rîîjîte na rîgûkinya, rîrîa bûkanyaganua o muntû eete kwaawe, na bûntige ndî ninka. Îndî ntîîthîrwa ndî ninka, nîûntû Baaba arî amwe naani. Ndabwîra mantû jaja, nîkenda bwîthîrwa bûrî na thîîrî bûrî ndeene yaakwa. Bûkathangîka mono bûrî nthîgûrûûne îndî ûmîîrieni nîûntû ni nî ncindîte nthîgûrû.” Rîrîa Jesû aathirîrie kwaria nteto îîu, aararaithîîria bwa îgûrû arauga, “Baaba, îgiita rîgûkinya. Kumithia Mûtaana waaku, nîkenda nawe agûkumithia. Nîkwîthîrwa nî waanenkeere Mûtaana waaku inya ya kwatha antû bonthe nîkenda akaa bonthe barîa waamûnenkeere ûtûûro bwa kenya na kenya. Nabu ûtûûro bwa kenya na kenya nî atî antû bakûmenye gwe gwenka ûrîa ûrî Mûrungu wa mma na bamenye Jesû Kristû ûrîa gwe waatûmîre. Nî ngûkumithîtie aja nthîgûrûûne nîûntû nî nthirîtie kûrita ngûgî irîa wantûmîre ndita. Baaba, nandî nkumithia mbere yaaku na ûkumio bûrîa ndaarî nabu ndî kîrî gwe mbere ya nthîgûrû yûûmbwa. “Nî ntûmîte ûmenyekana kîrî antû barîa wampeere kuuma nthîgûrûûne. Bo baarî baaku îndî ûrampa bo. Nabo nî bathîkîrîte rûteto rwaaku. Nandî nî bamenyete atî kîonthe kîrîa wampeere kiumîte kîrî gwe. Nîkwîthîrwa nî mbeerîte nteto irîa waambîrîre na baaciîtîkia. Ningî nî baijî na mma atî mpuumîte kîrî gwe na beetîkia atî nîgwe waantûmîre. Bau nîbo nkûrombera, ntîkûrombera nthîgûrû îndî nî barîa wampeere, nîûntû nî baaku. Barîa bonthe ndî nabo nî baaku, na baaku nî baakwa na nî nkumithîtue ndeene yaao. Nandî ka mbîjîte kîrî gwe, ntîthîrwa ndî nthîgûrûûne kaîrî îndî bo barî nthîgûrûûne. Baaba Ûmûtheru, bamenyeere na inya ya riîtwa rîaaku, narîo nî riîtwa rîrîa wampeere, nîkenda bagakara barî gîntû kîmwe ta ûrîa kinya tuî tûrî gîntû kîmwe. Rîrîa ndaarî nabo, nî ndabamenyagîîra na inya ya riîtwa rîaaku rîrîa wampeere. Nî ndabakarîrie na gûtî noo ûmwe waao waûra, tiga mûtaana ûrîa waarî wa kûûra nîkenda Maandîko joojûra. Îndî nandî ka mbîjîte kîrî gwe, na ndiuga mantû jaja ndî nthîgûrûûne nîkenda bagwîrua ta ûrîa ngwîrîtue. Nî mbanenkerete rûteto rwaaku, na nthîgûrû yabathûûra nîûntû batî ba nthîgûrû, o ta ûrîa kinya ni ntî wa nthîgûrû. Ntîkûromba nîkenda ûbarita nthîgûrû, îndî nîkenda ûbamenyeera kuuma kîrî ûrîa mûûî. Bo tî ba nthîgûrû, o ta ûrîa kinya ni ntî wa nthîgûrû. Batherie na ûûma, nîûntû rûteto rwaaku nîru ûûma. O ta ûrîa gwe waantûmîre nthîgûrûûne, nou kinya ni nkûbatûma nthîgûrûûne. Ni nî nkwinenkanîra buru kîrî gwe nîûntû bwaao, nîkenda kinya bo bainenkanîra kîrî ûûma buru. “Tî baba bonka nkûrombera, îndî ndîrombera kinya barîa bakambîtîkia baigua ntûmîîri yaao. Ningî ndîromba nîkenda bonthe baa gîntû kîmwe. Baaba, o ta ûrîa ûrî ndeene yaakwa naani ndeene yaaku, ndîromba kinya bo beethîrwe barî gîntû kîmwe ndeene yeetû nîkenda nthîgûrû îîtîkia atî nîgwe waantûmîre. Nî ndaabaeere ûkumio o bûrîa wampeere, nîkenda kinya bo baa gîntû kîmwe o ta ûrîa kinya gwe naani tûrî gîntû kîmwe. Ni nî mbîthagîrwe ndî ndeene yaao, naagwe ûrî ndeene yaakwa nîkenda bonthe baa gîntû kîmwe buru, na nthîgûrû imenya atî nîgwe waantûmîre, na atî nî ûbeendeete o ta ûrîa ûmpendeete. “Baaba! Ndîenda barîa wampeere kinya bo bakarage amwe naani arîa ndî, nîkenda boona ûkumio bwaakwa bûrîa wampeere nîûntû nî wampendeete mbere ya nthîgûrû yûûmbwa. Baaba Ûmwagîru, nthîgûrû îtîkwijî, îndî ni nî nkwijî na aritwa baba nî baijî atî nîgwe waantûmîre. Ni nî ndaakûmenyithanîrie kîrî bo na ngeeta na mbere gûkûmenyithania nîkenda wendo bûrîa ûmpendeete nabu bwîthîrwa bûrî ndeene yaao, naani ndî ndeene yaao.” Jesû akûthiria kûromba ûu, nî aumîre aû baarî arî na aritwa baawe baraûna mûguuru jwa Kidironi na bareeta rûteere rûrîa rûngî arîa kwaarî na kamuunda na baratonya ku. Kinya Judasi ûrîa waamûkunyanîîre, nî aijî antû au nîûntû Jesû nî eetaga o jamaingî arî amwe na aritwa baawe. Tontû bûu, Judasi aratongeeria gîkundi kîa asikarî na akaria ba kîûrû barîa baatûmi nî athînjîri-Mûrungu barîa anene na Afarisayo, bareeta kamuundeene bakamatîte taawa na inyinga na mathaga ja ndwaa. Jesû akîmenyaga bwega ûrîa kwaarî gûkarîke, nî aumîîre na arabooria, “Nûû bûgûcwaa?” Nabo baramûcokeeria, “Nî Jesû wa Nazarethi.” Jesû arabeera, “Nî ni we.” Judasi ûrîa waamûkunyanîîre, nî aarî amwe nabo. Rîrîa Jesû aabeerîre, “Nî ni we,” nî bacokere na nyuma na baragwa nthî. O kaîrî Jesû arabooria atîrî, “Nûû bûgûcwaa?” Nabo baramûcokeria, “Nî Jesû wa Nazarethi.” Jesû arabeera, “Nkûthiria kûbwîra atî nî ni we. Këethîra nî ni bûgûcwaa, rekaneni na baba baciîtîre.” Aaugîre ûu nîkenda jarîa aarî akuuga mbereene joojûra, “Kîrî barîa wampeere, gûtî no ûmwe waaûra.” Tontû Simioni Peterû nî aarî na rûchiû, ararûcinûra na aragiita gûtû kwa ûrîo kwa nkombo ya mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene. Nkombo îîu yeetagwa Maluko. Rîu Jesû areera Peterû, “Cokia rûchiû rwaaku kîûene. Ka ûkwenda ndega kûnyua gîkombe kîrîa Baaba aampeete.” Tontû bûû gîkundi kîa asikarî na mûrûngamîîri waao na atongeeria ba Ayahudi baragwata Jesû na baramûtheeka. Rîu baramwikia kîrî Anasi mbere nîûntû aarî mûthoni wa Kaifa, ûrîa waarî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene mwaka jûu. Kaifa nîwe waarî akwîra Ayahudi atî nî kwagîrîte muntû ûmwe akue nîûntû bwa antû bonthe. Simioni Peterû amwe na mûritwa ûngî nî baathingatîre Jesû. Tontû mûritwa ûu nî aijîkeene nî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, nî aakûrûkanîrie na Jesû kîaragoone kîa mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, îndî Peterû aratigwa arûngami oome akuî na mpingîro. Tontû bûû, mûritwa ûu ûrîa waijîkeene kîrî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene araumagara oome na araaria na mûka ûrîa wakaragia mpingîro, arakûrûkia Peterû ndeene. Mûka ûu wakarîtie mpingîro arooria Peterû atîrî, “Kinya gwe ûtî ûmwe wa aritwa ba muntû ûûjû?” Peterû aramwîra, “Arî.” Nthûûmba na akaria nî baarî bagwakia mwanki jwa makara tontû nî kwaarî na mpio na barakara au bagîotaga mwanki. Peterû nawe ararakara amwe nabo agîotaga mwanki. Rîu, mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, arooria Jesû mantû jegiî aritwa baawe na ûritani bwaawe. Jesû aramûcokeria, “Ndîraaragia na antû magiita jonthe nticiithîte na nkaritana iromberoone, na kîûrûûne kûrîa Ayahudi bonthe bacemanagia na gûtî ûntû ndauga na witho. Nîkî ûkûmbûûria biûria? Ûûria antû barîa baraigagua nkîaria mantû jarîa ndîrabeeraga. Bo nî baijî jarîa mbugîîte.” Rîrîa athirîrie kuuga ûu, mûkaria ûmwe ûrîa waarûngi au araringa Jesû rûî arauga, “Ûu nîu ûbuîrîte gûcokeria mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene?” Jesû aramûcokeria, “Këethîra nkwaria mantû jamathûûku onania ûthûûkû bwaajo. Îndî këethîra nî ûûma ndaaria, nîkî waandinga?” Rîu Anasi araikia Jesû atheeki kîrî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene weetagwa Kaifa. Îgiita rîu Peterû nî arûngi agîotaga mwanki na barîa baarî amwe nawe nî baamûûrîrie, “Kinya gwe ûtî ûmwe wa aritwa baawe?” Nawe arakaana arauga, “Arî.” Ûmwe wa nthûûmba cia mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene wa ndûgû cia muntû ûrîa Peterû aarî akûgiita gûtû aramwîra, “Ntîkwonere kamuundeene ûrî amwe na Jesû?” O kaîrî Peterû arakaana na ntûti îmwe nchamba ya ngûkû îragamba. Rîu baratongeeria Jesû kuuma gwa Kaifa baramwikia kîaragoone kîa mûnene Pilatû gîeetagwa Praetoria. Kwarî rûkîîrî, nabo Ayahudi batatonyere Praetoria batîkagwatwe nî mûgiro, na mûgiro jûu jûrigîîria barîa kîatho kîa Pasaka. Tontû bûû, Pilatû araumagara na areeta kîrî bo arauga, “Nî ûntû bûrîkû bûkûthitangîra muntû ûûjû?” Baramûcokeria, “Këethîra muntû ûûjû ataathithagia mantû jamathûûku, tûtîngîmûreeta kîrî gwe.” Pilatû arabeera, “Mûjûkieeni bwingwa na bûkamûgambithie kûringana na Waatho bweenu.” Ayahudi baramûcokeria, “Waatho bûtîtwîtîkîîrîtie tûtuîra muntû îgamba rîa kûûragwa.” Kwathithîkîre ûu nîkenda nteto irîa Jesû aarî akwaria cia kwonania ûrîa agaakua ciûjûra. Pilatû nî aatonyere Praetoria kaîrî na areeta Jesû aramûûria, “Gwe nîgwe mûnene wa Ayahudi?” Jesû aramûcokeria, “Kîûria kîu kiumanîtie naagwe, kana nî antû bangî bakwîrîte nteto imbegiî?” Pilatû aramûcokeria, “Ka ûûni ndî Mûyahudi? Nî antû ba mûgongo jweenu na athînjîri-Mûrungu barîa anene bakûreetete kîrî ni. Nîatîa ûthithîtie?” Rîu Jesû aramûcokeria, “Ûnene bwaakwa tî bwa nthîgûrû îîjî. Këethîra ûnene bwaakwa nî bwa nthîgûrû îîjî, nî mma athingati baakwa barîngîndwîrîîra ntîkanenkanîrwe kîrî Ayahudi. Îndî nandî ûnene bwaakwa tî bwa gûkû nthîgûrû.” Rîu Pilatû aramwîra, “Anga gwe ûrî mûnene?” Nawe Jesû aramûcokeria, “Gwe nîgwe ûkuuga atî ndî mûnene. Ndaaciarîrwe nîûntû bwa gîtûmi kîu na ndîreeja nthîgûrû gûkûûjîîra ûûma. Muntû wonthe ûrîa ûrî wa mma, nî anthikagîîra.” Pilatû aramûûria, “Mma nîmbi?” Pilatû akûthiria kuuga ûu, nî aumagarîre kaîrî na areeta kîrî Ayahudi na arabeera, “Ni ntîkwona ûntû bwa kûgambithîria muntû ûûjû. Îndî nî bûmenyeretie kûmbûûria mbûthaûrîre muntû ûmwe îgiita rîa Pasaka. Nî bûkwenda mbûthaûrîra Mûnene wa Ayahudi?” Rîu bararinga gîtuma kaîrî barauga, “Arî, tûtîkwenda ûu, tûrîenda Baraba!” Baraba aarî mûtuunyani. Rîu Pilatû ararita Waatho atî Jesû ajûkue na aûûrwe ibooko. Asikarî baratuma thirû ya miigua na baramwîkîra kîongo. Rîu baramwîkîra rwambambio rwa rangî ya mûkû. Rîu bareeta kîrî we na baramûringa mpîî bakîmwîraga, “Ûrotûûra matukû jamaingî, gwe Mûnene wa Ayahudi!” Pilatû araumagara kaîrî na arabeera, “Raithîrieni, ka mbuumagarîrîtie we nîkenda bûmenya atî ni ntîkwona ûntû bwa kûmûgambithîria.” Rîu Jesû araumagara eekîrîte thirû ya miigua na rwambambio rwa rangî ya mûkû. Pilatû arabeera, “Raithîrieni! Muntû tîwe ûûjû.” Rîrîa athînjîri-Mûrungu barîa anene na akaria baamwonere bararinga gîtuma gîkiingî barauga, “Mwambithie, Mwambithie!” Pilatû arabeera, “Mûjûkieeni bwingwa bûmwambe, nîûntû ni ntîkwona ûntû bwa kûmûgambithîria.” Ayahudi baramûcokeria, “Tuî tûrî na Waatho, na kûringana na Waatho bûu no mwanka akue, nîûntû nî acieethetie Mûtaana wa Mûrungu.” Rîrîa Pilatû aaigîrue nteto iu nî aaigîrue ûguaa mono. Rîu arakûrûkia Jesû Praetoria kaîrî na aramûûria, “Nîkû uumîte?” Îndî Jesû ataamûcokeria noo atîa. Tontû bûû, Pilatû araamûûria, “Ka ûtîkwenda kwaria naani? Ka ûtîkûmenya atî ndî na inya ya gûkwambithia kana gûkûrekeeria?” Jesû aramûcokeria, “Gûtî inya ûrîngîîthîrwa ûrî nayo ya kûnthithîria noo atîa, këethîra ûtaanenkeerwe yo kuuma îgûrû. Tontû bûû, muntû ûrîa ûnenkanîre kîrî gwe, arî na meeyia jamanene nkûrûki.” Pilatû akwîrwa ûu araambîrîria gûcwaa ûrîa oomba kûmûrekeeria, îndî Ayahudi bararinga gîtuma bakiugaga, “Ûkëeja kûrekeeria muntû ûûjû, ûtî mûcoore wa Kaisarî, nîkwîthîrwa muntû ûrîa ûcieethagia mûnene, nî mûnthû wa Kaisarî!” Rîrîa Pilatû aaigîrue nteto iu, nî aaumagarîrie Jesû na arakarîra gîtî kîa îgamba antû eetagwa “Kajîra ka maiga,” kana “Gabatha” na Kîhibirania. Îgiita rîu kwaarî ta thaa thita cia mûthenya, ntukû ya kwithuranîra nîûntû bwa thigûûnkû ya Pasaka. Pilatû nî eerîre Ayahudi atîrî, “Raithîrieni Mûnene weenu!” Nabo bararinga gîtuma bakiugaga, “Nî ooragwe, nî ooragwe! Mwambithie!” Pilatû arabooria, “Ka bûkwenda mpambithia Mûnene weenu?” Athînjîri-Mûrungu barîa anene barauga, “Tuî tûtî na mûnene ûngî tiga Kaisarî.” Tontû bûû, Pilatû aranenkanîra Jesû kîrî bo nîkenda beeta kûmwamba. Rîu baratindîka Jesû na araumagara akamatîte mûtharaba jwaawe eetîte antû eetagwa “Gûntû kwa mûrûitû jwa kîongo,” na Kîhibirania nî “Goligotha.” Au nîo bamwambîre, na ningî baraamba antû bangî baîrî amwe nawe; ûmwe rûteere rwa ûrîo na ûngî rûteere rwa ûmotho, nawe Jesû arî gatîgatî kaao. Pilatû nî aandîkîre kabaaû na karaangîrwa îgûrû mûtharabeene jwa Jesû, nako kaandîki ûûjû, “Jesû wa Nazarethi, Mûnene wa Ayahudi.” Ayahudi babaingî nî bathomaga kabaaû kaû nîûntû au Jesû aambîrwe kwaarî akuî na ntûûra. Kabaaû kaû kaandîki na Kîhibirania na Kîlatini na Kîgriiki. Athînjîri-Mûrungu barîa anene bareera Pilatû, “Ûkándîka, ‘Mûnene wa Ayahudi,’ îndî aandîka, ‘Muntû ûûjû aaraugaga, ûûni ndî mûnene wa Ayahudi.’” Pilatû aracokia, “Ûrîa mpaandîkîre, nî mpaandîkîre.” Asikarî bakûthiria kwamba Jesû barajûkia nguû ciaawe na baraigaania tûthûûmba tûna nîkenda o mûsikarî ajûkia kathûmba kamwe. Ningî barajûkia kinya rwambambio rwaawe. Rwambambio rûu rûtaarî na rûtumo, rwatûmi na ngoora îmwe. Tontû bûû, asikarî bareerana, “Tûkárûtambûranga îndî tûrûringîreni kuura nîkenda twona nûû ûgeeta naru.” Ûntû bûu bwathithîkîre nîkenda Maandîko joojûra jarîa jaugaga, “Nî baaganîre nguû ciaakwa, na bararingîra rwambambio rwaakwa kuura.” Ûu nîu asikarî bau baathithîrie. Ng'ina wa Jesû na mwarî wa ng'ina wa ng'ina wa Jesû, Maria mwekûrû wa Kileopa na Maria Magidalina nî baarûngi akuî na mûtharaba jwa Jesû. Rîrîa Jesû oonere ng'ina, na aroona mûritwa ûrîa eendeete arûngi akuî nawe, nî eerîre ng'ina, “Mwekûrû, raithîîria mûtaana waaku!” Aracoka areera mûritwa ûu, “Raithîîria, ûûjû nîwe nyakwe.” Kuuma kagiita kau mûritwa ûu arajûkia ng'ina wa Jesû aramwikia kwaawe. Nyuma ya jau, Jesû akûmenya atî mantû jonthe jaakûthira na nîkenda Maandîko joojûra arauga, “Ndî na nyoonta.” Antû au nî kwaarî na mpakûri yoojûri ndibei îrî na nchechû. Tontû bûû, baratombeka kînyaguthi ndibeiine îîu na barakîmuntîîra kîrî kamûti ka mûkuû na baramûrîkîîra mûromoone. Rîrîa Jesû aacemere ndibei îîu arauga, “Mantû jonthe jakûthira.” Rîu areenîka kîongo bwa nthî na arakua. Kwaarî Jumaa, ntukû ya kwithuranîra nîûntû bwa sabatû. Tontû bûû, nîkenda mîîrî îtîgakare mûtharabeene ntukû ya sabatû nîkwîthîrwa ntukû îîu yaarî înene, Ayahudi nî baarombere Pilatû rûûtha nîkenda magûrû ja antû bau baambîtwe jaunangwa na mîîrî îcuurûkua kuuma mûtharabeene. Rîu asikarî bareeta na baraunanga magûrû ja antû barîa baambanîrîtue na Jesû. Îndî rîrîa baakinyîre kîrî Jesû nî boonere atî nî aarî agûkua. Tontû bûû batamuunangîre magûrû. Îndî mûsikarî ûmwe nî aamûmuntîre rwaru na îtumo na oorîo araûma tharike na rûûjî. Muntû ûrîa woonere ûntû bûu nîwe waaritîre ûkûûjî nîkenda bwîtîkia. Ningî nî aijî ûkûûjî bwaawe nî bwa mma na aaragia ûûma. Ûntû bûu bwathithîkîre nîkenda Maandîko joojûra jarîa jaugîîte, “Gûtî mwîndîndî jwaawe jûkaunwa.” Kaîrî Maandîko jangî nî jakuuga, “Antû bakaaraithîîria ûrîa baamuntîre.” Nyuma ya mantû jau, Josefu ûrîa waarî wa kuuma ntûûra ya Arimathea, nî aarombere Pilatû rûûtha rwa kûjûkia mwîrî jwa Jesû. Josefu aarî mûthingati wa Jesû na witho nîûntû nî aakîraga atongeeria ba Ayahudi. Pilatû nî aamwere rûûtha na Josefu areeta arajûkia mwîrî jwa Jesû. Ningî Nikodemu ûrîa waarî agwîta kîrî Jesû ûtukû, areeta na munganio jwa maguta ja manemane na udi. Munganio jûu jwaarî jwa ûrito bwa ta kilo mîrongo îthatû. Rîu barajûkia mwîrî jwa Jesû na barajwaka maguta na marashi na barajwoga na chuka injerû cia bamba kûringana na wîthîre bwa Ayahudi bwa kûthikana. Arîa Jesû aambîrwe nî kwaarî na kamuunda, na kamuundeene kau nî kwaarî na kaburi gataarî gagwîkwa muntû ûngî. Tontû kwaarî ntukû ya Ayahudi ya kwithuranîra nîûntû bwa sabatû, na nîûntû kaburi nî kaarî akuî nî beekîre Jesû kaburiine kau. Ntukû ya mbere ya kiumia, Maria Magidalina nî eetîre kaburiine rûkîîrî kaiinda, kûrî na muundu na aroona iiga rîriti mûromoone jwa kaburi. Tontû bûû, aroogîa na areeta kîrî Simioni Peterû na mûritwa ûngî ûrîa Jesû eendeete na arabeera atîrî, “Nî baritîre Mwathani kaburiine, na tûtiijî kûrîa bamwîkîte.” Peterû amwe na mûritwa ûu ûngî bareeta kaburiine. Bobaîrî nî baamatûkîre îndî mûritwa ûu ûngî aroogîa nkûrûki ya Peterû na arakinya kaburiine arî mbere. Rîrîa aakuamîre na arategeera ndeene nî oonere chuka injerû cia bamba îndî atatonyere ndeene. Rîu Simioni Peterû areeta amûthingatîte na aratonya kaburiine na aroona chuka iu njerû cia bamba irî nthî. Ningî nî oonere gîtambaa kîrîa Jesû aaogi nakîo mûtwe. Gîtambaa kîu gîtaarî amwe na chuka iu îndî nî gîaakûnjanîtue na kîaarî antû aakîo mwanya. Rîu mûritwa ûu ûngî ûrîa wakinyîre kaburiine mbere aratonya na aroona na areetîkia. Îgiita rîu bataarî bagûciûkîrwa bamenya Maandîko jarîa jaugaga atî no mwanka ariûke kuuma kîrî akuû. Rîu aritwa baraana kwaao. Maria nî aarûngi oome ya kaburi akîrîraga. Nawe akîrîraga o ûu, nî akuamîre na arategeera kaburiine. Kûu ndeene nî oonere araîka baîrî beekîrîte nguû injerû bakari nthî arîa mwîrî jwa Jesû jwaarî: ûmwe aakari nthî arîa mûtwe jwaarî na ûngî arîa magûrû jaarî. Araîka bau nî baamûûrîrie, “Mwekûrû, nîmbi ûkûrîrîra?” Nawe arabacokeria, “Tontû nî bajûkîrie Mwathani waakwa na ntiijî kûrîa bamwîkîte.” Athiria kuuga ûu, nî aaciûgûrîre na aroona Jesû arûngi au îndî atîmenye këethîra nî Jesû. Jesû aaramûûria, “Mwekûrû, nîmbi ûkûrîrîra? Nûû ûgûcwaa?” Akîthûgaanagia atî nî mûmenyeeri wa muunda, Maria aramwîra, “Mûkaathe, këethîra nîgwe ûmûritîte aja, mbîîra nîkû ûmwîkîte, nîkenda mûjûkia.” Jesû aramwîta, “Maria.” Nawe aramwerekera na aramwîra na Kîhibirania, “Raboni.” Ûu nî ta kuuga Mûritani. Jesû aramwîra, “Ûkándingithia nîûntû ntîraamba gwitia kîrî Baaba. Îndî îta kîrî ataana ba baaba na ûbeere ndaitia îgûrû kîrî Baaba na noowe Abaagu, kîrî Mûrungu waakwa na noowe Mûrungu weenu.” Tontû bûû, Maria Magidalina areeta na areera aritwa atî akwona Mwathani na nîwe waarî akûmwîra mantû jau. Ûgoro bwa ntûkû îîu ya mbere ya kiumia, aritwa nî baacemenie nyomba îmwe na nî baaingîte mîrango nîûntû nî baakîraga atongeeria ba Ayahudi. Îndî Jesû nî eetîre na ararûngama gatîgatî kaao na arabeera, “Thîîrî îrokara naabuî.” Athiria kuuga ûu, araboonia njara ciaawe na rwaru rwaawe. Nabo aritwa baragwîrua mono bakwona Mwathani. Jesû arabeera kaîrî, “Thîîrî îrokara naabuî. O ta ûrîa Baaba aantûmîre nou kinya ni nkûbûtûma.” Athiria kuuga ûu, arabauîîra mîrukî arauga, “Jûkieni Roho Ûmûtheru. Këethîra bûkarekera antû meeyia, bakarekerwa na këethîra bûtîbarekera batîrekerwa.” Ûmwe wa aritwa barîa îkûmi na baîrî ûrîa weetagwa Toma kana Maatha, ataarî amwe nabo rîrîa Jesû eetîre kîrî bo. Tontû bûû, aritwa barîa bangî baramwîra, “Nî twonere Mwathani.” Îndî we arabeera, “Nkarega kwona irema bia mîchumaarî njareene ciaawe na ndingithia mamuntîrwa ja mîchumaarî na kaara gaakwa na ncoka ndingithia rwaru rwaawe na njara yaakwa, ntîtîkia.” Nyuma ya ntukû inyanya aritwa nî baarî nyomba kaîrî na Toma nî aarî amwe nabo. Mîrango nî yaingi îndî Jesû areeta na ararûngama gatîgatî kaao arauga, “Thîîrî îrokara naabuî.” Rîu areera Toma, “Toonyia kîara gîaaku aja na woone njara ciaakwa na ûreete njara yaaku ûringithie rwaru rwaakwa. Tiga kûrega gwîtîkia îndî îtîkia.” Toma aramûcokeria, “Mwathani waakwa na Mûrungu waakwa!” Jesû aramwîra, “Ka weetîkia nîûntû ûkûmbona? Nî batharimi barîa beetîkagia batîoneete.” Jesû nî aaringîre biama bingî bibingî aritwa baawe bakîonaga. Biama biu bitîaandîki yukuune rîrî. Îndî biama bibi biaandîki nîkenda bwîtîkia atî Jesû nî Mesia, Mûtaana wa Mûrungu na nîkenda bweetîkia bwoona ûtûûro riîtweene rîaawe. Nyuma ya mantû jau, Jesû nî aacionanîrie kaîrî kîrî aritwa baawe rûteere rwa îria rîa Tiberia. Ûjû nîu gwakarîre: Simioni Peterû na Toma, ûrîa weetagwa Maatha, na Nathanieli, ûrîa wa Kana ya Galili, na ataana baîrî ba Zebedii, na aritwa bangî baîrî baawe nî baarî amwe. Simioni Peterû nî abeerîre atîrî, “Ndeeta kûgwatia makûyû.” Nabo baramwîra, “Tûgeetania naagwe.” Rîu bareeta baraitia gîtarûûne, îndî ûtukû bûu bunthe bataagwatia noo mbi. Rûkîîrî gûgîkea, Jesû ararûûngama rûteere rwa îria, îndî aritwa bataamenyaga atî nî Jesû. Rîu Jesû arabooria, “Ciana, gûtî kîo bûragwatia?” Baramûcokeria, “Arî, gûtî kîo tûragwatia.” Jesû arabeera, “Gereni neeti rûteere rwa ûrîo rwa gîtarû, naabuî bûkaagwatia makûyû.” Tontû bûû, baragera neeti na bararemwa kûmîkuucia nîûntû bwa ûrîa yaagwatîrie makûyû jamaingî. Rîu mûritwa ûrîa Jesû eendeete areera Peterû atîrî, “Nî Mwathani!” Simioni Peterû akwigua atî nî Mwathani, aracioga nguû ciaawe nîûntû aarî kîthûnû na araigera îrieene na arathambîra mwanka rûteere rwa îrîa. Îndî aritwa barîa bangî bareeta barî gîtarûûne na bakucîîtie neeti îrîa yoojûri makûyû nîûntû bataarî kûraaja na nthî înjûmo, baarî ta mita îgana rîmwe (100m) kuuma nthî înjûmo. Baakinya nthî înjûmo baroona mwanki jwa makara jwaakîtue na îgûrû rîaaju nî kwarîkîîri makûyû na nî kwaarî na mîgaate. Jesû arabeera, “Reeteeni makûyû jamwe ja jarîa bwagwatia.” Rîu Simioni Peterû araitia gîtarûûne arakuucia neeti mwanka nthî înjûmo. Neeti îîu yoojûri makûyû jamanene îgana rîmwe rîa mîrongo îtaano na jathatû. Kinya këethîra makûyû nî jaarî jamaingî ûu, neeti îtaatwîkanga. Jesû arabeera, “Îjeeni bwigagûre.” Gûtî kinya ûmwe waao woomîîria kûmûûria we nûû tontû nî baamenyere atî nî Mwathani. Jesû areeta na arajûkia mûgaate na arabanenkera na aracoka arabanenkera makûyû. Rîrî rîaarî îgiita rîa jathatû rîa Jesû gûcionania kîrî aritwa baawe nyuma ya akûriûka kuuma kîrî akuû. Bakûthiria kûrîa, Jesû arooria Simioni Peterû, “Simioni, mûtaana wa Johana! Nî ûmpendeete nkûrûki ya baba bangî.” Nawe aracokia, “Îî Mwathani, gwe nî wiijî atî nî nkwendeete.” Jesû aramwîra, “Rîîthagia tûng'ondu twaakwa.” Rîu aramûûria rîa jaîrî, “Simioni, mûtaana wa Johana nî ûmpendeete?” Peterû aramûcokeria, “Îî Mwathani, gwe nî wiijî atî nî nkwendeete.” Jesû aramwîra, “Menyagîîra ng'ondu ciaakwa.” Jesû aramûûria rîa jathatû, “Simioni, mûtaana wa Johana, nî ûmpendeete?” Rîu Peterû araigua bûbûûî tontû nî aamûûrîrie rîa jathatû, “Nî ûmpendeete?” Peterû aramwîra, “Mwathani, nî wiijî mantû jonthe. Gwe nî wiijî atî nî nkwendeete.” Jesû aramwîra, “Rîîthagia ng'ondu ciaakwa. Ka ngûkwîra na mma atî, rîrîa waarî ûmwîthî nî wombaga kwithuranîra na ûgeeta o kûrîa weendaga. Îndî rîrîa ûgakûra ûrîtua gûtambûrûkagia njara ciaaku ûkatheekwa na ûgaikua kûrîa ûtîkwenda.” Aaugîre ûu nîûntû bwa kwonania ûrîa Peterû agaakua nîkenda akumithia Mûrungu. Rîu aramwîra, “Nthingata.” Peterû araciûgûra na aroona mûritwa ûngî, ûrîa Jesû eendeete, abathingatîte. Mûritwa ûu nawe nî ûrîa waakarîre nthî akuî mono na Jesû îgiita rîrîa baarîjaga biakûrîa bia ûgoro. Nîwe ûrîa woorîrie Jesû, “Mwathani, nûû ûgagûkunyanîra?” Rîrîa Peterû oonere mûritwa ûu arooria Jesû, “Mwathani, a ûûjû mantû jaawe nîatîa?” Jesû aramûcokeria, “Nkëenda atûûra mwanka rîrîa nkeeja rî, bûu bûkwegie atîa? Gwe nthingata!” Rîu nteto irataamba kîrî ataana na aarî ba baaba atî mûritwa ûu atîkua. Îndî Jesû ateerîre mûritwa ûu atî atîkua, ka augîre, “Nkëeja kwenda atûûra mwanka rîrîa nkeeja, bûu bûkwegiî atîa?” Mûritwa ûu nîwe woonere mantû jaja na kûjaandîka. Naatuî nî twijî atî bûrîa aaugîre nî bwa mma. Kûrî na mantû jangî jamaingî jarîa Jesû aathithîrie. Këethîra jarîngîaandîkwa jonthe, bûmwe o bûmwe, ndîthûgaania atî kinya nthî yongwa îtîngîûmba kûng'ana ya gwîka mauku jau jonthe jarîa jarîngîaandîkwa. Kîrî Theofilo, Yukuune rîa mbere, nî ndaandîkîre mantû jonthe jarîa Jesû aathithîrie na jarîa aaritanîre, mwanka rîrîa aitithîrue îgûrû. Mbere ya aitithua îgûrû nî aarî akwarîria atûmwa barîa aathuurîte oojûrîtwe nî Roho Ûmûtheru. Jesû akûriûka nî aacionanîrie kîrî atûmwa baawe kagiita ga ntukû mîrongo îna, na araritana mantû jegiî Ûnene bwa Mûrungu, nîkenda bamenya buru atî arî mwoyo. Rîrîa boothûranîte amwe nî aabeerîre ûjû, “Bûkáuma Jerusalemu, îndî eteereni kîewa kîrîa Baaba eeranîrîte, nakîo nî kîrîa bwaigîrue nkîaria mantû jaakîo. Nîkwîthîrwa Johana aabatithanagia na rûûjî, îndî nyuma ya ntukû inkai, buî bûkabatithua na Roho Ûmûtheru.” Rîrîa atûmwa baacemanîtie amwe na Jesû, nî baamûûrîrie, “Mwathani, îgiita rîrî nîrîo ûgacokeria Aisraeli ûnene bwaao kaîrî?” Îndî Jesû arabeera, “Gûtî gîtûmi gîa kwenda kûmenya, nîûntû îgiita kana kiingo kîa mantû jaja nî Baaba wenka ûtuîte kûringana na Waatho bwaawe. Îndî rîrîa Roho Ûmûtheru akeeja kîrî buî bûkagwata inya, naabuî bwee akûûjî baakwa Jerusalemu, na Judea na Samaria na nthîgûrû yonthe.” Akuuga ûu, araitia îgûrû bonthe bamûtegeete na îtu rîramwitha batîmwoone kaîrî. Bategeete îgûrû, baroona antû baîrî beekîrîte nguû injerû barabaumîîra ntûti na bararûngama akuî nabo barabeera, “Antû ba Galili, nîmbi îtûmîte bûrûngama aja bûtegeete îgûrû? Jesû ûûjû wajûkua kuuma kîrî buî aitia îgûrû, agacoka kaîrî o ûu bwona aitia îgûrû.” Rîu atûmwa baracoka Jerusalemu kuuma kîrîmeene kîa Mîzeituni, kîrîa kîaarî ta kilomita îmwe kuuma ntûûreene. Rîrîa baakinyîre ntûûreene, baraitia ngorobeene na barakûrûka nyomba îrîa baakaraga. Atûmwa bau baarî baba: Peterû, na Johana, na Jakubu, na Anderea, na Filipû na Toma, na Batholomeo na Mathayo, na Jakubu mûtaana wa Alifayo, na Simioni ûrîa Zeloti, na Juda mûtaana wa Jakubu. Bau bonthe amwe na eekûrû bamwe na kinya Maria ng'ina wa Jesû na ataana ba ng'ina ba Jesû nî baarombaga barî amwe. Nyuma ya ntukû inkai, barîa beetîkîtie nî baacemanîrie. Antû bau baarî îgana rîa mîrongo îîrî (120). Peterû nî aarûngamîre mbere yaao arauga, “Ataana na aarî ba baaba, kwaarî no mwanka Maandîko joojûre, jarîa Roho Ûmûtheru aatûmîre Daudi aarîa jegiî Judasi ûrîa waatongeererie antû barîa baagwatîre Jesû. Judasi aarî ûmwe weetû, ûrîa waathuuri arita ngûgî amwe naatuî. (Nî aagûrîre muunda na mbeecha irîa oonere irî îrîi rîa ûthûûku bwaawe na aragwa nthî, na kîu kîaawe kîratambûka mara jaraumîra. Gûtî muntû ûtûûraga Jerusalemu ûtaigua ûntû bûbû. Tontû bûû, antû beetaga muunda jûu na rûthiomi rwaao Akelidama, ûu nî kuuga ‘Munda jwa tharike.’) Nîkwîthîrwa nî kwaandîki yukuune rîa Zaburi ûjû, ‘Nyomba yaawe nî îtigwe îrî întheri; gûkágîta muntû ûtûûra ku.’ Kaîrî nî kwaandîki: ‘Muntû ûngî nî ajûkie kaanya kaawe kûrîa aritaga ngûgî.’ “Tontû bûû, nî tûthuure muntû ûmwe ûrîa waarî amwe naatuî kuuma rîrîa Jesû aarî aja nthîgûrû, kwambîrîria rîrîa Johana aabatithanagia mwanka ntukû îrîa Jesû aitithîrue îgûrû. Ûu akaa ûmwe weetû wa gûkûûjîîra atî Jesû nî aariûkîre.” Rîu baragweta mariîtwa ja antû baîrî; wa mbere aarî Josefu ûrîa weetagwa Baasaba (Kana riîtwa rîngî Jastasi), na wa baîrî aarî Mathia. Nabo bararomba ûjû, “Mwathani, gwe nî wiijî nkoro cia antû bonthe. Tontû bûû, twonie nî ûrîkû kîrî baba bobaîrî ûthuurîte nîkenda ajûkia kaanya ka Judasi, arita ngûgî ya ûtûmwa, îrîa Judasi aatiganîre nayo.” Rîu bararinga kuura na kuura îragwîrîra Mathia, araa ûmwe wa gîkundi kîa atûmwa barîa îkûmi na ûmwe. Rîrîa ntukû ya Pentekoste yakinyîre, barîa beetîkîtie bonthe nî boothûranîte amwe. Ntûti îmwe mûruumo jûkari ta jwa ruuo rûrûnene nî jwejîre kuuma îgûrû na jûroojûra nyomba îrîa baarî. Rîu gîntû gîakari ta rûmûrî rwa mwanki kîroonekana na kîraigaana kunthe na o karûmûrî karakara îgûrû rîa o ûmwe waao. Bonthe baroojûrwa nî Roho Ûmûtheru, baraambîrîria kwaria na mîgambo mîgeni o ûrîa Roho aabombithagia kwaria. Îgiita rîu Ayahudi barîa baakîraga Mûrungu nî baarî Jerusalemu. Nabo baumîte nteere cionthe cia nthîgûrû. Rîrîa antû baigîrue mûruumo jûu, nî boothûranîre akuî na antû bau. Nî baarigarîre mono rîrîa o muntû aigîrue antû bau beetîkîtie bakîaria na rûthiomi rwaawe rungwa. Barigari na bamakîte mono nî booranagia, “Anga baba bonthe tûkwigua bakîaria tî ba kuuma Galili? Nîatîa îndî, o ûmwe weetû akwigua bakîaria na rûthiomi rweetû rungwa? Tûrî ba kuuma Pati, na Media, na Elamu na Mesopotamia, na Judea, na Kapadokia, Pontu na Asia, na Frijia na Pamfîlia, na Misri na Lîbia îrîa îrî akuî na Kurene na ageni ba kuuma Roma tabo Ayahudi na barîa baagarûkîte baa ba ndini ya Ayahudi. Bangî baumîte Krete na Arabia. Twinthe nî tûkwigua bagîtwîra na mîgambo yeetû yongwa mantû jamanene jarîa Mûrungu athithîtie.” Bonthe barigari na bamakîte barooranîa, “Nîatîa ûntû bûbû bûgûtûritana?” Îndî bangî barathûmbia antû bau beetîkîtie bakiugaga, “Antû baba nîka boogiti.” Îndî Peterû amwe na barîa bangî îkûmi na ûmwe bararûngama, na araambîrîria gûteteera bangî kîrî ntundu na kajû gakanene, “Îbuî Ayahudi na bwinthe barîa batûûraga Jerusalemu, thikîîreeni bwega, rekeni mbwîre ûrîa kûrî. Antû baba batîogiti ûrîa bûkûthûgaania. Anga tî thaa ithatû cia rûkîîrî nandî? Ûû nîu kîroria Joeli aaugîîte: ‘Mwathani ariuga ûjû; ntukûûne cia mûthia, ngatûûrîra antû bonthe Roho waakwa, ataana na aarî beenu bakaroria, na nthaka cieenu îkoona bioneki, na akûrû bakaroota irooto. Îî, kinya kîrî nthûûmba ciaakwa cia arûme na cia aka, nkabatûûrîra Roho waakwa ntukûûne iu, kinya bo bakaroria. Nkoonania mantû ja kûrigaria îgûrû, na mbonanie ndwano gûkû nthî; gûkeethîrwa kûrî na tharike, na mwanki na toogi înyingî; riûa rîgatiga kûmûrîka kûgîe muundu, na mweri jûgatûnea ta tharike, mbere ya ntukû ya Mwathani, ntukû înene na îrî mwago îkinya. Rîu, ûrîa ûgakaîra riîtwa rîa Mwathani akoonokua.’ “Antû ba Israeli, thikîîreeni nteto iji: Jesû wa Nazarethi aarî muntû ûrîa waatûmîtwe nî Mûrungu, na inya yaawe nî yoonekanîre nîûntû bwa biama, na iriga, na mantû ja kûrigaria jarîa Mûrungu aamûtumîre kûthithia, o ta ûrîa buî bwingwa bwijî. Jesû ûûjû, kûringana na mûbango jwa Mûrungu, Mûrungu nî aijî atî bûkamûnenkanîra kîrî eeyia na bamwambe mûtharabeene. Îndî Mûrungu nî aamûriûkîrie kuuma kîrî gîkuû, na aramûthaûra kuuma kîrî înya yaakîo, nîûntû gîkuû gîtîngîûmba kûmûtheeka. Nîkwîthîrwa Daudi nî aaugîre mantû jamwegiî ûjû: ‘Nî ndoonere Mwathani arî mbere yaakwa magiita jonthe; nî nkûmwona arî akuî naani nîkenda ntinainua noo nîmbi. Tontû bûû, nkoro yaakwa nî yaagwîrîrue; na ndîraina na nkeerû. Kinya mwîrî jwaakwa jûgakara jûrî na wîrîgîîro; nîûntû gwe ûtîreekeria mwoyo jwaakwa jwîta mwankiine jwa kenya na kenya, kana ûrekeeria nthûûmba yaaku îrîa mbagîru yoora. Nî ûmbonetie njîra cia mwoyo, ûkambûjûria kûgwîrua ndakwona.’ “Ataana ba baaba, ndîenda kûbwîra mantû mpûmîîrîtie atî jûûjû weetû Daudi, nî aakuîre na arathikwa; kinya kaburi kaawe karî aja gweetû kinya naarua tûrî. Tontû aarî kîroria, nî aijî atî Mûrungu nî aamûciîtîrîtie atî ûmwe wa nchiarwa ciaawe akaa mûnene na aathanage. Daudi nî aarî akwona na aaria auga atî Krîstû akarîûka na ‘ataatiganîîrue akara gwa akuû kana mwîrî jwaawe jwoora.’ Jesû o ûûjû nîwe Mûrungu aariûkîrie, naatuî twinthe tûrî akûûjî ba ûntû bûu. Jesû nî aitithîrue îgûrû mwanka njara ya ûrîo ya Mûrungu na araewa kîewa kîrîa eerîîri nî Îthe kîa Roho Ûmûtheru. Mantû jarîa bûkwona na kwigua nandî nî kîewa kîa Roho ûrîa atûîtûûrîrîtie. Nîkwîthîrwa tî Daudi waaitîrie îgûrû îndî we nî aaugîre: ‘Mwathani nî eerîre Mwathani waakwa; kara rûteere rwaakwa rwa ûrîo, mwanka mpeethie anthû baaku, gîkinyithio kîa magûrû jaaku.’ “No mwanka antû bonthe ba Israeli bamenye na mma atî Jesû ûrîa buî bwaambithîrie, nîwe wengwa Mûrungu aeetherie Mwathani na Kristû.” Rîrîa antû baigîrue mantû jau, baratwîka nkoro, na barooria Peterû na atûmwa barîa bangî: “Ataana ba baaba, nîatîa bûkwenda tûthithia?” Peterû arabacokeria, “O muntû nî airire na abatithue riîtweene rîa Jesû Kristû nîkenda bûrekerwa meeyia jeenu na bûkajûkia kîewa kîa Roho Ûmûtheru. Tontû kîewa gîkî nî kîeenu na kîa aana beenu na kîa barîa barî kûraja, barîa Mwathani Mûrungu weetû eetaga beeta kîrî we.” Peterû araaria na nteto ingî inyingî na arabeerenca arabeera atîrî, “Cionokieni buume nthukîîne îîjî nthûûku.” Antû babaingî nî beetîkîrie nteto ciaawe na barabatithua ntukû o îîu. Antû ngiri ithatû baroongeereka kîrî barîa beetîkîtie. Bau bonthe baracieejana kûthingata ûritani bwa atûmwa, na gûkara barî ngwatanîroone îmwe na kûrîa biakûrîa barî amwe na kûromba Mûrungu. Atûmwa nî baaringîre biama bibingî na barathithia mantû jamaingî ja kûrigaria mwanka antû baroojûrwa nî ûguaa. Barîa beetîkîtie bonthe nî beetîre na mbere gûtûûra barî amwe na barî ngwatanîroone îmwe na bakîgaanaga into biaao bionthe. Nî beendagia birîa baarî na bio na bakagaîra bangî mbeecha kûringana na ûbatu bwa o muntû o muntû. Nî baacemanagia kîûrûûne ntukû cionthe na baacemanagia nyomba ciaao kûrîa biakûrîa barî amwe bagwîrîtue na barî na nkoro intheru, bagîkaathaga Mûrungu, na bakîendagwa nî antû bonthe. O mûthenya o mûthenya Mwathani nî oongagîîra antû barîa boonokaga kîrî bo. Ntukû îmwe, thaa kenda cia mûthenya, Peterû na Johana nî beetîte kîûrûûne kûromba. Akuî na mûrango jwa kîûrû jûrîa jweetagwa “Mwari jûmûthongi,” nî kwaarî na muntû ûmwe, waarî kîonje kuuma agûciarwa. Nî aakamatagwa nî antû ntukû cionthe na bakamwîka au, nîkenda aroomba gîntû kuuma kîrî antû barîa baakûrûkaga kîûrûûne. Rîrîa oonere Peterû na Johana bakûrûkîte kîûrûûne, arabaroomba gîntû. Peterû na Johana baramûraithîria kûnûû na Peterû aramwîra, “Tûtege!” Nawe arabatega erîgîrîte gîntû kuuma kîrî bo. Rîu Peterû aramwîra, “Ntî na fetha kana thaabu, îndî kîrîa ndî nakîo ngakûa. Riîtweene rîa Jesû Kristû wa Nazarethi, ûkîîra ûciîtîre!” Rîu aramûgwata njara ya ûrîo na aramûûkîîria. O rîmwe magûrû na maru jaragwata inya; ararûngama o rîo na araambîrîria gwîta. Rîu arakûrûkania nabo kîûrûûne eetîte na magûrû jaawe na akîthûngathûngûthaga na agîkumagia Mûrungu. Antû bonthe barîa baarî o, baramwona eetîte wengwa na agîkumagia Mûrungu, na bakûmenya atî nîwe ûrîa warombaga ûteethio akuî na mûrango jûrîa jweetagwa Mwari jûmûthongi jwa kîûrû, bararigara mono na bararemwa kûmenya ûrîa aarî akûthithîrua. Rîrîa muntû ûu waarî akwoorua aagwete Peterû na Johana, barî rwembeene rûrîa rweetagwa rwa Solomoni, antû bonthe nî boogîîre kîrî bo barigari mono. Rîrîa Peterû oonere antû bakinya arabeera, “Antû ba Israeli, nîkî bûkûrigarua nî ûntû bûbû? Nîkî bûtûkûrîrîte meetho teeka twatumîra inya yeetû kana waagîru bweetû gûtûma muntû ûûjû eeta? Mûrungu wa Abrahamu na Isaaka na Jakubu, Mûrungu wa biûjûjû bieetû, nîwe wakumithia nthûûmba yaawe, Jesû. Nîwe wengwa ûrîa bwanenkanîre kîrî anene na bûramûkaana mbere ya Pilatû, kinya këethîra Pilatû nî aarî akuuga arekeerue. Îndî nî bwamûregere kinya këethîra nî aarî Ûmûtheru na Ûmwagîru na bûrauga bûthaûrîrwe mûûragani. Rîu bûrooraga Ûrîa waarî kaumo ka ûtûûro. Îndî Mûrungu aramûriûkia kuuma kîrî akuû, na tûrî akûûjî ba ûntû bûu. Nî riîtwa rîa Jesû, na gwîtîkia riîtwa rîu, gwatûma muntû ûûjû bûkwona aja agîa inya ya gwîta. Nî gwîtîkia Jesû gwatûma muntû ûûjû abua buru bwinthe bûkîonaga. “Nandî antû beetû, nî nkûmenya atî baabuî na atongeeria beenu bwathithîrie mantû jau nîûntû bwa kwaaga ûmenyo. Îndî ûu nîu Mûrungu oojûrîrie mantû jarîa jaaroretue karaaja nî iroria bionthe, atî no mwanka Kristû acamaarue. Tontû bûû, irireeni na bûcokere Mûrungu, nîkenda abûrekera meeyia jeenu, rîu Mwathani abûreetîra îgiita rîa gwîkîrwa inya ya kîroho, nîkenda abûtûmîra Krîstû ûrîa aabûthuurîre, na nîwe Jesû. No mwanka Jesû akare kûu îgûrû mwanka rîrîa îgiita rîa kûrikithia mantû jonthe jarîa Mûrungu aarîrie agîtumagîra iroria biaawe bibitheru kuuma tene rîgaakinya. Musa nî aaugîre, ‘Mwathani Mûrungu weenu akarita kîroria kuuma kîrî ûmwe weenu. No mwanka bûthithie mantû jonthe jarîa akabwîra bûthithie. O muntû ûrîa ûtîathîkîîra kîroria kîu, ageekwa kûraaja na antû bangî ba Mûrungu na athirue.’ Iroria bionthe birîa biarîrie, kwambîrîria na Samueli na bonthe barîa baamûthingatîre, nî baatûmîîrîrie mantû jarîa jagûkarîka îgiita rîrî. Bûi bûrî nchiarwa cia iroria na cia kîrîkanîro kîrîa Mûrungu eekîre na biûjûjû bieenu, rîrîa eerîre Abrahamu atîrî, ‘Gûkûrûkîra nchiarwa ciaaku, nkatharima antû bonthe ba nthîgûrû.’ Tontû bûû, Mûrungu nî aariûkîrie nthûûmba yaawe, na aramîtûma kîrî buî bûrî mbere, nîkenda atûma o muntû o muntû atigana na mîîtîre yaawe îmîthûûku na abûtharima.” Peterû na Johana bakîaragîria antû o ûu, athînjîri-Mûrungu na mûrûngamîîri wa kîûrû amwe na Asadûkayo barakinya. Nî baathûûrîre bakwîgua atûmwa bau bakîritana antû na gûtûmîîria atî Jesû nî aarî akûriûka nîûntû ûritani bûû nîka bwarikithagia atî akuû bakariûka. Rîu baragwata Peterû na Johana, na nîûntû nî kwaarî gûgûtuka barabaingîra ncheera mwanka rûûneene. Îndî babaingî ba barîa baigîrue ntûmîîri yaao nî beetîkîrie. Bau beetîkîrie baarî akuî arûme ngiri ithaano. Rûûneene, athani ba Ayahudi na akûrû atongeeria na aritani ba Waatho baracemania Jerusalemu. Baacemanîrie na Anasi, mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, na Kaifa na Johana na Alexanda na bangî bonthe ba kuuma nja ya mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene. Rîrîa baareeterwe kîrî bo, barooria atûmwa bau atîrî, “Bûthithîtie ûntû bûbû bûgîtumagîra inya yaaû? Kana nî riîtwa rîaaû bûtumîrîte?” Rîu Peterû oojûri nî Roho Ûmûtheru arabeera, “Aathani ba antû na akûrû atongeeria: Nîkwîthîrwa bûtîgûtûûria naarua mantû jegiî îthithio rîrîega, rîrîa muntû ûûjû kîonje athithîrîtue kana ûrîa muntû ûûjû oorua, rîu ka tûbwîre na twîre antû bonthe ba Israeli atî tûtumîîre riîtwa rîa Jesû Krîstû wa Nazarethi, ûrîa buî bwaambîîre, îndî Mûrungu aramûriûkia kuuma kîrî akuû, kwooria muntû ûûjû ûrûngami mbere yeenu. Jesû ûûjû nîwe ûrîa Maandîko jakuuga: ‘Iiga rîrîa buî aaki bwaregere, nîrîo nandî rîethetue iiga rîa koona.’ “Wonokio bûtiuma kîrî muntû ûngî kinya ûrîkû, nîkwîthîrwa gûtî riîtwa rîngî rîaejanîrwe nthîgûrûûne yonthe, rîûûmba gûtwonokia.” Rîrîa akûrû ba kîama boonere ûrîa Peterû na Johana baaragia na ûchamba na baramenyithua atî bataathomi na bataarî na îgweta, bararigara mono. Nîrîo baamenyere atî bo baarî antû barîa beethagîrwa barî na Jesû. Îndî rîrîa boonere muntû ûrîa waarî akûoorua arûngi amwe nabo, batoombîre kuuga no atîa. Rîu barabeera baume Kîameene, nabo baratigwa ndeene bakîaranagîria. Baroorania, “Nîatîa tûûmba kûthithîria antû baba nîkwîthîrwa antû bonthe ba Jerusalemu nî bakûmenya kîama kîu kîraringîrwe na tûtîûmba gûkaana ûntû bûu? Îndî nîkenda tûûmba kûrigîîria ûntû bûbû bûtîgataambe kîrî antû, tûbakaanieni tûbeere bakaarîria muntû kinya ûrîkû kuuma nandî ndeene ya riîtwa rîa Jesû.” Tontû bûû, barabeeta ndeene kaîrî na barabakaania bakaaria kana baritana kaîrî ndeene ya riîtwa rîa Jesû. Îndî Peterû na Johana barabacokeria, “Îthuurîreeni bwingwa ûntû bûrîa bwagîrîte mbere ya Mûrungu, këethîra nî kûbwathîkîra kana nî kwathîkîra Mûrungu. Nîkwîthîrwa tuî tûtîûmba gûtiga kwaria mantû jarîa twonete na twigîîtue.” Tontû bûû, akûrû bau barabamakia na baracoka barabarekeeria bareeta. Baraaga ûrîa boomba kûbakanûkia nîkwîthîrwa antû bonthe nî baakumagia Mûrungu nîûntû bwa ûntû bûu bwathithîkîte. Muntû ûu woorerue aarî na ûkûrû bwa mîaka nkûrûki ya mîrongo îna. Peterû na Johana bakûrekeerua nî baacokere kîrî acoore baao na barabeera ûrîa baarî bakwîrwa nî athînjîri-Mûrungu barîa anene na akûrû. Rîrîa baigîrue nteto iu, bonthe bararomba Mûrungu bakiugaga, “Mwathani ûrîa waathaga, gwe woombîre îgûrû na nthî, na îria na into bionthe birîa birîku, gwe waatûmîre nthûûmba yaaku, baaba weetû Daudi, auga arî na inya ya Roho Ûmûtheru: ‘Nîmbi îtûmîte antû barîa batî Ayahudi bateeta, na beeka nkireba cia ûtheri? Anene ba nthîgûrû baumagara na mathaga ja ndwaa na athani boothûrana amwe, nîkenda barwaa na Mwathani na Krîstû waawe.’ “Nîkwîthîrwa ga nkûbwîra na mma Herode na Pontio Pilatû, amwe na antû ba Israeli na antû barîa batî Ayahudi nî boothûranîre ntûûreene îîjî nîkenda baregana na Jesû, nthûûmba yaaku întheru, îrîa waeetherie Kristû. Boothûranîre nîkenda bathithia mantû jarîa gwe waabangîte na weendeete jathithîka. Îndî nandî, itû Mwathani raithîîria ûrîa bagûtûciîtîria. Tûee tuî nthûûmba ciaaku ûchamba bwa gûtûmîîria rûteto rwaaku. Tambûrûkia njara yaaku woorie antû. Îtîkîîria biama na mantû ja kûrigaria jathithîke riîtweene rîa Jesû, Nthûûmba yaaku Întheru.” Rîrîa baathirîrie kûromba, antû au baatîrimanîte kûrainainua, na bonthe baroojûrwa nî Roho Ûmûtheru. Antû bonthe baraambîrîria gûtûmîîria rûteto rwa Mûrungu barî na ûchamba. Antû barîa beetîkîtie bonthe baarî na nkoro îmwe na mworoto jûmwe. Gûtî we waugaga gîntû kîrîa aarî nakîo nî kîaawe wenka akî, îndî nîka baagaanaga bionthe birîa baarî nabio. Atûmwa nî baakûûjagîîra barî na inya înene mono mantû jegiî kûriûka kwa Mwathani Jesû, na Mûrungu arabatharima bonthe na njîra inyingî. Gûtî muntû waagaga gantû, nîûntû barîa baarî na ithaka kana nyomba nîka baabiendagia, na bakanenkera atûmwa mbeecha iu, nabo bakagaîra o muntû o muntû kûringana na ûbatu bwaawe. Nî kwaarî na Mûlawi ûmwe wa kuuma Saiprasi, weetagwa Josefu, ûrîa atûmwa baeere riîtwa Baranaba (nî kuuga Muntû ûrîa wîîkagîra bangî inya ). Muntû ûu kinya we nî aarî na muunda jwaawe. Nî aajwenderie na araikia mbeecha kîrî atûmwa. Îndî muntû ûmwe weetagwa Anania na mwekûrû waawe Safira, kinya bo nî beenderie muunda jwaao. Anania na mwekûrû waawe bararîkania baithe mbeecha imwe cia irîa boonete na baraikia mbeecha ingî kîrî atûmwa. Peterû aramûria, “Anania, nîkî ûrekeeretie Nkoma atonya ndeene yaaku na waaîria Roho Ûmûtheru. Nîkî weekîre mbeecha imwe cia iria weenderie muunda? Munda jûrarî jwaaku mbere ya ûjweendia na kinya nyuma ya kûjweendia, mbeecha irîa jûraumîre, iraarî ciaaku ûtumîra ûrîa ûkwenda. Nîkî ûrabangîre kûthithia ûntû ta bûbû? Tî muntû waîîrîtie îndî nî Mûrungu.” Rîrîa Anania aaigîrue ûu, aragwa nthî, na arakua. Antû bonthe barîa baigîrue mantû jau baraigua ûguaa mono. Antû babeethî bareeta baramûkunîkîra na chuka na baramûkamata bareeta kûmûthika. Nyuma ya mathaa akuî jathatû, mwekûrû waawe arakûrûka ndeene, atîkûmenya ûrîa kwaarî gûgûkarîka. Peterû aramûûria, “Mbîîra! Mbeecha iji nîcio bûroonere bûkwendia muunda?” Nawe aramûcokeria, “Îî, nîcio iu.” Rîu Peterû aramwîra, “Nîkî gîtûmîte bwîtîkanîîria bu-baîrî kûgeria Roho wa Mwathani? Thikîîra! Antû barîa beetîre kûthika mûkûrû waaku, nandî barî mwariine, na kinya gwe bagakûjûkia.” O rîo Safira aragwa nthî magûrûûne ja Peterû, na arakua. Antû bau beethî bagûkûrûka bareethîra agûkua. Baramûkamata na bareeta kûmûthika akuî na mûkûrû waawe. Kanisa yonthe amwe na antû barîa baigîrue mantû jau, baraigua ûguaa bûbûnene mono. Atûmwa nî baaringîre biama na mantû jamaingî ja kûrigaria jarathithîka kîrî antû. Antû barîa beetîkîtie bonthe nî baacemanagia arîa gweetagwa Rwembea rwa Solomoni. Gûtî muntû ûteetîkîtie womagîîria kwiringanîra nabo. Îndî amwe na jau antû bonthe nî babakaathaga mono. Aka na arûme babaingî mono barîa beetîkagia baroongereka kîrî barîa beetîkîtie Mwathani. Tontû bûû, antû baratua gwikagia aajie njîreene na bakabamamia itandeene na mîgekeene nîkenda baringithua nî kîrundu gîa Peterû akûrûkîte. Antû babaingî nî baaumîre ntûûreene irîa ciaarî akuî na Jerusalemu na baraikia aajie baao na barîa baarî na roho inthûûku, na bonthe baroorua. Rîu mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene na Asadûkayo barîa aakaranagia nabo baraigîîrua atûmwa rûriitho. Tontû bûû, barabagwata na barabaingîra ncheera îrîa antû bangî baaingagîrwa. Îndî ûtukû bûû, mûraîka wa Mwathani ararugûra mîrango ya ncheera arabaumagaria oome arabeera, “Îteeni bûrûngame kîûrûûne na bwîre antû mantû jegiî ûtûûro bûbû bûbwerû.” Atûmwa baraathîkîra, na barakûrûka kîûrûûne rûkîîrî kainda baraambîrîria kûritana. Rîu mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene na barîa beejanîrie nawe, nî beetîre mûcemanio jwa Kîama kîrîa kînene, takîo kîûthûrano kîa akûrû ba Ayahudi bonthe. Rîu baratûma antû ncheera beeta kûgîîra atûmwa. Îndî nthûûmba iu îgûkinya ncheera, ireethîra batî ku na iraacoka irabeera, “Nî twîthîre mîrango ya ncheera yonthe îingi na akaria bakarîtie bwega. Îndî tûkûrugûra, twethîra gûtî muntû kinya ûmwe ndeene.” Mûrûngamîîri wa kîûrû na athînjîri-Mûrungu barîa anene bakwigua ûu, bararigara mono bagîciûragia kûrîa atûmwa baarî bagwîta. Rîu muntû ûmwe areeta arabeera, “Antû barîa bûraingîrîte ncheera barî kîûrûûne bakîritanaga antû.” Rîu mûrûngamîîri wa kîûrû amwe na nthûûmba ciaawe bareeta kîûrûûne na baragwata atûmwa. Îndî bataatumîîre inya kûbagwata nîûntû nî baakîraga antû babaringa na maiga. Barabaikia Kîameene na mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene arabeera, “Nî tûrabûkanîrie na inya bûkáritana bûgîtumagîra riîtwa rîa muntû ûûjû, îndî nandî bûkûûjûria ûritani bweenu Jerusalemu yonthe, na nîka bûkwenda tuîrwa nî tuî tworagîre muntû ûûjû.” Rîu Peterû arî amwe na atûmwa barîa bangî aracokia, “No mwanka twathîkîre Mûrungu, antû a kwathîkîra antû. Mûrungu wa biûjûjû bieetû nî aariûkîrie Jesû, ûrîa bworagîre, bûkûmwamba mûtharabeene. We nîwe Mûrungu aneneetie na amweethia Mûnene na Mwonokia, nîkenda atûma Aisraeli bairira, na barekerwa meeyia jaao. Tuî tûrî akûûjî ba mantû jau, na kinya Roho Ûmûtheru ûrîa Mûrungu anenkerete barîa bamwathîkagîra, nî mûkûûjî wa mantû jau.” Rîrîa akûrû bau baigîrue nteto iu, baraakana nî mûthûûro, bareenda kûbooraga. Îndî Mûfarisayo ûmwe weetagwa Gamalieli, ûrîa waarî Mûritani wa Waatho na waatîîtwe nî antû bonthe, ararûngama na arauga atûmwa nî baumagarue oome kagiita gagakai. Rîu areera akûrû bau ûjû, “Îbuî Aisraeli, imenyereeni mono mbere ya kûthithia ûntû bûrîa bûkwenda kûthithîria antû baba! Nî bûkûririkana nî kwaarî na muntû weetagwa Theuda, ûrîa waacieethagia muntû wa gîtûmi waarî na athingati akuî magana jana. Îndî akûûragwa, athingati baawe nî baaraganîre na gîkundi kîaawe kîraaragana na kîrathira. Kaîrî, rîrîa antû baataragwa, Judasi wa kuuma Galili, nî aakuucîrie antû kîrî we na baramûthingata. Îndî kinya we akûûragwa, aritwa baawe nî baaraganîre. Kinya nandî, ka mbwîre, tiganeni na antû baba. Barekeerieni! Këethîra mûbango jûjû kana mantû jaja jaambîrîtue nî muntû, jakathira buru jongwa. Îndî këethîra nî Mûrungu ûjabangîte, bûtîboomba. Bwomba kwîthîrwa nî Mûrungu bûkûrwaa nawe.” Tontû bûû, bareetîkanîîria nawe na bareeta atûmwa bau. Baraathana baûrwe ibooko na barabakaania na inya atî bakaritana kaîrî riîtweene rîa Jesû, rîu barabarekeeria bareeta. Atûmwa barauma kîameene kîu bagwîrîtue mono nîûntû nî boneerwe baagîrîte kûnyamarua nîûntû bwa riîtwa rîa Jesû. Nî beetîre na mbere kûritana na gûtûmîîria Nteto Injega kîûrûûne na mîciî o ntukû o ntukû bakiugaga Jesû nîwe Kristû. Nyumeene, antû barîa beetîkagia nî beetîre na mbere kwongereka. Ayahudi barîa baaragia Kîgriiki nî baambîrîrie gûtetia Ayahudi barîa baaragia Kiiberania bakîbeeraga atî nî baatiganagîria ntigwa ciaao bakîgaa into birîa baeejagwa o mûthenya o mûthenya. Tontû bûû, atûmwa barîa îkûmi na baîrî bareeta antû barîa beetîkîtie bonthe na barabeera, “Tî bwega tûtiga gûtûmîîria rûteto rwa Mûrungu nîkenda tûbûgaîra birîa bûkwenda. Tontû bûû, ataana na aarî ba baaba, thuureni antû mûgwanja, kuuma kîrî buî. Antû bau no mwanka beethîrwe barî eetîkua, na boojûri Roho Ûmûtheru na barî na ûûme nîkenda tûkabanenkera ngûgî îîu. Îndî tuî tûgacieejana kûromba na gûtûmîîria rûteto rwa Mûrungu.” Rwaria rûu rûragwîria antû barîa beetîkîtie bonthe. Barataara Stefano, muntû waarî na wîtîkio bûbûnene na woojûri Roho Ûmûtheru, na Filipû, na Prokora, na Nikano, na Timoni, na Pamena, na Nikola wa kuuma Antioki ûrîa waarî akûgarûka aa wa ndini ya Kîyahudi. Baraikia antû bau kîrî atûmwa, na atûmwa barabarombera na barabarîkîîra njara. Rûteto rwa Mûrungu rûrataamba nkûrûki, na antû barîa beetîkîtie baroongereka mono kûu Jerusalemu na athînjîri-Mûrungu babaingî mono nî beetîkîrie. Mûrungu nî aeere Stefano inya înyingî mwanka aratua kûringaga biama na kûthithagia mantû ja kûrigaria kîrî antû. Îndî antû bamwe barambîrîria gûkararania na Stefano. Antû bau baarî ba kuuma kîromberoone kîmwe gîeetagwa kîrombero kîa antû barî na ûciathi. Bangî baarî ba kuuma Kurene na Alexandria na Cilicia na Asia. Îndî batamûmbîre nîûntû Roho Ûmûtheru nî aamweere ûûme rîrîa aaragia. Tontû bûû, barakukuma antû bamwe nîkenda bauga, “Nî twigîtue Stefano akîruma Musa na Mûrungu.” Nabo baraujîîra antû, na akûrû na aritani ba Waatho, rîu baragwata Stefano na baramwikia kîrî Kîama kîrîa kînene. Nî baaretere akûûjî ba ûrongo Kîameene na barauga ûjû, “Muntû ûûjû atîtigaga kûmeneeria kîûrû na Waatho bwa Musa. Nîkwîthîrwa nî twaigîrue akiuga atî Jesû ûrîa wa Nazarethi akamomora kîûrû na agarûre nkuagaya irîa Musa aatûtigîîre.” Antû bonthe barîa baarî Kîameene baratega Stefano kûnûû, baroona ûthiû bwaawe bûkari ta ûthiû bwa mûraîka. Rîu mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene aramûûria, “Mantû jau jarî o?” Stefano arauga, “Aarî na ataana ba baaba, thikîîreeni! Mûrungu mwene ûkuumio, nî aacionanîrie kîrî kîûjûjû gîeetû Abrahamu rîrîa aarî Mesopotamia mbere ya eeta gûtûûra kûrîa Harani, na aramwîra atîrî, ‘Uma nthîgûrû yaaku na ûtige antû ba mûciî jweenu na wîte nthîgûrû îrîa ngakwonia!’ Tontû bûû, Abrahamu arauma nthîgûrû îrîa Akalidayo baatûûraga na areeta gûtûûra Harani. Îthe agûkua, Mûrungu nî aamûritîre ku na aramûreeta nthîgûrû îîjî buî bûrî nandî. Mûrungu aatamwere kinya gachunchî kamwe ka nthîgûrû îîjî, kaa kiigai kîaawe. Îndî nî eekîre wîrane nawe atî akamwaa nthîgûrû îîjî yee yaawe na nchiarwa ciaawe, kinya këethîra kagiiteene kau ataarî na mwana. Mûrungu aramwîra ûjû, ‘Nchiarwa ciaaku igaikua nthîgûrû ya antû bangî, na ikaethua nkombo na kûthithîrua mantû jamathûûku îgiita rîa mîaka magana jana. Îndî nkagambithia nthîgûrû îîu bagatumîkîra na mbarite nthîgûrû îîu beeje banthaathagîrie aja.’ Rîu Mûrungu araethia rûtaano rwano rwa kîrîkanîro. Tontû bûû, Abrahamu arataana mwana waawe Isaaka, ntukû inyanya nyuma ya agûciarwa. Isaaka nawe arataana mwana waawe Jakubu na Jakubu arataana biûjûjû bieetû birîa îkûmi na biîrî birî îgweta. “Biûjûjû biu bieetû biraigîîrua Josefu rûriitho, biramwendia Misri. Îndî Mûrungu nî aarî amwe nawe na aramwonokia kuuma mathîînene jonthe. Mûrungu aramwaa ûûme na aratûma eetîkîrîka mbere ya Farao, mûnene wa Misri, ûrîa waamweetherie mûrûngamîîri wa Misri na wa mûciî jwaawe. Rîu kûragîa mpara înene nthîgûrûûne ya Misri na ya Kanaani, mwanka biûjûjû bieetû biraaga gîntû gîa kûrîa. Rîrîa Jakubu aaigîrue atî nî kwaarî na irio Misri, aratûma ataana baawe, tabo biûjûjû bieetû, bareeta Misri îgiita rîa mbere. Rîrîa beetîre ku rîa jaîrî, Josefu araimenyithania kîrî ataana ba îthe, na Farao aramenya ataana ba ng'ina ba Josefu. Josefu aratûmana na areeterwa îthe na antû bonthe ba mûciî jwaao. Bonthe baarî antû mîrongo mûgwanja na batano. Rîu Jakubu areeta Misri, kûrîa we na biûjûjû bieetû baakuîrîre. Mîîrî yaao nî yaareeterwe mwanka Shekemu, na îrathikwa kaburiine karîa Abrahamu aagûrîte na mbeecha ing'anona cia fetha, kuuma kîrî ataana ba Hamori. “Rîrîa îgiita rîakinyîre rîa Mûrungu kûûjûria wîrane bûrîa eekîte na Abrahamu, antû barîa baarî Misri nî baarî bakwongeereka baingîa mono. Mûthieene, mûnene ûmwe ûtaijî Josefu nî aambîrîrie kwaathana kûu Misri. Nî aaîrîrie antû beetû na arabathangîkia arakinyîîria biûjûjû bieetû gûtiga tûkenke twaao oome nîkenda tûkua. Musa aaciarîrwe igiitene rîu na nî aarî mwana ûmûthongi mono. Nî aarereerwe mûciî jwaao mîeri îthatû. Rîrîa aumagarîrue mûciî, mwarî wa Farao nî aamwojere na aramûrera ta mûtaana waawe. Musa nî aaritanîrwe ûûme bunthe bwa antû ba Misri, na araa muntû waarî na înya înene akîarîa na kîrî mathithio jaawe. “Rîrîa aakinyîrie mîaka mîrongo îna, nî aathûgaanîrie gwîta kûriûngîra ataana ba îthe, tabo Aisraeli. Rîu aroona ûmwe waabo akîthithîrua bûbûûî na areeta kûmûteethia na arooraga Mûmisri ûu. Musa aathûgaanagia atî Aisraeli nî baamenyaga ûrîa Mûrungu aamûtumagîra nîkenda aboonokia, îndî bo bataijî. Rûûneene aroona Aisraeli baîrî bagîtetania na arageria kûbaigithania na arabeera, ‘Anga buî bûtî ba îthe ûmwe. Nîkî îndî gîgûtûma bûteta bwingwa?’ Ûrîa wathithagîria ûrîa ûngî ûntû bûbûthûûku aratindîka Musa gateere na aramûûria, ‘Nûû ûkweethetie mûtongeeria weetû na mûtûgambîri? Ka ûkwenda kûmbûraga o ta ûrîa ûrooragîre Mûmisri îgoro?’ Musa akwigua nteto iu aramatûka na areeta gûtûûra nthîgûrû ya Midiani. Arî kûû nî aagîîre na ataana baîrî. “Rîrîa mîaka mîrongo îna yaathirîre, mûraîka wa Mwathani araumîîra Musa kathakeene kamwe gaakanaga mwanki rwanda, akuî na kîrîma kîa Sinai. Rîrîa Musa oonere ûntû bûu nî aarigarîre mono mwanka areetaîta akuî nîkenda ategeera bwega îndî araigua kajû ka Mwathani gakiuga: ‘Ûûni nî ni Mûrungu wa biûjûjû biaaku, Mûrungu wa Abrahamu, na Isaaka na Jakubu!’ Musa arainaina agîkîraga na aatomîrîîrie gûtegeera kaîrî. Mwathani aramwîra: ‘Rita iraatû biaaku nîûntû aja ûrûngi nî antû aatheru. Nî mboneete mantû jamathûûku jarîa antû baakwa bakûthithîrua kûrîa Misri. Nî mbigîtue kîrîro kîaao, naani nkwîja kûboonokia. Tontû bûû, njû aja ngûtûme Misri.’ “Musa ûûjû nîwe antû ba Israeli baaregere bakiugaga: ‘Nûû ûkweethetie mûtongeeria kana mûtûgambîri?’ Nîwe Mûrungu aatûmîre arî mûtongeeria na mûkûûri agîteethagua nî mûraîka ûrîa wamumîrîîre kathakeene karîa gaakanaga mwanki. Nîwe waatongeererie antû bau barauma Misri nyuma ya kûringa biama na kûthithia mantû ja kûrigaria nthîgûrûûne ya Misri, na kûu Îria Îtuune na kûu rwanda îgiita rîa mîaka mîrongo îna. Musa ûûjû nîwe weerîre Aisraeli: ‘Mûrungu akabûthuurîra kîroria taani kuuma kîrî buî o ta ûrîa aanthuurîre.’ Noo we waarî na kîûthûrano gîa antû ba Israeli rîrîa baacemanîtie amwe kûrîa rwanda. Aarî kûu amwe na biûjûjû bieetû na amwe na mûraîka ûrîa waarîrie nawe kîrîmeene gîa Sinai. Ningî nîwe waanenkeerwe maathana jarîa jaretaga mwoyo nîkenda atûnenkera jo. “Îndî we nîwe biûjûjû bieetû biaaregere kûthikîîra na biramûtindîka gateere birairîrîîria gûcoka Misri. Ningî bareera Aaroni: ‘Tûthithîrie mîrungu îrîa îgatûtongeeria njîreene, nîûntû tûtîkûmenya ûrîa Musa, ûrîa ûratûtongeeretie kuuma Misri arakarîre?’ Rîu baraithithîria mûrungu jwa mîng'uanano jwa kajaû, na barakaritîra kîgongwana na baragwîrîrua gîntû kîrîa baathithîtie bongwa. Îndî Mûrungu arabeerûkîra na aratûma bathaathagia njota cia îgûrû, o ta ûrîa kwaandîki yukuune rîa iroria atî: ‘Îbuî antû ba Israeli! Nî ni bwathînjagîra na kûritîra igongwana mîaka mîrongo îna îrîa bwaarî rwanda? Buî nî bwaakamatîre îema rîa Moloki, na Refani, mûrungu jwa mûng'uanano jwa njota. Bwathithîrie mîrungu îîu ya mûng'uanano nîkenda bûmîthaathagia. Tontû bûû, nkabûthamia bwee nkombo na mbwikie mberabere ya Babiloni.’ “Biûjûjû bieetû nî biaarî na îema rîa kwonania atî Mûrungu arî amwe nabio, birî kûu rwanda. Îema rîu rîathithîtue o ta ûrîa Musa ooneetue nî Mûrungu. Biûjûjû bieetû nî bieetaga bigîtiganagîra îema rîu mwanka rîrîa Joshua aataîre antû ba nthîgûrû îrîa Mûrungu aamwîrîte eenge baume ku. Rîu îema rîu rîrakara ku mwanka îgiita rîa Daudi. Daudi nî eendi nî Mûrungu; nî aarombere Mûrungu rûûtha rwa kûmwakîra gîkaro, we ûrîa ûrî Mûrungu wa Jakubu. Îndî Solomoni nîwe waakîîre Mûrungu nyomba. “Tontû Mûrungu Ûrîa Ûrî Îgûrû buru atîtûûraga nyomba ciaki nî antû, o ta ûrîa kîroria kiugîîte: ‘Mwathani ariuga: Îgûrû nî rûriga rwaakwa, na nthîgûrû nî gîkinyithio kîa magûrû jaakwa. Nî nyomba ya mûthemba jûrîkû bûûmba kûmbakîra, na nîkû mpûûmba kuurûka? Anga tî ni nthithîtie into bibi bionthe?’ “Îbuî bûûmîtie nkoro ta iiga! Buî bûrî na matû jatiigagua na bûrî nkoro ta cia antû barîa batîîtîkîtie Mûrungu! Buî bûkari ta biûjûjû bieenu, magiita jonthe bûrûjaga na Roho Ûmûtheru. Nî kîroria noo kîrîkû gîtaathangîkua nî biûjûjû bieenu? Nî booragîre bonthe barîa Mûrungu aatûmîte batûmîîria kwîja kwa Ûrîa Mwagîru, ûrîa buî bwakunyanîre na bûramûûraga. Buî nî bwareeterwe Waatho nî araîka îndî bûtîthingataga Waatho bûu.” Rîrîa akûrû ba Kîama baigîrue mantû jau, barathûûra mono na barakabakaba maîgo nîûntû bwa mûthûûro. Îndî Stefano, oojûri Roho Ûmûtheru aratega îgûrû, na aroona mwago jwa Mûrungu, na Jesû arûngi rûteere rwa ûrîo rwa Mûrungu na arauga atîrî, “Tegeeni! Nî nkwona îgûrû rîrugûki na Mûtaana wa Muntû arûngi rûteere rwa ûrîo rwa Mûrungu.” Rîu antû bonthe barîa baarî Kîameene, bararinga gîtuma gîkînene, na barakunîka matû jaao na njara na bonthe baramûthûngûthîra baramûgwata. Baramuumagaria oome ya ntûûra, na baramûûraga na maiga. Akûûjî baranenkera mûthaka ûmwe weetagwa Saûlû nguû ciaao abamenyerera. Rîrîa baaûûraga Stefano na maiga nî aarombaga ûjû, “Mwathani Jesû, îtîkîîria roho waakwa.” Araturia maru arakaya na kajû gakanene, “Mwathani, ûkábarîyia ûthûûku bûbû.” Akûthiria kuuga ûu, arakua. Saûlû aarî ûmwe wa barîa beetîkîrîrie Stefano ooragwa. Ningî ntukû o îu yongwa Kanisa ya Jerusalemu îraambîrîria kûthangîkua mono. Barîa beetîkîtie bonthe, tiga atûmwa bonka, baranyaganua nteere cionthe cia Judea na Samaria. Antû barîa baakîraga Mûrungu barathika Stefano na baraithikîîra mono nîûntû bwa gûkua kwaawe. Îndî Saûlû nî eetanîrie na kanisa na areetania na nyomba cia antû akîgwataga arûme na aka barîa beetîkîtie na akabakururia akabagera ncheera. Bau beetîkîtie nî beetîre bagîtûmîîragia rûteto gûntû kunthe kûrîa baanyaganîtue. Filipû nî eetîre ntûûreene ya Samaria na aratûmîîria nteto cia Kristû kîrî antû ba kûu. Antû babaingî barîa baathikîrîre ntûmîîri ya Filipû nî beetîkîrie bakwona biama birîa aaringîre. Nî aagondokeere roho inthûûku na irauma kîrî antû babaingî igîkayaga na kajû gakanene. Antû babaingî barîa baarî bionje, na barîa baarî ithuaa baroorua. Tontû bûû, antû bonthe baragwîrua mono ntûûreene îîu. Îndî ntûûreene îîu nî kwaarî na muntû ûmwe waaringagia, weetagwa Simioni. Mantû jarîa aaringagia nî jaarigaragia antû ba Samaria mono na agaciona arî muntû ûmûnene. Antû bonthe, kuuma ûrîa mûnini mwanka ûrîa mûnene nî baamûthikagîîra na wîru mono bakiugaga, “Simioni nîwe inya ya Mûrungu îrîa îtagwa ‘Inya Inene.’” Nî baakuucagua mono nî mantû jaawe nîûntû bwa mantû jarîa aaringîtie îgiita rîrîraaja. Îndî rîrîa Filipû aatûmagîîria Nteto Injega ciegiî Ûnene bwa Mûrungu na ciegiî Jesû Kristû antû bau nî beetîkîrie na barabatithua bonthe, arûme na aka. Kinya Simioni nî eetîkîrie na arabatithua. Kuuma rîu araambîrîria gwîtanagia na Filipû akîrigaragua nî biama na mantû ja kûrigaria jarîa Filipû aathithagia. Rîrîa atûmwa barîa baarî Jerusalemu baigîrue atî antû ba Samaria baagwîtîkia rûteto rwa Mûrungu, barabatûmîra Peterû na Johana. Bagûkinya nî baarombeere barîa beetîkîtie nîkenda bajûkia Roho Ûmûtheru, nîkwîthîrwa îgiita rîu bataarî bakûûjûrwa nî Roho Ûmûtheru, nîka baabatithîtue akî ndeene ya riîtwa rîa Mwathani Jesû. Rîu Peterû na Johana bararîkîîra barîa beetîkîtie njara, na baroojûrwa nî Roho Ûmûtheru. Simioni akwona bau beetîkîtie boojûrwa nî Roho Ûmûtheru rîrîa atûmwa baabarîîkîrîre njara, arageria kûnenkera Peterû na Johana mbeecha akîbeeraga, “Kinya nî mpeeni inya îîu nîkenda muntû o wonthe ûrîa nkarîkîîra njara, ajûkia Roho Ûmûtheru.” Îndî Peterû aramûcokeria, “Ûroûra na mbeecha ciaaku! Ka ûkûthûgaania woomba kûgûra kîewa kîa Mûrungu na mbeecha? Nî mma îîjî tî ngûgî yaaku, nîûntû nkoro yaaku îtî na ûûma mbere ya Mûrungu. Tontû bûû, irire ûthûûku bûrîa bûrî nkoroone yaaku, ûrombe Mwathani nîkenda këethîra kwoombîka agakûrekera mathûgaanio ta jau. Nîkwîthîrwa nî nkwona gwe ûûjûri ûrûrû ta bwa nyongo na ûrî nkombo ya meeyia!” Simioni aramûcokeria, “Itû ndoombera Mwathani ntîkeeje kûgwatwa nî ûntû kinya bûmwe bwa jarîa wauga jakangwata.” Rîrîa Peterû na Johana baathirîrie gûkûûjîîra na gûtûmîîria rûteto rwa Mwathani, baracoka Jerusalemu. Barî rûgendoone rwa gûcoka baratûmîîria Nteto Injega cia Mûrungu ntûûreene ingî cia Samaria. Mûraîka wa Mwathani areera Filipû, “Ithuranîre wîte rûteere rwa ûmotho, mwanka ûkinye njîreene îrîa yuumaga Jerusalemu îgeeta Gaza.” Njîra îîu îkûrûkagîîra rwanda. Rîu Filipû araithuranîra, araambîrîria rûgendo. Îgiita o rîu rîongwa muntû ûmwe wa kuuma Ethiopia, waarî ûmwakûre nî aarî rûgendoone aanîte kwaao. Muntû ûu aarî wa îgweta mono na nîwe waarî mûrûngamîîri wa mbeecha cia mûka-mûnene ûrîa waathaga Ethiopia. Aaumîte Jerusalemu kûrîa aarî agwîta kûthaathayia Mûrungu. Aanîte akamati nî ngaarî yaakuucîîtue nî mbarathi. Arî ngaarîîne, nî aathomaga yuku rîa kîroria Isaya. Roho Ûmûtheru areera Filipû, “Îta akuî na ngaarî îîu, wîîtanie nayo.” Filipû aroogîanga arakinya akuî na ngaarî na araigua muntû ûu akîthoma yuku rîa Kîroria Isaya. Filipû aramûûria, “Nî ûgûciûra nteto irîa ûkûthoma?” Nawe aramûcokeria, “Ngaciûra atîa na ntî na muntû wa gûnteethia gûciûra?” Rîu areera Filipû aitie ngaarîîne akare nthî akuî nawe. Maandîko jarîa aathomaga jaugaga ûjû: “O ta ng'ondu iikîtue kîthînjîroone kana ng'ondu îrîa îkiraga ki îkîenjwa guee, nou kinya we atauga noo atîa. Nî eekîrithîrue nthao na antû barareega kûmûthithîria îota. Gûtî we ûkoomba kwaria mantû jegiî nthukî yaawe nîûntû ûtûûro bwaawe aja nthîgûrû bûgûkinya mûthia.” Muntû ûu wa kuuma Ethiopia areera Filipû, “Û mbîîra, nûû kîroria gîkî gîkwarîîria? Kîrîaria mantû jakîegiî kana kîrîaria mantû jegiî muntû ûngî?” Rîu Filipû araambîrîria na gachunchî kau ka Maandîko na aramûtûmîrîria Nteto Injega ciegiî Jesû. Barî rûgendoone o ûu, barakinya antû kwaarî na rûûjî na muntû ûu arauga, “Rûûjî tîru rûû! Nîmbi îkagiria mbatithua?” [ Filipû arauga, “Ûkëeja gwîtîkia na nkoro yaaku yonthe, woomba kûbatithua.” Nawe aracokia, “Îî nî ngwîtîkia atî Jesû Kristû nî Mûtaana wa Mûrungu.”] Rîu muntû ûu arauga ngaarî îrûngame na bobaîrî bareenama rûûjîîne, na Filipû aramûbatithia. Rîrîa baumîrîre rûûjîîne, Roho wa Mwathani arajûkia Filipû na mpwîî na ararima. Muntû ûu wa kuuma Ethiopia ataamwonere kaîrî îndî nî eetîre na mbere na rûgendo rwaawe agwîrîtue mono. Îndî Filipû araciona arî Azotu na arakûrûkîîra ntûûreene cionthe agîtûmagîîria Nteto Înjega ciegiî Jesû mwanka arakinya Kaisaria. Saûlû noo eetaga na mbere gûciîtia ûrîa akooragithia aritwa ba Mwathani. Nî eetîre kîrî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene araromba aewe barûga ya kwimenyithania iromberoone bionthe birîa birî Damaski, nîkenda eethîîra arûme kana aka barîa baathingataga jarîa Mwathani aritanîte, abagwate na abaikie Jerusalemu batheeki. Arî akuî gûkinya Damaski, weerû buumîte îgûrû bûrenia nteere cionthe kûmûthiûrûka. Aragwa nthî, na araigua kajû gakîmwîra: “Saûlû, Saûlû! Nîkî ûkûnthangîkia?” Nawe arooria, “Nîgwe ûû Mwathani?” Nako kajû kau karacokia, “Nî ni Jesû ûrîa ûkûthangîkia. Îndî nandî rûngama, na ûkûrûke ntûûreene, kûrîa ûkeerwa ûrîa ûbuîrîte kûthithia.” Antû barîa beetanîtie na Saûlû nî barûngamîre au batîkûûmba kwaria. Nî baaigîrue kajû, îndî gûtî muntû kinya ûmwe boona. Saûlû nawe ararûngama na ageria gûtega, atîoone noo mbi. Tontû bûû, antû bau baramûgwata njara mwanka Damaski. Nawe arakara ku mîthenya îthatû atîkwona, na atîkûrîa kana anyua noo mbi. Kûu Damaski nî kwaarî na mûthingati ûmwe weetagwa Anania. Nawe nî oonere kîoneki Mwathani akîmwîraga atîrî, “Anania!” Nawe aramûcokeria, “Ndî aja Mwathani.” Nawe Mwathani aramwîra, “Ithuranîre wîte njîreene îrîa îtagwa Njîra întambûrûku na waakinya mûciî jwa Judasi, ûrithîrie muntû wîtagwa Saûlû wa kuuma Tarisû, nîûntû nî akûromba Mûrungu nandî tûrî aja, na nî onetue kîonekiine muntû weetagwa Anania agîkûrûka nyomba na kûmûrîkîîra njara nîkenda oomba kwona.” Rîu Anania aramûcokeria, “Mwathani, nî mbigîtue kuuma kîrî antû babaingî mantû jamathûûku jarîa muntû ûu athithîrîtie atheru baaku barîa barî Jerusalemu. Ningî nî aetwe waatho nî athînjîri-Mûrungu barîa anene bwa kwîja naaja kûtheeka antû bonthe barîa barombaga riîtweene rîaaku.” Îndî Mwathani aramwîra, “Îta, nîkwîthîrwa muntû ûu nîwe nthuurîte ae gîntû kîrîa ngaatumîra gîa gûtûmîîria riîtwa rîaakwa kîrî antû barîa batî Ayahudi na anene, na kîrî antû ba Israeli. Ni ningwa nkamwonia mantû jamaingî jarîa akanyamaarua najo nîûntû bwa riîtwa rîaakwa.” Tontû bûû, Anania areeta na arakûrûka nyomba îîu na ararîkîîra Saûlû njara arauga, “Mûtaana wa baaba Saûlû, Mwathani Jesû, ûrîa watirimanîre nawe ûrî njîreene wîîjîte gûkû, nîwe wantûma nîkenda ûûmba kwona kaîrî, na ûûjûrwa nî Roho Ûmûtheru.” O rîo, into biakari ta maramû jaragwa kuuma meethoone ja Saûlû, na aroomba kwona kaîrî. Rîu ararûngama na arabatithua. Saûlû araarîa biakûrîa na aragîa inya. Saûlû nî aakarîre kagiita gagakai amwe na eetîkia barîa baarî Damaski. Kuuma au areeta iromberoone mwanya mwanya na araambîrîria gûtûmîîria akiugaga atî Jesû nî Mûtaana wa Mûrungu. Antû bonthe barîa baamwigîrue bararigara mono barauga, “Anga muntû ûûjû tîwe ûrîa ûroragaga antû barîa barombaga riîtweene rîa Jesû kûrîa Jerusalemu? Anga atîrejîre naaja akîendaga kûgwata antû barîa beetîtîkîtie Jesû nîkenda abaikia kîrî athînjîri-Mûrungu barîa anene?” Saûlû aragîa inya inyingî ya gûtûmîîria, na aramenyithia Ayahudi barîa baatûûraga Damaski bwega, akîbaejaga itûmi bibing'anu atî Jesû nîwe Kristû mwanka baraaga bwa kumûcokeria. Nyuma ya ntukû inyingî, Ayahudi nî baacemanîrie amwe na baraireba ûrîa bakooraga Saûlû, îndî Saûlû aramenyithua ûrîa baarî bakûbanga. Nî baakaragia mpingîro cia gûtonya ntûûreene îîu ûtukû na mûthenya nîkenda bamûûraga. Îndî athingati baawe nî baamûjûkîrie kûrî ûtukû baramwîkîra gîkabûûne na baramwînîkîîra rûthingoone rwa ntûûra. Rîrîa Saûlû aakinyîre Jerusalemu, nî aagererie kwiringanîra na athingati ba Jesû. Îndî bonthe baramûkîra, nîûntû bateetîkagia atî nî aarî akwaa mûthingati wa Jesû. Îndî Baranaba areeta arajûkia Saûlû aramwikia kîrî atûmwa, arabooneria bûbwega ûrîa Saûlû aacemanîrie na Mwathani arî njîreene na ûrîa Mwathani aarîrie nawe. Ningî arabeera ûrîa Saûlû aatûmîrîîrie na ûchamba riîtweene rîa Jesû kûu Damaski. Tontû bûû, Saûlû arakaranîra amwe nabo, na arariûnga Jerusalemu yonthe agîtûmagîîria riîtweene rîa Mwathani omîrîtie. Nî aarîrie na arakararania na Ayahudi barîa baaragia Kîgriiki, îndî bo nî baagererie kûmûûraga. Rîrîa barîa beetîkîtie baamenyere nteto iu, barajûkia Saûlû na baramwikia Kaisaria na baramwîra eete Tarisû. Tontû bûû, Kanisa, îrîa yaarî îgûtaamba Judea na Galili na Samaria îragîa inya na thîîrî. Antû bau beetîkîtie nî baakîraga Mwathani na bagîteethagua nî Roho Ûmûtheru, barongeereka mono. Rîrîa Peterû aariûngagîra antû barîa beetîkîtie, nî eetîre mwanka kîrî barîa baatûraga Linda. Kûu nî eethîîre muntû ûmwe weetagwa Aeneasi, ûrîa woonji mîaka înaana na atoombaga kuuma gîtandeene. Peterû aramwîra, “Aeneasi, Jesû Kristû agûkworia. Ûkîîra ûtandîke gîtanda gîaaku.” Nawe arookîîra o rîo. Antû bonthe barîa baatûûraga Linda na Sharoni bakûmwona bareetîkia Mwathani. Nî kwaarî na mwekûrû ûmwe ntûûreene ya Jopa weetagwa Tabiitha kana Dorokasi na Kîgriiki. Mwekûrû ûu aatwîre kûthithia mantû jameega na gûteethia nkîa magiita jonthe. Nî aakuîre na antû barathaambia mwîrî jwaawe na barajwîka kanyomba karîa kaarî ngorobeene. Nîkwîthîrwa Jopa gûtaarî kûraaja na Linda, barîa beetîkîtie bakwigua atî Peterû nî aarî Linda baratûma antû baîrî beeta kûmwîra ûjû, “Njû gweetû na mpwîî na ûgákarakara.” Rîu, Peterû areetania nabo na agûkinya ku baramwikia ngorobeene îgûrû. Aka bonthe barîa baarî ntigwa baroojûra kûu bakîrîraga na kwonia Peterû ngutukî na nguû ingî irîa Dorokasi aatumîte rîrîa aarî mwoyo. Rîu Peterû arabaumagaria bonthe, na araturia maru araromba Mûrungu. Rîu aragarûka na areerekera mwîrî jûu arauga, “Tabiitha, ûkîîra!” Tabiitha aramincûria meetho na rîrîa oonere Peterû arakara nthî. Peterû aramûgwata njara na aramûteetheeria kûrûngama. Rîu areeta antû barîa beetîkîtie bonthe amwe na ntigwa irîa ciaarî o na aramûnenkanîra kîrî bo arî mwoyo. Nteto iu irataamba iroojûra Jopa kunthe, na antû babaingî bareetîkia Mwathani. Peterû nî aakarîre Jopa ntukû inyingî. Aakaraga kwa muntû weetagwa Simioni, ûrîa waarî mûtaguti wa mîgûûta. Nî kwaarî na muntû ûmwe kûu Kaisaria weetagwa Korinelio. Aarî mûnene wa asikarî ba gîkundi kîrîa gîetagwa Njûûrî ya Italia. We nî eetîkîtie mono na nî aathîkagîra Mûrungu. Kinya nja yaawe yonthe nî yathaathagia Mûrungu. Nî aateethagia nkîa mono na akaromba Mûrungu magiita jonthe. Mûthenya jûmwe ta thaa kenda nî oonere kîoneki kîa mûraîka wa Mûrungu atonya nyomba na aramwîta, “Korinelio!” Korinelio aramûtega kûnûû amakîte mono na arauga, “Nîatîa ûkwenda Mwathani?” Mûraîka ûu aramwîra, “Mûrungu nî aigîtue maromba jaaku na oona mathithio jaaku ja kîaao. Tontû bûû, arî akuî gûgûcokeria maromba jaaku. Nandî tûma antû Jopa bageete muntû ûmwe wîtagwa Simioni kana na riîtwa rîngî ageetwa Peterû. Peterû arî kwa muntû ûmwe wîtagwa Simioni, ûrîa mûtaguti wa mîgûûta. Nyomba yaawe îrî akuî na îria.” Mûraîka ûrîa wamwarîîrie agwîta, Korinelio areeta nthûûmba ciaawe ijîîrî, na asikarî ûmwe ûrîa weetîkîtie Mûrungu mono na waarî ûmwe wa barîa baamûkaragia. Arabamenyithia mantû jonthe jarîa oonere, rîu arabatûma Jopa. Rûûneene, barî akuî gûkinya ntûûreene îîu, Peterû araitia nyomba ngorobeene îgûrû kûromba Mûrungu. Thaa iu ciaarî ta thaa thita cia mûthenya. Peterû nî aigîrue mpara mono mwanka araigua gwîta gûcwaa biakûrîa. Îndî mbere ya biakûrîa biya, aragwatwa nî toro îndito mono na aroona îgûrû rîrugûki, na gîntû gîkari ta chuka înene kîreenamua kîgwati nteere cio inya mwanka nthî. Chukeene îîu, nî kwaarî na nyomoo cia mîthemba yonthe: irîa cionkagia na irîa irî mathendû na nyoni. Rîu araigua kajû gakîmwîra, “Peterû, ûkîîra ûthînje nyomoo iji na ûrîe!” Peterû aracokia, “Itû arî Mwathani! Nîkwîthîrwa ûûni ntaarîa gîntû gîtîtheri kana kîrî mûgiro.” Kajû kau karaigîîgua kaîrî gakîmwîra: “Ûkorouga gîntû kîrîa Mûrungu atheretie kîrî na mûgiro!” Ûntû bûu bwathithîkîre maita jathatû, rîu chuka îîu îracokua îgûrû kaîrî. Ningî o Peterû arigari na agîciûragia gîtûmi kîa kîoneki kîu, antû barîa baatûmi nî Korinelio, nî baarî bakûûrîthîria nyomba ya Simioni na bakinya mûrangoone. Nî beetanîre barooria, “Aja kûrî na mûgeni ûgwîtwa Simioni Peterû?” Îgiita rîu, Peterû no aathûgaanagia gîtûmi kîa kîoneki kîu. Roho aramwîra, “Thikîîra! Kûrî na antû bathatû bagûkûûrîthîria. Înama na mpwîî na wîîtanie nabo ûtî na nkaanja nîûntû nî ni mbatûmîte.” Rîu Peterû areenama areera antû bau, “Nî ni muntû ûrîa bûgûcwaa. Nîmbi îtûmîte bwîja?” Nabo baracokia, “Nî mûnene wa asikarî, ûrîa wîtagwa Korinelio, ûrîa mwagîru na wîîtîkîtie Mûrungu, na ûtîîtwe mono nî Ayahudi bonthe, watûtûma. Nî areerîrwe nî mûraîka wa Mûrungu agwîte mûciî jwaawe nîkenda aigua jarîa jonthe ûrî najo ja kûmwîra.” Tontû bûû, Peterû arabeera bakûrûke nyomba abaee kîraaro ûtukû bûu. Rûûneene, Peterû amwe na antû bamwe barîa beetîkîtie ba kuuma Jopa bareetania nabo. Mûthenya jwa îîrî barakinya Kaisaria na bareethîra Korinelio amwe na antû ba nja yaawe na kinya acoore baawe bamwetereete. Peterû arî akuî gûtonya nyomba, Korinelio aramûthagaana na aramûturîria maru aramûthaathayia. Îndî Peterû aramûûkîîria na aramwîra, “Ûkîîra, ûûni ndî muntû ta gwe.” Peterû arakûrûka nyomba akîaragia na Korinelio. Agûkûrûka areethîra antû babaingî boothûranîte ku. Nawe arabeera, “Buî bwingwa nî bwijî atî Waatho bûtîîtîkîritie Mûyahudi ariûngîra kana aungana na antû barîa batî Ayahudi. Îndî Mûrungu nî aramenyithîrie atî ntibuîrîte kûthûgaania muntû kinya ûrîkû tî ûmûtheru kana nthûgaania arî na mûgiro. Tontû bûû, nî bûrantûmanîîre naani ndîkwîja na ntîrooria kîûria. Mbîîreeni kîrîa bûrambîtîrîte.” Korinelio arauga, “Ntukû inya ithiri, thaa kenda o ta iji cia mûthenya nî ndaarî nyomba yaakwa nkîrombaga Mûrungu. O rîo, muntû waarî na nguû cienagia mono ararûngama mbere yaakwa, arambîîra, ‘Korinelio! Mûrungu nî eetîkîîrîtie maromba jaaku na aririkana ûrîa ûteethagia nkîa. Ningî ambîra ntûme muntû Jopa, oorithîrie muntû ûmwe wîtagwa Simioni, ûrîa wîtagwa na riîtwa rîngî Peterû. Muntû ûu arî nyomba ya muntû ûmwe wîtagwa Simioni, mûtaguti wa mîgûûta, ûrîa ûtûûraga akuî na îria.’ Tontû bûû, ndîratûmana kîrî gwe ntûti, naagwe ûkûthithia bwega weeja. Nandî-rî, tuî twinthe tûrî aja mbere ya Mûrungu, twigua mantû jonthe jarîa Mwathani akwîrîte ûtwîre.” Peterû araambîrîria kwaria arauga: “Nandî nkûmenya na mma atî Mûrungu atîendeete bamwe na athûûra bangî. Îndî muntû wonthe ûrîa ûmûkîraga na akathithia jarîa jaagîrîte, kinya akeethîrwa arî wa mûgongo jûngî nî eetîkîrîkaga kîrî Mûrungu. Nî bwijî rûteto rûrîa Mûrungu aatûmîîre antû ba Israeli, atî batûmîîrie Nteto Injega cia thîîrî, kuumania na Jesû Kristû, ûrîa ûrî Mwathani wa antû bonthe. Nî bwijî rûteto rûrîa rwatumîîrîrue Judea yonthe kwambîrîria Galili, kuuma Johana agûtûmîîria mantû jegiî kûbatithua. Ningî nî bwijî ûrîa Mûrungu oojûrîrie Jesû wa Nazarethi Roho Ûmûtheru na aramwaa inya. Nîkwîthîrwa Mûrungu nî aarî nawe, nî eetaga gûntû kunthe akîthithagia mantû jameega na akîoragia antû bonthe barîa baathangîkagua nî Nkoma. Tuî tûrî akûûjî ba mantû jonthe jarîa aathithîrie nthîgûrû ya Ayahudi na Jerusalemu. Nawe nîwe antû booragîre rîrîa baamwambîre mûtharabeene. Îndî Mûrungu aramûriûkia mûthenya jwa îthatû, aratûma acoka kwonwa, nî antû babakaî akî, tabo barîa Mûrungu aarî akûthuura baa akûûjî baawe, tuî barîa baarî bakûrîa na baanyua amwe nawe kuuma akûriûka kuuma kîrî akuû. Nawe nî aatwîrîre atî tûtûmîîrie Nteto Injega kîrî antû na tûkûûjagîîre atî we nîwe Mûrungu aathuurîre nîkenda aa mûgambi wa barîa barî mwoyo na barîa bakuîte. Iroria bionthe nî biakûûjagîîra bikiugaga atî muntû wonthe ûrîa ûkamwîtîka akarekerwa meeyia jaawe jonthe kuumania na riîtwa rîaawe.” Rîrîa Peterû aaragia nteto iu, antû bonthe barîa baamûthikîîrîte nî boojûrîrwe nî Roho Ûmûtheru. Ayahudi barîa beetîkîtie na baumîte Jopa barî na Peterû, nî baarigarîre mono bakwona Mûrungu agwîtûûrîria antû barîa batî Ayahudi kîewa kîa Roho Ûmûtheru. Nîkwîthîrwa nî baaigîrue antû bau bakîaria na mîgambo mîgeni bagîkumagia Mûrungu Peterû nî aaugîre, “Antû baba bakûjûrwa nî Roho Ûmûtheru o ta ûrîa tuî twoojûrîrwe. Nûû îndî ûûmba kûrigîîria batîkabatithue na rûûjî?” Tontû bûû, arauga babatithue riîtweene rîa Jesû Kristû. Nyuma ya jau baramwerenca akare nabo ntukû ing'anona. Atûmwa na eetîkia bangî barîa baarî Judea nî baaigîrue atî antû barîa batî Ayahudi kinya bo baarî bagwîtîkia rûteto rwa Mûrungu. Tontû bûû, rîrîa Peterû aacokere Jerusalemu, Ayahudi barîa beetîkîtie na beekîîrîte rûtaano, baramûtetia bakiugaga, “Nîkî ûreetîre mûciî jwa antû batîtaani na warîjanîra nabo biakûrîa?” Rîu Peterû arabataarîria bûbwega ûrîa gwakarakarîre kuuma mwambîrîrio na arabeera, “Ntukû îmwe nî ndaarombaga Mûrungu ndî ntûûreene ya Jopa. Nî ndaagwatîrwe nî toro înene na ndîroona kîoneki gîa gîntû gîakari ta chuka înene înamîtue, kuuma îgûrû îgwati nteere cio-inya, na îreekwa akuî na arîa ndaarî. Ndaaraithîria bwega, ndîroona nyomoo irîa cionkagia na irîa irî mathendû na nyoni. Rîu ndîraigua kajû gakîmbîîra: ‘Peterû ûkîîra! Thînja na ûrîe.’ Îndî ndîrauga, ‘Arî Mwathani; nîkwîthîrwa gûtî gîntû gîtîtheri kana kîrî mûgiro gîatonya kanyua gaakwa kinya rî.’ Kajû kau nî kaarîrîe kaîrî kuuma îgûrû karauga, ‘Ûkorouga gîntû kîrîa Mûrungu atheretie kîrî na mûgiro.’ Ûntû bûu nî bwathithîkîre maita jathatû, rîu into biu bionthe birajûkua biraitithua îgûrû. Kagiita o kau kongwa, antû bathatû barîa baatûmi kîrî ni baumîte Kaisaria, barakinya oome ya nyomba îrîa ndaarî. Nawe Roho Ûmûtheru arambîîra mbîtanie nabo ntî na kîûria. Ataana ba baaba batantatû ba kuuma Jopa bareetania naani mwanka Kaisaria na tûrakûrûka nyomba ya Korinelio. Korinelio aratwîra ûrîa aarî akwona mûraîka arûngi nyomba yaawe akîmwîraga: ‘Tûma muntû Jopa ageete Simioni, ûrîa wîtagwa na riîtwa rîngî Peterû na agakwîra nteto irîa igatûma gwe gwengwa amwe na nja yaaku bwonokua.’ Rîrîa ndaambîrîrie kwaria, baroojûrwa nî Roho Ûmûtheru o ta ûrîa twojûrîrwe nîwe kîambîrîriene. Rîu ndîraririkana rûteto rwa Mwathani rûrîa augîre: ‘Johana aabatithanagia na rûûjî îndî buî bûkabatithua na Roho Ûmûtheru.’ Këethîra Mûrungu nî aaere antû barîa batî Ayahudi kîewa o kîrîa aatweere kinya tuî rîrîa tweetîkîrie Mwathani Jesû Kristû rî, ni ndî ûû ndegana na jarîa Mûrungu akwenda?” Rîrîa baigîrue mantû jau, barakira ki na barakaatha Mûrungu bakiugaga, “Mûrungu akwaa kinya antû barîa batî Ayahudi kaanya ga kwirira meeyia jaao nîkenda boona mwoyo.” Eetîkia barîa baanyaganîrue nîûntû bwa mîthangîko rîrîa Stefano ooragîrwe, bamwe baao nî beetîre mwanka Foenicia, na bangî Saiprasi na bangî Antioki, bagîtûmagîîria rûteto rwa Mûrungu kîrî Ayahudi bonka. Îndî eetîkia bangî barîa baumîte Saiprasi na Kurene nî beetîre Antioki na baratûmîîria rûteto kîrî antû barîa batî Ayahudi bakîbeeraga Nteto Injega ciegiî Mwathani Jesû. Mwathani nî aabaeere inya na antû babaingî bareetîkia na barairira baracokeera Mwathani. Nkuma yegiî antû bau îrakinyîra kanisa ya Jerusalemu. Tontû bûû, kanisa îîu îratûma Baranaba kûu Antioki. Rîrîa aakinyîre ku aracionera ûrîa baarî na ûtugi bwa Mwathani, aragwîrua mono na arabeekîra wîru akîbeeraga bathingate Mwathani na mma barî na nkoro îmwe na mworoto jûmwe. Baranaba aarî muntû ûmwega na woojûri Roho Ûmûtheru na weetîkîtie mono. Antû babaingî nî beetîkîrie na baracokanîîrua kîrî Mwathani. Rîu Baranaba areeta Tarisû gûcwaa Saûlû. Akûmwona, aramwikia Antioki. Bobaîrî barakara kaniseene îîu mwaka jûmwe junthe na bararitana antû babaingî. Kûu Antioki nîku antû barîa beetîkîtie beetîrwe akristû îgiita rîa mbere. Kagiiteene o kau kongwa, iroria bing'anona nî biaumîre Jerusalemu bireeta Antioki. Ûmwe waao, ûrîa weetagwa Agabasi, ararûngama na inya ya Roho areera antû atî gûkagîa mpara înene gûntû kunthe. Mpara îîu yeejîre rîrîa Klaudiû aathanaga. Rîu antû barîa beetîkîtie barauga atî o muntû arite kîrîa akoomba, baikie birî ûteethio kîrî eetîkia barîa baatûûraga Judea. Nabo barathithia ûu na baratûma Baranaba na Saûlû baikia into birîa baaritîte kîrî akûrû ba kanisa. Îgiiteene o rîu mûnene Herode araambîrîria kûthangîkia antû bamwe ba kanisa. Arooragithia Jakubu mûtaana wa ng'ina wa Johana na rûchiû. Rîrîa oonere ûntû bûu bûkûgwîria Ayahudi, aragwata kinya Peterû. Aathithîrie ûu îgiita rîa thigûûnkû ya Mîgaate îrîa îtiimbithîtue. Peterû akûgwatwa, araingîrwa ncheera na arakarua nî ikundi bina bia asikarî bana bana. Herode aabangîte kûmûgambithia nyuma ya kîatho kîa Pasaka. Tontû bûû, Peterû araingîrwa ncheera îndî kanisa îraciûmia kûmûrombera Mûrungu. Kûrî ûtukû, mbere ya ntukû îrîa Herode aabangîte kûmûgambîthia mbere ya antû, Peterû nî aamami gatîgatî ka asikarî baîrî atheeki na nyororo ijîîrî, na asikarî bangî nî baakarîtie mwari jwa ncheera. Mûraîka wa Mwathani ararûngama akuî nawe na ncheera yonthe îroojûra weerû. Mûraîka araringithia Peterû aramwîra, “Ûkîîra ntûti!” O rîo nyororo irîa atheeki nacio njara iragwa nthî. Mûraîka aramwîra, “Îkîra nguû na iraatû.” Nawe arathithia u. Rîu mûraîka aramwîra, “Cioge chuka yaaku na ûnthingate.” Peterû aramûthingata na baraumagara ncheera. Ataamenyaga këethîra mantû jau mûraîka aathithagia jaarî ja mma îndî aathûgaanagia nî kîoneki akwoona. Rîrîa baakûrûkîre gîkundi kîa mbere kîa asikarî na kîa biîrî, barakinya mpingîroone ya chuuma îrîa yaakûrûkaga ntûûreene îîu. Mpingîro îîu nî yaarugûkîre yongwa na baraumagara oome. Peterû areetania na mûraîka ûu njîreene îmwe îndî areerûkîra Peterû ntûti. Rîu nîrîo Peterû aaciûrîre jarîa jonthe jaathithîkîre arauga, “Nandî nkûmenya na mma atî nî Mwathani watûma mûraîka waawe nîkenda antunyûkia kuuma kîrî Herode na ambonokia kuuma kîrî mantû jonthe jarîa antû ba Israeli bareerîgîîrîte.” Akûmenya ûu, areeta mwanka nyomba ya Maria, ng'ina wa Johana, ûrîa weetagwa Maariko na arethîra antû babaingî boothûranîte ku bakîrombaga Mûrungu. Peterû araringaringa mûrango jwa mpingîro na mwarî ûmwe, nthûûmba yeetagwa Roda, îreeta kûmûrugûrîra. Mwarî ûu akûmenya kajû nî ka Peterû, aragwîrua mono na aroorîrua kûrugûra mpingîro na aramatûka ndeene kûbeera atî Peterû nî arûngi mpingîroone. Bareera mwarî ûu, “Ûrî na nthû?” Îndî we araciûmia kuuga atî nî bwa mma. Nabo baramwîra, “Ûu nî mûraîka waawe.” Îgiita rîu rîonthe Peterû noo aaringaringaga mûrango. Mûthieene bareeta bararugûra mûrango, na bakûmwona bararigara mono. Peterû arabakiria na njara arabeera ûrîa Mwathani aamûritîre ncheera. Akûbeera bamenyithie Jakubu na ataana ba baaba barîa bangî mantû jau, araumagara areeta gûntû kûngî. Rîrîa gwakeere asikarî baramaka mono bakîûranagia kûrîa Peterû aarî. Rîrîa Herode aaritîre Waatho atî Peterû acûûwe gûntû kunthe na baramwaga, nî augîre asikarî bau boorue biûria na ararita waatho atî booragwe. Rîu Herode arauma Judea, na areeta gûkara Kaisaria. Herode nî aathûûrîrue mono nî antû ba Tiro na Sidoni mwanka baramûtûmîra atongeeria baao. Mbere mma, baraamba kwarîria na kwigithia Blasto nîkenda eethîrwa arî rûteere rwaao. Blasto nawe aarî mûrûngamîîri ûrîa mûnene wa nyomba îrîa mûnene aatûûraga. Rîu bareeta kîrî Herode baramûromba thîîrî, nîûntû nthîgûrû yaao yaatûûragua nî biakûrîa birîa biaumaga kûrîa mûnene Herode aathanaga. Ntukû îmwe îrîa, baatuîte kîatho, Herode areekîra ndwambambio ciaawe cia ûnene, arakarîra gîtî kîa ûnene, na araarîria antû barîa boothûranîte. Antû bau baramûringîra nkemi bakiugaga, “Gaka nî kajû ka mûrungu, tî ka muntû.” O au, mûraîka wa Mwathani araringa Herode aramûgwîthia nthî nîûntû ataaere Mûrungu ûkumio bûu. Nawe ararîîwa nî mang'inyo arakua. Rûteto rwa Mûrungu rûreta na mbere gûtaamba na gûkûra. Rîrîa Baranaba na Saûlû baathirîrie mantû jarîa baatûmi kûthithia Jerusalemu nî baajûkîrie Johana ûrîa weetagwa Maariko bareetania nawe. Kaniseene îrîa yaarî Antioki antû bamwe nî baarî iroria na bangî aritani. Bamwe baabo baarî Baranaba na Simioni ûrîa weetagwa Ûmwirû, na Lucio kuuma Kurene na Manaeni ûrîa waakûranîrîtie amwe na mûnene Herode, na Saûlû. Îgiita rîmwe rîrîa baarombaga Mwathani, na baciatîte biakûrîa, Roho Ûmûtheru arauga, “Mbathûrîreni Baranaba na Saûlû nîûntû bwa ngûgî îrîa mbeetîte barita.” Bakûthiria kûromba na gûciata biakûrîa, bararîkîîra Baranaba na Saûlû njara na barabarekeeria baciîtîra. Baranaba na Saûlû bagûtûmwa nî Roho Ûmûtheru, bareenama mwanka Selucia. Rîu baraitia meri bareeta mwanka Saiprasi, nthîgûrû îrîa yaacîgîîrîîtue nî rûûjî. Rîrîa baakinyîre Salamisi baratûmîîria rûteto rwa Mûrungu iromberoone bia Ayahudi. Johana nî aarî nabo akîbateethagîîria. Nî beetîre kuuma rûteere rûmwe rwa Saiprasi mwanka Pafo, rûteere rûrîa rûngî, na kûu baratirima mûringi-biama ûmwe, ûrîa waarî kîroria kîa ûrongo, nawe aarî Mûyahudi weetagwa Barijesû. Muntû ûu aarî mûcoore wa Sagio Paûlû ûrîa waarî mûnene wa Saiprasi. Sagio Paûlû aarî muntû ûmûûme mono. Sagio Paûlû nî eetîre Baranaba na Saûlû nîûntû nî eendaga kûthikîîra rûteto rwa Mûrungu. Îndî mûringi-biama ûu Elimasi (tontû ûu nîu eetagwa na rûthiomi rwa Kîgriiki) arageria kûrigîria mûnene ûu nîkenda atîkeeje kwigua nteto iu na eetîkia aa mûkristû. Rîu Saûlû, ûrîa weetagwa Paûlû, oojûri Roho Ûmûtheru arakûûrîra mûringi biama ûu meetho na arauga, “Gwe mûtaana wa Nkoma, mûnthû wa waagîru. Gwe ûûjûri waayia na ûrongo. Gûtî rîo waatiga kwaîria antû na kûgeria kûgarûra ûûma bwa Mwathani nîkenda bwaa ûrongo. Nandî Mwathani agagûkanûkia; ûkaa mûtumuumu, na ûtîûmba kwona weerû kagiita kang'anona.” O rîo araambîrîria kwona marwîrwî, aroojûrwa nî muundu, na araambîrîria gwataata nteere cionthe agîcwaa wa kûmûgwata njara. Rîrîa mûnene ûu wa Saiprasi oonere ûrîa gwakara, areetîkia na araa mûkristû nîûntû nî aarigarîrue mono nî ûritani bûrîa aigîrue bwegiî Mwathani. Paûlû na antû bangî barîa beetanîtie nawe bakuuma Pafo, nî baitîrie meri bareeta Paaga îrîa îrî nthîgûrû ya Pamfîlia. Rîu Johana arabatiga, na aracoka Jerusalemu. Îndî bo barauma Paaga bareta ntûûreene ya Antioki îrîa îrî Pisidia. Mûthenya jwa sabatû jûgûkinya barakûrûka kîromberoone na barakara nthî ku. Nyuma ya ithomo kuuma Waathoone bwa Musa na kuuma kîrî maandîko ja iroria, atongeeria ba kîrombero nî baatûmanîre kîrî bo barauga atîrî, “Ataana ba baaba këethîra bûrî na nteto cia kwîra antû nîkenda bûbeekîra inya, ugeni.” Rîu Paûlû ararûngama na arabakiria na njara na arauga atîrî, “Îbuî antû ba Israeli na bangî bonthe barîa bakîraga Mûrungu, thikîîreeni! Mûrungu wa antû baba ba Israeli nî aathuurîre biûjûjû bieetû na arabaethia antû babaingî rîrîa baarî kûu Misri. Mûrungu nî aabaritîre kûu agîtumagîra inya yaawe înene. Îgiita ta rîa mîaka mîrongo îna nî aabamenyereere barî kûu rwanda. Ningî arathiria mîgongo mûgwanja ya nthîgûrû ya Kanaani na aranenkera antû baawe nthîgûrû îîu, îrî rûgai rwaao. Nî baatûûrîre ku mîaka magana jana ja mîrongo îtaano. Rîu baratongeerua nî agambi mwanka îgiita rîa kîroria Samueli. Nyuma ya ûu barooria baeewe mûnene waao, na Mûrungu arabaa Saûlû, mûtaana wa Kishi, wa mwîrîga jwa Benjamini. Saûlû nî aabaathîre mîaka mîrongo îna. Rîrîa Mûrungu aaritîre Saûlû, arathuura Daudi aee mûnene waao. Ûjû nîu Mûrungu aakûûjîrîre bûmwegiî, ‘Nkwona Daudi, mûtaana wa Jesii, arî muntû ûrîa nkoro yaakwa îcwaga, ûrîa ûkoojûria mantû jonthe jarîa mpendaga jathithua.’ Kuumania na rûrîîjo rwa muntû ûu, Mûrungu nî aretete Mwonokia nthî ya Israeli, tawe Jesû, o ta ûrîa eeranîrîte. Mbere ya kwîja kwa Jesû, Johana nî aarî agûtûmîîria kîrî antû bonthe ba Israeli atî no mwanka bairire na babatithue. Rîrîa Johana aarî akuî gûkinyia mûthia jwa ntûmîîri yaawe nî eerîre antû atîrî, ‘Bûrîthûgaania ni ndî ûu? Ni tî ni ûrîa bweteerete. Îndî kûrî ûmwe ûkeeja nyuma yaakwa, ûrîa ni ntîagîrîte gûkundûra mîrigi ya iraatû biaawe.’ “Ataana ba baaba, buî aana ba rûrîîjo rwa Abrahamu, na kinya buî barîa bakîraga Mûrungu, nî baatuî twatûmîîrwe ntûmîîri îîjî ya wonokio. Nîkwîthîrwa atûûri ba Jerusalemu amwe na anene baao bataamenyere atî nîwe Mwonokia, kana baciûra mantû jarîa iroria biaugîre, jarîa baathomaga mîthenya yonthe ya sabatû. Îndî nî baatûmîre maandîko ja iroria joojûra bakûmûgitîra îgamba bûbûûî. Kinya këethîra bataamûgwatîre na ûntû noo bûmwe bwa gûtûma ooragwa, nî boorîrie Pilatû amûûragithie. Bakûûjûria jonthe jarîa jaandîki jamwegiî, baramûcuurûkia kuuma mûtharabeene, na baramwîka kaburiine. Îndî Mûrungu nî aamûriûkîrie kuuma kîrî akuû. Nawe nî aacionanîrie ntukû inyingî kîrî antû barîa baamûthingatîre kuuma Galili mwanka Jerusalemu. Bau nîbo nandî baeete akûûjî baawe kîrî antû ba Israeli. Nandî tuî twîjîte aja kûbûreetera Nteto Injega îrîa Mûrungu aarîîkanîrie na biûjûjû bieetû, nî oojûrîtie mantû jau kîrî tuî nandî, tuî nchiarwa ciaao, akûriûkia Jesû kuuma kîrî akuû. O ta ûrîa kwaandîki ndeene ya Zaburi ya ijîîrî: ‘Gwe ûrî Mûtaana waakwa, naarua nkwaa abaagu.’ “Ningî mantûûne jegiî ûrîa aamûriûkîrie kuuma kîrî akuû, nîkenda atîkoorere kaburiine, Mûrungu nî aaugîîte, ‘Ngakwaa itharimo bibitheru na bia mma, birîa ndeerîîre Daudi.’ “Ningî nî augîîte kinya kîrî Zaburi ingî, ‘Ûtîrekeeria Ûrîa Mûtheru waaku, oorera kaburiine.’ “Nîkwîthîrwa Daudi nî aathithîrie ûrîa Mûrungu eendaga nthukîîne yaawe, rîu arakua na arathikwa o ta biûjûjû biaawe na mwîrî jwaawe jûroora. Îndî ûrîa Mûrungu aariûkîrie kuuma kîrî akuû atoora. Tontû bûû, menyeni atîrî ataana na aarî ba baaba, bûrîtûmîîrua ntûmîîri yegiî kûrekerwa kwa meeyia nîûntû bwa Jesû ûu, na atî muntû wonthe ûrîa ûmwîtîkîtie nî arekeeri meeyia jonthe. Waatho bwa Musa bûtîngîûmba kûrekera muntû meeyia. Tontû bûû, imenyeereni nîkenda nteto irîa ciaarîrue nî iroria itîkeeje kûbûgwata: ‘Tegeeni buî barîa bamenaga bangî, makeeni na bûthire! Tontû nkathithia ûntû nandî, ûntû bûtîîtîkia kinya bwerwa nûû.’” Rîrîa Paûlû na Baranaba baumaga kîromberoone kîu, antû nî baabeerencere beete ku ntukû ya sabatû îîu îngî nîkenda babamenyithia mantû jau nkûrûki. Mûcemanio jûkûthira, Ayahudi babaingî na antû babaingî batî Ayahudi barîa baarî bakûgarûka baatonya ndiniine ya Ayahudi nî baathingatîre Paûlû na Baranaba. Atûmwa bau nabo barabaarîria bakîbekagîra inya nîkenda beeta na mbere gûtûûra beerîgîîrîte ûtugi bwa Mûrungu. Ntukû ya sabatû îîu îngî îgûkinya akuî, antû bonthe ba ntûûra îîu nî beetîre kûthikîîra rûteto rwa Mwathani. Îndî rîrîa Ayahudi boonere antû babaingî, nî baigîrue rûriitho mono, na barakararia jonthe jarîa Paûlû augaga na bakîmûrumangaga. Îndî Paûlû na Baranaba baraaria na ûchamba nkûrûki barabeera, “No mwanka rûteto rwa Mûrungu rwambe rûtûmîîrue kîrî buî. Îndî nîûntû bûkûrûrega na bûtîgwituîra bwingwa bwona atî nî bûbuîri kûewa ûtûûro bwa kenya na kenya rî, tûrîbûtiga twîte kîrî antû barîa batî Ayahudi. Nîkwîthîrwa Mwathani nî atwathîte ûjû: ‘Nî nkûthuurîte wîthîrwa ûrî weerû bwa antû barîa batî Ayahudi, nîkenda antû bonthe nthîgûrûûne boonoka.’” Rîrîa antû barîa batî Ayahudi baigîrue nteto iu baragwîrua mono na barakumia rûteto rwa Mûrungu. Antû bonthe barîa baarî bakûthuurwa nîkenda baeewa ûtûûro bwa kenya na kenya baraa eetîkia. Rûteto rwa Mûrungu rûrataamba gûntû kûu kunthe. Îndî Ayahudi baraujîîra eekûrû barîa beetîkîtie mono na baarî îgweta, na kinya arûme barîa baarî îgweta ntûûreene îîu barambîrîria kûthangîkia Paûlû na Baranaba, na barabeenga kwa inya barauma ntûûreene yaao. Rîu atûmwa bararingaringa tîîri îrîa yaarî magûrûûne jaao îrî îkanûkia, na bareeta Ikoniamu. Antû barîa beetîkîtie baragwîrua mono mono na baroojûrwa nî Roho Ûmûtheru. Paûlû na Baranaba barî kûu Ikoniamu nî baakûrûkîre kîromberoone kîa Ayahudi na baraaria na ûchamba bûbwingî mwanka Ayahudi na Agriiki babaingî bareetîkia. Îndî Ayahudi barîa baaregere gwîtîkia nî baaujîrîre antû barîa bataarî Ayahudi na barabathûkia mathûgaanio jaao nîkenda bameneeria ataana na aarî ba baaba. Paûlû na Baranaba nî beetîre na mbere gûkara ku îgiita rîrînene. Nî baarîrie nteto cia Mwathani na ûchamba, na Mwathani ararikithia rûteto rwaawe rwa ûtugi. Aarikithîrie na biama na mantû ja kûrigaria jarîa aabombithîrie kûringa. Antû ba ntûûra îîu nî baagaûkanîre baraa ikundi biîrî; bamwe bareethîrwa barî rûteere rwa Ayahudi, na bangî rûteere rwa atûmwa. Rîu antû barîa batî Ayahudi amwe na Ayahudi, baragwatanîra na anene baao, na barabanga atî bathithîrie atûmwa mantû jamaaî na baboorage na maiga. Rîrîa atûmwa baamenyere ûntû bûu, nî baamatûkîre bareeta Listra na Deebe, ntûûra irîa ciaarî Likonia, na nthîgûrû ingî irîa ciaarî akuî, na baratûmîîria Nteto Injega cia Mûrungu ku. Nî kwaarî na muntû ûmwe kûu Listra wonji magûrû kuuma gûciarwa kwaawe na gûtî rîo oomba gwîta na magûrû kinya rîmwe. Muntû ûu nî aakarîre athikîîrîte Paûlû agîtûmîîria. Paûlû nî aamûraithîrîrie kûnûû na akwona atî arî na wîtîkio bwa kûûmba kworua, arauga na kajû gakanene, “Rûngama na magûrû jaaku bwega!” Muntû ûu ararûngama ntûti na araambîrîria gwîta. Rîrîa kîrîndî kîonere ûrîa Paûlû athithia kîraambîrîria kûringa gîtuma na rûthiomi rwa Kîlîkonia gîkiugaga, “Mîrungu îkwîja kîrî tuî îkari ta antû!” Bareeta Baranaba Zeusi na bareeta Paûlû Harimesi nîûntû nîwe waaragia mono. Mûthînjîri-mûrungu wa mûrungu jûrîa jweetagwa Zeusi, jûrîa kîûrû kîaaju kîaarî oome ya ntûûra, araikia ndeegwa na maûa mbere ya mpingîro akîendaga we amwe na antû bangî baritîra atûmwa bau kîgongwana. Rîrîa Baranaba na Paûlû baigîrue nteto iu baratambûranga nguû ciaao na baramatûka kîrî kîrîndî kîu bakiugaga na kajû gakanene: “Itû antû beetû, nîmbi îgûtûma bûthithia mantû jaja? Kinya tuî tûrî antû o ta buî. Twîjîte aja gûtûmîîria Nteto Injega kîrî buî, nîkenda bûtîgana na mîng'uanano îîjî ya ûtheri, na bwambîrîria kûthaathayia Mûrungu ûrîa woombîre Îgûrû na nthîgûrû na îria amwe na into bionthe birîa birî ku. Karaaja Mûrungu nî eetîkîîrîtie antû ba mîgongo yonthe bathingatage nkuagaya ciaao. Îndî kinya rîo nî oonanagia atî we arî o nîûntû bwa mantû jameega jarîa aathithagia: akaurithia ngai kuuma îgûrû, na agatûma imera bikûra na biciara, na akabwaa biakûrîa na agatûma bûgwîrua mono.” Kinya këethîra nî baugîre mantû jau, nî kwaarî na inya kûrigîria antû bau batîkabaritîre igongwana. Îndî Ayahudi bamwe nî beejîre kuuma Antioki na Ikoniamu na baraujîîra antû na bararinga Paûlû na maiga, na baramûkuuria baramuumaria oome ya ntûûra bakîthûgaanagia atî nî aakuîte. Îndî rîrîa eetîkia boothûranîre na baramûthiûrûkîra, nî aarûngamîre na aracoka ntûûreene. Rûûneene we amwe na Baranaba bareeta Deebe. Nyuma ya gûtûmîîria Nteto Injega cia Mûrungu kûu Deebe antû babaingî nî beetîkîrie. Rîu Paûlû na Baranaba baracokeera Listra na Ikoniamu na Antioki. Nî beekîre antû barîa beetîkîtie inya nîkenda beeta na mbere gwîtîkia. Ningî barabeera, “No mwanka twinthe tûthangîkue mono nîkenda tûûmba gûkûrûka Ûneneene bwa Mûrungu.” Rîu barathuura akûrû ba gûtongeeria o kanisa o kanisa, na nyuma ya kûromba na gûciata biakûrîa barabatiga ûrîîthine bwa Mwathani waao, ûrîa bo baarî bagwîtîkia. Rîu barakûrûkîîra nthîgûrû ya Pisidia na barakinya Pamfîlia. Rîrîa baathirîrie gûtûmîîria rûteto rwa Mûrungu kûu Paaga, bareeta Atalia. Kuuma kûu nî baitîrie meriine baraacoka Antioki, kûrîa baarî bakûromberwa beekwa ûrîîthine bwa ûtugi bwa Mûrungu nîûntû bwa ngûgî îrîa beetîte kûrita na rîu nî baarî bakûthiria kûmîrita. Rîrîa baakinyîre Antioki nî boothûranîrie antû ba kanisa amwe na barabeera mantû jonthe jarîa Mûrungu aabatumîîre kûthithia na barabeera ûrîa aarugûrîre njîra ya gûtûma antû barîa batî Ayahudi beetîkia. Nî baakarîre na eetîkia bau îgiita rîrîraaja. Antû bamwe nî baakinyîre Antioki baumîte Judea na baraambîrîria kûritana ataana na aarî ba baaba bakîbeerega, “Tiga bûgataanwa kûringana na Waatho bwa Musa, bûtîûmba kwonoka.” Paûlû na Baranaba nî baabakararîrie na bakûremwa kûgwatanîra mantûûne jegiî rûtaano, kanisa îragwatanîra atî Paûlû na Baranaba amwe na eetîkia bamwe beete Jerusalemu kîrî atûmwa na akûrû ba kanisa, baboorie ûrîa babuîrîte kûthithia. Tontû bûû, kanisa îrabatûma. Nabo barakûrûkîîra Foenicia na Samaria bakîîraga antû ûrîa antû barîa batî Ayahudi baagarûkîte na beetîkia Mûrungu. Nteto iu nî ciagwîrîrie mono barîa bonthe beetîkîtie. Bagûkinya Jerusalemu nî baagwatîrwe ûgeni nî kanisa yonthe na kinya atûmwa na akûrû ba kanisa. Rîu barabeera mantû jonthe jarîa Mûrungu aabatumîîre kûthithia. Îndî eetîkia bamwe ba barîa baarî ba gîkundi kîa Afarisayo nî baarûngamîre barauga, “No mwanka antû barîa batî Ayahudi bataanwe na baritanwe kûthingata Waatho bwa Musa.” Rîu atûmwa amwe na akûrû bareetana mûcemanio jûmûnene nîkenda baarîîria mantû jau. Bakwarîîria ûntû bûu îgiita rîrîraaja, Peterû nî aarûngamîre arauga, “Ataana ba baaba, buî nî bwijî atî tene mma Mûrungu nî aanthuurîre kuuma kîrî buî nîkenda mbîta gûtûmîîria Nteto Injega ciegiî Jesû nîkenda beetîkia. Mûrungu ûrîa wiijî nkoro cia antû, nî aakûûjîrîre atî akûbetîkîîria rîrîa aabaeere Roho Ûmûtheru o ta ûrîa aatweere kinya tuî. Mûrungu atî kîmenyano; tuî nabo tûkari ûmwe. Nî aabarekeere meeyia jaao rîrîa beetîkîrie. Nîmbi îndî îgûtûma bûgeria Mûrungu bûkîenda gûkamatithia eetîkia baba mûrigo jûrîa biûjûjû bieetû na kinya tuî twingwa twaremerwe gûkamata? Nî tûgwîtîkia atî tûkoonokua nîûntû bwa ûtugi bwa Mwathani Jesû, o ta ûrîa kinya bo bakoonokua.” Antû bonthe barîa boothûranîte barakira ki, na barathikîîra Baranaba na Paûlû bakîeejana nteto ciegiî ûrîa Mûrungu aabatumîîre kûringa biama na kûthithia mantû ja kûrigaria kîrî antû barîa batî Ayahudi. Bakûthiria kwaria, Jakubu arauga, “Ataana ba baaba, nthikîîreeni! Simioni agûtwîra ûrîa Mûrungu aambîre kwonania nî eendeete antû barîa batî Ayahudi, rîrîa aathuurîre bamwe baao baa antû baawe. Ûntû bûbû nî bûringeene na nteto irîa ciarîrue nî iroria, o ta ûrîa kwaandîki: ‘Mantû jaja jaathira ngacoka, na mbake kaîrî nyomba ya Daudi îrîa yaagwîre. Kuuma maganjoone nkamîaka kaîrî, na mîcokanîîrie kaîrî nîkenda antû bangî bonthe bacwaa Mwathani, na antû barîa batî Ayahudi bonthe barîa bagwetanagîrua na riîtwa rîaakwa bagacwaa Mwathani. Ûu nîu Mwathani akuuga, ûrîa ûtûmîte mantû jaja jonthe jamenyeka kuuma tene.’ “Tontû bûû, ni ndîona atî tûtîbuîrîte kûthangîkia antû barîa batî Ayahudi, barîa bagarûkîte beetîkia Mûrungu. Îndî, tûbaandîkîreni barûga tûkîbakanagia: kûrîa biakûrîa biritîri mîrungu ya mîng'uanano nîûntû birî na mûgiro; na batigane na ûthûngîîri; na bakárîa nyama cia nyomoo îiiti; na bakányua tharike. Nîkwîthîrwa Waatho bwa Musa nî bûtwîre gûtûmîîrua ntûûreene cionthe na kûthomwa iromberoone bionthe ntukû cia sabatû îgiita rîrîraaja mono.” Rîu atûmwa, na akûrû na kanisa îrî yonthe baroona kwagîrîte bathuure antû bamwe kuuma kîrî bo na babatûme Antioki barî amwe na Paûlû na Baranaba. Barathuura Judasi ûrîa weetagwa Baasaba, na Sailasi. Bau nîbo baaeei gîtîîo mono kîrî ataana na aarî ba baaba. Nî baanenkeerwe barûga îîjî: “Baatuî, atûmwa na akûrû, ataana na aarî ba baaba beenu, nî tûkûbûkeethia buî ataana na aarî ba baaba beetû barîa batî Ayahudi, buî barîa bûrî Antioki, na Sîria na Cilicia. Tûkwigua atî kûrî na antû bamwe kuuma kîrî tuî babûrigicanîtie na ndwaria ciaao na batûma bûgîa nkaanja nkoroone cieenu. Bo bathithîtie ûu batî na rûûtha kuuma kîrî tuî. Tontû bûû, tûkwona kwagîrîte tûthuure antû bamwe na tûbatûme kîrî buî barî amwe na acoore beetû Baranaba na Paûlû, barîa baacieejanîte gûtumîkîra Mwathani weetû Jesû Kristû kinya kûrî na ûgwati bwa kûûragwa. Tontû bûû, tûkûbûtûmîra Judasi na Sailasi nabo bakaabwîra bongwa mantû jaja twaandîkîte. Nîkwîthîrwa Roho Ûmûtheru na kinya tuî nî twonere tûtîagîrîte kûbwaîkia mûrigo jûmûrito tiga no mwanka bûthingate mantû jaja: Bûkárîa biakûrîa biritîri mîrungu ya mîng'uanano birî kîgongwana—na bûkányua tharike; bûkárîa nyama cia nyomoo îiiti; bûtigane na ûthûngîîri. Bûkëeja kwimenyeera kuumania na jau twabwîra, bûkeethîrwa bûkûthithia bwega. Tigweni bwega?” Antû bau baratûmwa na bagûkinya Antioki bareetana mûcemanio jwa kîûthûrano gîa eetîkia na barabanenkera barûga îîu. Rîrîa baamîthomere, baragwîrua mono nîûntû nî yaabeekîre inya. Judasi na Sailasi, barîa baarî iroria, nî baabaarîîrie îgiita rîrîraaja bakîbaejaga ûchamba na kûbeekîra inya. Bagûkara ku kagiita gagakai, ataana na aarî ba baaba barabeera bacoke na thîîrî kîrî barîa baabatûmîte. [ Îndî Sailasi nî oonere kwagîrîte gûtigwa ku.] Paûlû na Baranaba nî beetîre na mbere gûkara Antioki bakîritanaga na gûtûmîîria rûteto rwa Mwathani barî amwe na antû bangî babaingî. Nyuma ya îgiita rîrîkai, Paûlû areera Baranaba, “Twîte tûkariûngîre ataana na aarî ba baaba barîa barî ntûûreene irîa twatûmîrîîrie rûteto rwa Mwathani twoone ûrîa beetîte na mbere.” Baranaba nî eendaga beetania na Johana ûrîa weetagwa Maariko, îndî Paûlû ateendaga beetania nawe nîûntû Maariko nî aarî akûbatiga barî Pamfîlia na aracoka antû a kûritanîria ngûgî nabo. Tontû bûû, barakararania mono bobaîrî mwanka baraathûkana. Baranaba arajûkia Maariko, baraitia meri bareeta Saiprasi. Nawe Paûlû arathuura Sailasi, na bakûromberwa nî ataana na aarî ba baaba babeeka ûrîîthine bwa ûtugi bwa Mûrungu, bareeta. Paûlû na Sailasi nî baakûrûkîîrîre Sîria na Cilicia bagîîkagîra kanisa iu inya. Paûlû agûkinya Deebe na Listra, nî eethîîre mûkristû ûmwe weetagwa Timotheo. Ng'ina aarî Mûyahudi na nî aarî mûkristû. Îndî îthe aarî Mûgriiki. Timotheo nî aarî na îgweta rîrîega kîrî ataana na aarî ba baaba ba Listra na ba Ikoniamu. Paûlû nî eendere Timotheo eetania nawe rûgendoone. Tontû bûû, aramûtaana. Aathithîrie ûu nîûntû Ayahudi bonthe barîa baatwîre gûntû kûu nî baijî îthe aarî Mûgriiki. Rîrîa baakûrûkîîrîte ntûûreene iu, nî beeraga antû mantû jarîa atûmwa na akûrû baaugîîte kûu Jerusalemu, na bakabeera bajaathîkagîre. Tontû bûû, kanisa iu ireeta na mbere kûrika wîtîkioone, na eetîkia bareeta na mbere kwongeereka o mûthenya o mûthenya. Nî baakûrûkîîrîre Frijia na Galatia, nîûntû Roho Ûmûtheru nî aarî akûbakania gûtûmîîria kûu Asia. Rîrîa baakinyîre mwankeene jwa Misia, nî baagererie gwîta Bithinia, îndî Roho wa Jesû arabarigîîria. Tontû bûû, barakûrûkîîra Misia na bareeta Troa. Ûtukû bûu, Paûlû amami aroona kîoneki kîa muntû ûmwe wa Makedonia arûngi akîmwerencaga: “Itû njû Makedonia ûtûteethie.” Paûlû akwona kîoneki kîu, tûraithuranîra na mpwîî gwîta Makedonia, tûtî na nkaanja Mûrungu nî atwîtîte gûtûmîîria Nteto Injega ku. Kuuma Troa tûreeta na meri mwanka Samothirace na rûûneene tûrakinya Neapoli. Kuuma kûu, tûreeta mwanka Filipi, ntûûra îrîa nene ya Makedonia. Makedonia yaathagwa nî Aroma. Rîu tûrakara ku ntukû ing'anona. Ntukû ya sabatû tûraumagara oome ya ntûûra na tûreeta rûteere rwa mûuro, arîa twathûgaanagia nio aarî antû a kûrombera Mûrungu. Tûrakara nthî, na tûraaranîria na eekûrû barîa boothûranîte o. Kîrî eekûrû bau baatûthikîîrîte nî kwaarî na mwekûrû ûmwe waathaathagia Mûrungu. Mwekûrû ûu eetagwa Lidia. Nawe aarî wa kuuma ntûûreene ya Thiatira. Aarî mûbiashara wa nguû cia rangi ya mûkû. Mwathani nî aarugûrîre nkoro yaawe na areetîkia nteto irîa Paûlû aaragia. Mwekûrû ûu amwe na nja yaawe bakûbatithua, nî aatûgwatîre ûgeni agîtwîraga, “Këethîra bûkwona na mma atî ûûni ngwîtîkia Mwathani, njûûni bûkare gwaakwa.” Nawe aratûkinyîîria mwanka tûreetîkîîria. Ntukû îmwe tweetîte antû arîa Mûrungu aarombagîrwa, nî twaacemanîrie na mwarî ûmwe nkombo, waarî na roho înthûûku îrîa yaatûmaga oomba kûringia. Mwarî ûu nî oonagîra barîa aaritagîra ngûgî, mbeecha inyingî kuumania na kûringia kwaawe. Rîu mwarî ûu arathingata Paûlû amwe naatuî akiugaga na kajû gakanene, “Antû baba nî nthûûmba cia Mûrungu Ûrîa Ûrî Îgûrû buru! Barîbûtûmîîria nîkenda bûmenya ûrîa bûûmba kwonoka!” Mwarî ûu nî aathithîrie ûntû bûu ntukû inyingî mwanka ntukû îmwe Paûlû arathûûra na aramûgarûkîra areera roho îîu, “Ka ngûkwatha riîtweene rîa Jesû Kristû uume ndeene ya mwarî ûûjû!” Roho îîu îrauma o rîo. Rîrîa barîa mwarî ûu oonagîra mbeecha boonere batîona mbeecha kaîrî, baragwata Paûlû na Sailasi na barabakururia na barabaikia kîeniine arîa anene baarî. Barabathitanga kîrî mûgambi bakiugaga, “Antû baba nî Ayahudi na nî baretete thîîna inyingî ntûûreene yeetû. Barîritana nkuagaya irîa tuî Aroma tûkaanîtue nî waatho bweetû gûciîtîkîîria kana kûthingata.” Antû bonthe bareetîkania nabo, na barageria kûûra Paûlû na Sailasi. Rîu mûgambi baratambûranga nguû cia Paûlû na Sailasi na baraathana atî baûûrwe ibooko. Nyuma ya kûûrwa mpûûrwa înene baraingîrwa ncheera na asikarî araathwa abakarie bûbûbwega ûrîa batîûmba kûûra. Tontû bûû, asikarî akwigua waatho bûu arabaikia kanyomba ka ndeene buru ka ncheera na aratheekeera magûrû jaao mîgogoone îmînene. Îndî ûtukû gatîgatî Paûlû na Sailasi nî baarombaga na kwina ndwîmbo cia gûkumia Mûrungu, na abuungwa bangî bathikîîrîte. O rîo nthîgûrû îrainaina na mîsingi ya ncheera îrainaina. Mîari îrarugûka o rîmwe na nyororo irîa ciatheekete abuungwa bau bonthe îragitûkanga. Rîrîa asikarî wa ncheera ookîrîre na aroona mîrango îrugûki, nî aathûgaanîrie atî abuungwa nî baarî bakûmatûka. Tontû bûû, aracinûra rûchiû rwaawe akîenda gûciûraga. Îndî Paûlû arauga na kajû gakanene, “Ûgáciûraga nîûntû twinthe tûrî aja!” Mûkaria ûu arauga aewe taa na aramatûkanga ndeene na araigwithia magûrûûne ja Paûlû na Sailasi akiinainaga nî ûguaa. Rîu arabaumaaria oome arabooria, “Atongeeria, nthithie atîa nîkenda mbonokua?” Nabo baramûcokeria, “Îtîkia Mwathani Jesû naagwe ûkoonokua amwe na antû ba mûciî jwaaku bonthe.” Rîu baratûmîîria rûteto rwa Mwathani kîrî we na kinya kîrî antû ba mûciî jwaawe bonthe. Asikarî ûu arabajûkia thaa o iu ciongwa, kûrî ûtukû na arabathambia ironda biaao na we amwe na antû ba mûciî jwaawe bonthe barabatithua o rîo. Rîu arabakûrûkia nyomba yaawe na arabaa biakûrîa. We na antû ba mûciî jwaawe bonthe baragwîrua mono nîûntû bwa gwîtîkia Mûrungu. Rîrîa gwakere, mûgambi baratûma asikarî bakiugaga, “Rekeerieni antû bau beete.” Asikarî ûu wa ncheera areeta areera Paûlû, “Mûgambi bagûtûmana baûga bûthaûrwe. Tontû bûû, ûmagareeni bwîte na thîîrî.” Îndî Paûlû arabacokeria, “Ee atîa? Nî baraatûûrîre ibooko mbere ya antû na tûtîraarî na maatia kinya këthîra tuî tûrî Aroma na baatûgera ncheera. Ka rîu bakwenda tuuma na witho? No mwanka bo bongwa beeje batûrekeerie.” Asikarî bau bareera mûgambi bau nteto iu. Bakwigua atî Paûlû na Sailasi nî Aroma barakîra mono. Rîu mûgambi bau bareeta kîrî Paûlû na Sailasi bararomba ûrekeri na nyuma ya kûbarita ncheera, barabaromba baume ntûûreene îîu. Tontû bûû, Paûlû na Sailasi barauma ncheera, na bareeta kûriûngîra Lidia. Nî boonanîre na antû bangî barîa beetîkîtie na bakûbekîra inya baraciîtîra. Paûlû na Sailasi bagûkûrûkîîra Amfipoli na Apolonia, nî baakinyîre Thesalonike kûrîa kwaarî na kîrombero kîa Ayahudi. Paûlû nî aakûrûkîre kîromberoone o ta ûrîa aamenyeretie. Nî aaritanîre antû maandîko sabatû ithatû irîa ciathingateene, nabo bakîmûûragia biûria. Arabooneria bwega atî nî kwaarî no mwanka Kristû athangîkue na ariûke kuuma gîkuûûne. Ningî arabeera, “Jesû ûûjû, nkûbûtûmîîria nîwe Kristû.” Ayahudi bamwe bareetîkia na baragwatana na Paûlû na Sailasi. Ningî kinya Agriiki babaingî barîa baakîraga Mûrungu na kinya eekûrû babaingî barîa baarî îgweta baragwatana na Paûlû na Sailasi. Îndî Ayahudi bamwe baraigua rûriitho na baracwaa ntûrîka cia antû na baragwatana na antû bangî na baraa gîkundi gîkînene, bararingithia ntûûra yonthe gîtuma. Rîu baracîgîria nyomba ya Jasoni beerîgîîrîte kwîthîra Paûlû na Sailasi ku nîkenda babaumaaria oome. Îndî bataabonere. Tontû bûû, barakuruthûra Jasoni na ataana na aarî ba baaba bamwe na barabaikia kîrî athani ba ntûûra îîu, bakîringaga gîtuma bakiugaga, “Antû baba nîbo barîa bauruganîtie nthîgûrû yonthe, na nandî bagûkinya aja ntûûreene yeetû. Nawe Jasoni nîwe ûrabagwatîre ûgeni kwaawe. Bonthe nî baunîte waatho bwa Kaisarî bakiugaga atî kûrî na mûnene ûngî wîtagwa Jesû.” Nteto iu iramakia athani na antû bonthe ba ntûûra îîu. Aathani bau nî baajûkîrie mbeecha irîa ciendekaga mbere ya muntû arekeerua kuuma kîrî Jasoni na antû bau bangî, rîu barabarekeeria. Ûtukû bwakinya, eetîkia baraikia Paûlû na Sailasi mwanka Berea. Paûlû na Sailasi bagûkinya bareeta kîromberoone kîa Ayahudi o rîo. Antû ba Berea nî beendaga kûmenya mantû bwega nkûrûki ya antû ba Thesalonike. Nî baathîkagîîra rûteto barî na wîru mono na bageeta gûcûnkûûna Maandîko o ntukû o ntukû nîkenda bamenya këethîra mantû jarîa baarîtanagwa nî ja mma. Babaingî baao bareetîkia, na kinya eekûrû Agriiki bamwe barîa baarî îgweta na arûme Agriiki bareetîkia. Îndî rîrîa Ayahudi ba Thesalonike baigîrue atî Paûlû nî aatûmîîragia rûteto rwa Mûrungu kûu Berea, nî beetîre ku, na bararingithia antû gîtuma bakîbaujîîraga. Rîu ataana na aarî ba baaba bararingîîria Paûlû mwanka îrîeene îndî Timotheo na Sailasi baratigwa Berea. Eetîkia barîa baaringîrîtie Paûlû, bareetania nawe mwanka Athene. Rîu baacokeete, Paûlû arabatûma kîrî Sailasi na Timotheo babeere atî bamûthingate na mpwîî ûrîa kûûmbîka. Rîrîa Paûlû eeteerete Sailasi na Timotheo kûu Athene, nî aaigîrue bûbûûî mono rîrîa oonere ntûûra îîu yûjûri mîrungu ya mîng'uanano. Tontû bûû, kûu kîromberoone araaranîria na Ayahudi na bangî barîa batarî Ayahudi îndî beetîkîtie Mûrungu. Nî eetaga thokoone ntukû cionthe gûtûmîrîria barîa beethagîrwa barî ku. Aritani bamwe barîa baathingataga Filosofia yeetagwa Epikuriani na îngî yeetagwa Stoiki nî baacemanîrie na Paûlû. Bamwe baao barauga, “Nîatîa muntû ûûjû ûkûtherûka mantû oomba kuuga?” Bangî barauga, “Arîkara ta mûtûmîîria mîrungu tûtiijî nîûntû arîtûmîîria nteto injega ciegiî Jesû na kûriûkua.” Tontû bûû, baragwata Paûlû na baramwikia Aeropagasi na barauga, “Nî tûkwenda kûmenya ûrîa ûritani bûbû bwerû ûkûritana bûkarakari? Nîkwîthîrwa mantû jamwe jarîa tûkwigua ûkîarîa jarîonekana jarî mageni. Tontû bûû, nî tûkwenda kûmenya gîtûmi kîaajo.” Antû barîa baatûûraga Athene amwe na ageni barîa baatwîre ku nî beendeete mono gûkara bakîranaga nteto ngeni kana bakîthikagîîra nteto ngeni îgiita rîonthe. Rîu Paûlû ararûngama mbere ya kîama kîrîa gîacemanîtie Areopagasi na arauga, “Antû ba Athene! Nî nkwona atî bûrî athingati ba ndini mantûûne jeenu jonthe. Nîkwîthîrwa rîrîa ngûkûrûkîte nî ntegere gûntû kûrîa bûrombagîra, na ndoona kîritîro kîa igongwana kîaandîki ûjû: ‘Kîrî mûrungu ûrîa ûtiijîwe.’ Mûrungu ûu bûrombaga na bûtîkûmûmenya nîwe wengwa ngûtûmîîria kîrî buî. Mûrungu ûrîa woombîre nthîgûrû na into bionthe birîa birî ku, nîwe Mwathani wa îgûrû na nthî. We atîtûûraga nyomba ciaki nî antû. Ningî atîîrîgagîîra muntû amûteethia noo atîa nîûntû nîwe weejaga antû ûtûûro na inya ya gwikia mîrukî na akaeejana into bionthe. Kuumania na muntû ûmwe, we nî oombîre antû bonthe ba nthîgûrû. Nî aatuîre magiita na gûntû kûrîa babuîri gûtûûra nîkenda antû bamûcwaa na kûrî na wîrîgîîro atî boomba kûmwigua na kûmwona. Îndî Mûrungu atîkûraaja naatuî. Nîkwîthîrwa ‘Ndeene yaawe nî tûtûûraga na gwîtaîta na kwîthîrwa tûrî mwoyo,’ O ta ûrîa aandîki bamwe beenu baugîîte: ‘Kinya tuî tûrî nchîarwa ciaawe.’ “Tontû bûû, këethîra tuî tûrî aana ba Mûrungu, tûtîbuîrîte kûthûgaania atî Mûrungu akari ta thaabu, kana fetha kana iiga rîaji rîkathithua ûrîa muntû akûthûgaania. Rîrîa antû gûtî u baijî, Mûrungu aakaraga teeka atîkwona meeyia jaao, îndî nandî ariuga no mwanka antû bonthe ba kuuma gûntû kunthe bairire meeyia jaao nîûntû nî eekîte ntukû îmwe îrîa akagitîra nthîgûrû îgamba na îota agîtumagîra muntû ûmwe ûrîa aathuurîre. Mûrungu nî aarikithîrie ûntû bûû kîrî antû bonthe rîrîa aariûkîrie muntû ûu kuuma kîrî akuû!” Rîrîa baigîrue Paûlû akîaria nteto ciegiî kûriûka kuuma kîrî akuû, antû bamwe nî baathekere, îndî bangî barauga, “Tûkeenda gûkûthikîîra kaîrî ûkîaria nteto iu!” Rîu Paûlû arabatiga, araciîtîra. Îndî antû bamwe bareetîkia na bareetania nawe. Bamwe baabo baarî Dionisio wa kîama kîrîa gîacemanîtie Areopagasi, na mwekûrû ûmwe weetagwa Damarisi na kinya antû bangî. Nyuma ya mantû jau, Paûlû nî aaumîre Athene na areeta Korintho. Kûu Korintho nî eethîîre Mûyahudi ûmwe weetagwa Akuila, waciarîri Pontu. Akuila na mwekûrû waawe weetagwa Prisila, bataarî bagûkarakara mono bakuuma Italia kûrîa Kaisarî Klaudiasi aarî akûrita waatho atî Ayahudi bonthe bathaame Roma. Paûlû nî eetîre kûboona, na nîûntû bo baarî atumi ba maema o ta ûrîa kinya we aarî mûtumi waajo, arakara nabo na bararita ngûgî iu barî amwe. Mîthenya yonthe ya sabatû nî aaragia nteto cia Mûrungu kîromberoone akîgeragia gûkuucia Ayahudi o na Agriiki beetîkia. Rîrîa Sailasi na Timotheo baakinyîre baumîte Makedonia, Paûlû nî aambîrîrie gûtumîra îgiita rîonthe gûtûmîîria, agîkûûjagîîra kîrî Ayahudi atî Jesû nîwe Kristû. Îndî rîrîa baambîrîrie kûmûkararia na kûmûruma, nî ainainîrie nguû ciaawe akîbeeraga, “Buî bwaûra nî îgûrû rîeenu bwingwa; ûûni ntî na maatia noo jarîku. Kuuma nandî ngeeta kîrî antû barîa batî Ayahudi.” Rîu arauma au aarî areeta gûkara nyomba ya muntû ûmwe weetagwa Tito Jastasi, ûrîa waathaathagia Mûrungu. Nyomba yaawe yaarî akuî na kîrombero. Krisipasi, ûrîa waarî mûnene wa kîrombero, nî eetîkîrie Mwathani, na kinya antû bonthe ba mûciî jwaawe bareetîkia. Akorintho babaingî bakwigua Paûlû agîtûmîîria nî beetîkîrie na barabatithua. Ûtukû bûmwe, Mwathani nî aarîrie Paûlû na njîra ya kîoneki: “Ûgákîra! Îta na mbere gûtûmîîria na ûgáitîjîra, nîkwîthîrwa ûûni ndî amwe naagwe. Gûtî muntû kinya ûrîkû ûgakûthithîria ûntû bûbûûî nîûntû antû babaingî ntûûreene îîjî nî baakwa.” Rîu Paûlû arakara gûntû kûu mwaka jûmwe na mîeri îtantatû akîbaritanaga rûteto rwa Mûrungu. Îndî rîrîa Galio aarî mûnene wa Akaia, Ayahudi bonthe nî baagwatanîîre na bareeta baragwata Paûlû baramwikia kotini, bakîugaga, “Muntû ûûjû nî akwarîria antû akîbakuucagia bathaathayia Mûrungu ûrîa Waatho bweetû bûtîgwîtîkîîria.” Mbere ya Paûlû auga noo atîa, Galio nî eerîre Ayahudi, “Thikîîreeni buî Ayahudi! Gûkëethîrwa kûrî ûntû bûthithîtue bûbûthûûku kana Waatho buuni, ûûni ndîngî kûbûthikîîra. Îndî nîûntû nîka bûkûringa nkaanja mantûûne jegiî mîgambo na mariîtwa na Waatho bweenu bwingwa, giiteni îgamba rîu bwingwa. Ni nkûrega kwaa mûgambi mantûûne jau!” Nawe arabeenga kotini. Nabo bonthe baragwata Sosithenesi, ûrîa waarî mûtongeeria wa kîrombero na baramûûrîra au mbere ya koti. Îndî Galio atoonere teeka bûu bwaarî ûntû bûbûnene. Paûlû agûkara na antû barîa beetîkîtie ntukû inyingî kûu Korintho, nî aabatigîre na araitia meri areeta Sîria arî amwe na Prisila na Akuila. Agûkinya Kenkerea nî eenjere mûtuundu jwaawe nîûntû bwa mûciîtio jûrîa aarî agûciîtia. Rîrîa baakinyîre Efeso, Paûlû nî aatigîre Prisila na Akuila ku na areeta kîromberoone kwaranîria na Ayahudi. Antû nî baamwerencere akare nabo kagiita gakaraaja îndî ararega. Rîrîa aabatigaga nî aabeerîre atîrî, “Mûrungu eenda nkeeja kîrî buî kaîrî.” Rîu arauma Efeso na meri areeta. Agûkinya Kaisaria, arauma meeriine areeta gûkeethia kanisa kûu Jerusalemu, na nyumeene areeta Antioki. Agûkara Antioki kagiita gagakai, areeta na mbere na rûgendo rwaawe na arakûrûkîîra nthîgûrû ya Galatia na Frijia agîkagîra aritwa bonthe inya. Mûyahudi ûmwe weetagwa Apolo, ûrîa waciarîri Alexandria, nî eetîre Efeso. Aarî mwaria wa bata mono na nî aijî Maandîko bwega mono. Muntû ûu nî aaritani mantû jegiî njîra ya Mwathani, na nî aarî na wîru bûbwingî nî aaragia na akaritana mantû jegiî Jesû atîkûatia. Amwe na jau we aaijî ûbatithio bwa Johana akî. Rîrîa Prisila na Akuila baigîrue akîaria na ûchamba kîromberoone, nî baamûjûkîrie na baramûritana Njîra îîu ya Mûrungu na baramûtarîria mantû bûbwega nkûrûki. Rîrîa Apolo eendaga gwîta Akaia, eetîkia nî baamwîkîîre inya nkûrûki, na baraandîkîra aritwa ba kûu Akaia nîkenda bamûgwata ûgeni. Rîrîa aakinyîre ku, nî aateetherie antû barîa baarî bagwîtîkia nîûntû bwa ûtugi bwa Mûrungu, nîûntû we nî aacindîre Ayahudi ndwariene ciaao mbere ya antû bonthe agîtumagîra Maandîko kwonania atî Jesû nîwe Kristû. Rîrîa Apolo aarî Korintho, Paûlû nî aakûrûkîrîîre bwa rugûrû rwa Korintho na areeta arakinya Efeso. Kûu Efeso nî eethîîre aritwa bang'anona. Nawe arabooria, “Nî bwajûkîrîe Roho Ûmûtheru rîrîa bwetîkîrie?” Nabo baramûcokeria, “Arî! Tûtaigua atî kûrî Roho Ûmûtheru.” Rîu Paûlû arabooria, “Nî ûbatithio bûrîkû îndî bwabatithîrue nabu?” Baramûcokeria, “Nî ûbatithio bwa Johana.” Rîu Paûlû arabeera, “Ûbatithio bwa Johana bwaarî bwa kwonania atî antû nî bairirîte. Johana wengwa nî eerîre antû beetîkie muntû ûrîa ûkeeja nyuma yaawe, tawe Jesû.” Bakwigua ûu, barabatithua riîtweene rîa Mwathani Jesû. Rîu Paûlû arabarîkîîra njara, na baroojûrwa nî Roho Ûmûtheru na barambîrîria kwaria na mîgambo mîgeni na kûroria. Bonthe baarî ta antû îkûmi na baîrî. Paûlû nî eetîre kîromberoone kagiita ka mîeri îthatû. Îgiita rîu rîonthe nî aaranagîria na antû arî na ûchamba akîgeragia kûbakuucia beetîkia nteto ciegiî Ûnene bwa Mûrungu. Îndî bamwe barîa boomîtie mîtwe yaao bararega gwîtîkia, na barambîrîria kwaria nteto înthûûku bakîmenagîîria Njîra ya Mwathani, mbere ya kîûthûrano kîa antû bonthe. Tontû bûû, Paûlû arauma kîrî bo na araajûkia antû barîa beetîkîtie kuuma kîrî bo, na areeta nabo kwaranîria nabo o ntukû o ntukû barî nyomba ya gûtirimanîra ya Tirano. Nî eetîre na mbere kûthithia ûu antû a mîaka îîrî mwanka antû bonthe ba Asia, Ayahudi na antû ba mîgongo ingî, baraigua rûteto rwa Mwathani. Mûrungu nî aaringîre biama bia kûrigaria agîtumagîra Paûlû. Antû nî baajûkagia itambaa bia mamira na nguû ingî îrîa Paûlû aaringithagia na bagaciikia kîrî aajie na aajie bau bakoora mîrimo yaao, na barîa baarî na roho inthûûku ikauma. Ayahudi bamwe barîa baîjîwe atî nî beengaga roho inthûûku barathiûrûka nteere cionthe bakîgeragia gûtumîra riîtwa rîa Mwathani Jesû kwînga roho inthûûku kîrî barîa baarî nacio, bakiugaga, “Nî nkûbwinga riîtweene rîa Jesû ûrîa Paûlû atûmagîîria.” Ataana mûgwanja ba Skeva, ûrîa waarî Mûyahudi na mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, nî baathithagia ûu. Roho înthûûku irabacokeria ûjû, “Jesû nî tûmuijî, na kinya Paûlû nî tûkûmûmenya, îndî buî bûrî bau?” Muntû ûu waarî na roho înthûûku arabathûngûthîra, arabakîria inya, araboomba bonthe. Ataana bau ba Skeva baramatûka kuuma nyomba îrîa baarî barî ithûnû na beekîri ngûma inyingî. Antû bonthe kûu Efeso, Ayahudi na barîa bataarî Ayahudi nî baaigîrue nteto iu. Bonthe baraigua ûguaa na barakumia riîtwa rîa Mwathani Jesû. Antû babaingî barîa baarî bagwîtîkia baraciumîria weerûûne na baraumbûra mantû jonthe jarîa baathithagia. Agaa babaingî nî baareetere mauku jaao, na barajothûrania amwe na barajaîthîîria antû bonthe bakîonaga. Baratara ûgûri bwa mauku jau na baroona, jarîngîuma ngiri mîrongo îtaano (50,000) cia fetha. Tontû bûû, rûteto rwa Mwathani rûrataamba na rûragea na inya nkûrûki. Mantû jau jagûkarîka, Paûlû atongeeretue nî Roho, aragiita îgamba atî no mwanka akûrûkîîre Makedonia na Akaia rîu eete Jerusalemu. Ningî arauga, “Ndakinya ku, no mwanka mbîte kinya Roma.” Rîu aratûma Timotheo na Erastasi, barîa baamûteethagia, arabeera beete Makedonia barî mbere yaawe. Îndî aratigwa arakara Asia kagiita gagakai. Îgiita rîu nîrîo antû baaregere waatho na bararinga gîtuma gîkînene kûu Efeso nîûntû bwa Njîra ya Mwathani. Nî kwaarî na mûturi wa into bia fetha weetagwa Demetiriasi, ûrîa wathithagia tûritîro twa igongwana twa fetha, twa mûrungu jwakari ta mûka jweetagwa Atemisi. Ngûgî îîu nî yoonagîra Demetiriasi amwe na ariti baawe ba ngûgî mbeecha inyingî mono. Rîu Demetiriasi aroothûrania antû bangî bonthe barîa baaritaga ngûgî ta îîu yaawe na arabeera atîrî, “Akûrû, buî nî bwijî atî ûtonga bweetû buumanîtie na biashara îîjî tûkûringa. Îndî nandî buî bwingwa nî bwigîîtue na bwacionera mantû jarîa Paûlû athithîtie Efeso; tî Efeso gunka îndî nî Asia yonthe. Nî agarûrîte antû babaingî mono na atûma beetîkia atî mîrungu îîjî îthithîtue nî antû, tî mîrungu kinya aniini. Tontû bûû, ngûgî yeetû îrî ûgwatiine bwa kûmeneerua. Tî bûu bunka, kinya kîûrû kîa mûrungu jwa Atemisi gîkaa gîntû kîa ûtheri na mûthieene nkuma yaaju îthire Asia na nthîgûrûûne yonthe, kûrîa jûthaathagîrua.” Baathiria kwigua nteto iu, baraakana nî mûthûûro na barambîrîria kûringa gîtuma bakiugaga, “Atemisi, mûrungu jwa antû ba Efeso nîjû mûnene!” Ntûûra yonthe îroojûra gîtuma. Baragwata Gaiasi na Aristakasi barîa baarî ba kuuma Makedonia na beetanagia na Paûlû ngendoone ciaawe, na barabakururia na mpwîî mwanka kîeni kîa matinda. Paûlû nî eendaga gwîta kûu antû baarî, îndî eetîkia baramûgiria. Atongeeria bamwe ba nthîgûrû îîu ya Asia, barîa baarî acoore ba Paûlû baratûmana kîrî we bakîmwerencaga ageeta kîeniine kîu. Îgiita rîu antû nî baaringaga gîtuma o ûu ûtheri; bamwe bakiugaga bûbû, bangî bakiugaga bûrîa bûngî mwanka mûcemanio jûrambîrîria kûthûûka nîkwîthîrwa babaingî baabo bataijî kîrîa gîatûmîte boothûrana antû au. Rîrîa Ayahudi baatûmîre Alexanda aumîra mbere ya antû, babaingî nî baathûgaanîrie atî nîwe ûu. Rîu Alexanda araboneeria na njara atî bakire nîkenda aiteteera. Îndî rîrîa baamenyere atî we nî Mûyahudi, antû bonthe bararinga gîtuma akuî mathaa jaîrî bakiugaga, “Atemisi, mûrungu jwa antû ba Efeso nîjû mûnene!” Mûthieene, karani wa ntûûra îîu nî oombîre kûbakiria na arabeera, “Îbuî antû ba Efeso, buî bwinthe nî bwijî atî ntûûra îîjî ya Efeso nîyo îtûûragia kîûrû kîa Atemisi ûrîa mûnene, na ntûûra îîjî nîyo kaiga karîa katheru kaagwîre kaumîte îgûrû. Gûtî muntû ûûmba gûkaana ûntû bûu. Tontû bûû, borereeni na bûkáthithia ûntû kinya bûrîkû bûtîambîte kûthûgaania bwega. Bûretete antû baba aja, kinya këethîra gûtî gîntû baraiya kuuma kîûrûûne kîa mûrungu jweetû, kana baruma mûrungu jweetû jwa mûka. Këethîra Demetiriasi na antû barîa baritaga ngûgî ta yaawe, barî na mantû ja kûthitangîra antû baba, nî beete kotini na bakeethîra atongeeria ba ntûûra ku na bathitange. Îndî bûkëethîrwa bûrî na mathîîna jangî, jaikieni Kîameene. Twinthe tûrî ûgwatiine bwa kûthitangwa nîûntû bwa kûrega kwathîka na kûringa gîtuma mûthenya jwa naarua. Tûtî na gîtûmi gîa kûng'ana kîrîa tûûmba kweejana nîûntû bwa gîtuma gîkî tûkûringa.” Akuuga ûu, areera antû baane. Gîtuma gîkûthira, Paûlû areeta aritwa na arabeekîra inya, rîu arabatiga areeta Makedonia. Rîrîa aakûrûkîîrîre gûntû kûu nî oomagîîria antû ba ku mono mwanka arakinya nthîgûrû ya Griiki. Nî aakarîre ku mîeri îthatû. Rîrîa aithuranagîra eeta Sîria, aramenya Ayahudi nî bairebete kûmûthithîria bûbûûî. Tontû bûû, aroona nî bwega acoke bwa Makedonia. Sopateri, mûtaana wa Pirusi wa kuuma Berea, nî eetanîrie nawe barî na Aristakasi na Sekundu barîa baarî ba kuuma Thesalonike, na Gaiasi wa kuuma Deebe; na Timotheo, na Takikasi na Trofimasi barîa baarî ba kuuma Asia. Antû bau nî beetîre barî mbere nîkenda batweteera kûrîa Troa. Naatuî, nyuma ya thigûûnkû ya Mîgaate îrîa îtiimbithîtue, nî twaitîrie meri kuuma Filipi na nyuma ya mîthenya îtaano, tûrakinya Troa na tûrakara ku mîthenya mûgwanja. Ntukû ya mbere ya kiumia nî twothûranîte nîûntû bwa kîatho gîa kuunanga mîgaate. Paûlû nî aarîîrie antû na areeta na mbere gûtûmîîria mwanka ûtukû gatîgatî nîûntû nî eendaga gwîta rûûneene. Nyomba îrîa twaarî ngorobeene, nî kwaarî na taawa inyingî ciaakanaga. Mûthaka ûmwe weetagwa Eutikasi nî aakari nthî ndiriceene rîrîa Paûlû aaragia. Nî aaîrue nî toro mwanka aramama buru. Nî aagwîre nthî kuuma ngorobeene ya ithatû na antû baramûkamatanîra arî ûmûkuû. Îndî Paûlû areenama na arakuama na aragwata mûthaka ûu na arauga, “Bûkámaka nîûntû arî mwoyo.” Rîu Paûlû araitia ngorobeene kaîrî na akûng'enyûranga mîgaate na aarîa, areeta na mbere gûtûmîîria îgiita rîrîraaja mwanka kûrakea. Rîu araabatiga na araciîtîra. Antû bau barajûkia mûthaka ûu na baraana nawe arî mwoyo na baraborerua mono. Nî twaitîrie meeriine na tûreeta mwanka Asosi, kûrîa twaarî tûjûkie Paûlû, nîûntû we aabangîte gwîtîîra nthîgûrû înjûmo. Rîrîa aatwîthîre Asosi, tûramûjûkia na tûreeta mwanka Mitilene. Twauma kûu, tûragwata rûgendo rwa gwîta Kiosi na tûrakinya rûûneene. Ntukû îîu îngî tûrakinya Samosi na rûûneene tûrakinya Miletasi. Paûlû ateendaga gûkinya nthî Efeso nîkenda atîgaakare nkûrûki kûu Asia. Ningî nî aarî na mpwîî cia gûkinya Jerusalemu nîûntû bwa thigûûnkû ya Pentekoste këethîra kwombîka. Paûlû arî o kûu Miletasi nî aatûmanîre Efeso akîîraga akûrû ba kanisa beete bacemanie nawe. Bagûkinya arabeera, “Buî nî bûkûmenya ûrîa ndaatûûrîre amwe naabuî kuuma ntukû îrîa ndakinyîre Asia. Nî bûkûmenya ûrîa ndaaritîîre Mwathani ngûgî ndiinyiîtie mono, na nkîrîraga na nkîonaga magerio jamaingî kuumania na nkireba cia Ayahudi. Nî bwijî atî ûûni ntaatirikama nkîbwîra ûntû kinya bûrîkû bwa kûbûguna na nkîbûritana tûrî biûthûranoone kana ngîîtanagia na mîciî. Nî ndaakûûjagîîra kîrî Ayahudi na antû barîa batî Ayahudi mantû jegiî kwirira na gûcokeera Mûrungu na jegiî gwîtîkia Mwathani Jesû Kristû. Nandî thikîîreeni! Ûûni mbîtîte Jerusalemu nîûntû ka mbathîkîrîte Roho Ûmûtheru buru na ntiijî mantû jarîa nkoona ndakinya ku. Ûrîa mbijî nî atî Roho Ûmûtheru nî ampumbûrîrîte atî ntûûreene cionthe irîa ngakûrûkîîra, nkathangîkua na mpiingîrwe ncheera. Îndî, ntîgûtara ûtûûro bwaakwa teeka bûrî na gîtûmi kîrî ni. Ûrîa nkwenda nî kûûjûrîa mwîto jwaakwa na kûthiria ngûgî yaakwa îrîa Mwathani Jesû aampeere, tayo gûtûmîîria Nteto Injega ciegiî ûtugi bwa Mûrungu. “Nî nkûmenya atî gûtî kinya ûmwe weenû kîrî buî barîa ntwîre gûtûmîîrîria Ûnene bwa Mûrungu, ûkambona kaîrî. Tontû bûû, naarua ga nkûbwîra na mma atî ûmwe weenu akëeja kûûra, nî ntîûrua. Nîkwîthîrwa ntaatirikama nkîbûtûmîîria kîrîra kîonthe kîa Mûrungu. Imenyereeni buî bwingwa na bûmenyeere antû barîa Roho Ûmûtheru abûnenkerete bûmenyagîîra. Eeni arîîthi ba kanisa ya Mûrungu îrîa aacioneere nîûntû bwa tharike ya Mûtaana waawe. Nî nkûmenya bwega atî ndaauma kîrî buî, mbawa ing'entu ikeeja kîrî buî na itîcaîîra antû barîa bûmenyagîîra. Îgiita rîgaakinya rîrîa antû bamwe kuuma gîkundiine kîeenu bakaaria nteto cia ûrongo nîkenda boogora eetîkia bamwe babathingata. Tontû bûû, kareni bûciûki, bûkîririkanaga atî nî ndaritanîre o ûmwe weenu, ûtukû na mûthenya, mîaka îthatû, nkîrîraga meethori. “Nandî ga nkûbûîka ûrîîthine bwa Mûrungu na kîrî ntûmîîri ya ûtugi bwaawe, bûrîa bûkoomba kûbûkûria, na kûbûaa ithaarîmo birîa Mûrungu eekîrîte antû baawe bonthe. Gûtî rîo ndairîrîria fetha, kana thaabu, kana nguû cia muntû kinya ûrîkû. Buî bwingwa nî bwijî atî ndîraritaga ngûgî na njara ciaakwa ningwa, nîkenda nthiria moobatu jaakwa na ja antû barîa ndîraarî nabo. Nî mbwoneretie mantû jonthe atî bûritage ngûgî na inya nîkenda bûteethagia barîa batî na inya, bûkîriikanaga nteto irîa Mwathani Jesû wengwa aaugîre: ‘Kweejana nî kûtharimi nkûrûki ya kûewa.’” Rîrîa Paûlû aathirîrie kwaria, we amwe nabo nî baaturîrie maru na bararomba. Bonthe nî baarîraga bamûkumbatîrîtie na kûmûcûnca bakîmwîraga eete bwega. Ûntû bûrîa bwaatûmîre baigua bûbûûî mono nî kûbeera atî batîmwona kaîrî. Amwe na bûu, nî baamûringîrîrie mwanka meeriine. Tûkûbeera nî bwega, nî twaitîrie meri tûreeta tûtîgwaûkîra tûrakinya Kosi. Rûûneene tûreeta Rodesi na kuuma au tûreeta Patara. Kûu, tûreethîra meri îmwe yeetîte Foenicia na tûraitia ku tûreeta nayo. Rîrîa twakinyîre antû arîa twoonaga Saiprasi îrî kûraaja, tûragarûka rûteere rwa ûmotho na tûreeta bwa Sîria. Meri îrarûngîkwa ntûûreene ya Tiro nîkenda îritwa mîrigo îrîa yaakamatîte. Nî twaacûîre eetîkia barîa baarî ntûûreene îîu na tûrakara nabo ntukû mûgwanja. Bagîteethagua nî inya ya Roho, eetîkia bau nî beerîre Paûlû agéeta Jerusalemu. Îndî ntukû cieetû cia gûkara nabo ikûthira, eetîkia bonthe barî na eekûrû baao na twaana baratûringîîria mwanka oome ya ntûûra. Tûrî au rûteere rwa îria, twinthe tûraturia maru tûraromba na tûrabeera batigwe bwega na tûraciîtîra. Rîu tûraitia meeriine, nabo baraana. Tûkuuma Tiro tûreeta mwanka Tolemi. Kûu tûrakeethia barîa beetîkîtie na tûrakara nabo ntukû îmwe. Rûûneene, tûrauma au tûreeta Kaisaria na tûrakûrûka nyomba ya mûtûmîîria ûmwe weetagwa Filipû. We aarî ûmwe wa barîa mûgwanja, barîa baathûûri gûteethereria kûu Jerusalemu. Nî aarî na aarî bana bataagûri, na baarî na kîewa kîa ûroria. Tûgûkara kûu ntukû inkaai, kîroria kîmwe gîetagwa Agabasi kîrakinya kîumîte Judea. Kîreeja arîa twaarî, na kîrajûkia mûcibi jwa Paûlû, kîraitheeka njara na magûrû, na kîrauga, “Roho Ûmûtheru ariuga ûjû: ‘Ûu nîu Ayahudi barîa barî Jerusalemu bakaoga mwene mûcibi jûjû na bamûnenkanîre kîrî antû barîa batî Ayahudi.’” Rîrîa twaigîrue nteto iu, tuî na barîa bangî baarî o, tûreerenca Paûlû atîgeete Jerusalemu. Îndî we aracokia, “Nîatîa bûkûthithia? Ka bûkûrîra nîkenda bûmbîkîra ûguaa? Ni nî ndiithuranîrîte, guikua ncheera na kûûragwa ndakinya Jerusalemu, nîûntû bwa Mwathani Jesû.” Rîrîa twaaremerwe nîwe, tûraikirîra na tûrauga, “Nî gûkare o ta ûrîa Mwathani akwenda.” Nyuma ya gûkara kûu îgiita rîng'anona, tûraithuranîra na tûreeta mwanka Jerusalemu. Aritwa bamwe ba kuuma Kaisaria nî beetanîrie naatuî na baratwikia nyomba ya muntû ûmwe wa kuuma Saiprasi, weetagwa Munasoni, nîkenda tûkara kwaawe. Muntû ûu aarî ûmwe wa barîa beetîkîrie barî ba mbere. Rîrîa twakinyîre Jerusalemu, eetîkia nî baatûgwatîre ûgenî bûbwega mono. Rûûneene Paûlû amwe naatuî tûreeta kûriûngîra Jakubu; na akûrû bonthe ba kanisa nî baarî o. Paûlû akûbakeethia, nî aabamenyithîrie mantû jonthe bwega, jarîa Mûrungu aathithîtie kîrî antû barîa batî Ayahudi kuumania na ntûmîîri yaawe. Rîrîa baigîrue nteto iu barakumia Mûrungu. Rîu bareera Paûlû, “Mûtaana wa baaba, nî ûkwona wengwa atî Ayahudi ngiri inyingî nî baretîkîrie na bonthe barî na wîru mono kûthingata Waatho bwa Musa. Ningî nî beeri atî nî ûritanîte Ayahudi bonthe barîa batûûraga kîrî antû barîa batî Ayahudi, bagátindanîra na Waatho bwa Musa, ûkîbeeraga bagátaana aana baao kana bathingata nkuagaya cia Kîyahudi. Nandî rî, nîatîa kûbuîrîte kûthithua? Gûtî nkaanja bakaigua atî nî ûreejîre. Tontû bûû, thithia ûrîa tûgakwîra. Aja tûrî na antû bana bathirîtie gwîka mûciîtio. Îtania nabo na wiitherie bakiitheria na ûbarîîre beenjwe mîtwe yaao. Waathithia ûu, antû bonthe bakamenya atî nteto irîa baraigîtue ikwegiî tî cia mma na bakamenya atî nî ûthingataga Waatho bwa Musa. Mantû jegiî antû barîa batî Ayahudi, barîa bathirîtie kwaa eetîkia nî twaabatûmîîre barûga tûkîbeeraga ûrîa twaatuîre atî: bakárîa biakûrîa biritîrî mîrungu ya mîng'uanano birî kîgongwana; na bakányua tharike; na bakárîa nyama cia nyomoo îiiti; na batigane na ûthûngîîri.” Rîu Paûlû arajûkia antû bau, na rûûneene arathithia mambura ja kwitheria arî amwe nabo. Aracoka arakûrûka kîûrûûne na araringa ribooti kuuga ntukû irîa ciatigeere mambura ja kwitheria jathira, nîkenda barita kîgongwana kîa o muntû o muntû. Rîrîa ntukû iu mûgwanja ciaarî akuî kûthira, Ayahudi bamwe barîa baaumîte Asia nî boonere Paûlû arî kîûrûûne na baraujîîra antû bonthe mwanka baramûgwata bakiugaga, “Antû ba Israeli, itû tûteethieni! Muntû ûûjû nîwe ûraritanaga gûntû kunthe mantû ja kûthûûmbia antû beetû, na kûthûûmbia Waatho bwa Musa na kinya kûmenithia kîûrû. Amwe na jau, nandî agûkûrûkia antû barîa batî Ayahudi kîûrûûne eekîrithia antû aja atheru mûgiro.” Baaugîre ûu nîûntû nî baarî bakwona Trofimasi wa kuuma Efeso arî na Paûlû ntûûreene na barathûgaania atî Paûlû nî aarî akûmûkûrûkia kîûrûûne. Ntûûra yonthe îraringa gîtuma na antû baramatûka kuuma nteere cionthe na baragwata Paûlû, na baramûkururia na baramuumagaria oome ya kîûrû na mîari ya Kîurû îraingwa o rîo. Barî akuî kûmûûraga, nteto irakinyîra mûtongeeria wa asikarî ba Kîroma atî Jerusalemu yonthe nî yaaringaga gîtuma. Ntûti îmwe mûtongeeria ûu wa asikarî arajûkia asikarî bamwe na bareenamanga nao na rwîro. Rîrîa antû boonere asikarî amwe na mûtongeeria waao baratiga kûûra Paûlû. Mûtongeeria ûu wa asikarî areeta kîrî Paûlû aramûgwata na araathana atheekwe na nyororo ijîîrî. Rîu arooria, “Muntû ûûjû nûû, na nî atîa athithîtie?” Antû bamwe baaugaga ûntû bûmwe, na bangî bakauga bûngî. Nîkwîthîrwa nî kwaarî na gîtuma gîkiingî mono mûtongeeria ûu wa asikarî nî aaremerwe kûmenya carûrûkû ûrîa gwakarîkîte. Tontû bûû, araatha antû bamwe baikie Paûlû nyomba îrîa asikarî baararaga. Asikarî nî baamûkamatîre mwanka nkathîîne cia gwîtia nyomba îîu, nîûntû antû nî beendaga kûmûûraga. Antû bonthe nî baamûthingatîre bakiugaga na kajû gakanene, “Nî ooragwe buru!” Rîrîa aarî akuî gûkûrûkua nyomba, arooria mûtongeeria wa asikarî ûjû, “Ndoomba gûkwîra gaûntû?” Mûtongeeria ûu aramûcokeria, “Ka wiijî kwaria Kîgriiki? Anga gwe tî Mûmisri ûrîa o rua rua ûratûmîre antû barema na atongeeria ooragani ngiri inya (4,000) beeta rwanda?” Paûlû aramûcokeria, “Ûûni ndî Mûyahudi, na nciarîri Tarisû, îrîa îrî Cilicia. Ni mpuumîte ntûûra îrî îgweta mono. Itû ndakwerenca mpa rûûtha mbarîrie antû.” Mûtongeeria ûu aramwîtîkîîria. Rîu Paûlû ararûngama au nkathîîne na aroneeria antû na njara atî bakîre. Rîrîa baakirîre, arambîrîria kûbaarîria na Kîhibirania akiugaga: “Ba baaba na ataana ba baaba, itû nthikîîreeni nciiteteere mbere yeenu nandî!” Rîrîa baigîrue akîbaarîria na Kîhibirania, barakira ki kinya nkûrûki. Rîu Paûlû areeta na mbere kûbeera. “Ûûni ndî Mûyahudi, na nciarîri Tarisû îrîa îrî Cilicia. Îndî nkûrîrîte ntûûreene îîjî ya Jerusalemu ndî mûritwa wa Gamalieli. Nî ndaaritanîrwe kûthingata Waatho bwa biûjûjû bieetû ntîkuuna kinya bûmwe, ndî na wîru mono mantûûne jegiî Mûrungu o ta ûrîa buî bûkari naarua. Nî ndaathangîkagia na nkooraga antû barîa baathingataga Njîra ya Mwathani; nkîgwataga arûme na aka nkabaikia ncheera. Mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene na akûrû bonthe ba Kîama boomba gûkûjîîra ûntû bûbû. Nî ndaeerwe kinya barûga nîbo, yaandîkîri Ayahudi barîa baatwîre Damaski. Tontû bûû, ndîreeta Damaski nîkenda ngwata antû bau na mbareeta Jerusalemu batheeki na nyororo nîkenda bakanûkua. “Ndî njîreene mbîtîte, ndî akuî gûkinya Damaski, nî ndaaringîrwe nî weerû bûbûnene buumîte îgûrû, kûrî ta thaa thita cia mûthenya. Rîu ndîragwa nthî, na ndîraigua kajû gakîmbîîra: ‘Saûlû! Saûlû! Nîkî ûnthangîkagia?’ Naani ndîrauga, ‘Nîgwe ûû, Mwathani?’ Nawe arambîîra, ‘Nî ni Jesû wa Nazarethi, ûrîa ûthangîkagia.’ Antû barîa twaarî nabo nî boonere weerû bûu îndî bataigua kajû ka ûrîa waaragia naani. Rîu ndîrooria, ‘Nîatîa nkathithia, Mwathani?’ Nawe arambîîra, ‘Rûngama, na wîte Damaski na kûu ûkeerwa mantû jonthe jarîa ûbuîri kûthithia.’ Rîu ntoombaga kwona nîûntû bwa weerû bûu. Tontû bûû, antû barîa twaarî nabo barangwata njara mwanka Damaski. “Kûu Damaski, nî kwaarî na muntû ûmwe weetagwa Anania. Nî muntû waakîrîte Mûrungu na woojûragia Waatho bweetû. Ningî nî aatîîtwe mono kîrî Ayahudi bonthe barîa baatwîre Damaski. Nî eejîre kûmbona, na ararûngama akuî naani arauga, ‘Mûtaana wa baaba Saûlû, coka kwona!’ O îgiita rîu rîongwa ndîroona kaîrî, na ndîramwona. Rîu Anania arambîîra, ‘Mûrungu wa biûjûjû bieetû agûkûthuura nîkenda ûmenya wendi bwaawe, na woone Nthûûmba yaawe îrîa Mbagîru, na wiigua agîkwarîria na kajû kaawe kongwa. Nîkwîthîrwa ûkaa mûkûûjî waawe na wîîrage antû bonthe mantû jarîa woona na waigua. Rîu nandî nîmbi wetereete? Rûngama na ûbatithue na ûthambue meeyia jaaku nîûntû bwa gûkaîra riîtwa rîaawe!’ “Rîrîa ndacokere Jerusalemu, nî ndeetîre kîûrûûne na nkîrombaga, nî ndoonere kîoneki. Ndîroona Mwathani akîmbîîra: ‘Ithare, uume Jerusalemu na mpwîî nîûntû antû ba gûkû batîîtîkîîria ûkûûjî bwaaku mantûûne jambegiî.’ Naani ndîramûcokeria, ‘Mwathani, antû baba nî baijî bwega mma atî nî ni ûrîa weetanagia na irombero bionthe nkîgwataga na nkaûûra antû barîa baagwîtîkagia. Kinya rîrîa mûkûûjî waaku Stefano ooragîrwe, ni ningwa nî ndaagwatanagîra na îthithio rîu na ndîrakaria nguû cia barîa baamûûragîre.’ Rîu Mwathani arambîîra, ‘Ciîtîre, nîkwîthîrwa ngagûtûma kûraaja, kîrî antû barîa batî Ayahudi.’” Antû nî baakiri ki, baathikîîrîte Paûlû. Rîrîa aaugîre nteto iu, barambîrîria kûgondoka na kajû gakanene bakiugaga, “Nî ooragwe! Atîbuîrîte kwîthîrwa arî mwoyo.” Bareeta na mbere kûringa gîtuma na kuinainia nguû ciaao na kûgera tîîri bwa îgûrû. Mûtongeeria wa asikarî arauga Paûlû atonyithue nyomba na arabeera bamûûre ibooko nîkenda abeera kîrîa gîatûmaga Ayahudi baringa gîtuma. Îndî rîrîa baamûtheekere nîkenda bamûûra ibooko, nî oorîrie asikarî ûmwe, ûrîa waarûngi au, “A-rî, Waatho nî bûgwîtîkîîria muntû ûrîa ûciarîri Roma aûûrwa ibooko atîambîte kûgambithua?” Rîrîa asikarî ûu aaigîrue ûu, nî eetîre areera mûtongeeria wa asikarî, “Nîatîa ûkwenda kûthithia? Muntû ûûjû nî Mûroma!” Rîu mûtongeeria wa asikarî areeta kîrî Paûlû na aramwîra, “Mbîîra, ka ûrî Mûroma?” Paûlû aramûcokeria, “Îî ndîwe.” Mûtongeeria ûu wa asikarî arauga, “Ûûni ndaeere Mûroma rîrîa ndaarîîre mbeecha inyingî mono.” Paûlû arauga, “Ûûni ndaaciarîrwe ndî Mûroma.” Antû barîa beeteerete kûûra Paûlû bakîmûûragia biûria baraciîtîra ntûti na kinya mûtongeeria ûu wa asikarî aramaka mono akûmenya atî Paûlû nî Mûroma na nî aarî akûmûtheeka. Rûûneene, mûtongeeria wa asikarî areenda kûmenya mantû jongwa jarîa Ayahudi baathitangîrîte Paûlû. Rîu arathaûra Paûlû mînyororo îrîa yaamûtheekete, na areera athînjîri barîa anene ba Mûrungu amwe na Kîama kîonthe boothûrane. Rîu araikia Paûlû kîrî bo. Paûlû arakûûrîra antû bau baarî Kîameene meetho na arauga, “Ataana ba baaba, ntwîre ntî na ûntû bwa kwigambithia nabû ndeene yaakwa, mbere ya Mûrungu, mwanka naarua tûrî.” Rîu mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, tawe Anania, araatha antû barîa baarûngi akuî na Paûlû bamûringe rwîî mûromo. Paûlû aramwîra, “Mûrungu wengwa nîwe ûgakûringa rwîî, gwe ûkari ta rûthingo rwaki chokaa. Ûrî aja nîkenda ûngambithia kûringana na Waatho, îndî nîkî ûkuuga ndiingwe rwîî na Waatho bûtîgwîtîkîîria?” Antû barîa baarûngi akuî na Paûlû baramwîra, “Nîkî ûkûruma mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene?” Paûlû aracokia, “Ataana ba baaba, ntîkwijî atî nîwe mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene. Kinya Maandîko nî jakuuga, ‘Ûkária ûntû bûbûthûûku bwegiî mûtongeeria wa antû beenu.’” Rîrîa Paûlû oonere atî bamwe barîa baarî Kîameene kîu baarî Asadûkayo na bangî Afarisayo, aratûmîîria na inya arabeera: “Ataana ba baaba, ûûni ndî Mûfarisayo, ndî mûtaana wa Afarisayo. Ûûni ndeeti Kîameene aja nîûntû nî mbîtîkîtie atî antû baakuû bakariûka.” Akuuga ûu, Afarisayo na Asadûkayo barateta mono na mûcemanio jûratwîkana ikundi biîrî. Asadûkayo batîtîkagia atî antû baakuû nî bariûkaga kana beetîkia kûrî araîka, kana roho inthûûku. Afarisayo nabo nî beetîkîtie mantû jau jo-jathatû. Bararega kwiganua buru mwanka aritani bamwe ba Waatho, ba gîkundi kîa Afarisayo bararûngama na boomîrîtie barauga, “Gûtî ûntû bûbûûî tûkwona muntû ûûjû athithîtie. Kwombîka akeethîrwa aarîrîtue nî Roho kana mûraîka.” Nkaanja îraingîa nkûrûki mwanka mûtongeeria wa asikarî arakîra Paûlû atambûrangwa nî antû. Tontû bûû, areera asikarî baawe bajûkie Paûlû kwa inya kuuma kîrî bo, na bamûcokie kûrîa asikarî bau baakaraga. Ûtukû o bûu, Mwathani ararûngama akuî na Paûlû na aramwîra, “Ûmîîria! Ûkûthiria gûnkûûjîîra Jerusalemu, nandî no mwanka wîte Roma ûgankûûjîîre.” Rîrîa gwakeere rûûneene, Ayahudi bamwe nî baacemanîrie na baraireba na baraciîtia barauga: “Tûtîrîa kana tûnyua tûtîambîte kûûraga Paûlû.” Barîa bairebere baarî antû nkûrûki ya mîrongo îna. Rîu bareeta kîrî athînjîri-Mûrungu barîa anene na akûrû barauga, “Tuî tûgûciîtia atî tûtîrîa no mbi mwanka tûûrage Paûlû. Tontû bûû, buî amwe na Kîama, tûmaneeni kîrî mûtongeeria wa asikarî bûmwîre atî nî bûkwenda Paûlû areetwa kîrî buî, bwigwetie atî ka bûkwenda kûgwata mantû jamwegiî bwega. Naatuî nî twithuranîrîte kûmûûraga mbere ya akinya kîrî buî.” Îndî mûtaana wa mwarî wa ng'ina wa Paûlû nî aaigîrue mûbango jûu na areeta kûrîa asikarî baakaraga areera Paûlû. Rîu Paûlû areeta ûmwe wa asikarî na aramwîra, “Ikia mûthaka ûûjû kîrî mûtongeeria wa asikarî; kûrî ûntû arî nabu bwa kûmwîra.” Tontû bûû, aramûjûkia na aramwikia kîrî mûtongeeria waao arauga, “Paûlû, ûrîa ûbuungi, ambûûria nkûretere mûthaka ûûjû nîûntû kûrî ûntû arî nabu bwa gûkwîra.” Mûtongeeria ûu aragwata mûthaka ûu njara na aramwikia gateere aramûûria, “Nîatîa ûkwendaga kûmbîîra?” Mûthaka ûu arauga, “Ayahudi nî betîkanîîrîtie gûkûromba rûûtha ûbaikîrie Paûlû Kîameene rûûjû, baigwetie atî Kîama nî gîkwenda kûmenya mantû jamwegiî bwega nkûrûki. Îndî ûgéetîkîîria nîûntû kûrî na antû nkûrûki ya mîrongo îna bamwiciithîrîte njîreene. Nî baciîtîtie atî batîrîa kana banyua mbere ya bamûûraga. Nandî nî baithuranîrîte betereete ûmûrekeeria.” Tontû bûû, areera mûthaka ûu aciîtîre na aramwîra akéera muntû noo ûrîkû atî akûmwîra ûntû bûu. Rîu mûtongeeria wa asikarî areeta asikarî baîrî na arabeera, “Thaa kenda cia ûtukû ciakinya, thuranîreni asikarî magana jaîrî, na asikarî mîrongo mûgwanja barîa beetithagia mbarathi, na asikarî magana jaîrî barîa batumagîra matumo, nîkenda beeta Kaisaria. Ningî thuranîreni mbarathi irîa Paûlû agatûmîra na bûmûkinyie arî thîîria kîrî Felix ûrîa waarî mûrûngamîîri.” Rîu mûtongeeria ûu araandîka barûga îkiugaga ûjû: Jûkia nkeethi gwe mûkaathe mûrûngamîîri Felix, kuuma kîrî ni Klaudiasi Lusia, Muntû ûûjû nî aragwatîrwe nî Ayahudi na baraarî akuî kûmûûraga. Rîrîa ndîramenyere nî Mûroma nî ndîretîre na asikarî baakwa na twamwonokia. Nî ndîramwikîrie Kîameene kîaao nkîenda kûmenya bwega kîrîa bamûthitangîrîte. Nî ndîramenyere atî bamûthitangîrîte mantû jegiî Waatho bwaao. Tontû bûû, gûtî îthûûkia kinya rîmwe nkwona arî narîo rîa gûtûma ooragwa kana aingîrwa ncheera. Rîrîa ndîramenyere atî Ayahudi nî barathithîtie nkireba ya kûmûûraga, nî ndîratuîre mûrete kîrî gwe na ndîreera barîa baramûthitangîte beeje bamûthintange kîrî gwe. Tontû bûû, asikarî bau barajûkia Paûlû o ta ûrîa beeri na baramwikia ûtukû o bûu bungwa mwanka kîrî Antipatri. Rûûneene asikarî barîa beetîte na magûrû baracoka kambîîne yaao na baratiga barîa baarî mbarathine beetanie nawe. Nî beetanîrie nawe mwanka Kaisaria na baranenkera mûrûngamîîri barûga na baratiga Paûlû kîrî we. Mûrûngamîîri ûu akûthoma barûga, nî oorîrie Paûlû nthîgûrû îrîa aumîte. Rîrîa aamenyere atî nî wa kuuma Cilicia, arauga, “Ngakûthikîîra rîrîa barîa bagûkûthitanga bakeeja.” Rîu ararita waatho atî Paûlû nî akarue nî asikarî arî gîkaroone kîa Herode. Nyuma ya ntukû ithaano, Anania, mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene arakinya Kaisaria arî na akûrû babakai na waakiri ûmwe weetagwa Tatulo. Nî beetîre kîrî mûrûngamîîri na barathintanga Paûlû. Rîu Paûlû areetwa, na Tatulo arambîrîria kûmûthitanga ûjû: “Mûkaathe Felix, kuuma ûkwambîrîria kwaathana nî tûgwîrîrîtue îgiita rîa thîîrî. Mantû jamaingî jarîa ûtûmîte jagarûrwa nî jatûmîte nthîgûrû îîjî yeetû îthinyaara. Mantû jau nî jatûmîte twinthe tûgwîrua gûntû kunthe, na nî tûgûgûcokeria nkaatho inyingî mono mono. Îndî nandî, ntîkwenda gûgûteera kagiita gaaku; tontû bûû, nî tûgûkwerenca nîûntû bwa wega bwaaku, ûthikîîre karwaria geetû gaakuî. Nî twonete muntû ûûjû nî ûmûûî mono. Nîwe ûringithagia Ayahudi bonthe gîtuma nthîgûrûûne yonthe. Ningî nîwe mûtongeeria wa kîama kîa Anazarini. Ningî nkûrûki ya ûu, nî areendaga gwîkîrithia kîûrû mûgiro îndî twamûgwata [na nî tûreendaga kûmûgambithia kûringana na Waatho bweetû. Îndî Lusia, mûtongeeria wa asikarî, aratonyeera o, aramûjûkia kwa inya kuuma kîrî tuî na arauga atî barîa tûkûmûthitanga twîje kîrî gwe.] Ûkëeja kûûria muntû ûûjû biûria ûkamenya kuuma kîrî we, mantû jonthe jarîa tûkûmûthitanga najo.” Ayahudi nabo bareetîkîîria atî jau jonthe akûthitangwa najo nî ja mma buru. Rîu Felix areera Paûlû nî aarie. Nawe Paûlû arauga, “Ndî na kûgwîrua gûkwingî ngiiteteera aja mbere yaaku mbijî atî ûgwe nî ûtwîre ûrî mûgambi wa mûgongo jûjû jweetû mîaka îmingî. Woomba kwîthîrwa ûkîmenyaga atî tî nkûrûki ya ntukû îkûmi na ijîîrî ikûrûkîte kuuma ndîgwîta Jerusalemu kûthaathayia Mûrungu. Ayahudi baatambîthîre ngîtetaga na muntû kinya ûrîkû, kana baambîthîra nkîûjîîraga antû nîkenda barega Waatho kûu kîûrûûne kana kîromberoone, kana ntûûreene iu. Ningî batîûmba kwonania na mma atî mantû jarîa bakûnthitangîra jarî o. Jaja nîjo mantû jarîa ngwîtîkîîria mbere yaaku: Ûûni nî mbathîkagîra Mûrungu wa biûjûjû bieetû, ntwîre nkîthingataga Njîra îrîa bo bongwa bagwîta gîkundi kîa ûrongo. Nî mbîtîkîtie mantû jonthe jarîa jaandîki Waathoone bwa Musa na jarîa jaandîki nî iroria. Nî mbîrîgagîîra Mûrungu o ta ûrîa kinya bo bamwîrîgagîîra atî, antû bonthe barîa baagîru na barîa batî babaagîru bakariûkua. Tontû bûû, nciûmagia o ûrîa nkûûmba nîkenda mbîthîrwa ntî na ûntû bwa kwigambithia nabu mbere ya Mûrungu na mbere ya antû. “Nyuma ya gûtûûra gûntû kûngî mîaka îmîkaai, nî ndeetîre Jerusalemu gwikîria antû baakwa mbeecha na kûrita igongwana. Rîrîa ndaathithagia mantû jau, nîrîo baambîthîre kîûrûûne, na nî ndaarî ndîkûthiria kûthithia mambura ja kwitheria. Gûtî antû baarî amwe naani kana kwîthîrwa kûrî antû baaringaga gîtuma. Îndî Ayahudi bamwe kuuma Asia nî babuîrîte kwîthîrwa barî aja mbere yaaku banthitanga, këethîra kûrî ûntû barî nabu bwa kûnthitangîra. Kana tiga antû baba barî aja bauge nî îthûûkia rîrîkû boonere ndî narîo rîrîa ndeetîrwe Kîameene, tiga ûntû bûmwe akî ndaugîre ndûngami mbere yaao: ‘Naarua bûrîngambithia nîûntû nî mbîtîkîtie atî akuû bakariûka.’” Rîu Felix, ûrîa waijî bwega mantû jegiî Njîra îîjî, aratîîria îgamba rîu na arabeera, “Nkagiita îgamba rîrî rîrîa Lusiasi, mûtongeeria wa asikarî akeeja.” Rîu ararita waatho kîrî asikarî ûrîa waakarîtie Paûlû na aramwîra atî nî akarue bwega na akáinyîîrua na acoore baawe nî betîkagîîrue bamûriûngagîre nîkenda baingagia moobatu jaawe. Nyuma ya ntukû inkai, Felix areejania na mwekûrû waawe Durusila, ûrîa waarî Mûyahudi. Araathana Paûlû aikue kîrî we, na aramûthikîîra akîaria mantû jegiî gwîtîkia Kristû Jesû. Îndî rîrîa Paûlû aambîrîîrie kwaria mantû jegiî waagîru, na gwikaania mairîrîîria ja mwîrî na mantû jegiî îgamba rîrîa rîkeeja, Felix aramaka mono na arauga, “Nandî woomba gwîta; ngagwîta kaîrî rîrîa nkoona kaanya.” Îgiita o rîu nî eerîgagîîra atî Paûlû akamûkukuma na mbeecha. Tontû bûû, nî eetaga Paûlû maita jamaingî na akaaria nawe. Îndî nyuma ya mîaka îîrî, Pociasi Festasi araa ngavana wa Kaisaria antû a Felix. Felix nî aatigîre Paûlû ncheera nîûntû nî eendaga kwendwa nî Ayahudi. Ntukû ithatû ikûthira kuuma Festasi agûkinya Kaisaria, nî eetîre Jerusalemu na athînjîri-Mûrungu barîa anene amwe na atongeeria ba Ayahudi baramwîra kîrîa baathitangîrîte Paûlû. Bareerenca Festasi abateetherie kûreeta Paûlû Jerusalemu nîûntû nî barî na mûbango jwa gwiciithîra Paûlû njîreene bamûûraga. Festasi arabacokeria atîrî, “Paûlû nî akarîtue bwega kûu Kaisaria na ngeeta kûu nyuma ya kagiita gagakai. Rekeeni mbîtanie na atongeeria beenu na kwëethîrwa kûrî na îthûûkia muntû ûu arî narîo bamûthitange.” Rîrîa Festasi aakarîre ku ntukû inyanya kana îkûmi nî aacokere Kaisaria. Rûûneene arakarîra gîtî kîa ûgambi na arauga Paûlû aikue mbere yaawe. Rîrîa Paûlû aakinyîre, Ayahudi ba kuuma Jerusalemu baramûthiûrûka na baramûthitanga na mantû jamaingî jamathûûku îndî bararemwa kwonania na mma atî mantû jarîa baamûthitangagîra jarî o. Îndî Paûlû araiteteera arauga ûjû, “Ûûni gûtî ûthûûku kinya bûrîkû ndaathithia bwegiî waatho bwa Ayahudi kana bwegiî kîûrû kana bwegiî Kaisarî.” Îndî nîûntû Festasi nî eendaga kûgwîria Ayahudi nî oorîrie Paûlû atîrî, “A-rî, weenda gwîta Jerusalemu ûkagambîthîrue nao mbere yaakwa nîûntû bwa mantû jaja ûthitangîri?” Paûlû aracokia, “Nandî nî ndûngami arîa ûgiitagîra magamba, na aja nîo mbwîrîte kûgiitîrwa îgamba. O ta ûrîa gwe wiijî bwega, gûtî ûthûûku nthithîrîtie Ayahudi. Këethîra nî mbunîte Waatho na nkathithia ûntû bûûthûûkû bûrîa bûtûma ntuîrwa kûûragwa, ntîkûromba ntîkooragwe îndî gûkëethîrwa gûtî ûntû bwa mma antû baba banthitanga nabu, gûtî muntû ûûmba kûnenkanîra kîrî bo. No mwanka Kaisarî wengwa anthikîîre!” Rîrîa Festasi athirîrie kwaranîria na antû barîa baamwathaga kîrîra, arauga, “Ûgûtua atî nî Kaisarî ûkwenda akûgambithia; nîu ni, nî kwa Kaisarî ûgeeta.” Nyuma ya ntukû inkai, mûnene Agripa na Baanice nî baakinyîre Kaisaria kûgwata Festasi ûgeni. Nî baakarîre ku ntukû ing'anona na Festasi aragwetera mûnene mantû jegiî Paûlû akiugaga, “Kûrî muntû ûrî aja waatigîrwe atheeki nî Felix. Rîrîa ndeetîre Jerusalemu athînjîri-Mûrungu barîa anene na akûrû atongeeria ba Ayahudi nî baamûthitangîre na barambûûria ngiite îgamba. Îndî ndîrabacokeria atî tî wîthîre bwa Aroma gûtuîra muntû îgamba atîambîte gûcemania na barîa bamûthitangîte na aewa kaanya ga gwitetera. Rîrîa beejîre aja, ntaathaa îndî nî ndaugîre muntû ûu areetwe kîrî ni rûûneene nîkenda nthikîîra îgamba rîaawe. Antû barîa baamûthitangaga nî baugîre mantû jamaingî îndî gûtî mantû jamathûûku baugîre ta ûrîa ndeerîgîîrîte. Ûrîa kwaarî nî atî ka bakararanagia mantûûne jegiî ndini yaao na mantûûne jegiî muntû ûmwe wîtagwa Jesû ûrîa waakuîre, îndî Paûlû augaga oomîrîtie atî muntû ûu arî mwoyo. Ûûni nî ndaaremerwe kûmenya ûrîa ngacûnkûûna mantû jau. Tontû bûû, nî ndoorîrie Paûlû këethîra eenda gwîta Jerusalemu kûgambithîrua ku. Îndî Paûlû aratua atî we arîenda akarue nî thirikarî mwanka rîrîa agaikua kîrî Kaisarî, ûrîa ûkagiita îgamba rîu. Tontû bûû, ndîraathana atî akarue nî asikarî mwanka rîrîa nkamwikia kîrî Kaisarî.” Rîu Agripa areera Festasi, “Kinya ni ndeenda kûthikîîra muntû ûûjû.” Festasi aramwîra, “Ûkamûthikîîra rûûjû.” Tontû bûû, rûûneene Agripa na Baanice barakinya nyomba ya kûgiitîra magamba. Baakinyîre barî na mwago jûmûnene barî amwe na atongeeria barîa anene na asikarî na antû ba îgweta ba ntûûra. Rîu Festasi araathana atî Paûlû areetwe ku na arauga, “Mûnene Agripa na buî bwinthe bûrî aja: nî bûkwona muntû ûûjû, nî ûrîa Ayahudi bonthe beejîre kîrî ni ndî Jerusalemu o na gûkû bagîtetaga na kûringa gîtuma bakiugaga atî atîbuîrîte gûtûûra mwoyo nkûrûki ya au. Îndî ûûni gûtî ûntû bûbûthûûku ndoona bûrîa athithîtie bûringîtûma agiitîrwa îgamba rîa kûûragwa. Îndî nîûntû Paûlû wengwa nî eendere gwîta kûgambithua nî Kaisarî, ndîratua atî mwikie kîrî we. Ûûni gûtî ûntû noo bûmwe bûmwegiî mpûûmba kwaandîkîra mwathi waakwa Kaisarî. Kîu nîkîo gîtûmîte mûreta aja mbere yeenu, na mono mbere yaaku mûnene Agripa, nîkenda twathiria kûmûcûnkûûna bwega, mboona mantû ja kwaandîka. Nî ûntû nî nkwona gûtî na gîtûmî gîa gwikia muntû ûtheeki, eeta kûgambithua, ntîaandîkîte bwega kîrîa athitangîri.” Rîu Agripa areera Paûlû, “Ûrî na kaanya ka gwitetera gwengwa.” Paûlû aratambûrûkia njara yaawe na araiteteera ûjû: “Mûnene Agripa, naarua ndî na munya nîûntû bwa kûûmba gwiteteera aja mbere yaaku, nîûntû bwa mantû jarîa Ayahudi banthitangîte najo. Tontû gwe nî wiijî bwega nkuagaya cionthe cia Ayahudi na mantû jarîa batîgwatanagîra, itû nî ngûkwerenca ûnthikîîre ûtî na mpwîî. “Ayahudi nî baijî bwega ûrîa ntûûraga kuuma ndî muntû ûmwîthî. Ningî nî baijî ûrîa ndaatûûraga ndî nthîgûrûûne yeetû na kinya Jerusalemu. Nî baijî kuuma tene, këethîra bakeenda kûrita ûkûûjî, atî kuuma rîrîa ndaambîrîrie ntwîre ndî ûmwe wa Afarisayo, gîkundi kîrîa kîthingataga mantû jonthe jarîa Waatho buugîîte. Nandî ndî aja nkîgambithagua nîûntû nî mbîrîgîîrîte wîrane bûrîa Mûrungu aeere biûjûjû bieetû. Wîrane o bûrîa bungwa mîîrîga îkûmi na îîrî ya mûgongo jweetû îtûûraga îîrîgîrîte îgiita rîonthe rîrîa îthaathagia Mûrungu na wîru, ûtukû na mûthenya. Mûkaathe mûnene, Ayahudi banthitangîte nîûntû bwa wîrîgîîro bûu! Nîmbi îgûtûma bwona teeka Mûrungu atîriûkagia akuû? Ni ningwa nî ndaaijî na mma atî nî ndaabuîri kûthithia mantû jamaingî nkîrwaa na riîtwa rîa Jesû wa Nazarethi. Nî ndaathithîrie mantû jau Jerusalemu. Rîrîa athînjîri-Mûrungu barîa anene baanenkeere Waatho, nî ndaingîîre barîa beetîkîtie ncheera na îgiita rîa kûbooraga rîakinya, kinya ni nkauga nî booragwe. Nî ndabathangîkîrie maita jamaingî barî iromberoone biaao na ndîrageria gûtûma baruma Mûrungu. Ndî na mûthûûro jûmwîngî, nî ndaabanthangîkîrie mono kinya barî ntûûreene ngeni. “Tontû bûû, nî ndeetîre Damaski mpeei waatho na ntûmi nî athînjîri-Mûrungu barîa anene. Mûkaathe, ndî njîreene kûrî thaa thita cia mûthenya, nî ndoonere weerû bûkwenia nkûrûki ya riûa bwathaara kuuma îgûrû na bûranthiûrûkîra ni amwe na antû barîa ndeetanîtie nabo. Tuî twinthe tûragwa nthî na ndîraigua kajû gakîmbûûria na Kîhibirania, ‘Saûlû, Saûlû! Nîkî ûnthangîkagia? Nîka ûkwithîînia ûtheri ta ntigiri îkîringa rûturo rwa mwene rwatî.’ Naani ndîrooria, ‘Nîgwe ûu Mwathani?’ Mwathani aracokia, ‘Nî ni Jesû ûrîa ûthangîkagia. Îndî ûkîîra na ûrûngame. Nîkwîthîrwa ndacionania kîrî gwe nîkenda ûntumîkagîra na waa mûkûûjî wa mantû jarîa woona naarua na jarîa ngakwonia nyumeene. Ngakwonokia kuuma kîrî antû ba Israeli na kîrî antû barîa batî Ayahudi, barîa ngagûtûma kîrî bo. Ûkabamincûria meetho nîkenda bauma muunduune na batonya weerûûne; baume waathaniine bwa Nkoma, bacoke kîrî Mûrungu; nîkenda baagea na wîtîkio kîrî ni, barekerwa meeyia jaao na baa bamwe ba barîa ntheretie.’ “Tontû bûû, gwe mûnene Agripa, gûtî u ndîngîûmba kûrega kwathîkîra kîoneki kîu kîaumîte îgûrû. Mbere buru nî ndaambîrîîrie gûtûmîîria kîrî antû ba Damaski, rîu ndîratûmîîria kîrî antû ba Jerusalemu na ba nthîgûrû yonthe ya Judea na kinya kîrî antû barîa batî Ayahudi nkîbeeraga bairire meeyia jaao na bacokeere Mûrungu na bathithie mantû ja kwonania atî nî bairirîte. Kîu nîkîo gîtûmi Ayahudi baangwatîre ndî kîûrûûne na barageria kûmbûraga. Îndî Mûrungu nî aanteetherie îgiita rîu na mwanka naarua Mûrungu nî aanteethagia. Tontû bûû, ndûngami aja nkîritaga ûkûûjî kîrî antû bonthe, barîa barî îgweta na kinya barîa batî îgweta. Mantû jaja nkwaria nîjo jongwa jarîa iroria na Musa baaugîre atî jagakarîka; atî no mwanka Kristû athangîkue na eethîrwe arî wa mbere kûriûka kuuma kîrî akuû, nîkenda atûmîîria weerû bwa wonokio kîrî antû bonthe, Ayahudi na kinya barîa batî Ayahudi.” Rîrîa Paûlû akinyîrie au agiitetagîîra, Festasi aramûgondokera aramwîra, “Paûlû, ûrî na nthû! Kîthomo gîaaku gîkiingî nîkîo gîgûkûrita nthû.” Îndî Paûlû arauga, “Itû mûkaathe Festasi, ni ntî na nthû. Mantû jarîa nkwaria nî ja mma buru. Gwe mûnene Agripa nî ûkûmenya bwega mantû jaja, nîkîo nkwaria ntîgûkîra mbere yaaku. Ntî na nkaanja atî gûtî ûntû noo bûmwe bwa jaja jaathithîkîre ûtîkûmenya nîûntû jataathithîkîre withoone. Mûnene Agripa, nî wîtîkîtie iroria? Nî mbijî bwega atî nî wîtîkîtie.” Rîu Agripa arooria Paûlû, “Ka ûkûthûgaania nyuma ya kagiita gagakai ûu woomba gûmpethia mûkristû?” Paûlû aramûcokeria, “Ndîromba Mûrungu atî kinya kwajûkia kagiita gagakai kana îgiita rîrîraaja, atî gwe na kinya bonthe barîa banthikîîrîte naarua, bûee akristû bûkare taani, îndî bûtîkatheekwe na nyororo ta iji.” Rîu mûnene Agripa, na mûrûngamîîri na Baanice amwe na antû bangî bonthe barîa baakari nthî au bararûngama na bakuireba barauga, “Gûtî u muntû ûûjû athithîtie bwa gûtûma ooragwa kana atheekwa.” Rîu Agripa areera Festasi, “Muntû ûûjû arîngîthaûrwa tiga ûrîa aaugîre îgamba rîaawe riikue kîrî Kaisarî.” Rîrîa baatuîre atî no mwanka twîte Italia na meri, nî baanenkanîre Paûlû amwe na abuungwa bangî kîrî muntû ûmwe weetagwa Juliasi nîkenda abakaria. Juliasi aarî mûtongeeria wa gîkundi kîa asikarî, gîeetagwa Agastani. Tûraitia meri kuuma Adiramito îrîa yaarî îkûrûkîîre kûrîa meri ciarûngamaga mpwîroone cia Asia na tûraambîrîria rûgeendo rweetû. Aristakasi, ûrîa waatûûraga Makedonia, na waaciarîri Thesalonike, nî aarî amwe naatuî. Rûûneene tûrakinya Sidoni na tûrarûngama ku. Juliasi araigîîrua Paûlû kîaao na aramwîtîkîîria eeta kîrî acoore baawe nîkenda aingîrua moobatu jaawe. Rîu tûrambîrîria gwîta kaîrî, îndî ruuo rûratûringa na rûratûrigîîria gwîtîîra arîa tweetîrîte na tûreetîra rûteere rwa Saiprasi, nthîgûrû îrîa yaacîgîîrîîtue nî îria. Nyuma tûrauna îria akuî na Cilicia na Pamfîlia, na tûrakinya Mîra, ntûûra îrîa yaarî Lîcia. Tûgûkinya kûu, mûtongeeria ûu wa asikarî aroona meri yuumîte Alexandria îîtîte Italia, na aratuitithia ku. Tûreeta mpaara mono ntukû inyingî tûkîrîjaga thîîna înyingî mwanka tûrakinya Nidasi. Nîkwîthîrwa ruuo nî rwatûrigaîria, nî twetîrîre rûteere rwa Krete akuî na Salimone kûrîa ruuo rûtaurutanaga mono. Tûrakûrûkîîra au tûkîrîjaga thîîna mwanka tûrakinya antû eetagwa Arîa itaru biarungamaga, gûtîna ûgwati akuî na ntûûra ya Lasea. Nî twaarî tûgûta îgiita mono, na kinya rûgendo rwa gwîta na meri nî rwaarî na ûgwati nîûntû îgiita rîa gûciata biakûrîa nî rîaarî rîgûkûrûka. Rîu Paûlû arabataara akiugaga, “Îbuî akûrû, nî nkwona atî rûgendo rûrû rûkeethîrwa rûrî na ûgwati mono, na rûtûme antû beekîrwe ngûma na into birîa bikamati biûre.” Îndî mûtongeeria ûu wa asikarî arathikîîra ûrîa mwîtithia wa meri na mwene meri baugaga antû a kûthikîîra ûrîa Paûlû augaga. Tontû antû au baarî gûtaarî gûntû gûkwega gwa kûrûngîka meri îgiita rîa mpio, antû babaingî nî baugîre twîte na mbere na rûgendo, nîkenda këethîra kwombîka bakinya Foenici. Foenici nîo meri ciarûngamaga kûu Krete. Nî twerîgîrîte kûrûngîka meri au Foenici îgiiteene rîu rîa mpio nîûntû Foenici yuumîte bwa ûmotho-gaiti yaamunta bwa ûrîo-gaiti. Rîu ruuo rûtaurutanaga mono, rûrambîrîria kuurutana kuuma bwa ûmotho na barathûgaania atî bakathithia ûrîa beendaga kûthithia. Tontû bûû, barathaûra meri na barambîrîria gwîta barî akuî na mpwîro ya Krete. Îndî nyuma ya kagiita gagakai, kîbubani gîkînene mono kîa ruuo rûrîa rweetagwa Ruuo rwa kuuma bwa ûrîo-gaiti, kîraurûtana kiumîte nthî înjûmo. Kîbubani kîu kîraringa meri, na meri îraremwa gwîta na mbere kûrîa yeetîte, tûraremwa kûmîîtithia, na tûratindîkwa nî ruuo. Rîrîa twetîrîre rûteere rûrîa ruuo rûtaurutanaga mono rwa Kauda, kathîgûrû karîa gaacîgîîrîîtue nî îria, nî twombîre kwogora gîtarû kuuma meri îîu na thîîna înene. Bakûrita gîtarû kîu, baroga meri îîu na mîkanda bwega nîûntû nî baakîraga kûremera kîthangeene kîa rûteere rwa îrîa rwa nthî ya Lîbia. Nî beenamîrie itambaa birîa biatûmaga meri îîtithua nî ruuo, nîkenda meri îîtithua nîru o kûrîa rûkeenda. Kîbubani kîu nî gîetîre na mbere kûringa meri mwanka gûgûkinya rûûnene barambîrîria kûgera mîrigo îrîa yaarî meeriine îrieene. Ntukû ya ithatû barata into bimwe birîa bikaraga meeriine. Rîrîa ntukû inyingî ciakûrûkîre tûtîkwona riûa kana njota na kîbubani kîa ruuo gîgîtaga na mbere gûtûringa, wîrîgîîro bweetû bwa kwonokua bûrathira. Nyuma ya gûkara îgiita rîrînene batîkûrûma gantû, Paûlû nî aarûngamîre mbere yaao na arabeera, “Itû akûrû, bûrîngînthikîîra na bûkarekana na rûgendo rûrû rwa kuuma Krete tûtîngîona thîîna îîjî kana tûûrîrwa nî into bibi bionthe. Îndî nandî ndabwerenca bûûmîîrie, nîûntû gûtî muntû kinya ûmwe ûgaakua tiga meri yonka îkathûkanga. Nîkwîthîrwa ûtukû mûraîka wa Mûrungu, ûrîa ni ndî waawe na ûrîa ni nthaathagia nî areejîre kîrî ni na aambîîra: ‘Paûlû, ûgákîra! No mwanka ûkinye kîrî Kaisarî. Ningî Mûrungu nî etîkîîrîtie atî antû bonthe barîa wîtanîtie nabo bateetha nîûntû bwaaku.’ Tontû bûû, akûrû! Ûmîîrieni, nîkwîthîrwa nî mbîtîkîtie Mûrungu akathithia bûrîa bungwa arambîrîre akathithia. Îndî gûtî gîkagiria tûgerwa antû amwe acîgîîrîîtue nî rûûjî.” Ntukû ya îkûmi na inya ûtukû, meri nî yaaringagwa nî mîgombe mono nteere cionthe îrieene rîa Mediterania. Kûrî ûtukû gatîgatî barîa beetithîtie meri nî baathûgaanîrie atî barî akuî gûkinya nthî înjûmo. Tontû bûû, baragera kîthimi kîa kûthima ûrîa rûûjî rworokerete na baroona rworokeri ta mita mîrongo îna. Bagûkarakara aniini, baragera kîthimi kaîrî na baroona rworokeri mita mîrongo îthatû. Tontû nî baakîraga twija kûringa maiga, nî baatheekere meri kuuma bwa nyuma na biango bina nîkenda meri îrûngama na bareeteera gûkea. Antû bau beetithagia meri nî baacwaga ûrîa boomba kuuma meeriine na baûra. Nî baambîrîrie kûgera gîtarû îrieene, baigwetie atî nîka bakwenda kûgera kîango gîa kûrûngîka meri bwa mbere. Îndî Paûlû areera mûtongeeria ûu na asikarî baawe atîrî, “Antû baba barega gûkara meeriine, bûtîonoka.” Îgiita rîu asikarî baragiita mîkanda ya gîtarû kîu na baratigana nakîo kîreetithua nî rûûjî. Kûrî akuî gûkea, Paûlû areerenca antû bonthe barîe biakûrîa akiugaga, “Naarua nîyo ntukû ya îkûmi na inya bûtîkûmenya ûrîa gûgakara kana bûrûma gantû. Tontû bûû, ndabwerenca ambîrîeni kûrîa biakûrîa nîkenda bûgwata inya nîûntû gûtî kinya rûchiûri rwa mûtwe rwa kinya ûrîkû kîrî buî rûkaûra.” Paûlû akuuga ûu, arajûkia mûgaate na aracokeria Mûrungu nkaatho mbere ya antû bau bonthe na arajûng'enyûranga na araambîrîria kûrîa. Rîu antû bonthe baroomîîria, na kinya bo bararîa biakûrîa. Twinthe barîa twaarî meeriine twaarî antû magana jaîrî ja mîrongo mûgwanja na batantatû. Rîrîa baarîre baranyira, nî baajûkîrie nkano baragera îrieene nîkenda meri yûtha. Rûûneene gwakea, antû bau nî baaremerwe kûmenya nthîgûrû îîu nî îrîkû, îndî nî booneere antû aeega ataarî na mûthanga a gûkûrûkîîria meri na barabanga këethîra kwombîka bamiikie rûteere rwa îria. Rîu baroogora biango bia kûrûngîka meri na barabitiga îrieene ndeene na baroogora mîkanda îrîa yaogete gîntû kîrîa gîatûmaga meri îîta; na baratambûrûkia gîtambaa kîrîa gîekagîrwa mbere ya meri na baragiitithia mîringotiine nîkenda kîgwatia ruuo rwa gûtindîka meri îîta rûteere rwa îria. Îndî nî baaringîre kîthanga na meri îraigera mwanka îraremera. Rûteere rwa mbere rûragwatwa nî mûthanga mwanka rûrarikua ûntû îtîngîûmba kuuma au na mûthia jwa nyuma jûraunangwa nî mîgombe ya îria. Asikarî nî baabangîre kûûraga antû barîa baatheeki nîkenda batîkeeje kûthambîra baûra. Îndî mûtongeeria waao arabagiria kûthithia ûu beendaga, nîûntû nî eendaga kwonokia Paûlû. Rîu Paûlû ararita waatho atî barîa bakoomba kûthambîra nî baigere îrieene, na bathambîre mwanka nthî înjûmo, na bangî bagwate mbaaû na ichunchî bingî bia meri birîa biaunîkangi. Ûu nîu gwakarîre, na antû bau bonthe barakinya nthî înjûmo barî thîîria. Tûgûkinya nthî îîu înjûmo tûrî thîîria, nîrîo twamenyere atî gîcîgîîrio kîu gîeetagwa Malita. Antû ba kûu nî baatwigîîrîrue kîaao mono na baratûgwata ûgeni na baratwakîria mwanki nîûntû nî kwaûraga na nî kwaarî na mpio mono. Rîrîa Paûlû aarî akwojania nkû na aaciîkîra riiko, kiuua nî kîaumîre nkûûne iu nîûntû bwa mûruutîra jwa mwanki, na kîrairigicîria njareene yaawe. Antû ba kûu bakwona njoka îîu îcuuracuurîte njareene yaawe, baraciîra, “Nî mma muntû ûûjû nî mûûragani. Kinya këethîra atîrakuîrîîre îrieene, îota rîtîtîkîîria atûûra mwoyo.” Îndî Paûlû arainainia njara yaawe na kiuua kîu kîragwa mwankiine, nawe gûtî u aakara. Antû bau bareteera bakîthûgaanagia atî akaimba kana agwe nthî na akue ntûti. Îndî bagûkara kagiita gakaraaja beteerete na boona gûtî u agûkara nî baagarûrîre mathûgaanio jaao na barauga atî “We nî mûrungu.” Akuî na au twaarî, nî kwaarî na kîthaka kîa muntû weetagwa Publio, ûrîa waarî mûnene wa nthîgûrû îîu yaacîgîîrîîtue nî rûûjî. Publio nî aatûgwatîre ûgeni na aratûmenyeera bwega mono ta acoore baawe ntukû ithatû. Îgiita rîu îthe wa Publio nî aamami aajîtue nî nchoma na kwarwa. Paûlû nî eetîre kûmwona, na akûthiria kûromba, aramûrikîîra njara na aramworia. Rîrîa ûntû bûu bwathithîkîre antû au, antû bangî bonthe barîa baarî na mîrimo nthîgûrûûne îîu yaacîgîîrîîtue nî îria bareeta kîrî Paûlû na baroorua. Antû bau nî baatweere biewa bibingî. Rîrîa twaambîrîrie gwîta nî beekîîre into bionthe birîa twaarî na ûbatu nabio meeriine. Nyuma ya mîeri îthatû nî twaambîrîîrie rûgendo rweetû kaîrî tûrî meeriine ya Alexandria yeetagwa, Mîrungu ya Maatha. Meri îîu nî yaarî nthîgûrû îîu yaacîgîîrîîtue nî rûûjî îgiita rîu rîonthe rîa mpio. Nî twakinyîre ntûûra ya Sirakuse, na tûrakara ku ntukû ithatû. Twauma au, tûrathiûrûka tûrakinya ntûûra yeetagwa Regiamu. Nyuma ya ntukû îmwe, ruuo rwa kuuma bwa ûmotho rûratûringa na tûrakinya Puteoli ntukû ya ijîîrî. Kûu nîku twoonanîre na ataana na aarî ba baaba, na baratûgwata ûgeni na baratûûria tûkare nabo ntukû mûgwanja. Nyuma ya îgiita rîu, tûrakinya Roma. Rîrîa ataana na aarî ba baaba barîa baarî kûu, baigîrue atî tûgûkinya, nî beejîre gûtûthagaana thokoone yeetagwa Apiusi na antû arîa eetagwa Mîkawa Îthatû. Paûlû akûboona arakaatha Mûrungu na aragîa ûchamba. Rîrîa twakinyîre Roma, Paûlû nî eetîkîrîîrue akara arî wenka, akarîtue nî asikarî ûmwe. Nyuma ya ntukû ithatû, Paûlû areeta atongeeria ba Ayahudi. Rîrîa boothûranîre arabeera, “Ataana ba baaba, kinya këethîra gûtî ûntû ûûni ndaathithîtie bûbûûî kûrîa Jerusalemu bwegiî Ayahudi kana meneeria nkuagaya cia biûjûjû bieetû, nî ndaagwatîrwe ndî kûrîa Jerusalemu na ndîranenkanîrwa kîrî Aroma ndî mûbungwa. Rîrîa antû bau baategere mantû jaakwa bwega, nî beendaga kûnthaûra, nîûntû gûtaarî na ûntû bwa gûtûma mbûragwa. Îndî rîrîa Ayahudi baaregere ûntû bûû, nîrîo ndoonere no mwanka îgamba rîîje rîgambwe nî Kaisarî, kinya këethîra ntaarî na ûntû bwa kwîja kûthitanga mûgongo jweetû. Tontû bûû, nîkîo mbwîtîte bwîja twaranîria; nîkwîthîrwa wîrîgîîro bwa antû ba Israeli nîbu bûtûmîte ntûûra ntheeki na nyororo iji.” Nabo baramwîra, “Tuî gûtî barûga twona yuumîte Judea, kana muntû kinya ûmwe wa ataana ba baaba eeja gûtwîra ûntû bûbûthûûku kinya bûrîkû bûkwegiî. Îndî nî tûkwenda gûkûthikîîra ûtwîre ûrîa ûkwona. Nîkwîthîrwa nî twijî na mma atî mantû jegiî ûritani bwa gîkundi kîû gîaaku, nî bûtengûragwa gûntû kunthe.” Tontû bûû, baratua ntukû îrîa bagacemania na Paûlû. Ntukû îîu yakinya, antû babaingî bareeta kûrîa aakaraga. Nawe aratinda nabo kuuma rûkîîrî mwanka ûgoro akîboonagîîria bwega ûrîa ûritani bûu bwakari, na agîkûûjagîîra nteto ciegiî Ûnene bwa Mûrungu, na akîbakinyagîîria atî beetîkie Jesû nîûntû nîu kwaandîki Waathoone bwa Musa o na maukuune ja iroria. Antû bamwe baabo bareetîkia, îndî bangî bararega gwîtîkia. Nî baaregere kwiganua bongwa na bareeta, rîrîa Paûlû augîre, “Roho Ûmûtheru nî eerîre biûjûjû bieenu mantû ja mma agîtumagîra kîroria Isaya atî: Îta kîrî antû baba ûkabeere atîrî, kwigua bûkaigua, îndî bûtîciûra; kûraithîîria bûkaraithîria îndî bûtiona. Nîkwîthîrwa mathûgaanio ja antû baba nî jarigicanîte, na matû jaao jatiigagua, na meetho jaao jatîonaga. Tontû, barîngîraithîîria barîngîona, na bakaigua na matû jaao, na bagaciûra na mathûgaanio jaao, na barîngîgarûka naani nkabooria.” Rîu Paûlû arabeera ûjû, “Menyeni nandî atî wonokio bûrîa buumaga kîrî Mûrungu nî bwikîtue kîrî antû barîa batî Ayahudi, nabo bakathikîîra.” [ Rîrîa Paûlû aaugîre ûu, Ayahudi baraciîtîra bagîkararanagia bongwa.] Paûlû nî aakarîre mîaka îîrî nyomba îrîa aakomborete, na akîgwataga ûgeni antû bonthe barîa beetaga kûmûkeethia. Nî aatûmîîrîrie Ûnene bwa Mûrungu na araritana mantû jegiî Mwathani weetû Jesû Kristû atîguiciitha kana arigîrua nî muntû kinya ûrîkû. Barûga kuuma kîrî ni Paûlû, nthûûmba ya Jesû Kristû, ûrîa wîîti aa mûtûmwa na ûthuuri nî Mûrungu nîkenda atûmîîria Nteto Injega cia Mûrungu. Nteto îîjî Njega no irîa Mûrungu aatumîîre iroria gwîîka wîrane na antû kuuma tene, o ta ûrîa ciaandîki Maandîkoone. Nteto iu Njega ciegiî Mûtaana wa Mûrungu, tawe Mwathani weetû Jesû Kristû, ûrîa waaciarîrwe kuuma rûrîîjoone rwa Daudi. Ningî ûntû bwegiî ûtheru bwa ûmûrungu bwaawe, nî onanîrue na inya înene atî nî Mûtaana wa Mûrungu rîrîa aariûkîrue kuuma kîrî akuû. Tontû bwaawe Mûrungu nî atûete ûtugi na atûethia atûmwa nîkenda tûtûmîîrîria antû ba mîgongo yonthe beetîkia na baathîkîra Kristû; kinya buî bwingwa, barîa beetî baa ba Jesû Krîstû. Tontû bûû, nî buî bwinthe barîa bûtûûraga Roma nkwaandîkîra, buî barîa Mûrungu eendeete na athuurîte nîkenda bwaa baawe. Bwinthe gîeeni ûtugi na thîîrî kuuma kîrî Mûrungu Baaba weetû na Mwathani weetû Jesû Kristû. Mbere nî ngûcokeeria Mûrungu waakwa nkaatho ndeene ya Jesû Kristû nîûntû bweenu bwinthe, nîûntû nteto ciegiî wîtîkio bweenu nî ikwîranwa nthîgûrûûne yonthe. Mûrungu ûrîa nditagîra ngûgî ncieejanîte na nkoro yaakwa yonthe gûtambia Nteto Injega ciegiî Mûtaana waawe, nîwe mûkûûjî atî nî mbûririkanaga magiita jonthe rîrîa nkûromba. Magiita jonthe nî ndombaga Mûrungu ampe kaanya gakeega ga kwîja kîrî buî na mûthieene ngûkoona. Nîkwîthîrwa ntwîre kwirîrîria kûbwona nîkenda mbûgaîre kîewa kîa kîroho bûgîa înya. Ûrîa nkuuga nî atîrî, wîtîkio bwaakwa bûbwîkîre inya na wîtîkio bweenu bûmbîkîre inya. Ataana ba baaba nî nkwenda bûmenya atî nî jamaingî mbîthîrîtwe nkîendaga kwîja kîrî buî, îndî mwanka nandî kûrî mantû jatwîre jandigîrîtie. Ndîngîenda kwîthîrwa ndî na maciara kîrî buî ta jarîa ndî najo kîrî antû bangî barîa batî Ayahudi. Nî mbigagua ndî îrandû kîrî antû bonthe: Agriiki na acenci na kîrî antû baathomu na barîa batîthomi. Tontû bûû, nî nkwenda mono gûtûmîîria Nteto Injega cia Mûrungu kinya kîrî buî barîa batûûraga Roma. Ntiigagua nthao ngîtûmîîria Nteto Injega cia Mûrungu, nîûntû nîcio inya ya Mûrungu ya gûtûma muntû wonthe ûrîa wîtîkîtie oonoka: kîrî Ayahudi mbere, rîu kîrî antû barîa batî Ayahudi. Nîkwîthîrwa Nteto Injega nîcio cionanagia ûrîa Mûrungu eetîkagîîria antû bakaa babaagîru. Ûntû bûu bûkarîkaga nîûntû bwa gwîtîkia kuuma kîambîrîria mwanka mûthia. O ta ûrîa Maandîko jakuuga, “Muntû ûrîa mwagîru atûûraga na njîra ya wîtîkio.” Mûthûûro jwa Mûrungu nî jwonanîtue kuuma îgûrû nîûntû bwa antû barîa batîtîkîtie Mûrungu. Nîkwîthîrwa meeyia jaao na ûthûûku bwaao nî bûrigîîrîtie ûûma bûmenyeka. Nîkwîthîrwa mantû jarîa joomba kûmenyekana jegiî Mûrungu, nî bajaijî nîûntû Mûrungu nî aboonetie jo bwega. Kuuma rîrîa Mûrungu oombîre nthîgûrû, inya yaawe ya ntwîre na ûmûrungu bwaawe, kinya këethîra bitîonagwa na meetho, nî bimenyekaga tarîîria kuumania na birîa Mûrungu ombîte. Tontû bûû, antû batî na ûntû bwa kwigwatia no bûrîkû. Kinya këethîra nî baijî Mûrungu îndî batîmwejaga gîtîîo kîrîa abuîri kûewa, kana bamûcokeria nkaatho. Mathûgaanio jaao nî jaeere ja ûtheri na ûûme bwaao bwaa muundu mûtheri. Baugaga nî baboome, îndî bo nî biaa. Antû a bathaathayia Mûrungu ûrîa ûtûûraga mwoyo, bo bathaathagia mîng'uanano îrîa îthithîtue îkari ta muntû kana nyoni, kana nyomoo irîa cionkagia kana irîa irî mathendû. Kîu nîkîo gîtûmîte Mûrungu abarekeeria bathingataga mantû ja rûko jarîa nkoro ciaao ciirîragîîria. Bathithagia ûmaramari bûu bageekîrithia mîîrî yaao nthao. Bakûûranagia ûûma bwegiî Mûrungu na ûrongo na bakathaathayia na bagatumîkîra birîa Mûrungu oombîte antû a mûûmbi waabio wengwa, ûrîa ûbuîri gûkumagua kenya na kenya! Amen. Tontû bûû, Mûrungu nî aabarekanîîrie bathingata mairîrîîria jamathûûku jarî nthao kûgweta ja mîîrî yaao. Aka baao nî batigîte kûthengeerwa nî arûme o ta ûrîa kûrî wîthîre na bakathengeerwa nî aka bangî. Kinya arûme nî batigîte kûthengeera aka o ta ûrîa kûrî wîthîre na batua kwirîragîîria arûme bangî na bakabathengeera. Ûntû bûbû nîbû bûtûmîte bakanûkua nîûntû bwa maatia jaao. Nîkwîthîrwa antû baba batoonere kwagîrîte kûmenya Mûrungu bwega, Mûrungu nî aabarekeererie bakara na mathûgaanio jamakîîgu na mîkarîre îtîagîrîte. Nî boojûrîrwe nî mantû jamathûûku jonthe: ûthûûku na ûkoroku na kwenda kûthithîria bangî bûbûûî; ningî nî boojûrîrwe nî rûriitho na ûûragani na thaanga na waayia na kwenda kûmeneeria bangî na nguutû. Ningî baaragîa mantû ja kûthûkîria bangî riîtwa, nî bathwîre Mûrungu na nî arumani na aikumia na aciîkîîri. Bathûgaanagia ûrîa bathithia ûthûûku na batîathîkagîra aciari baao. Bo nî biaa na batî eetîkua na batî kîaao na batîcaîraga muntû noo ûrîkû. Kinya këethîra nî baijî atî Waatho bwa Mûrungu buugaga atî antû barîa batûûraga na mîîtîre ta îîu nî babuîri gûkua, noo beetaga na mbere kûthithia mantû jau na kûgwatanîra na antû barîa bathithagia mantû jau. Gwe muntû, ûtî na gîtûmi noo kîrîkû gîa kuigwatia rîrîa ûkûgiitîra bangî îgamba. Nîkwîthîrwa rîrîa ûgiitagîra bangî, nîgwe wiigitagîra gwengwa, nîûntû mantû jau nîjo jongwa ûthithagia. Nî tûkûmenya atî Mûrungu nî mma athithagia rîrîa akûgambithia antû barîa bathithagia mantû jau! Gaûkûthûgaania gwe muntû, atî rîrîa ûgiitagîra barîa bathithagia mantû jau îgamba îndî gwe ûkajathithia, ûtîkanûkua nî Mûrungu? Kana nî kîaao kîa Mûrungu na ûûmîîria bwaawe wagîrîte gîtûmi? Ga ûtiijî atî kîaao kîa Mûrungu kîrî o nîkenda wirira? Îndî gwe ûrî na nkoro înjûmo na ûtîkwenda kwirira. Tontû bûû, ka ûgûtûma Mûrungu athûûra nîgwe nkûrûki; nîkwîthîrwa rîrîa ntukû ya îkanûkia îgakinya, Mûrungu akoonekana akîgiita magamba na îota. Ntukû îîu Mûrungu akarîaa o muntû kûringana na mathithio jaawe. Antû barîa batûûraga kûthithia mantû jameega na gûcwaa mwago na ûkumio na ûtûûro bûrîa bûtîthiraga; bau nîbo Mûrungu akaa ûtûûro bwa kenya na kenya. Îndî antû barîa baciendeete bongwa na batîthingataga ûûma na bathithagia mantû jamathûûku, bagakanûkua na mûthûûro jûmûnene. Antû bonthe barîa bathithagia mantû jamaaî bakeethîrwa barî na mîthangîko na kwithikîîra gûkwingî. Jaja jakambîrîria na Ayahudi, rîu jakinyîre antû barîa batî Ayahudi. Îndî Mûrungu akaa barîa bathithagia mantû jameega mwago, na îgweta na thîîrî; arîambîrîria na Ayahudi, rîu aee antû barîa batî Ayahudi. Nîkwîthîrwa Mûrungu atîendaga bamwe na athûûra bangî. Antû bonthe barîa beagia kinya këethîra batiijî Waatho bwa Musa, bakathirua. Ningî barîa beagia bakîmenyaga Waatho, Waatho bûgatumîrwa kûbagambithia. Nîkwîthîrwa tî barîa baijî ûrîa Waatho buugaga baejaga babaagîru mbere ya Mûrungu, îndî nî barîa bathithagia ûrîa Waatho buugaga. Rîrîa antû barîa batî Ayahudi bathithagia ûrîa Waatho bûkuuga batongeeretue nî mathûgaanio jaao, kinya këethîra batî na Waatho, bûu bweejaga Waatho kîrî bo. Mîîtîre yaao nî yonanagia atî mantû jarîa Waatho buugaga jathithue nî jaandîki nkoroone ciaao. Nkoro ciaao kinya cio nî ikûûjîîraga ûntû bûu, nîûntû mathûgaanio jaao nî jabathitangaga kana jakabathaûra. Tontû bûû, kûringana na Nteto Injega irîa ntûmagîîria, Mûrungu agatumîra Jesû Kristû kûgambithia antû bonthe nîûntû bwa mantû jarîa bathithagia wiithoone ntukû ya îgamba yakinya. Ûkëethîrwa nî ûciîtaga Mûyahudi na nî ûciaandîte Wathoone na ûgaikumîria ngwatanîro yaaku na Mûrungu; na nî wiijî weendi bwa Mûrungu na Waatho nî bûkûritanîte kwathûrana wega na ûthûûku; na gwe nî witaraga ûrî mûtongeeria wa atumuumu na weerû kîrî barîa barî muunduune; na ûcionaga ûrî mwejani kîrîra kîrî barîa biaa na mûritani wa barîa batiijî mantû. Waatho nî bûkûete ûmenyo na ûûma. Gwe ûrîa ûritanaga bangî, nîmbi îgiragia wiritana gwengwa? Ûtûmagîîria ûkîîraga bangî bakáiya, ka gwe wiyaga nîkî? Uugaga antû bakáthûngîîra, ka gwe ûthûngagîîra nîkî; nî ûmenete mîrungu ya mîng'uanano mono, ka wiiyaga kwa inya into kuuma biûrûûne biaayo nîkî? Wikumagia atî nî ûthingataga Waatho bwa Mûrungu. Ka ûtîonaga atî nî ûmenaga Mûrungu rîrîa ûkuuna Waatho? O ta ûrîa Maandîko jakuuga: “Buî Ayahudi nî bûtûmîte antû barîa batî Ayahudi bathûûmbia riîtwa rîa Mûrungu!” Gûtaanwa gwaaku gûkeethîrwa kûrî na gîtûmi këethîra gwe ûkoojûria ûrîa Waatho buugîîte. Îndî gûtaanwa gwaaku nî kwa ûtheri ta ûtîtaani, këethîra ûkauna Waatho. Muntû ûtî Mûyahudi, ûtîtaani, akëeja kûthithia ûrîa Waatho bûkuuga, nî mma akajûkua ta muntû ûtaani. Antû barîa bathithagia ûrîa Waatho bûkuuga, kinya këethîra batîtaani bakabûgambithia buî bwanenkeerwe Waatho na bûtaani îndî nî buunaga Waatho bûu. Ndiuga atîrî, ûrîa wonekanaga bwa oome akari ta Mûyahudi na ataani tî kuuga ûrî Mûyahudi wa mma, nîûntû rûtaano rwa mma tî rûrîa rwonagwa na meetho. Mûyahudi wa mma nî ûrîa ûrî Mûyahudi bwa ndeene. Ningî rûtaano rwa mma nî rûrîa rûrî nkoroone na nî ngûgî ya Roho wa Mûrungu. Muntû ûrîa ûkari ûu atîkumagua nî antû îndî nî Mûrungu ûmûkumagia. Rîu rî nîmbi Mûyahudi akûrûkîte antû bangî nayo? Ningî gûtaanwa kwaao kûrî na baita îrîkû? Nî mma kûrî na baita na njîra cionthe. Bwa mbere Ayahudi nîbo Mûrungu aanenkeere ntûmîîri yaawe baikîria antû bangî. Îndî a gûkëethîrwa bamwe baao bataarî eetîkua? Ka kûrega gwîtîkia kwaao gûtûma Mûrungu atiga kwaa mwîtîkua? Arî gûtîûmbîka! Reka Mûrungu atûûre arî mwîtîkua kinya këethîra antû bonthe bakaa arongo. O ta ûrîa Maandîko jaugîîte: “Gwe Mûrungu, rîrîa rîonthe waaragia, nteto ciaaku nî cieejaga cia mma; îgambeene rîaaku, gwe nîgwe ûûmbanaga.” Îndî këethîra ûthûûku bweetû ka bwonanagia atî ûrîa Mûrungu athithagia nî bwa mma, nîatîa tûkauga? Ga tûkauga atîthithîtie bûrîa bûrî bwa mma rîrîa agûtûkanûkia? (Aja ndîaria ta muntû.) Arî gûtîûmbîka! Këethîra Mûrungu tî mwîtîkua nîatîa oomba kûgambithia nthîgûrû? Îndî-rî gûkëethîrwa kûrega gwîtîkîka gwaakwa nîku kwonanagia atî Mûrungu nî mwîtîkua mono na mwago jwaawe jûkoonekana, nîmbi îtûmaga ngiitîrwa atî ni ndî mwîyia? Nîmbi îndî îgiragia tuuga, “Tûtueni kûthithagia ûthûûku nîkenda wega bwonora?” Ûu nîu antû bamwe bantujagîîra atî nîu ndîtanaga. Bau nabo bakagitîrwa îgamba bûbûûî ta ûrîa kwagîrîte! Tuuge atîa îndî? Ga tuî Ayahudi tûrî babeega nkûrûki ya bangî? Arî buru! Nîkwîthîrwa nî nthirîtie kwonania bwega atî Ayahudi na antû barîa batî Ayahudi, bonthe baathagwa nî meeyia. O ta ûrîa Maandîko jaugîîte: “Gûtî muntû kinya ûmwe ûrî ûmwagîru, gûtî we buru, gûtî kinya ûmwe ûgûciûkîrwa, gûtî kinya ûmwe ûgûcwaa Mûrungu. Bonthe nî batigîte kûthingata Mûrungu; bonthe nî bangaratanîte, gûtî kinya ûmwe ûthithagia ûrîa kwagîrîte, gûtî we buru.” “Mîmero yaao nî kaburi îtîkunîki, ndûûme ciaao ciûjûri ûrongo na waayia, tûnyua twaao tuumaga nteto irî thumu ta ya njoka. Ndwaria ciaao nacio nî irumi akî na rwaakaî. Barî mpwîî cia gwîkîra bangî ngûma na kûûragana. O arîa beetaga batigaga maganjo na mîthangîko, na batiijî mantû ja thîîrî. Ningî batîkîraga Mûrungu noo rî.” Nandî nî twijî atî o ûntû bunthe ndeene ya Waatho bwîkîri nîûntû bwa barîa baathagwa nî Waatho. Gûkari ûu nîkenda antû batîona bwa kwigwatia na nîkenda nthîgûrû yonthe îîja kûgambithua nî Mûrungu. Nîkwîthîrwa gûtî muntû kinya ûmwe ûkaa ûmwagîru nîûntû bwa kûthithia ûrîa Waatho buugaga, nîûntû Waatho bûrî o nîkenda antû bamenya meeyia nîmbi. Îndî nandî njîra îrîa Mûrungu atûmagîra kuigithania antû nawe nî îguûrîri antû. Njîra îîu îtiumanîtie na Waatho, kinya këethîra Waatho bwa Musa na iroria nî bigûkûjîîra ûntû bûû. Mûrungu eetîkagîîria antû nî babaagîru rîrîa beetîkia Jesû Kristû. Mûrungu atîendagîîra bamwe nkûrûki ya bangî. Nîkwîthîrwa antû bonthe nî beîîtie na baûrîrwa nî mwago jwa Mûrungu. Îndî nîûntû bwa ûtugi bwa Mûrungu, bûrîa aeejanaga ta kîewa, nî aeethagia antû babaagîru gûkûrûkîîra kîrî Kristû Jesû, mûkûûri waao. Mûrungu aaeejanîre Jesû Kristû arî kîgongwana nîûntû bwa meeyia jeetû. Tweethagua babaagîru rîrîa twetîkia atî Jesû Kristû eetûrîre tharike yaawe nîûntû bweetû. Mûrungu aathithîrie ûû nîkenda oonania atî we nî ûmwagîru. Mbereene Mûrungu nî eetagîîra omîrîtie na agacieethia atoonaga meeyia ja antû. Îndî îgiita rîrî nî akanûkagia antû nîûntû bwa meeyia jaao nîkenda onania we wengwa nî ûmwagîru na atî nîwe wethagia muntû wonthe ûrîa wîtîkagia Jesû, ûmwagîru. Tontû bûû, nî ûntû bûrîkû tûûmba gwikumîria? Gûtî bu! Nî gîtûmi kîrîkû twikumîria? Nî gîtûmi gîa kûûjûria Waatho? Arî! Îndî kîrîa tûûmba guikumîria nî atî nî twîtîkîtie. Nîkwîthîrwa wîtîkio nîbu bûtûmaga muntû aethua ûmwagîru mbere ya Mûrungu, na tî kûûjûria ûrîa Waatho bûkuuga. Kana ka Mûrungu arî Mûrungu wa Ayahudi akî? To we Mûrungu wa antû barîa batî Ayahudi kinya bo? Îî, nî Mûrungu wa barîa batî Ayahudi kinya bo. Tontû Mûrungu nî ûmwe, nî aeethagia Ayahudi bonthe barîa beetîkagia babaagîru na akaethia antû barîa batî Ayahudi babaagîru nîûntû bwa wîtîkio bwaao. Ka gwîtîkia gûgûtûma Waatho bwaga inya? Arî buru! Ûûma nî atî rîrîa tûrî na wîtîkio nîrîo tûingagia Waatho nkûrûki. Nîatîa tûkaûga mantû jegiî Abrahamu kîûjûjû gîeetû? Këethîra Abrahamu aeere ûmwagîru nîûntû bwa mantû jarîa aathithîrie, oona ûntû bwa gwikumîria îndî tî mbere ya Mûrungu. Nîkwîthîrwa Maandîko jariuga, “Abrahamu nî eetîkîrie Mûrungu, na Mûrungu aramwîtîkîîria aa ûmwagîru.” Mûriti wa ngûgî nî aeejagwa mûchaara, îndî mûchaara jwaawe tî kîewa, nîûntû nî îrîi rîaawe. Îndî antû barîa berîgagîîra wîtîkio antû a berîgîîra mathithio jaao na bageetîkia Mûrungu ûrîa ûrekagîra eeyia, nîbo wîtîkio bwaao bûtûmaga baa babaagîru. Daudi akîtharima antû barîa beetîkagia Mûrungu na bakaa babaagîru antû a gwîtîkia mathithio jaao, nî aaugîre ûûjû: “Kîtharimo nî kîa antû barîa Mûrungu arekerete moothûûku jaao, barîa barekeri meeyia jaao. Kîtharimo nî kîrî muntû ûrîa Mwathani atîaandîkîra meeyia.” Kîtharimo gîkî ga kîrî kîa Ayahudi bonka? Arî buru! Nî gîa antû barîa batî Ayahudi kinya bo. Nîkwîthîrwa tûkûthiria kuuga: “Abrahamu nî eetîkîrie Mûrungu, na nîûntû bwa wîtîkio bwaawe Mûrungu aramweethia ûmwagîru.” Ûntû bûû bwathithîkîre rî? Nî mbere kana nî nyuma ya Abrahamu ataanwa? Nî mbere na tî nyuma ya agûtaanwa. Gûtaanwa kwaawe kwaarî rwano rwa kwonania atî Mûrungu nî aamweetherie ûmwagîru nîûntû bwa wîtîkio bwaawe kinya mbere ya ataanwa. Mûrungu aathithîrie ûu nîkenda Abrahamu aa îthe wa barîa bonthe beetîkagia Mûrungu batîtaani na akabaethia babaagîru. Ningî o ûu nîu aeere îthe wa barîa bataani, tî ûntû nî bataani îndî nîûntû nî baathingataga wîtîkio bûrîa îthe weetû Abrahamu aarî nabu kinya mbere ya ataanwa. Mûrungu nî eekîîre wîrane na Abrahamu na nchiarwa ciaawe atî nthîgûrû yonthe îkeethîrwa îrî yaao. Ataeerwe wîrane bûu nîûntû bwa kûûjûria Waatho îndî aeerwe bu nîûntû nî eetîkîrie na araethua ûmwagîru. Këethîra barîa bakaewa wîrane bûû nî barîa bathingataga Waatho, gûtîîthîrwa kûrî na gîtûmi gîa gwîtîkia na kinya wîrane bwîthîrwa bûrî bwa ûtheri. Nîkwîthîrwa Waatho nîbu bûretaga mûthûûro jwa Mûrungu na gûkeethîrwa gûtî na Waatho gûtîîthîrwa kûrî na kûrega kwathîkîra Waatho. Kîu nîkîo gîtûmaga wîrane bwonora na njîra ya gwîtîkia, nîkenda bûkaejanwa na njîra ya ûtugi bwa Mûrungu kîrî nchiarwa cia Abrahamu cionthe. Wîrane nî kîrî barîa boojûragia Waatho na barîa beetîkîtie ta ûrîa Abrahamu eetîkîtie. Nîkwîthîrwa Abrahamu nîwe baaba weetû twinthe, O ta ûrîa Maandîko jaugîîte, “Nî nkweethetie îthe wa mîgongo îmingî.” Ûntû bûu nî bwa mma kîrî Mûrungu ûrîa Abrahamu eetîkîrie. Mûrungu ûu nîwe ûriûkagia into birîa bikuîte na agatûma into bibierû birîa bitîtwîre o bionora. Abrahamu nî eetîkîrie eerîgîîrîte mma ûntû bûtîkwîrîgîîrîka, atî we akaa îthe wa mîgongo îmingî, kûringana na ûrîa eeri, “Ûu nîu nchiarwa ciaaku ikaingîa ta njota.” Kinya këethîra nî aarî mûkûrû wa mîaka akuî îgana rîmwe, na nî aijî atî mwîrî jwaawe nî teeka jûkuîte, na nî aijî mwekûrû waawe, Sara, aarî nthaata, wîtîkio bwaawe bûtaanyiia. Abrahamu ataagîîre nkaanja ciegiî wîrane bûrîa aaei nî Mûrungu, îndî nîka wîtîkio bwaawe bwagîîre inya na aracokeria Mûrungu nkaatho. Nî aarî na mma atî Mûrungu arî na inya ya kûûjûria jarîa aamwîrîrîte. Tontû bûû, wîtîkio bwaawe nî bwatûmîre “Mûrungu auga nî ûmwagîru.” Îndî nteto iji, “Mûrungu auga nî ûmwagîru,” itaandîkîrwe nîûntû bwaawe akî. Ciaandîkîrwe nîûntû bweetû, tuî barîa baejaga babaagîru nîûntû bwa gwîtîkia ûrîa waariûkîrie Mwathani weetû Jesû kuuma kîrî akuû, ûrîa wooragîrwe nîûntû bwa meeyia jeetû na arariûkua nîkenda atûethia babaagîru mbere ya Mûrungu. Tontû bûû, nîkwîthîrwa nî tûethetue babaagîru nîûntû bwa gwîtîkia, tûrî na thîîrî na Mûrungu gûkûrûkîra kîrî Mwathani weetû Jesû Kristû. Jesû ûu nî atûmîte twona ûtugi bwa Mûrungu bûrîa tûtûûraga ndeene yaabu nandî. Tontû bûû, nî tûgwîragîrua wîrîgîîro bûrîa tûrî nabu bwa kwîja kûgaa mwago jwa Mûrungu. Nkûrûki ya bûu, nî tûgwîragîrua mathîîna nîûntû nî twijî mathîîna jareetaga kûûmîîria, kûûmîîria kûreetaga mîîtîre îmîega, na mîîtîre îmîega îgatûma kûgîa na wîrîgîîro. Wîrîgîîro bûu bûtîtûmaga tûkua nkoro, nîûntû Mûrungu nî atûûjûrîtie wendo bwaawe nkoroone cieetû gûkûrûkîîra Roho Ûmûtheru ûrîa aatweere. Rîrîa tûtoombaga gwiteethia, Kristû nî aakuîre nîûntû bweetû tuî eeyia îgiita rîrîa oneere rîagîrîte. Bûrî na inya muntû gûkua nîûntû bwa muntû ûmwagîru. Kwombîka muntû akoomîîria gûkua antû a muntû ûmwega. Îndî Mûrungu nî akwonania ûrîa aatwendeete, nîûntû rîrîa tuî twaarî eeyia, Kristû nî aakuîre nîûntû bweetû. Nandî nîûntû nî twigithanîtue na Mûrungu nî tharike ya Jesû Kristû, gûtî nkaanja agaatwonokia kuuma mûthûûroone jwa Mûrungu. Nîkwîthîrwa rîrîa tuî twaarî anthû ba Mûrungu, Jesû nî aakuîre nîkenda aatwigithania na Mûrungu. Tontû nandî nî atuigithanîtie na Mûrungu rî, ûtûûro bwaawe bûgatwonokia bûng'ana! Ningî tî bûu bunka akî, nî tûgwîragîrua kwîthîrwa tûrî kîrî Mûrungu gûkûrûkîîra kîrî Mwathani weetû Jesû Kristû, ûrîa ûtûmîte twîthîrwa tûrî na ngwatanîro na Mûrungu. Meeyia jaareterwe nthîgûrûûne nî muntû ûmwe, najo meeyia jarareeta gîkuû. Tontû bûû, gîkuû kîrataamba kîragwata antû bonthe nîûntû antû bonthe nî beeîtie. Nî mma meeyia nî jaarî nthîgûrûûne mbere ya Waatho bûretwa, îndî Waatho bûkeethîrwa bûtî o meeyia jatîtaragwa. Amwe na jau gîkuû kîaathanîre kuuma îgiita rîa Adamu mwanka îgiita rîa Musa. Kîratua kwathaga kinya antû barîa meeyia jaao jataang'anene na ja Adamu, ûrîa waaremere Mûrungu. Adamu aarî mûthemba jwa muntû ûrîa ûkeeja nyumeene. Îndî ûtugi bwa Mûrungu bûrî mwanya mono na wîyia bwa Adamu. Nî mma wîyia bwa muntû ûmwe nî bwareteere antû bonthe gîkuû. Îndî Mûrungu nî aaeejanîre kîewa gîkînene kîa ûrekeri kîrî antû bonthe gûkûrûkîra kîrî muntû ûmwe, tawe Jesû Kristû. Kûrî na mwanya gatîgatî ka kîewa kîa Mûrungu na meeyia ja muntû ûmwe. Nîkwîthîrwa nyuma ya muntû ûmwe kwîyia, gûkanûkua nî kwambîrîrie, îndî nyuma ya antû babaingî kwîyia, Mûrungu nî aaere antû kîewa kîaawe kîa kûbaethia babaagîru. Nî mma meeyia ja muntû ûmwe, nîjo jaatûmîre gîkuû gîtua kwaathanaga nîûntû bwa muntû ûu. Îndî ûrîa Jesû Kristû aathithîrie nî bûkûrûkîte bûu mono. Bonthe barîa bajûkagia ûtugi na kîewa kîa Mûrungu gîa gûtûma muntû aa ûmwagîru, bagatûûra bakîathanaga ndeene ya Kristû. Rîu o ta ûrîa meeyia ja muntû ûmwe jaatûmîre antû bonthe bakanûkua, nou îthithio rîrîagîru rîa muntû ûmwe rîtûmaga antû bonthe bathaûrwa na boona ûtûûro bwa kenya na kenya. O ta ûrîa antû bonthe baeetherue eeyia nîûntû bwa muntû ûmwe kûrega kwathîka, ûu nou antû babaingî bakaethua babaagîru nîûntû bwa kwathîka kwa muntû ûmwe. Waatho bwareterwe nîkenda mantû jamaaî joongeereka. Îndî rîrîa meeyia joongeerekaga, ûtugi bwa Mûrungu nîka bwongerekaga nkûrûki, nîkenda meeyia jaathaga antû mwanka gîkuûûne, na ûtugi bwa Mûrungu bwaathaga antû na njîra ya waagîru mwanka boona ûtûûro bwa kenya na kenya ndeene ya Jesû Kristû, Mwathani weetû. Tuuge atîa îndî? Tûtûûre tûkîîagia nîkenda ûtugi bwa Mûrungu bwîta na mbere kwongeereka? Arî buru! Nîatîa tuî barîa twakuîre mantûûne jegiî meeyia, tûûmba gûtûûra tûkîîagia? Ka bûtiijî atî twinthe barîa baabatithîrue ndeene ya Kristû Jesû, nî twabatithîrue ndeene ya gîkuû kîaawe? Tontû bûû, nî twathikanîîrue na Kristû Jesû rîrîa twabatithîrue ndeene ya gîkuû kîaawe, nîkenda o ta ûrîa Kristû aariûkîrue kuuma gîkuûne nî inya inene ya Îthe, o ûu nou kinya tuî tûkoona ûtûûro bûbwerû. Nîkwîthîrwa nî twagwatithanîrue nawe gîkuûne kîaawe, o ûu nou tûkagwatithanua nawe kûriûkeene kwaawe. Ningî nî tuîjî atî mîîtîre yeetû îrîa mîkûrû nî yaambanîîrue na Kristû, nîkenda kwenda kûthithia meeyia kûrîa gûtûûraga ndeene yeetû kûthirua tûtîkeeje kwaa nkombo cia meeyia kaîrî. Nîkwîthîrwa muntû ûrîa ûkuîte nî athaûri kuuma ûkomboone bwa meeyia. Rîu këethîra nî tûkujanîrîtie na Kristû, nî tûgwîtîkia tûgatûûra mwoyo amwe nawe. Nîkwîthîrwa nî tûkûmenya atî Kristû nî aariûkîre kuuma kîrî akuû na atîkorokua; gîkuû gîtîkoromwatha kaîrî. Gîkuû kîrîa aakuîre, aakuîre rîmwe na rîa mûthia nîûntû bwa meeyia. Nandî atûûraga arî na ngwatanîro na Mûrungu. O ûu kinya buî no mwanka bwijûkie bûrî bakuû mantûûne jegiî meeyia, na bûtûûrage bûrî na ngwatanîro na Mûrungu ndeene ya Kristû Jesû. Tontû bûû, bûkáreka meeyia jaatha mîîrî yeenu kaîrî, na jatûma bûthingata mairîrîîria jaayo jamaaî. Ningî bûkárekeeria gîchunchî kinya kîmwe kîa mîîrî yeenu gîtûmîrwa na njîra imbîî kûthithia meeyia. Antû a kûthithia ûu, cieejaneni kîrî Mûrungu ta antû barîa bariûkîtue kuuma gîkuûne, na bûnenkanîre mîîrî kîrî Mûrungu nîkenda îtumîkaga mantûûne ja waagîru. Meeyia jatîbwatha kaîrî, nîûntû nandî bûtîathagwa nî Waatho îndî bwathagwa nî ûtugi bwa Mûrungu. Rîu tuuge atîa? Ka tûkathithagia meeyia nîûntû tûtîthingataga Waatho îndî twathagwa nî ûtugi bwa Mûrungu? Arî buru! Gûtî nkaanja nî bwijî atî rîrîa bwinenkanagîra kîrî muntû na bûkamwathîkîra, buî bweejaga nkombo cia muntû ûu. Bweejaga nkombo cia meeyia na jakareeta gîkuû, kana bûkaa nkombo cia kwathîkîra Mûrungu na bûkaa babaagîru. Îndî Mûrungu arocokerua nkaatho, nîûntû kinya këethîra kûrî îgiita bwaarî nkombo cia meeyia, nandî nî bwathîkîrîte mantû jarîa bwaritanîrwe kuuma nkoro cieenu na bûkathingata na bwairita kûjathingata. Ningî nîûntû nî bwathaûrîrwe kuuma meeyiene, nandî nî bûeete nkombo cia waagîru. Aja ndîaria naabuî ta ûrîa antû bangî baaragia nîûntû bwa ûûthû bweenu bwingwa. O ta ûrîa bwanenkanîre ichunchî bimwe bia mîîrî yeenu kûthithia ûthûngîrî na kinya kûthithia meeyia jamaingî nkûrûki, nandi cieejaneni bwee nkombo cia waagîru nîkenda bwaa babaagîru. Rîrîa bwatwîre bûrî nkombo cia meeyia, bûtaarî nkombo cia waagîru. Nî mpongeeri îrîkû bwonere rîrîa bwathithagia mantû jau bwigagua nthao nîûntû bwaajo nandî? Mûthia jwa mantû jau nî gîkuû! Nandî nî bûthaûri kuuma ûkomboone bwa meeyia, na bwaa nkombo cia Mûrungu. Mpongeeri yeenu nî kwethua babatheru na mûthieene nî ûtûûro bwa kenya na kenya. Nîkwîthîrwa mûchaara jwa meeyia nî gîkuû; îndî kîewa kîa Mûrungu nî ûtûûro bwa kenya na kenya ndeene ya Kristû Jesû Mwathani weetû. Ataana na aarî ba baaba, ndîbwarîria nîûntû nî bwijî Waatho! Ka bûtîkûmenya atî Waatho bwathaga muntû akî rîrîa arî mwoyo? Waatho buugaga mwekûrû ûgûri arî waathoone bwa mûkûrû waawe bûnka akî eethîrwa arî mwoyo. Îndî mûkûrû waawe akëeja gûkua mwekûrû ûu atî waathoone bwa muntû ûgûri kaîrî. Mwekûrû ûu akëeja kûjûkua nî muntû ûngî na mûkûrû waawe arî mwoyo, eethagîrwa arî mûthûngîîri. Îndî mûkûrû waawe akëeja gûkua, mwekûrû ûu atî waathoone bwa muntû ûgûri kaîrî na akägûrwa nî muntû ûngî atîîthîrwa arî mûthûngîîri. O ûu ataana na aarî ba baaba nîu bwakuîre mantûûne jegiî Waatho nîûntû bwa mwîrî jwa Kristû, nîkenda bwîthîrwa bûrî baawe, ûrîa waariûkîrue kuuma kîrî akuû nîkenda tûûmba gûciarîra Mûrungu maciara. Rîrîa twatûûraga ja antû bangî, mairîrîîria jeetû ja meeyia, jarîa jookaûkagua nî Waatho, nîjo jaaritaga ngûgî ndeene yeetû na maciara jaajo jaarî gîkuû. Îndî nandî tuî nî tûthaûri mantûûne jegiî Waatho, nîûntû nî tûkuîte mantûûne jarîa jaatûgwete ûkombo. Rîu twomba gûtumîkîra Mûrungu bwega, tî na njîra ya kwathîkîra Waatho îndî na njîra înjerû ya Roho. Rîu îndî tuuge atîa? Tuuge Waatho nî meeyia? Arî buru! Këethîra Waatho bûtaarî o, ntîngîmenya meeyia nîmbi. Këethîra Waatho bûtîugaga “Ûkáirîrîria gîntû kîaitha,” ûûni ntîngîmenya kûrî gîntû ta kwirîrîria. Îndî Waatho nî bwatûmîre meeyia joona kaanya gakeega ndeene yaakwa na gagûtûma mbûjûrwa nî mairîrîîria ja mîthemba îmingî. Këethîra Waatho bûtîo meeyia jatîîthîrwa jarî na inya. Ûûni na bwaakwa kûrî îgiita ndaarî mwoyo rîrîa ntaarî na Waatho, îndî rîrîa ndaamenyere maathana, meeyia jarariûka na ndîrakua. Maathana jongwa jarîa jaarî ja gûtûma ngîta mwoyo, kîrî ni jarandetera gîkuû. Meeyia jaroona kaanya gakeega maathaneene, jarampayia na jarambûraga. Tontû bûû, Waatho na bwaabu nî bûûtheru, na rîathana na bwarîo nî rîîtheru, nabio nî bia îota na nî bibiega. Îndî ga nkuuga gîntû gîkîega nîkîo kîandeeteere gîkuû? Arî buru! Nî meeyia jaatûmîîre gîntû gîkîega kîndeteera gîkuû nîkenda meeyia jonekana bwega atî nî meeyia. Najo maathana joonania ndî mwîyia nkûrûki ya kîthimi. Nî twijî atî Waatho nî bwa kîroho; îndî ûûni nthithagia mantû ja kî-mwîrî, mpendetue ndaethua nkombo ya meeyia. Ntîturagia mantû jarîa nthithagia. Nîkwîthîrwa ntîthithagia mantû jarîa mpendaga kûthithia; îndî mantû jarîa nthithagia nî jarîa nthwîre. Rîu gûkëethîrwa nthithagia mantû jarîa ntîkwenda kûthithia, nî ngwîtîkîîria atî Waatho nî bûbwega. Tontû bûû, tî ûûni nthithagia mantû jau, îndî nî meeyia jarîa jarî ndeene yaakwa. Nîkwîthîrwa nî mbijî atî gûtî ûntû kinya bûmwe bûbwega bûtûûraga ndeene yaakwa, ûu nî kuuga mwîrîîne jwaakwa. Nî ndirîragîîria kûthithia ûntû bûbwega, îndî ntîûmbaga kûbûthithia. Ûu nî kuuga, antû a nthithia ûntû bûbwega bûrîa mpendaga kûthithia, nthithagia ûntû bûbûthûûku bûrîa ntîendaga kûthithia. Rîu këethîrwa ûûni nthithagia ûntû bûrîa ntîkwenda kûthithia, bûu bûrîonania atî tî ni nthithagia ûntû bûu, îndî nî meeyia jarîa jarî ndeene yaakwa jabûthithagia. Tontû bûû, nî menyete kûrî na Waatho atî rîrîa nkwenda kûthithia ûntû bûrîa bwagîrîte, kûrî ûntû bûbûûî bwîthagîrwa bûrî akuî naanî bûrîa nthuuraga kûthithia. Nkoroone yaakwa nî ngwîragua mono nî Waatho bwa Mûrungu. Îndî nî nkwona kûrî Waatho bûngî bûritaga ngûgî mwîrîîne jwaakwa, bûrîa bûrûjaga na ûrîa nkwenda na bûgampethia nkombo ya waatho bwa meeyia jarîa jatûûraga ndeene yaakwa. Wûûi kîrî ni, ni muntû ûtî na nkerû! Nûû ûûmba kûmbathûrana na mwîrî jûjû jûmbikîtie gîkuûne? Nî nkaatho kîrî Mûrungu gûkûrûkîîra kîrî Jesû Kristû Mwathani weetû. Tontû bûû, ûu nîu nkari; ntumîkagîra Waatho bwa Mûrungu na mathûgaanio akî îndî mwîrî jwaakwa jûgatûmîkîra waatho bwa meeyia. Tontû bûû, nandî gûtî kûgitîrwa îgamba bûbûûî kîrî barîa barî ndeene ya Kristû Jesû. Nîkwîthîrwa waatho bwa Roho ûrîa ûtweejaga ûtûûro ndeene ya Kristû Jesû, nî anthaûrîte kuuma waathoone bwa meeyia na gîkuû. Ûntû bûrîa Waatho bûtoombîre kûthithia nîûntû muntû atîûmba na bwaawe, Mûrungu nî abûthithîtie. Nî aatûmîre mûtaana waawe akari ta muntû mwîyia, nîkenda athiria meeyia. Mûrungu aathithîrie ûu nîkenda mantû ja îota jarîa Waatho buugîîte joojûra ndeene yeetû, tuî barîa tûtîtûûraga kûringana na ûrîa mîîrî yeetû îgûtwatha îndî tûtûûraga kûringana na ûrîa Roho agûtwatha. Barîa batûûraga kûringana na ûrîa mîîrî yaao îbaathaga, mathûgaanio jaao jatongagîîrua nî mîîrî yaao îndî barîa batûûraga kûringana na ûrîa Roho abeeraga, mathûgaanio jaao jaathagwa nî Roho. Kwathwa nî mwîrî kûretaga gîkuû, îndî kwathwa nî Roho kûretaga ûtûûro na thîîrî. Tontû bûû, muntû ûrîa wathagwa nî mwîrî aejaga mûnthû wa Mûrungu na atîûmba kwathîkîra Waatho bwa Mûrungu, nî mma atîûmba kûbûthingata. Barîa bathithagia ûrîa mîîrî yaao îkwenda batîûmba kûgwîria Mûrungu kinya rî. Îndî buî bûtîthithagia ûrîa mîîrî yeenu îkwenda, bûtûûraga ûrîa Roho abwathaga këethîra nî mma Roho wa Mûrungu nî atûûraga ndeene yeenu. Muntû wonthe ûrîa ûtî na Roho wa Kristû, tî wa Kristû. Îndî këethîra Kristû nî atûûraga ndeene yeenu, roho cieenu irî mwoyo nîûntû Mûrungu nî abûethetie babaagîru, kinya këethîra mîîrî yeenu nî îmîkuû nîûntû bwa meeyia. Këethîra Roho wa Mûrungu ûrîa waariûkîrie Jesû kuuma gîkuûne nî atûûraga ndeene yeenu, Roho ûu waariûkîrie Jesû Kristû kuuma kîrî akuû akaa mîîrî yeenu îrîa îkuujaga ûtûûro, nîûntû Roho waawe nî atûûraga ndeene yeenu. Tontû bûû, ataana na aarî ba baaba tûrî na îrandû, narîo îrandû rîu, tî gûtûûra ta ûrîa mwîrî jûgûtwatha, nîûntû bûkëeja gûtûûra kûringana na ûrîa mwîrî jûkûbwaatha bûgakua. Îndî bûkëeja gûtûûra ûrîa Roho akwenda na bûgatiga buru kûthithia mantû jarîa mwîrî jûkwenda, bûgatûûra mwoyo. Barîa batongagîîrua nî Roho wa Mûrungu nîbo ataana ba Mûrungu. Tontû Roho ûrîa Mûrungu aatweere tî wa gûtweethia nkombo, kana wa gûtûma twigua ûguaa, îndî aatweere Roho wa gûtweethia aana ba Mûrungu na gûtûa inya ya gwîta Mûrungu, “Baaba! Baaba waakwa!” Roho wa Mûrungu wengwa na kinya roho cieetû nî akûûjî atî tuî tûrî aana ba Mûrungu. Tontû tûrî aana ba Mûrungu, nî tuî tûkaa eene rûgai rûrîa eekîte nîûntû bwa antû baawe, naatuî tûkagaana na Kristû kîrîa Mûrungu amwîkîrîte këethîra tûkathangîkua amwe nawe nîkenda tûkumîthua amwe nawe. Ndîona atî mîthangîko ya îgiita rîrî tî gîntû kinya aniini, twamîng'uanania na mwago jûrîa tûkaguûrîrwa. Biûmbe bionthe nî bieteerete birî na wîrîgîîro bûbûnene kwona Mûrungu akîonania aana baawe. Nîkwîthîrwa biûmbe bionthe nî biaatithîrue mworoto jwaabio, tî ûntû bwa kwenda kwaabio biongwa, îndî nî ûrîa waabiûmbîre wendere u nîkenda bikara birî na wîrîgîîro. Biûmbe bionthe nî bieteerete rîrîa bikathaûrwa kuuma ûkomboone bwa kwoora, na biewe ûciathi bûrîa bûrî mwago bwa aana ba Mûrungu. Nî twijî atî mwanka nandî biûmbe bionthe nî bitwîre gûkaya nî ûrûrû, ta bûrîa mûka aigagua akîewa kaana. Tî biûmbe bionka bikayaga, îndî kinya tuî, barîa tûrî na Roho, arî kîewa kîa mbere kîa Mûrungu, nî tûkayaga ndeene yeetû tweteerete tweethua aana ba Mûrungu, na mîîrî yeetû îthaûrwa buru. Nîkwîthîrwa nî kîrî wîrîgîîro bûbû twoonokerue. Îndî wîrîgîîro bûrîa bûkwonekana tî wîrîgîîro. Tontû gûtî muntû wîrîgagîîra mantû jarîa akwona. Îndî tûkëeja kwîthîrwa twîrîgîrîte mantû jarîa jatîkwoneka, nî tûkaraga tûjetereete tûrî na kûûmîîria. O ûu nîu Roho atûteethagia ndeene ya kwaga inya gweetû. Nîkwîthîrwa tûtiijî kûromba ta ûrîa kwagîrîte, îndî Roho wengwa nîwe ûtwerencanagîîra agîkayagîra ndeene ûntû tûtîûmba kuuga na mîgambo. Mûrungu ûrîa wiijî nkoro cieetû bwega nî amenyaga mathûgaanio ja Roho nîûntû Roho nîwe ûrombagîra antû ba Mûrungu, kûringana na wendi bwa Mûrungu. Nî twijî atî Mûrungu nî atûmaga mantû jonthe jarîa jathithîkaga, jaguna antû barîa bamwendeete na beeti kûringana na mworoto jwaawe. Tontû Mûrungu nî aaijî antû baawe kuuma tene, na arabathuura nîkenda bakang'uanana na Mûtaana waawe, nîkenda Mûtaana eethîrwa arî wa mbere kîrî ataana na aarî ba baaba. Tontû bûû, barîa Mûrungu aathuurîre, nîbo eetîre na barîa eetîre, nîbo aaeetherie babaagîru na bau aeetherie babaagîru, nîbo aaere ûkumio bwaawe. Rîu nîatîa tûkauga mantûûne jaja? Mûrungu akëethîrwa arî rûteere rweetû, nûû ûûmba kwîthîrwa arî mûnthû weetû? Mûrungu atacaîîre kinya Mûtaana waawe wa mûûmwe, îndî nî aamûritîre nîûntû bweetû twinthe. Këethîra nî aatweere Kristû, ka atîtûaa into bionthe? Nûû ûûmba kûthitanga antû barîa Mûrungu athuurîte? Mûrungu wengwa nîwe ûbaeethagia babaagîru. Nî muntû ûrîkû ûbagitîrîkia îgamba bûbûûî? Nî Kristû Jesû, ûrîa waakuîre na arariûka kuuma kîrî akuû na nandî nî akari nthî rûteere rwa ûrîo rwa Mûrungu agîtwerencanagîîra? Nûû îndî ûgatwathûrana na wendo bwa Kristû? Nî mîthangîko, kana nî mantû jamaaî, kana nî kûnyamaarua, kana nî mpara, kana nî kîthûnû kana nî ûgwati, kana nî kûûragwa? O ta ûrîa Maandîko jaugîîte, “Tuî twîthagîrwa tûrî ûgwatiine bwa kûûragwa magiita jonthe nîûntû bwaaku. Tûthithagîrua mantû teeka tûrî ng'ondu ciîtîte kûthînjwa.” Îndî amwe na jau jonthe, tuî tûrî nkûrûki ya oombani tugîîteethagua nî ûrîa waatwendere. Nîkwîthîrwa nî mbijî na mma atî gûtî gîntû kîûmba gûtwathûrana na wendo bwaawe; tî gîkuû, kana mwoyo, kana araîka, kana athani ba îgûrû kana mainya ja îgûrû, kana mantû jarîa jarî o nandî, kana jarîa jakathithîka nyumeene; na tî into birîa birî îgûrû mono kana birîa birî kûrîa kworokerete, kana gîntû kinya kîrîkû kîrî birîa biûmbi kîûmba gûtwathûrana na wendo bwa Mûrungu bûrîa aatwendere nabu ndeene ya Kristû Jesû Mwathani weetû. Ndîarîa mantû ja mma, ntîkwaria ûrongo, nîûntû ndî ndeene ya Kristû. Nkoro yaakwa îtongeeretue nî Roho Ûmûtheru nîyo mûkûûjî ûntûûne bûbû atî ndî na kwithikîîra gûkûnene na rwakaî rûtî na kîthimi nkoroone yaakwa, nîûntû bwa ataana na aarî ba baaba, tabo antû beetû, barîa bagûtûma ndirîrîria kûrumwa nî Mûrungu na mbathûranwa na Kristû nîûntû bwaao. Bo nî Aisraeli, Mûrungu nî abaeetherie antû baawe, na arabaguûrîra mwago jwaawe na areeka irîîkanîro nabo na arabanenkera Waatho na araboonia ûrîa bakamûthaathayia na arabaa mawîrane jamaingî. Biûjûjû birîa biaarî îgweta nî bio biciere Aisraeli na kinya Kristû kîûmuntû aarî wa rûrîîjo rwaao. Mûrungu ûrîa waathaga kunthe arokumagua kenya na kenya! Amen. Teeka nkuuga atî wîrane bwa Mûrungu nî bweete bwa ûtheri; nîkwîthîrwa tî antû ba Israeli bonthe barî antû ba Mûrungu. Ningî teeka antû bonthe barîa baumenie na rûrîîjo rwa Abrahamu barî aana ba Mûrungu. Mûrungu nî eerîre Abrahamu atîrî, “Nî kuumania na Isaaka ûkagîta antû ba rûrîîjo rûrîa ni ndeekîre wîrane ngakwaa.” Ûu nî kuuga atîrî, tî aana bonthe barîa Abrahamu aarî nabo baarî aana ba Mûrungu. Îndî barîa baaciarîrwe kûringana na wîrane bwa Mûrungu nîbo bataragwa barî aana baawe ba mma. Nîkwîthîrwa wîrane bûrîa Mûrungu eekîre bûriuga: “Nkeeja kîrî gwe îgiita o ta rîrî, na Sara akoona kaana.” Tî bûu bunka. Ataana ba Rebeka bobaîrî baarî ba îthe ûmwe, kîûjûjû gîeetû Isaaka. Kinya mbere ya baciarwa na bathithia ûntû bûbwega kana bûbûûî, Mûrungu nî aathuurîre ûmwe waao tî ûntû bwa ûrîa aathithîtie, îndî nîkenda mworoto jwa Mûrungu jwa kûthuura jwîta na mbere. Nî eerîre Rebeka atîrî, “Ûrîa mûkûrû agatumîkîra ûrîa mûnini.” O ta ûrîa Maandîko jakuuga, “Nî ndeendere Jakubu na ndîrathûûra Esaû.” Nîatîa tûkauga îndî? Ga tûkauga Mûrungu atîthithîtie ûntû bwa îota? Arî buru! Nîkwîthîrwa nî eerîre Musa ûjû: “Nkaigîrua ûrîa nkeenda kîaao na mpende ûrîa nkeenda.” Tontû bûû, mantû jonthe jathithîkaga kûringana na kîaao kîa Mûrungu, na tî kûringana na wendi bwa muntû. Nîkwîthîrwa Maandîko jaugîîte mantû jegiî Farao atîrî, “Ndakweetherie mûnene nîkenda inya yaakwa îkamenyeka na riîtwa rîaakwa rîmenyeke kunthe nthîgûrûûne.” Tontû bûû, Mûrungu aigagîîrua ûrîa akwenda kîaao na akoomia nkoro ya ûrîa akeenda. Îndî ûmwe weenu oomba kûmbûûria, “Mantû jakari ûu jakari rî, nîatîa Mûrungu atara muntû kinya ûrîkû arî mwîyia? Nûû ûûmba kûregana na wendi bwa Mûrungu?” Îndî muntû, nîwe ûû, omîîria kûûria Mûrungu kîûria? Kûrî rîo nyongû yûûmba kûûria mûûmbi wa nyongû, “Nîkî wampûmbîre nkari ûu nkari?” Mûûmbi wa nyongû oomba gûtumîra mûthetu jwa yûmba o ûrîa akeenda. Oomba kûûmba nyongû ijîîrî na mûthetu o jûu; akoomba nyongû îmwe îrî ya gûtumagîrwa rîrîa kûrî na biatho na îngî ya gûtumagîrwa kûruga ta wîthîre. O ûu nîu gûkari kîrî Mûrungu. Nî eendere kwonania ûrîa mûthûûro jwaawe jûkari na amenyithania inya yaawe. Tontû bûû, nî oomîîrîrie îgiita rîrîraaja mono, antû barîa baamûthûûrîtie, barîa babuîri kûthirua buru. Athithîtie ûu nîkenda onania wingî bwa mwago jwaawe kîrî antû barîa aigîrîtue kîaao; tuî barîa aathuranîîre kuuma tene tweewa mwago. Nî tuî barîa eetîre, tî Ayahudi akî, îndî nî kinya antû barîa batî Ayahudi. Ûû nîu augîîte yukuune rîa Hosea: “Antû barîa bataarî baakwa nkabeeta ‘Antû baakwa.’ Mûgongo jûrîa ûûni nteendeete, nkajwîta ‘Mwendwa waakwa.’ Gûntû kûrîa beeri ‘Buî bûtî antû baakwa!’ Kûu kungwa nîku bagatua gwîtagwa ‘Aana ba Mûrungu ûrîa ûtûûraga mwoyo.’” Kîroria Isaya nî aatûmîîrîrie na kajû gakanene mantû jegiî Israeli arauga: “Kinya këethîra antû ba Israeli nî babaingî ta mûthanga jwa îria, nî baakai bakonokua; nîkwîthîrwa Mwathani agakanûkia nthîgûrû yonthe arî na mûthûûro jûmwingî.” O ta ûrîa Isaya aarorerie arauga, “Këethîra Mwathani Mweneinya ataatigarîrie bamwe beetû, tuî antû ba Israeli, tûrîngîthirua buru ta ûrîa Sodomu na Gomora ciathirîrue.” Tuuge atîa îndî? Tûriuga ûjû: antû barîa batî Ayahudi barîa bataacûaga kûethua babaagîru, rîu bakwaa babaagîru. Bûu nîbu waagîrû bûrîa bwonekanaga nîûntû bwa gwîtîkia. Îndî Aisraeli barîa baatwîre gûcwaa waagîru bakîthingataga Waatho, batoomba kûûjûria Waatho bûu. Nîkî îndî? Nîkwîthîrwa batacwîre waagîru na njîra ya wîtîkio îndî baabûcûîre na njîra ya mathithio teeka bwonoraga na njîra iû. Nandî bakûgitara bagwîra Iiga rîrîa rîgitaranagia. Maandîko nî jaugîîte mantû jegiî iiga rîu atîrî, “Raithîîria nî ngwîka kûu Zaiûni, iiga rîrîa rîgatûmaga antû bagiitara, rwaara rwa iiga rûrîa rûgatûmaga antû bagwa. Îndî ûrîa ûkamwîtîkia atîkorocokerwa nî nthao.” Ataana na aarî ba baaba, maromba jaakwa kîrî Mûrungu, na ûrîa nkoro yaakwa irîragîria, nî atî antû beetû boonoke. Ndî mûkûûjî waao atî barî wîru mono mantûûne jegiî gûcwaa Mûrungu îndî wîru bûu bwaao nî bwagîte ûmenyo bwa mma. Bataaciûkîrwa bamenya waagîru bûrîa buumaga kîrî Mûrungu îndî bacwaga kûrikithia waagîru bwaao bongwa; na barega kwinyia beetîkîîria njîra îrîa Mûrungu atumagîra kweethia antû babaagîru. Nîkwîthîrwa Kristû nî aakinyîrie Waatho mûthia, nîkenda o muntû wonthe ûrîa ûgeetîkia aa ûmwagîrû mbere ya Mûrungu. Musa aandîkîre arauga atî muntû ûrîa ûrî ûmwagîru nîûntû bwa kûthingata Waatho agatûûrua nîbu. Îndî muntû ûrîa ûrî ûmwagîru nîûntû bwa gwîtîkia, akáuga ûjû nkoroone yaawe, “Nûû ûgaitia îgûrû?” (Kuuga ûu nî Kristû akûringa nthî). Ningî akória, “Nûû ûkenama kûrîa akuû barî?” (Kuuga ûu nî kûriûkia Kristû kuuma kîrî akuû). Îndî Maandîko jariuga ûjû, “Rûteto rwa Mûrungu rûrî akuî naagwe, na rûrî kanyueene gaaku, na rûrî nkoroone yaaku.” Rûu nîru tûtûmagîîria nîkenda muntû eetîkia; nîûntû ûkëeja kuumbûra na kanyua gaaku atî Jesû nîwe Mwathani, na ûgeetîkia na nkoro yaaku atî Mûrungu nî aamûriûkîrie kuuma gîkuûne, ûkoonoka. Nîkwîthîrwa muntû eetîkagia na nkoro yaawe na akaethua ûmwagîru na akaumbûra na kanyua kaawe na akoonoka. Maandîko jariuga, “Muntû wonthe ûrîa wîtîkagia Mûrungu, atîkorocokerwa nî nthao.” Ûntû bûu nî bwa antû bonthe nîûntû kîrî Mûrungu gûtî Mûyahudi kana ûrîa ûtî Mûyahudi. Mûrungu nî Mwathani wa antû bonthe na nî atharimaga na itharimo bibingî bonthe barîa bamûkaagaîra. O ta ûrîa Maandîko jakuuga, “O muntû wonthe ûrîa ûgakaîra riîtwa rîa Mwathani akoonoka.” Îndî nîatîa antû bakoomba gûkaîra Mwathani ûrîa batîtîkîtie? Ningî bageetîkia atîa këethîra gûtî rîo baigua agîtûmîîrua? Ningî bakaigua atîa këethîra gûtî mûtûmîîria wa kûbeera? Nîatîa antû bakoomba gûtûmîîria batîtûmi? O ta ûrîa kwaandîki, “Kwîja kwa antû barîa batûmîîragia Nteto Injega cia Mûrungu nî kûthongomi mono!” Îndî tî antû bonthe beetîkîrie Nteto Injega cia Mûrungu; nîkwîthîrwa Isaya ariûria atîrî, “Mwathani nûû weetîkia ntûmîîri yeetû?” Tontû wîtîkio buumanagia na kwigua nteto îrîa itûmîragua, nacio nteto iu ciegiî Krîstû ûrîa ûgûtûmîîrua. Îndî rî, ndiûria atîrî, “kwombîka bakeethîrwa bataigua ntûmîîri?” No mwanka beethîrwe baraigua; nîûntû Maandîko jariuga atîrî, “Kajû kaao nî kaigîgîtue nthîgûrûûne yonthe, na nteto ciaao ciatamba nthîgûrûûne yonthe.” Kaîrî ga nkûûria, kûûmbîka antû ba Israeli beethîrwe bataaciûkîîrwe? Musa wengwa nîwe wa mbere gûcokia ûntû bûu: “Ngatûma bwiigue rûriitho nîûntû nkatharima mîgongo îngî, na ntûme bûthûûre rîrîa nkatharima mûgongo jwa antû biaa.” Kaîrî Isaya ariuga nteto iji arî na ûchamba, “Nî ndonerwe nî antû barîa bataancwaga, ndîracionania kîrî barîa bataambûrithagîria.” Îndî mantû jegiî Israeli Mwathani ariuga: “Mûthenya junthe nî ndaabatambûrûkîîrie njara nkîbagwata ûgeni îndî bareeta na mbere kûrega kwathîka na baraa ndemi.” Nandî ndîûrîa atîrî, ka Mûrungu aregete antû baawe? Arî buru! Ûûni ndî Mûisraeli, ûmwe wa nchiarwa cia Abrahamu, na wa kuuma mwîrîga jwa Benjamini. Mûrungu atîregete antû baawe barîa aathuurîte kuuma kîambîrîria. Buî bwingwa nî bûkûririkana ûrîa Maandîko jaugaga bwegiî Elija rîrîa eerencaga Mûrungu nîûntû bwa Aisraeli akiugaga: “Mwathani, nî barooragîre iroria biaaku na bakoboranga kîritîro gîaaku kîa igongwana. No ni ninka ntîgarîte, na nî bagûncwaa bambûraga.” Îndî nîatîa Mûrungu aamûcokerie? Nî aamwîrîre atîrî, “Nî ndiitigarîrîtie antû ngiri mûgwanja barîa batathaathayia mûrungu jwa mûng'uanano jûrîa jwîtagwa Baali.” O ûu nîu gûkari kinya îgiita rîrî: kûrî antû babakai barîa Mûrungu aitigarîrîtie, abathuurîte nîûntû bwa ûtugi bwaawe. Abathuurîte nîûntû bwa ûtugi bwaawe na tî ûntû bwa mathithio jaao. Këethîra tî ûu, ûtugi bwaawe bûtîngîîthîrwa bûrî ûtugi bwa mma. Tuuge atîa îndî? Antû ba Israeli batoonere kîrîa baacwaga. Nî babakai baao barîa Mûrungu aathuurîre boonere kîrîa baacwaga. Bangî bonthe baraa ndemi. O ta ûrîa Maandîko jaugîîte: “Mûrungu nî aarigicanîrie mathûgaanio jaao, mwanka naarua tûrî bo batîûmba kwona na kana baigua.” Daudi nawe ariuga: “Biatho biaao nî biejage mûtego jwa kûbagwata, bagûûjage na bakanûkague. Meetho jaao nî jagîe muundu baremwe kwona, na mîgongo yaao nî yunîke kenya na kenya.” Rîu ndîûrîa atîrî, Ayahudi baagitara ka jwaeere nîju mûthia jwaao? Arî buru! Îndî nîûntû bwa kwîyia kwaao, wonokio nî bûkinyîrîte antû barîa batî Ayahudi nîkenda Ayahudi baigua rûriitho. Këethîra kwîyia kwaao nîku gwatûmîre nthîgûrû îngî yonthe yoona itharimo bibingî, na kûremeerwa kwaao kûretera antû barîa batî Ayahudi itharimo, itharimo bikaingîa bûng'ana atîa rîrîa Ayahudi bonthe bageetîkia! Nandî nî buî antû barîa batî Ayahudi nkwarîria: Mûrungu nî anthuurîte ampeethia mûtûmwa kîrî antû barîa batî Ayahudi. Nî ngûkathîrîria ngûgî yaakwa mono, nîkenda antû beetu Ayahudi baigua rûriitho, na bamwe boonoka. Këethîra kûregwa kwaao nî gwatûmîre nthîgûrû iigithanua na Mûrungu, gûcokeera kwaao gûkeethîrwa gûkarî atîa? Gûkeethîrwa gûkarî ta ûtûûro kîrî barîa bakuîte. Këethîra biûjûjû bia Ayahudi biaarî bibitheru, kinya nchiarwa ciaao nî itheru. Mîri ya mûtî îkeethîrwa îbuui kinya mabûûra nî ja buui. Mpang'i imwe cia mûzeituni jwa muunda nî ciaunîrwe na mpang'i cia mûzeituni jwa kîthaka, îrarûmatanithua arîa mpang'i iu ciaarî nîkenda ikûrîra mûzeituniine jûu. Buî antû batî Ayahudi nî buî mpang'i cia mûzeituni jwa kîthaka. Tontû bûû, bûgáikumîria mpang'i iu ingî. Bûkëeja gwikumia, bûrikane bûtiumîte mîriine îndî mîri nîyo îbûgwatîrîte. Îndî gwe ûkauga: “Mpang'i ciatemerwe nîkenda ûûni ngwatithanua na mûzeituni antû aacio.” Bûu nî mma! Baagiitîrwe nîûntû bwa kwaga wîtîkio kwaao, îndî gwe wîîki o nî wîtîkio bwaaku. Îndî ûkéeja gwikumia, kîraga. Këethîra Mûrungu atacaîrîre Ayahudi na nîbo mpang'i cia wîthîre rî, ûrîthûgaania no gwe agacaîrîra? Tontû bûû, menya Mûrungu nî wa kîaao îndî nî akanûkanagia mono. Atî kîaao kîrî barîa bagwîte meeyiene, îndî agakwigîîrua kîaao këethîra ûgatûûra ûrîa eendaga. Warega kûthithia ûu, ûgatemwa uume o. Kinya Ayahudi bagätiga kûrega gwîtîkia kwaao, bakagwatithanua na mûzeituni kaîrî nîûntû Mûrungu arî na inya ya kûbagwatithania kaîrî. Buî antû barîa batî Ayahudi bûrî mpang'i cia mûzeituni jwa kîthaka irîa ciatemerwe na iragwatithanua na njîra îtî ya wîthîre na mûzeituni jwa muunda. Bûkëethîrwa bûrî bûbûûthû atîa Mûrungu gûcokia Ayahudi, tabo mpang'i irîa ciagiiti, mûzeituniine jûrîa jungwa baaumîre. Ataana na aarî ba baaba, nî nkwenda bûmenya kîriga kîrîa kîrî withoone bûtîkeeje kûthûgaania bûrî baboome mono. Kîriga kîu nî atî Ayahudi nî boomîtie nkoro ciaao. Kûûmia nkoro ciaao tî kwa gûtûûra îndî bakoomia nkoro ciaao mwanka rîrîa antû barîa batî Ayahudi bonthe bageetîkia Mûrungu. Bûu bwakarîka, Aisraeli bonthe bakoonokua. Maandîko jariuga atîrî, “Mwonokia akeeja kuuma Zaiûni, nawe akebia ûthûûku bunthe buume kîrî rûrîîjo rwa Jakubu. Kîrîkanîro gîkî nîkîo ngeeka nabo, rîrîa nkeebia meeyia jaao.” Mantûûne jegiî Nteto Injega cia Mûrungu, Ayahudi nî anthû ba Mûrungu nîûntû bweenu buî antû barîa batî Ayahudi. Îndî mantûûne jegiî kûthuurwa, kinya nandi bo nî acoore ba Mûrungu mono nîûntû bwa biûjûjû biaao. Nîkwîthîrwa Mûrungu atîgarûraga mathûgaanio jaawe mantûûne jegiî ûrîa athuuraga kana barîa eetaga. Buî antû barîa batî Ayahudi kûrî îgiita bûtaathîkagîra Mûrungu îndî nandî nî abwonetie kîaao kîaawe nîûntû bwa kûrega gwîtîkia kwa Ayahudi. Tontû bûû nî batwîre batîkwathîka nîkenda o ta ûrîa Mûrungu aabwigîîrue kîaao, abaigîîrua kîaao kinya bo. Tontû Mûrungu nî atûmîte antû bonthe bakara ta nkombo nîûntû bwa kûrega kwathîka kwaao nîkenda abaigîîrua kîaao bonthe. Ka ûtonga, na ûûme na ûmenyo bwa Mûrungu bûrî bûbwingî atîa! Kîaao kîaawe gîtîcûnkûûnîka, na gûtî muntû ûûmba gûturia njîra ciaawe! O ta ûrîa Maandîko jakuuga atîrî, “Nûû ûûmba gûciûra mathûgaanio ja Mwathani? Nûû ûmwejaga kîrîra? Kana nûû waamwaa kîewa, nîkenda eeja kûmûrîaa?” Nîkwîthîrwa nîwe woombîre into bionthe na nîwe ûbitûûragia na bionthe nî biaawe. Mûrungu arokumagua kenya na kenya! Amen. Tontû bûû, ataana na aarî ba baaba ga nkûbwerenca nîûntû bwa kîaao kîa Mûrungu, bûcieejane buî bwingwa kîrî Mûrungu ta kîgongwana kîrî mwoyo, na gîkîtheru na kîrîa gîgwîtîkîrîka kîrî we, na nîkîo kûmûthaathayia kweenu na kîroho. Bûkáthingata mîîtîre ya nthîgûrû îîjî, îndî rekeni Mûrungu agarûre mathûgaanio jeenu nîkenda bûmenya bwega wendi bwa Mûrungu, na bûmenye mantû jarîa jameega na jarîa eetîkagîîria na bûmenya jarîa jaagîrîte buru. Tontû bwa ûtugi bûrîa Mûrungu ampeete, nî nkûbûromba o ûmwe weenu, atîkaithûgaanîrie arî ûmûnene nkûrûki ya ûrîa arî. Îndî îthûgaanîrieni bûtîgûciîkîîra, o muntû kûringana na wîtîkio bûrîa Mûrungu amweete. Mwîrî jûrî irûngo bibingî mwanya mwanya na bionthe bitîritaga ngûgî îmwe. Tontû bûû, kinya tuî, kinya këethîra tûrî babaingî, tûrî mwîrî jûmwe ndeene ya Kristû. O ûmwe weetû nî kîrûngo kîa ûngî. Tontû bûû, tûrî na biewa mwanya mwanya, kûringana na ûtugi bûrîa tweei. Këethîra tûrî na kîewa kîa ûroria, nî tûgîtumîre kûringana na ûrîa wîtîkio bweetû bûng'ana. Këethîra nî gûtumîkîra antû, ka tûbatumîkîre; ûrîa ûrî na kîewa kîa kûritana nî aritane. Ûrîa ûrî na kîewa kîa gwîkîra bangî inya, nî athithagie ûu. Ûrîa ûrî na kîewa gîa kweejana birîa arî nabio, nî aeejanage na nkerû. Ûrîa ûrî na kîewa gîa gûteethia bangî, nî abateethie na wîru. Ûrîa ûrî na kîewa gîa kwigîîrua bangî kîaao na kûbateethia, nî athithie ûu agwîrîtue. Ûrîa ûrî na kîewa gîa gûtongeeria antû, nî atongeerie acieejanîte buru. Wendo bweenu nî bwîthîrwe bûrî bwa mma buru. Thûûreni ûthûûku bunthe na bûrikie mantû jameega. O muntû nî eendage ûngî ta aana ba îthe ûmwe, na o muntû eethagîrwe arî na wîru bwa gûtîîa ûngî. Ciûmieni kûrita ngûgî bûtî na ûthao. Bûkáreka inya yeenu ya kîroho înyiia îndî bûtumîkagîre Mwathani bûrî na wîru mono. Gwîrueni nîûntû bûrî na wîrîgîîro, ûmagîîrieni mathîînene, na bûrombage magiita jonthe. Teethagieni akristû bangî barîa barî na ûbatu na bûgwatanage ûgeni nja cieenu. Tharimeni antû barîa babûthangîkagia; batharimeeni na bûkábaruma. Gwîragueni amwe na barîa bagwîrîtue na bûrîrage amwe na barîa bakûrîra. Tûrageeni bûrî na ngwatanîro na antû bonthe; bûgáikumagia îndî ritanagîreni ngûgî kinya na barîa batî îgweta bûtîgûciimbaimbia. Muntû ûrîa ûgakûthithîria bûbûûî ûkámûrîaa na ûûî îndî thithagîria antû bonthe mantû jameega. Thithieni ûrîa bûûmba nîkenda bûtûûra bûrî na thîîrî na antû bonthe. Acoore baakwa, bûkáirîagîrieni bwingwa îndî tigeeni Mûrungu abûrîîrie na mûthûûro jwaawe; nîkwîthîrwa nî kwaandîki atîrî, “Nî ni nkabûrîagîria kîrî barîa bakabûthithîria mantû jamathûûku, ûu nîu Mwathani akuuga.” Antû a kwirîîria, “Mûnthû waaku akëethîrwa arî na mpara, mûrûmie biakûrîa; na eethîrwa arî na nyoonta, mûkundie bia kûnyua; nîûntû wathithia ûu agacokerwa nî nthao inene itûme aigue rwakaî ta makara ja mwanki jarî mûtwe jwaawe.” Ûkáreka ûcindwa nî ûûî, îndî bûciinde na kûthithia mantû bwega. Muntû wonthe nî abuîrîte kwathîkagîra thirikarî îrîa îkwaathana nîûntû gûtî waathani bûtiumaga kîrî Mûrungu. Barîa bakwaathana beekîtwe waathaniine nî Mûrungu. O muntû ûrîa ûrûjaga na athani barîa barîo nî mantû jarîa Mûrungu augîîte arûjaga najo; nawe wonthe ûrîa ûkathithia ûu akairetera îgamba. Tontû athani tî ba gûkîragwa nî barîa bathithagia mantû jameega îndî nî ba gûkîragwa nî barîa bathithagia mantû jamathûûku. Këethîra nî ûkwenda gûkara ûtîgûkîra barîa bakwaathana, thithagia ûrîa kwagîrîte nabo bagagûkumagia. Barîa bakwaathana nî nthûûmba cia Mûrungu cia gûgûteethia. Îndî ûkëeja kûthithia mantû jamathûûku, kîra, nîûntû barî na waatho bwa gûgûkanûkia. Bo nî nthûûmba cia Mûrungu, cia gûkanûkia barîa bathithagia mantû jamathûûku. Tontû bûû, no mwanka bwinyiagie kîrî barîa bakwaathana, tî ûntû bwa gûkîra gûkanûkua nî Mûrungu akî, îndî kinya nîûntû bwa kwîthîrwa ûtî na ûntû noo bûrîkû bwa kwiguutîra. Kîu nîkîo gîtûmaga ûreaa ûgoti, nîûntû barîa bakwaathana nî Mûrungu batumîkagîra rîrîa bakûrita ngûgî îîu. Nenkagîra barîa bakwaathana kîrîa babuîri kûnenkerwa. Banenkagîre ûgoti bwaaku na ûrîage moogoti jonthe jarîa jatui na ûtîîage bonthe barîa babuîri kûewa gîtîîo. Ûgákara na îrandû rîa muntû kinya ûrîkû tiga rîa wendo akî. Muntû ûrîa wendaga ûngî nî ojûragia Waatho bunthe bwa Mûrungu. Nîkwîthîrwa maathana jarîa jaugaga, “Ûkáthûngîîra; Ûkóragana; Ûkáiya; Ûkáirîrîria;” na kinya jangî jonthe jarî ndeene ya Waatho bûbû buugaga, “Endaga muntû ûngî o ta ûrîa ûciendeete gwengwa.” Ûkëethîrwa wendeete muntû, ûtîmûthithîria ûntû bûbûthûûku. Tontû bûû, kwendana nîku kûûjûria Waatho bunthe. Nî bûbuîri kûthithia ûu nîûntû nî bûkûmenya atî rîrî nîrîo îgiita rîeenu rîa gûûkîîra kuuma toroone. Nîkwîthîrwa îgiita rîeetû rîa kwonokua rîrî akuî naatuî nandî nkûrûki ya rîrîa twambîrîrie gwîtîkia. Ûtukû bûrî akuî kûthira, na mûthenya nî jwengeerie gûkinya. Tûtigeeni kûthithia mantû jamooru jarîa jathithagîrua muunduune na tûthithagie mantû jameega ta antû barîa batûûraga weerûûne. Tûtûreeni na mîîtîre îmîega ta antû ba weerû. Tûtiganeeni na biatho birîa antû bathithagia mantû jamaaî, na wogiti, na ûmaramari na ûmaraya, na kûrwaa tuî twîngwa na kwigîrua bangî rûriitho. Îndî rekeni Mwathani Jesû Kristû aathage ûtûûro bweenu buru na bûkáa mwîrî kaanya ga kûûjûria mairîrîîria jaaju jamaaî. Gwatageeni ûgeni barîa wîtîkio bwaao bûtî na inya, îndî bûgákararania nabo mantû jegiî ûrîa bakwona nî bûbwega kana tî bûbwega. Kûrî we wîtîkagia noo arîe into bionthe, îndî kûrî ûngî nîûntû wîtîkio bwaawe bûtî na inya arîjaga mataanda akî. Muntû ûrîa ûrîjaga biakûrîa bia mîthemba yonthe atîbuîri kûmena muntû ûrîa ûtirîjaga biakûrîa bia mîthemba yonthe. Ningî kinya muntû ûrîa ûtîrîjaga biakûrîa bia mîthemba yonthe atîbuîri kûmena ûrîa ûrîjaga biakûrîa bia mîthemba yonthe nîûntû Mûrungu nî amwîtîkîîrîtie. Ka gwe ûrî ûû, ûkîgitîra nthûûmba ya muntû ûngî îgamba? Mwathi waayo nîwe ûkamenya këethîra jarîa îkûthithia nî jameega kana nî jamaaî. Ningî akoombana nîûntû Mwathani arî na inya ya gûtûma oombana. Kûrî muntû ûthûgaanagia atî kûrî ntûkû înjega nkûrûki ya îngî, na ûngî akathûgaania atî ntukû cionthe no ûmwe. O muntû nî abuîri kûthingata ûrîa akwona na mathûgaanio jaawe. Muntû ûrîa waathûraga ntukû eethagîrwa agîtîîa Mwathani. Muntû ûrîa ûrîjaga biakûrîa bia mîthemba yonthe, abirîjaga akumithia Mwathani, nîûntû nî acokagîria Mûrungu nkaatho nîûntû bwa biakûrîa biu. Muntû ûrîa ûtîrîjaga biakûrîa bia mîthemba yonthe, athithagia ûu nîkenda akumithia Mwathani na nî acokagîria Mûrungu nkaatho. Gûtî kinya ûmwe weetû ûtûûraga nîûntû bwaawe wengwa, na gûtî kinya ûmwe weetû ûkuujaga nîûntû bwaawe wengwa. Këethîra tûgatûûra mwoyo, tûgatûûra nîûntû bwa Mwathani na këethîra tûgakua, tûgakua nîûntû bwa Mwathani. Tontû bûû, twatûûra, kana twakua, tûrî o ba Mwathani. Gîtûmi gîkî nîkîo gîatûmîre Kristû akua na ariûka nîkenda eethîrwa arî Mwathani wa antû barîa barî mwoyo na wa barîa bakuîte. Nîmbi îtûmaga ûgitîra mûkristû ûngî îgamba? Nimbi îtûmaga ûmena mûkristû ûngî? Twinthe tûkarûngama mbere ya Mûrungu na tûgambithue nîwe. Tontû Maandîko jaugîîte, “Mwathani ariuga; nîûntû ni ndî Mûrungu ûrîa ûtûûraga mwoyo, o muntû wonthe agaturia maru mbere yaakwa, na o muntû wonthe akaumbûra na kanyua kaawe auge ni nî ni Mûrungu.” Tontû bûû, o ûmwe weetû agaiteteera wengwa mbere ya Mûrungu. Tontû bûû, kuuma nandî tûtigeeni kûgitîra bangî îgamba na tûtue atî tûtîkorothithia ûntû bwa kûgitaria mûkristû kana bwa gûtûma eeyia. Ni na bwaakwa, nî mbijî na ngeetîkia ndî kîrî Mwathani Jesû atî gûtî biakûrîa kinya bimwe bitî bibitheru na bwaabio biongwa. Îndî biakûrîa biu tî bibitheru kîrî muntû ûrîa ûkathûgaania bitîtheri. Mûkristû ûngî akëeja kwigua bûbûûî nîûntû bwa biakûrîa birîa ûkûrîa, ûgwe ûtîtongeeretue nî wendo. Ûkororeka biakûrîa birîa ûrîjaga biînyangia ûtûûro bwa muntû ûrîa Kristû aakuîre nîûntû bwaawe. Tontû bûû, ûkáreka gîntû kîrîa woonaga kîrî gîkîega gîtengûrwa. Nîkwîthîrwa Ûnene bwa Mûrungu tî kûrîa kana kûnyua, îndî nî waagîru, na thîîrî na kûgwîrua kûrîa Roho Ûmûtheru aeejanaga. Muntû ûrîa ûtumîkagîra Kristû nî agwîragia Mûrungu na ageetîkîîrua nî antû bangî. Tontû bûû, no mwanka tûrûmîîrîre mantû jarîa jaretaga thîîrî, na jarîa jatûteethagia gwîkanîra inya. Bûkéeja kwînyangia ngûgî cia Mûrungu nîûntû bwa biakûrîa. Biakûrîa bionthe biomba kûrîîwa, îndî tî bwega kûrîa gîntû kinya kîrîkû kîrîa gîgûtûma muntû ûngî agwa meeyiene. Nî bwega kûrega kûrîa nyama kana ndibei kana ûthithia ûntû noo bûrîkû bûrîa bûûmba gûtûma mûkristû ûngî agwa meeyiene. Ûkéera muntû kinya ûrîkû ûrîa wîtîkîtie bwegiî ûntû bûu, nî bûkare bûrî witho gatîgatî gaaku na Mûrungu. Kûgwîrua nî kîrî muntû ûrîa ûtî na ûntû bûkûmûgambithia ndeene yaawe. Îndî ûrîa wîthagîrwa arî na nkaanja kîrî into birîa akûrîa, Mûrungu nî amûkanûkagia aabirîa, nîûntû îthithio riaawe rîtiumanîtie na wîtîkio. Ûntû kinya bûrîkû bûrîa bûtîumanîtie na wîtîkio nî meeyia. Baatuî barîa wîtîkio bweetû bûrî na inya nî tûmenyagîîre antû barîa barî na wîtîkio bûtî na inya na tûkáthithia mantû jarîa jagûtûgwîria. O ûmwe weetû nî acwee ûrîa akagwîria akristû bangî nîkenda batetheka, na wîtîkio bwaao bûrika nkûrûki. Nîkwîthîrwa Kristû ataacwîre kwigwîria wengwa. Îndî o ûrîa Maandîko jaugîîte, “Irumi birîa ûrumagwa bigûjaga kîrî ni.” Ûntû bunthe bûrîa bûrî Maandîkoone bwaandîkîtwe bûtûritana na nîkenda Maandîko jau jatûûmîîria na jatwîkîra inya nîkenda twona wîrîgîîro. Mûrungu ûrîa ûtûmaga tûûmîîria na agatwîkîra inya arobûûmbithia gûkara na ngwatanîro o muntû na ûngî bûkîthîngataga ngerekano îrîa Kristû Jesû aatwonererie, nîkenda buî bwinthe bûrî amwe bûgakumithagia Mûrungu, Îthe wa Mwathani weetû Jesû Kristû na kajû kamwe. Rîu gwatanageni ûgeni o muntû na ûngî, o ta ûrîa Kristû aabûgwatîre ûgeni, nîkenda Mûrungu akumagua. Ndîbwîra na mma atî Kristû nî aaere nthûûmba ya Ayahudi nîkenda arikithia wîrane bûrîa Mûrungu aaere biûjûjû biaao birîa biaarî îgweta, na nîkenda antû barîa batî Ayahudi bakumia Mûrungu nîûntû bwa kîaao kîaawe. O ta ûrîa Maandîko jakuuga, “Tontû bûû, ngakûgongaga ndî kîrî antû barîa batî Ayahudi; na mbinage ûkumio bwa riîtwa rîaaku.” Ningî jariuga, “Gwîrueni buî antû barîa batî Ayahudi bûrî amwe na antû ba Mûrungu.” Ningî o kaîrî jakauga, “Kumieni Mûrungu buî bwinthe antû barîa batî Ayahudi, na antû bonthe nî bamûkumie.” Ningî kinya Isaya ariuga, “Ûmwe wa nchiarwa cia Jesii akeeja, kwatha antû barîa batî Ayahudi, na bakoonaga wîrîgîîro kuumania nawe.” Mûrungu ûrîa ûrî kaumo ka wîrîgîîro bunthe arobûûjûria na kûgwîrua na thîîrî nîûntû nî bûmwîtîkîtie, nîkenda wîrîgîîro bweenu bûgeeta na mbere gûkura nîûntû bwa inya ya Roho Ûmûtheru. Ataana na aarî ba baaba, nî nkwigua ng'anîri nîûntû bweenu, atî buî bwîngwa nî bûûjûri wega na bûrî na ûmenyo bûbwingî, na o muntû oomba kûritana ûngî. Îndî kûrî mantû jamwe mbûririkanîtie barûgeene îîjî ndî na ûchamba, nîûntû bwa ûtugi bûrîa Mûrungu ampeete, bwa kwaa nthûûmba ya Kristû Jesû kîrî antû barîa batî Ayahudi. Ni ndî mûthînjîri-Mûrungu kîrî Nteto Injega cia Mûrungu, nîkenda kîewa kîa antû barîa batî Ayahudi gîîtîkîîrua nî Mûrungu, kîtheretue nî Roho Ûmûtheru. Tontû bwa Kristû Jesû, ndî na gîtûmi gîa gwikumîria ngûgî îrîa nditagîra Mûrungu. Ntî na ûchamba bwa kwaria mantû jangî tiga jarîa Kristû eekîîre nkoroone yaakwa ya gûtûma antû barîa batî Ayahudi baathîkagîra Mûrungu nîûntû bwa mantû jarîa nkwaria na nkûthithia, na biama na mantû ja kûrigarania, jarîa nthithîtie nîûntû bwa inya ya Roho wa Mûrungu. Nthithîtie ûu gûntû kunthe, kuuma Jerusalemu mwanka Iluriko, ngîtûmîîragia bwega Nteto Injega ciegiî Kristû. Mworoto jwaakwa nî gûtûmîîria Nteto Injega gûntû kunthe kûrîa Kristû ataatûmîîrua kaîrî, nîkenda ntîkeeje gwakîîra mûsingiine jwa muntû ûngî. O ta ûrîa Maandîko jakuuga: “Antû barîa bateerwa mantû jaawe bakoona, na antû barîa bataigua mantû jamwegiî bagaciûra.” Gîkî nîkîo gîatûmîte ndigîîrua jamaingî kwîja kûbwona. Îndî nandî nîûntû ntî na kaanya ka kûrita ngûgî gûntû gûkû kweenu kaîrî, na nîûntû nî ntwîre kwenda kwîja kûbwona mîaka îmingî îthiri, ndî na wîrîgîîro bwa kûbwona nandî mbîtîte nthîgûrû ya Spania. Ngakara naabuî kagiita gagakai, naabuî bûgaampa ûteethio nîkenda mbîta na mbere na rûgendo rwaakwa. Nandî mbîtîte Jerusalemu nîkenda mbikîria akristû barîa barî ku ûtethio. Nîkwîthîrwa kanisa cia Makedonia na Akaia nî cionere kwagîrîte kûrîta into bia gûteethia akristû barîa barî nkîa kûu Jerusalemu. Nîbo bongwa baathuurîre kûthithia ûntû bûu. Nî mma yaarî ngûgî yaao gûteethia Ayahudi bau nkîa. Nîkwîthîrwa Ayahudi nî bagaanîre itharimo biaao bia kîroho na antû barîa batî Ayahudi, kinya bo nî babuîri kûgaîra Ayahudi itharimo bia into birîa barî nabio. Rîrîa nkathiria ngûgî îîjî na nenkanîre mbeecha irîa cionthe ikeethîrwa ikûritwa, nîrîo nkabûriûngîra ndî rûgendoone rwaakwa rwa gwîta Spania. Ningî nî nkûmenya atî rîrîa nkeeja kweenu, nkeeja mbûjûri itharimo bia Kristû. Rîu ataana na aarî ba baaba, ndaabwerenca ndeene ya Mwathani weetû Jesû Kristû na nîûntû bwa wendo bûrîa buumaga kîrî Roho, bûciûmie amwe naani kûndombera kîrî Mûrungu. Bûrombe nîkenda Mûrungu ambonokia kuuma kîrî antû ba Judea barîa batîîtîkîtie na nîkenda kinya ngûgî yaakwa îrîa îmbikîtie Jerusalemu îtîkîîrua nî akristû ba ku. Tontû bûu, këethîra nî wendi bwa Mûrungu nkeeja kîrî buî ngwîrîtue na nogoke nîûntû bwa gûkarania naabuî. Mûrungu ûrîa ûtweejaga thîîrî arokaraga amwe naabuî bwinthe. Amen. Nkeetherieni mwarî wa baaba Foîbe, ûrîa ûtûmîkagîra kanisa ya Kenkerea, Mûgwateeni ûgeni ndeene ya Mwathani o ta ûrîa bûgwataga akristû bangî ûgeni. Mûteethieeni na kîrîa kîonthe akeenda nîûntû nî ateethetie antû babaingî na anteethia kinya ni. Keethieni Prisila na Akuila, barîa baaritaga ngûgî ya Kristû Jesû amwe naani. Nî baaciîkîîre ûgwatiine nîûntû bwaakwa. Ni na kanisa cionthe cia antû barîa batî Ayahudi nî tûkûbeera nî bwega. Keethieni kinya kanisa îrîa îcemanagia nja yaao. Keethieni mûcoore waakwa ûrîa mpendeete mono, Epaineto, ûrîa waarî wa mbere gwîtîkia Kristû nthîgûrûûne ya Asia. Nkeetherieni Maria, ûrîa ûritîte ngûgî mono kîrî buî. Nkeetherieni Androniko na Juniasi, na Ayahudi bangî taani na barîa twaarî ncheera nabo. Bo nî baijîkeene mono nî atûmwa, ningî nîbo baeere akristû mbere yaakwa. Nkeetherieni Ampliato, mûcoore waakwa ndeene ya Mwathani. Nkeetherieni Ubano, ûrîa ûrîtaga ngûgî naani ya gûtumîîkîra Kristû na bûkeethie Staki, ûrîa mpendeete mono. Nkeetherieni Apelesi, ûrîa wîtîkîrîkîte nî Kristû. Ningî bûkeethie antû ba mûciî jwa Aristobulo. Nkeetherieni Herodioni, Mûyahudi taani, na akristû bangî ba nja ya Nacici. Nkeetherieni Trifena na Trifosa, barîa batumîkagîra Mwathani. Nkeetherieni mûcoore waakwa Perisisi, ûrîa ûritîrîte Mwathani ngûgî înyingî mono. Nkeetherieni Rufasi mûkristû nchamba, na bûkeethie ng'ina, ûrîa kîrî ni nî ta maama. Nkeetherieni Asînkrito na Flegoni na Herimesi na Patrobasi na Herimasi amwe na ataana ba baaba bonthe barîa barî amwe nabo. Nkeetherieni Filologasi na Julia na Nerea na mwarî wa ng'ina, na Olîmpasi amwe na akristû bonthe barîa barî amwe nabo. Keethanagieni na wendo ta antû barîa beetîkîtie. Jûkieni nkeethi inyîngi kuuma kaniseene cionthe cia Kristû. Nî nkûbwerenca ataana na aarî ba baaba bwirîîthie antû barîa batûmaga antû baathûkana na bagîa na thîîna inyingî, bakîreganaga na ûritani bwa mma bûrîa bûritanîtwe. Bûgéeta akuî na antû bau. Tontû antû barîa bathithagia mantû ta jau tî Kristû baritagîra ngûgî îndî nî mairîrîîria jaao bacwaga kûûjûria. Baaîîragia antû barîa batîkûmenya bagîtumagîra nteto irî mûrîo na inthongi cia kûgwîrania. Antû bonthe nî baigîtue ûrîa bûrî antû aathîki na tontû bûû, nî ngwîrîtue mono nî buî. Ndîromba atî bûtumîre ûûme kûthithia mantû jameega, na bwîthîrwe bûtîkûgwetanîrua na ûntû bûûthûûku noo bûmwe. Rîu Mûrungu ûrîa ûtweejaga thîîrî akathiaa Nkoma rungu rwa magûrû jeenu. Ûtugi bwa Mwathani weetû Jesû Kristû bûrokaraga naabuî. Timotheo, ûrîa tûrîtaga ngûgî nawe akûbûkeethia. Ningî bûgûkeethua nî Lucio, na Jasoni na Sosipita na Ayahudi bangî taani. Naani Tatiasi, ûrîa ûkwandîka barûga îîjî nkûbûkeethia ndeene ya Kristû. Gaiasi, ûrîa ntûûraga kwaawe na kinya kanisa yonthe îrîa îcemanagia kwaawe îkûbûkeethia. Erastasi, mûmenyeeri wa mbeecha cia ntûûra îîu amwe na mûtaana wa baaba, Kwarito bakûbûkeethia. [ Ûtugi bwa Mwathani weetû Jesû Kristû bûtûûrage naabuî bwinthe. Amen.] Mûrungu arî na inya ya kûbwîkîra inya o ta ûrîa Nteto Injega irîa ngûtûmîîria ciugaga. Nî ntûmîîri yegiî Jesû Kristû na mûbango jûrîa arî najû jwa antû barîa batî Ayahudi. Mûbango jûu nî jûtwîre jûrî wiithoone kuuma rîrîa nthîgûrû yoombîrwe. Îndî nandî mûbango jûu nî jûguûri na jwamenyanithua nî iroria kîrî antû barîa batî Ayahudi bonthe, kûringana na Waatho bwa Mûrungu ûrîa ûtûûraga kenya na kenya, nîkenda beetîkia na baathîkagîra Kristû. Mûrungu ûrîa wenka mwene ûûme bunthe, arokumagua ndeene ya Jesû Kristû kenya na Kenya. Amen. Nî ni Paûlû ûrîa Mûrungu eetîre na kwenda kwaawe nîkenda aa mûtûmwa wa Kristû Jesû. Jûkieni nkeethi kuuma kîrî ni na kuuma kîrî mûtaana wa baaba Sosithene, buî ba kanisa ya Mûrungu îrîa îrî Korintho. Buî barîa bûtheretue ndeene ya Jesû Kristû na bweetwa bwaa atheru amwe na antû bonthe ba kuuma gûntû kunthe barîa barombaga Mwathani weetû Jesû Kristû arî Mwathani waao na weetû. Nî nkûromba bûkare na ûtugi na thîîrî kuuma kîrî Mûrungu Baaba weetû na Mwathani Jesû Kristû. Nî ncokagîria Mûrungu nkaatho magiita jonthe nîûntû bweenu nîûntû bwa ûtugi bwa Mûrungu bûrîa abûeete ndeene ya Kristû Jesû. Tontû nî bûgwatithanîtue na Kristû nî bûgunîkîte mantûûne jonthe jegiî rwaria na ûmenyo bwa mîthemba yonthe. Nîkwîthîrwa mantû jegiî Kristû nî jarikîte ndeene yeenu. Tontû bûû gûtî kîewa kinya kîmwe gîa kîroho bwagîte îgiiteene rîrî bwetereete kûguûrwa kwa Mwathani weetû Jesû Kristû. Kristû nîwe ûkabûmenyeera mwanka mûthia, bûtîkeeje kwîthîrwa bûrî na yaatia noo rîrîku ntukû îrîa Mwathani weetû Jesû Kristû akeeja. Mûrungu nî wa gwîtîkîka. Nîwe waabwîtîre nîkenda bûgîa ngwatanîro na Mûtaana waawe Jesû Kristû Mwathani weetû. Ataana na aarî ba baaba, buî nî nkûbwerenca riîtweene rîa Mwathani weetû Jesû Kristû atî bwinthe bwiiganague na bûkeethîrwa bûrî na mbathûkano gatîgatîîne keenû îndî bwîthîrwe bûrî na îthûgaanio rîmwe na yerekeria rîmwe. Nîkwîthîrwa nî mbîîri nî antû bamwe ba kuuma nja ya Kiloe atî kûrî na mateta gatîgatîîne keenu ataana na aarî ba baaba. Ûrîa nkûûga nî atî, ûmwe weenu ariuga atîrî, “Ni nthingataga Paûlû,” ûngî akauga, “Naani nthingataga Apolo,” na ûngî akauga, “Ni nthingataga Kefa,” na ûngî akauga, “Naani nthingataga Kristû.” Ga Kristû agaanîtue? A rî, ga Paûlû aambîrwe mûtharabeene nîûntû bweenu? Kana ka bwabatithîrue riîtweene rîa Paûlû? Nî ngûcokeria Mûrungu nkaatho nîûntû ntaabatithîrie kinya ûmwe weenu tiga Krisipasi na Gayo. Tontû bûû, gûtî we ûûmba kuuga atî aabatithîrue riîtweene rîaakwa. Îî, ndîkûririkana! Nî ndabaatithîrie antû ba nja ya Stefano; îndî ntîkûririkana këethîra kûrî muntû ûngî ndabaatithîrie. Kristû ataantûmîre mbatithanagia îndî antûmîre ntûmagîîrie Nteto Înjega. Ntûmagîîrie ntîgûtumîra ûûme bwa kîûmuntû nîkenda gîkuû kîa Kristû mûtharabeene gîtîkeeje kwagua înya. Nîkwîthîrwa ntûmîîri ya gûkua gwa Kristû mûtharabeene nî waa kîrî barîa bakûûra îndî kîrî tuî barîa tûkwonokua, ntûmîîri îîu nî inya ya Mûrungu. O ta ûrîa kwaandîki, “Nkathiria ûûme bwa barîa boome, na mbithe ûmenyo bwa barîa aciûku.” Tontû bûû rî, nîkû antû barîa boome boomba kwoneka? Barîkû aritani ba Mawaatho? Agambi barîa baijî gûtaarîria mantû ja îgiita rîrî barîkû? Mûrungu nî atûmîte ûûme bwa antû ba nthîgûrû îîjî bwonekana atî nî waa. Nîkwîthîrwa Mûrungu ndeene ya ûûme bwaawe, nî atûmîre antû barega kûmûmenya na njîra ya ûûme bwaao bongwa; aroona oonokie barîa beetîkagia na njîra irîa beetaga Waa, tayo nteto irîa tûtûmagîîria. Ayahudi beendaga kwona biama bikîringwa na Agriiki bacwaga ûûme. Îndî tuî nî Kristû tûtûmagîîria ûrîa waambîrwe mûtharabeene ûrîa kîrî Ayahudi nî kîgitaria na kîrî Antû barîa batî Ayahudi nî waa. Îndî kîrî barîa beeti nî Mûrungu, beethîrwa nî Ayahudi kana beethîrwa nî Agriiki, Kristû nîwe inya ya Mûrungu na ûûme bwa Mûrungu. Tontû bûrîa bwonekaga bûrî waa bwa Mûrungu, nî bûkûrûkîte ûûme bwa antû na bûrîa bwonekaga bûrî waagi inya bwa Mûrungu bûrî inya nkûrûki ya inya ya antû. Nandî ataana na aarî ba baaba, ririkaneni ûrîa bwakari rîrîa Mûrungu aabwîtîre. Babaingî beenu bataarî baboome kûringana na ûûme bwa nthîgûrû na babaingî bataarî antû barî na inya kana baciarwa nja irî na îgweta. Îndî Mûrungu aathuurîre birîa antû bonaga birî waa nîkenda eekîrithia barîa boome nthao na arathuura mantû jarîa nthîgûrû yonaga jatî na inya nîkenda eekîrithia barîa barî inya nthao. Mûrungu nî aathuurîre birîa antû bathûmbagia na boonaga teeka bitî na gîtûmi, kinya birîa bionagwa teeka bitîo nîkenda akathiria birîa antû boonaga birî na gîtûmi. Tontû bûû, gûtî muntû ûûmba gwikumia nîûntû bwa ûntû kinya bûrîkû mbere ya Mûrungu. Îndî Mûrungu nîwe kaûmo ka ûtûûro bweenu ndeene ya Kristû Jesû. Nîwe Mûrungu aeetherie ûûme na waagîru bweetû, na noowe waatûthererie na aratûkûûra. Tontû bûû ta ûrîa Maandîko jakuuga, “Muntû ûrîa ûkwenda gwikumia nî aikumagîîrie ûrîa Mwathani athithîtie.” Ataana na aarî ba baaba, rîrîa ndeejîre kîrî buî kûbûtûmîîria witho bwa mma bwa Mûrungu, ntabwarîrie ngîtumagîra nteto inthongi kana ûûme. Nîkwîthîrwa rîrîa ndaarî naabuî nî ndaatuîre atî ntîcwaa kûbûritana ûntû bûngî tiga akî Jesû Kristû na gûkua kwaawe mûtharabeene. Ndeejîre kîrî buî nkari ta muntû ûtî na inya na ndî na ûgûaa bûbwingî na nkinainaga. Ntaabwarîîrie ntûmwa yaakwa na ûritani bwaakwa ngîtumagîra nteto înthongi cia ûûme, îndî ciarikithagua na inya ya Roho Ûmûtheru, nîkenda wîtîkio bweenu bûtîkeethîrwe bumanîtie na ûûme bwa kîûmuntû îndî bwîthîrwe bumanîtie na inya ya Mûrungu. Îndî nî ntumagîîria ntûmwa ya ûûme kîrî barîa barî antû agima maantûne jegiî wîtîkio. Îndî tî ûûme bwa antû ba îgiita rîrî kana bwa athani ba nthîgûrû îîjî barîa bakathira. Ûûme bûrîa ni ntûmagîîria nî ûûme bwa Mûrungu bûrîa bwithi. Bûrîa Mûrungu athuurîre bwa gûtûkumithia kinya mbere ya nthîgûrû îtîrombwa. Gûtî mûnene wa nthîgûrû îîjî waamenyere ûûme bûu. Këethîra nî baabwijî, batîngîkwambithia Mwathani wa ûkumio. O ta ûrîa Maandîko jakuuga, “Ûntû bûrîa gûtî muntû wabwona kana wabwigua, ûntû bûrîa gûtî muntû kinya ûmwe wathûgaania bwoomba kûthithîka, nî bu bungwa Mûrungu athuranîrîte, nîûntû bwa barîa bamwendeete.” Mûrungu nî atûguûrîrîtie witho bwaawe na njîra ya Roho waawe. Roho nîwe ûcûnkûûnaga mantû jonthe akamenya ûrîa jakari, kinya mantû jarîa jaithi mono ja Mûrungu. Nûû ûûmba kûmenya mathûgaanio ja muntû ungî tiga roho ûrîa ûrî ndeene ya muntû ûu? Ûu nou gûtî we ûûmba kûmenya mathûgaanio ja Mûrungu tiga Roho wa Mûrungu wenka. Baatuî tî roho wa nthîgûrû îîjî tweei, îndî tuî tweei Roho ûrîa watûmîrwe nî Mûrungu, nîkenda tûmba kûmenya biewa birîa Mûrungu atweete. Tontû bûû, tûtîbûritanaga nteto îîjî tûgîtumagîra ûûme bwa kîûmuntû îndî tûbûritanaga cio tûgîtumagîra nteto irîa tûritani nî Roho nîkenda tûritana ûûma bwa kîroho kîrî antû barîa barî na Roho. Muntû wonthe ûrîa ûtî na Roho atîûmba kwambîrîria biewa birîa bieejanagwa nî Roho wa Mûrungu. Kîrî we mantû jau nî waa na atîûmba kûjaciûra nîûntû jamenyagwa na ûtethio bwa Roho. Muntû wonthe ûrîa ûrî na Roho nî oombaga gûciûra mantû jonthe, îndî gûtî muntû ûûmba kûmûgambithia. O ta ûrîa Maandîko jaugîîte, “Nûû ûûmba kûmenya ûrîa Mwathani akûthûgaania? Nûû ûûmba kûmwatha kîrîra?” Îndî tuî nî tûciûraga mantû jaja nîûntû tûrî na mathûgaanio ja Kristû. Ataana na aarî ba baaba, ntoombîre kwaria naabuî ta ûrîa ndîngîaria na antû barîa barî na Roho wa Mûrungu. Ndaabwarîrie ta antû ba nthîgûrû na ta twaana tûnyi mûtûûrîreene jwa ûkristû. Kûraa no mwanka mbûrere na îria, antû a biakûrîa bibiûmo nîûntû bûtîngîûmba kûbirîa na kinya nandî bûtîûmba kûbirîa. Tontû kinya nandî bûtûûraga ta antû ba nthîgûrû. Rûriitho na mateta jarîa bûrî najo gatîgatîîne keenu rî, jatî kwoonania atî bûrî antû ba nthîgûrû na bûtûûraga ta antû ba nthîgûrû? Rîrîa muntû ûmwe weenu akuuga, “Ûûni nthingataga Paûlû,” na ûngî akauga, “Ûûni nthingataga Apolo,” ka bûu bûtîkwonania kinya nandî bûtûûraga o ta ûrîa antû ba nthîgûrû îîjî batûûraga? Apolo nûû? Paûlû nûû? Tuî tûrî nthûûmba cia Mûrungu, irîa ciabuteetherie nîkenda bwîtîkia. O ûmwe weetû aritaga ngûgî irîa Mûrungu aamweere arita. Ûûni ka ndaandîre mbeeû na Apolo areekîra rûûjî, îndî Mûrungu aratûma mbeeû yuuma na îkûra. Ûrîa waandaga na ûrîa wîîkagîra rûûjî batî gîtûmi. Îndî Mûrungu ûrîa ûtûmaga mbeeû îkûra nîwe ûrî gîtûmi. Ûrîa waandaga na ûrîa wîkagîra rûûjî, bang'anene o ûmwe, na o ûmwe waao akaeewa mûchaara kûringana na ngûgî îrîa aritîte. Tontû tuî tûrî aritanîri ngûgî amwe na Mûrungu, naabuî nî buî muunda jwa Mûrungu na bûrî mwako jwaawe. Kuumania na ûtugi bûrîa Mûrungu ampeete, nî mbaakîte mûsingi bwega ta mwaki ûrî na ûtea. Muntû ûngî nawe nî agwakîîra mûsingiine jûu. Îndî muntû ûrîa ûgwaakîîra mûsingiine jûu, nî amenyeere ûrîa agwaka. Nîkwîthîrwa gûtî mûsingi jûngî muntû kinya ûrîkû oomba gwaka tiga jûrîa jwaakîrwe, naju nî Jesû Kristû. Antû bamwe bagaakîîra mûsingiine bagîtumagîra thaabu kana fetha, kana maiga ja goro. Bangî bagatumîra mîtî kana matî kana rûûa. Îndî wega bwa ngûgî ya o muntû bûkoonekana rîrîa ntukû ya Kristû îgakinya. Ngûgî ya o muntû îkoonekana ûrîa îkari na njîra ya mwanki. Këethîra birîa mwaki aratûmîrîte agîakîîra îgûrû rîa mûsingi jûu bitîîthua nî mwanki, ûrîa waakîte akaewa îtuui. Îndî këethîra ngûgî ya muntû kinya ûrîkû îkarûngûra, nîu nawe akaûrîrwa nî ngûgî iu îndî we wengwa akoonokua ta muntû ûkûrûkîrîîte mwankiine. Ka bûtijî atî buî bûrî kîûrû kîa Mûrungu na ningî Roho wa Mûrungu atûûraga ndeene yeenu? Muntû kinya ûrîkû ûrîa ûkeenyangia kîûrû kîa Mûrungu, Mûrungu akamwînyangia. Tontû kîûrû kîa Mûrungu nî gîkîtherû na kîûrû kîu nî buî. Gûkaagîta muntû ûciayia. Këethîra kûrî we gatîgatîîne keenu ûgûciîra nî ûmûûme mantûûne ja ûûme bwa nthîgûrû îîjî nî abuîri kwaa kîaa nîkenda akaagîa ûûme bwa mma. Nîkwîthîrwa mantû jarîa antû ba nthîgûrû bataraga nî ûûme, jethagîrwa jarî waa kîrî Mûrungu. Nî kwandîki Maandîkoone atîrî, “Mûrungu agwatagîra barîa boome wayieene bwaao” Kaîrî Maandîko jakauga, “Mûrungu nî aijî atî mathûgaanio ja barîa boome nî ja ûtheri.” Tontû bûû, gûtî we ûbuîri gwikumia nîûntû bwa mûtongeeria noo ûrîkû nîûntû into bionthe nî bieenu. Antû na into bionthe nî bieenu: Paûlû na Apolo na Kefa, na nthîgûrû îîjî na ûtûûro kana gîkuû, îgiita rîrî rîrîo kana rîrîa rîkeeja. Naabuî bûrî ba Kristû, nawe Kristû nî wa Mûrungu. Antû babuîri gûtwonaga tûrî arûngamîîri na nthûûmba cia Kristû irîa itûmî gûtûmagîîria iriga bia Mûrungu. Ûntû bûmwe bûrîa arûngamîîri babuîri kûthithagia nî beethîrwe barî etîkua kîrî Mwathi waao. Ûûni ntîkûûria kinya nkagitîrwa îgamba nî buî kana nkagambithua nî koti. Nîkwîthîrwa kinya ni ningwa gûtî ûntû nkwigambithîria. Gûtî ûntû nkûmenya mpûûmba kûthitangwa nabu, îndî ûû tî ta kuuga ntî kagi. Mwathani nîwe ûngambithagia. Tontû bûû, bûkejeeni kûgambithia bangî îgiita rîtîrakinya. Eeteereni mwanka rîrîa Mwathani akeeja. We nîwe ûkaithûra mantû jarîa jaithi muunduune na jarîa jatwîre jakunîkîri na oonanie mantû jarîa jarî nkoroone cia antû. Rîu nîrîo o muntû agakumua nî Mûrungu. Mantû jarîa mbarîtie jambegiî na jegiî Apolo, nî ûritani kîrî buî ataana na aarî ba baaba. Ndîenda bwiritana kuumania natuî na bûthithie ûrîa Maandîko jaugîîte, “Gûkóneka muntû kinya ûrîkû gatîgatîîne keenu wîîja gwikumîria muntû ûmwe na amena ûngî.” Nî mwanya jûrîkû ûrî naju na bangî? Nîmbi ûrî nayo îrîa ûtîei? Këethîra ka weei rî, kûrî na gîtûmi kîrîkû kîa wikumia teeka gîtî kîewa? O-oo! Nî bûthirîtie kûnyira! Nî bûthirîtie kwaa itonga! Tûtî naabuî nî bweete anene! Tûrîngîenda bwîthîrwa bûrî anene nîkenda kinya tuî twathana amwe naabuî! Ndîthûgaania Mûrungu atweethetie atûmwa ba mûthia buru; tûkari ta antû bagitîri îgamba rîa kûûragwa. Gîtûmi nîûntû baatuî nî tweete kiirorerwa kîrî nthîgûrû na kîrî araîka na kinya kîrî antû. Baatuî tûrî biaa nîûntû bwa Kristû, îndî buî bûrî baboome ndeene ya Kristû! Baatuî tûtî na inya, îndî buî bûrî na inya. Buî nî bûkûewa gîtîîo îndî tuî ga tûkûmenwa. Kinya nandî tûrî na mpara na nyoonta; tûtî na nguû injega na no tûkûûrwa na tûtî na gwa kûrara. Ningî nî twithangîkagia tûkîritaga ngûgî na njara cieetû twingwa. Twarumwa tuî ga tûtharimanaga na twathangîkua ga tûmagîîria. Twacaambua tûcokagia na biugo bibiega. Mwanka nandî tweete nkorogoncha ya nthîgûrû, ningî twaa takataka kîrî o muntû wonthe! Ntîaandîkîte mantû jaja nîkenda mbwîkîrithia nthao îndî njaandîkîte nîkenda mbûritana buî aana baakwa barîa mpendeete. Tontû kinya bweethîrwa nandî bûrî na aritani babaingî bakûbûritana Nteto Injega ciegiî Kristû, bûtî na ba abagu babaingî. Îthe weenu nî ûmwe nawe nîwe ûûni. Tontû nî ndaeere abaagu ndeene ya Kristû rîrîa ndabûtûmîîrîrie Nteto Injega. Tontû bûû, ndabwerenca, bûthingatage mîîtîre yaakwa. Kîu nîkîo gîtûmîte mbûtûmîra Timotheo, mwana waakwa ûrîa mpendeete na mwîtîkua ndeene ya Mwathani. We akabûririkania mîîtîre yaakwa îrîa mbîtaga nayo ndeene ya Kristû. Mîîtîre îîu nîyo nditanaga makaniseene jonthe o arîa ndîreeta. Bamwe beenu nî baambîrîtie gwikumia bakîthûgaanagia ntîîja kîrî buî kaîrî. Îndî Mûrungu eenda ntîkarakara ntîreeja kweenu na rîu nîrîo nkaamenya mantû ja antû bau aikuumia, këethîra kûrî inya barî nayo kana nî nteto akî baaragia. Tontû Ûnene bwa Mûrungu tî mantû ja nteto akî, îndî nî inya. Nî bûrîkû bûkwenda? Nî mbîje kweenu na kîbooko, kana mbîje na nkoro ya wendo na ya ûkiri? Nî mma nî gûkwarua atî kûrî na ûthûngîîri gatîgatîîne keenu na nî ûthûngîîri bwa mûthemba kinya jûtîûmba kwonora gatîgatîîne ka antû barîa batiijî Mûrungu. Gîtûmi nîûntû nî mbîîri kûrî ntomûrûme ûkûthengeera mwekûrû wa îthe. Naabuî nî bûgwiikumia! Anga teeka bûbuîri kwithikîîra? Îngeeni muntû ûrîa ûthithîtie ûu aume kîrî buî buru. Kinya këethîra ntî amwe naabuî meethoone, ndî amwe naabuî nkoroone. Naani nkari tëeka ndî amwe naabuî, nkûgiita îgamba riîtweene rîa Mwathani Jesû rîegiî muntû ûu ûthithîtie ûntû ta bûu. Bwothûrana amwe, naani ndî amwe naabuî nkoroone na inya ya Mwathani weetû Jesû, nenkanîreni muntû ûu kîrî Nkoma nîkenda mwîrî jwaawe jûkenyangua na nkoro yaawe nayo yûûmbe kwonokua Ntukû ya Mwathani Jesû yakinya. Gwikumia kweenu gûtîagîrîte. Ka bûtiijî kamûtheega kaniini ga kwimbithia mûgaate, kaimbithagia mûtu junthe jûrîa jûkimîtwe? Itherieni kuuma meeyiene jeenu, jarîa jakari ta mûtheega jwa kwimbithia jûrîa mûkûrû, nîkenda bûkaa antû babeerû ta kîûmbwa kîa mûtu gîkîerû, kîrîa gîtimbithîtue ta ûrîa bwagîrîte kwîthîrwa bûkari. Nî kwîthîrwa Kristû, ûrîa ûrî kang'ondu geetû ga Pasaka, nî athirîtie kûritwa arî kîgongwana. Tontû bûû, tûrîjage kîatho gîetû kîa Pasaka tûtîgûtumîra mîgaate îrîa iimbithitue na mûtheega jûrîa mûkûrû jwa ûûî na ûthûûku. Îndî tûtumagîre mîgaate îrîa îtiimbithîtue, nayo nî mîgaate ya ûtheru na ûûma. Nî ndabwaandîkîîre barûgeene îngî yaakwa atî bûkagwatanîra na athûngîîri. Ntîkugîra athûngîîri ba nthîgûrû îîjî kana antû barîa akoroku kana atuunyani, kana barîa barombaga mîrungu ya mîng'uanano; tontû kwathûkana na antû bau nonga bûtî nthîgûrûûne îîjî buru. Îndî ûrîa nkuuga nî ûjû: muntû ûrîa bûbuîri kwathûkana nawe nî mûkristû ûrîa ûrî mûmaramari, kana muntû wa îtenûka, kana ûrîa ûrombaga mûrungu jwa mûng'uanano, kana mûrumani kana mûrebi; muntû wa mûthemba jûu, kinya kûrîa bûkárîjanîra nawe. Tî ngûgî yaakwa kûgambithia antû barîa batî ba kanisa îndî buî bûbuîri kûgambithia barîa barî ba kanisa. Mûrungu nîwe ûgambithagia barîa batî ba kanisa. O ta ûrîa Maandîko jaugîîte, “Îngeeni muntû ûrîa mûûî aume gatîgatîîne keenu.” Rîrîa mûkristû weenu athûkîtue nî ûngî, nîmbi îtûmaga eeta kûmûthitanga kîrî aathûrani barîa batiijî Mûrungu, antû a kûmûthitanga kîrî atheru bamûgambithia? Ka bûtîkûmenya atî atheru nîbo bakagambithia nthîgûrû? Këethîra nî buî bûkagambithia nthîgûrû rî, ka bûtîng'ani kûgamba tûgamba tûniini? Ka bûtiijî nî tuî tûkagambithia araîka? Îndî nîatîa nkûrûki tûbuîri kûthiragia mantû jarîa jatwîjagîîra o ntukû o ntukû? Îndî nîkî tontû bwikagia magamba ta jaja kîrî antû barîa batî ba mûûrû jwa kanisa? Ndiuga ûu nîkenda mbwîkîrithia nthao. Ka gûtîûmba kwonora muntû ûmûûme gatîgatîîne keenu ûrîa ûûmba kûgiita magamba jarîa akristû beethagîrwa barî najo? Îndî antû a kûthithia ûu, mûkristû eetaga kûthitanga ûngî kîrî antû barîa batîtîkîtie nîkenda babagambîra! Nî mma atî rîrîa buî bûthitanganaga bwingwa kûu nî kwonania atî nî bûremeeri buru. Ti kaaba gwîtîkîîria kûthithîrua ûthûûku? Tî kaaba wîtîkîîrie gûtunywa birîa birî biaaku? Îndî buî bwingwa no buî bûthûûkanagia na bûgatuunyana, kinya mûkristû agatuunya ûngî. Ka bûtiijî atî antû barîa batîagîri batîona rûgai Ûneneene bwa Mûrungu? Bûgaciayieni, nîûntû gûtî amaramari kana barîa barombaga mîrungu ya mîng'uanano kana athûngîîri kana arûme barîa bathengagîîra arûme bangî na aka barîa bathengagîîra aka bangî kana aamba kana antû barî îtenûka kana arebi kana athûmbania kana atuunyani, bakoona rûgai rwa Ûnene bwa Mûrungu. Bamwe beenu baakari ta antû bau bagweti au îgûrû. Îndî nandî nî bûthirîtie kûthambua na nî bûtheretue na bwagîrithua riîtweene rîa Mwathani Jesû Kristû na ndeene ya Roho wa Mûrungu weetû. Muntû oomba kuuga, “Nî mbîtîkîîrîtue kûthithia mantû jonthe.” Îndî ndiuga tî mantû jonthe jarî ja bata. No mbuge ndî na rûûtha rwa kûthithia mantû jonthe, îndî ntîkwenda kwaa nkombo ya ûntû kinya bûrîkû. Muntû oomba kuuga, “Biakûrîa birîo nîûntû bwa kîu na kîu kîrîo nîûntû bwa biakûrîa.” Îndî ndiuga Mûrungu akaathiria biakûrîa na kîu bio-biîrî. Mwîrî jwa muntû tî jwa gûtumîra mantûûne ja ûmaramari, îndî nî jwa gûtumîkagîra Mwathani, nawe Mwathani nîwe ûingagia moobatu jaaju. Mûrungu nî ariûkîrie Mwathani kuuma gîkuûne na kinya tuî agatûriûkia na inya yaawe. Ka bûtiijî atî mîîrî yeenu nî irûngo bia mwîrî jwa Kristû? Ka îndî mbwîrîte kûjûkia kîrûngo kîa mwîrî jwa Kristû nkîeethia kîmwe na mwîrî jwa maraya? Gûkarokarîka ûu! Ka bûtiijî atî muntû ûrîa wigwatithanagia na maraya baejaga mwîrî jûmwe nawe? O ta ûrîa kwaandîki, “Bobaîrî bakaa mwîrî jûmwe.” Îndî muntû ûrîa wigwatithanîtie na Mwathani aejaga gîntû kîmwe nawe mantûûne ja Kîroho. Ciathûraneni na ûthûngîîri. Kîrî meeyia jangî jonthe jarîa muntû athithagia gûtî jo jathûkagia mwîrî jwaawe nkûrûki ya ûrîa ûthûngîîri bûjûthûkagia. Îndî muntû ûrîa ûthûngagîîra nî mwîrî jwaawe wengwa athûkagia. Ka bûtiijî atî mîîrî yeenu nî kîûrû kîa Roho Ûmûtheru ûrîa ûkaraga ndeene yeenu na ûrîa bweei nî Mûrungu? Mîîrî tî yeenu bwingwa, îndî bûgûri na ûgûri bûbûûmo. Tontû bûû, kumithagieni Mûrungu na mîîrî yeenu. Rîu ka mbûcokerie mantû jarîa bwoorîtie barûgeene yeenu atî bweethîrwa bûrî bûbwega ntomûrûme kûrega kûthengeera mûka. Îndî nîkenda gûtîkeeje kûgîa na meeyia ja ûmaramari, nî bwega ntomûrûme ethîrwe arî na mwekûrû waawe na mûka ethîrwe arî na mûkûrû waawe. Ntomûrûme nî oojûragîrie mwekûrû waawe mantû jarîa agîrîte kûjûria arî mûkûrû na mwekûrû nî oojûragîrie mûkûrû waawe mantû jarîa agîrîte kûjûria arî mwekûrû. Mwekûrû atîagîrîte kwatha mwîrî jwaawe wengwa îndî nî mûkûrû waawe wagîrîte kûjwatha. Ningî o ûu tî mûkûrû wagîrîte kwatha mwîrî jwaawe îndî nî mwekûrû waawe wagîrîte kûjwatha. Mûkûrû na mwekûrû waawe batîagîrîte kûrega kûthenganagîîra, nonga beetîkanîîrîtie kagiita kana nîkenda boomba kûromba Mûrungu. Îndî bacokanîîre amwe kaîrî Nkoma atîkeeje kwona kaanya ga kûbageria nîûntû bwa kûremwa kwatha mwîrî. Nî nkuagaya nkûbwatha na tî waatho. Ndîngîenda antû bonthe bakare ta ûu nkari. Îndî Mûrungu nî aete o ûmwe weetû kîewa mwanya. Ûmwe kîewa kîa mûthemba jûmwe na ûngî kîa mûthemba jûngî. Ndîîra barîa batîgûreene kana bagûrwa na ntigwa atî kwethîrwa kûrî gûkwega bûgatûûra batîgûrî kana bûgûrana o ta ûrîa ûûni nkari. Îndî ûkëeja kwîthîrwa ûtîûmba kwatha mwîrî jwaaku, ûbuîri kûgûrana kana kûgûrwa. Tontû nî kaaba kûgûrana kana kûgûrwa nkûrûki ya gwakanîrwa nî mairîrîîria ja mwîrî. Ndî na Waatho kîrî barîa bagûreene, îndî tî waatho bwaakwa nî bwa Mwathani. Mwekûrû atîbuîri gûtigana na mûkûrû waawe. Îndî akëeja kûthithia ûu, nî akare atîgûri kana acokanîîre na mûkûrû waawe kaîrî. Nawe mûkûrû atîbuîri kwînga mwekûrû waawe. Kîrî bau bangî ndiuga ûjû: Nî ni nkuuga na tî Mwathani ûkuuga, mûkûrû mûkristû akëethîrwa arî na mwekûrû ûtîtîkîtie, na mwekûrû ûu nî eetîkîîrîtie gûtûûra nawe, atîbuîri kûmwînga. Nawe mwekûrû mûkristû akëeja kwîthîrwa arî na mûkûrû ûtîtîkîtie, na mûkûrû ûu nî eetîkîîrîtie gûtûûrania nawe, atîbuîri gûtigana nawe. Nîkwîthîrwa mûkûrû ûtî mwîtîkia ageetîkîrîka kîrî Mûrungu nîûntû bwa mwekûrû waawe. Nawe mwekûrû ûtîtîkîtie ageetîkîrîka kîrî Mûrungu nîûntû bwa mûkûrû waawe. Gûkëeja kwîthîrwa tî ûu gûkari, kinya aana baao barîngî kwîthîrwa batîtîkîrîkîte kîrî Mûrungu. Îndî nandî nî beetîkîrîkîte. Îndî ûrîa ûtîtîkîtie akenda batigana na ûrîa wîtîkîtie nî athithie ûu. Rîu mûkristû ûu eethîrwa nî ntomûrûme kana nî mûka, nî agîte ûciathi. Gîtûmi Mûrungu atwîtîte nîkenda tûgatûûra na thîîrî. Ûgwe mwekûrû mûkristû, wiijî atîa atî ûtîtûma mûkûrû waaku oonoka? A-gwe mûkûrû mûkristû, wiijî atîa atî ûtîtûma mwekûrû waaku oonoka? O muntû nî atûûrage mûtûûrîre jûrîa Mûrungu amweete. Ningî nî atûûrage akari o ûrîa Mûrungu aamwîtîre akari. Bûbû nîbu waatho bûrîa nkwîra kanisa cionthe ithingatage. Këethîra ntomûrûme eetîrwe ataani agácieethia muntû ûtîtaani. Këethîra atîtaani, nawe agátaanwa. Tontû gûtaanwa kana kûrega gûtaanwa bûtî na bata îndî ûntû bûrîa bûrî na gîtûmi nî muntû kûjûragia maathana ja Mûrungu. Muntû nî akare o ta ûrîa aakari rîrîa Mûrungu aamwîtîre. Waarî nkombo rîrîa wetîrwe nî Mûrungu? Ûkooria, îndî weja kwona kaanya ga kûewa ûciathi, gatumîre. Nîkwîthîrwa ûrîa Mûrungu eetîre arî nkombo ka aejaga muntû ûrî na ûciathi wa Mwathani. O ûu nou nawe muntû ûrîa Mûrungu eetîre arî na ûciathi, ka aejaga nkombo ya Kristû. Buî nîka bwagûrîrwe na ûgûri bûbûûmo, tontû bûû, bûgacokeeni kwaa nkombo cia antû. Tontû bûû ataana na aarî ba baaba, o ûmwe weenu nî atûûrage arî na ngwatanîro na Mûrungu akari o ta ûrîa Mûrungu aamwîtîre akari. Nandî mantû jarîa bûrambûûrîtie jegiî barîa batîgûrî, gûtî Waatho ndî nabu buumîte kîrî Mwathani. Îndî ka mbwîre mathûgaanio jaakwa ndî muntû mwîtîkîkua nîûntû bwa kîaao kîa Mwathani. Tontû bwa mîthangîko îrîa îrî ku îgiiteene rîrî, ndîthûgaania nî kaaba muntû gûkara akari o ûu arî. Këethîra nî ûgûrene, ûgátigana na mwekûrû waaku. Këethîra ûtîgûrene, ûkágûrana. Ningî ûkëeja kûgûrana, gûtî meeyia wîthîrwa ûthithîtie. Nawe mwarî akëeja kûgûrwa, atîîthîrwa akîîyagia. Îndî menyeni barîa bakagûrana, bakoonaga mîthangîko îmingî ya nthîgûrû îîjî na ndîngîenda kûbateethia batîkamîone. Ataana na aarî ba baaba, ûrîa nkwenda kuuga nî atî, îgiita rîrîa rîtigeere nî rîrîkai. Tontû bûû, barîa bagûrene nî bakarage ta antû batîgûrene. Ningî barîa bakûrîra bakare ta antû batîkûrîra na barîa bagwîrîtue bakare ta antû batî na kûgwîrua na barîa bakûgûra into bakare ta antû batî gantû. Nabo barîa baithangîkagia na mantû ja nthîgûrû îîjî bakare teeka batîkûthangîkua nîjo. Tontû nthîgûrû îîjî ûu ûkwona îkari, ka îkûthira. Ndîngîenda bwîthîrwe bûtî na mîthangîko. Muntû ûrîa ûtîgûrene aithangîkagia na ngûgî cia Mwathani, agîcwaa ûrîa akagwîria Mwathani. Îndî muntû ûrîa ûgûrene aithangîkagia na mantû ja nthîgûrû agîcwaa ûrîa akagwîria mwekûrû waawe. Tontû bûû, akaraga akucanîrîtue nteere cio-ijîîrî. Mwarî ûtîgûri kana karaiti aithangîkagia na ngûgî cia Mwathani nîûntû we acieejanîte mwîrî na nkoro kîrî Mwathani. Îndî mûka ûrîa ûgûri aithangîkagia na mantû ja nthîgûrû agîcwaa kûgwîria mûkûrû waawe. Ndiuga mantû jaja tontû bwa ûrîa nkwenda kûbûteethia. Teeka nkûbûrigîîria mantûûne kinya jarîkû îndî bûthithie ûrîa kwagîrîte na bûcieejanage ngûgîîne cia Mwathani bûrî na mworoto jûmwe. Îndî ntomûrûme akëethîrwa arî na mwarî na nî beetîkanîrîtie kûgûrana na akoona atîkûmûthithîria ûrîa kwagîrîte na atîkûmba kwatha mwîrî jwaawe, nî bagûrane nîûntû tî meeyia. Îndî ntomûrûme ûu akëeja kwîthîrwa nî akwenda gûkarakara atîragûrana na nî akûmba kwatha mwîrî jwaawe nî kwagîrîte akare atîmûgûrîte. Tontû bûû, muntû ûrîa ûkagûrana nî athithagia bwega, îndî ûrîa ûtîgûrana nîwe ûthithagia bwega nkûrûki. Mwekûrû ûrîa ûgûri eethagîrwa agwatitheenue na mûkûrû waawe mwanka rîrîa agakua. Mûkûrû waawe akëeja gûkua, mwekûrû ûu arî na rûûtha rwa kûgûrwa nî ntomûrûme ûrîa akeenda, îndî no mwanka ntomûrûme ûu eethîrwe arî mûkristû. Îndî mwekûrû ûu bwagîra nkûrûki agatûûra atîgûri. Jau nî mathûgaanio jaakwa îndî nî nkûthûgaania ndî na Roho wa Mûrungu. Rîu ka mbûcokerie biûria birîa bwoorîîtie biegiî biakûrîa birîa biritîri mîrungu ya mîng'uanano birî kîgongwana. Nî twijî atî twinthe tûrî na ûmenyo. Ûmenyo nabu nîka bûtûmaga antû bagaikumia; îndî wendo nîka bwakaga. Ûrîa ûthûgaanagia atî kûrî u aijî, kuuga mma gûtî u aijî kinya bûmwe ta ûrîa abuîrîte kwîthîrwa aijî. Îndî muntû ûrîa wendeete Mûrungu nawe Mûrungu nî amwijî. Rîu mantû jegiî biakûrîa birîa biritîri mîrungu ya mîng'uanano; nî twijî atî mûng'uanano tî gîntû kîrî mwoyo. Ningî nî twijî atî Mûrungu nî ûmwe wenka na gûtî Mûrungu ûngî. Kinya këethîra kûrî na into biîtagwa mîrungu îgûrû kana nthîgûrû, na nî mma kûrî mîrungu îmingî na athani babaingî, îndî kîrî tuî nî Mûrungu ûmwe akî tûrî nawe, nawe nîwe Baaba weetû ûrîa ûrî Mûûmbi wa into bionthe, naatuî tûtûûraga nîûntû bwaawe. Ningî kûrî na Mwathani ûmwe wenka, nawe nîwe Jesû Kristû, ûrîa into bionthe biombîrwe na njîra yaawe na tûtûûraga nîûntû bwaawe. Îndî tî bonthe baijî ûûma bûbû. Antû bamwe tontû bwa kûmenyanîria na mîrungu ya mîng'uanano rîrîa bakûrîa biakûrîa boonaga teeka biritîri mîrungu ya mîng'uanano birî igongwana. Nîkwîthîrwa mathûgaanio jaao jatî na inya, bathûgaanagia biakûrîa biu bikabeekîra mûgiro. Îndî biakûrîa bitîtûmaga twîtîkîrîka kîrî Mûrungu. Tûbirîte kana tûtîbirîte no ûmwe. Îndî menyeereeni ûciathi bûrîa bûrî nabu bûtîkeeje kûgiitaria barîa batî na inya wîtîkioone bwaao bagwa meeyiene. Këethîra muntû ûrîa ûrî na mathûgaanio jamoothû agakwona gwe muntû ûrî na ûmenyo ûkîrîjagîîra biakûrîa birîa biritîri mîrungu ya mîng'uanano kîûrûûne kîa mîrungu îîu, anga atîgîta wîru bwa kûrîa biakûrîa biu biritîri mîrungu îîu? Tontû bûû, ûmenyo bûu bwaaku bûgatûma muntû ûu ûtî na inya mantûûne ja wîtîkio na ûrîa Kristû aakuîre nîûntû bwaawe, aûre. Tontû bûû bûkethîra bûîîrîtie Kristû rîrîa bûgatûma ataana na aarî ba baaba bagitara na bwathûûkia mathûgaanio jaao jamoothû. Gûkëeja kwîthîrwa biakûrîa nîbio bigatûma mûtaana kana mwarî wa baaba eeyia, ntîcoka kûrîa nyama kaîrî mbîja gûtûma mûtaana kana mwarî wa baaba eeyia. Ka ûûni ntî na ûciathi? Ka ni ntî mûtûmwa? A rî, ka ûûni ntoona Jesû Mwathani weetû? Anga baabuî bûtî maciara ja ngûgî yaakwa ndeene ya Mwathani? Kinya këethîra antû bangî batîmbonaga ta ndî mûtûmwa, ndî na mma kîrî buî ndî mûtûmwa. Gîtûmi buî nî buî ba kwonania atî ndî mûtûmwa wa Mwathani tontû bwa ûrîa bwigwatithanîtie nawe. Kîrî barîa bakûnthûmbia ndiitetera nkiugaga ûjû: Ka baatuî tûtîbuîrîte kwîthîrwa tûkîonaga biakûrîa na bia kûnyua? Ka baatuî tûtîagîrîte gwîtania na eekûrû beetû ndiûngeene cieetû ta ûrîa atûmwa bangî bathithagia na ataana ba ng'ina ba Mwathani na kinya Peterû? Kana no ûûni na Baranaba akî tûbuîri kûritaga ngûgî nîkenda tûcionagîra gîa kûthiragia moobatu jeetû? A rî, nî asikarî ûrîkû wiireaga na mbeecha ciaawe ngûgî îrîa aritagîra thirikarî? Nî mûrîmi ûrîkû wa mîzabibû ûtîrîjaga maciara ja muunda jûrîa arîmîte? Nî mûrîîthi ûrîkû ûtînyunyaga îria rîa ndîîthia ciaawe? Mantû jaja tî ni nkuuga na bwaakwa ta muntû. Ga kinya Waatho bwa Mûrungu bûtîkuuga oo ûu? Nîkwîthîrwa Waatho bwa Musa bûriuga ûjû, “Ûgákunîka ndeegwa mûromo rîrîa ûkûmîtumîra kûûra nkano.” Ka bûkûthûgaania nî ndeegwa Mûrungu akwaria bwaacio? Anga tîtuî augaga ûrîa tûbuîri kûthithagîrua rîrîa augaga ûû? Nî mma mantû jaja jaandîki nîûntû bweetû. Tontû muntû ûrîa ûrîmaga na ûrîa ûkethaga bonthe beerîgagîîra kwona bimwe bia maketha. Këethîra nî twaandîre mbeeû ya kîroho kîrî buî, ka bwîthîrwa bûthûûki tûkîewa into nî buî? Gûkëeja kwîthîrwa antû bangî nî bakwona ûtethio kuumania naabuî, anga tuî tûtîagîrîte kûgunîka nkûrûki kuumania na into bieenu? Îndî nî twaregere gwîtia mma yeetû. Antû a tûthithia ûu, twakamatîre mûrigo junthe nîkenda tûtîgeekîre kîgitario mantûûne ja Nteto Injega cia Kristû. Ka buî bûtiijî atî barîa baritaga ngûgî kîûrûûne, boonaga biakûrîa biaao kuuma o kîûrûûne kîu? Kana bûmenya atî barîa baritaga ngûgî kîritîroone kîa igongwana barîjaga bimwe bia birîa biritagîrwa Mûrungu. Ûû nou Mwathani aathanîre atî atûmîîria ba Nteto Injega baejagwe mûchaara kuumania na ngûgî îîu. Îndî gûtî rîo ni ndeetia mma yaakwa na kinya nandî teeka nkûbûandîkîra nîkenda mpeewa mma îîu. Nî kaaba nkuîte antû a muntû no ûrîkû antuunya kîrîa ngwikûmîria. Këethîra ntûmagîîria Nteto Injega, ntîbuîri gwikumia. Nîkwîthîrwa îîjî nîyo ngûgî îrîa mpeei. Wûi kîrî ni këethîra ntîtûmîîria Nteto Injega! Këethîra nî ni ningwa nthuurîte kûrita ngûgî îîjî na bwaakwa, ndîngî kwîrîgîîra kûewa mûchaara. Îndî mîritaga nîûntû Mûrungu nî ambathîte mîritage. Muchaara jûrîa nkaeewa nî jûrîkû? Mûcaara jûu nî gûtûmîîria Nteto Înjega gûtîkîo nkûrîyia na ntîgwîtia mma yaakwa nîûntû bwa gûtûmîîria Nteto îîu. Tontû bûû, kinya këethîra ntî nkombo ya muntû kinya ûrîkû nî ncieethetie nkombo ya antû bonthe nîkenda nkoomba kûreeta antû babaingî kîrî Kristû ûrîa kûûmbîka. Ndî kîrî Ayahudi, ntûûraga ta Mûyahudi nîkenda nkabareeta kîrî Kristû. Kinya këethîra ntî nkombo ya Waatho bwa Musa, ntûûraga teeka mbathagwa nî Waatho bûu nîkenda ndeeta barîa baathagwa nîbu kîrî Kristû. Kîrî antû ba mîgongo îngî, ntûûraga tabo nîkenda mbareeta kîrî Krîstû. Gûtûûra ûû tî kuuga ntîathîkagîra Waatho bwa Mûrungu îndî mbîthagîrwa magiita jonthe nkîathîkîra waatho bwa Kristû. Ndî kîrî barîa batî inya mantûûne ja wîtîkio, nkari ta ûmwe waao mantûûne ja kwaga inya, nîkenda mbareeta kîrî Kristû. Tontû bûû, ncieethetie muntû wa mîthemba ya antû bonthe nîkenda ndeeta babaingî kîrî Kristû na njîra cionthe irîa ciûmbîkîka. Nthithagia mantû jaja jonthe nîûntû bwa Nteto Injega, nîkenda ngaîrwa kîtharimo kîrîa kiumanagia nacio. Ka bûtiijî atî nî antû babaingî bogîaga mîceethoone ya rwîro îndî nî muntû ûmwe akî ûeejagwa kîewa? Tontû bûû, gwe ûgîaa nîkenda ûgacinda ûeewe kîewa. Muntû wonthe ûrîa ûkwithuranîra nîûntû bwa macindano nî aikanagia mantû jamaingî. Athithagia ûu nîkenda akoona thirû îrîa îthiraga. Îndî tuî tûkaeewa thirû ya gûtûûra kenya na kenya. Kîu nîkîo gîtûmaga mbûgîa mbîrîgîîrîte gûcindana na nîkîo gîtûmaga ndwaa nkari ta mûcindani wa kûringana nkuundi ûrîa ûtîgeraga nkuundi ciaawe ruuoone. Nditanaga mwîrî jwaakwa na kûjwata mantû jamaingî nîkenda ni ntîkeeje kûregwa nyuma ya gûtûmîîria bangî. Ataana na aarî ba baaba, ndîenda kûbûririkania atî biûjûjû bieetû bionthe biatongeeretue nî îtu na atî bionthe nî biaunîre îria birî thîîria. Barî athingati ba Musa nî babatithîrue bonthe ndeene ya îtu rîu na îria rîu. Bonthe nî baarîre biakûrîa bia mûthemba jûmwe bia kuuma îgûrû, na ningî nî banyuîre rûûjî o rûmwe rwa kuuma îgûrû. Rûûjî rûu rwaumîte igeene rîrîa rîaumîte îgûrû na rîrîa rîetanîtie nabo, narîo rîaarî Kristû wengwa. Amwe na jau, barîa baingî baao bataagwîrîrie Mûrungu, nawe Mûrungu arabathirîria rwanda na biimba biaao biranyagania gûntû kunthe. Rîu mantû jau jonthe jaakarîre ûu nîkenda jaae kîonereria kîrî baatuî tûtîkeeje kwirîrîîria mantû jamathûûku ta ûrîa bo baathithîrie. Ningî tûtîkeeje kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano, ta ûrîa bamwe baao baathithîrie. O ta ûrîa Maandîko jakuuga, “Antû nî baakarîre nthî na bararîa na baranyua na bararûngama, baraina ndwîmbo.” Ningî tûkathûngîîreni, ta ûrîa bamwe baao baathithîrie barathirua ntukû îmwe antû ngiri mîrongo îîrî na ithatû. Tûkágerieni Mwathani ta ûrîa bamwe baao baathithîrie barooragwa nî njoka. Ningî tûkanung'uneni ta ûrîa bamwe baao baanung'unîre nawe Mûrungu aratûma mûraîka araabathiria. Rîu, mantû jaja jonthe jaathithîkîre kîrî bo nîkenda jakaa kîonereria kîrî bangî. Ningî jaandîkîrwe nîkenda jatûritana tuî barîa tûgûtûûra matukûûne jaja tûrî ja mûthiro jwa nthîgûrû. Tontû bûû ûrîa ûkwigua nî ariki wîtîkioone bwaawe nî amenyeere atîkagwe. Magerio jonthe jarîa bwonete mwanka nandî nî ta jarîa jejagîîra antû bonthe. Mûrungu nî mwîtîkua, nawe gûtî rîo agetîkîîria bûgerua na magerio jarîa bûtîûmba. Îgiiteene rîrîa bûkagerua, we akabwaa inya bûûmbe kûûmîîria na abwonie njîra îrîa bûkauma nayo magerioone jau. Tontû bûû, buî acoore baakwa, reganageni na kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano. Ndîaria naabuî antû barî ûmenyo, tontû bûû ciûreni bwingwa mantû jaja nkuuga. Gîkombe kîa ndibei kîrîa tûtharîmaga rîrîa tûkûrîa kîatho kîa Mwathani rî, tî tharîke ya Kristû twîthagîrwa tûkînyunyanagîra? Ningî rîrîa tuunangaga mûgaate rî, tî mwîrî jwa Kristû twîthagîrwa tûkîrîjanagîra? Nîkwîthîrwa mûgaate jûu jwîthagîrwa jûrî jûmwe, kinya këethîra tuî tûrî babaingî, tûrî mwîrî jûmwe nîûntû tûrîjanagîîra mûgaate jûu. Tûjûkie Ayahudi barî ngerekano; bonthe barîa barîjaga birîa biriti birî igongwana bagwatithanagua nî kûrîa kûu kuuma kîritîroone kîa igongwana. Îndî nîatîa nkwenda kuuga? Ka biakûrîa birîa biriti kîgongwana nîûntû bwa mûrungu jwa mûng'uanano kûrîbio birî nabio gûkûrûka biakûrîa bingi? Kana ka nkuuga mûrungu jwa mûng'uanano nî gîntû kîngî nkûrûki ya mûrungu jwa mûng'uanano? Ti ûu nkuuga! Ûrîa nkuuga nî atî igongwana birîa antû barîa batiijî Mûrungu baritaga, baritagîra roho inthûûku na tî Mûrungu. Naani ntîenda buru bûgwatanîra na roho înthûûku. Bûtîbua bûnyua gîkombe kîa Mwathani na bûnyua kîa roho inthûûku, na bûtîbua bûrîa biakûrîa bia meetha ya Mwathani na bûrîa bia meetha ya roho ithûûku. Kana ga tûkwenda gûûkaûkia mûthûûro jwa Mwathani? Ga tûrî na inya nkûrûki yaawe? Antû bamwe baugaga, “Nî twîtîkîîirîtue kûthithia mantû jonthe.” Îndî tî mantû jonthe jarî bata. Kaîrî bakaûga, “Tûrî na rûûtha rwa kûthithia mantû jonthe.” Îndî tî mantû jonthe jagunaga. Gûkágîta muntû ûcwaa mantû ja kwiguna akî, îndî acwaage jarîa jakaguna antû bangî. Womba kûrîa kîonthe kîrîa kîendagua arîa nyama ciendagîrua ûtîgûtinda kûria biûria nîûntû bwa kwigambithia nkoroone yaaku. Tontû nthîgûrû na into bionthe birîa birîku nî bia Mwathani. Muntû ûtîtîkîtie Kristû akëeja kûbwîta kîatho kwaawe, na bûgetîkîîria gwîta, rîeeni kîonthe kîrîa bûkanenkeerua bûtîkûûria biûria nîûntû bwa kwigambithia nkoroone. Îndî muntû akëeja gûkwîra atîrî, “Biakûrîa bibi birariti birî kîgongwana kîrî mîrungu ya mûng'uanano,” rîu nîûntû bwa muntû ûu na ningî nîûntû bwa kwigambithia nkoroone, ûkábirîa. Ndiuga nî kwigambithia kwa muntû ûu ûngî. Bwoomba kûmbûûria, “Ee atîa?” Ka ûciathi bwaakwa bûgatongerua nî ûûthû bwa muntû ûngî? Këethîra ncokagîria Mûrungu nkaatho nîûntû bwa biakûrîa biû, nîkî nkûgambithua nîûntû bwa kûbirîa? Waarîa kana wanyua, kana ûntû bunthe bûrîa ûkathithia, thithagia nîûntû bwa ûkumio bwa Mwathani. Tûûraga na mûtûûrîre jûrîa jûtîtûma muntû kinya ûrîkû agitara eethîrwa arî Mûyahudi, kana muntû ûrîa ûtî Mûyahudi kana muntû ûrîa ûrî wa kanisa ya Mûrungu. Thithagieni ta ûrîa nthithagia; nî ngeragia kûgwîria antû bonthe mantûûne jonthe jarîa nthithagia. Ntîcwaga ûntû bûrîa bûkanguna ninka îndî ncwaga mantû jaarîa jakaguna antû bonthe nîkenda boonokua. Ing'uananagieni naani o ta ûrîa kinya ni nding'uananagia na Kristû. Nî nkûbûkaatha nîûntû bwa ûrîa bûndirikanaga mantûûne jonthe nîûntû nî bûmenyagîîra mooritani jarîa ndabûtigîîre. Îndî nî nkwenda bûmenye atî Kristû arî na Waatho kîrî arûme bonthe, nawe ntomûrûme arî na waatho kîrî mwekûrû waawe, nawe Mûrungu nîwe ûrî na waatho kîrî Kristû. Ntomûrûme ûrîa ûrombaga kana akaroria akunîkîrîte kîongo nî Kristû amenaga. Nawe mwekûrû ûrîa ûrombaga kana akaroria atîkunîkîrîte kîongo kîaawe nî mûkûrû waawe amenaga. Tontû ûû nî ta kwenja kîongo kîaawe turûrû. Mwekûrû akëeja kwîthîrwa atîkunîkîra kîongo kîaawe nî kaaba eenji mûtuundu jwaawe turûrû. Tontû nî nthao kîrî mwekûrû kwenjwa kana kûgiitwa mûtuundu, nî abuîrîte gûkunîkîra kîongo kîaawe. Gûtî gîtûmi gîa ntomûrûme akunîkîra kîongo kîaawe tontû we nî mûng'uanano na ûkumio bwa Mûrungu. Îndî mwekûrû nî ûkumio bwa ntomûrûme. Nîkwîthîrwa ntomûrûme atoombîrwe kuuma kîrî mûka, îndî nî mûka woombîrwe kuuma kîrî ntomûrûme. Ningî ntomûrûme atoombîrwe nîûntû bwa mûka îndî nî mûka woombîrwe nîûntû bwa ntomûrûme. Kîu nîkîo gîtûmi kîa mûka akunîkîra mûtwe jwaawe kwonania atî arî waathoone bwa mûkûrû waawe na ningî nîûntû bwa araîka. Îndî amwe na jau, ndeene ya Mwathani, mûka arî gîtûmi kîrî ntomûrûme o ta ûrîa ntomûrûme arî gîtûmi kîrî mûka. O ta ûrîa mûka oombîrwe kuuma kîrî ntomûrûme ûu nîu kinya ntomûrûme aciaragwa nî mûka. Mûrungu nîwe kaûmo ka into bionthe. Giteeni îgamba bûrî bwingwa këethîra nî kwagîrîte mûka ûtîkunîkîte kîongo kîaawe, aromba Mûrungu. Ka mûûmbîre jwa ntomûrûme jûtîkwonania atî kwîthîrwa arî na nchiûri indaaja nî nthao kîrî we? Îndî kîrî mûka nchiûri indaaja nî ûkumio kîrî we nîûntû aeei cio nîkenda imûkunîkîra. Îndî muntû ûreenda kûringa nkaanja ûntûûne bûû, nî amenye atî tuî tûtî wîthîre bûngî na ningî kinya kanisa cia Mûrungu itî na wîthîre bûngî rîrîa antû bakûromba. Amwe na jau, kûringana na mooritani jaja nkûbûritana, no mwanka ngwete mantû jamwe jarîa bûkûthithia ntîûmba kûbûkaatha nîûntû bwaajo. Nîkwîthîrwa rîrîa bwothûrana amwe kûthûrana kweenu gûtîretaga wega tiga ûthûûku. Bwa mbere buru, nî mbigîtue atî kûrî na mîgaûkano kîrî buî na nî ngûkara teeka ngwîtîkia atî ûntû bûû bûrîo. Nîkwîthîrwa no mwanka kwîthîrwe kûrî na mîgaûkano kîrî buî nîkenda barîa barî meene bakoonekana. Nî mma nî bûthûranaga îndî rîrîa bûûthûreene bûtîûthûranaga nîûntû bwa kûrîa kîatho kîa Mwathani. Tontû îgiita rîa kûrîa, o muntû aciûûmbagia na biakûrîa biaawe na ageeta na mbere kûrîa, na nîûntû bûu bamwe beenu beethagîrwa barî na mpara rîrîa bangî boogiti. Ka bûtî na nja cieenu kûrîa bûbuîrî kûrîjagîra na kûnyunyagîra? Kana bûrîona bûrîa bwega nî kûmenithia kanisa ya Mûrungu na gûtûma barîa batî na gantû bacokerwa nî nthao? Rîu mbwîre atîa? Mbûkathîrîrie nîûntû bwa ûntû bûu bûkûthithia? Arî! Ntîbûkaathîrîria ûntûûne bûbû. Nîkwîthîrwa ûûni ndanenkeerwe ûritani bûrîa ndabûtigîîre nî Mwathani. Nabu nî atî, ûtukû bûrîa Mwathani aakunyanîîrwe nî aajûkîrie mûgaate, na aracokeria Mûrungu nkaatho na arajûng'enyûranga arauga atîrî, “Jûjû nî mwîrî jwaakwa jûrîa jûriti nîûntû bweenu; thithagieni ûjû nîûntû bwa kûndirikanaga.” Ningî o ûu, baathiria kûrîa, arajûkia gîkombe kîrî na ndibei na arauga atîrî, “Gîkî nî gîkombe kîa kîrîkanîro gîkîerû kîrîa gîkûrikithua na tharike yaakwa. O rîrîa bûkûmînyua, thithagieni ûu nîûntû bwa kûndirikana.” Nîkwîthîrwa îgiita rîonthe rîrîa bûkarîîjaga mûgaate jûjû na bûkanyua gîkombe gîkî, nî gîkuû kîa Mwathani bûkethagîrwa bûgîtûmagîîria mwanka rîrîa akeeja. Tontû bûû, o muntû ûrîa ûkarîa mûgaate jûjû kana anyue gîkombe gîkî na njîra îrîa îtîagîrîte akeethîrwa akîyagîria mwîrî na tharike ya Mwathani. Tontû bûû o muntû nî abuîri kwamba gwicûnkûûna bwega rîu acoke arîe mûgaate jûu na anyue gîkombe kîu. Tontû muntû ûrîa ûkaarîa na anyue atîthûgaanîtie gîtûmi kîa mwîrî jwa Mwathani, nî îgamba airetagîra wengwa. Kîu nîkîo gîtûmîte babaingî gatîgatîîne keenu beethîrwa batî na inya na baajitue, ningî bamwe nî bakuîte. Tûgäicûnkûûna bwega mbere, tûtîgambithua ûu nî Mûrungu. Îndî tûgitagîrwa îgamba na tûgakanûkua nî Mwathani, nîkenda tûtîkeeje kûgambithua nthîgûrû îkîgambithua. Tontû bûû, ataana na aarî ba baaba, etanagîîreni rîrîa bûthûreene nîûntû bwa kûrîa kîatho kîa Mwathani. Këethîra muntû arî na mpara, nî arîjage nja yaawe nîkenda kûûthûrana kweenu gûtîgatûme bûgambithua. Mantû jau jangî jatigara, nkabûritana rîrîa nkeeja. Ataana na aarî ba baaba, nî nkwenda bûmenya ûûma bwegiî biewa bia Roho Ûmûtheru. Nî bûkûmenya rîrîa bûtaijî Mûrungu nî bwaatithagua njîra na bûgakucîîrua kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano îrîa îtîaragia. Tontû bûû ndîenda bûmenye atî gûtî muntû ûrî na Roho wa Mûrungu ûûmba kuuga, “Jesû nî ûûmûrume!” Ningî gûtî muntû ûûmba kuuga, “Jesû nî Mwathani” atîtongeeretue nî Roho Ûmûtheru. Kûrî biewa bia mîthemba mwanya mwanya îndî Roho Ûmûtheru ûrîa ûbieejanaga nî ûmwe. Kûrî na ngûgî cia gûtumîka mwanya mwanya îndî Mwathani ûrîa ûtumîkagîrwa nî ûmwe. Ningî kûrî na biewa bibingî bia kûthithia mantû îndî Mûrungu ûrîa weejanaga biewa biu na agatûma ngûgî iu ciûmbîkîka kîrî bonthe nî ûmwe. Mûrungu aejaga o muntû o muntû ûntû bwa kwonania arî na Roho nîkenda ûntû bûu bûteethia antû bangî. Ûmwe nî aeei kîrîra gîa kwaria mantû ja ûûme na ûngî aeewa kîrîra gîa kwaria mantû ja ûmenyo kuumania na Roho o ûu ûmwe. Roho o ûu ûmwe aejaga muntû ûmwe wîtîkio na muntû ûngî akaewa kîewa gîa kworania. Ningî Roho o ûu aejaga muntû ûngî kîewa gîa kûringa biama, na akaa ûngî kîewa gîa kûroria. Akaa kinya ûngî kîewa gîa kwathûrana këethîra mîthemba ya Roho nî yumanîtie na Roho wa mma. Akaa ûngî kîewa gîa kwaria na mîgambo mîgeni na akaa ûngî kîewa gîa gûciûra ûrîa mîgambo îîu îkuuga. Biewa biu bionthe nabio biumanagia na Roho ûmwe, nawe aejaga o muntû kûringana na ûrîa akwona nîu kwagîrîte. O ta ûrîa mwîrî jûrî na irûngo bibingî îndî nî mwîrî jûmwe, o ûu nou Kristû akari. Nîkwîthîra tuî twinthe, kinya tweethîrwa tûrî Ayahudi kana antû batî Ayahudi kana tweethîrwa tûrî nkombo kana tûrî antû barî na ûciathi, twabatithîrue nî Roho ûmwe, ndeene ya mwîrî jûmwe na twinthe tûranyuithua Roho ûmwe. Mwîrî tî jwa kîrûngo kîmwe îndî nî jwa îrûngo bibingî. Kûgûrû gûkëeja kuuga, “Tontû ntî njara, ntî wa mwîrî,” bûu bûtîtûma kûgûrû kûu kwîthîrwa gûtî kîrûngo kîa mwîrî. Naku gûtû gûkëeja kuuga, “Tontû ntî riitho, ni ntî wa mwîrî,” bûu bûtîgiria gûtû kwîthîrwa kûrî kîrûngo kîa mwîrî. Gûkëeja kwîthîrwa mwîrî junthe nî riitho, kwigua kuuma kû? Ningî mwîrî junthe jûrîngîthîrwa nî gûtû kûtheri, nîatîa muntû arîngîuûmba kûnunkîra? Îndî rîu ûrîa gûkari nî atî Mûrungu aabangîre o kîrûngo o arîa kîrî mwîrîîne o ta ûrîa oonere kwagîrîte. Irûngo bionthe bia mwîrî birîngîkwîthîrwa birî kîrûngo kîmwe, mwîrî jûrîngîkwîthîrwa jûrî kû? Îndî nandî ûrîa gûkari nî atî kûrî na îrûngo bibingî îndî mwîrî nî jûmwe. Riitho rîtîûmba kwîra njara, “Ntî na bata naagwe,” na ningî mûtwe jûtîûmba kwîra magûrû, “Ntî na bata naagwe.” Îndî ûrîa gûkari nî atî irûngo bia mwîrî birîa bitî na inya nîbio birî bata nkûrûki. Ningî irûngo bia mwîrî birîa tûthûgaanagia bitî gîtîîo, nîbio tûmenyagîîra mono. Nabio birîa twoonaga bitîthongi, nîbio bimenyagîîrwa nkûrûki ya bingî, o rîrîa irûngo birîa bithongi bitîbataragua nî ûmenyeeri ta bûu. Îndî Mûrungu abangîte irûngo bia mwîrî na njîra îrîa îgatûma irûngo birîa bitî gîtîîo bitîîwa. Tontû bûû gûtîkeethîrwe kûrî na kwathûkana mwîrîîne, îrûngo bigwatithanîtue amwe nîkenda bigateethanagia. Kîrûngo kîmwe kîa mwîrî gîkëeja kwîthîrwa gîkîthangîkaga, irûngo bingî kinya bio bithangîkaga amwe nakîo. Ningî kîrûngo kîmwe gîgatîîwa, bingî bionthe bigwîragua amwe na kîo. Rîu buî bûrî mwîrî jwa Kristû na o muntû o muntû nî kîrûngo kîaaju. Mûrungu nî eekîte o muntû antû aawe kaniseene. Ba mbere nî atûmwa bathingatwa nî iroria nabo bathingatwa nî aritani. Bau bathingatwa nî aringi-biama, ningî barîa baeei inya ya kworania na barîa bateethagia bangî na atongeria na bangî barîa baragia na mîgambo mîgeni. Ka bonthe barî atûmwa? Ka bonthe barî iroria? Ka bonthe barî aritani? Ka bonthe baringaga biama? Ka bonthe baeei inya ya kworania? Ka bonthe baragia na mîgambo mîgeni? Ka bonthe baciûraga mîgambo mîgeni? Tontû bûû, irîragîîrieni na wîru kûewa biewa birîa birî na gîtûmi mono. Rîu kambwîre ûntû bûrîa bwega buru nkûrûki ya jangî jonthe. Kinya nkëethîrwa nî mbaragia na mîgambo ya antû kana ya araîka, îndî nkëethîrwa ntî na wendo nkari ta gîtuma kîa ndebe întheri kana mûrîro jwa nkengere. Kinya nkëethîrwa mpeei kîewa gîa gûtûmîîria rûteto rwa kuuma îgûrû na nkëethîrwa mpeei ûmenyo bwa iriga na kûmeenya mantû jonthe, ningî nkëethîrwa ndî na wîtîkio bûrîa bûûmba kûthaamia irîma, îndî nkëethîrwa ntî na wendo, ûûni ndî wa ûtheri. Kinya nkaejana bionthe birîa ndî nabio na kinya nkaeejana mwîrî jwaakwa jwakîîrua, îndî nkëethîrwa ntî na wendo, ndî wa ûtheri buru. Wendo nî bûmagîîria na bûkaîganîîrua kîaao; wendo bûtî rûriitho na bûtiikumagia kana bûcimbaimbia. Wendo bûtîagaga nthoni kana bûcienda na bûtîthûûrangaga. Ningî wendo bûtîtaraga mathûûkia îndî bûgwîragîrua ûûma. Wendo bûtîtiganagîria mantû rîrîa jooma. Nabu bwîtîkagia mantû jonthe na bûkeerîgîîra mantû jonthe na bûkoomîîria mantû jonthe. Wendo nî bwa kenya na kenya. Kîewa gîa kûroria gîkathira ntukû îmwe. Kinya kîewa gîa kwaria na mîgambo mîgeni gîkathira. Ningî kinya kîewa gîa gûciûra mantû gîkathira. Nîkwîthîrwa ûmenyo bweetû tî bûbûûjûru na kinya kîewa gîeetû kîa ûroria gîtîûjûri. Îndî rîrîa ûntû bûrîa bûûjûru bûkeeja, rîu biu bitî bibiûjûru bikathira. Rîrîa ndaarî kaana, ndaaragia ta kaana, ndagwataga mantû ta kaana na ndaathûûganagia ta kaana. Îndî tontû rîu ndî muntû mûgima, nî ntigîte mantû ja waana. Nandî tuî tûrîona Mûrungu marwîrwî îndî nyumeene tûkamwona ûthiû kwa ûthiû. Nandî mbijî Mûrungu bûbûkai îndî nyumeene nkamûmenya buru ta ûrîa ambijî. Kûrî mantû jathatû jarîa jagaatigara. Najo nî wîtîkio na wîrîgîîro na wendo. Îndî wendo nîbu bûnene kîrî jangî. Ciûmieni bwîthîrwe bûrî na wendo. Ningî ciûmieni na wîru bûewe biewa bingî bia Roho na mono kîewa gîa kûroria. Muntû ûrîa waragia na mîgambo mîgeni atîîthagîrwa akîaragia na antû îndî nî Mûrungu ethagîrwa akîaragia nawe. Nîkwîthîrwa gûtî muntû wîthagîrwa akîmenyaga ûrîa muntû ûu akuuga îndî ethagîrwa akîaragia iriga na inya ya Roho. Îndî muntû ûrîa ûroragia ethagîrwa akîaragîria antû nîkenda bakûra na beekîrwa inya na kûbaboreria. Muntû ûrîa waragia na mîgambo mîgeni ethagîrwa agîciîkagîra inya wengwa îndî muntû ûrîa ûroragia ethagîrwa agîkagîra akristû inya. Ndîngîenda bwinthe bwaria na mîgambo mîgeni, îndî bûrîa mpenda nkûrûki nî bwîthîrwa bûrî na kîewa gîa kûroria. Tontû muntû ûrîa ûroragia nî akûrûkîte ûrîa waragia na mîgambo mîgeni, tiga gûkëethîra kûrî na muntû ûngî ûrîa ûûmba gûciûrîra antû mantû jarîa jakuugwa, nîkenda antû ba kanisa beekîrwa inya. Rîu ataana na aarî ba baaba, nkëeja kwîja kweenû nkîaragia na mîgambo mîgeni, mbûteethia atîa nayo? Gûtî u mbûteethia, tiga mbûreterete mantû jarîa nguûrîri nî Mûrungu, kana ûmenyo bûna kana ûroria kana ûritani. Tûjûkie ngerekano ya gîntû gîtî mwoyo ta mûtûrirû kana kînanda: nîatîa muntû oomba kûmenya nî rwîmbo rûrîkû rûkûringwa tiga gîntû kîu gîkaringwa tarîîria? Ningî muntû ûrîa ûringaga tarumbeta akärega kûringa ûrîa kwagîrîte nîûntû bwa ndwaa rî, nûû withuranîra nîûntû bwa gwîta ndweene îuu? O ûu kinya buî nteto irîa bûkwaria ikëethîrwa itîgûciûkîra antû bangî, nûû ûûmba kûmenya mantû jarîa bûkuuga? Nteto cieenu ga ikaûrîra ruoone. Nthîgûrûûne kûrî na mîgambo îmingî mwanya mwanya, îndî gûtîju jutî gîtûmi. Îndî rîrîa ntîkwigua rûthiomi rûrîa muntû mûna akwaria, we ethagîrwa arî mûgeni kîrî ni naani nkeethîrwa ndî mûgeni kîrî we. Nîkwîthîrwa bûrî na wîru bwa kûewa biewa bia Roho, ciûmieni bwîthîrwe bûrî na biewa birîa biûmba kûguna antû ba kanisa. Tontû bûû, muntû ûrîa waragia na mîgambo mîgeni, nî arombe aewe kinya inya ya gûciûra nteto irîa akuuga. Tontû rîrîa ndombaga na mîgambo mîgeni, nî roho waakwa wîthagîrwa akîrombaga, îndî mathûgaanio jaakwa jatîgunîkaga. Rîu nthithie atîa? Nkaromba na roho waakwa, na ningî ndombe na mathûgaanio jaakwa; nkaina na roho waakwa na mbine kinya na mathûgaanio jaakwa. Ûgäkumia Mûrungu na roho waaku wenka rî, muntû ûngî ûrîa ûrî amwe naabuî nîatîa oombîkia gwîtîkîîria akauga, “Amen” kîrî îromba rîaaku rîa gûcokia nkaatho këethîra atîgûciûra ûrîa ûkuuga? Bwombîka îromba rîaaku rîa gûcokia nkaatho rîîthîrwe nî rîrîega, îndî rîtîteethia muntû ûngî. Nî ngûcokeria Mûrungu nkaatho nîûntû ûûni nî mbaragia na mîgambo mîgeni nkûrûki yeenu bwinthe. Îndî amwe na jau, rîrîa ndî kaniseene nî kaaba mbarîtie biugo bibikai birîa antû boomba gûciûra nîkenda nkabaritana nkûrûki ya kwaria biugo bibingî na mîgambo mîgeni. Ataana na aarî ba baaba, bûkáthûgaanagieni ja twaana, îndî mantûûne ja kûthithia ûthûûku, karageni ja twaana tûnyi. Ningî mathûgaanioone jeenu îthîrweni bûrî antû barî na kîrîra. Maandîko jaugîîte ûjû: “Mwathani ariuga ûjû, ‘Nkaaria na antû baba, ngîtumagîra antû bakwaria na mîgambo mîgeni, mbarie nabo na tûnyua twa antû ageni, îndî kinya rîo antû baakwa, batînthikîîra.’” Tontû bûû, kîewa gîa kwaria na mîgambo mîgeni tî rwano kîrî barîa beetîkîtie, îndî nî rwano kîrî barîa batîtîkîtie; îndî kîewa kîa ûroria nî rwano kîrî barîa beetîkîtie na tî kîrî barîa batîtîkîtie. Tontû bûû kanisa îrî yonthe îkeeja kûûthûrana amwe na bwinthe bûkëethîrwa nî mîgambo mîgeni bûkwaria nayo rî, rîu antû barîa batî na kîewa gîa kwaria na gûciûra mîgambo mîgeni kana barîa batîtîkîtie bakëeja gûkûrûka arîa bûrî anga batiuga baabuî nîka burî na nthû? Îndî bonthe bakëethîrwa nîka bakûroria, rîu muntû ûtîtîkîtie kana ûtîeei kîewa gîa gûciûra kana kwaria na mîgambo mîgeni akëeja kwîja kîrî buî, akaigua nî mwîyia nîûntû bwa rûteto rûrîa aigua na rûmûgambithie. Witho bwa nkoro yaawe bûkaûmbûka nawe agetîkîîria kwirira na athathayie Mûrungu na auge “Ni mma Mûrungu arî amwe naabuî antû aja!” Ataana na aarî ba baaba, ûjû nîu nkweenda kuuga: rîrîa bûûthûrene amwe, muntû ûmwe nî aine rwîmbo, ûngî nî aritane, na ûngî nî eeraane nteto irîa aguûrîri nî Mûrungu, na ûngî nî arie na mîgambo mîgeni na ûngî aciûre mîgambo îîu. Mantû jau jonthe jabuîri kûthithua nîûntû bwa gûteethia antû ba kanisa. Gûkëethîrwa kûrî na antû baeei biewa bia kwaria na mîgambo mîgeni, nî baarie baîrî kana bathatû kîrî bo. Îndî tî nkûrûki ya bau. Ningî nî baarie muntû ûmwe ûmwe bathingateene. Ningî nî kwîthîrwe kûrî na muntû wa gûciûrîra antû ûrîa kwaugwa. Îndî gûkëeja kwîthîrwa gûtî muntû ûrîo wa gûciûra jarîa jaarua na mîgambo mîgeni, muntû ûrîa ûkwaaria na mîgambo îîu nî akire kîûthûranoone gîa akristû, na arie na nkoro yaawe na kîrî Mûrungu wenka. Kîrî barîa baeei kîewa gîa kûroria, nî baarie antû baîrî kana bathatû. Ningî bangî nabo nî bathime nteto irîa ikuugwa. Muntû ûmwe gatîgatîîne keenu akëeja kûguûrîrua ûntû nî Mûrungu, muntû ûrîa ûkwaragia nî akire. Tontû buî bwinthe bwoomba kûroria, ûmwe nyuma ya ûngî, nîkenda bwinthe bûkairitana na bwîkîrwe inya. Kîewa gîa ûroria kîbuîrîte kwathwa nî muntû ûu weei kîewa kîu, nîûntû Mûrungu tî Mûrungu wa gîtuma îndî nî Mûrungu wa thîîrî. Aka babuîri gûkiraga ki barî kaniseene. Batîtîkîrîtue kwaria, îndî babuîri kwathîka ta ûrîa waatho bwa Ayahudi bûkuuga. Beethîrwa barî na ûntû bakwenda kûmenya, nî booragie akûrû baao barî nja ciaao, nîûntû nî nthao mûka kwaria kaniseene. Ka bûkûthûgaania rûteto rwa Mûrungu nî kîrî buî rwaumîre, kana no bwinka akî bwakinyîîrwe nî rû? Muntû kinya ûrîkû akëethîrwa akîthûgaanagia nî kîroria kana arî na kîewa kîa Roho, nî amenye atî mantû jaja nkûbwaandîkîra nî Waatho bwa Mwathani. Muntû ûrîa ûkarega gwîtîkîîria atî ûu nîu gûkari, bûgeetîkîîria muntû ûu. Tontû bûû, ataana na aarî ba baaba, nî bûbuîri kwirîrîîria kîewa kîa ûroria na bûgákania barîa bakwaria na mîgambo mîgeni baaria yo. Îndî mantû jonthe nî jathithague bwega na jathingatîte mûtaratara jwaajo. Rîu ataana na aarî ba baaba, nî nkwenda kûbûririkania Nteto Injega irîa ndabûtûmîrîîrie, naabuî bûraciîtîkîîria na bûraciaanda wîtîkioone bwega ndeene yaacio. Nteto îîu nîcio ibwonokagia, këethîra bûkathingataga cio këethîra gwîtîkia kweenu gûtaarî kwa ûtheri. Tontû nî ndabûtûmîrîîrie Nteto irîa ndaatûmîrîîrue na irî gîtûmi mono, nacio nî atî Kristû nî aakuîre nîûntû bwa meeyia jeetû, kûringana na ûrîa Maandîko jakuuga. Ningî nî aathikîrwe na arariûka ntukû ya ithatû o ta ûrîa Maandîko jakuuga, na atî nî aacionanîrie kîrî Peterû na nyumeene aracionania kîrî barîa îkûmi na baîrî. Nyumeene aracionania kîrî athingati nkûrûki ya magana jataano îgiita rîmwe, na barîa baingî baao barî mwoyo kinya naarua tûrî, kinya këethîra bamwe nî bakuîte. Aracoka aaracionania kîrî Jakubu na nyumeene kîrî atûmwa bonthe. Mûthieene aracionania kîrî ni, nkari ta muntû waaciari îgiita rîaawe rîtîkinyi. Tontû nî ni ûrîa mûnini buru kîrî atûmwa bangî bonthe ntîbuîri kinya gwîtwa mûtûmwa, nîûntû nî ndathangîkîrie kanisa ya Mûrungu. Îndî ûtugi bwa Mûrungu nîbu bûtûmîte mbîthîrwa nkari ûu nkari. Nabu ûtugi bûû bwaawe kîrî ni bûtaarî bwa ûtheri. Nîkwîthîrwa nî ndaaritîre ngûgî na inya nkûrûki ya atûmwa bau bangî bonthe, kinya këethîra tî ni ningwa ndaaritaga ngûgî îîu na bwaakwa, îndî nî ûtugi bwa Mûrungu bwaamîritaga bûrî ndeene yaakwa. Îndî amwe na jau, këethîra nî ni ndaatûmîrîîrie kana nîbo baatûmîrîîrie, ûntû bûû nîbu tûtûmagîîria, naabuî nobu bwîtîkîtie. Këethîra ntûmîîri îrîa îtûmagîîrua yugaga Kristû nî aariûkîrue kuuma kîrî akuû, nî atîa îndî bamwe beenu baugaga atî akuû batîriûkua? Gûkëeja kwîthîra atî gûtî kûriûkua kwa barîa bakuîte, ûû nî kuuga atî kinya Kristû ataariûkîrue. Gûkëethîra Kristû ataariûkîrue, ntûmîîri yeetû kîrî buî îthîrwa îrî ya ûtheri na kinya gwîtîkia kweenu kwîthîrwa kûrî kwa ûtheri. Naatuî twîthîrwa tûrî akûûjî ba ûrongo mbere ya Mûrungu, nîûntû nî twakûûjîrîre na tûrauga atî Mûrungu nî aariûkîrie Kristû, na këethîra ataamûriûkîrie, nî mma atî akuû batîriûkua. Gûkëeja kwîthîrwa nî mma atî akuû batîriûkua kinya Kristû ataariûkîrue. Këethîra Kristû ataariûkîrue, wîtîkio bweenu bwîthîrwa bûrî bwa ûtheri na bwîthîrwa kinya nandî bûrî meeyiene jeenu. Ningî barîa baakuîre barî ndeene ya Kristû nî baûrîre. Gûkëeja kwîthîrwa wîrîgîîro bweetû kîrî Kristû nî mantûûne ja ûtûûro bûbû akî, baatuî tûrî antû ba kwigîîrua kîaao nkûrûki ya antû bangî bonthe. Îndî mma nî atî Kristû nî aariûkîrue, na bûu bûraa bwa kûrikithia atî kinya barîa bakuîte bakariûkua kuuma kîrî akuû. O ta ûrîa gîkuû kîejîre nthîgûrûûne nîûntû bwa muntû ûmwe, o ûu nou kûriûkua kwonorete kuumania na muntû ûmwe. O ta ûrîa antû bonthe bakuujaga kuumania na Adamu o ûu nou bonthe bakariûkua nîûntû bwa kûgwatithanua na Kristû. Îndî o muntû akariûkua îgîîta rîaawe. Mbere nî Kristû waariûkîrue na nyumeene nî barîa barî baawe bakariûkua rîrîa agacoka. Rîu mûthiro jûcoke jwîje, rîrîa akanenkanîîria Ûnene kîrî Mûrungu Baaba, aathiria kwînyangia waathani na moonene jonthe na mainya jonthe. Tontû no mwanka Kristû athane mwanka rîrîa Mûrungu agaciinda na eeke anthû baawe ruungu rwa makinya jaawe. Mûnthû wa mûthia wa kûthirua nî gîkuû. Tontû Maandîko jaugîîte, “Mûrungu nî eekîte into bionthe ruungu rwa makinya jaawe.” Nî gûkûmenyeka bwega atî, rîrîa gûkwîrwa “mantû jonthe,” bûu bûtîgûtûma kinya Mûrungu atarwa arî ûmwe wa into biu tontû nîwe wîkîte into bionthe ruungu rwa makinya ja Kristû. Rîrîa mantû jonthe jakeethîrwa jagwîkwa ruungu rwa waathani bwa Kristû, rîu kinya we wengwa, tawe mûtaana, agaciîka waathanine bwa Mûrungu, ûrîa weekîre bionthe waathanine bwaawe, nîkenda Mûrungu akaathaga bionthe. Antû barîa babatithagua antûûne a barîa bakuîte rî, babatithagîrua mbi këethîra gûtî wîrîgîîro bwa kûriûkua gwa akuû? Ningî kûrî na gîtûmi kîrîkû kîa baatuî kwîthîrwa magiita jonthe tûrî ûgwatiine? Ataana na aarî ba baaba, ûûni mbonaga gîkuû kîrî mbere yaakwa mîthenya yonthe! Kûgwîrua gwaakwa nîûntû bweenu nî kwîthîrwa bûgwatanîte na Kristû Mwathani weetû. Kîu nîkîo gîgûtûma mbuga ûû. Gûkëeja kwîthîrwa kûrwaa kûrîa ndaarwîîre Efeso ta muntû ûkûrwaa na nyomoo cia kîthaka kwaarî na merekeeria ja kîûmuntû, nîatîa kûrîngînguna? Këethîra akuû batîriûkagua rî, o ta ûrîa nteto ikwarua, nîu “Tûrîeni na tûnyue, tontû rûûjû tûgakua.” Bûkaîrueni! Acoore babaaî nî batûmaga muntû wa mîîtîre îmîega athûûka. Ciûkeni mathûgaanioone jeenu o ta ûrîa kûbuîrîte, bûtige kûthithia meeyia. Antû bamwe kîrî buî batiijî Mûrungu. Nabû nî nthao inene kîrî buî. Îndî muntû oomba kûûria, “A akuû bakariûkua atîa? Bakeethîrwa barî na mwîrî jûkari atîa?” Kûria ûû nî waa utheri! Mbeeû îrîa waandaga îtiumaga mbere îtîramba gûkua. Kîrîa waandaga gîtîthagîrwa kîrî mûmera junthe ta ûrîa jûcokaga gûkûra, îndî waandaga mpîndî, yeethîrwa nî ya nkano kana ya mûmera jûngî. Îndî nî Mûrungu weejaga mpîndî îîu mwîrî o ûrîa akeenda îthîrwa îkari, o mpîndî akamîaa mwîrî jwa mûthemba jwaayo. Mîîrî ya biûmbe bionthe îtîkari ûmwe. Antû barî na mwîrî jwa mûthemba jûmwe, nyomoo îrî na mwîrî jwa mûthemba jûngî, na ningî nyoni na makûyû jarî na mwîrî jwa mûthemba. Kûrî na mîîrî ya biûmbe bia îgûrû na kûrî na mîîrî ya biûmbe bia nthîgûrû. Ûthongi bwa mîîrî ya biûmbe bia îgûrû nî mwanya na ûthongi bwa mîîrî ya biûmbe bia nthîgûrû. Kûrî na ûthongi bwa riûa na ûthongi bûngî bwa mweri, na kûrî na ûthongi bwa njota. Ningî kinya njota irî ûthongi bwa mîthemba mwanya mwanya. O ûû nîu kûriûka gwa akuû gûkeethîrwa gûkari. Mwîrî jûthikagwa mûthetuune jûrî jwa kûthira, îndî jûkariûkua jûrî na mûkariî jwa gûtûûra kenya na kenya. Mwîrî jûthikagwa jûtî na ûthongi, îndî jûkariûkua jûrî na mwago. Jûthikagwa jûtî na inya, îndî jûkariûkua jûrî na inya. Jûthikagwa jûrî mwîrî jwa wîthîre îndî jûkariûkua jûrî mwîrî jwa kîroho. Këethîra kûrî na mwîrî jwa wîthîre, kinya mwîrî jwa kîroho jûrî o. Tontû Maandîko jariuga, “Muntû wa mbere, tawe Adamu, oombîrwe arî kîûmbe kîrî na ûtûûro,” îndî Adamu wa mûthia nîwe Roho ûrîa weejaga antû ûtûûro. Kîrîa kîîjaga mbere nî mwîrî jwa wîthîre na nyûmeene mwîrî jwa kîroho jûkeeja. Adamu wa mbere ûrîa wombi na mûthetu aaumîte nthîgûrû îndî Adamu wa baîrî aaumîte îgûrû. Barîa bonthe barî ba nthîgûrû bakari ta muntû ûrîa woombîrwe na mûthetu nabo barîa barî ba îgûrû bakari ta ûrîa waumîre îgûrû. O ta ûrîa twajûkîrie mûng'uanano jwa muntû ûu wombi na mûthetu, o ûu nîu tûkajûkia mûng'uanano jwa ûrîa waumîre îgûrû. Ndîbwîra ûjû ataana na aarî ba baaba, kîrîa kîrî kîa mwîrî na tharike gîtîûmba kûgaîrwa ûnene bwa Mûrungu, na kîrîa kîrî gîa kûthira gîtîûmba kwîthîrwa kîrî na mûkariî jwa gûtûûra kenya na kenya. Thikîîreni mbwîre witho: tî twinthe tûgakûa îndî twinthe tûkagarûrwa mîîrî, tarumbeta ya mûthia îkagamba twinthe tûkagarûrwa ntûti ta kûmincia na kûmincûria. Nîkwîthîrwa tarumbeta ya mûthia îkagamba na akuû bariûkue ûrîa batîcoka gûkua kaîrî, naatuî tûgarûrwe. Tontû mîîrî yeetû îrîa îrî na mûkariî jwa kûthira no mwanka îîkîrwe mûkariî jwa kûrega kûthira, na mwîrî jûrîa jûkuujaga jwîkîrwe mûkariî jwa gûtûûra kenya na kenya. Rîu, mwîrî jûjû jûrî na mûkariî jwa kûthira jweekîrwa mûkariî jwa kûrega kûthira, na kîrîa gîkujaga gîeekîrwa mûkariî jwa gûtûûra kenya na kenya, rîu nîrîo rûteto rûrîa rwaandîki rûkoojûra; “Gîkuû gîkûthirua; ûûmbani bûkwoneka!” “Gîkuû, kûûmbana gwaaku kûrî kû? Gîkuû, inya yaaku ya kwigithia ûrûrû îrî kû yo?” Gîkuû kîonaga inya ya kwigithia ûrûrû kuuma kîrî meeyia, meeyia najo jakoona inya kuuma kîrî Waatho. Îndî tûcokerieni Mûrungu nkaatho ûrîa ûtweejaga kûûmbana ndeene ya Jesû Kristû Mwathani weetû. Tontû bûû, ataana na aarî ba baaba barîa mpendeete mono, ciaandeni bwega bûtî kwebaebua. Îteeni na mbere kûrita ngûgî ya Mwathani bûrî na wîru îgiita rîonthe, bûkîmenyaga atî ngûgî irîa bûritaga ndeene ya Mwathani tî cia ûtheri. Ndîuga ûjû mantûûne jegiî kûrita biewa bia gûteethia akristû: thithagieni ta ûrîa ndaathîre kanisa cia Galatia ithithagie. O ntukû ya mbere ya kiumia, o ûmwe weenu abuîri eekage na aûûmbagie gîntû kûringana na ûrîa atharimi. Bûthithagie ûu nîkenda gûtîkae atî rîrîa nkeeja nîrîo biewa bikoothûranua. Rîrîa ngakinya kûu nkanenkera barîa bûkathuura barûga ya kûbamenyithania nîkenda baikia biewa bieenu kûu Jerusalemu. Gûkëeja kwaa no mwanka mbîte, tûgeetania nabo. Nkabûriûngîra ndathiria gûkûrûkîîra Makedonia, tontû no mwanka mbîtîîre ku. Mbuga ngakara naabuî kagiita gagakai kana kinya nthirîrîe kiingo gîa mpio kûu, nîkenda buî bwîja gûnteethia ngîîta rûgeendo rwaakwa rwa o kunthe kûrîa ngeeta. Tontû nandî ntîkwenda kûbwona nkûrûkîte akî, ndîrîgîîra gûkara amwe naabuî îgiita rîrîraja këethîra Mwathani akambîtîkîîria. Îndî ngakara Efeso mwanka ntukû ya Pentekoste. Nîkwîthîrwa mwari jûmwariî nî jûrugûri jwa ndita ngûgî ya bata kûu kinya këethîra barîa bakûrwaa na ngûgî îîu kûu nî babaingî. Rîrîa Timotheo agakinya kweenu, mûgwateeni ûgeni na bûtûme aigue atî na ûguaa arî amwe naabuî tontû we nî mûriti wa ngûgî ya Mwathani o ta ûrîa ûûni nditaga. Tontû bûû, gûkéejeni kwonora kinya ûmwe weenu ûmûmena. Mûteethieeni nîkenda akathiria ndiûnga yaawe arî na thîîrî na nyuma ya ûu acoke kîrî ni nîûntû nî nkwîrîgîîra kûmwona amwe na ataana na aarî ba baaba. Mantû jeegiî Apolo, nî mwerencete mono eeje kweenu barî na akristû bangî, îndî nî akwoneka teeka atîkwenda kwîja îgiita rîrî. Akeeja rîrîa akoona kaanya. Kareni bûciûki na bûciaande wîtîkioone bweenu. Ningî gîeeni na ûchamba na bûgîe inya. Thithieni bûnthe bûrîa bûkathithia bûrî na wendo. Rîu ataana na aarî ba baaba, nî bwijî atî antû ba nja ya Stefano nîbo baarî ba mbere gwîtîkia ndeene ya Akaia, nabo nî bairitîte nîûntû bwa gûteethia antû ba Mûrungu. Tontû bûû, ndîbwerenca bwathîkagîre antû ta bau na ningî bwathîkagîre bonthe barîa baritanagîria ngûgî nabo. Nkûgwîrîrua kwîja kwa Stefano, na Fotunato amwe na Akaiko antû eenu. Bagûtûma ndaboorera o ta ûrîa bûtûmîte bûboorera. Tontû bûû, tîîageni antû ta baba. Kanisa cia Asia ikûbûkeethia. Akuila na Prisila, amwe na antû ba kanisa barîa bacemanagia nyomba yaao bakûbûkeethia nkeethi cia wendo bûbwingî ndeene ya Mwathani. Ataana na aarî ba baaba bonthe bakûbûkeethia. Keethanieni na nkeethi intheru cia gûcûncana. Nî ni Paûlû nkwaandîka nkeethi iji na njara yaakwa ningwa. Muntû kinya ûrîkû ûtîendeete Mwathani nî ûmûrume. Maranatha - Njû Mwathani weetû! Ûtugi bwa Mwathani Jesû bûkarage naabuî. Wendo bwaakwa nî bûkarage naabuî bwinthe ndeene ya Kristû Jesû. Nî ni Paûlû mûtûmwa wa Kristû Jesû nîûntû bwa kwenda kwa Mûrungu, tûrî na Timotheo mûtaana wa baaba, tûkûbwaandîkîra buî antû ba kanisa ya Mûrungu îrîa îrî Korintho, amwe na atheru barîa bonthe barî nthîgûrû yonthe ya Akaia. Mûrungu Baaba weetû na Mwathani weetû Jesû Kristû barobwaa ûtugi na thîîrî. Tûkumieni Mûrungu, Îthe wa Mwathani weetû Jesû Kristû we ûrîa ûrî Mûrungu wa kîaao kîonthe na kûborerua kunthe. We atûboragîria mathîînene jeetû jonthe nîkenda naatuî tûkoomba kûboreria antû bangî mathîînene ja mûthemba o jûrîkû jarîa beethagîrwa barî najo. Tûbaboragîria tûgîtumagîra ûboreru bûrîa tuî twingwa tweei nî Mûrungu. Tontû o ta ûrîa twîtaga na mbere kwona mîthangîko îmingî ta îrîa Jesû oonere, nou nawe Mûrungu atûboragîria mono ndeene ya Kristû. Tûkëethîrwa nî tûkûthangîka, tûrîthangîka nîkenda buî bûkoona wega na wonokio. Tweethîrwa nî twonete ûtethio, nou kinya buî bûgateethua tontû bwa ûrîa buî bûmagîîria na kûrîa thîîna ta îrîa kinya tuî tûrîjaga. Wîrîgîîro bweetû kîrî baabuî nî bûûriki, nîûntû nî tûîjî atî o ûrîa bûmagîîria mîthangîko ta îrîa tuî twonaga nou bûkaborerua o ta ûrîa tûboragîrua mathîînene jeetû. Ataana na aarî ba baaba nî tûkwenda bûmenya mathîîna jarîa twaarî najo nthîgûrû ya Asia. Twoonere mathîîna tûtîngîûmba kûmîîria mwanka tûraitîjîra buru na tûraaga wîrîgîîro bwa gwîta na mbere gûtûûra mwoyo. Nîkwîthîrwa twaigagua teeka tûgitîri îgamba rîa gûkua. Îndî gwakarîkîre ûu nîkenda tuî tûtîkeeje kwîîrîgîîra inya yeetû twingwa îndî nkûrûki twîrîgîîre Mûrungu ûrîa ûriûkagia akuû. Mûrungu ûrîa watûtunyûkîrie ûgwatiine bûbûnene ûu nî eetîte na mbere gûtûtunyûkia na nî twîrîgîrîte atî agatûtunyûkia kaîrî na kaîrî. Buî bûtûteethie na maromba nîkenda antû babaingî bagacokeria Mûrungu nkaatho nîûntû bweetû tontû bwa kîtharimo kîrîa Mûrungu akeethîrwa atûtharimîte nakîo agîcokia maromba jarîa tûkaromberwa nî antû babaingî. Tuî nî tûgwikumîria ûntû bûbû: mathûgaanio jeetû nî jagûtûrikithîria atî mîîtîre yeetû kîrî antû ba nthîgûrû na mono kîrî bûî nî ya ûtheru na mma na tûtîkarîte na ûûme bwa antû ba nthîgûrû îîjî îndî tûtwîre tûtongeretue nî ûtugi bwa Mûrungu. Tuî tûrîbwaandîkîra mantû jarîa bûkoomba kwithomera na gûciûra gîtûmi kîaajo. Ndîrîgîîra atî bûkamenya bwega ûrîa nkuuga. Mwanka nandî nî bûûmbîte gûciûra bûkai bwa ûrîa mbugîîte. Ndîrîgîîra bûgaikumia nîûntû bweetû o ta ûrîa naatuî tûgaikumia nîûntû bweenu rîrîa ntukû ya Mwathani Jesû îgakinya. Tontû bwa wîrîgîîro bûu, nîkîo gîatûmîre mbanga kwîîja kweenu mbere nîkenda buî bûkatharimwa mainda jaîrî. Ndaabangîte mpambe mbûriûngîre nkûrûkîte mbîtîte Makedonia na ncokeere kweenu nkiuma nao nîkenda buî bûganteethia rûgendoone rwaakwa rwa gwîta Judea. Bwoomba kwîthîrwa bûkîûragia nkîbanga mantû jau ga ntathûgaanîtie bwega? Ka mbangaga mîbango yaakwa ja antû ba nthîgûrû barîa baugaga “îî” na “arî” o rîmwe? O ta ûrîa Mûrungu arî mwîtîkua nteto cieetû irîa twabwîrîre itaarî “Îî” na “arî.” Tontû Jesû Kristû Mûtaana wa Mûrungu, ûrîa ni na Silivano na Timotheo twabûtûmîîrîrie mantû jaawe ataarî “Îî” na “arî” îndî kîrî we magiita jonthe kwaarî “Îî.” Tontû wîrane bwa Mûrungu, bûrîa eekîre nî “Îî” nîûntû bwaawe. Kîu nîkîo gîtûmaga tuuga “Amen” ndeene ya Kristû nîkenda tûkumia Mûrungu. Mûrungu nîwe ûtûmaga buî amwe naatuî tûkara tûriki ndeene ya Jesû, na nîwe ûtûthuurîte na atûtûma. Mûrungu nî atwîkîrîte rwano rwa kwonania atî tûrî gîntû kîaawe na atwaa Roho waawe nîkenda arikithia mma ya mantû jonthe jarîa atwîre eekîte eeja gûtûnenkera. Mûrungu nîwe mûkûûjî waakwa na nî aijî nkoro yaakwa bwega. Ndaaregere kwîja Korintho nîkenda mbûcaîîra. Tûtîkûbûkinyîîria bwîtîkia mantû jarîa tuî tûkwenda tontû nî twijî atî wîtîkio bweenu nî bûriku. Îndî ûrîa tûkwenda nî tûteethanie naabuî ngûgîîne nîkenda bûkagwîrua. Tontû bûû, nî ndîroonere tî bwega kûbûriûngîra kaîrî mbîja kûbwigithia bûbûûî. Gîtûmi nî atî ndabwigithia bûbûûî rî, nûû ûngî nkoona wa kûngwîria? Gûtî ûngî tiga no baabuî barîa ndaigithîrie bûbûûî. Kîu nîkîo gîatûmîre mbwaandîkîra barûga îîu. Nteendaga kwîja kîrî buî mbîja kwigua bûbûûî nî buî o antû barîa bûbuîrîte gûtûma ngwîrua. Tontû ndî na mma rîrîa ngwîrîtue kinya baabuî bwinthe nî bwîthagîrwa bûgwîrîtue. Ndabwaandîkîîre barûga îîu ndî na nkoro îrî na rwaakaî na ûrûrû na nkîrîraga mono. Narîo yerekeeria rîaakwa rîtaarî rîa gûtûma bwigua bûbûûî îndî nî bûmenya wendo bûrîa mbwendeete nabu ûrîa bwingîîte. Kwethîrwa kûrî muntû ûtûmîte ûngî aigua arî na kwithikîîra, tî ni ninka aigithîtie bûbûûî îndî nî bwinthe aigithîtie bûbûûî. Ndiuga ûu nîûntû ntîkwenda kûmwinyîîria mono. Muntû ûrîa bûkanûkîtie bûrî babaingî, ûu bûgitîte îgamba rîaawe nî bûng'ani. Tontû bûû, nandî bûbuîri kûmûrekera na kûmûboreria atîkëeje kwigua bûbûûî na aaga wîrîgîîro buru. Tontû bûû, nî nkûbwerenca bûmwonie atî nî bûmwendeete mma. Kîu nîkîo gîatûmîre mpaandîka nîkenda mbûthima mbona këethîra bûrî aathîki mantûûne jonthe. Bûkëeja kûrekera muntû nîûntû bwa ûntû bûrîa athithîtie, kinya ni nkûmûrekera. Nkëeja kûrekera ûntû, kwëethîrwa kûrî ûntû bûrîo bwa ndekera, nthithagia ûu Kristû akîmenyaga nîkenda buî bûkagunîka. Nthithagia ûu nîkenda Nkoma atîkeeje kwona kaanya ga gûtwaayia, nîûntû nî twijî mîbango yaawe îmîthûûku. Rîrîa ndakinyîre Troa gûtûmîîria Nteto Injega cia Kristû, Mwathani nî antemeere njîra nîkenda ndita ngûgî kûu. Îndî ntaang'anîrwe ndîkwîthîra mûtaana wa baaba Tito atî kûu. Tontû bûû, ndîreera antû batigwe bwega na ndîreeta Makedonia. Îndî nî nkaatho kîrî Mûrungu ûrîa ûtûmaga tûûmbana ndeene ya Kristû. Nî Mûrungu ûtûmaga tuî tûtaambia ûûma bwa Kristû gûntû kunthe bûkari ta îera rîrîega. Nîkwîthîrwa tuî tûkari ta îera rîrîega rîa ubaani îrîa Kristû aritagîra Mûrungu, nî tûkinyagîra antû bonthe barîa bakwonoka na barîa bakûûra. Îera rîu rîkari ta gîkuû kîrî barîa bakûûra na ûtûûro kîrî barîa bakwonoka. Nûû îndî ûûmba kûrita ngûgî îîu? Tuî tûtîkari ta antû babaingî, barîa baethetie Nteto cia Mûrungu ta biashara. Îndî tuî nîûntû Mûrungu nî atûtûmîte, twaaragia tûrî na mma mbere yaawe, tûrî nthûûmba cia Kristû. Ka bûkwoona teeka twambîîrîtie gwikaatha kaîrî? Ka tûbuîri kwîja na barûga ya gûtûkathîîria kana bûtwaa yo ta ûrîa antû bamwe bakûthithia? Bûi nî buî barûga yeetû ya gûtûkathîîria îrîa yaandîki nkoroone cieetû îtua kûmenyagwa na kûthomagwa nî antû bonthe. Naabuî nî bûkwonania bûrî barûga kuuma kîrî Kristû îrîa twatûmîîrwe tûrareeta. Barûga îîu îtîaandîki na rangi îndî yaandîkîtwe na Roho wa Mûrungu ûrîa ûtûûraga mwoyo. Ningî îtîaandîki mbechueene cia maiga îndî yaandîkîtwe nkoroone cia antû. Tûriuga ûjû nîûntû nî tûgûciîtîkia mbere ya Mûrungu nîûntû bwa Jesû Kristû. Teeka kûrî gîntû tûrî nakîo na bweetû kîa gwikûmîria atî twoomba kûrita ngûgî îîu îndî nî mûrungu ûtûmaga tûûmba kûrita ngûgî iu. Nî Mûrungu ûtweete inya ya kwaa ariti ngûgî ba kîrîkanîro gîkîerû. Kîrîkanîro kîu nakîo tî kîa Waatho bûbwaandîke îndî nî kîa Roho nîûntû Waatho bûrîa bwaandîki bûreetaga gîkuû, îndî Roho areetaga ûtûûro. Waatho bûu bwaandîki mbechueene cia maiga mûthieene nî gîkuû bwaaretere. Kûnenkanîrwa kwa Waatho bûu nî kwejîre na mwago na ûkumio bûbûnene mono kinya antû ba Israeli bararemwa nî kûraithîîria ûthiû bwa Musa nî ûrîa bwakengete kinya këethîra kwaarî gwa kagiita gagakai. Rîu gûkëeja kwîthîrwa kûnenkanîrwa kwa Waatho bûu bwaaretere gîkuû nî kwaarî na mwago na ûkumio bûbûnene ûu rî, kûnenkanîrwa kwa Roho gûtîthîrwa kûrî na mwago nkûrûki? Tontû bûû, gûkëeja kwîthîrwa nîu kwaarî na mwago jûmûnene îgiita rîa kûnenkanîrwa kwa Waatho bûrîa bwaatûmîre tûgitîrwa îgamba rîa gûkua, bûu bûrîonania atî kûnenkanîrwa kwa Waatho bûrîa bûtûmaga twigithanua na Mûrungu gûkeethîrwa kûrî na mwago jûmûnene nkûrûki. Tontû bûû, twoomba kuuga atî nîûntû mwago jûkwîja jûmûnene nkûrûki, nandî mwago jûrîa jwaarî o mbere nî jwathirîre. Gûkëethîrwa ûntû bûu bwa ûkumio bwa kagiita gagakai nîu bweejîre na mwago jûmûnene, no mwanka mwago jûrîa jûrî jwa gûtûûra jwîthîrwe jûrî na ûkumio bûbûnene nkûrûki. Nandî tontû bwa ûrîa tûrî na wîrîgîîro bûû, tûrî na ûchamba mono. Tûtîkari ta Musa ûrîa weekîîre kananga ka gûkunîkîra ûthiû bwaawe nîkenda Aisraeli batîkoone mûthia jwa gûkenga kûu gwacokere kûthira. Îndî mathûgaanio jaao nî jaarigicanîrue na mwanka naarua tûrî kananga kau nî kethagîrwa gakûnîkîte mathûgaanio jaao rîrîa bakûthoma mauku ja kîrîkanîro gîîkûrû. Kananga kau keebagua o rîrîa muntû aagwatanîra na Kristû. O kinya naarua tûrî, îgiita rîonthe rîrîa bathomaga Waatho bwa Musa, kananga nî kethagîrwa gakunîkîte mathûgaanio jaao. Îndî kananga kau keebagua rîrîa muntû acokeera kîrî Mwathani. Rîu Mwathani nî Roho na arîa Roho wa Mwathani arî, kûrî na ûciathi. Tontû bûû, moothiû jeetû jarîa jatîkunîkîri nî joonanagia ûkumio bwa Mwathani. Ûkumio bûu bwîthagîrwa bûkiumaga kîrî Mwathani ûrîa ûrî Roho na nîwe ûtûgarûraga kuuma ûkumio bûmwe gwîta kîrî bûngî nîkenda tûkara tawe. Rîu Mûrungu nîûntû bwa ûrîa arî kîaao, nî atûnenkerete ngûgî îîjî na tontû bûu tûtiitîjagîra. Tuî nî tûtiganîte buru na mantû jonthe ja nthao na jarîa jathithagua na witho. Mathithio jeetû tî ja waayia na ningî tûtîritanaga ûrongo mantûûne jegiî rûteto rwa Mûrungu. Tuî tûtûûraga weerûûne na tûkageria ûrîa tûûmba gûtûma twîtîkîrîka nî antû bonthe batîgûtûthûgaanîria ûthûûku mbere ya Mûrungu. Nteto Injega irîa tûtûmagîîria ikëeja kwîthîrwa ciithi, ciîthîrwa ciithi kîrî antû barîa bakinyîte njîra ya kûûra. Bo baregaga gwîtîkia nîûntû mathûgaanio jaao nî jarigicanîtue nî mûrungu jwa nthîgûrû îîjî nîkenda batîkoone mwago jwa weerû bwa Nteto Injega cia Kristû, ûrîa ûng'uaneene na Mûrungu. Tontû baatuî tûtîtûmagîîria mantû jeetû twingwa, îndî tûtûmagîîria Jesû Kristû arî Mwathani, na tûrî nthûûmba cieenu nîûntû bwa Jesû. O Mûrungu ûrîa waugîre, “Weerû nî bûthaare arîa kwaarî na muundu,” nîwe ûthaarîte nkoroone cieetû nîkenda atûma tûmenya ûkumio bwaawe bûrîa bûthaaraga kuuma ûthiûûne bwa Jesû Kristû. Îndî mîîrî yeetû îrîa îkamatîte ûntû bûu bwa bata ûjû îkari ta into bia yûûmba, nîkenda kwoneka atî inya îîu nene nî ya Mûrungu, na tî yeetû. Nî tûinyagîîrua nteere cionthe, îndî tûtiinyaga buru; nî twîthagîrwa tûrî na thîîna îndî tûtiitîjagîra; nî tûthangîkagua îndî tûtîîrûkagîrwa; nî tûringanagua nthî îndî tûtîûragagwa. Magiita jonthe twîtaga tûkamatîte gîkuû ta kîrîa Jesû aakuîre mîîrîîne yeetû nîkenda kinya ûtûûro bwa Jesû bûkoomba kwoneka ûrîa bûkari mîîrîîne yeetû. Îgiita rîonthe rîrîa tuî tûrî mwoyo, twîthagîrwa tûrî ûgwatiine bwa gîkuû nîûntû bwa Jesû nîkenda ûtûûro bweetû bûkoonanua mîîrîîne îîjî yeetû îkujaga. Tontû bûû gîkuû gîkaraga naatuî mîîrîîne yeetû, îndî ndeene yeenu nî ûtûûro bûritaga ngûgî ku. Maandîko jamatheru jariuga, “Nî ndaarîrie nîûntû nî ndeetîkîrie.” Ûu nou kinya tuî ndeene ya Roho ûu wa wîtîkio twaragia nîûntû nî twîtîkîtie. Nî twijî atî Mûrungu ûrîa wariûkîrie Jesû Kristû, agatûriûkia kinya tuî amwe na Jesû na atûkinyie amwe naabuî mbere yaawe. Mantû jaja jonthe jarîo nîkenda bûkagunîka na nîkenda o ûrîa ûtugi bwa Mûrungu bûgeeta na mbere gûkinyîra antû babaingî nkûrûki, babaingî bagacokia nkaatho inyingî na batûme Mûrungu akumue. Tontû bûu tûtiitîjagîra buru. Kinya këethîra mîîrî îîjî yeetû nî îgwîta na mbere îgîkûraga, kîroho twîtaga na mbere tûkîerûagua o ntukû o ntukû. Mîthangîko îîjî îmîkai na ya kagiita gagakai îrîa twoonaga îîthagîrwa îgîtûthuranîîra ûkumio bûbûnene na bwa kenya na kenya bûrîa bûkûrûkîte mîthangîko îîu. Tontû tuî tûtîraithagîîria mantû jarîa joonagwa îndî tûraithagîîria mantû jarîa jatîonagwa. Tontû mantû jarîa joonagwa nî ja kagiita gagakai akî îndî mantû jarîa jatîonagwa nî ja gûtûûra kenya na kenya. Tontû nî twijî atî nyomba îrîa tûtûûraga ndeene yaayo tayo mîîrî yeetû, kinya îkatharua, tûrî na nyomba îngî îrîa Mûrungu atwakîrîte îgûrû. Nyomba îîu nayo îtîaki na njara îndî nî ya gûtûûra kenya na kenya. Nî mma tûrî mwîrîîne jûjû tûkaraga tûgiikaagîra tûkiirîragîîria nyomba îîu ya îgûrû îrîa tûgekîrwa ta nguû, nîkenda twamîîkîra tûtîkoonwe tûrî kîthûnû. Îgiteene rîrî tûrî mwîrîîne jûjû, nî tûkaaga tûkîthangîkaga; tî atî ga twendaga kwîthîrwa tûtî na mwîrî jûjû jûkujaga, îndî ga twirîragîîria gwîkîrwa mwîrî jûrîa jûtîkujaga, nîkenda mwîrî jûjû jûkujaga jûkagarûrwa jwee jwa gûtûûra kenya na kenya. Mûrungu we wengwa nîwe ûtûthuranîrîte kûgarûrwa kûu na nî atweete Roho waawe arî rwano rwa gûtûrikithîria mantû jau na jangî jarîa eekîte nîûntû bweetû jarîo mma. Tontû bûû, tuî nî twigagua tûrî na kûmîîria. Nîtûmenyaga atî rîrîa tûrî mwîrîîne jûjû twîthagîrwa tûrî kûraaja na kûrîa Mwathani atûûraga. Tontû tuî tûtûragua nî wîtîkio na tî jarîa twonaga. Tuî tûrî na ûchamba na tûrîona nî kaaba kuuma mwîrîîne jûjû tûkeethîrwa tûrî na Mwathani kwaawe. Tontû bûû, mworoto jweetû nî kûmwathîkîra tweethîrwa tûrî mwîrîîne kana tûrî kwaawe. Tontû twinthe no mwanka tûrûûngame mbere ya gîtî gîa kûgitîrwa îgamba rîa Kristû, nîkenda o ûmwe weetû akaewa îtuui rîrîega kana rîrîî kûringana na mantû jarîa athithîtie arî nthîgûrûûne. Tontû tuî nî twijî gûkîra Mûrungu nî ûntû bwa bata, ga tûciûmagia kwerenca antû. Mûrungu nî atwijî bwega, naani nî ngwîtîkia kinya buî nou bûtwijî. Teeka tuî tûkûgeria gwikathîrîria kîrî buî, îndî ga tûkûbwîra mantû jaja nîkenda bwona mantû ja gûtûma bwikumia nîûntû bweetû. Ningî nîkenda bûkoona bwa gûcokeria antû barîa baikumagia nîûntû bwa îgweta rîrîa muntû arî narîo antû a baikumia nîûntû bwa ûrîa barî. Gûkëeja kwîthîrwa nî nthû tûrî nacio, tûrî nacio nîûntû bwa Mûrungu; îndî gûkëeja kwîthîrwa mathûgaanio jeetû nî jameega, ûntû bûu bûkari ûu nîûntû bweenu. Nîkwîthîrwa nî wendo bwa Kristû bûtûtongagîîria, tuî nî twijî atî nî muntû ûmwe waakuîre nîûntû bwa antû na tontû bûû antû bonthe nî bakuîte. Nawe aakuîre nîûntû bwa antû bonthe nîkenda barîa batwîre mwoyo batîcoka gûtûûra nîûntû bwaao bongwa îndî batûûrage nîûntû bwa ûu waakuîre na arariûka nîûntû bwaao. Tontû bûû, kuuma nandî tuî, tûtîtua kûgitagîra antû îgamba ûrîa antû bathithagia. Kinya këethîra kûrî îgiita twagitagîra Kristû ta ûrîa antû bathithagia, nandî tûtîthithagia ûu. Rîrîa muntû kinya ûrîkû aigwatithania na Kristû, nî aejaga kîûmbe gîkîerû. Mantû jaawe jarîa makûrû nî jathiraga akaeewa mûkariî jûngî jûmwerû. Mantû jaja jathithagua nî Mûrungu ndeene ya Kristû ûrîa watwigithanîrie nawe twatiga kwaa anthû baawe. Rîu nî atûnenkerete ngûgî ya kwigithania antû bangî kinya bo baae acoore baawe. Ntûmîîri yeetû nayo nî atî Mûrungu nî aarî ndeene ya Kristû akigithanagia antû bonthe baa acoore baawe. Mûrungu atîtaraga meeyia ja antû îndî we nî atweete ntûmîîri ya kwigithania antû baa acoore baawe. Tontû bûû, tûtûmi antû a Kristû aja nthîgûrûûne, Mûrungu agîtûtumagîra tûbwerenca. Tûrîbûûria tûrî antû a Kristû bwigithanue na Mûrungu. Kristû ataarî na meeyia, îndî Mûrungu nî aatûmîre akamata meeyia jeetû, nîkenda na njîra yaawe tûkaa babaagîru mbere ya Mûrungu. Rîu tuî tûrî ariti ngûgî amwe na Mûrungu, nî tûkûbwerenca bûtîkaeethie ûtugi bûrîa twaeerwe nî Mûrungu gîntû kîa ûtheri. Nîkwîthîrwa ûjû nîu Mûrungu akuuga, “Rîrîa kwaarî na ûbatu nî ndakûthikîrîîre, na ntukû ya kwonokania yakinya ndîragûteethia.” Nandî rîrî nîrîo îgîîta rîrîa rîagîrîte, na mûthenya jwa kwonokua nî naarua. Tuî gûtî kîgitario twîkaga mbere ya muntû kinya ûrîkû, nîkenda ngûgî yeetû îtîkeeje kwonwa îtîagîrîte. Îndî tuî kîrî ngûgî irîa tûritaga, nî tûcionanagia tûrî nthûûmba cia Mûrungu na njîra cionthe; nî tûûmagîîria mîthangîko na mathîîna o na kûnyamaara gûkwingî. Nî tûûri ibooko na twatheekwa ncheera na twaithûkîrwa nî ntundu na twarita ngûgî na twanoga na twaraara tûtî toro na tûrî na mpara. Nî tûcionanîtie atî tûrî nthûûmba cia Mûrungu nîûntû bwa gûkara na nkoro intheru na kwîthîrwa tûrî na ûmenyo na kûûmîîria mantûûne na kwîthîrwa tûrî na kwîgîîrua bangî kîaao. Ningî tûrî na Roho Ûmûtheru na tûrî na wendo bwa mma. Nî tûcionanagia tûrî nthûûmba cia Mûrungu tontû bwa gûtûmîîria Nteto cia Mûrungu tontû bwa inya yaawe. Waagîru nîbu îthaga rîeetû rîa kûrwaa na rîa gûciigîra narîo nteere cionthe. Nî tûtîîagwa na tûkathaithua, na tûkarumwa na tûgakumua. Nî tûtaragwa tûrî arongo, îndî tuî nî mma twaragia; tûgatarwa teeka tûtiijîîwe îndî nî twijîîwe nî bonthe; tûgatarwa ta antû bakuîte îndî tuî tûrî mwoyo. Nî tûnyamaaragua îndî tûtîtumbûragwa. Ningî nî twigithagua bûbûûî nkoroone îndî tûkaraga îgiita rîonthe tûgwîrîtue; tûkari ta nkîa îndî nî tûtûmaga babaingî baa itonga; tûkari ta antû gûtîkîo barî nakîo îndî gûtîkîo twagîte. Acoore beetû ba Korintho, tûkûbwarîria mantû jonthe tûtîkûbwitha kinya ûntû bûmwe na tûbwendeete mono. Tîtuî tûregete kûbwenda îndî nî buî bûtîng'anîri nî tuî. Nandî ga nkwaria naabuî ta aana baakwa: twoonieni nî bûtwendeete ta ûrîa tûbwendeete. Bûkáa ba mûûrû jûmwe na antû barîa batîtîkîtie Mûrungu. Kûrî rîo waagîru na meeyia biûmba kwiganua? Ningî nî ngwatanîro îrîkû îrîo kîrî weerû na muundu? Nîatîa îndî Kristû na Nkoma boomba kûgwatanîra? Muntû wîtîkîtie egiî muntû ûtîtîkîtie atîa? Kîûrû kîa Mûrungu kîegeenie atîa na mîrungu ya mîng'uanano? Nîkwîthîrwa tuî nî tuî kîûrû kîa Mûrungu ûrîa ûtûûraga mwoyo. O ta ûrîa Mûrungu augîîte Maandîkoone: “Ngatûûraga ndeene yaao, na nkarage amwe nabo. Naani nkaa Mûrungu waao, nabo bae antû baakwa.” Tontû bûû, Mwathani ariuga: “Umeeni kîrî bo, naabuî bûciathûrane nabo. Bûkáringithia gantû karî mûgiro, naani nkabwîtîkîra. Nkaa Abaagu, naabuî bûkaa ataana na aarî baakwa, nîu Mwathani Mweneinya akuuga.” Wîrane bûu bûrî o nîûntû bweetû. Tontû bûû, acoore baakwa twitherieni na tûtigane na ûntû kinya bûrîkû bûrîa bwîkagîra mîîrî na roho cieetû mûgiro îndî tûtûûrage tûrî babatheru buru tontû bwa gûkîra Mûrungu. Twonereni kaanya nkoroone cieenu; gûtî muntû tûthûûkîtie na gûtî we twathithîrîa ûthûûku kana tûinyîîria. Ntîkuuga ûu nkîenda gûtwîra muntû kinya ûrîkû îgamba rîrîthûûku nîûntû o ta ûrîa nthirîtie kuuga, tûkue kana tûtûûre mwoyo, tuî nî tûbwendeete. Nî mbwîtîkîtie mono; nî nkwigua ngiikumia nîûntû bweenu mono mono. Amwe na mathîîna jarîa tûrî najo nî bûmboreretie na ndaigua ndî na kûgwîrua mono. Kinya tûgûkinya Makedonia tûtaanogokere. Nî twonere mathîîna kuuma nteere cionthe: mateta na antû bangî na ndeene nî twaarî na ûguaa. Îndî Mûrungu ûrîa ûboragîria barîa barî na kwithikîîra, nî aatûborerie nîûntû bwa ûrîa Tito eejîre. Kîrîa gîatwigithîrie bwega tî kwîja kwaawe akî, îndî nî gûtûboreria na rwaria rwaawe agîtwîra ûrîa bwamwîkîîre inya. Nî aatwîrîre ûrîa bûkwenda mono kûmbona na ûrîa buî bwithikîîrîte nîûntû bwaakwa na ûrîa bûrîngîenda kûndwîrîîra. Tontû bûû ndî na kûgwîrua kinya nkûrûki. Kinya këethîra barûga yaakwa kîrî buî nî yaatûmîre bwigua bûbûûî, ntîkwirira nîûntû bwa kûbwaandîkîra yo. Nî mma barûga îîu nî yatûmîre bwithikîîra kinya këethîra nî kagiita gagakai. Îndî nandî nî ngwîrîtue. Ntîgwîrîtue nîûntû bwa ûrîa bwaigîrue bûbûûî îndî ngwîrîtue nîûntû kwithikîîra kweenu nî gwatûmîre bwirira na bûthongomia mîîtîre yeenu. Mûrungu nî aatumîîre kwithikîîra kûu kweenu na tontû bûû tûtabûthûûkia noo atîa. Nîkwîthîrwa kwithikîîra kwa mûthemba jûrîa Mûrungu eendeete nî gûtûmaga muntû airira na kwirira naku gûkareeta wonokio na tontû bûû gûtî gîtûmi kîa twirira nîûntû bwa ûu twaathithîrie. Îndî kwithikîîra kûrîa kuumaga mantûûne ja nthîgûrû îîjî nî gîkuû kûretaga. Nandî bwoomba gûcionera bwingwa umithio bwa kwithikîîra kûrîa kûringeene na ûrîa Mûrungu eendaga. Rîu buî nî bûthirîtie kwaa antû ba gûciûmia mono na bakûmaka na barî na ûguaa na barî na wîru na antû bendeete kwona atî eeyia bagûkanûkua. Buî nî bwonanîtie atî bûtî na maatia ûntûûne kinya bûrîkû. Tontû bûû, kinya këethîra nî ndaandîkîre barûga îîu, ntaandîkîre nîûntû bwa muntû ûrîa waathûûkîtie kana nîûntû bwa ûrîa waathûûkîtue. Ndaandîkîre nkîenda kûbûmenyithia bwega mbere ya Mûrungu ûrîa bûciritanîrîtie nîûntû bweetû. Tontû bûû kîu nîkîo gîtûmi kîa twîthîrwa tûrî na kûûmîîria. Tûtagwîrîrue nîûntû bwa kûûmîîrua gweetû akî îndî nî twaagwîrîrue nkûrûki tûkwona ûrîa Tito aarî na kûgwîrua kuumania na ûrîa bwinthe bwaatûmîre aigua anogokeete. Nî ndaikumîrie kîrî we mantûûne jabwegiî, naabuî bûtambigithîrie bûbûûî. Îgiita rîonthe tûkarîte tûkîaragia naabuî ûûma na o ûu gwikumia gweetû mbere ya Tito mantûûne jeenu nî kwa mma. Tito nî agwîta na mbere akîbwendaga aaririkana ûrîa bwinthe bwaathîkagîra mooritani jaawe na ûrîa bwamûgwatîre ûgeni bûrî na ûguaa na bûkinainaga. Nî ngwîrîtue nîûntû bwa kwîthîrwa ndoomba kûbwîrîgîîra ntî na nkaanja buru. Ataana na aarî ba baaba, tûrîenda bûmenya mantû jeegiî ûtugi bwa Mûrungu bûrîa bwonekete kaniseene cia Makedonia. Akristû ba gûntû kûu nî baarî na magerio jamanene kuumania na ûkîa bûrîa baarî nabu îndî kûgwîrua kwaao kûreethîrwa nî gûkwingî mono, o mwanka baraeejana nkûrûki ya ûrîa kûrîngîrîgîîrwa. Ndomba kuuga na mma atî baeejanîre na kwenda kwaao o ûrîa inya ya o muntû yang'anaga na kinya nkûrûki. Nî baatwerencere beetîkîîrue batonye mûbangoone jûu jwa gûteethia atheru ba Judea. Tûteerîgîîrîte ûntû ta bûu kuuma kîrî bo! Mbere nî bongwa baambîre gûcieejana kîrî Mwathani rîu barainenkanîra kîrî tuî kûringana na wendi bwa Mûrungu. Kîu nîkîo gîatûmîre tûtûma Tito ûrîa waambîrîîrie ngûgî gatîgatîîne keenu nîkenda akabûteethia kûmîûjûria. Buî bûrî itonga mono mantûûne jeenu jonthe; mantûûne ja wîtîkio na rwaria na ûmenyo na mantûûne ja gûteethania na ja gûtwenda. Tontû bûû ciûmieni bwîthîrwe bûrî ba mbere ngûgîîne îîjî ya gûteethania. Ntîkuuga ûu bûrî ûû waatho îndî gankwenda kwonania ûrîa wendo bwa bangî bûkari ûntûûne bûu. Buî bwingwa nî bûkûmenya ûtugi bwa Mwathani weetû Jesû Kristû atî kinya këethîra nî aarî gîtonga mono, nî aacieetherie nkîa nîûntû bweenu nîkenda agatûma buî bwee itonga kuumania na ûkîa bwaawe. Ni ndîona bûrî bûbwega këethîra rîu bûkathirîkîria ngûgî îrîa bwaambîrîrie ta mwaka jûmwe jûkûrûkîte kuuma nandî. Nî buî bwaarî ba mbere kwenda kûbûthithia na ningî bûrabûthithia. Tontû bûû, ciûmieni nîkenda o ta ûrîa bwaarî na wendi bûkîambîrîria ûntû bûu, bwîthîrwe bûkîonania wendi kûbûûjûria o na kîrîa bûrî nakîo. Muntû akeenda kweejana, Mûrungu eetîkagîîria kîewa kîaawe kîrîa aritîte kûringana na birîa arî nabio îndî tî kûringana na birîa atî nabio. Teeka nkuuga atî bangî baûrwe mûrigo îndî buî bwaîkue ju. Ûrîa nkuuga nî atî, tontû bwa ûrîa buî bwingîîri nî into îgiiteene rîrî, teethieni barîa barî na ûbatu nîkenda tûng'anana. Rîu naabuî rîrîa bûkeethîrwa bûrî na ûbatu nabo beethîrwe baingîîri nî into beeje babûteethie. No ta ûrîa Maandîko jakuuga, “Ûrîa woothûranagia bibingî, gûtîkîo aatigaragia, nawe ûrîa woothûranagia bibikai, ataanyiîrwa nî bio.” Tûrî na nkaatho mono kîrî Mûrungu nîûntû nîwe ûtûmîte Tito agwîrua nî kûbûteethia o ta ûrîa kinya tuî tûbûteethagia. Nî aagwîrîrue tûkûmûûria eeje abûteethie tontû nî eendeete kinya we mbereene kwîja kweenu kûbûteethia. Tûgatûma Tito amwe na mûtaana wa baaba ûrîa ûrî îgweta mono kaniseene cieetû tontû bwa ngûgî yaawe ya gûtûmîîria Nteto Injega. Ningî we nî athuurîtwe nî kanisa nîkenda etanagia naatuî ngendoone cieetû cia gûkinyîria antû bangî ûteethio bweetû nîkenda ûkumio bwa Mwathani bûkamenyeewa, naatuî twonanie nî tûkwenda gûteethia. Nî tûciûmîtie kûmenyeera ûrîa tûkûrita ngûgî îîu ya kûûthûrania biewa bibi bieejani na wendo tûtîkeeje gûtûma antû batwigîîrua bûbûûî. Mworoto jweetû nî kûthithia mantû jarîa jaagîrîte, tî mbere ya Mûrungu akî îndî nî kinya mbere ya antû. Kîu nîkîo gîatûma tûtûma mûtaana wa baaba ûu ûngî barî amwe na bau bangî. Nî tûmûthimîte magiita jamaingî twamwona arî muntû wendeete mono gûteethia. Rîu tontû nî muntû ûbwîtîkîtie nkûrûki, nî akwenda mono gûteethia. Tito nîwe tûrî na ngwatanîro nawe ngûgîîne ya kûbûteethia. Ataana ba baaba bau bangî beejanîtie nawe beejîte antû a kanisa barî ba kwonania ûkumio bwa Kristû. Tontû bûû, boonieni ûrîa wendo bweenu bûriki nîkenda kanisa ikoona gwikumia gwaakwa mantûûne jeenu nî kwa mma. Teeka kûrî na bata mono ya kûbwaandîkîra ûntûûne bûu bwa kweejana into bieenu nîûntû bwa atheru. Nî nkûmenya ûrîa buî bwendeete gûteethania na nî ncikumagîria ûntû bûu kîrî antû ba Makedonia. Nî mbeeraga atî buî antû ba Akaia nî bwaithuranîîre kuuma mwaka jûrîa jûkûrûkîte na tontû bûû wîru bweenu nî bûtûmîte babaingî baao bagîa wîru ûntûûne bûu. Îndî nandî nkûbûtûmîra ataana ba baaba nîkenda gwikumia gweetû nîûntû bweenu gûtîkeeje kwaa kwa ûtheri nîkenda buî bwîthîrwa bwithuranîrîte o ta ûrîa nthirîtie kuuga. Nîkenda këethîra kûrî antû ba Makedonia bakeejania naani na beethîre bûtithuranîrîte, tuî tûgacokerwa nî nthao na twaage ûrîa tuuga ûntû bweenu tontû bwa kwîthîrwa tûbwîrîgîrîte ûu. Kîu nîkîo gîatûmîre mbona kwagîrîte ntûme ataana ba baaba beejage barî mbere yaakwa, nîkenda bathuranîra kîewa kîu kîeenu bwekîte wîrane atî bûkaeejana. Bûtakinyîîrîtue nî muntû îndî nî kîewa kîeenu gîa gûciendera. Ga nkuuga atîrî, ûrîa waandaga bibikai agîcaanaga agaketha bibikai, nawe ûrîa waandaga na wingî agaketha na wingî. O muntû abuîrîte kûeejana o ûrîa abangîte, tî atîgwîrîtue kana teeka akînyîîrîtue tontû Mûrungu eendeete muntû ûrîa weejanaga agwîrîtue. Nawe Mûrungu oomba kûbûaa na wingî itharimo bia mîthemba îmiingî nîkenda bûtîkeeje kwaaga gîntû kinya kîmwe. Tontû bûû, bûkoombaga kwona na wingî into bia kûng'ana bia kûrita ngûgî cionthe irîa njega. No ta ûrîa Maandîko jakuuga, “We aritaga na wingî agiteethia nkîa; Waagîru bwaawe bûgatûûra kenya na kenya,” Mûrungu ûrîa weejanaga mbeeû kîrî mûrîmi na akaeejana biakûrîa nîwe ûkabwaa mbeeû cionthe irîa bûkenda na atûme ikûre na iciare maketha jamaingî nîûntû bwa kweejana na magi kweenu. Agatûma bwîthîrwe bûrî itonga bia into bionthe nîkenda bûkoomba kweejanaga na magi magiita jonthe. Bûu nabu bûgatûma babaingî bacokerie Mûrungu nkaatho tontû bwa biewa bieenu birîa bakoonaga kuuma kîrî tuî. Tontû biewa biu bieenu bitîteethagia atheru akî îndî nî bitûmaga antû babaingî bakoojûrwa nî nkaatho kîrî Mûrungu. Ûu bûkûrita biewa gûgatûma antû babaingî bakumithie Mûrungu tontû bûkoonania nî bwathîkîrîte ûrîa Nteto Injega cia Kristû ikuuga na ningî bacokerie Mûrungu nkaatho nîûntû bwa biewa bieenu kîrî bo na kîrî antû bangî bonthe. Antû bau nabo bakabûrombagîra boojûrîtwe nî wendo tontû bwa ûtugi bwa mwanya bûrîa Mûrungu abweete. Tûcokerieni Mûrungu nkaatho tontû bwa kîewa kîrîa gûtî nteto tûûmba kwîrana bwega ûrîa gîkari. Ûûni Paûlû, nî ni ningwa nkûbwerenca, tontû bwa ûrîa Kristû arî ûmûkiri na mwinyiiyia. Buî buugaga atî ûûni ndî ûmworo rîrîa ndî amwe naabuî îndî mbûng'entagîîra rîrîa ntî amwe naabuî. Ndîbwerenca bûtîkareke mbîja kwîja ng'enti ta ûrîa nkûmenya ndomba gûkara kîrî barîa bakuuga atî mîîtîre yeetû nî ta ya antû ba nthîgûrû. Tontû kinya këethîra tûtûûraga nthîgûrûûne, ndwaa îrîa tûrûjaga tî ya nthîgûrû. Mathaga ja ndwaa jarîa tûtumagîra tî ja nthîgûrû îîjî îndî nî mathaga ja inya ja Mûrungu jarîa tûtumagîra kwînyangia biitiiro bia inya. Twînyangagia nkarari cionthe cia ûrongo na tûkathiria nkaanja inthûûku na tûkeenyangia igitaria birîa birûjaga na ûmenyo bwa Mûrungu na tûgataa mathûgaanio ja mîthemba yonthe ja antû tûgatûma baathîkîra Kristû. Naatuî nî twithuranîrîte gûkanûkia barîa baregeete kwaathîka rîrîa buî bûgacionania atî bûrî aathîki. Buî bwoonaga mantû ûrîa jakwoneka bwa oome. Akëethîrwa kûrî we kîrî buî ûciîtîkagia nî wa Kristû, nî ameenye atî kinya tuî tûrî ba Kristû o ûu arî wa Kristû. O na nkeethîrwa ka ndakûrûkithia ngiikumia ûntûûne bwa inya îrîa mpeei, ntiigua nthao nî ûu nthithîtie tontû inya iu nî ya kûbwaka tî ya kûbûtharia. Bûkooneni teeka nkwenda kûbûmakia na barûga îîjî nkûbwandîkîra. Kûrî bo baugaga, “Paûlû aaragia ang'enti mono barûgeene ciaawe, na akauga nteto cia inya îndî eeja wengwa kîrî tuî atîonanagia arî na inya na kinya nteto ciaawe gûtîo ikinyaga.” Antû barîa baugaga nteto ta iu nî bameenye atî nteto irîa tûkuuga barûgeene tûrî kûraaja nocio tûkathithia tûrî kîrî bo. Teeka tûkwenda gwitara tûrî ûmwe kana twing'anania na antû bau baciimbaimbagia. Antû barîa baithimaga na bangî na bakaing'anania na bangî batîthagîrwa barî na ûmenyo. Tuî tûtiikumagia nkûrûki ya kîthimi îndî twikumagia kûringana na mûng'ana jûrîa Mûrungu atwîtîkîîrîtie, taju ngûgî yeetû kîrî buî. Tontû bûû teeka tûgûkûrûka mîanka îrîa twîkîri, ndîrîa twejîre kîrî buî. Nî tuî twaarî ba mbere kwîja tuumîte kûraaja tûbûreterete Nteto Injega cia Kristû. Tuî tûtîgwikumîria ngûgî irîa bangî baritîte nkûrûki ya ûrîa Mûrungu atwîtîkîîrîtie. Wîrîgîîro bweetû nî atî wîtîkio bweenu bûkongeereka na atî tûkoomba kûrita ngûgî inyingî nkûrûki kûu kweenu, kûringana na mîanka îrîa Mûrungu atwîkîrîte. Rîu nîrîo tûgatûmîîria Nteto Injega nthîgûrû ingî irîa irî mbere ya kweenu nîkenda tûtîkeeje gwikumîria ngûgî îriti muundeene jûrîa muntû ûngî arîmîte. Maandîko jariuga, “Muntû kinya ûrîkû akenda gwikumia, nî aikumîrie ûrîa Mwathani athithîtie.” Tontû muntû ûrîa wîtîkagîrwa tî muntû ûrîa witaraga wengwa arî ûmwega îndî nî muntû ûrîa Mwathani eekagîîra. Ndenda bûûmîîria aniini mantûûne jaakwa o na këethîra nî nkwaa kîaa aniini. Itû ûmîîrieni waa bwaakwa aniini! Nî nkwigua ndî na rûriitho nîûntû bweenu, îndî nî rûriitho rumîte kîrî Mûrungu. Tontû nî ni ndabûmenyithanîrie na Kristû bûrî ta aarî karaiti babatheru nîkenda bûkagûrwa nî ntomûrûme ûmwe wenka tawe Kristû. Ûûni ndî na kîmako atî o ta ûrîa Hawa aaîrîrue nî njoka na waayia bwaayo bwa ûûme, mathûgaanio jeenu joomba kwangaratanua bûkaremwa nî gûcieejana kîrî Kristû na njîra îmbûjûru na întheru. Tontû muntû ûngî akëeja agîtûmagîîria Jesû ûngî ûtî ûrîa twabûtûmîîrîrie buî nî bwîtîkagia nteto ciaawe; kana bûgeetîkîra Roho ûngî kana Nteto ingî mwanya na irîa bwaigîrue rîrîa twabûtûmîîrîrie bûreetîkia. Ntîkûthûgaania ûûni ndî ûmûnini nkîng'uanithanua na atûmwa barîa bataragwa nî baanene. Kinya nkëethîra ntiijî kwaria bwega ndî na ûmenyo. Tuî nî tûthirîtie kûbwonia ûntû bûu nî bwa mma mantûûne jonthe. Gûtî gîntû kinya kîmwe ndabwîtîrie rîrîa ndabûtûmîîrîrie Nteto Injega cia Mûrungu. Ndainyiîrie nîkenda buî bûkagîta îgweta. Ka ndathûûkîrie rîrîa ndathithîrie ûu? Rîrîa ndaritaga ngûgî gatîgatîîne keenu, nî kanisa ingî ciandîaga mûchaara. Nî ta kûbatuunya ndabatuunyaga into biaao nîkenda nkoomba kûbûtumîkîra. Ningî îgiita rîonthe rîrîa ndaarî kweenu, ntabûthangîkia nkîenda bûnteethia rîrîa ndethagîrwa nkîendaga ûteethio. Ataana na aarî ba baaba barîa beejaga baumîte Makedonia nîbo baandetagîra o gîntû kîonthe kîrîa ndeethagîrwa ndî na ûbatu bwaakio. Tontû bûu ntaa mûrigo kîrî buî îgiiteene rîrîa rîkûrûkîte na kinya nyumeene gûtî rîo nkaa mûrigo kîrî buî. Nî nkuuga na mma îrîa yuumîte kîrî Kristû Jesû atî gûtîkîo gîkarigîîria mbîta na mbere gwikumîria ûntû bûu kûu Akaia yonthe. Ga nkuuga ûu tontû ûûni ntîbwendeete? Mûrungu nîwe ûkûmenya atî nî mbwendeete. Ngeeta na mbere kûthithia ûrîa nthithagia nîkenda ntîkae kaanya barîa bendaga gwikumia bakiugaga atî kinya bo baritaga ngûgî o ta îrîa tûritaga. Tontû bau bongwa nîbo atûmwa ba ûrongo na ariti ngûgî aayia barîa bacieethagia atûmwa ba Kristû na tîu kûrî. Îndî bûu teeka bûrî ûgeni nîûntû kinya Nkoma wengwa nî aigarûraga agacieethia mûraîka wa weerû. Ûntû bûu teeka bûrî bwa kûrigaria këethîra athingati bau ba Nkoma bagacieethia ariti ngûgî ba gûtambia mantû ja waagîru. Mûthieene nîrîo bagakanûkua kûringana na mathithio jaao. Ndîcokeeria kaîrî atî gûkágîta muntû ûnjûkia teeka ndî kîaa. Îndî bûkëeja kûnjûkia ndî kîaa njûkieni ndîkîo nîkenda kinya ni ngaikumia aniini. Ûrîa nkwaria nandî tî Mwathani ûmbîrîte mbarie. Ndîaria ta kîaa ûntûûne bûu bwa gwikumia. Nîkwîthîrwa antû babaingî baikumagia nîûntû bwa mantû ja nthîgûrû, kinya ni nou nkûgîta. Babuî bûtînogagua nî biaa tontû bûrî antû baboome! Tontû nî bûmagîîria muntû ûrîa ûbweethagia nkombo kana ûrîa ûrîjaga into bieenu na njîra cia waayia na ningî akabûinyîîria na akabwikumîria na akîbûûringaga mpîî. Nî nkwigua nthao nkiuga atî tûtombîre kûthithia mantû ta jau kîrî buî. Amwe na jau këethîra kûrî muntû ûûmîîrîkia gwikumia ûntûûne bûna, nkîaragia ja kîaa, kinya ni nkomîîria gwikumia o ûu. Ka bo barî Ayahudi? Kinya ni ndî we. Nî Aisraeli? Kinya ni ndî Mûisraeli. Bo nî ba nchiarwa cia Abrahamu? Kinya ni ndî ûmwe waacio. Bo nî nthûûmba cia Kristû? Ndîaria teeka ndî na nthû ûûni ndî nthûûmba înjega nkûrûki yabo. Nî nditîte ngûgî na inya nkûrûki yabo, na nî mpiingîri ncheera jamaingî nkûrûki yabo, na nî mpûûri maita jatîgûtarîka na magiita ja maingî nkeethîrwa ndî akuî gûkua. Nî ndaûrîrwe maita jataano ibooko mîrongo îthatû na kenda nî Ayahudi. Nî ndaûrîrwe ibooko maita jathatû nî Aroma, na ndîraringwa na maiga rîmwe. Meri nî ithûûkangîte maita jathatû ndî ku na kûrî rîmwe ndakarîre rûûjîîne kûu îrieene ûtukû na mûthenya. Ndiûngeene ciaakwa inyingî nî mbîthîrîtwe ndî ûgwatiine bwa gûkondorua nî mîuro na bwa atuunyani. Ningî nî ndaarî ûgwatiine bwa kûûragwa nî Ayahudi na antû barîa batî Ayahudi. Nî ndaarî ûgwatiine ntûûreene inene na ndî rwanda na ûgwatiine bwa mîgombe ya îria na bwa akristû ba ûrongo. Nî nditîte ngûgî ya mînoga na mîthangîko. Jamaingî nî ndaarîte ntî toro na ndaakara na mpara na nyoonta. Ningî nî nkarîte ntî na biakûrîa na ndî mpioone na mbagîte nguû. Amwe na jangî jamaingî jaarîa ntîragweta, nî mbîthagîrwa ndî na mûrigo jwa kûmenyeera kanisa cionthe. Rîrîa muntû mûna agaga inya, kinya ni nkaraga ntî na inya; rîrîa muntû mûna aratonya meeyiene kinya ni nî mbigagua ûthûûku mono. Këethîrwa noo mwanka nciikumie, ngaikumîria mantû jarîa joonanagia ûrîa ntî na inya. Mûrungu, Îthe wa Mwathani Jesû, we ûrîa ûkumagua kenya na kenya nî akûmenya atî ntîkwaria ûrongo. Rîrîa ndaarî Damaski, mûrûngamîîri ûrîa waathanaga îgiita rîa mûnene Areta, nî eekîre akaria mwîrîga jwa ntûûra nîkenda bangwata, îndî nî ndeenîkîîrwe ndiriceene ya rûthingo rwa ntûûra mbîkîri gîkabûûne na ndîraûra. Rîu reka ndiikumie, kinya këethîra kûthithia ûu gûtî u gûkûnguna. Îndî reka nandî mbarie mantû jegiî bioneki na jarîa nguûrîri nî Mwathani. Kûrî muntû mbijî mûkristû ûrîa mîaka îkûmi na îna îrîa îkûrûkîte waajûkîrue araitithua mwanka îgûrû buru. Ntîkûmenya këethîra aajûkîrue arî o na mwîrî kana atî na mwîrî, bûu nî Mûrungu wenka ûkûmenya. Nî nkûmenya muntû ûu nî aaburîrue araitithua mwanka narîa antû bakuû beetaga. Îndî ntîkûmenya këethîra eetîre gûntû kûu arî na mwîrî kana atî na mwîrî, nî Mûrungu wiijî. Arî kûu nî aaigîrue mantû jatîmenyeka kwîranwa ûrîa jakari na jarîa muntû atîbuîri kûgweta. Ngaikumia mantûûne ja muntû ûu îndî ntiikumia nîûntû bwaakwa nonga ngaikumia nîûntû bwa kwaga inya gwaakwa. Îndî kinya nkenda gwikumia ntîoneka ndî kîaa tontû mbîthîrwa nkîaragia ûûma. Îndî ntîkwenda kûthithia ûu nîkenda gûtîkeeje kwonora muntû wa kûnjûkia teeka kûrî ûntû bûngî nkûrûki ndî nabu mwanya na ûrîa we wengwa oonaga kana akaigua kuumania naani. Nî ndaeerwe ûrûrû bûkari ta mwigua mwîrîîne jwaakwa bûrî mûtûmwa wa Nkoma jwa kûnthangîkagia, nîkenda ntîkeeje kûûjûrwa nî gwikumia gûkwingî nîûntû bwa mantû jamanene na jamaingî jaarîa ndaguûrîri. Nî ndeerencere Mwathani maita jathatû nîkenda ûntû bûu bûntiga, îndî arambîîra, “Ûtugi bwaakwa nî bûkûng'anîte nîûntû inya yaakwa îritaga ngûgî bwega arîa gûtî na inya.” Tontû bûû nî kaaba nciikumîrie kwaga inya gwaakwa nîkenda inya ya Kristû îgakara ndeene yaakwa. Tontû bwa Kristû, nî ng'anîri nî kwaga inya na kûrumwa na mathîîna na mîthangîko na kûnyamaara gûkwingî. Tontû rîrîa mbagîte inya nîrîo mbîthagîrwa ndî na inya. Nî mpeete kîaa! Nî buî bûtûmîte nkara ta kîaa. Buî nî buî bwaabuîrîte gûnkaathîrîria. Tontû kinya nkëeja kwîthîrwa ka ndî muntû gûtî kîo, teeka ndî ûmûkai kîrî atûmwa bau bangî. Biama na mantû ja kûrigarania jarîa jonanagia atî ndî mûtûmwa nî biathithîkîre gatîgatîîne keenu kûrî na kûûmîîria kunthe. A nî ûntû bûrîku bwaathithua kaniseene ingî bûtathithîrua? Ûntû bûrîa akî ntaabûthithîria nî kûrega kûbûkamatithia mûrigo jwa gûnteethia na tontû bûû ndekereeni! Nandî nî nkwithuranîra kwîja kweenu rîa jathatû na ntîbûthangîkia. Tontû kîrîa ûûni ncwaga nî buî na tî into bieenu. Wîthîre bûrîa bûtwîre nî atî aciari beekaga into nîûntû bwa aana na tî aana beekaga into nîûntû bwa aciari. Ûûni ndagwîrua nî gûtumîra bionthe birîa ndî nabio na kinya ni ningwa ncieejane buru nîkenda buî bûgunîka. Ka buî bûgampenda bûbûkai nîûntû nî mbwendeete mono? Buî bûgeetîkania naani atî ntaeere mûrigo kîrî buî. Îndî kûrî bo boomba kuuga atî nî ûûme ndaatumîîre ndîrabwayia. Ndîrabwaayia ngîtumagîra antû barîa ndatûmîre kîrî buî? Nî ni ndaatûmîre Tito na mûtaana wa baaba ûu ûngî beejanîrie nawe kîrî buî. Ka Tito aacwîre kwiguna kuumania naabuî? Uga kinya tuî tou twathithîrie o tawe? Ka merekeeria jeetû jataang'uanene na jaawe? Mbuga bûthûgaanagia atî tuî nî gwiteteera twîthagîrwa tûgiitetagîîra kîrî buî îgiita rîonthe. Îndî tuî tûrîaria o ta ûrîa Kristû eendekia twaria tûrî mbere ya Mûrungu. Ningî ûntû bunthe bûrîa tûthithagia, acoore beetû, tûthithagia nîkenda tûbûteethia. Tontû nî ngûkîra rîrîa nkeeja mbîthîra bûtîkari ûrîa mpendekia bwîthîrwa bûkari, kana buî bwîja kwona ûûni ntîkari ûrîa bwendekia mbîthîrwa nkari. Nî ngûkîra mbîja kwîthîra kûrî na mateta na rûriitho na mîthûûro na gûcienda na kûthûmbania na nguutû na gwikumia na kwangaratana gatîgatîîne keenu. Nî ngûkîra Mûrungu eeja kûnthaithia kîrî buî ndeeja kaîrî na mbigua bûbûûî ndîra nîûntû bwa babaingî beenu barîa beeîrie na batairira meeyia jaao ja ûmaramari na ûthûngîîri na mairîrîîria ja ûthûngîîri jarîa bathithîtie. Rîrî nîrîo rîkeethîrwa rîrî îîja rîaakwa rîa jathatû kîrî buî. Ûntû bûrîa muntû athitangîri bûbuîri kûrikithua nî ûkûûjî bwa antû baîrî kana bathatû. Ndîenda kûmenyithia antû barîa beeîrie mbereene, na kinya bangî bonthe, o ta ûrîa ndaugîre îîja rîaakwa rîa jaîrî nou nkûbeera nandî ndî kûraaja, atî rîrîa nkeeja gûtî we ngacaîîra. Rîu bûkamenya gûtî na nkaanja atî nî Kristû waragia arî ndeene yaakwa. Rîrîa Kristû akûbûkanûkia, atîonekaga aagîte inya îndî ka onanagia ûrîa arî na inya kîrî buî. Tontû aambîrwe mûtharabeene nîûntû bwa kwaga inya na nandî atûûraga mwoyo nîûntû bwa inya ya Mûrungu. Kinya baatuî nou twagîte inya nîûntû bwa kûgwatanîra nawe, îndî tûgatûûrania naabuî tûrî ndeene yaawe nîûntû bwa inya ya Mûrungu. Icûnkûûneni na bwiraiithîrie bwoone këethîra nî bûriki wîtîkione bweenu. Ka bûtiijî atî Jesû Kristû arî ndeene yeenu? Bûkëethîrwa bûtiijî ûu, nî bûciindi buru. Nî ngwîtîkia buî bûkamenya atî tuî tûtîciindi. Tûrîromba Mûrungu buî bûtîkeeje kûthithia ûthûûku; tî kenda tuî twoneka nî tûûmbanîte, îndî nîkenda buî bûkathithia ûntû bûrîa bwagîrîte, kinya gûkëethîrwa tuî tûrîonwa teeka tûciindi. Tontû gûtî ûntû kinya bûmwe tuî tûûmbîkia kûthithia tûkîrûjaga na ûûma, îndî tûthithagia mantû jonthe nîûntû bwa gûtûûria ûûma. Tûgwîragua rîrîa tuî tûtî na inya îndî buî bûkeethîrwa bûrî na inya. Tontû bûû, tûrîbûrombera bwîte na mbere kûgîa inya. Kîu nîkîo gîgûtûma mpaandîka mantû jaja ndî kûraaja. Ndîthithia ûu nîkenda rîrîa nkeeja kûu ntîkeeje kûbûthûkîîra ngîtumagîra Waatho bûrîa Mwathani anenkerete tabu waatho bwa kûbwaka na tî bwa kûbûtharia. Ataana na aarî ba baaba, tigweni bwega. Thongomieni mîîtîre yeenu na bûmenyeere mooritani jaakwa na bwiganague. Ningî tûûrageni bûrî na thîîrî, na Mûrungu wa wendo na wa thîîrî agakaraga amwe naabuî. Kethanieni o muntû na ûngî na gûcûncana gûkûtheru. Atheru bonthe bakûbûkeethia. Ûtugi bwa Mwathani Jesû Kristû na wendo bwa Mûrungu na ngwatanîro ya Roho Ûmûtheru birokaraga amwe naabuî bwinthe. Nî ni Paûlû ûrîa wîti aa mûtûmwa îndî tî kuumania na muntû kana nîûntû bwa inya ya muntû, îndî nîûntû bwa inya ya Jesû Kristû na ya Mûrungu Baaba ûrîa wariûkîrie Jesû kuuma kîrî akuû. Tûrî na ataana na aarî ba baaba nî tûkûbûkeethia buî antû ba kanisa irîa irî Galatia. Bûrokaraga na ûtugi na thîîrî kuuma kîrî Mûrungu Baaba na Mwathani weetû Jesû Kristû. Kristû airitîre nîûntû bwa meeyia jeetû kûringana na ûrîa Mûrungu Baaba weetû eendeete, aratûrita kuuma kîrî mantû jamathûûku ja îgiita rîrî. Ûkûmio nî kîrî Mûrungu kenya na kenya! Amen. Nî ndigari mono nîûntû bwa ûrîa bûgarûkîte ntûti na bwaatigana na Mûrungu ûrîa waabwîtîre ûtugiine bwa Kristû na bwacoka kûthingata nteto cia mûthemba jûngî. Îndî teeka kûrî na Nteto Injega ingî. Ûûma nî atî kûrî na antû bamwe barîa bakûbûthangîkia bakîendaga kûthûûkia Nteto Injega cia Kristû. Îndî rî, kinya gûkëethîrwa nî ûmwe weetû kana nî mûraîka aumîte îgûrû ûkûbûtûmîrîria Nteto Injega cia mûthemba jûngî itî irîa twabûtûmîîrîrie, muntû ûu arorumwa! O ta ûrîa twaabwîrîre mbere, na kinya nandî nî tûkûbwîra kaîrî atî: muntû kinya ûrîkû ûrabûtûmîrîria Nteto Injega mwanya na irîa bweetîkîrie, muntû ûu arorumwa! Nandî rî, ncwaga gwîtîkîrîka kîrî antû kana kîrî Mûrungu? A kana rî, nî antû mbîthagîrwa nkîenda kûgwîria? Këethîra nî ûu nthithagia, ntîngîthîrwa ndî nthûûmba ya Kristû. Ataana na aarî ba baaba, ndîenda bûmenye atî Nteto Injega irîa ndaatûmîrîîrie itaumanîtie na muntû. Ntaeerwe kana nditanwa cio nî muntû kinya ûrîkû îndî nî Jesû Kristû waanguûrîîre cio. Ndî na mma atî nî bwigîtue ûrîa karaaja ndaatwîre nthingatîte ndini ya Kîyahudi, na ûrîa ndaathangîkagia kanisa ya Mûrungu ntî na kîaao na nkîendaga kûmîthiria buru. Ûûni nî ndaciindîte antû ba nthukî yeetû barîa baarî ba mûgongo jweetû ûntûûne bwa kûthingata ndini ya Kîyahudi, ndî na wîru bûbwingî mono mantûûne ja kûthingata nkuagaya cia biûjûjû bieetû. Îndî Mûrungu, nîûntû bwa ûtugi bwaawe, nî aarî akûnthuura mbere ya ntîraciarwa na arambîta nîkenda mûtumîkîra. Ningî rîrîa Mûrungu oonere atî nî bûbwega atûme menye Mûtaana waawe nîkenda ngatûmîîria Nteto Injega ciaawe kîrî antû barîa batî Ayahudi, nîu ndaathithîrie. Ntaambîre kûûria nkuagaya kuuma kîrî muntû kinya ûrîkû, kana mbîta Jerusalemu kîrî barîa baarî bakweethua atûmwa mbere yaakwa. Ndeetîre Arabia mbere na nyumeene ndîracoka Damaski. Nyuma ya mîaka îthatû nîrîo ndeetîre Jerusalemu kwonana na Peterû na ndîrakara nawe ntukû îkûmi na ithaano. Îndî ntoonere atûmwa bangî tiga Jakubu mûtaana wa ng'ina wa Mwathani. Mûrungu nî aijî atî mantû jaja nkûbwaandîkîra nî ja mma na tî ja ûrongo. Nyumeene nîrîo ndeetîre nthîgûrû ya Sîria na Cilicia. Îgiteene rîu, antû ba kanisa cia Judea bataarî bakûmbona baameenya. Baijî akî nteto irîa bangî baugaga, atî: “Muntû ûrîa waatwîre agîtûthangîkagia, nandî nîwe ûgûtûmîîria mantû ja wîtîkio bûrîa aageragia kûthiria!” Tontû bûû, barakumia Mûrungu nîûntû bwaakwa. Nyuma ya mîaka îkûmi na îna, nî ndeetîre kaîrî Jerusalemu tûrî na Baranaba. Ningî kinya Tito nî tweetanîrie nawe. Ndeetîre kûu tontû Mûrungu nî aanguûrîrîte atî no mwanka mbîte nao. Rîrîa twacemanîtie na atongeeria bau, nî ndabonereerie mantû ja Nteto Injega irîa ndatûmagîîria kîrî antû barîa batî Ayahudi. Ndaathithîrie ûu nîkenda ngûgî yaakwa îrîa ndaarî ndîkûrita, na îrîa nkûrita nandî îtîkeeje kwaa ya ûtheri. Îndî, Tito ûrîa twaarî nawe, kinya këethîra aarî Mûgriiki ataakinyîîrua gûtaanwa. Kinya këethîra nî kwaarî na antû bamwe baciîtaga akristû, îndî batarî akristû ba mma, nî beendaga Tito ataanwa. Antû bau baitonyithîtie gîkundiine gîetû na njîra ya waayia bacieethetie atî bo nî eetîkia. Nî bacwaga kwona ûciathi bûrîa tûrî nabu ndeene ya ngwatanîro yeetû na Kristû Jesû nîkenda batûcokia ûkomboone. Îndî tûtetîkanîîria nabo kinya aniini, nîkenda mma ya Nteto Injega îkarage naabuî îgiita rîonthe. Nabo antû barîa baajûkagua ta atongeeria (ndiuga ûu tontû këethîra bo nî baarî atongeeria kana arî, bûu tî ûntû kîrî ni tontû Mûrungu atîthuragia antû.) Antû bau gûtî ûntû kinya bûmwe bongeera kîrî Nteto Injega irîa ntûmagîîria. Îndî nî boonere atî Mûrungu nî aantûmîte nîkenda ntûmîîria Nteto Injega kîrî antû barîa bataarî Ayahudi o ta ûrîa atûmîte Peterû gûtûmîîria kîrî Ayahudi. Tontû Mûrungu ûrîa waeetherie Peterû mûtûmwa kîrî Ayahudi, nowe wampeetherie mûtûmwa kîrî antû barîa batî Ayahudi. Jakubu na Peterû na Johana, barîa baarî atongeria baarî îgweta, nî baamenyere bwega atî Mûrungu nî aampeete ngûgî îîu ya mwanya, nî batûgwatîre mbaru tûrî na Baranaba. Baathithîrie ûû kwonania nî baagwatanîrîte naatûî na tûreetîkanîîria atî ûûni na Baranaba tûgatûmagîîrie kîrî antû barîa batî Ayahudi nabo bagatûmagîîrie kîrî Ayahudi. Îndî baratûûria ûntû bûmwe: nabu nî atî tûririkane gûteethagia nkîa, nabu ûntû bûu nîbu kinya ni ntwîre nthithagia. Îndî rîrîa Peterû eejîre Antioki, nî ndaaregere gwîtîkania nawe kîmbone nîûntû nî aatîtie mono. Nîkwîthîrwa mbere ya antû barîa baatûmi nî Jakubu beeja, Peterû nî aarîjanagîra na antû barîa bataarî Ayahudi. Îndî rîrîa beejîre we nî aatigîre kûrîjanîra na antû bau bataarî Ayahudi nîûntû bwa gûkîra antû barîa beendaga antû barîa batî Ayahudi bataanwe. Kinya ataana na aarî ba baaba barîa barî Ayahudi nî bagwatîre Peterû mbaru ûntûûne bûu bûbûthûûku na kinya Baranaba aratawa nî waayia bûu bwaao. Rîrîa ndoonere batîkûthingata na mma Nteto Injega cia Mûrungu, nî ndeerîre Peterû antû bangî bonthe bakigagua atîrî, “Kinya këethîra ûgwe ûrî Mûyahudi, ûtwîre ta antû barîa batî Ayahudi! Nîatîa ûûmba gûkinyîîria antû barîa batî Ayahudi bathingate nkuagaya cia Ayahudi?” Nî mma atî tuî tûciari tûrî Ayahudi na tî antû barîa batî Ayahudi barîa eeyia. Îndî nî twijî na mma atî muntû atîûmba kwagîrithua mbere ya Mûrungu nîûntû bwa kûûjûria Waatho, îndî aejaga ûmwagîru nîûntû bwa gwîtîkia Jesû Kristû. Kinya tuî twîtîkîtie Jesû Kristû nîkenda twîthîrwa tûrî babaagîru mbere ya Mûrungu nîûntû bwa ûrîa twîtîkîtie Kristû. Nîkwîthîrwa gûtî muntû wethagua ûmwagîru nîûntû bwa kûûjûria Waatho. Rîu, gûkëeja kwîthîrwa kîrî gûcwaa gweetû kwaa babaagîru mbere ya Mûrungu nîûntû bwa kwigwatithania na Kristû twonagwa tûrî eeyia, nîka ûntû bûu bûkwonania atî Kristû ka agûteetheeria meeyia jathithua? Arî buru! Këethîra ûûni ngacoka gwaka kaîrî mantû jarîa ndaatharîrie ja Waatho, ûûni mbîthîrwa nkîonanagia atî ndî mwîyia. Tontû ûûni nî ndaakuîre mantûûne jau ja Waatho, ndî kûragwa nî Waatho o bûu, nîkenda ntûûra nîûntû bwa Mûrungu. Ni nî ndaambanîîrue amwe na Kristû mûtharabeene, na nandî tî ni ntûûraga îndî nî Kristû ûtûûraga arî ndeene yaakwa. Nandî ntûûraga nîûntû bwa gwîtîkia Mûtaana wa Mûrungu ûrîa wampendere na arakua mûtharabeene nîûntû bwaakwa. Ûûni ntîenda kweethia ûtugi bwa Mûrungu bwaa ûtheri. Gûkeeja kwîthîrwa muntû oomba kwagîrithua mbere ya Mûrungu nîûntû bwa kûthingata Waatho, bûu nî ta kuuga atî gûtarî na gîtûmi gîa Kristû akua. Îbuî Agalatia, anga bûrî biaa ûjû! Nûû ûbûrogeete? Nî bwataarîrue bwega nteto ciegiî gûkua kwa Jesû Kristû mûtharabeene. Û mbîîreni ûntû bûbû akî: ka Mûrungu abwere Roho waawe nîûntû bwa kwîthîrwa bûûjûrîtie ûrîa Waatho bûkuuga kana nîûntû bwa ûrîa bwaigîrue Nteto Injega cia Kristû na bûraciîtîkia? Ka bûriiti atîa? Bwaambîrîîrie na Roho wa Mûrungu, ka nandî bûkwenda kûrigia na inya yeenu bwingwa? Ka mantû jonthe jarîa jakarîkîte kîrî buî jaeete ja ûtheri? Nî mma tî ja ûtheri! A rî, ka Mûrungu abweejaga Roho waawe na akaringa biama kîrî buî nîûntû bwa ûrîa bûûjûragia Waatho kana nîûntû bwa kwigua Nteto Injega cia Kristû na bûgaciîtîkia? O ûu nîu kwaandîki mantû jegiî Abrahamu, “We nî eetîkîrie Mûrungu, na nîûntû bwa wîtîkio bûu bwaawe Mûrungu aramûtara atî nî ûmwagîru.” Tontû bûû, menyeni atî antû barîa beetîkîtie Mûrungu, nîbo ataana ba Abrahamu. Maandîko nî joonanîrie o mbere mma atî Mûrungu akaagîrithia antû barîa batî Ayahudi nîûntû bwa gwîtîkia. Tontû bûû, Maandîko jaratûmîîria Nteto Injega kîrî Abrahamu atî: “Mûrungu akatharima antû barîa batî Ayahudi nîûntû bwaaku.” Tontû bûû, bonthe barîa beetîkagia nî batharimagwa o ta ûrîa Abrahamu atharimîrwe nîûntû bwa gwîtîkia. Antû barîa berîgagîîra kûûjûria ûrîa Waatho bûkuuga, nî barumi. Tontû bûû, Maandîko nî jakuuga, “O muntû ûrîa ûtîthingataga mantû jonthe jarîa jaandîki yukuune rîa Waatho, nî ûmûrume.” Ningî, nî gûkûmenyekana bwega atî gûtî muntû kinya ûmwe Mûrungu ataraga arî ûmwagîru nîûntû bwa Waatho. Nîkwîthîrwa Maandîko nî jakuuga, “Muntû ûrîa ûrî ûmwagîru nîûntû bwa wîtîkio agatûûra.” Waatho na wîtîkio bitîûmba kûgwatanîra tiga ûrîa Maandîko jakuuga, “Muntû ûrîa ûûjûragia mantû jonthe jarîa Waatho bûkuuga agatûûrua nî Waatho.” Îndî Kristû nî aatûkûûrîre kuuma kîrumiine kîa Waatho rîrîa eetîkîrîrie kûrumwa nîûntû bweetû. Tontû Maandîko Jamatheru jariuga, “O muntû ûrîa wambagwa mûtîîne îgûrû, nî ûmûrume.” Kristû aathithîrie ûu nîkenda kîtharimo kîrîa Mûrungu eerîîre Abrahamu kînenkerwa antû barîa batî Ayahudi kuumania na Kristû Jesû na nîkenda tuî nîûntû bwa wîtîkio tûkaeewa Roho ûrîa weranîri nî Mûrungu. Ataana na aarî ba baaba, ka mbwee ngerekano ya ûrîa antû batûûraga; kiigai kîathiria kwaandîkwa na gwîkîrwa caini, gûtî muntû ûcokaga gûkîtharia kana kwongeera gantû kangî. Nandî rî, mawîrane ja Mûrungu jaarî kîrî Abrahamu, na nchiarwa yaawe. Maandîko jatîkuuga, “Nchiarwa ciaawe,” teeka barî babaingî, îndî jariuga, “Nchiarwa yaawe,” nîûntû nî muntû ûmwe akî ûkwîrîrwa nawe nî Kristû. Ûrîa nkwenda kuuga nî atî: Mûrungu nî eekîre wîrane na Abrahamu araciîtia akoojûria wîrane bûu. Waatho nabu bwejîre mîaka magana jana na mîrongo îthatû nyumeene. Tontû bûû, gûtî u Waatho bûûmba kûtharia kîrîkanîro kîa Mûrungu kana bweethia wîrane bwaawe gîntû kîa ûtheri. Tontû gûkëeja kwîthîrwa kîewa kîa Mûrungu kîeejanagwa nîûntû bwa Waatho, nî kuuga, gîtîejanwa nîûntû bwa wîrane. Îndî ûûma nî atî Mûrungu aeere Abrahamu kîewa nîûntû bwa wîrane bwaawe. Këethîra nîu rî, gîtûmi kîa Waatho nîmbi? Waatho bweekîrwe nîkenda bûkamenyithia antû meeyia mwanka rîrîa nchiarwa ya Abrahamu îkeeja, tayo îrîa yaaeei wîrane bûu. Waatho bwatûmîîrwe araîka na bararetera muntû ûrîa waarî mwigithania. Îndî gûtî na bata ya mwigithania këethîra nîûntû bwa muntû ûmwe akî; na Mûrungu nî ûmwe wenka. Kaîrî rî, ka Waatho bûtîkûgwatanîra na mawîrane ja Mûrungu? Arî buru! Këethîra antû nî baeerwe waatho bwa kûboombithia gûtûûra, nîu antû bonthe barîngîagîrithua nîûntû bwa kûûjûria Waatho kûu. Îndî Maandîko jariuga atî nthîgûrû yonthe îrî waathoone bwa meeyia na tontû bûû, kîewa kîrîa kîeranîri gîkanenkerwa barîa betîkîtie Jesû Kristû. Îndî mbere ya îgiita rîa wîtîkio rîîja, Waatho nî bwatûthaîkîte, tûrakara tûthaîki nîbu mwanka rîrîa wîtîkio bûu bwaagwuûrîrwe. Tontû bûû, twaathagwa nî Waatho mwanka rîrîa Kristû eejîre nîkenda twagîrithua nîûntû bwa gwîtîkia. Nandî tontû îgiita rîongwa rîa wîtîkio nî rîkinyîte, Waatho bûtîcoka gûtwatha kaîrî. Buî bûrî aana ba Mûrungu nîûntû bwa wîtîkio na tontû bwa kwîthîrwa bûrî na ngwatanîro na Kristû Jesû. Buî barîa bwabatithîrue ndeene ya Kristû, nî bûjûkîtie mûkariî jwaawe. Tontû bûû, gûtî na mwanya jwa Ayahudi na antû barîa batî Ayahudi, kana jwa nkombo na barîa batî nkombo, kana jwa mûka na ntomûrûme; bwinthe bûrî gîntû kîmwe nîûntû nî bûgwatanîrîte na Kristû Jesû. Këethîra bûrî ba Kristû, bûrî nchiarwa cia Abrahamu na bûkaeewa birîa Mûrungu eeranîîre. Ga nkuuga atîrî, muntû ûrîa ûkaa mûrîaûkua, akëethîrwa nî mwana kinya këethîra nîwe ûkaa mwene rûgai runthe atî mwanya na nkombo. Rîrîa arî mwana kûrî antû bamûkaragia na bakamenyeera into biaawe mwanka îgiita rîrîa îthe aaugîrîte rîgakinya. No ta ûu kinya tuî rîrîa twaarî twaana, mbere ya twaa antû agima mantûûne ja wîtîkio, twaarî nkombo cia roho inthûûku irîa ciathaga nthîgûrû îîjî. Îndî rîrîa îgiita rîo rîongwa rîakinyîre, Mûrungu nî aatûmîre Mûtaana waawe. Areeja arî mûtaana ûciari nî mûka, na aratûûra arî Waathoone bwa Kîyahudi, nîkenda agakûûra antû barîa bainyîîrîtue nî Waatho bûu, na nîkenda tûkoomba kwaa aana ba Mûrungu. Tontû nandî buî bûrî aana baawe, Mûrungu nî aatûmîre Roho wa Mûtaana waawe kîrî tuî, nawe nî Roho ûrîa wîtanaga akiugaga, “Baaba! Baaba Waakwa!” Tontû bûû, ûgwe ûtî nkombo kaîrî îndî ûrî mwana. Nîkwîthîrwa ûrî mwana waawe, Mûrungu agakwaa bionthe birîa eekîte nîûntû bwa aana baawe. Mbere rîrîa buî bûtaijî Mûrungu bwaarî nkombo cia mîrungu îrîa îtaarî ya mma. Îndî nandî tontû bwa ûrîa bwijî Mûrungu kana nkiuga na njîra îngî, nandî tontû Mûrungu nî abwijî nîkî tontû bûgûcoka kîrî roho inthûûku cia ûtheri na îtîûmba kûthithia no atîa? Nîmbi îgûtûma bwenda kwaa nkombo ciaacio kaîrî? Buî nî bûkûngûagîra ntukû na mîeri na biingo na mîaka. Nî nkûmaka mono nîûntû bweenu! Ngûgî yonthe îrîa nditîte ya kûbûteethia yomba kwaa ya ûtheri! Ataana na aarî ba baaba, nî nkûbwerenca bûkare taani. Nîkwîthîrwa kinya ni nkari ta buî. Gûtî u bwanthithîria bûbûûî. Nî bûkûmenya gîtûmi kîrîa gîatûmîre ntûmîîria Nteto Injega cia Jesû Kristû kîrî buî îgiita rîa mbere; gîtûmi nî atî ka ndaajîtue. Îndî kinya këethîra mbajua yaakwa nî yaabûthangîkîrie buî bûtaandegere kana bûmena. Îndî, bwangwatîre ûgeni o ta ûrîa bûrîngîgwata mûraîka ûgeni kana ûrîa bûrîngîgwata Kristû Jesû wengwa ûgeni. Bwaagwîrîtue mono! Rîu nîatîa gwakara? Ûûni ningwa ndomba kuuga atî bûrîngîkûûra meetho jeenu, këethîra bûu bûrîngîûmbîka, bûgampa jo. Ka rîu ndaa mûnthû weenu nîûntû bwa kûbwîra nteto cia mma? Aritani bau ba ûrongo barî na wîru bûbwingî bakîenda bwaa baao îndî mworoto jwaao tî jûmwega. Barîenda kûbwathûrana naani nîkenda bûkaraga bûrî na wîru bwa kûbacwaga. Nî ûntû bûbwega kwîthîrwa bûrî na wîru mantûûne jaameega këethîra mworoto nî jûmwega îgiita rîonthe na tî rîrîa akî ndî amwe naabuî. Aana baakwa, ndî na rwaakaî nîûntû bweenu o ta ûrîa mwekûrû aigagua rwaakaî akîewa kaana, mwanka rîrîa bûkang'uanana na Kristû. Kûrîngîbua mono nkëethîrwa ndî amwe naabuî nandî nîkenda mbwarîria na njîra mwanya, nîûntû nî nkûbûmakîra mono! Ka mbûûrie buî bwendeete kwathwa nî Waatho. A rî, nî bûmenyaga ûrîa Waatho buugaga? Kwaandîki Waathoone ûjû: Abrahamu aarî na ataana baîrî, ûmwe aarî wa mûka nkombo, na ûngî wa mûka ûtî nkombo. Mûtaana wa mûka ûrîa waarî nkombo, aaciari o ta ûrîa twaana tûngî tûciaragwa, îndî ûrîa ûngî waaciari nî mûka ûrîa ûtaarî nkombo, aaciari kûringana na wîrane bwa Mûrungu. Mantû jaja jomba kûgerekanua ta ûjû: aka bau bobaîrî bakagerekanua na irîîkanîîro bio-biîrî. Kîrîkanîro kîa mbere nî kîrîa kîathithîkîre kîrîmeene gîa Sinai. Tûjûkie Hagari arî ngerekano ya kîrîkanîro kîu, nabo aana baawe baciaragwa barî nkombo. Hagari, nî ta kîrîma gîa Sinai kîrîa kîrî Arabia na nîwe ngerekano ya ntûûra ya Jerusalemu ya îgiita rîrî, nîûntû yo amwe na atûûri baayo barî ûkomboone. Îndî Jerusalemu îrîa îrî îgûrû îtî ûkomboone, nayo nîyo ng'ina weetû. Tontû Maandîko nî jakuuga, “Gwîrua gwe mûka nthaata, gwe ûtaeewa mwana. Tûmîîria na kajû gakanene ûgwîrîtue, gwe ûtaakara na rwakaî ûgîciara. Nîkwîthîrwa aana ba mûka ûrîa wîrûkîri nî babaingî nkûrûki ya ba mûka ûrîa ûrî na mûrûme.” Rîu buî ataana na aarî ba baaba, buî bûciari bûrî aana ba Mûrungu kûringana na wîrane bwaawe o ta ûrîa Isaaka aaciarîrwe. Îgiita rîu mwana ûrîa waaciarîrwe ta ûrîa twaana tûngî tûciaragwa nî aathangîkagia ûrîa ûngî waaciarîrwe na inya ya Roho wa Mûrungu; kinya nandî nîu kûrî. Îndî nîatîa Maandîko jakuuga? Jariuga ûjû, “Inga mûka nkombo amwe na mûtaana waawe; tontû mûtaana wa mûka ûu nkombo atîaa mwene rûgai amwe na mûtaana wa mûka ûrîa ûtî nkombo.” Tontû bûû ataana na aarî ba baaba, tuî tûtî aana ba mûka nkombo, îndî tûrî aana ba mûka ûrîa ûtî nkombo. Kristû nî aatûkûûrîre tûrauma ûkomboone; tontû bûû tûûreni bûrî na ûciathi bûu na bûgeetîkîîrieni gûcoka ûkomboone kaîrî. Thikîîreni! Ni ndî Paûlû ndîbwîra atîrî, buî bûkëeja gwîtîkîîria gûtaanwa, ga kwaa atî Kristû atî na gîtûmi kinya kîrîkû kîrî buî. Ka mbûririkanie kaîrî: muntû kinya ûrîkû ûrëeja gwîtîkîîria gûtaanwa no mwanka aathîkîre Waatho bunthe. Barîa beenu bakûgeria gûciagîrithia kîrî Mûrungu nîûntû bwa kwathîkîra Waatho, nî bathirîtie gûciathûrana na Kristû na bwaciathûrana na ûtugi bwa Mûrungu. Îndî tuî, wîrîgîîro bweetû nî kwagîrithua nî Mûrungu na bûu nîbu tweteerete tugîîteethagua nî inya ya Roho wa Mûrungu ûrîa ûritaga ngûgî na njîra ya wîtîkio bweetû. Nîkwîthîrwa rîrîa tûrî na ngwatanîro na Kristû Jesû, gûtaanwa kana kûrega gûtaanwa gûtî na bata; kîrîa kîrî na bata nî wîtîkio bûrîa bûritaga ngûgî na njîra ya wendo. Nî bûreetîte bwega! Nandî nûû ûratûmîre bûtigana na kwathîkîra ûûma? Tî Mûrungu ûrîa ûbwîtîte ûtûmîte bûrega kwathîkîra ûûma. Kamûthega kaniini ga kwimbithia mûgaate nî gatûmaga kîûmbwa kîonthe kiimba. Tontû bwa kwîthîrwa bûgwatithanîtue na Mwathani nî mbîtîkîtie atî bûtîtîkanîîria na ûritani bûngî tiga bwaakwa; nawe ûu ûkûbwangaratania kinya akëethîrwa nîwe ûû, agakanûkua nî Mûrungu. Îndî mantûûne jaakwa, ataana na aarî ba baaba, nkëethîrwa nî ntûmagîîria nkiugaga no mwanka antû bataanwe, nîmbi îgûtûma kinya nandî mbîta na mbere kûthangîkua? Ningî kûrîngîîthîrwa nîu gûkari, ntûmîîri yaakwa îrîa yegiî gûkua kwa Jesû mûtharabeene îtîthîrwa îrî kîgitaria no atîa. Bwagîra antû bau babûthangîkagia bagaciakûra bongwa! Ataana na aarî ba baaba, buî bwetîrwe nîkenda bûaa antû barî na ûciathi. Tontû bûû, bûkéenda gûtumîra ûciathi bweenu kûjûria mairîrîîria ja mwîrî. Îndî wendo bweenu nî bûtûme bûtumîkanagîre. Tontû Waatho bunthe bûjûrîtue ndeene ya Waatho bûmwe akî, nabu nîbu bûbû: “Endaga mûtûûri waaku o ta ûrîa ûciendeete gwengwa.” Îndî bûkëethîrwa bûrûjaga na bûgatambûrana bwingwa ta nyomoo cia kîthaka, imenyereeni bûtîkeeje kûthirania bwingwa. Rîu, ndiuga ûjû: tongagîîrueni nî Roho, naabuî bûtîûjûria jarîa mwîrî jwirîragîîria. Tontû mwîrî jwirîragîîria mantû jarîa Roho atîendaga nawe Roho akairîrîîria mantû jarîa mwîrî jûtîendaga. Roho na mwîrî bitîgwatanagîra; na tontû bûû, gûtî u bûmbîkia kûthithia ûrîa bûkwenda na bweenu. Îndî bûkëethîrwa bûtongagîrua nî Roho, rîu bûtî Waathoone kaîrî. Rîu mantû jarîa mwîrî jweendaga kûthithia nî jaijîwe mono, najo nîjo jaja: ûtheria na ûmaramari na kwirîrîîria ûthûngîîri na kûromba mîrungu ya mîng'uanano na marogi, o na gûtuma ûthû na kûthanganaga na marûrû na rûriitho na mûthûûro na gûcienda na kûringanagîra nkaanja na kwathûkana na îtenûka na mbogita na kwinaga ndwîmbo irîa itîagîrîte na meeyia jangî ja mîthemba îngî ta îîu. Ndîbwîra na mma, o ta ûrîa ndaabwîrîre mbere atî antû barîa bathithagia mantû jau batîkoroona rûgai ûneneene bwa Mûrungu. Îndî maciara ja Roho nîjo jaja: wendo na kûgwîrua na thîîrî na kûûmîîria na gûteethania na kûthithanîria mantû ja meega na gwîtîkania na kwinyiiyia na ningî muntû kwatha mwîrî jwaawe bwega. Gûtî waatho bwa kûgiria mantû jau jatua kûthithagua. Antû barîa barî ba Kristû Jesû nî baambîte mîîrî yaao amwe na mathûgaanio jarîa mathûûku na mairîrîîria jaayo. Roho nîwe ûtweete ûtûûro na tontû bûû tûtongagîîrue nîwe mîtîreene yeetû. Tûtigeeni gwikumia kana kûthanganaga kana kwiganagîîrua rûriitho. Ataana na aarî ba baaba, muntû akëethîrwa angaratanîtie ûntûûne kinya bûrîkû, buî barîa bûtongeeretue nî Roho, mûteethieeni guicokeera na athithie ûrîa kwagîrîte; îndî bûthithie ûu, bûborerete. Bwimenyeere nîkenda kinya buî bûtîkeeje kûgerua. Tethanagieni mathîînene na mîthangîkoone yeenu, tontû bwathithia ûu bûkoojûria waatho bwa Kristû. Muntû akäthûgaania atî nî aing'anîtie îndî akëethîrwa ating'anîtie, ethagîrwa agîciaagia wengwa. O muntû abuîrîte kûthimaga mwîtîre jwaawe wengwa. Jwëethîrwa nî jûmwega, rîu oomba gwikumîria bûrîa athithîtie na bwaawe wengwa, atîkwing'anania na ûntû bûrîa muntû ûngî athithîtie. Nîkwîthîrwa o muntû nî abuîri gûkamataga mûrigo jwaawe wengwa. Ningî muntû ûrîa ûkûritanwa nteto cia Mûrungu nî aejage ûrîa ûmûritanaga into biaawe bionthe birîa biega. Bûgáciayieni; Mûrungu tî kîaa. Muntû akethaga o kîrîa aandîte. Ûrîa waandaga mantûûne ja wirîrîîria bwa mwîrî, agaketha maketha ja gîkuû, îndî muntû ûrîa waandaga mantûûne ja Roho agaketha ûtûûro bwa kenya na kenya kuumania na Roho. Tontû bûû, tûkánogeni nî kûthithia mantû jameega; twarega gwitîîjîra, îgiita rîkeeja rîrîa tûgaketha maketha. Tontû bûû, rîrîa tûrî na kaanya, tûthithagîrieni antû bonthe mantû jameega na mono nkûrûki kîrî antû barîa barî ba mûûrû jweetû ndeene ya wîtîkio. Tegeeni ntemwa irîa mbwaandîkîrîte nacio ûrîa ineneete. Nî nkûbwaandîkîra ningwa na njara yaakwa! Antû barîa bendaga gwikumia mantûûne ja mwîrî, bau nîbo babûkinyagîîria bûtaanwe. Bathithagia ûu nîkenda batîkeeje kûthangîkua nîûntû bwa mûtharaba jwa Kristû. Tontû kinya bau bataanagwa batîathîkagîra Waatho. Îndî bendaga bûtaanwa nîkenda baikumagia nîûntû bwa rwano rûu rwekîîrwe mîîrîîne yeenu. Îndî rûteereene rwaakwa, gûtî ûntû bûngî ndiikumagîria tiga mûtharaba jwa Mwathani weetû Jesû Kristû. Tontû kuumania na mûtharaba jûu jwaawe, nthîgûrû nî înkuû kîrî ni, naani ndî ûmûkuû kîrî nthîgûrû. Tontû mantû jau ja gûtaanwa kana kûrega gûtaanwa, jatî na bata; îndî ûntû bûrîa bûrî na bata nî kwaa kîûmbe gîkîerû. Thîîrî na kîaao birokaraga na antû barîa bathingataga ûntû bûu ûtûûroone bwaao. Ningî thîîrî na kîaao birokaraga kîrî antû bonthe ba Mûrungu! Rîu, kuuma nandî gûkágîta muntû ûnthangîkia kaîrî, nîkwîthîrwa irema birîa ndî nabio mwîrîîne jwaakwa nî bikwonania ndî wa Jesû. Ûtugi bwa Mwathani weetû Jesû Kristû bûrokaraga naabuî bwinthe, ataana na aarî ba baaba. Amen! Nî ni Paûlû, ûrîa Mûrungu endere mpaa mûtûmwa wa Kristû Jesû, nkûbwaandîkîra buî atheru barîa bûrî Efeso, buî barîa bûrî eetîkua mûtûûrîreene jweenu jwa kwîthîrwa bûgwatitheenue na Kristû Jesû. Bûrogîa ûtugi na thîîrî kuuma kîrî Mûrungu Baaba weetû na kîrî Mwathani weetû Jesû Kristû. Tûkumieeni Mûrungu, Îthe wa Mwathani weetû Jesû Kristû. Nîkwîthîrwa nî tûgwatithanîtue na Kristû, nî atûtharimîte na itharimo bionthe bia kîroho birîa biumaga îgûrû. Mûrungu nî aatûthuurîre kinya mbere ya nthîgûrû yûmbwa, nîkenda twîthîrwa tûrî babatheru na tûtî na maatia mbere yaawe. Nîkenda tûgatûûra wendaniine bwaawe, Mûrungu aarî agûtua kuuma kîambîrîria atî twee aana baawe ndeene ya Jesû Kristû. Ûu nîu eendere kûringana na mûbango jwaawe. Tontû bûû, tûcokerieni Mûrungu nkaatho nîûntû bwa ûtugi bwa kûrigaria bûrîa aatweere ûtheri ndeene ya Mûtaana waawe ûmwende. Tontû tûkûûrîtwe nî Kristû na tharike yaawe; ûû nî ta kuuga, twarekeerwa meeyia jeetû kuumania na ûtugi bwaawe bûtî na kîthimi. Ningî nîûntû bwa ûûme na ûmenyo bwaawe, Mûrungu nî aathithîrie bûrîa aathuranîrîte kûthithia, aratûmenyithia mûbango jwaawe jwa witho jûrîa aatuîte akoojûria ndeene ya Kristû. Mûbango jûu Mûrungu akoojûria rîrîa îgiita rîo rîongwa rîgakinya, naju nî kûringanîra biûmbe amwe, birîa birî îgûrû o na birîa birî nthîgûrû, bionthe biîthîrwe birî waathaniine bwa Kristû. Mantû jonthe jathithagua kûringana na mûbango na ûrîa Mûrungu atuîte kuuma kîambîrîria. Mûrungu nî atûthurîre nîûntû bwa wendo bwaawe nîkenda twîthîrwa tûrî na ngwatanîro na Kristû. Tontû bûû, tuî barîa twaarî ba mbere kwîthîrwa tûrî na wîrîgîîro ndeene ya Kristû tûkumagie mwago jwa Mûrungu. Kinya buî nî bwaeere antû ba Mûrungu rîrîa bwaigîrue ntûmîîri ya mma, tayo Nteto Injega cia gûtûma bwonoka. Buî nî bwetîkîrie ndeene ya Kristû, nawe Mûrungu akîenda kwonania bûrî baawe, arabwana na rwano rwa kûbwaa Roho Ûmûtheru ûrîa weeranîri. Roho Ûmûtheru ûu nî wa gûtwonia atî tûkaewa rûgai rûrîa Mûrungu eerîîre antû baawe, rîrîa akeeja gûtûnenkera ûntû bûu nîkenda mwago jwaawe jûgekagîîrwa. Tontû bûû, kuuma rîrîa ni ndaaîgîrue nteto cia wîtîkio bweenu ndeene ya Mwathani Jesû na ûrîa bwendeete atheru bonthe, gûtî rîo ndaatiga gûcokeria Mûrungu nkaatho nîûntû bweenu. Nî mbûririkanaga marombeene jaakwa, nkîûragia Mûrungu wa Mwathani Jesû Kristû, tawe Baaba mwene ûkumio, abwee Roho ûrîa ûkabwethia baboome na abûguûrîîre bûmenye ûrîa Mûrungu akari. Ndombaga Mûrungu athaarîrie mathûgaanio jeenu nîkenda bûûmba kûmenya nî wîrîgîîro bûrîkû bûrîa abwîtîrîte na bûmenya kwingîa kwa itharimo birîa ekîrîte atheru baawe ûrîa kûng'ana. Ningî bumenye ûrîa inya yaawe îrîa înene nkûrûki îrîa îkûrita ngûgî ndeene yeetû tuî barîa twîtîkîtie. Inya îîu îkûrita ngûgî ndeene yeetû no îmwe na îrîa aatumîîre rîrîa ariûkîrie Kristû kuuma kîrî akuû na aramûkarithia nthî rûteere rwaawe rwa ûrîo kûu îgûrû. Kûu nîku Kristû athûngûûri îgûrû rîa anene barîa barî îgûrû, na athani na moonene na mainya jonthe, na barîa bonthe baathanaga gûkû îgiiteene rîrî tûrî kana rîrîa rîkeeja. Mûrungu nî eekîte into bionthe waathaniine bwa Kristû na amweethia Mwathani wa into bionthe nîûntû bwa ûguni bwa kanisa. Kanisa nî mwîrî jwa Kristû, na yûjûrî Kristû ûû ûjûri into bionthe gûntû kunthe. Rîrîa buî bwaarî baakuû nîûntû bwa îrema na meeyia jeenu, Mûrungu nî aabwere ûtûûro. Îgiita rîu buî bwathingataga njîra inthûûku cia nthîgûrû îîjî. Bwaathîkagîra mûnene wa mainya jarîa jathanaga manganyoni, nayo nî roho îthûûku îrîa yathaga antû barîa batîathîkagîra Mûrungu. O kinya tuî twinthe nîu twakari tabo, twatûûraga kûringana na mairîrîîria jeetû, tûkîthithagia o ûrîa mîîrî yeetû na mathûgaanio jeetû jeendaga. Tontû bûû, kinya tuî mûtûûrîreene jwa kîûmuntû twakari o ûmwe na bangî; twaarî ba gûkanûkua kuumania na mûthûûro jwa Mûrungu. Îndî nîûntû bwa kîaao kîa Mûrungu ûrîa kingîîte na tontû bwa wendo bwaawe bûbûnene bûrîa aatwendere nabu, o rîrîa tuî twakuîte nîûntû bwa îrema rîeetû, Mûrungu nî aatûmîre tûgîa ûtûûro amwe na Kristû. Ûtugi bwa Mûrungu nîbu bûtûmîte bwonokua. Mûrungu nî aatûriûkîrie amwe na Kristû Jesû na atûkarithia nthî amwe nawe kûu îgûrû nîûntû tûrî ndeene ya Kristû Jesû. Aathithîrie ûu nîkenda akamenyithania îgiita rîrîa rîkeeja, ûrîa ûtugi bwaawe bûrîa bûrî bûbwingî atweete ndeene ya Kristû Jesû. Tontû bwonoketue nîûntû bwa ûtugi bwa Mûrungu bûgwîtîkia. Bûtîonoketue nîûntû bwa mathithio jeenu îndî nî kîewa kîa Mûrungu, nîkenda gûtîkagîte muntû kinya ûrîkû wîîja gwikumîria ûntû bûû. Nî Mûrungu ûtûmîte twîthîrwa tûkari ûjû tûkari, ka twombîrwe ndeene ya Kristû Jesû nîkenda tûkaritaga ngûgî injega irîa Mûrungu aathuranîrîte o mbere. Antû barîa bûtî Ayahudi, ririkaneni ûrîa buî bwakari karaaja. Bweetagwa antû barîa batîtaanagwa nî Ayahudi barîa baciîtaga “babataane” nîûntû bwa ûrîa bathithagia mîîrî yaao. Îgiita rîu buî bûtarî na ngwatanîro na Kristû; bûtaarî bamwe ba antû ba Mûrungu tabo Aisraeli barîa Mûrungu aathuurîte. Buî bûtatarîri gîchunchîîne kîa îrîîkanîro birîa Mûrungu eerîîrîte antû baawe. Bwatwîre nthîgûrûûne îîjî bûtî na wîrîgîîro na bûtiijî Mûrungu. Îndî nîûntû bwa kûgwatithanua na Kristû Jesû, bwî barîa mbere bwaarî kûraaja nî bûreeti akuî na Mûrungu nîûntû bwa tharike ya Kristû. Tontû Kristû nîwe ûreetete thîîrî kîrî tuî, atweethia gîntû kîmwe tuî Ayahudi na antû barîa batî Ayahudi. Tontû bwa gûkua kwaawe mûtharabeene, nî aatharîrie rûthingo rwa ûthû rûrîa rwatwathûranîte. Ningî aarathiria mawaatho na maathana rîrîa aakuîre mûtharabeene nîkenda oomba muntû ûmwe ûmwerû kuuma kîrî bau baîrî, na njîra îîu aarareeta thîîrî. Tontû bwa gîkuû kîaawe mûtharabeene, Kristû nî aathirîrîe ûthû aragwatithania Ayahudi na barîa batî Ayahudi na Mûrungu. Rîu, Kristû nî eejîre na aratûmîîria Nteto Injega cia thîîrî kîrî antû bonthe; aratûmîîria kîrî buî antû barîa batî Ayahudi na kîrî Ayahudi. Tontû bûû, baatuî twinthe, Ayahudi o na antû barîa batî Ayahudi, twoomba gûkwîîrîria Baaba ndeene ya Roho ûmwe. Rîu nandî, buî antû barîa batî Ayahudi bûtî eeji kana mpinga kaîrî. Buî bûrî arîokua o ûmwe na atheru, na bûrî ba mûciî jwa Mûrungu. Kinya buî bwaaki îgûrû rîa mûsingi jûrîa jwakîrwe nî atûmwa na iroria, Kristû Jesû arî iiga rîa koona. Kristû nîwe ûgwatithanîtie mwako junthe jwaa gîntû kîmwe na nîwe ûtûmaga jûkûra na jwaa kîûrû gîkîtheru nîûntû bwa Mwathani. Kinya buî bûgwatithenue nawe na nî bûgwakwa bûrî amwe na bangî bonthe nîkenda bûaa gîtûûro kîa Mûrungu ndeene ya Roho waawe. Tontû bwa gîtûmi kîu, ni Paûlû ntheeki ncheera nîûntû bwa Kristû Jesû, nî nkûbûrombera kîrî Mûrungu buî antû barîa batî Ayahudi. Ndîrîgîîra atî nî bwigîtue mantû ja ûtugi bûrîa Mûrungu anenkerete bwa kûrita ngûgî îîjî nîkenda buî bûgunîka. Mûrungu nî angwuûrîre mûbango jwaawe jwa witho. Nî mpaandîkîte na ûkuî mantû ja witho bûu. Bwaathoma ûrîa mpaandîkîte, bûkamenya ûrîa nciûkîri nî witho bûû bwa Kristû. Mantû jaja jataamenyithanua kîrî nthukî irîa ikûrûkîte îndî nandî Mûrungu nî aguûrîte jo kîrî atûmwa na kîrî iroria na njîra ya Roho Ûmûtheru. Nabu witho bungwa nî bûbû: tontû bwa Nteto Injega, antû barîa batî Ayahudi barî na rûgai o ûmwe na Ayahudi mantûûne ja itharimo bia Mûrungu na bonthe nî baete irûngo bia mwîrî jûmwe na baagaîrwa wîrane bûrîa Mûrungu aejanîte ndeene ya Kristû Jesû. Nî ni ndaetherue mûtambia wa Nteto Injega kûringana na kîewa kîa ûtugi bwa Mûrungu bûrîa ampeere kuumania na inya yaawe. Kinya këethîra ndî ûmûnini mono nkûrûki ya atheru bangî bonthe, nî ni Mûrungu aeere ûtugi bwaawe nîkenda ngatûmagîîria antû barîa batî Ayahudi mantû ja ûtonga bwa Kristû bûrîa bûtîthiraga. Ningî nîkenda ntûma antû bonthe bamenya mûbango jwa witho bwa Mûrungu ûrîa wombîre into bionthe. Mûrungu mûûmbi wa into bionthe, nî aithîte witho bûu kuuma kenya, nîkenda na njîra ya kanisa ûûme bwa Mûrungu bûrîa bûrî bwa mîthemba îmiingî bûkamenyeka nî moonene na athani ba îgûrû ûrîa bûkari îgiiteene rîrî. Ûu nîu yerekeeria rîa Mûrungu rîa kuuma kenya na kenya rîakari rîrîa oojûrîrie na njîra ya kwîja gwa Kristû Jesû Mwathani weetû. Rîu tuî nîûntû bwa ûrîa tûgwatithenue na Kristû na ûrîa tûmwîtîkîtie, twoomba gûkwîîrîria Mûrungu tûtîgûkîra. Tontû bûû, ndîbûûria bûtîgaîtîjîre nîûntû bwa mîthangîko îrîa nkwona nîûntû bweenu nîkwîthîrwa mantû jau jarîthithîka nîkenda bûgunîka. Tontû bûû, nî ngûturîria Baaba maru, ûrîa weejaga biûmbe bionthe birîa birî gûkû nthîgûrû na birîa birî îgûrû mûkariî jwaabio. Mberencaga Mûrungu, o ta ûrîa ûtonga bwa ûkumio bwaawe bûkari, abûûjûrie inya ndeene yeenu na njîra ya Roho waawe, na atî Kristû atûûrage nkoroone cieenu tontû bwa gwîtîkia. Ndîromba bwîthîrwe bûaandi na bûriki mûsingiine jwa wendo. Ningî nîkenda buî o amwe na atheru bonthe bûkamenya ûrîa wendo bwa Kristû bwaramîte na bwareea na ûrîa bwitîtie bwa îgûrû na ûrîa bworokerete. Nîkenda bûkamenya wendo bwa Kristû bûrîa bûtîûmba kûmenyeka mantû jaabu buru kuuumania na ûmenyo bwa nthîgûrû nîûntû bûu bwîthîrwe bûûjûrîtwe nî mantû jonthe ja Mûrungu. Nandî rî, Mûrungu ûrîa ûûmbîkia kûthithia na inya yaawe mantû jamanene ndeene yeetû nkûrûki ya jarîa tûmûrombaga, o na kinya jarîa tûthûgaanagîria, Mûrungu ûu arokumua ndeene ya kanisa na ndeene ya Kristû Jesû nthukîîne cionthe kenya na kenya. Amen. Tontû bûû, ûûni ndî mûthaîke nîûntû bwa gûtumîkîra Mwathani, ndîbwerenca bûtûûrage kûringana na mwîto jûrîa bwetîrwe nî Mûrungu. Bwîthagîrwe burî na kwinyiiyia na ûbooreru na ûûmîîria mantûûne ja antû bangî na bûkîrekanagîra bûjûrîtwe nî wendo. Ciûmagieni bwîthagîrwe bûrî na ngwatanîro îrîa yumanagia na Roho na bûrûmagîîre thîîrî îrîa îbweethetie gîntû kîmwe. Kûrî na mwîrî jûmwe na Roho ûmwe, o ta ûrîa buî bwetîîrwe wîrîgîîro bûmwe nî Mûrungu. Mwathani nî ûmwe na wîtîkio nî bûmwe na ûbatithio nî bûmwe; Mûrungu no ûmwe na nîwe Ithe weetû twinthe na ûrîa wathaga antû bonthe. Ningî nowe ûritaga ngûgî arî ndeene ya antû bonthe na into bionthe. O ûmwe weetû nî aei kîewa kûringana na ûrîa Kristû amûnenkerete. O ta ûrîa Maandîko jaugîîte: “Rîrîa aitîrie îgûrû buru, nî atongerîrie atae; na araa antû biewa.” Rîu gûkuugwa: “Nî aitîrie îgûrû,” nî atîa gûkwenda kuugwa? Kûrîenda kuugwa ûjû: mbere mma aambîre kwînama nthîgûrû buru naarîa kworokerete. O ûu wengwa wenamîre, nowe waitîrie îgûrû mono nîkenda eethîrwa arî gûntû kunthe. Nîwe waeere antû biewa; bamwe arabaethia atûmwa, na bangî iroria, na bangî atûmîîria ba Nteto Injega, na bangî arîîthi ba antû na bangî aritani. Aathithîrie ûu nîkenda athuranîra atheru bonthe nîûntû bwa gûtumîkîra Mûrungu na gwaka mwîrî jwa Kristû. Rîu nîrîo tûkeethîrwa tûrî na ngwatanîro wîtîkioone na ndeene ya kûmenya Mûtaana wa Mûrungu; na twee antû agima wîtîkioone ta ûrîa Kristû akari. Rîu, tûtîîthîrwa tûkari ta twaana tûnyi kaîrî, tûkîgeragwa ndee na ndee na kûgûrûkua nî ruuo rwa mooritani ja aritani ba ûrongo barîa bangaratanagia antû bangî na nteto cia waayia. Îndî tuî, twaragia ûûma tûrî na wendo tûgîkûraga na njîra cionthe ndeene ya Kristû, ûrîa ûrî mûtongeeria weetû. We nîwe ûtûmaga irûngo bionthe bia mwîrî bigwatithanua amwe nîkenda o kîrûngo gîteethagia mwîrî. Rîrîa o kîrûngo gîkûrita ngûgî yaakîo ta ûrîa kwagîrîte, mwîrî junthe nî jûkûraga na jûgaciaka na njîra ya wendo. Tontû bûû, nî nkûbwerenca riîtweene rîa Mwathani bûtîgete na mbere gûtûûra ta ûrîa antû barîa batî Ayahudi batûûraga. Mathûgaanio jaao jaeete ja ûtheri, na ûmenyo bwaao bweethîrwa bûrî muundu mûtheri. Bo barî kûraaja na mûtûûrîre jûrîa Mûrungu aeejanaga nîûntû bwa kûrigwa kwaao na ningî nîûntû bwa ûûmo bwa nkoro ciaao. Tontû bwa kwaga nthoni kwaao, baitonyithagia mantûûne ja ûmaramari na bakathithia mantû jonthe jamathûûku jarîa jarî na nthao. Îndî buî tîu bwaritanîrwe mantûûne jegiî Kristû. Nî nkwîrîgîîra atî nî bwaigîrue nteto ciaawe na bûraritanwa ûrîa ûûma bûkari ndeene ya Jesû. Tontû bûû, tiganeni na mîîtîre yeenu ya karaaja, tayo ûmuntû bweenu bûrîa bûkûrû bûrîa bweenyangîtue nîûntû bwa kûrûmîrîra mairîrîîria jamathûûku ja waayia. Erûyieni mathûgaanio jeenu na nkoro cieenu. Jûkieni mûkariî jûmwerû jwa muntû ûrîa ûûmbi ang'uanene na Mûrungu jûrîa jûcionanagia ndeene ya waagîru na ûtheru bwa mma. Bûgácokeeni kwaragia ûrongo kaîrî. O muntû nî aaragîrie ûrîa ûngî ûûma, nîûntû twinthe tûrî îrûngo bia mwîrî jwa Kristû. Bûkëeja kûthûûra, bûkarekeni mûthûûro jweenu jûtûma bûthithia meeyia na ningî bûkáreka riûa rîthûa bûthûûri. Bûkáeni Nkoma kaanya. Muntû ûrîa ûraiyaga, akáiya kaîrî, îndî nî ambîrîrie kûritaga ngûgî injega nîkenda oona gîntû gîa kwaa barîa barî na ûbatu. Nteto inthûûku ikoroeja kwigîîgua ciumîte kîrî buî; îgiita rîonthe rwaria rweenu nî rwîthagîrwe rûrî rwa kûguna na rûrîa rûkoomba gwaka na gûteethia bangî, nîkenda barîa bakarwigua bongagîîrwe ûtugi bwa Mûrungu. Bûkáthûrieni Roho Ûmûtheru wa Mûrungu nîûntû nîwe rwano rwa Mûrungu kîrî buî rwa kûbwonia atî bûrî baawe, na nîwe kîrikithia kîa atî ntukû îkeeja rîrîa Mûrungu akabûkûûra. Tontû bûû, tiganeni na marûrû na mûthûûro na gûkágîa ûthû kana mateta kana irumi gatîgatîîne keenu. Kareni bûrî ba nkoro injega bûkiigagîîrua bangî kîaao na o muntû nî arekagîre ûngî o ta ûrîa Mûrungu abûrekeere ndeene ya Kristû. Nîkwîthîrwa buî bûrî aana babeende ba Mûrungu, geragieni kûthithia tawe. Tûûrageni bweendene o ta ûrîa Kristû aatwendere, na aracieejana nîûntû bweetû arî kîgongwana gîkûeera bûbwega na gîa kûgwîria Mûrungu. Nîkwîthîrwa bûrî atheru ba Mûrungu, bûkarekeni mantû ja ûthûngîîri kana ûmaramari kana mantû ja îtenûka jagwetwa gatîgatîîne keenu. Ningî bûtîbuîrîte kwaragia nteto cia rûko kana waa, kana cia rûûgo; mantû jau jatîbuîrîte kûgwetwa gatîgatîîne keenu. Nteto irîa ciagîrîte kwaragua gatîgatîîne keenu nî cia gûcokagîria Mûrungu nkaatho. Menyeni bwega atî gûtî mûthûngîîri kana mwagi nthoni kana muntû ûmûkoroku ûkoroona rûgai Ûneneene bwa Kristû na bwa Mûrungu. Tontû ûkoroku nî ûmwe na kûromba mîrungu ya mûng'uanano. Bûgeetîkîîrieni kwaîrua nî muntû kinya ûrîkû na mantû ja ûtheri. Tontû mantû ta jau nîjo jatûmaga mûthûûro jwa Mûrungu jwîjîîra bonthe barîa batîmwathîkagîra. Tontû bûû, bûkagwatanîreni nabo buru, nîûntû mbereene, buî bwaarî muunduune, îndî nandî buî bûrî weerûûne nîûntû bwa Mwathani. Tûûrageni ta aana ba weerû. Nîkwîthîrwa maciara ja weerû nî kûthithia mantû jonthe jameega na jamagîru na mantû ja mma. Ciûmieni bûmenye mantû jonthe jarîa Mwathani eendaga. Bûkagwatanîreni na antû barîa bathithagia mantû jarîa jatîagîrîte ja muundu îndî jaumagîrieni weerûûne. Tontû mantû jarîa bathithagîria withoone nî nthao kinya kûjagweta. Îndî mantû jonthe jarîa jaraumîrua weerûûne, nî jamenyekanaga carûrûkû ûrîa jakari, nîûntû o ûntû bunthe bûrîa bûmagîrua weerûûne nî bweejaga weerû. Nîkîo Maandîko jakuuga: “Ûkîîra gwe ûmami, ûkîîra uume kîrî akuû, Kristû nawe agakûmûrîkîra.” Menyagîîreeni mîîtîre yeenu ûrîa bûgûtûûra. Bûgatûûrageni ta biaa îndî tûûrageeni ta antû baboome. Tumîreni îgiita rîrî bûrî narîo bwega nîûntû ntukû iji tûrî nî imbîî. Tontû bûû, bûkaaeni biaa îndî menyeni ûrîa Mwathani eendaga. Bûkórogitua nî ndibei, nîûntû mantû jau ja mbogita nîjo jathûkagia mûtûûrîre jwa muntû, îndî ûjûrweni nî Roho Ûmûtheru. Aranagîrieni na nteto cia Zaburi na ndwîmbo cia kwinîra Mûrungu na ndwîmbo cia kiroho; bûkiinaga na gûkumia Mwathani bûgîcokagia nkaatho nkoroone cieenu. Cokagîrieni Mûrungu Baaba nkaatho îgiita rîonthe riîtweene rîa Mwathani weetû Jesû Kristû nîûntû bwa mantû jonthe. Karageni bûkinyiagia o muntû kîrî ûngî nîûntû bwa ûrîa bûtîîaga Kristû. Eekûrû, inyiagieeni kîrî akûrû beenu o ta ûrîa bwinyiagia kîrî Mwathani. Tontû mûkûrû nîwe ûrî na Waatho kîrî mwekûrû waawe, o ta ûrîa Kristû arî na Waatho kîrî kanisa. Nawe Kristû nî Mwonokia wa kanisa, na kanisa nî mwîrî jwaawe. O ta ûrîa kanisa inyiagia kîrî Kristû, o ûu nou eekûrû babuîri kwinyiyagia kîrî akûrû baao mantûûne jonthe. Naabuî akûrû, endageni eekûrû beenu o ta ûrîa Kristû eendere kanisa na aracieejana arî kîgongwana nîûntû bwaayo. Aathithîrie ûu nîkenda akatheria kanisa na amîathûrîra Mûrungu nyuma ya kûmîtheria na rûûjî na rûteto. Aathithîrie ûu nîkenda aithuurîra kanisa îrîa îrî na ûkumio, na îtî na kagi kana îkûnjari kana gaatia kinya karîkû, nîkenda îtûûrage îrî întheru na îtî na kagi kinya karîkû. Ûu nîu akûrû babuîrîte kwenda eekûrû baao o ta ûrîa beendeete mîîrî yaao. Ûrîa weendeete mwekûrû waawe nîwe ûcieendaga wengwa. Tontû gûtî muntû ûthwîre mwîrî jwaawe îndî ûrîa athithagia nîka ajûreraga na akajûmenyeera. Ûu nîu Kristû amenyagîîra kanisa, nîûntû tuî tûrî irûngo bia mwîrî jwaawe. O ta ûrîa Maandîko jakuuga, “Tontû bûû, ntomûrûme agatiga îthe na ng'ina, agwatane na mwekûrû waawe, nabo bobaîrî bakaa mwîrî jûmwe.” Kûrî na ûûma bwiithi ndeene ya Maandîko jau, naani ndiuga atî ûntû bûu bûrîarîîria mantû jegiî Kristû na kanisa. Îndî amwe na jau ni ndiuga ûjû: O mûkûrû o mûkûrû nî eendage mwekûrû waawe o ta ûrîa aciendeete, na mwekûrû nî atîîage mûkûrû waawe. Naabuî aana, nîûntû bûrî ba Mwathani, athîkagîreeni aciari beenu ta ûrîa kwagîrîte. “Tîîageni abaagu na nyakwe,” rîrî nîrîo rîathana rîa mbere rîrîa rîrî na wîrane atî, “nîkenda bûtûûra na wega, na bûtûûra îgiita rîrîraaja nthîgûrûûne.” Naabuî aciari, bûkathûûragieni aana beenu îndî barerageeni bûkîbonagîîria gûtûûra na nthoni injega na mooritani ja gîkristû. Naabuî nkombo, athîkagîreeni athani beenu ba gûkû nthîgûrû bûkîbatîîaga na bûkîbagwatagîra nthoni bûtî na waayia nkoroone, ta Kristû bûgûtumîkîra. Bûkaathithagieni ûû tî ûntû atî nî babûtegeete nîkenda bûciendithia kîrî bo, îndî riteeni ngûgî bûcieejanîte nkoroone ta bûrî nthûûmba cia Kristû tontû ûu nîu Mûrungu eendaga. Ciûmieni kûrita ngûgî ta Mwathani bûkûritîra na tî ta antû bûkûritîra. Thithagieni ûu bûkîmenyaga atî wega bûrîa muntû athithagia nîbu bûgatûma aeewa kîewa nî Mwathani, eethîrwa we nî nkombo kana nî muntû ûrî na ûciathi. Naabuî aathi barîa bûrî na nkombo, ithithagîrieni o ûu na bûciûmagîîrie bûtîkwimakia. Ririkanageeni atî kinya buî bûrî na mwathi weenu o ûrîa wengwa ûrî mwathi waao na akaraga îgûrû, na atîthuragia antû kûringana na ûrîa bakari. Mûthieene, gîeeni inya nîûntû bwa kûgwatithanua na Mwathani na kuumania na inya yaawe îrîa îrî înene. Ikundîkeeni mathaga ja ndwaa jarîa Mûrungu abweete nîkenda bûûmba kûrwaa na waayia bwa Nkoma. Nîkwîthîrwa tûtîkûrwaa na antû îndî tûrîrwaa na mbûûtû cia Nkoma na tûkarwaa na mainya, na moonene ja nthîgûrû îîjî jarîa jaathanaga muunduune, na tûkarwaa na mbûûtû cia roho inthûûku irîa îrî îgûrû. Tontû bûû, ikundîkeni mathaga ja ndwaa ja Mûrungu nîkenda rîrîa ntukû îrîa mûnthû akabwithûkîra bûkoomba kûmûmîîria na bwathiria ndwaa, bûkoomba gûciaanda bwega. Tontû bûû, ciaandeni bûbwega! Ikundîkeeni kauna keenu ûûma bûrî mûcibi, na waagîru bwîthîrwe bûrî îthaga rîa gûkaria kîbara. Bwîkîre wîru bwa gûtûmîîria Nteto Injega cia thîîrî bûrî iraatû. Ningî bûgwate wîtîkio bûrî rong'o ya kuigîra mîgwî ya mwanki ya ûrîa mûûî. Jûkieni wonokio bûrî nkobia yeenu ya îthaga bwîkîre mûtwe na rûteto rwa Mûrungu naru rûrî rûchiû rwa Roho Ûmûtheru. Rombageni îgiita rîonthe na inya ya Roho. Bûkîthithagia mantû jau, rombageni ûtethio îgiita rîonthe kuuma kîrî Mûrungu. Tontû bûu bûgáitîjîra; rombagîreni atheru bonthe îgiita rîonthe. Ndombagîreni kinya ni nîkenda Mûrungu ampejage rûteto na inya ya kwaragîria antû witho bwa Nteto Injega mpûmîîrîtie. Nteto iu Injega nîcio itûmîte mbîthîrwa nthaîki ncheera. Tontû bûû, ndombereni nîkenda nkomba gûtûmîîria ndî na ûchamba o ta ûrîa kwagîrîte. Tukiko, mûtaana wa baaba ûmweende, ûrîa ûrî nthûûmba mbîtîkua ya Mwathani, akabûmenyithia mantû jaakwa jonthe nîkenda bûkamenya ûrîa nkari. Ndîmûtûma kîrî buî nîkenda akabûmenyithia mantû jeetû na nîkenda abwîkîra inya nkoroone cieenu. Ataana na aarî ba baaba, bûrokara na thîîrî na wîtîkio amwe na wendo kuuma kîrî Mûrungu Baaba na Mwathani Jesû Kristû. Ûtugi bwa Mûrungu bûrokaraga na bonthe barîa beendeete Mwathani weetû Jesû Kristû na wendo bûrîa bûtîthiraga. Nî ni Paûlû na Timotheo, nthûûmba cia Kristû Jesû tûkûbwaandîkîra buî atheru bonthe barîa bûgwatanîrîte na Jesû Kristû kûu Filipi, bûrî na atongeeria ba kanisa na barîa bateethagîîria ûtongerieene bwa kanisa. Nî tûkûbûrombera Mûrungu Baaba weetû na Mwathani Jesû Kristû babwee ûtugi na thîîrî. Nî ncokagîria Mûrungu waakwa nkaatho îgiita rîonthe rîrîa ndabûririkana. Îgiita rîonthe rîrîa mbûrombagîra, ndombaga ngwîrîtue, nîûntû bwa ûrîa bûnteethetie gûtûmîîria Nteto Injega kuuma ntukû ya mbere mwanka nandî. Tontû bûû, ndî na mma atî Mûrungu ûrîa waambîrîrie ngûgî îîjî njega ndeene yeenu akamîtithia na mbere mwanka îthire rîrîa ntukû ya Jesû Kristû îgakinya. Ûu nîu mbwîrîte kûbûthûgaanîria, nîûntû nî mbûririkanaga magiita jonthe. Tontû buî bwinthe bûrî ngwatanîro naani ndeene ya ûtugi bûrîa Mûrungu aampeete bwa gûteteera na kûrikithia Nteto Injega nandî ndî ncheera na rîrîa ntarî ncheera. Mûrungu nî aijî atî bûrîa nkuuga nî bwa mma rîrîa nkûbwîra atî nî mbwendeete na wendo ta bûrîa Jesû Kristû abwendeete nabu na ningî nî aijî ûrîa ndirîragîîria kûbwona. Îromba rîaakwa narîo nî atî wendo bweenu bwîte na mbere bûkîongerekaga o amwe na ûmenyo bunthe na ûûme bwa gûciûra mantû. Nîkenda bûkoomba kwathûrana mantû jarîa jaagîrîte na nîkenda bûkoomba gûtûûra bûrî babatheru na batî na îgi mwanka rîrîa Kristû agacoka. Nabu ûtûûro bweenu bûjûrwe nî mantû jonthe jarîa jaagîrîte, jarîa joonoraga kuumania na Jesû Kristû, nîkenda Mûrungu eekagîîrwa na akumagua. Ndîenda bûmenya ûjû ataana na aarî ba baaba atî, mantû jonthe jarîa jakarîkîte kîrî ni nî jatûmîte Nteto Injega cia Kristû itaamba. Asikarî bonthe barîa bakaragia gîkaro kîa mûnene amwe na antû bangî bonthe barîa barî aja nî bakûmenya atî ûûni ndî ncheera nîûntû bwa gûtumîkîra Kristû. Ningî kwîthîrwa ndî ncheera, nî gûtûmîte ataana na aarî ba baaba babaingî bagîa ûchamba ndeene ya Mwathani na boomîîria kwîrana Nteto cia Kristû batî na ûguaa. Nî mma atî, antû bamwe batûmagîîria Kristû nîûntû barî na rûriitho na nîûntû barî na macindano; îndî bangî batûmagîîria Kristû barî na merekeeria jameega. Barîa batûmagîîria na merekeeria jameega bathithagia ûu nîûntû nî bampendeete na tontû nî bakûmenya nthaîki ncheera nîûntû bwa gûteteera Nteto Injega. Bau bangî batûmagîîria Kristû nîûntû bwa kwenda macindano na barî na merekeeria jamaaî, bakîthûgaanagia atî bûu bûkoongeera kûthangîka gwaakwa îgiita rîrî ndî ncheera. Îndî bûu tî ûntû! Ûûni nî nkûgwîrua bunka këethîra Kristû nî agûtûmîîrua na njîra cionthe, kwëethîrwa nî agîtûmîîrua na merekeeria jameega kana jamaaî. Ngeeta na mbere kûgwîrua, nîkwîthîrwa nî mbijî atî nîûntû bwa maromba jeenu amwe na ûteethio bwa Roho wa Jesû Kristû nkathaûrwa. Ûrîa nkwenda na nkwîrîgîîra nî atî ntîkaremwe kûjûria ngûgî yaakwa mantûûne jonthe. Ndîrîgîîra atî magiita jonthe, na mono îgiita rîrî mbîthîrwe mpûmîîrîtie nîkenda ngakumithia Kristû ngîtumagîra mwîrî jwaakwa junthe, kwëethîrwa nî na njîra ya gûtûûra kana ya gûkua. Kîrî ni gûtûûra nî Kristû na gûkua nî ûguni nkûrûki. Îndî gûkëethîrwa gûtûûra gûgatûma ndita ngûgî îrî na umithio nkûrûki, rîu ntiijî nî bûrîkû nthuura! Ndiigua ngîkuujagua nî mantû jau jo jaîrî. Ndenda mono gûkua nîkenda mbîta kûgwatanîra na Kristû na bûû nîbu ûntû bûrîa bwega nkûrûki. Îndî nîûntû bweenu, kûrî na bata mono nkûrûki ûûni kwîthîrwa ndî mwoyo. Tontû nî nkûmenya bwega na nî ngwîtîkia tûgatûûrania amwe naabuî, nîkenda bwîta na mbere gûkûra na bûgîa nkerû wîtîkioone bweenu. Rîrîa nkëethîrwa ndî amwe naabuî kaîrî, bûkeethîrwa bûrî na gîtûmi gîa gwikumia nîûntû bwaakwa na nîûntû bwa ûtûûro bweenu bûrîa bûrî nabu ngwatanîroone na Kristû Jesû. Bunka rekeni mûtûûrîre jweenu jwîthîrwe jûringeene na ûrîa Nteto Înjega cia Kristû ikwenda. Nîkenda kinya këethîra nkeeja kweenu kûbwona kana këethîrwa ntîîja, ngatua kwigagua ûrîa bûrî na inya bûrî amwe na bûrî na yerekeeria rîmwe na mworoto jûmwe bûkîrwaa ndwaa nîûntû bwa wîtîkio bweenu bûrîa buumanîtie na Nteto Injega. Bûgakîreeni anthû beenu, îndî magiita jonthe îthagîrweni bûrî na ûchamba. Ûntû bûu nîbu bûkaboonia atî bo nî ba gûcindwa naabuî bûkabacinda tontû nî Mûrungu ûkûbwaa ûûmbani. Ningî buî nî bwîtîkîîrîtue gûtumîkîra Kristû tî na kûmwîtîkia akî, îndî nî kinya na kûthangîkua nîûntû bwaawe. Gwatanîreeni naani kûrwaa ndwaa îîjî. Ndwaa îîjî nî îrîa bwoonere nkîrwaa na noyo nkûrwaa kinya nandî o ta ûrîa bûkwigua. Mûtûûrîre jweenu ndeene ya Kristû nî jûtûmaga bûkagîa inya na wendo bwaawe bûgatûma bûborera. Ningî bûrî na ngwatanîro na Roho na nî bwiganagîîrua kîaao na bûkomanîîria. Tontû bûû tûmeni kûgwîrua gwaakwa kûûjûre, na njîra ya gûkara bûrî na mworoto jûmwe na bûrî na wendo o bûmwe na bûrî na kwiganua gûkûûjûru mma na yerekeeria rîmwe. Bûkáthithia ûntû kinya bûrîkû muntû agiicwîra ûntû bwaawe wengwa kana bûkîenda wikumia bwa ûtheri. Îndî thithagieni mantû jonthe bwinyiîtie na o muntû oonage ûngî arî ûmwega nkûrûki yaawe wengwa. Gûkágîta muntû ûcwaa kûgunîka we wenka îndî nî acwaage ûrîa kinya bangî bagunîka. Mathûgaanio jeenu nî jeethîrwe jang'uanene na jarîa Kristû Jesû aarî najo: We, kuuma kambîrîria, aarî Mûrungu, îndî atairîrîîria kûng'anana na Mûrungu, bûrî ûntû bwa kûrûîrwaa na inya. Ûrîa aathithîrie na kwenda kwaawe wengwa, nîka aatiganîre na jau jonthe, aracieethia nkombo, araciarwa ang'uanene na antû. Nî ainyiîrie na araathîka aathîkîre mwanka arakinya kûûragwa, nakîo nî gîkuû kîa mûtharaba. Tontû bûû, Mûrungu nî amûthûngûûrîre mono, na aramwaa riîtwa rîrîa rîkûrûkîte mariîtwa jangî jonthe. Nîkenda biûmbe bionthe birîa birî îgûrû na birîa birî nthîgûrû ona birîa birî ndeene ya nthîgûrû, bigaturia maru mbere ya Jesû, na o muntû wonthe aumbûre atî Jesû Kristû nî Mwathani, nîkenda Mûrungu Baaba akumagua. Tontû bûû, acoore baakwa, kinya nandî athîkageni mono îgiiteene rîrî ndî kûraaja naabuî o ta ûrîa bwambathîkagîra rîrîa ndaarî amwe naabuî. Riteeni ngûgî bûrî na gûkîra na kwinaina nîûntû bwa gûcwaa kwonokua kweenu. Tontû Mûrungu nîwe ûkûrita ngûgî arî ndeene yeenu nîkenda atûma bwenda na bûthithia mantû kûringana na kwenda kwaawe. Thithagieni mantû jonthe bûtîkûnung'una kana gûteta, nîkenda bûkaa antû batî na îgi na barîa batîthithagia mantû jamaaî. Ningî bwee aana ba Mûrungu batî na îatia rîrîa bûtûûrenie nthîgûrûûne îîjî ya meeyia amwe na antû eeyia. Buî bûkari ta weerû kîrî bo bûkîthaaraga ta njota cia îgûrû bûrî kîrî bo. Baeejageni rûteto rûrîa rûreetaga ûtûûro. Bwathithia ûu, nkoona gîtûmi kîa gwikumia ûntûûne bweenu mûthenya jûrîa Kristû akeeja. Tontû gûkoonekana atî wîru bwaakwa amwe na ngûgî yaakwa gatîgatîîne keenu îtaarî ya ûtheri. Kinya tharike yaakwa îkaa ya gwîtûûrwa îrî ta kîewa îgûrû rîa kîgongwana kîa wîtîkio bweenu kîrîa bûkûritîra Mûrungu, ûûni nkagwîrua na mbigue nkerû ndî ûmwe naabuî. O ûu kinya buî nî bûbuîrîte kûgwîrua na kwigua nkerû amwe naani. Nî nkwîrîgîîra ndeene ya Mwathani weetû Jesû atî ngatûma Timotheo rua kîrî buî nîkenda rîrîa agacoka amenyithia ûrîa bûrî, ngîa inya na ngwîrua. Nîwe wenka ûkari taani ûntûûne bwa kwinogia nîûntû bweenu. Bangî bonthe nî mantû jaao akî baicwagîra, na tî mantû ja Jesû Kristû. Buî nî bwijî ûrîa Timotheo arî ûmwega. We amwe naani tûritîte ngûgî amwe nîûntû bwa Nteto Injega tûkari ta mûtaana na îthe. Ûu nîwe mbîrîgîîrîte gûtûma îgiita rîtî kûraaja ndathiria kûmenya ûrîa mantû jaakwa jagakara. Ningî nî mbîrîgîîrîte atî nkeeja kîrî buî o rua, Mwathani eenda. Nî mboneete atî nî mbagîri gûtûma mûtaana wa baaba Epafrodito, ûrîa tûritanagîria ngûgî nawe na tûgateethania ndweene na ningî nowe ûrîa bwatûmîte kîrî ni nîkenda anteethagîîria moobatuune jaakwa. Akarîte akiirîragîîria kûbwona bwinthe na arî na kwithikîîra nî ûrîa amenyete atî nî bwaigîrue nî ajîtue. Nî mma nî aajîtue mono na aarî akuî gûkua. Îndî Mûrungu nî aamwigîîrue kîaao, na tî we wenka akî, îndî kinya ni nî aambigîîrue kîaao nîkenda ntîkeeje kûgwatwa nî kîeba gîkînene nkûrûki. Tontû bûû, nî nkwenda kûmûtûmanga na mpwîî kîrî buî, nîkenda bwamwona kaîrî bûgwîrua, o na kinya ni kîeba gîaakwa kîthire. Tontû bûû mûgwateeni ûgeni ndeene ya Mwathani bûgwîrîtue mono. Tîîageeni antû bangî bonthe barîa bakari tawe, nîkwîthîrwa aratigeerie beco akua akîrita ngûgî ya Kristû nîkenda aampa ûtethio bûrîa buî bûrîngîgûmpa. Nkîthiria ataana na aarî ba baaba, ndîbwîra gwîragueni ndeene ya Mwathani. Ntîkwona jûrî mûrigo gûcokera mantû jarîa ndabwaandîkîrîte mbere nîûntû jakaa ûtethio kîrî buî. Imenyagîîreni kîrî antû barîa bathithagia mantû jamathûûku, kurû iu, barîa baitemangaga mîîrî yaao. Tuî nî tuî tûrî na rûtaano rwa mma na tî bo, tontû nî tuî tûthaathagia Mûrungu tugîîteethagua nî Roho waawe na tûkagwîrua nîûntû bwa ngwatanîro îrîa tûrî nayo na Kristû Jesû na tûtîrîgagîîra mantû ja mwîrî. Nkenda guikumia nîûntû bwa mantû ja mwîrî, ndaikumia. Ningî këethîra kûrî we ûthûgaanagia atî oomba gwikumîria mantû ja mwîrî mono, nî ni mbwîrîte gwikumia nkûrûki. Nîkwîthîrwa ûûni ndataanîrwe ntukû ya inyanya nyuma ya ndîgûciarwa na ndî Mûisraeli. Ndî wa mwîrîga jwa Benjamini na ndî Mûhibirania gûciarwa. Mantûûne ja kûûjûria Mawaatho ûûni ndî Mûfarisayo. Ningî nî ndaarî na wîru bwa kûthangîkia antû ba kanisa. Mantûûne ja waagîru bûrîa bwonoraga nîûntû bwa kûûjûria Mawaatho, ntoonwa ndî na îatia kinya rîmwe. Îndî mantû jarîa ndatwîre kwona jarî na ûguni, nandî nîjo ncokeete kwona atî jatî na bata kinya aniini nîûntû bwa Kristû. Tî bûu bunka; îndî ndîona mantû jonthe jarî ja ûtheri akî nîûntû bwa ûntû bûngî bûbwega nkûrûki tabu kûmenya Kristû Jesû Mwathani waakwa. Tontû bwaawe nî mbîtîkîîrîtie gûtigana na mantû jonthe nîûntû jau jonthe njoonete jarî nkorogoncha nîkenda nkara na Kristû wenka na ngwatanîre nawe buru. Ûûni ntîkwenda kaîrî waagîru buumanîtie na kwathîkîra Waatho tontû nandî ndî na waagîru bûrîa bûûmanîtie na gwîtîkia Kristû; waagîru buumîte kîrî Mûrungu na bwîrîgîrîte wîtîkio akî. Ûntû bûrîa nkwenda, nî kûmenya Kristû na inya ya kûriûka kwaawe na ngwatanîre nawe mîthangîkoone yaawe na ng'uanane nawe ndeene ya gîkuû kîaawe, mbîrîgîîrîte atî kinya ni nkariûkua mpuume kîrî akuû. Ntîkuuga nî mpûûmbanîte ûntûûne bûu, kana nî mpeete ûmwagîru buru. Îndî ganciûmîtie nîkenda mpeewa kîewa nîûntû Kristû Jesû nî ampethetie waawe. Ataana na aarî ba baaba, nî mma ntîkuuga atî nî ngweete kîewa gîkî îndî ûntû bûrîa nthithagia nî bûbû: ka mbûragîrua nî mantû jarîa jakûrûkîte na ngaciûmia gûkinyîra mantû jarîa jarî mbere yaakwa. Tontû bûû, ni ndî rwîroone mbûgîîte nîkenda nkinya mûthia jwa ntangurutano na mpeewa kîewa, nakîo nî mwîto jwa Mûrungu. Mwîto jûu nî ûtûûro bûrîa bûrî îgûrû ndeene ya Kristû Jesû. Tuî barîa tûriki wîtîkioone nî tûbuîri kwîthîrwa tûrî na mathûgaanio ta jau. Îndî këethîra kûrî bamwe beenu barî na mathûgaanio mwanya na jau, Mûrungu akabûguûrîra bamenye bwega. Îndî twîteni na mbere tûgîtongagîîrua nî ûûma bûrîa tûthîrîtie kûmenya. Ataana na aarî ba baaba, thingatageni mûtûûrîre jwaakwa. Nî tûthirîtie kûbwonia mwîtîre jûmwega, tontû bûû, thikagîîreni barîa bathingataga mwîtîre jûu. Nî nthirîtie kûbwîra ûntû bûbû magiita jamaingî, na nandî ga nkûbûcokeeria bu kaîrî nkîrîraga: kûrî na antû babaingî barî anthû ba mûtharaba jwa Kristû nîûntû bwa mîtûrîre yaao. Mûthia jwaao nî gwîta mwankiine jwa kenya na kenya tontû mûrungu jwaao nî biu biaao na baikumagîria mantû ja nthao na bakairîrîîria mantû ja nthîgûrû. Îndî tuî gîtûûro gîetû nî kûu îgûrû, na tweteerete kwîja kwa Mwonokia, nîwe Mwathani Jesû Kristû. We nîwe ûkagarûra mîîrî îîjî yeetû îmîûthû îrîa îkuujaga îng'uanane na mwîrî jwaawe jûrîa jûrî ûkumio agîtûmagîra inya îrîa îmûmbithîtie gwîka into bionthe biîthîrwa birî waathaniine bwaawe. Ataana na aarî ba baaba, buî barîa mpendeete na ndirîragîîria mono kwona nîûntû nî buî kûgwîrua gwaakwa na thirû ya mwago jwa ûûmbani bwaakwa. Tontû bûu, acoore baakwa ciaandeni ndeene ya Mwathani. Îbuî Euodia na Suntike: Itû nî nkubwerenca bwiganue ta aarî ba baaba, ndeene ya Mwathani. Naagwe mûtaana wa baaba mwîtîkua ûrîa tûritanagîra nawe ngûgî, nî nkwenda ûteetheerie aka bau, tontû nî baaritîte na wîru ngûgî înene ya gûtûmîîria Nteto Injega tûrî amwe nabo na Kîlementi na antû bangî barîa twaritanagîria ngûgî nabo bonthe, barîa mariîtwa jaao nî jaandîki yukuune rîa ûtûûro. Gwîragueni ndeene ya Mwathani magiita jonthe! Ndîbwîra o kaîrî gwîragueni! Ûboreru bweenu nî bûmenyewe nî antû bonthe. Mwathani arî akuî kwîja. Bûkaithangîkagieni nîûntû bwa ûntû kinya bûrîkû, îndî rîrîa bûkûromba menyithagieni Mûrungu moobatu jeenu, bûkîmûrombaga na kûmwerenca, amwe na kûmûcokeria nkaatho. Nayo thîîrî ya Mûrungu îrîa antû batîûmba kûmenya ûrîa îng'ana, îrokaragia nkoro cieenu, o na mathûgaanio jeenu ndeene ya Kristû Jesû. Nkîthiria, ataana na aarî ba baaba, karageni bûkîthûgaanagia mantû jarîa jarî ja mma na jarîa jarî ja îgweta na ja îota. Ningî thûgaanagieni bwa mantû jarîa matheru na jarîa jarî jamathongi na jarîa jarî ja gwîkagîîrwa. Këethîra kûrî ûntû bûngî bwa bata na bwa gûkumithua, thûgaanagieni bwa mantû ta jau. Mantû jarîa bwairitanîre kuumania naani na bûrajaigua na bûrajoona kuuma kîrî ni, jau jonthe tueni kûjathithagia. Nawe Mûrungu wa thîîrî agakaraga amwe naabuî. Nî ngwîrîtue mono ndeene ya Mwathani nî kwona nî bûkûndirikana moobatuune jaakwa. Kuuga mma nî atî nî bûtwîre kûndirikana îndî tiga nî kaanya akî bûtaarî bûkwona ga gûnteethia. Ntîkuuga ûntû bûu nîûntû bwa kwîthîrwa atî kûrî gîntû mbagîte tontû nî ndiiritanîte kung'anîrwa nî birîa ndî nabio. Nî menyanîrîtie na rîrîa into birî bibingî kana rîrîa birî bibikai. Nî menyeretie kûng'anîrwa nî mantû jonthe ûntûûne bunthe na gûntû kunthe kûrîa mbîthîrîkua ndî; ndeethîrwa nyiri kana ndî na mpara; kwëethîrwa mpingîîri nî into kana rîrîa ntî na bio. Ndoomba kûthithia mantû jonthe nîûntû bwa Kristû ûrîa ûmpeejaga inya. Îndî buî nî bwathithîrie bwega gûnteethia mathîînene jaakwa. Buî ba kanisa ya Filipi nî bûkûririkana atî rîrîa ndaumaga kûu Makedonia ntukû irîa ndaambîrîtie gûtûmîîria Nteto Injega, nî buî bwinka bwagatanîîre naani mantûûne ja kweejana into bieenu kîrî barîa baarî na ûbatu. Rîrîa ndaarî na ûbatu ndî Thesalonike, tî rîmwe akî bwantûmanîîre ûteethio. Bûkathûgaanieni atî no biewa akî mpendeete kûewa; bûrîa mpenda nkûrûki nî bwoone maciara ja kûbwongeera mûthithûûne jweenu. Rîu nî ndîrakinyîîrwe nî into bionthe birîa bûratûmîrîte Epafrodito aandeetera. Nabio nî bibingî nkûrûki ya birîa mbatarîtue nî bio. Biewa bibi nî ta kîgongwana kîrîa kîeeraga bûbwega na kîrîa gîîtîkîrîka nî Mûrungu na gîkamûgwîria. Tontû bûû Mûrungu waakwa akabûjûrîria moobatu jeenu jonthe kuumania na mûng'ana jwa ûtonga bwa mwago jwaawe ndeene ya Kristû Jesû. Ûkumio bunthe nî kîrî Mûrungu Baaba weetû kenya na kenya! Amen! Nketherieni atheru bonthe ndeene ya Kristû Jesû. Ataana na aarî ba baaba barîa barî amwe naani bakûbûkeethia. Atheru bonthe na mono barîa baritaga ngûgî gîkaroone kîa Kaisarî bakûbûkeethia. Ûtugi bwa Mwathani weetû Jesû Kristû bûrotûûraga amwe naabuî. Nî ni Paûlû, mûtûmwa wa Kristû Jesû tontû bwa kwenda kwa Mûrungu, tûrî na Timotheo mûtaana wa baaba, tûkûbwaandîkîra barûga îîjî ataana na aarî ba baaba, buî atheru ba Mûrungu na etîkua ndeene ya Kristû, barîa bûtwîre kûu Kolosai. Bûrokara na ûtûgi na thîîrî kuuma kîrî Mûrungu Baaba weetû. Nî tûcokagîria Mûrungu Îthe wa Mwathani weetû Jesû Kristû nkaatho magiita jonthe rîrîa tûbûrombagîra. Tontû nî twigîtue mantû ja wîtîkio bweenu ndeene ya Kristû Jesû, na ûrîa bwendeete atheru bonthe ba Mûrungu. Rîrîa ntûmîîri îîu ya mma tayo Nteto Injega yaabûkinyîîre îgiita rîa mbere, nî bwaigîrue mantû ja wîrîgîîro bûrîa bûrîo nîûntû bweenu. Tontû bûû, wîtîkio bweenu na wendo bweenu biumanîtie na wîrîgîîro bûrîa bûrî nabu bûrîa bûthuranîri kûu Îgûrû. Nteto Injega ciîtîte na mbere kûreta maciara na gûtamba nthîgûrûûne yonthe o ta ûrîa ciaathithîrie kîrî buî kuuma ntukû îrîa bwaigîrue mantû ja ûtugi bwa Mûrungu na bûramenya ûrîa bûkari. Buî nî bwairitanîre mantû jegiî ûtugi bwa Mûrungu kuumania na Epafarasi, mûriti wa ngûgî amwe naatuî ûmwende. We nî nthûûmba mbîtîkua ya Kristû îrîa îkûrita ngûgî antû eetû. Nîwe waatûmenyithîrie mantû jegiî wendo bweenu ndeene ya Roho. Tontû bûû, kuuma rîrîa twaigîrue mantû jeenu, tûtatiga kûbûrombera. Tûrombaga Mûrungu abûûjûrie ûmenyo bwa kûmenya ûrîa endaga, bûkarage na ûûme na gûciûra mantû kuumania na Roho waawe. Rîu nîrîo bûkomba gûtûûra ta ûrîa kwagîrîte bûrî antû ba Mwathani na bûkîmûgwîragia. Bûgîciaraga maciara jameega ngûgîîne irîa njeega cionthe na bûgîkûraga ndeene ya kûmenya Mûrungu. Mûrungu arotûma bûgîta inya yonthe, îrîa yumanagia na inya ya mwago jwaawe, nîkenda bûkomba kûûmîîria mantû jonthe bûtîkûnoga na bûgwîrîtue. Ningî bûcokagie nkaatho kîrî Mûrungu Baaba ûrîa ûtûmîte bwîthîrwa bûrî na rûgai rwa atheru barîa barî ûneneene bwa weerû. We nî aatwonokerie tûrauma inyeene ya muundu, na aratûreta Ûneneene bwa Mûtaana waawe ûmwende, ûrîa ûtûmîte tûkûûrwa, na ûu nî ta kuuga kûrekerwa kwa meeyia jeetû. Kristû nî mûng'uanano jwa Mûrungu ûrîa ûtîonagwa. We nî rikithathi ya into bionthe birîa biûmbi. Tontû nî na njîra yaawe Mûrungu oombîre into bionthe birîa birî nthîgûrû na birîa birî îgûrû, na into birîa bionagwa na birîa bitîonagwa. Ningî nî oombîre anene na moonene na athani na barîa barî inya. Into bionthe biombîrwe na njîra yaawe na nîûntû bwaawe. Kristû nî aarî o mbere ya into bionthe na o gîntû kîonthe kîrî antû akio nîûntû bwaawe. We nîwe mûtwe jwa mwîrî jwaawe, taju kanisa. We nîwe kîambîrîria kîa ûtûûro na nîwe rikithathi wa bionthe birîa biriûkîte kuuma kîrî akuû, nîkenda we eethîrwa arî wa mbere mantûûne jonthe. Tontû Mûrungu wengwa nîwe wendere ûjûru baawe bunthe bwîthîrwe bûrî ndeene ya Mûtaana waawe. Ningî na njîra yaawe into bionthe biigithanue na Mûrungu, bieethîrwa birî nthîgûrû kana birî îgûrû. Kristû aratûma gûkara na thîîrî nîûntû bwa tharike yaawe îrîa eetûrîre mûtharabeene. Mbereene, kinya buî nî bwaarî kûraaja na Mûrungu na bwaarî anthû baawe nîûntû bwa ûrîa mathûgaanio na mathithio jeenu jaarî jamathûûku. Îndî nandî, nîûntû bwa gîkuû kîa Mûtaana waawe ûrîa waatwîre gûkû nthîgûrû, Mûrungu nî aatûmîre bwigithanua nawe, nîkenda akabûreta mbere yaawe bûrî babatheru na bûtî na rûko kana mûgiro. Bûbuîri gwîta na mbere gûciaanda wîtîkione na bûriki ndeene ya mûsingi jwa mma na jûmûriku. Bûgéetîkîîria kwinainua buuma wîrîgîîroone bûrîa bwaerwe rîrîa bwaigîrue Nteto Injega. Nteto Injega iu nîcio itûmîîrîtue kîrî antû bonthe barîa barî nthîgûrûûne na nîcio ûûni Paûlû ndaetherue nthûûmba ya gûcitambia. Nandî nî nkûgwîrua nkîthangîkua nîûntû bweenu. Kûthangîkua mwîrîîne jwaakwa nî gûgûteethereria kûûjûrîria ûntû bûrîa bûtigarîte mwanka nandî kîrî mîthangîko ya Kristû nîûntû bwa mwîrî jwaawe, taju kanisa. Nî ni ndaeere nthûûmba ya kanisa kûringana na ngûgî îrîa Mûrungu ampeere nîûntû bweenu nîkenda nkabûmenyithia rûteto rwa Mûrungu runthe. Rûteto rûu naru nîru kîriga kîrîa gîatwîre kiithi îgiiteene rîonthe na nthukîîne cionthe irîa ikûrûkîte. Îndî nandî kîriga kîu nî kîguûrîri atheru baawe. Mûrungu nîwe wengwa wendere kûmenyithia antû baawe kîriga gîkî arabamenyithia ûrîa ûtonga bwa ûkumio bwa kîriga kîu bûkari kîrî antû barîa batî Ayahudi. Kîriga kîu nakîo nîkîo gîkî: Kristû arî ndeene yeenu na nîwe wîrîgîîro bwa ûkumio. Kîu nîkîo gîtûmaga tûtûmîria Kristû kîrî antû bonthe, tûkîbakanagia na tûkîbaritanaga bagîte ûûme mantûûne jonthe nîkenda tûûmba kûreta o muntû wonthe mbere ya Mûrungu arî ûmûgima mantûûne ja kûmenya Kristû. Naani nîkenda nkoojûria ûntû bûu, nî nciûmagia kûrita ngûgî îîu na inya îrîa Kristû aeejanaga, îrîa îritaga ngûgî ndeene yaakwa. Ndenda bûmenya ûrîa nciûmagia mono nîûntû bweenu na nîûntû bwa antû ba Laodîkia na nîûntû bwa antû bonthe barîa bataambona. Nthithagia ûû nîkenda bagea inya nîûntû bwa ûrîa bagwatithanîtue nî wendo na nîkenda batîthîrwa barî na nkaanja tontû bwa ûrîa bathirîtie gûciûkîrwa nî mantû bwega. Ûu nîu bakamenya kîriga kîa Mûrungu, nakîo nîkîo Kristû wengwa. Ndeene ya Kristû nî kwithi mootonga jonthe ja ûûme na ûmenyo. Ndîbwîra ûû nîkenda bûtîkeeje kwaîrua nî muntû kinya ûrîkû na nteto cia ûrongo kinya këethîra nî injega atîa. Nîkwîthîrwa kinya nkëethîrwa ndî kûraaja naabuî, ndî amwe naabuî nkoroone yaakwa na nkîgwîragua ndatarania ûrîa buî bûkaraga bwega na bûciaandîte wîtîkione ndeene ya Kristû. Tontû buî nî bwîtîkîtie Kristû Jesû nî Mwathani, nîu tûûrageni bûrî gîntû kîmwe nawe. Ciandeeni ndeene yaawe na bwake ûtûûro bweenu kîrî we nîkenda bûtûûra bûriki wîtîkioone bweenu o ta ûrîa bwaaritanîrwe na bûgîcokagia nkaatho mono. Imenyagîîreni muntû kinya ûrîkû atîkeeje kûbwangaratania na ndwaria cia ûtheri na cia waayia ciumanîtie na maûûme ja antû. Mooritani ja mûthemba jûu jaumanagia na roho inthûûku irîa ciathaga nthîgûrû na jatiumanagia na Kristû. Tontû ûûjûru bunthe bwa Mûrungu bûrî ndeene ya ûmuntû bwa Kristû, naabuî bûrî na ûtûûro bûbûûjûru tontû bwa kwîthîrwa bûgwatanîrîte nawe. We nîwe mûnene kîrî roho cionthe na mainya jonthe jarîa jathanaga nthîgûrû. Rîrîa bwagwatanîre na Kristû nîrîo bwatanîrwe na tî na rûtaano rûrîa rûtanagwa na njara cia muntû. Îndî bwatanîrwe na rûtaano rwa Kristû rîrîa bwatiganîre na mîkariî îmînthûûku ya mwîrî. Ningî nî bwathikanîrue na Kristû rîrîa bwabatithîrue na ûu nou bwariûkanîrue na Kristû tontû bwa gwîtîkia inya ya Mûrungu ûrîa wamûriûkîrie kuuma kîrî akuû. Îgiita rîmwe buî nî bwaarî baakuû kîroho tontû bwa meeyia jeenu na bwaarî antû barîa batî Ayahudi. Îndî nandî Mûrungu nî atûmîte bwîthîrwa bûrî na ûtûûro amwe na Kristû. Mûrungu nî aatûrekeere meeyia jeetû jonthe. We nî aatharîrie barûga ya îrandu rîrîthûûku rîrîa twaarî narîo o amwe na mawaatho jarîa jarîngîtûgambithia na arajangûra rîrîa ajaringîîre mîchumaarî mûtharabeene. Nawe Kristû nî aatunyîre roho inthûûku na mainya waathi na arajekîrithia nthao weerûûne ajaumagarîtie jarî atae na akîgwîragîrua ûûmbani bwaawe. Tontû bûû, bûgeetîkîrieni muntû kinya ûrîkû abwîkîra mawaatho jegiî biakûrîa kana biakûnyua kana jegiî mîthenya ya thigûûnkû kana biatho bia mweri jûmwerû kana sabatû. Mantû jau jonthe nî mbicha ya ûntû bûrîa bûkeeja; ûntû bûu bungwa nî Kristû. Bûgeetîkîrieni kûgambithua nî muntû kinya ûrîkû ûrîa ûgaga nî oonete bioneki na akabûkinyagîîria bwinyiyie na bûrombage araîka. Muntû wa mûthemba jûu eethagîrwa oojûrîtwe nî wikumia bûtî na gîtûmi tontû bwa mathûgaanio ja nthîgûrû. Tontû bûû, nî baathûrani na Kristû ûrîa ûrî mûtwe na ûrîa ûgwatithanîtie mwîrî junthe na mîkiia na tûgano twaju na agatûma jwoona marero na jûkûra o ta ûrîa Mûrungu endete. Bûkëeja kwîthîrwa nî bûkujanîrîtie amwe na Kristû na bwonokua kuuma kîrî inya ya roho inthûûku irîa ciathanaga nthîgûrû, nîmbi îndî îtûmaga bwîta na mbere gûtûûra teeka bûrî ba nthîgûrû îîjî? Nîkî tontû bwathîkagîra mawaatho ta jaja: “Bûkágwata gîkî,” kana “Bûgácema gîntû kîna,” kana “Bûkáringithia kîrîa.” Mantû jau jonthe jegiî into birîa biejaga bia ûtheri biathiria gûtumîrwa. Ningî jau jonthe nî mawaatho na mooritani ja antû. Nî mma atî mawaatho jau jonekaga jarî ja ûûme bûbûnene mono nîûntû bwa wîru bwa ndini na winyiyia bwa waayia o na mantû ja kûnyamaaria mwîrî mono. Îndî mma nî atî, mantû jau jonthe gûtî u jateethagia kîrî kûrigîîria kwiingia mairîrîîria ja mwîrî. Buî nî bwariûkanîîrue amwe na Kristû, tontû bûû, mathûgaanio jeenu nî joojûre mantû ja îgûrû kûrîa Kristû akarîte nthî rûteere rwa ûrîo rwa Mûrungu. Thûgaanagieni mantû ja îgûrû na tî ja gûkû nthîgûrû. Tontû nî bwakuîre na ûtûûro bweenu nî bwiithi amwe na Kristû ndeene ya Mûrungu. Ûtûûro bweenu bwa mma nî Kristû na rîrîa akoonithanua kîrî nthîgûrû yonthe, rîu kinya buî bûkoonithanua bûrî amwe nawe mwagoone. Tontû bûû, thirieni buru mairîrîîria ja mantû ja nthîgûrû, najo nî jaja: ûthûngîîri na mantû ja rûko na wirîrîria bwa ûthûngîîri na mairîrîîria ja mantû jamaaî na ûkoroku bwa into. Tontû ûkoroku bwa into nî ta kûthaathayia mîrungu ya mîng'uanano. Mantû jaja nîjo jatûmaga mûthûûro jwa Mûrungu jwîjîîra antû barîa batîmwathîkagîra. Îgiita rîmwe kinya buî nî bwatûûraga kûringana na mairîrîîria jau, rîrîa bwatwîre kwathwa nîjo. Îndî nandî tîganeeni na mantû jaja: mûthûûro na marûrû na ûthûûku bwa nkoro na nguutû na ndwaria imbîî. Bûkáîranagieni tontû nî bûthirîtie gûtigana na mûtûûrîre jûrîa mûkûrû amwe na mathithio jaaju, na bwambîrîria mûtûûrîre jûmwerû. Mûtûûrîre jûu naju nî jûgwîta na mbere jûkîerûagua nîkenda jûng'uanana na mûûmbi waaju o ûrîa bûgwîta na mbere bûkîmûmenyaga. Tontû bûû, gûtî mwanya gatîgatî ka Ayahudi na barîa batî Ayahudi; muntû ûtaani na ûtîtaani; ûrîa ûthomete na ûrîa ûtîthomete; nkombo na ûrîa ûtî nkombo. Kristû nîwe ûrî bata na arî ndeene yeetû twinthe. Buî bûrî antû ba Mûrungu. We nî aabûthuurîre na araabwenda na arabweethia babatheru. Tontû bûû, karageni na mîîtîre îmîerû ya kwiganagîîrua kîaao na kûthithanagîria mantû jameega na kwinyiagia na ûkiri na kûûmagîîria wathûûkua. Ûmagîîrieni na bûrekanagîre rîrîa muntû aathûûkua nî ûngî. Rekanagîreni o ta ûrîa Mwathani abûrekeere. Nkûrûki ya jau jonthe ûjûrweni nî wendo tontû nî wendo bunka bwooganagia mantû jonthe amwe jakaa jameega buru. Rekeni thîîrî îrîa yumaga kîrî Kristû îbûtongagîîrie mantûûne jarîa bûkûbanga kûthithia. Tontû Mûrungu ka aabwîtîre bûtûûrage na thîîrî bûrî mwîrî jûmwe. Tûûrageni bûrî na nchûne magiita jonthe. Rûteto rwa Kristû nî rûkarage nkoroone cieenu na wingî. Tueni kûritananaga na kwonanagîîria mantû bwingwa nîkenda bûgea ûûme bwa mîthemba yonthe. Înagîreni Mûrungu Zaburi na ndwîmbo cia Mûrungu na cia Kîroho bûûjûrîtwe nî nkaatho. Ningî o ûntû bunthe bûrîa bûkathithia, eethîrwa nî na kwaria kana mathithio, thithagieni jonthe ndeene ya riîtwa rîa Mwathani Jesû bûgîcokagîria Mûrungu Baaba weetû nkaatho ndeene ya Mwathani Jesû. Buî eekûrû, inyiiagieeni kîrî akûrû beenu, o ta ûrîa kwagîrîte mbere ya Mwathani. Naabuî akûrû, endageni eekûrû beenu na bûkábainyagîîria. Naabuî aana, athîkagîreeni aciari beenu mantûûne jonthe tontû ûntû bûu nîbu bûgwîragia Mwathani. Beethe ba aana, bûkathûûrieni aana beenu batîkeeje gwitîjîra. Naabuî nkombo, athîkagîreeni barîa babwathaga mantûûne jonthe. Bûkáthithagia ûu akî rîrîa babûtegeete rîonka teeka bûgûcwa gûciendithia kîrî bo; îndî thithagieni ûu na nkoro yonthe nîûntû bwa gûkîra Mwathani. Ngûgî kinya îrîkû îrîa bweei bûrita, mîritageni bûrî na wîru teeka bûkûritîra Mwathani na tî antû bûkûritîra. Menyeni nî kuuma kîrî Mwathani bûkoona rûgai rûrî îtuui rîeenu. Buî nî Kristû Mwathani bûtûmîkagîra. Nîkwîthîrwa muntû ûrîa ûthithagia ûthûûku akarîwa îtuui kûringana na ûthûûku bûrîa athithîtie, tontû Mûrungu atîendanagîîra. Naabuî aathi, thithagîrieni nkombo cieenu kûringana na Waatho bûtîkûbainyîîria. Rikaneni atî kinya buî Mwathi weenu arî Îgûrû. Rombageni Mûrungu magiita jonthe bûtîkûnoga na bûkarage bûciûki ndeene ya maromba na bûgîcokagîria Mûrungu nkaatho. Tûrombagîreni kinya tuî nîkenda Mûrungu agatwonera kaanya gakeega ga gûtambia rûteto rwegiî witho bwa Kristû. Kîu nîkîo gîtûmîte mbîthîrwa ndî ncheera nandî. Tontû bûû, ndombereni nîkenda nkaaria o ta ûrîa mbwîrîte kûthithia nîkenda rûteto rûu rûkamenyekana carûrûkû. Tûûrageni na ûûme rîrîa bûrî na antû barîa batî ba mûûrû jweenu na bûtumagîre o kaanya karîa bûroona bwega. Rwaria rweenu nî rwîthagîrwe rûrî rûrwega na rûmaarîri nîkenda bûûmba gûcokeria o muntû wonthe ûrîa kwagîrîte. Mûtaana wa baaba ûmwende, Tukiko, ûrîa ûrî mûriti ngûgî mwîtîkîkua na ûmwe weetû kîrî ngûgî ya Mwathani, akabwîra mantû jaakwa jonthe. Nîkîo gîtûmi ndamutûma nîkenda akabûmenyithia ûrîa tûrî na abûmîrîria. Bakeejania na Onesimo, mûtaana wa baaba ûrîa mwende na mwîtîkua na ûrîa ûrî ûmwe weenu. Bakabwîra mantû jonthe jarîa jakarîkîte naaja tûrî. Aristariko, ûrîa wiingîri ncheera amwe naani akûbûkeethia. Kinya Maariko mwana wa mwarî wa ng'ina wa Baranaba akûbûkeethia. Nî bûthirîtie kwîrwa nteto cîegiî Maariko. Tontû bûû, akëeja kwîja kîrî buî mûgwateeni ûgeni bwega. Kinya Joshua ûrîa wîtagwa Jastasi akûbûkeethia. Kîrî Ayahudi barîa baete akristû, no bau bonka akî bakûritanîria ngûgî amwe naani nîûntû bwa Ûnene bwa Mûrungu; nabo nî banteethetie mono. Kinya Epafarasi nthûûmba ya Kristû Jesû, ûrîa ûrî ûmwe weenu, akûbûkeethia. Akaraga akîbûrombagîra na wîru magiita jonthe nîkenda bûcianda kîrî Mûrungu bûrî na ûgima na bûkîthithagia mantû jonthe jarîa eendaga. Nî ngûkûjîrîra atî nî aritîte ngûgî mono kîrî buî na kîrî antû ba Laodîkia na Hierapoli. Ndagitarî ûmwende Luka, amwe na Demasi bakûbûkeethia. Keethieni ataana na aarî ba baaba barîa barî Laodîkia, o na kinya Nifa na kanisa îrîa îcemanagia mûciî jaawe. Bwathiria kûthoma barûga îîjî mîtûmeeni Laodîkia nîkenda îkathomwa nî akristû. Kinya buî bûthome barûga îrîa akristû ba Laodîkia bakabûtûmîra. Ningî îreeni Arikipo arite bwega ngûgî îrîa Mwathani aamûnenkeere. Nî ni Paûlû ndaandîka nkeethi iiji na njara yaakwa ningwa. Ririkaneni atî ndî ncheera! Ûtugi bwa Mûrungu bûrookaraga naabuî. Nî tuî Paûlû na Silivano na Timotheo, Tûkûbwaandîkîra buî ba kanisa ya Thesalonike barîa bûrî ba Mûrungu Baaba na Mwathani Jesû Kristû. Ûtugi na thîîrî birokaraga amwe naabuî. Magiita jonthe nî tûcokagîria Mûrungu nkaatho nîûntû bweenu bwinthe na tûkîbûgwetaga marombeene jeetû. Rîrîa tûkûromba Mûrungu Baaba, tûkaraga tûkîririkanaga ûrîa bwonanagia wîtîkio bweenu na mathithio jeenu. Ningî ûrîa wendo bweenu bûtûmîte bûrita ngûgî na inya na ûrîa wîrîgîîro bweenu bûriki ndeene ya Mwathani weetû Jesû Kristû. Nî twijî mma atî Mûrungu nî abûthuurîte na abweenda buî ataana na aarî ba baaba. Nîkwîthîrwa Nteto Injega cia Mûrungu irîa twabûtûmîîrîrie itaabûkinyîîre na njîra ya kwigua rûteto akî, îndî ciabûkinyîîre na inya na ndeene ya Roho Ûmûtheru na tûrî na mma atî nteto iu nî cia mma. Buî bwingwa nî bûkûmenya mûtûûrîre jûrîa twatwîre naju gatîgatîîne keenu nîkenda buî bûkagunîka. Naabuî nî bwaigerekanîrie naatuî o na Mwathani tontû bwa kwîthîrwa nî bweetîkîrîrie rûteto bûrî na nkerû kuumania na Roho Ûmûtheru, kinya këethîra nî bwathangîkagua mono. Tontû bûû nî bwaeere ngerekano înjega kîrî eetîkia bonthe ba Makedonia na Akaia. Rûteto rwa Mwathani rûrîa ruumîte kîrî bwî rûtîtambîte Makedonia na Akaia akî, îndî nteto ciegiî wîtîkio bweenu ndeene ya Mûrungu nî itambîte kunthe. Tontû bûû, gûtî u tûbuîri kuuga bweîgiî untû bûu. Antû bau bongwa nî bakuuga mantû jeegiî ûrîa buî bwatûgwatîre ûgeni bûgwîrîtue rîrîa tweejîre kîrî buî. Ningî ûrîa bwaagarûkîre na bûratiga kûromba mîrungu ya mîng'uanano na bûreetîkia nîkenda bûtumîkîra Mûrungu wa mma na ûrîa ûtûûraga mwoyo, na nî bweteerete Mûtaana waawe ûrîa ûkauma îgûrû, nawe nî Jesû ûrîa aariûkîrie kuuma kîrî akuû na ûrîa ûtwonoketie kuuma kîrî mûthûûro jwa Mûrungu jûrîa jûkeeja. Tontû buî bwingwa ataana na aarî ba baaba nî bwijî atî kwîja gweetû kîrî buî gûtaeere kwa ûtheri. Kinya këethîrwa nî twaambîte kûthangîkua na kûrumangwa tûrî kûrîa Filipi, o ta ûrîa buî bwingwa bwijî, Mûrungu weetû nî atûûmîîrîrie nîkenda tûtûmîîria Nteto Injega ciaawe kîrî buî kinya këethîra babaingî nî barûjaga na ûntû bûu. Ûntû bûu tûkûbwerenceera bûtîumanîtie na waayia kana merekeeria jamathûûku ja nkoro cieetû, kana kwîthîrwa ga kûrî muntû tûkwenda kwaîria. Îgiita rîonthe tuî twaragia kûringana na kwenda kwa Mûrungu, tontû nîwe wonere atî nî twagîrîte na aratûnenkera Nteto Injega. Mworoto jweetû tî kûgwîria antû, îndî nî kûgwîria Mûrungu ûrîa wiijî nkoro cieetû. Tontû buî nî bwijî atî gûtî rîo tuî twaageria gûciendithia kîrî buî na nteto cia kûbwaîria kana twîja kîrî buî na ûûme tûgîcwaa kûbwaiyia tûbûtuunya into bieenu. Mûrungu wengwa nî mûkûûjî wa ûntû bûu. Ningî gûtî rîo tuî twacwaa gûkumua nî antû, barweethîrwa nî buî kana nî antû bangî. Kinya këethîra tuî ta atûmwa ba Kristû nî twabuîri kûbwîra bûtûteethererie. Îndî tuî ga twaeere ainyiiyia tûrî kîrî buî, tûrakara ta ûrîa ng'ina wa twaana amenyagîîra aana baawe. Tontû bwa ûrîa twabwendeete mono tî Nteto Injega twabûtûmîîrîrie akî, îndî nî twacieejanîre kîrî buî. Twathithîrie ûu nîûntû bwa ûrîa twabwendeete mono. Tontû buî ataana na aarî ba baaba, nî bûkûririkana ngûgî înjûmo na mînoga îrîa twaanogaga tûkîrita ngûgî mûthenya na ûtukû. Twathithagia ûû îgiiteene rîrîa twabûtûmagîîria Nteto Injega nîkenda tûtîkeeje kwaa mûrigo kîrî kinya ûmwe weenu. Buî barîa bwîtîkîtie bûrî akûûjî, o na Mûrungu wengwa nî mûkûûjî wa ûrîa tuî tweetaga na mîîtîre ya ûtheru na ya waagîru na îrîa tûtîûmba kûguutîrwa rîrîa twatûûranagia amwe naabuî. Tontû buî nî bûkûmenya atî twakari ta îthe wa aana ûrîa akaraga arî kîrî aana baawe. Nî twoonagîîria o ûmwe weenu na tûkabwîkîra wîru na tûkabûkinyîîria atî, bûtûûrage ûtûûro bûrîa bûgwîragia Mûrungu ûrîa ûbwîtîte Ûneneene na mwagoone jwaawe. Ningî nî tûcokagîria Mûrungu nkaatho îgiita rîonthe nî kwîthîrwa rîrîa buî bwetîkîrie rûteto rwa Mûrungu rûrîa bwaigîrue kuuma kîrî tuî bwarwîtîkîrie rûrî rûteto rwa Mûrungu na tî rûteto rwa antû. Ûu bwaarwîtîkîrie rûrî rûteto kuuma kîrî Mûrungu nîu rwarî, tontû kinya nandî nîru rûkûrita ngûgî rûrî ndeene yeenu buî barîa bwîtîkîtie. Ataana na aarî ba baaba, nî bwakarîre ta kanisa cia Mûrungu irîa ciîtîkîtie Kristû Jesû irîa irî nthîgûrû ya Judea, nîkwîthîrwa nî bwathangîkîrue nî antû ba nthîgûrû yeenu na mantû o ta jarîa kanisa cia Judea ciathangîkîrue najo nî Ayahudi. Bo nîbo booragîre Jesû na iroria, na nîbo baatwîngîre tûrauma kûu. Nî baaigithîrie Mûrungu bûbûûî bakîrûjaga na antû bangî bonthe, na barageria gûtûrigîîria gûtûmîîria kîrî antû barîa batî Ayahudi nîkenda boonoka. Baathithagia ûu ta antû bakûgeria kûjûrîîria mûng'ana jwa meeyia jaao jarîa baatwîre kûthithia. Îndî nandî mûthûûro jwa Mûrungu nî jûthirîtie kûbakinyîra. Ataana na aarî ba baaba, kuuma rîrîa twaathûkanîre naabuî antû a kagiita gagakai, tûratigana mîîrî îndî nkoro ciaarî o amwe, nî twaaciûmîrie mono tûkîendaga twonana naabuî. Nî tweendaga kwîja kîrî buî mono. Ni Paûlû nî ndaagererie kwîja nkûrûki ya rîmwe îndî Nkoma aratûrigîîria. A rî, rîrîa tûkarûngama mbere ya Mwathani weetû Jesû rîrîa akeeja rî, nîmbi îkeethîrwa îrî kûgwîrua kana wîrîgîîro kana thirû yeetû? Anga tî buî? Tontû nî buî ûkumio na kûgwîrua gweetû. Tontû bûû, rîrîa twaremerwe nî kûmîîria nkûrûki, nîrîo twendere gûtigwa Athene tûrî twinka. Tûratûma mûtaana wa baaba Timotheo, ûrîa ûrî nthûûmba ya Mûrungu ngûgîîne ya gûtambia Nteto Injega cia Kristû nîkenda akeeja kûbûrikithia ndeene ya wîtîkio bweenu na abwîkîre inya. Twathithîrie ûu nîkenda bûtîkeeje kwenyenyua nî mîthangîko îîu bûrî nayo. Buî nî bwijî atî mîthangîko îîu bûkwona îjagîîra twinthe barîa twîtîkîtie. Nîkwîthîrwa îgiiteene rîrîa twarî amwe naabuî, nî twabwîrîre mbere ya bwona mantû jau atî tûkathangîkua o ta ûrîa kûthirîtie gûkara nandî kûringana na ûrîa bûkûmenya. Kîu nîkîo gîatûmîre ntûma Timotheo kîrî buî ndîkûremwa nî kûmîîria nkûrûki, nîkenda menya ûrîa wîtîkio bweenu bûkari. Nî ndakîraga Nkoma eethîrwa nî aabûgererie, na tontû bûû, ngûgî yeetû kîrî buî îîja kwaa ya ûtheri. Îndî nandî Timotheo akûthiria gûkinya aumîte kîrî buî, na atûmenyithia mantû jameega jegiî wîtîkio na wendo bweenu. Agûtûmenyithia ûrîa buî bûtûririkanaga bûrî na kîaao na ûrîa bûrîngîgwîrua gûtwona o ta ûrîa kinya tuî tûrîngîgwîrua tûkîbwona. Ataana na aarî ba baaba, tontû bwa gîtûmi kîu tuî nî twigîtue bwega nkoroone cieetû mantûûne jegiî wîtîkio bweenu kinya këethîra nî tûkûthangîka na kûnyamaara. Rîu ûtûûro bweetû nî bweerûîtue nîûntû nî bûriki ndeene ya Mwathani. Nandî nî tûgûcokeria Mûrungu nkaatho nîûntû bweenu. Tûrîmûcokeria nkaatho nîûntû bwa kûgwîrua kûrîa tûrî naku mbere yaawe nîûntû bweenu. Tûmwerencaga tûkîmûrombaga ûtukû na mûthenya atî atwîtîkîîrie tûbwoone na nîkenda tûbwongeera kîrîa nandî bûtî nakîo wîtîkione bweenu. Mûrungu Baaba weetû wengwa arotûma twona njîra ya gûkinya kûu kweenu. Mwathani arotûma wendo bweenu bwingîa na bwongereka na bûtûûrage bwendeene, o muntû na ûngî na bûkîendaga antû bonthe. Kinya tuî nou tûbwendeete. Mwathani arotûma nkoro cieenu igîe inya na ciîthîrwe itheri na itî na ûntû kinya bûmwe bwa kûgambithîrua mbere ya Mûrungu Baaba weetû îgiiteene rîrîa Mwathani weetû Jesû Kristû akeeja barî na atheru baawe bonthe. Mûthieene ataana na aarî ba baaba, tûrîbwerenca na kûbwoneeria ndeene ya Mwathani Jesû atî bwîtage na mbere na mûtûûrîre jwa kûgwîria Mûrungu o jûrîa bûrî naju nandî kûringana na ûrîa bwairitanîre kuuma kîrî tuî. Îtageni na mbere kûthithagia ûu nkûrûki. Tontû buî nî bwijî mooritani jonthe jarîa twaabûritanîre riîtweene rîa Mwathani Jesû. Nîkwîthîrwa wendi bwa Mûrungu nî atî bwee babatheru na bûrekane na mairîrîîria ja mwîrî. Ntomûrûme nî abuîri kûmenya ûrîa abuîri gûtûrania na mwekûrû waawe na njîra ya ûtheru na gîtîîo. Îndî tî ta ûrîa antû barîa batiijî Mûrungu baathagwa nî mairîrîîria ja mîîrî yaao. Tontû gûtî we ûbuîri kûatîria mûtaana wa îthe mantûûne jegiî kûjûkia mwekûrû waawe nîkwîthîrwa Mûrungu nî akanûkagia antû barîa bathithagia mantû ta jau o ta ûrîa tûthirîtie kûbûmenyithia. Tontû Mûrungu ataatwîtîre tûtûûraga mantûûne ja ûmaramari îndî aatwîtîre tûtûûrage mantûûne ja ûtheru. Tontû bûû, muntû kinya ûrîkû ûrîa ûregaga kwathîkîra ûritani bûbû tî muntû eethagîrwa akîrega kwathîkîra, îndî nî Mûrungu ûrîa ûbweejaga Roho Ûmûtheru. Gûtî na gîtûmi gîa kûbûandîkîra mantû jegiî wendo gatîgatî ga akristû. Nîkwîthîrwa buî bwingwa nî bûthirîtie kûritanwa nî Mûrungu bwendanage o muntû na ûngî. Nî mma buî nî bwendeete ataana na aarî ba baaba bonthe barîa batwîre Makedonia kunthe. Îndî tûrîbûûria buî bwîte na mbere kûbenda mono. Mworoto jweenu nî jwîthîrwe jûrî gûtûûra na ûkiri na muntû eenganage na ngûgî yaawe yonka atîgûtonyeera mantû ja antû bangî. Ningî, o ta ûrîa twabwîrîre, ritageni ngûgî na njara cieenu bwingwa. Ûntû bûu nîbu bûgatûma kinya antû barîa batî ba mûûrû jweenu babwîkagîîra. Bûkéerîgîîreni muntû kinya ûrîkû abûteethia. Ataana na aarî ba baaba, tûrîenda bûmenye mma mantûûne jegiî antû barîa bakuîte nîkenda bûtîkeeje kwithikîîra ta antû barîa batî na wîrîgîîro. Nî twîtîkîtie atî Jesû nî aakuîre na arariûka na tontû bûu nî twîtîkîtie atî Mûrungu akariûkia barîa bakuîte bamwîtîkîtie na beejanie amwe na Jesû. Tontû tûrîbûritana kûringana na ûrîa rûteto rwa Mwathani rûkuuga: atî tuî barîa tûkeethîrwa tûrî mwoyo rîrîa Mwathani akeeja, tûtîta mbere ya barîa bakuîte. Nîkwîthîrwa Mwathani wengwa akeenama aumîte îgûrû arite waatho na mûgambo jûmûnene. Kajû ka mûraîka ûrîa mûnene gakaigîgua gagîîtana na tarumbeta ya Mûrungu îrîre. Barîa bakuîte ndeene ya Kristû Jesû nîbo bakamba kûriûka, rîu tuî barîa tûkeethîrwa tûrî mwoyo, tûgaitithua îgûrû tûgwatane nabo matuune nîkenda tûgacemania na Mwathani manganyoni. Tontû bûû, tûgeeta gûtûûra amwe na Mwathani kenya na kenya. Tontû bûû, boranagîrieni o muntû na ûngî na nteto iu. Ataana na aarî ba baaba, gûtî na gîtûmi gîa kûbwandîkîra mantû jegiî biingo na îgiita rîrîa mantû jaja jakathithîka. Tontû buî bwingwa nî bwijî bwega atî ntukû îîu ya Mwathani îkeeja ta ûrîa mwamba eejaga ûtukû. Rîrîa antû bakuuga, “Nandî kûrî na thîîrî na tûrî kindaajî.” Îgiita rîu rîongwa nîrîo kwînyangua gûkeeja na mpwîî ta ûrîa rwakaî rwa mwana rwîjagîîra mûka, na gûtî muntû ûgateetha. Îndî buî ataana na aarî ba baaba, bûtî muunduune ntukû îîu îîja kûbûkirimania ta mwamba. Tontû buî bwinthe bûrî antû barîa batûûraga weerûûne, bûrî antû ba mûthenya. Tuî tûtî antû barîa batûûraga muunduune kana ûtukû. Tontû bûû, tûkarageni tûciûki na tûrî barîîkîru na tûkámama ta ûrîa antû bamwe bathithagia. Tontû antû barîa bamamaga, bamamaga ûtukû na barîa bogitaga, bogitaga ûtukû. Nîkwîthîrwa tûtûraga werûûne na tûrî barîîkîru, twîkîreni wîtîkio na wendo birî kaguû ka îthaga ga kwigîra kîbara na wîrîgîîro bwa wonokio bûrî nkobia ya îthaga ya kwigîra mûtwe. Tontû Mûrungu atîtûthuurîte tûrî ba gûkinyîrwa nî mûthûûro jwaawe, îndî atûthuurîte tûrî ba kwonokua na njîra ya Mwathani weetû Jesû Kristû, ûrîa wakuîre nîûntû bweetû nîkenda tûgatûûrania nawe tweethîrwa tûrî mwoyo kana tûkuîte ntukû îrîa akeeja. Tontû bûû, îkanagîreni inya na bûteethanagie muntû na ûngî, o ta ûrîa bûkûthithia nandî. Îndî tûrîbwerenca ataana na aarî ba baaba, atî bûtîîage barîa baritaga ngûgî gatîgatîîne keenu, barîa babûtongagîîria ndeene ya Mwathani na kûbûritana. Batîageni mono na bûbendage nîûntû bwa ngûgî irîa baritaga. Tûûrageni bûrî na thîîrî gatîgatîîne keenu bwingwa. Ataana na aarî ba baaba, tûrîbwerenca bwaragîrie athao batigane na ûthao nîkenda barita ngûgî. Ûmagîîrieni barîa barî ba nkoro imbûthû na bûteethagie barîa batî na inya. Ûmagîîrieni gûkara na antû bonthe. Gûkagîteni kinya ûmwe weenu ûrîyia ûûî na bûngî, îndî magiita jonthe cwaageni kûthithanîria wega muntû na ûngî na kinya kûthithîria antû bangî bonthe wega. Gwîragueni magiita jonthe. Rombageni bûtîgûtîrîîra. Cokagîeni nkaatho mantûûne jonthe nîûntû ûu nîu Mûrungu endaga bûthithagia buî barîa bûrî ndeene ya Kristû Jesû. Bûkarigîrieni ngûgî ya Roho Ûmûtheru. Bûkameneni ûroria. Thimageni mantû jonthe, bûthingatagîre bûrîa bûrî bûbwega. Reganageni na mantû jarîa maaî jonthe. Mûrungu wa thîîrî wengwa arobûtheria buru. Ningî roho weenu na nkoro cieenu o na mîîrî yeenu birotûûra thîîria na bitî na îgi mwanka rîrîa Mwathani weetû Jesû Kristû akeeja. Ûrîa ûkûbwîta nî mwîtîkua na akathithia ûu. Ataana na aarî ba baaba, tûrombagîreni. Keethieni ataana na aarî ba baaba bonthe na nkeethi cia gûcûncana irîa ntheru. Ndîbwerenca riîtweene rîa Mwathani atî barûga îîjî îthomerwe ataana na aarî ba baaba bonthe. Ûtugi bwa Mwathani weetû Jesû Kristû bûrokaraga amwe naabuî. Nî tuî Paûlû na Silivano na Timotheo, tûkûbwaandîkîra buî antû ba Kanisa ya Thesalonike barîa bûrî ba Mûrungu Baaba weetû na Mwathani Jesû Kristû. Ûtugi na thîîrî birokaraga amwe naabuî kuuma kîrî Mûrungu Baaba na Mwathani Jesû Kristû. Ataana na aarî ba baaba, no mwanka tûcokerie Mûrungu nkaatho magiita jonthe nîûntû bweenu. Nîkwagîrîte kûthithia ûu tontû bwa ûrîa wîtîkio bweenu bûkwongeereka na gûkûra mono. Ningî nou kinya wendo bweenu kîrî muntû na ûngî bwîtîte na mbere bûkiingîaga. Tontû bûu, nî twikumagia nîûntû bweenu kîrî kanisa cia Mûrungu tontû bwa kûûmîîria na gwîtîkia kweenu ndeene ya mîthangîko na kûnyamaarua kweenu. Mantû jaja jonthe nî jakwonania atî Mûrungu agiitaga îgamba na îota. Tontû bûû, buî bûkeethîrwa bwagîrîte ba gûkûrûka Ûneneene bwaawe bûrîa nandî bûkûthangîka nîûntû bwaabu. Mûrungu akathithia ûrîa kwagîrîte: agatûma barîa babûthangîkagia bathangîka, na abûnogokie buî bûkûthangîkua na kinya tuî atûnogokie. Akathithia ûû rîrîa Mwathani Jesû akoonanua aumîte îgûrû arî na araîka baawe barîa barî inya mono. Mwathani Jesû akeeja na rûmûrî rwa mwanki nîkenda agakanûkia barîa baregete Mûrungu na baarega kwathîkîra Nteto Injega cia Mwathani weetû Jesû. Îkanûkia rîrîa bakaewa nî kwînyangua gwa kenya na kenya na kwathûranwa na Mwathani amwe na mwago jwaawe jûrîa jûrî inya înene, îgiita rîrîa akeeja ntukû îîu kûewa ûkumio nî atheru na kûewa gîtîîo nî bonthe barîa betîkîtie. Kinya buî bûkeethîrwa bûrî amwe nabo nîûntû nî bweetîkîrie Nteto Injega irîa twabûtûmîîrîrie. Kîu nîkîo gîtûmaga tûbûrombera magiita jonthe nîkenda Mûrungu we wengwa akabûmbithia gûtûûra mûtûûrîre jûrîa abwîtîte bûtûûra. Tûrombaga Mûrungu atûme na njîra ya inya yaawe bûûmbe kûûjûria merekeeria jarîa bûkwenda o na ngûgî cieenu cia wîtîkio. Ûu nîu riîtwa rîa Mwathani weetû Jesû rîgakumua nîûntû bweenu, naabuî bûkumue nîûntû bwaawe kuumania na ûtugi bwa Mûrungu weetû na bwa Mwathani Jesû Kristû. Ataana na aarî ba baaba, ka mbwîre mantû jegiî kwîja kwa Mwathani weetû Jesû Kristû na kûûthûrana gweetû amwe nîkenda tûkara amwe nawe. Bûkágagua mathûgaanioone jeenu kana bûbabaîkua nî ûroria kana ndwaria kana barûga, îkîîragwa yumîte kîrî tuî bûkîîragwa atî ntukû ya Mwathani nî îkinyîte. Bûgéetîkîreni kwaîrua nî muntû na njîra no îrîkû, tontû Ntukû îîu îtîkinya mbere ya antû babaingî baregana na Waatho bwa Mûrungu na ûrîa Mûûî aumîrua, ûrîa wakîrîtue mwanki jwa kenya na kenya. We akarwaa na gîntû kîonthe kîrîa kijîkeene ta mûrungu kana gîntû gîa kûthathaua, nawe akaithûngûûra îgûrû rîa mîrungu yonthe. Ningî agakûrûka kinya kîûrûûne kîa Mûrungu akiugaga nîwe Mûrungu. Ka bûtîkûririkana atî rîrîa ndaarî amwe naabuî nî ndaabwîrîre ûntû ta bûu bûkeeja? Buî nî bûkûmenya kîrîa kîgirîtie eeja nandî. Ka eteerete îgiita rîaawe rîkinya. Kinya nandî ûrîa Mûûî nî akûrita ngûgî na wiitho, îndî akaumîrua rîrîa ûrîa ûmûrigîrîtie akaritaritwa o nî Mûrungu. Rîu nîrîo ûrîa Mûûî akaguûrwa, îndî Mwathani Jesû akeeja, amûûrage na mîrukî ya kuuma kanyua kaawe na amwînyangie na gûkenga kûrîa akeeja naku. Ûu Mûûî akeeja arî na inya ya Nkoma na aringe biama na athithie mantû ja kûrigaria. Agatumîra waayia bwa mîthemba yonthe nîkenda akayia barîa bakaûra. Tontû antû bau nî baregete kwenda ûûma nîkenda bakoonoka. Kîu nîkîo gîtûmîte Mûrungu abatûmîra inya ya waayia nîkenda bageetîkia mantû ja ûrongo. Mûthieene ûrîa gûgakarîka nî atî antû bonthe barîa batîtîkîtie ûûma, îndî nî mantû ja meeyia bagwîragua nîjo, bakagitîrwa îgamba bûbûûî. Nî tûbuîrîte gûcokagîria Mûrungu nkaatho tontû bweenu, buî ataana na aarî ba baaba barîa bwendi nî Mwathani. Gîtûmi nî atî Mûrungu nî abûthuurîre kuuma kîambîrîria nîkenda bûkoonoka na njîra ya kûtherua nî Roho na gwîtîkia nteto cia mma. Jûjû nîju mwîto jûrîa aabwîtîre kuumania na Nteto Injega îrîa twaabûtûmîîrîrie nîkenda bûkaeewa ûkumio bwa Mwathani weetû Jesû Kristû. Tontû bûû, ataana na aarî ba baaba, ciaandeni na bûrikie mooritani jarîa twabûritanîre na njîra ya kûbûtûmîrîria kana ya kûbwaandîkîra barûga. Mwathani weetû Jesû Kristû wengwa na Mûrungu Baaba weetû, ûrîa watwendere na aratwaa ûkiri bûrîa bûtîthiraga na wîrîgîîro bûbwega kuumania na ûtugi bwaawe, arooboreria nkoro cieenu na aciîkîre inya ya kûritaga ngûgî injega na kwaragia rwaria rûrwega. Nkîthirîria ataana na aarî ba baaba ndîbwîra atî tûrombagîreni nîkenda rûteto rwa Mwathani rûgatamba na mpwîî na rwîtîkagîîrue na gîtîîo o ta ûrîa rwathithîrie gatîgatîîne keenu. Ningî tûrombereni nîkenda tûkoonokua kuuma kîrî antû ndemi na barîa baaî, tontû tî bonthe betîkîtie. Îndî we Mwathani nî mwîtîkua. Agatûma bûkara na inya na abûkaragie kîrî ûrîa Mûûî. Naatuî tûrî na mma mantûûne jeenu ndeene ya Mwathani, atî nî bûkûthithia na bûgeeta na mbere kûthithia mantû jarîa tûbwathîte bûthithagie. Mwathani arobûtongeeria nîkenda bûgaciûra wendo bwa Mûrungu na kûûmîîria kûrîa kumanagia na Kristû. Nandî ataana na aarî ba baaba, tûrîbwatha ndeene ya Mwathani Jesû Kristû, atî bûciathûranage na mûkristû o wonthe ûrîa ûrî mûthao na atîtûûraga ta ûrîa twaabûritanîre. Tontû buî bwingwa nî bûkûmenya ûrîa bûbuîri kwigerekania naatuî. Tûtaarî athao rîrîa twaatwîre amwe naabuî. Tûtaarîa biakûrîa bia muntû tûtîrîte mbeecha. Tuî twainogagia na kûrita ngûgî na inya ûtukû na mûthenya nîkenda tûtîkae mûrigo kîrî muntû kinya ûrîkû. Tî kuuga ga tûtaarî na mma ya gwîtia ûtethio kuuma kîrî buî, îndî ga twendaga buî bwona ngerekano kuuma kîrî tuî. Tontû kinya rîrîa twaarî amwe naabuî nî twaabwathîre atî muntû kinya ûrîkû ûrîa ûtîrita ngûgî akárîa. Tûriuga ûu nîûntû nî twigîtue atî bamwe beenu batûûraga mûtûûrîre jwa ûthao. Nabo batîthithagia no atîa tiga gûtonyeera ngûgî cia antû bangî. Riîtweene rîa Mwathani Jesû Kristû tûrîatha antû ta bau baritage ngûgî ciaao bamaarîrîte nîkenda bakoona gîntû gîa gwiteethia bongwa. Ataana na aarî ba baaba bûkánoga kûthithia mantû jameega. Ûrîa ûkarega kwathîkîra mantû jarîa tuugîîte barûgeene îîjî, mweeni meetho na bûciathûrane nawe, nîkenda agacokerwa nî nthao. Bûkámûjûkia arî mûnthû weenu îndî mûkaanieni arî ûmwe weenu. Mwathani ûrîa ûrî kaumo ka thîîrî arobweejaga thîîrî magiita jonthe na njîra cionthe. Mwathani arokaraga amwe naabuî bwinthe. Nkeethi kuuma kîrî Paûlû: nî ni Paûlû ndaandîka nkeethi îîjî na njara yaakwa ningwa. Ûu nîu mbîkagîra caini barûgeene ciaakwa cionthe. Ûtugi bwa Mwathani weetû Jesû Kristû bûrokaraga naabuî bwinthe. Nî ni Paûlû nkûbwandîkîra barûga îîjî. Mpeethetue mûtûmwa wa Kristû Jesû nî waatho bwa Mûrungu Mwonokia weetû na Kristû Jesû ûrîa ûrî wîrîgîîro bweetû. Kîrî Timotheo mwana waakwa wa mma ndeene ya wîtîkio, ûtugi na kîaao na thîîrî kuuma kîrî Mûrungu Baaba o na kuuma kîrî Kristû Jesû Mwathani weetû birokaraga naagwe. Kara o kûu Efeso, o ta ûrîa ndaakwîrîre rîrîa ndaumaga kûu mbîtîte Makedonia. Kûrî antû bamwe kûu bakûritana mooritani ja ûrongo. Barigîîrie batîgeete na mbere kûthithia ûu. Nî batigane na ngono na mooritani jegiî rûrîîjo rwaao. Mantû jau nîjo jatûmaga antû baringanîra nkaanja na bakarega kûthikîîra ûrîa mûbango jwa Mûrungu jûkari jûrîa jûmenyekaga na njîra ya wîtîkio. Mworoto jwa waatho bûbû nî atî akristû bonthe beethîrwe barî na wendo bûrîa buumaga nkoroone intheru na mathûgaanio jameega o na wîtîkio bwa mma. Antû bamwe nî batiganîte na mwîtîre jûjû na baatîa njîra na baitonyithia ndwariene cia ûtheri. Beendaga kwaa aritani ba Waatho bwa Mûrungu îndî bo batîîthagîrwa bakîmenyaga nteto irîa baaragia kana baciûkîrwa nî mantû jau baaragia baciîtîkîtie mono. Nî twijî atî Waatho nî bûbwega bûkëeja kwîthîrwa bûgatumîrwa ûrîa kwagîrîte. Waatho bûtîkagwa nîûntû bwa antû barîa baagîrîte îndî bwîkagwa nîûntû bwa auni Waatho na ndemi na antû barîa batîkîraga Mûrungu na eeyia. Ningî bwîki nîûntû bwa barîa booragaga beethe kana bang'ina na barîa booragaga antû bangî. Waatho bwîkî nîûntû bwa amaramari na athûngîîri na arûme barîa bathengagîîra arûme bangî kana aka barîa bathengagîîra aka bangî na aamba barîa bagwataga antû bageetia mbeecha nîkenda babarekeeria na arongo na akûûjî ba ûrongo na barîa bathithagia ûntû bûngî kinya bûrîkû bûrîa bûtîgwatanagîra na ûritani bwa gîkristû. Nabu ûritani bûu nî bûrîa bûrî ndeene ya Nteto Injega irî na ûkumio irîa ndaanenkeerwe ntûmîîria kuuma kîrî Mûrungu ûrîa mûtharime. Nî ngûcokeria Kristû Jesû Mwathani weetû nkaatho tontû nî antarîte ndî mwîtîkua na anthuura mûtumîkagîra na ampa inya ya kûrita ngûgî îîu, kinya këethîra nî ndamûthûmbagia na nkamûthangîkia amwe na kûmûrumanga. Îndî nî aambigîîrue kîaao tontû ndaathithagia ûu nîûntû bwa kûrigwa na kûrega gwîtîkia. Nawe Mwathani weetû arampa ûtugi bwaawe bûbwingî na arampa wîtîkio na wendo birîa twinthe tweejagwa kuumania na Kristû Jesû. Ûrîa kuugagwa nî bwa mma na nî bûbuîri gwîtîkua nî antû bonthe atî Kristû Jesû eejîre nthîgûrûûne kwonokia eeyia, naani nî ni mwîyia ûrîa ûkûrûkîte bangî. Kîrîa gîatûmîre Mûrungu ambigîîrua kîaao nîkenda Kristû Jesû onania ûrîa arî mûûmîîria mantûûne ja eeyia bonthe barîa bakamwîtîkia na onania ûrîa bakaewa ûtûûro bwa kenya na kenya. Gîtîîo na ûkumio nî kîrî mûnene wa nthukî cionthe na ûrîa ûtûûraga kenya na kenya na ûrîa ûtîonagwa na ûrîa ûrî Mûrungu wenka. Amen. Timotheo mûtaana waakwa, jûkia waatho bûbû ûbûthingatage. Waatho bûbû nî kûringana na nteto cia ûroria irîa ciarîrue ikweegiî. Nteto iu nî ikweejage inya ya kûrwaa ndwaa ya Nteto Injega cia Kristû bwega. Rûûjaga ûrî na wîtîkio ndeene ya Kristû na ûrî na mathûgaanio jamatheru. Antû bamwe barîa baaregere kûthikîîra mathûgaanio jaao jakîbagambithia nî beenyangîrie wîtîkio bwaao. Bamwe baao nî Humeneo na Alexanda barîa nthirîtie kûnenkanîra kîrî Nkoma nîkenda bakairitana atî batîbuîri kûruma Mûrungu. Mbere mma ndîbûûria bwerencanagîîre bangî na bûrombage na bûrombagîre bangî na bûcokagîrie Mûrungu nkaatho nîûntû bwa antû bonthe. Rombagîreni anene na atongeeria bonthe, nîkenda tûtûûrage na ûkiri na thîîrî, tûgîkîraga Mûrungu na tûrî na mîîtîre îmîega. Ûntû bûu nîbu bwega na nîbu bûgwîragia Mûrungu Mwonokia weetû. We eendaga antû bonthe boonoke na bamenye ûûma. Tontû Mûrungu nî ûmwe, nawe ûrîa wigithanagia Mûrungu na antû nî ûmwe nawe nî muntû ûrîa wîtagwa Kristû Jesû. Nîwe wairitîre arî mûkûûri wa antû bonthe. Ûntû bûu nî bwonanîrue îgiita rîrîa rîagîrîte rîgûkinya atî Mûrungu nî aarî na mworoto jwa kwonokia antû bonthe. Kîu nîkîo gîatûmîre mpeethua mûtûmîîria na mûtûmwa kîrî antû barîa batî Ayahudi nîkenda nkabaritana mantû ja wîtîkio na ûûma. Nî mma nkuuga na ntîkwaria ûrongo. Rîrîa bûcemenie amwe ndîenda arûme barombage bookîîrîtie njara intherû bwa îgûrû kîrî Mûrungu batî na mûthûûro kana mateta. Ningî ndîenda aka bekagîre nguû bwega na irîa ikwonania gîtîîo. Beekagîre bwega na tî na gûcuka nchiûri kana baigemia na into bia thaabu kana tuiga twa goro kana nguû cia goro, îndî nî baithongomagie na mathithio jameega, tontû ûu nîu kwagîrîte kîrî aka barîa baugaga nî akristû. Aka babuîri gûkira ki na bainyiîtie rîrîa bakûritanwa. Ntîgwîtîkîîria mûka kinya ûrîkû aritana kana eethîrwa arî na waatho kîrî arûme. Aka babuîri gûkira ki. Tontû Adamu nîwe waambîre kûûmbwa, rîu Hawa aroombwa. Ningî Adamu tîwe waaîrîrue îndî nî mûka waaîrîrue na araa mwîyia. Îndî amwe na jau mûka akoona wonokio tontû bwa gûciara twaana, këethîra agatûûra eetîkîtie na arî na wendo na ûtheru bwa nkoro amwe na mîîtîre îmîega. Ûrîa kuugagwa nî bwa mma: këethîra kûrîwe ûkwenda kwaa mûtongeeria wa kanisa, nî akwenda ngûgî înjega. Rîu mûtongeeria wa kanisa abuîri kwîthîrwa arî muntû ûtî na îgi na abuîri kwîthîrwa agûrîte mwekûrû ûmwe akî na muntû ûkûûmba gwikaania mantû. Ningî eethîrwe arî ûmûciûku na ûrî na mîîtîre îmîega na mûgwatani ûgeni na mûritani ûmwega, muntû ûtî mwogiti na ûmûkiru na ûtîendeete ndwaa na ûtî mûteti na muntû ûtîendeete mbeecha. Abuîri kwîthîrwa arî muntû ûkûûmba gûtongeeria nja yaawe bwega na akîûmbaga gûtûma aana baawe baathîka na barî na nthoni injega mantûûne jonthe. Tontû muntû akëeja kwîthîrwa atîûmbaga gûtongeeria nja yaawe bwega, nîatîa oomba kûmenyeera kanisa ya Mûrungu? Mûtongeeria wa kanisa abuîri kwîthîrwa arî muntû ûkûri bwega mantûûne ja wîtîkio, atîkeeje kûûjûrwa nî mantû ja gwikumia eeja gûtuîrwa îgamba bûbûûî ta ûrîa Nkoma aatuîrîîrwe. Ningî abuîri kwîthîrwa arî muntû ûgûtîîwa nî antû barîa batî ba kanisa, atîkeeje gûcokerwa nî nthao na atonya mûtegoone jwa Nkoma. Nou kinya antû barîa bateethagîîria ngûgîîne cia ûtongeeria bwa kanisa babuîri kwîthîrwa barî na mîîtîre îmîega na antû barîa baragia ûûma îgiita rîonthe. Batîbuîri kûnyua ndibei înyingî kana antû barî îtenûka rîa mbeecha. Babuîri kwîthîrwa barî antû barikîtie mantû ja wîtîkio jarîa Mûrungu aguûrîte na barî na mathûgaanio jatîkûbagambithia. Mbere babuîri kwamba kûgerua na baakûrûka rîu beetîkîrue kûrita ngûgî ya gûteethereria ûtongeeria bwa kanisa. Kinya eekûrû baao babuîri kwîthîrwa barî antû barî na mîîtîre îmîega na tî aguutani na beethîrwe bakîûmbaga gwikaania mantû na antû eetîkua mantûûne jonthe. Barîa bateethagîria ngûgîîne cia ûtongeeria bwa kanisa, babuîrîte kwîthîrwa bagûrîte mwekûrû ûmwe akî na bakîmenyagîîra aana baao na nja ciaao bwega. Tontû antû barîa baritaga ngûgî injega barî ateethereria ngûgîîne cia ûtongeeria bwa kanisa nî batîîagwa na bakagîta ûchamba bwa kwarîîria mantû jegiî wîtîkio bwaao ndeene ya Kristû Jesû. Ndîbwaandîkîra barûga îîjî ndî na wîrîgîîro bwa kwîja kîrî buî rua. Îndî nkëeja gûcereerwa ntîreeja, barûga îîjî nî îbwonagîîrie ûrîa muntû abuîri gûkarania na bangî kîûrûûne kîa Mûrungu. Kîûrû kîu nîkîo kanisa ya Mûrungu ûrîa ûtûûraga mwoyo na nîyo gîtugî na mûsingi jwa ûûma. Nî mma atî kîriga kîa ndini yeetû nî gîa kûrigaria: Kristû nî onanîrue arî na mwîrî jwa muntû, ararikithua nî aarî wa mma nî Roho, nawe aroonwa nî araîka. Mantû jaawe jaratûmîîrua kîrî mîgongo, areetîkua nthîgûrûûne, nawe araitithua îgûrû na ûkumio. Nandî Roho nî augîîte tarîîria atî ntukûûne cia mûthia, antû bamwe bagatigana na wîtîkio na bathingate roho cia waayia na mooritani ja roho inthûûku. Mooritani jau jatambagua nî antû barîa arongo na aîîrania barîa mathûgaanio jaao jathaati ta gîntû kîîthîtue na chuuma îrî na mwanki. Antû bau baritanaga atî antû batîbuîrîte kûgûrana kana kûgûrwa na ningî bakauga biakûrîa bina bikárîîwa. Îndî Mûrungu oombîre biakûrîa biu birî bia kûrîîjagwa nî antû barîa beetîkîtie na baamenya ûûma bakîmûcokagîria nkaatho. Nîkwîthîrwa into bionthe birîa Mûrungu oombîre nî bibiega, na gûtîkîo kîbuîri kûregwa bunka gîkîrîîjagwa kûrî na îromba rîa nkaatho. Tontû rîu biîthagîrwa bikweethua bibitheru nî rûteto rwa Mûrungu na maromba. Ûkëeja kûritana akristû mantû jau, weethîrwa ûrî nthûûmba înjega ya Kristû Jesû îrîa îreri bwega na nteto cia wîtîkio kuumania na mooritani jameega jarîa ûtwîre ûkîthingataga. Regana na ngono cia waa irîa ciaateenie na ûritani bwa Nteto cia Mûrungu. Iritanage gûkîra Mûrungu, tontû kûmenyeria kûritithagia irûngo bia mwîrî mîceetho kûrî umithio mwîrîîne îndî kwimenyeria gûkîra Mûrungu kûrî umithio na njîra cionthe tontû nî kweei wîrane ûtûûroone bûbû bwa nandî na kinya ûtûûroone bûrîa bûkeeja. Ûntû bûu nî bwa mma buru na bûbuîri gwîtîkîrwa. Nîkwîthîrwa tuithangîkagia tûkîritaga ngûgî na wîru, tûgîcwaa gûkinyîra ûntû bûu, tûîkîte wîrîgîîro bweetû kîrî Mûrungu ûrîa ûtûûraga mwoyo, we ûrîa ûrî Mwonokia wa bonthe na mono mono barîa beetîkîtie. Kinyagîîria na ûritanage mantû jau. Ûkáreka muntû kinya ûrîkû eeja gûkûmena nîûntû ûrî ûmwîthî. Îndî eejaga ngerekano înjega kîrî barîa betîkîtie rwarieene na mîtîreene na mantûûne ja wendo na wîtîkio na mûtûûrîre jûmûtheru. Thoomagîra antû Maandîko jamatheru na ûbatûmagîîrie na kûbaritanaga mwanka rîrîa nkeeja. Ûgátiga kûritithia ngûgî kîewa kîa Roho kîrîa waeerwe kuumania na nteto cia ûroria rîrîa kîûthûrano kîa akûrû gîakûrîîkîrîre njara ciaao. Ritaga ngûgî iu na wîru mono na ûcieejane kîrî cio buru, mwanka antû bonthe boone atî nî wîtîte na mbere bwega. Imenyagîîre gwe gwengwa na ûmenyagîîre ûritani bwaaku. Athîkagîra mantû jau, tontû wathithia ûu, ûgacionokia na wonokie antû barîa bakûthikagîîra. Ûgátetia mûkûrû îndî mwaragîrie ta arî abaagu. Nacio nthaka withithagîrie ta îrî ataana ba nyakwe. Nabo eekûrû ûbathithagîrie ta barî nyakwe na ningî aarî ûbathithagîrie ta aarî ba nyakwe ûrî na mathûgaanio jamatheru. Îkagîîra ntigwa irîa îrî ntigwa cia mma. Ntigwa îrîa îrî na aana baayo kana boojûûwe, nî îbuîri kûmenyeerwa nî aana bau îrî nîûntû nî ngûgî yaao. Ningî nî babuîri kûmenyeera antû ba nja yaao na gûteethia aciari nîûntû ûu nîu Mûrungu eendaga. Ntigwa ya mma na îrîa îtî na muntû wa kûmîmenyeera îthagîrwa îîkîte wîrîgîîro bwaayo kîrî Mûrungu, nayo îîtaga na mbere kûromba ûtukû na mûthenya Mûrungu amîteethia. Îndî ntigwa îrîa înganaga na mantû ja kûgwîria mwîrî jwaayo kinya këethîra îrî mwoyo nî teeka îkuîte. Baathage bathithagie mantû jaja nîkenda batîona ûntû bwa kûguutîrwa. Muntû ûrîa ûtîteethagia antû baao na mono mono barîa barî ba nja yaao, muntû ûu nî areganîte na mantû ja wîtîkio nawe nî akûrûki nî muntû ûrîa ûtîtîkîtie Mûrungu. Ûgéetîkîîria ntigwa kinya îrîkû îrîa îtîkûrûkîtie mîaka mîrongo îtantatû îîja gûciaandîkithia îrî îmwe ya gûteethua. Ningî îgéetîkîîrua këethîra îtaagûri nî ntomûrûme ûmwe akî. Ntigwa îîu îbuîri kwîthîrwa îtegi îkoonwa ngûgî ciaayo nî injega: yethîrwa nî îrerete aana baayo bwega na nî îgwatanaga ûgeni bwega na nî îritîte ngûgî ya gûteethia akristû bangî inyiîtie. Ningî nî îteethagia barîa barî na thîîna na îthîrwe nî îtwîre gûcieejana kûthithia mantû jameega. Îndî ûgéetîkîîria kwaandîkithia eekûrû babeethî barî ntigwa. Gîtûmi nî atî rîrîa bakoombwa nî mairîrîîria ja mwîrî nkûrûki ya gûcieejana kîrî Kristû, bakeenda kûgûrwa. Tontû bûû bagiitîrwe îgamba nîûntû bwa kuuna mûciîtio jwaao jûrîa beekîte mbere. Nkûrûki ya bûu bakaa athao, bakîumaga nyomba îmwe bageeta îngî bakîguutanaga na bagîtonyagîîra mantû ja bangî na bakîaragia mantû jarîa batîbuîri kwaaria. Tontû bûû, nî kaaba eekûrû ntigwa barîa barî babeethî bagûrwe na baciare aana na bamenyagîîre nja ciaao nîkenda anthû beetû batîkeeje kwona kaanya ga kwaaria bûbûûî mantû jatwegiî. Tontû kinya nandî ntîgwa imwe nî itete njîra ciathingata Nkoma. Mûka mûkristû akëethîrwa arî na aka ntigwa ba ndûgû ciaao, nî abateethagie. Kanisa îgáîkua mûrigo jwa kûmenyeera ntigwa iu nîkenda îgateethia barîa batî na wa kûbateethia. Atongeeria ba kanisa barîa batongagîîria antû bûbwega nî babuîri kûrîwa bûbwega na mono mono barîa baciumagia ngûgîîne ya gûtûmîîria na kûritana. Nîkwîthîrwa Maandîko jaugîîte, “Ûgákunîka kanyua ka ndeegwa rîrîa îkûûra nkano îgîkinyangaga,” na atî, “Mûriti wa ngûgî nî abuîri kûewa mûchaara jwaawe.” Ûkéeja gwîtîkîîria kûgambithia mûtongeeria wa kanisa, tiga gûkëethîrwa kûrî na ûkûûjî bûng'ani bwa antû baîrî kana bathatû. Nabo antû barîa betaga na mbere kwîyia baakanie mbere ya antû bangî bonthe nîkenda antû bau bangî bakîra kwîyia. Ndîkwîra ndî mbere ya Mûrungu na mbere ya Kristû Jesû o na mbere ya araîka barîa athuure atî ûmenyagîîre mawaatho jau ûtîkwendeera bamwe na ûthûûra bangî. Ûkágia mpwîî cia kwathûra muntû ûmûrîkîîra njara nîûntû bwa ngûgî ya kanisa. Ûkágwatanîra wîyieene bwa antû bangî; karaga ûrî ûmûtheru. Ûkányunyaga rûûjî akî îndî kuundaga ndibei îînkai ya gûteethia kîu nîûntû nî gîkwaajagia îgiita na îgiita. Meeyia ja antû bamwe nî jonekaga weerûûne na jagatûma bagambithua îndî meeyia ja antû bangî jaumbûkaga nyumeene. O ûu nou kinya mathithio jameega joonekaga weerûûne na kinya jarega kwonekana, jatîûmba gûtûûra jaithi. Antû barîa barî nkombo babuîri gûtîîaga aathi baao nîkenda riîtwa rîa Mûrungu na ûritani bweetû bûtîkeeje kûthûûmbua. Nkombo irîa aathi baacio barî akristû nî ibuîri kûbagwatîra nthoni nîûntû bwa kwîthîrwa nî ataana na aarî ba baaba. Babuîri kûrita ngûgî bwega nkûrûki nîûntû barîa bakûgunîka nî ngûgî ciaao nî eetîkia na eendwa beetû. Ritanaga na ûkainyagîîria mantû jau. Muntû kinya ûrîkû ûraritana ûritani mwanya na bûu na akëethîrwa atîgwîtîkania na nteto cia Mwathani weetû Jesû Kristû kana ûrîa tûritanaga, muntû ûu nî mwikumia na gûtî u aijî. Muntû ta ûu eendeete mateta na kûringanagîra nkaanja mantûûne jegiî biugo. Mantû jau nîjo jareetaga rûriitho na kwathûkana na kûthûmbania na kûthûgaanagîria bangî mathûgaanio jamaaî. Mantû jau nîjo jareetaga mateta jarîa jatî na mûthia kuuma kîrî antû barîa barî mathûgaanio jamathûûku na barîa bathirîri nî mantû ja ûûma. Antû bau bathûgaanagia atî ndini nî gîntû kîa gwitongia nakîo. Bûrîo atî gûkîra Mûrungu nî gûtûmaga muntû aa gîtonga gûkëeja kwîthîrwa akang'anîrwa nî birîa arî nabio. Tontû tûkîîja nthîgûrû, gûtî kîo tweejîre nakîo na tûkiuma ku, gûtî kîo tûkauma na kîo. Îndî tûkëeja kwîthîrwa tûrî na biakûrîa na nguû, nî tûng'anagîrwe nî biu. Îndî antû barîa bendaga gûtonga nî batonyaga magerioone na mîtegoone na bagatonya mairîrîrieene jarîa jatî na gîtûmi na jarîa jabaigithagia ûrûrû na jagatûma beenyanga na bathûûka. Tontû kwenda mbeecha nîko kaumo ka moothûûku ja mîthemba yonthe. Wirîrîria bwa mbeecha nî bûtûmîte antû bamwe bauma na baûra mantûûne ja wîtîkio na beekîrithia nkoro ciaao rwaakaî rûrwingî. Îndî gwe Timotheo, muntû wa Mûrungu, ûkëeja gûtonya mantûûne ta jau. Ciûmie ûkinyîre mantû ja waagîru na gûkîra Mûrungu na wîtîkio na wendo na kûmîîria o na ûkiri. Rûjaga ndwaa îrîa njega ya wîtîkio; ciûmie ûkinyîre ûtûûro bwa kenya na kenya. Tontû kîu nîkîo weetîîrwe nî Mûrungu rîrîa waumbûrîre wîtîkio bwaaku ûrî mbere ya akûûjî babaingî. Ndîkwîra ndî mbere ya Mûrungu ûrîa ûtûmaga into bionthe bitûûra o na mbere ya Kristû Jesû ûrîa waritîre ûkûûjî bwaawe mbere ya Pontio Pilatû, atî wathîkagîre maathana na ûjathingatage bwega ûtî na bwa kûgutîrwa mwanka rîrîa Mwathani Jesû Kristû akeeja. Kwîja kwaawe gûkoonanua îgiita rîrîa rîagîrîte rîgakinya nî Mûrungu ûrîa ûrî Mwene waatho na ûmûtharime nthîgûrûûne yonthe, na ûrîa ûrî Mûnene wa anene na Mwathani wa athani bangî bonthe. We wenka nîwe ûtûûraga kenya na kenya na atûûraga weerûûne bûrîa gûtî we ûûmba gûkuîrîîria. Gûtî we wamwona kinya rî na gûtî we ûkoromwona. Nîwe wenka ûbuîri gwîkagîîrwa na gûkara na waathani bwa kenya na kenya! Amen. Kaania barîa barî itonga mantûûne ja nthîgûrû batîkeeje gwikumia na beeka wîrîgîîro bwaao kîrî into birîa bitîûmba kwîrîgîîrwa îndî nî berîgîîre Mûrungu ûrîa ûtweete into bionthe na magi bia gûtûma tûgwîrua. Beere nî bathithagie mawega na bethagîrwe barî itonga mantûûne ja kûthithia mawega. Nî baeejanage na magi na bateethagie antû na into biaao. Ûu nîu itonga bigaciîkîra mûthithû jûmwega jûrîa jûkaa mûsingi jûmûriku jwa îgiita rîrîa rîkeeja. Rîu nabio bikagîta ûtûûro bûrîa bûrî bwa mma. Timotheo, menyagîîra mantû jonthe jarîa ûthirîtie kûnenkerwa jarî kiindajî. Reganaga na ndwaria cia nthîgûrû na nkaanja cia waa irîa antû bamwe beetaga “Ûmenyo” na tî bu. Nîkwîthîrwa antû bamwe nî baatiganîre na wîtîkio bûrîa baarî nabu bagiikumagia ûrîa bomîi na ûmenyo ta bûu. Ûtugi bwa Mwathani bûrokaraga naabuî bwinthe. Nî ni Paûlû, nîûntû bwa kwenda kwa Mûrungu, mpeete mûtûmwa wa Kristû Jesû nîkenda ngatûmîîria wîrane bwa ûtûûro bûrîa bwonekaga nîûntû bwa kûgwatanîra na Kristû Jesû. Nî ngûkwaandîkîra gwe Timotheo mwana waakwa ûrîa mpendeete. Ûtugi na kîaao na thîîrî birîa biumaga kîrî Mûrungu Baaba na Mwathani weetû Kristû Jesû birokaraga naagwe. Rîrîa nkûririkanaga marombeene jaakwa nî ncokagîria Mûrungu nkaatho ntîkwigambithia, o ta ûrîa biûjûjû biaakwa biaathithagia. O rîonthe rîrîa ndirikanaga methori jaaku, nî ndiriragîîria mono ûtukû na mûthenya gûkwoona nîkenda nkoojûrwa nî kûgwîrua. Nî nkaraga nkîririkanaga wîtîkio bwaaku bûrîa bûtî bwa waayia. Wîtîkio ta bûrîa ûjûûgu Loise na kinya nyakwe Yunîsi baarî nabu na ndî na mma nîbu kinya gwe ûrî nabu. Tontû bûû, nî ngûkûririkania ûritithagie ngûgî kîewa kîa Mûrungu kîrîa waeerwe rîrîa ndakûrîkîrîre njara ciaakwa. Tontû Mûrungu atatweere Roho wa gûtûma twaa iguaa îndî atweere Roho wa ûchamba na wendo o na wa gwikaania mantû. Tontû bûû, ûkáigua nthao ûgîkûûjîîra mantû ja Mwathani weetû, kana wigua nthao nîûntû bwaakwa ni ndî mûthaîke nîûntû bwaawe. Îndî kinya gwe gwatanîra naatuî mîthangîkoone nîûntû bwa Nteto Injega ûrî na inya kuuma kîrî Mûrungu. Nîwe waatwonokerie na aratwîta na mwîto jwaawe jûmûtheru. Ataatwîtîre nîûntû bwa kwagîra kwa ngûgî irîa twaaritîte, îndî aatwîtîre nîûntû bwa mûbango na ûtugi bwaawe bûrîa atweere ndeene ya Kristû Jesû kuuma kûûmbwa kwa nthîgûrû. Îndî ûntû bûu bûguûri îgiiteene rîrî tûrî nîûntû bwa kwîja kwa Mwonokia weetû Kristû Jesû, ûrîa wathirîrie gîkuû na aratwonia ûtûûro bwa kenya na kenya kuumania na Nteto Injega. Nteto iu Injega nîcio ndathuurîrwe mpaa mûtûmîîria na mûtûmwa o na mûritani waacio, na nîkîo gîtûmaga nthangîka ûu nkûthangîka nandî. Îndî ntiigagua nthao nî ûntû bûu, tontû nî mbijî ûrîa mbîtîkîtie, na ndî na mma atî we akamenyeera kîrîa ampeete mwanka Ntukû îu îkinye. Thingataga na wîru Nteto Injega irîa wigîîtue kuuma kîrî ni mantûûne ja wîtîkio na wendo birîa biumanîtie na Kristû Jesû. Menyagîîra ûûma bûrîa waeerwe nî Roho Ûmûtheru ûrîa ûtûûraga ndeene yeetû. Gwe nî wiijî atî bonthe barîa batwîre ndeene ya nthîgûrû ya Asia, barî amwe na Fugelo na Herimogenesi, nî baambîrûkîîre. Mwathani aroigîîrua antû ba mûciî jwa Onesiforo kîaao, nîkwîthîrwa we nî atûmaga mbigua nogoki nkoroone jamaingî tontû ataigua nthao nîûntû bwa kûthaîkwa gwaakwa. Îndî we rîrîa aakinyîre Roma nî aancwîre na wîru mwanka araambona. Mwathani aroomwigîîrua kîaao Ntukû îîu yakinya! Kinya gwe nî ûkûmenya bwega mantû jamaingî jarîa aanthithîîrie kûrîa Efeso. Tontû bûû, gwe mûtaana waakwa, gîîjaga inya kuumania na ûtugi bwa Mûrungu bûrîa tweei ndeene ya Kristû Jesû. Ûritani bûrîa waaigîrue nkîritana mbere ya akûûjî babaingî, bûritanage kîrî antû barîa barî eetîkua nîkenda nabo bakaritana bangî. Kinya gwe nî ûbuîri kûgwatanîra naatuî mîthangîkoone ta asikarî ûmwega wa Kristû Jesû. Asikarî ûrîa ûrî ngûgîîne eendaga kûgwîria mûnene waawe na tontû bûu atiitonyithanagia na ngûgî cia antû barîa batî asikarî. Muntû ûrîa ûgûcindana rwîroone atîeejagwa kîewa tiga akoogîa kûringana na mawaatho jarîa jeeki. Mûrîmi ûrîa ûritaga ngûgî yaawe na wîru nîwe ûbuîri kwona maketha ja mbere. Thûgaanagia mantû jau nkuuga, tontû Mwathani agakûûmbithia gûciûkîrwa nî mantû jonthe. Ririkanaga Jesû Kristû, ûrîa wariûkîrue kuuma kîrî akuû, nawe aaumîte rûrîîjoone rwa Daudi, na ûu nîu ntûmagîîria ûtûmîîrieene bwa Nteto Injega. Tontû bwa ûrîa ntûmagîîria cio, nîkîo gîtûmi nkûthangîka na kinya mbîkîri nyororo ja muntû uunîte Waatho. Îndî rûteto rwa Mûrungu rûtîthaîki. Tontû bûû, kîu nîkîo gîtûmaga mpûmîîria jonthe nîkenda antû barîa bathuuri nî Mûrungu kinya bo bakoonokua na wonokio bûrîa buumanîtie na Kristû Jesû amwe na mwago jwa kenya na kenya jûrîa jwîjanagia nabu. Ûu kuugagwa nî mma atî: Tûkëeja kwîthîrwa nî tûkuîte amwe na Kristû, o ûu nou tûgatûûra amwe nawe. Twoomîîria mîthangîko, tûkaathana amwe nawe; twamûkaana, kinya we agatûkaana. Twëethîrwa tûtî eetîkua, we atûûraga arî mwîtîkua, nîûntû gûtî rîo oomba gwikaana wengwa. Baririkanagie ûntû bûû na ûbakaanagie ûrî mbere ya Mûrungu batiganage na kûringanagîra nkaanja mantûûne ja biugo. Nkaanja ta iu itîgunaga îndî nî kûthûûkia ithûûkagia barîa baciigagua. Ciûmagie nîkenda ûkaa muntû wîtîkîrîkîte mbere ya Mûrungu na ûrî mûriti ngûgî ûrîa ûtî na nthao ngûgîîne yaawe na ûrîa ûtarîrîîtie kîrî kûritana ûûma bwa rûteto rwa Mûrungu. Ebanaga na ndwaria cia waa irîa itûmaga antû beeta kûraaja na Mûrungu nkûrûki. Ndwaria iu ciaao ikari ta kîronda gîa nkûûjî kîrîa kîrîjaga mwîrî. Bamwe ba antû barîa baritanaga mantû jau nî Humeneo na Fileto, barîa bathirîtie kuuma meene nabo nî batumîte antû bakara na nkaanja wîtîkioone bwaao tontû bwa ûrîa baugaga atî tuî nî tûthirîtie kûriûkua na tûtîcoka gûkua kaîrî. Îndî Mûrungu nî athirîtie kwînjîra mûsingi jûmûriku jûrîa jûtîûmba kwagîîthua na îgûrû rîaaju kwaandîki ûjû, “Mwathani nî aijî antû barîa barî baawe,” na “O muntû ûrîa ugaga atî nî wa Mwathani, nî atiganage na ûthûûku.” Nyombeene înene, gûtîthagîrwa kûrî na into bia thaabu na bia fetha akî. Nîkwîthagîrwa kinya kûrî na into bithithîtue na mbaaû na bia yûmba. Into bimwe bitumagîrwa îgiita rîa biatho akî îndî bingi bitumagîrwa îgiita rîonthe. Muntû ûrîa ûkaitheria na aciathûrane na mantû jamathûûku jonthe, agatumîrwa ngûgîîne cia gîtîîo tontû eethagîrwa atheretue na athuurwa nî mwathi waawe nîkenda agatumîrwa ngûgîîne irîa njega cionthe. Tontû bûû, ebanaga na mairîrîîria ja mwîrî ja wîîthî. Mworoto jwaaku nî jwîthîrwe jûrî gûcwaa kwaa ûmwagîru na kwîthîrwa ûrî na wîtîkio na wendo na thîîrî bûrî amwe na antû bangî barîa barombaga Mwathani barî na nkoro intheru. Reganaga na nkarari cia waa na irîa itî gîtûmi. Gwe nî ûkûmenya atî nkarari iu irigagia na mateta. Nthûûmba ya Mwathani nayo îtîbuîri kwîthîrwa îrî muntû wa gûtetaga îndî îbuîri kwîthîrwa îrî na kîaao kîrî antû bonthe na îrî mûritani ûmwega na muntû mûmîîria. Ningî îthîrwe îkîûmbaga kwoneeria barîa batîgwîtîkania nayo mantûûne îtî na marûrû. Mûrungu oomba gûtûma bakairira na bakamenya ûûma na bakauma mûtegoone jwa Nkoma ûrîa ûtûûraga abagwete kenda bathithagia ûrîa akwenda. Ririkana atî matukûûne ja mûthia, gûkeethîra kûrî na îgiita rîa thîîna. Tontû antû bakaa aciendi na eendi mbeecha na aikumia na ngîti na arumani na antû batîkwathîkîra aciari baao na antû batî nchûne na antû batîkîraga Mûrungu. Ningî bakaa antû batî na kîaao na batî na wendo na aguutani na eendi kûrîa mono na babang'entu na bakeethîrwa barî antû batîendeete wega. Bakeethîrwa barî antû bagûkunyanîra bangî na batî kîthimi mantûûne na antû aikumia. Nabo bakeethîrwa bendeete kwigwîria nkûrûki ya kwenda Mûrungu. Bakeethîrwa bakari ta antû bagûkîra Mûrungu îndî baregeete inya îrîa yeejanagwa yumanîtie na ûntû bûu. Ciathûrane na antû ta bau. Tontû gatîgatîîne kaao kûrî na arûme barîa batonyaga nja ciaitha bakaîria aka barîa boothû. Aka bau nabo nî barîa bakaraga baremeeri nî mîrigo ya meeyia na bakîathagwa nî mairîrîîria ja mîthemba îmiingî. Nabo aka bau bakaraga bakîeendaga kûritanwa îndî nî baremi nî kûmenya ûûma. Antû bau nabo bakaraga bakîreganaga na ûûma o ta ûrîa Janesi na Jambare bareganîre na nteto cia Musa, nou kinya antû bau bareganîte na ûûma. Mathûgaanio ja antû bau nî jamathûûku na wîtîkio bwaao nî bwa ûrongo. Îndî gûtîo bagakinya tontû antû bonthe bakoona waa bwaao o ta ûrîa Janesi na Jambare bakarîre. Rîu nandî gwe nî ûthirîtie kûmenya ûritani bwaakwa na wona mîîtîre yaakwa. Nî ûthirîtie kûmenya na kwona mworoto jwaakwa mûtûûrîreene jwaakwa na wîtîkio bwaakwa na kûmîîria gwaakwa na wendo na gûciûmia gwaakwa. Ningî nî wonete kûnyamaarua na kûthangîkua gwaakwa. Nî ûthirîtie kwona jarîa jakarîkîre kîrî ni ndî Antioki na Ikoniamu na Listra. Nî ndomîrîîrie kûthangîkua gûkwingî îndî Mwathani nî aambonokerie mantûûne jau jonthe. Gûtî nkaanja barîa bonthe bendaga gûtûûra mûtûûrîre jwa gûkîra Mûrungu ndeene ya Kristû Jesû bakathangîkua. Nabo antû barîa baaî na aîîrania bageeta na mbere kwaa babaaî nkûrûki, bakîaîîragia bangî na kinya bo bakîaîragua. Îndî gwe îtaga na mbere na mantû jarîa ûthirîtie kwiritana na wajetîkia buru. Thithagia ûu ûkîmenyaga nî kuuma kîrî ûû wairitanîre jo. Ningî ûririkane atî gwe kuuma waana bwaaku nî ûmenyete Maandîko jamatheru jarîa joombîte gûkûritana nîkenda wonoka tontû bwa gwîtîkia Kristû Jesû. Maandîko jamatheru jonthe jaumanîtie na Mûrungu najo jarî na ûteethio bwa kûritana ûûma na kûgondokera ûrîa waatîtie na kwonereria ûrîa ûthûûkîtie o na kûritana muntû gûtûûra ûtûûro bûbwagîru, nîkenda muntû wa Mûrungu eethîrwe arî ûmûûjûru buru na arî na jonthe jarîa jakwendekana nîkenda akaritaga ngûgî irîa njega cionthe. Ndîkwîra ndî mbere ya Mûrungu na mbere ya Kristû Jesû ûrîa ûkagambithia antû barîa barî mwoyo na barîa bakuîte rîrîa akeeja kwaathana arî mûnene, ûtûmagîîrie rûteto rwa Mûrungu. Inyagîîria gûtûmîîria rîrîa îgiita rîagîrîte na rîrîa rîtîagîrîte. Igithagia antû mantû na ûbakanagie na ûboonagîîrie na ûbaritanage ûmîrîtie. Îgiita nî rîîjîte rîrîa antû batîtîkîîria ûritani bwa mma. Tontû bagaicwîra aritani barîa bakabaritanaga mantû jarîa bakwenda kwigua. Antû bau bakaregana na ûritani bwa mma na batue kûthikagîîra ngono cia ûrongo. Îndî gwe karaga wirikîrîtie mantûûne jonthe na ûmagîîrie mathîîna. Ningî ûritage ngûgî ya gûtûmîîria Nteto Injega na ûritage bwega ngûgî îrîa Mûrungu agwîtîrîte. Nîkwîthîrwa ûûni ndî akuî kûritwa ndî kîgongwana. Îgiita rîaakwa rîa gûkua nî rîkinyîte. Nî ndwîte bwega na nî nkinyîtie rwîro rwaakwa mûthia na ndî o wîtîkioone. Nandî ntigeerie kûewa kîewa kîa waagîru kîrîa Mwathani, ûrîa ûrî mûgambi ûmwagîru agaampa Ntukû iu yakinya. Atîmpa ninka akî, îndî akaa bonthe barîa bakaraga bamweteerete rîrîa agacoka. Geria wîjange na mpwîî. Nîkwîthîrwa Demasi nî arambîrûkîîre eeta Thesalonike nîûntû bwa kwenda mantû ja nthîgûrû. Nawe Keresite nî areetîre Galatia, nawe Tito eeta Dalimatia. Ntigi na Luka akî. Cwaa Maariko bwîjanie nawe tontû eeja aganteethia mono. Nî ndîratûmîre Tukiko kûu Efeso. Watua kwîja ûndeeteere kabuuti gaakwa karîa ndaatigîîre Karipo naarîa Troa. Ningî ûndetere mauku na mono mono jau jathithîtue na mûgûûta. Mûturi ûrîa wîtagwa Alexanda nî anthithîîrie mantû jamathûûku mono. Mwathani nîwe ûkamûrîaa kûringana na mathithio jaawe. Imenyagîîre kîrî we tontû nî aareganîre na inya mono nteto irîa twatûmagîîria. Ntukû ya mbere îrîa ndaikîrue kotini, gûtî we weejîre kûmbigîka îgambeene, ka bonthe baambîrûkîîre. Nî nkûromba Mûrungu atîkabarîyie ûthûûku bûu! Îndî Mwathani nî aarî amwe naani na araampa inya ndîroomba gûtûmîîria Nteto Injega cionthe kîrî antû barîa batî Ayahudi nîkenda bonthe baciigua. Nî ndoonokerue kuuma ûgwatiine bwa kûgitîrwa kûragwa. Mwathani nîwe ûgantunyûkia kuuma kîrî moothûûku ja mîthemba yonthe na ambonokie nîkenda ngakûrûka Ûneneene bwaawe bwa Îgûrû. Nawe arokumagua kenya na kenya. Amen. Keethia Prisila na Akuila, amwe na antû ba mûciî jwa Onesiforo. Erastasi nî aatigîrwe Korintho. Turofimo nawe ndamûtigîre Miletasi tontû nî aajîtue. Geria na wîru wîje mbere ya îgiita rîa mpio rîkinya. Ûgûkeethua nî Eubulusi barî na Pudensi na Lino na Klaudia amwe na ataana na aarî ba baaba bonthe. Mwathani arokaraga naagwe. Ûtugi bwa Mûrungu bûrokaraga amwe naagwe. Îîjî nî barûga kuuma kîrî ni Paûlû nthûûmba ya Mûrungu na mûtûmwa wa Jesû Kristû. Ndaathuurîrwe gûteethia antû barîa Mûrungu athurîte nîkenda ndikithia wîtîkio bwaao na mbaritana ûûma bûrîa bûgatûma batûûra bagîkîraga Mûrungu. Nabu ûûma bûu bûbaeejaga wîrîgîîro bwa ûtûûro bwa kenya na kenya bûrîa Mûrungu ûrîa ûtîaragia ûrongo eeranîîre mbere ya kûûmbwa kwa nthîgûrû. Îgiita rîrîa rîaagîrîte rîgûkinya, Mûrungu nî aatûguûrîîre bu ndeene ya Nteto Injega îrîa ûûni ndaanenkeerwe nî Mûrungu Mwonokia weetû ntûmagîîrie. Ndîaandîkîra Tito, mûtaana waakwa wa mma ndeene ya wîtîkio bûrîa bûtûgwatithenie. Mûrungu Baaba na Kristû Jesû Mwonokia weetû nî bakwee ûtugi na thîîrî. Ndaagûtigîre Krete nîkenda ûkeerekania ngûgî irîa ciatigeere na ûthuure akûrû ba kanisa ntûûreene cionthe. Ririkana ûrîa ndaakwathîre: atî mûtongeeria wa kanisa abuîri kwîthîrwa atî na îgi na agûrîte mwekûrû ûmwe. Aana baawe babuîri kwîthîrwa barî eetîkia na batî ngîti kana ndemi. Nîkwîthîrwa mûtongeeria wa kanisa nîwe mûmenyeeri wa ngûgî ya Mûrungu, abuîri kwîthîrwa atî na îgi. Atîbuîri kwîthîrwa arî mwikumia kana muntû wa marûrû kana mwogiti kana muntû wa thanga kana muntû wa îtenûka rîa mbeecha na into. Îndî abuîri kwîthîrwa arî muntû ûgwatanaga ûgeni nja yaawe na wendeete mantû jameega na muntû ûgwikaania mantû wengwa na ûmwagîru na ûmûtherû na muntû ûkûûmba kwatha mwîrî jwaawe. Ningî abuîri kwîthîrwa arikîtie Nteto Injega o ta ûrîa ciaaritanîrwe nîkenda akoomba kûritana bangî ûrîa kwagîrîte na oombe kwoneeria barîa bakûrwaa na ûritani bwa mma bakîritanaga nteto cia ûrongo. Nîkwîthîrwa kûrî na antû babaingî, na mono barîa baumîte ndiniine ya Ayahudi, barîa baragia nteto itî na gîtûmi na kwaîria bangî. Antû bau babuîri gûkaanua kwaaria nteto iu ciaao nîûntû nî bakwangaratania antû ba mîciî yonthe bakîritanaga mantû jaarîa batîbuîri kûritana nîkenda bacionera mbeecha. Ûmwe wa iroria biaao, na kinya we nî Mûkrete, nî aaugîre ûjû, “Antû ba Krete baaragia ûrongo îgiita rîonthe na nî babathûûku ta mbiti cia kîthaka na nî athao bendeete kûrîa mono.” Nteto iu augîre nî cia mma. Tontû bûû bakaanie na inya mono nîkenda bakeethîrwa barî na wîtîkio bwa mma antû a bathikîîra ngono cia Kîyahudi kana mawaatho ja antû barîa bareganîte na ûûma. Kîrî antû babatheru, into bionthe nî bibitheru, îndî kîrî antû barîa baaî na barîa batîtîkîtie, gûtîkîo kîtheri. Mathûgaanio na nkoro ciaao nî imbîî. Baugaga nî baijî Mûrungu îndî bakamûkaana na mathithio jaao. Nî bamenaga antû bangî, na nî ndemi, na nî antû batîagîrîte kûthithia ûntû kinya bûrîkû bûbwega. Îndî gwe ûbuîrîte kûritana ûritani bwa mma. Ritana akûrû bakare na mantû ja kûng'anîîria mîtîreene yaao na batigane na rûûgo na beethîrwe barî na ûûme na bakare na wîtîkio bwa mma. Ningî boojûrwe nî wendo na kûmîîria. Ritana eekûrû babakûrû gûtûûra mûtûûrîre jwa gûkîra Mûrungu. Batî kûguutana kana baa nkombo cia ndibei. Babuîrîte kûritanaga mantû jarîa meega nîkenda boonagîîrie eekûrû babeethî ûrîa babuîrîte kwendaga akûrû baao na aana baao. Ningî baboonagîîrie ûrîa babuîri kwîng'anîîria mantû mîtûûrîreene yaao na bae babatheru nkoroone na bae amenyeeri ba mîciî yaao na baigagîîrue antû bangî kîaao na ainyiiya kîrî akûrû baao nîkenda ngûgî ya Mûrungu îtîkathûûmbue. O ûu nîu ûbuîrîte kûritana nthaka ûrîa babuîri kwathaga mîîrî yaao. Naagwe aa ngerekano înjega mîtîreene yaaku yonthe. Karaga na mma na wîthagîrwe ûrî na ûgima ûritanine bwaaku. Rwaria rwaaku nî rwîthîrwe rûrî tarîria ûrîa gûtî muntû ûûmba kûrûrita maatia nîkenda mûnthû ûrîa ûrûjaga naatuî agaacokerwa nî nthao aaga ûntû bûbûthûûku bwa kuuga bûtwegiî. Ritana nkombo kwinyiiagia kîrî athani baacio na bacwaage ûrîa bakabagwîria mantûûne jonthe. Batîbuîri kûbacoka kana baiya into biaao. Îndî nî bae eetîkua mathithioone jaao nîkenda ûritani bwa Mûrungu Mwonokia weetû bûkagîa îgweta. Tontû Mûrungu nî aguûrîte ûtugi bwaawe bwa kwonokia kîrîndî kîonthe. Ûtugi bûu bûtûritanaga gûtigana na mîtûrîre îmîthûûku na mairîrîîria jamaaî ja nthîgûrû na gûtûûra ûtûûro bûbwega na bûbwagîîru na bwa gûkîra Mûrungu nthîgûrûûne îîjî, tweteerete Ntukû îu ntharime îrîa twîrîgagîîra, rîrîa ûkumio bwa Mûrungu weetû Ûmûnene tawe Mwonokia weetû Jesû Kristû îgakinya. Nîwe wacieejanîre wengwa nîûntû bweetû nîkenda agatûkûra kuuma meeyiene jonthe na atweethie antû baawe babatheru barîa beendeete kûthithagia mawega. Ritanaga mantû jau ûrî na Waatho bunthe rîrîa ûkûmîîria kana ûgûkaania antû barîa bagûkûthikîîra. Ûkáreka muntû kinya ûrîkû eeja gûkûmena. Ririkanagia antû bainyiiagie kîrî athani na atongeeria ba thirikarî. Nî babathîkagîre na beethagîrwe baithuranîrîte kûthithia mantû ûrîa kwagîrîte. Baririkanagie batîkaarie mantû jamathûûku jegiî muntû kinya ûrîkû na batigane na mateta na beethîrwe barî na ûkiri na batîîage antû bangî bonthe. Tontû kinya tuî kûrî îgiita twaarî biaa na ndemi na twaatîtie njîra na twaarî nkombo cia mairîrîîria na mîago ya mîthemba îmiingî. Îgiita rîu twaatûraga kûthithia ûûî na tûkiganagîrua rûriitho na antû nî baatûmenaga naatuî nî twaabamenaga. Îndî rîrîa Mûrungu Mwonokia weetû aatûguûrîîre wega na kîaao kîa wendo bwaawe nî aatwonokerie. Ataatwonokerie tontû bwa mathithio jameega jarîa twaathithîtie nîûntû bwa kwagîra gweetû îndî aathithîrie ûu nîûntû bwa kîaao kîaawe. Aatûthambîrie na araatûciara rîa jaîrî na araatûaa ûtûûro bûbwerû ndeene ya Roho Ûmûtheru. Mûrungu aatûtûmîîre Roho Ûmûtheru na njîra ya Jesû Kristû Mwonokia weetû. Aathithîrie ûu nîkenda tûkaagîrithua tontû bwa ûtugi bwaawe na twee arîokua ba ûtûûro bwa kenya na kenya bûrîa twîrîgîrîte. Mantû jau ndathiria kuuga nî ja mma. Ndîenda ûkinyîîrie mantû jaja nîkenda antû barîa beetîkîtie Mûrungu bagacieejanaga kûrita ngûgî injega. Mantû jau nî jameega mono mono na jarî na ûguni kîrî antû. Îndî gwe tiganaga na nkaanja cia waa na ndwaria ciegiî ûrîa ndûrîîjo ithingateene na kwathûkanaga, na mateta mantûûne ja Waatho. Mantû jau nî ja ûtheri na jatîgunaga. Muntû ûrîa ûretaga kwathûkana, mûkaanie rîmwe kana jaîrî na ûcoke ûtigane nawe buru. Gwe nî ûkûmenya atî muntû wa mûthemba jûu nî athirîtie kûregana na nteto cia mma na meeyia jaawe nî jamwonagia atî nî aatîtie njîra. Rîrîa ngatûma Aritemasi kana Tukiko kîrî gwe, geria ûrîa ûûmba wîîje kîrî ni gûkû Nikopoli tontû nî ndîrabangîre gûkara ku îgiita rîa mpio. Geria ûrîa ûûmba ûtûme wakiiri Zena barî na Apolo baambîîrie rûgendo rwaao, na woone atî barî na bionthe birîa bakeenda rûgendoone rûu. Antû beetû nî baimenyerie kûritaga ngûgî injega nîkenda bagateethagia barîa barî na ûbatu mono ningî nîkenda batîgatûûre ûtûûro bûtî na umithio. Bonthe barîa tûrî nabo bakûbûkeethia. Keethia barîa barî acoore beetû ndeene ya wîtîkio. Ûtugi bwa Mûrungu bûrokaraga naabuî bwinthe. Nî ni Paûlû ûrîa ûthaîki ncheera nîûntû bwa Kristû Jesû, tûrî na Timotheo mûtaana wa baaba, Tûgûkwandîkîra gwe Filemoni ûmweende, ûrîa ûritanagîria ngûgî amwe naatuî, bûrî amwe na kanisa îrîa îcemanagia nyomba yaaku, na mwarî wa baaba Afia, na Arikipo, ûrîa ûrî asikarî jaatuî. Bûrokara na ûtugi na thîîrî kuuma kîrî Mûrungu Baaba weetû na Mwathani Jesû Kristû. Nî ncokagîria Mûrungu nkaatho magiita jonthe nîûntû bwaaku gwe Filemoni rîrîa nkûromba. Gîtûmi nî atî nî mbigagua ûrîa wendeete na wetîkia Mwathani Jesû na atheru bonthe. Ndîromba atî ngwatanîro yeetû ya kwîthîrwa tûrî na wîtîkio bûmwe îtûme ûmenyo bwa wega bunthe bûrîa twonaga kuuma kîrî Kristû bwongeereka. Mûtaana wa baaba, wendo bwaaku nî bûtûmîte mbîthîrwa ndî na kûgwîrua gûkwingî na mbigua ndî na inya. Gwe nî ûtûmîte nkoro cia atheru babaingî ciigua îrî na kûgwîrua. Tontû bûû, kinya këethîra ndomîîria ndeene ya Kristû Jesû kûrita waatho atî ûthithie ûntû bûrîa bûbuîri kûthithua, îndî nîûntû nî nkwendeete, ndîenda gûkûûria na gîtîîo. Ûûni Paûlû ûrîa ûtûmi antû a Kristû, na nandî nthaîki ncheera nîûntû bwa Kristû Jesû, ndîkwerenca nîûntû bwa Onesimo, mwana waakwa, ûrîa mpeete îthe ndî ncheera. Mbere aarî muntû wa ûtheri kîrî gwe. Îndî nî mma nandî nî aeete wa gîtûmi kîrî gwe na kîrî ni. Ndîkûmûtûma acoke kîrî gwe; nî ta nkoro yaakwa yongwa ndagûtûmîra. Ndîngîgwîrua nî gûkara nawe nîkenda aganteethagia arî antû aku îgiiteene rîrî nthaîki nîûntû bwa Nteto Injega. Îndî ndîroonere bûrîa bwega nî kûrega kûthithia ûu gwe ûtîtîkîîrîtie. Kûthithia bwega gwaaku kwîthîrwe kûrî ûntû bwa gûciendera na tî ûntû bwa gûkinyîîrua. Mbuga kîu nîkîo kîratûmîte auma kîrî gwe kagiita gagakai nîkenda agacoka kîrî gwe ûtûûre nawe îgiita rîonthe. Nandî atîîthîrwa arî nkombo akî îndî akeethîrwa arî nkûrûki ya nkombo. Akeethîrwa arî mûtaana wa baaba ûmwende ndeene ya Kristû na mono kîrî ni, îndî nkûrûki kîrî gwe tontû atîîthîrwa arî nkombo akî; akeethîrwa arî mûtaana wa baaba ndeene ya Mwathani. Tontû bûû, këethîra nî ûgûntara ndî mûriti wa ngûgî ya Mwathani amwe naagwe, mûjûkie bûkare nawe o ta ûrîa ûrîngînjûkia. Akëeja kwîthîrwa akûthithîrîtie ûntû kinya bûrîkû bûbûthûûku kana akëethîrwa arî na îrandû rîaaku, ûndaandûre rîo. Nî ni Paûlû nkwaandîka ûû na njara yaakwa nkiugaga atîrî, “Ngakûrîaa.” Gûtî na bata ya gûkûririkania atî kinya gwe ûrî na îrandû rîaakwa, tarîo mwoyo jwaaku. Tontû bûu mûtaana wa baaba, nthithîria ûntû bûu ndeene ya Mwathani nîkenda ûtûme nkoro yaakwa îcancamûka ndeene ya Kristû. Ndîkwaandîkîra barûga îîjî ndî na mma atî ûkathithia ûntû bûu ngûkûûria ûthithie. Ningî nî nkûmenya ûkathithia mantû jamaingî nkûrûki ya ûu nkûûrîtie ûthithie. Amwe na ûu thuranîra nyomba îrîa ngakara tontû nî nkwîrîgîîra Mûrungu akaigua maromba jeenu ncoke kîrî buî kaîrî. Bûgûkeethua nî Epafarasi, ûrîa ûtheeki ncheera amwe naani nîûntû bwa Kristû Jesû. Bûgûkeethua kinya nî Maariko na Aristariko na Demasi na Luka barîa tûritanagîria ngûgî nabo. Ûtugi bwa Mwathani Jesû Kristû bûrokara amwe naabuî. Karaaja Mûrungu nî aaragîria biûjûjû bieetû maita jamaingî na njîra inyingî agîtumagîra iroria. Îndî ntukûûne iji cia mûthia Mûrungu atwarîrîtie agîtumagîra Mûtaana waawe ûrîa aethetie mwene rûgai rwa into bionthe na oombîre nthîgûrû yonthe na birîa birî ku gûkûrûkîîra kîrî we. Kristû nîwe wonanagia ûrîa ûkumio bwa Mûrungu bûkari na nîwe kîonanîîria kîa ûrîa Mûrungu akari. Nîwe ûgwatîrîte into bionthe agîtumagîra rûteto rwaawe rûrîa rûrî inya. Akûthiria kûrita kîgongwana gîa kûrekera meeyia, nî aakarîre nthî rûteere rwa ûrîo rwa Mûrungu Mweneinya. Krîstû nî aaetherue ûmûnene nkûrûki ya araîka o ta ûrîa riîtwa rîrîa Mûrungu aamweere rîrî rîrînene nkûrûki ya mariîtwa jaao jonthe. Nîkwîthîrwa gûtî mûraîka kinya ûmwe Mûrungu eera, “Gwe nîgwe Mûtaana waakwa, naarua nkwaa Abaagu.” Ningî gûtî mûraîka Mûrungu eera, “Ûûni nkaa Abaagu, naagwe ûkaa Mûtaana waakwa.” Ningî rîrîa aarî akuî kûreta Mûtaana waawe wa kîranga nthîgûrû nî augîre, “Araîka ba Mûrungu bonthe nî bamûthaathayie.” Mantûûne jegiî araîka augaga, “Nî aeethagia araîka baawe ruuo, na akaeethia nthûûmba ciaawe ndûmûrî cia mwanki.” Îndî mantûûne jegiî Mûtaana ariuga, “Rûriga rwaaku rwa Ûnene Îgwe Mûrungu, nî rwa gûtûûra o kenya na kenya. Rûturo rwa waagîru nîru rûkaa rûturo rwa waathani bwaaku. Gwe nî wendeete waagîru na ûkathûûra ûthûûku; tontû bûu Mûrungu, Mûrungu waaku, nî akûthuurîte na akwaa gîtîîo nkûrûki ya bangî bonthe agwîtûûrîria maguta ja kûgwîrua.” Kaîrî ariuga, “Gwe, Mwathani, nîgwe wombîre nthîgûrû o kîambîrîria, na îgûrû nî ngûgî ya njara ciaaku, biu bionthe bikarima, îndî gwe ûtigwe, bionthe bigakûra o ta nguû. O ta ûrîa mûgeka jûkûnjagwa nou ûkabikûnja, na bionthe bikagarûka. Îndî gwe ûgatûûra ûkari o ûu ûkari nandî, na mîaka yaaku îtîkarokinya mûthia.” Îndî rî, gûtî mûraîka kinya ûmwe Mûrungu eera, “Kara nthî rûteere rwa njara yaakwa ya ûrîo, mwanka rîrîa nkaethia anthû baaku gîkinyithio kîa magûrû.” Araîka bonthe tî roho irîa itûmagwa nî Mûrungu gûteethia antû barîa babuîri kwonoka? Tontû bûû, nî tûbuîri kûthingata bwega mantû jarîa tûthirîtie kwigua tûtîkeeje kwaga wîtîkio kaorakaora. Gûkëeja kwîthîrwa ntûmîîri îrîa biûjûjû bieetû biareteerwe nî araîka nî ya mma, na îthûûkia rîa mûthemba kinya jûrîkû rîkoona îkanûkia rîng'anene narîo rî, nîatîa tuî tûkoonokua këethîra nî tûregeete wonokio bûbûnene ta bûû? Mwathani nîwe waarî wa mbere kwîrana mantû jegiî wonokio bûu na rîu bûrarikithua kîrî tuî nî barîa baaigîrue akîaria. Kinya Mûrungu nî aarikithîrie wonokio bûu agîtumagîra iriga na mantû ja kûrigaria na biama mwanya mwanya na biewa birîa aaeejanîre o ûrîa akwenda kuumania na Roho Ûmûtheru. Mûrungu atîethetie araîka athani ba nthî îrîa îkeeja; îrîa tûkwaria mantû jaayo nandî. O ta ûrîa kwîrani antû ana: “Muntû nîwe ûû kenda gwe ûmûthûgaanîria? Kana mûtaana wa muntû nîwe ûû nîkenda gwe ûmûmenyagîîra? Wamweetherie ûmûnini kîrî araîka antû a kagiita gagakai, wamwîkîra thirû ya ûkumio na gîtîîo, na wamweethia mwathi wa into bionthe.” Rîrîa Mûrungu aaugîre into bionthe biathagwe nîwe, gûtî gîntû kinya kîmwe aatigîre gîtî waathoone bwaawe. Kinya nandî tûtîonaga into bionthe birî waathoone bwaawe. Îndî ûrîa twonaga nî Jesû ûrîa waeetherue ûmûnini kîrî araîka kagiita gagakai na araeewa mwago na gîtîîo nîûntû bwa kûûmîîria mwanka arakua nîkenda, nîûntû bwa ûtugi bwa Mûrungu, akua nîûntû bwa antû bonthe. Jesû nîwe waambîrîrie wonokio bwa antû bonthe. Tontû bûû, Mûrungu ûrîa woombîre into bionthe na noo we ûbimenyagîîra, nî oonere kwagîrîte gwîtîkîîria Jesû athangîkua nîkenda eethîrwa arî na mûtûûrîre jûtî îgi kinya rîrîkû nîkenda atongeeria antû babaingî bonoka. Tontû ûrîa ûtheranagia na barîa batheretue Îthe waao nî ûmwe. Kîu nîkîo gîtûmaga Jesû arega kwigua nthao akîbeeta ataana na aarî ba baaba, akîîraga Mûrungu ûjû, “Nkeera ataana na aarî ba baaba ûrîa gwe ûthithîtie; ngagûkumia ndî kîûthûranoone kîaao.” Ningî akauga, “Nî Mûrungu akî nkeerîgagîîra.” Kaîrî akauga, “Ûûni ndî aja, amwe na aana barîa Mûrungu aampeere.” Tontû aana bonthe boombi barî na nyama na tharike, kinya Jesû nî aaere muntû ûrî na nyama na tharike nîkenda gûkûrûkîîra gîkuûne kîaawe athiria Nkoma ûrîa ûrî na inya ya gîkuû, na akûûra antû bonthe barîa batwîre ûkomboone bwa gûkîra gîkuû. Nîkwîthîrwa nî gûkwonekana bwega atî tî araîka ateethagia îndî nî nchiarwa cia Abrahamu. Tontû bûû, Jesû nî aabuîri kûng'uananua na antû mantûûne jonthe nîkenda aa mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene ûrî na kîaao na wa gwîtîkîka agîtumîkîra Mûrungu na akîrekera antû meeyia jaao. Tontû nî aathangîkîrue na aragerua, arî na inya ya gûteethia bonthe barîa bageragua. Tontû bûû, ataana na aarî ba baaba barîa atheru, buî barîa bwîti nî Mûrungu, thûgaanieni mantû jegiî Jesû, mûtûmwa na mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene wa wîtîkio bûrîa tûkuumbûra. Nî aarî mwîtîkua kîrî Mûrungu ûrîa waamûthuurîre, o ta ûrîa Musa aarî mwîtîkua nyomba ya Mûrungu. Muntû ûrîa wakîte nyomba nîwe ûrî îgweta nkûrûki ya nyomba îîu. O ûu nîu Jesû aeerwe gîtîîo gîkînene nkûrûki ya Musa nîûntû nîwe waarî mwaki wa nyomba. Buî nî bûkûmenya bwega atî o nyomba îrî mûmîaki, îndî Mûrungu nîwe mwaki wa into bionthe. Musa aeere mwîtîkua ngûgîîne yaawe yonthe ndeene ya nyomba ya Mûrungu arî nthûûmba nîkenda aa mûkûûjî wa mantû jarîa Mûrungu akaaria nyumeene. Îndî Kristû nî aeere mwîtîkua ta Mûtaana kûmenyeera nyomba ya Mûrungu yonthe. Naatuî nî tuî nyomba yaawe këethîra tûkamenyeera wîrîgîîro bweetû tûtîgûkîra na twikumîrie bu. Tontû bûû, o ta ûrîa Roho Ûmûtheru akuuga, “Naarua, bûkëeja kwigua kajû kaawe, bûkómia nkoro cieenu ta ûrîa biûjûjû bieenu biaregere kwathîka rîrîa biagererue birî rwanda, kûrîa biangererie na biroona mantû jarîa ndaathithîrie antû a mîaka mîrongo îna. Tontû bûû, nî ndaathûûrîrue nî nthûûkî îîu, na ndîrauga ‘Îgiita rîonthe antû baba batîmbathîkagîra nkoroone ciaao, na batiijî njîra ciaakwa.’ Tontû nî ndaaciîtîrie nthûûri, ‘Baba batîkorokûrûka kiurûkoone gîaakwa.’” Ataana na aarî ba baaba, imenyagîîreni gûtîkeeje kwonora muntû kinya ûmwe kîrî buî ûrî nkoro ya ûûî na îtîîtîkîtie Mûrungu, eeja gûtûma bûgwa bûtigana na Mûrungu ûrîa ûrî mwoyo. Îndî buî, îkanagîreni inya o muntû na ûngî o ntukû o ntukû, bunka îgîtagwa “Naarua,” nîkenda gûtîkeeje kwîthîrwa kûrî na kinya ûmwe weenu ûkoomua nkoro nî waayia bwa meeyia. Tontû baatuî nî tûgwatanagîra na Kristû mantûûne jonthe, këethîra tûkarikia wîtîkio bweetû mwanka mûthia. Ûjû nîu Maandîko jakuuga: “Naarua, ûkëeja kwigua kajû ka Mûrungu, ûkómia nkoro yaaku ûrega kwathîka.” Ta ûrîa biûjûjû bieenu biathithîrie Nî baaû baaigîrue kajû ka Mûrungu îndî bararega kwathîka? Tî bonthe barîa baaumîre Misri batongeeretue nî Musa? Nî barîkû baathûûrîrie Mûrungu mîaka mîrongo îna? Tî barîa beeîrie na barakuîra rwanda? A barîa aaciîtîîrie arabeera batîkorokûrûka kiurûkoone kîaawe nî barîkû? Tî barîa baaregere kwathîka? Tontû bûû, nî tûkwona batoombîre gûtonya nthîgûrûûne îrîa beerîri nîûntû bwa kwaga wîtîkio. Rîu Mûrungu nî atweete wîrane atî tûkoona kiurûko kîu aabeeragîra. Tontû bûû, o ûmwe weetû nî aimenyagîîre na akîrage, nîkenda atîkeeje kûremwa gûkinya kiurûkoone kîu kîîranîri. Tontû tuî nî twigîtue Nteto Injega o ta ûrîa bo baigîrue. Îndî ntûmîîri îrîa baaigîrue îtaabagunîre noo atîa, nîûntû barîa baamigîrue bataamîtîkîrîrie na wîtîkio. Nîkwîthîrwa baatuî barîa tweetîkîrie nî tûtonyaga kiurûkoone kîu, o ta ûrîa Mûrungu augîîte, “O ta ûrîa ndaaciîtîrie nthûûri, ‘Batîkorokûrûka kiurûkoone gîaakwa.’” Aaugîre ûu kinya këethîra ngûgî ciaawe ciathirîre kuuma rîrîa oombîre nthîgûrû. Maandîko jariuga ûjû mantûûne jegiî ntukû ya mûgwanja, “Mûrungu nî aanogokere ntukû ya mûgwanja aratigana na ngûgî ciaawe cionthe.” O kaîrî nî jaugîîte ûjû, “Bo batîkorokûrûka kiurûkoone gîaakwa.” Kiurûko kîu kîrî o nîkenda antû bamwe bakûrûka ku îndî barîa baaigîrue Nteto Injega barî ba mbere batoombîre gûkûrûka ku nîûntû bwa kûrega kwathîka. O kaîrî Mûrungu nî eekîre ntukû îngî îtagwa “Naarua.” Nî aarîrie agîtumagîra Daudi nyuma ya kagiita gakaraaja arauga ûjû, “Naarua, ûkëeja kwigua kajû ka Mûrungu, ûkómia nkoro yaaku.” Tontû këethîra Joshua nî aatûmîre boona kiurûko, Mûrungu atîngîcoka kwaria mantû jegiî ntukû îngî nyumeene. Tontû bûû, kinya nandî nî gûtigeere kiurûko kîrî antû ba Mûrungu ntukû ya mûgwanja. Tontû muntû ûrîa ûkûrûkaga kiurûkoone kîu Mûrungu eranîîrîte, nî atiganaga na ngûgî ciaawe o ta ûrîa Mûrungu aanogokere atigana na ngûgî ciaawe. Tontû bûû, rekeeni tûciûmie nîkenda tûkûrûka kiurûkoone kîu, nîkenda gûtîkeeje kwonora kinya ûmwe weetû wîîja kûremwa gûtonya nîûntû bwa kûrega kwathîka ta ûrîa Aisraeli baathithîrie. Tontû rûteto rwa Mûrungu rûrî mwoyo na rûrî inya, nî rûrûûgî nkûrûki ya rûchiu rûrîa rûûgî nteere cio-ijîîrî. Rûmuntaga rûkagaania nkoro na mwoyo na rûkaathûrana marûngo na maguta ja mîndîîndî. Nî rûmenyaga mathûgaanio na mairîrîîria ja nkoro. Gûtî kîûmbe kinya kîmwe kiithi mbere ya Mûrungu. Îndî nî onaga mantû jonthe jarîa jakarîkaga na gûtî jo jaithi. Mûrungu ûûjû nîwe tûkeera mantû jonthe jarîa twaathithia. Tontû bûû, tûthingateeni wîtîkio bûrîa tuumbûraga bwega, nîûntû tuî tûrî na mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, ûrîa waitîrie îgûrû, tawe Jesû, Mûtaana wa Mûrungu. Mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene ûu weetû nî aijî kûrîa tûremeeragwa nîûntû nî aagererue na njîra cionthe irîa tûgeragua nacio, îndî ataathithia meeyia. Tontû bûû, twîteeeni akuî na rûriga rwa ûtugi bwa Mûrungu tûrî na ûchamba nîkenda agatuigîîrua kîaao na twona ûtugi bwa gûtûteethia rîrîa tûrî na ûbatu. Tontû o mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene athuuragwa kuuma kîrî antû nîkenda aikagia biewa birîa antû baritaga na abaritagîra igongwana kîrî Mûrungu nîkenda barekerwa meeyia. Mûthînjîri-Mûrungu ûu, nî aremeeragwa nî mantû jamwe ta bangî. Tontû bûû, atiinyagîîria barîa batiijî na barîa barî na maatia. Tontû kinya we kûrî mantû jamûremagîîra, nî aritaga kîgongwana nîûntû bwa meeyia jaawe na akarita kîgongwana nîûntû bwa meeyia ja antû barîa bangî. Gûtî muntû ûûmba gûciaa wengwa gîtîîo kîu gîa kwaa mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene. Muntû aejaga mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene rîrîa athuurwa nî Mûrungu ta ûrîa Aaroni aathuurîrwe. Tontû bûû, kîu nîkîo gîatûmîre kinya Kristû atairitîre wengwa kwaa mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, îndî nîka aathuurîrwe nî Mûrungu ûrîa wamwîrîre nteto iji: “Gwe nîgwe Mûtaana waakwa, naarua nkwaa Abaagu.” Ningî nî augîîte antû angî atî, “Gwe ûrî mûthînjîri-Mûrungu kenya na kenya, wa mûthemba jwa Melikizedeki.” Rîrîa Jesû aatûûraga aja nthîgûrû nî aarombere areerencana na ararîrîra Mûrungu na kajû, Mûrungu ûrîa waarî na inya ya kûmwonokia kuuma gîkuûne. Nawe Mûrungu nî aamwigîrue nîûntû nî aarombaga ainyiîtie. Kinya këethîra we aarî Mûtaana wa Mûrungu, nî airitanîre kwathîka kuumania na mîthangîko îrîa aathangîkîre. Nawe nî aetherue muntû ûtî na îgi noo rîrîkû na araa kaumo ka wonokio bwa antû bonthe barîa bamwathîkagîra. Mûrungu nî aamweetherie mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene wa mûthemba jwa Melikizedeki. Tûrî na mantû jamaingî ja kuuga ûntûûne bûbû îndî buî bûtîumba kûjaciûra nîûntû nî bwagîte mpwîî cia gûciûra mantû. Kinya këethîra buî nandî nî bûbuîrîte kwîthîrwa bûrî aritani, no bûkwenda muntû wa kûbûritana kaîrî mantû jarîa bwaambîrîrie kwîrwa jegiî Nteto Injega cia Mûrungu. Buî bûrîendekana kûrerwa na îria na tî irio bibiûmo. Nîkwîthîrwa o muntû wonthe ûrîa ûtûûraga kûnyua îria, gûtî û aijî bwegiî waagîru nîûntû nî mwana mûnyi. Biakûrîa bibiûmo nî bia antû barîa barî na kîrîra, barîa bairitanîte kwathûrana mantû jameega na jamaaî. Tontû bûû, tûtiganeeni na mantû jarîa muntû aritanagwa jarî ja mbere athîria kwaa mûkristû. Twîteni na mbere gûkûra wîtîkioone tûtîgacoke gwaka mûsingi jwa kwirira kaîrî: ta kûbwîra bûtige kûthithia mantû jarîa jatîkûbûteethia gûkûra kana kûbwîra mantû jegiî gwîtîkia Mûrungu; kana ûritani bwegiî kîbatithio, kana kûrîîkîra antû njara, kana ûritani bwegiî kûriûkua gwa akuû kana ûritani bwegiî gûtuîrwa îgamba kenya na kenya. Ûu nîu tûkathithia këethîra nî wendi bwa Mûrungu. Nîkwîthîrwa gûtîûmbîka antû barîa baatigîre wîtîkio bwaao bairira kaîrî nîûntû nî bathirîtie gûcema wega bwa kwîthîrwa barî na ngwatanîro na Mûrungu na nî baeei Roho Ûmûtheru amwe na bangî. Nî bacemete baigua wega bwa rûteto rwa Mûrungu, na baamenya inya ya ûtûûro bûrîa bûkeeja. Antû ta bau bakëeja kûgwa, kûrî inya mono bo gûcoka kwirira kaîrî nîûntû nîka bamenithagia Mûtaana wa Mûrungu weerûûne na bakamwambithia mûtharabeene kaîrî nîûntû bwa mathithio jaao. Nîkwîthîrwa muunda jwathiria kuurîrwa nî ngai ya kûng'ana, kîmera nî kiumaga na barîa bajûrîmîte bakatharimwa nî Mûrungu. Îndî muunda ta jûu jûkëeja kuuma nkonko na matongu, jwîthîrwa jûrî jwa ûtheri na jûkeethîrwa jûrî ûgwatiine bwa kûrumwa na mûthieene jûkaîîthua. Acoore baakwa, kînya këethîra tûkuuga ûu mantûûne jabwegiî, tûrî na mma atî kûrî na mantû jameega nkûrûki jarîa jeejanagia na wonokio. Tontû Mûrungu nî wa mma na atîûmba kûûrîrua nî ngûgî cieenu na wendo bweenu bûrîa bwonanîtie nîûntû bwaawe bûgîtumîkîra akristû mwanka naarua tûrî. Ûrîa tûkwenda mono nî atî o ûmwe weenu agîe wîru ta bûu bungwa, mantûûne ja kûrikithia wîrîgîîro bweenu buru mwanka mûthia. Bûthithie ûu nîkenda bûtîkeeje kwaa athao. Îndî thingateni ngerekano ya barîa boojûragîrua wîrane bûrîa Mûrungu eekîre nîûntû bwa wîtîkio bwaao na kûûmîîria kwaao. Rîrîa Mûrungu eekîre wîrane na Abrahamu nî aaciîtîrie arauga atî akoojûria wîrane bûu. Tontû gûtaarî na ûngî ûmûnene nkûrûki yaawe wa gûciîtia nawe, Mûrungu nî aaciîtîrie na riîtwa rîaawe wengwa. Arauga ûjû, “Ngakûtharima mono na ntûme nchiarwa ciaaku ciingîe mono.” Abrahamu nawe nî eeteerere omîîrîtie, mwanka Mûrungu aramwaa kîrîa aamwîrîrîte. Ûrîa gûkari nî atî antû baciîtagia na riîtwa rîa gîntû kîrîa kînene kîrî bo, na mûciîtio jûu jûkaa ûntû bwa mûthia bwa kûrikithia atî ûu baciîtia nî bwa mma. Mûrungu nî eendaga kwonia barîa eekîte wîrane nabo atî bûrîa augaga bûtîgarûkaga. Tontû bûu, aroongeera mûciîtio kîrî wîrane. Tontû bûû, Mûrungu nî aatûnenkerete wîrane na mûciîtio. Jaja jo-jaîrî jatîûmba kûgarûka nîûntû gûtîûmbîka Mûrungu aaria ûrongo. Tontû nî twiciithîte kîrî we, tûrî na ûchamba bûbûnene nîûntû tûkoona wîrîgîîro bûrîa eekîte mbere yeetû. Wîrîgîîro bûu bweetû nîbu tûciandîte kîrî bu mwanka twarika. Wîrîgîîro bûbû nî bûkûrûkaga mwanka nyuma ya gîtaambaa kîrîa kîgaanîtie kîûrû na antû arîa atheru buru. Kûu nîku Jesû eetîre nîûntû bweetû. Rîu we nî aaere mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene wa kenya na kenya wa mûthemba jwa Melikizedeki. Melikizedeki ûûjû aarî mûnene wa Salemu na aarî mûthînjîri wa Mûrungu Ûrîa Ûrî Îgûrû buru. Rîrîa Abrahamu aacokete aumîte kûûraga anene, nî aatirimanîre na Melikizedeki nawe aramûtharima, na Abrahamu aramûgaîra gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kîa into bionthe birîa aataîte. Riîtwa Melikizedeki, nî kuuga Mûnene wa waagîru. Tontû aarî mûnene wa Salemu, riîtwa rîaawe nî kuuga Mûnene wa thîîrî. Gûtî we wiijî îthe kana ng'ina na atiumanîtie na rûrîîjo kinya rûrîkû. Gûtî we wiijî rîrîa aaciarîrwe kana rîrîa aakuîre. We ang'uanene na Mûtaana wa Mûrungu na nî atûûraga arî mûthînjîri-Mûrungu kenya na kenya. Rîu bûkwigua ûrîa aarî muntû ûrî îgweta rîrînene. Kîûjûjû gîeetû kîrîa kîaarî îgweta, takîo Abrahamu nî kîamûritîîre gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kîa into bionthe birîa aataîte. O ûu nîu kinya antû ba rûrîîjo rwa Lawi, tabo athînjîri-Mûrungu, beetîkîrîîtue nî Waatho kûjûkagia gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kuuma kîrî antû bonthe kinya këethîra nî baarî ba rûrîîjo rwa Abrahamu. Melikizedeki ûrîa ûtaarî wa rûrîîjo rwaao nî aaritîîrwe gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi nî Abrahamu. Nî aatharimîre Abrahamu ûrîa waarî akweewa wîrane nî Mûrungu. Nî kwijîwe bwega atî ûrîa mûnini nîwe ûtharimagwa nî ûrîa mûnene. Ningî athînjîri-Mûrungu bau bajûkagia gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi nî bakujaga îndî Melikizedeki nî atûûraga mwoyo kûringana na ûrîa Maandîko jakuuga. Tontû bûû, twoomba kuuga atî kinya Lawi, ûrîa ûjûkagia ichunchî bia îkûmi, nî aaritîre gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi kîrî Abrahamu, nîûntû kinya Lawi ataarî agûciarwa noo aarî bieroone bia Abrahamu. Këethîra ûthînjîri-Mûrungu bwa Alawi nî bwatûmîre mantû jaagîra buru ûrîa kwendekaga, nîûntû antû baaerwe Waatho barî kîrî ûthînjîri-Mûrungu bûu, Mûrungu atîngîona ûbatû bwa kûreeta mûthînjîri-Mûrungu ûngî wa mûthemba jwa Melikizedeki antû eeta na mbere na ûmwe wa rûrîîjo rwa Aaroni. Nîkwîthîrwa rîrîa ûthînjîri-Mûrungu bûgarûkaga, kinya Waatho nabu no mwanka bûgarûke. Nîkwîthîrwa ûrîa tûkwaria mantû jamwegiî aarî wa kuuma mwîrîga jûngî, jûrîa antû baajû batîejaga athînjîri-Mûrungu. Nî kwijîwe bwega atî Jesû aarî wa kuuma mwîrîgeene jwa Juda. Musa gûtî u auga bwegiî mwîrîga jûu rîrîa agwetaga mantû jegiî athînjîri-Mûrungu. Mantû nî jakwoneka bwega nkûrûki nîûntû mûthînjîri-Mûrungu ûkari ta Melikizedeki akwîja, ûrîa waaere mûthînjîri-Mûrungu, tî kuuma mwîrîgeene jwa Lawi ta ûrîa Waatho buugaga, îndî nî kuumania na inya ya ûtûûro bûrîa bûtîthiraga. Nîkwîthîrwa nî kwaandîki mantû jamwegiî ûjû, “Gwe ûrî mûthînjîri-Mûrungu kenya na kenya, wa mûthemba jwa Melikizedeki.” Waatho bwa mbere nîka bwaûmbîrue nîûntû bûtarî na inya na bwaarî bwa ûtheri. Tontû gûtî ûntû kinya bûmwe bwagîrîthua nî Waatho bwa Musa. Îndî tûkûreterwa wîrîgîîro bûbwega nkûrûki bwa gûtûma tuî tûîtaîta akuî na Mûrungu. Mûrungu nî aaciîtîrie akîmwethia mûthînjîri-Mûrungu. Antû bangî bakîaa athînjîri-Mûrungu, Mûrungu ataciîtagia. Îndî rîrîa Jesû aeejaga mûthînjîri-Mûrungu, Mûrungu aaugîre ûjû: “Mwathani agûciîtia, na atîgarura mathûgaanio jaawe: ‘Gwe ûkaa mûthînjîri-Mûrungu kenya na kenya!’” Mwanya jûjû nîju jûkûrikithia atî kîrîkanîro kîrîa Jesû aaretere nî gîkîega nkûrûki. Athînjîri-Mûrungu barîa baarî o mbereene nî babaingî mono nîûntû nî baakujaga batîte na mbere kûrita ngûgî. Îndî Jesû atûûraga arî mûthînjîri-Mûrungu îgiita rîonthe nîûntû nî atûûraga mwoyo kenya na kenya. Tontû bûu, we arî na inya îgiita rîonthe ya kwonokia bonthe barîa beetaga akuî na Mûrungu gûkûrûkîra kîrî we, nîûntû atûûraga mwoyo kûromba akîberencanagîîra. Nîkwagîrîte twîthîrwe tûrî na Jesû arî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, nîûntû we nî ûmûtheru, na atî maatia, na atî îgi, na nî athûûranîtwe na eeyia na aeewa ûkumio na gîtîîo gîkînene mono kûu îgûrû. We atî meeyia ja gûtûma aritaga kîgongwana o ntukû o ntukû ta athînjîri-Mûrungu barîa bangî, barîa baambaga kûrita kîgongwana nîûntû bwa meeyia jaao, rîu bagacoka kûrita kîgongwana nîûntû bwa meeyia ja antû bau bangî. Jesû aaritîre kîgongwana rîmwe rionka na rîa mûthia rîrîa aacieejanîre wengwa arî kîgongwana. Ûrîa gûkari nî atî Waatho bwa Musa nî bwatûmaga antû bakaa athînjîri-Mûrungu barîa anene kinya këethîra mîîrî yaao noo îtûme bakagwa meeyiene. Îndî mûciîtio jûrîa Mûrungu aaciîtîrie nyuma ya kweejana Waatho, nî jwatûmîre arathuura Mûtaana waawe ûrîa waeetherue ûmûtheru buru kenya na kenya. Rîu bûrîa bûrî na gîtûmi mono kîrî jarîa tûkuuga nî bûbû: baatuî tûrî na mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene, ûrîa ûkari nthî rûteere rwa ûrîo rwa rûriga rwa Ûnene kûu îgûrû. We nî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene gûntû kûrîa kûtheru buru, gûntû kûu gûtîthithîtue nî muntû îndî kûthithîtue nî Mwathani. O mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene wonthe athuuragwa nîkenda aikagîria Mûrungu biewa na amûritagîra igongwana. Tontû bûû, no mwanka kinya mûthînjîri-Mûrungu ûû tûrî nawe eethîrwe arî na gîntû gîa kûrita. Këethîra mûthînjîri-Mûrungu ûû nî aja nthî arî, atîngîtarwa arî mûthînjîri-Mûrungu kinya anini, nîûntû gûkû nthî kûrî na athînjîri-Mûrungu barîa baritaga igongwana kûringana na ûrîa Waatho bwa Musa buugaga. Ngûgî îrîa baritaga nî ngerekano akî ya ngûgî yongwa îrîa îritagwa kûu îgûrû nîûntû rîrîa Musa eendaga gwaka îema nî eerîrwe nî Mûrungu ûjû, “Aka kûringana na ûrîa woonerue ûrî kûu kîrîmeene.” Îndî Jesû nîwe weei ngûgî ya ûthînjîri-Mûrungu înjega nkûrûki ya ûthînjîri bûu bwa tene, nîûntû kîrîkanîro kîrîa aathithîrie gîa kûgwatithania Mûrungu na antû baawe nî gîkîega nkûrûki nîûntû kîthithîtue na wîrane bûbwega nkûrûki. Tontû kîrîkanîro kîrîa kîa mbere kîrîngîaga maatia, gûtîngîîthîrwa kûrî na ûbatu bwa kîrîkanîro kîa biîrî. Îndî Mûrungu nî oonere antû baawe barî na maatia na arauga, “Îgiita rîgakinya, ûu nîu Mwathani akuuga, rîrîa ngeeka kîrîkanîro gîkîerû na antû ba Israeli na antû ba Juda. Gîtîîthîrwa gîkari ta kîrîkanîro kîrîa ndeekîre na biûjûjû biaao, rîrîa ndabagwatîre njara ndîrabatongeeria ndîrabarita nthîgûrû ya Misri; nîûntû bateetîre na mbere kûthingata kîrîkanîro gîaakwa, ntaatindanîîre na mantû jaao, nîu Mwathani akuuga. Gîkî nîkîo kîrîkanîro kîrîa ngeekanîra na antû ba Israeli, matukûûne jarîa jakeeja, nîu Mwathani akuuga; ngeekîra Waatho bwaakwa mathûgaanioone jaao, na njaandîke nkoroone ciaao. Naani nkaa Mûrungu waao, nabo baee antû baakwa. Gûtî kinya ûmwe waao ûgacoka kûritana muntû ûngî, kana muntû kinya ûrîkû atua kwîraga ûngî, ‘Nî ûbwîrî kûmenya Mwathani.’ Tontû bonthe bakamenya nî ni ûû, kuuma ûrîa mûnini mwanka ûrîa mûnene buru. Nkaabarekera meeyia jaao, na ntîcoka kûrîrîkana maatia jaao.” Rîrîa Mûrungu aarîrie mantû jegiî kîrîkanîro gîkîerû, nîka aathirîrie kîrîkanîro kîrîa kîa mbere. Gîntû kinya kîrîkû gîkaambîrîria gûkûra nîka kîîthagîrwa kîrî akuî gûteewa. Kîrîkanîroone kîrîa gîkûrû Waatho nî bwaugaga ûrîa Mûrungu aabuîri kûthaathawua na nî kwaarî na antû aathithîtue a kûmûthaathagîria aja nthîgûrû. Îema nî rîambi. Îema rîu nî rîagaanîtue maita jaîrî. Kanyomba ka mbere nî geeki gîtûgî gîa kûrîkîîra taawa, na meetha na mîgaate îrîa yaaritagîrwa Mûrungu. Kanyomba kau geetagwa Antû Atheru. Kanyomba ka mbere kaagaanîtue na ga twîrî nî gîtambaa. Kanyomba kau ga twîrî geetagwa, antû arîa atheru buru. Au nîo kwaarî na kîritîro kîa igongwana kîa thaabu gîa kwîthîîria ubaani na Îthandûkû rîa kîrîkanîro rîrîa rîereeretue nteere cionthe na thaabu. Îthandûkûûne rîu nî kwaarî na kanyongu kaarî na manna na kaathithîtue na thaabu. Ningî antû au nî kwaarî na rûturo rwa Aaroni rûrîa rwatheûkîre rwauma mabûûra, na nî kwaarî na mbechua cia maiga irîa ciaandîki maathana. Au îgûrû rîa Îthandûkû rîa kîrîkanîro nî kwaarî na akerubimu barî na mwago baambaarîtie mathagu jaao îgûrû rîa antû arîa meeyia jaarekagîrwa. Îndî nandî tuî tûtîûmba kûbwîra mantû jau tarîîria. Rîrîa beekîre into biu bionthe, athînjîri-Mûrungu nî baatonyaga kanyomba ka mbere karîa kaarî akuî na mwari kûrita ngûgî ciaao. Îndî nî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene wenka akî waakûrûkaga kanyomba ga twîrî na kinya we aakûrûkaga rîmwe rîonka o mwaka. Ningî atîngîkûrûka ku atî na tharike îrîa aaritaga nîûntû bwa meeyia jaawe wengwa na meeyia jarîa antû baathithagia batîkûmenya. Kuumania na ûu gwakarîkaga, Roho Ûmûtheru arîmenyithania atî njîra ya gûtonya antû arîa atheru buru îtîrugûri këethîra kanyomba kau ka mbere ka îema noo karî o. Îîjî nî ngerekano ya kwonania ûrîa îgiita rîrî rîkari. Kûringana na mantû jau biewa na igongwana birîa biritagwa bitîtûmaga nkoro ya ûrîa wîtaga kûthaathayia Mûrungu îthera buru. Nîkwîthîrwa mantû ja makûrû jonthe jegiî biakûrîa na biakunyua na kûtheria mwîrî kuumania na mantû mwanya mwanya. Mawaatho jau jonthe nî jaarî gîtûmi mwanka rîrîa Mûrungu aaretere njîra îngî înjerû. Tontû bûû, rîrîa Kristû eejîre arî mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene nî aaretere mantû jameega. We nî aarî agûkûrûka îemeene rîrîa rînene nkûrûki na rîrîa rîagîru buru. Îema rîu rîtîthithîtue nî muntû, na rîtî nthîgûrû îîjî. Kristû aakûrûkîre antû au atheru buru rîmwe rionka na rîa mûthia. Ataakûrûkîre antû au akamatîte tharike ya mbûri na njaû, îndî aakûrûkîre na tharike yaawe wengwa na aratûma twona wonokio bûrîa bûtîkorothira. Tharike ya mbûri na ya ndeegwa na mûju jwa tûjaû tûrîa twakagîîrua nî biatûmaga antû barîa beethagîrwa barî na mûgiro batherua mîîrî yaao. Tontû ûu nîu gûkari rî, tharike ya Kristû yoomba kûbûtheria nkoro bûgatiga mantû jarîa jareetaga gîkuû na bûgatumîkîra Mûrungu ûrîa ûtûûraga mwoyo. Nîkwîthîrwa nîûntû bwa inya ya Roho ûrîa ûtûûraga kenya na kenya, Kristû nî airitîre wengwa kîrî Mûrungu arî kîgongwana gîkîega buru. Tontû bwa gîtûmi kîu, Kristû nîwe ûgwatithanagia Mûrungu na antû ndeene ya kîrîkanîro gîkîerû nîkenda barîa beeti boomba kwona rûgai rûrîa rwîranîri kenya na kenya. Tontû gîkuû kîaawe nîkîo kîathaûrîre antû kuuma ûkomboone bwa meeyia jarîa baathithîtie barî kîrîkanîroone kîa mbere. Rûgai rûtîeejanagwa mwanka rîrîa mwene kûgaa rûgai rûu agakua. Gîtûmi nîûntû mantû jarîa jaandîki ku jathithagua mwene kuigaa akua. Barûga îîu ya kiigai îtîambagîîria kûrita ngûgî mwene kwigaa arî mwoyo. Tontû bûû, kinya kîrîkanîro kîa mbere kîarikithîrue rîrîa tharike yeetûrîrwe. Mbere mma Musa aambîre kûmenyithia antû bonthe mantû jegiî maathana jonthe ja Mûrungu, rîu arajûkia tharike ya mbûri na ya ndeegwa yuungenue na rûûjî na araminyîria yuku rîa Waatho na araminyîria antû bonthe agîtûmagîra karwang'i ka mûkuû na kînyaguthi gîgîtuune akiugaga, “Îîjî nî tharike ya kûrikithia kîrîkanîro kîrîa Mwathani abwathîte bûûjûragia.” Musa aracoka araminyîria îema na into bionthe birîa biatumagîrwa ku bakîthaathayia Mûrungu. Ûrîa gûkari nî atî kûringana na Waatho bwa Musa akuî into bionthe bitheragua na tharike. Kinya kûrekerwa kwa meeyia gûtîonora buru mbere ya tharike îîtîka. Into birîa bitumagîrwa kûthaathayia Mûrungu aja nthî nî mûng'uanano jwa into birîa bikaraga îgûrû. Tontû into biu nî bitheragua na njîra ya igongwana bia nyomoo, into bia îgûrû nî bitheragua na igongwana bibiega nkûrûki ya igongwana bia nyomoo. Nîkwîthîrwa Kristû aatonyere antû atheru buru, antû atîthithîtue nî antû, ta o îgûrû rîongwa. Nandî Kristû eethagîrwa arî mbere ya Mûrungu nîûntû bweetû. Kristû atatonyere antû au maita jamaingî ta ûrîa mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene wa Ayahudi atonyaga antû au atheru buru o mwaka o mwaka arî na tharike ya nyomoo. Kûrîngîîthîrwa gûkari ûu Kristû arîngîîthîrwa athangîkîte magiita jamaingî kuuma rîrîa nthîgûrû yoombîrwe mwanka nandî. Îndî ûrîa gûkari nî atî we aacionanîrie kîrî antû bonthe rîmwe rîonka na rîa mûthia nîkenda îgiita rîa mûthia athiria meeyia nîûntû bwa ûrîa airitîre wengwa arî kîgongwana. O ta ûrîa gûtuui, o muntû wonthe no mwanka akue rîmwe akî rîu agiitîrwe îgamba nî Mûrungu. Tontû bûû, Kristû wengwa airitîre arî kîgongwana nîkenda arekera antû babaingî meeyia. Rîrîa agacoka îgiita rîa jaîrî, atîcoka kûrwaa na meeyia îndî akeeja kwonokia barîa batûûraga bamweteerete. Waatho bwa Musa tî ngerekano ya mma ya mantû jameega jarîa jakeeja. Nî kîonanîîria akî kîa mantû jongwa jarîa jakeeja. Waathoone bûu, nî igongwana bia mûthemba o jûmwe biritagwa o mwaka o mwaka nîkenda bitheria barîa beetaga kûthaathayia Mûrungu. Këethîra nî biatheragia antû buru, batîngîthîrwa bakîbirîtaga mwanka nandî. Këethîra antû barîa baathaathayia Mûrungu nî baatheragua buru, batîngîthîrwa bagîîtaga na mbere kwîyia. Îndî nîka igongwana bibi biarikanagia antû meeyia jaao o mwaka o mwaka. Nîkwîthîrwa gûtîûmbîka buru tharike ya ndeegwa na ya mbûri îthiria meeyia. Tontû bûû, rîrîa Kristû eejîre nthîgûrû nî augîre ûjû: “Gwe gûtî rîo weethîrwa ûrî na bata na igongwana na biewa, îndî gwe nî wampeere mwîrî. Gwe gûtî rîo waagwîrîrua igongwana bia gwakîîria, kana igongwana birîa biritagwa nîûntû bwa meeyia. Rîu naani ndîrauga, ‘Ûûni mbîjîte kûthithia ûrîa ûkwenda, Îgwe Mûrungu,’ o ta ûrîa mantû jambegiî jaandîki yukuune rîa Waatho.” Mbere aambîre kuuga, “Gwe gûtî rîo wendaga igongwana kana ûgwîrîrua biewa kana wîthîrwa ûrî na bata na igongwana bia gwakîîria kana birîa biriti nîûntû bwa kûthiria meeyia.” Igongwana biu bionthe nî biaritagwa kûringana na Waatho. Rîu aroongeera ûjû, “Tî ni ûûjû, mbîjîte kûthithia wendi bwaaku.” Aathirîrie igongwana birîa ikûrû bia mîthemba yonthe na arareeta Kristû arî kîgongwana antû a bio. Jesû Kristû akûûjûria mantû jarîa Mûrungu eendaga nî aaritîre mwîrî jwaawe jûrî kîgongwana rîmwe rîonka na rîa mûthia. Tontû bûû, nî tûtheretue meeyia nî kîgongwana kîu Jesû aaritîre. O mûthînjîri-Mûrungu wonthe nî eetaga kûrita igongwana bia kûthiria meeyia bia mûthemba o jûmwe o ntukû o ntukû îndî igongwana biu bitîûmba kûthiria meeyia. Îndî rîrîa Kristû aaritîre kîgongwana kîmwe akî nîûntû bwa meeyia jeetû, nî aakarîre nthî rûteere rwa njara ya ûrîo ya Mûrungu. Au nîo etagîîra arî, mwanka rîrîa Mûrungu akaethia anthû baawe gîkinyithio kîa magûrû jaawe. Nîkwîthîrwa rîrîa aaritîre kîgongwana kîmwe akî, nî aathererie buru barîa arekagîra meeyia. Nawe Roho Ûmûtheru nî agûkûûjîîra kîrî tuî akauga, “Gîkî nîkîo kîrîkanîro kîrîa ngekanîra nabo matukûûne jarîa jakeeja, nîu Mwathani akuuga: Ngekîra Waatho bwaakwa nkoroone ciaao, na mpaandîke Waatho bwaakwa mathûgaanioone jaao.” Ningî aroongeera atîrî, “Ntîcoka kûririkana meeyia jaao na moothûûku jaao kaîrî.” Tontû bûû, rîrîa meeyia jathirîtie kûrekerwa, gûtî kîgongwana gîkororitwa nîûntû bwa meeyia. Tontû bûû, ataana na aarî ba baaba, tûrî na ûchamba bwa gûkûrûka îgûrû, antû arîa atheru buru nîûntû bwa tharike ya Jesû. Îîjî nîyo njîra injerû na îrî na mwoyo, îrîa Jesû Kristû aarugûrîre rîrîa gîtambaa kîrîa kîagaanagia kîûrû gîatambûkîre agûkua nîûntû bweetû. Ningî tûrî na mûthînjîri-Mûrungu ûmûnene ûrîa ûrûngamagîîra nyomba ya Mûrungu. Tûkuîrîrieni Mûrungu tûrî na nkoro irî na ûûma na wîtîkio bûûriku. Nîkwîthîrwa mathûgaanio jeetû nî jatheretue nî tharike ya Kristû na mîîrî yeetû yathambua na rûûjî rûûtheru. Tûciaandeni bwega kîrî wîrîgîîro bûrîa tuumbûraga tûtîkûebaeba nîûntû Mûrungu ûrîa weekîre wîrane nî mwîtîkua. Ningî tûcwageni ûrîa tûûmba gwîkanagîra wîru bwa kwendana twingwa tûkîritaga ngûgî irîa njega. Tûgatigeeni kûûthûranaga amwe, ta ûrîa bamwe bamenyeretie, îndî twîkanagîreni inya o muntû na ûngî, mono mono nîûntû rîu nî bûkwona atî Ntukû ya gûcoka gwa Kristû îrî akuî gûkinya. Nîkwîthîrwa tûkëeja kwîyia ntabarako tûkwamba kûmenya ûûma, tûtîkoroona kîgongwana kîngî gîa kûrekera meeyia, Îndî kîrîa gîkeethîrwa gîtigeere nî gûtuîrwa îgamba na mwanki jûmûnene jûrîa jûkaîîthia anthû baawe. Muntû ûrîa waunaga Waatho bwa Musa nî ooragagwa antû batîkûmwigîîrua kîaao kwëethîrwa kûrî na akûûjî baîrî kana bathatû. Îkanûkia rîa muntû ûrîa ûmeneragia Mûtaana wa Mûrungu kana akoona tharîke ya kîrîkanîro, îrîa yaamûthererie kuuma meeyiene teeka îrî ya ûtheri kana akaruma na akûthûûria Roho Ûmûtheru ûrîa ûreetagîra antû ûtugi rîkeethîrwa rîrî rîrîî nkûrûki. Tuî nî tûkûmenya ûrîa waugîre atî, “Nî ni nkabûrîagîîria,” na kaîrî arauga, “Mwathani nîwe ûkagambithia antû baawe.” Nî ûntû bwa kûmakania muntû kûringwa nî njara ya Mûrungu ûrîa ûrî mwoyo! Ririkaneeni ûrîa gwakari rîrîa bwamenyere ûûma; buî nî bwomîîrîrie mono mathîîna jarîa bwonere. Kûrî îgiita bwarumagwa na bûkathangîkua mbere ya antû bonthe, na rîngî bûkeethîrwa bwîtîkîîrîtie kûthangîkua na barîa baathangîkagua. Buî nî bwaigagîîrua barîa baarî ncheera kîaao na bûgeetîkîîria na bûgwîrîtue kwona into bieenu bikîjûkua, nîûntû nî bwamenyaga atî buî bûrî na ûtonga bûbwega nkûrûki bûrîa bûgatûûra kenya na kenya. Tontû bûû, bûkáreka ûchamba bweenu bûûra, nîûntû bûgatûma bwona kîewa gîkînene. Nîkwîthîrwa no mwanka bûkare bûûmîîrîtie nîkenda bûkoomba kûthithia wendi kwa Mûrungu na bwoona kîrîa eeranîîre. Maandîko jariuga, “Tontû gûtigeere kagiita kaniini, nawe ûrîa wîjîte akeeja na atîkarakara; îndî muntû waakwa ûrîa mwagîru agatûûra nîûntû bwa wîtîkio, îndî akëeja gûtigana na wîtîkio, nkoro yaakwa îtîgwîrua nîwe kaîrî.” Îndî tuî tûtî bamwe ba barîa bacokaga nyuma na bakathirua. Tuî tûrî ba antû barîa beetîkagia mwanka bakoonokua. Wîtîkio nî gûkara na mma mantûûne jarîa twîrîgagîîra, na kûmenya tûtî na nkaanja atî mantû jau jatîonekaga jarî o. Nî wîtîkio bwatûmîre antû barîa baatûûraga o tene beetîkîrîka nî Mûrungu. Nî wîtîkio bwatûmîre tûciûra atî nthîgûrû yoombîrwe nî rûteto rwa Mûrungu, nîkenda tûmenya atî mantû jarîa jakwoneka, joombîrwe nî mantû jarîa jatîûmba kwoneka. Nî wîtîkio bwatûmîre Abeli aritîra Mûrungu kîgongwana gîgwîtîkîrîka nkûrûki ya gîa Kaini, na kîratûma eetîkîrîka nî Mûrungu arî ûmwagîru. Mûrungu wengwa nî oonanîrie atî ûu nîu kûbuîri gûkara rîrîa eetîkîrîrie biewa birîa aaritîre. Kinya këethîra Abeli nî aakuîre, nîûntû bwa wîtîkio bwaawe, kinya naarua tûrî no aragia. Nî wîtîkio bwatûmîre Enoki ajûkua nî Mûrungu nîkenda atîgaakue, na gûtî muntû waamwona nîûntû Mûrungu nî aamûjûkîrie. Mbere ya aitithua îgûrû nî aarî akûgerua oonekana atî nî muntû waagwîrîtie Mûrungu. Muntû kinya ûrîkû akëethîrwa atî na wîtîkio atîûmba kûgwîria Mûrungu. Nîkwîthîrwa muntû wonthe ûrîa weendaga gwîta akuî na Mûrungu no mwanka eetîkie atî Mûrungu arî o, na atî nî aejaga barîa bamûcwaga îtuui. Nî wîtîkio bwatûmîre Noa eetîkia mantû jarîa Mûrungu aamwîrîre jagakarîka kinya këethîra ataarî akûjoona. Nî aathîkîîre Mûrungu na arathithia Sabina îrîa yoonokerie nja yaawe. Tontû bûû, nthîgûrû nî yaathirîrue îndî Noa araaewa waagîru bûrîa bwonoraga nîûntû bwa gwîtîkia. Nî wîtîkio bwatûmîre Abrahamu aathîka rîrîa eerîrwe nî Mûrungu aume nthîgûrû yaao na eete nthîgûrû îrîa Mûrungu aamwîrîrîte. Kinya këethîra ataijî kûrîa eetîte, nî aumîre kwaao na areeta. Nî wîtîkio bwatûmîre Abrahamu atûûra nthîgûrû ya wîrane akari ta mûgeni agîtûûraga maemeene. Kinya Isaaka na Jakubu nî baatûûraga maemeene ta Abrahamu, nîûntû Mûrungu nî aabaeere wîrane o bûu. Nîkwîthîrwa Abrahamu aatûûraga eteerete ntûûra îrîa îrî mûsingi jwa kenya na kenya, îrîa yaathithîrue na îraakwa nî Mûrungu. Nî wîtîkio bwatûmîre Sara aewa inya na kûgîa îu, kinya këethîra nî aakûrûkîthîtie mîaka ya kûgîa mwana. Nî eetîkîrie atî Mûrungu nî mwîtîkua na nî eekaga wîrane bwaawe. Tontû bûû, kuumania na muntû ûmwe ûmûkûrû mono, nchiarwa inyingî ta njota cia îgûrû kana mûthanga jûrîa jûrî rûteere rwa îria nî ciaumanîrie na muntû ûu, tawe Abrahamu. Antû bau bonthe baakuîre barî na wîtîkio. Baakuîre mbere ya Mûrungu oojûria jarîa aabeerîîrîte. Îndî nî baarî bakûjona na barajetîkîîria jarî kûraaja, na bareetîkîîria atî bo nî ageni na nîka baakûrûûkîrîte aja nthîgûrûûne. Nîkwîthîrwa antû barîa baragia nteto ta iu nîka boonanagia bwega atî ka baacwaga nthîgûrû îrîa boomba kuuga nîku kwaao. Këethîra nî baathûgaanagîria nthîgûrû îrîa baarî bakuuma barîngîîthîrwa barî na kaanya gakeega ga gûcoka. Îndî ûrîa gwakari nî atî bo nîka beendaga nthîgûrû înjega nkûrûki, tayo îrîa îrî kûu îgûrû. Tontû bûû, Mûrungu atigagua nthao bakîmwîta Mûrungu waao, nîkwîthîrwa we nî athûranîrîte ntûûra nîûntû bwaao. Nî wîtîkio bwatûmîre Abrahamu arita mûtaana waawe Isaaka arî kîgongwana rîrîa Mûrungu aamûgeragia. Abrahamu ûu nîwe Mûrungu aeete wîrane, îndî amwe na bûu nî aaithûranîrîte kûrita mûtaana waawe wa mûûmwe arî kîgongwana. Mûrungu nî aarî akûmwîra ûjû, “Nchiarwa ciaaku irîa ndaakwîrîre ikaumania na Isaaka.” Abrahamu nî eetîkîrie atî Mûrungu oomba kûriûkia Isaaka kuuma gîkuûne, na nkiuga na njuno, Abrahamu nî aacokeerue Isaaka kuuma gîkuûne. Nî wîtîkio bwatûmîre Isaaka auga îtharimo birîa Jakubu na Esaû bakoona. Nî wîtîkio bwatûmîre Jakubu agîkua atharima ataana ba Josefu na akîthaathayia Mûrungu areenamîîria aramamîra rûturo rwaawe. Nî wîtîkio bwatûmîre Josefu arî akuî gûkua auga Aisraeli bakathaama kuuma Misri na abeera mantû jegiî kûrîa akathikwa. Nî wîtîkio bwatûmîre aciari ba Musa bamwitha mîeri îthatû agûciarwa nîûntû nî boonere karî kaana gakathongi mono. Bo bataakîrîre waatho bûrîa mûnene aaritîte. Nî wîtîkio bwatûmîre Musa rîrîa aaere muntû mûgima, arega gwîtwa mûtaana wa mwarî wa mûnene. Nî aathuurîre kûthangîkanîrua na antû ba Mûrungu antû a kûgwîrîrua meeyia kagiita gagakai. Nî oonere kûthangîkua nîûntû bwa Kristû kûrî na ûguni bûbûnene nkûrûki ya kûgwîrîrua ûtonga bwa Misri, nîûntû bwa îtuui rîrîa eerîgîîrîte kûewa nyumeene. Nî wîtîkio bwatûmîre Musa auma Misri atîgûkîra mûnene athûûra nîwe, nîûntû nî oomîrîrie ta muntû woonaga ûrîa ûtîonagwa. Nî wîtîkio bwatûmîre Musa athithia kîatho kîa Pasaka na aminya tharike mîariine nîkenda Mûraîka wa kûthirania atîkoorage aana ba kîranga ba Aisraeli. Nî wîtîkio bwatûmîre Aisraeli bauna Îria Îtuune ta antû betîrîte nthî înjûmo. Îndî rîrîa Amisri baagererie kuunîra antû o au baraûrîra îrieene. Nî wîtîkio bwatûmîre nthingo cia Jeriko imomoka rîrîa Aisraeli baathirîrie kwithiûrûka mainda mûgwanja. Nî wîtîkio bwatûmîre mûmaraya ûrîa weetagwa Rahabu atîkooragwe amwe na antû bangî barîa baaremete Mûrungu, nîûntû nî aagwatîre ûgeni antû ba Israeli barîa beetîte gûcûnkûûna. Mpongeere bûngî bûrîkû? Ntî na îgiita rîa kuuga mantû jegiî Gideoni, na Baraki, na Samusoni, na Jefitha, na Daudi, na Samueli na iroria. Antû bau bonthe nîûntû bwa wîtîkio nî baarwîre na moonene ja nthî na barajacinda na baratûma mantû ja îota jathithua kaîrî, na Mûrungu aroojûria jarîa aabeerîîrîte. Nî baakunîkîre tûnyua twa ngatûnyi, na barooria mîanki îmînene, na barateetha kûûragîrwa ndweene. Nî baagîîre inya kinya këethîra bataarî na inya, na baraa nchamba cia ndwaa na bareenga njûûrî cia anthû. Wîtîkio bwa aka bamwe barîa baakuîri nî bwatûmîre antû baao bariûkua. Bangî barîa beetîkîtie Mûrungu nî bathangîkîrue na baratua nî kaaba booragwe nîkenda bariûka boona ûtûûro bûbwega nkûrûki. Bangî baracikûûrwa na baraûûrwa ibooko, na kinya baratheekwa na nyororo na baraikua ncheera. Bamwe nî booragîrwe na maiga na bangî baragiitwa na mûchumeno bakaa inuku biîrî bing'anene, na bangî barooragwa na nchiû. Bamwe nî beetîre gûntû na gûntû beekîrîte mîgûûta ya mbûri na ya ng'ondu, barî nkîa mono, na barî antû bathangîkîte mono, na bakîthithagîrua mantû jamaaî. Bo baatûûraga ta antû bataagîri kwîthîrwa barî nthîgûrû îîjî. Baatarataraga ndwanda, na irîmeene, na ikurunguune na marinyeene. Bau bonthe kinya këethîra nî boombanîre nîûntû bwa wîtîkio bwaao, batoonere kîrîa Mûrungu eekîte wîrane nabo, nîûntû nî aarî na mûbango jûmwega nkûrûki nîûntû bweetû. Aabangîte atî atîbaethia babaagîru buru tûtî amwe nabo. Tontû baatuî nî tûthiûrûki nî ntundu ya akûûjî babaingî mono, tûteni ûntû bunthe bûrîa bûtûritûagîra, na mono mono meeyia jonthe jarîa jatûgwatangaga na mpwîî. Tûûgîeni rûîro rûrîa rûrî mbere yeetû tûûmîrîtie, na tûraithîrîtie Jesû, ûrîa waambîrîrie wîtîkio bweetû na no we ûkabûkinyithia mûthia. Nîkwîthîrwa nîûntû bwa kûgwîrua kûrîa kwaarî mbere yaawe nî oomîrîrie nthao cia kwambwa mûtharabeene îndî nandî nî akari nthî rûteere rwa njara ya ûrîo ya rûriga rwa Mûrungu. Thûgaanieni mantû jarîa oomîrîrie ja kûthûûrwa nî eeyia, nîkenda bûtîgaakue nkoro kana bûtigana na wîtîkio. Buî bûtîrarwaa na meeyia mwanka bûkinyia a kûûragwa. Ka bworîîrue nî ûritani bûrîa bûritanaga atî baabuî bûrî aana baawe? “Mwana waakwa, ûkameneria îkanûkia rîa Mwathani, kana ûkua nkoro rîrîa akûaa nthînje. Nîkwîthîrwa Mwathani akanûkagia mwana ûrîa eendeete, na aûûraga mwana wonthe ûrîa eetîkîîrîte arî mwana waawe.” Ûmîîrieni îkanûkia rîaawe nîûntû Mûrungu arîbûkanûkia nîûntû bûrî aana baawe. Ka kûrî mwana ûtîkanûkagua nî îthe? Mûrungu akëeja kûrega kûbûkanûkia, ta ûrîa akanûkagia aana baawe bonthe, bûkara ta bûtî aana baawe ba mma. Aciari beetû aja nthîgûrû nî batûkanûkagia na tûkabaa gîtîîo. Tuî nî tûbuîrîte kwinyiia nkûrûki rîrîa tûgûkanûkua nî Baaba weetû wa îgûrû nîkenda tûtûûra mwoyo? Tontû aciari beetû batûkanûkagia kagiita gagakai na rîrîa bakwenda, îndî Mûrungu atûkanûkagia nîkenda tûteetheka na twaa antû babatheru ta ûrîa arî ûmûtheru. Rîrîa tûgûkanûkua nî twigagua ûrûrû na tûtîgwîragua, îndî nyumeene tuî barîa tûkanûkagua nî twîthagîrwa tûrî na thîîrî na mîîtîre îmîagîru. Tontû bûû, njara cieenu îrîa igoogoi nî igîe inya na maru jeenu jarîa jagûtetema nî jarûngame ceeni. Thingatageni njîra irîa ciagîrîte nîkenda barîa barî wonje kinya bûrîkû batîkaremwe gwîta mwanka boorue. Ciûmagieni bûkarage na thîîrî na antû bonthe na bûkarage bûrî babatheru nîûntû gûtî muntû ûtî ûmûtheru ûkoona Mwathani. Imenyagîîreni bûtîkeeje kwebaeba buuma ûtugiine bwa Mûrungu. O ûmwe weenu nî aimenyagîîre nîkenda atîkeeje kwîthîrwa arî na marûrû ndeene yaawe eeja gûtûma bangî bathangîka na beeyia. Bûkáreka kinya ûmwe weenu eeja kwaa mûmaramari na muntû ûtîkîraga Mûrungu ta Esaû, ûrîa weenderie rûgai rwaawe rwa ûrikithathi nîkenda arûmua thaani îmwe ya biakûrîa. Tontû buî nî bûkûmenya atî nyumeene agûcoka gwîtia kîtharimo kîaawe kuuma kîrî îthe, nî aatîrwe. Ataarî na kaanya ga kûromba ûrekeri kinya këethîra nî aageragia kûromba kîtharimo akîrîraga. Buî bûtîîti bwîta antû bûûmba kûringithia na njara, ta ûrîa antû ba Israeli beetîrwe bareeta kîrîmeene gîa Sinai kîrîa barîngîringithia na njara, kana antû arî na mwanki kana antû arî na muundu kana antû arî na kwithikîîra gûkûnene kana antû arî na kîbubani, kana arîa tarûmbeta gakaringwa kana arîa bûkaigua kajû ga kûmakia antû bonthe ûntû batîenda gûcoka kwigua kajû kau kaîrî. Nîkwîthîrwa rîrîa Mûrungu aarîrie nî baaremerwe kûûmîîria kajû kaawe akuuga, “Ûrîa ûkaringithia kîrîma gîkî, kinya yëethîrwa nî nyomoo îgakîringithia no mwanka îûûrwe na maiga mwanka îkue.” Nî boonere ûntû bûu bûrî bwa kûmakania mwanka kinya Musa wengwa arauga, “Nî nkwinaina nî ûguaa.” Îndî buî bwîti bwita kîrîmeene kîa Zaiûni na ntûûreene ya Mûrungu ûrîa ûtûûraga mwoyo, tayo Jerusalemu îrîa îrî îgûrû, na kîrî araîka batîtarîka barîa boothûranîte amwe. Ningî bwîti bwîta kîrî kîûthûrano kîa aana ba kîranga barîa mariîtwa jaao jaandîki îgûrû na kîrî Mûrungu ûrîa ûkagambithia bonthe na kîrî roho cia antû barîa baagîru na rîu baagîrithîtue buru. Ningî bwîti bwîta kîrî Jesû, ûrîa ûcokagia ngwatanîro ya Mûrungu na antû kîrîkanîroone gîkîerû, na kîrî tharike îrîa yeetûûrîrwe na îrekagîra meeyia antû a kwenda kwirîîria ta ûrîa tharike ya Abeli yeendaga. Menyeereeni bûtîkeeje kûrega kwathîkîra Mûrungu, ûrîa ûkûbwarîria. Tontû këethîra barîa baaregere kûmwathîkîra rîrîa aabakaanîrie arî aja nthî bataatethere, kinya tuî twarega kûmwathîkîra rîrîa agûtûkaania kuuma îgûrû tûkaathirua nkûrûki ya bo. Kajû kaawe kagiiteene kau nî gaatûmîre nthîgûrû inaina, îndî nandî nî eekîre wîrane atî, “Rîu rîngî ntinainia nthîgûrû akî îndî nkainainia kinya îgûrû.” Nteto iu “Rîu rîngî” irîtwonia atî into bionthe birîa biûmbi bikainainua na biritwe o, nîkenda kîrîa gîtîûmba kwinainîka gîtigara. Tontû bûû, tûcokerieni Mûrungu nkaatho nîûntû bwa gûtûaa Ûnene bûrîa bûtîûmba kwinainua. Tûmûthathayieni ûrîa kwagîrîte tûkîmûkîraga na kwinyiia mbere yaawe. Nîkwîthîrwa Mûrungu weetû nî mwanki jûîîthagia jûkathiria buru. Îtageni na mbere kwendanaga buru o muntû na ûngî ta akristû. Gwatageeni antû bûtîkûmenya ûgeni nja cieenu nîûntû kûrî bo baagwatîre araîka ûgeni batîkûmenya. Ririkanageeni barîa barî ncheera ta bûrî ncheera amwe nabo. Ririkanageeni barîa bakweewa thîîna ta bûkûrîa thîîna kinya buî. Arûme na aka barîa bagûreene nî babuîri kûeejagwa gîtîîo. Mûkûrû nî abuîri kwîthîrwa arî mwîtîkua kîrî mwekûrû waawe na mwekûrû nî abuîri kwîthîrwa arî mwîtîkua kîrî mûkûrû waawe. Nîkwîthîrwa Mûrungu akagambithia amaramari na athûngîîri. Bûkejeeni kwaa eendi mbeecha mono bwaa nkombo ciaacio; ng'anagîrweni nî kîrîa bûrî nakîo. Tontû Mûrungu nî augîîte ûjû, “Ntîkorogûtîîjîra kana ngûtiganîria kinya rî.” Nîkîo tûbuîri kuuga tûrî na ûchamba atîrî, “Mwathani nîwe ûnteethagia, ntîkorokîra kinya rî. Nîatîa muntû oomba kûnthithia?” Ririkanageeni atongeeria beenu, nabo nî antû barîa baabûritanîre rûteto rwa Mûrungu. Raithîrieni jarîa bathithîtie nthîgûrûûne îîjî na bwîtîkie Mûrungu ta ûrîa beetîkîtie. Jesû Kristû akari o ûrîa arakari îgoro, na noou akari naarua na noou agatûûra akari kenya na kenya. Imenyereeni bûtîgaatithue njîra nî mooritani mageni mwanya mwanya. Nî bûbwega kwona inya yaaku kuumania na ûtugi bwa Mûrungu, antû a kuumania na mawaatho jegiî biakûrîa nîûntû barîa bathingataga mawaatho jau batîgunagwa nîjo. Athînjîri-Mûrungu barîa baritaga igongwana kîûrûûne kîrîa Ayahudi bathaathagia Mûrungu, batîbuîri kûrîa kîgongwana kiumîte kîritîroone gîeetû kîa igongwana. Nîkwîthîrwa mûthînjîri-Mûrungu ûrîa mûnene akamataga tharike ya nyomoo akî agatonya nayo kîûrûûne na akamîrita îrî kîgongwana gîa kûthîria meeyia îndî nyama cia nyomoo iu îkaîthîîrua oome ya kambî. Tontû bûû, kinya Jesû ooragîîrwe oome ya ntûûra, nîkenda atheria antû meeyia jaao na tharike yaawe wengwa. Tontû bûû, twîteeni oome ya kambî kûu arî nîkenda tûûmîîria nthao o ta ûrîa we oomîîrîrie nthao. Nîkwîthîrwa aja nthîgûrû tûtî na ntûûra ya gûtûûra kenya na kenya, îndî ka tûgûcwaa ntûûra îngî îrîa îkeeja. Rîu tûrîtagîreni Mûrungu kîgongwana kîa kûmûkumia ndeene ya Kristû, nakîo nî kuumbûra na tûnyua tweetû riîtwa rîaawe. Bûgátiga kûthithagia mantû jameega na kûgaana birîa bûrî nabio nîûntû biu nîbio igongwana birîa bigwîragia Mûrungu. Athîkagîreeni atongeeria beenu na bûthithagie ûrîa bakûbwîra. Ngûgî yaao nî kûmenyeera nkoro cieenu, na nî bakûmenya no mwanka beere Mûrungu ûrîa baaritîre ngûgî yaao. Bwabaathîkîra, bakarita ngûgî yaao bagwîrîtue îndî bwarega kûbaathîkîra bakarita ngûgî îîu batîgwîrîtue, na batîbûteethia ûrîa kwagîrîte. Tûrombagîreeni. Tûrî na mma tûtîkwigambithia nkoroone cieetû nîûntû nî twendaga mono kûthithia ûrîa kwagîrîte magiita jonthe. Ni ndîbwerenca bûrombe mono nîkenda mpûûmba gûcoka kîrî buî na mpwîî. Nandî rî, reeka Mûrungu wa thîîrî ûrîa waariûkîrie Mwathani weetû Jesû kuuma kîrî akuû, tawe mûrîîthi ûrîa mûnene wa ng'ondu, nîûntû bwa tharike ya kîrîkanîro gîa kenya na kenya, abûûjûrie mantû jonthe jameega nîkenda bûthithia wendi bwaawe. Ningî nî atûme ngûgî irîa igwîragia Jesû Kristû ikûre ndeene yeenu na Kristû aaewe ûkumio kenya na kenya. Amen. Ataana na aarî ba baaba ndîbûromba bûthûgaanîrie nteto iji ndabwandîkîra bwega nîûntû barûga ijî ndabwandîkîra tî îndaaja mono. Ndîenda bûmenya atî mûtaana wa baaba Timotheo nî ararekereerue kuuma ncheera. Akëeja gûkinya kûrî o, nkeejania nawe kûbwona. Keethieni atongeeria beenu bonthe na akristû bonthe. Ataana na aarî ba baaba barîa barî Italia bakûbûkeethia mono. Ûtugi bwa Mûrungu bûrokaraga amwe naabuî bwinthe. Nî ni Jakubu nthûûmba ya Mûrungu na ya Mwathani Jesû Kristû, nkûbwaandîkîra buî antû ba mîîrîga îkûmi na îîrî îrîa înyaganîtie nthîgûrûûne: Jûkieni nkeethi. Ataana na aarî ba baaba, gwîragueni rîonthe rîrîa bûroona magerio mwanya mwanya. Tontû nî bwijî atî rîrîa wîtîkio bweenu bwagerua nîrîo bûgîîjaga inya ya kûûmîîria. Kûûmîîria kûu kweenu nî ku gûkabûteethia mantûûne jonthe nîkenda bûkaa baboojûru mma na bûrî antû agima na bwîthîrwe gûtî gantû bûkwaga. Gûkëeja kwîthîrwa kûrî na muntû noo ûmwe kîrî buî ûtî na ûûme, nî arombe Mûrungu nawe akamwaa. Nîkwîthîrwa Mûrungu aejaga antû bonthe na magi na atîgûcaana. Îndî bunka nî arombe arî na wîtîkio na ethîrwe atî na nkaanja. Nîkwîthîrwa muntû ûrîa ûkaraga na nkaanja ang'uanene na mîgombe ya îria îrîa îtindîkagwa na îkaûûngua nî ruuo. Muntû wa nkaanja na ûtîriki mîtîreene yaawe yonthe, akáthûgaania atî kûrî kîo akoona kuuma kîrî Mwathani. Akrisû barîa nkîa nî bagwîrague rîrîa Mûrungu abaeethia antû ba gîtîîo, nabo akristû barîa itonga nî bagwîrague kinya rîrîa baathirîrwa nî into nîûntû bakari ta maûa, bakathira. Tontû riûa riumaga rîkaîîthia imera bikooma na marao jaabio jagetîka na ûthongi bwaabio bûkathira. Ûu nou gîtonga gîkathira kîîngeene na ngûgî cia gwitongia. Nî atharimi muntû ûrîa ûûmagîîria magerio, nîûntû athiria kûûmbana kîrî magerio jau, akoona kîewa kîa ûtûûro kîrîa Mûrungu eerîîrîte barîa bamwendeete. Rîrîa muntû agerua, akáuga nî Mûrungu ûkûmûgeria nîkwîthîrwa gûtî rîo Mûrungu ageragua na ûthûûku na we gûtî rîo ageragia muntû kinya ûrîkû. Îndî o muntû ageragua rîrîa akujîîrua na ategua nî mairîrîîria jaawe wengwa. Rîu kwirîrîîria kwaawe kwagea îu gûciaraga meeyia, najo meeyia jaakûra buru jagaciara gîkuû. Bûkéejeeni kwaîrua ataana na aarî ba baaba buî barîa mpendeete. Kîewa gîkîega kinya kîrîkû na ûntû kinya bûrîkû bûrîa bwagîrîte biumaga îgûrû. Bitwînamagîîra biumîte îgûrû kîrî Mûrungu ûrîa ûrî Mûûmbi wa mawerû ja îgûrû, na We nî ûrîa ûtîgarûkaga kana atûma muundu jwîja nîûntû bwa kûgarûka kwaawe. Nîwe na kwenda kwaawe watûciarîre na rûteto rwa ûûma nîkenda tûkaa nî tuî ba mbere kîrî biûmbe bingî biaawe bionthe. Ataana na aarî ba baaba barîa mpendeete menyeni ûntû bûbû: muntû wonthe nî eethagîrwe arî na mpwîî cia kwigua îndî akagîa mpwîî cia kwaria kana cia kûthûûranga nîûntû muntû ûrîa ûthûûrangaga, atîûmba kûthithia ûrîa Mûrungu eendaga. Tontû bûû, tiganeni na mîîtîre yonthe îmîthûûku na mîkariî yonthe ya meeyia. Ambîrieni rûteto rûrîa Mûrungu aandîte nkoroone cieenu bwinyiîtie, naru nîru rûûmba kûbwonokia. Bûgaciayieni bwaa bakwigagua rûteto akî, îndî rwathîkagîreeni. Nîkwîthîrwa muntû ûrîa wigaagua rûteto na atîrwathîkîre, agerekanua na muntû ûrîa ûraithagîîria ûthiû bwaawe kîoniine. Tontû airaithagîîria ûrîa akari na akauma au na ntûti îmwe akoorîrua nî ûrîa akwonaga akari. Îndî o muntû ûrîa ûcunkûûnaga waatho bûrîa bwagîru, nabu nîbu waatho bûrîa bûtûmaga antû beethîrwa barî na ûciathi, na ageeta na mbere na kûbwathîkîra, na tî kûthikîîra akî na nyuma akoorîrua, îndî nî athithagia ûrîa bûkuuga akatharimwa mantûûne jarîa athithagia. Muntû ûrîa ûthûgaanagia nî arikîtie ndini bwega îndî akëethîrwa atîathaga rûûme rwaawe ka aciaagia na ndini yaawe nî ya ûtheri. Ndini îrîa ntheru na îtî îgi mbere ya Mûrungu Baaba nîyo îîjî: kûûmenyagîîra twaana tûrîa tûtî na aciari na ntigwa thîînene ciaao na muntû kwimenyeera wengwa atîgaikinyange na mantû ja nthîgûrû. Ataana na aarî ba baaba, tontû bwa ûrîa bwîtîkîtie Mwathani Jesû Kristû ûrîa ûrî mûnene wa ûkumio, bûkáthithagîria antû mantû na kîmenyano. Kwa ngerekano, muntû akeeja kîûthûranoone kîeenu eekîrîte nguû inthongi na eekîrîte kîmata kîa thaabu, ningî muntû ûngî nkîa akeeja wîkîrîte nguû inthiru. Këethîra bûkagwata ûgeni ûrîa wîkîrîte nguû inthongi bûkamwîra, “Itû kara nthî aja,” îndî nkîa bûkamîra, “Rûûngama arîa gwe,” kana “Kara nthî aja akuî na magûrû jaakwa,” rîu nîka bwonania atî kûrî na kîmenyano gatîgatîîne keenu na bwaa aathûrani barî na mathûgaanio jamathûûku. Ûnthikîîreni ataana na aarî ba baaba barîa mpendeete! Anga Mûrungu tî antû barîa nkîa athuurîte nîkenda bakaa itonga mantûûne ja wîtîkio na agaîra rûgai rwa ûnene bûrîa eekîte wîrane atî akaa bonthe barîa bamwendeete? Îndî buî bweethetie muntû ûu nkîa gîntû gîtî na bata. Anga bau itonga tîbo babûinyagîîria na bakabwîkîra mîrigi bakabwikia kotini? Bau too bo bathûmbagia riîtwa rîrîega rîrîa bwaeerwe? Bûkëeja kwîthîrwa na mma nî bwathîkagîra Waatho bûrîa bwega o ta ûrîa bwandîki Maandîkoone atî, “Eendaga mûtûûri waaku o ta ûrîa ûciendeete,” nî bûthithagia bwega. Îndî gûkëethîrwa atî buî bûthithagîria antû mantû na kîmenyano bûrî na meeyia. Nabu Waatho nî bûkûbûthitanga atî bûrî eeyia. Tontû kinya muntû akeethîrwa nî ombîte kwathîkîra Waatho bunthe îndî agaatia gaûntûûne kaniini, we eethagîrwa aunîte Waatho bunthe. Tontû ûrîa waugîre “Ûkáthûngîîra,” nowe waugîre, “Ûkóragana.” Rîu ûkëeja kûrega kûthûngîîra îndî ûkooragana, kwaa no unîte Waatho. Tontû bûû, tueni kwaragia na kûthithagia mantû ta antû barîa bakagambithua nî Waatho bûrîa bûtweete ûciathi. Tontû barîa batî kîaao Mûrungu akabagîtîra îgamba atî na kîaao. Amwe na jau kîaao kîrî inya mantûûne ja kûgiita îgamba. Ataana na aarî ba baaba, kûrî na ûguni bûrî kû muntû kuuga arî na wîtîkio îndî atîkûbwonania na mathithio? Wîtîkio bûu bwaawe bûûmba kûmwonokia? Gûkëethîra mûtaana kana mwarî wa baaba nî athirîtie nguû kana atî na biakûrîa, na ûmwe weenu akeera muntû ta ûu, “Îta bwega, ûkáreka mpio îkûgwata na ûkáreka ûrîîwa nî mpara”, na atîramûthirîria thîîna îrîa agûkarî nayo, nî wega bûrîkû muntû ûu athithia? Tontû bûû wîtîkio bûtî na mathithio nî bûkuû. Îndî muntû ûûmba kuuga: “Gwe ûrî na wîtîkio, naani ndî na mathithio.” Naani ngacokia, “Û mbonia ûrîa muntû oomba kwîthîrwa arî na wîtîkio bûtî na mathithio, naani ngakwonia na mathithio atî ndî na wîtîkio.” Gwe nî wîtîkîtie atî Mûrungu nî ûmwe; naagwe nî ûthithagia bwega. Îndî roho inthûûku kinya cio nî ciîtîkîtie o ûu na ikainaina nî ûguaa. Îgwe kîaa, ka ûkwenda kwonua atî wîtîkio bûtî na mathithio nî bwa ûtheri? Anga baaba weetû Abrahamu, tî mathithio jatûmîre atarwa arî ûmwagîru rîrîa aaritîre mûtaana waawe Isaaka arî kîgongwana kîritîroone kîa igongwana? Au nî ûkwona atî nî wîtîkio bwaritaga ngûgî birî amwe na mathithio, na wîtîkio bûroojûrua na mathithio. Ûu nîu Maandîko joojûrîrue jarîa jaugaga, “Abrahamu nî eetîkîrie Mûrungu, na bûu bûratarwa bûrî waagîru kîrî we.” Tontû bûû, Abrahamu areetwa mûcoore wa Mûrungu. Au nî bûkwona atî muntû aagîrithagua nî mathithio îndî tî wîtîkio akî. Ûu nîu gwakarîre kîrî mûka mûmaraya ûrîa weetagwa Rahabu. We aatarîrwe arî ûmwagîru nîûntû bwa kûgwata ûgeni Aisraeli barîa baatûmi gûcûnkûûna na araboonia njîra ya gûtorokeera. Rîu, o ta ûrîa mwîrî jûtî na mwoyo jûrî jûmûkuû, nîu kinya wîtîkio bûtî na mathithio bûrî bûkuû. Ataana na aarî ba baaba, bûkaeeni aritani babaingî gatîgatîîne keenu. Tontû buî nî bûkûmenya atî tuî barîa tûrî aritani tûkagambithua îgamba rîrîûmo nkûrûki ya bangî. Twinthe nî tûthithagia maangaratania jamaingî. Muntû ûrîa ûtîangaratanagia rwarieene rwaawe nî ûmwega buru na nî oombîte kwatha mwîrî jwaawe junthe. Baatuî twîkagîra mbarathi gacuuma ga kîathatha nîkenda îtwathîkîra. Tûthithagia ûu nîkenda tûûmba kûmiikia o arîa tûkwenda. Meri kinya këethîra nî înene mono na ningî nî îtindîkagwa nî ruuo rûrûnene îrî îrieene, îgatagwa nî kathigû kaniini mono îkeerekerua o arîa mwîtithia waayo akwenda. Nî o ta ûu, kinya këethîra rûûme nî karûngo kaniini ka mwîrî nî rûûmbaga gwikumîria mantû jamanene. Mwitû jûmûnene kinya atîa jwîîthagua nî kamwanki kaniini! Rûûme nî mwanki. Rûûjûri mantû jamathûûku jarîa joomba kûthûkia mwîrî junthe. Rûûme rûrûngûragia ûtûûro bweetû bunthe na mwanki jwa kenya na kenya. Muntû oomba kûrîîthia nyomoo cia kîthaka na agakaranîria nacio itîkûmûthûkia. Nî oombîte kûrîîthia nyomoo cia kîthaka na nyoni na irîa îrî mathendû na kinya biûmbe birîa bikaraga îrieene. Îndî gûtî muntû woomba kwatha rûûme. Rûûme nî ûthûûku bûtîûmba kwathîka na rûûjûri sumu yûûmba kûûraga. Nîru tûkumithagia naru Mwathani Baaba, na noru tûrumaga naru antû barîa Mûrungu oombîte bang'uanene nawe. Kanyueene kamwe nîko kaumaga irumi na gakauma itharimo. Gûtîbuîri gûkaraga ûu ataana na aarî ba baaba. A rî rûûjî rûrî mûrîo na rûûjî rûrî ng'ana rwoomba kuumîîra kîthimeene kîmwe? Ataana na aarî ba baaba, kûrî rîo mûkûû jûûmbîkia gûciara ntaratare kana mûtaratare jûciarîkia nkûû? Ningî gûtî rîo kîthima kîa rûûjî rwa chumbî kiumîkia rûûjî rûrwega. Nûû gatîgatîîne keenu ûrî ûûmûme na ûgûciûkîrwa nî mantû? Muntû ta ûu nî onanagie na mîîtîre yaawe ûrîa ngûgî ciaawe ikari arî na kwinyiiyia kûrîa kuumanîtie na ûûme. Îndî këethîra buî bûrî na rûriitho na bûûjûrîtwe nî ûrûrû na gûcienda bûgaikumieni bwîja kûrwaa na ûûma. Ûûme bwa mûthemba jûu bûtîejani buumîte kîrî Mûrungu, îndî nî bwa nthîgûrû îîjî na tî bwa kîroho, nî bwa Nkoma. Arîa kwonoraga rûriitho na gûcienda nî gûkaraga na kinya gîtuma na mîîtîre îmîthûûku ya mîthemba yonthe. Îndî ûûme bûrîa bweejani buumîte îgûrû, mbere mma bûu nî bûûtheru. Ningî ûûme bûu bûcwaga thîîrî na bûûjûrîtwe nî ûkiri na nî bûthikagîîra mathûgaanio ja bangî. Ningî ûûme nî bûûjûrîtwe nî kîaao na maciara jameega na bûtî kîmenyano kana waayia. Antû barîa baandaga mbeeû ya thîîrî boojûrîtwe nî thîîrî bakethaga maciara ja waagîru. Nîmbi îtûmaga bûkara bûkîrûjaga na bûgîtetaga gatîgatîîne keenu? Mantû jau jaumanagia na mairîrîîria jamaaî jarîa jabwatîkaga ndeene yeenu. Bwendaga into bina îndî bwabiaga, bûkooragana. Ningî nî bwirîragîîria mantû mana, îndî bwajaga rîu bûkarwaa na bûgatetania. Bûtî nabio nîûntû bûtîrombaga kuuma kîrî Mûrungu. Bûrombaga bûkarega kwona nîûntû bûrombaga na njîra îmbîî nîkenda bûjûria mairîrîîria jeenu. Buî antû barîa batîûmba gwîtîkîka! Ka bûtiijî atî gûtuma ûcoore na nthîgûrû îîjî nî kûgîa ûthû na Mûrungu? Tontû bûû, o muntû ûrîa wendaga gûtuma ûcoore na nthîgûrû, ka acieethagia mûnthû wa Mûrungu. Ûkáthûgaania atî Maandîko nî ja ûrongo jarîa jaugaga, “Mûrungu arî rûriitho rûûneene nîûntû bwa Roho ûrîa eekîte ndeene yeetû.” Îndî ûtugi bûrîa Mûrungu aeejanaga nîbu bûrî inya nkûrûki. O ta ûrîa Maandîko jaugaga, “Mûrungu nî areganaga na antû barîa aikumia îndî akaa barîa bainyiiagia ûtugi bwaawe.” Tontû bûû, inyiiagieni mbere ya Mûrungu. Reganageni na Nkoma nawe akabûmatûka. Kuîrieni Mûrungu nawe akabûkuîrîîria. Therieni njara cieenu buî eeyia, naabuî aciayia thambieni nkoro cieenu. Ithikîîreni na bûkaye na bûrîre. Ntheko cieenu nî igarûke ciee kwithikîîra na kûgwîrua kweenu kwee kwigua kîeba. Inyiagieni meethoone ja Mwathani nawe akabûa gîtîîo. Ataana na aarî ba baaba, tigeeni kûmenanagîîria. Ûrîa ûmenagîîria mûkristû ûngî kana akamûgitîra îgamba bûbûûî nî Waatho ethagîrwa akîmenagîîria na kûgitîra îgamba bûbûûî. Îndî gwe ûkä mûgambithia wa Waatho ûtîthagîrwa ûkîthithagia ûrîa Waatho bûkuuga, îndî wîthagîrwa ûrî mûgitanîri wa îgamba. Mûrungu nîwe wenka mwejani Waatho na mûgitanîri îgamba. Nîwe wenka wonokagia na akooraga. Rîu, ûgwe nîgwe ûu ûgitagîra muntû ûngî îgamba bûbûûî? Nandî rî, thikîîreeni buî barîa buugaga, “Naarua, kana rûûjû tûgeeta ntûûreene nna, tûkare kûu antû a mwaka jûmwe tûringe biashara na tûcionere umithio.” Îndî buî bûtîîthagîrwa kinya bwijî ûrîa rûûjû gûgakara. Ûtûûro bweenu bûkari ta nduume îrîa yonagwa kagiita gagakai îgacoka îkaûra. Antû a buuga ûrîa bûkathithia, bûbuîri kuuga ûjû, “Mwathani eenda, tûkeethîrwa tûrî mwoyo rûûjû, tûrite ngûgî îîjî kana îrîa.” Îndî nandî buî bwikaathaga na bûgaikumia. Gwikumia ta kûu nî gûkûthûûku. Rîu, o muntû wonthe ûrîa wiijî ûntû bûrîa agîîrîte kûbûthithia na akarega kûbûthithia, nî meeyia eethagîrwa akîthithia. Nthikîîreeni nandî buî itonga! Rîreni na bûkaye, nîûntû bwa mathîîna jarîa jakabwîjîîra. Mootonga jeenu jakwora, na nguû cieenu ikûrîwa nî mûthwa. Thaabu cieenu na fetha ikûrota. Gutu yaacio nîyo îkaa ûkûûjî bwa kûbûgambithia na îîthie nyama cia mîîrî yeenu ta ûrîa mwanki jûîîthagia. Buî bûciûthûranîrîtie mootonga jamaingî nîûntû bwa ntûku cia mûthia cia ûtûûro bweenu. Mîchaara ya ariti ngûgî barîa barîmaga miuunda yeenu, îrîa bûbaîîragia bûgatigwa nayo nî îgûtûmîîria na kajû gakanene. Nakîo kîrîro gîa akethi nî kîthirîtie gûkinya matûûne ja Mwathani Mweneinya. Babuî bûtwîre nthîgûrûûne bwingîîri nî into na mîago îmingî. Buî nî bwituîrîte na bwanora bwetereete ntukû ya kûthînjwa. Buî nî bûgitîrîte antû babaagîru îgamba na bwabooraga. Îndî bo batairûîra. Ataana na aarî ba baaba, kareni bûûmîîrîtie mwanka rîrîa Mwathani akeeja. Oneni ûrîa mûrîmi akaraga oomîrîtie, eteerete muunda jwaawe juuma irio. Akaraga oomîîrîtie mwanka rîrîa kîmera kîaawe gîkaurîrwa nî ngai ya mbere na ya nyuma. O ûu kinya buî ûmîîrieni. Ciaandeni wîrîgîîroone tontû Mwathani arî akuî kwîja. Ataana na aarî ba baaba, tigeeni kûnung'una nîûntû bwa bangî Mûrungu atîkeeje kûbûgambithia. Mûgambithania arî akuî gûkinya. Ataana na aarî ba baaba, jûkieni ngerekano ya iroria ûrîa biomîrîrie mîthangîko rîrîa biaaragia riîtweene rîa Mwathani. Twîtaga antû barîa baciaandîre baroomîîria mîthangîko babatharime. Nî bûthirîtie kwigua mantû ja kûûmîîria kwa Ayubu na bwamenya ûrîa Mwathani amûthithîîrie mûthieene. Tontû Mwathani nî aiganagîîrua kîaao na nî atuganaga. Bûrîa bûnene nkûrûki ya mantû jangî jonthe, ataana na aarî ba baaba nî atî bûgaciîtagieni rîrîa bûgwîka wîrane. Bûgaciîtieni na îgûrû kana nthîgûrû kana gîntû kinya kîrîkû kîngî. Rîrîa bûgwîtîkîîria ûntû ugageni akî “Ii”, na rîrîa bûkûrega ugageni, “arî”, bûtîkeeje kûgambithua nî Mûrungu. Kûrî we gatîgatîîne keenu ûkûthangîka? Nî arombe. Kûrî weenu ûgwîrîtue? Nî aine ndwîmbo cia gûkumia Mûrungu. Kûrî weenu waajîtue? Nî eete akûrû ba kanisa, nîkenda bakamûrombera na bamwake maguta riîtweene rîa Mwathani. Maromba ja mûthemba jûu jarîa jarombi na wîtîkio jagatûma muntû ûu waajîtue oore. Nawe Mwathani agatûma agwate inya na ningî eethîrwa kûrî meeyia athithîtie akarekerwa. Tontû bûû, umbûranagîreni meeyia na bûkîrombanagîra o muntû na ûngî, nîkenda bûkoorua. Maromba ja muntû ûrîa wagîrîte nî jathithagia mantû jamanene tontû bwa ûrîa jarî na inya înene. Elija aarî muntû o jaatuî. Nî aarombere na wîru atî ngai îtîkaure, nayo îtaurîre nthîgûrû îgiita rîa mîaka îthatû na nusu. Rîu aracoka araromba kaîrî, nayo ngai îraura înyingî mono kuuma îgûrû. Nthî nayo îroona maciara jaayo. Ataana na aarî ba baaba, ûmwe weenu akëeja gûtaratara akauma ûûmeene na muntû ûngî gatîgatîîne keenu akamûcokia kaîrî, ririkaneni ûjû: o muntû ûrîa ûgatûma mwîyia atigane na ûthûûku bwaawe, akoonokia ûtûûro bwa mwîyia ûu kuuma gîkuûne na atûme meeyia jamaingî mono jarekerwe. Nî ni Peterû mûtûmwa wa Jesû Kristû, nkûbwaandîkîra buî antû barîa bathuuri nî Mûrungu barîa bûtûûraga bûrî mpinga narîa bûnyaganîte nthîgûrû cia Pontu na Galatia na Kapadokia na Asia na Bithinia. Nî bwî barîa Mûrungu Baaba aathuurîre kûringana na meerekeeria jaawe. Mûrungu nî abweethetie babatheru na njîra ya Roho waawe nîkenda bûkaathîkagîra Jesû Kristû na bûtherue nî tharike yaawe. Ûtugi na thîîrî birokaraga naabuî kwa wingî. Mûrungu, Îthe wa Mwathani weetû Jesû Kristû arokumagua! Tontû bwa kîaao kîaawe gîkiingî nî tûciarîtwe rîa jaîrî nîûntû bwa Mûrungu kûriûkia Jesû Kristû kuuma kîrî akuû. Ûntû bûu nîbu bûtûmaga tûkara na wîrîgîîro bwa mma, na tontû bûû, nî twetagîîra kwîja kûewa itharimo birîa bitîthiraga birîa Mûrungu eekîrîte antû baawe. Itharimo biu Mûrungu abwîkîrîte kûu îgûrû arîa bitîûmba kwora kana bithûûka kana bithira ûthongi bwaabio. Nî bieenu buî barîa tontû bwa wîtîkio bweenu bûkaragua nî inya ya Mûrungu nîkenda bwîja kwoona wonokio bûrîa bûthuranîri bwa kwîja kûguûrwa îgiita rîa mûthia rîakinya. Gwîragueni nîûntû bwa ûntû bûu kinya këethîra nandî kwombîka bûkoona mîthangîko ya mîthemba îmiingî antû a kagiita gagakai. Gîtûmi kîa mîthangîko îîu nî kûrikithia këethîra wîtîkio bweenu nî bwa mma. Kinya thaabu îrîa yûmba kwînyanga, nî îgeragua na mwanki yoonwa këethîra nî înjega. Ûu nou wîtîkio bweenu bûrîa bûrî goro nkûrûki ya thaabu, bûgeragua nîkenda bûkooneka këethîra bûrî na inya. Rîu nîrîo buî bûkeeja kûewa ûkumio na mwago na gwîkîîrwa Ntukû îrîa Jesû Kristû akaguûrwa. Buî nî bûmwendeete o na këethîra bûtaamwona. Ningî nî bûmwîtîkîtie o na këethîra bûtîkûmwona nandî. Tontû bûu buî bûrî na kûgwîrua gûkûnene na gwa gûkaathwa kûrîa gûtîona nteto cia kwîrana ûrîa gûkari. Kuumania na wîtîkio bûu bweenu nandî buî nî bûkwona wonokio bwa mîoyo yeenu. Iroria birîa biaroretie mantû ja wonokio bûrîa bûkorweja kûewa nî biacûnkûûnîte na biorithîria mantû ja kîewa gîkî bwaarî aaewa nî Mûrungu îgiita rîakinya. Iroria biu nî biagererie kûmenya îgiita rîongwa nîrî na nîatîa rîkeeja rîkari. Îgiita rîu narîo rîaarî îgiita rîrîa Roho wa Kristû ûrîa waarî ndeene yaabio aabionagîîria ûrîa rîgakara na agatûma iroria biu bigweta mîthangîko îrîa Kristû akorweja kwona na ûkumio bûrîa bûkathingatana na mîthangîko îîu. Ningî iroria biu nî biaguûrîîrwe atî ûntû bûu baaroragia bûtaarî bwa kûbaguna îndî bwaarî bwa kûbûguna. Ûntû bûu baarîtie mantû jaabu, nî bûrîa buî nandî bûthirîtie kwigua kuuma kîrî atûmwa barîa baabûtûmîrîîrie Nteto Injega ndeene ya inya ya Roho Ûmûtheru ûrîa waatûmi kuuma îgûrû. Mantû jau nî jarîa kinya araîka bairîragîîria kûmenya. Tontû bûû, ithuranîreni na bûkarage bûciûki na ningî bwîke wîrîgîîro bweenu bunthe kîrî ûtugi bûrîa bûkaewa rîrîa Mwathani Jesû Kristû akaaguûrwa. Nîkwîthîrwa bûrî aana ba Mûrungu barîa bamwathîkagîra, bûgeetîkîreni kwathwa nî mairîrîîria jarîa bwaarî najo rîrîa gûtî u bwaijî. Eeni babatheru mîtîreene yeenu yonthe o ta ûrîa Mûrungu ûrîa waabwîtîre arî ûmûtheru. Tontû nî kwaandîki atîrî, “Eeni babatheru tontû ûûni ndî ûmûtheru.” Îgiita rîrîa bûkûromba bwîtaga Mûrungu Baaba. Nawe agitagîra antû bonthe magamba atîkwendeera, akagambîra o muntû kûringana na mathithio jaawe. Tontû bûû îtageni na mîîtîre ya gûkîra Mûrungu îgiita rîonthe rîrîa bûgatûûra nthîgûrûûne. Buî nî bwijî atî bûtaakûûrîrwe na into ta fetha na thaabu birîa biînyangaga kuuma mîtîreene ya ûtheri îrîa bwaagwatîre kuumania na biûjûjû bieenu. Îndî bwakûûrîrwe na tharike ya goro ya Kristû, ûrîa wakari ta kang'ondu karîa gatî îgi kana gatûmba. We aathuuri nî Mûrungu mbere ya nthîgûrû yûmbwa, îndî araguûrwa matukûûne jaja ja mûthia nîûntû bweenu. Tontû bwaawe buî nî bwîtîkîtie Mûrungu ûrîa wamûriûkîrie kuuma kîrî akuû na aramûnenkera ûkumio nîkenda wîtîkio na wîrîgîîro bweenu kîrî Mûrungu bûriika. Nandî nîûntû nî bûtheretie mîoyo yeenu na njîra ya kwathîkîra ûûma nîkenda bûkendaga ataana na aarî ba baaba bangî na wendani bûtî na waayia, endanageni o muntû na ûngî na wendani bûrîa buumîte nkoroone. Buî nandî nî bûthirîtie gûciarwa kaîrî. Bûtîciari kuumania na mûciari ûrîa ûkujaga îndî bûciari nî rûteto rwa ûtûûro rwa Mûrungu. Tontû Maandîko jariuga, “Antû bonthe bakari ta nyaki na ûthongi bwaao bunthe nî ta bwa marao ja kîthaka. Nyaki ka inyaaraga na maûa jagetîka, îndî rûteto rwa Mwathani rûtûûraga kenya na kenya.” Rûteto rûu nî Nteto Injega irîa buî bwaatûmîrîîrue. Tontû bûû, tiganeni na ûthûûku bunthe na kwaîîrania kunthe na kûrega gwîtîkania na rûriitho o na kwaragia nteto cia kûthûûkia antû bangî. Nyontagîreni îria rîrîega rîa kîroho ta ûrîa tûkenke tûnyoontagîra îria nîkenda bûgakûra na bwonoke. Tontû buî nî bûthirîtie kûmenya na gûcema kîaao kîa Mwathani. Njûni kîrî Mwathani, ûrîa ûrî iiga rîrîa rîrî mwoyo, rîrîa rîaregerwe nî aaki îndî Mûrungu nîrîo athuurîte rîrî rîa bata mono. Îjeni bûkari ta maiga jarîa jarî mwoyo nîkenda bûgatumîrwa gwaka kîûrû kîa kîroho arîa buî bûkaritaga ngûgî bûrî athînjîri-Mûrungu babatheru bûtue kûritaga igongwana bibitheru bia kûgwîria Mûrungu ndeene ya Jesû Kristû. Tontû Maandîko jariuga atîrî, “Nî ngwîka iiga Zaiûni, iiga rîa koona, rîrîa rîthuuri na rîa goro, muntû ûrîa ûkamwîtîkia, atîkorocokerwa nî nthao.” We nî gîntû kîa goro kîrî buî barîa bwîtîkîtie îndî kîrî barîa batîtîkîtie we nîwe, “Iiga rîongwa rîrîa aaki baaregere, nîrîo rîeete rîa bata rîa kona.” Kaîrî Maandîko jariuga, “Rîrî nîrîo iiga rîrîa rîgatûma antû bagiitara na nîrîo rîgatûma antû batua kûgûjaga.” Bagatua kûgûjaga nîûntû batîathîkagîra rûteto kûringana na ûrîa beeri nîu bakathithagia. Îndî buî bûrî rûrîîjo rûrîa rûthuuri na bûrî athînjîri-Mûrungu ba kuuma mûciî jwa ûnene na ningî bûrî mûgongo jûmûtheru na antû ba Mûrungu bongwa. Buî bûthuurîtwe nîkenda bûkeeranaga mantû jamanene ja Mûrungu ûrîa waabûritîre muunduune aarabûreta weerûûne bwaawe bwa kûrigaria. “Kûrî kagiita buî bûtaarî antû ba Mûrungu, îndî nandî bûrî antû ba Mûrungu; kûrî rîo bûtaarî bûgûkinyîrwa nî kîaao kîa Mûrungu, îndî nandî nî bûkinyîri nî kîaao kîaawe.” Ataana na aarî ba baaba, tontû buî bûrî mpinga na ageni nthîgûrûûne, rekaneni na mairîrîîria ja mwîrî jarîa jakaraga jakîrûjaga naabuî. Karageni na mîîtîre îmîega gatîgatîîne ka antû barîa batîtîkîtie. Nîkenda baaria mantû jeenu bakiugaga nî bûkûthithia mantû jamathûûku, bakoona mathithio jeenu jameega na bakumie Mûrungu Ntukû ya kwîja kwaawe yakinya. Athîkagîreeni athani bonthe nîûntû bwa Mwathani. Athîkagîreeni mûtongeeria ûrîa mûnene buru wa nthîgûrû, ningî bwathîkagîre arûngamîîri barîa eekîte ba gûkanûkagia barîa bathithagia ûthûûku na gûkathîrîria barîa bathithîtie bwega. Tontû ûrîa Mûrungu eendaga nî atî buî bûthithagie ûrîa kwagîrîte nîkenda bûtûme antû barîa baragia waa baage bwa kuuga. Tûûrageni ta antû barî na ûciathi, îndî bûgátumîra ûciathi bûû bûrî kaigwatîrie ga kûthithia ûthûûku. Buî tûûrageni bûrî nthûûmba cia Mûrungu. Tîîageni antû bonthe. Endageni antû bangî barîa betîkîtie. Kîrageni Mûrungu. Tîîageni mûtongeeria ûrîa mûnene wa thirikarî. Buî nthûûmba, inyiiagieni kîrî athani beenu na bûbatîîage. Beethîrwa nî barîa beega na bababoreru kana beethîrwa nî babaaî. Tontû Mûrungu nî agwîragua nî muntû ûrîa ûûmagîîria rwakaî rûrîa aigagua akîthangîka gûtî na gîtûmi nîûntû bwaawe. Nî umithio bûrîkû bwonaga tontû bwa kûûmîîria mpûûrwa irîa bûûragwa nîûntû bwa kûthithia mantû jamathûûku? Îndî rîrîa bwathithia ûntû bûbwega na bwomîîria gûkanûkua nîûntû bwaabu, Mûrungu nî agwîragua nî buî. Ûntû bûu nîbu bwatûmîre Mûrungu abwîta. Tontû kinya Kristû nî aathangîkîrue nîûntû bweenu, araa ngerekano kîrî buî nîkenda buî bûkathingata makinya jaawe. Gûtî meeyia we aathithia na ataaria ûrongo. Rîrîa aarumîrwe, we ataarumanîre, na rîrîa aathangîkîrue, we ataaciîtîrie akairîîria. We nî kwîrîgîîra eerîgîîrîre Mûrungu ûrîa ûtujanagîra îgamba na îota. We wengwa nîwe wakamatîre meeyia jeetû mwîrîîne jwaawe au mûtharabeene nîkenda tuî tûgakua ûntûûne bwa meeyia na tûtûûrage tûrî babaagîru. Buî nî bûthirîtie kworua kuumania na ngûma ciaawe. Tontû buî ka bwatarataraga o ta ng'ondu, îndî nandî nî bûthirîtie gûcokanîîrua ûrîîthine bwa ûmwe ûrîa ûrî Mûrîîthi na Mûkaria wa mîoyo yeenu. Buî eekûrû, inyiiagieni kîrî akûrû beenu. Ûntû bûu nîbu bûgatûma bamwe baao barîa batîtîkîtie rûteto bagarûka nîûntû bwa mîtîre ya eekûrû baao batîarîrîtue, boona ûrîa mîîtîre ya eekûrû baao îrî ya ûtheru na ya gûkîra Mûrungu. Kwigemia kweenû gûkéethîrwa kûrî kwa mwîrî ta kwîînda nchiûri na kwigemia na into bia thaabu na gwîkîra nguû cia goro. Îndî kwigemia kweenu nî kwîthîrwe kûrî gwa nkoro ndeene. Into bieenu bia kwigemia nî biîthîrwe birî birîa bitîînyangaga nabio nî mûtûûrîre jwa ûboreri na ûkiri. Mantû jau nîjo jarî gîtûmi mono mbere ya Mûrungu. Ûu nîu eekûrû bamwe barîa baatwîre karaaja barîa baakaraga beerîgîîrîte Mûrungu baigemagia. Nabo baatûûraga bainyiîtie kîrî akûrû baao. Ûu nîu Sara aathîkaga kîrî Abrahamu akîmwîtaga mwathi waakwa. Naabuî nandî bûrî aana ba Sara bwatua kûthithagia ûrîa kwagîrîte na bweethîrwa bûtîreka bûguawua nî ûntû kinya bûrîkû. Naabuî akûrû bûbuîri gûtûûrania na eekûrû beenu bwega bûkîmenyaga atî batî na inya taabuî. Batîîageni tontû kinya bo nî baeei kîewa kîa ûtûûro nî Mûrungu o ûmwe naabuî. Thithagieni ûu nîkenda maromba jeenu jatîkeeje kûrigîîrua. Mûthieene, ataana na aarî ba baaba, ndîbwîra ûjû: nî bûbuîri kwîthîrwa bûrî na yerekeeria rîmwe. Iganagîîrueni kîaao na bwendanage ta aana ba ng'ina ûmwe. Ningî bwîthîrwe bûrî na nkoro ibooreri na bûkinyiiagia o muntû kîrî ûngî. Bûkárîagieni ûûî na bûngî. Ningî bûkárîagieni kîrumi na kîngî. Îndî antû a kûthithia ûu, tharimanageni tontû ûntû bûu nîbu bwîtîri bûtua kûthithagia nîkenda kinya buî bûkeeja kwona kîtharimo. Tontû Maandîko jaugîîte, “Muntû ûrîa ûkwenda kwona ûtûûro, na ntukû ciaawe ciîthîrwe îrî injega, nî abuîri kûmenyeera rûûme rwaawe rûtîkeeje kwaria ûntû bûbûûî na kanyua kaawe gatîkeeje kwaaria ûrongo. Abuîri gûtigana na ûthûûku na athithie ûrîa kwagîrîte; nî acwaage thîîrî na athingatanage nayo. Tontû meetho ja Mwathani jakaraga jaraithîrîtie antû barîa bagîrîte, najo matû jaawe jakaraga jathikîîrîte maromba jaao. Îndî Mwathani nî areganaga na antû barîa bathithagia ûthûûku.” Nandî rî, nûû ûûmba kûbûthûûkia këethîrwa bûrî na wîru bwa kûthithia ûrîa kwagîrîte? Îndî kinya bûkëeja kûthangîkua tontû bwa kûthithia ûrîa kwagîrîte, Mûrungu akabûtharima. Bûkábakîreni kana bûthangîka. Îndî buî tîîageni Kristû arî Mwathani nkoroone cieenu. Karageni bwithuranîrîte gûcokeria wonthe ûrîa ûûmba kûbûria mantû jegiî wîrîgîîro bûrîa bûrî nabu. Thithagieni ûu bûrî na ûkiri na gîtîîo. Karageni bûtî na ûntû bwa kûbûgambithia nkoroone cieenu nîkenda kinya rîrîa bûkarumwa, bau bakûbûruma bacokerwe nî nthao boona mathithio jeenu jameega jarîa bûthithagia bûrî ndeene ya Kristû. Tontû nî kaaba kûthangîkua nîûntû bwa kûthithia ûrîa kwagîrîte këethîrwa bûu nîbu wendi bwa Mûrungu nkûrûki ya kûthangîkua nîûntû bwa kûthithia ûthûûku. Tontû kinya Kristû ka aakuîre nîûntû bwa meeyia jeetû rîmwe rîonka. We ûrîa waarî ûmwagîru arakua nîûntû bwa antû barîa bataagîrîte nîkenda agatûreeta kîrî Mûrungu. We nî aakuîre mwîrî îndî aragîa ûtûûro ndeene ya Roho. Areeta gûtûmîîria roho irîa ciatheeki. Roho iu nî cia barîa bataathîkîrîte Mûrungu îgiiteene rîa Noa rîrîa Mûrungu eeteerete aboorerete ntukûûne irîa Noa aakaga sabina. Antû babakai barîa baatonyere sabineene, nabo nî antû banana, nîbo boonokere rûûjî rwa îkondoria. Kwonokua kûu kwaao kûraa rwano rwa kwonania gûkeeja ûbatithio bûu buî bwonoketue nabu nandî. Naku kwonokua kûu tî kûthambua rûko rwa mwîrî, îndî ûrîa gûkari nî kwerenca Mûrungu nîkenda agatwaa mathûgaanio jamakembûku kuumania na kûriûka kwa Jesû Kristû, ûrîa waitîrie îgûrû na ûkari rûteere rwa njara ya ûrîo ya Mûrungu akîathaga araîka na athani na mainya jonthe. Tontû Kristû aathangîkîrue arî mwîrîîne, kinya buî nou bûbuîri gwikabîra bûrî na mathûgaanio ta jarîa aarî najo. Nîkwîthîrwa muntû ûrîa ûthirîtie kûthangîkua mwîrîîne, atîcokaga kwîyia. Ûtûûro bwaawe bûrîa bûtigeere arî mwîrîîne, atîcokaga kwathwa nî mairîrîîria ja mwîrî, îndî athagwa nî ûrîa Mûrungu endaga. Rekeni îgiita rîrîa rîkûrûkîte rîee nîrîo rîaarî rîa kûthithia mantû jarîa antû barîa batîtîkîtie Mûrungu beendaga kûthithia. Bwatûûraga bûkîthithagia mantû ja nthao na ja mairîrîîria jamaaî na ja wogiti na ja gwîtaga na kwinaga biathoone birîa bitîagîrîte na ja kûrombaga mîrungu ya mîng'uanano. Nandî bau batîtîkîtie Mûrungu ka barigaraga boona bûtîkûgwatanîra nabo mantûûne jau ja kwaga nthoni, na tontû bûû nî babûrumangaga. Îndî bo bagataarîîria mantû jau kîrî Mûrungu ûrîa ûkagambithia barîa barî mwoyo o na barîa bakuîte. Tontû kîu nîkîo gîatûmîre Nteto Injega itûmîîrua kinya kîrî barîa bakuîte, nîkenda o na këethîra bo bakagambithua mwîrîîne ta antû bangî, bo beeje batûûre na njîra ya roho o ta Mûrungu. Mûthia jwa mantû jonthe jûrî akuî gûkinya. Tontû bûû, rîkîîrieni na bûmaarîrie mathûgaanioone jeenu nîkenda bûkoomba kûromba. Nkûrûki ya jau jonthe endanageni, nîkwîthîrwa wendo nî bûkunîkagîra meeyia jamaingî. Gwatanageni ûgeni bûtî kûnung'una. O ûmwe weenu abuîri gûtumagîra kîewa kîrîa Mûrungu amweete nîkenda aguna antû bangî arî mûrûngamîîri ûmwega wa biewa mwanya mwanya bia Mûrungu. Muntû ûrîa ûkwaaria, nî aaragie ta muntû ûkwaria mawitho ja Mûrungu. Ningî ûrîa ûgûtumîkîra bangî, nî athithagie ûu kûringana na inya îrîa Mûrungu amweete. Nîkenda mantûûne jonthe Mûrungu agakumithagua ndeene ya Jesû Kristû ûrîa ûkumio na inya birî biaawe kenya na kenya Amen. Buî barîa mpendeete, bûkarigarueni nî magerio jarî na ûrûrû jarîa jabwîjagîîra nîkenda jathima wîtîkio bweenu. Bûkóna ta ûntû ûgeni bûkûbwîjîîra. Îndî gwîragueni tontû nî Kristû bûkûgwatanîra nawe mîthangîko yaawe, nîkenda bûkeethîrwa bûrî na kûgwîrua rîrîa ûkumio bwaawe bûkoonanua. Kîtharimo nî kîrî buî, këethîra bûkarumwa nîûntû bwa riîtwa rîa Kristû, tontû Roho wa ûkumio na wa Mûrungu arî kîrî buî. Gûkagîteni muntû kinya ûmwe kîrî buî wîja kûnyamaarua nîûntû nî mûûragani kana mwamba, kana muuni waatho kana mwitonyithia mantûûne ja antû bangî. Îndî muntû ûrëeja kûthangîkua nîûntû nî mûkristû, akaigua nthao. Nî akumithie Mûrungu o riîtweene rîu rîa Kristû. Tontû nandî îgiita nî rîkinyi rîa kûgambithia barîa barî ba Mûrungu. Gûkëeja kwîthîrwa îgamba rîkambîrîria na baatuî rî, nîatîa gûgakara kîrî barîa batîathîkagîra Nteto Injega cia Mûrungu? Maandîko jariuga, “Gûkëeja kwîthîrwa kûrî na inya muntû ûrîa mwagîru kûonoka rî, barîa batîkîraga Mûrungu na eeyia nîkû bakeethîrwa barî?” Tontû bûû, barîa bathangîkagua kûringana na kwenda kwa Mûrungu nî bathithagia ûrîa kwagîrîte na nî bainenkanîîre kîrî Mûûmbi waao ûrîa mwîtîkîkua. Ni ûrîa ndî mûkûrû wa kanisa na mûkûûjî wa kûthangîkua gwa Kristû na ningî ûmwe wa barîa bakagaîrwa ûkumio bwaawe rîrîa akoonanua, ndîbwerenca buî akûrû ba kanisa, bûmenyagîîre ûrîîthi bwa Mûrungu bûrîa bwanenkeerwe. Bûrite ngûgî îîu na kwenda kweenu îndî tî bûgîkinyagîîrua. Ritageni ngûgî îîu nîûntû nî bûkwenda gûtumîka îndî tîûntû bwa kwenda mbeecha. Bûkainyîîrieni barîa bweei bûmenyagîîra, îndî bwee ngerekano înjega kîrî ûrîîthi bûu, na rîrîa Mûrîîthi ûrîa Mûnene akeeja, buî bûkaewa thirû ya ûkumio îrîa îtûûraga îkîthaaraga îtîgûtuka kinya rî. O ûu, buî barîa bûrî babeethî, athîkagîreeni antû barîa akûrû. Karageni na kwinyiiyia bwinthe. O muntû nî ainyiiagie kîrî ûngî tontû Maandîko jaugîîte, “Mûrungu nî areganaga na antû barîa aikumia, 2 îndî barîa bainyiiagia nî abaeejaga ûtugi bwaawe.” Tontû bûû, inyiiagieni kîrî Mûrungu ûrîa ûbûkaragia nîkenda akabûûkîîria îgiita rîrîa rîagîrîte rîakinya. Nenkagîreni Mûrungu mîrigo yeenu yonthe îrîa îbûthangîkagia, nîûntû nî abûmenyagîîra. Imenyereeni na bûkare bûciûki. Mûnthû weenu Nkoma, akaraga abûthiûrûkîte akîruumaga ta ngatûnyi na agîcwaga muntû ûrîa akeenyangia. Rûûjageni nawe, bûciaandîte bwega wîtîkioone bweenu bûkîmenyaga atî ataana na aarî ba baaba bangî nthîgûrûûne yonthe nou kinya bo bakûthangîka na mîthangîko ta yeenu. Bwathiria kûthangîkanga kagiita gagakai, Mûrungu wa ûtugi bunthe, ûrîa ûbwîtîte nîkenda bûkagîta ûkumio bwaawe bwa kenya na kenya ndeene ya Kristû Jesû, akabwagîrithia na abûrikithie na ningî abwee inya. Inya yonthe nî yaawe kenya na kenya. Amen. Ndabwandîkîra barûga îîjî ngîteethagîîrua nî Silivano, mûtaana wa baaba mwîtîkîkua. Ndabwandîkîra barûga îîjî înkuîî nkîbwonagîîria na kûbûmenyithia atî bûu nîbu ûtugi bwa Mûrungu bwa mma. Ciaandeni ndeene yaabu. Antû ba kanisa îrîa îrî Babiloni, barîa kinya bo bathuurîtwe nî Mûrungu bakûbûkeethia. Kinya Maariko, mûtaana waakwa, akûbûkeethia. Kethanieni na nkeethi cia gûcûncana cia wendo. Thîîrî îrokaraga naabuî bwinthe barîa bûtûûraga ndeene ya Kristû. Nî ni Simioni Peterû, nthûûmba na mûtûmwa wa Jesû Kristû, Nkûbwaandîkîra buî barîa bweei wîtîkio bwa bata o ta bweetû nîûntû bwa waagîru bwa Mûrungu, na Mwonokia weetû Jesû Kristû. Bûroingîîrwa nî ûtugi na thîîrî mantûûne ja kûmenya Mûrungu na Jesû Mwathani weetû. Inya yaawe nî îtweete mantû jonthe jarîa jakwendeka nîkenda tûtûûra mûtûûrîre jwa kûthingata Mûrungu na njîra ya kûmûmenya, we ûrîa waatwîtîre ngwatanîroone ya ûkumio na wega bwaawe. Nî na njîra îîu atweete mawîrane ja gîtûmi na ja bata mono nîkenda bûûmba kwebera buru mairîrîîria jamathûûku ja nthîgûrû, na bûmbe kûng'uanana na Mûrungu mîkariîne yeenu. Tontû bûû, gerieni mono kwongeera kîrî wîtîkio bweenu wega na kîrî wega bwongeere ûmenyo; kîrî ûmenyo bwongeere kwigwata; kîrî kwigwata bwongeere kûmîîria na kîrî kûmîîria bwongeere kwenda Mûrungu; kîrî kwenda Mûrungu bwongeere kwendaga ataana na aarî ba baaba na kîrî kwendaga ataana na aarî ba baaba bwongeere wendo. Bwëethîrwa bûrî na mantû jaja na wingî ndeene yeenu, jakabûteethia bwee antû barî na wîru na barî na maciara ndeene ya kûmenya Mwathani weetû Jesû Kristû. Muntû ûrîa ûtî na mantû jau jonthe nî mûtumuumu na atîonaga kûraaja. We nî orîrîtue atî nî aathererue kuuma kîrî meeyia jaawe ja karaaja. Tontû bûû, ataana na aarî ba baaba, karageni na wîru nkûrûki nîkenda bûrikithia gwîtwa na kûthuurwa kweenu. Tontû bwathithia ûu gûtî rîo bûkarouma wîtîkioone. Rîu bûgeetîkîîrua bûkûrûke Ûneneene bwa kenya na kenya bwa Mwathani na Mwonokia weetû Jesû Kristû. Tontû bûû, ngeetaga na mbere kûbûririkanagia mantû jaja magiita jonthe kinya këethîra nî bûjaijî na nî bûriki ûûmeene bûrîa bwaritanîrwe. Naani ndîthûgaania atî rîrîa ndî mwoyo nî kwagîrîte mbûririkanagie mantû jaja îgiita rîonthe nîkenda mbwîkagîre inya. Tontû nî mbijî atî ngakua rua; ûntû bûû nî Mwathani Jesû Kristû ûmenyithîtie. Rîu nkageria kûthithia ûntû bûû na njîra îrîa kinya nyuma ya gûkua gwaakwa, bûkomba kûririkanaga mantû jau îgiita rîonthe. Rîrîa twaabûtûmagîîria mantû jegiî kwîja kwa Jesû Kristû Mwathani weetû na mantû ja inya yaawe înene, tûtatûmîîre ngono cia waayia îndî tuî nî twonere ûkumio bwaawe na meetho jeetû. Nî twaarî o rîrîa aeerwe gîtîîo na ûkumio nî Mûrungu Baaba, îgiita rîrîa kajû kaigîgîrue gakîaria kuuma Mwagoone jûrîa mûnene buru gakiugaga, “Ûûjû nîwe Mûtaana waakwa ûrîa mpendeete mono, na nî ngwîragua nîwe.” Tuî nî twaigîrue kajû kau gakîaria kuuma îgûrû rîrîa twaarî amwe nawe kîrîmeene îgûrû kîrîa kîtheru. Tontû bûû, tûrî na gîtûmi gîa gwîtîkia ûkûûjî bûrîa iroria biaarîrie. Buî bûkathithia bwega mono këethîra bûkathingata ûkûûjî bûu bûkari ta taawa îkûthaara muunduune mwanka rîrîa gûgakea na njota ya rûkîîrî îthaare nkoroone cieenu. Ririkaneni atî, gûtî muntû kinya ûrîkû ûûmba gûciûra ûroria bûrîa bûrî Maandîkoone na bwaawe wengwa. Tontû gûtî ûroria bwejîîra antû bumanîtie na kwenda kwa muntû îndî baaragia nteto cia Mûrungu batongeeretue nî Roho Ûmûtheru. Kûrî îgiita iroria bia ûrongo biaumîrîîre kîrî antû ba Mûrungu o ta ûrîa aritani ba ûrongo bakaumîîra kîrî buî. Bo bakabûritana na witho mooritani ja ûrongo ja kwînyangia na kinya bakaane Mwathani ûrîa wabakûrîre. Tontû bûû bakairetera kwînyanga gwa mpwîî. Antû babaingî bakathingata mîîtîre yaao îmîthûûkû ya ûmaramari na nîûntû bwaao wîtîkio bwa gîkristû bûgacambua. Ningî nîûntû bwa îtenûka rîa mbeecha, aritani bau ba ûrongo bakabwayia na nteto cia ûrongo bagîcwaa kwiguna bo bongwa. Îndî Mûbagambithia nî aithuranîrîte na ûrîa ûkabeenyangia atîthaa. Mûrungu ataacaîîrîre araîka barîa beeîrie, îndî nî aabagerere mwankiine jwa kenya na kenya kûrîa beeki batheeki na mînyororo betereete Ntukû ya îgamba. Mûrungu ataacaîîrîre nthîgûrû îrîa ya karaaja, îrîa yoojûrîtwe nî antû babathûûku. Nî aaretere ngai ya maburiko îrabakunîkîra. Barîa oonokerie nî Noa, ûrîa waritanaga mantû ja waagîru, amwe na antû bangî mûgwanja. Mûrungu nî aakanûkîrie na areenyangia buru ntûûra cia Sodomu na Gomora, aracithiria na mwanki. Ûntû bûû bûraa ngerekano kîrî antû barîa batîenda kwathîkîra Mûrungu nyumeene. Ningî Mûrungu nî oonokerie Loti, ûrîa waarî ûmwagîru na ûrîa waakaraga na kîeba nîûntû bwa kwona mîîtîre îmîthûûku ya ûmaramari, kuuma ntûûra iu. Loti aatûûranagia nabo aithikîrîte mono nîûntû bwa kwoona na kwigua mantû jamathûûku jarîa baathithagia ntukû cionthe. Tontû bûû, Mwathani nî aijî kwonokia antû barîa beendeete Mûrungu kuuma magerioone na nî aijî gûtûma antû barîa baaî batûûra bakanûkîtue beeteerete Ntukû ya îgamba, mono mono barîa bathagwa nî mairîrîîria jamathûûku ja mwîrî na bamenete Waatho. Aritani bau ba ûrongo nî boomîrîtie mono na nî ntûrîka na batîtîîaga biûmbe bia îgûrû birîa birî ûkumio. Îndî kinya këethîra araîka barî inya na ûûmbani bûbûnene mono nkûrûki ya aritani bau ba ûrongo, batîbathitangaga kana babathûûkia mbere ya Mwathani. Îndî mathithio ja antû baba nî ta ja nyomoo irîa iciari irî cia kûgwatwa na kûûragwa. Bo barûjaga na bakaruma ûntû o bunthe bûrîa batîgûciûkîrwa nîbu. Nabo bakeenyangua o ta nyomoo iu. Bo bakarîwa na mîthangîko îrîa bathangîkagia nayo antû bangî. Bagwîragua rîrîa bakûthithia mantû jamaaî ja kûgwîria mîîrî yaao mûthenya barigici. Biathoone bieenu nî nthao na gîconoko baretaga rîrîa bareeja ku. Bakaraga baogereete aka barîa amaramari akî nayo guuru ya mairîrîîria jaao ja kwenda mantû ja meeyia îtîthiraga. Baatithagia antû barîa batî na inya na bamenyeretie mantû ja îtenûka akî. Antû bau nî barumi nî Mûrungu! Bo nî bareganîte na baatia njîra îrîa îrî ya mma. Bathingatîte njîra îrîa Balaamu mûtaana wa Beori aathingatîre ya kwenda gûcionera mbeecha kuumania na mantû jarîa aathithagia jamathûûku. Nawe nî akanûkîrue nîûntû bwa meeyia jaawe. Ntigiri yaawe nî yaarîrie na kajû ta ka muntû na îrakaania kîroria kîu kûthithia mantû ja nthû. Antû bau bakari ta ithima bitî rûûjî, kana ta matu jeetithîtue nî kîbubani. Gîtûûro kîaao kîrîa Mûrungu abathuranîrîte nî gûntû kwa muundu mûtheri. Baaragia nteto cia wiikumia na cia waa, na bagakathîîria mantû ja mairîrîîria ja ûmaramari bakîenda kwangaratania barîa baciathûrîte rua na antû barîa batûûraga meeyiene. Iroria biu bia ûrongo biîraga antû bau atî bikabarita ûkomboone o rîrîa bio biongwa birî nkombo cia mîîtîre yaao îrîa îbiînyangagia. Tontû o ûntû kinya bûrîkû bûrîa bûraatha muntû, muntû ûu aejaga nkombo ya ûntû bûu. Tontû rîrîa antû bathirîtie kwonokua bauma mantûûne jamathûûku ja nthî nîûntû bwa kûmenya Mwathani na Mwonokia weetû Jesû Kristû, îndî bagacoka kaîrî gwitonyithia na kwathagwa nî moothûûku o jarîa baathirîrie kûthaûrwa kuuma kîrî jo, mûthia jwa antû ta bau jweejaga jûmûthûûku nkûrûki ya mbere. Nî kaaba barîngîtûûra batiijî njîra ya waagîru nkûrûki ya rîrîa baathiria kûmîmenya, bacoka gûtigana na rîathana rîrîa baarî bakwewa. Ûrîa antû bau bathithagia nî ta ûrîa ngerekano îîjî ikuuga, “Kurû îcokagîra mataîka jaayo,” na “Ngûrwe yathiria kûthambua, îcokaga kwigaragaria ntakeene kaîrî.” Îîjî nîyo barûga yaakwa ya ijîîrî kûbwandîkîra buî acoore baakwa babeende. Barûgeene iu cio-ijîîrî, ûrîa nthîthîtie nî kûgeria kûruumûkia mathûgaanio jamatheru ndeene yeenu nkîbûrikanagia mantû jaja. Ndîenda bûririkane nteto irîa ciarîrue karaaja mma nî iroria bibitheru, na bûririkane rîathana rîa Mwathani na Mwonokia rîrîa bwaatigîîrwe nî atûmwa beenu. Mbere mma, no mwanka bûmenye atî ntukûûne cia mûthia, antû barîa baathagwa nî mairîrîîria jamaaî ja mîîrî yaao bakeeja. Bo bakabûcikûûra bakîbûûragia, “Jesû ûrîa waabwîkîîre wîrane atî agacoka rî, arîkû we? Biûjûjû bieetû nî biakuîre, îndî mantû jonthe jakari o ta ûrîa jaarî kuuma kîambîrîria o rîrîa nthîgûrû yoombîrwe!” Bo bacieethagia batîkûmenya atî o mbere mma Mûrungu oombîre îgûrû na nthî kuumania na rûteto rwaawe akî. Nthî înjûmo yoombîrwe kuumania na rûûjî na kuuma kîrî rûûjî, rûûjî o rûu rungwa, taru rûûjî rwa maburiko, nîru rwathirîrie nthîgûrû îrîa nkûrû. Rûteto o rûu noru Mûrungu atwîîrie naru îgûrû na nthîgûrû, birîa birîo nandî bietereete kwîja kûthirua na mwanki. Biîki o mwanka ntukû îrîa antû bonthe barîa bathûûku bakagambithûa na beenyangue. Îndî bûkórîrua nî ûntû bûmwe acoore baakwa babeende! Kîrî Mwathani ntukû îmwe nî ta mîaka ngiri îmwe na mîaka ngiri îmwe nî ta ntukû îmwe. Bûkáthûgaania atî Mwathani nî athaaga atîroojûria ûntû bûrîa eranîîrîte ta ûrîa antû bamwe bathûgaanagia. Îndî we ka arî mûûmîîria nîûntû atîendaga kwona muntû kinya ûrîkû akîûra, îndî eendeete antû bonthe bairire. Îndî ntukû ya Mwathani îkeeja o ta mwamba. Ntukû îîu, îgûrû rîkathira rîrî na mûruumo jûmûnene na mainya jonthe ja îgûrû jakathirua na mwanki. Nthîgûrû amwe na into bionthe birîa birî ku bikathirua. Rîu, këethîra into biu bionthe bikathirua na njîra îîu rî, buî bûbuîrîte kwîthîrwa bûrî antû ba mûthemba jûrîkû? Mîîtîre yeenu îbuîri kwîthîrwa îrî îmîtheru na bûcieejanîte kîrî Mûrungu, bwetereete Ntukû ya Mûrungu îkinya na bûciûmîtie gûcwaa ûrîa îîjanga ntûti. Ntukû îîu nîrîo Îgûrû rîkaîîthua na mainya ja îgûrû jathirue na mwanki. Îndî tuî tûtûûraga twetereete Mûrungu oojûria wîrane bûrîa atweere; nabu nî Îgûrû rîrîeru na nthîgûrû înjerû kûrîa gûtûûraga waagîru. Tontû bûû, acoore baakwa, nîûntû nî bweteerete Ntukû îîu îkinya, ciûmieni mono nîkenda bûkeethîrwa bûtî na ûthûûku na bûrî babatheru na ningî bwagîrîte na bûrî na thîîrî. Tarageeni kûûmîîria kwa Mwathani weetû ta kaanya karîa bweei nîkenda bwonokua o ta ûrîa mûtaana wa baaba Paûlû abwaandîkîîre kuumania na ûûme bûrîa Mûrungu amweete. Ûntû bûu bungwa nîbu arîrîtie barûgeene ciaawe cionthe irîa aandîkîte. Kûrî mantû jamwe Paûlû aandîkîte barûgeene iu jarîa jarî na inya gûciûrwa nî barîa batîritani na batîriki mîtîreene yaao. Bagarûraga jarîa jaandîki bakajeerekania na njîra ciaao cia waayia o ta ûrîa bathithagia na ichunchî bingî bia Maandîko. Tontû bûû, bakathithia mantû ja gûciînyangia. Îndî buî acoore baakwa tontû bwa ûrîa bûthirîtie kûmenya ûntû bûu, imenyagîîreni mono bûtîkeeje gwaatithua njîra nî ndemi na bûremwa nî gûciaanda bwega. Îndî îteni na mbere bûgîkûraga ndeene ya ûtugi na ûmenyo bwa Mwathani na Mwonokia weetû Jesû Kristû. Ûkumio nî kîrî we nandî na kenya na kenya! Amen. Tuî tûrîbwaandîkîra mantû jeegiî Rûteto rwa ûtûûro, ûrîa waarî o kuuma o kîambîrîriene. Tuî nî tûthirîtie kûmwigua na twamwona na meetho jeetû. Nî mma nî tûmwoneete na twamûringithika na njara cieetû. Rîrîa we ûrîa waarî ûtûûro oonanîrue, nî twamwonere na nîwe tûgûkûûjîîra mantû jaawe. Nî tûkûbwîra mantû ja ûtûûro bwa kenya na kenya ûrîa watwîîre na Baaba na araamenyithanua kîrî tuî. Mantû jarîa twoneete na twajaigua nîjo tûkûbwîra nîkenda kinya buî bûgwatanîra naatuî ndeene ya ngwatanîro îrîa tûrî nayo na Baaba na Mûtaana waawe Jesû Kristû. Tûrîaandîka mantû jaja nîkenda kûgwîrua gweetû kûûjûra. Ntûmîîri îrîa twigîtue kuuma kîrî mûtaana waawe îrîa tûgûtûmîîria nî îîjî: Mûrungu nî weerû na gûtî muundu kinya jûrîkû ndeene yaawe. Tontû bûû, tûkëeja kuuga atî tûrî ngwatanîro nawe îndî tûkëethîrwa tûtwîre muunduune, twîthîrwa tûkîaragia ûrongo ndwariene cieetû o na mathithioone jeetû. Îndî tûkëethîrwa twîtaga tûrî weerûûne o ta ûrîa we akaraga weerûûne, rîu twîthîrwa tûrî na ngwatanîro gatîgatîîne geetû. Nayo tharike ya Jesû Kristû Mûtaana waawe, nî îtûthambagia meeyia jeetû jonthe. Tûkëeja kuuga atî tûtî na meeyia, nîka twîthîrwa tûgîciaagia na ûûma bûtîîthîrwa bûrî ndeene yeetû. Îndî tûkëeja kuumbûra meeyia jeetû, Mûrungu nî mwîtîkîkua na nî aathithagia ûrîa kwagîrîte, we agatûrekera meeyia jeetû na atûtherie ûthûûku bweetû bunthe. Twauga atî tuî tûtîîtie, ka tweethagia Mûrungu mûrongo, na rûteto rwaawe rûtî ndeene yeetû. Aana baakwa, ndîbwaandîkîra mantû jaja nîkenda bûtîkeeje kwîyia: îndî muntû akeeyia, tuî tûrî na ûrîa ûtwaraîria kîrî Baaba, nawe nî Jesû Kristû ûrîa mwagîru. Kristû wengwa nîwe ûtûmaga meeyia jeetû jarekerwa na tî meeyia jeetû akî îndî nî kinya meeyia ja antû bonthe. Tûmenyaga nî tûmwijî rîrîa tûkwathîkîra maathana ja Mûrungu. Muntû kinya ûrîkû ûrëeja kuuga atî nî amwijî îndî akëethîrwa atîathîkagîra maathana jaawe, ûu nî mûrongo na gûtî ûûma bûrî ndeene yaawe. Muntû wonthe ûrîa wathîkagîra Rûteto rwa Mûrungu nîwe wendeete Mûrungu mma. Ûu nîu tûmenyaga këethîra nî tûtûûraga tûrî na ngwatanîro na Mûrungu: ûrîa uugaga atî nî atûûraga arî ngwatanîro na Mûrungu abuîri gwîtaga na mîîtîre o ta îrîa Jesû Kristû eetaga nayo. Acoore baakwa babeende, rîathana rîrî nkûbwaandîkîra tî rîrîerû; nî rîathana o rîrîa rîrîkûrû rîrîa bwaarî narîo kuuma kîambîrîria. Rîathana rîu rîrîkûrû nîrîo rûteto rûrîa bwathirîrie kwigua o kuuma kîambîrîriene. Amwe na jau nî rîathana rîrîerû nkûbwaandîkîra nîkwîthîrwa mma yaarîo îrîoneka ndeene ya Kristû na ndeene yeenu. Tontû muundu ka jûkûthira nabu weerû bwa mma nî bwambîîrîtie kûthaara nandî. Ûrîa uugaga atî nî atûûraga weerûûne, îndî nî athwîre mûkristû ûngî ûu nî muunduune atwîre mwanka naarua tûrî. Ûrîa wendeete mûkristû ûngî atûûraga weerûûne, na gûtî gîntû kîrî ndeene yaawe gîtûmîkia muntû ûngî agitara. Îndî ûrîa ûthwîre mûkristû ûngî, nî muunduune atûûraga; eetagîîra muunduune nawe atiijî kûrîa eetîte, nîûntû muundu nî jûmûeethetie mûtumuumu. Ndîbwaandîkîra buî aana tontû meeyia jeenu nî jarekeri nîûntû bwa Kristû. Ndîbwaandîkîra buî aciari nîûntû nî bûmwijî ûrîa ûtwîre o kuuma kîambîrîria. Ningî ndîbwaandîkîra buî antû babeethî nîûntû nî bûcindîte ûrîa Mûûî. Ndîbwaandîkîra buî aana, nîûntû nî bwijî Baaba. Ndîbwaandîkîra buî aciari, nîûntû nî bwijî ûrîa ûtwîre o kuuma kîambîrîria. Ndîbwaandîkîra buî antû babeethi nîûntû bûrî na inya, na rûteto rwa Mûrungu rûrî ndeene yeenu naabuî nî bûcindîte ûrîa Mûûî. Bûkéenda nthîgûrû kana bweenda gîntû kinya kîrîkû kîrîa kîrî kîa nthîgûrû. Bûkëeja kwîthîrwa bwendeete nthîgûrû, bûtîthîrwa bwendeete Baaba. Tontû mantû jonthe jarîa jarî ja nthîgûrû, ta mairîrîîria ja mwîrî, mantû jarîa antû boonaga bakajairîrîîria na jarîa antû baikumagîria, jau jonthe gûtî kinya kîmwe kiaajo kîîthagîrwa kiumîte kîrî Baaba, îndî jethagîrwa jarî ja nthîgûrû îîjî. Nthîgûrû amwe na mantû jonthe jarîa antû bairîragîîria jakathira îndî ûrîa ûthingataga ûrîa Mûrungu eendaga agatûûra kenya na kenya. Aana baakwa, mûthiro jûrî akuî! Nî bwîîri atî mûnthû wa Kristû akeeja na nandî anthû ba Kristû nî bathirîtie kwîja na kîu nîkîo gîgûtûma tûmenya atî mûthiro jûrî akuî. Kuuga na mma antû bau bataarî ba ngwatanîro yeetû na kîu nîkîo gîatûmîre batûtiga. Këethîra baarî ba ngwatanîro yeetû barîngîkara amwe naatuî. Îndî nî baatûtigîre nîkenda kûmenyekana carûrûkû atî gûtî waao waarî wa ngwatanîro yeetû. Îndî buî nî bwatûmîîrwe Roho Ûmûtheru nî Kristû naabuî bwinthe nî bwijî ûûma. Tontû bûû, ntîbwaandîkîra nîûntû bûtiijî ûûma nîmbi; îndî ndîbwaandîkîra nîûntû nî bwijî ûûma nîmbi na nî bwijî atî gûtî ûrongo kinya bûrîkû bûumanagîa na ûûma. Mûrongo nûû? Mûrongo nî muntû wonthe ûrîa ûtîtîkagia atî Jesû nî Mesia. Muntû ta ûu nîwe mûnthû wa Kristû; we nî aregeete Baaba na Mûtaana. Ûrîa ûkaanaga Mûtaana nî akanaga kinya Îthe; na ûrîa umbûraga Mûtaana, Îthe nî atûûraga ndeene yaawe. Gwateni mantû jarîa bwaigîrue kuuma o kîambîrîria na bûjekage ndeene yeenu. Këethîra bûkajeka bûkeethîrwa bûrî na ngwatanîro na Mûtaana na Îthe. Nawe Kristû nî atwîkîrîte wîrane ûntûûne bûbû bungwa atî agatwaa ûtûûro bwa kenya na kenya. Ndîbwaandîkîra mantû jaja nîûntû bwa antû barîa bakûgeria kûbwaîria. Îndî Kristû nî abûtûmîrîte Roho Ûmûtheru akarage ndeene yeenu. Tontû bûû, bûtî na bata ya antû kwîja kûbûritanaga nîûntû Roho wawe nîwe ûkabûritanaga mantû jonthe, na nteto irîa aritanaga nî cia mma, na tî cia ûrongo. Tontû bûû, thingateni ûritani bûu bwa Roho na rîu bûkeethîrwa bûrî na ngwatanîro na Kristû. Tontû bûû aana baakwa ndîbwîra bûkarage bûrî na ngwatanîro nawe, nîkenda rîrîa akeeja tûkeethîrwa tûjûrîtwe nî ûchamba, tûtîkeeje kwîthîrwa tûrî na gîtûmi gîa gwiciitha tûjûrîtwe nî nthao. Buî nî bwijî atî Kristû nî ûmwagîru. Tontû bûû, nî bûbuîri kûmenya atî o muntû ûrîa ûthithagia mantû jarîa jagîrîte ûu nî mwana wa Mûrungu. Raithîrieni bwoone ûrîa Baaba atwendeete na wendo bûng'ana! Wendo bwaawe nî bûbwingî mono mwanka tuî tûgeetwa aana ba Mûrungu, na nî mma tuî tûrî bo. Gîtûmi kîa nthîgûrû îrega gûtûmenya nî kwîthîrwa îtiijî Mûrungu. Eendwa baakwa, baatuî nandî tûrî aana ba Mûrungu, îndî gûtijîkeene bwega ûrîa tûkeethîrwa tûkari. Îndî nî twijî atî rîrîa Kristû akeeja tûkang'uanana nawe tontû tûkamwona ûrîa we wengwa akari. O muntû wonthe ûrîa ûrî na wîrîgîîro bûbû ndeene ya Kristû nî akaraga akitheragia o ta ûrîa Kristû wengwa arî ûmûtheru. Muntû ûrîa ûthithagia meeyia nî aunaga Waatho bwa Mûrungu tontû meeyia nî kuuna Waatho bwa Mûrungu. Buî nî bûkûmenya atî Kristû eejîre nîkenda eeberia meeyia jeetû nîkwîthîrwa ndeene yaawe gûtî meeyia. Tontû bûû, ûrîa ûrî na ngwatanîro na Kristû atîîtaga na mbere kwîyia îndî ûrîa wîîtaga na mbere kwîyia gûtî rîo oona Kristû kana amûmenya. Itû aana baakwa, bûkéendeni muntû kinya ûrîkû abwaîria. Muntû ûrîa ûthithagia mantû ûrîa kwagîrîte, muntû ûu nî ûmwagîru o ta ûrîa Kristû arî ûmwagîru. Muntû ûrîa ûthithagia meeyia nî wa Nkoma, tontû Nkoma atwîre kwîyia kuuma kîambîrîria. Mûtaana wa Mûrungu eejîre nîkenda akathiria ngûgî cia Nkoma. Ûrîa ûrî mwana wa Mûrungu atîtaga na mbere kwîyia, tontû mûkariî jwa Mûrungu jûrî ndeene yaawe, atîtaga na mbere kwîyia tontû Mûrungu nîwe Îthe. Ûjû nîu tûmenyaga aana ba Mûrungu na ba Nkoma: muntû ûrîa ûtîthithagia ûrîa kwagîrîte kana ûrîa ûtîendeete muntû ûngî ûû tî mwana wa Mûrungu. Ntûmîîri îrîa bwaigîrue kuuma kîambîrîria nîyo îîjî: no mwanka twendanage. Tûgákara ta Kaini we aarî wa ûrîa Mûûî na arooraga mûtaana wa ng'ina. Nîmbi yatûmîre Kaini ooraga mûtaana wa ng'ina? Aamûragîre nîûntû mantû jarîa aathithagia jaarî jamathûûku, îndî jarîa mûtaana wa ng'ina Abeli aathithagia jaarî jameega. Tontû bûû, ataana na aarî ba baaba bûkarigareni rîrîa antû ba nthîgûrû bakûbûthûûra. Tuî nî twijî atî nî tuumîte gîkuûne na twakinya ûtûûroone tontû nî twendeete ataana na aarî ba baaba. Ûrîa ûtîendanaga atûûraga gîkuûne. Ûrîa ûthwîre mûkristû ûngî nî mûûragani na nî bwijî atî mûûragani atî na ûtûûro bwa kenya na kenya ndeene yaawe. Naatuî nî twijî ûrîa wendo bûkari nîûntû Kristû nî acieejanîre na arakua nîûntû bweetû. 0 ûu nou kinya tuî tûbuîri gûcieejanaga tûgakua nîûntû bwa ataana na aarî ba baaba. Muntû akëethîrwa arî na into na akoona mûkristû ungî arî na thîîna îndî akárega kûmûteethia, nîatîa omba kuuga atî nî endete Mûrungu? Aana baakwa, wendo bweetû bûtîbuîri kwîthîrwa bûrî kwaria akî na nteto inyingî îndî nî bwîthîrwe bûrî wendo bwa mma, na bûgûcionithania na mathithio. Ûntû bûu nîbu bûgatûma tûmenya atî tûrî antû ba mma na bûtûme tûkarage tûtî na ûguaa tûrî mbere ya Mûrungu. Nkoro cieetû ikëeja gûtûgambithia, nî tûmenye atî Mûrungu nî ûmûnene nkûrûki ya nkoro cieetû na nî aijî mantû jonthe. Tontû bûû, acoore baakwa babeende nî tûmenye atî rîrîa nkoro cieetû itîgûtûgambithia, twîthagîrwa tûtî na ûguaa mbere ya Mûrungu. Ningî gûtîkîo tûtîûmba kwona kuuma kîrî we bunka twamûromba, tontû nî twathîkagîra mawaatho jaawe na tûkathithia jarîa jamûgwîragia. Bûrîa atwathîte tûthithie nî atî twîtîkie Mûtaana waawe Jesû Kristû na twendanage o ta ûrîa Kristû aatwathîre. Muntû ûrîa wathîkagîra mawaatho ja Mûrungu ûu atûûraga arî na ngwatanîro na Mûrungu, na Mûrungu akeethîrwa arî na ngwatanîro nawe. Roho ûrîa Mûrungu atûtûmîre nîwe ûtûmaga tûmenya atî tûrî na ngwatanîro na Mûrungu. Acoore baakwa babeende, bûgéetîkieni antû bonthe barîa baugaga atî barî na Roho. Îndî bacûnkûûneni na bûmenye këethîra Roho ûu barî nawe aumîte kîrî Mûrungu. Tontû iroria bibingî bia ûrongo birî gûntû kunthe nthîgûrûûne. Ûrîa bûkamenya Roho ûrîa uumîte kîrî Mûrungu nî ûjû: o muntû ûrîa ûgeetîkia atî Jesû Kristû eejîre gûkû nthî arî na mwîrî ta muntû, ûu arî na Roho ûrîa uumîte kîrî Mûrungu. Îndî o muntû ûrîa ûregaga gwîtîkia atî ûu nîu gûkari na Jesû Kristû, ûu tî wa Mûrungu. Roho ûrîa ûrî kîrî muntû ûu nî mûnthû wa Kristû. Nî bwigîtue atî roho wa mûnthû wa Kristû akeeja na nandî arî aja nthîgûrûûne. Îndî buî aana baakwa, bûrî ba Mûrungu na nî bûthirîtie gûcinda iroria bia ûrongo. Tontû Roho ûrîa ûrî ndeene yeenu arî na inya mono nkûrûki ya roho ûrîa ûrî ndeene ya antû ba nthîgûrû. Nabio iroria bia ûrongo biaragia nteto cia nthîgûrû, nabo antû ba nthîgûrû bakabithikîîra tontû iroria biu nî bia nthîgûrû. Îndî tuî tûrî ba Mûrungu. O muntû wonthe ûrîa wiijî Mûrungu nî atûthikagîîra. Ûrîa ûtî wa Mûrungu atîtûthikagîîra. Ûu nîu tûmenyaga Roho wa mma na roho wa ûrongo. Acoore baakwa, eendanageni tontû wendo buumaga kîrî Mûrungu. Muntû ûrîa wendanaga nî mwana wa Mûrungu na nî aijî Mûrungu. Ûrîa ûtîendanaga atiijî Mûrungu nîûntû Mûrungu nî wendo. Mûrungu oonanîrie wendo bwaawe kîrî tuî rîrîa aatûmîre Mûtaana waawe wa mûmwe nthîgûrûûne nîkenda tûkagîa na ûtûûro bwa kenya na kenya kuumania nawe. Wendo bungwa nîbu bûbû: tî atî nî tuî tweendere Mûrungu, îndî nîwe watweendere na aratûtûmîra Mûtaana waawe nîkenda akaa wa gûtûma tûrekerwa meeyia jeetû. Acoore baakwa, këethîra ûu nîu Mûrungu atwendere, kinya tuî nî tûbuîri kwendana. Gûtî muntû woona Mûrungu, îndî tûkëethîrwa nî twendanîte, Mûrungu atûûraga ndeene yeetû nabu wendo bwaawe nî bwonanagua ûrîa bûkari uungwa ndeene yeetû. Tûrî na mma atî tuî tûtûûraga tûrî na ngwatanîro na Mûrungu, nawe arî ndeene yeetû nîûntû we nî atûnenkerete Roho waawe. Naatuî nî twoonete na tûkeera bangî atî Baaba nî aatûmîre Mûtaana waawe arî Mwonokia wa nthîgûrû. O muntû ûrîa uumbûraga atî Jesû nî Mûtaana wa Mûrungu eethagîrwa arî na ngwatanîro na Mûrungu, nawe Mûrungu arî na ngwatanîro nawe. Tuî nî twijî na twetîkia wendo bûrîa Mûrungu arî nabu kîrî tuî. Mûrungu nî wendo, nawe muntû ûrîa ûtûûraga akîendanaga, nî atûûraga arî na ngwatanîro na Mûrungu, nawe Mûrungu arî na ngwatanîro nawe. Wendo nî buujûrîtue ndeene yeetû nîkenda tûtîkeeje gûkîra Ntukû ya îgamba nîkwîthîrwa ûtûûro bweetû nthîgûrûûne îîjî bûkari ûmwe na bwa Kristû. Wendo bûtî ûguaa; Wendo bwa mma nî bûthiragia ûguaa buru. Tontû bûû, wendo bûtîthagîrwa bûûjûrîtue buru ndeene ya muntû ûrîa ûrî na ûguaa nîûntû ûguaa nî bwa gûkanûkua. Tuî twendanaga nîûntû Mûrungu nîwe watwendere mbere. Muntû akauga atî nî endete Mûrungu îndî akëethîrwa athwîre mûkristû ûngî, muntû ûu nî mûrongo nîûntû atîûmba kwenda Mûrungu ûrîa atoona, këethîra we nî akûthûûra muntû ûrîa akwona. Rîathana rîrîa Kristû aatwathîre nî rîrî: muntû ûrîa wendeete Mûrungu, nî abuîrîte kwenda mûkristû ûngî. Muntû ûrîa wîtîkagia atî Jesû nîwe Mesia, nî mwana wa Mûrungu. Ningî muntû ûrîa wendeete mûciari nî eendaga kinya mwana waawe. Tûmenyaga nî twendeete aana ba Mûrungu ûjû: rîrîa tweendaga Mûrungu na tûkathîkîra maathana jaawe. Tontû kwenda Mûrungu nî kwathîkîra maathana jaawe, naku kwathîkîra maathana jau gûtîûmi. Nîkwîthîrwa muntû wonthe ûrîa ûrî mwana wa Mûrungu nî acindaga nthîgûrû. Wîtîkio bweetû nî bûtûmaga tûcinda nthîgûrû. Nûû ûûmba gûcinda nthîgûrû? Nî muntû ûrîa wîtîkîtie atî Jesû nî Mûtaana wa Mûrungu. Jesû Kristû nîwe ûrîa wabatithîîrue rûûjîîne na areetûûra tharike yaawe mûtharabeene. Ateejîre na rûûjî akî, îndî eejîre na rûûjî na tharike. Roho nî agûkûûjîîra nteto iu nîûntû we nî ûûma. Tontû bûû kûrî na akûûjî bathatû: Roho na rûûjî na tharike, na bo-bathatû baritaga ûkûûjî o bûmwe. Nî twîtîkagîîria ûkûûjî bûriti nî muntû. Îndî ûkûûjî bwa Mûrungu nîbu bûûrito nkûrûki ya bwa muntû, nawe nî atwîrîte ûkûûjî bwegiî Mûtaana waawe. Muntû ûrîa wîtîkagia mantû jegiî Mûtaana wa Mûrungu arî na ûkûûjî ndeene yaawe. Îndî muntû ûrîa ûtîtîkagia Mûrungu, aeethagia Mûrungu mûrongo tontû muntû ûu nî aregeete gwîtîkia mantû jarîa Mûrungu augîîte jegiî Mûtaana waawe. Ûkûûjî bungwa nîbu bûbû: Mûrungu nî atweete ûtûûro bwa kenya na kenya, na kaumo ka ûtûûro bûu nî Mûtaana waawe. Muntû ûrîa ûrî na Mûtaana arî na ûtûûro bûu; na muntû ûrîa ûtî na Mûtaana wa Mûrungu atî na ûtûûro. Ndîbwandîkîra mantû jaja buî barîa bwîtîkîtie Mûtaana wa Mûrungu nîkenda bûmenya atî bûrî na ûtûûro. Nî tûgwîtîkia na mma atî Mûrungu agatwigua twamûromba këethîra tûkamûromba kûringana na wendi bwaawe. Ningî këethîra nî twijî atî nî atwigagua rîrîa twamûromba ûntû kinya bûrîkû; nî tûmenyaga atî o bunthe bûrîa tûmûrombete agatûjûrîria. Ûkëeja kwona mûkristû ûngî akîthithia meeyia jarîa jatîûmba gûtûma akua, nî ûbuîrîte kûmûrombera kîrî Mûrungu, nîkenda Mûrungu amwaa ûtûûro. Ndîaria bwegiî meeyia jarîa jatîûmba gûtûma muntû akua. Tontû kûrî na meeyia jarîa jatûmaga muntû akua na ntî kuuga atî nî bûbuîrîte kûromba Mûrungu nîûntû bwa meeyia ta jau. Ûntû kinya bûrîkû bûrîa bûtîagîrîte nî meeyia, îndî kûrî na meeyia jarîa jatîûmba gûtûma muntû akua. Nî twijî atî gûtî mwana wa Mûrungu wîîtaga na mbere na kwîyia, tontû Mûtaana wa Mûrungu nî amûkarîtie, na ûrîa Mûûî atîûmba kûmûthûûkia. Tuî nî twijî atî tûrî ba Mûrungu kinya këethîra nthîgûrû yonthe îrî waathaniine bwa ûrîa Mûûî. Tuî nî twijî atî Mûtaana wa Mûrungu nî athirîtie kwîja na atwaa ûmenyo bûrîa bûtûûmbithîtie kûmenya Mûrungu ûrîa ûrî wa mma. Tuî tûtûûraga tûrî na ngwatanîro na Mûrungu wa mma na tûrî na ngwatanîro na Mûtaana waawe Jesû Kristû. Ûu nîwe Mûrungu wa mma na ûtûûro bwa kenya na kenya. Aana baakwa, ciathûranageni na mîrungu ya mîng'uanano! Nî ni mûkûrû wa kanisa ngûkwaandîkîra gwe nkatha ya mwekûrû amwe na aana baaku barîa mpendeete mma. Tî ni ninka mbwendeete îndî nî kinya bonthe barîa baijî ûûma, tontû bwa ûrîa ûûma bûtûûraga ndeene yeetû na bûgatûûra naatuî kenya na kenya. Ûtugi na kîaao na thîîrî, birîa biumaga kîrî Mûrungu Baaba na kîrî Jesû Kristû Mûtaana waawe, birokaraga amwe naatuî mantûûne ja ûûma na ja wendo. Nî ndaagwîrîrue mono kwona ûrîa aana bamwe baaku bathingatîte ûûma, o ta ûrîa twathîtwe nî Baaba. Nandî îgwe mwekûrû ûmwende, ndîkwaandîkîra ngîkûûragia twendanage. Rîu narîo tî rîathana rîrîerû ngûkwaandîkîra, îndî no rîrîa tûtwîre narîo kuuma kîambîrîria atî twendanage. Wendo bûu nabu nî atî tûtue kwathîkagîra maathana. Rîathana o rîrîa twaeerwe kuuma kîambîrîria atî tûtûûrage tûkîendanaga. Aritani babaingî ba ûrongo nî bathirîtie kûnyagania nthîgûrûûne kunthe. Bo batîîtîkagia atî Jesû Kristû nî eejîre nthîgûrûûne arî na mwîrî ta muntû. Muntû ûrîa uugaga ûu nî mwaîîrania na nî mûnthû wa Kristû. Tontû bûû, imenyagîîreni bûtîkeeje kwaga kîrîa bûtwîre kûthangîkîra nîkenda bweewa îtuui rîrîûjûru buru. O muntû ûrîa ûtîthingataga ûritani bwa Kristû na akauma oome yaabu, atî na Mûrungu. Îndî ûrîa ûrûmagîrîra mooritani jau, arî na ngwatanîro na Baaba na Mûtaana waawe. Tontû bûû, muntû akëeja kwîja kîrî buî ûtîkûritana ûritani bûbû, bûkámûgwateeni ûgeni nyomba cieenu na kinya kûmûkeethia bûkamûkeethia. Tontû ûrîa ûkamûkeethia nî agwatanîrîte nawe ngûgîîne îîu yaawe înthûûku. Ndî na mantû jamaingî nkwenda kûbwîra îndî ntîkwenda kûjaandîka îndî antû a nthithia ûu, nî nkwîrîgîîra nkabûriûngîra na twaranîrie tûrî amwe, nîkenda kûgwîrua kweenu gûkoojûra. Aana ba mwarî wa nyakwe ûrîa mwende bakûbûkeethia. Nî ni mûkûrû wa Kanisa ngûkwaandîkîra gwe Gayo, mûcoore waakwa ûrîa mpendeete mma. Mwendwa waakwa, nî nkûromba atî ûtharimwe ndeene ya mantû jonthe na ûkarage ûrî na thîîria ya mwîrî o ta ûrîa nkûmenya nî ûkari bwega ndeene ya roho waaku. Nî ndagwîrîrue mono rîrîa akristû bamwe baakinyîre aja barambîîra ûrîa ûrûûmîîrîte ûûma mûtûûrîreene jwaaku na nî mma gwe ûtûûraga ûrûmîîrîte ûûma. Gûtî ûntû bûngwîragia nkûrûki ya rîrîa nkwigua atî aana baakwa batûûraga ûûmeene. Mwendwa waakwa, nî ûthithagia bwega mono rîrîa ûgwataga akristû ûgeni, kinya barîa ûtiijî. Bo nî baarîtie mantû jegiî wendo bwaaku kaniseene aja. Itû bateethie beete na mbere rûgendoone rwaao na njîra îrîa îkagwîria Mûrungu. Tontû baambîrîîtie rûgendo rwaao rwa gûtumîkîra Kristû baregete ûtethio kinya bûrîkû kuuma kîrî antû barîa batîtîkîtie Mûrungu. Tontû bûû, tuî nî tûbuîri gûteethia antû baba nîkenda kinya tuî tûgwatanîra nabo ngûgîîne îîu bakûrita nîûntû bwa ûûma. Nî ndaandîkîîre kanisa îîu barûga înkuî îndî Diotrefe, ûrîa ûcieethagia mûtongeeria waao, atenda kûnthikîîra. Tontû bûû, rîrîa nkeeja, nkaumbûra mantû jonthe jarîa athithagia; mpumbûre mantû jeetû jarîa aaragia agîtûthûûkagia. Atîng'anagîrwa nî bûu bunka akî îndî we wengwa atîgwataga akristû ûgeni na ka arigagîîria barîa beendaga kûgwatana ûgeni na akabeenga kaniseene. Mwendwa waakwa, ûkáthingata mîîtîre îmîthûûku, îndî thingataga mîîtîre îmîega. O muntû ûrîa ûthithagia mantû jameega, nî wa Mûrungu îndî ûrîa ûthithagia mantû jamathûûku gûtî rîo aamenya Mûrungu. Antû bonthe nî baaragia bwega mantû ja Demetiriasi; na kinya ûûma bungwa nî bûkûûjagîîra. Naatuî twingwa nî tûgûkûûjîîra mantû jaawe, naagwe nî wiijî atî ûkûûjî bweetû nî bwa mma. Ndî na mantû jamaingî nkwenda gûkwîra îndî ntîkwenda gûkwaandîkîra jo. Nî nkwîrîgîîra gûkwona rua, na tûkaaranîria tûrî amwe. Thîîrî îrokaraga amwe naagwe. Ûgûkeethua nî acoore barîa barî naaja. Nkeetheria acoore beetû bonthe. Nî ni Juda, nthûûmba ya Jesû Kristû na mûtaana wa ng'ina wa Jakubu, nkûbwaandîkîra buî barîa bwîti na bwendi nî Mûrungu Baaba na bûmenyagîîrwa nî Jesû Kristû. Kîaao na thîîrî na wendo birokara naabuî kwa wingî. Acoore baakwa barîa mpendeete, nî ndîraigîtue ndî na wendi bûbûnene bwa kûbwaandîkîra mantû jegiî wonokio bûrîa twinthe twîthagîrwa tûrî nabu. Nî ndîronere kûrî na ûbatu bwa kûbwandîkîra nkîbûragia bûrwîrîîre wîtîkio bûrîa Mûrungu aanenkeere atheru baawe îgiita rîmwe nîûntû bwa nthukî cionthe. Nî kwîthîrwaa kûrî antû bamwe barîa batîkîraga Mûrungu baitonyithîtie gatîgatîîne geetû na witho. Antû bau nabo nî bagarûrîte ntûmîîri ya ûtugi bwa Mûrungu weetû na bamîethia kaigwatîrie ga mîîtîre yaao ya ûmaramari na bagakaana Mûnene weetû ûrîa tûrî nawe wenka tawe Mwathani weetû Jesû Kristû. Îndî îkanûkia rîa antû bau nî rîroretue Maandîkoone. Rîu ndîenda kûbûririkania mantû jamwe jarîa kinya buî bwiijî bwega. Mwathani nî oonokerie antû ba Israeli aratûma bauma Misri, îndî nyumeene, arathiria barîa baaregere gwîtîkia. Ririkaneni araîka barîa baaregere kûng'anîrwa nî waathani bûrîa baeei. Mûrungu abeekîte gûntû kwa muundu na batheeki na nyororo cia kenya na kenya mwanka rîrîa Ntukû îrîa nene ya gûtuîrwa îgamba îgakinya. Ningî ririkaneni Sodomu na Gomora na ntûûra ingî irîa ciaarî akuî nacio. Antû ba ntûûra iiu baathithagia mantû ja ûthûngîîri na mantû jangî jarîa jatîaganîrîte na ûrîa kwathîri. Bo nî baakanûkîrue na mwanki jwa kenya na kenya na îraa ngerekano ya gûkaania bangî bonthe. O ûu nou antû bau bakari. Irooto biaao nî bitûmaga beenyangia mîîrî yaao na mantû ja ûmaramari na bakaregana na waathani bwa Mûrungu na ningî bakaruma biûmbe birîa birî ûkumio. Kinya mûraîka ûrîa mûnene, Mikaeli, rîrîa aarûjaga na Nkoma nîûntû bwa mwîrî jwa Musa, atoomîrîa kûmûruma. Ka aamwîrîre akî: “Nî Mwathani ûgagûkanûkia.” Îndî ngûgî ya antû baba nî kûruma na kûthûmbia ûntû o bunthe bûrîa batîkûmenya gîtûmi kîaabu. Bathingataga mantû jarîa baijî kuumania na ûûme bwaao bwa mûciarwa ta ûrîa nyomoo ithithagia mwanka bakeenyanga. Wûûi kîrî bo! Tontû bathingatîte njîra ya Kaini. Tontû bwa kwenda mbeecha, batonyete maatieene ta jarîa ja Balaamu. Antû bau nî baregete kwathîka o ta ûrîa Kora aathithîrie na bakaûra o tawe. Rîrîa antû bau beeja biathoone bieenu, bakari ta ithûmba bia rûko. Baimenyagîîra bonka akî. Bakari ta matu jaurutîtue nî ruuo îndî jatiuraga. Bo bakari ta mîtî îtî maciara kinya îgiita rîaayo rîa gûciara rîakinya; ta mîtî îringi nthî, bo nî bakuîte buru. Antû bau bakari ta mîgombe îmînene ya îria tontû bwa mathithio jaao ja nthao. Bakari ta njota irîa ciereraga o ûu ûtheri, Mûrungu aciîkîrîte gûntû gwaacio gwa gûtûûra muunduune jûmûnene jwa kenya na kenya. Enoki, tawe ûrîa waatwîre nthukî ya mûgwanja kuuma îgiita rîa Adamu, nî aarorerie na arauga, “Thikîîreni, Mwathani nî eejîte na araîka baawe babatheru ngiri na ngiri, eejîte kûgambithia antû bonthe, agatuîra bûbûûî bonthe barîa batîkîraga Mûrungu nîûntû bwa ngûgî ciaao cia ûmaramari, na tontû bwa ndwaria ciaao inthûûku irîa baarîtie bakîmûtengûraga!” Antû baba bakaraga bakînung'unaga magiita jonthe na batiigagua bang'anîri; baathagwa nî mairîrîîria jaao jamathûûku. Bo baikumagia mono na bagakathîrîria antû bangî mono bakîenda kûgunîka. Îndî buî, eendwa baakwa, ririkaneni mantû jarîa atûmwa ba Mwathani weetû Jesû Kristû baabwîrîre. Baabwîrîre ûjû, “Ntukû cia mûthia ciakinya gûkeeja antû ba kûbûcikûûra, barîa baathagwa nî mairîrîîria jaao jamathûûku.” Antû bau nîbo bareetaga mbathûkano na batongagîîrua nî mairîrîîria ja mwîrî na batî Roho wa Mûrungu ndeene yaao. Îndî buî acoore baakwa, îteni na mbere gûciaka bwee baboojûru buru ndeene ya wîtîkio bweenu bûbûtheru. Rombageni bûgîteethagua nî Roho Ûmûtheru. Ningî karageni bwendeete Mûrungu magiita jonthe na bweteerete Mwathani weetû Jesû Kristû, ûrîa nîûntû bwa kîaao kîaawe ûkabûaa ûtûûro bwa kenya na kenya. Igagîîrueni barîa barî na nkaanja wîtîkioone bwaao kîaao. Onokagieni bangî bûkîbatharaga kuuma mwankiine; na kinya bangî bûbaigîîrue kîaao kîrî na ûguaa, îndî bûthûûrage kinya nguû ciaao ciongwa irîa ithirîtie gwîkîrwa mûgiro nî mairîrîîria jaao jamathûûku ja mwîrî. Kîrî we ûrîa wenka ûûmba kûbûmenyeera bûtîkeeje kûgwaa na abwikie bûgwîrîtue na bûtî na kagi mbere ya mwago jwaawe, kîrî ûu wenka, tawe Mûrungu Mwonokia weetû, ndeene ya Mwathani weetû Jesû Kristû, arokara na ûkumio na ûnene na waathani bwa inya kuuma tene na nandî na kenya na kenya. Amen. Mantû jaja jaandîki yukuune rîrî nî kûguûrîrwa kwa Jesû Kristû kûrîa Mûrungu aamûnenkeere. Aamûnenkeere nîkenda akaguûrîra nthûûmba ciaawe mantû jarîa jengeerie kûthithîka, îgiita rîtî kûraaja. Rîu Kristû aratûma mûraîka waawe nîkenda amenyithia Johana nthûûmba yaawe mantû jaja. Johana nawe nî eranîte mantû jonthe jarîa oonere jegiî rûteto rwa Mûrungu na ûkûûjî bwa Jesû Kristû. Kîtharimo nî kîrî muntû ûrîa ûthomaga yuku rîrî, na nî batharimi barîa bathikagîîra nteto cia ûroria bûbû na bakathîkîra jarîa jaandîki ku. Tontû îgiita rîrî akuî rîrîa mantû jaja jakathithîka. Nî ni Johana nkwaandîkîra kanisa mûgwanja irîa irî Asia. Ûtugi na thîîrî birokara naabuî kuuma kîrî Mûrungu ûrîa ûrîo na ûrîa warîo na nîwe ûrîa ûkeeja; na kuuma kîrî roho mûgwanja irîa ikaraga mbere ya rûriga rwaawe rwa ûnene, ningî kuuma kîrî Jesû Kristû, mûkûûjî mwîtîkîkua, ûrîa waarî wa mbere kûriûkua kuuma kîrî barîa bakuîte, na nowe mwathi wa anene ba nthîgûrû. We nî atwendeete na nî atûthaûrîte kuuma meeyiene jeetû na njîra ya tharike yaawe, na aratweethia ba ûnene na athînjîri-Mûrungu ba gûtumîkîra Mûrungu Îthe. Jesû Kristû arokumagua na arokaraga na inya yonthe kenya na kenya. Amen. Raithîrieni! Nî eejîte arî matuune! Antû bonthe bakamwona, kinya barîa baamûmuntangîre bakamwona. Mîgongo yonthe ya nthîgûrû îgakaya rîrîa îkamwona. Amen. “Nî ni Alfa na Omega,” ûu nîu Mwathani Mûrungu akuuga, ûrîa ûrîo na ûrîa waarî o na ûrîa ûkeeja; nî ni Mweneinya yonthe. Nî ni Johana, mûtaana wa abaagu ûrîa ûrî mûthingati wa Jesû. Nî ngwatanîrîte naabuî kûûmîîria mîthangîko îrîa îjagîîra barîa barî ba ûnene bwaawe. Ndathaamîîrue gîcîgîrioone kîa Patimo nîûntû bwa gûtûmîîria rûteto rwa Mûrungu na gûkûûjîîra Kristû. Kûrî ntukû ya Mwathani, nî ndeejîrîrwe nî Roho na ndîraigua kajû gakanene gakûgamba ta tarumbeta bwa nyuma yaakwa. Kajû kau karambîîra, “Aandîka jarîa ûkwona yukuune na ûtûmîre kanisa irîa mûgwanja. Nacio nî Efeso na Simurina na Perigamo na Thiatira na Saride na Filadefia na Laodîkia.” Ndîragarûka nîkenda mbona ûrîa wambaragîria. Ndîkûgarûka ndîroona itugî mûgwanja bia kûrîkîîra taawa birîa biathithîtue na thaabu. Gatîgatî ga itugî biu bia kûrîkîîra taawa nî kwaarî na gîntû gîakari ta mûtaana wa muntû, eekîrîte rwambambio rûrîa rwakinyaga makinyeene jaawe, na nî aarî na mûcibi jwa thaabu jwaogeeri kîbareene kîaawe. Nciûri cia mûtwe jwaawe cierûîte ta bamba kana ta nkamia. Meetho jaawe najo jathaaraga ta rûmûrî rwa mwanki. Magûrû jaawe najo jeenagia ta îtûrutia rîrîa rîkembi na rîathambua na mwanki. Kajû kaawe nako gakari ta mûruumo jwa ndurumo ya rûûjî. Nî aagwete njota mûgwanja njareene yaawe ya ûrîo. Rûchiû rûrûûgî rûnoori nteere cio-ijîîri nî rwaumîîrîte kanyueene kaawe. Nabu ûthiû bwaawe nî bwathaaraga ta riûa mûthenya barigici. Rîrîa ndamwonere, nî ndaagwîre nthî magûrûûne jaawe nkari ta muntû ûmûkuû. Îndî we arandîîkîra njara yaawe ya ûrîo arambîîra, “Ûgákîra! Nî ni kîambîrîria na nî ni mûthia. Nî ni ûrîa ûtûûraga. Nî ndaakuîte îndî ntûûraga mwoyo kenya na kenya. Ndî na inya ya kwatha gîkuû o na gûntû kwa antû barîa bakuîte. Tontû bûû, aandîka mantû jarîa ûkwona: jarîa jakûthithîka nandî na jarîa jakathithîka nyumeene. Witho bwa mantû ja njota irîa mûgwanja irîa ûkwona njareene yaakwa na itugî mûgwanja bia thaabu bia kûrîkîîra taawa nî bûbû: njota iu mûgwanja nî araîka ba kanisa mûgwanja, nabio itugî bîu mûgwanja bia kûrîkîîra taawa nî kanisa o iu mûgwanja.” “Aandîkîra mûraîka wa kanisa îrîa îrî Efeso ûjû: ‘Îîjî nîyo ntûmwa kuuma kîrî ûrîa ûgwete njota mûgwanja na njara yaawe ya ûrîo, ûrîa ûriûngariûngaga gatîgatî ka itugî mûgwanja bia kûrîkîîra taawa bithithîtue na thaabu. “‘Nî mbijî mantû jarîa ûthithagia; nî mbijî mînoga yaaku ngûgîîne irîa ûritaga na kûûmîîria gwaaku ûtîkûnoga. Nî mbijî ûrîa ûtî bata na antû babaî, na ningî nî ûthimîte mantû ja antû barîa baciîtaga atûmwa na tîbo na wamenya atî nî arongo. Nî mbijî ûrîa ûmîîrîtie ûkirîrîtîe na ûrîa ûthangîkîtue nîûntû bwa riîtwa rîaakwa na gûtî rîo waanoga. Îndî ndî na ûntû bûmwe bûrîa nkwona bûtîbuui kîrî gwe: nî ûtigîte gûmpenda ûrîa wampendeete mbere. Rîu ririkana ûrîa wakari mbere, wirire na ûcoke kûthithagia ûrîa wathithagia mbere. Warega kûthithia ûu, nkeeja kîrî gwe na njûkie gîtugî gîaaku gîa kûrîkîîra taawa kiume antû arîa gîkaraga, nonga wirire. Îndî ûntû bûmwe bwaaku bûbwega nî atî, nî ûthwîre ûrîa antû barîa betagwa Anikolai bathithagia, na kinya ni nou njathwîre. Ûrîa ûrî na matû nî aigue ûrîa Roho akwîra kanisa! Ûrîa ûkombana nîwe ngetîkîîria arîe matuunda ja mûtî jwa ûtûûro jûrîa jûrî muundeene jwa Mûrungu.’” “Aandîkîra mûraîka wa kanisa îrîa îrî Simurina ûjû: Îîjî nîyo ntûmwa kuuma kîrî ûrîa ûrî kiambîrîria na mûthia, ûrîa wakuîre na nandî atûûraga mwoyo. “Nî nkûmenya mîthangîko yaaku na nî mbijî ûrî nkîa îndî kuuga mma gwe ûrî gîtonga. Nî mbijî mantû jamathûûku jarîa jaaragua nî barîa baciîtaga Ayahudi bakîrwaa naagwe. Bau tî Ayahudi îndî nî gîkundi gîa Nkoma. Ûgákîra mîthangîko îrîa ûrî akuî kwona. Nkoma arî akuî gûtûma bamwe beenu bagerwa ncheera nîkenda bagerua. Naabuî bûkathagîîkua ntukû îkûmi. Kareni bûrî eetîkîkua mwanka gûkua naani nkabwaa thirû ya ûtûûro. Ûrîa ûrî na matû nî aigue ûrîa Roho akwîra kanisa. Ûrîa ûkoombana atîthûûkua nî gîkuû kîa biîrî.” “Aandîkîra mûraîka wa kanisa îrîa îrî Perigamo ûjû: Îîjî nî ntûmwa kuuma kîrî ûrîa ûrî na rûchiû rûnoori nteere cio-ijîîrî. “Nî mbijî arîa ûtûûraga: Au nîo Nkoma eekîte rûriga rwaawe rwa ûnene. Gwe nî ûgwete riîtwa rîaakwa warîrikia. Ûtaakanîre wîtîkio bwaaku kinya ntukû cia Antipa, mûkûûjî waakwa mwîtîkîkua, ûrîa woragîîrwe gatîgatîîne keenu gûntû kûu Nkoma athanaga. Îndî ndî na mantû jamakai jarîa nkwona jatîbuui kîrî gwe. Kûrî antû bamwe bûtûûraga nabo barîa bathingataga ûritani bwa Balaamu. Balaamu nîwe waritanîre Baraki ûrîa akagitaria antû ba Israeli nîkenda barîa biakûrîa birîa biaritagîrwa mîrungu ya mîng'uanano na batonye mantûûne ja ûthûngîîri. Ningî bûrî na antû barîa bathingataga ûritani bwa Anikolai. Tontû bûû, irire. Warega kwirira nkeeja rua nau ûrî, ndwee na antû bau na rûchiû rûrîa rûrî kanyua gaakwa. Ûrîa ûrî na matû nî aigue ûrîa Roho akwîra kanisa. Nawe ûrîa ûkoombana nîwe nkanenkera biakûrîa birîa biîtagwa manna birîa bitwîre biithi. Ningî mwee kaiga ka rangi înjerû kaandîki riîtwa rîaawe rîrîerû rîrîa rîtijîwe nî muntû ûngî tiga muntû ûrîa ûnenkeri rîo.” “Nawe mûraîka wa kanisa îrîa îrî Thiatira, mwandîkîre ûjû: Îîjî nîyo ntûmwa kûûma kîrî Mûtaana wa Mûrungu, ûrîa ûrî na meetho jakûthaara ta rûmûrî rwa mwanki, na ûrî na magûrû jakwenaenia ta îturutia rîthambîtue na mwanki. “Nî mbijî mantû jarîa ûthithagia. Nî mbijî ûrîa ûrî wendo na wîtîkio na nî nkûmenya ngûgî irîa ûritaga ûmîîrîtie ûtîkûnoga. Nî mbijî atî mantû jarîa ûthithagia nandî nî jameega nkûrûki ya jarîa wathithagia mbere. Îndî ndî na ûntû bûmwe bûrîa nkwona bûtîbuui kîrî gwe: gwe nî wîtîkagîîria mûka ûrîa wîtagwa Jezebeli, ûrîa ûciîtaga kîroria, aritana na aayia antû baakwa kûthûngîîra na kûrîa biakûrîa birîa biritîri mîrungu ya mîng'uanano birî igongwana. Nî ndaeere mûka ûu îgiita rîa kwirira îndî nî aregete kwirira meeyia jaawe ja ûthûngîîri. Atîrî, ndîtûma aajue nî mûrimo jûrîa jûtîtûma auma gîtandeene na antû barîa bathûngagîîra nawe bagakara na mîthangîko îmînene, nonga bairire meeyia jarîa bathithagia na mûka ûu. Nkooraga athingati ba mûka ûu. Kanisa cionthe nacio ikamenya atî ûûni nî ni nthûûjaga mathûgaanio na nkoro cia antû na nkarîaa o muntû kûringana na mathithio jaawe. Îndî kûrî bo beenu kaniseene ya Thiatira barîa batîthingataga ûritani bûu na ningî batairitana mantû jau bamwe beenu beetaga ‘mantû ja witho ja Nkoma.’ Buî ndîbwîra atî ntî bwaîkia mûrigo jûngî. Îndî bunka bûrikie wîtîkio bweenu mwanka rîrîa nkeeja. Ûrîa ûkoombana na athithagie ûrîa mpendeete mwanka mûthia, nîwe nkaa inya ya kwatha mîgongo. Nawe agatua kûmîathaga atî na kîaao na akamîthetheranga ûrîa nyongû cia yûmba ithetherangagwa ikaa ngîo. Waatho bûrîa nkamwaa nî ta bûrîa ûûni mpeei nî Baaba. Ningî nkamûnenkera njota ya rûkîîrî. Ûrîa ûrî na matû nî aigue ûrîa Roho akwîra kanisa.” “Andîkîra mûraîka wa kanisa îrîa îrî Saride ûjû:” “Îîjî nîyo ntûmwa kuuma kîrî ûrîa ûrî na waathi kîrî roho mûgwanja irîa ikaraga mbere ya Mûrungu na njota mûgwanja. “Nî mbijî ûrîa ûthithagia. Nî wijîkeene mono ûrî mwoyo îndî ûrî ûmûkuû. Ûkîîra! Wîkîre inya mantû jarîa jatigeere nîûntû kinya jo jarî akuî kûthirîkîra. Nîkwîthîrwa mantû jarîa ûthithagia jatîagîrîte mbere ya Mûrungu waakwa. Rîu ririkana mantû jarîa waritanîrwe na jarîa waaigîrue. Jaathîkagîre na wirire. Waarega gûûkîîra, nkeeja ta mwamba na ûtîmenya rîrîa ngakwithûkîra. Îndî kûrî na antû babakai kaniseene ya Saride barîa bataaka nguû ciaao rûko. Bau nabo bakariûngania naani beekîrîte nguû înjerû cwee tontû bo nî bagîrîte. Ûrîa ûkoombana nîwe ûgatua gwîkagîra nguû injerû, naani ntîangûra riîtwa rîaawe kuuma yukuune rîa ûtûûro. Nkaamumbûra kîrî Baaba na araîka baawe. Ûrîa ûrî na matû nî aigue ûrîa Roho akwîra kanisa.” “Andîkîra mûraîka wa kanisa îrîa îrî Filadefia ûjû: Îîjî nîyo ntûmwa kuuma kîrî ûrîa mûtheru na wa mma. We arî na rûbungûro rwa Daudi. Nawe aarugûra mûrango gûtî we ûûmba kûjwiinga na ningî aainga gûtî we ûûmba kûjûrugûra. “Nî mbijî mantû jarîa ûthithagia, na rî, nî ndugûrîte mûrango nîûntû bwaaku na gûtî we ûûmba kûjwiinga. Nî mbijî inya yaaku nî înkai îndî nî wathîkîrîte rûteto rwaakwa na ûtakaana riîtwa rîaakwa. Atîrî! Kûrî antû ba gîkundi kîrîa kîathagwa nî Nkoma. Nabo nî arongo barîa baciîtaga Ayahudi îndî tîbo. Ngatûma beeje baturie maru magûrûûne jaaku na bamenye atî nî nkwendeete. Nîkwîthîrwa nî wathîkîrîte rûteto rwaakwa rwa kûmîîria, ngakûmenyeera ûtîkoone mîthangîko îrîa yengeerie kwîjîîra nthîgûrû yonthe nîkenda îgeria antû barîa batûûraga ku. Ntîthaa ntîreeja. Menyeera kîrîa ûrî nakîo na ûkáreka muntû kinya ûrîkû agûtuunya thirû yaaku ya ûkumio. Ûrîa wonthe ûkoombana nîwe nkaeethia gîtugî gîa kîûrû gîa Mûrungu waakwa, nawe atîkorouma ku. Ningî nkamwandîka riîtwa rîa Mûrungu waakwa na rîa ntûûra ya Mûrungu waakwa. Ntûûra îîu nayo nî Jerusalemu înjerû îrîa îkenama yumîte îgûrû kuuma kîrî Mûrungu waakwa. Ningî nkamwandîka riîtwa rîaakwa rîrîerû. Ûrîa ûrî na matû nî aigue ûrîa Roho akwîra kanisa.” “Andîkîra mûraîka wa kanisa îrîa îrî Laodîkia ûjû: Îîjî nîyo ntûmwa kuuma kîrî ûrîa wîtagwa Amen, mûkûûjî ûrîa ûrî mwîtîkua na wa mma na ningî nîwe kîambîrîria kîa into bionthe birîa Mûrungu ombîre. “Nî mbijî mantû jarîa ûthithagia: gwe ûtî mpio kana mwanki. Nî kaaba ûrîngîthîrwa ûrî mpio kana mwanki. Îndî tontû bwa ûrîa gwe ûrî mûruutîra; ûtî mpio kana mwanki, ngagûtwîra nthî uume kanyueene gaakwa. Gwe uugaga, ‘Ûûni ndî gîtonga; ndî na into bibingî na gûtîkio mbatarîtue nîkîo.’ Îndî gwe ûtiijî ûrî muntû wa ûtheri ûrîa ûbuîri nî kwigîgîîrua kîaao. Ningî gwe ûrî nkîa na ûrî kîthûnû na ûrî mûtumuumu. Tontû bûû, ndîgûtaara ûgûre thaabu îrîa îtheretue mwankiine kuuma kîrî ni nîkenda ûtonga. Ningî gûra nguû injerû cwee wîkîre nîkenda ûthika kîthûnû gîaaku ûtige kûthawa. Ningî gûra maguta wake meetho jaaku nîkenda ûkoona. Barîa mpendeete nîbo ngondokagîra na ngakanûkia. Tontû bûû, gîa wîru na wirire. Atîrî, ûûni nî ndûngi mwariine nkîringaringaga. Muntû ûrîa ûkaigua kajû gaakwa na arugûre mwari, ngakûrûka kîrî we na ndîjanîre nawe, nawe arîjanîre naani. Ûrîa ûkoombana, nîwe ngeetîkîîria tûkaranîre nawe rûrigeene rwaakwa rwa ûnene o ta ûrîa naani ndoombanîre ndîrakaranîra amwe na Baaba rûrigeene rwaawe rwa ûnene. Ûrîa ûrî na matû nî aigue ûrîa Roho akwîra kanisa.” Nyuma ya mantû jau ndîraraithîîria na ndîroona mûrango jûrugûri kûu îgûrû. Kajû karîa ndaigîtue gakîaria naani mbere karîa kaarî na kajû ta ga tarumbeta, karaaria naani. Karambîîra atîrî, “Itia wîje aja ndî, nkwonie mantû jarîa no mwanka jakathithîka nyumeene.” O rîo Roho arambîjîîra na ndîrona kûu îgûrû kûrî na rûriga rwa ûnene na kûrî we warûkarîrîte. Ûu warûkarîrîte aakengakengaga ta iiga rîrîthongi rîa goro mono rîrîa rîtagwa jasipa rîa rangi ya mûkûnyûni na ta iiga rîrîtune na rîrîthongi mono rîrîa rîtagwa karineria. Rûriga rûu nî rwathiûrûki nî mûkûngambura jûrîa jwakengakengaga ta kaiga gakathongi ka goro karîa getagwa emeradi. Rûriga rûu naru nî rwathiûrûki nî ndûriga mîrongo îîrî na inya irîa ciakarîri nî akûrû mîrongo îîrî na bana. Akûrû bau beekîrîte nguû injerû cwee na nî beekîrîte thirû cia thaabu mîtwe yaao. Ndweni na ngorogoro o na tûjû nî biaumaga rûrigeene rûu. Ningî au mbere ya rûriga nî gwaakanaga inyinga mûgwanja bia mwanki, nabio inyinga biu nî Roho mûgwanja irîa ikaraga mbere ya Mûrungu. Mbere ya rûriga ruû, nî kwaarî na îria rîa kîoo rîrîa rîaarî rîrîkembûku. Ningî kûthiûrûka rûriga nteere ciaru cionthe nî kwaarî na biûmbe bina birî mwoyo birîa biojûrîte meetho bwa mbere na bwa nyuma. Kîûmbe kîa mbere kîang'uanene na ngatûnyi, na kîa biîrî kîang'uanene na ndeegwa, na kîa bithatû kîaarî na ûthiû bwakari ta bwa muntû, nakîo kîûmbe kîa bina kîang'uanene na ndiiû îbuurûkîte. Biûmbe biu birî mwoyo, o kîmwe kîabio nî kîaarî na mathagu jatantatû. Ningî o kîmwe kîabio kîojûrîte meetho mwîrî jwaakîo junthe bwa oome o na bwa ndeene. Ûtukû na mûthenya biakaraga bikiinaga bikiugaga, “Mûtheru, mûtheru, mûtheru nî Mwathani Mûrungu Mweneinya, ûrîa waarî o na ûrîa ûrî o na nîwe ûkeeja!” Îgiita rîonthe rîrîa biûmbe biu birî mwoyo biakumagia na bigeekîîra na gûcokia nkaatho kîrî ûu wakari nthî rûrigeene na ûrîa ûtûûraga kenya na kenya, akûrû bau mîrongo îîrî na bana nî baagûjaga nthî au mbere ya ûu wakarîrîte rûriga na ûrîa ûtûûraga kenya na kenya bakamûthaathayia na bagîkaga thirû ciaao nthî au mbere ya rûriga, na kwina bakiugaga, “Gwe Mwathani Mûrungu weetû nîgwe wagîrîte kûjûkia ûkumio na gwîkîîrwa na inya, tontû nîgwe woombîre into bionthe, na nî na kwenda gwaaku gwaatûmîre biûmbwa na biîthîrwa birîo.” Ningî ndîroona njareene ya ûrîo ya ûu wakarîrîte rûriga kûrî na yuku rîaandîki nteere cio-ijîîrî. Narîo rîakunîki na rîathingwa na mûûra jûkinyi na mîûûri mûgwanja. Ndîracoka ndîroona mûraîka ûrî na inya mwîrî agîtûmagîîria na kajû gakanene akiugaga, “Nûû wagîrîte gûkunûra yuku na kûthingûra mîûûri îrîa îrîthingîte?” Gûtî we woonora kûu îgûrû kana nthîgûrû kana rungu rwa nthîgûrû wa kûûmba gûkûnjûra kana kûraithîîria ûrîa yuku rîu rîakari ndeene. Naani ndîrarîra mono tontû gûtî we woonora wagîrîte wa gûkunûra yuku rîu kana arîtega ndeene. Rîu ûmwe wa akûrû bau mîrongo îîrî na bana arauga, “Tiga kûrîra! Atîrî, Ngatûnyi ya kuuma mwîrîga jwa Juda, wa rûrîîjo rwa Daudi, nî ombanîte. We nîwe oomba kûthingûra mîûûri mûgwanja na agakunûra yuku.” Ningî ndîroona Gatûrûme karûngi o gakari teeka kooragi. Kaarî au gatîgatîîne ka rûriga na kathiûrûkîri nî biûmbe biu birî mwoyo bina, amwe na akûrû bau mîrongo îîrî na bana. Gatûrûme kau nî kaarî na ngoji mûgwanja na meetho mûgwanja nacio nî roho mûgwanja irîa ikaraga mbere ya Mûrungu igîtûmagwa nthîgûrûûne yonthe. Gatûrûme kareeta na karajûkia yuku kuuma njareene ya ûrîo ya ûrîa wakarîrîte rûriga rwa ûnene. Rîrîa kaajûkîrie yuku, biûmbe birîa birî mwoyo bina na akûrû barîa mîrongo îîrî na bana baraigwîthia nthî mbere ya Gatûrûme. O ûmwe waao nî aagwete kînanda na mpakûri yathithîtue na thaabu. Mpakûri îîu yûjûri ubaani, nayo nî maromba ja atheru. Nabo baraina rwîmbo rûrwerû rûkuuga, “Gwe nîgwe wagîrîte kûjûkia yuku na ûthingûre mîûûri îîu, tontû nîgwe wooragîrwe, nayo tharike yaaku îrakûûra antû baraa ba Mûrungu. Antû kuuma mîîrîga yonthe na nthiomi cionthe, na kuuma kîrî kîrîndî kîonthe na mîgongo yonthe. Naagwe nî ûbaeethetie ba ûnene na baa athînjîri-Mûrungu weetû, na bakathanaga gûkû nthîgûrû.” Ningî ndîraraithîîria kaîrî na ndîraigua kajû ka araîka milioni na milioni inyingî. Araîka bau bathiûrûkîrîte rûriga na biûmbe birîa birî mwoyo na akûrû. Nabo bainaga rwîmbo rûrwerû bakiugaga, “Gatûrûme karîa kooragîrwe nîko kagîrîte kûjûkia inya na ûtonga, 2 na ûûme na ûûmbani na gîtîîo na ûkumio o na kîtharimo!” Rîu ndîracoka ndîraigua biûmbe bionthe birîa birî îgûrû na birîa birî nthî înjûmo na rungu rwa nthî o na birîa birî îrieene, na bionthe birîa bitwîre nthîgûrû yonthe, bikiinaga bikiugaga, “Kîrî gwe ûrîa ûkarîrîte rûriga rwa ûnene na kîrî Gatûrûme, 2 kûrokaraga na kîtharimo na gîtîîo na ûkumio o na inya kenya na kenya!” Nabio biûmbe bina birîa birî mwoyo birauga, “Amen!” Nabo akûrû barîa mîrongo îîrî na bana baragwa nthî barathaathayia. Rîu ndîroona Gatûrûme gakîthingûra mûûri jûmwe jwa îrîa mûgwanja na ndîraigua kîûmbe kîmwe kîa biûmbe biu bina birî mwoyo gîkiugaga na mûgambo ta jwa ngorogoro, “Njû!” Naani nkîraithîîria ndîroona mbarathi ya rangi înjerû. Ûrîa wamîîtithîtie nî aagwete ûta, nawe aranenkerwa thirû. Rîu araumagara amîîtithîtie akîûmbanaga ndweene nîkenda akoombaga anthû baawe. Rîu Gatûrûme karathingûra mûûri jwa îîrî na ndîraigua kîûmbe kîa biîrî kîrîa kîrî mwoyo kîauga, “Njû!” Rîu mbarathi ingî îraumîra, nayo yaarî întuune tunî. Ûrîa wamîîtithîtie araewa inya ya kûreeta ndwaa nthîgûrûûne nîkenda antû bakooragana. Ningî aranenkerwa rûchiû rûrûnene. Rîu Gatûrûme karathingûra mûûri jwa îthatû. Naani ndîraigua kîûmbe kîa bithatû kîrîa kîrî mwoyo gîkiuga, “Njû!” Nkîraithîîria ndîroona mbarathi înjirû yaumîra. Ûrîa wamîîtithîtie nî aagwete ratiri njareene yaawe. Rîu nîrîo ndaaigîrue kajû kuuma au biûmbe bina birî mwoyo biaarî gakiugaga, “Mûchaara jwa ntukû jûkeethîrwa jûrî kilo îmwe ya nkano kana jwîthîrwe jûrî kilo ithatû cia mûnyaki. Îndî bûkeenyangieni maguta kana ndibei!” Rîu Gatûrûme karathingûra mûûri jwa îna na ndîraigua kajû ga kîûmbe kîa bina kîrîa kîrî mwoyo gakiuga, “Njû!” Ndîkûraithîîria ndîroona mbarathi ya rangi ya mûju yaumîra. Ûrîa wamîîtithîtie eetagwa Gîkuû, na Gûntû kwa barîa bakuîte nî kwamûthingatîte. Nabo baraewa waatho bwa kwatha gachunchî kamwe kîrî tûna ka nthîgûrû na bathirie antû bagîtumagîra ndwaa na mpara înene na mîrimo na nyomoo. Rîu Gatûrûme karathingûra mûûri jwa îtaano. Ndîraraithîîria au rungu rwa kîritîro kîa igongwana na ndîroona mîoyo ya barîa booragîtwe nîûntû bwa gûtûmîîria rûteto rwa Mûrungu na nîûntû bwa ûkûûjî bûrîa baumbûrîte. Antû bau barakaya bakiugaga, “Îgwe Mwathani ûrîa mûnene mono, gwe ûrî ûmûtheru na wa mma! Ûgakara îgiita rîng'ana ûtîgambithîtie na gûkanûkia antû barîa barî nthîgûrûûne tontû bwa gûtûûraga?” Rîu o ûmwe waao araeewa rwambambio rûrwerû cwee. Bareerwa nî beteere kagiita kangî gagakai mwanka rîrîa namba îrîa îkwendekana ya ataana na aarî ba îthe barîa bakooragwa ta ûrîa bo booragîrwe îkang'ana. Rîrîa Gatûrûme kaathingûrîre mûûri jwa îtantatû kûrakara atîrî, Nthîgûrû îrainaina mono. Riûa rîrairûwa ta nguû înjirû. Ningî mweri jûraa jûmûtuune ta tharike. Nacio njota cia îgûrû iratua kwarûka nthî ta ûrîa nkûû ciarûkaga rîrîa kûrî na ruuo rûrûnene. Îgûrû rîrakûnjwa rîrarima ta ûrîa yuku rîkûnjagwa. Irîma bionthe na icîgîîrio bia îria birebua birauma arîa biaarî. Rîu anene ba nthîgûrû na antû barîa barî îgweta na atongeeria barîa anene ba njûûrî na itonga na barîa barî inya o na antû bonthe na nkombo o na barîa barî na ûciathi, bonthe baraiciitha ikurunguune na maigeene jarîa jaarî irîmeene. Baratua kwîra irîma na maiga jau jamanene, “Tûgwîreni itû, bûtwiithe tuume ûthiûûne bwa ûu ûkarîrîte rûriga rwa ûnene na tûtîgakinyîrwe nî mûthûûro jwa Gatûrûme. Nîkwîthîrwa ntukû înene ya mûthûûro jwaao îgûkinya, nûû ûûmba kûmîûmîîria?” Nyuma ya ûu ndîroona araîka bana barûngi koneene cio inya cia nthîgûrû. Nabo nî baaingîrîte ndûûo cio inya nîkenda îtiurutana îgûrû rîa nthî înjûmo kana îgûrû rîa îria kana ciuruta mûtî kinya jûmwe. Ningî ndîracoka ndîroona mûraîka ûngî aitîtie bwa îgûrû aumîîrîte kûrîa riûa riumagîîra agwete mûûri jwa Mûrungu ûrîa ûtwîre mwoyo. Mûraîka ûu areeta araîka barîa bana na kajû gakanene. Araîka bau nî barîa baaeei inya ya kwînyangia nthîgûrû înjûmo o na îria. Mûraîka ûu arabeera, “Bûkenyangieni nthî înjûmo kana îria kana mîtî mwanka rîrîa tûkathiria gwîkîra nthûûmba cia Mûrungu weetû rwano moothiû jaao.” Ningî ndîraigua atî ntari ya antû ba kuuma mîîrîgeene yonthe ya Israeli barîa beekîrîtwe rwano yaarî ngiri îgana rîmwe rîa mîrongo îna na inya. Baba nîbo beekîrwe rwano: Ngiri îkûmi na ijîîrî kuuma mwîrîga jwa Juda, ngiri îkûmi na ijîîrî kuuma mwîrîga jwa Rubeni, ngiri îkûmi na ijîîrî kuuma mwîrîga jwa Gadi, ngiri îkûmi na ijîîrî kuuma mwîrîga jwa Asheri, ngiri îkûmi na ijîîrî kuuma mwîrîga jwa Nafutali, ngiri îkûmi na ijîîrî kuuma mwîrîga jwa Manase, ngiri îkûmi na ijîîrî kuuma mwîrîga jwa Simioni, ngiri îkûmi na ijîîrî kuuma mwîrîga jwa Lawi, ngiri îkûmi na ijîîrî kuuma mwîrîga jwa Isakari, ngiri îkûmi na ijîîrî kuuma mwîrîga jwa Zebuloni, ngiri îkûmi na ijîîri kuuma mwîrîga jwa Josefu, ngiri îkûmi na ijîîrî kuuma mwîrîga jwa Benjamini. Nyuma ya ûntû bûu ndîraraithîîria ndîroona ntundu înene mono îrîa îtîngîûmba gûtarwa nî muntû kinya ûrîkû! Ntundu îîu yaarî ya antû ba kuuma mîgongo na mîîrîga yonthe na kîrîndî na nthiomi cionthe cia nthîgûrû. Bonthe baarûngi mbere ya rûriga na mbere ya Gatûrûme beekîrîte ndwambambio injerû cwee na bagwete mpang'i cia mîkîndû njareene ciaao. Nabo nî baatûmagîîria na kajû gakanene bakiugaga, “Wonokio buumaga kîrî Mûrungu weetû ûrîa ûkari nthî rûrigeene rwa ûnene na kuuma kîrî Gatûrûme!” Rîu araîka bonthe bararûngama bathiûrûkîrîte rûriga na akûrû bau mîrongo îîrî na bana o na biûmbe bina birîa birî mwoyo. Araîka bau baraturia maru na barenamîîria moothiû jaao nthî au mbere ya rûriga na barathaathayia Mûrungu bakiugaga, “Amen! Kîtharimo na ûkumio na uume, na nkaatho na gîtîîo na inya na ûûmbani nî bia Mûrungu weetû kenya na kenya Amen!” Ûmwe wa akûrû bau arambûûria, “A antû baba beekîrîte ndwambambio injerû cwee nî ba na nîkû baumîte?” Ndîramûcokeria ndîramwîra, “Mûkaathe, gwe nîgwe wiijî kûrîa baumîte.” Nawe arambîîra, “Bau nî barîa baumîte mîthangîkoone îmiingî. Nabo nî barîa bathambîtie nguû ciaao na tharike ya Gatûrûme cierûa cwee. Kîu nîkîo gîtûmi kîa beethîrwa barûngi mbere ya rûriga rwa Mûrungu, nabo bathaathagia Mûrungu kîûrûûne kîaawe mûthenya na ûtukû, ûu ûkarîrîte rûriga agakaraga arî amwe nabo abakarîtie. Batîkarocoka kwigua mpara kana baigua nyoonta kaîrî; riûa o na mwanki bitîbaîthia kaîrî. Tontû Gatûrûme kau kaarî au rûrigeene, nîko gonka gakaa mûrîîthi waao, nako gagatua kûbatongagîîria mwanka ithimeene birîa birî na rûûjî rûrîa rûrî mwoyo. Nawe Mûrungu akabaangûra methori jonthe jathire meethoone jaao.” Rîrîa Gatûrûme kaathingûrîre mûûri jwa mûgwanja, kûrakira ki îgûrû nusu îthaa. Rîu ndîroona araîka mûgwanja barîa barûngamaga mbere ya Mûrungu. Nabo araîka bau baranenkerwa tarumbeta mûgwanja. Mûraîka ûngî areeja na ararûngama arîa kîritîro kîa igongwana kîaarî agwete karaî kaathithîtue na thaabu ga gwakîîria ubaani. Mûraîka ûu aranenkerwa ubaani înyingî mono nîkenda akamîringanîra na maromba ja atheru bonthe na arabiakîîria au kîritîroone kîa igongwana kîa thaabu kîrîa kîaarî mbere ya rûriga. Toogi ya ubaani îîu amwe na maromba ja atheru biraitia bwa îgûrû kuuma njareene ya mûraîka ûu warûngi au mbere ya Mûrungu. Rîu mûraîka ûu arajûkia karaî ga gwakîîria ubaani na arakoojûria mwanki kuuma kîritîroone kîa igongwana na aracoka arajûgera nthîgûrû. Rîu kûragîta mûrurumo jûmûnene jwa ngorogoro na tûjû na ndweeni o na kwinaina kwa nthîgûrû. Rîu araîka bau mûgwanja barîa baarî na tarumbeta mûgwanja baraithuranîra kûringa tarumbeta iu. Mûraîka wa mbere araringa tarumbeta yaawe. Kûraura ngai ya nchûgû na mwanki yungene na tharike kuuma îgûrû. Gîchunchî kîmwe kîrî bithatû bia nthîgûrû kîrarûngûra buru. Ningî gîchunchî kîmwe kîrî bithatû kîa mîtî yonthe o na nyaki îrîa mbîthî kîrarûngûra buru. Mûraîka wa baîrî nawe araringa tarumbeta yaawe. Gîntû gîakari ta kîrîma gîkînene gîgwakana mwanki, kîragerwa îrieene. Gîchunchî kîmwe kîrî bithatû kîa îria kîraa tharike na gîchunchî kîmwe kîrî bithatû kîa biûmbe birîa bitûûraga îrieene birakua. Ningî gîchunchî kîmwe kîrî bithatû kîa meri ireenyangua. Rîu mûraîka wa bathatû araringa tarumbeta yaawe. Njota înene îraarûka yumîte bwa îgûrû îgîakanaga ta kînyinga. Nayo îraarûkîra gîchunchî kîmwe kîrî bithatû kîa mîuro o na ithima bia ndûûjî. Njota îîu iitagwa Ng'ana. Gîchunchî kîmwe kîrî bithatû kîa ndûûjî cia nthîgûrû kîraa ng'ana. Nabo antû babaingî barakua nîûntû bwa kûnyua rûûjî rûrîa rwaarî na ng'ana. Rîu mûraîka wa bana araringa tarumbeta. Gîchunchî kîmwe kîrî bithatû kîa riûa kîraringwa, o na gîchunchî kîmwe kîrî bithatû kîa mweri o na kîa njota biraringwa. Tontû bûû, gîchunchî kîmwe kîrî bithatû kîa weerû bwaabio bûraa muundu. Tontû bûû gîchunchî kîmwe kîrî bithatû kîa mûthenya gîtarî na weerû, na kinya gîchunchî kîmwe kîrî bithatû kîa ûtukû. Rîu ndîroona nderi îbuurûkîte kûu manganyoni îgîtûmagîîria na kajû gakanene îkiugaga, “Wûûi, wûûi, wûûi kîrî barîa bakeethîrwa barî nthîgûrû rîrîa tarumbeta iu itigeere ikaringwa irîa araîka bau bangî bathatû beengerie kûringa!” Mûraîka wa batano araringa tarumbeta yaawe. Ndîroona njota îrîa yaagwîte nthîgûrû yumîte bwa îgûrû nayo îranenkerwa rûbungûro rwa kûrugûra îrinya rîrîa rîoorokeru mono. Njota îîu îrarugûra îrinya rîu na toogi îraitia yumîte îrinyeene rîu îkari ta toogi ya riiko rîrînene. Weerû bwa riûa na manganyoni biragea muundu tontû bwa toogi îîu yaumaga îrinyeeene rîu. Nyuma ngigî ireeja nthîgûrû ciumîte toogiine îîu. Ngigî iu iranenkerwa inya ta ya tûng'aurî twa nthîgûrû. Ireerwa itîkaringithie nyaki kana matî jameethî kana mûtî jwa mûthemba kinya jûrîkû. Ireetîkîîrua kûrûmanga antû akî barîa bataarî na rwano rwa mûûri jwa Mûrungu moothiûûne jaao. Ngigî iu cietîkîrîtue kûthangîkia antû mîeri îtaano na rwakaî îtîkûbooraga. Rwakaî rûu rwakari ta rûrîa muntû aigagua arûmi nî kang'aurî. Îgiita rîu, antû bagacwaa gûkua îndî batîkua. Bakeethîrwa bakîendaga gûkua îndî gîkuû kîbamatûke. Ngigî iu ciaakari ta mbarathi ithuranîri gwîta ndweene. Ciaarî na thirû yaathithîtue na thaabu mîtwe. Moothiû jaacio najo jakari ta ja antû, nchiûri ciaacio ciaakari ta cia aka na ningî maîgo jaacio jaakari ta ja ngatûnyi. Ngigî iu ciaarî na mathendû jakari ta nguû ya kwigîra kîbara ya chuuma. Naju mûrurumo jwa mathagu jaacio jwakari ta jwa mbarathi na ngarî cia ndwaa ciîtîte ndweene. Ningî ciaarî na mînyiritha na mîgwî ta ya kang'aurî. Mîgwî îîu yaarî mînyiritheene yaarî na inya ya gûtûma antû baakana nî ûrûrû îgiita rîa mîeri îtaano. Ciaarî na mûnene ûrîa waciathaga. Nawe mûnene ûu aarî mûraîka ûrîa waathanaga îrinyeene rîrîa rîoorokeri mono. Riîtwa rîa mûraîka ûu na Kîhibirania nî Abadoni, na Kîgriiki eetagwa Apolioni, na ûu nî ta kuuga “Mwînyangia.” Mpûûrwa ya mbere îkûthirîîra au. Gûtigarîte mpûûrwa ingî ijîîrî irîa ciîjîte. Rîu mûraîka wa batantatû araringa tarumbeta yaawe. Ndîraigua kajû kuuma koneene cio inya cia kîritîro kîa igongwana kîa thaabu kîrîa kîaarî mbere ya Mûrungu. Kajû kau kareera mûraîka ûu wa batantatû waarî na tarumbeta atîrî, “Thaûra araîka barîa bana barîa batheeki mûuroone jûrîa mûnene jwîtagwa Eufurate.” Tontû bûû mûraîka ûu arathaûra araîka bau bo bana barîa baathuranîri nîûntû bwa îthaa rîu na ntukû îîu na mweri jûu na mwaka jûu nîkenda bakooraga gîchunchî kîmwe kîrî bithatû kîa antû. Ndîraigua ntari ya asikarî bau ba mbarathi baarî milioni magana jaîrî. Nî ndaigîrue gûkîrwa baarî bang'ana. Kîonekiine gîaakwa ndonere mbarathi îkari ûûjû: Barîa baciîtithîtie beekîrîte nguû ya îthaga ya kwigîra kîbara îrîa yaarî ya rangi întuune ta mwanki na ya wiirû bwa îgûrû ja kaiga ka goro geetagwa Saafa, na ya yerû ja ûbiriti. Mbarathi ciaarî na biongo ta bia ngatûnyi. Natu tûnyua twaacio nî twaumaga mwanki na toogi na mwanki jwa ûbiriti. Gîchunchî kîmwe kîrî bithatû kîa antû kîrooragwa nî ikanûkia bithatû birîa biaumaga tûnyueene twa mbarathi; tabio mwanki na toogi na rûmûrî rwa ûbiriti. Nîkwîthîrwa inya ya mbarathi iu îkaraga tûnyueene na mînyiritheene yaacio. Mînyiritha yaacio îkari ta njoka irîa îrî biongo bibinene, birîa îrûmanaga nabio. Kîrîndî kîu kîngî kîonthe kîrîa gîatigarîte gîtîûragi nî ikanûkia biu, gîtairirîre na gîtiga kûthaathayia into birîa baathithîtie bongwa. Bataatigîre kûthaathayia roho inthûûku na mîrungu ya mîng'uanano îrîa yaathithîtue na thaabu na fetha na îturutia na maiga na mîtî, îrîa îtîûmba kwona kana kwigua kana gwîtaîta. Ningî antû bau batairira meeyia jaao ja kûûragana na ja kûrogana na ja kûthûngîîra kana ja kwiyia. Rîu ndîroona mûraîka ûngî ûrî inya mono eenamîte kuuma bwa îgûrû. Eekîrîte îtu rîrî nguû yaawe na aathiûrûki nî mûkûngambura mûtwe jwaawe. Ûthiû bwaawe bwathaaraga ta riûa na magûrû jaawe jaakari ta itugî bia mwanki. Nî aagwete gauku njareene yaawe gakunûri. Nawe arakinyithia kûgûrû kwaawe kwa ûrîo îrieene na kwa ûmotho nthî înjûmo. Rîu areetana na kajû gakanene gakari ta ka ngatûnyi îkûruruma. Rîrîa eetanîre, ngorogoro mûgwanja nî cia gondokere. Rîrîa ngorogoro iu cia gondokere, nî ndaarî akuî kwaandîka mantû jarîa ciaugîre. Îndî ndîraigua kajû kuuma îgûrû gakiugaga, “Mantû jarîa jaarua nî ngorogoro iu mûgwanja nî witho; ûkájaandîka!” Nawe mûraîka ûrîa ndoonete arûngamîte îrieene na nthîgûrû înjûmo, arookîîria njara yaawe ya ûrîo bwa îgûrû. Nawe araciîtia riîtweene rîa Mûrungu ûrîa ûtûûraga mwoyo kenya na kenya, ûrîa woombîre îgûrû na nthîgûrû o na îria na bionthe birîa birî ku. Mûraîka ûu arauga, “Mûrungu atîthaa kaîrî! Îndî rîrîa mûraîka wa mûgwanja akaringa tarumbeta yaawe, Mûrungu akoojûria mûbango jwaawe jwa witho o ta ûrîa eerîte nthûûmba ciaawe, tacio iroria.” Rîu kajû karîa ndaarî ndîkwigua kuuma bwa îgûrû karaaria naani kaîrî karambîîra, “Îta ûjûkie gauku karîa gakunûri karîa karî njareene ya mûraîka ûu ûrûngamîte akinyîte îria na nthî înjûmo.” Naani ndîreeta kîrî mûraîka ûu na ndîramwîra anenkere gauku kau. Mûraîka ûu arambîîra, “Jûkia na ûkarîe. Gakeethîrwa karî na mûrîo ta nainchû karî kanyueene gaaku îndî gakeethîrwa karî na ng'ana gaakinya kîu gîaaku.” Ndîrajûkia gauku kuuma njareene ya mûraîka na ndîrakarîa. Kareethîrwa karî na mûrîo ta nainchû karî kanyueene gaakwa, îndî ndathiria gûkameria, kîu gîaakwa kîraigua ng'ana. Rîu ndîreerwa ûjû, “No mwanka ûrorie mantû jegiî kîrîndî na mîgongo na antû ba nthiomi cionthe na anene.” Rîu ndîranenkerwa mûchuuma jûrîa jûtumagîrwa kûthima jûkari ta rûturo. Ndîreerwa, “Îta ûthime kîûrû kîa Mûrungu na kîritîro kîa igongwana na ûtare antû barîa bakûthaathayia Mûrungu ku. Îndî ûkáthima kîarago kîrîa gîcîgîîrîîtie kîûrû nîûntû kîeei antû barîa batî Ayahudi na bagakinyanga ntûûra întheru îgiita rîa mîeri mîrongo îna na îîrî. Naani ngatûma akûûjî baakwa baîrî beekîrîte ithango. Nabo bakaroria ntukû ngiri îmwe na magana jaîrî na mîrongo îtantatû.” Akûûjî bau nîbo mîzeituni îrîa îîrî na itugî bîa kûrîkîîra taawa birîa biîrî birîa birûngamaga mbere ya Mwathani wa nthîgûrû. Muntû ûrëeja kûgeria kûbathithîria bûbûûî, mwanki jûkauma tûnyueene twa akûûjî bau jûthirie anthû baao. Ûu nîu muntû ûrîa ûkageria kûbathithîria ûthûûku akooragwa. Bau bobaîrî barî na inya ya kwiinga îgûrû gûtiure îgiiteene rîrîa bakeethîrwa bakîroragia. Ningî bakeethîrwa barî na inya ya kûgarûra rûûjî rwaa tharike na inya ya kûthangîkia nthîgûrû na ikanûkia bia mîthemba yonthe magiita jonthe jarîa bareenda. Rîu bathiria kûroria, nyomoo îrîa îkeethîrwa yumîte îrinyeene rîrîa rîorokeru mono, îkarwaa nabo na îboombe na îboorage. Biimba biaao bigakara njîreene ya ntûûra iu Mwathani waao aambîrwe. Riîtwa rîa ntûûra îîu rîrîgerekanua na Sodomu kana Misri. Antû kuuma mîîrîga na nthiomi cionthe na mîgongo yonthe bakeeja kwoona biimba biaao ntukû ithatû na nusu. Kîrîndî kîa nthîgûrû gîkagwîrua nîûntû bwa gûkua kwa antû bau bobaîrî. Nabo bagakûngûîra bagwîrîtue na bakîeejanaga biewa nîûntû iroria biu bio-biîrî biratûûraga kûthangîkia kîrîndî kîonthe kîrîa gîtûûraga nthîgûrû. Îndî nyuma ya ntukû iu ithatû na nusu, mîrukî ya ûtûûro kuuma kîrî Mûrungu nî yaatonyere ndeene ya iroria biu nabio birariûka na bonthe barîa baabonere baragwatwa nî ûguaa bûbûnene mono. Rîu iroria biu biraigua kajû gakanene kaumîte bwa îgûrû gakîbeera, “Njûûni gûkû îgûrû!” Nabo baraitia îgûrû barî îtuune anthû baao babategeete. Îgiita rîu rîongwa nthîgûrû îrainaina mono, na gîchunchî kîmwe kuuma kîrî îkûmi gîa ntûûra kîrenyangua. Antû ngiri mûgwanja barakua rîrîa kwainainîre. Kîrîndî kîrîa gîatigarîre kîragwatwa nî ûguaa na kîrakumia Mûrungu wa Îgûrû. Mîthangîko ya ijîîrî îkûthira, îndî atîrî, mîthangîko ya jathatû yeengerie kwîîja. Rîu mûraîka wa mûgwanja araringa tarumbeta yaawe. Kûraigîîgua tûjû îgûrû tûkiugaga, “Ûnene bwa nthîgûrû bûkwaa bwa Mwathani weetû na bwa Kristû waawe. Nawe agatûûra kwaathanaga kenya na kenya!” Akûrû barîa mîrongo îîrî na bana barîa bakarîrîte ndûriga ciaao mbere ya Mûrungu baraturia maru na barenamîîria moothiû jaao nthî na barathaathayia Mûrungu, bakiugaga, “Nî tûgûgûcokeria nkaatho gwe Mwathani Mûrungu Mweneinya, ûrîa ûtwîre na no gwe watwîre nîûntû ûkujûkia inya yaaku înene na wambîrîria kwaathana. Antû ba mîgongo nî baarî na marûrû mono, nîûntû bwa ûrîa îgiita rîa mûthûûro jwaaku rîakinya, îgiita rîa akuû kûgambithua rîgûkinya. Îgiita rîgûkinya rîa kwaa nthûûmba ciaaku na iroria na atheru îtui, na bonthe barîa bagûkîraga; baanene o na baanini. Îgiita rîa kwînyangia barîa beenyangagia nthîgûrû rîgûkinya!” Rîu kîûrû kîa Mûrungu kûu îgûrû kîrarugûka. Îthandûkû rîa Maathana rîroonwa rîrî kûu kîûrûûne kîaawe. Îgiita rîu kûragîa ndweeni na tûjû na mîrurumo ya ngorogoro na kwinaina kwa nthî na ngai ya nchûgû. Kûroonekana gîûntû gîa kûrigaria mono îgûrû. Kûrooneka mûka weekîrîte riûa rîrî nguû yaawe, na akinyithîtie magûrû jaawe mweriine na eekîrîte thirû yaathithîtue na njota îkûmi na ijîîrî mûtwe jwaawe. Mûka ûu aarî ûmûrito na aarî akuî kûewa kaana, nawe nî aikaagîra nîûntû bwa rwakaî rwa kûewa kaana. Ningî kûroonekana gîûntû kîngî kûu îgûrû. Nayo yaarî nkûnga întuune na înene mono. Nayo nî yaarî na biongo mûgwanja na ngoji îkûmi, na o kîongo nî kîaarî na thirû. Kînyiritha kîaayo kîreegera gîchunchî kîmwe kîrî bithatû kîa njota cia îgûrû kîraigwîthia nthîgûrû. Nkûnga îîu îrarûngama mbere ya mûka ûu waarî akuî kûewa kaana, nîkenda îkarîa agaciara. Mûka ûu araciara kaîjî nako nîko kabuîri kwatha mîgongo yonthe ya nthîgûrû gatî na kîaao. Îndî kaana ka mûka ûu karatharwa karaikua îgûrû kwa Mûrungu na rûrigeene rwaawe. Nawe mûka ûu aramatûka areeta rwanda kûrîa Mûrungu aamûthuranîrîte, gwa gwîta kûmenyeerwa akîreragwa bwega ntukû ngiri îmwe na magana jaîrî na mîrongo îtantatû. Rîu ndwaa îrooka kûu îgûrû ya Mikaeli na araîka baawe bakîrwaga na nkûnga amwe na araîka baayo. Nkûnga na araîka baayo baracindwa. Tontû bûû, baraaga gîkaro kûu îgûrû. Nayo nkûnga, tayo njoka îrîa ya karaaja îrîa îtagwa Nkoma na noyo Shaitani, na noyo mwaîîrania wa nthîgûrû yonthe, areengwa kuuma îgûrû. Nawe aragerwa nthîgûrû amwe na araîka baawe. Naani ndîraigua kajû kûu îgûrû gakiugaga, “Wonokio na inya na ûnene bwa Mûrungu weetû na waathi bwa Kristû bûgûkinya. Tontû ûrîa ûrathitangaga ataana na aarî ba baaba ûtukû na mûthenya kîrî Mûrungu akwarûkua nthîgûrû. Ataana na aarî ba baaba baamûcindîre nîûntû bwa tharike ya Gatûrûme na ûkûûjî bwaao nîkwîthîrwa nî beetîkîîrîtie kwirita bakua. Tontû bûû, buî îgûrû na barîa batûûraga ku gwîrueni. Îndî wûûi kîrî nthîgûrû na îria! Tontû Nkoma akwîîja kîrî buî athûûri mono nîûntû nî akûmenya atî îgiita rîaawe rîrîa rîtigeere nî rîrîkai.” Rîrîa Nkûnga îîu yaaciûkîîrwe atî îkwarûkua kuuma îgûrû yeeja nthîgûrû, nî yeenganîre na mûka ûrîa waciarîte kaîjî. Mûka ûu araaewa mathagu ta ja ndiiû înene nîkenda aburûûka mwanka rwanda, antû arîa aarî akamenyagîîrwa na kûrererwa mîaka îthatû na nusu, atîkeeje kûûragwa nî nkûnga. Rîu nkûnga îragera rûûjî rûrwingî ta mûuro kuuma kanyua kaayo nîkenda îgakondoria mûka ûu. Îndî nthîgûrû îrateethia mûka. Îraagamia kanyua kaayo îrameria rûûjî rûu rwaumîre kanyua ga nkûnga. Nkûnga îrathûûra mono nî mûka ûu na îreeta kûrwaa na aana bangî baawe. Aana bau nî barîa bonthe bathîkagîra maathana ja Mûrungu na barîa bakûûjagîîra Jesû. Nayo nkûnga îîu îrarûngama rûteere rwa îria. Rîu ndîroona nyomoo îkiumagîra îrieene. Nyomoo îîu yaarî na ngoji îkûmi na biongo mûgwanja. O rûgoji nî rwaarî na thirû na o kiongo nî kîaarî na riîtwa rîrîa rîaarî kîrumi kîrî Mûrungu. Nyomoo îîu ndoonere yaakari ta nkarî. Magûrû jaayo jaakari ta ja ndûû na kanyua kaayo gaakari ta ka ngatûnyi. Nkûnga nî yaeere nyomoo îîu inya yaayo na rûriga rwaayo na inya înene ya kwaathana. Kîongo kîmwe kîaayo nî kîonekanaga teeka kîaarî na kîronda gîkînene mono îndî kîronda kîu nî kîaarî gîkwora. Nabo antû ba nthîgûrû yonthe nî baarigarîrue mono nî nyomoo îîu na tontû bûû baramîthingata. Antû baratua kûthaathagia nkûnga îîu tontû nî yanenkeere nyomoo îîu waathi bwaayo. Ningî antû bareeta na mbere kûthaathayia nyomoo îîu bakiugaga, “Nûû ûkari ta nyomoo? Nûû ûûmba kûrwaa nayo?” Nyomoo îîu îreetîkîîrua gwikumia na kûruma Mûrungu na kwaathana ûrîa îkwenda mîeri mîrongo îna na îîrî. Îrambîrîria kûruma Mûrungu na kûruma riîtwa rîa Mûrungu na kûruma gîkaro kîa Mûrungu o na kûruma barîa batûûraga îgûrû. Ningî nyomoo îîu îreetîkîîrua kûrwaa na atheru na kûboomba. Îraeewa waatho bwa kwatha antû ba mîîrîga yonthe na kîrîndî kîonthe na antû ba nthiomi cionthe o na mîgongo yonthe. Antû bonthe barîa batûûraga nthîgûrû bakathaathayia nyomoo îîu. Antû bau nî barîa mariîtwa jaao jataandîkîrwe yukuune rîa ûtûûro mbere ya nthîgûrû yûmbwa. Yuku rîu nî rîa Gatûrûme karîa kooragîrwe. “Ûrîa ûrî na matû nî aigue: O muntû ûrîa ûbangîri kûthaamua na aee mûtae, no mwanka athaamue na aee mûtae. Ûrîa ûbangîri kûûragwa na rûchiû, akooragwa na rûchiû. Tontû bûû antû ba Mûrungu babuîri kwîthîrwa barî na wîtîkio na kûûmîîria.” Rîu ndîroona nyomoo îngî yaumîra kuuma nthîgûrû. Yaarî na ngoji ijîîrî ta kang'ondu, ningî yaaragia ta nkûnga. Yaathanaga îgîtumagîra waathani bwa nyomoo îrîa ya mbere. Yaathithagia ûu nyomoo ya mbere îkîonaga. Nyomoo îîu îrakinyîîria nthîgûrû na antû bonthe barîa batûûraga ku bathaathayie nyomoo îrîa ya mbere, îrîa yaarî na kîronda gîkînene, kîrîa kîaarî gîkûora. Nyomoo îîu ya ijîîrî îraringa biama bibinene: îreetia mwanki kuuma îgûrû na jûragwa nthîgûrû antû bonthe bakîonaga. Nyomoo îîu ya ijîîrî îraîria antû bonthe barîa batûûraga nthîgûrû nîûntû bwa biama birîa yeetîkîrîîtue kûringa îkîonagwa nî nyomoo îrîa ya mbere. Ningî îreera antû nî bathithie mûng'uanano jwa nyomoo îîu ya mbere îrîa yaamunti na rûchiû îndî îtîkue. Nyomoo îîu îreetîkîîrua yugîîre mûng'uanano jûu jwa nyomoo îîu ya mbere mîrukî nîkenda jûgîa ûtûûro na nîkenda mûng'uanano jûu jûkaaria na jûûrage bonthe barîa batîjûthaathayia. Nyomoo îîu îrakinyîîria antû bonthe gwîkîrwa rwano njara ya ûrîo kana moothiû jaao: bëethîrwa barî antû babanene kana babaniini, itonga kana nkîa, nkombo kana barîa barî na ûciathi. Gûtî we weetîkagîîrua kûgûra kana kwendia atî na rwano rûu. Rwano rûu nî riîtwa rîa nyomoo îîu kana ntari ya riîtwa rîaayo. Kûmenya ûntû bûû, muntû nî akwenda eethîrwe arî na ûûme. Ûrîa ûkûûmba gûciûra nî amenye ntari ya nyomoo îîu tontû nî ntari ya riîtwa rîa muntû. Ntari yaayo nî magana jatantatû ja mîrongo îtantatû na îthanthatû. Rîu ndîroona Gatûrûme karûngi kîrîmeene gîa Zaiûni karî na antû ngiri îgana rîmwe rîa mîrongo îna na inya barîa baandîki riîtwa rîaako na rîa Îthe moothiûûne jaao. Ndîraigua kajû ta ka mûrurumo jwa ndûûjî inyingî kana ta ngorogoro înene mono kaumîte bwa îgûrû. Kajû kau ndaaigîrue kagambaga ta karîa kaumaga kînandeene rîrîa gîkûringwa nî aini. Nabo nî baainaga rwîmbo rûrwerû barî mbere ya rûriga rwa ûnene na mbere ya biûmbe birîa bina birî mwoyo na mbere ya akûrû. Gûtî antû bangî boombaga kûrwina tiga antû bau ngiri îgana rîmwe rîa mîrongo îna na inya barîa bakûûri kuuma nthîgûrûûne. Antû bau nî barîa batathengeera aka, na tontû bûû nî baarî babatheru. Bau nîbo baathingatanaga na Gatûrûme o kunthe kûrîa geetaga. Ningî nîbo barîa baakûûrîtwe kuuma kîrî kîrîndî kîonthe kîa nthî, bakari ta maciara ja mbere kîrî Mûrungu na kîrî Gatûrûme. Gûtîrio baaria ûrongo na batî îgi. Ningî ndîroona mûraîka ûngî aburûûkîrîte manganyoni. Aarî na Nteto Injega cia kenya na kenya cia gûtûmîîria kîrî barîa batûûraga nthîgûrû: kîrî mîgongo na mîîrîga yonthe na nthiomi cionthe na kîrî kîrîndî kîonthe. Nawe arauga na kajû gakanene, “Kîreni Mûrungu na bûmûkumagie! Nîkwîthîrwa îgiita rîaawe rîa kûgambithania rîgûkinya. Thaathayieni we ûrîa wombîre îgûrû na nthî na aroomba îria na ithima birî ndûûjî.” Mûraîka ûngî wa baîrî arathingatîîria akiugaga, “Îkûgwa, Babiloni îrîa ijîkeene mono îkûgwa. Nîyo îtûmîte antû ba mîgongo yonthe ya nthîgûrû banyua ndibei ya ûthûngîîri bwaayo!” Mûraîka ûngî wa bathatû areeja nyuma ya bau ba mbere baîrî agîtûmagîîria na kajû gakanene ûjû, “O muntû ûrîa ûkathaathayia nyomoo îîu na mûng'uanano jwaayo na eethîrwe eekîri rwano rwaayo ûthiûûne kana njareene yaawe, kinya we agakanûkua nî mûthûûro jwa Mûrungu jûrîa jûkari ta gîkombe kîrî na ndibei îtîringîtue. Akathangîkua na mwanki jwa ûbiriti au mbere ya araîka ba Mûrungu barîa batheru na mbere ya Gatûrûme. Toogi kuuma mwanki jûu jwa kûbathangîkia îgaitagia bwa îgûrû kenya na kenya. Nabo barîa bathaathagia nyomoo îîu na mûng'uanano jwaayo na barîa beetîkîîrîtie gwîkîrwa rwano rwa riîtwa rîaayo, batîona kiûrûko mûthenya na ûtukû.” Tontû bûû antû ba Mûrungu, barîa bathîkagîra maathana jaawe na beetîkîtie Jesû Kristû, babuîri kûûmîrîria. Rîu ndîraigua kajû kuuma bwa îgûrû gakiugaga, “Aandîka jaja: Kîtharimo nî kîrî antû barîa bagakua bagwatanîrîte na Mwathani kwambîrîria nandî gwîta na mbere.” Rîu Roho arauga, “Nî mma nî baatharimi! Bakagwîrua nî kûnogoka kuuma ngûgîîne ciaao indito. Nîkwîthîrwa mathithio jaao jakabathingata.” Ningî ndîroona îtu rîrîerû cwee. Au îgûrû rîa îtu nî kwaarî na we ûrîa wakari nthî wakari ta Mûtaana wa Muntû. Nawe aarî na thirû ithithîtue na thaabu mûtwe jwaawe na nî aagwete gachiû gakoogî ga gûketha njareene yaawe. Mûraîka ûngî arauma kîûrûûne. Aratûmîîria na kajû gakanene areera ûu wakari nthî îgûrû rîa îtu atîrî, “Itû tûmîra gachiû gaaku nîûntû îgiita rîa maketha rîgûkinya. Kîmera nî gîkinyîtie rîa gûkethwa.” Rîu ûu wakari nthî au îgûrû rîa îtu araikia gachiû kaawe îgûrû rîa nthîgûrû, na kîmera kîrîa kîaarî nthîgûrû kîrakethwa. Ningî mûraîka ûngî arauma kîûrûûne kûu Îgûrû kinya we arî na gachiû gakoogî ga gûketha. Rîu mûraîka ûngî araumîîra kîritîroone kîa igongwana. Mûraîka ûu nîwe waarî na inya ya kwatha mwanki. Nawe araaria na kajû gakanene na areera mûraîka ûrîa waarî na gachiû gakoogî atîrî, “Tumîra gachiû gaaku, ûthûranie imanja bia nzabibû cia miuunda îrîa îrî nthîgûrû tontû nzabibû nî iguundi.” Tontû bûû mûraîka ûu araikia gachiû kaawe îgûrû rîa nthîgûrû na araketha nzabibû cionthe. Aragera nzabibû iu îtîîrine rîa gûkinyangîra nzabibû rîa mûthûûro jwa Mûrungu. Nacio nzabibû irakinyangîrwa gîtîîrine gîa gûkinyangîrwa oome ya ntûûra. Tharike îreenama ta mûuro kuuma îtîîrine rîu ûraaja bwa kilomita magana jathatû na kworokera akuî mita ijîîrî. Rîu ndîroona gîûntû kîngî gîa kûrigaria kûu îgûrû. Nî kwaarî na araîka mûgwanja barîa baarî na ikanûkia mûgwanja bia mûthia tontû nîbio biaarî bia kûthirîkîîria mûthûûro jwa Mûrungu. Rîu ndîroona gîntû gîakari ta îria rîa kîoo riungenue na mwanki. Ndîroona barîa baarûîte na boomba nyomoo amwe na mûng'uanano jwaayo o na ntari ya riîtwa rîaayo barûngi rûteere rwa îria rîu rîa kîoo. Antû bau baagwete kînanda kîrîa Mûrungu aabanenkerete. Nabo nî bainaga rwîmbo rwa Musa, nthûûmba ya Mûrungu, na kinya rwîmbo rwa Gatûrûme bakiugaga, “Îgwe Mwathani Mûrungu Mweneinya yonthe, mathithio jaaku nî jamanene na ja kûrigaria! Îgwe mûnene wa nthukî cionthe! Mathithio jaaku nî ja mma na nî jaagîrîte, Îgwe Mwathani, nûû ûtîkîra na akumia riîtwa rîaaku? Tontû nîgwe gwenka ûrî ûmûtheru. Mîgongo yonthe îkeeja na îkûthaathayie, tontû bonthe nî boonete mathithio jaaku ja îota.” Nyuma ya ûu, ndîroona kîûrû kîa Mûrungu kîrîa kîrî kûu îgûrû na ndeene ndîroona îema rîa gûtirimanîra rîarugûka. Araîka mûgwanja barîa baarî na ikanûkia mûgwanja barauma kîûrûûne kîu bekîrîte nguû injerû cwee na baciogeete mîcibi ya thaabu ibara biaao. Îgiita rîu kîumbe kîmwe kîa biûmbe bina birîa birî mwoyo kîranenkera araîka bau mûgwanja mpakûri mûgwanja ciûjûri mûthûûro jwa Mûrungu ûrîa ûtûûraga mwoyo kenya na kenya. Nakîo kîûrû kîroojûra toogi kuumania na mwago na inya ya Mûrungu. Gûtî we wombîre gûtonya kîûrûûne mwanka rîrîa ikanûkia birîa mûgwanja biareti nî araîka mûgwanja biakinyîre mûthia. Rîu ndîraigua kajû gakanene kuuma kîûrûûne gakîîraga araîka bau mûgwanja ûjû, “Îteeni na bwîtûûre mûthûûro jwa Mûrungu jûrîa jûrî mpakûriine iu mûgwanja nthîgûrûûne.” Tontû bûû mûraîka wa mbere areeta na aretûûra mûthûûro jûrîa jwaarî mpakûriine yaawe nthîgûrûûne. Nabo antû barîa baarî na rwano rwa nyomoo o na barîa bathaathagia mûng'uanano jwaayo barauma ironda bibithûûku birîa biaarî na rwakaî rûrûnene mono. Mûraîka wa baîrî aretûûra mûthûûro jûrîa jwaarî mpakûriine yaawe îrieene. Îria rîrakara ta tharike ya muntû ûkuîte na gîntû kîonthe kîrîa kîaarî mwoyo kîrîa gîtûûraga îrieene kîrakua. Mûraîka wa bathatû aretûûra mûthûûro jûrîa jwaarî mpakûriine yaawe mîuroone na ithimeene bia rûûjî. Ndûûjî cionthe iraa tharike. Rîu ndîraigua mûraîka ûrîa mûnene mantûûne ja ndûûjî auga, “Îgwe ûrîa Mûtheru, gwe ûrîa ûtwîre na watwîre! Ûu wagiita îgamba nî îota na nî kwagîrîte. Bo nî beetûrîre tharike ya atheru na ya iroria, naagwe ûkûbaa tharike bamînyua. Ûkûbaa îtui rîaao!” Ningî ndîraigua kajû kuuma kîritîro kîa igongwana gakiugaga, “Îî Mwathani Mûrungu Mweneinya! Ûu wagiita îgamba nî îota na nî kwagîrîte!” Rîu mûraîka wa bana aretûûra mûthûûro jûrîa jwaarî mpakûriine yaawe riûeene. Riûa rîreetîkîîrua kûîthia antû na mwanki. Antû baraîîthua nî riûa mono, nabo bararuma riîtwa rîa Mûrungu ûu waarî na inya ya kwatha ikanûkia biu. Ningî batairirîre meeyia jaao kana bakumia Mûrungu. Mûraîka wa batano aretûûra mûthûûro jûrîa jwaarî mpakûriine yaawe rûrigeene rwa ûnene rwa nyomoo. Ûnene bwaayo bûrakunîkwa nî muundu. Antû bararûmanga ndûûme ciaao tontû bwa rwakaî rûrîa baigagua. Nabo bararuma Mûrungu wa îgûrû nîûntû bwa ûrîa baarî na ironda na rwakaî rûrwingî na batairirîre maatia jaao. Mûraîka wa batantatû aretûûra mûthûûro jûrîa jwaarî mpakûriine yaawe mûuroone jwa Eufurate. Rûûjî rwa mûuro jûu rûraawa na kûrooma nîkenda anene ba kuuma bwa gaiti boona agwîtîîra. Rîu ndîroona roho inthûûku ithatû ikari ta biûra: îmwe îrauma kanyueene ga nkûnga na îngî kanyueene ka nyomoo na îngî îraûma kanyueene ka kîroria kîa ûrongo. Tontû roho inthûûku iu nî irîa iringaga biama na nîcio iriûngagîra anene bonthe ba nthîgûrû na ikîbothûranagia nîkenda bageeta ndweene Ntukû îîu înene ya Mweneinya Mûrungu. “Thikîîreni, ni nkeeja ta mwamba! Kîtharimo nî kîrî muntû ûrîa ûtîaua nî toro na ethîrwe ekîrîte nguû ciaawe atîkeeje kuuma arî kîthûnû athawa!” Rîu roho iu iroothûrania anene bau gûntû gweetagwa na Kîhibirania Amagedoni. Rîu mûraîka wa mûgwanja aretûûra mûthûûro jûrîa jwaarî mpakûriine yaawe ruuoone. Kajû kuuma rûrigeene rûrîa rwaarî ndeene ya kîûrû karauga, “Bûkûûjûra!” Kûragîa ndweeni na tûjû na ngorogoro na nthîgûrû îrainaina mono ûrîa gûtooneka kaîrî kuuma rîrîa muntû oombîrwe! Kûu kwaarî kwinaina kwa nthîgûrû gûkûnene mono! Ntûûra iu îraathûkana ichunchî bithatû. Nacio ntûûra cionthe irîa nene cia nthîgûrû ireenyanga. Mûrungu araririkana Babiloni îrîa yaijîkeene mono na aramînyuithia gîkombe kîa marûrû jaawe ja mûthûûro. Icîgîîrio birarima na irîma bitoonekana kaîrî. Ngai înene ya nchûgû irîa ciaarî na ûrito bwa kilo mîrongo îtaano îraura. Nchûgû iu kuuma îgûrû iragwîra antû nabo bararuma Mûrungu tontû bwa ikanûkia rîu rîa ngai ya nchûgû. Îkanûkia rîu rîaarî rîa kûmakania mono. Rîu ûmwe wa araîka barîa mûgwanja barîa baarî na mpakûri mûgwanja arambîîra, “Njû ngakwonie mûmaraya ûrîa wijîkeene mono, nayo nî ntûûra înene îrîa yaakîtwe akuî na mîuro îmiingî, agîkanûkua. Anene barîa bathanaga nthîgûrû nî bathûngîîrîte nawe na antû barîa batûûraga nthîgûrû nî bogitîtue nî ûthûngîîri bwaawe.” Roho aranjûkia, nawe mûraîka arankamata arambikia rwanda. Kûu ndîroona mûka wakarîrîte nyomoo întuune ta tharike. Mwîrî jwaayo jwaandîki irumi bia kûruma Mûrungu bibingî mono. Ningî yaarî na biongo mûgwanja na ngoji îkûmi. Mûka ûû nî eekîrîte nguû cia mûkû na intuune. Aigemetie na into bia thaabu na twiga twa goro na thîgîra. Ningî nî aagwete gîkombe kîa thaabu kîrîa kîojûri mantû jamaaî na rûko rwa ûmaramari bwaawe. Ûthiû bwaawe bwaandîki riîtwa rîa witho. Riîtwa rîu nî, “Babiloni îrîa ijîkeene mono na ng'ina wa maraya jonthe o na mantû ja nthîgûrû jarîa mathûûku.” Ningî ndîroona mûka ûu oogitîtue nî tharike ya atheru o na ya antû barîa booragîtwe nîûntû bwa wîtîkio bwaao ndeene ya Jesû. Rîrîa ndoonere mûka ûu ndîrarigara mono. Îndî mûraîka arambûûria, “Nîkî tontû ûrigarîte? Ngakwîra witho bwegiî mûka ûûjû na bwa nyomoo îrîa îmûkamatîte îrîa îrî na biongo mûgwanja na ngoji îkûmi. Nyomoo îîu wonere kûrîrîo yaatwîre mwoyo îndî nandî îtîtûûraga mwoyo. Yengeerie gwitia yuume îrinyeene rîrîa rîorokeru mono îîte îkathirue. Antû barîa batwîre nthîgûrû, barîa mariîtwa jaao jatîaandîki yukuune rîa ûtûûro kuuma rîrîa nthîgûrû yoombîrwe, bakarigara boona nyomoo îîu nîûntû kûrî îgiita yaarî mwoyo îndî nandî îtîtûûraga mwoyo na îkaumîra kaîrî. “Ûntû bûbû bûrîenda muntû eethîrwa arî ûmûciûku na arî ûmûûme. Biongo biu mûgwanja nî irîma mûgwanja birîa mûka ûu akari nthî îgûrû rîaabio. Ningî nî anene mûgwanja; batano kîrî bo nî bathirîtie gûcindwa na ûmwe nîwe ûtigeere akîathanaga na ûngî atîrakinyia rîa kwîja. Rîrîa akeeja atîathana îgiita rîrîraaja. Nayo nyomoo îîu yaatwîre mwoyo îgiita rîmwe na nandî îtîtwîre mwoyo, nîyo îkeethîrwa îrî mûnene wa banana. Îndî kinya we akeethîrwa arî ûmwe wa anene bau mûgwanja nawe akeethîrwa eerekerete kwînyangua. “Ngoji irîa îkûmi wonere nî anene îkûmi barîa bengeerie kwîja kwaathana. Nabo bagetîkîîrua kwaathana îthaa rîmwe barî amwe na nyomoo îîu. Yerekeeria rîa anene bau îkûmi nî rîmwe: nî kûnenkera nyomoo îîu inya na waatho bwaao bwa kwaathana. Bonthe bakarwaa na Gatûrûme. Îndî Gatûrûme, barî amwe na athingati baawe eetîkua, barîa eetîte baa baawe, bakaboomba, nîûntû we nîwe Mwathani wa athani na mûnene wa anene bangî bonthe.” Ningî mûraîka ûu aracoka arambîîra, “Mûmaraya ûrîa wijîkeene mono, tayo ntûûra îrîa yaakîtwe akuî na mîuro ya ndûûjî nî kîrîndî na mîîrîga na nthiomi cia nthîgûrû. Ngoji irîa îkûmi wonere o na nyomoo îîu bakamena mûka ûu mûmaraya na bamûtuunye into bionthe birîa arî nabio na bamûrite nguû atigwe arî kîthûnû. Ningî bakarîa nyama cia mwîrî jwaawe na bamwakîîrie na mwanki. Nîkwîthîrwa Mûrungu nî ekîrîte ûntû bûu nkoroone ciaao nîkenda bagwatanîra na bathithia ûntû bûrîa wengwa akwenda; atî bo banenkere nyomoo inya yaao ya kwaathana mwanka rîrîa rûteto rwa Mûrungu rûkoojûra. Nawe mûka ûu wonere nîwe ntûûra înene îrîa yathaga anene ba nthîgûrû.” Nyuma ya ûu ndîroona mûraîka ûngî eenamîte aumîte bwa îgûrû. Kûthaara kwaawe nî kwamurîkaga nthîgûrû yonthe. Nawe nî aarî na inya înene ya kwaathana. Mûraîka ûu aratûmîîria na kajû gakanene akiugaga, “Îkwînyangua! Ntûûra ya Babiloni îrîa ijîkeene mono îkwînyangua! Îkwaa gîtûûro kîa Nkoma imbîî na roho inthûûku, nî îeete gîtûûro kîa nyoni irîa nthûûku, na irîa ireetaga moothûûku kîrî antû. Tontû antû ba mîgongo yonthe nî banyuîte ndibei ya mairîrîîria jaawe ja ûthûngîîri, na anene ba nthîgûrû yonthe nî bathûngîîrîte nawe, nabo abiashara bonthe ba nthîgûrû nî batongetue nî ûmaramari bwaawe.” Rîu ndîraigua kajû kangî kaumîte bwa îgûrû gakiugaga, “Umeeni kîrî we antû baakwa! Bûtîkeeje kûgwatanîra na meeyia jaawe, na bûtîkeeje gûkanûkua agîkanûkua! Tontû meeyia jaawe nî jarûndanîrîtue jaa kîthûmba gîkînene gîaitia mwanka îgûrû, na Mûrungu nî aririkanîte ûmaramari bwaawe. Mûthithîrieeni o ta ûrîa abûthithîrîe mûrîeeni mainda jaîrî ja mathithio jarîa athithanîrîtie. Munganîrieeni ndibei ta îrîa aeete antû, bûmunganîrie mainda jaîrî ta ûrîa aabaunganagîria. Mûthimîre kîthimi kîa mîthangîko na kîrîro, biringeene na rwikumio rwaawe rwa ûmaramari. Tontû we aciîraga ûjû: ‘Ûûni ndiikarîrîte nthî ta mûka wa mûnene, ntî ntigwa na gûtî îgiita rîgakinya ndîra!’ Tontû bûû ikanûkia bikamwîjîîra ntukû îmwe, Ejîîrwe nî mûrimo na kîrîro o na mpara, arungûrue nî mwanki, tontû Mwathani Mûrungu ûrîa ûkamûgambîthia arî na inya înene.” Anene ba nthîgûrû, barîa baathûngagîîra nawe, na barîa baagwatanîre nawe mantûûne ja mairîrîîria ja mwîrî bakarîra na bakaye nîûntû bwaawe rîrîa bakoona toogi agîakîîrua. Bakarûngama gataaria nîûntû bwa gûkîra mîthangîko îrîa arî nayo na bauge ûjû: “Wûûi! Wûûî gwe Babiloni ntûûra îrîa îrî inya na ijîkeene mono! Îkanûkia rîaaku rîgûgûkinyîra îgiita rîa îthaa rîmwe.” Abiashara ba nthîgûrû bakarîra na baithikîîre nîûntû bwa ntûûra îîu. Tontû gûtî muntû kinya ûmwe ûgacoka kûgûra into kuuma kîrî bo kaîrî. Gûtî we ûkagûûra into bia thaabu na fetha na tuiiga twa goro na tuinto tûtûthongi twa kwigemia. Ningî gûtî we ûkagûra itambaa bia bamba bia rangi ya mûkû na hariri na itambaa bibitune. Batîgûra mbaaû cia mîthemba îrîa îeeraga bwega na into birîa bithithîtue na mîgwongo na mbaaû cia goro mono na îturutia na chuuma na maiga ja nkoronyangwe ja rangi mwanya mwanya. Batîgûra ndalasini na matî kana mîri îrîa yeeraga bwega ya gûîkîra irio mûchemo kana ubaani kana manemane kana ndibei kana maguta kana mûtu jûmwinyu bwega kana nkano. Batîgûra ng'ombe na ng'ondu na mbarathi na ngaarî cia ndwaa na nkombo na kinya antû. Abiashara bau bakamwîra, “Into birîa bieega ûtwîre wirîragîîria bigûkûmatûka, ûthongi bwaaku o na ûtonga bwaaku bûgûkûîrûkîra, naagwe ûtîkorocoka kûbiona kaîrî!” Nabo abiashara barîa beendagia into ntûûreene îîu barîa baratwîre gwitongia na into biaayo, bakarûngama gataaria nîûntû bwa gûkîîra kûthangîkua kwaawe. Bakarîra na bakaye na kajû gakanene bakiugaga, “Wûûi, wûûi Kîrî ntûûra îrîa ijîkeene mono îrîa ta mûka, îrekagîra nguû inthongi mono cia rangi ya mûkû na intuune, ûrîa ûraigemetie na into bithithîtue na thaabu na tuiiga twa goro na thîgîra. Ûtonga bûu bunthe bûkwînyangua îgîîta rîa îthaa rîmwe.” Nabo eetithia ba meri bonthe amwe na barîa baritaga ngûgî meeriine na barîa bakamati nî meri na barîa cionagîra into kuumania na biashara ya îria bararûngama gataaria, na barakaya boona toogi ya gwakîîrua kwaayo bakiugaga, “Gûtî ntûûra îngî îraijîkeene ta îîjî” Nabo baraigerera tîîri mîtwe yaao bakîrîraga na baithikîrîte bakiugaga, “Wûûi, wûûi ntûûra îrîa îraijîkeene mono! Nî ntûûra îratongetie bonthe barîa baraarî na meri irîa iraritaga ngûgî îrieene. Îkwînyangua îgiita rîa îthaa rîmwe rîonka!” Gwe îgûrû gwîrua nîûntû bwa kwînyangua kwaayo. Naabuî atheru na atûmwa o na iroria gwîrueni nîûntû Mûrungu aakûmîkanûkia nîûntû bweenu. Rîu mûraîka ûrîa waarî na inya mono arajûkia iiga rîkari ta iiga rîrînene rîa kîthii na ararîgera îrieene akiugaga, “Ûu nîu ntûûra ya Babiloni îrîa ijîkeene mono îgakanyanua nthî na inya, nayo îtîcoka kwonwa kaîrî. Nako kajû ka aringi ba ngita na aini ba ndwîmbo na aringi ba mîtûrirû na tarumbeta gatîcoka kwigîîgua ndeene yaaku kaîrî! Weerû bwa taawa bûtîcoka kûthaara ndeene yaaku kaîrî Kajû ka mûjûkania na mûiki gatîcoka kwigîîgua ndeene yaaku kaîrî. Abiashara baaku batwîre barî antû barî îgweta nthîgûrûûne yonthe nakîo kîrîndî kîa nthîgûrû gîtwîre kwaua nî ûgaa bwaaku! Babiloni yaakanûkîrue nîûntû bwa kûûraga iroria na atheru amwe na antû bonthe barîa booragîtwe nthîgûrûûne.” Nyuma ya ûu ndîraigua kajû ta ga ntundu înene kûu îgûrû gakiugaga, “Mûrungu arokumua! Wonokio na ûkumio na inya nî bia Mûrungu weetû, nîkwîthîrwa matuîro jaawe ja îgamba nî ja mma na ja îota. Nî akanûkîtie mûka mûmaraya ûrîa ûtwîre kûthûkia antû na ûmaramari bwaawe. Mûrungu amûkanûkîtie nîûntû nî ooragîre nthûûmba ciaawe.” Ningî kajû kau karagandûka na inya kaîrî karauga, “Mûrungu arokumua! Toogi ya mwanki jûrîa jûrarûngûrîrie ntûûra îrîa îraijîkeene mono îgatûûra gûtooga kenya na kenya.” Nabo akûrû barîa mîrongo îîrî na bana na biûmbe bina biria birî mwoyo birenamîîria nthî na birathaathayia Mûrungu ûrîa wakari nthî rûrigeene bakiugaga, “Amen! Mûrungu arokumua!” Kuuma au rûrigeene rwa ûnene, kajû karaigîîgua gakiugaga, “Kumieni Mûrungu weetû buî nthûûmba ciaawe buî barîa bûmûkîraga, bûrî babanene na babanini.” Rîu ndîraigua tûjû twakari ta twa ntundu înene na mûrurumo ta jwa ndûûjî inyingî na mûrurumo ta jwa ngorogoro înene, tûkiugaga, “Mûrungu arokumua! Nîkwîthîrwa Mweneinya Mwathani Mûrungu weetû nîwe ûkwaathana! Tûgwîrueni na tûkûngwîre; tûmwee ûkumio nîkwîthîrwa mûranû jwa Gatûrûme jûgûkinya, nawe mûiki waawe nî athirîtie kwithuranîra. We nî anenkeri nguû cia bamba irîa igûkenga eekîra.” Nguû iu nacio nî mathithio jameega ja atheru. Nawe mûraîka arambîîra, “Aandîka mantû jaja: Kîtharimo nî kîrî antû barîa beeti kîathoone kîa mûranû jwa Gatûrûme.” Ningî arambîîra, “Iji nî nteto cia mma cia Mûrungu,” Rîu ndîrairinga nthî magûrûûne jaawe na ndîramûthaathayia. Îndî we arambîîra, “Ûtîbuîrîte kûnthaathayia! Nîkwîthîrwa kinya ûûni ndî nthûûmba taagwe na ta ataana na aarî ba abaagu, nabo nî bonthe barîa barikîtie ûûma bûrîa Jesû aaguûrîîre. Thaathayia Mûrungu! Tontû ûûma bûrîa Jesû aaguûrîre nîbu bwîkagîra iroria inya.” Rîu ndîroona îgûrû rîarugûka na ndîroona mbarathi înjerû! Ûrîa wamîtithîtie eetagwa Gwîtîkîka na Ûûma. Nawe agiitaga îgamba na îota na ageeta ndweene. Meetho jaawe jaakari ta rûmûrî rwa mwanki na mûtwe jaawe nî ekîrîte thirû inyingî. Ningî nî aandîki riîtwa rîrîa gûtî ûngî ûrîngîûmba kûmenya ûrîa rîkuuga tiga we wenka. Eekîrîte nguû yaatombeki tharikeene, nawe riîtwa rîaawe eetagwa “Rûteto rwa Mûrungu.” Nacio njûûrî cia îgûrû irîa ciekîrîte nguû cia bamba injerû cwee nî ciamûthingatîte ciîtithîtie mbarathi injerû. Rûchiû rûrûûgî nî rwaumîrîte kanyueene kaawe. Rûchiû rûu nîru agatumîra kûthiria antû ba mîgongo na akabaatha atî na kîaao. Ningî agakinyangîra nzabibû gîkinyangîroone takîo marûrû ja mûthûûro jwa Mweneinya Mûrungu. Rwambambio na kîero kîaawe nî kwaandîki riîtwa rîrî, “Mûnene wa anene na Mwathani wa athani.” Rîu ndîroona mûraîka arûngi îgûrû rîa riûa. Mûraîka ûu aragandûka na kajû gakanene na areera nyoni cia manganyoni atîrî, “Njûûni! Ûthûraneni amwe nîûntû bwa kîatho gîkînene kîa Mûrungu. Njûûni bûrîe nyama cia anene ba nthîgûrû na cia atongeeria ba asikarî na cia nchamba cia ndwaa. Ningî njûûni bûrîe nyama cia mbarathi na cia eetithia baacio na cia antû bonthe; barîa barî nkombo na barîa barî na ûciathi, na babanene na babanini!” Rîu ndîrona nyomoo na anene ba nthîgûrû barî na njûûrî ciaao boothûranîte nîkenda barwaa na ûu weetithîtie mbarathi arî amwe na njûûrî yaawe. Nyomoo o amwe na kîroria kîa ûrongo kîrîa kîaringaga biama mbere yaayo baragwatwa na baragerwa mwankiine jwa ûbiriti. Kîroria kîu kîa ûrongo nîkîo kîaringaga biama birîa kîaîîragia nabio barîa bonthe beekîri rwaano rwa nyomoo îîu na barîa bathaathagia mûng'uanano jwaayo. Njûûrî cia nyomoo îîu irathirua na rûchiû rûrîa rwaumîrîte kanyueene ka ûu weetithîtie mbarathi. Nyoni cionthe irarîa nyama cia mîîrî yaao mwanka iroondwa nîcio. Rîu ndîroona mûraîka eenamîte aumîte bwa îgûrû. Nawe nî aagwete mbungûro cia îrinya rîrîa rîorokeru mono na nyororo înene mono. Nawe aragwata nkûnga, tayo njoka îrîa ya karaaja îrîa nîyo Nkoma o na Shaitani na aramîtheeka îkara îtheeki îgiita rîa mîaka ngiri îmwe. Mûraîka aramîgera îrinyeene rîu na araiinga na aramîthingîra kûu buru nîkenda îtîgacoke kwayia antû ba mîgongo kaîrî, mwanka rîrîa mîaka ngiri îmwe îkathira. Nyuma ya îgiita rîu, îkathaûrwa kagiita gagakai. Ningî ndîroona ndûriga cia ûnene na barîa baaeei waatho bwa kûgambithania bakarîrîte cio. Ndîroona mîoyo ya barîa booragîtwe nîûntû bwa gûkûûjîîra ûûma bûrîa Jesû aaguûrîre na gûtûmîîria rûteto rwa Mûrungu. Bo batathaathayia nyomoo îrîa kana mûng'uanano jwaayo. Ningî bateekîri rwaano rwa nyomoo îîu moothiûûne kana njareene ciaao. Antû bau baracoka kûgîta mwoyo kaîrî na baraathana barî amwe na Kristû îgiita rîa mîaka ngiri îmwe. Gûtî wa akuû bau bangî wariûkua mwanka mîaka ngiri îmwe îrathira. Kûu nîku kûriûka kwa mbere. Kûgwîrua na kîtharimo nî kîrî barîa bagatarwa barî bamwe ba barîa bakariûka îriûka rîa mbere. Bo batîkua gîkuû kîa biîrî nîûntû bakeethîrwa barî athînjîri-Mûrungu na Kristû na bakaathana barî amwe nawe mîaka ngiri îmwe. Mîaka ngiri îmwe yathira, Nkoma akathaûrwa aume ncheera. Nawe akaumagara eete nthîgûrûûne kunthe akîaîîragia antû ba mîgongo, îrîa îtagwa Gogi na Magogi. Nkoma akoothûrania antû ba mîgongo îîu yonthe amwe barîa bakeethîrwa baingîi ta mûthanga jûrîa jûrî rûteere rwa îrîa, nîkenda abatongeeria ndweene. Nabo bareeta nthîgûrûûne yonthe na baracîgîîria kambî ya atheru ba Mûrungu îrîa eendeete mono. Îndî mwanki jûrauma bwa îgûrû na jûrabathiria. Nawe Nkoma ûrîa wabaîîrîtie aragerwa îrieene rîgwakana mwanki ja ûbiriti kûrîa nyomoo îrîa o na kîroria kîa ûrongo baagererwe. Nabo bakathangîkua mûthenya na ûtukû kenya na kenya. Rîu ndîroona rûriga rûrûnene na rûrwerû cwee na ûrîa warûkarîrîte. Nthîgûrû na îgûrû rîriirû biramatûka biamwona, nabio bitacoka kwoneewa kaîrî. Ningî ndîroona akuû, babanene na babanini barûngi mbere ya rûriga, na mauku jarakunûrwa. Yuku rîngî, taarîo yuuku rîa ûtûûro, rîrakunûrwa. Akuû bau baragambithua kûringana na mathithio jaao jarîa jaandîki maukuune jau. Îria rîrarekeeria akuû barîa baarî ku. Ningî gîkuû na kwa barîa bakuîte birarekeeria akuû barîa baarî ku. Bonthe baragambithua kûringana na jarîa baathithîtie. Rîu gîkuû na kwa barîa bakuîte biragerwa îrieene rîa mwanki. Îria rîu rîa mwanki nîrîo gîkuû kîa biîrî. Muntû kinya ûrîkû ûrîa riîtwa rîaawe rîtaandîki yukuune rîa ûtûûro, aragerwa îrieene rîa mwanki. Rîu ndîroona îgûrû rîrîerû na nthîgûrû înjerû. Îgûrû rîrîa rîkûrû na nthîgûrû îrîa nkûrû nî biaarî bikûrima. Narîo îrîa nî rîaarî rîkûrima. Ndîroona ntûûra îrîa ntheru, tayo Jerusalemu îrîa njerû, îînamîte yumîte îgûrû kîrî Mûrungu. Nayo yaatungi na yathuranîrwa ta mûiki weteerete gûcemania na mûkûrû waawe. Ningî ndîraigua kajû gakanene gakîaragia kuuma rûrigeene gakiugaga, “atîrî, nandî gîtûûro kîa Mûrungu kîrî amwe na antû. Mûrungu agaatûûrania amwe nabo baae antû baawe, nawe akaa Mûrungu waao. Nawe akabaangûra methori jonthe. Gûtîthîrwa kûrî na gîkuû kana kîrîro kana kwithikîîra kaîrî. Ningî gûtîthîrwa kûrî na ûrûrû kaîrî tontû mantû jarîa makûrû jakeethîrwa jakûthira buru.” Ûu wakarîrîte rûriga rwa ûnene arauga, “Atîrî, ndîkweethia mantû jonthe jameerû.” Ningî arambîîra atîrî, “Aandîka mantû jaja, nîûntû nteto iji nî cia mma na nî cia gwîtîkîka.” Aracoka arambîîra, “Bûkûûjûra! Nî ni Alfa na Omega, nî ni kîambîrîria na nî ni mûthia. Ûrîa ûrî na nyoonta nkamûkundia rûûjî kuuma kîthimeene kîa rûûjî rwa ûtûûro na ntîmûrîyia. O ûrîa ûkoombana akaewa rûgai rûu. Ûûni nkeethîrwa ndî Mûrungu waawe, nawe eethîrwe arî mwana waakwa. Îndî antû barîa iguaa na aregi gwîtîkia na barîa baikinyangîte na mantû jamathûûku na ooragani na atheria na arogi na arombi mîrungu ya mîng'uanano na arongo bonthe, bakagerwa îrieene rîrîa rîakanaga mwanki jwa ûbiriti; na kîu nîkîo gîkuû kîa biîrî.” Rîu mûraîka ûmwe wa barîa mûgwanja barîa baarî na mpakûri irîa mûgwanja ciojûrîte ikanûkia mûgwanja bia mûthia arambîîra, “Njû nkwonie mûiki, tawe mwekûrû wa Gatûrûme.” Nawe arankamata ndeene ya Roho mwanka kîrîmeene gîkîraaja mono. Rîu arambonia Jerusalemu, ntûûra îrîa ntheru, îînamîte yumîte îgûrû kwa Mûrungu. Ntûûra îîu nî yaarî na ûkumio bwa Mûrungu. Yakengakengaga ta kaiga gakathongi ka goro karîa getagwa jasipa karîa gakembûki ta kîoo. Nthingo cia ntûûra îîu ciaarî inene na indaaja. Yaarî na mpingîro îkûmi na ijîîrî na o mpingîro nî yaakarîtue nî mûraîka ûmwe. Ningî o mpingîro nî yaandîki riîtwa rîa mwîrîga jûmwe jwa îrîa îkûmi na îîrî ya Israeli. O rûteere rûmwe rwa ntûûra îîu rwaarî na mpingîro ithatû: rûteere rwa bwa gaiti rwaarî na ithatû na rûteere rwa bwa ûrîo rwaarî na ithatû na rûteere rwa bwa ûmotho rwaarî na îthatû na rûteere rwa bwa rûgûrû rwaarî na ithatû. Rûthingo rwa ntûûra îîu rwaaki mûsingiine jwa maiga îkûmi na jaîrî na o iiga nî rîaandîki riîtwa rîa mûtûmwa o ûmwe wa barîa îkûmi na baîrî ba Gatûrûme. Mûraîka ûu waaragia naani nî aarî na rûturo rwa thaabu rwa kûthima ntûûra îîu na mpingîro na nthingo ciaayo. Nteere cio inya cia ntûûra îîu ciang'aneene o ûmwe. Mûraîka ûu arathima ntûûra îîu na rûturo rwaawe: yaarî na ûraaja bwa kilomita ngiri ijîîrî na magana jana (2,400km), na waariî na gwitia bwa îgûrû bwa ntûûra îîu bwang'anene na ûraaja bwaayo. Mûraîka aracoka arathima ûmatu bwa rûthingo rwaayo, bwaarî bwa mita mîrongo mûgwanja na mûgwanja (77m) kûringana na kîthimi kîa wîthîre bwa antû kîrîa mûraîka ûu aathimaga nakîo. Rûthingo rûu rwaakîtwe na jasipa, najo nî maiga ja goro jamatuune. Ntûûra îîu yongwa yaaki na thaabu întheru îrîa yaakembûki ta kîoo. Maiga ja mûsingi jwa nthingo cia ntûûra îîu jaagemetue na twiga twa goro twa mîthemba yonthe: iiga rîa mbere rîagemetue na tuiga tûtûtuune twîtagwa jasipa na rîa jaîrî rîagemetue na satire inthongi cia rangi ya wiirû bwa îgûrû, na rîa jathatû rîagemetue na îra rîrîa rîerû buru rîtagwa agate, na rîa jana rîagemetue na emeradi îrîa nthongi. Iiga rîa jataano rîagemetue na tuiga twîtagwa saridoniki, na iiga rîa jatantatû rîagemetue na twiga twîtagwa akiki îrîa ntuune ta nondo, na iiga rîa mûgwanja rîagemetue na twiga twîtagwa kîrisolito na iiga rîa janaana rîagemetue na twiga twîtagwa berili, na iiga rîa kenda rîagemetue na twiga twîtagwa topazi, na iiga rîa îkûmi rîagemetue na twiga twîtagwa kirisoparaso, na iiga rîa îkûmi na rîmwe rîagemetue na twiga twîtagwa jasinto tûtûtuune ja macunkwa jamaguundu, na iiga rîa îkûmi na jaîrî rîagemetue na twiga tûrîa twîtagwa amethisto. Nacio mpingîro iu îkûmi na ijîîrî ciaarî cia maiga ja goro ja mîthemba îkûmi na îîrî, o mpingîro yaathithîtue na iiga rîa goro rîa mûthemba jûmwe. Njîra ya ntûûra îîu yaarî ya thaabu întheru, înkembûku ta kîoo. Gûtî kîûrû ndoonere ntûûreene îîu, tontû kîûrû kîaayo nî Mwathani Mûrungu Mweneinya na Gatûrûme. Ntûûra îîu îtî na ûbatu bwa kûthaarîrwa nî riûa kana mweri tontû ûkumio bwa Mûrungu nîbu bûmîthaaragîra na Gatûrûme nîwe taawa yaayo. Antû ba mîgongo bagetaga bamûrîkîrîtwe nî weerû bûu, nabo anene ba nthîgûrû yonthe bagaikia mootonga jaao ku. Mpingîro ciaayo ikethagîrwa irugûri ntukû yonthe nîûntû gûtîkarotuka kaîrî. Antû ba mîgongo bagaikia mwago na ûtonga ntûûreene îîu. Îndî gûtî gîntû kinya kîrîkû kîrî mûgiro gîkarokûrûka ku. Gûtî muntû kinya ûmwe ûrîa ûthithagia mantû ja nthao kana ja waîrania ûgatonya ku. Îndî nî barîa akî baandîki yukuune rîa ûtûûro rîa Gatûrûme bagakûrûka ku. Rîu mûraîka arambonia mûuro jwa rûûjî rwa ûtûûro, rûrûkembûku ta kîoo, rûrîa rwaumaga rûrigeene rwa Mûrungu na rwa Gatûrûme. Mûuro jûu jwenamagîîra gatîgatî ka njîra ya ntûûra îîu. Nteere cio-ijîîrî cia mûuro jûu nî kwaarî na mûtî jwa ûtûûro jûrîa jûciaraga mîthemba ya matuunda îkûmi na îîrî o mweri. Mabûûra ja mûtî jûu jaarî ndawa ya kworia antû ba mîgongo. Gûtî gîntû kinya kîmwe kîrîa kîrumi nî Mûrungu gîkoonwa ntûûreene îîu. Rûriga rwa Mûrungu na rwa Gatûrûme nîcio ikeethîrwa irî ntûûreene îîu, nacio nthûûmba ciaawe itue kûmûthaathagia. Nthûûmba îîu ciaawe ikoona ûthiû bwaawe na riîtwa rîaawe rîkaandîkwa moothiûûne jaao. Gûtîkarotuka. Tontû bûû batîthîrwa barî na ûbatu bwa taawa kana bwa riûa nîûntû Mwathani Mûrungu nîwe ûkeethîrwa arî weerû bwaao na bakathanaga kenya na kenya. Rîu mûraîka arambîîra, “Nteto iji nî cia mma na nî cia gwîtîkîka. Nawe Mwathani Mûrungu, ûrîa weejaga iroria Roho waawe nîwe ûtûmîte mûraîka waawe nîkenda akoonia nthûûmba ciaawe mantû jarîa jagakarîka rua.” “Atîrî! Nî mbîjîte rua mono. Kîtharimo nî kîrî muntû ûrîa ûkathithia ûrîa ûroria bwa yuku rîrî bûkuuga!” Ni, Johana nî ni ndaigîrue na ndîroona mantû jaja. Rîrîa ndajaigîrue na ndîrajoona nî ndairingîre nthî akuî na magûrû ja mûraîka ûrîa wambonerie mantû jaja, naani ndaarî akuî kûmûthaathayia. Îndî we arambîîra, “Ûkánthaathayia! Ni ndî nthûûmba o taagwe na ta ataana na aarî ba abaagu barîa iroria na ta bangî bonthe barîa bathîkagîra nteto irîa irî yukuune rîrî. Thaathayia Mûrungu!” Ningî mûraîka ûu arambîîra atîrî, “Ûkáitha nteto cia ûroria bwa yuku rîrî tontû îgiita rîa mantû jaja kûûjûra rîrî akuî. Muntû ûrîa mûûî nî eete na mbere kûthithia ûûî, nawe ûrîa ûrî na rûko nî eete na mbere gûkara na rûko. Ningî ûrîa ûrî ûmwagîru nî eete na mbere kwagîra, na ûrîa ûrî ûmûtheru, nî eete na mbere kwaa ûmûtheru.” “Thikîîreni!” Jesû ariuga, “Nî mbîjîte o rua na îtuui rîaakwa nîkenda ndîaa o muntû kûringana na mathithio jaawe. Nî ni Alfa na Omega, wa mbere na wa mûthia, nî ni kîambîrîria na nî ni mûthia.” Kîtharimo nî kîrî antû barîa batheretie nguû ciaao nîkenda bakeethîrwa bagîrîte ba kûrîa matuunda ja mûtî jwa ûtûûro na nîkenda bagatonyeera mpingîroone cia ntûûra îîu. Kurû na arogi na atheria na ooragani na arombi ba mîrungu ya mîng'uanano na bonthe barîa bendeete kwaria ûrongo, bakeethîrwa barî oome ya ntûûra îîu. “Nî ni Jesû ndatûma mûraîka waakwa kîrî buî antû ba kanisa nîkenda abûmenyithia mantû jaja. Ni ndî wa rûrîîjo rwa Daudi, njota ya rûkîîrî îrîa îthaaraga mono.” Roho na Mûiki bariuga, “Njû!” O muntû wonthe ûrîa ûkaigua ûntû bûu kinya we nî auge, “Njû!” Muntû kinya ûrîkû ûrîa ûrî na nyoonta nî eeje; o ûrîa ûkwenda rûûjî rwa ûtûûro nî anyue na atîrîua. Ni Johana nî nkûmenyithia muntû wonthe ûrîa ûkaigua nteto cia ûroria bwa yuku rîrî nkîmwîraga atîrî: Muntû ûreeja kwongeera kîrî jarîa jaandîki ku, Mûrungu akamwongeera ikanûkia birîa biarîrîîtue yukuune rîrî. Ningî muntû ûreeja gûtaûrataûra nteto cia yuku rîrî rîa ûroria bûbû, Mûrungu akamûtuunya rûgai rûrîa akeethîrwa arî naru kîrî mûtî jwa ûtûûro na rûrîa akeethîrwa arî naru ntûûreene îrîa ntheru, o ta ûrîa rwarîrîîtue yukuune rîrî. Ûrîa ûkweejana ûkûûjî bwegiî mantû jaja ariuga, “Nî mma nî mbîjîte rua!” Amen. Njû Mwathani Jesû! Ûtugi bwa Mwathani weetû Jesû Kristû bûrokaraga naabuî bwinthe. Amen.